Skip to main content

Full text of "Acta Aragonensia; Quellen zur deutschen, italienischen, französischen, spanischen, zur Kirchen- und Kulturgeschichte aus der diplomatischen Korrespondenz Jaymes II. (1291 1327)"

See other formats


HEINRICH   FINKE  ■  ACTA  ARAGONENSIA     BAND   3 


HEINRICH  FINKE 


ACTA  ARAGONENSIA 

QUELLEN  ZUR  DEUTSCHEN,  ITALIENISCHEN, 

FRANZOSISCHEN,  SPANISCHEN,  ZUR  KIRCHEN- 

UND  KULTURGESCHICHTE 

AUS  DER  DIPLOMATISCHEN  KORRESPONDENZ 
JAYMES  II.  (1291-1327) 


In  3  Banden 

RAND  3 

Mit  4  Tafeln 


Neudruck  der  Ausgabe  Berlin  1922 

mit  den  Nachtragen  und  Krganzungen  aus  den 

Spanischen  Forschungen  der  Gorresgesellschaft 

Reihe  1  Band  4  (1933) 


1966 

SCIENTIA  VERLAG  AALEN 


Neudruck  des  dritten  Bandes  mit  freundlicher  Genehmigung 

des  Verlags  fiir  Recht  und  Gesellschaft  AG.,  Basel 

Neudruck  der  Nachtrage  und  Erganzungen  mit  freundhcher  Genehmigung 

der  Aschendorffschen  Verlagsbuchhandlung,  Miinster, 

und  der  Gorres-Gesellschaft 

Titelnummer  203/03133 

Gesamtherstellung:  fotokop,  Reprografischer  Betrieb  GmbH 

Hilpertstrafie  8.  Darmstadt 

Printed  in  Germany 


nhalt 


BcBnd  ■■■. 

Seite 

Vorwort vil 

Zur  Einfiihrung xvi 

I.  Die  ^rchive. 

1)  Die  Gescliiclite  des  Kronarchivs  S.  XVI.  2)  Der 
Kauzler  S.  XVI.  '6)  Racional  nnd  Tliesanrar  S.  XIX. 
4)  DieStellungdesSiegelbewahrersS.XXIV.  5)Auf- 
nahme  fremder  Bestandteile  ins  Krouarchiv  S.  XXV. 
6)  Zwei  diplomatisch  wichtige  Stiicke:  Die  beideu 
ersten  Originalsuppliken;  ein  eigenhandiger  Brief 
Papst  Urbans  V.  an  Pedro  IV.  S.  XXVII.  1)  Die  Ar- 
chive  in  "Mallorca  S.  XXX.  8)  Kulturgeschichtlicher 
Charakter  der  Register  S.  XXXI. 

II.  Zur  Kirchenpolitik  der  aragonesischen  Konige. 

1)  Konjge  uud  Papste  S.  XXXVIII.  2)  Besetzuug 
der  Bistiimer  S.  XLII.  .^)  Die  Bestallung  in  Sar- 
dinien  S.  XLV.  4)  Kirchliche  Auslanderpolitik 
S.  XLVI.  6)  Uebergehung  der  Katalaueu  und  Ara- 
gonesen  beim  Kardinalat  S.  XLVIII.  6)  Staat  und 
Kirche;  Inquisition  S.  XLVIII.  7)  Die  Juden  S.LIII. 
8)  Provinzkonzilien  S.  LIV.  9)  Auftreten  der  ton- 
surati  S.  LVI.     10)  Ehedispensverfahreu  S.  LVII. 


Quellen 

in  chronologischer  Anorduung 1  — 560 

Namensverzeichnis 56i 

Nachtrage  und  Erganzungen  aus  den  Spanischen  Forschungen  der 

Gorresgesellschaft,  Reihe  I  Band  4 ^*^5 

Dokumente  hierzu  (mit  4  Tafeln) 659 


Vorwort. 

Das  Jahr  1907  bedeutet  einen  Markstein  in  der  kata- 
lanisch-spanischen  Geistesgeschichte.  Damals  wurde  nach 
langerer  Vorbereitung  das  Institut  d'Estudis  Catalans  auf 
breitester  Grundlage  geschaffen.  Sein  Ziel  war  die  mehr- 
hundertjahrige  glanzende  Periode  katalanischen  Deukens  und 
Arbeitens  im  Mittelalter  zu  erforschen  und  in  grosszugigen 
Publikationen  zu  behandeln,  daneben  eine  neue  Bibliothek 
als  Fundament  kommenden  wissenschaftlichen  Studiums  zu 
griinden.  Beides  ist  dank  dem  opferwilligen  Zusammenarbeiten 
von  Mannern  der  Wissenschaft,  des  politischen  und  des  prak- 
tischen  Lebens,  vor  allem  aber  dank  der  begeisterten  Mit- 
arbeit  der  katalanischen  Jugend  in  selbst  fUr  Optimisten 
uberraschendem  Masse  gelungen.  In  den  prachtigen  Raumen 
des  alten  Palastes  der  Diputacion  sind  nach  modernem  Systeme 
die  Buchermassen  untergebracht  und  werden  von  einer  star- 
ken  Leserschaft  benutzt.  Und  in  den  Veroffentlichungen  der 
letzten  anderthalb  Jahrzehnte  stellte  sich  das  Institut  unter 
der  tatkraftigen  Leituug  der  aufeinanderfolgenden  Prasiden- 
ten  A.  Rubio  y  Lluch  und  J.  Puig  y  Cadafalch  in  die  vor- 
dere  Reihe  der  europaischen  Publikationsinstitute.  Seine 
Werke  und  Aufsatze  auf  dem  Gebiete  der  Geschichte,  der 
Kunst,  der  Archaologie,  des  Rechtes  und  der  Sprachwissen- 
schaft  dUrfen  in  den  meisten  Fallen  als  mustergUltig  bezeich- 
net  werden.  Was  bis  zum  Jahre  1913  erschienen  war,  habe 
ich  in  der  „Histori8cheu  Zeitschrift"  unter  dem  Titel :  „Das 
AufblUhen  der  Geschichtswissenschaft  in  Spanien"  Ubersicht- 


—  VIII  — 

lich  behandelt;  dabei  habe  ich  auch  die  Leistungen  des  neuen 
Madrider  Forschungsinstituts  betont.  Die  gluckliche  Lage 
Spaniens  wahrend  der  kommenden  Jahre  des  Weltkrieges 
hat  die  ungestorte  Fortsetzung  des  Begonnenen  ermoglicht. 
Zahlreiche  Bande  des  Anuari,  der  Documeuts  per  la  historia 
de  la  cultura  Catalana  mig-eval,  der  Pintures  murals,  der 
Monedes,  der  Arquitectura  Romanica  usw.  legeu  davon  Zeug- 
nis  ab. 

Kurz  nach  der  Institutsgriindung  erschienen  die  beiden 
ersten  Bande  meiner  Acta  Aragonensia;  in  ihnen  hatte  ich 
unter  bestimmten  Gesichtspunkten  den  fast  unerschopflichen 
Stoff  der  diplomatischen  Korrespondenz  aus  der  Zeit  des 
Konigs  Jayme  II.  zu  beuutzen  versucht.  Mit  moglichster 
Ausserachtlassung  des  rein  innerpolitischen  Materials,  vor  allem 
auch  der  Beziehungen  zwischen  Katalonien-Aragon  und  Ka- 
stilien,  mit  starker  Betonung  des  Kircheupolitischen  und  Kul- 
turgeschichtlichen  war  das  Werk  entstauden.  Da'ss  hier  eine 
Uberraschende  Bereicherung  des  mittelalterlichen  Quellen- 
materials  vorlag,  wurde  von  allen  Seiten  in  Rezensionen  und 
Aufsatzen  hervorgehoben.  Ich  erinnere  au  die  ergebnisreicheii 
Referate  von  E.  Berger  im  Journal  des  Savants  1908,  vou 
A.  Rubio  mit  literarischen  Erganzungen  im  Anuari  II,  von 
F.  Schneider  in  der  Zeitschrift  fiir  Sozial-  und  Wirtschafts- 
geschichte  Bd.  9,  von  K.  Wenck  in  der  Historischen  Zeit- 
schrift  Bd.  122,  die  zu  Aufsatzen  augewachsen  sind.  Ja. 
Theodor  v,  Heigel  wagte  in  einer  der  Vollsitzuugeu  des  internn- 
tionalen  Historikerkongresses  zu  Berlin  (1908)  die  kiihne 
Behauptung,  dass  seit  30  Jahreu  keine  grossere  Bereicherung 
des  mittelalterlichen  Quellenstoffes  erfolgt  sei!  Mit  der  Be- 
schrankung  auf  die  kulturhistorische  Seite  dilrfte  das  richtig 
sein. 

Mehr  als  ein  Dutzend  Dissertationen  uud  Biicher  meiner 
Schiiler  haben  Teile  des  wundervollen  Stoffes  bearbeitet,  ohne 


—   IX   — 

ihn  auch  nur  in  den  Hauptpunkten  zu  erschopfen,    Ich  wahle 
aus  ihnen  folgende  aus,  die   sich   im   Wesentlichen   auf   die 
Acta   I  und  II   und   diesen    dritten  Band    stUtzen :    P.  Diep- 
^en,    Arnald   von  Villanova  als  Politiker  und  Laientheologe ; 
J.  Asal,    die  Wahl  Johanns  XXII. ;   L.  KlUpfel,    die   aussere 
Politik  Alf onsos  III.  von  Aragonien ;  M.  van  Heuckelum,  Spiri- 
tualistische  Stromungen  an  den  Hofen  von  Aragon  und  Anjou 
wahrend  der  Hohe  des  Armutsstreites ;  F.  Heidelberger,  Kreuz- 
zugsversuche  um  die  Weude  des  13.  Jahrhunderts;  A.  Gottron, 
Ramon  LuUs  Kreuzzugsideen ;   H.  E.  Rohde,    Der  Kampf  um 
Sizilien  in  den  Jahren  1291—1302;  K.  Schwarz,  Aragonische 
Hofordnungen  im  13.  und  14.  Jahrhundert;   J.  Schrader,  Isa- 
bella  von  Aragonien,   Gemahlin  Friedrichs   des  Schonen  von 
Oesterreich;    A.  Stdrmann,  Zur  Geschichte    des   Konigreichs 
Mallorca ;  E.  Haberkern,  Der  Kampf  um  Sizilien  in  den  Jahren 
1302—1337.     (Samtlich  erschienen  in  den  Abhandlungen  zur 
Mittleren  und  Neueren  Geschichte).    Dazu:  G.  DUrrholder,  Die 
Kreuzzugspolitik  unter  Papst  Johann  XXII.  (1913);   F.  Baer, 
Studien  z.  Gesch.  der  Juden  im  Konigreich  Aragonien  (1913); 
Bertha  Wehling,  Zur  Charakteristik  der  diplomatischen  Korre- 
spondenz   Jaymes  II.  von  Aragonien  (1913).    Fuhrenden   Ge- 
schichtswerken   der  Zeit  Dantes,  Bonifaz'  VIII.  und  Philipps 
des  Sch.  hat  mein  Buch  willkommene  Erganzungen  geboten. 
An  eine  Ausniitzuug  der  Register-  und  CRD  Korrespon- 
denz  der  3G  Regierungsjahre  Jaymes  II.  hatte  ich  bei  meinen 
kurzen  Ferienreisen  nach  Spauien  nicht  denken  konnen.     So 
lag  nach  Vollendung  des    Werkes   der  Gedauke   einer  Revi- 
sion  im  Kronarchiv  zu  Barcelona  nahe.    Dazu  kam,  dass  ich 
gewisse    archivalische   Partien    nicht   eingesehen    hatte   oder 
uoch  nicht  hatte  einsehen  konnen.    Die  datierten  Pergaminos, 
die  Urkunden  im  engeren  Sinne,  boten  zwar  im  Allgemeinen 
nicht    viel   flir    meine  Sammlung;    sie  konnte  ich  Ubergehen. 
Wohl  aber  war  die  Gruppe  der  Papsturkundeu  von  Bonifaz  VIII. 


—      X     — 

bis  Johaimes  XXII.  zu  beachteu,  die  ich  doch  zunachst  der 
Zeitersparnis  halber  fast  ganz  iibergangen  hatte.  Die  Per- 
gaminos  ohne  Datum  (s.  f.),  welche  im  Wesentlichen  Brief- 
korrespondenz  enthielten,  lernte  ich  erst  nachtraglich  kenneu 
und  mauches  kostbare  Stiick  konnte  icli  daraus  entnehmen. 
Darunter  befandeu  sich  auch  die  nach  Dutzeuden  zahlendeu 
Briefe  Friedrichs  d.  Sch.  und  seiner  Gemahlin,  die  nun  eud- 
lich  die  Liicke  im  aragonesisch-deutschen  Brief wechsel  ausfiil- 
len.  Weiteren  Stoff  boten  auch  fUr  Jaymes  Zeit  die  Cartas 
maltratadas  und  die  Durchsicht  der  Archivalien  Alfonsos  IV. 
und  Pedros  IV.  Aus  Zuritas  Nachlass  im  Archivo  de  la  Di- 
putaciou  in  Saragossa  stellte  mir  Professor  A.  Gimeuez  Soler 
eine  grossere  Reihe  Briefe  Vidals  de  Villauova  uud  anderer 
Korrespondenten  in  liberalster  Weise  zur  Verfiigung.  Schliess- 
lich  erhoffte  ich  ueue  Beitrage  im  frisch  geordneteu  Arcliivo 
del  Patrimonio  Real  in  Barcelona  sowie  in  den  mallorcani- 
schen  Archiveji  zu  Pahna  zu  finden. 

Auf  wiederholten  Reiseu  der  Jahre  1908—1912,  deueu 
sich  ein  Besuch  nach  dein  Kriege  anschloss,  ist  so  der  dritte 
Band  der  Acta  Aragonensia  entstanden.  Wie  er  sich  ausser- 
lich  bescheidener  reprasentiert  als  seine  Vorganger,  so  diirfte 
auch  seiu  luhalt  uicht  so  stark  Ueberraschendes,  wenigstens 
nicht  im  friiheren  Umfange  bieten.  Andererseits  diirfte  doch 
auch  kaum  ein  Stiick  darin  zu  fiuden  sein,  das  mau  im  mit- 
telalterlichen  Quellenstoffe  entbehreu  mdchte.  Ich  darf  auch 
darauf  hinweisen,  dass  hier  die  erste  bekannte  Original- 
supplik,  der  erste  nachweisbar  vou  der  Hand  eines  Papstes 
geschriebene  Brief,  einer  der  altesten  deutschen  Privat- 
briefe  wiedergegeben  sind;  die  erste  Aktensammluug  eiues 
kirchlichen  Eheprozesses,  die  wir  bis  jetz  kenueu,  musste 
ich  spaterer  Veroffentlichung  vorbehalten,  Einige  weuige 
Nummern,  die  aus  nichtspanischen  Archiven  mir  geboten 
wurden,  die  aber  in  den  Rahmen  meiner  Arbeit  hineinpassen, 


—     XI     - 

habe  icli  auf geuommen ;  ebenso  aus  bestimmten,  leicht  er- 
kennbaren  Griinden  einige  bereits  gedruckte  Briefe.  Die 
lange  Zwischenpause  des  Krieges  hat  es  mit  sich  gebracht, 
dass  schou  langst  von  mir  abgeschriebene  StUcke,  so  ein 
paar  Briefe  iiber  die  Kaiserin  Konstanze,  iiber  den  Infanten 
Jayme  (von  Miret  y  Sans)  und  der  an  Boccacios  Schilderungen 
erinnernde  Bericht  iiber  die  Bekanntschaft  Jaymes  mit  der 
Mutter  seines  Sohnes  Napoleon.  mit  irrigem  Datum,  im  Bo- 
letin  de  la  Historia  publiziert  wurdeu. 

In  der  Einleitung  zum  ersten  Bande  habe  ich  eine  kurze 
Charakteristik  der  Hauptpersonlichkeiten  des  aragonesischen 
Konigshauses  versucht;  gern  wUrde  ich  sie  in  diesem  Bande 
in  grosserem  Umfange  auf  Grund  noch  ungedruckteu  Ma- 
terials  wieder  aufgenommen  haben.  Dabei  hatte  ich  mich 
mit  der  leiseu  Kritik  meiner  Zeichnung  Jaymes  durch  K.  Wenck 
(Hist.  Ztschr.  122  S.  94  f.)  und  mit  dem  scharfen  Verdikte, 
das  der  bekannte  Historiker  A.  Gimenez  Soler  iiber  Alfonso 
ausgesprochen  (uno  de  mas  debiles  e  irresueltos),  auseinander- 
setzen  und  die  Schilderung  der  glanzenden  Gestalt  Friedrichs. 
welche  die  Arbeiten  Rohdes  und  Haberkern  bieten,  durch 
neue  Ziige  vertiefen  kounen.  Auch  den  Infanten  Pedro,  den 
vielseitigsten  Brautbewerber,  Dichter,  Staatsmanu  uud  schliess- 
lichen  Franziskanermonch  und  die  tragischen  Gestalten  der 
Infantin  Violante  sowie  der  Konigin-Witwe  Maria  von  Mal- 
lorca  wollte  ich  ansfUhrlicher  schildern.  Technische  GrUnde 
verboten  eine  grossere  Ausdehnung  der  Einleitung ;  in  spaterer 
Zeithoifeich  das  hier  Weggelassene  veroffentlichen  zu  konnen. 

In  einer  Recension  des  frUheren  Werkes  ist  auf  Mangel 
in  der  Wiedergabe  des  Katalanischen  hingewiesen  worden; 
mit  Recht,  Zu  meiner  Entschuldigung  muss  ich  anfUliren. 
dass  auf  viele  Briefe  passt,  was  Berengar  de  Jorba  treuher- 
zig  von  den  seiuen  schreibt:  „Herr,  wenu  die  Briefe  nicht  so 
gut  geschripben   uud  abgefasst    sind,   wie   es   notig  ware,  so 


—    XII  — 

-entschuldigt  mich  gnadig,  weil  ich  iin  Schreiben  uoch  nicht 
Meister  bin.  Und  wenn  Ihr  sie  nicht  gut  lesen  konnt,  lasst 
es  mich  wissen."  (1326:  Senyor,  si  les  letres  no  son  tan  be 
escrites  ne  dictades,  con  siria  mester,  sia  vostra  merce  que 
mo  perdonets,  que  del  escriure  anc  no  estic  am  maestre.  En- 
pero  si  no  les  sabets  ben  legir,  fets  mo  saber.)  Daun :  es  ist 
mir  auch  begegnet,  dass  einer  der  besten  Katalanisten  mir 
eine  klar  lesbare  Stelle  nicht  zu  deuten  wusste;  dazu  ver- 
gesse  man  uiclit  den  schlimmeu  Zustand  des  vielfach  ver- 
blassten  und  zerstorten  Papiers.  Uebrigens  hat  mir  eine 
grosse  Partie  der  katalanischen  Texte  der  verstorbeue  Archiv- 
direktor  E.  Gonzalez  Hurtebise  ubermittelt '). 

Zu  dauken  habe  ich  mauchem  Freunde  in  Barcelona  und 
in  der  Heimat  filr  gute  Winke  und  allerlei  Beihiilfe.  F.  Valls 
y  Taberner  war  mir  wne  friilier  F.  BofaruU  und  E.  G.  Hurte- 
bise  ein  stets  gefalliger  Helfer  beim  Aufsuchen  des  Stoffes; 
bei  Lesuug  der  Druckbogen  unterstiitzten  mich  Dr.  Llorens 
und  Dr.  Hollnsteiner.  Die  Notgemeinschaft  der  deutschen 
Wissenschaft,  uuter  Leitung  ihres  Prasidenten  des  Staats- 
ministers  Dr.  Schmidt-Ott,  ermoglichte  mir  die  letzte  Reise 
und  gewiihrte  mir  wie  aucli  die  Freiburger  Wissenschaftliche 
Gesellsehaft  Beihiilfe  filr  den  Druck  des  Bandes.  Dankbar 
gedenke  ich  schliesslich  auch  meines  Verlegers  Dr.  W.  Roth- 
schild,  der  iu  dieser  Zeit  das  Wagnis  des  Druckes  iibernahm. 
Der  Baud  ist  gewidmet  der  Madrider  Academia  de  la  Historia, 
die  mich  1913  zu  ihrem  Elireumitgliede  arnanute,  und  dem 
Audenken  des  am  15.  Xovember  1922  verscliiedeuen  Freundes 
Isidro  Bonsoms  in  Valldemosa.  So  gern  batte  ich  dem  Leben- 
den  das  Buch  iiberreicht,  jetzt  kanu  ich  es  nur  seinem  An- 
denken  in   dankbarer  Erinneruug  weiheu. 


'>  Den  schwierigeu  wirtschaftsgeschichtlicli  so  wichtigeuText  Nr.70 
gebe  ich  auch  iu  deutscher  Uebersetzuug. 


—  xnr  — 

Da  meine  Arbeiteu  flir  das  Konsfcanzer  Konzil,  dessen 
Druck  begonuen  hat,  den  Ausgangspunkt  meiner  spanischen 
Forschungen  bildeten,  so  mochte  ich  zum  Schluss  den  Ver- 
such  einer  Ueberbriickung  der  Lucke  von  Jayme  II.  bis  zu 
Ferdinand  I.  durch  Sammeln  des  Stoffes  machen.  Die  Zeit 
Alfonsos  habe  ich  in  grosaen  Ziigen  bereits  durchgearbeitet, 
fiir  Pedro  IV.  die  Korrespondenz  mit  Karl  IV.  und  andern 
deutschen  Fiirsten  aufgezeichnet ;  flir  das  grosse  Schisma,  fiir 
das,  Benedikts  XIII.  wegen,  das  Kronarchiv  ein  Hauptpunkt 
der  Forschung  seiu  muss,  hatte  mein  gefallener  SchUler  Dr. 
Hans  Rohde  schon  zu  sammeln  begonnen.  Hoffentlich  ist  es 
mir  vergonnt,  noch  einmal  in  langerm  Aufenthalt  diesen  Stoff 
zu  erganzen  und  zu  verarbeiten  und  mit  einem  letzten  vierten 
Bande  der  Acta  Aragonensia  in  Verbindung  mit  den  Acta 
concilii  Constanciensis  meine  spanischen  Arbeiten,  die  micb 
durch  drei  Jahrzehnte  begleitet  haben,  zu  beschliessen. 

Freiburg  i.  Br.,  23.  November  1922. 

Heinrich  Finke. 


Zur  Einfuhrung. 


In  der  Einleitung  zum  ersten  Bande  liabe  icli  ausfiihr- 
lich  iiber  das  Kronarchiv,  die  Kanzlei,  das  Beamtenpersonal, 
das  Gesandtschaftsweseu  berichtet  und  neben  den  Hauptbrief- 
empfangem  auch  in  einzelnen  Ziigen  die  hervorragendsten 
Berichterstatter  charakterisiert;  in  dem  Buche  von  K.  Schwarz 
Uber  die  aragonesischen  Hofordnungen,  besonders  in  den  Tei- 
len  iiber  den  „Canceller"  und  den  „Maestre  racional"  ist  eine 
Uebersicht  der  wichtigsten  Beamtengruppen,  die  fiir  das 
Schrifttum  in  Betracht  kommeu,  gegeben  worden.  Eine  Fiille 
neuen  Stoffes  habe  ich  seitdem  durch  die,  wenn  auch  fliich- 
tige  Durchsicht  der  Register  uud  der  diplomatischen  Kor- 
respondenzeu  des  gesamten  14.  Jahrhunderts  gewonnen.  Doch 
geniigt  er  nicht,  um  nunmehr  eine  umfassende  Urkundenlehre, 
oder  eiue  vollstaudige  Geschichte  der  Kanzlei  vorauszuschicken. 
Das  gesammelte  Material  moge  durch  ein  giitiges  Geschick 
von  mir  noch  erganzt  werdeu  konnen  oder  sonst  einem  Nach- 
folger  als  Gruudlage  seiuer  Forschungen  dienen.  Was  ich 
friiher  aber  schou  vermutuugsweise  ausgesprochen  habe,  fand 
ich  nunmehr  vollauf  bestatigt:  das  diplomatische  Material  der 
Nachfolger  Jaymes  II.  entspricht  in  seiuem  Wesen  und  zum 
Teil  auch  in  der  Fiille  uicht  melir  dem,  was  seine  Zeit  ge- 
boten  hat,  Auch  fiir  Rubio  ist  der  geringe  Umfang  der  CRD- 
Nummern  Pedros  im  Gegensatze  zu  seinen  mehr  als  tauseud 
Registern  eiu  Ratsel.  Erst  in  den  Jahren  des  Konstanzer 
Konzils  steigt  der  StofP  Wieder  fiir  wenige  Jahre  zu  der 
friiheren  Hohe.  Vielleicht  wUrde  fUr  die  Baseler  Zeit  die- 
selbe  Erscheinung  zu  verzeichnen  sein,  wenu  nicht  nach  einer 
archivalischen  Notiz  des  16.  Jahrhunderts  die  vou  Neapel  nach 


—  XVI  — 

Spanien  gesandte  diplomatische  Korrespondenz  Alfonsos  V. 
mit  dem  Schiff  untergegangen  ware.  Was  ich  hier  biete» 
sind  nur  einige  besonders  kennzeichnende  Erganzungen. 

I.  Die  Archive. 

1.  Ueber  die  Geschichte  des  Kronarchivs  habe  ich 
frliher  einige  Notizeu  gegeben ;  jetzt  liegt  der  von  E.  Gouzalez 
Hurtebise  kurz  vor  seinem  Tode  fertiggestellte  Fiihrer  vor 
(Guia  historico-descriptiva  del  Archivo  de  la  corona  de  Ara- 
gon  en  Barcelona,  1920),  der  in  seinem  historischen  Teile  die 
vom  bewahrten  Kenner  der  archivalischen  Schatze  F.  BofaruU 
beinahe  fertig  gestellte  Archivgeschichte  benutzen  konnte. 
Auch  hier  wird  schon  augedeutet,  dass  gerade  unter  Jayme  II. 
die  Centralisation  der  Archivschatze  begonnon  hat.  Im  Band 
1285  f.  136  "  des  Patrimonialarchivs  fand  ich  die  Abrechnung 
Uber  verschiedene  Bauten  im  koniglichen  Palast  vom  8.  Mai 
1319.  Darnach  hatte  der  Konig  dem  Kammerer  Narnau  Mes- 
seger  befohlen: 

que  faessets  obrar  una  casa  de  volta  ...   a  ell  loch,   on   solia 

esser  la  capeyla  sua  de  palau  de  Barchinona.    En  la  qual  casa 

fossen  posats  e  couservats  les  registres  els  privilegis  els  altres 

scrits  de  la  sua  cancellaria  .  .  .   E   que   sobre   aquella   casa  de 

volta  fos  feta  una  altra  casa  ab  volta,   en  la  qual  fossen  con- 

servades    e   estoyades   les   sues  joyes   daur   e    dargent   e    les 

robes   e   els   apparellaments   de  la  sua  cambra.     E  axi  metex 

ordona,   que  en  les  cases  de  volta,   qui  son   dins  la  dit  palau 

seu,  on  solien  esser  establits,  fo  reparada  e  adobada  uua  casa 

ab    II  grans    finestres    ab    reyes,  ...   en  la  qual    casa   fossen 

estoiats   e   conservats   les   comptes   e  les  altres  scriptures  del 

offici  del  maestre  racional  de  la  sua  cort. 

So    entstand    also   im   Jahre    1318    das  Gewolbe   fiir  Re- 

gister  und  Urkunden  der  Kanzlei,   daiiiber  das  Gewolbe  der 

Schatzkammer  und  in  einem  anderen  Teile  des  Palastes  das. 

Archiv   des   Maestro  racioual   d.  h.   des   Rerhnuugshofes.     lu 

ersterem   sind  also  aus  den  verschiedeuen  Klostern  usw.  die 

zerstreuten  Archivalien  zusammeugetragen. 

2.  Hier  herrschte  der  Kanzler.  Wie  das  Amt,  das  bis 
dahin  fast  nur  von  untergeordneten  Pcrsonlichkeiten  geleitet 
wurde '),  sich  durch  die  Erneunuug  des  Bischofs  Raimund  vou 
Valencia  hob  und  seitdem  nur  iu  den  Handen  von  Bischofeu 

')  Vgl.  Ferran  de  Sagarra,  Sigillografia  Catalana,  1916,  p.  39  ff. 


—  XVII  — 

sich  befaud,  ist  friiher  betont  worden.  Das  Ansehen  stieg 
unter  Alfouso  IV.  Er  iibertragt  das  Amt  dem  Erzbischof 
Petrus  vou  Saragossa  mit  der  bezeichneuden  Begrtindung 
(Reg.  562  f.   16^)  am  25.  November   1327: 

Cedit  nobis  ad  gloriam  nostrique  dignitatis  fastigia  subliman- 

tur,  dum  ad  regie  domus  et  tocius  puplice  rei  negocia  viros 

preclaros  eligimus  .  .  .  Attendentes,  qualiter  ipsius  cancellarie 

officium  in  curia  nostra  tenet  locum  notabilem  et  officia  regia 

universa  tum  infra  domum  nostram  quam   extra  complectitur, 

rem  publicam  dirigit,  ius  suum  subditis  tribuit  ac  regia   iura 

nostra  conservat,  .  .  .  cum  presenti  carta  .  .  .  cancellarie  offi- 

cium  cum  omnibus  iuribus  et  pertinenciis  suis  vobis   concedi- 

mus    et   vobis    de    illo,    dum    animam    duxeritis    in    humanis, 

plenarie  providemus  .  .  .  cum  .  . .  maiori  integritate  quam  alii, 

qui    vobis    in    eo    hactenus   prefuerunt  .  .  .  Auctoritate    vestra 

possitis  ordinare  .  .  .  locum  tenentem  vestrum  seu  vicecancel- 

larium,    qui   sub   et   pro  vobis   officium  ipsum  regat  et  etiam 

committere   omnia   sigilla  nostra  et  buUam  ac  bulle  tiparium 

illi,  quem  vobis  expedire  videbitur  .  .  .   Quos  quidem  vicecan- 

cellarium    et   tenentem   buUam    . .  .   possitis   ab    ipsis   officiis 

amovere  .  .  .  Dann  folgt  die  Festsetzung  seiner  Einkiinfte. 

Und  in  den  Zeiten  der  geschwachten  Papstgewalt  soUte 

der  aragonesische  Kanzler  papstlicher  Legat  in  allen  Landern 

des  Konigs  sein:  quod  vacaute  Romaua  ecclesia  cancellarius 

esset   locumtenens    pape   pro    omnibus    dictis    suis   regnis  et 

terris  cum  plena  potestate  ad  omnem  casum,    qui   posset   oc- 

currere.     So    heisst    es    in    einem    Memorial    Martins  I.    vom 

Jahre  1402!     Anscheinend  ist  der  aragouesische  Papst  Bene- 

dikt  Xm.  darauf  doch  nicht  eingegangen.    Jedenfalls  treten 

die  Kanzler  in  den  Tagen  Jaymes  IL  und  seiner  Nachfolger 

in  der  ausseren  wie  inneren  Politik  stark  hervor. 

Die  Kanzlei  hatte  einen  umfangreichen  Menschenapparat 
zu  versorgen.  Von  ihr  bezogen  Gehalt  und  Kleidung  nicht 
blos  der  Kauzler,  Vizekanzler,  die  Skriptoren  und  ihre  ver- 
schiedenartigen  Anhangsel,  sondern  auch  der  konigliche  Beicht- 
vater,  die  Hofkaplane  und  die  Schiiler  der  kouiglichen  Kapelle, 
ebenso    die    zahlreichen    Kursoren ').     Das    erforderte    starke 


')  Cancellaria  ipsa  seu  scribania  providere  tenetur  in  quitacione 
ordin;..a  et  vistitu  cancellario,  vicecancellario,  scriptoribus  et  coad- 
iutoribus  scribanie,  necnon  confessori,  capellanis  et  scolaribus  de  capella 
nostra  et  in  provisionibus  cursorum,  ad  quorum  supportanda  omnia  .  . . 
expedit,  .  .  .  ut  sigillorum  nostrorum  iura  .  .  .  conserventur  illesa.    (R. 


-  XVIII  — 

Summen  uiid  eine  verniinftige  Ausbilduiig  des  ius  sigilli  d.  li. 
der  Urkundentaxe  ').  So  gibt  es  denn  eine  grosse  Zahl  von 
Verordnuugen,  die  die  Taxe  meist  erliohen.  umandern,  er- 
weitern.  Die  Herrscher  wisseu,  dass  sie  selbst  oft  durch 
allerlei  Guadenerlasse  das  Siegelgeld  herabgemindert  haben 
und  sie  suchen  sich  gegen  sich  selbst  zu  schiitzen :  Volaimus. 
statuimus  et  ordinamus  nobisque  legem  impoiiimus,  quod  nisi 
persouis  extraneis  a  nostro  dominio  et  religiosis  Mendicanti- 
bus  et  aliis  personis  notabiliter  pauperibns  remissionem  nul- 
latenus  de  sigilloruin   iuribus  faciamus.     (So   Alfouso  IV.) 

Der  registriejt«  Niedersclilag  des  aragonesischen  Finanz- 
wesens  zeigt  die  Eigentuinlichkeit,  dass  er  auf  zwei  Archive 
seit  den  Tagen  Jaynies  II.  verteilt  ist:  ein  Teil  der  Register 
beruht  im  Kronarchiv,  ein  anderer  grosserer  im  Archiv  des 
Maestro  racional,  das  nach  obiger  Notiz  gleichzeitig  131  <s  mit 
dem  andern  gebaut  wurde.  Letzteres  umfasste  die  Reclmungs- 
biicher  des  Racional  in  vier  Reihen:  die  albarans  (Empfangs- 
bestatiguugen,  Quittungen  usw.,  beginnend  sehr  oft:  Atorch  a 
vos  .  .  .),  die  notaments  (kurze  Notizeu,  oft  durchstrichen),  die 
accurriments  (Hiilfsbiicher),  die  manameuts  oder  citations 
(Zahlungs-  und  sonstige  Befehle)^);  dann  die  Rechnungen 
des  scriva  de  racio,  des  scriva  porcionis  domus  nostre  (d.  li. 
des  Kouigs).  und  zahlreichei"  auderer  Gruppen :  der  Konigin- 
nen,  der  Infanten.  besondere  BUclier  wie  Kreuzzugszehnten. 
Beamtenverzeichnisse.  Handelsverzeichnisse,  oft  von  grossteni 
kulturellen  Wert.  Dazu  kommen  auch  tlie  Einnalime-  und 
Ausgaberegister  des  Thesaurais.  Sie  alle  zahlen  iiach  Tau- 
senden.  Sie  befinden  sich  jetzt  nach  einer  langen  Periode 
der  Unordnung  und  Unbenutzbarkeit  im  Archivo  del  Real 
Patrimonio  im  Palaste  der  Diputaciou.  Dort  ist  das  Archiv 
des  Racional  mit  dem  Archiv  der  Generalballei  Kataloniens 
vereinigt. 

Nicht  uninteressant  ist,  dass  es  friilier  ein  besonderes 
Archiv  des  Real  Patrimonio  gegebeu  hat.    Nach  einem  libre 


557  II  f.  128.>  Muntaner  cap.  225  erzahlt.  dass  er  in  Gallii)oii  war  ca- 
pita  ,  .  .  canceller  e  mestre  racional  .  .  .  e  encara  tenia  yo  lo  sagell  de 
la  companya.     E  los  escrivans  .  .  .  estaven  tostemps  ab  mi. 

')  Vgl.  F.  de  Sagarra  p.  57  ff.     Auch  Acta  I,  I.XXXVII  ff. 

*)  Anders  imter  Pedro  IV.     Vgl.  Schwarz  S.  109. 


—  XIX  — 

<les  albarans  de  quitacio  de  la  terca  vom  Jalire  1400 — 1403 
erhalt  Gabriel  Sagara,  scriva  de  manameEt,  diputat  a  tenir 
e  conservar  les  libres,  scriptures  e  altres  coses,  qui  son  en 
archiu  del  patrimonio  reyal  del  palau  del  senyor  rey  seine 
Besoldung.  Vielleicht  ist  damit  das  handschriftliche  Sammel- 
werk  vom  Jahre  1587  zu  verbinden :  Liber  patrimonii  regii, 
in  quo  notantur  ea,  quae  Barciuone  ex  archivo  regio  et 
archivis  magistri  rationalis  et  balliae  generalis  extracta  sunt 
ad  elucidandum  ...  in  princi])atu  Cataloniae  .  .  .  regium  pa- 
trimoniuni.  Jedenfalls  bilden  jetzt  die  beiden  erwahuten 
Archive  den  Grundstock  des  Patrimonial-Archivs  '). 

3.  Racional  und  Thesaurar  sind  die  Hauptpersonlich- 
keiten  des  Finanzwesens,  um  die  sich  die  anderen  Beamten 
gruppieren.  Wie  im  sicilianischen  Reiche  ist  auch  in  Ara- 
gonien  die  Fiuauzkontrolle  schon  im  friiheu  13.  Jahrhundert 
starker  als  in  den  nordlichen  Laudern  ausgebildet.  Jayme  L 
ervvog  am  1.  August  1224  die  Einsetzung  je  eines  Templeis 
in  Katalonien  und  Aragou.  die  fiir  sorgfaltige  Regelung  der 
Finanzen  Sorge  triigen.  Sie  sollten  die  compota  ab  omnibus 
entgegenuehmen :  Nos  auteni  sibi  plenariam  dedimus  potesta- 
tem  in  recipiendis  compotis  ab  omnibus  et  universis  .  .  .  Al- 
baranos,  quos  ipse  vobiscum  fecerit,  habebimus  tirmos  et  ratos. 
(Pergaminos  Jayme  L  Nr.  147.  Hier  nach  Tourtoulon,  Jacme  1 
le  conquerant  I,  448).  Das  ist  schon  die  ganze  Tatigkeit  des 
Racioual  ohne  den  Nanien ;  aber  es  ist  noch  ein  Einzelakt 
einer  Vertrauensperson.  Racional  ersclieint  in  unsern  Doku- 
inenten  zuerst  1284  November  17:  Matteus  de  Terminis  fiir 
die  Insel  Sizilien  und  am  9.  December  1284  gibt  Peter  III. 
Corrado  Lancee  maiori  hostiario  uostro  ac  magistro  racionali 
curie  nostre  einen  Auftrag  (Reg.  43  f.  82.  Carini,  Gli  archivi 
e  le  biblioteche  di  Spagna  I,  6  ungenau).  1285  Juli  12  wird 
Petrus  de  Libiano  magister  racionalis  curie  nostre  genannt 
(R.  58  f.  102).  Uuter  Peters  Nachfolger  Alfonso  notiere  ich : 
Guilelmus  Colirati  mag.  racionalis  1288  Januar  22  (R.  45  f. 
47).     Daraus    folgt    wohl,    dass   das  Amt  seit  der  Eroberung 


'j  Auf  die  verwickelte  Geschichte  des  Krongutes  usw.  in  Spauieu 
und  die  dort  uoch  viel  vorhandenen,  oft  bedeutenden  koniglichen  Pa- 
trimonial-Archive  kann  ich  nicht  eingehen.  Vgl.  Historia  juridica  del 
patrimonio  real  por  dou  Fernando  Cos-Gayon.     Madrid  1881. 


—   XX   — 

Siziliens  erscheint,   also  aus  dem  sizilianischen  Reiche  Uber- 
nommen  ist, 

Ob  es  aber  bereits  bis  auf  Jayme  II.  dauernd  vorhanden 
war?  Man  konnte  es  bezweifeln  trotz  der  rascheu  zeitlichen 
Aufeinanderfolge  der  Nameu.  Denn  zuweilen  erscheinen  in 
den  achtziger  Jahren  Verordnungen,  als  ob  das  Amt  noch 
nicht  existiere.  Sicher  ist,  dass  seit  Aufang  der  neunziger 
Jahre,  wohl  seit  Ende  1292,  der  Barceloneser  Grosskaufmann 
A.  de  Bastida  Racional  ist  und  das  Amt  seitdem  dauernd  in 
Namen  und  Tatigkeit  in  den  Registern  sich  nachweisen  lasst 
(R.  262  f.  40—47)  '). 

In  deu  Registern  tritt  der  Posten  des  Thesaurars  viel 
starker  hervor.  Eine  feste  Ordnung  des  Amtes  und  damit 
auch  der  Anfang  zu  dem  umfassenden  Schriftmaterial  dUrfte 
schon  in  der  Ernennnng  des  A.  de  Bastida  zum  Thesaurar 
durch  Alfonso  III.  1289  erfolgt  sein.  Er  soll  alle  EiukUnfte 
in  Empfang  nehmen  und  soll  mit  ihnen  gemass  koniglichem 
Auftrage  zahlen:  Teneamini  computare  quolibet  anno  nobis- 
cum  vel  cum  quo  nos  maudaverimus.  Hier  wird  also  ein 
Racional  nicht  genannt!  Interessant  ist  der  Satz,  dass  der 
error  calculi  seu  computi  vel  error  scripture  nicht  schaden 
soll.  Der  Thesaurar  darf  uichts  ohne  bestimmte  Albarane 
zahlen,  abgesehen  von  einzelnen  Fallen,  in  denen  das  Siegel 
fehlt.  Summas  receptarum,  quas  facietis,  faciatis  scribi  in- 
continenti  in  registro  camere  nostre  et  in  registro  scribanie 
nostre.  Letzteres  scheint  kaum  durchgefuhrt  zu  sein  (R. 
64  f.   155). 

Eine  weitere  Neuordnung  erfolgte  bald  nach  dem  Re- 
gierungsantritte  Jaymes  II.  Eine  genauore  Zeitbestimmung 
ist  wohl  nicht  moglich.  Hier  tritt  nun  auch  der  magister 
racionalis  auf.  Leider  ist  sein  Pflichteukreis  nur  teilweise 
aufgezeichnet  (Jayme  II.  s.  f.  Nr.  215): 

Primo,  quod  omnes  recepte,  que  fient  per  thesaurarium,  cuius- 
cumque  sint  condicionis  sive  ...  iu  peccunia  uumerata,  in  cambio, 
mercibus  vel  aliis,  scribantur  in  qnodam  libro,  quem  teneat  ille  scrip- 
tor,  quem  dominus  rex  voluerit  in  cancelleria  sua,  et  fiat  hoc  singulis 
diebus. 


')  Er  bleibt  aber  dabei  Grosskaufmann.  f.  56  wird  ihm  die  ex- 
tractio  salmarum  frumenti  XX  mill.  generalis  mensure  aus  Sizilien 
gestattet.    (1293)  Mai  18. 


—  XXT  — 

Item  si  contingerit  thesaurarium  facere  soluciones  aliquibus,  in 
quibus  ponat  eis  bestias,  bladum,  pannos,  cambium  vel  alias  res,  quod 
seraper  habeat  certificare  illum  scriptorem,  ad  quam  rationem  ponit 
illas  res  et  pro  quanto  recepit,  eo  ut  possit  discerni,  quantum  est  illud 
lucrum. 

Item  quod  de  omnibus  assignacionibus,  quas  faciet,  habeat  certi- 
ficare  illum  scriptorem  et  cancelleria  similiter  certificet  eum  de  assig- 
nationibus,  que  fient  in  cancelleria,  ut  possit  sciri,  quot  assignaciones 
sunt  in  unaquaque  coUecta. 

Item  quod  scribat  singulis  diebus  kalendarium  tam  in  receptis 
quam  in  datis,  et  si  posuerit  merces  vel  alias  res  preter  ciuam  peccu- 
niam  numeratam,  ponat  ibi,  ad  quam  rationem  ponit  illas  res,  ut  possit 
certificari  cum  receptis  lucrum,  quod  dominus  rex  est  ibi  facturus. 

Similiter  de  cambio,  si  cambium  receperit  aut  dederit,  semper 
habeat  certificare  illum  scriptorem,  qui  tenebit  librum  in  .scribania 
domini  regis  '). 

Item  si  contigerit  ipsum  recipere  mutua  ad  usuram,  semper  habeat 
certificare  illum  scriptorem  et  scribat  diem  manuleute,  et  quantum 
tenebit  [receptum]  et  (luauta  fuerit  usura  et  eciam  diem  solucionis  iii 
datis  et  semper  iste  nianuleute,  que  fient  ad  usuram,  fiant  de  conscien- 
cia  domini  regis. 

Iteni  quod  reddat  computum  singulis  annis  magistro  racionali, 
quia  periculuni  est  tardare  computa. 

Item  quod  nunquam  coUecta  comitatur  alicui  portario  vel  alii 
nisi  primo  computaverit  de  aliis  coUectis,  quas  tenuerit  et  quod  hosten- 
dat  albaranum  magistri  racionalis,  et  comitentur  collecte  per  cancel- 
larium,  ut  est  fieri  consuetum. 

Item  quod  ponat  semper  in  solucionibus,  ([uantum  solvat  in  pec- 
cunia  numerata  et  qiiantum  in  pannis,  quantum  in  bestiis  et  ad  cjuam 
rationem. 

Item  quod  ciuilibet  portarius  vel  collector  peccunie  teneat  semper 
computare  siue  reciuisicione  cum  magistro  racionali  infra  meusem,  post- 
quam  collecta  fuerit  perfecta,  alias  si  in  hoc  deffecerit,  nunquam  col- 
lecta  comitatur  eidem. 

Magister  racionalis  debet  vendere  omnes  redditus  tocius  domina- 
cionis  domini  regis  annis  singulis  simul  cum  baiulis  generalibus  cuius- 
cumque  regni^  et  quod  recipiant  ipsi  redditus  baiuli  cuiuscumque  loci 
et  quod  faciant  soluciones  perpetualium  violariorum  et  alioruni,  sicut 
sunt  priores  tempore,  et  tiuod  teneantur  ipsi  baiuli  coniputare  (luolibet 
anno  cum  baiulis  generalibus,  unusquisque  in  sua  regione,  et  ille  baiu- 
lus  generalis  teneatur  reddere  racionem  ([uolibet  anno  magistro  racionali. 

Similiter  faciat  unum  registrum,  in  quo  scribi  faciat  in  cancellaria 


')  Es  folgt  durchstrichen:  Item  ([uod  faciat  tres  libros  thesaurarius: 
unam  scilicet  de  receptis  et  datis  regni  Aragonum,  aliud  de  receptis 
et  datis  Catalonie,  et  aliud  de  receptis  et  datis  regni  Valentini.  Die 
Biicher  existieren  nicht. 


—  XXII  — 

domini  regis  omnes  collectas  et  exacciones,  quas  dominus  rex  faciet 
in  terra  sua  et  in  fine  cuiuslibet  anni  eiigat  a  coUectoribus  compUta 
et  compellat  eos  ad  hoc  faciendum,  si  necesse  fuerit. 

Sehr  stark  tritt  hier  die  naturalwirtschaftliche  Beschaf- 
tigung  des  Thesaurars  hervor:  Tiere,  Getreide,  Tuche  werden 
vor  der  Geldtatigkeit  genannt.  Wie  umfangreich  die  Arbeit 
des  Thesaurars  war,  beleuchtet  klar  ein  einziges  Schreiben 
des  TliBsaurars  P.  Marci  an  den  Konig  (CRD  11538,  wohl 
vom  16.  Mai  1308):  Der  Konjg  habe  ihn  beauftragt,  die  seit 
6  Jahren  vorgekommenen  Alexandrien-Falle  geldlich  zu  be- 
strafeu ;  das  bringe  kaum  10000  sol.  ein.  Aus  den  bei  den 
Johannitern  liegenden  Registern  habe  ihm  aber  der  Schreiber 
P.  Lobet  nachgewiesen,  dass  schon  Jayme  I.  das  Ausfuhr- 
verbot  nach  Alexandrien  erlassen  habe;  also  alle  frllheren 
Falle  solle  man  lieranziehen.  Heimlich  habe  er  bereits  dem 
Konige  berichtet,  dass  der  verstorbene  P.  Mari  —  frtiher  als 
Gesandter  an  Friedrich  nachweisbar  —  verboteue  Waren  nach 
Alexandrien  gesandt  habe;  seine  Verwaudten  hatten  es  mit 
der  Bemerkung  zugestanden,  dass  man  ihnen  nichts  anhaben 
konne,  da  sie  100  sol,  erlegt  hatten.  Aber  die  Hofrichter 
hatten  ihm  erklart,  dass  sie  dadurch  vielleicht  von  kirchlichen 
Strafen  frei  seien,  nicht  aber  straflos  wegen  der  Uebertretung 
des  kdniglichen  Verbotes.  Da  sei  Prlifung  notig.  Weiter 
schildert  er  seine  Abmachung  mit  R.  (ja  Torre,  der  KUrasse 
nach  Alexandrien  gebracht :  Slihne  6000  sol.  Darliber  mlisse 
der  Siegelbewahrer  B.  de  Averso  die  Urkunden  ausstellen. 
Ferner  Vereinbarung  mit  einem  Judeii  wegeu  Betruges  auf 
1600  sol.;  der  Urkunden-Entwurf  wird  gleich  beigelegt  mit 
der  Bitte  um  die  Reinschrift.  Bort  de  Miraylles  beschlag- 
nahjnte  bei  Muutblanch  zwei  Ballen  koniglichen  Tuches  als 
EntschadigUDg  fiir  ein  Pferd,  das  er  dem  Konige  zur  Sizilien- 
fahrt  (10  Jahre  vorher!)  gestellt  und  nicht  bezahlt  erhalten 
habe.  Er  verlangt  fUr  RUckgabe  1200  sol.  Aber  der  The- 
saurar  liess  laut  erklareu :  Niemals !  Denn  sonst  machen  alle 
Glaubiger  des  Konigs  es  ebenso.  (Car  si  era  sabut,  tots  los 
altres  comengarien  de  penyorar).  Auf  Umwegen  wird  er  Bort 
befriedigen.  Heute  forderte  der  Generalprokurator  des  Ge- 
bietes  von  R.  Folch  Zahlung  der  Sizilien-Schulden ;  Verein- 
barung.    Zahlreiche  Richshomens  verlangten  Zahlung  der  auf 


—  xxm  — 

dem  Parlament  in  Muntblanch  zugesagten  Summen  :  Zusiche- 
rung:  E  siats  cert,  que,  si  nos  fa,  que  ells  penyorarau.  Zum 
GlUck  kam  heute  gute  Nachricht  aus  der  Provence,  wonach 
bald  grossere  Smnmen  (aus  den  Zusagen  Karls  II.  ?)  kommen 
werden.  Galceran  de  Anglarola  fordert  6000  sol.  „Ihr  wisst 
wohl,  Herr,  dass  ich  es  nicht  kann.  Ihr  habt  wohl  vergessen, 
dass  ich  am  Abend  beim  Abschiede  von  Euch  nur  1200  sol. 
hatte,  und  ich  habe  Dalmau  de  Castelnou,  Gilbert  de  Cen- 
telles,  B.  Boyl  u.  a.  in  Eurem  Auftrage  bezahlt,  und  habe 
40000  sol.  von  meinen  Freunden  geliehen."  Die  Tornosen 
aus  der  Provence  teilte  er  zwischen  dem  Abte  von  S.  Creus 
und  den  Minoriten.  Er  bittet  um  Gotteswillen  ihm  keine 
Glaubiger  mehr  zuzuweisen;  auch  die  Banken  woUen  nicht 
mehr  leihen.  Nur  deu  tibelsten  Schreier  Galceran  will  er 
befriedigeu. 

Das  ist  die  Arbeit  eines  Berichtes,  ja  eines  Tages!  Dazu 
dann  die  Dutzende  von  Urkunden  der  Kanzlei,  die  hieraus 
erwachsen.  Wie  erwahnt,  liegt  der  Niederschlag  der  finan- 
ziellen  Operatiouen  im  Kronarchiv  und  im  Patrimonialarchiv. 
In  ersterem  ist  es  die  stattliche  Reihe  der  Thesaurarie-Register, 
die  fiir  eineu  kurzen  Zeitraum,  meist  einen  Monat,  abgeschlos- 
senen  Cuentas  (deren  Zusammenfassung  im  andern  Archiv), 
und  die  Solutionen-Register.  Die  beiden  Registerreihen  be- 
ginnen  mit  dem  Jahre  1301  (Reg.  268  und  294).  Die  ersteren 
enthalteu  die  direkten  Auftrage  an  den  Thesaurar  zu  aller- 
hand  Zahlungen  ')  aus  seiner  Kasse,  die  Solutionen  enthalten 
Zahlungsanweisungen  an  die  verschiedensten  Beamtengrup- 
pen  ^)  fiir  Sachen  des  Hofes,  viele  Anweisungen  an  den  Ma- 


')  Beispiele  Reg.  294:  Fr.  Martiniis  de  Aranda,  Begleiter  des  Mar- 
tinus  de  Atheca,  pro  emendis  libris  100  sol.  —  Cuni  dil.  clericus  noster 
P.  Sancii  novam  missam  uabeat  celebrare  et  sibi  vestes  competentes 
duxerimus  concedendas;  soll  7  Ellen  Yprer  Tuch  und  eine  penna  alba 
kaufen.  —  Exsolvatis  mag.  Ermengaudo  phisicho  d.  Blanclie  regine 
1000  sol.  de  sua  provisione.  —  Die  Amme  des  Infanten  Jayme  erhielt 
pro  uutriendo  et  lactando  eine  Rente  aus  einem  Orte ;  da  diese  nicht 
gezahlt,  sollen  fiir  dieses  Jahr  ihr  500  sol.  aus  der  pecunia  curie  gezahlt 
werden.  —  Thesaurar  erhalt  4000  sol.  in  auxilium  maritandi  seiner 
Tochter;  200  sol.  muss  er  als  ius  sigilli  zahlen. 

')  Reg.  268  f.  152  der  stellvertretende  Reboster  und  Kammerer 
hatte  fur  Ausgaben  und  Eiunahmen  der  Kammer  und   des  Rebost  von 


—  XXIV  — 

gister  racionalis  die  compota  in  Empfang  zu  nehmen  sowie 
Bestatigung  dieser  Rechnungsabnahmen.  Ich  habe  nun  ver- 
sucht  fUr  bestimmte  Zeitraume  die  Uebereiustimmuug  der 
drei  Gruppen  nachzuweisen  (z.  B.  flir  das  Jahr  1301  und  1310); 
sie  ist  aber  nicht  fUr  einen  Monat  oder  ein  Jahr,  sondern  iiur 
fUr  grossere  Zeitraume  zu  erzielen.  Die  Thesaurarie-Anwei- 
sungen  erscheinen  fUr  einen  kurzen  Zeitraum  viel  grosser  als 
die  Cuentas.  Oft  sind  die  Anweisungen  erst  im  Jahre  darauf 
oder  noch  spater  ausgezahlt,  das  besagt  die  Formel:  Quam- 
vis  iuxta  tenorem  littere  uostre  vobis  directe  super  solvendis 
usw.  Das  sei  uicht  geschehen:  Solvatis  in  continenti  .  .  . 
Oefter  erfolgen  auch  Abschlagszahlungen.  Nur  langeres 
Studium  konnte  hier  zu  sicheren  Ergebnissen  kommen  *). 

4.  Auf  die  hervorragende  Stellung  des  Siegelbewahrers 
habe  icli  bei  der  Personlichkeit  des  Bernardus  de  Aversone 
hingewiesen.  Aus  einer  Sammlung  von  vielleicht  100  kleinen 
Zetteln  unter  den  Materialien  Pedros  IV.,  die  fast  alle  an 
den  zu  Alfonsos  IV.  und  Pedros  Zeiten  bedeutenden  Siegel- 
bewahrer  Egidius  Petri  de  Buysan  gerichtet  sind,  ersieht  man 
die  centrale  Stellung  dieses  Kanzleibeamten.  Ihm  wird  alles 
die  Kanzlei  Interessierende  gemeldet,  wann  eiuer  vom  ius 
sigilli  befreit  ist  (non  tenetur  solvere,  pro  eo  quia  est  scriptor 
regis),  wann  eiuer  correu  de  casa  wird  (wegen  der  Besoldung), 
bei  Ernennung  zmn  scriptor,  die  Besoldung  einer  grossen 
Anzahl  von  Beamten,  auch  solcher,  die  nicht  von  der  Curia 
bezahlt  werden,  wann  der  Konig  jemanden  zu  seiuem  con- 
seyller  ernannt.  Oder:  Domine  Egidi!  Mitatis  michi  duas 
manus  paperi,    quibus   indigeo   de  fiendis  scripturis  iu  remis- 


1291—1298  Einnahmen  1B4951  sol.  Barch.  und  1:^4079  sol.  Jacc.  E  es 
cert  encara,  que  vos  non  avets  ami  liurades  cartes  ne  alberans  de  ne- 
guna  de  les  dates  per  vos  fetes,  perco  cor  dehits,  que  en  aciuel  tenips 
no  era  custumada  cosa  de  pendre  cartes  ne  alberans  de  dates,  messions 
ne  pages,  (^uis  feesen  eu  la  cambra  del  s.  rey.  Man  sieht  hier  auch 
wieder,  dass  das  Jahr  1301  ein  Markstein  in  der  Geschichte  des  Kanzlei- 
wesens  ist. 

')  Die  fast  ununterbrochene  Reihe  der  libros  de  tesoreria  im  Pa- 
trimonial-Archiv  beginnt  1302  am  26.  Marz  mit  dem  libre,  [en]  lo  qual 
son  escrites  les  reebudes  e  les  [dates]  des  Thesaurars  Pere  Boyl.  Deii 
1.  Band,  die  Zeit  von  1302—4  uinfasseud,  veroffentlichte  1911  E.  G. 
Hurtebise. 


-    XXV    — 

sione  fienda  inclito  Ja.  de  Maioricis.  Et  fient  III  caterni  et 
est  longa  scriptura.  Vicecancellarius.  Bezeichnend  fUr  die 
Sorgfalt,  mit  der  das  Siegel  behandelt  wurde,  ist  ein  langeres 
Schreiben  seines  Stellvertreters,  wonach  das  vom  Konig  ver- 
langte  Siegel  nach  Beratschlagung  mit  der  Konigin  in  fol- 
gender  Weise  geschickt  werde:  quod  dictum  sigillum  deferret 
sigillatum  thesaurarius,  qui  recedet  die  lune  una  cum  vene- 
rabili  Ferrario  de  Caneto  atque  tradidi  illud  .  .  .  sub  forma 
in  dicta  littera  regia  expressa.  Vielleicht  gibt  folgendes 
Briefchen  Aufklaruug  fur  die  Anhaufung  von  zahlreichen 
Rein.schriften  ohne  Besiegelung.  die  im  Kronarchiv  zu  Hun- 
derten  neben  den  Registereintragen  liegeu : 

Dompno  Egidio  Petri.  Cum  d.  rex  ordinaverit  uoviter  et  manda- 
verit,  quod  litere  graciarum  mandate  per  consiliarios,  cum  fuerint 
ordinate  et  grossate,  per  scriptores  mandatoruni  eis  legantur  et  cum 
eorum  sigillis  clause  vicecancellario  mitantur,  et  ([uod  scriptores  iu 
mandato  scriberent:  Maudato  regio  facto  per  talem.  cui  fuit  lecta  et 
eius  sigillo  clausa,  maudetis  omnibus  scriptoribus  curie,  (luod  amodo 
dictam  ordinacionem  servent  per  omnia  inconcusse.  Ex  parte  vice- 
cancellarii. 

Die  kouiglichen  Rate  sandten  solche  Papiei-Reinschriften, 
von  denen  dann  die  Ausfertiguug  des  Perganient-Oiiginals 
und  die  Eintragung  in  die  Register  erfolgten. 

5.  Das  Kronaichiv  gleicht  in  etwa  deui  Vatikanisclien 
Archiv  durch  die  Aufnahme  fremder  Bestandteile.  Ich 
meine  damit  nicht  so  sehr  die  Bruchstlicke  literarischer  Art, 
die  unter  die  Dokumente  geraten  sind,  Gedichte,  theologische 
Erorterungen  und  Gebete,  gute  Ratschliige,  obwohl  manclies 
kostliche  darunter  zu  verzeichnen  ware,  als  vor  alleni  zwei 
Gruppen  von  Schriftstiicken :  dieBriefe,  welche  die  Kanz- 
leibeamten  unter  einander  gewechselt  haben,  und  die  D<»- 
kumente.  welche  von  frenulen  HeiTscliern  oder  Privaten  den 
Konigen  iibermittelt  wurden,  da  sie  ihi-  Interesse  daran  vor- 
aussetzten.  Von  G.  de  Solanis,  deni  Vorganger  Bei'nards  de 
Averso,  von  diesem  selbst  und  seinen  Nachfolgern  sind  mehr 
als  liundert  vorhanden,  so  dass  sich  vei-niutlich  die  Anzahl 
derartiger  Korresjiondenzen  auf  viele  Hunderte  belauft.  Ge- 
wiss  werden  in  ihneu  auch  Staatssaclien  behandelt,  aber  auch 
viel  Privates  erortert,  liausliches  Leben  geschildert,  die  Nieder- 
kunft   der  Verwandten    erwahnt,    ('harakteristiken   subjektiv- 


—  XXVI   — 

ster,  oft  bissigster  Art  gegeben.  So  vom  einflussreichen 
Clemens  de  Salaviridi,  von  dessen  schonschreibender  Hand 
so  manches  Register  Zeugnis  ablegt:  Ille  maledictus  luppus 
rapax  Clemens  de  Salaviridi,  qui  totum  orbem  subiugabit. 
Und  der  beschwert  sich  wieder  liber  den  Bonanat  Capera^ 
der  bei  der  Sardinienverteilung  ihm  soviel  zugesagt  hat  und 
nichts  halt :  Quant  a  ago  .  .  .  queus  mana^a,  queus  metria  en 
la  preso,  . .  .  vos  per  mana^es  nous  deviets  lexar  abatre.  Ver- 
trauen !  E  jo  amava  mes  un  oceller  el  puny,  que  una  gruua 
en  lo  cel  (s.  f.  497  und  1545).  Auch  dem  Herrscher  gegen- 
iiber  nehmen  diese  Herren  keiu  Blatt  vor  deu  Mund.  Davou 
zeugen  manche  Stellen  in  den  ersten  Banden,  aber  auch  in 
dem  vorliegenden.  Bonauat  Capera  wagt  Alfonso  IV.  zu  sageu : 
„Es  scheint  mir,  dass  Ihr  mich  so  und  alle  andern  anders 
behandelt"  (E  par  me,  que  en  mi  tenits  una  manera  et  en 
tots  los  dessusdits  altra ;  e  don  men  gran  maravella).  Oder 
er  driingt:  „Sagt  mir,  bitte,  nicht  nein,  Herr,  denn  Ihr  konnt 
es  gewiss".  (Placia  a  vos,  senyor,  que  dago  nom  digats  de 
no,  que  fer  o  podets  per  cert).  CRD  Alfonso  3548,  Judios  407. 
Und  so  (if ter !  Auffallig  ist  in  anderen  Stiicken  der  fromme  Ton. 
Die  zweite  Gruppe  umfasst  zahlreiche  politische  Akten- 
stUcke  fremder  Herrscher,  besonders  von  der  Kurie.  So  schickt 
Clemeus  V.  die  Berichte  iiber  die  Kanipfe  um  Ferrara  an 
Jayme,  so  des  Konigs  eigene  und  fremde  Gesandte  bekannte 
und  unbekannte,  zum  Teil  sehr  wichtige  Stiicke  iiber  Hein- 
richs  VII.  und  Ludwigs  d.  B.  Beziehungen  zur  Kurie,  so 
kommen  in  die  Acta  eine  Anzahl  hochst  interessanter  Privat- 
berichte.  Besonders  eifrig  ist  darin  der  Gesandte  Friedrichs. 
ZuWeilen  sendet  der  Kdnig  die  Stiicke  weiter;  vgl.  z.  B.  Reg. 
250  f.  45  iiberschickt  Jayme  kurz  vor  seinem  Tode  (1327) 
dem  Infanten  Peter  einen  Brief  der  Romer  an  den  Papst, 
den  ich  bisher  nicht  gefunden  habe :  Per  aliquos  de  curia 
missum  est  nobis  transsumptum  cuiusdam  littere  domino 
summo  pontifici  per  Romanos  destinate,  cuius  formam  vobis 
mittimus  hic  inclusam,  in  qua  multa  perpendere  poteritis  et 
videre.  So  stiess  ich  denu  auch  auf  ein  merkwiirdiges  hoch- 
trabendes  Stiick,  das  an  den  Papst  gerichtet  ist  und  iu  dem 
der  Schreiber  den  „comissum  per  eundem  Romanum  populum 
...  pacis  et  iusticie  tribunatum"  erwahnt;  das  an  einen  Kar- 


—  XXVII  — 

dinal  iu  Abschiift  gesaudte  und  vou  diesem  nach  Barcelona 
weiter  geleitete  Dokument  ist  der  Brief  Cola  di  Rienzos  vom 
8.  Juli  1347,  den  Burdach  im  II.  Bande,  3.  Teil,  S.  41  ff.  nach 
audern  Abschrifteu  gedruckt  hat.  Hierhin  gehOren  auch  einige 
Kaiserurkunden  Friedrichs  II.,  so  das  Translatum  testamenti 
von  Fiorentiuo  (1350),  so  (im  Apparat  Jaymes  I.),  ein  Bruch- 
stlick  der  Schenkuug  des  Casale  Bulfide  situm  in  tenimento 
Lentini  durch  Friedrich  II.  an  seinen  Notar  mag.  Albertus  de 
Cathania  vom  August  1233,  so  eine  Schenkuug  der  Kaiserin 
Konstanze,  Gemahlin  Friedrichs,  und  ihres  Sohnes  Heinrich 
an  die  Kirche  von  Catauia  auf  Bitten  ihres  Kanzlers,  de» 
Bischofs  Walter  von  Catania  (1213/4  Marz).  In  der  Kardi- 
nalsfassung  vom  4.  Juli  1265  liegt  die  forma  donacionis  regi 
Sicilie  tacta  regi  Karulo  veteri  aus  dem  Ende  des  13.  Jahr^ 
hunderts  vor. 

6.  Zwei  diplomatisch  wichtige  StUcke  lasse  ich  zum 
Schlusse  folgen.  Das  eiue  bringt  die  beiden  ersten  erhaltenen 
Originalsuppliken  Jaymes  II.  mit  eigenhandigen  Eintragungen 
Clemens  V.  und  seines  Referendars: 

1)  Supplicat  sanctitati  vestre  rex  Aragonum,  quatenus  placeat  sancti- 
tati  vestre  sibi  concedere  deciinam  reddituum  omnium  ecclesiasticarum 
et  religiosarum  personarum  tam  exemptarum  quam  non  exemptarum  reg- 
norum  et  terraruni  suarum  usque  ad  quatuor  annos.  Et  si  forte  bene- 
placitum  foret  sanctitatis  vestre,  quod  Templarii  et  Hospitalarii  non 
intelligerentur  in  dacione  decime  supradicte,  supplicat  rex  prefatus  sibi 
concedi,  ut  quolibet  anno  dictorum  quatuor  annorum  Templarii  et 
Hospitalarii  dictorum  regnorum  et  terrarum  exhibeant  et  tribuant  dicto 
regi  tantas  pecunie  quantitates,  quante  sunt  responssiones,  quas  ex- 
hibent  suis  maioribus  annuatim  de  eo,  quod  eis  residuum  fuerit,  solutis 
responsionibus  supradictis.  Fiat  exceptis  Templariis  a),  Hospi- 
talariis,  de  Calatraua  et  Spata,  ita  quod  due  partes  expen- 
dantur  in  acquisicione  regnorum  Sardinie  et  Scorsice  vel 
alias  de  ordinacione  nostra  contra  infideles  et  tercia  parg 
sit  regis  pro  expensis  factis  in  veniendo  ad  nos. 

Item  supplicat  sibi  provideri  de  decem  millibus  libris  Barchinonen- 
sibus  quolibet  anno  predictorum  quatuor,  quas  sibi  deputandarum  per- 
sonarum  a  sanctitate  vestra  taxatione  et  ordinatioue  gentes  seu  vassalli 
ecclesiasticarum  et  reUgiosarum  persouarum  regnorum  et  terrarum  pre- 
dictarum  dicto  regi  exhibere  et  tradere  teneantur. 

2)  Item  supplicat,   quatenus  alicui  vel  aliquibus  prelatis  terre  sue 

a)  exemptis  durchstrichen  statt  Templ.,  dann:  de  Calatraua  et 
Spata  oben  rait  Verweisungszeichen. 


—  XXVIII  — 

dare  dignemini  in  mandatis,  ut  illos,  qui  contra  interdictum  iuris  et 
sedis  apostolice  iverunt  cum  mercimoniis  suis  et  alienis  in  Alexandriam 
vel  alias  partes  terre  Egipti,  et  illos  etiam,  qui  miserunt  raerces  vel 
alias  res  ad  dictas  partes  prohibitas,  valeant  absoivere,  dando  de  hiis. 
que  miserunt  vel  lucrati  fuerunt  ex  rebus  predictis,  masculos  quartam 
partem  et  feminas  quintam.  Et  quod  iile  vel  illi,  ([uibus  mandatum 
fuerit,  teneantur  tradere  et  dare  dicto  regi  Aragonum  quantitates,  quas 
recipient  ex  causa  predicta.     Fiat. 

Item  supplicat,  quatenus  concedere  dignemini  confessori  suo,  quod 
possit  eum  auctoritate  vestra  absolvere  a  sentencia  vel  sentenciis  ex- 
comniunicacionum,  si  quas  incurrit  ex  causa  aliqua,  et  audire  confes- 
sionem  eius  super  quibuscunque  peccatis  per  eum  comissis  et  auctori- 
tate  vestra  eundem  absolvere  a  predictis,  etiam  si  casus  forent,  qui 
essent  sedi  apostolice  reservati.     Fiat. 

Item  placeat  sanctitati  vestre,  quod  fiat  privilegium  domine  regine 
de  audiendo  divina  tempore  generalis  interdicti,  sicut  habet  dictus  rex, 
Fiat. 

Item  supplicat,  quod  vos  dignemini  admitere  aliquas  peticiones, 
quas  pro  subditis  suis  offeret. 

Iteni  supplicat,  quod,  cum  aliqui  prelati  terre  sue  habeant  castra 
et  loca  alia  maxime  in  montanis  a)  non  multum  ecclesiis  utilia  nec  eis 
obediencia,  ut  debent  »),  placeat  sanctitati  vestre  concedere,  quod  ad 
arbitrium  alicuius  prelati  possint  facere  pennutacionem  cum  domino 
rege,  ita  quod  rex  teneatur  eis  dare  equivalencia  in  redditibus.  Trac- 
tetur  composicio  et  ad  requisitionem  regis  et  prelatorum 
nos  in  approbando  invenient  graciosos. 

Item  quod  fiat  littera  revocacionis  vendicionis  meri  imperii 
Onde,  Gallure  et  de  Auinione,  cum  fuerit  ibi  deceptum  ultra  dimidiam 
iusti  precii  non  obstante  iure.     Fiat. 

R.  Ban.  G.  R. 

II.  Supplicat  s.  V.  rex  Aragonum,  quatenus  specialem  sibi  graciam 
facientes   dispensare  dignemini,  quod  due  filie  sue  possint  matrimonia- 
liter   coniungi    cum    hiis,    qui  ab   eis   distant  vel  a  quibus  ipse  distant 
tercio  consanguineitatis  vel  affinitatis  gradu.     Fiat. 
R.  Ban.  G.  R.  card. 

Die  Zeit  der  uinfangTeichereu  Supplik  lasst  sich  geuau 
bestiininen.  Die  Erwahnung  des  noch  existiereuden  Templer- 
ordens  und  der  Erwerbung  Sardinieu  gibt  uns  die  beideu 
Endpunkte:  1297.  da  Bouifaz  VIII.  dem  Konige  Sardinien 
und  Coisica  schenkte,  und  1307,  in  dem  die  Templerkata- 
strophe  beginnt.  In  diesem  Zeitraume  denkt  man  zunachst 
an  Bonifaz  VIII,  und  seine  Zehntverleihuugen ;  auch  die  Reise 
zum  Papste  im  Jahre  1298  passt  gut  dahin.    Tatsachlich  ist 

a)  Mit  Abkilrzuugsstrich. 


—  XXIX  — 

es  aber  Cleinens  V.  und  die  Supplik  falit  iu  die  Zeit  zwischen 
dem  7.  October  1305,  dem  Tage,  an  dem  Jayme  beim  Papst 
war  (unten  S.  139)  und  dem  17.  October,  an  welchem  schon 
die  Urkunden  fUr  die  mit  1,  2,  3  in  der  Supplik  bezeichneten 
Bitten  ausgestellt  werden.  Die  wortliche  Uebereinstimmung 
der  Aeusserung  des  Papstes  in  der  Supplik  unter  1  mit  Nr.  225 
im  Reg.  Clementis  V.  Bd.  I  und  die  inhaltliche  vou  2  und  S 
mit  den  Nummern  223  und  224  lassen  dariiber  gar  keinen 
Zweifel.  Dazu  passt  nun  auch  der  Recipe-Vermerk  am  Schluss. 
Er  besagt:  R(ecipe)  Ban.  (Name  des  Abbreviators)  G(uilelmus) 
R(uffati),  den  E.  Goller  als  Referendar  Clemens  V.  nach  dem 
Katalog  Garampis  als  G.  Aufati  kennt.  Tatsachlich  ist  es 
der  genannte  Nepote,  der  auch  zuweilen  in  deu  Quellen  als 
G.  Arrufati  vorkommt.  Am  15.  Deceraber  1305  wird  er  Kar- 
dinal  und  als  solcher  hat  er  den  R(ecipe)-Vermerk  in  der 
II.  Supplik  geschrieben,  deren  Genehmigung  also  nach  dieser 
Zeit  fallt.  Beide  Suppliken  sind  jetzt,  vielleicht  schon  gleich- 
zeitig^  durch  Seidenfaden  mit  einander  verbunden  '). 

Wissenschaftlich  weniger  wichtig,  menschlich  sehr  an- 
sprechend,  ist  der  eigenhandige  Brief,  den  Urban  V.  an  Pe- 
dro  IV.  vor  seiner  RUckkehr  nach  Avignon,  also  am  29.  April 
(1370),  gesandt  hat. 

Urbanus  etc.  carissimo  in  Christo  filio  Petro  regni  Aragonum 
illustri  saiutem.  Serenissime  princeps !  Ex  certis  causis  disposui  trans- 
ferre  Romanam  curiam  Aninionem,  ad  quam  translationem  super  alios 
reges  et  principes  tua  celssitudo  adiutorium  opportunum  prestare  pot- 
est.  Et  ad  eandem  celssitudinem  reccurro  conffidenter  sperans,  quod 
in  tanto  negocio  non  defficias  michi  a).  Per  hoc  enim  honorabitur 
domus  tua  ac  regnum  tuum  et  regnicole  multa  commoda  consequentur. 
De  numero  galearum  pro  dicta  translacione  facienda  et  termino  reces- 
sus  dicent  tue  celssitudini  dilecti  filii  Petrus  Rubei  scriptor  in  peni- 
tencia  nostra  et  Remirotus  Sancii  familiaris  meus  et  serviens  armorum, 

a)  Vorher  m  mit  2  Strichen  daruber  durchstrichen. 


')  Vgl.  zum  Ganzen  E.  Goller,  Repertorium  Germanicum  I  S.  75*; 
E.  Goller  in  Quellen  und  Forschungen  aus  italienischen  Archiven;  Eubel, 
Hierarchia  catholica  unter  1.  Promotion  Clemens'  V.  Erwahnt  werden 
die  Stiicke  von  H.  Bresslau,  Handbuch  der  Urkundenlehre  IP,  12.—  Auf 
die  Aehnlichkeit  der  aragonesischen  Konigs-Suppliken  mit  den  papst- 
lichen  sei  wenigstens  hingewiesen.  Supplicat  regie  maiestati  begegnet 
uns  schon  Ende  des  13.  Jahrhunderts.  Auch  manche  Register-Aehnlich- 
keiten  zeigen  sich  wie  z.  B.  similes  facte  sunt. 


—    XXX    — 

exhibitores  preseucium.  ((uibus  digiietur  tua  cleuiencia  titlem  iudubiaui 
adhibere.  Datiim  et  propria  mauu  scrii)tum  in  Mouteflescone  a)  die 
penultima  Aprilis. 

Diesei-  (Pedro  .s.  f.  214)  uud  der  folgeude  gleichfalls  von 
Urbaii  eigenhandig-  aas  Avignou  geschriebene  Dankesbrief 
habeu  iu  ihrer  gauzen  Schreibweise,  vor  alleni  in  der  An- 
w^eudung  des  Singular  —  iin  zweiten  heisst  es:  quas  tua 
celssitudo  liabet  ad  me,  in  den  Korrektureu  und  Fehlern, 
besonders  ini  zweiteu,  etwas  aus  deui  Rahnien  uuserer  Papst- 
diploinatik  herausfallendes.  Bisher  ist  mir  keiu  frilherer 
eigeuhaudiger  Brief  bekanut  geworden ;  aucli  L.  Schmitz- 
Kallenbeig  kennt  keiuen.  Tn  der  Papstdipk)matik  beschrankte 
sich  die  persOnliche  Teilnahme  des  Papstes  iui  dei'  Urkundeu- 
sclirift  bisher  auf  einige  Stellen  in  deu  feierlicheu  Pi-ivilegien 
und  auf  die  Hiuzufiiguugen  bei  den  Supplikeu.  Ob  vou  der 
Haud  der  Papste  geschriebene  Origiualtraktate  bis  zu  dieser 
Zeit  vorliegeu,  ist  mir  unbekauut  'i. 

7.  Die  Archive  iu  Mallorca.  Wem  bekauut  war,  dass 
die  Hoforduungen  des  ceremoniellsteu  aragouesischeu  Konigs 
eine  Ueberarbeitung  der  ordiuaciones  Jacobi  II.  von  Mallorca 
vom  J.  1336  sind  und  dass  iu  letztereu  selir  viel  ilber  Archiv- 
wesen,  Kauzler  uud  Kanzleibeamte  enthalteu  ist,  durfte  vou 
einem  Besuche  der  Archive  in  Palma  sehr  viel  erwarten. 
Tatsachlich  enttauscht  das  Material  ini  Archivo  der  casa 
consistorial  wie  iui  Aj'chivo  del  real  patrimouio  des  Konigs- 
palastes  vollstiiudig.  Was  iu  beideu  vorhaudeu  ist,  selbst 
weun  es  nur  eineu  Teil  des  ehemaligeu  Gauzeu  bildet,  zeigt 
nichts  Eigeuartiges  iu  di})]omatiscliei'  Hiusicht;  iu  der  gerin- 
geu  Ordnuug  uud  in  den  geriugeu  Kauzleiveruierkeu  steht 
es  weit  hinter  den  Archiveu  iu  Barcelona  zuriick  '^}  Man 
steht  bei  der  glauzeudeu  Hofordnuug  iu  gewissem  Sinne 
eiuem  Ratsel  gegeniiber.  Von  dein  reiclieu  Beamteuapparat 
der  Hoforduungen  erscheineu  nach  1300  uur  wenige:  der 
locum  tenens  des  iu  Per})iguaii  residiereudeu  Herrschers,  z.  B. 

a)  Oder  fliscone? 


')  Hiiigewiesen  sei  noch  auf  4  Briefe  Clemeus  VII.  (unter  Pedro 
s.  f.)  an  Kimig  und  Konigin  mit:  Clemens  etc.  Carissime  in  Cl)risto 
filio!  und  am  Schlusse:  Datum  Auinione  sub  aiiulo  nostro  secreto. 

')  Eine  ueue  Arbeit  iiber  die  mallorcauische  Kanzlei  habe  ich  nocli 
nicht  einsehen  konnen. 


—  XXXI  — 

retrus  de  Fonoleto,  Berengarius  de  Calderiis,  ein  Stellver- 
tretei'  Mironus  de  Palacio,  Dalniacius  de  Garriga;  die  Kanz- 
ler  Raymundus  Guilebni  sacrista  Elnensis,  Petrus  de  Viri- 
dario,  archidiaconus  Maioricensis  1327  u.  a.,  Jacobus  de  Mora 
Majordonius.  verschiedene  Scl)reiber  und  in  den  zwanziger 
Jahren  besonders  einflussreich  der  Thesaurar  Nicolaus  de  s. 
Justo. 

Ini  Archiv  der  casa  consistorial  liegen  zwei  Register- 
kopien  (1229—1330  und  1291  —  1373),  dann  10  Originalregister 
bis  zuni  Verluste  der  Selbstandigkeit.  Die  von  niir  nicht 
beachtete  Fortsetzung  bis  1500  zahlt  ini  Ganzen  80  Bande. 
Danel)en   gibt   es  drei   Serien  niehr  provinziellen   Charakters. 

Aus  deni  ersten   Originalbaude  verzeichne  ich  : 

f.  7  lier.  de  Calderiis  an  Guilelnnis  Michelis  civis  Maioricensis. 
Cuni  Maria  uxor  vestra  coram  d.  d.  rege  proposuerit,  (juod  vos  eundo 
in  galea  Raimundi  Muntanerii  fuistis  captus  per  fratrem  Rotgerium  de 
Bruudusio  in  partibus  Sicilie,  ((ui  captmn  et  invitum  vos  duxit  iu 
armata  sua  tempore,  ([uo  venit  in  partibus  et  maribus  regni  Maiorica- 
rum,  ubi  damjjna  gentibus  d.  regis  intulit  .  .  2;».  Miirz  1302.  R.  Mun- 
taner  ist  der  beriihmte  Geschichtsschreil>er  und  R.  de  Brundusio  der 
beriichtigte  Templerrene^at  I 

Band  H  f.  H  ".  K.  San.vo  gestattet  auf  Bitten  des  .Tohannes  Bur- 
gundi,  da  sein  Bruder  Jacobus  de  uxoris  qitondam  sue  niorte  delatus 
—  sie  war  in  camera  suspensa  gefunden  —  citatus  super  hoc  non  com- 
paruit  und  so  alle  seine  Giiter  verloren,  dass,  falls  seine  Mutter  vor 
Jakob  stirbt,  er  non  ut  sacrista  set  ut  Johannes  Burgundi  erben  kann. 

Ausserdein  ein  liber  privilegiorum,  geschrieben  1334,  mit 
einem  Bilde  des  Konigs,  dem  ein  Bischof  das  Buch  reicht, 
Schreiber  ist  Romeus  dez  Poal,  presbiter  uriundus  de  Mau- 
dresa. 

Im  Patrimonio  real  gibt  es  ans  der  Konigszeit  38  Bande 
Rechnungen  aller  Art,  durchaus  lokalen  Charakters,  Briet- 
schaften,  die  damit  zusammenhangen.  Im  2.  Band  steht  f.  68 
folgendei-  hiibscher  Eintrag: 

Fem  vos  saber,  quel  rey  monsenyor  ha  entes,  que  un  notari  de 
Malorches  per  nom  Noliues  ha  comprats  los  libres  de  leys,  que  foren 
den  Berenger  Bassa  sa  enrere.  Entrels  quals  nia  II  en  ells  de  gran 
belesa,  so  es  lo  Codi  e  la  Digesta  veylla.  E  con  lo  dit  rey  vula  los 
dits  libres  obs  de  la  sua  cambra  e  a  son  servey :  so  will  der  Konig  sie 
kaufen  (1331). 

8.  Stark  k  ulturgeschichtlicher  Chai-akter  der  Re- 
gister.    Der  intimste  Kenner  katalanischer  Geistesgeschichte, 


—  XXXII  — 

A.  Rubio  y  Lluch,  hat  mit  einer  glanzenden  Einleitung  zum 
zweiten  Bande  seine  grosse,  wesentlich  das  14.  Jahrhundert 
umfassende  Dokumentensammlung  abgeschlossen  ').  Wortiber 
man  immer  wieder  erstaunt,  ist  der  gewaltige  Reichtum  des 
Kronarchivs  —  denn  fast  nur  aus  ihm  ist  der  Stoif  entnom- 
men  —  und  speziell  seiner  Register  an  kulturgeschichtlichem 
Material.  Schon  bei  der  Besprechung  des  ersten  Bandes  habe 
ich  das  hervorgehoben  und  der  Eindruck  wird  beim  Durch- 
lesen  des  zweiten  noch  verstarkt.  Ein  Biicher-,  ein  Bilder-  ^), 
ein  Gelehrtenreichtum  taucht  vor  unsern  Augen  auf,  dem 
man  uur  in  viel  spatern  Zeiteu  zu  begegnen  gewohnt  ist. 
Da  gibts  schon  eine  Ueberproduktion  von  Gelehrten,  so  dass 
der  Konig  deu  Zulass  zur  „mestratge  en  teologia"  verbietet; 
freilich  scheinen  diese  Theologiedoktoren  sich  die  Sache  durch 
Privilegien  leicht  gemacht  zu  haben!  (II  Nr.  376).  Da  wird 
mit  detailliertester  Formulierung  eine  Medizinschule  in  Bar- 
celona  zu  Ende  des  Jahrhunderts  errichtet  (Er.  271)^).  Da 
werden  sogar  anmerkungsweise  Bildhauer  und  Ktinstler  auf- 
gefiihrt  (Nr.  64).  Koifer  voll  von  Registeru,  Urkunden  und 
Btichern  versucht  man  heimlich  von  jeuseits  der  franzosischen 
Grenze  zu  erwerben  (Nr.  33).  Sechs  junge,  gute  Sanger  mit 
dem  Notenmaterial  werden  in  Avignon  geworben  (Nr.  232 
Anm.) ;  musikalische  Werke  werden  ofter  genannt. 

Nur  wenig  kann  ich  der  so  sorgfaltig  gesammelten  und 
kommentierten  Edition  hinzufugeu ;  Jayme  II.  betiehlt  Aus- 
losung  eines  vom  koniglichen  Chimrgicus  B.  de  Riaria,  den 
auch  Rubio  S.  12  erwahnt,  fiir  500  sol.  an  einen  Kaufmann 
verpfandeten  und  in  einer  Bauk  deponierten  Avicenna  (R. 
209  f.  26  ^);    seinem   ofter   genannten   Physicus  Johannes  de 


')  Documents  per  rhistoria  de  la  cultura  Catalana  migeval.  1922. 
414  u.  12  Niimmem.  Dazu  viele  Angaben  in  der  Vorrede  (LXXV  S.) 
und  in  dem  Appendix,  der  die  Estudiants  en  teologia,  iurisprudencia, 
medecina  y  arts  aufzalilt.  Vgl.  meiue  Besprechung  des  1.  Bandes  im 
Archiv  f.  Kulturgeschichte  1910. 

*)  Unervv^ahnt  tinde  ich,  dass  Alfonso  1335  Juli  26  dem  Guardian 
des  Minoritenklosters  in  Teruel  ein  dreiteiliges  Gemalde  rait  dem  Leben 
des  h.  Ludwig  (von  Toulouse?)  sandte;  es  sollte  in  der  von  ihm  erbau- 
ten  Ludwigskapelle  des  Klosters  aufgestelit  werden. 

')  Auf  die  wichtige  Konstitution  fiir  die  Universitat  Lerida  hat 
schon  Denifie  hingewiesen:   die  Universitaten  des  Mittelalters  I,  1499. 


—  xxxin  — 

Amelia  schenkt  er  tabulam  stelabris  argenti  cum  litteris  ru- 
beis  (R.  277  f.  104);  per  un  libre  appellat  „de  comuni  [ejloquio", 
das  er  vou  Alamany  de  Prohora  aus  Saragossa  kaufte,  zahlte 
der  Thesaurar  200  sol.  (Cuentas  o.  Nr.);  Infant  Johann  wtinscht 
librum  de  Prosis  (?),  qui  fuit  magistri  Rogerii  cirurgici  (Reg. 
245);  Alfonso  verlangt  volumen  biblie;  habet  cohopertam 
rubeam  et  incipit  in  proverbiis  Salamonis  et  finit  in  libro 
apocalipsi.  Est  in  altero  ex  armariis  sive  caxiis  existentibus 
in  retrocamera  nostri  palacii  (Reg.  530  f.  133  ^).  Es  ist  un- 
zweifelhaft  der  zweite  Bibel-Band,  der  bei  Rubio  I  Nr,,262 
zum  Jahre  1366  im  Besitze  Pedros  erwahnt  wird,  aber  sich 
nicht  deckt  mit  dem  repertorium  biblie  ab  cuberta  vermella, 
ab  tancadors  de  seda,  ab  los  caps  dargent,  ab  senyals  reyals 
en  les  cubertes,  escrit  en  pergami,  den  Pedro  1386  vom  Stell- 
vertreter  des  Racional  erhielt. 

Mit  besonderem  Interesse  ist  Rubio  den  katalanischen 
Gelehrten  nachgegangen.  Unter  den  zahlreichen  Dozenten 
der  Universitat  Lerida  scheint  nur  der  Dekretist  Bernardus 
Raimundi,  Prior  de  Chaussaco,  zu  fehlen,  dem  bei  Beginn 
seines  Lehrantrittes  (ad  legendum  ordinarie)  der  Kardinal- 
bischof  Johannes  von  Porto  einen  Empfehlungsbrief  an 
Alfonso  IV.  mitgibt  (CRD  3418).  Von  den  in  Paris  dokto- 
rierenden  katalanischen  Theologen  weiss  ich  aus  der  Zeit 
Jaymes  II.  nur  noch  Raimundus  de  Curcavino  zu  nennen, 
dem  Clemens  V.  die  Erstrebung  des  Magistergrades  in  Paris 
gestattet  hatte,  wenn  sein  Ordensgeneral  ihn,  den  Papst, 
darum  bitte.  Und  darum  bemiiht  sich  der  Konig  am  7.  Mai 
1313  (CRD  4623).  Dass  er  Pariser  Magister  geworden,  er- 
gibt  sich  aus  Denifle-Chatelains  Chartularium  univ.  Paris.  II, 
168.  Ob  der  Provinzialprior  der  Dominikaner  Berengar  de 
Saltellis  zur  MagisterwUrde  gekommen  ist,  bleibt  zweifelhaft; 
Denifle  erwahnt  ihn  nicht.  Alfonso  hatte  am  7.  April  1335 
Benedikt  XII.  sehr  warm  damm  gebeten.  Er  sagte,  dass 
es  sein  Ziel  sei:  regale  dominium  viris  eminentis  scientie 
ac  insignibus  virtutibus  ...  sic  fulciri,  quod  potentes  opere 
et  sermone  resistere  valeant  ascendentibus  ex  adverso ;  er 
hebt  Berengar  als  einen  Mann  reputacionis  eximie  hervor, 
maximus  reputatur  in  theologie  facultate,  er  sei  sublimis  in- 
genio    et  perspicax  intellectu.     Darum  moge  der  Papst  dem 


—  XXXIV  — 

P-ariser  Kanzler  befehlen,  wenn  er  ihn  tauglich  finde:  quod 
ipsum,  non  obatante,  quod  aliqui  baccalarii  seu  alii  in  ordine 
dictum  recipiendi  magisterium  illum  in  eadem  facultate  pro- 
cedant,  ad  statum  ...  magisterii  absque  more  dispendio  stu- 
<Jeat  promovere  (Reg.  544  f.  103^).  Aehnlich  schrieb  Alfonso 
an  Kardinalpriester  Matthaus,  an  Konig  Karl  VI.  von  Frank- 
reich  und  den  Kanzler  der  Universitat.  Der  beriihmteste 
unter  den  Promovenden  ist  der  Augustiner-Eremit  Bernard 
Oliverii.  1330  bemUhte  sich  Alfonso  flir  ihn  wiederholt  bei 
Karl  VI.  Auch  er  soll  promoviert  werden :  uou  expectato 
t^rmino,  quem  alii,  antequam  ad  magisteriuni  attolli  possint, 
expectari  habent  (Reg.  523  f.  81).  B.  Oliverii  war  spater 
Prokurator  Alfonsos  an  der  Kurie  ftir  die  Grauada-Privilegien; 
von  ihm  stammen  eine  Anzahl  wichtiger,  recht  freimlitiger 
Berichte.  Sie  werde  ich  spater  veroifentlichen.  Er  hat  das 
harte  Wort  gepragt:  En  aquesta  cort  nos  fa  res,  si  no  per 
paor  ho  per  diners !  Sein  Werk :  Excitatorium  mentis  in 
Deum  erwahnt  Morel  Fatio  in  Grobers  Grundriss  der  Roman. 
Sprachen  II,  2,  97.  Spater  war  er  Bischof  von  Huesca  (1337), 
Barcelona  (1345),  Tortosa  (1346);  er  stirbt  2  Jahre  spater. 
<Vgl.  auch  Anuari  II,  320,  Rubio  II,  LXXX  und  Denifle, 
Chartularium  II,  Register.  Er  verdiente  eine  besondere  Be- 
bandlung.)  Flir  einen  unbekannten  Egidius  de  Nauarra  aus 
dem  Minoritenorden  bemtihte  sich  die  Kouigin  Elienor  von 
Sizilien  bei  Alfonso ;  wegen  seiner  Verdienste  um  ihren  Ge- 
mahl  Friedrich  sollte  Alfonso  sich  beim  Ordeusgeneral  Ger- 
hard  verwenden,  dass  er  den  Egidius  zum  Studium  nach 
Paris  sende. 

Rubio  hat  den  Begriff  des  Kulturgeschichtlichen  im 
Wesentlichen  auf  das  engere  Gebiet  des  Geistigen,  des  Li- 
terarischen,  WissenschaftlichenundKunstlerischen  beschrankt; 
allerdings  zum  Gltick  nicht  ganz,  denn  sonst  hatte  er  uns 
nicht  so  kostliche  Stiicke  bringen  konnen  wie  Nr.  285,  in 
welcher  Konig  Martin  dem  Prinzen  Heinrich  von  Villena 
dringend  abrat,  als  freier  Bursch  durch  die  Welt  zu  schweifen 
(discorrer  per  lo  mon  lla  on  la  sort  o  fortuna  vos  port),  oder 
Nr.  279,  in  der  Konig  Martin  sich  lebhaft  gegen  die  Vor- 
wlirfe  des  asketischen  F.  d'Aranda  wehrt,  dass  er  bei  seinem 
Einzuge  in  Valencia   zu  starken  Pomp   entfaltet   habe,    denn 


—  XXXV  — 

er  kanne  doch  nicht  nackt  und  hosenlos,  mit  einer  Dornen- 
krone  auf  dem  Haupte,  ninziehen,  Auch  die  Nr.  10  des 
Appendix,  in  der  die  Nonnen  eines  Klosters  dem  Konige  mit 
kindlichem  Patriotismus  berichten,  wie  viel  Vaterunser  und 
Ave  Maria  sie  schon  fUr  seinen  Sieg  gebetet  haben,  mochte 
ich  nicht  missen.  Wir  wussten  ja  schon  seit  Jahrzehnten, 
dass  die  Konige  auch  ihre  poetischen  Schopfungen  und  ihre 
musikalischen  Interessen  in  den  Registern  offenbarten.  Auch 
den  verwirrenden  Sprachenreichtum  konnten  wir  seit  langem 
ahnen :  ueben  dem  Lateinischen  und  Katalanischen  ist.  das 
Spanische,  Provenzalische,  Arabische,  Hebrai«che,  Italienische, 
die  „letra  Grega",  das  „ydioma  Siculum"  (R.  544  f.  89,  1066 
f.  188),  selbst  das  Mittelhochdeutsche  in  einer  Nummer 
(136)  vertreten!  Was  aber  noch  nicht  so  beachtet  war,  ist 
der  durchaus  kulturgeschichtliche  Charakter  der  Korrespon- 
denzen  und  der  Register  in  ihrer  Gesamtheit.  Man  erwartet 
von  einem  mittelalterlichen  Archiv,  dass  es  den  Rechtsbestand 
aufklart,  trockenes  juristisches  Material  bietet,  das  Subjek- 
tjve,  Personliche  zuriicktreten  lasst;  soweit  solches  dagewesen 
ist,  ist  es  nicht  erhalten.  Hier  aber  herrscht  letzteres  vor. 
Immer  neue  Einblicke  in  die  Empfindungen,  die  Gedanken- 
welt  und  Lebeusweise  der  leitenden  Personeu  und  ihrer  Um- 
gebung  werden  geboten.  Dazu  dann  das  Material,  das  wir 
unter  dem  Begriffe  der  materiellen  Kultur  zusammenfassen. 
Es  lassen  sich  das  Familienleben  der  Herrscher,  die  Beziehun- 
^en  zu  Frau  und  Kindern,  die  Sorgen  und  Freudeu,  Erziehung 
und  Gesundheitspflege,  das  religiose  Leben  aus  hundert  und 
aber  hundert  Dokumenten  klarlegen.  Wir  konnen  die  Fiirsten 
auf  ihren  Reisen  begleiten,  die  Krankheiten  der  Kinder  und 
Frauen  mit  beurteilen,  wir  horen  zu  einer  Tochter  den  be- 
treffenden  Arzt  rufen,  quia  interfuistis  sue  nativitati  et  novi- 
«tis  complexionem  eius  pro  conservanda  sanitate  ipsius,  wir 
erkennen  die  Freude  des  Vaters  iiber  den  zu  erwartenden 
Sohn,  dem  er  schon  ein  stattliches  Erbe  vor  seinem  Erscheinen 
anweist,  wahrend  der  Moglichkeit  einer  Tochter  gar  nicht 
gedacht  wird,  wir  horen  von  den  Ammen,  Dienern  und  Er- 
ziehern  und  ihren  Qualitaten,  dass  Petrus  de  Pulcro  visu,  qui 
in  officio  scindendi,  suendi,  conficiendi  et  ornandi  vestes  om- 
nes,    cuiuscunque  existant  generis  aut  spetiei,   est  aptus  plu' 


—   XXXVI  — 

riraum,  zum  Hofschneider  eines  kleinen  Infanten  ernannt  wird 
(R.  529),  erfahren  aus  den  zahlreichen  Todesanzeigen  und 
Trostbriefeu  nicht  blos  den  Charakter  der  Krankheit,  den 
oftmaligen  Empfang  der  Sakramente,  die  Verleihung  des  voU- 
kommenen  Ablasses,  sondern  auch  wie  nahe  die  Leidtragen- 
den  dem  Verstorbenen  gestanden  oder  wie  schwer  es  dem 
Troster  wird,  des  Fernerstehenden  in  den  richtigen  warmen 
Ausdriicken  zu  gedenken,  wie  oft.  ahnlich  wie  in  unsem 
Tagen,  religidse  Kraftspriiche  das  mangelnde  Gefiihl  ersetzen 
miissen. 

Auch  der  politische  Brief  bietet  oft  viel  Kulturgeschicht- 
liches.  Gerade  in  ihm  oftenbart  sich  leicht  das  Wesen  des 
Schreibenden.  Der  Eine  braucht  gern  Spriichworter  —  so  der 
Judex  von  Arborea,  z.  B.  (Alfonso  Nr.  3154)  das  lombardische: 
Vegna  lupo  o  non  vegna 
Pastore  sua  mac^-o  iu  mano  regna, 
der  Audere  (Konig  Robert  besonders)  operiert  mit  Bibel- 
stellen,  ein  Dritter  zieht  die  Klassiker  z.  B.  den  Aristoteles 
heran  (duo  inimici  facti  sunt  amici  ad  expugnandum  tercium), 
oder  citiert  eineu  hausbackeneu  Grundsatz;  Philipp  d.  Sch. 
zeichnet  mit  eiu  paar  Worten  den  geschwatzigeu  Grafen  von 
Foix  (qui  plus  operari  solet  lingua  quam  littera),  vor  dem 
braucht  Jayme  keine  Angst  zu  haben.  Gerade  die  offiziellen 
Herrscherbriefe,  die  sonst  so  schematisch  klingen,  bringen 
viel  Pers5nliches.  Da  hat  Jayme  von  Mallorca  seinem  Neifen 
vor  Jahresfrist  eineu  guten  Mlinzmeister  G.  de  Costayn  em- 
pfohlen ;  wie  nun  der  Neffe  ihn  spater  engagieren  will,  da 
muss  er  gestehen,  dass  er  ihn  inzwischen  als  grossten  Miinz- 
falscher  hat  zum  Tode  verurteilen  mlissen ;  nec  credamus  illum 
vobis  vel  alii  utilem,  schliesst  er  mit  gutem  Humor  (CRD 
2932  und  3410  zu  1308). 

Zumeist  liegt  aber  das  Kulturgeschichtliche  direkt  im 
urkundlichen  Stoff;  das  erhellt  schon  aus  zahlreichen  unten 
und  in  den  beiden  ersten  Teilen  gebrachteu  Nuuimeru.  Nur 
nach  einer  zufalligen  Auslese  notiere  ich  den  Kdnig  als 
Heiratstifter,  als  Schirmer  alternder  Jungfraueu  gegeu  den 
Bchwacheu    Vater    und    die    herrschende    Stiefmutter ') ;    als 

')  Roderico  archiepiscopo  Terraconensi.  Ex  parte  Raalote  et  Ca- 
talaue  filiarum  Ricardi  Raalot   civis  Terrachonensis    eipositum    extitit 


—  XXXVII  — 

Schtitzer  der  Frau,  die  von  ihrem  Manne  getrennt  lebt  —  prop- 
ter  seviciam  et  austeritatem,  que  in  dicto  viro  suo  vigcre 
dicuntur,  —  es  ist  der  Bruder  des  einflussreichen  Siegel- 
bewahrers  Alfonsos,  Bonanatus  Petri;  als  Schopfer  des  „rex 
arlotorum,  d.  h.  des  Chefs  der  offentlichen  Weiber  im  Gesamt- 
reiche ') ;  als  Schlitzer  der  Sittlichkeit  und  der  guten  Ord- 
nung,  der  das  „iactare"  der  Steine  gegen  die  Hauser  ebenso 
verbietet  wie  das  Absiugen  anstossiger  Lieder^),  der  patri- 
archalisch  dafiir  sorgt,  dass  ein  Wolkenbruch  in  Valencia 
durch  Errichtung  von  Schutzmauern  (ediiicia  in  oppositum 
aque)  nicht  mehr  Schaden  anrichtet,  der  andererseits  fast  alle 
Verbrechen  mit  Geld  biissen  lasst,  der  das  Schatzgraben 
privilegiert  ^)  und  von  der  reumlitigen  Beichte  eines  Diebes 
moglichst  profitiert  *). 

Und  so  auf  den  verschiedeusten  Gebieteu,   in    buntesten 
Variationen !     Da  liesse  sich  ein  Gegenstiick  zu  Rubi6s  gros- 


coram  nobis,  quod  ipsis  existentibus  in  etate  viginti  quinque  annorum 
et  ultra,  flore  iuventutis  sue  iam  in  parte  consumpto,  idem  Ricardus 
Raalot  novercalibus  deliramentis  et  aliis  quibusdam  illicitis  motibus, 
nescitur  quo  spiritu,  ductus  . . .  [non]  vult  ipsas  . . .  in  matrimonium 
collocare  iuxta  fortunarum  suarum  mensuram  et  dignitatem.  Er  sieht 
sich  als  den  debitor  der  Jungfrauen  an  und  befiehlt  fiir  die  Ausstattung 
zu  sorgen  (R.  92  f.  67). 

')  Universis  arlotis,  maribus  et  feminis  befiehlt  er,  dem  zum  Konig 
der  Arloten  ernannten  Bernard  de  s.  Eulalia  zu  gehorchen.  Alle  Be- 
amten  mlissen  ihn  in  seinen  Privilegien  schiitzen  (R.  265  f.  209).  Der 
„rey  Arlot"  ist  nach  J.  Bloch,  Handbuch  der  gesamten  Sexualwissen- 
schaften  I,  765   der  Chef  aller  offentlichen  Weiber  im  ganzen  Reiche. 

")  Marchot  ioculator  habendo  rixam  cum  Garcia  . . .  magistro  lapi- 
dum  vicino  Oscensi  . . .  dicebat  canendo  aliqua  in  dedecus  civium  . . . 
Garciam  proditorem  et  alia  verba  enormia  dixit.  Sollen  ilm  gefangen 
nehmeu  (Alfonso  1667  zu  1331). 

*)  R.  252  f.  77  V.  Er  hat  von  einem  seit  Alters  verborgeneu  Schatz 
in  Mallorca  gehort.  Er  gestattet  dem  J.  de  Fenestris  die  Hebung  des 
Goldes  oder  Silbers,  der  kostbaren  Steine  und  Perlen.  Solcho  „hallas- 
gos"  werden  in  den  Usatges  ofter  erwahnt;  sie  werden  zwischen  Konig 
und  Schatzgraber  geteilt.  Privates  Graben  war  streng  verboten.  Vgl. 
iibrigens  E.  Eckstein,  Das  Schatz-  und  Fundregal  in  Mitt.  des  Oesterr. 
Instituts  31,  193  ff.     Zeumer,  Neues  Archiv  36,  272. 

*)  R.  522  f.  514.  Kaufleuten  in  Trentapasses  waren  viele  duple 
auri  gestohleu.  Ein  Minorit  kennt  die  Diebe  velut  confessor.  Er  er- 
langt  Straflosigkeit  endlich  fiir  sie,  dafiir  liefert  er  das  Geld. 


—  xxxvm  — 

sem  Werke  nicht  blos  in  zwei,   sondern   iu   einer  stattlichen 
Reihe  von  Banden  herstellen. 

11.  Zur  Kirchenpolitik  der  aragonesischen  Konige. 

Den  Hauptanteil  an  den  Acta  hat  die  Kirchenpolitik. 
Das  PersOnliche  der  vier  Papste:  Bonifaz' VIII.,  Benedikts  XI., 
Clemens'  V.  und  Johanns  XXII.  wird  man  in  Zukunft  in  erster 
Linie  nach  ihnen  zeichnen  mlissen.  Wo  sonst  haben  wir  in 
mittelalterlichen  Quellen  Schilderuugen  aus  dem  Leben  der 
Papste  von  solcher  Ursprtinglichkeit  und  lebendigen  Charak- 
teristik?  In  Gesprachen,  die  sofort  aufgezeichnet  sind,  treten 
sie  uns  in  Rede  und  Gegenrede  entgegen.  Dazu  kommt,  dass 
mit  Ausnahme  des  kurzregierenden  Benedikt  die  drei  andern, 
jeder  in  besonderer  Weise,  ausgepragte  Vertreter  des  kirch- 
lichen  Systems  sind. 

Ausser  diesen  Schilderungen  bringen  die  Quellen  reiche 
Aufschliisse  liber  die  aragonesische  Kirchenpolitik.  Darstel- 
lungen  kirchenpolitischer  Probleme  fehlen  meist  in  den  zahl- 
reichen  mittelalterlichenUntersuchungeu  spauischer  Gelehrter. 
Fast  scheint  es,  als  ob  die  Laienhistoriker  sie  den  Kirchen- 
historikern  tiberliessen.  Jedenfalls  ist  flir  die  Zeit  Jaymes  II. 
noch  fast  alles  zu  tun.  Ich  gebe  in  Folgendem  nur  einige 
Grundlinien. 

1.  Konige  und  Papste.  Jaymes  Stellung  zu  Bonifaz 
war  vollig  durch  die  sizilische  Frage  bedingt.  Durch  den 
Frieden  von  Anagni  1295,  einen  Triumph  bonifazianischer 
Politik,  sohnt  er  sich  mit  dem  Papste  a«s  und  wird  treuer 
Anhanger,  wenigstens  ausserlich,  papstlich-neapoiitanischer 
Politik.  Die  Tradition  des  aragonesischen  Hauses  setzt  sein 
Bruder  Friedrich  fort.  Jayme  erutet  die  Gunstbezeugungen 
des  Papstes,  Zehnten,  Banueramt  der  Kirche,  die  Schenkung 
von  Sardinien  und  Corsika.  Reibereien  bleiben  bei  dem  un- 
gestiimen  Temperament  des  Papstes  uicht  aus;  sie  sind  aber 
nicht  prinzipieller  Natur.  Mit  rlicksichtsloser  OffenUeit  er- 
zahleu  die  Gesandten,  wie  Bonifaz  Jayme  beschimpft  und 
seine  Abneigung  gegen  die  Katalanen  bekundet.  Sie  ver- 
gelten  es  dem  Papste,  der  Ritter  B.  de  FenoUario,  der  Kle- 
riker  Geraldus  de  Albalato.  In  der  Berichterstattung  des 
ganzen  Jahrhunderts,  ja  der  ganzen  aragonesischen  Geschichte, 


—  xxxvini  — 

gibt  es  keiue  so  erbarmungsJos  die  Schwachen  eines  Papstes 
enthtiUenden  Briefe.  Jayme  sucht  den  Frieden,  er  geht  den 
Konflikten  aus  dem  Wege.  Da  der  Kampf  Philipps  d.  Sch. 
mit  Bonifaz  entbrennt,  halt  er  sich  zurllck;  er  wahrt  beiden 
Parteien  gegenliber  freundschaftliche  Neutralitat.  Er  brauchte 
diesen  wie  die  andern  Papste  ftir  seine  Finanzen.  Ein  gut 
Teil  der  Berichterstattung  beschaftigt  sich  mit  den  kirch- 
lichen  Zehnten.  Jayme  erlangt  Ende  des  Jahrhunderts  zu- 
nachst  einen  vierjahrigen,  dem  dann  noch  ein  zweijahriger 
folgt.  Und  dem  schliesst  sich  1305  uach  der  Originalsupplik 
ein  weiterer  vierjahriger  unter  Clemens  V.  und  dann  die 
Templerbeute  an. 

Mit  Clemens  V.  war  der  Konig  direkt  befreundet.  Kein 
Papst  hat  so  herzliche  und  lobende  Worte  ftlr  das  aragone- 
sische  Haus.  Die  Tranen  laufen  ihm  Uber  die  Wangen,  wie 
er  des  frommen  Konigs  gedenkt.  Mit  Vidal  de  Villanova 
pflegt  Clemens  intimste  Zwiegesprache  Uber  Jayme.  Er  offnet 
dem  Konig  den  Weg  nach  Italien ;  seine  Sorgen,  seine  Freu- 
den,  die  kleinen  Siege  in  Italien  teilt  er  ihm  jubelnd  mit. 
Seine  Nepoten  empfinden  gleich  ihm ;  auch  sie  fordern  den 
Plan  nach  Sardinien  zu  ziehen.  So  wagt  denu  Jayme  einen 
achtjahrigen  Zehnteu  zu  erbitten,  zunachst  allerdings  fttr 
Granada.  Kommt  auch  so  viel  uicht  heraus,  starke  finanzielle 
UnterstUtzungeu  erhalt  er  doch.  Die  Hauptsache  war  das 
Templererbe. 

Johann  XXII.  war  aus  anderem  Holze ;  er  war  einer  der 
klUgsten  Staatsmanner,  die  auf  dem  Stuhle  Petri  gesessen 
haben ;  nicht  blos  ein  kUhler,  kalter  Rechner.  Sicherlich  war 
er  von  starkeren  Empfindungen  beseelt.  Wie  konnte  man 
sich  sonst  die  Vergiftungsfurcht  der  ersten  Jahre  erklaren, 
die  in  manchen  Schilderungen  beinahe  grotesk  hervortritt. 
Freilich  soll  auch  schon  vor  seinem  Papat  ein  Vergiftungs- 
versuch  gemacht  sein.  Wie  er  sein  Amt  auffasste,  ergibt 
die  hochst  iuteressante  Stelle  einer  Rede,  die  der  Domini- 
kanergeneral  auf  dem  Konstauzer  Konzil  an  Martin  V.  hielt, 
wonach  Johann  sich  ein  Verzeichnis  der  tUchtigsten  und 
frommsten  kirchlichen  Beamten  angelegt  hatte,  auf  das  er 
jederzeit  zurUckgriff ').     Er  war  kein  besonderer  Freund   der 

')   Rede    des    aragonesischen   Dominikanergenerals    Johannes   de 


—   XL    — 

Aragonesen.  Was  G.  Oulomari  zu  Beginn  der  Regierung  des 
noch  rllstigen  Papstes  lateinisch  sagt:  quia  non  facit,  nisi 
inetu  in  nobis,  das  sagt  B.  Oliver  am  Ende  von  der  Kurie 
des  greisen  Johannes  auf  katalanisch:  Nos  fa  res,  si  no  per 
paor ').  Jayme  kam  im  Allgemeinen  gut  mit  ihm  aus ;  lan- 
gere  Zeit  brauchte  er  um  Zehnten  nicht  zu  bitten.  Im  Uebri- 
gen  haudelte  er  uach  dem  Spruche:  Und  der  Papst  absolut, 
wenn  er  meinen  Willen  tut:  In  cuius  manu  et  potestate  sunt 
universarum  ecclesiarum  provisiones  et  distributiones.  Eiuem 
solchen  Schlusse  schliessen  sich  dann  drangende  Bitten  an. 
Zu  starkerer  Entfremdung  kam  es  bei  den  ErSrterungen  tiber 
den  Sardinienzug:  der  Papst  wollte  ihn  begreiflich  in  der 
von  Jayme  geplanten  Form  eines  Krieges  mit  den  Pisanern 
und  Insulanern  nicht  fordern,  scharfe  Bemerkungen  Uber  Bo- 
nifaz  VIII.,  den  Urheber,  entfielen  ihm ;  den  Zehnten  gab  er 
erst  hernach ;  aber  die  geschickte  Politik  Napoleon  Orsinis 
verhalf  den  Aragonesen  zum  Siege  und  die  Ungeschicklich- 
keit  der  Pisaner  hielt  den  Papst  in  seiner  Vermittlerstellung. 
Jayme  blieb  stets  devot  und  anhanglich  in  seinen  Schreiben, 
denn  nun  kam  die  Zeit  der  Ehestiftungen,  bei  denen  der 
Papst  ein  gewichtiges  Wort  zu  reden  hatte.  Kurz  vor  Jaymes 
flinscheiden  kommt  es  zu  einer  starkeren  Auseinandersetzung. 
Am  20.  September  1326  schreibt  Johann  (Leg.  Johannes  XXII. 
Nr.  122): 

Audimus,  fili  carissime,  nimium  displiceuter,  quod  sub  tuo  regimine 
multa  contra  libertatem  ecclesie  prorsus  a  fidelium  principum  regimine 
attemptantur,  per  que  divinam  maiestatem  offendere  nosceris,  matrera 
tuam  ecclesiam  sanctam  videlicet  contra  te  provocas  teque  astringis  ad 
eterna  supplicia  subeunda. 

Er  sendet  deshalb  seinen  Kaplan  Hugo  de  Mirabello. 
Warum  es  sich  augenblicklich  handelt,  ist  nicht  ersichtlich^). 
Jedenfalls  feierte  er  im  Jahre  darauf  deu  verstorbeuen  Herr- 
scher  als  das  Muster  eines  katholischen  Konigs. 


Podionucis  vor  Martin  V.  November  1417.  Handschrift  33  des  Stettiner 
Mariengymnasiums. 

')  In  einem  Bericht  1334. 

•)  Vielleicht  um  die  Austreibung  des  Klerus  aus  Barcelona;  aber 
bei  dieser  Sache  hatte  Jayme  in  scharfen  Worten  seine  Unbeteiligtheit 
betont. 


—  XLI  — 

Nicht  so  freundschaftlich  war  das  Verhaltnis  des  neuen 
Monarchen  zum  Papste.  Alfonso  IV.  war  der  Ftihrer  im 
Sardinienzuge ;  als  Infant  hatte  er,  als  die  Geldnot  am  hoch- 
sten  gestiegen,  bei  der  Rebellion  der  Sardinier  1325,  eigen- 
machtig  einen  Teil  des  kirchlichen  Zehntgeldes  aus  den  Ka- 
thedralen  in  Barcelona,  Vich  und  Gerona  beschlagnahmt  und 
sich  dadurch  schwere  kirchliche  Strafen  zugezogen.  Er  ver- 
zichtete  bei  den  spatern  schwierigen  Suhneverhandlungen  auf 
seine  eigene  Lossprechung,  wenn  nicht  auch  seine  Helfer  los- 
gesprochen  wtirden.  Schliesslich  hat  er  aber  demlitig .  ver- 
sprochen  die  Mahnungen  der  Kirche  zu  beachten  und  die 
kirchlichen  Gravamina  abzustellen,  soweit  es  die  koniglichen 
Rechte  gestatteten  (Reg.  408  f.  223  und  424  f.  81). 

Die  Hauptzeit  der  Regierung  Alfonsos  —  er  starb  im 
Jahre  nach  Johann  XXII.  —  ist  ausgef ullt  mit  dem  Granada- 
projekt.  Die  langwierigen  Verhandlungen  weckten  die  Un- 
geduld  des  temperamentvollen  Herrschers.  Manches  scharfe 
Wort  mussten  seine  Gesandten  in  Avignon  anbringen.  In 
den  letzten  Tagen  des  Papstes  kam  es  beinahe  zum  Bruche. 
Johann  hatte  ihm  einen  zweijahrigen  Zehnt  verliehen,  zu- 
gleich  aber  Frankreich  fur  einen  allgemeinen  Kreuzzug  einen 
sechsjahrigen.  Alfonso  bestritt  die  Existenz  eines  generale 
passagium;  nur  der  franzosische  Konig  wolle  angeblich  vor- 
gehen.  In  seinem  Protest  an  das  Provinzialkonzil  von  Tar- 
ragona  1335  heisst  es: 

Et  si  forte  diceretur  vel  opponeretur,  quod  dorainus  papa  de 
plenitudine  sue  potestatis,  non  vocatis  mundi  principibus,  potuit  dic- 
tum  generale  passagium  indicere  et  etiam  decimas  concedere  uni  regi, 
respondeatur,  quod,  quicquid  sit  de  potestate  absoluta  dicti  domini 
pape,  tamen  semper  in  tali  generali  passagio  consueverunt  vocari  omnes 
mundi  principes  et,  ut  de  proximo  exempla  queramus,  in  tractatu  pas- 
sagii  generalis,  qui  habitus  fuit  in  concilio  Vianense,  dictus  rex  Arago- 
num  cum  litteris  domini  pape  Clementis  tunc  universali  ecclesie  presi- 
dentis  fuit  vocatus  et,  ut  creditur,  ceteri  mundi  principes,  cum  comune 
esse  nosceretur. 

Er  fordert  dann  das  Konzil  auf,  dass  die  Pralaten  er- 
klaren  sollten,  sie  konnten  aus  Furcht  vor  dem  Unwillen 
ihres  Herrschers,  dessen  Zehnt  ja  geschadigt  wiirde,  die 
Sammlung  nicht  vornehmen.  In  der  Zwischenzeit  war  Papst 
Johann  gestorben.     Wenige  Monate  vorher  war  es   zu  einer 


—  XLII  — 

bOsen  Auseinandersetzung  gekommen.  iVlfonsos  Bruder,  der 
Patriarch  Johannes,  Administrator  von  Tarragona,  hatte  eiue 
Untersuchung  „super  quibusdam  certis  criminibus"  gegen  den 
Propst  von  Tarragona  veranstaltet  und  dieser  sich  der  Unter- 
suchung  durch  Anrufen  des  Papstes  entzogen,  der  den  Pro- 
zess  dem  Patriarchen  nahm  und  an  seiner  Kurie  weiter  fiihren 
liess.  Im  Auftrag  Alfonsos  IV.  brachte  Bernart  Oliver  beim 
Papste  die  Sache  vor  uud  gab  ihm  den  koniglichen  Beschwerde- 
brief.  ,,T)er  Papst  sagte  sofort,  das  sei  Eiugebung  des  Pa- 
triarchen.  Der  Gesandte  bestritt  es ;  der  wlisste  nicht  davou; 
der  Kouig  horte  es  von  audern  und  beklagt  sich  bitter.  Der 
Papst:  Solche  Befehle  konne  er  gebeu,  und  gebe  sie  alle 
Tage,  auch  in  Eurem  Reiche.  Oliver:  Seine  Maclit  bestreite 
niemand,  aber  er  moge  doch  au  die  Ehre  des  Ivonigs  und 
des  Patriarchen  denken !  Er  moge  nur  einmal  Euren  Brief 
lesen."  Und  nuu  ist  es  heiter  aus  dem  Bericht  zu  erfahreu, 
wie  der  Gesandte  Tag  fur  Tag  deu  Papst  bittet,  doch  den 
Brief  zu  offnen,  und  dieser  es  nicht  tut,  bis  Oliver  einmal 
sagt,  es  passe  sich  doch  nicht,  er  miisse  doch  Antwort  sen- 
den.  „Und  da  sah  er  mich  an,  ich  weiss  nicht,  wie?  und 
sagte:  Wir  werden  ihm  schon  antworten",  und  damit  liess 
er  den  Gesandteu  stehen !  (Alfonso  IV.  Nr.  3384). 

So  schickt  denn  der  Konig  eine  besondere  Gesandtschaft 
au  das  Kardinalskollegium  mit  der  Bitte  ihm  doch  zu  helfen 
mit  der  bezeichneuden  Begriinduug  fiir  die  Stellung  des  h. 
KoUegs  als  Moderator  bei  falschen  Entschliissen  des  Papstes 
(Reg.  562j: 

Tanta  status  vestri  condicio  prerogativa  letatur,  tantaque  dominus 
Jhesus  Christus  vos  circa  regimen  universalis  ecclesie  ad  impendeudum 
consilia  salubria  domiuo  summo  pontifici  sublimitate  vos  voluit  promo- 
vere,  quod  principes  catholici,  cum  in  eos  aliquid  per  ipsum  capud 
ecclesie  agitur,  quod  eis  tieri  minus  racionabiliter  videatur,  ad  vos  ut 
ad  firmas  bases  ecclesie  recurrere  non  verentur,  indubie  confidentes,  ut 
vestri  salubri  consilio  et  [auxilio?]  ad  lib[ramen'?]  re[ctiy]  moderaminis 
reducatur. 

Wie  sich  das  Kardiualskolleg  aus  der  schwierigen  Situa- 
tion  herausgefuuden,  kouute  ich  nicht  feststellen. 

2.  Besetzuug  der  Bistumer.  Im  Konigreich  Arago- 
nien  wie  im  iibrigen  Spanieu  gab  es  nicht  so  grosse  und 
machtige  Bistlimer  wie  in  Deutschland.     Gerade  der  kriege- 


—  XLIII  — 

rische  deutsche  Episkopat  bewog,  wie  im  1.  Bande  vermerkt, 
den    Ferdinand   Dixar    zu    dem  Vorschlage    der   Teilung    der 
Diocesen.     Aber  vou  grosster  Bedeutung  war  der  Episkopat 
doch   durch  seinen  moralischen  Einfluss   und  seinen  materiel- 
len  Besitz.     Wie  aus    vielen  Stucken  zii  ersehen,    gaben    die 
Bischofe  politisclie  Ratsclilage,  iibermittelten  wichtige  Nach- 
richten,  halfeu  durch  finanzielle  Unterstutzungen  bei  kriege- 
rischen  Massnahmeu  (vgl,  Alfonso  Nr.  3190).     So  war  es  ein 
Grundzug   der  aragonesischen  Politik,    einen    der   Krone    er- 
gebenen  Klerus   zu   besitzen,     Hunderte   und  aber  Hunderte 
von   Briefen    zeugen    vou    diesem    Bemlihen    der    Herrscher, 
Sobald  sie  von  der  Erkrankung  oder  dem  Tode  eines  Bischofs 
vernommen,  wird  mit  einer  von  uns  als  unanstandig  empfun- 
denen  Eile  die  Kaudidatenfrage  aufgeworfen,    der  Papst  be- 
nachrichtigt  und  ihm  eine  genehme  Personlichkeit  empfohlen. 
Nicht  ganz  selten  bleibt  der  Erkrankte  noch  Jahre  lang  am 
Leben!     Im  allgemeinen  treffen   papstlicher   wie   koniglicher 
Wunsch  in  der  ersten  Halfte  des  14,  Jahrhunderts  zusammen, 
das  Wahlkapitel   auszuschalten.     Nur    einige  Male    habe    ich 
gefunden,  dass  der  Papst  „eIectionem  concorditer  celebratam 
decenter  nequivimus  reprobare"  (Leg,  Johannes  XXII.  Nr.  101). 
Ich  bringe  hier  einen  Vorschlag  von  1334;  er  kann  als  Muster 
dienen.     Patriarch   Johaunes    vou    Tarragona    ist    gestorben. 
Alfonso    weist  auf  die  Bedeutung  des  Erzbistums  Tarragona 
hin:  habens  civitatem  et  plura  castra  fortissima  et  loca  plu- 
rima  populosa  magnamque  iurisdiccionis  potentiam   et  multi- 
tudinem   vassalorum,    temporalitatem  maximam  et  etiam  por- 
tum  maris.     Eine   persona   extranea   vel   eciam   naturalis,    de 
qua  plenam  .  .  .  non  haberemus  fiduciam,  konnte  er  dort  nicht 
dulden,     Er  sendet  seinen  iudex  Petrus  Cima;    der   soll  eine 
bestimmte  bischofliche  Personlichkeit  dem  Papste  bezeichnen, 
den  Johannes  XXII.  zu  seiuem  Troste  iiber  den  Verlust  des 
Bruders  zum  Erzbischof  ernenuen  solle,    Damit  nicht  genug! 
Den  so  erledigten  bischoflichen  Stuhl    solle   eiue  andere  von 
Petrus  beuannte  Person  erhalten  und  dessen  erledigte  Pfriin- 
deu  eiu  familiaris  et  socius  des  Patriarchen  (Reg,  529  f.  93). 
So  geschieht  es  immer  uud  immer  wieder.    wenn   auch  nicht 
jedesmal  drei  Kandidaten  zu  versorgen  sind.     Zuweileu  ver- 
gessen  die  Herrscher  friiher  Empfohleue  und  benenneu  andere 


—   XLIV   — 

Kandidaten!  So  eniennt  Johann  XXII.  1328  den  langjahri- 
gen  Prokurator  an  der  Kurie  Galcerandus  za  Costa,  den  friiher 
Alfonso  gewUnscht,  statt  des  jetzt  proponierten  Ferrarius 
Columbi,  den  er  spater  versorgen  will  (Leg.  Johannes  Nr.  151). 
Oefter  treten  bei  den  Schiebungsversuchen  direkte  Verwir- 
rungen  bei  den  Kandidaten  und  an  den  verschiedenen  Hofen 
des  Konigs  und  des  Infanten  ein ;  und  schliesslich  ist  keiner 
ganz  zufrieden. 

Die  Griinde  des  Vorschlages  sind  zuweilen  kanouische, 
zuweilen  politische,  manchmal  aber  auch  sonderbarer  Art. 
So  wann  die  Konigin  Elisende,  Jaymes  dritte  Gemahlin,  hef- 
tig  wlinscht,  dass  statt  ihres  sterbenskranken  Oheims,  des 
Bischofs  Berengar  von  Vic,  ihr  Vetter  Berengar  de  Portello 
ernannt  werde  „das  ware  das  beste  Trostmittel  ftir  den  Ver- 
lust  des  Oheims"  (Nova  prelacio  iam  dicte  regine  in  reme- 
dium  consolacionis  avunculi  subtracti).  Das  Kostlichste  ist, 
dass  der  Oheim  noch  zwei  Jahre  am  Leben  blieb !  (Reg.  250 
f.  46  ^)  ^).  Ein  Ramon  Cardona  hdrt,  dass  ein  Bistum  Palma 
frei  wird ;  nun  hat  er  einen  Bekannten  Guillem  de  Fabrega, 
canonge  de  Leyda,  dem  er  sehr  verpflichtet  ist;  dem  moge 
der  Konig  das  Bistum  geben  (Alfonso  3237).  Anscheinend 
kommt  damals  noch  vereinzelt  die  Metropolitan-Bestatigung 
vor:  R.  Gasto  wurde  am  17.  November  zum  Bischof  von 
Valencia  gewahlt ;  er  ist  socius  et  cancellarius  des  Infanten 
Johann,  der  schleunigst  seinem  Vater  die  einmtitige  Wahl 
meldet  und  schnellste  Bestatiguug  durch  den  Erzbischof  von 
Tarragona  erbittet.  Das  Kapitel  zeigt  dem  Konige  die  Wahl 
mit  dem  Bemerken  an :  Qui  totus  vester  est  et  de  domo 
vestra  (CRD  13131,  33,  34). 

Zuweilen  werden  doch  starke  Anmutuugen  an  die  Papste 
^estellt.  So  erklart  der  Nepote  Clemens  V.  Ritter  Bertran- 
dus  de*  Guto  dem  Konige:  Ad  preces  litterales  vestre  celsi- 
tudinis  .  .  .  de  prioratu  de  Crosilla  .  .  .  feci  per  dom.  nostrum 
5ummum  pontificem  provideri !  (Templer  548).  Der  Nepote 
behandelt  den  Papst  w^ie  seinen  Diener.  Konig  Jayme  wandte 
sich   einmal   an  Johann  XXII.  mit  folgender  Bitte :    Da    der 

•)  Alfonso  schlagt  spater  diesen  Berengar  dem  Kapitel  von  Gerona 
vor  (13R5  Juni  14j.  Daneben  steht:  solvit  X  sol.  Barch.  das  kann  doch 
nur  auf  diesen  Kandidaten  gemunzt  sein? 


—  XLV  — 

Magister  von  Montesia  sterbe,  so  moge  er  sich  die  Besetzung 
reservieren  und  dem  Abte  von  S.  Creus  gestatten,  dass  er 
drei  taugliche  Personen  in  das  Kloster  stecke  und  einen  von 
ihnen  nach  der  Professablegung  dann  ernenne!  Der  Papst 
nahm  die  Reservation  vor,  lehnte  das  Andere  aber  als  un- 
kanonisch  und  unanstandig  ab  (Leg.  Johannes  XXIL  Nr.  40). 
Selbst  der  milde  Clemens  V.  findet  es  stark,  dass  Jayme  von 
ihm  die  Bestatigung  der  Wahl  des  Propstes  zum  Erzbischof 
von  Tarragona  durch  einen  Suffragan  und  ebenso  die  Weih» 
und  Verleihung  des  Palliums  duroh  diesen  verlangt.  Er  sei 
auf  der  Reise  und  miisse  sich  tiber  dieses  Ansinnen  erst  mit 
den  Kardinalen  beraten  (1309  Februar  13.    Clemens  Nr.  30). 

Ich  fUge  hier  ein  Schreiben  Konig  Martins  an  Benedikt 
XIII.  vom  October  1403  an.  Es  erinnert  stark  an  die  Ver- 
sorgungsstatten  deutscher  adliger  Familien  vor  der  Refor- 
mation : 

Item  com  mossen  Not  de  Moncada  haia  molts  infants  e  la  sua 
casa,  jassia  assats  gran  e  notabla,  sia  molt  carregada  entant,  que  bona- 
ment  noy  porien  esser  heretats  sos  infants,  axi  com  los  pertanyeria,. 
haia  deliberat  lo  dit  mossen  Not  dar  al  servey  de  Deu  [e]  dela  sua  es- 
gleya  II  fils  seus  appellats  lo  I  Not  de  etat  de  XV  fins  XVI,  laltre  Ra- 
mon  de  etat  de  XIV  fins  en  XV  anys.  Placia  la  sua  sanctetat  coliocar 
aquells  en  la  esgleya  de  Deu  e  provehir  los  de  alcuns  bons  beneficis. 

3.  Ein  besonderes  Kapitel  der  Bischofsernennung  bildet 
die  Bestallung  in  Sardinien.  Nach  Reg.  510  herrschte 
grosses  Interesse  der  Katalanen  nach  der  eroberten  Insel 
auszuwandern;  mehr  als  Tausend  fringen  hinliber.  So  kamen 
bald  Klagen,  dass  bei  der  Besetzung  der  kirchlichen  Digni- 
taten  und  Pfriinden  Personen  mit  anderer  als  katalanischer 
Sprache  beglinstigt  wiirden:  ex  quo  tam  in  confessionibus 
quam  in  sermonibus  ac  aliis  divinis  officiis  ac  ecclesiastici» 
sacramentis  dicti  Cathalani  et  Aragonenses  inibi  maxima  dis- 
pendia  paciuntur  (Reg.  509  f.  3  zu  1329).  Das  ist  der  Auf- 
takt.  Im  Jahr  darauf  hort  der  Konig  vom  Tode  des  Bischofs 
in  Ales  (unbekannt!);  da  er  das  Land  erobert  hat,  wiinsche  er 
seine  Landsleute  dort  unterzubringen ;  so  empfiehit  er  den 
Guilelmus  de  Jaffero.  Seine  Untergebenen  drangen  ihn.  Der 
Gouverneur  von  Sardinien  und  Corsica,  Bernard  de  Boxados, 
schreibt  ihm  eme  Schauermar  iiber  die  groben  kirchlichen 
Irrtiimer   bei   den  Bisttimern   und  Orden  auf  der  Insel,   weil 


—   XLVI   — 

«ie  alle  von  dem  init  Ludwig  d.  B.  verbuudenen  Pisa  abhangig 
sind.  So  habe  sich  jUngst  der  Bischof  von  Civita  an  den 
<jegenpapst  Nikolaus  V.  gewandt  und  an  den  exkommunizierten 
Pisaner  Erzbischof.  Der  Konig  solle  fUr  eine  vollige  Tren- 
nung  von  der  Pisaner  Kirche  wirken;  das  sei  auch  der  Wunsch 
vieler,  besonders  der  Katalanen,  die  jeue  Bischofe  und  Priester 
heim  Beichthoren  nicht  verstehen  und  sie  fUr  Schismatiker 
halten  (1329.  CRD  Alfouso  234).  Und  der  Socius  des  Erz- 
bischofs  von  Torres  beklagt  sich  beim  Kdnige  darUber,  dass 
■er,  der  von  ihm  bei  seiner  Krdnung  als  erster  dem  Papste 
empfohlen  sei,  bei  einer  Reihe  Bischofsernennungen  durch 
Fremdlinge  ubergangen  sei;  der  Grund  liege  in  der  Liebens- 
wUrdigkeit  des  Kdnigs  allen  Bittenden  gegenUber  (Alfonso 
3351  um  1330).  Bald  werden  auch  die  Kldster  gesaubert; 
Dominikaner  und  Minoriten  werden  aragonesischen  Obern 
unterstellt  (3189.  Vgl.  auch  Nr.  1206,  33G9,  3149.  Leg.  Jo- 
hannes  XXII.  Nr.  1G5  und  176).  So  weit  aus  den  Namen 
bei  Eubel,  Hierarchia  catholica  medii  aevi  etwas  zu  schliessen 
ist,  sind  in  der  nachsten  Zeit  die  Bischdfe  fast  ausschliess- 
lich  Katalanen. 

4.  Eine  stramme  kirchliche  Auslanderpolitik  im 
■eigenen  Lande  ist  das  GegenstUck  dazu.  Sie  ist  zur  Zeit 
des  Krieges  leicht  verstandlich.  So  verbietet  Pedro  d.  Gr. 
fUr  das  Kloster  Roda  die  Einsetzung  eines  franzdsischen 
Abtes,  weil  auch  der  Kdnig  von  Frankreich  alle  Katalanen, 
Scholaren,  Kleriker  und  Laien  aus  seinem  Lande  geworfen 
hat  (R.  44  f.  65  zu  1284).  Ebenso  verlangt  Jayme  von  Boni- 
faz  de  Calamandrana,  dass  er  keiuen  auslandischen  Visitator 
sende  (R.  99  f.  273  zu  1293);  nur  ausuahmsweise  gestattet  er 
einer  krankeu  Abtissin  die  Berufung  eines  medicus  aus  Tou- 
louse  (R.  93  f.  295).  Auch  in  spatern  Friedenszeiten  sind  die 
Herrscher  sparsam  in  der  Austellnug  von  Auslandern.  Das 
Kloster  S.  Johannis  de  Pinna  in  der  Didcese  Huesca  erhielt 
zuweilen  sUdfranzdsische  Aebte.  Wenu  sie  residieren,  erlaubt 
es  Alfonso.  Unangenehm  ist  es  ihm  aber  doch,  denn  dort 
ruhen  einige  seiner  Vorfahren :  Ceterum  debemus  merito  sus- 
picari  et  nobis  ac  dicto  regno  [debet]  periculum  iminere,  dum 
extraneis  precipue  in  partibus  frontarie  regni  nostri  vicinis  talis 
potestas  traditur  (R.  526  f.  263  zu  1332).    Ein  anderes  Grenz- 


—  XLVII  — 

Vloster  der  h.  Christina  de  portu  Aspe  ist  nach  der  Ansicht 
des  Bischofs  Petrus  von  Huesca  vor  allem  durch  die  schlechte 
Verwaltung  der  Gascognischen  Prioren  heruntergekommen. 
Nun  fand  eine  Neuwahl  statt;  als  Wahler  erschienen  ver- 
dachtige  Personen  aus  fremden  Gegenden;  der  Bischof  wollte 
hintiber  um  zum  Rechten  zu  sehen.  Man  verschloss  ihm  die 
Ttlre  und  clausis  ianuis  et  manu  armata  haben  sie  eineu  unehe- 
lichen  jungen  Menscheu,  den  Sohn  des  Bischofs  von  Oleron, 
gewahlt.  Spater  liess  man  ihn  ein  und  er  erklarte  die  Wahl 
oder  Postulation  des  franzosischen  Spurius  fUr  nichtigj.das 
Klostergut  hat  er  beschlagnahmt  (Alfonso  3151).  NatUrlich 
lehnte  man  in  Katalonien  aus  patriotischen  GrUnden  gem 
Geldforderungeu  fremder  Obern  ab.  So  wendet  sich  der-  In- 
fant  Jayme,  Monteser  Ordens,  hulfeflehend  fUr  das  Kloster 
S.  Creus,  wo  er  wohnte,  an  seinen  koniglichen  Bruder,  damit 
das  Kloster  nicht  dem  Abte  von  Grandissilva  das  vom  Papste 
bewilligte  Subsidium  zahlen  brauche:  Quod  si  fieri  contigerit, 
procul  dubio  poterit  imposterum  terre  dominationis  vestre 
imminere  periculum  et  iactura.  Ex  qua  eciam  re  dicto  mo- 
nasteiio  s.  Crucum  ruina  non  modica  preparatur,  eo  quia  iam 
sub  certis  et  gravissimis  excommunicationis  et  interdicti  pe- 
uis  nuncii  dicti  abbatis  Grandissilve  huc  missi  iniunxemnt, 
quod,  nisi  infra  XXX  dierum  spatium  ei  subveuiretur  in  mille 
et  octiugentis  auri  florenis,  abbas  et  prior  .  .  .  siut  excom- 
municati  (Alfonso  309). 

Alfonso  IV.  behauptet  1335  in  einer  Instruktion  fur  seine 
Gesandten  (R.  544  f.  61):  Cou  Cathalans  e  Aragoneses  en 
alguns  regnes  o  partides  del  mon  no  obtinguen  ni  hagen  ob- 
tengut  beneficis  ecclesiastichs  per  gracia  de  la  sancta  esglesia 
de  Roma,  aus  es  estat  denegat  en  la  cort  de  Roma,  e  molts  e 
diverses  prelats  e  clergues  de  estranyes  uacions  e  regnes  tinguen 
e  posseesquen  prelatui-es;  dignitats  e  benifficis  en  los  regnes 
e  terres  del  senyor  rey  ,  so  liabe  er  grossen  Schaden  davon. 
So  was  erdulden  andere  Herrscher  nicht.  Die  Auslander  sollen 
vom   Papst   keine  PfrUnden  mehr  in  seinem  Lande  erhalten. 

Es  ist  scliwer  uber  die  positive  wie  negative  Seite  sicheres 
zu  sagen.     Eine  gewisse  Uebertreibung  dUrfte  vorliegen. 

5.  WorUber  sich  Alfonso  ausserdem  auch  hier  wieder 
beschwert,  was  seine  Vorganger  uud  sein  Nachfolger  noch  lange 


—  XLVIII  — 

beklagen,  ist  die  Uebergehung  der  Katalanen  und  Aragonesen 
beim  Kardinalat.  In  den  frtihern  Banden  ist  schon  darauf 
hingewiesen.  Jayme  11.  gibt  immer  ganze  Listen  von  Bischofen 
uud  Ordensleuten,  ofter  mit  charakteristischen  Empfehlungen. 
So  1323:  der  Bischof  von  Lerida  sei  dem  Papste  bekannt, 
sei  rait  dem  KOnige  verwandt:  ha  bona  persona  e  es  bon 
christia!  O  del  bisbe  de  Tortosa,  qui  es  bon  en  la  esgleya 
e  hom  avist  e  espert  e  ben  tractable  (Reg.  338).  Alfonso 
hOrt  1329,  dass  Johann  XXII.  eiue  neue  Kardinalspromotion 
vornehmen  will.  Da  bittet  er  dann  dringend  um  die  Kreation 
seines  Bruders,  des  Patriarchen  Johannes :  Domui  nostre 
negari  non  debet,  quod  aliis  est  concessum  (R.  562  f.  101); 
sonst  schlagt  er  vor :  Gasto  ep.  Gerundensis,  Poncius  Barchi- 
nonensis,  Fr.  P.  Turritanus  archiep.  und  Jaspertus  Folcrandi 
canonicus  Gerundensis.  Spater  hat  Clemens  VI.  Pedro  IV. 
zugesagt:  que  dels  primes  cardenals,  que  faria,  ne  faria  un 
a  postulacio  del  dit  senyor  rey.  Es  kam  wegen  seines  Todes 
nicht  dazu  und  Pedro  musste  noch  wiederholt  bitten,  bis  1357 
der  erste  Kardinal  Nicolaus  Roselli  mit  dem  Beinamen  car- 
dinalis  de  Aragonia  ernannt  wurde. 

6.  Staat  und  Kirche.  Inquisition.  Dass  das  offent- 
liche  Leben  Spaniens,  die  Herrscher  oder  auch  der  Staats- 
organismus  einen  besonders  starken  religiosenEinschlagzeigen, 
ist  bekannt.  In  Katalonien  wurde  gesetzlich  unter  Pedro  11. 
(dem  katholischen)  die  Todesstrafe  fur  Haresie  schon  Ende  des 
12.  Jahrhnderts  festgesetzt;  die  Inquisition  bekam  iin  15.  Jahr- 
hundert  in  den  vereinigten  Staaten  ihre  eigenartige  Farbung. 
Starke  ZUge  der  Verbindung  religiosen  und  politischen  Le- 
bens  zeigen  sich  auch  in  den  Registern.  Auf  den  Cortes  von 
Monzon  (1289)  wurde  folgendes  Statut  erlassen. 

item  statuimus,  quod  aliquis  homo  non  dicat  malum  de  Deo  nes 
que  de  nostra  domina  s.  Maria  neque  de  aliquo  alio  sancto  vel  sancta. 
Et  qui  fecerit,  si  est  miles  vel  filius  militis  vel  civis  vel  bonus  homo 
de  villa,  quod  solvat  XX  sol.  Et  si  est  alius  homo,  quod  solvat  X  sol. 
3t  si  solvere  non  potest,  accipiat  X  . . .  otc  in  platea  et  dicta  pena  sit 
acquisita  domino  loci,  in  quo  diiit,  et  illis  etiam,  qui  de  talibus  et 
«imilibus  penis  usi  fuerunt .  . . 

Daran  schliesst  sich  unmittelbar  das  Statut:  Statuimus,  quod  de 
cetero  nos  non  frangamus  e  quod  officiales  nostri  neque  baro  neque 
miles    nec    aliqua   alia    persona,   cuiuscunque    condicionis   sit,    audeant 


—  XLIX— 

frangere  ecclesiam  katedralem  neque  aliam  ecclesiam  neque  domum 
ordinis  vel  religionis  vel  monasterii  neque  extrahere  violenter  de  pre- 
dictis  vel  de  aliqua  ipsarum  cartas,  monetam  neque  aliam  comandam, 
quecunque  sit,  que  ibi  sit  posita. 

Gegen  letzteres  hat  sich  bekanntlich  Infaut  Alfonso  grob- 
lich  vergangen,  Auch  auf  den  spateren  Cortes  finden  sich 
wiederholt  religiose  Verordnungen.  Die  immaculata  concepcio 
Marias  wurde  im  15.  Jahrhundert  dort  offentlich  proklamiert! 
Niemand  darf  predigen,  que  Maria  fue  concebuda  en  pecado 
original ;  ihr  Fest  soll  am  8.  December  gefeiert  werden.  (Sa 
Johann  II.  1461).  Wie  Pedro  IV.  den  Jahresbeginn  von  In- 
karnation  (25.  Marz)  auf  Weihnachten  verlegte  und  die  Nonen, 
Iden  und  Kalenden  beseitigte,  begriindete  er  das  mit  folgen- 
den  religiosen  Gedanken  (R.  557  II  f.  216^). 

. . .  Con  en  la  nativitat  de  fiU  de  Deu,  en  loqual  los  sants  angels 
cantaren  aquel  imne  angelical:  Gloria  in  excelsis .  ..  aparech  al  huma- 
nal  liynatge  la  benignitat  e  humanitat  de  Deu  nostre  salvador,  nos  per 
la  gran  devocio,  que  haviem  e  havem  en  aquell  dia  de  la  sancta  nativitat,  ja 
pepa  ha,  per  nostre  edicte  ordenam  en  la  nostra  cort  e  en  la  nostra 
cancellaria  e  altres  officis  de  la  nostra  cort  esser  perpetualment  ser- 
vador,  que  en  totes  cartes  publiques,  letres  e  escriptures  totes  e  sengles, 
que  de  la  nostra  cancellaria  e  de  les  alfres  officis  de  la  nostra  cort 
exirien  es  farien,  en  aquella  o  aquells  fos  aytal  orde  observat  sobrel 
calenar,  qo  es  assaber,  que  layn  en  la  nativitat  de  nostre  senyor  co- 
mencas.  Elexades  nonas,  idus  e  calendes  continuan  los  lochs  el  nombre 
dels  dies  els  noms  dels  meses  el  ayn,  en  e  sots  los  quals  fossen  dates  a 
fetes  cascunes  cartes  publiques  e  cartes,  letres  e  scriptures. 

Fiir  die  Ausbreitung  des  Christentums  in  den  mohame- 
danischen  Gegenden  arbeitete  das  aragonesische  Konigtum  be- 
souders.  Es  unterstUtzte  Missionare  wie  Handelsexpeditionen, 
suchte  vor  allem  an  den  h.  Statten  das  Christentum  zu  sttitzen, 
Reliquieu  vom  Grabe  des  Herru  oder  von  beriihmten  Heiligen 
zu  erlaugeu.  Dariiber  gedenke  ich  spater  noch  wichtige 
Dokumente  zu  veroffentlichen.  Auch  der  Krieg  mit  Granada, 
Marocco  usw.  tragt  in  seiner  gauzeu  Aufmachung  religiosen 
Charakter.  Es  ist  ein  h.  Krieg,  ein  Krieg  des  Konigs,  aber 
auch  der  Kirche :  Aquesta  guerra  no  es  voluutaria,  aus  es 
necessaria  .  .  .  a  ell  et  a  tota  Christiandat.  Per  la  qual  cosa  lo 
senyor  papa  no  solament  deu  pensar,  quel  s.  rey  ha  a  deffendre 
solament  la  propria  terra,  mas  la  sua  .  . .  Eaxi  es  la  guerra 
de  la    esgleya   com    del   s.   rey!    (Negociacions  dipl.  Nr.  29.) 


—    L    — 

Darum  drangte  sich  iu  romantisch  -  christlichem  Drange, 
nachdem  die  eigentlichen  Kreuzfahrten  aufgehort,  die  vor- 
nehme  ritterliche  Jugend  Europas  zu  diesen  Spanienfahrten. 
So  heisst  e?  einmal  in  einem  Briefe  Jaymes  (Reg.  251  f.  118) 
zum  Jahre  1316:  Vidimus  litteras  vestras,  in  quibus  signi- 
ficastis  nobis,  quod  bene  quingenti  milites  de  melioribus  Nor- 
manuie  et  Francie  sunt  inter  se  confederati  et  voto  astricti 
€um  propriis  expensis  ire  contra  inimicos  fidei  et  maxime 
desiderareut  in  predicto  negocio  esse  nobiscum,  .  . .  petentes 
certiiicari  secrete  de  voluntate  nostra  et  si  nos  intendimus 
facere  viagium  hac  estate  contra  fidei  inimicos.  Darum  wird 
der  Feldzug  religios  vorbereitet.  Auch  die  Monche  sollen 
mit:  tamquani  milites  spirituales  armis  celestibus,  heisst  es 
in  eiuem  Briefe  des  IVIinoiitenministers  Romeus  Orticii  (CRD 
3668  zu  1309).  Wie  das  Heer  religios  bearbeitet  werden 
muss,  ergibt  unten  Nr.  99.  Vielleicht  hat  diese  offentlich- 
religiose  Stimmung  in  Zeiten  der  Not  ihren  charakteristisch- 
sten  Ausdruck  gefunden  in  einem  koniglichen  Erlass  an  den 
Patriarchen  Johaunes  vom  15.  Marz  1334  (R.  529  f.  6).  Der  Brief 
ist  von  dem  verehrten  Minoriten  A.  de  Canellis,  dem  konig- 
lichen  Beichtvater,  verfasst,  wie  es  in  einer  Kanzleinotiz 
lautet,  und  wird  23  Stadten  mitgeteilt,  mit  dem  Auftrage, 
dass  sie  iiber  die  Durchfiihrung  mit  ihren  Pralaten  sich  be- 
raten  und  die  Ordensleute  bitten  solleu:  ut  in  sermonibus  et 
predicacionibus,  quas  ad  populum  facient,  ista  efficaciter  au- 
dientium  cordibus  laboreut  imprimere.  Das  Dokument  lautet 
in  seinem  Hauptbestandteile: 

Guerra  divine  iracundie,  que  famis,  pestilentie  ceterarunique  tri- 
bulaciouum  . . .  flagellis  diris  ledat  et  vuluerat,  est  metuenda, . . .  modo 
■maxime,  . . .  quo  tam  extraneam,  insolitam  ac  rigidam  sterilitatis  ino- 
piam  generaliter . . .  sentimus.  Quia  igitur  divina  Dei  iudicia  ad  cor- 
rectionem,perversis  vero  acrebellibus  ad  dampnacionem  didiscimus  operari, 
idcirco  corde  contrito  hanc  paternam  correctionem  cum  paciencia  accep- 
tantes  ad  ipsius  Dei  patris  pacandam  oifensam  sanctarum  orationum 
studiis,  ieiuniorum  et  elemosinarum  cultibus,  penitencie  vero  lamentis 
assumptis  convertere  nos  opportet.  Vestram  igitur  paternitatem  provi- 
dam,  quam  ac  hoc  soUicitam  iam  fore  credimus,  cogente  populi  nostri 
angustia  excitare  decrevimus,  quatinus  exortationum  vestrarum  disposi- 
cionibus  providis  . . .  excitentur  ceteri  ad  agenda  illa,  que  divinam 
flectant  clemenciam  ad  sue  gratie  beneficia  impendenda. 


—    LI    — 

Ueber  die  Stellung  der  beiden  Herrscher  zur  Inquisition 
ist  nicht  allzuviel  Material  vorhanden.  Dass  hie  und  da  all- 
gemeine  Verordnungen  zur  Ausrottung  der  Haresie  in  allen 
ihren  Landern  erlassen  werden  (ordinaraus  ac  presenti  sta- 
tuto  inviolabiliter  atque  perpetuo  firmiter  stabilimus,  quod 
omnes  heretici,  cuiuscumque  secte  nomine  censeantur,  elimi- 
nentur,  extirpeutur  et  exterminentur  de  cunctis  terris  ...  do- 
minacionis  nostre,  so  Alfonso  R.  529  f.  12  zu  1334),  will  oft 
nur  als  Einleitung  zu  praktischen  Bestimmungen  wie  hier  — 
Besoldung  der  Inquisitoren  —  gedeutet  werdeu.  Bez.eich- 
nender  ist  die  Sorgfalt  der  Herrscher,  dass  sie  in  Inquisitions- 
sachen  gehdrt  werden,  dass  sie  daa  Vorgehen  einleiten  oder 
verhindern  wollen,  dass  mdglichst  vorsichtig  und  ohne  Auf- 
sehen  vorgegangen  werde.  So  beauftragt  Alfonso  den  Inqui- 
sitor  Philipp  Alfonsi  super  vita  seu  conversacione  nobilis 
Ferdinandi  Eximini  de  Arenosio  „breviter  et  de  plano"  zu 
prtifen  und  dann  zu  ihm  zu  kommen  (R.  524  f.  168).  Wieder- 
holt  winken  die  Kdnige  ab  oder  schtitzen  den  Angeklagten; 
80  Jayme  Amald  von  Villanova,  so  befiehlt  Alfonso  seinem 
Bruder,  der  mit  dem  Bischofe  von  Valencia  im  Auftrage  des 
Papstes  eine  Inquisition  vorzunehmen  hat,  die  Sache  zur  Ver- 
meidung  von  Skandal  auf  sich  beruhen  zu  lassen,  zumal  Ber- 
nard  Oliverii  im  kdniglichen  Rate  erklart  hatte:  multa  fuisse 
apposita  in  dictis  litteris  [apostolicis],  que  per  ipsum  exposita 
non  fuerant  dicto  domino  pape  (R.  526  f.  245).  Wie  der  be- 
rtihmte  Inquisitor  Nicolaus  Eymerici,  der  Verfasser  des  direc- 
torium  inquisitorum,  abgesetzt  wurde,  offerierte  alsbald  Pe- 
dro  IV.  dem  Papste  Innocenz  VI.  seinen  Rat  B.  Ermengaudi, 
Magister  in  der  Theologie,  als  besondei's  tauglich.  Dass  zu 
dem  Amte  auch  Persdnlichkeiten  vorgeschlagen  wurden,  deren 
Verdienste  nicht  allein  auf  theologischem  Gebiete  lagen,  habe 
ich  friiher  nachgewiesen :  ein  Inquisitor  bekommt  den  Auf trag 
Klassiker  zu  beschaffen,  wird  zur  Uebersetzung  weltlicher 
Werke  gedrangt  und  erhalt  eine  Expektanz  auf  das  Inquisi- 
torenamt  fiir  solche  Verdienste  ^). 

Wiederholte   Inquisitionsfalle    oder   Untersuchur^gen    be- 
fassen  sich  mit  Minoriten,  gegen  die  ihre  eigenen  Vorgesetz- 


0  Vgl.  Rubi6,  Documents  I  Nr.  226,  365,  363,  420. 


—    LII    — 

ten  strafend  vorgehen,  und  die  andererseits  vom  Konige 
geschiitzt  werdeu,  Es  sind  der  von  Jayme  II.  besonders 
gewUnschte  Kreuzzugsprediger  fUr  Almeria  Fr.  Arnaldus  Olibe, 
der  frUhere  Guardian  in  Saragossa  Sanccius  de  Ayerbio  und 
der  konigliche  Beichtvater  A.  de  Canellis.  Der  Fall  des 
ersten  liegt  ganz  dunkel.  Vielleicht  hat  er  nur  den  Mund 
zu  voU  genommen,  zu  viel  geschimpft  oder  Personlichkeiten 
kritisiert;  der  um  1310  abgesetzte  Ordensgeneral  Gunsalvus 
will  auf  Bitten  des  Kouigs  Arnalds  „excessus,  quamvis  enor- 
mes  et  dignos  aspera  ulcione  dissimulare",al80  hingehen  lassen; 
der  Konig  soll  ihn  nur  im  Zaune  halten,  damit  der  Orden 
vor  seinen  Ungezogenheiten  sicher  sei  (Or.  Perg.  o.  Nr.) 

Die  beiden  andern  Falle  liegeu  20  Jahre  spater  1329 
und  1331.  Es  ist  die  Zeit  der  Flucht  des  Ordensgenerals 
Michael  de  Cesena  und  Occams,  des  Kampfes  der  spiritua- 
listischen  Richtung  gegen  die  Konventualen.  Konig  Robert 
und  seine  Gemahlin,  Philipp  von  Mallorca,  Friedrich  von 
Sizilien,  wahrscheinlich  auch  das  aragonesische  Haus  neigen 
zu  der  strengen  Richtung,  zu  den  Gegnern  des  Papstes.  In 
diesen  Kreisen  mUssen  wir  uuzweifelhaft  die  beiden  andern 
Minoriten  suchen.  Sanccius  hatte  sich  gegen  den  apostoli- 
schen  Stuhl  geaussert.  Auf  Bitten  des  Konigs  verzieh  ihm 
Johannes  XXII.,  weil  er  seine  Angriffe  auf  den  Papst  wider- 
rufen  woUe.  (Eius  intuitu  non  faciet  molestari  guardiauum 
ordinis  fratrum  Minorum  volentem  retractare  ea,  que  dixerat 
contra  sedem  apostolicam.  Reg.  115  Nr.  982  im  Vatikan. 
Archiv),  Sanccius  laugnet  zwar,  dass  er  das  ihm  Vorgewor^ 
fene  gesagt  habe;  aber  er  will:  publice  contra  errorera  sibi 
impositum  predicare  eundemque  errorem  anathematizare,  wie 
Alfonso  dem  Inquisitor  Bernard  de  Podiocertoso  schreibt.  Er 
verlangt  dafUr  Einstellung  des  Verfahrens  gegen  Sanccius 
(R.  521  f.  7^  zu  1829).  Scharfer  geht  Alfonso  gegen  den  Pro- 
vinzialminister  Petrus  de  Sauinacho  wegen  Belastigung  des 
A.  de  Canellis  vor.  Dass  er  diesen  besonders  in  sein  Herz 
geschlossen,  wisse  der  Minister,  da  er  ihm  bei  anderer  Ge- 
legenheit  gesagt,  er  moge  jenen  in  Ruhe  lassen,  wenn  er  iu 
seinem  Lande  bleiben  wolle.  Er  wiederhole  ihm  das  noch 
einmal  bestimmt  und  ausdrUcklich  und  er  scheue  sich  hierbei 
vor  V^iner,  auch  der  hochsten  Personlichkeit  nicht.    Er  werde 


—    LIII    — 

ihn  gegen  jedermann  verteidigen.  Wenn  der  Papst  etwas 
von  Arnald  wolle,  so  werde  er  mit  ihm  verhandeln;  er  habe 
ihn  schon  beim  Papste  entschuldigt  und  der  scheine  darauf 
eingegangen  zu  sein,  denn  er  habe  ihm  nicht  weiter  Uber 
Arnald  geschrieben  (R.  562  f.  237  ^).  Auch  dem  General- 
minister  Gerardus  schreibt  er  ahnlich,  wenn  auch  gedampfter. 
Arnald  kommt  in  den  Briefen  der  Zeit,  besonders  als  Beicht- 
vater  des  Konigs,  viel  vor.  Wiederholt  schreibt  der  Kdnig, 
dass  er  ihn  zur  Beichte  oder  zum  Troste  sehen  wolle.  Ein 
paar  Jahre  darauf  muss  aller  Groll  des  Papstes  vergangen 
sein,  denn  Alfonso  nennt  ihn  unter  den  Kardinalskandidaten 
und  zwar  vor  Bernard  Oliver!    (R.  544  f.  27^)^). 

Im  Uebrigen  enthalten  Register  und  Korrespondenzen 
eine  Fiille  von  Briefen  der  Vertreter  beider  Bettelorden  au 
den  Konig  und  von  diesem  an  einzelne  Ordensmitglieder. 
Geschenke  und  Stiftungen  sind  damit  oft  verbunden.  Nur 
zum  geringen  Teile  ist  das  Material  fiir  die  Minoriten  in  den 
Estudios  Franciscanos  ausgeschopft. 

7.  Die  Juden.  Mit  den  Muhamedanern  beschaftigte 
sich  die  Inquisition  in  diesem  Zeitraume  kaum,  wenigstens 
fehlen  mir  die  Belege;  mit  den  Judeu  nur  wenig.  Ea  war 
noch  die  Zeit  des  mildeu  Regiments  und  der  vielfach  an- 
gesehenen  Stellung  der  Juden,  wenn  sie  auch  sehr  holie  Ab- 
gaben  zahlten.  So  musste  die  Judenschaft  einmal  unter 
Jayme  fUr  einige  Privilegien  super  usuris  die  gewaltige 
Summe  von  160  000  sol.  in  einem  Jahre  erlegen  (Judios 
Nr.  138).  Von  einem  gewissen  menschlichen  und  staatsman- 
nischen  Empfinden  zeugt,  dass  Pedro  d.  Gr.  den  Dominika- 
nern  und  Minoriten  in  Huesca  gebot,  bei  den  officiellen  Be- 
kehrungspredigteu  fur  die  Juden  sollten  sie  die  Teilnahme 
der  christlichen  Menge  verhindern,  damit  kein  Streit  ent- 
stande  (R.  41  f.  93'  zu  1279).  FUr  die  Zeit  Jaymes  und 
Alfonsos    gibt  es  mehrere  Beispiele,    dass    man    aus    mensch- 


')  Bischof  Gasto  von  Gerona  war  angeschuldigt  worden,  dass  er 
dem  Papste  den  A.  de  Canellis  gefangen  zufiihren  wolle.  Er  schreibt 
dem  Konige,  dass  daran  kein  wahres  Wort  sei.  Er  sei  nicht  so  ver- 
riickt,  solche  Dinge  zu  sagen:  1)  sei  er  nicht  machtig  genug  dazu ; 
2)  dass  er  dem  Papst  zuliebe  nicht  den  Konig  kranke;  3)  no  se  hom 
el  mon  de  religio,  que  jo  tant  ani,  com  fas  lo  dit  frare  A.  e  a^o  sab  el. 


—    LIV   — 

licheu  oder  finanziellen  Grtinden  die  angeklagten  Jiiden  gut 
oder  glimpflich  behandelte.  Die  Gefahr,  angeschuldigt  zu 
werden,  lag  ja  bei  den  judischen  Aerzten  wegen  Totens,  bei 
Kaufleuten  wegen  Betrugs  und  bei  Angeklagten  wegen  fal- 
scher  Aussagen  sehr  nahe.  Menschlich  schdn  ist  es,  wie 
Infant  Peter  1326  fllr  einen  alten  Juden  Salomon  Caravida 
in  Villafrancha  eintritt.  Salomon  hatte  bei  wiederholtem 
Zeugenverhor  einen  Namen  weggelassen  und  sollte  nun  ge- 
foltert  werden.  Sane,  pater  iustissime — Peter  schreibt  an  seinen 
Vater  —  ex  hoc  recto  iudicio  nec  vacillasse  nec  variasse  aut 
contrarius  sibi  esse  aliquatenus  dici  potest,  cum  plerumque 
eciam  per  viros  sapientes  talia  de  facili  omittantur  .  .  .  Ea 
propter  supplico,  .  .  .  quatenus  dictum  Salomonem  supponi 
tormentis  vestra  clemencia  nullatenus  paciatur,  .  .  .  cum  per- 
sone  huiusmodi  sic  more  Judayco  timide  questio  seu  tormen- 
tum  posset  esse  mors  (Jud.  13). 

Der  erste  Inquisitionsfall,  der  unten  erzahlt  wird,  ging 
fUr  die  Juden  glucklich  aus.  Sie  sollten  eine  Kirche  be- 
schadigt,  ein  Muttergottesbild  verunehrt  haben.  Der  Inqui- 
sitor  selbst  woUte  sie  nicht  bestrafen.  Schlimmer  wird  wohl 
ein  Fall  aus  dem  J.  1305  beurteilt  sein.  Da  erzahlt  ein  Do- 
minikaner  dem  Konig  einen  skandalosen  Vorfall  in  Biel,  wo 
er  predigte  und  Beichte  horte.  Am  Vorabend  vor  Maria  Ver- 
kUndigung  fragte  ein  Jude  Isaak  de  Calema  einen  Christen, 
wanim  man  mit  beiden  Glocken  lautete.  Der  erzahlte  die 
Geschichte  der  VerkUndigung  und  darauf  folgten  gotteslastei"- 
liche  Bemerkvmgen  des  Juden  uber  Maria,  Christus  und  den 
Engel.  Der  Christ  wollte  ihn  erst  totschlagen,  denunzierte 
ihn  statt  dessen,  worauf  Gefangennahme  und  merkwUrdiger 
Weise  Freilassung  seitens  des  Alcalden  erfolgte.  So  ruft 
nun  der  Dominikaner  den  Schutz  des  Konigs  fUr  die  Reli- 
gion  und  die  Inquisition  an.  Wird  der  Jude  nicht  bestraft, 
lastert  er  weiter.  Bekommt  er  nur  Geldbusse,  so  soll  sie 
der   Konig   haben.     Was  daraus  geworden,   liegt   nicht   vor. 

8.  Das  Material  uber  die  Provinzkonzilien  von  Tar- 
ragona  *)  ist  ausserordentlich  reichhaltig ;  mehr  als  ein  Dutzend 
zum  guten  Teile   unbekannte  Konzilien    sind   vom  Ende   des. 

')  Ein  Bruchstiick  aus  dem  15.  Jahrhundert  (CRD  Nr.  67)  enthalt 
die  Teilnehmerliste  des  Konzils  vom  21.  October  1266. 


—    LV    — 

13.  Jalirhunderts  an  fiir  die  nachsten  50  Jahre  nachzuweisen. 
Neben  besondern  Ereignissen  wie  Kreuzfahrten,  die  Templer- 
katastrophe,  Sardinienzug  ist  es  die  constitucio  Terraconensis 
vom  Jahre  1246:  Contra  invasores  et  raptores  rerum  eccle- 
siasticarum  („01im  excommunicasse  recolimus"),  welche  immer 
wieder  wegen  missbrauchlicher  Anwendung  Proteste  des  KO- 
nigs  und  der  kOniglichen  Beamten,  oft  in  sehr  gereizten 
Formen,  hervorruft;  besonders  zeichnet  sich  als  scharfer  An- 
greifer  B.  de  Fonollario  aus.  Zuweilen  werden  auch  be- 
stimmte  Falle  aufgezahlt,  wo  die  Bischofe  oder  ihre  Vertreter 
iu  die  koniglichen  Rechte  eingegriffen  haben.  (Vgl.  unten 
Nr.  44).  Dann  besonders  R.  338  f.  13-18,  79  fP.:  Sic  in 
pluribus  casibus  fuerunt  abusi  [prelati]  et  abutuntur  cotidie. 
Set  isti  fuerunt  positi,  quia  de  novo  occurrerunt  et  accide- 
runt  de  presenti.  Die  Hofrichter  konnen  hier  ihre  techni- 
schen  Fahigkeiten  bekunden,  auch  ihre  Neigung,  wie  die 
Legisten  in  Frankreich,  die  Rechte  des  Herrschers  etwas 
vorzuschieben,  Si  hec  vera  existunt,  schliesst  begeistert 
Guilelmus  de  Jaffero  seine  Deduktionen :    est   opus  exemplo ! 

Die  andere  zahlreichere  Gruppe  beschaftigte  sich  mit 
Geldbewilligungen ;  daneben  mogeu  auch  andere  Dinge  er- 
ortert  sein,  die  aber  in  den  Registern  keinen  Eintrag  gefun- 
den  haben.  Zunachst  pro  sustentacione  acquisicionis  regni 
Sardinee.  Ob  das  bedeutet:  die  Zeit  nach  der  Eroberung? 
Dass  also  das  Konzil  friiliestens  1324  oder  1325  stattfand? 
Der  Gedanke  wiirde  sicher  mehr  dem  kirchlichen  Empfinden 
entsprechen.  Alfonso  drangt  sehr  1325  den  Bischof  von  Vic 
den  auf  ihn  falleuden  Teil  von  Wein  und  Oel  zu  zahlen,  da 
ihn  die  Gesellschaft  der  Peruzzi  (in  Florenz)  drange,  die 
seiner  Zeit  das  Getreide  geliefert  habe  (R.  408  f.  202).  Die 
Summe  muss  stark  gedriickt  liaben,  denn  der  Bischof  von 
Tortosa  lehnt  die  Bitte  Alfonsos  um  ein  Pferd  ab,  weil  er 
Michaelis  das  subsidium  racione  viagii  Sardinie  per  s.  con- 
cilium  zu  zahlen  habe;  ebenso  der  Abt  von  St.  Peter  de  Bi- 
suldino,  weil  er  dem  Kiinig  mille  sol.  zahlen  musste,  aller- 
dings  auch  der  Kurie  15000  sol.  fiir  seine  Bestatigung. 

Li  den  Jahren  1330,  1332  und  wohl  auch  1334  (1335?) 
fanden  weitere  Kirchenversammlungen  statt;  an  zweien  hat 
wohl  Alfonso    selbst    teilgenommen :    zuerst    um    der   Kirche 


—    LVI    — 

inoglichst  feieilich  das  ,,hoinenatge"  zu  leisten  (ob  fiir  Sar- 
dinieu?  docli  wolil  eher  fiir  die  neu  zu  eroberuden  inohanie- 
danischen  Gebiete?),  dann  um  neue  grosse  Geldsummen  zu 
erhalten.  Briefe  seines  Bruders  bekunden,  dass  man  auf  dem 
eiuen  Kouzil  bis  zum  letzten  Augenblick  auf  sein  Erscheinen 
gewartet  hatte.  Ferner  musste  er  sich  auf  dem  Konzil  1332 
verbiirgen  mit  einer  Summe  von  100  000  sol.,  dass  der  Ad- 
miral  Friedrichs,  R.  de  Peialta,  Sizilien  verlassen  und  nicht 
mehr  gegen  die  Kirche  kampfen  wolle  (R.  522  f.  158^,  244; 
530  f.  200;  544  f.  8.  CRD  3119.  Pedro  234  s.  f.)  Auf  der 
letzten  Versammlung  wurden  ihin  12  000  Pfmid  zugesagt. 
(CRD  3033). 

Die  kleiuern  Streitigkeiteu,  oder  auch  der  Streit  mit 
kleinern  Personlichkeiten,  z.  B.  der  Bajuli  usw.  mit  den  Aeb- 
ten,  werdeu  in  lebhafter  Korrespondenz  ausgefochten.  Wahr- 
scheinlich  waren  es  die  euergischen  Beamten  wie  B.  de 
Fonollario,  B.  de  Jorba,  B.  de  Boxados,  welche  den  Streit 
um  die  Regalien  mit  Bitterkeit  fuhrten.  Sie  stachelten  den 
Kouig  auf,  der  sich  daun  wohl  ausliess:  Habebimus  contra 
vos  procedere,  qui  iura  nostra  ac  nostras  regalias  novo  veneno 
nititis  conquassare,  et  alias  in  premissis  providere  taliter, 
quod  vos  et  ceteri  in  similibus  gratis  curabitis  abstinere! 
(R.  525  f.  137^).  Zuweileu  heisst  es  als  selbstverstandlich : 
Officialis  episcopi  Gerundensis  conaus  pro  posse  opprimere 
indebite  subditos  regios.  Warum?  Weil  er  seine  scriptores 
vou  den  Parteieu  fiir  Original  uud  Transsumpte  auf  einen 
Bogen  4  Pfeunige  mehr  uehmen  lasst  quam  scriptores  curia- 
rum  vicarie  et  bajulie  civitatis  predicte  (CRD  3079). 

9.  Diese  gereizte  Stimmung  wurde  durch  eineu  Abusus 
sehr  gesteigert,  durch  das  haufige  Auftreten  der  tonsu- 
rati,  d.  h.  der  Laien,  die  sich  die  Tonsur  gebeu  liessen,  um 
damit  die  greiflicheu  Privilegieu  zu  geniessen,  vor  allem  um 
sich  der  Gefahr  der  Bestrafung  zu  entziehen.  Die  Kirche  war 
verpflichtet,  fiir  diese  so  oft  Unwiirdigen  das  Recht  zu  wahren, 
und  ohne  dass  sie  es  wollte,  hat  sie  dadurch  manchen  Kou- 
flikt  hervorgerufen.  lu  den  Registern  Jaymes  liesst  mau 
Band  fiir  Baud,  ebenso  in  den  Korrespondenzen,  die  Klageu 
iiber  Uebergriffe  von  der  eineu,  und  iiber  Eingriffe  bei  den 
tousurati    von    der    andern    Seite.    Einige    Beispiele:    Petrus 


—  Lvn  — 

Francisci  de  Xativa  medicus,  qui  denunciatus  fuit  coram 
iusticia  nostre  ville  de  usu  arcium  prohibitarum  et  de  operi- 
bus,  que  contra  fidem  catholicam  faciebat,  hat  sich  aus  Angst 
schleunigst  die  Tonsur  geben  lassen.  Die  Untersuchung  muss 
ergeben,  ob  er  richtiger  Kleriker  ist  (1324  April  20).  Ein 
hoherer  Geistlicher  in  Villafranca  entdeckt  viele  Defekte  bei 
den  tonsurati  (R.  528  f.  152^).  Bischof  Peter  von  Lerida 
veranstaltete  eine  Untersuchung  gegen  tonsurati  pro  eo,  quia 
de  nocte  frangebant  hospicia  et  multa  vulnera  inferentes: 
quidam  sunt  pelliparii,  quidam  sartores,  es  waren  mehr  als 
dreissig:  Duo  ex  illis  tonsuratis  [ibant]  per  quamlibet  eccle- 
siam  civitatis  dicendo  aliqua  verba  inhonesta  contra  nos  et 
ecclesiam  Ilerdensem  et  inter  alia,  quod  nos  menciebamus 
per  gulam!  (12274).  Ein  auderer  Bischof  von  Lerida  hat 
einen  tonsuratum  gefangen,  inculpatum  de  pocionibus,  ex 
quibus  uxor  Dominici  de  Moris  notarii  IUerdensis  dicitur 
obiise  (R.  422  f.  116^).  Wie  tief  das  Uberall  eingriff,  ergibt 
sich  aus  einem  Falle  mit  komischem  Anstrich :  Alfonso  IV» 
hatte  bei  der  Zusammenkunft  mit  seinem  Schwager,  dem 
Konige  von  Kastilien,  einem  Troterius,  der  diebischer  Weise 
die  ihm  anvertrauten  Hlihner  einem  Juden  verkauft  hatte, 
die  Ohren  abschneiden  lassen,  obwohl  der  Troterius  beteuert 
hatte,  dass  er  tonsuriert  sei.  So  muss  der  Konig  den  Gross- 
poenitentiar  Kardinal  Gaucelm  um  Lossprechungsvollmacht 
ftir  seinen  Beichtvater  bitten  (R.  520  f.  267).  Nach  dem 
Berichte  eines  Archidiakons  von  Vic  schor  der  Fr.  Bernardus 
de  ordine  Minorum,  vocatus  episcopus  Sagonensis  [Bernardus 
de  Monteto  1343 — 1359]  gegen  ausdriickliches  Verbot  zum 
Skandal  f  lir  die  Kirche  und  zum  Schaden  der  koniglichen  Juris- 
diktion  primam  tonsuram,  que  rasura  pocius  dici  debet,  jedem, 
der  es  haben  woilte,  Jung  und  Alt,  Tauglichen  oder  Untaug- 
lichen,  Verbrecher  oder  Unbestraften  flir  3  sol.  (Pedro  s.  f.) 
10.  Wie  tief  im  spaten  Mittelalter  das  Ehedispensver- 
fahren  in  die  Politik  eingriff,  ist  noch  kaum  untersucht. 
Und  doch  kann  man  von  einer  Ehepolitik  der  Papste  spre- 
chen.  Man  beachte  nur,  dass  damals  die  fiihrenden  Herrscher- 
hauser  in  Frankreich  und  Neapel,  Aragonien  und  Kastilien 
d.  h.  fast  alle  Herrscher  des  Westens  und  Stidens  miteinander 
verwandt   waren,  und   berlicksichtige   ferner,    wie   stark    das 


—    LVIII    — 

personliche  Elemeiit  im  Staatsleben  hervortrat,  dass  uicht  der 
Staat  mit  der  Kirche,  Hondern  der  Konig  mit  dem  Papste 
verhandelte,  um  den  gewaltigen  Einfluss  und  Vorteil  zu  be- 
greifen,  den  der  Papst  durch  Gewahrung  nnd  Verweigerung 
der  Eheerlaubnis  besass.  Die  kanonischen  Bestimmungen  waren 
einfach  und  klar.  Johann  XXII.  hat  einmal  ausflihrlich  Al- 
fonso  IV.  seine  kirchliche  Ehepolitik  auseinandergesetzt.  Es 
geschah  aus  Anlass  eines  Eliegesuches  fUr  den  Infanten  Peter 
und  die  verwitwete  Konigiu  von  Cypern,  das  der  Papst  ab- 
lehnte,  (BruchstUck  bei  Raynaldi  Ann.  eccl.  zu  1329  Nr.  88; 
ganz  leg.  Johannes  XXII.  Nr.  154).  Statuta  sacrorum  cano- 
num  non  suut  nisi  pro  necessitate  et  utilitate  ecclesie  muti- 
landa,  ist  der  Leitsatz.  Und  er  kommt  zum  Schlusse,  dass 
weder  „Notwendigkeit"  z.  B.  zur  Verhinderung  von  Kriegen 
und  Verstimmungen  noch  „Nutzen"  fUr  die  Kirche  vorliege, 
wenn  er  die  Tochter  des  mit  dein  haresieverdachtigen  Lud- 
wig  d.  B.  verbUndeten  Konigs  von  Trinacria  mit  dem  papst- 
treuen  Hause  Aragon  verbinde.  Im  Gegenteil!  Und.dann 
bespricht  er  in  merkwUrdigen  Wendungen  die  Macht  der  Frau 
tiber  den  Mann:  Profecto,  filiicarissime,  si  postetatem,  quam 
sibi  uxores  in  viros  vendicant,  attente  consideres,  non  po- 
teris,  ut  credimus,  aliud,  quam  dicimus,  opinari.  In  heftigen 
Wendungen  tadelt  er  die  Worte  des  Gesandten:  Si  nos  dis- 
pensationem  huiusmodi  concedere  negaremus,  quod  prefatum 
matrimonium  nichilominus  compleretur.  Ein  solch  „detesta- 
bile  crimen"  konne  der  Konig  nicht  wollen;  habe  es  ja  auch 
selbst  nicht  gewagt,  als  man  frUher  erziihlte,  er,  Alfonso, 
werde  die  Konigin  „sine  dispensatioue'*  nehmen.  Geschichte 
und  h.  Schrift,  Konzilsk^nones  uud  Vernunftgriinde  mUsseu 
herlialten,  um  den  Konig  von  dem  zweifelhaft  befurchteten 
Schritt  abzuhalten,  Und  am  Schlusse  bittet  er  in  auffallig 
feierlicher  Form,  Alfonso  moge  den  Brief  sich  gut  Ubersetzen 
und  ihn  iu  seinem  Rate  durchsprechen  Jassen. 

Die  zahlreicheu  Dispeuserorterungen  dieser  Zeit  konnen 
hier  uicht  einzeln  behaudelt  werden.  Eine  Fiille  von  Stoff 
ist  iu  den  drei  Banden  zum  Kapitel  Ehepolitik  zusammen- 
gehauft,  mehr  vielleicht  als  in  irgeud  einem  andern  Werke. 
Bonifaz'  VIII.  Bemuhungen  den  Frieden  von  Anagni  mit  einem 
EhebUnduis   der  bisherigen   Gegner  zu   kronen,   gelang   aufs 


—    LIX    — 

gllicklichste,  wahrend  die  Versuche,  Friedrich  eine  passende 
Verbindung  in  der  Ehe  mit  der  Kaiaerin  Katharina  von  Kon- 
atantinopel  zu  verschaffen,  misslangen.  Die  spateren  sicilischen 
und  mallorcanischen  Ehen  voUzogen  sich  nur  zum  Teil  unter 
seinem  Einflusse. 

Wie  die  Kinder  Jaymes  und  Friedrichs  heranwuchsen, 
mehrten  sich  in  den  zwanziger  Jahren  die  Dispensgesuche 
bei  Johaun  XXII.  Der  Papst  war  nicht  leicht  zu  bestimmen; 
er  erwog  und  schleppte  hin,  wo  Bedenken  vorlagen,  natiir- 
lich  nicht  zum  Behagen  der  drangenden  Parteien.  Seine 
Grundsatze  wurden  damals  nicht  immer  erkannt  und  gewUr- 
digt.  Besonders  weun  er  so  schroff  ablehnte  wie  in  folgen- 
dem  Falle: 

.  . .  Excellencie  vestre  literas  super  facto  dispensationis  pro  nobili 
viro  Jacobo  domino  de  Xericha  obtinende  domino  pape  presentavimus. 
<^uibus  presentatis  exponentes  sibi  supplicacionis  tenorem,  qualiter 
vestra  regia  celsitudo  eidem  aifectuosissime  supplicabat,  quod  prefatus 
nobilis,  qui  de  vestra  regali  stirpe  procedens,  intima  affectione  dilec- 
tus,  posset  dispensative  cum  (luacumque  in  tercio  gradu  parentele  seu 
affinitatis  sibi  coniuncta  matrimonio  copulari.  Et  statim  respondit, 
quod  non  dispensaret  cum  eo,  nisi  exprimeretur  persona,  cum  qua  in- 
tendit  contrahere  dictus  nobilis  et  causa  inductiva  ad  dispensandum. 
De  causa  leviter  homo  transit,  licet  non  sit  evidenter  necessaria.  Id- 
circo  magnificencie  regie  placeat  de  dicto  negocio  disponere  iuxta 
Yotum.     (CRD  639  s.  f .). 

Man  wird  aber  sagen  diirfen,  dass  er  das  kirchliche  In- 
teresse  sich  stets  vor  Augeu  hielt.  Freilich  zeigte,  mensch- 
lich  gesprochen,  seine  Uuerbittlichkeit  dem  Hause  Friedrichs 
von  Sizilien  gegeniiber  grosse  Harte.  Er  war  fiir  keine  Dis- 
pens  zu  gewinnen,  weil  er  dadurch  dem  Gegner  der  Kirche 
niitzen  wiirde.  Und  so  beklagte  Friedrich  es  bitter,  dass 
Johann  die  standesgemasse  Unterbringung  seiner  Kinder  ver- 
hindere.  Das  Ende  der  zwanziger  un  der  Anfang  der  dreis- 
siger  Jahre  ist  angefiillt  mit  Ankniipfuugsversuchen  Fried- 
richs ;  es  sind  bose  Ausdriicke  auf  beiden  Seiten  damals  gefallen  '). 
Die  Verhaltnisse  waren  besonders  peinlich  ftir  Jayme  und 
seinen  Sohn,  denn  sie  konnten  nichts  erreichen,  da  Friedrich 
seiner  kaiserfreundlichen  Politik  treu  blieb. 


*)  Bernard  de  Sorriano:  Papa  .  .  .  axi  com  aquell,  qui  no  faria  ne 
cousentria  nenguna  res,  que  fet  profit  ne  honor  del  s.  rey  Fradrich. 
<CRD  13319). 


—    LX    — 

VieL  kulturgeschichtlicher  Stofif  findet  sich  in  diesen 
Aktionen  zerstreut:  Urteile  Uber  Alter  und  SchOnheit,  Reich- 
tum  und  Wertschatzung  der  Familie  neben  dem  gewohnheits- 
massigen:  fame  preconium,  morum  elegantia,  pulcritudo  spe- 
ciosa  ac  multa  merita  virtuosa  ^). 


')  Konstanze  von  Cypern  wird  bezeichnet:  in  annis  iuvenilibus 
constituta,  de  qua  tenetur  indubie  . . .  sue  virginitatis  florem  habere  ex 
defectu  d.  quondam  regis  mariti  sui,  qui  ex  supervenientibus  sibi  multis 
infirmitatibus  omnimode  impotens  factus  fuit.  Habetque  pinguem  dotem, 
videlicet  iocalia  et  mobile  suum,  . . .  quemadmodum  aliqua  reginarum 
et  etiam  percepcionem  annuam  et  rendualem  in  regno  Cipri  in  valore 
libr.  XII.  mill.  (R.  339  f.  364  v).  —  Karolus  de  Ebroycis,  Bruder  der 
franz.  KOnigin,  hat  VI  mill.  libr.  Tur.  in  anno,  quod  multum  exiguum 
€8t  in  partibus  illis.  —  Papst:  quod  erat  nimis  antiqua !  Lobt  die 
Tochter  des  Fursten  von  Tarent,  jung,  schiin.  —  Antwort :  Ja,  zu  wenig 
Geld.  —  Papst:  Wie  viel?  —  Antwort:  30000  Goldgulden.  —  Papst: 
Sei  genug. 


1.  (Konig  Pedro  III.  von  Aragonien  an  Papst  Martin  l\?.):  Empfang 
des  Schreibens  liber  das  h.  Land,  wonach  der  Konig  den  Zwist 
zwischen  dem  franzosischen  und  kastilischen  Konig  beseitigen 
helfen  und  sich  zum  Zuge  ins  h.  Land  riisten  solle.  Verspricht 
beides.    Alzira  (1281)  December  3. 

Samnio  pontifici  ex  parte  dcnnini  regis.  .Sanctitatis  vestre 
litteras  ac  uuucios  speciales,  scilicet  veneraljileni  ac  .sapientem 
virum  .  .  episcopum  Grossetauum  'j  ac  discretuni  virum  ^Vfars- 
siliensem  prepositum  ^),  consiliarium  nostruni  dilectum,  rece- 
pimus  tam  reverenter,  ut  decuit.  {|uam  gratanter.  Ex  quibus 
manifeste  percepimus  bonitatem  vestram  circa  prosperum  ac 
sacrificum  or1)is  statum  paterna  sollicitudine  vigilare  ac  circa 
Terre  sancte  afflictionem  ])ia  compassione  oportuua  remedia 
adhibere.  Cum  enim  intentor  malorum  diabolus,  christiani 
nominis  inimicus,  discoi'diam  suscitaverit  inter  illustres  reges 
Francorum  et  Castelle,  quam  (|uidem  discordiam,  non  sit  du- 
bium,  pericula  multis  affere  ac  siguauter  Terre  sancte  nego- 
cium  disipare,  provide  decrevistis  de  consueta  sedis  apostolice 
providentia  reges  pi-efatos  per  nuncios  et  littei'as  ad  concor- 
diain  invitare  ^)  .  .  .  Nos  etiam  valde  pie  dignati  estis  super 
utroque  requirere  ac  rogare,  ut  et  ad  predictoruin  reguin 
concordiam  vel  saltem  ad  treugam  longam  operam  efticacem 
daremus  et  nichilominus  ad  predicte  Terre  sancte  succursum 
crucem  reciperemus  et  ad  transfretaudum  nos  personaliter 
pararemus.  Su])er  quibus  benediceutes  Deum  .  .  .  sanctitati 
vestre  hoc  ordiue  ducimus  respondenduui :  quod  j^redictorum 
regum  .  .  .  pacein  desideramus  et  omnimodam  coucordiain  af- 
fectanuis.  Ob  negocii  igitur  Terre  .sancte  exigeuciam  ac  precum 
vestrarum  obedienciam  .  .  .  prefatam  treiigam  efticaciter  tracta- 
bimus  toto  posse.  Et  ecce,  pater  sanctissime,  litteras  vestras 
ac  uuncium  uua  cuin  prefato  episcopo  Grossetauo  ad  illustrem 
regem  Castelle  mittimus  .  .  .  Super  crucis  vei"o  receptioue  •*)  ac 

;i)  Heg.  receptioiiem. 

')  Bartholomneus  de  Anielia  Ord.  Miii. 
-)  Hugo  de  Mataplana,  .spiiter  Bischof  von  Saragossa. 
•^)  Vgl.  G.  Danniet.  Mc^nioire  siir  h's   relations   de   la  Fraiice  et  de 
h\  Oa.stille  de  1255 a  1322.  S.  72f. 


—    2    — 

uostra  transfretatione,  que  super  oinnia  insident  cordi  uostro, 
sanctitas  vestra  .  .  .  prefato  episcopo  fidem  adhibere  dignetur 
in  iiiis,  que  circa  materiam  illam  beatitudini  vestre  ex  parte 
noatra  duxerit  exponendum  .  . .  Dat.  Alyazire  III.  nonas  De- 
cembris. 

Reg.  47  f.  111.  Fehlt  bei  Carini,  Gli  archivi  e  le  biblioteche  di 
Spagna  II  (1884)  p.  37  ff.  Das  Schreiben  ist  auch  fiir  die  allgemeine 
Politik  nicht  unwichtig.  Vgl.  O.  Cartellieri,  Peter  von  Aragon  und 
die  sizilianische  Vesper  (1904)  S.  78  f.  Besonders  S.  79  Anm.  2.  Deni 
Brief  folgt: 

Memoriale  pro  parte  domini  regis  Aragonum  venerabili  episcopo 
Grossetano. 

In  primis,  ut  plenius  circa  passagium  possit  deliberare  cura  amicis, 
subditis  et  vassallis  suis,  petit  certificari,  si  placet  Roraano  pontiiRci, 
utrum  ipse  per  se  debeat  transfretare  vel  cum  societate  scilicet  cum 
aliquibus  principibus  simul,  et  si  cum  aliis,  cum  quibus.  Et  si  solns 
habeat  transfretare,  cum  quanta  multitudine  bellatorum;  si  vero  cuni 
aliis  principibus,  cum  quanto  similiter  numero  bellatorum. 

Item  in  quolibet  casuum  predictorum  quam  quantitatem  dabit  do- 
minus  papa  eidem  regi  pro  militibus  et  bellatoribus,  qnos  ducet  secum. 
Item  quod  consilium  adhibebitur  per  dominum  papam,  quod  ipse  possit 
esse  et  stare  in  partibus  transmarinis,  scilicet  in  locis  regis  Sicilie  prop- 
ter  inimicicias,  quas  ipse  et  filii  sui  habent  cum  eo. 

Item  cum  contingeret  ipsum  ad  aliquem  locum  illorum  parcium 
declinare,  qualiter  providetur  sibi,  quod  reciperetur  ibidem  et  quod  eius 
mandata  presidentes  in  ipsis  locis  servareut  in  subsidium  Terre  sancte. 

Item  qualiter  providebitur,  ut  ea,  que  ipse  ordinaret  super  treugis 
et  similibus,  alii  christiani  existeutes  in  partibus  transmarinis  observa- 
rent,  cum  ex  tali  discrepancia  multa  dampna  passa  fnerit  Terra  sancta. 

Item  loca,  que  adiuvante  domino  prefatus  dominus  rex  acquiret, 
cni  adquirerentur. 

Item  si  dominus  papa  velit  sibi  per  nuncium  respondere  super 
istis,  quod  det  potestatem  ipsi  nuncio  ordinandi  et  firmandi  ex  parte 
domini  pape  ea,  que  inter  eos  acta  fueriut  super  ipso  passagio. 

Eine  Antwort  des  Papstes  und  weitere  Verhandlungen  fehlen  iu- 
folge  der  sizilianischen  Vesper.  Am  7.  Dezember  (f.  113)  schrieb  Pedro 
an  Ordonius  ep.  Tusculanus,  er  erfulle  seine  Wiinsche  (u.  a.  Bitte  fiir 
seinen  Bruder  Aluarus  Didaci)  dann:  Aifectionem  habemus  ad  pronio- 
cionem  Massiliensis  prepositi  ad  Cesaraugustanam  ecclesiam,  ad  quam 
electus  extitit,  sicud  nostis.  Nos  etiam  ex  relacione  fideli  pro  certo 
didiscimus,  quod  ipsius  prep.  Massiliensis  promocio  ad  prefatam  Cesar- 
augustanam  ecclesiam  totaliter  est  in  vobis,  cum  eius  adversarius  nollet 
nec  auderet  a  vestris  beneplacitis  in  aliquo  discrepare.  —  Aehnlich  an 
ep.  Portuensis  und  an  Matteo  Rosso.  Carini  p.  43  f.  nur  unklare  Notiz. 
Trotz  der  Bitte  wurde  der  Gegner  Fortunius  de  Verguu  zunachst  Bischof 


—    3    — 

und  erst  um  1289  priviert,  woratif  daun  Humo  von  Mataplana  providiert 
wurde.  Vgl.  Eubel,  Hier.  cath.  medii  aevi  p.  158  nicht  ganz  korrekt 
und  L.  Kliipfel,  Die  aussere  Politik  Alfonsos  III.  von  Aragonien,  S,  139. 
Im  selben  Jahre  hatte  Pedro  am  1.  Mai  um  die  Kanonisation  des 
Bischofs  Ollegarius  von  Barcelona  den  Papst  gebeten  und  am  8.  August 
um  die  Kanonisation  Raimunds  vou  Peflaforte  (p.  102  ^  und  109  ▼).  Merk- 
wiirdig  ist  Pedros  Schreiben  vom  23.  Oktober  (1284)  an  den  Papst.  Die 
Abtei  Montis  Aragonum  ist  erledigt,  que  immediate  ad  sedem  apostolicam 
dignoscitur  pertinere.  Prasentiert  seinen  Bruder  Ferrandus.  Am  selben 
Tage  schreibt  er  an  Ferrandus:  Predictam  abbaciam  . . .  cum  omni  pleni- 
tudine  iuris  sui,  prout  ad  nos  et  predecessores  nostros  melius  et  plenius 
dicta  collacio  potest  et  poterit  pertinere,  vobis  ducimus  concedendupi . . . 
De  qua  quidem  abbacia  et  eius  regimine  vos  per  nostrum  anulum  in- 
vestimus. 

2.  (Konig  Alfonso  III.)   an   den  Marschall   und  Konvent  der 

JohannHer:  Heftige  Klagen  Uber  das  Verhalten   des  Ordens 

gegen    ihn   und   insbesondere   Uber   die   Behandlung   zweier 

Ordensritter.    Barcelona  1288  Juni  22. 

Marescallo  et  conveutui  sacre  domus  Hospitalis  s.  Johauis 
Jherosolimitani  salutem  et  Deo  ac  cesari  reddere,  quod  de- 
bent ') .  .  .  Per  ea,  que  nunc  de  novo  magister  vester  contra 
nos  et  houorem  uostrum  comisit,  prout  per  mercatores  et  alios 
fidedignos  comperimus,  iuimicorum  uostrorum  ductus  consilio, 
ipsis  placere  ac  coutra  nos  eisdem  aplaudere  cupiens,  turbato 
cogimur  animo  credere,  quod  predicta  per  fratres  vestros  con- 
tra  patrem  nostrum  ac  nos  iuiuriose  patrata  de  vestra  fuerunt 
consciencia  perpetrata,  Non  enim  existit  credibile,  quod  ma- 
gister  vester,  si  prudens  est,  sine  vestro  consilio  hoc  fecisset. 
Ipse  enim  dominos  fratres  vestri  ordinis,  fratrem  scilicet  Bo- 
nifacium  de  Calamandrana,  consanguineum  nostrum  karissi- 
muni,  ac  fr.  R.  de  Ripellis,  dilectum  uostrum,  viros  utique 
niagne  nobilitatis,  magne  discrecionis  ac  magne  religionis, 
per  quorum  disci"eciouem,  laudabilem  conversacionem  ac  fame 
sereuitatem    ordini    vestro    multum   accrevisse   credimus,    non 


')  Zuerst  erinnert  er  an  die  Liebe  und  Gunst,  die  seine  Vorfahren 
dem  Orden  ervviesen  haben.  Trotzdem  haben  hervorragende  Glieder 
des  Ordens  gegen  seinen  Vater  und  jetzt  gegen  ihn  sich  verbunden. 
Einige  sind  mit  der  franzosisclien  Armada  in  sein  Land  gedrungen.  Er 
habe  geglaubt,  dass  das  nicht  mit  ihrer  Einwilligung  geschehen  sein 
konne. 


—    4    — 

propter  ipsoruni  culpani  set  in  uostri  dedecus  et  iuimicoruni 
nostrorum  favorem,  eo  ipso  quod  consanguinitate,  naturalitate 
et  amoris  sinceritate  eos  uobis  noverat  esse  coniunctos:  ipso- 
rum  alterum  in  Arineniam  cito  moriturum  propter  illius  regni 
infeccionem  aeris  destinavit,  alium  vero  ad  uos  cum  ambaxiata 
seu  legacione  frivola  duxit  cum  eins  quadam  ignon)inia  remi- 
tendum.  Nou  hec  predecessorum  nostrorum  ac  nostri  bene- 
ficia  ordiui  vestro  collata,  iion  hec  predictorum  fratrum  opera 
meruerunt,  uon  sic  vester  magister  in  sue  promocionis  iniciis 
promisit  honorem  nostrum  per  suas  litteras  procurare  .  .  .  Dat. 
Barchinone  X.  kalendas  Julii.    Prepositus  Marsiliensis. 

Reg.  Alfonsos  77  f.  B.  Vorher  am  BO.  April  hatte  er  an  den  Ordens- 
meister  G.  de  Vilaret  geschrieben,  wie  sehr  er  die  sclilimme  Lage  des 
heiligen  Landes  beklage  und  dass  er  nicht  helfen  konne.  Ihn  hindere 
der  Krieg  im  eigenen  Lande.  Er  sei  doch  bereit,  jedem  Rechenschaft 
zu  geben  und  habe  ofter  Gesandte  an  die  Kurie  gescliickt.  Credimus, 
quod  in  brevi  venerabilis  ac  dilectus  consiliarius  noster  frater  R.  de 
Ripellis  erit  in  partibus  ultramarinis  et  rogavimus  eum,  quod  in  presencia 
vestri  predicta  lacius  curet  verbotenus  enarrare.     Dat.  B.  IL  kal.  Maii. 

Simul  magistro  s.  Marie  Alamannium  et  quod  mitet  aliquem  de 
consiUo  suo. 

Ueber  Bonifacius  de  Calamandi-ana  vgl.  Hans  Rohde,  Der  Kampf 
um  Sizilien  (1913),  vor  allem  Kap.  3f.  Er  ist  Vertrauensmann  Karls  II. 
wie  Jayraes  II.  Eine  grossere  Anzahl  von  politischen  Schreiben  der 
Jahre  1293  und  1294  sind  an  ihn  gerichtet  oder  erwiihnen  seine  Tatig- 
keit  z.  B.  im  Reg.  98.  Ich  lasse  hier  zwei  Schreiben  folgen  Reg.  98  f.  84  f. 
teilt  Jayme  vielen  Edlen  und  Stadten  mit:  Significamus  vobis  ill.  regem 
Castelle,  karissimum  socerum  nostrum,  et  ven.  fr.  Boniffacium  de  Cala- 
mandrana  missum  per  dictum  regem  Castelle  ad.  ill.  regem  Francie  et 
Karolum  regem  Jherusalem  super  tractatu  pacis  nobis  noviter  per  eorum 
litteras  scribsisse  per  dictum  regem  Karolum  paceni  tractatam  inter  nos 
et  ipsum  et  alios  hostes  nostros  fuisse  cuncorditer  refformatam  ac  eciam 
per  eundem  subditis  suis  mandatum  fuisse  per  universani  terram  suani, 
ne  malum  faciant . . .  per  mare  neque  per  terram  gentibus  terre  nostre 
et  nos  asimili  volentes  idem  volumus,  . . .  ne  ali^iuis  de  cetero  terre  seu 
subditis  regis  Francie  et  regis  Karoli ...  et . .  .  Jacobi  avunculi  nostri... 
malum  inferant.  Dat.  Barchinoue  11.  uonas  Madii.  (1293).  Aus  der  Sache 
wurde  dann  zunachst  nichts;  cum  racione  quarundam  condicionum,  super 
quibus  nos  et  hostes  nostri  predicti  non  potuimus  ad  invicem  concor- 
dari,  tum  etiam  quia  in  sede  apostolica  summus  pontiffex  uon  erat,  per 
quem  pacta  et  condiciones  inter  nos  et  ipsos  hostes  nostros  inite  pos- 
sent,  ut  expediebat,  aprobari  ac  eciam  contirmari  (^So  Jayme  II.  an  die 
Grossen,  um  sie  von  innern  Zwisten  abzuhalten,  am  28.  August  Reg.  98  f. 
281  V).     Am  22.  August  hatte  er  (f.  289i  geschrieben : 


—    5    — 

Regi  Castelle.  Rey,  fazemos  vos  a  saber,  que  fray  Bonifacio  de 
Calamandrana  vino  a  nos  a  Taracona  e  dixo  nos.  quel  rey  Karlos  a 
grand  instancia  del  e  por  el  su  ruego  lo  avia  enviado  a  nos  sobresto, 
que  nos  aviessemos  treugua  con  el  rey  de  Franca  e  con  el  dito  rey 
Karlos  e  con  don  Jayme  nostro  tio  per  algun  tiempo  e  que  dentro  el 
tiempo  de  la  dicha  treugua  el  dicho  rey  Karlos  tractarie  con  el  rey  de 
Francia  e  con  el  dicho  nostro  tio  sobre  aquellos  puntos,  que  nos  con 
ellos  contendiamos  adhu  sobre  aseguramento  de  la  dicha  paz  en  tal 
manera,  quel  tractamiento  de  la  dicha  pac  viniese  a  buen  acabamiento. 
On,  rey,  veyendo,  que  esto  podia  seer  a  honra  a  proveyto  vostre  e 
nostro  e  de  nostra  tiera,  otorgamos  le . . .  Dada  Taracona  XXII  dias 
andades  del  mes  de  Agosto  (1293).  —  Weitere  Briefe  an  Bonifacius  de 
C.  f.  292  und  Reg.  97  f.  256,  nachdem  er  in  Jonquera  treuga  gegeben: 
usque  ad  tempus  creacionis  primi  futuri  Romani  summi  pontifficis  et 
abinde  in  antea  usque  ad  unum  annum  continuum  et  completum  (Reg. 
97  f.  161).    Vgl.  auch  Acta  I  Nr.  10. 

3.  Cervia  ^a  Riera  an  Konig  Jayme  von  Sizilien:  Anltunft  eines 
Schiffes  mit  Salz  aus  Sardinien  in  Palermo,  zugleich  Ankunft 
eines  Gesandten  des  Crafen  Guido  von  Montefeltre  und  der 
Stadt  Pisa.  Anhangiichkeit  des  Grafen  an  ihn.  Wenn  Jayme 
will,  kann  er  mit  geringen  Ausgaben  Herr  von  Pisa  und  ganz 
Toskana  werden.  DieGibellinen  befremdet  seine  geringe Unter- 
stiitzung,  da  die  Guelfen  von  Konig  Karl  als  Kapitan  den  Sohn 
Eimerichs  von  Narbonne  bekommen  haben.   Trapani  (1289) 

August  15. 

Al  molt  alt,  molt  noble  e  molt  poderos  senyor  lo  senyor 
en  Jacme  , .  .  rey  de  Cisilia  e  de  tot  lo  regne  Cervia  ^a  Riera . . . 
Senyor,  sapia  la  vostra  gran  altea,  que  disapte  XIII  jorns  en 
Agost  vench  la  vostra  nau  major  el  port  de  Palerm,  el  dil- 
lums  a  avant  fo  ab  mi  en  Johan  Sestany  recomtam,  com  avien 
carregada  la  nau  de  sal  en  Serdenya  .  .  .  Encaram  dix,  que 
vench  ab  el  ensemps  en  la  nau  un  missatger,  quel  comte 
G.  de  Moutifeltre  e  la  universitat  de  Piza  trameten  a  la 
vostra  gran  altea  per  nom  Paganel  de  Vi^  ').  E  descubris  al 
dit  Johan  Sestany  dalscuns  fets  e  especialment  dun  fet,  que 
tocha  a  venda  de  forment . . .  Conte  encara  lo  dit  Johan  Se- 
stany,    luel  major  desig,  qui  fos  anch  el  mon  de  negunes  jens 

0  Vgl.  uber  ihn  Acta  S.  234  und  Reg.  95  f.  136  v,  wo  Zahlungs- 
anweisung  fiir  iudex  Paganellus  de  Vico,  pro  eundo  ad  aliquos  principes 
. . .  et  veniendo  ad  nos.    (1292)  Oktober  15. 


—    6    — 

es  aquel,  que  an  de  la  vostra  grau  senyoria  e  la  gran  anior 
e  la  gran  benvolensa,  quel  comte,  senyor,  vos  porta,  no  es 
per  dir  ne  per  contar  .  .  .  Aytambe  li  dix  lo  comte,  queus  de- 
gues  dir  lo  dit  Johan  Sestany,  que,  si  vos,  senyor,  vos  voliets, 
que  ab  pocha  de  mesio,  que  vos,  senyor,  ne  fariets,  puriets 
esser  seuyor  de  Piza  e  de  tot  lo  comtat  e  de  tota  Toscana. 
E  si  asso,  senyor,  vos  tardavets  trop,  diu  lo  comte,  coin  vos 
voliets,  uo  poriets.  E  tota  la  part  Gibelina  sentrenyore  molt, 
com  alcun  esfors  de  vos  no  an,  per  so  com  los  Gelfs  an  so- 
co]"s  e  gran  ajuda  del  princip  els  a  donat  per  capita  lo  fil 
de  Neymerich  de  Narbona,  qui  esta  a  Lucha.  E  dien,  que,  si 
avien  alcun  esfors  de  la  vostra  altea,  que  tots  lurs  enamichs, 
per  molts  que  fossen,  cuydarien  vensre  . .  .  Escrita  eu  Trapena 
dilums  XV.  dies  en  Agost. 

CRD  ohne  No.  Or.  Pap.  Ssp.  Guid(j  vou  Moutefeltre,  der  beriilrmte 
auch  voii  Daute  ervvahute  Heerfiihrer,  war  damals  Podesta  iu  Pisa.  lch 
verzeichne  uoch  folgendes  Schreibeu  Alfousos  an  ihn:  Nobili  et  dilecto 
Guidoni  comiti  Montisfeltri  Pisanorum  potestati  et  capitaneo  generali 
gerre  comunis  dictorum  Pisanorum  necnou  et  dilectis  concilio  etcomuni 
Pisarum:  die  mercatores  Catalanorum  in  Pisa  habeu  den  OpiczoStelari(?), 
ihreu  Burger,  Sohn  des  vergtorbeuen  Hugo,  zum  Konsul  gewahlt.  Da 
er  einwiliigt,  bittet  er  ihn  als  solchen  anzusehen.  (1289)  Juni  10.  Reg. 
73  f.  86  V. 

4.  Berenguer  de  Vilaragut  an  Jayme  von  Sizilien:  Nachrichten, 
dass  (Konig  Karl  11.  von  Neapel)  seine  Tochter  Karl  von 
Valois  mit  GUterbesitz  in  der  Provence  gegeben;  \?erzicht 
des  Valois  auf  Aragonien;  6esandtschaft  an  die  Kurie;  Heirat 
Alfonsos  III.  mit  der  Tochter  des  englischen  Konigs;  Unmog- 
lichkeit  der  Ausrlistung  einer  Flotte  fclr  Accon  durch  Benedikt 
Zaccaria;  Sendung  Johanns  von  Procida  nach  Rom  durch  Jayme; 
Friedensaussichten;  Schiffsnachrichten.  (Friihjahr  1290). 

Al  mout  alt  e  mout  noble  e  poderos  senyor  en  Jacme 
per  la  gracia  de  Deu  rey  de  Sicilia  e  del  ducat  de  Pula  e 
del  principat  de  Oapua,  Berenguer  de  Vilaragut  en  vostre 
gracia  se  comana.  A  la  vostre  seyoria,  seyor,  per  ma  letra 
fas  a  saber,  quen  Palerm  naus  de  Jenoveses  son  vengudes  e 
an  aportades  letres,  qui  son  trameses  de  mercaders  a  merca- 
ders  e  qui  son  estades  fetes  en  Jenoa  e  eu  altres  parts  e 
una  gran  partida   de  les  letres,    qui  vengudes  son,    sacorden 


quax  a  un  dir  e  recointeu  aqueles  letres,  quel  Prinse ')  a  dada 
sa  fila  ha  Karlot  de  Fransa ')  e  donali  eu  dotz  lo  comtat 
Danjou  e  encara  castels  e  teres,  qui  per  el  se  tenien  en  Fransa, 
e  el  renonsia  a  la  donacio,  que  li  era  estada  feta  Darago  e 
de  Cataluya  e  que  torna  els  privilegis  enderer,  e  dasso  que 
eren  ja  euviats  missatges  a  cort  de  Roma  a  despeusar  ^)  sobre 
aquest  matrimoni,  encara  quel  matremoni  devia  venir  a  aca- 
bament  del  rey  Darago,  frare  vostre,  e  de  la  fila  del  rey 
Danglaterra  *).  Encara,  seyor,  comten  mes  les  letres,  quen 
Proen^a  nos  fa  neguna  armada  ne  en  altre  part  de  la  [terra] 
pel  rey  de  Fransa  ui  per  altre,  ne  axi  poc  el  rey  de  Fransa 
sapareyla  per  terra.  E  atresi  dien  mes,  seyor,  com  ja  creu, 
que  ajats  eutes,  que  Beneto  *)  Zacaria  no  a  pugut  neguna  res 
armar  en  Jenoa  ne  en  la  ribera  qui  con  el  creya  fer  aqu- 
berta,  que  deia,  que  vulia  armar  per  anar  en  Suria,  aus  es 
fet  establiment  en  Jenoa,  que  neguu  hom  de  mar  non  pot 
exir  en  nau  ni  en  altre  leyn,  si  abans  no  donen  segurtat,  que 
els  en  neguna  armada  no  monten.  E  per  aquestes  dites  no- 
veles,  seyor,  vos  porets  guarnir  de  tals  cozes,  que  aviets  en 
prepost  de  fer,  que  us  en  porets  remanir,  estes  vos  sots  savi 
faretsne  so,  que  mils  vos  para. 

Encara  mes  comtaven,  seyor,  les  letres,  que  quant  les 
naus  partiren,  que  avia  haut  un  missatge  en  Jenoa,  qui  era 
del  regue  e  venia  de  Fransa,  quel  trametia  el  Prinse  e  en- 
con.tinent,  que  el  hoi  dir,  que  miser  Johan  de  Proxida  era 
per  vos  trames  en  Roma,  el  partise  de  Jenoa  e  cavalca,  aytant 
com  el  pus  pot,  per  anar  a  miser  Johan,  e  comta  aquel  mis- 
satge  a  vostres  amics  Jenovezes,  quil  ne  demanaren,  per  quin 
fet  el  era  vengut  ne  que  sabia  desta  guerra,  dix  per  sert, 
que  tot  ben  ne  seria  e  que  hivassozameut  ab  la  volentat  de 
Deu  ne  veuriem  pau.  Per  quem  paria,  seyor,  que  per  so  cor 
totes    les    noveles    sacorden,    quem   breument    no    i    erem   en 

aj  Eher  Deneto,  aber  er  hiess  doch  Benedict. 


')  So  geuauut  (von  Saleriio)  nach  seiner  Gefangennahme  bis  zur 
Aussohnung-  mit  Jaynie. 

*)  Die  Heirat  mit  Margarete  fand  statt  am  16.  August  1290.  Vgl. 
J.  Petit,  Charles  de  Valois  (1900)  p.  17  f. 

^)  Die  DispensbuUen  sind  vom  24.  Mftrz  1290. 

*)  Die  Verliandlungeu  dauerten  schon  lange.    Vgl.  Klupfel  S.  10. 


veurem  tot  ben  ;  a  Deu  placia,  ([ue  sia  axi,  com  vostre  cor 
desiga. 

Ja,  seyor,  per  mes  letres  e  per  P.  Busot,  que  lii  e  trames, 
vos  e  fet  saber,  com  avem  dat  enviament  a  la  nau  den  Rages 
e  encara  com  entenem  de  fer  comptar  a  la  nau  de  Neymeric 
Duzay  ')  e  so  que  entenem  de  fer  a  la  vostre  e  aso  a  fer, 
que  ja  us  avem  fet  saber,  seyor,  tramesem  en  Johan  Sestany 
e  ab  80,  que  uos  li  acoregem  a  acaparades  ben  IIII  milia 
salmes  de  gra.  Per  que,  seyor,  a  mi  totes  coses  no  basta 
moneda,  que  segur  siats,  seyor,  que  a  tots  los  espeegaments, 
que  a  ara  per  vos  jo  euteu  a  ajudar,  (pies  recapteu,  son  ines- 
ter  ben  M.  DC  uncias,  so  es  enfre  la  nau  den  Rages  e  la 
vostre  nau  el  altre,  que  avets  ab  Neymeric  Duzay,  e  encara 
aquels  Dansaldo  Marabot  . . .  De  tot  so,  que  jo  fasa,  seyor, 
vos  scriure  encontinent.  P.  Busot,  seyor,  que  jo  tramisi  a  la 
seyoria  vostre,  enforme  jo,  que  us  deges  dir  totes  les  cozes, 
que  jom  pense,  quen  vostre  profit  pusquesen  esdevenir.  Si 
per  aventura,  seyor,  el  en  algunes  cozes  ensendir  falia,  ages- 
sets  na  rapendre  la  simplea  sua. 

CRD  Teraplarios,  No.  204.  Ein  Brief  des  um  diese  Zeit  ofter  ge- 
nannten  Johannes  Sestany  an  Jayme  berichtet  dasselbe,  teilweise  kiirzer, 
teilweise  mit  denselbeu  Ausdriicken.  Er  beginnt:  Sapia,  seyor,  la  vostra 
gran  altea,  que  en  Palerm  a  vengudes  moltes  naus  de  Genoueses,  en 
les  quales  naus  a  vengudes  moltes  letres  e  compaynes  de  Toschans  e 
daltres  gens.  Und  unten:  Enquara  mes,  seyor,  quen  Benyt  Gagery 
(ersteres  mit  Abkiirzungszeichen,  letzteres  am  Schlusse  unsicher)  volia 
armar  en  Yenoua  per  anar  en  Acre,  el  comu  nolin  a  donat  leco  (?),  que 
aya  armat  en  Yenoha  ne  en  la  Ribera.  Dieser  Brief  (wahrscheinlich 
auch  der  obige)  ist  geschriebeu  en  Palerm  XV.  yorn  de  Mars. 

5.  Konig  Alfonso  ill.  an  den  Templermeister  G.  de  Bellojoco 
und  den  Tempierkonvent:  Ueber  das  Ungluck  des  h.  Landes. 
Gestattet  ^usfuhr  von  Hilfsmitteln  trotz  des  Krieges  im  eigenen 
Lande.  Bittet  um  die  Ernennung  eines  tuchtigen  Katalanen 
zum  Provinzialmeister.  Gerona  (1290)  April  27. 
Viris  venerabilibus  et  dilectis  fratri  G.  de  Bello  joco  do- 
morum  milicie  Tenipli  magistro  maiori  et  conventui  domus 
Templi  in  Ultramarinis  partibus  constituto  salutem  etc.  Con- 
sideratis  malis  ac  dampnis  Terre   sancte   illatis   per  inimicos 

')  Ueber  ihn  Acta  S.  744  f. 


—    9    — 

fidei,  ut  per  veuerabilem  et  dilectum  nostrum  fratr«m  Beren- 
garium  de  s.  Justo,  magistrum  milicie  Templi  in  Aragonia  et 
Cathalouia,  nuper  intelleximus,  fuimus  inde  non  modicum  ad- 
gravati.  Sane  cum  dictus  frater  Berengarius  nobis  instanter 
supplicaverit,  ut  de  partibus  nostris  equos,  arnesia,  arma  et 
quasdam  alias  res  permitteremus  ipsum  extrahere  in  restau- 
racionem  et  auxilium  dicte  Terre:  licet  illa  essent  nobis 
et  terre  nostre  plurimum  necessaria  racioue  guerre,  in  qua 
sumus,  tamen  ad  honorem  Dei,  qui  in  dicta  gerra  nos  et 
gentes  nostras  contra  inimicos  nostros  iu  iure  protegit  et 
deffendit  et  ob  vestri  dilectionem  illud  eidem  magistro  libera- 
liter  duximus  concedendum.  Et  quia  maiorem  graciam  seu 
auxilium  super  predictis  non  facimus  de  presenti,  novit  divina 
clemencia,  quod  nobis  multum  displicet,  quia  racione  gerre 
predicte  aliud  quoad  presens  super  ipsis  facere  non  possumus. 
Preterea  cum  in  partibus  nostris  ille,  qui  in  castris  et  villis 
per  predecessores  nostros  Templo  coUatis  pro  nobis  *)  regit 
officium  magistratus,  possit  nobis  plura  servicia  facere  circa 
ordinacionem  bonam  terre  nostre  et  in  pluribus  nobis  consu- 
lere  et  dirigere  actus  nostros,  rogamus  attento  dilectionem 
vestram,  quatinus  aliquem  Catalanum  in  magistrum  amore 
nostri  et  precibus  eligatis  et  ad  has  partes  trausmitatis  talem, 
de  quo  confidere  possimus ;  et  sit  antiquus,  providus  et  dis- 
cretus  ac  idoneus  ad  predicta  et  qui  sciat  consilio  et  auxilio 
nos  iuvare.  Rogantes  vos  insuper,  quatenus  de  arditis  ipsa- 
rum  partium  nos  certificetis  per  literas  vestras,  quam  cito 
obtulerit  se  facultas  et  regraciabimur  illud  vobis.  Et  si  aliqua 
placent  vobis  de  partibus  nostris,  uobis  cum  fiducia  rescri- 
batis.    Dat.  Gerunde  V.  kal.  Maii.    P.  de  S.  mandato  prepositi. 

Reg.  Alfonsos  73  f.  80  f.  81  v  vom  G.  Mai  ein  anderes  stark  unleser- 
liches  und  schlecht  stilisiertes  Schreiben  an  den  Ordensmeister:  Empfang 
seines  Briefes  (pridie),  der  captiouem  terribilem  civitatis  Tripolitane 
et  eiusdem  populi  laraentabiles  et  inhumanas  dispersiones  diversas  nec 
non  et  opro[brium],  irrisiones  et  contumelias  enthalt,  die  die  Christen 
unter  dem  imperium  soldani  Babilonie  erleiden.  Es  schmerzt  ihn,  dass 
er  nicht  helfen  kann.  Es  sei  aber  dem  Ordensmeister  wohl  bekannt, 
qualiter  Roraana  ecclesia,  unde  iura  nasci  et . . .  ^)  defensiones  consue- 
verunt,  huc  usque  per  generalem  crucis  predicacionem,  rege  Prancorum, 
Gallicis  et  aliis  diversis  nacionibus  convocatis  contra  nos  innocentes  et 
paratos   ac  offerrentes   tam  ipsi  ecclesie  quam  regi  Francorum  stare, 

a)  So  Reg.  b)  Loch  fiir  ein  Wort. 


—      10     ~ 

suos  a)  exercitus  terribiles  et  iimumerabiles  destiuavit  i»),  (jui  cuntiuue 
et  iuumaniter  per  (luinquennium  et  ultra  uos  et  terram  uostram  hosti- 
liter  iiipugnarent,  convertentes  predicacionem  crucis,  ([ue  consuevit  fieri 
in  subsidium  Terre  sancte,  et  thesauros  ecclesie  ad  liberacionem  illius 
per  universuni    orbem    tei*rarum    congregatos    ad    adqnisicionem    i'egni 
nostri.    Sein  Land,  dessen  Herrscher  der  Herr  uuserwahlt  zur  Ausrot- 
tung  der  Barb.iren  und  zu  ihrer  Gewinuung  fiirs  Christentuni,  wolle  die 
Kurie  dicioni  subdere  Gallicorum.    Set  nichilomiuus  magis  compatimur 
Terre  sancte  precioso    Cliristi   sanguine    rubbricate,    et  quam  Deus    in 
hereditatein  elegit  sibi,  quam  proprie  terre.    Gestattet  die  Ausfuhr  von 
Pferdeu  usw.     Dat.  Barch.  pridie  nonas  Maii  anno  nonagesimo.     Vom 
23.  Mai  schreibt  dann  Guilelmus  de  Bellojoco   au   die  Konigin   Mutter 
Konstanze":  Cum  . . .  vestre  littere  continerent.  quod  responcionem,  quam 
dominus  rex  Sycilie  habuit  ab  ecclesia,  audiremus  per  dominum  Johan- 
nem   de  Grilii,  sciatis,    quod   in    confeccione    presentium    nichil    adhuc 
audivimus,   quia  dictus   dom.    Johannes  nondum  venit  ad  partes  istas. 
Nos  enim  c)  rogamus  excellenciam  vestram,  quatenus  velitis  iuterponere 
preces  domino  regi,  quod  conservet  nobis  privilegia  et  libertates  nostras. 
Nam  scitis,  quod  totum  illud,  quod  liabemus  in  Aragonia  et  in  Sycilia, 
totum  habemus  et  habuimus  a  predecessoribus  dicti  regis,  qui  semper 
ampliaverunt   libertates  uostras.     Similiter,   quod   pennittat,   si   placet, 
divine  pietatis  intuitu,   onerari   naves   nostras   in   regno   suo   et  libere 
extrahere  de  terra  sua  victualia,  equos  et  arma  veniencia  ad  succursum 
et  subsidium  Terre  sancte.    Pieces  autem,  quas  nobis  pro  fratre  Guilelmo 
de  Canellis  fecistis,   si  possemus,   libeuter  effectui  debito  mandaremus, 
set  uon  possumus  servando  constitutiones  nostras,   quia  consuetum  est, 
quod  nos  revocamus  ballivos  nostros  de  quatuor  in  quatuor  annis,  alio- 
quin  domus  nostra  destitueretur.    Dictus  autem  frater  Guilelmus  se  ad 
nostram  presentiam  conferet  et  reddita  ratione  uobis  et  nostro  conven- 
tui  in  geuerali  capitulo  nostro  postmodum  vel  de  ipso  vel  de  alio  pro- 
videbimus  in  Sycilia,  prout  vestre  et  regali  placuerit  voluntati . . .  Dat. 
Accon  die  XXIH.  Maii.  Or.  Perg.  Ssp.   An  Johanues  de  Grilli  |GreIiacoJ 
schreibt  Jayme  II.  (Reg.  252  f.  93  ^)  am  7.  Juli  1294):    Er  kenue   seine 
Gesinnung;  jetzt  erfahre  er  noch  besonders  durch  einen  Brief  des  Boni- 
facius  de  Calamandrana  von  seiner  aflfectio.    SoIIe  fiir  den  Frieden  mit 
Kgrl  und  der  Kirche  mitsorgen.   Ueber  Johannes  fand  ich  noch  folgen- 
den,   schwer   zu   datierenden  Brief  des  Ordensmeisters  G.  de  Villareto 
(Or.  Perg.):  Excellenti  principi  suo  karissimo  domino  Jacobo  Dei  gracia 
regi  Aragonum  Valencie,  Maioricarum  et  Murtie  illustri  et  comiti  Bar- 
chinone  frater  Guilhelmus  de  Vilareto  eadem  gracia  s.  domus  Hospitalis 
s.  Johannis  Jerosolimitani  magister  humilis  et  pauperum  Christi  custos 
salutem  et  promptum  iu  possibilibus  famulatum.     Quanto  plus  succedit 
tempus,  tanto  ferventius  vestris  comodis  et  honoribus  insidemus.    Nempe, 
quia  vestra  uon  ignorat  regalis  sublimitas,  qualiter,  quando  commissum 
fuit  vestre  regie  potentie  Terre  sancte  pondus,  exultavit  in  gaudio  cor 

a)  Vorher  per,  doch  iiberfliissig?      b)  destinare  Reg.       o  So  Reg. 


—  11  — 

nostniiii  et  exaltacionis  accievit  materia,  utpote  de  illo,  in  cuius  auc- 
niento  prosjperitatis  uostre  meutis  coufoventur  desideria,  ex  eo  quod 
confidimus  in  domino,  quod  in  tidei  christiane  exaltationem  ac  honorem 
vestri  redundabit  non  niodicum,  quanto  plures  viros  expertos  haberetis 
in  tradito  vot  is  houore,  leticia  nostri  cordis  penetralia  fecundareut:  Hinc 
est,  quod,  cum  regiam  celsitudiuem  nou  credamus  insciam  universaliter 
volentium  esse  Terre  sancte  incolarum  et  ibi  mortem  subire  in  crucifixi 
servitio,  vestra  noverit  regalis  presentia,  quod  nobilis  vir  Johannes  de 
Greylino  miles,  qui  nobis  diu  notus  est,  homo  discretus  et  probate  vite, 
qui  semper  de  vestra  regia  magnifficentia  plura  bona  predicavit  et 
iudesinenter  predicat,  huius  devociouis  iucendio  est  succensus.  Quare 
nobis  videtur,  quod,  si  vestre  regali  munifficencie  placeret,  postt^uam 
vestris  humeris  factuni  iiredictum  comissum  est,  ali(][ua  de  ipso  ordinare, 
eum  ad  liuismodi  traheudo  servicium:  Speramus,  quod  facta  sua  iu  sibi 
commissis  fructum  prarereut  opuleutum,  cum  habeamus  et  pro  firmo, 
quod  prinio  ei  possibilitas  defficeret  quam  voluutas.  Porro  quia  noster 
amicus  iutimus  est  et  eum  talem  iuvenimus,  ut  pretactum  est,  vestram 
rogamus  regiam  magnitudiuem,  quatiuus  ob  nostri  contemplacionem  vobis 
placeret  super  hiis  de  dicto  milite  aliqua  utilia  oi*dinare.  Quidquid 
enim  regalis  altitudo  ei  commiserit,  reget  salubriter,  nisi,  quod  Deus 
avertat,  sibi  felicitas  sit  uoverca.  Valeat  in  eternum  vestra  regia  domi- 
uatio  nobis  suis  absque  intervallo  iuiungens  iu  omnibus  sua  beueplacita 
et  mandata.  CiinKiue  cuiuslibet  illustrium  regum  Francie  et  Anglie 
dictus  dominus  Johaunes  sit  miles  et  vassallus  et  utriusque  ipsorum 
graciam  et  amorem  habeat,  nisi  se  vellet  de  parte  facere,  videtur  nobis 
ipsum  nunc  posse  habere  facilius  (juam  temporis  processu,  quia  favente 
domino  ipsi  reges  uua  dierum  pacis  et  concordie  viuculo  aunectentur 
et  postea  uou  esset  facile  hunc  habere.  Dat.  Cayrano  die  II.  Aprilis. 
G.  de  Villareto  war  Ordensmeister  von  1296—1304.  Johannes  de  Grilli 
(Greylino,  Graillyj  war  mit  Otto  de  Grauson  einer  der  energischsten 
Verteidiger  von  Akkou.  Spater  spielt  er  in  der  Gascogne  eine  RoUe. 
Vgl.  u.  a.  Rohricht,  Geschichte  des  Konigreichs  Jerusalem,  S.  1014,  1020  f. 
An  G.  de  Vilareto  schreibt  Jayme  am  28.  September  1302,  es  gehe  das 
Geriicht,  besonders  seitens  der  Cypernfahrer:  vos  tum  ad  visitaudum 
preseuciam  uostram  et  bona,  que  ordo  vester  habet  iu  Cismariuis  par- 
tibus  coguoscendum,  tum  et  propter  aeris  intemperiem  ipsarum  parcium, 
(luibus  diu  vixistis  et  vivitis,  ad  partes  nostri  dominii  adveuire.  Er 
begriisst  das  freudig.  Fr.  Raimund  de  Impuriis  reist  schleuuigst  zn 
ihm.  Er  soU  ihn  uicht  lange  dort  behalten,  da  er  ihn  sehr  notig  hat. 
(Reg.  334  f.  82.) 

6.  Berengar  cle  Vilaragut  an  Konig  Jayme  von  Sizilien:  Ueble 
Lage  Trapanis.  Nachrichten  aus  ^ccon.  Trotz  des  Waffen- 
stillstandes  kommt  vielleicht  der  Sultan,  da  die  Venezianer 
gelandet  sind.   Wegnahme  elnes  Sarrazenenschiffes.    Trapani 

(1290)  Mai  27. 


—    J2    — 

. . .  La  tera  de  Trap[ena],  seyoj',  es  en  fort  avol  estament, 
que  nuyla  justicia  ue  nuyl  hordouament  no  si  ten,  ans  cas- 
cun  dia  si  fa  molt  de  mal  . , .  Perque,  seyor,  seria  mester,  que 
alcun  conseyl  se  prena.  Enquara,  seyor,  venc  el  port  de  Tra- 
pena  als  XXIIII  yorus  de  Mag  I  nau  de  Yenoa,  quen  de 
Minia  carrega,  a  passat  LVII  yorns.  E  comtava,  quel  soldan 
sapareyava  de  venir  en  Acre,  mas  enquan  no  y  era  vengut, 
e  que  en  Acre  seren  b[e]  apareylacz  de  defendre.  Alre  no 
comtava  la  nau  .  , .  Als  XXV  yorns  de  Mag  yo  estant  en  Tra- 
pena,  vengeren  me  noveles,  que  una  nau  de  Catal[uny]a  per 
nom  den  P.  des  Vilar  de  Barchalona  ^)  venc  en  Xacha  *)  e 
veuia  d  Acre  e  partiren  d  Acre  als  XXII  yorns  d  Abril  esti- 
gada  (?)  a  venir  fin  en  Xacha  *)  eu  XXXIII  yorns.  E  comten 
del  fet  d  Acre,  que  nos  pen^en,  quel  soldan  venga  a  enguayn 
en  Acre,  per  90  cor  hi  avia  treua;  mas  la  treua  es  rota  per 
raon  de  XX  galeres  ^),  qui  foren  la  yorn  de  pascha  de  Vene- 
s:ans  *)  en  Acre.  La  uau,  seyor,  del  dit  P.  des  Vilar  a  pressa 
en  ia  mar  I  nau  de  Sarrayns  de  Tripol  e  ay  molts  Sarayus 
e  la  nau  vas  en  Cataluya  .  . .  Scrites  en  Trapena  als  XX VII. 
yorns  de  Mag. 

CRD  11608.  Or.  Pap  Sehr  zerstOrt,  Wasserflecken  und  Locher. 
Hier  nur  das  Wichtigste  genomraen.  Das  iibrige,  halb  zu  verstehen, 
iiber  sizilianischen  Schiffsverkehr.  Ueber  die  Ankunft  der  Venezianer  in 
Accon  vgl.  Acta  No.  1.  Vom  Briefschrciber  ist  noch  ein  andrer  Brief 
aus  Xacha  vorhanden  vom  10.  April  (1290?),  wonach  der  Alcalde  der 
Insel  Pantelleria  (Pantalanea,  S.  v.  Sizilien)  ihm  mitgeteilt:  con  els 
morien  totc  de  fam,  que  aqels,  qui  prenien  comendament  per  anar  a 
la  Pantalanea,  sen  pasaven  en  la  Barbaria,  per  so  cor  lo  gran  era  molt 
car  en  Barbaria.  Er  hat  einen  Boten  an  den  Alcalden  mit  einem  Ver- 
zeichnis  der  Leute  geschickt,  die  zur  Insel  kommen  soUten;  das  soll 
mit  dem  Verzeichnis  des  Alcalden  verglichen  und  die,  welche  vorbei- 
fuhren,  sollen  gesetzmassig  bestraft  werden.  Auf  dem  Riicken  des  Or. 
unter  der  Adresse:  littere  Berengarii  de  Vilaragut,  quibus  fuit  respon- 
sum.  Von  dieser  sizilianischen  Korrespondenz  Jaymes  II.  sind  nur  kleine 
Bruchstiicke  erhalten. 

7.  Konig  Andreas  von  Ungarn  an  ^lfonso  III.:  Mlttellung  seiner 

Thronbestelgung  nach  dem  Tode  des  Konigs  Ladislaus.  Gran 

(1290)  September  S. 

. . .  Humane  siquidem  sortis   exicio   domino  LadizlaOj   il- 
a)  Mit  Abkiirzungsstrich. 

')  Vgl.  Acta  No.  1. 


—    13    — 

lustri  rege  Huugarie,  patruele  fratre  nostro,  rebus  huinanis 
exempto  siue  solacio  liberoruni,  eidem  preordinante  divina 
clemencia  successimus  ...  in  totius  regni  Hungarie  guberna- 
culum,  solium  et  coronam  iure  et  ordine  geniture.  Omuibus 
regni  Hungarie  archiepiscopis,  episcopis,  regibus,  ducibus, 
proceribus,  principibus  et  baronibus  ac  universis  nobilibus 
nec  non  ecclesiarum  prelatis  per  totius  regni  Hungarie  cli- 
mata  secundum  diversarum  exigenciam  naciouura  pariter  et 
linguarum  longe  lateque  diffusis  sincej-issimo  nos  recognos- 
centibus  affectu  iu  domiuum  et  ut  domiuum  naturalem,  -tali 
tantaque  divine  dispensacionis  circa  nos  gracia  pululante,  ut 
regnum  Hungarie,  quod  a  multis  retro  temporibus  dissimili- 
tudine  et  horroris  simultatibus  autea  raiserabiliter  vastabatur, 
in  assurapcione  et  coronacione  nostra  iu  pacem  et  concordiam 
convenerunt  universi,  deposita  feritate  hostili,  cessantibus  si- 
multatibus  et  motibus  animorum,  salva  cuilibet,  sicut  res 
exigit,  singulari  accione.  Et  quia  glorioso  vestro  culmini 
indesinenter  cupimus  actu  et  habitu  conformari  . .  .,  serenita- 
tem  vestram  per  fidelem  nostrura  comitem  Mattiara  (?)  cen- 
suiraus  visitaudem  .  .  .  Datum  Strigonii  in  festo  nativitatis 
virginis  gloriose. 

Or.  Perg.  Ssp.    Sehr  scliwiilstige  Eiiileitun^.     Vgl.  Amn.  zu  Nr.  9. 

8.  Karl  II.  an  Alfonso  III.:  Bei  Einsicht  der  Schriftstacke,  die 
beide  gemeinsam  an  die  Kurie  senden,  fand  er  darin  eine 
Stelle  Uber  die  flnspriiche  fllfonsos  auf  Mallorca,  die  in  dieser 
Fassung  dem  Papst  (Nicolaus  IV.)  und  den  Kardinalen  von 
Sabina  und  Benedikt  (Gaetani)  vielleicht  Bedenken  einflossten 
und  das  so  wichtige  Qeschaft  verzogerten;  bittet  um  Aenderung 
und  dankt  fur  die  in  flussicht  gestellten  Dienste  besonders 
bezuglich  Ungarns.  (1291)  April  20. 
.  .  .  Nuper,  cura  pro  ordinandis  aliquibus  super  facto  utrius- 
que  nostrura,  pro  quo  ad  Roraanara  curiam  nuutios  mittiraus, 
sicut  scitis,  iuter  alia  litteras  vestras  specialiter  videreraus, 
([uas  super  facto  regni  Maioricarura  restituendi  per  vos  patruo 
vestro  sigillatas  vestro  sigiUo  nobis  sub  certis  condicionibus 
transraisistis,  in  eisdeni  aliqua  vidimus,  que  turbare  posseut 
et  irapedire  negotia,  nisi  per  vos  raodo  debito  terrainentur: 
videhcet  id,  quod  in  fiue  vestrarum  litterarum  continetur  ex- 


—    14    — 

presse,  quod  per  doininum  papain  ac  dominos  Sabiuensem  et 
Benedictum  debeat  declarari,  ad  vos  dicti  regni  Maioricarum 
debere  directum  domiuium  pertinere  ex  certis  convencionibus 
habitis  inter  patrem  vestrum  et  patruum,  antequam  dictus 
pater  vester  Romanam  ecclesiam  offendisset.  Nam  forte  pre- 
dicti  dominus  papa  et  cai'dinales  ad  declarandum  predicta  se 
noUent  astringere  eo  modo,  sicut  in  vestris  litteris  continetur. 
Et  sic  alia,  que  in  eisdem  litteris  vestris  continentur  com- 
inissa  predictis  tribus,  propter  prescripta  verba  ultima  toUe- 
rentur.  Nam  dicta  verba  ipsos  videntur  astringere  ad  decla- 
randum  omnino  sine  aliqua  coguitione  iuris  vel  facti,  quod 
directum  dominium  vestrum  sit,  si  contingat  ipsos  pronuntiare 
vel  dicere,  patruo  vestro  debere  restitui  dictum  regnum,  quod 
de  intentione  vestra  esse  non  credimus  uUo  modo.  Sed  vos 
ius  vestrum,  quod  habetis  in  dicto  regno,  ita  bene  vobis  sal- 
vare  potestis  in  omnibus  per  viam  aUam,  prout  nobis  videtur, 
sicut  per  iUam,  quam  scripsistis,  et  meUus,  cum  via  per  vos 
scripta  dubia  sit,  ista  autem  certa:  hoc  modo  videUcet,  quod 
de  declaratione  facienda  per  dominos  supradictos  expressa 
mentio  nuUa  fiat,  sed  hoc  tantum,  quod  est  intentionis  vestre 
propositam,  quod  ius  directi  dominii,  quod  habetis  in  prefato 
regno  Maioricarum,  in  omnem  eventum  sit  vobis  per  omnia 
semper  salvum,  si  forte  contingat,  quod  per  predictos  dominos 
papam  et  cardinales  ordinetur  vos  debere  prefato  domino 
Jacobo  regnum  Maioricarum  restituere  supradictum.  Propter 
quod  vos  requirimus  et  rogamus,  quatinus  super  predictis  sic 
deUberate  provideatis,  quod  dictum  commune  negocium  tam 
diu  tractatum  diversis  laboribus  et  expensis  pro  tam  parvo 
facto  per  vos  ad  complendum  aUquatenus  non  retardetur.  Man- 
detis  nunciis  vestris  ad  curiam  Romanam  euiitibus,  ut  ipsi 
circa  dictum  punctum  eo  modo,  quo  scriptum  est,  non  insi- 
stant ,  .  .  Ceterum  regratiamur  vobis  non  modicum  super  eo, 
quod  vos  nobis  paratos  pro  nostris  serviciis  tam  regni  Ungarie 
quam  aUis  nostri  gratia  obtuUstis :  .  . .  Dat  aput  sanctum 
Valerium  die  XX.  ApriUs;  quarte  indiccionis,  regnorum  no- 
strorum  anno  septimo. 

Or.  Perg.  Ssp.  Ueber  Ungam  vgl.  folgende  Nr.  Am  12.  Oktober 
(1291)  wandte  sich  Jayme  II.  an  Kardinal  Benedikt  (Gaetani)  mit  seinem 
Plane,   Gesandte   an   den  Papst  zu   schicken.    Der  Kardinal  soUe  ffir 


~     15    — 

freies  Geleit  sorgen.  Reverendo  in  Christo  patri  doniino  Benedicto  s. 
Nicholai  in  carcere  Tnlliano  sacrosancte  Romane  ecclesie  diacono  cardi- 
nali  Jacobus  etc.  , . .  Cum  in  expediendis  nostris  negociis  et  effective 
raancipandis  coram  summo  pontifice  paternitatis  vestre  affectum  semper 
inveniremus  . . .  a),  sicut  comperit  et  nobis  retulit  nostrorum  experiencia 
legatorum  ac  de  causa,  confidencius  prefate  vestre  paternitati  scribimus 
vota  nostra,  significantes  vobis  propositum  nos  habere  ad  summum  pon- 
tificem  solempnes  nostros  uuncios  destinare,  per  quos  tam  summo  pon- 
tifici  quam  cetui  cardinalium  super  quibusdam  negociis  nostra  devota 
intencio  patefiat.  Idcirco  ad  dominum  papam  sanctissimum  patrem 
nostrum  direximus  literam  nostram,  ut  de  securo  conductu  prefatis  nun- 
ciis  nostris  providere  deberet  et  ab  illustri  rege  Francorum  et  Karulo 
fratre  eius  ac  Karolo  rege  Jerusaleni  et  domino  Jacobo  avunculo  nostro 
faceret  provideri,  taliter  quod  per  terras  predictis  subiectas  et  adheren- 
tes  eisdem  eundo,  stando  et  redeundo  possint  secure  ac  libere  pertran- 
sire.  Quapropter  summam  paternitatem  vestram  ...  rogamus,  quatinus 
ea,  que  petimus,  a  summo  pontifice  suplicaudo  faciat  breviter  vestra 
paternitas  expediri . . .  Dat.  Calatayubii  idus  Octobris. 

Super  predictis  fuit  scriptum  domino  pape.  Item  domino  fratri 
Latino,  Matheo  Ursini,  P.  de  Columna,  Gerardo  episcopo  Sabinensi, 
Jacobo  de  Columna.  Item  dilecto  familiari  et  procuratori  suo  fratri 
Johanni  Machari  senescalho  domini  pape.  Item  domino  fratri  Matheo 
tituli  sancti  Laurentii  in  Damaso  presbytero   cardinali.     Dat.  ut  supra. 

Reg.  90  f.  43  v.  Interessant  das  Hervortreten  des  Kardinals  Bene- 
dikt,  des  spaten  Bonifaz'  VIII.  Die  Gesandtschaft  ist  nicht  zustande 
gekommen,  da  Nicolaus  IV.  bald  darauf  starb.  Am  13.  Sept.  1291  hatte 
Jayme  uoch  Friedrich  Anweisung  gegeben,  fur  Zahlung  von  Geldern 
an  Philippus  de  Marino,  civis  Januensis,  zu  sorgen,  der  fiir  den  Cesar- 
august.  ep.,  Bereng.  de  Podio  viridi  und  Pontius  prep.  Solsonensis  bei 
ihrer  Gesandtschaft  (an  die  Kurie)  Geld  geliehen.    Reg.  90f. -34. 

9.  fllfonso  III.  an  Karl  II.:  bietet  fur  seine  Zusammenkunft  mlt 

dem  deutschen  Konige  (Rudolf  von  Habsburg)  Ihm  selne  Unter- 

stiitzung  an.    (1291)  flpril  9. 

Excelleiitissiiiio  .  .  .  regi  Karolo  karissimo  consanguineo 
suo  Alfonsus  etc.  Cuni  vos  ad  liabendain  vistam  cum  illustri 
rege  Alamannie  debeatis  accedere  racione  regni  Ungarie,  quod 
ad  dominam  reginam,  consortem  vestram,  credimus  pertinere, 
et  nos  in  eodem  negocio  proi)onamus  facere  ac  procurare 
omnia  ea,  que  vestro  '')  cedant  comodo  et  honori,  serenitatem 
vestram  rogamus,  quatenus,  si  forte  .  .  .  habueritis  necessariam 
familiam  vel  aliquas  alias  res  de  terra  nostra,  illud  nobis 
significare  curetis  .  .  .  Dat.  ut  supra  (1291  V.  idus  Aprilis). 

a)  Liicke  fiir  ein   Wort  Reg.  b)  vestri  Reg. 


—    16    — 

Reg.  93  f.  98.  V{j1.  folgeude  Nummeru.  lu  Ungaru  war  im  Jiili_ 
1290  der  Konig  Ladislaus  gestorben.  Die  Nachfolge  schien  unsicher. 
Rudolf  strebte  nach  der  Krone  fiir  Albrecht.  Ungarn  kronte  schon  im 
Juli  1290  Andreas  zum  Konige.  Vgl.  oben  Nr.  7.  Am  8.  September  vvurde 
Karls  II.  Sohn  Karl  Martell  vom  papstlichen  Legaten  zum  Konig  von 
Ungaru  gekront  und  ging  dahiu  ab.  Vgl.  Acta  No.  151.  Bohmer,  Regg. 
imperii  VI,  1  No.  2443  a.  Ich  gebe  hier  noch  einige  auf  Ungaru  beziig- 
liche  Stiicke.  Reg.  90  f.  3:  Jayme  II.  schreibt  am  10.  August  1291:  lu- 
clito  et  karissimo  fratri  suo  iufanti  Frederico.  Cum  Aymericus  frater 
illustris  regis  Uugarie  lator  presencium  persoualiter  iu  Siciliam  veniat 
abinde  ad  dictum  dominum  suum  ad  partes  Ungarie  tranciturus  et  pro 
houore  eiusdem  illustris  regis  Ungaiie  predicto  Aymerico  fratri  suo  ad 
hoc,  quod  ad  eum  lionorabilius  accedat,  iudumenta  et  uucias  auri  de- 
eem  [de]  gracia  nostra  providit  serenitas  exhiberi,  propter  quod  frater- 
nitati  vestx*e  maudamus,  quatinus  predicta  iudumenta  et  predictas  auri 
decem  uncias  dicto  Aymerico  de  quacumque  pecunia  nostre  curie  ex- 
hiberi  et  assignari  faciatis  .  . .  Dat.  ut  supra  (X.  Augusti  IIII  ind.).  Am 
selbeu  Tage  entlasst  er  zwei  Ungarn  aus  seineu  Diensten,  die  seit  den 
Tagen  seines  Grossvaters  iu  Aragouieu  geweilt  hatten:  Cum  nobilis 
Amor  a)  et  Gabriel  de  Ungaria  fratres,  latores  presencium,  ad  presens 
in  Siciliam  veniant,  abinde  versus  partes  Ungarie  transituri,  ad  quas 
tanquam  nuncii  et  legati  uostri  ad  illustrem  regem  Ungarie  acce- 
dunt,  prout  de  legatione  ipsa  per  eos  oretenus  et  per  capitula  eis  per 
nos  assignata  ')  vestra  poterit  fraternitas  informari  (super  quibus  capi- 
tulis,  si  aliquid  in  eis  cum  cousilio  uobilis  Johannis  de  Procida  regno- 
rum  Aragonum  et  Sicilie  consiliarii')  et  Conradi  Lancee  regni  Sicilie 
magistri  iusticiarii,  dilectorum  cousiliariorum  et  familiarium  b)  et  fide- 
lium  nostrorum,  corrigi  seu  addi  videntes  id  volumus . . .  per  vos  cum 
eorum  consilio  emendari);  preterea  quia  predicti  Amor  et  Gabriel  ab 
eorum  infancia  illustri  domini  Jacobo  c)  clare  memorie  avo  nostro  et 
subsequenter . . .  patri  nostro  satis  bene,  legaliter  et  fideliter  servierunt 
et  magestati  aostre  tam  in  istis  partibus  quam  in  Ungaria  sint  servire 
parati :  providimus  eis  graciose  pro  expensis  eorum  uncias  auri  centum 
de  gracia  exhiberi . . .  Mandamus,  quatenus  . . .  exhiberi  faciatis  . . .  Dat. 
ut  supra.  (fol.  3  vj 

10.  Jayme  II.  an  den  Mlnorltengeneral  Raymundus  (6aufridl): 
Erlnnertan  seine,  selnesGrossvaters,Vaters,Brudersundseiner 
Mutter  (Konstanze)  Vorliebe  ftir  den  Franzlskanerorden.  Erblttet 
seln  6ebet  zur  ^ussohnung  mit  der  Kurie.  Entschuldlgt  den  fr. 
P.  de  Speluncls  wegen  seines  Wegblelbens  vom  6eneralkapitel. 
Barcelona  (1292)  Aprll  16. 
R[aymunclo]  ordinis  fratrum  Minorum  ministro  et  capitulo 
a)  Amori  Reg.        b)  familiariorum  Reg.        c).Jo.  Reg. 
')  Diese  fehlen  leider.  ")  Soll  doch  wohl  caucellarii  heisseu  ? 


—    17    — 

generali.  Rex  reguin  et  dominus  dominaucium,  conditor  om- 
nium  rerum,  a  quo  omnis  potestas  in  celo  et  in  terra,  per 
([uem  reges  regnant,  cuius  in  dicione  cuucta  sunt  posita,  cuius 
quoque  providencia  in  sui  ^j  disposicione  non  fallitur,  cuius 
nutu  et  imperio  vivimus,  movemur  et  sumus,  elegit  nos  ad 
temporalium  reguorum  gubernacula,  licet  inmeritos  et  indig- 
nos.  Huiusque  ita  tremendi  regis  omnium  gencium  optatnus 
totis  viribus  consequi  graciam.  Veruni  tamen  potenciam  for- 
niidamus,  scientes,  quod  teste  sapiencia  \)  exiguo  conceditur 
misericordia,  durum  autem  fiet  iudiciuin  hiis,  qui  presuut. 
Propter  quod  cum  a  teneris  nostris  annis  in  periculis,  in  rebus 
dubiis,  in  nostris  negociis  specialem  patronum  post  beatam 
virginem  matrem  Christi  habuimus  sanctum  Fianciscum  ■^), 
Christi  signiferum  eiusque  sequaces,  (luorum  meritis  et  inter- 
cessionibus  ac  salubribus  consiliis  multa  sumus  bona  tempo- 
ralia  et  spiritualia  consequuti  ^),  quorum  viscerosam  dilectionem 
ac  devocionem  a  progenitoribus  nostris  coutraximus,  qui,  quanto 
atfectu  vestrum  sacrum  ordinem  fuerint  prosequti,  manifeste 
aparuit  in  dominis  avo  nostro  Jacobo  ac  Petro  patre  nostro 
illustris  memorie  regibus,  evidenciusque  ostenditur  in  domina 
regiua,  matre  nostra,  que  sub  alis  et  umbra  beate  Clare  plan- 
tule  ipsius  almi  confessoris  Francisci  elegit  abiectis  regnis 
muudi  soli  Deo  immortali  regi  perpetuo  deservire,  et  in  fratre  <=) 
nostro  inclite  recordacionis  rege  Alfonso,  qui  habitum  vestre 
devote  religionis  suscipieus  vitam  suam  in  ipso  voluerit  ter- 
minare  et  cum  suis  fratribus  sepeliri:  Nos  igitur,  qui  a  nostris 
cunabulis  ^)  ad  prefatum  ordineni  supra  alios  afectus  nostros 
direximus,  quantum  possumus,  paterne  et  materne  ac  fraterne 
devocionis  immitatores  voluntarii  humiliter  vos  requirimus  et 
rogamus,  quatenus  defunctos  et  vivos  nostri  generis  habeatis 
eorum  exigente  devotione  in  vestris  sacris  oracionibus  comen- 
datos.  Pro  persona  etiam  nostra  precipue  ac  negociis  nostris 
Deum  «)  celi  suppliciter  exoretis,  scientes  indubitanter,  quod 
m  desideriis  nosti-is  ac  conatibus  hoc  summe  geiitur,  ut  sacro- 

a)  So  Re^.  b)  consequeti  Reg. 

c)  Vorlier  geht  devocio  et  (?).  d)  canabiilis  Reg. 

e)  Deu  Refi. 

')  Sapieut.  6,  7. 

*)  Sonst  verehrte  Jayme  besonders  den  h.  Laurentius. 

Finke.  Acta  Aragonensia  III. 


—    18    — 

sancte  matris  ac  domine  nostre  et  omnium  fidelium,  scilicet 
Romane  ecclesie,  optatam  diucius  reconciliacionis  graciam  cum 
pace  omnium  Christianorum  et  exterminio  infidelium  conse- 
quamur.  Propter  quod  etiam  ad  ipsam  sedem  apostolicam 
nuncios  nostros  nunc  in  presenti  dirigimus,  confidentes,  quod 
expedientur  ea,  que  erunt  ad  beneplacitum  Dei  et  promocio- 
nem  catholice  fidei,  utilitatem  tocius  ecclesie  et  ad  desidera- 
tam  pacem  populi  Christiani,  Ceterum  quia  intelleximus,  quod 
vos,  generalis  magister,  vocastis  fratrem  P.  de  Speluncis,  di- 
lectum  nostrum,  ad  vestrum  capitulum,  et  nos  indigeamus  eo 
pro  quibusdam  negociis,  Deo  et  ecclesie  ac  nobis  gratis, 
rogamus,  quod  in  hoc  casu  habeatis  ipsum  ob  nostram  graciam 
excusatum,  si  non  potuerit  accedere  ad  vestrum  capitulum 
generale.     Dat.  Barchinone  XVI.  kalendas  Madii  (1292). 

Reg.  93  f.  23.  Das  Generalkapitel  war  damals  in  Paris.  Ich  fiige 
hier  noch  folgende  charakteristische  Beispiele  fiir  Jaymes  Beziehungen 
zu  den  I'ranziskanern  an.  (Vgl.  auch  Estudios  Franciscanos.)  Reg.  93 
fol.  16  an  P.  de  lAbiano:  Custos  und  conventus  fr.  Minorum  (in  Mal- 
lorca)  haben  ihm  mitgeteilt,  quod  prohibitum  est  eis  per  vos  et  per 
universitatem  Maioricarum,  ne  sint  ausi  confessiones  audire,  predicare 
nec  defunctos  sepelire,  qui  eligHnt  in  eorum  monasterio  sepulturam,  nec 
ire  per  civ.  et  regnum  Maioricarum.  Soll  ihnen  das  alles  gestatten  in 
der  Weise,  dass  der  Guardian  4  oder  6  fratres  bestimmt,  die  isto  du- 
rante  tempore  (des  Krieges)  confessiones  audiant  infirmorum.  Der  Custos 
von  Barcelona  soll  iiber  die  nach  Mallorca  zu  sendenden  und  von  dort 
zu  versetzenden  Briider  bestimmen.  II.  idus  Aprilis  (1292).  Das  fol- 
gende  Schreiben  (CRD.  10334)  fallt  in  die  Zeit  des  Generalates  des 
Gundisalvus  (1304 — 1813;  und  ist  wohl  nicht  naher  zubestimmen:  Sere- 
nissimo .  . .  domino  Jacobo  Dei  gracia  regi  Aragonum  frater  Gunsalvus 
ordinis  fratrum  Minorum  generalis  minister  et  servus  post  terreni  prin- 
cipatus  decursum  felicem  celestis  regni  dyademate  felici  coronari.  Regie 
maiestatis  beueplacitis  adimplendis  me  ipsum  per  omnia  coaptare  desi- 
derans,  ecce,  domine  mi,  Gerundam  in  vigilia  epyphanie  intravi  ad 
presentiam  vestram,  prout  vobis  placere  insinuatum  est  michi  per  nun- 
cios  vestros,  accedere  volens,  quamcicius  potero  bono  modo.  Verump- 
tamen  nuncios  ipsos  rogavi  efficaciter,  ut  me  precederent  redeuntes  ad 
dominacionem  vestram,  quia  me  oportet  diebus  aliquibus  moram  in  via 
contrahere  maxime  apud  Gerundam  et  Barchinonam  propter  aliqua  mul- 
tum  necessaira  michi  et  ordini,  que  fratri  Femando  custodi  Valentino 
commisi  vestre  celsitudini  exponenda.  Unde  humiliter  supplico  benig- 
nitati  regie,  quatenus  placeat  proponendis  per  dictum  custodem  ex  parte 
mea  et  adhibere  fidem  et  assensum  benivolum  irapertiri.  Regalem  subli- 
mitatem  vestram  conservet  et  augeat  semper  in  bono  rex  regum  et 
dominus  dominantium.   Dat.  Gerunde  VII.  idus  Januarii.  Or.  Pap.  Ssp.  — 


—    19    — 

Aus  Reg.  100  f.  33  V  fiige  ich  noch  folgendes  kuriose  Schreiben  an:  Ve- 
nerabilibus  et  dilectis  fratri  Ademario  divina  providencia  ep.  Oscensi, 
priori  totique  capitulo  eiusdem  salutem  et  dilectionem.  Conquestus  est 
nobis  fr.  Dominicus  de  Jacca,  minister  fratrum  Minorum  in  Aragonia, 
quod  vos  abstulistis  violenter  fratribus  Minoribus  domus  Oscensis  corpus 
Petri  Martini  (?)  de  Artasona,  qui,  ut  asseritur,  apud  domum  fratrum 
Minorum  Montissoni  in  suo  ultimo  testamento  suam  elegerat  sepulturam. 
Verum  cum  per  summum  pontifficem  dictus  ordo  sit  comissus  anteces- 
soribus  nostris  et  nobis,  ut  ipsum  ordinem  et  fratres  eiusdem  debeamus 
manutenere  et  deffendere  in  suis  iuribus  et  libertatibus  universis,  . .  . 
idcirco  vobis  dicimus  et  mandamus,  quatenus  corpus  iamdictura  cum 
omnibus,  que  habuistis  intuytu  sepulture  iam  dicte,  restituatis  fratribus 
supradictis  . . .  Alias  mandamus  per  presentes  salmedino,  justicie  et  jura- 
tis  Oscensibus,  quod  viso  dicto  rescripto,  si  ex  tenore  ipsius  aparuerit 
ipsum  elegisse  suam  sepulturam  in  loco  predicto,  faciant  eis  restitui 
dictum  corpus.    Dat.  Ilerde  XII.  kalendas  Septembris  a.  d.  MCCXCIIII. 

11.  (Aragonesischef)  Friedensentwurf :  JaYme  heiratet  die  Schwe- 
ster  des  Konigs  von  Franl<reich;  behSit  Siziiien  lebenslanglich; 
Verdoppelung  des  Census  fUr  die  Kirche;  Truppenstellung  fUr 
Verteidigung  Cyperns;  Teiinahme  am  Kreuzzug.  Einzelheiten 
bez.  Siziliens.  Friedrich  heiratet  Karls  II.  Tochter  und  erhSlt 
das  papstliche  Lehen  Sardinlen  oder  Katharina,  Erbin  von  Kon- 
stantinopel,  beidemal  mit  p^pstlicher  6eldunterstutzung.  Jolant 
heiratet  Alfonso  von  Kastilien  (1293)  ^ugust. 

Aquestes  son  les  condicioiis  de  la  pau. 

Primerament,  lo  senyor  rey  Darago  deu  pendre  la  sor 
del  rey  de  Franpa  per  muler  e  deu  romanir  Sicilia  al  dit  rey 
Darago  de  tota  sa  vida  ab  les  condicions,  quis  segexen.  Pri- 
merament  deu  doblar  lo  cens  a  la  esgleya.  Itera  deu  tenir 
XX  galeres  per  IIII  ans  a  son  cost  e  a  sa  messio  IIII  meses 
de  cascun  dels  dits  IIII  ans  a  deffensio  de  isla  de  Xipre  e  a 
don  dels  sarrayns,  e  si  part  los  IIII  meses  y  avien  obs,  que 
la  esgleya  donantlos  lur  sou,  que  les  pugen  aver.  Item  si 
passatge  general  se  faya,  deu  y  pasar  lo  damunt  dit  rey  en 
persona  ab  XL  galeres  e  ab  CCCC  cavalers  faent  *) .  .  .  rey  la 
messio  dels  IIII  meses  del  estiu  e  la  esgleya  dels  romanens 
VIII  meses,  mentre  y  estiges,  lo  qual  estar  seria,  mentre  los 
altres  reys  de  christians  y  fossen.  E  si  el  rey  sol  y  avia  a 
passar,  deu  y  estar  II  ans  e  puix  seria  a  sa  volentat.  Item 
nos   deu    apelar  rey  de   Sicilia.     Item  la  esgleya  deu  cobrar 

f)  Loch. 


—    20    — 

Sicilia  apres  obte  *)  del  rey  e  retenir  aquella  per  tosts  temps 
en  son  demaui  e  no  desexire  daquella  en  neguna  manera  ni 
metre  aquella  en  man  daltra  senyoria  e  asegurar  los  Siciliaus 
e  remetre  e  perdouar  aquels  tots  mals  e  totes  offenses  per 
els  feytes  a  la  esgleya  o  a  altre  per  la  present  guerra.  E  daco 
deu  fer  segur  la  esgleya  al  dit  rey  ab  totes  aqueles  segurtats, 
que  fer  se  puguen  covinentment.  Calabria  e  laltra  terra,  que 
lo  dit  ley  te  del  regne  ab  les  isles,  que  son  adiacens  a  Sicilia, 
deu  retre  lo  dit  rey  al  rey  Karles,  mas  ben  cuyda  obtenir  lo 
dit  rey,  que  la  ciutat  de  Rego  ab  lo  castel  de  Calana  e  de 
Sentonoxet  e  de  Sancta  Agata  e  axi  con  les  aygues  vessen 
enves  lo  Far  romangen  a  el  axi  con  Sicilia.  Pero  si  obtenir 
no  u  podia,  per  aquest  punt  no  lexaria  la  pau. 

Aco  deu  esser  feyt  a  lenfant  en  Frederic. 

Primerament  deu  haver  muler  la  lila  del  rey  Karles  o  la 
fila  del  emperador  de  Costantinoble,  sa  neboda,  qualque  el 
mes  vula,  e  si  elig  la  fila  del  rey  Karles,  aura  ab  aquella  lo 
regne  de  Cerdeyua  per  ^)  .  .  .  cio  de  la  esgleya  e  deu  tenir 
aquella  per  la  esgleya  e  ferli  algun  cent  per  regonexenga  no 
gran  e  en  ajuda  de  conquerre  aquella  L  millia  uncias  dor. 
E  si  eleg  la  filla  del  emperador,  haura  ab  aquella  lemperi  de 
Costantinoble  ab  totes  les  altres  coses,  que  ella  ha,  on  que 
sien,  e  les  damunt  dites  L  millia  uucias,  e  ab  cascu  daquests 
matrimonis  deu  aver  la  favor  de  la  Esgleya  a  conquerre  la 
una  daquestes  coses  e  la  ajuda  del  rey  Darago  e  del  rey  Karles. 

De  madona  Jolant  a  tractat  lo  rey  Darago,  que  haia  Nan- 
fos  de  Castella  per  marit,  segons  que  madona  la  reyna  trames 
a  dir  per  en  P.  Mari,  e  da^o  ha  ja  son  conseutiment  e  ha 
comanat  a  sos  misatges,  qui  van  en  cort  de  Roma,  que  da- 
quest  raatrimoni  haien  dispensacio  e  dels  altres,  qui  fer  se 
deven,  si  obs  y  sera. 

Gleichzeitig  Kopie  Pap.  o.  Nr.  Nach  Rohde  S.  65  f.  zu  deu  Ver- 
haudlurigen  von  Tarazona;  daselbst  auch  uber  die  Bedeutung. 

12.  Feststellung  des  Maestre  racional  Arnaldus  Qa  Basttda,  wie 
viel  6enannte  fiJr  ihre  Gesandtschaftsreise  nach  Genua,  Deutsch- 
iand  (und  Ungarn)  noch  zu  erhaiten  haben.    (Nach  1293  5ep- 

tember  18.) 

Item   reebem   comde   den  G.  Durfort    e   den   Bernat   des 
a)  Tod.  b)  Loch. 


—    21    — 

Foneylar  e  den  Bertran  des  Val  per  manament  del  senyor  rey, 
quens  feu  de  paraula,  zo  es  a  saber  del  viatge,  que  feeren 
per  lo  dit  senyor  rey  en  Genoua  e  en  les  partz  Dalamanya. 
En  lo  qual  viatge  estegren  de  XVI.  kal.  Novembre  del  ayn 
de  MCCXCII,  que[s]  partiren  de  Barchinona,  tro  a  divenres 
XVIII  dies  dins  Setembre  del  ayn  de  MCCXCIII .  . . 

E  trobam,  quel  senyor  rey  . . .  deu  pagar  IIII  mill.  CCCLIII 
tomeses  e  terca  dargent  e  CCCCLI  sol.  IIII  den.  B. 

Aus  dem  primer  libre  dalbarans  des  Bastida.  Die  Sumrae  ist  nur 
ein  Teil  der  Ausgaben.  In  der  ausfuhrlichen  Rechnung  wird  angegeben, 
was  sie  in  Mallorca  und  Genua  von  Christian  Spinula  und  dem  Bankier 
Escorssafiga  erhielten.  Viel  wurde  ihnen  geraubt.  Hier  wird  auch  Un- 
garn  genannt.  Weiteres  ist  iiber  diese  geheimnisvoUe  Huldigungsreise 
nicht  zu  finden.    Vgl.  Acta  Nr.  150. 

13.  Entwurf  fUr  die  Regelung  der  italienrschen  Verhalinisse 
nach  dem  Hauptfrieden;  Meirat  Javmes  II.  mit  Blanka  von 
Neapel;  RUckgabe  der  gefangenen  Kinder  Karls  II.  und  der 
Festlandsgebiete ;  Verbleib  Siziliens  in  Jaymes  Handen  bis 
1297  und  dann  ein  Jahr  in  den  Handen  der  Kirche,  und  wenn 
ein  neuer  Papst  gewahlt  ist,  jedenfalls  noch  ein  Jahr;  Fest- 
setzung  der  Beteiligung  Jaymes  an  der  NiederkMmpfung  eines 
eventuellen  sizilianischen  Aufstandes;  UngUitigkeit  der  Be- 
stimmungen,  wenn  Jayme  oder  Blanka  inzwischen  sterben; 
Heirat  Jolantes  mit  Ludwig  oder  Robert  von  Neapel  (1293  Ende). 

Primo  dictum  est,  quod  facta  hona.  pace  et  fir.ma  cura 
ecclesia,  rege  Francorum,  domino  Karolo  fratre  suo,  domino 
Karolo  rege  Sicilie,  domino  Jacobo  rege  Aragonum  et  fratri- 
bus  suis  et  valitoribus  .  .  .,  prout  in  articulo  super  pace  .  .  . 
continetur  '),  et  impetratis  dispensationibus  super  matrimoniis 
faciendis  dictus  dominus  Jacobus  rex  Aragonum  recipiet  in 
uxorem  dominam  Blancham  filiam  predicti  Karoli  regis  Sicilie 
et  dotem  sibi  assignabit  secundv.m  usum  et  consuetudinem 
regni  Aragonum  .  .  . 

Item  dictum  est,  quod  .  .  .  dictus  rex  Aragonum  statiin 
restituet  dicto  domino  Karolo  regi  Sicilie  liberos  suos,  obsides 
omnes  et  prisonnieros  seu  captivos  .  .  .,  terram  Calabrie  et  for- 
talicia  et  castra  omnia . . . ;  terram  *)  principatus  et  Basilicate  . . . 

a)  terra  Kop. 

')  Vgl.  Acta  Nr.  16  S.  21  ff. 


—    22    — 

et  quicquid  ipse  et  sui  tenent  citra  Farum.  Et  eciam  omnes 
insulas,  que  sunt  citra  Farum,  videlicet  Ysclam,  Crapium  et 
Procidam.  Item  dictum  est,  quod  .  . .  rex  Aragouum  teneat 
insulam  Sicilie  usque  ad  tres  aunos  a  festo  Omuium  sanctorum 
proximo  futuro  anno  domini  millesimo  ducentesimo  nouage- 
simo  quarto  iniciandos  continue,  tali  condicione  (juod  de  liiis, 
que  recipiet  de  dicta  insula,  per  ecclesiam  ab  eo  nichil  peti  *) 
possit  et  nec  per  alium.  Teneatur  tantum  solvere  ceusum  de- 
bitum  ecclesie  Romane  pro  illa  porcione,  que  tangit  dictam 
insulam  de  dicto  censu.  Fit  transacto  dicto  triennio  et  habita 
remissione  de  offensis  et  iniuriis  factis  per  Siculos  dicte  ec- 
clesie,  regi  Karolo  et  precessoribus  suis  .  . .  restituet  dictua 
rex  Aragonum  .  .  .  insulam  Sicilie  ecclesie  Romane  et  omnia 
castra  et  fortalicia  et  omnes  insulas  adiacentes  .  .  .  Malthe.  .  . 
Et  dicta  ecclesia  per  unum  annum  dictani  insulam  in  suis 
manibus  tenebit  nec  illam  alicui  illo  aiino  restituet  sine  con- 
sensu  dicti  regis  Aragouum.  Si  autem  dicta  insula  rebellis 
esset  ecclesie  Romane  vel  eius  mandatis  obedire  nollet,  rex 
Aragonium  tenetur  iuvare  dictam  ecclesiam  .  .  .  in  expensis  suis 
et  de  gente  sua  bona  iide  cuni  toto  posse  suo  per  terram  et 
per  mare,  quousque  dicta  ecclesia  de  dicta  insula  suuni  inten- 
tum  habeat  plene.  Dominus  autem  rex  Aragonum  dictam 
restitutionem  insule  facit,  ut  est  dictum,  solutis  primo  sibi 
centum  milibus  marcharum  sibi  per  dictum  regem  Karolum 
promissarum,  prout  superius  coutinetur  in  articulo ')  de  solu- 
cione  dictarum  centum  marcharum  loquente  .  .  .  Iteni  dictum 
est,  quod,  si  per  .  .  .  regem  Karolum  aliqua  provisio  terre  erga 
ecclesiam  vel  aliunde  posset  procurari  pro  ipso  rege  Arago- 
num,  deducetur  de  quautitate  dictarum  marcharum  .  . . 

.    Item  debet  rex  Aragonum  predictam  assecurare  ecclesiam, 
.  . .  quod  iutra  tres  dictos  annos  .  .  .  insulam  .  .  .  ecclesie  restituet. 

Item  dictum  est,  quod,  si  contingat,  quod  Deus  avertat, 
ante  pacem  iirmatam  dictum  regem  Aragouum  vel  dictam 
Blancam  mori,  quod  non  valet  presens  tractatus. 

Item  dictum  est,  si .  .  .  rex  habeat  aliqua  mobilia  ibidem^), 
quod  liceat  ei  extrahere  .... 

a)  petit  Kop. 

')  Der  Artikel  fehlt  hier! 
*)  In  Sicilien. 


—    23    — 

Item  intencio  utriusque  regis  est,  ([uod  a  creatione  pape 
facta  pace  habeat  rex  Aragonum  unum  annum  ad  restitucio- 
nem  Sicilie  faciendam,  nisi  tempus  conventum  inter  eos  plus 
duraret  . .  . 

Item  dictum  est,  quod  dominus  rex  Aragonum  dominam 
Yolandam  sororem  suam  dabit  in  uxorem  Ludovico  vel  Roberto 
filio  dicti  regis  Sicilie,  videlicet  illi  *),  de  quo  maluerit  et  ele- 
gerit  dictus  dorainus  Karolus  rex  Sicilie,  et  dictus  rex  Karo- 
lus  dabit  illi  de  predictis  filiis  suis,  qui  dictam  Yolandam 
recipiet  in  uxorem,  principatum  Salernitauum  vel  ducatum 
Amalphitanum  sibi  et  heredibus  suis .  .  .  et  dotabit  dictam 
Yolaudam  secundum  usus  et  consuetudines  dicti  regni .  .  .  Quod 
si  uou  valeat  tantum  dictus  ducatus,  quantum  valet  principa- 
tus  Salernitanus,  supplebit  in  aliis  redditibus  ... 

Gleichzeitige  Kopie  Pergament  o.  Nr.  Vgl.  hierzu  Rohde  S.  68  ff. 
und  Acta  Nr.  16  S.  21  ff.,  die  in  diese  Zeit  fallt. 

14.  infans  Fridericus  an  Jayme  II. :  Lebhafter  Protest   gegen 

Ohrenblaser,  die  ihrer  beider  inniges  \7erKaltnis  storen  moch- 

ten  und  behaupten,  er  verachte  seine  Befehle  und  Wilnsche. 

Palermo  1293  December  26. 

.  .  .  Inter  alia,  frater  et  domiue,  que  odiosa  sunt  illi,  per 
quem  reges  regnant,  sicut  putamus  magnitudinem  vestram 
plenius  nobis  scire,  illud  est  sibi  abominabile,  illos  pre  aliis 
detestatur,  qui  seminare  satagunt  zizanias  inter  fratres.  Quippe 
cum  summa  discrecione  illustratum  sciamus  vestrum  per  Dei 
graciam  intellectum,  nequaquam  credere  possumus  nec  debemus, 
quin  vos,  qui  Deo  auspice  regnorum  gubernaculis  presidentes 
ad  instar  summi  regis  virtutes  diligitis  et  vicia  vindicatis,  tam 
pravos  et  sceleratos  homines,  qui  plerumque  sub  adulacionis 
modo,  interdum  sub  specie  certi  siuceram  conscienciam  domi- 
norum  attemptant  pervertere  ^)  falsaque  inprimere  in  animos 
serenorum,  cum  inter  vos  et  nos  moliri  talia  non  erubent  *=), 
apercius  cognoscatis.  Ideoque  blandis,  immo  dolosis  eorum 
susurracionibus  aures  bibulos  nullatenus  apponatis,  verum  con- 
tempnatis  eosdem  finaliter  sicut  pravos.  Saue  ad  noticiam 
nostram  perveuit  uuperius,  quod  super  eo  uequam  huiusmodi 
mordaces  erga  vos  astruunt  linguas  suas,  ad  id  sermones  suas 

a)  Kopie  hat  ille.  b)  prevertere  Or.  c)  So  Or. 


—    24    — 

detractiloquos  vestris  auribus  frequenter  instillant,  unde  fratris 
in  fratrem,  sed  potius  patris  in  filium  concipiat  animus  et 
quodam  modo  provocetur,  quod  mandatis  et  beneplacitis  ves- 
tris  obvii  sumus  in  istis  partibus  aspernatores  quasi  et  etiam 
contumaces.  Super  quo  de  puritate  nostra  fidentes  in  domino, 
qui  corda  scrutatur  omnium,  possumus  cum  veritate  referre  et 
audacter  asserere,  (j[Uod  reputantes  vos  patrem  . .  .  totaque 
mentis  sollicitudine  nos  gerere  nitimur  et  studemus,  quomodo 
fraternitati  vestre  de  grato  reddamur  gracior  et  de  accepto 
magis  accepcius  vestro  iudicio  censeamur.  Dat.  Panormi 
XXVI.  Decembris  VII.  indicionis. 

CRD  10010.  Or.  Pap.  Ssp.  Vielleicht  der  erste  erhaltene  Brief 
Priedrichs.  Auf  deni  Riicken  die  bezeichnende  ara^onesische  Kanzlei- 
notiz:  Respondenduin  decore!  Stilistisch  gleicht  der  Brief  mancheni, 
den  Friedrich  ein  Menschenalter  spater  gesandt  hat.  Zu  dem  Verhaltnis 
beider  Lander  in  dieser  Aufangszeit  vgl.  Acta  Nr.  4  und  6,  die  ein  Jahr 
spater  (1292)  zu  datieren  sind.  In  das  Gebiet  der  beideu  gehort  auch 
folgendes  Sclireiben  Jaymes  vom  (1292)  Juli  28:  Cum  ad  uostras  per- 
venit  aures  fratrem  Nicholaum  de  Trapena  de  ord.  Min.  per  ministrum 
ordinis  ipsius  fuisse  noviter  evocatum  et  quod  idem  minister  per  suas 
litteras  scripsit  rogando  serenissime  et  karissime  . . .  matri  nostre,  ut 
dicto  fratri  licenciam  recedendi  de  insula  Sicilia  et  eundi  ad  eundem 
ministrum  ac  postmodum  redeuudi  in  Siciliam  concederet  [et]  per  vos 
concedi  faceret  et  mandaret,  et  nos  pro  certo  sciamus,  quod  dictus  frater 
Nicholaus  phiries  conatus  est  tractare  aliqua  nostre  dominacioni  contraria 
et  dampuosa:  soU  ihn  nicht  ziehen  lassen;  ist  er  fort,  soU  er  nicht  zuriick- 
kehren.  (Reg.  93  f.  229)  Dann:  Kardinalbischof  Guerardus  Sabinensis  hat 
fiir  seinen  Verwandteu.  den  Erzbischof  von  Messina,  Franziscus  Fontana, 
gebeten,  dass  ihm  die  Einkiinfte  seiuer  Mensa  zuriickgegeben  wiirden; 
Jayme  bittet  zum  zweitenmale  um  Bewilligung,  cum  dictus  cardinalis 
multum  expouit  se  nobis  et  servicio  nostro  et  possit  nobis  in  tractatibus 
nostris  et  vestris  esse  utilis  (Lerida  1292  Juli  4.  Reg.  93  f.  199).  An- 
scheinend  ist  das  aber  nicht  bewilligt;  der  Erzbischof  ist  seit  1289  ad- 
miuistrator  Nolanus.  Vgl.  Eubel,  Hierarchia  cath.  unter  Messanen.  und 
Nolan.  Vor  allem  will  Jayme,  dass  Johanues  Macharius  seneschalcus 
domini  pape  sit  remunerandus  pro  laboribus,  quos  ipsum  subire  opportet 
super  procurandis  et  deftendendis  in  Romana  curia  negociis  nostris  und 
entschadigt  werde :  racione  dicte  procuracionis.  (1292  Juli  17.  Reg.  96  f . 
88.)  In  folgender  Notiz  erscheint  eine  bekannte.  abenteuernde  Persoii- 
lichkeit  Spanieus,  Infant  Heinrich  von  Kastilien: 

Referente  illustri  iufante  dompno  Enrico  filio  illustris  do- 
mini  Ferdinandi  bone  memorie  regis  Castelle,  nostra  didicit 
excellencia,  quod  illustris  rex  Tunicii,  dum  ad  partes  ipsas 
accessit,   retulit  ei,  per  piratas  insule  nostre  Sicilie  terris  et 


—    25    — 

subditis  suis  frequenter  dampna  plurima  irrogari,  que  quidem 
uobis  referenda  comissit  eidem  .  .  .  Dat.  Barchinone  V.  nonas 
Julii  a.  d.  MCCXCIIII. 

15.   Notizen   zur  Geschichte   der  Gefangenschaft  der  S6hne 
Karls  II.    1294  Marz  31  bis  Dezember  20. 

. . .  Recepimus  litteras  vestras  per  vos  noviter  uobis  missas, 
per  quas  nos  rogastis,  ut  placeret  nobis,  quod  possetis  aliqui- 
bus  diebus  iu  ebdomata  equitare.  Quarum  intellecto  tenore, 
vobis  ad  ipsorum  siguilicata  duximus  taliter  respondendum, 
quod  placet  nobis,  quod  simul  cum  custodibus,  quibus  prop- 
terea  per  vestras  litteras  scribimus,  aliquibus  diebus  festivis 
equitetis  per  civitatem  Barchinone.  Scribimus  etiam  R°.  Ricardi, 
quod  supersedeat  constringere  obsides,  quos  tenet,  et  de  quibus 
nobis  sciipsistis,  donec  nos  fuerimus  in  civitate  Barchinone 
personaliter  constituti.  Ad  ea  vero,  que  nobis  per  alias  litteras 
vestras  scripcistis  super  capcione,  depredacione  facta  aliquibus 
nunciis  obsidum  nostroriim,  vobis  taliter  respondemus,  quod 
nos  damus  per  litteras  nostras  in  mandatis  G°.  de  Brolio  vicario 
Ausonie  et  de  Bagiis,  quod  uuncios  ipsos  absolvat  a  capcione 
predicta  ac  ipsis  restituat  integre  peccuuiam  et  alias  res,  quas 
cepit  seu  abstulit  ab  eisdem.  Dat.  Gerunde  II.  kalendas  Aprilis. 

Inclitis  ac  nobilibus  Ludouico,  Roberto  et  Raimundo  Be- 
rengarii  filiis  illustris  regis  Karoli  salutem  etc.  Literas  vestras, 
per  vos  noviter  nobis  missas  recepimus  inter  alia  contineutes, 
({uod  quidam  scutifer  ^),  quem  cum  Guilelmo  Lulli  ad  Provin- 
ciam  miseratis,  venerat  ad  vos  uarrans,  quod  fr.  Boniffacius ') 
et  Johannes  de  Grylli'*)  veniuut  ad  nos  ex  parte  regis  Karoli 
patris  vestri.  Alios  plures  rumoves  per  vos  nobis  iu  dictis 
litteris  iutimatos  intelleximus  dilligenter.  De  quibus  vobis 
refferimus  multas  grates,  scieutes,  quod  eosdem  rumores  in- 
tellexeramus  per  duos  fratres  Predicatores,  qui  ad  nos  venerant 
de  curia  Romana.  NuUa  alia  nova  quo  ad  presens  relacione 
digua.  Cimi  enim  aliquos  sciemus  rumores  prosperos,  cura- 
bimus  vobis  significare  eosdem.  Dat.  Dertuse  VII.  idus  Octo- 
bris  auno  domitii  MCCXCIIII. 

a)  scutisfer  Reg. 

')   de  Calamandrana. 

')  Vgl.  Acta  Nr.  10,  S.  15,  Anm.  und  oben  8.  11. 


—    26    — 

Beruardo  de  Moutepavoue  cousiliario  suo  et  G.  de  Pulcro- 
visu  salutem  etc.  Noveritis  uos  de  gracia  coucessisse  P**.  de 
Ritxvol  (?),  quod  possit  esse  et  stare  cum  inclitis  filiis  illustris 
regis  Karoli  usque  ad  proximum  veuturum  festum  circum- 
cisionis  Domini  ,  .  .  Et  si  forte  infantes  predicti  vellent  scribere 
apud  dominum  Karolum  vel  apud  illos  in  cui'ia  Romana  pro 
G.  de  Villanova,  permitatis  ipsis  scribere  pro  facto  ipsius 
G.  de  Villanova  .  .  .,  vobis  tamen  caventibus  attente,  ne  aliqua 
scribantur  seu  tiaut  in  literis  ipsis  aliqua,  que  essent  nostre 
contraria  magestati.  Dat.  Barchinone  XIII.  kalendas  Januarii 
anno  domini  MCCXCIIII. 

Reg.  99  f.  GO,  Reg.  100  f .  108. 

1293  im  Sommer  waren  sie  auf  kurze  Zeit  dem  Kouig  Sancho  von 
Kastilien  iibei*geben,  aber  bald  darauf  wieder  in  die  Hande  JaymesII. 
gekommen,  wie  aus  Reg.  96  f .  58  sich  ergibt : 

Procedentibus  nobis  aput  Grunnum  presente  ibidem  domino  rege 
Castelle,  quem  in  tractatu  ipsius  pacis  et  aliis  nostris  negociis  patrem 
iuveninms  et  amicum  et  habito  hinc  inde  per  plures  dies  tractatu  huius- 
modi,  mediantibus  dicto  domino  rege  Castelle  ac  aliis  amicis  nostris, 
quia  vidimus  principem  Karolum  liostem  nostrum  et  alios  inimicos 
nostros  variantes  et  discrepantes  a  primis  tractatibus  et  promissionibus 
nobis  factis  ex  parte  eorundum,  per  mediatores  comunes  procedere  vo- 
luimus  in  ipso  tractatu,  set  inde  discesimus  honorifice  recuperatis  tribus 
filiis  principis,  quos  dictus  dominus  rex  Castelle  pro  nobis  tenebat  ob- 
sides,  quos  nobiscum  duximus  apud  Barchinonam  et  modo  carcere  ibidem 
fecimus  detiueri,  habendo  eciam  dictum  regem  Castelle  nobiscum,  qui 
pro  toto  corde  et  animo,  paterno  amore  nos  prosequitur  incessanter. 
Dat.  ut  supra  fkalendis  Octobris  MCCXCIII].  Grunnum  ist  Logroiio. 
Vgl.  Rohde  8.  55  tf. 

Ueber  die  Gefangenschaft  Karls  II.  fand  ich  folgende  interessante 
Schilderung  vom  4.  November  128(3  (Reg.  04  f.  188vf.j.  K.  Alfonso  u.  a. 
an  Raimundus  Petri  de  Nabal,  P.  de  Podio  uiridi,  Bernardus  de  Monte- 
pavone  i^im  ganzen  12  Wachter)  des  priuceps  Salernitanus.  Er  hat  an- 
geordnet:  castrum  de  Siurana,  in  (juo  dictus  princeps  detinetur,  et  ianue 
ipsius  claudantur  de  die  et  quod  nou  aperiantur,  quousque  fuerit  magna 
dies.  Die  Porta  nach  Prades  soU  zur  gleichen  Stunde  gfeschlossen  werden. 
Item  quod  ianua  sive  ianue  castri,  ubi  iacet  dictus  princeps,  claudantur, 
uud  daun  bis  zum  hellen  Tag  uicht  geoflfnet  werdeu,  bis  die  Wachter 
oder  die  Mehrzahl  sich  erhoben  hat.  B.  de  Montepavone  revidiert  mit 
einem  der  genannten  Wachter  alle  Tore,  ob  sie  gut  geschlossen  sind, 
mit  den  Schliissehi,  legt  diese  in  eine  caxia  und  verschliesst  diese  und 
legt  den  Schliissel  in  marsupio.  Dann  besteigt  Bernard  oder  sein  Ver- 
treter,  terratum  castri,  wo  der  Fiirst  ist,  et  claraet  guaytas,  ut  bene  se 
guaytent.     Et   tangat   ana   fil   semel   vel   bis.     Et  postea  ab  ipsa  hora 


—    27    — 

inantea  luiUus  exeat  de  castro.    Occidant  omnem  homiuem  inde  exeun- 

tem,   wenn   es  nicht  mit  Zustimmung  aller  oder  der  Mehrheit  und  aus 

notvveudigeu  Griinden  geschieht.    Item  quod  illi,  qui  iacebunt  in  turri- 

bus  vel  domibus  intus  ipsum  castrum,  non  exeant  foras  causa  mingendi 

vel  alia  racione,  nisi  clamarent  ad  guaytas  dicendo,  quod  foras  exire[n]t. 

Sonst  werdeu   sie  getotet.     Item  quod  omnis,   quicunque  fuerit  de  fa- 

milia  dicti  principis,   tam   Predicatores  (luam   clerici   alii   (luilibet,   qui 

sint  de  terra  ipsius  principis, . .  .  iaceant  et  stent  in  domo,   in  qua  dicti 

custodes  cognoverint  ipsos  securius  permanere.    lu  castro,  wo  der  Fiirst 

ist,  liegt  nur  eiu  scutifer,  der  ihn  auch  bedient.    Die  12  custodes  haben 

guaytas  de  nocte,  stando  pedes  de  duobus  in  duobus.    In  domo,  wo  der 

Fiirst  ist,   ardeat  lumeu  unum  preter  candelam  guayte,    sic  quod  .inibi 

semper  . . .  possunt  videre  lectura  dicti  principis  et  . . .  principem.     Die 

Wachter  konnen  nur  unter  bestimmten  Formen  weggehen;    item    quod 

nullus  de  dictis  12  custodibus  eat  ad   aliciuam   venacionem.     Jeder  von 

der  Familie  des  Fiirsten  habeat  comedere  ante  ipsum.    Alle  iiber  12  Jahre 

iilten  iu  Siuvrana  huldi^en  dem  Vertreter  des  Konigs.    Fiir  Streitsacheu 

gibt  es  im  castrum  einen  Richter.   Vou  den  homines  der  Wachter  seieu 

'/»   ballistarii,    '/«   habeant    lanceas    et   scutos.     Item  ([uod  nullus  homo 

possit  a  cabal  lo^iui  cum  dicto  principe,  uisi  essent  duo.     Sorgfaltigste 

Verhinderung  jedes   Gespraches    mit    dem   Fiirsten,    damit    keine    spie 

secreta  brinyen.   Dann:  Volumus,  ([uod  medicus  dicti  principis,  (jui  nuuc 

ibi  est,  expellatur  inde,  et  si  dictus  princeps  indigeret  aliquo  medico, 

credatur  (?)  ei  incoutinenti.  vel  qua  hora  voluerit,  alius  melior  medicus 

de  tena  uostra.     Kommt  mit  Erlaubnis  Alfonsos  ein  Fremder  zu  ihm, 

so  soll  er  sorgfaltig  untersucht  werden:  ne  possit  ei  dare  ali(iua  scripta. 

Et  si  (luis  iuveniatur  afereus  scriptum  oculte,  amitat  capud.    Die  Besol- 

duug   geschieht    monatlich.     Nach   dieser   Schilderung   konnte    Alfonso 

allerdings  seineni  Bruder  Jayme  und  seiner  Mutter,  die  angstlich  durch 

Roger  de  Loria  tiber  Karls  Gefangenhaltung  angefragt  hatten,  beruhi- 

gend  sclireiben:    ([uod   ipsum   pro  meliori   et  tuciori  ipsius  custodia  in 

castro  nostro  Siurana  . . .  includi  fecimus,  .sic  ([uod  de  ipsius  custodia  non 

est  aliquatenus  dubitandum  et  (luod  de  eiusdem  principe  aliqua  conven- 

cio.  ordinacio  seu  composicio  uon  fiet  absque  consciencia,  consensu,  or- 

dinacione  et  voluntate  fratt^rnitatis  vestre  (1286  Juni  21.  Reg.  64  f.  183). 

Ueber  die  mit  den  SiJhnen  Karls  II.  gefangenen  Geisseln  heisst  es 

in  einem  Briefe  Jaymes  an  den  curia  und  die  paciarii  in  Lerida:  Nove- 

ritis   nos   ad  instauciam   et   preces  venerabilis   et  religiosi   viri   fratris 

Bonifacii  de  Calamaudrana . . .  concessisse,  ut  obsides  principis  Salerni- 

tani  in  civitate  Ilerdensi  existentes  sint  et  teneantur  sub  custodia  curiati, 

it-a  quod  de  die  steut  sine  vinculis,  sed  (tuod  alias  custodiantur  diligen- 

ter . .  .,  de  nocte  vero  ponantur  iu  locis,    (lui   sint    fortes  et  clausi,   de 

quibus  evadere  seu  a[u]frugere  uon  possent:    et  si   forte  aliqui  illorum, 

sub  (luorum  custodia  aliqui  dictorum  obsidum  detinentur,  non  habebant 

domos  seu  hospicia  ita  forcia  et  clausa,  quod  non  possent  sine  vinculis 

coraode   custodiri,    ((uod  imponantur  eis   destra  sive   vincula   ferrea  in 

uno  brachio,  tamen  taliter  quod  possint  de  nocte  sine  periculo  custodiri: 


—    28    — 

quare  volumus, . . .  quateuus  dictam  concessionem  nostram  faciatis  teneri 
. . .  Dat.  Calatayubii  VII.  kalendas  Januarii  (1292)  Reg.  94  f.  150  v. 

Als  der  princeps  Tarentinus  von  Friedrich  von  Sizilien  gefangen 
war,  bat  Jayme  II.  fiir  ihn:  Velitisque  insuper  principem  sepedictum 
ab  omnibus,  si  comode  poteritis,  compedibus  vel  saltem  eorura  parte 
dimidia  nostri  honoris  intuitu  ac  nostrorum  precaminum  reddere  libera- 
tum.     (Reg.  332  f.  69  v.) 

16.  JaYme  II.  an  Propst  Poncius  von  Solsona:  wiinscht  drin- 
gend  Besuch  seines  Bruders  Berengar  in  Tortosa,  damit  er 
ihn  Uber  die  Papstwahl  (Coelestins  V.)  und  die  Neuigl<eiten 

an  der  Kurie  informiere.    (1294  September  17.) 

Venerabili  et  dilecto  Poucio  prepesito  Celsonensi  salu- 
tem  etc.  Cum  per  litteras  vestras  per  vos  noviter  nobis 
missas  nostra  didiscerit  celsitudo,  Betengarium  de  Vilarono 
archidiaconum  Urgelli,  fratrem  vestrum,  de  Romana  curia  ve- 
nisse  noviter  ad  has  partes  et  nos  de  creacione  summi  pon- 
tificis  et  parcium  illarum  rumoribus  certificari  phirimum  affec- 
temus:  rogamus  vos  attente,  quatenus  cum  dicto  fratre  vestro 
tractetis  et  procuretis  omnino,  quod  aput  Dertusam  ad  nostram 
presenciam  personaliter  veniat  aliis  quibuslibet  negociis  preter- 
missis  et  nos  de  premissis  certificet  et  informet.  Dat.  Dertuse 
ut  supra^  [XV.  kalendas  Octobris  a.  d.  MCCXCIIII.] 
Reg.  262  f.  147.     Coelestin  V.  war  am  5.  Juli  gewiihjt. 

17.  Kari  II.  von  Neapel  an  Jayme  II.:  Nach  Coelestins  V.  Wahl 
war  er  immer  beim  Papst  und  hat  mit  ihm  verhandelt.  Papst 
und  Kardinale  haben  die  meisten  Punkte  des  Vertrages  ein- 
stimmig  genehmigt;  einige  wurden  geheim  gehalten.  Alles 
hatte  Coelestin  zur  Romreise  vorbereitet,  da  wandte  er  sich 
nach  Neapel,  wo  er  in  3  Tagen  sein  l<ann,  um  die  Verhand- 
lungen  mit  Jayme  zu  beschleunigen.  Dieser  wird  in  Ischia 
erwartet.  Nur  so  ist  die  Moglichkeit,  dass  der  Papst,  Karl 
und  Jayme  die  Sache  schnell  erledigen.  Um  feierliche  Ge- 
sandte  ist  der  franzosische  Konig  gebeten.  Karl  bittet  dringend 
um  schleunige  Ankunft  in  Ischia.  Der  Papst  sendet  dieser- 
halb  den  Bischof  von  Valencia  und  Bonifacius  de  Calaman- 

drana.    Sulmona  1294  October  12. 
Magnifico  et  illustri  principi  domino  Jacobo  illustri  regi 
Aragonum,  consanguineo  suo  carissimo,  Karolus  secundus  Dei 
gracia  rex  Jerusalem  et  Sicilie,  ducatus  Apulie  et  principatus 


—    29    — 

( 'apue,  Provincie  et  Forcalquerii  comes  coutinuam  sospitatem. 
Jam  per  triuas  litteras  successive  trausmissas  de  hiis  seu 
eorum  alitjuibus,  que  affert  presencium  series,  recolimus  vos 
seriosius  et  lacius  infonnasse  ').  Verum  considerantes  longam, 
<|ue  interiacet,  locorum  distanciam  posse  forsitan  impedisse, 
<|uin  ad  vos  eedem  littere  pervenerint,  ad  huc  illa  eadem 
succincte  quodam  modo  recensentes  ad  noticiam  vestiam  per- 
ferimus,  nos  post  eleccionem  sanctissimi  patris  et  domiui,  do- 
mini  summi  pontificis  continue  fuisse  in  eius  comitiva  moratos 
ac  de  tractatu  pacis  inter  vos  et  nos  iiabito  secretam  et  serio- 
sam  collacionem  liabuisse  cum  eo.  Et  (^uod  deinde  in  con- 
sistorio  coram  eodem  domino  et  cardiualibus  singulis  capitulis 
dicti  tractatus  ostensis,  aliciuibus  tameii,  que  decuit,  in  secreto 
retentis,  dominus  et  cardinales  ipsi  illa  unanimiter  acceptarunt. 
Notum  vobis  etiam  facimus,  quod,  licet  prefati  domini  acce- 
dendi  ad  Romanam  civitatem  ordinatio  et  publicacio  ac  uun- 
ciorum  premissio  ad  paranda  hospicia  processisset,  tum  tamen 
ad  nostre  deprecacionis  instanciam,  tum  eciam  quia  ipse  dicti 
negocii  celere  complementum  affectat,  eiindi  ad  dictam  civi- 
tatem  mutato  consilio  Neapolim  ire  disposuit  et  firmavit, 
aliquo  tempoiis  spacio  nioraturus  ibidem.  Et  iam  est  in  via 
ad  tres  dietas  ])rope  Neapolim  competentes:  hac  specialiter 
consideracione  ac  causa,  quod  vos  pro  ipso  accelerando  negocio 
apud  insulam  Yscle  personaliter  veniatis,  Piovisum  est  ete- 
nim  nunquam  aliter  posse  brevius  et  securius  dictum  uegocium 
expediri ;  quia  sive  nuncii  apostolice  sedis  et  nostri  ad  vestram 
venirent  presenciam,  sive  v^estri  ad  sedem  mitterentur  eandem, 
fjuantumlibet  solempnes  et  potestate  pleua  suifulti,  talia  pos- 
sent  occurrere  iu  tractatu,  propter  que  illos  liinc  inde  ac  ad 
ipsam  curiam  redire  finaliter  necessario  oporteret,  presertim 
<iuia,  si  totum  collegium  cardinalium  mitteretur,  buUa  domiui 
pape  non  committeretur  eisdem,  que  ad  hec  dinoscitur  opor- 
tuna,  set  vobis  Yscle  ac  domino  papa  et  nobis  Neapoli  per- 
manentibus  ex  viciuitate  locorum  et  principalium  coucordia 
personarum  premissa  poterunt  brevius,  firmius  et  caucius  ex- 
pediri.  Nec  laboris  vitandi  causa  nos  hec  providisse  credatis. 
Nam  si  videremus  per  adventum  nostrum  ad  partes  ipsas 
adeo  bene  posse  fieri  et  accelerari  negocium  sicut  per  adven- 
')  Leider  fehlen  alle  drei  Briefe. 


—    80    — 

tum  vestruin  ad  iusulam  supradictam,  versus  partes  easdem 
veniremus  instauter.  Pro  cuius  quidem  tinali  perfectione  ac 
consumacione  negocii  ad  illustrem  regem  Francorum  et  domi- 
num  Karolum  fratrem  eius,  filium  nostrum  carissimum,  sol- 
lempnes  iam  sunt  nuncii  nostri  transmissi,  ut  ad  Romanam 
curiam  nuncios  et  procuratores  eorum  transmittantur  cum 
pleno  posse  ad  complendum  et  faciendum  omnia,  (|ue  ad  eos 
pertinent  in  pace  predicta.  Quos  utique  procuratores  spera- 
mus  in  brevi  venturos  cum  negocii  complertiento.  Et  quidem 
iuxta  dicti  tractatus  seriem,  ut  omnia  dependencia  ab  eodem 
ad  finem  perducantur  optatum,  iugiter  consilia  nostra  vacant. 
Tta  quod  iam  quelibet  in  eo  contenta  sunt  per  predictos  do- 
minum  papam  et  cardinales,  quantum  ad  eos  pertinet  et  pa- 
titur  ad  presens  natura  negocii,  feliciter  et  totaliter  expedita. 
Oonsulimus  itaque  vobis  ac  requirimus  et  ortamur,  ut  premissa 
in  consideracionem  debitam  deducentes  atcjue  presentis  apti- 
tudinem  temporis,  quod  in  hiis  vobis  et  nobis  omuipotens 
indulxit  ad  votum,  procuretis  et  faciatis  omnino,  quod  ad 
predictam  insulam  Yscle  remoto  excusatorio  et  dilatorio  quo- 
libet  veniatis,  cousiderantes,  quod  mora  persepe  paratis  graude 
afferre  preiudicium  consuevit.  Ecce,  itaque  mittuntur  ad  vos 
per  prefatum  dominum  summum  pontificem  venerabilis  in 
Christo  pater  domiuus  episcopus  Valentinus  ac  vir  venerabilis 
et  religiosus  Bonifacius  de  Calamandrana  preceptor  hospitalis 
sancti  Johannis  Jerusalemitani  in  partibus  Cismarinis,  electi 
utique  ad  hoc  cum  providi  cautela  consilii  sicut  homines  se- 
ereti  et  diligentes  intrinsecus  nomen  vestrum.  Et  (juidem  de 
dicto  preceptore  certa  debet  vobis  esse  sciencia,  de  predicto 
autem  episcopo,  si  potuisset  haberi  alius  magis  vobis  dome- 
sticus  et  securus,  factum  fuisset  utique;  nichilominus  ad  cau- 
telam  sub  virtute  prestiti  sacramenti  et  pena  excommunica- 
cionis,  quam  ipso  facto  incurret,  si  secus  fecerit,  iniunctum 
est  sibi  ex  parte  domini  pape,  quod  ea,  que  revelata  sunt  ei 
de  predicto  tractatu,  debeat  in  secreto  tenere.  Quos  cum 
plene  super  predictis  duxerimus  informandos,  credatis,  quesu- 
mus,  ea,  que  vobis  ex  parte  nostra  duxerint  verbaliter  referenda, 
nobisque  rescribatis  per  vestrum  vel  eorum  nuncium  celerem, 
quecunque  super  hiis  duxeritis  disponenda.  Dat.  Sulmone  sub 
secreto  sigillo  nostro  die  XII.  Octobris,  VIII.  indiccianis. 


—    31    — 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Zum  ganzen  vgl.  nian  Rohde  S.  106  ff.  Interes- 
sant  ist  der  Unterschied,  den  Karl  zwischen  den  beiden  Gesandten 
hervorhebt.  Raimund  war  bereits  dr6i  Jahre  Bischof  von  Valencia,  aber 
wohl  meist  in  Italien  weilend  muss  er  Jayme  noch  wenig  bekannt 
^ewesen  sein.  Das  iinderte  sich  bald,  indem  er  der  intimste  Vertrauens- 
)iiann  des  Konigs  wurde. 

18.  Templermeister  Jacobus  de  Molay  an  Praceptor  Petrus  de 
5.  Justo:  Blslang  hat  er  fOr  Reisen  und  Aufenthait  an  der 
Kurie  nlchts  gefordert;  jetzt  verlangt  er  UnterstGtzung.  Vor 
der  Rackfahrt  um  Johannistag  wird  er  Kapitel  in  „Alle"  halten. 
Rom  (1295  ?)  Januar  21. 
Frater  Jacobus  de  Molayo  Dei  gracia  pauperis  inilicie 
Templi  uiagister  huiuilis  religioso  et  honesto  fratri  Petro  de 
saucto  Justo,  ]»rece])tori  domus  Temjdi  de  Graynaue,  salutem 
iu  domino.  Debet  scire  vestra  discrecio,  uos  ad  j^artes  istas 
])ro  comuui  christianitatis  et  commodo  domus  uostre  de  Traus- 
marinis  partibus  pervenisse,  nec  capientes  exemi^lum  nostro- 
rum  predecessorum  nec  iUorum,  qui  fuerunt  loco  sui,  uec  bal- 
livos  nostros  et  ballivias  nostras  iu  aliquibus  opprimentes: 
nec  per  adventum  nostrum  de  Transmarinis  ])artibus  ad  has 
partes  nec  per  transitum,  quem  j^er  diversas  terras  fecerimus 
evidenter  nec  per  moram,  quam  iu  Romaua  curia  fecimus 
diuturnam,  nec  inde  res  vestras  requisierimus,  uec  honerave- 
rimus  vos  in  aliquo  nobis  uecessario  succureudo,  licet  nobis 
fuisset  competens  et  necesse.  Nunc  de  voluntate  domiui  pape 
et  nostra  progreditur,  de  quo  (]uam  jilurimum  congaudemus, 
quod  debeamus  ad  instans  festum  beati  Johaunis  Ba])tiste 
transfretare.  Eapropter  vobis  rogando  maudamus,  quod  Deum 
habentes  j^re  oculis  vos  nobis  in  nostro  passagio  succurratis,  ita 
quod  Deus  vobis  retribuat  in  eternum  et  muudus  super  hoc 
de  vobis  se  teneat  pro  conteuto  et  nos  vobis  ad  graciarum 
merita  teueamur.  Mandautes  uichilominus  vobis,  quod  ibi 
excusatio  uulla  fiat,  nam  ])resens  ])roverbium  non  mentitur: 
Fidelis  amicus  in  necessitatis  articulo  comprobatur.  Et  nos 
iuvante  domino  apud  Alle  aute  uostrum  passagium  quoddam 
capitulum  faciemus.  Ibi  videbimus  (?)  et  qui  bene  facient, 
coguosceutes,  unicuique  reddentes  secundum  sue  merita  probi- 
tatis.    Valete.  Dat.  Rome  XXI.  mensis  Januarii. 

Or.  Pag.  Ssp.  Kasten:  Karl  von  Valois  etc.  Nr.  66.  Schrift  sehr 
verwischt.    Die  Zeit  nicht  sicher  bestimmbar;  vielieicht  wie  eben  an- 


—    32    — 

ffegeben.  Denn  um  diese  Zeit  war  er  an  der  Kiirie.  Bedenldich  ist  die 
,niora  diuturna"  an  der  Kurie.  JJer  Ort  ^Alle"  ist  ni<  ht  deuthar;  Arles 
kann  es  niclit  sein.  Vgl.  auch  A.  Trunz,  Znr  Geschiclite  des  letzten 
Templermeisters  (li)2())  S.  14  f.  Am  12.  Oktoher  1294  ersucht  .layme  II. 
Molay,  die  Anwesenheit  des  Templers  G.  de  (Janellis,  qui  uohis  con- 
sanguinitatis  linea  est  coniiiiictus,  am  koniglichen  Hofe  zu  gestatten. 
Reg.  100  f.  113. 

19.  BonifazVIII.  an  Javme  II.:  Lebhafte  Empfehlung  der  Ver- 
mahlung  mit  Blanka  von  Neapel,  was  Ihm  die  Verwandtschaft 
mit  den  ersten  Herrschergeschlechtern  Europas  und  die  Zu- 
neigung  der  Kurie  verschaffe.  Abmahnung  sich  in  andere 
Verhandlungen  elnzulassen.  Ohne  seinen  Rat  solle  er  nlchts 
unternehmen.    Lateran  1295  Marz  5. 

Bonifatius  episcopus  servus  servorum  Dei  iiobili  viro 
Jacobo  nato  quondam  Petri  olim  regis  Aragonum  spiritum 
consilii  sanioris,  Habet  insiiiuatio  digna  credentia  facta  nobis, 
quod  in  tractatu  pacis  habito  inter  carissimum  in  Christo 
tilium  nostrum  Carolum  Sicilie  regem  illustrem  et  te  est  inter 
alia  concordatum,  (juod  Blanca  filia  dicti  regis  tibi  matrimo- 
nialiter  copuletur.  Et  quidem  si  recte  conspicias,  potes  pru- 
denter  advertere,  cjuantum  ista  coniunctio  Deo  grata,  mundo 
proficua  et  tibi  esse  debeat  fructuosa.  Per  ipsam  enim  robur 
pacis  altissimo  placidum  provenit,  quies  mundo  succedit  de- 
siderata,  alligaris  maioribus  mundi  principibus,  pater  tibi 
postliminio  quodam  revertitur,  fratres  multos  acquiris,  vires 
eiusdem  regis  tuis  apte  et  quasi  contigue  mari  terraque  mu- 
tuo  utiliter  uniuntur  ac  precipue  gremio  sancte  matris  recon- 
ciliaiis  ecclesie,  cuius  idem  rex  filius  specialis  existit.  Et 
sicut  in  lesione  regis  eiusdem  offensa  est  mater  ecclesia,  sic 
iu  ipsius  satistactione  votiva  cum  mutue  caritatis  amplexu, 
unde  fructus  pacis  colligere  credimus,  quedam  satisfactio  pro- 
venit  ecclesie  memorate.  Et  hoc  etiam  placabilius  Deo  pla- 
cetur,  sati.sfit  lese  iustitie  nec  rationabilis  equitas  pi-eteritur, 
(|Uoniam,  unde  processit  rancor  et  scaiidalum,  i'ide  proveniet 
unitatis  et  pacis  auctore  domino  solidum  firmamentum.  Qua- 
propter  uobilitatem  tuam  hortamur  attente  tibi  nichilominus 
suadentes,  quateuus  premissis  omnibus  rationabili  considera- 
tione  deductis  a  complemento  prefati  tractatus  nulla  te  instantia 
retrahat  nullaque  astutia  suggestionis  avertat!    Deficiente  nam- 


—    33    — 

([ue  prefato  tractatu  copule  coniugalis  posset  fortasse  de  facili 
universalis  tractate  pacis  substantia  dissolutionis  dispendia 
persentire.  Et  si  forte  de  alia  copula  requiraris,  volumus 
sanoque  consilio  suademus,  quod  curialiter  verba  reicias  et 
ad  complementum  tanti  boni  et  orditi  principii  sine  morosa 
dilatione  procedas  vel  saltem  nil  facias  nostra  conscientia 
inconsulta.  Molestum  quippe  nostris  proveuiret  affectibus, 
si  nos  defectus  tuus  aut  culpa  subtraheret  ab  hiis,  que  tibi 
caritative  ac  paterne  conferre  disponimus  devote  ad  gremium 
ipsius  ecclesie  redeunti.  Aperi  igitur  oculos  mentis  et  vide 
et  disciplinam  domini  suscipiendo  cognosce,  ut  in  tempore 
gratie  noscas  bonum  eligere  et  malum  ac,  (juod  minus  utile 
fore  dinoscitur,  reprobare !  Quod ')  autem  in  premissis  sen- 
seris,  de  quo  cupimus  certiorari,  ([uautotius  vestra  nobis  '')... 
pagina  responsivam,  Dat.  Lateraui  III.  nonas  Martii  ponti- 
ficatus  nostri  anno  primo. 

Leg.  19  Nr.  6.  Or.  perg.  Ohne  Umbug';  nur  unten  langere  weisse 
Stelle;  unci  ohne  Siegel  un(i  Siegelspur,  d.  h.  Locher  und  Fa(ien.  Aber 
doch  wohl  Original,  da  auf  dem  Riicken  auch  die  Adresse  von  Kanzlei- 
hand:  Nobili  viro  Jacobo  nato  quondam  Petri  olim  regis  Aragonum.  Es 
handelt  sich  um  Abschwenken  Jaymes  von  Neapel  und  Verhandlungen 
mit  Philipp  d.  Sch.,  dessen  Schwester  er  jetzt  nehmen  woUte.  Vgl. 
Rohde  S.  129  f . 

20.  Instruktionen  der  aragonesischen  Gesandten  fUr  die  Frie- 
densverhandlungen  an  der  romischen  Kurie:  I.  Verhandlungen 
mit  Karl  II.  von  Neapei  und  Bonifaz  VIII.  Infant  Friedrich 
heiratet  Karls  Tochter  Blanka  oder  die  Erbin  von  Konstanti- 
nopel ;  mit  ersterer  erhalt  er  Sardinien,  mit  letzterer  das  Im- 
perium,  dazu  Geld.  Will  Karl  keins  von  beiden,  soll  der 
Friede  geschlossen  werden,  doch  Jayme  nicht  feindlich 
gegen  Sizilien  aufzutreten  brauchen.  Ebenso  wenn  Friedrich 
nicht  will;  aber  erst  nach  Ordnung  der  Beziehungen  Frank- 
reichs  zu  Aragon.  Der  Kirche  kann  Hilfe  zugesagt  werden, 
wenn  das  franzosisch-englische  Verhaltnis  geordnet  ist  und 
Frankreich  keine  Hilfe  will.  Jayme  fordert  die  Schwester 
Philipps  d.  Sch.  zur  Gemahlin;  davon  sollen  sie  unter  keiner 
Bedingung    abgehen.    Dispens  f(ir  Jolande   und  Nanfos   von 

a)  Hier  fehlt  ein  Wort. 

')  Von  hier  an  bis  pagina  auch  Rasur.    Auffallig  das  vestra. 


—    34    — 

Kastilien.  Bonifaz  VIII.  soll  in  stjirkster  Weise  die  Ehe- 
schliessung  Jaymes  mit  der  Infantin  von  Kastilien  verbieten 
und  alle  hierauf  bezUglichen  Eide  losen.  II.  Verhandlungen 
mit  Prankreich:  Eheberedung  zwischen  Jayme  und  Blanka 
von  Frankreich;  Mitgiftfrage;  mailorcanische  Frage;  BUndnis 
beider  Staaten  gegen  alle,  mit  ^usnahme  der  Kirche.  III.  Art 
der  Verhandlungen:  In  der  ersten  Audienz  beim  Papst  sollen 
sie  Jayme  wegen  seines  Nichterscheinens  in  Ischia  entschul- 
digen  und  die  ^nsichten  des  Papstes  auskundschaften,  dann 
erst  mit  Frankreich  und  zuletzt  mit  Karl  II.  verhandeln.  Beim 
Fehlen  der  Franzosen  sollen  sie  dem  Papst  heimlich  alles 
sagen,  nur  nicht  das  Biindnis.  In  der  sizilianischen  Frage 
sollen  sle  dem  Papste  willfahren,  nur  muss  vor  der  Raumung 
durch  Friedrich  alles  geordnet  sein  betr.  Schenkungsurkunden 
usw.  In  der  Kreuzzugsfrage  genaue  Fixierung  der  Forderungen, 
ob  personliches  Erscheinen  des  Konigs  oder  Stellung  von 
Schiffen.  Die  mallorcanische  Frage.  IV.  Instruktion,  falls 
die  6esandten  Karl  II.  und  Kardinal  Wilhelm  in  der  Provence 
trafen:  Moglichst  entgegenkommende  Erklarung  der  veran- 
derten  politischen  Lage;  Klage  (Iber  das  Vorgehen  des  Johan- 
nitermelsters  gegen  Bonifaz  de  Calamandrana  und  Forderung, 
dass  er  bei  einer  Zusammenkunft  zugegen  sei ;  Personalien. 
V.   Kurze  latelnische  Zusammenfassung.     (1295  Ende  Marz.) 

Aquests  son  los  capitols,  quels  inissatgers  del  rey  Daragon, 
qui  van  a  Roma,  deven  portar  ab  si  e  aquels  observar  en  los 
tractaments  de  la  ])au. 

I.  Primerament  que  per  alcunes  condicions,  que  son 
esdevengudes  sobrel  feyt  de  Sicilia,  les  (juals  ben  saben  lo 
seynor  papa  e  lo  rey  K.,  sopleguen  los  ditz  missatgers  al  dit 
seynor  papa  e  ])reguen  al  rey  K.,  que  cossenten  e  vuUen, 
que  en  Frederihc  aia  la  fila  del  rey  K.  ho  sa  ueboda  per 
muler,  axi  com  lo  rey  Darago  la  dita  fila  aver  devia.  Essi 
en  Frederihc  avia  la  dita  fila  del  dit  rey  K.,  dou  li  la  gleysa 
de  Roma  Cerdeyua  ab  certa  ajuda,  que  li  fa^a,  ab  que  la 
puscha  conquerer,  e  que  en  Frederihc  tenga  la  dita  terra  per 
la  dita  esglesia.  E  en  aquest  cas  donara  lo  rey  Daragon  al 
dit  en   Frederihc   L  mill.  marches  daquels  C  mill.  marhes  *), 

a)  So  hier.  Ueberhaupt  wechselt  hier  die  Schreibweise  einiger 
Ausdriicke  stark. 


—    35    — 

que  el  deu  aver  del  dit  rey  K.  Essi  lo  dit  eu  Frederilic  ha 
per  muler  la  dita  neboda  del  dit  rey  K.,  aso  ab  aquela  tot 
lo  seu  el  dret  del  emperi.  E  enaquest  cas  no  sia  feyta  mencion 
de  (^erdeyna.  Mas  si  lo  rey  K.  teu  alcuns  lohcs  »)  del  enperi, 
quels  liure  al  dit  en  Frederihc.  Essi  alcuns  lohcs  non  ten, 
que  sia  liurat  al  dit  en  Frederihc  lo  princij^at  de  Tarantol, 
ho  alcuna  altra  terra  per  lo  rey  K.  ho  per  la  gleysa,  en  lo 
qual  logar  puscha  en  Frederihc  tenir  casa  e  estar  ab  sa  muler, 
entro  que  aya  alcuns  lohcs  conquestz  del  emperi,  en  los  quals 
pusca  estar  ab  sa  muler  e  sa  casa  tener.  Enpero  lo  capitol 
dels  C  mill.  marhcs  quant  als  L  mill.,  que  el  rey  deu  aver, 
si  en  Frederihc  avia  ^erdeyna  lio  lemperi,  sieu  en  arbitri  dels 
dits  missatgers. 

Item  si  tant  es,  quel  rey  K.  no  volgues  donar  sa  tila 
an  Frederihc,  parlen  los  missatgers  de  la  fila  del  emperador. 
Essi  aquela  lo  rey  K.  li  dona,  aya  en  Frederihc  ab  aquela 
los  ditz  L  mill.  marhcs.  Essi  a  neguna  daquels  no  cossen- 
tira  lo  rey  K.,  no  romandra  per  allo,  quel  rey  Daragon  no 
fa^a  la  pau,  sal  que  no  sera  tengut  de  retre  Sicilia,  mas  dea- 
emparara  aquela  e  vedara,  que  les  sues  gens  noy  vagen, 
aytant  con  pora  segons  furs  e  usau^a  de  la  sua  terra.  E  en 
aquest  cas,  sia  en  arbitri  dels  ditz  missatgers,  si  podran  res 
aver  dels  C  mill.  marhcs.  Essi  per  aventura,  90  que  Deus 
no  vulla,  eu  Fr^derihc  lio  los  Sicilians  ho  altres  persones 
fahieu  coses,  per  les  quals  lo  rey  Daragon  no  pogues  retre 
Sicilia  e  los  altres  logars  del  regne,  los  quals  el  ten,  e  no 
volia  seguir  la  volentat  del  dit  rey  frare  seu  ab  un  dels  ditz 
matrinionis,  lo  rey  Daragon  enten,  que  per  a^o  la  sua  pau 
no  romanga,  abans  la  aya  beu  e  complidament  el  e  tot  90, 
que  a  la  corona  Daragon  e  al  comptat  de  Barcelona  pertayn. 
Mas  beu  enten  lo  rey  Daragon,  que  ho  clam  e  quels  fa^a  mal. 
Sobre  aquest  enpero  capitol  desusdit,  si  la  glesia  volia 
ajuda  del  rey  Daragon  e  certa,  los  missatgers  requiren  sobra^o 
los  missatgers  del  rey  de  FrauQa,  e  con  als  fer  nossi  pogues, 
con  lo  rey  de  Fran^a  agues  pau  ho  treves  ab  lo  rey  Dang- 
laterra,  duran  aquela  pau  ho  treva,  ho  ab  volentat  del  rey 
de  Franga,   qui  no  volgues  aver  la  dita  ajuda  en  aquel  ain: 

a)  So  hier.     Ueberhaupt   wechselt   hier  die  Schreibweise   einiger 
Ausdrucke  stark. 


—    36    — 

lo  rey  Daragon  fas  ajuda  a  messiou  de  la  gleysia  per  mar 
de  XL  galeres  sotz  la  forma,  que  la  deu  fer  al  rey  de  Fran^a; 
la  qual  es  contenguda  en  los  seus  capitols. 

Item  requiren  los  ditz  missatgers  per  nom  del  rey  Dara- 
gon,  que  la  sor  del  rey  de  Franca  li  sia  donada  per  muler 
e  que  aco  vulla  la  gleysa  e  cossenta.  E  si  obs  hi  a  dispen- 
sacion,  que  lay  fa^a.  E  daquest  matrimoni  los  missatgers 
nos  partesquen. 

Item  sil  rey  de  Frau^a  volia  fer  lo  matrimoni  de  sa  sor 
e  fer  pau  ab  lo  rey  Daragon  per  si  e  per  K.  son  frare,  e  la 
gleysa  el  rey  K.  aquela  fer  no  volien,  quels  ditz  missatgers 
nostres  ab  lo  dit  rey  de  Fran^a  e  ab  Karles  son  frare  la 
dita  pau  fassen.  Sal  que  en  Jacme  avoncle  nostre  ni  hom 
per  ell  no  recobre  en  tota  sa  vida  Mayorcha,  mas  ben  pus- 
quen  venir  los  missatges  als  altres  tempraments,  sal  de  redit(?) 
en  sa  vida. 

Item  demanen  los  ditz  missatgers  dispensaciou  de  doua 
Yolant  sor  del  rey  Daragon  e  deu  Aufos  fil  de  don  Ferrando 
de  Castella,  ho  dalcuu  altre,  qui  sia  ab  ela  el  ter^  grau  ho 
daqui  adaval. 

Item  demanen,  quel  seynor  papa  mau,  con  pus  fortmeut 
puscha,  al  rey  Daragon  e  al  rey  de  Castella  e  ala  reyna  sa 
muler  e  a  la  fila  del  dit  rey  de  Castella,  que  uo  cossenten 
al  matrimoni  que  defeyt  fo  feyt  entre  lo  dit  rey  Daragou  e 
la  dita  fila  del  rey  de  Castella,  ni  aquel  per  carnal  ajusta- 
ment  no  cousumen,  abaus  que  sabsteugueu  per  totz  temps 
del  dit  matrimoni.  E  quel  seynor  papa  absolva  los  dits  reys 
els  rihchomes  e  los  altres,  qui  per  observar  lo  dit  matrimoni 
sagrameut  e  altres  fermetatz  feereu.  E  que  man  als  ditz  reys, 
que  absolveu  totz  aquels,  qui  per  rahou  del  dit  matrimoni 
eren  a  els  obligatz. 

II.  Aquestes  coses,  que  seu  seguexeu,  tracten  los  missat- 
gers  del  rey  Daragon  ab  los  missatgers   del  rey   de  Frau^a. 

Primerament  parlen  del  matrimoni  del  rey  Daragou  ab 
la  sor  del  rey  de  Fran^a,  per  lo  qual  matrimoni  sapieu  ab 
los  ditz  missatgers  del  rey  de  Fran^a,  qual  sera  lexouar, 
quel  dit  rey  de  Frau^a  douara  ab  sa  sor  al  dit  rey  Daragon. 
Enpero  sia  en  arbitri  dels  ditz  missatgers,  quant  ne  peudran 
per  lo  dit  exouar. 


—    37    — 

Item  demanen  e  requiren  los  ditz  missatgers  Daragon 
als  missatgers  del  rey  de  Fran^a,  quel  dit  rey  de  Fran^a  nos 
deya  entremetre  del  feyt  de  Mayorcha.  Enpero  si  entremetre 
sen  vol,  lo  rey  Daragon  per  honor  del  rey  de  Franga  ne  fara 
jutgar  son  avoncle,  axi  con  seynor  deu  fer  vassal.  E  que 
dals  lo  rey  de  Frau^a  ni  los  seus  sen  pusquen  per  nul  temps 
entremetre. 

Item  tracten  confederacion  ab  los  missatgers  del  rey  de 
Fran^a  entre  lo  rey  Daragon  e  lo  rey  de  Fran^a,  axi  ques 
valen  la  un  alautre  contra  totes  persones,  de  qualque  condi- 
ciou  sien,  exceptada  la  gleysa  de  Roma,  e  que  la  un  no  fees 
mal  alautre  per  neguna  persona,  de  qualque  lig,  estament  ho 
condiciou  sia. 

Item  quel  rey  de  Fran^a  no  reeba  ni  acuUa  en  sa  terra 
alcunes  gens  del  rey  Daragon  contre  volentat  sua,  ni  lo  rey 
Daragon  no  fa^a  semblant  cosa  contra  lo  rey  de  Fran^a. 

Item  enten  lo  rey  Daragon,  que  totes  les  coses  tractades 
entre  el  e  lo  rcy  K.  en  la  pau  tractada  per  els,  sien  ferma- 
des  e  complides  ab  aquels  , . .  taut  les  coses  que  toqen  a  la 
glesia  e  al  rey  de  Fran^a  e  al  rey  K.  quant  daqueles,  que 
toquen  a  Karles  frare  del  rey  de  Fran^a. 

III.  La  primera  cosa,  quels  missatgers  deven  dir  al  papa 
en  la  primera  proposicion,  que  faran,  sia  la  resposta  de  la 
missatgeria  dels  missatgers  de  papa  Celestin,  e  la  escusa, 
per  que  lo  rey  Daragon  no  pohc  anar  a  Yscla  ni  a  altres 
partz  ni  exir  fora  sa  terra, 

Item  parlen  los  missatges  del  rey  Daragon  ab  lo  papa 
en  tal  guisa,  que  en  lo  primer  parlament  pusquen  sentir  e 
conexer  alcuna  cosa  de  sa  volentat.  E  pux  parlen  ab  los 
missatges  del  rey  de  Fran^a  e  depux  ab  lo  rey  K.,  sil  seynor 
papa  ho  consela. 

Item  si  los  missatges  del  rey  de  Fran^a  no  eren  en  cort 
e  eren  certz,  que  noy  deguessen  esser:  ho  era  dupte,  si  ven- 
drien  ho  non  :  en  cascun  daquestz  cases  los  missatgers  parlen 
ab  lo  papa  en  secret  e  que  li  diguen  lo  tractament  del  rey 
de  Fran^a,  excepta  de  la  confederacion  e  de  la  valeu^a,  que 
la  un  alautre  deu  fer. 

Item  si  per  aventura  lo  papa  volia,  que,  quant  a  ara  sobre 
segueix  la  pau,  enteneu  reteuir  Sicilia  al  domini  de  la  gleysa 


—    38    — 

diguen  los  missatgea,  quel  rey  deu  retre  Sicilia  a  la  gleysa 
e  axi  es  eu  sa  man  de  fer  ue  so,  ques  vuUa. 

Item  es  enteniment  del  rey,  que,  abans  que  el  agues  a 
partir  desta  terra  per  anar  endur  en  Frederic,  que  lixas  Sicilia, 
si  a  levat  lentredit  e  feyta  la  absolucio  e  la  revocacion  de  la 
donatiou  dels  regnes,  e  aya  cobrades  lo  rey  les  cartes  desta 
rahon  ieytes  e  les  cartes  de  la  dita  donation  feyta  al  rey  de 
Fran^a  he  a  Karles  son  fll  e  qualque  persons  altres,  qui  ayen 
lohc  daquel,  e  el  rey  retra  los  ostatges  e  fara  lo  dit  matri- 
moni, 

Item  sil  papa  volia,  quel  rey  Daragon  estes  en  oltramar 
I  ayn  per  restaurar  la  terra,  atorguen  ho  los  missatgers,  .  .  . 
si  douches  lo  rey  Daragon  guerra  no  avia  ab  Christians,  ab 
que  la  glesia  li  douas  messiou  per .  .  .  *)  galeres  e  per  mill 
cavals  armatz,  axi  que  agues  lo  rey  XXX  mill.  sol.  torn.  per 
galera  de  IIII  meses  e  mill.  sol.  dacorriment  per  caval  armat 
e  X.  sol.  de  sou  cascun  dia  per  cavaler.  Eupero  venguesseu 
los  missatges  a  L  galeres  e  a  D  cavals  armatz.  Essi  no  vo- 
lieu,  quel  rey  ho  auas,  mas  que  a  mession  de  la  gleysa  quey 
trameses  1.  quantitat  de  galeres,  atorguen  ho  de  XX  a  XXX 
galeres. 

Item  si  volien,  que  passatge  general  se  fees  e  quel  rey 
Daragon  hi  anas,  que  ho  atorguen  los  missatgers,  fahen  la 
gleysa  al  rey  Daragon  90,  que  covinent  cosa  fos,  no  aven  lo 
dit  rey  guerra  ab  Christiaus. 

Sobrel  capitol,  qui  parla,  quel  rey  de  Franca  nos  deya 
entremetre  de  Mayorcha,  feu  lo  seynor  rey  aquestz  enadi- 
ments  *). 

Auf  einer  PergamentroUe.  Gleichz.  Kop.  sin  clasiticar.  Auf  dem 
Riicken  gleichzeitig:  Capitula  super  tractatu  pacis  in  curia  Romana. 

IV.  Ordenat  fo  per  lo  seynor  rey,  que,  sil  rey  Karles  es 
partit  de  cort  de  Roma  per  veuir  a  les  partides  de  la  fron- 
tera  de  la  terra  del  dit  seynor  rey,    quels   missatgers  fassen 

a)  Hier  fehlt  ein  Wort,  das  die  Zahl  der  Galeeren  angibt. 


')  Zunachst  konnen  die  Gesaudten  zugestehen,  dass  zu  Lebzeiten 
seines  Onkels  Jayme  Mallorca  an  Aragonien  nicht  zm-uckgeben  wird; 
sein  Erbe  kann  es  dann  als  Lehen  vom  Konige  von  Aragonien  nehmen. 
Eventuell  sollen  sie  aucli  unter  Bedingungen  die  Ruckgabe  an  Jayme 
von  Mallorca  zugestehen. 


—    39    — 

lur  poder,  ques  vegeu  ab  el  e  encara  de  saber  ardit  dels  mis- 
aatges  del  rey  de  Frau^a  ^) .  .  .  E  que  lo  rey  Karles  ...  los 
requerra,  que  els  sen  tornassen  . . .  diguen  els,  que  uo  tan 
solament  anaven  al  Papa  per  rahon  de  la  pau,  mas  encara 
per  fer  reverencia  a  aquel,  hon  preguen  lo  dit  rey  Karles  el 
cardenal,  que  trameten  lurs  cartes  al  seynor  papa  escusan  lo 
rey  Daragon  e  sos  misatges  .  .  . 

Menbre  als  missatges,  que,  cou  proposaran  denan  lo  rey 
Karles  e  li  diran  les  innovacions  e  mudacions,  ques  son  co- 
vengudes  a  fer  en  los  fetz  per  les  pus  amoroses  paraules, 
que  fer  o  poran,  o  digen. 

Item  que  axi  al  papa  con  al  rey  Karles  digen  lo  despa- 
gament,  qel  rey  Darago  ha  aut  de  90,  qel  maestre  del  Espital 
ha  fet  contra  frare  Bouifaci  ^),  frare  Bonifaci  estant  e  tre- 
ballan  tant  en  aqestz  afers,  e  que  supliquen  al  papa  e  pregen 
lo  rey  Karles,  qe  ells  en  tal  manera  fassen  sobre  aqest  fet, 
(jue  ell  los  aja  que  grair. 

Item  que  tant  al  papa  con  al  rey  Karles  requiren  e  de- 
ma-nen  per  part  del  rey  Darago,  que,  si  vista  ha  a  esser  dels 
reys,  qel  rey  Darago  re(jer,  que  lo  dit  frare  Bonifaci  hi  sia 
e  encara,  si  altres  tractadors  devien  venir  en  a(jestes  partz 
per  aqestz  fetz,  (|el  dit  frare  Bonifaci  ne  sia  I. 

Item  pregen  lo  Papa,  (|ue  vuUa  e  concenta,  qel  bisbe  de 
Valencia  sen  pus^ja  venir  a  son  bisbat,  per  so  cor  es  gran 
obs  al  bisbat. 

Item  tracten  los  misatges  la  dispensio  del  infant  en  Pere 
e  de  dona  Guillerma  ^). 

Gleichz.  Kopie  Pap.  o.  Nr. 

V.  Ista,  que  secuntur,  portabunt  nuncii  ad  curiam  Ro- 
manam. 

Primo  requisicio  facienda  per  nuncios  regis  Aragonum 
de  contrahendo  matrimonio  inter  ipsum  legem  et  sororem 
regis  Francie. 

Item  matrimonium  domini  Frederici  cum  filia  regis  Karuli. 

Item  condicio,  quam  petit  super  facto  Sicilie  et  Calabrie 
et  aliorum  locorum  regni. 

')  Das  Folgende  inhaltlich  auch  in  den  anderen  Instruktionen. 
*)  Was  mit  Bonifaz  geschehen,  wissen  wir  nicht.    Vgl.  auch  oben. 
^)  Vgl.  Muntaner  c.  183.    Guillerma  von  Moncada. 


—    40    — 

Item  factum  Maioricarum. 

Item  dispensacio  sororis  regis  Aragonum  in  tercio  gradu 
et  inferiore. 

Item  petent  nuncii  regis  Aragonum,  quod  dominus  papa 
precipiat,  sicut  forcius  poterit,  regi  Aragonum,  regi  Castelle 
et  regine  uxori  eius  et  filie  regis  Castelle,  quod  non  conssu- 
ment  matrimonium  contractum,  quantum  in  ipsis  est,  inter 
regem  Aragonum  et  predictam  filiam  regis  Castelle,  et  quod 
abstineant  iu  perpetuum  a  matrimonio  sic  contracto.  Et  quod 
absolvat  supradictos  reges  et  uobiles  et  alios,  qui  pro  obser- 
vando  dicto  matrimonio  sic  contracto  se  obligarunt,  a  sacra- 
mento  super  hoc  prestito.  Et  quod  precipiat  supradictis  regi- 
bus,  quod  absolvant  omnes  illos,  qui  pro  observando  dicto 
matrimonio  sic  contracto  suut  eis  obligati. 

Gleicliz.  Abschrift  Perg-.  Die  aragonesischen  CTesandten  waren 
Guilabert  de  Crudiliis,  Guilelmus  Durfortis,  Petrus  de  Costa  und  G.  Gal- 
vayn.  Sie  kamen  Ende  Marz  1295  an  die  Kurie.  Ueber  die  grosse 
Umwalzung  in  der  Politik  Jaymes  II.  vgl.  Rohde  S.  117  tf.  Philipp 
d.  Sch.  hat  ihn.  sein  Heer  und  seine  Flotte  im  englischen  Kriege  notif> 
und  so  kommt  er  mit  Anerbietungen.  Der  Aragonese  ist  Ende  1294 
nicht  nach  Ischia  gekommen,  wo  ihn  Karl  II.  erwartete  und  hat  nicht 
mit  diesem,  sondern  dem  f  ranziisischen  Konig  verhandelt.  Er  will  nicht 
mehr  Karls  Tochter  sondern  Philipps  Schwester.  Von  diesem  Gesichts- 
punkte  aus  muss  Jaymes  matte  Stellung  zu  Friedricli,  Sizilien  und  auch 
Mallorca  erklart  werden.  Die  franzosisch-aragonesischen  Verhandlungen 
wurden  Ende  1294  in  Barcelona  gepflogen.  Daruber  liegt  folgende 
(undatierte  und  unnumerierte)  gleichzeitige  Aufzeichnung  vor,  die  schon 
einer  zweiten  Gesandtscliaft  entstammt. 

Tenor  tractatus  inter  illustrem  dominum  Jacobum  regein 
Aragonuin  ex  una  parte  et  P.  Carcaconenseu)  episcopum  ac 
magistrum  G.  de  Caritate  succentorem  Aurelianensem,  nuncios 
illustris  domini  regis  Frnncie,  ex  altera. 

Consentit  idem  rex  Aragonum,  quod  sororem  regis  Francie 
habeat  in  uxorem. 

Iteni  dotabit  eam  de  sex^)  milibus  libr.  Turon.  in  redditibus 
annuatim  in  locis  infrasciiptis,  videlicet  in  civitate  Dertuse 
et  in  villa  Seruarie.  Et  ista  duo  loca  sunt  sita  in  Catalonia. 
Item  in  villa  Calataiubii  cum  castris  et  villis  spectantibus  ad 
illam  villani.  Et  iste  locus  est  situs  in  regno  Aragonie. 
Item  in  Morella  cum  locis  et  villis  ad  dictum  locum  Morelle 


')  In  Rom  wurden  daraus  acht. 


—    41    — 

spectantibus,  iteni  in  Mureveteri,  in  Algesira,  in  tabula  penssi 
civitatis  Valencie.  Et  ista  loca  sunt  in  regno  Valencie.  Et 
ad  summam  predictam  sex  milium  libr.  addet  idem  rex  Ara- 
gonum  tantum  de  gracia,  quod  rex  Francie  erit  inde  paccatus. 
Si  videatur  nimis  disperssa  hec  assignacio,  auditis  racionibus 
per  regem  Francie,  quas  idem  rex  Aragonum  super  hoc 
dicet,  si  regi  Francie  placuerit,  tirmato  matrimonio  tiat  assig- 
nacio  tocius  dotis  in  Catalonia  in  convencioribus  locis. 

Concedunt  nuncii,  voluntate  domini  pape  et  regis  Karuli 
retenta,  quantuin  ad  matrimoninm. 

Item  petit  idem  rex  Aragonum  dotem  sibi  dari  cum  pre- 
dicta  domina  XX  milium  marcliarum  argenti. 

Post  aliquein  tractatum  consensserunt  nuncii  usque  ad 
decem  milia  libr.  Turon.,  de  maiori  quantitate  deliberabunt 
cum  rege  Francie. 

Item  ofert  idem  rex  Aragonum  regi  Francie  subcidiura 
XL  galearum  annatarum  cum  admirallo  suo  et  gentibus  suis 
in  hunc  modum:  quod  rex  Francie  pro  quatuor  menssibus 
ministret  LX  milia  libr.  Turon.  Et  si  ulteriori  tempore  rex 
Francie  predictus  voluerit  dictas  galeas,  possit  eas  babere 
per  duos  mensses  ultra  predictos  quatuor  mensses,  quia  in 
genere  galee  non  possent  tute  uavigare.  Verumtamen  rex 
Francie  ministret  pro  dictis  duobus  mensibus  XXX  milia  libr. 
Turon,  extunc  et  sic  deinceps  quolibet  anno  durante  gerra 
presenti. 

Responderunt  nuncii,  quod  quantum  ad  summam  quanti- 
tatis  predicte  et  quantum  ad  numerum  galearum  loquentur 
cum  rege  Francie. 

Item  rex  Francie  mitat  nuncios  suos  ad  curiam  Romanam. 
Et  idem  rex  Aragonum  mitet  suos  nuncios  ad  eandem  curiam, 
qui  nuncii  habeant  plenum  posse  firmandi  et  conj^lendi  pacem 
tractatam  inter  eundem  regem  Aragonum  et  regem  Karulum 
in  vistis  preteritis,  quantum  ad  unumquemque  eorum  regis 
Francie  et  regis  Aragonum  et  Karulum  fratrem  regis  Francie 
pertinet  cum  addicionibus  et  mutacionibus,  quos  nuncii  regis 
Francie  et  dicti  regis   Aragonum  portabunt.     Que   sunt  iste: 

Matrimonium  prelocutum  dicti  regis  Aragonuui  cum  sorore 
regis  Francie  et  nuncii  dicti  regis  Aragouum  requirant  ipsum 
matrimonium    a  domino   papa    et   a   rege  Karulo   de  ipso   et 


—    42    — 

sorore  regis  Francie  predicta  et  instabuut  erga  eos,  quod 
dicto  matriinonio  consenciant. 

Confederacio  regis  Francie  et  dicti  regis  Aragonum. 

Subsidium  galearum. 

Et  quod  rex  Francie  non  recipiat  liomines  dicti  regis 
Aragonum  coutra  voluutatem  suam.  Nec  idem  rex  Aragouum 
recipiat  homines  regis  Francie  coutra  voluntatem  suam. 

Gleichz.  Ausfertigung-.  Perg.  Vielleicht  Zerter.  Auf  dein  Riickeu: 
Super  matrimonio  doraine  regine  Blanche.  Auf  einem  besonderen  g;leieh- 
zeitigen  Pergamentblatt  werden  von  aragonesischer  Seite  eine  .\nzahl 
Fragen  iiber  die  Flotte,  die  Admirale,  die  Zeit  der  Fertigstellung,  der 
Dauer  des  Feldzuges,  das  eroberte  Land  betr.  beantwortet.  Z.  U.  Priori 
capitulo  respondit  dom.  rex,  (luod  in  una  galen  ilnmt  X  nauclerii,  X 
proderii  et  XXX  balistarii.  Et  sic  inter  hos  supradictos  et  alios.  tjui 
in  dicta  galea  ibuut,  erunt  CXXX  homines  usw. 

In  Rom  haben  die  franziisischen  Gesandten  zunachst  mit  den  ara- 
gonesischen  eine  Reihe  von  Vereinbarungen  getrofFen,  die  in  einer 
franzosisclien  Fassung  —  das  ergibt  sich  aus  der  Stelle:  ex  parte  nobilis 
viri  domini  Jacobi  quoudam  nati  Petri  —  in  Barcelona  (gleichz.  Kopie, 
unnumeriertj  vorliegen.  lch  gebe  einige  Siitze  diese.s:  i)acis  ac  concordie 
tractatus  est  habitus  in  eadem  Rom.  curia  . . . 

Concordant,  videlicet  nuncii  parcium  i^redictaruin,  (|U()d  doni.  re.v 
Francie  sororem  suam  doni.  Blancham  ipsi  dom.  Jacobo  dabit  in  uxo- 
rem.     Et  cum  ea  decem  milia  lib.  Tur.  parvorum  seniel  sohenda. 

Concordant,  (luod  d.  dom.  Jacobus  eandem  dorainam  Blanchani 
accipiet  in  uxorein  et  eam  dotabit  de  octo  milibus  libratis  terre  redditus 
annui  bene  et  competenter  et  in  locis  competentibus  in  terra  Catlialonie 
assignandis  . . . 

Joncordant,  (juod  d.  dom.  Jacobas  per  se  vel  per  suos  iion  iuva- 
bit  aut  faciet  iuvare  regem  .Anglie  vel  valitores  siios  in  ipsa  guerra, 
tjuam  movit  dictus  rex  Anglie  contra  d.  dora.  regem  Francie. 

Et  si  ali^iui  de  terra  sua  contrariiini  facerent,  ipse  Jacobus  obviaret 
et  resisteret  eis .  . . 

Item  concordant,  (|Uod  ad  re(|uisicionem  d.  dom.  regis  Francie  pro 
guerra  ista  . . .  d.  dom.  Jacobus  faciet  eideiii  doniino  regi  Francie  sub- 
sidium  (juadraginta  galearum  armatarum  . . . 

So  weitere  15  Punkte.  zuletzt  das  val  Darau, 

Gleichz.  Abschr.     Perg.  ohne  Nr. 

21.  Instruktion  Jaymes  nach  Empfang  eines  Briefes  Bonifaz  VIII. 
an  seine  6esandien.  Bereitwilligkeit  KarlsTochter  zu  heiraten 
unter  den  Bedingungen:  keine  kriegerische  Einmischung  seiner- 
seits  in  Sizilien;  keine  Rilckgabe  der  Kastelle;  50  000  M. 
Heiratsgut;    kein   BUndnis  mit  Erankreich,   nur  Freundschaft; 


—    43    — 

Besichtigung  der  Prinzessih;  Betonung  seiner  Nachgiebigl(eit 

dem  Papst  gegenUber;  alles  das  nur,  wenn  das  franzosische 

Btindnis  unmoglich  ist.    (Mai  1295.) 

Par  al  seyor  rey  aveu  esguart  als  fets  e  a  la  carta  '), 
que  li  es  venguda  novellament  del  papa,  quels  seus  missatges 
fassen  cumplidament  lur  poder,  quels  matrimonis  e  la  pau,  la 
qual  lur  fo  donada  a  Barchelona '),  se  conplesqen,  Pero  si 
per  voleutat  del  papa  o  per  altres  accidens  asso  fer  nos  pudia, 
els  era  parlat  del  primer  matrimoni,  so  es  de  la  filla  del  rey 
Karles,  par  al  dit  seyor  rey  penssan  al  obs,  que  ell  ha'  la 
pau,  qes  deja  fer  lo  matrimoni  de  la  filla  del  rey  Karles  ab 
aqelles  condicions,  que  dejus  se  seguexen. 

Primerament  qel  rey  Darago  no  sia  teugut  del  fet  de 
Sicilia,  sino  encara  (jue  la  desenpar  e  que  vet  a  ses  gens,  que 
no  hi  vajeu,  aytant  con  pora,  segons  fur  e  usansses  de  sa 
teira.  Be  prometra  en  sa  bona  fe,  que  ell  enduira  son  frare, 
aytant  cou  pora,  que  fassa  lo  matrimoni  de  la  naboda  del 
rey  Karles,  (jue  conplesqa  la  pau,  axi  con  tractada  era. 

Item  si  el  rey  Karles  demanara  en  aqest  cas,  qel  rey 
Darago  retes  aqells  castells,  que  te  en  Sicilia,  responen  los 
uiissatges,  qe,  si  lo  rey  Darago  o  feheya,  cauria  en  so  que 
vol  esquirar,  que  romandria  en  gerra  ab  son  frare  e  ab  los 
Sicilians  e  ab  lo  rey  de  Castella  e  eu  suspita  del  rey  de 
Franssa  e  encara,  que  uon  puria  retre  cor  1,  (jui  es  riba  mar, 
qels  altres  son  dins  terra. 

Item  que  en  lo  fet  de  Malorches  sia  la  1  dels  tempra- 
mens  lo  mellor,  que  averne  poran. 

Item  (jue  lo  rey  Karles  do  a  sa  filla  L  millia  marchs  o 
daqui  en  pus  a  lur  arbitri. 

Item  qes  guarden,  que  en  aqest  cas  lo  rey  Darago  no 
fassa  valensa  neguna  al  rey  de  Franssa,  mas  be  sera  sou 
amic. 

Item  que  vegen  la  donzella. 

Item  que  si  aqest  matrimoni  se  fa,  qe  u  meten  en  gran 
servei  al  papa,  dien  que  per  son  manament  e  per  son  couceil 


')  Doch  nicht  der  Brief  vom  5.  Marz,   sondern    ein    unbekanntes 
Schreiben. 

*)  Vgl.  Anm.  zu  vor.  Nr. 


—    44    — 

o  fa  lo  rey  Darago,    que   daltra   guisa  no  u  faria,    dien    les 
condicions,  que  sobre  asso  se  poden  dir, 

Item  que  ajen  la  dispenssacio  de  la  sor  del  rey  Darago 
e  de  Nanfos  de  Castella. 

Item  si  el  fet  venia  eu  departiment,  qel  rey  de  Franssa 
volges  cunplir  lo  seu  tractament  e  que  lesgleya  e  el  rey 
Karles  no  u  volgessen  e  lesgleya  e  el  rey  Karles  volien 
cunplir  lo  tractament  del  rey  Karles  ab  les  condicions  desus 
dites,  e  qel  rey  de  Fransa  no  u.  volges:  que  faessen  aqell, 
ab  que  lesgleya  se  tenges,  axi  eupero  que  lesgleya  fees  totes 
aqelles  segurtats,  que  fer  se  pogesseu,  que  per  la  donacio 
dels  regnes  feta  al  rey  de  Franssa  don  no  poges  venir  al 
rey  Darago  ne  als  seus  per  lesgleya  ne  per  favor  ne  per 
ajuda  sua  e  que  en  aqest  cas  del  fet  de  Malorcha  ne  parlen 
daltra  guisa,  mas  que  sestia,  axi  con  vuy  sesta. 

Item  enten  lo  rey  Darago,  que  destes  coses  desus  dites 
no  parlen,  sino  con  fossen  desesperats,  quel  tractament  del 
rey  de  Franssa  nos  poges  fer. 

Gleichz.  Kopie  Pap.  o.  Nr.  Der  voUige  Uraschlag  in  der  Politik 
Jaymes  ist  durch  ein  papstiiches  Schreiben  hervorgerufen.  Genau  iSsst 
sich,  da  dieses  unbekannt,  die  Zeit  nicht  bestimmen,  wahrscheinlich  ist 
aber  Ende  April  oder  Mai  die  Instruktion  ausgestellt.  Vgl.  Rohde, 
S.  136  ff.  In  den  Pergaminos  Jayme  II.  Nr.'  522  bekunden  dle  Prokura- 
toren:  se  predictam  dominam  Blancam  vidisse  ipsamque  placidam  fore 
ipsis.     1295  Juni  20. 

22.  Bonifaz  VIII.  an  Jayme  II.:  Jubel  ilber  seine  RUckkehr  zur 

Klrche.  Freudentranen  vergossen  die  PrSlaten  im  Konsistorium. 

Ermahnung  zum  Pesthalten.    Anagni  1295  Juni  22. 

Bonifatius  episcopus  servus  servorum  Dei  Jacobo  nato 
quondam  Petri  olim  regis  Aragonum  spiritum  consilii  sanioris. 
Gaudet  sancta  mater  ecclesia  renascentis  filii  conversione 
iocunda,  exultat  et  merito  letanter  attendens  se  dragmam 
deperditam  invenisse  publice  ac  iugentis  leticie  rore  perfundi- 
tur,  dum  ruinas,  quas  quondam  Petri  olim  regis  Aragonum 
patris  tui  ad  orbis  scandalum  tumultuosa  commotio  pertulit 
tuaque  continuatio  aggregavit  iu  culpam,  impleri  in  tuura 
aliorumque  tuorum  sequacium  reditum  ad  ipsius  ecclesie  uni- 
tatem  sine  stragis  cuiusque  periculo  solo  pacis  auctore  previo 
intuetur.     Exultamus  et  nos  pastoris,    prout    domino    placuit. 


—    45    — 

vices    gerentes   in  ea.     Exultamus  et  merito  in  illo  vero  pa- 
store,  qui  animam  suam  ponere  pro  suis  ovibus  non  expavit, 
de  cuius  munere  firmiter  provenisse  supponitur,   ut  ovis,  que 
perierat,    sit   inventa    et   revixerit   filius,    quem    mors    anime, 
mors    utique   gravior,    occuparat.     Occurrimus   itaque   tibi  de 
regione  dissimilitudinis  redeunti,    coUo    tuo    brachiis   paterne 
affectionis   accumbimus   et  te   solide  caritatis  osculo  pressius 
osculamur.     O  utinam,   fili,   tibi   pateret   ad  plenum,    quantus 
fuerit  in  ecclesia  iubilus,  cum  in  consistorio  publico  insinua- 
tus  extitit  exhibitus  tue   devotionis   affectus    ad   ipsius,    unde 
olim  recesseras,    matris  ecclesie  unitatem.     O  si  verba  bene- 
dicentium   domino   et  nomen  eius  laudantium  precipue  prela- 
torum   in    tuis    sonuissent   auribus    et  revelata  facie   ipsorum 
oculos   deducentes   lacrimas  inspexisses !     Profecto  prudenter 
adverteres,  quod  erant  tam  excussi  doloris  indices  quam  adepte 
leticie  proditrices.     Exulta  igitur  et  tu,   fili,  exulta  et  letare 
in  eo,    qui    est   splendor   glorie   ac   lucis  eterne  lux,    inquam, 
lucens   in   tenebris   et  illuminaus  venientem  omnem  hominem 
in  hunc  mundum,  qui  sic  tuum  animum  suo  lumine  illustravit, 
ut  obsistentia  fugata  caliginis  viam  iam  ingressus  fueris  veri- 
tatis.    Exulta  et  gaude  tantis  ac  talibus  angustiosis  dissidiis 
talem   datum   reparationis   effectum,    per  quem   et   tue  saluti 
oportune  consulitur  et  utiliter  omnibus  tui  status  circumstan- 
tiis  providetur.     Persistas  igitur  et  insistas,  ut,   quod  cepisti 
provide,   prudentius  exequaris,   pro  posse  daturus  operam,  ut 
pacis  firmate  tractatus  nuUa  dilationis  prepedia  sentiat,  nuUa, 
quod    absit,    dispendia    dissolutionis    incurrat,    sed    per    tuum 
sollers  ministerium  unitis  scissuris  singulis,  sublatis  anfracti- 
bus   ad   limitem   perveniat   affectatum.     Dei  quidem  perfecta 
sunt  opera  et  tu  creatura  eius  creatorem  ipsum  in  tam  placidi 
consumatione  operis  immitare  pro  viribus,  ut  spei  concepte  de 
premio   res   succedat   et   promissum   debitum   exhibitio   realis 
exsolvat  tibique  proiude  inter  cetera  contingentia  mundo  bona 
et  temporale  proveniat  meritum  et  a  divina  clementia  expec- 
tare  condigne  valeas  salutaris  retributionis  augmentum.    Dat. 
Anagnie  X,  kalendas  Julii  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Leg.  19  Nr.  20.  Or.  Bulle  an  Hanfschnur.  Keine  Kanzleizeichen. 
Auf  Riicken  keine  Adresse.  In  Anagni  fand  am  20.  Juni  in  camera 
summi  pontificis,  presentibus  Carolo  rege  Sycilie,  Bartholomeo  de  Capua^ 


—    46    — 

Sicilie  prothouotario  et  magistro  rationali,  magistro  Guidone  de  Caritate, 
tliesaurario  Turonensi,  d.  pape  capeliano,  Guillelmo  de  Poutiaco,  Johanne 
Pipino  regni  Sycilie  magistris  rationalibus  (so)  et  magistro  Petro  de 
Bituris  canonico  Bituricensi  der  Verzicht  Philipps  d.  Sch.  und  Karls  von 
Valois  durch  die  franzosischen  Gesandten  Bischof  Petrus  von  Orleans 
und  Johannes  abbas  s.  Germani  de  Pratis  prope  Parisius  auf  Atagonien, 
Valencia  und  Barcelona  statt:  resignantes  et  assignantes  in  manibus 
prefati  d.  nostri  summi  pontificis  omnia  privilegia  papalia,  litteras,  in- 
stnimenta  et  cautelas  alia  spectantia  seu  pertinentia  ad  donationem  . . . 
factam  per  ipsam  Romanam  ecclesiam  de  predictis  regnis  et  comitatu. 
Leg.  19  Nr.  13.    Notariatsinstrument. 

23.  Benifaz  VIII.  an  Jayme  II.:  Auseinandersetzung  der  6rUnde, 

warum  er  fflr  das  neapolitanische  und  nicht  fiir  das  franzo- 

slsche  Heiratspro|ekt  sein  muss.    Anagni  1295  Juni  22. 

Bonifatius  episcopus  servus  servorum  Dei  Jacobo  iiato 
quondam  Petri  olim  regis  Aragonum  spiritum  consilii  sanioris. 
Ex  debito  pastoralis  officii  et  auctoritate  fastigii  pontificalis 
astringimur,  ut  in  circuitu  levantes  oculos  et  videntes  attente 
queramus  remedia  instantibus  oportuna  periculis  et  plus  lan- 
guentibus  occurramus  prestantius  debitis  medicinis.  Sane  scire 
te  novimus  ab  olim  habitum  fuisse  tractatum  de  dilecta  in 
Christo  filia  nobili  muliere  Blanca  nata  carissimi  in  Christo 
fili  nostri  C.  regis  Sicilie  iilustris  tibi  matrimonialitei*  copu- 
landa.  Postea  vero,  sicut  carissimi  in  Christi  filii  nostri 
Philippi  regis  Francorum  illustris  nuntiorum  sollempnium  ac 
tuorum  ad  nos  assercio  fidedigna  deduxit,  extitit  tractatus 
assumptus,  quod  dilecta  in  Christo  filia  nobilis  mulier  B.  nata 
clare  memorie  Philippi  regis  Francorura  maritali  tibi  iunge- 
retur  amplexu  et  utriusque  tractatus  series  nostris  fuit  sen- 
sibus  presentata.  Et  quidem  debita  consideratione  pensantes 
rancorem  et  scandalum  ac  periculosa  dissidia  orta,  pro  dholor, 
inter  prefatum  regem  Sicilie  ac  te  et  parentes  vestros  multos- 
que  alios,  qui  prefatis  dissidiis  insolvuntur,  suadente  ratio- 
nabili  cautela  consilii  expresse  voluimus  decrevimusque 
patenter,  quod  ad  sedationem  predictorum  discriminum 
matrimonialis  tractatus  inter  te  et  filiam  dicti  regis  Sicilie 
soUempniter  firmaretur,  ut,  unde  provenit  livor  et  odium,  ibi 
subsit  auctore  domino  unitatis  et  pacis  solidum  firmamentum. 
Eo   in    eiusdem    consilii   firmatione    deducto,    quod  sedatis  *) 

a)  sedactis  Or. 


—    47    — 

scandalis  pace  firmata  sine  nexu  cuiusquain  coniugii  remanet 
tibi  prefatus  rex  Francie  in  secundo  gradu  consanguinitatis 
astrictus,  idem  vero  rex  Sicilie  sine  matrimoniali  complexu 
inveniebatur  solum  reconciliatus  amicus:  inter  alias  etiam 
ratioues  nos  moventes  ad  hoc  illa  non  preteriit  mentem 
nostram,  quod  per  coniunctionem  tuam  cum  dicto  rege  Sicilie, 
filio  utique  ecclesie  speciali,  obnixius  nobis  et  eidem  ecclesie 
alligaris.  Nobilitatem  igitur  tuam  hortamur  et  rogamus  attente, 
quatenus,  cum  prefati  nuntii  tui,  quos  fideles  tibi  nobisque 
devotos  invenimus,  ex  dispositione  nostri  iudicii  nobiscum 
in  hac  parte  coucurrerint,  quod  in  predictis  per  nos  actum 
est,  premissis  et  aliis  probabilibus  causis  in  examine  recte 
considerationis  adductis  equanimiter  et  gratauter  portet  tua 
devotio  filialis,  ut  gratiam  eiusdem  ecclesie  tibi  favorabiliorem 
prepares  nosque  devotionem  tuam  proinde  dignis  in  domino 
laudibus  attoUamus.  Dat.  Auagnie  X.  kalendas  Julii  pontifi- 
catus  nostri  auno  primo. 

Or.  Bulle  an  Hanfsclmur.  Kein  Zeichen.  Auf  Riicken  Adresse: 
Jacobo  nato  quondam  Petri  olim  regis  Aragonum.  Am  31.  Juli  schreibt 
Bonifaz  Vlli.  von  Anayni  aus  an  Konigin  Konstanze,  das.s  er  fiir  die 
Stadt  Rom,  in  (lua  proximis  futuris  temporibus  disponimus  cum  nostra 
curia  . . .  residere,  wohiu  bei  der  demnachstigen  Ankunft  der  beiden 
Herrscher  Karl  II.  und  Jayme  II.  viele  Menschen  zusammenkommeu, 
eine  Teuerung  befiirchte  und  dass  er  deshalb  dilectum  filium  nobiiem 
virum  Fredericum  de  Aragonia  natum  tuum  per  alias  nostras  litteras 
rogamus  et  hortamur,  eidem  nichilominus  iniungendo,  ut  Tlioto  Aruolfini 
et  Nerio  Falconis  mercatoribus  de  societate,  que  dicitur  Benedicta,  quos 
ad  partes  insule  Sicilie  propter  lioc  specialiter  destinamus  emendi  in 
insula  predicta,  contrahendi  de  ea  et  deferendi  ad  ipsam  Urbem  usque 
ad  quantitatem  quinquaginta  milium  salmarum  grani,  libere  et  absque 
alicuius  exactione  pedagii,  plateatici  vel  duane  licentiam  per  suas  lit- 
teras  largiatur.  Er  ersucht  sie  fur  Erfiillung  dieses  Wunsches  zu  wirken. 
Leg.  19  Nr.  41.  Or.  Bulle  an  Hanfschnur.  Auf  Umbug  rechts:  G.  de 
Secia.    De  cur. 

24.  Jayme  II.  an  Bonifaz  VIII.:  Mltteilung,  dass  der  Friede 
zwischen  ihm  und  Karl  II.  geschiossen  ist,  dass  er  auf  Sizi- 
lien  und  die  Kastelle  verzichtet,  die  Sohne  Karls  freigelassen, 
Blanka  geheiratet  hat;  nur  die  mallorcanische  Frage  ist  noch 
nicht  gelost.  Viila  Bertran  1295  November  2. 
Sanctissimo  in  Christo  patri  et  clementissimo  domino  do- 
mino  Bonifacio  divina  providentia  sacrosancte  Romane  ac  uni- 


—    48    — 

versalis  ecclesie  summo  pontifici  Jacobus  Dei  giatia  rex 
Aragouum  .  .  .  Ad  noticiam  sanctitatis  vestre  defero,  pater 
alme,  quod  p6r  summi  patris  gratiam  atque  vestram,  quam 
utique  reparatiouem  honoris  et  status  mei  michi  attulisse  cog- 
nosco,  pax  inter  principem  inclitum  dominum  Carolum, 
Jerusalem  et  Sicilie  regem  illustrem,  socerum  meum  carissi- 
raum,  et  me  juxta  ordinationem  salubrem  vestre  alme  pro- 
videncie  iam  est  effectum  debitum  consecuta.  In  vigilia 
namque  festi  Omnium  Sauctorum  preteriti  proximo  reli(|ui 
et  deserui  iuxta  arbitrii  vestri  tenorem  vobis  et  sacrosancte 
Romane  matri  ecclesie  insulam  Sicilie  et  omnes  alias  insulas 
adiacentes  eidem.  Reliqui  etiam  et  deserui  prefato  regi  totam 
terram,  fortellicias  et  castra,  (jue  per  me  seu  valitores  meos, 
adiutores,  complices,  satellites  seu  ministros  tenentur  iu  tota 
Calabria,  Vallegratis  et  terra  Jordana,  principatu  Basilicata 
ceterisque  insulis,  que  sunt  citra  Farum,  videlicet  Iscla,  Capro, 
Procida  ac  omnibus  aliis  terris  et  insuJis,  que,  ut  predicitur, 
citra  Farum  tenentur  per  me  seu  predictos  valitores  meos, 
adiutores,  complices,  satellites  seu  ministros ;  necnon  et  restitui 
dicto  regi  filios  suos,  (|uos  aput  me  pro  obsidibus  detinebam, 
Blancam  eius  filiam  michi  matrimonialiter  cx)pulans  in  uxorem. 
Negocium  vero  illustris  principis  domini  Jacobi,  avunculi  mei, 
de  regno  videlicet  Maioricarum  nequivit  hac  vice  propter 
nimiam  eius  duriciem,  que  successive  vestre  patefiet  beati- 
tudini,  percompleri,  set  in  suspenso  remansit,  sicut  subsequenter 
per  litteras  et  nuncios  meos  sanctitati  vestre  seriose  descri- 
bam  ipsaque  rei  veritas  manifestius  puplicabitur.  Nec  miretur 
vestra  sanctitas  reverenda,  si  sigillum  meum  presentibus  ap- 
])Ositum  in  circumscriptione  titulum  regium  regni  Sicilie  con- 
tiriet,  quem  juxta  formam  vestri  arbitrii  verbo  et  facto  a  me 
totaliter  abdicavi,  uam  post  abdicationem  ipsam  brevissimi  tem- 
poris  spacium  removeri  adhuc  de  sigillo  ipso  predictum  titulum 
non  permisit,  quam  celerius  boua  fide  fieri  poterit,  removen- 
dum.    Datum  aput  Villam  Bertrandi  quarto  nonas.  Novembris. 

Or.  perg.  o.  Nr.  Vgl.  Zuvita  V,  11.  Muntaner  c.  182.  Archivio  storico 
Siciliano  VII,  27.5  ff.    Minieri  Riccio,  Saggio  di  cod.  dipl.  I  p.  18if. 

25.  Instruktion  fur  die  Legation  des  Bischofs  (Guilelmus)  von 
Urgel  und  des  fr.  Bonifacius  de  Calamandrana  nach  Sizilien: 


—    49    — 

Bonifaz  VIII.  wUnscht  Prledrichs  flussohnung  mit  der  Kirche 
und  Heirat  mit  der  Kaiserin  von  Konstantinopel;  Stellung  der 
letzteren  zur  Heirat.  Ermahnung  an  Friedrich,  keine  Ubereilten 
Schritte  zu  tun.  —  Forderung  an  die  Konigin  Konstanze,  Jo- 
hannes  de  Procida  und  Roger  de  Lorla  fUr  die  Versohnungs- 
politik  des  Papstes  zu  wirken;  gilnstige  ^ussichten  fUr  letztere 
und  die  exules,  wenn  sie  gehorchen.  —  Die  6esandten  sollen 
die  Sizilianer  (iber  die  Politik  des  Papstes  informieren  und 
Uber  ihre  Zukunft  beruhigen  (1296  Anfang). 

Hec  sunt  capitula  legacionis,  que  portavit  episcopus  Ur- 
gellensis  et  fr.  Bonifacius  de  Calamandrana. 

In  primis  exponent  dompno  Frederico  intensum  affectum, 
quem  dominus  noster  summus  pontifex  habet  ad  universalem 
pacem  mundi  et  qualiter  inter  cetera  (?)  specialiter  desiderat, 
quod  tota  domus  Aragonie  inducatur  ad  gratiam  et  unitatem 
sancte  matris  ecclesie,  et  precipue  cum  rex  Aragonie,  qui  est 
capud  domus,  iam  ad  hoc  sit  inductus.  Affectat  quidem  idem 
dominus,  quod  opera  eius  sicut  Cristi  vicarii  sint  perfecta. 
Unde  per  omnem  modum,  quem  potest,  intendit  providere 
circa  reparacionem  status  dicti  Frederici  et  ad  comodum  et 
honorem  ac  exaltacionem  eius. 

Item  dicent  sibi,  quod  idem  dominus  papa  prosequendo 
huiusmodi  affectum  desiderat  multum,  quod  fiat  matrimonium 
inter  ipsum  Fredericum  et  imperatricem  Constantinopolitanam, 
cum  credat  idem  dominus,  quod  predictum  matrimonium  pluri- 
mum  placeat  dicto  Frederico.  Et  propterea  ipse  domiiius, 
secundum  quod  ordinavit  cum  ipso  Frederico  ^),  misit  ad  im- 
peratricem  episcopum  Anniciensem  et  abbatem  s.  Germani  de 
Pratis  pro  complemento  matrimonii  memorati,  que  respondit 
dicto  domino  nostro,  quod,  cum  idem  Fridericus  esset  sine 
terra,  et  ipsa  terre  sue  sit  possessione  privata:  inconveniens 
videretur,  quod  homines  tante  nobilitatis  iungerent  se  matri- 
monio,  non  habentes  domicilium  seu  terram.  Si  tamen  idem 
dominus  vellet  providere  eis  in  terra,  unde  possent  honorifice 
vivere  iuxta  statum  eorum,  saltem  usque  ad  recuperacionem 
terre  ipsius  imperatricis  vel  notabilis  partis  eius,  ipaa  libenter 
faceret  in  hoc  beneplacitum  dicti  domini  nostri.    Et  propter 


')  Vgl.  Acta  Nr.  20. 


—    50    — 

hoc  idem  dominus  iam  paravit  nuncios  et  litteras  et  mitit  ad 
ipsam  imperatricem,  quod  ipse  paratus  est  providere  sibi  et 
eidem  Frederico  de  terra  iuxta  pretactam  formam  peticionis 
dicte  imperatricis.  Unde  suadeant  et  hortentur  dicti  nuncii 
eundem  Fredericuni  pro  parte  dicti  domini  pape,  quod  ipse 
avertens  circa  hoc  provenire  sibi  salutem  auime,  reparacio- 
nem  status  cum  liouore,  comodo  et  favore  non  precipitet,  se 
immiscendo  *j  alicui  occupacioui  insule  Sicilie  vel  alterius 
partis  regni  Sicilie  citra  Farum,  cum  in  hoc  Deum  oifeuderet 
[et]  Romanam  ecclesiam  et  poueret  se  in  periculo  anime  et 
corporis.  Et  preterea  multum  esset  inconveniens,  si  frater 
suus,  rex  Aragonum,  est  iam  unitus  ecclesie  et  coniuuctus 
filiacione  regi  Sicilie,  speciali  filio  ipsius  ecclesie,  et  ipse 
Fredericus  esset  inimicus  eorum,  cum  idem  rex  Aragonum  in 
proximo  futuro  vere  sit  venturus  ad  presenciam  dicti  domini 
pape.  Suadeant  et  hortentur  dicti  nuncii  eundem  Fredericum 
ex  parte  dicti  domini  pape,  quod  saltem  usque  ad  adventum 
regis  Aragonum  ad  presenciam  suam  expectet  et  non  preci- 
pitet  se,  quia  in  adveutu  regis  procul  dubio  non  deficient  vie 
salutares,  quibus  provideatur  statui,  comodo  et  honori  dicti 
Frederici. 

Hec  eadem  verbis  competenter  mutatis  dicant  dicti  nuncii 
domine  Constancie  olim  regine  Aragonum  ex  parte  dicti 
domini  nostri  et  quod  ipsa  suadeat,  ortetur  et  inducat  dictum 
Fredericum  filium  suum,  quod  abstineat  a  predictis,  maxime 
quia,  si  dictus  Fredericus  precipitet  se  in  via  occupacionis, 
ipsa  non  poterit  esse  in  Sicilia  sine  peccato.  Et  si  forte 
dicti  uuncii  prius  inveniant  dictam  dominam  Constanciam 
quam  predictum  Fredericum  secure,  incipiant  explicare  lega- 
cionem  ipsorum  cum  ipsa. 

Item  presenteut  litteras  dicti  domini,  que  diriguntur 
hominibus  Messaue  et  aliis  de  Sicilia  et  que  diriguntur  homini- 
bus  Panormi  et  aliis  de  Sicilia.  Et  dicant  eis,  quod  intencio 
sua  fuit  in  tractatu  pacis  habito  et  firmato  inter  dictos  reges 
Sicilie  et  Aragonum  et  nunc  est  providere  de  statu  et 
securitate  Siculonim  plenarie,  salubriter  et  ad  plenum.  Unde 
ipse  ex  universali  potestate  sibi  tradita  a  domino,  que  est, 
ut  omnes  oppressos  erigat  ab  angustiis,   ut  quiescant,   et  ex 

a)  Folgt  wieder  se. 


—    51    — 

speciali,  quam  habet,  quia  est  dominus  directus  regni  Sicilie, 
et  ex  posse  sibi  super  hoc  tradito  a  dicto  rege  Sicilie  iam 
ordinavit  et  providit,  quod  insula  Sicilie  sit  in  manu  dicti 
domini  et  ecclesie  Romane  et  taliter  providere  eis  circa 
securitatem  et  tranquillitatem  status  ipsorum,  ut  possent  vivere 
in  pace  et  quiete,  et  pro  utili  et  suavi  gubemacione  hominum 
ipsius  insule  intendit  mitere  unum  vel  duos  cardinales  ad 
ipsam  insulam  gratos  et  acceptos  ipsis  hominibus.  Unde 
dicant  eis  ipsi  nuncii,  ut  significent  dicto  domfno  pape,  de 
quo  vel  quibus  essent  cont«nti,  et  concedet  eis.  Et  si  in 
publico  dictas  literas  ipsi  nuncii  non  possent  assignare  vel 
explicare  predicta,  per  religiosos  et  quascumque  alias  personas, 
quantumcumque  possunt,  publicent  predicta  et  predictaslitteras 
papales,  que  diriguntur  Siculis.  dent  in  locis  fratrum  Predi- 
catorum  vel  Minorum  Messane,  ut  earum  series  possit  in 
ipsorum  Siculorum  noticiam  pervenire. 

Item  presentent  literas  domini  nostri,  que  diriguntur 
domiuo  Johauni  de  Procida,  domino  Rogerio  de  Loria  et 
publicent  alias,  que  dirigentur  universis  exulibus  vel  ex- 
hereditatis  regni  Sicilie,  et  dicant  dictis  Johanni  et  Rogerio 
et  ceteris  aliis  exulibus,  quibus  poterunt,  quod  ex  tractatu 
pacis  habito  et  firmato  per  dictos  reges  Sicilie  et  Aragonum 
de  assensu  et  voluntate  dicti  domini  pape  exules  regni  Sicilie 
citra  et  ultra  Farum  restituendi  sunt  ad  bona  sua.  Unde  non 
est  intencio  dictorum  dominorum  pape  et  regis  Sicilie  eis 
perseverantibus  in  rebellione  et  hostilitate  contra  predictos 
ecclesiam  et  regem  facere  restitucionem  de  predictis  bonis. 
Propter  quod  per  ipsos  statutus  est  terminus  eis  exnlibus 
usque  per  totum  mensem  Maii  proximo  futurum,  ut  de  tota 
predicta  insula  Sicilie  debeant  recedere  et  ad  presenciam 
dicti  domfni  pape  se  conferre.  Quod  nisi  fecerint,  postea  ex 
vigore  dicti  tractatus  non  admittentur  ad  restitucionem  bono- 
rum  ipsorum.  Et  si  litteras  generales,  que  diriguntur  dictis 
exulibus,  non  possent  publice  assignare,  dent  in  aliquibus 
locis  fratrum  Minorum  vel  Predicatorum,  ut  earum  series 
possit  in  ipsorum  exulorum  noticiam  pervenire.  Suadeant  et 
hortentur  dicti  nuncii  dictos  Johannem  et  Rogerium,  quod 
recedant  de  dicta  insula  et  non  dent  circa  occupacionem 
ipsius  aliquod  consilium,    auxilium  vel    favorem,   et  inducant 


—    52    — 

dictum  Fredericum  ad  devocionem  et  reverenciam  sancte 
matris  ecclesie  et  retrahant  a  ruina  et  dicant  eisdem  Johauni 
et  ^logerio,  quod  ex  hoc  multa  bona  provenient  eis  circa 
salutem  animarum  et  corporum  et  exinde  multa  pericula 
evitabunt.  Et  quod  idem  Rogerius  redimendo  dampna  pre- 
terita  in  servicio  ecclesie  magna  comoda  et  honores  poterit 
obtinere. 

Item  dicent  dicti  nuncii  ex  parte  dicti  domini  pape  dictis 
dompno  Frederico,  doraine  Constancie,  Johanni  et  Rogerio  ac 
omnibus  aliis,  quibus  habent  loqui,  quod  papa  secundum 
propositum  suum,  quod  est  ad  universalem  pacem  mundi,  agit 
cum  eis  suaviter  et  paterne  revocando  eos  a  devio  per  vias 
amabiles  et  benignas,  et  si  in  istis  viis  proficiant,  gratum  est 
sibi.  Sin  autem  ipsi  sicut  obstinati,  etiam  obcecati,  ut  non 
intelligant,  in  rebellione  et  hostilitate  perdurent,  per  istas 
vias  humiles,  quas  secutus  fuit  redempter  noster,  cuius  vices 
dominus  papa  portat  in  terris,  credit  idem  dominus  papa  *)  .  .  . 
in  caput  eorum  et  acumulare  iram  Dei  super  eos  et  '^) .  .  .  provi- 
dencie  et  aliorum  Christi  fiJelium  per  omnes  vias,  quas  poterit, 
contundere  et  edomare  tantam  proterviam  et  hostilitatem, 

Archidiaconus  Urgellensis,  qui  habet  speciales  litteras 
dicti  domini  pape  cum  credencia  ad  dictos  Fredericum  et 
dominam  Constanciam,  presentabit  eas  ipsis  et  explicabit 
omnia  supradicta  eis  cuilibet  per  se,  et  cum  ipse  veniat  nunc 
de  partibus  Cathalonie  missus  per  regem  Aragonum,  explicet 
bonam  voluntatem  ipsius  regis,  quam  habet  erga  ecclesiam, 
quod  sciiicet  intendit  obedire  in  omnibus  mandatis  et  bene- 
placitis  ipsius  domini  pape  et  Romane  ecclesie  et  revocare 
ab  insula  Sicilie  quascumque  personas  facientes  guerras  eidem 
ecclesie  et  predicto  regi  Sicilie  per  omnes  vias,  quibus  melius 
sibi  videbitur  expedire. 

Item  omnes  predicti  nuncii  presentent  litteras  missas  a 
rege  Aragonum  predictis  dompno  Frederico  et  domine  Con- 
stancie,  Johanni  et  Rogerio  ac  omnibus  valitoribus  et  adiutori- 
bus  eiusdem  domini  Frederici,  et  si  fieri  poterit,  habeantur 
de  ipsarum  presentacione  puplica  instrumenta. 

Gleichz.  Ausfertigung  Perg.  o.  Nr.  Guilelmus  de  Montechateno 
wird  am  19.  Dezember  1295  bestatigt   und   ist   am  folg.  2.  Jan.  schon 

a)  Fehlen  4  Worte.  b)  6—7  Worte  verblasst. 


—    53    — 

consecratus.  (Vgl.  Eubel,  Hierarchia  sub  Urgellen.j  Vgl.  auch  Potthast, 
Reg.  pont.  Nr.  24  253.  Der  archidiaconus  IJrgeliensis  ist  Berengarius  de 
Villarono,  der  1295  am  29.  August,  da  einige  Gesandte  Jaymes  an  der 
Kurie  gestorben  sind,  wieder  zum  Konige  gesandt  wird.  (Reg.  Bon.  VIII. 
Nr.  817.)  Vgl.  auch  oben.  Am  10.  Nov.  1295  Anweisung:  Detis  B.  de  V. 
archid.  Urgelleusi,  qui  similiter  (wie  P.  de  Sorriano)  iturus  est  ad  curiam 
Romanam,  pro  expensis  1080  Tur.  arg.  Pro  vestibus  et  una  equitatura 
600  sol.  B.  (Reg.  263  f.  6  ).  Fur  die  Zeit  durfte  neben  Reg.  Bon.  VII 
Nr.  851 — 854  besonders  bestimmend  sein  die  Stelle  in  der  Rulle  Boni- 
faz'  VIII.  („Letatur",  gedr.  Amari  p.  409  ff  8  A.)  vom  8.  Jan.  1296:  G.  Ur- 
gellensem  episcopum  et .  . .  fratrem  Bonifacium  de  Calamandrana  gene- 
ralem  preceptorem  hospitalis  s.  Johannis  Jerosolimitani  in  partibus 
cismarinis  ad  presens  in  Siciliam  mittimus,  . . .  quibus  dil.  filium  B.  de 
Villarono,  archidiac.  Urgellensem  devotionis  tue  sumpta  fiducia  duximus 
adiungendum.    Vgl.  auch  Reg.  Bonifaz"  VIII.  Nr.  809,  867  f. 

26.  Konig  Friedrich  lil.  von  Siziiien  an  Jayme  II.:  AAitieilung 
seiner  jilngst  staitgehabten  Kronung;  Freude  der  Sizilianer; 
Plan  der  Eroberung  des  iibrigen  sizilianischen  Reiches;  6e- 
sandtschaft  nach  Konstantinopel  wegen  Heirat  ihrer  Schwester 
Jolande  mit  demThronfolger;  6esundheitsnachrichten.  Palermo 

1296  April  3. 

Serenissimo  domino  fratri  suo  domino  Jacobo  Dei  gracia 
illustri  regi  Aragonum,  Maioricarum  et  Valencie  ac  comiti 
Barchinonensi  Fridericus  tercius  eadem  gracia  rex  Sicilie, 
ducatus  Apulie  et  principatus  Capue  salutem  et  amorem  fra- 
ternum.  Si  sanguinis  nexus  et  unitas,  qua  ab  una  carne  uno- 
que  corpore  procedentes  potissime  iungimur,  si  cordium  debita 
resultans  equalitas.  si  fraterne,  immo  paterne  diieccionis  dulce 
vocabulum  congrua  meditacione  librantur,  reverenda  diffinit 
antiquitas  nec  minus  racione  conformes  diudicare  poterunt  et 
veritatis  probalili  argumento  conicere,  quod  nostri  nominis  et 
honoris  obtenta  promocio  tamquam  res  vestris  totaliter  ani- 
mata  visceribus  vestra  propria  reputatur.  Ea  propter  ad 
eximie  iocunditatis  laudem  et  gloriam  vestre  celsitudini  nun- 
ciamus,  quod  summi  patris  operante  potencia,  cuius  ineffabilis 
et  gloriosa  eternitas  nostre  felicitatis  viam  et  actus  prospere 
illustravit,  in  festo  proximo  preterite  annunciacionis  et  resur- 
reccionis  dominice  apud  Panormum  regni  nostri  Sicilie  feli- 
citer  sumpsimus  dyadema  et  nostri  dominii  corroborando 
preconium  Siculi  et  alii  ultra  Farum  fideles  et  subditi  nostri 


—    54    — 

tocius  iocanditatis  et  recreacionis  suinpta  niateria  vigoris 
fortitudinis  et  immense  fidelitatis  virtutem  et  graciam  in- 
duentes  beneplacitis  nostris  ardenter  obtemperant  et  nostre 
per  omnia  serviunt  voluntati.  Et  ut  predicti  regni  Sicilie 
reliqua  pars  nostro  dominio  celerius  acquiratur  nec  illustrimn 
predecessorum  vestrorura  et  nostrorum  clare  memorie  sanguinis 
dolenda  et  crudelis  eifusio,  quam  post  terga  non  tradimus, 
inulta  remaneat,  nostri  marini  nostrique  terrestris  exercitus 
collectis  undique  viribus  et  potencia  congregata  ad  rebellium 
et  inimicorum  nostrorum  finalem  confusionem  et  stragem  et 
precipue  Gallicane  gentis  excidium,  cuius  extrema  tam  diu 
desiderata  destruccio  vicina  describitur,  sic  actore  domino 
strenue,  viriliter  et  potenter  procedimus,  quod  predictorum 
hostium  fiualiter  conculcata  superbia  nostre  humilitatis  iusticia 
effusi  predecessorum  sanguinis  expectatam  et  nobis  a  domino 
concessam  ultionem  suscipiet  et  regni  partem  reliquam  sub- 
iugabit,  unde  principaliter  vos  tamquam  in  dilectione  priores 
et  tanta  sanguinis  unitate  coniuncti  et  ceteri  alii  nostrum 
zelantes  honorem  et  gloriam  ineffiibilem  leticiam  assumetis  *). 
Ceterum  advertentes  vestro  nostroque  honori  et  cuhnini 
expedire,  quod  inclita  et  comunis  soror  uostra  domina  Yolant, 
cuius  onus  et  honor  vestris  et  nostris  humeris  imminere  dig- 
noscitur,  magnifico  et  honorabili  coniugio  copuletur,  ad  pro- 
feccionem  matrimonii,  de  quo  cum  serenissimo  domino  An- 
dronico  illustri  imperatore  Romeorum  pro  eius  primogenito, 
quod  magnificentie  vestre  non  latet  uoticiam,  verba  habita  et 
tractata  fuerunt,  venerabilem  magistrum  Arnaldum  de  Riu 
sacco  ^),  archidyaconum  Xatabe,  consiliarium,  et  religiosum 
fratrem  Paulum  abbatem  monasterii  sancti  Petri  de  .  .  .  ^), 
familiares  et  fideles  ambassiatores  et  nuncios  nostros  ad  pre- 
dicti  imperatoris  presenciam  duximus  transmittendos,  speran- 
tes  in  domino  predictum  matrimonium  plenum  et  laudabilem 
sortiri  eifectum,  unde  vestri  et  nostri  nominis  honor  et  gloria 
extoUetur,  In  quorum  nunciorum  reditu,  quid  de  matrimo- 
nio  .  .  .  ^)  actum  extiterit,  ad  magnificencie  vestre  noticiam 
curabimus  e  vestigio  nostris  litteris  derivare.  Preterea  pro 
certo  scientes.  quod  illustris  domine  regine  Aragonum  et  Sicilit 

a)  etis  mit  Abkiirzungsstrich.  b)  So. 

c)  Hier  folgt  ein  mir  unverstandiiches  Wort.     d)  Ein  Wort  fehlt. 


—    55    — 

comunis  domiiie  matris  nostre  nec  non  nostnim  et  predicte 
sororis  nostre  audire  statum  prosperum  congaudetis,  vobis 
tenore  presencium  intimamus,  quod  predicte  domine  mater  et 
soror  nostre  et  nos  per  omnipotentis  graciam  plena  corporum 
sospitate  potimur,  contra  predictos  rebelles  et  hostes  cunctis 
nobis  prospere  succedentibus  iuxta  votum.  Totam  quoque 
terram  et  regnum  nostrum  vestris  beneplacitis,  honoribus  et 
obsequiis  liberaliter  offerentes  pro  munere  petimus  et  attente 
precamur,  quatenus  prosperum  statum  vestrum  vestrorumque 
felicitatem  successuum  et  cetera  voluntati  vestre  placeucia 
nobis  ut  fratri  et  filio  vestris  placeat  litteris  iugiter  intimare. 
Dat.  Panormi  III.  Aprilis  VIII.  ind.,  regni  nostri  anno  primo. 
CRD.  10064.  Or.  pap.  Ssp.  Vor  der  Kionung  erklarte  Roger  de 
Loria:  que  seria  lo  terc  Fraderich,  que  es  estat  emperador  de  Ala- 
manya.  Muntaner  cap.  185.  Karl  II.  muss  sich  gleich  darauf  bei  Jayme 
iiber  Friedrich  beklagt  und  allerlei  Argwohn  geaussert  haben.  Jayme 
beruhigt  ihn  de  malivolo  concepto  proposito  Friedrichs,  der  behaupte, 
quod  ipse  de  nostro  in  hoc  beneplacito  conscius  cum  nostra  connivencia 
et  voluutate  sic  agit.  Das  entbehre  aller  Wahrheit.  Karl  dtirfe  nichts 
Boses  vermuten:  Nec  in  cor  vestrum  ascendat  aliud  nos  facturos.  Wenn 
Friedrich  nach  Aragonien,speziell  zur  Grafschaft  Ampurias,  Boten  sandte, 
um  Leute  zu  werben,  so  habe  er  gleich  nach  dem  Weggange  von  Villa- 
IJertran  befohlen,  dass  niemand  kriegshalber  nach  Sicilien  gehe.  Die 
nobiles  et  milites  fiihlten  sich  gekrankt,  cum  contra  consuetudinem 
terre  non  asserant  hoc  fecisse.  Trotzdem  wirke  er  fiir  Karl:  wenn 
Roger  de  Loria  seine  Sohne  sandte,  so  konne  er  das  nicht  hindern. 
Er  selbst  konne  seine  Ankunft  ad  curiam  Romanum  nicht  beschleunigen 
wegen  des  Krieges  fiir  Alfons  (de  la  Cerdai  von  Kastilieii  1296  April  15. 
(Reg.  252  f.  148.) 

27.  Bonifaz  Vltl.  an  Javnie  II.:  Betont  stark,  welchen  Nutzen 
dle  Aussohnung  mit  der  Kurie  ftir  den  K5nig  gehabt,  und 
welche  Moffnungen  auf  ihn  gesetzt  seien.  Enttauschung,  dass 
er  im  vergangenen  Herbst  nicht  in  Rom  erschienen  sei; 
jetzt  berichten  seine  6esandten,  dass  er  ohne  Zahlung  be* 
stimmter  Summen  kaum  kommen  werde.  Bewilligung  von 
15000  Pf.  Turnosen.  RUcksendung  der  Gesandten  und  (\ui- 
forderung  zum  schleunigen  Besuch.  Dann  werde  er  auch 
seine  Petitionen  bewilligen.  ^ndeutung,  dass,  wenn  er  nicht 
kame,  Gefahr  filr  die  AusfOhrung  der  VertrMge  von  Anagni 
vorhanden  sei.  Anagni  1296  Juni  15. 
Bonifatius    episcopus  servus    servorum    Dei    carissimo   iu 


—    56    — 

Christo  filio  1.  regi  Aragonum  illustri  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  In  suavitatis  et  delectationis  augmentum 
sensibus  tuis  debet  accedere  apostolica  monita  devote  sus- 
cipere  semper  illaque  diligenter  attendere  ac  prosequi 
reverenter.  De  sinu  quidem  patris  in  te  spargenda  semina 
prodeunt  fructum  germinatura  multiplicem,  si  devotus  illa 
susceperis  eisque  agrum  deputaveris  mentem.  Filialis  itaque 
promptitudinis  adhibeas  hiis,  que  scribimus,  intellectum  et 
proventurum  effectum  ex  affectione  patema  considerans 
patemis  consiliis  acquiescas.  Profecto,  fili,  si  diligenter 
attendas,  quam  graviter  et  iniuriose  tu  et  quondam  Petrus 
olim  rex  Aragonum  pater  ac  quondam  Alfonsus  germanus 
tui  occasione  iusule  Sicilie  aliasque  multipliciter  Romanam 
ecciesiam  *) :  si  preteritum  statum  tuum,  dum  fores  gravium 
penarum  et  sententiarum  laqueis  occassione  huiusmodi  ex- 
cessuum  irretitus,  diucius  ambulaus  iu  tenebris  umbre  mortis 
via  rectitudinis  et  veritatis  exclusa  in  tue  ac  aliorum,  quos 
huiusmodi  tue  cecitatis  error  obduxerat,  salutis  grande  dis- 
pendium  et  iacturam  diligenter  attendas;  si  velis  miseracio- 
num,  munificenciarum  et  gratiarum  uostrarum  ac  sancte  matris 
ecclesie  reminisci;  si  benignitatis  et  mansuetudinis  et  humili- 
tatis  circa  te  habitarum  immensitatem  ad  rectum  reducas 
examen  et  exhuberantem  ad  te  uostre  sinceritatis  affectum 
debita  gratitudine  recognoscas:  te  nobis  et  ipsi  ecclesie  ob- 
ligatum  fore  fateberis  in  immensum.  Nec  desiit  seu  mino- 
rationis  dispendia  pertulit  innobis  erga  te  habundantia  caritatis, 
quinimmo  fervoris  suscepit  et  Deo  dante  suscipiet  incremen- 
tum,  nisi  eam  defectus  tue  gratitudinis  traxerit  ab  ardore. 
Concepimus  enim  persone  tue,  cui  Deus  grandia  tribuit  dotes 
et  dona  virtutum,  si  non  abutaris  eisdem,  uti  ministerio  et 
industriam  experiri  circa  Dei  et  christianitatis  obsequia  et 
Terre  sancte  succursum,  que  a  te  ac  ab  aliis  orbis  terre  princi- 
pibus  remedia  consolationis  expectat:  firmiter  sperantes  in 
domino  tuam  ad  hec  prudenciam  promptam,  fructuosam  et 
perutiiem  inveniri.  Verumtamen  de  te  nobis  stupor  validus 
et  grandis  turbacio  provenemnt,  quia,  dum  a  iam  transacto 
vere  presentiam  tuam  ad  nos  duxerimus  expectandam  ac 
dilectum  filium  fratrem  Leonardum  ministrum  fratrum  Minomm 
a)  Hier  fehlt  ein  Wort. 


-    57    — 

in  Bomana  provincia  miaerimus  excitaturum  te  ad  celeriter 
veniendum  tuque  ipsum,  ut  accepimus,  congruo  recepisses  et 
tractasses  honore  litteris  et  verbo  fiducia  nobis  data,  quod  in 
brevi  ad  nostram  presentiam  personaliter  te  conferres  ipsoque 
tecum  ministro  retento,  ut  rediret  ad  nos  personaliter  una 
tecum,  novissime  tamen  per  dilectos  filios  prepositum  Celdo- 
nensem  *)  et  frati*em  Dominicum  ordinis  Minorum  nuncios  tuos 
ac  per  litteras  tuas  comperimus  inter  alia,  quod  huiusmodi 
tui  dilacionem  adventus  excusare  multimode  nitebaris,  pre- 
tendens  inter  cetera,  quod,  nisi  tibi  per  nos  contingeret'  de 
subventione  pecuniaria  tam  de  duodecim  milibus  librarum 
Turonensium  parvarum,  que  in  presenti,  quam  de  viginti  milibus 
marcharum,  que  in  proximo  festo  Omnium  sanctorum  tibi 
deberi  asseris  provideri:  tuum  de  veniendo  ad  nos  servare 
propositum  non  valebas.  Sed  quicquid  pretenderis  in  hac 
parte,  tamen  excusationibus  tuis  positis  in  statera,  videmus, 
quod  te  in  earum  aliquas  iniecisti  voiuntarie,  non  invitum,  a 
quibus  abstinere  procul  dubio  potuisses.  Licet  autem  diebus 
istis  nuUam  tibi  ex  conventis  sive  promissis  teneamur  ex 
debito  solvere  pecunie  quantitatem,  sicut  nunciis  tuis  expres- 
simus,  nichilominus  tamen  ex  intima,  qua  te  prosequimur, 
caritate,  vias  perquisivimus  atque  modos,  quibus  tibi  et  tuo 
solido  statui  tueque  fame  consulere  benignius  valeremus  teque 
dirigere  in  agendis,  ne  per  devia  peragrans  a  nostra  et  eius- 
dem  ecclesie  gratia  prolongeris,  quin  potius  in  petra  fidei 
stabilitus  persistas  flrmiter  in  eadem  et  tuum  ad  nos  admo- 
dum  desiderantes  adventum  ipsumque  Deo  gratum  et  utili- 
tati  publice  tuoque  honori  et  profectui  plurimum  expedire 
putantes  et  petitioni  tue  sive  debite  sive  indebite  paternaliter, 
ut  sequitur,  annuentes  tibi  in  quindecim  miiibus  librarum 
Turonensium  parvorum  in  subsidium  expensarum  et  neces- 
sariorum  predicti  tui  adventus  dumtaxat,  secundum  formam 
et  modum,  quos  in  aliis  litteris  exprimimus,  providimus  sub- 
vehire.  Ad  te  igitur  predictos  nuntios  tuos  remittimus  festi- 
nanter,  commisso  eis  specialiter  et  iniuncto,  ut  te  instancius 
ad  veniendum  celerius  exhortentur  tibique  huiusmodi  nostris 
contenta  litteris  nostrumque  propositum  plenius  exprimant 
viva  voce.  Quare  celsitudinem  regiam  monemus,  rogamus 
a)  So  Or. 


—    58    — 

et  hortamur  attente  per  apostolica  tibi  scripta  mandantes, 
quatinus  hiis  regali  providentia  et  circumspectione  in  tue 
mentis  iudicium  gratanter  adductis,  sicut  Deo,  nobis  et  ipsi 
ecclesie  complacere  desideras  et  prodesse  ac  ad  christianitatis 
et  lidei  utilitates  publicas  Terreque  sancte  succursum  desi- 
deranter  adspiras,  sic  ad  j^resenciam  nostram  difficultatis  et 
more  sublato  dispendio  festinus  accedas,  ut  in  te  leperiatur 
effectu,  quod  data  fiducia  repromisit,  Neque  uecesse  vel  ex- 
pediens  re])utamus,  ut  ouerosam  ducas  huc  tecum  militum 
comitivam  vel  alias  ad  presens  gravia  subeas  onera  expen- 
sarum.  Nam  absque  hiis  honorificus  atque  decens  tuus  dante 
domino  reddetur  adventus.  Ceterum  petitionibus  aliis,  quas 
nobis  ex  parte  tua  ipsi  tui  nuncii  porrigere  disponebant,  nunc 
supersedendum  fore  providimus,  ne  occassione  ipsarum  ad  te 
plurimum  eorum  reditus  diferretur,  sed  ut  per  eos  tuus  ad 
nos  celerius  procuretur  adventus.  Nos  cjuoque  disponiraus  post 
habituu)  tecum  presencialis  recreacionis  affatum  sic  nos  tibi 
reddere  favorabiles  et  benignos  et  in  exaudiendis  tuis  petitio- 
nibus,  in  quibus  digne  poterimus,  graciosos,  quod  nostra  et 
ipsius  ecclesie  pregustata  dulcedine  nobis  et  sibi  efficiaris  ex 
devoto  devotior  et  indissolubilis  nexu  devotionis  et  fidei  con- 
stringaris.  Nec  omittat  atteudere  circumspectio  regalis,  sed 
prudenter  advertat,  quod,  si  personaliter  non  venires,  ea,  que 
adhuc  facieuda  secundum  pacta  supersunt,  in  abseucia  tua 
sic  comode  consumari  non  poterunt  sicut  habendo  nobiscum 
familiari  conversatione  tractatus,  (juodque,  si,  quod  avertat 
altissimus,  negocii  consumatio  et  eorum,  que  restant,  efficax 
executio  iion  procedaut,  non  foret  solidus  status  tuus.  Nam 
aiiqua  subsunt  negocio  e\  conveutis,  que,  si  nostro  et  tuo 
non  contingant  temporibus  solidari  ac  nostri  et  tue  succes- 
sorum  temporibus  subirent  e\ameu,  qui  actorum  et  agendo- 
rum  uon  haberent  noticiani  ita  ])lenam  quique  successores 
nostri  te  vel  successores  tuos  pari  nobiscum  non  prosequeren- 
tur  affectu,  latentis  gleba  lH((uei  dipendiosa  tibi  non  sic  de 
facili  soiveretur.  Kt  quod  verteretur  in  dubium,  noii  sic  levi- 
ter  prodiret  iii  lucem.  Sed  te  nobis  tuam  exibente  presenciani 
hec  in  tuto  ponentur  et  ea  eciam,  que  inter  carissimos  iu 
Christo  tilios  nostros  Phylippum  Francorum  et  Jacobum 
Maioricaruin    reges    illustres    et    te    adhuc  percumplenda  nos- 


—    59    — 

cuntur,  utilius  et  melius  uostris  studiis  solidari  et  perduci 
poteruut  ad  clare  et  laudabilis  concordie  complementum  Si 
igitur  persuasionibus  nostris  intellectum  exhibeas  et  efFectum, 
ut  ex  te  non  desit,  quod  exigit  utilitas  agendorum,  sed  gratus 
et  promptus  reperiaris  ad  omnia,  et  dignis  exinde  laudum 
preconiis  apud  Deum  et  homines  tua  culmina  latius  extollan- 
tur  ac  sedes  apostolica  m  te  velut  filio  predilecto  letetur  et 
reddatur  semper  promptior  et  benignior  in  tuis  honoribus  et 
profectibus  ampliandis.  Dat.  Anagnie  XVII.  kalendas  Julii 
pontificatus  nostri  anno  secundo. 

Leg.  20  Nr.  7.  Or.  Bulle  an  Hanfschnur.  Auf  dem  Riicken  nur 
Adresse:  Jacobo  regi  Aragonum  illustri.  Die  forma  et  modus,  quos  in 
aliis  litteris  exprimimus,  wie  der  Papst  oben  sagt,  ist  angedeutet  im 
Schreiben  vom  19.  Juni.  Es  heisst  nach  der  Begriissung  (Leg.  20l^r.  13): 
Post  confectionem  aliarum  litterarum  nostrarum,  quas  tibi  una  cum 
preseutibus  littei-is  destinamus,  dum  essemus  in  procintu  dilectos  filios.. . 
prepositum  Cheldonensem  et  fratrem  Dominicum  ordinis  fratrum  Mino- 
rum,  priores  tuos  mintios,  ad  tuam  presentium  remittendi,  supervenit 
dilectus  filius  . . .  archidiaconus  Urgellensis ')  celsitudinis  tue  nuntius, 
(luem  consueta  benignitate  recepimus  et  ciue  nobis  ex  parte  vestra 
exposuit,  audivimus  diligenter.  Porro  ex  hiis  grandem  sumpsimus  in 
mente  letitiam  et  desiderate  presagia  iocunditatis  accepimus  percepto 
per  narrata  per  eura,  <iuod  tuam  beneplacitis  nostris  et  ecclesie  matris 
tue  magnificentiam  devote  conformans  et  desideranter  exponens  ple- 
niorem  et  firmiorem  de  tuo  ad  nos  adventu  petito  instanter  et  desi- 
derabiliter  expectato  nobis  tiduciam  prebuisti.  Super  quo  cariorem  te 
nobis  in  nostris  visceribus  conscribentes  prudentiam  regiam  multipliciter 
comendamus.  Et  ciuia  pro  huiusmodi  tuo  adventu  pecuniarium  subsi- 
dium,  quo  eges,  ut  asseris,  postulasti,  nos  in  hiis  et  in  aliis  tuis  satis- 
facere  votis  oportunitatibus  et  honoribus  intendentes,  ecce  per  vene- 
rabilem  fratrem  nostrum . .  Valentinum  episcopum  et  dilectos  filios 
fratrem  Leonardum  ministrum  proviucialem  iu  Romana  provincia  et . . 
guardianum  Barchinonensem  ordinis  fratrum  Minorum  in  quindecim 
milibus  librarum  Turonensium  parvorum  pro  huiusmodi  adventu  tuo  et 
necessariis  dicti  adventus,  dumtaxat  sub  certa  tibi  forma  infra  kalendas 
mensis  Augusti  proxime  futuras  precipimus  provideri,  de  illa  videlicet 
summa  pecunie,  in  ([ua  Romanam  ecclesiam  in  festo  commemorationis 
Omnium  sanctorum  proximo  futuro  tibi  teneri  proponis,  licet  nondum 
advenisse  huiusmodi  terminus  dinoscatur,  quem  de  plenitudine  veri 
amoris  et  nostri  gratiosi  proposiJ  producimus  prevenire.  Sicque  pre- 
dictos  nuntios  cum  festinantia  multa  remittimus,  ut  adventum  tuum  ad 
nos  celeriorem  fieri  sollicitent  et  procurent . . .  Dat.  Anagnie  XIIL  ka- 
lendas  Junii  pontificatus  nostri  anno  secundo.  (Or.  Biille  an  Hanfschnur. 
Auf  Umbug  rechts  Sy.  T.) 

')  Der  Bruder  des  genannten  Propstes. 


—    60    — 

In  der  Stelle  oben:  Nec  omittat  attendere  circumspectio  regalis 
usw.  liegt  eine  versteckte  Drohung.  Noch  waren  die  Vertrage  von 
Anagni  nicht  vor  aller  Anfechtung  sicher,  zumal  wegeii  der  mallorca- 
nischen  Sache.  Die  papstlichen  Urkunden  vom  22.  Juli  1295  (vier  mit 
dera  Incipit  „Et  si  propter  pacem",  eine  mit  „Diligentes  pacis")  waren 
bedingungsweise  gegeben.  (Vgl.  Rohde,  S.  146  ff.)  Auf  Leg.  19  Nr.  18 
«„Ad  perpetuam  rei  memoriam.  Et  si  propter  pacem"  vom  22.  Juni. 
Reg.  Bon.  VIII.,  Nr.  183)  steht  am  Rande  von  gleichzeitiger  Hand:  Hic 
sunt  V  carte  coudicionales,  quorum  quatuor  incipiunt:  Et  si  propter 
pacem,  et  (luinta  incipit:  Diligentes  pacis  comoda  etc.  Et  sunt  iste 
valde  nocive  regi  Aragonum.  Wohl  hat  er  nach  Leg.  19  Nr.  46  (beginnt: 
Ad  perpetuam  rei  memoriam.  Romana  mater  ecclesia,  das  Datum  lautet 
merkwixrdig:  Rome  apud  s.  Petrum  p.  n.  anno  primo,  weiter  nichts) 
omnem  vigorem  litterarum  nostrarum  conditionalium,  . . .  (jue  incipiunt: 
„Et  si  propter  pacem"  . . .  et  alie  incipiunt:  „Diligentes  pacis  comoda" 
und  alle  Briefe,  die  Jayme  in  bezug  auf  den  Traktat  afferre  possunt 
preiudicium  aut  iacturam,  annuUiert.  Aber  doch  so,  dass  durch  diese 
Ratifikation  rex  Aragonum  non  . . .  a  sacramentis,  homagiis,  promissioni- 
bus  et  obligationibus  factis  per  eum  prefatis  archiepiscopis  stipulanti- 
bus  uoraine  et  pro  parte  nostra  et  Roraane  ecclesia  ac  prenomiuato 
rege  Sicilie  per  litteras  suas  patentes  tam  predictis  archiepiscopis  quam 
eidem  regi  Sicilie  ad  cautelam  exhibitas  de  servanda  per  ipsum  nobis, 
Romane  ecclesie  et  nominato  regi  Sicilie  firma  pace  per  mare  et  facienda 
a  suis  subditis  inviolabiliter  observari  ac  de  aliis  capitulis  couteutis  in 
eisdem  litteris  suis  datis  apud  Villam  Bertrandam  III.  kalendas  Novem- 
bris  anno  d.  mill.  ducentessimo  nonagesimo  quinto  et  incipiunt  ille,  que 
sunt  exhibite  dictis  archiepiscopis  post  salutem :  „Promittiraus  bona  tide 
vobis  presentibus  et  stipulantibus  nomine  et  pro  parte  sanctissimi  in 
Christo  patris  et  clementissirai  domini,  domini  Bonifatii  divina  provi- 
dentia  papa  VIII"  et  cetera.  Et  que  sunt  exhibite  dicto  regi  Sicilie 
incipiunt:  „Jacobus  Dei  gratia  rex  Aragonum"  et  cetera:  „Promittiraus 
vobis  doraino  ('arolo  secundo  eadera  gratia  illustri  Jerusalem  et  SiciHe 
regi"  et  cetera.  Et  arabe  fuerunt  ante  datara,  quara  celerius  bona  fide 
fieri  poterit,  removendam.  Nec  exiraatur  etiara  idera  rex  Aragonura 
ab  oblatione  restitutionis  regni  Maioricarura,  insularura  Euice  et  Mino- 
ricarum  facieuda  per  eura  carissimo  in  Christo  filio  nostro  Jacobo  regi 
Maioricarum  illustri  patruo  suo,  quam  idem  rex  Aragonura  fecit  pro 
parte  nostra  et  apostolice  sedis  archiepiscopis  memoratis.  Sed  ad  pre- 
dictas  proraissiones,  obligationes  et  oblationera  idera  rex  Aragonura 
nobis  et  eidera  ecclesie  ac  prefato  regi  Sicilie  reraaneat  efficaciter  obU- 
gatus  . . .  (Or.  Perg.  Bulle  an  rotgelber  Seidenschnur.  Unter  Urabug 
links  N.  Ver.,  dariiber  XII.  Auf  Umbug  rechts:  De  cur.  T.  B.)  Boni- 
faz  VIII.  sandte  nach  Schreiben  vora  10.  Juni  1296  Leg.  20  Nr.  11: 
Manentibus  in  curia  (Bulle  an  Hanfschnur.  Auf  Umbug  rechts  B.  F.) 
den  Archidiaconus  von  Urgel  und  fr.  Dominicus  zuriick  und  behielt  den 
Propst  von  Solsona  an  der  Kurie.  Am  selben  Tage  (I^eg.  20  Nr.  9. 
-Sollicitudines    et   labores.     B.  an  Hanfschnur.     Auf  Umbug  rechts   Jo. 


—    61    — 

Pon.  De  cur.)  schrieb  er  dem  Podesta,  Kapitan,  Ancianen  und  dem 
Rat  von  Lucca  iiber  die  Reise  Jaymes  und  bat  alle  von  Aragonien 
Kommenden  durch  ihr  Gebiet  ziehen  zu  lassen.  Jayme  empfing  von 
den  beiden  Genannten  die  papstlichen  Briefe  und  schrieb  wohl  im 
August:  Vestra  paterna  monita  et  mandata,  quibus  increpaciones  alique, 
domestice  tamen  et  benivole,  sunt  annexe,  suscepimus.  Er  will  sich 
des  Papstes  Gnade  immer  wiirdiger  zeigen;  bis  jetzt  konnte  er  nicht 
wegen  der  Belagerung  Murcias  und  hofft  infra  instantem  autumpnum 
in  Rom  zu  sein :  Preterea  de  presenti  significamus  tam  per  litteras 
quam  nuncios  speciales  dompno  Frederico  fratri  uostro  nostrum  ad 
pedes  sanctitatis  vestre  adventum,  ipsum  modis  omnibus  . . .  inducentes, 
quod  in  continenti  paret  se  cum  aliquibus  probis  viris  . , . ,  postquam 
paternitatem  vestram  sanctam  vidimus,  . . .  in  loco  ydoneo  et  securo 
pariter  convenire  tractaturi.    (Ohne  Datum.  Reg.  252  f.  151.) 

28.  instruktion  filr  6esandte  Jaymes  ii.:  Solien  Friedricli  zur 
Zusammenl<unft  in  Nicotera  bewegen,  die  \?ertreter  besonders 
von  Messina  einladen  und  ihnen  verspreciien,  dass  Jayme 
sie  so  lange  regieren  wird,  bis  er  sie  guten  Handen  Uber- 
iasst.    6enueser  Angeiegenheit.    (1297  Januar.) 

Aquestes  son  les  coses,  que  les  missatges  deven  fer. 

Primerament  que  indugen  don  Frederich,  que  venga  a 
la  vista  e  que  en  a^o  fa^en  lur  poder. 

Item  que  fapen,  que  la  vista  sia  a  Nichotera. 

Item  totavia  que  parlen  ab  don  Frederich  requiren  al 
parlament  los  bons  homens  de  Sicilia,  qui  sien  presens  en 
Mepina,  o  la  on  sia  don  Frederich,  et  especialment  requiren 
los  bons  homens  de  MeQina. 

Item  digen  en  general  a  aquels  Sicilians,  qui  sien  al 
parlament,  de  part  del  senyor  rey,  con  el  los  promet,  que, 
si  la  co[n]posicio  se  fa,  quels  Sicilians  vendran  en  ma  del 
dit  rey,  et  n[o]  daltre,  et  tendra  aquels  tant  e  tan  longament, 
tro  el  los  aia  meses  [en]  bon  et  en  segur  estament  et  en  ma 
de  qui  els  sien  pagats. 

Item  que  cuyren  de  aver  resposta,  aytant  c[on]  els 
pusquen. 

Item  quels  membre  del  fet  dels  Jenoueses. 

Item  sien  membrants,  que,  si  la  vista  nos  feeya,  que  digen 
les  paraules,  que  a  laltra  vegada  lin  foren  comanades  de  dir. 

CRD.  1468  s.  f.  Gleichz.  Ausf.  Pap.  Das  Stuck  gehort  wohl  zum 
Januar  1297;   damals  Gesandtschaft  des  Bisch.  Raimund  von  Valencia 


—    62    — 

iind  des  G.  de  ua  Muntaguda.  (V^gl.  Acta  S.  32.  Anm.  zu  Nr.  23.)  Auch 
im  August  1296  war  von  viste  die  Rede.  Aber  damals  war  es  nur  1  Ge- 
sandter,  hier  sind  es  melirere.  Der  Inhalt  dessen,  was  die  Gesandten 
iin  Parlament  sagea  sollen,  stimmt  zu  dem  sonst  dariiber  Bekannten. 
(Zurita  V,  .30,  Acta  Nr.  28.)  Auch  konnte  Jakob  vor  seiner  Zusammen- 
kunft  mit  Bonifaz  VIII.  solche  Versprecheu  nicht  machen.  Das  „fet 
dels  Jenoueses"  bezieht  sich  wohl  darauf,  dass  am  8.  Januar  1297  die 
Extrinseci  Monaco  erobert  hatten.  Im  Spatsommer  1296  war  in  Genua 
nichts  besonders  Bemerkenswertes. 

29.  Bonifaz  Vlil.  an  Jayme  II.:  Bittere  Entiauschung  fiir  ihn 
und  die  Kardinaie,  dass  er  sein  Kommen  verschoben,  trotz- 
dem  er  jUngst  vieie  6unst-  und  Ehrenbezeugungen  erhalten. 
Sendung  des  Erzbischofs  von  Otranto,  der  feststellen  soll, 
V9as  der  Papst  von  ihm  zu  erwarten  hat.    Orvieto  1297  Juli  22. 

.  .  .  Dum  inter  alia  desideria  cordis  nostri,  que  tendunt  ad 
honorem  et  exaltationem  sancte  matris  ecclesie,  mundi  statum 
prosperum  et  Terre  sancte  succursum  tuum  felicem  et  peropta- 
tum  cum  armata  conventa  pro  presenti  estate  ardentius  presto- 
laremur  adventum  sub  spe  desiderate  victorie,  non  sine  magna 
exaltatione  tui  nominis  ex  adventu  huiusmodi  consequenda, 
ingrati  et  graves  nostris,  pro  dolor,  auribus  supervenere 
rumores,  qui  nostram  et  fratrum  nostrorum  animas,  licet  id 
non  extendamus  exterius,  usque  ad  intima  cruciarunt:  te 
scilicet  in  eadem  estate  non  fore  ad  armatam  huiusmodi 
processurum.  Profecto  dum  ad  examen  intente  considerationis 
adducimus,  cum  quanta  super  hoc  fiducia  in  sinum  tuum 
declinavimus  capud  nostrum,  te  maguis,  ut  nosti,  misericor- 
diarum  actionibus  prosequendo,  nobilius  novis  titulis  deco- 
rando,  regalibus  et  ampiis  aliis  gratiis  confovendo,  illius  tibi 
magnifici  et  salutiferi  honoris  titulo,  tue  videlicet  matris 
ecclesie  vexillariatus  adiecto,  et  quantum  ex  ipsius  armate 
defectu  honori  nostro  et  eiusdem  ecclesie  ac  statui  carissimi 
in  Christo  filii  nostri  C.  Sicilie  regis  illustris,  soceri  tui,  ad 
quem  affici  affectu  filiali  teneris,  tueque  fame  depereat, 
quantave  ex  hoc  sumptus  et  alias  dampna  provenerint:  in 
grandem  nec  mirum  nos  et  fratres  ipsi  admirationem, 
quinimmo  turbationem  inducimur,  quod  ab  eadem  armata 
taliter  destitisti,  cum  nuUus  ex  parte  uostra  vel  dicti  regis 
Sicilie  super   hoc    defectus    interveniase    noscatur.     Volentes 


—    63    — 

igitur  de  huiusmodi  tui  defectus  et  desistentie  causa  et  modo 
ac  de  tuo  super  hiis  proposito  et  poase  etiam  in  futurum 
plenam  habere  notitiam,  ecce  venerabilem  fratrem  nostrum  .  . 
archiepiscopum  Idrontinum,  de  cuius  circumspectione  con- 
iidimus,  ad  te  duximus  propterea  destinandum,  cui  hec  et 
alia  commisimus  vive  tibi  vocis  oraculo  referenda.  Quocirca 
serenitatem  regiam  rogamus  et  hortamur  atteute,  quatinus 
eidem  archiepiscopo  tidem  adhibens  in  commissis  tam  per 
tuas  litteras  quam  per  eundem  archiepiscopum  causam  et 
modum,  qui  te  ab  huiusmodi  presentis  estatis  retraxerunt 
armata  et  quid  vere  proponis  et  vides  super  hoc  efiicaciter 
te  posse  facere  in  futurum,  nobis  clare  ac  firmiter  intimare 
procures,  ut  sciamus,  quid  per  nos  fuerit  in  hiis  et  aliis 
providendum.  Dat.  apud  Urbem  veterem  XI.  kalendas  Augusti 
pontificatus  nostri  anno  tertio. 

Leg.  21  Nr.  22.  Or.  BuUe  an  Hanfschnur.  Auf  Umbug  rechts:  de 
cur.  C.  Ver.  Keine  Adresse.  Am  5.  Juni  (Leg.  21  Nr.  20)  hat  ihm  Boni- 
faz  VIII.  zum  erstenmale  nach  seinem  Besuche  im  Marz  und  April 
hoifnungsfreudig  und  sehr  personlich  geschrieben :  Statum  tuum  semper 
adesse  prosperum  aftectantes  celsitudini  regie  nuntiamus,  quod  in  Ur- 
bevetaua  civitate,  ad  quam  nuperrirae  nos  contulimus,  vigemus  corportea 
per  Dei  gratiam  sospitate.  Rumores  autem  curie  ac  istarum  partium 
et  quasdam  novitates,  que  hiis  diebus  emersisse  noscuntur,  dilectns 
filius  Pontius  prepositus  Celsonensis,  lator  presentium,  qui  ad  te  rever- 
titur  expeditus,  poterit  tibi  vive  vocis  oraculo  reserare.  Preterea  tuam 
volumus  non  latere  notitiam,  quod,  cum  carissimus  in  Christo  filius 
noster  Carolus  Sicilie  rex  illustris,  socer  tuus,  pridem  ad  nos  pro  sup- 
plemento  cuiusdam  deficientis  pecunie  pro  armata  nuncium  et  litteras 
destinasset,  statim  sibi  remisimus  negotium  feliciter  ordinatum,  ita  quod 
ex  parte  nostra  super  pecuniario  subsidio  nichil  deest.  So  hoift  er  denn 
bestimmt  auf  sein  baldiges  Erscheinen. 

30.  Bonifaz  Vlll.  an  Jayme  II.:  Ankunfi  Bernards  de  Fenol- 
lYarlo;  Aufzahlung  der  Petitlonen;  Erinnerung  an  das  viele 
Gute,  das  der  Papst  dem  Konig  erwiesen.  Was  habe  dieser 
dafclr  getan?  Hoffnung  auf  grosseres  Entgegenkommen.  Da 
er  im  Sommer  mit  seinem  Heere  komme  und  Bonifaz  jetzt 
mit  der  Colonna-^ffare  beschaftigt  sei,  so  verschiebe  er  die 
Erfilllung  der  Bitten  bis  dahin.  Inzwischen  sendet  er  einen 
6esandten,  um  Frieden  zwischen  ihm  und  Kastilien  zu  stiften. 
Rom  1297  December  30. 


—    64    — 

Bonifatius  . . .  Jacobo  Aragonie,  Sardinie  et  Corsice  reg^ 
. . .  Dilectum  filium  nobilem  virum  Bernardum  de  Fenollyario 
militem  et  nuntium  tuum,  latorem  presentium,  et  litteras 
regias,  quas  nobis  ex  tua  parte  portavit,  benigne  recepimus. 
Et  tam  ea,  que  dictus  nuntius  voluit  viva  voce  referre,  quam 
ea,  que  ipse  continebant  littere,  audivimus  et  inspeximus  di- 
ligenter,  et  petitiones  recepimus,  quas  pro  parte  tua  nobis 
idem  nuntius  assignavit.  Inter  alia  siquidem,  que  in  petitio- 
nibus  continebantur  eisdem,  postulabas  a  nobis,  ut  decimam 
ecclesiasticorum  reddituum  et  proventuum  terrarum  tue  ditioni 
subiectarum  per  nos  tibi  concessam,  ad  quam  venerabilis  frater 
noster  episcopus  Valentinus  et  dilectus  filius  . .  prepositus 
Celsonensis  deputavimus  collectores  tibi,  vel  quibus  manda- 
bas,  mandaremus  exolvi,  quodque  in  insula  Maioricarum,  sicut 
in  predictis  aliis  terris  tuis  decimam  coUigi  et  exhiberi  tibi 
similiter  faceremus;  et  a  Templariis  etiam  et  Hospitalariis  et 
Calatrauensibus  ac  de  Ucles  predictarum  terrarum  tuarum 
fatiamus  exigi  et  colligi  decimam  ac  tibi  de  illa  modo  simili 
responderi;  ac  insuper  ut  de  viginti  milibus  marcharum  ar- 
genti  residuis  de  promissa  tibi  pecunia  pro  dote  uxoris  tue 
tibi  satisfieri  fatiamus;  adiectis  nichilominus  nounuUis  aliis 
petitionibus  ultra  eas. 

Verum  licet  non  solum  ad  ea,  que  inter  nos  et  te  con- 
dicta  sunt  et  conventa,  complenda  promptum  animum  habea- 
mus,  sed  ad  alia  etiam,  que  tuum  respitiant  commodum  et 
honorem  ferventiBus  studiis  anelemus,  teque,  prout  tue  devo- 
tionis  sinceritas  exigit,  intendimus  prosequi  gratiose:  a  memo- 
ria  tamen  tua  excidisse  non  debet,  immo  prudenter  debes 
attendere,  in  quot  gratiis,  munificentiis,  benefitiis  et  honori- 
bus  sedes  apostolica  te  prevenit,  quam  clementer  et  quam 
misericorditer  te  respexit  ac  tuos,  quidve  adhuc  grandis  utili- 
tatis  et  comodi  a  te  receperit  cum  effectu?  Unde  promptior 
esse  debes  aliquid  notabile  et  grande  obsequendo  premittere, 
per  quod  fortius  animemus  ad  respitiendum  te  liberalius  et 
munificentius  prosequendum,  quod  Deo  favente  in  brevi  con- 
fidimus  te  facturum.  Verum  quia  in  instanti  futuro  vere  cum 
felici  contra  Siculos  generalis  armate  progressu  tuam  presen- 
tiam  prestolamur  multisque  sumus  ad  presens  magnis  et  arduis 
negotiis  occupati  nosque  instantia  quotidiana  sollicitat  efficax 


—    65    — 

executio  nostrorum  processuum  contra  clericos  et  laicos  Co- 
lumpnenses  perfidos  habitorum,  decrevimus  persone  tue  pre- 
stolari  presentiam,  que  auctore  domino  cito  erit,  et  tunc 
facere  tibi  concessam  et  collectam  de  terris  tuis  decimam 
assignari,  sicut  dictis  collectoribus  scribimus  per  alias  noatraa 
litteras,  quas  presentium  lator  portat,  ac  tecum  familiari  affectu 
et  collatione  domestica  super  premissis  expressis  petitionibus 
tuis  et  aliis  efficatius  tractare,  ordinare  et  providere  poteri- 
mus,  que  ad  iaudem  Dei,  honorem  et  prosperum  statum  ec- 
clesie  et  perfectionem  negotiorum  tibi  per  sedem  apostolicam 
commissorum  et  satisfactionem  votorum  tuorum  tuaque  comoda 
pertinebuut.  Interim  autem  ad  partes  Ispaniarum  discretum 
disponimus  nuntium  destinare,  ut  inter  te  ac  dilectos  filios 
natos  quondam  Sauctii  regis  Castelle  ac  Legionis  et  nobiles 
viros  natos  quondam  Fernandi  fratris  regis  predicti  super 
pace  vel  saltem  treugua  de  mandato  nostro  interponat  effica- 
citer  partes  suas  .  .  .  Dat.  Rome  apud  sanctum  Petrum  III. 
kalendas  Januarii  pontificatus  uostri  anno  tertio. 

Leg.  21  Nr.  1.  Or.  Bulle  an  Hanfschnur.  Vgl.  hierzu  Acta  Nr.  30 
und  die  Wiedergabe  der  Petitionen  in  der  Einleitung.  Jayme  hatte 
am  28.  Oktober  an  Jacobus  Escarxafiga  (in  Genua)  geschrieben,  dass  er 
B.  de  F.  zum  Papst  sandte  und  ihm  befohlen  habe,  de  quadam  summa 
pecunie,  quam  nomine  nostro  debet  recipere  a  dicto  s.  p.,  solvat  vobis 
totam  illam  quantitatem  pecunie,  quam  vos  mutuastis  eidem  et  dil. 
consiliario  nostro  G.  Durfortis.    Reg.  264  fol.  117. 

31.  Bevengut  de  Granollers  an  Jayme  II.:  Frledrich  III.  wird 
seine  Ratschlage  befolgen.  R.  Ollomar  wurde,  trotz  Schutz 
Karls  II.  und  Matteo  Rossos»  von  Bonifaz  \7III.  gefangen  ge- 
halten,  war  dann  in  Pisa  und  ist  jetzt  nach  Sizilien.  Corrado 
Doria  ist  mit  12  Schiffen  Genuas  in  Sizilien,  bis  sein  Vater 
mit  mehr  nachkommt.  Die  Genuesen  werden  treu  zu  Friedrich 
halten,  auch  wenn  Karl  II.  und  Bonifaz  VIII.  ihnen  flnerbie- 
tungen  machen.    (1298  Anfang?) 

De  les  cozes,  que  e  adir  al  molt  alt  et  poderoa  senyor 
rey  Darraguo  de  part  del  arciach  *)  yo  Bevengut  de  Gra- 
noyl[ler]s. 

Primerament  deig  dir  al  senyor  rey  Darr[a]guo,  quel  rey 
son  frare  lo  saluda  molt  e  liffa  assaber,    que   a   en    volentat 

a)  Mit  Abkiirzungsstrich  durch  h. 


—    6G    — 

de  uzar  de  totes  les  cozes,  que  eyl  li  trames  adir  per  [en] 
R.  Ollomar,  aixi  con  om  deu  uzar  de  consseyll  et  de  volentat 
de  car  frar[e],  lo  qual  eyll  te  en  loch  de  car  pare. 

Per  esters  liffa  assaber  larciach  per  mi,  quen  R.  Ollomar 
fo  [e]n  cort  de  Roma  trames  molt  secretament  per  son  frare. 
Et  era  asegurat  per  lo  rey  Cai'les  et  per  micer  Matheu  Ros. 
Et  no  contrastan  aquest  assegurament  lo  papa  lo  feu  estar 
alcuns  dies  en  vyl  prezo.  E  passatz  aquels  dies  *)  . .  .  liurat 
e  gray  a  Deu  molt,  com  fo  en  Pissa  [sens]  cumiat,  que  no 
pres  de  nuyl  ome  de  cort  de  [Ro]ma.  E  les  diter  cozes  sap 
larciach  per  letres  del  dit  en  R.  OUomar,  qui  ses  ja  partit 
en  Pissa,  e  sen  es  tornat  en  Cicillia  en  I  nau,  que  devia 
anar  a  Palerm. 

Item  mana  lo  rey  al  dit  arciach,  que  totes  les  cozes,  que 
eyll  faria  ne  tractaria  ab  lo  cumu  de  Jenoa.  trametes  a  dir 
per  mi  Bevengut  al  sobre  dit  senyor  rey  Darraguo-  E  lordi- 
nament,  quel  dit  cumu  de  Je[noa]  a  ffeyt  en  lo  feyt  del  dit 
rey  son  frare  es  aytal : 

Ades  de  prezent  sen  va  lo  d[it]  arci[ach],  Deu  volent, 
en  Cicillia  ab  XII  gua[le]res  be  armades,  de  les  quals  es 
al[mi]rayll  mic[er]  C[orra]do  [Doria],  estar  ab  les  dites  gua- 
leres  en  lo  servey  del  dit  rey  de  Cicillia,  entro  que  micer 
Lamba  Doria  son  pare  ^),  qui  [e]s  almirayll  de  Jenoa,  sia  en 
Cicillia  ab  armada  molt  primerenga,  que  seran  LX  gualeres 
a  ensus,  segons  lordenament  et  appareyllament  (?)  tot  domens 
et  de  ^) .  .  .  que  pertaynen  a  la  armada  de  les  dites  gualeres, 
quel  [dit?]  cumu  affeyt. 

Item  digua  al  senyor  rey  Darraguo  [yo]  Bevengut  ia 
volentat,  que  e  vista  en  los  mayors  omens  de  Jenoa,  [qui] 
tenen  [la]  part  del  rey  de  Cicillia,  en  los  quals  e  tot  lo  poder 
del  cumu  e  espetialment  de  tot  lo  poble  de  Jenoa  ^)  .  .  .  us 
asso  ab  mi  matex  al  myls  que  pore,  perco  con  metre  o  en 
escrit  departidament,  seria  gran  affan  et  seria  lonch  descriure. 

Item  deig  dir  al  senyor  rey  Darraguo,  [que]  pora  esser, 
que  depart  del  papa  et  del  rey  Carles  oyra  eyl  ^),  .  .  .  que 
vendran   alcunes  persones,   qui  [v]olran  tractar  avinenssa  en- 

a)  Loch  fiir  ein  Wort.  b)  Ein  bis  zwei  Worter  fehlen. 


')  War  aber  der  Oheim. 


—    67    — 

trel  dit  rey  Carles  el  cumu  sobredit:  e  sapia  lo  senyor  rey, 
que  nuyl  acabament  daviuenQa  noy  aura.  E  si  per  aventura 
tan  grans  cozes  complien  los  sobreditz  papa  el  rey  Carles 
al  cumu,  quel  cumu  aja  a  atorgar,  que  n[o]  ajut  al  rey  de 
Cicillia:  sapia  lo  dit  senyor  rey  per  cert,  que  per  nuyla 
atorgament,  (juel  [cum]u  fees  en  aquest  cas,  no  se  staria  lo 
dit  cumu,  que  no  ajudas  al  rey  de  Cicillia,  e  sil  rey  Carles 
deya,  queli  aguessen  trencat  co[vine]nssa  ne  paraula,  els  au 
appareyllat,  [que]  li  replicarien,  que  eyl  lo  zo  a  amostrat, 
[que]  aixiu  fassen,  quils  a  trencat  covinences  et  paraules^et 
sagrament. 

Item  deig  escusar  al  dit  senyor  rey  Darrago  lo  dit  ar- 
ciach  seguons  la  escuza,  que  eyll  fa  en  les  letres,  [que  e]yll 
li  tramet  e  deig  lo  comanar  en  sa  gracia. 

CRD  sin  feclia  Nr.  321.  Langer  Papierstreifen  mit  vielen  Lochern_ 
Aiif  dem  Riicken:  Capitols  del  senvor  rey.  Oli  der  Archidiakon  Beren- 
gar  de  Vilarono  ist?  Die  Zeit  ist  nicht  genau  zu  bestimmen.  Die  Be- 
zielmngen  Jaymes  zu  Genua  hlieben  ausserlich  auch  fernerhin  korrekt. 
Die  Genuesen  teilten  ihm  im  Spatjahr  1298  ihren  Sieg  iiber  Venedig 
mit  und  baten  um  freien  Verkehr  mit  Sicilien,  worauf  Jayme  am  3.  Ok- 
tober  1298  antvvortete  (Reg.  113  f.,  102  ^):  Litteras  vestras,  per  discretum 
virum  Daxerinum  Mussum.  vestrum  amhaxiatorem  et  nuncium,  noviter 
nobis  missas  inter  alia  prosperitatem  et  victoriam  ab  hostibus  vestris 
Venetis  ad  presens  liabitam  contiuentes  recepimus  leta  manu . .  .  Ducxi- 
mus  respondendum,  quod,  advertentes  et  habentes  pre  oculis  anticam 
amiciciam,  que  inter  predecessores  nostros  et  comune  Janue  viguit, 
inter  nos  viget  ad  presens,  et  que  inviolabiliter  vigere  sjieramus  in 
antea,  ex  premissa  obtenta  victoria  iamenssitatem  assumpsimus  gaudio- 
rum.  Ad  alia  vero  in  litteris  ipsis  contenta,  quod  naves  et  ligna  Janu- 
ensium,  que  essent  iu  insuia  Sicilie  et  venture  illuc  jiro  tritico  et  aliis 
victuabibus  onerandis.  liomines  existeutes  in  eis  et  universos  et  singulos 
Januenses  dignaremur  recomendatos  liabere:  sic  dncximns  responden- 
dum.  quod  naves  Januensium,  (luas.  postquam  in  iiisula  Sicilie  venimus, 
scivimus  esse  in  portubus  et  raaritimis  eiusdem  insule,  ac  si  essent 
Catiiahuiorum  nostrorum  fidelium  reputantes,  nullas  eis  per  gentein 
nostram  consensimus  iniurias  vel  dampna  aliqua  inferenda,  set  eas  sine 
molestia  stare  et  abire  permisimus  et  in  antea  perinitemus.  Set  cum 
a  sanctissiino  domino,  domino  summo  pontitice  inter  aiia  specialiter  et 
precipue  receperimus  in  mandatis,  (luod  nullam  de  maritimis  et  portu- 
bus  Sicilie  frumenti,  ordei,  victualium  et  aliariim  mercium  (luarumlibet 
quantitatem  cum  navibus  et  vassellis  aliis  mercatorum  et  aliarum  per- 
sonarum  (juarumlibet  per  mare  navigancium,  (piousciue  presens  guerra 
duraverit,    extrahi    permittanuis,    ut   ius  exiture  victualium  et  mercium 


—    68    — 

huiusmodi  illustri  domino  Frederico  fratri  nostro  totaliter  subtrahatur 
nec  ex  eo  ipse  ali([uid  coniodi  consequatur:  scire  et  premunire  vos 
cupimus,  quod,  huiusmodi  mandato  et  inhibicione  dicti  domini  summi 
pontificis  comuni  vestro  publice  patefactis,  talifer  vos  cum  dicto  comuni 
facere  . . .  curetis  in  antea,  quod  nuUe  uaves  et  vassella  aliqua  comunis 
eiusdem  ad  dictam  insulam  Sicilie  onerature  frumento,  victualibus  et 
aliis  mercibus  supradictis,  quousque  iminentis  guerre  discrimina  sedata 
fuerint,  contra  prefatam  inhibicionem  et  mandatum  appostolicum,  que 
illibata  observare  tenemur,  debeant  navigare.  Dat.  in  obsidione  Sira- 
cusie  V.  nonas  Octobris  a.  d.  MCCXC  octavo. 

An  Pisa  schrieb  Jayme  am  5.  Dezember  1297,  dass  die  Pisaner  Ge- 
sandten  Guido  Armatus  und  Johannes  Pauli  gekommen  seien.  Auf  ihre 
Mitteihmgen  antwortet  er:  1.  Quod  ipse  semper  fuit  et  est  et  erit 
[paratus?]  ambaxiatores  conmnis  Pisane  favorabiliter  et  benigne  reci- 
pere  et  audire  et  amicabiliter  tractare  et  non  stetit  per  eum,  quia  fra- 
tres  Predicatores,  quos  ambaxiatores  asserant  fuisse  comunis  predicte, 
pro  eorum  exponenda  ambaxiata  ad  eius  presenciam  non  venerunt. 

Zu  Nr.  2  und  3:  Wie  die  Kommune  Pisa  seine  Leute  in  ihren  Frei- 
heiten  geschtitzt,  so  will  er  auch  die  Pisaner,  die  in  sein  Reich  kommen, 
schirmen.  Ad  quartum  et  (luintum  capitulum  respondit  d.  rex,  quod 
ecclesia  Romana  regnum  Sardinee,  quod  ad  ius  et  proprietatem  eius 
spectabat,  contulit  absque  alicuius  preiudicio  ipsi  regi,  de  quo  coraune 
Pisarum  . . .  non  admirari  set  gaudere  debet,  magis  quam  si  regnum 
ipsum  alicui  alteri  Romana  ecclesia  contulisset,  qui  non  tantum  comune 
predictum  diligeret.     Reg.  292  f.  181  v. 

32.  Manifest  Friedrichs  III.  an  eine  Reihe  aragonesischer 
Herren  und  StSdte  :  Bittere  Klagen  uber  die  Brandschatzungen 
Berengar  Villaraguts;  Bernhard  de  Sorriano  verwiistete  Pan- 
tellaria,  belagerte  Malta,  verbrannte  die  Mauser,  kerkerte  die 
Bewohner  ein.  Jetzt  solle  eine  Flotte  ihm  Sizilien  entreissen 
und  dem  Grafen  von  Provence  ilbergeben  wollen.  Ein  furcht- 
bares  Verbrechen  sei  es,  Bruder  gegen  Bruder  zu  reizen. 
Er  beschwort  sie,  Jayme  zurcickzuhalten,  Nie  wird  er  auf 
Slzilien  verzichten.    Palermo  1298  Februar  13. 

Fridericus  tertius  Dei  gracia  rex  Sicilie,  (iucatus  Apulie 
et  principatus  CapiTB  nobili  et  egregio  Raymuudo  Fulconi 
vicecomiti  Cardoue  dilecto,  devoto  suo  salutem  et  omne  bo- 
num.  Super  legacione,  quam  veuerabilis  Valeutiuus  episcopus 
et  Guilelmus  de  ua  Muntaguta  olim  uuucii  serenissimi  domini 
Jacobi  illustris  regis  .  .  .,  carissimi  fratris  nostri,  ad  nostrara 
preseuciam   destinati   pro  parte  predicti  domiui  fratris  nostri 


—    69    — 

nobis  vive  vocis  oraculo  retulerunt  per  Arnaldum  de  Suli- 
mella  et  Eximenum  de  Olit  milites,  familiares  et  nuncios 
nostros,  et  qualiter  in  verbis  per  predictos  nuncios  nobis  ex- 
positis  non  erat  nec  continebatur  diffidacio  aliqua,  predicto 
domino  patri  nostro  plene  respondimus,  per  quos  nec  minus 
[per]  nostras  litteras  nostre  humilitatis  et  justicie  causam 
plenius  distinguentes,  eum  ad  unitatem  et  integritatem  tocius 
amoris,  quo  frater  unico  fratri  nec  non  pater  filio  tenetur 
astrictus,  conati  fuimus  et  nitimur  totis  viribus  et  posse  indu- 
cere,  que  ad  vestram  et  ceterorum  ipsarum  parcium  credimus 
pervenisse  noticiam.  Quid  enim  post  hec  per  familiares  et 
fideles  predicti  domini  fratris  nostri  contra  nostros  fideles  et 
subditos  actum,  quot  excessus  et  dampna  et  offensarum  enor- 
mitas  elata  exstiterint,  vobis  sub  brevitate  describimus. 

Nam  Berlingerius  Villaragutus,  qui  Siculos  fideles  nostros 
offendere  causam  et  materiam  non  habebat,  recepti  honoris 
et  gracie  tanteque  acquisite  opulencie  ingratus  et  immemor, 
pro  dileccione  odium,  pro  utilitate  dampnum  et  pro  honoribus 
iniuriam  inferens,  plures  et  diversos  fideles  nostros  cum  una 
navi  et  uua  galea  armatis  cepit,  disrobavit  et  carceri  manci- 
pavit,  comburendo  vasella  et  alios  excessus  graviter  irrogando. 
Subsequenter  eciam  Bernardus  de  Sarriano  cum  viginti  galeis 
et  aliis  vasellis  armatis  necnon  militibus  et  navibus  [ad]  in- 
sulam  nostram  Pantallarie  perveniens  et  depopulare  disponens 
cepit  non  modicam  quantitatem  Sarracenorum  eiusdem  insule 
cum  pluribus  et  diversis  rebus  eorum  et  contra  plures  ex  eis, 
quos  habere  non  potuit,  clades  exercuit  et  tantis  excessibus 
non  contentus,  immo  desiderans  prioribus  graviora  commit- 
tere  et  ad  insulas  nostras  Malte  et  Gaudisii  hostiliter  profi- 
ciscens  obsedit  easdem,  combussit  casalia  et  homines  tam  in 
mari  quam  in  terra  cepit,  disrobavit  et  diro  carceri  macera- 
vit.  Que,  quam  sint  gravia  quamque  detestabilia,  advertere 
et  considerare  potestis.  Unde  credimus  in  premissis  absque 
predicti  domini  fratris  nostri  consciencia  et  voluntate  fuisse 
processum  et  dampnorum  emenda  seu  restitucio  dampna  passis 
fieri  de  iure  deberet. 

Sane  multorem  frequens  et  crebra  docet  relacio,  quod . . . 
frater  noster  ad  sugestionem  et  instanciam  quorundam  emu- 
lorum  et  inimicorum  nostrorum  et  domus  nostre   contra   nos 


—    70    — 

et  Siculos  fideles  nostros  suum  extolium  preparat  suamque 
gentem  et  exforcium  aggregat,  ut  insulam  nostram  Sicilie  a 
nostris  manibus  et  hereditate  eripiat  ipsamque  comitis  Prouin- 
cie  uostri  nostreque  domus  antiqui  hostis  et  emuli  subiciat 
potestati.  O  Deus !  destruatur  et  tabescat  hostium  nephanda 
malignitas,  dolosa  seduccio,  prevaricacionis  congeries  et  tocius 
calliditatis  invencio  et  inexsecrabilis  cause  misteriura,  que 
inter  fratres  discordia  seminant,  bellicos  actus  astruunt,  eorum 
mortem  et  stragem  sicientes  appetunt.  In  quo  probabiliter 
et  manifeste  conicitur  predictum  comitem  Prouincie  et  eius 
fautores  esse  tante  pravitatis  auctores,  quorum  detestabilis 
et  frequens  astucia  anelanter  intendit  fratres,  immo  patrem 
et  filium  ad  bellum  adducere,  ut,  quod  absit,  nostrum  altero 
paciente  ruinam,  quod  de  facili  dubius  bellorum  requirit  even- 
tus,  alterius  strages  et  excidium  per  eos  facilius  procuretur. 
Quis  enim  pro  predicti  domini  .  .  .  exaltacione  tractanda  gra- 
tancius  et  virilius  arma  summeret,  personam  et  terram  expo- 
neret  quam  frater  et  filius  .  . .  Unde  vestras  et  ceterorum 
fidelium  dicti  domini  fratris  nostri  mentes  et  animos  altissimi 
virtus  illuminet  et  intellectus  aperiat,  quibus  predictum  domi- 
num  . .  .  vos  et  alii  efectualiter  inducatis  et  per  vos  et  alios 
omne  studium  et  operam  efficaciter  adhibentes  rogamus,  ut 
per  omnes  modos  et  vias  procuret  et  tractet  vestre  fidelitatis . . . 
integritas,  qualiter  tante  turbacionis  odium  deleatur  et  unicus 
frater  a  maiore  natu  et  patre  . , .  minime  offendatur  et  pre- 
dicti  fideles  nostri  nullatenus  offendantur .  .  .  Scire  quidem 
vos  cupimus,  quod  fuit  et  est  intencionis  nostre  propositura 
reliquam  partem  hereditarii  regui  nostri  Sicilie  summi  patris 
operante  virtute  potenter  acquirere,  de  regno  ipso  nullam 
permutacionera  nulluraque  cambium  sive  translacionem  reci- 
pere,  imrao  per  acquisicionem  et  defensionem  ipsius,  quam 
nobis  concessit  altissimus,  personam  exponere.  De  quo  omni- 
potenti  Deo  placebimus,  regale  debitum  exolvemus,  nostre 
fame  preconium  nec  minus  Catalanorum  et  Aragonensium 
fides,  honor  et  probitas  excellentur.  Dat.  Panorrai  XIII.  Fe- 
bruarii  XI.  indiccionis  regni  nostri  anno  II. 

Eine  Reihe  Originale  CRD  Nr.  10142  fF.  Pap.  Auf  Riickseite  Adresse 
und  Siegelspur.  Eins  ist  an  Petrus,  ein  andres  an  Guiielmus  Raymundi 
de  Montecatheno,  eins  an  Gisbertus  vicecomes  Castrinovi,  eins  an  Petrus 


—    71    — 

Ferrandus  de  Ixar,  eine  Reihe  an  die  Stadte  gerichtet.  Die  kleinen 
Aenderungen  sind  nicht  beachtet.  Ich  schliesse  hier  noch  ein  charak- 
teristisches  Schreiben  Jaymes  an  Friedrich  aus  dem  Herbste  des  Kriegs- 
jahres  1298  an:  Frater  fratri  suo.  Recepimus  litteras  vestras  responsi- 
vas  noviter  nobis  missas,  . .  .  quarum  serie  . . .  intellecta  vobis  . . .  duxi- 
mus  presentibus  intimandum,  quod  credere  poteratis  et  debebatis,  . . . 
quod  nos  sumus  tales  et  sic  erga  vos  affeccione  fratema  movebamur, 
quod  ea,  super  quibus  vobiscum  vistas  habere  requirebamus,  erant  tanta 
et  talia,  que  ad  vestrum  penitus  redundabant  commodum  et  honorem 
et  Siculorum  statum  pacificum  et  tranquillum.  Sed  quia  tanti  negocii 
qualitas  non  sinebat  nec  sinit  predicta  nunciis  vel  litteris  nunciare: 
ideo  ea  non  significabimus  nunciis  vel  litteris  nec  adhuc  significareYnus 
aliqua  racione.  Et  sic,  quia,  ut  perpendimus  et  videmus  apperte,  super 
premissis  nobiscum  vistas  habere  deviastis  et  deviatis, . . .  protestamur 
Deo  et  hominibus,  quod  pro  nobis  non  remansit,  quin  vistas  huius- 
modi  haberemus  . . .  Et  ideo  Deus  et  mundus  nos  inde  habeant  excusa- 
tum.  Dat  in  litore  maris  prope  Scaleam  VIII.  kalendas  Septembris  anno 
domini  MCCXCVIII.  (Reg.  265  f.  90  v). 

33.  Jayme  II.  an  Bonlfaz  VIII.:  Einnahme  der  Stadi  Patti  in 
Sicilien   und  freiwillige  Uebergabe   einer  Reihe  von  Orten. 

Patti  1298  Sept. 
Uebersicht  der  kriegerischen  Aktionen  Jaymes  1298,  1299. 

, . .  Ad  noticiam  vestram,  sancte  pater,  deferimus,  quod 
die  lune  primo  presentis  mensis  Septembris  cum  nostro  extolio 
felici  auspicio  maritimam  applicavimus  civitatis  Pactarum. 
Sequenti  vero  die,  dum  civitatem  ipsam  ad  sue  exterminium 
capcionis  usque  quaque  exercitu  nostro  circumdatam  viriliter 
niteremur,  civitas  eadem  timore  concussa  nobis  se  reddidit 
et  paruit  mandatis  ecclesie  sacrosancte,  abiurato  dominio  pre- 
sidentis.  Subsequenter  autem  cum  rumor  huiusmodi  aures 
hominum  sancti  Petri  supra  Pactas,  Ficarie,  Raccuye,  Montis 
Albani,  Nugarie,  Oliverii  et  Castillionis,  terrarum  videlicet 
et  locorum  circuraiacencium  prefate  civitatis  Pactarum,  per- 
streperet,  ad  fidem  et  dominium  sancte  Romane  ecclesie  simi- 
liter  sunt  conversi.  Deinde  inceptum  prosequturi  negocium 
feliciter  toto  conamine  procedemus  . . .  Dat.  apud  Pactas  tercio 
nonas  Septembris  .  .  .  MCCXCVIII. 

Reg.  112  f.  87  V.  Mitteilung  an  Karl  II.,  Herzog  Robert,  mit  drin- 
gender  Bitte  um  Geld.  Die  Operationen  beginnen  im  September,  wie 
aus  einem  Briefe  Jaymes  an  die  Grossen  hervorgeht:  Hodie  die  dorai- 
nica,  ultiraa  die  presentis  mensis  Augusti,   applicare  disponimus   cum 


—    72    — 

nostro  stolio  galearum  insulam  Sicilie  in  partibus  Vallis  domine, . . .  ubi 
esse  et  morari  . . .  intendimus,  donec  cum  Dei  auxilio  de  dicta  insula 
Sicilie  intentum  nostrum  obtinuerimus  . . .  Bei  Lipari  letzten  August. 
Reg.  112  f.  87.  Aber  die  Schwierigkeiten  der  Expedition  hatten  schon 
begonnen.  Das  Geld  fehlte.  Lanfrancus  de  societate  Clarentinorum 
■vvill  den  Gesandten  in  Nimes  10  000  Mk.  nicht  geben,  schreibt  er  an 
Bonifaz  VIII.,  nisi  prius  a  sanctitate  vestra  litteras  habeat  de  assig- 
nacione.  Er  hat  den  Papst  schon  wiederholt  darum  gebeten;  bittet 
ihn  imd  die  fiihrenden  Kardinale  nochmals  dringend.  Reg.  112  f.  8.5 
am  20.  Aug.  Vgl.  Acta  Nr.  37.  So  fehlt  alles  zur  Verproviantierung  und 
zum  Angriff.  An  Karl  II.  schreibt  er  am  10.  Dezember  (Reg.  265  f.  92  v): 
. . .  Paternitatis  vestre  litteras  noviter  nobis  missas  inter  ceteras  con- 
tinentes,  quod  mittebatis  nobis  in  uno  uxerio  vegetes  centum  plenas 
vini  Greci  et  salmas  ordei  quadringentas,  recepimus  leto  corde  . . .  In- 
iunximus  patrono  dicti  uxerii,  ut  cum  eodem  et  onere  suo  naviget  apud 
Liparum,  deinde  apud  Melacium,  si  sciverit  nos  ibi  esse  presentem,  set 
si  sciret  nos  ab  inde  recessisse,  expectet  Liparo  galeas  nostras,  quas  in 
recessu  nostro  de  Melacio  pro  assosiando  et  conducendo  dicto  uxerio 
iu  securitate  veniendo  ad  nos,  ubicunque  fuerimus,  in  Siciliam  curabi- 
mus  destinare.  Preterea  cum  nos  equis  usque  ad  centum,  ingeniis  sive 
tribuccis,  mannareiis  sive  securibus.  piconibus  et  prepalis  ferreis  pluri- 
mum  egeamus,  rogamus  vos,  quatenus  predicta  preparari  facere  placeat 
simul  cum  maiori,  quam  poteritis,  victualium  quantitate,  et  nobis  mitti 
cum  uavi  Berengarii  de  Villari  acuto  consiliarii  . .  .  nostri  ad  locum, 
quem  paternitati  vestre  . . .  curabimus  intimare  . . .  Munito  castro  Me- 
lacii,  quod  per  Dei  graciam  in  festo  beate  Marie  presentis  mensis  Sep- 
tembris  pocius  vi  quam  voluntate  detinencium  nobis  exstitit  assignatum. 
disponimus  ab  inde  recedere  et  accedere  ad  partes  alias  insule  Sicilie . . . 
Dat.  Melacii  quarto  idus  Septembris  anno  predicto. 

Am  16.  September  1298  an  Karl  II.:  De  portu  Melacii  cum  stoUo 
nostro  discessimus;  am  21.  Siracusie  portum  intrabimus.  Bleibt  bis  zur 
Eroberung  der  Stadt,  bedarf  der  Lebensmittel  und  der  Belagerungs- 
werkzeuge  (Reg.  113  f.  99  am  26.  September).  Enttauschung  am  4.  Ok- 
tober.  Im  Vertrauen  auf  die  SicUianer  hat  er  keine  copiosior  mUicia 
bei  sich  und  muss  seine  Truppen  zerstreuen :  propter  Siculos  ipsos,  qui 
aliter,  quam  nobis  suggerebat  opinio  et  consciencia  propria  indicabat, 
in  consueti  erroris  constancia  et  rebellione  temeraria  se  velle  perse- 
verare  ostendunt  . .  .  Rogamus  instanter,  quatinus  omni  mora  et  occa- 
sione  remotis  . . .  Robertum  ducem  . . .  cum  sexcentis  ad  minus  militibus 
Provincialibus  et  Latinis  secum  in  commitiva  sua,  inter  quos  sint  Be- 
rengarius  de  Entenca,  Guilelmus  Standardus,  dominus  Rainaldus  Galar- 
dus  . . .  et  ceteri  alii  Gallici  nobiles  de  comitiva  domini  ducis  ...  ad 
partes  Calabrie  . . .  destinare  curetis,  deinde  cum  galeis  nostri  extolii 
ad  nos  in  Siciliam  profecturos.  Am  20.  Oktober  bittet  er,  dass  Adima- 
rus  de  Lucho  capitaneus  regius  mit  seinen  Truppen  zu  ihm  stosse,  da 
er  durch  Krankheit,  Verschickung  usw.  grosse  Lticken  hat.  Drei  Tage 
darauf  erlasst  er  ein  Manifest  an  alle  Sicilianer;  wer  sich  ergeben  will, 


—    73    — 

wird  die  Kirche  und  wird  er  gtitig  aufnehmen.  Er  sendet  Thomas, 
Johann  de  Procidas  Sohn!  Inzwischen  gingen  Gesandte  nach  Neapel 
und  Rom  hin  und  her,  auch  an  Friedrich. 

Wie  weit  Jayme  Friedrich  damals  noch  entgegenkommen  woUte, 
zeigt  die  Instruktion  Karls  II.  fur  Franciscus  Pandonis  (Ende  Oktober 
1298.  Gleichz.  Kop.  Perg.  o.  Nr.)  Jayme  wiinscht  Karls  EinwilJigung: 
ut  Fredericus  teneret  Siciliam  per  biennium.  Karl  lehnte  die  via  als 
nicht  tuta  und  honorabilis  ab;  wohl  wollte  er,  dass  Jayme  Sizilien 
behielte  und  Friedrich  die  Einkiinfte !  Karl  will  Friedrich  ein  Heim 
fiir  seine  Familie  in  Neapel  oder  in  der  Provence  schaffen.  Oder  Jayrae 
soU  Friedrich  das  Konigreich  Murcia  mit  Karls  Geld  iiberlassen.  Herzog 
Robert  kann  wegen  seiner  Krankheit  noch  nicht  auf  dem  Kriegsschau- 
platz  erscheinen,  wohl  aber  kommen  alsbald:  Berteraudus  Artus  cum 
trecentis  equitibus  inter  Tholosanos  et  alios  de  lingua  doc  et  Beren- 
garius  Intenca  cum  ducentis  equitibus  et  trecentis  peditibus  Catalanis. 
Gem  habe  Karl  zur  Konigin  Konstanze  gesandt,  um  sie  nach  Jaymes 
Auftrag  in  sein  Land  zu  holen,  Ipsa  respondit,  quod  de  hoc  nondum 
habuerat  litteras  ab  ipso  rege  Aragonum,  sine  quibus  venire  non  inten- 
debat  in  regnum,  sed  veniebat  usque  Terracinam,  expectatura  ibi,  quod 
inde  sibi  mandaret  dictus  rex  Aragonum  . . .  Quamprimum  innotuit  d.  n. 
regi  subtractas  fuisse  d.  domine  regine  expensas,  quas  habere  consue- 
verat  a.  d.  papa,  d.  n.  rex  misit  eidem  d.  regine  uncias  auri  centum  et 
scripsit,  quod  non  desineret  inantea  in  suis  illi  necessitatibus  subvenire. 
Dann  berichtet  der  Gesandte:  aliqui  homines  de  Janua  nobiles  et  amici 
d.  n.  regis,  licet  de  parte  Gibellina,  nuper  post  habitos  rumores  de 
sinistro  galearum  nostrarum,  obtulerunt  regi  armari  in  servicium  suum 
decem  aut  quindecim  vel  usque  ad  viginti  galeas  ad  expensas  d.  regis, 
. . .  quam  oblacionem  d.  rex  nec  acceptavit  nec  renuit  sed  eam  posuit 
in  suspenso  . . .  Interessant  ist  dann  zum  Schluss  das  erste  Auftauchen 
der  Sohne  Manfreds: 

Item  de  filiis  quondam  priiicipis  Manfredi  placeat  sibi 
supersedere  ad  presens  propter  turbacionem  temporis  instan- 
tem,  quia  ex  liberacione  ipsorum  posset  oriri  magnum  scan- 
dalum  et  peiyculum  d.  regi  ad  presens,  et  maxime  propter 
mala  verba,  quibus  ipsi  infantes  utuntur. 

Jaymes  Transportflotte  wird  bei  Messina  anfangs  Dezember  ver- 
nichtet  und  so  zieht  er  sich  nach  Milazzo  zuriick.  Seine  schlimme  Lage 
zu  Anfang  1299  schildert  er  Kari  II.  am  25.  Februar  (Reg.  113  f.  172): 
Etsi  propter  diminucionem,  quam  tam  per  cessionem  gencium  exer- 
citus  nostri  ab  hostibus  quam  naturalem  decessum  noster,  ultra  quam 
creditur,  debilitatus  erat  exercitus  ac  necessariorum  penuriis,  que 
ipsum  exercitum  multipliciter  affligebant,  invite  cogebamur . . .  treugas 
inire  cum  hostibus,  so  habe  er  doch :  saniori  usi  concilio  . . .  a  treu- 
garnm  ipsarum  proposito  resilire  curabimus  et  ipsas  totaliter  duximus 
infringendas.    Et  ecce  terris,  castris  et  locis,   que  pro   parte   prelibate 


—    74    — 

ecclesie  tenemus  in  insula,  decentibus  municionibus  et  deffensionibus 
premunitis  ad  reintegrandum  et  satisfaciendum  . . .  exercitum  ac  gencium 
viribus  et  copia  victualium  opportunis  consulta  deliberacione  providimus 
nobiles  viros  Aluarum  vicecomitem  Agerensem,  Gombaldum  de  En- 
tenca  et  Rogerium  de  Lauria,  ammiratum  communem  . . .  in  deffensionem 
et  gubemacionem  terrarum,  castrorum  et  locorum  ipsorum  et  aliorum 
omnium,  que  processu  temporis  contigerit  ad  bene  placitum  et  domi- 
nium  prelibate  ecclesie  atque  vestrum,  errore  deposito,  convertenda  ad 
confusionem  et  offensionem  hostium  parcium  Sicularum  cum  quingentis 
. . .  militibus  et  decenti  peditum  comitiva  in  istis  partibus  moraturos 
nosque  cura  stolio  . . .  versus  partes  ipsas  sanctissimi  domini  summi 
pontificis  pro  iam  dicti  prosequcione  negocii  presenciam  adituri  feliciter 
transfretamus.  Karl  soll  fiir  Geld  sorgen;  die  Truppen  erhalten  noch 
fiir  fiinf  Monate  Sold  ;  bei  seiner  Riickkehr  miisse  alles  in  Ordnung 
sein.    Sendet  Radulfus  de  Pontisera  und  den  Romeus  Geraldi. 

Zu  der  genannten  Treuga  gehOrt  wohl  fc^gendes  Projekt  (CRD 
s.  f.  610),  in  dem  Friedrich  serenissimus  dominus  rex  SicUie  genannt 
wird,  das  also  von  ihm  ausgeht:  Imprimis,  quod  treuge  sint  inite  et 
firmate  . . .  usque  ad  festum  proximo  future  resurreccionis  dominice  et 
per  totum  integrum  annum  unum  a  predicto  die  . . .  numerandum  et 
eciam  post  ipsum  terminum,  quam  diu  utraque  pars  post  eundem  ter- 
minum  treugas  ipsas  servare  voluerit.  Wer  sie  nicht  mehr  halten  will, 
muss  kiindigen  und  sie  noch  ein  halbes  Jahr  halten.  Item  quod  idem 
rex  Aragonum  statim,  quod  sibi  erit  abile  ad  navigandum,  . . .  recedet 
de  Sicilie  partibus  cum  toto  extoHo  et  gente  sua  et  in  Cataloniam 
revertetur.  Riickerstattung  der  castra  in  Sicilia  et  insula  Lipari  absque 
mora.  Non  fiet  ex  tunc  aliqua  dirucio  sive  devastacio  edifficiorum, 
domorum  et  aliorum  Ijonorum  . . .  Petrus  Cornelii  nomine  et  pro  parte 
. . .  regis  Sicilie  . . .  custodiet  castrum  Melacii,  donec  predictus  rex  Ara- 
gonum  recedat  a  Melacio  in  Cataloniam  rediturus.  Jayme  muss  alle 
Gefangenen  sofort  frei  lassen,  exceptis  servis  sive  sclavis;  dariiber 
bleibt  die  Verfiigung  frei.  Dagegen:  item  quod  omnes  captivi  usque 
nunc  capti  tam  in  mari  quam  in  terra  per  . . .  regem  Sicilie  . . .  reraa- 
neant  et  sint  in  obsides  penes  . . .  regem  Sicilie  . . .  Habita  noticia  . . . 
de  redditu  regis  Aragonum,  . . .  rex  Sicilie  . . .  debet  liberare  . . .  omnes 
predictos  obsides  . . .  et  restituet . . .  nuncio  . . .  regis  Aragonura  corpora 
galearum  predicti  regis  Aragonum,  que  olira  infra  proximo  preteritum 
mensem  Decembris  presentis  XII.  indiccionis  (1298)  capte  fuerunt  in 
faro  Messane  per  galeas  . . .  regis  Sicilie  et  Messanam  adducte  . . .  Bla- 
sius  de  Alagone,  regni  Sicilie  mareschalcus  ac  a  faro  ultra  et  in  tota 
Sicilia  vicarius  generalis,  faciet  homagium  . . .  Petro  Comelii,  quod  pre- 
dictus  Blasius  assignabit  castra  Bubalini,  Messiani,  Montis  Leonis  et 
Tropete  sita  in  Calabrie  partibus.  Nach  Auslieferung  der  Geiseln  erhalt 
sie  Konig  Friedrich.  Schluss:  Et  quod  predicti  reges  vel  alter  eorum 
seu  . . .  subditi  . . .  per  se  vel  alios  noraine  et  pro  parte  sua  a  suramo 
pontifice  vel  aliis  ab  eo  potestatem  et  auctoritatem  habentibus  non 
petent  nec  peti  facient . . .  absolucionem  predicti  sacramenti  et  homagii. 


—    75    — 

Diese  Treuga,  fiir  Jayme  11.  sehr  ungiinstig,  zeugt  ftlr  die  glSnzende 
Situation  Friedrichs.  Die  Verhandlungen  haben  kurz  nach  dem  17.  Fe- 
bruar  1299  stattgefunden.  Damals  gibt  Jayme  den  Gesandten  Friedrichs 
Geleit.    (Reg.  113  f.  242.) 

Jayme  geht  Mitte  Marz  nach  Neapel,  wie  er  am  3.  April  1299 
(Reg.  113  f.  146  V)  dem  Vicomte  Naluero  Dager  erzahlt.  Bei  der  Ver- 
folgung  seiner  Plane:  sobreveneh  a  nos  lendema,  que  fom  en  Napols, 
greu  malaltia,  axi  que  venguem  a  molt  fort  e  estret  punt.  Mas  per  la 
gracia  de  Deu  . . .  erem  meloratz  e  fora  de  tot  dupte.  Sobald  er  ganz 
wiederhergestellt  ist,  will  er  zum  Papst.  Bei  Bonifaz  VIII.  ist  er  im 
Mai  1299  in  Anagni.  Damals  soll  Bonifaz  nach  Marino  Sanuto  zu  Jayme 
gesagt  haben:  Er  balbiere  ihn,  ohne  ihn  einzuseifeil !  Im  Juni  war  er 
in  Neapel  bis  kurz  vor  dem  Seesieg  am  Kap  Orlando.  Vgl.  Acta  Nr.  41 
und  42.  Am  21.  Junl  1299  bekundet  er  dem  Amaldus  Messeguerii,  dass 
er  von  dem  Kammergelde  dem  Magister  Johannes  de  Coch  500  Caro- 
Unos  argenti  pro  cura,  que  in  nobis  fecit  in  infirmacione,  quam  olim 
passi  fuimus  in  civitate  Neapoli,  bezahlt  habe  (Reg.  113  f.  175).  Nach 
der  Schlacht  eilen  Robert  und  Roger  nacb  Randazzo;  ohne  es  zu  er- 
obem  ziehen  sie  nach  Catanea;  Ischia  war  noch  in  Friedrichs  Handen ; 
aber  man  erhielt  es  ohne  Kampf.  Der  Erzbischof  von  Neapel  schreibt 
an  Jayme:  Capitaneus  castri  terre  ipsius  promisit  castrum  ipsum  tra- 
dere  . . .  post  mensem,  qui  incepit  die  dominica  proxima  preterita,  que 
fuit  VII.  kalendas  Augusti,  nisi  per  Fredericum  . . .  suffultus  fuerit  pre- 
sidiis  opportunis  infra  terminum  predictum.  So  Jayme  II.  am  29.  Juli 
an  Herzog  Robert  von  Nicotera  aus;  er  wiinscht  dringend  Zusammen- 
kunft  bei  Milazzo,  spatestens  bis  zum  4.  August.  Der  grosste  Teil  der 
Truppen  liege  schon  dort.  CRD  LXXV.  "Blatt  eines  verlorenen  Regi- 
sters.  Seit  16.  Juli  war  Jayme  gewillt  heimzukehren  (Reg.  254  f.  21). 
Am  11.  August  war  die  Zusammenkunft,  am  21.  ist  Jayme  in  Salerno, 
am  2.  Oktober  1299  in  Barcelona. 

Mit  welcher  Grausamkeit  der  Kampf  gefiihrt  wurde  geht  aus 
einem  Schreiben  Bonifaz  VIII.  an  den  Kardinallegaten  Landulf  hervor: 
„Etsi  necessitatibus"  . . .  Aliquos  barbarica  feritas  privavit  lumine,  quos- 
dam  mutilatio  membrorum  immaniter  deformavit.  Unde  subsequitur, 
quod  hiidem  inhabiles  et  inbelles  effecti . . .  dicto  regi  [Carolo]  gravato 
diversis  oneribus  onus  addunt . . .  Mandamus,  quatinus  debilitatos  et 
mutilatos  huiusmodi  per  ecclesias  et  monasteria  regni  Sicilie  . . .  provi- 
deas  collocare,  a  quibus  ecclesiis  et  monasteriis  humanitatis  intuitu 
vestitimi  et  victum  necessarium  prefatis  personis  miserabilibus  facias 
ministrari  . . .  Dat.  etc.    Aus  Vatikanischem  Register  Nr.  46  f.  110. 

34.  Jayme  II.  an  den  Kanzler  Blschof  RaimiHid  von  Valencla: 
Vizekanzler  Raimundus  Caprarii  ist  Dominikaner  geworden. 
Vorschlag  an  seiner  Stelle  den  Kanonikus  P.  6omir  zu  nehmen; 
wenn  nicht,  einen  andern  zu  wahlen  und  nach  Neapel  zu 
senden.    Bei  der  Belagerung  von  Siragusa  (1298)  Oktober  23. 


—    76    — 

Jacobus  . . .  Raimundo  . .  .  Valentino  dilecto  cancellario 
etc.  Spiritu,  qui,  ubi  vult,  spirat,  in  Raimundum  Caprarii 
vicecancellarium  nostrum  divinitus  inspirante,  contemtis  mundi 
huius  blandiciis  ipsum  noveritis  fratrum  Predicatorum  habi- 
tum  apud  Neapolim  noviter  assumpsisse,  propter  quod  can- 
cellaria  nostra  de  ipsius  subtraccione  queritur  et  de  succe- 
siva  substitucione  ministri  consimilis  sollicite  meditatur.  Unde 
scire  vos  volimius,  quod,  dum  interea  circa  id  salubre,  immo 
necessarium  intencionis  nostre  propositum  familiariter  nostros 
alloquendo  domesticos  verteremus,  suis  exigentibus  meritis 
ad  P.  Gomir  Ilerdensem  et  Valentinum  canonicum  mentis 
nostre  direximus  aciem  ipsumque  dignum  inter  plures  alios 
existimavimus,  si  eleccioni  vestre  concors  hoc  esset  et  con- 
sonum,  dicto  Raimundo  Caprarii  in  huiusmodi  vicecancellarie 
officium  subrogandum,  utpote  sciencia  preditum,  honestate 
conspicuum  et  moribus  circumspectum.  Ea  quidem  vobis  pre- 
sencium  tenore  precipimus,  quatenus,  si  vobis  videtur  expe- 
diens,  quod  idem  P.  Gomir  ad  predictum  cancellarie  officium 
loco  et  vice  vestra  sit  merito  deputandus,  ipsum  in  eodem 
vicecancellarie  officio  statum  *),  alias  aliquem  alium  ad  hoc 
sufficientem,  ydoneum  et  fidelem  . . .  in  eodem  exercendo  of- 
ficio  pro  libito  ordinetis,  quem  ordinatum  apud  Neapolim  preter 
more  dispendium  transmitere  procuretis,  deinde  ad  nos,  ubi- 
cunque  fuerimus,  accessurum,  et  ipsius  vicecancellarie  func- 
turum  officio  sepefato.  Dat.  in  obsidione  Siracusie  X.  kalen- 
das  Novembris. 

Reg.  265  f.  104.  Ueber  den  Vicekanzler  und  seine  Stellung  vgl. 
oben  Einleitung. 

35.  Logothet  BartholomSus  von  Capua  an  6.  Durfortis: 
Karl  II.  glng  wegen  des  6eldes  fUr  Jayme  II.  an  dle  Kurie. 
Er,  kaum  genesen,  musste  folgen  und  blieb  dort.  Vor  dem 
Abschlusse  der  Verhandlungen  kam  die  Aussohnung  der 
Colonna,  und  Bonifaz  Vlll.  hatte  keine  Zeit.  Wegen  der 
rauhen  Luft  in  Rieti  ging  er  nach  Neapel  zurUck  und  liess 
zwei  Vertreter  dort.    Neapel  (1298)  November  12. 

Nobili  viro  Guilebno  Durfortis  illustris  regis  Aragonum 
consiliario  et  familiari  suo  amico  carissimo  Bartholomeus  de 
a)  So  falsch  konstruiert  im  Reg. 


—    77    — 

Capua  iniles,  logotheta  et  prothonotarius  regni  Sicilie,  salu- 
tem  et  votive  prosperitatis  augmentum.  Inclitus  dominus 
noster  Jerusalem  et  Sicilie  rex,  dum  pro  obtinendo  pecuniali 
subsidio  a  domino  nostro  summo  pontifice,  prout  illustris  rex 
Aragonum  sibi  misit,  ad  Romanam  curiam  proximo  preteritis 
diebus  accederet,  maudavit  nobis,  qui  nondum  restituti  ad 
plenariam  sanitatem  Capue  morabamur,  ut  deberemus  cum 
eo  ad  dictam  curiam  nos  conferre.  Nos  vero  propter  gravem 
infirmitatem,  quam  diutius  passi  fuimus,  valde  adhuc  debiles 
et  confracti  paulatinis  dietis  post  dictum  dominum  nostrum 
regem  iter  assumpsimus.  Postquam  tamen  dictam  Romanam 
applicuimus  curiam,  ibi  post  ipsius  domini  nostri  discessum 
rtb  inde  per  dies  quindecim  de  suo  maudato  remansimus  pro 
dicto  subsidio  procurando.  Infra  quos  dies  dum  iustaremus 
apud  dominum  summum  pontificem  pro  eodem  et  iam  essemus 
de  eo  in  terminis  bone  spei,  quia  per  adventum  Columpneu- 
sium  ad  ipsius  domiui  pape  reverenciam,  circa  quorum  nego- 
cium  idem  dominus  vacabat  omnibus  aliis  pretermissis,  pro- 
secucio  subsidii  difFerrebatur  ipsius,  nos  adhuc  in  statu  uou 
existentes  plenarie  sanitatis  et  ibi  ex  nimia  frigiditate  Rea- 
tiui  aeris  nocumenta  sencientes  corporis  graviora,  de  cogni- 
vencia  prefati  summi  pontificis  et  quam  plurium  cardinalium 
de  dicta  curia  discedeutes  in  regnum  redivimus,  dimissis  iu 
eadem  curia  pro  prefati  prosecucione  negocii  veuerabili  patre 
domino  .  .  episcopo  Rauellensi,  domino  Petro  de  Ripalta  nun- 
ciis  ad  hoc  dicti  regis  Aragonum  et  procuratore  dicti  domini 
uostri  regis  in  Romana  curia  supradicta  .  .  .  De  litteris  vestris, 
quas,  sicut  iutelleximus,  vos  nobis  pluries  destinasti,  adhuc 
nullam  recepimus  nisi  unicam  hiis  diebus  .  .  .  Scripta  Neapoli 
die  XII.  Novembris. 

Or.  Perg.  SSj).  o.  Nr.  Fast  wortlich  mit  diesem  iibereinstimmend 
schreibt  B.  an  Jayme  II.,  aber  im  Singular.  Am  Schlusse  lieisst  es  noch : 
Illustris  domina  regina  consors  vestra  per  graciam  Dei  plena  corporis 
sospitate  letatur,  licet  macilenta  sit  parum.  Ueber  seiue  Krankheit 
schreibt  er  an  Jayme,  dass  er  seinen  Kredenzbrief  fiir  Petrus  Boyl 
erhalten,  aber  nichts  von  ihm  gesehen  habe;  denn  vom  1.  April  an 
quandam  curam  corporis  mei  molestam  et  tediosam  plurimum  cum  con- 
silio  medicorum  assumpsi  . . .  Vix  de  lecto  exire  potui  et  ad  curiam 
aliquando  non  accessi.  Am  28.  Juni  aus  Neapel  (Or.  Perg.)  —  Zu  der 
Unterwerfung  der  Colonna  vgl.  L.  Mohler,  Die  Kardinale  Jakob  und 
Peter  Colonna  (1914)  S.  96  f. 


—    78    — 

Am  11.  November  schreibt  Karl  II.  an  Jayme  iiber  Bonifaz  VIII. 
Toute  voies  nous  creons  e  par  aucunc  des  cardinaus  noz  amis  nous  a 
este  mande  nouvelement,  que  dedanz  brief  terme  nous  envoiera  li  pape 
bon  aide  de  monnoie.  E  si  ne  poons  croire  en  nulle  maniere  ne  de- 
vonz,  que  li,  qui  a  comencie  e  fet  jusques  ci  si  plenierement  e  si  vou- 
lentiers  la  besoigne,  que  vous  poursives  pour  11  e  pour  nous,  que  il  la 
loisse  ne  ([ue  il  faille  au  besoigne  a  vous  ne  a  nous  (Naples  11  jour  de 
novembre).  Die  Erlangung  des  Geldes  war  aber  schwierig.  Die  durch 
Berengar  von  Entenca  iiberbrachten  capitula  Karls  an  Jayme  deuten 
es  an:  licet  dominus  noster  summus  pontifex  turbatus  forte  propter 
infirmitatem,  quam  passus  est,  super  solucione  pecunie  debite  dicto 
regi  nuncio  suo  non  dederit  votivum  responsum,  tamen  hoc  non  accidit. 
ut  intendat  solucionem  ipsam  differre,  sed  pocius  ex  turbatione  infir- 
mitatis  predicte,  sicut  . . .  archiepiscopus  Mediolanensis  nuper  missus 
Neapolim  ad  dominum  regem  per  eundem  dominum  pontificem  . . .  dixit 
inibi.  Et  asseruit,  quod  priusquam  recederet  de  curia  Romaua,  prefatus 
dominus  noster  mandaverat  mercatoribus  . . ,  pro  expedienda  galea  pre- 
dicta  . . .  et  nunc  mittit .  . .  episcopum  Melfiensem  et  dominum  Egidium 
de  Fullosa  cambellanum  suum.  Et  priusquam  negocium  remaneret  im- 
perfectum,  dominus  rex,  si  opus  sit,  ibit  personaliter  propter  hoc  ad 
eundem  dominum  nostrum.  Das  ist  ja  auch  geschehen.  Von  Boni- 
faz  VIII.  liegt  ein  Schreiben  vor  (Leg.  22  Nr.  3)  vom  17.  November. 
worin  er  den  Empfang  des  Bittbriefes  Jaymes  bekundet,  den  Ottobonus 
de  Placentia  litterarum  contradictarum  auditor  sendet  und  Gott  fiir 
den  gliicklichen  Beginn  des  Krieges  dankt. 

36.  Richter  R.  Caluet  aus  6erona  an  Jayme  II.:  R.  Folc  und 
Jaspert  de  Castelnou  schlldern  in  Perpignan  dem  Konig 
Jayme  von  Mallorca  die  schlimme  Lage  Jaymes  in  Italien 
und  erbitten  seinen  Rat.  Der  Konig  tadelt  die  Kriegsfahrt 
seines  Neffen  und  billigt  den  Plan,  Truppen  und  eine  Flotte 
nach  Sizilien  zu  senden,  um  Jayme  zuruckzuholen,  lehnt 
aber  Schiffs-  und  Geldunterstutzung  ab.  Sein  altester  Sohn 
will  Minorit  werden;  R.  Folc  rat  ihm  vergebens  ab.  Colliure 
(1299)  Marz  16. 

.  .  .  XIII.  dies  a  lentrada  de  Mars  lo  noble  en  R.  Folc 
et  en  Jaspert  de  Casteluou  foren  a  Perpeyan  denant  lo  seyor 
rey  de  Malorcha  *)  et  proposali  lo  noble  en  R.  Folc,  que  lesta- 
ment  vostre,  seyor,  era  en  peril,  segous  que  el  avia  entes  per 
letres,  que  avia  vistes  dalscuns  de  vostre  conpaya,  qui  son  ab 
vos,  per  que  el  avia  apalat  parlameut  a  Barselona  per  donar 
ajuda  a  vos  ab  secors  de  tota  la  terra,    et  que   creia  per  tot 

ai  Malororcha  Or. 


—    79    — 

cert,  que  les  gens  de  la  terra  que  darien  secors  al  vostre  fet, 
que  ya  navia  parlat  ab  alscuns  richomes  e  prelacz  e  ab  los 
ciutadans  de  Barselona  e  que  tots  neren  en  bon  enteniment 
e  anagaven  lo  feit  e  que  lo  dit  en  R.  Folc  era  vengut  aqui 
per  aver  concey  de  dit  seyor  rey,  si  ho  tenia  per  ben  e  que 
hi  donas  son  concey. 

El  dit  seyor  rey  respos  en  continent,  quel  viatge  del 
seyor  rey  Daragon  no  li  avia  plagut  e  que  el  no  hi  podia  aver 
contrastat,  per  so  cor  no  era  en  tayl  ab  lo  seyor  rey,  que  el 
lo  degues  conceyar,  tro  que  el  fo  en  son  viatge.  E  depuys 
fo  posat  ab  el,  no  hac  loc  son  concey .  .  .  e  que  de  prima 
vista  aytant  con  el  podia  veer  e  entendia,  veya  la  ajuda  con 
gran  dupte,  que  tornas  a  profit  del  seyor  rey.  E  que  en 
asso  fermament  no  podia  hom  conceyar,  per  so  cor  la  vostre 
volentat  no  era  sabuda,  si  era  per  romandre  ho  per  tornar . . . 

E  en  R.  Folc  e  en  Jaspert  de  Castelnou  rehonaren  lo 
fet,  que  la  ajuda  era  faedora,  per  so  cor  si  despendria  ren 
del  seyor  rey,  mas  que  u  faria  de  la  ajuda  de  la  terre.  La 
qual  cuydaven  aver  sens  tot  dupte.  E  que  hi  entenia  danar 
en  R.  Folc  e  en  Jaspert  de  Castelnou  ab  CC  homens  de  pa- 
ratge  e  ab  XXXX  galeres  e  per  tornar  vos  e  vostres  gens, 
no  pas  per  aydar  a  conquerer  Cicilia  contra  Frederic,  que  en 
aclo  nous  entenien  de  ajudar  els  ne  la  terra.  E  encara  que 
era  lur  enteniment,  que  abans  que  els  moguessen,  ne  faessen 
guayre  de  mecions  en  laparelar,  que  escrisquesen  a  vos,  seyor, 
lenteniment  de  la  anada,  so  es  que  irien  per  atornar  vos  e 
vostres  gens .  .  .  e  que  dasso  cobrassen  primerament  vostre 
resposte,  e  que  segons  vostre  resposte  fos,  de  tornar  ho  de 
romandre,  que  els  irien  ho  romandrien.  E  ladons  lo  dit  seyor 
rey  dix,  que  avia  entes  mils  lo  fet  e  que  era  pus  declarat 
que  dabans  e  que  auria  son  concey  e  que  lendeman  que  hi 
respondria. 

Lendeman  dix  lo  rey,  que  tenia  per  ben,  que  fos  escrit 
a  vos,  seyor,  de  ienteniment  de  la  ajuda,  ques  faya  per  vos, 
seyor,  atornar  en  la  terra  .  .  . 

Apres  daso  fo  request  lo  dit  seyor  rey,  que  li  plages, 
que  en  aquesta  anada,  sis  faia,  que  poquessen  aver  de  les 
gens  de  Malorca  e  de  les  altres  sues  terres.  Qui  respos,  que 
li  plaia  molt,  e  que  hi  tenguessen  taula  a  sels,  qui  adobar  si 


—    80    — 

volguessen.  E  apres  reques  lo  en  R.  Folc,  que  li  plages  de 
prestar  de  ses  galees.  El  rey  respos,  que  no  avia  galees,  mas 
pudrides,  exceptades  II  e  I  leyn,  les  quals  avia  mester  per 
fer  viatge  a  Mayorca.  Reques  lo  encara  en  R.  Folc  a  part 
seus  tot  altre,  qui  no  hi  fo,  que  li  plagues  de  fer  prestet 
en  atjuest  fet  e  que  li  serien  dades  bones  segurtatz,  que  cobras 
lo  prestet  de  la  ajuda  de  la  terra.  El  rey  respos,  que  avia 
a  maridar  sa  iia  e  que  hi  enteuia  totz  dies,  e  encara  que 
avia  a  fer  una  capela  a  Valuert,  que  li  avia  manada  de  fer 
som  pare.  E  en  axi  de  ])0cs  diners  que  avia,  que  no  sen 
])odia  desexir. 

.  .  .  Lo  seyor  rey  de  Malorcha  es  amic  vostre  e  de  bona 
voluutat.  Lo  fil  major  del  seyor  rey  de  Malorca  esta  fort 
trist  e  fort  pensiu,  E  ha  pregat  al  rey  som  pare,  quel  lex 
entrar  als  frares  Menors  e  el  j)are  nol  na  puscut  destolre. 
En  R.  Folc  hi  ha  fet  sou  })oder,  (]uel  mudas  denteniment  e 
no  ho  a  ])uscut  fer,  ans  lo  prega,  que  conceyas  al  rey  som 
pare,  que  noli  vedas  nel  tardas  dentrar  als  frares  Meuors, 
«jue  servidor  vulia  esser  de  sen  Fra[n]cesc.  Deus  tot  poderos, 
seyor,  defena  vos  eus  torne  sane  e  salu  en  nostres  teres  ab 
creximent  de  tot  ben.  Fetes  a  Copliure  XVI  dies  anatz  del 
nies  de  Mars. 

CRD  4226.  Or.  Pap.  Ssp.  Defekt.  Ain  9.  Juni  1299  trostet  Jayme  II. 
seinen  Oheim  von  Neapel  aus,  dass  seiu  Erstgeborener  Minorit  weFden 
woUe:  Inspiratus  divinitus  contemptis  regie  dignitatis  fastigiis,  que  suis 
iam  dederant  fata  natalibus,  sub  modo  religionis  pauperis  habitum  sa- 
tagens  effici  Christi  miles.  Er  ermahnt  ihn  die  Sache  gut  zu  nehmen: 
considerantes,  quod  de  mane  usque  ad  vesperani  gaudia  mortalium  fini- 
untur  et  mundi  huius  claritas  vergit  ad  exitum  tenebrosum.  Gerade 
20  Jahre  spater  traf  ihn  dasselbe  Geschick ! 

37.  G.  de  Solanes  an  Bernat  de  Sarria:  Jayme  II.  empfing 

seine  Mitteilung    betr.   den  Sieg    der    Kastiiianer   (iber  Juan 

Nunez.     Benutzung   der  Nachricht,   den  Konig  zur  Heimkehr 

zu  bewegen.    Geldsachen.    Neapel  (1299)  Juni  24. 

Al  honrat  e  molt  amat  en  Bernat  de  Serria  *),  conseller 
del  senyor  rey,  de  mi  en  G.  de  Solanes,  del  dit  senyor  rey 
escriva,  salut  e  honor  e  si  meteix  apareylat  a  son  serviy. 
Senyor,   fas  vos  saber,    quel    seuyor   rey   reebe   en  mar   prop 

a)  So  Or. 


—    81    — 

de  Napols  les  letres,  que  vos  ara  novelament  li  envias  '), 
en  que  li  feeyetz  saber  la  batayla,  qui  era  estada  entre  en 
Johan  Nuniz  e  els  Casteylaus  e  la  preso  del  dit  en  Johan 
Nunip  ^).  E  ja^sia  que  vos  be  e  saviament  hajatz  escrit  al 
senyor  rey  e  plenerament  enformat  del  estament  e  de  la  con- 
dicio  daquexes  partz,  parria  a  mi,  per  qo  car  la  vida  e  la 
salut  del  senyor  rey  es  salut  vostra  e  mia  e  daquells,  qui 
leyalment  lo  servexen,  e  conservament  de  les  sues  gens  e 
dels  seus  regnes,  que  vos  deguessetz  tractar  e  procurar,  quels 
procuradors  de  Cathalunya  e  Darago  e  del  regne  de  Valenjcia 
els  bons  homens  de  les  ciutatz  11  escrivissen,  com  mils 
poguessen  e  segons  que  vos  trobariets,  que  mils  e  pus  curosa- 
ment  se  deges  es  poges  fer,  recomptan  la  condicio  els  perills 
en  que  ses  gens  e  sa  terra  es  per  la  sua  absencia  el  reque- 
risen,  que  ell  de  tot  en  tot  sen  degues  tornar  mantinent  per 
restaurar  sa  terra.  E  aquestes  letres  li  trametessetz  mantinent 
per  un  leny  armat,  lo  qual  venges  al  Cap  de  Rotlan  ^),  o  a 
Mila^,  que  aqui  atrobaria  tot  recapte.  E  lenteniment,  que 
mou  a  mi  escriure  a  vos  sobre  aquest  fet,  es  aquest:  quel 
senyor  rey  hauria  major  raho  de  tornarsen  e  meylor  color 
e  major  escusacio  ab  lo  papa  e  ab  lo  rey  Karles,  e  per  90 
car  lo  fet  requer  cuytanpa  especialment  per  lestiu,  que  hic 
ha  poch  asso  se  volria  molt  cuytar.  Fas  vos  saber,  que  en 
P.  Cornell  me  ha  a  donar  per  en  Ferran  Doblites  C  florins 
dor  e  mil  torneses  dargent,  e  daltre  part  mil  solidos  Barchi- 
nonenses  e  enviavos  a  dir  per  ses  letres,  quels  me  paguetz 
de  90,  quel  senyor  rey  vos  mana,  que  li  paguetz,  per  que  jo 
us  prec,  que  vos,  si  res  pagatz  an  P.  Cornell,  paguetz  an  Jacme 
Dezpuig,  qui  les  dites  letres  vos  assignara,  les  dites  quanti- 
tats  de  moneda  o  si  gran  mester  hi  era,  e  als  no  poguessets 
fer,  mesessetz  les  li  en  compte  e  feessetzne  un  albara  al  dit 
Jacme  Dezpuig  e  puys  avendriem  nosen  vos  e  yo.  Als  nous 
fas  saber  aara,  que  per  los  correus,  que  vos  hic  havetz 
trameses,  vos  o  fare  saber  pus  largament.  Scrita  en  Napols 
lo  dia  de  Sent  Johan. 

CRD.  Or.  Pap.  o.  Nr.    Vgl.  Zurita  cap.  40. 


')  Von  mir  nicht  gefunden. 

')  In  der  Schlacht  bei  Alfaro  am  7.  Mai  1299.    Vgl.  Daumet  p.  126. 

")  Cap  Orlando,  wo  die  Schlacht  stattfand. 


--    82    — 

38.  Zwei  Briefe  von  Bernard  de  Sorriano  an  Jaynie  W.i 
1)  Sehnsucht  des  Volices  nach  RUcldtehr  des  Kdnigs;  Heim- 
l<ehr  und  auffafliges  Verhaiten  des  P.  Corneiii  inbezug  auf 
die  papstlichen  Zehnturkunden ;  dessen  Verbindung  mit  der 
Kdnigin  von  Kastilien.  —  2)  Nachricht  von  Jaymes  Sieg  Qber 
Priedrich  soeben  eingetroffen.  Nunmehr  habe  Priedrich  seine 
Undanl<barkeit  gegen  Jayme  gebiisst;  jetrt  sei  es  Zeit  zum 
Priedensschluss.  Hinweis  auf  die  Kosten  des  Krieges  und 
Warnung  sich  bei  der  Entschadigung  niclit  tauschen  zu  lassen. 
Nach  Briefen  aus  6enua  mUssen  Neapolitaner  und  Katalanen 
das  Staatsgebiet  6enuas  verlassen.     Barcelona  (1299) 

^ugust  8. 
. .  .  Sapia  la  vostra  altea,  que  a  totes  les  gens  de  vostres 
regnes  e  de  vostres  terres  es  ops  la  vostra  vengudaper  moltes  de 
rahons  e  per  anoltes  de  maneres,  segons  que  us  ho  tramet  adir 
largament  per  capitols '),  los  quals  vos  aporta  en  Tio.    Encara 
sapia  la  vostra   senyoria,   quel   noble  en  Pere  Cornell  vench 
en  Bar^elona  VIII.  dies  a  la  exida  de  Juyol.    E  aporta  cartes 
vostres,  en    les    quals    nos  manavets,    que    li    fets    assignacio 
sobre  ios  diners   de  la   de^ima  daquella  quantitat   de  diners, 
que  vos   li   deviets,    e   que   cobras    les    cartes   de   la   de^ima, 
que  eil  apportava.   E  si  no  les  podia  cobrar,  que  fets  de  guisa, 
que  les  fees  perpetuar.    E   yo    de    mantinent   vista   la  vostra 
carta  requeri  lo  noble  en  Pere  Cornell,  quem  degues  mostrar 
les  dites  cartes,  per  tal  que  les  fees  perpetuar.  E  eil  respos,  que  ja 
les  avia  trameses  en  Aragon,  e  si  hom  nol  pagava  de  tot,  que  no 
les  poria  hom  veer  ne  aver !  E  yo  veen  los  periyls  que  serien,  si  les 
dites  cartes  nos  perpetuaven,  e  encara  saben  la  manera,  que 
eil  prenia  dalcuns  parlaments,  que  eil  movia  ab  alcuns  nobles 
de  vostra  terra,  agui   li  a  pagar  .  .  .  una  gran  partida  de  la 
sua  assignatio,  e  el  sobre  plus   li  promis  e  li  aasegur  de  pa- 
gar  per  I  ayn.     E  el  noble  en  Bn.  G.  Denten^a,   lo   qual  ep 
molt  curos  dels  vostres  fets,  obligalin  Alcoleya  e  tots  altres 
bens  seus  a  precs,  que  yo  li  u  fiu  de  part  vostra.    E  yo  obli- 
guene  tots  mos  bens  al  dit  noble   en  Bn.  G.,   quel   ne   guar- 
daria  de  dan,  e  cobre  les   dites   cartes,  de  mantinent  fiu  les 
perpetuar  e   tramet   les  en    aquelles  lochs,  hon  he  trobat  de 
conseyl,  ques  deven  trametre. 
i)  Von  mir  nicht  gefunden. 


—    83    — 

Encara,  senyor,  del  fet  den  Pero  Coniell,  siiis  membras 
be,  en  quina  condicio  son  los  fets  de  vostres  reg-nes  iie  quina 
manera  an  aquells,  qui  vos  hic  avets  lexats  en  vostre  loch, 
noych  agerets  trames  en  Pero  Corneyl  per  preycar!  E  valgera 
mes,  que  aguessets  soffert,  que  preycas  dell  tot  (^o,  que  pogues 
preycar,  que  con  lavets  trames  agi.  E  moltes  vegades,  senyor, 
vos  he  oyt  dir  lexempli  daquells  de  Roma,  qui  amaren  mes 
lo  profit  comu  de  lur  ciutat  que  no  el  lur  e  volgueren  mes 
romanir  presos  en  Cartayne  .  .  ,  Si  alcunes  coses  contraries 
se  devenen  a  vos,  la  qual  cosa  Deus  no  vuyla,  no  ych  avets 
trames  bon  procurador  a  ops  de  vostres  fets !  Con  sapiats, 
senyor,  per  (pert,  que  tantost  con  en  Pero  Cornell  pres  terra 
a  Terragona,  trames  un  cavaller  a  la  reyna  de  Casteyla,  per 
lo  qual  li  trames  a  dir,  que  li  pregava,  que  li  trameses  carta 
de  guiatge,  con  eil  vulia  anar  a  eila  per  missatgeria,  que 
li  aportava  den  Frederich  e  per  matremoni  de  ^a  fiyla  e  per 
tractamens,  qui  li  serien  profitoses  e  honrats,  E  ago  he  yo 
sabut  per  ^ert .  ,  ,  Scrita  en  Barchinona  VIII  dies  anats  del 
mes  Dagost. 

2.  .  .  .  Depuys  quel  leyns,  que  us  tramet  ara  ab  en  G.  Tio. 
fo  aparellat  e  les  letres  foren  fetes,  vencli  una  letra  duna 
companyia  de  Jenoua,  en  la  qual  se  recomptave,  que  vos  eretz 
estat  a  la  Morteyla  ab  vosrtre  estol  e  vos  estan  lla,  que  us 
veuch  missatge  den  Frederich,  ques  vulia  combater  ab  vos. 
E  vos  responeu  axi,  com  deviets;  ell  per  mal  consell  vench 
a  aver  la  batayla.  E  nostre  senyor  que  sap,  que  vos  ena- 
quests  fets  tota  hora  sots  anat  ab  fe  e  ab  veritat  e  ab  ley- 
altat  e  que  avets  fet  vostre  poder,  que  pau  sen  pogues  trer, 
a  donada  a  vos  la  victoria,  e  segons  que  recompten  aci,  avets 
retenguda  XXII  galeres:  Per  que,  senyor,  ara  es  ora,  que 
ajats  clemencia  e  misericordia .  ,  .  e  que  vos  deiats  tractar 
e  ordonar  de  fer  la  pau,  que  menys  della  vos  no  podets  be 
exir  dels  fets,  quels  grans  senyors,  con  nostre  senyor  lur 
dona  la  victoria,  ladoncs  deven  mils  venir  als  fets  e  a  la  pau 
e  ooncordia  tractadora  ,  .  .  Sabets  los  grans  trebayls  e  grans 
mortaldats  e  messions,  qui  nexen  per  rahon  de  guerra,  cor 
neguns  tesaurs  no  basten  als  messions  de  la  guerra  ,  .  .  E 
membraus,  senyor,  la  paraula,  que  vos  me  dixes  eu  la  galea, 
con  vos  recuyliets,  que  nuU    temps  no    hirietz    en    Sicilia,    si 


—    84    — 

els  fets  no  eren  axi  empreses  e  fermats,  que  per  mal  que 
anas  au  Frederich,  que  aytant  bona  pau  e  composicio  se  tro- 
baria,  com  per  bon  estament  en  que  fos.  E  con  ell,  senyor, 
no  [vuljla  estar  a  vostre  consell,  nostre  senyor  a  li  donada 
aquesta  disciplina,  cor  peccat  de  desconexenga  e  dorgall  li 
desplau  mes  que  negun  peccat.  Per  que  vos,  senyor,  ara 
devets  aver  clemencia  e  misericordia.  E  a^o  es  en[al]9ament 
de  vostres  fets  e  de  vostra  venguda.  E  sia  vostra  mer^e, 
senyor,  que  vos  nous  lexats  enganar  e  que  guardets,  que 
siats  pagat  e  segur  de  tota  vostra  paga,  cn  qualque  manera 
los  fets  vagen,  e  que  en  a^o  sescoten  aquells,  a  qui  romanen 
les  terres,  que  vos  assats  vos  hi  sots  escotat,  pus  ave[ts]  mes 
a  perill  la  vostra  persona  e  vostres  gens  . .  .  Guardets,  que 
ans  del  ivern  vostres  fets  sien  endrepats  ;  cor  quant  lo  temps 
seria  passat,  los  homeus  demanarien  la  paga  e  vos  nols  poriets 
pagar,  livern  sera  vengut,  e  puys  no  seria  en  vos  del  venir. 
E  da^o  sabets,  que  avets  estat  enganat  moltes  vegades.  Placia 
a  nostre  senyor,  que  us  lixe  en  tal  manera  fer  e  cumplir 
aquests  fets,  que  sia  honor  e  exal^ament  vostre,  e  que  per 
vos  sia  feta  pau  e  concordia  entre  christians. 

Lo  dia,  que  aquestes  letres  se  feeren,  vengren  moltes 
letres  de  companyes  de  Jenoua,  en  les  quals  se  contenia, 
quels  Jenoueses  avieu  feta  crida  general,  que  tots  Cathalans 
e  tot  hom  del  rey  Karles  degues  esser  exit  de  tota  lur  terra 
dins  X  dies.  E  compten,  que  arraen  L  galees  ho  mes  e  es 
veu,  que  deven  anar  en  ajuda  an  Fredericli.  Per  que  sia 
vostra  merQe,  senyor,  que  tingats  vostres  espies  e  que  fassats 
.  .  .  aplegat  e  armat  vostre  estol  de  guisa,  que  dampnatge 
ne  escandel  no  si  pogues  esdevenir .  .  .  Scrita  en  Barclii- 
nona  VIII  dies  anats  Dagost. 

CRD  12251  und  12263.  Or.  Pap.  Ssp.  Schreiber  erinnert  den  Konig 
in  1)  daran,  dtiss  er  nieinanden  zu  machtig  werden  lasse.  Das  Beispiel 
seines  Bruders  Peter  warne  ihn.  P.  Cornelii  woUe  eine  Verschworung 
gegen  Jayme.  P.  Cornelii,  ein  einflussreicher  Verwandter  des  Konigs 
in  Aragon,  hatte  auf  Verlangen  Bonifaz'  VIII.  und  Karls  II.  das  Kampf- 
gebiet  verlassen  miissen.  Propter  quod,  licet  nos  de  comitiva  et  ser- 
viciis  ipsius  nobilis  plenarie  redderemur  contenti,  . . .  predicto  . . .  licen- 
ciam  dedimus  ad  partes  dominii  nostri  ad  propria  redeundi.  Neapel 
1299  Juni  5  (Reg.  265  f.  183).  Und  am  23.  Juui  schreibt  (ebenda  101  v) 
J.  an  B.  de  Sorriano,  dass  P.  Cornelii  heimkehre:  er  (der  Konig)  schulde 
ihm  viel.     Als  Pfand  gibt  er  ihm  drei  papstliche  BuUen  rait,    die    die 


—    85    — 

Zehntverlfingerung  von  zwei  Jahren  iiber  die  fruher  bewilligten  vier 
Jahre  enthalten.  P.  behalt  sie  bis  zur  Entschadigung.  B.  de  Sorriano 
soll  sofort,  wenn  er  kommt:  papales  litteras  perpetuari  procuretis  ad 
cautelam;  so  soil  er  Geld  zu  bekommen  suchen.  Fiir  en  Tio  findet  sich 
unter  den  Cuentas  (ohne  Nr.)  eine  Instruktion,  die  hierhin  gehort;  das 
geht  hervor  aus  dem  Satze:  Er  soUe  sagen,  dass  B.  de  Sorriano  die 
Papstbriefe  erhalten  und  das  perpetuar  besorgen  wurde.  Darin  heisst 
es:  Item  le  deia  dir,  quel  abat  de  Banyols  fraudosament  e  per  grant 
serviys,  que  sos  officials  ne  ageren,  tant  solament  per  II  (?)  soj.,  quen 
donaren  al  senyor  rey,  recapta  la  jurisdiccio  de  be  II.  mil.  homens. 
Soll  den  Papst  um  Hilfe  anrufen.  B.  hatte  den  Bischof  von  Valencia 
und  den  Propst  von  Solsona  gebeten,  den  Zehnt  in  Mallorca  zu  fordern. 
Beide  lehnten  ab,  solange  sie  keinen  speziellen  Auftrag  des  Papstes 
hatten.  Der  Propst  erklarte:  Que,  con  el  parti  de  cort  de  Roma  ab 
les  cartes  de  la  decima,  atorgades  per  IIII  ayns  al  s.  rey,  que  en  Matheu 
Ros  e  en  Gerart  de  Parma  cardenals  li  dixeren  e  li  manaren  de  part 
del  s.  papa,  que  . . .  no  demanassen  la  dita  decima  del  regne  de  Ma- 
lorches.  Dann  sollte  der  Konig  sich  um  den  Templer-  und  Johanniter- 
zehnten  bemuhen.  Zum  4.  Juii  (leider  ohne  Jahr,  doch  kann  es  1307 
sein  wegen  der  Angabe,  dass  Samstag  1.  Juli  ist)  berichtet  B.  de  Sor- 
riano  almirayl  e  conseyler  eine  merkwtirdige  Geschichte,  wie  er  sich  in 
en  Tio  getauscht  habe.  Er  habe  ihm  die  Ausriistung  von  drei  Galeeren 
iibertragen,  denn  er  habe  keinen  Grund  zum  Verdacht  gehabt  bei  den 
vielen  Gunstbezeugungen,  die  der  Konig  diesem  erwiesen.  (G.  Ticionis 
wurde  1299  Mai  domesticus  und  familiaris  des  K5nigs.)  Jetzt,  wie  die 
Galeeren  der  Armada  schon  im  Meere  waren,  und  beim  Kap  de  Lobre- 
gat  standen,  am  disapte  matin  de  nit  primer  dia  de  Julioll,  entfernte 
sich  Tio  von  den  Galeeren  und  kam  nach  Besos  mit  der  ihm  anver- 
trauten  Galeere.  B.  waPtete  den  ganzen  1.  Juli  auf  ihn;  dann  kamen 
zwei  Leute,  die  von  seinem  SchiflF  gegangen,  und  sagten,  er  fliehe.  B. 
liess  Jagd  bis  nach  Sardinien  auf  das  Schiff  machen.  Trametats  vostres 
cartes  als  senyors  rey  Karles  e  al  rey  Frederich  e  a  les  coraunes  de 
Jenua  e  de  Pisa  e  en  Sardeya  e  en  Romania  als  vostres,  que  nol  sof- 
firen  e  quel  vos  trameten  pres,  per  po  cor  yo  creu  fermament,  que  ell, 
qui  aquesta  falsia  ha  feyta  .  .  .,  faria  mal  als  homens  nostres.  Tio 
hatte  keinen  Grund,  so  zu  handeln.  Freilich,  hatte  Bernhard  bemerkt, 
dass  sein  Bruder  Jacme,  der  zur  Ausnistung  der  Flotte  Geld  gab,  tref- 
fegaries  begann.  Er  machte  ihm  Vorhaltungen  und  G.  Tio  meinte 
darauf,  er  habe  ihn  entehrt.  E  dixili,  que  yo  no  avie  desonrat  ell, 
sino  que  avie  dit  les  dites  paraules  a  son  frare,  e  si  li  plagues,  bastare 
li  aquesta  resposta.  Er  hat  gefunden,  dass  er  in  Barcelona  fur  keine 
100  sol.  Mobel  hat  ni  altres  bens  seus,  sens  que  basten  a  la  dot  de  sa 
muyler  . . .  Scrita  en  Barpelona  IIU.  dies  del  mes  de  JuIioII.    CBD  Juli. 

39.  Jayme  II.  an  Phlllpp  d.  Sch.:  Wortiiche  Mitieiiung  eines 
aus  der  franzosischen   Kanzlei  stammenden    Briefes,  worin 


—    86    — 

JaYme  aufgefordert  wird,  einer  BrUgger  Gesellschaft  zu 
zahlen  und  worin  der  Name  Phiiipps  dem  Namen  Jaymes 
vorgesetzt  wird.  Jayme  nimmt  einen  Irrtum  der  Kanzlei  an. 
Es  sei  unpassend,  den  Namen  des  Itoniglichen  ^dressaten 
nachzusetzen,  wenn  dieser  nicht  abhangig  sei.  Barcelona 
1299  November  4. 

luclito  principi  Philippo  Dei  gracia  regi  Francorum 
illustri  Jacobus  eadeni  gracia  rex  Aragonum  etc.  salutem  in 
eo,  qui  est  omnium  vera  salus.  Vestras  recepimus  litteras 
noviter  nobis  missas  huiusmodi  seriem  continentes: 

Philippus  Dei  gracia  Francorum  rex  inclito  principi 
Jacobo  eadem  gracia  regi  Aragonum  vel  eius  locum 
tenenti  salutem  in  eo,  qui  salutis  est  actor.  Cum,  sicut 
ex  relacione  dilectorum  nostrorum  Guilonis  de  Mota  et 
sociorum  eius  burgencium  de  Brugis  accepimus,  in  nona- 
ginta  sex  milibus  (luingentis  septuaginta  novem  sol.  et 
duobua  denariis  monete  denariorum  Barchinonensium 
ex  certa  causa  eisdem  teneamini,  prout  in  vestris  inde 
confectis  litteris  sigilli  vestri  munimine  roboratis  plenius 
dicitur  contineri,  requirimus  vos,  quatinus  eisdem  bur- 
gensibus  de  dicta  pecunie  summa,  cuius  solucionem  licet 
pluries,  ut  asserunt,  requisitam  assequi  nequiverunt,  sic 
celerem  iustitiam  impendatis,  quod  ipsos  ad  alium  reme- 
dium  recurrere  non  contingat.  Dat  Parisius  die  Martis 
post  festum  Asceusionis  domini. 

Quarum  tenore  diligenter  inspecto  vobis  ad  contenta  in 
eis  sic  duximus  respondendum,  quod  nos  de  partibus  Sicilie 
ad  partes  dominii  nostri  noviter  redeuntes  propter  quedam 
nobis  incumbencia  negocia  occasione  prosequcionis  comissi 
nobis  olim  per  dominum  summum  pontificem  insule  Sicilie 
negocii,  qui  de  exhibitis  sibi  per  nos  grandis  in  dicta  pro- 
sequcione  serviciis  non  satisfecit,  ut  debebat,  ordinavimus  cum 
prelatis,  comitibus,  barouibus  ac  civibus  terre  nostre  in 
terris,  locis  regnorum  nostrorum  generalem  certis  temporibus 
curiam  celebrare.  Circa  que  occupati  ad  satisfaccionem  de- 
bitam  supradicto  Guilono  de  Mota  et  sociis  suis  burgensibus 
de  Brugis  de  quantitate  peccunie,  que  a  nobis  requiritur  per 
eosdem,  at  expediret  et  optamus,    vacare  non    potuimus    ad 


—    87    — 


presens.  Providimus  tameu,  ne  burgenses  ipsi  vexentur  la- 
boribus  et  expensis,  quod  circa  festum  sancti  Johannis  mensis 
Junii  .  .  .  nostram  adeant  presenciam  .  .  .  et  tunc  super  satis- 
faccione  debita  eis  facienda  ...  sic  provide  curabimus,  quod 
exinde  poterunt  Se  contentos  merito  reputare. 

Demum  vobis  sciri  facimus  per  presentes,  quod  predic- 
tarum  litterarum  vestrarum  tenore  perspecto,  quia  vidimus 
nomen  vestrum  in  eisdem  nomini  nostro  preponi,  scriptura 
hec  nou  modice  admiracionis  materiam  induxit,  cum  sit  de 
antiqua  consuetudine  et  ex  non  modica  curialitate  procedat 
ac  eciam  fieri  debeat  reges  regibus  subeuntes  illorum  ibi 
scribere  preponi  nomina  et  nou  sua.  Set  quia  non  credimus 
hoc  de  vestra  consciencia  emanasse,  set  ex  errore  sive  im- 
pericia  aut  ignorancia  scriptoris  dictas  litteras  scribentis,  id 
ab  admiracione  huiusmodi  nos  retraxit.  Provideat  igitur 
circa  hec  regalis  dignitas  et  corrigi  ac  emendari  mandet  et 
faciat,  quod  per  errorem,  iguoranciam  seu  impericiam  scrip- 
toris  accidisse  notatur.  Quoniam,  si  regalis  excellencia  recte 
consideret  et  advertat,  non  est  indecens  nec  regali  preemi- 
nencie  aut  honori  in  aliquo  detrahi,  set  ad  eius  honorem 
et  curialitatem  pocius  cedere  videtur,  si  regale  nomen  eius, 
cui  scribitur,  preponatur,  precipue  regi,  qui  scribentis  dicioni 
non  subest.  Dat.  Barchinone  II.  nonas  Novembris  anno 
domini  MCCXC  nono. 

G.  de  Solania  mandato  regio. 

Reg.  252  f.  196.  Dann  folgt  ein  Brief  an  Johaunes  de  la  Mote 
und  Johannes  dictus  Clericus  mercatoribus  de  societate  videlicet  de 
faces  bien.     II.  nonas  Novembris. 

Das  von  Jayme  vornehm  abgelehnte  Gebahren  war  unzweifelhaft 
nicht  so  ganz  unbeabsichtigt.  Wie  anmassend  das  diplomatische  Vor- 
gehen  Frankreichs  damals  war,  zeigt  ein  Schreiben  Jaymes  an  Phihpp 
vom  26.  Marz  1298  (Reg.  252):  Der  aragonesische  Templermeister  und 
abbas  Fuxensis.  die  als  Gesaudte  nach  Frankreich  gewesen,  berichten, 
dass  zwischen  Philipp  dem  Schonen  und  JCarl  II.  vereinbart  sei,  si 
nuncii  vestri  essent  multum  honorabiles,  utpote  ex  vestra  progenie 
descendentes,  nos  versus  partes  Gerunde  . . .  accedere  deberemus.  An- 
dernfalls  sollen  die  franzosischen  Gesandten  Jayme  aufsuchen.  Da  er 
wegen  der  bevorstehenden  Niederkunft  der  Konigin  nicht  so  schnell 
reisen  konnte,  schickte  er  den  abbas  Fuxensis  voraus,  um  ihn  und  die 
KQnigin  bei  den  franzosischen  Gesandten  zu  entschuldigen.  Der  Abt 
traf  den  episcopus  Carcassonnensis  und  den  Magister  milicie  Terapli  in 


—    88    — 

Francia  und  bat  sie  zum  Konige  zu  kommen  oder  zu  warten;  beides 
haben  sie  rundweg  abgeschlagen :  protinus  recesserunt! 

40.  Zwei  Berichte  an  Jayme  II.  (Iber  Sizilien.  1)  Bartholo- 
meus  de  Capua :  Trotz  6efangennahme  des  Prinzen  von 
Tarent  geht  es  auf  dem  Kriegsschaupiatze  gut.  Von  der 
Flotte  Friedrichs  sind  kilrziich  4  Schiffe  durch  Sturm  ver- 
nichtet,  dle  Truppen  getotet  oder  gefangen.  Kampfe  in  Pa- 
lermo  zwischen  Aragonesen  und  6enuesen.  Rom  (1300) 
Februar  16.  2)  Karl  II.  ilber  den  Sieg  von  Ponza.  \7er- 
nichtung  von  20  Schiffen  Friedrichs  und  6efangennahme 
des  Admirals  Konrad  Doria  mit  allen  6enuesen.  Neapel 
(1300)  Juni  20. 

1.  . .  .  Negocium  guerre  Sicilie  per  Dei  gratiam  feliciter 
et  bene  procedit  et  habentur  continue  de  Sicilie  insula  bona 
nova.  Et  quamquam  casus  ille  contrarius  emerserit  de  cap- 
tione  domini  Tarentini  principis  fratris  vestri,  propter  hoc 
tamen  in  partibus  illis  novitas  nulla  fuit.  Set  fidelibus  regiis 
in  solite  fidelitatis  constantia  persistentibus  eorum  ex  hiis 
non  tepuit  fidei  sinceritas  et  devocionis  affectus,  quin  immo 
illustris  Calabrie  dux  frater  vester  in  dictis  partibus  vigorose 
procedit  et  per  graciam  Dei  actus  sui  feliciter  diriguntur. 
Diebus  etiam  proximis  de  predicta  Sicilie  insula  nova  sunt 
habita,  quod,  cum  dompnus  Fredericus  de  Aragonia  frater 
vester  aliquas  galeas  armari  fecisset,  quibus  preerat  Corradus 
de  Auria,  quatuor  ex  eis  in  loco,  qui  nominatur  Mortilla, 
maris  insurgente  turbine,  fracte  sunt  et  magna  pars  hominum 
navigancium  in  eis  mortui  sunt  et  capti.  Et  res  existentes 
in  eis  in  parte  sunt  perdite  et  in  parte  ad  manus  fidelium 
pervenerunt.  Predictus  quoque  Corradus  de  Auria,  qui  vix 
evasit  exinde,  Messanam  nudus  auffugit.  In  civitate  vero 
Panormi  inter  Catalanos  et  Januenses  magna  briga  est  orta, 
in  qua  ultra  trecentos  de  ipsis  Januensibus  sunt  occisi . . . 
Scripta  Rome  die  XVI.  Februarii. 

2.  .  .  .  Ecce,  qualiter  novissime  de  hostium  nostrorum  pro- 
tervia  ineffabilis  disposicio  divine  clemencie  processibus  nostris 
arriserit,  vestre  serenitatis  auditibus  presenti  stilo  letifico 
nuntiamus.  Accipite  itaque,  quod,  cum  infelix  rebellium 
nostrorum  extolium  ad  has  partes  Terre  laboris  diebus  proxi- 


—    89    — 

mis  pervenisset,  sub  eo  quidem  impetu,  quod  cum  armata 
nostra  confligeret,  eoque  temeritatis  impulsu,  quod  fortune 
cursus  eorum  semper  astuciis  arrideret,  vir  nobilis  Rogerius 
de  Lauria  . . .  eos  impugnare  constituens  arrepto  felici  itinere 
de  Gaieta,  ubi  armatam  congregarat  eandem,  insecutus  est  eos 
usque  ad  insulam  quandam  vocatam  Sanonam  per  miliaria 
circa  viginti  quatuor  ab  eadem  civitate  distantem.  Ante 
quam  conspectis  hostibus  instructisque  per  eum,  prout  bene 
novit,  navalibus  aciebus  agressus  est  illos.  At  ubi  factus  est 
rostrorum  in  rostra  concursus  et  aspere  dureque  hinc  inde 
conflictum,  secutum  est,  benedictus  ille,  cuius  dextera  dignata 
est  concommitari  et  protegere  causam  nostram,  quod  succum- 
bentibus  hostibus  ingens  eorum  corruit  multitudo  capteque 
sunt  de  galeis  illorum  viginti.  In  quibus  capti  sunt  et  ligati 
Corradus  Aurie,  qui  se  hucusque  ammiratum  regni  Sicilie 
temere  nominabat,  et  omnes  sui  de  Janua,  qui  cum  eo  erant, 
Palmerius  Abbas,  Johannes  de  Claromonte,  Peregrinus  de 
Pactis  et  aliorum  innumerabilis  comitiva  . .  .  Dat.  Neapoli  die 
XX.  Junii  XIII.  indictionis. 

Beide  Or.  Perg.  o.  Nr.  Ssp.  Ein  Bericht  Karls  vom  5.  Mai  des- 
selben  Jahres  lautete  weniger  erfreulich  ...  Audivimus  ...,  iili,  religio- 
sos  viros  fratres  Purrhinum  et  Bernardum  ordinis  Predicatorum,  quos 
misistis  ab  olim  inter  nos  et  Fredericum  pacem  et  concordiam  tracta- 
turos  . . .  Super  ipsa  legacione  illorum  deliberare  providimus  et  pensatis 
in  illa  pluribus  attendendis  suasit  cautela  consilii  non  esse  illos  prop- 
terea  in  Siciliam  accessuros.  Etenim  Fredericus  ipse,  alias  de  pace 
se  iactans,  prout  seculum  non  ignorat,  nunc  uno  modo,  nunc  aiio  loque- 
batur  confuse  de  illa.  Ex  quo  sequitur  presumendum,  quod,  si  dicti 
religiosi  ad  eum  accederent,  tum  quia  ipsi  apud  nos  diucius  exstiterunt, 
per  quod  possent  subornati  notari,  tum  quia  successerunt  ipsi  Prederico 
de  adversis  nostris  aliqua  prospera  et  habet  in  carcere  Tarentinum 
principem  natum  nostrum,  de  facili  posset  Fredericus  ipse  aliud  pro 
alio  dicere,  seminando  per  faustum  in  pactis  accedere,  quod  ei  Sicilia 
remaneret.  De  quo  illud  de  levi  gravissimum  sequi  posset,  quod  multe 
terre  de  Sicilia,  que  cum  duce  Calabrie  . . .  se  tenent,  . . .  desperacionis 
ex  hoc  animum  assumentes  pocius  vellent  de  se  ipsis  concordiam  facere, 
quam  alius  faceret  de  eisdem.  . . .  Dat.  Neapoli  die  V.  Maii  Or.  Perg. 

41.  Zwei  Berichte  iiber  den  6rosschan.  1.  Thomas  Gras  aus 
Cypern  an  Pierre  de  Monmellon:  Tartarenfiirst  Kasan  hat 
unter  den  Sarrazenen  in  Damaskus  ein  furchtbares  Blutbad 
angerichtet.     Im  ^pril  will  er  Kairo  und  Babilon  einnehmen. 


—    90    — 

Dem  nach  Damaskus  eingeladenen  Konig  von  Jerusalem 
und  CYpern  will  er  Jerusalem  wiedergeben.  Nunmehr  konne 
man  dle  Blutbade  von  Accon  und  Tripolis  rachen.  (1300) 
Marz  24.  2.  R.  ^a  6uardra  an  Jayme  II.:  Zwei  Tartaren- 
gesandtschaften  nach  Cypern;  Botschaft  an  den  6rosschan; 
Niedertage  des  Sultans;  Flucht  nach  Damaskus;  Brand  und 
Blutbad  daselbst  (1300?) 

Au  noble  home  sire  Piere  de  Monmellon^)  Thomas  Gras 
vostre  ami .  .  .  Sache  vostre  amiste,  que  je  sus  en  Chipre .  .  . 
Je  sus  sertain,  que  vos  entendrees  vollenter  les  bones  novelles 
de  nos  partis,  sont  tels:  Que  Kasan  le  seignor  des  Tartars 
e  IP  mille  home  a  cheval  est  venu  a  Domas  *)  a  XVI  jors 
de  Mars  et  met  a  lespee  trestous  les  Sarasins,  que  il  trouve, 
de  XV  ans  en  sus.  Et  det  *)  partir  le  dit  Kasan  par  tout 
le  mes  Davril  por  alle  prendre  le  Quaire  et  Babelloine.  Et 
le  dit  Kasan  a  mande  ses  mesages  au  roy  de  Jerusalem  et 
de  Chipre  et  as  comunes  et  as  relegions,  que  y  aus  voissent 
allui  a  Domas  ^)  ou  en  Jerusalem  et  que  il  luer  dara  tote  la 
tere,  que  les  crestiens  teneent  jadis  au  tens  de  Godefroy  de 
Bolloin.  Hores  est  venu  le  tens  et  la  saizon  a  roy  e  a 
prinsses  et  a  barons  et  a  chevallier  et  sitoins  de  Ponent  de 
sainter  luer  armes  et  quester  honor  et  a  venger  le  sanc  des 
crestiens,  que  fu  espandu  en  Acre  et  a  Triple  et  en  Antioche  . . . 
Escrites  a  XXIUI  jors  de  Mars. 

CRD  4260.  Or.  Perg,  Ssp. 

2.  A  la  vostra  seynoria,  seyner,  fem  saber,  que  depuis 
que  Tios  vos  agem  escrit  ^) .  .  .  Les  quals  ^)  .  .  .  que  per  11  ve- 
gades  a  vengut  en  Chipre  messatges  dels  Tartars,  que  requerien 
al  rey  et  al  Temple  et  al  Espital  et  ales  altres  bones  gents 
dela  terra,  que  degessen  venir  en  la  Suria  per  recobrar  la 
terra  tels  Sarrayns.  Per  que  oydes  les  messatgeries  dels 
Tatars  fo  acordat  per  tuyt  comu  **)...,  que  hom  deg  se  tra- 
metre  messatges  al  capitan  dels  Tatars  ^) . . .  lo  sotda  en  una 
terra,  que  sapela  lo  pla  de  la  Xarpella  et  fo  ven^ut  lo  solda 
et  sos  gens  et  se  fugiren  en[tro]  a  Damas.  E  a  Damas  se 
va  replegar  ab  molta  ^)  .  .  .  gent  celes,  que  aver  pot.  E  axi 
vengren    los   Tatars  denant  Damas  el  solda  e   sos  gens   van 

a)  So  Or.  b)  Meist  Liicken  von  2—5  Wortem. 

*)  Vgl.  Aeta  Register. 


—    91    — 

exir  de  fora  et  *)  .  .  .  n  se  ab  els  *)  .  .  .  la  voleutat  de  nostre 
seynor.  Los  Sarrayns  foren  vencuczt  e  los  Tatars  sen  van 
en  *) .  .  .  mesclatz  en  la  vila  de  Damas  et  a  lentrar,  que  fereu, 
meteren  foc  a  la  vila  e  axi  la  vila  crenia'*)  .  . .  es  (?)  vengut 
et  feu  o^iure  tots  los  Sarrayns,  que  pog*)  ...  les  partides  de 
Babilonia.  E  les  gens,  que  son  en  Xipre,  sapareyllen  *)  .  .  . 
tost  com  auran  aut  respost  de  sos  missatges  .  .  . 
Or.  Pap.  Bruchstuck.  O.  Nr. 

42.  Jayme  II.  an  Grossmogul  Cassan:  Freude  iJber  seine 
Erfolge  Im  Kampf  mlt  den  Sarrazenen;  flngebot  von  Schlffen, 
Truppen,  Pferden,  Flelsch;  Sendung  des  P.  Solivera,  Burgers 
von  Barcelona;  Bitte  um  Schutz  fur  die  Christen,  besonders 
aus  seinem  Lande.     Lerida  1300  Mai  18. 

Al  molt  gran  e  poderos  rey  del[s]  Mogols  Cassan  rey  dels 
reys  de  tot  lo  Levant  en  Jacme  per  la  gracia  de  Deu  rey 
de  Arago,  de  Valencia  e  de  Murcia  e  comte  de  Barcelona  e 
de  la  molt  sancta  esgleya  de  Roma  senyaler,  almirayl  e  ca- 
pitani  general  salut  e  bonastrucs  succehimens.  Cor  neguna 
creatura  no  es,  que  aja  poder  en  si  sino  aytant  com  nostre 
senyor  Deu  tot  poderos  ne  vol  donar  als  seus  amics.  En- 
trels  quals  havem  entes,  que  ell,  qui  tot  poderos  es,  a 
elegut  vos  e  la  vostra  alta  sanch  per  espaha  de  dretura 
en  terra  a  confondre  e  destruyr  los  seus  enemics,  quil 
seu  sanctuari  de  la  sancta  casa  de  Jerusalem  per  moltes 
vegades  an  ensutzat:  de  la  qual  novela  lo  nostre  cor 
molt  se  alegra.  On  con  los  nostros  predecessors  tots 
temps  ajen  desijat  desser  e  de  passar  en  aquexes  paitz  per 
ajudar  a  conquistar  la  Terra  Sancta,  magorment  con  certa 
cosa  sia,  que  la  maior  partida  dels  regnes,  que  nos  tenim, 
los  ditz  predecessors  nostres  ajen  conquests  e  guaanyats  de 
les  mans  e  poder  de  la  mala  semen^a  dels  infeels  Sarrayns 
ab  la  sancta  ajuda  e  misericordia  de  uostre  senyor  Deu  tot 
poderos,  e  nos  desigem  mes  que  uuyla  altra  cosa,  que  sia 
en  aquest  mon,  de  passar  en  aquestes  parts  per  ajudar  a  trer 
de  les  mans  e  poder  dels  dits  infeels  Sarrayns  la  Terra  Sancta, 
on  nostre  senyor  Deu  pres  mort  e  passio  per  nos  a  reembre 
e  salvar  e  metrela  en  poder  dels  feels  crestians,  per  90  quel 
a)  Meist  Lucken  von  2—5  Wortem. 


—    92    — 

seu  sant  nom  hi  fos  loat  e  beneyt:  Per  la  qual  cosa  fem  a 
vos  saber,  que,  si  avets  mester  nostra  ajuda  de  naus,  de 
galees  e  de  gens  darmes,  de  cavals  ni  de  viandes  ne 
de  negunes  altres  coses  profitoses  a  la  vostra  host,  pre- 
gamvos,  quens  ho  fassats  saber  per  vostre  missatge,  cor  nos 
som  apareyllats  de  fer  e  cumplirho.  Sabeu  per  cert,  que  nos 
avem  fet  ordonament  e  manament  a  totes  nostres  gens,  qui 
vulen  passar  en  aquexes  partz  a  honor  de  Deu  e  a  creximent 
de  la  vostra  host,  que  ho  puschen  fer  sens  nengu  contrast. 
Per  esters  si  mesterhi  avetz  nos  ni  les  nostres  gens,  fetnos 
ho  saber  per  vostra  letra  e  missatge  per  lo  feel  nostre  en 
P.  Solivera,  burgues  de  la  ciutat  de  Barcelona,  portador  da- 
questa  carta  nostra,  lo  qual  a  vos  trametem  per  especial  mis- 
satge  nostre,  cor  nos  som  aparellatz  e  avem  molt  gran  volen- 
tat  de  passarhi,  per  tal  que  la  mala  erba,  qui  lonc  temps  ha 
tenguda  e  ensutzada  la  dita  Sancta  Terra  de  Jerusalem,  puscha 
esser  taylada  sibre  ten'a.  Preganvos,  quels  christians,  que 
trobarets  en  les  parts,  on  vos  serets,  e  especialment  los 
Franchs  de  nostra  terra  sots  la  sancta  fe  catolica  constituits 
ajats  en  vostra  guarda  e  defeniment  especial  per  terra  e  per 
mar  axi  en  la  sancta  terra,  que  Deus  vos  ha  douada  a  gua- 
anyar  com  en  aquela,  que  daqui  avant  vos  donara.  E  com 
sobre  aco  algunes  paraules  ajan  comanades  al  dit  feel  nostre 
en  P.  Solivera,  que  us  diga  de  part  nostra,  pregam  la  vostra 
excellencia  afectuosament,  que  al  dit  P.  Solivera  creegatz  de 
tot  90,  que  sobre  aquests  fets  dira  a  vos  de  part  nostra. 
Escrita  en  la  ciutat  de  Leyda  XVIII  dies  anatz  del  mes  de 
Maig  en  lan  de  nostre  Senyor  de  M.  CCC. 

Aquests  son  los  capitols,  quen  P.  Solivera  burges  de  Bar- 
celona  a  adir  al  rey  dels  Mogols  de  part  del  rey  Darago: 

Primerament  que  diga  de  part  del  senyor  rey  al  dit  rey 
dels  Mogols,  con  lo  dit  senyor  rey  Darago  vol  saber,  que,  si 
vol  ajuda  del,  quina  part  aura  de  la  Terra  Sancta,  que  mi- 
jansan  la  gracia  de  nostre  senyor  Deu  a  guanyada  novela- 
ment  e  daquella,  que  daqui  a  avant  guanyara  e  conquerra. 

Item  que  totes  les  gens  del  rey  Darago  sien  salves  e 
segures  en  la  dita  terra,  que  a  guanyada  e  daqui  avant  Deu 
li  donara  per  mar  e  per  terra,  e  pusquen  fer  pelegrinatges 
segurament   sens   negun  tribut   ai    sant  Sepulcre  e  als  altres 


—    93    — 

locs,  quals  els  se  volran,  90  es  assaber  totz  los  christians 
Francs  sens  negun  embargament. 

P.  Marci  mandato  domini  regis. 

Reg.  252,  f.  221.  Ueber  die  Erfolge  des  Grosschans  vgl.  Heidel- 
berger,  Kreuzzugsversuche  um  die  Wende  des  13.  Jahrhunderts  S.  14  f. 

43.  Christianus  Spinula  an  Jayme  II.:  6iinstige  Lage  auf 
dem  Kriegsschauplatze  fiJr  Friedrich.  ^ni<unft  zweier  Ge- 
sandten  Karls  in  6enua.  Karl  will  Monaco  an  Genua  zurilck- 
geben  und  fordert  dafilr  Neutralitat  der  Stadt  im  Kriege  mit 
Friedrich.  Einzelheiten  dafilr.  Der  Papst  verlangt  Wieder- 
einsetzung  der  banniti  in  ihren  Besitz  und  besondere  Be- 
stimmungen  fiJr  die  Grimaldi.  Sonstige  Neuigkeiten.  Genua 
(1300)  Mai  19  (?). 

.  .  .  Nova  ex  partibus  Scicillie  nun  *)  scribimus,  quia  per 
Fr.  Bernardum  ^)  de  ordine  Predicatorum  ambasiatorem  vestre 
magestatis  et  iatorem  presencium  nova  predicta  melius  siverit 
vestra  excellencia  quam  scribere  possemus,  quamvis  una  navis 
nostra  venit  nunc  ex  Scicillia,  que  aplicuit  Janue  die  XIII. 
Madii,  in  qua  recepimus  literas,  quas  nobis  misit  frater  noster 
Leonardus  Spinula  et  filius  noster  Bertolomeus,  continentes, 
sicut  facta  Scicillie  sunt  prospera.  Et  quod  terra  Catanie 
habet  magnam  caristiam  et  tota  alia  terra,  que  tenetur  pro 
rege  Karullo,  et  quod,  si  galee,  que  sunt  in  mare  pro  Scicil- 
lia,  stabunt  almate,  ut  sunt,  quod  terra  Chatanie  nun  poterit 
se  tenere. 

Nova  nostre  civitatis  sunt  ista:  Quod  ambaxatores  regis 
KaruUi,  id  est  dominus  Matheus  de  x\ndria  et  quidam.  ^)  mil- 
les  et  legi^ta  aplicuerunt  Janue  die  lune  XVI.  Madii  et  die 
merchuris  die  XVII.  Madii  fuerunt  cum  sex  sapientibus  ellec- 
tis  in  civitate  nostra,  et  eis  dederunt  suam  ambaxatam  et 
suam  postulationem  in  scripto,  quod  rex  Karulus  est  paratus 
restituere  ad  nostrum  comune  castrum  Monaci,  hoc  modo, 
quod  dictum  castrum  debeat  stare  in  custodia  quatuor  homi- 
num  ex  domo  nostra  et  ex  parte  nostra,  quod  dictum  castrum 

a)  So  statt  non.  Ich  lasse  hier  die  iibrigen  Sonderbarkeiten  ohne 
besondere  Angabe. 


')  Der  Dominikaner  Bemardus  de  Boxados. 
*)  Vgl.  Anmerkung  zu  dieser  Nr. 


—    94    — 

debeant  tenere  pro  sua  securitate,  quod  ei  arendantur  res  infra- 
scripte,  quousque  ipse  habuerit  Sciciliam.  Hoc  est  illud,  quod  rex 
Karullus  querit  ad  nostrum  comune:  Primo  quod  de  briga, 
que  est  inter  ipsum  et  regem  Fredericum  fratrem  exceHencie 
vestre  nostrum  comune  debeat  stare  mezanum  et  nun  dare 
auxilium  nec  favorem  ad  regem  Scicillie.  Secundum  quod 
nostrum  comune  debeat  facere  certa  ordinamenta,  quod  nemo 
de  civitate  nostra  debeat  ire  in  auxillio  domini  regis  Frede- 
rici  nec  illorum  de  Scicillia  et  quod  illa  pena,  que  fuerit 
ordinata.  ad  presens  debeat  requiri  cum  omni  effectu  et  ipsum 
nuu  parcere  illi,  qui  cuntrafieret.  Item  quod  dominus  Cun- 
radus  Aurie  debeat  esse  citatus  cum  omnibus  sequacibus  suis, 
qui  in  Scicilliam  .  .  .,  quod  debeant  venire  Januam.  Et  si  forte 
ipse  nolluerit  venire,  quod  comune  nostrum  teneatnr  ad  regem 
TCarullum,  quod  ipse  possit  habere  in  Janua  pro  qualibet  galea, 
que  erit  in  Scicillia,  de  Januensibus  galeas  duas  ad  suum 
soldum  et  pro  quolibet  homine  duos  ad  soldum  suum.  Et  si 
forte  aliquis  Januensis  presumeret  ire  in  Scicilliam  ad  soldum 
regis  Frederici  vel  eius  servicio,  comune  teneatur  levare  ei 
penam  ordinatam,  et  ultra  quod  dictus  rex  Karullus  possit  et 
debeat  habere  per  unam  galeam  duas,  prout  dictum  sit  su- 
perius. 

Item  querit  dominus  papa'),  quod  banniti  nostri  comunis 
debeant  restitui  in  eorum  bonis  et  quod  eis  remitantur  omnia 
danna  facta  per  ipsos  in  comuui  et  divisso  hoc  modo :  Primo 
omnes  possessiones  Grimaldorum,  que  sint  vendite  nec  alie- 
nate,  quod  sint  de  ilHs,  que  eas  emerint,  et  sue  sine  inpedio. 
Item  quod  Grimaldi  nun  possint  venire  in  civitate  nostra 
neque  in  districtu  comunis,  et  ultra  quinque  de  aliis  bannitis, 
quos  voUuerint  elligere;  sed  possint  ire  per  universum  mun- 
dum,  prout  eis  placuerit,  sani  et  salvi,  sicut  vadunt  alii  Ja- 
nuenses  pro  factis  suis  et  in  perstando  in  quolibet  loco,  quo 
fuerint,  ad  mandata  comunis  et  observaudo  statuta  et  pre- 
cepta  facta  eis  per  comune  nostrum.  Et  eciam  destringantur 
in  omni  loco  sub  magistratis  comunis  solvere  avarias  et  mes- 
siones  comunis,  prout  allii  cives.  Et  de  preditis  debent  fa- 
cere  ydoneas  cauciones  de  observando. 


')  Die  Gesandten  sprachen  auch  fiir  den  Papst. 


—    95    — 

Item  dicti  ambaxatoies  fueiunt  odie,  die  XIX.  (?)  Madii  in 
cunsilio  ante  ancianos  et  dixerunt,  (juod,  quando  dederunt 
suum  scriptuni,  nesciebant  statuta  comunis,  unde,  si  aliquid 
erat  ad  faciendum,  ipsi  parati  erant,  quia  suut  pro  faciendo 
pacem  cum  honore  coniunis  et  regis  Karulli.  Quod  finem 
dicta  capiant,  ad  vestram  magestateni  nun  possuni  scribere. 
Nova  de  partibus  Surie  et  Cassano  et  de  Tartaris  uun  scri- 
bimus,  quia  credimus,  quod  vestra  magestas  mellius  sit  pre- 
dita,  quam  scribere  possemus.  Alia  nova  in  istis  partibus 
uun  sunt  vestre  magestati  scribenda,  et  sicud  essent,  ipsis 
scriberemus.  Nos  semper  in  gracia  vestre  magestatis  reco- 
mendamus.     Dat.  Janue  die  XVIIII.  Madii. 

CRD  11564.  Or.  Pap.  Ssp.  Am  2.  Juni  berichtet  iu  einem  sehr 
defekten  Stiick  Christian :  Ecce  quod  die  martis  XIX  (Tag  und  Datum 
irrig!)  anbaxatores  regis  et  eciam  domini  pape  aplicuerunt  Janue,  quo- 
rum  nomina  sunt:  Matheus  de  Adria  et  Gandulfus  Ayosa.  Vertrag  mit 
ihnen:  Sie  versprechen  die  Riickgabe  Monacos  in  virtute  comunis  nostri 
usque  diem  XXVIIII.  Junii  nunc  proximum  et  ante,  si  poteruut.  Weiter 
inhaltlich  wie  oben.  Item  comune  nostrum  promixit  citare  dominum 
Cunradum  Aurie  cum  suis  sequacibus,  qui  sunt  in  Scicillia  in  servicio 
domini  regis,  quod,  postquam  rex  Karollus  restituerit  castrum  [Mona]ci 
ad  comune  nostrum,  infra  menses  tres  prediti  debeant  separari  de  Si- 
cillia  et  de  servicio  regis  . . .  Item  ordinatum  est  in  isto  concordio, 
quod  omnes  domos  Grimaldorum,  que  sunt  in  circiiitu  nostro,  debeant 
esse  illorum  de  domo  . . .  Ap.  gen.  o.  Nr.     Vgl.  Acta  Nr.  62. 

44.  ^ktenstiicke  zu  Provinzialkonzilien  von  Tarragona  (nach 

1300—1308?) 

1.  Bitte  der  KonziUkommission  beim  Konige  um  Annul- 
lierung  der  Cortes-BeschiUsse  betr.  Unzulassigkeit  der  Be- 
freiung  von  gewissen  Abgaben,  betr.  Unfahigkeit  des  dissen- 
tierenden  Klerus  andere  Beschliisse  der  Cortes  anzuwenden, 
betr.  Verpflichtung  zur  Teilnahme  f(Jr  den  Klerus  an  den 
kommenden  Cortes.     (Nach  1300.) 

2.  Vizeprokurator  Bernhard  de  Fonovllario  protestiert 
vor  dem  Provinzialkonzil  gegen  Anwendung  des  privilegium 
fori  bei  allerlei  Mantierung  ausiJbenden  Kierikern;  verlangt 
Kundgebung  der  Bischofe  gegen  die  \?crweltlichung  des  Klerus; 
Antwort  des  Konzils;  Drohung  des  Prokurators.  (Ob  1305 
um  Februar  23?    Oder  10  Jahre  frOher?). 


—    96    — 

3.  Erzbischof  Roderich  und  das  Provinzialkonzil  an 
Jayme  II.:  Bitie  um  Einwirkung  auf  die  seit  6  Jahren  ex- 
kommunizierte  und  anathematizierte  Edle  Guilelma  vonMonte- 
catheno.    Tarragona  (1304)  1305  Februar  22. 

4.  Protest  Bernards  de  Fonoyllario  gegen  die  Exkom- 
munikation  von  Notaren,  gegen  ungerechte  Konzilsbeschldsse, 
gegen  die  Angriffe  des  Konzils  auf  die  weltliche  Rechts- 
pflege;  ^ntwort  des  Erzbischofs.    (1308?  Februar  23.) 

1.  Hec  sunt  capitula  specialia,  super  quibus  procuratores 
concilii  suplicant  domino  regi,  ut  ea  revocet  et  faciat  revo- 
cari  et  ea  precipiat  non  servari,  cum  sint  contra  ecclesiasti- 
cam  libertatem  ^)  .  .  . 

Item  que,  com  los  prelats  e  els  religiosos  e  persones  ecclesiasti- 
ques  de  Cataluya  apelades  pei  lo  seyor  rey,  axi  com  acustumat  es  an- 
tigament,  a  la  cort  general  present,  ajen  ab  carta  contrastat  als  ordo- 
naments  de  la  present  cort  e  protestat,  que  no  y  consenten,  per  co 
ordona  la  cort,  que  nula  persona  ecclesiastica  ne  homens  lurs  nos  pus- 
quen  aidar  ne  valer  dalcun  ordonament  ne  capitol  gracios  novelament 
fet  en  esta  cort,  ne  en  aco  no  sien  enteses,  pus  que  els  dits  prelats  e 
religiosos  e  persones  ecclesiastiques  y  han  contradit.  Enpero  com  los 
damunt  dits,  qui  han  contrastat  al  ordonament  de  la  present  cort,  tor- 
naran  a  la  comunitat  e  usanca  antiga,  qui  es  acustumada  en  cort  general 
de  Cathaluya,  e  consintran  e  fermeran  tot  co,  que  en  esta  cort  es 
ordenat,  ques  puxen  aiudar  dels  ordonamens  gracioses  desta  cort  e  de 
les  altres  corts,  que  vendran  .  .  . 

2.  Reverendo  in  Christo  patri  ac  domino  domino,  Roderico 
divina  providencia  Terachonensi  archiepiscopo, . . .  reverendis 
suffraganeis  .  .  .  [in]  Cathalonia  constitutis,  qui  vobis  nunc 
assunt  pro  concilio  celebrando,  significamus  nos  Bernardus 
de  Fonoyllario,  auctoritate  regia  gerens  vices  procuratoris 
pro  inclito  domino  infante  Petro  in  Cathalonia,  quod  quidam 
existunt  in  diversis  civitatibus,  castris  et  villis  Cathalonie, 
qui  sibi  nomen  atribuunt  clericatus,  secularibus  negociacioni- 
bus  pocius  quam  divinis  ofticiis  intendentes,  in  qualitate  ne- 
gociorum  de  cleritatu  nichil  penitus  hostendentes,  et  cum  super 
suis  excessibus  ad  publica  iudicia  pertrahuntur,  ad  pene  sub- 

*)  Die  drei  Beschliisse,  um  deren  Aufhebung  gebeten  wird,  wurden 
auf  den  Cortes  von  Barcelona  1300  gefasst.  Sie  stehen  in  lateinischer 
Fassung  unter  Nr.  XXVI,  XXIX,  XXXI.  Vgl.  Gortes  de  los  antiguos 
reinos  de  Aragon  y  de  Valencia  y  principado  de  Catalufia  I,  176  fif. 
Ich  gebe  nur  die  2.  Nuramer  zum  Vergleich. 


—    97    — 

terfugium  clericalis  fori  solis  labiis  allegant  privilegiurn,  qui 
factis  paulo  ante  negaverant  clericatum.  Sane  cum  cederet 
in  vituperium  ordinis  clericalis,  quod  secularia,  maxime  vilia 
exercentes  officia  ut  pote  carniffices,  sutores,  carpentarii  et 
aliis  mecanicis  artibus  utentes,  ioculatores  et  goliardi  gau- 
derent  privilegio  clericali,  cum  per  tales  non  modicum  detra- 
hatur  clericalis  ordinis  dignitati,  et  ideo  officia  sint  distincta, 
ne  imperator  iura  pontifficatus  arripiat  nec  pontifex  iura 
imperii  sibi  debeat  usurpare,  et  tales  post  trinam  monicionem, 
nisi  resipuerint,  si  se  contempserint  emendare,  foro  debeant 
subici  seculari:  idcirco  ex  parte  iam  dicti  domini  regis  vos  re- 
quirimus  et  monemus  et  ex  nostra  in  Domino  exortamur,  qua- 
tenus  singuli  in  vestris  diocesibus  faciatis  publice  fieri  trinas 
generales  moniciones,  ut  predicti  iam  dictis  negociacionibus 
secularibus  penitus  derelictis  divinis  officiis  obsequantur, 
alias,  cum  per  predictas  in  Cathalonia  diversa  litigia  et  scan- 
dala  suscitent  et  pretextu  privilegii  clericalis  f requenter  comissa 
per  eos  crimina  remaneant  impunita,  que,  cum  sperant  per 
ecclesiam  se  deffendi,  comitere  audacius  non  curentur,  quorum 
videmini  esse  participes,  si  nostris  nolletis  condescendere  iustis 
requisicionibus  et  exortationibus  supradictis,  cum  er[ror?],  cui 
non  resistitur,  approbetur,  redderetis  vos  indignos,  cum  no- 
strum  vel  domini  regis  imploraretis  auxilium,  in  vestris  [peti- 
cionibus?]  exaudiri,  cum  frustra  petat  debitum,  qui,  quod  debet 
impendere,  pretermitit. 

Post  hec  die  martis,  que  fuit  VII.  kalendas  Marcii,  anno 
quo  supra,  prefatus  dominus  archiepiscopus  et  sacrum  con- 
cilium  responderunt  sub  forma  que  sequitur:  Nos  Rodericus 
sancte  Terrachonensis  ecclesie  archiepiscopus  et  totum  sacrum 
provinciale  concilium  ad  contenta  in  scriptura  per  dictum 
veuerabilem  Bernardum  de  Fonoylario  oblata  respondemus, 
quod,  si  qui  sunt  clerici  in  provincia  Terrachonensi,  exer- 
centes  secularia  officia,  propter  que  gaudere  non  debeant  pri- 
vilegio  clericali,  eos  non  intendimus  deffendere  tanquam  cleri- 
cos,  nisi  in  quantum  nobis  permissum  est  iuxta  canonicas 
sancciones;  et  si  forte  in  aliquo  delinquerent  huiusmodi  clerici, 
prompti  sumus  eos  corrigere  et  eos  taliter  castigare,  [quod] 
ipsorum  pena  sit  aliis  in  exemplum,  et  in  hiis  non  intendimus 
iurisdiccioni  domini   regis  in  aliquo  derogare  set  iurisdiccio- 


—    98    — 

nem  nostram  ecclesiasticam  conservare.  Et  requirimus  pre- 
fatum  venerabilem  Bernardum  de  Fonoylaiio,  quod  in  personis 
ecclesiasticis  iurisdiccionem  aliquam  non  usurpet,  cum  nos 
parati  simus  de  ipsis  .  .  .  conquerenti  reddere  ius  et  iusticie 
complementum,  diffugiis  et  maliciis  pretermissis. 

Et  dictus  vices  gerens,  respondeudo  propositis  per  re- 
verendum  dominum  archiepiscopum  et  concilium,  dixit,  quod  .  .  . 
iustis  requisicionibus  et  de  iure  etiam  canonico  aprobatis  non 
est  aliquatenus  satisfactum  per  proposita  per  eosdem.  Et  est 
miraudum,  quod  in  tanto  concilio,  ubi  fulget  sciencia  literalis, 
iuste  postulata  fructum  et  efectum  minime  assequantur.  Verum 
protestatur  idem  vices  gerens  de  iure  iam  dicti  domini  regis, 
cui  per  talem  responsionem  indirecte  per  vos  factam  vel  etiam 
alias  non  intendit  in  aliquo  derogare,  set  ipsum  intendit  et 
vult  semper  existere  sibi  salvum. 

3.  Excellentissimo  .  .  .  domino  Jacobo  . .  .  regi  Aragonum 
.  .  .  Rodericus  .  .  .  Tarraconensis  ecclesie  archiepiscopus  et  pro- 
vinciale  concilium  nunc  in  predicta  Tarraconensi  ecclesia  con- 
gregatum  .  . .  Quia,  sicud  venerabili  fratre  nostro  Pontio 
Vicensi  episcopo  accepimus  intimante,  nobilis  domina  Guilelma 
de  Montechatone  pro  oifensis  et  iniuriis  Vicensi  ecclesie  per 
eandem  dominam  et  eius  valitores  iniuste  illatis  excommuni- 
cata  per  predecessores  ipsius  episcopi  et  demum  anathema- 
tizata,  eiusdem  domine  contumacia  exigente,  iam  per  sex 
annos  et  amplius  excommunicationem  et  anathema  huiusmodi 
sustinuerit  et  adhuc  sustineat  animo  indurato  neenon  eccle- 
siam  ipsam  gravibus  adhuc  persequatur  iniuriis  et  graviores 
eidem  cominetur  inferre,  et  ecclesia  Dei  non  habeat  ultra, 
quid  faciat  contra  ipsam :  magnifficentiam  vestram  in  domino 
attentius  deprecamur,  quatenus  dictam  dominam  ad  satis- 
faciendum  dicte  ecclesie  . .  .  compellere  debita  cohercione  dig- 
nemini .  . .  Dat.  Tarracone  VIII.  kalendas  Marcii  anno  domini 
MCCC  quarto. 

4.  .  . .  auctoritate ')  regia  admittere  ut  publicum  notarium, 
[excommunicationis  sententiam?]  revocare  [contra?]  eum  et  alios 
quoscumque  publicos  notarios  per  dictum  dominum  archie- 
piscopum  latam,  qui  officium  tabellionatus  velint  in  Terracho- 

')  Der  obere  Teil  abgefault.  Anscheinend  verlangt  Fonollar  Auf- 
hebung  derExkommunikation  gegen  die  in  Tarragona  amtierendenNotare. 


—    99    — 

nensi  civitate  vel  eius  territorio  usurpare  absque  licentia 
sedis  apostolice  vel  ipsius  archiepiscopi  speciali.  Respondens 
cum  consilio  et  consensu  sacri  concilii  congregati  requisicioni 
et  proiestacioni  et  appellacioni  ex  parte  illustrissimi  domini 
Jacobi  Dei  gratia  regis  Aragouum  eisdem  oblatis  dixit,  quod 
ipse  et  dictum  concilium  non  credebant  nec  intelligebant  ali- 
quid  fecisse  vel  statuisse  vel  predecessopes  suos  etiam,  quod 
scandalum  deberet  apud  maiestatem  regiam  vel  suos  subditos 
generare,  nec  intendunt  etiam  de  novo  inducere,  nedum  con- 
tra  ipsum  dominum  regem,  ymo  nec  etiam  contra  eius  ali- 
quem  subditorum,  quod  contrarium  sit  sacris  eloquiis  statu- 
tisque  canonicis  vel  legibus . .  .,  set  hoc  solum  actenus  per 
predecessores  et  ipsos  credunt  in  Terrachonensibus  conciliis 
esse  actum,  quod  Deo  sit  placidum  et  quod  saluti  suorum  in 
spiritualibus  subiectorum  congruit  animarum,  consideratis  lo- 
corum  et  temporum,  personarum  et  causarum  ac  status  terra- 
rum  qualitatibus,  prout  decet.  Oblacionem  autem  regiam 
circa  reddendam  eisdem  prelatis  et  personis  ecclesiasticis 
iusticiam  et  de  suis  malefactoribus  cum  graciarum  actione 
humiliter  acceptantes  et  in  Domino  comendantes,  suplicant 
idem  archiepiscopus  et  eius  sacrum  conciliam  eidem  regie 
celsitudini,  ut,  cum  aliquis  malefaetor  notorie  vel  per  famam 
contra  ecclesiam  vel  personas  ecclesiasticas  apparuerit,  quod 
non  expectent  sui  officiales  personarum  ecclesiasticarum  que- 
rimonias  speciales,  sed,  sicut  in  aliis  maleficiis  coutra  suos 
laycos  commissis  officio  curie  secularis  proceditur  nullo  alio 
requisito,  sic  in  clericorum  et  ecclesiarum  excessibus  per 
laycos  contra  ipsos  commissis  per  eius  secularem  curiam  civi- 
liter  procedatur,  cum  eius  curia  in  hac  notoria  necligentia 
extiterit  usque  modo.  Nec  dedignetur  regia  celsitudo,  si, 
ubi  sui  subditi  per  suas  de  facto  consuetudines,  privilegia 
vel  statuta  ab  eius  iudicio  solverentur,  .  .  .  ligentur  et  com- 
pescantur  per  censuram  ecclesiasticam  ,  .  . ,  cum  frequenter  et 
in  multis  casibus  censura  ecclesie  subveniat  gladio  temporali 
et  eius  deifectum  circa  ea  .  .  .  supleat  compescendo.  Dixerunt 
tamen  idem  dominus  arcbiepiscopus  et  concilium  supradictum 
et  protestati  fuerunt,  quod  non  erat  eorum  intentionis  con- 
stitucionibus  sacri  concilii  Terrachonensis  [derogare],  immo 
intendebant,  quia  ipse  sancte  sunt  et  fulcite  iure  canonico  et 


—    100    — 

divino,    usuin    canonicum    et   ordinem    debitum    observare    in 
ipsis  et  facere  observari. 

Protestato  prius,  quod  dictus  venerabilis  Bernardus  de 
Fonollario  gerens  vices  procuratoris  etc.  non  intendit  consen- 
tire  excommunicationis  sentencie  late,  ut  dicitur,  per  dictum 
dominum  archiepiscopum  contra  Dominicum  de  Biscarra,  no- 
tarium  publicum  auctoritate  regia  . . .  ut  iniuste  late,  salva 
reverentia  dicti  domini  archiepiscopi,  ym[mo]  eidem  totaliter 
dissentire,  respondet  dictus  venerabilis  gerens  vices  procura- 
toris  pro[te8tacioni]  pre[dict]e  et  aliis  per  dictura  dominum 
archiepiscopum  prolatis  et  dictis  supra  et  dicit,  quod  prede- 
cessores  dicti  domini  archiepiscopi  et  ipse  etiam  archiepis- 
copus  statuerunt  in  concilio  provinciali  aliquas  constituciones 
iniquas  et  inimicas  et  contrarias  divinis  ac  cauonibus  insti- 
tutis,  ex  quibus  scandalum  generatur  ex  causis  in  requisitione 
et  protestacione  factis  per  dictum  vices  gerentem  procura- 
toris  predicti  dicto  archiepiscopo  ac  concilio  generali  suo  die 
iovis  proximo  preteriti,  que  fuit  VIII  °.  kalendas  Februarii  in 
coro  sedis  Terrachone  propositis  lacius,  quas  hic  repetit.  Di- 
cit  etiam  dictus  vices  gerens  procuratoris,  quod  ipse  procedet 
et  processurum  se  offert  iusticia  mediante  contra  invasores 
personarum  et  rerum  ecclesiasticarum  tam  officio  iudicis  quam 
viis  ordinariis  quam  alio  modo  debito  et  legittimo,  .  .  .  prout 
de  iure  et  ratione  fuerit  faciendum,  et  servata  forma  in  suis 
casibus  constitucionis  pacis  et  treuge,  maxime  si  dictus  do- 
minus  archiepiscopus  et  alii  iudices  ecclesiastici  ordinarii  sue 
provincie  puniant  personas  ecclesiasticas  delinquentes  et  in- 
iuriantes  officialibus  domini  regis  et  aliis  subditis  suis,  quos 
usque  nunc  minime  puniverunt  pro  maiori  parte  et  pro  alia 
tepide  et  remisse,  ut  est  notum  et  notorium  toti  terre  in  tan- 
tum,  quod  non  potest  tergiversacione  aliqua  obumbrari,  adeo 
quod  eorum  tarda  punicio  est  delinquendi  incentivum  pocius 
quam  extinctivum  et  aliis  personis  ecclesiasticis  ad  comitten- 
dum  trahitur  in  exemplum,  ita  quod  non  potest  absque  dicto- 
rum  officialium  dicti  domini  regis  et  aliorum  subditorum  eius- 
dem  gravitate  maxima  sustineri.  Hec  dicit  persistendo  in 
requisicionibus,  protestacionibus  ac  appelacionibus  dicta  die 
iovis  per  ipsum  vices  gerentem  factis  et  interpositis  coram 
dicto  domino  arciiiepiscopo  et  eius  concilio,   quas  hic  repetit 


—    101    — 

et  innovat  et  facit.  Nec  est  veruin,  salva  reverencia  dicti 
domini  archiepiscopi,  quod  dominus  rex  vel  curia  eius  sit  vel 
fuerit  aliquo  tempore  in  fatica  iusticie  nec  etiam  tepidus  vel 
remissus,  ymo  semper  coluit  iustitiam  et  coli  fecit  per  offi- 
ciales  suos  tribuendo  unicuique  ius  suum  et  criminosos  et 
culpabiles  puniendo. 

.  .  .  *)  seu  replicacioni  facte  per  .  .  .  Fonoylario  gerentem 
vices  procuratoris  predictnm  respondet  domiuus  archiepiscopus 
Terrachonensis  de  consilio  et  consensu  capiiuli  sui,  quod  ipse 
non  revocat  nec  revocare  intendit  sentencias  pef  eum  legi- 
time  promulgatas  contra  notarios,  qui  post  eius  inhibitionem 
et  sentenciam  confecerunt  publica  instrumenta  in  civitate  et 
territorio  Terrachone  absque  licencia  sedis  apostolice  seu 
domini  archiepiscopi  antedicti  de  quibuslibet  contractibus, 
appellacionibus  seu  requisicionibus  factis  in  concilio  generali, 
exceptis  dumtaxat  instrumentis  ibidem  confectis  de  appella- 
cionibus  et  requisitionibus  propriis  et  specialibus  domini 
regis  et  dicti  venerabilis  procuratoris  nomine  domini  regis 
confectis,  nec  conficientes  huiusmodi  instrumenta  propria  et 
specialia  nomine  domini  regis  et  procuratoris  predicti  exconi- 
municasse  intelligit  ob  honorem  regie  maiestatis  sed  solum 
notarios  publica  instrumenta  conticientes  in  sepedicta  civitate 
et  eius  territorio  super  requisitionibus,  appellacionibus  et  con- 
tractibus  alioram.  Ad  id  vero,  quod  venerabilis  vices  gerens 
asserit,  quod  idem  dominus  archiepiscopus  et  concilium  con- 
questi  fuerint  de  necligencia  iusticie  curie  speciaUs  regie  maie- 
statis,  respondent  prefati  dominus  archiepiscopus  et  concilium, 
quod  salva  dicentis  reverencia  non  fuit  nec  est  intentionis 
eiusdem  domini  archiepiscopi  et  sacri  concilii  conqueri  in 
presenti  de  iniusticia  ve\  necligentia  iusticie,  quantum  ad 
personam  regie  ceisitudinis  sive  specialis  curie  domus  sue,  ut 
ex  scriptura  per  memoratos  dominos  archiepiscopum  et  con- 
cilium  Terrachone  iam  oblata  satis  colligitur  evidenter,  sed 
fuit  et  est  intencionis  eorum  conqueri  de  suonim  officialium 
notoria  necligencia  iusticie  et  deifectu.  Et  presentem  respon- 
sionem  pecierunt  iidem  dominus  archiepiscopus  et  sacnim 
concilium  inseri  in  instrumento  responsionis  sen  replicacionis 
facte  per  venerabilium  Bernardum  de  Fonoyllario  responsioni 

a)  Hier  fehlt  wieder  mehreres. 


—    102    — 

per  dictum  dominum  archiepiscopum  et  sacrum  concilium  facte 
appellacionibus  interpositis  per  venerabilem  Bernardum  de 
Fonoylario  predictum  nomine  domini  regis  et  sui. 

Nr.  l  CRD  Ap.  gen.  Nr.  25.  Gleichz.  Kopie  Pap.  —  Nr.  2  CRD 
s.  f.  Nr.  61.  Gleichz.  Kopie  Pap.  Die  Datierung  ganz  unsicher.  Ist 
FpnoUar  wirklich  der  Stellvertreter  des  Infanten  Pedro  und  ist  dieser 
Sohn  Pedros  d.  Gr.  wirklich  1296  gestorben  (vgl.  P.  de  BofaruU,  Los 
condes  de  Barcelona  vindicados  II,  244),  so  fallt  das  Stiick  vor  das 
letztere  Datum.  Doch  passt  es  sonst  besser  in  die  oben  aiigegebene 
Zeit.  —  3.  CRD  2275.  Or.  Perg.  Ssp.  —  4.  CRD  s.  f.  68.  Hier  wird 
der  Infant  Pedro  nicht  genannt.  Gleichz.  Kopie.  Der  hier  genannte 
Dominicus  de  Biscarra  ersclieint  noch  1335  beim  Testament  Alfonsos  IV. 
Das  deutet  doch  eher  auf  die  Zeit  um  1308  als  vielleicht  anderthalb 
Jahrzehnte  frQher.    Vgl.  auch  Acta  Nr.  528. 

45.  Roger  de  Loria  an  Jayme  II.:  Empfang  der  Klage  J.  de 
Castelnous  gegen  ihn  wegen  zweier  Kastelle  und  der  Auf- 
forderung  im  Mai  zu  erscheinen,  sonst  erfolge  Riickgabe. 
Antwort:  Der  Konig  konne  ihm  alles  nehmen,  aber  Jaspert 
habe  kein  Recht.  Er  wUrde  kommen,  wenn  Karl  II.  und  der 
Papst  es  erlauben.  Erinnert  an  die  ungeheuren,  von  Jayme 
ihm  geschuldeten  Summen  und  an  das,  was  er  fijr  ihn  in 
Sizilien  getan;  und  nun  woile  Jayme  ihm  nicht  zahlen,  son- 
dern  ihm  seine  Kastelle  nehmen,  wahrend  er  ihm  die  ganze 
Welt  unterwerfen  mochte!  In  einem  zweiten  Schreiben  hat 
Jayme  um  Geld  gebeten;  Roger  kann  ihm  nichts  geben, 
muss  sich  sogar  das  6eld  fur  die  eventuelle  Reise  leihen. 
Neapel  (1301)  Februar  16.  In  einem  Zettel  aus  Rom  teilt  er 
mit,  wie  schnetl  er  fur  den  ^bt  von  Foix  die  ErfOllung  seiner 
AuftrSge  beim  Papst  erwirkt.  Der  Konig  iasst  ihn  nicht  reisen. 
Rom  (1301)  Februar  25. 

Reebem  en  Napols  lo  primer  dia  de  Febrer  II  l^tres 
vostres.  En  Ja  I  deles  quals  nos  manavets,  que  per  nos  o 
per  nostre  procurador  covineut  deguessem  comparer  davant 
vos  per  tot  lo  mes  de  Mag  priniervinent  per  raho  de  la  de- 
manda,  la  qual  fa  contra  nos  lo  uoble  en  Jagpert  de  Castell- 
nou  per  raho  de  Calp  e  de  Altea.  E  encara  que  sabem  per 
nostre  procurador,  que,  si  dius  lo  dit  dia  no  comparem,  que 
retriets  al  dit  Ja^pert  lo  dit  loch  de  Calp  e  de  Altea.  En 
fem  saber  a  la  vostra  altea,.  quels  damuntdits  Jochs  e  tot  lo 


—    103    — 

demea,  que  nos  avem,  vos  nos  o  avets  douat,  et  vos  nos  o 
porets  tolrre,  quan  a  vos  plaura,  quen  Jacpert  negu  dret  nay 
ha  .  . .  Nons  fa  tant  de  be  vostre  pare,  que  deviam  (?)  perdre 
Qo  que  avem  en  la  vostra  senyoria,  que  amam  e  pream  mes 
que  XX  tants  en  altra  senyoria.  On  si  a  Deu  plau,  uos 
serem  davant  vos  dins  lo  dit  temps  e  jaquirem  lo  serviy  de 
vostre  pare  e  dela  esglea  tant,  quant  a  vos  plaura.  Senyor, 
devriaus  membrar,  que  vos  me  lexats  en  Secilia  e  encara, 
quem  devets  per  la  compra  de  Montornes  C.  mill.  sol. 

Nun  folgt  Aufziihlung  dessen,  was  der  Konig  ihm  schuldet:  L-raill. 
sol.,  die  er  den  Genuesen  in  Valencia  zahlte;  33  mill.  sol.  fur  P.  de  s. 
Pere,  Bankier  in  Barcelona,  500  Unzen,  gleich  30  mill.  sol.,  die  er  von 
Sizilien  sandte  durch  Amigucho;  mehr  als  200  mill.  sol.  fiir  die  Flotte 
nach  Sizilien;  3  mill.  Pfund  Tornesen  und  1000  Pfund  von  Bankier  P.  C. 
in  Valencia;  25  mill.  auf  Cebela;  4  mill.  Pfund  von  Bankier  P.  Planel 
in  Valencia;  4  mill.  Pfund  von  P.  Ceruera;  16  mill.  sol.  von  Tomas 
Fabre;  10  mill.  sol.;  6  mill.  sol.;  und  soust  wohl  20  mill.  sol.  Bei  dem 
Wechsel  verlor  er  mehr  als  mill.  D.  Pfund.  Auf  Befehl  des  Konigs  und 
der  Konigin  verkaufte  er  seine  Kastelle  und  erhielt  Sicherung  von  ihnen. 

De  totes  coses  damuntdites  vos  porets  certificar  per  vos- 
tres  registres  e  per  les  persones  damuntdites.  E  no  pogrets 
esser  vengut  en  larmada,  si  yo  nous  agues  feyt  lo  prestet 
damuntdit.  E,  senyor,  depuijs  me  lexas  deca,  yo  he  ben  ser- 
vit  al  rey  vostre  pare  e  al  duch  e  a  madona  la  duquessa. 
E  us  he  procurada  la  decima  del  sant  pare  de  IIII  ans  e  II 
mill.  onces,  queus  envia  vostre  pare  e  II  mill.  onces,  queus 
pagua  en  Proenca  per  cascun  an,  fins  que  siats  pagat.  E  vos, 
senyor,  nom  volets  res  pagar,  abans  volets,  que  mos  castells 
se  perden !  E  yo  percuraria  *),  si  podia,  que  fos  vostre  tot 
lo  mon  !  .  .  . 

En  laltra  carta,  senyor,  menviavets  a  dir,  queus  degues 
prestar.  Deus  o  sab,  que  no  he  de  que;  que  yo  he  comtat 
ab  lo  rey  vostre  pare  e  deu  me  be  XII  mill.  on^es  e  a  men 
feyta  carta  e  diu,  que  no  men  pot  res  pagar.  E  axi  clam  vos 
mer^e,  que  magats  *)  per  escusat;  que  quan  men  ire  a  vos, 
sil  senyor  papa  ni  vostre  pare  ell  rey  noy  meten  altre  con- 
sell,  aure  a  manlevar  co  que  mengare  *)  per  la  carrera.  E 
lo  major  tresor,  que  yo  men  portare,  seran  III  filles  grans, 
que  yo  he,    les   quals    vos   presentare    de   mantinent,    que   sia 

a)  So  Or. 


—    104    — 

davant  vos  e  vos  farets  ne  a  vostra  guisa  .  .  .  Comau  me  en 
la  vostra  gracia.  Scrita  en  Napels  XVI  dies  anats  del  mes 
de  Febrer. 

Original  angcklebt  ein  Zettel : 

Sapia  la  vostra  altea,  que  dimecres  XXII  dies  anats  del 
mes  de  Febrer  entra  lo  senyor  rey  Karlles  pare  vostre  en 
Roma  e  yo  ab  ell  en  la  sua  compaynia.  E  tiobam  aqui  lon- 
rat  e  savi  e  discret  labat  de  Fox  ')  e  aviay  estat  III  (?)  meses 
e  mig;  e  noy  avia  les  acabat,  per^o  que  vos  laviets  enviat. 
E  ell  mostrans  los  capitols,  per  que  vos  laviets  trames.  E 
nos  demantinent  anam  nos  en  al  senyor  rey  pare  vostre  e 
fom  davant  lo  senyor  papa.  E  trobam  lo  gracios  e  avem  los 
quax  tots  acabats,  quels  pus  forts  nos  ha  atorgats :  po  es 
sobre  de  la  decima  dels  11  ans,  axi  com  vos  lo  demanavets, 
e  del  arquebisbe  de  Tarragona  es  complida  vostra  volentat. 
Labat  de  Fox  sera  tost  davant  vos  ab  les  privilegis  del  sen- 
yor  papa  *).  Lo  senyor  rey  no  vol,  que  anem  davant  vos, 
ans  nos  ha  retengut  en  son  servi  e  rescriu  vos  dels  nostres 
feyts.  Clamam  vos  merce,  que  siam  comanats  en  vostra 
gracia,  que,  en  qualque  loch  en  siam,  punyam  e  punyare  fin 
a  la  mort  de  servir  vos !  . .  .  Scrita  en  Roma  XXV  dies  anats 
del  mes  de  Febrer. 

CRD  10698.  Or.  Pap.  Ssp.  Bonifaz  VIII.  bittet  dringend  deu 
Jaspert  anders  zu  entschadigen  oder  die  Citation  zu  verschieben:  do- 
nec  idem  ammiratus  in  nostris  fuerit  et  ecclesie  Romane  serviciis 
actibus  bellicis  occupatus.  Nosti  quidem,  princeps  provide,  quod  ab- 
sentes  rei  pubhce  causa,  cuius  locum  rationabiliter  obtinet  Romana 
mater  ecclesia,  omnium  domina  et  magistra,  multis  gaudent  ex  iuris 
concessione  favoribus.  Lateran  1301  Februar  26.  („Habet  facta  nobis 
assertio."  —  Or.  perg.  Bulie  an  Hanfschnur.  Leg.  22  Nr.  9j.  —  Schon 
am  1.  October  1300  hatte  Bonifaz  fiir  Roger  einen  Schutzbrief  ge- 
sandt.  (Leg.  22  Nr.  8  —  ^Grata".)  —  Die  scharfe  Verurteilung  seines 
LTeberganges  zur  neapolitanischen  Partei  durch  Friedrich  III.  ist  vom 
Jahre  1298  Februar  9.  Friedrich  beschuldigt  ihn:  de  inlegalitate 
et  proditione.  Er  beauftragt  Rayraund  Fulconis  vicecomes  de  Cardona: 
dantes  ei  potestatem  accusandi  .  .  .  eundem  Rogerium  de  premissis, 
petendo  de  hoc  fieri  duellum  seu  pugnam  secundum  usum  Barchinone 
seu  forum  et  consuetudines  Aragonie.  Pergaminos  Jaymes  II.  Nr.  1003. 
—  Dagegen  schreibt  Bonifaz  VIII.  am  22.  Juli  1297:    Non  sine  mentis 

a)  Durch  Ueberschriebenes  und  Durchstrichenes  sieht  es  aus,  als 
ob  die  Privilegien  vom  Konig  kamen  und   der  Papst  ihn  zuriickhielte! 

')  Vgl.  Fiuke,  Aus  den  Tagen  Bonifaz  VIII.  Quellen  S.  XVIII. 


—    105    — 

ilaritate  referimus,  quod  dilectus  filius  nobilis  vir  Rogerius  de  Lauria 
divinis  et  nostris  . . .  prudenter,  fideliter  et  viriliter  beneplacitis  se  coap- 
tans,  sicut  pugil  intrepidus  contra  hostes . . .  laboravit,  nonnullas  terras. 
loca  et  incolas  Calabrie  partium  ad  devotionem  debitam  reducendo. 
(Leg.  21  Nr.  2L)  Rogers  Todfeind  ist  der  andere  grosse  katalanische 
Admiral  Bernard  de  Sarriano.  Das  erfahren  wir  aus  einem  entriisteten 
eigenhandigen  Briefe  des  Herzogs  Robert:  Avem  entes,  que  vos  aves 
traraes  Bernart  de  Sarrian  ab  XX  galeas  e  ab  CL  horoes  a  caval  a 
groayuar  en  terres  de  Sarrasins.  De  la  qual  cose  eu  mi  don  gran  mer- 
vella,  car  maiiifesta  cosa  est,  que  lo  dit  Bernart  es  enemic  mortal  de 
lamiral  meser  R.  de  Lauria  e  pot  om  crere,  quel  destorbarie  volenters 
tota  cose,  per  que  el  agues  don  e  desonar  e  aquels,  que  el  aman.  Per 
co  pot  en  rasonablemen  pensar  o  al  mens  duptar,  quel  no  empacha 
larmada,  de  la  qual  aprop  nos  deu  esser  amiral  messer  R.,  de  la  qual 
li  pot  veuir  honor  e  profit.  Bernard  konne  die  Flotte  zu  Friedrich 
flihren  und  konnte  sie  freiwillig  oder  gezwungen  festgehalten  werden. 
CRD  Nr.  1305  s.  f.  Wohl  1298  oder  1299.  —  Nr.  CRD  10903  gibt  Roger 
gern  Einwilligung,  dass  sein  Sohn  Rogero  „prengues  madona  vostra 
sor  filla  de  Nagnes  Cabata.'^  Die  Mutter,  Ines  Zapata,  war  die  Geliebte 
Pedros  d.  Gr.  Neapel  16.  Februar  (1300  oder  1301).  —  Das  sonstige 
reiche  Loria-Material  wird  ein  ansfuhrlicher  Aufsatz  des  1915  gefallenen 
Dr.  H.  E.  Rohde  iiber  den  grossten  Seehelden  des  Mittelalters  bringen. 


46.  Zwei  Briefe  Karl  11.  iiber  die  sicilianische  Frage.  1)  An 
seine  Tochter  Konigin  Blanca:  Allen  Freundschaftsbekundun- 
gen  gegenuber  verhalt  sich  6enua  ablehnend;  auch  jetzt 
seinen  drei  Gesandten  gegeniiber.  Sie  soll  bewirken,  dass 
Jayme  II.  Qenua  absagt.  Neapel  1301  April  6.  2)  An 
Jayme  II.:  GiJnstige  Lage  in  Sizilien;  seine  Flotte  von  50 
Schiffen  ist  dorthin  gesegelt,  dazu  1000  Reiter.  Er  erwartet 
seinen  Schwiegersohn  Karl  von  Valois.  Die  Genuesen  neigen 
zum  Frieden.    Neapel  1301  Mai  20. 

.  .  .  Te,  carissima  filia,  latere  non  credimus,  quot  quan- 
tisque  consiliis,  promissionibus,  oblationibus  atque  viis  huc 
usque  studuimus  et  sategimus  toto  posse,  ut  commune  Janue 
nobis  facientes  amicum  retraheremus  ab  illo,  quem  .  .  .  et 
moliebantur  in  nos  arcu  iaculationis  hostilis.  Set  nec  illud 
te  lateat,  quot  quantumcunque  ad  id  dicti  communis  duri- 
ciam  et  pertinaciam  induratam  curaverimus  mollire  inductioni- 
bus  0])portunis  et  frequentes  propterea  Januam  miserimus 
nuncios  et  litteras  inculcatas.  Numquam  de  ipsius  inclina- 
cione  amabili  potuimus  esse  certi.    Nunc  autem  ultimo  missi 


-    106     - 

per  nos  ad  commune  prefatum  venerabilis  in  Christo  pater 
Petrus  Lectorensis  episcopus,  regni  Sicilie  cancellarius,  Ser- 
gius  Siginulfus  de  Neapoli  miles  marestalle  nostre  magister 
et  Andreas  de  Ysernia  iuris  civilis  professor  .  ,  .  ut,  quidquid 
mulcendum  in  ipsa  predicti  communis  induracione  oonspice- 
rent  per  illa,  que  possumus  et  possent,  opportuna  remedia 
demulcerent:  commune  ipsum  sic  hostinatum  in  nos  invenisse 
scripserunt,  qiiod  nihil  penitus  apud  ipsum  obtinere  amoris 
vel  amicicie  potuerunt,  immo,  sicut  coUegerunt  manifestis 
indiciis,  ad  omne  nostrum  contrarium  nocivumque  molitur.  Et 
sic  desperati  finaliter  de  confederacione  illius  et  inclinacione 
ad  nostra  placida  vel  honores  opus  esse  conspicimus,  ut  inde 
uobis  attencius  consulamus.  Sicque,  filia,  scribimus  tilio  nostro 
carissimo  regi  Aragonum  viro  tuo,  ut,  quia,  sicut  mundus 
existimat,  eum  tangit  nostre  perturbacionis  adversitas  et  eius 
esse  debent  hostes  et  emuli,  qui  inimici  facti  sunt  nobis, 
velit  nostri  anioris  intuitu  in  tota  terra  et  regno  suis  Janu- 
enses  omnes  et  singulos  diffidare  .  .  .  ac  nichilominus  dicto 
commuui  Janue  per  suas  expressas  litteras  et  nuncios  apperiat, 
qualiter  sibi  asscribit  et  imputat  totum,  quod  in  nos  dictum 
commune  Jaiiue  sic  molitur  .  .  .  Ipsum  regem  virum  tuum 
affectuose  rogamus,  ut  ordinet  et  procuret,  quod  duo  milia 
saltem  ])editum  de  Catalanis  suis  deputaudorum  in  Prouincia 
contra  Jauuenses  eosdem  ad  nostra  possimus  habere  stipeti- 
dia,  cuni  mittemus.  Tu  igitur,  carissima  filia,  circa  premissa 
considerans  statum  nostrum  inducere  studeas  regem  ipsuni 
suasionibus  opportuuis.  Dat.  Neapoli  die  VI.  Aprilis  XIV.  in- 
dictionis. 

2.  . .  .  Robertus  dux  Calabrie  .  .  .  et  commitiva  eius 
feliciter  per  Dei  graciam  militant  in  partibus  Siculis  coutra 
hostes.  Ac  novissime  armata  nostra,  que  quidem  est  de  quin- 
quaginta  ([uin([ue  galeis  preter  vasa  subtilia,  que  concomittau- 
tur  eas,  illuc  profecta  est.  Et  tum  cum  ea,  tum  per  terram 
suscipiendi  per  eandem  in  partibus  Calabris  missi  sunt  armi- 
geri  equites  mille.  Infra  breves  etiam  dies  expectamus  istuc 
venturum  virum  illustrem  Carolum  serenissimi  regis  Fran- 
corum  fratrem,  filium  nostrum  carissimum,  magna  militum  et 
militarium  personarum  comitiva  stipatum.  Ultra  id  etiam 
c(mtigit  his  diebus  hostes  nostros  frustratos  esse  spe  illa  vacua. 


—    107    — 

qua  ducebantur  hucusque,  de  communi  scilicet  Janue  in  eorum 
habendo  subsidium.  Nam  missis  predicte  per  nos  illuc  can- 
cellario  nostro  et  Sergio  Siginulfo  milite  ac  Andrea  de  Ysfer- 
nia,  nuntiis  nostris,  secutum  est,  quod  Januenses  deflexi  sunt 
libenter  ad  pacem.  Jamque  formata  inter  nos  et  ipsos  con- 
cordia.  Missum  est  per  eos  in  Siciliam  ad  revocandum  con- 
cite  vasa  quedam,  que  per  aliquos  civium  premissa  fuerant 
illorsum.  Ac  revocatus  est  instanter  omnis  apparatus,  quem 
de  armando  et  mittendo  in  Siciliam  visi  fuerant  fecisse  .  .  . 
Dat.  Neapoli  di  XX.  mensis  Maii  XIV.  indictionis. 
Beide  Or.  Per^-.  SSp.  o.  Nr. 

47.  Bemardus  de  Montealacri  canonicus  Valentinus  an  Jay- 

me  II.:  Krankhelt  Karls  II.    Bonifaz  VIII.  verweigert  Dispens 

far  Helrat  Marias  (mit  Sancho  von  Mallorca).     Tod  des  Bla- 

sius  de  fllagone.   (1301)  September  29. 

. . .  Serenitati  vestre  deffero  per  presentes,  quod  decinia  die, 
postquam  fui  cum  illustri  domino  rege  Karulo,  anipuit  ipsum 
febria  terciana,  que  eundem  vexavit  usque  ad  medium  men^is 
Septembris,  propter  quod  non  potui  expediri.  Set  nunc  post 
convalescenciam  suam  sum  expeditus  iuxta  voluutatem  dicti 
domini  regis,  certifficando  regiam  celcitudinem,  quod  nichil 
actum  est  cum  domina  Maria,  cum  dominus  papa  cum  eadem 
uoluerit  dispensare.  Placeat  regie  celcitudini  supersedere,  ut 
nondum  super  hoc  rescribat  illustri  domino  regi  Maioricarum, 
quousque  ego  fuero  coram  vestra  regia  magestate.  Nam  iu- 
fra  IV  vel  V  dies  post  confeccionem  preseuciuni  intendo 
arripere  regressum  meum.  Preterea  significo  regie  sereni- 
tati  dominum  Blasium  de  Alagone  carnis  debitum  exsolvisse, 
quem  si  quidem  Blasium  apud  Messanam  dissenteria  oppri- 
muit;  ut  est  dictum.  Dat  Neapoli  die  sancti  Michaelis. 

CRD  12724.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Acta  Nr.  74  und  Bonifaz  VIII. 
p.  XXXII.  Blasius  war  der  bedeutendste  Feidherr  Friedriciis.  Ein 
Paar  Jahre  spater  berichtet  derselbe  iiber  seinen  Konflikt  mit  dem  Konige 
von  Mallorca  wegen  des  Zehnten,  fiir  dessen  Einsammlung  er  tatig 
war:  Cum  plures  raciones  essent  hinc  inde  proposite  circa  predicta, 
dixit  michi:  si  erat  intencio  mea  seniinare  discordiam  inter  vos  et  ip- 
sum  et  si  volebam  esse  origo  dissencionis?  Dixi,  (luod  non,  et  pecii, 
quid  intendebat  facere  de  predictis.  Asseruit,  quod  super  his  et  aliis 
miteret  suum  nuncium  specialem  et  quod  iuterim  supersederem  in  exe- 


—    108    — 

cucione  mandati  michi  facti  super  exaccione  decime  prelibatee,  cura 
facere  contrarium  minime  sustineret .  .  .  Dat.  II.  idus  Decembris  CRD 
13331.     Org.  Pap.     Von  anderer  Hand  durchkorrigiert. 

48.  ^us  einer  Instruktion  Friedrichs  an  Jayme  II.:  6esandt- 
schaft  des  fr.  Petrus  de  Squerreriis.  Plan  der  Zusammen- 
kunft  mit  Robert  und  Volande;  Zusammensein  in  Siragusa; 
Friedrich  verlangt  Sizilien  und  Roberts  Schwester;  Robert 
und  Karl  II.  sind  nicht  abgeneigt;  Bonifaz  VIII.  lehnt  ent- 
schieden  ab.  Verwunderung  Friedrichs  iiber  das  Verhalten 
des  Papstes  und  Bitte  um  Beihilfe  Jaymes  bei  Bonifaz  Vlll. 
(1302)  Fruhjahr. 

.  .  .  Dum  idem  dominus  rex  Fredericus  olim  infra  men- 
sem  Decembris  presentis  quinte  decime  indiccionis  moraretur 
Messane  .  .  .,  frater  Petrus  de  Squerreriis  ordinis  Minorum, 
capellanus  magnifici  domini  Roberti,  .  .  .  existentis  Cathone 
scripsit  ei  per  litteras  suas,  quod,  si  placeret  assecurare  eum, 
veniret  ad  ipsum  et  pro  parte  predicti  domini  Roberti  refer- 
ret  ei  aliqua,  que  essent  pro  exaltacione,  commodo  et  honore 
predicti  domini  regis  Friderici  et  eius  aifectibus  et  volun- 
tatibus  complaceret. 

Item  quod  .  .  .  rex  Fridericus  super  hoc  cum  eius  con- 
siliariis  habito  diligenti  consilio  .  .  .  voluit  et  coucessit,  .  .  . 
quod  idem  frater  Petrus  pro  predicta  causa  ad  presenciam 
suam  accederet. 

Item  quod  idem  frater  Petrus  veniens  ad  .  .  .  Fridericum 
sibi  parte  .  .  .  Roberti  retulit,  quomodo  .  .  .  Robertus  diligebat 
et  affectabat  multum  esse  amicus  suus  multis  de  causis  et 
maxime,  quod  ipse  dominus  Robertus  habebatur  odio  ab  ultra- 
montanis  et  sciebat  pro  certo,  quod,  si  ipse  modo  moreretur, 
filii  sui  exheredarentur  pro  eo,  quod  sunt  filii  sororis  sue, 
set  si  ipse  habebit  pacem  cum  eodem  domino  rege  Frederico 
reputabit  se  ita  fortificatum,  quod  non  timebit  aliquos  )iec  in 
vita  sua  nec  post  mortem  suam  de  filiis,  et  ])roinde  super  hoc 
vellet  habere  vistas  cuin  eo,  et  quod  interesset  in  vistis  ipsis 
domina  Yolant  uxor  sua  et  eius  soror  et  quod  in  vistis  ipsis 
taliter  tractaret  de  pacificando  cuni  eo,  quod  .  ,  .  Fridericus 
haberet  in  pace  ipsa  votum  suum.  Et  dixit  idem  frater  super 
hoc  multum  ampla  verba  et  quasi  dedit   spem  eideni  domino 


109    — 


regi,  immo  pocius  certitudinem,  quod  in  pace  ipsa  . . .  Fride- 
ricus  haberet  Siciliam  et  partem  Calabrie. 

.  . .  Ipse  »)  appetit  pacem,  honorabilem  tamen,  et  si  eam 
habere  posset,  non  remaneret  pro  se,  ut .  . .  cessaret  affliccio 
et  pacis  quiete  gauderent.  Post  multas  coUoquciones  inde 
habitas  concessit  vistas  ipsas  haberi  secundo  Februarii  XV. 
indiccionis. 

Item  viste  habite  fuerunt  inter  predictos  dominum  regem 
et  dominum  Robertum  infra  eundem  mensem  Februarii 
et  duraverunt  quinque  diebus.  Infra  quos  diverse  alloqucio- 
nes  habite  fuerunt  inter  eos,  in  quibus  a  principio  dominus 
Robertus  obtulit  eidem  domino  regi  aliqua,  que  per  eum 
recipienda  non  erant.  Et  dum  idem  dominus  rex  ea  sibi  om- 
nino  negasset  tamquam  inconveniencia,  ipse  dominus  Rober- 
tus  dixit  sibi,  quod  ipse  diceret  sibi  voluntatem  suam,  quod 
petebat  et  volebat.  Et  dominus  rex  Fridericus  respondit  sibi, 
quod  petebat  pro  pace  mutuo  facienda  Siciliam  et  Calabriam 
et  recipere  filiam  regis  Karoli  in  uxorem.  Qui  dominus 
Robertus  respondit  ei,  quod  de  hoc  non  habebat  posse,  sed 
iret  ipse  Neapolim  ad  patrem  suum  et  postmodum  ad  domi- 
num  papam  et  libenter  curaret  predicta.  Et  de  eiFectu  trac- 
tatus  ipsius  dedit  magnam  spem  et  ostendit  maximam  volun- 
tatem  pacifiscendi  cum  predicto  domino  rege  modc  predicto 
propter  raciones  rescriptas,  sic  quod  sexto  die  recessit  de 
Syragusia  causa  eundi  ad  tractandum  premissa. 

Item  quod  .  .  .  Robertus  recessit  de  Sicilie  partibus  et 
ivit  Neapolim  ad  loquendum  et  tractandum  cum  predicto 
patre  suo  negocium  pacis  eiusdem  et  .  .  .  Fridericus  Bartholo- 
meum  Tallauerum  et  Garsiam  Eximeni  de  Yuar  milites  misit 
ipse  Neapolim  pro  eodem  negocio  in  suos  nuncios  ad  pre- 
dictum  regem  Karolum,  et  si  condicio  ipsorum  negociorum 
requireret,  ad  predictum  dominum  papam. 

Item  qualiter  .  .  .  Robertus  .  .  .  cum  predicto  patre  suo 
loquutus  exstitit  et  idem  pater  suus  quasi  non  discordabat 
Postmodum  vero  .  .  .  Karolus  et  eius  filius  iverunt  ad  .  .  . 
papam  et  cum  eo  exinde  conferendo  predictus  dominus  papa 
discordavit  et  predictam  composicionem  et  pacem  omnino 
negavit. 

a)  Ein  grosser  Teil  unlesbar;  hier  Friedrichs  Antwort. 


—    110    — 

Item  qualiter  .  .  .  rex  Fridericus  valde  miratur,  quod  pi-e- 
dictus  dominus  papa,  qui  inter  reges  et  principes  et  omnes 
alios  christianos  concordiam  et  pacem  ponere,  stabilire  et 
firmare  deberet,  ut  omnes  christiani  per  pacem  et  concordiam 
in  unum  adducti  ad  recuperacionem  Terre  sancte  potenter 
intenderent,  non  consensit,  immo  discensit  in  pace  et  com- 
positione  ipsa  actus  predicti.  Dominus  rex  Fridericus  pie 
crederet,  quod  ipse  dominus  papa  voluisset  et  acceptasset 
predictam  composicionem  et  pacem,  si  predicti  rex  Karolus 
et  eius  filius  concordarent,  quia  ex  composicione  ipsa  cessa- 
bant  multe  guerre  et  erat  pax  maiori  parti  muudi  .  .  . 

Item  quod  ex  [eo  veniret?]  maior  honor  sancte  Romane 
ecclesie,  cum  melius  et  honorabilius  sit  pro  eadem  ecclesia, 
ut  regna  Sicilie  habeant  duos  reges  vasallos  quam  unum. 

Item  quod  propterea  predictus  dominus  rex  Fridericus 
rogat  predictum  dominum  regem  Aragonum  tamquam  patrem 
et  fratrem,  quod  ipse  erga  eundem  dominum  papam  insistat 
et  operam  adhibeat  efficacem,  quod  consenciat  et  placeat  sibi 
predicta  pax  sic  utilis,  ut  profertur.  Et  si  videatur  expedieus 
super  hoc  insistere  erga  predictos  regem  et  eius  filiura  et  si 
hoc  fieri  et  compleri  poterit,  predicto  domino  regi  Friderico 
significet. 

Et  quod,  si  predicto  domino  pape  placeat  predicte  compo- 
sicioni  et  paci  suum  benigne  prestare  assensum,  idem  dominus 
rex  Fridericus  per  omnia  vult  et  desiderat  [esse]  humilis  filius, 
obediens  et  devotus  sacrosancte  Romane  ecclesie  et  ipsius 
domini  pape  et  in  eorum  serviciis  liberaliter  et  devote  expo- 
nere  personam,  vasallos  et  cetera  bona  sua,  ita  quod  pre- 
dictus  dominus  papa  per  effectum  operum  manifeste  videbit 
et  cognoscet  eum  humilem  et  devotum  filium  et  mandatorum 
suorum  in  exequcione  sedulum,  et  eius  servicia  predicto  domino 
pape  plus  complacebunt. 

CRD  Ap.  Gen.  123.  Gleichzeitige  Ausfertigung  Papier,  teilweise 
verfault  und  unleserlich.  Hier  die  sichern  Teile.  Die  Ereignisse  ge- 
horen  dem  Dezember  1301  und  Februar  1302  an.  Zur  Zusammenkunft 
von  Syrakus  vgl.  Nicolaus  Specialis  VI,  5;  Finke,  Aus  den  Tagen  Boni- 
faz  VIII,  Dokumente  Nr.  10  und  11  und  CRD  10258.  Friedrich  war  im 
Dezember  1301  in  Messina,  um  die  entsetzlich  hungernde  Stadt  zu  ver- 
proviantieren.  Beim  Verlassen  nahm  er  einen  Teil  der  nicht  Waffen 
tragenden    Einwohner   mit.     Zum    Einfluss    Yolandes    auf   Robert   vgl. 


—  111   — 

Finke  1.  c.  Nr.  6  und  Acta  Nr.  71.  Am  13.  Marz  1302  ging  Karl  II. 
und  Robert  an  die  Kurie,  wo  die  Gesandten  Friedrichs  auf  sie  war- 
teten.  Sie  werden  also  Ende  Marz  bei  Friedrich  zuriickgewesen  sein. 
Ueber  weiteres  berichtet  Friedrich  an  Jayine  am  12.  April:  De  pro- 
cessibus  dudum  habitis  in  vistis  et  tractatu  pacis  cum  hostibus  nostris, 
cum  quibus  pridem  aput  Syracusiam  convenimus  insimul,  per  capitula 
.  .  .  vestram  excellentiam  plenarie  informamus.  Post  hec  vero  cum  Bar- 
tholomeo  Talauia(!)  et  Garsia  Eximeniz  de  Yuar  militibus  .  .  .,  quos  nun- 
cios  nostros  apud  Neapolim  ad  eosdem  hostes  pridem  transmiseramus 
pro  uegociis  supradictis,  redeuntibus  miserunt  ipsi  hostes  ad  nos  fra- 
trem  Petrum  Skerrerium  .  .  .  Qui  locutus  est  nobis  pro  parte  regis 
Karoli,  .  .  .  quod  intencio  sua  et  nostra  in  modicis  differunt  .  .  .  Vdbis 
aperiet  intencionem  suam  et  non  celabit.  Quam  si  vobis  modo  non 
scribimus,  nos  habeatis  pro  excusatis,  quia  promisimus  eidem  fratri 
Petro  ipsam  intencionem  regis  Karoli  modo  nulli  revelare.  Cui  pro- 
missioni  nostre  defficere  uon  possumus.  Qua  re  fraternitatem  vestram 
attente  rogamus,  quatinus  de  tractanda  pace  ipsa  vobis  intromittere 
placeat,  secundum  quod  per  predicta  capitula  fraternitatem  vestram 
defferrimus  *)  .  .  .  Velitis  nobis  rescribere,  quid  placeat  agere  et  deinde, 
quid  agendum  duxeritis  de  premissis.  Dat.  Panormi  XII.  Aprilis  XV. 
indictionis,  regni  vero  anno  VII.  CRD  10258  Or.  Pap.  Ssp.  Pie  eine  Seite 
abgefault. 

49.  Inquisitor  Johannes  de  Lotgerio  de  ordine  Predicatorum 
an  Jayme  li.:  6enannte  Juden  solien  in  einer  Kirche  ^le- 
xandriens  ein  Marienbild  beschadigt  und  bespuckt  haben. 
Er  fiihrte  die  Untersuchung,  die  dle  Unwahrheit  dieser  Vor- 
wtirfe  ergab.  Barcelona  (1302)  Juni  11. 

.  .  .  Quidain  Judei,  scilicet  Bonsenyor  et  Cento  des  Forn 
et  Mosse  Toros^  qui'  nunc  capti  existunt  apud  Beruardum  de 
Fonollario  et  quidam  alii  fuerunt  diffamati,  quod  predicti 
Judei,  cum  essent  in  Alexandria  in  quadam  ecclesia  Grecorum 
seu  christianorum  dela  Sentura,  dixerant  illis,  qui  ibi  erant, 
quedam  verba  contumeliosa  et  in  ymaginem  yirginis  gioriose 
manus  iniecerant  violentas  et  in  eius  faciem  conspuendo.  Et 
cum  istud  fuisset  denunciatum  domino  electo  Barcliiuonensi 
et  michi  et  crimen  esset  ecclesiasticum,  dictus  dominus  elec- 
tus  et  ego  super  predictis  inquisivimus  diligenter.  Et  in- 
venimus  relatu  quorundam,  qui  testimonium  de  auditu  per- 
hibuerunt,  quod  quidam  clericus  ecclesie  meraorate  venit  ad 
quosdam  christianos  et  retulit  eis,    quod    quidam    Judei  mul- 

a)     So  die  Konstruktion. 


—    112    — 

tum  dehonestaverant  sanctuaria,  que  erant  in  ecclesia  de 
Sent  Sabor.  Christiani  autein  deponentes  contra  predictos 
Judeos  de  auditu  coram  nobis  dixerunt,  quod  Judei  predicti 
lapillos  deiecerant  in  ymaginem  virginis  gloriose,  spuendo 
ad  terram  in  eius  vituperium.  Istud  tamen,  ipsis  in  Alexan- 
dria  existentibus,  postea  evomuit  et  idem  clericus  de  predic- 
tis,  eos  coram  P.  Ruuira  consule  Cathalanorum  et  multis  aliis 
mercatoribus,  sicut  per  depositiones  eorum  comperimus, 
postea  excusavit  nec  inventum  est,  quod  aliquid  fuerit  veri- 
tatis,  Sed  hoc  tantum  fuit,  ut  per  quosdam  in  inquisitione 
invenimus,  quod  dicti  Judei  euntes  spaciando  ecclesiam  pre- 
dictam .  .  .  erunt  *) .  .  .  Et  ob  hoc  habuemnt  ad  invicem  quedam 
verba.  Unde,  excellentissime  domine  et  clementissime,  sicut 
sollicitudo  officii  nos  admonet  inquirere  perversos,  sic  versa 
vice  purgare  illos,  qui  magna  macula  apud  aliquos  sunt  res- 
persi,  si  inveniuntur  nos  esse  crimine  irretiti.  Nam  sicut 
vicium  detraccionis  est  dicere  non  vera,  ita  vicium  detrac- 
cionis  est  vera  et  notoria  occultare.  Omnipotens  Deus  et 
salutem  vestram  conservet,  custodiat  et  deffendat  per  tem- 
pora  longiora.    Dat.  Barchinone  tercio  idus  Junii. 

Kasten  Judios  Nr.  397.  In  den  Registem  des  Thesaurars  fand  ich 
folgendes  Schreiben,  das  die  Zeit  des  Vorganges,  die  nicht  vollige 
Schuldlosigkeit  und  die  vomehme  Abkunft  des  einen  Juden  ergibt: 
Fideli  thesaurario  suo  P.  Boyl  etc.  Cum  nos  providerimus  et  velimus, 
quod  de  iilis  VI  mill.  sol.  B.,  quos  Bonsenyor,  filius  Astrugui  den  Bon- 
senyor  quondara,  Santonus  de  Furno  et  Mosse  de  Thoros  Gerciani  (?), 
Judei  Barchinonenses,  vobis  loco  nostri  solvere  tenentur  racione  ab- 
solucionis  per  nos  eis  facte  de  quibusdam  excessibus  per  eos,  ut  dici- 
tur,  comissis  in  quadam  ecclesia  Grecorum  sive  christianorum  de  la 
Sentura  de  Alexandria,  solvantur  per  vos  .  .  .  Dat.  lacce  VII.  kalendas 
Julii  (1302).  Reg.  294  f.  251.  Der  Inquisitor  erscheint  auch  bei  den 
Templerprozessen . 

50.  Herzog  Robert  an  Jayme  II.:  Vorschlage  der  Kdnlgln 
Blanka  und  6.  6arsias  fUr  eine  neue  Vermahlung.  Er  und 
Roger  de  Loria  sprachen  daruber  mit  Karl  II.  Dieser  lehnte 
dle  Verbindung  mit  der  kastilianischen  Infantin  ab.  F^obert 
schob  die  Sache  bis  zum  Besuche  bei  Bonifaz  Vill.  auf. 
Der  Papst  willigte  ein.  Kardinal  Pere  Espanyol  schrieb  an 
den  Konig  Ferdinand  und  seine  Mutter  iiber  den  Eheschluss 

a)  Leider  gerade  hier  ganz  zerstort.     Es  fehlen  drei  Zeilen. 


—    113    — 

zu  5.  Johann  und  (iber  den  Waffenstillstand  (mit  Aragonien). 
Wegen  des  letzteren  kam  Robert  von  dem  Eheplane  ab; 
ein  anderer  viel  bedeutenderer  lag  noch  vor.  Aber  endlich 
entschloss  er  slch  doch  zu  der  kastilianischen  Werbung. 
Roger  de  Loria  verhandelt  mit  dem  Papst  wegen  des  Waffen- 
stillstandes.  (1303  Friihjahr). 

A  molt  alt  et  poderos  prince  mons.  Jacme  rey  Daragon 
son  car  et  molt  amat  frare  Robert  duc  de  Calabria  saluz  et 
bona  amor  de  frare  per  tos  temps.  Nostre  cara  sor  la  reyna 
Daragon,  vostre  amada  mollier,  et  Gonsalvo  Garsia,  consellier 
et  familiar  vostre  *),  ausida  la  dolorose  mort  de  la  duquessa 
sa  enrere,  nostre  cara  mollier,  nos  escrisseren  sobre  lo  fat 
del  matrimoni  de  nos  et  de  la  sor  del  rey  de  Castela  ^),  filla 
de  dom  Sacho  *),  luusannos  lo  dit  matrimoni  ensi  com  pro- 
fitable  per  vos  et  per  nos  et  lausannos  la  persone  sua  tant 
de  beautat  com  de  bontat,  et  daco  nos  portet  creensa  Ami- 
gucho,  familiar  de  lalmiraylP),  si  que  lendemain  nos  et 
lalmirayll  en  parlam  ab  lo  rey  nostre  pare,  lo  qual  trobam 
de  non  bone  voluntat  a  consentir  per  algunas  rasos,  si  que 
alongam  lo  fat  fin  atant,  que  anam  a  Rome  et  ab  nos  vengui 
Henrigo  de  Quintavayll,  familiar  vostre,  qui  a^o  meteys  nos 
dix  de  vostre  part  et  plus  especialmen,  si  que  ordenam  ab 
lo  pape,  qui  oonsenti  al  dit  matrimoni,  que  de  sa  consiencia 
meser  Pere  Espaynol  *)  trameses  al  dit  rey  et  a  sa  mare,  que 
els  tramesessen  procurador  per  fermar  lo  dit  matrimoni  de 
part  de  la  done  en  cort  de  Rome  a  la  festa  de  sant  Johan 
et  que  el  lur  degues  escriure  del  fat  de  la  treva  ^)  tot  en- 
sembs,  la  qual  cosa  el  fes  lendeman?,  que  partim  de  Rome. 
Ver  es,  que  ei  nons  dix,  que  la  dita  treve  ere  molt  damp- 
nagose  al  dit  rey  et  que  el  serie  dur,  si  que  nos  fom  en 
volontat  de  nos  parlar  plus  daquest  matrimoni.     Car  nos  en 

a)  So  Or. 


■)  G.  Garcia  war  Rat  beider,  darum  kann  es  nostre  und  vostre  heissen. 
^)  Die  friihere  Braut  Jaymes  II. 
*)  Rog:er  de  Loria. 

*)  Ueber  diesen  einflussreichen  Kardinal  vgl.  Aus  den  Tagen  Boni- 
faz  VIII.  und  Acta  Register. 

*)  D.  h.  den  Waffenstillstand  mit  Aragonien. 


—    114    — 

aviam  altre  de  grant  loc  et  alt  et  poderos  'j,  que  en  esi  com 
ara  requerem,  nos  eram  reques,  segons  que  saber  podres  per 
lo  dit  Henric  de  Quintaval.  Mas  fiualmen  uon  nos  parie  de 
laysar  aquest  matrimoni,  cor  se  ben  el  dit  rey  non  volie  la 
dita  treve  o  la  pas  en  presen,  si  nos  pare,  que  mes  val  ])er 
vos,  que  nos  agam  sa  sor,  qui  sem  los  vostres  et  non  vos 
podem  fallir  que  alcun  altre,  qui  par  sa  sor  podrie  esser 
enemic  vostre.  Encara  hom  diu  un  proverbi,  (^ue  gota  cava 
la  pedre  non  per  una  volte,  mas  [)er  moltes^),  par  rason,  que 
plus  podrem  obrar  en  la  pas  et  en  la  treve  et  ves  lo  j)ape 
et  quant  a  inossen  Pere  Espanol  et  quant  al  dit  rey  de  pus 
lo  matrimoni  que  ara  quaut  de  tot  en  tot  nos  teneu  de  })art. 
Nos  nos  vos  poguem  trametre  plus  tost  resposte,  car  nos 
o  podiam  far  tan  certenament.  Escrita  a  Napols  XXIII I  de 
Abril. 

Encara  sapia  vostra  altesa,  que,  depuis  que  partim  de 
Rome,  lalmirayll  e  anec^),  al  qual  comesem  que  encara  deges 
parlar  ab  lapostoli  del  feit  de  la  treve,  de  la  qual  non  aguem 
depuis  resposta,  mays  cascun  jor  esperam  sa  venguda  et 
adoncs  vos  en  enformarem.  Encara  vos  pregam  tant  cara- 
men,  com  podem,  que  vos  agas  per  escusat  Henrigo  de  Quin- 
taval,  familiar  vostre,  cor  nos  lavem  depuis  retengut  esperan 
la  dita  venguda  de  lalmirayll. 

CRD  s.  f.  Nr.  62  Or.  Pap.  Ssp.  Jolande  starb  im  August  1302. 
Roger  de  Loria  geht  im  Sommer  1304  nach  Aragonien  zuriick  und 
stirbt  1305.  So  bleiben  nur  die  Jahre  1303  und  13i;4.  Fiir  1303  spricht 
folgendes  Begiaubigungsschreiben  Jaymes  an  Karl  II.  vom  3.  Januar 
(1302)  1303:  Cum  .  .  .  Erricum  de  Quintavalle  presentium  portitorem  ad 
.  .  .  carissimum  Robertum  primogenitum  vestrum  pro  quibusdam  super 
obitu  doraine  Jolande  olim  consortis  eius  sororisque  nostre  carissime 
memorie  recolende  consolacionem  sapientibus  de  curia  nostra  transmit- 
tamus  ad  presens  dictoque  Errico  .  . .  quedam  comiserimus  paternitati 
vestre  .  .  .  oretenus  explicanda  .  .  .,  rogamus,  ut  suis  relatibus  fidem  ple- 
nariam  adhibeatis.  Und  an  Robert:  sendet  Erricum  pro  quibusdam 
secretis  negotiis.    Reg.  334  f.  100.     Da  in  jener  Zeit  Heiratsvorschlage 


')  Ob  die  Tochter  Philipps  d.  Sch.? 

»)  Steter  Tropfen  hohlt  den  Stein. 

')  Am  20.  April  1303  schreibt  Bonifaz  VIII.  wegen  eines  Kreuz- 
zuges,  den  Roger  de  Loria  machen  will,  an  Karl  II..  den  Erzbischof 
von  Neapel,  die  Bischofe  von  Valencia  und  Catania  (Kapitelsarchiv  zu 
Valencia  Perg.  039^0,  06085,  08214  usw.) 


—    115    — 

oft  unmittelbar  nach  dem  Tode  des  Gatten  erfolgten,  so  ist  an  der 
Schnelligkeit  des  neuen  Heiratsplanes  kein  Anstoss  zu  nehmen.  In- 
teressant  ist,  dass  Robert  und  Roger  1303  bei  Bonifaz  VIII.  waren. 
Aus  den  Eheverhandlungen  wurde  nichts.  Die  „treva"  bezieht  sich 
auf  Verhandlungen  des  Jahres  1303  und  1304  zwischen  Jayme  und 
Kastilien,  um  den  Krieg  zu  vermeiden. 

Ich  fiige  noch  ein  charakteristisches  Schreiben  KonigRoberts  an  Jay- 
mell.  an  iiber  den  Tod  seines  Sohnes  Ludwig,  und  vvarum  er  ihn  so  spat 
mitteilt:  .  .  .  Quoniam  insinuacionem  eventuum,  qui  caris  desolacionis 
materiam  afferunt  et  nuUius  utilitatis  aut  necessitatis  exigunt  remedium, 
videmus  pocius  differendam  quam  accelerandam,  carissimi  nati  no§tri 
Lodouici  quondam  decessum  hiis  passi  diebus  ex  violencia  nimis  febris 
infirmitate  debito  carnis  soluto  non  curavimus  ad  noticiam  vestram  per- 
ducere  nec  vos  doloris  nostri  participem  fieri.  Set  eum  non  ulterius 
tacendo,  quod  iam  per  aliorum,  ut  credimus,  insinuacionem  intimatum 
fore  a),  nostris  nunc  literis  affirmamus.  Set  ex  hiis  potissime  displicencie 
dolor  invaluit,  quod  eum,  quem  sancte  meraorie  quondam  uxoris  nostre 
uterus  cum  leticia  communi  nobis  ediderat,  instabilis  mundus,  dum  ad- 
huc  virtutibus  ordiretur,  succisum  lamentabiliter  subtraxit,  nos  presto- 
lato  fructu  fraudando.  Consolamur  tamen  cum  dicto  beati  Gregorii, 
quia  hoc  illo  operante  actum  est,  cui  nichil  nisi  iustum  placet . . .  Nec 
mediocre  uobis  remedinm  consolacionis  prestitit  hoc,  quod,  cum  et 
Carolus  primogenitus  noster  eodem  tempore  dubia  satis  infirmitate 
gravaretur,  tamen  finaliter  ad  plenum  exstitit  sanitati  pristine  restitutus 
et  nunc  convalescencie  et  quantum  ad  virium  fortitudmem  est  plenarie 
reformatus.  Hoc  poterit  fraternitas  vestra  ad  noticiam  regine  sororis 
nostre  perducere  . . .  Dat.  Neapoli  die  innocentum. 

CRD  app.  gen.  44.  Or.  pap.  Ssp.  Ludwig  st.arb  ara  12.  August 
1310,  der  Brief  ist  also  vora  28.  Dezember  1310.  Mittlerweile  war  auch 
die  Konigin  Blanka  schon  iiber  zwei  Monate  tot  (1310,  14.  Oktober). 
Nach  CRD  13403  erzahlt  Narnau  Ballester  seinem  Bruder  Bernhard  aus 
Neapel:  disapte  XIII  setembre  (also  1298)  vench  lo  duch  (Robert)  ab 
LIIII  galees,  qui  llevaren  a  Salern.  E  a  pochs  dies  enquech  la  duchessa. 
De  ques  fou  gran  iuminarie  per  tota  la  terra,  creent,  que  fos  fil,  e  es 
estada  filla ! 

51.  Fr.  Bernart  Pelegri,  Vidal  de  Villanova  und  G.  de  Lasera 
an  Jayme  II.:  Zusammenkunft  mit  Philipp  d.  Sch.  in  Beziers; 
freundliche  Begrussung.  OerErzbischof  von  Narbonne.  Schwie- 
rige  Verhandlungen  mit  Jayme  von  Maliorca  wegen  der  Mit- 
gift  Marias  von  Neapel,  Braut  Sanchos,  in  Montpellier.  Ge- 
sandtschaft  Philipps  d.  Sch.  an  Papst  Benedikt  XI.  Der  Strelt 
um  Montpellier.  Schwere  Steuer  des  Konlgs  von  Frankreich 
fiir  den  flandrischen  Krieg.    Arles  (1304)  Februar  18. 

a)  So  Or. 


—    116    — 

Al  molt  alt  e  molt  poderos  seuyor  eu  Jacme  per  la  gra- 
cia  de  Deu  rey  Darago  etc.  de  nos  frare  Bernat  Pelegri  prior 
proviucial  no  digue  dels  frares  Preycadors,  eu  Vidal  de  Vi- 
lanova,  eu  G.  de  Lasera,  liumils  e  devots  c'ervidors  vostres, 
besan  vostras  mans  ab  deguda  reverencia,  uos  comanam,  sen- 
yor,  eu  vostra  gracia.  A  la  vostra  altea,  seuyor,  fem  saber, 
[que]  dimarts  en  la  primera  setmana  de  quaresma  fom  en 
Besers,  hon  trobam  lo  rey  de  FrauQa  e  la  reyua  e  II  fils 
seus,  e  aquest  ma[teix  dia  presjentamnos  a  el,  e  assats  ^)  .  .  . 
ment  uos  rebe,  e  encoutiueut  uos  demaua  de  vostre  estament 
e  de  uostra  dona  la  reyna  e  dels  infants,  e  preseutamli,  sen- 
yor,  la  carta,  que  vos  li  trametiets  sobre  la  segurtat  del  nostre 
passatge,  e  el  graciosament  resposnos  e  maua  eucoutineut  e 
en  preseucia  uostra,  quens  fo  feta  carta  sua  axi  com  nos  la 
demanassem,  e  axi  la  aguem.  Esters,  senyor,  sapiats,  que 
larchabisbe  de  Narbona,  qui  era  present  e  principal  couceller 
del  damuut  dit  rey,  se  porferi  molt  a  nos  per  houor  vostra 
e  mostra  a  nos  la  boua  voleutat  e  devocio,  que  par  que  aya 
ha  vos.  E  el  digous  segeut  eutram  en  Montpesler,  hou  tro- 
bam  lo  rey  de  Malorcha,  e  presentamnos  a  el,  e  segous, 
senyor,  que  vos  aviets  ordenat  en  vostres  capitols  e  en  apres 
manas  a  nos  per  vostra  carta  sobre  90,  quen  Guilabert  Sentel 
les  avia  parlat  ab  vos  de  part  del  rey  Karles  '),  proposamli 
lo  fet  del  matrimoni,  e  aguem  lonch  tractament  ab  el  aquell 
dia,  e  resposuos,  que  uo  li  era  viyares  ue  volia,  quel  loch 
Darguilers  fos  obligat  ue  neguu  altre  loch  per  lo  dit  matri- 
moni,  e  Copliure  hi  bastaria  be;  e  oltra  a^o  dix,  quel  loch 
Darguilers  es  obligat  a  la  reyua  sa  muler.  Encara  dix,  que 
prou  bastava,  que  la  iufauta  doua  Maria  pogues  aver  e  fer 
ses  voleutats  de  M.  M.  marchs  dargent  de  la  sua  dot,  e  que 
no  cousintria  ha  mes.  Empero  si  bes  respos  axi  con  desus, 
seuyor,  vos  fem  saber,  sis  volch  reteuir  acort  sobre  les  pa- 
raules,  que  de  part  vostra  li  aviem  dites  e  sobrels  capitols, 
que  li  douam,  encara  retench  acort,  si  enviaria  ab  nos  en- 
sems  missatges  ho  si  daria  poder  a  uos  ho  ha  alcun  de  nos, 
e  aut  son  acort,  apelaus  leudema,  e,  seuyor,  la  fi  de  la  sua 
resposta  fo  aquesta,    que  estech  eu  les  paraules,  quel  primer 

a)  Loch  Or. 

')  Heirat  Marias  von  Neapel  mit  Sancho  von  Mallorca. 


—    117    — 

dia  nos  avia  dites,  so  es  a  saber,  que  no  volia,  quel  dit 
loch  Darguilers  fos  obligat,  que  ben  bastave  Cobliure,  se- 
gons  la  quantitat  de  la  dot,  encara  que  la  dita  infanta  no 
pogues  fer  ses  volentats  sino  de  M.  M.  marchs  dargent. 
E  ach  fets  escrivir  capitols,  quens  liura,  dels  quals  ach  fetes 
trer  les  dites  dues  coses,  so  es  a  saber,  la  obligacio  Dargi- 
lers  els  mil  marchs  dargent,  segons  que  vos  nos  liuras. 
Encara,  senyor,  dix,  que  el  no  trametra  ab  nos  ensems  mis- 
satges  seus  per  lo  desus  dit  fet,  nen  daria  poder  a  negun  de 
nos,  mas  que  nos,  con  seriem  ab  lo  rey  Karles,  sabesem  ,ens 
certificassem  ab  el,  si  vol  complir  lo  matrimoni  e  si  troba- 
vem  ab  el,  que  u  volgues  fer,  que  le  y  fessem  saber  encon- 
tinent,  encara  quel  rey  Karles  lin  trametes  una  carta  sua  e 
lavores,  que  el  hi  trametria  sos  missatges.  E  jassia,  senyor, 
que  nos  li  rahonassem  molt  longament,  que  assats  era  hos 
podia  tenir  per  certs  de  venir  lo  fet  a  bon  acabament  per  la 
letra,  senyor,  que  vos  li  aviets  tramesa  derrera  e  per  les 
paraules,  que  nos,  senyor,  de  part  vostra  li  diguem,  enpero 
el  nos  volch  mudar  de  son  enteuiment,  segons  que  desus  es 
escrit.  E  axi,  senyor,  finalment  resposemli  nos,  que  no  en- 
antariem  en  aquest  fet,  tro  ho  aguessem  fer  saber  a  vos  e 
aguessem  vostre  manament  de  ,90,  que  a  vos  ne  plauria,  quen 
fessem.  Hon,  senyor,  no  avem  en  cor  de  parlar  del  dit  fet 
ab  lo  rey  Karles,  tro  ayam  vostre  mauament,  de  90  que  vos 
ne  volrets.  Per  que  sia  merce  vostra,  senyor,  quens  fa^ats 
saber  vostra  volentat,  segons  que  us  sera  viyares. 

Encara,  senyor,  vos  fem  saber,  quel  rey  de  FrauQa  tra- 
met  missatges  seus  al  apostoli,  qui  deven  partir  dell  daqui 
a  Vin  dies,  e  son  lo  senyor  de  Marcur,  qui  es  baro,  e  en 
G.  de  Nogaret,  en  G.  de  Plahi^a,  cavales  e  savis  en  dret,  e 
un  altre  cavale,  qui  a  nom  Uch  de  Benvila.  E  sapiats,  senyor, 
quel  dit  rey  de  Fransa  entra  en  Montpesler  lo  primer  diven- 
res  de  quaresma  ^)  e  exisen  lendema.  Del  fet,  senyor,  de  Mont- 
pesler,  so  es  del  tort,  quen  fa  al  rey  de  Malorcha,  no  us  en 
podem  res  fer  saber  de  certenitat,  salv  quel  rey  de  Malorcha 
nos  dix,  quel  rey  de  Fransa  li  u  avia  feit  be  respost,  mas 
empero  no  lin  avia  encara   feta   neguna  fermetat,    ans    lavia 

•)  Februar  14. 


—    118    — 

ha  seguir  tro  a  Nemza,  e  aqui  entenia  lo  rey  de  Malorcha, 
quel  dit  fet  li  fos  espeegat. 

E  fem  vos  saber,  senyor,  quel  dit  rey  de  Frani^a  vol 
aver  de  tpthom  de  sa  senyoria,  qui  aya  X  milia  solidos  de 
renda,  1  cavayl,  axi  de  clergues  com  de  lechs,  e  aquels,  qui 
no  han  X  milia  solidos  de  renda,  sajusteu  tans  tro  agen  cum- 
pliment  dels  X  milia  solidos  de  renda  e  fasen  lo  dit  cavayi 
armat,  e  de  C  fochs  vol  aver  VI  homens  de  peu  a  *)  .  .  .  e  tot 
ago  fa  contra  los  Flamenchs.  Esters,  senyor,  aguem  vostra 
letra  lo  prinier  dicmenge  de  quaresma  sobre  los  procurados, 
quel  molt  noble  Nanfos  ')  r[ey  de]  Castella  ha  hordenat  en 
la  cort  de  Roma,  e  ab  la  vostra  letra  ensems  ne  trobem  altra 
sua  sobrel  dit  fet.  E  nos,  senyor,  farem  hi  segons  lo  vostre 
mauament  so,  qui  torn  a  honor  vostra.  Feta  en  Arlet  dimar<; 
XVI II  dies  del  mes  de  Febrer. 

CRD  Nr.  10719  Or.  Pap.  Ssp.  V{?1.  Acta  Nr.  111.  In  Konzeptfonn 
findet  sich  unter  CRD  Alfonso  36Itj  eine  Inforniacio  als  missat^es  del 
senyor  rey,  die  iu  diese  Zeit  geliort.  Sie  spricht  von  den  Verhand- 
lungen,  die  wegen  des  Streites  Philipjis  des  Schonen  mit  dem  verstor- 
benen  Bonifaz  VIII.  nicht  fortgefiihrt  seien;  jetzt  sei  Philipp  mit  der 
Kirche  wieder  ausgesOhnt  und  darum  wird  wieder  angekniipft.  Die 
Instruktion  muss  noch  zu  Lebzeiten  Henedikts  XI.  entstanden  sein  und 
nach  der  Aussohnung  Philipps  im  Friihjanr  1304,  also  vvohl  in  den  Juni 
fallen.  Sie  ist  nicht  identisch  mit  der  Acta  Nr.  304  erwahnten,  die  nach 
Benedikts  Tode  ausgestellt  ist.  Vielleicht  ist  auf  die  Nachricht  vom 
Tode  dieses  Papstes  alles  weitere  bis  zum  Winter  unterblieben.  Die 
Gesandten  sollen  hiernach  auf  die  friihere  Verwandtschaft  der  beiden 
Hauser  Frankreich  und  Aragon  hinweisen  und  auf  die  Verhandlungen 
wegen  Heirat  eines  der  Siihne  Philipps  und  der  iiltesten  Tochter  Jaymes. 
Die  gliickliche  Erledigung  war  nicht  moglich  wegen  des  Skandals:  qui 
era  entre  la  eglesia  de  Roma  ell  papa,  qui  lavors  era,  e  entre  lodit  rey 
de  Franra  Jetzt  hat  der  KcHiig  gehort,  dass  der  franzosische  Konig 
wieder  in  guteii  Verlialtnissen  mitder  Kirche  und  dem  Papste  ist.  Das 
freut  Jayme  sehr.  Ara  dispensacio  sobre  aquest  feit  se  podra  aver, 
laqual  per  aventura  lo  papa,  (jui  mort  es,  no  atorgava.  Deshalb  hat  er 
jetzt  wieder  seine  Gesaudten  geschickt,  um  die  Sache  zu  Ende  zu 
fiihren.  Die  Intention  Jaymes  ist:  ([uell  fill  del  rey  de  Franpa,  qui  ve 
o  vendra  apres  el  fil  maior,  qui  devia  regnar  en  Franca,  prena  pei 
muler  la  fila  del  rey  Darago  maior,  (^ui  sera  aciuel  temps  en  a^juesta 
forma,  (jue  da^i  a  IV  anys  los  dits  infans  fassen  matrimoni  per  parau- 
les  de  present.    Der  franzosische  Prinz  soU  dann  Navarra  und  die  Graf- 

a)  Loch  Or. 

')  Alfonso  de  la  Cerda. 


—    119    — 

schaften  Chanipagne  usw,  in  der  Form  haben,  wie  sie  der  Konig  von 
Navarra  hatte,  der  Vater  der  Konigin  von  Frankreich.  Will  der  Kimig 
von  Frankreich,  dass  der  alteste  Sohn  die  alteste  Tochter  heirate,  so 
ist  Jayme  auch  damit  einverstanden.  Werden  die  Gesandten  gefragt 
nach  der  araf^onesischen  Mitgift,  so  sollen  sie  antworten:  que  no  es 
custum  dels  reys  Darago  de  dar  diners  per  tot  a  lurs  files;  mas  que 
aura  sa  cambra  ab  sos  ornamens  e  altres  coses,  (iui  son  acustumades 
de  donar.  Drangen  die  Franzosen  aber  sehr,  so  soUen  sie  20—26000 
Rarceloneser  Pfund  zugestehen. 


52.  Quileimus  de  Recuperantiis  de  Pisis  milex  domini  Karoli 

secundi  an  Jayme  II.:  Die  Guelfen  von  Toskana  wollen  ihm 

zur  Erlangung  Sardiniens  helfen.   Soil  bald  Qesandte  schicken. 

Karl  will  vermitteln     Capua  1304  Marz  6. 

.  .  .  Placuit  domino  predicto  me  in  Tusciam  mittere  ad 
rogandum  eiusdem  domini  amicos  Guelfos  de  ipsa  provincia, 
quod  vos  iuvare  debeant  et  esse  vobiscum  ad  acquirendum 
regnum  Sardinee  supradicte,  cum  quibus,  videlicet  cum  comu- 
nitatibus  Florencie  et  Luce  aliisque  Guelfis  de  Tuscia  fui 
taliter  operatus,  quod  ipsi  ad  predicta  iuvare  vos  volunt  et 
esse  vobiscum.  Unde,  si  placet  vestre  regie  maiestati,  dig- 
netur  ambassiatores  cum  pleno  mandato  ad  ipsos  Guelfos  Tu.s- 
cos  trasmittere  ad  complendum  et  tirraandum  tractata,  qui 
veniant  ad  dominum  meum  predictum,  qui  vult  esse  medium, 
firniator  et  completor  negotii  prelibati.  Quod  si  fieri  debet, 
fiat  tam  cito,  eo  quod  homines  sunt  hodie  mobiles  et  [mul- 
tocjiens  mutautur  et,  quod  factum  est,  pro  infecto  haberi  non 
potest .  .  .  Scriptum  Capue  VI.  Marcii  secunde  indiccionis. 

CRD  9799.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  R.  Davidsohn,  Geschichte  von 
Florenz  III,  282.  Acta  Nr.  342  f.  Unter  die  Papiere  Pedros  IV.  hat 
sich  ein  Bericht  des  Guilelmus  verirrt  iiber  die  Besitzungen  der  (Dante- 
schen)  Giovanna,  Tochter  des  iudex  von  Gallura :  Hec  omnia  tenet  bal- 
lius  domine  in  suis  manibus  et  vocatur  comes  Tadeus  de  Monteorgiale, 
qui  est  avunculus  domine.  CRD  Pedro  s.  f.  Nr.  17.  —  Wahrscheinlich 
in  etwas  friihere  Zeit  gehort  das  Schreiben  der  Fliichtlinge  aus  Florenz, 
Pistoja  uud  Prato,  die  in  Pisa  weilen  und  eine  Pisaner  Gesandtschaft 
an  Jayme  II.  empfehlen: 

Excellentissimo  suo  domino  Dei  gratia  regi  Aragonum 
capitauei  et  consiliarii  exititiorum  Florentie  et  Pistorii  civi- 
tatum  et  Prati  de  Tuscia  Pisis  commorantium  et  universi  et 
singuli  eorum  predictorum  sue  maiestati  fidelissimi  et  devoti 


—    120    — 

se  ipsos  ad  pedes  et  obsequia  maiidatorum.  Ex  ihtime  fide- 
litatis  devotione  procedit  exhortatio  subditorum,  dum  ad  id 
videt  8ui  domini  excitari  propositum,  per  quod  subiecti  non 
dubitant  eiusdem  exaltari  potentiam,  de  cuius  protectione 
confidunt  et  ex  cuius  sublimitate  virtutis  spe  certissima  nu- 
triuntur.  Cumque  talis  indubitanter,  summe  rex,  fides  incon- 
cussa  nos  foveat,  excitare  vos  nostra  non  dubitat  et  exlior- 
tari  devotio,  ut  ad  excellentie  culmen  dignetur  ascendere  regia 
celsitudo,   cui  soli  summi  honoris  prelatio  noscitur  convenire. 

Percepimus  siquidem  egregium  commune  Pisarum  probos 
ad  vestram  magnificentiam  destinare  legatos,  inter  quos  vir 
nobilis  Bacciomeus  de  Gualandis  existit,  quem  protectioni 
regie  omni,  quo  decet,  commendamus  affectu,  cum  honoris 
regii  prontus  ac  fidelis  zelator  existat  sollicitudine  indefessa. 
Hii  enim  ambaxatores  consensu  omnium  concivium  placido 
et  concordi  digna  deferre  creduntur,  que,  qualiacunque  sint, 
tante  virtutis  ab  omnibus  esse  fei*untur,  quod,  si  tranquillo 
et  sereno  animo  per  eos  offerenda  benignitas  vestra  suscepe- 
rit,  omnia  possidebit.  Quare  supplicamus  obnixe,  quatenus 
vestra  dignetur  eminentia  benigne  porrigere  hiis,  que  gratan- 
ter  offerentur,  assensum,  ut  nostrorum  dirigatur  et  guber- 
netur  status  fidelium  et  exsaltetur  vestri  nominis  diadema, 
presertim  hoc  tempore,  quando  inimicorum  et  rebellium  sancte 
Romane  ecclesie  foituna  fluctuat  et  ruere  conspicitur  in  de- 
orsum.  Nam  et  in  Aretii  civitate,  que  membrum  egregium 
et  quasi  capud  in  Tuscia  totius  nostre  partis  exstitit  et  exi- 
stit,  nuperrime  repatriaverunt  amici,  inimicis  et  infidelibus 
bellice  procul  pulsis.  Sicque  Deo  dante  facile  erit  admodum 
omuium  fortunam  rebellium  dehicere  in  ruinam,  maxime  si 
acceptando  tam  grata  vestra  dignetur  providentia  in  amico- 
rum  et  fidelium  consolacionem  accingi  virtute  et  in  extermi- 
nium  reproborum.  Sic  itaque  instamus  suppliciter  et  suppli- 
cando  rogamus,  ut  gaudium  nostrum  et  fidelium  impleatur. 
Dat.  Pisis  die  kalendis  Maii. 

Or.  Perg.  o.  Nr.    Spuren  eines  grvinen  und  eines  roten  Siegels. 

53.  Die  drei  6esandten  an  der  Kurle  an  Jayme  II.:  Besuch 
bei  Benedikt  XI.  nach  ihrer  Ankunft,  6{Jnstige  Stimmung 
des  Papstes.    Aufschub  der  Verhandlungen  wegen  der  Krank- 


—    121    — 

heii  des  Papstes,   der  Fahrt    nach  Perugia    und    der  ^nge- 

legenheit  Philipps  d.  Sch.  Geldangelegenheit.    Das  secretum 

Castelle  ist  dem  Konig  von  Kastilien  bereits  bekannt.  Peru- 

gia  (1304)  Mai  5. 

Illustrissimo  et  magnifico  domino  suo  domino  Jacobo  Dei 
gracia  regi  Aragonum  sui  fideles  et  humiles  servitores  frater 
Bernardus  Pelegrini,  Vitalis  de  Villanoua  et  Guillelmus  de 
Laceria  osculando  manus  cum  debita  reverencia  et  honore 
commendamus  nos  humiliter  vestre  gracie  et  amori.  Signi- 
ficamus  vestre  regie  magestati,  quod,  cum  Romam  pervemi- 
mus  dominica  in  passione,  vix  potuymus  aliud  facere  usque 
ad  festum  ramorum  nisi  visitare  cardinales  et  eis  nostras 
litteras  presentare.  Summum  vero  pontificem,  sicut  Romam  in- 
travimus,  vidimus  et  eum  invenimus  favorabilem  et  benignum 
et  paratum  magis  ac  magis  propositis  vestris  negociis  coram  *) 
.  .  .  Postmodum  autem  tum  propter  vacaciones  [in  septimajna 
sancta  *) .  .  .  sequenti,  tum  propter  curie  *) . . .  vacacionem  et 
infirmitatem,  quam  dominus  papa  *)  •  .  .  Perusium  veniendo 
usque  ad  dominicam  ante  festum  Pentecostes  quasi  nichil  de 
negociis  nostris  potuymus  expedire.  Precipue  propter  nego- 
cium  regis  Francie,  quod,  secundum  quod  ipsemet  papa  nobis 
retulit,  erat  periculosius  et  ideo  cicius  succurrendum.  Set 
post  dictum  festum  Pentecostes  expediet  vestra  negocia,  ut 
predixit,  et  speramus  secundum  verba,  que  ab  ipso  habuimus 
et  a  dominis  cardinalibus,  quod  intentum  habebitis  utiliter 
[Deo]  concedente.  [Cum?]  autem  ex  causis  pretactis  habe- 
amus  preter  propositum  multo  tempore  in  curia  remanere  et 
expensse  nobis  defecerint,  iam  est  diu,  ex  parte  nostra  requi- 
sivimus  et  mandavimus  Jacobo  de  Podio,  ut  de  pecunia, 
quam  pro  nobis  recepturus  est  in  Prouincia,  debebat  nobis 
mittere  mille  CC  florinos  auri,  qui  sunt  nobis  necessarii  pro 
expensis  seu  magis  pro  huiusmodi  negociis  procurandis.  Qui 
quidem  Jacobus  videns  nostram  necessitatem  de  mandato 
nostro  inquisivit  et  inquiri  fecit  per  aliquos  de  muttuo  in  curia 
contrahendo.  Et  inveniens,  quod  non  poterat  fieri  absque  *) .  .  . 
fide  iuBsoribus  clericis,  quos  non  inveniebamus,  scriptum  (?) 
per  mercatores  finaliter  acquirebat  et  absque  maiori  damno 
nostro  promisit  nobis,  ut  occurreret  dictis  dampnis,  quod  *)  . . . 

a)  Loch  fiir  1—2  Worter. 


—    122    — 

pecunia,  quam  pro  nobis  recipiet  *)  .  .  .  mitteret  uobis  [»re- 
dictos  mille  CC  florenos  auri.  Quos  '■)•..  vestre  maguifice 
celsitudini  supplicamus,  quatenus  placeat  vestre  providencie 
scribere  et  mandare  predicto  Jacobo,  (juod,  si  dictos  mille  CC 
florinos  non  *)...,  curet  nobis  mittere  festinanter,  Sic  euim 
ei  promisimus.  Per  hoc  vestre  prudencie  esset  bene  j^laci- 
tum  *)  .  .  .  Ceterum  noveritis,  (juod  de  negocio  Castelle  secre- 
to,  iam  (juando  nos  venimus  ad  curiam,  erat  in  secreto  car- 
diualium  consistorio  publicatum.  Item  (?)  inter  alia  per  pri- 
orem  saucte  Cristine  super  hoc  [^eticio  fuit  facta  propter 
mandatum,  (|uod  a  vobis  habuit  secundum  vestras  cartas  sibi 
missas,  quas  nobis  aperuit  et  hostendit.  Uude  credeudum  est 
verisimiliter,  quod  per  cardinalem  Yspai\um  sciat  lioc  certitu- 
dinaliter  rex  Castelle.  Quaudo  vero  certitudinem  habebimus 
de  nostris  negotiis,  in  continenti  nunciabimusper  cursores,  quos 
propter  hoc  specialiter  retinemus.  Dat.  Perusii  V.  die  Madii. 
CRD  Ap.  gen.  XLII.  Or.  Pap.  Ssp.  Sehr  verbiasst  uud  mit  Lochern. 
Das  StUck  ist  zwischen  Acta  Nr.  112  und  113  einzureihen. 

54.  Templermeister  Berengar  de  Cardona  an  Jayme  II.:  Aus- 

fiihrliche    Schilderung    der   Brand-    und    Kriegszilge    an    der 

Grenze  von  Granada.     Lorca  (1304)  Mai  20. 

.  .  .  Divendres  ans  de  la  festa  de  (^iuciuagesima  ')  nos  ab 
alcuna  partida  de  la  gent  de  caval  del  regne  de  Murcia  e  ab 
Nalabez,  los  quals  erem  entre  totz  tro  a  CCCC  homens  a 
caval  et  mill.  D  peons,  partim  de  Lorca  et  cavalcam  jorn  et 
nit  e  lo  disapte  seguent  vespra  de  Cinquagesima  fom  en  I 
loch  del  rey  de  Granada,  lo  qual  es  apellat  Sugena.  Et  aqui 
talam  totz  los  blatz  del  dit  loch  et  cercam  totes  les  muu- 
tanyes  del  terme.  Et  uoy  atrobam  gens  de  bestiar,  per  90 
car  ja  lavien  tot  recoUit  a  les  for(?es.  Et  quant  vench  a  hora 
de  mig  dia,  (jo  es  a  saber  lo  disapte,  vespra  de  Cinquagesima, 
con  agem  talat  lo  dit  loch  de  Sugena,  anavem  nosen  deves 
B[er]a.  Et  quant  haguem  passat  I  coUet,  Nalabez  •^),  qui  tenia 
la  davantera,  trames  nos  ardit  e  misatge,  que  la  cavaleria 
de  Bera,    los  quals  ereu  CCCC  homens  a  cavall,    venien    en- 

a)  Loch  fiir  1—2  Worter. 

')  Pfingsten. 

*)  Anscheineud  ein  mohammednnischer  Bandenfuhrer. 


—    123    — 

ves  nos  et  axi  dix  nos,  quens  apercebessen.    En  aQo  Nalabez 
ab  la  sua   companya    algareyan    entra   entre   ells,    si    que    al 
prinier  colp  li  matareu  los  de  Bera  III  homens  a  cavall.    Et 
tantost    liaguem    ardit    den    Alabez,    que   li    acorreguesem    et 
tantost   nos    con    la   cavalei-ia   del  regne  de  Murcia  .  .  .  corre- 
guem    be   una   legua    et   miga   et  anam   a  acorre  et  ajudar  a 
Nalabez.    Et  quaut  fom  prop  de  Bera,  to[t]s  genetz  et  tota  la 
compayna    de  Bera    de    peu    et   de  cavall   giraren    la   cara  et 
metemlos    j)er    les   portes   de  Bera,    et  matamlos  tro  a  XIIIl 
homens    a    cavall    et    be   XXV   homens   de   peu.     Si    que-  lo 
nostre   ganfano   n)eterem   dintre  la  raval  de  Bera.     E  alcuns 
frares  nostres  et  companya  entraren  et  foren  a  les  portes  de 
Bera,  et  si  tiuguessem  los  cavalls  armats,  aguerem  barreyda 
tota  la  raval.     Et   axi   los    de    Bera   fereu   nos  nafres  en  ca- 
valls,  mas,  la  Deu  merce,  altre  dan  en  aquesta  correguda  no 
l)rengueni  .  . .  Talam  lo    dit  disapte   gran    res   de  la   orta    de 
Bera.     Et   puix   venguem    nosen   a   albergar   et  atendam   nos 
en  I  loch,  (jui  es  apellat  les  Coves,  et  aqui  talam  tota  h)rta 
et  jaquem    et  albergam    aqui   la   nit.     En    apres  lo   dicmenge 
seguent,    dia    de    Ginquagesima,    partim     de    les    Coues    pel 
mayti.     Et  alcuna  companya    de   peu   et   de   caval  puyaren  a 
la  raval   deles  Coues    et  cremaren   hi   cases.     Et   feremj   dan 
et  ferem  recollir  al   castell    compayna  de  caval,    quey  havia, 
et  puix    anam    nosen   per    lo    [Riuajmunt    talant   et    cremant 
mases  et  molins  et  faent    grans   dampnatges    per    tot    lo    riu 
de  Porxena.    Et  fom  tro  a  Houera  et  talam  gran  res  de  lorta. 
En  anam  nosem  a  un  castel,  qui  es  aj^ellat  Huercal,  et  aqui 
nos  ab  nostres  frares   e   ab    nostra   companya   puyani   tro    al 
castell    et    aqui    apeam    tuyt    et    acostam   nos    al    castell    et 
combatem    \o    regeament,    si    que   ja    haviem   mes  foch  a  les 
portes.      Et    abelles    moltes,    que    y    havia,    feyen    nos    gran 
enuig:  en  aco,  que  uos  combatiem   regeament    et  fort  et  ha- 
viem  ja  aj^ortatc    los   homens   del  castell,    que    no  podien  als 
fer,  sino  que  gitaven  pedres  orbes.    Nalabez  et  lo  procurador 
del    regne    de   Murcia,    quens   esperaven   davall  lo  castell    en 
I  tocalet,  trameteren  nos  misatge,  quens  navallassem  et  quens 
iaquissem  de  combatre,   que    grans    compaynes   de    peu  et  de 
caval  ne  venien.     Eaxi    avallam  nosem    et  jaquim    lo    castell 
de  combatre.    Et  quant  fom  devallatz  el  pla,  nos  veem  grans 


—    124    — 

companyes  domens  de  cavall  et  de  peu  de  Moros,  on  havia 
be  MC  homens  a  cavall  de  Bera  et  de  Basta  et  de  Godeix 
et  de  Porxena  et  daltres  lochs,  que  serien  tots  aplegatz.  Eaxi 
replegam  totes  nostres  companyes  et  anam  nosen  de  bell 
continent  tro  a  un  barranch  luyn  de  Huercal  una  legua,  e 
aqui  guarnim  nostres  cavalls  et  replegam  totes  les  compaynes 
de  peons  [et  lejs  atzembles  en  I  co^al  et  aqui  nos  ab  Na[la]bez 
et  ab  totes  les  compaynes  de  caval  estiguem  el  pla;  et  les 
genetz  vengren  nos  denant  et  aqui  Na[la]bez  ab  sa  com- 
panya,  qui  eren  tro  a  CC  homens  a  cavall,  ixquells  a  torneig 
et  amenals  tro  prop  de  nos  altres;  et  aqui  dura  lo  torneig 
gran  temps.  En  ago  nos  ab  los  cavalls  armatz  anam  deve[s] 
ells  et  fem  manament  a  nostres  compaynes  aquells,  qui  no 
tenien  cavallz  armatz,  que  feessen  una  esdemesa  deves  ells  et 
ballesters,  quey  havia,  ferem  los  gran  dan  de  nafres.  En  a^o 
nos  ab  los  cavalls  armatz  pensam  de  brocar  deves  ells ;  et 
ells  giraren  les  costes  et  aqui  encalgamlos  et  matamlos  gran» 
compaynes  de  cavall  et  cativam  ne  alcuns  et  los  altres  recol- 
liren  se  en  lo  castell  de  Huercal,  que  nos  haviem  combatut; 
et  sil  dit  castell  nol  fos  tam  prop,  hagueren  pres  grans  damp- 
natges.  Et  axi  moriremni  tro  a  C  homens  a  cavall;  e  uos,  la 
Deu  merce,  noy  perdem  gens,  sino  que  compaynes  hi  ac  naf- 
frades  et  Na[la]bez  quey  perde  tro  a  IIII  iins  a  VI  homens 
a  cavall;  mas  perderem  besties.  La  merce  del  nostre  senyor 
Jhesu  Christ  feu  nos  merce,  que  totz  foren  vencuts  los  Moros. 
Aquest  dia  venguem  nosen  jaure,  qo  es  lo  dia  de  Cinquages- 
ma,  a  Nomalt  (?).  E  lo  dilluns  apres  Cinquagesma  entram 
en  Lorca.  A  la  vostra  senyoria,  senyor,  fem  a  saber,  quen 
Alabez  ses  molt  be  et  lealment  menat  en  aquest  entrada  et 
veem  et  conoxem,  queus  ha  cor  et  volentat  de  servir  be  et 
lealment  . . .  Mas,  senyor,  passa  gran  pobrea  et  no  ha  que 
donar  a  sa  compayna,  . . .  per  que,  senyor,  seria  honor  et  ben- 
estar  vostre,  que  y  girassetz  la  cara  deves  ell,  . . .  ab  que 
ell  puxa  sostenir  sa  compayna.  Car  sert  sia  a  vos,  senyor, 
que  ell  vos  es  obs  en  aquest  regne,  E  si  vos  li  volietz  dar 
aicun  acorriment,  que  ell  pogues  fer  a  compaynes,  tota  hora 
huendrie  en  ajuda  dela  mellor  cavaleria  de  Granada  DCCC 
cavallers  et  mes  .  .  .  Dat.  Lorcha  dimenges  XX  dies  anatz 
del  mes  de  Maig. 


—    125    — 

CRD  Templarios  nr.  102.  Or.  Pap.  Ssp.  Nr.  101  noch  einmal  in 
anderer  Form.  Nur  1304  kanu  in  Betracht  kommen.  Jayme  II.  schreibt 
am  22.  Apr.  1304  an  den  Templermeister:  Respondemus,  quod  pro- 
positum,  quod  habebatis,  intrandi  hostiliter  in  terram  regis  Granate, 
. . .  laudabiliter  comendamus. 

55.  Die  Gesandten  an  der  Kurie  an  Jayme  II.:  Der  Provin- 
zial  sprach  mit  Benedikt  XI.  Der  Papst  zeigte  sich  in  der 
kastilischen  Angeiegenheit  in  Rom  und  Viterbo  entgegen- 
kommend,  in  Perugia  zuriickhaltend.  Er  will  die  Sache  nicht 
auf  sich  nehmen,  sondern  dem  Konsistorium  (iberlassen. 
Mateo  Rosso  und  Kardinal  Landulf  wunschten,  dass  der  Papst 
selbst  es  vorbrachte,  sonst  der  Prior,  nicht  als  Gesandter, 
sondern  als  Religiose.  5o  geschah  es.  Da  sagte  Kardinal 
P.  Espayol,  der  Papst  solle  sich  nicht  einmischen,  beide 
Gegner  seien  einig.  Seitdem  verbot  Benedikt  davon  zu 
sprechen.  Krankheit  des  Priors.  Der  Prior  von  S.  Cristina 
habe  die  kastilische  Sache  schon  als  Suplik  im  Konsistorium 
vorgebracht.    Perugia  1304  Juni. 

Senyor.  Con  aguem  proposats  tots  los  fets  vostres,  con 
fom  a  Roma  *),...  prior  provinQial  ^)  per  si  matex  parla  ab 
lo  papa  e  enformal  de  tot  lo  nego^i,  que  vos  sabets  de  Ca- 
stella.  E  segons  que  el  nos  dix,  troba  el  papa,  quel  ohi 
volenter  e  graciosament.  Puys  a  Viterbo,  com  fo  partit  de 
Roma,  parlalin  altra  vegada  e  trobalne  encara  de  melor  vo- 
lentat.  Puys  a  Perusa  parlalin  altra  vegada  e  suplicali,  que 
li  plagues  despeegar  sobraquest  fet,  que  y  donas  treva  dun 
gran  temps  e  que  preses  lo  fet  en  si.  E  el  li  respos:  Con 
fare  yo,  que  el  lo  tenga,  despullat  dun  reigne?  E  el  li 
respos:  Pare  sant,  prenets  tot  lo  fet  en  vos,  que,  si  el  rey 
Darago  li  te  tort,  el  lo  satisfara  a  coneguda  vostra,  jassia 
que  no  li  cuyda  tenir  tort.  E  el  papa  dix,  que  per  si  matex 
no  u  faria,  mas  que  u  posas  en  consistori.  E  nos,  senyor, 
sobraquestes  paraules,  quel  prior  ac  hoides  del  papa,  accor- 
damnos  ab  misser  Matheu  e  ab  misser  Landolf,  de  conceyl 
dels  quals  tota  hora  avem  enantat  en  aquest  fet,  e  els  respo- 
serenos  a  les  paraules,  quel  papa  avia  dites  al  prior  e  dixe- 
ren,  que  asayarien,  sil  senyor  papa  vulria  proposar  lo  dit  fet 

a)  Loch. 

■)  Vgl.  Nr.  112  der  Acta. 


—    126    — 

en  concistori  con  per  si  matex,  e  si  u  feya,  que  valria  molt 
mes,  que  si  per  altre  se  proposava,  e  si  no  ho  vulia  fer,  que 
tenien  en  be  e  cosselaven,  (juel  prior,  no  com  a  missatge, 
mas  com  a  religios  e  axi  coni  ha  a(piell,  que  sab  en  los  fets 
Despanya,  per  90  [com]  es  })rior  Provingial,  que  u  j^roposas 
eu  concistoi*i.  E  sobra^o,  senyor,  lo  dit  prior  proposa  de- 
nant  lo  papa  els  cardenals  tot  lo  dit  fet  de  loncli  en  lonch 
el  dan  els  perils,  que  y  son.  E  proposat  a^o,  senyor,  exis- 
sen.  E  tantost  en  P.  Espayol  dix  ai  papa :  Pare  sant,  no  us 
entrametats  daquest  fet,  (|ue  la  pau  es  feta  entre  els  amdoses 
encara  vos  se  mes  dir,  que  li  ret  lo  rengne  de  jVlurcia,  e  creu, 
que  da<ji  a  un  mes  aurets  missatge  del  rey  de  Castella  api. 
El  pa])a  respos,  que,  pus  axi  era,  no  sentrametria  de  res,  dix, 
que  no  vulia,  que  dalo  fos  pus  parlat.  E  misser  Landolf 
dix  nos,  que  da(,-o  nons  entramesessem  pus,  quel  papa  avia 
390  dit  e  que  us  ho  fessem  saber  tantost.  E  aquest  diluns 
matex  al  prior  pres  la  febra  ')  e  es  malalte  regrament,  mas 
creem,  que  non  morra.  Per  que  el  no  poch  esser  en  dictar 
aquestes  letres,  que  mal  li  anava  fort.  Senyor,  ayats  nos  per 
escusat,  com  abans  no  us  avem  certificat  daquest  negoci,  que 
no  avem  als  pogut  fer  ne  abans  non  avem  poguda  aver  res- 
posta.  E  no  entenats,  que  sia  romas  en  necligen^ia  de  nos; 
que  cert  siau  vos,  senyor,  que  tot  nostre  poder  hi  avem  fet, 
e  en  diverses  maneres  hi  avem  tractat.  Mas  per  90  com  lo 
fet  era  tan  secret,  nol  podiem  meneyar,  segons  que  volgrem. 
Estes,  senyor,  vos  fem  saber,  que  abaus,  que  nos  fossem  a 
Roma,  parlava  hom  publicament  en  cort  del  fet  de  Castella, 
per  90  com  lo  prior  de  sancta  Cristina^),  procurador  vostre, 
ho  avia  ya  proposat  en  concistori  ab  suplica^io. 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  3.  Or.  Pap.  !Ssp.  Kiirz  erwahnt  Acta  Nr.  112 
Anmerkung.  Es  handelt  sich  um  die  Angelegenheit  der  spanischen 
Priitendeuten  de  la  Cerda  und  Aussohnung  des  Konigs  Ferrando  IV. 
mit  Jayme  II. 

56.  Parisius  Grecus  aus  Messina   an  Jayme  II.:    Erzahiung, 

wie   Friedrich  lil.   auf  Veranlassung  Jaymes   ihn    zu   seinem 

Geheimnotar  ernannt  habe.    Ueberschwanglicher  Dank.    Mes- 

slna  (1304)  August  5. 

')  Ueber  die  Krankheit  in  Perugia  vgl.  Acta  Nr.  114. 
')  Vgl.  Acta  Nr.  115f. 


—    127    — 

Fulgentissimo  et  excellentissimo  principi  domino  Jacobo 
.  .  .  regi  Aragonie  .  .  .  conditori  benefico  Parisius  Grecus  de 
Messana  servus  eius  .  .  .  Licet  serenissimus  dominus  rex  Fre- 
dericus,  .  .  .  priusquam  scripsissetis  sibi  pro  me,  mandasset  et 
fecisset,  proprio  motu  ductus,  me  scribi  in  quaternis  sue  curie 
tau(iuam  familiarem  suum  ad  expensas  duorum  animalium, 
tamen  per  Dei  et  vestram  uberem  graciam,  .  .  .  audita  etiam 
intentione  vestra  oretenus  ab  eodem  domino  Petro  [Marini] 
laudabiliter  referente,  ipse  dominus  noster  rex  Sicilie  benig- 
nuni  dedit  ei  responsum  referens,  qualiter  ipse  me  receperat 
in  domo  sua,  et  cum  sciret  me  procul  dubio  benemeritum  et 
dignum,  libenter  gerebat  in  animo  benefacere  michi.  Deinde 
ad  paucos  dies  ipse  dominus  frater  vester  existens  in  castro 
Messane  tjuarto  Julii  secunde  indictionis  in  vesperis  vocavit 
me  ad  se  in  partem  ore  proprio  et  dixit  michi  talia  verba  se- 
motim:  Nos  deliberavimus  nobis  habere  nobiscum  unum  no- 
tarium  intimum,  qui  faciat  et  scribat  nobis  secretas  litteras 
et  alia,  que  mandemus  sibi.  Et  nos  certe  inter  ceteros  no- 
tarios  Sicilie  elegimus  te  pro  ydoneo,  sufficiente  et  cauto. 
Et  recordainur  etiam  alias,  quod  rex  Aragonie  .  .  .  taliter  te 
habebat  secum.  Et  ideo  nos  volumus,  quod  talis  sis  nobis- 
cum  et  non  recedas  a  nobis,  sed  ubique  sequaris  nos  .  .  .  Sup- 
plico  altissiino,  ut  ipse  de  diebus  vite  [mee]  et  filiorum  meo- 
i'um  quatuor,  quos  habeo  mares  et  unam  feminam,  subtrahat 
et  superaddat  vite  vestre  et  natorum  vestrorum  .  .  .  Script. 
Messane  V.  Augusti  II.  ind. 

CRD  9772.  Or.  Pap.  Ssp.  In  9800  ist  ein  fruheres  Bittgesuch 
desselbeu  fiir  seinen  Bruder  Nyphus,  abbas  mon.  s.  Philippi  Grandis 
Messanensis  dyocesis  erhalten.  Den  soll  J.  einigen  Kardinalen  usw. 
an  der  Kurie  empfehlen:  quod  super  promotione  sua  ad  archiman- 
dratum  .  .  .  monasterii  s.  Salvatoris  [de  lingua  eiusdem  dyocesis]  .  ,  . 
apud  dominum  summum  pontificem  intercederent  .  .  .  Quamvis  dican- 
tur  laudes  in  proprio  ore  sordere,  si  tamen  vera  loquar,  non  ero  in- 
sipiens:  istud  possum  aud[ere]  et  in  conspectu  maiestatis  vestre  referre, 
quod  in  regno  Sicilie  abbas  vel  monachus  melior  fratre  meo  neque 
par  ei  [in]  ordine  suo  vivit.  De  me  quoque  istud  intersero,  quod,  si 
in  familiarem  solum  et  conversationem  dominus  frater  vester,  sicut  vos 
fecistis,  me  dignaretur  suscipere,  carior  ero  (?)  sibi,  qnia  per  Dei  gra- 
ciam  post  discessum  vestrum  de  Sicilia,  o  quam  multis  nocivum,  o  quam 
michi  signanter  damnosum,  nuUus  est  in  me  defectus  inventus,  propter 
quem  condicio  mea  deterior  effici  meruerit  apud  dominum  fratrem  ves- 


—    128    — 

trum,  sed  eo  solo,  quod  quondam  Conradus  Lancee,  qui  perseciicioni- 
bus  plurimis  dominum  meum,  dominum  Johannem  de  Procida  coegit 
ad  fugam,  visus  est  me  fastidire.  In  illo  dissensionis  exortu  me  opor- 
tuit  a  regia  curia  elongari.  Ad  quam  ipse  motu  proprio  ductus  per  se 
ore  proprio  et  per  cancellarium  eius  nobilem  dominum  Vinchiguerram 
de  Palicio  .  . .  me  noviter  revocavit  et  sibi  servio,  quantum  possum  .  .  . 
Script.  Cathanie  IV.  Aprilis  (?)  II.  indiccionis.     (Sehr  defekt.  Pap.) 

57.  G.  de  Lacera  an  Bernat  Averso:  Der  Provinziai  ist  ge- 
heilt.  Vidal  und  er  sind  nach  Spoleto  gegangen,  um  dem 
grossen  Sterben  in  Perugia  zu  entfliehen.  Ihr  Gefolge  befiel 
die  Seuche  auf  einen  Schlag.  Es  ist  geheilt  bis  auf  zwei, 
dle  gestorben  sind.  Drei  Wiinsche:  baldige  Papstwahl,  Ant- 
wort  des  Konigs  und  Rat,  wovon  ieben;  sie  konnen  wegen  ihrer 
Schulden  weder  reisen  noch  bleiben.  Schlechte  Wahlaus- 
slchten:  Die  Wahl-Konstitution  wird  nur  so  gehalten,  dass  alle 
Kardinale  zusammen  wohnen,  sonst  nicht.  Zwei  Parteien  mit 
Mateo  Rosso  und  Napoleon  als  Fuhrer.  Der  englische  Kar- 
dinal.  Der  Patriarch  von  Jerusalem  soll  Karl  II.  herbeiholen. 
Spoleto  (1304)  August  18. 

.  .  .  molt  *)  amat  eu  [Bernat  Dauerso  scriva  delr*]  seiiyor 
rey,  de  mi  en  G.  de  Lacera  saluts  e  honor.  Fas  vos  saber, 
senyor,  que  son  sa,  la  merce  de  Deu,  e  ab  desig  de  saber 
vostra  salut  e  vostre  bon  estamen.  Encara  us  fas  saber,  quel 
prior  Provincial,  qui  fort  be  es  guarit,  aytant  ssa  anc  se  fo, 
6  en  Vidal  e  yo  quens  en  som  venguts  per  estar  a  Espolet 
luny  de  Perosa  una  bona  jornada,  e  avemho  fet  per  asso, 
que  mentre  lesgleya  de  Roma  vaga  e  res  no  podiem  fer,  que 
esquivem  la  grau  enfermetat  e  les  morts,  qui  son  a  Perosa 
e  duren  encara  axi,  com  anc  euguan  feeren,  e  per  sso  e  tot, 
que  esquivem  molt  majors  mescions,  que  feyem  a  Perosa 
que  assi,  on  som  ja  ha  mes  dun  mes,  e  tota  nostra  companya, 
quins  caec  en  malautia  quaix  tota  a  un  colp,  son  tots  guarits 
e  forts,  levat  II,  quen  moiiren  en  un  dia,  con  nos  deviem 
partir  de  Perosa,  los  quals  eren  amdos  den  Vidal  de  Vila- 
nova  et  era  la  un  en  la  cuna  e  laltre  avia  nom  P,  de  si 
mesex.  Levat  aquests,  tots  los  altres,  qui  eren  X  o  XII,  son 
tots  guarits,  pessa  ha.  Ver  es,  que  los  uns  son  mes  laguiats 
de  guarir  quels  altres,    segons    que   agren   les    malalties    pus 

a)  Abgefault, 


—    129    — 

longes  e  majors,  cor  ac  ni  molts,  qui  agren  breus  malauties. 
Con  jo  us  he  dit,  nos  som  assi  en  Espolet,  que  esperam  III 
coses,  la  una  que  nostre  senyor  Deus   nos   do   tost   bo  papa, 
la  segona  que  cobrem  resposta  del  senyor  rey  de  les  letres, 
que  trameses  li  avem,  e  a  que  volra  que  fassam,  e  majorment 
si  salonga  molt  la  eleccio  del  papa,  laltra  quens  trameta  con- 
ceyl,  de  que  vivam,  cor  longament  ha,  que  vivim  ab  manleu- 
tes  e  sens  conceyl  del  senyor  rey,  estans    axi  que   no   avem 
bo  per   anar    ne    per  estar,    si    lo    senyor   rey    conceyl   nons 
tramet,  cor  anar  nons  en  podem,   cor  axins  en  som   obligats 
a  aquels,  de  qui  manlevat  avem,  et  estar  no  podem,   que  no 
trobam  mes  a  manlevar  [ne]  avem,    de  que  vivam.     Per  que 
us   prec,    en  Bernat  Daversso,    que    vos   ab   lo   senyor  rey  e 
encara  ab  lo  senyor  bisbe  de  [Valencia],  qui  molt  hi  pot  fer, 
nos  tingats  aquel  loc,  que  fer  puscats,  per  que  el  senyor  rey 
nos  trameta  aquel   con[cey]l,   qui   sia   sa  *)  .  .  .  Encara   us   fas 
saber  que  no  [se]  suspita  de  negu,   que  daquest  gran   temps 
hic  aya  papa  per  sso  cor  la  Constitucio,  qui  de  *) . .  .  nent  se 
comenssa  dobservar  e  de  tenir,  no  sobserva  nes  te,  abans  los 
cardenals  menugen,  ques  volen  e  fan  ques  *)  .  .  .  sau  pero,  que 
estan  en  una  gran   casa  en   lo  palau  del   papa  e   segons   la 
constitucio  non  deurien  exir  *) . . .  n  que  hixen  en  un  portxe  e 
axi  la   dita   constitucio   nos  te  en  res,    sino    quels   cardenals 
estau  ensemps  e  jaen  en  una  casa  tots  ensemps,  en  asso  so- 
lament  se  te  la  constitucio  e  no  en  als,  e  son  tots  departits 
e  en  gran  discordia  e  en  gran  mala  volontat,  ques  porten  los 
uns  contra  los   altres  e   part  se   guayten   los    uns  dels  altres 
es  volrien  enganar,   si  fer  o   podien.     Els')   son    departits  en 
n  bandos,   dels   quals  bandos   es   cap   de  la  I  misser  Mateu 
Ros  e  ha  de  la  sua  part  en  Fransesc   Neapolio   e   en  Jacme 
Gayeta    e    misser    Luca  del    Fesco,   Jenoves,    e  frare  Gentil, 
Menoret  que  es,  e  misser  Tederic  Dorbauet  e  misser  Larnart 
Dalbano  e  misser  P.  Espanyol  e  Francesc  Gayeta.  nabot  qui 
fo  de  Bonifaci;  del  altre  batido  es  cap  misser  Neapoiio  e  ha 
de   la   sua    part    misser    Landolf   e   en  Bocamaxa,    episcopus 
Tusculanus,  e  frare  Johan  de  Morre,  Menoret  et  es  episcopus 
a)  Loch  Or. 

')  Von  hier  an  auszugsweise  gedruekt:  Aus  den  Tagen  Bonifaz  VIII. 
Nr.  13. 


—    130    — 

Portueiisis.  e  frare  Nicolaiis  (.le  Prato,  Prehicadoi'  (]iie  es  e 
es  episco])us  Hostiensis,  e  inisser  Jolian  [MonJ^e  e  niisser 
G.  de  Berganio  e  un  monge  blnnc,  a  (|ui  dien  cardennl  de 
Sistel  e  en  Ricait.  de  Sena.  Vei'  es,  (]ue  un  altre  cardenal 
Prelncadoi'  lii  lia.  (|uel  i)a])a,  (]ui  ara  es  inort,  fo  carden:il, 
inas  anc  no  liic  fo  nuyl  teni})s  e  dien,  (jue  es  encai";i  en  Eng- 
laterrn  et  es  t.int  veyl,  (pie  nos  penssen,  (]ue  ja  liic  venga  e 
axi.  coni  tuit  sa  ")  .  .  .  [);i|)a  no  liic  ayani.  Veya  lo  senyor  rey, 
(|ue  li  phiuni,  que  fassam.  Per  esters  lo  i^atriarclia  de  .71iei'u- 
salein,  (hissentinient  damdos  los  bandos  dels  cardenales,  sen 
es  anat  al  rey  l\:irles  per  tal.  (]uel  avien  ;i  Peros;i  e  ])en- 
seuse,  (jue.  si  el  rey  Karles  era  vengut,  (juels  ;ivenges  e  (]ue 
selegeri;!  nv.intineiit  papa,  (][ue  el  fos  vengut.  (Joi'  axi  lio  f'o 
daquest  paj)n.  (|ui  ara  es  mort  .  .  .').  Escrita  a  Espolet  di- 
inarts  III  dies  apres  de  la  festa  de  sanct;i  Maria  Dagost. 

(JRD.  Ap.  yeu.   Nr.  1.5.     Or.   Fap.  Ssp.   DefeUt.    V^l.  Fiiike,  Aus  d. 
Ta-eu  Bonifaz  VJII.  S.  LVUl  f. 


5S.  Bariholomaeus  von  Capua  an  Jayme  II. :  Gesandte  der  tos- 

kanischen  Welfen    erbaten    den   Herzog  von    Kalabrien   zum 

Kapitan.    Er  nahm  an,  auch  mit  Riicksicht  auf  die  sardinische 

Expedition  Jaymes,     Aversa  1304  Oktober  6. 

.  .  .  Solempnes  amb;iss;itores  tocius  j)artis  Guelforum  de 
Tussia  venerunt  nu[)er  ;ul  regiain  curiam  dominum  ducem 
Calabrie  sul»  ceitis  conditioiiil)us  iitipie  pactis  in  suiim  capi- 
taneuni  })ostul;uites.  Circa  (]Uod  ipso  discusso  negocio  et 
attento,  (juod  accejitatio  requisitionis  eorum  iiiter  mult;i  utilia, 
que  iniportare  videtur,  esse  poterit  utilis  ;id  causam  vestram 
de  regno  Sardinie,  amb;issatoruin  i])sorum  est  acceptata  peticio 
et  firmatum,  ()Uod  ipse  dominns  dux  dictum  assumat  officium 
et  ad  partes  illas  accedat  certis  lionestis  condicionibus  in- 
teriectis.  Sic  ergo,  rex  inclite,  laudo  et  consulo  boiia  fide, 
ut  unionem  et  amoris  fedus  ainplectamini  dicte  partis,  Nam 
prout  et  alias  vobis   apperui,  lioc   idem   pars  ipsa  Guelforiun, 

a)  Locli  Or. 


')  Von  liier  au    unsicher.     Schreiber    spricht    von    den   GelduiUen 
und  bittet  um  Hiilfe. 


—    131    — 

ut  osteudit,  affectat  .  .  .  Sciiptn  Auei'se  die  .sexto  Octohiis  III. 
indictionis. 

Or.  Pei-fJ:.  Ssp.  Vfrl.  H.  Davi  Isohii,  Geschiclite  von  Florenz,  111,  2iKi  f. 

59.  Im  Delicieux-Prozess  (September  1319)berichtet  RaYmun- 

dus  Guilelmi  uber  den    um  1304  geplanten  Verrat  von  Car- 

cassonne:  Konlg   Jayme  I.  von  Mallorca  habe  den   in  diese 

Sache  verwickelten  Infanten  Ferrante  geschlagen  und  Ihm  die 

Haare    ausgerissen ;    Bernard   Delitiosi    und   seine   Begleiter 

hatten   vor    Einnahme    des    ihnen    vom    Infanten    bereiteten 

Mahles  den  koniglichen  Hof  verlassen  miissen.  (1304.) 

.  .  .  Dominus  Raymundus  Guilelmi  sacrista  Elnensis  testis 

productus  et  in   |M-esentiH  fratris  Bernardi  Delitiosi   iuratiis  et 

postniodnm    diligenter    intenoofatus     suj^er    articuio    fiuiente 

mentionem  de  ))roditione  contra  dominuni   regeni   Francie,   ut 

dicitur,    per    consules    et    geutes    bui-oi    (Jnrcassone    tractiita, 

respondit,  (|Uod   quindecim  anni    sunt    e]a])si    vel    circii,    quod 

clare    memorie   domino   Jiicobo    rege   Maioricnruni    et    doniino 

quondam     Fenando    tilio     suo  existentibus    in    castro    siincti 

Joliannis  de  Plnno  de  Curtibns  Elnensis    diocesis    ipse    testis 

et  dominus  (juondam  Bernardus  Dahiintii   doctor   leguin    (lun- 

dam  die  sabbati  })0st  dormitionem  iveiunt  de  doino,   (|iiiini  ibi 

inhabitabaut,  ad  fortalitium   castri   eiusdein,   infra  (|iio(i  dictus 

dominus    rex    liabitabat,    et    venientes    ;inte    cameriun    ij^sius 

domini  regis  inuenerunt  ibi  in  (luadiim  b)nga  jiorticu  (loiiiinuiu 

quondam  Jacobum    de  Mora  militem   miiioiein    doiiiiis  vl  inul- 

tum  familiarem  et   consiliin-ium,    secretai-ium    eiusdein    (loinini 

regis,  et  viderunt  et  manifeste  cognoverunt,  (juod   ipse  donii- 

nus  Jacobus  erat  niultum  turiiatus.    Et  idem  interrogavit  eum 

de  causa  huiusmodi  turbationis.     Qui    i-espondit,    (|uod  dictus 

dominus  rex  in  camera   suii    erat    multuni    tiirbatus    et  piovo- 

catus  contra  dictuin  dominum  Ferrandum  filiuin  suiiiii  et  (|Uod 

ipsum  percusserat.    Dixit  etiam  idem  testis,  (piod  paulo  post 

idem   dominus    Ferrandus   exivit    de    cainera    et    transivit    per 

dictain  porticum  ante    ipsum  testem,   Jacobum   et  Berniu-dum 

predictos,  et  quod  ipse  dominus  Ferrandus  ])retendebat  faciein 

multum  turbatam  et  iratam.     Et  habebat  multum   pilos  revo- 

lutos  et  sparsos  et  sic  etiam  transeundo  per  dictam  porticum 

trahebat   cum   manibus    ex    utraque    parte    capitis    pilos    suos 


—    132    — 

evulsos,  ut  videbatur,  per  patrem,  ita  quod  in  ipsis  manibus 
suis  apparebat  multitudo  capillorum,  ut  premittitur,  evulso- 
rum.  Item  dixit  idem  testis,  quod  statim  post  exitum  de 
camera  supradicta  et  recessum  domini  Ferrandi  supradicti, 
ipsi  testis,  Jacobus  et  Bernardus  eandem  cameram  intra- 
verunt  et  invenenint  ibidem  dominum  regem  predictum  mul- 
tum  iratum  et  turbatum  et  quod  in  continenti  idem  dominus 
rex  vocavit  ad  se  ipsum  testem,  qui  erat  eius  cancellarius, 
sicut  dixit,  et  aliis  duobus  in  camera  existentibus  dixit  eidem 
testi  submisse  hec  verba  vel  similia  in  eifectu :  Vadatis  ad 
domum  hebdomadarii  huius  castri  et  dicatis  ex  parte  nostra 
duobus  fratribus  Minoribus,  qui  suut  ibi,  quod  nos  niultum 
miramur,  quando  ipsi  ausi  sunt  venire  ad  curiam  nostram  ad 
loquendum  cum  filio  nostro,  et  quod  nos  non  viderint,  et  quod 
statim  exeant  loco  isto  et  terra  nostra.  Et  ipso  teste  peteute 
et  dicente:  Domine,  quid  est  hoc?  idem  dominus  rex  respondit; 
Isti  duo  fratres  Minores  venerunt  ad  Ferrandum  filium  nos- 
trum  et  obtulerunt  ex  parte  daquela  gent  del  bourg  de  Car- 
cassis,  quod  parati  sunt  eum  recipere  iu  dominum  suum  et 
tradere  ei  terram,  Videatis,  si  sunt  bene  miseri,  cum  civitas 
Carcassouensis  sit  fidelis  maxime  domino  regi  Francie,  et  si 
iste  est  aptus  ad  talia.  Et  tunc  ipse  testis,  ut  dixit,  dixit 
eidem  domino  regi :  Domine,  hoc  magnum  factum  est,  et 
bonum  esset,  quod  faceretis  capi  istos  fratres  Minores  et  quod 
redderentur  ministro  eorum,  qui  est  in  Perpiniano,  maxime, 
domine,  quia  vos  estis  fidelis  dicto  domino  regi  Francie.  Et 
tunc  dictus  dominus  rex  respondit,  quod  ipse  tunc  non  cum- 
ret  de  istis,  quia  non  expediebat  de  illis  fieri  rumorem  et 
quia  etiam  ipse  rex  bene  provideret  super  his  per  alium  mo- 
dum.  Post  quod  idem  testis  in  continenti  ivit  ad  domum 
hebdomadarii  supradicti  et  fecit,  quod  frater  Bernardus  Deli- 
tiosi  descendit  ad  ipsum  testeni  in  vico  ante  domum  predic- 
tam  et  dixit  idem  testis  eidem  fratri  Bernardo  ex  parte  dicti 
domini  regis,  quod  ipse  domiuus  rex  multum  mirabatur,  quia 
ipse  fuerat  ausus  venire  ad  curiam  ipsius  domini  regis  ad 
loquendum  cum  filio  suo,  ipso  domino  rege  non  viso,  et  quod 
statim  recederet  de  loco  illo  et  de  terra  ipsius  domini  regis. 
Et  tunc,  ut  idem  testis  dixit,  respondit  sibi  multum  alte  dic- 
tus  frater  Beruardus,   quod   ipse   fuerat  locutus  cum  meliori- 


133     - 


bus  filiis,  quam  esset  ipse  dominus  Ferrandus,  absque  eo,  quod 
locutus    fuisset    cum   patre   eorum,    et  allegavit  filios  domini 
regis  Francie  dicens  se  fuisse  locutum  cum  eis  non  viso  tunc 
patre  eorum  vel  habita  locutione  cum  eo.    Et  cum  idem  fra- 
ter  Bernardus    vellet   lationari    et  coutendere  cum  ipso  teste 
ad  illum  eifectum,    quod  deberet   et  posset  ulterius  remanere 
ibi,  idem  testis  sibi  dixit  multum  precise,  quod  omnino  rece- 
deret,    sicut   sibi   dixerat.     Alioquin    idem   testis   cum   magno 
scandalo  faciet  eum  eici  de  loco  et  terra  predictis.     Et  tuuc 
in  continenti  ipso  teste  presente  idem  frater  Bernardus  reces- 
sit  de  loco  predicto  in  equis  cum  uiio  fratre  et  duobus  homi- 
uibus  secularibus.    Et  dixit  idem  testis,  quod  erat  tunc  hora 
tarda  et  quod  dictus  dominus  Ferrandus   fecerat  dicto   fratri 
Bernardo   et  sociis  suis  parari  cenam  de   bonis   caponibus   et 
gallinis,  sicut  eidem  testi,    ut  dixit,   dixerunt  aliqui  de  curia 
dicti  domini  regis.    Item  interrogatus  dixit,  quod  statim,  post- 
quam  contigerunt  ea,  que  supra  deposuit,  incepit  esse  et  fuit 
lumor  inter  aliquos  familiaros  vel  curiales  dicti  domini  regis 
de  his,  que  supra  deposuit.   Item  iuterrogatus  si  de  his,  que 
supra  deposuit,  fuit  tunc  vel  postea  aut  nunc  etiam  fama  in 
Perpiniano  et  locis  circumvicinis,  dixit  se  nescire;  dixit  tamen, 
quod  post  tempus  et  dies  predictos,  cum  felicis  recordationis 
dominus  Clemens  papa  quintus  et  dictus  dominus  rex  Maiori- 
carum  essent  in  Monte  pessulano,    audivit   ipse   testis,    quod 
dominus   papa   predictus   fuerat  ibidem   locutus   cum   domino 
rege  de  facto  predicto  dicti  domini  Ferrandi   et   dicti  fratris 
Bernardi.     Interrogatus,    a   quibus    audivit,    dixit   se  non  re- 
cordari.     Dixit  tamen,    quod  audivit,    ut  credit,    ab   aliquibus 
de  illis,  qui  fuerunt  presentes  in  verbis  habitis,    ut  premitti- 
tur   inter   dominum   papam    et  legem   predictos.     Item  inter- 
rogatus    si    scit   vel   audivit,    quod  idem  dominus  rex  Maiori- 
carum  scripserit  vel  significaverit  predicta  per  ipsum  testem 
deposita  domino  Philippo  regi  Francie,    dixit   se   nescire  nec 
etiam    audivisse.     Dixit    enim,    quod,    licet    predicto    tempore 
esset  cancellarius  dicti  domini  regis  Maioricarum,  ipse  tamen 
dominus  rex  faciebat  et  mittebat  tempore  illo  multas  literas 
maxime  secretas  ipso  teste   ignorante   et   sigillabat   eas   ipse 
dominus    rex    vel    sigillari    faciebat    quandoque    cum    sigillo, 
quod  ipse  testis  tenebat,  non  tamen  per  ipsum  testem,  quan- 


—    134    — 

doque  absentem,  quandoque  iufinnum  et  quandoque  etiam 
recepto  ipso  sigillo  de  manibus  ipsius  testis,  et  ita  ipse  testis 
non  videbftt  nec  sciebat  multa,  (jue  sigillabantur  cum  illo 
sigillo.  [tem  inten-ogatus,  quo  meuse  facta  fuerunt  illa,  que 
supra  deposuit,  dixit  se  non  recordari. 

Aus  cod.  Lat.  4270  f.  200—203  der  Pariser  Bibliotheque  nationale. 
Mitgeteilt  von  Dr.  v.  Dniitrewski.  Hieriiber  im  Prozess  des  Bernard 
Delicieux  vgl.  Haurean,  Revue  d.  d.  mondes  75,  848. 

60.  Vidal  de  Vilianova  an  Jayme  II.:  Zwistigkeiten  im  Kon- 
klave  zwischen  Mateo  Rosso  und  Napoleon  Orsini;  Protest 
Mateos  gegen  den  Kandidaten  Napoleons,  da  er  mitschuldig 
sei  an  der  6efangennahme  Bonifaz'  Vlll.  Wahlversuche  und 
-Kandidaten.  Der  Kardinal  von  Engiand  und  Vidals  Beziehun- 
gen  zu  ihm,  Empfehlungen  an  alle  Kardinale.  Ueber  den 
Zehnten  und  Stellung  der  Orden  zu  Jayme.  Aragonien  be- 
sonders  befreundete  Kardinale  und  der  Vizekanzler.  Ueber 
Jaymes  angebliches  Trutz-  und  Schutzbiindnis  mit  Friedrich. 
Bitte  um  aufklarende  Schreiben.  Voraussichtliche  Ankunft 
Roberts  und  Karls  II.  Robert  soll  die  sardinische  Expedition 
vorbereiten.     Bei  Perugia  (1305)  Januar  4. 

Al  molt  alt  e  poderos  senyor  en  Jacme  per  la  gracia  de 
Deu  rey  Darago  yo  Vidal  de  Vilanova  uniil  e  devot  ^er- 
vidor  vostre  besan  vostras  mans  ab  deguda  reverencia  me 
coman  en  la  vostra  gracia.  Sapia  la  vostra  alta  senyoria, 
quels  cardenals  en  negun  bon  estament  no  son  de  crea^io  de 
papa,  ans  major  divisio  e  discordia  ha  eutrels,  i[Vie  dabans 
no  era  estat  tro  al  dia,  (pie  aquesta  letra  fo  feta.  Que  ^ert 
sia  a  vos,  senyor,  que  tota  vegada  (]ue  els  fan  coiicistori  e 
tracten  de  la  eleccio,  [j^ero]  a^o  no  entenats,  (pie  sia  soven. 
En  Matlieu  Ros  tota  vegada  lia  grans  paraules  forts  ab  sou 
nabot  en  Napolio  e  axi,  que  ans  de  la  festa  de  Nadal  algun» 
dies  fo  fet  con^istori  e  tractaren  de  la  eleccio,  en  axi  que  la 
part  de  missei'  Napolio  nomena  una  pressona,  la  qual  yo  no 
us  poria  escriure,  (jue  no  la  se,  e  alguns  cardenals  de  la  part 
de  misser  Matheu  resj^oseren,  que  aquella  no  era  presona, 
ques  degues  nomenar  a  a(|iiesta  dignitat.  E  Uiisser  Napolio 
respos  a  aquell  dienli  gran  be  da(juella  presona  e  quen  veri- 
tat   no   podia   res    dir   contra   el,    e  misser  Matheu  respos  an 


—    135    — 

Napolio  e  dixli  axi:  Ooin,  sutze  pudent,  tu,  qui  as  deposada 
e  destmyda  aquesta  esgleya  per  tots  tems,  encara  not  basta  ? 
Con  pots  nomeuar  aytal  presona  ue  com  lo  pots  loar  ab  co- 
ciencia  bona?  No  sabs  tu,  que  el  copeuti  e  dona  favor  ab 
volentat  de  tu  a  la  presso  de  papa  BonifaQi?  E  misser  Na- 
polio  li  respos:  Yo  uescus  el  e  mi  matex,  que  no  placia  a 
Deu.  E  misser  Matlieu  ii  respos:  No  parles  denant  mi,  giret 
e  veges,  si  hic  as  coupayo,  que  denant  mi  no  as  cara  de  res 
a  dir.  E  levas  eu  peus  e  dix  axi;  Vul,  que  tots  sapiats,  e 
tu  en  es])ecial,  (j[ue  mentre  yo  sia  viu,  api  no  aura  papa  sino 
aquell,  que  yom  peus,  que  sia  de  voleutat  de  demanar  e  car 
vendre  la  preso  de  papa  Bonifa(,'i,  que  yames  acpiesta  esgleya 
no  pot  esser  porgada  de  vituperi,  tro  a(^o  sia  punit,  segons 
(jue  deu.  E  a^o  dit  anassen  a  la  sua  cella  e  fo  partit  lo  c<»- 
cistori.  Misser  Napolio  solia  respondre  a  misser  Matheu  a\i 
fort,  con  el  li  parlava,  mas  de  poc  de  tems  a  eusa  lo  coii- 
porta  ab  gran  reverencia  e  respon  a  ses  paraules.  Veritat 
es,  senyor,  que  ans  de  la  festa  de  nadal  II  ho  III  dies  feren 
un  gran  concistori  en  axi,  (|uel  cardenal  Danglaterra  hi  ac 
gran  partida  de  vous,  en  axi  que  nac  pres  de  X,  frare  Johan 
de  Morre  nac  tan  be  gran  partida.  Axi  elex  se  diu,  quen 
Jacme  Gayeta  nac  gran  partida.  A(30  no  us  escriu  afei-mant, 
(jue  no  es  cosa,  (jui  cert  se  puga  saber.  El  cardenal  Dang- 
laterra  ')  exi  malalte  de  la  casa,  hon  los  cardenals  estan,  la 
vespre  de  Nadal,  e  el  dia  de  sen  Johan  fo  prop  de  mort  per 
raho  de  la  malaltia,  mas  ara  es  fort  be  guarit.  E  sa|)iats, 
senyor,  (jue  diu,  (|ues  te  fort  per  obligat  a  tot  (,'o,  i[\ie  sia 
honor  e  be  de  la  vostra  casa  ^).  Con  el  senyor  vench  a  la 
cort,  yo  li  exi  una  jornada  a  una  ciutat,  ([ue  a  uom  Gubi  ^), 
e  aqui  porferis  molt  a  mi  sobrels  vostres  fets,  (lue  y  faria, 
co  (jue  el  pogues  en  son  loch  e  en  son  tems.  Senyor,  si 
plau  a  la  vostra  senyoria,  a  mi  seria  senblant,  (jue  vos  escri- 
vissets  a  tots  los  cardenals  a  cada  hun  per  si,  (jue  agen  reco- 
manat  a  nii  e  els  vostres  fets,  fetslus  niencio  en  la  carta, 
([uels  pla^ia,  que  els  creen  mi  em  doneu  favor  e  ajuda,  (|uant 

')  Walter  Winterburn.    der  damals   genas    und  am   '24.  Sept.  1B05 
starb.     Die  Beziehungen  Vidals  zu  ihm  waren  unbekannt. 

'-)  Soweit  gedr.     Aus  den  Tagen  Bonifaz  VIll.,  Quellen  Nr.  14. 
')  Gubbio. 


—    136    — 

que  crea^io  de  papa  sia  feta.  Sobre  les  coses,  qufe  vos  no- 
vellament  menviats  a  dir;  senyor,  a  mi  paria,  que  vos  degu- 
essets  escriure,  que  la  decima  vos  fos  atorgada  a  plus  anys, 
eucara  que  el  Tenple  el  Espital  e  les  altres  ordens  de  Ca- 
valeria,  qui  sou  en  vostra  senyoria,  senteneu  en  aquesta  de- 
^ima,  mayorment  com  a  ades  els  no  fassen  neguna  mecio  en 
la  Terra  Santa  Doltramar;  e  si  per  ventura  la  decima  nos 
podia  fer,  que  us  facen  alcuna  ajuda  de  pecunia.  Encara  que 
totes  les  pressones  leguas,  qui  son  subgetes  al  eclesiastich, 
los  quals  abiteu  e  son  en  vostra  senyoria,  vos  sieu  tengudes 
dajudar,  segons  quel  general  de  tota  vostra  terra  fara.  Dapo, 
senyor,  nous  cal  tocar  a  tots  los  cardenals  mas  en  especial 
ha  aquests,  a  misser  Matheu,  a  misser  Landolf,  a  misser  Na- 
polio,  a  misser  Lucha,  tota  vegada  apelanlo  pareut  vostre, 
que  el  senyor  sen  prea  fort,  e  a  misser  G.  de  Pergamo  e  a 
misser  Johan  Monge  e  al  Espayol  e  a  frare  Gentil.  E  tota 
hora  fets  men^io  a  els,  que  vos  nenformats  mi  pus  larga- 
ment,  quils  ho  recomtare  de  vostra  part.  Encara  al  Vipican- 
Qeller  ')  una  carta,  en  la  qual  li  recomanets  mi  els  vostres 
fets,  e  deya  creure  mi  de  la  vostra  part,  e  axi  com  es  estat 
amic  vostre  e  ajudador  en  vostres  fets,  que  daqui  avant  en 
son  loc  e  en  son  tems  li  pla^ia,  queu  sia.  Aquestes  cartes, 
senyor,  no  es  mester  que  tardets,  per  qo  que,  con  abans  les 
aure,  mayor  fruyt  ne  pora  exir,  e  si  tems  era,  que  les  agues 
a  dar  e  les  avia  dar,  les  hi  a,  si  no  retendria  les,  tro  aguessen 
loch.  Encara,  senyor,  me  seria  viyares,  que  deguessets  or- 
denar  en  vos  matex  90  que  us  para,  ques  deya  fer  de  la  casa 
Dossara  ^),  que  paor  me  fa,  que  aquest  cardenal,  de  qui  estat 
ha  ab  lo  poc  sen  que  el  ha,  nous  meta  enbarch  en  vostres 
afers,  si  fer  ho  pot.  Da^o  vos  he  ya  escrit  yo  pus  largament 
encara  al  bisbe  de  Valencia,  per  90  quen  degues  parlar  ab 
vos,  per  que  mes  senblant,  que  daqui  enant  no  us  en  deia 
pus  escriure,  per  90  com  la  vostra  senyoria  hi  fara  90,  que 
li  parra.  Senyor,  espe^ament  se  comtava  en  la  cort,  segons 
que  ya  tots  nosaltres,  con  erem  a^i,  vos  fem  ya  saber,  e  creu, 

')  Vicekanzler  war  dawials  Bischof  Papinianus  von  Parma.  Vgl. 
P.  M.  Baumgarten,  Aus  Kanzlei  und  Kammer  S.  86  f. 

*)  Anscheinend  handelt  es  sich  um  eine  fiir  den  Infanten  Johann 
gewiinschte  Pfriinde. 


—    137    — 

quel  prior  en  G.  de*Las8era  vos  nagen  parlat '),  que  vos  aviets 
fet  enpreniment  ab  lo  rey  Frederich,  que  us  deguessets  valer 
amdoses  contra  tothom,  verament  necseptavets  lesgleya  de 
Roma,  e  alguns  deyen  que  hoc  e  altres  que  no.  Jas  sia, 
senyor,  que  yo  no  pux  creure,  que  sia  veritat  e  magorment 
que,  si  era  estat,  necseptariets  lo  rey  Carles.  Encara  les 
dites  noves  se  son  ara  refrescades  per  raho  de  un  clergue, 
qui  es  vengut  eii  la  cort,  procurador  del  rey  Frederich,  lo 
qual  es  Navarre,  e  diu,  que  a  tots  aquests  fets  fo  el,  con  en 
Gispert  ^)  los  ferma  els  atorga  per  vos.  Per  que,  senyor,.  si 
a  vos  par,  me  semblaria  bo,  quen  escrivissets  a  misser  Matheu 
e  a  misser  Landolf,  encara  quen  escrivissets  a  mi,  que  els 
fets,  senyor,  te  hom  asi  per  mayors,  que  vos  no  us  pensats, 
Senyor,  certa  cosa  es,  que  el  duch  ha  reebuda  la  Capitania 
general  de  tota  la  part  Guelfa  de  Toscana,  en  axi,  que  li  an 
feta  una  gran  ajuda  de  moneda,  especialment  hi  an  ajudat 
sobre  tots  los  cumuns  de  Florenga  e  de  Lucha.  Per  cert  se 
diu,  quel  duch  deu  partir  de  Napol  per  venir  en  les  parts  de 
Toscana  miyant  lo  mes  de  Janer,  e  deu  esser  a  Perusa  per 
parlar  ab  los  cardenals.  E  apres  que  el  sia  partit  dali,  el 
rey  son  pare  dien,  que  y  sera  en  breus  de  dias,  segons  lardit 
que  avia  del.  Per  que,  senyor,  pus  lo  duch  *) .  .  .  en  la  part 
de  Toscana  e  mayorment  cap  e  regedor  de  la  part  Guelfa, 
seria  bo,  que  vos  li  escrivissets,  que  el  degues  fer  son  poder 
ab  lo  cumu  de  Floren^a  e  de  Lucha  e  ab  los  altres,  a  qui 
el  paregues,  qui  bons  fossen  a  a^o,  que  ajudassen  duna  quan- 
titat  de  moneda  per  rahon,  que  vos  abans  e  mils  poguessets 
enantar  sobre  la  pocessio  del  rengne  de  Cerdenya,  e  enviats 
a  dir  a  mi  la  quantitat,  que  vos  ha  ades  volriets,  que  us 
ajudassen,  ne  tro  a  quant  volriets,  que  hom  se  declinas, 
maiorment  si  vos  lin  avets  el  cor  datorgar,  90  que  els  de- 
manen,  segons  que  vos  avets  vist  en  los  capitols,  que  yo  us 
tramis  da^i  ^).  E  mostrats  en  la  letra,  que  vos  trametrets  al 
duch,  que  vos  avets  el  cor  denantar  tost  aquest  fet,  que  les 
a)  Loch. 

')  Diese  sind  also  heimgekehrt. 

^  Jaspert  de  Castelnou.    Vgl.  E.  Haberkern,  Der  Kampf  um  Si- 
zilien  in  den  Jahren  1302—1337.     S.  8  f. 
')  Vgl.  Acta  Nr.  117  Anmerkung. 


—    138    — 

comunes  raes  desigeu  a^o  que  re.  E  no  enteuats,  seuyor, 
que  da^o  no  pogues  a  vos  venir  leugerameut  gran  ajuda  de 
moneda,  per  90  com  aquestes  comunes  son  molt  poderoses 
de  moneda.  Encara  per  raho  de  la  part  Gibelina,  (jui  sapo- 
dera  molt  sobre  la  part  Guelfa.  Senyor,  daquesta  raho  a 
parlat  ab  mi  uu  cavaler,  qui  es  de  Lucha,  e  es  vengut  novel- 
lameut  potestat  de  Perusa,  e  euvia  missatge  a  mi  a  A^is  '), 
quem  pregava  que  entras  a  Perusa  e  entre  hi  e  parla  ab  mi 
desta  manera.  Encara  quem  prega,  quen  escrivis  a  vos  e  el 
afermes  fort  en  la  ajuda  de  la  moneda,  que  yo  li  parle,  ((ue 
pus  lo  duch  venia  en  Toscana  que  la  ferieu  aquela  quantitat, 
que  bonameut  soferir  poguesseu.  Encara,  senyor,  seria  bo, 
que  vos  nescrivissets  al  rey  Carles,  per  90  com  aquestes  co- 
munes  lo  tenen  con  per  senyor,  e  mayorment,  senyor,  com 
el  dix  a  mi  en  Avessa,  (jue  el  vos  faria  ajudar  de  moueda 
a  les  comunes,  si  vos  tost  nos  uietiets  eu  lo  fet.  Comanuie, 
senyor,  eu  la  vostra  gracia.  Fetes  al  castel  de  la  lusula  a 
Vn  milles  de  Perusa,  diluns  IIII  dies  del  mes  de  Janer. 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  74.  V-1.  Aus  den  Tagen  l^.unifaz"  VIII.,  Quel- 
len  Nr.  14. 

61.  Baiiholomaus  von  Capua  miies  an  Jayme  11.:  6unstige 
Nacliricliten  (iber  den  Herzog.  Karl  II.  weilte  wahrend  der 
Fasten  in  Perugia  und  bereitete  alles  fur  die  Papstwahl  vor, 
die  baldigst  in  gunstigem  Sinn  erfolgen  wird.    Neapel  1305 

Mai  27. 

.  .  .  Dux  Calabrie  .  .  .  agens  nunc  in  Tuscie  partibus,  (juo 
porrexit,  ut  uostis,  prospere  procedit  et  strenuo  per  gratiam 
Jhesu  Christi.  Predictus  autem  domiuus  rex  ante  preteritam 
quadragesimam  Perusium  ad  curiam  Romanam  accessit,  ubi 
per  totam  ipsam  (luadragesimam  moram  traheus,  licet  ad 
creacionem  summi  pontificis  eo  uon  fuerit  presente  proces- 
sura,  paravit  tameu  ad  illani  dimisitque  dispositam  materiam 
atque  causam,  Et  sicut  ego  {lost  recessum  ab  iude  regium 
per  litteras  habui  exinde  raichi  missas,  cito  speratur  in  sum- 
mum  poutificem  haberi  personam,  (jue  erit  grata  Deo  ipsique 
domiuo  regi  et  vobis  placida  et  accepta.  Ceterum  i-egias 
preces  vestras  pro  Rogerio  filio  quondam  domini  Rogerii  de 

')  Assisi. 


—    139    — 

Laurea  .  .  .  reverenter  accipiens  erga  eum  eiusque  negocia 
paratum  me  offero  .  .  .  Scripta  Neapoli  XXVII.  Maii  III.  in- 
dictionis. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr. 

62.  Jordanus  dominus  de  Insula  an  Jayme  II. :  Reiserouie 
des  neugewahlten  Papstes  von  Bordeaux  nach  Toulouse, 
Vienne,  wo  er  sich  kronen  lassen  will,  und  nach  Lyon  zum 
Besuch  des  franzosischen  Konigs.  6esandte  an  die  Kardi- 
nale.     Aufforderung     ihn     lu     begleiten.     Bordeaux    (1305) 

^ugust  26. 

.  .  .  Nos  ciini  domiuo  papa  nostro  nunc  apud  Burdegalam 
existentes  scientes  referimus  ^j  suum  assumpsisse  propo- 
situm  in  proxima  instanti  ebdomada  exire  Burdegalam,  ince- 
dendo  apud  Tolosam,  ubi  erit  circa  festum  beati  Michaelis 
Septembris  p6r  III  vel  IV  dies  ad  longius,  inde  suum  accep- 
taturus  viagium  versus  Vianam,  ubi  coronari  ])roponit  iii  sep- 
timana  ante  festuni  Omnium  sanctorum  et  infra  octabas  dicti 
Omnium  sanctorum  apud  Lugdunum  debet  cum  domino  rege 
Francie  se  videre.  Qui  dominus  papa  suos  ordinavit  legatos 
religiosos  viros  .  .  abbatem  de  Lomberiis,  nostrum  cousobri- 
uum  dilectum,  et  episcopum  Mimatensem  euntes  ad  cardinales, 
ut  sint  cum  ipso  apud  LugdunUm  infra  dictas  octabas  Om- 
uium  sanctorum,  et  nos  rogavit  cum  instancia,  ut  ad  illas 
partes  associemus  eundem.  Nos  igitur,  qui  tam  ex  debito 
affinitatis  et  sui  magni  imperii  (juam  obediencia,  ([ua  in  tide 
sibi  astriiigimur,  preces  huiusmodi,  ymmo  verius  precepta 
recusare  nolumus  nec  debemus,  cum  ipso  in  ar  **)  .  .  .  re  pro- 
poniraus  ')  .  .  . 

Scriptum  Burdegalis  die  Jovis  post  festum  beati  Bar- 
tliolomei  apostoli. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Vgl.  auch  ActaNr.  127,  128,  129.  Aus:  Thalamus 
parvus,  Le  petit  Thalamus  de  Montpellier  (1840)  p.  342  fiige  ich  an: 
Lo  qual  seuyor  (Clemens  V.)  puoys  venc  a  Montpellier  VIL  Doctobre, 
prezens  los  senhors  reys  de  Malhorca  e  Daragon,  IIII  cardenals  e  motz 
autres  grans  senhors.  E  fo  li  facha  grand  festa.  E  puoys  IIII  jorns 
se  anet  coronar  a  Lyon. 

a)  So  Or.  b)  Loch. 


')  Bittet  um  ein  Pferd. 


—    140    — 

Eine  auflEUUige  Nachricht  tiber  Romplane  Clemens  V.  findet  sich 
in  verschiedenen  Briefen,  die  sich  mit  der  Abtragung;  der  Kriegsschul- 
den  Karls  II.  an  Jayme  II.  beschaftigen.  So  schreibt  (CRD  9844)  Sigi- 
nulfus  de  Neapoli  Thelesie  comes,  magnus  regni  Sicilie  camerarius,  an 
Jayme:  Karl  II.  habe  die  Auszahlung  von  2000  Unzen  aus  dem  foca- 
giam  der  Grafschaften  der  Provence  pro  maritagio  domine  Beatricis 
nate  regis  an  Javmes  Boten  befohlen.  Das  sei  unmoglich  wegen  der 
Ausgaben  fiir  den  Ankauf  des  Laudes  des  Ravmundus  de  Medulione 
und  der  vaUis  Olla,  vor  allem  aber: 

Quia  dominus  amnmus  pontifex,  sicut  oraculo  vive  vocivS 
dixit  domino  cancellario  regni  Sicilie,  est,  cum  iter  faciet 
Tersus  Urbem,  per  partes  Prouincie  transiturus,  cui  et  curia- 
libus  suis  ministrandi  sumptus  maximi  requiruntur.  Nec  vi- 
debatur  ipsis  domino  cancellario  et  senescallo  expediens  iu 
partibus  illis  focagium  impresenciarum  indicere  propter  onera 
multiplicia,  que  subditi  parcium  earundem  tain  nobiles  quam 
alii  in  acquisicione  comitatus  Pedismontis  supportare  habue- 
runt  .  .  .  Script.  Neapoli  die  penultima  Decembris  IIII.  in- 
diccionis. 

Auch  der  Seneschall  Ricardus  de  Gambatesa  betont,  dass  sein 
Vorganger  alles  Geld  gebrauchte:  ut  ipsius  Lombardie  valeat  negocia 
prosequi  (9843).  Und  an  den  Logotheten  und  Protoiiotarius  B.  de  Capua 
berichtet  er  (Pedro  ludiktionen  Nr.  9)  von  Aix  am  10.  November  1305 
dasselbe  wie  oben  und  schliesst: 

Nec  ignoret  magnificentia  vestra  dominum  sumraum  pon- 
tificem,  licet  nunc  agat  Lu  ^)  .  .  .  iter  faciet  versus  Urbeni,  .  .  . 
fore  per  istas  partes  Prouincie  transiturum,  sicut  ipse  domi- 
nus^  reverendo  in  Christo  patri  domino  .  .  cancellario  regni 
Sicilie  ait  horaculo  vive  vocis,  cui  et  curialibus  suis  mini- 
strandi  sumptus  raaximi  requiruntur  .  .  .  Scripta  Aquis  X.  No- 
vembris  IIII.  indiccionis. 

63.  Karl  von  Valois  an  Jayme  II.:  Empfang  seines  Briefes 
und  Unterhaltung  mit  Berengar  de  Entenza  und  seinem  Be- 
gieiter  Uber  die  Eroberung  des  Kaiserreiches  Konstantinopel. 
5o  sehr  er  das  wUnscht,  kann  er  die  geforderten  800,000 
Goldgulden  fUr  Reiter,  Fussvolk  und  Schiffe  nicht  zahlen. 
Erbittet  seinen  Rat.     Lyon  (1305)  December  25. 

Excellenti    principi    consanguineo    suo    carissimo    domino 
Jacobo  . .  .  Aragonum  .  .  .  regi . .  .  Karolus  regis  Francie  filius, 
c)  Loch. 


—    141    — 

Valesie,  Aleuconis,  Camoti,  Andegavieque  comes  salutem  .  .  . 
Magnificentie  vestre  litteras  per  nobiles  viros  Berengarium 
de  Entenza  et  Gilbertum  de  Castronouo,  milites,  nobis  exhi- 
bitas  reverenter  suscepimus  et  intelleximus  diligenter  ea,  que 
prefati  milites  nobis  exponere  voluerunt  super  negotio  recu- 
perationis  imperii  nostri  Constantiuopolitani,  ad  quod  totis 
nostris  viribus  hanelamus.  Verum  quia  consideratis  ceteris 
sumptibus  et  expensis,  quos  seu  quas  facere  nos  oportebit  in 
prosecutione  predicti  negocii,  quod,  quamcitius  poterimus,  per- 
sonaliter  assumere  proponimus  et  favente  divina  clementia 
cum  vestro  ceterorumque  amicorum  nostrorum  auxilio  perdu- 
cere  feliciter  ad  effectum,  grave  nobis  esset  et  onerosum 
octingenta  milia  tiorenorum  expendere,  quam  pecunie  sum- 
mam  petebant  a  uobis  pro  sustentacione  mille  et  quadringen- 
torum  equitum  et  peditum  trium  millium,  quos  in  partibus 
Romanie  habere  se  dicebant,  et  pro  galearum  XX  compara- 
tione  necnon  et  pro  equitibus  quingentis  et  duobus  milibus 
peditum,  quos  pro  eodem  negotio  ad  predictas  Romanie  par- 
tes  secum  ducere  utile  sibi  videbatur.  Idcirco  cum  eis  con- 
ventiones  seu  pacta  facere  distulimus,  donec  habito  vestro 
regali  consilio,  cui  inter  cetera  iu  huius  nostri  expeditioue 
negotii  adquiescere  proponimus,  aliud  tinaliter  duxeiimus  or- 
dinandum.  Unde  celsitudinem  vestram  requirimus,  (jnatenus, 
si  ipsos  ad  predictas  Romanie  partes  proficisci  contigerit,  eis 
iuiungatis,  quod  sic  erga  nos  se  habeant,  quod  a  vobis  com- 
mendari  et  a  nobis  adveniente  tempore  reportare  premia  me- 
reautur.  Et  si  regie  serenitati  tiducialiter  apparetiir,  quod 
ad  nostri  promotionem  negotii  utiliter  et  efficaciter  inten- 
derent,  illum  favorem,  quem  eis  et  suis  in  Romania  degen- 
tibus  exhiberetis,  gratum  haberemus  et  acceptum.  Datum 
Lugduni  die  uativitatis  dominice. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Am  2.  Februar  (130(5)  schreibt  Karl  v.  Valois  iioch 
einmal  an  Jayme:  Sachaiz,  que  il  nous  demanderent  VIc  mille  flourins 
pour  tenir  la  gent,  que  il  ont  en  dit  empire  de  ce  May  prochaiu  a 
venir  jusque  a  VII  an  apres.  (Or.  Perg.)  CRD  9888  schreiben  zwei 
katalanische  Ritter  als  Gesamdte  Berengars  an  Jayme  und  empfeblen  den 
magnum  ducem.  Nach  seiner  Ermordung  kam  es  zu  Zwistigkeifen  mit 
Genua  wegen  seines  Nachlasses.     (CRD  Juli.     O.  Nr.) 

Zur  Charakteristik  des  bedeutenden  Abenteurers  folge  hier  ein 
Bericht,  den  Jayme  am  29.  Mai  1301  an  Karl  sandte,  als  dieser  bat,  die 


—     142    — 

reher.sietleliiii^  des  <r<'t";iliilii'lit'ii  ,M;miies  iiacli  Si/.ilieii  zii  \  erliiiHlcni. 
iHc":.  H:-14  f.  2-J  f.  \'i;l.  aiicli  Halierkeni,  Der  KMiii|if  uin  Sizilieii.  i{e- 
ijisfer»  : 

Siiper  tactd  .  .  .  Bereiio^atii  ile  Kuteii/.:i  siiinadicti  screrii- 
tari  vesti'e  talitei"  re.sjxiiKlciim.s.  sui  recessns  veiitateni  totaleiu 
euariautes.  (|uo(l  iaiu  iliu.  cuni  ad  iiostrain  aiiilieuciaiii  per- 
veni.s.set,  uohis  tuuc  iii  reguo  Murcie  coiisi  ii  ui  is,  i|Uo(l  ipse 
Bereii«>"ai"ius  na\if?are  ad  partes  Siciiie  pidpoueliat  ua\ela- 
verat(|iie  i|uaiiilaiii  uaviin  .  .  .  pro  i]iso  viaiiio  facicuilo,  uos 
eniperari  uaviui  de  eaipie  cxtralii  tciuoucs  ci  aliaiii  c\arciaiu 
iussiuius.  Ita(]ue  tactuui  fuit.  Postiiiodiiui  vci<i  iileiu  r)crcii- 
j^arius,  viileiis  se  taliter  iinpcili  I  iiiii,  a  suo  laincii  proposilo 
uoii  recedens,  (pieiHlaiii  ;L;aliouuiii  aniiatiun  riiuoruiu  oclua^iuta, 
exi.steuteni  iu  Huiuine  llieri  prope  Dcrtusani  latcnter  ac  i'tiain 
fiirtive  ahiude  alist  ralicre  et  secuiii  duccn^  pio  iiavi^acioiic 
sua  conatus  est.  Set  haiulu.s  noster  dicli  loci  liahtMis  a  noliis 
ut  ceteri  nostri  ofliciales  talia  expressuin  iiiipcdicudi  uiauda- 
tuni  .  .  .  iuitiuit  \  iiiliter  et  \etavit.  ila  ipiod  dicius  l>creii- 
"•arius  illa  de  caiisa  rcpufaiis  pcr  prefaluiii  liauilinn  iiiulli|ili- 
citer  se  oHensuin  ipsuni  haiuluui  proiiide  diirhla\ii  ct  liahet 
adliuc  etiam  (iiflidaruiu.  l)einuni  vero.  iiohi>  iii  rciiiio  \'a- 
ieucie  e\isteiitil)iis,  (|uadaiii  iii  pcrsoiia  iiostia  t.iinc  discrasia 
iinpeditis,  idein  Benui^arius  i  iiiii  couiitiva  sua  a  luaritiiua 
'rerracboue  et  illariiin  luii-ciuni  iioii  discedcns,  sci  iu  nioutiio- 
sis  locis  illaiiiiii  parciiiiii  (aiin  suis  compl  k  ihiis  .  .  .  daiiipua 
pluriuia  iriiieraiitiliiis  el  (.•onviciuis  locis  ct  viliulis  iiifcrre  inni 
iiietucus,  de  partihus  Sicilic  uua  ualea  ct  duo  ^alioiii  ariiiati 
piraricaiu  exerceiites  ct  daiiipna  ini^tris  (^•ciil  ihiis  inrerciites 
ad  iiiaritiinain  eai"iiii(l(Mn  pariiuin  apiilcruui,  iil  crc(liiiius,  irac- 
tatu  prehahito  su])cr  eo,  iii  ipiihus  ipiidiiin  i^aiea  et  j^alioiiis 
Hereiigariiis  lueinoi^arus  cuni  iieiitc  Mia  sc  jiosuit  .  .  .  'rain  i|ise 
Hereniiarius  (piaiu  Doimuili  de  siiis  jicr  \icaiiuiii  iiostruiu 
Terrachoueiisein.  ipii  inultiiiidiiic  LKMitiuin  cougre^xata  iiixta 
niandatuin  nostruiu  rccessmii  di(;li  Bcrciif^arii  et  suoniia 
iinpedire  totaliter  conahatur.  fiiciunt  iii  |)ersouis  (li\(M^sis 
plag-is  g-raviter  vulnerati  .  .  .  llcc  icimr  ]iatciiiitati  v(>slre... 
inriiuare  curaviiuus,  ne  doiiiiiio  |)a]ic  aur  vohis  })er  (pio- 
i^uiiivis  adulantiuni  linguas  alitcr  iiuiusinodi  negociuin  sug- 
geiatiir  . .  . 


—    143    — 

64.  Johannes  Burgundi  an  Jaynne  II.:  Schwierigkeiten  bei 
^usfertigung  der  Zehntbulle.  Plotzliche  Abreise  des  Papstes. 
Gesandtschaft  Albrechts  I.  Aufzahlung  ihrer  Auftrage.  fln- 
wesenheit  des  Herzogs  Robert  und  der  Gesandten  Friedrichs 
von  Sizilien.     Lyon  1306  Februar  6.  und  12. 

Excellentissimo  principi  domino  suo  domino  Jacobo  .  .  . 
regi  Aragoninn  .  .  .  suus  in  Romana  curia  procurator  Johannes 
Burguudi,  sacrista  Maioricensis  et  canonicus  Valentinus,  inter 
consiliarios  eins  minimus  .  .  .  Noverit  vestra  regia  magnitudo, 
serenissime  princeps,  quod  post  r[ecessum]  domini  Gondissalbi 
Garsie  ')  in  continenti  feci  grossari  omnes  litteras  super  gra- 
tiis  vel  *)  a  domino  [papa]  concessis,  nec  in  antea  fieri  poterat 
propter  impedimenta,  de  quibus  idem  dominus  Gondissaluus  ^) 
.  .  .  dixit  vestre  regie  magiiitudini.  Eas  autem  grossatas  "^) .  .  . 
ad  vicecancellarium  .  .  .  ^)  rogavi  eum,  quod  ipsas  in  prima 
sua  lectione  oidinaret.  Sed  dominus  vicecancellarius  ^)  .  .  .  '^) 
dixit  michi,  quod  volebat,  quod  abbas  Fuxensis  ')  esset  unus 
de  collectoribus  deci[marumj  et  dixit  grossario,  qui  presens 
erat  ibidem,  quod  mutaret  et  poneret  abbatem^)...  dictus 
vicecancellarius  et  expedivit  omnes  litteras,  quotquot  habe- 
bat  in  cancella[ria]  ^)  .  .  .  si,  cum  eas  portavi,  recepisset  ipsas  ^) 
.  .  .  igitur  dictus  vicecancellarius  utinam  adhuc  legat.  Papa 
tamen  tunc,  dum  gentes  comuniter  (?)  comedebant,  ex  arrupto, 
insciis  et  inopinantibus  cardinalibus  ^)  .  .  . ,  qui  hic  est,  equi- 
tavit  cum  paucis  et  ivit  ad  quendam  locum  vocatum  sancti 
Geuesii  *)  .  .  .  per  unam  magnam  leucam.  Et  ibi  est  adhuc. 
Ex  tunc  autem  cessavit  audiencia,  ^)  .  .  .  parant  se  ad  reces- 
suni.  Post  predicta  verba  dicti  vicecancellarii,  serenissi[me] 
princeps,  adi  (?)  dictum  abbatem  Fuxensem  et  exposito  sibi 
facto  dixi  ei,  quod  mirabar  multum  de  factione  (?)  sua,  qua- 
liter  contra  voluntatem  vestram  ipse  volebat  se  vestris  ne- 
gociis  ingerere  ^)  .  .  .  si  gratus  erat  vobis,  non  debebat  sibi 
vestram  ingratitudinem  per  hoc  procurare.    Si  vero  erat  gra- 

a)  So  Or.  b)  3  Worte  felilen.  c)  1—2  Worte  fehlen. 

')  Der  Majordonms  der  Konigin. 

■')  Das  ist  damals  noch  der  Bischof  Papinianus  von  Parma. 
«)  Ygl.  Bonifaz  VIII.  Quellen  Nr.  4  ff. 

*)  Er  blieb  dort  bis  kurz  vor  dem  15.  Februar.  Vgl.  Papsttum 
und  Untergang  des  Templerordens  II  Nr.  9. 


—    144    — 

tu8  '')...,  minus  debebat  se  in  vestris  negociis  ponere  et  ad 
ita  apertam  ingratitudinem  intendere.  Dixi  etiam  ei  plura 
circa  predicta  et  respondit  michi,  quod  ipse  non  intromitte- 
bat  se  modo  de  hoc,  tamen  si  dominus  papa  volebat,  quod 
ipse  esset  unus  de  collectoribus,  ipse  ita  legitime(?)  serviret 
vobis,  siqut  alius.  Plura  ad  invicem  locuti  sumus  super  hoc. 
Unde  videns,  quod  '')...  non  poteram,  locutus  fui  cum  Ray- 
mundo  Attonis  de  Spellis  ^),  qui  sibi  ista  omnia  procuravit, 
sicut  scit  (?)  dictus  dominus  Gondissalbus,  cum  et  ipso  adhuc 
hic  existente  idem  Raymundus  Atto  una  cum  domino  Ber- 
trando  del  Got  **)...  me  de  hoc  rogassent.  Et  dixi  eidem 
Raymundo,  quod  mirabar  multum,  cum  ipse  esset  et  de  do- 
mo  vestra,  qualiter  sic  vestram  displicentiam  procurabat. 
Finaliter  dixit,  quia  non  credebat,  [quod  vobis?]  displiceret, 
cum  ipse  sciret  eum  esse  magnum  in  vestro  consilio.  Et  ego 
tunc  dixi  ei  tauquam  procurator  vester  et  conscius  inten- 
tionis  vestre  dicebam  ei,  quod  displiceret  vobis  et  ita  ^) . .  . 
me  dixisse,  non  potui  aliud  facere  cum  eo.  Locutus  fui  cum 
domino  Landulfo  cardinali  ^) .  .  . ,  qui  dixit  michi,  quod  de 
consilio  suo  non  ponerem  me  ad  aliud  nisi  ad  litteras  [unde]- 
cunque  habendas.     Et  utinam  iam  tales  haberem! 

Nuncii  solennes  regis  Alamannie^)  sunt  hic  et  fuerunt 
continUe,  iam  sunt  duo  menses  elapsi.  Et  legatio  eorum  fuit 
quasi  responsio  ad  quasdam  litteras,  quas  dixerunt  dominum 
papam  misisse  eidem  regi ').  In  quibus  eum  sollicitabat  pro  *) 
super  recipienda  cruce  pro  negocio  transmarino  *)?  Dixerunt 
ergo,  quod  intentio  ipsius  regis  erat  in  hiis  et  aliis  facere, 
quod  ei[dem]  pape  placeret;  tamen  ipse  dominus  papa,  ex  quo 
volebat,  quod  idem  rex  crucem  assumeret,  ...*')  vellet,  quod 
cum  honore  suo  posset  dicto  negocio  intendere.  Quare  sup- 
plicabat  ^)  .  .  .  coronacione.  Et  hoc  fuit  primum  membrum  sue 
propositionis.  Secundum  fuit,  quod  placeret  eidem  domino 
pape,  non  concedere    decimam    Alamannie    alicui   extraneo*), 

a)  So  Or.  b)  3  Worte  fehlen.  c)  1—2  Worte  fehlen. 


*)  Ueber  ihn  und  sein  Geschick  vgl.  Acta,  Register. 
')  Kanzler  Johannes  und  Abt  Philipp  von  Paris.     Vgl.  unten. 
=0  Vom    13.  Oktober    1305.     Gedruckt:    Constitutiones   IV,    1,    174 
Nr.  204. 

*)  Z.  B.  Philipp  V.  Sch. 


—    145    — 

quia  ex  hoc  possent  sequi  turbacio  et  squandalum.  Tertium 
fuit,  quod  ad  catedrales  ecclesias  Alamannie  [vac]antes  pla- 
ceret  ei  providere  de  personis  ipsi  regi  non  suspectis.  Et  si 
placeret  ei,  quod  ip[se]  *) . .  •  nominarent  sibi  hostiles  (?)  per- 
sonas.  Si  enim  pro  dicto  negotio  exiret  terram  suam,  [non] 
expediret  ei  dimittere  prelatos  sibi  suspectos.  Dominus  papa 
super  hiis  delibera[re]  constituit,  nondum  tamen  plene  res- 
pondit.  Ipsi  vero  nuntii  propter  moram,  quam  hic  contra- 
hunt,  acceperunt  litteras  revocatorias  a  rege  predicto  et  nisi 
modo  expediantur,  ut  creditur,  incontinenti  (?)  recedent.     • 

Dux  ^)  intravit  locum  istum,  die  veneris  proxime  preterita 
fuerunt  octo  dies.  Adhuc  est  expedire  (?).  Nuncii  domini 
Frederici  regis  Sicilie  fratris  vestri,  scilicet  episcopus  ^) . . . 
et  dominus  Corradus  Lansa  fuerunt  hic  die  luue  proxime  pre- 
terita*)  .  . .  prout  *) . . .  tamen  sunt  expe[diti].  Curia  ibit  Bur- 
degalam  et,  ut  dicitur,  displicet  regi  Francie  multum.  Alia 
[nova  non  sunt]  ad  presens.  Altissimus  personam  vestram 
magnificam  diu  conservet  cum  incremento  ^) .  . .  et  honoris. 

Dat.  Lugduni  Vm.  idus  Februarii.  Post  dat.  predictam 
fuit  resumpta  a[udientia?]  aliquibus  diebus  et  nunc  suspensa 
est  usque  ad  decimam  diem,  postquam  papa  fuerit  in  loco, 
ubi  estivabit.  Dux  Calabrie  recessit.  Papa  adhuc  est  in  dicto 
loco  de  sancto  Genesio  et  cardinales  illuc  vadunt  ad  con- 
sistorium.  Intentio  mea  est,  serenissime  princeps,  *) . . .  expediri, 
quod  egomet  portem  litteras  et  vadam  ad  presenciam  vestram, 
quia  ante  . . .  *)  Burdegalis,  potero  ibi  esse,  nec  enim  ibi  erit 
infra  duos  menses  a  *) .  . .  Alia  non  sunt.  Dat.  ibidem  II.  idus 
Februarii. 

Or.  Pap.  0.  Nr.  Stark  zerstort,  viele  Locher  und  abgefault.  Auf 
Rucken  Siegel.  Im  ersten  Teile  handelt  es  sich  um  Zehnten.  Die  Tat- 
sache  der  Gesandtschaft  Albrechts  I.  war  bekannt,  was  die  Gesandten 
aber  erreichen  sollten,  erfahren  wir  mit  Sicherheit  erst  hier.  Vgl.  Gutsche, 
Die  Beziehungen  zwischen  Reich  und  Kurie  vom  Tode  Bonifaz  VIIL 
bis  zur  Wahl  Heinrichs  VII.   (1303—8).    (Diss.  Marburg)  1913,  S.  19  ff. 

65.  Fraier  Pulco  de  Vilareto  Johannitermelster  an  Jayme  II.: 
Des  Konigs  Bitte  um  ein  Darlehen  von  10000  Mark;  Uner- 

a)  3  WOrter  fehlen.  b)  1—2  Worter  fehlen. 


*)  Herzog  Robert  von  Calabrien.    Lange  erwartet. 


—    146    — 

fUilbarkeit  nachgewiesen  durch  dle  Ausgaben  des  verstorbenen 
Qrossmeisters  In  flradus,  beim  zwelmallgen  Zuge  nach  ^r- 
menlen  und  durch  die  abendlandlsche  Mdnzverschlechterung. 
Der  Orden  muss  selbst  mit  Wucherzlnsen  leihen.     Limassol 

(1306)  Marz  6. 

.  .  .  Receptis  regie  maiestatis  litteris,  qiie  dirigebantur 
recolende  memorie  domiuo  avunculo  et  predecessori  nostro,  [tam 
per?] . . .  earum  seriem  quam  vive  vocis  oraculum . . .  Francisci  de 
Pinu  scriptoris  vestri  et  nuncii  accepimus  serenitatem  regiam 
eundem  dominum  avunculum  nostrum  deposcere,  quod  vobis 
argenti  marchas  decem  milia  mutuaret.  Super  quo,  domine, 
respondemus  regio  culmini,  quod  prefatus  avunculus  noster 
veniendo  citra  mare,  eundo  ad  Anteradensem  insulam,  ibidem 
et  in  civitate  Anteradensi  a  festo  sancti  Martini  yemalis  usque 
ad  festum  resurrectionis  domini  morando,  eundo  bis  in  Ar- 
meniam  cum  magna  comitiva  equitum  et  peditum  et  ibidem 
morando  aliquo  tempore,  deterioratio  monete  trans  mare, 
specialiter  in  regno  Francie,  et  guerrarum  turbines,  que  adeo 
nostram  exinaverunt  responsionem,  quod  ad  alimentum  domino- 
rum  infirmorum,  quorum  sclavos  et  servos  nos  iubet  statuere 
nostre  religionis  professio,  et  nostri  etiam  suppetere  nequit, 
quin  ymmo  propter  istud  a  mercatoribus  frequenter  sub  usuris 
aliquociens,  et  ut  comodius  possumus,  urgemur  mutuo  suscipere, 
nos  non  sinunt,  teste  Deo,  regiis  annuere  rogatibus  .  .  .  Dat. 
Nimocii  in  Cypro  die  VI.  Marcii. 

Or.  Perg.  o.  Nr.  Ssp.  Da  Fulco  an  einem  8.  Juli  seine  Wahl  Jayme 
anzeigt  (ungedruckt)  und  am  3.  November  1306  zuerst  genannt  wird 
(Delaville  le  Roulx,  Cartulaire,  IV  Nr.  4703),  so  wird  das  Jahr  1306  zu 
nehmen  sein.  Die  Angaben  ilber  die  Feldziige  Wilhelms  von  Villaret 
sind  ganz  neu,  aber  ieider  zeitlich  nicht  gut  bestimmbar.  (Vgl.  Heidel- 
berger,  Kreuzzugsversuche  S.  18  ff.).  Durch  „avunculus"  ist  auch  das  bis- 
her  unsichere  Familienverhaltnis  zwischen  Wilhehn  und  Fulco  (vgl. 
Delaville,  Les  Hospitaliers  S.  253  Anm.  1)  geklart.  —  Uuter  den  Per- 
gaminos  o.  Nr.  findet  sich  auch  nach  der  Absetzung  Fulcos  die  Wahl- 
anzeige  des  neuen  Grossmeisters  Mauricius  de  Panhaco  vom  8.  Juli 
(1317)  aus  Rhodus.     Vgl.  auch  Riezler,  Vatikan.  Akten  Nr.  69. 

66.  Frare  Bertran  de  .  .  *)  an  Fr.  Ramon  de  s.  Ipollt:  Per- 
sonalnachrichten.  Kampfe  auf  Rhodos.  Verluste  der  Hospi- 
tallter,   andererseits   des   (griechlschen)   Kaisers.    Der  F(irst 

a)  Hauptname  abgefault. 


—    147    — 

von  Sur  hilft  den  Hospitalitern.    Der  Sultan  soll  nach  Cypern 
wollen.     Limassoi  (1306?  1307?)  flpril  30. 

Fem  vos  saber,  senyor,  que  nos  entenem  per  letres,  quel 
senyor  comanador  trames  a  frare  Berenguer  de  Riuse[c]  ha 
frare  P.  Sanxeg  e  frare  Exemenes  (?)...  *),  que  avie  ivemat 
al  Cret ')  e  que  avie  agut  gran  furtuna,  e  que  era  estat  ma- 
laut,  mas  que  ere  guarit,  de  que  fom  molt  pagat.  E  mara- 
velyam  nos  molt  de  vos,  qar  nons  faes  saber  vostra  [sajnitat 
e  el  senyor  comanador  par,  quens  port  mala  volentat,  que  a 
toQ  los  altres  trames  letres  e  almeys  de  d  .  . .  *>)  trametre-  a 
nos  una  respuesta,  de  que  fom  molt  despagat,  car  es  lom,  en 
que  nos  avem  pus  esperanga,  que  en  hom  que  sia  el  mon. 

Les  noveles  daqestes  partides  si  son,  quel  emperador 
trames  VIII  galees  a  Rodes,  si  quels  Espitales,  qui  tenien 
setge  al  castel,  son  sen  aguts  a  levar  e  an  pres  tan  gran 
damnatge,  quels  han  perdut  garmons  e  armadures  e  an  per- 
dut  ben  X  homens  e  XL  cavals.  Elspitals  oceriren  ne  ben 
LXXX  homens  de  les  galeas.  Tota  vegada  els  an  feyt  dues 
partides  de  si  metecx,  la  una  partida  es  al  castel  del  Jueus  '^) 
e  laltra  partida  lia  un  castel,  que  ha  nom  Frerclau  ^).  Los 
Espitales  si  an  request  lo  seyor  de  Sur,  quels  deges  socorer, 
el  seynor  de  Sur  prestals  II  galees  a  [son]  cost  e  sa  meso 
e  als  donat  congit  darmar  tant,  cuant  als  se  volran.  Eaxi  son 
per  totes  Vm  galees  e  I  leyn,  que  deven  anar  secorer  al 
Espitales,  que  son  en  Rodes.  Queus  fom  a  saber,  que  aviem 
audes  noveles,  que  lo  solda  faye  armade  per  venir  en  Xipre, 
yascia  so  que  hom  nou  sabe  (?)  per  cert .  . .  Dada  en  Limaco 
lo  derer  dia  d  Abril. 

Nr.  1  Ap.  gen.  s.  cl.  Or.  Pap.  Ssp.  Sehr  abgeblattert.  Hier  der 
ganze  Text.  Nr.  2  Templarios  Nr.  487  nur  Les  noveles.  Aus  diesem 
der  zweite  Teil  genommen,  da  Nr.  1  sehr  auffallige  Schreibweise  hat; 
nur:  queus  fom  —  que  lo  erganzt  aus  1.  —  Zur  Datierung:  1306  begann 
die  Expedition  nach  Rhodos,  die  Eroberung  nach  J.  Delaville  le  Roulx, 
Les  Hospitaliers  en  Terre  sainte  et  a  Chypre  p.  278  eher  1308  als  1310; 
nach  F.  Heidelberger,  Kreuzzugsversuche  um  die  VVende  des  13.  Jahr- 
hunderts  S.  36  um  1310.  Kaiser  Andronikos  II.  soll  nach  ersterem  erst 
1308  eingegriffen  haben  (p.  277).    Das  ist  unmoglich,  da  der  Brief  Nr.  2 

a)  Hauptname  abgefault.  b)  Loch.  c)  Nr.  1  hat  Yueus. 

')  Doch  wohl  Creta,  trotz  des  Zeichens  beim  C. 

*)  Faraclo  im  Osten  der  Insel.    Feracleu  hat  die  andere  Fassung. 


—    148    — 

an  P.  de  s.  Just  comanador  de  Alfambra,  also  an  einen  Templer  ge- 
richtet  ist;  auch  Nr.  1  wegen  der  Templemamen.  Also  kann  das  Jahr 
wegen  der  Templerkatastrophe  nur  1307  sein. 

67.  Seneschall  Mugo  6lraudl  von  Carcasonne  an  Jayme  II.: 
Zeigt  Empfang  seines  Briefes  an  mit  flufforderung  zur  Frei- 
lassung  eines  im  Narbonner  6ebiet  gefangenen  Barceloneser 
Juden;  antwortet,  dass  (Philipp  d.  Sch.)  6efangennahme  aller 
Juden  seines  6ebiets  und  Beschlagnahme  ihrer  6uter  bis 
auf  Weiteres  befohlen  habe.  Carcassonne  (1306)  ^ugust  17  (?). 

Serenissimo  principi  doniino  suo,  domino  J.  Dei  gracia 
regi  Aragonum  illustrissimo  Hugo  Giraudi  miles  domini  nostri 
Francie  et  Navarre  regis  eiusque  senescallus  Carcassonne  et 
Bitterris  cum  recomendacione  se  totum.  Regali  maiestati  vestre 
insinuacione  presencium  clarius  innotescat  me  vestras  litteras 
recepisse  continentes,  quod,  oum  quidam  oriundus  et  habita- 
tor  civitatis  Barchinonensis,  nomine  Juceff  Jaches  *)  Judeus 
a  pauco  tempore  citra,  a  quo  nondum  fluxerant  quatuor  vel 
tres  menses,  causa  mercandi  et  visitandi  quendam  fratrem 
suum  vocatum  David  ad  partes  Narbonenses  venisset  et  ibi- 
dem  captus  fuisset  et  detentus,  sicut  ceteri  Judei  ipsarum 
parcium  domini  mei  Francie  regis,  cum  in  civitate  Barchi- 
none  suum  teneret  et  haberet  domicilium  et  uxorem,  me  re- 
quisivistis,  ut  predictum  Judeum  vestrum  cum  rebus  et  bonis 
ac  mercibus  suis  deliberari  facerem  ab  omni  capcione  et  de- 
tencione  .  .  .  Jdeoque  celsitudini  vestre  .  .  .  reseretur,  me  nuper 
a  domino  nostro  Francorum  rege  habuisse  in  mandatis,  quod 
omnes  Judeos  seneschallie  Carcassonensis  et  alios,  quos  in- 
venire  possem  euntes  et  redeuntes,  caperem  et  arrestarem 
cum  bonis  eorundem  tam  diu  sic  captos  et  arrestatos  tenendo, 
quousque  ab  eodem  domino  regealiud  haberem  in  mandatis 
. . .  Dat.  Carcassone  die  mercurii  post  festum  assumpcionis 
virginis  gloriose. 

Judios  Or.  Pap.  Ssp.  Das  Stuck  hangt  doch  wohl  mit  der  Juden- 
verfolgung  1306  zusammen? 

68.  Zwei  Briefe  betr.  die  griechische  Kaiserin  Konstanze 
(Tochter  Friedrichs  II.)  und  die  Infantin  Isabel  (spatere  deut- 
sche  Konigin).  1.  Costanca  emperadriu  ^a  enrere  dels  6rechs 

a)  Jachs  mit  Strich  durch  h. 


—    149    — 

an  Jayme  II.:  In  selner  Oegenwart  wollte  sie  das  Ordenshabit 
nehmen,  sei  dann  schwer  erkrankt  und  habe  es  jetzt  vom 
Johanniterkomthur  in  Valencia  erhalten;  ihre  6enesung. 
Befinden  der  Infantin  Isabel.  Valencia  (1306)  August  30. 
2.  6eneralprokurator  6ombald  Denten^a  an  Jayme  II.:  Tod 
der  Kaiserin.  Besuch  bei  der  Infantin  (Isabel).  Da  der  von 
der  Kaiserin  bewohnte  ,,Rear'  ausserhalb  der  Mauern  liege, 
ist  sie  in  das  Haus  des  Bernat  Sespluges  gebracht.    \?alencia 

(1307)  April  13. 

1.  .  .  .  Fein  vos  gracies  de  la  merce  e  de  la  bona  res- 
posta,  que  per  aquelles  [letres]  nos  fees.  Com  voluntat  e 
proposit  fos  nostre,  que  sens  la  vostra  excellentissima  pre- 
sencia  nos  labit  no  agessem  en  cor  de  pendre  e  que  per  la 
vostra  real  magestat  honradament  a<iuell  reebessem,  e  noa 
esperant  ago,  es  estat  voluntat  de  Jhesu  Christi,  quens  ha 
batut  del  seu  basto  e  ans  tan  regeament  destreta  de  tan  greu 
malautia,  quens  ha  portada  a  punt  de  mort,  axi  quels  met- 
ges  nos  tenien  per  morta  mes  que  viva,  e  nos  esguardant 
a^o  e  cobeeyant  lo  regne  celestial  avem  reebut  labit  per  lo 
comanador  els  altres  frares  de  la  casa  del  espital  de  Valencia 
dissapte  vint  dies  anats  d  Agost.  E  per^o  com  som  certa, 
queus  plaura  oyr  ]o  nostre  milorament,  merce  de  Jhesu  Christi, 
avem  rebut  melorament  de  sanitat .  .  .  La  molt  cara  infanta 
dona  Isabel  '),  filla  vostra,  merce  de  Deu,  es  ben  sana  e  co- 
manas  en  vostra  gracia.  Dat.  Valencia  XXX  dies  auats  del 
mes  de  Agost  anno  domini  millesimo  CCC  sexto. 

CRD  nr.  2774.  Or.  Pap.  Ssp.  Konstanze  hat  also  das  Gewand  der 
Hospitaliterinnen  genommen.  (Vgl.  Acta  Nr.  167  und  M.  Heimbucher, 
Die  Orden  und  Kongregationen.  2.  A.  II,  259).  Am  15.  August  schrieb 
sie:  greviada  de  gran  malautia  e  avem  febra  tercana  dobla,  de  la  qual 
temem  morir.  Wenn  ihr  etwas  passiere,  solle  der  Konig  ihrer  Um- 
gebung  gnadig  sein  (Nr.  2769). 

2.  .  .  .  La  molt  alta  et  molt  noble  dona  Costanpa,  ^a 
enrere  emperadriu  dels  Grechs  es  passada  daquest  segle.  E 
encontinent  lonrat  bisbe  de  Valencia  et  yo  en  desemps  fom 
al  Real  a  veer  la  infanta  et  per  veer,  com  era  romasa  ne  ab 
quina  companya.  Et  trobam,  que  totes  aqueles  dones  et  don- 
zelles,   les    quals   vivien   ab  la  dita  emperadriu,   son   romases 


')  Die  spatere  deutsche  Konigin. 


—    150    — 

ab  la  infauta,  segons  quens  dix  Richo  de  Quintavayl.  E  es- 
guardan,  que  la  dita  infanta  no  romandria  be  en  lo  Real  ab 
la  companya,  que  ab  eyla  es,  cora  sia  loch  solitari  et  fora 
los  murs  de  la  ciutat,  lo  dit  bisbe  et  yo  ab  daltres  proho- 
mens  de  la  ciutat  acordam  et  tenguem  per  be,  que  sen  entras 
en  la  ciutat,  en  les  cases  deu  Bernat  Sespluges  et  axi  metem 
la  en  la  ciutat  en  les  dites  cases.  E  doua  Sauriua  vesitarla 
ha  et  acompanyar  en  servir  aquela  als  mils,  que  puscha.  E 
axi,  seuyor,  vos  manetz  hi  90,  que  a  vos  plaura  .  .  .  Scrita  en 
Valeucia  XVIIII.  kalendas  Madii. 
CRD  o.  Nr.  (April)  Pap.  Ssp. 

69.  Vannes  6attarellius,  suus  miles  familiaris,  an  Jayme  II.: 
Unter  Schutz  des  Tebaldo  Cipo  Reise  nach  6enua;  heim- 
liche  Verhandlung  dort  mit  Branca  und  Bernabo  Doria ; 
er  wohnt  bei  beiden.  Sie  und  ihre  Freunde  wolien,  wenn 
Jayme  jetzt  zur  Eroberung  Sardiniens  kommt,  zu  ihm  halten; 
verlangen  als  6ebietserweiterung  Montaguto.  6esprache  mit 
vornehmen  6enuesen  (iber  Jaymes  flbsichten;  alle  betonen, 
dass  6enua  ihm  nichts  in  den  Weg  stellen  werde,  so  schwer 
der  Verlust  falle.  Reise  nach  Lucca.  Dort  geheime  Zu- 
sammenkunft  mit  dem  Erzbischof  von  Torres.  Dieser  will 
als  Legat  nach  Sardinien,  dort  alies  vorbereiten  und  dann 
Uber  die  Uebernahme  des  6ebietes  von  Sassari  berichten. 
Er  wiinscht  elnen  Kredenzbrief  fur  ein  zum  Reiche  (regnio) 
gehoriges  6ebiet,  um  Verwirrungen  zu  vermeiden.  Unter- 
redung  mit  den  Maiaspina  in  Pontremoli.  Ihre  ihm  iiber- 
sandte  Antwort,  dass  sie  schreiben  wollen,  argerte  ihn,  da 
sie  vom  Vertrage  sich  losen  wollen.  Zuschiisse  derLucchesen 
und  Florentiner  zum  Zuge.  Anscheinend  gefallt  dem  Herrn 
von  Este  die  Vermahlung  der  6iovanna  von  6allura  mit 
einem  Malaspina  nicht.  Lucca  (1306)  Dez.  5. 
.  .  .  Com  io  mi  parti  di  Barcellona  per  venirme  ale  parte 
di  Toscaua  sansa  alcuna  dilatione  veuni  ala  cita  di  Gienova. 
Et  essendo  venuto  per  la  Riuera  di  Gienova  ala  sigurta  et 
ala  coupagnia  di  messer  Tebaldo  di  Cipo  '),  lo  quale  veuia  a 

')  Oefter  genannt  in  den  Angelegenheiten  der  katalanischen  Kom- 
paguie.  Vgl.  Le  Moyen  Age,  Un  capitaine  du  regne  de  Philippe  le 
Bel  1897  p.  224  ff. 


—    151    — 

Gienova  per  anbasciadore  di  messer  Charlo  per  la  cagion, 
chel  detto  messer  Charlo  sapparrecchia  per  passare  in  Ro- 
mania,  tanto  segretamente  qua[n]to  io  avea  potuto  per  acon- 
cio  dei  fatti,  per  chio  venia,  anchor  per  dubitansa,  chio  aveva 
dela  persona,  era  anchor  mia  intensione  distare  et  di  parlare 
chon  messer  Branca  et  con  messer  Bernabo  Doria  in  Gienova 
segretamente.  Ai  detti  messer  Brancha  et  messer  Bernabo 
suo  figliuolo,  chapitano  di  Gienova,  piacque  et  volseno,  chio 
tornasse  nei  loro  alberghi  si  in  quel  di  messer  Brancha  et 
si  nel  palacio  dei  comune,  nel  quale  lo  detto  Bernabo  torna 
per  la  chagion  del  suo  officio  et  non  volseno,  chio  stesse 
privado,  ma  palezemente ').  Le  lettere,  le  quale  io  rapresen- 
tai  loro  per  parte  de  la  vostra  signioria,  nele  quale  si  con- 
tenea,  chei  chiedessero  quello  chio  raportasse  per  parte  de  la 
vostra  realta,  chon  grande  reverensia  et  con  allegro  animo 
ricievettero  et  quelle  non  segrete  ma  palece  ad  ei  loro  amici 
lessero  et  mostroro. 

Or  ragionato  cou  loro  dicio,  che  per  la  vostra  signioria 
mera  inposto,  segendo  il  riagionameuto  per  me  fatto  ne  la 
presenca  dela  vostra  realta  et  del  vostro  consiglio,  per  quel 
modo  chio  chredei,  che  si  convenisse,  trovoili  sopra  [questo] 
chosi  disposti  et  cho  tale  intendimento  mi  diedero  et  chosi 
volsero,  chio  desse  a  intendere  ala  vostra  realta,  che,  quando 
vostra  intensione  sia  sausa  grande  indugio  dintendere  al  pas- 
sagio  al  conquesto  di  Sardignia  :  elli  volgieno  esser  chon  voi 
et  a  voi  chome  chon  loro  signiore  et  loro  et  le  lor  terre  ad 
operare  [ai?]  servigi  et  ale  vostre  chomandamenti.  Voglieno 
et  intendono  dachresciersi  nela  terra  altra  quella,  chei  reg- 
nieno  nela  preditta  icula,  et  che  la  giente,  chola  quale  elli 
voi  serverauno,  sia  al  vostra  soldo  segondo  quello,  che  darete 
al  altra  vostra  giente  et  che  vo  parra,  chessi  convegnia. 

Lacchrescimento,  chello  intendono  di  fare  si  e  nel  cha- 
stello  di  Montaguto  et  nela  terra,  chel  detto  chastello  di- 
stringie,  cio  e  chon  quella  che  ala  maggioria  di  pane  *)  di 
Montaguto  sapertiene.  La  qual  terra  chonfina  cho  la  lor 
terra  propia,  cioe  chon  chastello  Doria  et  chon  chastel  Gieno- 
vese,  chessi  chiama  la  churataria  Dangrone.  .  .  .  Sopraccio  mi 

a)  So.     Ob  pave,  pieve  =  Gemeinde? 

')  D.  h.  sondern  offiziell. 


—    152    — 

diero  lettere  sugiellate  di  lor  sugiello,  le  quale  scriveno  a  la 
vostra  realta,  ne  le  quale  si  contiene,  clie  diate  piena  fede  a 
quello,  che  per  loro  parte  sopra  le  preditte  chose  vo  sara 
scritto  per  me,  le  quale  lettere  vo  mando  con  queste. 

Anchor  sappia  la  vostra  excelsitudine,  che  in  Gienova 
per  molti  dei  grandi  de  la  terra  fui  dimandato  di  vostra  in- 
tensione  e  di  vostro  apparecchiamento,  quel  chio  ne  sapesse 
e  ne  chredesse.  Et  dio  parlandone  quel,  chio  ne  chredea  per 
sentir  dela  loro  intensione.  In  conchordia  erano  tutti,  che 
per  lo  comune  di  Gienova  non  vo  *)  possa  esser  contradetto, 
che  la  vostra  signioria  non  possa  a  la  sua  posta  suU  i^ula 
sopradetta  metter  quella  giente  da  chavallo  et  da  pie,  che 
sara  di  vostro  piacere ;  et  tutto,  che  gravi  molto  nell  animo 
di  cascun  Gienovese,  che  voi  abbiate  la  signioria  di  Sardig- 
nia,  non  vene  che  ben  per  loro,  si  possa  prendere  la  diffen- 
sione.  Anchor  lo  stato  di  Gieuova  non  e  tale  ne  intralloro 
di  Gienovesi  non  sono  in  tale  acordio,  chei  prendessero  in 
comune  a  difendere  Sardignia  chontra  la  vostra  realta,  do- 
vendo  esser  vostri  nimici. 

Rechato  inaffetto  le  preditte  chose  coi  detti  messer  Brancha 
et  messer  Bernabo,  si  chome  di  sopra  si  contiene,  parti  mi 
di  Gienova  et  dubitando  molto  dei  Pisani  per  la  Riuiera  di 
Gienova  messer  Bernabo  ala  sua  famiglia  me  se  acompagniaro 
iin  ala  Magra  nel  distretto  di  Luccha. 

Or  si  chom  io  giunsi  a  Luccha,  fei  sapere  alarcivescovo 
di  Torre  ^)  ap  Pisa  ^),  com  io  era  giuuto  al  Luccha  et  quaudo 
esser  potesse  segretamente,  era  mia  intensione  di  parlar  chon 
lui.  Alquale  piacque,  chio  fussi  chon  lui  ale  confine  del  di- 
stretto  di  Pisa  et  di  Luccha  in  luogo  molto  segreto  e  qui 
ne  ragionato  chon  lui  chiarificomi,  chelli  e  fermo  a  maudare 
a  esecussione  il  ragionamento  per  lui  fatto  al  chardinale  di 
Spagnia  e  quello  chei  volse,  que  per  me  ala  vostra  realta 
fusse  fatto.  E  dicio  potea  reduciere  a  chonpimento  assodis- 
faccimento  de  la  vostra  signoria,  si  rende  pio  cierto,  che  non 
fe  giamai  segondo  el  ragionamento  fatto. 

a)  Statt  voi.  b)  So  Or. 

')  Tedisius,  begeisterter  Anhanger  der  Uebergabe  Sardiniens 
Ebenso  der  gleich  genannte  Kardinal  von  Spanien,  Bisch.  Petrus  v. 
Sabina.     Vgl.  Acta  S.  513  u.  unten. 


—    153    — 

Vuole  et  questo  dimanda,  chessi  procacci  la  sua  legcas- 
sione  di  Sardignia  tanto  segretamente,  quanto  far  si  puote, 
e  quello  chescene  adopera,  sadopera  per  lo  detto  chardinale, 
mostrando,  che  questo  prochaccio  si  faccia  chome  per  suo 
proprio  e  spesial  signore,  e  cio  che  per  la  vostra  realta  sene 
prochacciera,  chel  papa  sia  molto  segreto,  accio  chei  Geno- 
vesi  nei  Pisani  non  potessono  sentire  (?),  che  cio  fusse  a  pro- 
chaccio  de  la  vostra  Signoria,  per  chel  fatto  non  potesse 
avere  alchuno  impedimento. 

Or  avuta  la  detta  legascione,  lo  detto  arcievescho  Ja 
vuole  e  chon  essa  intende  dandare  in  Sardignia  e  in  conte- 
nente  rechato  in  ordine  el  modo,  chom  elli  vo  debbiano  dare 
la  terra  di  Sassari,  mandra,  che  la  vostra  realta  mandi  apren- 
der  la  signioria  della  detta  terra. 

Anchor  vuole  una  lettera  di  chredensa  da  la  vostra  realta, 
per  la  qual  sia  data  piena  fede  aquello,  chel  detto  arcivesco 
diciesse  da  vostra  parte  e  questo  vuole,  pero,  che  in  nela 
terra  di  Sassari  ac  una  tierra  chontrada,  la  quale  suole  esser 
del  regnio  '^),  nella  qual  chontrada  ano  alquanti  borghesi  fatti 
loro  alberghi  e  dubiteseno,  che  quel  chotale  luogo  per  la 
vostra  signioria  fusse  dimandato.  Unde  a  ciertificharli  di 
cio  vuole  questa  vostra  lettera,  per  quel  fatto  non  potesse 
anchora  avere  alcuno  stroppio  .  .  . 

Or  avendo  le  preditte  chose  chol  detto  arcievesco  redutte 
a  conpimento,  si  come  disopta  si  contiene,  volsi  parlare  choi 
marchepi  Malaspiua  ed  ei  volseno,  chio  andasse  apparlar  con 
loro  a  Pontremuli,  di  lungi  da  Luccha  giornate  due,  e  ai 
chomio  fui  aldetto  Pontremuli,  trovai  messer  Morouello,  mes- 
ser  Francieschino  e  Churradino  marche^i  Malaspina  sopra- 
detti,  choi  quali  segondo  ianposta,  che  puoi  mi  fu  data  in- 
comandamento  segondo  il  ragionamento  per  me  fatto  nela 
presen^a  dela  vostra  realta  e  del  vostro  consiglio  ragionai, 
si  chomio  chredei,  chessi  convenisse  e  ritragiendo  loro  quello, 
chelli  aveano  volsute,  che  per  lor  parte  io  ragionasse  cho  la 
vostra  excelsitudine:  rispuosermi,  che  voleano  dicio  ragionare 
e  prendere  consiglio  con  dei  loro  amici  e  clie  [il]  loro  messo 
mi  farebbero  rispondere  al  Luccha.    Partimi  daloro  e  tomato 


')  des  Reiches? 


—    154    — 

al  Luccha  appo  alquanti  giorni  mandorono  *)  al  Lucclia  un 
loro  fainiliare  e  in  presenpa  dalquanti  LuccheQi,  li  quali  sono 
guidatori  e  reggitori  del  comune  e  dela  parte  de  la  cliieca 
da  Luccha,  mi  ferono  rispondere ;  la  risposta  del  (juale  fu, 
che  per  parte  dei  detti  marcheci  elli  mi  ringrasiano  dicio, 
chio  avea  fatto  e  che  sopraccio,  chio  avea  loro  i-agionato, 
farrebero  a  la  vostra  signoria  rispoudere  per  loro  anbascia- 
dore :  dela  quale  risposta  lanimo  mio  fu  ripieno  di  molto  dis- 
degnio,  chonsiderando  la  loro  ingratitudine,  pero  che  a  cho- 
loro  ue  la  presenga  dei  quali  la  detta  risposta  mi  fu  fatta  ne 
a  me  non  parve,  che  la  lor  risposta  fusse  clion  intendimento, 
chei  dovessero  a  ia  vostra  realta  far  ris])ondere  per  anbas- 
ciadore,  ma  par  partirsi  dal  ^"rattato  dubitando  del  comune 
di  Gienova  e  di  Pisa.  Pero  chei  non  chredono  che  ac^uesti 
tenpi  voi  possiate  esser  apparecchiato  per  intendere  al  pas- 
sagio  no  al  conquisto  di  Sardignia  ')  .  .  . 

Erinnert  an  den  Auftrag  zu  fragen,  ob  Lucca  und  Florenz  Unter- 
stiitzung  boten;  wenn  sie  auch  schwer  belastet  seien  per  le  molte  spesi, 
chelli  aveano  fatte  nela  «iuerra  vinta  di  Pistoia,  hat  er  doch  gefragt. 
Die  Lucchesen  wollten  einiges  leisten,  aber  der  Zug  miisse  sein  sansa 
grande  indugio.  Verhandelt  geradeso  choi  priori,  che  regghono  il  po- 
pulo  el  comune  di  Fiorensa,  choi  chapitani  dela  parte  Guelfa  di  quel 
comune,  chon  degli  altri  amici  sollen  in  Einverstiindnis  mit  Lucca  helfen 
mit  da  vinti  in  trenta  milia  tiorin  doro,  schriftlich,  ohne  alcun  patto  u 
dimandagione,  wenn  das  Heer  in  Sardinien  sei.  Sie  woUen,  er  soUe 
dariiber  mit  dem  Kimig  verhandeln. 

In  questi  poghi  di  passati  il  comune  di  Luccha  e  di 
Fiorensa  per  loro  anbasciadori  auo  fatto  pregare  il  detto 
marche^e  [Desti]  per  una  promessione,  che  gia  si  fe  di  dare 
la  detta  figliuola,  cheffu  del  sopradetto  Giudici'^),  a  Curradino 
dei  sopradetti  niarcheci  Malaspina  per  moglie,  che  quel  pa- 
rentado  piaccia  al  detto  marche(;e  reduciere  a  chonpimento. 
Or  pare  per  quello,  che  gia  sene  puo  sapere,  chegli  anbas- 
ciadori  non  sono  anchor  tornati,  chel  marche^e  uon  abbia 
accio  volsuto  chonsentire.  E  cio  chredo,  chessia,  per  che  elli 
attende  di  sapere  quello,  che  di  quella  donna  piaciera  a  la 
vostra  signioria  di  farne.     Chredo,    che,   se  piaciera  quel  pa- 

a)  So  Or. 

')  Die  genaunten  Lucchesen   haben   an   die  Marchefi  geschrieben 
und  sie  getadelt  wegen  ihrer  Unklugheit. 
';  Dantes  Giovanna,  Purgatorio  VII. 


—    155    — 

rentado  a  la  vostra  realta,  reduciere  a  conpiinento,  al  vostro 
conquisto  di  Sardignia  sara  molto  utilissimo  e  londugio  dicio 
uou  cliredo  sia  buono  .  .  .  Fatta  in  Luccha  a  di  V  di  Dicienbre. 
CRD  13279.  2  Bll.  Pap.  Wahrscheinlich  fehlt  Umschlag  der  Adresse 
luid  Siegel.     Hand  des  Vannes. 

70.  Information  f(ir  die  Konige  von  Mallorca  und  Aragonien 
Uber  das  Vorgehen  gegen  ihre  Kaufleute  in  Frankreich  (\?er- 
bot  der  Ausfuhr  des  Geldes,  der  unbearbeiteten  Tuche,  der 
Wollentiere  usw.  Verbot  der  Kompagniegeschafie)  und  Uber 
die  moglichen  Repressalien:  Verbot  ihrerseits  der  ^usfuhr 
von  Getreide,  Fruchten,  Lebensmitteln,  Leder,  Tieren  usw. 
nach  Frankreich,  der  Einfuhr  von  Tuchen  usw.,  Notwendig- 
keit  des  Schutzes  der  Wollentiere  bei  einheimischem  Kriege. 
Nachweis  des  Nutzens,  wenn  die  Bearbeitung  von  Tuchen 
und  Wollen,  die  man  genUgend  aus  dem  Imperium,  England 
und  der  Berberei  haben  kann,  im  eigenen  Lande  geschieht, 
besonders  an  den  von  Jaspert  von  Castelnou  gemachten 
Proben.    (Um  1306?) 

A  euformaV  los  moltz  altz  seuyors  reys  Darago  e  de 
Malorcha  sobre  los  dans  e  greuges,  los  quals  les  sues  gens 
an  reebutz  e  preneu  quascun  dia  per  raho  dels  vetz  feytz 
per  la  senyoria  del  rey  de  Fransa  contre  les  gens  especial- 
ment  dels  ditz  senyors  reys  de  Malorcha  e  Darago.  Son 
aquestz  los  vetz  davayl  escritz. 

Primerament,  lo  vet  el  tolement  de  la  moneda,  per  lo 
qual  vet  motes  *)  e  diverses  persones  sens  nombre  dels  ditz 
senyors  reys  son  estades  preses  e  raubades,  envilanides,  na- 
frades  e  mortes  contre  Deus  e  tota  justicia,  e  vengudes  a 
paubretat  e  venen  quascun  jorn  tolen  lur  moneda,  la  qual 
han  les  gens  hauda  de  causes  menyadores  e  mercaderies,  que 
meten  e  venen  en  la  terra  del  dit  rey  de  Eransa  .  .  . 

Item  veden  e  an  adordonat,  que  negu  hom  de  la  terra 
del  rey  de  Fransa  uo  gaus  ajudar  ni  aconselar  negu  Catala 
a  comprar  draps  ni  altres  mercaderies. 

Item  que  negu  Catala  no  gaus  comprar  draps  cruds  eu 
les  pereyries.  E  ayso  fan  contre  tota  justicia  com  les  perey- 
ries  sien  locs  comuns  de  comprar  e  de  vendre. 

a)  Charakteristisch  ist  das  Auslassen  vieler  Konsonanten,  z.  B. 
motes  statt  moltes,  ses  statt  sens.     Text  wohl  mallorcanisch  ? 


—    156    — 

Item  que  negu  hom  de  la  terra  del  rey  de  Fransa  no 
gaus  vendre  draps  a  negu  Catala  a  cert  gasayn,  per  so  que 
tot  lo  major  profit  romanga  ad  els. 

Item  que  negu  hom  no  gaus  aperelar  ni  adobar  a  negu 
Catala  draps  cruus,  per  so  que  els  Catalas  ayen  a  comprar 
per  fortza  dels  draps  adobatz  e  que  tot  lo  major  profit  ro- 
manga  ad  els. 

Item  que  negu  no  gaus  fer  compayia  ab  negu  Catala  en 
neguna  manera. 

Item  veden  e  an  aordonat,  que,  si  alcu  Catala  vol  com- 
prar  o  trer  draps  adobatz  de  la  terra  del  dit  rey  de  Fransa, 
que  aya  a  jurar  primerament,  que  puyx,  quels  ditz  draps  aura 
compratz,  no  fasa  negun  melorer  ni  causa,  per  que  los  draps 
pusquen  mes  valer,  e  ayso  es  molt  gran  dan  dels  ditz  Catalas. 

Item  veden  e  an  ordonat,  que  negu  Catala  no  gaus  trer 
de  la  dita  terra  draps  blancs,  per  so  car  an  saubut,  quels 
Catalas  los  fasieu  adobar  en  apres  e  tenyer  a  vermel  e  color 
de  foc  e  altres  colors,  la  qual  causa  era  gran  profit  per  lo 
bo  adop,  quels  Catalas  fan  als  draps. 

Item  veden,  que  negu  Catala  no  gaus  entrar  en  lurs  tira- 
dors,  per  so  que  no  vegen  los  mals  els  fraus,  que  els  fan  en 
los  draps  de  borra  e  daltres  causes,  e  ayso  nos  veda  en  ne- 
guna  altra  terra. 

Item  veden  pus  fortment,  que  nul  temps  no  feren,  que 
negu  bestiar  de  lana  no  gaus  exir  de  la  dita  terra  ni  venir 
en  les  dites  terres  dels  ditz  seuyors  reys. 

Item  se  diu  comunament,  que  acabat  e  ordonat  es  per  los 
parayres  de  Carcassona,  que  uegu  Catala  no  gaus  adobar 
ni  fer  adobar  eu  la  terra  del  dit  rey  de  Frausa  uegus  draps, 
per  so  quels  ayeu  a  comprar  forsadament  teniz  e  adobatz,  e 
per  so  quels  mercaders  e  parayres  de  les  dites  terres  dels 
senyors  reys  se  ayen  a  mudar  e  estar  en  la  terra  del  dit 
rey  de  Fransa;  e  si  aquest  ordonament  fan,  sera  gran  mu- 
dament  e  mennameut,  per  so  car  los  mercaders  de  la  terra 
dels  ditz  senyors  reys  de  Malorcha  e  Darago  se  mudaran  per 
comprar  en  la  terra  del  dit  rey  de  Fransa,  os  lixaran  de 
mercadeyar,  per  so  car  no  trobarau  sufficiencia  de  draps  en 
les  teiTes  dels  ditz  senyors  reys,  e  seran  pus  cars  e  no  auran 
lo  bo  adop,  e  axi  les  terres  dels  ditz   senyors  reys  no  seran 


—    157    — 

mercaderes,  per  la  qual  causa  lo  dapnatge  sera  molt  gran  ses 
tot  nombre. 

Item  se  diu  comunament,  que  volen  ordonar,  per  so  que 
vesen,  quels  parayres  e  tenturers  e  mercaders  de  les  dites 
terres  dels  ditz  senyors  reys  no  auran  draps  ni  lanes,  que 
obren,  e  quels  covendra  a  mudar  en  la  terra  del  dit  rey  de 
Fransa,  que,  si  negu  Catala  vol  estar  ni  lanes  obrar  en  la 
dita  terra,  que  aiya  forsadament  donar  la  maytat  de  son  ca- 
bal  en  possessios  e  ayso  emfre  V  ayns,  per  la  qual  causa 
la  lur  terra  se  creixeria  de  gens  e  les  terres  dels  ditz  sen- 
yors  reys  sen  mermarien. 

Don,  a  tolre  e  desviar  e  remoure  los  ditz  vets,  els  damp- 
natges  e  greuges  e  perils,  que  per  raso  dels  ditz  vetz  porien 
venir  a  les  gens  e  terres  dels  ditz  senyors  reys  de  Malorca 
e  Darago  e  venen  cascun  dia,  demostren  los  vetz,  quels  ditz 
senyors  reys  poden  fer  justament  e  rasonable  a  lur  gran  honor 
e  profit  e  habundament  e  ennoblesiment  de  si  e  de  lurs 
terres  e  de  lurs  gens,  e  son  aquestz,  part  moltz  daltres,  que 
fer  porien. 

Primerament  que  veden,  que  per  mar  ni  per  terra  negu 
gra,  ni  moneda,  ni  besties  cavalines  ni  pega,  ni  peys  fresc, 
ni  salat,  ferre,  alquitra  ni  negus  legums  ni  carnalatge,  ni  oli, 
ni  estopa  no  yscha  fora  les  terres  dels  ditz  senyors  reys. 

Item  que  veden,  que  negu  no  gaus  trer  de  les  terres  del» 
ditz  senyors  reys  per  mar  ni  per  terra  formatges,  satgis,  cam 
salada,  safra,  arros,  grana,  alum,  coto  ni  curs  de  bous,  bo- 
quines,  cordoa  adobat,  conils  e  cura  daquels,  cera,  ceu,  al- 
quitra,  plom,  comi,  matafiua,  paper,  totes  obres  de  cordes  de 
camge  e  desparto,  moles  atzebibs,  avalanes  e  totes  fruytes 
verdes  e  seques,  de  qualque  condicio  que  sien,  e  tota  manera 
de  fusta  e  de  totes  aquestes  causes  ha  bastament  en  les  terres 
dels  ditz  senyors  reys,  de  les  quals  an  mester  les  gens  de 
la  terra  del  dit  rey  de  Fransa,  sens  les  quals  viure  no  poden 
ni  aver  meyns  de  nos.  Empero  si  comprarne  volen,  que  ven- 
gen  en  les  terres  dels  ditz  senyors  reys  per  comprar  de  les 
dites  causes  contengudes  en  aquest  capitol.  E  dayso  venra 
molt  gran  profit,  car  totz  los  diners  daquestes  causes,  si 
comprar  ne  volen,  romandran  en  les  terres  e  en  les  gens  dels 
dits  senyors  reys.     E  per  raho  dayso  les  gens   e   les   terrea 


—    158    — 

dels  ditz  senyors  reys  per  fortza  se  ennoblesiran  e  crexeran 
de  gens  e  de  riqueses  e  de  mercaderies. 

Item  que  negu  hom  de  les  terres  dels  ditz  senyors  reys 
no  gausen  aver  compayia  ab  neguna  persona  de  la  terra  del 
dit  rey  de  Fransa. 

Item  que  negu  hom  no  gaus  metre  per  terra  ni  per  mar 
en  les  terres  dels  ditz  senyors  reys  negus  draps  de  la  terra 
del  dit  rey  de  Fransa,  lo  qual  vet  es  pus  fort  a  profit  e 
honor  dels  ditz  senyors  reys  e  lur  gens  que  negu  altre,  per 
so  car  per  lo  dit  vet  venra  e  sen  seguira  molt  gran  profit  e 
honor  als  ditz  senyors  reys  e  lurs  gens  e  terres  per  so  ses 
a  saber,  car  sol  per  aquest  vet  menys  dels  altres  vetz,  que 
fer  porien,  se  relixaran  totz  los  vetz  feytz  per  lo  dit  rey  de 
Fransa,  car  no  aiiran  ni  sera,  qui  compre  los  lurs  draps,  per 
80  car  nols  gausara  negu  vendre  ni  metre  ni  passar  per  les 
terres  dels  ditz  senyors  reys,  en  les  quals  per  fortza  an  a 
venir  e  pendre  recapte,  e  sol  per  raho  daquest  vet  ans  de 
XX  ayns  estaran  e  seran  mudatz  en  les  terres  dels  ditz  sen- 
yors  reys  C.  miliar  persones  e  mes  per  raho  dels  grans  ga- 
aayns  e  bastament  de  viandes,  que  y  trobaran, 

Item  los  ditz  senyors  reys  poden,  si  a  la  sua  merce  es, 
donar  en  partida  gran  sufficiencia  de  lanes  en  les  terres  sues 
per  aquesta-  manera,  que  lor  placia  ordonar  e  fer  constitucio, 
que  negu  noble  ho  altre  senyor  o  persona,  de  qualque  con- 
dicio  sia,  no  gaus  ni  deya,  quant  que  ayen  guerra,  los  uns 
contre  altres  tocar  ni  pendre  ni  fer  mal  a  bestiar  de  lana, 
de  qualque  persona  sia,  lo  qual  estia  e  pastur  emfre  les  ter- 
res  e  portz  e  pastures  dels  ditz  senyors  reys  e  de  lurs  sot- 
meses,  examens  no  gausen  ni  deyen  tocar  ni  fer  mal  als 
pastors  ho  guardians  dels  ditz  bestiars,  e  quels  ditz  bestiars 
no  gausen  exir  fora  la  jurediccio  de  les  terres  dels  ditz  sen- 
yors  reys,  de  qualque  persona  sia,  tro  que  los  ditz  bestiars 
sien  tosi  e  que  les  lanes  sayen  a  vendre  e  romandre  emfre 
les  terres  dels  ditz  senyors  reys.  E  part  tot  aso  sen  en- 
seguira  mot  gran  profit  als  senyors,  de  qui  seran  les  pa- 
stures,  e  encara  que  mes  ses  tota  comparacio  ne  sera  de 
caiTialatge. 

A  mostrar  exament  los  grans  profitz  e  onors  e  crexe- 
mentz    de    gens    e    de   riqueses,    que  prenen  totz  locs  en  los 


—    159    — 

quals  se  fan  obratges  de  lanes  e  de  draps,  pausenlos  capitols 
e  rasos  ques  seguexen : 

Certa  causa  es,  que  tota  la  major  partida  de  les  terres 
de]  dit  rey  de  Fransa  es  ennobleyda  e  enrequesida  per  los 
obratges  de  les  lanes  e  multiplicada  de  gens  e  de  mercaders, 
per  so  car  de  mot  de  temps  ensa,  de  que  no  esta  memoria, 
se  obren  lanes  motes  sens  nombre  en  la  dita  terra,  ayso  pot 
esser  cert  e  manifest  a  quascun, 

Exament  totes  les  terres  e  locs  dels  ditz  senyors  reys 
de  Malorchas  e  Darago  se  son  per  la  major  partida  enno- 
bleytz  e  enriquesitz  e  multiplicatz  de  gens  per  lo  feyt  del 
obratge  de  les  lanes  e  per  la  draperia,  les  quals  no  ha  molt 
de  temps,  que  usen  en  les  dites  terres,  en  axi  quel  drap,  que 
era  feyt  de  lana  Danglaterra  a  Carcassona  o  a  Narbona,  del 
qual  avien  XXIIII  libras  o  XXV  libras  de  Barchinona,  se 
dona  ara  en  la  vila  de  Perpenya  en  altres  locs  dels  ditz 
senyors  reys,  de  puys  que  les  lanes  angleses  e  altres  vengren 
es  obraren  en  les  terres  dels  ditz  senyors  reys  . . .  per  XVIII 
libras  e  per  XX  libras  de  Barchinona,  ja  sia  ayso  que  les 
lanes  sien  molt  pus  cares  e  ladop  sia  melor.  E  la  causa,  per 
que  eren  pus  cares,  adoncs  era,  car  lo  drap  avia  a  passar 
per  motes  mas  e  quascun  hi  volia  gasanyar.  E  la  causa,  per 
que  ara  nes  mellor  mercat,  es,  per  so  car  quascun  sen  fa  per 
vendre  e  per  vestir  e  tot  lo  gasayn  li  roman  .  .  . 

Item  com  per  raso  del  dit  vet  los  ditz  draps  no  ayen 
recapte  en  la  terra  del  dit  rey  de  Fransa  en  segir  sa  per 
fortza,  que  totes  les  lanes,  que  venen  en  la  terra  del  dit  rey 
de  Fransa  e  les  sues  gens,  venran  en  les  terres  dels  ditz 
senyors  reys,  per  so  car  lobratge  de  les  lanes  si  fara  mot. 
En  axi  que  totz  los  locs  dels  ditz  senyors  reys  seran  plens 
de  totz  bens,  so  es  de  mercaders  estrayns,  qui  portaran  les 
lanes  e  aquels  de  la  terra  mesexa,  e  de  mercaders,  qui  com- 
paran  los  draps,  per  so  car  ne  poran  aver  melor  mercat  que 
en  altres  partides  del  mon,  car  tot  lobratge  el  profit  roman- 
dra  a  les  gens  de  la  terra  e  adop  de  drapes  e  obratge  de 
les  lanes,  ques  fan  es  obren  en  les  terres  dels  ditz  senyors 
reys,  son  melors  e  de  mayor  profit  e  de  meyns  de  messio 
que  negus  altres. 

E  a  mostrar,  quel  obratge  els  adops  de  draps,  ques  fan 


—    160    — 

en  les  teiTes  dela  ditz  aenyors  reys,  sia  melor  que  de  les 
altres  terres,  apar  manifestament  en  ayso:  car  sien  Crestias 
0  sien  Sarrasis,  aytantost  co  tenen  draps  adobatz  en  les  terres 
dels  ditz  senyors  reys,  conoyen  ladop  davant  totz  altres  adops 
e  daltres  draps  no  compren,  que  daquels  puschen  aver. 

Item  se  fan  axi  los  draps  de  precet  vermel  mesclatz  e 
listatz  e  de  tots  altres  colors  en  la  terra  dels  ditz  senyors 
reys  co  en  tota  Fransa  e  ayso  saben  specialment  mercaders 
de  Catalunya. 

Item  totz  mercaders,  qui  compren  draps  en  la  terra  del 
dit  rey  de  Fransa,  comprarien  en  les  terres  dels  ditz  senyors 
reys  per  lo  melor  adop  e  gran  bastament,  quen  trobarien  e 
aurien  axi,  co  -dit  es.  E  totz  los  diners  romandrien  en  les 
terres  dels  ditz  senyors  reys,  e  per  ayso  les  dites  terres 
serien  plenes  daur  e  dargent. 

Item  obrar  lanes  e  draps  es  causa  de  gran  honestat  a 
tothom  e  a  tota  femna  generalment,  de  qualque  estament  que 
sia,  e  part  aso  ad  aquels  femnes  o  dones  nobles  e  altres, 
qui  fan  draps  per  vestir  els  o  lurs  companyes,  e  es  de  molt 
gran  profit  e  molt  de  melor  [mer]cat  que  sils  compraven,  sab 
ho  quascun,  qui  obra  lanes  e  draps. 

Item  no  tan  solament  les  terres  dels  ditz  senyors  reys 
aurien  compliment  de  lanes  e  de  draps  e  de  monedes,  ans  ho 
aurien  de  motes  altres  gens  e  mercaderies,  que  portarien  en 
les  terres  dels  ditz    senyors  reys    per    lobratge  de  les  lanes. 

Item  a  mostrar  lo  profit  que  ve  per  lobratge  de  les  lanes 
apar  en  ayso,  que  de  XX  hobradors,  que  aya  de  parayres  en 
qualque  loc,  en  que  lanee  se  obren,  viven  D  persones  de  so, 
que  gasaynen  en  obrar  les  lanes,  part  lo  gasayn,  quels  sen- 
yors,  de  que  son  los  draps,  hi  fan  e  part  que  tot  lo  profit 
roman  en  la  terra, 

Item  a  veser  lo  profit,  que  seria  en  les  terres  dels  ditz 
senyors  reys,  si  multitut  de  lanes  si  obraven,  es  certa  causa, 
que,  si  una  persona  obra  lana,  que  cost  L  libras,  altres  L 
libras  costa  dobrar,  les  quals  romanen  a  les  gens,  qui  la 
obren,  part  lo  profit  e  gasayn,  quen  roman  als  senyors,  de 
qui  son  los  draps. 

Item  a  mostrar  lo  gran  profit  e  gasayn,  ques  fa  en  ob- 
ratge  de  lanes,    lo  noble   en  Jaspert  vescomte  de  Castelnou, 


—    161    — 

ab  lo  consel  del  dit  senyor  rey  de  Malorcha  ha  volgut  pro- 
har  lo  dan,  que  les  gens  prenen  dels  draps,  que  compren  per 
si  a  vestir,  el  gasayn,  quen  an  les  gens,  qui  obren  e  venen 
los  draps. 

Primerament  fe  pesar  IIII  draps  de  Gant  listatz  tentz  en 
grana,  los  quals  no  pesaven  entre  totz  sino  I  quintaP)  e  no 
avien  entre  totz  los  draps  sino  XLVIII  canes  venables,  de 
les  quals  quascuna  se  venia  IIII  libras  de  Barchinona  e  axi 
montava  per  tot  CLXXXXII  libras,  el  quintal  de  la  lana 
dels  ditz  draps  no  costava  net  pus  de  XXXII  libras,  segons 
estimacio  de  mercaders  de  Perpenya,  qui  an  molt  usat  en 
Fransa,  en  Flandes  e  en  Anglaterra,  e  la  grana,  qiie  era  entre 
totz  los  IIII  draps,  montava  a  XII  libras  de  grana  per  drap, 
que  costas,  la  liura  XV  florins,  XXXVI  libras,  e  en  axi  liva- 
des  XXXII  libras,  que  costava  lo  dit  quintar  e  XXXVI  libras 
de  la  grana  romanien  en  la  terra,  on  seren  feytz  e  adobatz 
los  ditz  draps  CXXIIII  libras,  o  en  axi  tot  aquest  profit 
romandria  en  les  terres  dels  ditz  senyors  reys. 

Item  fe  pesar  I  drap  de  precet  vermel,  que  avia  XV  canes, 
e  pesava  mig  quintal  de  lana,  la  qual  costava  XVII  libras 
X  sous  a  raho  de  XXXV  libras  lo  quintal  a  estimacio  dels 
ditz  mercaders,  e  valia  la  cana  VII  libras  X  sous  e  axi 
monta  per  tot  CXII  libras  X  sous,  e  livades  XVII  libras  e 
X  sous  per  lana  e  XXX  libras  per  grana  to  lo  romanent,  que 
son  LXV  libras,  roman  en  les  gens  e  en  la  terra,  on  se  fan  los 
ditz  draps,  e  axi  metexs  es  dels  draps  altres. 

Item  lobratge  de  les  lanes  sera  pus  poderos  e  profitos 
e  melor  en  les  terres  dels  ditz  senyors  reys  que  del  rey  de 
Fransa,  per  so  car  hi  a  bastament  de  tot  gra  e  de  totes 
viandes,  ab  que  no  exissen  de  les  terres  dels  ditz  senyors 
reys. 

Item  les  terres  dels  ditz  senyors  reys  auran  bastament 
de  lanes  sens  auyutori  de  la  terra  del  dit  rey  de  Fransa,  sos 
a  saber  del  Emperi,  Danglaterra,  de  Barbaria  e  de  motes 
altres  partides  del  mon,  que  y  portarien  mercaders  per  lo 
gasayn,  que  y  farien,  e  de  Catalunya  e  Darago,  hon  ha  molt 
bestiar  de  lana,  lo  qual  bestiar  ara  se  comensa  de  metre  en 


»)  Ein  Quintal  gleich  40  Kilo. 


—    162    — 

bona  sement  de  lana  e  de  fruyt  per  los  aretz,  que  an  los  (?) 
de  la  terra  del  dit  senyor  rey  de  Malorcha. 

CRD  Gleichzeitige  Abschrift  Pap.  o.  Nr.  Ein  bestimmtes  Verbot 
so  allgemeiner  Art  kann  ich  fiir  Frankreich  nicht  feststellen.  Vielleicht 
passt  am  ersten  das  Warenausfuhr-Verbot  von  (1304)  1305  in  den  Or- 
donnauces  des  rois  de  France  I,  422.  Sonst  kommen  Ausfuhrverbote 
im  Mittelalter  ofter  vor,  aber  meist  nur  im  Kampf  zwischen  Stadteu. 
Vgl.  A.  Schaube,  Handelsgeschichte  der  romanischen  Volker  S.  797. 
Vgl.  auch  S.  766,  \vo  die  Waren  genannt  werden.  Dann  die  Mass- 
nahmen  Friedrichs  II.  als  Konig  von  Sizilien  S.  503  ff.  Aber  das  kata- 
lanische  Stiick  ist  uuvergleichlich  iuhaltreicher.  —  Hansische  Vereini- 
gungen  in  Nowgorod  usw.  verbieten  Kompagniegeschafte  ihrer  Mit- 
glieder  mit  Russen  usw.  Vgl.  M.  Stein,  Beitrage  z.  Gesch.  der  deut- 
schen  Hansa  S.  123  ff.  —  Ferner  Th.  Stolze,  Die  Entstehung  des  Gaste- 
rechtes.     (Marburger  Diss.  1901)  S.  36  flf.     (Mitgeteilt  von  G.  v.  Below.) 

*  * 

* 

Deutsche  Uebertragung:  Zur  Information  der  sehr  hohen  Herrn 
Konige  von  Aragon  und  Mallorca  iiber  die  Schaden  und  Verluste,  welche 
ihre  Untertanen  erlitten  haben  und  taglich  erleiden  auf  Grund  der  Ver- 
bote,  welche  die  Regierung  des  Konigs  von  Frankreicli  speziell  gegen 
die  Untertanen  der  genannten  Konige  von  Mallorca  und  Aragon  erlassen 
hat.     Dies  sind  die  nachher  verzeichneten  Verbote. 

Zuerst  das  Verbot  der  Ausfuhr  des  Geldes,  durch  welches  Verbot 
viele,  ja  zahllose  Untertanen  verschiedener  Stellung  der  genannten 
Herrn  Konige  gefangen,  beraubt,  herabgewiirdigt,  verwundet  und  ge- 
totet  sind  gegen  Gott  und  alles  Recht  und  arm  geworden  und  noch 
taglich  werden  durch  Wegnahme  ihres  Vermogens,  welches  die  Unter- 
tanen  in  Lebensmitteln  und  Waren  besessen  haben,  die  sie  in  das  Land 
des  genannten  Konigs  von  Frankreich  bringen  und  verkaufen  . . . 

Sie  verbieten  und  haben  verordnet,  dass  niemand  aus  dem  Lande 
des  Konigs  von  Frankreich  einem  Katalanen  zu  helfen  oder  zu  raten 
wage  beim  Kauf  von  Tuchen  oder  anderen  Waren. 

Kein  Katalane  soU  unbearbeitete  Tuche  iu  den  Verkaufsstelleu 
zu  kaufeu  wagen.  Und  so  handeln  sie  gegen  alles  Recht,  da  die  Ver- 
kaufsstatten  allgemein  zugangliclie  Orte  fiir  Kauf  und  Verkauf  sind. 

Niemand  aus  dem  Lande  des  Konigs  vou  Frankreich  soll  Tuche 
zu  eiuem  bestimmten  Gewinue  einem  Katalanen  zu  verkaufen  wagen, 
damit  der  grosste  Protit  ihnen  bleibe. 

Niemand  soll  einem  Katalanen  ungearbeitete  Tuche  zu  bearbeiten 
und  fertigzustellen  wagen,  damit  die  Katalanen  zwangsweise  die  ferti- 
gen  Tuche  kaufen  und  der  grbssere  Profit  jenen  bleibe. 

Niemand  soU  Kompagniegeschafte  mit  irgend  einem  Katalanen  in 
irgend  einer  Form  zu  machea  wagen. 

Sie  verbieten  und  haben  verordnet,  dass,  wenn  irgend  ein  Kata- 
lane  bearbeitete  Tuche  aus  dem  Lande  d.  g.  K.  v.  F.  kaufen  oder  aus- 
fiihren  will,  er  zuerst  schworen  muss,  dass  er,  nachdem  er  die  genann- 


—    163    — 

ten  Tuche  gekauft  haben  wird,  keine  Veredelung  vornehme  noch  ver- 
anlasse,  wodurch  die  Tuche  mehr  Wert  haben.  Und  so  ist  das  ein 
grosser  Schaden  der  g.  Katalanen. 

Dann:  Sie  verbieten  und  haben  verordnet,  dass  kein  Katalane  aus 
dem  g.  Lande  weisse  Tuche  auszufiihren  wage,  denn  sie  haben  erfahren, 
dass  die  Katalanen  sie  nachher  karminfarVig  und  feuerrot  und  in  andem 
Farben  fSrben  liessen.  Diese  Tatigkeit  war  grosser  Profit  wegen  der 
guten  Veredelung,  welche  die  Katalanen  den  Tuchen  angedeihen  lassen. 

Sie  verbieten,  dass  kein  Katalane  in  ihre  Arbeitsraume  komme, 
damit  sie  die  Fehler  und  Betriigereien  nicht  sehen,  welche  sie  bei  den 
wollenen  Tuchen  oder  sonst  machen.  Und  das  verbietet  man  in  keineni 
andern  Lande. 

Sie  verbieten  aufs  Scharfste  zu  irgend  einer  Zeit  zu  dulden,  dass 
ein  WoUtier  aus  dem  Lande  gehe  oder  in  die  genannten  Lander  der 
g.  H.  K.  komme. 

Man  sagt  allgemein,  dass  die  Verordnung  seitens  der  Ladenbesitzer 
von  Carcassone  fertig  ist,  dass  kein  Katalane  im  Lande  des  genannten 
Konigs  von  Frankreich  zu  veredeln  oder  veredeln  zu  lassen  wage,  da- 
mit  sie  gezwungen  werden  gefarbte  und  veredelte  zu  kaufen,  und  damit 
die  Kaufleute  und  Ladenbesitzer  der  g.  Lander  der  g.  Herrn  Konige 
umziehen  und  sich  niederlassen  miissen  im  Lande  des  Konigs  von  Frank- 
reich.  Und  wenn  sie  diese  Verordnung  ausfiihren,  wird  grosse  Aus- 
wanderung  und  Einbusse  sein,  weil  die  Kaufleute  aus  den  Landern  der 
g.  Herrn  Konige  von  Mallorca  und  Aragon  reisen  miissen,  um  im  Lande 
des  g.  Konigs  von  Frankreich  zu  kaufen;  oder  sie  miissen  aufhoren  zu 
handeln,  da  sie  nicht  geniigend  Tuche  in  dem  Lande  der  g.  Herm 
Konige  finden.  Und  jene  werden  teuer  sein  und  nicht  die  gute  Zu- 
bereitung  haben ;  und  so  werden  die  Lander  der  g.  Herrn  Konige  nicht 
Handel  treibend  sein,  aus  welchem  Grunde  der  Schaden  sehr  gross  in 
zahllosen  Falleu  sein  wird. 

Man  sagt  allgemein,  dass  sie  anordnen  wollen,  soweit  man  sieht, 
dass  die  Verkaufer  und  Farber  und  Kaufleute  der  g.  Lander  der  g. 
Herrn  Konige  keine  Tuche  und  Wollwaren  haben  werden,  die  sie  be- 
arbeiten,  und  dass  sie  iibersiedeln  miissen  in  das  Land  des  g.  Herrn 
Konigs  von  Frankreich,  so  dass,  wenn  ein  Katalane  nicht  dort  wohnen 
und  Wollwaren  bearbeiten  will  in  deih  genannten  Lande,  dass  er  dann 
gezwungen  ist,  dle  Halfte  von  seinem  Vermogen  abzugeben  innerhalb 
von  5  Jahren.  Aus  diesem  Grunde  werden  sich  die  Einwohner  injenem 
Lande  vermehren  und  die  Lander  der  g.  Herrn  sich  entvolkern. 

Also,  um  diese  g.  Verbote,  die  Schaden  und  Verluste  und  Gefahren, 
die  wegen  der  g.  Verbote  den  Volkern  und  Landern  der  g.  Herm 
Konige  von  Mallorca  und  Aragon  kommen  konnen  und  taglich  kommen, 
zu  beseitigen,  abzulenken  und  unschadlich  zu  machen:  das  raogen  die 
Verbote  zeigen,  die  die  g.  Herrn  Konige  gerechter  und  verniinftiger 
Weise  machen  konnen  zu  ihrer  grossen  Ehre  und  zum  Nutzen  und  Reich- 
tum  und  Emporkommen  fiir  sich  und  ihre  Lander  und  ihre  Volker.  Und 
es  sind  diese,  welche  sie,  abgesehen  von  vielen  andern,  machen  konnen. 


—    164    — 

Erstens:  Dass  sie  verbieten,  dass  weder  zu  Wasser  noch  zu  Laiide 
Getreide,  Geld,  Tiere,  Maultiere,  Pech,  frische  Fische,  Salat,  Eisen, 
Teer,  Leguminosen,  Fleisch,  Oel,  Werg  aus  den  Landern  der  g.  Herrn 
Konige  gehen. 

Dass  sie  verbieten,  dass  niemand  es  wage,  aus  den  Landern  der 
g.  Herrn  Konige  zu  Wasser  oder  zu  Lande  auszufiihren  Kase,  Schmalz, 
Speck,  Safran,  Reis,  Kornfriichte,  Alaun,  Watte,  Rindsleder,  Kalbsleder, 
zubereitetes  Korduanleder,  Kaninchen  und  ilire  Jungen,  Wachs,  Un- 
schlitt,  Teer,  Blei,  Kiimmel,  Anis,  Pfeffer,  alle  Arten  von  Taue  aus  Hanf 
und  Bast,  Mandehi,  Baumaloe,  Hasehitisse  und  alle  frischen  und  ge- 
trockneten  Friichte,  welcher  Art  sie  seien,  alle  Arten  vou  Holz.  Und 
von  allen  diesen  Arten  gibt  es  genug  in  den  Landern  der  g.  Herrn 
Kbnige,  welche  die  Leute  aus  dem  Lande  des  g.  Konigs  von  Frank- 
reich  notig  haben,  ohue  welche  sie  nicht  leben  konnen,  noch  uns  ent- 
behren.  Darum,  wenn  sie  davon  kaufen  wollen,  mogen  sie  in  die  Liinder 
der  g.  Herrn  Konige  kommen,  um  die  in  diesem  Kapitel  euthaltenen 
"Dinge  zu  kaufen.  Und  davon  wird  grosser  Profit  kommen,  denn  all 
das  Geld  von  diesen  Dingen,  wenn  sie  sie  kaufen  wollen,  werdeu  in 
den  Landern  und  bei  den  Untertanen  der  g.  Herrn  Konige  bleiben. 
Und  deshalb  werden  die  Untertanen  und  die  Lander  der  g.  Herrn 
Konige  iu  die  Hohe  kommen  miissen  und  wachsen  an  Menschen  uud 
Reichtiimern  und  Waren. 

Dass  keiner  aus  den  Landern  der  g.  Herm  Konige  wage  Kom- 
pagniegeschafte  mit  einem  Untertanen  des  g.  Konigs  von  Frankreich 
zu  haben. 

Dass  nieniand  zu  Wasser  und  zu  Lande  in  die  Lander  der  g.  Herrn 
Konige  irgend  Tuch  aus  dem  Lande  des  g.  Konigs  von  Frankreich  zu 
bringen  wage;  welches  Verbot  starker  zu  Nutzeu  und  zur  Ehre  der  g. 
Herrn  Konige  und  ilirer  Untertanen  als  irgend  ein  anderes  wirkt,  denn 
durch  dieses  Verbot  wird  viel  grosserer  Nutzen  und  Ehre  den  g.  Herrn 
Konigen  und  ihren  Uutertanen  kommen,  das  will  besagen,  dass  allein 
durch  dies  Verbot,  abgesehen  von  den  andern  Verboten,  welche  sie 
wiirden  machen  konnen,  alle  Verbote  des  g.  Herrn  Konigs  von  Frank- 
reich  aufgehoben  werden ;  denn  dann  werden  sie  niemanden  haben  und 
es  wird  niemand  sein,  der  ihre  Tuche  kauft,  denn  niemand  wird  ihnen 
zu  verkaufen  wagen  noch  zu  bringen  und  zu  reisen  durch  die  Lander 
der  g.  Herrn  Konige,  in  die  sie  notwendigerweise  kommen  miissen,  um 
Einkiiufe  zu  machen.  Und  lediglich  auf  Grund  dieses  Verbotes  werden 
vor  Ablauf  von  20  Jahren  100  000  Personen  und  mehr  in  die  Lander 
der  g.  Herm  Konige  gewandert  sein  wegen  des  grossen  Gewinnes  und 
des  Ueberflusses  an  Lebensmitteln,  die  sie  finden  werden. 

Die  g.  Herrn  Kbnige  konnen,  wenn  sie  es  wollen,  unter  anderera 
vollig  geniigend  WoIIe  in  ihre  Lander  schaffen  in  folgender  Weise:  Sie 
mogen  verordneu  und  eine  Konstitution  erlassen,  dass  kein  Adliger 
oder  soustiger  Herr  oder  Person,  welcher  Stellung  sie  auch  sei,  wenn 
sie  gegen  einander  Krieg  haben,  die  WoUentiere  ergreife,  nehme  oder 
ihnen  Uebles  tue  irgend  einer  Person,   die   sich  iunerhalb   der  Lander 


—    165    — 

und  der  Grenzen  und  der  Weideplatze  der  genannten  Herm  Konige 
oder  ihrer  Untertanen  befinden  und  weiden.  Ebenso  auch  soUen  sie 
nicht  zu  berlihren  wagen  oder  es  tun  lassen,  noch  Uebles  tun  den  Hirten 
oder  Wachtem  der  g.  Tiere.  Und  die  g.  Tiere  diirfen  nicht  ausserhalb 
der  Jurisdiction  der  genannten  Herrn  Konige  gehen,  welcher  Person 
sie  auch  angehoren,  bis  die  g.  Tiere  geschoren  sind,  und  dass  die  Wol- 
len  innerhalb  der  Lander  der  g.  Herm  Konige  verkauft  werden  und 
bleiben  mussen.  Und  ausser  diesen  wird  grosser  Profit  ftir  die  Herrn 
folgen,  denen  die  Weiden  gehoren.  Und  dann  wird  unvergleichlich 
mehr  Fleisch  vorhanden  sein. 

Um  genau  zu  zeigen  den  grossen  Nutzen  und  die  Ehren ,  und 
Wachstum  an  Menschen  und  an  Reichtumern,  welche  alle  Orte  nehmen 
werden,  in  denen  die  Herstellung  von  Wolle  und  Tuchen  vorgenommen 
wird,  mogen  die  folgenden  Kapitel  und  Griinde  auseinandersetzen. 

Es  ist  sicher,  dass  der  bei  weitem  grosste  Teil  der  Lander  des  g. 
Konigs  von  Frankreich  emporgekommen  und  bereichert  ist  durch  die 
Bearbeitung  der  Wollen  und  vervielfaltigt  an  Menschen  und  Waren, 
weil  seit  langen  Zeiten  her,  woran  keine  Erinnerung  ist,  man  ungeheuer 
viel  Wolle  in  dem  g.  Lande  bearbeitet.  So  kann  es  sicher  und  oflFen- 
bar  fiir  jeden  sein. 

Ebenso:  Alle  Lander  und  Platze  der  g.  Herrn  Konige  von  Mallorca 
und  Aragon  sind  zum  grossten  Teil  emporgekommen  und  bereichert 
und  an  Menschen  vervielfaltigt  durch  die  Bearbeitung  der  Wollstoffe 
und  durch  die  Tuchbereitung,  die  seit  hicht  langer  Zeit  in  den  genann- 
ten  Landern  im  Gebrauch  ist,  so  dass  das  Tuch,  welches  aus  englischer 
Wolle  in  Carcassonne  oder  in  Narbonne  gemacht  war,  wofiir  man  24 
oder  25  Barceloneser  Pfund  erhielt,  jetzt  in  der  Stadt  Pefpignan  und 
in  den  andern  Orten  der  g.  Herrn  Konige,  seitdem  die  englischen  und 
andere  Wollen  in  die  Lander  der  g.  Herra  Konige  kommen  und  bear- 
beitet  werden  fiir  18  und  20  Barceloneser  Pfund  zu  haben  sind,  obgleich 
die  Wollen  teurer  sind  und  die  Veredelung  besser  ist.  Und  der  Grund, 
warum  sie  teuerer  waren,  war  der,  das  Tuch  musste  viele  Ha,nde  pas- 
sieren  und  jeder  wollte  daran  gewinnen.  Und  der  Grund,  warum  es 
jetzt  billiger  ist,  liegt  darin,  dass  jeder  es  zum  Verkauf  macht  und  zur 
(eigenen)  Bekleidung  und  jeder  Gewinn  ihm  bleibt.  .  .  . 

Da  infolge  des  g.  Verbotes  kein  Vorrat  an  den  g.  Tuchen  im 
Lande  des  g.  Konigs  von  Prankreich  ist,  so  werden  notwendig  alle 
WoIIenstoffe,  die  in  das  Land  des  g.  Konigs  von  Frankreich  und  seiner 
Leute  sonst  kommen,  in  die  Lander  der  g.  Herrn  Konige  kommen 
mtissen.  Deshalb  wird  die  WoIIenbereitung  sich  sehr  ausdehnen  und 
so  werden  die  Platze  der  g.  Herrn  Konige  voll  von  allen  Giitern  sein, 
d.  h.  von  fremden  Kaufleuten,  welche  die  WoIIenstoffe  und  jene  des 
Landes  selbst  bringen  werden  und  von  Kaufleuten,  welche  die  Tuche 
kaufen  werden,  denn  sie  werden  dort  billiger  kaufen  konnen  als  in 
anderen  Gegenden  der  Welt,  denn  alle  Arbeit  und  Nutzen  bleibt  den 
Leuten  des  Landes,  und  Veredelung  der  Tuche  und  Verarbeitung  der 
WoIIstoffe,  die  sie  in  den  Landern  der  g.  Herm  Konige   machen    und 


—    166    — 

arbeiten,  sind  besset  uud  von  grosserem  Nutzen  und  von  weniger  Aus- 
gaben  als  irgend  welche  andere. 

Um  nun  zu  zeigen,  dass  Verarbeitung  und  Bereitung  von  Tuchen, 
die  man  in  den  Landeru  der  g.  Herrn  Konige  voniimmt.  besser  ist,  als 
in  deu  andern  Landern :  es  ist  oflFenkuudig,  seien  es  Christen,  seien  es 
Sarrazenen,  sobald  zubereitetes  Tuch  in  den  Landern  der  g.  Herrn  Kouige 
ist,  erkennen  sie  die  Zubereitung  von  allen  anderen  Zubereitungen  und 
audere  Tuche  kaufen  sie  nicht,  wenn  sie  von  dieseu  haben  konneu. 

In  solcher  Weise  stellen  sie  Tuche  von  Purpurfarbe,  gemischt  und 
gestreift  und  von  anderu  Farbeu  her  im  Lande  der  g.  Herrn  Konige 
wie  in  ganz  Frankreich  und  das  wissen  speziell  katalanische  Kanfleute. 

Alle  Kaufleute,  welche  Tuche  in  dem  Lande  des  g.  Konigs  von  Frank- 
reich  kaufen,  wiirden  in  den  Landem  der  g.  Herm  Konige  wegen 
der  besseren  Veredelung  und  der  grossen  Masse,  welche  sie  davou 
finden  wtirden  und  so  haben  konneu,  wie  gesagt  ist,  kaufen.  Und  alle 
Gelder  wurden  .im  Lande  der  g.  Herrn  Konige  bleiben  und  deshalb 
wurden  die  g.  Lander  voU  von  Gold  und  Silber  sein. 

Wollen  und  Tuche  zubereiten  ist  ein  sehr  ehreuhaftes  Geschaft 
fur  jeden  Mann  uud  jede  Frau  im  allgemeinen,  von  welcher  Stellung 
sie  auch  sein  mogen,  und  auch  fur  jene  edleu  Frauen  uud  Damen  uud 
audere,  welche  Tuch  fur  sich  oder  fiir  ihre  Begleitung  machen.  Und 
dass  es  von  grossem  Profit  und  viel  bilUger  ist,  als  wenn  sie  sie  kaufen, 
weiss  jedermann,  der  WoUe  und  Tuche  bearbeitet. 

Nicht  nur  genugend  WoUe  und  Tuche  und  Geld  wurdeu  die  Lander 
der  g.  Herru  Konige  haben,  sonderu  sie  wurden  auch  viele  andere  Arten 
von  Waren  haben,  welche  sie  in  die  Lander  der  g.  Herru  Konige  fur 
die  Bearbeitung  der  Wollen  brachten  . . . 

Um  den  Nutzeu  zu  zeigen,  der  aus  dem  Verarbeiten  der  WoUe 
kommt,  das  zeigt  sich  so,  dass  von  20  Werkstatten,  welche  es  von  Tuch- 
verkaufern  in  irgeud  einem  Orte  gibt,  in  dem  Wollen  verarbeitet  werden, 
500  Personen  leben  von  dem,  was  sie  bei  dem  Verarbeiten  der  Wolle 
verdienen,  abgesehen  von  dem  Gewinn,  den  die  Herren,  denen  die  Tuche 
gehoren,  machen  und  abgesehen  von  dem  im  Lande  bleibenden  Profit. 

Um  den  Profit  zu  sehen,  der  in  den  Landern  der  g.  Herm  Konige 
sein  wird,  wenn  man  Masse  Wolle  verarbeitet:  so  ist  es  gewiss,  dass, 
wenn  eine  Person  Wolle  bearbeitet,  welche  50  Pfund  kostet,  weitere 
50  Pfuud  das  Arbeiten  kostet,  welche  den  Leuten  bleiben,  die  sie  be- 
arbeiten,  abgesehen  vom  Profit  und  Gewinn,  die  den  Herra  bleiben, 
denen  die  Tuche  gehoren. 

Um  den  grossen  Nutzen  und  Gewinn  zu  zeigen,  den  man  beim 
Bearbeiten  der  Wolle  macht,  hat  der  edle  Jaspert  Vicomte  de  Castelnou 
mit  Rat  des  Konigs  von  Mallorca  den  Verlust  untersuchen  lassen,  den  die 
Leute  von  den  Tuchen  haben,  welche  sie  zur  Kleidung  kaufen,  und  den 
Gewinn,  den  die  Leute  haben,  welche  die  Tuche  bereiten  und  verkaufen. 

Zuerst  liess  er  4  (Ballen)  gestreifte  Tuche  von  Gent,  gefarbt  in 
Rot  wiegen,  die  zusammen  ungefahr  nur  ein  Quintal  wogen,  und  die 
Tuche  hatten  ungefahr  48  verkaufliche  Ellen;  von  denen  kam  jede  auf 


—    167    — 

4  Pfund  von  Barcelona,  und  so  belief  sich  das  Ganze  auf  192  Pfund. 
Das  Quintal  der  WoUe  der  genannten  Tuche  kostete  netto  nicht  niehr 
als  32  Pfund  nach  Schiitzung  der  Kaufleute  von  Perpi^uan,  welche  viel 
Verkehr  in  Frankreich,  Flandern  und  England  haben;  nnd  das  Rot,  das 
fiir  die  4  Ballen  Tuch  ungefahr  notig  war.  betrug  12  Pfund  Rot  fiir 
den  (Ballen)  Tuch,  das  kostete,  ein  Pfund  (Rot)  15  Guldeii,  36  Pfund. 
Und  so  32  Pfund  subtrahiert,  welche  das  g.  Quintar  kostet,  und  36  Pfund 
fiir  das  Rot,  bleiben  ini  Lande,  wo  die  g.  Tuche  gemacht  und  fertig- 
gestellt  werden,  124  Pfund.  Und  so  wiirde  dieser  Profit  in  den  Lan- 
dern  der  g.  Herrn  Konige  bleiben. 

Ebenso  liess  er  ein  Tuch  von  preset  vermel  wiegeu,  das  15  Ellen 
hatte,  und  es  wog  '/2  Quintal  Wolle.  Diese  kostete  17  Pfund  10  Solidi, 
beziehungsweise  35  Pfund  das  Quintal  nach  Schatzuug  der  g.  Kaufieute. 
Die  Elle  kostete  7  Pfund  10  Solidi  und  so  das  Ganze  112  Pfund  10  So- 
lidi,  und  17  Pfund  und  10  Solidi  fiir  die  WoUe  abgezogen  und  30  Pfund 
fiir  Rot:  bleibt  das  Uebrige,  das  65  Pfund  betragt.  fiir  die  Leute  und 
im  Lande,  wo  man  die  g.  Tuche  macht.  Und  so  ist  es  gleich  bei  ilen 
anderen  Tuchen. 

Die  Bearbeitung  der  Wolle  wird  kniftiger,  niitzlicher  und  besser 
in  den  Landern  der  g.  Herrn  Kcmige  als  in  den  Laudern  des  Konigs 
von  Frankreich  sein,  denn  hier  giebt  es  geniigend  Getreide  und  Lebens- 
mittel,  vorausgesetzt,  dass  sie  nicht  aus  dem  Lande  der  g.  Herrn  gehen. 

Die  Lander  der  g.  Herrn  Kouige  werden  ohne  Hilfe  aus  dem  Lande 
des  Konigs  von  Fraukreich  geniigeud  Wolle  haben,  uamlich  aus  dem 
Imperium,  England  und  der  Berberei  und  von  verschiedenen  andern 
Gegenden  der  Welt,  welclxe  Kaufleute  dorthin  bringen  wiirden  wegeu 
des  Gewinnes,  den  sie  dort  machen  wiirden  und  aus  Katalonien  und 
aus  Aragon,  wo  es  viel  Wollentiere  gibt.  Diese  WoUentiere  fangeu  an, 
sich  in  guten  Zustand  zu  setzen  an  WoUe  und  an  Jungen  mit  Hilfe 
der  Widder,  welche  die  Leute  aus  dem  Lande  des  g.  Herrn  Konigs 
von  Mallorca  haben. 

71.  Dinus  Silvestri  civis  Barchinonensis  an  Jayme  II.:  Sendet 
Briefe.  Die  Venezianer  rusten  fiir  Romania;  clie  Genuesen 
haben  alle  Venezianer  verjagt.  Lucca,  Florenz,  die  Welfen 
belagern  Arezzo.  Dort  ist  Kardinal  Napoleon.  Erinnert  an 
die  Ausstattung  seiner  Frau.    Barcelona  (1307)  Mai  13. 

...  III I  idus  Madii  liavia  feta  una  letra,  la  qual  vos  tramet 
per  lo  portador  de  les  preseuts  ^).  Evuy,  que  es  dissapte,  vi- 
gilia  de  sinquagesima,  es  me  vengut  de  Luclia  lo  dit  i)ortador 
de  les  presens  ab  letres,  les  quals  aporta  ala  vostra  altea  de 

')  Nr.  11505  erzahlt  er  IIIL  idus  Maii,  was  ilim  Simon  de  Parma 
Geuoues  iiber  den  Frieden  der  beiden  Staaten  bericlitet  und  uber  die 
Lage  im  .,mar  major." 


—    168    — 

part  del  comun  de  Lucha.  E  lie  entes,  8enyoi\  ques  certa 
cosa,  quen  Venecia  tenen  taula  per  arniar  XVI  galees,  qui 
deven  entrar  en  Romania  en  ajuda  de  misser  Karles.  He 
encara  entes  per  cert,  que  de  Genoua  an  gitats  tots  los  Vene- 
cians,  per  que  creu  fermament,  que  la  gera  sera  entre  Genoua 
e  Venecia.  He  encara  entes,  que  Luclia  e  Florensa  e  la  part 
Guelffa  van  assetiar  la  ciutat  Dares  ^),  qui  te  la  part  de 
Piza,  e  que  misser  Napolio  cadernal  es  dintre  la  ciutat.  Ma 
penses  hom,  que  per  tenior  deles  osts  no  si  gosera  aturar. 
Per  esters  ben  plauria  a  la  part  Guelffa,  que  si  aturas,  per 
90  quel  hi  poguessen  a  conseguir,  per  90  con  les  osts  son 
volenteroses,  destar  aqui  tant,  tro  la  ciutat  hagen  presa.  He 
hauda,  senyor,  letra  del  dit  comu  de  Lucha  e  de  misser  Vanno, 
que  yo  degues  trametre  a  vos,  con  enans  pogues  lo  portador 
de  les  dites  letres,  e  recaptar  de  vos  ivassosament  resposta 
ales  letres,  queus  trameten.  Eaxi,  senyor,  he  parlat  ab  en 
Vidal  de  Vilauova,  quius  presentara  lo  dit  correu  ab  les 
dites  letres,  e  soplech,  senyor,  a  la  vostra  senyuria,  que  devya 
fer  resposta  al  pustost  que  puscha  ales  dites  letres  . .  .  Soplech 
avos,  senyor,  que  siats  membrant  del  exovar  dena  Esclar- 
monda.  Deus  cunctorum  conditor  vos  et  regna  vestra  protegat 
nunc  et  semper!     Dat.   Barchinone  lEI,  idus  Madii. 

CRD.  Or.  Pap.  Ssp.  In  einem  andern  unnumerierten  Briefe  vom 
Marz  (desselben  Jahres)  heisst  es:  Reebi,  senyor,  I  vostra  letra,  en  la 
qual  vuliets  e  pregavets.  que  yo  enantas  a  complir  lo  matrimoni,  quic 
tractava  entre  rai  e  na  Sclarraonda,  tilla  den  Izorn  de  Faniaus  (?).  La 
qual  cosa,  senyor,  volent  complir  vostra  volentat  he  feta!  Empfietilt 
sich  und  la  dita  donzella. 

72.  Pr.  A.  de  Mora  an  Ugo  de  Cardona:  Templergestandnisse 
am  24.  und  26.  Oktober.  Der  Ordensmeister  gesteht  am 
25.  und  wiederholt  am  26.  Verlesung  seines  Briefes  an  die 
Ordensgenossen  und  an  den  Papst.     Paris   (1307)  Okt.  26. 

Nobili  et  di[lecto]  suo  reverendo  domino  Ugoni  de  Car- 
dona,  archidiacono  Barchinone,  ego  humilis  servus  frater  A. 
de  Mora  debitam  reverenciam  cum  se  ipso.  Noveritis,  domine 
mi,  rumores  hic  non  habemus  nisi  illos,  quos  vobis  et  toti 
terre  credimus  iam  comunes,  de  capcione  videlicet  fratrum  mili- 

')  Vgl.  Acta  Nr.  344. 


—    169    — 

cie  Templi,  inter  quos  contra  Deum  et  bonos  mores  error  ab- 
hominabilis  est  repertus  et  omni  die  amplius  aperitur.  Quod 
vero  ego  ex  visis  et  auditis  vobis  fidem  facere  possum,  ali- 
quid  breviter,  quia  tempus  non  habui  ad  scribendum,  in  re- 
coguicionem  vestre  care  dominacioni  superfficialiter,  dum  tem- 
pus  michi  suffecit,  scribere  iudicavi.  Sciatis  igitur,  domine 
mi,  quod  die  martis  preterita,  que  fuit  IX.  kalendas  Novem- 
bris,  cum  iam  XXVII  de  predictis  fratribus  hic  captis  coii- 
fessi  fuissent  errorem  abhominabilem  ') .  .  •  alia  tui"pia,  que 
melius  est  tacere,  ut  puto,  quam  exprimere,  quia  omni "  die 
per  diversos  poteritis  audire  et  specialiter  per  istius  littere 
portitorem,  qui  omnia  audivit.  Magister  tamen  predicti  or- 
dinis  vel  secte,  si  forsan  melius  veritatem  contineat,  die  martis 
supradicta  interrogatus  ad  ipsiusmet  requisicionem  per  fratrem 
lo.  ^)  domini  regis  confessorem  et  heretice  pravitatis  inqui- 
sitorem,  si  sciret  aliquid  in  suo  ordine,  quod  esset  contra 
fidem  catholicam  christiane  religionis  aut  contra  bonos  mores, 
cum  muitis  lacrimis  et  planctuosis  singultibus  confessus  est*).. . . 

Hec  cum  dixisset,  rogavit,  quod  in  crastinum  convocarent 
ei  omnes  magistros  et  bachalarios  in  theologia,  et  coram 
oranibus  *) .  . .  conpunctus  corde  iterum  totam  diceret  veri- 
tatem.  In  crastinum  [i]git[ur]  supra  dictis  in  loco  Templi 
convocaiis,  inter  quos  ego  quasi  occulte  m[e]  *) .  . .  [m]agistris 
posui,  ut  *) . . .  impressuram,  ut  (?)  de  his,  que  usque  t[unc] 
undecunque  (?)  audirem,  eram  incredulus,  certus  fierem  per 
eum,  qui  in  se  *) . . .  dictum  scelus.  Verum  cum  omnes  sic  in 
conclavi  expectaremus  *)  . . .  G.  de  Nogereto  articulos  inventos 
et  conffessos  dicti  magistri  *)  ibidem  in  presentia  omnium  pre- 
missis  aliquibus  verbis  ^)  .  .  .  [In]  fine  autem  verb[orum]  ostendit 
€t  fecit  legere  publice  quandam  literam,  quam  mitit  conven- 
tui  fratrum  in  dominio  domini  regis  Francie,  quod  mandat 
«is  in  virtute  sancte  obediencie,  quod  non  obstante  quocun- 
que  voto  seu  obligatione  *)  .  .  .  secretis  ordinis  fratri  G.  in- 
^juisitori  predicto,  vel  quibus  ipse  commiserit,  dictum  errorem 
conffiteantur  et  petant  absolvi  et  reduci  ad  [grem]ium  sacro- 

a)  Hier  wie  sonst  fehlen  2—3  Worter. 


')  Das  Folgende  inhaltlich  bekannt,  auch  meist  wOrtlich 
')  Falsch  statt  G.,  wie  auch  unten  steht. 
*)  Jetzt  folgt  das  bekannte  Gestandnis. 


—    170    — 

sancte  Romane  ecclesie,  sicut  ipse  fecit,  cognita  sue  caliginis 
cecitate.  Dixit  etiam,  quod  fecerat  aliam,  quam  mitebat 
summo  pontifici,  in  qua  rogabat,  quod  tanquam  verus  gregis 
Jiiesu  Christi  pastor  et  rector  id,  quod  de  eis  in  dominio 
regis  Francie  fieri  mandaverat,  idem  faceret  per  omnia  regna 
Christianornm,  ita  ut  per  quemcunque  modum  omnes  redu- 
cerentur  ad  iidei  veritatem.  Post  hec  autem  petivit  absolvi 
et  reconciliari  ecclesie  et  rediit  ad  cameram  suam.  In  cras- 
tino  autem,  quod  est  *)  .  .  .  predictis  omuibus  convocatis  iterum 
XXXVIII  confessi  sunt  iu  comuni,  quod  ad  partem  fuerant 
conffessi,  scilicet  de  illa  abnegacione  et  spuicione  et  diverssi 
de  aliis  maliciis,  quia  non  omnes  communiter  hec  observabant. 
Reffereude  sunt  igitur  domino,  domine  mi,  laudes  continue  . .  . 
Dat.  Parisius  VII.  kalendas  Novembris. 

. . . ')  De  quibusdam  autem  osculis,  que  servabant  in  sui  prof- 
fessione,  quia  hoc  solum  erat  contra  bonos  mores,  scribere 
non  ^)  recuso.  Omnes  generaliter  sunt  confessi  predicta,  ex- 
cepto  magistro,  qui  nou  confessus  est  nisi  primum,  alios  tamen 
non  negando,  set  fingendo  se  non  posse  exprimere  pro  ploratu. 
Valete  in  domino  Jhesu.     Amen. 

CRD  Cartas  nmltratadas  o.  Nr.  Or.  Pap.  8sp.  mit  vielen  Lochern. 
8ehr  wichtig  der  zweite  Abschnitt,  der  uns  den  Bericht  eines  Augen- 
zeugeu  bringt.  Darnach  ist  schon  am  25.  Oktober  der  vielbesprochene 
Brief  an  die  franzosischen  Templer  verlesen  und  damit  ein  fiir  alle  Mal 
das  von  mir  schon  in  „Papsttum  und  Untergang  des  Templerordens"  II. 
S.  309  Behauptete  sicher  gestellt.  Vgl.  auch  A.  Trunz  S.  39.  Dagegen 
G.  Schniirer  in  der  deutschen  Literaturzeitung  1910  Sp.  2314,  dem  dieser 
Brief  noch  nicht  bekannt  war.  Unbekannt  war  auch  der  zweite  fiir 
den  Papst  bestimnite  Brief.     Ob  er  abgesandt  ist  ? 

73.  Ludouicus  regis  Francie    primogenitus  et   eadem  gracia 

rex  Nauarre  an  Jayme  II.:    Ueberlassung   auf  sein   Orangen 

der  aragonesischen  Templer.     Die  andern  behalt  er.     Stella 

(1307)  November  11. 

Litteris  vestris  receptis  et  contenta  in  eisdem  plenius  in- 
tellectis  vobis  tenore  presencium  significamus,  quod,  licet 
deliberacionem  Templariorum,  de  quorum  capcione  per  totum, 

a)  Das  Datum  fehlt,  es  ist  aber  das  unten  gegebene. 

b)  So  Or. 


')  Niiu  folgen  die  bekaunten  Artikel. 


—    171    — 

regnuin  et  terras  nostras  apostolica  nos  soUicitavit  instancia, 
nec  minus  de  ipsorum  incarceracioue  et  detencione  racio- 
nabilis  et  notoria  subest  causa,  gravem  et  quodammodo  peri- 
culosam  reputamus,  vestri  tamen  consideracione,  qui  nos  super 
hoc  tam  affectuose  rogastis,  votis  vestris  aifectu  propicio  con- 
currentes,  illos,  qui  de  regno  vestro  ad  nostrum  accessisse 
dicuntur,  vobis  per  latorem  presencium  remittimus  etreddimus. 
Ceteros  vero  in  regno  nostro  commorantes  sine  licencia  apos- 
tolica  et  carissimi  domiui  et  progenitoris  *)  nostri  nullatenus 
deliberabimus,  timentes  eorundem  offensas  incurrere.  Datum 
Stelle  in  feato  beati  Martini. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.     Vgl.  Templerorden  II  Nr.  33. 

74.  Der  englische  Templermeister  an  den  aragonesischen 
und  genannte  Templer:  6egen  die  ungerechten  Anschul- 
digungen  des  franzosischen  Konigs  sendet  auf  seine  Bitten 
der  englische  Herrscher  Verteidigungsbriefe  fiir  sie  an  den 
Papst  und  die  Konige  von  Kastilien,  Portugal,  ^ragonien  und 
Sizilien;  rat  zum  selben  Schritt.  Erbittet  Nachrichten.  Lon- 
don  (1307)  December  13. 

Religioso  viro  .  .  preceptori  domorum  milicie  Templi  in 
regno  Aragonie  vel  locum  suum  tenenti  ac  religiosis  viris 
fratri  Berengario  de  sancto  lusto,  fratri  Symoni  de  Lenue, 
fratri  Petro  de  Vilabre,  fratri  Reymundo  de  Sagarda,  frater 
Guillelmus  de  la  More  domorum  eiusdem  milicie  in  Anglia 
preceptor  humilis  salutem  et  prosperos  ad  vota  successus  cum 
gaudii  et  honoris  incremento.  Oppresionibus,  quas  his  diebus, 
novit  altissimus,  indebite  per  dominum  regem  Francie  con- 
patimur,  excitati  (?)  dignum  duximus  dominum  nostrum  domi- 
num .  .  regem  Anglie  illustrem  pro  statu  nostro  et  domus 
nostre  interpellare,  quod  summo  poutifici  et  regibus  illustrissi- 
mis  Castelle,  Portugalie,  Aragonie  et  Cicilie  scribere  digna- 
retur.  Unde  idem  dominus  rex  Anglie  eisdem  ad  preces  nos- 
tras  literas  suas  testimoniales  status  nostri  et  pro  nobis  sup- 
licatorias,  videlicet,  quod  nullam  iniuriam  in  personis  seu 
rebus  nobis  inferre  curarent,  quousque  presertim  nobis  minus 
veraciter   inposita   recto   iuris   ordine  discussa  fueriut,    desti- 

a)  So  der  sonderbare  Ausdruck. 


—    172    — 

navit.  Quocirca  sanum  esse  conspicimus,  quod  vos  dictas 
litteras,  quantum  poteritis,  efficaciter  prosequamini  et  quod 
litteras  consimiles  ab  inclito  rege  Aragonum  domino  papae 
directas,  si  fieri  potest,  impetrare  studeatis,  nobis  statum 
vestrum  et  quid  erga  domum  Templi  hactenus  est  actum  in 
partibus  vestris  per  latorem  presencium,  si  placet,  trans- 
mittentes.  Valeat  vestra  fraternitas  reverenda  in  nomine 
Crucifixi.  Datum  apud  novum  Templum  Londonie  die  sancte 
Lucie  virginis. 

Or,  Perg.  Ssp.  o.  Nr. 

75.  Kari  II.  an  Jayme  II.:  Bericht  (Iber  den  filr  seinen  Enkel 

Karl  von  Ungarn.  giinstigen  Umschwung  bei  den  ungarischen 

Grossen  und  Stadten.     Marseiile  (1308)  Januar  7. 

.  .  .  Sicut  dedit  providus  ille  de  superis  dispensator,  qui 
cuucta  recto  iudicio  et  racionis  circumspectione  gubernat, 
prelatorum  ac  barouum  et  magnatum  omnium  parcium  illarum 
animis,  qui  diu  erga  regem  ipsum  discordes  et  varii  fuerunt, 
ad  amabile  uuitatis  aductis,  facti  sunt  omnes  in  universo  ad 
illum  pei-petuo  in  eorum  regem  et  dominum  habendum  una- 
nimes  et  concordes.  Prestitisque  per  ipsos  ei  fidelitatis  debite 
iuramentis  ac  firmiter  quoque  promisso,  se  nunquam  secus 
facturos,  et  si  que  contra  facerent,  ut  tocius  regni  infideles 
et  publicos  hostes  a  singulis  habendos  et  tractandos  esse 
necnon  et  promisso  se  restituturos  indilate  ac  libere  ipsi  regi, 
quecunque  per  eos  iura  et  alia  racionabiliter  ad  ipsum  spec- 
tancia  tenebantur.  Que  quideni  promissio  quam  magnis  penis 
vallata  et  indifferenter  ipsi  et  cuncte  famosiores  civitates  par- 
ciura  earundem,  que  usque  tunc  eius  fuerant  aspernate  domi- 
nium,  ei  nunc  uti  naturali  domino  reverenter  obediunt  et  in- 
tenduut.  Qua  propter,  attentis  huiuscemodi  successibus  tanta, 
benedictus  dominus,  prosperitate  fecundis,  nichil  arabigitur, 
quod,  ubi  ab  apostolice  sedis  legato  perventum  illuc  fuerit, 
quo  quideni  legatus  ipse  festine  nunc  properat,  si  quod  illi 
iam  dicto  regi  remansisset  adversum,  reducetur  procul  dubio 
cum  regis  regum  auxilio  in  prosperum  et  tranquillum.  Dat. 
Masilie  die  VIL  Januarii  VI.  indiccionis. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Vgl.  Mailath,  Geschichte  der  Magyaren  II 
S.  10  f. 


—    173    — 

76.  Philipp  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Freude  (Jber  sein  energi- 
sches  Vorgehen  gegen  die  Templer.  Heftige  Anschuldigungen 
gegen  Orden  und  Ordensmeister.  Schilderung,  wie  er  Kennt- 
nis  von  den  ^erbrechen  bekommen.  Mit  Inquisitor,  Pralaten 
und  Monchen  hat  er  persdnllch  mehr  als  dreissig  Zeugen 
vernehmen  lassen,  bevor  er  zur  6efangennahme  schritt. 
^usser  den  Parisern  haben  mehr  als  500  Templer  gestanden. 
Seine  Reise  zum  Papste.  Sendung  der  Pariser  Protokolle. 
Bereitwilligkeit  noch  2—300  weiter  zu  senden.  Anwesen- 
heit  Eduards  II.  von  England  und  Heirat  mit  seiner  Tochter 
Isabella.  Boulogne  (130S)  Januar  29. 
Excellenti  principi  carissimo  consanguineo  nostro  Jacobo . . . 
regi  .  .  .  Philippus  eadem  gracia  Francorum  rex  salutem  in  eo, 
qui  est  omnium  vera  salus  et  prosperos  ad  vota  successus. 
Excellencie  vestre  litteras  per  nuucium  vestrum  nuper  rece- 
pimus,  in  quibus  nobis  significare  curastis  causas,  propter 
quas  ab  inicio,  cum  vestre  serenitati  scripsimus  super  negocio 
Templariorum,  immo  catholice  fidei,  contra  eos  obmiseratis 
procedere  ^),  Postmodum  vero  de  confessione  maioris  magistri 
et  aliorum  Templariorum  plurium  quam  XXX**  publice  facta 
Parisius  coram  universitate  Parisiensi  ac  aliis  pluribus  reli- 
giosis  et  probis  viris  plenius  inforraati,  requisiti  per  inquisi- 
torem  heretice  pravitatis  in  regno  vestro  auctoritate  aposto- 
lica  deputatum  ^)  cepistis  procedere  contra  eos  iamque  plures 
ex  eis  cepistis  ac  alios  capere  proponitis  incessanter  ^).  Qui- 
bus  a  nobis  per  vestras  litteras  intellectis,  eructuavit  cor 
nostrum  in  gaudium  ac  domino  Jhesu  Christo,  cuius  est 
negocium,  graciarum  referimus  acciones,  quia  progenitorum 
vestrorum  et  maxime  recordacionis  inclite  Jacobi  regis  Ara- 
gonum,  avi  vestri  et  nostri,  qui  tantus  fidei  pugil  fuit,  cuius 
vos  nomen  et  locum  tenetis,  sequentes  vestigia  ad  fidei  ca- 
tholice  defensionem,  in  qua  vivimus  et  per  quam  sumus,  in 
domino  assurgitis.  Nil  enim,  princeps  egregie,  sic  lucet  in 
principe  sicut  fidei  religio.  Pertinet  principaliter  ad  reges 
et  principes  fidem  contra  tales  sacrilegos  defendere  catholi- 
cam,  pro  cuius  defensione  vos  et  nos  religionis   et  sanguinis 

^)  Das  Schreiben:  Templerorden  II  Nr.  37. 

')  An  Romeus  de  Brugaria  Templerorden  II  Nr.  44. 

■)  Brief  vom  4.  December.  Vgl.  Templerorden  II  Nr.  31  Anmerkung. 


—    174    — 

par  causa  constringit,  decet  exponere  personas  et  regna. 
Ceterum  talem  et  tantam  nequiciam,  par  scelus  tantamque 
liypocrisim  hereticorum  vel  aliorum  infidelium  uusquam  nos 
vel  nostri  patres  audivimus,  Hii  namijue  liabitum  reli- 
gionis  honeste,  crucis  benedicte  figuram  ferentes  exterius, 
vitam  artam  et,  ut  omnibus  videbatur,  honestam  gei'entes, 
catliolici,  religiosi  a  nobis  ac  vobis  necnon  a  tota  Dei  eccle- 
sia  credebantur.  Qui  tamen  in  suorum  fratrum  professione 
vel  postmoduni  nomen  domini  Jhesu  Cliristi,  (juod  est  super 
omne  uomen,  eos  abuegare  cogebant  ac  supra  crucem  eos 
spuere.  Quod  nulli  infideles  fecisseut,  si  Cliristum,  ut  isti, 
<]ui  ex  eius  alimoniis  pascebantur,  novissent.  Proch  dolor, 
quanta  vecordia !  Cernite,  princeps  catholice,  ad  quam  sui 
erroris  diabolus,  eoi'um  magister,  cecitatem  deduxit  eosdem, 
ut  scelus  contra  naturam,  quod  omnia  bruta  vereutur,  cuius 
flatu  elementa  turbantur,  amplecterentur  ut  licitum,  ausu 
sacrilego    preteudentes    secrete    iuter   se    uon    esse    peccatum. 

Saue  regulam  sciiptam  honestam  habebant  ypocrite  tristes 
illi,  quam  ostendentes  se  servare  extrinsecus,  eam  intrinsecus 
violabant  et  sic  sua  iusta  sentencia  dampnabantur.  Hec  autem 
Dobis  ab  inicio  uunciata,  sicut  et  vos  nullateuus  credere 
poteramus.  Sed  quia  tam  acriter  Deum  tangebant,  delata 
negligere  uon  potuimus,  quominus  veritateui  diligenter  et 
caute  ante  publicacionem  facti  persiquiverimus  iu  uostra  per- 
soua  cum  iuquisitore  pravitatis  heretice,  prelatis,  religiosis 
et  aliis  probis  viris,  quos  nobis  adhibuimus.  Et  cum  veri- 
tatem  reperuissemus  in  secreto,  nou  tamen  ita  secrete,  quin 
phu*es  quam  trigiuta  personas  electas  adhibuissemus  iu  testes 
tunc  de  consilio  prelatorum  et  baronuui,  lectis  testium  depo- 
siciouibus  coram  eis,  ad  requisicionem  iuquisitoris  prefati 
processimus  ad  capcionem  personarum  et  bouorum  Templa- 
riorum  ipsorum,  persouarum,  ut  ecclesie  traderentur  examiui, 
bonorum  vero,  ut  Terre  sancte  negocio,  propter  quam  bona 
ipsa  Templariis  a  fidelibus  collata  fuerant,  reserventur,  que 
separatim  a  nostris  racionibus  per  administratores  ad  id  spe- 
cialiter  constitutos  facimus  custodiri, 

Nedum  autem  per  confessiouem  dicti  magistri  et  aliorum, 
qui  secum  Parisius,  ut  scripsistis  \),  fuerunt  coufessi,  sed  per 

')  Wohl  im  Briefe  vom  4.  Decemher. 


—    175    — 

quingeutos  et  plures  Tem])larios  iu  diversis  partibus  regni 
nostri  est  eorum  errorum  veritas  lucidata,  propter  que  ad 
summum  pontificem.  proponimus  e  vestigio  dirigere  gressus 
nostros  celeriter  ad  tractandum  cum  eo  et  ordinandum  ])er- 
fectionem  tam  sancti  negocii  ac  Terre  sancte  negocium  pro- 
movendum.  luxta  id  vero,  quod  nobis  magnificencia  vestra 
scripsit,  quod  confessionem  dicti  magistri  necnon  et  ceterorum 
fratrum  eius,  qui  secum  coram  tot  venerabilibus  ^^ersonis 
Parisius  sunt  confessi,  vobis  mittere  debeamus  ])er  latorem 
litterarum  vestrarum,  mandavimus,  existentes  Bolonie  su^ra 
mare,  gentibus  nostris  Parisius,  ut  prefato  nuncio  vestro  de- 
posiciones  predictas  per  manum  publicam  scrij^tas  nec  non 
sigillis  clausas  autteuticis  et  signatas  tradant,  vestri  celsi- 
tudini  deferendas.  Que  si  vobis  non  sufficiant,  ducentorum 
vel  trecentorum  aliorum  deposiciones  vobis  mittemus  ad  ves- 
tram  instruccionem  et  negocii  supradicti.  Quia  insuper  ex 
unione  religionis  fidei,  caritatis  et  saugunis,  que  inter  nos  et 
vos  esse  dinoscitur,  nostra  negocia  vestra  censenda  sunt 
vestraque  nostra  altitudini  vestre  curabimus  intimare,  quod 
prince]5S  illustris,  filius  noster  carissimus,  E.  rex  Anglie  hiis 
diebus  venit  ad  uos  Boloniam  et  homagium  nostrum  intravit 
pro  ducatu  Acquitanie  aliisque  terris  suis  in  regno  nostro 
Francie  constitutis  necnon  in  facie  ecclesie  cum  Ysabelli  filia 
nostra  carissima  prolocutum  prius  inatrimoniuni  consumavit 
ac  pacem  iamdudum  tractatum  cum  progenitore  suo  nobiscum 
firmavit.  Dat.  Bolonie  supra  mare  die  dominica  post  festum 
conversiouis  sancti  Pauli. 

Or.  Perg'.  Ssp.  Streifen,  wovon  Siegel  und  Adresse  abgefalleu. 
Das  Schreiben  wegen  der  Zahlenangabeu  wichtig.  Am  selben  Tage 
und  am  selben  Orte  schrieb  der  Ordensverrater  Esquiu  an  Jayme  vgl. 
Papsttum  und  Uutergang  des  Templerordens  II  Nr.  57. 

77.  Fr.  Romeus  de  Brugaria  O.  Pr.  in  Theologia  Parisius 
actu  regens  an  Jayme  11-:  Sendung  der  Verhorsprotokolie. 
Philipp  der  Schone,  6rosse  und  Universitat  sind  mit  Javnies 
Vorgehen  sehr  zufrieden.  Romeus  tadelt  nur  das  zogernde 
Verhalten.    Philipp  der  Schone  geht  zur  Kurie.    Paris  (1308) 

Februar  6. 
.  .  .  Recepta  vestre    maiestatis   littera  procuravi,  ut  mite-' 
rentur  vobis  ille  confessiones  fratrum  ordinis  Tem])li,  de  qui- 


—    176    — 

bus  vobis  scripseram,  signatas  manu  notarii  et  sigillis  auten- 
ticis  roboratas  *).  Licet  enim,  ut  audio,  plures  quam  quingenti 
sint  confessi  suum  errorem,  ille  videntur  michi  vobis  debere 
sufficere,  que  coram  magistris  et  bachalariis  Parisius  sunt 
recepte.  Quod  autem  vos  fecistis  circa  Templarios,  sciatis, 
quod  non  solum  rex  Francie  ac  fratres  eius  et  barones  de 
Francia  gratum  habuerunt  plurimum  et  acceptijm,  immo  ma- 
gistri  et  valentes  viri  de  Parisius  ex  causa  ad  magnam  vestri 
gloriam  imputant  et  comendant.  Verum  quia  super  semen 
dominicum  semper  inimicus  homo  zizania[m]  nititur  seminare, 
placeat  vobis,  loquentes  de  hac  materia  seu  scribentes  secun- 
dum  datam  a  Deo  vobis  sapienciam,  quo  spiritu  moventur, 
diligencius  perscrutari.  Credatis  enim,  quod  non  erat  expe- 
diens  vestro  honori,  propter  quedam,  que  suo  tempore  scietis, 
quod  postposuissetis  tardius  procedere  in  premissis.  Potestis 
vos  offere  paratum  cuicunque  requirenti,  de  rebus  et  per- 
sonis  facere,  quod  de  illis,  qui  sunt  in  Francia,  fuerit  ordi- 
natum.  Modo  enim  dominus  rex  Francie  vadet  ad  curiam, 
ut  de  rebus  et  personis  tocius  ordinis  ad  honorem  Dei  utilius 
disponatur.  Quod  ego  scivero,  vobis  expediens  nunciabo  . . . 
Dat.  Parisius  in  crastino  sancte  Agathe. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Vgl.  Anfang  des  vorigen  Schreibens  und 
Templerorden  II  Nr.  44.  Ueber  Romeus  vgl.  jetzt  J.  Miret  y  Sans, 
Notes  biografiques  den  Pere  Salvatge  y  Fr.  Romeu  sa  Bruguera  1909 
(Ausschnitt  aus  der  Festschrift  zum  Centenarium  Jaymes  I.) 

78.  Karl    II.   an    Jayme  II.:    Da    er   wegen    selnes    Leldens 

(Kratze)  auf  Anraten  Arnalds  (von  Villanova)  im  Sommer  die 

Bader  von  Puteoii  benutzen  muss,  bittet  er  ihn   um  seinen 

baldigen  Besuch.    Marseille  (1308)  Februar  18. 

.  .  .  Quoniam,  sicut  alias  vobis  scripsisse  meminimus, 
cuiusdara  passionis  molestia  detinemur,  que  cite  curacionis 
remediis  indiget,  etsi  uunc  leviter  nos  infestet,  et  proinde 
necesse  nobis  est  ex  ordinacione  magistri  Arnaldi  pro  Putheo- 
lanorum  beneficiis  balneorum  partes  regni  cum  festinacione 
repetere,  sic  quod  possimus  iutra  vernale  tempus  proximum 
ibi  esse,  filiacionem  vestram  sicut  sepius  sic  affectiosius  depre- 
camur,  quatenus,  si  fixistis,  ut  credimus  et  optamus  pro  firmo, 

')  Sie  liegen  im  Kronarchiv. 


—    177    — 

propositum  visitandi  nos  ante  nostrum  recessum  illorsum,  sic 
placeat  vobis  prorsus  efficere,  quod  in  instanti  festo  resur- 
rectionis  dominice  Massilie  valeamus  invicem  mutua  visione 
gaudere  .  . .  Data  Massilie  die  XVII.  Februarii  VI.  indictionis. 
Or.  Perg.  o.  Nr.  Spur  kleinen  grunen  Siegels.  Die  Krankheit 
Karls  war  damals  die  scabies  (^gratela").  An  einer  Stelle  heisst  es: 
quamvis  multa  scabie  affligamur.  Dat.  Massilie.  Bemardus  de  Sarriano 
sah  ihn  in  Neapel:  lassia  que  el  per  rao  de  malaltia  de  gratela,  que  a 
usw.  (CRD  1657  s.  f.)  Ob  gratela  nur  Kratze  war,  ist  wohl  nicht  ganz 
sicher,  Man  vergleiche  hierzu  die  merkwiirdigen  Angaben  in  den  An- 
klageacten  gegen  Bonifaz  VIII.,  wonach  der  Papst  Karls  senile  sinn- 
lichen  Ziige  angeblich  als  nicht  siindhaft  bezeichnet  habe.  Einmal 
schreibt  Karl:  propter  infirmitatem  pedum,  que  tempore  yeraali  et  ipso 
mense  (Novembris)  plus  solito  assolet  nos  gravare. 

79.  Karl  II.  an  Jayme  M.:  Auffalliges  Vorgehen  Friedrichs  III. 
seii  seinem  BUndnis  mit  6enua.  Dem  Semon  Dorrea  bietet 
er  fiir  HQlfe  seine  unehliche  Tochter  zur  Gemahlin,  bittet 
den  Infanten  Juan  von  Kastilien  um  300  Ritter  und  B.  de 
Sarriano  hat  ihm  ebenso  Truppen  zugesagt.  Soll  darauf 
achten  und  die  Sendung  verhindern.   Marseille  (1308)  Marz  7. 

. . .  Ex  notificacione  Roberti  primogeniti  nostri  ducis  Cala- 
brie,  nostrique  in  regno  Sicilie  vicarii  generalis,  nuper  acce- 
pimus,  quod,  sicut  ex  fidedigna  pridem  ad  eum  relatione 
pervenerat,  inter  alia  plura,  que  quidem  in  vero  suspicione  non 
carent,  ad  que  princeps  inclitus  Fredericus  Trinacrie  rex 
illustris  frater  vester,  filius  noster  carissimus,  propter  con- 
federacionem  et  unionem  inter  nos  et  commune  Janue  inita 
commotus  esse  videbatur,  hoc  unum  erat,  quod  intendens,  nes- 
cimus  ad  qiie  nec  ex  cuiusmodi  spiritu,  iam  miserat  in  par- 
tes  ipsas  Cathalonie  in  quodam  vase  subtili  ad  quendam  voca- 
tum  Semon  Dorrea,  militem  suum,  unum  nominatum  Sans 
Destada  offerentem  illi  ex  eius  parte  filiam  suam  naturalem, 
que  nubere  olim  debebat  quondam  Rogerono  de  Lauria,  nec- 
non  stipendia  et  terram,  dummodo  cum  trecentis  electis  mi- 
litibus  illuc  vadat.  Miserat  etiam  ad  dompnum  Johannem  de 
Castella,  patruum  regis  Castelle,  rogando  illum,  ut  ad  eum 
alios  trecentos  milites  mittat  ac  terram  proinde  illis  et  gagia 
promitendo.  Habuerat  quoque  rex  ipse,  ut  illic  asserebatur 
a  multis,  notificacionem  et  oblacionem  a  Bernardo  de  Sarriano, 


—    178    — 

(juod,  si  eo  indigebat,  ipse  instanter  ctnn  trecentis  annifj;eiis 
equitibus  se  illorsum  conferret.  Profecto,  carisainie  fili, 
miranda  nobis  ista  et  reveia  non  ad  plenuni  ci-edibilia  vene- 
runt.  Verum  atteuto  nonnullos  erga  nos  iugiter  viiulentos 
apud  eundem  filium  uostruni  esse,  qui  libenter  eum,  si  possent, 
ad  omne  contra  nos  nefas  impellerent,  coacti  sumus  (]uodam- 
modo  deflecti  ad  aliqualem  illis  fideni  adhibendum.  Preterea 
quamvis  certum  nobis  sit,  quod  frustra  rex  idem  temptaret 
ullam  de  jiartibus  ipsis  iu  sui  iuvameu  nostrique  nocumentum 
gentem  habere,  quoniam  id  nequaquam  vestra  esset  filiacio 
permissura,  uicbilominus  tameu  cautam  eam  reddimus  et  ex 
superbabuudanti  quodam  atteute  logamus,  ut  ad  propediendum 
liuiusmodi  predictarum  gencium  ac  aliarum  (|uarumlibet  de 
partibus  ipsis  ad  illas  accessum  adhibeat,  si  placet,  per- 
ficax  providencia  vestra  remedia,  que  noverit  oportuna.  Data 
Massilie  die  VII.  Marcii  VI.  indiccionis. 

Or.  Per^.  8sp.  Ueber  diese  Angfelegenlieit  sclireibt  Rohert  ei<ien- 
liandig  in  der  ihm  eigentiimhchen  Sprache:  A  son  car  et  hoiirat  frayre 
lo  rey  Daragon  el  duc  de  Calabria  sahiz  et  verdadero  amor  de  frayre. 
Nos  avem  novelement  entendut,  (juel  rey  Frederic  per  a('as(m  de  la 
confederaciou,  (jue  es  feita  entre  monsegnor  et  les  Jenoes,  la  (lual, 
crex,  ([iie  plus  sia  fata  per  ferma)'  la  pas  feyte  entre  nos  el  rey  Frederic 
que  per  ropre,  se  non  era  a  son  tort,  ha  trames  a  un  vostre  baron 
Daragon,  qui  ha  uorae  Symen  Dorrea,  que  e!  dege  venir  a  el  ab  IIII.  C.  ») 
homes  de  caval  et  (jue  enten  a  donar  sa  filla  borda  per  muller  e  per 
hom  de  caval  XII  florins  per  mes  et  per  (•o  ha  ja  trames  un  seu  cha- 
ialler,  »)  (jui  lia  nom  Sans  de  Stada  ab  un  leinfi  armat  de  C  rems.  Encara 
avem  entendut,  que  Bernart  de  Sarrian  ses  perufert  a  el  de  venir  en 
sa  aguda  ab  III.  C.  homens  de  caval,  de  la  (^ual  cosa  molt  se  pot  mer- 
vellar  monsegnor  et  nos  tous,  sen  ayssi  era,  (|ue  hom  tant  tengut  a  vos 
et  tant  obligat  et  tant  vostre  fees  res,  que  fos  en  contre  uos.  Si  vos 
preguam  et  requerem  come  frayre  que  sobre  a(juestes  coses  vullat 
penrre  remedi  et  conseyll  tal  et  per  ara  et  per  en  avant,  que  a^juestes 
coses  remanguen  et  non  se  pasent  neghgentment  ni  per  dissimulacion 
en  prejudice  de  monsegnor  et  nostre,  car  se  vos  voles  ben  pensar,  et 
per  vos  et  per  les  vostres  succesors  de  nos  deves  voler  tant  lo  profit 
o  plus  (jue  lo  seu,  et  Dieus  non  vuelle,  que  encara  aco  se  prove.  Es- 
crite  de  ma  man  XIII  de  Febrer.     CRD  o.  Nr.     Or.  Pap.  Ssp. 

SO.  Friedrich  III.  an  Jayme  II.:  Klage  Karls  II.  iiber  ihn  bei 
Clemens  V.  wegen  Ausriistung  seiner  Flotte,  wegen  unter- 
lassener   Restitution    einer   Festung,    wegen    Treueides    der 

a)  So  Or.  hier. 


—     179    — 

Sicilianer  fiir  seinen  Sohn,  wegen  angeblichen  Angriffsplanes. 
Er  konne  viel  eher  klagen  iiber  das  Biindnis  Karls  mit  Genua 
und  iJber  seine  Flottenriistungen.  Warum  Karl  gegen  ihn 
ziehen  wolle,  begreife  er  nicht.  In  den  Streitsachen  iiber- 
lasst  er  dem  Papste  die  Entscheidung,  im  iibrigen  vertraut 
er  auf  sein  Recht  und  seinen  Bruder.  Messina  (1308)  Mai  2.  — 
Titelfrage  (1304—1309). 

. . .  Per  litteras  procuraioris  iiostri  Roiiiane  ciirie  noviter 
nobis  missas  liabemus,  qualiter  illustris  rex  Carolus  reverenilus 
socer  et  pater  noster  communis  per  litteras  suas  penes  (lomi- 
num  sunimum  pontificem,  si  verum  est,  de  aliijuibus  plurimum 
nos  gravavit.  Et  ])rimum,  quod  armatani  (|uarundam  ^alearum 
nostrarum,  quam  iu  estate  proximo  preteiita  deputandam  ad 
quedam,  ut  sperabainus,  utilia  servicia  ])resertini  contra  Saiia- 
zenos  fieri  feceramus,  ex  (juibus  honor  sancte  Romane  ecclesie 
et  augnientum  christiane  fidei  poterat  resultare,  si  concepto 
proposito  se  commoditas  obtulisset,  debebamus  mittere  con- 
tra  Januam.  Quod  nunquam  cogitavimus,  ut  iUos  vellemiis 
oifendere,  quos  re])utabamus  et  reputamus  amicos.  Super  castro 
eciam  Calanne  gravaudo  nos  dixit,  illud  a  nobis  iniuste  teneri, 
et  quia  non  restituimus  ipsum  sibi,  iniuiiamur  eidem.  Su])er 
cuius  castri  restitutione  iniuste  impetimur  per  eundem,  jx)- 
tisime  ad  instantiam  ducis.  Nam  castrum  ipsum  a  ])riiicipio 
inite  inter  eum  et  nos  []iacis]  de  memorati  ducis  s])ontanea 
voluntate  \n'o  castro  Jacii,  quod  secundum  conventionem  ])acis 
ipsius  ])er  eundem  diicem  nobis  debuit  assignari  et  non  ex- 
stitit  assignatum,  in  dominio  et  joosse  nostris  ratioiiabiliter 
et  iuste  remansit.  Quod  ]iatet  ex  sjiacio  tanti  tem])oris,  (]U() 
iam  post  factam  ])acem  eandem  illud  possedimus  sine  coiitra- 
dictione  et  molestia  alicuius.  Et  cum  negare  non  ])ossit  dic- 
tus  dux,  quod  S];)onte  sua  remanserit  ipsum  nobis  ne(pie  eciain 
ignoret,  quod  illud  non  ex  causa  teneamus  iniusta  nec  ]ier 
nos  restitiii  debeat,  (juam  diu  lacii  castruni  non  assignatur 
nobis,  nichiloininus  petit  illud,  nondum  nobis  dicto  castro 
lacii  assignato.  Et  ])er  viam  certe  inconvenientem  et  dissonam 
honori  regum  et  ])rinci])um.  Fatetur  enim  se  ]ii'omisisse  castrum 
lacii  nobis  facere  assignari  cum  aliis  castris,  que  tunc  teni- 
poris  tenebat  in  Sicilia,  set  hoc  non  potuisse  fecisse. 


—    180    — 

Iterum  gravavit  nos  sig-nificando  dicto  domino  summo 
pontifici,  quod  feceramus  Siculos  vassallagium  et  homagium 
filio  uostro  Petro  iurare.  Quod  nunquam  extitit  per  nos 
factum.  Scripsit  insuper  eidem  domino  pape  in  gravamen 
nostrum,  quod  proponimus  invadere  reguum  suum,  quod  nun- 
quam  cogitavimus  nec  turbare  in  aliquo  concepimus  statum 
eius.  Habemus  etiam  alias,  quemadmodum  dictus  rex  et  filii 
sui  adversum  nos  sunt  multa  moliti  et  adhuc  totis  viribus 
moliuutur.  Nam  confederacione  inita  sibi  cum  Januensibus 
ad  offensionem  signanter  nostri  solius,  quod  evidenter  apparet 
ex  forma  tractatus  conphederacionis  ipsius,  per  quam  dicto 
regi  per  Januenses  eosdem  specialiter  pro  conquisicione  Si- 
cilie  etiam  non  expresso  tempore  iuxta  formam  pacis  ipsius 
et  galearum  subsidium  certum  promittitur,  et  cum  ceteri  reges 
et  mundi  principes  nominatim  excipiantur  ab  illa:  nos  soli 
quasi  hostis  puplicus,  in  quem  velata  versatur  intencio,  tacite 
includimur  in  eadem.  lustauter  in  ])artibus  regni  galeas  no- 
vas  construi  faciunt  et  veteres  reparari.  Que  sunt  numero 
inter  omues  circa  quadragiuta.  Et  sicut  puplice  fertur  ab 
omnibus,  coutra  nos  in  Siciliam  sunt  venture.  Quod  unde 
veniat,  ignoramus.  Nos  enim  dictum  regem  post  pacem 
eandem  nunquam  credimus  oifendisse  nec  suos.  Etsi  fiat  hoc 
nobis  occasione  dicti  castri  Calanne,  quod  premissa  racione 
tenemus,  fieri  non  deberet,  quia  de  predicto  castro  coram  dicto 
summo  pontifice  questio  agitatur,  in  qua,  sicut  procurator  uo- 
ster  predictus  siuiiliter  nobis  scribit,  iam  idem  summus  pon- 
tifex  tres  cai'dinales  dedit  et  statuit  auditores,  et  quod  inde 
decisum  f uerit,  placet  nobis.  Est  enim  de  forma  pacis  ipsius, 
ut,  (juociens  contingat  intei"  eum  et  nos  aliquam  discordiam 
seu  dissensionem  oriri,  has  dictus  summus  pontifex  sedare 
possit  et  debeat  per  viam  iusticie,  non  per  guerram.  Cum- 
que  gualearuin  huiusmodi  et  alioruin  etiam  apparatus,  que 
fiunt  per  eos  instanter,  ad  brigam  movendam  pertinere  nos- 
cantur,  exinde  ceisitudini  vestre  scribere  dignum  duxinius, 
reverendam  fraternitatem  vestram  attente  precantes,  qua- 
tenus  placeat  vobis  nostra  negocia  propria  reputare  et  consi- 
deratione  fraterni  amoris  in  illis  agere,  quod  debetis.  Scientes, 
quod  nos  hiis  perceptis  moliminibus,  que  taliter  adversus  nos 
fiunt,    confisi    de   iustitia   nostra,    defendere    nos    intendemus. 


—    185    — 

quia  Flandrensea  nolunt  servare  conventa.  Ecclesia  Latera- 
nensis  Rome  combusta  est  in  tecto  pro  maiori  parte  de  nocte 
et  fuit  hoc  in  festo  sancti  Johannis  ante  portam  Latinam. 
Et  hoc  significatum  fuit  pape  ipso  die,  quando  tenuerat 
consistorium  publicum  predictum.  Pacta  inita  inter  regem 
Carolum  et  Januenses  expresse  habent,  quod  Januenses  iu- 
verunt  *)  eum  ad  recuperandam  insulam  Sicilie,  sicut  dixit  michi 
quidam  cardinalis.  Et  hoc  idem  dixit  michi  postea  procurator 
regis  Friderici. 

Error  iste  Templariorum  ortum  habuit,  sicut  intellexi, 
iam  sunt  centum  et  octo  anni  vel  circa.  Si  non  potui  loqui  pape 
ante  adventum  regis  Francie,  multum  minus  possum  sibi  loqui 
modo.  Ex  parte  vestra,  serenissime  princeps,  dedi  litteras 
magistro  hospitalis  et  dixi  ei  commisssam  michi  credenciam, 
qui  deliberatione  habita  cum  prioribus  et  aliis  fratribus,  qui 
hic  erant,  respondit  michi,  quod  ipse  intentionem  suam  bre- 
viter  vobis,  serenissime  princeps,  significare  vel  per  aliquem 
fratrem  ^) . . .  ad  hoc  specialiter  mitteret  vel  per  castellanum 
Emposte  ^)  . . .  littet-as  suas  super  hoc,  sed  nondum  eas  habui. 
Credunt,  quod  finitis  istis  negotiispapa  vadat  Agennum.  Vaca- 
tiones  cancellarie  incipiunt  quiudecim  dies  post  festum  beati 
Johannis  Baptiste,  ut  papa  '')...  intendere  istis  negotiis. 

Dignetur  benignitas  vestra,  serenissime  princeps,  mandare, 
quod  mittatur  michi  peccunia,  quia  in  recessu  meo  non  fui 
quittatus  nisi  pro  tribus  mensibus,  de  quibus  elapsis  iam  duo- 
bus  vix  tercius  ad  reditum  michi  sufficeret.  Nova  non  sunt 
hic  alia . . .  Dat.  Pictavis  nonas  Junii. 

CRD  Or.  Pap.  o.  Nr.  schmaler  Streifen.    Mit  grossen  L5chern. 

84.  Jayme  II.  an  Johannes  Burgundi :  Empfang  seinesSchrei- 
bens.  Verlangen  nach  ausfiihrlicher  Beschreibung  der  Vor- 
gange  in  Poitiers  gegen  die  Templer,  iJber  die  er  schon 
sonst  unterrichtet  ist.  Er  soll  energisch  beim  Papste  fiir 
Erlangung  der  Kreuzzugsindulgenz  wirken.     Valencia  (1308) 

Juni  17. 

Johanni  Burgundi  . . .  procuratori  nostro  in  curia  domini 
pape   etc.     Recepimus   litteram  vestram,    quam   ultimo   trans- 
a)  So  Or.  b)  Mehrere  Worter  fehlen. 


—    186    — 

misistis  ^),  et  tenorem  eius  audivimus  ac  iutelleximus  diligenter. 
Placuit  itaque  nobis,  licet  breviter  scripseritis  de  rumoribus 
papalis  curie  et  aliunde,  quo  significastis  nobis,  soUicitantes 
vos,  ut  nos  de  nimoribus  relacione  dignis  sepius  informetis. 
Sane  quia  cordi  nobis  est  scire  specialiter  de  negocio  Templa- 
riorum  et  in  quo  proposito  est,  intencionem  ac  voluntatem 
domini  summi  pontificis  super  eo,  quod  nos  processimus  et 
procedemus,  ut  scitis,  contra  illos  Templarios,  qui  se  in  regno 
nostro  in  castris  et  fortitudinibus  posuerunt,  ac  eciam  de 
aliis  circumstanciis  circa  negocium  supra  dictum,  precipue  cura 
iam  intellexerimus  per  litteras '^) . . .  civitatis  Pictauiensis  ad 
has  partes  trausmissas  de  proposicione  et  aliis  prolatis  per 
regem  Francie  illustrem  seu  aliquos  pro  parte  sua  et  alios 
de  regno  suo  in  negocio  supra  dicto  coram  domino  summo 
pontifice  ac  de  responsione  ad  hec  subsequta  per  dominum 
summum  pontificem  memoratum,  insuper  eciam,  quia  scire 
cupimus  responsionem,  quam  dominus  papa  vobis  fecerit  super 
hiis,  que  referenda  sibi  vobis  comisimus  cii"ca  ista:  ideo  vobis 
dicimus  et  exprese  mandamus,  quatenus  de  hiis  omnibus,  quam 
celerius  poteritis,  nos  curetis  per  vestras  litteras  liquide  in- 
formare.  Preterea  afectantes  inpetrare  a  domino  summo 
pontifice  id,  de  quo  iam  alias  nos  vobis  recolimus  alloqutos, 
vobis  precipimus,  quatenus  eo  meliori  modo,  quo  vobis  vide- 
bitur  expedire,  antefato  domino  pape  .  .  .  racionibus,  quas 
novistis,  plurimum  suplicetis,  quatenus  de  sua  clemencia  ac 
benignitate  procedat  concedere  nobis  per  graciam  specialem, 
quatenus,  quicunque  saltim  de  habitantibus  circa  fluraen  Nar- 
bonnense  (?)  nobis  personaliter  in  Ispaniam  procedentibus  pro 
Dei  servicio  et  exaltacione  fidei  christiane  contra  nacionem 
barbaram  in  succursum  nostrum  accesserint,  indulgencia  con- 
cedatur,  que  gentibus  accedentibus  in  auxiiium  Terre  sancte 
a  sede  apostolica  indulgetur  .  .  .  Dat.  Valencie  XV.  kalendas 
Julii  anno  predicto  (MCCCVIII).  Bernardus  de  Auersone  man- 
dato  regio. 

Register  140  f.  115.  f.  116  Schreiben  an  den  Erzbischof  von  Tarra- 
gona.  Empfang  seines  Briefes  mit  zwei  anderen  des  Johannes  Bur- 
gundi.    Da  der  Erzbischof  um  Mitteilung  der  rumores  bittet,  sendet  er 

')  Wohl  Brief :  Templerorden  11  Nr.  86.  Der  andere  wohl  der  obige 
*)  Folgt  unleserlicher  Ausdruck. 


—    187    — 

einen  Brief  des  Procurator  ordinis  Hospitalis.  Der  Koni}?  war  also 
schon  von  auderer  Seite  eher  inforniiert  als  durch  das  lanf^e  Sclireiben 
des  Johannes  Burgundi  („Papsttum  und  Unterj^an";  des  Templerordens" 
II.  Nr.  88).  Leider  fehlt  das  Schreiben  des  1'rocurators.  lch  fiifre  den 
Hauptinhalt  eines  Briefes  des  P.  Marc  tresorer  an  Ksteve  Despug- 
an:  Lettres  hic  a  veng^udes  de  Peyteus,  en  (jues  conte,  (luel  papa  a  or- 
donat  dels  Templers  en  axi,  (jue  el  que  punira  VIII.  inaestres,  e  los 
altres  Templers,  que  sien  jucyats  per  lo  bisbe  eu  cascun  bisl^at  e  per 
alcunes  perssones,  quel  papa  hi  accompanyara  e  per  los  in([uisidors  dels 
heretges  en  cascuna  provincia;  e  (pie  LXIU  Templers,  (piel  rey  de 
Franca  amena  preses  a  Peyteus,  an  confesat  en  poder  del  papa  lo  cfim 
tot  axi,  coni  sic  contava  .  .  .  vigilia  de  sent  Jacme  e  de  sent  (Jugat. 
Templarios  Nr.  501. 

85.    Simon  de  Monteoliva,   castellanus  castri  et  insule  6er- 

barum,  der  die  Insel  fiir  den  Erben  Rogers  de  Loria,  Beren- 

garius,  halten  soll,  an  Jayme  II.:  Bericht  iiber  die  gefahrdete 

Lage  der  Insel.     Messina  (1308)  Juni  30. 

.  .  .  De  statu  et  coudicioue  eiusdeni  iiisule  seienitateiu 
vestrain  certifico,  quod  piopter  nulla  iuvaniin;)  niichi  adliibita 
post  decessum  quondam  Rogeroui  de  Laurea  (jnidiun  Sarra- 
cenus  nomine  Yachalef  poteus  iu  insula  in  altera  parcium  cuni 
auxilio  regis  Tunisii  calcaneum  rebellioiiis  assumpsit  et  cer- 
tum  numerum  Arabum  e^juitum  eaudem  insulain  intrari  per- 
misit,  et  hodie  dictus  Yachalef  et  Arabes  predicte  insule 
dominautur,  facientes  insultum  cotidie  us^jue  ad  tenimentum 
castri.  Quo  viso  ac  scito  eciam,  (juod  dictus  rex  Tnnisii  treu- 
guam,  de  qua  sibi  vestra  celsitudo  rescripsit,  recusavit  reci- 
pere  et  servare  (negavit  immo,  quod  siuun  parat  exercitum 
tam  terrestre  quam  marium  pro  optinendo  castro  predicto, 
quod  absit)  coutuli  me  in  Siciliam  ad  jiresenciam  .  .  .  regis 
Frederici  tercii  dimisso  predicto  castro  Gerbarum  sub  bona 
et  fideli  custodia  ac  bene  muuito  .  .  .  et  ad  presens  sum  in  civi- 
tate  Messane  pro  obtinendo  ab  eo  succursu  .  .  .  Didici,  (luod 
Carolus  de  Laurea  alter  uatus  }»redicti  domini  amirati,  frater 
dicti  Berengarii,  est  profectus  apud  dictam  insulam  Gerbarum 
cum  tribus  galeis  et  uno  ligno  armatis,  quas  et  quod  dominus 
rex  Carolus  in  Neapoli  assignavit  eidem.  In  quo  castro  in- 
sule  Gerbarum  prefatus  Carolus  non  recipietur  nec  aliquis 
alius  iuxta  ordinacionem  et  maudatum  factum  per  me  ante 
recessum  meum  de  castro  predicto,   quia  castrum  ipsum  con- 


—    188    — 

servatur  et  custoditur  pro  Bereng£u-io  memorato  et  iuxta 
posse  meum,  dum  vita  fuerit  michi  comes,  castrum  ipsum  pro 
eodem  Berengario  et  nomine  ipsius  custodire  et  observare 
curabo  .  .  .  Script.  Messane  ultimo  Junii  VI.  indictionis. 

CRD  9934.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Muntaner  cap.  248  nnd  jetzt  Anuari 
III,  57. 

86.  Johannes  Burgundi  an  Jayme  II :  Verschlebung  der  Ab- 

reise  Philipp  des  Schonen.    Anklage  gegen  Bonifaz  \?lll.  im 

geheimen  Consistorium.    Verhalten  Clemens  V.    Neuigkeiten. 

Poitiers  (130S)  vor  Juli  11, 

. . .  Scripseram,  princeps  serenissime,  regem  Francie  hinc 
recessurum  die  martis  post  festum  Pentecostes '),  quia  ipse 
significaverat  regi  Maioricensi,  quod  hoc  idem.  Non  tamen 
adhuc  recessit(?)  .  .  ,  Die  sabbati  proxime  preterita^)  in  con- 
sistorio  privato,  presente  ipso  rege  et  aliquibus  de  nobilibus 
suis  Guilelmus  de  Plasiano  proposuit  contra  dominum  quon- 
dam  Bonifacium  papam  dicens  eum  fuisse  hereticum,  petens 
ex  parte  regis  Francie  eum  exhumari  et  comburi.  Papa  res- 
pondit,  ut  dicitur,  quod  reputabat  eum  bonum,  nisi  [ei]  con- 
trarium  ostenderetur.  Tunc  (?)  demum  papa  surgens  flexis 
genibus  incepit:  Veni  creator  spiritus,  et  cardinales  cantaverunt 
cum  eo,  ut  dominus  illuminaret  eos  et  regem  in  istis.  Demum 
dicitur  (?)  papa  *)  .  .  .  deliberationem  ad  ista.  Verum  est,  quod 
de  istis  non  desistit  (?),  nisi  pape .  .  .  [curijalitas  eum  moveat. 
Quid  fiet,  nescio.  Audivi  tamen,  quod  papa  plus  vellet  .  .  . 
De  filio  regis  Anglie,  qui  venturus  dicebatur  in  festo  beati 
Johannis  Baptiste,  modo  quasi  nichil  dicitur.  Immo  multi 
credunt,  quod  non  veniat,  iiisi  bene  sit  ei  cautum  de  securi- 
tate.  Recepi  die  sabbati  Pentecostes,  serenissime  princeps, 
litteras  et  peccuniam,  quas  per  Berengarium  .  .  .  ertesii  scuti- 
ferum  meum  regia  celsitudo  michi  dignata  est  mittere.  Et 
iuxta  mandatum  vestrum  paro  me  ad  recessum.  Expectabo 
tamen  per  istam  septimanam,  si  rex  recedat,  ut  possem  cum 
littera  homagii  recedere,  quia  eo  presente  nichil  super  ea 
possum,    imo  nec  aliquis  facere  hic  aliquid.    Si  vero  tardaret 

a)  Vielleicht  folgt:  retinuisse. 


•)  Am  4.  Juni.     Philpp  reiste  erst  am  20.  Juli. 
*)  Am  6.  Jul.     Templerorden  I,  224. 


—    181    — 

sperantes  in  Deo  et  auxilio  vestro,  quod  bene  talibus  evade- 
mus.  Et  de  hiis  religiosus  frater  Marcus  de  Languida  ordinis 
Minorura,  devotus  communis,  exhibitor  presentium  vos  ore- 
tenus  etiam  informabit,  oui  super  hiis,  si  placet,  pro  parte 
nostra  credatis.  Dat.  Messane  sub  parvo  sigillo  nostro  se- 
creto  II.  Madii   VI.  indictionis. 

CRD  9922.     Or.  Pap.     Mit  Lochem. 

81.  Thesaurar  P.  Marci  an  Jayme  il.:  Ermordung  des  Konigs 
von  Armenien,  seines  Sohnes  und  vieler  6rossen.  Her^og 
Robert  nahm  die  Kastelle  Rogers  (de  Loria)  in  Calabrien. 
Bau  der  Kapelle  des  Konigspalastes.  Barceiona(1305)Mai16. 

.  .  .  En  G.  Cabastida  ha  haudes  letres  de  la  sua  nau,  qui 
es  en  Xipre,  que  I  almirayl  del  rey  de  Ermenia  ha  morts  lo 
rey  vell  de  Ermenia  e  el  jove  e  ben  L  dels  majors  barons, 
qui  fossen  en  tota  Ermenia.  Encara  compta  per  cert  I.  hom, 
que  ha  vengut  de  Napols,  quel  duch  per  manament  de  son 
pare  sa  preses  tots  los  castells,  que  en  Roger  havia  en  Ca- 
labria,  e  que  asso  ses  feit,  perpo  que  de  mantinent  entenen 
a  comen^ar,  segons  que  lla  se  deya,  la  guerra  ab  lo  rey  en 
Frederich  .  . .  La  obra  dela  capella  se  fa  a  gran  pi-essa,  axi 
que  dins  breus  dies  se  acabara  lo  cloquer.  Scrita  en  Barchi- 
nona  dijous  XVI  dies  del  mes  de  Maig. 

CRD  11638.    Or.  Pap.  Ssp. 

82.  Drei  Briefe  zur  6eschichte  des  Florentiner  Wucherers 
Castellus  Jamfillacii  (Dante,  Inferno  XVII) :  1)  Klage  des  Ca- 
stellus  Uber  Anweisungen  Karls  II.,  die  seine  Forderungen 
schadigen.  Avignon  (vor  1309)  Mai  16.  2)  Heftiger  Protest 
des  Seneschalls  der  Provence  Richard  de  6ambatesa  gegen 
liignerische  Anschuldigungen  des  Castellus,  als  ob  er  die 
Vereinbarungen  mit  JaYme  nicht  halten  wolie.  Castellus 
werde  er  eventuell  so  lange  gefangen  halten,  bis  alles  ge- 
ordnet  sei.  Aix  (vor  1309)  August  14.  3)  Auftrag  Jaymes  11. 
zur  Erfassung  der  6uter  des  verstorbenen  Castellus  in  Avig- 

non.     Tarragona  (1319)  December  3. 

1.  Magnifico  et  potenti  viro  domino  Petro  Marci  de  Barcilona 
scriptori  portionis  .  ,  .  domini  Jacobi  .  .  .  regis  Castellus  Jamfillacii  mer- 
cator  Florentinus  nuuc  habitator  et  civis  civitatis  Auinionensis  .  . .  Der 
nobilis  Bt.  de  Massilia,  Stellvertreter  des  Seneschalls  der  Provence 
nach  Abgang  des  Petrus  de  Rabosto  hat  von  Karl  II.  zwei  Briefe,  die 


—    182    — 

Anweisung  aiif  die  Provence  enthalten,  bekommen:  1)  Jayme  II.  er- 
halte  die  Anweisung  auf  die  Einkiinfte  der  Provence  nur  bis  1.  Sep- 
tember.  2)  Die  societas  Batuorum  de  Luca  erhaite  trotz  Ueberweisung- 
auf  Jayme  II.  ihre  bisherigen  Einnahmen  in  bestimmten  Orten  der 
Provence.  In  quibus  locis  et  in  assignatione  ipsorum  primus  eram 
iuxta  promissionem  per  vos  michi  factam  .  .  .  et  modo  essem  ultimus 
iuxta  predictarum  continentiam  literaruni.  Bittet  um  Auskunft.  Wenn 
es  wahr  sei:  utrum  de  resta  illius  quantitatis  peccunie,  quam  Petro  de 
Rabosto  del>eo,  prout  scitis,  utilitatem  meam  faciam,  vel  eam  ei  con- 
servem,  ut  promisi.     Dat  Auinione  XVI.  die  mensis  Maii. 

CRD  11540.  Es  handelt  sich  uui  Reste  der  Mitgiftzahlung  Karls  II., 
die  Castelius  fiir  Jayme  II.  in  der  Provence  einzog.  Fiir  Vorschiisse 
hatte  er  viele  joyes  verpfandet  bekommen,  die  in  Avignon  beim  Johan- 
niterkomthur  lagern. 

2.  Ricardiis  de  Gambatesa  .  .  .  Quia  ad  clemeatie  vestre 
presentiaiu  literas  alias,  quas  pridem  de  Neapoli  excelleucie 
vestre  per  iiuutios  vestros  uiisi,  pervenisse  uou  credo  propter 
infirmitatem  ipsam,  super  eo,  quod  ipsi  serenitati  vestre  da- 
tum  erat  iutelligi,  uie  Castello  Jamfillacii  de  Florentia  mer- 
catori  sub  pena  capitis  precepisse  et  interdixisse  expresse, 
ne  coiiventiones  iuter  ipsum  et  procuratores  vestros  taliter 
obseivaret  de  illis  quiudecim  milibus  floreuorum:  has  meas 
litteras,  de  aliarum  assignatione  uon  sperans,  etiam  vobis 
mitto  et  per  earundem  seriem  me  excuso,  quod  ea,  que  super 
predictis  fuerunt  clemencie  vestre  dicta,  prorsus  suut  a  veri- 
tatis  tramite  devia  et  meudaciorum  assertionibus  consona, 
reproborum  ac  per  dicentiuui  maliciam  inventiva,  tam  ipsa 
quam  alia,  que  Castellus  prefatus  procuratoribus  ipsis  dicere 
debuit,  videlicet,  ({uod  predicta  illis  non  diceret,  donec  per 
viginti  quinque  miliaria  essem  in  mari.  Et  quidem,  si  Ca- 
stellus  ipse  esset  coudicionis  talis,  que  meo  responderet  ho- 
nori,  quod  eum  de  ])redictis  reprobare  deberem  coram  pre- 
sentia  celsitudiuis  vestre,  id  sic  ingeuti  desiderio  facerem, 
quod  meo  satisfactum  esset  honoii,  et,  sicut  ab  ipsorum  men- 
datiorum  culpa  vere  sum  iusons,  ita  apud  dominationis  vestre 
conscienciam  excusatus  deceutius  remanerem.  Nam  in  mei 
presentia  ipse  Castellus  constitutus  ad  presens  predicta  se 
dixisse  deuegat  expresse,  quinimmo  illos,  qui  vobis  ea  retule- 
ruut,  dixisse  meudatia  reproba  attestatur.  Credebam  enim 
Petrum  Marci   et   Petrum  de  Robusto  *)  procuratores  vestros 

a)  So  hier  Or. 


—    183    — 

in  meo  de  regno  reditu  in  Provincia  invenire  dictarum  con- 
vencionum  observantiam  pro  habendo,  sicut  in  discessu  meo 
de  Provincia  extiterat  ordinatum.  Redii  euim  et  sum  in 
eadem  Provincia.  Et  si  excellencia  vestra  convenciones  pre- 
dictas  effectum  habere  peroptat,  mandare  dignetur  i\d  me 
dictum  Petrum  de  Robusto  propter  ea.  Nam  dictum  Castel- 
lum,  si  resisteret,  tam  diu  carcere  tenebo,  donec  ipse  fueiint 
couvenciones  complete  .  .  .  Scripta  A^juis  die  XIIII.  Augusti. 
CRD  12;J11.     Or.  Pap.  Ssp. 

8.  Jacobus  etc  dilecto  nostro  Johanni  Lupi  archidiacliono  . .  .  pro- 
curatori  nostro  in  curia  domini  pape  deputato  saluteni  etc.  Retlferente 
nobis  fideii  nostro  Guilelmo  Lulli  cive  Barchinonensi  .  .  .,  (piod,  eo 
prose^iuente  noniine  nostro  negocium  peticionis  usurarum,  quam  facimus 
in  bonis,  que  fuerunt  Castelli  Jamtilacii  (juoudam  mercatoris  Auinione, 
inter  alia  iam  processum  est  ad  emparanduni  boua,  ([ue  tiieruut  dicti 
qupndam  Castelli  in  comitatu  Venexini  et  iudex  in  eo  assig;natus  seu 
deputatus  existit  et  processum  in  causa  ipsa  .  .  .,  vol)is  dicimus  et  man- 
damus,  quatinus  procuretis,  ut  similiter  tiat  empara  publice  per  preco- 
nem  in  civitate  Auinionensi  . . .  de  bonis.  (pie  fuerunt  dicti  i^uondam 
Castelli,  ut,  quicunque  tenens  de  bonis  ipsis  vel  Nicholai  Jamtilacii 
filii  et  heredis  dicti  Castelli,  teneat  ipsa  emperata  et  eam  debeat  mani- 
festare  curie,  procurando,  ut  in  dictu  causa  procedatur  ad  receptionem 
testium  .  .  .  Pro  quibus  in  istis  partibus  recipiendis,  ut  celerius  tieri 
poterit,  procuretis  simiiiter  per  dictum  iudicem  cause  predicte  comis- 
sionem  fieri  iu  civitate  Fiarchinonensi  alicui  persone  ecclesiastice.  vide- 
licet  .  .  .  canonicis  Barchinouensibus,  seu  Arnaldo  de  (yUinbis,  si  ad  has 
partes  tunc  redierit,  .  .  .  mittendo  articulos,  super  ([uibus  recipi  debeant 
dicti  testes,  .  .  .  procurando  libros  dicti  quondam  Castelli,  ut  exibeantur 
in  iudicio,  iu  (piibus  veritas  dicti  ne^ocii,  ut  credinius,  poterit  re[)eriri, 
et  quod  dicta  bona  veniant  in  posse  et  mauu  curie,  ne  alienari  valeant 
seu  eciam  occultari.  .  .  .  Pro  expedicione  dicti  neyocii  scribimus  per 
nostras  speciales  litteras  .  .  .  illustri  regi  Roberto  et  cardinalibus  Nea- 
poleoni,  Tusculano  et  Portuensi  ac  dicto  iudici  cause  predicte  et  pre- 
nominato  A.  de  Cumbis  ac  Ferdinando  Didaci  canonico  Tirasonensi  .  . . 
Dat.  Terrachone  III  nonas  Decembris  anno  domini  MC(JCXIX. 

Reg.  245  f.  221  v.  Es  folgen  die  Briefe  an  die  Genannten.  Zur 
Geschichte  der  Familie  Gianfigliazzi  vgl.  R.  Davidsohn,  Geschichte  von 
Florenz,  Forschungeu  III  Register.  In  Papsttum  und  Untergang  des 
Templerordens  II  Nr.  102  S.  103  erwahnt  Fonollar  Castell  Jamphilaz. 
der  ihm  nichts  leihen  woUte. 

83.  Johannes  Burgundi  an  Jayme  II.:  Ankunft  Philipps  des 
Schonen.  Konsistorium.  Bewaffnete  kommen  nach  Poitiers. 
Nachrichten  iiber  Ermordung  Albrechts  I.     Aufstand  In  Eng- 


—    184    — 

land,  in  Fiandern.   Brand  der  Lateranbasiiilca.  Verirag  Karls  li. 

mit  6enua;   Verhandlungen  mit  dem  Johannitermeister;  Ab- 

reise  des  Papstes.     Oeldnote.     Poitiers  (1308)  Juni  5. 

. . ,  Sicut  alias  celsitudini  vestre,  serenissime  princeps, 
scripsi,  rex  Francie  est  hic  et  iutravit  civitatem  Pictauensem 
dominica  post  festum  ascensionis  domini  sequenti  ^).  Tunc 
postea  die  mercurii  erat  rex  presens  in  consistorio  publico 
et  fecit  proponi  per  domiuum  Guilelmum  de  Plasiauo  coutra 
Templarios.  Jam  per  alias  litteras  ^)  ...  regie  maiestati 
scribo,  quid  propositum  fuit  per  ipsum  Guilelmum,  quid  per 
.  .  .  quid  responsum  per  dominum  papam.  Ex  tunc  non  fuit 
consistorium  publicum  vel  privatum  nec  rex  vidit  postea  pa- 
pam,  sicut  intellexi.  Nam,  sicut  dicitur,  non  placuit  sibi  res- 
ponsio  sua.  Ex  tunc  intraverunt  multi  homines  armati  in 
civitatem  istam,  vocati  ex  parte  regis  de  locis  circumvicinis. 
Ad  quid,  nescitur.  Dicunt  quidam,  quod  ad  terrendum,  alii 
dicunt,  quod  ad  executionem  contra  ipsos  Templarios  facien- 
dam,  quam,  ut  dicunt,  rex  intendit  facere  fieri,  etiam  si  papa 
non  mandet  ea  fieri.  Quid  pariet  futura  dies,  nescio.  Sed 
sicut  occurrent  negocia,  ipsa  significare  curabo.  Rex  est  co- 
tidie  in  concilio  suo  privato  et  aliquando  in  concilio  prelatorum 
et  baronum,  qui  sunt  hic  de  regno  suo,  licet  alias  non  sint 
de  concilio  suo.  lam  presentavi  me  ei,  sed  comissam  cre- 
denciam  exponere  sibi  non  potui  propter  occupationes  eius. 
Et  credo,  quod  sit  pro  meliori,  quia  intentus  circa  factum 
Templariorum  vix  animum  applicaret  ad  alia. 

lam  alias  significavi  vestre  regie  celsitudini,  qaaliter  prima 
die  mensis  Madii  proxime  preteriti  rex  Alamanuie  fuit  inter- 
fectus  per  quendam  nepotem  suum,  filium  fratris.  Dicitur, 
quod  in  Anglia  fuit  turbatio  inter  regem  Anglie  et  barones 
et  causa  fuisse  dicitur,  quia  quendam  militem  de  Vacsonia 
vocatum  Petrum  de  Gavasto,  quem  rex  Anglie  defunctus  ex- 
pulerat  de  regno  Anglie,  iste  rex  Anglie  vocaverat  et  eum 
secum  habebat  et  comitatum  Cornuallie  sibi  dederat.  Audio 
tamen,  quod  facta  est  concordia  et  dati  sunt  illi  aliqui  reditus 
in  locum  commitatus  predicti.    De  Flandria  speratur  turbacio, 


')  Am  26.  Mai. 

»)  Vgl.  Templerorden  11  Nr.  88. 


—    189    — 

recessum,  ordinato  hic  per  me  aliquo,  qui  post  eius  recessum 
hoc  prosequatur,  recedam  hinc  recto  tramite  ad  celsitudinis 
vestre  presenciam  vadens.  Alia  non  sunt  .  .  .  Dat.  Pictauis 
XI.  kalendas  Junii. 

Cartas  maltratadas.  Or.  Pap.  Ssp.  mit  vielen  Lochern.  Leider  ist 
in  diesem  wichtigen  Stiick  das  Datum  irrig;  da  oben  Samstag  G.  Juli 
als  proxime  preterita  bezeichnet  wird,  kOnnte  es  moglicherweise  als 
11.  Juli  zu  bezeichnen  sein.  Nun  steht  in  einem  Briefe  Burgundi's  vom 
selben  11.  Juli  1308  (Templerorden  II.  Nr.  90):  Heripostquam  aliaslitteras, 
quas  per  presentium  portitorem  vestre  regie  maiestati  mitto  .  .  .  mit 
der  Bemerkung,  dass  dieses  Schreiben  fehle.  Wahrscheinlich  ist  obi^er 
Brief  der  gemeinte  und  miisste  man  so  den  9.  oder  10.  Juli  annehmen. 

87.  Christian  Spinula  an  Jayme  II.:  Nachrichten  uber  den 
Einfall  der  Malaspina  und  Fieschi  veraniassen  den  Sturz  des 
Bernabo  Doria.  ^uszug  der  meisten  Doria  Familien.  Be- 
dauern  (Iber  die  Ereignisse.  Lebenslangliches  Kapitaneat 
des  Opezinus  Spinula.  Aussohnung  mit  den  Doria.  Genua 
(1308)  Dezember  3. 

.  .  .  Novitates,  que  in  civitate  Janue  nunc  versantur  maie- 
stati  vestre  duco  presentibus  intimandas.  Die  lune  XVIII. 
Novembris  quoddam  conscilium  ex  nobilibus  et  popularibus  per 
capitaneum  et  abbatem  populi  exstitit  celebratuni,  per  quod 
voce  mutua  narrabatur,  quod  marcbiones  Malaspine  cum  do- 
minis  de  Fliscbo  venerant  in  quendam  locum,  (jui  dicitur 
Valdetar,  ob  volendum  intrare  et  offensionem  infei-e  per  terri- 
torium  terre  nostre.  Sub  colore  huiusinodi  asserentes,  quod 
in  civitate  nostra  maguus  erat  tractatus,  totus  po[)ulus  viri- 
liter  se  armavit  et  deposuerunt  de  capitania  domiuum  Ber- 
naboinun  Aurie  ipsumque  personaliter  accepei-uut  et  in  domo 
Odoardi  Spiuule  de  Lucchulo  cum  bonis  custodibus  eum  tenent. 
Unde  videntibus  dominis  de  domo  Aurie  factas  huiusmodi 
novitates,  dominusBrancha  die  martis  sequenti  cum  una  barcha 
armata  de  Janua  se  gregavit  et  intravit  iu  quoddam  castrum 
communis,  quod  Lelere  nominatur.  Doininus  Fredericus  Aurie 
ad  quoddam  castrum  marchionum  Malaspine,  quod  Crux  dici- 
tur,  ambulavit.  Dominus  Conradus  et  Oddoardus  Aurie  suut 
in  Leria,  tamen  dominus  Fredericus  separavit  de  Cruce  et  se 
posuit  in  Sarzana.  Dominus  Lamba  cum  aliis  de  domo  Aurie 
dicentibus  se  velle  stare  ad  commuuis  mandata  Jauue  remau- 


—    190    — 

serunt.  Quibus  novitatibus  et  procesibus  gentes  de  terra 
generaliter  valde  dolent,  Et  die  veneris  tunc  proxiine  se- 
quenti  parlnnientum  et  consciliuin  extitit  ante  ecclesiain  sancti 
Laurencii  congregatum,  in  (|U0  conscilio  dominus  Opecinus 
Spinula  de  Luchulo  fuit  tempore  vite  sue  ca})itaneus  perpe- 
tuus  refirmatus  et  die  dominico  se(|uenti  sero  ipsi  et  dictus 
dominus  Beruabos  in  concordia  exstiterunt.  Qui  dominus  li. 
stare  promixit  ad  communis  mandata  sicut  alii  cives  .lanuen- 
sis  civitatis  et  esse  predicti  capitanei  amicus  intimus  velut 
frater  ei(]ue  promissum  exstitit,  (juod  ab  eo  et  patre  eius 
aliqua  securitas  uon  peteretur,  set  secure  stare  poterunt  in 
civitate  et  extra  ad  eorum  liberam  voluntatem.  Ac  ipse  ca- 
pitaneus  ei  promixit  tractare  et  tenere  ipsum  pro  amico  et 
fratre  ac  ])ro  emenda  sue  capitanie  faciet  ei  tribui  certam 
peccunie  (juantitatein.  Postea  ordinarunt,  quod  Lanfranchus 
Spinula,  qui  est  generus  predicti  domini  B.,  vadit  ad  do- 
miuum  Brancham  ad  ordinandum  cum  eo,  quod  sub  istis 
pactis  debeat .  .  .  reddere  dictuin  castrum.  Et  sic  adaj)tacio 
facta  est  in  predictis.  Quic(]uid  autem  de  ])redictis  hinc  an- 
tea  fieri  valeat,  ignoratur .  .  .  Dat.  Janiie  die  II  l.  Decembris. 

CRl)  1:5262  Or.  Pap.  Ssj).  V^l.  Caro,  Geiiiia  uiui  die  Machte  am 
Mittelmeer  II,  'MS.  Dort  kurz  nacli  Stella  und  Urkunden,  ohen  viel 
Neues.  Vgl.  Acta  Nr.  40(5  f.  Das  folKfnde  fj^ehi^rt  wohl  dem  Jaiiuar 
IHOG  an  (vjjfl.  Caro  II.  3B7  und  Acta  a.  a.  ().).  Der  Sclireiher  ist  eiii 
Kaufmann  Francesch  Senghida,  der  es  in  Nemce  (Nimes)  <;eh(>rt  hat. 
Das  ist  natnlicli  die  Stadt,  in  der  inaii  alles  erfiihrt:  a^juest  es  k)fj^ar. 
(]ue  de  totas  les  parts  del  mon  asi  aveiii  ies  iioves  e  Ixtnas  e  avois. 
abans  que  eii  af^una  j^art. 

Nos  aviem  iioves,  que  abans  de  nadal  h)S  Espindolas 
■con  *)  .  .  •  Doria  estaven  molt  inal  ensemps,  per  so  cor  a^juels 
Espinola  de  Lucher  ')  volien  la  seyoria  e  el  |)oder  de  tota 
.lenova  e  micer  Crestia  Espinola  ...  ab  miser  Oberto  Doria  . . . 
volien  aver  la  ineytat,  si  que  cascu  feu  son  gran  a]);irela- 
ment.  Foren  en  acordi,  quels  se  metesen  en  poder  de  XXI III 
bons  homens  de  la  tera  e  so,  (]ue  a(]uels  fesen,  (]ue  hi  I  part 
e  laltra  agesen  per  ferin.  E  feren  ho.  Los  XXI ILl  ordo- 
naren,  que  a(]uels  Doria  agesen  la  meytat  de  tots  los  bene- 
ficis  e  de  la  tera  e  lautra  meser  0])eci  Espinola.    Miser  (Jpeci 

a)  Locli. 


')  d.  h.  die  Spinuh^  von  Luchulo. 


—    191    — 

estecli  e  uo  dix  res  e  espera,  qiie  aciuels  Doria  al)  los  seus 
ainics  nenviaseu  lurs  conipayes.  E  cou  les  nagreu  trauieses 
e  ineser  Opeci  Espinola  ab  aquels  cb  Lucheri  agreu  gent  e 
foreu  creeguts  daniichs  de  la  tera,  digereu,  (jue  uo  volien 
gens  de  tot  a  lo  que  avien  fet  lo  XXfllJ  e  feien  conestables 
e  abat  a  lur  volentat  e  eu  present  auaienseu  a  les  casea  da- 
quels  Doria.  E  so  fo  lo  uiati  de  Aperisi  *).  E  conibatereu 
del  uiati  tro  a  la  uit,  si  que  aquels  Doria  ab  lo  lur  poder 
uo  pogeren  e  couvench,  que  deseinparasen  de  la  terra.  E  eu 
present  ineser  Opeci  levas  capitania  a  meser  Barnabo  DoVia 
a  V  ans,  si  que  h\  terra,  senyor,  es  en  mal  punt .  .  .  Leudeuia, 
que  aso  fo,  vengreu  VI  galeas  de  Rouiania  e  I  de  Alexandria, 
eu  les  quals  veuch  uieser  Coiral  Doria  en  Jenova  .  . .  La  part 
Gelfa,  qui  es  de  fores,  creui,  que  sera  ab  aquests  Doria  .  .  . 
CRD  10401  Or.  Pai).     Mit  Fleckeii. 

S&.  Christian  Spinula  an  Jayme  II.:  6rosse  Schiffsriistungen 
des  Hospitalitermeisters  in  6enua,  Venedig  und  in  der  Pro- 
vence.  Sein  Plan  nach  Syrien  zu  ziehen.  Verdacht,  dass 
es  sich  um  Romanien  oder  Sizilien  handeln  konnte.  6enua 
(1309)  Januar  8. 

.  .  .  Nova  istaruni  partium  vestre  maiestati  notifico  per 
presentes,  quod  magister  douius  Hosj^itnlis,  .  .  a])licuit  a  com- 
muni  nostro  requireus,  ut  iu  terra  nostra  galeas  decem  vel 
quindecim  armare  valeat  iusta  '^)  votiiui  ob  volendum  iu  terra 
de  Suria  dirigere  suos  gressus,  assereus  se  de  galeis  quadra- 
ginta,  ut  est  in  concordio  cuui  summo  pontifice,  velle  facere 
armamentum.  Residuum  dicit,  quod  inteudit  armare  in  Pro- 
uincia  et  Cathah)nia,  et  partem  in  Venetiis.  Et  dicit  se  fore 
in  concordio  cuni  comite  Ampulie  «),  qui  habere  debet,  ut 
dicitur  a  quibusdam,  galeas  novem  armatas,  et  quindecim  dici- 
tur  a  quibusdam.  lu  Prouincia  est  galeas  quindecim  l)abi- 
turus  et  rexiduum  armare  dicitur  cum  Venetis  et  de  dictis 
quadraginta  galeis  se  nolle  dicit  armatas,  ut  armautur  galee 
in  Romania  euntes,  nisi  galee  (luatuor  tali  modo.  Alias 
armare  vult  pro  equis  et  aliis  necessariis  defferendis.  Gentes 
vero  de  terra  nostra  suspiciouem   habeut,  quod  accedere  non 

a)  So  Or. 

')  Am  6.  Januar. 


—    192    — 

debeat  iu  Suriam,  cum  non  videatur,  quod  tale  armamentum 
inferre  posset  dampnum  aliquod  Sarracenis,  qui  existunt  in 
ultramarinis  partibus  tam  potentes.  Ideo  credunt,  quod  pro 
imperio  Romanie  tale  fieri  debeat  armamentum.  Et  a  qui- 
busdam  dicitur  pro  regno  Sicilie  invadendo.  Alia  nova  in  liis 
partibus  non  habentur.     Dat.  Janue  die  VIII.  Januarii. 

CRD.  Judios  Nr.  466  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Heidelberger,  Kreuzzugs- 
versuche  S.  41  ff. 

89.  Erzbischof  Thedisius  von  Torres  an  Kardinaibischof  Petrus 
von  Sabina:  Interesse  fiir  die  Sardinienfahrt  Jaymes  II.  vor 
allem  wegen  der  voliig  unterdriickten  kirchlichen  Freiheit. 
Vorsorge  der  Bischofe,  dass  Jayme  ohne  Krieg  das  Land 
erhalt;    darum    schnelles    Kommen    notig.     Sassari   (1309?) 

Februar  15. 

Reverendo  in  Christo  patri  domiao  suo,  domino  Petro  .  .  . 
Sabinensi  episcopo  dignissimo  Tliedicus  *)  .  .  .  archiepiscopus 
Turritanus  .  .  .  Quia  negotium  .  .  .  domini  J.  illustris  regis 
Aragonum  uiia  cum  suffraganeis  nostris,  sicut  tenemui'  et 
volumus,  benivolentia  multa  pi'osequimur  et  caritate  non  ficta 
tum  ob  reverentiam  et  honorem  sancte  Romane  ecclesie,  matris 
nostre,  tum  vestrorum  et  dicti  domini  regis  precamiiia,  (jue 
nobis  sunt  precepta  gratissima,  necnon  et  ecclesiarum  et  cleri- 
corum  nostrorum  liberationem,  quorum  sacerdotium  deterioris 
condictionis  consistit,  quam  sub  Faraone  fuerit,  qui  legis  divine 
noticiam  non  habebat,  sicut  alias  vobis  diximus  oraculo  vive 
vocis.  Ideoque  vobis  significamus  ad  gaudium,  quod  .  .  .  pte- 
dictum  negotium  ad  finem  deduximus  peroptatum  ^).  Est  eiiim 
per  me  et  suffraganeos  predictos  adeo  procuratum,  quod,  ad- 
veniente  domino  rege  in  Sardineam,  dabimus  sibi  aliquas 
terras,  quibus  habitis  .  .  .  habebit  magnam  partem  Sardinee 
sine  bello  .  .  .  Unde  paternitatem  vestram  una  cum  predictis 
suffraganeis  rogamus,  .  .  .  quatenus  procurare  velitis,  quod 
predictus  dominus  rex  ad  recipiendam  terram  sibi  oblatam 
celeriter  procurare  festinet  .  .  .  Dat.  Sasari  die  XV.  Fehruaiii. 

CRD  4287.  Or.  Pap.  Ssp.  Aus  dem  vorletzten  Satze  Notiz  Acta 
Nr.  372  S.  670  f.  mit  irrigem  Datum.  Da  Petrus  schon  am  20.  Decem- 
ber  1310  stirbt,  gehort  das  Stiick  in  die  Zeit  vorher,  vielleicht  in 
die   Zeit    der  Verhandlungen    mit   Lucca    und    Florenz.     An    Kardinal- 

a)  Statt  Thedicius.  b)  peroctatum  Or. 


—    193    — 

bischof  Petrus  schreibt  Thedicius  spater:  Sicut  de  facto  Sardinee  vobis 
horetenus  sum  locutus  et  per  alias  meas  litteras  vobis  scripsi,  sic  est 
et  fiet  cum  auxilio  Jhesu  Christi.  Er  habe  Jayme  geschrieben,  dass  er 
den  nobilis  vir  Vannes  Gattarellus  miles  honorabilis  civis  Pisanus  iiber 
die  Expedition  informiert  habe.  Vannes  wird  dem  Kardinal  selbst 
schreiben.  (Pisa  10.  November.  Or.  Pap.  o.  Nr.)  Dann  ein  dringender 
Brief  an  den  amicus  karissimus  Vannes,  dass  er  nach  Sardinien  reise 
und  seinen  nepos  Mondasus  vicecomes  zuriicklasse  (Pisa  3.  November). 
Ich  fiige  noch  ein  Auiforderungsschreiben  des  Brancaleo  de  Auria  an 
Jayme  bei:  Multociens  .  .  .  maiestati  regie  significavimus  memorieque 
reduximus  per  nostras  litteras,  etiam  oretenus,  ulterius  per  nobilem 
militem  dominum  Obertum  de  Volta,  devotum  regium,  quod  erat  tein- 
pus  abile  ad  prosecucionem  et  acquisitionem  regni  Sardinee  et  tociens 
scripsimus,  quod  dubitavimus  fastidiare  regiam  maiestatem.  Nec  habui- 
mus  aliquam  responsivam.  Nunc  pocius  reiteramus,  nam  tempus  .  .  .  *) 
nunc  est,  ut  in  illo  negocio  intendatur,  maxime  in  vita  et  possibilitate 
nostra.  Sumus  enim  etatis  annorum  LXXIV  et  possumus  vobis  ac 
optamus  servire.  Nam  nobis  existentibus  in  dicta  insula  in  vestro 
regali  servicio,  cicius  et  brevius  acquireret,  quod  optat,  regia  celsitudo, 
in  modico  tempore  et  cum  paucioribus  personis,  laboribus  et  expensis, 
quam  nobis  absentibus  in  maximo  tempore  cum  pluribus  personis,  labo- 
ribus  et  expensis.  Nam  in  regno  ipso  propinquos,  sequaces  et  benivolos 
habemus  .  .  .  die  XIII.  Augusti.     (CRD  Or.  Pap.  o.  Nr.) 


90.  Bischof  Poncius  von  Lerida  und  Bernart  dez  Fonollar 
an  Jayme  II.:  Zusammenkunft  mit  Clemens  V.  in  Montpellier; 
Uebergabe  der  Petitionen;  Befehl  ihm  auf  der  Reise  zu  folgen; 
tagliche  6esprache  mit  ihm;  eigenhandige  Unterzeichnung 
genannter  Petitionen.  Lob  des  Konigs.  ^uf  Rat  von  Kar- 
dinalen  fordern  sie  Sold  fiir  1000  Reiter  und  5  6aleeren; 
falls  Bewilligung  unmoglich,  werde  der  Zehnt  um  so  besser 
ausfallen;  Clemens  lehnte  ab.  Antwort  auf  die  andern  Pe- 
titionen  in  ^vignon.  Bltte  um  8j.  Zehnt  mit  2j.  Vorauszahlung. 
Jahreszehnt:  18000  Barceloneser  Pfund.  Clemens  fordert 
Bericht  iiber  die  Lage  6ranadas.  Vorschlage  fUr  Bistum 
Urgel.  Lob  des  Johannes  Burgundi.  Kardinale  auf  der  Reise 
mit  dem  Papst.     Mondragon   an   der  Rhone  (1309)  Marz  5. 

Al  molt  alt  e  molt  poderos  senyor  en  Jacme  per  la  gracia 
de  Deu  rey  Darago  nos  en  Ponz  per  la  gracia  de  Deu  [bisbe] 
de  Leida  et  en  Bernat  dez  Fonollar  humilment  nos  comanam 
en  la  vostra  gracia.     Ja,    senyor,   vos   escrivim,    quel    darrer 

a)  Loch. 


—    194    — 

diraars  de  Febrer')  fom  a  Montpesler,  hon  lo  papa  era,  e 
aquel  dia  eleix  feemli  la  reverencia  e  li  diguem  largament 
nostra  missatgeria  e  benigna,ment  nos  reliebe,  ens  respos  dien 
gran  be  de  vos,  senyor,  segons  que  ja,  senyor,  vos  escrivim 
per  lo  noble  en  Jaspert  de  Castelnou  largament  ^).  E  pro- 
posada  la  nostra  missatgeria  lo  papa  dixnos,  que  dessem  les 
peticions  lo  dimecres  mati,  que  ell  ne  devia  partir.  E  el 
dimecres  mati  demli  les  peticions  e  ell  personalment  manans, 
quel  seguissem,  que  breument  nos  deliuraria,  e  nos,  senyor, 
continuament  seguim  lo  papa,  axi  que  tots  dies  hi  som,  ans 
que  ell  ischa  de  la  sua  casa,  e  parlam  ab  ell  e  seguimlo  tro 
la,  hon  deu  albergar,  parlan  ab  los  cardenals,  axi  com  uos 
volem,  e  hoennos  volenters  ens  son  fort  favorables.  E  diluns 
primer  de  Mar^ ')  a  Remolins  lo  papa  de  sa  ma  hac  escrit 
en'  lea  peticions  celes,  que  atorga.  La  primera  peticio,  que 
atorga,  que  la  decima,  que  era  ajustada  per  lo  viatge  de 
(^erdenya,  sia  mesa  e  liurada  a  vos  per  lo  viatge  de  Granada. 
Encara,  senyor,  atorga  la  dispensacio  del  matrimotii  del  sen- 
yor  iffant  e  de  la  iffanta  de  Castella,  diennos,  que  en  sa 
presencia  erem,  molt  de  be  de  vos,  senyor,  e  que  la  esgleia 
de  Roma  e  ell  se  tenien  per  tenguts  de  fer  a  vos  tota  gra- 
cia,  que  fer  pogues,  que,  si  rey  havia  el  mon,  qui  fos  digne 
daver  gracies,  si  erets  vos.  E  dix,  que  nos  trobava,  que 
anch  lesgleia  de  Roma  dispensas  ab  negun  rey  del  mon  sino 
en  lo  ter^  e  en  lo  segon  grau  salvant  papa  Bonifaci,  qui 
senplevi  hi  volch  dispensar  en  lo  matrimoni  del  rey  de  Cas- 
tella  en  Ferrando ;  mas  assenyaladament  per  honor  de  vos  e 
per  lo  gran  profit,  que  el  veu  en  lo  matrimoni  e  per  la  rahon 
de  la  conquesta  de  Granada,  de  que  diu  lo  papa,  que  es  gran 
serviy  de  Deu  e  de  la  esgleia  e  honor  vostra,  ha  atorgada' 
la  dispensacio.  Encara,  senyor,  vos  atorga,  que  null  rey, 
princep,  comte,  baro  ni  altre  no  faza  mal  ni  guerra  a  la 
vostra  terra,  mentre  los  affers  duravan,  e  dazo,  senyor,  en 
presencia  nostra,  mana  les  cartes  monseyer  en  R.  del  Got 
cardenal,  que  les  manas  al  vicecanceller,  e  mana  a  nos,  que 
fos  secret,  tro  totes  les  coses  fossen  deliurades.     E  ja,    sen- 

')  25.  Februar  1309.     V^l.  Acta  Nr.  478  S.  766  Anm.  1. 
*)  Den  Brief  habe  ich  nicht. 
»)  Am  3.  Marz. 


—    195    — 

yor,  vos  escrivim,  que  demanassem  sou  a  M  cavalls  armats 
e  messio  de  V  galeas,  e  azo,  senyor,  demanam  per  conssell 
dalscuns  cardenals  e  daltres  amichs  vostres  en  la  cort,  quins 
digeren,  que  demanassem  be  e  altament,  que  els  trobaven, 
quel  papa  nos  atorgaria  tot  zo,  que  bonament  atorgar  ni  fer 
nos  pogues.  E  si  lo  sou  dels  mil  cavails  armats  dar  nons 
podia  ne  volia,  mils  ne  vendria  la  decima  a  donar  e  a  ator- 
gar  e  a  mes  temps,  encara  totes  altres  demandes  e  gracies, 
que  nos  li  demanassem  per  vos,  senyor,  ne  vendrien  mils. 
El  papa  escusa,  que  en  nuUa  manera  ell  aquel  sou  no  podia 
dar  e  que  u  faria  moit  volenters,  si  fer  o  podia,  e  dix,  que 
ja  Deus  no  li  leixas  complir  res,  que  ell  desiyas,  si  ell  fer 
o  podia,  si  no  u  feia  volenters,  e  que  aytal  li  era,  com  ell 
deia  de  no  dajuda  a  aquests  affers,  com  qui  li  arrancava  la 
carn  de-  les  cuixes ;  e  nos,  senyor,  clamamli  merce,  que,  pus 
no  podia  complir  al  sou  de  M  cavallers,  quens  en  des  a  D 
cavallers,  que  a  vos  era  gran  mester,  que  en  aquesta  con- 
questa  de  Granada  vos  erats  minvat  de  CCC  cavallers  Temp- 
lers  de  bona  gent  darmes,  .  .  .  per  90  com  los  Templers,  qui 
havien  per  donacio  de  vostres  predecessors  qo  que  havien  en 
vostra  terra,  senyor,  eren  obligats  de  fer  guerra  ab  lurs  pro- 
pries  messions  als  Sarrains  Despanya  tota  ora,  que  vos,  sen- 
yor,  obs  o  haguessets,  e  axi  eleix  los  Espitalers  hi  eren  ten- 
guts.  El  papa  a  aco  nons  dix  res,  mas  dixnos,  que  demanas- 
sem  altres  coses  covinens,  que  ell  poges  fer,  que  fort  o  faria 
volenters.  Quant  a  les  altres  peticions,  senyor,  que  nos  do- 
nam,  zo  es  a  saber  de  la  prehicacio  de  la  creu  e  de  les  in- 
juries  .  .  .  axi  de  vius  con  de  morts  e  de  les  leixes  feites 
a  conexenza  dels  marmessors  e  del  perdo  e  de  les  indul- 
gencies  e  del  legat  nos  respos,  que  ell  seria  dissapte  primer 
a  Avinyo,  hon  era  la  major  partida  dels  cardenals  e  segons 
la  usanza,  que  la  esgleia  havia  acustumada  de  fer  en  aytals 
fets  haut  son  acort,  faria  ho  fort  volenters,  jassia  a^o  que 
duptava,  que  dazo  que  fet  havia  del  perdo,  que  dat  havia  al 
Espital,  non  valgues  menys.  E  sobre  aquestes  coses,  senyor, 
hac  moltes  coses  rahonat  entre  ell  e  nos,  les  quals  serien 
longues  descriure,  e  eutre  les  altres  coses  nos  diguemli,  que 
la  esgleia  havia  tan  gran  poder  e  tan  gran  era  la  christiani- 
tat,    que    a    tot    poria    bastar.     El  papa  dix,    que   nos    deiem 


—    11^6    — 

veritat  e  tots  los  cardenals  tingueren  o  per  ben  dit,  per  que, 
senyor,  havem  bona  esperanza,  que  tots  los  fets,  si  a  Deu 
plau,  acabarem  be  e  a  proffit  e  honor  vostra  e  vehem  e  co- 
neixem,  quel  papa  els  cardenals  van  be  en  los  fets  ens  dien, 
que  no  tan  solament  la  esgleia  deu  ajudar  en  aquest  fet  e 
que  negun  no  y  deu  esser  contra,  ans  los  amichs  els  ena- 
michs  vos  hi  deven  ajudar,  e  nos,  senyor,  donam  peticio  e 
demanam  la  decima  de  tota  vostra  senyoria  a  YIII  ayns  e 
que  la  pagen  a  II  ayns  primerament  e  demanam  les  digni- 
tats  o  benefficis  vagans  per  V  ayns,  no  contrestan  gracia, 
que  ell  agues  feita,  si  en  possessio  no  eren.  Item  demanam 
quels  clergues,  qui  iran  en  lo  viatge,  pusquen  vendre  e  obli- 
gar  lurs  rendes  a  II  ayns,  als  quals  coses,  senyor,  ell  nons 
ha  respost  encara,  mas,  Deus  aydant,  crehem  quen  haurem 
a  Avinyo  bona  resposta.  Esters,  senyor,  certificam  al  papa, 
que  la  decima  de  vostra  terra  no  era  fort  gran  cosa,  que  no 
muntava  pus  de  XVIII  millia  libras  de  Barchinoneses,  qui 
son  tro  a  XV  millia  libras  de  tornes  petits.  Senyor,  lo  papa 
nos  deraaua,  vos  si  haviets  neguna  iustruccio  dels  regnes  e 
de  les  terres  e  lestameut  dels  Sarrains  e  nos  dixemli  que, 
axi  com  aquel  seuyor,  qui  molt  tenia  a  cor  de  servir  Deu  e 
la  esgleia  en  aquests  fets  e  de  creixer  la  fe  catholica,  que 
per  pressones  dignes  de  fe,  que  sabien  en  les  terres  e  en  los 
regnes  dels  Sarrains,  vos  nerets  certifficat,  e  nos  dixemli,  que 
la  haviem  e  que  la  li  dariem,  mas  que  era  en  Roman^,  e  ell 
dixnos,  que  ell  entenia  be  nostre  Romanz,  mas  nol  sabria 
legir,  mas  que  tantost  lo  tornassem  en  Lati,  que  molt  volen- 
ters  lo  legiria  e  hi  estudiaria,  e  nos,  senyor,  havemlo  tornat 
en  Lati  e  liavem  hi  fet  un  poch  de  prolec  e  axi,  con  les  pa- 
raules  auaven  al  senyor  rey  de  IMallorches,  vau  a  vos  e  puis, 
Covinentmeut  mudat  e  adobat,  havemue  ti'et  tot  zo  que  vos, 
senyor,  senyelas,  e  encara  alscuns  capitols,  qui  en  alcuna 
cosa  eren  coutra  nostra  missatgeria.  Lo  dia,  seuyor,  que  nos 
fom  a  Moutpesler,  feita  la  proposicio  de  nostra  missatgeria, 
parlam  ab  lo  papa  del  bisbat  Durgell  e  dixemli  tot  larga- 
ment  co  que  vos,  senyor,  uos  dixes  els  perills  el  don,  quin 
podia  venir  a  la  vostra  terra  e  lo  don  el  escandel,  quis  porien 
seguir  en  la  seu  Durgell,  e  pregamlo  de  part  vostra,  que  ell 
hi    degues   provehir   den  Pouz   de  Vilamur  o  del  sagrista  de 


—    197    — 

Mallorches  ^).  E  ell  dixnos,  que  coneixia  lo  sagrista  el  tenia 
per  bon  liom  els  cardenals  loharenlo  li  molt.  El  papa  res- 
posnos  a  tot  zo,  que  proposat  li  haviem,  saul  al  bisbat  Dur- 
gell,  e  nos  diguemli,  quens  responia  a  aquell  e  dixnos,  que  a 
alo  nons  responia  encara.  E  puis,  senyor,  sobre  aquest  feit 
Durgell  havem  reebuda  una  vostra  carta  e  segons  aquella 
farem  tot  zo,  que  nos  fer  puscham,  segons  la  vostra  letra. 
Los  cardenals,  senyor,  qui  ara  son  ab  lo  papa,  son  en  R.  del 
Got,  eu  A.  de  Pelagrua  e  lo  cardenal  de  Napols  e  lo  car- 
denal  Dostia.  Los  altres  son  tots  a  Avinyo.  Nos,  senyOr, 
parlam  ab  los  cardenals,  qui  vostres  amics  son,  que  ^)  .  .  .  perdo 
a  pena  e  a  colpa  e  els  diennos,  que  aital  perdo  nos  dona 
sino  per  conquerir  la  Terra  [sancta]  *) . . .  dixerennos,  quels  certi- 
ficassem,  sis  dona  anch  per  la  conquesta  Despanya,  e  aixi, 
senyor,  si  vos  *) .  .  .  ne  trobats  en  nul  h^ch,  que  sia  dat  lo 
dit  perdo  per  la  conquesta  Despanya,  que  tantost,  senyor,  nos 
o  penssets  de  trametre,  que  mils  ne  vendran  los  fets.  Si  los 
missatges  de  Castella  venieu,  pensassets  los  nos,  senyor,  de 
trametre.  Nos,  senyor,  havem  aturat  en  Ferraudo,  porter 
vostre,  per  co  com  vehem,  que  es  lionor  vostre  e  quel  vos 
trametam  ab  les  cartes  e  ab  tot  qo,  que  fet  haiam  en  breu, 
ai  a  Deu  plau  ab  tot  bon  novell.  Jassia  que  Deus  aidant  a 
pascha  o  en  les  vuytaves  serem  ab  vos,  senyor.  Comanamvos, 
senyor,  en  vostra  gracia  e  manats  a  nos,  qo  que  us  placia. 
Data  a  Mondragon  passat  lo  Rose  dimecres  V  dies  dins  Marc. 
CRD  10875.  Or.  Pap.  Ssp.  Ausziige  bei  A.  Ximenez  Solei,  La 
corona  de  Aragon  y  Granada  S.  128  und  Acta  Nr.  479. 

91.  JaYme  II.  an  seine  Gesandten  an  der  Kurie:  Besprechung 
des  Kreuzzugsplans  der  Hospitaliter  mit  im  Orient  ortskun- 
digen  Barcelonesen;  Leistungsmdglichkeit  ihrer  Armada  :  Sie 
kann  Cypern  uncl  flrmenien  helfen,  den  Sultan  zuriick- 
schrecken,  an  der  Kuste  kampfen,  nicht  im  Binnenlande, 
kann  den  den  Tiirken  verbliebenen  Teil  von  Rhodus  nehmen 
und  die  Inseln  der  Romania.  Die  Gesandten  sollen  von  sich 
aus  dem  Papst  sagen,  dass  ein  anderer  Fiihrer  und  andere 
Truppen    notig  selen,  zumal    die  Hospitaliter    nur  Sorge   fiir 

a)  Ijoch  fiir  zwei  Wi^rter. 

')  Der  bekannte  Prokurator  Johannes  Burgundi. 


—    198    — 

die  Vertreibung  der  T(Jrl<en  aus  Rhodus  und  den  Inseln  haben. 
fllles  konne  man  mit  besser  gerUsteten  20  Galeeren,  300 
bis  400  Reitern  und  1000  Mann  Fussvolk  machen.  Man 
sagt,  dass  die  Hospitaliter  dem  Papst  versprochen  hatten, 
in  5  Jahren  Jerusalem  oder  ^ntiochia  zu  haben.  Keinerglaube, 
dass  diese  Truppen  solches  konnen.   Barcelona  (1308)  1309 

Marz  17. 
Jacobus  etc.  venerabili  in  Christo  patri  Poncio  divina 
providencia  episcopo  Ilerdensi  et  Bernardo  de  Fenollario 
militi  dilectis  consiliariis  nostris  etc.  Reebem  vostra  letra  e 
entesem,  so  quens  trameses  adir:  alaqual  vos  responem,  que 
nos  aguem  nostre  acort  sobrel  fet,  quens  trameses  de  Espital 
ab  molts  prohomens  de  la  ciutat  de  Barcelona,  los  quals  nos 
sabem,  que  avien  moltes  vegades  estat  en  les  partes  Doltra- 
mar,  e  les  quals  nos  pensavem,  que  sabessen  totes  les  circum- 
stancies  del  fet.  E  oyt  lenteniment  de  cascu  e  disputat  ab  els 
tot  laffer,  trobam  segons  la  natura  del  fet,  que  larmada  del 
Espital  ab  la  cavaleria  poran  fer  aquestes  coses:  so  es,  que 
seran  gran  deffenimeut  e  gran  ajuda  de  Chipre  e  de  terra 
de  Ermenia,  que,  estan  aytal  compaya  de  la,  lo  solda  no  pora 
entendre  a  aquels  locs  tan  ferment,  con  faria,  ne  per  mar  e  per 
terra.  Item  que  per  la  costera  de  la  mer  poran  fer  molts 
bons  ardits  e  de  bones  ferides  guerreyan,  si  fer  ho  volen  ue 
gosen  ne  pas  esperan  null  poder  del  solda  ne  encara,  que  no 
gosareu  entrar  dins  terra  XX  milles,  en  manera  que  y  gos- 
sassen  aturar  ne  asseciar  nuU  loch,  qui  en  la  terra  ferma  sja. 
Item  que  poran  conquerre  90,  que  roman  de  la  illa  de  Rodes. 
Item  que  poran  conquerre  les  illes  de  Romania.  Eu  aquesta 
conquesta  de  Rodes  e  de  les  illes  e  aguardar,  que  null  hom 
no  navegaria  de  les  parts  Dalexandria.  Aytanbe  se  faria, 
es  pora  fer  ab  XX  galees  e  ab  CCC  ho  CCCC  homens  a 
cavall  con  ab  totes  les  galees  e  los  cavalers  ordonats  ap- 
passar  ab  los  Espitalers.  Ver  es,  que,  quant  a  defFensio  del 
regne  de  Chipre  e  de  Ermenia,  que,  con  mes  seran  les  galees 
e  la  compaya,  major  fama  sen  seguira,  e  menys  gosaria  en- 
pendre  lo  Solda  de  trametre  gens  en  Chipre  ne  en  Ermenia. 
Eaxi  podets  complidament  informar  lo  senyor  papa  deles 
coses  damimtdites.  Depus  encara  la  informacio  damuntdita 
vos,  axi  con  per  vos,  li  podets  dir,  eaxi  ho  trobam  nos,  mas 


—    199    — 

no  volem,  que  de  la  nostra  part  li  ho  digats,  que  aquests 
affers,  so  es  affer  guerra  per  mar  ho  affer  ferides  per  terra, 
seria  mester  altre  cap  que  no  aquell,  qui  ordonat  hi  es,  e  alt- 
res  gens,  qui  mils  aguessen  usades  les  guerres  per  mar  e  per 
terra,  majorment  con,  segons  que  avem  entes,  los  Espitalers 
la  major  cura,  que  auran,  sera,  que  pusquen  conquerre  la  par- 
tida,  que  tenen  los  Turchs  en  Rodes  e  les  illes  de  Romania, 
los  quals,  segons  que  avem  entes,  lur  son  dades  per  lo  senyor 
papa.  E  axi  ab  90  de  la  esglesia  volran  fer  lurs  affers  et 
lexaran  lo  mes  per  lo  menys.  On  vos  deym,  considerades 
totes  coses,  que  aytant  se  farien  XX  galees  e  CCC  ho  CCCC 
homens  a  cavail  ab  bon  cap  con  tot  so,  que  ordonar  es,  e 
ab  homens  de  peu  tro  a  M,  qui  fossen  destes  partes,  qui  saben 
mills  les  condicions  de  la  guerra.  Desa  se  diu,  quels  Espi- 
talers  donen  entendre  al  senyor  papa,  que  dins  V  annys  li 
auran  per  guerra  o  per  plet  Jherusalem  o  Antiochia,  de  la 
qual  cosa  non  creega  negu,  que  no  es  cosa  possible,  que  per 
aquesta  armada  ne  per  aquesta  gent  ne  puscha  fer.  Fets  nos 
soven  saber  vostres  ardits.  Dat.  Barchinona  XVI.  kalendas 
Aprilis  anno  domini  MCCC  octavo. 

Reg.  335  f.  261  v.  Der  Konig  kommt  am  25.  Miirz  1309  (f.  262  v) 
darauf  zuriick  und  zeigt  auch,  worum  es  ihm  zu  tun  ist.  Der  Kreuz- 
zug  der  Hospitaliter  soU  dem  Papst  moglichst  wenig  kosten :  Nuper 
vobis  super  facto  passagii  magistri  Hospitalis  scripsisse  recolimus,  quod 
tantum  valerent  viginti  galee  quantum  quadraginta  .  .  .  et  raciones  sin- 
gulariter  posuimus  et  scripsimus.  Verum  quia  credimus,  quod  dominus 
papa  visis  et  intellectis  prefatis  racionibus  et  deliberacione  habita  vo- 
biscum  et  cum  aliis  veritati,  quam  vobis  scripsimus,  adherebit,  credimus, 
quod  tam  galeis  quam  militibus  et  aliis  hominibus  supertluis  ad  passa- 
gium  resecatis  contentus  erit  illis,  qui  ad  illud  passagium  erunt  neces- 
sarii  et  sic  expenssas  superfluas  evitabit.  Et  quia,  sicut  scitis,  aliqui 
tam  milites  et  etiam  clerici  quam  alii  homines  de  terra  nostra  ad  illud 
passagium  se  iuramento  obligaverunt,  ideo  vobis  dicimus,  quod  procu- 
retis  quasi  per  vos  cum  domino  papa,  quod  prefati  honiines  .  .  .  absol- 
vantur  et  teneantur  nos  sequi  et  nobiscum  ire  in  viagio,  (juod  facere 
intendimus  contra  Sarracenos  Granate.  Beide  Kreuzziige  seien  servi- 
cium  contra  inimicos  fidei  und  das  Werk  sei  in  Spanien  notiger,  weil 
die  Sarracenen  dem  Christentum  mehr  Schaden  und  Schmach  in  Spanien 
zufiigten  besonders  wegen  der  Renegaten  uud  der  Frauen,  die  sie  zu 
ihren  Konkubinen  machten.  Dat.  Barchinone  III.  kalendas  Aprilis  a.  d. 
m.  MCCCIX. 

ClemensV.  schrieb  bald  darauf  an  Jayme  II.:  „Dum  soUicitudiuem''  — 
Ex   parte   siquidem   ipsius  magistri  fuit  nuper  expositum  coram  uobis. 


—    200    — 

quod  ipse  circa  negotium  passagii  per  nos  ordinati  .  .  .  dilligenter  in- 
tentus  universis  priocibus  et  fratribus  dicti  H6spitalis  districte  mandavit 
ut  se  equis,  armis  et  aliis  necessariis  ad  dictum  passagium  commuuirent 
essentque  ad  transfretandum  in  co[n]stituto  eis  ad  hoc  termino  prepa- 
rati.  Et  quia  solum  de  ipsius  ordinis  fratribus  huiusmodi  passagium  non 
poterat  utiliter  adimpleri,  plures  ex  diversis  regnis  et  partibus  strenuos 
conduxit  ad  magna  stipendia  bellatores,  eis  ad  preparationem  necessa- 
riorum  pecuniarum  summas  non  modicas  persolvendo  .  .  .  Quia  tamen 
tu  tam  dictis  fratribus  quam  aliis  infra  tui  regni  limites  constitutis 
nuper  districte  mandasti,  ut  se  ad  veniendura  tecum  contra  .  .  .  regem 
Granate  preparare  curarent  nec  equos  aut  arma  extra  regnum  tuum 
extraherent,  huiusmodi  pia  dicti  magistri  intentio  prepeditur,  quod  est 
valde  contrarium  votis  nostris.  Er  ersucht  ihn  um  Aufhebung  des  Vei'- 
botes.  Dat.  Avinione  IJ.  idus  Maii  pontificatus  nostri  anno  quarto  (Leg. 
28.  Nr.  37.) 

Der  Hospitaliter  Meister  Fulco  de  Vilareto  bittet  Jayme  ebenfalls 
um  Zulassung  der  Ausfuhr.     Marseille  29.  November.     Or.  Perg. 

92.  Bernart  dez  Fonollar  an  Jayme  II.:  Hatie  erfahren,  dass 
einige  Kardinale  gegen  die  Granada-Privilegien  seien.  Darum 
ging  er  gerade  zu  ihnen  und  bat  sie  besonders,  Im  Kon- 
sistorium  dafUr  zu  stimmen.  Ein  6esandter  soll  gesagt 
haben,  dass  den  Konigen  von  Aragonien  und  Kastilien  es 
nicht  ernst  mit  der  Eroberung  Granadas  sei.  Wer  es  ge- 
wesen,  konnte  er  weder  von  R.  del  Got  noch  vom  Kardinal 
von  Beziers  erfahren.  ^vignon  (1309)  ^pril  22.  Aeusserung 
des  ^bts  von  Poix  uber  die  Zehntsammlung. 

Al  molt  alt  e  molt  potent  senyor  eu  Jacme  per  la  gracia 
de  Deu  rey  Darago.  Jo  en  Bernat  dez  Fonollar  humilmeut 
besau  vostres  maus  e  vostres  peus  me  coman,  senyor,  en 
vostra  gracia,  Ja,  seuyor,  podets  veher  per  uua  letra,  quel 
bisbe  de  Leida  e  yo  vos  enviam  ^),  les  gracies,  qui  us  son 
atorgades,  e  siats  cert,  senyor,  que  aiq-.o,  que  han  atorgat,  han 
mes  atorgat  par  vergonya  del  segle,  que  per  devocio  ne  per 
voluntat,  que  ajen  els  feits  *);  que  ans  que  en  consistori  en- 
tresseu,  senti  yo  per  alscuns,  qui  son  amichs  vostres,  que  no 
havien  bona  voluntat  en  los  feits  ne  en  la  decima  ne  en  res 
als.  E  un  cardenal  amich  vostre  dixme  aquels,  qui  bona 
voluutat  havieu  els  fets,   e  que   i  auas   e  quels   fees    gracies, 

a)  Meist  ffeits  Or. 


*)  Vgl,  Brief  vom  9.  Marz. 


—    201    — 

e  visitels  e  de  part  vostra  fiules  engracies,  e  entis  be,  quals 
eren  los  contraris  e  visitels  e  preguels  molt  carament  de  part 
vostra,  que  ells  en  aquests  fets  fossen  favorables  e  hi  de- 
guessen  dar  conssell  e  ajuda,  que  entes  liavien,  que  per  aquests 
fets  e  per  espehegar  nos  se  devia  tenir  consistori,  e  que  zo, 
que  vos,  senyor,  moviets  el  rey  de  Castella  de  la  conquesta 
de  Granada  lo  papa  e  los  kardenals  o  devien  voler  e  requerir 
e  dar  tota  ajuda,  que  a  serviy  de  Deu  era,  e  de  la  sancta 
esgleia  e  de  la  fe  catholica  exalssament,  et  si  aquests  fets 
en  re  venien  meins  o  no  venieu  a  acabameut,  serie  *)  en  colpa 
de  la  esgleia  e  n6  en  colpa  del  rey  de  Castella  ne  de  vos, 
senyor.  Les  paraules,  senyor,-qne  jo  dix  a  ells  sobre  aquesta 
materia,  serien  longues  descriure,  que  moltes  foren  e  tota 
vegada,  senyor,  lus  o  dix  en  manera,  que  ells  no  poguessen 
coneixer,  que  nos  fossen  certs,  que  ells  nos  fossen  contraris, 
si  que  jo  conich  be  com  consistori  ....*')  tengut  e  sen  exien 
e  les  respostes  foren  ordonades  entre  ells  aquells,  que  nos 
tenien  per  contraris  se  fi  .  .  .  ^)  fort  affaenats  de  nos  ens 
dixeren,  que  nostres  fets  auaven  be.  Esters,  senyor,  nons 
han  volgut  atorgar  en  les  indulgencies,  que,  si  neguna  per- 
sona,  qui  anar  no  pogues  ne  no  volgues  en  la  conquesta  de 
Granada,  si  be  si  donava  o  hi  tremetia,  que  agues  lo  perdo 
axi  com  aquels,  qui  donen  ne  trameten  en  lo  passatge  dels 
Espitalers.  E  con  en  R.  del  Got  nos  feu  les  respostes  per 
lo  papa  rahonanlo  y  molt  e  liu  dixem  e  dix  nos,  que  ells  so 
volien  retenir  per  los  Espitalers,  a  qui  lo  papa  havia  a  com- 
plir  gran  quantitat  de  moneda,  e  creu,  que  fo  viares  an  R.  del 
Got,  que  nos  li  rahonassem  regeu  aquest  feit.  Dixnos,  que  I 
dels  cardenals  dix  en  consistori,  que  I  dels  missatges  li  havia 
dit,  quels  reis  feien  mes  aquests  feits  per  fer  atrahudar  lo 
rey  els  Serrains  de  Granada  que  per  conquerre  lo  regne  ne 
per  gitar  los  Sarrains  de  la  terra.  E  jo  dix:  Senyor  carde- 
nal,  los  missatges  del  rey  de  Castella  e  nos  som  azi  davant 
vos.  Placia  a  nostre  senyor  lo  papa  o  a  vos,  que  vulats 
saber  ab  aquel  cardenal,  qual  es  aquel  missatge,  que  azo  ha 
dit;  e  ell  dix,  que  dazo  no  sentrametria.  E  lendema  en 
Vidal  de  Vilanova  e  jo  menjam  ab  lo  cardeual  de  Besers  e 
dixme:  Be  havets  fets  vostres  affers,  mils  que  jo  non  cuidave, 
a)  Korrigiert  aus  faries.  b)  Loch  Or. 


—    202    — 

tal  hora  fo  en  lo  consistori,  que  I  cardenal  dix,  que  I  dels 
missatges  li  havia  dit,  quels  reis  no  comeuzaven  aquesta  con- 
questa  sino  per  fer  atrahudar  lo  rey  els  Sarrains  de  Granada. 
E  jo  dixli:  Senyor,  placiaus,  que  procurets  ab  lo  papa,  que 
vula  saber,  qual  es  estat  aquest  missatge,  que  aytal  deslei- 
altat  a  dita  enves  son  senyor  que  .  .  .  *)  ue  valem  meins,  e 
ell  dix,  que  azo  uo  li  havia  que  fer,  mas  que  vos  deviets 
guardar  con  trameteu  missatgers  eu  cort  de  Roma,  quals  hi 
trameteu,  que  fossen  tals,  quals  amassen  e  voiguessen  lur 
honor.  Si  a  Ueu  plau,  senyor,  jo  sere  em  breu  ab  vos  e 
comptarvoshe  tots  los  fets  largament.  Comamme,  senyor,  en 
vostra  gracia  e  manatsme  zo,  que  us  placia.  Scrita  a  Avinyo 
XXII  dies  dins  Abril. 

Alscuns  dies,  senyor,  nos  som  laguiats  per  lo  papa, 
qui  ea  stat  un  poch  daul  saho,  mas  guarit  es.  Jo,  seuyor, 
son  cert,  quel  abat  de  Foix  dix  al  archabisbe,  que,  si  ell  se 
volia,  que  ell  procuraria  e  endrezaria  que  ell  amdoses  fossen 
coylidors  de  la  decima.  El  archabisbe  dixli,  que  uo  volia, 
que  liu  percazas,  que  no  volie  esser  coUidor  de  decima. 

CRD  0.  Nr.     Or.  Pap.  Ssp.     Vgl.  A.  Ximenez  Soler  1.  c.  135. 

93.  P.  Fredoli  miles  an  Jayme  II.:  Zuriickhaltung  seines  Sohnes 
P.,  der  zu  Jayme  ziehen  wollte,  mit  Waffen  und  Mannschaft 
durch  die  franzosischen  Beamten  in  Narbonne.  Wahl  seines 
andern  Sohnes  Berengar  zum  Bischof  von  Beziers.    Beziers 

1309  TTlai  28. 

Cum  hiis  diebus  carissimus  filius  nieus  P.  Fredoli  domi- 
cellus  cum  decem  equitibus  et  trigiuta  peditibus  bene  secun- 
dum  statum  et  decenciam  cuiuslibet  paratis  et  arnesiatis,  non 
obstantibus  preceptis  sibi  per  senescallum  Bellicadri  apud 
Veyrunam  et  vicarium  Biterrensem  Biterris,  quod  equos  nec 
arma  nec  pecuuiam  extraheret  de  regno  Francie,  factis,  Nar- 
bonam  venisset,  custodes  portuum  et  passuum  regni  prefatum 
tilium  meum  abire  ulterius  cum  [ejquis  et  aimis  uullateuus 
permiserunt,  prout  dominus  P.  ^)  de  Fenolhai'  niiles,  nuncius 
vester,  qui  veniebat  de  Romana  curia,  qui  ibidem  presens 
aderat,  celcitudini  vestre  refferre  poterit,  si  placebit.  Propter(?) 

a)  Loch  Or. 

')  Statt  B.  Or. 


—    203    — 

quod  dictum  filium  meum  retrocedere  cum  societate  sua  reni- 
tentem^  prout  potuit,  eciam  in  excessu  oportuit  et  *) .  .  .  Sup- 
lico  igitur  magestati  regie,  ut  prelibatum  filium,  qui  ad  ser- 
vicium  Dei  et  vestrum  *)  .  .  .  uturus  ibat,  quique  super  excu- 
sacione  sua  vobis  scribere  formidat,  excusatum  habere  velitia 
...  Porro  quia  firmiter  scio,  qaod  ea,  que  ad  honorem  reve- 
rendi  domini  fratris  mei  domini  cardinalis  araici  vestri  de- 
voti ')  pertinent  et  suorum,  placida  sunt  et  grata,  excellencie 
vestre  significo,  filium  meum  Berengarium  Fredoli,  camerarium 
Biterrensem,  fuisse  externa  ^)  die  electum  per  capitulum 
Biterrense  concorditer  in  episcopum  Biterrensem,  quem  et  me 
ac  liberos  meos  omnes  dominacioni  vestre  comendo.  Datum 
Biteris  V.  kalendas  Junii. 

CRD  11616.  Or.  Pap.  Ssp.  Die  Wahl  fand  am  27.  Mai  statt  und 
am  29.  Mai  wurde  Berengar  schon  bestatigt!  Der  Sohn  P.  Fredoli 
wollte  an  dem  Zuge  gegen  Granada  teilnehmen.  Auf  dem  Stiicke  steht 
von  der  Hand  des  B.  de  Averso:  Respondeatur  patri.  Scribatur  filio. 
Scribatur ...  etF.de  Cortilio.   Similiter  ego  episcopo  Valentino  .  . .  usw. 

94.  Konig  Robert  und  Konigin  Sancia  an  Jayme  II.:  Anzeige 

ihrer  Kronung   durch  Clemens  V.    flvignon  (1309)  August  3. 

—  flm  8.  Mai  ^nzeige  des  Todes  Karls  II.  —  Warum  Konigjn 

Blanca  noch  immer  an  „dux  Robertus"  schreibt? 

Sanctissimus  in  Christo  pater  et  clementissimus  dominus 
noster  dominus  Clemens  .  .  .  summus  pontifex  hodierno  die, 
tercio  scilicet  presentis  meusis  Augusti,  in  civitate  Avinionis 
nos  et  regiiiam  consortem  nostram  valde  ylariter  et  benigne 
unccione  sancti  olei  previa  regio  dyademate  coronavit  et  alia 
regalia  insignia  nobis  dedit,  ipsumque  sensimus  et  sentimus 
experimentis  evidentibus  in  negociis  nostris  propicium  et 
gerentem  erga  nos  in  hiis,  qufe  statum  nostrum  respiciunt, 
paterne  dileccionis  et  benivolencie  specialis  affectum.  Dat. 
Avinione  die  III.  Augusti. 

Fast  wortlich  stimmt  damit  der  Brief  Sancias  uberein.  Beide  Or. 
Perg.  Ssp.  —  Am  8.  Mai  hatte  Konig  Robert  Jayme  II.  den  Tod  Karls  II. 
angezeigt : 

.  . .  Carissimus  dominus  genitor  noster  ab  olim  morbi 
fatigacione    vexatus    nuper    cepit   egrotare  pergravius   sicque, 

a)  Loch  fiir  ein  Wort  Or.  b)  Statt  hesterna  Or. 

')  Der  Kardinal  von  Beziers  Berengar  Fredoli. 


—    204    — 

pro  dolor,  freniens  langor  iuvaluit,  quod  die  quinta  presentis 
Maii  .  .  .  secundum  nature  terminos  extremum  diem  huius 
mutabilis  vite  clausit  .  .  .  Occurrit  tamen  consolacionis  tem- 
perate  remedium,  quod  tanquam  princeps  catholicus  ecclesie 
sacramenta  cum  devocione  receperit  et  iu  opinione  populi  sue 
gubernacioni  commissi  per  actus  graciosi  regiininis  occubuerit 
gloriosus  .  .  .  Denique  nolentes  dominam  reginam  consortem 
vestram  .  .  .  vehementia  turbaciouis  afticere,  casum  predictum 
eidem  ommittimus  uuntiare,  set  vos  ipsi,  si  placet,  si  et  prout 
opportunum  esse  videritis,  casum  eundem  sibi  significare  veli- 
tis.     Dat.  Neaj)oli .  .  .  die  VIII.  Maii  septime  indiccionis. 

Or.  Perg.  Ssp. 

Blanca,  Roberts  Scliwester,  schrieb  uoch  ein  halbes  Jahr  nach  der 
Kronung  in  der  Heiratssache  Ferrantes  von  Mallorca  an  ihn  ais  dux. 
Diese  interessante  Nachricht  ist  einem  Briefe  Jaymes  II.  an  Robert 
voni  26.  Oktober  1309  zu  entnehnieu  (Reg.  335  f.  338  v.)  Es  heisst  darin 
am   Scliluss: 

Denique  vestra  serenitas  nou  miretur,  si  memorata  regina 
in  sua  littera  vos  ut  ducem  intitulat,  cum  nondum  obitus 
domini  Karoli  . .  .   commuuis  patris  eidem  fuerit  intimatus. 

fnzweifelhaft  hat  ihr  Kiirperzustand  die  aufregende  Mitteilung 
uicht  gestattet.  Denn  eiue  Kraukiiug'  hatte  Konig  Robert  ja  niclit 
gewoUt.     Auffallig  aber  ist  dieses  lange  Verschweigen  doch. 

95.  Ein  Freund  Luccas  sendet  aus  Pisa  folgendes  Stimmungs- 
bild  an  Lucca :  Die  Pisaner  wissen  von  der  Anwesenheit  der 
aragonesischen  6esandten  und  ihrer  Ehrung  in  Florenz.  Alle 
Toskaner  singen  das  Lied  der  Lucchesen,  sagen  die  Pisaner. 
Hatte  Lucca  den  Frieden  gewollt,  so  ware  er  gekommen. 
Die  Pisaner  glauben,  dass  die  Gesandten  Erfolg  haben.  Ihr 
Schmerz  ist,  dass  sie  die  Vertrage  nicht  kennen.  Inhalt  einer 
Ermunterungsrede,  die  ein  Vornehmer  in  Plsa  im  Senat  ge- 
halten  :  Die  Stadt  habe  schlimmere  Zeiten  gesehen.  Dabei 
erinnert  er  an  die  Kampfe  mit  Genua.  Jetzt  habe  man  Sar- 
dinien,  Freunde  und  eine  grosse  Partei  an  der  Kurie.  Mit 
Geld  aus  Sardinien  solle  man  in  ^ragonien,  am  papstlichen 
Hofe  und  in  Toskana  arbeiten.     1309  Sept.  18. 

Tenor  litteraruui  trausmissarum  Lucano  couiuiii  a  quo- 
dam  auiico  commoranti  in   civitate  Pisarum  videlicet: 

.  .  .  Ti  rispondo,  che  costoro  sauno  bene,  come  li  ambaxia- 


—    205    — 

i»ri  de  lo  re  Daragona  sono  stati  ad  Fiorensa  et  annovi  rice- 
vuto  grande  honore.  Et  credeno  bene,  che  cio^  che  e  fatto 
in  L«cca,  si  fermerra  in  Fiorensa,  pero  che  alli  Pisani  pare, 
che  tutti  li  Toscani  cantino  la  cansono  de  Luchesi  et  son- 
seno  accorti  aguale  *)  al  trattato  del  cardinale  ^),  Pero  che 
diceno,  che,  si  solamente  li  Luchesi  avesseno  volsuto  pace, 
sarebbe  stata.  Ma  quello,  che  li  Lucchesi  vuolno,  si  fae,  et 
quello,  che  non  vuolno,  non  si  fae.  Und  elli  anno  di  fermo, 
che  quella  vicenda,  per  che  quelli  ambaxiatori  vi  sono,  si 
fermerra,  ma  lo  loro  dolore  si  e,  chelli  non  puono  sapere  li 
pacti,  che  si  fanno,  e  dicoti,  che  mi  pare  grande  fatto,  che 
poghi  vostri  segreti  sono,  che  costoro  non  sappiano,  ma  pur 
questo  non  anno  anco  possuto  sapere.    Li  parlari  sono  molti . .  . 

In  sanato  fue  sabbato  uno  consillio  di  poche  homini  savi 
richiesti  ad  provedere  et  ragionare  sopra  quelle  bisogne,  et 
quando  funno  sopra  quelle  paraule,  li  omini  istetteno  molto 
ispaventati  et  per  bueno  pesso  non  si  levo  niuno.  A  la  fine 
levosi  uno  cavalieri  et  disse:  Jo  mi  faccio  grande  meravillia 
dello  ismarrimento,  che  jo  veggio  prendere  ad  tanti  savi  ho- 
mini,  quanti  qui  sono,  di  cosa,  che  anco  nonde  sentiamo  caldo: 
Che  per  grasia  Diddio  noi  non  avemo  hostit  addosso  ne  ca- 
stello  perduto  ne  pregioni  infensa  di  nostri  inimici  ne  rice- 
vuta  isconfitta  (?)  et  non  pensiamo  noi  la  grande  fortuna,  che 
passata  abbiamo  in  deli  **)..,  mente  passati,  che  noi  avemmo 
in  Genoua  bene  VIIII  mila  pregioni  insiemi  vivi  in  forsa  di 
quelli,  che  allora  erano  nostri  inimici,  sensa  quelli  che  an- 
negono  et  funno  uccisi  et  che  erano  morti  in  pregione,  che 
funno  bene  altrettanti  et  avevammo  *=)  la  guerra  di  Genova 
continuamente  in  su  le  porte.  Avemmo  addosso  tutti  li  Tos- 
cani  et  li  nostri  rebelli,  .  . . 

Avemo  la  Sardigna  tutta  ad  nostro  volere,  de  la  quale 
possiamo  fare  ispese  grande  ascampo  di  nostro  comune.  Avemo 
amici  et  parte  grande  in  de  la  corte  di  Roma,  la  qual  cosa 
noi  ne  nostri  antecessori  non  avemmo  gia  e  C  anni  passati. 
Unde  addunque  muove  questo  ispavento  !  Et  pero  queste  cose 
non  avemo  tanto  adtemere,  che  la  troppa  temensa  et  spa- 
vento  et  faccianoia,  ne  ci  dovemo  tanto  sigurare,  che  ci  tor- 

a)  So  Or.  b)  Loch.  c)  Or.  avavammo. 

')  Kardinal  Yon  Sabina. 


—    206    — 

nasse  dauno  graude.  Et  pero  ad  me  pare,  che  noi  abbiamo 
adoperare  le  nostre  vertude  tutte  admettere  moneta  in  de  lo 
re  Daragona  et  in  corte  di  papa  et  in  Toscana  per  cessare 
lo  fuoco  da  noi.  Et  facciamo  ragione,  che  cola  Sardigna  ci 
conviene  difendere  la  Sardigna,  cioe  cole  intrate  di  Sardigna 
. .  .  Die  XVIII.  di  Septembre. 

CRD  12595.   Gleichzeitige  Kopie.   Pap.  voii  der  Hand  des  Vannes 

Gattarellus.   Die  Kampfe  mit  Genua  fanden  1284  statt  und  die  Sclilacht 

von  Maloria  am  6.  August.  Vgl.  die  Schilderung  bei  Davidsohn,  Gesch. 
V.  Florenz  II,  2,  255. 

96.  Clemens  \7.  an  Jayme  II.:  Jubel  iiber  selnen  Sarrazenen- 
sieg.  Sendet  Abschrlft  cler  Berlchte  iiber  dle  Vertrelbung 
der  Venezianer  aus    Ferrara.     Avlgnon  1309   September  13. 

.  .  ,  Gloria,  laus  et  honor  sit  redemptori  piissimo  .  .  . 
Nationem  perversam,  Sarracenos  videlicet .  .  .  regi  Granate 
subiectos,  hostes  catholice  fidei,  cum  quibus  .  .  .  venisse  dinos- 
ceris  ad  conflictum,  triumpho  mirifico  .  .  .  superasti.  De  quibus 
cuiusdam  [regis  ?]  filius  et  multa  milia  ex  natione  predicta, 
sicut  nobis  per  tuas  litteras  et  nuntium  earum  portitorem, 
quas  cum  multa  mentis  alacritate  recepimus,  intimasti,  in 
eodem  conflictu  gladio  ceciderunt.  Ex  triumpho  quidem 
huiusmodi  in  laudis  iubilum  exultat  altissimo  mater  ecclesia 
et  dominum  Deum  nostrum  anima  nostra  magnificat .  .  .  Hor- 
tamur,  .  .  .  quatiuus  .  . .  strenua  magnanimitate  procedas,  ut 
ipsos,  piout  incepisti,  tanquam  pugil  victoriosus  altissimi 
persequi  non  desistas  .  .  .  Preterea,  carissime  fili,  .  .  .  tibi  ad 
gaudium  duximus  intimandum,  quod  .  .  .  negotium  civitatis 
nostre  Ferrariensis  sic  prospere  immo  quasi  miraculose  con- 
tinue  celestis  consilii  altitudo  direxit,  quod  Venetorum  stoli- 
dorum  nephanda  superbia,  qui  civitatem  ipsam  eorum  cona- 
bantur  dominio  perversis  conatibus  subiugare,  depressa  Dei 
potentia  nostro  exercitu  mediante  civitatem  predictam,  castrum 
nostrum  Thedaldi  eidem  civitati  contiguum,  pontem  supra 
flumen  Padi,  quod  iuxta  ipsam  defluit  civitatem,  ac  turrim 
iuxta  pontem  ipsum  nec  non  omnia,  que  in  terra  vei^us 
Ferrariam  per  eosdem  Venetos  detinebantur  nequiter  contra 
iusticiam  occupata,  hiis  diebus  recuperata  de  manibus  eorun- 
dem,  sicut  alie  civitates  et  terre  nostre  et  ecclesie  supradicte 


—    207    — 

retinentur  et  gubernantur  ad  nostrum  et  ipsius  ecclesie  bene- 
placitum  et  mandatum  . .  .  Ecce,  quod  transsumptum  quarun- 
dam  litterarum  nostro  apostolatui,  iam  est  diu,  et  aliarum  nobis 
et .  .  camerario  nostro  super  predicto  negocio  transmissarum, 
quas  die  Mercurii  tercio  presentis  mensis  Septembris  rece- 
pimus,  et  aliarum,  que  in  vigilia  nativitatis  beate  Marie  vir- 
ginis  proxime  preterita  tarda  hora  de  sero  noctis,  in  terra 
tenebris  iam  diffusis,  dum  sompni  quietem  capere  volebamus, 
super  recuperatione  castri,  pontis  et  turris  predictorum  ac 
pluribus  aliis  nobis  presentate  fuerunt,  tibi  mittimus  presen- 
tibus  interclusum.  Dat.  Auinione  idus  Septembris  pontificatus 
nostri  anno  quarto. 

Leg.  Clemens  V.  20  Nr.  20.  Or.  Bulle  fehlt.  Hieraus  erfahrt  man, 
wie  die  Stiicke  Acta  Nr.  407  ff.  nach  Barcelona  gekommen  sind. 

97.  Clemens  \7.  an  Jayme  II.:  Griinde,  warum  die  aposto- 
lische  Kammer  die  Bitten  seiner  Gesandten  um  Unterstiitzung 
des  Granada-Zuges  und  er  auch  die  andern  Wiinsche  nicht 
erfijilen  kann.  ^ngebot,  die  aragonesischen  Bischofe  zu 
einem  Subsidium  zu  veranlassen ;  Gewahrung  des  Kreuz- 
zugsablasses;  Abtretung  der  Strafgelder  fUr  verbotenen 
Orienthandel.  Entriistung  des  Papstes  iiber  das  ablehnende 
Verhalten  der  Gesandten.  Ermunterung  zum  Ausharren  im 
Kriege.  Mitteilung  der  Einnahme  von  Marcamo.  Grauselle 
1309  Tlovember  4. 

.  .  .  Spiritus  timoris  et  amoris  domini .  .  .  Venientes  ad 
presentiam  nostram  dilectos  filios  fratrem,  Petrum  ^)  ordinis 
Predicatorum  et  Fortunium  Martini  militem  nuntios  tuos 
ipsos  et  litteras  nobis  per  eos  ex  parte  regia  presentatas 
consideratione  mittentis  affectione  paterna  recepimus  inter 
cetera  continentes,  quod  super  hiis,  que  iidem  nuntii  pro 
parte  tue  celsitudinis  exponerent  coram  nobis,  fidem  eis  habere 
plenariam  dignaremur.  A  nobis  igitur  audientia  eis  benigne 
concessa  predicti  nuntii  pecuniarium  subsidium  exhibendum 
tibi  de  nostra  camera  in  prosecucione  negotii  regni  Granate, 
quod  laudabiliter  assumpsisti,  inter  cetera  cum  instancia 
postularunt.    Ad  quod  eis  sicut  alias  primis  tuis  nuntiis  propter 


')  Petrus  Marsilii,  der  bekannte  Chronist. 


—    208    — 

hoc  ad  nostram  presentiam  destinatis  *)  duximus  respondendum, 
videlicet  quod  propter  multa  profluvia  expensarum,  quas  pro 
defensione  terrarum  ecclesie,  quas  Venetorum  nephanda  teme- 
ritas  iam  pro  magna  parte  occupaverat  violenter  ^),  necnon  et 
passagio,  quod  per  dilectos  filios  . .  magistnim  et  fratres  Hospi- 
talis  sancti  Johannis  Jerosolimitani  feceramus  in  subsidium 
Terre  sancte  ^)  ad  preparationem  passagii  generalis,  ad  quod 
nostra  suspirat  intentio,  defensione  quoque  regni  Cipri  et 
aliarum  terrarum,  quas  adhuc  tenent  in  partibus  illis  fidei 
predicte  cultores,  et  ne  perversi  christiani,  sicut  usque  nunc 
fecerant,  deferrent  arma,  victualia  Sarracenis  et  pro  dictis  ini- 
micis  fidei  impugnandis  adeo  camere  nostre  erat  exaustum 
erarium,  quod  de  huiusmodi  subsidio,  quod  tibi,  sicut  novit 
ille,  qui  nichil  ignorat,  exhiberemus  liberaliter  et  iibenter, 
non  poteramus  aliquatenus  subvenire.  Petiverunt  insuper 
nuntii  memorati,  quod  tibi,  ut  homines  ecclesiarum  regni  tui 
ad  exercitum  contra  dictos  inimicos  fidei  habere  posses  et 
ducere  necnon  per  illud  tempus,  per  quod  simplicem  tibi 
duxeramus  decimam  concedendam,  duplicatam  de  novo  deci- 
mam  et  nichilominus,  quod  similes  indulgentias  magistro  et 
fratribus  supradictis  in  dicte  terre  subsidium  per  nos  in  pas- 
sagio  memorato  concessas  in  negotio  acquisitionis  regni  pre- 
dicti  concedere  diguaremur.  Nos  vero  cum  fratribus  nostris, 
qui  piesentes  erant  nobiscum  *),  et  aliis,  qui  Auinione  tunc 
temporis  morabantur,  super  petitis  per  ipsos  nuntios  consilio 
et  deliberatione  prehabitis,  quasi  nullorum  fuit  ex  eisdem 
consilium,  quod  ultra  ea  concederemus  tibi,  que  alias  tue  cel- 
situdini  concessa  fuerant  in  negotio  memorato.  Verum  tamen 
necessitates  multiplices,  quas  tibi  pro  dicto  negotio  credimua 
imminere,  paterna  consideratione  pensantes,  deliberavimus  et 
nuntiis  obtulimus  menioratis,  prelatos  regui  et  terrarum  tua- 
rum  per  litteras  apostolicas  per  nostros  eis  speciales  nuntios 
defei'endas  rogare  cum  instantia  et  efficaciter  exhortari,  quod 
de  bouis  eoruni  ac  suaium  et  aliarum  eis  subiectarum  eccle- 
siarum  necnon  et  hominum  subiectorum  eisdem  tale  tibi  sub- 


')  Vgl.  ohen  Nr.  89. 

-)  Vgl.  unten  Anmerkung. 

*)  Ueber  den  Vorkreuzzug  vgl.  Heidelberger  S.  47  ff. 

*)  Vgl.  Nr.  90  Schluss. 


—    209    — 

sidium  exhiberent,  quod  posses  merito  contentari  ac  tibi  exinde 
et  statui  tuo  periculum  non  posset  aliquod  evenire.    Sperantes, 
quod,  cum  a  nobis  preces  alique  ad  prelatos  non  emanassent 
eosdem,  ipsi  huiusmodi  precum  nostrorum  primitias  sic  liben- 
ter  et  devote  succiperent,    quod    tibi    ex    eis    maximi  fructus 
commodum,    quam    si   predictarum    supplicationum    duas    con- 
cessissemus,  proveniret.    Et  licet  passagio,  quod  dicti  magister 
et   fratres    prosequi    dinoscuntur,    per    concessionem    a   nobis 
faciendam  de  similibus  indulgentiis,  quas  eisdem  concessimus, 
non  modicum  detrahatur,  illas  tamen  tuis  in  hac  parte  satis- 
facere   volentes   affectibus   tibi  duximus  concedendas.     Super 
petita  duplicata  decima  tibi,  prout  eis  fecimus,  respondemus, 
quod    nunquam    habetur   memoria,    quod   pro    subsidio   Terre 
sancte,  quod  pro  persecutionis  tyrampnide,  quam  olim  Frede- 
ricus,  dum  viveret,  contra  Romanam  ecclesiam  exercebat,  seu 
pro  redemptione  beati  Ludovici,  dum  a  gentibus  nationis  per- 
verse  detinebatur  carceribus    in   ipsis  partibus  eiusdem  Terre 
sancte,  aut  quovis  alio  negotio,  quantumcunque  ecclesiam  pre- 
dictam  urgeret,  talis  cuiquam  concessa  decima  extitisset.    Di- 
ximus    tamen   eisdem,    quod,    cum   finis    concessionis  eiusdem 
decime  contigerit  imminere,  de  ipsa  decima  pro  tempore,  quo 
nobis  videretur  expediens,  tibi  inceptum  negotium  prosequenti 
intendebamus  libentius  gratiam  elargiri.    Super  eo  vero,  quod 
etiam  supplicarunt,  quod  aliquem  oriundum  de  terra  tua  loco 
olim  fratris  Petri    penitenciarii   nostri   in  penitentiarium  ad- 
mittere  dignaremur,  respondimus  eis,  quod,  cum  frater  Domi- 
nicus  ordinis  sancte  Marie  de  monte  Carmeli  de  tuo  dominio 
oriundus  iam  fuisset  in  loco  huiusmodi   subrogatus,    non   po- 
teramus  super  hoc  satisfacere  votis  tuis, 

Ceterum  carissimus  in  Christo  filius  noster  Robertus  rex 
Sicilie  illustris  tunc  presens  nobiscum  tangens  vias  huiusmodi 
videlicet,  quod  omnes  penas,  quas  iuxta  constitutiones  aposto- 
lice  sedis  homines  regni  et  terrarum  predictorum  mittendo 
aut  deferendo  victualia,  arma  et  alia  prohibita  Sarracenis  in- 
currerant,  ex  concessione  nostra  posses  habere,  nos  volentes 
in  hiis  et  aliis,  quantum  cum  Deo  possumus,  satisfacere  votis 
tuis,  tibi  easdem  penas  hac  vice  concessimus  gratiose.  Tu 
autem  constitutiones  huiusmodi  in  regno  et  terris  tuis  taliter 
in  futurum  facias   observari,    quod    sit    gratum    altissimo,    ac 


—    210    — 

proinde  nostram  et  apostolice  sedis  gratiam  uberius  valeas 
promereri.  Et  nichilominus  votum  illud,  videlicet,  quod  illi, 
qui  in  ]n'opriis  expensis  *)  aut  mittendo  alium  vel  alios  ad 
predictum  exercitum  loco  sui  et  morando  ibidem  per  certum 
tempus  litteris  apostolicis  deuotatum,  concessa  erat  indul- 
gentia  peccatorum,  in  hunc  modum  duximus  commutandum, 
scilicet  quod  ipsi  exhibendo  tibi  tantam  pecunie  summam, 
quantam  expenderent  eundo  vel  mittendo  alium  seu  alios  ad 
exercitum  supradictura  et  per  dictum  tempus  in  eodem  ex- 
ercitu  commorando  vel  illam,  de  qua  tecum  poterunt  coiive- 
uire,  easdem  indulgeutias  assequantur. 

Sed  nuntii  memorati,  nedum  quod  responsiones  et  con- 
cessiones  nostras  huiusmodi  cum  devotione  susciperent,  verum 
etiam  satis  irreverenter  et  in  verba  gravia  temerarie  pro- 
rumpeutes  a  nostra  presentia  recesserunt.  Super  quo  scire 
te  volumus,  quod,  nisi  ad  honorem  tuum  habuisset  conside- 
ratio  nostra  respectum,  taliter  correxissemus  eosdem,  quod 
fuisset  ceteris  in  exemplum  '). 

Et  quia  tue  salutis  augmentum  et  honoris  incrementa 
magnifica  concupimus,  quesumus  et  magnificentiam  regiam 
pateruo  rogamus  et  hortamur  affectu,  quatinus  bellum  domini, 
prout  incepisti,  strenue  prelians  sic  contra  barbaras  nationes 
procedas  viriliter,  sic  in  extir])andis  >illis  iniuriam  vindices 
salvatoris,  quod  ipse,  qui  bene  servientibus  multa  maiora 
retribuat,  quam  valeant  promereri,  adaugeat  in  benedictioni- 
bus  dies  tuos  uomenque  tuum  magnificet  felicibus  incremen- 
tis  et  post  vite  presentis  excursum  tibi  coronam  glorie  pre- 
paret  in  excelsis. 

Preterea  quia  sine  dubitatione  tenemus,  quod  in  lionore 
ipsius  matris  ecclesie  delectaris,  tibi  significamus  ad  gaudium, 
(^uod  in  manibus  exercitus  nostri  castrum  vocatum  de  Mar- 
camo,  quod  Venetorum  detestanda  superbia  in  territorio  eius- 
dem  ecclesie  olim  construxerat  violeuter,  divini  iudicii  virga 
conclusit,  prout  in  transumpto  quarundam  litterarum  nobis  et 
aliarum  dilecto  filio  Rajmuudo  saucte  Marie  nove  diacono 
cardinali  et .  .  camerario  nostris  transmissarum  de  partibus 
illis,  quod  tibi  mittimus  presentibus  iuterclusum  '^),  tua  celsi- 

a)  Hier  fehlt  ire  volebant  oder  Aehuliclies. 

')  Vgl.  Acta  Nr.  566.  »)  Vgl.  Acta  Nr.  44. 


—    211     - 

tudo  poterit  iutueri.  Dat.  in  prioratu  de  Grausello  prope 
Malausanam  Vasionensis  diocesis  II.  nonas  Novembris  ponti- 
ficatus  nostri  anuo  quarto. 

Leg.  25  Clemens  V.  Nr.  21.  Or.  Perg.  BuUe  felilt.  Auf  Ruckseite 
Adresse.  Gedruckt,  nicht  ganz  korrekt,  Benavides,  Memorias  de  Fer- 
nando  IV  .  .  .  II  Nr.  480.  Neben  manchem  Eigenartigen  sei  besonders 
auf  den  Ausdruck:  indulgentia  peccatorum  hingewiesen. 

98.  Jayme  II.  an  Robert:  Plan  einer  Verblndung  Clemenzas 
von  Ungarn  mit  Ferrante  von  Mallorca.   Vor  Almeria  (1309) 

Dezember  3. 

. .  .  Mag-nificencie    vestre    presentibus    notum    fiat,    quod 

receptis    literis    vestris    ac,    que    continebantur    in    eis    super 

tractatu    matrimonii    inclitorum    infantis    Ferdinandi    illustris 

regis  Maioricarum    filii    et   infantis    Clemencie    sororis    regis 

Ungarie,  neptis  vestre,  nec  minus,  que  nobis  retulit  circa  hec 

pro   parte   vestra   dilectus    noster   communis   familiaris    Gila- 

bertus    de    Scintiliis,    pleno    intellectu    collectis,    fraternitati 

vestre  taliter    respondenius,   qnod,    antequam   vestram   scivis- 

semus  voluntateni  in  isto,  iam  nos  et  illustris  domina  Blanclia 

regina    Aragonum     karissima    consors    nostra,    soror    vestra, 

vobis    direxeramus    specialia    scripta   nostra,    que    ad    manus 

vestras  credimus  pervenisse,   de  dicto  matrimonio  cogitantes, 

utpote  quia  videbatur  nobis  et  ei  fore  expediens  ac  partibus 

fructuosum.     Nunc  vero  cognito  vestro  proposito  plenius  nos 

et  dicta  regina    super    eo    contulimus    et  verbum    inde    dicto 

infanti  Ferdinando    fecimus,    qiiem,    prout  de   nostro   consilio 

fueiit  et  ad   id    paterna  voluntas  accesserit,    tractatui  cogno- 

vimus  aunuentem    facietque  ad  vestre  »)  noticiam  prehabente 

beneplacito  paternali  sufficientes  obligationes  et  cautelas  quas- 

libet  homagio  et  iuramento  vallatas,    per   quas   plene  cautum 

videbitur,  ue  ullo  unquam    tempore    vobis,    regno    vel    statui 

vestro   contrarium    molliatur,    imo    vos   honore    et    dilectione 

perpetua  prosequetur  ^).    Visum  igitur  nobis  est  et  regine  pre- 

fate,  quod  vos  pro  honore    ac   utilitate   partium  atque  vestro 

agere  curetis  et  facere,  quod  ad  expedicionem  rei  huius  celeriter 

procedatur.    Nosque  etiam  fraternitatem  vestram  inde  afifectu 

kariori,    quo    possumus,    deprecamur,    quam    tenemus    nostris 

a)  Hier  fehlt  ein  Wort.         b)  So  Or. 


—    212    — 

precibus  non  deesse,  ut  ad  liec  eifectivam  operam  quamcicius 
impendatis,  nec  minus  etiam  dicti  infantis  cognitis  condicioni- 
bus,  quas  dominus  a  brevi  citra  tempore  sua  miseratione  in 
prosperum  mirabiliter  comutavit,  pura  mente  et  veris  elo- 
quiis,  ut  premissa  opere  compleatur,  regium  pro  vobis  et  parte 
vestra  iudicio  nostro  utile  consilium  exhibemus.  Nos  etiam(?) 
regi  Maioricarum  illustri  de  hiis  sub  modo  predicto  scripsimus 
requirendo  et  inducendo  eundem,  ut  negocio  assenciat  secundo 
et  faciat,  quod  plenum  sorciatur  effectum,  et  mandet  dicto 
infanti  filio  suo,  ut  ad  dictum  matrimonium  faciendum  pro- 
cedat,  et  dictas  obligaciones  faciat,  prout  nos  sibi  consu- 
luerimus  et  cognoverimus  expedire.  Et  interim  etiam,  dum 
vos  estis  iri  partibus  Provincie,  curet  tractare  vobiscum  de 
convencionibus  et  aliis  quibusvis  tractatibus  contingentibus 
matrimonium  secundum.  Vosque  etiam  super  eodem,  dum  estis 
in  ipsis  partibus,  tractare  curetis.  Ordinetis  iusuper  con- 
tinuo  de  nuncio  speciali  ad  dictam  puellam  mittendo,  ut  det 
plenariam  potestatem  nobis  vel  aliis  personis  ad  nos  mitten- 
dis  eo  modo,  quod  valeat,  quod  pro  ea  possimus  aut  possint 
coram  nobis  contrahere  et  facere  matrimonium  per  verba  de 
presenti  cum  dicto  infaute.  Etenim  pro  firmo  tenemus,  quod 
dictus  rex  Maioricarum  hec  premissa,  prout  sibi  scripserimus, 
per  omnia,  tarditate  reiecta,  efectui  mancipabit.  Itaque  nobis 
super  predictis  per  vestras  literas  celeriter  rescribatis  .  .  .  Dat. 
in  obsidione  civitatis  Almarie  III.  nonas  Decembris  anno 
predicto  [MCCCIX]. 

Reg.  335  f.  342  v.  An  den  Konig  von  Mallorca  und  an  die  Koni- 
giu  Witwe  Mai-ia  von  Neapel  schreibt  er  am  selben  Tage  (f.  344)^ 
Darauf  antwortete  Robert  angstlich  wie  immer  mit  allerlei  Bcdingungen. 
Auf  sie  geht  Jayme  in  seinem  Briefe  vom  26.  Januar  (1309)  1310  ein. 
Ich  fiihre  nur  an:  obligacionem  .  .  .,  de  qua  dicebatur  in  vestra  littera 
secunda,  faciendam  per  memoratum  infantem  ecclesie  de  bonis  suis,  si 
contra  promissioues  faceret  secundas,  non  vidimus  expedire.  Etenim 
novam  causam  esse  talem  ohligacionem  tieri  conspicimus,  eo  potissime, 
quia  predicte,  que  prestabuntur,  cautele,  iutencionem  vestram  plurimum 
solidabunt.  Von  allen  Verpflichtungen,  die  er  Friedrich  gegeniiber  ein- 
gegangen  hat.  sei  der  lufant  vou  Friedrich  selbst  losgesprochen.- 

Aus  den  Eheverhandlungeu  wurde  uichts,  weil  KiJnig  Karl  von 
Ungarn  andere  Plaue  mit  semer  Schwester  hatte.  Robert  schreibt 
dariiber:  A  son  car,  honorat  et  molt  amat  frare  lo  rey  d'Aragon  .  .  . 
Venc  a  uos  un  clergue  Dongrie,  qui  nos  portet  letres  del  rey  Dongrie, 


—    213    — 

nostre  nebot,  per  las  quals  molt  affectuosamen  nos  requer  etpregua,  que 
nos  non  fassam  novitat  nuUa  sobre  lo  matrimoni  de  Climenza  nostre  neca, 
sor  sua  .  .  .  Et  daco  meteys  nos  escriu  messer  Gentil  lo  cardenal  legat 
en  Ungrie.  Et  diu,  que  entencion  del  dit  rey  Dongrie  et  del  leguat 
es  de  la  maridar  en  Ungrie  ab  alcun  don  en  aquelas  partidas,  li  on 
pusca  venir  ajuda  et  favor.  Et  aquesta[s]  letres  vos  trametem  per  les 
mostrar  a  la  regina  et  per  far  consciencia  messer  Ferrant  sobre  aquet 
feyt  .  .  .  Et  vullas  significar  al  rey  de  Mallorca  per  escusa  de  nos  per 
letras  vostras  secretas  continens  tout  co,  que  per  aquestas  et  per  les 
altras  letras  vos  significam,  en  les  quals  sian  enclausas  les  ditas  letras  del 
dit  rey  Dongrie  nostre  nebot.  Car  plus  certanamen  seuformara  per  la 
tenor  original  daquellas.  Escrita  de  nostra  man  a  Marsella  XV  yorn 
de  Jener  sos  nostre  secret  anel.     CRD  10409. 

Aehnlich  hat  auch  der  Kardinallegat  Gentilis  geschrieben.  Aus 
dem  ungarischen  Eheprojekt  wurde  ebenfalls  nichts.  Inzwischen  starb 
Konigin  Blanca  von  Aragonien  im  October  1310.  Nun  bewirbt  sich 
Jayme  selbst  um  die  Prinzessin.  Im  Jahre  1312  beauftragt  er  Fr.  Elias 
und  Fr.  Laurentius,  Guardian  und  Lektor  der  Minoriten  in  Neapel,  und 
G.  de  la  Ceria  mit  Robert  zu  verhandeln :  Primo  quod  matrimonium 
fiat  inter  dictum  regem  Aragonum  et  dominam  Clemenciam  neptem 
dicti  regis  Roberti  nec  ex  hoc  opportet  aliquam  suspicionem  habere  . . . 
Si  .  .  .  matrimonium  dicto  regi  Roberto  placet,  tunc  statim  mittatur 
pro  dispensacione  procuranda.  Ita  quod  in  eodem  navigio,  in  quo 
venerit  ille,  qui  ibit  pro  dispensacione,  poterunt  venire  nuncii,  qui 
ibunt  ad  significandum  .  .  .  voluntatem  dicti  regis  Roberti.  Dann  folgt 
die  Anweisung  pro  dotario  der  kiinftigen  Konigin.  Wider  Erwarten 
straubt  sich  Kouig  Robert  aus  politischen  Griinden.  Vgl.  Acta  Nr.  202. 
Jayme  fiigt  sich  nach  Anhorung  seines  Gesandten  Fr.  Ferrandus  Garsie, 
custos  fr.  Miu.  in  Valencia.  Vgl.  Schreiben  vom  23.  Sept.  1302  (Reg. 
331  f.  143  ^).  Robert  dankt  eigenhandig  am  17.  November.  Encara  vos 
regraciam,  quant  uon  entendes  aver  affinitat  de  matrimoni  ab  personas 
enemigas  nostras.  Er  berichtet  darin  auch  von  den  gewaltigen  Aus- 
gaben  von  Florenz  wegen  der  Belagerung  der  Stadt  durch  Heinrich  VII. 
<CRD  13125  Or.)  Endlich  wurde  Clemenza  Konigin  von  Frankreich. 
Vgl.  zuin  Ganzen:  A.  M.  Huffelmann,  Clemenza  von  Ungarn  Konigin 
von  Frankreich  (1911),  besonders  S.  14 — 23. 

99.  Schlachtenplan  eines  Ungenannten  (fiir  Almerla  ?) :  Wichtig- 
keit  eines  gliickiichen  Ausganges  des  Zuges  fur  Jaymes 
Ansehen ;  besser  wurclig  sterben  als  in  Schande  leben.  6in- 
teilung   der  Land-    und    Seetruppen   in  Gruppen    von  10  und 

100.  Ist  Samstag  Kampftag,  so  muss  am  Donnerstag  von 
den  Fuhrern  alles  vorbereitet  sein.  Da  die  Fuhrer  (caps) 
nlcht  immer  sorgsam  sind,  sollen  4  Oberaufseher  ernannt 
werden    zur     Besichtigung     der    Reihen.     Verbrlngung    der 


—    214    — 

Belagerungsgerate  in  die  Nahe  der  Mauer  In  der  Freltag- 
nacht.  Samstag  soll  vor  Sonnenaufgang  mogllchst  Messe 
gehort,  dann  mit  Tagesanbruch  gestGrmt  werden.  Vorschlage 
fijr  Waffen,  Splonage,  Vorsorge  gegen  Felglinge,  gegen  Pliin- 
derer  von  den  Schiffen  aus;  Bewachung  der  gefangenen 
Sarracenen ;  anfeuernde  Rede  des  Konigs  und  Angrlff  glelch- 
zeitig  zu  Wasser  und  zu  Lande.     (1309?) 

El  beueit  nom  del  iiostre  senyor  Deus  Jliesu  Christ.  Fa 
a  vos  saber,  senyor,  aquel,  qui  es  endigne  desser  nomenat 
en  escrit,  que  per  amor  del  dit  senyor  vos  vaga  el  cor,  quant 
va  a  vos  e  a  totes  vostres  gens  e  encara  a  tota  la  crestiantat, 
que  aquest  sant  viatge,  en  que  sots,  aja  per  vos  aquel  aca- 
bament,  que  deu,  e  com  seria  menys  mal,  que  vostres  gens 
no  fassen  estades  aqueles,  qui  ara  son,  que  si  asso  uo  saca- 
bava,  e  no  solament  serial  dan  en  so,  que  he  dit,  e  encara  en 
fama,  que  seria  enestimable,  mas  fets  comte,  que  vos,  qui  en 
sobirana  honor  avetz  visqut  tostemps,  visquessets  puys  vitu- 
perat  e  pus  eupatxat  qiie  altre  e  vostres  gens  semblantment. 
E  aquest  eupatx  e  dan  nol  aurietz  solament  per  los  Sarrayns, 
mas  los  vostres  barons  e  altres  gens  de  ciutats  e  de  viles 
vos  sotzjugarien  e  us  farieu  reembre  fins  a  les  pus  privades 
coses,  que  agessetz,  e  dels  acabadament  valer  no  us  porietz, 
aixi  com  mester  faria,  ans  en  aytal  dolor  vos  convendria  a 
viure  e  en  gran  pobretat.  E  per  lo  contrari,  si  Deus  vos 
dona  victoria,  la  qual  auretz  ab  la  ajuda  sua,  si  vos  e  les 
vostres  gens  hi  fets  so,  que  devetz  e  podets,  sera  dada  honor 
e  gloria  al  nostre  seuyor  Deus  Jhesu  Christ  e  a  la  sua  sancta 
fe  crestiana  e  axaltament  uo  solameut  en  Lespaya,  mas  per 
tot  lo  mon,  puys  a  vos  e  a  vostres  gens  conservacio  de  fama 
e  exaltament  e  milcrameut  de  graus  bens  e  seuyoria  e  ampriu 
degut  sens  coutrast  en  los  vostres  ')  .  .  . 

Per  que,  senyor,  vos  vuyl  arecordar  al  fet  del  combatre, 
so  quem  par,  que  si  dega  fer.     E  dic  axi: 

En  vostra  ost,  senyor,  avengudes  moltes  gens,  qui  per 
devocio,  qui  per  mercaderies,  qui  altrament  fora  dels  vostres 
sokiegatz,  sia  tot  hom,    qui    en   la  ost  se  trop,   en    mar  o  en 

')  Der  folgende  Absatz  hat  einiye  Locher.  Der  Sinn  ist:  Man 
muss  tun.  was  moglich  ist.  Menys  mal  seria  morir  degnament,  que 
viure  morts  en  menyspreu  e  enviltat  de  totes  gens. 


—    215    — 

terra,  escrit  cada  u  per  si,  ab  aquel  apareylament,  que  aja 
darmes;  e  sian  fets  de  tots  deenes  e  centenars;  daquels,  que 
sien  balestes  e  cubertz  de  ferre,  sia  fet  I  conte  e  dels  altres 
altre.  E  axi,  senyor,  trobaretz,  quanta  gent  darmes  hic  avetz 
cubertz  de  ferre,  balestes  e  escudatz  o  lanses  o  altres,  e  segous 
la  suma  de  gent,  que  auretz  els  apareylaments  lus,  partiretz 
vostres  batayles  per  aitans  locs,  com  a  vos  parega,  que  fassen 
a  dar,  e  a  cada  batayla  daretz  aquela  suma  de  gent,  qui  bast 
a  retre,  posan  a  II  batayles  e  a  cada  batayla  sia  dat  bon  cap. 

Encara  si  partit  per  los  caps,  qui  en  les  batayles  seran 
posatz,  los  apareyls,  que  ajatz  de  combatre  e  desvesir(?)  lo 
mur,  axi  com  gates,  manteletz,  bancs,  petgatz,  paveses,  es- 
cales,  eixades,  pics,  cayrels  e  altres  cozes.  E  si  en  dissabte 
la  batayla  devetz  dar,  quel  digous  [ajbans  sien  dades  e  esta- 
blides  les  batayles  e  denunciades  als  caps  e  a  aquels,  qui  ab 
els  deven  esser,  e  assignades  les  cozes,  que  deven  aver.  E 
sia  fet  manament  als  caps  de  les  bata[yles  e  a]  aquels,  que 
ab  els  deven  esser,  que  sien  ensems  e  que  acorden  e  ordenen 
con  da  *)  .  .  .  batayles  e  partiran  lus  veendes,  e  quals  *)  .  .  . 
naren  gates  el  mur  e  portaran  [bajncs,  petgatz  e  quals  ser- 
viran  les  escales,  e  quals  cavaran  ab  pics  o  ab  eixades  e 
quals  seran  tengutz  de  levar  o  de  tornar  les  cozes,  si  obs  hi 
era.  E  per  qo  com  yo  he  vist,  que  dasso  a  ordonar  no  son 
totz  los  caps  diligents  nils  altres,  aixi  com  mester  faria,  per 
quels  fetz  puys  nos  fan,  aixi  com  vos  manatz,  fa  mester,  que 
sien  datz  IIIl  bons  cavalers  e  savis,  qui  vagen  per  cada  una 
de  les  partides,  hon  les  batayles  seran  ordonades,  e  agen  lo 
cap  major,  qui  sera  posat  en  la  batayla  e  ab  el  totz  ios  caps 
daquels,  qui  ab  els  deven  esser,  e  sapien  la  *)  .  .  .  que  auran 
feta  de  lur  combatre;  e  si  ben  es  aordonat,  loen  ho,  e  si  y 
a  mester  milorament,  que  no's  partesquen,  tro  que  compliment 
hi  agen  fet,  e  aixi  vagen  per  totes  les  batayles,  tro  que  de 
totes    s[erau    cjertz,    que   sien   ben  aordonades  e  apareylades. 

Apres  quant  vendra  lo  divendres  a  nuyt,  cada  una  ba- 
tayla  port  a  tret  de  balesta  tot  lapareyl,  abque  deu  dar  la 
bataylla  axi  com  gates,  escales,  e  totes  altres  cozes  e  aqui 
ques  guayt  tot.  E  el  dissabte  ben  mati  al  alba,  sia  tothom 
apareylat,  e  qui  pora  aver  missa,    que  la  aja,   e  puys  cada  u 

a)  Loch. 


—    216    — 

din  se  un  poc,  e  axi  com  dies  se  fara,  quels  seyals  se  fassen 
de  combatre  e  lavos  totes  les  batayles  eusems  vagen  combatre 
el  mur,  e  si  el  primer  asalt  sen  entra  liom  en  bonaven- 
tura,  e  sis  tardava,  quant  la  primera  batayla  aja  durat, 
aitant  com  sia  ordonat,  venga  laltra,  ans  que  aquela's  moga, 
e  quant  sia  junta  al  mur,  retragas  la  primera  belament  e 
pos  se,  e  puys  dur  axi  tot  lo  dia  cambian,  si  mester  fara,  tro 
que  al  nostre  senyor  Deus  placia,  que  siam  dins. 

Fa  mester  empero,  que  de  totz  los  cayrels  de  meczem 
sien  sercatz  e  vists,  quants  niga  *j  e  que  sadoben,  con  no 
valen  res,  e  si  bastament  de  cayrels  hic  ha,  comens,  senyor, 
la  batayla  aquel  jorn,  que  a  vos  sera  viyares.  Si  cayrels  no 
avietz  compliment,  fassen  sen  tants,  que  pusquen  bastar,  e 
puys  sien  partitz,  axi  com  he  dit  per  les  batayles. 

Fa  mester  encara,  senyor,  que,  hans  que  la  batayla'8  don, 
sapiatz  per  alcuna  manera  los  Sarrayns  de  fora,  si  veneu  ne 
hon  son,  ne  quants  son,  e  especialment  sien  posades  e  ten- 
gudes  bones  talayes,  e  sia  ordonat,  que  nuyl  hom,  en  pena 
del  cap,  no  gos  metre  son  ne  ravatar  la  ost,  ni  les  batayles, 
les  talayes  ne  altres,  mas  que  aqueles  talayes,  que  gent  agen 
vista,  venguen  a  vos  e  denuncienvos  so,  que  agen  vist,  e  puys 
vos  aordonaretz  de  fer  90,  que  us  parra  . .  .  retrer  les  batayles 
o  als. 

Encara,  senyor,  fa  mester,  que  a  cada  batayla,  ques  dara, 
sien  meses  apres  alcuns  cavals  armatz,  aitants  com  mester 
faran,  segons  lo  loc,  on  la  bataylas  dara,  e  sia  aixi  ordonat, 
que  si  nengu  torna  entras  os  levara  del  loc,  on  sera  posat, 
o  no  y  ira,  axi  com  deura,  que  sia  per  lo  cap  o  per  los  ca- 
valers  a  la  batayla  aguardar  posatz,  castigat  en  guisa,  quels 
altres  ne  prenguen  eximpli,  que  semblants  cozes  no  gosen 
assagar, 

Abans,  senyor,  que  les  batayles  se  donen,  sien  de  tota 
la  ost  certa  quantitat  de  cavalers  ab  cavals  armatz  ordonatz, 
qui  estien  a  les  barreres  o  de  fores  en  locs  covinents  en 
guarda  de  tota  la  ost. 

Encara  fa  mester,  senyor,  quel  jorn,  [quelaj  batayla  se 
dara,  sia  ordonat,  que  totes  les  galees  e  altres  lenys  se  tiren 
de  fora  e  en  pena   del  cap,   que  negun  no  gos  recuylir  roba 

a)  So  Kop. 


—    217    — 

ni  presones  en  aquela  sao,  cor  si  asso  no  sa  ordonava,  e  gent 
venia  de  fora,  mentre  les  batayles  se  darien,  molta  vil  gent 
per  poderse  recuyler  metrien  en  derrota  la  ost  e  seria  sobre 
gran  peril. 

Aitanbe,  senyor,  ordonatz,  que  Sarrayns  o  altres,  qui  de 
la  vila  sien  exitz,  sien  ben  guardatz  que  no  sen  puxen  tornar 
en  la  vila,  per  tal  quel  jorn  de  la  batayla  nols  poguessen 
fer  saber. 

Encara,  senyor,  seria  bo,  si  a  vos  paria,  que  hans  de 
combatre  fassatz  sermo  a  vostres  gents,  en  quels  donetz  a 
veser  clarament,  quant  va  a  vos  e  a  els  e  a  la  crestiantat 
en  aquest  fet,  e  semblantment  quels  donetz  a  vesser,  quanta 
honor  sera  del  nostre  senyor  e  la  honor  e  be  vostre  e  lur,  que 
aquest  loc  se  prena,  cor  dien  lur  ho  vos  per  aquela  guisa,  que 
vos  lur  ho  sabretz  ben  dir,  no  dupte,  que  no  vayla  molt  al  fet. 

En  la  ordenacio,  senyor,  de  les  batayles  fa  mester,  que 
sia  a  ordenat,  que  per  la  mar  venguen  al  espero  e  en  la 
plaia  davant  la  ciutat  moltes  barques  ab  balestes,  qui  aqui 
prenen  terra  e  trasquen  continuament  a  aquels  del  espero  e 
del  mur,  en  tal  guisa  que  la  barrera,  que  han  feta  a  la  mar, 
se  desfasa,  e  que  aquels,  qui  seran  datz  a  la  batayla  de  la 
mar,  entren  per  lespero  e  donen  batayla  dins  la  plaia  al  mur. 
E  qui  ben  hi  fara  son  esfors  entrarsen  a  hom  ab  la  ajuda 
de  Deu  quel  mur  es  davol  terra  aixi,  com  voa  podetz  aver  vist. 

CRD  o.  Nr.  Gleichzeitige  Abschrift  Papier.  Es  kann  sich  nur 
um  Almeria  handeln.  Dafiir  spricht  „aquest  sant  viatge",  der  wieder- 
holte  Hinweis,  dass  der  Kampf  zu  Wasser  und  zu  Lande  gefiihrt  wird. 
Wer  der  Verfasser  ist,  lasst  sich  nicht  angeben.  Vgl.  A.  Gottron, 
Ramon  Lulls  Kreuzzugsideen,  S.  31  Anmerkung  4  und  S.  33.  Dort  wird 
auf  Ramon  Lull  hingewiesen. 

100.  Johannes  Burgundi  an  Clemens  V. :  Durch  6ottes  uner- 
forschlichen  Ratschluss  sei  er,  aus  der  Nahe  Spanlens  stam- 
mend,  zum  Papst  gewahlt,  um,  nach  Aussohnung  der  beiden 
Kdnigsfamilien,  an  der  Beseitigung  der  Sarracenen  zu  ar- 
beiten.  Ermunterung,  an  dem  Kreuzzuge  mitzuhelfen.  Da- 
durch  wijrde  er  auch  die  befriedigen,  die  an  seinem  Verweilen 
in  der  Provence  flnstoss  nahmen.  (1309.) 
Sanctissimo  et  beatissimo  in  Christo  patri  ac  domino 
domino  Clementi  digna  Dei  providentia   sacrosancte  Romane 


—    218    — 

et  universalis  ecclesie  summo  pontifici  suus  devotus  Johannes 
Burgundi,  sacrista  Maioriceusis  et  canonicus  Valentinus  prior- 
que  Daroce  ac  procurator  et  nuntius  illustrissimi  domini  regis 
Aragonum,  se  prostratum  *)  ad  eius  pedum  oscula  beatorum. 
Incomprehensibilis  divine  providentie  dispositio  sic  persona- 
rum,  locorum  et  temporum  metitur  conditiones,  sic  et  res 
omnes  sua  quadam  mirabili  ordinatione  complectitur,  ut  nichil 
fieri  vel  ommitti  aut  sine  causa  provideat  aut  sine  ratioue 
permittat  et  quamvis  plura  sepe  contingant,  quorum  cause 
latent  ac  rationes,  eo  quod  abissus  multa  Dei  esse  judicia 
dinoscuntur,  nonnumquam  tamen  cause  et  rationes  huismodi, 
que  in  ipso  actu  prius  totaliter  sunt  incognite,  ex  eventu 
postea  fiunt  aut  patenter  aut  coniectura  probabili  manifeste. 
Nonne,  ut  huius  verbi  gratia  duo  inserantur  exempla,  quorura 
ad  provisionem  alterum,  aliud  quoque  ad  permissionem  per- 
tinet,  prim[um]que  patentem,  reliquum  vero  coniecturalem 
exprimit  nocionem  illius  ceci  nati,  quem  Evangelista  comme- 
morat,  cecitatis  a  Deo  provise  causa  primo  quidem,  ut  dis- 
cipulorum  interrogatio  dubia  pretendebat,  incognita,  demum 
tamen  ea  fuisse  patenter  enituit,  sicut  et  ipsa  veritas  in  eius 
illuminatioue  respondit,  ut  scilicet  Dei  opera  manifestarentur 
in  illo?  Nonne  et  Deus  omnipotens  eum,  quem  cuncte  ecclesie 
preferre  disposuerat,  ancille  vocem  pertimescere  et  se  ipsum 
negare  permisit  ea  videlicet  ratione,  sicut  ex  coniectura  pro- 
babili  demuni  iunotuit,  ut,  qui  futurus  erat  pastor  ecclesie, 
in  sua  culpa  disceret,  qualiter  aliis  misereri  deberet?  Juxta 
premissa  itaque,  pater  sanctissime,  certo  certius  infero,  quod 
immensa  Dei  clementia  vos  ex  causa  ordinatissima  sibi  vi- 
carium,  Petro  successorem  et  gregi  proprio  disposuit  provi- 
dere  pastorem,  quequidem  causa,  et  si  ex  consideratione  per- 
sone  vestre,  quam  uaturalibus  et  gratuitis  multipliciter  pre- 
dotavit  donis  altissimus,  patens  sit  omuibus  et  aperta,  ex 
consideracione  tamen  loci  et  temporis  aliquid  latens  aliquid- 
que  adhuc  incognitum  speratur  habere.  Quis  enim,  dum  con- 
ditionem  loci  consideret,  non  presumat  divinitus  ex  causa 
fuisse  provisum,  quod  ab  Aquitania,  ex  illa  videlicet  eius  parte, 
que  Hispauiis  est  propiuqua,  Romanus  assumeretur  pontifex 
assumptusque  ibidem  cum  tota  sua  curia  resideret?  Quis 
a)  So  Kopie. 


—    219    — 

etiam  concordiam  inter  fideles  Hispaniarum  reges  paulo  ante 
habitara,  firmatam  et  solidatam  non  putet  ad  conditionem 
ipsius  temporis  cause  aliquid  attulisse?  Huius  tamen  latet 
adhuc  cause  veritas,  quamquam  comunis  hominum  presaget 
opinio,  causam  ipsam  predictorum  loci  et  temporis  provisam 
celitus  ad  futuram  regni  Granate  et  infidelium  incolarum  eius 
exterminium  pertinere.  Hoc,  sanctissime  pater,  confidenter 
fidelium  sperat  devota  religio.  Hoc  etiam  infidelium  vehe- 
menter  superstitio  prophana  formidat  et  certe  probabiliter, 
dum  precedentem  dictorum  regum  concordiam  recolunt,  dum 
vos,  pater  sanctissime,  in  partibus  istis  moram  trahere  con- 
spiciunt  dumque  illius  regni,  quod  in  Hispaniarum  est  augulo 
et  solum  in  tota  Europa  ab  agareuis  incolitur,  statum  et  con- 
ditionem  perpendunt,  que  et  si  forte  predecessoribus  vestris 
Romanis  pontificibus,  qui  in  ultramontanis  partibus  reside- 
bant,  e  tam  louginquo  non  ita  patuerint,  vobis  tamen  e  tam 
vicino  nequeunt  non  patere.  Premissum  ergo,  pater  sanctis- 
sime,  verificare  presagium  illamque  opinionem  ad  certitudinem 
revocate  oculos  erigentes,  cor  affigentes  et  manum  insuper 
apponentes  ad  eliminandam  de  toto  regno  illo  Granate  Ma- 
hometi  spurciciam  et  ad  veritatem  in  ibi  orthodoche  *)  fidei 
propagandam.  Huius  enim  negocii  prosecucio,  que,  si  illud 
potenter  assumitis,  juxta  quod  alias  scripsi  M,  facilem  et  fe- 
licem  speratur  habere  exitum ;  nedum  erit  fidei  ad  ampliationem, 
fidelibus  ad  tuicionem  eorumque  moribus  ad  reformationem, 
sed  et  passagio  Ultramarino,  cui  ferventer  intenditis,  erit  ad 
expedicionem  quasi  semita  directiva.  Per  hoc  etiam,  pater 
sanctissime,  non  solum  Deo  gloriam,  vobis  honorem  et  cunc- 
tis  exultationem  tribuetis  fidelibus,  imo  etiam  nonnullis,  quibus 
forte  vos  hic  remanere  nunc  displicet,  omnem  tunc  displicen- 
tie  materiam  per  tam  favorabilis  prosecucionem  negocii  sub- 
trahetis  eritque  nichilominus  hoc  ad  laudem  vestri  nominis 
memoriale  in  generationibus  sempiternum. 

CRD  o.  Nr.  Gleichzeitige  Abschrift  Pap.  Das  eigenartige,  melir 
einer  Rede  ahnliche  Sttick  stammt  aus  der  Zeit  des  Zuges  nach  Al- 
meria.  Genaue  Bestimmung  wohl  unmoglich.  Ein  Teil  gedruckt  bei 
A.  Ximenez  Soler  p.  127. 

a)  So  Or. 


')  Wo?   Ich  kenne  diesen  Brief  nicht. 


—    220    — 

101.  Vannes  Gattarellus  an  Jayme  II.  (durch  Vermittlung  des 
Dlnus  Sllvestri);  Erinnert  an  die  vielen  Briefe,  die  er  Uber 
die  Neuerungen  der  Pisaner  an  ihn  geschrieben,  wie  sie  vlel 
Oebiet  der  Tochter  des  Richters  von  Gallura  an  sich  ge- 
nommen  und  schliesslich  alles  wollen.  Als  die  Pisaner  von 
seiner  Reise  zu  Jayme  erfuhren  und  Furcht  vor  ihm  und  den 
Welfen  in  Toskana  bekamen,  sandten  sie  an  Heinrich  Vll. 
und  boten  ihm  Pisa  an,  das  er  verteidigen  solle.  Als  dieser 
nicht  darauf  einging,  sandten  sie  4 — 5  Mal  Boten  an  die 
Herzoge  von  Karnthen  und  boten  ihnen  fur  immer  ihre  Stadt 
an  mit  vielem  Gelde.  Auch  dlese  lehnten  ab.  Jetzt  hort  er, 
dass  Pisa  mit  Jayme  iibereingekommen  ist,  was  die  toska- 
nischen  Welfen  und  ihn  aufs  hochste  befremdet.  Sie  woilen 
ihn  ja  nur  betriigen.    Lucca  (1310)  Februar  3  (?). 

Excelso  ac  inclito  principo  *)  domino  Jacobo  Dei  gracia 
regi  Aragonum,  Valensie,  Sardinee  et  Chorsice,  comitique 
Barchiiionensi  ac  sancte  Roinane  ecle^ie  ve^ellario,  amirato 
et  chapitaueo  geuerali  Vaunes  Gattarellus  suus  miles  et  fa- 
miliaris  se  ipsum  ad  suos  pedes  cum  recomendacione.  Sappia 
la  vostra  excelsitudine,  che  per  molte  altre  lettere  a  la  vostra 
signoria  abbio  sciitto  dele  novita  et  condissione  de  le  parte 
di  qua,  et  spesialmente  de  le  novita,  chei  Pisani  ano  fatto  in 
Sardignia  et  dele  terre,  chano  tolte  in  Gallura  di  quelle, 
chessi  teneano  per  la  figliuola,  che  fu  di  giudici  di  Gallura, 
et  chome  sono  per  aver  tutta  laltra  terra,  che  per  le  si  tiene 
in  Gallura  et  in  Callari,  unde  sopra  quelle  chose  altro  non 
voscrivo,  rimagnia  nela  provigione  de  la  vostra  signoria . . .  ^). 

Vostra  chosa,  la  quale  per  altre  lettere  non  o  ala  vostra 
realta  scritto,  non  vollio,  che  per  questa  nol  sentiate,  por  chio 
venni  a  la  vosti'a  signoria  dubitando  li  Pisani  de  la  mia  ve- 
nuta  et  per  quella  temendo  molto  di  voi  et  dei  Guelfi  di 
Toscaua,  pensando  certamente,  che  per  loro  non  si  porie  (?) 
difeuder  Sardignia  cliontra  la  vostra  forsa  anchor  chontra 
quella  dei  detti  Giielfi :    Lo    detto    comun   di  Pisa   mando  un 

a)  So  Or.     Ebenso  die  auderen  Sonderlichkeiten. 

')  Es  folgt  eine  Mitteilung  iiber  einen  Unterhaudler,  iiber  den 
Vanues  schon  geschrieben  (wo?),  der  an  der  Kurie  den  Vertrag  mit 
Jaynie  fertig  machen  kounte.  Der  Narae  „ajuti  ressonpeli"  ist  nicht 
zu  deuten. 


—    221    — 

et  piu  volte  suoi  anbasciadori  ne  Lamagnia  acierchar  chol  re 
De  Lamagnia  ^),  che  mandasse  in  Toschana  di  sua  gente  a 
prender  Pisa  chome  sua  terra  e  delli  *) . . .  proferiano  chon 
molti  gran  patti  et  mettendo  in  cio  molti  danari,  sel  detto 
re  accio  si  volesse  acordare.  Et  trovando,  chel  re  non  volso 
intendere  accio,  volseno  si  dare  ai  dogi  di  Chiarentana ')  et 
chon  ioro  stettero  in  grande  trattato,  proferendo  di  dar  lor 
Pisa  in  perpetua  chon  molto  gran  patti  et  gran  promessione 
et  mettendo  in  cio  molti  danari,  quando  elli  si  fusseno  acor- 
dati  di  venir  chon  gente  a  fa[r]  difensio  loro  et  a  offensiotie 
vostra  et  dei  Guelfi  di  Toscana  et  sopraccio  quattre  over 
cinque  volte  mandono  in  ne  Lamagnia  loro  anbasciadori  et 
in  fine  li  detti  dogi  non  volsero  intendere  accio. 

Or  ano  mandato  a  voi  et  segondo  che  di  qua  se  dice, 
par,  che  voi  siate  in  choncordia  con  loro,  di  chei  Guelfi  di 
Toschano  molto  si  meravigliano  et  io  mene  meraviglio  tanto, 
che  nol  posso  chredere.  Pero  che  ogni  chosa,  chei  Pisan^ 
vo  facessero  non  dandovi-  chastello  di  Chastro  et  mettendovi 
nela  posession  di  quello,  tutto  sarebbe  . .  .  a  volere  esser  re 
e  siguori  di  Sardignia. 

Or  non  so  bene  quello,  che  sopraccio  io  mi  diclia,  ma 
chredo,  che  cio,  chegliano  cerchato  chon  voi,  sia  per  via  din- 
ganno  per  dar  vo  intendimento  per  non  esser  inpediti  per 
voi  ne  per  vostra  gente  in  questa  terra,  chegliano  tolta  e 
che  son  per  tollere  de  la  figliuola  del  detto  giudici  di  Gallura. 

Altre  novita  di  qua  da  scrivere  a  la  vostra  realta  no 
ciac.  Jo  son  senpre  a  vostri  piedi  apparechiato  a  ubedir  le 
vestre  chomandamenta.  Fatta  in  Luccha  sabbato  a  di  III  (?) 
di  Febraro. 

.CRD  10570.  Or.  Pap.  Ssp.  Adresse:  A  messer  Dino  Siluestri  in 
Barcellona.  Darunter  R.  Also  ist  der  Brief  vom  Konig  beantwortet. 
Das  Datum  kann  nur  1310  sein,  allerdings  ist  damals  der  YII.  Februar 
ein  Samstag;  vielleicht  verschrieben.  Im  selben  Jahre  berichtet  er  an» 
18.  September  aus  Florenz  (CRD  12644.  Or.):  Am  26.  Juli  kam  er  von 
seiner  Reise  nach  Lucca.  Schildert  die  besonders  freundliche  Aufnahme 
der  koniglichen  Gesandten  iu  Lucca.    Plane  der  Malaspina,  des  Brancha 

a)  Loch  fiir  ein  Wort. 


')  Also  zu  Heinrich  VII. 

')  Zu    den  Herzogen  von  Karnten.     Ob  Heinrich  v.  Tirol,    Konig 
von  Bohmen?     Oder  Herzog  Otto  v.  K.  (gestorben  1810  Mai  27)? 


—    222    — 

1111(1  des  Bernabo  Doria.  Ueber  den  Freund  des  Kardinals  Despagnia. 
Sclilinime  Laf>e  in  Pisii;  die  Verhandlnngen  mit  Genua  zerschlugen  sich. 
Getreide  ist  in  Pis;i  rar,  sie  liaben  nach  Sizilien  deshalb  geschickt;  er 
soU  seinen  Bruder  veranlassen,  dass  kein  Getreide  nach  Pisa  kommt. 
Anchor  sappia  la  vostra  Signioria,  chel  cardinale  Dostia  scrisse  al 
clioniun  de  Pisa  ansi  la  ventura  dei  vostri  anbasciadori  in  Toschana, 
chome  li  anl^asciadori  veniano  sansa  mandato  da  poter  fermare  alchuna 
chosa.  I)i  clie  i  Pisani  ansi  la  ventura  loro  preseno  gran  chonforto. 
Choiiie  il  cliardinale  Dostia  sappia  li  vostri  segreti,  non  so!  ...  Fatta 
iii  Fiorensa  . .  .  a  di  XVIII  di  Settenbre. 


102.  Robert  an  Jayme  li.:  Bei  den  Eheverhandlungen  seines 

Sohnes  Karl    mit   der  Tochter  Heinrichs  VII.,    die    der  Papst 

wijnscht,  wird  selbstverstandlich  nichts  fiir  Jayme  Schadllches 

aufgenommen.     Neapel  (1311)  flpril  10. 

.  .  .  Noveiit  vesti'a  tVatei-iiitas  nos  ab  excellencia  vestra 
niissas  tres  litteras  recepisse.  In  prima  quidem  requirebat 
vestra  fiaternitas  . .  .,  quod,  cum  accepissetis  per  quosdam 
vestros  amicos  de  curia  dominum  summum  pontificem  assump- 
sisse  tractatum  affinitatis  contralieudo  inter  uuam  ex  filiabus 
excellentis  principis  domini  Henrici  Romanorum  regis  et 
Caiolum  pi'imogenitum  nostrum,  Calabrie  ducem,  nullam  pla- 
ceret  nobis  in  pactis  condicioneni  permittere  apponi,  que  ac- 
(juisicioni  vobis  debite  de  regno  Sardinie  et  Corcice  obviaret. 
Ad  quod  vobis  breviter  resjiundemus,  quod  nec  iii  hoc  nec  in 
alio  tractatu  vel  negocio  un^iuain  includere  iiitendimus  ali- 
(juid,  per  quod  vestro  statui  in  ali(juo  derogetur.  Quinymo 
ad  lioc  doniinum  nostrum  induxit  pax,  status  ecclesie  et  to- 
cius  Italie,  quam  videt  jier  hanc  viam  conveuientius  proven- 
turam,  et  iios  ad  consensuin,  licet  nichil  adhuc  in  illo  sciamus 
tirmatuin,  prefati  ducis,  nepotis  vestri,  status  solidioi"  infutu- 
rum,  queni  [jiocuiaie  teneamini  sicut  vestrum  .  .  .  Dat.  Neapoli 
in  vigilia  Pasce  sub  aiiulo   nostro. 

CRI)  o.  Nr.  Or.  Pap.  Ssp.  Antwort  anf  Acta  Nr.  182.  Ueber  die 
Ankunft  Heinriclis  Vll.  schreibt  Braiiclialeo  iind  Bernabo  de  Auria  aus 
Genua  ani  5.  Juli  1310:  De  adveiitu  doinini  iiiiperatoris,  qui  pro  firmo 
debet  esse  in  Losana  ad  niediuin  Augustmn  et  iii  Lonibardia  ad  sanc- 
tum  IMichaelein  salvo  iusto  inipedimento  Dei.  Et  dominus  papa  ei  con- 
cessit  ea,  que  ab  eodeui  peciit  tani  iii  legacione  quam  in  procedendo 
contra  inobedientes  eidem.  Doniiiius  rex  Robertns  venit  in  Pedemon- 
tibus  et  dedit  maxiinum  attentuni  contratibus.     (CRD  3909). 


—    223    — 

103.  Marinus  Georgio  Venetiarum,  Dalmatie  atque  Cliroatie 
dux,  dominus  quarte  partis  et  dimidie  totius  imperii  Romanie 

an  Jayme  II.:  Anzeige  seiner  Wahl.    (1311)  Sept.  30. 

.  . .  Spectator  et  omniuin  prescius  dominus  cuncta  mira- 
biliter  disponens  et  ordinans,  ut  sepius  in  contemplacione 
disposicionis  ipsius  mens  humana  deficiat,  [si]  scrutari  cona- 
tur  investigabiles  vias  eius,  fecit  nos  insufficientes  ad  tantum 
onus  per  eligentium  vota  concordia  die  lune  XXIII.  Augusti 
nuper  elapsi  ad  dignitatis  ducalis  apicem  evocari.  Unde  nos, 
qui  humilem  vitam  degere  putabamus,  non  de  nostra  aliquali 
sufficientia  sed  solum  de  summi  creatoris  sapientia  et  omni- 
potentia  confidentes  . .  .  dignitatem  predictam  ducatus  ipsius 
nomine  invocato  duximus  acceptandam  . . .  Dat.  in  nostro  du- 
cali  palacio  die  ultimo  Septembris  X.  indictionis. 

Or.  Perg.    Siegelschnur  fehlt  jetzt. 

104.  Ludouicus  regis  Francie  primogenitus  rex  Nauarre  an 
Jayme  II.:  Ermordung  des  Herzogs  von  Athen  durch  Cata- 
lanen.    Bitte,  diese  von  der  Invasion  des  Herzogtums  abzu- 

halten.     Vincennes  (1311)  November  15. 

. . .  Cum  nonnulli  homines  armorum,  vestri  subditi,  equites 
videlicet  et  pedites,quondam  boue  memorie. .  ducem  Atheuarum, 
dilectum  et  fidelem  nostrum,  nequiter  et  motu  interfecerint 
furioso  ducatumque  predictum,  qui  de  iure  hereditario  Gal- 
terio  comiti  Brienne,  pupillo  quondam  ipsius  ducis  filio,  debet 
devenire,  invaserint  sibi  ipsius  ducatus  dominium  sine  causa 
et  indebite  usurpare  et,  quod  est  deterius,  apropiare  nitentes, 
consanguinitatem  vestram  attente  requirimus,  .  .  .  quatenus 
predictis  hominibus  vestris  per  vestras  litteras  precipere  . . . 
velitis,  ut  ab  huiusmodi  invasione  . . .  velint  desistere  . . .  Dat 
apud  Nemus  Vicense  XV.  die  Novembris. 

Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Vgl.  R.  Davidsohu  III,  7tJ2  f.  Anmerkung. 
Gregorovius,  Geschichte  der  Stadt  Athen  im  Mittelalter  11,  22  ff.,  53  u.  113. 

105.  Konig  Priedrich  an  Jayme  II.:  Sein  scriva  de  racio 
Simon  ses  Cort  hat  ihm  eine  Unterredung  mit  G.  Esquerrer 
mitgeteilt,  wonach  er  mit  Konig  Robert  verhandeln  wolle, 
dass  ihm  und  den  Seinigen  die  Insel  Sizilien  dauernd  ver- 
bliebe.    Er  habe  Simon  geantwortet,  dass  er  fur  diesen  Fall 


—    224    — 

bereit  wSre,  alie  Siciiertieit  2u  geben.  Robert  tue  das  wahr- 
scheiniicii  wegen  seiner  schwierigen  Steiiung  zu  Heinrich  VII. 
Wenn  die  Sache  geiingen  soiite,  mUssten  die  Vertrage  mog- 
iichst  sicher  sein,  denn  selbst  der  von  der  Kirche  bestatigte 
Friede  sei  nochmais  bedroht  gewesen.  (Ende  1311.) 
Depuys  que  aquesta  letra  fos  feyta  venc  a  mi  Simon 
Sescort,  scriva  meu  de  ra^ion  e  dixme,  quel  dit  Guillem  Es- 
quarer  sera  ab  [ell  molt]  rahonat  .  . .  ^)  si  yo  [vo]lia  fer  la 
dita  segurtat  e  covinen^a,  que  el  tractaria  ab  lo  rey  Robert 
q[ue] . . .  la  ylla  de  Sigilia  a  mi  e  [als]  meus  per  totz  temps. 
E  dix,  que  dago  sentrametia  el  principalment  per  honor  [e 
per]  utilitat  vostra  e  especialment  per  lo  feyt  de  Sardeyna, 
per  que  vos  lavietz  trames  al  rey  Robert.  Quar  conexia, 
que  lo  dia,  que  aquesta  securitat  e  covinenga  fos  feyta,  Ser- 
deyna  seria^vostra  sens  negun  con[trast].  Apres  sen  entrame- 
tia  volonter  per  ben  meu  e  del  rey  Robert.  E  yo  respos  al 
dit  Simon,  que,  si  90,  que  el  deia,  podia  acabar,  que  yo  faria 
volenter  tota  segurtat  e  convinenQa,  que  rahonable  fos,  ab  lo 
rey  Robert.  Uu,  frare  seynor,  yo  no  pens,  que  aytal  hom, 
com  aquest  es,  osas  moure  aytals  paraules,  si  no  nages  qual- 
que  licengia  del  rey  Robert.  E  creu,  que  ago  sia  per  dupte, 
quel  rey  Robert  ha  del  rey  Dalamayna  per  moltz  desplaers, 
que  dien,  que  li  ha  feyts  en  Toscana  e  en  Lombardia  man- 
tenen  la  part  contraria  sua.  Per  que  yo  us  fas  saber  aquestes 
paraules  axi  com  a  pare  e  a  seynor,  en  que  yo  he  tota  la 
mia  iian^a  apres  Deu,  que,  si  veetz,  que  sia  temps  e  loc,  que 
siatz  membrant  de  mi  e  dels  Sicilians  segons  la  manera  desus 
dita  per  amor  de  Deu  e  per  honor  vostra.  Empero  si  volen- 
tat  fos  de  nostre  Seynor,  que  aquestes  coses  venguessen  a 
acabament,  obs  seria,  que  la  segurtat  fos  tal,  que  non  calges 
guardar  a  mi  ni  als  meus  del  rey  Robert . . . 

CRD  o.  Nr.  ap.  gen.  Or.  Pap.  Ssp.  Zum  Teil  verfault.  Vgl.  Acta 
S.  705,  707  f.  dort  Z.  8  f.  von  unten  muss  es  escriva  vostre  de  racio 
statt  Rano  heissen. 


')  Es  fehlen  hier  ein  paar  Zeilen,  die  fast  ganz  abgefault  sind. 
Der  Sinn  ist  verstandlich.  Wahrscheinlich  ist  (nach  Acta  Nr.  445  S.  707) 
zu  erganzen:  de  la  dita  seguritat  e  cuvinenza.  E  apres  moltes  paraii- 
les  e  longues,  que  sagren  haudes  ensems,  lo  dit  Guillerm  Esquerrer  11 
dix,  que  el  que  digues  a  nos  de  part  sua,  que,  si  yo  usw.  Am  Schluss 
betont  F.  das  oben  im  Regest  Gesagte. 


—    225    — 

106.  Johannes  de  Caligine,   \?ikar  Meinrichs  \?ll.   in  Arezzo, 
empfiehlt  dem  Podesta  von  Viterbo  den  dorthinkommenden 

Staufer  Friedrich.     Arezzo  (1312)  Juni  2. 

Multe  nobilitatis  viro  Couaccio  de  Rossiano  potestati 
civitatis  Viterbii  araico  karissimo  Johannes  [de]  Caligine  de  Pa- 
dua,  domini  Romanorum  regis  in  civitate  [et]  districtu  Aretii 
vicarius,  ad  vota  salutem.  Vir  egregius  dominus  Fridericus, 
qui  vobis  presentes  litteras  assignari  faciet,  vir  utique  cla- 
rissimo  genere  ortus,  ad  partes  Romanas  accedens  per  Vit^r- 
bium  transiturus  est.  Placeat  igitur  nobilitati  vestre  prede- 
cessorum  suorum  contemplacione  et  honore  vestri  prebere  sibi 
in  transitu  et  alias,  ut  expediet,  auxilium  et  favorem,  Ipse 
namque  condicionem  suam  vobis  exponet,  qua  cognita  obse- 
quiorum  suorum  minime  vos  pigebit.  Dat.  Ar[etii]  die  II.  Junii 
indictione  X. 

CRD.  Unter  den  Papieren  Pedros  s.  f.  Nr.  9.  Or.  Pap.  Ssp.  Ob 
Friedrich  vielleicht  den  Versuch  machen  wollte,  Heinrich  VII.,  der  da- 
mals  zur  Kronung  kam,  aufzusuchen?  Wie  kommt  dies  Dokument  in 
die  aragonesische  Kanzlei?  Vgl.  auch  Acta  Nr.  168  ff.  und  W.  F.  von 
Mulinen,  Die  letzten  Hohenstaufen  (Separatabdruck  aus  dem  Archiv  des 
histor.  Vereins  des  Kt.  Bern  Bd.  20)  S.  273. 

107.  Robert  an  Jayme  II.:  BeziJgiich  des  Zuges  nach  Sar- 
dinien  und  seiner  Zusage  habe  er  drei  Bedingungen  gestellt: 
1)  Sofortige  Anl<unft  Jaymes.  Dann  ware  derZug  Heinrichs  VII. 
nach  Rom  nicht  so  gefahrlich  fUr  ihn  geworden,  2)  Volle 
Sicherheit  seitens  Friedrichs.  Dieser  Punkt  fallt  weg  wegen 
dessen  Bilndnis  gegen  ihn  und  weil  Friedrich  nicht  die  ein- 
fachste  Sicherheit  gewahren  will.  In  langerer  Darlegung 
wird  mit  biblischen  Citaten  das  betreffende  Schreiben  Fried- 
richs  kritisiert.  3)  Dass  er  keinen  Krieg  habe,  wie  er  ihn 
jetzt  mit  einem  machtigen  Herrscher  (dem  Kaiser)  fiihre.  So 
kann  er  keine  Hilfe  leisten  und  rat  dringend  den  Zug  bis 
zum  nachsten  Friihjahr  zu  verschieben.    Aversa  (1312)  Juli  12. 

Quantum  ad  capitulum  accessus  regis  Aragonum  in  Sar- 
diniam  et  promissionis  nostre  facte  in  casu  ipso  breviter  res- 
pondemus.  Et  primo  super  promissione  nostra,  que  contine- 
bat  tres  condiciones,  quas  verisimiliter  futuras  previdimus, 
quando  lectorem  et  guardianum  fratrum  Minorum  de  Neapoli 


—    226    — 

ac  Guillermum  Scarrerii  ^),  ambaxiatores  nostros  ad  dictum 
regem  Aragonum  carissimum  fratrem  nostrum  transmisimus, 
que  videntur  secundum  subsecuta  ad  presens  excluse. 

Prima  fuit,  si  rex  Aragonum  prefatus  cito  veniret,  quod 
ideo  apposuimus,  quia,  si  venisset,  ex  adventu  suo  remansis- 
sent  multa,  que  tam  ex  adventu  regis  Romanorum  ad  Urbem 
secuta  sunt,  aut  omnino  vel  in  magna  parte,  quia  ad  niinus 
non  ita  gravia  contigissent,  quam  ex  coniu[n]ctione  et  unione 
regis  Frederici  cum  dicto  Romanorum  rege  non  tam  nobis 
suspecta  et  dubia  evenissent. 

Secunda  condicio  fuit,  si  de  rege  Frederico  tantam  secu- 
ritatem  haberemus,  quod  de  eius  offensione  nos  non  oporteret 
timere,  que  condicio  nunc  exclusa  videtur,  principaliter  ex 
tribus.  Primo  ex  coniu[n]ctione  parentele  et  confederacione 
dicti  regis  Frederici  cum  dicto  Romanorum  rege  adversario 
nostro  precipuo  et  patente,  in  qua  excepti  sunt  ex  parte  regis 
Romanorum  ecclesia  et  rex  Francie,  et  ex  parte  regis  Fre- 
derici  rex  Aragonum  et  filii  sui  successuri  in  regno,  sic  quod 
videmur  includi  super  eo,  quod  dicitur  contra  omnem  perso- 
nam,  sicut  habuimus  per  litteras  legati.  Secundo  ex  signis 
et  indiciis  expressis,  sicut  quando  nuper  armatam  indici  fecit 
cum  erectione  estandartis  dicti  Romanoioim  regis  et  sui  et 
cum  invocacione  laudis  utriusque,  in  quo,  ut  per  fidedignos 
assertum  est,  fuit  laus  sub  titulo  regis  Sicilie  contra  pacis 
convenciones  expressius  invocata.  Tercio  quia  securitatem 
simplicis  sue  promissionis,  quam  ipse  rex  Aragonum  peciit, 
sicut   ex   eius   responsione   patet,    curiali  palliacione  negavit. 

Sobre  la  qual  resposta  nos  diem,  que  salvan  la  pas  del 
dit  rey  Frederic  non  par,    que  la  sua  resposta  sia  sufficient. 

Primerament  sobre  zo,  que  dis,  que  non  fa  mester,  nos 
diem,  que  ben  deurie  esser  en  essi,  mas  a  nos  par,  que  mes- 
ter  fa.  Premerament  cor  alcuna  volta  podrie  esser  plus  dup- 
tada  la  pena  del  rey  Daragon,  qui  est  frare  major  e  a  qui 
e  al  seus  deven  esser  rasonablemen  sosmes  les  fils  del  rey 
Frederic  que  no  de  legleza,  qui  es  seyor  del  rey  Frederic 
per  la  tenuda  de  lilla  de  Sicilia  eu  sa  vida  solamen. 

Maiormen    cor   com  lo  rey  Frederic    sie   cays   nodrit   en 

')  Fr.  Laurentius  lector  und  fr.  Elias  guardianus  und  G.  Esquerrer. 
Vgl.  unten. 


—    227    — 

escomunicacion  e  contra  legliza  e  om  non  dupta  tant  zo,  que 
hom  ha  acostumat  de  sa  inventut,  car  de  les  causas  acostu- 
madas  non  se  fa  perassion  .  .  . 

Encara  diem,  que  fa  mester  reguardan  qo,  que  pot  esser 
raysonablemen,  quar  pot  esdevenir,  que  en  lo  cas  de  la  resti- 
tucion  de  lilla  de  Sicilia  podrie  esser  vaccacion  ou  per  la 
grant  division,  qui  est  en  lesgleza,  podrie  far  mester,  que 
autre  remede  que  agues  e  autre  consel  que  de  legleza  ensems 
ab  lesgleza,  car  non  de  lun  cotel,  co  es  de  lespiritual,  fo  dit, 
que  bastes,  mas  damdos,  90  es  de  lespiritual  e  del  temporal, 
cor  lespiritual  multas  voltas  non  est  degudamen  duptat. 

Encara  diem,  que  fa  mester  se  reguardan  la  confederacion 
damont  dita  feyta  ab  lo  rey  dels  Romans  e  les  damont  dis 
indicis. 

A  90  quel  rey  Frederic  dis,  que  el  non  la  deu  far,  veri- 
tat  est  de  necesitat  e  se  non  vol  segons  les  primers  pacz 
mas  la  ou  per  aquelas  rasons,  que  ditas  son,  ou  altres  nos 
les  demanam  ou  lo  rey  Daragon  per  nos,  el  non  les  deve 
denegar.  Primeramen,  qui  demana  a  altre  90,  quel  deu  far, 
non  lo  deu  hom  denegar  e  el  deu  servar  la  pau.  Apres  qui 
demana  causa  leugera,  com  deu  far,  com  es  dich  especiahnen 
frare  maior,  non  deu  denegar,  com  fo  dich  a  Naaman:  Si 
magnam  rem  dixisset  tibi  propheta,  facere  utique  debuisses  '). 
Encara  qui  non  deu  esser  difficil  en  lo  consequens,  non  deu 
esser  difficil  en  lantecedent,  en  essi  com  lo  filosof  pause  es- 
semple:  qui  non  es  difficii  en  prometre,  non  est  difficil  en 
dar  et  qui  est  difficil  en  prometre,  serie  difficil  en  dar. 

Encara  quant  en  la  persona,  ab  qui  hom  a  pau  a  alcuna 
rasonable  ou  verisimile  ou  possible  suspicion  e  dubitacion, 
deuse  donar  assecuracion,  car  lon  dis :  qui  vol  ben  pagar, 
deu  ben  assegura[r]. 

.  .  .  De  90,  quel  rey  Frederic  dis,  que  no  i  fa  mester,  cor 
sem  en  acort  del  titol  e  dels  castells  de  Calabria,  nos  res- 
pondem,  que,  se  nos  sem  acordas  en  acestas  dos  causas,  non 
par,  que  siam  acordas  en  entencion,  car  nostra  entencion  es 
de  servar  par  *),    non   par   quel   aga   aquesta  volentat  segons 

a)  Ob  part?  Die  Endungen  fehlen  ja  oft;  ebenso  Zwischenkonso- 
nanten.     Oder  pau? 

')  4.  Reg.  5,  13. 


—    228    — 

los  processes,  que  la  fach  de  la  dita  coufederacion  e  union 
e  dels  altres  indicis  e  segnals.  Encara  se  sem  acordas  sobre 
lo  titol  e  les  dis  castels,  non  par,  que  siain  acordas,  que  nos 
volriam,  que,  quant  cas  sera  segons  les  condicions  de  la  pau, 
que  cobresem  lilla  de  Sicilia  e  el  par,  que  el  fassa  proces 
de  la  tener  apres  ou  de  nosaltres  greuges  far  e  offencions. 
Eupero  lo  rey  Daragon  es  savi  e  segons  lo  dis  proces  pot 
veser,  se  de  cor  e  dentencion  es  avengut  ab  nos  e  sos  proces 
o  mostreran  plus  clarameu  moltas  voltas  sacordan  les  proces 
de  les  operacions  e  non  sacordeut  les  entencions  ni  affeccions. 

A  90  quel  rey  Frederic  dix,  que  serie  grant  desonor 
dampdos,  nos  diem,  que  non  est  quan  de  luna  de  les  pars  et 
ha  alcun  dupta  rasonable  et  alcun  comun  amic  sentrepon  a 
demanar  segurtat  de  les  pars,  et  en  so  podem  dir  las  rasons 
damont  diches.  Mas  outre  90  aiostam,  que  major  desouor  par 
farse  aifazenat  de  far  90,  que  non  deura  far  ui  pot  far  sans 
venir  contre  sa  fe  ou  non  se  far  solement  affazenat  mas  far 
expres  proces  coutre  la  pau,  a  la  qual  es  te[n]gut  si  solemp- 
nemen,  com  el  sap,  que  a  requeste  de  comuu  frare  e  per 
rasonable  suspicion  far  promission  de  servar  90,  que  est  ten- 
gut  de  far,  per  que  uos  offrem  al  rey  Daragon  que  tote 
segurtat,  quel  volra  de  nostre  part,  mas  que  comunamen  la 
retena  del  rey  Frederic  et  de  nos.  Se  dous  lo  dit  rey  Fre- 
deric  ue  nos  avia  fach  et  faria  encoutre,  nos  sem  aparelas 
de  far,  que  sia  raysonable. 

Sobre  90  que  dix,  que  aquel,  qui  tal  segurtat  demana, 
par,  que  sia  liom  de  mala  suspicion,  respondem,  que  la  sus- 
picion  segons  les  proces,  que  vesem,  nou  es  suspiciou  fantas- 
tica,  mas  est  et  a  estada  si  raysonable  et  vertadera,  que  po- 
dem  dir  segon[s]  90  de  Job'):  Quod  verebar,  accidit.  Per 
que  la  suspicion,  qui  es  raysonable  et  justa  de  uostre  part, 
es  boua,  mas  de  la  par[t]  daquel,  qui  menistre  continuemen 
]es  acasons,  les  causas  et  la  materia  de  suspicion  et  de  dubi- 
taciou,  es  mala. 

Et  de  90,  quel  dis,  que  aquel,  a  qui  hom  la  demana,  non 
par  hom  de  bona  fe,  nou  es,  car  alcuua  volta  la  condicion 
de  la  persona,  de  qual  hom  vol  segiii"tat,  non  la  requer,  mas 

')  Job  3,  25. 


—    229     — 

lafeccion  g-rant  et  amor,  quant  la  causa  es  molt  cara,  si  fa 
duptar  hon  non  qualria  *),  per  quei  zel  ou  jalozia,  qui  est 
obre  de  sobre  grant  amor,  segons  sant  Deunis  el  Libre  dels 
noms  divis  '),  non  par,  que  sia  sans  ^)  alcuue  dubitacion,  et 
mols  ^)  son  reys  et  altres,  qui  hain  ^)  bonas  donas  et  sanctas 
per  mollier,  que  non  per  lur  dubiosa  condicion  mas  per  sobre 
grant  affeccion  par,  que  agan  suspicion.  Josep  fo  jalous  de 
sancta  Maria  et  certa  non  o  requirie  sa  condicion  en  neguna 
manere,  per  quel  lo  vers  dix,  que  lainor  es  plena  de  temor 
sollicita,  per  que  lo  rey  Daragon  pot  duptar  et  demanar  &e- 
gurtat  per  grant  amor  et  affeccion,  que  ha  a  nos  et  que  la 
cosa  li  est  cara  com  comun  frare,  dels  quals  el  dupta  non 
per  propria  condicions  nostre  ni  la  qual  sia  de  la  nostra  part. 

Tercia  cojidicio  erat,  si  guerram  presencialem  vel  actua- 
lem  non  haberemus,  quam  quidem  habuimus  summe  periculo- 
sam,  nisi  quia  Deus  ex  alto  providit,  propinquam  cum  prin- 
cipe  magni  favoris  et  potencie,  ob  quam  oportet  nos  magnam 
armatam  tenere  propter  armatam,  que  fit  per  comunia  Janue 
et  Pisarum,  et  nunc  adhuc  habemus  satis  in  personis  et  sump- 
tibus  gravamen  et  nunc  magis  racione  adiunctionis  regis 
Frederici,  qui  dicitur  armare  et  in  dicti  regis  venire  auxilium 
et  favorem.  Que  quidem  guerra  tam  ardua  est,  que  nedum 
presenciam  fratris  nostri  Johannis  sed  et  nostram  in  magnum 
regni  nostri  dispendium  exigit. 

Propter  quarum  condicionum  exclusionem  nos  excusamus, 
si  non  possumus  ad  presens  sibi  subvenire  pro  viagio  Sar- 
dinie,  sicut  piomisimus.  Tamen  si  omnino  vult  ire  ista  estate, 
nos  subveniemus  sibi  per  modum,  quem  poterimus,  meliorem. 
Attamen  non  videtnr  nobis,  ex  quo  vult  nostrum  consilium, 
propter  nostrum  impedimentum  et  ex  cousequenti  regis  Fre- 
derici  et  propter  tarditatem  temporis,  quia  yens  '')  erit,  ante- 
quam  armata  sit  perfecta,  ex  quo  armata  ipsa  posset  dissolvi, 
sicut  de  armata  Hospitalis  accidit  anno  preterito  ^).  Sed  vi- 
detur  nobis,  quod  debeat  se  parare  pro  futuro  vere,  ita  quod 
sua  armata  et  totus  suus  appaiatus  maritimus  et  terrestris 
sit    perfectus    per    modum,    quod    in    medio   Febroarii    vel    in 

a)  Statt  valria?  b)  So  Or. 

')  De  divinis  nomiiiibiis.    Gedr.  bei  Migne. 
*)  Dariiber  ist  nichts  bekannt. 


—    230    — 

principio  Marcii  arripiat  iter,  tum  quia  tempus  sanum  est  et 
convenieus,  in  quo  solent  reges  ad  bella  procedere,  tum  quiatunc 
tempus  cotidie  meliorabitur,  in  quo  poterunt  gentes  sue  aerem 
assuescere,  tum  etiam  propter  multas  alias  condiciones  et 
causas,  quas  prudencia  sua  attendere  poterit,  et  ambaxiatores 
sui,  qui  a  nobis  audiverunt  aliquas,  eum  poterunt  informare. 
Et  nos  tempore  illo  promissum  exforcium  XX  galearum  soli- 
datarum  pro  tribus  mensibus  et  maius,  si  poterimus,  secun- 
dum  quietem,  quam  Deus  dabit  nobis,  habebimus  paratum 
sub  confidencia,  quod  concurrentibus  et  adunatis  exforciis 
undique  tam  suis  negociis  auxilium  quam  nobis  pax  et  secu- 
ritas  proveniat  et  succedat. 

Unde  placeat  regi  Aragonum,  quod,  si  consilio  nostro 
concordaverit,  quod  cum  omni  certitudine  significet  nobis  ante 
tempus,  quo  possimus  dictum  exforcium  paratum  habere  tem- 
pore  opportuno,  et  in  casu  ipso  providere,  quod  cautum  sit 
nobis,  quod  a  dicto  rege  Frederico  non  oporteat  nos  timere, 
presertim  ubi  nos  propter  eum  destituerimus  propria  potencia 
galeaium,  et  sit  in  subsidium  nostrum,  si  assignatis  nostris 
galeis  Januenses  per  mare  ad  uostram  offensionem  intenderent, 
sicut  nos  sumus  et  erimus,  ut  prefertur,  in  suum. 

Data  Averse  sub  parvo  sigillo  nostro  die  XVIIII.  Julii  X. 
indicciouis. 

CRD.     Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr. 

108.    Ein  escrivano  an  Berengar  de  Pugnolts  und  Mateo  de 

Castelsent:  Am  7.  September  starb  Perdlnand  IV.  von  Kasti* 

lien.     Alfonso  XI.  wurde  zum  Konig    ausgerufen.     Verhalten 

des  Infanten  Juan.     (1312)  September  12. 

.  .  .  Faz  vos  saber  per  (jierto,  quel  rey  don  Ferrando  de 
Gastiella  fino  este  jueves,  que  passo,  vespra  de  santa  Maria 
de  Setiembre  a  ora  de  media  dia  et  de  noche.  Lo  fagades 
saber  al  senner  rey  Darago.    Fecha  dotze  dias  de  Setiembre. 

E  sabet,  que  *)  .  .  .  al  intante  don  Alfonso  so  fijo  por  rey, 
magera  que  non  era  y.  E  al(;aro[n]  un  pendon  en  so  nombre 
et  dicieron  todos:  Rey,  rey !  Ei  rey  don  Alfonso!  '')...  Fago 
saber,  (jue  el  iufante  don  Johan  llego  a  sant  Esteuan  del 
Puerto,    que   es    a    onze   lieguas  de  Jaen,   que  se  yva  por  al 

a)  Abgerissen.  b)  Liicke. 


—    231    — 

rey  el  martes,  dos  dias,  antes  que  el  rey  finasse,  et  sope,  en 
como  el  rey  era  quexado,  non  quisso  Uegar  a  el  et  tornosse 
por  Castiella. 

CRD  maltradas.  Or.  Pap.  Bruchstiick.  Bernat  Balager  berichtet 
am  selben  Tage  an  Ferrrer  des  Cortiell  batle:  El  rey  don  Ferrando 
nuestro  senor  est  finat  dest  segle  et  mory  en  Jahen,  uy,  que  esta  ietra 
fo  Eeita,  ac  _V  jorns,  axi  que  mayti  dimecres  farem  dol  en  la  ciutat. 
Feyta  dimarts  a  vespre  XII  dies  e  Setembre.    (Or.  Pap.) 

109.  Fr.  Perrandus  Garsie  an  (Jayme  II.?):  Ein  franzosischer 
GroRer  schrieb  einem  Freunde :  Das  franzosische  Konigs- 
haus  ist  bald  soweit,  dass  es  in  Spanien  die  so  lange  er- 
strebte  Monarchia  bekommt.  Ferrandus  mahnt  zur  Wach- 
samkeit,  vor  allem  auch  wegen  der  TemplergUter.    Valencia 

(um  1312?). 

Sacre  regie  inagestati  Fr.  Ferraudus  Garsie  eius  liumilis 

capellanus    pedum    ac   manuum  osculamen.     Zelo  zelatus,  do- 

mine  mi,    cogor   notificare   claritati  sapieutie  vestre,    que    in- 

ferius  contiuentur.    Quidam  enim  de  maioribus  tocius  consilii 

regis  Francie   cuidam    amico    suo    specialissimo   ista   scripsit: 

Notum  sit,  inquit,  dileccioni  veatre,  quod  illud,  ad  quod 

aspiravit   a    magnis    temporibus    domus  Francie,    est    in 

promptu;  ad  obtinendum  videlicet  in  Ispania  monarchiam. 

Modos   autem   et  vias,    quibus  hoc  subtiliter  procuratur, 

non  posum  ")  clarius  explicare. 

Huc  usque  verba  cousiliarii.  Quare,  domine  mi,  esset  nimis 
invigilandum,  presertim  circa  illa,  que  Templarii  quondam  dicti 
in  vestro  dominio  posederunt  *),  ne  per  illas  ocultas  fistulas 
et  meatus  unius  **)...  subintrarent.  Valeat  regalis  celsitudo 
per  tempora  longiora,  cui  me  humiliter  recomendo  [Dat.] 
Valencie. 

Or.  Pedro  s.  f.  Nr.  79.  Auf  dem  Riicken:  Sacre  regie  maf>estati. 
Das  Schriftstiick  ist  unzweifelhaft  mit  Unrecht  in  die  Dokumente  Pe- 
dros  IV.  geraten,  denn  es  gehort  der  Sclirift  nach  dem  Anfange  des 
14.  Jahrhunderts  an.  Damals  gab  es  einen  Fr.  Ferdinandus  Garsie  de 
ordine  Minorum,  custos  Valencie  (Acta  S.  '297  zu  1:^12  und  Reg.  336  f. 
141  ebenfalls  1312  als  Gesandter,  der  1298  Fr.  Ferrandus  capellanus 
noster  heisst,  Acta  S.  908).  Die  Betonung  der  ehemaligen  Templergiiter, 
die  eine  politische  Gefahr  bilden  kOnnten,  weist  ebenfalls  auf  eine  der 
Aufhebung  des  Ordens   noch   nahe  Zeit   hin.     Dann    kann    es    sicli   nur 

a)  So  Or.  b)  Leider  hier  Loch  fur  2—3  Worter. 


—    232    — 

um  die  Zeit  fruhestens  1312  (Templarii  quondam)  handeln.  Anderer- 
seits  dtirfte  doch  die  Politik  Philipps  d.  Sch.  am  ehesten  zu  dem  aller- 
dings  vagen  Ausdruck  (monarchia)  passen.  Ob  ein  spezielles  Ereignis 
hier  gemeint  ist,  weiss  ich  nicht.  Daumet,  Memoire  sur  les  relations 
de  la  France  et  de  la  Castille  de  1255  a  1320  enthalt  nichts,  was  hierauf 
Bezug  hatte.     (Vgl.  besonders  S.  134  f.) 

110.  Vitalis  de  \7illanova  miles,  Dalmacius  de  Pontonibus 
vicecancellarius  und  Bernardus  de  Ponte  miles  an  Jayme  II.: 
Unfreundliches  Zusammentreffen  mit  Konig  (Sancho)  von 
Mallorca  in  Montpellier.  Ankunft  in  Avignon  und  vergebliche 
Versuche  den  kranken  Clemens  V.  zu  sprechen.  Nach  stilus 
curie  konnen  sie  auch  keine  Kardinale  besuchen.  ^vignon 
(1312)  1313  Februar  7. 
.  .  .  Celsitudini  vestre  regie  magestatis  cum  reverencia, 
domine,  notum  facimus,  quod,  dum  veniebamus  versus  Auinio- 
nem,  obviavimus  in  itinere  inter  Narbouam  et  Biterrum  (?) 
dominum  regem  Maioricarum  et  fuimus  locuti  cum  eo,  tra- 
deudo  ei  litteram  vestram.  Et  ipse  respondit  nobis  satis 
breviter  et  dixit,  quod  ipse  ordinaverat  nuncios  suos  apud 
Montempessulanum  et  quod  instruxerat  eos  super  hiis,  que 
facere  habebaut  in  ciiria  pro  ipso.  Et  nos  vidimus,  quod 
verba  sua  non  habebaut  magnum  aifectum,  et  sic  recessimus 
ab  eo.  Et  continuando  dietas  nostras  intravimus  Auiiiionem 
die  mercurii,  que  fuit  ultima  die  mensis  Januarii  quasi  circa 
horam  tercie,  et  ivinius  recte  ad  domum  domini  pape  ad  fa- 
ciendam  sibi  reverentiam.  Et  fuit  ibidem  nobis  dictum,  quod 
dictus  dominus  papa  fuerat  aliquantulum  discrasiatus  et  nou 
erat  in  dispositione,  quod  tunc  ipsum  videre  possemus  et 
quod  hoc  non  haberemus  pro  malo,  quia  in  continenti,  cum 
esset  in  convale[scen]cia,  possemus  eum  videre.  Et  sic  reces- 
simus  inde  et  ivimus  ad  hospicia  nostra.  Et  in  crastinum 
scilicet  prima  die  mensis  Febroarii  nobis  peremptorie  asignata 
habito  consilio  inter  nos  redivimus  ad  domum  domini  pape 
et  iterum  temptavimus,  si  possemus  eum  videre.  Et  fuit  idem 
nobis  dictum,  quod  non  possemus  eum  videre.  Et  ut  non 
posset  nobis  aliquo  casu  esse  periculum,  quia  illa  die  habe- 
bamus  nos  presentare  in  conspectu  suo,  de  presentacione 
nostra  ante  hostium,  per  quod  intratur  ad  consistorium  pri- 
vatum  dicti  domini  pape,  fecimus  fieri  publicum  instrumentum. 


—    233    — 

Et  post  aliquos  dies  dominus  papa  scivit,  quod  nos  veneramus, 
et  placuit  sibi  multum,  prout  fuit  nobis  dictiim,  et  mandavit 
quod,  cum  ipse  esset  in  bona  disposicione,  quod  duceretur 
sibi  ad  memoriam,  et  vocaret  nos.  Et  postmodum  cardinalis 
Biterrensis  signifficavit  nobis,  quod  dominus  papa  volebat, 
quod  cras  mane,  que  erit  die  iovis,  iremus  ad  eum.  Et  sic 
speramus,  quod  cras  videamus  eum,  nisi  aliud  supervenerit, 
et  tunc  proponemus  sibi  totum  nostrum  negocium,  si  opor- 
tunitatem  habeamus.  Sciatis  etiam,  domine,  quod  adhuc  non 
visitavimus  aliquem  cardinalem,  quia  stilus  est  curie,  quod  am- 
baciatores  alicuius  regis  non  debent  visitare  cardenales,  quo- 
usque  reverenciam  exhibuerint  domino  pape.  Aliud,  domine, 
vestre  regie  magestati  ad  presens  signifficare  non  possumus, 
set,  sicnt  succedent  negocia  nostra,  signifficabimus  vobis  per 
nostrum  nuncium  specialem.  Dat.  Auinione  VII.  idus  Febroarii 
anno  domini  MCCCXIl. . 

CRD.  Ap.  gen.  33.  Or.  Pap.  Ssp.  Ueber  die  Angelegenheit  vgl. 
Papsttum  und  Untergang  des  Templerordens  II  Nr.  114  f. 

111.  Vldal  von  Villanova  an  Jayme  II.:  Der  Papst  sagt  ihm 
allein  Sekretes,  was  er  niemand  ohne  Willen  des  Papstes 
wiedersagen  darf.  Zugleich  verspricht  Clemens  V.  6eheim- 
haltung  des  Vidalschen  6eheimnisses;  nur  bittet  er  es  zwei 
Kardinalen  —  von  Beziers  und  Pelagrua  —  sagen  zu  dUrfen; 
vor  ihnen  habe  er  kein  6eheimnis.    (1313  Pebruar?). 

Senyor.  Yo  Vidal  de  Vilanova  .  .  .  reebi  missatge  del  sen- 
yor  papa,  que  anas  davant  el  sol  sens  los  altres  companyons, 
missatges  et  ambaxados  vostres.  E  con  fuy  en  presencia  sua, 
molt  largament  e  complidament  yo  propose  les  fets  secrets, 
los  quals  per  la  vostra  altea  me  son  comanats.  E  el  dit 
senyor  papa,  con  los  hac  ohits,  repetils  e  tornals,  .axi  con 
yols  avia  proposats  e  dits.  E  puys  pres  les  mies  mans  entre 
les  sues  e  volc,  que  entre  les  sues  mans  li  promeses,  que  de 
sso,  que  el  me  diria  ni  a  vos,  senyor,  ni  a  altra  persona  del 
mon  yo  no  descobris  nen  manifestas  re  per  escrit  ne  per  parau- 
les  sens  volontat  sua.  E  puys,  senyor,  con  asso  li  hac  yo 
promes,  el  dix  me  alcuues  coses  sobre  sso,  que  yo  li  avia 
proposat.  E  puys,  senyor,  dixme,  que  axi,  con  yo  li  avia 
promes  secret  de  sso,    que    el   mavia   dit,    tot  aximeseix   dels 


—    234    — 

fets,  que  yo  li  avia  dits  secrets  e  li  avia  demanat  secret,  me 
devia  em  entenia  el  a  tener  secret,  axi  que  non  parlas  a 
home  del  nion  sens  ma  volentat.  E  axi  con  II  homens  en 
aquest  mon  fossen  axi  con  anima  sua  en  tots  ses  fets,  per 
secrets  que  li  fossen,  e  daquels  nos  guardas  en  re,  ans  de 
tots  fets  ssaconseyllas  e  ssacordas  ab  els,  demanam  licencia, 
<]ue  de  sso,  que  yo  ii  avia  dit,  poges  parlar  ab  aquels  II: 
sso  es  ab  lo  cardenal  de  Besers  e  ab  lo  cardenal  de  Pela- 
grua.  E  yo,  senyor,  dix  li,  que  yo  dasso  no  avia  manament 
vostre,  pero  pus  a  el  paria  bo  e  plahia,  que  a  mi  plahia  el 
comauan  los  ho  en  aquel  secret,  que  ami  avia  comanat  sso, 
que  dit  mavia.  E  el  dix,  que  axi  ho  entenia.  E  axi  volria, 
que  els  ab  liom  del  nion  non  parlassen,  sino  ab  el  o  ab  mi. 
Per  que,  senyor,  yo  quant  a  ades  nous  pusc  fer  saber  ne 
manifestar  en  especial  sso,  que  el  ma  dit,  mas  en  general 
vos  fas  aytant  saber,  que  yo  he  fe  eii  Deu,  quels  fets  ven- 
dran  be  .  ,  . 

CRD  10695.  Or.  Pap.  Ssp.  Die  Kardinale  von  Beziers  (Beren- 
garius  Fredoli,  dainals  ep.  Tusculanus)  und  Arnaldus  Pelagrua  waren 
Nepoten  Clemens'  V.  Die  Zeit  kann  nur  1313  sein  und  zwar  im  An- 
fange  der  Gesandtschaft.     Vgl.  Anmerkung  zu  vor.  Nr. 

112.  Vidal  de  Vilianova  an  Jayme  II.:  Eifrige  Tatigkeit  Cle- 
mens'  V.  (in  derTemplersache).  Kommission  von  4  Kardinalen. 
Der  Kardinal  von  Beziers  ist  krank.  Johannes  Burgundi  bleibt 
da.  Der  Bischof  von  \7alencia  kann  sagen,  dass  Ihr  ihn  mehr 
zum  Bischof  gemacht  als  das  Kapitel.    (1313)  Marz  10. 

Seyor,  yo  Vidal  de  Vilanoua,  me  coman  eu  vostra  gracia. 
Sapia  la  vostra  alta  seyoria,  que  nostre  seyor  lo  papa  ab 
grau  diligencia  eximina  e  veu  sobrels  afers,  per  que  nos  som 
asi  'j.  Aquets  IIII  cardenals  son  tots  dies  ab  eyl  en  estret 
conceyl  sobrels  afers  damuntdits,  axi  quels  altres  non  sentea 
res  de  lus  tractamens.  Pero  lo  cardenal  de  Pelagrua  dix  a 
mi  divenres  IX  dies  de  Mar^,  quel  papa  ab  molt  gran  dili- 
gencia  veya  uostre  fet  e  quens  apeylaria  tost.  Los  cardenals, 
que  eyl  ha  en  son  conseyl  sobraquets  fets,  son  aquets:  mose- 
yor  de  Beses  e  el  cardenal  de  Panestre,  qui  fo  arcabisbe 
Daychs,   e  el  cardenal,    qui  fo  bisbe  Dauinyo,   e  moseyor  de 

')  Tempiergiitersache. 


—    235    — 

Pelagrua.  Moseyor  de  Beses  es  estat  no  be  delitos,  enans 
que  aquesta  letra  fos  feyta.  Per  que  no  es  pugut  eser  en 
los  vostres  afers.  Per  que  a  nos  es  fort  greu.  Seyor,  dels 
fets,  que  avets  ami  comanats  secrets,  vos  e  trameses  II  letres 
escrites  per  man  del  sacrista  de  Malorques :  la  una  per  lo 
primer  correu,  qne  nos  vos  tramesem,  e  laltre  per  Johant 
correu  vostre,  qui  y  deu  esser  aytau  ivas  con  lo  monge,  que 
de  III  dies  ic  parti  abans  que  eyl.  Yo  he  fet  romanir  asi 
lo  sacrista  de  Malorques  per  co  que,  si  neguna  resposta  yo 
avia  del  papa  els  fets,  que  ami  tan  solament  comanas,  queUs 
ensertificas  per  eyl,  que,  pus  eyl  sen  sia  anat,  yo  iio  aure  be 
asi,  aqui  us  pusca  fer  escriure  del  fet. 

Lalet  de  Valencia  pot  dir  '),  que  mes  lavets  vos  fet  bisbe 
de  Valencia  que  no  fo  lo  capitol  de  Valencia,  quil  alege  '^). 
Yo  tramet  per  lo  monge  correu  vostre  letres  del  cardenal  de 
Peiagrua,  que  tramet  al  arcabisbe  de  Tarragona  per  espres 
manament  de  nostre  seyor  lo  papa,  que  enant  en  la  conse- 
cracio  del  alet  *)  de  Valencia  e  en  totes  les  altres  coses  nes- 
cessaries  a  son  feyt . .  .  .  E  tot  a^o,  seyor,  a  fet  lo  cardeual 
per  honor  e  per  favor  vostra,  que  tantost,  que  yol  ue  pregue 
de  vostra  part,  cavalca  a  nostre  seyor  lo  papa  e  nach  espres 
manament  seu.  Coman  me,  seyor,  en  vostra  gracia.  Feyta 
en  Auinyo  dissapte  X  dies  anats  de  Marc. 

Digats  an  Auerc^^o,  quem  trameta  tan  tost  lo  monge  ab 
I  altre  correu,  que  mester  nes  fan  asi  especialment  lo  mouge. 

CRD  10917.     Or.  Pap.  Ssp. 

113.  Die  drei  6esandien  an  Jayme  II.:  Verhandlungen  (wegen 
der  Templergiiter).  Clemens  V.  benennt  ihnen  ftlr  die  Prii- 
fung  den  Kardinal  von  Beziers  oder  Avignon.  6eheime  Mit- 
teilung  des  ersteren  iJber  die  Stellung  des  Hospitalitermeis- 
ters;  ihre  Ablehnung.  Tagliche  Konsistorien  wegen  der  von 
Philipp  d.  Sch.  gewiJnschten  Kanonisation  Coelestins  V.  Nach- 
richten  iJber  die  Ermordung  des  Raimund  ^th  bei  Modena. 
Bitte  um  6eheimhattung  der  \7orschl2ige  des  Biterrensis. 
Avignon  (1313)  Marz  7. 

Signifficamus,  domine,  celsitudini  vestre  regie  magestatis, 
a)  So  Or. 

')  Nachfolger  des  Kanzlers  Bischof  Raymund. 


—    236    — 

quod,  postquam  misimus  literas  nostras,  per  quas  notiffica- 
vimus  vobis  tractatum,  quem  habuimus  cum  domino  papa,  et 
vias  provisionis  nostre,  per  quas  provideret  nobis  dominus 
papa,  mandavit  nobis,  quod  munimenta  et  alias  hostenciones, 
quas  haberemus  ad  probandum  raciones  nostras,  traderemus 
cardinali  Biterrensi  vel  Auinionensi,  si  volebamus  cito  expe- 
diri.  Nos  in  continenti  portavimus  instrumenta  nostra  tam 
super  feudis  quam  super  aliis  datis  ad  defencionem  regni 
vestri  cardinali  Biterrensi.  Et  ipse  receptis  instrumentis  et 
racionibus  nostris  habuit  collacionem  et  deliberacionem  mag- 
nam  de  mandato  pape  cum  cardinali  de  Perestrino  ^)  et  de 
Auinione  bene  per  tres  dies ').  Postmodum  transactis  ali- 
quibus  diebus  nos  ivimus  ad  cardinalem  Biterrensem  ad  in- 
formandum  melius  ipsum  de  intencione  vestra.  Et  dixit  nobis 
multum  familiariter,  qualiter  ipse  et  alii  duo  cardinales  de 
Perestrino  *)  et  de  Auiuione  deliberaverant  et  magnam  habu- 
erant  collacionem  super  racionibus  et  instrumentis  nostris  et 
inter  se  primo  et  postmodum  cum  domino  papa.  Et  quod 
inter  se  non  bene  concordabant.  Et  sic  dominus  papa  per 
se  voluit  deliberare,  retinendo  raciones  et  instrumenta  nostra. 
Dixit  eciam  nobis  predictus  cardinalis  Biterrensis,  quod 
dominus  papa  cum  eis  examinaverat  vias  nostras,  per  quas 
petebamus  nobis  provideri,  et  tractaverant  inter  se  de  aliis 
viis.  Et  secrete  dixit  nobis  unam,  que  tacta  fuit  inter  eos, 
videlicet  quod  magister  Hospitalis,  qui  pro  tempore  esset, 
facta  unione,  et  omnes  comendatores  tenerentur  facere  sacra- 
menta  fidelitatis  vobis  et  successoribus  vestris  et  haberent 
vobis  tradere  castra  tempore,  quo  haberetis  gerram  cum  ini- 
micis  vestris,  set  finita  gerra  castra  restituerentur  eis.  Et 
nos  respondimus  ei,  quod  per  illam  viam  non  esset  nobis 
provisum  nec  eam  acceptaremus,  dicendo  sibi  super  hoc  racio- 
nes  nostras.  Et  sic  expectamus,  quod  dominus  papa  mitat 
pro  nobis.  Quia  tantum  tardavit  nos  vocare,  suspicamur  et 
audivimus,  quod  hoc  est,  quia  super  hoc  misit  quendam  suum 
notarium  ad  regem  Francie.  Expectat  eum  quotidie,  quia 
diu  est,  quod  recessit.  Et  hoc  est,  quod  magis  dubitamus  et 
timemus  de  negocio  nostro,  quod  aliquid  velit  concedere 
a)  So  Or. 

')  Vgl.  Papsttum  und  Untergang  des  Templerordens  II  Nr.  119. 


—    237    — 

sine  voluntate  regis  Francie.  Tamen  quidquid  accidit,  nos 
stabimus  fortes  super  provisionibus  per  nos  petitis,  nisi  aliudi 
nobis  mandaretur,  licet  speremus  et  cogitemus  per  aliqua, 
que  fecimus,  quod  finaliter  nobis  providebitur  ad  honorem 
vestrum. 

Dominus  papa  pel"  aliquos  dies  continue  fecit  consistorium 
super  canonizacione,  ut  dicitur,  domini  Celestini,  quem  rex 
Francie  cum  magna  instancia  petit  canonizari  ad  maiorem 
providenciam  suam  racione  domini  Bonifacii  *).  Et  propter 
hoc  tardavit  recedere  de  curia  cardinalis,  qui  debet  ire  in 
Franciam. 

Sciat  eciam,  domine,  vestra  regia  magestas,  quod  naratur 
hic  pro  certo  et  de  hoc  venerant  nuncii  speciales,  quod  en 
Ramunat  Despex  *)  de  domo  domini  pape  veniebat  de  Marxia 
Dencona  *),  quam  regebat  pro  domino  papa.  Et  apportabat,  ut 
dicitur,  domino  pape  bene  CC  mil.  florenos.  Et  cum  xivit  *) 
de  Modena  cum  tesauro  *)  et  familia  sua,  plures  milites  armati 
exiverunt  de  Modena  et  interfecerunt  ipsum  et  totam  familiam 
suam  et  rapuerunt  et  secum  asportaverunt  totam  pecuniam  ^). 
Et  eciam  cum  ipsum  decapitassent,  fecerunt  ipsum  trahi  ad 
caudam  unius  roncini  per  totam  civitatem  in  magnum  dedecus 
domini  pape  et  ecclesie.  Et  adhuc  non  est  hoc  dictum  domino 
pape  nec  audent  ei  dicere  propter  eius  displicenciam . 

Placeat,  domine,  vestre  regali  clemencie,  quod  ista,  que 
vobis  notifficamus,  sint  secreta,  signanter  pi-opter  dominum 
cardinalem  Biterrensem,  qui  ex  magna  affeccione,  quam  gerit 
ad  houorem  vestrum,  revelavit  nobis  predicta  et  alia,  que 
vobis  scribere  non  audemus.  Et  placeat  vobis,  domine,  man- 
dare  P.  Marchi,  quod  mitat  nobis  expensas,  quia  expense,  que 
date  fuerunt  nobis  ad  tres  menses,  vix  sufficiunt  nobis  ad 
duos,  quia  propter  caristiam  habemus  multum  expendere  et  in 
ordinario  et  in  multis  extraordinariis,  que  de  necessitate  ha- 
bemus  facere.  Et  sic  iam  deficiunt  nobis  expense,  que  nobis 
date  fuerunt.    Dat.  Auinione  norias  Marcii. 

CRD.  Ap.  gen.  o.  Nr.  Or.  Pap.  Spuren  dreier  Siegel.  Schrift 
d3s  Vizekanzlers. 

a)  So  Or. 


')  Vgl.  1.  c.  II  Nr.  120. 

*)  Vgl.  Eitel,  Der  Kirchenstaat  unter  Clemens  V.  S.  168  f. 


—    238    — 

Vitalis  de  Villanoua,  Dalmacius  de  Pontonibus,  Bernardus 
de  Ponte. 

114.  Prokurator  J.  Lupi  archidiaconus  de  6uorga  an  Javme  il.: 
Personliches.  Uebersendung  der  Konstitutionen  und  der  Sen- 
tenz  Heinrichs  VII.  gegen  Robert,  fernef  der  pSlpstlichen  Pro- 
zesse  gegen  Roberts  Angreifer.  Urheber  ist  der  franzosische 
Konig.  Spaltung  der  Kardinale  in  Freunde  Heinrichs  und 
Roberts.     Avignon  (1313)  Juli  6. 

.  .  .  Ad  vestre  celsitudinis  noticiam  regie  tenore  presen- 
cium  deduci  cupio,  quod  nuper  consideracione  et  obtentu  vestri 
sanctissimus  pater  dominus,  dominus  Clemens  .  .  .  papa  V  michi 
vestro  minimo  de  canonicatu  et  prebenda  Oscensis  ecclesie 
duxit  auctoritate  apostolica  providendum  .  . . 

Nova,  que  sunt  in  curia  et  post  domini  Vitalis  de  Villa- 
nova  occurrerunt  recessum,  vobis  significo,  quod  videlicet  im- 
perator  processit  contra  dominum  regem  Robertum  fortiter, 
prout  in  senteucia  contra  eundem  regem  lata,  cuius  tenorem 
per  latorem  presencium  vobis  mito,  videbitis  contineri.  Ali- 
quas  etiam  leges  seu  novisimas  constitutiones  edidit,  que  vi- 
dentur  preparatorie  ad  sentenciam  supradictam,  quas  etiam 
mito  vobis.  Verum  dominus  papa  ad  instanciam  illustris  regis 
Francie,  qui  bis  super  hoc  scripsit  eidem,  quod  super  istis 
deberet  apponere  remedium  opportunum  et  instantibus  multum 
ainicis  domini  regis  Roberti,  qui  sunt  de  coUegio  cardinalium, 
in  favorem  eiusdem  regis  aliquos  processus  edidit  generales, 
quorum  continentiam  vobis  mito.  De  quorum  quidem  proces- 
suum  publicacione,  ut  dicitur,  in  privatis  consistoriis  inter 
cardinales  non  modicus  murmur  fuit,  aliquibus  ex  eis  domino 
Hostiensi,  domino  P.  de  Columpna  et  domino  Jacobo  et  aliis 
quibusdam  aserentibus  publicacionem  huiusmodi  fieri  in  non 
modicum  imperatoris  detrimentum  et  Romaue  ecclesie  iniuriam, 
que  ipsum  ad  hunc  statum  promovit,  aliis  in  favorem  ipsius 
regis  Roberti  communi  iuri  *)  .  .  .  tibus  toto  posse.  Alia  non 
sunt  relacione  digna  .  .  .  Scripta  Auinione  II,  nonas  Julii. 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  Xa.  Or.  Pap.  Auf  Rucken  spitzovales  Siegel. 
Die  Gesetze  und  Sentenzen  Heinrich  VII.  und  die  Prozesse  Clemens  V. 
liegen    bei    in    einem   z.  T.   erhaltenen  Quintern    mit   der   Adresse    des 

a)  Loch  fiir  l'/g  Worter. 


—    239    — 

KOnigs.  Von  Heinrich  VII.:  1.  „Reddentes  honorem".  —  Datum  in  Urbe 
etc.  2.  „Ad  reprimendam".  —  obtinere.  3.  „Ad  perpetuam  rei  memo- 
riam."  „Quoniam  nuper  est."  —  Datum  Pisis  IV.  nonas  Aprilis  regni 
nostri  V,  imperii  vero  primo  anno  u.  s.  w.  1313.  4.  Sententia.  In  nomine 
domini.  Amen.  Henricus  .  .  .  „Deus  iudex".  —  VH.  kalendas  Maii .  .  . 
anno  primo. 

Processus  pape  coTjtra  invadendos  regnum  SicUie:  Clemens...  Ad 
perpetuam  rei  memoriam.  „Inter  cetera".  —  Actum  apud  Castrum  no- 
vum  XII.  Junii  anno  VHI.  —  Alius  processus  pape  contra  idem.  „Nnper 
ad  nostram".  • —  Dat.  in  prioratu  de  Grausello  . . .  idus  Septembris  anno 
octavo.  Die  Papsturkunden  von  der  Hand  Lupis  geschrieben.  —  Die 
Urkunden  in  MGH  Constitutiones  IV  p.  800,  965,  967,  985  (mit  26.  April), 
1044,  1202. 

Am  18.  September  berichtet  Johannes  Lupi,  er  habe  neulich  einige 
Gracien-Briefe  far  Johannes,  den  Sohn  Jaymes,  gesandt:  Aduc  alique 
remanent  hic,  . . .  quas  nondum  mitere  potui,  quia  nondum  potuerunt 
literae  bullari  propter  multa  et  grandia  negocia,  que  hiis  [diebus]  vn 
curia  occurrerunt,  circa  que  fuit  dominus  vicecancellarius  occupatus. 
Et  oportet,  quod  literas  huiusmodi-videat  et  examinet  *)  . . .  Unde  vestra 
excellencia  non  gerat  molestum,  si  huc  usque  retardate  fuerunt.  Pro- 
tectore  Deo  in  [brevi  expejdientur  »).  ...  Serenitatem  vestram  cupio 
non  latere,  qtiod  dominus  papa  noviun  publicavit  processum  contra  in- 
vasores  et  offensores  regnum  et  terram  Sicilie  citra  Farum  et  persone 
etiam  regis  Roberti,  quem  quidem  novum  processum  seu  eius  tenorem 
vobis  mito  presenti  litere  interclusura,  Et  credo,  quod  mitetur  vobis 
bullatus  et  vobis  debet  sollemniter  presentari.  Creditur  communiter 
in  curia,  quod  omnes  laquei  contracti  in  dicto  processu  positi  sint  ad 
illaqueandum,  quod  absit,  magnificum  principem  dominum  Fredericum 
Trinaclie  regem  illustrem  . . .  Dat.  Malausane  XIV.  kalendas  Octubris. 

CRD.    Ad.  gen.  Xa.    Or.  Pap.  Locher. 


114.  Jayme  il.  an  Kammerer  Arnaldus  Messegueril:    (Jeber- 

gabe  des  Brauischatzes  der  infantin  isabel.    1313  October  23 

bis  November  4. 

Nos  Jacobus  etc.  cum  presenti  carta  nostra  confitemur  et 
recognoscimus  vobis  fideli  camerario  nostro  Arnaldo  Messe- 
gerii,  quod  de  iecalibus  seu  rebus,  que  fuerunt  excellentissime 
domine  Blanche  inclite  recordacionis  regine  Aragonum,  con- 
sortis  nostre,  queque  vobis  nomine  nostro  tradite  et  deliberace 
fuerunt  per  manumissores  seu  exequtores  testamenti  eiusdem 
domine  regine,  tradidistis  et  deliberastis  ad  mandatum  nostrum 
oretenus  vobis  factum  inclite  infantisse  dompne  Isabeli,  karis- 

a)  Loch. 


—    240    — 

sime  filie  nostre,  res  inferius  comprehenssas.   Primo  siquidem 
tradidistis  et  deliberastis  nobili  Sibilie  de  Saga  pro  faciendis 
fresaduris    et    liguar    ad    opus    dicte    infantisse    viginti    sex 
ungias    perlarum   inter   grossas    et   minutas.     Item  quindecim 
malgranas  argenti  deauratas  Jacobo  sartori,  qui  eas  posuit  in 
quodam    ^uram    de   presseto    rubeo    prefate    infantisse.      Item 
eidem  Jacobo  sartori  duodecim  paria  de  mambrets  esmaltats, 
qui  positi  fuerunt  in  quodam  rotundello  dicte  infantisse.    Item 
dicte  infantisse  quoddam  pomum  argenti  rotundum,  quod  alias 
vocatur  palla,  aptum  ad  calefaciendvmi  lectum.     Item  III  mi- 
rallia  eboris,   altemm   eorum  sculptum.     Item  quasdam  corri- 
giatas  cum  quodam  cordono  viridi  et  cum  manubrio  eboris  et 
cum  quodam  cristallo.    Item  quasdam  alias  corrigiatas  opera- 
tas    fili    auri    et    argenti   et   cirici    cum    quinque    malgrannis. 
Item  guarnimentum  auri  ad  instar  guarnimenti  de  Treces  in 
magna  quantitate,  in  quo  sunt  encastate  plures  perle  et  mara- 
vedes  et  mbissis.     Item  quaudam  canadetam  fili  auri,  in  qua 
sunt   plures   perle   et   plures   rubiges   cum   duobus   gaxeres  et 
est   pro   tenendo   mantellum.     Item    duos   ganivetos   et  unum 
punxor  cum  manubrio  eboris  in  quadam  vagina.     Item   quod- 
dam    ganivetum    cum    manubrio    de    calQadoyna    cum    duobus 
virollis  argenti  esmaltats  ad  signum  regale  et  florum.     Item 
quoddam  stoych  de  corio,  in  quo  sunt  octo  clocearea  de  aga- 
tes  munita  argenti  deaurati.     Item  quandam  brancam   coralli 
rubei    cum    quadam    virolla    argenti.     Item   quoddam   estoych 
argenti,  in  quo  est  vita  beate  Margarite.     Item  tres   taxellos 
auri   munitos   in   circuitu  de  perlis  maracdis  et  de  rubiges  et 
in   medio  alterius   est  encastatus  quidam  grossus  saffir  et  in 
medio  alterius   quidam  grossu^    maragdus    et   in    medio    alius 
quidam  grossus  balaixius.     Item  duas  agellas  auri  et  in  qua- 
libet   eanim   sunt   tres   perle  et  quidam  maracdus.     Item  sex 
brogetas  argenti  cum  manubriis  coralli  rubei  aptas  ad  come- 
iendum   moras.     Item   quandam   pectanem   eboris  deboxatum. 
Item  XXXII   inter  rubip  et  balays  encastatos  in  auro.    Item 
XVn  saffirs  encastatos  in  auro.     Item  quandam  corigiam  de 
cirico  rubeo  et  violato  et  viridi  ex  parte  adversa  et  ex  parte 
dextra  factam  ad  trocios.    Et  est  unus  trocius  de  cirico  viridi 
cum   prat   et   alius   trocius    de   cirico   et   filo   auri  ad  signum 
regale    cum    capite    mosqueta  poniatore(?)  et  passatore  (?)  ar- 


—    241    — 

genti   deaurati   et   sunt  in  capite  et  in  mosqueta  scudeta  ad 
signum  regale  et  aquilarum  cum  quinquaginta  novem  bareris 
argenti  deaurats  cum  scudetis  ad  signum  regale  et  aquilarum 
et    cum    decem    et   IX    scutis    argenti    esmaltatis   ad   signum 
regale  et  aquilarum.    Item  quandam  garlandam   auri,    in   qua 
sunt   viginti  rose,   in  quibus  sunt  incastate  perle,   safirs,  ma- 
racdes    et  rubisses.     Item    duos   flores    auri,    qui   fuerunt    de 
corona,  de  quibus  fuit  factxmi  quoddam  taxell   ad   opus    dicte 
infantisse  et  lapides  et  perle,   qui   ibi   erant,    fuerunt   tradite 
eidem  infantisse.     Item  quandam  garlandam  auri  de  IX  pes- 
sis,  in  qua  sunt  incastati  quinque  magni  safirs  et  XVI  safiri 
minus  grossi  et  1111  balays  grosseti  et  viginti  balays   minus 
et  XXXVI  perle  grosse  et  in  intrariis  (?)  dicte  garlande  sunt 
encastate  centum  XXX  perle.     Item   quandam   coronam  auri 
de  XVI  peciis  cum  XVI  muronis  factis  ad  modum  florum,  in 
qua  sunt  VIII  maracdes  grosseti  et  alii  VIII  maracdes  minus 
grossi   et  LXV    maracdes   ex  minoribus   parvi  et  LXXXVII 
granats.    Item  viginti  IIII  vels  parvos  inter    de   filo  auri  et 
cirici.     Item  duos  anulos  auri,   in   quibus    sunt  encastati  duo 
diamants.     Item    duos   anulos    auri,   in   quibus   sunt   encastati 
duo  maracdes  grosseti,    et  duos  alios  anulos  auri,    in    quibus 
sunt  incastati  duo  maracdes  minus  grossi,  et  duos  anulos  auri, 
in  quibus  sunt  incastati  duo  rubic  grosseti,  et  III  anulos  auri, 
in  quibus  sunt  encastati  tres  robip  minus  grossi.    Item  quen- 
dam  anulum  auri,  in  quo  est  encastata  quedam  turchesa  lunata, 
et  duos  anulos  auri,  in  quibus  sunt  encastati  duo  saffirs  grosseti. 
Item  quandam  croetam  auri,  in  qua  est  de  ligno  domini,  in  qua 
sunt  encastate  IIII  perle  grosse  et  duo  saffirs  et  duo  robi^  et 
sunt  incastata  in  cohoperta  dicte  croete  octo  perle  grosse  et  octo 
saffirs  grosseti  et  duo  balays.  Item  triginta  sex  perlos  grossetos*) 
ad  modum  de  botons  munitas  *)  auri.    Item  centum  doblets  de 
vidra  encastati  in  lauto.    Qua  propter  traditionem  omnium  et 
singularum  rerum  predictarum  per  vos  dictum  Arnaldum  Mes- 
segerii  de  mandato  nostro  dicte  infantisse  domine  Isabeli  factam 
gratam  habemus  et  ex  certa  scientia  acceptamus  ac  in  ipsius 
rei  testimonium  presentem  cartam  nostram  sigillo  nostro  sigil- 
latam  vobis  fieri  mandavimus  atque  tradi.     Dat.  Barchinone 
decimo  kalendas  Novembris  anno  domini  MCCCXIII. 
a)  So  Kop. 


242    

Nos  Jacobus  etc.  Presencium  tenore  fatemur,  quod  vos, 
fidelis  camerarius  noster  Arnaldus  Messegerii,  ad  maudatuni 
nostrum  oretenus  vobis  factum  infra  presentem  mensem  Octobris 
in  civitate  Barchinone  tradidistis  et  deliberastis  subscripta 
iocalia  et  res  alias  de  nostris  iocalibus  et  rebus  aliis  existenti- 
bus  penes  vos  in  camera  nostra  inclite  infanti,  filie  nostre 
karissime  Isabeli,  que  quidem  iocalia  et  res  alias  eidem  iu- 
fanti  dari  ordinavimus  pro  apparatibus  persone  sue  et  camere 
sue  in  matrimoniali  conveutu  ipsius  et  iucliti  ducis  Austrie, 
pro  quo  matrimonio  consumando  iufans  predicta  nunc  ad  par- 
tes  Alamauie  dirigit  gressus  suos.  localia  autem  et  res  alie. 
que  per  vos  tradite  fueruut  eidem  iufanti,  suut,  que  sequuntur. 
Videlicet  quod  tradidistis  et  deliberastis  Bernardo  Castelli 
argenterio  Barchiuone  pro  operando  et  facieudo  oruameuto 
et  apparatu  argenteo  iu  quibusdam  freno  et  estrops  cuiusdam 
celle  dicte  infautis  subscriptas  res.  scilicet  III  himpades  argen- 
teas  cum  catenis  argenteis,  que  pouderant  sex  marchas  et 
duas  uncias.  Item  eidem  argenterio  II  turibula  sive  ensen- 
sers  argeutea,  que  ponderant  IIII  marchas  miuus  mediam  un- 
ciaui.  Item  duos  amfiolihis  sive  canadeHas  argenteas  poude- 
rantes  sex  uncias  et  mediam.  Item  duas  pelves  sive  bacius 
argenteos  ponderantes  II  marchas  et  unam  uuciam  et  VIII 
partem  uncie.  Item  duas  cadanetas  de  filo  argeuti  cum  duabus 
crucibus  parvulis.  Item  duas  amfiliohis  sive  cauadelles  argeuti 
ponderantes  quinque  uncias  et  mediam  et  VIII  partem  uucie. 
Item  III  sigiHa  de  diversis  siguis  ponderaucia  duas  uucias. 
Item  unum  sifum  argeuti  cum  quadam  forma  clipey  ad  sig- 
num  regale  ponderantem  tresdecim  uncias.  Item  viginti  VIII 
bra^aleres  de  argento  morisques  ponderautes  duas  marchas,  III 
uucias  et  quinque  terualia.  Item  duo  trossia  parva  argenti 
et  imum  riell  argenti,  que  ponderabaut  uudecini  uucias  et 
mediam.  Item  quoddam  oruameutum  seu  apparatus  quoruu- 
dam  capcieuarum  et  de  reguis  cuiusdam  freui  geueti,  queni 
frenum  remoto  dicto  ornamento  maudavimus  dari  Johanni 
Garcesii(?)  barberio  nostro.  Que  onmia  supra  scripta  tradidisti 
dicto  argeuterio  pro  facieudo  apparatu  predicte  celle  et  freui 
dicte  infantis  filie  nostre.  Item  tradidistis  dicte  iufanti  quen- 
dam  pannum  de  cirico  de  opere  Tartaresh  aptum  ad  facien- 
duni  brisalluni,  iu  quo  pauno  erant  quedam  opera  de  filo  auri 


—    243    — 

facta  in  utroque  capite  ipsius  panni  ad  formam  vexillorum  et 
in  medio  ipsius  j^anni  erant  quedam  opera  facta  de  filo    auri 
ad  formam    arborum.     Item    unum    discum    sive    servidor    ad 
formam   pelvis    factum    de  iaspide    aptum    ad   serviendum   de 
confits    habentem   pedem   argenti    et    in    circuitu    ipsius  disci 
est  ornamentum  argenteum  deauratum  et  sunt  cum  ipso  disco 
duo  cloquearia  de  agate  munita  cum  argento  deaurato.    Item 
duo   candelabra   magna   fustea   cohoperta    cum    folio    argenti 
ad  signum  regaJe  et  aquilarum.     Item   duas   marchas  argenti 
et  duos  tapetos  de  Murcia.     Item  quandam    catiifam  parvam. 
Item    duos   tapetos   pilosos    de    opere    de    Tunis.     Item    duos 
gladios  a])tos  ad  serviendum  in  mensa  et  duos  ganivets  cum 
manubriis  de  cristallo  cum  duabus  virolis  argenteis  deauratis 
in  quolibet  manubrio;  in  quibus  sunt  aliqui  esmalti  et  lapides 
consimiles  maracdis.    Et  quandam  brocam  argenti  deauratam 
cum  mauubrio  de  cristallo  aptam  ad  comedendum  mora  haben- 
tem  vaginam   operatam    de   babohins.     Item   uuum  pitxerium 
argenti  supra  deauratum  cum  broco  et  signis  aquilarum  nigris 
ponderantem  IIII  marchas  minus  mediam  unciam,    Item  quen- 
dam  ramum  argenti  deauratum,    in    quo    sunt  encastate  quin- 
que  lingue  serpentine ')  habentem  servatorium  *)  sive  estoych 
de    corio.     Item    quoddam    corium    de    bove,    de    quo   fuerunt 
facta  duo  almufrexia    ad    reservandum   lectuni    dicte  infantis. 
Item  duos  pitxerios  argenti  planos,  et  in  cohopertorio  utrius- 
que    ipsorum    est    unum    siguum    regale,    ponderantes    decem 
marchas.    Item    unum    magnum   trossium    de    ligno   alogeo  ''). 
Item  duodecim  parapsides  sive  scutellas  argenteas  ponderan- 
tes  decem  et  octo  marchas.    Item  duos  flascones  ")  de  iaspide 
cum  corrigiis  de  cirico  virmiliis  '•)  munitis  de  argento.     Item 
unum    tabularium    scacorum  operatum  de   iaspide   vermilia  et 
de  cristallo  et  subtus  cristallum  sunt  alique  figure  sive  ima- 
gines  et  orla  ipsius  tabularii  est  munita  de  folio  argenti  de- 
aurato  et  impresso    cum   IIII    figuris    leonis.     Et  sunt   in   eo 
duo  manilla  argenti  deaurati  cum  ioco   scacorum  de  cristallo 

a)  Undeiitlich,  ob  reserv.  oder  conserv. 

b)  Undeutlich  wegen  Korrektur.  c)  Oder  fliscones''' 
d)  So  Kop. 

')  Zur  Verhiitung    der  Vergiftung.    Die    Schlangenzungen    sollten 
das  Gift  ankiindigen.     Vgl.  Pogatscher  in  Rom.  Qschr.  XII,  162  ff. 


—    244    — 

et  de  iaspide  cum  reservatorio  sive  estoych  de  fuste.  Item 
quandam  cortinam  de  panno  auri  cum  orlis  de  sindone  ad 
signum  regale  et  florum  forratam  de  panno  lini  viridi.  Item 
quendam  pannum  de  cirico  Tartaresch  cum  orlis  de  sindone 
regali  forratum  de  panno  lini  virmilio.  Item  duas  cortinas 
de  sindone  factas  aquaretas(?)  ad  signum  regale  et  florum 
forratas  de  panno  lini  livido.  Item  duo  recubitoria  de  corio. 
Item  duo  pulvynaria  sive  cuxins  operata  de  filo  auri  et  de 
sirico.  Item  quindecim  mappas  sive  tovallias  Gallicas.  Item 
octo  manutergia  sive  tovaleos  *).  Item  octo  barreatos(?) 
regales.  Item  quatuor  barreatos(?)  de  latitudine  unius  canne 
et  de  longitudine  quinque  cannarum.  Item  cofferes  de  f ute  ^)  (?) 
pictos  de  colore  viridi.  Item  IIII  pulvinaria  de  fluxello.  Item 
quendam  pannum  de  sirico  virgatum  diversis  virgis  et  in  orla 
eius  est  quedam  lista  alba  et  uno  capite  ipsius  panni  est 
quedam  lista  auri  minuta.  Item  quandam  formam  seu  simili- 
tudinem  piri  aut  sermenie  auri.  Item  quandam  nosquam  auri, 
in  qua  est  in  medio  unus  capnia  seu  ad  modum  seu  formam 
crucifixi  ornatam  lapidibus  preciosis  parvis.  Item  quandam 
naviculam  argenti,  in  utroque  capite  cuius  sunt  IIII  clipei 
esmaltati  et  in  pede  ipsius  navicule  sunt  IIII  clipei  esmal- 
tati,  de  quibus  sunt  duo  ad  signum  regale  et  alii  duo  ad 
signum  florum  et  in  medio  ipsius  navicule  est  quidam  mag- 
nus  esmalt,  in  medio  cuius  est  quedam  forma  piscis  pon- 
deratque  ipsa  navicula  tresdecim  marcas  et  mediam  unciam. 
Item  quandam  cuppam  auream,  in  qua  sunt  positi  intus  et 
extra  viginti  esmalti  et  poma  cuppe  et  supercuppe  sunt  esmal- 
tata  et  in  copone  supercuppe  est  quedam  forma  rami  de  cos- 
toyl  cum  una  forma  glandis  in  medio,  ponderatque  dicta  cuppa 
IIII  niarcas  et  sex  uncias.  Iteni  quaudam  formam  seu  ima- 
ginem  aquile  auree  et  in  pectore  ipsius  aquile  est  incastatus 
quidam  magnus  maragdus  et  in  alis  et  partibus  aliis  ipsius 
aquile  sunt  encastati  duodecim  maragdi  minores  predicto  et 
XXXVII  maragdi  minores  predictis  et  XXX  balays  grossi 
et  XL  octo  balaix  inter  magnos  et  parvos  et  quinque  perle 
grosse  et  decem  perle  minus  grosse  et  sex  perle  adhuc 
minus  grosse  ponderatque  dicta  aquila  uudecim  uncias.  Item 
unum  coffrum  quadratum  pictum  de  colore  albo.  Item  quod- 
a)  Oder  tovallos.  b)  Doch  wohl  fuste?    Holz? 


—    245    — 

dam  tabularium  de  ludo  escacorum  et  alearum  pictum  et 
esculptum  per  orlas  cum  cohoperta  de  corio  albo.  Item  duas 
pelves  sive  bapins  argenteos  aptos  ad  lavandum  manus,  pon- 
derantes  decem  marchas  et  unam  unciam,  Item  quandam  cup- 
pam  argenti  cum  copone  deauratam  intus  et  foris  et  inter 
cupam  et  cuponem  sunt  decem  et  octo  figure  serpentine 
embutides  et  decem  et  octo  esmalti,  marcatam  ad  marcham 
Montispessulani  ponderatque  IIII  marchas,  unam  unciam  et 
quartam.  Supra  scripta  itaque  omnia,  prout  superius  par- 
ticulariter  continentur,  recognoscimus  et  fatemur  vos  prefatum 
Arnaldum  Messegerii  de  speciali  mandato  nostro  deliberasse 
et  tradidisse  prelibate  infanti  filie  nostre  proptereaque  tra- 
dicionem  et  deliberacionem  huiusmodi  gratam  habemus 
eamque  laudamus,  approbamus  et  concedimus  et  ratifficamus 
et  de  omnibus  supra  dictis  nos  paccatos  et  contentos  a  vobis 
plenarie  reputamus  et  proinde  vos  et  bona  vestra  quitios 
appellamus,  mandantes  magistro  racionali  curie  nostre  seu 
ahi  cuicunque  pro  parte  nostra  a  vobis  compotum  recepturo, 
quod  omnia  supradicta  per  vos,  ut  premittitur,  de  mandato 
nostro  tradita  et  deliberata  vobis  in  compoto  nostro  recipiant 
et  admittant.  In  quorum  testimonium  presentem  cartam  nost- 
ram  vobis  fieri  et  sigillo  nostro  appendicio  iussimus  sigillari. 
Dat.  Barchinone  VIII.  kalendas  Novembris  anno  domini 
MCCCXIII.    G.  de  Ruuira  mandato  domini  regis. 

Nos  Jacobus  etc.  Quia  vos,  fidelis  noster  Arnaldus  Messe- 
gerii  de  camera  nostra,  dedistis  et  exsolvistis  de  voluntate  et 
mandato  nostro  vobis  oretenus  facto  quantitates  pecunie  in- 
fra  scriptas  pro  rebus  infra  scriptis,  quas  ad  opus  inclite  in- 
fautisse  dompne  Isabelis,  karissime  filie  nostre,  emistis,  ut 
inferius  declaratur:  primo  videlicet  pro  novem  peciis  de  scin- 
done  crocea,  que  ponderaverunt  quatuordecim  libras  et  sep- 
tem  uncias  queque  ad  racionem  sexaginta  sol.  pro  libra  de- 
costiterunt  octingentos  septuaginta  septem  solidos  sex  de- 
narios  Barchinonenses.  Item  pro  quatuor  peciis  de  scindone 
rubea,  que  ponderaverunt  octo  libras  et  duas  uncias  queque 
ad  racionem  septuaginta  sex  sol.  pro  libra  deconstiterunt  sex- 
centos  viginti  sol.  et  octo  denarios.  Item  pro  tribus  peciis 
de  sindone  livida  trescentos  sol.  Que  quantitates  dictarum 
smdonum  ascendunt  summam  mille  septingentorum  nonaginta 


—    246    — 

octo  solidorum  et  duorum  denariorum.  De  quibus  quidem 
scindonibus  fuerunt  facte  cortine  ad  opus  dicte  infantisse. 
Item  pro  ducentis  s6xdecim  cannis  panni  lini  lividi,  quas 
emistis  ad  opus  forramiuis  cortiuarum  et  sobrecels  et  sitis 
quadringentos  triginta  duo  sol.  Item  dedistis  pro  suendo 
duos  sobre^els  et  tres  cortinas  et  sitis  quadriugeutos  quin- 
quaginta  septem  sol,  Item  pro  serico  et  candelis,  quas  emis- 
tis  ad  opus  encerandi  sindonem  et  pro  veta  regali  de  serico 
livida  et  pro  anulis  et  veta  rubea  et  singla  regali  et  corda 
de  canamo  ad  opus  dictarum  cortiuarum  et  pro  suendo  dicta 
singla  regali  ducentos  sexaginta  sol.  Item  pro  quatuordecim 
rovis  de  cotono,  de  quo  fecistis  fieri  quatuor  mathalafia,  tres- 
centos  tres  sol.  et  quatuor  denarios.  Item  pro  octo  panuis 
auri,  qui  fuerunt  positi  pro  forramiue  duorum  matalafiorum, 
mille  quinquentos  sexaginta  sol.  Item  pro  batre  dictum 
cotonum  et  pro  faciendis  dictis  mathlafiis  octuaginta  sol. 
Item  pro  uno  travesserio  de  fluxell  cohoperto  de  fustaueo 
albo  quadraginta  duo  sol.  et  novem  denarios.  Item  pro 
quatuor  vanoris  (?),  quarum  due  erant  de  lano  rato  de  Xipre 
et  alie  due  operis  de  Xipre  nougentos  uonaginta  sex  sol.  et 
octo  denarios.  Item  pro  quinque  paribus  linteaminum  septin- 
gentos  sol.  Item  pro  uno  oxalono  *)  virmilio  centum  quadra- 
ginta  sol.  Item  pro  una  concha  quadraginta  sol.  Item  pro 
duobus  almofreix  centum  triginta  septem  sol.  Item  pro  vi- 
ginti  octo  canis  de  panno  lini  pro  faciendis  camisiis  ad  opus 
dicte  infautisse  uonaginta  octo  sol.  Item  pro  qiiatuor  pannis 
auri  del  tauriz  ^),  de  quibus  fuerunt  facte  vestes  ad  opus  dicte 
infantisse,  mille  septingentos  sol.  Item  pro  tribus  pannis  auri 
et  de  serico  pro  faciendis  vestibus  dicte  infantisse  mille  et 
ducentos  sol.  Item  pro  octo  canis  et  tribus  palmis  et  dimidio 
de  panno  presseti  rubei  de  Duaix  ad  opus  faciendi  vestes, 
caligas  et  capucium  dicte  infantisse  nongentos  XX  octo  sol. 
Item  pro  septem  cannis  et  dimidia  panni  lividi  ad  opus  dicte 
infantisse  DCCL  sol.  Item  pro  septem  canuis  et  dimidia 
panni  viridis  dalsayne  ad  opus  dicte  infantisse  sexceutos 
sexaginta  sol.  Item  pro  duobus  cauis  et  dimidia  de  panno 
de  Melins  ad  opus  faciendi  unum  cossett  dicte  infantisse  cen- 
tum  sol.  Item  pro  septem  cauis  et  dimidia  de  panno  preseti 
a)  Oder  exalono  ?  b)  cauriz  ? 


—    247    — 

rubei  de  Duaix  ad  opus  unius  coliopertorii  octingentos  viginti 
quinque  sol.  Item  pro  tribus  canis  de  panno  rubeo  de  Gant 
ad  opus  de  ^uram  trescentos  sol.  Item  pro  septem  canis  et 
dimidia  de  panno  mixto  de  Mellines  ad  opus  dicte  infantisse 
sexcentos  sol.  Item  pro  quatuor  canis  et  uno  palmo  et  dimi- 
dio  de  panno  rubeo  de  Gant  ad  opus  cuiusdam  rotundelli 
dicte  iufautisse  quadringentos  XVIII  sol.  et  sex  denarios. 
Item  pro  duobus  velluts  de  serico  rubeis  ad  opus  cape  mille 
sol.  Item  pro  uno  cohopertorio  de  penna  variorum,  qui  fuit 
missus  in  alio  cohopertorio,  octingentos  sexaginta  IIII  sol. 
Item  pro  decem  et  octo  peunis  variorum  quatuor  milia  tres- 
centos  viginti  sol.  Item  dedistis  et  exsolvistis  R.  Guasch 
argenterio  pro  abtandis  tressis  auri  et  pro  mittendis  vel  tor- 
nandis  lapidibus,  qui  ab  ipsis  tressis  defficiebant,  et  pro  ab- 
tando  quandam  garlandam  auri  et  pro  tornandis  in  ea  lapidi- 
bus  et  perlis,  que  ab  ipsa  defficiebant,  et  pro  encastando  unum 
lapidem  in  quodam  anulo  et  pro  abtando  eundem  anulum  et 
pro  facturis  cuiusdam  taxelli  auri  ad  opus  dicte  infantisse 
centum  et  decem  sol,  Item  pro  baxando  duabus  vicibus  quin- 
quaginta  canas  pannorum  predictorum  de  lana,  de  quibus 
fuerunt  facte  dicte  vestes  dicte  infantisse  viginti  quinque  sol. 
Item  pro  borra,  quam  inmitti  fecistis  in  quatuor  recoldadors, 
duodecim  sol.  Item  pro  duobus  candelabris  fustis  quinque  sol. 
Item  pro  tribus  paribus  de  coffres  viridibus  cum  scutis  signi 
regalis  trescentos  sol.  Item  pro  duobus  coffres  albis  et  pro 
duabus  candaleriis  septuaginta  duo  sol.  Item  dedistis  et  ex- 
solvistis  Petro  Judicis  pro  confectis  ducentos  quadraginta 
octo  sol.  Item  dedistis  pro  sex  tovalliis  Franceses  ducentos 
quadraginta  sol.  Item  pro  tresdecim  tovalliis  ad  opus  mili- 
tum  et  familie  et  pro  viginti  manutergiis  trecentos  tres  sol. 
et  quatuor  denarios.  Item  pro  octo  barratis  regalibus  magnis 
et  pro  decem  barratis  ad  opus  cohopertarum  trescentos  qua- 
draginta  octo  sol.  Item  pro  una  ^inta  de  filo  argeuti  cum 
esmaltis  trecentos  triginta  sol.  Item  pro  quadraginta  octo 
scutellis  argenti  et  pro  sex  talladors  argenti  et  pro  quadra- 
ginta  taciis  argenti  et  pro  duodecim  plateriis  et  pro  sexaginta 
cloqueariis  argenti,  que  ponderaverunt  centum  septuaginta 
duas  inarchas,  ad  racionem  octuaginta  solidorum  pro  qualibet 
marcha,  tresdecim  milia  septingentos  sexaginta  sol.    Item  pro 


—    248    — 

uno  salerio  de  argento,  qui  ponderavit  duas  marchas,  ad 
racionem  nonaginta  solidorum  pro  qualibet  marcha,  centum 
octuaginta  sol.  Item  pro  sex  pitxeriis  argenti,  qui  pondera- 
verunt  triginta  marchas  et  quinque  uncias,  ad  racionem  nona- 
ginta  tria  solidorum  pro  qualibet  marcha,  duos  mill.  octin- 
gentos  quadraginta  et  octo  sol.  Item  pro  duobus  bacinis 
argenti,  qui  ponderaverunt  octo  marchas  et  duas  uncias  et 
dimidiam,  ad  racionem  nonaginta  quinque  solidomm  pro  qua- 
libet  marcha,  septingentos  octuaginta  novem  sol.  et  octo  de- 
uaiios.  Item  pro  duabus  copes  argenti  deauratis,  que  pon- 
deraverunt  decem  marchas  et  quinque  uncias  minus  quarta, 
ad  racionem  centum  quadraginta  solidorum  pro  qualibet  marcha, 
mille  quadringentos  octuaginta  tres  sol.  et  sex  denarios.  Itera 
pro  una  copa  argenti,  que  ponderavit  quinque  marchas  et 
quatuor  uncias  et  quartam  ad  racionem  centum  viginti  soli- 
dorum  pro  qualibet  marcha  sexcentos  sexaginta  tres  sol.  et 
novem  denarios.  Item  pro  triginta  sex  unciis  et  uno  argenc 
et  dimidio  de  perlis  ad  opus  dicte  infantisse,  ad  racionem 
octuaginta  sex  solidorum  et  undecim  denariorum  pro  qualibet 
uncia,  tres  mill.  centum  viginti  octo  sol.  Item  pro  viginti 
tribus  unciis  et  duobus  argenc  de  folio  argenti  deaurato  ad 
opus  frescaturarum  vestium  dicte  infantisse,  que  deconstiteruut 
scilicet  duodecim  uncias  ad  ^racionem  sexdecim  solidorum  et 
decem  denariorum  pro  qualibet  uncia  et  decem  uncie,  ad  ra- 
cionem  viginti  trium  solidonim  pro  uncia,  et  una  uncia  et 
duos  argens,  ad  racionem  sexdecim  solidorum  pro  uncia,  qua- 
dringentos  quinquaginta  sol.  Item  pro  decem  unciis  et  media 
de  iilo  auri  de  Chipre  ad  opus  dictarum  vestium,  ad  raciouem 
viginti  solidorum  pro  uncia,  ducentos  et  decem  solidos. 

Ideo  nos  recognoscentes  predictas  quantitates  pecunie 
fuisse  per  vos  solutas,  ut  dictum  est,  racione  rerum  predic- 
tarum,  ut  continetur  superius,  solucionesque  ipsas  gratas  ha- 
bentes  ac  etiam  acceptantes  volumus  ipsas  in  nostro  recipi 
compoto  et  admiti,  mandantes  per  presentes  magistro  racionali 
curie  nostre  aut  cuiquam  alii  a  vobis  compotum  recepturo, 
quod  predictas  soluciones  in  nostro  compoto  recipiant  et  ad- 
mitant,  sicut  superius  sunt  expresse.  Dat.  Barchinone  quarto 
mensis  Novembris  anno  domini  millesimo  trecentesimo  tercio 
decimo. 


—    249    — 

P.  de  L.  mandato  regio. 

Reg.  274  f.  98  v  ff.  Ueber  den  Inhalt  vgl.  J.  Schrader,  Isabella 
von  Aragonien,  Gemahlin  Friedrichs  d.  Sch.  von  Oesterreich  S.  24—35. 
Manche  Ausdrucke  sind  schwer  zu  deuten. 

116.   Friedrich  an  Jayme  II.:  Bel  Sardinien  durch  das  Wetter 
festgehalten,  erhalt  er  dle  Nachrlcht,  dass  Robert  eine  Flotte 
nach  Slzillen  gesandt  hat  und  die  toskanischen  und  lombar- 
dlschen  Guelfen  aufhetzt.    Er  fdrchtet  ihn  nicht,  will  kampfen, 
da  der  Krleg  besser  als  eln  solcher  Friede,  bittet  aber  an- 
gelegentlichst  seinen  Bruder  um  dle  fur  den  Fall,  dass  Robert 
Ihn  ungerecht  angrlffe,  zugesagte  Hilfe.    Dass  er  Helnrlch  VII. 
gegen  Robert  geholfen,    kommt  nlcht  in  Betracht,    denn  der 
Kalser  ist  der  Herr  der  Welt.    Jayme  soll  Im  Fruhjahr  helfen 
und  den  Katalanen  verbieten,  gegen  Ihn  zu  kampfen.    Castro 
(1313)  November  8. 
. .  .  Pridie  recedentes  cum  stolio  nostro  de  portu  Calari- 
tano  et  in  Siciliam  revertentes  processum  nostrum  illuc  usque 
habitum   in    isto   nostro    itinere    significavimus    vobis    abinde 
per  literas  nostras  ')  et  scripsimus  inter  alia  per  easdem,  quod, 
ubi  Deo  volente  essemus  in  Siciliam  reduces,  nostros  ad  vos 
mitteremus  [nuncios]  principales  et  informaremus  excellentiam 
vestram  de  unoquoque  lacius  per  eosdem.    Set  quia  resisten- 
tia   temporis   ad   eundem   portum  nos  in  crastinum  revocavit 
ot   adhuc   detinet   ibi   usque   ad    hodiernum  invitos  manentes 
ibidem,  lignum  unum  armatum  habuimus  et  literas  de  Sicilia 
nobis   missas,   quibiis  significatum  fuit  nobis,   qualiter   decem 
galee  armate  et  alia  diversa  vasa  piratica  per  dominum  Ro- 
bertum  illustris  regis  Caroli  clare  memorie  filium  hiis  diebus 
preteritis   misse  fuerant  in  Siciliam  ad  invasionem  et  damni- 
ficationem  nostrorum  subditorum  fidelium  Siculorum,  que  mari 
terraque   damna   eis,    derrobaciones  »)   et  offensas  in  personis 
et   rebus    plurimas    intulerant,    quodque   alias  dictus   dominus 
Robertus  causa  veniendi  in  Siciliam  armate  seu  classis  prepa- 
ramenta  magna  ^)  molitur,  Guelfos  Tuscie  simul  et  Lombardie 
cum  proposito  predictam  insulam  acquirendi,  si  possit,    undi- 
que  summovendo  ac  super  hoc  uno  modo  et  alio  fulminando. 
a)  So  Orig.  b)  raagne  Or. 

')  Vgl.  Acta  S.  338  f.  Nr.  227. 


—    250    — 

Offerente  se  item  abhinc  nobis  alius  *)  navis  opportunitate  in 
Cataloniam  venientis,  propter  hec,  que  occurrerint  nobis,  de 
novo  non  immerito  scribendum  vobis  duximus  iterato,  quod, 
licet  fulminationes  huiusmodi  parum  aut  nichil  nos  terreant, 
sed  speremus  cum  auxilio  Dei,  qui  nos  et  negocia  nostra  dic- 
torumque  fidelium  nostrorum  Siculorum  protexit  et  per  pieta- 
tem  eius  nostramque  communem  iustitiam  proteget  melius  in 
futurum,  huiusmodi  minas  seu  fulminationes  evadere  cum 
houore :  tamen  pos[t]quam  voluntas  Dei  fuit  et  est,  quod  nos 
sumus  in  guerra,  presertim  cum  tanta  iustitia,  eligimus  magis 
esse  in  ea  quam  illa,  qua  eramus  hactenus,  pace,  que,  consi- 
derato  suo  fine,  guerra  mortifera  nobis  natisque  nostris  et 
etiam  Siculis  verius  posset  dici.  Nec  credatis  pro  tanto,  quod 
ad  guerram  ipsam  delectationis  sue  gratia  ultro  labamur,  sed 
tantum  eius,  quam  affectamus,  vere  et  perpetue  pacis  optentu. 
Et  propterea,  frater  et  domine,  de  nostra  vos  reddimus  iu- 
tentione  securos,  quod  pro  defensione  nostra  et  libertate  Sicu- 
lorum,  quorum  conditionem  vos  etiam  nullatenus  ignoratis, 
cum  ense  in  manu  proponimus  exponere  vitam  nostram !  Cum 
autem  de  benigna  promissione  vestra,  si  bene  recolitis,  a  vobis 
fuerimus  consecuti,  quod,  si  dictum  dominum  Robertum  pacem 
conting-eret  nobis  infringere  guerramque  movere  iu  regnum 
nostrum,  vestro  nos  posse  et  sforcio  iuvaretis,  et  liqueat  ipsum 
pacem  violasse  predictam,  mittendo  in  Siciliam  predictas  galeas 
et  vasa  alia  coutra  nos  et  nostros  subditos,  ut  prefertur,  nec 
possit  ex  adverso  nobis  oppoui  de  iure,  quod  et  nos  viola- 
verimus  ipsam  pacem  ex  ipso,  quod  in  Calabriam  transivimus, 
Regium  habuimus  eiusque  circumpositam  regionem,  quoniam, 
quicquid  uos  fecimus,  de  mandato  imperatoris  et  pro  ipso 
imperatore  fecimus,  requisicioni  cuius  et  iussis  tenebamur 
secundum  divinam  caritatem  et  iustitiam  obedire  etiam  cou- 
dicione  pacis  eiusdem  et  vinculo  sacramenti,  quo  tenebamur 
astricti,  aliquatenus  non  obstaute,  pro  eo,  quod  in  quolibet 
sacramento  excluditur  caritas  Dei  et  iutelligitur  potestas 
superioris  excepta  \).  Nec  etiam  in  crimen  potest  nobis  seu 
culpam  ascribi,  si  ante  transitum  uostrum  in  Calabriam  nos 
a)  modus  zu  erganzen? 

')  Ob  hier  der  Hauptsatz  fehlt   oder   erst  der  Satz  unten  bei  im- 
ploramus  eudet? 


—    251     — 

eum  specialiter  non  duximus  diffidandum,  quia,  qui  per  im- 
peratorem  Romanorum,  qui  dominus  est  mundi  et  caput  gen- 
tium  in  temporalibus,  cuique  reges  et  principes  mundi  subsunt 
de  iure,  est  sententialiter  diffidatus,  potissime  sicut  proditor 
Romani  imperii,  hostis  rei  publice  omnique  honore  et  digni- 
tate  privatus  est  et  habetur  a  singulis  specialiter  diffidatus, 
prout  de  hiis  omnibus  iurisperiti  et  sapieutes  omnes,  quos 
consuluimus  exinde  deliberatione  super  hoc  habita  diligenti 
ac  inspectis  nichilomiuus  per  eosdem  formis  et  tenoribus  tam 
videlicet  late  per  imperatorem  contra  dictum  dominum  Rober- 
tum  sententie  quam  requisicionis  imperialis  facte  nobis  de 
inovendo  guerram  eidem  domino  Roberto  et  etiam  pacis  inite 
iuter  nos  et  eum  multinioda  disceptacione  discussis.  Dede- 
runt  nobis  cognoscere  et  suas  rationes  in  scriptis  etiam  tra- 
dideruut.  De  quibus  rationibus,  cum  iam  miseramus  ipsas 
vobis,  latius  excellentiam  vestram  credimus  informatam^). 
Cum  etiam  alias  vos  habeamus  iu  fratrem,  patrem  et  dominum, 
in  quo  post.  Deum  nostra  nostrorumque  fidelium  Siculorum 
spes  tota  consistit,  cum  sine  vestro  favore  nil  posse  glorie- 
nuir  .  .  .  imploramus  atque  ideo  regalem  clementiam  vest- 
ram  interioribus  cordis  afFectibus  deprecamur,  quatenus  amoris 
eius  instinctu,  quo  tanquam  de  eodem  utero  editi  eodemque 
semine  geniti  ad  iddem  natura  connectimur,  ac  nostre  con- 
templacione  iusticie,  quam  vos  non  credimus  ignorare,  foven- 
do  tuendoque  rem  nostram  ut  filii  super  hiis  ,  .  .  salubre 
remedium  apponatis,  iuvando  nos,  si  placet,  in  vere  futuro 
de  aliquibus  galeis  vestris  armatis  ac  equitum  et  peditum 
comitiva  in  toto  vel  in  parte  nostris  ad  vestrum  libitum  cum 
expensis.  Ac  scribendo  alias  et  cito(?)  per  illum  modum, 
quem  viderit  vestra  circnmspecta  fraternitas  convenire,  sub- 
ditis  et  naturalibus  vestris  in  Tuscorum  et  dicti  domini 
Roberti  stipendiis  militantibns,  qnod  contra  nos  et  specialiter 
in  reguo  nostro  Sicilie  non  erigant  arma  nec  dimicent  quo- 
quomodo  imperium,  cui  et  .  .  .  Deo,  mundo  et  hominibus  nos- 
ceretur,  si,  qui  filium  et  fratrem  regis  Aragonie  et  comitis 
Barchinone  *)  potius  debereut  defendere,  ad  exheredationem 
ipsius  et  Sicnlornm  fidelium  suorum  offensionem  arma  gererent 
a)  Barcliilone. 

■)  Vgl.  Acta  Nr.  225. 


—    252    — 

et  pngnarent.     Dat.   in   porta  Castelli   de  Castro   snb  sigillo 
nostro  secreto  VIII.     Novembris  XII.  indiccionis. 
CRD  10216.     Or.  Pap.  Ssp.     Mit  Lochern. 

117.  Konig  Friedrich  an  Jayme  II.:  Landung  in  Trapani.  In 
Palermo  stiess  Bernard  de  Sarriano  mit  Schiffen  und  Truppen 
zu  ihm,  was  wohl  auf  Befehi  Jaymes  geschehen  ist.  Bernard 
will  zum  Versuche  einer  Aussohnung  zu  Konig  Robert. 
Wahrend  er  auf  Befehl  Heinrichs  Vll.  einige  Orte  in  Cala- 
brien  besetzt,  aber  nach  seiner  Heimkehr  nichts  getan  hat, 
hat  Konig  Robert  13  Schiffe  zum  ^ngriff  bis  nach  Lipari 
bereits  gesandt,   Bittet  um  Hilfe-   Paiermo  1313  Dezember  29. 

. . .  [Cum]  *) . . .  pridie  de  partibns  Tuscie,  ad  quas  in  sub- 
sidium  incliti  domini  Henrici  bone  memorie  Romanorum  im- 
peratoris  semper  augusti,  cum  quo,  ut  noscis,  Deo  volente 
contraxeramus  parentelam  et  unionem  sub  certis  forma  et 
modo  copulaveramus  ad  invicem,  versus  Siciliam  nostros 
maturaremus  accessus,  die  dominico  undecimo  mensis  Novem- 
bris  nuper  elapsi  duodecime  indiccionis  presentis  portum  terre 
Trapani  cum  gente  nostra  et  extolio,  cuin  quibus  ad  partes 
illas  accesseramus,  ut  fertur,  incolumes  preter  obstaculum  ali- 
quod  applicuimus  Deo  duce.  Ubi  morantibus  nobis  per  dies 
aliquos  pro  refriscamento  et  intermissione  laborum,  quos  gens 
nostra  in  viagio  predicto  pertulerat,  nobilis  Bernardus  de 
Sarriano  miles  cum  certo  uumero  galearum  nec  non  equituni 
et  peditum,  quod  non  absque  vestri  provisione,  licencia  et 
mandato  processisse  credimus,  in  nostrum  servicium  Panor- 
mum  applicuit.  Ubi  habita  per  eum,  ut  licuit,  informacione 
plenaria  de  innata  benivolencia  et  amore,  quos  erga  nos  geritis, 
de  quo  Deo  et  vobis  referimus  grates,  quas  possumus,  eius- 
dem  Bernardi  assercio  nobis  apeniit,  quod  .  .  .  de  dissidio  inter 
nos  et  nostrum  emulum  existente,  de  qua  forsan  idem  emulus 
indigne  conqueritur,  .  .  .  ad  utriusque  partis  concordiam  inter- 
poneretis  sollercie  vestre  partes ;  quod  gratum  satis  et  accep- 
tum  gereutes  per  eundem  Bernardum  ad  dictum  emulum  nos" 
ti-um  pro  habeuda  securitate,  quod  idem  Bernardus  loquatur 
cum  eo  .  .  .,  nuucium  suum  mitti  permisimus,  ad  quem  securi- 

a)  Loch  Or. 


—    253    — 

tate  sequuta  dictus  Beraardus  pro  prescripta  causa  est,  ut 
predicitur,  profecturus  *). 

Sane  cum  de  maudato  serenissimi  domini  imperatoris 
predicti,  cui  occasionibus  prenotatis  deficere  non  poteramus 
in  aliquo  vel  deesse,  contra  terras  et  gentem  dicti  emuli 
exercitum  nostrum  direximus,  terras  et  villas  cepimus,  ac 
quo[t]  de  gente  sua  nostro  se  submitti  voluerit  (?)  dominio, 
gratanter  recepimus:  in  aliquo  excessisse  non  credimus,  non 
pensantes  guerram  movere  pro  guerra,  set  quia  nemo  nisi 
victor  bellum  pro  pace  mutavit  ^),  de  mandato  dicti  domini 
imperatoris,  cuius  iussionibus  omnino  nos  oportuit  obedire, 
guerram  pro  finali  et  inviolabili  pace  movimus,  ut  est  dictum. 
Et  licet  post  redditum  nostrum  de  predictis  partibus  Tuscie 
in  Siciliam  nichil  innovaremus  de  guerra,  nulli  ad  exercen- 
dum  piraticam  contra  subditos  dicti  nostri  emuli  licenciam 
concedentes,  nisi  tantum,  quod  quasdam  terras  et  loca  Cala- 
brie,  quas  iusta  et  inevitabili  causa  nostro  ceperamus  exforcio, 
viriliter  defendentes,  parati  semper,  prout  ad  publicam  devenit 
noticiam,  si  ob  premissam  causam  contra  aliquos  in  aliquo 
noxii  videremur,  stare  exinde  iudicio  iudicis  competentis : 
dictus  noster  inimicus  et  emulus  ad  invasionem  nostrorum 
fidelium  gentem  suam  cum  galeis  tredecim  armatis  infra  men- 
sem  Decembris  dicte  duodecime  indiccionis  hostiliter  et  im- 
mediate  transmisit,  que  usque  insulam  nostram  Lipari  ad 
invasionem  nostrorum  fidelium  in  minoracionem  et  cedium 
nostri  dominii  accesserunt.  Cum  igitur  causam  utriusque 
partis  et  conscienciam  agnoscatis  ac  in  parte,  qua  degimus, 
secundum  Deum  et  veritatem  non  minus  vestrum  quam  nos- 
trum  interesse  vertatur,  nec  oporteat  in  hiis  vos  tedio  fati- 
gari  verborum,  cum  pauca  sufficiant  sapienti,  causam  nostram 
et  actus  veluti,  qui  alium  non  habemus  protectorem  vel  do- 
minum,  in  sinu  suscipiatis  conscientie  et  tutele,  et  cum  post 
Deum  in  alium  nisi  ad  vestre  serenitatis  clemenciam  non  spere- 
mus,  supplicamus  ut  fratri  et  domino,  ut  de  nobis  et  nostris 
negociis  erga  vos  materia  non  marcescat.  Dat.  Panormi  sub 
sigillo   nostro   secreto  XXVIIII.  Decembris  XII.  indiccionis. 

CRD  10220.  Or.  Pap.  Ssp.  Bernardus  de  Sorriano  ist  nach  dem 
Tode  Rogers  de  Loria  der  bedeutendste  Admiral  Aragoniens. 

a)  Ich  gebe  hier  nur  den  Hauptteil  des  mehrfach  korrigierten 
Satzes  wieder.  b)  So  Or. 


—    254    — 

11S.  B.  de  Sarriano  an  Jayme  II.:  Konig  Robert  liess  Friedrlch 
sagen:  Minoriten,  Dominikaner  und  Bischofe  hat  er  in  Sizi- 
lien  auf  seiner  Seite;  er  konnte  ihn  beiseite  schaffen,  aber 
Verwandtschaftsgefilhl  und  Religion  hielten  ihn  ab.  Wenn  er 
nach  Sizilien  kame,  sei  mehr  als  die  Halfte  des  Landes  fiir 
ihn.  Friedrich  antwortete:  Er  wolle  weder  Frieden  noch 
Waffenstillstand  mit  ihm,  denn  all  sein  Recht  habe  Robert 
durch  die  kaiserliche  Sentenz  verwirkt.  Ueber  Jayme  aus- 
serte  sich  Robert  schamlos.  Pisa  bot  Clemens  V.  200  000 
Oulden,  damit  Jayme  Sardinien  nicht  erhalte,  und  hat  Frieden 
mit  Robert.     (1314  Anfang.) 

Sarria  ist  iiberzeugt,  dass  Robert  Jayme  Sardinien  nicht  gonut: 
De  res  no  es  tan  despagat,  con  si  vos  avets  Serdenya.  Darum  soll  er 
Frieden  zwischen  Robert  und  Friedrich  stiften,  dann  hat  erSardinien: 
Segons  hom  diu  en  Aragon,  porets  fer  duna  via  dos  mandados,  aver 
Serdenya  et  tractar  la  pau. 

Robert  hat  P.  Ribanca  zu  kommen  gestattet,  der  ilim  einen  Brief 
Sarrias  bringt,  worin  er  im  Namen  Jaymes  Friedensvermitthing  an- 
bietef:  en  a([uesta  nianera,  que,  cou  el  li  ach  feyta  paor  al  maestre 
judicier  de  tormentar  el,  si  era  vengut  per  altre  raho  siuo  per  aqu*ela 
letra.  Robert  redet  mit  ihm  con  grans  maestries  e  grans  vanitats. 
Bald  will  er  Friedrich  Sardinien  und  Corsica  erwerben  fiir  Riickgabe 
Sizilieus  und  Geldentschadi^ung  Jaynies,  bald  soll  Friedrich  Sizilien 
fiir  Robert  behalten  und  grosseu  Census  zahlen. 

Dix  e  allega  lo  rey  Robert,  que  un  cabater  avie  en  Barcelona, 
que,  cou  hom  li  demauava:  Quant  costarau  vostres  ra^iates  ?  el  deya: 
18  diners.  E  si  hom  li  contra  Aeye,  que  les  agues  per  menys,  lo  caba- 
ter  deya,  que  no  les  auri[a]  meuys  de  2  soldes.  Per  que  el  dix  an 
Ribanca,  que,  si  lo  rey  Frederic  no  volia  fer  neguna  da^iuesta  pau, 
que  . . .  (leider  Loch !)  mes  iria,  e  el  nieylor  pau  demenaria.  que  el  lauria 
molt  pijor. 

Eii  Ribauca,  digats  al  rey  Frederich.  que  eu  mi  es  daver 
tota  via  que  yom  vuyla  Sicilia  e  de  tolre  la  persoua  a  el, 
que  yo  he  frares  Meuors  et  Predycadors  e  bisbes  e  arclia- 
bisbes  e  homens,  (}ui  son  de  casa  sua,  qui  li  agren  tolta  la 
persona,  si  yom  volya ;  e  ya  fora  feyt,  si  nos  fos  per  lo  deute, 
que  nos  avem  ab  el.  e  per  temor  de  Deu.  Eucara  li  digats. 
que  tota  hora,  que  nos  anem  en  Sicilia.  som  certs.  (jue  aurem 
la  meytat  de  \a  terra  e  mes.  E  dix  moltes  paraules.  t^ni  no 
pareu  de  rey  ni  de  savi  senyor,  dien  aqneles  viltats  e  deson- 
ries,  que  deya  de  la  persoua  del  seuyor  rey  Frederich  .  .  . 


—    255    — 

El  senyor  rey  Frederich  ha  respost  a  aquel  clerge,  qnel 
rey  Robert  trames  .  .  . :  Qne  el  no  eiiten  ab  el  aver  pan  ni 
treva  per  90  cor  el  no  he  negun  dret  en  lo  regne  ni  en  res, 
que  el  tenga,  segons  la  sentencia  del  emperador.  La  resposta 
es  tal,  senyor,  quel  rey  Robert  no  sen  riura.  Encara  no  la 
e  auda  encara,  mas  lo  senyor  rey  me  trames  a  dir,  quel  am 
trametria  .  .  . 

Senyor,  lo  rey  Robert  dix  an  Ribanca,  que  vos  li  aviets 
tramesa  una  letra,  en  la  qual  li  feyets  saber,  que  vos  no 
podiets  desfalir  de  deffendre  lo  rey  Frederich  e  les  sues  coses ; 
e  el  respos,  que  poch  ho  preava,  dien  desonries  de  vostrapersona, 
segons  que  en  Bernart  Marquet  vos  comptara  largament. 

Senyor,  los  missatges  de  Pisa  son  estats  ab  lo  rey  Ro- 
bert  be  dos  meses  e  an  trameses  sos  missatgers  al  papa  de 
proferir  li  200  000  florins,  per  que  vos  no  puschats  anar  en 
Serdenya,  e  an  feyta  pau  ab  lo  rey  Robert  amagadament 
sens  crida.  E  aquestes  coses,  senyor,  son  veres,  axi  con  Deus 
es  el  cel. 

Seuyor,  si  Deus  volgues,  (|ue  yo  agues  trobat  en  Sar- 
denya  lo  senyor  rey  Frederich,  segurament  tota  Serdenya  se 
fora  retuda  a  vos,  sal  Caler,  e  en  Caler  avia  gran  part  vos- 
tra,  .  .  .  mas  Deus  no  ho  volch  e  vol,  que  vos,  senyor,  ho 
fassatz. 

CRD  Ap.  gen.  XCII.  Or.  Pap.  Nach  Abschrift  von  Dr.  Rohde. 
Der  erwahnte  Brief  B.  de  Sarrianos  an  Robert  ist  vom  December  1313. 
Die  Unterredung  wird  also  um  die  Jahreswende  stattgefunden  haben. 
Um  dieselbe  Zeit  sandte  Robert  eiuen  Familiaren  Raymundus  Raynerii 
an  Jayme.  Dieser  bedauert  am  18.  Marz  1314  (Reg.  337  f.  338  v)  Fried- 
richs  Vorgehen  in  Calabrien  und  sendet  diesem  zur  Warnung  und  Mas- 
sigung  Botschaft.  Sein  offizielles  Verhalten  zu  B.  de  Sarriano,  der  zu 
Friedrich  mit  Truppen  iibergegangen,  weil  er  ihm  promissionem  cum 
homagio  geleistet,  ergibt  sicli  aus  Acta  Nr.  224:  Amtsentsetzung  und 
jetzt  Mitteilung  der  Ernennung  des  Franciscus  Carrocii  zum  Admiral. 
Weiteres  kann  er  niclit : 

Qualiter  vero  nos  prefato  Bernardo  processum  suum  po- 
tuerimus  vetavisse,  obstante  generali  terre  consuetudine,  plura 
refferenda  non  vidimus,  quia  scimus  vobis  hoc  etiam  rei  ex- 
periencia  certum  esse. 

Wichtiger  ist  aber  Jayme  die  Stellung  Roberts  zu  Pisa: 

Super  excusacione  autem  tractatus  concordie  vestre  et 
Pisanorum,  de  quo  capitulorum  series  continebat,  visum  nobis 


—    256    — 

est,  consideracione  habita  a(i  mutuam  dilectionem  ex  bonis 
debitis,  quibus  annectimur,  procedentem,  quod  ad  tractatus 
ipsos  procedere  nullatenus  debeatis,  si  processibus  nostris 
acquisicionis  regni  nostri  Sardinee  et  Corsice,  quod,  ut  scitis, 
a  sede  apostolica  obtinemus,  impediraentum  afferre  possent, 
et  si  hoc  facerent,  nuUatenus  credimus  vos  processisse  nec 
processurum  in  eis. 

Nec  quo  ad  nos  obest,  quod  dicitis,  honore  vestro  in  om- 
nibus  semper  salvo,  videlicet,  quod  rex  Fredericus  fuerit  prin- 
cipium  et  motor  negocii  Pisas  personaliter  veniendo  et  cum 
Pisanis  tractando,  quia  nobis  factum  dicti  regis  Frederici 
nocere  non  debet;  maxime  etiam,  quia  idem  rex  Fredericus 
significavit  nobis  noviter,  quod  suas  pacciones  cum  Pisanis 
fecisset,  que  tractabantur  et  offerebantur  ei  cum  magnis  honore 
et  comodo,  set  cognoscendo,  quod  possent  dictum  uegocium  ac- 
quisitionis  nostre  regni  Sardinee  impedire,  destitit  ab  eisdem. 

Preterea  etiam  a  memoria  vestra  non  credimus  excidisse, 
qualiter  nos  olim  audito,  quod  inter  memoratum  imperatorem 
quondam  et  vos  de  matrimonio  contrahendo  inter  uuam  e 
filiabus  suis  et  inclitum  Karolum  filium  vestrum,  carissimum 
nepotem  nostiiun,  ad  invicem  agebatur,  nos  per  specialem 
litteram  nostram  magnificenciam  vestram  rogavimus,  ut  face- 
retis,  ne  imperator  ipse  nobis  in  acquisicione  nostra  dicti 
regni  Sardinee  impedimentum  inferret,  et  quod  etiam  vos 
abstineretis  a  qualibet  paccione,  que  vos  a  prestando  nobis 
auxilio  in  pretacto  negocio  retraheret  vel  in  aliquo  impediret. 
Significando  etiam  vobis  tuuc,  quod  in  plerisque  paccionibus 
cum  nonnullis  regibus  factis  a  nobis  antefatum  comunem  pa- 
trem  et  vos  exceperamus  et  deinde  simile  faceremus. 

Auch  Friedrich  berichtet  am  8.  April  von  Verhandlungsversuchen 
Roberts,  u.  a.  durch  Gisbertus  de  Scintillis,  ohne  grosse  Hoffnung  auf 
treuga. 

119.   Akienstucke  zur  Reichsversammlung  von  Heraclea.    1314 

Januar  10. 

1.  Notariatslnstrument  uber  den  Protest  Friedrichs  von 
Sizilien  gegen  den  Einfall  Roberts  in  sein  Land ;  Versprechen 
ihre  Streitsache  dem  kompetenten  Richter  zu  unterbreiten 
und  sich  zum  Duell  zu  stellen.     1314  Januar  31. 


—    257    — 

2.  Konig  Friedrlch  an  Papst  Clemens  V. :  Hlstorlsche 
Darlegung  seines  Verhaltnlsses  zu  Helnrich  VII.,  seiner  Stel- 
lung  zu  Robert,  Bltte  um  Hiilfe  und  Drohung,  dass,  wenn 
Robert  den  Krieg  fortsetze,  er  sich  zu  helfen  wlssen  werde. 

3.  Ahnliche  Darlegung  an  das  Kardinalskolleglum,  an 
Phllipp  d.  5ch.,  dle  deutschen  Piirsten  und  andere  Herrscher. 
Betonung,  dass  das,  was  Ihn  getroffen,  auch  eine  Beleidi- 
gung  des  romischen  Relches  sel. 

4.  Ein  Anhanger  Priedrlchs  setzt  elnem  (Kardinal?  und) 
Preund  des  Konlgs  die  6runde  fur  das  Verhalten  des  Konigs 
auseinander:  a)  6ehorsam  gegen  den  Kaiser.  b)  Dle  per- 
duellio  Roberts  gestattete  den  Einfall  In  Calabrlen.  c)  Slzi- 
lien  ist  jetzt  frei  von  Verpflichtungen  gegen  Robert.  d)  Der 
Konlg  hat  sich  in  Heraclea  zu  jeder  6enugtuung  erboten. 

1.  Forma  protestacionis  facte  per  predictum  dominum  nostrum  regem 
Fredericum  in  generali  coUoquio  celebrato  per  eum  inter  prelatos,  co- 
mites.  barones,  milites  et  iudices  et  sindicos  universitatum  [et]  locorum 
tocius  Sicilie  in  terra  Heraclie,  que  alio  nomine  dicitur  Terranoua,  in 
[mense]  Januarii  presentis  XII.  indictionis  ')  •  •  • 

In  nomiue  domini  eterni  et  salvatoris  nostri  Jhesu  Christi  amen. 
Nos  Fredericus  Dei  gracia  rex  Trinaclie  presentis  publici  scripti  serie 
notum  fieri  volumus  universis  presentibus  et  futuris,  quod,  cum  essemus 
apud  Heracleam  regni  nostri,  ubi  predictum  colloquium  celebravimus, 
ad  hoc  vocatis  et  presentibus  sindicis  universitatum,  civitatum,  terrarum 
et  locorum  dicti  regni  nostri  nec  non  prelati[s]  eiusdem  regni  se  sub- 
scribentibus  infra,  in  quo  colloquio  diximus  publice  *)  .  .  .  Ideoque  pro- 
testamur  adhuc,  quod  de  predictis,  que  nos  ipse  minus  licite  fecisse 
pretendat,  stare  volumus  competenti  iudicio  et  emendare  illa  omnia, 
que  nos  minus  licite  fecisse  per  ipsum  iudicium  apparebit,  offerentes 
nichilominus  nos  paratos,  quod,  si  dictus  hostis  noster  nos  de  quovis 
crimine  arguat,  quod  duellum  de  iure  requirat,  vel  ipse  eciam  duellum 
offerat  vel  requirat,  etsi  de  iure  crimen  ipsum  duellum  non  exigat,  reci- 
pimus  (?)  et  uos  de  crimine  obiecto  purgare  nedum  per  duorum  pugnam, 
immo  per  quemcunque  pugne  modum  cum  quibuscunque  et  quocunque 
personis:  decem,  viginti,  centum  vel  pluribus,  sicut  dictus  hostis  noster 
optaverit,  per  quam  pugnam  de  ipsius  nocencia,  de  nostra  vero  iunocencia 

')  Es  folgt  Angabe  des  Transsumptes  vom  31.  Januar  der  Prote- 
station,  aufgenommen  von  Goffridus  de  Castello  iudex  terre  Lentiui 
und  des  tabellio  Jacobus  filius  (juondam  Pagani  de  Nicosia  auf  Bitten 
des  Prokurators  des  Konigs  Andreas  de  Solerio.  Der  Protest  ist  vom 
Notar  Corradus  de  Jordano. 

*)  Es  folgt  jetzt  fast  wortlich,  was  auch  in  der  Eingabe  an  den 
Papst  steht. 


—    258    — 

apud  competentem  iudicem  apparebit,  promittentes  infrascripto  notario 
stipnlanti,  quod  iudicio  iudicis  competentis  stabimus  de  premissis  et  pug- 
nam  nobis  oblatam  inter  duos,  decem,  viginti,  centum  aut  plures,  sicut 
predictus  hostis  noster  maluerit,  recipiemus  et  ipsius  pugne  iudicio  stabi- 
mus,  sicut  iustum  fuerit  et  solebit  fieri  et  loco  abili  ipsius  iudicis  arbitrio 
statuendo,  vel  de  quo  inter  nos  et  ipsum  invenerit.  Unde  ad  futuram 
memoriam  nostramque  cautelam  presens  publicum  presentis  protesta- 
tionis  documentimi  fieri  fecimus  per  [manus]  Conradi  de  Jorduno  de 
Messana  notarii  publici  auctoritate  imperiali,  presentibus  ad  hoc  pre- 
latis  et  regni  nostri  nobilibus  infrascriptis,  eorum  sigillis  et  subscrip- 
cionibus  roboratum.  Actum  Heraclee  ^)  .  .  .  anno  dominice  incarnacionis 
MCCCXIII,  mense  Jau(uario)  X.  eius,  [XII.]  indiccionis. 

Nos  Guidotus  archiepiscopus  Messane  testamur  et  nostrum  sigil- 
lum  ponimus. 

Nos  Bertuldus  ep.  Agrigentinus  testamur. 

Nos  Gotfridus  ep.  Mazariensis  testanmr. 

Nos  Johannes  Pactensis  et  Lijiparensis  ej).  testamur. 

Nos  Jacobus  Ce[phal]udensis  ep.  testamur. 

Nos  .  .  .  archimandrita  sancti  Essalvatoius  de  Messana  nostro  sigillo 
signamus. 

Nos  Nicolaus  ep.Meleuitanus  testamur  et  nostrum  sigillum  ponimus. 

Nos  Maufridus  de  Claromonte  comes  Moach,  dominus  Ragusie, 
premissis  interfuimus  el  testamur. 

Nos  Franciscus  comes  Vigintimilii,  Giracii  et  consilii  maioris  testa- 
mur  et  sigillum  nostrum  apponimus. 

Unde  ad  futuram  memoriam  .  .  .  signavi. 

2.  Forma  litterarum  predicti  domini  regis  Frederici  ad  excusa- 
cionem  suam  super  ])remissis  omuibus  missarum  nuper  summo  pontifici 
per  dominum  Petrum  de  Monterotundo  Syracusanum  electum  et  domi- 
num  Simonem  Saluagium  de  Siracusia  militeni,   nuncios  regis  predicti. 

Sanctissimo  ac  reverentissiino  patri  et  domino  suo,  do- 
mino  C.  sacrosancte  et  uuiversalis  Romane  ecclesie  summo 
pontifici  Fridericus  Dei  gratia  rex  Trinacrie  pedum  oscula 
beatorum.  Ad  aures  pervenit  omnium  principum  orbis  terre 
iidelium  .  .  .  cuiuscunque  status,  condicionis  et  gradus,  quod 
quondam  inclite  recordationis  Henricus  VII.  imperator  per 
Alamanie  principes,  ad  quos  de  consuetudine  ac  de  iure  spec- 
tare  dignoscitur  eleccio  principis  Romanorum,  electus  prius  in 
Romanorum  regem  iu  Alamauia,  postmodum  per  sedem  apo- 
stolicam  aprobatus,  in  Ytaliam  veniens  pro  imperatore  se 
gessit  in  omnibus  ad  eius  spectantibus  principatum,  fideles 
imperii  ad  fidelitatem  et  hominia,  que  debebant,  recipiens, 
rebelles  auteni  et  contradictores  ad  obediendum  sibi  et  sacro 

a)  1—2  W(')rter  fehlen.     So  oft  in  Folgendem. 


—    259    — 

imperio  per  obsidiones  et  bella  compescens.  Et  tunc  de  vo- 
luntate  ac  mandato  vestre  sanctitatis,  haud  dubie  reverentis- 
simis  cardiualibus  in  hiis  omnibus  totis  viribus  consilii  atque 
favoribus  assistentibus,  sicut  notorium  erat  [et  fama?]  publica 
predicabat  et  nulla  penitus  posset  tergiversacione  celari,  item 
etiam  postmodum  in  Urbem  accedens  ministerio  cardinalium 
eorundem  ex  mandato  sedis  apostolice  data  eis  certa  forma, 
et  cuique  ipsorum  cardinalium  in  eiusdem  imperatoris  conse- 
cracione  ac  coronacione  ministerio  limitato,  sicut  ipsius  sedis 
emissi  apices  docuerunt ')  coronam  in  Leteranensi  ecclesia 
consecratus  assumpsit  et  gladium  ab  altari  in  signum  quidem 
universalis  dominii  et  tocius  monarchie  })otestatis.  Cui,  cum 
constitisset  michi  ex  sic  evidentibus  argumentis,  quod  dictus 
princeps  filius  erat  ecclesie  ac  defenssor  legitimus,  qui  tam 
reverenter  tamque  karissime  (?)  ab  ecclesia  tractabatur,  nullis 
frivolis  seu  levibus  ad  hec  rationibus  ductus  per  aftinitatem 
inter  ipsum  et  me  contractam  adherere  disposui  nec  minus 
ab  ipso  ammiratie  imperii  sacri  officium  oblatum  accepi  ac 
sibi  obedienter  muuus  in  hiis,  que  sacro  expediebant  imperio, 
licitis  videlicet  et  honestis  per  obligaciones  et  documenta 
publica  inde  confecta  solenniter  expromissi,  nullam,  sicut  novit 
ille,  qui  nichil  ignorat,  machinacionem  in  hiis  adhibens,  qua 
cuivis  homiuum  dampuum  posset  vel  iniuriosum  aliquid  quo- 
modolibet  evenire,  set  spem  proficiendi  habens  singulis  et 
pariter  universis  et  id  taliter  [perjsequens  facere,  quod  imperio 
totique  rei  publice  [j)Otjerit  expedire.  Et  credens,  ac  merito 
debens  credere,  quod  iu  hiis  vestre  sedi  et  toti  sacrosancte 
et  universali  ecclesie,  que  sic  ipsum  principem  evidenter  fa- 
voribus  et  graciis  prosequebatur  no[n]  modicis,  merito  compla- 
ceremur,  nichilomiuus  hiis  intuens,  in  quo  sancta  oifenderetur 
ecclesia,  vel  in  quo  pacem  et  pacta  inter  me  ac  cognatum 
meum  dudum  [com]posita  quomodolibet  violarem,  cum  neque 
inter  nos  actum  vel  scriptum  [fuerit?]  aliquando,  quod  cum 
principe  Romanorum  aut  [alio?]  quolibet  parentelam  non  con- 
traherem  vel  federa  inhirem  aliqua  vel  ab  ipsis  aut  eorum 
aliquo  cuiuscunque  generis  ofticia  sumerem,  sicut  sedem  ves- 
tram  credo  penitus    non   latere.     Postque    facta    mora    didici, 


')  MGH  Constitutiones  IV,  Nr.  644  p.  607. 


—    260    — 

quod  iam  dictus  cognatus  meus  adversus  euudem  olim  Roma- 
noram  principem  calcaneum  rebellionis  erexit,  astrictos  eidem 
principi  per  iuramenta  fidelitatis  abiurata  religione  adversus 
eum  rebelles  constituit  eundemque  ad  sui  coronacionem  in 
Urbe  sistentem  multipliciter  impungnavit  per  dominum  Jo- 
haunem  fratrem  suum  in  non  modica  militum  numerositate 
transmissum  ab  ipso,  qui  etiam,  ne  ipsi  principi  pro  sui  coro- 
nacione  ad  beatorum  apostolorum  basilicam  liber  pateret  ac- 
cessus,  ipsam  invasit  basilicam  .  .  .  hostis  aliaque  notoria 
commisit  scelera  detestanda  contra  salutem  ipsius  principis 
Romanoram,  inquautum  poterat,  movendo  et  denique  in  Tuscia 
rebelliones  ac  contradicciones  contra  ipsum  principem  pro- 
curando.  De  quibus  eiusdem  cognati  mei  sic  pravis  excessi- 
bus,  teste  Deo,  nimirum  ex  debito  condolebam,  quod  tam  in- 
trepide  tanque  nequiter  contra  ecclesie  matris  filium  et  mo- 
narcham,  cui  reges  omnes  catholici  suberant  omnesque  na- 
ciones  et  gentes  obedire  debebant,  spiritum  contradictionis 
et  rebellionis  assumpsit.  Denique  autem,  cum  de  tam  gra- 
vibus  argueretur  excessibus,  fama  publica  refferente,  et  in- 
siuuacione  clamosa  previa,  idem  quondam  imperator  diligen- 
tem  inquisicionem  fecit  fieri  et  in  eo  negocio  observatis,  que 
fuerant  observanda,  eundem  cognatum  meum  hostem  publi- 
cum  ac  imperii  Romanorum,  legitimis  servatis  solemnitatibus, 
indicavit  eumque  reum  criminis  lese  magestatis  sue  ex  crimi- 
num  suorum  evidencia  declaravit  in  scriptis  sub  [preseujcia 
plurimorum  principum,  comitum,  magnatum  et  nobilium  ac 
etiam  prelatorum,  quorum  intervenit  presencia  sub  ^)  .  .  .  ipsius 
declaracionis  sive  sententie  promulgate,  sicut  ipsius  tenor 
edocet,  que  ad  me  ac  multos  alios  ex  ipsius  principis  man- 
dato  et  destinacione  pervenit  et  ea  omnia,  que  predixi,  con- 
tiuet  manifeste  ^).  Postremo  vero[?]  post  dictara  sententiam 
dictus  Romanorum  princeps  michi  mandavit  expresse,  quod 
prefatum  sacri  rebellem  imperii  hostem  publicum,  perduellionis 
reum  ac  perniciosum  imperio  Romanorum,  tam  ex  auctoritate 
suscepti  per  me  officii,  quod  michi  pro  maiestate  sua  nosce- 
batur  incumbere,  quam  ex  regio,  quo  sibi  sieut  ceteri  reges 
et  principes  ad  conservacionem  iurium  imperii  obedire  ac 
a)  Loch. 

')  Constitutiones  IV  Nr.  946  p.  985. 


—    261    — 

assistere  tenebar,  obse[q]uio,  contra  ipsum  procedere  per  mare 
ac  per  terram,  ut  nocencia  sua  huiusmodi  penis  legitimis 
subderetur,  sicut  in  eodem  quondam  principis  scripto  legitur, 
quod  sanctitati  vestre  transumptum  et  redactum  in  formam 
publicam  decrevi  per  meum  [specialem]  nuncium  transmiten- 
dum  ').  Ego  autem  nichil  in  hac  re  penitus  criminosum  in- 
spiciens,  set  quod  iuri  conveniebat  humano  [pariter]  et  divino, 
tante  potestati  de  iure  obediens,  mandatum  in  lege  ac  evan- 
gelio,  proximi  caritatem,  observans  et  dictum  nec  minus  per 
me  susceptum  officium  exequens,  quod  feci,  putavi  legitimiim, 
sperans  potissime  a  sancta  et  universali  ecclesia  de  huius- 
modi  opere  bono  in  hoc  seculo  laudes  et  premium  et  a  datore 
bonorum  omnium  recompensacionem  precipuam  in  futurum. 
Idem  vero  cognatus  meus,  qui  errata  sua  non  conspicit,  du- 
rante  pace,  quosdam  ex  fidelibus  meis  captos  more  hostis 
coniecit  in  vincula,  tormentis  afflixit,  meos  etiam  sepe  numero 
legatos  *)  prosequtus  est,  quos  ad  diversas  provincias  pro  meis 
destinabam  negociis,  per  galeas  suas  eis  multiplices  parans 
insidias,  ut  iniurias  iliis  et  cedes  inferret  et  cum  nonnullis 
comunitatibus  '')  preterea,  sicut  novit  *^),  amicicias  copulavit  et 
adversus  me  ac  meos  tractatibus  tacitis  inivit  federa,  pacem 
predictam  ducens  penitus  in  contemptum,  asserens  sibi  licere 
talia,  dum  pravis  suggestionibus  et  prorsus  deviis  a  limite 
veritatis  apud  apostolice  sedis  aures  et  fratrum  michi  quos- 
dam  insimulaciones  inpoueref^)  et  me  ac  meos  novis  comen- 
ticiis  multipliciter  difFamaret  ®j.  Eoque  amplius,  diebus  istis 
post  obitum  dicti  priucipis  Romanorum,  me  de  insula  mea 
Sicilie  digresso,  paulisper  galeas  suas  non  modicas  ad  insulam 
transmisit  eandem,  que  hostium  more  circa  ^)  ipsam  insulam 
discurrentes  multis  fidelibus  ineis  cedes,  aliis  tormenta  et 
vulnera  et  substantiarum  suarum  dampna  gravia  intulerunt, 
et  ex  eis  ipse  nonnuUos  in  vinculis  detinet  per  iniuriam  cap- 
tivatos  ^)  .  .  .  a  qua  procul  dubio  supersedendum   fore   decrevi 

a)  lagatos  Kop.  b)  nonniilla  comunitate  Kop. 

c)  So  Kop.     Ob  etwas  fehlt?  d)  iuponere  Kop. 

e)  So  wahrscheinlich.  f)  circiter  Kop. 

g)  Es  folgt  dann  verderbt:    me    simnl    hac    dictus    princeps    inter 
homines  esse  desit  a  gerra  huiusmodi  (luiescentem. 


■)  Constitutiones  IV  Nr.  1296  p.  14:-35. 


—    262    — 

ob  s[ancta]in  dumtaxat  reverenciam  apostolice  sedis  et  ecclesie 
sacrosancte.  Quare  sedis  ipsius  sanctitas(?)  nichil  [omnjino 
de  .  .  .  suggestis  criminibus  ab  emulis  meis  credat,  qui  linguas 
suas  ex  solito  habent  nimium  prurien[tes  ?]  et  ipsas  in  me 
acuunt,  me  ac  [meos]  totis  nisibus  diffamando,  set  sanctitas 
vestra,  que  semper  domum  Aragonum  speciali  caritate  dilexit, 
emulorum  ipsorum  respuens  maledicta  fidedignorum  tantum 
dignetur  re[la]tibus  inherere,  nec  putet  ibi  fore  iniuriam,  ubi 
animus  iniuriandi  penitus  deifuit  et  actus  ac  effectus  legiti- 
mis  racionibus  nitebantur,  presertim  me  iuter  excusaciones 
ceteras  auctoritate  superioris,  que  in  iure  iui'ando  quomodo- 
libet  exempta,  predicti  videlicet  principis  Romanorum,  quem 
michi  et  reliquis  principibus  catholicis  superiorem  cognoscere 
debebam,  adversus  obiectiones  adversantium  racionabiliter 
excusante. 

Ceterum  noscat  eadem  sanctitas,  quod,  si  dictus  coguatus 
meus  in  geri'a  putavit  persistendum,  quem  gerre  ipsius  facti 
actorem  palam  est  ac  miuus  legitimum  inceptorein,  ad  illius  . . . 
inuriam  propelleudam  edes  medias  *)  (?)  caute(?)  precidere  auxi- 
liante  domiuo  procurabo,  quod  ad  meas  edes  iucendia  venii-e 
aliquatenus  non  contingat.  Extimetur  merito  dator  dampni, 
quem  constabit  causas  dampni  suo  facto  taliter  prebuisse, 
quod  domus  medie  iusto  metu  exorto  per  eum  incendii  neces- 
sario  precidautur.  Prefatus  sane  cognatus  meus  ex  transacti 
temporis  argumeutis  aguoscit,  quot  quautisque  suffultus  viri- 
bus  quautisque  favoribus  podiatus  actore  domino  in  quod  (?)  ^) 
promptum  periculuin  incidisset,  si  non  illa  michi  composicio, 
cuius  ipse  violatur  extitit,  ut  predicitur,  placuisset.  Beo 
autem,  qui  manus  iuste  bellaucium  docet  ad  prelium  et  digi- 
tos  ipsorum  ad  bellum,  quique  solus  assistit  illis,  qui  se  in 
via  veritatis  et  iusticie  substinent,  quod  bouum  est,  faciet, 
brachia  sujierborum  contereus  et  iudicans,  quod  est  rectum, 
sub  quo  teste  simul  et  iudice  omuia  solo  penso  iusticie  in 
hiis,  qui  suut  absque  peuitudine  ^),  iudicantur.  Ego  autein 
sanctitati  vestre  comendo  me  ac  mea  et  ad  ipsius  servicia 
me  promptum  offero  ac  paratum. 

a)  Das  Wort  kommt  zweimal  vor. 

b)  Der  Abkiirzung  uach  auch  inquam. 

c)  So  Kop. 


—    263    — 

3  a.  Simili  modo  et  forma  ac  verbis  competenter  muta- 
tis  scriptum  est  per  eundem  dominum  regem  Fridericum  sacro 
collegio  venerabilium  dominorum  cardinalium  sub  tali  con- 
clusione :  Vos  itaque  sedentes  iuxta  sedem  vicarii  Jhesu  Christi, 
circa  quam  velut  circa  solem  fulgetis  fulgore  sidereo,  quorum 
aures  nullis  maledicis  seu  pravis  suggestionibus  pmriri  *)  cre- 
duntur,  apud  quos  veritas  viget,  criminacio  falsa  conteritur, 
iusticia  colitur,  iniquitas  propulsatur,  si  qua  emulorum  nostro- 
rum  relatibus,  quorum  lingue  maledicis  ac  .  . .  accionibus  pru- 
riunt,  ad  maledicta  parate  sint,  gladius  bis  acutus  ^)  ad  vestras 
aures  provenire  .  .  . ,  per  que  nos  ac  nostros  quomodolibet  dif- 
famare  contendant,  illa  sanctitate  '^)  morum  ac  antique  philo- 
sophie  moralis  confutare  dignemini,  cum  adversus  eorum  cri- 
minaciones  huiusmodi  veritatis  ac  iusticie  clipeus  nos  merito 
prescriptis  racionibus  tutatur,  virtus  premium  laudis  et  gracie, 
peccatum  vero  infamie  ac  mortis  stipendia  merentur.  Deus 
autem  pacis  vos  vivificet  et  conservet  et  aptet  in  omni  bono 
desiderabili  hoc  seculo  et  futuro.  Nos  autem  ad  vestra  bene- 
placita  offerimus  nos  et  nostra. 

3b.  Scriptum  est  etiam  regi  Francorum  sub  forma  litte- 
Tarum  dicti  domini  summi  pontificis  et  sub  hac  conclusione, 
mutatis  tamen  verbis  in  forma  predicta: 

Quare  excellencia  vestra  nullum  per  nos  crimen  admissum 
existimet,  ubi,  que  facta  sunt,  iure  ac  lege  fecimus  sufPragan- 
tibus  *^),  queque  non  minus  legibus  seeuli  ac  canonibus  quam 
divina  lege  ac  evangelio  et  apostolorum  auctoritatibus  fulciun- 
tur,  Credat^ue  ipsa  vestra  excellencia,  quod  ea,  que  in  hiis 
erga  dictum  quondam  Romanum  principem  in  ipsiusque  neces- 
sitatibus  gessimus,  tam  ex  obediencie  debito,  quam  debebamus 
eidem,  quam  racione  sublimioris,  utpote  potestatis  digno  ac 
merito  fecimus,  nullam  in  hiis  .  .  .  Dei  et  salvatoris  nostri  con- 
spicientes  offensam  set  sicut .  . .  legitur  ab  universali  ecclesia, 
matre  omnium  et  magistra,  hoc  seculo  laudes  sperantes  et 
premia  et  a  datore  bonorum  omnium  representacionem  preci- 
puam  in  futuro.  Digimm  extimantes  sic  vos  alloqui  tenoro 
presencium,  ne  quid  ficta  emuloram  nostrorum  subieccione  (?)  ®) 
percipiat,  qui  linguas  eorum  ex  solito  habent  nimium  prurien- 

a)  prurire  Kop.  b)  acultus  Kop.  c)  sanctitas  Kop. 

d)  suffragante  Kop.        e)  Statt  susurracione  oder  ahnliches  Wort  ? 


—    264    — 

tes,  ut  credat  *)  ex  cuiuspiam  ip[sorum?]  relatibus  nos  aliquid 
commisisse,  per  que  sanctam  et  universalem  matrem  ecclesiam 
nos  credere  debeat  offendisse  vel  ea  quo[modolibet?]  commi- 
sisse,  per  que  violacionis  pacis  olim  inter  nos  et  prefatum 
cognatum  nostrum  composite  dici  possimus  aliquatenus  vel . . . ; 
quin  immo  iddem  cognatus  noster  se  pace  fecit  indignum 
pacis  nostre  ac  publice  factis  suis  preuotatis  criminibus  vio- 
lat[orem].  Excellencia  autem  vestra  vivat  et  vigeat,  meritis 
ac  virtute  prefulgeat  diebus  longevis  hoc  seculo  et  assequa- 
tur  ^)  eterne  vite  premia  in  futuro. 

3  c,  Scriptum  est  etiam  in  predicta  forma  principibus 
Alamanie  et  aliis  regibus  verbis  competenter  mutatis  sub  hac 
conclusione : 

Hec  itaque  ad  vestram  noticiam  deducendo  decrevimus, 
ut  tam  vos  quam  ceteri  catolici  principes  orbis  terre  cognoa- 
cant,  quod  nos  ea  que  pro  karitate,  obediencia,  pro  veritate 
et  iusticia  fecimus,  ob  egregiam  in  rem  publicam  et  insignem 
erga  Romanum  imperium  fidem  fecisse  legitime  dignoscamur, 
iniquitas  autem  contradictorum  atque  rebellium  vobis  et  eis 
sit  cognita  et  catholicis  universis  intelligantque  universi,  quod 
ab  adversantibus  nobis  virtus  respuitur,  displicet  innocentia, 
placent  flagicia,  rebellio  ac  hostilitas  ^)  publica  favoribus  ac 
premiis  condouentur,  utque  manifestum  habeatis,  vos  et  ceteri 
Alamanie  principes,  quod  illa,  que  in  presencia  nobis  et  nostris 
ingeritur,  guerra  ob  solam  illam,  quam  erga  Romanum  im- 
perium  fidem  gessimus  atque  gerimus,  ea  specialiter  ratione, 
quod  de  imperatorum  Theotonicorum  stirpe  processimus,  pe- 
nitus  contra  meritum  coutraque  iusticiam  ingeratur  nec  minus 
in  gravem  iniuriam  eorundem  principum  ac  tocius  imperii 
Romanorum.  Deus  autem  veritatis  atque  iusticie,  qui  equo 
pendit  omnia  librameuto,  aub  quo  teste  simul  et  iudice  facta 
hominum  iudicantur,  apud  quem  nulla  est  accepcio  persona- 
rum  inter  nos  et  adversantes  stabit  medius  et,  ubi  crimen 
est,  penam  adiciet,  sanctam  vero  innoceutiam  de  nocencium 
manibus  eruet  et  ipsi  diebus  uecessitatis  prestabit  auxilium 
oportunum.  Deus  autem  pacis  vos  vivificet  et  conservet  et 
aptet  iu  omni  bono  desiderabili  hoc  seculo  et  futuro.  Nos 
postremo  ad  vestra  beneplacita  offerimus  uos  et  nostra. 

a)  credit  Kop.  b)  assequitur  Kop.  c)  liostibus  Kop. 


265    — 


4.  Reverende  pater  et  domine.  Quia  scio  vos  ab  experto 
esse  carum  et  scincerum  amicum  domini  nostri  regis,  ideo  ut 
eum  cum  amicis  vestris  possitis  in  suo  iure  et  veritate  iuvare, 
quia  medico  animarum  et  corporum  ac  iurisperito  omnia  de- 
bent  apercius  esse  nota,  expono  et  resero  omnia  puncta,  per 
que  sapientes  domini  regis  iustificant  processus  eius.  Et  in 
primis  dicunt  et  probant  de  iure,  quod  due  a  Deo  processe- 
runt  monarchie,  una  animarum  et  alia  corporum,  quibus  totus 
mundus  de  iure  debet  obedire.  Et  siquis  non  faciat,  Dei  or- 
dinacioni  resistit  et  peccat  *).  Et  cum  Christi  vicario  beato 
Petro  et  successoribus  eius  animarum  omnium  commissa  sit 
cura,  dicente  Christo  ei :  Pasce  oves  meas  ^),  omnis  sibi  anima 
est  subiecta  et  ei  obedire  tenetur.  Simili  modo  a  Deo  im- 
peratori  commissa  est  temporalium  et  corporum  omnium  mo- 
narchia.  Quod  imperator  Justinianus  recognoscens  ait  ^) :  Deo 
auctore  nostrum  gubernantes  imperium,  quod  nobis  a  celesti 
magestate  traditum  est  et  generaliter  omnes  fideles  et  infi- 
deles,  principes  et  alii  subiecti  de  iure  imperatori  debent  in 
temporalibus  obedire.  Unde  Nicolaus  papa  ait*):  Cum  ad 
verbum  ventum  est  ultimum,  sibi  nec  imperator  iura  pontifi- 
catus  arripuit  nec  pontifex  nomen  imperatoris  et  suum  im- 
perator  sibi  usurpavit.  Et  sequitur:  quatenus  spiritualis  accio 
a  criminalibus  distaret  incursibus,  ideo  multis  minime  se  ne- 
gociis  secularibus  implicaret.  Propter  que  dominus  noster 
rex  imperatori  Henrico  VII.  dive  memorie,  electo  canouice 
per  eos,  ad  quos  spectat  eleccio,  et  per  ecclesiam  confirmato, 
et  demum  de  ipsius  mandato  coronato,  obedivit  in  omnibus 
et  eum  iuvit,  inquantum  potuit,  requisitus  ab  eo,  implens 
divinum  eloquium  ^) :  Diliges  dominum  Deum  tuum  et  proxi- 
mum  tuum  sicut  te  ipsum,  extimans  inter  ceteros  magis  pro- 
ximos:  Primo  Christi  vicarium  et  secundo  imperatorem. 

Secuudo  dicunt,  quod,  cum  imperator  predictus  propter 
crimen  perduellionis  commissum  per  dominum  regem  Rober- 
tum   pheudatarium    imperatoris    et   imperii   in   provincia  Pro- 

0  Roiu.  XII,  3. 

^)  Johannes  XXI,  17. 

')  De  concepc.  Digestorum. 

*)  Dist.  96  c.  YI.     Hier  etwas  geandert. 

')  Lucas  X,  27. 


—    266     — 

vincie  citra  Rodanum,  offendendo  [eum]  in  partibus  Lombar- 
die,  Tuscie  et  demum  Rome,  privasset  eum  omni  dignitate  et 
pheudis  et  absolvisset  omnes,  qui  ei  essent  quocumque  iura- 
mento  et  pacto  obligati,  et  eundem  capitaliter  condempnasset, 
sicut  in  [dicti?]  imperatoris  sententia  plenius  continetur,  quod 
in  nuUo  dictus  dominus  noster  rex  offendit  Romanam  eccle- 
siam  nec  dictum  regem  Robertum,  intrando  Calabriam  de 
mandato  imperatoris  predicti,  cum  non  f  uerit  ingressus  terram 
regis  Roberti,  quam  propter  crimen  comissum  per  eum  de 
iure  perdiderat,  et  que  erat,  quantum  ad  universale  (?)  domi- 
nium,  quod  habebat  idem  rex  ia  dicta  terra  ante  comissum 
crimen,  imperatori  et  imperio  cum  suo  onore  devoluta,  directo 
dominio  Romane  ecclesie  semper  salvo,  quod  et  idem  rex 
protestando  voluit  ipsi  ecclesie  esse  salvum :  propter  quod  nec 
ipsam  ecclesiam  offendit  nec  existimat  offendisse,  cuius  mau- 
datis  paratus  est  in  omnibus  semper  stare. 

Tercio  dicunt,  quod  per  dictam  imperatoris  sentenciam 
dominus  meus  rex  et  Siculi  omnes  sunt  absoluti  et  pactis  et 
iuramento  inito  cum  clare  memorie  domino  rege  Karolo  se- 
cundo  suisque  heredibus,  cum  in  quolibet  iurameuto  et  pacto 
sit  ius  superioris  exceptum. 

Quarto  dominus  meus  rex  in  publico  parlamento,  habito 
in  terra  Heraclie,  que  conimuni  vocabulo  dicitur  Terranoua, 
protestatus  est  coram  populo  et  prelatis  Sicilie,  quod  predic- 
tis  et*  multis  aliis  racionibus  non  credebat  dominum  regem 
cognatum  suum  contra  iusticiam  offendisse.  Si  tamen  offendis- 
set,  quod  non  credit,  paratus  est  stare  iuri  corani  iudice  com- 
petenti  et  satisfacere,  quantum  iusticie  suadebit.  Et  de  huius- 
modi  protestatione  fieri  fecit  publicum  instrumentum  sigillis 
prelatorum  et  subscripcionibus  roboratum. 

CRD  Ap.  gen.  35.  Ein  stark  beschadigtes  Papierheft  mit  vieleu 
Lochern,  oft  schwer  leserlich.  Schrift  wahrscheinlich  gleichzeitig,  da 
schon  in  dem  Brief  vom  1.  Juni  1314  (s.  u.)  auf  die  Absendung  nach 
Aragonien  hingewiesen  wird.     Zum  Gauzeu  vgl.  Haberkem  S.  57  flf. 

120.  Friedrich  an  Jayme  II.:  Ersuchen  des  Minoritengenerais 
Alexander  um  Ausweisung  der  fliichtlgen  Spiritualen  aus 
Siziiien;  darauf  konne  er  nicht  eingehen.  Eine  Kommission 
von  Bischofen  und  Theologen  habe  ihre  Regel  und  Leben 
gepruft.      Sie  seien  wahre  JUnger  Christi  und  des  h.  Franz. 


—    267    — 

Wenn   er  sie  schatze,    handte    er  nach  den  Weisungen  des 

Evangeliums  und  schade  nicht  der  Kirche,   der  er  stets  ge- 

horcht    habe.     Sendet    ihm   die    Bittschrift  der  Spiritualen. 

Messina  (1314)  Juni  6. 

Excellenti  et  magnifico  principi  domino  Jacobo  Dei  gracia 
regi  Aragonum.  .  .  .  Friderictis  eadem  gracia  rex  Trinacrie 
fraterne  dilectionis  plenitudinem  cum  salute.  Serenitatis  vestre 
litteras  noviter  nobis  missas  ')  cum  omni  reverencia  et  aifec- 
tione  recepimus,  per  quas  fraterne  caritatis  instinctu  nobis 
moniciones  et  suasiones  vestras  dirigere  decrevistis,  ut,  si, 
quemadmodum  a  venerabili  et  religioso  viro  fratre  Alexandro 
ordinis  fratrum  Minorum  generali  ministro  vobis  per  suas 
litteras  extiterit  intimatum,  fratres  sui  ordinis  de  provincia 
Tuscie  ab  obediencia  et  uuitate  eiusdem  ordinis  temeritate 
nepharia  recedentes  io  Siciliam  accessissent,  sperando  sub 
vestra  protectione  defendi,  nos  attendentes,  quam  curialiter 
idem  minister  ex  affectione,  quam  ad  domum  vestram  et 
nostram  gerit,  se  in  hoc  habuerit  et  discrete,  vobis  referendo 
negocium  nec  ad  superiorem,  ut  potuit,  recurrendo,  fratres 
ipsos  profugos  et  rebelles,  de  quorum  receptacione  apostolice 
sedi  et  cunctis  imo  catholicis  *)  displicere  contingeret  ac  statui 
prefati  ordinis  derogacio  inferretur  nostroque  detraheretur 
honori,  idque  domini  pape  et  apostolice  [sedis]  indignacionem 
nimium  provocaret,  quorum  iam  indignacionem  opere  et  acti- 
bus  nostris  incurrisse  contra  vestrum  consilium  innuistis,  ob 
Dei  et  apostolice  sedis  reverenciam  et  honorem  nequaquam  ^) 
.  .  .  deberemus. 

Quarum  litterarum  vestrarum  comperto  tenore  ac  pre- 
dictis  monicionibus  et  suasionibus  vestris  diligenter  auditis 
et  plenarie  intellectis  magnificencie  et  fraternitati  vestre 
tenore  presencium  duximus  taliter  respondendum :  quod  olim 
nobis  residentibus  in  civitate  Panormi  nonnulli  fratres  dicti 
ordinis  sancti  Francisci,  quorum  aliquos  scivimus  non  esse  de 
provincia  Tuscie  prelibata,  ad  nostram  presenciam  accesserunt. 
Ac  convocatis  ibidem  ad  nos  venerabili  in  Christo  patre  archie- 
piscopo  Moutis  regalis  et  vicario  venerabilis  in  Christo  patris 

a)  Folgt  uberfliissig  nos  Or.  b)  Loch  fiir  1  Wort. 


')  Acta  Nr.  420. 


—    268    — 

Panormitani  archiepiscopi  et  quibusdain  prelatis  aliis  nec  non 
personis  religiosis  in  theologica  facultate  peritis  ac  iuris 
doctoribus  utriusque,  factaque  coram  nobis  per  eos  examiua- 
cione  solenni  de  fratribus  antedictis,  utrum  essent  vere  catho- 
lici  et  fideles  discipuli  Jhesu  Christi,  ad  nostram  conscien- 
ciam  serenaudam,  fratres  ipsi  per  predictos  prelatos  et  personas 
alias  suut  inventi  veraces  sancti  evangelii  servatores  *).  Ipsi- 
que  eisdem  prelatis  et  personis  aliis  atque  nobis  cum  decla- 
racione  papali  beati  Francisci  regulam  ostenderunt ').  Hos 
enim  fratres  invenimus  consencientes  et  adherentes  eis,  qui 
pro  evangelica  veritate  [et]  puritate  eorum  recte  existunt 
prefati  beati  Fraucisci  regule  zelatores  et  a  clemencia  summi 
pontificis  memorie  recolende,  pi-out  continebatur  iu  sue  ^) 
sanctitatis  apicibus  bulla  papali  plumbea  roboratis,  iu  pro- 
teccione  apostolica  et  sancte  Romaue  matris  ecclesie  suut 
recepti  ^).  Ne  a  tam  sancto  proposito  et  prosecucione  tanti 
boni  tamque  proficui  aliorum  molestiis  et  perturbationibus 
retrahantur,  aperta  *^)  luce  noscentes  ac  volentes  et  cupieutes 
in  hoc  exemplum  apostolice  beatitudiuis  imitari,  ut  uobis 
diviue  vocis  oraculo  proferatur:  „Hospes  fui  et  recepisti  me'', 
et  „quod  uni  ex  minoribus  hiis  fecisti,  michi  fecisti"  ^)  ac 
videntes  apercius,  quod  a  pauperibus  ipsis  per  viam  perfec- 
cionis  inceditur  super  terram,  ut  tam  sanctum  propositum  ac 
universaliter  commendatum  non  revocaretur  in  irritum,  quin 
pocius  coutinuacionis  suscipiat  incremeutum,  ob  honorem  et 
reverenciam  summi  regis,  a  quo  nobis  pii  operis  desiderium 
inspiratur,  in  dicta  Sicilie  iusula  sub  proteccione  nostra  rece- 
pimus  fratres  ipsos,  quos  nimirum  repellere  eosque  non  pro- 
tegere  nec  favere  impium  extimavimus  et  nephandum  ac 
Christnm  eicere  et  doctrine  evangelice  adversari.  Quod  per 
nos  actum  est  uticjue  ad  laudem  Dei  et  dicte  sancte  matris 
ecclesie,  ob  cuius  levereuciam  et  honorem  Christi  panperibus 
et  oppressis  protecciouis  opem  impendere  et  pietatis  sinum 
disposuimus  et  dispouimus  aperire,  erga  predictos  fratres  iu 
hoc  hospitalitatis  officium  exercendo.  Unde,  reverende  frater, 
a)  So  Or.  b)  suis  Or.  c)  Vorher  iiberfliissig  quod  Or. 

')  Die  Bulle:  „Exivi  de  paradiso." 

*)  Vom  6.  Mai  1312. 

')  Math.  25,  25,  umgeandert. 


—    269    — 

si  divine  pietatis  intuytu  pauperes  catholicos  non  errantes  in 
invio  set  in  via  veritatis  et  rectitudinis  incedentes  nec  decli- 
nantes  a  beati  Francisci  regula,  sed  eam  per  austeritatem 
vite  et  stricciorem  absiinenciam  laudabiliter  observantes,  non 
seminantes  scandala,  sed  populum  predicacionibus,  que  edi- 
ficant,  ad  salutem  et  declaracione  evangelice  veritatis  ac 
honeste  et  sancte  conversacionis  instruentes  exemplis  in  terra 
nostra  recepimus,  tamquam  a  vexacionibus  et  persecucionibus 
indebitis  fugientes,  non  Deum  et  sacrosanctam  Romanam 
ecclesiam  matrem  nostram  oifendimus,  non  religioni  beati 
Francisci  detrahimus,  non  viris  catholicis  displicemus,  non 
aliquid  agimus,  unde  nobis  redargucionis  nota  racionabiliter 
impingatur,  cum  nemo  debeat  de  bouis  caritatis  operibus  lapi- 
dari,  ex  quibus  operatores  ipsi  divine  retribucionis  munera 
sine  dubio  cousecuntur.  Et  quid  plura  ?  Cum  facta  *)  pre- 
ferenda  sint  dictis  et  certa  preiudicent  positivis,  nec  verborum 
foliis  set  operum  fructibus  cuiuslibet  hominis  qualitas  et  con- 
dicio  patefiat,  et  nos  et  quilibet  christiauus,  apud  quos  est 
pauperiim  fratrum  conversatio  predictorum,  manifeste  conspi- 
cimus  et  videmus  eorum  predicaciones  et  opera  nil  aliud 
sapere  nilque  aliud  edocere,  nisi  quod  cedat  at  laudem  et 
gloriam  Jhesu  Christi,  robur  et  augmentum  catholice  fidei, 
exaltacionem  sacrosaucte  Romaue  matris  ecclesie  ac  commen- 
dacionem  et  decus  beati  Francisci  regule  supradicte.  Vestra 
namque  circumspeccio  ^),  si  placet,  diligenter  attendat,  quod, 
si  in  vita,  raoribus  et  eloquiis  pauperum  eorundem  quicquam 
prophanum  vel  viciosum  ac  premisse  declaracioni  apostolice 
auctoritatis  contrarium,  quod  explorare  et  scire  cum  omni 
studio  semper  curavimus  et  curamus,  aliqua  possemus  agnos- 
cere  coniectura  "^),  nequaquam  in  terra  nosti'a  fratres  ipsos 
moram  trahere  pateremur.  Nec  id  denique  sub  silencio  pre- 
terimus,  set  salva  pace  vestra  veraciter  profitemur,  quod  num- 
quam,  sicut  in  dictarum  litterarum  serie  est  adiectum,  nos 
recoiimus  accione  vel  opere  contra  vestrum  consilium  aliquid 
admisisse,  quo  indiguacio  domini  pape  et  sedis  apostolice 
adversus  nos  excandescere  merito  et  ex  causa  racionabili 
debuisset,  cum  eis,  tamquam  obediencie  filius  in  omnibus,  que 
ad  favorem  et  obsequium  dicte  universalis  ecclesie  nobis 
a»  facte  Or.  b)  cirspeccio  Or.  c)  coniactura  Or. 


—    270    — 

iniuncta  fuerant,  parere  semper  studuerimus  efficaciter  et  cuin 
omni  reverencia  obedire.  Postremo,  ut  premissa  omnia  cel- 
situdini  vestre  liquido  clareant,  formam  peticionis,  quam  nobis 
dicti  pauperes  porrexerunt '),  vobis  mittimus  preseutibus  inter- 
clusam.  Ad  cuius  seriem,  si  vestre  consideracionis  intuytum 
placebit  dirigere,  vester  perspicax  intellectus  poterit  satis 
evidenter  advertere,  si  secunduni  sacri  doctrinam  evangelii 
a  Christi  tidelibus,  qui  sectantur  eandem,  sint  hii  pauperes 
repellendi.  Dat.  Messane  sub  sigillo  nostro  secreto  III.  Junii 
XII.  indiccionis. 

Or.  Perg.  Ssp.  Das  Schreiben  ist  das  einzige  zu  der  Reihe  Acta 
Nr.  418 — 425  gehorende  Schriftstiick  auf  Pergament. 

121.  Friedrich  an  Jayme  II.:  Friedensvorschlag  des  Johannes 
Burgundi  und  deshalb  neue  Zusammenkunft  der  Reichsver- 
tretung.  Frage :  Ob  Riickkehr  zum  alten  Frieden?  Feier- 
liche  Erklarung  tagsdarauf  in  der  von  Menschen  angefullten 
Domkirche  von  Messina:  Verwerfung  der  Vorschlage:  man 
wolle  nicht  wieder  in  die  Hande  eines  blutgierigen  Feindes 
fallen,  der  durch  seine  Felonie  gegen  Heinrich  VII.  alle  An- 
sprUche  verwirkt  hatte.  Sizilien  gehore  Friedrich  und  seinen 
Erben,  wie  aus  den  Vertragen  mit  Heinrich  VII.  zu  ersehen 
sei,  vorbehaitlich  des  Lehensanspruchs  und  des  Census  der 
Kirche.  Die  Sizilianer  woiien,  wenn  Friedrich  versagt,  lieber 
sich  den  Unglaubigen  ais  Konig  Robert  unterwerfen.  Die 
Geschichte  der  Befreiung  weise  auf  6ottes  Fiihrung  hin. 
Friedrich  hat  nach  langer  Ueberlegung  durch  die  Abgeord- 
neten  sich  und  seinem  Sohne  huldigen  lassen.  Er  bittet 
Jayme  ihm  das  nicht  zu  verubeln;  es  sei  seine  Pflicht,  bis 
in  den  Tod  fiir  sein  Volk  zu  sorgen.    Messina  (1314)  Juni  1. 

.  .  .  Pridem  post  colloquium  apud  Heracliam  *)  regui  uostri 
generaliter  celebratum,  uude  ad  celsitudinem  vestram  per 
nostros  uuncios  delate  littere  pervenerunt  •^),  per  quas  vestro 
significatum  exstitit  culmini,  quo  in  prosecucioue  iustantis 
nostri  negocii  iure  subnitimur,  quo  iusticie  vallo  consepimur, 

a)  So  Or. 

')  Acta  Nr.  418. 

')  Vgl.  oben  Nr.  119.  Wegen  der  Wiederholungen  gebe  ich  nur 
Ausziige. 


—    271    — 

quo  integritatis  inuro  inexpugnabili  contra  hostes  et  emulos 
roboramur:  impresenciarum  ex  parte  vestri  culminis  legacio  . . . 
prudentis  et  studiosi  viri  ^)  .  .  .  fidelibus  intimavit,  ut  .  .  .  ad 
prime  pacis  cum  hostibus  primo  composite .  .  .  condiciones  ac 
vestigia  redire  delegerent  *)  et  bellorum  formas  execrabiles 
evitarent.  Nos  autem  .  .  .  auditis  et  iutellectis  cum  diligentia 
frateruis  monitis,  que  sapientis  nuncii  lingua  disseruit . . .,  siue 
ulla  cunctacione  decrevimus,  quid  super  hiis  agendum  esset, 
a  nostris  silenciariis  salubre  consilium  exposcentes.  Cumque 
nobis  et  eis  idem  iudicium  illuxisset,  .  .  .  universitates  ciVi- 
tatum,  terrarum,  castrorum  et  locorum  tocius  regni  nostri 
requiri  fecimus,  ut  per  earum  syndicos,  comites,  etiam  baro- 
nes,  pheudatarios  aliosque  ipsius  regni  maiores  ut  per  se 
ceita  eis  die  taxata  coram  nobis  conferere  deberent.  Quibus 
coram  nobis  statuta  die  sui  presenciam  facieutibus  negocium 
pacis  oblate  .  .  .  nostre  vocis  oraculo  eis  duximus  propalaudum, 
quod  videlicet  erat,  quod  tam  nos  quain  ipsi  ad  pacis  prioris 
formam  redire  vellemus.  Que,  sicut  noverant  ipsi,  taliter 
composita  fuerant,  ut,  postquam  dies  nostre  resolucionis  exi- 
steret,  regnum  ipsum  et  ipsi  pariter  dicioni  ac  dominio  quon- 
dam  illustris  regis  Caroli  secundi  et  successorum  suorum  ex 
conveutione  inter  nos  et  eos  ac  eundem  regem  Carolum  et 
suos  in  tractatu  pacis  huiusmodi  habite  subderentur.  Ipsi 
vero  comites,  barones,  pheudatarii  regnique  maioris  ac  uni- 
versitatum  syndici.  actores  et  nuncii  per  universitates  eorum 
ad  hec  sufficienter  et  legaliter  ordinati,  auditis,  que  super 
negocio  legacionis  huiusmodi  ipsis  duximus  propouenda,  re- 
sponsionem  suam  super  hiis  per  eos  in  publico  parlamento, 
in  matrice  videlicet  ecclesia  Messanensi,  et  sub  multitudine 
populi  se  facturos  esse  dixerunt  et  non  aliter  et  ipsam  dif- 
ferre  in  diem  alteram  [dixjerunt.  Quibus  peticioni  ac  petite 
dilacioui  nobis  indulgentibus,  ut  dictis  loco  et  altera  die 
fierent,  ibique  die  ipsa  uobis  presentibus  predicti  comites. 
barones,  pheudatarii  aliique  regni  maiores  .  .  .  dixerunt  publice 
sub  multitudine  geutium  phirimanun,  quibus  undique  dicta 
Messanensis  ecclesia  replebatur,  quod,  quia  pax  huiusmodi  . . . 
manifeste  ipsis  perniciosa  est  et  plena  periculis  uou  quidem 
a)  So  Or. 

')  Johannes  Burgnndi. 


—    272    — 

voto  legantis,  sed  proposito  adversantis,  qui  ulcionem  de  ipsis 
appetit  et  eorum  sitit  sanguinem,  posterorum  autem  iugum  im- 
portabile  servitutis,  ut  durior  esse  noscatur  illa,  quam  Ysrahel 
filii  tulerunt  Egeptiaca  *)  servitute  in  luto  ac  latere  ancillati 
sub  principe  Pharaone,  ipsam  eiusque  condicionem  et  formam 
penitus  respuunt,    utpote  reieccione  dignam  et  onore  sui  nul- 
latenus  audiendam.     Et   requisiverunt  nos   sub  publico  testi- 
monio,  quod,  quia   propter   delicta   perduellionis  .  .  .  hostis  .  ,  . 
rite  ac  recte  sentencialiter  extitit  condempnatus,    sumus   nos 
et  ipsi  de  quibuslibet  obligacionibus  et  obligacionum  nexibus 
quomodolibet    contractis    sub    tempore   dicte   pacis   composite 
totaliter  absoluti.    Et  sicut  palam  est,  . .  .  quondam  Cesar  iura 
omnia    eidem    reo    competencia  ...    ad   fiscum   suum    sacrique 
imperii  devoluta  .  .  .  illustri  Petro  infanti  nostro  primogenito 
donata  esse  voluit.     Ita  quod  post  nostrum  obitum  in  eodem 
regno    succedat   nec   minus   et   eiusdem   infantis  filii  eo  iure, 
q[uo]  ad  dictum  reum  ex  forma  dicte  composicionis  erat  reg- 
num  ipsum  post  eundem  obitum  devolvendum,  s[icut]  ex  scrip- 
turis    conveucionum   inter   nos   et   eundem   quondam  Cesarem 
habitarum  per  .  .  .  comitem  Mohac  regni  nostri  senescalcum  . . . 
et  spectabilem  Henricum  de  Flandria   eiusdem   quondam  im- 
peratoris    et    sacri    imperii    marescalcum    hoc    paciscentes    et 
volentes  pro  eodem  infante  de  mandato  nostro  et  ipsius  quon- 
dam  imperatoris  manifestius  declaratur,    salvo   tamen  directo 
dominio    ecclesie    sacrosancte   et   censu   proinde  sibi  debito  a 
quolibet  possessore.    Deberemus  ipsos  sub  nostro  protectione 
recipere  dicta  pace  ipsiusque  condicione  penitus  confutata,  ita 
quod  post  nostrum   obitum   ad    eiusdem   infantis    heredumque 
suorum  dominium  et  regimen  debeant  pervenire,  nullo  unquam 
tempore   ad   eiusdem   hostis   vei   suorum  dominium  quomodo- 
libet  perventuri,    dicentes    publice    sub    multitudine   gencium, 
quod  de  legacione  huiusmodi  .  .  .  mirabantur,    cum  apud  om- 
nes    uec   pax   censeri    debeat    nec  pacis   nomen   habere   peni- 
tus    mereatur,    per    quam    resolucione    nostra    quandocunque 
feritati    capitalium   hostium    subderentur,    qui   de  ipsis  ulcio- 
nem   expetunt   et   quibuslibet   ipsos  nituntur  ingeniis  sue  di- 
cioni  submittere,  seve  morti  contradere  perpetueque  subicere 
sei-vituti.      Adicientes    per    eos,    quibus    responsionem    ipsam 
a)  So  Or. 


—    273    — 

commiserant,  quod,  si  eis  defiiceremus  in  talibus,  quod 
minime  credere  poterant  aut  debebant,  se  prius  infidelium 
subicereut  potestati  quam  pacis  huiusmodi  [se]  vellent  con- 
dicionibus  obligare.  Offerentes  nobis  et  infanti  predicto  ex 
nunc  fidelitatis  et  hominii  iuramentum,  iuxta  quod  eis  lique- 
bat  eundem  quondam  Cesarem  in  predictis  convencionibus 
statuisse,  aut,  si  aliud  forsitan  optaremus  et  prefate  [condi]- 
cionis  formam  vellemus  amplecti,  nostra  eis  in  hac  re  desi- 
deria  referremus.  Et  preterea  commemoracionem  ])rioruin 
habentes  temporum  illud  recensione  dignum  plurimum  exti- 
marunt,  quod  quondam  dive  memorie  genitor  noster  ad  hec 
divina  inspiraci[one]  motus  preter  spem  hominum  in  eorum 
auxilium  veniens  ipsos  de  seve  mortis  suppliciis  ab  liostibus 
liberavit  postque  ipsius  obitum  atque  vestre  celsitudinis  Deo 
amabile  regimen  nos  ad  ipsorum  gubernacula  et  defensi[onem] 
fere  preter  spem  hominum  prefecit  dextera  salvatoris.  Quos, 
quantum  fuit  nobis  possibile,  ipsos  a  Deo  nobis  commissos 
conservavimus  et  ab  hostium  illesos  custodivimus  .  .  . 

Nos  itaque  subiectorum  [desi]deria  conspicientes  huius- 
modi  et  nostre  mentis  obtutibus  revolventes,  (juod  ipsi  propter 
hanc  legacionem  .  .  .  ad  digne  suspicionis  materiam  duceban- 
tur  et  posset,  quod  abhominamur,  ex  suspicionibus  huius- 
modi  ,  .  .  coutrarium  evenire,  quod  nullis  posset  remediis 
restaurari :  cognoscentes  eciam,  quod  ad  eorum  defensionem 
nos  et  nostri  iure  divino  ac  humano  eis  sumus  obnoxii,  qui- 
bus  nos  Deus  proposuit,  ut  ipsos  regeremus,  et  pro  ipsis 
eciam  more  boni  pastoris  animam  poneremus,  . .  .  ipsos  coini- 
tes,  barones  pheudatarios  et  alios  regni  maiores  ac  prefatos 
syndicos  pro  eorum  universitatibus  ad  hominii  et  fidelitatis 
pro  nobis  et  infante  predicto  iuramenta  suscepimus,  nobis 
veritate  et  iusticia  . .  .  [assist]ente  tam  ex  hostilitate  prefati 
delinquentis  contra  Romanum  imperium  .  .  .  quam  ex  sentencia 
Romani  principis,  per  quam  de  lese  crimine  maiestatis  ex- 
stitit  condempnatus,  cuius  effectum  et  efficaciam  per  neminem 
posse  convelli  uulli  recte  intelligenti  dubium  esse  debet,  quia 
nichil  est  maius  imperio,  cui  et  subesse  omnes  reges  et  prin- 
cipes,  naciones  atque  provincias  nemini  venit  in  dubium  quod- 
que  ex  solo  Deo  est  nec  a  sacerdocio  provenit,  sicut  nec 
sacerdocium  ab  imperio,    immo   ex   uno   eodemque   procedunt 


—    274    — 

principio,  de  supema  collata  clemencia,  sicut  hec  evangelicis 
[et]  divine  legis  probantur  auctoritatibus,  legum  seculi  et 
sacrorum  canonum  institutis.  Ea  pro^)ter  si  hec  ex  premissis 
evidentibus  racionibus  fecimus,  non  ege  ferat  vestra  maiestas, 
si  de  prefate  pacis  nobis  per  vos  oblate  condicione  resilien- 
dum  putavimus,  que  neque  nobis  neque  nostris  erat  expediens 
set  Deo  displicens,  [et]  ab  hominibus  debebat  penitus  abor- 
reri.  Deus  autem  veritatis  et  iusticie,  qui  sperantes  in  se 
non  abicit  set  tuetur  et  ab  iniuriis  suis  eos  liberat,  nos  et 
nostros  tuebitur  et  conteret  baculum  impiorum.  Non  enim 
ad  arma  neque  ad  virtutem  bellicam  spem  nostram  referimus 
sed  ad  solam  summe  providenciam  trinitatis.  Nos  etenim 
pro  hac  veritate,  cui  prorsus  innitimur,  quam  pro  clipeo  nostre 
defensionis  accepimus,  bonum  certamen  certabimus,  et  morti 
nos  eciam,  si  opus  fuerit,  exponemus.  Deus  autem  vos  con- 
servet  et  perducat  ad  longa  secula.  Ameu.  Dat.  Messane 
sub  sigillo  nostro  secreto  primo  Junii  XII.  indiccionis. 

CRD  10204  Or.  Pap.  mit  vielen  Lochern.  Auf  den  Riicken  schrieb 
B.  de  Auersone:  Littere  sunt  hec,  quas  aportavit  sacrista  Maioricensis, 
reveniens  de  legacione,  qua  fuit  missus  ad  illustres  reges  Fredericum 
et  Robertum.  Die  feierliche  Sprache  erinnert  an  die  Stimmung  Fried- 
richs  in  den  Tagen  Arnalds  von  Villanova,  die  letzten  Stellen  uber  das 
Imperium  an  Dantes  Monarchia. 

122.  Herzog  Friedrich  von  Oesterreich  an  Jayme  il.:  Gesund- 
heitsbericht  von  slch  und  selner  Gemahlin  Eiisabeth.  Be- 
mijhungen  um  dle  Konigskrone  auf  Anraten  Jaymes:  4  Kur- 
fUrsten  slnd  gewonnen.  Am  Wahitage  (5t.  Lucas)  wlii  er  am 
Wahiorte  sein.  Hoffnung  auf  Jaymes  Unterstiitzung  In  Itailen. 
Wlen  (1314)  Juii  10. 

Magnifico  et  excellenti  principi  domino  Jacobo  regi  Ara- 
gonum  .  .  .  patri  suo  karissimo  Fridericus  Dei  gracia  dux 
Austrie  et  Stirie,  dominus  Carniole,  Marchie  ac  Portusnaone 
regnare  feliciter  ac  thronum  regium  iusticia  roborare.  Vestra 
sinceritas  non  ignoret,  quod  favente  altissimo,  sine  quo  nichil 
validum,  nos  una  cum  preclara  domina  Elizabeth  filia  vestra, 
conthorali  nostra  karissima,  gaudemus  uberius  corporis  sospi- 
tate,  sperantes  in  domino,  quod  hilares  et  iocundi  debeamus 
in  evum  deducere  dies  nostros.     Et  novit  rerum   et  cordiura 


—    275    — 

perscrutator,  quod  ipsam  in  nostri  favoris  amplexibus  et  beui- 
volencie  gremio  fovere  volumus  et  amplius  quam  nostram 
personam  in  omnibus  et  singulis,  sicut  decet,  pro  sue  volun- 
tatis  libito  pertractare. 

Ceterum  iuxta  vestrum  consilium  nobis  infusum  salubrius 
et  oblatum  pro  adipiscendo  imperii  dyademate  soUiciti  et  iu- 
tenti  quatuor  electores,  videlicet  Coloniensem  archiepiscopum, 
Bawarie  et  Saxouie  duces  et  marchionem  Brandenburgensem 
nobis  attraximus  et  firmavimus  literis  et  intei-positis  iura- 
mentis  taliter,  quod  de  nostre  persone  sublimacione  consinii- 
liter  presumitur  et  speratur.  Ad  terminum  igitur  electionis 
huiusmodi  super  festum  beati  Luce  ewangeliste  ab  electori- 
bus  prefixum  manu  valida  virium  et  virorum  personaliter 
disposuimus  comparere,  gerentes  fiduciam  pleniorem,  quod, 
si  fortuna  uobis  arriserit  in  hac  parte,  in  partibus  Ytalie 
nostra  promoveatis  negocia  more  benivoli  genitoris,  qui  suo- 
rum  profectum  filiorum  diligit  tamquam  suum.  Quem  autem 
rei  exitum  fuerimus  consecuti,  suo  loco  et  tempore  vobis  in- 
sinuare  curabimus  opportune.  Unde  vobis  nos  et  nostra  ha- 
bere  diguemini  recommissa.  Nec  nobis  venit  in  dubium,  quin 
vestra  bonitas  nobis  congaudeat  in  prosperis  et  doleat  in 
adversis.    Dat.  Wienne  VI.  idus  Julii. 

Or.  Perg.  Ssp.  Adresse  und  Zeiclien  der  Beantwortung.  Vgl.  Zeiss- 
berg,  Das  Register  Nr.  318  ..  .  Wiener  Sitzungsberichte  (SB)  140  Nr.  1 
Antwort  auf  obigen  Brief  vom  17.  Oktober  1314.  —  Von  den  in  SB  137 
in  dem  Artikel,  Elisabeth  von  Aragonien  S.  133  flf.  abgedruckten  Briefen 
fand  ich  im  Original  bei  den  Pergaminos  o.  Nr.  36,  38,  39  und  66.  Die 
Texte  zeigen  nur  kleine  Abweichungen.  In  Nr.  66  ist  allerdings  der 
unsinnige  Aufang:  Exultavit  episcopus  noster  zu  verbessern  in:  Exul- 
tavit  spiritus  noster.  Der  Brief  Friedrichs  SB  140  S.  16  ist  ebenfalls 
im  defekten  Or.  vorhanden. 

123.  Rudolfus  dux  Saxonie,  Angarie,  Westfalie,  comes  in  Bren 

et  burchgravius  in  Magdeburgo  anJaymell.:  Forderung  der 

Angelegenheit  Friedrich  des  Schonen  bei  den  Kardinalen  und 

sonst.     Selz  (1315)  Januar  1. 

.  . .  Presertim  ^)  vestram  rogamus  excellentiam  affectu  cum 
sincero,  quatenus  serenissimi  domini  nostri,  domini  Friderici 
Romanorum   regis,    vestri    sororii,    avunculi    nostri   karissimi, 

')  Vorher  Gesundheitsbericht. 


—    276    — 

commodum  et  honorem,  cum  fuerit  oportunum,  in  Romana 
curia  apud  cardinales  quam  alibi  velitis,  prout  predictus  do- 
minus  noster  Romanorum  rex  de  vobis  confidenciam  gerit, 
fiducialiter  procurare.  Nam  ipsius  promocio  vestra  laus  et 
ipsius  exaltacio  vester  honor  merito  reputatui*.  Dat.  Selse 
kal.  Januarii. 

Or.  Perg.  Ssp.     O.  Nr.     Die  Antwort  Wiener  SB  140  Nr.  10. 

124.  Friedrich  an  JaYtne  II.:  Zusammenfassende  Schllderung 
der  Kriegslage  im  vergangenen  Jahre.  Riistung  Roberts; 
Friedrich  im  Centrum  des  Landes  in  Castro  S.  Glovanni. 
Roberts  Zug  von  Ischia  zum  Mazzara-Tale  nach  Einnahme 
eines  von  Kataianen  verratenen  Kastells  an  der  Meerenge 
und  Belagerung  Trapanis.  Der  Plan  Friedrichs,  an  elnem 
Tage  zu  Wasser  und  zu  Lande  anzugrelfen,  durch  ungiinstlge 
Winde  und  Stiirme  vereltelt.  Intervention  Ferrantes  von  Mal- 
lorca  auf  Sanzias  Veranlassung.  Waffenstillstand  bis  1.  Marz 
1316.    Heimkehr  Roberts.    Verhalten  der  Katalanen.    Palermo 

(1315)  Januar  13. 

Einfalle  Roberts  im  Jahre  1316  bel  Marsala,  Ziige  nach  Pa- 

lermo,  Messina  und  Reglo.    Frledrlch  folgt,  halt  aber  seine 

kampflustigen  Slzilianer  vom  flngriff  ab. 

, . .  Quod  iuitium  guerra  sumpserit  nobis  mota  per  domi- 
uum  Robertuni  quondam  regis  Karoli  filium,  hostem  nostrum, 
quod  medium  sit  sequtum,  quo(iU6  sit  fine  suspensa,  nostris 
processibus  habitis  pro  tuicione  regni  nostri,  Deo  cause  nostre 
iusticiam  prosec^uente,  fraternitati  vestre  presencium  serie 
declaramus : 

Agentibus  nobis  itatiue  feliciter  in  civitate  Messane  ce- 
perunt  undique  rumores  conf[hi]re(?j,  quod  prefatus  hostis 
noster  ad  invasionem  regni  nostri  nostramque  offensionem  et 
Siculorum  nostrorum  fidelium  toto  conamine  intendebat,  maxi- 
nium  ad  hoc  tam  per  mare  quam  per  terram  faciens  appara- 
tum.  Quibus  auditis  civitates,  terras  et  loca,  maxime  ac  castra 
quelibet  dicti  regni  stabiliri  atque  muniri  iussimus  et,  prout 
fuit  expediens,  reparari.  Deinde  recessimus  a  Messana  et 
venimus  aput  castrum  Johaunis,  quod  est  in  centro  Sicilie 
positum,  ut  quocunque  declinaret  dictus  hostis  nos  ei  posse- 
mus    obicem    ponere   et  discursus  gentis  eius  potencie  nostre 


—    277    — 

viribus  cohibere.  Intellecto  vero  postmodum  veridica  rela- 
cione  multerum,  quod  idem  hostis  erat  apud  Ysclam  cum 
toto  suo  exercitu  atque  geute  in  procinctu  abinde  recedendi 
et  veniendi  in  Siciliam,  videlicet  cum  galeis  centum  et  ultra 
navibus,  cokis  *)  .  .  .  lignis  et  barcis  ducentis  et  ultra  ac  tribus 
milibus  equitum  et  numerosa  multitudine  peditum  bellatorum, 
inter  quos  equites  erant  inter  Catalanos  et  Aragonenses  equi- 
tes  octingenti;  quodque  erat  intencionis  ipsius  vallis  Mazarie 
partes  adire.  Confestim  de  predicta  terra  castri,  quo  reces- 
simus,  et  apud  Castrum  novum,  que  terra  est  quasi  in  medio 
dicte  vallis  Mazarie  sita,  direximus  gressus  nostros,  ut  terris 
maritime  propinquiores  essemus.  Ubi  nos  residenciam  facien- 
tes  accepimus,  quod  dictus  hostis  cum  toto  suo  extolio  decli- 
naverat  ad  maritimam  castri  ad  mare  de  Gulfo  castro  ipso 
sue  diccioni  supposito,  non  viribus  suis  set  culpa  cuiusdam 
Catalani  castellani  eiusdem  castri,  qiii  miserabiliter  iUud  eius 
hosti  nostro  tradidit  sine  ictu.  Deinde  idem  hostis  recessit 
et  venit  ante  Trapanum  et  terram  ipsam  tam  per  mare  quam 
per  terram  obsedit  eamque  cohartavit,  ut  potuit,  et  variis 
generibus  impugnacionem  impeciit,  erigi  facieus  de  lignami- 
nibus  castra  et  plures  machinas,  cum  quibus  die  noctuque 
terre  ipsius  menia  conquassare  et  coUidere  satagebat.  Nos 
autem,  per  dies  aliquos  expectato,  quod  innueretur  nobis,  si 
ante  terram  erat  dictus  hostis,  firmato  proposito  remansurus, 
noticia  inde  habita  cerciori  et  comuuicato  super  hoc  cuni 
consiliariis  nostris  consilio  diligenti,  ordinavimus,  quod  totum 
felix  nostrum  extolium  galearum  in  civitate  Messane  celeriter 
armaretur  et  quod  tota  gens  nostra  tam  eques  quam  pedes 
deberet  inibi  congregari  in  succursum  et  liberacionem  dicte 
terre  Trapani,.  ut  una  eademque  die  per  mare  et  per  terram 
contra  prefatum  hostem  procederemus  tam  viriliter  quam 
potenter.  Hiis  enim  dispositis  et  ordinatis  Curilionum  acces- 
simus,  tum  quia  erat  propinqua  civitati  Panormi,  ad  cuius 
portum  venturum  erat  dictum  nostrum  extolium,  tum  etiam, 
ut  viciniores  hostibus  fieremus.  Quibus  effectum  est,  quod 
applicante  portum  Panormi  extolio  supradicto  ^)  .  .  .  galeas 
sexaginta  quatuor  preter  ligna  subtilia,  preter  eciam  (?)  tres 
galeas,  que  armari  debebant  in  Trapano,  ad  civitatem  ipsam 
a)  Loch  fiir  1  Wort.  b)  Loch. 


—    278    — 

contulimus  nos  instanter,  ut  illud  *)  roboraremus  et  munie- 
remus  in  melius  singulis  oportunis.  Deinde  hiis  peractis 
preveniendo  ipsum  extolium  aput  montem  sancti  Juliani  por- 
reximus  ordinato  prius,  quod  oportuno  tempore  succedente 
prefatum  extolium  ad  dicti  montis  litora  navigaret.  Ad- 
verantibus  quoque  ventis  dictum  ex;tolium  recedere  non 
potuit  a  Panormo.  Demum  venit  usque  ad  caput  saucti  Viti 
distans  a  Trapano  per  miliaria  fere  decem  et  octo  et  propter 
contrarietatem  ventorum  per  novem  dies  stetit  in  loco,  qui 
dicitur  Armella  (?),  ita  quod  nullatenus  potuit  dicti  hostis 
extolio  adherere.  Bene  quidem  poterant  galee  hostis  ipsius, 
si  fuissent  ause,  galeas  nostras  procedere,  cum  tempus  nostris 
contrarium  galeis  suis  esset  satis  comodum  et  acceptum.  Ul- 
timo  die  una  infra  dierum  spacium  predictorum  ventis  ob- 
stantibus  ex  aviditate  offendendi  hostis  extolium  apud  Be- 
nachiam  prefatum  nostrum  extolium  cum  magna  difficultate 
pervenit.  Set  quid  profuit?  Nam  invalescente  maris  et  tem- 
poris  tempestate  dictum  extolium  redire  ad  dictum  caput, 
unde  recesserat,  est  cohactum.  Quo  in  dicto  loco  morante, 
septentrionalis  ventus  cepit  invalescere  forcius  et  dictum  ex- 
tolium,  cum  non  esset  in  portu  et  ob  hoc  videretur  subiacere 
periculo,  in  portum  dicte  civitatis  Panormi  exstitit  de  neces- 
sitate  reversum,  ea  semper  intencione,  quod  prospero  tempore 
arridente  reverteretur  ad  expugnacionem  hostis  extolii  supra- 
dicti.  Postea  vero  sic  continuate  ceperunt  tumescere  fluctus 
maris,  quod  nequaquam  pattiit  regressus  eidem ;  quo  visum 
extitit,  ex  divina  ordiuacione  procedere,  ne  bellum  aliqua- 
tenus  gereretur,  ut,  qui  iusticiam  diligit  et  prospicit  equita- 
tem,  innocentes  manus  nostras  servaret  ab  effusione  sanguinis 
christiani. 

Inter  hec  insuper  geuerosa  domina  Sancha,  consors  pre- 
fati  hostis,  movit  verba  cum  spectabili  infante  Ferrando, 
serenissimi  domini  regis  Maioricarum  clare  memorie  filio, 
consobrino  nostro  comuni,  ut  ad  sopiendum  guerre  dissidia 
et  vitandum  stragem  gencium  inter  hostem  ipsum  et  nos 
treuga  aliqua  ad  tempus  aliquod  haberetur,  ideo  quod  post 
tractatus  hinc  inde  habitos  finaliter  est  deveutum,  quod  inite 
et  fimiate  sunt  treuge  inter  nos  ex  una  parte  pro  nobis,  fide- 

a)  So  Or 


—    279    — 

libus  et  subditis  nostris,  et  prenominatum  hostem  pro  se, 
fidelibus  et  subditis  suis  ex  altera,  durature  hinc  usque  ad 
mensem  Marcii  primo  futur[e]  XIIII.  indiccionis.  Quorum 
treugarum  capitulorum  formam  serenitati  vestre  per  seriem 
mittimus  presentibus  interclusam  ^).  Predictus  autem  hostis, 
temporis  oportunitate  captata,  cum  [to]ta  gente  et  extolio 
suis  discessit  de  Sicilie  partibus,  quo  voluit,  profecturus.  De 
predictis  vero  Catalanis  et  Aragonensibus,  qui  cum  prefato 
hoste  nostro  in  Siciliam  in  nostram  venerunt  nostrorumque 
fidelium  offensionem  aliqui,  sicut  nobis  notuit,  fraternit^ti 
vestre  homagium  prestiterunt,  quod  in  Siciliam  in  nostram 
offensionem  aliquatenus  non  venirent,  et  tamen,  homagii  reli- 
gione  contempta,  venire  cum  nostris  hostibus  ausu  nephario 
presumpserunt.  Quam  ob  rem  verisimiliter  potest  de  eis  pro- 
cessu  temporis  dubitari.  Dat.  Panormi  XIII.  Januarii  XIII. 
indiccionis. 

CRD  10221.  Or.  Pap.  Ssp.  Man  vgl.  hierzu  die  Erzahlung  bei 
Muntaner  cap.  257,  258,  260.  Ich  schliesse  bierau  noch  einen  kurzen 
Kriegsbericht  vom  J.  1316  September  26  (CRD  10270) : 

.  . .  Noticiam  vestram  non  lateat,  quod,  cum  nobilis  et 
egregius  vir  Petrus  Ferrandi  dominus  Yxeri  ...  ad  partes 
ipsas  se  personaliter  contulisset  et  abiude  domini  Roberti 
pro  tractanda  pace  inter  nos  et  eum  presenciam  adiisset,  idem 
dominus  Robertus  nec  ex  requisicione  per  prefatum  Petruni 
ex  parte  vestra  propterea  sibi  facta  nec  iustaucia  precum 
eidem  domiuo  Roberto  per  ipsum  Petrum  ex  inde  porrecta- 
rum  desistere  voluit,  quin  suum  extolium  galearum  numero 
circa  septuaginta  cum  magna  equitum  et  peditum  comitiva 
in  Siciliam.  destinasset.  Quibus  ad  maritimam  terre  nostre 
Marsalie  declinantibus  equites  et  pedites  cum  marinariis  de 
galeis  desceudentes  eisdem  predictam  terram  Marsalie  aggres- 
suris  et  impugnacionibus  temptaverunt,  et  cum,  hominibus 
eiusdem  terre  fidelibus  nostris  se  et  terram  ipsam  viriliter 
defendentibus,  impugnacionis  exitus  dictorum  hostium  nou 
responderet  affectibus,  tandem  iidem  hostes  recolligeutes  se 
in  galeis  predictis  cum  eis  discurrendo  direxerunt  iter  eorum 
aput  Panornum  ac  abinde  Messanam  et  postmodum  ad  ma- 
ritimam  Regii  diverterunt,    in   maritima    civitatum    cuiuslibet 

')  Von  mir  nicht  aufgefunden. 


—    280    — 

predictorum  moram  dierum  quatuor  facieudo,  et  statim  quod 
gentem  nos  applicare  noverant,  abinde  recedendo.  Nos  quo- 
que,  ubi  pro  certo  scivimus,  hostes  predictos  in  Siciliam  per- 
venisse,  galeas  nostras  numero  sexaginta  Messane  armaii 
facere  cepimus,  cum  eis  ad  debellacionem  dictorum  nostrorum 
hostium,  si  uberiorem  in  partibus  nostris  moram  traherent, 
processuri,  Hostes  vero  predicto  scito,  quod  eamndem  ga- 
learum  uostrarum  in  perfeccione  iam  erat  armacio,  recesse- 
runt  de  dicta  maritima  Regii  ad  propria  remeantes.  Et  cum 
gens  nostra  ad  dampnificandum  terras  dicti  domini  Roberti 
hostis  nostri  cum  predictis  galeis  nostris  fervencius  et  ani- 
mosius  estuaret,  nos,  qui  Deo  teste  pacem  diligimus  et  con- 
cordiam  pleno  desiderio  affectamus,  .  .  .  geutem  nostram  ad 
dampnificandum  terras  hostis  nostri  prefati  procedere  nequa- 
quam  permisimus.  Dat.  Messane  XXVI.  Septembris  XV.  in- 
diccionis. 

Er  hofft  Frieden  vora  neugewahlten  Papst. 

123.  Pere  des  Soler  an  Jayme  II.:  Schilderung  seiner  Reise 
vom  Kap  Matapan  nach  der  Insel  Ciquillo.  Furchtbarer  See- 
sturm;  alles  mit  Ausnahme  der  Schriftstiicke  verloren;  fiinf 
Ruderer  ertranken.  In  einer  griechischen  Barke  kam  er  nach 
Kreta.  In  Kandia  nahm  ihn  der  „duch"  der  Venezianer  freund- 
lich  auf  und  lieh  ihm  eine  6aleere  nach  Rhodus.  Hier  sprach 
er  den  Grossmeister.  Dann  war  er  in  Cypern,  wo  die  An- 
gelegenheit  gut  steht.    Nicosia  (1315)  Marz  3. 

...  A  la  vostra  senyoria  fas  saber,  senyor,  que  del  port 
de  les  Calles,  so  es  del  cap  de  Malea  Matapa,  qui  es  en  la 
Morea  a  entran  de  Romaiiia,  lo  dia  de  Ninou  ')  vo*s  fiu  saber 
longament  mon  ardit  per  letres,  que  portaren  alcuns  fraares 
del  Espital,  qui  anaven  a  Ponent,  les  quals  letres  devien 
esser  deliurades  en  Montpesler  an  G.  sa  Rovira,  cunyat  meu  ^). 
Puys,  senyor,  partent  del  dit  loch  ensemps  ab  lo  grau  coma- 
nador  del  Espital  e  ab  lo  prior  de  Sent  Gili  ^),  cascun  dells 
ab  un  leny  armat,  yo  ab  lo  meu,  anamnosen  vers  Rodes,  faen 
la   via  de  Cret,    e   con   fom    sobre   una   illa,    que  ha  nom  Lo 

')  1.  Januar  (1315). 

*)  Diescn  Brief  habe  ich  nicht  gefuudeu. 

^)  P.  de  Oros?     Vgl.  Anmerkung  am  Sclilusse  des  Briefes. 


—    281    — 

Ciquillo,  la  qual  es  de  Vene(?ians,  tro  a  X  milles  eu  mar  vers 
La  Cambrosa,  donans  un  vent  al  exaloch  molt  fortunal,  axi 
que  per  forssa  aguem  a  tornar  en  la  dita  illeta  del  Ciquillo, 
en  una  cala,  que  a  nom  La  Cala  de  la  Font,  e  la  nit,  que  hi 
fom,  mes  se  tant  de  vent  a  la  tramuntana  e  tanta  de  mar, 
quels  lenys  se  desfahien  tots  sobre  les  ferres,  axi  finalment 
que  nanam  en  terra  entre  les  roques  e  trencam  tots  los  lenys 
e  perdem  tot,  quant  aviem,  axi  que  non  restauren  sino  les 
cartes,  que  mis  en  una  banila,  e  aquelles  II,  que  vos,  senyor, 
me  liuras,  quen  mis  en  la  borssa,  e  descals,  en  camisa  e  en 
un  farsset,  Deus,  escapam  de  la  mort,  beneyt  ne  sia  EU.  E 
perdi  del  leny  V  homens  remers,  qui  negaren.  De  la  mauera, 
senyor,  del  trencament  ne  del  estorssie  ne  de  lals  no  us  escriu 
mes,  que  lonc  seria  de  recontar.  Apres,  senyor,  en  una  bar- 
queta  de  Grecs  lo  gran  comanador  e  el  prior  de  Sent  Gili  e 
yo  isquem  nosen  e  anam  en  Cret  a  un  loch,  que  li  dien 
Castell  Contari,  e  aqui  feem  fer  pa  e  aguem  vi,  que  trame- 
sem  a  la  companya,  qui  avia  gran  fretura,  que  no  avien  siuo 
carn  e  aygua.  Apres  daqui  anamnoseu  a  un  altre  h^ch,  que 
a  nom  La  Canea,  e  daqui  ati^essi  tramesemlus  pa  e  vi  e  bar- 
ques,  on  que  sen  venguessen.  Puys,  senyor,  com  la  compa- 
nyia  fo  ab  nos,  anamnosen  en  Candia  e  aqui  lo  Duch  els 
Vene^ians  per  honor  vostra  acuyllirennos  molt  be  e  presta- 
rennos  una  galea,  la  qual  entre  tuyt  armam  e  anamnoseu  a 
Rodes.  Estant  a  Rodes  parle  ab  lo  maestre  e  placli  de  fer 
lo  fet,  axi  com  era  ordenat.  E  aqui  misme  en  una  coqua  de 
Jenoveses,  qui  anava  a  Limi^o,  e  parti  de  Rodes  lo  diyous 
de  ]a  Cena,  e  fom  a  Limisso  dissapte  apres  Pasqua,  e  aquest 
vespre  fuy  ab  lo  bisbe  e  yo  dixli,  que  era  vengut  a  Rodes 
al  maestre  de  part  vostra  e  per  so,  com  lo  meu  leny  era 
trencat,  que  men  anava  en  Xipre  per  rao  de  les  naus  de 
Barchinona,  que  hi  eren,  en  que  men  tornas.  E  ell  prestam 
besties  e  tota  la  nit  *) .  .  . ,  e  diluns  mati  ans  del  jorn  fuy  en 
Nichossia  en  les  cases  del  bisbe,  si  que  nuyll  hom  del  mon 
de  mi  no  sabe  ren.  E  tantost  com  jorn  fo,  tramis  a  aquell 
prohom,  que  vos,  senyor,  sabets  e  en  aquella  manera  que  vos 
sabets,    parle   ab   ell,    e  finalment   trobe,    que   en   los  fets  no 

a)  Es  folgt  ein  mir  unverstandliches  Wort:    creniiytem   oder   iihn- 
lich,  das  so  viel  wie  fahren  usw.  heisseu  muss. 


—    282    — 

avia  negun  mudament,  e  que  tuyt  serien  molt  pregats  e  molt 
alegres  dels  affers,  e  sobra^o  ir,  que  fo  dimecres,  segon  dia 
de  Mars  *),  yom  dexele  e  diyous  seguent  viume  ab  lo  senyor 
major  e  ab  la  profembra  e  agueren  lo  major  gog  e  lo  major 
plaer  del  mon,  per  que  creu  certanament,  que  tots  los  fets 
se  compliran,  axi  com  ordenat  es.  Senyor,  segons  que  ja  us 
fiu  saber,  fraare  Martin  Perep  romas  ab  la  galea  en  Sicilia 
e  con  seu  venia  ab  una  altra  galea  mellor  que  la  nostra  de 
rems,  quel  senyor  rey  en  Frederich  li  presta,  fo  a  Cotro  e 
aqui  trenca  per  fortuna,  mas  restauraren  totes  les  pressones 
e  tota  la  roba  salvant  lo  pa,  ques  perde  tot,  e  ell  vensen  eu 
una  nau  del  Espital,  qui  ve  a  Rodes.  Jo,  senyor,  son  eu 
volentat  de  trametreli  un  leny  armat  a  Rodes,  en  que  seu 
venga,  e  si  massa  tardava,  ho  alls  era  dell,  enantare  en  los 
fets  segons  la  vostra  ordinacio  el  vostre  manameut.  Les 
perills  els  mals,  que  yo  e  passats  e  de  mar  e  de  jents  loncs 
serien,  senyor,  descriure,  mas  de  tot  son  estat,  loatne  sien 
nostre  senyor  e  la  sua  beueyta  mare,  be  e  gint  e  son  sa  e 
alegre.  Nostre  seuyor  vos  do,  seuyor,  bona  vida  e  longa  e 
compliment  de  vostra  bona  voluntat  per  la  sua  merce.  Scrita 
eu  Nico(?ia  diyous  III  dies  anats  Dabril. 

CRD  o.  Nr.  Or.  Pap.  Ssp.  Die  Reise  P.  d.  Soler  fand  wef>eu  der 
Brautwerbimg  Jajmes  II.  statt.  Die  Verhandluugen  steheu  Reg.  B;i6  f . 
30 — 5'6.  Die  erste  Gesaudtschaft  giug  nach  Cyperu  1311  August  2G: 
Fr.  Matheus  de  la  Licxa  (de  Leodicia)  Hospitaliterkomthur  iu  Barce- 
lona,  wurde  an  den  Grossmeister  uud  Komthur  von  Cyperu  gesaudt. 
Der  Rrief  ganz  sekret:  expedita  ex  regio  mandato  absque  signo  cancel- 
larii,  quia  eciam  idem  dom.  rex  d.  litteram  mauualiter  tradidit  Bernardo 
de  Aversoue  sic  expedieudam.  Der  zuriickgekehrte  Matlieus  itbergab 
ihn  geschlosseu  und  so  wurde  er  zerrissen.  Die  capitula  lauteten:  Der 
Konig  habe  vou  maguis  viris  gehort,  dass,  wenn  er  eine  von  den  bei- 
den  Schwestern  des  Konigs  von  Cypern  heirate,  er  oder  seine  Kinder 
aus  dieser  Ehe  Cypern  erben  konuteu.  Der  Kouig  habe  wohl  noch 
eineu  Bruder,  der  sich  aber  schwer  gegeu  ihu  vergaugen:  rex  eum 
captum  detinet.  Jayme  II.  sah  iu  der  Angelegeuheit:  1)  Dei  servicium 
contra  hostes  catholice  fidei,  2)  exaltacio  d.  regis  Aragonum  et  regni, 
3)  prosperitas  regni  Cypri.  Der  Bruder  des  Matheus,  Johannes  de  Leo- 
dicia,  war  im  folg.  J.  mit  der  Sache  befasst.  Aus  den  Verhandluugen 
1312  geht  hervor:  laqual  (die  altere  Priuzessiu  Maria)  doua  es  molt 
bella  e  de  boua  fama  e  uiolt  savia  e  de  coviuent  edat  e  es  tal,  quel  s. 
rey  de  Chipre  no  fa  res   sans  sou   consel.     Die    zweite   konne  Alfonso, 

')  Irrig,  muss  April  heissen. 


—    283    — 

Jaymes  Sohn,  heiraten!  Dann  wurden  Verhandlungen  gepflogen,  dass 
der  (krankej  Konig  von  Cypem  eine  von  Jaymes  Tochtern  und  zwar 
Isabella  bekame,  die  damals  schon  Friedrich  d.  Sch.  versprochen  war! 
(f,  49)  Spater  schickt  Jayme  wieder  Gesandte  1313  Mai  29:  Fr.  Sancius 
de  Aragona,  Simon  de  Lauro,  vicarius  Barchin.  et  Vallensis  und  P.  de 
Solerio  scriptor.  diesmal  an  K5nig  Heinrich.  Die  Sache  gelang  noch 
nicht.  1314  kamen  Boten  des  Konigs  Heinrich  von  Cypern:  Johannes 
ep.  Nimociensis,  Huguo  de  Beduinis  und  Fr.  Aymericus  ord.  Min.  Und 
am  21.  August  1314-  wird  dann  die  entscheidende  Gesandtschaft  von 
Barcelona  geschickt:  Fr.  P.  de  Oros  ord.  s.  Johannis  ammiratus  und 
P.  de  Solerio.  Jetzt  wurde  die  Sache  perfekt;  aber  erst  im  Winter 
1315  kam  die  Prinzessin  Maria  an.  1315  Sept.  24:  J.  an  Nicolaus"  de 
Auria:  quod  de  partibus  Acaye  audivistis  nuper  galeis  venientibus,  quod 
soror  illustris  regis  Cipri  erat  in  Moltono  castro  Venetorum.  Die  Ehe 
Jaymes  und  Maria  war  keine  gliickliche. 

125.  Zwei  Briefe  von  Kardinalen  an  Jayme  11.  betreffend 
Unterstutzung  Friedrichs  des  Schonen  (1315)  Aprll  15  und  18. 
Brief  Jaymes  an  Berengar:  Verdruss  ciber  die  schlechten 
^ussichten  der  Papstwahl ;  Dank  fiJr  flufnahme  der  6esand- 
ten  Friedrichs.     (1315)  Juni  5. 

1 .  . . .  Berengarius  episcopus  Tusculanus  . . .  Intimamus,  quod, 
si  negotium  electionis  habite  de  illustri  duce  Austrie,  genero 
vestro,  ad  Romani  imperii  dignitatem  ad  Romanam  curiam 
devolvi  contigerit,  nos  presertim  vestre  considerationis  intuitu 
faciemus,  dante  domino,  quidquid  in  favorem  et  promotionera 
sue  iustitie  poterimus  pro  eodem  .  .  .  Dat.  Auinione  die  XV. 
mensis  Aprilis. 

2,  . . .  Arnaldus  sancte  Marie  in  Porticu  diaconus  cardi- 
nalis.  Gratas  .  .  .  noviter  per  latorem  presentium  destinastis 
et  ipsarum  tenore  diligenter  inspecto  ac  auditis  hiis,  que  super 
electione  .  . .  exellentissimi  domini  Friderici  Dei  gracia  Roma- 
Lorum  regis  illustris  filii  vestri  de  ipso  a  saniore  parte  in 
electione  Romanorum  .  .  .  per  dictas  vestras  litteras  iiitimastis, 
de  electione  ipsa  et  de  omni  honore  et  exaltatione  vestra  ac 
vestrorum  tamquam  illorum,  qui  .  .  .  ecclesie  Romane  devotos 
ac  eiusdem  honoris  et  status  precipuos  et  continuos  celatores 
gavisi  sumus,  gaudemus  et  semper  gaudebimus  . . .  immensum. 
Scientes,  quod  in  iuribus  eiusdem  domini  filii  vestri  et  in 
omnibus,  que  circa  defensionem  et  conservationem  iurium 
eoruudem   cognoverimus  (?),   ex  .  .  .  assistere    sibi    intendimus. 


—    284    — 

quaatum  nostra  se  extendet  possibilitas,  favoribus  et  auxiliis 
cportunis.  Dat.  apud  Pontem  Surgie  Auinonensis  diocessis 
die  XVIII.  mensis  Aprilis.  Et  quia  sigillum  nostrum  .  .  .  non 
habemus,  idcirco  preseutes  litteras  sigillo  nostro  secreto  du- 
ximus  sigillandas.    Dat.  ut.  supra. 

3.  Litteram  vestram  in  manibus  nostris  noviter  presen- 
tatam  gratanter  recepimus.  Seriem  suam  audivimus  et  intel- 
leximus  diligenter.  Ad  primam  partem  cuius  paternitati  vestre 
taliter  respondemus,  quod  egre  tulimus  et  ferimus,  quia  de 
facto  electionis  futuri  pontificis  non  potuistis  nobis  bona  nova 
mandare  *) . . .  qui  continuis  affectibus  de  concordi  electione 
huiusmodi  letos  cotidie  rumores  audire  ')  .  .  .  Ad  terciam  vero 
assurgimus  paternitati  vestre  ad  graciarum  *)  . .  .  acciones, 
quia  solempnes  nuncios  illustris  principis  domini  F.  Romanorum 
regis,  nostri  karissimi  filii,  ad  Romanam  curiam  venientes  vi- 
distis  libenter,  honoravistis  et  tractavistis  generose, . . .  rogantes 
intente,  ut  antefatum  regem  ac  nuncios  suos  suaque  negocia 
habere  placeat  nostro  speciali  respectu  specialiter  commen- 
datos.     Dat.  Barchinone  nonis  Junii  anno  predicto  (1315). 

Nr.  1:  CRD  Templarios  Nr.  286.  Or.  Pap.  —  Nr.  2:  Bruchstiick 
o.  Nr.  Or.  Pap.  —  Nr.  3:  Reg.  242  f.  157. 

126.  fllamanda  Qapera  an  ihre  Mutter  Ferrera:  Berichtet  tiber 
Befinden  und  danl<t  fur  Nachrichten.  Obwohl  Friedrich  d.  5ch. 
in  Zwietracht  gewahlt  ist,  ist  er  eher  Konig  als  der  Bayer, 
da  er  am  rechten  Orte  vom  Erzbischof  von  Koln  gekront 
ist  und  grossen  Anhang  im  Reich  hat  und  die  Reichsreli- 
quien,  die  sie  aufzahlt.  Der  Erzbischof  von  Koln  predigte  bei 
Kronung  der  Konigin  in  Basel,  nur  wer  die  Reliquien  habe, 
sel  rechtmassiger  Konig.  Im  Kampfe  steht  Friedrich  besser; 
er  belagerte  Ludwig  3  Tage  auf  dem  Judenkirchhof  in  Speyer. 
Alle  Stadte  im  Elsass  und  Schwaben  hangen  Friedrich  an. 
Das  Beilager  der  Konigin  fand  in  Ravensburg  statt.  Sie 
haben  viel  Bedrangnis  und  Not  ausgestanden.  6riJsse  an 
die  Famiiie  und  Bekannte.    (1315)  Juni  8. 

A  la  molt  araada  e  molt   carament   desijada   madona    na 
a)  Loch  fiir  3  Worter. 


*)  Das  Folgende  iiber  den  Neffen  des  Kardinals,  P.  Fredoli. 


—    285    — 

Ferrera  de  mi  na  Alamauda  Qapera  molt  liumil  filla  vostra 
besant  vostres  peus  e  vostres  mans,  madona,  me  coman  en 
vostra  gracia.  Fas  vos  a  saber,  madona,  que  som  sana  e 
alegra,  la  merce  de  Deu,  e  que  he  haudes  vostres  letres  e 
den  Bonanat  e  he  haut  gran  bon  saber  de  la  vostra  sanitat 
e  del  bon  estament  seu,  quem  ha  fet  a  saber  en  Bouanat. 
Com  mavets  fet  a  saber  del  fet  de  na  Sibilia,  Deus  ho  aport 
a  bon  estament  e  a  bon  acabament,  e  de  na  Bevenguda,  com 
es  en  lo  monestir.  De  totes  aquestes  coses  he  haut  gran 
bon  saber.  Item  vos  fag  a  saber,  madona,  per  qo  com  nau- 
rets  gog,  que  primerament  lo  rey  Frederich  nostre  e  lo  rey 
de  Bavera,  qui  ha  nom  Lodovich,  que  foren  elets  reys  en 
discordia,  e  sapiats,  que  aquest  nostre  ha  melor  elecio  hauda, 
per  90  com  ell  es  coronat  per  lo  archabisbe  de  Colunya,  qui 
ha  poder  ab  cartes,  lonch  de  temps  ha,  per  tots  h)s  papes 
confermades,  que  ell  puga  coronar  e  no  altre,  e  encara  que 
ha  aytants  de  veus  ')  com  laltre,  e  laltre  es  se  coronat  per 
I  abat  ^),  per  la  qual  cosa  no  val  la  sua  coronacio.  Item  ha 
major  part  en  lo  emperi,  per  90  com  ell  te  les  reli(i[uies  del 
emperi  e  ha  les  mostrades  a  les  corts  en  la  ciutat  de  Ba- 
silea,  on  la  senyora  nostra  fo  coronada  en  publich  devant 
tuyt,  90  es  a  saber  lo  ferre  de  la  lausa,  ab  que  nostre  senyor 
fo  ferit  al  costat,  e  la  corona  del  rey  Carles  e  la  espaa,  qui 
fo  tramesa  per  langel  a  Carles,  e  la  espaa  de  sent  Maurig,  e 
la  I  clau  daquells,  que  fo  crucificat  nostre  senyor,  e  I  tro^ 
de  la  vera  creu  de  nostre  senyor  ben  gran  e  I  dent  de  sent 
Johan  Batiste.  E  ha  preycat  lo  archabisbe  de  Colunya  de- 
vant  tuyt,  que  aquell,  qui  te  les  reliquies  de  nostre  senyor, 
quis  pertanyen  al  regne,  aquell  deu  esser  e  es  rey,  e  qui  no 
les  te,  negun  hom  nol  deu  apellar  rey,  e  si  u  fa,  es  vedat. 
Item  hi  ha  major  poder  per  90  com  se  posaren  a  bataila  els 
camps  e  aquell  altre  es  li  fugit  e  amagas  e  mes  se,  com  no 
poch  alre  fer,  en  I  cimiteri  dels  Juheus  duna  ciutat,  qui  ha 
nom  Spira,  e  el  cimiteri  dels  Juheus  era  vallat,  e  aqui  el 
senyor  rey  nostre  estech  devant  la  ciutat  III  dies  e  III  nuyts, 
que  esperava,   que   ixis    a    batalla   e    el   de   nit  amagadament 


^)  Das  stimmt  nicht. 

*)  Tatsachlich  wurde  Ludwig  vom  Mainzer  Erzbischof  gekront. 


—    286    — 

ixisen  e  es  li  f  ugit,  axi  que  null  hom  nol  pora  . . .  e  tant  tost 
lo  senyor  rey  nostre  partis  daqui  e  totes  les  ciutats  e  les 
viles  e  els  castells  del  imperi,  qui  son  en  la  provincia  Dal- 
sacia  e  de  Suevia,  qui  es  la  mellor  part  del  imperi,  obeireu 
e  juraren  lo  nostre  rey  per  senyor  e  a  laltre  non  ve  neguua 
ciutat  obeyr.  Apres  dapo  feu  les  noces  lo  senyor  rey  e  jacli 
ab  la  senyora  en  I  castell,  qui  ha  non  Rafburg,  e  en  conti- 
nent  fetes  les  noces  vengren  en  una  ciutat  apellada  Basilea, 
e  aqui  el  dia  de  Sinquagesma  fo  corouada  la  seyora  nostra 
ab  gran  solemnitat  e  ab  grans  gens,  qui  foren  a  la  cort, 
comptes  e  duchs  e  prelats  e  daltres  moltes  gens  e  aqui  foren 
mostrades  les  reliquies  damunt  dites,  e  uos  veemho  tot.  Apres 
da^o  ha  appellats  tots  sos  valedors  lo  nostre  rey  e  vol  se 
posar  els  camps  contra  laltre  e  vol  lo  gitar  de  la  terra  o 
que  venga  a  batalla,  mas  no  creu  nuU  hom,  quel  gos  esperar 
laltre.  Item.  fagvos  saber,  que  havem  soferts  tots,  quants  som 
ab  la  senyora,  grans  trabals  e  grans  afans  e  pobreas  e  creem, 
que  sia  estat  per  los  grans  affers,  en  que  es  lo  senyor  rey. 
Deus  nos  do  millor.  Fetes  foren  VIII  dies  a  la  entrada  de 
Juny. 

Et  saludets  molt  en  Bonanat,  madoua  e  a  na  Suau  e  a 
na  Sibilio  e  an  Jamonet  e  a  tots,  quants  nos  demaneu  dell. 
Precvos,  madona,  quen  saludets  molt  na  Suau  e  na  Sibilia 
e  lo  senyor  en  Jacme  Grony  son  marit  e  en  G°  mon  frare 
e  na  Benvenguda  e  tot  vostre  alberch.  Item  vos  prec,  ma- 
dona,  quen  salude[t]s  molt  en  Pere  Cardona  e  madona  Mario  *) 
e  en  P.  Cardona  e  en  Berenguer  e  en  Francesch  e  ua  Agiies, 
precvos,  madona,  quen  saludets  na  Elicen  Sapera  e  tots  sels 
e  seles,  que  de  mi  us  demanen,  qui  nostres  amics  sien.  Item 
vos  prec,  madona,  quen  saludets  na  G.  nudrissa  mia,  de  la 
qual  vos  prec,  axi  com  pus  humilment  puc,  que  vos  e  mon 
irare  e  mes  sors  vosen  captingatz  tan  be,  que  jo  no  y  fasa 
iretura. 

CRD  Or.  Pergf.  Ssp.  o.  Nr.  Teils  iibereinstimmend,  teils  anders 
gefasst  und  an  andere  Adresse  Acta  Nr.  242.  An  ihren  Bruder  Bona- 
nat,  scriva  major  des  Infanten  Alfonso,  schreibt  sie  zugleich  Familien- 
nachrichten  und  Bonanat  Cardona  fiigt  einiges  hinzu.  Sie  erwahnt 
auch:  Si  nulles  gens  an  soflfertes  grans  tribulacions  ne  grans  aflfanys, 
nos  si  u  avem. 

a)  So  Or. 


—    287    — 

127.    Konigin  Elisabeth    an  Jayme  II.:    Befinden.    Steigende 

Macht  Friedrichs.    fln  den  Grenzen  Baierns  wird  wohl  Fried- 

rich  mit  Ludwig  kampfen.    Ihre  Hochzeit  in  Ravensburg  und 

Kronung  in  Basei.    Baden  (1315)  Juni  8. 

.  .  .  Serenitati  vestre  pro  incentivo  novi  gaudii  nunciamus, 
quod  karissimus  dominus  conthoralis  noster  dominus  Frede- 
ricus  Romanorum  rex  et  nos  ordinacione  deifica  potimur  cor- 
porea  sospitate,  quodque  eiusdem  domini  nostri  potencia  aug- 
mentatur  continue  ac  sua  et  imperii  negocia  feliciter  se  di^- 
ponunt.  Dominatur  enim  potenter  super  omnes  civitates, 
municiones,  nobiles  et  incolas  universos  terrarum  Alsacie  et 
Suevie,  que  pars  precipua  et  cor  regni  reputantur,  sic  quod 
re  vera  nullam  controversiam  patitur  in  eisdem  et  quod  dein- 
ceps  cum  suo  adversario  tantummodo  cum  *)  finibus  Babarie  *) 
litigabit  et  modicam  ab  ipso  resistenciam  pacietur.  Et  quod 
idem  dominus  rex  accersitis  nobis  de  partibus  Austrie  ad 
civitatem  Raueusburg  in  Suevia  IIII.  kalendas  Maii  nupiarum 
solempnia  presentibus  multis  princij)ibus  ecclesiasticis  et  mun- 
danis,  nobilibus  et  proceribus  regni  sui  nobiscuni  ea  celebri- 
tate,  qua  decuit,  consumavit.  Nosque  ab  inde  ad  civitatem 
Basiliensem  in  Alsaciam  *)  venientes  sumus  in  die  sancto 
Pentecostes  per  mauus  venerabilis  in  Christo  patris  doinini 
Henrici  Coloniensis  archiepiscopi,  cui  soli  hoc  de  iure  com- 
petit  et  pertiuet,  adhibitis  omnibus  solempnitatibus  consuetis 
et  debitis  coronate  et  cum  multa  honorificentia  et  decentia, 
que  nobis  ibidem  per  utriusque  sexus  priucipes,  qui  illic  ad 
curiam  per  dictum  dominum  nostruui  edictam  convenerant, 
exhibebantur,  reverenter  per  omnia  pertractate.  Datum  in 
Baden  VI.  ydus  Junii. 

Or.  Perg.  Ssp.  Unter  Adresse:  responsum.  Auf  einem  beiliegen- 
den  Papierzettel:  Ceterum  sciatis,  (juod  post  confectionem  predictarum 
litterarum  venit  cursor  unus,  qui  vestras  litteras  nobis  dedit,  et  etiam 
dedit  nobis  coufessionem  R.  scutiferi  magistri  Bartholoniei,  qui  dictum 
Bartholomeum  dominum  suum  prodicionaliter  cum  aliis  interfecit.  Et 
summe  placet  nobis  iudicium  per  vos  factum.  Interessant  ist  die  durch- 
strichene  Stelle  in  dem  Briefe,  von  dem  ich  (Acta  Nr.  242)  luir  den 
Schluss  hatte:  ne  quans  de  raals  nos  ha  fets  a  tujt  en  Berthomeu  (.a 
Torra,  qui  mort  es,  Deus  liu  perdo!  Also  hat  der  Bartholomeus  de 
Turri  seinen  Tod  vielleicht  doch  selbst  verschuldet.  Vgl.  Zeissberg  W 
SB.  140  S.  30,  32  Nr.  23  und  25. 
a)  So  Or. 


—    288    — 

128.  Friedrich  d.  Sch.  an  JaYme  II.:  Nach  dem  Beispiel  der 
frilheren  Kaiser  soll  seine  6emahlin  ihn  jetzt  (iberall  hin 
begleiten.    RUcksendung  der  Dienerinnen.     ZurUckbehaltung 

der  (Blanca  de  Calderiis?).    Ueberlingen  (1315)  Juni  16. 

Magnifico  et  excellenti  principi  domino  Jacobo  regi  Ara- 
gonum  tamquam  patri  suo  carissimo  Fridericus  Dei  gracia 
Romanorum  rex  semper  augustus  integerrime  filialis  dileccio- 
nis  et  amicicie  incrementum  .  .  .  nobis  principum,  procerum  et 
secretariorum  nostrorum  concilio  persuadente  inclitam  et  pre- 
claram,  .  . .  Romanorum  reginam,  thori  nostri  consortem  caris- 
simam,  filiam  vestram,  nobis  ad  instar  aliorum  imperatorum 
Romanorum  .  .  .  predecessorum  adesse  continuo  volumus,  quo- 
cunque  direxerimus  gressus  nostros  .  .  .  varia  .  .  .  incessanter 
pro  nostris  et  imperii  negociis  peragendis  .  .  .  propter  quod  (?) 
pedissequas  ex  magnatum  et  nobilium  .  .  .  res  nostras  .  .  .  lin- 
gua  Teutonica  frequentius  instruatur  .  .  .  concilio  principum  et 
procerum  predictorum  remisimus  preter  conm  .  .  .  velimus,  ut, 
cumlibet  ei  (?)  delectat,  cum  illa  sui  ydiomatis  solacio  gau- 
deat  et  fruatur  ...  in  Uberlingen  XVI.  kaleudas  Julii  regni 
nostri  anno  primo. 

Or.  Perg.  o.  Nr.  Bruchstuck.  Vgl.  WSB  140  Nr.  29  vom  6.  August 
1315.     Acta  Nr.  244. 

129.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Sendung  ihres  Kammer- 

meisters  Friedrich.    Baden  (1315)  Juni  17. 

IUustri  priucipi  domino  Jacobo  .  .  .  carissimo  patri  suo 
Elisabeth  eadem  gracia  Romauorum  regina  sincere  dileccionis 
cum  subiectione  continuum  incrementum.  Paternitati  vestre 
cum  fiducia  dirigimus  fidelem  Fridericum  magistrum  camere 
nostre  humiliter  deprecantes  ac  ex  intimis  affectantes,  qua- 
tenus  eidem  supei-  permutatione,  addicione  donacionis  nostre 
secundum  teuorem  *)  translati  vobis  per  ipsum  missi  expres- 
sius  est  expressum,  et  super  remissione  seu  transmissione 
originalium  prime  douacionis  nec  non  super  transmissione 
domicellarum  uostrarum  et  alterius  familie  ad  terras  nativi- 
tatis,  qui  vos  de  omnibus  istis  plenius  poterit  infonnare,  veli- 
tis  liabere  fidem  credulam  tamquam  nobis.  Datum  in  Baden 
XV.  kalendas  Julii. 

a)  Es  miisste  heissen:  sicut  in  tenore  oder  iihnlich. 


—    289    — 

ipsumque  *)   propter  fidelia   servicia   sua   pluries  inpensa 
graciose  velitis  habere  recommissum. 

Or.   Perg.   Ssp.     Auf  Riicken:    responsum.     Vgl.  Acta  S.  363  und 
WSB  140  Nr.  30. 


130.  Antwori  Friedrichs  von  Siziiien  auf  die  Gesandtschafis- 
instruktion  des  Ferrer  Dabella:  1)  Hat  niemals  Sizilien  vom 
Kaiser  als  Lehen  empfangen,  wohl  aber  sein  Sohn  nach  der 
Achterklarung  Roberts  durch  Heinrich  VII.,  der  den  Census 
zahlte.  2)  Die  Behauptung,  dass  er  durch  Annahme  dieser 
Schenkung  kirchliche  und  kaiserliche  Gewalt  gleichstelle, 
lehnt  er  ab.  Die  geplante  Sendung  Philipps  von  Mallorca 
und  des  Erzbischofs  von  Tarragona  bittet  er  bis  zur  Papst- 
wahl  aufzuschieben.  Er  konne  den  Kommenden  nur  sagen, 
dass  er  nur  einem  Frieden  zustimme,  der  ihm  und  den  Sei- 
nigen  Sizilien  sichere,  und  nur  in  Gegenwart  der  Sizilianer 
mit  ihnen  verhandeln.     (1315  nach  Juni). 

Aquesta  es  la  resposta  quel  rey  Frederic  fa  al  seynnor 
rey  Darago  sobre  la  missatgeria,  que  ara  novellament  li  ha 
enviada  per  frare  Ferrer  Dabella. 

Primerament  a  apo,  quel  seynnor  rey  Darago  diu,  que 
li  es  viares,  quel  rey  Frederic  haja  durament  errat  en  reebre 
donacio  del  emperador  de  la  ylla  de  Sicilia  e  de  partida  del 
altre  regne,  respon  lo  rey  Frederic,  que,  salva  la  honor  e 
revereucia  del  seynnor  rey  Darago,  que  aquells,  qui  ago  11 
dien,  no  li  donen  a  entendre  la  veritat:  quel  rey  Frederic 
preses  james  lo  regne  del  emperador,  ans  lo  te  e  la  en  vo- 
lontat  de  tenir  per  la  esgleya  totz  temps,  mentre  viu  sie. 
Mas  ver  es,  que  lemperador  lo  dona  a  don  Pedro  son  fill, 
car  lemperador  troba  ab  sos  savis,  que  apres  la  mort  del  rey 
Frederic  la  ylla  de  Sicilia,  la  qual  devia  tornar  al  rey  Robert 
ab  tot  laltre  regne,  quel  dit  rey  Robert  te,  devia  tornar  axi 
com  excadencia  al  emperi  per  la  falla,  quel  dit  rey  Robert 
li  havia  feta,  feen  lemperador  a  la  egleya  lo  senc  del  regne, 
axi  com  fer  se  deu.  E  axi  per  aquesta  raho  par,  que  lem- 
perador  o  podia  dar  e  don  Pedro  pendre  sens  negun  mal 
estar.     E   axi  lo   rey  Frederic   en   a^o   no   enten    haver  feta 

a)  Dieses  hinter  Julii  ohne  Zeichen. 


—    290    — 

desconexenQa  vers  la  egleya,  magennent  *)  que  en  tot  90,  que 
eyll  feu  ab  lemperador  per  si  e  per  son  fill,  protesta  e  salva 
ab  carta  en  totes  coses  lo  dret  e  la  raho  de  la  egleya  ^). 

A  la  segona  ralio,  quel  seynor  rey  Darago  diu,  que  la 
dita  donacio  nos  pot  ralionar  ne  sostenir  en  neguna  manera 
sens  gran  oiFensa  e  naframent  de  la  egleya  de  Roma,  axi 
que  liom  ha  egualat  lo  poder  del  emperi  ab  lo  poder  papal, 
respon  lo  rey  Frederic,  que,  salva  la  honor  e  reverencia  del 
seynor  rey  Darago,  no  fo  james  son  enteniment,  ne  es,  de 
egualar  lo  poder  del  emperador  ab  lo  poder  del  papa  en 
neguna  altra  manera,  sino  axi  com  los  dretz  canonics  e  civils, 
los  quals  la  egleya  te  e  ha  approbats,  o  dien  e  o  manifesten. 
Empero  si  per  aventura  y  havia  errat  per  ignorancia,  totz 
temps  es  apparellat  de  tornar  a  la  veritat. 

Al  segon  capitol,  quel  seynor  rey  Darago  diu,  que  eyll . . . 
havia  ordonat  e  tractat  de  trametre  en  les  parts  de  Sicilia 
lo  molt  uoble  en  Phelip  de  Mallorcha,  cosin  germa  de  cascu, 
e  lonrrat  pare  larchabisbe  de  Terragona  per  tractar  pau  en- 
frel  rey  Robert  e  el  rey  Frederic  .  . . 

.  .  .  Quand  a  les  dues  coses,  quel  seyuor  rey  Darago  vol 
saber,  respon  axi.  A  la  primera,  que  no  li  par,  salvant  tota 
via  lo  conseyll  del  seynnor  rey  Darago,  que  es  major  e  pus 
savi,  que  quand  a  ara  lo  feyt  sia  en  dispositio  de  fer  pau, 
per  90  que  no  par,  ques  pogues  fer  justament  ne  discreta 
vagant  la  egleya  de  Roma,  mas  si  nostre  seynor  y  trametia 
papa,  ladoncs  parria,  que  aquestes  coses  aguessen  loc,  car 
ren  que  ara  si  fees,  no  poria  haver  fermetat,  car  lo  papa  es 
aquell,  que  o  ha  a  justificar  e  a  confermar. 

A  la  segona  respon,  que  no  ha  re  en  aquest  mon,  de 
que  eyll  haja  major  desig  que  de  metre  en  pau  e  en  bon 
stament  lo  poble,  que  Deus  li  ha  comanat,  e  cert  sia  lo 
seynnor  rey  Darago,  que  la  final  entencio  del  seu  guerreiar 
es  per  aver  bona  pau,  e  si  no  agues  aquesta  entencio,  sab, 
que  faria  contra  la  volontat  de  Deu,  qui  la  volc  e  la  mana. 
Quand  a  la  manera  de  les  paus,  quel  seynnor  rey  Darago  li 
ha  trameses,  respon  lo  rey  Frederic,  que  be  sab  lo  seynuor 
rey  Darago,  que  james  lo  rey  Frederic  no  volc  consentir  a 
neguna  pau,    en  la  qual  no  fos  aquesta  condicio,    que  Sicilia 

a)  So  Or.  b)  So  hier. 


—    291    — 

romangues  a  si  e  als  seus  hereus  per  totz  teinps  franca,  sal- 
vant  lo  dret  e  lenseng  de  la  egleya,  e  daquest  enteniment  es 
eucara  e  sera  totz  temps,  car  altre  non  pot  nen  deu  haver, 
per  que  11  es  semblant,  que  la  venguda  daquestz  missatges  quand 
a  ara  no  par,  que  haja  loc  per  les  rahons  damunt  dites  .  .  . 
Quand  a  a^o  quel  seynnor  rey  Darago  diu,  quel  rey 
Frederic  lo  certific,  quiyn  portament  pora  eyll  fer  dels  ditz 
en  Phelip  e  archabisbe  ne  com  los  pora  reebre  ne  si  poran 
ren  tractar  ab  eyll  a  part  en  manera,  que  no  y  aguessen 
acaber  dels  Sicilians,  respon  lo  rey  Frederic,  que,  quand  temps 
e  loc  sera,  segons  que  dit  es  dessus,  qo  es  saber  que  nostre 
seynnor  y  trameta  papa,  si  al  seynnor  rey  Darago  plaura  de 
trametrelos,  lo  rey  Frederic  los  reeba  volonter  e  honrrada- 
ment  axi  com  missatges  de  tan  honrrat  seynnor,  com  lo  rey 
Darago  es  e  axi  com  setany  a  tan  honrrades  persones,  com 
eylls  son,  mas  lo  rey  Frederic  fa  saber  al  seynnor  rey  Da- 
rago  per  cert,  que  no  es  enteniment  de  tractar  ren  ab  eylls, 
90  es  ab  los  ditz  misatges,  sens  los  Sicilians,  car  no  es  en- 
tencio  del  rey  Frederic  de  tractar  nuylla  cosa  ab  eylls,  se- 
gons  que  dit  es  desus,  per  quels  Sicilians  no  y  pusquen  e 
deien  caber. 

CRD  s.  f.  Nr.  901.  Gleichzeitige  Kopie  Papier.  Am  25.  Juni  1315 
schreibt  Jayme  an  Friedrich,  dass  er  den  Ferrer  an  ihn  sende.  Reg. 
337  f.  352.  Dort  auch  die  Instruktion,  die  im  Kerne  in  der  charak- 
teristischen  Antwort  Friedrichs  enthalten  ist. 

131.  Christian  Spinula  an  Jayme  II.:  Auswanderung  der  Spinula 
aus  6enua.  Der  Prinz  in  Florenz.  Truppen  der  Florentlner; 
drohender  Krieg  mit  Pisa  und  Lucca.  Jetzt  konnte  das  sar- 
dinische  Projekt  gut  ausgefuhrt  werden  bei  der  bedrangten 
Lage  von  Pisa  und  6enua.     Buzaia  (1315)  ^ugust  21. 

.  .  .  Illi  de  Auria  sunt  sociati  cum  Guelfis  de  Janua  et 
propter  hoc  voluerunt  procedere  contra  nos  ad  modum  mi- 
tendi  nos  in  confinias,  quas  confinias  neglexi,  et  eorum  pre- 
cepta  volui  atendere  cum  aliis  de  domo  mea  et  meis  sequaci- 
bus.  Imo  exivi  de  Janua  toto  meo  posse  et  veni  Buzalla, 
que  terra  est  nostra  et  alterum  de  domo  mea,  quo  loco  sum 
cum  omnibus  de  domo  mea  lunge  a  civitate  Janue  per  legas 
quatuor  et  spero  auxiliante  Deo  redire  in  Januam. 


—    292    — 

Postea  .  .  .  habui  ista  nova,  quod  princes  *)  frater  regis 
Roberti  est  iu  Florencia  et  ibi  facit  suuin  paratum.  Et  in- 
tellexi,  quod  bene  habebit  IIII  milia  \el  V  milia  homines 
equestres,  et  credo  firmiter,  quod  erit  super  territorium  Pis- 
sarum  per  totum  mensem  Augusti.  Et  ultra  habebunt  galeas 
armatas  circa  viginti  quinque,  et  dicto  modo  intelligit  dictum 
comune  Pissarum  et  Luche  accipiendi.  Pissani  autem  dicitur, 
quod  habebunt  II  milia  vel  circa  III  milia  equites,  in  quibus 
erunt  mille  CCCC  Theotonici,  qui  multum  sunt  audaces  et 
timiti  ab  omnibus  ubique,  et  dicitur  per  dictos  Pissanos,  si 
diebus  princes  cum  suis  gentibus  super  territorium  Pissarum 
ascendet,  quod  omni  occasione  remota  simul  preliabunt.  Et 
ideo  raichi  coudicio  Pissarum  videtur  talis,  quod,  si  ipsi  Pis- 
sani  non  exient  ad  prelium,  eorum  condicio  est  valde  contra- 
rius.  Primo  est,  quod  non  possit  deffendere  Lucham,  qui 
Luchenses  generaliter  et  eius  districtum  diligit  naturaliter 
dominum  regem  Robertum  et  admitendo  Lucham  et  esse  in 
obsidio  per  mare  et  per  terram  non  est  in  bona  condicione 
dictum  comune  Pissarum,  Et  ideo  maiestati  vestre  recordor, 
quod,  si  status  maiestatis  vestre  posset  et  vellet  intelligere 
in  facto  Sardinee  quantum  pro  facto  Pissarum  et  comunis 
Janue  et  tocius  contracte,  quod  (?)  in  bono  esset  et  meliori 
pro  dicto  facto  adimplendo.  Primitus,  quod  comune  Pissarum, 
iam  quod  Uguzonus  dominatus  fuit  ipsum,  sunt  pauperes  e 
necessitosi  et  de  eis  nullam  defensionem  maiestati  vestre  ex- 
pectaret.  Ac  etiam  comune  Janue  habet  bene  tantum  ad 
faciendum  de  nostris,  quod  de  ipso  nullum  est  dubitandum. 
Quod  veritas  est,  causa  nostri  et  amicorum  nostrorum  expen- 
sas  fecerunt  circa  libras  C  milia  et  sunt  modo  iu  tantum 
tormentum  et  penara  pro  recuperando  peccuniam,  quod  ne- 
sciunt,  quid  faciunt. 

Item  significo  maiestati  vestre,  quod  sunt  in  magna  ze- 
loxia  cum  dicto  domino  regi  Roberto  et  credo,  quod  melius 
guerra  inter  illos,  qui  modo  sunt  in  Janua,  et  dictura  domi- 
num  Robertum  posset  oriri  .  .  .  Nova  autem  aliqua  de  Ala- 
mannia  non  habeo,  et  quando  aliqua  habuero,  maiestati  vestre 
faciam  fore  notum  .  ,  .  Dat.  Buzalla  die  21  (?)  Augusti. 

CRD    12279.     Or.  Pap.   Ssp.    Fast   am    selben   Tage    (das    genaue 

a.)  Die  Fehler  lasse  ich  hier  unbemerkt. 


—    293     — 

Datum  durch  ein  Loch  unkenntlich)  schreibt  Beraabo  de  Auria  civis 
Januensis,  viceamrairatus  sacri  imperii  Romanorum  an  Jayme  II.:  Nova 
istarum  parcium  sunt  hec:  Princeps  de  Taranto  venit  in  Tuscia  cum 
equitibus  DCC  et  est  in  Sena  et  omnes  ipsius  amicicias  in  Florencia 
congregabit.  Habebit  autem,  ut  dicitur,  contra  Pisanos  equites  MMM. 
Uguizonus  vero  et  Pisani  habent  equites  ultramontanos  MD  et  tot 
alios,  quod  erunt  MMD.  Et  quia  sunt  meliores  et  unitatis,  non  dvibi- 
tatur,  quin  princeps  veniat  ad  prelium  cum  eisdem,  si  venerit.  Pisani 
non  poterunt  subcumbere. 

De  Lombardia  vicarius  Mediolani  et  pars  GibeUna  magnam  habent 
prosperitatem  et  nunc  de  novo  fuit  conflictus  senescalci  regis  Roberti 
a  filio  dicti  vicarii  in  contrata  Terdone,  in  quo  capti  et  mortui  reman- 
serunt  ultra  MM.  De  equitibus  vero  non  extitit  magnum  damnum.  Et 
sic  in  Gibellinis  est  favor  et  est  augenda  .  .  .  Aliqui  Spinulorum  cepe- 
runt  bannum  et  videtur,  quod  rex  Robertus  velit  facere  eorum  facta. 
Eciam  videtur,  quod  velit  habere  Januam  pro  acquirendo  Siciliam,  tamen 
Januenses  non  ament  naturaliter  signoriam,  et  videtur  nobis  videre, 
quod  facit  negocia  domini  fratris  vestri,  quia  volendo  hoc  facere  cicius 
posset  amittere  il[lud,  quod  tenet],  quam  habere  Januam  et  illud,  quod 
erit  probatio,  demonstrabit.     Scripta  Janue  1316  die  . . .  Augusti. 

132.  Friedrich  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Dank  fUr  seinen  Rat, 
jetzt  keine  Promotoren  unter  den  Kardinalen  zu  wahleni  und 
fiir  das  Versprechen,  beim  kunftlgen  Papst  personlich  fiir  ihn 
zii  wirken.  Er  plant,  Jayme's  Zustimmung  vorausgesetzt, 
Heirat  seiner  Schwester  Katharina  mit  dem  altesten  Sohne 
Friedrichs  von  Sizilien.  Schilderung  seiner  Erfolge  Ludwig 
dem  Baiern  gegeniiber  in  Augsburg  und  Landsberg.  Breiten- 
brunn  1315  September  22. 
Excellenti  principi  domino  Jacobo  regi  Aragonum  patri 
siio  magnifice  venerando  Fridericus  Dei  gracia  Romanorum 
rex  semper  augustus  dileccionis  et  amicicie  integerrime  con- 
tinuum  incrementum.  Sanum  et  salubre  concilium  vestrum 
nobis  liis  diebus  litteris  vestris  prudenter  rescriptum  de  non 
eligendis  hoc  tempore  cardinalibus  promotoribus  cause  nostre  ^) 
gratauter  amplectimur,  disposicione  firmissima  cupientes,  vestra 
in  his  et  in  aliis  nostris  agendis  electa  consilia  imitari.  Vo- 
bisque  super  eo,  quod  personale  exercicium  aput  futurum 
papam  ad  promocionem  nostri  negocii,  quantum  possibile  est, 
obtulistis,  graciarum  salvo  vestro  iudicio,  quo  inter  amicos 
ferre  grates  reprehensibile  iudicatis,  referimus  uberius  accio- 

')  Vgl.  Nr.  125. 


—    294    — 

nes.  Et  quia  desiderabile  animis  nostris  illud  inest,  ut  nexum 
sanguinis  inter  vos  et  nos  coutractum,  licet  principalior  esse 
non  possit,  in  accessoriis  tamen,  quibus  poterimus,  dilatemus: 
hinc  est,  quod  cum  primogenito  Friderici  regis  Sicilie,  fratris 
vestri,  coniugium  pro  preclara  Catherina  sorore  nostra  caris- 
sima,  semper  vestro  supposito  beneplacito,  ad  suggestionem 
sinceram  quorundam  ipsius  Friderici  amicorum  concepimus 
ordinare.  Et  si  hec  de  vestra  processerint  voluntate  et  con- 
silio,  vestre  magniiicencie  huius  federa  committimus  pertrac- 
tanda.  Ratum  et  gratiun  profectum  habebimus,  quidquid  per 
vos  in  hoc  ordinatum  fuerit  et  tractatum,  rogautes,  ut  volun- 
tatem  vestram,  et  si  quid  forsitan  facto  attemptaveritis  in 
premissis,  nobis  scriptonens  *)  remandetis. 

Et  quia  avidum  vos  scimus  ad  audiendum  nova,  qiie  aput 
celsitudinem  nostram  geruntur  hoc  tempore,  ecce  vobis  pro 
gaudio  nunciamus,  quod  hiis  diebus  glorioso  stipatus  exer- 
citu  et  in  unum  potentis  milicie  nostre  fortitudine  recollecta 
Ludewicum  ducem  Bawarie  nostris  regalibus  titulis  derogare 
et  sedem  suam  ab  aquilone  locare  quereutem  '')...  quesivimus 
confiigendi,  quem  denioustratum  in  Augusta,  una  de  poten- 
cioribus  civitatibus  Alamanie,  contuinacie  sorde  poHuta,  dicti 
Lud[ewici]  erroribus  inherente.  invenimus  ipsumque  cum  omni 
potencia  sua  equitum  et  peditum,  quos  habere  poterat  unde- 
cunque,  intra  ipsam  civitatem  constitutum  obsedinius  prepo- 
tenter  tribus  diebus  et  noctibus,  teiras  et  par^es  inimicorum 
in  illis  terminis  usque  ad  muros  civitatis  Auguste  funditus 
dissipantes.  Quibus  peractis  nobis  ultra  procedere  disponen- 
tibus  accessum  erectis  signis  aquilarum  victricibus  aciebusque 
provide  ordinatis  usque  ad  portas  civitatis  Auguste  fecimus 
animo  congressus  bellicos  faciendi  atque  ipsa  Augusta  ab 
augusto  in  angustia  adeo  ponebatur,  quod  nuihis  oninino  nec 
indigena  nec  advena  intra  civitatem  existens  apparuit  extra 
muros.  Repeitis  itaque  sine  omni  resistencia  ininiicis,  a  loco 
illo  discessimus  paulatine,  transeuutes  pei'  ])artes  ali(|uas  dicti 
Lud[ewici],  quousipie  venimus  prope  civitatem  Lantsperg,  ipsi 
Lud[ewico]  ex  patrimonio  pertinentem,  civitatem,  in(|uam,  uti- 
lem   atque   fortem.     lUam   per  iusultum  liostileni  cepinms  re- 

ai  So  Or. 

b)  Locli  fiir  ein  Wort. 


—    295    — 

pentine  ignisque  incendio  eam  exterminavimus,  in  momento 
sepedicto  Lud[ewico]  per  exercitum  nostrum,  quem  adhuc  col- 
lectum  retiuemus,  nocitiva  inferre  magnalia,  si  vita  nobis  co- 
mes  fuerit,  disponentes.  Postremo  sciatis,  quod  nos  et  preclara 
Elisabet  Romanorum  regina,  conthoralis  nostra  dilectissima, 
grata  corporum  sospitate  vigemus.  Dat.  in  castris  prope 
Braitenbrunne  X.  kaleudas  Octobris  regni  nostri  anno  primo. 
Or.  Perg.  Ssp.  Katharina  heiratete  nicht  Peter  von  Sizilien  son- 
dern  Karl  von  Neapel.  Vgl.  Jaymes  Antwort  vom  8.  Januar  1316  in 
WSB  140  Nr.  36.  Ueber  die  Kriegsereignisse  in  Bayern  vgl.  Schrohe, 
Der  Kampf  der  Gegenkonige  Ludwig  und  Friedrich  S.  85. 

133.  Konig  Luclwig  von  Frankreicii  an  Jayme  II.:  Infolge  flb- 
falls  cler  Flandrer  hat  er  Ihre  Landsleute  in  seinem  Reiche 
gefangen  setzen  und  ihre  Giiter  einziehen  lassen.  Bittet 
Jayme   ahnlich   zu  verfahren.     Paris   (1315)   September  29. 

, .  ,  Cum  coniuncti  simus  necessitudine  sanguinis  et  regie 
participes  dignitatis,  decet  et  expedit,  ut  ea,  que  . . .  contingit 
emergere  quantum  libet  gravia  quantumque  difficilia,  interdum 
comunicemus  alter  utrum  .  .  .  Et  quidem  noscitis,  cum  et  id 
publica  clamet  infamia  toto  iam  fere  orbe  diffusa,  qualiter 
Flamiugi  nostri  rebelles  et  hostes,  fidelitatis,  ad  quam  nobis 
teuentur,  imraemores,  omnis  rationis  expertes  et  proprii  solum 
persecutores  arbitrii,  pacem,  ad  quam  clare  memorie  dominus 
et  geniter  noster  carissimus  eos  clementer  admiserat,  . .  .  temere 
infregerunt,  non  absque  nota  periurii  et  obedienciam  nostram 
et  subieccionem  penitus  decliuantes,  ad  consummandam  incho- 
atam  uequitiam  contra  nos  exercitum  hostiliter  congregarunt. 
Propter  que  omuia  eorum  bona  ubicuuque  existentia  sunt 
iuxta  pacis  predicte  tenorem  forefacta  nobis  et  ipso  facto 
commissa,  ipsique  Flamingi  sententias  excomunicationis  in 
personas  et  iuterdicti  in  terras  eorum  tam  apostolica  quam 
ordinariorum  suorinn  auctoritate  latas  et  per  sedem  apostoli- 
cam  postmodum  ex  certa  scientia  confirmatas  ad  eorum  instan- 
tiam  incurrerunt.  A  quibus  absque  voluntate  nostra  absolvi 
nou  possunt,  prout  apostolice  litere  super  hiis  confecte 
declarant.  Quas  forefacturas  executioni  mandaudas  et  sen- 
tentias  publicandas  esse  contra  illos  pares  regni  nostri  Francie, 
prelatorum,    procerum    et  magnatum  aliorum  comunicato  con- 


—    296    — 

silio  in  ipsorum  contumaciam  Flaminguorum  sententialiter, 
secundum  quod  ex  forma  dicte  pacis  poterant,  decreverunt. 
Licet  autem  ad  contundendam  eorum  duriciem  acies  nostras 
potenter  fecerimus  congregari,  superveniens  tamen  presentis 
intemperies  temporis,  que  patriam  Flandrie  ad  moram  gentis 
armigere  indispositam  reddidit,  nostrum  in  liac  parte  propo- 
situm  inpedivit.  Set,  ecce,  ad  eorum  conterenda  cornua  et 
maliciam  convincendam  contra  ipsos,  quantum  est  de  presenti, 
ad  alias  nos  remedia  convertentes,  eos  de  regno  nostro  ban- 
nivimus,  personas  et  bona  eorum  quibuslibet  exposuimus  ca- 
pienda,  victualia  eis  portari  et  cum  ipsis  quodcumque  iniri 
commercium,  eos  receptari,  debita  sibi  solvi,  auxilium,  con- 
silium  vel  favorem  dari  districte  inhibuimus  .  .  .  Que  vobis 
et  principibus  ceteris,  qui  nobis  sanguiue  vel  amicicia  con- 
iunguntur,  significare  providimus  et  vos  ac  ipsos  affectuose 
rogare,  quatenus  considerantes  attentius,  quam  sit  horribile 
subditis  talia  fore  molitos  in  domiuum  .  .  .  nec  minus  adver- 
tentes,  quam  faciliter  ex  eonim  excessibus  . .  .  exempla  possent 
ad  nationes  alias  per  exemplares  alveos  derivari  .  .  .  in  nostrum 
accingatis  auxilium  et  favorem,  facientes  in  regni  vestri  par- 
tibus  .  .  .  edictis  publicis  .  .  .  inhiberi,  ne  quisquam  Flamingos 
ipsos  receptare,  victualia  eis  portare  vel  vendere  .  .  .  presu- 
mat  .  .  .  Et  si  quos  ex  Flamingis  ipsis  in  regni  vestri  })artibus 
repperiri  contigerit,  eos  ac  eorum  bona  capi  ac  eadem  bona 
vobis  aut  ea  capientibus  applicari  ac  personarum  captivarum 
tanquam  servilium  uti  ministeriis  faciatis  .  .  .  Dat.  Parisius 
die  XXVIIII.  Septembris. 

Or.  Perg.  Ssp.     Vgl.  Pirenne,  Geschichte  Belgiens  II,  477. 

134.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Empfiehlt  warm  ihre 
Schwagerin  Katharina,  die  wegen  ihrer  Tugend  und  Schon- 
heit  schon  Heinrich  VII.  begehrt  hat.  Nur  der  machtigste 
Herrsche.'  sei    ihrer  wiirdig!     Ravensburg  (1315)  October  1. 

.  .  .  Decet  reginalem  eminenciam  lineam  sui  generis  ex- 
tollere  et  suorum  affinium  devota  suspiria  sereno  vultu  respi- 
cere  ac  eos  condignis  honoribus  prevenire.  Ex  hoc  enim  inter 
eos  vinculum  amoris  et  amicicie  indissolubiliter  adaugetur 
famaque  nostre  magnificencie  exinde  per  orbem  terrarum 
gloriosius  predicatur.     Sane    cum   virgo  magnifica  et  egregia 


—    297    — 

Katherina  Austrie  et  Styrie  ducissa  sororque  nostra  dilecta, 
quam  serenissimus  dominus  noster  dominus  Heinricus  dive 
memorie  Romanorum  imperator,  dum  adhuc  viveret,  propter 
ipsius  elegantem  formam  nobilitatemque  precipuam  ac  ob  vir- 
tutum  opera  famosa,  quibus  claret  quibusve  laudabilis  ipsam 
ubique  extollit  fama,  ducere  voluit  in  uxorem,  se  nobis  tam 
gratam  tamque  placidam  exhibeat  in  omnibus  et  acceptam, 
quod  ipsius  promocioni  et  honori  intendere  nos  delectat:  vestre 
dulcissime  paternitati  pro  ipsa,  que  de  virtute  in  virtutem 
ascendit,  ita  quod  non  solum  quisque,  cui  de  nostra  geneolo- 
gya  *)  copuia  coniugali  tradita  fuerit,  beatus  esse  poterit, 
immo  si  fas  est  dicere,  maior  et  potencior  tocius  mundi,  ut 
in  coniugem  sibi  traderetur,  toto  posse  teneretur  instare. 
Supplicamus  intimo  cum  affectu,  quatinus,  cum  eius  promocio 
nostra  sit  exaltacio,  ipsius  promocioni  et  honori  viis  et  modis, 
quibus  expedit,  intendatis:  speciale  et  exuberans  dilectionis 
indicium  in  hoc  nobis  exhibentes  ...').  Sigillo  nostro  maiori 
usi  fuimus  ad  presentes  et  ipso  et  non  alio  ad  vos  amodo 
nos  utemur.  Dat.  in  Rauensburg  in  die  beatorum  Remigii, 
Germani  et  Vedasti  antistitum,  kalendis  Octobris. 
Or.  Perg.  o.  Nr. 

135.   Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:    Bitte   um   Empfehlung 

fiir  sich    und  Friedrich  d.  Sch.   an   die   Kardinale.     Bitte  fiir 

ihre  getreue  Blanka  und  Cardona.    Ravensburg  (1315) 

October  4. 

Excellenti  et  magnifico  principi  domino  Jacobo  regi  Ara- 
gonum  genitori  suo  dilecto  Elysabeth  Dei  gracia  Romanorum 
regina  cum  filiali  obediencia  votivis  et  felicibus  successibus 
gratulari.  Dum  veiierabilium  in  Christo  patrum  et  domino- 
rum  sancte  Romane  ecclesie  cardinalium,  per  quos  sacrum 
Romanum  imperium,  cui  auctore  domino  presumus,  tanquam 
per  bases  egregias  et  columpnas  immobiles  sustentatur,  pro- 
raociouem  et  graciam  pii  favoris  et  subieccionis  applausu 
nobis  adtrahimus,  statum  nostrum  et  nostrorum  exinde  glorio- 
sius  excitamus.    Itaque  cum  pro  certo  sciamus  fervorem  intime 

a)  So  Or. 

i)  Der  Ueterbringer  Johannes  wird  iiber  den  guten  Gesundheits- 
stand  Friedrichs,  ihrer  Brttder  und  Schwestern  berichten. 


—    298    — 

dilectionis,  fidei  et  promocionis  universalium  sancte  Romane 
ecclesie  cardinalium  erga  vos  redundare,  dilectionem  vestram 
affectuose  requirimus  et  hortamur,  quatenus  nos  et  nostrum 
conthoralem  dilectum  universis  cardinalibus  et  specialiter  ve- 
stris  fautoribus  et  consanguineis  dilectis  vestris  graciosis  et 
promotivis  litteris,  ut  statum  nostrum  speciali  gracia  prose- 
quantur  et  favore,  committere  non  cessetis.  Ceterum  cum 
dilecta  nobis  Blanka  de  Calderiis  et  Cardona  noster  servitor 
continuacione  laudabili  in  nostris  obsequiis  iugiter  perse- 
verent,  petimus,  ut  filios  Blanke  et  Alamandam  materteram 
Cardone  vestre  gracie  habere  velitis  propensius  recommissos, 
inpertiendo  ipsis  ob  precum  nostrarum  instanciam  vestre  pro- 
mocionis  subsidii  et  favoris  auxilium  fructuosum.  Dat.  in 
Rauensburg  in  die  beati  Francisci  confessoris, 

Or.  Perg.  Ssp.  Auf  Rucken:  responsum.  Vgl.  WSB  140  Nr.  38 
vom  7.  Januar  1316.     Dort  Alamandam  statt  adamandam. 

136.  Die  Merzoge  Albert  und  Otto  von  Oesterreich  an  Konigin 
Elisabeth :  Nachrichten  Uber  ihr  Befinden.  Sehnsucht  nach 
Ihr  und  Klage  (iber  Nichtschreiben.   Brief  an  Friedrich  d.  Sch. 

(Ulm  1315.) 

Unserer  herzenlieben  swester  Elspete  der  hochgepornen 
chuneginne  von  Rom  enb[ieten]  wir  Albert  unde  Otto  ir 
brueder  von  Gots  genaden  herzoge  in  Osterriche  und  iu  Steyr 
unser  getruelich  dienst  mit  bruoderlicher  liebe,  Deiner  liebe 
tuon  wir  ze  wizzen,  daz  wir  mit  Gottes  helfen  gesunt  sein 
und  uns  wol  gehaben,  desselben  w^unschen  wir  dir  getriilich 
ze  allen  zeiten.  Alain  daz  uns  gar  sere  nach  dir  belanget, 
daz  wir  des  niht  wanteu,  daz  uns  nah  dir  so  ant  immer 
wurde.  Und  wizze,  sider  daz  du  nast  von  uns  geschaiden 
pist,  haben  wir  dich  dreistund  lazzen  wizzen,  swaz  wir  wes- 
ten  unde  wie  wir  mahten  bei  deinen  chamermaister,  den 
Gloyacher,  bei  dem  hofmeister  uud  bei  dem  marsch[alk].  Da 
wider  siut  wol  drei  zu  uus  von  dir  sider  chomen,  Und  be- 
truebt  uns  gar  sere,  daz  du  bei  der  del-^einen  uus  hast  en- 
botten,  wi  du  mochtest  und  wie  ez  dir  gieng  an  der  raise. 
Dar  ueber  bitten  wir  dich,  als  lieb  wir  dir  sein,  daz  du  ez 
fuerbaz  bezzerst  und  uns  oft  lazzest  wizzen,  wie  du  dich 
gehabst   mit    deinen    frouwen,     Dar   an   tuost   du   uus  sunder 


—    299    — 

vreude.  Ouch  bitten  wir  dich  vleizechlich,  swenne  du  zu 
unserm  lieben  herren  uud  bruoder  chomest,  dem  chuenige,  daz 
du  im  sagest  unser  dienst  getruelich  und  gedench  an  uns, 
als  wir  dir  getrouwen.  Also  daz  du  uns  ze  aller  zeit  en- 
bietest,  swenne  ieman  von  dir  var  zu  uns,  wie  ez  unserm 
lieben  herre  ge,  dem  chunige  und  ouch  dir.  Des  welhen  wir 
nimmer  vergezzen.  Wand  wir  nicht  insigels  haben,  dar  umb 
versigeln  wir  disen  brief  mit  unsers  maister  insigel.  Wir 
senden  dir  ouch  ainen  brief  ze  vreuden,  der  uns  sider  chomen 
ist  von  unserm  herren  dem  chunige,  darumbe  daz  du  uns  oiih 
her  wider  schreibest,  swenn  du  icht  guoter  mere  von  im  ver- 
nemst,     Gruez  von  uns  getruilich  alle  dein  frouwen. 

CRD  Ap.  gen.  L».  Or.  Pap.  Spur  des  roten  Siegels.  Adresse: 
Unserer  herzenlieben  swester  Elspete  der  hochgepornen  chuniginne  von 
Rom.  Wie  kommt  dieser  hiibsche  deutsche  Brief  ins  Kronarchiv?  Da 
er  unzweifelhaft  aus  der  ersten  Zeit  der  Anwesenheit  Elisabeths  in 
Deutschland  stammt,  so  ist  er  einer  der  altesten  deutschen  Privatbriefe. 

137.  Konig  Robert  an  Petrus  Ferrandi  de  Ixar :  Mit  lauter 
biblischen  Bildern  ermahnt  er  ihn,  traneniiberstromt,  wegen 
eines  argerlichen  Vorfalls,   zur  beharrlichen  Erstrebung  des 

Friedenszieles.  (1316)  Marz. 
Adressat  an  Jame  II.:  Obiger  Brief  Roberts  wurde  veranlasst 
durch  die  Festhaltung  eines  seiner  Lasttiere  seitens  der  Leute 
des  Grafen  von  5.  Severino,  welche  sich  fUr  ein  in  seinem 
Dienste  verungiucktes  Tier  schadlos  halten  woilten.  Er  habe 
dem  Konig  von  der  Kleinigkeit  nichts  gesagt.  Der  Brief 
beweise  das  gute  6emut  des  Konigs. 

Nobili  viro  domiuo  Petro  Ferrandi  domino  de  Yxar  sancte 
Romaue  ecclesie  vexillifero  rex  Dei  gracia  Jerusalem  et  Sici- 
]ie  salutem  et  sincere  dilectionis  affectum.  Scitis  ex  suppo- 
sicione  fidei  et  scriptura,  quantum  hostis  humani  generis  per 
se  et  ministros  suos  couatur  salutis  et  pacis  suffocare  semina 
et  zizauiam  seminare,  et  inter  procellas  huius  mundi  fidelis 
figere  debet  anchoram  spei  et  fidei  ac  virtutis.  Et  si  vaxillet 
navicula,  clamet  ad  Christum  nec  diffidat,  ut  semen  bonum 
nec  a  demonibus  commedatur  nec  a  transeuntibus  conculcetur 
nec  inter  spinas  mundi  huius  suffocetur,  set  ab  evangelizan- 
tibus  pacem  et  boua,  predictis  non  obstantibus,  usque  ad  in- 


—    300    — 

tentum  terre  bonum  terminum  serendum  servetur,  nec  ex 
premissorum  salutis  emulorum  et  pravitatis  temptacione  fre- 
quente  fidelis  mens  ut  fundamentum  habens  edificium  non 
solidum  aut  planta,  que  firmas  radices  non  fixit,  evellatur  aut 
concutiatur  in  tantum,  quod  mitens  manum  ad  aratrum  retro- 
gradis  aspectibus  revertatur  et  regno  Dei  fiat  degener  et 
ineptus,  quoniam  ne  dum  .  .  .  bene  inchoans  set  nichilominus 
prosequens  assequatur  .  .  .  salutis  bravium  finaliter  perse- 
verans  *).  Magnanimi  insuper  est,  ut,  cum  inter  magna  con- 
stituitur  et  ardua,  parvorum  aversa  attinencia  parvipendat . . . 
Scriptum  manu  nostra  die  primo  Marcii,  non  sine  displicencie 
amaritudine  in  lacrimas  redundans. 

De  patratoribus  debita  ulcio  exigitur,  ut  honor  regi  et 
iusticia  proximo  prebeatur. 

Senyor,  esta  carta  me  envio  el  rey  Robert  sobre  un  feyto 
assaz  liugero,  que  se  acaecio  en  la  Sala,  un  lograr  del  Val 
de  Diano,  que  es  del  comte  Tomas  de  saut  Sobriuo,  que 
penyoraron  una  azenbla  mia,  diziendo,  que  se  les  era  muerto 
una  jumenta,  la  qual  mes  officiales  avian  logada  en  el  primer 
viage,  que  fiz  a  Napol,  eassi  dizian,  que  por  sobracargo,  quel 
avian  hitado  mes  officiales,  avia  muerto.  E  por  aquella  razon 
hitaron  mauo  de  un  cabestro  de  una  azenbla  mia,  mas  luego  la 
lexaron.  Et  aquesto  supo  el  rey  Robert  par  otri  que  non  mi, 
que  nunca  ent  escrivi  nin  fable  a  uiuguna  persona,  por  que 
tovi  el  feyto  por  nient.  Eassi  ...  no  me  quis  mostrar  por 
muyt  sensible.  Ma  el  rey  Robert  por  su  bondat  ya  vee- 
des  por  su  carta,  quanto  sen  sintio  iuxta  verbum  Augustini: 
Bonarum  mencium  est  ibi  aguoscere  culpam,  ubi  culpa  mi- 
nime  reperitur.  E  la  dita  carta  vos  envio  por  esta  racon, 
por  que  veades  la  buena  voluutat,  quel  rey  Rubert  a  ent  a 
mi  e  en  tal  tractado,  que  per  aquella  carta  podredes  veer, 
quanto  desea  el,  quel  mi  tracto  venga  a  acabimiento. 

CRD  1508  s.  f.  Or.  Pap.  Ssp.  Ferrando  hat  seine  Mitteilung  auf 
den  Riicken  des  Origiualbriefes  des  Konigs  Robert  geschrieben.  Vgl. 
zu  diesem  Acta  Nr.  448  f.  S.  715  ff. 

a)  perseverens  Kopie. 

138.    Italienisches    Adressenverzeichnis    (fiir  Jayme  II.  1316 

April  ?) 


—    301 


De  civitate  Florentie 


d.  Antonius     episcopus    dicte 

civitatis. 
d.  Pinus. 
d.  Johannes  de  Rossis. 


d.  Simon  della  Tosa. 
d.  Gerius  de  Spinis. 
d.  Jacobus  de  Rossis. 


Infrascripti   sunt  capitanei  partis  Guelfe  dicte  civitatis 


Nerius  del  Giudice. 
Bellus  Alberti. 


Filippus  de  Stro^^is. 
Alamannus   de  Cauicciolis. 
Orlandus  Marini. 

De  civitate  Bononiensi 


Romeus  de  Pepelis, 

d.  Bomius  de  Samaritanis. 


Jacobus  di  Rammigo,  qui  est 
barigellus  '). 


De  civitate  Pistorii : 


d.  Vannes  La^an  *). 

d.  Robertus   domini  Schiacte 


Bertuldus  et 
Filippus 


d.  Abbas  de  Pacciana  de  Te- 

dicis  ^). 
Fatinus  Truffe. 
De  comuni  de  Prato: 
de  Guassalotis. 

De  comuni  de  sancto  Miniato: 
d.  Tebaldus  de  Malpilliis.  Gerius    Mangiadois    damigel- 

lus. 
De  civitate  de  Vulterris : 
d.  Raynerius   episcopus   dicte      d.  Octavianus  de  Belfortis. 
civitatis. 

De  comuni  de  sancto  Giminiato: 
d.  Gualtherius  de  Ardighellis.  |  d.  Bertus  de  Pelariis  ^). 

De  comuni  de  Colle: 
d.  Palamidos  domini  Scholai*).  | 

De  civitate  Senarum : 


Benuccius  de  Salinbenis. 
Cione  Bartholomei. 

a)  mit  Abkiirzungsstrich. 


d.  Sossus  ^)  de  Tolomeis. 
Richtig  Lazzari. 


')  Hauptmann  der  Polizei. 

*)  Der  Abbas  von  Pacciana  hiess  (Ermanno)  de  Tedicis. 

^  Es  folgt  durchstrichen:  dominus  Johannes,  hic  est  titulus. 

*)  Richtig:  Palamidas  Scholari. 

*)  Richtig:  Scottus. 


Nuccius  et 
Jaconius 


—    302    — 
De  comuui  de  Massa  de  Maremua 


De  comuui  de  Montepulciano: 
domini  Guilelmi. 

De  civitate  Urbeueteri : 


d.  archipresbyter    de    Monal- 

deschis. 
Mannus    doniini    Curradi     de 

Monaldeschis. 


Poncellus    domini   de  Ursinis. 
d.  Bonconte  domini  Ugolini. 
d.  Raynerius   domini  Caccha- 
rie. 


De  civitate  Perugii: 


d.  Simone  de  Giacanis. 
d.  Johannes  de  Balliouis. 


d,  Filippus  de  Poscina  comes. 
d.  Vinciolus. 


De  civitate  Agubii  *) : 

d.  Cante  et  1     ,     .-^   ,    •  ,,.  d.  Mannus  della  Branca. 

,    _.  ^   de  Gabriellis. 

d.  Binus        J 

De  civitate  Castelli: 
d.  Napoleone  et  "»    p     ,  . 
d.  Brancaleone      j 

Capitaneus  **)  partis  Guelfe  extrinseche  civitatis  Lucane. 
d.  Luci  Malaspine  de  Opichonibus. 

d.  Bertramus  del  Bal^o  comes  Montis  Caurosi  et  Andrie  ^). 
d.  Virgilius    de    Capitana   iudex   et   consiliarius    dicti   domini 

comitis. 
<i.  Orlandinus  de  Galuc^is  de  Bononia:   vicarii   comunis  Flo- 

rentie  pro  domino  rege  Roberto. 
dompnus  Ferrandus  de  Lune. 
d.  Simone  de  Belloco. 
d.  Bernardus  de  Monsorio. 
d.  Degus  della  Ratta  comes  camerlingo  ^). 
d.  Matteo  Conte  filius  contis  Ugolini. 
d.  Dante  della  Scala. 

CRD  s.  f.  619.     Gleichz.  Aufzeichnung.  Pfip.     Zur  Datierung  teilt 
R.  Davidsohn  mit:   Pinus  della  Tosa,   da  dominus  genannt,  wohl  nach 

a)  So. 

b)  capitaneis  Or. 

')  Baux,  Graf  von  Andria  und  Montescaglioso. 

-)  Camarlingus  Roberts,  Marschall  der  Florentiner. 


—    303    — 

seiner  Ritterweihe  1309  Juli;  Simone  de  Giacanis  war  1308  Volkskapitan 
von  Florenz  (Davidsohn,  Forschungen  z.  G.  der  Stadt  Florenz  IV,  555). 
Orlandinus  de  Galuzzis,  Vikar  Roberts  in  Florenz  am  11.  Februar  1316 
(Forsch.  IV,  545).  Im  April  wurde  Bertrand  de  Baux  Kriegskapitan 
Roberts  und  dessen  Vikar.  Die  beiden  Bischofe  regieren  von  1310—1322, 
bezw.  1301—1320. 

139.  Konig  Robert  an  Jayme  II.:  Heftlge  Klagen  (iber  Fried- 
rich,  der  plotzlich  Casteliamare  nahm.  Er  rilstet.  Friedrich 
wollte  mit  den  Pisanern  und  Uguccio  (della  Faggiola)  gegen 
ihn;  durch  den  Zwist  der  beiden  ist  er  gerettet.  Friedrichs 
Gesandte   in   Pisa.     Sendung   des   Pons  Carbonell.     Neapei 

(1316)  Mai  9. 

.  .  .  Com  .  .  .  monsenyor  Fredeiic  tenie  en  paraules  lo  . . . 
tractamen,  fasie  son  aparell  per  penre  Castelamar  del  Guolf, 
et  eren  empiezes  vistes  entre  madona  nostre  mare  et  el  a 
Torpie,  et  man  det,  que  volie  treves  marines,  mas  no  de  terre, 
et  sen  esperar  mes  sege  al  dit  castel  ab  trabuscs,  et  enan 
que  i  poguessem  acorrer  per  mar,  fon  pres,  perque  de  nostra 
part  nos  remareu  les  dites  treves,  en  ayssi  fom  euguanas  et 
offezes.  A  la  qual  coza  vengar  avem  ordenada  nostra  armada 
et  en  ela  tener  avem  ja  molt  despes  et  en  volem  usar,  puys 
les  despes  son  feyt,  et  persegir  la  justicia  de  uostra  gerre, 
com  aparten  a  nostre  honor  et  a  nostre  dret . . .  Encara  el  dit 
mousenyor  Frederic  avie  tractada  et  ordida  perilloza  tella 
per  nos  ab  los  Pyzans  et  Uguchon,  com  ara  sabem  per  trac- 
tamen  de  monsenyor  Peregrin  de  Pat;  se  dien,  no  agues  pro- 
vesut  de  la  discordia  del  dit  Uguchon  et  del[s]  Pysans.  Et 
encara  el  dit  don  Frederic  i  ten  en  Piza  sos  embayssadors, 
qui  i  vengron  lo  primer  jorn  de  Mach,  als  quals  tractamens 
empachar  nos  convenrra  metre  conseyll  e  remedi,  quel  no  se 
percassa  amics  et  ajudadors  et  a  nos  enemics  et  destorbadors... 
Et  sobre  aquestas  cozas  tan  justas  et  raysonables  nos  agas 
par  escuzas  sobre  les  ditas  treves  et  les  causas  damont  ditas. 
Per  temps  vos  enformem  per  frare  Pons  Carbonel .  .  .  Escrita 
a  Napols  IX  jorn  de  Mach. 

Enpero  sapias,  que  per  nostres  corriers  avem  escrit  als 
comuns.  Guelfs  de  Toscana,  com  nos  aves  requist  et  en  90, 
que  podrera  far,  serem  aparellas  totavia. 

CRD  14265  f.     Or.  Pap.  Ssp.     Vgl.  Acta  Nr.  449  f. 


—    304    — 

140.  Vorschlage  des  Nikolaus  Doria:  Bund  Pisas  mit  Jayme  II. 
Einer  von  Jaymes  Sohnen  soll  Herr  von  Pisa  und  Lucca 
werden  und  Sardinien  erhalten;  nur  Caller  bleibt  Pisa  selbst. 
Er  darf  auf  Kosten  der  Stadte  Reiter  und  Amulgavaren  halten, 
muss  dem  Kaiser  huldigen  und,  wenn  ihn  der  Kaiser  weg- 
schickt,  kommt  Entschadigung.  Als  Herr  beider  Stadte  wird 
er  Herr  Toscanas  und  der  Lombardei.  Cyprische  ^ngelegen- 
heit.   Angebot  von  Kriegsausrilstungen.   (1316  nach  Fruhjahr.) 

Aquests  capitols  deius  scrits  me  dix  em  feu  escriure  en 
Jenoha  miper  Nicholas  Doria.     Videlicet: 

Fara  lo  Pisa  ab  lo  senyor  rey  Darago  tot  aquell  paci, 
quen  Vidai  de  [Villajnova  havia  tractat,  com  fo  en  Pica, 

Item  si  lo  senyor  rey  volra  trametre  1  de  sos  fills,  que 
sia  senyor  de  Pica  et  de  Lucha,  que  li  daran  Cerdenya  assi 
et  als  seus  et  totes  los  rendes,  qui  valen  ben  CL  mil.  florins 
dor  per  ayn  .  .  . 

Item  diu,  quel  Pisa  volria  tenir  lo  castel  de  Caller  tan 
solament  et  los  [altrjes  fossen  del  senyor.  Enpero  que  pla- 
gues  al  senyor,  que  la  graya  de  Cerdenya  *)  .  .  .  en  Pisa  a 
comprar  la  per  sos  diners. 

.  .  .  al  *)  Pisa  et  al  Luches  de  tenir  hi  lo  fili  del  s.  rey 
de  . . .  ^)  en  c^^^^  cavals  armats  *)  .  .  .  [aljmugavers  aytants, 
com  li  plagues  ^). 

.  .  .  ^)  lo  Pisa,  que  tota  vegada  sia  lo  senyor,  qui  y  sera, 
reconexent  a  lenperi,  que  y  tenga  per  lenperi.  E  si  per  aven- 
tura  venia  enperador  et  volia  gitar  lo  senyor  damuntdit  de 
Pisa  e  de  Lucha,  quel  Piga  el  Luches  sien  tengudes  de  do- 
nar  *)...,  qui  per  el  hi  seran,  quantitat  de  *) .  .  .  Cerdenya  ab 
totes  les  rendes. 

.  .  .  Eu  continent,  que  haya  Pica  et  Lucha,  es  senyor  de 
Florenca  [e  de  ?]  Toscana  et  de  Lombardia  et  el  Jenoves  sera 
a  son  comandament. 

Item  me  dix  lo  dit  Nicholas,  quel  Jenoves  ha  fet  de 
comu  LXVI  mil.  libr.  de  Jenovins  (?)  per  f er  annada  contre 
el  rey  de  Xipre  et  volen  li  conquistar  son  regne;    et   es   tot 

a)  Lucke  fiir  3—4  Worter. 


')  Der  Sinn  wohl:  Der  Herr  von  Pisa  darf  800  Reiter  halten  und 
Almugavaren,  so  viel  er  will. 


—    305    — 

per  XXXII  mil.  libr.  de  Jenovins  (?),  quel  dit  rey  de  Xipre 
lus  ha  levada.  Item  lus  ha  levat,  que  an  la,  un  casal  et  un 
bayn,  qui  val  ben  poch  es  tro  a  C  libr.  de  Jenovins.  Perque 
si  lo  senyor  rey  Darago  hi  vol  despensar  e  ferne  pau,  lo 
Jeno[ues  ab?]  houor  et  per  amor  dell  ho  lexara  anar  per 
XVI  mil.  libr.  Jenovins  e  que  li  *)  .  .  .  lo  casal  et  el  bayn, 
qui  val  poch  ^). 

Item  parle  ab  lo  senyor  rey,  si  li  foran  mester  cuyrasses, 
capellines,  balestes,  corels  et  rems,  queu  pora  haver  et  queu 
fassa  assaber  per  temps. 

E  de  totes  aquestes  coses  damuntdites  prega  lo  dit  miger 
Nicholas  Doria  al  senyor  rey  Darago,  que  al  pus  tost  que 
puscha  lin  fassa  assaber  tot  son  ardit  e  sa  volentat.  Et  dasso 
porta  una  letra  del  dit  miger  Ni[cholas]  Bernat  Roig,  familiar 
et  feel  del  senyor  rey  en  Frederich. 

CRD  Cartas  maltratadas  o.  Nr.  Bruchstiick  einer  gleichzeitigen 
Abscnrift  Papier.  Das  Stiick  ist  wohl  nach  Acta  Nr.  370  S.  565  ent- 
standen,  also  nach  1316  Friihjahr. 

141.   Friedrich  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Bitte,  sich  fiir  den  Wiirz- 

burger  Elekten  (Gottfried)  von  Hohenlohe   an    der  Kurie   zu 

verwenden.     Schaffhausen  (1316)  Juli  18. 

Magnifico  domino  Jacobo  regi  Aragonum  principi  excel- 
lenti,  patri  suo  venerando,  Fridericus  Dei  gracia  Roraanorum 
rex  semper  augustus  exuberantis  prosperitatis  successus  desi- 
derabiles  et  votivos.  Cum  ad  promocionem  uberem  venera- 
bilis  .  .  de  Hohenloch  electi  in  episcopum  ecclesie  Herbipo- 
lensis,  devoti  nostri  diiecti,  nostra  ex  intimis  aspirat  intencio 
propter  ipsius  et  suorum  merita,  quibus  apud  nos  copiosa 
meruerunt  dileccionis  et  gracie  incrementa,  magnificenciam 
vestram  studiose  requirimus  et  affectu  sincero  rogamus,  qua- 
tinus  ipsum  .  .  de  Hohenloch  in  curia  Romana  promovendum 
vestris  specialibus  et  fidelibus  fideliter  committatis.  In  eo 
nobis  exhibebitis  beneplacitum  et  utilitatis  experienciam  valde 
gratam.  Dat.  in  Scafusa  XV.  kalendas  Augusti  regni  nostri 
anno  secundo. 

a)  Loch  fiir  4  Worter. 

')  Die  ganze  Situation  nur  durch  die  nahe  Verwandtschaft  Jaymes 
mit  dem  cyprischen  Konigshause  erklarlich. 


—    306    — 

CRD  Ap.  gen.  77.  Or.  Perg.  Auf  dem  Rticken  Spuren  eines  grossen 
Siegels.  Gottfried  wurde  am  20.  Juni  1317  ernannt.  Riezler,  Vatik. 
Akten  Nr.  67. 


142.  Friedrich  d.  Sch.  an  Javme  II.:  Geburt  eines  Sohnes,  der 
nach  einigen  Tagen  starb.  Hoffnung  auf  endlichen  Sieg  iiber 
Ludwig  d.  B.  in  diesem  Sommer.  Heirat  Katharinas  mit  Herzog 
Karl  von  Calabrien.  Durch  diese  Ehe  hofft  er  Vermittler  zwl- 
schen  Friedrich  und  Robert  zu  werden.  Nochmalige  Bitte 
um  Empfehlung    beim   kunftigen  Papste.     Schaffhausen  1316 

Juli  18. 

.  ,  .  Sciat  vestra  maguificencia  nobis  cara,  quod  inclita 
Elizabet  Ronianorum  regina,  consors  nostra  karissima,  filia 
vestra,  nuper  puer])era  filium  est  enixa,  qui  post  ^)  .  .  .  sui  dies 
aliquot  vocatus  exstitit  ad  celicas  mansiones.  Et  nunc  divino 
munere  ipsa  filia  vestra  Romanorum  regina  et  nos  optata 
fruimur  corporum  sospitate.  Verum  quia  status  nostri  quali- 
tatem  in  aliis  scire  cupitis,  ut  non  ambigimus  ^),  ecce,  inces- 
santer  exercitum  instauramus  validum  atque  fortem  contia 
nostros  et  imperii  adversarios  debite  correctionis  fiagello  et 
brachio  fortitudinis  corrigendos.  Sperantes  certissime,  quod 
per  hanc  estatem  sic  marciis  palmis  et  victoriis  triumphaliter 
proficere  debeamus,  quod  exinde  nobis  corona  glorie  et  labo- 
rum  nostrorum  fructus  desiderabilis  debeat  proveuire.  Signi- 
ficamus  eciam  vobis,  quod  preclaram  Katherinam  sororem 
nostram  carissimam  illustri  Karolo  duci  Calabrie,  magnifici 
regis  Roberti  primogenito,  matrimoniali  federe  copulavimus. 
Que  copula  ob  hoc  vobis  non  displiceat,  quod  inter  predictum 
regem  Robertum  et  illustrem  Fridericum  regem  Sicilie,  fra- 
trem  vestrum,  quedam  dissensiones  et  discordie  vigere  et 
liactenus  viguisse  dicuntur.  Credimus  enim,  quod  dictum 
matrimonium  serenitati  nostre  viam  debeat  apperire,  qualiter 
inter  ipsos  reges  Fridericum  et  Robertum  super  onmibus 
ipsorum  dissensionibus  esse  debeamus  pro  utriusque  voto  ydo- 
neus  et  utilis  mediator.  Et  quamvis  superfiuum  agnoscamus, 
vos  nostris  apicibus  pro  nostra  promocione  apud  futurum  pa- 
pam  et  alibi,  ubi  noveritis  profuturum,  sollicitari  frequenter, 
tamen,  quia  iuxta  dictum  poetice  locucionis  affatum : 

a)  Loch  fiir  2  Worter.  b)  ambingimus  Or. 


—    307    — 

Nou  nocet  adniisso  subdere  calcar  equo  *) 
paternam  vestram  magnificeDciam  filialiter  exhortando  requi- 
rimus,  quatenus  statim  creato  summo  pontifice  apud  illum 
velitis  iiostri  et  imperii  promociones  circumstanciis  debitis 
efficaces,  sicut  scitis  et  poteritis,  utiliter  procurare  .  .  .  Dat. 
Scafuse  XV.  kalendas  Augusti  regni  nostri  anno  secundo. 

CRD  Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr.  Kein  Zeichen  einer  Antvvort.  Vgl. 
WSB  140  Nr.  140  Nr.  47  ff. 

143.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Aelter  geworden,  weiss 
sie  jetzt,  was  zu  schreiben  ist  und  will  ofter  schreiben.  Zeigt 
6eburt  und  Tod  ihres  Sohes  Friedrlch  an.  Hofft  auf  weitere 
Nachkommenschaft.  Erfolge  ihres  6emahls.  Verbindung  mit 
Konig  Robert  und  Heirat  ihrer  S^hwagerin  Katherina  mit 
Karl    von    Calabrien.     Bitte    um    Nachrichten.     S^^l^^^^susen 

(1316)  Juli  24. 

Magnifico  et  illustri  principi  domino  Jacobo  Aragonum 
legi  genitori  siio  dulcissimo  Elizabeth  Dei  gracia  Romanorum 
regina  filia  filialis  dilectiouis  constanciam  et  eiusdem  exube- 
rans  incrementum  *).  Si  magnificencie  vestre  iamdiu  non 
scripsimus,  si  nostre  progressum  fortune  ad  vestram  noticiam 
segnis  officium  calami  uon  perduxit,  si  nostrorum  gesta  suc- 
cessuum  stilus  hacteuus  dictatorius  non  suggessit:  causa  fuit, 
quod  nobis  in  annis  videlicet  teneris  constitutis,  quid  nostra 
scriberet  infancia,  nec  discernere  poterat  nec  sciebat.  Nunc 
autem  ad  annos  alicuius  cognicionis  adducte  amor  filialis 
dulcedinis  nuper  nos  fecit  audaces,  ita  quod  presentes  vobis 
nostre  salutacionis  apices  destinamus  et  frequeuter  destina- 
bimus  in  futurum,  (juociens  et  rerum  qualitas  exiget  et  se 
nobis  oportunitas  oiferet  nunciorum.  Germinare  siquidem 
videmur  in  nobis  augmenta  congaudii  pulchrioris,  si  felices 
et  celebres  uostre  felicitatis  successus  ad  vestra  corda  trans- 
fundimus  et  in  aures  vestras  precipue,  quas  attentas  ex  pa- 
terne  dilectionis  puritate  confidimus,  leticie  nostre  tripudia 
derivamus.  Itaque  ad  noticiam  vestre  dulcedinis  producimus 
rem  iocundam  et  communibus  desideriis  expectatam,  que  pre 
ceteris   hoininum    votis    gracior    ex    beneficio    suscipitur,    per 

a)  merementum  Or. 

')  Nach  Ovid,  Ars  amandi  2,  732. 


—    308    — 

quam  sceptra  regnancium  optata  successione  beautur.  Affuit 
nobis  siquidem  celebris  et  digna  insinuacione  iocunditas,  quod 
videlicet  disponente  providencia  summi  regis,  (|ui  solum  dat 
ortum  regibus  et  salutem,  VI.  kalendas  Julii  ')  in  civitate 
Scafusensi  ex  nostre  teneritatis  utero  ac  fecuudo  gremio  pro- 
diit  novus  heres,  qui  tamen,  quod  dolorose  scribimus,  post 
percepta  baptismatis  et  crismatis  sacramenta^)  et  Fi-idericus 
nomine  appellatus  vocacione  divina  post  dies  satis  paucos 
viam  carnis  universe,  proh  dolor,  est  ingressus.  Graciarum 
tamen  acciones  illi  referimus,  qui  tale  donum  datum  abstulit 
et  sibimet  recepit,  quia  consimile,  cum  voluerit,  douare  nobis 
poterit  et  prestare:  sperantes,  quod  divini  gracia  muneris 
geuerose  nostris  applaudat  successibus,  fatorem  *)  faveat  series 
et  fortuua  iugiter  famuletur,  ex  eo  maxime,  quod  ex  nostris 
visceribus  plures  ramusculi,  ut  speramus,  debeant  puUulare, 
emergere  virgule,  here>les  succrescere,  ne  semen  uostrum 
pei^eat  et  eclipsim  imperialis  prosapia  paciatur. 

Nolumus  etiam  vos  latere,  quod  ordinacione  divina,  a  (^ua 
omnis  potestas  conceditur  et  gracia,  serenissimus  dominus  et 
conthoralis  noster  dilectus  dominus  Fridericus  Rouianorum 
rex  et  nos  corporum  fruimur  et  vigemus  salutifera  sauitate, 
quodque  idem  dominus  noster  potenter  et  gloriose  sacrum 
sibi  traditum  imperium  iu  partibus  Sweuie  et  Alsacie  salu- 
briter  et  viriliter  protegit  et  gubernat,  devincendo  de  die  in 
diem  uepharios  conatus  ducis  Ludwici  ac  aliorum  suorum 
emulorum  ad  planum  sedans  obicis  asperum,  facieus  dura 
mollia  et  hostiles  elaciones  cornua  stabilia  non  habere,  Super 
quibus  corda  nostra  uon  immerito  conceptis  gaudiis  adim- 
plentur  et  non  desinunt  in  huiusmodi  felicitacionibus  reflorere 
tripudiorum  recentibus  ornamentis.  Ceterum  vestre  signitica- 
mus  dilectioni,  quod  nova  quedam  federa  per  magniticum 
principem  Robertum  regem  Sicilie,  consanguineum  nostrum 
dilectum,  erga  predictum  dominum  nostrum  regem  Romanorum 
sunt  petita  et  attemptata  et  per  matrimonii  vinculum  inter 
illustrem  Karolam  ducem  Calabrie  primogenitum  suum  et 
preclaram  Katheriuam  sororem  uostram  karissimam  cousumata. 

a)  So  Or. 

■)  Am  26.  Juni  1316. 

-)  Taufe  und  Firmung. 


—    309    — 

Quare  paternam  vestram  dilectionem  rogamus  afFectu  sincero, 
quatenus  vobis  dicta  federa,  per  que  prefatos  regem  et  ducem 
non  solum  nobis  et  imperio  set  eciam  vobis  disponimus  attra- 
here,  allicere  et  nupciarum  placare  probabili  blandimento, 
debeant  complacere.  Illa  quippe  ad  laudem  tantum  sacri 
Romani  imperii  et  comoda  salutifera  nostrorum  peregimus  sub- 
ditorum,  quia  ex  dicto  equidem  federe  nobis  coronam  glorie 
subditisque  nostris  solacia  pacis  et  delectamenta  quietis  tanto 
firmius  credimus  provenire,  quanto  verisimiliter  illa  nobis  pre- 
concepte  spei  preludia  repromittunt.  Et  quia  de  vestris  for- 
tunatis  processibus,  quibus  providencia  divina  subpeditat, 
ferventi  desiderio  refici  anhelamus,  paternitati  vestre  atten- 
cius  supplicamus,  quatinus  sepius  de  letis  adeptis  tranquilli- 
tatibus  cor  nostrum  velitis  per  certa  vestra  scripta  recreare. 
Intimantes  et  mandantes  nobis,  si  qua  volueritis,  quoniam  nobis 
iussa  vestra  capescere  promptum  est,  quecunque  protulerit 
vestra  paternitas  reverenda.  Datum  Scafuse  in  vigilia  beati 
Jacobi  apostoli. 

CRD  Or.  Perg.  Ssp.  Auf  dem  Riicken  unter  der  Adresse  von  der 
Hand  B.  d.  Aversone:  responsum.  Die  Antwort  WSB,  140  S.  48  f.  Vgl. 
Acta  S.  372,  wo  die  Stelle  iiber  die  Geburt  der  Elisabeth  doch  wohl  zu 
korrigieren  und  die  Zeit  1317  anzunehmen  ist.  Vgl.  WSB  S.  63  und 
sonst  Acta  Nr.  246  S.  366  f. 

144.    Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:    Nochmalige  Bitte   um 

Empfehlung    beim  kiinftigen  Papste.     Soll  ^lamanda  verhei- 

raten.     Weitere  Personalien.     (1316)  Juli  24. 

Magnifico  et  illustri  principi  domino  Jacobo  Aragonum 
regi  genitori  suo  karissimo  Elizabeth  Dei  gracia  Romanorum 
regina  cum  iiliali  obediencia  prospera  et  felicia  successuum 
incrementa.  Sicut  alias  vestre  paterne  dulcedini  supplicavi- 
mus,  ut  nos,  offerentibus  se  loco  et  tempore,  ac  serenissimum 
dominum  et  conthoralem  nostrum  dilectissimum  dominum  Fri- 
dericum  Romanorum  regem  futuro  apostolico  recommittere 
non  omitteretis  fideliter  et  benigne,  sic  et  nunc  omni,  qua 
possumus,  precum  instancia  vos  requirimus  et  hortamur,  ut 
nos  et  predictum  nostrum  conthoralem  futuro  summo  pontifici 
studeatis  recommendare,  obtinendo  nobis  per  vias  et  modos, 
quibus  poteritis,   ipsius  graciam  et  favorem.     Petimus  eciam, 


—    310     — 

ut  Alamandam  de  Petra  per  aliqualem  matrimonii  copulam 
velitis  graciosius  promovere  ac  discretum  iuvenem  fratrein 
honesti  viri  Gloiacherii,  magistri  camere  nostre,  domicellum 
Jacobi  filii  vestri,  pro  *)  .  •  .  bus  velitis  respicere  graciose. 
Ceterum  vestre  paternitati  supplicamus,  ut  discretum  ^)  .  .  . 
Berengerium  Caera,  quondam  domicellum  dilecte  nobis  Blance 
in  vestrum  *)  .  .  .  velitis  assumere  ^) .  .  .   [vigjilia  beati  Jacobi. 

Or.  Perg.  Ssp.  Schluss  fehlt.  Adresse.  Kein  responsum  jetzt  zu 
sehen.     Antwort  Jaymes  WSB  140  Nr.  45  vom  19.  September  1316. 

145.  Konig  Robert  an  Petrus  [Fer]randi :  flm  23.Juni  fand  das 
matrimonium  per  verba  seines  Sohnes  Kari  und  Katliarinas 
von  Oesterreich  statt.  Karl  ist  von  Friedrich  d.  Sch.  zum 
Reichsvil<ar  in  ganz  Itaiien  ernannt.  Soll  in  seinen  Verhand- 
lungen  von  diesen  Mitteiiungen  Gebrauch  machen.  Neapel 
(1316)  August  2. 

.  . .  Noverit  vestra  nobilitas,  quod  die  penultimo  Julii 
recepimus  litteras  a  nunciis  uostris  in  Alamaniam  destiiiatis, 
quod  vicesimo  tercio  die  Junii  firmatum  fuit  matvimonium 
per  verba  de  presenti  in  facie  ecclesie  iuter  .  .  ducem  Cala- 
brie  primogenitum  nostrum  et  spectabilem  Catheriuam  soro- 
rem  ducis  Austrie,  in  regem  Romanorum  electi,  cum  houora- 
bilibus  et  utilibus  condicionibus  et  convencionibus,  quibus 
ipse  electus  et  nos  inviceui  striccius  obligamur.  Coustituit- 
que  idem  electus  dictum  ducem  primogeuitum  nostrum  eius 
vicarium  in  tota  Ytalia  in  terris,  que  eraut  de  parte  Guelfa 
tempore  domini  Henrici  quondam  Romanorum  regis,  sunt  ad 
presens,  vel  erunt  in  futurum  .  .  .  Predictis  autem  iu  tractato 
nobiscum  negocio,  pro  quo  itis,  utamini,  sicut  prudencia  vestra 
cognoverit  promocioni  ipsius  uegocii  expedire.  Et  si  persone 
nobis  coniuncte  consanguineitate  hic  vel  alibi  vobis  note  oc- 
currerint  uxorande,  parati  sumus,  in  casu,  in  quo  procedat 
votive  pretactum  negocium,  illas  persouas  iuxta  posse  iudu- 
cere,  sicut  inter  nos  et  vos  plenius  est  collatum.  Similes 
autem  litteras  misimus  heri  vobis.  Dat.  Neapoli  die  II.  Augusti 
XIV.  indiccionis. 

CRD  Or.  Perg.  o.  Nr.  Ssp.  Am  selben  Tage  fast  gleichlautend 
schreibt  Robert  an  Jayme  II.     Die  letzte  Wendung  iiber  die  „persone 

a)  Loch  fiir  1—2  Worter.  b)  Abgerissen. 


—    311    — 

uxorande"  diirfte  auf  Friedrichs  Familie  von  Sizilien  zu  deuten  sein. 
Am  19.  Oktober  (1316)  schreibt  aus  Assisi  Katharina,  filia  quondam 
serenissimi  domini  Alberti  Romanorum  regis,  an  Jaj^me  II.  iiber  die 
Gesundheit  ihrer  Familie  und  fahrt  dann  fort :  Et  ipsum  fratrem  nostrura 
postmodum  audivimus  et  ex  litteris  fratris  nostri  Lupoldi  ducis  pro 
certo  didicimus  de  inimicis  obtinuisse  triumphum  ducemque  Bawarie 
adversarium  nostrum  campo  fugisse  relicto.  Ceterum  si  quid  pro  vobis 
aput  excellentissimum  dominum  Robertum  . . .  regem  alicubi  facere  nos 
velitis,  id  nobis  cum  fiducia  significare  potestis  facturis  fideliter  .  .  .  Dat. 
Assisii  aput  sanctum  Franciscum  sub  sigillo  viri  spectabilis  H.  comitis 
de  Buochegge,  magistri  curie  nostre,  quo  utimur,  adhuc  proprium  non 
habentes,  crastino  festi  beati  Luce  evangeliste.  Or.  Perg.  Ssp.  o.  Nr. 
Am  2.  August  schreibt  auch  fast  gleichlautend  wie  Robert  Konigin 
Sancia  an  Jayme  II. 

146.  Friedrich  cl.  Sch.  an  Jayme  II.:  Seit  4  Monaten  belagert 
'er  Esslingen.  Ludwig  der  Bayer  riickt  mlt  dem  Konige  von 
Bohmen  und  dem  Erzbischof  von  Trier  gegen  ihn,  doch  halt 
er  in  einem  Engpass,  so  dass  er  ihn  nicht  angreifen  kann. 
Einer  flufforderung,  auf  freiem  Felde  zu  kampfen,  kommt 
Ludwig  nicht  nach.  Er  hofft  ihn  noch  zu  fangen.  Da  er  von 
der  Wahl  eines  neuen  Papstes  gehort  hat,  bittet  er  fur  ihn 
an  der  Kurle  zu  wirken.     Vor  Essllngen  1316  September  16. 

Magnifico  et  excellenti  principi  domino  Jacobo  regi  Ara- 
goniim  illustri  tamquam  patri  suo  carissimo  Fridericus  Dei 
gracia  Romanorum  rex  semper  augustus  cum  filialis  dilectio- 
nis  perseverantia  exuberantis  prosperitatis  desiderabilium  suc- 
cessuum  incrementa.  Ut  ad  plenum,  quid  inter  nos  et  Ludo- 
vicum  ducem  Bavarie,  nostrum  et  imperii  adversarium,  actum 
sit  et  agatur  ad  presens,  vestre  pateat  notioni:  ecce,  sinceri- 
tas  vestra  noscat,  quod,  dum  iamdudum  quatuor  videlicet 
mensibus  et  amplius  in  obsidione  civitatis  Ezzelingen  faventis 
contumaciter  dicto  duci  steterimus,  quemadmodum  adhuc  sta- 
mus,  idem  dux  Bavarie  ad  *) .  .  .  regis  Bohemie  ac  archiepis- 
coporum  Maguntini  et  Treverensis  congregato  exercitu  ipsam 
civitatem  liberare  laborat.  Et  dum  ipse  dux  assumptis  secum 
personaliter  rege  Bohemie  ac  .  .  archiepiscopo  Treverensi  pre- 
dictis  contra  nos  usque  ad  partes  nobis  finitimas  pervenisset, 
eidem  occurrere  concepimus,  hoc  tam  honorabile  quam  utile 
estimantes.     Sed    quia   ille    veniendi    ad   nos   duarum  viarum 

a)  Loch  fiir  1  Wort. 


—    312    — 

eleccionem  habuit  propter  bipertitam  vallem,  que  bifurcabat 
iter,  obsidionis  nostre  castra  movere  in  hoc  amiguo  nullius 
efficacie  videbamus,  quousque  viarum  illius  certam  noticiam 
haberemus.  Inter  hec  accidit,  quod  iamdictus  dux  suos  ad 
nos  prematurans  accessus,  dum  minime  crederemus,  versus 
nos  intra  quasdam  vias  artas  adeo  usque  pervenit,  quod  am- 
plius  contra  ipsum  propter  artos  transitus  hostilis  occursus 
haberi  non  poterat  integralis.  Quo  audito  eidem  mandavimus, 
ut  belli  causa  ad  larga  campi  spacia  retroiret,  ubi  conflictus 
legaliter  posset  haberi,  treugas  ad  hoc  pro  nobis  et  nostris 
congruas  offerentes  ac  exigentes  similes  treugas  dari  desuper 
ab  eodem.  Quod  ipse  facere  nude  recusans  prope  nos  infra 
distanciam  dimidii  miliaris  ad  flumen  Nekarum  se  locavit,  ad 
locum  talem,  quem  ex  toto  circumfluit  dictus  ampnis,  ita  quod 
nequaquam  patet  accessus  in  illum.  Adeo  tamen  per  hec  ad 
artum  captivitatis  se,  ut  ita  loquamur,  inclusit,  quod  nulla- 
tenus  a  nobis,  sicut  certissime  speramus  in  domino,  recedere 
valeat  sine  honoris,  personarum  et  rerum  suarum  gravissimis 
detrimentis. 

Ceterum,  quia  nuper  ad  nostre  serenitatis  pervenit  audi- 
tum,  quod  universalis  ecclesie  summus  pontifex  sit  creatus, 
dilectionem  vestram  paternalem  omni,  quo  posumus,  affectu 
et  studio  deprecamur,  quatenus  aut  per  vos  aut  per  vestros 
nuntios  ad  hoc  ydoneos  eidem  domino  pape  nos,  regnum  et 
statum  nostrum  recommittere  fideliter  studeatis,  sollicite,  si- 
cut  contracta  inter  nos  amicicia  de  vobis  specialiter  confidi- 
mus,  precaventes,  ne  per  adversarium  nostrum  et  suos  fau- 
tores  predictos  apud  ipsum  dominum  papam  quicquam  coutra 
nos  sinistri  valeat  machinari,  quousque  nos  uuntios  nostros 
sollempnes  possimus  ad  curiam  destinare.  Quales  autem  cuiusve 
conditionis  nuntios  transmittere  debeamus,  super  hoc  nobis 
vestrum  consilium  petimus  celeriter  impertiri.  Dat.  in  obsi- 
dioue  nostra  ante  Ezzelingam  XVI.  kalendas  Octobris  anno 
regni  nostri  secundo. 

CRD  Or.  Perg.  mit  Spureu  des  riickwarts  aufgedriickten  Siegels 
und  Adresse.  Kein  Zeichen  einer  Antwort.  Auch  in  den  WSB.  nichts. 
Vgl.  Schrohe  S.  99. 

147.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Obwohl  die  Macht  Lud- 
wigs  d.  B.  gebrochen   ist,    bittet   sie    noch    einmal    dringend 


—    313    — 

um    seine    Fiirsprache    beim    neuen    Papste.      Schaffhausen 
(1316)  September  30. 

Magnifico   et   potenti    priucipi    domino  Jacobo   regi  Aia- 

gonnin   genitori    suo   dulcissiino  Elizabeth  Dei  gracia  Roma- 

norum  regiua  filialis  dileccionis  constanciam  et  eiusdem  exu- 

berans  incrementum.     Inter   cetera,    quorum    cura   nos    angit, 

illa  precique  meditacio  occupat  mentem  uostram,  qualiter  sacro 

Romano,  cui  divino  muuere  tribuente  presidemus,  imperio  viam 

pacis   preparemus   ipsumque  »),  uostros    fideles  et  subditos  in 

requie  collocemus  opulenta.    Et  licet  turbatorem  imperii  Lud- 

vicum  ducem  Bawarie,    qui  se  regem  dicit,    eiusque  fautores, 

quod  tamen  non   uostre    set   divine    ascribimus   potencie,   pro 

parte  Immiliaverimus,    ita   quod   ipsius  regnandi  potencia  per 

nostram   fere  potenciam  sibi  sit  ablata:    tamen    illius    ope    et 

patrocinio.indigemus,  qui  in  terris  vicarius  Christi  esse  dici- 

tur,  qui  iu  apicem  apostolice  dignitatis  uoviter  est  assumptus. 

Saue    cum   nos  cum  Martha  turbacionis  multiplicis  ministerii 

et  frequentis  soUicitudinis  iustancia  fatigemur,  cogimur  tamen 

cum  tedii  nostri  querimonia  oportunum  auxiliacionis  solacium 

a  quiesceutibus  exigere  cum  Maria.    Unde  vestre  paternitatis 

dulcedinem,    ut  prius   ita  et  nuuc,    uon  sine  modica  confiden- 

cia  presentibus  studiosissime  requirimus  et  rogamus,  quatenus 

viis  et  modis,  quibus  expedire  sciveritis,  apud  summum  pon- 

tificem    honorem,    commodum    et    profectum    nostrum    taliter 

velitis   procurare,    ut  vestra  promocione  ipsiusque  sanctissimi 

patris    uostri    domini    apostolici  favore  et  gracia  mediautibus 

ad    omne   illud,    quod   ad  reformacionem  sancte  pacis  oportu- 

num  fuerit,  et  ad  illud,  quod  gratum  altissimo  regi,  filio  Jhesu 

Christo,    esse    sciverimus   vestreque   beneplacitum    paternitati 

devocioni[s]    promptitudine    nostram    sollicitudinem    converta- 

mus  b).     Vestra   vigeat   et   valeat   dulcis  paternitas  precipiat- 

que   nobis    ut  filie  sue  humili  ac  devote.     Datum  Scafuse  II. 

kalendas  Octobris. 

Or.  Perg-.  Ssp.     Auf  Riicken  nur  Adresse,  kein  responsum. 

148.    Friedrich  d.  Sch.   an   Jayme  II.:    Hat  Wahl   des    neuen 
Papstes  gehort.    Bittet  bei  ihm  dahln  zu  wirken,   dass   Lud- 

a)  ipsamque  Or. 

b)  So  Or. 


—    314    — 

wig  d.  B.  mit  sein^n  Bedrangungen  und  grundlosen  Praten- 
sionen  aufhore.  Hat  zwei  6esandte  an  die  Kurie  geschickt, 
wiil  aber  eine  feierliche  Botschaft  senden.  Bittet  um  Infor- 
mation,   wie  sie  sein  soll.     Schaffhausen  (1316)  Oktober  8. 

Magnifico  principi  domino  Jacobo  regi  Aragonuni  pntri 
suo  venerando  Fridericus  Dei  gracia  Ronianorum  rex  semper 
augustus  filialis  devocionis  promptitudinein  cum  salute.  Ad 
celsitudinis  nostre  nuper  pervenit  auditum,  quemadmodum 
vobis  scripsimus  hiis  diebus,  qualiter  superna  volente  gracia 
alme  matri  ecclesie  de  summo  pontifice  sit  provisum.  Qua- 
propter  magnificam  paternitatem  vestram  seriose  requirimus 
et  rogamua,  quatenus  more  sapientis  exultantis  in  gloria  filio- 
rum  apud  iamdictum  summum  pontificem,  sanctissimum  patrem 
nostrum,  efficaci  studio,  sicut  scitis  et  poteritis,  elaborare 
velitis,  ut  Ludowici  ducis  Bawarie,  qui  instigante  sibi  inimico 
homine  superseminante  zizaniam  nichilque  relinquente  in  con- 
dicione  actuum  humanorum  ex  omui  parte  beatum  relicta  lege 
promisse  fidei,  que  societatis  humane  dicitur  fundamentum, 
regnum  et  regimen  nostrum  occasione  eiusdem  electionis  de 
se,  ut  dicitur,  facte,  viribus  omnino  vacue  *),  cui  tamquam 
baculo  innititur  harundineo,  iniuriose  turbare,  quantum  poterit, 
non  quiescit,  calumpnie  salubris  terminus  imponatur.  Et  licet 
super  hoc  negocio  nostro  honorabiles  viros  magistros  Christia- 
num  canonicum  ecclesie  Bunnensis,  Coloniensis  dyocesis,  offi- 
Cialem  curie  Coloniensis,  et  Heinricum  de  Hugeswilre,  cano- 
nicum  ecclesie  s.  Thome  Argentinensis,  quos  per  vos  et  vestros, 
quid  in  negocio  nostro  sit  agendum,  consulte  petimus  infor- 
mari,  ad  sedem  apostolicam  transmiserimus :  alios  tamen  so- 
lempniores  cogitavimus  subsequenter  ad  curiam  destinare. 
Quales  autem,  cuiusvis  condicionis  debeant  esse  nuncii  sub- 
sequentes,  vestrum  nobis,  sicut  alias  petivimus,  consilium 
petimus  impertiri.  Taliter  nostrum  profectum  vigilanti  studio 
promoventes,  ut  Romana  gloria  in  filios  filie  congruis  tem- 
poribus  debeat  derivari.  Dat.  in  Schaffusa  VIII.  idus  Octo- 
bris  regni  anno  secundo. 

CRD  Or.  Perg.  Ssp.  Ohne  Nr.  Kein  Antwortzeichen.  Vgl.  aber 
WSB  140  Nr.  46  vom  20.  Januar  1317. 

a)  So  Or. 


—    315    — 

149.  Vidal  de  Villanova  an  Jayme  II.:  In  der  Templergiiter- 
frage  Ist  Johann  XXII.  bald  wiitend,  bald  freundlich.  Ueber- 
haupt  ist  es  schwer,  sich  an  seine  Manier  zu  gewohnen. 
Johann  sieht  ein,  dass  die  Vereinigung  der  6uter  mit  den 
Hospitalitergiitern  verkehrt  ist,  aber  er  kann  eine  Handlung 
seines  Vorgangers  nicht  rijckgangig  machen.  Verhandlungen 
mit  dem  Papste  wegen  der  Postulation  des  Infanten  Johann 
fijr  Tarragona.  Das  Hauptziel  ist  wohl  nicht  zu  erreichen  ; 
doch  kann  er  den  Konig  zufrieden  stellen,  nur  ist  grosstes 
Geheimnis  notig.    Avignon  (1316)  November  16. 

Intrlguen    im    Domkapitel    voa   Tarragona   wegen   der   Postu- 
lation.     Debatten  mit  den  Gegnern  der  Postulation. 

Seynor.  Jo  Vidal  de  Villanova  besan  vostras  mans  ine 
conmn  en  vostra  gracia.  Sapia  la  vostra  alta  seynoria,  que, 
coni  nos  fom  paaats  per  lo  tractament  de  la  postullacio  e 
agiiem  fet  lomenage,  tantost  volch  nostre  seynor  lo  papa, 
que  tractasem  sobrels  bens,  qui  foren  del  Temple,  e  sobra  qo 
ach  teugiidas  diversas  maneras,  axi  cou  el  es  tot  divers.  La 
huna  vegada,  con  le  veniam  davant,  lo  trobavam  tan  mogut  e 
am  tauta  yra  sobraquest  fet,  que  apenas  nos  vollia  oyr  parl- 
lar,  altra  vegada  nos  oya  benignament,  axi  que  nengun  tems 
no  sabi,  ques  fo  pena  ny  afan  sino  tant,  com  ab  aquest  hom 
e  ahut  a  fer,  quel  a  pus  estrayna  discrecio  e  manera,  a  que 
hom  que  yo  ach  vees.  Pero  apres  molta  de  pena  e  dafany,  que 
avem  ahuda  avemlo  a  portar  en  cor  aquella  manera,  que  vos, 
seynor,  en  una  cedulla  donas  a  mi  a  cabayl,  e  creu,  quel  se 
declinara  a  90,  que  vos  en  aqueylla  demanats.  De  la  onio 
dels  bens,  qui  foren  del  Temple,  a  Lespital  per  res  nol  po- 
dem  partir  e  reconex  e  diu,  que  la  dita  onyo,  qui  es  feyta 
oniversalment  per  tot  lo  mon,  eceptat  en  Espayna,  ques  mes 
damnosa  que  profitosa  per  la  gran  viltat  e  poch  recapte  de 
Lespital,  mas  posa,  que  90,  que  son  predesesor  feu,  no  seria 
beyl,  quel  lo  desfes,  e  sobra  90  ly  es  per  nos  molt  dit. 

Seynor,  quant  al  fet  de  la  postullacio,  sapiats,  que  apres 
la  resposta,  que  nostre  seynor  lo  papans  feu,  yo  procure,  que 
pogues  parllar  ab  eyl  de  cabayl,  axi  quel  me  de  loch  sens 
tot  mya  daltra  persona,  que  no  y  ach,  e  yo  parlle  largament 
ab    eyl    e    finahnent    resposme,    que    sacordaria   am   si  matey 


—    316    — 

sens  que  no  y  demanaria  altre,  e  enans  que  yom  partis  del 
per  tornar  a  vos,  el  me  respondria  per  tal  manera,  que  yon 
deuria  eser  pagat.  Be  a  ahuts  alguns  raonamens  am  mi 
secretament  sobra  qo,  per  que  creu  fermament,  que,  si  la 
postullacio  no  pasa,  de  la  qual  cosa  yom  dubte  fort,  ques 
faca,  aquel  feyt,  que  vos  sabets,  qui  entre  vos,  seynor,  e  mi 
fo  raonat,  se  fara,  ap  que  vos  o  vuyllats  retenir  en  vos,  que 
a  nenguna  persona,  per  familliar  que  us  sia,  no  senta,  que 
vos  vuyllats  a^o,  ni  parauUa  per  vos  non  sia  feta,  ans  si  al- 
gun  raonanse  an  vos  feria  al  seynal,  mes  vejares,  que  degu- 
esets  respondre,  que  no  es  cosa,  que  vos  consentisets  ni  la 
persona  no  seria  par  aquel  fet.  Que  cert  sia  a  vos,  seyor, 
que,  si  secret  es  tengut,  apos  fara  a  honor  vostra  e  a  profit 
del  senyor  infant  don  Johan,  per  que  mes  vejares,  que  us  ne 
dejats  venir  a  Barchinona,  per  quels  fets  ajan  be  e  breu  es- 
peegament,  que  axi  per  lo  fet  del  Temple  com  per  lo  fet  de 
don  Juhan  mester  fa,  quels  fets  ajan  breu  espeegament.  Yo 
nos  pux  escriure  los  fets,  en  que  estan,  que  nos  poria  be 
declarar  per  letra,  mas  be  creu,  seyor,  que,  con  lo  bisbe  y 
yo  siam  en  vostra  presencia,  con  de  nos  ojats  la  manera,  eu 
quels  fets  estan,  quen  deurets  eser  pagat.  Per  qo,  que  us 
acostets  an  ca  els  fets  ne  sian  pus  tost  delynrats,  vos  fac 
saber,  que,  con  lo  bisbe  e  yo  siam  estats  en  vostra  presen- 
cia,  cove  a  fer,  que  la  hun  de  nos  o  andos  torn  a  nosti'e 
seynor  lo  papa  per  dar  conpliment  als  afes,  segons  que  a  vos 
seynor  les  plaura  reebre.  Vejare  mes,  quel  seyor  ifant  don 
Jayme  deja  eser  an  vos  ensems,  con  nos  siam  en  vostra  pre- 
sencia,  que  aquela  fin  aquels  bens,  qui  foreu  del  Temple,  ven- 
ran.  Bon  sera,  quel  sia  present  a  la  Cort,  que  vos  naurets, 
quel  feyt  es  gran  e  toca  molt  a  vos  e  a  el.  Comamme  seyor 
en  vostra  gracia. 

Feyta  Avyon  dimecres  XVI  dias  anats  de  Novembre. 

Seynor,  lo  sagristan  de  Leyda  es  acy  e  am  dit,  que  ygues 
am  vostra  lycencia  e  am  lo  capiscol  ')  enseras  parlla  am  mi 
dienme,  quel  dega  de  Taragona  avia  feyt  aupiure  hun  hom 
e  que  a^o  era  provat  e  quem  pregava,  que  aquets  canonges, 
que  son  aci,  non  desen   a    entendre    nenguna    re    contral    pe- 


')  Das  ist  der  Scholasticus  einer  Kirche.     Hier  von  Tarragona. 


—    317    — 

bosdre;  e  yo  avia  ja  entes  per  letra,  que  canonges  de  Tara- 
goua  avian  ja  tramesa  a  aquets  canonges,  que  son  agy,  quel 
pebosdre  avia  pres  e  eucara  lejament  aontat  sol  *) .  .  .  la  pre- 
son  lo  dit  dega,  e  que  aco  se  era  fet  mes  per  aul  volentat, 
(juel  ly  a,  que  per  tort,  quel  tenga,  e  yo  estant  enformat 
daco  respus  al  sagristan  e  al  capiscol  e  dixUes,  que  yo  avia 
entes,  quel  fet  era  en  altra  manera,  quels  no  deyan,  e  quel 
pebosdre  tenia  de  vollentat  agreujar  e  peseguyr  tots  aquels, 
qui  eran  estats  bons  a  la  postullacio  del  seyor  ifant  ■  don 
Juiian,  <i[ue?]  deuria  bastar  al  pebosdre  la  vollentat,  que  mo- 
strada  avia  a  la  dita  postullacio,  e  no  y  deuria  crexer  pus 
avant  .  .  .  Sobra  co  ach  moltas  parauUas  entrels  e  mi,  que 
serian  largas  descriure.  Ago,  seynor,  vos  fap  saber,  per  90 
con  creu,  quel  sagristan  e  el  capiscol  nauran  escrit  al  pe- 
bosdre,  que  fort  escandalligats  e  am  gran  paor  e  reguart  se 
partiren  de  mi,  e  ssi  uingu  sobraquesta  raon  parlla  ain  vos, 
pla^iaus,  que  conegan,  que  vos  vos  sentits  de  90,  que  ses 
feyt  ni  dit  contra  vostre  fil  e  tot  a^o  se  seguex  a  vos.  Di- 
mars  XV  dias  de  Deenbre  yo  parlie  am  nostre  seyiior  lo 
jiapa  e  donely  antendre  lo  pebosdre  de  Taragona,  qui  es, 
e  apres  moltas  parauilas,  qui  foren  entrel  e  mi,  present  lo 
cardenal  de  Pelagrua  e  el  bisbe  de  Barchinona,  priva  lo  capis- 
col  de  Taragona  de  la  ministracio  e  a  li  ajustat  lo  sacristan 
de  Taragona,  axi  quen  lespiritual  e  en  lo  temporal  lis  ya 
ajudant  el  sagrysta  fora  la  yglesia  pusca  sistituyr  en  lo 
temporal. 

CRD.  Templarios  Nr.  93.  Der  precentor  ecclesie  Tarragonensis 
Jolianues  Cellii  beklagt  sich  bitter  beim  Konig  (CRD  12954),  dass  Vidal 
von  Villanova  ihn  beim  Konig  verleumde:  quod  ego  posse  meo  publice 
et  occulte  tractaveram  et  tracto  omne  obstaculum  sive  impedimentum 
super  facto  postulacionis  . .  .  tam  cum  domino  nostro  summo  pontiffice 
quani  cum  aliis  dominis  cardinalibus .  .  .  Novit  iile,  qui  scrutator  est 
cordium, . .  .  quod  talia  nusquam  in  mente  habui,  habebo  vei  habere  in- 
teudo.  Plura  ego  opprobria  sustinui  et  adhuc  sustineo  informacione 
contra  me,  .  . .  que  omnia  sustineo  et  sustinere  intendo,  ut  postulacio 
suum  effectum  per  omnia  consequatur  .  .  .  Die  veneris  proxime  trans- 
acta,  cum  irem  versus  beatum  Ruffum  extra  civitatem  spaciatum,  exivit 
Hugo  de  Ceruilione  de  ecclesia  beati  Ruffi  cum  hominibus  R.  de  Aui- 
nione  armatis.  Et  clamando  voce  magna:  Moriatur!  moriatur!  me  una 
cum  aliis  suis  complicibus  longissime  est  secutus,  videntibus  multis  . . . 

a)  Loch  fiir  ein  paar  Worter  Or. 


—    318    — 

Dat.  in  Auinione  IX.  kalendas  Novenihris  (Or.  Pap.).  Die  beiden  Ge- 
nannten  waren  aucli  Kanoniker  von  Tarragona! 

150.  Friedrich  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Empflehlt  genannte  Ge- 
sandte,  die  in  Reichsangelegenheiten  zu  ihm  kommen.  Schaff- 
hausen  (1316)  Dezember  17.  —  Konigin  Elisabeth  empfiehlt 
dieselben  und  bittet,  da  in  den  schweren  Kampfen  ihres 
Gemahls  doch  leicht  etwas  Schlimmes  sich  ereignen  konne, 
um  Riicksendung  der  Ehevertrage.    Schaffhausen  (1316)  De- 

zember  20. 

1)  .  .  .  Cum  nonnunquam  .  .  .  Honorabiles  .  .  .  viros  magi- 
struin  Ditricum  de  Wolfsowe  prepositum  Gurniceusem,  utrius- 
que  iuris  professorem,  et  Albertum  prepositum  ecclesie  Poso- 
niensis,  secretarios  et  familiares  nostros  dilectos,  exhibitores 
presencium,  quos  nulla  nostra  latent  secreta,  set  archanorum 
nostrorum  intima  recognoscunt,  ad  paternalis  dilectionis  vestre 
preceuciam  super  nostiis  et  imperii  magnis  et  arduis  negotiis 
duximus  transmittendos  ')  .  .  .  Dat.  apud  Scafusam  XVI.  ka- 
lendas  Januarii  regni  nostri  anno  tercio. 

2)  .  .  .  Ceterum  ^)  quia  propter  graves  adversitates  et  dis- 
cordias,  quas  predictus  dominus  noster  rex  Fridericus  liabet, 
interdum  periculis  subiacet,  uude  tutum  aibitramur,  quod 
litteras  super  matrimonii  nostri  accessoriis,  quas  habetis,  si 
placet,  nostre  presencie  remittatis.  Nam  si  quod  humanitus 
hiis  diebus,  quod  avertat  altissimus,  contingeret  iam  dicto 
domino  Friderico  absencia  dictarum,  per  modici  tempoiis 
moram  esse  forsitan  grande  dispeudium  allatum.  Et  circa 
premissa  dictis  nunciis  vel  eorum  alteri  fidem  vobis  placeat 
adhibere.    Dat.  Scafuse  XIII.  kalendas  Januarii. 

Beide  Or.  Perg.  Ssp.  Die  Antwort  WSB  140  S.  51  Nr.  46  und  iiber 
die  Gesandten  S.  53. 

151.  Johann  XXII.  an  Jayme  II.:  Das  factum  Pedros  von  Ka- 
stilien  (Granadazug)  und  geheimes  Geschaft  (gegen  Tunis). 
Wiinscht   feierlichere   Botschaft.     Avignon  (1317)  Januar  23. 

.  .  .  Leta  manu  tuas,  fili  carissime,  de  credentia  recepimus 
litteras    per    dilectum    filium    Guilelmum    Oulomarii    nuntium 


')  Folgt  nur  Formelhaftes  in  der  Empfehlung. 
')  Vorher  Empfehlung  der  Gesandten. 


—    319    — 

tuum  nobis  noviter  preseutatas,  et  que  idem  nuntius  iuxta 
commissam  sibi  per  te  credentiam  tam  super  lacto  dilecti  filii 
nobilis  viri  Petri  nati  clare  memorie  regis  Ispanie,  generi 
tui,  quam  super  alio  quodam  secreto  negotio  nobis  exposuit 
pleno  collegimus  intellectu.  Sane  mirantes,  quod  tantum  et 
tale  negotium,  quale  illud  secretum  esse  perpendimus,  per 
solam  credentiam  simplicem  in  nostram  voluisti  perferre  no- 
titiam,  magnitudini  tue  providimus  suadendum,  quatinus,  si 
negotium  ipsum  veritate  subnixum  ac  factibile  et  expedibile 
fore  putaveris,  illud  nobis  tam  per  regales  litteras  quam  per 
nuntios  speciales  de  illo  ad  plenum  instructos  reserare  nobis 
explicite  necnon  vias  et  modos,  qui  tibi  utiles  ad  promotio- 
nem  expeditionis  illiiis  occurrerint,  significare  procures,  ut 
super  hiis  per  litteras  et  nuntios  tuos  .  .  .  certiores  effecti  et 
habita  coUatione  cum  uuntiis  antedictis,  quid  de  ipso  negotio 
faciendum  et  qualiter  super  illo  procedendum  fuerit,  consul- 
tius  videre  possimus.  Dat.  Auinione  X.  kalendas  Februarii 
pontiticatus  nostri  anno  primo. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  5.  Or.  Perg.  Auf  Rticken  von  Kanzlei- 
haud:  Allatum  per  G.  OUomarii,  quando  ivit  ad  dominum  papam  super 
facto  infautis  Petri  et  negocio  Tunicie.  In  Reg.  337  f.  308  stehen  die 
hierauf  beziiglichen  Briefe.  Zuniichst  an  Phiiipp  von  Mallorca :  Au  ihn 
wird  G.  O.  geschickt  super  quibusdam  valde  secretis  1316  Dec.  19.  Am 
selben  Tage  an:  R.  de  Auinione  can.  Terrachon.,  dass  G.  0.  an  Philipp 
gesandt  werde.  Inzwischen  hort  der  Konig  von  den  Verhandlungen 
zwischen  Robert  und  Friedrich,  dass  wohl  eine  treuga  komme  (24.  Dec). 
Philipp  fragte  G.  0.,  ob  er  einigen  Personen  etwas  mitteilen  durfe;  er 
wagte  nicht  ja  zu  sagen.  Doch  gestattete  es  der  Konig  am  26.  Januar 
1317.  Gleich  darauf  soll  nicht  mehr  davon  geredet  werden  und  G.  0. 
heimkehren  (1.  Februar  1317).  —  Ueber  das  factum  Granate  zeigte  sich 
der  Papst  sehr  erfreut,  besonders  dass  der  kastilianische  Infant  Pedro 
an  der  Spitze  stehen  solle,  und  versprach  seine  Hilfe.  Vgl.  auch  Schrei- 
ben  Johanns  vom  14.  April  „CeIsitudinis  regie  litteras."  Leg.  Johannes 
XXII.  Nr.  6. 


152.  Vidal  de  Villanova  an  Jayme  II.:  Montag  empfing  er 
Nachricht  vom  Tode  des  Bischofs  von  Tarazona.  Schon  vor- 
her  hatte  er  im  Namen  des  Konigs  den  Papst  um  Reser- 
vation  des  Bistums  gebeten.  flm  Mittwoch  teilte  er  dem 
Papst  den  Tod  mit  und  dieser  erklarte  die  am  Samstag  ge- 
machte   Reservation   aufrecht   erhalten,    sle    am    Freitag    im 


—    320    — 

Konsistormm  vorbringen  und  durch  seinen  Nepoten  dem 
Kapitel  Mitteilung  machen  zu  wollen.  Der  Konig  solle  ihm 
einen  passenden  Kandidaten  nennen.  Vidal  nennt  einige 
Namen,  der  Konig  soll  bestimmen.  —  Affare  des  Bischofs 
von  Cahors.  Seine  6efahrten  wurden  furchtbar  gefoltert  und 
er  zu  ewigem  Kerker  verurteilt!  Der  Papst  ist  kaum  zu  sehen. 
—  Eine  grosse  englische  6esandtschaft  verlangt  vierjahrigen 
Zehnten  fiir  EngJand  zum  Kriege  gegen  Schottland;  Engiand 
sei  Lehensland  der  Kirche,  also  mUsse  diese  ihm  helfen.  Der 
Papst  lehnte  ab,  da  England  seit  langem  keinen  Census  ge- 
zahlt  und  keine  Muidigung  geleistet.  Die  6esandten  erklaren, 
der  Konig  werde  es  jetzt  tun;  so  erhielten  sie  einen  vier- 
jahrigen  Zehnten.  Der  Papst  sendet  einen  Legaten  nach 
England  zur  Entgegennahme  der  Huldigung.  —  ^breise  des 
A.  Torreyles  und  der  papstlichen  6esandten  (nach  Neapel).  — 

Postulation.     Templerguter.     Avignon  (1317)  Marz  9. 

Senyor,  yo  en  Vidal  de  Vilanova,  humilmen  besan  les 
vostres  mans  me  coman  en  la  vostra  gracia,  Sapia  la  vostra 
altea,  senyor,  que  diluns  apres  menjar  VII  dies  anat^  de 
Mars  reebi  vostra  letra  ab  sagell  secret,  la  qual  maporta  lo 
correu  portador  de  la  present.  En  la  qual  letra,  senyor,  me 
significais  la  mort  del  bisbe  de  Tara^ona,  et  encara  era 
contengut  en  aquella,  que  creyets,  que  nos  avendrien  be  en 
lo  capitol  de  eleccio  e  que,  si  aquest  fet  avia  a  venir  denant 
lo  seuyor  papa  eyo  veya,  quey  agues  loch,  que  degues  so- 
plicar  de  part  vostra,  quen  Pons  de  Vilamur  agues  lo  dit 
bisbat.  On,  senyor,  ans  que  yo  reebes  la  dita  letra,  ya  lo 
dicmenge  passat  vos  avia  tramesa  I  letra  mia  per  correu 
vostre,  en  la  qual  entre  les  altres  coses  vos  fiu  saber,  com 
yo  ohida  la  mort  del  dit  bisbe  no  empero,  quen  fos  be  cert, 
avia  parlat  ab  lo  senyor  papa  de  part  vostra  e  com  ell  a 
instancia  mia  feta  de  part  vostra  ha  reservada  la  dita  es- 
glesia  et  dit  a  mi,  que,  com  yo  fos  cert  de  la  dita  mort, 
que  li  ho  significas,  e  en  la  dita  letra,  senyor,  vos  he  feta 
saber  la  raho,  per  que  yo  procure  la  dita  reservacio.  Ara, 
senyor,  tantost  com  yo  per  la  dita  letra  vostra  sabi  de  cert 
la  dita  mort,  procure  aber  vista  del  senyor  papa  e  dimecres 
IX  dies  de  Mars,  yo  entre  a  ell  e  dixli,  que  certa  cosa  era, 
quel  dit  bisbe  era  mort.     E  ell  respos  me,  que  ell  faria  ser- 


—    321    — 

var  la  reservacio,  que  avia  feta  de  aquel  dia  a  ensa,  que  feta 
la  avia,  lo  qual  dia  fo  dissapte  prop  passat,  V  dies  de  Mars, 
e  que  divendres  primer  vinent  la  faria  en  consistori  e  que 
faria  per  lo  cardenal  son  nabot  escriure  al  capitol  de  Tara- 
9ona,  significan  la  dita  reservacio  e  manan,  que  no  enantassen 
a  eleccio.  E  que  vos  senyor  nomenassetz  I  bona  persona, 
que  fos  prohom  e  bon  hom,  a  qui  ell  ne  provehis  e  que  fos 
tal,  que  el  lin  pogues  provehir  sens  carrech  de  sa  conscien- 
cia  e  que  a  vos  aytam  be  no  fos  nengu  carrech.  Per  que, 
senyor,  vos  considerades  les  rahons,  que  yous  he  escrites 
sobre  asso,  les  quals  segurament,  senyor,  me  mogren  a  en- 
teniment  de  honor  e  satisifaccio  vostra  e  del  senyor  infant 
don  Johan  e  no  a  als.  Cor  certament,  senyor,  qui  ben  ha 
servit  digne,  es  de  remuneracio.  Ordonatz  en  90,  que  tin- 
gats  per  be,  que  yon  seguire  90,  que  vos  ne  manarets  e  no 
als  e  segurament  que  sen  fara  90,  que  vos  ne  vullat.  Ver 
es,  senyor,  que  yo  tench  molt  per  bon  e  per  apte  e  suficient 
en  Pons  de  Vilamur,  mas  empero  vos  guardat  lo  serviy  del 
dit  R.  Davinyo,  queus  ha  fet  e  en  defalliment  dell  sacrista 
de  Tarragona  e  la  honor  e  el  ben  estar,  qne  mes  semblant, 
queus  en  seguiria,  segons  que  jaus  he  escrit.  Manats  axi 
com  dit  he  90,  queus  en  plassia.  Senyor,  en  R.  Davinyo  es 
estat,  depuys  queus  escrivi,  en  fort  perill  e  es  encara,  jassia 
que  algu  mellorament  aja  apres,  no  pertant  que  encara  no 
sia  en  gran  perill.  Breument  me  rescrivitz  sobre  aso.  Quel 
senyor  papa  me  dix  lo  dit  dia  de  dimecres,  que  ops  era,  que 
breument  li  nomenassets  la  persona,  que  volrietz  a  a^o  no- 
menar,  que  no  era  bo  ne  li  seria  honor,  que  tengues  axi  molt 
empatxada  la  dita  esglesia. 

Per  90  com  en  la  dita  letra,  queus  he  tramesa '),  vos 
toque  del  fet  del  bisbe  de  Cahors  ^),  sapiat,  senyor,  que  feta 
inquisicio  contra  ell,  com  se  diga,  esser  atrobada  veritat  axi 
pei'  confessions  dels  companyons  del  dit  bisbe,  qui  fortment 
foren  turmentatz,  com  per  altres  manifestz  indicis  de  les  met- 
zines,  quel  dit  bisbe  fo  acusat,  que  procuraba  esser  fetes  al 
papa.    Per  90  lo  dit  bisbe  es  deposat  e  comdempnat  a  carcer 

')  Von  mir  nicht  gefunden. 

*)  Ueber  die  Affare  vgl.  zusammenfassend  G.  Mollat,  Les  papes 
d'Avignon  44  f. 


—    322    — 

perpetual ')  e  per  aquest  fet  ha  la  cort  molt  estada  empatxada 
e  es  encara,  axi  quel  papa  se  fa  pus  forment  guardar,  que 
no  feya,  el  veu  hom  ab  gran  dificultat. 

Los  missatges  del  rey  Danglaterra  eren  ya  en  la  cort, 
ans  que  yo  vengues,  eyc  son  encara.  Los  quals  son  molt 
gran  companya,  90  es  I  bisbe  e  I  comte  e  altres  cavallers, 
entre  les  quals  es  miser  Otes  de  Gran^o  '■'),  lo  qual  ma  de- 
manat  de  vos,  e  segons  que  yo  he  apres,  son  hic  per  esta 
raho,  que  demanaren  al  papa  la  decima  de  IIII  anys  en  ajuda 
contra  lo  rey  de  Scocia,  dien  que,  pus  quel  rey  Danglaterra 
te  la  terra  en  feu  per  la  esglesia,  que  deu  aver  ajuda  della 
contra  aquells,  que  li  fassen  tort.  E  el  papa  respos  lus,  quel 
rey  Danglaterra  no  avia,  grans  temps  avia,  pagat  lo  trehut  *), 
qui  es  de  M  marchs  cada  an  ne  avia  regonegut  ne  fet  sagra- 
ment  ne  homenatge  ne  feeltat,  que  fer  devia  a  la  esgleya. 
e  axi  que  no  li  faria  ajuda.  E  ells  resposeren,  quel  rey  era 
apareylat  de  regonexer  e  de  fer  sagrament  e  homenatge  e 
feeltat  e  pagar  lo  trahut.  E  ell  papa  dixlus,  si  avien  ells 
dasso  procuratori.  E  ells  dixeren,  que  no,  mas  que  eren  certs, 
que  al  rey  plauria  e  queu  faria.  E  sobre  ago  el  papa  als 
atorgada  la  decima  dun  an.  E  ha  ordonat  de  trametre  la 
son  legat  per  reebre  del  rey  lo  dit  sagrament  e  homenatge 
de  feeltat.  No  sabem  encara,  qui  sera  lo  legat.  E  als  pro- 
mes,  que  com  asso  sia  fet,  quel  li  fara  mayor  ajuda  e  quel 
defendra  axi  com  a  vassall  de  la  esgleya.  E  diu  se,  senyor, 
en  la  cort,  que  del  rey  Johan  a  ensa,  que  per  sa  voluntat 
sotsmes  la  terra  a  la  esgleya,  no  fo  fet  per  nengu  rey,  que 
puys  hi  fos,  lo  dit  sagrament  ne  homeuatge.  E  ha  be  CXX 
ans,  que  asso  fo.  E  dien,  que  90,  que  ara  fa  lo  dit  rey,  fa 
per  gran  pobrea  e  per  lo  poc  seu  que  ha. 

Del  fet  den  A.  Torreyes  ^)  sapiats,  senyor,  quem  dix  lo 
senyor  papa  lo  dit  dimecres,  que  ell  avia  ahuda  resposta  del 
senescal  de  Proensa,  que  les  II  galees  de  Masseyla,  en  que 
ell  entenia,    que    sen    anassen    los    seus    missatges    ab   lo    dit 

a)  So  Or. 


')  Auffallig;  er  ist  doch  verbrannt  worden. 

*)  Dieser  ist  in  der  Kreuzzugsgeschichte  oft  genannt.    Er  kampfte 
vor  Accon.     Spater  oft  in  den  Registem  Clemens  V.  ervvahnt. 

*)  Gesandter  zu  Robert  und  Friedrich.    Sonst  anders  geschrieben. 


—    323    — 

Narnau  ensemps,  segons  que  jaus  he  fet  saber,  son  partides 
ya  de  Masseyla,  de  la  qual  cosa  lo  papa  se  mostra  fort  de- 
spagat.  Mes  empero  dix  e  volch,  que  yo  trameses  a  Aygues 
Mortes,  si  y  ha  galea  neguna,  en  que  los  dits  missatges  sen 
poguessen  anar,  que  laltre  joru,  con  nos  passam  per  Mont- 
pestler  ni  avia  II  de  les  quals  sen  ana  en  la  una  en  Folchet 
porter  vostre  e  laltre  hi  devia  romanir  alguns  dies.  Si  no, 
dixme  el  senyor  papa,  que  era  son  enteniment,  que  sen  anas- 
sen  a  Niga  e  aqui  que  trovarien  barches  tro  a  Genova,  •  que 
axi  li  ho  avia  fet  saber  lo  senescal,  que  a  Niga  les  avria 
barches  de  VIII  o  de  X  rems,  en  que  sen  porien  anar  tro  a 
Genova.  E  alli  atrovarien  galees,  en  que  sen  porien  anar 
tro  a  Napol. 

E  finalment  creu,  que  axi  saura  afer.  Del  fet  de  la 
postulacio  ne  dels  altres  affers,  per  que  yo  hic  so,  no  puch 
resenantar  tro  Narnau  hic  sia  partit,  que  axi  ho  ha  dit  lo 
papa,  e  encara  creu,  ques  avran  a  largar,  tro  los  Angleses 
hic  sien  partits.  Altres  noves  noyc  ha,  senyor,  en  la  cort, 
queus  fassen  a  escriure.  Comam  me,  seuyor,  en  vostra  gracia. 
Scrita  en  Avinyo  dimecres  *)  IX  dies  de  Mars. 

Senyor,  com  me  parti  de  la  vostra  cort,  me  membra,  que 
parle  an  P.  March  e  au  Bn.  Daver^io  ^*),  queus  diguessen  de 
ma  part,  que  semblant  mera,  que  vos,  senyor,  durant  aquest 
tractamens  dels  bens  del  Temple  no  deguessetz  fer  venda  ue 
obligacio  neguna  dels  lochs  del  Temple.  Cor  en  veritat, 
senyor,  dupte  yo  molt,  que  nous  pogues  esser  gran  repre- 
hensio,  si  era  sabiit  eu  esta  cort  ne  atrobat,  quaut  que  retes- 
sets  los  bens,  que  vos  venessets  ni  obligassets  res  dels  ditz 
bens,  ara  con  los  bens  son  en  estament  de  exir  de  vostra 
ma,  que  parria  os  cuydarien,  queu  fessets  per  escortxar  los 
bens  e  per  trer  ne  90,  que  poguessets,  scientment,  ans  que 
isquessen  de  vostra  ma.  Per  que,  senyor,  vos  ho  vull  reduyr 
a  memoria,  cor  me  sembla  de  tot  en  tot,  que  dassous  dejats 
guardar  per  les  rahons  desus  dites. 

Or.  Pap.  Archivo  de  la  Diputacion  Provincial  de  Zaragoza.  — 
Legajo  numero  744. 

a)  dimencres  Or.  b)  So  hier. 


—    324    — 

153.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Bittet  wie  Friedrich  d.Sch. 
um    Porderung    ihrer   ^ngelegenheit.     Schaffhausen  (1317  7) 

Marz  18. 

.  .  .  Patri  suo  dulcissimo  Elizabeth  Dei  gracia  Romano- 
rum  regina  cum  filiali  obediencia  felicium  successuum  incre- 
menta.  Quemadmodum  serenissimus  dominus  et  conthoralis 
noster  carissimus,  dominus  Fridericus  Romanorum  rex,  suis 
litteris  pro  sui  ac  nostri  status  promocione  per  exhibitorem 
presencium  vestre  excellencie  presentandis  supplicavit '),  sic 
et  nos  vestre  dulcissime  paternitati  coniideuter  ac  devote 
supplicamus,  ut  ad  votum  nostrum  et  status  nostri  exaltacio- 
nem  adhibeatis,  ut  confidimus,  opem  et  operara  diligentem, 
adtendentes,  quod  nostra  prosequi  negocia  nil  aliud  est  aut 
esse  poterit  quam  propria  peregisse.  Petentes,  ut  latorem 
preseucium  cum  responsione  graciosa  ad  nos,  quantocius  po- 
teritis,  benignius  remittatis.  Ceterum  de  nostro  felici  statu 
vestram  paternitatem  sitibundam  taliter  recreamus,  quod  .  .  . 
corporum  fruimur  sospitate  quodque  per  serenissimum  domi- 
iium  et  conthoralem  nostrum  filium  vestrum  merito  diligendum 
tenerrime,  dulci.ssime  ac  honestissime  confovemur  .  .  .  Datum 
Scafuse  XV,  kalendas  Aprilis. 

Or.  Perg.  Ssp.  Adresse  ohue  responsum.  Antvvort  wohl  WSB  140 
Nr.  54  vom  15.  April   1317. 

154.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  II.:  Warme  Empfehlung  mit 
Charal<teristil<  der  Blanca  de  Calderiis.     Erinnerung  an  Ein- 

treten  beim  Papst.     (1317)  Marz  25. 

.  .  .  Genitori  dilectissimo  Elizabeth  Dei  gracia  Romano- 
rum  regina  .  .  .  Etsi  generaliter  cunctos,  qua  *)  iideles  nostros 
pura  mentis  affeccione  complectimur,  nobilem  Blankam  de 
Calderiis  affectuose  proseipii  teneamur,  speciales  tamen  cause 
nostiis  se  cogitacionibus  offerunt,  que  ad  ipsius  commoda 
procuianda  pre  ceteris  prerogativa  quadam  multipliciter  nos 
invitant.  Tnducimur  siquidein  ex  antiquo  iidei  zelo,  quein 
nec  teni])oris  vetustas  debilitavit  nec  extraneorum  formido 
constrinxit,  set,  quanto  plus  in  tempore  labitur,  tanto  semper 
dictii  Blanca  in  tide  recencior  invenitur.    Inducimur  eciam  ex 

al  So  der  scliwerfallig  konstruierte  Satz. 

^  Vou  mir  uiclit  aufi;efunden. 


—    325    — 


pure  ipsius  dilectionis  constancia,  qua  nec  aliorum  nostrorum 
familiarium  iuterdum  exemplo  submota  nec  defectibus  stupe- 
facta,  set  tanquam  sereno  semper  in  nubilo  eo  extitit  omni 
tempore  in  nostra  devocione  fervencior,  quo  labores  et  ser- 
vicia  pro  nobis  sepe  pertulit  graviora.  Sane  cum  ad  predicte 
Blance  maximam  instanciam  et  peticionem  »),  ut  repatriaret, 
de  vestra  licencia  ei  nostrum  dederimus  consenssum,  pro  ipsa 
et  cum  ipsa  paternam  vestram  dulcedinem  omni,  qua  possu- 
mus,  precum  instancia  requirimus  et  hortamur,  exaudird  ex 
animo  aifectantes,  quatenus  ipsam,  quam  omui  spiritus  devo- 
cione  coufidentissime  vestre  gracie  comendamus,  aliquo  spe- 
ciali  munere  seu  gracia,  quibus  sua  recompensentur  uobis 
grata  exhibita  obsequia,  velitis  preveuire.  Pei-pendere  nam- 
que  vestra  poterit  pia  paternitas,  quod  ipsius  remunerationem 
sibi  per  uos  merito  faciendam  occupacio  et  distraccio  causa- 
rum  variarum  nos  et  imperium  variabiliter  tangeucium  pre- 
pedivit.  Et  licet  iu  huiusmodi,  verum  in  aliis  nostris  requi- 
sicionibus  vos  egere  exhortacionibus  non  credamus,  quem  sine 
requisicione  ferventem  ad  nostra  vota  placabiliter  experimur, 
nichilomiuus  tameu  vestram  dileccionem  presentibus  commo- 
uemus,  ut  in  fide  et  promocionibus  uostris  ac  nostroruui  sol- 
licitus  more  solito  vigilantes  nostris  lionoribus  erga  sedem 
apostolicam  taliter  intendatis,  ut  fine  laudabili  commitaute 
principium  nostre  serenitatis  effectui  debito  maucipetis.  Da- 
tum  Scafuse  in  die  aununciacionis  beate  Marie  virginis. 

Or.  Perg.  Ssp.  Oline  responsum.  Am  selbeu  Tage  bittet  sie  ilireu 
Vater:  Pro  Katheriua  pedissequa  nobilis  Blance  de  Chalderiis  exhibi- 
trice  presencium,  que  per  sua  virtuosa  merita  nostram  et  uostrorum 
promocionem  et  graciam  plenissime  sibi  comparavit,  pateruam  vestrara 
dulcedinem  puro  cordis  affectu  flagitamus  exaudiri,  ex  auimo  affectan- 
tes,  quatenus  pro  recompeusa  obsequiorum  dicte  Blauce  iu  nostro  ser- 
vicio  exhibitorum  hanc  graciam  velitis  facere  specialem,  quod  dicta 
Katherina  in  antea  ad  sue  vite  tempora  ab  omni  questia  seu  alia  qua- 
libet  steurarum  exactioue  per  v.os  aut  vestros  in  civitate  Barchinone 
imponenda  penitus  sit  libera  et  exempta  ...  Or.  Perg.  Ssp.  Auf  dem 
Ruckeu  neben  der  Adresse:  Pro  Katheriua,  aber  kein  responsum.  — 
Beide  Stiicke  sind  siclier  nach  Beginn  des  Jahres  131G.  Damals  schreibt 
Jayme  an  Blanca  (WSB  140  Nr.  39)  uud  bittet  sie  bei  Elisabeth  auszu- 
halten;  freilich  gestattet  er  ihr  auch  die  Heimkehr,  wenn  sie  absolut 
wolle.  Da  nach  Acta  Nr.  247  Blanca  nocli  in  Deutschland  ist,  so  kaun 
nur  das  Jalir  1,317  iu  Betracht  kommen. 
a)  peticio. 


—    326    — 

155.  Vidal  de  Villanova  an  Jayme  II.:  Der  Bischof  von  Sara- 
gossa  ist  Erzbischof  von  Tarragona,  der  Abt  von  Montaragon 
Bischof  von  Saragossa,  Infant  Johann  Komendatar-flbt  von 
Montaragon  geworden.  Der  Papst  setzte  ihm  auseinander, 
warum  das  vornehmer  f(Jr  Johann  als  die  wirkliche  flbts- 
wUrde  sei.  6ute  Aussichten  fiJr  den  Infanten.  Die  Kanoniker 
von  Tarragona,  die  in  Avignon  f(lr  ihn  arbeiteten,  sind  traurig, 
aber  fGgen  sich ;  der  Konig  soll  den  Erzbischof  energisch 
filr  sie  einnehmen.  Er  begreife,  dass  der  neue  Erzbischof 
von  Tarragona  ungKicklich  (Jber  seine  Beforderung  sei,  aber 
der  Konig  solle  ihm  sagen,  der  Papst  hielt  ihn  nicht  fUr 
einen  „prohom",  wenn  er  klage.  Tarragona  sei  eine  der 
4  vornehmsten  Kirchen  der  Welt.  —   Personalien.     Avignon 

(1317)  Marz  26. 

Senyor,  yo  en  Vidal  de  Vilanova  besan  les  vostres  mans 
me  coman  en  la  vostra  gracia.  Senyor,  sapia  la  vostra  altea, 
que  apres  que  Narnau  Torreiles  fo  espeegat  de  90,  que  ab  lo 
senyor  papa  avia  a  fer,  segons  que  jaus  he  fet  saber  per 
altre  letra  mia  '),  yo  comen^e  a  parlar  e  a  tractar  ab  lo  dit 
senyor  papa  sobre  el  fet  de  la  postulacio  del  senyor  infant 
don  Johan  fill  vostre.  E  apres  diverses  parlaments  e  tracta- 
ments  diverses  vegades  ahuts  per  mi  ab  lo  dit  senyor  papa 
sobrel  dit  fet,  los  quals  serien  lonch  descriure  e  los  quals 
nous  pusch  ara  longament  escriure  per  la  brevetat  del  temps, 
que  he  ahut  de  significar  a  vos  a^o  per  tal,  queu  sapiatz 
tost  e  per  mi  ans  que  per  altre,  lo  seuyor  papa,  segons  que 
a^o  avia  atorgat  e  ordonat  privadament  en  la  sua  cambra  mi 
present  sens  tota  altre  persona,  vuy  ques  disapte  *)  .  .  .  del 
Ram  ^)  en  consistori  ordona  del  fet  damunt  dit  eu  esta  manera: 
Que  ha  provehit  del  archabisbat  de  Tarragona  al  bisbe  de 
Saragossa  e  del  bisbat  de  Saragossa  al  abat  de  Muntarago  e 
de  la  abadia  de  Muntarago  al  seuyor  infant  don  Johan  en 
esta  manera,  qne  li  comana  la  dit  abadia,  axi  que  fassa  tot 
los  fruits  seus  e  que  la  regescha  temporalment  e  espiritual- 
ment.  E,  senyor,  nous  maraveylets  daquesta  provisio,  com 
ses  feta  per  manera  de  comanda,     Cor  lo  senyoi'  papa,   ahut 

a)  Loch.  b)  Also  am  2G.  Marz. 


')  S.  Nr.  vom  9.  Marz. 


—    327    — 

sobre  eqo  tractament  ab  mi,  ho  ha  fet  per  lo  meylor.  Cor 
dix,  que  no  seria  neguna  honor  al  dit  senyor  infant  de  aver 
dignitat  de  abadia  ni  de  aver  nom  de  abat,  e  encara  per  90, 
que  noli  convengues  per  a^o  reebre  altra  solemnitat  de  bene- 
diccio  ne  de  despensacio.  E,  senyor,  no  duptetz  aytan  poch 
per  raho  de  la  comanda,  que  entenatz,  quen  aja  negu  perill, 
cor  cert  sia  a  vos,  sepyor,  que  totz  temps  fo  e  es  acustnmat 
en  la  esglesia  de  Roma,  que,  con  lo  p^pa  dona  beuifet  negu 
a  cardenal,  quel  li  done  per  esta  manera  de  coinanda,.  axi 
que  fasa  los  fruits  seus.  Enuyl  temps  no  ses  fet  ne  acu- 
stumat,  quels  sia  tolt.  Ne  temats,  que  null  temps  sia  tolt  al 
senyor  infant,  tro  que  ell  vengues  en  altre  estameut  major 
en  la  esglesia  de  Deu,  per  que  li  convengues  a  lexar  la  dita 
abadia  e  els  altres  benifets.  Senyor,  nous  pusch  encara  es- 
criure  certament  daltres  coses,  que  yo  enten  ab  la  voluntat 
de  Deu  a  endregar  ab  lo  senyor  papa,  de  les  (^uals  ell  pro- 
veescha  al  dit  senyor  infant  oltra  la  dita  abbadia,  Axi  com 
de  les  rendes,  que  son  exideres  de  la  esglesia  de  Tarragona 
tro  assi,  puys  quel  archabisbe  fo  mort,  e  eucara  dalgunes 
pensions  sobre  alguns  bisbes  de  la  provincia.  De  les  quals 
coses  yo  he  ya  parlat  e  tractat  ab  lo  senyor  papa  e  ell  posat 
mi  en  bona  esperansa.  E  les  quals  yo  enten,  si  a  Deu  plau 
endressar  en  manera,  que  seran  profit  del  senyor  infant  e 
gran  phxer  vostre.  Pero,  senyor,  dasso  no  fassats  paraula  a 
nengu.  Per  que  no  sescampas,  que  no  sap  hom  encara 
la  fi,  quiua  sera,  mas  yo  he  fe  certament,  queu  adure 
a  bon  cap.  Senyor,  ans  de  la  publicacio  desta  provisio  yo 
presentada  la  letra  vostra  de  creen^a  als  canonges  de  Tarra- 
gona,  qui  assi  son,  qo  es  al  prior  de  Tarragona  e  al  arciaclia 
de  Vilasecha  e  al  espitaler  de  Tarragona  e  an  R.  Davinyo  e 
au  Huguet  de  Cerveylo  e  au  A.  de  Muntolio  parle  ab  ells  e 
dixlus  en  la  mellor  manera,  que  yo  pugui,  lo  fet  de  la  dita 
provisio.  E  indiihi  los  a  reebre  aquella  pacienment.  E  final- 
ment,  senyor,  jassia  que  ells  fossen  molt  despagats  e  descon- 
solatz,  con  ]a  postulacio  del  senyor  infant  no  passa  enaxi, 
que  yo  nagui  gran  compassio  de  la  desconsolacio,  que  viu  en 
ells,  empero  veen,  que  als  no  si  podia  fer  e  veen,  que  a 
vos,  senyor,  plahia  axi  e  pus,  que  a  don  Johan  ne  seguia 
profit,   preseren   lo  fet  en  paciencia  entenent,   que  tota  hora. 


—    328    — 

pus  que  hom  ha  larcabisbat,  qui  es  amic  vostre  ey  es  per 
vostra  ma,  ells  seran  ben  venguts  e  ben  tractat  per  eli  mi- 
jangant  vostra  ajuda.  Per  que,  senyor,  es  mester  que,  con 
lo  bisbe  de  Saragossa  sia  devant  vos,  ara  con  vendra  a  esta 
cort  per  reebre  la  consegrasio  '),  que  vos,  senyor,  da^o  li 
parlats.  E  que  ab  gran  eficacia  li  recomanetz  totz  aquells, 
qui  an  tenguda  la  vostra  part  en  aquest  fet,  pregan  lo  curo- 
sament,  quels  deja  aver  en  gran  favor  m^ostrar  als  altres,  qui 
contraris  son  estatz.  Cor  seria  gran  dolor  e  gran  confusio 
daquest.  Encara,  seuyor,  queus  plassia  fer  e  endressar  ab  lo 
dit  bisbe  ara  elet  de  Tarragona,  que,  sil  pebordre  volia  venir 
ab  ell,  que  en  neguna  manera  nol  amen  ab  si,  ne  lihc  lex 
venir  ab  ell  ensemps,  cor  seria  cosa,  de  la  qual  aquest,  que 
assi  son,  e  encara  los  altres,  qui  an  tenguda  esta  part,  aurien 
gran  dolor  e  gran  confusio. 

Del  fet  senyor  dels  bens  del  Temple  comengare  vuymes 
a  tractar,  con  ja  es  axi  empnes  entrel  senyor  papa  e  mi,  que 
tantost  acabat  lo  fet  del  senyor  infant  dejam  tractar  del  dit 
fet.  E  sobre  aquell  yo  fare,  seuyor,  tot  quant  pore  de  be  a 
honor  e  a  profit  vostre. 

Lo  bisbe  de  Troyes  e  Narnau  Torreyles  deven  partir 
dassi  daqui  a  III  o  a  IIII  jorns,  que  ja  an  pres  comiat  del 
papa  e  son  espeegats  per  anarsen  ^). 

Senyor  yo  creu  be,  segons  que  dasso  ya  foren  paraules 
entre  vos  e  mi,  quel  bisbe  de  Saragossa  sera  despagat  da- 
quests  fets.  per  qo  com  aura  a  jaquir  lo  uiu,  en  que  molt  ha 
estat,  e  que  li  era  molt  profitos  per  queus  plassia,  senyor, 
que,  con  sera  denant  vos,  quell  iudueschats,  que  aquest  fet 
preuga  be  e  no  plauga  90,  que  lexa,  pus  que  en  tan  gran 
honor  e  en  tan  gran  dignitat  es  posat.  E  podetz  li  be  dir, 
quel  papa  dix  a  mi,  que  ja  nol  teudria  per  prohom,  si  ell 
sen  demostrava  despagat  que  en  tan  grau  honor  e  dignitat 
laja  mes,  que  en  la  una  de  les  pus  lionrades  TTII  esglesies 
del  mon  es. 


'1  Eximinus  de  Luna  war  seit  1296  Rischof  von  Saragossa  und 
hatte  doch  •wohl  die  Biscliofsweihe  schou  erhalteu?  Oder  sollte  Vidal 
glauben,  dass  er  als  electus  von  Tarragona  einer  neuen  Weihe  bediirfe. 

^)  Sizilische  Legation.  Der  Bischof  Guilelmus  Mechin  war  gerade 
am  2.  Marz  ernannt. 


—    329    — 

Senyor,  plassiaus,  que  per  be  de  don  Johan  nol  vullatz 
carregar  de  companya,  si  be  ell  se  crex  de  renda,  que  a  don 
Jolian  gran  ops  li  fa,  que  li  sobren  de  les  sues  rendes  e  en 
grossa  quantitat,  per  que  puga  retre  son  deute  a  la  cort  de 
Roma  e  encara,  que  puxa  honradament  viure,  axi  con  cove 
a  ell  e  a  vos,  con  per  estudi  aja  a  viure  fora  la  terra. 

Senyor,  ja  sabets  com  en  Jacme  Salzet  servex  be  e  pro- 
fitosament  lo  senyor  infan  e  servi  madona  la  reyna,  a  qui 
Deus  perdo,  e  creu,  senyor,  queus  membre,  com  you  parle 
de  la  batlia  Descornalbou,  que  ell  demanava,  mas  com  yo  no 
li  podia  res  dir  dels  fetz  avial  ne  axi  apassar  per  noves.  Mas 
empero  pus  que  en  la  abadia  de  Muntarago  ha  moltes  coses, 
que  an  mester  regiment  temporal,  placiaus,  senyor,  que  lico- 
manetz  alguna  cosa  en  la  dita  abadia,  de  que  ell  puga  aver 
algun  profit  sens  don  del  senyor  infant. 

Item,  senyor,  vos  plassia  escriure  al  sacrista  e  als  altres 
canonges  de  Tarragona,  qui  an  tenguda  la  vostra  part,  sig- 
nifican  a  ells  aquesta  provisio,  e  com  ses  feta  de  voluntat  e 
consentiment  vostre  e  induhen  aquells,  que  asso  prenguen 
pacienment,  pusque  als  no  si  pot  fer  e  pus  que  auran  hom, 
qui  es  amich  vostre  ey  es  per  vostra  ma  e  de  qui  ells  poran 
fiar  de  esser  ben  tratatz  per  ell.  E  dasso,  seuyor,  faretz  ben 
estar  e  sera  a  ells  gran  consolacio. 

Item,  senyor,  per  90  com  lo  senyor  infant  no  pora  aver 
la  possessio  de  la  abadia,  entro  quel  elet  de  Saragossa  aja 
presa  consegracio,  la  qual  ell  no  pora  aver,  tro  quel  elet  de 
Tarragona  aja  axi  mateix  presa  la  sua  consegracio  per  qo, 
senyor,  es  mester,  que  vos  ivassosament  significada  a  ella 
per  vostres  letras  la  dita  provisio  procurets,  aytant  com  pu- 
gats,  que  saparellen  tost  per  venir  assi,  axi  que  auran  carta 
del  papa  sobre  aco,  la  qual  yo  procurare,  que  ajen  en  breu, 
sil  papa  los  vol  escriure,  que  demantinent  sien  apareylats  de 
venir  e  venguen  cuitadament.  Cor  con  abans  vendran,  ans 
aura  lo  senyor  infant  la  possessio  de  la  abadia.  Encara  que, 
si  ells  venen,  mentre  yo  hic  sere,  los  fetz  ne  poran  aver 
meylor  espeegament  e  pus  deliure.  Coman  me  senyor  en  la 
vostra  gracia.     Escripta  en  Aviuyo  la  vigilia  del  Ram. 

Sapiatz,  senyor,  que,  con  lo  papa  ach  tengut  consistori 
vuy  aquest  dia,    eu  lo  qual  publica  la  dita  provisio,    ell   ixen 


—    330    — 

del  consistori  appella  mi  en  la  sua  cambra  e  dixme,  com  avia 
feta  la  dita  provisio.  E  yo,  senyor,  demane  li,  si  escriuria 
als  ditz  elets  sobre  asso.  Eell  respos  me,  que  encara  no  avia 
acordada  la  manera,  quey  tendria,  mas  que  lendema  del  Ram 
ho  acordaria,  si  escriuria  a  ells  o  si  escriuria  a  vos  e  que 
vos  los  escriussets.  E  que  yo  fos  denant  ell  equem  diria  90, 
que  auria  acol-dat. 

Or.  Pap.  Archivo  de  la  Diput4ci6n  Provincial  de  Zaragosa-Legfgo 
niimero  744. 

156.  Friedrich  d.  5cii.  an  Jayme  II.:  Dank  f(Jr  seine  Be- 
miJhungen.  Seine  Boten  an  Konig  Robert  sind  mit  den  Boten 
an  Jayme  heimgekommen.  Robert  konnte  wegen  ZeitkUrze 
noch  nicht  fiJr  ihn  an  der  Kurie  wirken,  verspricht  aber  fUr 
die  nachste  Zeit  alles  zu  tun.  Jayme  soll  ebenfalls  bei 
bestimmter  6elegenheit  beim  Papste  arbeiten.     6raz  (1317) 

April  14. 

.  . .  Gloriosissimo  patri  suo  Fridericus  Dei  gracia  Roma- 
norum  rex  semper  augustus  filialis  dilectionis  plenitudinem  . . . 
Ad  exsolvendum  magnificencie  vestre  grates  et  gracias  super 
paternali  promocione  nostri  affectus,  qua  nostra  plerumque 
fulciuntur,  ut  patet,  negocia,  iuxta  quod  concupimus,  nobis 
non  suppetunt  calamus  neque  lingua,  sed  in  quantum  possu- 
mus,  assurgimus  inclinando,  rogantes  sinceritatis  vestre,  de 
qua  confidenciam  non  modicam  obtinemus,  eximie  puritatem, 
quatenus  in  bene  conceptis  continuacione  laudabili  paternalis 
affectio  perseveret.  Et  qiiia  nuncii  nostri  ad  magnificum  regem 
Robertum  per  nos  missi  ad  nostros  hiis  diebus  conspectus 
regios  sunt  reversi  et  *)  nuncium  quendam,  quem  ad  vos  misi- 
mus,  per  quem  volebamus  ad  presens  paternitatis  vestre  la- 
boribus  precavere,  quousque  possemus  vos  de  promocione 
nostri  negocii  et  de  termino  et  aliis  circumstanciis  ad  causam 
nostram  congruis  plene  et  integre  cerciorare,  obviantem  ipsos 
in  itinere  secum  ad  nostram  presenciam  reduxerunt,  unde  de 
mora  huiusmodi  ciVca  vos  habitam  haberi  nos  petimus  excu- 
satos.  Premissi  vero  nuncii  ad  iam  dictum  magnificum  regem 
Robertum  per  nos  missi  ab  eodem  rege  Roberto,  qui  status 
et  negocii  nostri  apud  summum  pontificem   sanctissimum   do- 

a)  So  uberfliissig  Or. 


—    331    — 

minmn  et  patrem  nostrum  intendit  et  vult,  ut  firmiter  asse- 
ruit  et  promisit,  vigil  et  fervens  esse  promotor,  taliter  ad  nos 
sunt  remissi,  quod  idem  dominus  rex  Robertus  propter  brevi- 
tatem  termini  per  nos  preconcepti  negocio  noStro  hiis  diebus 
operam  dare  non  poterat,  sicut  facere  disposuit,  efficacem. 
Brevi  tamen  et  congruo  tempore  se  laboraturum  promisit  iu 
ipso  negocio  operacione  sollicita  et  exercicio  commendando. 
Quamobrem  vestram  venerandam  et  gloriosam  paternitatem 
completo  affectu  requirimus  et  rogamus,  quatenus  sic  vos  .dis- 
ponere  dignemini,  ut,  cum  vobis  certum  terminum  significa- 
verimus  per  certos  nostros  nuncios  et  literas,  paratus  esse 
velitis  ad  promocionem  status,  honoris  et  negocii  nostri  quem- 
admodum  pater  ad  gloriam  filii  instinctu  naturali  debet  ex 
merito  provocari.  Dat.  in  Grecze  XVIII.  kalendas  Maii  regni 
nostri  anno  tercio. 

Or.  Perg.  Ssp.    Adresse  und  Antwortzeichen.   Vgl.  WSB  140  8.  61 
Nr.  64.     Antwort  Jaymes  am  6.  Juni. 

157.  Konigin  Elisabeth  an  Jayme  11. :  Warmer  Danl(  fUr  sel- 
nen  Plan  an  der  Kurie  fUr  Friedrich  d.  Sch,  zu  wirken;  Bitte 
dle  Reise  bis  zur  flnkunft  der  Gesandtschaft  Friedrichs  zu 
verschieben;  Hoffnung,  dass  nun  endlich  kein  Schaden  mehr 
komme.  Schaffhausen  (1317)  Mal  7. 
. . .  Patri  suo  precordialissimo  Elizabeth  Dei  gracia  Ro- 
manorum  regina  filialis  dileccionis  plenitudinem  . .  .  Adiecit 
nostre  sublimacionis  auspiciis  incrementa  cougaudii  lacioris, 
quod,  sicut  celebris  fame  clangente  preconio  et  certis  ac  pro- 
babilibus  indiciis  cognovimus,  integra  fides  vestra  nativis 
erecta  potenciis  et  instinctu  paterno  provocata,  quam  ad 
serenissimum  dominum  et  conthoralem  nostrum  karissimum 
dominum  Fridericum  Romanorum  regem  invictissimum,  filium 
utique  vestrum  et  d-evotum,  ad  nos  et  sacrosanctum  nobis 
divinitus  commissum  Romanum  imperium  geritis  incessanter, 
siiere  non  potuit  nec  permittit  quiescere  zelum  suum,  quin 
immo  in  publice  nocionis  exteriora  prosiliens  ea,  que  nobis 
honoris  augmento  cessura  cognoscitis  et  quieti  fidelium  no- 
strorum  conspirent,  libenter  et  liberaliter  prosequimini  cum 
efPectu.  Hinc  igitur  vestri  graciosi  et  paterni  favoris 
applausum   erga  nos  et  nostrum  honorem   afflueutissime  sen- 


—    332    — 

cientes  effusum  et  inantea  benivole  fundendum,  dulcissime 
paternitati  vestre  uti  filia  humilis  et  devota  ad  gracias  in- 
clinamus,  peterttes  ac  ex  parte  predicti  domini  et  conthoralis 
nostri  vos  hortantes,  ut  conceptum  per  vos  iter  ad  curiam 
sanctissimi  domiui  et  in  Christo  patris  nostri,  domini  Johan- 
nis  sacrosancte  Romane  ac  universalis  ecclesie  summi  ponti- 
ficis,  pro  nostri  honoris  proveccione  sub  certa  spe  et  firmo 
proposito  procedeudi  omni  aparatu  nunc  ad  dictum  iter  in- 
staurato  plenarie  et  insimul  retento  usque  ad  futuram  domini 
nostri  regis  prefati  legaciouem  vobis  super  predicti  itineris 
perfeccione  corrigendam  differatis.  Nobis  ex  tunc,  prout  lau- 
dabiliter  inchoastis,  promocionis  necessarie  in  dicta  domiui 
pape  curia  taliter  preteudentes  umbraculum,  quo  trauquille 
disposito  *)  nullum  uuquam  adversi  gravaminis  senciamus  in 
posterum  nocumeutum.  Ceterum  cum  nos  et  universa  domus 
regia  .  .  .  fruamur  sauitate,  quod  et  de  vobis,  amautissima 
domina  et  matre  nostra,  domina  Maria  conthorale  vestra, 
uterinis  nostris  karissimis  et  cetera  excellentissima  regia  domo 
vestra  scire  et  audire  affectamus  ouiui  vice,  petimus,  ut  de 
eorundem  utiuam  felici  et  prospero  statu  curetis  pro  siugu- 
lari  gaudio  multociens  litterarum  officio  confovere.  Dat.  Sca- 
fuse  nonis  Maii. 

Or.  Perg.  Ssp.  Adresse.  Responsum.  Doch  passt  zu  dem  Briefe 
wohl  kaum  WSB  140  Nr.  54,  da  dieses  Schreiben  Jaymes  vom  16.  April 
datiert  ist.     Andererseits  ist  das  Jahr  1317  sicher. 

158.  Vidai  de  Viiianova  an  Jayme  II.:  Nach  l<anonischem 
Recht  ist  die  Provision  des  Papstes  gleich  der  Elel<tion  und 
Konfirmation ;  sobaid  der  Eielct  von  Saragossa  providiert  ist, 
hat  er  ganze  Jurisdiktion.  Bemuhen,  die  von  Jayme  nicht 
okkupierten  Tempierguter  und  die  durch  usura  verkauften 
dem  neuen  Kioster  (von  Montesa)  zuzuweisen.  —  Arbeit  mit 
der  Kardinaiskommission.  Die  Mehrheit  der  Kardinaie  war 
im  Konsistorium  gegen  den  Treueid  der  Hospitaiiter  und 
gegen  Uebergabe  eines  Teils  der  Guter  an  einen  anderen 
Orden.  Das  sei  gegen  den  Konzilsbeschluss  und  prajudi- 
zieriich  f(lr  andere  Lander.  Der  Papst  hielt  energisch  die 
Partei  Aragoniens,  indem  er  die  besondere  Lage  dieses 
Reiches    hervorhob    und    auf   die  Kampfe   unter  Klemens  V. 

a)  disposite  Or. 


—    333    — 

hinwies.  Die  von  den  Kardinalen  verlangte  Kopie  des  Ver- 
trages  wurde  den  Prioren  gegeben.  Der  Konig  wird  siegen, 
denn  der  Papst  konne  jetzt  nicht  nachgeben.  Der  Kardinal 
von  Tusculum  wiJnsche,  dass  er  fest  bleibe;  das  musse  aber 
Geheimnis  sein.  Es  ist  schwer  schnell  voran  zu  kommen 
wegen  der  Verwirrung  an  der  Kurie,  da  der  Papst  stets  \?er- 
dacht  habe,  dass  man  ihn  ermorden  wolle.     Avignon  (1317) 

Mai  14. 

Seuyor,  yo  Vidal  de  Vilanova  besaii  vostres  mans'  me 
coman  en  vostra  gracia.  Sapie  la  vostra  alta  seynoria,  (^ue 
dijous  XII  dies  anats  del  mes  de  Maig,  festa  que  fo  de  la 
assensio,  reebi  un  correu  vostre,  quem  porta  una  vostra  carta 
e  entis  be  e  largameut  90,  que  en  aquella  ere  contengut  .  .  . 
Seynor,  a  ago,  que  deits,  queus  maraveyllats  de  mi  de  go, 
que  per  ma  letra  vos  fiu  saber,  que  ab  los  elets  de  Tarra- 
gona  e  de  Saragoga  feessets  tractai-,  (pie  la  (luantitat,  per  que 
vos  obligas  lo  loch  de  Fuentes  ^),  fos  a  vos  remesa  e  fossets 
solt  e  quiti  de  la  dita  obligacio,  per  que  los  elets  de  Terra- 
gona  e  de  Saragoga  encara  no  son  conformats  ni  consegrats, 
seyuor,  a  ago  us  respon,  que  salva  la  vostra  gracia,  no  es 
axi,  com  a  vos  an  dat  a  entendre,  quel  dia,  (pie  nostre  senyor 
lo  papa  feu  la  provisio  de  quascu  dells,  a^pjell  meteix  dia 
foren  confirmats,  que  dret  vol,  que  les  provisions  per  nostre 
senyor  lo  papa  feytes  emportan  e  donan  tant  de  dret  com 
eleccio  e  confirmacio  daltre.  E  per  a^piesta  ralio  segueix  se, 
quel  elet  de  Saragoga  es  confirmat  e  da^iui  a  avant  no  aura 
quant  a  la  eglesia  de  Saragoga  altra  conlirmacio.  E  per 
actoritat  de  la  dita  provisio  dell  feta  a  la  eglesia  de  Sara- 
goga  ha  poder  de  fer  tot  co,  ques  pertany  a  la  jurisdiccio 
del  bisbat  de  Saragoga.  E  ja  sie  a^o,  (pie  no  ajen  la  am- 
ministracio,  tro  ajen  audes  les  letres  de  lur  i^rovision,  agos 
fa  per  ralio  del  serviy,  que  an  affer  a  la  camhra.  Seynor,  a 
a(^o  que  deits,  que  quascun  dells  aurie  dubte  de  repieliensio 
de  nostre  seynor  lo  papa  e  aurien  rao  descusa  se  a  vos,  vos 
respon,  seynor,  que  major  reprehensio  seria  sens  comparacio 
del  elet  de  Tarragona,  si  agues  feita  donacio  de  la  dita  obli- 
gacio  a  son  frare,    segons  que  vos  sabets,    queus    feu    parlar. 

')  Fuentes  de  Ebro  bei  Sarag-ossa, 


—    334    — 

Que  la  eglesia  de  Roma  moltes  coses  soste  e  passa  als  pre- 
lats  del  mon,  que  fagan  a  lurs  princeps,  que  no  faria,  si  eren 
feytes  a  altres  persones  privades.  Quant  al  espeegament  del 
senyor  infant  don  Johan  axi  en  les  letres  de  la  abbadia  com 
en  los  fruits  de  Tarragona  com  encare  en  altres  gracies,  en 
que  enten  a  fer  mon  poder,  que  lin  aja,  enten  seynor  ab  tota 
aquella  diligencia,  que  pug,  a  procurar  e  procur  tot  go,  que 
torn  a  profit  e  houor  dell. 

A  ago,  seynor,  que  deits,  quem  plau,  que  yo  soplich  a 
nostre  seynor  lo  papa,  que  ell  deja  atorgar  tots  los  mobles, 
que  foren  de  la  orde  del  Temple,  los  quals  no  son  porven- 
guts  a  vostra  ma,  e  encara  aquells,  qui  compraren  en  manera, 
que  la  compra  per  usura  o  per  altre  frau  no  valgues,  per 
edifficar  e  construir  lo  novell  monestir,  vos  respon,  seynor, 
queu  fare  molt  volenter.  E  creu,  que  nostre  seynor  lo  papa 
o  atorgara  graciosament. 

Quant  als  feyts  principals,  per  que  yo  so  agi,  vos  fa^ 
saber,  seynor,  que  yo  reebut  lo  Monge  ')  e  vista  la  carta, 
quem  aporta  vostra  de  resposta  als  capitols,  que  yous  avia 
trameses  per  en  B(ernat)  Cafont,  tantost  procure  daver  la 
vista  de  nostre  seynor  lo  papa  e  dix  go,  quem  parech  sobre 
aquells  affers.  E  ell  volch  e  mana  a  mi,  quel  cardenal  Tos- 
cula  el  cardenal  de  Pelagrua  e  yo  fossen  ensems  e  quens 
avinguessem  dels  capitols.  E  quant  fossem  en  concordia,  que 
vinguessem  davant  ell.  E  apres  molts  tractameuts  e  per  di- 
verses  dies,  que  fom  ensems,  plach  a  Deu,  que  fom  tn  con- 
cordia  sobrels  dits  capitols,  los  dits  cardenals  e  yo.  Apres 
a^o  fom  en  lo  presencia  de  nostre  seynor  lo  papa  los  damont- 
dits  cardenals  e  yo  e  fo  li  feyta  relacio  de  tot  lo  feyt  e 
liuramli  los  capitols,  de  que  eram  en  concordia  e  ell  retench 
los  se.  E  dix,  que  li  playha  go,  que  concordat  era  entre  nos. 
Ver  era,  que  ell  non  devia  atorgar  ni  sobre  a^o  res  enantar, 
sens  que  nol  passas  per  consistori.  E  puxes  pochs  dies  pas- 
sats  apres  ago,  ell  tench  consistori  e  posay  tot  lo  fet,  axi 
com  era  concordat.  E  aqui  foren  legits  los  capitols.  E  tota 
la  major  for^a  dels  cardenals  contradixeren  a  ago  e  especial- 
ment  al  sagrament  e  al  homenatge,    quels   Hospitales    deven 

*)  Der  Kurier. 


—    335    — 


fer  segons  la  forma  del  capitol,    que  vos,   seynor,  avets  vist. 

Encara   dixeren,    que   partida   daquells  bens  fos  dada  a  altra 

orde  sens  als  Espitales,  que  ago  seria  contra  la  ordenacio  del 

concili  general  e  encara  daria  hom  exemple  als  princeps  del 

mon,   que   cadahu   demanas   ago  o  per  semblant  cas  altra  or- 

denacio  en  lurs  regnes,    per  quels   ere  vist,   que  ago  era  fort 

peryllos   e    de   gran   preiudici   a  aquesta    eglesia.     E    segons 

que  a  mi  fo  retreit  per  cardenals,  nostre  seynor  lo  papa  tench 

mareveyllosament  la  vostra  part,  axi  que  entre  altres  parau- 

les,    que   ell   dix   als    cardenals,    que  serien   molt  larges  des- 

criure,    dix    aquestes:    que    la    condicio    vostra    ne   de   vostre 

regne  no  podia  sustenir  aquesta  unie  per  la  manera,   que  la 

podien  sustenir  los  altres  princeps    del    mon,    per  evidents   e 

manifests  perylls   e  preiudicis,   que  a  vos  [e  a  vostre]    regne 

[si]  esguarden;  els  perylls  especifica  tots,  axi  com  largament 

per  diverses  temps  li  eren  estats  propossats  davant.     E   dix, 

que   ell   viu   e   fo    present   devant    [papa]    Climent   de   sancta 

memoria,  que  vos,  seynor,  per  vostres  embaxados  contradejats 

a  aquesta  unio,    axi  que  a  neguna  concordia  non  podia  hom 

venir  ab  vos.     E  puix  dix,   quant  ell  avia  tractat  enguan  ab 

bisbe  de  Barcelona  e  ab  mi  en  pressona  vostra,    que   aquells 

bens  fossen  deliurats  a  ell.     E  apres  ago  quel  bisbe  de  Bar- 

celona   e  yo   tornam  a  vos  e  vos  que  aviats  trames  mi  com- 

plidament  enformat  sobre  aquest  feyt  a  ell  e  ab  bastant  pro- 

curatori.     E  que  ell  avia  tractat  ab  mi  a  cabal  sobre  aquest 

feyt.     E  puix,    quey   avien   cabuts  los  dits  cardenals  Toscula 

e  de  Pelagrua  e  que  res  als  ell  no  podia  fer  ab  mi,  per  que, 

si  aquesta  via  no  paria  covinent  a  ells,  no  vehya,  que  ell  hi 

pogues  pendre  altre  conseyll  e  quels  bens  saurien  a  romanir 

en  vostra  ma,  axi  com  los  teniets.     E  sobre  ago  alguns  dels 

cardenals   li  dixeren,    quels   fees    dar   traslat   dels    capitols  e 

estudiassen  sobre  aquells  e  que  lin  podien  dir  pus  complida- 

ment   lurs    vigares.     E  sobre    a^o  lo   papa  mana  al  cardenal 

Toscula,    que    ell    donas    traslat   dels   capitols   als  priors  dels 

cardenals  e  ells  quen  dessen  copia  a  aquells,  qui  lan  volrien. 

E  en  a^o  esta  lo  feyt  quant  a  ara.     Empero,  seynor,  en  tant, 

com  yo  puix  conexer,    lo  papa  ha  volentat,    que  a^o  pas.     E 

eutenets,    que   a^o   fa   per  tal,    quan  veu,    que  altre  pleyt  no 

pot  aver  de  vos.    E  finalement  lo  feyt  axis  segura,  com  trac- 


—    336    — 

tat  es,  que  no  seria  honor  del  papa,  pus  los  feyts  ha  mesos 
tant  a  avant,  ques  partisseu.  El  cardenal  Toscula,  que  es 
ver  amich  vostre,  am  dit,  que  yo  estia  ferm,  que  nos  dupte, 
quel  feyt  no  pas,  quel  papa  veu,  que,  si  aquest  feyt  nos 
seguia,  axi  com  tractat  es,  quels  bens  aurien  a  romanir  en 
vostra  ma  o  ell  auria  aver  discordia  ab  vos.  A90US,  seynor, 
que  yo  us  fa^  saber,  quel  cardenal  Toscula  ha  dit  a  mi,  fa 
ops,  que  sia  molt  secret,  que  paraules  corren  e  hyxen  a  ve- 
gades  de  tal  loch,  que  hom  no  se  pensa.  E  si  a^o  ere  sentit, 
quel  cardenal  dixes  aytals  paraules  encorrer,  hi  iria  gi"an 
periyll.  Seynor,  yo  nom  puix  pensar  per  res,  que  aquests 
feyts  no  passen  axi,  com  tractats  son.  E  sia  cert  a  vos,  que 
yo  nou  guardare  nengun  affan  ne  negun  perill,  qui  a  ma 
persona  ne  puscha  entrevenir,  per  que  vos  ajats  vostre  ente- 
niment.  Be  es  veer,  quem  fa  gran  reguart  alongament  dels 
affers  per  rao  del  estiu,  que  es  periyHos  en  la  cort  de  Roma. 
Tantost,  seynor,  quels  feits  sien  atorgats,  yous  tranietre  Monge 
per  quius  fare  saber  complidanient  tot  (^o,  (pieich  sera  feyt. 
E  entretant,  seynor,  sia  la  vostra  merce,  (|ue  ajats  ordenat 
dalguna  ])ersona,  (pie  tranietats  ati  per  pioseguir  les  letres, 
que  sobrels  dits  affers  seran  necessai-ies. 

Divenres  XIII  dies  de  Maig  al  vespre  reebi  nn  correu 
vostre,  quim  aporta  una  vostra  carta,  en  la  qual  me  fajats 
manament,  (jne  yo  nom  entremeses  de  reebre  les  bens  a  feu, 
que,  com  vos  mes  hi  pensavets,  pus  periyllos  ho  veiats  a  vos 
e  a  vostre  regne.  Sej^iior,  fort  son  pagat,  (jne  diniuest  ente- 
ninient  ne  siats,  que  part  lo  periyll,  (iney  ere,  axi  com  vos 
deits,  (juant  en  mi  noni  hi  conexia  neguna  honor,  e  si  a  feu 
los  aviats  a  reebre,  cregats,  (piels  auriets  a  aver  al)  grau 
carrech  de  servii.  E  es  me  veiares,  (piel  tractanient,  (pie  feyt 
es  e  a  ades  se  segueix,  sie  asntz  profitos  a  vos  e  do  major 
honor,  (pie  no  seria  aver  los  bens  a  feu. 

A  a^o,  que  deits  en  la  dita  carta,  (jui  to(|ue  a  vos  e  al 
bisbe  Durgell,  sere  yo  diligent  e  dare  a(|uell  espeegameut, 
que  yo  pore,  que  vos  ajats  90,  (jue  niester  vos  fara  sobre 
aquest  feit.  Ver  es,  que  sobre  ago  ne  sobrels  altres  feyts 
principals,  en  res  no  puix  enantar,  axi  esta  la  cort  torbada 
per  aquesta  sospita,  quel  papa  es  entrat,  que  en  totes  ma- 
neres  enten,  que  hom  li  tractesa  mort.    Seynor,  yom  retinch 


—    337    — 

G.  de  Muntaiiyaua  correu  vostre,  per  qo  quan  creu,  que  en 
los  affers  seu  deliurara  alguna  cosa  duymes  e  sius  avia  a  fer 
saber  algun  ardit  sobrels  alfers  fam  mester,  que  aje  ab  mi 
dos  correus,  per  que  yom  retinch  Monge  e  aquest,  Coman 
me,  seynor,  en  vostra  gracia.  Feyta  en  Avinyon  disapte  XIIII 
dies  anats  del  mes  de  Maiy. 

Or.  Pap.   Archivo  de  la  diputacion  provincial  de  Zaragossa  Leg.  744. 

159.  Narnau  Torrelles  an  Jayme  II.:  Schildert  selne  Reise 
mit  den  papstlichen  Legaten  von  Neapel  uber  Nocera,  Sa- 
lerno,  Torpia,  Semenara  nach  Messina  zu  Konig  Friedrich 
und  ihren  glanzenden  Empfang  durch  den  Hof,  die  geist- 
lichen  und  weltlichen  Grossen.  Zu  den  drei  papstlichen 
Forderungen:  Rilckgabe  der  Kasteile  an  Robert,  Waffenstill- 
stand  und  Reise  zum  Papst  aussert  sich  Friedrich,  dass  der 
Papst  ihn  von  seinen  Verteidigungsmitteln  doch  nicht  ent- 
blossen  wolle.  Nach  langen  Verhandlungen  wurde  beschlos- 
sen,  die  Kastelle  dem  Papst  zu  geben  und  die  Legaten  ver- 
kiindeten  Waffenstillstand  bis  Weihnachten  iiber  3  Jahre. 
Die  Parteien  beklagen  sich,  aber  alie  glauben,  dass  sie  zu- 
frieden  seien.     Messina  (1317)  Juni  22. 

.  .  .  Ala  vostra  real  maiestat,  seyor,  fas  saber,  que  la 
vespra  de  sinquagesima  partim  de  Napols  los  legacz  eyo  e 
vengem  albergar  a  Notxera  estaguem  aqui  lo  dia  de  sinqua- 
gesima.  E  lendema  anam  nosen  a  Salern  eaqui  trobam  la 
galera,  entrassem  nos  en  aquela  e  vingem  nosen  per  mar 
entro  ala  Torpia,  los  legacz  del  senyor  papa  eyo.  E  dela 
Torpia  entro  a  Senmeuara  venguem  per  terra  e  los  legacz 
romasseren  a  Senmenara  e  yo  viuch  men  a  la  Bayara  e  aqui 
ach  una  barcha  e  tramis  una  letra  al  senyor  rey  Federich  *), 
en  que  li  fiu  saber,  com  vos,  seyor,  me  trametietz  a  el  e  quel 
pregava,  quem  trametes  alqun  vexel,  en  que  men  anas  a  el. 
El  lendema  mati  trames  me  lo  portari  de  Mecina  ab  una 
galera  armada  e  anemen  a  el  a  Mecina  aquel  jorn  metex,  qui 
era  disapte  IIII  jorns  anatz  del  mes  de  Juyn.  Eaqui  fuy 
molt  be  aculit  e  ab  gran  honor  per  lo  senyor  rey  e  per  sos 
barons  e  cavalers  e  honracz  homens.  E  doneli  les  cartes, 
que   vos,    seyor,   li   trametiecz.     E  com  ach  lestes  les  cartes, 

a)  So  Or. 


—    338    — 

abans  que  del  me  partis,  yo  li  dix  zo,  que  adir  li  avia  de 
vostra  part.  E  demanam  molt  afectuosament  e  ab  gran  in- 
stancia  de  vos,  seyor,  e  dels  infancz.  E  yo  dixli  vostre  bon 
estament  e  dels  infancz  e  achne  gran  plaer.  E  madona  la 
reina  aximatex.  E  apres  azo,  seyor,  yo  dix  al  seyor  rey,  con 
lo  seyor  papa  trametia  a  el  sos  legacz  e  que  eren  a  Senme- 
nara,  e  que  fos  son  plaer,  quels  trametecz  vexels,  en  que  sen 
venguessen  a  el  a  sa  honor  e  del  seyor  papa,  qui  *) .  .  .  del. 
Seyor,  rey  Federich  trames  hi  IIII  galeres  armades  e  be  en- 
dresades  ab  en  Sanxo  son  frare  e  ab  misser  Pelegri  de  Pati, 
mestre  iusticier  de  Sicilia,  e  ab  daltres  barons  e  cavales  e 
homens  bons  de  la  terra  per  aculir  los  e  anaren  entro  a  la 
Bayara,  on  yo  los  avia  trames  adir,  que  fossen.  Eaqui  tro- 
bam  los  e  amenam  los  a  Mecina  devant  lo  seyor  rey.  E  foren 
molt  be  aculicz  e  ab  gran  honor  per  lo  seyor  rey  e  per  archa- 
bisbes  e  per  bisbes  e  per  les  altres  jencz  de  la  terra  en  ma- 
nera,  quels  seyors  ^)  legacz  se  tenen  molt  per  pagacz  del 
aculiment,  quel  seyor  rey  los  ha  feit.  Eazo,  seyor,  fo  lo  di- 
luns  VI  dies  anacz  del  damunt  dit  mes.  El  dimecres  apres 
los  legacz  tornaven  davant  lo  rey  e  presentaren  li  les  cartes 
del  seyor  papa,  present  don  Pero  Ferandiz  e  mi.  E  dixeren 
al  rey  zo,  que  adir  havien  de  part  de  nostre  seyor  lo  papa. 
La  primera,  que  retes  los  castels  e  locs,  que  te  en  Calabria, 
al  seyor  rey  Rubert,  la  segona,  que  des  treva  al  damunt  dit 
rey,  la  qual  fos  a  temps  covinent,  la  terza,  que  anas  al  papa 
o  trametes  sos  misatjes  solennes  ^)  .  .  .  dins  temps  covinent 
al  seyor  papa  per  tractar  de  pau  e  fer  perdurable  e  entre 
amdosos  los  reys  damunt  dits.  El  rey  Federich  retench  (?) 
son  acort  sobre  les  damunt  dites  coses,  per  a  pocs  de  dies 
respos.  E  dix  en  presencia  den  *^)  .  .  .  no  retria  en  neguna 
manera  al  rey  Rubert,  per  zo  com  el  tenia  ^)  .  .  .  Eaxi  que 
nols'  li  retria,  qui  zon  enamich  era,  ans  se  maravellava  del 
papa,  que  loy  trametia  a  dir,  e  que  no  devia  voler  lo  papa, 
que  el  se  desexis  dels  lochs,  on  el  sentenia  a  defendre  si  e 
ses  jencz  esa  terra,  e  encara  fer  don  a  sos  enamichs,  com 
fer  o  pogues.     E  per  aquesta  raho  el  soplegava  al  papa,  que 

a)  Loch  fiir  drei  Worter  Or. 

b)  seyor  Or.  c)  Loch  fiir  zwei  Worter  Or. 

d)  Hier  fehlen  leider  2—3  Zeilen  und  gleich  eine  halbe  Zeile  Or. 


—    339    — 

lages  per  scusat  e  els  en  nom  del  papa.  Empero,  seyor, 
apres  aquestes  coses  damunt  dites  lia  autz  molts  tractamencz 
e  de  diverses  maneres  entrel  rey  en  Federich  els  legacz  del 
papa  e  ab  aquests  misatjes,  quel  rey  Rubert  hi  a  trameses. 
E  nos  son  pogucz  concordar,  quels  castels  de  Calabria  ven- 
gessen  en  vostra  ma,  on  lo  rey  Federich  los  volia  metre,  E 
pus  azo  fer  nos  poc,  pres  om  altra  via  e  es  hordonat,  quel 
seyor  rey  en  Federich  met  los  castels  en  ma  del  seyor  papa. 
Els  legacz  per  lo  poder,  que  an  del  papa,  perzo  con  les  parcz 
nos  son  pogudes  avenir  del  temps  de  la  treva,  los  legacz 
donen  treva  daquest  sent  Johan  de  Juyn  primer  que  ve  entro 
a  nadal  e  de  nadal  a  III  ans.  De  la  qual  treva,  seyor,  les 
parcz  se  feyen  agreviades.  Mas  tuit  creem,  que  tocz  an  plaer 
de  la  treva,  si  be  sen  feyen  desperacz  . . .  Els  legacz  del 
seyor  papa  no  an  volgut,  que  jom  partescha  dels,  entro  que 
ajen  reebut  los  castels  . .  .  Dada  a  Mecina  XXII  jorns  anatz 
de  Juyn. 

CRD  10286.  Or.  Pap.  Ssp.  Vorher  war  Narnau  mit  den  papst- 
lichen  Legaten  in  Neapel  bei  Konig  Robert.  Er  schildert  (CRD  11561) 
den  Empfang  fast  in  derselben  Weise,  betont,  dass  Robert  von  der 
caritat  e  gran  calor  damor  Jaymes  gesprochen.  Am  Sonntage  konnte 
er  Robert  nicht  sehen :  per  la  festa,  que  a  feyta  de  sent  Lois,  que  el 
papa  a  canonizat,  la  qual  festa,  seynor,  a  estada  bona  e  bella.  Das 
Einzige,  was  er  von  Robert  herausbekommen  habe.  sei  die  treva  fiir 
2  Jahre;  er  glaube  auch  fiir  langer  (1317  Mai  17.).  Am  9.  August  schil- 
dert  er  Jayme  die  Uebergabe  des  Kastells  (CRD  12268)  und  der  Stadt 
Reio  (Reggio)  in  die  Gewalt  des  Papstes.  Diniecres  27.  Juli  wurde  der 
Waffenstillstand  verkiiudet  und  dann  erfolgte  die  Uebergabe.  Von 
Roberts  Seite  war  da  Misser  Gentil  Orsso,  misser  Leo  Mulet,  misser 
Johan  Daygues  blanches  und  P.  des  Morer.  Von  Seiten  Friedrichs  lo 
bisbe  de  Maczara,  Dalmau  de  Castellnou,  misser  Damiano  de  Palici. 
Dann  kamen  die  Gesandten  Roberts  nach  Messina  und  wurden  sehr 
freundlich  aufgenommcn.  Gentil  erhielt  riques  joyes,  ebenso  die  Le- 
gaten  des  Papstes.  Johann  XXII.  war  gliicklich.  Er  schreibt  dariiber 
am  5.  September  1317  (Leg.  Johannis  Nr.  16)  an  Jayme  („Cesserunt") 
und  nennt  Arualdus  Torrelles  einen  „angelus  pacis".  Jayme  soll  weiter 
arbeiten.  Friedrich  schreibt  an  den  Papst  am  10.  August  1317  (CRD 
10265  in  einem  Briefe  an  Jayme  enthalten)  iiber  die  bisherigen  Ver- 
sohnungsversuche  und  schliesst:  Ego  autem.  sanctissime  pater  et  domine, 
non  obediencie  defectu,  sed  quia  in  hoc  videbatur  iuri  meo  et  iusticie 
preiudicium  generari,  predicta  civitatem  et  castra  prefato  cognato  meo 
consulte  providi  non  esse  aliquatenus  assignanda,  set  postmodum  ad 
requisicionem  dictorum  legatorum  vestrorum  eis  pro  parte  vestra  civi- 


—    340    — 

tatem  et  castra  ipsa  ob  honorein  et  reverenciam  vestram  libere  et  ab- 
soiute  assignari  mandavi  et  feci,  attente  legatos  ipsos  deprecans  et 
exorans,  ut  sancte  paternitati  vestre  pro  parte  mea  humiliter  suppli- 
carent,  quod  de  eis  non  faceret  aliquam  novitatem,  donec  me  vel  meos 
nuncios  ad  sacros  pedes  vestre  beatitudinis  pro  hiis  et  aliis  transmit- 
tendos  in  iure  et  iusticia,  que  in  ipsis  habere  confido,  clementer  audiret. 
Propter  quod  super  ipso  eodem  suppliciter  et  obnixe  vestre  beatitudini 
supplico,  ut  de  predictis  civitate  et  castris,  donec  me  audiret  vel  nun- 
cios  ineos,  nt  siipni,  non  facere  novitatem  aliquam  benigne  dignetur. 
Nichilominus  ad  sanctitatis  vestre  presenciam  in  brevi  meum  intendo 
nuutium  destinare,  qui  super  hiis,  que  gesta  sunt,  et  aliis  vestre  beati- 
tudinis  conscienciam  lacius  et  plenius  informabit.  Dat.  etc.  [Messane 
X.  Augusti  XV.  indiccionis]. 

Am  11.  Dezember  1B17  teilt  Johannes  XXII.  (Leg.  Joh.  Nr.  20) 
Jayuie  mit,  dass  Guilehnus  Trecensis  ep.,  magister  Petrus  Textoris, 
decretorum  doctor,  prior  s.  Antonini  und  nobilis  vir  Arnaldus  de  Turil- 
lis  miles  ad  nos  diebus  proximis  prospere  duce  domino  redierunt  .  . 
Felix  datum  est  illis  inicium  . . .  Licet  etenim  ad  id  prorsus  nostra 
dirigeretur  intentio,  quod  castra  Calabrie  restituerentur  manualiter  regi 
Sicilie  prelibato,  satis  tameu  acceptuin  habemus,  quod  idem  Trinacrie 
rex  castra  ipsa  libere  et  absolute  in  nostrorum  manibus  nunciorum 
nostro  fecit  nomine  assignari.  Sed  et  illud  nostris  et  tuis  pariter  gra- 
tum  esse  debet  aflfectibus,  quod  reges  ipsi  treugis  auctoritate  nostra 
inter  ipsos  per  nuucios  indictis  eisdem  concorditer  acceptatis,  libera- 
liter  annueruut  assignationi  diei  sibi  in  kalendis  Maii  primo  futuri 
prefixe,  qua  pro  reformanda  inter  eos  Deo  auctore  concordia  se  nostro 
conspectui  represeuteut.  .  .  .  Empfiehlt  Arnaldus.  J.  soll  an  genanntem 
Termin  uiit  den  beiden  Konigeu  kommen.  Dat.  Auinione  III.  idus  De- 
cembris  p.  n.  auno  secundo.     (Or.) 

160.  Vidal  (de  Villanova)  an  Jayme  II.:  Einigung  zwischen 
dem  Erzbischofe  von  Tarragona  und  dem  Bischofe  von  Sara- 
gossa  durch  Johann  XXII.  Die  Mobel  von  Saragossa  nimmt 
der  Erzbischof,  die  von  lAons  Aragonum  der  Bischof.  Infant 
Johann  bekommt  Geld.  flusserdem  5000  Pfund,  die  er  nur 
fijr  Biicher  und  Silbergeschirr  verwenden,  nicht  sein  Vater 
fur  sich  nehmen  darf.  Tod  des  Kardinais  von  5.  Severo. 
Avignon  (1317  um  Jull  19). 

Seynor,  lo  dimarts  a  XIX  dies  de  juliol,  qui  en  laltre 
cedula  es  coutengut,  larquebisbe  el  bisbe  de  Saragoca  foren 
davant  nostre  seyuor  lo  papa,  qui  volch  caber  en  avenir  los 
dels  contrasts,  que  entre  ells  erent  e  avench  los  eu  aquesta 
mauera,   quels    mobles   de   la  eglesia  de  Sarago^a  seu  portas 


—    341    — 

larquebisbe  els  mobles  de  Montaragon  sen  portas  lo  bisbe  els 
C  milia  sol.  de  Fuentes  sien  de  don  Johan  e  en  aco  son  as- 
sats  ben  venguts  larquebisbe  el  bisbe.  El  seyner  papa  dix 
ami,  que  ell  avia  avenguts  larquebisbe  el  bisbe  dels  contrasts, 
que  eren  entre  ells,  los  quals  dix,  que  yo  sabia  e  que  yo 
novia  mon  enteniment,  que  las  V  milia  liures  de  la  obligacio 
de  Fueutes  ')  romauian  a  don  Johau.  E  dix  axi :  E  vuyll, 
que  vos  me  prometats,  quel  rey  no  toch  a  res  daquesta  quau- 
titat  a  don  Johan,  que  nos  volem,  que  ell  ho  aja  per  libres 
e  per  vexella  dargent.  E  yo  beseli  lo  peu  e  fiu  li  gracies 
per  don  Johan  e  dixli :  Sant  pare,  cert  sia  avos,  quel  rey, 
mon  seynor,  ha  assads  major  volentat  de  dar  a  dou  Johau 
que  de  pendre  res  del  seu,  per  que  ben  sera  seguit  co  que 
vos  ne  volets  . . . 

Les  letres  e  totes  les  altres  cedules,  que  yous,  seynor, 
vos  tramet,  foreu  feytes  abants  que  aquesta.  La  cedula,  en 
queus  faz  saber  les  paraules,  qui  foreu  entre  larquebisbe  e 
mi,  placiaus,  que  no  les  vuyllats  comuuicar  a  nuyll  hom  de 
vostre  conseyll  e  que  la  manets  cremar,  puix  quel  papa  mach 
dites  les  paraules  damont  dites,  larquebisbe  el  bisbe  uo  par- 
laren  ab  mi,  que  tart  era  e  yo  espegue  aquest  correus  de 
maty. 

Lo ')  Cardenal  de  sent  Siver  ^)  passa  desta  vida  el  di- 
marts  davant  dit.  El  dit  cardenal  era  prohom  e  hom  que 
estave  be  el  collegi, 

Or.  Pap.  Archivo  de  la  Diputacion  provincial  de  Zaraffoza  Leo- 
Nr.  744.  ^  ^' 

161.  Konigin  Elizabet  an  Jayme  II.:  /\m  Kiliansfeste  gebar 
sle  eine  Tochter,  die  in  Gegenwart  vieler  Fursten  Elizabet 
getauft  wurde.  Friedrich  d.  Sch.  unterhandelt  mit  dem  Konlge 
von  Ungarn  und  den  bohmischen  Baronen  und  will  bald  eine 
feierliche  Gesandtschaft  senden.  Schaffhausen  (1317)  August  5. 
.  .  .  Etsi  primo  et  principaliter  de  nostris  votivis  succes- 
sibus  Deum  altissimum  benedicere  teneamur,  tamen  conveniens 

')  S.  Nr.  vom  22.  April. 
^)  Auf  der  Riickseite. 

*)  Der  Kardinal  Raimuudus  Act.  s.  Redentiane.  fruher  abbas  muu. 
s.  Seneri  starb  Juli  19. 


—    342    — 

arbitramur,  ut  ea,  de  quibus  regia  domus  uostra  gratulatur, 
ad  nostros  precordialissimos  parentes  derivemus  et  affines. 
Sane  cum  manus  summi  artificis  in  die  beatorum  Kyliani  et 
sociorum  eius  de  nostro  utero  produxerit  prolem  feminini 
sexus  speciosum  quique  proxima  sequenti  quarta  feria  presen- 
tibus  multis  principibus  ac  nobilibus  est  baptizatus  et  nomine 
Elizabeth  nunccupatus,  in  quo  ad  laudem  regnantis  in  secula 
nos  et  nostri  non  modicum  iocundamur:  ad  annunciandum 
igitur  tam  celebria  nostri  partus  tripudia  Wilhelmum  latorem 
presencium  vestre  paternitati  duximus  transmittendum  .  .  .  Et 
licet  super  hoc  nuncium  solempniorem  vobis  transmittere  de- 
beamus,  tamen,  cum  .  .  karissimus  dominus  Fridericus  Roma- 
norum  rex  filius  vester  devotus  sit  in  magnis  et  utilibus 
tractatibus  cum  rege  Uugarie  et  baronibus  Bohemie,  cuius 
finem  et  nostri  status  felicis  vobis  nunciare  per  solempnes 
nuncios  volebamus,  petimus,  ut  in  hoc  vestra  pateruitas  erga 
vos  et  regiam  domum  vestram  nos  velit  excusare,  quia  in 
instanti  per  certos  et  solempnes  nuncios  de  uostro  statu  et 
nostris  processibus  vos  curabimus  informare  .  .  .  Dat.  Scafuse 
nonis  Augusti. 

Or.  Perg.  Ssp.  Auf  Riicken  Antwortzeichen.  Vgl.  diese  Antwort 
vom  28.  Sept.  1317  WSB  140  Nr.  57  S.  63  und  Acta  S.  372,  wo  die 
Datierung  irrig. 

162.  Vidal  de  Villanova  an  Jayme  II. :  Er  kann  nicl^t  fort.  Es 
liegt  an  der  Manier  des  Papstes.  Er  wird  ihm  sagen,  dass 
er  seinetwegen  nicht  an  der  Kurie  sterben  wolle.  Hoffent- 
lich  nimmt  er  es  gut  auf,  alles  Unangenehme  regt  ihn  auf. 
Nalchsten  Donnerstag,  25.  August,  liegen  die  Minuten  der 
Urkunde  einen  Monat  beim  Vizekanzler;  in  8  Tagen  konnte 
alles  erledigt  sein.  Einnahme  Ferraras  durch  die  Ghibeliinen. 
Tod  des  „welssen"  Kardinais  und  des  Kardinals  del  Puy. 
Avignon  (1317)  August  22. 

Seynor.  Yo  Vidal  de  Villanova  besan  vostres  maus  me 
coman  en  vostra  gracia.  Sapie  la  vostra  alta  seynoria,  que 
G.  Batle  porter  vostre  fo  ab  mi  dimarts  XVII  dies  Dagost, 
quim  de  aquella  quantitat  de  peccunia,  que  yo  fiu  saber  ala 
vostra  real  majestat,  que  mere  necessaria  per  lo  deliuvrament 
deles  cartes  e  per  ma  messio.    Seynor,  ben  creu,  queus  mara- 


—    343    — 

veyllats  dela  gran  tarda,  que  yo  faz  en  esta  cort.  E  no  es 
sens  raho,  siu  fets.  Empero  sia  cert  ala  vostra  seynoria,  que 
per  mi  no  si  pot  mes  fer  de  qo,  qui  si  fa.  E  segons  que  ja 
us  he  feyt  saber  per  altres  letres  mies,  aquest  seynor  ha 
tant  mala  manera  e  tant  periyllo  ha  *)  a  esphegar  tots  affers, 
que  entre  les  altres  coses,  de  que  hom  lo  nota,  es  aquesta  de 
las  pus  notables,  que  yo  ab  ell  res  sobrells  affers  no  he  enan- 
tar,  si  no  que  a  ell  plagues  veer  les  minutes  deles  cartes. 
Ea^o  lie  soven  reduit  a  memoria  per  lo  cardenal  Toscola  e 
per  mosseynor  Neapolio  e  per  mi,  mas  duy  mes,  seynor,  vu- 
ylla  o  no,  aura  entendre  en  mon  espeegament.  Esi  non  fa, 
ma  volentat  es,  que  li  diga,  que  no  lio  sustendria  pus,  dien 
li  axi,  que  per  ell  ne  per  vos  yo  no  enten  a  morir  en  esta 
cort.  E  creu,  que,  pus  ell  vehia,  que  yo  nol  li  o  vuylla  pus 
sustenir,  entendra  en  mon  espeegament.  E  dich  vos,  seynor, 
que  sera  gran  gracia  de  Deu,  si  ell  me  pren  be  a  questes 
paraules,  que  tan  poch  hom  no  li  toque  a  res,  que  no  li  pla- 
cie,  que  no  sie  sempre  mogut.  Pero  si  axi  nes  fahia  daquest 
louch  temps,  mauria  estar  axi.  Sapiats,  que  dijous  XXV  dies 
Dagost  aura  un  mes,  que  les  minutes  son  de  special  mana- 
ment  seu  en  poder  del  vicecanceller.  E  si  ell  volia  pendre 
alquna  hora,  que  les  vees,  dins  VIII  dies  serian  bollades  e  en 
ma  ma.  Los  Gebellins  an  pres  ara  novellament  ab  la  part, 
quey  era,  la  ciutat  de  Ferrara  e  an  pres  lo  castell  e  an 
morts,  tots  quans  Quatalans  hi  an  trobats.  Lo  loch  se  tenia 
pel  rey  Rubert  en  comanda  desta  esglesia  e  tenia  hy  com- 
payna  de  Catalans  e  dago  es  estat  fort  torbat  lo  papa.  Lo 
cardenal  blanch  ')  passa  desta  vida  a  la  vespra  de  senta  Maria 
Dagost.  El  cardenal  del  Puy  ^)  avian  sotarrat  un  dia  abans. 
Altres  noves  no  hic  ha,  qui  fa^an  a  escriure.  Coman  me, 
seynor,  en  vostra  gracia.  Feyta  en  Auinyon  diluns  XXII 
dies  Dagost. 

CRD  12371.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Acta  S.  656  eine  Notiz  in  der 
Anmerkung. 

a)  So  Or. 


^)  Arnaldus  Novelli  starb  am  14.  August  1317. 
*)  Bernardus  de  Casteneto  ep.  Portuensis.  Nach  Eubel,  Hierarchia 
starb  er  mit  Arnaldus  am  selben  Tage. 


—    344    — 

163.  (Johannes  Burgundi)  an  Jayme  II.:  Ueber  Friedrlchs 
Kommen.  Er  konne  im  Venaissin,  das  der  Kirche  gehore, 
oder  jenseits  der  Rhone  in  Frankreich,  selbst  in  der  Pro- 
vence  ungestort  verweilen.  Unterhaltung  mit  dem  Papste; 
seitdem  kann  er  ihn  nicht  wiedersehen.  Johannes  halt  tag- 
lich  Konsistorien  mit  den  franzosischen  oder  flandrischen 
6esandten.  Ueber  den  Frieden  sind  diese  einig,  nur  nicht 
ilber  die  Sicherung.  Die  Flandrer  verlangen,  dass  der  Papst 
den  Friedenstorer  exkommuniziere ;  die  Franzosen  lehnen 
das  ab,  in  diesem  Punkte  konne  sich  ihr  Konig  nie  dem 
Papste  unterordnen.  Die  Flandrer  schlagen  vor,  dass  die 
franzosischen  Pairs  ihrem  den  Frieden  brechenden  Konig 
nicht  helfen  sollen ;  auch  das  wird  verweigert.  Die  Flandrer 
verlangen   Konsistorium,   der   Papst    rat   ab.     (^vignon  1518 

vor  Marz  10.) 

.  .  ,  *)  regium  exposni.  Ad  cuius  (juidem  credencie  .  .  .  ex- 
plicatum  idem  dominus  papa  respondit  .  .  .  reputabat  bonum, 
quia  dominus  Fredericus  cum  [salvo  conductu  posset?]  illuc 
venire  et  posset  stare  iu  comitatu  Venexino,  qui  est  terra 
ecclesie,  vel  posset  stare  in  reguo  Francie  ultra  Rodanum. 
Et  certe  si  in  Provincia  vellet  stare,  coustabat  sibi,  quod  ita 
secure  ibi  staret.  sicut  alicubi.  Et  colloquendo  circa  hec, 
cum  de  Montepessulano  dixissem.  pretendit  dificultatem  maxi- 
mam  et  dilationem,  que  est  in  .  .  .  Et  ita  in  prima  responsione 
resedit.  Super  secimdo  ,  .  .  dicte  credentie.  sereuissime  princeps, 
dixit,  quod  multum  ,  ,  ,  cognoveratis  et  quod  darem  sibi  in 
scriptis,  ut  recordaretur  et  faceret  (?),  mandavitque  domino 
P.  de  Via,  quod,  quando  cum  dicta  scriptura  redirem,  intro- 
duceret  me  ad  eum,  Et  nondum  reintrare  potui.  Est  enim 
cotidie  [occupatus].  teuet  (?)  consistoria  cum  nuuciis  Francie 
vel  cum  nunciis  Flaudrie  vel  cum  utrisque.  Ipsi  autem  sunt 
in  concordia  super  tractatibus  reformaude  pacis,  set  super 
modo  assecuraude  pacis  sunt  in  discordia.  Diffiniunt  inter 
cetera  Flandrenses  regi  Francie  Insulam  et  Doaix  et  Betu- 
nam,  Sed  dicunt ,  .  .  fuerit  eis  pax  multocieus,  quod  ad  pacis 
assecurationem  dominus  papa  ferat  (?)  sententiam  excommuui- 
cationis  et  interdicti,  cui  se  subiciat  rex  Francie,  si  contra- 
veniat;    et  si  (?)  comes  Flandrie  contraveniat,    sit   ipso    comi- 

a)   Hier  wie  an  den  andern  Stellen  fehlen  meist  mehrere  Worter, 


—    345    — 

tatu  perpetuo  [privatus.  Hoc?]  non  recipiunt  nuucii  Francie, 
quia  nuUo  modo  rex  Francie  de  . .  .  subiceret  se  domino  pape. 
Dicunt  Flandrenses :  Juret  rex  Francie  pacem,  iurent  et  eam 
pares  Francie.  Et  quod,  si  rex  Francie  veniat  [contra]  pacem, 
pares  non  iuvent  eum.  Nec  hoc  recipiunt  nuncii  [Francie  .  .  . 
pe-]tierunt  consistorium  publicum  dicti  Flandrenses,  in  quo 
proponerent .  .  .  sationem.  Dissuasit  eis  dominus  papa,  dicens, 
quod  illi  ex  adverso  .  .  .  opponerent  excommunicationem  et 
forte  et  alia  peiora  ... 

CRD.  Briichstiick  o.  Nr.  Vou  Hand  des  Johannes  Burgundi.  Die 
letzten  drei  Zeilen  nicht  mehr  zu  entziffern.  Vgl.  Acta  Nr.  316  S.  474. 
Unser  Stiick  geht  diesem  vorher. 

164.  Pere  de  Boyl  an  Jayme  11.:  Empfang  beim  Papste;  Kon- 
sistorium  und  franzosische  6esandte.  Audienz:  Jaymes  Stel- 
lung  zur  Titelfrage  Friedrichs,  sein  Schreiben  an  beide  Konige, 
nach  Avignon  zu  kommen,  auch  er  will  erscheinen.  Wegen 
der  Ausgaben  hierfiir  und  dem  Sarrazenenzug  verlangt  er 
einen  sechsjahrigen  Zehnt.  Johann  XXil.  erklart  einen  solchen 
nur  fiJr  einen  Kreuzzug  moglich,  wiinscht  aber  von  Pere  eine 
Supplik,  die  dieser  im  Konslstorium  iiberreichen  soll.  Wah- 
rend  sich  Pere  vom  Sakristan  von  Mallorca  eine  schone 
lateinische  Einfilhrungsrede  erbittet,  wird  er  plotzlich  ins 
Konsistorium  gerufen,  spricht  auf  Wunsch  des  Papstes  kata- 
lanisch,  was  nach  Johanns  Ansicht  allgemein  verstanden 
worden  sei.  ^uf  Verlangen  bringt  er  dann  sein  Prokuratorium 
und  bejaht  die  Frage  nach  Uebereinstimmung  der  Kriegs- 
ziele  Jaymes  mit  denen  des  Konigs  und  des  Infanten  Pedro 
von  Kastilien.  In  den  \?erhandlungen  mit  einer  Kardinal- 
kommission  wird  ein  drei-  (tatsSchlich  vier-)  jahriger  Zehnt 
festgesetzt.  Bedingungen :  ^lle  nicht  Christen  gewordenen 
oder  gefangenen  Sarrazenen  miissen  fort,  die  Mesquiten 
Kirchen,  von  10  eroberten  S^^dten  eine  der  Kirche  iiber- 
lassen  werden.  Pere  iegt  den  zweijMhrigen  Krie^splan  Jaymes 
vor.  Beide  Parteien  berichten  an  Papst  bezw.  Konig.  Avig- 
non  1318  April  4. 

Senyor,  jo  Pero  de  Boyl  besan  vostres  peus  e  vostres 
mans  me  coman  en  vostra  gracia  e  mer^e  e  us  fas  assaber, 
que  dicmenge  XII  dies  de  Marg  fuy  en  Avinyo   e  sopte  fuy 


—    346    — 

al  palau  del  sant  pare  e  entre  a  ell  a  sa  cambra  e  fiuli  reve- 
rencia  e  la  recomendacio  vostra  e  de  madona  la  regina  e  dels 
senyors  inffans,  segons  que  acustumat  es,  e  el  be  e  ab  bela 
cara  me  demana  de  vos  e  de  vostra  salut  e  de  vostre  esta- 
ment  e  de  madona  la  reyna  e  de  tots  los  inffans  e  respost 
a  ell  e  recomptada  la  vostra  salut  e  el  vostre  bon  estament 
vulgili  presentar  la  vostra  letra  e  el  dixme,  que  la  tengues, 
que  vespre  era  e  que  era  occupat  de  grans  affers  e  que  en 
laltre  dia  tornas  a  ell  e  que  reebria  la  letra  e  ohiria  mi  de 
tot  go,  que  li  volgues  dir  de  part  vostra.  E  laltre  dia  per 
lo  mati  el  tench  consistori  e  al  vespre  foren  hi  aquels  mis- 
satgers  del  rey  de  Ffran^a  e  nol  pogui  veher.  Al  tercer  dia 
torne  hi  e  entre  a  ell  e  presenteli  la  vostra  letra  e  ligila  el 
meteix,  e  ligida  dix,  que  de  creenga  era  e  que  dixes  90,  que 
dir  volia  de  part  vostra.  E  yo  tantost  recomteli,  com  ell  vos 
havia  enviat  son  rescrit,  que  vos  tramesessets  missatge  e 
scrivissets  al  rey  Ffrederich  enduenlo  e  consellauli,  que  sescri- 
vis  rey  de  Trinacrie  e  ques  lexas  de  scriure  rey  de  Sicilia, 
segons  lo  tractament  de  la  pau,  que  era  stada  feta  entre  ell 
e  el  rey  Karles  e  que  vos  erets  apparellat  de  obehir  son 
manament  e  de  ferho  axi,  empero  voliets,  que  el  sabes  pri- 
merament  sobre  asso  vostre  enteniment,  e  lenteniment  vostre 
era  aytal,  si  a  ell  plahia  per  be  dels  fets,  que  pus  lo  rey 
Ffrederich  devia  personalment  venir  a  la  sua  presencia,  que 
lavors  que  el  li  enduyria  e  vos  li  induiriets  e  li  consellariets, 
pero  si  ell  volia,  que  ades  li  enviassets  missatger  cobrada 
resposta  de  mi  de  la  sua  volentat,  que  ho  compliriets,  segons 
que  ell  manas  ho  avia  manat,  e  asso  li  dix  yo  segons  la  in- 
formacio,  que  havia  de  vos  pus  largament.  E  el  me  respos, 
que  el  crehia,  que  vos  haviets  bon  enteniraent  als  fets  e  pus 
vos  conexiets,  que  axi  era  mellor  als  fets,  que  li  plahia,  que 
quant  a  ara  que  no  hi  tramesessets  ne  lin  escrivissets.  E 
puix  li  dix,  segons  que  de  vos  havia  mauament,  com  ell  vos 
havia  trames  son  rescrit,  que  el  rey  Robert  e  el  rey  Ffrede- 
rich  li  havieu  trames  a  dir  per  sos  missatges  e  li  havien  scrit, 
que  a  les  kalendas  de  Maig  serien  davant  la  sua  presencia 
e  que  volia,  que  vos  encara  lus  escrivissets  induen  e  consel- 
lanlos,  que  els  ho  deguessen  complir,  axi  si  sens  peril  de 
lurs    perssones   e   de   lur   estament  ho  podien  fer.     E  encara 


—    347    — 

se  contenia  en  lo  dit  rescrit,  que,  si  ells  venien,  que  vos  que 
y  deguessets  esser  e  que  dasso  vos  haviets  ja  complit  en 
partida,  segons  son  rescrit,  axi  que  haviets  scrit  a  cascun 
del  dits  reys  indueulos  e  consellanlos  la  venguda  en  aquelles 
mellors  maneres,  que  a  vos  era  estat  semblant.  E  que  vos, 
senyor,  hi  enteniets  a  venir  de  tot  en  tot,  si  els  hi  venien 
per  satisfer  a  la  sua  volentat  e  per  be  de  la  pau.  E  com 
vos  entesessets  e  volguessets  venir,  segons  que  vostra  honor 
e  vostra  condicio  requeria,  en  que  hauriets  moltes  e  grans 
messions  affer,  segons  que  la  sua  santidat  podia  be  saber,  e 
per  molts  e  grans  affers,  que  vos,  senyor,  e  la  vostra  casa 
haviets  ahuts,  segons  que  ell  podia  haver  entes  e  sabut,  no 
fos  be  avinent  a  vos  de  fer  les  messions  damunt  dites,  per 
90  soplegavets  a  la  sua  clemencia,  que  a  ell  plagues  de  ator- 
garvos  la  decima  de  la  vostre  terra  dels  VI  ayns,  ab  la  qual 
vos  poguessets  provehir  en  les  dites  messions,  e  dasso  que 
romandria,  que  poguessets  servir  Deu  e  ell  e  la  santa  esgleya 
en  lo  fet  dels  Sarrahins  de  Espanya,  en  lo  qual  vos  haviets 
gran  affeccio,  segons-  que  vos  ja  daltres  vegades  ho  haviets 
fet  saber  a  la  sua  santitat.  E  asso,  senyor,  li  dix  largament, 
segons  la  informacio  que  yo  he  de  vos,  ab  tots  aquells  mel- 
lors  induimens  que  pogui.  E  el  me  respos  tantost,  que,-  si 
vos  hi  haviets  a  venir,  que  dasso  ho  dals  que  ell  vos  i  pro- 
vehiria,  mas  que  la  decima  dels  VI  ayns  era  posada  per  lo 
fet  Doltramar,  e  yo  que  faes  una  supplicacio  solament  sobrel 
fet  dels  Moros  de  Espanya.  E  yo,  senyor,  fiu  la  supplicacio, 
axi  com  ell  mana,  e  6stegui  be  VIII  dies  per  grans  affers, 
que  ell  havia  e  per  la  mort  de  la  dona  de  la  Ila,  filla  qui 
fo  del  comte  de  Foix,  que  no  li  pugui  donar  la  dita  suppli- 
cacio.  E  puys  com  agui  avinentea  e  li  vulgi  presentar  la 
dita  supplicacio,  el  me  dix,  que  la  retengues,  que  ell  volia, 
que  yo  proposas  en  consistori  lo  bon  proposit,  que  vos  haviets 
en  los  affers  de  Granada  e  que  lavors  donas  la  supplicacio, 
e  asso  era  dijous,  e  douam  dia  a  diluns  seguent,  que  tendria 
consistori,  e  que  proposas  lo  dit  fet.  E  yo  aquell  dia  meteix 
agui  lo  sagrista  de  Mallorques  e  larciaque  de  Calatayu,  pro- 
curador  vostre,  e  dixlus,  com  lo  sant  pare  mavia  manat,  que 
diluns  seguent  proposas  aquell  fet  en  consistori,  e  pregue  lo 
sagrista,  que  degues  estudiar  e  ordonar  una  bella  proposicio, 


—    348    — 

que,  si  obs  hi  era,  que  ho  proposas,  e  informelo  de  vostra 
intencio.  E  el  divendres  mati  yo  hoen  missa  en  casa  dels 
Agustius  vench  me  un  porter,  quel  papa  me  demanava  e  que 
tantost  anas  a  coiisistori,  e  yo  per  obehir  son  manament  fuy 
tantost  la  e  faerenme  entrar  la,  hon  ell  ab  los  cardenals  te- 
nien  consistori,  e  sopte,  que  fuy  entrat,  lo  papa  dix,  que  ell 
volia,  que  yo  proposas  alli  lo  negogi  de  Granada,  per  que 
vos  maviets  trames.  E  yo  li  respus:  Sant  pare,  vos  me  ma- 
nas  ir,  que  yo  proposas  aquest  fet  en  consistori  e  donasme 
dia  a  diluns,  e  yo,  sant  pare,  no  son  clergue  ne  sou  letrat, 
que  sabes  proposar  en  lati,  e  dupteme,  que,  si  yo  recomptava 
la  bona  affeccio,  que  monsenyor  lo  rey  ha  en  aquests  aifers, 
que  alguns  dels  cardenals  no  mentesessen  mon  lenguatge,  e  per 
Qo  era  mon  enteniment,  quel  sagrista  de  Malorques,  qui  es  agi 
en  la  cort  e  es  de  conpel  de  monsenyor  lo  rey,  recomptas  en 
lati  aquest  fet,  e  ja  navia  parlat  ab  ell,  e  ara,  sant  pare,  vos 
havets  trames  a  mi  soptosament  e  yo,  per  obehir  vostre  mana- 
ment,  son  vengut  tost  davant  vos,  si  que  no  he  pugut  fer  dema- 
nar  ell;  per  que,  sant  pare,  si  vos  volets,  que  en  ma  lengua  re- 
compte  la  bona  intencio,  que  monsenyor  lo  rey  ha  en  aquestes 
affers,  yo  ho  fare.  E  el  resposme  tantost:  Digats  ho,  que  be 
us  entendrem.  E  lavors  yo  comenge  e  fiu  ma  proposicio  e  re- 
compteli,  segons  que  Deus  mils  me  ministra,  la  bona  intencio, 
que  vos  haviets  en  aquests  fets  de  servir  Deu  e  la  santa 
esgleya  e  eil.  E  com  yo  agui  finada  ma  proposicio,  el  me 
dix,  que  be  mavien  entes  e  que  no  mi  calia  demanar  savi  ne 
mestre  en  teologia,  que  yo  havia  be  recomptada  vostra  in- 
tencio,  la  qual  entenia,  que  era  bona,  santa  e  devota  e  aytal, 
com  devia  esser  de  princep  catolich.  E  demanam,  si  havia 
procuratori  sobre  aquest  fet,  e  yo  respusli  que  hoc,  e  manam, 
quel  mostras  tantost,  e  fuy  al  hostal  e  pres  lo  procuratori  e 
porteloli  en  consistori  e  feu  lom  liurar  a  monsenyor  en  Ber- 
tran  de  Monfavet  cardenal,  e  lavors  lo  papa  me  demana,  si 
les  covinenges,  qui  eren  entre  vos  e  el  rey  de  Castella,  si 
duraven  encara,  e  yo  respusli  que  hoc,  mas  que  linffant  don 
Pedro  nel  rey  de  Castella  no  manaven  la  guerra  segons 
aquelles  condicions,  e  el  me  demana  encara,  si  al  inffant  don 
Pedro  plauria,  que  vos  cabessets  en  aquells  affers,  e  yo  li 
respus  que  hoc,  que  cert  era  yo,  quel  inffant  don  Pedro  tenia- 


—    349    — 

vos  axi  com  a  pare  e  vos  ell  axi  com  a  fiU,  e  que  moltes 
vegades  linffant  don  Pedro  vos  havia  pregat,  que  vos  volgu- 
essets  entendre  en  aquests  aifers  e  que  enteiiia  lo  dit  infant 
don  Pedro,  que,  si  vos,  senyor,  hi  cabiets,  que  a  ell  seria 
fort  gran  favor  e  gran  ajuda,  e  quels  negocis  naurien  mellor 
espeegament,  e  encara  que,  si  algu  havia  en  Castella,  qui 
volgues  en  aquests  fets  embargar  lo  dit  inffant,  que  per  honor 
vostra  sen  lexaria  vos  proseguen  aquests  affers. 

E  aquell  meteix  dia  en  consistori  comana  lo  dit  fet-  al 
cardenal  de  Penestre  e  an  Ja.  Gayeta  e  an  P.  de  la  Colona, 
ab  losquals  son  estat  una  e  dugues  vegades.  E  jassia  que 
els  majen  fetes  moltes  e  diverses  demandes  e  yo  respost  a 
ells,  pero  encara  no  som  vengutb  a  neguna  certa  determeuacio 
dels  fets,  per  que  jo  us  puscha  enviar  a  dir  neguna  certeue- 
tat,  mas  havem  empres,  que  dema,  que  sera  dimarts  quart 
dia  Dabril,  devem  esser  ensemps  al  alberch  del  cardenal  de 
Penestre,  e  segons  quels  affers  vendran,  jols  vos  fare  saber. 
Los  altres  affers  podrets,  senyor,  entendre  quinya  carrera 
teneu,  segons  que  en  aquesta  cedula  es  coutengut '). 

Aquesta  letra,  senyor,  tro  assi  fo  scrita  el  diluns  e  no 
la  pogui  espeegar  aquell  vespre  e  agui  mon  acort  de  retenir 
lo  correu,  tro  que  agues  parlat  ab  los  cardenals,  per  go  que 
plenerament  vos  pogues  enformar  dels  affers,  Per  que  us  fas 
saber,  senyor,  que  vuy  dimarts,  que  es  quart  dia  del  mes  Da- 
bril,  yo  ab  los  dits  cardenals  fom  a  la  casa  del  cardenal  de 
Penestre  e  els  dixerenme  de  part  del  senyor  papa,  que  la 
intencio  sua  era  aquesta,  que  la  decima  dels  VI  ayns  era 
ordonada  per  al  passatge  Doltramar,  e  axi  que  per  neguns 
altres  affers  no  hi  entenia  a  tocar  sino  conservarla  a  asso, 
que  diputada  era,  mas  que  vehen  la  vostra  bona  intencio, 
que  havia  acordat,  que  us  acorregues  de  decima,  que  entenia 
a  posar  novellament  en  vostra  terra  per  III  ayns  e  que  us 
faria  prestar  daquella,  que  collida  es,  aytant  com  muntas  la 
decima  de  un  ayn,  per  go  que  vos  poguessets  los  affers  co- 
men^ar  ades.  E  que  volien  saber  de  mi,  vos  ab  quantes  ca- 
vallers  ne  ab  quantes  gaieas  ne  a  quant  temps  ne  sots  qui- 
nyes  condicions  entenia  yo  a  obligarvos  de  proseguir  aquests 


')  Nicht  vorhanden. 


—    350    — 

fets  e  que  volien  de  tot  en  tot,  que  yols  en  dixes  vostra  en- 
tencion  ne  quinya  informacio  navia  de  vos  sobre  asso,  per  qo 
cor  lo  rey  de  Castella  ho  linffant  don  Pedro  per  ell  seren 
obligats  entre  les  altres  en  aquestes  condicions,  qo  es  assaber 
a  menar  la  guerra  estant  personalment  en  la  froutera  per  III 
anys  e  tenir  cert  nombre  de  cavalers  e  tenir  certa  quantitat 
de  galeas  en  la  mar  tot  layn  e  aquella  doblar  en  lestiu;  en- 
cara  que  en  tota  la  terra,  que  guanyara,  no  romanga  Sarrahi, 
si  no  era  catiu  e  sis  volia  batiar  que  fos  forro,  e  que  les 
mesquites  que  fossen  donades  per  a  esgleyas  e  que  de  totes 
les  ciutats,  villes  ho  castells,  que  el  pendria  de  X,  que  la 
esgleya  de  Roma  nagues  la  una  francha  ab  tota  jurisdiccio 
plenera,  e  que  en  tots  los  lochs,  que  pendria,  agues  la  esgleya 
la  decima  e  la  primicia,  e  que  no  gosas  fer  pau  ne  treua  ab 
los  Sarrahins  sens  consentiment  de  la  esgleya  de  Roma.  E 
els  recomptat  tot  go,  que  damunt  es  dit,  yo  lus  respus,  que 
yo  davant  ells  en  consistori  havia  proposada  la  vostra  bona 
intencion,  senyor,  e  depuys  en  los  altres  tractamens  los  havia 
comptada  la  manera,  que  vos  enteniets  a  tenir  en  la  guerra, 
es  assaber  que  vos  enteniets  a  entrar  una  vegada  layn  po- 
derosament  en  lo  regne  de  Granada  per  talar,  combatre  ab 
lo  rey  de  Granada,  si  en  son  loch  hi  venia,  ho  ab  tot  son 
poder  e  combatre  e  envahir  villes,  castells  e  for^es,  que  sens 
setges  vos  albirassets,  que  les  poguessets  pendre  e  a  donar 
don  en  fruyts,  en  persones  e  en  bens  dels  dits  Sarrahins  en 
totes  aquelles  maneres,  que  vos  poguessets  ne  sabessets,  e  a 
asso  affer,  que  us  covenia,  al  menys  entrar  ab  II  mill.  homens 
a  caval  e  ab  XXX  mill.  homens  a  peu.  Encara  per  go  cor 
la  vianda  a  obs  de  la  ost  hauria  anar  per  mar,  vos  i  coven- 
drien  annar  algunes  galeas,  e  asso  enteniets  a  mantenir  vos 
per  II  ayns.  Encara  tant  mes  mentre  la  decima  vos  bastas 
e  encara  ab  lo  vostre,  mentre  vos  ho  poguessets  covinentment 
sofferir.  E  en  aquests  II  ayns  fariets  la  guerra  ab  les  vostres 
gens  en  la  frontera  per  mar  e  per  terra  e  que  dins  aquest 
temps  no  hauriets  treua  ab  lo  rey  de  Granada,  e  que  asso 
enteniets  vos  que  ho  poguessen  ben  fiar  a  vos  e  a  vostra 
discrecio,  qui  en  aquests  fets  vos  moviets  solament  per  ser- 
viy  de  Deu  e  de  la  santa  esgleya  de  Eoma  e  per  exalssar 
la  fe  catholica  e  fer  vostra  honor  e  a   asso   havia   yo   poder 


—    351    — 

de  vos  de  jurar  en  anima  vostra,  que  asso  fariets  vos  legal- 
ment  e  verdaderament  sens  ficcio  neguna  e  a  asso  a  complir 
enteniets,  que  la  decima  dels  VI  ayns  e  cuUida  e  que  es  per 
cullir  hi  fos  necessaria  tota.  E  per  qo  que  no  volgi  rompre 
los  afPers,  dixlus,  que  asso,  quem  parlaven  de  la  decima  no- 
vellament  posadora  ne  daltres  condicions,  que  mentesessen  a 
demanar,  que  les  me  dixessen  e  yo  que  ho  trametria  tantost 
a  vos  per  un  correu,  que  sobre  asso  neguna  informacio  non 
havia  de  vos,  que  no  enteniets,  que  asso  us  degues  hom  'ne- 
gar  ne  altres  condicions  demanar,  e  els  me  resposeren,  que 
de  tot  asso  farien  relacio  al  sant  pare  e  en  asso  som  romases. 
E  yo,  senyor,  fasvos  aaso  saber  per  tal,  que  vejats  los  fets, 
en  quiyn  estament  son,  ne  que  us  plaura  manar  a  mi  que 
fassa.  Senyor,  clam  mer^e  a  Jhesu  Christ,  que  us  do  longa 
vida  ab  salut  e  exalsament  e  victoria  sobre  tots  vostres  ena- 
michs.     Scripta  en  Avinyo  dimarts  IIII  dies  Dabril. 

CRD.  Ap.  Gen.  4.  Or.  Pap.  Ssp.  Notiz  Acta  Nr.  497.  Einige 
Stellen  daraus  gedr.  Soler,  La  corona  de  Aragon  y  Granada  p.  206  f. 
zu  1318  Marz.  Am  9.  Mai  antwortete  der  Konig:  .  .  .  Veent  a^o  nons 
par,  que  deiam  aver  esperanca,  que  aquelles  ne  mayors  gracias  nos  fa^a. 
Per  que  nons  par,  quel  aturar  vostre  en  la  cort  sia  honor  nostra  neguna 
(Reg.  337  f.  359). 

165.  Pedro  de  BoyI  an  Jayme  II.:  Auf  Befehl  Jaymes  Ver- 
such  den  Kollektor  vor  Besuch  beim  Papste  abzufangen; 
Versicherung  der  papstlichen  Thesaurare,  dass  zugestandene 
Zehntgelder  wirklich  ausgezahlt  werden.  Vergebliche  Ver- 
suche  den  Papst  zu  sehen.  Er  ist  fiir  die  nachste  Zeit  nicht 
sichtbar;  die  Wachen  sind  verdoppelt.  Er  soll  melancholisch 
sein  und  Prozesse  fabrizieren.  ^vignon  (1318)  ^pril  17. 
. . .  Ane  als  tresorers  del  papa  e  dixlus,  com  jo  havia 
ahudes  letres  dalguns  officials  vostres,  senyor,  en  les  quals 
me  fahien  saber,  que  aquests,  qui  eren  aqui  per  lo  papa  [per] 
reebre  los  diners  de  la  decima,  metien  malicies  e  embargaven 
de  no  complir  e  satisfer  a  vos  la  decima,  segons  quel  papa 
ho  manava,  e  entre  les  altres  malicies,  que  metien,  dehien, 
que  manament  havien  ahut  dels  tresorers,  que  no  contrastant 
lo  manament  del  sant  pare,  que  tota  la  moneda,  que  havien 
cullida,  faessen  trametre  ho  portar  a  la  cort,  e  a^o  yo  no 
crehia,  mas  que  men  volia  rahonar  ab  ells  e  saberne  lur  en- 


—    352     - 

teniment.  E  els  me  resposeren,  que  no  plassa  Deu,  que  els 
tan  gran  errada  aguessen  feta  ne  faessen  ne  nul  savi  hom 
asso  no  devia  creure,  que  els  scrivissen  letres,  quel  manament 
del  papa  no  fos  complit  en  tot  e  per  tot,  mas  que  be  era 
ver,  que  els  scrivien  lus  letres  a  aquells  comissaris  e  a  altres, 
qui  son  per  lo  mon,  qui  reeben  moneda  per  lo  papa,  que, 
axi  com  la  han  reebuda,  la  trameten  tantost  a  la  cambra,  e 
per  aquestes  letres  non  entenen  els  embargar  neguua  gracia, 
quel  senyor  papa  fassa  a  vos  ne  a  nul  altre.  Puys,  senyor, 
men  fuy  a  casa  del  papa  per  parlar  ab  ell  daquesta  raho  e 
estich  hi  tro  al  vespre  e  nol  pugui  veher,  puys  lendema  hi 
torne  e  nol  pogui  veher,  apres  hi  torne  lo  diluns  mati  e  pre- 
gue  an  P.  de  la  Via,  quem  endressas,  que  yo  pogues  veure 
lo  papa,  e  ell  entra  a  ell  e  torna  tantost,  e  dix  a  mi  e  a  tots 
aquells,  qui  eren  en  lo  palau  davant  la  porta  de  la  cambra 
del  papa,  que  nos  nosen  podiem  anar,  que  vuy  ne  tota  aquesta 
setmana  no  entendria  en  neguns  affers.  E  axi,  senyor,  yo 
no  he  volgut  retenir  lo  correu  plus,  per  que  us  fas  a  saber 
tot  qo,  que  yo  he  pugut  fer,  e  daqui  avant  tendreho  a  prop 
e  fareho,  si  a  Deu  plau,  en  tal  manera,  que  per  ma  negli- 
gencia  no  si  perdra  res, 

Les  novelles,  que  son  en  la  cort,  ja  les  vos  fiu  saber 
daquestes  dies,  salvant  que  al  papa  es  doblat  lo  reguart,  axi 
que  nul  hom  nol  pot  veher  ne  res  no  sich  deliure  ne  sich  fa 
salvant  murar  e  guaytar  e,  segons  ques  diu,  maleuconiar  e 
processes  fer  en  la  cambra;  e  si  als  sich  creix  de  novell, 
tantost  vos  ho  fare  saber.  A  Deu  per  la  sua  merce  prech, 
que  us  do  longa  vida  ab  salut  per  molta  ayns  e  bons  e  honor 
e  victoria  sobre  tots  vostres  enamichs.  Scripta  en  Avinyo 
diluns  XVII  dies  del  mes  Dabril. 

CRD.    Ap.  gen.  136.     Or.  Pap.  Ssp. 

166.  Capitula,  welche  der  Erzblschof  von  Palermo  und  Graf 
Franziscus  de  Vigintimiliis  Johann  XXII.  vorzutragen  haben: 
1)  Inhalt  und  z.  T.  wortliche  ^ngaben  der  Reden,  die  Fried- 
rich  und  die  Sizilianer  beim  ietzten  Parlament  gehalten  haben, 
zur  Beantwortung  der  Frage,  ob  er  personlich  nach  ^vignon 
reisen  solle.  Entschuldigung  des  Konigs.  2)  Beantwortung 
der  Vorwurfe  des  Papstes  wegen  Aenderung  des  Konigstitets; 


—    353    — 

Friedrich  konnte  nicht  anders  handeln,  da  es  der  ausdrUck- 
llche  Wille  des  ganzen  Volkes  war.  Jetzt  verzichtet  er  darauf. 
3)  AusfOhrliche  Darlegung  der  Beziehungen  Friedrichs  zu 
Kaiser  Heinrich  \7II.,  die  lange  vor  Ausbruch  der  Streitig- 
keiten  mit  Robert  bereits  in  Brescia  und  Viterbo  begonnen 
hatten.     (1318  FrUhjahr.) 

Forma  *)  capitulorum  assignatorum  .  .  . 

Item  ^)  ipsi  nuncii,  ut  ostendant  domino  pape  impedimen- 
tura  legitimum,  quare  dominus  rex  non  ivit,  dicant,  quombdo 
ipse  dominus  noster  rex  Fredericus  fecit  generale  parlamen- 
tum  suum,  vocatis  ad  hoc  et  presentibus  maioribus  regni  sui, 
qui  ibi  potuerunt  comode  interesse,  ac  sindicis  universitatum 
omnium  civitatum  et  famosorum  terrarum  sive  locorum  Sicilie 
et  coram  eis  ipse  per  se  ipsum  verbum  proponens  declaravit 
eis :  primo  sanctissimam  intencionem  domini  pape,  quam  habet 
ad  quietem  et  pacificum  statum  mundi  et  specialiter  ad  pa- 
cem  inveniendam  et  firmandam  per  eum  inter  ipsum  et  cog- 
natum  suum.  Secundo  modo  erat  multum  expediens  ac  neces- 
sarium,  quod  ipse  dominus  rex  personaliter  propter  hoc  iret 
ad  dominum  papam.  Tercio  quod  ipse  iam  firmaverat  in 
animo  suo  nullis  parcere  laboribus  vel  expensis,  quin  presen- 
ciam  ipsius  domini  pape  adiret.  Quarto  quod  propter  hoc 
predictos  barones  et  sindicos  ad  se  vocaverat,  ut  cum  eorum 
bona  voluntate  recederet,  et  de  ipsorum  consilio  statum  regine 
et  filiorum  ac  regni  regimen  ordinaret,  et  maxime,  quia  maio- 
res  ipsius  regni  ad  eundum  cum  eo  penitus  se  modis  omnibus 
offerebant. 

Item  ipsi  nuncii  referent  domino  pape  postmodum  respon- 
sionem  et  comune  votum  baronum  et  sindicorum  omnium  pre- 
dictorum  factum  cum  clamoribus,  genuflexionibus  et  ploratibus 
multis  supplicancium  incurvatorum  ad  terram:  „Miserere ') 
nostri,  domine,  miserere  nostri,  ut  cor  nostrum  et  vita  nostra 
a  nostro  corpore  non  recedat!"  Tandem  pecierunt  habere 
predicti  barones  et  sindici  mutuum  colloquium  inter  se  in 
loco  semoto  et  concesso  eis  per  dominum  regem  non  tantum 

a)  Vorher  von  anderer  Hand:  Copia  seu. 
bj  So  beginnen  sie. 


')  Matth.  XX,  35. 


—    354    — 

illa  hora  sed  eciam  tota  die  ad  respondendum  super  premis- 
sis,  sicut  prima  vice  de  mane,  sic  secunda  vice  omissis  mul- 
tis  aliis  finaliter  responderunt:  Domine  noster  rex,  caput  a 
membris  ammoveri  non  debet  nec  membra  sine  capite  pos- 
sunt  esse.  Vos  estis  caput  nostrum,  nos  ad  invicem  membra, 
et  ideo  dignemini,  si  placet,  misericorditer  aut  non  ire  ad 
dominum  papam,  maxime  quia  ipse  ad  hoc  vos  racionabiliter 
non  astringit,  sed  mittatis  vestros  nuncios  solennes  ad  eum, 
aut  omnes  indifferenter  veniremus  vobiscum !  Nam,  domine 
rex,  toto  illo  tempore,  quo  a  nobis  absens  fuistis,  tota  Sicilia 
mestuosa  continuo  existens  et  lugubris  se  infelicissimam  re- 
putabat  .  . .  Ideo,  quia:  „caui  scaldatu  lacqua  fridda  timi"  ^) 
dolorem  predictum  ad  memoriam  reducentes  de  predicta  ab- 
sencia,  considerantes  eciam  gravia  et  dubia  viarum  pericula 
atque  discrimina  ac  eciam,  quod  regnum  vestrum  remaueret 
omnibus  maioribus  et  baronibus  destitutum,  nolumus  iterum 
Deum  tentare  de  vestra  absencia  et  specialiter  in  partibus 
tam  remotis,  iterum  ergo  et  iterum  ex  parte  Christi  et  glo- 
riosissime  matris  eius,  quod  ab  eundi  concepto  vestro  propo- 
sito  desistatis,  humiliter  supplicamus.  Nos  enim  firmiter 
credimus,  quod  dominus  papa,  de  quo  pietatis,  sanctitatis  et 
discrecionis  maxima  predicantur  magnalia,  considerans  ea, 
propter  que  supplicamus,  eo  quod  satis  sunt  mundo  notoria, 
ha[be]bit  vos  racionabiliter  excusatum,  ad  quem  ire,  ut  sup- 
plicaciones  nostras  piissime  et  racionabiliter  per  nos  vobis 
fuisse  factas  ostendamus,  nos  paramus." 

Super  quibus  dominus  rex  habito  consilio  diligenti  ipsis 
supplicacionibus  obtemperandum  assenslt  et  in  suos  nuncios 
digniorem  inter  prelatos  et  maiorem  inter  seculares  statim 
ordinavit  mittere  ad  vestre  presenciam  sanctitatis.  Ex  pre- 
missis  ergo  predicti  nuncii  formabunt  causam  legitimam,  quia 
dominus  rex  non  ivit,  propter  supplicaciones  videlicet  Sicu- 
lorum,  licet  aiias  ipse  esset  voluntarius  ad  eundum.  Pro  ex- 
cusacione  autem  ipsorum  inter  alia  allegabunt  ventorum  rabiem 
et  maris  fremitum  per  totum  mensis  Aprilis  in  istis  partibus 
ingruentes,  licet  apparatus  nunciorum  et  galearum  fuisset 
longe  ante  completus. 


')  Doch:  ein  gebrannter  Hund  scheut  das  heisse  Wasser? 


—    355     - 

Capituli  *)  super  mutacione  tituli  et  privato  colloquio. 

Item  ipsi  nuncii  antequam  assignent  procuratoria,  nitan- 
tur  prius  habere  mutuum  et  secretum  colloquium  cum  domino 
papa.  Cui  intererunt  iudex  Perronus  et  iudex  Januysius  por- 
terius  (?)  ^)  quondam.     Quo    coUoquio    sic   optento  dicant  sic: 

Judex  Tornellus  *)  procuravit  domino  nostro  regi  ex  parte 
sanctitatis  vestre  quasdam  sanctissimas  litteras  vestras.  In 
quibus  iuter  alia  quatuor  tangebantur,  sicut  patet  per  copiam 
litterarum  ipsarum,  quam  nobiscum  habemus:  primum  erat, 
quod  arguebatis  consilium  domini  nostri  regis,  quia  ab  ipso 
processerat  illud,  quod  factum  est  de  asumpcione  tituii  Sicilie 
per  eundem  dominum  nostrum  regem.  Secundum  erat,  quod 
predictum  consilium  fuerat  nimis  malum,  eo  quod  predicta 
assumpcio  tituli  in  offensam  Dei  et  inreverenciam  ecclesie  et 
proximi  lesionem.  Tercium  erat,  quod  mandabatis  domino 
nostro,  quod  dimitteret  predictum  titulum  et  accipiat  Trina- 
crie  titulum  in  prima  pace  per  ecclesiam  confirmatum,  paternis 
monicionibus  et  beniguis  induccionibus  eum  ad  hoc  multipli- 
citer  inducentes  ac  tangentes  specialiter,  quod  absque  cor- 
rectione  tituli  supradicti  non  poteratis  comode  eum  prosequi 
graciis,  honoribus  atque  favoribus,  quos  erga  ipsum  in  animo 
gerebatis.  Quarto  quod  ministrante  pacis  actore  confidebatis 
pacem  illam  invenire  inter  dominum  nostrum  regem  et  eius 
cognatum,    que   esset  Deo   grata  et  utrique  utilis  ac  accepta. 

Primum  concedimus,  pater  sancte,  tamquam  verum,  set 
addimus,  quod  predicta  assumpcio  tituli  Sicilie  processit  a 
consiliariis  domini  nostri  regis,  set  eciam  a  comuni  voto  et 
peticione  importuna  omnium  Siculorum  multipliciter  facta 
ipsi  domino  nostro  regi,  quod,  ut  sanctitati  vestre  clarius 
patefiat  ac  eius  causa  pariter  et  motivum,  scire  vos  volumus, 
pater  sancte,  quod  rex  Robertus,  longe  antequam  fieret  pre- 
dicta  assumpcio  tituli,  fecit  ista  duo  simul,  sciiicet  vocare 
dominum  nostrum  regem  non  regem  set  dominum  Fredericum 
de  Aragonia  asserendo  ipsum  regno  ex  culpa  privatum,  sicut 
patet  per  literas  suas,  quas  Barchinonensibus  scripsit,  quarum 
transumptum  nobiscum  habemus  legitime  copiatum,  nec  non 
et  parari  navalem  exercitum  maxime  ad  invadendum  hostiliter 
dominum    nostrum   regem    et   regnum   ipsius:    que  duo  Siculi 

a)  So  Kop.  b)  port  mit  us-Zeichen. 


—    356    — 

audientes  conceperunt,  quod  ista  simul  fiebant  penitus  ad  vin- 
dictam,  eo  quod  bellum  offensionis  contra  eos  absque  iussu 
vel  assensu  ecclesie  per  illum  dominum  sic  acriter  parabatur 
et  quod  exinde  irritare  credebat  corda  Siculorum  ipsorum  ad 
bellum  sue  iuste  defensionis  non  viriliter  assumendum,  domino 
nostro  rege  propter  privacionem  tituli  quasi  humiliato,  et 
propter  apparatum  invasionis  predicte  animo  ipsorum  pro- 
strato:  propter  quod  ipsi  Siculi  prius  consulti  et  super  hoc 
deliberacione  habita  diligenti  unanimiter  et  concorditer  volu- 
erunt  et  importunis  supplicacionibus  pecierunt  a  domino  nostro 
rege,  ut  assentire  dignaretur  non  tantum  tunc  set  toto  guer- 
rificacionis  tempore,  eciam  in  futurum,  assumpcioni  tituli 
Sicilie  supradicti,  ut  sic  fidelius  *)  vires  assumerent  et  osten- 
derent  et  bellum  defensionis  viriliter  agerent  ac  irritarent  cor 
illius  domini  et  ipsorum  ostium  versa  vice,  sicut  postea  pa- 
tuit  per  effectum  et  ^)  ...  clarius  patuisset  in  Trapano,  nisi 
mare  et  venti  penitus  obstitissent  nostrarum  aggressui  gale- 
arum  contra  navalem  exercitum  illius  domini.  Supradictum 
fatemur  ergo,  pater  sancte,  non  a  nostro  domino  assumpcio- 
nem  predicti  tituli  processisse  set  a  comuni  voce  consiliari- 
orum  suorum  et  eciam  Siculorum.  Ex  hiis  ergo  concipiatis, 
si  placet,  hoc  non  fuisse  factum  in  inreverenciam  ecclesie  nec 
per  consequens  ad  Dei  iniuriam  vel  proximi  lesionem,  set 
ipsius  tautum  guerram  iniustam,  ut  predicitur,  propulsandam, 
prout  in  vestris  secundis  litteris  secundario  tangebatur. 

Ex  hiis  eciam  dicant  predicti  nuncii  sic:  Pater  sancte, 
si  *^)  placuisset  sanctitati  vestre  predictus  Sicilie  titulus,  ut 
predicitur,  sic  assumptus,  potuisset  tolerari  et  debuisset  non 
mutari,  sicut  vestre  sacre  littere  mandaverunt,  sicut  tercio 
tangitur  in  premissis,  quousque  pax  bona  et  solida,  super 
quam  nuper  insistitis,  firmaretur  propter  duo :  primum  est  ex 
parte  Siculorum  ipsorum,  qui,  si,  quod  absit,  pacem  bonam 
non  haberent  et  aliquo  casu  ad  guerram  ^)  .  .  .  irent,  nonnisi 
predictum  Sicilie  titulum  propter  predictam  causam  in  nostro 
domino  substinerent;  secundum  est  ex  parte  ecclesie.  Nam 
sicut  ille  domlnus  habet  titulum  Sicilie  ab  ecclesia,  sic  eciam 
dominus  noster  ab  ipsa  titulum  regium  habet  et  tenet.    Ergo 

a)  videlius.  b)  Ein  Wort  fehlt. 

c)  So  der  ungefiige  Satz.  d)  Hier  fehlen  andertbalb  Worte. 


—    357    — 

constat,  uon  tantum  esse  in  gravamen  proximi  set  eciam  in 
manifestam  iniuriam  ecclesie  et  per  consequens  Dei  offensam, 
qnod  ille  dominus  non  vocet  regem  dominum  nostrum  regem. 
Ad  hoc  igitur,  quod  non  tantum  equitas  set  eciam  iusticia 
servaretur,  non  prius  debuisset  corrigi  predictus  titulus  Sicilie 
sic  assumptus,  quam  quod  ille  dominus  iniuriam  denomina- 
cionis  corrigeret,  quam  ipse  facit  et  fecit  de  domino  nostro 
in  omnibus  litteris  suis.  Tamen  *)  dominus  noster,  sicut  prop- 
ter  nichil  aliud  nisi  ob  reverenciam  Dei  et  vestram  ac  domini 
regis  Aragonum  tantum  resignari  fecit  civitatem  Regii  et 
castra  Calabrie  in  manibus  legatorum  vestrorum  ac  eciam 
confidenciam  '')  et  firmam  spem  paternarum  promissionum  ve- 
strarum  et  benignarum  in  predictis  vestris  litteris  contenta- 
rum,  dimisit  predictum  Sicilie  titulum  et  titulum  Trinacrie 
nunc  assumpsit,  orans  et  supplicans,  quod  predicta  non  sint 
sibi  et  votis  Siculorum  ipsorum  preiudicatoria,  sed  pocius 
amplarum  meritoria  graciarum,  prout  quarto  in  vestris  sacra- 
tissimis  litteris  de  pace  domino  nostro  accepta  et  utili  spe- 
cialiter  tangebatur.  Nam,  pater  sancte,  qualis  pax  expediat 
ipsis  Siculis,  qui  vestri  sunt,  videre  potestis  per  ea,  que  tanto 
tempore  gessemnt  et  gerunt  ad  invicem  erga  dominum  nostrum 
regem  et  per  ea,  que  ex  parte  ipsorum  ostendimus  sanctitati 
vestre  de  tenore  dictarum  litterarum  illius  domini  supradicti, 
ita  quod  de  contrario  perfecte  pacis,  quam  optant,  quod  ab- 
sit,  deterior  et  periculosior  fieret  recidiva. 

Secundo  dicent  ipsi  nuncii  sic : 

Pater  sancte,  scriptura  diviua  dicit,  quod  crudelis  est, 
qui  famam  suam  negligit  ^).  Hanc  autem  crudelitatem  a  se 
unusquisque  debet  repellere  toto  posse,  ad  hoc  maxime,  iusti- 
cia  suadente,  nam  eadem  scriptura  alibi  dicit:  Qui  sibi  uequam 
est,  cui  bonus  erif"')?  Quasi  dicat:  Nulli.  Placeat  ergo  saucti- 
tati  vestre  benigue,  a  nobis  audire  multum  breviter  et  in 
summa  domini  nostri  motivum  et  causam  eorum,  que  fecit 
erga  cognatum  suum  tempore  retro  acto,  eo  quod,  licet  pa- 
ternaliter,    multipliciter    tamen   ipsum    de   hiis  vestris  litteris 

a)  Es  folgt  quia  uberfliissig. 

b)  Hier  fehlt:  tenens,  habens,  oder  ahnliches. 


■)  Ich  finde  die  Stelle  nicht. 
*)  Eccl.  XIV,  5. 


—    358    — 

arguistis.     Ad   que   paternitati   vestre   evidencius  declaranda, 
scire  vos  volumus,  pater  sancte,  quod  condam  dominus  impe- 
rator,    dum    esset   Viterbii  *),    antequam    Romam    intraret   et 
antequam   materia   alicuius    dissidii  vel  causa  discordie  inter 
eum  et  dominum  regem  Robertum  aliquatenus  appareret,  vel 
eciam  ab  aliis  crederetur,  quin  pocius  de  contrahendo  matri- 
monium    inter    filiam    ipsius    condam    domini    imperatoris    et 
filium  ipsius  domini  regis  Roberti  firmiter  speraretur,  nuncios 
suos   misit   in   predicta   terra  Viterbii   ad   dominum   nostrum 
regem  pro  contrahendo  ad  invicem  inter  se  mutuis   amiciciis 
cum  federis  firmitate,  prout  de  hoc  ipse  condam  dominus  im- 
perator,  dum  esset  in  obsidione  Brissie  per  dominum  nostrum 
regem  primo  fuerat  requisitus,  eo  quod  confirmatus  fuerat  in 
imperatorem  per  ecclesiam  sanctam,    et  per  ipsam  eciam  ve- 
niebat   in   Romam    ad   recipiendum   coronam   de  manu  trium 
cardinalium  reverendorum  illuc  ad  hoc  specialiter  per  Roma- 
nam    curiam    transmissorum,    propter  quod  videbatur  domino 
nostro,   quod   non    tantum    ad   eius   amiciciam  sed  eius  eciam 
reverenciam    teneretur,    quodque    in    tali    reverencia    ecclesie 
sancte  Dei  credebat  firmiter  plurimum  revereri.    Et  ideo  do- 
minus  noster  rex  hac  de  causa  predictos  condam  domini  im- 
peratoris  nuncios  recepit,  sicut  decuit,  reverenter,  et  cum  eis 
firmavit    amicicias    et    phedera    supradicta,    eo    maxime   quod 
nuUius   tangebant   offensam    nisi   hostium   Christi   infidelium, 
set  solam  continebant  inter  se  mutuam  caritatem.    Postmodum 
vero,  invalescente  dissidii  magni  materia,  post  introytum  im- 
peratoris  ipsius  in  Romam  satis  mundo  notorie  ipse  dominus 
imperator  pluries  requisivit  dominum  nostrum  regem  per  lit- 
teras  suas,   quarum  copiam  statim  possumus  ostendere,   pater 
saucte,   quod  eum  iuvaret  contra  illos,  qui  predictos  dominos 
cardiuales  ad  conferendum  et  ipsum  imperatorem  ad  recipien- 
duin  coronacionem  predictam  impediebant  hostiliter  non  solum 
in  preiudicium  tocius  rei  puplice  et  evidenciam  tante  iniusti- 
cie  et  ingnoniiniosum  opprobrium  proximi,    set   eciam   in    in- 
iuriam  ecclesie  supradicte,  attestans,  quod  dominus  noster  rex 
ad  prestaudum  sibi  predictum  iuvamen  propter  ista  secundum 
Deum    et   eciam    mundi   famam    atque   iusticiam  multipliciter 

')  Das   ist   doch    nicht   bekannt?     Vgl.  Haberkern  a.  a.  0.  Anmer- 
kung:  V  Nr.  8. 


—    359    — 

teneretur.  Ad  hoc  certe  dominus  noster  non  denuo  (?)  acquie- 
vit  set  vocatis  ad  se  omnibus  sapientibus  regni  sui,  ut,  quid 
circa  hoc  per  eum  agendum  esset,  consulcius  atque  maturius  ^), 
mandavit  eis,  quod  equi  statera  examinis  predicta  librarent, 
pluries  et  pluries  ruminarent  et  demum  sic  librata  et  ruminata 
per  eos  ad  eum  deferrent.  Qui  sapientes  iussa  domini  regis 
explentes  de  ipsorum  comuni  assensu,  prehabito  diligenti 
consilio,  concluserunt,  quod  dominus  noster  rex  ad  prestan- 
dum  predictum  subsidium  teneretur  et  quod  absque  iuris-  in- 
iuria  et  remorsu  consciencie  ipsum  negari  non  posset,  ac 
eciam  quod  contra  hoc  nulla  pacis  seu  amicicie  federa  que- 
cumque  ^)  sacramentis  vallata  dominum  nostrum  regem  ulla- 
tenus  obligabant,  quin  pocius  oppositum  astringebat,  eo  quod 
in  predictis  pactis  et  iuramentis  superior  auctoritas  imperialis 
semper  subintelligebatur  excepta.  Inter  hoc  autem  ipse  con- 
dam  dominus  imperator  dominum  nostrum  regem  suum  gene- 
ralem  et  imperii  constituit  ammiratum  et  pro  contrahendo 
matrimonio  inter  filiam  suam  et  primogenitum  domini  nostri 
regis  ipsum  per  alios  suos  nuncios  requisivit,  quod  officium 
ammiracie,  eo  quod  erat  honorificum  sibi,  dominus  noster  li- 
benter  recepit  et  predicto  matrimonio,  quod  sibi  et  suis  filiis 
aatis  profecturum  sperabat,  merito  acquiescens  pro  ipso  fir- 
mando  Romam  ad  ipsum  condam  dominum  imperatorem  nun- 
cios  speciales  transmisit  et  ibi  matrimonium  ipsum  firmatum 
fuit  post  coronacionem  imperatoris  ac  puplice  eciam  promul- 
gatum  ^).  Propter  hec  tamen  dominus  noster  contra  aliquem 
nichil  penitus  innovavit,  set  satis  caute  et  cum  quadam  dis- 
simulacione  et  taciturnitate  in  premissis  dominus  noster  cum 
domino  imperatore  transibat,  et  sic  eciam  transivisset,  nisi 
quia  imperator  ipse  post  suam  latam  sentenciam  contra  do- 
minum  illum  de  insequendo  eum  tanquam  hostem  rei  puplice 
suis  mandatariis  litteris  in  sua  multiplici  iudiciaria  auctoritate 
fundatis  frequenter  et  instantissime  requisivit,  ita  quod  domi- 
nus  noster  rex  ad  huc  iterum  et  iterum  predictorum  sapien- 
tum  omnia  predicta  librans  examine  et  ipsorum  consilium  ad 
obedieudum  imperatori  de  iure  videns  comuniter  ac  intrepide 
declinare  predicto  mandato  imperatoris  assensit  et  Calabriam 
a)  Hier  fehlt  das  Verbum.  b)  quecumcumque  Or. 

')  Auch  dieses  ist  nicht  bekannt. 


—    360    — 

intravit.  Ante  cuius  tamen  introytum  protestaciones  premi'- 
sit  legitime,  quod  omnia  per  6um  et  suos  facienda  fierent 
omnibus  iuribus  et  honoribus  sancte  Romane  ecclesie  semper 
salvis.  Ad  hec  ergo,  sanctissime  pater,  dominus  noster  non 
precipitanter,  non  subdole,  non  ignoranter  venit,  maxime  quia 
nullum  errorem  ibi  videbat  concipi,  ad  quod  non  tantum  pre- 
dictorum  sapientum  suorum,  set  eciam  tot  aliorum  proborum 
et  literatorum  virorum,  quibus  imperator  ipse  fulcitus  erat, 
sic  concorditer  consilium  declinabat.  Quorum  sapientum  do- 
mini  nostri  consilium  possumus  vobis  ostendere  redactum  in 
scriptis,  si  vestre  tamen  placeat  sanctitati,  cui  eciam,  si  pla- 
ceret,  parati  essemus  ostendere  omnia  predicta  per  dominum 
nostrum  rite  et  beue  acta  fuisse  per  omnem  modum,  qui  ma- 
gis  expediens  videretur. 

Es  folgen  dann  die  capitula  tradita  notariis  Michaeli  de  Cantono 
et  Romeo  de  Artes  referenda  per  eos  ex  parte  regie  maiestatis . . .  regi 
Aragonum  . . .  Darin,  dass  die  kgl.  Gesandten  absichtlich  nicht  zuerst 
zu  Jayme  II.  gesandt  seien,  da  der  Konig  als  mediator  erscheinen  und 
nicht  parcialis  sein  solle.  Kann  J.  den  Frieden  nicht  vermitteln,  soU 
er  fiir  moglichst  lange  treuga  arbeiten.  Dann:  Item  quod  iudex  Tor- 
nellus  . . .  missus  pridie  ad  Romanam  curiam  audivit  in  eadem  Romana 
curia  aliquos  ex  dominis  cardinalibus  sibi  et  sociis  in  secreto  dicen- 
tes,  quod,  si  dominus  rex  Aragonum  voluerit  fratris  negocia  fortiter  et 
bene  suscipere,  perducentur  indubie  ad  profectum,  honorem  et  comodum 
dicti  domini  nostri  regis  Friderici.  —  Dann  folgen  die  Kapitel,  wie  die 
aragon.  Gesandten  die  Friedensfrage  behandeln  sollten.  Daraus  wurde 
ftir  die  kgl.  Gesandten  Geraldus  de  Rocabertino  und  Vitalis  de  Villa- 
nova  ein  Transsumpt  gegeben:  tam  in  Latino,  sicut  iacent,  quam  eciam 
explanata:  6  Hauptpunkte  und  Nebensachen. 

CRD.  Ap.  gen.  35.  Gleichz.  Quatern-Papier.  Nicht  besiegelt.  Aber 
mit  Eintragungen  des  B.  de  Auersone. 

Aus  Nr.  36  b,  das  diese  capitula  am  Schluss  etwas  verandert  bringt, 
erwahne  ich  den  Vorschlag  der  h.  Elisabeth  von  Portugal: 

Item  poterit  tangere  super  hoc  viam  domine  regine  Portugallie, 
scilicet  de  prorogacione  facienda  per  ecclesiam  graciose  usque  ad  alias 
generaciones  illi  domino,  iuxta  cuius  spacium  temporis  ecclesia  merito 
posset  concedere  libere  et  absolute  domino  nostro  illud,  quod  nunc 
tenet,  pro  heredibus  suis  cum  prestacione  soliti  census  vel  eciam  aug- 
mentandi,  eo  maxime  quia  nuncii  domini  pape  credebant  prorogacionem 
factam  per  condam  dominum  summum  pontificem  illi  domino  usque  ad 
tres  generaciones  habere  intelligi,  quantum  ad  terram,  quam  ille  actua- 
liter  tenebat. 

Es  konnte,  falls  dies  abgeschlagen  wiirde,  zugestanden  werden, 
dass  die  S5hne  Friedrichs  Robert  und  den  Seinigen   Hiilfe   zu  Wasser 


—    361    — 

oder  zu  Lande  leisten  miissten,  wenn  sie  angegriffen  wiirden  mit  ge- 
nauer  Fixierung.  CRD  9751  schildern  die  Gesandten  ihre  Reise  bis 
zur  Ankunft  in  quadam  insula  ante  Marsiliam.  Dann  Nr.  9749:  Wie  sie 
dort  waren,  erfuhren  sie,  schreibt  der  Erzbischof  von  Palermo,  Fran- 
ciscus  de  Antiochia,  dass  der  Papst  motu  proprio  an  Marseille  und 
Arles  geschrieben  und  um  gute  Aufnahme  fiir  sie  gebeten:  Deinde,  cum 
prope  civitatem  Auinionem  porreximus,  omnes  frater  et  nepotes  d.  pape 
obviam  exiverunt,  cum  quibus  recto  tramite  ad  nuUam  partem  aliam 
declinantes  in  locum,  ubi  d.  papa  degit,  descendimus,  a  quo  benigne 
recepti  fuimus  et  tractati  ...  20.  .Juli. 

Am  19.  Juli  teilt  Johann  XXII.  Jayme  die  Anwesenheit  der  Ge- 
sandten  (iam  a  diebus  pluribus)  mit.  Er  lobt  die  Art,  wie  sie  diserte 
multum  et  discrete  die  Abwesenheit  Friedrichs  entschuldigten:  Porro 
cum  prefato  comite  seorsum  in  camera  colloquium  interdum  habuimus, 
quem  indubitanter  invenimus  matura  industria  preditum,  in  sermone 
fecundum  virum,  sicut  nobis  ex  brevi  notitia  occurrere  potuit,  satis 
tractabilem.  Er  hatte  mit  ihm  die  Pacifikation  zu  erreichen  gehofft, 
wenn  von  der  Gegenpartei  jemand  dagewesen  ware.  Sed,  ecce,  quod 
animo  amaricato  referimus  rex  ipse  anxie  multum  expectatus  hucusque 
non  venit . . .  nec  pro  se  raisit  etiam  aliquem,  sperans,  ut  credimus,  huc 
venire  de  die  in  diem.  Er  hat  die  Gesandten  hingehalten;  endlich 
musste  er  sie  auf  Friedrichs  Befehl  ziehen  lassen.  Redit  ergo  ad  do- 
mini  sui  presentiam  comes  ipse  suique  coUege.  Cui  quidem  comiti  pro- 
vidimus  consulendum,  quod  in  suo  huiusmodi  reditu  per  te  transitum 
faceret.  Er  soU  mit  ihm  Friedenswege  beraten.  Avignou  1318  Juli  19. 
(„Sicut  tuam.")     Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  31. 

167.  Jayme  II.  an  Raclonal  Petrus  de  Boyh  Sendung  eines 

Briefs  aus  Sizilien  zur  Mitteilung   an  den  Papst.     Friedrichs 

Gesandten  kommen  zur  Kurie.    Tortosa  1318  Mai  5. 

Rede  Friedrichs  vor  dem  Reichsparlament  in  Mazara  am 
24.  Marz.  Beginn:  A  fructibus  eorum  cognoscetis  eos.  Frucht 
Gottes  bei  den  Menschen  ist  der  Friede.  Der  Weg  dazu  sei 
durch  den  neuen  Papst  gebahnt,  andererseits  durch  Friedrich 
in  Gefahr  und  Arbeit.  Er  glaube  ein  guter  Fiihrer  des  Staats- 
schiffes  zu  sein.  Er  wolle  jetzt  das  Schiff  in  den  Hafen 
fuhren,  darum  gehe  er  zum  Papste.  Er  verlasse  sie  nicht. 
Sein  bestes  Pfand,  sein  Sohn  Peter  und  seine  Familie  blieben 
da.  —  Auf  Veranlassung  Roberts  von  Clarmunt  zog  sich  das 
Parlament  in  einen  Teil  der  Kirche  zuruck  und  beriet  dort. 
Dann  sprach  Richter  Robert  von  Palermo,  hinweisend  auf 
die  Not  des  Landes,  als  Friedrich  zu  Heinrich  VII.  zog,  sie 
liessen  ihn  nicht  und  erbaten  kniefallig  sein  Bleiben.    Fried- 


—    362    — 

rich  sagte  zwar,  sie  seien  nicht  gut  beraten,  er  wolle  spSter 
entscheiden,  aber  er  lobte  ihre  Treue  sehr. 

Jacobus  etc.  Dilecto  consiliario  nostro  et  magistro  racio- 
nali  curie  nostre  Petro  de  Boyl  salutem  etc.  Scire  vos  volu- 
mus  noviter  fuisse  missam  et  pervenisse  ad  nos  litteram  quan- 
dam  missam  de  partibus  Sicilie  per  quendam  mercatorem  seu 
civem  Barchinone  cuidam  alii  civi  eiusdem  civitatis,  per  quam 
mittens  eam  significat,  cui  mititur,  rumores  sequentes. 

Sapiats,  senyer,  que  la  vigilia  de  sancta  Maria  de  Mar^  *) 
lo  senyor  rey  Frederich  feu  son  parlament  ab  los  barons  de 
Sicilia  e  los  sindichs  de  les  ciutats  e  dels  lochs  de  Sicilia, 
qui  eren  venguts  a  Matzara,  dix  los  son  enteniment  breument 
6  pres  la  paraula  del  Evangeli  que  diu:  A  fructibus  eorum 
cognoscetis  eos  '),  e  dix,  quel  fruyt  de  Deus  en  los  homens 
es  pau  e  que  paria  a  ell,  que  per  judici  de  Deu  los  afers 
fossen  anats  e  passats,  axi  com  eren  estats  entro  ara  pus, 
que  son  pare  lo  rey  en  Pere  pa^a  de^a,  per  90  que  vengues 
tinalment  a  bona  pau,  a  la  qual  ara  Deus  par,  que  agues 
oberta  la  via,  per  90  car  avia  trames  tal  vicari  en  terra,  qui 
de  tot  en  tot  entenia  a  menarho  a  compliment.  Car  feyt  li 
havia  saber  per  jutge  Stornell '),  quen  traurie  bona  e  novella 
pau,  de  la  qual  luna  part  e  laltras  tenria  per  pagada.  Laltra 
part  de  fruyt  era  estat  de  part  sua  segons  son  poder  en  so- 
frir  trebaylls  e  periils  grans,  per  tal  que  pogues  menar  a 
acabament,  que  agues  bona  pau  per  si  e  per  sos  vassals  e 
era  estat  bon  mariuer  en  90,  que  en  tan  grans  fortunes  la 
nau  avia  regida  en  tal  manera,  que  la  avia  gardada  de  perir 
ab  Deu.  Mariner,  qui  sab  navegar,  no  es  gran  cosa,  si  na- 
vega  ab  bonan^a,  mas  navegar  ab  fortuna  sens  perdre  larbitri, 
aquell  pot  tothom  tenir  per  bon  mariner,  e  que  tota  hora 
sabria  navegar,  qui  adonchs  en  tan  grans  fortunes  si  sab 
regir.  La  fi  o  hi  intencio  mia  o  fruyt  daquest  trebayll  es 
demenar  la  nau  a  bon  port,  90  es  a  bona  pau  e  en  veritat, 
quan  be  peusam  los  afers  e  les  condicions  nostres  e  vostres, 
fort   be   veem,    que   maior  ops  havets  v^s  de  nos  que  nos  de 

')  24.  Marz. 
-)  Aus  Matt  7,  16. 

•)  Vgl.  Verhandlungen  der  Gesandten  Friedrichs  mit  dem  Papste: 
iudex  Torrellus. 


—    363    — 

vos,  jasia  que  nos  ne  tenim  per  pagats  e  per  honrats  de  tan 
bons  e  de  tan  leals  vassalls,  com  vos  sots.  Car  nos  non  som 
de  tal  condicio,  que  sempre  mas  no  aguessem  honradament, 
lo  que  nos  fees  mester,  mas  vos  en  veritat  qui  us  deseparas 
lestament  vostre,  no  seria  segur  per  la  occasio,  que  es  entre 
vos  e  los  Franceses,  e  nos  ne  creuriem  aver  pecat  en  nostra 
anima,  si  us  abandonavem  a  tal  gran  perill,  per  que  volriem 
metre  vos  e  nos  e  nos  e  vos  en  estament  de  bona  pau  e  per 
aquesta  raho  volriem  anar  al  sant  Pare  personalment,  ear 
negu  no  faria  tan  be  nostres  afers  com  nos  meteixs  e  per 
ben  vostre  e  nostre  treballar  hi  em  ens  en  metrem  a  tota 
aventura  per  guardarvos,  car  axi  u  devem  fer  e  a  maiors 
perills  nos  som  ja  meses,  que  aquest  no  seria;  car  cert  no 
havem  paor  de  bataylla  ni  daltres  coses  contraries.  Per  que 
us  fem  saber  nostre  enteniment  e  volem,  quens  digats  lo 
vostre,  mas  tota  hora  us  pregam,  que  vuylats  e  que  us  placia, 
que  nos  anem,  que  nos  sabem,  qae  sera  per  gran  be  vostre 
e  nostre,  e  no  creats,  que  us  vuyllam  enganar  ne  abandonar 
ans  vos  lexarem  la  maior  e  la  mellor  penyora,  que  Deus  nos 
sap,  90  es  nostre  fill,  qui  aci  es,  en  Pedro,  e  tots  los  altres, 
mas  la  reyna  verament  ne  venra  ab  nos,  que  y  sera  present. 

Levase  misser  Johan  de  Clarmont  e  els  altres  barons  e 
jutges  e  sindics  e  tirarense  a  una  part  de  la  esgleya  de  Mat- 
zara,  on  se  feu  lo  parlament,  e  agren  lur  consell.  E  puys 
tornaren  denant  lo  rey  a  respondre  e  comauaren  lur  loch  tots 
a  judici  Robert  de  Palerm,  que  respos  molt  be  e  entre  les 
altres  coses  dix:  Ne  derelinquas  me,  domine  Deus  meus,  ne 
discesseris  a  me  ')  •  .  . 

Encara,  senyor,  nos  recordam  del  temps  del  Emperador, 
quan  anas  en  Pisa,  que  nons  era  semblant,  que  james  vos 
recobrassen  e  la  los  nostres  coratges  anaven  tots  crodolan  e 
sanaven  departen  los  uns  dels  altres  es  discusien  tots,  per 
que  sabem,  que  trebayll  e  perill  nos  soferien  per  la  vostra 
absencia,  per  que,  senyor,  pus  que  una  vegada  Deus  vos  ha 
retornat  en  nostre  poder,  ja  nons  escaparets  una  altra,  quan 
que  nos  no  confiassem,  que  vos  nons  enganariets  ni  venriets 
menys  de  90,  quens  permetriets  de  la  vostra  tornada,    e  axi, 


')  Aus  Ps.  26  und  21. 


—    364    — 

senyor,  fa^a  se  per  misatges  tot  90,  que  fer  sen  pora  e  dal- 
tra  cosa  nons  parlets  de  vostre  anar.  E  da^o,  senyor,  humil- 
ment  sopleguen  a  la  vostra  sancta  reyal  maiestat  tots  aquests 
barons  e  sindichs  e  tots  los  altres  e  agenollarense  tots  mans 
juntes  e  li  clamaren  merce,  que  a^o  nols  denegas.  El  rey 
dixlos,  que  encara  volia,  que  ells  hi  pensassen  mils  e  que  no 
li  era  semblant,  que  ells  hj  aguessen  aut  bon  consell,  car  a 
ell  paria,  que  mellor  fos  lanar  e  quel  nols  atorgave  pas  ni 
determenava  encara,  que  no  y  anas ;  e  la  on  vis,  que  per  lo 
mellor  lur  fos,  que  justament  los  en  podia  for^ar,  e  loals 
molt,  con  los  havia  trobats  bons  e  leyals  e  especialment  tant, 
com  ell  fo  absent  de  Sicilia,  que  sens  que  ells  no  sabien  nulla 
novella  dell  ni  quan  venria  e  que  havien  esperau^a  de  tal 
guerra  e  poder,  con  lo  rey  Robert  y  vench,  que  anch  no  oy, 
que  una  brega  o  un  desacort  haguessen  aut  entre  si  ni  mo- 
viment  ni  torbament  degu,  de  la  qual  cosals  fahia  gracies  e 
de  les  altres  coses,  que  havien  feytes  com  a  leyals  homens 
en  temps  de  la  guerra. 

Significatum  etiam  nobis  est  per  litteram  illius,  cui  missa 
est  littera  supradicta,  se  ab  aliquibus  de  partibus  Sicilie  lit- 
teras  habuisse  memoratum  regem  Fredericum  elegisse  nimcios 
suos  huc  venturos,  qui  esse  dicuntur  comes  Franciscus  de 
Vintimilla,  archiepiscopus  Panonnitanus,  Bartholomeus  de 
Monteaperto,  et  Lamfranchus  de  sancto  Basilio,  qui  sunt  bre- 
viter  'adventuri.  Et  licet  pro  bono  placuisset  nobis  veheraen- 
cius,  ut  certiorem  et  placibiliorem  rumorem  domino  summo 
pontifici  super  adventu  dicti  regis  Frederici  significare  pos- 
semus,  attamen  volentes  ea,  que  scimus  sub  prescripta  forma, 
siguificare  sibi  volumus  ac  vobis  mandamus,  quatenus  dila- 
cione  reiecta  premissa  antefato  domino  summo  pontifici  pro 
nostra  parte  exponere  et  reserare  cnretis  ac  contenta  in  dicta 
littera,  si  sibi  videre  placuerit,  hostendatis,  ut  ipse,  prout  dis- 
crecioni  inmense  sanctitatis  sue  utilius  apparebit,  possit  pacis 
tractatibus  et  eiusdam  effectui,  antequam  frugi  tempus  indic- 
tarum  treugarum  discurrat,  comodius  providere.  Datum  Der- 
tuse  III.  nouas  Madii  anno  domini  M.CCC.XVIII.  B.  de  Auer- 
son9  mandato  regis  et  fuit  ei  lecta. 

Reg.  337  f.  358. 


—    365    — 

168,  Konigin   Elisabeth   an    primogenitus  Jayme:    Friedrich 
d.  Sch.  wiil  in  diesem  Sommer  den  entscheidenden  Schlag 

fahren.    Steier  (1318?  oder  1317?)  ^ugust  6. 

.  .  .  Prefatus  dominus  et  contlioralis  noster  ad  presens 
maxima  annatorum  multitudine  precingitur  .  .  .  suorum  et  im- 
perii  emulorum  superbie  cornua  conterendum.  Speramus  equi- 
dem,  quod  hac  estate  nostra  et  imperii  sic  disponat  negocia, 
quod  pacis  et  tranquillitatis  amenitate  simul  inantea  gaude- 
amus  .  .  .  Dat.  Styre  VIII.  idus  Augusti. 

Or.  Perg.  Ssp.  Defekt.  Noch  dringende  Bitte  um  Nachrichten. 
Das  Stiick  ist  schwer  zu  datieren;  es  fallt  sicher  vor  den  Ordent- 
eintritt  des  Infanten  1319. 

169.  Fr.  ^ngelus  (de  Clareno)  an  Philipp  von  Mallorca:  Mit- 
teilung  Gber  den  erbaulichen  Tod  des  Kardinals  Jakob  Co- 

lonna.     (1318  nach  August  14.) 

Reverendo  et  illustri  viro  Phylippo  de  Maioricis  in  om- 
nibus  vilis  et  modicus  frater  Angelus  salutem.  Noveritis, 
quod  in  vigilia  assumptionis  domine  reverendus  pater  et  do- 
minus  Jacobus  de  Columna  migravit  ad  Ohristum  cum  multa 
fiducia.  Nam  in  tota  sua  infirmitate  dolorum  corporalium  et 
anxietatum  et  miseriarum,  quibus  infirmi  comuniter  premun- 
tur,  oblitus  ferventer  et  incessanter  octo  diebus  oravit  inde- 
fesse  et  continue  usque  ad  expirationem  ultimam.  Et  in  nullo 
suus  spiritus  requiem  inveniebat,  nisi  in  auditu  et  probatione 
verborum  Dei  et  orationum  sacrarum.  Ex  quo  factum  est, 
quod  omnes,  qui  ei  serviebant  et  qui  eum  ministrabant,  pre- 
lati  et  subditi,  amici  et  religiosi  et  cuiuscunque  status  et  con- 
ditionis  homines  in  stuporem  et  admiracionem  convertebantur, 
diligentes  addebant  et  visione  et  contemplatione  tante  devo- 
tionis  et  spiritualitatis  fortitudinis  reverentiam  reverentie  ei 
primo  prehabilem(?).  Et  retrahentes  et  odientes  convertebantur 
ad  ipsius  honorem  et  laudem.  Habuit  enim  usque  ad  ultimam 
expirationem  intelligentie  et  memorie  claritatem  et  cum  divi- 
nis  laudibus  expiravit.  Orate  Jesum  pro  ipso,  quia,  sicut 
nostis,  vos  super  omnes  homines  diligebat. 

Aus  Venedig,  Bibl.  Marciana  Cod.  Lat.  III,  107  f.  114  v.  Mitgeteilt 
von  Dr.  Cajetan  Schmitz  0.  Min.  Vgl.  Ehrle,  Archiv  fiir  Litt.  u.  KG  I, 
564  Anm.  1.    Jakob  starb  am  14.  August  1318. 


—    366    — 

170.  Dokumente  zum  Heirats-  und  Thronverzicht,  Ordensein- 
iritt  und  zur  neuen  Sinnesanderung  des  Infanten  Jayme.    1319 

und  1320. 

1.  Infant  Jayme  an  Jayme  II.:  Erklarung  fur  seine  den  Konig 
befremdende  Unentschiedenheit  in  der  Ehesache;  wo  Zwang 
und  Furcht,  da  kommt  Zweifel.  Er  woilte  nicht  heiraten; 
Beteuerung  seiner  sittlichen  Reinheit.    Tortosa  1319  ^pril  3. 

2.  Johann  XXII.  an  Infant  Jayme:  Freude  (iber  seine  From- 
mlgkeit;  Ermahnung  zu  innigerem  Verkehr  mit  dem  Vater; 
Warnung  vor  Einsamkeit;  Drangen  zur  Heirat.    Avignon  1319 

September  19. 

3.  Johann  XXII.  an  Jayme  II.:  a)  Staunen  iiber  den  Thron- 
verzicht;  flnerkennung  seiner  Vorsicht;  Drangen  zur  geduldi- 
gen  Nachsicht.  ^.  1320  Januar  10.  b)  Mitteilung  der  Ent- 
rustung  des  kastilischen  Konigshauses  und  Landes  iiber  den 

Heiratsverzicht.     Ratschlage.     A.  1320  Januar  18. 

4.  Verzicht  und  Eintritt  in  den  Hospitallterorden.    Tarragona 

1319  December  22. 

5.  Konigin  Sancia  von  Neapel  an  Jayme  II.:  Teilnahme  wegen 
der  Sinnesanderung  des  Infanten.  Ihre  Hoffnung  auf  Alfonso. 
Der  Vater  miisse  ihn  in  der  Freundschaft  des  angiovinischen 
Hauses  erziehen  I  Fern  sei,  dass  nach  dem  weisen  Salo- 
mon  eln  Roboam  komme.    Erinnert  an  die  Verdienste  Roberts 

um  Jaymes  Haus.     Marseille  1320  Januar  22. 

6.  Verhor  des  Adam  Perez,  den  der  Infant,  aufgeregt  durch 
das  Bitten  der  Verzichtgegner,  nach  Tortosa  sendet,  um  einen 

Weg  zur  Umkehr  zu  finden.     (1320  April?) 

7.  P.  de  Deo  an  Jayme  II.:  Dringende  Bitte  den  Infanten 
aus  der  ihn  verwirrenden  Umgebung  zu  befreien  und  nach 
S.  Creus  zu  schicken.    Er    biirgt   fur   ihn.    Tarragona  (1320) 

Mai  5. 
S.  Bericht  des  B.  de  Fonoyllario  uber  energische  Einwirkung 
auf  den  Infanten,  der  bose  Briefe  an  Konig  Robert  gesandt. 

Tarragona  1320  Mai  6. 

9.   Infant  an  seinen  Vater:    Hat   das  Habit  von  Calatrava   in 

S.  Creus  genommen.     Will    ihm   stets  gehorchen;    bittet  um 

seine  Liebe.     S.  Creus  (1320)  Mai  20. 


—    367    — 

10.  Johann  XXII.  an  Jayme  II.:  Dispens  vom  feierlichen  6e- 

liJbde  gibt  es  kaum.     Der  Hospitaliter  Jayme  soll   in  seiner 

Mvocatio"  bleiben.     Avignon  1320  Mai  19. 

1.  Reebem,  senyor,  ab  deguda  reverencia  la  letra  de 
resposta,  la  qual  novellament  nos  avets  tramesa,  a  la  qual, 
senyor,  humilment  vos  responem,  quens  plau  de  90,  quens 
avets  trames  a  dir,  que  volets  sobresiure  en  demanar  lexovar 
a  vos  promes  tro  al  temps  ordonat  *)  . .  .  A  a^o,  senyor,  quens 
avets  fet  saber,  queus  maravellata  fort  de  nos,  quar  axi  estam 
encara  en  dupte  et  en  balanga,  et  que  ades  atorgam  la  cosa, 
ades  y  duptam:  vos  responem,  senyor,  que,  quan  les  coses 
satorguen  no  ab  volentat  dom  et  mes  per  palior  et  per  af- 
fronta  que  per  grat  o  per  plaer,  no  es  maravella,  si  hom 
nesta  ab  reguart  et  ab  dupte.  Quar  tot  qo,  senyor,  que  nos 
avem  fet  ni  atorgat  daquest  feyt,  mes  o  avem  fet  per  pahor 
et  per  aifronta  que  per  voluntat,  que  nos  aguessem  de  pendre 
muller.  E  axi,  senyor,  no  us  niaravellats,  si  variejam,  que 
hom  ha  a  variejar  per  forga  en  les  coses,  que  no  fa  hom  de 
cor  o  de  voluntat  et  les  ha  hom  a  fer  per  gran  instancia  o 
per  reguart.  E  podets,  senyor,  conexer,  que  nos  no  avem 
ahut  voluntat  de  pendre  muller,  quar,  depuys  que  nasquem 
en  ga,  no  avem  conegut  nulla  fembra  carnalment.  Dada  a 
Tortosa  dimarts  III  dies  anats  del  mes  Dabril  en  lauy  de 
nostre  senyor  de  MCCCXIX. 

Kopiert  aus  einem  modernen  Album  im  Kronarchiv. 

2.  Johannes  .  .  .  nobili  viro  Jacobo  .  .  .  benedictionem  .  .  . 
Scripsisse,  tibi  fili,  post  salutationis  eloquium  sub  infrascripta 
forma  meminimus  hiis  diebus  ')  illaque  ideo  iteramus,  quia 
cordi  nostro  insident,  et  an  ad  te  pervenerint,  ignoramus : 
Exultat,  fili,  cor  nostrum  in  domino  ipsumque  devotis  laudi- 
bus  anima  nostra  magnificat,  quod  tu,  sicut  habet  multorum 
grata  relatio,  quam  letanter  audimus,  spiritu  cogitandi,  que 
recta  sunt,  propicius  et  agendi  de  sui  muneris  largitate  per- 
cepto  per  semitas  graderis  equitatis  teque  verum  iusticie  co[n]- 
stituis  amatorem  ei,  qui  iustus  est  in  omnibus  viis  suis,  per 
laudabilem    cultum    eius    gratum    obsequium    impendendo  .  .  . 

a)  Folgt  eine  kleine  nnverstiindliche  Stelle. 


')  Am  19.  August  1319  Leg.  Nr.  33. 


—    368    — 

Tuum  reverearis  . . .  genitorem,  eum  sedula  et  devota  visita- 
cione  letifices  et  ut  in  oculis  suis  appareas  gratiosus,  frequen- 
ter  eius  conspectibus  presertim  infirmitatis  vel  debilitatis 
tempore  tuam  exhibere  presentiam  non  obmittas  ^),  solitaria 
vero  loca,  ne  singularis  ab  aliis  vel  solitarius  habearis,  colere 
pretermittens,  insignia  potius  et  alia  multitudine  referta  fide- 
lium  . . .  studeas  frequentare,  baronibus,  nobilibus  et  aliis  de 
prefati  genitoris  tui  regnrs  et  terris  te  benivolum  et  benig- 
num  exhibeas  et  eos  ad  consortium  tue  familiaritatis  et  con- 
versationis  admittas  .  .  .  Preterea  quia  tibi  per  matrimonium 
inter  te  et  dilectam  in  Christo  filiam  nobilem  mulierem  . . 
natam  clare  memorie  regis  Castelle,  annueute  domino,  con- 
trahendum,  de  quo,  sicut  nosti,  habitus  est  tractatus,  honoris 
et  status  incrementa  speramus  maguifica  proventura,  et  si 
per  te,  quod  absit,  staret,  quod  non  fieret,  odia  et  rancores 
et  alia  varia  dispendia  subsequi  formidamus,  presertim  cum 
fere  omnes  catholici  principes  orbis  terre  ei  sint  consangui- 
nitate  coniuncti,  nec  hiis  temporibus,  si  diligenter  advertis, 
posses  alii  tam  honorifice  matrimonialiter  copulari :  quesumus, 
ut  ad  matrimonium  huiusmodi  contrahendum  procedere  non 
obraittas  .  .  .  Dat.  Auinione  XIII.  kalendas  Octobris  pontifica- 
tus  nostri  anno  quarto. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  39.     Or.     Bulle  fehlt. 

3.  . . .  a)  Tria  nobis,  fili  carissime,  innotuerunt  regie  littere 
novissime  nobis  misse:  videlicet  mutacionem  status  tui  primo- 
geniti,  diligentiam  sedulam,  quam  ad  impediendam  illam  ad- 
hibere  curasti  ac  constantem  patientiam,  quam  in  mutatione 
tenuisti  huiusmodi  et  servasti.  Profecto,  fili  carissime,  pri- 
mum  admiratione  vacuum  non  videtur.  Quis  enim  non  mire- 
tur  adolescentem  inclitum  regna  et  honores  respuere  et  spon- 
sam  abicere  sic  preclaram?  Utique  nos  miseri  de  talibus 
admiramur,  qui  de  presentibus  ideo  sepius  perperam  iudica- 
mus,  quia  finem,  ad  quem  ipsa  ordinavit  ille,  qui  omnia  dis- 
ponit  suaviter,  ignoramus  ?  Set  in  illius  occulis  .  . .  hec  non 
videntur  mirabilia  set  congrue  et  convenientissime  ordinata. 

Secundum  autem  fuisse  laudabile  arbitramur.  Quis  enim 
laude  dignum  non  dixerit  patrem  providum,    cui   est  cura  de 

')  Bezieht  sich  auf  Klagen  Jaymes  II.,  wie  er  sie  in  seinem  Rund- 
schreiben  aussert. 


—    369    — 

filio  procurare  filium  in  statu  constanter  persistere  iuxta  hu- 
inauum  iudicium  Deo  grato,  filio  honorabili,  patri  placido  et 
subditis  oportuno  ?     Utique  sapiens  nullus  dicet ! 

Tercium  autem  velut  magna  virtute  plenum  apud  Deum 
credimus  renunciacione  magna  condignum.  Tene  igitur,  fili, 
virtutem  patientie !  Sta  in  illa  inmutabiliter !  .  .  .  Redde  illi 
vitulum  labiorum '),  qui  talem  tibi  dedit  primogenitum,  qui 
novit  terrena  regna  respuere,  ut  possit  ad  celestia  facilius 
pervenire.  Instrue  illum  et  confortare  paternis  salutaribus 
monitis,  ut  inceptis  laudabiliter  perseveret,  quia  profecto 
melius  fuisset  illi  et  omnibus,  qui  eum  diligunt,  ipsum  uon 
agressum  fuisse  talia,  quam  ab  agressis  apostatando  damp- 
nabiliter  resilire !  Age  gratias  bonorum  omnium  largitori, 
qui  tibi  filium,  ymmo  filios  alios  contulit,  quos  dante  domino 
poteris  in  regnis  et  terris  aliis  dimittere  successores.  .  .  .  Dat. 
Auinione  III.  idus  Januarii   pontificatus    nostri   anno   quarto. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  46.  Or.  BuUe  an  Hanfschnur.  Nr.  45 
ist  an  den  Infanten  Alfonso,  den  jetzigen  Tronerben,  gerichtet:  „Habes, 
fili,  ex  quo  in  te  ius  primogeniture  transivit"  . . .  Soll  seinem  Vater  in 
allem  gehorchen.    Selbes  Datum.    Kopie  Pap. 

.  .  .  b)  Quam  sit  domus  tue  regie  ac  Castelle,  fili  caris- 
sime,  unio  grata  Deo,  mutuo  utilis,  utriusque  fidelibus  desi- 
derabilis  et  universe  christiane  religionis  professoribus  opor- 
tuna,  .  .  .  ex  parte  percepimus  et  tuam  ex  parte  providentiam 
credimus  non  latere  .  .  .  Sane,  fili,  sicut  hiis  diebus  ad  nostram 
perduxit  audientiam  relatio  fidedigna,  domus  illa  Castelle 
coutra  tuam  propter  dissolutionem  matrimonii  celebrati  inter 
primogenitum  tuum  et  Helionorem  natam  carissime  filie  nostre 
regine  Castelle  turbata  dicitur  et  tota  ilia  patria  iam  com- 
mota.  Per  quod  expediens  arbitramur,  . .  .  quatinus  solennes 
ad  reginam  prefatani  et  regem  curet  provideutia  regia  nun- 
cios  destiuare,  qui  super  dissolutione  huiusmodi  eisdem  in 
prelatorum  et  baronum  illis  assistentium  presentia  innocen- 
tiam  tuam  pandant,  diligentiam,  quam,  ut  dictum  contrahere- 
tur  et  consumaretur  matrimonium,  adhibere  curasti,  aperiant 
et  displiceutiam,  quam  ex  ipsa  dissolutione  habuisti,  apertius 
manifestent,  sinceram  quoque  tuam  affectionem,  qua  ad  domi- 
nam  illam  afficeris,  prudenter  studeant  intimare.    Consulimus 


>)  Oseas  XIV,  3. 


—    370    — 

insuper,  ut  prefajbam  nobilem,  quamdiu  apud  te  residebit,  se- 
pius  consoleris,  comitivam  sibi  decentem  teneas  nec  de  ipsa 
temptes  aliquid  absque  regis  et  regine  Castelle  beneplacito 
ordinare.  Et  cum  ipsam  ad  regem  et  reginam  predictos  remit- 
tere  te  continget,  iuxta  tuam  et  ipsius  magnificentiam  ipsam 
honorabiliter  remitti  provideat  regia  celsitudo.  Per  hoc  enim 
ora  obstruentur  iniqua  loquentium,  obviabitur  maliciis  queren- 
tium  inter  te  ac  regem  et  reginam  predictos  suis  susurriis 
disseminare  discordias  .  .  .  Dat.  Auinione  XV.  kalendas  Fe- 
bruarii  pontificatus  nostri  anno  quarto. 

Leg.  Johanncs  XXII.  Nr.  47.  Or.  BuUe  an  Hanfschnur.  Adresse. 
Der  Papst  wusste  nicht,  dass  der  Konig  schon  am  22.  October  1319  an 
die  Konigin  von  Kastilien  klagend  geschrieben,  dass  sein  Sohn  in  einen 
Orden  treten  woUe.  En  esta  enfermedat  tan  luenga,  que  avemos  ovido, 
nunca  vino  a  nos,  sabiendo  algunas  ve^es  por  nos  et  por  otros,  que 
eramos  en  punto  de  muert.  Da  die  Zeit  der  Publikation  der  Ehe  im 
October  gekommen,  habe  er  Gonsalvo  Garcia  zu  dem  Infanten  gesandt: 
Es  sei  Zeit  zu  heiraten !  Jayme  bat  um  Aufschub.  Dixo,  que  no  en* 
tendia  regnar  per  cosa  del  mundo.  Beide  trafen  sich  dann  auf  der 
Reise.  Djer  Konig  liess  ihm  den  Brief  des  Papstes  zeigen  (vgl.  oben), 
der  mit  guten  Griinden  zur  Ehe  riet.  Dann  kam  die  zur  Heirat  fest- 
gesetzte  Zeit:  E  oyeron  su  missa  el  et  la  infanta  soUepnialment  la 
viespra  de  sant  Luch  (17.  October).  E  depues  fecho  esto,  dixo  nos 
descubiertaraent  su  volentat,  que  por  cosa  del  mundo  no  era  su  enten- 
dimiento  de  regnar  ni  de  fincar  al  siglo.  Trotz  der  Einwirkung  der 
Erzbischofe  von  Tarragona  und  Saragossa  blieb  er  dabei.  Reg.  245  f. 
198*.  Aehnlich  schrieb  der  Konig  an  viele  u.  a.  an  Konig  Philipp  V. 
von  Frankreich  und  Karl  von  Valois,  die  freundlich  teilnehmend  ant- 
worteten. 

Der  offizielle  Entsagungsakt  des  Infanten,  unterzeichnet  von  Jo- 
hannes  d.  d.  regis  natus  et  cancellarius  ac  electus  Toletanus  und  Johannes 
Burgundi  sacrista  Maioricensis,  beginnt:  In  Christi  nomine.  Noverint 
universi,  quod  nos  infans  Jacobus  . . .  primogenitus  et  iara  etiam  per 
vos  emancipatus,  fatentes  nos  excessisse  etatem  viginti  trium  annorum, 
ad  eum,  per  quem  reges  regnant . . .  nostrum  dirigentes  intuitura,  ut 
ei  pura  mente  servire  ipsumque  sectari  liberius  videamus,  . . .  idcirco 
divina  nobis  gracia  inspirante,  licet  matrimonium  per  verba  de  presenti 
nuper  (17.  October)  contraxerimus  et  in  facie  ecclesie  sollempnizaveri- 
mus  cum  inclita  domina  infantissa  Elienora  illustris  Ferdinandi  beate 
memorie  regis  Castelle  filia,  ante  tamen  inter  nos  et  ipsam  infantissam 
carnalem  copulam  subsequtam  . . .  ius  primogeniture  . . .  resignavimus. 
(Reg.  348  f.  22  V.) 

4.  Notula  emancipacionis,  renvmciacionis  et  ingressus  ordinis  do- 
mini  infantis  Jacobi:  Notariatsinstrument.  Der  Notar  berichtet:  Als  am 


—    371    — 

22.  December  (XI.  kal.  Janaarii)  1319  Jayme  II.  den  Infanten  Jayme 
dmancipiert  hatte  et  a  nexibus  potestatis  patrie  liberasset  und  letzterer 
das  ius  primogeniture  et  successionis  resigniert  hatte:  accessi  ad  do- 
mum  fratrum  Predicatorum  Terrachone,  wo  der  Infant  wohnte  und 
zuriickgekehrt  war.  Et  inibi,  videlicet  in  capella  altaris  b.  Katharine, 
eodera  die  ante  prandium  presentibus  infrascriptis  d.  d.  infans  audita 
missa  in  altari  dicte  capelle  processit  ad  ingressum  ordinis  Hospitalis 
s.  Johannis  Jherosolimitani  sub  modo  sequenti. 

Presentibus  fr.  R.  de  Impuriis  priore  Cathalonie  dicti  ordinis,  fr. 
A.  de  Solerio  comendatore  domus  Barchinonensis  . . .  sass  fr.  A.  de  Solerio, 
dem  vom  Ordensmeister  Elyonus  de  Villanpva  laut  Urkunde  mit  Blei- 
tulle  gestattet  war,  einen  Edlen  in  den  Orden  aufzunehmen,  vor  dem 
Altare  und  hielt  librum  ewangeliorum  in  gremio  una  cum  cruce  yma- 
ginis  domini  nostri  Jhesu  Christi. 

Infans  Jacobus  indutus  iam  vestibus  dicti  ordinis,  clamide  excepta, 
flexis  genibus  ante  dictum  fr.  A.  posuit  raanus  super  dictum  librura 
apertum  et  crucem  domini  et  tunc  dictus  fr.  A.  exposuit  sibi  verbotenus 
ea,  que  in  recepcione  fratrum  Hospitalis  sunt  solita  explicari  et  inter 
alia,  quod  certus  esset  d.  d.  infans,  quod  recipiendo  habitum  non  haberet 
annum  probacionis  in  ordine,  set  in  continenti  assumpto  habitu  esset 
professus !  Et  cum  d.  d.  infans  omnibus  verbis  d.  f r.  A.  respondisset, 
receptoque  ab  eodem  d.  infante  per  d.  fr.  A.  sollempni  voto  et  promis- 
sione  super  librum  ewangeliornra  et  crucem  doraini:  videlicet,  quod 
esset  preposito  obediens  cuicuraque,  qui  sibi  per  ordinem  assignatur,  et 
quod  cum  Dei  auxilio  caste  viveret  et  esset,  quod  viveret  sine  proprio, 
et  promisso  etiam  per  eundem  infantem  ad  exposicionem  d.  fr.  A.,  quod 
esset  servus  et  sclavus  dominorum  infirmorum:  stand  er  auf,  nahrn  Buch 
nnd  Kreuz  und  trug  es  auf  den  Altar,  nahm  sie  wieder  und  brachte 
sie  dera  fr.  A.  Qui  extunc  recepit  eum  in  fratrem  d.  ordinis  Hospitalis, 
ponens  super  eura  clamidem  nigri  coloris  cum  cruce  alba,  qui  habitus 
est  Hospitalarior.um.  Das  miisse  er  in  Erinnerung  an  das  Kreuz  Christi 
tragen.  Et  postmodura  osculatus  fuit  d.  d.  infans  predictum  fr.  A.  et 
predictos  priorem  et  alios  fratres  Hospitalarios.  Unter  den  Zeugen  war 
auch  Bernard  des  PonoIIar. 

Im  Fnihjahr  gefiel  dem  Infanten  die  Farbe  des  Mantels  nicht.  Er 
verlangte  vom  .Papst  Dispens.  Johann  XXII.  schrieb  („Super  petitione" 
<ie  claraide  honesti  coloris  preterquam  de  nigro):  Decet,  ut  idem  geni- 
tus  tuus  . . .  fratribus  dicti  ordinis  in  habitu  sit  conformis  et,  quanto 
maior  est,  humiliet  se  in  omnibus  . . .  Absit . . .  Avignon  1320  April  6. 
<Leg.  Joh.  XXII.  Nr.  49).  Der  Infant  fiigte  sich  und  fragte  an,  ob  der 
Papst  dispensiert  habe  sobre  la  gracia,  que  demanavem  per  raho  del 
^ot,  que  feera  a  s.  Creus  e  de  eleg^ir  nostra  sepultura,  en  qual  loch  nos 
volguessem  . . .  Tarragona  1320  April  26  (CRD  6406).  Schon  1311  hatte 
er  seine  Grabstatte  ftir  s.  Creus  gewahlt  und  versprochen,  nur  in  die 
Hande  des  Abtes  von  S.  Creus  seine  Geliibde  ablegen  zu  wollen! 
(CRD  6416.) 


—    372    — 

5.  .  .  .  Regie  sapieutie  monita  paterna  non  tepescant  .  .  . 
in  eiusdem  domini  Alfonsi  adolescencie  solerter  informandam 
indolem,  ut  ad  nos  et  nostros  .  .  .  debite  benivolencie  servande 
semper  ampliori  affectu  continue  refirmetur.  Quantum  enim 
ingratitudinis  vicium  erga  suos  Deo  displiceat,  ut  orrendum 
exemplum  commemorat  domini  Ferrandi  condam  de  Maioricis, 
qui  de  fratre  nostro  factus  nobis  extitit  liostis  gravis!  Absur- 
dum  namque  foret,  quinimmo  certe  uefandum,  ut,  qui  corpo- 
rale  de  nostro  sanguine  esse  sumpsit,  nobis  vel  nostris  Heret 
obvius  absque  causa.  Absit,  ut'surgat  umquam  rex  novus  in- 
gratus,  qui  beneficia  Joaepli  ignoret,  succedatque  alter  Roboan  *) 
post  alterum  Salomonem,  qui  spretus  suis  consiliis  iuvenilia 
prosequatur  et  pacis  fructus  .  .  .  fraudulentis  applausibus  vel 
subdolis  instruccionibus  disvellantur.  Novit  enim  insuper 
magnificencia,  quanta  specialitate  dominus  et  vir  noster  Jeru- 
salem  et  Sicilie  rex  voluit  vobis  et  vestris  mediante  condam 
domina  Vyolante,  germana  vestra,  uniri.  Et  in  hiis,  que  po- 
tuit,  etiam  ad  promotionem  nati  vestri  efficaces  et  utiles  in- 
terposuit  partes  suas.  Et  confidimus  in  domino,  quod  ceteri 
de  domo  vestra  et  qui  nunc  sunt  et  qui  erunt  pro  tempore 
ab  eodem  domino  viro  nostro  et  suis  suscipieut  ac  recipere 
poterunt  sui  status  imposterum  plurima  promotiva.  Dat.  Mas- 
silie  die  XXII.  Januarii  III.  indictionis. 

Or.  Perg.  o.  Nr. 

6.  Adam  Perez  iurat  et  demanat,  que  digue,  per  la  qual 
raho  ana  laltra  dia  a  Tortosa,  respos  sots  virtut  del  sagra- 
ment,  que,  com  el  fos  laltre  dia  ab  lonrat  frare  Jacme  fiU 
del  senyor  rey,  lo  dit  frare  Jacme  lapella  e  feu  li  jurar,  que 
ell  tengues  secret  90,  quell  li  diiia.  E  dix  li  apres  lo  sagra- 
ment:  Adam,  jo  he  entes  et  son  cert,  que  als  prelats  et  als 
richs  homeus  de  la  terra  displau  fort,  com  no  he  pres  ne  no 
pren  la  infanta.  Et  los  akleans  et  molts  daltres  Darago,  qui 
vengren  laltre  dia  a(;i,  ploraven  et  feyen  gran  dol,  com  jo 
no  la  he  volguda  pendre.  E  deyen  nos,  que  molts  treballs 
ne  porien  exir,  e  jo  en  ahuda  gi"an  compassio.  E  axi  vets 
vosen  a  Tortosa  an  Garsia  Ferrandez  majordom  de  la  infanta 
dona  Elienor  et  an  Romeu  Gerau  et  a  Diego  Gonpaluez.  E 
digats  lus,    que  juren  tenir  secret   qo,    que   us   lus    direts   de 

a)  So  Or. 


—    373    — 

part  nostra.  E  apres  deyts  lus,  que,  si  nos  anavem  a  Tor- 
rosa,  sins  livrarien  la  infanta  et  sins  obririen  et  [que?]  iriem 
secretament  la.  E  el  dit  Adam  ana  a  Tortosa  et  feu  venir 
los  damuntdits  Garsia  Ferrandez,  [Romeu]  Gerau  et  Diego 
Gonpal^ues?]  *)  .  .  .  a  la  casa  dels  frares  Menores  de  Tortosa 
et  pres  sagrament  dells.  E  puys  dix  lus  sa  misatgeria.  E 
els  damuntdits  retengren  se  acort  e  puys  resposeren,  quen 
Garsia  Ferrandez  sol  o  ab  alscu  dels  altres  sen  irien  al  dit 
frare  Jacme  et  parlarien  ab  ell  desta  raho.  E  axi  quel  dit 
Adam  sen  tornas  primer  e  quel  isques  a  Cambrils,  per  quels 
sabes  ab  frare  Jacme,  *) .  . .  hora  porien  parlar  ab  ell.  E  axis 
feu,  quel  dit  Adam  sen  torna  al  dit  frare  Jacme.  El  qual  li 
demana,  quin  respost  havia  trahut.  E  ell  dix  li,  que  ells  de- 
vien  venir  ab  ell.  El  infant '^) .  . .  a  plorar  e  dix:  Tort  meu, 
senor,  com  dagom  son  entremes,  que  mils  me  va  ara,  que  si 
cabia  en  los  aifers  ne  en  los  treballs  del  mon.  E  el  dit  Adam 
respos  li,  que  en  veritat  ell  deia  be,  majorment  com  ago, 
quell  volia  fer,  fos  cosa,  qui  nos  pogra  fer  per  re;  que  el 
dit  Adam  navia  secretament  parlat  ab  lo  guardian  de  Tor- 
tosa,  qui  li  havia  dit,  que  nel  papa  hi  dispensaria  ne  fer  res 
poria  en  nuli  manera.  E  linfant  respos :  Tort  meu,  senor,  et 
tant  tost,  com  vos  hic  fos  partit,  tremes  a  la  vostra  posada, 
que  nous  nanassets,  si  anat  nous  nerets.  E  vejats  com  ^)  . . . 
faria  a^o  jo,  que  *^) . .  .  si  dispensacio  uo  puix  haver.  E  apres 
aquest  Adam  ana  a  Cambrils  a  Diego  Gongaluez  e  puys  torna 
a  frare  Jacme  ab  Diego  Gongaluez  ensems,  quis  nana  a  la 
posada.  E  aquest  dix  a  frare  Jacme,  que  Diego  Gon^alues 
era  vengut,  e  ell  resp[os],  que  vengrens  a  la  bona  hora.  E 
aquest  ana  per  Diego  Gongalues  e  dix  puys  a  frare  Jacme, 
que  ell  sen  volia  anar  a  senyor  rey  per  endregar,  que  fos  de 
casa  del  senyor  infant  Namfos.  E  frare  Jacme  dix  li:  E  no 
esperarets,  quinya  resposta  me  fara  Diego  Gongalues?  E 
aquest  dix :  que  no !  E  ell  dix  li,  que  saturas  de  tot  en  tot. 
Et  aquest  dix:  Senyor,  aQo  no  es  cosa,  quis  pogues  fer  menys 
del  senyor  rey.  E  ell  respos  li :  Que  sabets  vos,  que  ha  en- 
trel  senyor  rey  et  mi?  Nous  vullats  vos  metre  entre  ell  et 
mi?     E  aquest  Adam,    contre    volentat   del   dit   frare   Jacme, 

a)  Loch  fur  2  Worter.  b)  Fehlen  2  Worter. 

c)  Eine  halbe  Zeile  fehlt. 


—    374    — 

no  espera[n]t  lo  dit  respos  del  Diego  Gon^aluez,  venc  sen  al 
senyor  rey  per  sos  aifers  . .  . 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  69.     Stark  verblasste  gleichzeitige  Kopie  Pap. 

7.  . . .  Placeat  vestre  regie  excellencie  eruere  filium  ve- 
Btrum  et  me  servientem  sibi,  postquam  Deus  operatur  in  ipso, 
a  multis  temptacionibus  sibi  oblatis  a  seductoribus  mundi 
huius  et  multis  malis  et  obprobriis  liberare,  quam  cicius  po- 
teritis,  suum  volitum  adimplendo.  Nam  vobis  sit  certum, 
quod,  postquam  apud  nos  fuerit  (?),  ego  faciam  taliter  solum- 
modo,  ut  abbas  non'  contradicat  michi,  quod  ipse  vivet  secure 
consolatus  et  in  domino  roboratus.  Nam  tunc  non  turbabitur 
ab  hiis,  qui  continue  nunc  et  regnum  et  ipsum  desiderant 
perturbare,  qui  veniuut  cum  diversis  legacionibus  in  vesti- 
mentis  ovium  et  ad  eum  confluunt  circumquaque.  Hec  autem, 
que  ipse  modo  requirit,  diu  est,  quod  michi  promisit  set  in 
secreto.  Qaare  non  est  persona  nostri  status  uec  alterius, 
que  per  me  sciat  hoc  excepto  vobis.  Attendat  vestra  regalis 
excellencia  circa  hoc  expediendum,  ne  sciatur  ab  istis,  apud 
quos  sumus,  et  ex  eorum  malicia  et  invidia  ipsum  faciant 
variare  .  .  .  Dat.  Terrachone  III.  nonas  Madii. 

CRD  3288.  Or.  Pap.  Ssp.  Ob  der  Brief  gegen  Fonollar  arbeitet? 
Am  20.  Mai  (die  martis  post  f.  Pentecostes)  schreibt  fr.  P.  de  Deo  an 
Jayme  II  :  quod  illustris  dom.  natus  vester  devote  et  cum  vero  propo- 
sito  complevit  ea,  que  promiserat  se  facturum,  et  ut  plene  scio,  propo- 
suit  vivere  in  omni  sanctitate  et  virtutum  profectu.     In  S.  Creus. 

8.  Bernard  des  FonoUar  an  den  Konig:  Am  Mittwoch  (6.  Mai?)  war 
er  beim  Infanten  Jayme.  Frage:  Warum  er  gekommen?  Antwort:  Der 
Konig  sende  ihn.  Er  sagte  dem  Infanten,  wie  er  zum  Konig  nach 
Casteyllo  gekommen,  wie  der  Konig  ihn  oft  gebeten,  geraten,  befohleu, 
dass  er  nicht  verzichte,  sondern  heirate  und  ebenso  hatten  ihn  Pralaten 
und  Stande  von  Aragonien  und  Katalonien  gebeten ;  wie  er  versprochen, 
in  S.  Creus  einzutreten  und  dann  das  Habit  des  Hospitals  genommen; 
wie  er  den  Konig  bei  seiner  Abreise  von  Tarragona  (nach  der  Ein- 
kleidung)  um  Verzeihung  gebeten  und  der  Konig  ihm  verziehen  und 
den  Wunsch  geaussert,  dass  er  seine  Sache  gut  mache  und  im  Orden 
bleibe. 

E  estant  en  asso  trames  carta  al  rey  Robert  per  en  Gibos  molt 
mala  e  greu  e  a  gran  diffamacio  sua  e  a  gran  greuge  vostre  e  escandel 
gran  del  regne.  E  dixli  encara  de  part  vostra,  que  per  ell  ne  per  lin- 
fant  don  Alffonso  ne  encara  per  fill  negu,  que  haguessets,  vos  no  sof- 
feriets  escandel  negu  del  regne.  E  axi  ques  gardas  be  daqui  avant 
que  faria.     Eque,   si  no  hi  volia  pendre  consell,   que   vos  hi   pendriets. 


—    375    — 

Seine  Mitteilung,  dass  er  nach  S.  Creus  gehe,  glaube  der  Konig 
nicht;  denn  er  habe  ihn  zu  oft  getauscht.  Er  solle  bestimmt  hingehen, 
dort  den  Magister  von  Montesa  erwarten  und  das  Gewand  nehmen. 
Der  Infant:  Er  werde  dort  sein,  wenn  der  Magister  komme:  Quen 
juraria  axi  que  hi  seria,  con  lo  maestre  hi  fos,  e  que  peudria  labit.  E 
yo  dii  li,  que  u  juras  en  poder  de  frare  P.  de  Deu,  en  nom  del  abat 
et  sobre  co  apellans  lo  dit  frare  P.  de  Deu  e  en  G.  de  Cayllen  perco, 
que  yo  e  en  G.  de  Callen  hi  fossem  testimonis.  E  puys,  senyor,  ell 
dix,  qne  no  hi  calia  carta  ne  jurar,  per  que  ell  seria  a  s.  Creus  diluns 
primer,  qui  ve. 

Der  Konig  soU  ihm  energisch  schreiben  und  nicht  von  Poblet 
geheu,  bis  der  Infant  in  S.  Creus  ist.  Tarragona  Mittwoch  Abend. 
(6.  Mai?)  Am  7.  Mai  schrieb  Bernard  an  den  Infanten  Alfonso:  Er 
konnte  nach  Poblet  nicht  kommen.  Fr.  Jacme  hat  nach  vielen  Ver- 
handlungen  versprochen,  am  Montag  nach  S.  Creus  zu  gehen,  und  er 
ist  geblieben:  veent,  que  era  serviy  vostre  . . .  Enten,  que  asso  es  I  dels 
majors  ieti;,  que  vos  avets  quant  a  ora.  Er  bleibt,  weils  zum  Nutzen 
des  Infanten  ist.     Tarragona  diyous  dia  de  asseusio  (1320  Mai  7.) 

CRD.     Ap.  gen.  Nr.  69.     Or.  Pap. 

9.  .  .  .  Senyor,  fas  vos  saber,  que  ir,  que  fo  diluns  XIX 
dies  de  Maig  lo  maestre  de  Muntesa  veuch  a  mi  a  sanctas 
Creus.  E  yo,  senyor,  volent  cumplir  lo  vot  e  promissio  el 
jurament,  que  fet  havia,  de  reebre  labit  del  dit  orde,  el  die 
seguent,  quel  dit  maestre  fos  vengut,  per  qo  vuy,  que  es  di- 
marts,  hora  de  tercia,  reebi  lo  dit  habit  de  Calatraua.  Lo 
qual  lo  maestre  desusdit  me  dona  en  lo  capitol  del  raonastir 
de  sanctas  Creus.  E  ago,  senyor,  vos  fas  saber,  per  tal  que 
entenats,  que  yo  he  en  cor  de  estar  et  perseverar  a  serviy 
de  Deu  en  go,  que  comensat  he,  e  a  profit  de  la  mia  anima 
e  per  50,  senyor,  que  daqui  a  avant  vos  de  mi  no  ajats  sus- 
pita  neguna.  Per  que,  senyor,  vos  prech  com  a  car  pare, 
que  toda  hora  siats  menbrant  de  mi  e  podets  fer  comte,  que 
son  en  vostre  poder  a  totes  vostres  volentats.  Dada  en  Sauctas 
Creus  dimarts  desusdit. 

CRD  11563.  Or.  Pap.  Ssp.  Der  Orden  von  Montesa  im  Konig- 
reich  Valencia  war  1317  als  Ritterorden  als  Anhang  von  Calatrava  ge- 
grundet.  Der  Eintritt  erfolgte,  trotzdem  Johann  XXII.  am  21.  Mai 
anscheinend  das  Verbleiben  des  Prinzen  im  Hospitaliterorden  festsetzte- 

10.  ...  Firmiter  tene,  fili  carissime,  et  nuUatenus  dubites, 
quod  super  professione  religiouis  alicuius  solenniter  emissa 
non  intendimus  ad  cuiusvis  preces,  nisi  ad  hoc  nos  artaret 
iusticia,  cum  aliquo  dispensare,  presertim  si  ex  dispensatione 


—    376    — 

huiusmodi  scandala,  strages  corporum  et  varia  animarum  peri- 
cula  probabiliter  possent  sequi.  Et  ecce  dilecto  filio  religioso 
viro  fratri  Jacobo  ordinis  Hospitalis  s.  Johannis  Jerusalemi- 
tani  nato  tuo,  ut  in  vocatione  sua  remanere  debeat,  litteras 
apostolicas  mittimus  .  .  .  Dat.  Auinione  XII.  kalendas  Jiuiii 
pontificatus  nostri  anuo  quarto. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  54.  Doch  schreibt  Johannes  ihm  spater 
als  Mitglied  des  Ordens  von  Calatrava.  Ueber  die  spateren  Geschicke 
des  Prinzen  vgl.   I,  CLXXXIX. 

171.  Notar  Michael  de  Cantono  aus  Messina  an  Bernard  de 
^versone:  Befragung  der  Mutter  Napoleons,  des  angeblichen 
Sohnes  Jaymes  II.  (jber  ihr  Verhaltnis  zum  Konig.  AusfUhr- 
liche  Schilderung  ihres  Zusammenseins.  Ihre  2  Sohne:  der 
eine  starb,  der  andere  ist  Napoleon.  Messina  (1319)  April  13. 

Nobili  et  circumspecto  viro  domino  Bernardo  de  Aver- 
sone  secretario  serenissimi  domini  regis  Aragonum  .  .  .  Michael 
de  Cantono  de  Messana  ubique  suus  cum  recomendatione  se 
ipsiim.  Sciatis  mei  ivisse  apud  terram  Nari,  ubi  inventa  matre 
Neapolionis,  qui  dicitur  filius  comunis  domini  regis  Aragonum, 
interrogavi  et  scivi  ab  ea  nomine  Gerolda,  quod  ipsa  fuit  uxor 
Gualterii  Campagua  de  Mileto,  qui  fuit  expulsus  de  terra  ipsa 
per  dominum  Girachi  capitaneum  Mileti  et  aliaram  terrarum, 
propter  cuius  expulsionem  mariti  ipsa  Gerolda  credens  eum 
fore  *)  .  .  .  Sicilia,  ascendit  barcam  de  terra  Nicotere  et  venit 
Augustam  cum  eius  noverca,  que  nomine  Armenia  dicebatur, 
in  quarum  comitiva  fuit  quidam  frater  eius  nomine  Jobannetus 
de  Campagna,  infra  scilicet  mensem  Aprilis  anni,  quo  Ray- 
naldus  de  Avello  violenter  cepit  Augustam  ') ;  stetitque  pre- 
dicta  mulier  in  eadem  terra  Auguste  usque  ad  adventum  pre- 
dicti  Raynaldi  in  eandem  terram,  qui  fuit  primo  die  mensis 
Madij  et  post  etiam  abinde  non  recessit,  usquequo  predictus 
dominus  rex  Aragonum  deinde  ad  paucos  dies  contra  predic- 
tum  Raynaldum  accessit  Augustam,  ita  quod  recuperata  per 
ipsum    dominum    regem   terra   prefata  ^).     Et    eodem   domino 

a)  Loch  fur  1  paar  Worter. 

b)  est  fehlt  wohl. 

')  Der  Angriff  Rainalds  de  Avella  erfolgte  1287.  Vgl.  Barthol.  de 
Neocastro  c.  110;  Nic.  Specialis  U,  10  usw. 


—    377    — 

in  obsidione  castri  eiusdem  terre  hostiliter  commoraute  qua- 
dam  die  iovis  videlicet  ascensionis  dominice  in  vesperis  tran- 
sivit  predictus  dominus  rex  Aragonum  eques  cum  suis  equiti- 
bus  ante  domum,  ubi  predicta  Gerolda  stabat  se  in  porta 
domus  eiusdem,  que  domus  scita  est  in  ruga,  que  dicitur 
liquartararii,  unde  aspici  potest  castrum  eiusdem  terre,  ipsa- 
que  domus  ad  partes  occidentis  tendit,  remota  a  castro  ultra 
iactum  baliste.  Inter  quos  equites  fueruut  aliqui  respicientes 
eam,  que  in  predicto  hostio  cum  eius  noverca  et  frater  pre- 
dictus  ac  patrona  predicte  domus  pariter  existebant;  a  quibus 
commorantibus  cum  eadem  didicit  predicta  Gerolda,  ipsis  re- 
ferentibus,  quod,  qui  sic  transierat,  fuerat  domiuus  rex.  Sic- 
que  in  sero  eiusdem  diei  ascensionis  dominice  veneruut  ad 
eam,  que  in  predicta  domo  se  clauserat,  homiues  quatuor, 
qui  apparuerunt  sibi  honorabiles,  quorum  quilibet  fuerat  an- 
norum  ultra  triginta  et  secundum  quod  ipsi  dixei-unt,  uuus 
eorum  fuit  Montagutu,  alius  Raymundus  de  Villanova,  alius 
dominus  Johannes  de  Procida ")  et  reliqui  uomen  nescit; 
ceperuntque  predictam  Geroldam  et  extraxerunt  eam  de  pre- 
dicta  domo,  quam  subito  intraverunt,  ducentes  ipsam  secum, 
cum  qua  predictus  frater  eius  ivit,  et  posuerunt  ipsam  in  una 
domo  in  camera  ipsius,  que  domus  erat  aute  ecclesiam,  ubi 
predictus  dominus  comedebat,  ipsaque  camera  et  domus  eraut 
terranee  et  in  eadem  camera  brandoni  tres  in  tribus  cande- 
lariis  accendebant ;  quorum  brandouorum  unus  erat  dans  lumen 
versus  caput  lecti,  aiius  versus  medium  et  reliquus  versus 
pedes;  supra  lectum  vero  erat  cortina  et  per  circuitum  qui- 
dem  lectus  remanebat  aperte;  et  erat  paratus  lectus  albis 
linteaminibus  sine  listis  cum  cultura  tamen  alba  de  bucara- 
mine  et  coopertorio  cum  penna;  nescit  tamen  dicere  nomen 
penne;  stetitque  predicta  Gerolda  per  longum  spatium  tem- 
poris  in  camera  ipsa  sola.  Et  postmodum  dominus  rex  venit 
et  cameram  intravit,  in  cuius  visioue  mulier  ipsa  surrexit,  eo 
quod  sedebat  in  terra  supra  tappetum.  Statimque  predictus 
dominus  rex  cepit  eam  per  manus  et  iuterrogavit  eam,  si  ma- 
ritum  haberet;  ac  illa  dixit  habuisse  virum  sed  tuuc  non 
habebat  eundem,  quia  erat  annus,  quod  uon  viderat  eum.    Et 

')  Also  alle  drei  bekannte  Personlichkeiten  aus  Jaymes  Umgebung. 


—    378    — 

ipse  dominus  rex  subiunxit  eidem  dicens:  Ne  dubites  de  ali- 
quo  !  Seditque  predictus  dominus  supra  lectum,  qui  in  infimo 
sine  tripedibus  erat  factus  fecitque  sedere  illam  in  eodem 
lecto  quasi  iuxta  se  ex  parte  inferiori  ac  ipsis  ita  sedentibus 
intravit  quidam  et  remoto  ab  eius  capite  capuceo,  quod  tene- 
bat,  flexis  genibus  discalciavit  dominum,  qui  tenebat  caligas 
de  scarleto  cum  scarpicis  ipseque  met  dispoliavit  dominum 
prenotatum  remansitque  predictus  dominus  rex  in  veste  serica. 
Recesitque  servitor  et  clausit  ianuam.  Sicque  dominus  rex 
posuit  se  in  lecto  et  mandavit  predicte  mulieri,  quod  similiter 
ipsa  iaceret  in  lecto  predicto ;  ac  ipsa  parens  huiusmodi  ius- 
sioni  intravit  ex  interiori  parte  lectum  ipsum  remaneus  cum 
interula  sive  camisia  disoluta,  caput  sine  faciolo.  Et  statim 
quod  ambo  fuerunt  in  lecto,  predictus  dominus  rex  vertens 
se  erga  eandem  mulierem  amplexus  et  osculatus  est  eam  et 
cognovit  ipsam  camaliter  semel  scilicet  in  ipso  lecti  introitu 
et  postea  quiescentes  dormiverunt  per  totam  noctem  usque 
ad  auroram.  Tuncque  actum  repetivit  eundem  et  demum  vi- 
gilantes  steterunt,  quousque  predicta  mulier  primo  de  lecto 
surrexit  remansitque  predictus  dominus  rex  solus  in  lecto;  a 
quo  domino  rege  ipsa  mulier  dum  vellet  recedere,  licentiam 
postulavit,  dicens:  Domine,  cum  licentia  vestra!  Ipseque  do- 
minus  rex  dixit  eidem:  Itote  cum  Deo!  Deditque  sibi  anu- 
lum  aureum  cum  lapide  coloris  viridis  dixitque  sibi:  Teneatis 
vobis  hunc  anulum !  Ad  quod  subiunxit  eadem :  Domine,  me- 
mentote  facere  mi  bonum !  Ipseque  dixit,  quod  faceret  id 
libenter.  Sicque  mulier  ipsa  hostium  camere  apertum  in- 
veniens,  quod  reseratum  fuerat  mandante  ipso  domino  rege, 
dum  eadem  mulier  se  vestiret,  exivit  foras  inveniens  in  sala 
domus  illos,  qui  predictam  ceperant  et  duxerant  mulierem,  et 
reduxerunt  eam  ad  domum,  unde  ipsam  ceperant,  ut  prefertur. 
Que  mulier,  ut  posset  ad  eiusdem  dictum  recordium  per- 
venire,  etiam  dixit,  quod  ipsa  erat  induta  quadam  tunica 
de  viridi  smaraldino,  habens  in  capite  involutam  quandam 
guelipam  coloris  garofolaci  cum  auro  ad  modum  Calabrum, 
cuius  centura  erat  de  gamuto  cum  argento,  que  fuerat  patris 
sui;  cuius  come  sive  capilli  erant  ligati  ad  modum  Latinum 
et  ipsorum  capillorum  aspectus  satis  erat  placibilis  propter 
blandiciem  eorandem.     Cuius  mulieris  color  et  specialiter  fa- 


—    379    — 

ciei  erat  albus  et  rubicundus,  vividus  atque  gratus ;  etas  etiam 
eius  tunc  f uerat  annorum  circa  viginti  septem ;  stature  medi- 
ocris  declinantis  ad  parvitatem.  Dixit  etiam  prenotata  mulier, 
quod  predictus  dominus  rex  in  sero  predicti  diei  ascensionis 
dominice  manifestavit  se  sibi  dicens:  Ne  timeas,  quia  ego 
sum  rex  Jacobus!  Et  in  mane  sequentis  diei  veneris  dixit 
ei:  Videatis,  ne  dedecus  aliquod  fiat  vobis  ! 

Post  vero  discessum  eius  a  predicto  domino  rege  stetit 
Auguste  mulier  ipsa  usque  ad  sequentem  diem  dominioum, 
quo  recessit  abinde  veniens  ad  terram  Lentini  ibique  tempore 
longo  stetit.  Et  dixit  etiam  mulier  ipsa  habuisse  a  predicto 
domino  rege  ex  predicto  actu  venereo  filios  duos,  quos  pepe- 
rit  vivos  simul,  ex  quibus  filiis  mortuus  fuit  unus  deinde  ad 
mensem  unum  sui  baptismatis.  Steterunt  tamen  per  menses 
XI  post  ortum  eorum  sine  baptismate  et  fuerunt  baptizati 
Siracusie  de  mandato  episcopi  Siracusani,  qui  vocabatur  Sy- 
mon  '),  cui  episcopo  ipsa  raulier  revelavit  et  dixit,  illos  pueros 
fore  natos  regios.  De  cuius  episcopi  consilio  mulier  ipsa  te- 
nuit  et  nutrivit  eosdem,  sperans  bonum  aliquod  consequi 
propter  ipsos.  Dixit  etiam,  quod  eo  tempore,  quo  dominus 
rex  prefatus  recessit  de  Sicilia  prefatus  Muntagutu  tenebat 
castrum  Lentini  et  vidit  predictum  Neapolionem  puemlum  et 
volebat  eum  suscipere  apud  se  ducendum  ad  predictum  domi- 
num  regem,  quando  iret  idem  Monteagutus  ad  eum.  Ipsaque 
mulier  recusavit  sibi  tradere  huiusmodi  natum  eius.  Sciatis 
etiam,  quod  aliqui  dixeruut  michi,  predictum  dominum  regem 
fuisse  hospitatum  in  quadam  domo  circa  quandam  ecclesiam 
et  in  ecclesia  comedebat;  et  non  hospitabatur  ibi  sed  in  ec- 
clesia,  secundum  quod  dicebat  dominus  Petrus  Boyl.  Reco- 
mendo  me  prefato  domino  nostro  regi  et  vobis.  Scripta  Mes- 
sane  XIII.  Aprilis  II.  indictionis. 

Archivo  de  la  Diputacion  prov.  de  Zaragosa  Leg.  744.  Zu  diesem 
Stuck  gehort  ein  Schreibeu  Jaymes  au  Konig  Friedrich  (Reg.  244  f. 
314:  Intellecta  litera  recomendaciouis  ...,  quam  pro  Neapoliono  misi- 
stis,  . . .  significamus,  quod  eius  negocium,  . . .  licet  super  eo  quoddam 
instrumentum,  in  cuius  conficiendo  vos,  ut  sua  describit  series,  adfuistis, 
nobis  hostensum  fuerit,  audiverimusque  circumstancias  rei  huius  in  eo 
conscriptas:  tamen,  quamquam  aciem  mentis  nostre  eficaciter  direxeri- 
mus  super  eo,   nequaquam   potuimus,    ut  verum  fuerit,  quod  pro  patre 

')  Simon  de  Leontino,  Bischof  von  1269—1304. 


—    380    — 

memorati  Neapolionis  asseritur,  aliquatenus  informari . . .  Videtur  debere 
rem  sic  apud  nos  usque  actenus  dubiam  et  prorsus  incertam  aliqualiter 
profiteri.  Dariiber  soll  der  Notar  Michael  de  Cantione  ('?),  cui  sumus 
super  hoc  presencialiter  melius  alIoqu[ti],  serenitatem  vestram  liquido 
informabit.  Da  Napoleon  nach  Sizilien  zuriickkehrt,  bittet  er  Friedrich, 
ihn  in  regali  hospicio  aufzunehmen,  donec,  si  possibilitas  fuerit,  [super?] 
negocio  veritas  suffragatur.  Barcelona  1318  Juni  26.  Das  hier  erwahnte 
Instruraentum  ist  nicht  das  obige,  an  dem  Friedrich  nicht  beteiligt  war. 
Wahrscheinlich  hat  der  Notar  Michael  dann  1319  Obiges  aufgenomnien. 
Ueber  Napoleon  vgl.  Acta,  Register.  Anfangs  1326  scheint  Neapolio 
Darago  aus  Marocco  zuruckkehren  zu  wollen,  denn  am  26.  Marz  schreibt 
ihm  Infant  Alfonso,  dass  er  dem  Konige  von  Marocco  und  seinem  Sohue 
einen  Dankbrief  sende  fiir  die  Napoleon  erwiesene  Ehre  und:  que  lus 
placia,  que  vingats  de(^,a  en  terra  de  Christians,  on  vos  entenets  a  venir. 
Er  habe  auch  den  Konig  von  Portugal  und  seine  Mutter  gebeten,  ihn 
freundlich  aufzunehmen  (Reg.  624  f.  11  ^).  Nach  Reg.  526  f.  168  v  wirbt 
Alfonso  IV.  fiir  seinen  44jahrigen  Bruder  am  2.  Februar  (1331)  1332 
beim  Konige  Jayme  II.  von  Mallorca  um  die  filia  Guilehni  Roberti 
quondam  civis  Maioricensis. 

172.  Bischof  Wilhelm  von  Mende  (G.  Mimatensis  episcopus 
et  comes  6alitani)  an  Jayme  II.:  Da  er  wegen  Verteidigung 
der  kirchlichen  Rechte  von  einigen  Adligen  vieler  Verbrechen 
vor  dem  Papste  beschuldigt,  von  seinem  Klerus  verteidigt, 
aber  noch  nichts  entschieden  worden  sei,  obwohl  auch  der 
Konig  von  Frankreich  fiir  ihn  eingetreten  sei,  so  bittet  er 
den  Konig   um  seine  Vermittlung.    Paris  (1320?)  Januar  16. 

.  .  .  Cum  quidam  nobiles  fidelitatis,  subieccionis  et  hoiiia- 
gii  nexu,  quibus  michi  et  IVIimatensi  ecclesie,  devote  vestre, 
astricti  erant,  obliti  et  me  capitaliter  propter  deffensionem 
iurium  et  honoris  dicte  ecclesie  persequentes  per  personas 
viles  coram  sanctissimo  patre  domino  nostro  summo  pontifice 
dolose  et  perfide  dudum  de  multis  enormitatibus  inexcogitatis 
denunciari  fecerint,  dicendo  me  fore  super  hiis  diffamatum  et 
per  capitulum  et  clerum  et  populum  civitatis  mee  et  dyocesis, 
me  in  remotis  agente,  ad  deffensionem  meam  multa  proposita 
fuerunt,  asserendo  me  fore  bone  fame  et  opinionis,  ad  quod 
probandum  omnes  principes,  magnates,  prelati  et  precipue 
religiosi  regni  Francie  in  testes  producti  fuerint:  et  a  parte 
alia  viles,  conclusumque  in  inquesta  de  fama  et  infamia  fuerit, 
iam  est  diu,  et  nondum  extitit  terminata,  licet  serenissimus 
princeps    dominus    meus  Francie   et  Nauarre   rex    illustris   et 


—    381    — 

eius  frater  bone  memorie  ac  heredes  Fraucie  ineam  scientes 
innocenciam  et  quod  predicta  ex  odii  fomite  contra  me  ma- 
chinati  fuerunt,  frequenter  per  litteras  et  nuncios  institerint 
speciales  super  fine  dicto  negocio  eis  ac  miclii  liouorahili 
impouendo  et  graciose  eis  semper  responsum  fiierit,  licet 
nondum  sit  subsequtus  eifectus,  scriptumque  sit,  ((uod  amat 
Christus,  ut  pro  uno  multi  rogent,  nec  sit  incouveniens,  si 
eius  in  terris  vicarius  faciat  illud  iddem:  devotione  sup]dico, 
quanta  possum,  quatenus  affectuose  dignetur  celsitudo  vestra 
regia  eidem  sauctissimo  patri  scribere  super  istis  et  me  suum 
in  eius  habere  gracia  commeudatum.  Scripta  Parisius  die 
XVI.  Januarii. 

Or.  Perg.  Ssp.  Es  handelt  sich  um  Wilhelm  Duraiid,  den  NefVeii 
des  beriihmten  Juristen,  der  selbst  kirchenpolitisclie  Traktate  ^esclirie- 
ben  hat.  Die  Zeit  ist  nicht  genau  fixierbar.  ];519  war  er  am  piipst- 
lichen  Hofe  gefangen,  angeblich  wegen  Zwietraclitstiftung  zwisclien 
Johann  XXII.  und  dem  franzosischen  Konig.  Vgl.  J.  Hailer,  Papsttum 
und  Kirchenreform  I,  58.  Icli  vermute,  dass  das  Schreiben  nach  der 
Freilassung  liegt.  Wilhelm  war  Jayme  II.  als  frauz()sisclier  GesandttM- 
personlich  bekannt.  Vgl.  F.  Valls-Taberner,  Moyen  Age  XIX.:  Une 
lettre  de  Guillaume  Durand  le  jeune.  Auch  bei  den  Kheverliandlmigeu 
der  zwanziger  Jalire  figuriert  er.     Vgl.  Acta  Register. 

173.  Arnaid  de  Cumbis  an  Jaynne  II. :  Einverstandnis  des 
Papstes  mit  der  Riicksendung  der  kastilianischen  Prinzessin 
durch  infant  Johann.  Schwierigkeit  der  Uebergabe  des  Pal- 
liums  an  ihn  vor  der  Konsekration  behoben.  Geschafte  des 
Papstes  mit  Robert  und  Karl  von  Valois.  Ankunft  englischer 
und  schottischer  6esandter.  Klage  Johanns  XXil.  iiber  des 
Infanten  Jayme  Unbestandigkeit.  6eruchte  iiber  diesen. 
Konig  Robert  disputiert  mit  Arnald  (jber  die  Zulassigkeit  des 
Ordenseintrittes.     Warnung    des    Papstes.     flvignon    (1320) 

Mal  2. 

Excellentissimo  principi  domino  regi  Aragonum  Arnaldus 
de  Cumbis  se  ipsum.  Die  sancti  Marchi  fni  Auinione.  Se- 
quenti  die  vidi  domiuum  papam,  cui  multum  placuit  vestra 
ordinacio  et  voluntas  de  remittendo  dominam  infantissam 
et  quod  dominus  Joliannes  sequeretur  eandem.  Dixit  michi, 
quod  non  videbatur  sibi,  quod  posset  ei  palleum  mittere, 
donec  esset  consecratus.     Set  fiDaliter,    inveni    cum    antiquis, 


—    382    — 

quod  iam  alias  fuerat  factum.  Sicque  die  mercurii  sequenti 
concessit  sibi  palleum  in  concistorio,  tradentum  sibi  per  do- 
minum  Terraconensem  vel  dominum  Cesaraugustanum,  cum 
fuerit  consecratus.  Super  hoc  fient  littere.  Super  aliis  non 
sum  adhuc  expeditus  nec  potest  vel  non  vult  me  audire  prop- 
ter  occupacionem,  quam  dat  sibi  dominus  rex  Robertus  et 
Philippus  et  Karolus  de  Vallesio,  qui  contenderunt  cum  dicto 
domino  rege  super  numero  militum  seu  equitum :  quia  domi- 
nus  Philippus  volebat  habere  mille  equites  de  Francia  et 
finaliter  papa  concordavit  eosdem,  quod  habeat  DC  de  Francia 
et  quod  dominus  rex  tradat  sibi  CCCC  de  suis,  ita  quod  ha- 
beat  mille  sub  vexillo  suo  ').  Debet  hic  esse  infra  III  dies 
frater  regis  Anglie  et  alii  solennes  nuncii  regis  Anglie  et 
regis  Scotie  pro  pace  facienda  iuter  eos.  Propter  quod  du- 
bito,  quod  ego  possim  esse  cum  domino  Johaime  in  octaba 
Pentecostes,  sicut  vellem.     Super  hoc  iam  scripsi  eidem. 

Dominus  papa  interrogavit  me  diligenter  de  domino  fratre 
Jacobo  filio  vestro,  et  displicet  sibi  multum  inconstancia  sua 
et  dominus  Tusculanus  presentavit  sibi  me  presente  literas 
vestras  super  dispensacioue  deueganda  eidem  ''),  si  *j  ...  Qui 
dixit,  quod  nunquam  dispensaret,  nisi  iusticia  compelleret  eum. 
Comunis  fama  tameu  fuit  iu  curia,  quam  facere  cessare  uon 
possum,  quod  ipse  dimiserat  habitum.  Et  aliqui  etiam  dixe- 
rant,  quod  viderant  eum  noviter  in  habitu  seculari,  dicenteni, 
quod  fraudulenter  fuerat  inductus  ad  recipiendura  habitum. 
Et  hoc  dixit  michi  se  audivisse  bis  vel  ter  et  adhuc  hodie 
dominus  rex  Robertus  ^).  Qui  videtur  esse  iu  opinione  er- 
ronea,  de  qua  multum  contendit  mecum,  (^uod  non  potuerit 
habitum  recipere  sine  consensu  uxoris.  Dominus  papa  in- 
super  dixit  michi,  quod  erat  summe  necessarium,  quod  facere- 
tis  diligenter  custodiri  ipsum  et  dominam  infantissam,  quia, 
si  posset  eam  de  facto   habere,    cum   poteucia  Castellanorum 

a)  1 — 2  Worter  fehlen. 


')  Es  handelt  sich  um  einen  Zug  gegen  die  italienisclien  Gibellinen. 
Vgl.  J.  Petit,  Ch.  de  Valois  p.  189  f. 

')  Also  ist  das  letzte  Schreiben  in  Nr.  170  von  Jayme  selbst  ver- 
anlasst. 

*)  Der  Brief  des  Infanten  an  ihn  hatte  also  gewirkt.  Vgl.  Nr.  170 
die  Stelle  iiber  Jaymes  bose  Aeusserungen. 


—    383    — 

turbaret  totum  regnum  vestrura  et  suo  tempore  posset  forsi- 
tan  auferre  domino  Alfonso.  De  quo  domino  Alfonso  dominus 
papa  per  Dei  graciam  est  bene  informatus.  Recomendo  me 
gracie  vestre.     Dat.  II..  die  May. 

CRD  4228.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Acta  S.  CLXXXVTII  Anm.  2.  Ueber 
die  Pallienverleihung  vgl.  Graf  Haake, 

174.  Konig  Friedrich  an  Jayme  II.:  Der  Papst  hat  ihn  ge- 
tauscht  mit  seinen  frUheren  Verhandlungen.  Er  wollte  ihn  Kin- 
halten  durch  stete  Verhandlungen,  um  ihn  den  6ibellinen 
verdachtig  zu  machen.  5o  hat  tatsachlich  der  Papst  den 
Krieg  gefordert  und  er  mUsste  ihm  die  calabrischen  Kastelle 
wiedergeben.  Wie  der  Papst  iiber  ihn  denkt,  erfahre  man 
aus  den  Briefen  seines  Prokurators :  als  es  sich  um  die  Ehe 
eines  seiner  Sohne  mit  der  Tochter  des  AAarchese  von  Mont- 
ferrat  handelte,  riet  der  Papst  dem  Marchese,  er  solle  seine 
Tochter  mit  dem  Bruder  des  Konigs  Robert  oder  dem  Sohne 
des  „princep"  verheiraten  und  machte  ihm  dafilr  allerlei  Zu- 
sagen.  ^Wenn  wir  nicht  gut  stehen  mit  denen,  die  augen- 
blicklich  die  Kirche  regieren,  so  milsst  Ihr  uns  das  nicht 
dbelnehmen,  es  ist  nicht  unsere  Schuld."  Trotzdem  tat  er 
nichts,  bis  die  Gesandten  der  6ibellinen  ihn  um  Hilfe  baten. 
Sein  Rat  erklarte  ihm,  dass  der  Papst  ihn  mit  6enua  in 
Krieg  bringen  wolle,  dessen  Signorie  Robert  habe;  er  mtisse 
den  6ibellinen  helfen,  besonders  da  es  sich  um  Schutz 
seiner  Vasallen,  namlich  Coral  Doria  und  der  Seinigen, 
handle.  So  hat  er  30  6aleeren  zu  ihrer  Hilfe  geriistet  und 
kann  augenblicklich  Jayme  die  von  B.  6alifa  (filr  Sardinien) 
erbetene  Hilfe  nicht  leisten,  so  sehr  er  sich  ilber  das  Unter- 
nehmen  freue.     Messina  1320  Mai  30. 

. .  .  Fas  vos  a  saber,  frare  e  pare  seyor,  que  nos  no 
avem  en  aqest  mon,  a  qui  deyam  fer  a  saber  nostres  grans 
afers  si  no  a  la  vostra  honrada  e  kara  paternitat.  Per  so 
qe  vos  com  a  savi  seyor  e  lom  fasats  sobrels  afers  nostres 
so  qe  a  vos  sia  senblant  de  fer,  los  quals  podets  segurament 
tener  per  vostres.  Cor  sapiats,  frare,  qe  nos  entenem,  qel 
pape  nos  aya  enganats,  a  vos  e  a  nos,  donan  nos  entendre, 
qe  de  tot  en  tot  volia  fer  pau  de  nos  al  rey  Rubert  e  sobre 
so  nos  euvia  sos  misatges   e  hordona,   qe   vos    nos   enviasets 


—    384    — 

los  vostres  ab  los  seus  ensems,  so  fo  Narnau  Toreles.  E 
siats  sert,  frare,  qe,  si  nos  fos,  qe  Narnau  Toreles  nos  dix 
de  part  vostra,  qens  conselavets,  qe  nos  hobeisem  e  consen- 
tisem  a  la  volentat  del  pape,  qe  nos  no  agerem  retuts  los 
castells  de  Calabria  per  neguna  rahon.  Encara  dixeren  los 
misatges  del  pape,  qe  vos,  fraro,  fosets  miyanser  della  dita 
pau  e  qe  sobre  so  y  deviets  enviar  vostres  misatges,  con  y 
seria  lo  rey  Rubert  o  sos  misatges  e  los  nostres  .  .  .  Ans  par, 
(]e  totavia  a  volgut  continuar  enleugan  (?),  enviannos  moltes 
vegades  cartes  e  faen  vos  nenviar  a  nos,  frare,  ab  les  sues 
ensems,  e  (jeli  tramesesem  nostres  misatges,  qel  volia  tractar 
de  pau,  e  aso  par,  qe  no  ho  faes  per  als  sino  per  metra  nos 
en  sospita  con  la  part  Gebelina  e  qe  nos  per  esperansa  de 
la  pau  nos  lexasem  dayudar  a  la  dita  part  Gebelina,  qe,  si 
el  avia  volentat  de  tractar  de  pau,  be  la  podia  tractar  ab 
vos,  frare,  lo  qual  sots  lo  pus  coviuent  miyanser,  qui  y  puga 
eser,  Per  qe  es  mauifest  atot  lo  mon,  qenloc  de  tractar  de 
pau  a  tractat  de  gera  totavia,  e  so  qen  es  fet  tro  ara,  nesfa 
encara,  se  fa  finabnent  contra  nos.  E  nos  veen  clarament, 
(lererem  euganats  en  fe,  con  tornarem  los  misatges  nostres, 
(je  puxs,  qel  pape  no  volia  o  no  podia  donar  pau,  paria  ver, 
(lens  deges  tornar  en  nostra  posesion,  en  retre  nos  los  castels 
de  Calabria  .  .  .  Eucare,  frare,  podets  entendre  la  volentat, 
qens  a  lo  pape  per  les  letres  ^),  qens  trames  lo  uostre  procu- 
rador,  qui  esta  en  cort  de  Roma,  qe  saben  el  dun  matrimoni, 
(piis  tractava  dun  dels  nostres  fils  ab  la  filla  del  marqes  de 
^[untferat,  envia  a  dir  al  marqes,  qe  no  deges  fer  la  matri- 
moni  ab  nos,  mas  qel  deges  fer  ab  lo  frare  del  rey  Rubert 
()  ab  lo  fil  del  prinsep  ^),  faen  li  ^opra  so  moltes  enpromeses 
al  marqes,  sis  volges  acordar  a  un  dels  matrimonis,  segons 
(|e  vos  vourets  ^)  ch\rament  per  les  letres  del  nostre  pecu- 
rador  *).  Per  qe,  frare,  si  nos  no  estam  ben  ab  aqels,  qui 
vuy  regen  lesgleya,  vos  nos  endevets  aver  per  escussat,  qe 
sa  podets  entendre,  qe  no  es  nostra  colpa. 

Ab  tot  asso  estegem,  qe  nons  volgem  moure  enres  per 
veer  qe  seria,  fin  entant  qe  vengeren  los  misatges  de  la  part 

a)  So  Or. 

')  Leider  uicht  gefunden. 

-)  Das  ist  der  .,priuceps  Tarentinus". 


—    385    — 

Gebellina  a  nos,  los  quals  nos  reqerien  dayuda,  e  nos  volgem 
aver  nostre  consey  per  respondre  a  lur  reqesta,  lo  qual  con- 
sey  nos  dix,  qe  ara  podia  tot  hom  conexer  clarament,  qe  la 
treva,  qel  pape  avia  donada  no  era  antension  de  fer  pau,  axi 
com  el  avia  dit,  mas  entension  de  fer  nos  major  gera  ab  los 
Genoueses  ensems,  dels  quals  Genoueses  el  rey  Rubert  avia 
presa  la  seyoria.  Per  qe  pus  la  part  de  fora  reqeria  a  nos, 
qels  degesem  ayudar,  qe  nos  lio  deviem  fer  per  enpatxar,  qel 
dit  rey  Rubert  no  ages  son  enteniment.  Encara  nos  dixeren, 
qe  o  podiem  fer  per  so,  qe  nos  erem  tenguts  dayudar  a  no- 
stres  vasals,  so  es  miser  Coral  Doria  els  altres  de  sua  cassa, 
qui  son  nostres  vasals  e  valedors,  losquals  avia  lo  rey  Ru- 
bert  ofeses  contra  los  capitols  della  treva.  En  la  qual  treva 
sen  cloen  los  valadors  della  una  part  e  del  altre.  Per  aqesta 
rahon  nos  nos  enparam  dayudar  los,  si  qe  puxs,  qens  en  som 
enparats,  nons  enpodem  lexar,  qe  noy  fassam  tot  nostre  po- 
der,  si  qe  ara  avem  armades  XXX  galees  en  lur  ayuda  *). 
Per  qe  conven  de  nesesitat,  qe  nos  donem  aqel  compliment, 
qe  puscam,  per  qe,  si  nos  nos  podem  fer  ara  tantost  so,  qens 
a  reqest  en  Bertran  Galifa,  sia  la  bontat  e  la  conoxensa 
vostra,  qens  en  tingats  per  escussat;  mas  si  volentat  es  de 
Deuu  *),  qe  aqests  afers,  en  qe  tenim  les  mans  are  de  present, 
se  pugen  complir  en  tems  covinent,  si  qe  pugen  fer  les  galees 
nostres  so,  qens  a  reqest  en  Bertran  Galifa  de  part  vostre, 
frare,  manament  aura  aqel,  qui  seria  cap  de  les  galees,  qe 
deya  complir  tota  la  volentat  vostra,  o  si  per  aventura  fos 
volentat  de  Gesu  Christ,  qe  aqests  afers  prengesen  alcun  bon 
repos  de  nos  e  della  part  Gebelina  ab  laltre  part,  so  es  a 
saber  lo  rey  Rubert  e  la  part  Gelfa,  nos  seriem  aparelats 
denviar  tantost  aqest  estol  nostre  ab  los  uxers  segons  la 
reqesta  den  Bertran  Galifa  misatge  vostre.  E  volem,  qe  sa- 
piats,  frare,  qe  daqesta  reqesta  agem  nos  gran  gog,  quan 
loym,  car  tostems  laviem  desiyat,  qe  Deus  vos  donas  tems, 
qen  aqels  afers  pogesets  vos  entendre,  qe  ben  conexem,  qes 
gran  exalsament  de  la  cassa  Daragon,  loqual  exaltament  en- 
texem,  qe  sia  nostre  . . .  Dat.  apud  Mesana  pinultimo  *)  Madii 
III.  indiccionis. 
a)  So  Or. 

')  So  steht  es  in  dem  tractatus  habitus  per  . . .  cum  Januensibus 


—    386    ~ 

CRD  9820.  Or.  Pap.  Ssp.  Selbe  Hand  wie  ein  Brief  vom  26.  Mai 
1319.  Der  Schreiber  ahmt  die  Schrift  alter  Kaiserurkuudeu  uach.  Auf 
einem  Zettel  Dauk  dafiir,  dass  nach  den  Kapiteln  Bertrans  es  Absicht 
des  Kouigs  J.  sei:  daretar  un  dels  nostres  fils  en  la  jssola  de  Sardeya. 
Aus  dem  charakteristischen  Hiilferuf  Friedrichs  vom  26.  Mai  1319  gebe 
ich  folgende  Stelle:  Quant  a  asso,  qe  vos  volets  saber  de  mi  fiualment; 
respon  vos,  qe  primerament  los  sans,  encara  los  savis  filosof[s]  tots 
sacurdeu,  qe  negun  hom  uo  deu  pensar  del  tems,  quant  morra,  mas 
tant  solament  della  manera,  com  mora.  Per  qe,  frare  seyor,  3-0  us 
respon,  qen  neguna  manera  yo  no  faria  per  neguna  cossa,  qe  aveuir  y 
poges  de  periy  ne  de  mort  so,  qe  vos  me  trametes  adir  per  lo  dit 
Barthomeu,  (^e  volietz  saber  de  rai,  per  tres  rahons:  la  primera  es,  qe 
yo  cuyt  teuir  Sicilia  ab  bona  consiensia  segous  Deu  e  aso  cuydaria 
mostrar  clarament  a  tot  hom,  qui  volges  entendre  rahon;  la  segona  es, 
qe  yo  la  teuc  a  honor  de  mi  metex  segons  lo  mon,  en  la  »[ual  lionor 
enten  fermament  viure  lo  romament  de  ma  vida  e  morir,  qnant  a 
Deu  plaura;  la  tersa  es,  qe  la  tenc  a  gran  honor  e  axaltament  della 
cassa  Daragon,  qe,  ya  sia  qella  cassa  Darragon  sia  tos  tems  estada 
grau  e  honrada,  vos  sabets  ben,  frare,  qe  depux,  qe  fo  lo  fet  de  Sicilia, 
la  dita  cassa  Darragou  fo  molt  exalsada  e  temuda  e  es  vuy  en  dia  e 
sera  tostems  ab  la  volentat  de  Deu.  mentre  qel  fet  estia  en  la  manera, 
qe  ara  esta,  so  es  a  saber  sot  a  la  nostra  seyoria  e  de  nostres  areus, 
qe  som  menbres  de  la  cassa  Daragon  .  .  .  Und  an  Johann  XXII.  schreibt 
Friedrich  am  5.  Juli  1320,  da  die  Hoffnung  auf  Frieden  geschwunden 
sei,  Robert  seine  Vasallen,  die  Doria  und  Spinula  angreife,  so  erklare 
er  Robert  den  Krieg  und  bitte  uni  Riickgabe  der  kalabrischen  Kastelle. 
CRD  9815.     Kopie. 

175.  Johann  XXII.  an  Jayme  II. :  Empfang  seiner  Gesandten,  die 
um  seine  Ansicht  iiber  die  Erwerbung  Sardiniens  baten.  Der 
Papst  riet  bei  den  kriegerischen  Vorgangen  in  Genua  und 
anderen  S^rdinien  naheliegenden  Gegenden  fiir  jetzt  ab. 
Dann  baten  sie  um  den  angesammelten  6jahrigen  Zehnt  fUr 
eine  Sarracenen-Expedition.  Nach  langen  Erorterungen  und 
Anfragen  bei  Jayme  lehnte  das  gesamte  Konsistorium  ab. 
^vignon  1320  August  5. 

Veuieutes  ad  presentiain  uostram  dilecti  tilii  Joliaunes 
arcliidiaconus  Tyrasoneusis  et  Geraldus  de  Rocabertino  nuncii 
tui,  exhibitores  presentiuin,  uobis  tuas  litteras  . . .  presentarunt. 
Quibus  affectioue  consueta  receptis  et  eis  audientia  benigne  con- 
cessa  proposuerunt  inter  cetera  coram  nobis,  quod  tu  ad  acqui- 

extrinsecis,  der  sich  in  Abschrift  mit  dem  tractatus  . .  .  cum  Lombardis 
in  CRD  6217  (Acta  Nr.  251)  findet. 


—    387    — 

sitionein  regni  Sardenie,  si  de  nostra  voluntate  procederet,  iiiten- 

debas.    Sed  demum,  cum  per  nos  responsum  fuisset  eisdem,  quod 

civitas  Januensis  et  alia  dicto  regno  Sardiuee   circum   vicina 

partes  et  loca  guerrarum  gravium  diutinis  et  horrendis  eraut 

concussa  fremitibus  et  continue  calamitosis  angustiis  involve- 

bantur   ipsorum,    quas  adversus    ea   peccatis   exigentibus    non 

desinebat  procellarum  spiritus  excitare,  nostro  ac  tuo  nequa- 

quani  expediens  videbatur  honori,  quod  per  te  foret  ad  acqui- 

sitionem  huiusmodi,  ne  per  hoc  validiora  commotionum  discri- 

mina    in    illis    excitarentur    partibus,    procedendum.      Fuit    a 

uobis    per    eos    cum    instantia    supplicatum,    ut    tibi,    qui   ad 

impugnandum    Sarracenos    de    regno  Granate    non    ambicione 

teriam    aliquam    acquirendi    sed   pro    divini    nominis  gloria  et 

ut  iniurias  per  Sarracenorum  ipsorum  perfidiam  Ispanie  chri- 

stiams  illatas  ulcisceres  ipsorumque  humiliares  superbiam  tuis 

ac   filiorum,    magnatum    et    aliorum    subditorum    tuorum    non 

parcendo  laboribus  animum   dirigebas,  decimam  sex  annorum 

in    regno    et   terris    tuis   collectam   pro  subsidio  Terre  saucte 

€onvertendam   in    prosecutione   impugnationis  eiusdem  conce- 

•dere  dignaremur.     Nos  vero  huiusmodi   propositione    diligen- 

tius  intellecta  certos  ei  concessimus  tractatores,  qui  cum  ipsis 

huiusmodi  negotium   plenius  discuterent  ac  viderent,  quod  tu 

circa  huiusmodi  negotii  prosecutionem  offerres.     Qui   tandem 

ad  te  per  eos  nunciis  destiuatis  et  deinde  informatione  a  tua 

serenitate  accepta  nobis  per  quandam  cedulam   respenderunt, 

sicut  in  tenore   ipsius,    quem  tibi  mittimus  preseutibus  inter- 

clusum  '),    poteris    intuei-i.      Demum    autem    negotio    ipso    et 

eiusdem  circumstantiis  universis  cum  fratribus  nostiis  provida 

consultatione  discussis  eis  visum  est,   nemine  discrepante,  quod 

huiusinodi    non    esset   tuta  petitio  adniitteuda.     Propter  quod 

moleste  tua  magnitudo  non  ferat,   si   super  hoc  votis  tuis  uon 

extitit  satisfactum  .  .  .  Dat.  Auinione  nonis  Augusti  pontifica- 

tus  nostri  anno  (piarto. 

Leg-.  Johannes  XXJ[.  Nr.  50.  Or.  Biille  an  Hanfsclinur.  In  dem 
ansgeliissenen  Teile  iiber  den  Zwist  Friedriciis  und  Roberts  und  iiber 
die  diftidatio  Tioberts  diircli  einen  Ritter  Friedrichs.  Vgl.  nach  anderer 
Quelle  Acta  Nr.  451  Anmerknny. 

')  Felilt  jetzt. 


—    388    — 

176.  Friedrich  d.  5ch.  an  Jayme  II.:  Bericht  iiber  Befinden. 
Wunsch  JaYTtes  heiratsfahige  Tochter  befreundeten  Fursten 
zu    vermahlen.     Erbittet    baldige    Mitteilung    seiner    Ansicht. 

Colmar  1321  Februar  16. 

.  .  .  Patii  suo  karissiino  Fridericus  Dei  gracia  Romanornin 
rex  semper  augustus  .  .  .  Quia  aiiimum  vestrum  cognoscimus 
tociens  ad  gaudium  renovari,  quociens  de  felici  continencia 
status  nostri  vobis  piospera  nunciantur,  paternitati  vestre  ad 
gaudium  nunciamus,  qnod  .  .  .  nos  et  preclara  Elizabeth  Ro- 
manorum  legina  filia  vestra  cum  illustribus  principibus  .  .  . 
Austrie  et  Styrie  ducibus,  fratribus  nostris  karissimis,  vige- 
mus  corporea  sospitate  .  . .  Magnificenciam  vestram  rogamus, 
ut  de  vestro  domusque  vestre  statu  prospero  nos  exinde  certos 
vestris  redditis  litteris,  quociens  obtulerit  se  facultas.  Pre- 
terea  quia  nostra  iutellexit  serenitas  vestram  paternitatem 
adliuc  nonnullas  habere  filias...,  quas  nondum  matrimonio 
copulastis,  paternitatem  vestram  affectuose  requirimus  et  ro- 
gamus,  quatenus  nobis  super  hoc  suas  patentes  dirigat  lit- 
teras,  ut  easdem  sorores  nostras,  unam  vel  plures,  valeamus 
talibus  priucipibus  suo  nomine  desponsare,  d«  quibus  vobis  et 
ipsis  uobisque  ac  aliis  nostris  communibus  amicis  honor  et 
utilitas  permaxima  generatur.  Et  quitquid  vestre  super  hoc 
inteucionis  existat,  nobis  statim  vestris  litteris  petimus  de- 
mandari.  Dat.  apud  Columbariam  XIV.  kalendas  Marcii  regni 
nostri  anno  septimo. 

Or.  Perg.  Ssp.  Adresse  oline  responsum.  In  einem  Briefe  aus 
Baden  kalendis  Aprilis  regni  nostri  anno  septimo  ebenfalls  Or.  Perg. 
bericlitet  Friedrich  iiber  Gesundheit  und  bittet  um  Nachrichten:  Pla- 
ceat  nos  de  vestri  status  continencia  et  filiorum  vestrorum  crebrius  et 
plus  solito  informare,  corrigentes  in  hoc  vestram  negligenciam,  que  vos 
tenuit  ucusque  per  tempora  satis  longa.  —  Zugleich  muss  Elisabeth 
geschriel)en  haben.  Darauf  antwortet  der  Konig  am  9.  Juni  1321  (WSB 
140  Nr.  62  und  63).  Jayme  fuhrt  als  Entschuldigungsgrund  fiir  sein 
langes  Schweigen  u.  a.  enie  diutina,  gravis  et  periculosa  infirmitas  an. 
Zugleich    erwahnt    er,    dass    seine  Tochter  bis  auf  zwei  versorgt  seien. 

177.  Jayme  an  Infant  Alfonso:  Mitteilung  eines  Briefes  des 
Prokurators  Friedrichs   an   der   Kurie.    Valencia   (1320)  1321 

Marz  9. 
Fr.  P.  Ferrandez  de  Ixar  geht  mit  Schreiben  dreier  Kardinale 
nach  Sizilien.    Johann  XXII.  schreibt  Friedrich  nicht,  scheint 


—    389    — 

ihn  aiso  als  exkommuniziert  anzusehen.  Klage  des  Papstes 
{Jber  Alfonso;  sein  verwundertes  Schreiben,  dass  man  ihn 
als  6ibellinen  bezeichne,  habe  Alfonso  damit  beantwortet, 
er  sei  weder  6ibeliine  noch  6uelfe :  er  gehorche  seinem 
Vater.  Inhalt  eines  denunziatorischen  Schreibens  aus  Kata- 
lonien;  den  Schreiber  wolle  der  Papst  nicht  nennen.  Nach 
Ansicht  des  Prokurators  stirbt  der  Papst  noch  am  Aerger 
iiber  Friedrich.    Seine  Furcht  vor  den  RUstungen  Jaymes. 

Noveritis:  nos  a  procuratore  illustris  regis  Frederici .  .  ."  in 
Romana  curia  .  .  .  litteras  recepimus,  in  quibus  inter  alia  con- 
tinebantur  ea,  que  describuntur  in  cedula  hic  inclusa.  Nos 
vero  non  credimus,  quod  de  hac  materia  ,  .  .  pontifex  vobis 
scripserit,  quia  ciedimus,  quod  vos  id  uobis  significassetis. 
Dat.  Valencie  VII.  idus  Marcii  a.  d.  MCCCXX. 

Tenor  dicte  cedule  est,  qui  sequitur.  Senyor,  fas  vos 
saber,  que  frare  P.  Ferrande^  Dixar  deu  auar  en  Sicilia  al 
senyor  rey  Frederich  ab  letres  de  tres  cardenals,  go  es  saber 
de  miger  Napolio,  del  cardenal  de  Besers  et  deu  Jacme  Ga- 
yata,  que  el  papa  no  li  vol  escriure,  e  par,  que  sia  senyal, 
que  el  laja  por  escomunicat  o  per  qualque  raho  ho  faca  assi, 
nostres  amics  non  pensen  altre  cosa.  Les  lettres  son  feytes 
e  segellades.  Empero,  segons  quel  dit  frare  P.  ma  dit,  encara 
el  papa  esta  en  acort,  si  le  escriva  o  no. 

Encare,  senyor,  me  dix  frare  P.,  quel  papa  li  avia  dit, 
que  fort  se  clamava  del  senyor  infant  don  Alfonso,  que  entan 
lo  papa  li  escrivi,  que  avia  entes,  quel  senyor  infant  era 
Gibili  e  que  sen  merevellava  molt,  e  quel  senyor  infant  li 
respos,  que  el  no  era  Gibili  ni  Guelf  et  que  ell  no  avia  als 
afer  sino  so,  que  vos  volriets,  et  que  el  papa  volria  et  con- 
sellaria  tots  temps  axi  que  el  senyor  infant  ara  veli  menys 
de  go  que  li  promes,  que  diu,  que  ell  sap  per  cert,  quel  senyor 
infant  ses  empres  e  confederat  ab  lo  senyor  rey  Frederich, 
axi  que  no  li  ha  be  servada  la  promissio.  E  daquesta  raho 
vol  escriure  al  senyor  infant.  Encara  me  dix  lo  dit  frare  P., 
que  una  letra  escrivi  hom  de  Catalunya  als  Genoueses  de  fora 
entre  les  altres  coses  moltes,  que  y  eren,  que  nostre  senyor 
lo  rey  Darago  trametia  en  Sicilia  en  Bernart  de  Sorria  al 
senyor  rey  Frederich  por  grans  tractaments  et  por  gran  pro- 
fit  et  honor,   que    seria   dabdosos   los  reys  et  dels  Genoueses 


—    390    — 

de  fora  e  [enca?]ra  de  tota  la  part  Gibellina,  si  que  aquesta 
letra .  . .  f o  presa  per  los  Guelfs  et  tramesa  al  rey  Robert  et 
el  trames  la  al  papa.  El  papa  mostra  la  al  dit  frare  P.,  saU 
vant  que  no  li  volch  dir  lo  nom  daquell;  que  la  trametia. 
Totes  aquestes  coses  damuntdites  ma  dit  frare  P.  e  queus  ho 
trameses  a  dir.  Senyor,  creu,  que  el  papa  vos  escriura  da- 
quest  fet  eus  trametra  la  forma  de  la  letra.  Daquesta  raho 
matexa  he  scrit  al  senyor  infant,  que  frare  P.  mo  dix. 

Creu,  que  ab  dolor  del  senyor  rey  Frederich  morra  aquest 
papa!  La  major  paor,  qiie  el  ha  el  mon,  si  es,  que  vos,  senyor^ 
no  armets.  A  tot  hom  ho  demane.  No  solament  ha  paor  de 
vos  que  si  ha  encare  del  comte  Dampuries.  Yo  he  fe  en 
nostre  senyor,  que  ab  la  sua  ajuda  monseuyor  lo  rey  Frede- 
rich  se  deffendra  de  sos  enemichs,  mils  encara  que  no  ha 
feit  entro  al  dia  duy. 

Reg.  246  fol.  182.     Die  beriihrten  Schreiben  kenne  ich  nicht. 

178.  Zwei  Berichte  (iber  Leprosen  und  Pastorellen :  1)  Konig 
Sancho  (von  Mallorca)  an  Jayme  11.:  Gefangene  Leprosen 
haben  auf  der  Folter  in  flvignon  Brunnen\7ergiftung  unter  Zu- 
stimmung  der  Juden  zugestanden.  Perpignan  1321  Juni  2. — 
2)  Fr.  Raymundus  Bischof  von  Urgel  an  Jayme  II.:  Verwun- 
derung  (Iber  sein  Schreiben,  dass  er  die  Pastorellen  ins  Land 
gelassen.  Das  sei  nicht  wahr.  Die  Qrenzen  wijrden  bewacht 
und  das  konigliche  Verbot  publiziert.    (1321)  Juli  27. 

1.  .  .  .  Nunc  autem  cancellarius  uoster  recepit  quaudam 
litteram  [de  Roma]na  curia  a  quo  ^j  .  .  . ,  qui  illic  est(?),  in 
qua  est  quedam  clausula  subsequentibus  verbis : 

Item  sciatis,  domine,  quod  leprosi  capti  [sunt  in  A]uinione 
et  iam  possiti  iii  tormeutis  et,  prout  dicitur,  coufessi  sunt, 
quod  debebaut  intussecare  omnes  aquas  puteorum  atque  fon- 
tium,  qui  extra  domos  existebaut  et  quod  hoc  sit  pre[sinn]eu- 
dum.  Jam  preconitzatum  est  in  Auinioue,  quod  nuUus  debe- 
bat  uti  aquis  foutiiun  extra  existentium.  Et  dicitur,  quod 
Judei  in  istis  consensiebant.  Hec  autem  serenitati  vestre 
duximus  intimanda,  ut  precavere  possetis,  quod  ex  prenlissis 
vel  similibus  vestris  gentibus  nou  eveniant  nocumeuta.  Ut 
enim  de  premissis  maiorein  certitudiuem  habeamus,  missimus 

a)  Loch  fiir  3  Worter. 


—    391    — 

unum  nostrum  curssorem  ad  Romanam  curiam  nostro  procu- 
ratori,  ut  de  predictis  plene  se  informet  et  de  omnibus  fa- 
cientibus  ad  predicta  et  ^)  .  .  .  plene  postea  nobis  scribat.  Et 
si  qua  nobis  rescribat,  que  vobis  signifficanda  existant,  ea 
seremitati  vestre  cicius  rescribemus.  Dat.  Perpiniani  quarto 
nonas    Junii    anno    domini    millesimo    trecentesimo    vicesirao 

primo. 

CRD  Bruchstiick  eines  Or.  Pap.  Sicher  aus  der  mallorcanischen 
Kanzlei. 

2.  .  .  .  Excellencie  vestre  nos  recepisse  noveritis  literas- 
inter  cetera  continentes,  quod  nos  post  requisicionem  per  aliam 
vestram  literam  nobis  factam,  ne  gentes  illas,  que  se  nomi- 
nant  pastorelles,  per  loca  nostra  permitteremus  intrare,  mul- 
tos  de  ipsis  intrare  permisimus  dictam  [terjram.  De  quo  de 
dominatione  vestra,  qui  talibus  detractacionibus  aures  pre- 
betis,  multum  nec  inmerito  cogimus  admirari.  Quia  constat 
vobis,  quod  per  dictam  terram  nostram  uec  intraverunt  nec 
etiam  ad  intrandum  comparuerunt,  Et  sic  fuit  nobis  facilius 
prohibere.  Et  si  venerint,  pro  firmo  teneat  sublimitas  vestra, 
quod  nos  faciemus  eis  iieri  illam  resistenciam,  quam  poteri- 
mus.  De  hoc  sunt  iam  officiales  nostri  et  geutes  in  fronteria 
informati.  Et  preconizantes  etiam,  prout  vestre  continebant 
littere,  per  dictam  teri'am  nostram  fieri  faciemus,  quia  et  in 
hiis  et  in  aliis  prompti  sumus  et  voluntarii  vestris  iussioni- 
bus  obedire.     Dat.  Trempi  VI.  kalendas  Augusti. 

CRD  12403.     Or.  Pap.     Vgl.  Acta  Nr.  605. 

179.  Johann  XXII.  an  Jayme  II.:  Zulassung  einer  Postulation. 
Zustimmung,  dass  Erzbischof  Johannes  von  Toledo  sich  in 
Aragonien  das  Kreuz  vortragen  lasst,  wenn  die  (beiden)  Erz- 
bischofe  zustimmen.  Dank  fiir  Mitteilung,  dass  JaYme  Fried- 
rich  keine  Schiffe  sendet;  lieber  noch  hatte  er,  dass  er  seinen 
Leuten  den  Uebergang  zu  Friedrich  verbote,  wie  er  das  Ro- 
bert  gegeniiber  getan  hat.  Jayme  wolle,  der  Papst  soll  beide 
Konige  vor  sich  nach  Montpellier  fordern;  er  miisse  wissen, 
dass  Friedrich  die  Sendung  von  Gesandten  verweigert,  seinen 
Sohn  unerlaubter  Weise  zum  Konig  gekront,  die  Kirchengiiter 
in  Sizilien  beschlagnahmt,  die  Geistlichen  bedrangt  hat  und 

a)  Loch  fiir  3  Worter. 


—    392    — 

Truppen  zur  Eroberung  Roms   und   des  Kirchenstaates  sam- 

melt.     fln  einen  solchen,    der  so  plotzlich  Feind   der  Klrche 

geworden,  konne  er  nicht  schreiben.    Will  Jayme  es,  so  ist 

er  dankbar.    (Avignon)  1321  Juni  20. 

Serenitatis  regie  litteras  per  dilectum  filium  magistrum 
Petrum  de  Splugis,  archidiaconum  Dalgesira  in  ecclesia  Va- 
lentiua,  nobis  noviter  presentatas  solita  benignitate  recepimus 
ac  coutentis  in  ipsis,  et  que  prefatus  archidiaconus  proponere 
voluit,  intelleximus  diligenter.  Ad  que  celsitudini  regie  bre- 
viter  respondemus,  quod  circa  admissionem  postulationis,  pro 
qua  tua  excellentia  per  litteras  et  nuncium  supplicavit,  con- 
descendimus  votis  regiis,  sicut  decenter  potuimus,  prout  cir- 
cumspectioni  regie  litterarum  nostrarum  super  hoc  confectarum 
series  innotescet. 

Super  eo  autem,  quod  celsitudo  regia  postulabat,  ut  ve- 
nerabilis  frater  noster  Johannes  Toletanus  archiepiscopus, 
natus  tuus,  per  regna  tua  crucem  ante  se  deferre  posset, 
respondemus,  quod  istud  prompto  faciemus  animo,  si  archi- 
episcoporum  tuorum  regnorum  consensus  accesserit,  quem  te 
credimus  faciliter,  si  ad  hoc  operam  dederis,  obtinere. 

Ceterum  idem  archidiaconus  sine  litteris  et  credencia, 
que  posset  comprehendi  sub  credentia  litterali,  pro  parte  tua 
nobis  exposuit,  quod,  licet  Fridericus  rex  Trinacrie  illustris 
pro  armaudis  galeis  et  gentibus  armorum  habendis  ad  reg- 
num  tuum  certos  nuncios  destinasset,  tu  tameu  tanquam  de- 
votus  ecclesie  Romane  filius  in  stabilitate  solita  perseverans 
galeas  iu  dicto  regno  nec  muniri  uec  armari  quomodolibet 
permisisti,  quod  profecto  nostris  non  indigne  gratum  accedit 
aifectibus  et  pro  quo  celsitudini  regie  gratiarum  referimus 
uberes  actiones.  Foretque  nobis  acceptius  admodum,  si  gen- 
tem  tuam  ad  ipsum  accedere  similiter  non  sinisses,  sicut  nec 
ad  carissimum  in  Christo  filium  Robertum  regem  Sicilie  illu- 
strem  alias  permisisti.  Adiecit  quoque  dictus  archidiaconus 
pro  parte  regia,  ut  dicebat,  quod  regia  celsitudo  multum  ex- 
pediens  reputabat,  si  pro  sopiendis  et  sedandis  commotiouibus 
ac  guerris  inter  memoratos  Sicilie  et  Trinacrie  reges  sedes 
apostolica  tanquam  superior  eosdem  reges,  ut  per  se  vel  per 
solennes  nuncios  comparerent,  pacis  subituri  tractatum  in 
aliquo  loco  congruo  et  alterutri    partium   non   suspecto,    qua- 


—    393    — 

lem  reputabas  locum  Montispessulani,  ad  sui  presentiam  evo- 
caret.  Ad  quod  etiam  respondenius,  quod,  sicut  tua  sublimitas 
non  ignorat,  alias  dicto  regi  Trinacrie  super  mittendis  ad 
uostram  presentiam  nunciis  sepius  scripsimus  teque  ad  ipsum 
sibi  frequenter  suasisse  credimus,  sed  ipse  obturatis  auribns 
exhortationes  contempnens  huiusmodi  nec  misit  nuncios  nec 
rescripsit,  quinimmo,  quod  est  deterius,  contra  conveutiones  et 
pacta  alias  multa  firmitate  vallata,  filium  suum  primogenitum 
in  regem  coronare  de  facto  non  expavit,  ecclesiarum  insule 
Sicilie  boua  occupavit,  personas  ecclesiasticas  presumptuosa 
temeritate  opprimens  et,  quantum  est  in  eo,  suo  subiugans 
tirannide  *)  servituti,  ad  earum  iura  et  bona  extendens  damp- 
nabiliter  manus  avidas  et  rapaces  nec  hiis  contentus,  ut  fer- 
tur,  velut  in  reprobum  sensum  datus  et  venumdatus,  ut  faciat 
malum  ad  invadendum  et  occupandum  Urbem  et  terras  eccle- 
sie  ausu  nephario  conflare  dicitur  vires  suas.  Sed  speramus 
in  illo,  qui  superbis  consuevit  resistere,  quod  sibi  sua  iniqui- 
tas  mentietur  nec  perficere  poterit,  quod  mente  tam  superba 
presumptuose  tractavit.  Propter  quod,  fili  carissime,  expe- 
diens  non  videtur,  quod  nos  filio  adeo  indevoto,  sic  extra  li- 
mites  posito  rationis,  sic  se  contra  matrem  suam  et  domiuum 
temere  extollentem  debeamus  scribere,  qui,  dum  esset  in  ipsius 
gratia,  dum  ab  ea  ut  predilectus  filius  tractaretur,  sic  subito 
ab  eius  devotione  dissessit  *),  sic  repente  in  hostem  de  filio 
est  conversus  nec  eius  acquiesceret  monitis,  qui,  dum  tracta- 
retur  ut  predilectus  filius,  eius  salutaria  monita  spernere  non 
expavit.  Sed  si  tu,  fili,  a  tanto  posses  ipsum  devio  revocare, 
Deo  gratum  et  nobis  acceptum  esset  admodum  et  pro  pace 
inter  ipsum  et  regem  Sicilie  prefatum  reformanda  vel  Auinione 
vel  in  comitatu  Venaisini  curaremus  operosum  studium  et 
studiosam  operam  adhibere.  Dat.  XII.  kalendas  Julii  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quinto. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  61.  Or.  BuUe  an  Hanfschnnr.  —  Zum 
2.  Punkte  hatte  er  am  15.  Januar  1321  an  Jayme  geschrieben  („Sereni- 
tati  regie"):  Dissentio  nuper  inter  ven.  fr.  n.  Johannem  Toletanum  ex 
una  parte  et  Cesaraugustanum  ac  Terragonensem  archiepiscopos  ex 
altera  occasione  prefationis  crucis  per  dictum  Toletanum  in  Cesar- 
augustana  et  Terragonensi  provinciis  sussitata  censenda  erat  zelo  potius, 
quo   ipsi   archiepiscopi  ad   suarum   ecclesiarum  iura  servanda  tenentur, 

a)  So  Or. 


—    394    — 

qiiam  cuiquam  iniuriandi  animo  processisse.     Bittet  keine  Hassgefiihle 
zu  hegen.     12.  Februar  1321. 

180.  Johannes  XXII.  an  Jayme  II.:    Lehnt    es   ab,    6esandte 

mit    seinen    und    Mallorcas    Gesandten    an    den    Konlg    von 

Frankreich  zur  Schlichtung   ihrer  Streitigkeiten   zu  schicken. 

flvignon  1321  September  22. 

.  .  .  Coguosceutes    ex    parte    pacis    comoda    nec    prorssus 

dissentionuin  discriniina  ignorantes  illam  iu  universos  saucte 

matris    ecclesie    filios    et   precipue   catholicos  principes  decli- 

nare   velud    iiumeu   desiderautes  appetimus,    istis   prorsus   ab 

eoruni    iiuibus    relegatis.     Ad    hec   utique   procuranda   votive 

labores  inpendimus  et  prompte  studiosam  operam  adhibemus. 

Sane,    ne  more  imperiti  medici  pro  salutaribus  mortifera  mi- 

nistremus,  summopere  providere  uos  convenit,  ad  quem  finem 

possent  perducere,    que  suscipimus,    presertim  inter  principes 

procuranda.     Ideocjue  receptis  tuis,  tili  carissime,  litteris  nobis 

pei'    dilectum    tilium    nobilem    virum  G.  de  Rocabertino   mili- 

tem,  familiarem  tuum  et  consiliarium,  ac  carissimi  iu  Christo 

filii  nostri  Sancii  regis  Maioricarum  illustris  per  veuerabilem 

fratrem   nostrum  Guidonem  Maioricensem   episcopum   presen- 

tatis  .  .  .  auditaque  credeutia  utriusque,  quam  continet  cedula 

presentibus  interclusa,   necnon  et  super  ea  deliberatione  cum 

nonnullis    ex    nostris    fratribus   zelatoribus  dicte  pacis  preha- 

bita  diligenti,  propter  nuilta,  que  iu  ea  vidimus  contineri,  que 

ad  pacem   iion  dirigunt.  set  potius  disponuut  ad  discordias  et 

inducunt.    nobis    et    ipsis  visum  est,    nullatenus    expedire    pro 

talium   prosecutione  nos  luuitios  cum  tuis  et  dicti  regis  Maio- 

ricarum  nunciis  ad  carissimi  lilii  nostri  .  .  .  regis  Francie  illu- 

stris  presentiam  destiuare,     Set  si  rex  Maioricarum  predictus 

iusticiam  suam,  sicut  vassallus  cum  domiuo  et  consanguineus 

cum    tali    consanguineo    velit   prosequi.    nos    spretis    expensis 

et  laboribus  uon  vitatis  sumus    paiati    uuncios   et  litteras   ad 

dictum  regem  mittere  et  iustauter  instigare,  ut  ipsam  absque 

cunctatione    deUeat    realiter    obtinere   ac    pro  pace  fiuali  con- 

venienti    j^erpetuo    duratura    studiosam    et    efticacem    operam 

adiiibere.     Quod  ut  facitU  rex  predictus,  decere  credimus  tuam 

magnificenciam  efficaciter  laborare.  presertim  cum,  antequam 

inter  F.  et  ipsum  firmata  pacis  fuisseut  fedei-a,  ad  hec  se  para- 


—    395    — 

tum    et    dispositum    exhiberet.     Dat.    Auinione    X.    kalendas 
Octobris  pontiHcatus  nostri  anno  sexto. 

Leg.  .Joliannes  XXII.  Nr.  67.  Or.  BuUe  an  Hanfschnur.  Am  19.  Januar 
1322  (Nr.  70)  an  den  Konig:  Wegen  der  schweren  Erkrankang  PhilippsV. 
schieu  es  nicht  angangig  Gesandte  nach  Frankreich  zu  sendeu;  jetzt 
bei  dem  jungen  Kouige  sei  es  noch  verfriiht. 

181.  Jayme  li.  an  Konig  Friedricii:  Sendung  des  Simon  de 
Beiloioco  an  den  Papst  mit  Zustimmung  Berniiards  de  Sor- 
riano  wegen  pax  oder  treuga.  Der  Papst  sei  fur  ewigen 
Frieden  unter  gewlssen  Friedrich  aufzulegenden  Bedingungen: 
Regieren  der  Insel  fur  Robert,  anderer  Titel  fur  Friedrich, 
personlicher  Besuch  der  Curia  durch  Friedrich,  letzte  Appel- 
lation  an  Robert  und  Uebergabe  eines  unbedeutenden  Platzes. 
Robert  schlug  dieses  rundweg  ab;  Johannes  hofft  noch. 
flndernfalls  treuga,  nach  Simons  Vorschlag  20  Jahre,  Papst 
und  Robert  concedieren  8  Jahre.  Friedrich  miisse  dann 
sofort  den  Ghibellinen  absagen,  Robert  brauche  den  Guelfen 
nicht  abzusagen  und  konne  ihnen  helfen!  Friedrich  muss 
sich  sofort  entscheiden.     1321  Oktober  7. 

.  .  .  Nudius  tertius  adhuc,  tunc  preseute  in  nostra  curia 
nobili  Bernardo  de  Sorriano,  commuui  consiliario,  eoque  sciente 
colloqutoque  autea  nobis  .  .  .  secundum  informacionem,  quam 
a  vobis  se  recepisse  dicebat,  ordinavimus  et  .  ,  .  misimus  .  .  . 
Simonem  de  Belloloco  militem  ad  presenciam  domini  summi 
poutificis  .  .  .  pro  uegocio  pacis  vel  treuge  iu  gerra  existenti 
inter  vos  et  illustrem  regem  Robertum  reformaude  seu  cou- 
stituende  a  nobis  specialiter  informatum.  Et  inter  alia  sibi 
mandavimus.  ut  .  .  .  Roberto  super  istis  alloqui  posset  pre- 
diximusque  dicto  Beruardo,  quod  vos  informare  protinus  cu- 
raremus  de  hiis.  Nunc  autem  fraternitati  vestre  preseutibus 
siguificamus  prefatum  Simonem  de  Belloloco  ad  presenciam 
nostram  esse  reversum  et  super  utroque  dictorum  capitulorum 
tales  exposuit  egisse  tractatus.  Dixit  autem  se  inveuisse  .  ,  . 
pontificem  benignum  et  voluntarium  ad  factum  perpetue  pacis, 
ita  quod  iusula  Sicilie  vobis  et  vestris  perpetuo  remaneret 
sub  ceitis  tameu  oneribus  et  subieotionibus  impouendis  vobis, 
que  sunt  ista,  videlicet  quod  teneretis  insulam  pro  dicto  rege 
Roberto    et    suis    et  quod   i[)se  rex  Robertns  nominaretur  rex 


—    396    — 

Sicilie  et  vos  haberetis  alium  titulum  et  teneremini  eciam 
vos  et  vestri  venire  personaliter  ad  curiam  dicti  regis  et 
suorum  vel  procuratorem  ydoneum  mittere.  Idem  eciam  rex 
Robertus  et  sui  haberent  snperiores  seu  ultimas  appellationes 
in  omnibus  causis  et  negociis  seii  qiiestionibus  insule  Sicilie. 
Et  eciam  haberet  in  ipsa  insula  in  signum  dominacionis  eius- 
dem  insule  aliquem  locum  fragilem  et  talem,  de  quo  damp- 
num  vobis  vel  insule  subsequi  non  posset.  Et  cum  de  huius- 
modi  tractatu  pacis  perpetue  dicto  regi  Roberto  verbum  factum 
esset,  multum  renuit  et  contradixit  admirans,  quod  nos  talem 
tractatum  faceremus  moveri  et  quod  nullatenus  conseiitiret. 
Set  dictus  dominus  papa  multum  afficiebatur  tractatui  supra- 
dicto,  preteudens  se  velle  tractatum  et  quod  faceret,  quod 
memoratus  rex  Robertus  adquiesceret  illi.  Super  facto  treuge 
dictus  Simon,  ut  ei"at  informatus  a  nobis,  institit,  quod  esset 
ad  annos  viginti.  Quod  dictus  papa  et  rex  Robertus  pre- 
scripti  totaliter  renuerunt  et  negaverunt,  dicentes  nimium 
tempus  esse.  Et  finaliter  concesserunt  ad  annos  VI  et  etiam 
post  ad  magnam  importunitatem  dicti  Simonis  ad  annos  octo. 
Ita  tameu  quod  vos  teneremiui  protinus  desempaiare  et  de- 
sistere  a  iuvando  partem  Ghibelinam.  Set  dictus  rex  Rober- 
tus  uon  teneretur  desemparare  partem  Guelfam,  immo  posset 
eam  iuvare.  Et  cum  in  dictis  tractatibus  aliter  procedi  non 
posset,  remanserunt  taliter  in  suspenso .  .  .  Vos  autem  hiis  visis 
et  consideratis,  qui  hec  cautius  et  prudentius  quam  alius  .  .  . 
potestis  discernere,  nobis  rescribatis  et  cito  vestre  voluntatis 
intentum,  ut,  si  aliquam  dictarum  viarnm  acceptandam  vide- 
ritis,  possimus  super  eo  tractare  et  agere,  quod  utilius  poteri- 
mus  in  premissis.  Dat.  nonis  Octobris  anuo  domini  MCCCXXI. 
Reg.  338  f.  33  f.  Mit  der  interessanten  Bemerkung:  B.  de  Auer- 
sone,  cui  dominus  rex  primo  mandavit  eam  et  fuit  scripta  littera  per 
G.  Augustini  et  eam  tuuc  correxit  dominus  rex,  ut  supra  ordinata  est, 
et  fuit  expedita  absque  vicecancellario  ut  alie  istius  negocii. 

Johann  XXII.  berichtet  an  Jayme  iiber  die  Verhandlungen  mit 
Simon  V.  nonas  Octobris  anno  sexto  (1321  October  3)  und  scliliesst: 
Fac,  fili  carissiine,  quod  dictus  Fredericus  suos  procuratores  et  nuncios 
tuque  et  dictus  rex  Maioricarum  vestros  cum  mandatis  sufficientibus 
pro  premissis  tractandis,  complendis  et  efficaciter  roborandis  ad  nostram 
presentiam  celeriter  destinetis.  Nos  enim  domino  concedente  circa 
premissa  exequenda  et  procuranda  intendimus  vigilanti  studio  studios- 
amque    vigilantiam    curabimus    adhibere    (Leg.  Johannes  XXII.   Nr.  69. 


—    397    — 

„Noscat  regia").  In  der  Antwort  Jaymes  am  8.  November  schrcibt  er: 
Er  rufe  Gott  zum  Zeugen,  dass  er  alles  fiir  den  Frieden  getan  und  tun 
werde.  Zunachst  soUe  wenigstens  der  Krieg  aufhoren,  um  dann  den 
Frieden  besprechen  zu  konnen.  Er  hat  die  Ueberzeugung,  dass  beide 
Konige  den  Frieden  wolien!  Er  will  mit  dem  K5nig  von  Mallorca 
Friedensburge  sein  (Reg.  338  f.  33  v). 

182.  Konig  Karl  IV.  von  Frankreich  an  Jayme  il.:  ^nzeige 
des   frommen  Todes   Konigs   Philipps  V.    nach    langwieriger 

Krankheit.     Paris  (1322)  Januar  7. 

.  .  .  Diri  vulneris  novitate  percussi  et  quodam  modo  cor- 
detenus  sauciati  precarissimi  domini  et  germani  nostii,  do- 
mini  Philippi  nuper  dictorum  regnorum  regis,  deplorandum 
obitum  .  .  .  duximus  presentibus  describendum.  Siquidem  cum 
rex  ipse  gratus  omnibus,  Christi  devotus,  humilis  et  decorus, 
in  primeve  inventutis  iniciis  ordiretur,  arripuit  eum  ex  in- 
sperato  morbus  validus,  quo  per  longa  tempora  maceratua 
multipliciter  et  afflictus,  tandem  secunda  die  intrautis  nuper 
mensis  Januarii  in  noctis  introitu  post  suscepta  devotissime 
omnia  ecclesiastica  sacramenta,  preciosi  corporis  Christi  mu- 
nitus  viatico,  iu  vere  confessione  fidei  perseverans,  in  suorum 
circumstantium  presentia  migravit,  ut  pie  creditur,  ad  su- 
perua  .  .  .  Datum  Parisius  sub  sigillo  uostro,  quo  ante  dicto- 
rum  susceptum  regnorum  regimen  utebamur,  die  VII.  Januarii. 

Or.  Perg.  Ssp.     Vgl.  Lehugeur,  Philippe  le  Long  p. 

183.  Memoriale  fiir  den  Besuch  des  Brautbewerbers  des 
franzosischen  Konigs  in  Aragonien.   Montpellier-Frage.    Dank 

an  Karl  von  Valois.    (1322  vor  Mai  8.) 

Memoriale  sit,  ut  ille,  qui  iturus  est,  favorabiliter  per- 
tractetur,  honorabiliter  recipiatur,  et  exhibeatur  sibi  persona 
ad  videndum,  colloquendum,  comedeudum,  bibendum  et  sola- 
ciandum  tociens,  quociens  voluerit. 

I.  Item  quod  ego  revertar  et  alii  aliqui  maioris  auctori- 
tatis  post  me  cum  plenissima  potestate  a  domina  contrahendi 
et  consenciendi  iu  sponsaiiciis  et  matrimonio  ').  Et  alia  om- 
nia  facienda  pro  ipsa,  que  incumbent,    promiteudi  et  iurandi. 

II,  Item  quod  habeatur  plenaria  potestas  a  patre  cousti- 

')  Es  folgt  durchstrichen :  Et  recipiendi  dotalicium  et  donacionem 
propter  nupcias. 


—    398    — 

tuendi  dotem  nec  non  ad  faciendum  pacciones,  confederacioiies, 
alligaciones  quascumque  et  contra  quoscumque  citia  mare  et 
ultra  mare,  sive  passagium  generale  fiat  sive  non.  Et  nou 
solum  cum  domino  rege  set  et  cum  domino  de  Valesio  et 
omnibus  suis,  eciam  perpetuo  et  ad  tempus.  Et  ad  firmandum 
predicta  iuramento  eciam  quibuscumque  aliis  penis  et  modis. 
Ita  quod  nicliil  desit,    in    quo   requiratur   speciale   mandatuin. 

III.  Item  quod  immediate  mitatur  ad  regem  Maioricarum 
•et  procuretur  absque  dilacione,  quod  ipse  mitat  aliquos  ha- 
bentes  plenariam  potestatem  coucordandi  de  facto  Montis- 
pesulani  et  eius  baronia  et  ea  transportanda  ex  causa  matri- 
monii  et  pacciones  faciendi  super  hiis,  eo  casii,  quod  absit, 
quo  matrimonium  solveretur  sine  prole,  quod  Monspesulanus 
«um  eius  baronia  rediret  ad  regem  Maioricarum  aut  nepotem 
aut  alios  cum  omnibus  condicionibus,  quod  nunquam  posset 
exinde  dissensio  sive  discordia  oriri  inter  reges  predictos. 

Item  quod  rex  regracietur  domiuo  de  Valesio  multum  ex 
corde,  quia  lioc  negocium  tanquam  proprium  assumpsit  favo- 
rabiliter  et  benigue  et  prosequitur  multoium  magnatum  pre- 
-cibus,  amiciciis  et  favoribus  quibuscumque  postpositis. 

CRD  s.  f.  1684.  Gleichzeitige  Ausfertigung-  Papier.  Vou  Haud 
des  Miciiael  de  Currali.  Auf  dem  Rilckeu  von  Hand  B.  de  Aversone: 
Secretum  pro  Francia.     Vgl.  Acta  Nr.  318  S.  477. 

184.  Archidiakon  von  Xativa  an  Jayme  II.:  Ein  6entilhom 
berichtet  ihm  heute  uber  einen  zu  Jayme  reisenden  Mann 
aus  Siena,  der  genaue  Nachrichten  iiber  den  Aufstand  in 
Pisa  bringt.  Er  sendet  das  vom  Gentilhom  aufgesetzte  ,,fet 
de  Pisa"  mit.  Robert  will,  dass  Pisaner  und  Genueser  aus 
Liebe  zu  Jayme  eins  seien.  Was  fiir  eine  Liebe  mag  das 
seinl  Erregung  Roberts  iiber  die  Gefangennahme  des  reich- 
sten  Mannes  der  Provence,  Jacme  Goncelm,  und  die  Bela- 
gerung  seines  Neffen  Carlos  ^rtus  durch  Ugo  de  Palissa, 
Gatten  der  Prinzessin,  die  Robert  gefangen  halt,  weil  sie 
seinen  Bruder  nicht  heiraten  wollte.  Nachricht  vom  Ein- 
dringen    des   Sultans    in   ^rmenien.     ^vignon  (1322)  Juni  6. 

Senyor,  jo  lardiacha  da  Xativa  vostre  clerge  e  vostra  merce 
emviu  bessar  vostres  mans  e  vostres  peus  e  fas  saber  a  la 
vostra    alta    senyoria,    que    III   dies    anats    del    mes    de   Juny 


—    399    — 

vos  einviem  a  dir  totes  les  noves  de  la  cort  aquelles,  qui 
ara  sa  *)  poden  saber  ').  E  depuys,  que  aquell  missatger  hic 
i'o  partit,  vuy,  que  es  dicmenge  VI  dies  de  Juny,  vench  a 
mi  un  gentill  hom,  qui  vulria  el  vostre  be  e  dixme,  que  ell 
sabia,  que  un  hom  de  la  ciutat  de  Cena  era  anat  a  vos  per 
vos  emformar  del  fet  de  Pisa,  mas  pus  que  aquell  fo  ab  vos, 
que  en  Pisa  ses  sdavengut  gran  trebaill  e  grans  morts  fetes, 
per  que  ells  an  a  fer  parts  entre  si  mateys  e  fanla  ja,  segons 
que  ell  diu,  e  es  hom,  qui  ho  sap  tot,  e  qo  en  que  ara  aon 
tots  los  fets  ne  en  que  estan  ne  en  quiny  stament.  Aquell 
gentil  hom  me  dona  per  scrit  lo  fet  de  Pissa,  lo  qual,  senyor, 
vos  tramet  en  la  mia  letra  '^),  e  dixme,  que  vos  demauacets 
aquell  de  Qena  daquell  fet,  que  es  anat  a  vos,  per  go  que  va 
ell  los  conex  be  aquells,  entre  qui  es  venguda  aquesta  dis- 
cordia,  e  que  ago  es  vostre  gran  be,  que  son,  tots  los  majors 
de  la  ciutat  ne  dell  cumu  de  Pissa.  Senyor,  bes  deya  en  la 
cort,  que  discordia  avia  venguda  en  lo  conseil  de  Pissa,  per 
que  los  missatgers  del  rey  Robert,  que  son  la  anats,  no  avien 
res  pogut  fer  dago,  per  que  lo  rey  los  hi  enviave,  e  dien,  que 
los  missatgers  del  rey  eren  auats  per  raho  del  vostre  viatge, 
quel  rey  Robert  vullia,  quels  Pissans  els  Geiiovesses  fossen 
tots  uns  per  amor  de  vos.  Be  us  podets  pensar,  senyoi-,  per 
qual  amor!  E  da^o  dien,  que  no  an  res  pogut  fer,  pero  quels 
missatgers  no  sou  venguts,  mas  son  tornats  en  Geuova;  quantne 
sapia  altre  ardit,  axi  u  so  fare  saber.  Senyor,  en  la  cort 
altres  noves  no  ha,  sino  aquelles,  que  laltre  missatge  prinier 
vos  porte,  pero  depuys  que  aquell  hic  parti,  vench  ardit  al 
rey  Robert,  del  qual  el  es  fort  despagat.  Lo  senyor  en 
Jacme  Goncelm  lo  pus  rich  om  de  Proenca,  era  anat  a  Paris 
ab  Carles  Artus  son  nabot,  que  devia  fer  una  batalla,  e  tor- 
navensen,  per  que  la  dita  batalla  nos  feu,  e  quan  foren  al 
Puy  de  Fransa,  lo  nabot  ana  veher  una  comtessa  e  lo  richom 
sen  ana  e  deviell  esperar  ai  Puy  en  lo  camin  e  misser  Ugo 
de  la  Palissa,  marit  de  la  Princessa  ^),  que  el  rey  Robert  te 
a)  Statt  se  Or.     Vgl.  oben  da. 


')  Ich  kenne  keinen  solchen  Brief. 
•j  Das  ist  wohl  Acta  Nr.  377  S.  579  f. 

«)  Vgl.  Acta  S.  491  und  Abhandl.  der  . . .  bayr.  Akad.  d.  Wiss.  XVI, 
2,  262  ff. 


—    400    — 

pressa  a  Napols,  per  que  no  vulia  misser  Johan  son  frare 
per  marit,  el  dit  Ugo  de  la  Palissa  pres  lo  dit  en  Jacme 
Goncelm  e  te  assetyat  en  Carles  Artus  fiU  de  madona  na 
Gaucelma  en  lo  Puy,  axi  quel  rey  hi  tramet  molta  gent  a 
caval  e  cartes  del  papa  e  de  molts  cardenals,  e  diu  hom, 
quen  Jacme  Gon^elm  sa  vol  rehembre  XX  milia  florins,  Dat. 
Aviyo  dominicha  in  Trinitate. 

Senyor,  aquest  dicmenge  apres  menyar  vengren  males 
noves  al  papa,  quel  poder  del  Solda  de  Babilonia  es  entrat 
en  lo  regne  Darminia  e  quel  regne  el  rey  e  aquells,  qui  y 
son,  seran  perduts,  que  nos  poran  tenir.  E  nols  cal  aver 
gran  suspita  de  la  ajuda  del  papa  ne  del  rey  Robert,  que 
mes  lus  va  el  cor  en  la  guerra  de  Lombardia,  pero,  senyor, 
gran  dolor  ne  mostra  lo  rey  e  tots  los  de  la  cort. 

CRD  Ap.  gen.  60.     Or.  Pap.  Ssp. 

185.  Majordom  Not  de  Muncada  an  Jayme  II.:  Gesprach  mit 
Johann  XXII.  ilber  den  Sardinienzug.  Der  Papst  will  Ver- 
schiebung;  Jayme  hatte  ihn  eher  unterrichten  sollen,  damit 
er  die  Sardinier  beruhige.  Als  katholischer  Fiirst  dUrfe  er 
den  Tod  so  vieler  nicht  wollen.  Gesprach  iiber  Sizilien; 
Johann  redet  schlecht  von  Friedrich.  Not  sprach  nicht  vom 
Zehnten,  obwohl  der  franzosische  Konig  einen  zweijahrigen 
erhalte  zur  Deckung  von  Schulden.  Alles  redet  an  der  Kurie 
von  der  franzosischen  Gesandschaft  zur  Bewerbung  um  die 
Infantin  (Violant).  Robert,  Kardinale  fragen;  er  sagt:  lch 
weiss  Nichts.  Grosse  Unruhe  (iber  Jaymes  RUstungen.  Am 
Johannestage  erschien  eine  feierliche  Gesandtschaft  des 
deutschen    Konigs    und    seiner    Gemahiin.     Avignon    (1322) 

Juni  25. 

Al  molt  alt  e  molt  poderos  senyor  monsenyor  en  Jacme 
per  la  gracia  de  Deu  rey  Darago,  etc.  Jo  Not  de  Munchada, 
maiordom  vostre,  senyor  etc.  Sapia,  senyor,  la  vostra  reyal 
magestat,  que  nostre  senyor  lo  papa  ha  parlat  ab  mi  11  ve- 
gades  apartadament,  que  no  y  havia  negu,  e  specialment  del 
fet  de  Sardenya,  lo  qual,  segons  que  apar,  li  plau,  ques  alonch, 
jasia,  senyor,  que  jo  no  li  haya  respost  sino  en  aquella  ma- 
nera,  que  vos  maviets  emformat.    E  encara,  senyor,  ma  molt 


—    401    — 

demauat    de   la    armada    e  de  les  compauyes   e  de  la  sanitat 
de    la    vostra    persoDa    e    del   estameiit   e    de   la  persoua   del 
senyor  infant,  e  jo  lin  he  respost  en  aquella  manera  que  mes 
estat  viares,    que    mils    sia    tota   vegada,    seuyor,    siguent    la 
manera  dessus  dita.     E  encara,    senyor,    ma   dit,    ques    mara- 
veyla,    com   vos   axi  havets  mogut  aquest  viatge,    que    abans 
ho  degrets  haver  fet  saber  a  ell  e  ell,  que  tremeses  sos  mis- 
satges  e  ses  cartes  en  Serdenya  e  quels  manas,    que    us    tro- 
bessen  e  us  aguessen  per  senyor,  e  si  u  vulien  fer,  si  no  -en 
bona  hora  lavors  era  ora  del  viatge  a  fer.     Dix  encara,   que 
vos,    qui  erets  tan  catolich  princep  e  tan  bo  crestia,    que   no 
deviets    voler    mort    de    tanta    gran   gent    crestiana,    com   en 
aquest  viatges  podia  esdevenir  damdues   les  parts,    si    menys 
podiets  passar.     E    sobre    aquestes   paraules    ell    dix,    seuyor, 
moltes   laors  de  vos  e  que  tots  temps  hi  avia  trobat  paraula 
e  veritat,  e  mostras  ves  vos  de  paraula  molt  favorable.    Item, 
senyor,    me   parla   molt   del  fet  de  Sicilia  e  com  vulria,    que 
posa,    o  algun  adob  hages,    entre  los  senyors  reys  en  Frede- 
rich    e   el   rey  Robert,   e  sobre  aquest  cas  ell  dix  moltes  pa- 
raules  als  e  males  del  senyor  rey  en  Frederich,  e  jo,  senyor, 
li   respus   50,    quen    fo    viares,    e  finalment  tornau  en  barayla 
e  en  manasses,  que  manassa  fort  al  senyor  rey  en  Fraderich 
e   puix    torna,    senyor,   que  aquestes  coses  devets  vos  tractar 
e  adobar  mils,  que  hom  del  mon  e  quen  erets  molt  tengut  a 
quascu  dels  senyors  reys  e  a  lesgleya  de  Roma  e  a  vos  ma- 
teix,  senyor,  e  jo  pux  dix  tota  hora,  90  que  vos,    senyor,    hi 
haviets  ja  fet  per  obra  e  qo  que  erets  apparellat  de  fer  tota 
hora,  que  ell  seu  volgues  entremetre.    Finalment,  senyor,  be 
conech  jo  segons  mon  poch  entenimeut,  que  ell  val  molt  mes 
ab  hom,   qui  li   estia   emfortidament,    que  no  fa  ab  hom,    qui 
massa  li  sia  humill  e  tota  hora,  senyor,  que  vos  hajats  a  fer 
ab  ell,  quen  assagets,  trobarets,  qe  jo  dich  veritat.    E  encara 
mach  esment  de  quelles  cartes,  que  us  tremes,  senyor,  a  Tor- 
tosa,  e  de  la  resposta,  que  vos  li  fes,  e  jo,  senyor,  no  li  parle 
de  les  altres  coses  per  vos,    sobrel   fet   de   la   decima  ne  del 
Legat    per   90,    senyor,    com  vos   mo  haviets  enviat  a  manar 
per  vostra  carta.     E   plaguerem   fort,    que    no    u    haguessets, 
que  be  y  havia  occasio,    que  hom  se   pogra  fermar,    que   ell, 
senyor,  la  ha  dada  al  rey  de  Franga  a  II  anys  per  pagar  sos 


—    402    — 

deutes,  he  li  lia  fet  lo  divorcii  ^)  e  totes  aquelles  coses,  que 
lia  vulgudes  demanar,  per  que  los  seus  missatges  hic  eren,  e 
axi  bes  pogre  hom  fermar,  que  el  la  des  a  vos  per  conquerre 
aquest  regne,  que  vos  tenits  per  ell,  pus  a  aquell  la  ha  dada 
als  deutes  a  pagar. 

Tota  la  cort  de  Roma,  senyor,  es  plena  de  missatges 
del  senyor  rey  de  Franga  .  .  .  *)  a  vos  per  fer  lo  matrimoni 
del  sobre  dit  rey  e  de  madona  la  infanta  filla  vostra.  El 
rey  Robert  e  madona  la  reyna  e  molts  de  cardenals  men  han 
parlat,  e  jo  respost,  que  no  y  se  res.  Tota  aquesta  terra  e 
tothom,  qui  habit  ne  sie  en  estes  parts,  esta  en  gran  pahor 
e  gran  reguart  de  la  vostra  armada  es  ich  faii  grans  mes- 
sions  e  grans  guardes  e  specialment  en  tot  90  del  rey  de 
Franga,  qui  sta  en  frontera  de  mar  e  de  terra  de  vos,  senyor. 
Lo  jorn  de  la  festa  de  sent  Johan,  que  jo  hixi  de  Avinyo 
per  anar  en  Franga  ab  los  altres  missatges,  entraren  embaxa- 
dors  solempnes  en  la  Cort  del  senyor  rey  Dalamanya  gendre 
vostre  e  de  madona  la  reyna  filla  vostra.  Nostre  senyor  Deus 
prec,  que  us  do  bona  vida  e  longa  ab  melorameut  de  tot  be. 
E  comamme,  senyor,  en  la  vostra  gracia.  Scrita  en  la  ciutat 
de  ^)  .  .  .  lendema  de  sent  Johan. 

CRD  s.  f.  812.  Or.  Pap.  Ssp.  Nach  Reg.  338  f.  82  ff.  war  schon 
anfang  Marz  die  Rede  von  der  Sendung  des  Not  de  Monthecatheno 
und  R.  Vinaderi  an  Papst  und  Konig  von  Frankreich.  Er  ist  in  Avig- 
non  schon  am  18.  April.  Er  sollte  die  Montpellier-Streitigkeiten  mit 
dem  Konig  und  Karl  vou  Valois  bespreehen.  Mit  dem  Papst  den  Sar- 
dinienzehnt  usw.  Spater  erhielt  er  Aufforderung  vom  Zehnten  zu 
schweigen. 

186.  Erzbischof  Johann  von  Toledo  an  seinen  Vater  Jayme  II. : 
Sein  Befehl,  sofort  zu  ihm  zu  kommen,  um  eventuell  Violant 
nach  Frankreich  zu  begleiten,  Friedensverhandlungen  in  Avig- 
non  zu  fuhren  und  ihn  zu  besuchen.  Die  ersten  Qrunde  sind 
zwingend.  Aber  nur  um  ihn  zu  besuchen,  dilrfe  er  seine 
Diocese  wahrend  des  Krieges  der  Infanten  Philipp  und  Juan 
Manuel    nicht   verlassen.     Auch    aus   GriJnden    der  Biiligkeit 

a)  Zwei  Worter  fehlen. 


')  Das  ist  die  Annullierung   der  Ehe   mit  Blanche  de  Bourgogne. 
^)  Der  franzosische  Name  ist  schwer  zu  eutziffern.     Not  war   auf 
der  Reise  nach  Paris. 


403 


nicht,    weil    er  dreimai    billiger   in  Toledo   als   In   Barcelona 
lebt.   Schlagt  Valencia  oder  Calatayud  vor.    (1322)  flugust  3. 

Excelleutissime   princeps    et   domine!    Recepi   vestre   do- 
minacionis  beuignam  literam  leta  manu;    per  quam  michi  ,  .  , 
mandabatiir  .  ,  .,  ut  visis  vestris  literis  supradictis  me,   quam 
cito  possem,  ad  veniendum  versus  dominacionem  vestram  cum 
familia  decenti  omniiio  dispouerem.     Cause  autem  liuius  man- 
dati  vestri  ti-es  proponebantur  in  litera,  quarum  quelibet  per 
se  satis  eficax  est  et  urgens,  maxime  autem  cum  simul  posse 
concurrere  videantur,    Primum  erat  matrimonium,  quod  trac- 
tatur   iuter  illustrem  et  maguificum  dominum  Fraucie  regem 
et  inclitam  filiam  vestiam  sororem  meam,    quod,   si  ad  finem 
optatum  et  speratum  faciente  Domino   perducatur,   voluutatis 
vestre    erat,    ut    eam    asociarem   iu    Franciam.     In    hoc   enim 
honorarem    vos    et   dictum    Fi-aucie   regem   soroiemque  meam 
predictam  et  me.     Aliud  erat  negocium    tractatus   pacis,    que 
ducitur    iiunc   inter   illustres   reges  Robertum   et   Fredericum 
avnnculos   meos,    in    quo   forte  haberetis  vestram  interpouere 
personam    et    versus    dominum    nostrum    summum    pontificem 
dirigei-e    gressus    vestros,    quod,    si    forte    predictus    dominus 
papa  parcens  vestre  persone  laboribus  recusaret,  nominaii  me 
sibi  pro  isto  tractatu  per  vestrum  nuncium  feceratis,  sic  quod 
iu    utroque    casu    sive   vobiscum    sive   per   me    credebatis   me 
vocandum  pro  negocio  supradicto.     Tercium,  quod  non  modi- 
cuni  urget  filialemque  animum  satis  movere  debet,    erat  con- 
solatio,    quam   vestri   gratia  cum  persona  mea  habere  voleba- 
tis,  ut  esset  vestrarum  passionum  et  laborum  aliquod  releva- 
men.     Hec    ergo    erant,    que    efectualiter  dominacionis  vestre 
litera  continebat.     Ad  quam  per  presentes  duco  taliter  respon- 
deudum  assumeiis  verbum  istud  psalmiste:    Letatus ')   sum  in 
hiis  supradictis,    sciJicet  que  dicta  per  scripturam  sunt  michi 
per  vestram  dominacionem.    Quare  in  domum  Domini  ibimus, 
inquam  domum  certe  proprie   consciencie,    sancte    matris    ec- 
clesie,  celestis  patrie  per  utrumque  enim  uegociorum,  si  per- 
ficiantur,  qnod  spero  per  Dei  gratiam  fiat,  procuratur  magna 
quies    et    ti-anquillitas    animarum   et   cordium,    honor   magnus 
corporum,    ecclesie    Dei    inexcogitabile    servicium,    ex    quibus 

')  Psalm  121. 


—    404    — 

sequatnr  celestis  domus  Domini  incrementum.  Igitui-  pro  tam 
utilibus  tamque  salubribus  negociis  pro  Dei  honore  et  vestro 
vel  pro  altero  eorundem  paratus  sum  iuxta  mandatum  regiiun 
pro  viribus  laborare,  disponens  me  et  res  meas,  ut  statini  alia 
litera  vestra  habita  arripiam  iter  meum.  Ad  aliud  autem, 
ubi  ista,  quod  avertat  Deus,  non  procederent,  subiuugistis  de 
consolacione  et  visione  mutua,  volo  ceisitudinem  regiam  in- 
formare.  Sciat  orgo  vestra  dominacio,  terram  istara  in  mise- 
rabili  et  llebili  statu  esse  multisque  discriminibus  et  guerris 
expositam,  sic  quod  ad  fores  nostras  est  guerra  maxima  inter 
dominos  Philipum  et  Johanuem  filium  infantis  Hemanuelis 
super  loco  de  Moliua,  ita  quod  altei-,  scilicet  dominus  Phili- 
pus.  est  in  Soria,  domiuus  autem  Johannes  in  quodam  loco 
suo  nobis  satis  propinquo,  uterqne  cum  multis  gentibus  in 
tantuin,  quod,  nisi  Domini  pietas  subveniat,  totum  regnum 
magne  subiacet  vastitati.  Terra  autem  ecclesie  Tholetane 
propter  mei  presenciam  satis  est  custodita  et  ab  aliquo  non- 
dum  lesa.  Si  autem  ego  in  isto  puncto  cesantibus  duabus 
causis  predictis,  quas  supra  excipio,  recessero,  constet  domi- 
nacioni  regie,  quod  terra  ecctesie  magno  periculo  exponetur. 
Nam  ubi  omnia  alia  cesarent,  insurgent  statim  multi  latrun- 
culi,  qui  nunc  latent,  dampnificareque  poterunt  terram  meam 
nec  verebuntur  tutoris  iusticiam,  quia  tutores  nostri,  ne  dicam 
destructores,  quia  omnibus  indigent,  omnes  timent,  sicque- 
timeo,  ne  possit  dici  de  me,  quod  dicitur  de  mercenaiio,  quod 
videt  lupum  venientem  et  dimitit  oves  et  fugit,  et  quod  alibi 
in  reprehensione  pastorum  per  prophetam  dicitur:  Non  ascen- 
distis  ')  ex  adverso  nec  opposuistis  vos  murum  pro  domo 
Israel.  Si  autem  dicatur,  hoc  esse  necesarium  propter  rele- 
vacionem  expensarum,  non  videtur  salva  reverencia  dicentium 
verum  esse.  Plus  enim  Barchinone  expenderem  cum  C.  ani- 
malibus  quam  hic  cum  trecentis  in  ordinariis  expenssis,  tum 
ratione  fori,  in  quo  nuUa  est  comparatio,  tum  quia  habeo  hic 
fere  omuia,  que  sunt  necesaria  pro  expenssis,  de  quibus  non 
omnino  ibi  habeo.  Quare  omnibus  hiis  consideratis,  licet  toto 
animo  vestram  desiderem  videre  personam,  michique  esset 
consolacio  tanta,    quanta  exprimere  non  valerem,    videtur  ta- 


')  Aus   Ezechiel  13. 


—    405    — 

inen  pro  nunc  ^d  tain  remotas  partes  se  transferre  nnllate- 
uus  miclii  nec  ecclesie  expeclire.  Si  vei'o  (loniiiiacio  vestra 
posset  sine  suorum  negociorum  dispendio  ad  partes  Valentie 
vel  Calataiubii  accedere,  tunc  posset  facilius  vestrum  manda- 
tum  et  meum  desiderium  adiinpleri.  Hoc  igitur  dominacioni 
vestre  significo,  ut  plenius  deliberare  valeat,  quid  plus  ex- 
pediat  quo  ad  piesens.  Fiat  tamen  semper,  quod  ei  fuerit 
magis  gratuin.  Vestrum  enim  est  imperare,  meum  obedire, 
sed  ista  significo,  ne  posset  vos  forte  decipere  error  facti. 
Gracie  vestre  me  humiliter  recomendo.  Scripta  propria  manu 
Brioce  vigilia  beati  Dominici. 

Ex  parte  arcliiepiscopi  Tholetani  humilis  nati  sui. 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  63.     Or.  Pap.  Ssp. 

187.  Not  de  Munchada  an  Jayme  II.:  Traf  Karl  von  Valois 
bei  Paris  und  sprach  uber  seine  Stellung  zum  Konig  \7on 
Mallorca;  Karl  leugnete,  dass  er  Abneigung  gegen  ihn  habe. 
Dann  sprachen  sie  von  dem  Eheplane;  jetzt  ist  er  ganz 
dafiir,  da  er  sieht,  dass  seine  Tochter  nicht  genommen  wird. 
Aber  der  franzosische  Konig  hat  sich  in  den  Sinn  gesetzt, 
Heinrichs  VII.  Tochter,  Schwester  des  Bohmenkonigs,  zu  hei- 
raten  und  hat  an  Maria  Himmelfahrt  alle  seine  Freunde  um 
sich  versammelt.  Der  Papst  hat  im  Geheimen  dem  Bischof 
von  Carcassonne  und  anderen  Jaymes  Tochter  empfohlen, 
wahrend  der  Konig  von  Frankreich  schon  an  den  Papst  um 
Dispens  geschickt  und  zur  Bohmin  geht.  Ueber  die  andere 
Sache  haben  er  und  die  Gesandten  des  Konigs  von  Mallorca 
35  Klagepunkte  aufgesetzt  und  die  Antwort  kommt  bald. 
^lles,  was  man  hier  tut,  geschieht  halb  aus  Liebe  zu  Jayme, 
halb  aus  Angst  vor  seiner  Macht.     Paris  (1322)  August  24. 

Al  molt  alt  e  molt  poderos  senyor  mon  senyor  en  Jacme 
per  la  gracia  de  Deu  rey  Darago,  etc.  yo  Not  de  Munchada 
humill  sotsmes,  hom  e  servidor  vostre,  me  coman,  senyor, 
en  vostra  gracia,  besant  les  mans  de  vostre  reyal  majestat, 
ab  quanta  puix  reverencia  e  honor.  Per  les  presens,  senyor, 
sapia  la  vostra  alta  senyoria  mi  esser  en  Paris  usant  de  bona 
sanitat  e  molt  affectant  de  saber  la  vostra,  senyor,  e  del 
senyor  iufant  e  dels  altres  infans,  senyor,  vostres.  Prec  a 
nostre   senyor  Deus,    que  la  do  a  vos  e  a  ells  bona  e  longa. 


—    406     - 

Sapia  encara,  senyor,  la  vostra  excellencia,  que,  depuys  que 
us  scrivi  '),  son  anat  a  mosenyer  en  Karles  de  Valoys,  qui 
era  part  Paris  XXXV  legues  e  ali,  on  lo  trobe  jo,  senyor, 
li  done  les  cartes,  que  vos  li  trametiets,  les  quals  a  ini  el 
reebe  molt  be  e  respos  be  covinentinent  e  dix,  que  a  amor 
e  lionor  vostre,  que  ell  faria  en  los  afers  tot  qo,  que  pogues. 
Parleli  axi  mateix,  senyor,  de  qo,  que  vos  maviets  dit  secre- 
tament  del  senyor  rey  de  Malorques,  e  ell  resposme  que  ell 
naguua  *)  desamor  no  avia  al  dit  senyor  rey  de  Mallorques 
ne  ac  nuill  temps,  e  com  ho  agues,  que  ell  a  honor  vosti'e, 
senyor,  ho  lexeria  tot  anar  e  que  u  demostraria  ara  en  vostres 
affers.  Axi  mateix,  senyor,  parleli  del  matrimoni,  del  qual 
el  respos  a  mi  e  a  larciacha  de  Saragossa,  qui  ab  mi  hi  era, 
molt  be  e  dix,  quen  era  molt  pagat,  axi,  senyor,  que  io  co- 
nich  e  he  sabut,  que,  si  ell  agues  tam  be  reebut  lo  negoci, 
com  ara  avia,  que  creu,  lo  matrimoni  aguera  accabament,  mas 
ja  fos,  que  el  senyor  agues  trames  aqui  sos  missatges,  el 
tractava  daltre  part,  que  donas  sa  iila  al  rey  de  Franca,  la 
qual  cosa  uo  ha  puguda  acabar  per  res,  per  que  ell  ara,  pus 
veya,  que  no  u  podia  eudressar,  tractava,  aytant  com  poch, 
que  lo  vostre  se  fes  e  uo  altre,  mas  no  creu,  ques  puga  aca- 
bar  per  tal,  com  lo  senyor  rey  de  Franga  lia  posat  en  sou 
cor,  que  vol  la  fila  del  emperador,  germana  del  rey  de  Bo- 
hemia,  si  quell  joru  de  madona  sancta  Maria  Dagost  ell  fou 
ajustar  e  ac  tots  sos  amichs  e  ab  ells  el  tracta  del  dit  ma- 
trimoni  seu,  e  mosenyer  en  Karles  e  daUres  de  la  sua  part 
vulien,  quel  vostre  se  fes  e  no  altre,  e  daquesta  raho  lo 
senyor  papa  avia  scrit,  senyor,  al  bisbe  de  Carquessona  e  ha 
daltres  secretameut,  que  de  tot  en  tot  lo  vostre  se  fes  e  no 
altre,  per  tal  com  fora  gran  pau  de  crestians,  e  asso  a  mi 
dix  lo  dit  bisbe  de  Carcassona,  qui  es  gran  eu  la  cort  e  molt 
bou  clei'gue.  Empero,  seuyor,  lo  rey  de  Fran^a  ha  posat  en 
son  cap,  que  no  vol  altre  muler  sino  la  dita  fila  del  empe- 
rador,  axi,  senyor,  que  ja  lia  traineses  sos  missatges  al  papa, 
que  lii  vula  dispensar,  per  tal  com  aquesta  es  en  grau  de 
parantiu  ab  laltra  mulei",  que  avia,  e  el  qui  sen  va  en  les 
parts,  on  la  dita  dona  es,  e  a  Paris  que  ha  trameses  ja  sos 
a)  So  Or. 

')  Dieser  Brief  ist  Nr.  185. 


—    407    — 

missatges  per  endressar  e  aver  tot  qo,  que  mester  sia  en  lo 
fet,  per  tal  com  el  la  enten  a  pendre  mijant  Setembre.  De 
la  qual  cosa  mosenyer  en  Karles  de  Valoys  es  despegat,  se- 
gons  que  lie  entes,  axi  que  ses  partit  de  la  cort  e  sen  es  vengut. 
Quant  es,  senyor,  de  los  altres  affers  de  la  missatgeria, 
sapia  la  vostra  reyal  magestat,  que  encara  no  y  avem  res 
endressat,  que  ans  nos  menen  mi  e  les  missatges  del  senyor 
rey  de  Malorques  per  grans  alongamens,  empero,  senyor,  se- 
gons  que  ja  vos  he  fet  saber,  avem  dats  tots  los  greuges  e 
cels,  a  qui  es  comanat  nostre  negoci,  an  ja  feta  lur  resposta 
a  XXXV  capitols  pus  principals,  mas  no  lan  vulguda  donar 
tro  fins  que  la  an  mostrada  al  senyor  rey  e  a  mosenyer  en 
Karles,  si  que  lo  canseler  de  Fran^a  nana  a  ells  e  vench  la 
vespra  de  sent  Barthomeu,  per  que  apres  un  jorn  ho  II  de 
la  dada  de  la  present  devem  aver  resposta.  La  qual  creu, 
senyor,  que  sera  bona,  si  a  Deu  nostre  senyor  plau,  e  melor, 
que  missatges  la  aguessen,  qui  anch  hic  fossen  per  aquesta 
ralio.  E  sia  cert,  senyor,  a  la  vostra  gran  dominacio,  que 
tot,  quant  sic  fassa,  se  fara  a  amor  vostre  e  en  partida  en 
temor,  tant  se  temen,  senyor,  de  la  vostra  armada.  Es  mon 
enteniment,  seuyor,  que  hauda  la  resposta,  que  vage  al  senyor 
rey  de  Franga,  qui  es  be  a  VII  jornades  de  Paris  per  dar 
milor  endres,  que  jo  puga  en  los  dits  afers,  e  encontinent  de 
tornarmen  en  Cataluya  nostre  senyor  Deus  ajudant.  Altres 
coses  no  se,  senyor,  quant  a  ades,  que  us  puxa  fer  saber. 
Prec,  senyor,  cel,  qui  es  creador  de  totes  coses,  que  us  fassa 
viure  longament  a  son  servii  e  us  do  melorament  e  endres- 
sament  en  totes  coses.  Scrita  en  Paris  lo  jorn  de  la  festa 
de  sent  Barthomeu. 

CRD  Ap.  gen.  Nr.  48.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Acta  Nr.  323  S.  483  f. 
Jayme  II.  hatte  iibrigens  auch  die  franzosische  Konigin-Witwe  Cle- 
menza  von  Ungarn  fiir  das  Projekt  zu  interessieren  gesucht,  wie  aus 
einem  Schreiben  vom  10.  Mai  1322  (Reg.  338  f.  105  v)  hervorgeht.  Sie 
hatte  sich  auch  fiir  die  anderen  Kinder  Jaymes  interessiert. 

188.  Simon  de  Beliloch  an  Jayme  II.:  Zunachst  l<onnte  wegen 
Kranl<heits  Roberts  und  flbwesenhelt  des  Kardlnals  von  Be- 
ziers  nlcht  verhandelt  werden.  Dann  sprach  der  Papst  mit 
Robert,  der  zornig  erklarte,  er  liesse  sich  eher  den  Kopf  ab- 
schlagen  als  dass  er  dem  vorgeschlagenen  Frieden  zustimme. 


—    408    — 

Der  Papst  bestimmte  clie  Kardinale  Lucas  Fieschi  urid  Jo- 
annes  Gaetani,  die  intimsten  Freunde  Roberts,  als  Unter- 
handler.  Sie  berichteten  dem  Papste,  wobei  Simon  stets 
zugegen  war.  Die  Kardinale  sahen  Jaymes  Weg  als  besten 
an,  baten  aber  Robert  um  irgend  einen  Vorschlag.  Die  Sache 
ware  weiter,  wenn  sein  Prokuratorium  geniigte.  So  oft  er 
und  die  Kardinale  den  Papst  gebeten,  er  solle  seine  Ansicht 
ijber  den  besten  Frieden  sagen,  hat  er  es  stets  abgeschla- 
gen.  ,,So  sagte  ich  ihm,  es  scheinen  alles  nur  Worte  zu  sein 
und  ich  wolle  heimkehren".    Bittet  um  6eld.    flvignon  (1322) 

September  11. 

Senyor.  Jo  en  Siinon  de  Bell-loch,  humil  serviclor  vostre, 
besan  vostres  niaus  e  vostres  peus  nie  coman,  senyor,  en  la 
vostra  gracia.  Be  membre  a  la  vostra  reyal  majestat,  senyor, 
que  per  altra  mia  letra  signifique '),  entre  les  altres  coses, 
laltre  dia  a  la  vostra  altea,  que  en  los  affers  nos  podia  res 
fer,  tro  quel  seuyor  rey  Robert,  qui  uo  era  be  delitos,  fos 
guarit,  e  com  per  voleutat  del  seuyor  papa  jo  avia  fet  veuir 
lo  cardenal  de  Beses  a  Avinyo.  En  apres,  seuyor,  quant  jo 
sabi,  quel  dit  rey  era  en  estament,  que  podia  be  cavalcar, 
moltes  vegades  supplique  al  senyor  papa,  que  parlas-  ab  lo 
dit  rey  e  que  espeegassem  eu  los  aifers  go,  qui  fer  seu  de- 
gues.  E  com  \o  senyor  rey  fo  denaut  ell,  lo  senyor  papa  le 
dix  h>s  affers  largameut  ab  moltes  belles  maueres,  segons 
quel  dit  seuyor  pajia  lecompta  a  mi,  e  encara  despuys  mo 
recomptaren  los  cardenals  de  Beses  e  daltres,  qui  a  ago  ereu 
appellats.  E  el  dit  rey  reebe  molt  mal  los  affers,  e  dix,  ques 
lexaria  abaus  tolre  el  cap,  que  no  consiutiis  a  aquella  pau 
en  la  mauera,  que  parlada  li  era.  E  el  dit  senyor  papa  dixli, 
qiies  acordas,  ans  que  finahnent  resposes.  E  acorda  ]o  dit 
seuyor  papa,  que  tencli  per  meylor,  que  daquells  cardeuals, 
de  que  pus  fiava  lo  dit  rey  e  pus  specials  amichs  avia,  li 
trametes  per  tractadors,  e  foren  micer  Lucha  del  Flescli  e 
mousenyer  eu  Johau  Gayata,  qui  moltes  vegades  e  ab  moltes 
maueres,  les  quals  serien  longues  de  scriure,  son  anats  del 
seuyor  papa  al  dit  rej',  e  a  cascuna  resposta,  que  ells  feyen 
al  senyor  papa  jo  era  appellat.     E  els  dits  cardenals,  com  a 

')  Fehlt 


—    409    — 

aquells,  qui  par,  que  hajeu  bona  voleutat  eu  la  pau  e  qui 
veen,  segous  que  dien,  que  altra  bona  via  de  pau  no  y  ha, 
salvant  aquesta,  que  de  part  vostra,  senyor,  per  mi  es  estada 
offerta,  e  axi  matex  o  semble  al  senyor  papa,  non  volens 
partir  lo  tracta-ment,  digueren  al  dit  rey,  qual  altra  via  li 
parria  bona,  que  la  obris  e  ells  tractarieune.  E  a^o  feeren 
ells,  segons  que  dixeren  al  senyor  papa  denant  mi,  que  pus, 
quel  aguessen  declinat  a  consentir  a  alguna  pau,  creyen,  quel 
tornarien  a  la  dita  via,  per  co  cor  veyen  aquesta  meylor.  e 
pus  deliura  que  neguua  altra.  E  sobre  a^o,  senyor,  lo  senyor 
papa  scriu  a  la  vostra  altea  per  letra  sua,  en  la  qual  entre 
les  altres  coses  vos  significa,  que  de  moltes  daltres  bones 
vies,  que  vos  sabets,  ques  son  parlades  e  tractades  de  part 
del  senyor  rey  en  Frederich,  volguessets  elegir  uua,  cella 
que  a  vos  senyor,  paregues  meylor,  o  si  alcuna  altra  vos  ne 
veyets  bona,  que  la  deguessets  trametre  a  dir.  En  axi  em- 
pero  que  trametessets  procuratio  bastant  de  tractar  sobre  ago 
a  mi  o  hic  trametessets  altre  ab  la  dita  procuracio,  qual  vos 
plagues,  quin  pogues  tractar,  que  ab  gran  affan  he  pogut 
acabar,  si  be  vos,  senyor,  aviets  tramesa  la  letra  respousiva 
al  senyor  papa,  que  en  res  volguessen  enantar  menys  de  pro- 
curacio,  que  deya  el  senyor  papa,  que  molt  era  deffectiva  e 
oscura,  tant  que  no  li  paria,  quels  fets  ne  poguessen  venir  a 
bon  acabament,  jo  tota  vegada  dien:  „Pare  saut,  vejats,  si 
vos  porets  declinar  lo  senyor  rey  a  algu  tractament  rahona- 
ble,  segons  la  forma,  que  jo  us  he  dita,  que,  si  ho  fets  man- 
tinent  lo  rey  mon  senyor,  fara  cumpliment  en  guisa,  que  la 
vostra  sanctitat  conexera,  que  ell  vertaderament  va  eu  los 
affers  ab  voleutat  de  darhi  bon  acabament."  E  specialment 
li  ho  digui  pus  forment,  pus  agui  hauda  la  letra  derrera, 
en  quem  significavets  entre  les  altres  coses,  que,  si  el  senyor 
papa  deya,  que  no  entendria  els  tractameuts  menys  de  pro- 
curatori,  queu  siguificas  a  la  vostra  altea,  e  que  vos,  senyor, 
men  trametriets  a  dir  vostra  volentat.  E  jassia,  senyor,  que 
jo  haja  supplicat  al  senyor  papa,  en  presencia  dels  dits  car- 
denals  e  a  part,  que  li  plagues,  que  us  specificas  en  la  dita 
letra  sua,  qual  via  de  totes  enteuia  ell  e  li  semblava  meylor, 
que  per  vos,  senyor,  hi  poguessets  mils  acordar  e  entendre, 
de  qual  o  vol  ell  dir,    no  ho  ha  volgut  atorgar  ni  fer,    si  be 


—    410    — 

los  cardenals  li  digueren,  que  meylor  seria  e  que  jo  deya 
gran  raho.  Si  que  jo,  senyor,  li  digui,  que  vos  aviets  pensat 
e  considerat  molt  en  aquests  affers  e  lougament  e  que  no 
veyets  neguna  altra  via,  que  pus  covineut  fos  a  cascuna  de 
les  parts,  mas  si  ell  la  veya  ni  la  trobava,  que  la  us  deuria 
fer  saber,  90  que  ell  no  feya,  e  axi  a^o  no  semblava,  que  fos 
als  sino  paraules,  per  que  jo  men  tornaria  a  vos,  senyor.  E 
el  dit  senyor  papa  resposme,  que  uo  u  fes,  que  semblaria, 
quels  feyts  fossen  interrupts,  mas  que  u  signiticas  a  vos  e 
esperas  vostra  resposta.  E  jo,  senyor,  acordemem  ab  lo  car- 
denal  de  Beses,  e  conseylam,  que  u  fes  axi,  com  lo  senyor 
papa  deya.  Per  que,  senyor,  sia  vostra  merce,  que  us  placia 
de  significarmen  vostra  volentat,  cou  abans  puxats.  Encara, 
senyor,  supplich  a  la  vostra  alta  senyoria,  quem  devyets  fer 
trametre  despesa,  cor  en  veritat,  senyor,  daltrament  no  men 
poria  anar,  que  no  agues  a  lexar  gran  res  de  totes  quantes 
besties  hic  he  e  a  menar  tota  la  companya  a  peu,  que  ja 
hic  deg  molt  per  la  messio.  E  axi  matex,  senyor,  si  vostra 
merce  es  la  fets  trametre  au  Salavert.  Comamme,  senyor,  en 
la  vostra  gracia.  Scrita  en  Avinyo  dissapte  XI  dies  de  Se- 
terabre. 

CRD  12567.     Or.  Pap.  Ssp. 

189.  Jayme  II.  an  Konig  Friedrich:  6esamtbericht  ijber  die 
letzten  Verhandiungen  in  Avignon.  Sendung  des  Simon  de 
Belloloco  mit  Kredenz  ohne  das  verklausulierte  Prokuratorium 
Friedrichs.  Erorterung  des  Papstes  mit  Simon,  Ablehnung 
alier  Punkte  durch  Robert.  Schreiben  des  Papstes  an  Jayme, 
warum  in  so  wichtiger  Sache  Simon  mit  einfacher  Kredenz 
kame;  er  solle  fiir  das  Prokuratorium  sorgen.  Jayme,  in 
Erwartung  eines  solchen  ohne  Klausel,  verbiirgte  sich  fur 
Friedrich  beim  Papst,  der  aber  unbedingt  das  Prokuratorium 
wollte,  aber  schliesslich  Verhandlungen  zusagte,  wenn  Konig 
Robert  gesund  sei.  inzwischen  kam  der  Brief  Friedrichs, 
worin  er  auseinandersetzte,  warum  er  auf  die  Klausel  nicht 
verzichte.  Ein  neuer  Brief  des  Papstes  klagte  wieder  iiber 
den  einfachen  Kredenzbrief,  da  seien  die  \7erhandlungen 
wertlos.  Tatsachlich,  trotz  seiner  Bemiihungen,  lehnte  Robert 
alles  ab  und  liess  sich  auch  nicht  entreissen,   was  er  denn 


—    411    — 

hinzufugen  woile.  Der  Papst  wendete  sich  wieder  an  Jayme 
um  Irgend  einen  Vorschlag.  Simon  schreibt,  Robert  wolle 
sich,  wie  er  dem  Papst  gesagt,  lieber  den  Kopf  abschneiden 
als  solchen  Frieden  bewilligen.  Simon  wollte  gehen,  der 
Papst  bestimmte  ihn  zu  bleiben.  Er  (Jayme)  schrieb  dem 
Papst,    er   habe    keine    andere  Vollmacht   und   konne   nichts 

mehr  vorschlagen. 
Nun    soll    sich    Friedrich    entscheiden:    entweder    das    volle 
Prokuratorium   senden   oder   neue   Kapitel.     Barcelona  1322 

September  30. 

,  .  .  Carissime  frater,  ut  certus  efficiamini  de  omnibus, 
que  acta  sunt  usque  nunc  super  tractatum  pacis  reformande 
inter  vos  et  illustrem  Robertum  Sicilie  regem,  inde  vos  pre- 
sentibus  curavimus  informandum.  Noscat  quidem  vestra  se- 
renitas,  quod,  postquam  scripsimus  vobis,  sicut  scitis,  per 
litteram  uostram  missam  per  Berengarium  de  Marimundo  et 
Simouem  Rotundi,  quos  ad  vos  misimus  de  pleno  procuratorio 
nobis  mitteudo,  abiecta  prorsus  clausula  in  priori  nobis  misso 
contenta,  misimus  propterea  ad  dominum  papam  et  ad  dictum 
regem  Robertum  Simonem  de  Belloloco,  dilectum  consiliarium 
et  familiarem  nostrum,  non  cum  dicto  procuratorio,  quia  non 
expediebat,  set  cum  litteris  nostris  de  credencia  et  cum  certi» 
capitulis  ad  utrumque,  prout  novimus  melius  negocio  conve- 
nire,  iusequentes  per  omnia  capitulorum  vestrorum  formam 
nobis  missorum  per  nobilem  Bernardum  de  Serriano  et  Ar- 
naldum  de  Podiolo,  de  quorum  eciam  consilio  capitula  ordi- 
uavimus  supradicta.  Exposita  autem  per  eum  legacione  sua 
dicto  domino  pape  ipse  dominus  papa,  ut  nobis  rescripsit  dic- 
tus  Simon,  .  .  .  circa  capitula  *)  collationem  liabuit  cum  pre- 
dicto  Simone  et  habere  eciam  voluit  transsumjitum  eorum. 
Sed  dictus  rex  Robertus  audita  legacione  multum  male  et 
dure  recepit  eam  et  finaliter,  quia  dictus  Simon  procuratorium 


')  Sie  stelien  Reg.  348  f.  60.  Johann  soU  fiir  Robert,  Jayme  fiir 
Friedrich  VoUmacht  haben.  Will  der  Papst  Genaueres,  so  soll  Jayme, 
so  hart  es  sei,  dafiir  biirgen,  dass  Friedrich  Sizilien  von  Robert  zum 
Ijehen  nelimen,  einen  anderen  Titel  fiihren  will  d.  h.  rey  de  Trinacria 
usw.  An  den  Hof  Roberts  soU  Friedrich,  so  lange  er  lebt,  nur  durch 
Prokuratoren  gehen  brauchen.  Gegen  die  hochste  Apellationsinstanz 
ist  Jayme.     Auch  gegen  Ueberlassuug  eines  Platzes  in  Sizilien. 


—    412    — 

non  habebat,  dominus  papa  noliiit  aliter  procedere,  imino 
scripsit  nobis  admiraudo,  qiunnodo  prefatinn  Simonem  ad  eum 
cum  simplici  clausa  littera  credencie  pro  tam  arduo  negocio 
miseramus,  et  quod  facereinus,  ut  [uocurator  vel  procuratores 
vestri  venirent  super  tractatu  pacis  .  .  .  certum  tractatum  man- 
datum  secum  sufficiens  apportantes,  et  quod  aliter  non  vide- 
bat,  quod  nec  ipse  nec  nos  leformacionem  pacis  possemus 
assequi  supradicte.  Et  si  nos  pleniorem  super  eo  qiiam  missi 
procuratores  haberemus  potestatem,  super  illa  dicto  Simoni 
vel  alii  vices  nostras  per  jiatentes  litteras  connnitteremus  ^). 
Nos  autem  attento,  quod  dicto  misso  procuratorio  uti  non 
poteramus,  quia  manifestum  fuisset  disturbium  agendorum 
propter  clausulam  supradictam  (juodque  dicti  Bernardus  et 
Arnaldus  nullum  habebant  procui-atorium  vestrum,  licet  douii- 
nus  papa  putaret  eos  habere,  cupientes,  ne  tractatus  dicte 
pacis  retardaretur  vel  dissolveretur  et  sperantes,  quod  iuterim 
vos  misissetis  uobis  plenum  procuratorium  autedictum  prefato 
domino  pape  resciipsimus  offerentes,  quod  vos  faceremus  con- 
descendere  ad  ea,  que  concordata  essent  cum  dicto  Simone 
iuxta  per  nos  traditam  sibi  formam  eaque  faceremus  iuviola- 
biliter  observari,  adicientes  preter  oblationem  nostram  hanc, 
quod  .  .  .  tractata  et  concordata  huiusmodi  faceremus  complere 
et  plenarie  pleua  persistere  firmitate.  Cum  auteui  littera 
nostra  hec  fuisset  dicto  domino  pape  per  dictum  nostrum 
nuncium  presentata  et  eciam  legere  iucepisset,  ut  habuimus 
per  significacionem  dicti  Simonis,  ostendit  se  plurimum  dis- 
paccatum,  quia  non  miseramus  alterum  de  procuratoribus 
vestris  cum  procuratoi"io  ad  procuratorium  eideni  Simoui,  ut 
posset  inducere  dictuni  legem  Robertum  ad  pacem,  quod 
aliter  facere  nou  valebat  preteudens,  quod  posset  sibi  ad  sim- 
plicitatem  imputaii,  ex  quo  nos  non  miseramus  potestatem, 
si  ipse  fortificaiet  se  in  i^rocedeudo.  Verumtameu  ad  iustan- 
tiam  dicti  Simonis  dixit,  (juod  legeret  litteram  et  deliberaret; 
postmodum  vei'e  i-espondit  sibi  se  processurum  iu  tractatibus, 
quam  cito  dictus  rex  Robertus,  qui  tuuc  dicebatur  infirmus, 
posset  equitare,  scribens  uobis  dictus  Simou,  (|Uod,  ([uantum 
apparebat,    ipse   dominus   papa   habebat   iu    eis   valde  bonam 


')  Der  Brief  fehlt  mir. 


—    413    — 

voluutatein.  Hiis  auteui  sic  se  habentibus  revenit  ad  presen- 
ciam  nostraui  fidelis  uoster  Berengarius  de  Marimundo  pre- 
dictus  et  inter  alias  quaudaui  nobis  vestraui  rescriptivam 
litteraui  super  negocio  dicti  procuratorii  pleui  mitteudi  pre- 
seutavit  coutiueutem  vos  providisse  de  eodem  procuratorio 
mittendo  supersederi,  donec  de  condiciouibus  pacis,  in  quam 
dominus  papa  et  rex  Robertus  conseutient  et  quid  nostro 
nuucio  respondebuut,  per  nostras  litteras  sitis  certus,  de  qui- 
bus  rogastis  cicius  certificari,  ut  fiualiter  respondere  possibis. 
Post  hec  itaque  uuuc  noviter  aliud  rescriptum  ')  [recepimus] 
a  dicto  domino  papa  de  prescripto  priino  misso  facieus  men- 
cionem,  scilicet  se  mirari,  quomodo  dictum  Simonem  pro  tauto 
uegocio  cum  simplici  nostra  littera  credeucie  nulla  potestate 
suffultum  dabimus  transmittendum,  cum  uulla  verosimilitudo 
repromitteret,  quod  pars  alia  cum  tali  sic  uudo  nuncio  trac- 
tatum  aliquem  aliqualiter  inchoaret,  quod  subsequens  experien- 
cia  evidencius  comprobavit,  quia,  licet  ipse  domiiius  papa  hoc 
supponeret  indubie,  devictus  tameu  nostra  et  dicti  Simonis 
instancia  importuua  credenciam  a  uobis  ipsi  Simoni  commis- 
sam  illi  parti  exposuit  et,  ut  super  ea  deliberare  vellet  et  ad 
tractaudum  super  illa  tractatores  aliquos  deputare,  interdum 
soli  et  interdum  iu  nomullorum  fratrum  suorum  presencia 
duxit  suadeudum.  Ipse  tamen  tractatum  ipsum  infestum  sibi 
nimium  reputans  et  molestum  constanter  asseruit  se  in  illo, 
prout  propositus  fuerat,  unllatenus  consentire  et  quod,  licet, 
quid  illi  vellet  adici,  fuisset  sepius  requisitus,  uequaquam 
tamen  ab  eo  potuit  aliquateuus  extorqueri.  Et  subiuugitur 
in  ]'escripto,  quod  ipse  dominus  papa  speraus,  si  via  aliqua 
alia  sibi  portabilis  offerretur,  ad  iilam  posset  eius  animus 
iuclinare,  suasit  nobis,  quod,  si  potestatem  habeiemus  per 
alium  hec  tractaudi  prefato  Simoui  vel  alii  .  .  .  committeremus 
per  scripturam  autenticam  vices  uostras,  de  viis  dudum  tac- 
tis  .  .  .  et  aliis,  si  que  forsau  se  offerrent,  curando  dictum 
Simouem  vel  alium  reddere  certiorem,  cum  quo  super  viis 
ipsis  dictus  dominus  papa  posset  habere  colloquium  et  trac- 
tatum,  inteudens,  ut  fructus  pacis  inde  sequi  valeat,  diligen- 
ciam  sedulam  adhibeie.     Aliter,  uisi  premissa  faceremus,  non 

')  Vom  11.  September  1322.     Leg.  Joliannes  XXII.  Nr.  71.    „Super 
negocio".    Das  Folgende  aus  diesem  Schreiben  bis:  Prefatusque  Simon. 


—    414    — 

videt,  quod  valeamus  assequi  circa  hec,  que  nos  obtare  sup- 
pouit  et  que  ipse  iutensis  desideriis  affectat.  Prefatusque 
Siinou  de  Belloloco  circa  lioc  suam  nunc  uobis  litteram  de- 
stinavit  ')  inter  cetera  continentem,  quod,  sicuti  intellexit  per 
dominum  papam  et  per  aliquos  cardinales,  qui  interfuerunt, 
cum  dominus  papa  exposnisset  dicto  regi  Roberto  negocia, 
ipse  rex  recepit  ea  miiltum  male  dicens,  quod  permitteret 
antea  decapitari  quam  consentiret  paci  in  modum  dictum  sibi .. . 
Et  cum  dictus  Simon  diceret  predicto  domino  pape,  quod 
regrederetur  ad  nos,  quia  predicta  non  videbantur  sibi  nisi 
verba,  ipse  dominus  respondit  sibi,  ne  faccret,  qnia  videren- 
tur  negocia  interrupta,  sed  lioc  significaret  uobis  et  expecta- 
ret  responsionem  uostram.     Sicque  remansit. 

Ad  significata  autem  nobis  in  dicto  rescripto  ultimo  misso, 
nos  domino  pape  respoudimus,  nos  potestatem  illam,  de  qua 
ipse  dicit  in  ipso  rescripto  .  .  .  tractandi  non  habere,  quoniam, 
si  habiiissemus,  statim  illam  per  dictum  Simonem  misissemus 
ut  necessariam  negocio  supradicto.  Quod  cum  veritate  dicere 
potuimus,  cum  procuratorium  per  vos  missum  uon  esset  suf- 
ficiens  nec  completum  nec  tale,  quale  a  dicto  domino  papa 
requirebatur.  Immo  vere  erat  disturbacio  negociorum  et  oc- 
casio  suspicionis.  Sed  quod  nos  habeutes  voluntatem  mag- 
nam,  .  .  .  ex  pluribus  bonis  et  grandibus  debitis,  quibus  ad 
partem  utramque  afficimur,  et  coiisiderantes,  quod  vos,  sicut 
de  racione  est,  debetis  nostro  cousilio  credeie  ac  nostram 
sequi  eciam  voluntatem,  iuducti  propterea  sumus  et  moti  ad 
intromittendum  nos  de  istis  negociis  et  assumendum  eciam 
inde  onus  ef,  quod  de  viis  dudum  tactis  existimus  desperati 
adeo,  quod  certi  sumus,  quod  vaunm  esset  atque  superfluum 
inde  loqui  nec  alie  vie  nobis  se  offerunt  neque  scire  aut  me- 
ditari  possumus  .  .  .  et  quod,  si  aliter  aliud  bonum  uon  sub- 
sequitur,  istud  nobis  nimium  displicet  et  moleste  feiimus  et 
aliud  nltra  agere  non  valemus,  cum  non  debeamus  in  istis 
vel  aliis  quibusvis  negociis  dicere  quicquam  vel  nos  gerere 
nisi  cum  certa  et  firma  constautia  veritatis,  et  quod,  si  sanc- 
titas  sua,  qui  utrique  existit  dominus  atque  pater,  viderit, 
quod  per  nos  in  premissis  aliud  utile  possit  agi,    quod    nobis 


')  Vgl.  Brief  vom  11.  September  13-2-2. 


—    415    — 

sigiiificet,  pacis  nostrum  debituin  atque  posse  facere  siiper 
eis.  Tgitur,  frater  karissinie,  ex  premissis  potestis  colligere, 
quoniodo  negocia  transieruut  et  in  quo  statu  persistunt.  Set 
nobis  et  dictis  vestris  nunciis  clare  est  visum,  quod,  si  ple- 
num  procuratorium  misissetis,  plus  processum  in  negociis 
extitisset  et  de  intentione  partis  alterius,  si  quam  habet  ad 
pacem,  clarius  vidissemus.  Unde  adhuc  tenemus  pio  bono, 
si  et  vobis  visum  sit,  qui  in  agendis  vestris  plus  nobis  scitis, 
ut  alterum  ex  duobus  subscriptis,  si  ad  pacem  intencio  vestra 
dirigitnr,  per  illos  fieri  oportet,  videlicet  aut  quod  dictum 
plenum  procuratorium  nobis  mittatis,  sicut  iam  vobis  scripsi- 
mus.  ut  eo  nos,  si  casus  esset  et  expediens,  uti  possemus 
iuxta  capitula,  que  nobis  misistis  per  subscriptos  nuncios 
vestros  vel  alia  eciam  noviter  transmittenda,  quoniam  bene 
certus  et  securus  esse  potestis,  quod  nos  voluntatem  vestram 
et  capitulum  uon  excederemus  vel  quod  super  hoc  cum  suf- 
ficienti  procuratorio  et  completo  sine  coudicione  tribuatis 
plenariam  potestatem  iamdictis  Bernardo  de  Serriano  et  Ar- 
noldo  de  Podiolo  vel  aliis,  de  quibus  bene  possitis  confidere, 
qui  tractatus  et  negocia  dicte  pacis  cum  diligencia  prosequeu- 
tur.  Et  nos  illis  consilium  nostrum  et  auxilium  et  f"avoi'em  ... 
cuiabimus  promptis  et  fraternis  affectibus  exhibere.  Et  super 
premissis  deliberato  inter  nos  et  dictos  nuntios  vestros  me- 
moratum  Arnolduni  de  Podiolo  ad  vos  providimus  remitten- 
dum  plene  de  dictis  negociis  .  .  .  informatum.  Dat.  Barchinone 
secundo  kalendas  Octobris  anuo  domini  MCCXXII. 

Reg.  338  f.  112  f.  Der  Papst  schrieb  daiin  noch  ani  17.  October 
1322  (Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  72):  Ut  quid  . . .  Dixit  tamen  et  obtulit  rex 
prefatus.  quod  obtenta  a  dicto  germano  tuo  per  te  potestate  plenaria 
non  ad  certum,  quid  faciendum,  sed  ad  ineundum  et  perficiendum  super 
predictis  tractatum,  regem  ipsum  ad  omnes  vias  congruas  tractabilem 
reperies  et  pacis  benivole  semitas  prosequentem.  Ad  nos  autem  non 
pertinet  vias  otferre,  presertim  ubi  partis  non  concurrit  consensus,  in 
negociis  alienis,  sed  eas  favorabiliter  prosequi,  si  nobis  per  alios  offe- 
rantur.  Ceterum  a  rege  predicto  Sicilie  post  multos  tractata  habui- 
mus,  quod,  licet  dictum  regem  Trinaclie  asserat  ius  in  illa  insula  non 
habere,  tamen  excambium  illi  daret !  De  loco  autem,  ubi  illud  prestare 
voluerit,  habere  certitudinem  nequivimus,  sed  credimus,  quod  in  parti- 
bus  Romauie.  Dat.  Auinione  XVI.  kalendas  Novembris  p.  n.  a.  septimo. 
Mit  diesem  Angebot  Roberts  —  Abschiebung  Friedrichs  nacli  Romania! 
—  und  dem  Schreiben  Friedrichs  vom  28.  October  cnden  die  Verhand- 


—    416    — 

lungen.  Charakteristisch  fiir  die  Stimmung  Jaymes  ist  die  mitgegebene 
zweite  Instruktion  fiir  Simon  (Reg.  338  f.  61  ▼). 

190.  Konig  Friedrich  an  Jayme  II.:  Da  er  Frieden  wolite, 
biiligte  er  Jaymes  Projetct,  so  s6hr  es  ihn  in  den  Augen  der 
Welt  degradiert.  Den  Frieden  hinderte  aber  seine  Klausel 
betr.  Treue  fiJr  seine  Freunde  nicht.  Fur  die  hatte  der  Papst 
Frieden  schaffen  konnen^  zumal  der  franzosische  Konlg  mit 
dem  Papst  den  Frieden  fiJr  Genua  suchte.  Ein  absoluies 
Prokuratorium  hatte  dem  Frieden  nichts  genutzt  und  ihm  die 
Freundschaft   seiner   Freunde    genommen.     Er   kann    keines 

senden.  Messina  1322  October  28. 
Ein  Freund  teilt  ihm  das  Befremden  eines  amicissimus  in 
Avignon  mit,  dass  er  auf  Reich  und  Titel  verzichten,  Lehens- 
mann  Roberts  werden  und  der  Kirche  SOOO  Unzen  zahien 
woile.  Der  amicissimus  weiss  dlesen  Vorschlag  vom  Papste 
selbst.  Schon  beginnen  Friedrichs  Freundc  in  der  Lombardei 
ihren  Frieden  mit  Robert  zu  machen.  Mit  diesem  Traktat 
breche  Friedrich  die  herzen  der  Genueser  extrinseci !  Darum 
verlangt  die  6egenpartei  das  absoiute  Prokuratorium. 

...  Tam  tenor  litterarum  vestrarum  per  Araaldum  de 
Podiolo  nobis  .  .  .  transmissanim  quam  ipsius  Arnaldi  relata 
diligenter  audivimus  .  .  .  Vobis  assurgimus  ad  graciorum  uberes 
acciones  .  .  .  Inter  alia  percepimus  tria  signanter,  prirao  am- 
bassiatam  .  .  .  Symoni  de  Belloloco  .  .  .  commissam,  .  .  .  secundo 
responsionem  a  domino  papa  et  cognato  nostro  super  eam  ipsi 
nobili  datam,  tercio  requisicionem  vestram  super  alio  procura- 
torio  magis  completo  a  nobis  mittendo  .  .  .  Et  certe,  reverende 
pater  et  frater,  ut  vobis,  cui  de  arduis  negociis  nostris  nichil 
esse  debet  incogDitum,  mentem  nostram  clare  aperiamus,  ap- 
perte  testamur,  quod  cum  predicto  cognato  nostro  satis  liben- 
ter  venissemus  ad  pacem  propter  multa ...  Et  ideo  placuit 
nobis  modus  pacis  oblate  ex  parte  vestra  per  predictum  no- 
bilem  ipsi  domiuo  pape  iuxta  tenorem  capitulorum  vestrorum, 
quantumcunque  degradaremur  per  eam  [iuxta]  opinionem  mundi 
vulgarem.  In  veritate,  reverende  pater  et  frater,  propter  illa 
tria  inmediate  dicta  equanimiter  toleravissemus  humiliacionem 
[nostram],  maxime  quia  dominus  papa  et  alii  cardiuales  trac- 
tatores  protestati  sunt,   pacem  per  nuncium  vestrum  oblatam 


—    417    — 

pacem  esse  convenientem  et  veram  et  nullam  aliam  meliorem, 
quasi  ab  ipsa  veritate  coacti;  nec  obstabat  ad  hec,  salva  re- 
vereucia  vestra,  clausula  procuratori  per  nos  missa,  [quoniam] 
petebamus  fidem  nostram  servari  amicis  et  valitoribus  nostris, 
quibus  eramus  astricti. 

Nam  considerato,  quod  ipse  dominus  papa,  qui  asserebat 
tunc  intendere  paci  Ytalie,  habebat  materiam  satis  paratam 
ad  tractandum  pacem  ipsam  cicius  atque  facilius,  cognato 
nostro  et  nobis  paccatis,  considerato  etiam,  quia  illis  diebus 
a  fide  dignis  fuerat  nobis  significatum  veridice,  et  hoc  erat 
fama  preambula  quasi  in  mundo  notorium,  quod  dominus  rex 
Francie  promisit  firmiter  cum  domino  papa  pacem  Januensium 
procurare,  in  quo  casu  multum  poteramus  sperare,  quod  in 
vestro  tractatu  possetis  nostris  amicis  fidem  nostram  illiba- 
tam  servare,  clausulam  predictam  fecimus  signanter  apponi. 
Fuit  et  alia  racio,  reverende  pater  et  frater,  clausule  supra- 
dicte,  quam  apperuimus  nobili  Bernardo  de  Sariano  et  pre- 
dicto  Arnaldo  in  ipsorum  a  nobis  recessu,  ut  per  eos  pate- 
fieret  ex  parte  nostra  celsitudini  vestre,  videlicet  ne  ex  osten- 
sione  absoluti  procuratorii,  quod  nos  et  nostrum  consilium 
coniecturabamur,  a  vobis  fore  petendum  callide  ante  datum 
assensum  super  modo  pacis  per  nuncium  vestrum  oblate,  si- 
cut  rei  postmodum  probavit  eventus,  essemus  ultimo  pace 
frustrati,  de  infidelitate  ad  predictos  nostros  amicos  defamati, 
et  per  consequens  ex  culpa  nostra  ab  ipsis  disiuncti  .  .  . 

Forte  pax  Deo  actore  non  processit  ex  eorum  labiis,  quia 
non  vera  gerebatur  in  corde,  ut  sic  ipse  decepcionem  nostram 
misericorditer  precaveret.  Que  enim  necessitas  publicandi 
pacem  predictam  aute,  ut  predicitur,  datum  assensum  tot 
cardinalibus,  nisi  ut  hec  vox  notoria  contra  nos  .  .  .  incomoda 
procuraret.  Intuemini,  si  placet,  .  .  .  litteras  a  fide  dignis  de 
Romana  curia  nobis  missas  ').  In  quibus  circumspectio  vestra 
hanc  veritatem,  quam  loquimur,  manifeste  intuebitur  contineri . . . 

Eya  ergo,  reverende  pater  et  frater,  si  procuratorium 
aliud  super  pacem  tactam  aut  alium  tractatum  novum  ad 
presens  ommittimus,  si  placet,  excusatum  nos  habete,  quia 
de  fraude,  quam  prius  dubitabamus  contra  ambassiatam  pre- 

')  Vgl.  unten. 


—    418    — 

dicti  vestri  nuncii  per  alium  *)  .  .  .  ex  predictis  processibus 
cordi  nostro  quasi  se  ingerit  certitudo.  Videt  enim  agens 
secundum  tractatum  non  omnino  primum  dissolvere,  cum  no- 
vum  alium  introduci  *)  .  .  .  ex  hoc  possit  corda  amicorum 
nostrorum  de  fama  primi  tractatus  forte  aliqualiter  lesa  contra 
nos  efficacius  et  evidencius  irritare,  quamquam  nos  spe[ramus] 
in  domino,  quod  vestra  sagax  providencia,  si  in  ipso  tractatu 
viderit  rem  expedientem  et  utilem,  pro  nobis  eliget,  si  noxiam, 
evitabit  .  .  .   Dat.  Messane  XXVIII.  Octubris  VI.  indiccionis. 

CRD  9966  Or.  Pap.  Ssp.    Viele  Locher.    In  dem  Briefe  liegt  von 
der  Hand  des  Schreibers  kopiert  folgender  Zettel: 

Inter  alia  conten[ta  in]  quibusdam  litteris  per  quendam  amicum 
nostrum  de  Romana  curia  pridie  nobis  missis,  prout  a  quodam  amicis- 
simo  nostro  perceperat,  verba  subsequencia  continentur,  quod  predictus 
nobis  amicissimus  miratur  multum  de  nobis,  si  vera  sint  ea,  que  audi- 
vit,  et  si  de  consensu  nostro  tractentur  et  fiant ;  videlicet  quod  velimus 
facere  talem  pacem  cum  cognato  nostro  et  quod  renunciemus  regno  vel 
titulo  regis  et  velimus  nos  facere  hominem  suum  et  quod  teneamur 
dare  octo  milia  unciarum  quolibet  anno  cum  censu  ecclesie,  quod  mul- 
tum  est;  preter  eciam  subsidium  galearum  et  gentis.  Et  cum  sit  inter 
amicos  nostros  amicissimus  ipse,  non  modicum  miratur,  si  a  nobis  ista 
procedant.  Verum  tamen  idem  amicissimus  asseruit  vos  obtulisse  ad 
faciendum  servari  per  nos  omnia  supradicta,  ad  que  amicus,  qui  exinde 
«cripsit  nobis,  respondens  dixit:  Quomodo,  domine,  ista  scitis?  Qui 
dixit,  hec  omnia  a  domino  papa  scire  '),  et  quod  propterea  amicus  ipse 
scriberet  exinde  nobis,  nam  expediebat,  nos  talia  scire,  eo  quod  mul- 
tum  debebat  insidere  cordi  nostro,  ut  deberemus  tractari  facere  talem 
pacem.  Sed  si  oflferretur  nobis  pax  acceptabilis,  quod  reciperemus  eam, 
antequam  veniret  ad  noticiam  multorum.  Aliter  procuraremus  auflferre 
nobis  amicos  et  eos  a  nobis  toUere.  lam  enim  isti  de  Spinula,  qui  sunt 
in  Lombardia,  ex  quo  perceperunt  tractatum  huiusmodi,  procuraverunt 
habere  pacem  pro  se.  Et  scripserunt  predicto  nostro  amicissimo  apud 
Auinionem,  quod  certificaret  eos,  si  erat  facta  pax  et  confirmata  inter 
nos  et  cognatum  nostrum  et  quod  omnino  tractaret  pacem  pro  ipsis 
cum  domino  papa  et  cum  rege  Roberto,  quia  volunt  recedere  ab  illis 
de  Auria.  Insuper  etiam  amicissimus  ipse  noster  dixit  eidem  amico, 
qui,  ut  predicitur,  exinde  nobis  scripsit,  quod  propter  tractatum  istius 
pacis  fregeramus  corda  Januensium  extrinsecorum  et  aliorura  quam 
plurium  amicorum  nostrorum.  Amicus  vero  ipse  respondit  ipsi  amicis- 
simo,  quod  in  hiis  erga  amicos  nostros  erat  intencio  nostra  sana.  Et 
sic,  reverende  pater  et  amantissime  frater,  ex  premissis  et  aliis  in  lit- 

a)  Leider  hier  gerade  Loch  fiir  mehrere  Worter, 

')  Darnach  muss  es  wohl  ein  Kardinal  sein.    Ob  statt  amicissimus 
noster  zu  lesen  ist:  vester?    Dann  konnte  es  Napoleon  Orsini  sein. 


—    419    — 

teris  nostris,  quibus  presens  cedula  est  inserta,  contentis,  potestis  ad- 
vertere,  ad  quem  finem  mens  eorum  dirigitur,  et  qua  de  causa  procura- 
torii  nostri  copia  tam  instantissime  postulatur. 

191.  Der  iudex  von  flrborea,  vicecomes  Ugo  de  Basso,  an 
Erzbischof  Guido  von  Arborea:  Vielleicht  wird  die  Konzession 
5ardiniens  an  Javme  II.  rUckgangig  gemacht.  Er  ist  bereit 
seinen  Besitz  von   der  Kirche  oder  Aragonien  zu  Lehen  zu 

nehmen.     Oristano  1322  December  22. 

.  .  .  Pro  certo  didiscimus,  quod  Pisani  ad  dominum  nostrum 
summum  pontificem  sollempnes  ambaxatores  suos  missuri  sunt 
Ambaxiata  eorum  inter  alia  continet,  quod  debent  procurare, 
si  possunt,  quod  concessio  Sardinie  facta  domino  regi  Ara- 
gonum  revocetur  et  quod  eis  postea  per  eundem  summum 
pontificem  in  feudum  concedatur  .  .  .  Quia  non  est  impossibile 
et  propter  favorem,  quem  ipsi  Pisani  in  curia  speraut  habere, 
posset  contingere,  disposuimus  vestre  paternitati  .  .  .  nostre 
intentionis  propositum  apperire  .  .  .  Vellemus  procurare  pro 
nobis  utilia,  si  possemus,  et  iudicatum  nostrum  Arboree  et 
terram  aliam,  quam  in  insula  Sardinie  tenemus,  a  sancta  Ro- 
mana  ecclesia  vel  a  predicto  domino  rege  vellemus  in  feudum 
recognoscere.  Dat.  in  terra  nostra  Arestani  die  XXII.  De- 
cembris  VI.  indictionis. 

CRD  9976.  Kopie  Pap.  Notiz,  dass  der  Brief  geschickt  wurde, 
als  Vidal  von  Villanova  mit  dem  Erzbischof  mediante  domino  cardinali 
(Napoleon)  die  Verhandlungen  begann.  Auf  Riickseite  Brief  Ugos,  be- 
ginnend,  wie  oft.  mit  einem  theologischen  Spruch:  Quia,  ut  dicit  Gre- 
gorius,  probatio  dilectionis  est  exhibicio  operis.  Auf  Nachricht  von  den 
Verhandlungen  bietet  er  Jayme  seinen  Besitz  an. 

192.  Die  Grafin  Donoratico  an  ihren  Vater  Bernabo  Doria : 
Beklagt  sich,  dass  sie  keine  Nachrichten  hat  uber  die  ver- 
geblichen  Verhandlungen  mit  Jayme  II.  Hilft  nicht  Gott,  so 
geht  an  dieser  Uneinigkeit  die  Gibellinenpartei  zu  Grunde! 
Der  Herr  von  Lucca  (Castruccio)  wollte  die  Herrschaft  (iber 
Pisa.  Eine  Untersuchung  erfolgte  und  darauf  die  Bestrafung 
Genannter.    Sperre    zwischen   Lucca   und   Pisa.    Empfehlung 

an  ihre  Mutter.    Pisa  (1322)  December  12. 
Magnifico    et   potenti    viro    domino   Bernaboni    de    Auria 
patri  suo  karissimo  Giueura  comitissa  de  Donoraticho  et  sexte 


—    420    — 

partis  regni  Kalleri  domina  reverentiam  filialem.  Vehementer 
admiror,  quod  dominus  Paulus  de  Montalto  ambaxiator  cum 
aliis  ad  .  .  .  regem  Aragonum  nuUa  facta  concordia  redivit  et 
quod  de  hiis  michi  nichil  intimare  curastis.  Nam  procurassem 
et  totis  viribus  procurarem  dissencionem  ad  concordiam  con- 
gruam  et  debitam  revocare.  Vos  namque  firmiter  percipere 
potestis  et  amici  singuli  fideles  imperii,  quod,  nisi  Deus  pro- 
videat  de  concordia  inter  illum  et  istos,  vere  sequetur  exinde 
cedes  et  destruccio  tocius  Gebelline  partis  ubique.  Et  ideo 
placeat  vobis  causam,  quare  remansit  ipsa  concordia  parti 
tantum  utilis,  michi  vestris  litteris  intimare,  ut  possit  oppor- 
tuno  remedio  subveniri.  Super  hiis  antem  ad  vos  intendo 
nuncium  destinare,  qui  vobis  hec  et  hiis  competentia  liicidius 
explicabit,  quam  citius  aderit  comoditas  destinandi.  Preterea 
vobis  resero  per  presentes,  quod  dominus  Lucanorum  habito 
cum  aliquibus  Pisanis  tractatu  civitatis  Pisane  dominium  cre- 
didit  adipisci.  Quibus  domino  comiti  relatis,  confestim  ad 
reparacionem  intendens  perquisito  negocio  captus  fuit  domi- 
nus  Benus  (?)  Malexa  de  Lanfranchis  miles,  qui  per  capitis 
amputacionem  fuit  vita  privatus,  et  aliqui  nobiles  et  popula- 
res  exbanniti  fuerunt.  Dominus  Lippus  de  Caproua  et  domi- 
nus  Jacopus  Faghiolus  fuerunt  ad  confiuia  destinati,  et  etiam 
aliqui  alii.  Domiuus  comes  cum  domino  Lucanorum  uon  bene 
moratur.  Et  prohibitus  est  gressus,  ita  quod  Pisani  non  va- 
dunit  Lucam  nec  Lucani  veniunt  Pisas.  Deus  provideat,  quod 
melius  sit  pro  domino  comite  atque  parte.  Dominus  comes, 
ego,  uostrique  filii,  videlicet  Thomasus  et  Gerardus,  Dei  gracia 
incolumes  permanemus,  cupientes  de  vestro  statu  et  prosperi- 
tate  continuo  vestris  litteris  nova  sentire.  Me  recomendare 
domine  ,  .  matri  mee  postponere  non  velitis.  Dat.  Pisis  die 
XXIX.  Decembris. 

Gleichz.  Kopie  Pap.     Vgl.  Acta  579  f.  Nr.  377. 

193.  Marianus  de  Amirata  iegum  examinatione  probatus,  in- 
dignus  famiiiaris,  an  Jayme  II.:  An  der  Kurie  stellt  ihm  der 
Syndicus  der  Pisaner  nach.  Verkleidet  kam  er  nach  Sar- 
dinien,  einen  Tag  als  Premder,  der  nur  klassisches  Latein 
versteht,  einen  Tag  als  scutifer  zu  Pferde,  den  dritten  als 
Bauer,  geschminkt.     So  durchzog  er  das  Land  und  traf  An- 


—    421    — 

ordnungen,  wahrend  die  Pisaner  nzichtiich  Vater,  Bruder  und 
Kind  gefangen  nach  Pisa  zur  Hinrichtung  ftihrten.  Doch 
brachte  ein  Sturm  sie  nach  Sizilien;  Konig  Friedrich  hat  sie 
gerettet.  Jetzt  ruht  er  sich  aus;  dann  l<ommt  er  zum  Konige. 
Barcelona  (um  1322)  Marz  51. 

Magestati  vestre  teuore  preseiitium  uotum  fiat,  me  de 
partibus  venisse  Sardinie,  ad  quas  antequam  me  transferrem, 
Pisanorum  caliditatem  duplicem,  mortiferam  persecutionem  su- 
stinui.  Nam  postquam  de  persecutionibus  aquarum  mortua- 
rum  ^)  evasi,  ubi  ipsi  non  modicum  laboraverunt  perdere  vitam 
meam,  ut  oretenus  suo  tempore  vobis  dicam,  in  Romaue  curie 
partibus,  ubi  quendam  meum  famulum,  quem  cum  duabus  vestris 
litteris  et  meis  aliquibus  ad  partes  Sardinie  certificari  cupieus 
de  securo  accessu  premiseram,  soliciter  expectabam,  sindicus 
Pisanorum  gladium  prodictiouis,  calididitatis  more  solito  Pi- 
sanorum,  contra  me  preparans  corruptione  et  promissionibus 
largis,  mariscalli  familiam  corrumpens,  pestifferus  uissus  est 
me  perdere,  nisi  divina  potentia  succurrisset.  Tunc  in  liabitu 
peregrini  cum  uno  tantum  socio  Sardicas  nationes  intravi 
gestu,  sermone  et  habitu  diebus  seu  dietis  singulis  variando. 
Nam  uno  die  ibam  pedes  vestibus  peregrini  fiugens  me  nemi- 
uem  intelligere  nisi  litteraliter  loquentem.  Secuuda  dieta  in 
iorma  scutiferi  eques  ibam  vestibus  bipertitis  fingens  me  scu- 
tiferum  [essej  sancte  Juste  et  aliis  petentibus  dicebam,  me 
esse  episcopi  Castrensis  familiarem.  Et  sic  variebam  me  per 
tempus  et  loca.  Tercia  vero  die  ibam  in  liabitu  unius  Sardi- 
rustici  et  nocte  qualibet  ungebam  faciem  meam  sucu  rate 
silvestris  ^),  ad  positionem  cuius  et  sentiebam  doloris  ardorem 
et  incognitus  apparebam.  Per  tales  itaque  circuitus  labores- 
que  *)  . .  .  contentis  periculis  et  minis  orribilibus  hostium  non 
turbatus,  licet  aliquando  territus,  circuivi  terram  *) .  .  .  visi- 
tandos  et  ordinavi,  que  reputabitis  vobis  kara  et  hostes  diri- 
gent  ad  dolorem,  licet  ipsi  michi  dolorem  intuleiint,  dum  per 
proditionem  accedentes  exercitu  noctis  tempore  patrem  meum, 
fratrem,  unicum  meum  legiptimum  filium  annorum  trium  ce- 
perint  et  cum  obprobno  condempnatos  ad  capitis  mutilationem 

a)  Loch  fiir  melirere  Worter. 

')  Ob  Aygues  mortes? 
■')  Das  ist 


—    422    — 

eos  Pisas  vinctos  catenis  *)  . . .  omnes  (?)  mittebant.  Dominus 
tamen  meus  et  salvator  omnium,  Jhesus  Christus,  inmensa 
tempestate  littorum  et  maris  lignum  transtulit  ad  partes 
Sicilie  et  ibi  miraculose  relevante  domino  serenissimus  rex 
dominus  Fredericus  eos  de  manibus  hostium  liberavit  et  [se- 
cum]  tenet  et  tenuit  generose  .  .  .  Fessus  disposui  aliquantu- 
lum  requiescere  et  postea  dominationem  vestram  cunctis  post- 
positis  humilitate  debita  visitare.  Recomendo  me  clementie 
vestre.  .  .  .  Data  Barcilone  ultimo  Marcii. 

CRD  4112.    Or.  Pap.  Ssp.    Locher.    Wohl  kurz  vor  dem  Ziige  ge- 
schrieben. 

194.    Rede  Vidals  de  Villanova   vor  Johann  XXII.:    GrUnde, 
die   den   Konig   veranlassen,    den    sardinischen  Zug   zu   be- 
ginnen ;    das    Drangen    seines    Sohnes    und    seines   Volkes. 
Simon  de  Belloch    hat   das  vorgetragen   und  der  Papst  hat 
gewunscht,  dass  der  Konig  ihm  das  flrrangement  ohne  Krieg 
und  Blutvergiessen  uberlasse.     Dazu  hatte  Simon   keine  In- 
formation.     Er   kam   zuruck   und   starb.     Jetzt   mochte  Vidal 
horen,   was  der  Papst  zu  sagen   hat  und   mit  ihm   den  Zug 
besprechen  (1323  Anfang). 
Sant  pare,  la  vostra  santitat  sap,  cou  monsenyor  lo  rey 
trames   a   la  vostra  presencia  en  Simon  de  Belloch,    al   qual 
deus  pardo,  por  lo  fet  del  tractameut  de  la  pau  dels  reys  de 
Sicilia  et  de  Trinaclia,  cars  frares  seus.     E  plagarli   fort,    si 
a  dieu  plagues,  que  aquells  afers  haguessen  haut  mellor  cap, 
que  no  han.    Los  quals  affers  son  romases  en  lestament,  que 
vos  sabets.     E  com  lo  dit  en  Simon    hac  feta   relacio   larga- 
meut  dels  dits  fets  a  monsenyor  lo  rey,    dixli,    com    de   part 
sua,  segons  que  comanat  li  ere,    per   ell   liavie   suplicat   a   la 
vostra  santitat,    que  le  deguessets  ajudar  a  la  prosequcio   de 
la  adquisisio  del  regne  de  Sardenya  e  de  Corcega   de  la  de- 
cima  cuylida  et  iustada  en  la  sua  terra.     E  encara  de  donar 
vostra  favor  per  rescripts  vostres  e  per  legat,  axi  com  vostre 
predecessor  papa  Bonifacio  ho  havia  fet.     La  qual  cosa,  sant 
pare,  vos  li  denegats,   segons  quel  dit  Simon  retrasch,    dient 
que  nou  haviets  raho  por  qo  cor  mousenyoi-  nous  havia  vol- 
gut  otener  de  no  comeu^ar  aquests  fets  al  temps  de  ara.    De 
a)  Loch  fiir  mehrere  Worter. 


—    423    — 

la  qual  cosa,  sant  pare,    lo   devets   haver  par  escusat  por  les 
rahons,  que  davayl  se  sequexeu. 

La  prima  es,  que  deus  li  ha  donat  fill,  qui  deu  regnar 
apres  dell,  qui  ha  bona  persona  e  es  molt  dalt  cor  e  gran  e 
hom  fet.  Lo  qual  veent  la  mirva,  que  la  corona  Darago 
prenia  en  entitolar  se,  tant  de  temps  ha,  dell  dit  regne  e 
que  aquell  no  tengues  ne  possehis,  insta  molt  a  monsenyor 
8on  pare,  que  de  tot  en  tot  ell  enantas  en  aquells  affers.  E 
si  volia  perdouar  a  sa  edat  e  a  son  trebayl,  que  soffiern,  e 
li  plagues,  que  ell  preses  los  fets  e  fees  per  ell  la  dita  ad- 
quisasio,  qui  era  e  es  de  edat  e  destament  de  sofferre  tot 
trebayl.  De  la  qual  cosa  mousenyor,  sintent  la  vostra  volen- 
tat,  lo  desvia  per  belles  maneres,  tant  com  poch.  E  final- 
ment  viu  e  conech  en  ell,  que,  si  ell  de  tot  en  tot  a^o  li 
denagava,  que  ell  se  poria  emplicar  en  alcuns  affers,  qui  non 
valrien  tant  com  aquestes. 

La  altra  raho  es  por  la  gran  clamor  de  tots  les  gents 
de  sos  regnes  e  de  ses  terres,  que  a^o  entena  e  sapia  la 
vostra  santitat,  que  axi  prelats  com  ricshomens  com  cavallers 
com  cividades  e  poble  tots  gridaven  e  parlaven  da^o,  lonch 
de  temps  ha,  contra  monsenyor  dien:  Com  se  podia  fer,  que, 
pus  la  santa  esgleya  li  havia  feta  tan  honorada  donacio  e 
ells  eren  apellats  de  merce  hi  les  persones  e  90  del  lur,  per 
que  lexava  monsenyor  aquest  fet,  que  noy  enantava.  Mayor- 
ment  pus  Deus  li  havia  donat  tal  fill  e  tal  hereu,  quiu  podia 
be  escusar  ell  e  acabar  lo  fet  a  gran  honor  e  creximent  de 
la  coroua  Darago. 

E  axi  per  les  damuudites  rahons  mon.senyor  no  poch 
estar  de  conseutir  al  dit  fet,  cor,  saut  pare,  segons  que  vos 
podets  couexer  grau  carrech  ne  romauia  a  monsenyor. 

E  encara,  sant  pare,  lo  dit  en  Simon  dix  a  monsenyor 
lo  rey,  que  en  les  vostres  paraules  dixes,  <juel  rey  Darago 
demanava,  que  vos  feessets  90,  que  no  faria  un  jutge  seu, 
que  enantassets  no  apellada  ne  ohida  la  part.  Mas  si  mon- 
senyor  lo  rey  volia  donar  loc,  que  vos,  sant  pare,  tractariets 
e  fariets  a  vostre  poder,  quel  rey  Darago  hagues  cumplida- 
ment  la  honor  e  la  senyoria  del  regue,  segons  que  per  la 
esgleya  de  Roma  li  es  donat,  e  encara  lo  profit  e  la  utilitat 
del  dit  regne  e  si  lexava  alcuna  cosa  del  profit  per  venir  lo 


—    424    — 

fet  per  mauera  de  pau  e  de  concordia  e  per  esquivar  perills 

e  morts  de  Crestians,  que  no  seria  maraveyla  e  si  per  aven- 

tura  los  Pisans  eren  tan  foyls,  que  no  volguessen  fer  qo,  que 

vos,    sant   pare,    volriets:    que  en  aquell   cas   vos,    sant   pare, 

ajudariets  al  rey  Darago  e  al  infant  grossament  en  aquestes 

affers  els  dariets  tota   favor.     E    lo    dit   en    Simon    dix,    que 

respos  ala  vostra  santitat,  que  per  aventura  lo  rey,  monsenyor 

dubtaria,    que   ago   no  pogues  esser  lagui  dels  affers,   qui  ja 

son  en  acabat  aparellament,     E  vos,  sant  pare,  resposes,  que 

no    era    vostre    enteniment,    quel    fet   sen   laguias   e  que  vos 

sabiets  be  e  tot  hom  podia  saber,  quel  infant  no  podia  moure 

dega  lo  Mar^.     E  axi  que  sol,  que  monseuyor  lii  volgues  do- 

nar  loc,  que  en  aquest  endenug  la  vostra  santitat  hi  faria  a 

endressament  dels  fets  90,  que  a  vos  plauria.    E  el  dit  Simon 

dix,  que  dago  no  havia  neguna  informacio.    Mas  si  ala  vostra 

santitat   plahia,    que    recomptaria   a   monsenyor   e   que    mon- 

senyor  vos  en  faria  saber  sa  volentat  per  ell  o  per  altre,    E 

vos,    sant  pare  dixes,   queus  plahia  e  queli  manas,   que  dixes 

a  monsenyor  e  que  ivac  ne  sabessets    sa    volentat   per   ell    o 

per  altre,     E  axi,  sant  pare,  monsenyor  veent  e  conexeut  lo 

vostre  sant  e  savi  e  bon  maniment  grahiha   molt   ala  vostra 

santitat.     E   enteniaus    sempre    de   remettre   lo  dit  en  Simou 

enformat   sobre    ago    de  tota  sa  voleutat.     E  axi  coui  a  Deu 

plach,    pres  lo  fort  e  grau  malaltia,    de    la    qual    passa  desta 

vida  en  pochs  de  dies.     E  fo  cas,    que  yo  era  veugut  hivors 

novellament  ala  cort  de  monseuyor,  en  la  qual,   lonch  temps 

havia,    uo    era    estat    per    raho    de   malaltia.     E  axi,    seuyor, 

veent   vostre    saut  e  bou  conseyl  e  plaent  li  de  esquivar  ay- 

tant,  com  puscha,  mort  e  scampameut  de  sauch  de  Crestians 

ordona  e  volch  trametre  mi  ala  vostra  sautitat  sobre  aquestes 

affers,  que  ell  te  fort  per  graus  e  que  toqueu  molt  ala  houor 

de  si  e  de  sou  legue,  per  ohir  e  euteudre  go,    que  la  vostra 

santitat  volra  dir  sobre  ago,  e  encara  per  tractar  ab  la  vostra 

santitat  sobre  a^o  eu  la  manera,  que  a  vos,  saut  pare,  plauria. 

E  supplicha  e  prega  monsenyor  la  sautitat  vostra  axi  humil- 

meut  e  cara,  com  pot,  que  en  aquests  affers  vos  placia  de  haver 

en  tal  mauera,    que  la  honor  e  el  profit   e  el  creximent  dela 

esgleya  de  Roma  e  dela  coroua  Darago  sia  guardat,  com  tot, 

sant  pare,  sera  honor  e  serviy  dela  esgleya  de  Roma  e  vostre. 


—    425    — 

Reg.  338  f.  116.  Diese  Rede  muss  zu  Beginn  des  Jahres  gehalten 
sein.    Vgl.  Acta  S.  590. 

195.  Francesch  de  Menssoriu  homil  fell  vostre:  Konig  Roberts 
Riistung.  Galeazzo  Visconti  hat  2000  Reiter  und  erwartet 
noch  1000,  die  mit  dem  Banner  des  deutschen  und  franzo- 
sischen  Konigs  kommen.  Papst  und  Robert  sind  erregt 
dariiber.  Der  Konig  von  Frankreich  und  Robert  wissen  nichts 
voneinander;  ersterer  ist  nicht  gut  auf  den  Papst  zu  sprechen. 
Fiir  den  Sommer  wird  fUr  die  6ibellinenpartei  viel  erwartet. 

Avignon  (1323)  Februar  16. 

Konig  Robert  hat  25  Galeeren  in  Maroela  ausgeriistet;  jedem 
Schiffspatron  gab  er  8  honces  de  senyal,  25  fiir  die  in  Genua  auszu- 
riistenden.  Der  Visalmirayl  ist  nach  Neapel  gegangen  und  dort  sollen 
30  geriistet  werden.  Das  geschieht,  wie  ein  Mitglied  seines  Rates  sagte, 
in  der  Erwartung,  dass  der  sardinische  Zug  unterbleibt.  In  Pisa  liat 
man  nur  7  Galeeren  gebaut. 

. .  .  Encaraus  fas  saber,  senyor,  quel  legat  si  es  a  Valeni^a 
tro  ab  MD  homens  a  cavall  entre  tota  manera  de  gent.  En- 
caraus  fas  saber,  senyor,  que  misser  Gualleas  Vescomte  si  es 
a  Milla  beu  ab  MM  homens  a  cavall  et  espera  tot  dia  M, 
el  *) .  .  .  que  fan  MMM  homens  a  cavall,  que  deven  venir  ab 
una  bandera  del  rey  Dallamanya  et  altra  del  rey  de  Fran^a, 
si  que  dago  lo  papa  el  ley  son  molt  torbatz.  Encaraus  fas 
saber,  senyor,  quel  marques  de  IMonfferrat  si  sera  exit  del  rey 
et  dela  esgleya  et  faye  la  guera.  Encaraus  fas  saber,  senyor, 
quel  rey  de  Fran^a  el  rey  Rubert  no  santen  ren  la  un  del  al- 
tre.  Encaraus  fas  saber,  ques  diu  en  cort,  quel  rey  no  es 
molt  pagat  del  papa;  no  sab  hom,  per  que  ni  per  que  no. 
Els  affers,  senyor,  esperam  grans  aquest  estiu  per  la  part 
Gibilina  .  .  .    Dat.  en  Auiyon    dimecres  XVI  dies  de  Febrer. 

CRD  10696.     Or.  Pap.  Ssp. 

196.  Vidal  de  Villanova  an  Jayme  II.:  Wortliche  Mitteilung 
einer  Unterhaltung  Johanns  XXII.  mit  dem  Kardinal  Lucas 
Fieschi.  Der  Papst  horcht  ihn  aus,  was  er  uber  die  Ver- 
handlungen  der  Pisaner  wisse.  Wie  der  Kardinai  meint,  die 
Pisaner  kamen  um  Ihren  Erzbischof  wegzuschaffen,  sagt  der 
Papst;    Das  sei  Unsinn,   dazu   geniige   eine  kleine  6esandt- 

a)  Locli  fiir  1—2  Worter. 


—    426    — 

schaft.  5ie  wollten  den  Zug  nach  Sardlnlen  hintertrelben ; 
das  sel  wohl  zu  spat.  Der  Kardinal  schlagt  Verglelch  zwl- 
schen  Plsa  und  Jayme  vor;  dle  Armee  solle  gegen  Qranada 
ziehen.  Johann  lobt  den  Qedanken.  Dle  Plsaner  seien  aber 
verriickt,  sie  stOrzen  slch  in  UnglUck.  Vidal  aussert  sich 
nlcht  (Jber  den  ^ussohnungsgedanken.  RaubziJge  der  Qe- 
nueser  extrinseci  (Avignon  1323  zu  Marz  6.) 

Senyor.  Pus  que  aquesta  letra  fo  feyta,  yoni  viu  ab  lo 
cardenal  micer  Lucha  del  Flecli.  El  dit  cardeual  fo  dels  VI 
cardenals,  qui  foreu  presents,  quan  yo  prepuse  al  senyor  papa, 
segons  que  jaus  fiu  saber  per  la  primera  letra,  que  reebets 
mia,  segous  que  creu  ').  E  dixme  molt  secretameut,  (jue  era 
estat  ab  lo  papa  e  quel  papa  li  avia  dit:  Fort  me  niaraveylle 
laltre  jorn,  com  en  Vidal  vos  demanava  als  aifers  del  rey 
Darago.  E  dix  lo  cardenal,  que  li  respos :  Pare  sant,  per 
que  us  en  maravelas  ?  Que  la  mia  casa  fort  es  estada  en 
grau  amor  ab  la  casa  Darago.  E  mon  avi  volch  reebre  ca- 
valleria  de  ma  del  rey  Darago.  El  papa  li  dix :  Queus  par 
a  vos  de  90,  (juel  rey  Darago  nos  demanava  ?  Me  par,  que 
fa  aytant  per  vos  com  per  el,  que  gran  rao  par,  (jue  vos  li 
degats  alguna  cosa  a  cobrar  aquell  regne  ala  ma  dela  esgle- 
sia  e  sua.  E  diu,  quel  papa  li  respos:  e  donclis,  per  que 
nou  preposa  en  Vidal  en  concistori?  El  cardenal  diu,  (jue  li 
respos:  He,  sant  pare,  en  Vidal  es  savi  hom  e  per  ventura 
uo  volria  haver  vostra  escusaoio  en  publich,  que  mes  la  ama- 
ria  haver  familiarment  en  vostra  cambra,  que  veu,  (|ue  meins 
desonor  seria  de  son  senyor.  E  diu,  quel  papa  li  respos : 
Cove  affer.  que  tots  sapiats  en  co,  que  si  fara.  E  apres  a^o 
diu,  quel  papa  li  dix :  Vos  aguets  embaxadors  de  Pisa ;  sa- 
bets,  per  que  son  venguts?  El  cardeual  diu,  que  li  respos: 
Pare  sant,  ja  sabets  vos,  (jue  per  lur  arquebisbe  a  gitar  de 
Pisa.  E  diu,  quel  papa  li  dix:  Co  son  trufas,  que  no  aurian 
per  aquest  feyt  feyta  tan  gran  messio,  que  meins  embaxada 
hi  bastare.  Mas  certament,  que  els  venen  per  embaxar  aquest 
feyts,  quel  rey  Darago  fa,  si  poden,  e  el  feyt  es  trob  a  avant 
per  romanir.  El  cardeual  sobre  ac^o  diu,  que  li  respos :  Pare 
sant,  bona  via  seria,  que  vos  tractassets  ab  lo  rey  Darago  e 


')  Wohl  der  verloren  geglaubte  erste  Bericht.     Acta  S.  590. 


—    427    — 

ab  lo  comu  de  Pisa,  que  feessen  alguna  avinenga  entre  els 
del  regne  de  Serdenya  e  que  pagasen  les  inessions  quel  rey 
Darago  ha  feytes  en  aquest  apareylament  entre  vos  el  comu 
de  Pisa,  e  que  aquest  apareylament  tan  gran  anas  sobre 
Granada  o  en  altra  part,  qui  fos  servey  vostre  e  dela  eglesia. 
E  diu  quel  papa  li  respos:  Plaurians,  si  fer  se  pogues.  Mas 
que  veem,  quels  feyts  de  Sardenya  lexar  se  pusquan,  quels 
Pisans  son  axi  folls,  que  auran  la  mala  ventura.  E  estes 
paraules  dites  entrel  cardenal  e  mi  lo  cardeual  me  dix  :  Micer 
Vidal,  nous  parria  a  vos,  que  sobre  aquest  feyt  se  tractas 
alguna  concordia?  E  yo  li  respus :  Pare,  be  sabets  vos,  qui 
present  afos,  que  yo  no  he  preposat  ne  soplicat  per  lo  rey 
monsenyor  a  nostre  senyor  lo  papa  de  neguna  carrera  dadob 
ni  de  concordia  sobre  aquest  feyt,  ans  li  deman  en  presona 
de  monsenyor  ajuda  e  favor  per  fer  la  con^iuesta  dell  regne 
de  Cerdenya,  segons  que  vos  havets  hoyt,  e  daco  yo  no  he 
nenguna  comisio  ne  en  res  non  me  entremetre.  E  sobre  a^o 
lo  cardenal  dix  me:  Micer  Vidal,  nos  estarem  tota  hora  per 
la  honor  e  profit  del  rey  Darago.  E  yo  li  tiu  gracies  sobre 
ago  e  li  dix  go,  quem  parech.  Senyor,  vos  podets  ben  veer 
segons  les  paraules,  que  havets  enteses  per  lettres  mies,  qui 
son  estades  entrel  senyor  papa  e  mi,  que  les  paraules  dam- 
muntdites  totes  foreu  per  sostraer  al  cardenal,  si  sentia  res 
dels  Pisans  ne  queiny  enteniment  avia  sobre  acjuest  feyt. 
Apres  totes  aquestes  paraules,  (lui  foren  estades  entrel  dit 
cardenal  e  mi  en  aquella  hora  metexa  yo  li  demane:  Senyor, 
vostres  Genoveses  an  gran  mal  feyt  enguan  a  algunes  naus 
e  lenys  de  Catalaus.  Be  se,  dix  el,  que  una  nau  preseren 
pochs  dies  ha  de  Catalans,  que  valia  mes  de  CCC  mille  flo- 
rins.  Per  go  vos  ho  deman,  que,  si  vostres  Genoveses  fayan 
alguna  armada  e  ans  que  nostra  armada  sia  partida  de  Ca- 
talunya,  que  nostres  mercades  sen  poguesen  guardar.  E  el 
respos  me:  Aquells  dintre  Genova  no  armen  res  enguan,  veer 
es,  que  aquells  de  fora  armen  algunes  galees  de^a  e  dela  per 
la  ribera.  E  yo  li  demane:  E  quantes  poden  esser?  E  el 
respus:  Seran  de  VIII  a  X  e  aquelles  iran  vers  la  Romania. 
Per  que,  senyor,  creu,  que  en  Genova  nos  fa  altra  armada 
si  no  aquesta,  que  el  diu.  Empero  yo  sabre  tota  certenitat 
del  feyt  e  sabrets  ho,  al  pustost  que  porre. 


—    428    — 

Archivo  de  la  Diputacion  provincial  de  Zaragosa  Leg.  744.  Vgl. 
Acta  Nr.  378. 

197.  Regeln  fiir  den  Infanten  Aifonso  bel  dem  Sardinienzug: 
Gerechtigkeit  vor  allem;  er  andere  sein  Wesen.  Durch  sein 
stets  liebevolles  Verhalten  schadet  er  sich.  Auktoritat  und 
Reife  muss  er  haben.  Jetzt  wirft  er  sich  oft  weg:  ein  Niedrig- 
stehender  redet  ihn  ebenso  an  wie  ein  richom.  Die  Italiener 
filhlen  das  leicht  heraus  und  schatzen  ihn  weniger.  Er  sei 
massig  in  Schenkungen,  berichte  alles  dem  Konige,  fange 
mit  niemand  Streit  an.  Konig  Friedrich  liebe  und  ehre  er 
als  seinen  Oheim,  hiite  sich  aber  fUr  ihn  Partei  zu  ergreifen. 
(1323  FrOhjahr.) 

Sia  euformat  linfant  de  les  coses  ques  seguexen :  Prinie- 
rament  que  sia  ferm  en  justicia,  axi  que  per  favor  ne  per 
prechs  de  negu  no  vulla  lexar  justicia,  e  que  mut  sa  manera 
en  a^o,  cor  tant  es  estat  en  tro  agi  amoros,  que,  si  ara  ser- 
vava  semblant  manera,  seria  tot  lo  fet  en  gran  periil. 

Item  que  eli  se  vulla  donar  auctoritat  e  maturitat,  cor 
ell  es  veat  de  90,  ques  lexa  maneiar  e  tractar  a  tot  liom,  axi 
que  un  vil  hom  de  peu  lo  pren  a  una  part  es  raliona  ab  eil 
axi  assessegadament,  com  si  era  un  riciiom.  E  ia  gent  de 
Italia  son  certs  e  entenents,  e  si  no  troben  en  eii  qo,  que 
pertany  a  aytai,  com  eli  deu  esser,  menysprearli  an. 

Item  que  sia  temprat  en  sos  dons,  cor  en  aitra  manera 
e  aiio  que  es  deiia  e  90  ^)  .  .  .  sen  porta,  no  bastaria,  e  es  io 
maior  perili,  quei  fet  aquest  pot  haver  fretura,  e  que  per  io 
poder,  quel  senyor  rey  ii  ha  donat  no  *)  [do]nar  casteiis  ne  viies 
ne  rendes  reyais,  mas  que  partesca  ies  terres  liermes  *);  ay- 
tambe  si  alcuns  iociis  hauran  de  rel)eis,  queis  puxa  donar  tota 
via  en  feu,  segons  custum  ditalia. 

Item  com  sia  deiia,  si  eis  fets  ii  venen  de  guisa,  que 
pogues  trametre  dega  aicuna  cosa  axi  dapo  del  jutge  Darborea 
com  daitres  coses,  que  sia  curos  de  trametre  dega  ai  senyor 
rey  go  que  pusca,  per  90  que  90  que  ses  minvat  *) .  .  .  [Darjago 
per  io  viatge  pogues  tornar  a  son  estament.  E  si  per  aven- 
tura  *)  .  .  .  nuiia  si  eis  fets  liavien  a  durar  e  eii  agues  obs 
secors  de^a  que  *)  .  .  .  que  sia  ia  e  veja,  quai  carrera  tendran 

a)  Loch  fiir  ein  paar  Worter. 


—    429    — 

los  fets,  que  ys  trameta  aquella  persona,  quell  sab  qui,  ap- 
portas  al  senyor  rey  90,  que  li  pogues  trametre  dega,  o  que 
en  laltre  cas  certificas  lo  senyor  rey,  qual  *)  .  .  .  haurien  obs 
los  affers  per  que  lo  senyor  rey  hi  provehis  ab  temps. 

Itera  vol  lo  senyor  rey  e  mana  al  infant,  que  per  neguna 
manera  del  mon  ne  per  *)  .  .  .  enac  de  negu  ell  no  emprena 
affers  novells  nes  meses  en  guerra  ab  negu  rey  ne  ab  neguna 
comuna,  sens  ferho  saber  al  dit  senyor  rey  e  sens  sa  volen- 
tat  e  espres  manament. 

Item  li  membre  al  infant,  que  en  los  affers  del  rey  Ffre- 
deric  frare  nostre  et  avoncle  seu  se  deia  haver  be  e  savia- 
ment,  honrant  aquell  e  amant,  en  tal  manera  empero  ques 
guart  de  fer  cosa,  per  que  lesgleya  de  Roma  nel  rey  Robert. 
qui  es  axi  mateix  son  avoncle,  poguessen  eutendre,  quell  pre- 
ses  part  ab  ell,  cor  a^o  poria  esser  gran  toi*p  e  gran  escan- 
del  e  a  ago  de^a  e  a  allo  della. 

CRD  0.  Nr.  Or.  Pap.  Vgl.  die  poetischen  Ratschlage  Muntaners 
cap.  272.     Auch  Einleitung. 

198.  (Vidal  de  Villanova)  an  Jayme  II.:  Kardinal  Napoleons 
hat  dem  Syndikus  von  Pisa  gesagt,  dass  sich  die  Pisaner 
In  Konig  Robert  getauscht  und  sich  mit  Jayme  vor  dem  Zuge 
nach  Sardinien  hatten  vergleichen  sollen.  Der  Syndikus  gab 
das  zu.  Der  Papst  verschulde  es,  der  ihnen  gesagt  und  ge- 
schrieben,  dass  sie  mit  6eld  Jayme  bestimmen  wilrden,  Sar- 
dinien  zu  lassen  und  gegen  6ranada  zu  ziehen.  Sie  hatten 
nur  zwei  Hoffnungen  auf  die  festen  Kastelle  und  die  (schlimme) 
Luft.  Napoleon:  Ob  die  Luft  nicht  auch  den  Pisanern  schade? 
Jayme  sei  klug  genug  hierfClr.  Der  Syndikus  hofft  noch  auf 
ein  Einvernehmen  vor  Aifonsos  Abreise.  Napoleon:  Der  In- 
fant  reise  im  Marz  schon.  Vidal  meint,  die  Ansichten  des 
Syndikus  stammten  vom  Papst  und  von  Robert.  Der  Papst 
will  ihn  (Vidal)  bis  zur  Antwort  der  Pisaner  halten  und  Ro- 
bert  argere  sich  Uber  den  Zug.  Vidal  freut  sich  Uber  die 
Ankunft  6.  Oulomars,  er  selbst  wolle  abreisen,  um  seinen 
Sohn  vor  der  Sardinlenfahrt  zu  sehen,  und  Oulomar  konne 
ihn  vertreten.    (Avignon  1323  nach  Marz  5.) 

Senyor.     Disapte  V.  dias  de  Marg    yo    era    ab   moseuyer 
a)  Loch  flir  eiu  paar  Worter. 


—    430    — 

Napolio,  e  dixme,  quel  sindich  del  comu  de  Pisa,  qui  es  en 
esta  cort,  ere  estat  a  el  sobre  alcuus  affers  del  comu  de  Pisa. 
E  dixme  lo  cardenal,  que  el  dix  al  dit  sindich:  Cativa  gent, 
e  no  veets  vos  altres  la  mala  ventura,  quius  esta  apareylada 
■de  venir?  No  siats  enganats  en  rey  Rubert  ni  en  altre,  quius 
•do  confort  de  vanitat,  quel  fiyl  del  rey  Darago  va  axi  pode- 
rosament  ves  vos  altres,  que  neguna  deifensio  a  el  no  podets 
haver!  Com  no  tractats  vos  altres  dalguna  avinenpa  ab  lo 
rey  Darago,  abans  que  son  fiyl  sia  en  la  Sardenya?  E  diu 
lo  cardenal,  quel  dit  sindich  li  respos:  Micer,  manifestament 
veem  e  conexem  90,  que  vos  dehits.  Mas  lo  papa  nos  ha 
axi  confortats  de  sa  paraula  e  axi  sen  son  anats  enformats 
aquests  nostres  embaxados,  que  lo  mal  au  sera  sobre  Pisa. 
E  dix  lo  cardenal,  que  li  dix  lo  dit  sindich:  Micer,  yo  era 
present  totes  aquelles  vegades,  quels  embaxados  foren  en 
presencia  del  senyor  papa.  El  papa  los  de  esperanga,  que, 
si  ells  podian  alguna  gran  quantitat  de  moneda  dar  al  rey 
Darago,  a  la  qual  quantitat  el  los  ajudaria  be  e  fort,  que 
aurian  bona  via,  per  quel  rey  Darago  lexas  la  anada  de  son 
fiyll  en  Sardenya,  e  que  aquest  apareylament  fos  convertit 
sobre  Sarrahins,  o  si  apo  fer  nos  podia,  que  el  tractaria  dal- 
guna  bona  composicio  per  nos,  E  sobre  ago  portaven  los 
embaxados  nostres  letra  del  papa  al  comu.  Mas  nos,  micer, 
si  alguua  concordia  uo  si  pot  metre,  no  havem  mas  dues 
esperances,  quels  castells  els  lochs  forts,  qui  son  del  corau  e 
dels  amichs  del  comu  sian  be  guarnits  de  co,  que  mester  hi 
fa,  que  aquests  feyts  lo  rey  Darago  uols  pora  mantenir,  e 
pus  els  ajan  aturar  en  la  terra,  layre  de  la  terra  nos  ajudara. 
El  cardenal  dix,  que  li  respos :  Catiu  hom,  e  layre  no  sera 
axi  contra  vos  com  contra  ells  ?  Quels  feyts  si  nos  pogues- 
sen  mantenir  per  lo  rey  Darago,  uols  agre  comengats?  Que 
be  sabs  tu,  quel  rey  Darago  ha  mes  vist  e  feyt  de  sa  per- 
sona,  que  lexa  estar  dun  rey,  que  cavaller  que  sia,  el  mon. 
E  si  el  no  vehia,  que  pogues  tenir  aquests  aifers,  agrey  el 
tant  mes  del  seu  ui  posarhi  a  la  presona  de  son  fiyl  ni  tant 
bon  hom  de  son  regne.  E  diu  lo  cardenal,  quel  dit  sindich 
li  respos :  Micer,  a^o  es  la  veritat,  quels  nostres  feyts  son 
en  mal  punt.  Mas  be  creu,  que,  ans  quel  fiyll  del  rey  no 
sera  en  Serdenya,  que  alcun  be  se  tractara  entrel  rey  Darago 


—    431    — 

el  comu.  El  cardenal  diu,  que  li  respos :  Noy  ha  temps  per 
ago  affer,  quel  fiyl  del  rey  partex  per  tot  Marp  de  Catalunya. 

Senyor.  Aquestes  paraules,  quels  sindich  damunt  dit  de- 
hia  al  cardenal,  son  exides  del  papa  e  del  rey  Rubert.  E  pus 
yo  ac  oydes  aquestes  paraules  del  cardenal,  presumi  per  la 
manera,  quel  papa  te  en  lo  meu  deliurament,  que  el  me  re- 
tinga  tant  api,  tro  aja  haut  resposta  del  comu  de  Pisa,  que 
certa  cosa  es,  quel  rey  Rubert  se  sent  molt  dela  anada  del 
infant  en  Sardenya  e  li  dolra  molt,  si  a  Deu  plau,  que  •  en 
vostra  ma  venga,  ja  sia  que  el  cortesament  ne  parla  e  mostra, 
que  lin  plauria  tot  vostre  prou.    Mas  la  veritat  es  en  contrary. 

Senyor.  Yo  havia  dit  a  mosenyer  Napolio,  dies  havia 
passats,  abans  quel  dit  sindich  parlas  ab  el,  que,  si  per  alcun 
cas  lo  sindich  de  Pisa  venia  a  el,  que  el  lo  meses  en  noves 
daquests  affers  per  sentir  del  sobrels  affers  alguna  cosa,  si 
fer  se  podia;  mas  que  esperas,  que  el  vingues  a  el  per  alguns 
affers  e  axis  feu. 

Senyor.  Dijous  III  dias  de  Mar^  reebi  una  carta  vostra, 
en  la  qual  me  fayats  saber,  que  vos  trametiats  aci  en  G.  Ou- 
lomar  sobrel  feyt,  que  vos  sabets.  E  quel  dit  en  G.  Oulomar 
ve  ab  procuratory  bastant  feyt  a  el  e  ami  o  alau  de  nos  al- 
tres.  E,  senyor,  tench  per  bona  e  per  saviha  la  manera,  que 
sobre  ago  havets  tenguda,  que  en  G.  Oulomar  es  molt  bo  e 
covinent  a  ago.  Esil  senyor  infant  partex  per  tot  lo  mes  de 
MarQ  de  Catalunya,  ja  sia  que  yo  no  creu,  que  fer  se  pusqua, 
mas  yo  axiu  dich  al  papa  e  a  aquells,  qui  men  demanan, 
queu  fara  o  a  tot  lo  pus  luyn  a  VIII  dias  Dabrili  cove  affer 
a  mi,  que  yo  sia  tornat  en  la  terra,  ans  quel  senyor  infant 
ne  partesqua,  per  que  mon  fiyl  hi  va  e  desig,  quel  vega  ans 
de  son  partiment,  e  encara  que  nos  poria  deliurar  complida- 
ment  en  algunes  coses,  que  ops  fan,  si  yo  no  era  aqui,  e  en- 
cara  que  alcuns  amichs  meus  van  ab  lo  senj^or  infant,  qui 
desigran  veer  mi  e  yo  aells,  ans  que  de  la  terra  partesquan. 
Per  que,  senyor,  pus  en  G.  Oulomar  hic  sia,  e  yo  laja  en- 
format  sobrels  affers,  yo  enten  affer  mon  poder  de  deliurar 
me  del  senyor  papa  ab  gracia  sua.  E  com  yo  vees,  que  el 
me  volgues  retenir,  yo  menten  a  despatxar  del  ab  la  pus 
bella  manera,  que  pore,  per  tornarmen  ves  vos  per  les  rahons 
davant  dites. 


—    432    — 

A  una  paraula,  senyor,  que  dehits  en  vostra  carta,  que 
en  G.  Oulomar  sab  dret  e  es  enformat  de  vostre  usatge,  re- 
spon,  que  no  mes  vigares,  que  en  aquell  feyt  vostre  usage 
en  res  hi  dega  haver  loch,  quels  feus  daquelles  partides,  que 
vos  sabets,  son  en  molt  major  subjeccio  e  avantages  a  senyor, 
que  no  son  los  nostres,  per  que  aquella  manera  no  par,  que 
dega  esser  servada  la,  on  vos  sabets.  Ans  me  par,  que,  si 
dega  tenir  e  servar  aquella,  quis  te,  es  servar  on  altres 
partides  del  mon,  en  que  vos  sots  estat  e  sabets.  Com  en 
G.  Oulomar  sei^a  aci,  el  e  yo  nos  en  rahonarem.  Senyor,  si 
90  ve  fet,  per  que  en  G.  Oulomar  ve,  sera  be;  en  altra  ma- 
nera  fa  gran  ops,  que  siom  trobades  totes  aquelles  vies,  que 
pensar  ni  fer  se  pusquan  en  los  aifers  ajan  compliment  e  no 
tan  solament  a  a^o,  qui  ops  fa  tro  al  partir;  mas  principal- 
ment  per  sustenir  lo  feyt.  Que,  senyor,  per  cert  sapiats,  que 
totes  aquelles  presones,  qui  desigan  mirva  e  don  de  la  corona 
Darago  e  dels  naturals  vostres,  estan  esperans  aquest  feyt, 
quenya  fi  aura,  e  si  a  Deu  plau,  la  fi  sera  aytal,  com  vos  e 
vostre  fiyll  e  vostres  sotzmeses  havets  ops.  Placia  a  el,  que 
axi  sia.  Per  que  no  deu  esser  guardat  per  vos  ni  per  negun 
altre,  quil  be  e  la  honor  vuylla  vostre  e  de  vostre  fiyll  e  de 
vostres  sotzmeses  negun  don,  de  qualque  manera  sia,  on  vos 
compliment  pusquats  haver,  per  quels  affers  se  seguesquan 
es  sostengan,  quels  feyts  son  en  tal  cas,  que  duymes  no  si 
deu  guardar  pro  ni  contra,  mas  que  si  do  ey  aja  compliment 
e  tost,  que  pora. 

CRD,  Petros  s.  f.  (Leg.  96).  Pap.  Gleichzeitige  Abschr.,  oder 
wahrscheinlicher  ein  von  anderen  Blattern  abgetrenntes  Stuck,  an  dem 
das  Siegel  war.     Bekannte  Hand. 

199.  (Vidal  de  Villanova)  an  Jayme  II.:  Neue  6esandte  der 
Pisaner.  Johannes  XXII.  spricht  nicht  offen:  mit  ihm  redet  er 
so,  mit  den  Pisanern  anders.  Wenns  gut  geht,  mag  er  em- 
pfinden,  was  er  will.  Vor  kurzem  wurde  jedem  Sold  ver- 
sprochen,  der  nach  Sardinien  wollte;  mit  geringem  Erfolge 
bemUhte  man  sich  um  die  Deutschen.  4  Galeeren  mit  Kriegs- 
material  gingen  aus  Pisa  nach  Castell  di  Castro.  Verbot  der 
Lebensmittelausfuhr  aus  Sardinien ;  Verproviantierung  der 
Kastelle;  Teuerung  in  Pisa.  Der  Jutge  von  flrborea  verbot 
Ausfuhr  von  Kase  und  Getreide  nach  Pisa.    (1323)  zu  Marz  6. 


—    433    — 

Senyor,  pus  aquesta  letra  fo  feyta  e  la  cedula,  que  dins 
es  ^),  fo  a  mi  un  cleregue,  qui  es  natural  de  Sasser,  lo  qual 
es  canonge  en  tres  eglesies  catedrals  en  Serdenya,  e  dixme, 
que  un  correu  ere  vengut  de  Pisa  en  VI  jorns  en  la  cort  e 
que  el  havia  parlat  ab  el.  E  diu,  que  li  dix,  que,  com  los 
embaxados  de  Pisa,  qui  eran  a^i  e  sen  tornaren,  con  foren 
a  port  Pisa,  trobaren  una  galea,  qui  ere  armada  e  apareylada, 
en  la  qual  eren  apareyllats  de  recuyllir  altres  embaxados, 
qui  devian  venir  al  papa  e  al  rey  Rubert  e  aquells  embaxa- 
dos,  qui  partiren  daci  feerenlos  romanir.  E  aquests  embaxa- 
dos,  me  pens  yo,  que  eren  aquells,  que  en  Pere  de  la  Via  me 
dix,  segons  que  ja  us  he  feyt  saber,  als  quals  aquests,  qui 
aci  eren,  havian  trames,  que  devian  venir,  e  creu,  que,  con 
aquests  altres  ajan  feyta  relacio  a  lur  comu,  que  encara  ven- 
ran.  Si  ver  es  <?o,  quel  papa  ha  dit  a  mi,  que  yo  us  he  feit  saber 
per  algunes  letres  mies,  que  el  havia  dit  als  embaxados,  con 
partiren  del  e  encara  navia  tramesa  letra  sua  al  comu,  la 
qual  sen  portaren  los  embaxados,  90  es  saber,  que  tractassen 
alguna  via  de  pau  ab  vos,  ans  que  vostre  fiil  partis  de  Cata- 
lunya  embaxados  hic  vendran  *).  E  en  apo  pens  yo,  quel  papa 
va  cubertament  en  aquests  aifers  ves  vos  e  ves  lo  comu  de 
Pisa,  que  yo  trob,  que  el  se  guarda  de  mi,  que  no  ha  aquel- 
les  paraules  ab  mi,  que  ha  ab  ells,  ne  aquelles  ab  ells,  que 
ha  ab  mi.  Empero  si  a  Deu  playa  dar  alguna  bona  fi  so- 
brels  affers,  el  agues  lenteniment,  com  se  volgues.  En  carta 
me  dix  lo  dit  cleregue,  que  dehia  lo  dit  correu,  que  XV  jorns 
havia  com  el  ne  parti,  que  havian  comengada  tenir  taula  en 
Pisa,  en  que  davan  sou  a  tothom  darmes,  que  volgues  passar 
en  Serdenya  per  establir  lo  castell  de  Castre  els  altres  castells 
e  lochs,  que  per  lo  comu  de  Pisa  se  tenen  en  Serdenya,  e 
que  havian  feyt  lur  poder,  que  y  passassen  alguna  companyia 
de  caval  de  Tudeschs  e  non  an  trobat  negu,  que  y  sia  vol- 
gut  passar.  Encara  dehia  lodit  cleregue,  que  li  havia  dit 
lo  correu,  que  IIII  galees  carregades  darmes  e  daltre  arnes 
per  deffendre  les  forces  ab  XII  perxes  de  trebuschs  eren  par- 
tides  de  Pisa  per  anar  al  castell  de  Castre  e  descarregar  les 
coses   davant   dites   ali,    e   les   dites   galees    deviansen  tornar 

a)  So  Or. 

*)  Vgl.  vorige  Nr. 


—    434    — 

carregades  de  forment.  Encara  dehia,  que  de  Serdenya  uo 
lexaven  exir  neguna  vianda  los  senyores  del  loch  ne  encara 
los  lochs,  qui  eren  per  si  matex  sens  senyores,  ans  se  restre- 
nien  en  tot,  quant  podian  de  haver  vianda  en  lur  lochs.  En- 
cara  dehia  lo  cleregue,  que  li  havia  dit  lo  correu,  que  per 
nuylls  temps  tan  gran  carestia  no  fo  en  Pisa,  e  abans  que  el 
mo  dixes,  sabia  yo,  quei  papa  e  molts  daltres  mavian  dit, 
que  la  carestia  es  molt  gran  en  Pisa.  Encara  dix  lo  dit 
cleregue  quel  correu  li  havia  dit,  quel  jutge  Darborea,  qui 
tots  temps  ere  estat  una  cosa  ab  les  Pisans,  no  sostenia,  que 
de  sa  terra  traguessen  forment  ni  ordi  per  portar  en  Pisa  ni 
en  altres  parts. 

CRD  o.  Nr.  Dieses  ist  der  zweite  Zettel  zu  Acta  Nr.  378.  Vgl. 
vor.  Nr. 

200.  Guillem  Oulomar  an  Jayme  II.:  Verlangen  \7or  Abreise 
des  Infanten  heimzukehren.  Ein  Bote  brachte  heute  Dank- 
briefe  des  Jutge  von  ^rborea  an  Kardinal  Napoleon  und 
Erzbischof  von  ^rborea.  Wahrend  der  Erzbischof  den  Boten 
holte,  sagte  derKardinal:  Was  ich  fUrchtete,  ist  eingetreten. 
Dem  Boten  hielt  der  Kardinal  eine  iangere  Rede:  Der  Jutge 
sei  (Ibelberaten,  dass  er  sich  nicht  um  die  Vereinbarung 
gekUmmert.  Er  miisse  dem  Infanten  huldigen  und  80  000 
6ulden  liefern.  Der  Erzbischof  bestatigte  es.  Langeres  6e- 
sprach  mit  dem  Kardinal.  Ein  inzwischen  gekommener  Brief 
erfreute  den  Kardinai :  In  Sardinien,  besonders  im  6ebiete 
des  Jutge,  hatten  sich  die  Einwohner  erhoben  und  700  Pi- 
saner  getotet.  Der  ^bt  von  ^ger  hat  es  auf  der  Titularfeier 
des  Kardinals  Jakob  6aetani  bestatigen  horen.  Rasches  Vor- 
gehen  ist  notwendig.  Der  Syndikus  der  Pisaner  betont,  die 
Toten  miissten  geracht  werden,  bevor  der  Infant  kame.    Avig- 

non  (1323)  April  23. 

Crgebnislose  Drohungen  der  franzosischen  6esandten  wegen 

des  Kreuzzuges. 

Senyor,  jo  Guillem  Oulomar,  humihneut  besant  vostres 
mans  e  vostres  peus,  me  coman  en  la  vostra  gracia.  E  fac 
saber  a  la  vostra  altea,  que  entro  ara  no  he  haut  negun  ardit 
del  feyt  del  jutge  Darborea,  e  tota  vegada  monsenyor  en 
Neapoleo  am  retengut,  sab  Deus,  ab  gran  trencament  de  cor, 


435    — 


quen  he  haut,  specialment,  que  en  negun  cas  nom  pogra  venir 
en  piyor  tayl  aquesta  tardanga  per  raho  del  recuyler  del 
senyor  infant.  Ara,  senyor,  a  la  derreria  es  vengut  en  Avinyo 
aquell  missatge  del  dit  jutge,  lo  qual  vench  en  primer  agi, 
com  se  feu  lo  tractament  ab  lonrat  en  Vidal  de  Vilauova,  e 
ha  aportada  una  letra  del  dit  jutge  a  monsenyor  en  Neapoleo, 
■en  que  li  fa  grans  gracies,  com  ell  sens  merits  del  jutge  ses 
volgut  tant  trebaylar  e  a  tant  gran  profit  seu  de  sos  aifers 
e  quel  dit  jutge  scriu  pus  largament  per  altra  letra  sua  al 
archabisbe  Darborea  e  que  li  significa  tota  la  sua  intencio 
sobre  aquest  feyt.  La  tenor  de  la  letra  del  archabisbe  es 
aquesta  en  acabament,  quel  dit  jutge  primerament  fa  gracies 
al  dit  archabisbe  de  go,  que  ell  ha  feyt  e  procurat  en  sos 
aifers  e  que  es  veritat,  que,  con  ell  trames  aquest  missatge 
al  archabisbe,  ell  ne  trames  altre  a  vos,  senyor,  ab  letra  sua, 
e  quel  dit  missatge  li  avia  aportada  una  letra  vostra,  senyor, 
la  tenor  de  la  qual  axi  mateix  trames  ara  al  dit  archabisbe. 
E  es  aquella  de  que  vos,  senyor,  me  dixes  al  partir,  que  jo 
fiu  de  vos,  senyor,  que  en  presencia  del  cardenal  e  de  mi  la 
legi  lo  dit  archabisbe,  per  la  (jual  letra  vostra,  senyor,  diu 
lo  jutge  al  archabisbe  en  la  sua  letra  desus  dita,  que  ha 
cessat  de  trametre  ara  compliment  de  q.o,  que  avia  a  trametre 
en  Avinyo  segons  lo  tractament  desus  dit.  Estes  conclou, 
que  es  appareylat  tota  vegada  de  seguir  la  volentat  del  dit 
senyor  cardenal  e  del  archabisbe  segons  manera,  empero  a 
mon  semblant  sofisticada  e  entricada,  axi  com  veurets,  senyor, 
esser  coutengut  en  la  sua  resposta,  la  tenor  de  la  qual  es  en 
esta  letra  ensertada  ^).  E  con  les  letres  desus  dites  aguem 
lestes,  lo  dit  senyor  cardenal  giras  a  mi  e  pres  escusa,  que 
feu  exir  larchabisbe  de  la  cambra,  per  que  fes  entrar  lo  mis- 
satge  del  jutge,  qui  era  vengut.  E  con  larchabisbe  fo  de  fora, 
dix  a  mi:  Quod  verebar,  accidit,  e  dix,  que  la  letra  aquella 
era  estada  massa  cuytada  e  que  avia  mes  tot  lo  feyt  a  gran 
condicio.  de  la  qual  cosa  ell  era  fort  despagat,  mas  que  ell 
tornaria  encara  tot  lo  feyt,  pus  lo  jutge  o  posava  encara  en 
«11  e  en  larchabisbe.  Apres  aco  entra  larchabisbe  e  aquell 
missatge  del  jutge  e  el  senyor  cardenal  dix  en  axi:  Nos  avem 


—    436     — 

vistes  lesletres  del  jutge  e  la  tenor  daquella,  quel  rey  Darago 
li  avia  tramesa,  e  nos  teniem  lo  jutge  dabans  per  pus  savi, 
que  no  fem  ara,  cor  ell  ha  haut  mal  consell,  que  per  la  letra 
del  rey  Darago,  qui  no  es  de  neguna  efficacia  ne  importa 
neguna  certa  obligacio,  ell  ha  lexat  de  cuinplir  lo  tractament, 
quis  era  feyt  mijancaut  nos,  lo  qual  era  a  ell  honrat  e  pio- 
fitos  e  cert  e  estable  e  perdurable,  per  que  pus  ell  posa  en 
nos  e  en  larchabisbe,  que  seguira  encara  tota  uostra  volen- 
tat,  nos  volem,  que  vos,  dix  a  aquell  raissatge.  vosen  toruets 
encontinent  al  jutge  ab  letres  nostres  e  del  archabisbe,  que 
api  es,  en  les  quals  lo  rependrem  de  qo,  que  ell  ha  feyt  e 
que  volem  e  li  consellam  per  son  proii,  que  ell  seguesca  lo 
tractament  desus  *)  .  .  .  pus  ara  no  ses  complit  en  Avinyo, 
segous  que  era  empres,  ques  complesca  encara,  axi  que  con 
lo  jutge  sapia,  quel  infaut  Darago  sera  pres  de  Sardenya,  lo 
dit  jutge  li  isca  a  carrera  el  reebe  ab  aquella  honor,  que 
hom  deu  reebre  senyor  e  li  faca  homauatge  per  go,  que  ha 
e  te  en  Sardenya,  e  li  liure  LXXX  milia  florins  dor  e  com- 
plesca  totes  les  altres  coses  en  lo  dit  tractat  empreses,  se- 
gons  que  en  lescrit  daquen  feyt  largament,  es  contengut  e 
quel  cardenal  scriuria  a  vos,  seuyor,  que  a  vos  plagues  estar 
en  lo  dit  tractament  cor  co,  quis  era  fallit  per  part  del  jutge, 
se  era  fallit  per  iguoraucia. 

E  con  aquestes  paraules  hac  dites  lo  senyor  cardenal, 
larchabisbe  Darborea  approva  90,  que  avia  dit  lo  senyor  car- 
denal,  e  dix  axi  matex,  que  a  ell  desplahia  molt  de  la  errada, 
quel  jutge  avia  feta,  com  per  la  letra  damunt  dita  per  vos 
senyor  tramesa  al  dit  jutge  avia  cessat  de  cumplir  ara  go, 
que  cumplir  devia.  mas  que  ell  pregava  mi,  que  men  devia 
tornar  a  vos,  senyor,  que  eudre^as,  que  vos,  seuyor.  estegu- 
essets  en  lo  dit  tractament,  cor  no  y  avia  altra  cosa,  de  que 
la  vostra  condicio,  senyor,  se  mudas,  siuo  daytant  com  es 
liurar  la  moneda.  que  aras  devia  liurar,  que  en  bou  loch  ven- 
drien,  sils  dava  al  senyor  infant.  con  fos  en  Sardenya,  cor 
los  feyts  sou  grans  e  de  gran  niessio  e  ^a  e  la.  e  que,  axi 
com  deya  lo  senyor  cardenal.  lo  missatge  del  jutge  sen 
tornaria  ara  encoutinent  a  ell,  e  que  ell  li  scriuria  de  guisa, 
ques  cumpliria  lo  feyt  tautost,    com    lo    senyor   infant  fos  en 

a)  Loch  fiir  2  Worter. 


—    437    — 

Sardenya.  E  el  missatge  del  dit  jutge,  qui  era  aqui  present, 
dix,  que  per  cert  lo  jutge  cumpliria  qo,  quel  dit  senyor  car- 
denal  e  el  dit  archabisbe  deyen.  Jo,  senyor,  respus,  que  a 
mi  plaguera,  pus  tant  navia  trebaylat,  quel  feyt  se  fos  ara 
cumplir,  mas  pus  als  no  si  podia  fer,  jo  men  tornaria  a  vos, 
senyor,  e  dirieus  la  iutencio  del  senyor  cardenal  e  del  archa- 
bisbe  desus  dits  e  que  era  cert,  que  vos,  senyor,  amavets  tant 
lo  dit  senyor  cardenal  e  us  teniets  tant  per  tengut  a  ell, 
que  fariets  per  ell  en  tot  feyt  aytant  com  pro  hom,  qui  vis- 
ques,  e  aytambe,  quel  dit  jutge  Darborea  era  tal  e  qui  us 
avia  mostrada  totstemps  bona  affeccio  e  qui  us  podia  tant 
servir,  que  per  ell  vos  hi  mouriets  a  fer  tot  be  e  tota  gracia. 

Apres  a^o,  senyor,  con  sen  fo  anat  larchabisbe  e  el  mis- 
satge  del  jutge.  jo  romangiu  ab  lo  cardenal  monsenyor  en 
Napolio  e  ell  dixem,  que  gran  desplaer  avia,  com  jo  no  men 
podia  portar  a  ades  aquells  XL  millia  florins  per  90,  com  se 
pensava,  que  foren  fort  bons  al  espeegameut  del  viatge,  mas 
com  ell  be  hi  pensava,  no  trobava,  que  del  feyt  minvas  res 
a  la  vostra  part,  sino  daytant  com  a  ades  aguerets  los  XL 
millia  florins,  com  en  altra  manera  pus  ell  e  larchabisbe  vos 
fan  cumplir  tot  lo  feyt,  segons  que  era  empres,  tot  lavantatge 
del  feyt  a  la  vostra  part  se  seguira  e  dels  diners  aquells  e 
mes,  quel  jutge  na  assats  e  stara  be,  que  li  cost,  pus  ara  no 
u  ha  cumplit  e  que  al  senyor  infant  vendran  en  fort  bon  loch 
en  Sardenya,  que  uo  pora  en  meylor.  E  dix  lo  dit  senyor 
cardenal,  que  90,  que  ell  mes  preava  e  ha  prehat  tota  hora 
del  feyt  del  dit  tractament  mes  que  diners  ne  cens,  es,  que 
vos,  senyor,  haiats  a  la  vostra  part  lo  jutge,  que  ell  es  cert, 
que  tantost,  quel  jutge  se  sia  descubert  esser  de  la  vostra 
part,  los  Pisans  son  fora  de  Sardenya. 

E  ha  be  dita  veritat,  segons  ies  bones  novelles  les  mey- 
lors,  que  jo  anch  oys,  qui  vengren,  mentre  estavem  en  a^o, 
de  les  quals  monsenyer  lo  cardeual  ha  haut  tan  gran  goyg, 
que  vos,  senyor,  en  veritat  nol  ne  poriets  haver  major,  e  son 
aquestes.  Un  bon  hom  de  Massella,  qui  fo  natural  de  Copli- 
ure,  e  es  prohom,  segons  que  jom  so  certificat,  ha  scrit  an 
Johau  Aguer  canonge  de  Malorcha,  procurador  del  senyor 
rey  de  Malorches  en  cort  de  Roma,  e  fali  axi  saber  per 
aquestes  paraules :  Ffag  vos,  senyor,  saber,  que  dijous  a  XXI 


—    438    — 

dia  del  present  mes  Dabril  entra  en  lo  port  de  Marsella  un 
leny,  que  era  partit  de  Sardenya  diluns  pus  prop  passat  a 
vespre  de  un  loch  appellat  Salguera,  que  es  de  miger  Brancha 
Doria,  e  el  dicmenge  a  vespre  lo  dit  leny  era  partit  de  Bosa, 
que  es  del  jutge  Darborea,  en  lo  qual  es  vengut  en  Pere  de 
Guinyach  .  .  .  de  Masella,  qui  es  patro  del  dit  leny  e  fo  na- 
diu  e  natural  de  Copliure,  e  compte,  que  ell  estant  a  Bosa 
lo  dit  dicmenge  a  vespre  se  moch  rumor  per  les  gens  del 
dit  loch  de  Bosa  contra  Pisans  ell  estant  aqui,  axi  que  les 
gens  de  la  dita  vila  ocieren  tots  quants  Pisans  trobaren  en 
la  dita  vila.  Encara  agren  noves  per  boca  de  miger  Brancha 
Doria,  quin  avia  haut  correu,  que  en  un  loch  appellat  Sina 
del  destret  del  dit  jutge  Darborea  se  era  atressi  moguda 
rumor,  e  que  y  avien  morts  be  CCC  Pisans  e  atre  tal  avien 
feyt  a  Oristany,  que  es  del  dit  jutge.  En  axi  que  en  lo 
destret  del  dit  jutge  avien  morts  be  DCC  Pisans,  e  que  tota 
la  terra  en  la  dita  manera  se  era  tota  levada  contra  los  dits 
Pisans,  e  avien  gran  desig  del  aveniment  del  senyor  iufant 
Nanfos,  e  quel  dit  jutge  Darborea  avia  trames  al  senyor  rey 
Darago  un  leny  de  LXXX  rems  denant  lo  dit  patro,  que 
vengues  e  li  trametes  secors. 

Aquestes,  senyor,  son  les  paraules  de  la  dita  letra  e  son 
verificades  de  totes  parts,  cor  mentre  jo  feya  aquesta  letra, 
labat  Dager  vench  a  mi  dien,  que  venia  del  convit,  que  mon- 
senyer  en  Jacme  Gayeta  cardenal  havia  feyt  del  seu  titol, 
que  es  vuy  festa  de  sent  Jordi,  e  que,  con  agren  menjat  estant 
aqui  presens  tots  los  archabisbes  e  bisbes  de  la  Cort  e  com- 
panyons  dels  cardenals,  se  recomptaren  aquestes  novelles.  E 
larchabisbe  de  Capua,  canceller  del  rey  Robert  ^  miger  Mari, 
maestre  racional  seu,  qui  eren  aqui,  dixeren,  que  vera  cosa 
era,  que  ells  navien  haudes  letres  de  Massella  e  era  certa 
cosa,  si  que  diu  labat,  quen  hi  hac  de  alegres  e  de  despa- 
gats.  Senyor,  aquestes  novelles  devets  vos  ja  de  vuy  mes 
haver  per  lo  dit  leny,  qui  es  anat  a  vos,  segons  que  avem 
comptat  mousenyer  en  Neapolio  e  jo,  e  diu  monsenyer  en 
Neapolio,  que  son  les  meylors,  que  la  casa  Darago  pogues 
haver.  per  que  ell  prega  e  consella,  tant  com  ell  pot,  que 
cuytets  lo  feyt  al  mes,  que  piigats,  per  acorrer  al  jutge,  cor 
tot  lo  feyt  esta  en  ago,    si   ell  es  tost  acorregut.     Daquestes 


—    439    — 

coses,  senyor,  vos  scriu  monsenyor  en  Napolio  tocantles  totes 

en  general  e  breu  e  saviament  dien,   que  jo,    senyor,    vos  ho 

scriu  pus  largament.     Clam   merce  a  nostre   senyor,   qui  tan 

bo  comengament  vos  dona  en  los  affers,  senyor,  que  us  hi  do 

bo  mig  e  bona  fi  a  gloria  e  servey  de  Deu   e   a  exalijament 

e  be  de  vos,    senyor,    e   del   senyor   infant   e  4e  tota  vostra 

casa  e  de  tots  vostres  sotsmeses.     Jo,   senyor,   he  feyt  en  lo 

dit  feyt  90,  que  he  pugut  de  be,  e  sab  Deus,   que  no  ha  ro- 

mas  en  res,   que  jo   hi   haya   pogut  fer.     E  torn  men  a  yos, 

senyor,   mas  per  tal,    que  abans  hajats  aquesta  letra  tramet- 

lan  primera  per  aquest  correu,  qui  ira  a  majors  jornades  per 

90,  que  abans  sapiats,  en  que  esta  el  feyt,  e  pugats  provehir 

segons  a<?o,  90  qui  a  fer  si  haya.     Senyor,   vuy  tot  dia,   que 

es  dia  de  sant  Jordi,  es  estada  gran  rumor  en  la  ciutat  Da- 

vinyo  e  en  tota  la  cort   daquesta  novella,    la   qual   es   certa 

per  les  letres  de^s  dites  e  per  letres   de  companyies    e   per 

letres,  quen  ha  lo  sindich  de  Pisa,   qui  es  en  la  cort.     E  jo, 

senyor,  veen  la  novella  tan  certa  pensan,  que  en  grans  affers 

uo  pot  hom  anar  massa  segurament,  jassia  quem  pens,   quel 

leny  del  dit  jutge  sia  vengut  a  vos  empero  a  major  segurtat 

trametne  aquest  correu  per  terra  ab  messio  per  logar  besties, 

que  tantost  sia  ab  vos,  senyor,  cor  so  cert,  senyor,  que  tanta 

es  la  vostra  providencia,  que  tantost,  que  hajats  hauda  aquesta 

novella,  darets  secors  al  dit  jutge  e  als  vostres  feells,  qui  en 

tan    gran    perill    se    son    meses   e   son   meses   e  son  per  vos, 

senyor,    magorment   cor  jo   he    apres  vuy,    quel    sindich    de 

Pisa,   qui  es  aiji,    diu,  que,  abans  quel  vostre  secors  hi  puxa 

esser  a  temps,  ne  seran  ells  venges.    E  en  ago,  senyor,  penja 

aytant,    com   vos   ne   sabets,    entendre   e   mes   que  jo  non  se 

entendre  ni  dir.     E  dixme  vuy  un  nostre  amich,   que  per  90 

cor  la  vostra  armada  sespeegava  fort  tardament  e  sabia,  que 

aquella  de  Mayorcha  era  espeegada  de  tot,   que   tendria  per 

be,   que   daquelles   galeas,   que   havets  en  Barchelona  aytant, 

com  les  poguessets   cuytar,    si  totes  ensems  ab  aytanta  com- 

panya,    com  hom  pogues   haver,    anaven   en    Sardenya,    seria 

tot  guanyat  ab  lo  poch  contrast,   que   della  trobaran  de  vuy 

mes,  pero,  senyor,  a  apo  mils  sabrets  vos  conexer,    que  y  fa 

a  fer,    mas   bona  volentat  li  ho  fa  dir.     E    per   tal,    senyor, 

que  tot  lo  feyt,    segons   que   es   passat   entro   a^i,    sia  a  vos 


—    440    — 

manifest,  jo  he  feyt  tant,  que  he  haut  translat  de  la  letra, 
que  primerament  trames  lo  jutge  Darborea  al  archabisbe  Dar- 
borea,  per  la  qual  se  moch  aquest  tractament  e  daquella,  que 
ara  a  la  derreria  es  venguda  de  part  del  dit  jutge  al  archa- 
bisbe  desus  dit,  cor  entem,  senyor,  que  es  bo,  que  vos  sapiats 
les  tenors  de  les  dites  letres.  Comamme,  senyor,  en  la  vostra 
gracia.  Scrita  en  Avinyo  dissapte  dia  de  sent  Jordi  XXIII 
dies  Dabril.  Altres  noves,  senyor,  no  ha  en  cort  de  Roma 
dignes  de  recomptament  sino,  quels  missatges  del  rey  de 
Ffranca,  que  eren  agi  per  lo  passatge  Darmenia,  jassia  que 
sen  sien  feyts  fort  affeenats  e  moltes  terrors  e  menages  najen 
feytes,  no  han  pogut  res  obtenir  ab  lo  senyor  papa,  sino 
quels  ha  respost,  que  tranietra  al  rey  de  Ffranga  sobre  aqo 
sollempnials  missatges  per  tractar  ab  ell  del  dit  passatge. 
E  monsenyer  en  Loys  de  Clarmunt  es  sen  tornat  en  Ffranga 
e  son  romases  a^i  lo  comte  de  Bolunya  e  el  bisbe  de  Nivers, 
qui  tracten  tot  lo  dia  ab  lo  senyor  papa.  No  sabem,  si  sen 
seguira  als. 

CRD.    Ap.  gen.,  Nr.  25.    Or.  Pap.  Ssp.     Vgl.  Acta  S.  489. 

201.  Friedrich  an  Jayme  II,:  Gesandtschaft  der  verzweifeln- 
denGenueser6ibellinen;  Friedrich  solle  mitGeld  und  Lebens- 
mitteln  helfen.  Er  kann  nicht;  sie  denken  jetzt  an  den  fran- 
zosischen  Konig  und  selbst  an  den  Papst.  Friedrich  wUnscht, 
dass  Jayme  II.  die  Gibelllnen  nach  Genua  zuriickfuhren  und 
die  Signorie  (Jbernehmen  soll.  Der  Konig  von  Frankreich 
will  Frieden  fiir  seine  Kreuzfahrt,  fordert  die  Gibeliinen,  ist 
Freund  des  Kaisers;  man  spricht  von  einem  Bundnis  Karls  l\7. 
mit  Johann  von  Bohmen,  dem  Kaiser,  den  Grafen  von  Henne- 
gau  und  Flandern.  Karl  l\7.  und  Karl  von  Valois  waren  ihm 
stets  freundlich.  Von  der  Gesandtschaft  an  den  Papst  rat 
Friedrich  ab,  denn  Papst  und  Konig  Robert  wollen  die  Herr- 
schaft  (iber  Italien.  Sie  argert  der  Sardinienzug.  Sie  haben 
Genua  und  damit  die  Lombardei,  sie  wollen  Pisa  und  damit 
Toskana.  Aus  ubersandten  Briefen  kann  Jayme  sehen,  dass 
sich  Pisa  jedem  ergibt,  der  ihm  Sardinien  erhalt.  Papst  und 
Robert  arbeiten  gegen  den  Kaiser  in  Italien  und  gegen  die 
Eroberung  Sardiniens.     Messina  1323  Juni  21. 

Capitols,    los   quals  lo  uoble  en  Guillem  R.  de  Muncada 


—    441    — 

deu  significar  al  .  .  .  rey  Darago  etc.  per  part  del  .  .  .  rey  de 
Trinacria. 

Nach  Begriissung:  Gerart  Spinola,  Marschall  Friedrichs,  brachte 
ihm  einige  Kapitel  der  (extrinseci)  gibellinischen  Partei;  beide  berieten 
mit  Raphael  Doria,  dem  Admiral  Friedrichs. 

1)  Die  Gibellinen-Partei  sei  in  schlimmer  Lage,  hatte  die  Burgen 
verloren,  kein  Geld  und  Lebensmittel  (vianda)  und  kOnnte  aus  Geld- 
mangel  das  Meer  nicht  behaupten  (tenir  la  mer). 

2)  Darum  solle  Friedrich  Geld  und  Lebensmittel  senden. 
Friedrich  antwortete:    Jhesu  Christ  sabia,  que  eyll  nols   podia  .so- 

correr  ni  hajudar  de  moneda  ni  de  vianda:  Angesichts  spines  Feindes, 
der  schon  viele  bewaffnete  Galeeren  schwimmen  hat,  und  noch  mehr 
(grossament)  in  Neapel,  der  Provence  und  Genua  bauen  lasst.  Fanden 
sie  Kaufleute,  die  naus  e  cokes  beluden,    so   wolle   er  Truppen  stellen. 

Beide  bemerkten,  dass  das  nicht  geniige.  Und  es  scheine  Fried- 
rich,  dass  jene  mit  dem  Konige  von  Frankreich,  und  en  defalliment 
seu  mit  dem  Papste  verhandeln  wollten,  um  aus  dieser  Lagc  zu  kommen. 

Friedrich  und  sein  Rath  sind  zu  folgenden  Gedanken  gekommen: 

1)  Wenn  Jayme  IL  die  Gibellinen  nach  Genua  zurtickfiihrt  und 
dort  die  Signorie  ubernimmt,  wie  sie  K.  Robert  hat:  das  wiirde  fiir  die 
Einnahme  Sardiniens  forderlich  sein. 

2)  Will  J.  das  nicht,  dagegen  die  Verteidigung  der  Gibellinen. 
partei  ubernehmen,  und  sie  sich  ihm  als  Privafeperson  unterwerfen  wie 
die  Doria  und  Malaspina,  die  in  Sardinien  Besitz  haben,  so  wiirde  das 
sehr  nutzen. 

3)  Will  J.  beides  nicht:  fragen  die  beiden,  ob  er  pogues  tractar 
treua  longa,  per  laqual  la  dita  part  pogues  exir  del  punt  edela  con- 
dicio,  on  que  es. 

Friedrich  uberlasst  ihm  die  Entscheidung. 

Quant  es  del  trametre  al  rey  de  Fran^a  per  semblant 
misatgeria,  si  ab  lo  dit  s.  rey  Darago  nos  pogues  la  dita 
part  convenir,  go  es,  quel  dit  rey  de  Franga  los  volgues  en- 
parar  e  ordonar  ab  lo  papa  e  ab  lo  rey  Robert,  quels  donas 
treua  longa  assats,  par  al  dit  s.  rey  Fredericli  e  a  son  con- 
seyll,  quels  o  pusca  consentir  per  les  rahons  deius  scrites: 

La  primera  es,  quel  dit  rey  de  Franca  entena  a  passatge 
e  que  per  go  li  degia  plaer  pau  o  treua  longa,  90  es  per  repos 
de  la  Christianitat,  per  go  que  puga  mils  entendre  al  dit 
passatge. 

La  segona  es,  quel  dit  s.  rey  Frederich  ha  vist,  que  tota 
vegada  lodit  rey  de  Franga  o  per  si  o  per  los  seus  a  con- 
sent,  que  sia  estada  manteguda  la  dita  part  Guebellina.  Et 
ara   segons   ques  diu,  per  lo  cunyadesch  del  rey  de  Bohemia 


—    442    — 

es  fort  favorable  al  emperador  ^).  E  diu  se  encara,  que  hajen 
feta  unitat  ensemps  eyll  e  lo  dit  rey  de  Bohemia  e  lo  em- 
perador  e  lo  conte  de  Hanaut  e  lo  conte  de  Flandres  e  cer- 
tes  altres  persones  sots  forma  de  passatge. 

La  ter^a  quel  dit  s.  rey  Frederich,  quant  es  en  special, 
a  trobat  tota  vegada  lodit  rey  de  Fran^a  benivol  enver[s]  de 
si,  axi  que  tant  eyll  com  miser  Karles  li  han  scrit  moltes 
vegades  per  lurs  letres,  com  son  despagats  dela  sua  guerra, 
e  com  serien  appareyllats  e  hi  trebayllarien  volenters,  noy 
gardan  negun  afayn,  en  tractament  dela  sua  pau,  sol  *)  que 
alcuna  via  si  trobas,  per  la  qual  lo  lur  affayn  no  fos  enva, 
e  que  farien  tot  90,  quel  dit  rey  Frederich  ne  paregues,  que 
eylls  ne  poguessen  .  .  . 

Mas  del  enviar  al  papa  no  par  al  dit  s.  rey  Frederich 
ne  a  son  conseyll,  quels  o  degia  consentir:  car  entencio  sua 
es,  quel  enviar  al  papa  no  seria  als  que  enviar  al  rey  Robert, 
per  90  que  son  una  cosa,  axi  com  se  mostra  per  obra.  Et 
lo  dit  rey  Robert,  par,  que  entenia  molt  a  estendre  la  sua 
senyoria.  Per  quel  dit  s.  rey  Frederich  prega  lo  dit  senyor 
rey  Darago,  que  eyll  degia  pensar  en  les  dites  coses  ne  per 
tant  li  fa  membrant,  que  par  assi,  que  la  entencio  del  papa 
e  del  rey  Robert  es  de  voler  haver  la  senyoria  de  Ytalia 
contra  lo  enperi.  Et  encara  ha  entes,  que  eylls  no  sien  pa- 
gats  molt  daquesta  sua  conquesta  de  Sardenya,  ans  li  par, 
que  hi  metrien  tot  destorb  que  poguessen.  Et  per  zo  par  al 
dit  s.  rey  Frederich,  que  axi  per  haver  la  senyoria  de  Ytalia 
com  per  torbar  la  dita  conquesta  del  dit  s.  rey  Darago,  que 
eylls  se  empararan  del  fet  de  Pisa  contro  '')  lo  emperi  et 
contra  ^)  la  dita  conquesta,  contro  lo  emperi,  car  axi  es  Pisa 
cap  de  Toscana,  com  Genoa  de  Lombardia,  la  qual  han  ja 
et  per  la  qual  crehen  haver  finalment  tota  Lombardia. 

Et  axi,  si  poden  haver  Pisa,  es  los  semblant,  que  hauran 
tota  Toscana  ab  Floren^a  et  ab  90,  que  ja  hi  han.  Et  apres 
per  90  que  Pisa  es  de  dret  en  dret  opposita  ala  dita  con- 
questa  de  Sardenya,  creuran  la  al  dit  s.  rey  Darago  destor- 
bar.  Et  de  totes  aquestes  coses  lo  dit  s.  rey  Frederich  tra- 
met   dos    pareylls   de   letres   al  dit  s.  rey  Darago,    les    quals 

a)  Statt  salvo.  b)  So  hier. 

0  Ludwig  d.  B. 


—    443    — 

havia  trames  un  Pisa,  qui  es  un  dels  conseyllers  a  un  jutge 
de  Messina,  qui  es  son  gran  special  amich  '),  per  les  quals 
lo  dit  8.  rey  Darago  pora  entendre  clarament,  quels  Pisan» 
se  darien  a  tot  hom,  quils  pogues  defendre  Sardenya  et  de- 
storbar  la  conquesta  del  dit  s.  rey  Darago. 

Per  que  appar  manifestament,  lo  papa  et  lo  rey  Robert 
volen  enprendre  *)  .  .  .  laquella  partida  del  mon,  que  poran 
contra  la  venguda  del  emperador  en  Ytalia  et  contra  la  con- 
questa  del  dit  s.  rey  Darago  en  Sardenya,  la  qual  los  p-ar, 
que  sia  fort  contravia. 

Das  Meiste  von  Obigem  hat  Friedrich  mit  Gerart  Spinula  und 
Raphael  Doria  erortert.  Beide  haben  aber  keinen  Auftrag  zum  Ab- 
schliessen  eines  Vertrages.  Aber  Raphael  es  fil  de  miser  Corral  Doria 
et  lo  dit  Gerart  es  frare  de  miser  Galeot  Spinula,  los  quals  son  cap  et 
majors  dela  dita  part. 

Beide  schreiben  an  die  Ihrigen,  damit,  wenn  J.  will,  die  Sache 
schleunigst  gemacht  werden  kann.  Auf  den  Einwand,  den  Jayme  dem 
Ramon  machen  konnte,  warum  Friedrich  respongue  al  fet  de  la  dita 
pau  dels  dits  Guebellins,  segons  la  manera,  que  eyll  scriu  per  ses  let- 
res,  soU  er  antworten:  el  rey  Robert  si  fou  venir  assi  a  Auinyo  miser 
Nicola  Spinula  cavayller  et  miser  Nicola  Spinula  de  Luculi,  ab  los 
quals  ordena,  que  deguessen  tractar  de  pau  ab  los  majors  de  la  part 
lur  de  Sahona  et  jatsia,  que  aquells  Doria  coutrastassen  a  la  dita  pau, 
no  per  tant  eylls  la  tractaven  ab  aquells  de  lur  alberch  et  tenguts  lurs, 
axi  que  de  tot  en  tot  so  apoderaren.  On  lo  dit  s.  rey  Frederich  vehen, 
que  la  cosa  nos  podia  destornar,  have  conseyll  et  deliberacio  plenaria 
sobre  aco  eslegi  per  lo  meyllor  de  respondre  los  en  la  dita  manera  e 
que  li  romanguesen  amics. 

Eiligst  habe  er  es  tun  miissen  wegen  der  Briefe  jener  Partei  und 
weil  ihn  Corral  Doria  aufgefordert,  schleunigst  zu  schreiben,  bevor  die 
Partei  zur  Kurie  schicke. 

Dat.  Messane  XXI.  Junii  sexte  indiccionis. 

CRD.  Ap.  gen.  155.  Or.  Pap.  4  beschr.  Bll.  Mit  Siegel.  Eine 
Kanzleihand  schrieb  auf  den  Riicken:  Quando  venit  quidam  notariu» 
regis  Frederici,  attulit  hec  scripta.  Et  sunt  precipue  circa  ea,  que 
agebat  cum  Januensibus  Gibellinis.  —  Im  Thalamus  parvus  (Montpellier 
1840)  p.  345  steht  zum  Jahre  1323  die  Notiz;  venc  a  Toloza  m.  Carles 
rey  de  Fransa  . . .  e  sa  molher  el  rey  de  Boemia  son  cunhat  e  m.  Car- 
les  de  Valois  son  oncle  e  m.  Sancho  rey  de  Malhorca. 

202.  Bericht  (an  Jayme  II.)  (iber  die  \70n  Raimund  Cardona 
verlorene  Schlacht   bei    Basignano.     Namen    der  Gefallenen 

a)  Loch  fiir  ein  Wort. 
')  Vgl.  Acta  Nr.  260. 


—    444    — 

iind  6efangenen.  Plan  einer  Landung  des  Princeps  Taren- 
tinus  in  Pisa.  Graf  Nerius  lasst  einige  Anstifter  toten  und 
jetzt  wird  die  Stadt  nach  der  kaiserlichen  Seite  reformiert. 
Rilstungen  der  Pisaner  zur  Abwehr  Jaymes  in  Sardinien. 
(1323  nach  Juli  5.) 

Nova  istarum  partium  breviter  magestati  vestre  significo 
per  presentes,  quod  die  martis  quinto  Julii  dominus  Raymon- 
dus  de  Cardona  una  cum  militibus  MCCCC  et  peditum  quan- 
titate  et  domini  Gerardus  Spinula  capitaneus  lige  Lombardie 
etc.  nec  non  Malchus  vicecomes  ex  altera  cum  militibus  MDC 
et  peditum  quantitate  habentes  etiam  ambe  partes  eorum 
exforcio  in  flumine  Padi  tam  de  lignis  quam  ganzeris,  ita 
quod  illa  die  tam  per  terram  quam  per  aquam  ad  invicem 
preliaverunt ;  et  quod  divina  potencia  atque  misericordia  pre- 
fati  domini  Gerardus  et  Malcho  *)  victoriam  cum  honore  ob- 
tulerunt  *)  in  planis  de  Basignana  *)  et  per  flumen  Padi  simi- 
liter,  ita  quod  fere  ex  inimicis  nemo  evasit,  in  campo  autem 
equi  mortui  et  coperti  inventi  fuerunt  DC.  Dominus  autem 
Raymundus  in  burgo  de  Basignana  aufugit  cum  armigeris 
circa  DC  et  equis  CCL,  Literas  recepi,  secundum  quod  in 
burgo  ipse  cum  suis  ^) .  .  .  non  habet.  Carnes  habet,  frumen- 
tum  habet,  tamen  non  habet  nisi  tria  molendina  de  Brachiis. 
Attamen  dicti  amici  et  domini  Lombardie  cum  eifectu  et 
opera  efficace  student  super  isto  negotio.  Vestra  noverit 
magestas,  quod  predicti  domini  burgum  sine  dubio  obtine- 
bunt.  Alia  non  sunt  nova.  Nomina  captivorum  et  mortuo- 
rum,  quamvis  eisdem  multi  fuerunt  furati,  sunt  hec: 

Carcerati:  Ludouicus  Landibergus  (?)  [de]  Villa  Granada, 
Arnaldus  Guilelmus,  uepos  quidam  d.  Raymondi,  filius  comi- 
tis  Guidatii  Sparoerie,  comes  Lantinus  de  Sancta  Marie, 'con- 
8anguineusLandibergi,Gerardu8  Tenthonicus.  Domiuus  Castro- 
nus  ^),  Raymundus  Guilelmus,  Raymundus  Alamannus,  Belen- 
gerius  Alamannus,  Stephanus  Teutonicus  cum  quinque  suis 
consanguineis,  comes  Guidotus  de  Gamboranna,  Johannes 
Ysembaldus.     Duo  ex  illis  de  sancto  Nazario. 

a)  So  Or.  b)  Loch. 


')  Da  hierneben  nicht  carcerati  steht,  so  sind  die  folgenden  wohl 
die  Toten. 


—    445    — 

Posquam  *)  magestati  vestre  scripssi,  princeps  Tarantinus 
regis  Roberti  frater,  fuit  in  portu  Pissis  cum  galeis  XXII, 
ex  quibus  decem  erant  Guelforum  Janue,  sperantes  intrare 
Pissis  pro  maximo  tractatu,  quod  habebant.  Ipso  existente 
in  dicto  portu  fuit  hoc  revelatum  comiti  Nerio.  Quidam,  qui 
vocatur  Cosetus  de  Colo,  et  plures  alii  ad  ipsius  comitis  Ma- 
rius  ^)  pervenenant,  quibus  fecit  decapitari.  In  maximo  fuit 
articulo  Pisis  veniendi  ad  manus  regi  Roberti.  Et  moda 
multum  reformetur  ad  partem  imperialem.  Item  noverit  vestxa 
magestas,  quod  propter  vocem  vestri  adventus,  Sardeniam 
ascendere  in  Septembri  venienti,  miserunt  milites  DC  et  pe- 
ditum  quantitatem,  ita  quod  a  presens  bene  habent  M  mili- 
tes,  et  credo  bonum  esse,  quia  gentes  et  pecuniam  consuma- 
bunt  vestre  altitudinis  magestatis  non  dubitans  talia  esse  . . . 
In  Pissis  factum  est  quoddam  *=)...  de  CL'"  flor.  pro  habenda 
parat.  ^)  ad  expendendum  tam  in  mare  quam  terra.  Hoc  autem 
notificans,  ut  super  talibus  conscilium  sa[lu]berimum  habeatis. 

CRD.  Ap.  gen.  53.  Origbl.  Pap.  Gehort  zu  einem  anderen  Stiick,. 
ob  des  schrecklichen  Lateins  wegen  wohl  zu  einem  Bericht  des  Christian 
Spinula.     Ygl.  Acta  Nr.  253  S.  375  f. 

203.  Judex  Albisus  an  seinen  Bruder  Falco  de  Falconibus: 
Nur  seinen,  nicht  des  Konigs  Brief  erhielt  er.  Briefbefor- 
derung  ist  nur  zur  See  sicher.  F(Jr  die  imperiale  Politik 
Pisas  ist  das  folgenschwerste  der  Sardinische  Zug.  Pisa 
gibt  Sardinien  nie  weg.  Eine  Million  gabs  fur  Heinrich  VII. 
Jetzt  ist  die  Stadt  so  reich  wie  nie.  Wer  ist  der  wahre  Feind 
der  Katalanen?  Er  erinnert  sich  elnes  Wortes  Konig  Ro- 
berts:  Wir  wollen  Frieden  mit  allen,  nur  nicht  mit  denen, 
die  uns  enterbt  haben!  Robert  wollte  in  Sardinien  nur  Pisa 
als  Nachbar.  Vielleicht  ist  er  jetzt  durch  die  standigen  Pre- 
digten  des  Papstes  ein  Minoritenbruder  geworden  !  VerbGn- 
den  sich  die  Pisaner  zwangsweise  mit  den  Guelfen,  so  Ist 
das  der  „descensus  Averni".  Wie  wird  Robert  dastehen, 
wenn  er  zur  Herrschaft  iiber  Genua  noch  Pisa  mit  seinem 
Gelde  und  seinen  Truppen  und  den  fUr  ihn  freigebigen  Papst 
hat?     Pisa   braucht  keine  weitere  Hilfe;   tausend  Deutsche, 

a)  Das  folgende  Latein  kauin  mehr  verstandlich. 

b)  Doch  statt  Nerii  presenciam  ? 

c)  Es  folgt  con  mu  mit  Abkurzung.  d)  So  mit  Abkiirzung. 


—    446    — 

die  zur  Zeit  Heinrichs  Vll.  sich  mit  den  Katalanen  in  Tos- 
kana  gemessen,  kann  es  haben.  Falco  soll  das  Konig  Fried- 
rich  sagen;  der  muss  rasch  zum  Wohle  Pisas  und  Jaymes 
handeln.  Wie  konnte  Jayme  sich  so  etwas  schenken  lassen? 
Er  habe  ofters  gehort,  dass  der  Papst  (Bonifaz)  gesagt:  Wer 
dabei  zu  Grunde  geht,  der  Konig  oder  die  Stadt,  es  ist  gut. 
FUr  die  Kaiserpartei  ist  wichtig,  dass  ein  Kaiser  nur  von 
Pisa  gerufen  kommt.  Neuigkeiten  (Iber  Kampfe  in  der  Lom- 
bardei  und  in  der  Mark;  die  Toskaner  haben  Frieden,  auch 
Pisa.  6enua,  Robert,  Johannes  XXII.  halten  sich  fUr  ver- 
loren,    wenn    die   Katalanen  Sardinien    haben.     Pisa  (1323) 

Sept.  6. 

Suo  fratri  karissimo  domino  Falcono  de  Falconibus  iuris 
perito  Albisus  iudex  salutem  et  quicquid  potuit  servicii  et 
honoris.  Recepi  vestras  litteras  scriptas  Messane  penultimo 
Madii  sexte  indiccionis,  in  quibus  scripsistis,  quod  michi  alias 
litteras  mittebatis  et  quod  dominus  rex  noster  michi  suas  lit- 
teras  mittebat.  Ego  autem  nec  suas  regias  litteras,  quas  cum 
debita  reverencia  suscepissem,  nec  alias  vestra[s]  recepi.  Nes- 
cio,  per  quem  misistis.  Nam  littere  non  veniunt  secure  nisi 
auper  lignis,  que  directo  veniunt  ad  portum  Pisarum,  quia, 
quando  alibi  vadunt,  tunc  in  itinere  terrestri  capiuntur  lit- 
tere  habentibus  ut  plurimum.  Iterum  rescripsistis,  quod,  dum 
regie  maiestati  exponeretis  factum  iam  dictum  et  exquirere- 
tis,  quod  se  interponeret,  quod  respondit  vobis,  quod  tarda 
esset  requisicio,  quia  iam  putabat  gentem  domini  regis  Ara- 
gonum  in  Sardineam  declinasse  etc.  Modo  autem  super  illo 
iacto,  quod  ponderat  forte  statui  imperialium  siue  mensura, 
si  recte  aspiciatur  finis,  non  tedet  me  vobis  scribere,  licet 
multociens  vobis  scripserim.  Nam  scitis,  quod  Infans  cum 
magna  gente  venit  iu  Sardineam  ad  peticionem  illius,  qui 
modo  moratur  aliquantulum,  ut  decet  ^),  videlicet  illius,  qui 
nominabatur  iudex  Arboree  et  scitis,  quod  est.  Iterum  scitis, 
quid  ibi  fecit  et  quid  est  de  gente  sua.  Credo,  quod  socia- 
bit  avunculum  suum,  dum  venit  in  Siciliam  et  posuit  obsi- 
dionem  apud  Trapanum  cum  maiori  potencia  quam  sit  infans 
in  Sardinea  *).    Iterum  scitis,  quod  comune  aliquod  suum  for- 

a)  Eher  als  debet.     Das  moratur  steht  deutlich  da. 

*)  Anspielung  auf  ein  bekanntes  Ereignis? 


—    447    — 

tilicium  *)  licet  minimum  non  perdidit  adhuc.  Iterum  scitis, 
quod  habet  ibi  Castellum  Castri  et  tria  alia  castra,  que  totus 
mundus  non  caperet.  Iterum  habet  Villam  *),  que  fecit  mira- 
cula  provitatis,  ut  audivisse  potestis.  Iterum  in  Galluri  totum 
tenemus.  Et  res  est  in  istis  finibus,  quod  comune  et  Pisani 
omnes  sunt  in  ista  disposicione,  quod  ante  consumerent,  quic- 
quid  habent,  et  eciam  darent  finaliter  ^)  etc.  cuicumque  insu- 
lam  eis  defenderet,  quam  dimitterent  defecciouem  terrarum 
suamm.  Et  hiis  diebus  solvitur  ad  cursum  (?)  prestancia  cen- 
tum  milia  florenorum.  Et  recordor  ego,  quando  fecimus  venire 
dominum  imperatorem  Henricum,  quod  in  adventu  et  esse  et 
vita  sua  scivimus  expendere  ^)  ultra  decem  milia  centenaria 
miliariorum  florenorum  ^),  quia  omnibus  militibus  suis  de 
nostro  solutum  fuit.  Et  quando  ibat  Neapolim,  tunc  ultra 
centum  milia  habuit  et  a  triginta  annis  citra  cives  Pisarum 
tantam  pecuniam  non  habuerunt,  ut  nunc  habent.  Si  (?)  cre- 
ditur,  quod  comune  et  de  Theothonicis  et  galeis  non  possint 
habere,  or  ^)  consideretur,  qui  sunt  amici  Catalanorum  in  mari 
et  qui  inimici  veri  et  crudeles,  vos  scitis.  Recordor  unius 
verbi,  quod  dixit  rex  Robertus  michi,  quando  feci  pacem  cum 
eo  Neapoli ;  et  fuit  usus  isto  verbo :  Nos  cum  omnibus  volu- 
mus  pacem,  salvo  quam  cum  illo  et  illis,  qui  nos  tenent  ex- 
heredatos !  Certe  ego  non  cognosco  nisi  Catalanos.  Et  iterum 
dixit  tunc  de  Sardinea,  quod  nuUo  modo  pateretur,  quod  alius 
vicinus  sibi  esset,  sicut  et  nos.  Nescio,  si  hodie  factus  est 
frater  Minor  predicacionibus  continuis  domini  pape,  qui,  ut 
audio,  se  de  factis  preliorum  non  intromittit  *) !  Unde  vos, 
ut  multum  prudens,  consideretis  sincere.  Or  nonne  tota 
pars  imperialis,  si  hic  non  inveniatur  remedium,  erit  destructa 
in  mari  et  terra?  Or  est  credendum,  quod  Pisani  in  preliis 
et  aliis,  ubi  erunt  occisiones,  velint  reverti  ad  manus  eorum, 
cum  quibus  prelium  esset  vel  amicorum  eorum  ?    Si  se  socia- 

a)  So  Abschrift. 

b)  Hier  musste  se  folgen  und  qui  nach  cuicunque. 

c)  scivimus  durchlochert  unsicher;  expendere  korr.  fiir  expendisse. 


')  Villa  de  Iglesias? 

•)  Ob  eine  Million  genug  ist? 

')  So  oft,  gleich  nun. 

*)  Doch  ironisch  gemeint? 


—    448    — 

bunt,  quod  erit  necesse,  finaliter  cum  Guelfis,  quia  de  Gibel- 
linis  marinis  non  speramus,  facilis  est  descensus  Auerni  etc.  *). 
Or  quid  erit  regi  Roberto,  qui  habet  potentiam  Janue,  si 
habebit  potenciam  Pisarum,  qni  habent  de  pecunia  ad  sol- 
vendum  et  de  militibus  ad  dandum,  et  domini  pape,  qui  co- 
tidie  thesaurum  magnum  expendit  ad  eius  peticionem  facere 
etc.  Aperiantur  oculi  tempore,  quo  prosit,  quia  postea  non 
prodest!  Populus  hic  aliud  non  clamat,  nisi  quod  cum  qui- 
buscunque  Guelfis  et  quocunque  fieri  potest,  fiat  defensio 
Sardinee  devicte  per  sanguinem  Pisanorum  a  Sarracenis  bis 
et  possesse  semper  postea,  et  eciam  ad  abundanciam  tamen 
privilegia  imperialia  et  papalia  habita,  licet  non  indigeremus 
aliquo  modo  de  iure !  Unde  videtur  michi,  ex  quo  furor  mi- 
tigatus  est  invadencium  insulam  et  probaverunt,  minimum 
fortilicium  non  mutatum  habere  non  potuerunt  et  in  preliis 
invenerunt  homines  natos  die  veneris  '^)  ut  ipsi,  et  quia  vi- 
dent  Catalani,  quod  iudex  Arboree  eis  non  dixit  verum,  quia 
promiserat  eis  dare  nostrum  in  XV  diebus  et  quia  eis  non 
dixit  verum,  quia,  ut  dicitur,  eis  dixit,  quod  Pisani  non  face- 
rent  aliud,  [quam]  fecissent  in  defensione  Sa^^dinee.  Et  vident 
contrarium.  Et  videbunt  magis,  quod  sit  maius  tempus  modo 
quam  de  mense  Madii.  Et  qnia  facta  est  probacio  et  vi- 
sum  *) .  .  .  non  .  . .  et  iterum  maxima  videbuntur,  nisi  concor- 
dia  fiant.  Et  dico  vobis,  quod  adiutorium  debencium  preliari 
in  terra  a  nuUo  volumus,  quia,  quando  nobis  tempus  videbi- 
tur,  ultra  mille  Alamannos  habebimus,  qui  in  Tuscia  tempore 
imperatoris  probaverunt  Catalanos  et  valde  eos  diligunt  na- 
turaliter,  ut  credo,  vos  scire!  Naturaliter  sunt  inimici,  ut 
Pisis  vidi  etc,  Et  ideo,  si  vobis  videtur  utile  et  honorabile, 
dicere  domino  nostro  regi  Sicilie  et  quod  effectum  velocem 
habere  possit  sua  operacio,  quia  tempus  non  patitur  dilacio- 
nem  propter  multa  et  varia :  dicite  ei,  quod  in  hoc  sciat,  quid 
fieri  potest,  quod  sit  honorabile  pro  domino  rege  Aragonum, 
quod  comune  Pisarum  cum  suo  honore  substinere  possit,  et 
rescribite,  quid  inde  operamini,  Etsi  vobis  videbitur  hoc 
tacendum,  taceatis,  in  vestra  sapiencia  hoc  relinquo  per  om- 
a)  Hier  Locher. 

')  Virgils  Aeueis  VI,  126. 
')  Ob  sprichwortlich  ? 


—    449    — 

nia.  Nam  dominus  noster  rex,  qui  diligit  Pisas,  habet  ger- 
manum  arguere.  Quomodo  unus  malefacere  potuit,  quod  erat 
per  Pisanos  devictum  a  Sarracenis  et  semper  possessum,  pri- 
vilegatum  eidem !  Quomodo  ipse  dominus  rex  Aragouum,  qui 
pater  partis  Pisane  tenebatur,  tale  privilegium  capiebat  ?  In- 
tellexi  pluries,  quod  ille,  qui  [tunc]  papatum  tenebat,  dixit: 
quicunque  inde  destruetur,  sive  rex  sive  comune,  satis  erit 
factum.  Nescio,  si  dixit,  sed  ita  audivi,  et  ideo  credo,  quod 
utile  esset  parti  imperiali,  quia  per  hoc,  si  male  iret,  nunquam 
imperator  veniret,  nisi  tractus  a  Pisis.  Et  hoc  dixerunt  eius 
ambassatores  Pisis  hoc  anno  '),  quibus  fecimus  magnum  ho- 
norem,  quod  ipse  expectabat,  quod  ei  faceremus,  quod  fecimus 
H[enrico]  imperatori. 

Nova  de  partibus  Alamanie  non  scribo,  q[uia]  v[estri?] 
ambassatores  ^)  modo  redire  . . .  et  sunt  Pisis  et  eis  fecimus 
magnum  honorem  et  parati  sumus  facere.  Ipsi  autem  time- 
bant  venire.  Nos  misimus  nuncium  usque  ill[am  par]tem  Ja- 
nuensium,  ut  venirent  ad  civitatem  domini  regis  eorum  et 
sic  venerunt.  Factum  Lombardie  est,  quia  gens  legati  reces- 
sit  de  Mediolano,  quem  in  Burgis  tenebant  obsessum.  Et 
certa  pars  reclusa  est  per  Mediolanos  in  castro  Moncie.  Et 
modo  gens  Mediolaui  est  in  obsidione  illius  castri  contra  le- 
gatum.  Et  iterum  legatus  facit  apparatum,  ita  quod  intri- 
catum  est  illud  negocium  valde,  et  male  cedit  utrique  parti, 
quia  pecunia  deficiet  uni  parti  et  de  hoc  timetur  valde.  Ta- 
men  se  confortant  Gibellini.  In  Marchia  est  guerra  magna 
per  illos  de  ecclesia  contra  Gibellinos.  Tusci  modo  stant  in 
pace  et  nos  in  civitate  nostra  in  pace  sumus  cum  omnibus, 
excepto  quam  cum  illis,  qui  debebant  esse  fratres  et  erant, 
videlicet  Catalanis,  cum  quibus  sumus  in  summa  inimicicia, 
nisi  Deus  provideat  de  concordia,  quia  nunquam  perfidam 
voluntatem  vidi  Pisis  contra  aliquam  gentem,  ut  est  contra 
eos  ;  quia  dicunt,  quod  sine  causa  amici  existentes  volunt 
capere  corda  Pisanorum.  Et  hoc  nunquam  rex  Robertus  vo- 
luit  facere.  Et  dico  vobis,  quod  Januenses  intrinseci  et  rex 
etpapa(V),  qui  nunc  est,  cognoscunt,  quod  destructi  essent,  si 
Catalani    haberent    Sardineam.      Causas    taceo.     Ego    autem 

')  Vgl.  Villani  IX,  194. 

-)  Sie  waren  doch  nicht  in  Deutschland  ? 


—    450    — 

tanquam  fidelis  domini  reg[is]  sum  paratus  ad  omnia  eius  ser- 
vicia  et  me  sue  regie  maiestati  recommeudetis.  Dict.  Pisis 
VI.  Septembris. 

CRD  s.  f.  Pedros.  Gleichzeitige  Abschrift  Pap.  Vgl.  Acta  Nr.  260 
S.  386  ff.     Manche  Stellen  siiid  unverstandlich. 

204.  1)  Napoleon  Orsini  an  6ullelm  Ouiomaril:  Preude  (Jber 
die  gunstlgen  sardinlschen  Nachrlchten-  Sorgfaltige  Auskund- 
schaftung  der  Verhandlungen.    Freude  tiber  selne  Fahrt  zum 

Infanten.     Avignon  (1323)  September  30. 
2)  (Ferrarius  de  Apilla):  Neuer  geheimer  Weg,  die  Plane  der 
Plsaner  Parteien  an   der  Kurie  zu  erforschen.    (Ende  1323.) 

Ainice  carissime !  Litteras  vestras  datas  XII.  kaleudas 
Octobris  letanter  recepimus  et  de  optimis  rumoribus  tain  de 
sanitate  domini  infantis  et  prosperitate  exercitus  sui  et  vici- 
nitate  consecutiouis  Ville  ecclesie  et  de  maguo  subsidio  dato 
per  curiam  Catalouie  et  de  aliis  bonis  novis  in  littera  cou- 
tentis  plurimum  cougaudemus  et,  sicut  scribimus  domino  regi, 
de  prosperis  successibus  sicut  vere  de  propriis  ex  corde  le- 
tamur.  Circa  tractatus  vero,  de  quibus  regie  littere  nientio- 
nem  fecerunt,  intendimus  et  iutendemus  semper  aures  prebere 
et  agere  et  attendere  ad  ea,  que  vere  pacis  sint  et  honoris 
et  comodi  assumpti  negocii,  licet  expediat  magnilice  et  siue 
aliqua  debilitate  respondere  propter  fontem  fraudis  et  doli. 
de  quo  bibitur  in  hoc  facto,  sicut  domiuo  regi  prolixe  et 
pleuius  intimamus,  quas  litteras  credimus  vos  visurum.  Gau- 
demus,  quod  eatis  ad  dominum  infautem  et  ipsum  confortetis 
et  dirigatis,  significantes  sibi  pro  certo,  quod  ex  toto  corde 
desideramus  honorem  suum  et  comodum,  sicut  si  omnia  pro- 
pria   nostra   foreut.     Dat.   Auiuione    die   ultima   mensis    Sep- 

tembris. 

Neapoleo  cardinalis. 

2)  Cum  dispouerem  de  recessu  nuncii,  perveuit  ad  aures 
amici  [per?]  novam  viam,  eciam  cerciorem  aliis  solitis  viis, 
quibus  [audire]  consuevit  secreta  tractatuum,  qui  in  curia  nunc 
tractantur,  quod  deliberatum  est  finaliter  inter  omnes,  qui 
tanguntur  in  dictis  tractatibus,  quod  videlicet  ambaxiatores 
Januensium  intrinsecoi"um,  qui  nondum  veneruut,  per  istos 
ambaxiatores  Januensium    extrinsecorum    existentes    in    curia 


—    451    — 

et  eciam  Pisanorum  penitus  expectentur,  ad  fiuem  istum  sci- 
licet,  quod,  si  concordia  fieri  possit  inter  intrinsecos  et  ex- 
trinsecos  Januenses,  in  illum  casum  tractata  societas,  que 
verius  dici  potest  dolosa  coUigacio  vel  uefanda  dolositas,  inter 
dicta  communia  et  regem  Robertum  omnino  firmetur.  Si  vero 
dicta  concordia  Januensium  nou  veniat  ad  eifectum,  creditur, 
quod  tractatus  liuius  factionis  nefarie  suspendetur. 

1)   CRD   12732  Or.  Pap.     2)  CRD  Pedro  s.  f.  298.     Zettel    Papier. 

205.    Napoleon  Orsini  an  Jayme  II.:    Elekt  Fr.  Ferrarius  de 

/Ipilia  ist  noch  nicht  ernannt.    Johann  XXII.  hat  ihm  kilrzlich 

wutend  vorgehalten,  dass  er  ihm  und  der  Kirche  untreu  sei. 

Bitte  fUr  ihn  zu  wirken.    Avignon  (1323)  December  10. 

.  .  .  Noverit  serenitas  regia,  quod  venerabilis  in  Christo 
pater  fiater  Ferraiius  de  Apilia  ele[ctus  et  conjsecratus  in 
archiepiscopum  Neopatrensem  uondum  est  per  sanctissimum 
patrem  dominum  nostrum  summum  pontificem  expeditus,  licet 
instanter  rogaverimus  pro  eodem.  Tandem  nuper  irato  vultu 
in  eum  verba  protulit  dura  dicens  nobis,  quod  multum  dole- 
bat  de  lioc  *)  .  .  .  quod  nou  esset  fidelis  sibi  et  ecclesie.  Ex 
quo  perpendimus,  quod  delatus  fuerat  ei  per  aliquos  detrac- 
tores,  non  ob  aliud,  ut  firmiter  credimus,  .  .  .  quia  zelotes  est 
houoris  vestri  et  generis  vestri,  licet  non  credamus  ipsum 
indiscrete  aiiciuid  dixisse,  et  dubitamus,  ne  detraccionibus . . . 
ab  aliquibus,  qui  eidem  fratri  Ferrario  potius  ex  hoc  teneren- 
tur  servire  quam  detrahere  de  eodem.  De  hac  autem  materia 
infor[mavimus]  .  .  .  nobiles  nuntios  vestros,  latores  presencium, 
qui  sapieutie  regi  referre  poteruut  plenius  viva  voce  .  .  .  In- 
formavimus  etiam  predictos  nuncios,  de  hiis,  que  ad  facta 
insule  Sardinie  credimus  expedire.  Dat.  Avinione  die  X.  De- 
cembris. 

Or.  pap.  (uuter  deu  Pergamiuos)  Ssp.  V^l.  Acta  S.  CLXXIV  Ant- 
wort  Jaymes  uud  weiteren  Brief  Napoleons.  Ferrarius  ist  der  glanzende 
Berichterstatter  der  Acta.  —  Am  20.  Mai  1326  schreibt  ihm  der  Infant: 
Compacientes  vobis,  quia  magnas  habetis  subire  expensas  et  quod  red- 
ditus  archiepiscopatus  . . .  pacifice  non  percipitis,  intendimus  vestri  de- 
vocioue  pensata,  quam  ad  nos  et  nostra  negocia  geritis,  taliter  providere, 
quod  expensas  predictas,  ut  convenit,  suportemus.  Sendet  vorlaufig: 
centum  agnos  auri  (Reg.  409  f.  37  ^).     Am  19.  November  1324  schreibt 

a)  Grosses  Loch  in  der  Mitte. 


—    452    — 

Alfonso  dem  Magister  Michelis  de  Currali:  Scire  vos  volumus,  quod 
dom.  s.  pont.  suspicans,  ne  ven.  fr.  Ferrarius  Neopatrensis  archiepis- 
copus  dixisset  et  direxisset  atque  scripsisset  pro  nostri  servicio,  que 
eidem  dom.  s.  pont.  non  placebant,  extunc,  quaraquam  pluries  . . .  ge- 
nitor  noster  et  nos  pro  eodem  archiepiscopo  suplicaverimus,  ipsum  no- 
luit  promovere  et,  quod  est  gravius,  ipsum  detinet  in  Romana  curia, 
non  permitendo  eum  inde  abire.  Er  bitte  den  Papst,  dass  er  den  Fer- 
rarius  wenigstens  losliesse.  Michael  soll  fUr  ihn  bitten.  (Reg.  408  f. 
184  V). 

Johann  XXII.  antwortet  am  12.  Januar  1326  (II.  idus  Januarii  a.  IX) 
dem  Konige:  Supplicasti  nuper  nobis  per  litteras,  quas  regie  serenitatis 
intuitu  solita  benignitate  recepimus,  pro  Ferrario  de  ordine  fratrum 
Predicatorum.  Ignoratis,  prout  de  filiali  sinceritate  coUigimus,  utrum 
ipsius  facta  ex  eorum  reprobabili  serie  apud  nos  digna  sint  odio  vel 
amore.  Sane  cum  re  tibi,  fili  carissime,  cognita  pro  tali  minime  sup- 
plicasses,  de  ipso  excusatos  ad  presens  nos  quesumus  habeas  et  pro  ea 
tuis  precibus  non  insistas.    (Vgl.  Vatikan.  Archiv  Reg.  113  Nr.  267  f.  33.) 

206.  6.  Oulomar  (iber  die  Schlacht  von  Cagllari:  \?on  einem 
gefangenen  Dominikaner,  der  einen  getoteten  vornehmen 
Pisaner  bergen  wollte,  erfuhren  sie,  dass  alle  leistungsfahi- 
gen  Deutschen  gefallen,  das  Kastell  (JberfUllt  sei,  Menscher» 
und  Pferde  mit  Kase  sich  ernahrten  und  Durst  litten,  Die 
einen  wollen  mit  der  Flotte  nach  Pisa  zurUck,  die  verwun- 
deten  Ritter  lehnen  das  ab;  andere  wollen  eine  neue  Schlacht. 
233  Reiter  seien  gefallen,  60  Verwundete  gestorben.  Einige 
wollen  Frieden.  Heldentaten  des  Infanten,  der  hier  zum 
Manne  geworden  ist.     (Nach  1324  Marz  1.) 

Senyor.  Jo  G.  Oulomar  .  .  .  Per  90  cor  lo  senyor  infant 
vos  fa  saber  largament  la  victoria  '),  que  Deus  li  ha  donada, 
nom  entramet  descriure  la,  a  Deu  sia  gloria  e  honor  .  .  ,  Apres 
que  fo  estada  la  dita  batayla  II  Prehicadors  exiren  del  castel 
e  anaren  al  camp  per  levar  lo  cors  du  *)  cavaler  honrat  de 
Pisa.  E  foren  preses  per  los  nostres  genets  e  amenats  al 
senyor  infant.  Jo  parle  largament  ab  lo  I.  dels,  qui  es  dis- 
cret  hom ;  e  dam  novel  del  estament  dels  de  dins.  Dix  me, 
que  tots,  quants  Tiideschs  eren  venguts  de  la,  qui  res  val- 
gessen,  eren  morts  en  la  batayla,  que  aquels,  qui  eren  estorts, 
ereu  Ytalians  o  Tudeschs,    gae   apelen  raga(jes   ab  bacinet^). 

ai  So  Or. 

')  Ich  habe  nur  den  Brief  an  Bernabo  Doria. 
'j  Jungens  mit  Helmen. 


—    453    — 

E  dels  homens  de  peu  quax  negu  non  era  estort,  e  que  aquels 
del  castel  se  tenien  per  perdut,    car   dabans   avien  ja  fretura 
de  vianda  e  ara  con  tots  aquests,    qui   eren    estorts,    hi    ereu 
«ntrats,    navien  ja    mes,    si   que  no   avien  giuada  ne  payla  a 
III  dies  e  aurien  a  tornar  los  cavals   a  fonnent.     E   pus   les 
presones  e  les   besties   menjassen    del    forment,    pendria    tant 
gran  seta  en  breus  dies,    que   seria   tot  lur  fet  perdut  e  que 
els  no  avien  gens  de  vi,  si  no  vin  agre,  e  que  era  lo  major  dol 
€l  castel  ...     E  que  larmada    de   les   galees    deyen,    que    sen 
volien  tornar   en   Pisa,    pus  vehien,    que  res  no  feyen,   o  que 
estegessen  foral  port  en  loch,   que,    si    la   vostra  armada,    de 
que  es  fama,    que   tot   die    vos   devets   trametre,    venia,    uols 
poges  sobre  pendre,    e   que   aquels    cavalers   Pisans,    qui    son 
estorts,    contrasten,   que   larmada   lur   nos   partesca  del  port, 
per  tal  que,  si  els  acordaven,  que  sen  tornassen ;  que  agessen 
vexels.     Altres  dien,  que  donen  altra  batayla  ab  tots  aquells 
del  Castel .  . .  E  romaseren  morts  en  lo  camp  CCXXXIII  ca- 
vals  dels  lurs.     E  diu   lo    dit   frare  Prehicador,    que    daquels 
cavalers,  quis  nentraren  nafrats,    son    morts   el   castel  pus  de 
sexanta;    de  cavals  per  les  nafres,    que  aurien,    com    sen    en- 
traren,    qus   de  CLXX.     Axi  que  els  se  troben  tant  minuats, 
que  de  la  batayla  dubten  molts  dels.     Altres  dels   dien,    que 
sia  meylor,  que  parlassen  paci  . .  .  Del  senyor  infant  vos  fac 
saber,  senyor,  que  es  hom  fort  acabat  e  qui  en  aquest  viatge 
ses  estret  e  fet  hom  e  quels  afers  fan  home  .  .  .  A  la  derrera 
venguda  de  la  batayla,  un  poch  abans,  que  els  se  vengessen, 
el  tot  8ol  brocha  entre  els  e   ab  una   esconeta   muntera,   que 
tenia,   feri   en    la  cuxa   dun    cavaler  e  pasa  tota  la  cuxera  e 
mes  la  tota  per  lo  caval,  qui  mori  tantost,  e  el  cavaler  fo  a 
terra  e  aximatex  mori.     E  al  camp  a  levar  troba   Ji   hom    la 
manegeta  de  la  escona  del  senyor  infant  dins  la  cuxa.    Puys 
los  Tudeschs  feriren  en  lo  senyor  infant  e  I,  qui  era  estat  en 
Viladesgleya,  conech  lo  e  abraparen  se  II  ab  el  e  nol  pogreu 
derrotar  en  terra.     Puys  un  altre  mes  li  ma^a  o  bordo  entre 
la  cuxa  e  els  cuxes  de  la  sela  e  derrotalo    en  terra   e  caech 
de  peus  e.     I  Tudesch  broca  sobre  el  e  el  lexal  passar  e  ab 
lespaa  de  Vilar  del  esgerra  li  lo  caval  e  tantost  caech.    Puys 
I  altre  ab  pits  del  caval  derrota  lo  senyor  infant  e  caech  . .  . 
e  els  nostres,  qui  brocaren  per  acorrer  a  el,   cuydaren  li  fer 


—    454    — 

mes   mal   que   be   en  la   pressa,    si    que   en   Bn.  de  Boxadors 
devala  e  liurali  el  seu  caval  .  . . 

CRD  10843.  Or.  Pap.  Ssp.  Von  der  Hand  Oulomars.  Die  Schil- 
derung  weicht  im  letzten  Teile  doch  stark  ab  von  der  der  Infantin 
Teresa. 

207.  Infantin  Teresa  an  Jayme  II.:  Nach  Einnahme  von  Viila 
Iglesias  liess  der  Infant  dort  eine  Anzahl  Reiter  und  Fuss- 
volk,  um  die  Stadt  und  sie  zu  schiitzen.  Er  selbst  belagerte 
Cagliari.  Da  kam  die  Flotte  der  Pisaner  mit  wohl  100  Segeln, 
landete  inder  Nahe  des  Heeres  und  wollte  in  die  Stadt.  Mit 
nur  400  Reitern  und  1000  Soldaten  legte  sich  der  Infant 
zwischen  sie  und  die  Stadt;  die  Pisaner  hatten  wohl  1200 
Reiter  und  3000  Mann  Fusstruppen.  In  der  Schlacht  stUrzte 
der  Infant  und  10  deutsche  Reiter  iiberfielen  ihn.  Unter  dem 
Rufe :  Aragon !  eilten  viele  herbei  und  toteten  die  Deutschen. 
Sieg;  Verlust  der  Feinde  und  der  eigenen  Truppen.  Villa 
Iglesias  (1524)  Marz  6. 

Al  muyt  alto  e  poderoso  senyor  don  Jayme  por  la  gracia 
de  Dios  rey  Daragon  etc.  Muy  caro  padre  nuestro,  Yo 
infanta  dona  Teresa  humil  servidora  e  filla  vuestra  besando, 
senyor,  vuestras  manos  e  piedes  me  comando  en  vuestra  gra- 
cia  como  de  padre  senyor  .  .  .  Sepa,  senyor,  la  vuestra  alteza, 
quanta  gracia  e  quanta  hondra  e  quanto  bien  nuestro  senyor 
Dios,  bendicho  sea  ell,  ha  querido  fer  por  su  piedat  el  mier- 
coles  primera  de  Quaresma  no  tan  solament  al  seiiyor  in- 
fant  mas  a  vos,  senyor,  e  ala  vuestra  excellent  corona  e  a 
toda  la  casa  de  Aragon.  Sabet,  senyor,  qne,  depues  que  el 
dito  senyor  infaut  ovo  presa  Villa  de  Eglesia,  dexo  alli  a 
mi  con  companya  de  cavalleros  e  de  homens  de  pie,  por  gar- 
dar  la  dita  villa  e  a  mi;  e  ell  con  sa  liuest  fue  se  por  a  la 
huest,  que  era  en  Caller  por  assitiar  mas  complidament  el 
dito  lugar.  E  a  pocos  dias  fue  alli  la  armada  de  Pisa  con 
mucho  mayor  poder,  que  homme  no  cuydava.  E  eran  bien 
C  velas  e  tomaron  tiera  a  Cabo  tiera.  E  depues  vinieron 
por  tiera  en  quatro  o  V  dias  entro  acerca  dela  huest  del  dito 
senyor  infant  con  voluntat,  segunt  piensa  homme,  que  se  pu- 
siessen  eu  el  castiello.  E,  senyor,  segunt  se  dize,  vinien  con 
muy  grant  superbia  e  abrivamiento  assi    como   aquellos,    que 


—    455    — 

cuydavan  aver  ganado  todo  liir  facto.  E  el  senyor  infant, 
ordenada  su  gent,  aquella,  que  devie  guardar  e  defender  eli 
estol  e  dexades  guardas  otrosi  en  la  huest  por  razou  de  los 
de  la  villa,  que  danyo  no  hy  pudiessen  fer,  con  pocca  gent 
assa^,  90  es  entro  a  CCCC  cavalleros  e  mil  homes  a  pie 
sallio  les  a  carrera  e  puso  se  entre  ellos  e  el  castiello, 

E  alli  fue  luego  coraengada  la  batalla  por  la  manyana  el 
dito  miercoles  muy  fuert  e  muy  aspra,  por  que  los  euemigos 
eran  tantos  a  pie  e  a  cavallo,  go  es  bien  mil  e  CC  homes 
de  cavallo  e  bieu  III  mill  homes  de  pie  cou  aquellos,  que 
eran  sallidos  de  Villa  de  Eglesias,  que  se  les  eran  ayunta- 
dos,  vido  se  el  senyor  infant  e  toda  su  gent  en  muy  grant 
pressura,  como  aquellos,  que  se  avien  a  combater  uno  coutra 
III.  E,  senyor  padre,  vino  el  facto  a  muy  fuert  punto,  que 
el  senyor  iufant  yazie  entiera  e  la  senyera  otrosi  cerca  dell, 
e  X  cavalleros  Tudescos,  que  se  eran  acordados  e  ayuutados 
solament  por  matar  a  ell.  E  quiso  nuestro  senyor  Dios  e 
la  virgen  santa  Maria  su  madre  e  ala  V09  de :  Aragon !  reple- 
garon  se  todos  los  suyos  a  ell  e  los  X  cavalleros  Tudeschos 
fueron  luego  espediacados.  E  ell  ovo  luego  cavallo  e  subio 
e  fueron  veu^idos  los  enemigos  solament  por  la  misericordia 
e  ayuda  de  Dios,  e  non  por  cavalleria  ni  por  poder  huniana. 
E  murieron  de  los  enemigos  entro  a  CCCCL  cavalleros  e  mil 
homes  de  pie.  E  de  nuestra  gent,  loado  sea  el  poder  de 
Dios,  no  murieron  sino  IIII  homes  a  cavallo  e  IX  homes  a  pie. 

E  assi,  padre  senyor,  todos  ensemble  devemos  fer  grau- 
des  gracias  a  Dios,  qui  assi  complidament  nos  ha  mostrado 
su  ayuda  e  nos  ha  defendidos  de  tan  grandes  periglos.  Sabet, 
padre  senyor,  que  el  senyor  infant  es  muy  bien  sano  e  ale- 
gre  e  yo  otrosi,  loado  Dios !  Avetme,  padre  senyor,  coman- 
dada  en  vuestra  gracia.  Ruego  a  Dios,  seuyor,  que  vos  de 
vida  luenga  e  buena  por  muchos  anyos  e  buenos.  Dat.  in 
Villa  Ecclesie  II.  uonas  Marcii  anno   etc. 

CRD  3291.  Or.  Pap.  Ssp.  Vergleiche  die  abweiclienden  Ziffern 
in  dem  Bericht  des  Infanten  in  der  folgeuden  Nr.  vom  11.  Marz.  Ich 
gebe  hier  noch  Schilderung  einos  anderen  Kampfes  durch  En  Ramon 
Semenat  von  dicmenge  V.  joms  ants  Dagost  (1323  August  5)  Nr.  4129. 
Er  kam  nach  Sardinien,  um  Gott,  dem  Konig  und  dem  Infanten  zu 
dienen.  Er  hat  keine  Miihe  und  Anstrengung  gescheut.  Der  lufant 
wollte,    dass  er  nach  Cosiano  ginge     dort  kam   er   10  Tage  vor  Weih- 


—    456    — 

nachten  an  und  ritt  nach  Gallura  mit  5  Rittern  und  16  Servents  sowie 
160  Reitem  und  200  Mann  Fussvolk  aus  Sardinien.  Morgens  in  der 
Fruhe  waren  sie  in  Oristey.  Der  Podesta  von  Terranova  war  mit  dem 
camerlench  von  Pisa  in  Gallura,  um  die  Renten  zu  erheben.  Wie  sie 
kamen,  zogen  die  Feinde  ab.  In  der  Friihe  des  folgenden  Tages  liess 
er  ausrufen:  Jeder  Einwohner  miisse  vor  ihm  erscheinen;  als  sie  da 
waren,  sagte  er,  K.  Jayme  sei  der  Herr  Sardiniens  durch  Schenkung 
der  Kirche  und  seine  Herrschaft  sei  milde,  er  woUe  sie  von  den  Pisa- 
nern  befreien.  Mehrere  Tage  blieb  er  in  Gallura.  33  viles,  mit  mehr 
als  3500  Menschen  schworen  dem  aragonesischen  Konige.  Er  setzte 
Offiziale  ein,  nahm  Steuern  wie  in  Pisaner  Zeit.  Dann  kam  er  zum 
Infanten,  liess  sich  die  Messio  anweisen  und  einen  Teil  des  besetzten 
Gebietes  schenken.  Hierauf  schildert  er  eine  Schlacht,  die  er  bei  Oliena 
mit  den  Feinden  in  einem  Pass  hatte. 

Yo  que  avia  vist  lo  mal  cami  e  el  bosch  y  dix:  Barons, 
1108  altres  nons  enporiem  tornar,  que  si  nos  altres  giram  la 
cara.  Los  Sarts  fogiran  e  nos  altres  ab  los  cavalls  armats 
nons  en  poriem  anar  e  axi  molt  val  mes  morir  aonor  de  Deu 
e  de  son  senyor  natural,  que  viltosament  ni  desonrada. 

E  axi  ells  viren,  que  nos  altres  teniem  fort  lo  cami,  vol- 
gren  pugar  en  un  pugolet,  e  yo  regonicho  e  tuyt  ensemps 
pugam  nosen  en  lo  pugolet.  E  en  lo  pugolet  si  avia  un  pla, 
que  tenia  aytant  com  fa  lo  vostre  palau  de  Barcalona  e  se 
lauos  ells  nos  escometeren,  e  la  merge  de  Deu,  los  que  ven- 
gren  primers,  si  moriren,  e  puxes  pugaren  ben  C  homens  de 
cavall  .  . . 

208.  Bernabo  Doria  an  Jayme  II.:  Sendet  Schlachtbericht 
des  Infanten.  Am  1.  Marz  Kampf  mit  Graf  Manfred  Nerii. 
Die  ^ragonesen  standen  in  der  Ebene  des  Kastells  Cagliari 
bei  dem  stagnum.  Beim  ersten  flnstoss  siegte  Alfonso. 
Neuer  Angriff;  viele  Feinde  fallen,  andere  fliehen  ins  Kastell 
oder  stijrzen  ins  stagnum.  300  ertranken,  ausserdem  fielen 
300  Reiter  und  500  Fusstruppen.  Alfonso  verlor  3  Reiter 
und    2   Soldaten.     Vorlage    eines    Eroberungsplanes.     Ager 

(1324)  Marz  11. 

.  .  .  Nova,  que  de  triumpho,  quem  inclitus  dominus  noster 
infans  hiis  diebus  habuit  de  Pissanis  et  ipsorum  armata,  licet 
per  alias  litteras  receperimus  ea,  nobis  scripsit  prefatus  do- 
minus  noster  per  suas  iiteras,  quarum  exemplum  per  omnia 
inferius  continetur: 


—    457    — 

Infans  Alfonsus  .  .  .  viro  nobili  et  dilecto  Bernabo  de 
Auna,  consiliario  nostro,  salutem  et  dilectionem.  Benedictum 
sit  nomen  domini  nostri  Jhesu  Christi,  qui  fecit  misericor- 
diam  suam  nobiscum.  Nobis  enim  de  inimicis  nostris  dedit 
triumphum  ipse,  in  cuius  manu  sunt  omnes  potestates  et  om- 
nium  jura  regnorum.  Scire  enim  vos  volumus,  quod  hodie 
die  mercurii  kalendas  Marcii  ^),  prima  quadragessime,  cum 
scivissemus  nobilem  Manfredum  filium  comitis  Nerii  descen- 
disse  in  portu  de  Capoterra  cum  numerosa  equitum  ac  pedi- 
tum  comitiva  et  venisse  ad  locum  de  Decimo  heri  die  martis 
ultima  Februarii  cum  tali  intentione,  quod  pararent  nobis 
bellum  in  campo  nostro  Kalarii,  unita  sibi  gente,  que  est  iu 
castro  Kalarii,  deliberavimus  pro  honore  nostro  abere  bellum, 
pocius  nobis  exeuntibus  obviam  eis,  quam  quod  ipsi  nos  de 
bello  requirerent.  Et  ecce,  quod  hodie  die  mercurii  predicta 
exivimus  obviam  eis  in  planicie  ultra  castrum  Calarii  prope 
stagnum  et  ipsis  venientibus  inivimus  bellum  cum  eis,  Et  in 
primo  adventu  deviccimus  eos  et  fuerunt  ibi  plures  equites  et 
pedites  eorum  interfecti.  Et  quia  non  habebant,  quo  fuge- 
rent,  recollegerunt  se  et  paraveruut  nobis  iterum  bellum,  et 
nos  secundo  invasiinus  eos,  et  fuerunt  ex  eis  secundo  plures 
eorum  equites  et  pedites  interfecti,  et  tunc  posuerunt  se  in 
plena  fuga,  alii  versus  castrum,  quod  evasserunt,  alii  prohy- 
ciebant  se  armatos  in  stagno  et  suifocabantur  omnes  ita,  quod 
solum  submersi  fuerunt  plus  quam  treceuti  et  secundum  arbi- 
trum  nostrum  mortui  sunt  ex  eis  in  dicto  conflictu  plusij^uam 
trecenti  equites  et  quingeiiti  pedites  ultra  predictos  suffoca- 
tos.  De  nostris  perhyerunt  ibi  tres  milites  et  duo  pedites. 
Eadem  hora,  dum  dominus  dabat  nobis  victoriam  in  terra, 
admiratus  noster  invasit  stolium  eorum  in  mari  prope  pali^a- 
dam  de  Stainpaxe  et  fugerunt  ipsorum  galee  et  dimiserant 
infra  paligadam  decem  et  septem  barchas,  inter  (juas  erant 
quatuor  sagitee,  et  dictus  aduiiratus  cum  barchis  nostris  mi- 
uutis  intravit  paligadam  et  habuit  dictas  barchas  ^). 

In  obsidione  castri  Kalarii  videtur  nobis,  quod  sit  ha- 
benda  provissio,  quia  expugnandum  est  vel  vi  vel  obsidione. 
Hii  tamen  de  vestris,    qui  nobis  locuti  fuerunt,    dicunt,    quod 

')  d.  h.  ohne  Beachtung  des  Schaltjahres. 

*)  Folgen  Klagen  Bernabos  iiber  nichtgehaltene  Zusagen. 


—    458    — 

non  videtur  eis,  quod  per  vim  posit  expugnari,  per  obsidionem, 
si  pro  parvo  tempore  esset  furnitum,  poset  haberi,  set  si  fur- 
nitum  esset  pro  longo  tempore,  oporteret  aliter  fieri ;  hoc  modo 
videlicet  facere  unam  terram  (?)  ex  opposito  dicti  castri  et 
ibi  tantam  gentem  ponere,  quod  de  Sardinea  nil  possent  ha- 
bere.  Si  opporteret  Pissanos  facere  omnes  expensas  stipen- 
diariis,  burgensibus,  feminis  et  pueris  existentibus  in  Kalaro, 
viderentur  eis  expense  perdite.  Dominus  noster  infans  haberet 
judicatum  Kalari,  Villam  ecclesie,  Arboream,  Galurium  et 
Logodorium,  quod  est  pius  quam  totum  aliud,  stante  dicto 
domino  nostro  infante  cum  gente  sua  in  sanis  locis.  Si  Pis- 
sani  vellent  ascendere  Sardiueam,  dominus  vel  mitendo  gentes 
vel  eundo  posset  semper  eis  resistere,  sicud  opporteret.  Cum 
quinque  galeis  vel  decem  dominus  noster  infans  plus  dampni 
et  guerre  faceret  Pisanis,  quam  faciat  totus  exercitus,  que  est 
in  Kalaro  per  mare,  et  tantum,  quod  opporteret,  quod  Pis- 
sani  ad  excellentie  vestre  precepta  venirent.  Et  istud  poset 
fieri  absque  maguis  expensis,  Bene  tamen  cognoscimus,  quod 
maior  houor  esset,  si  fieri  posset  tenere  tot  galeas  armatas, 
quot  negocio  expedirent.     Dat.  in  Alegero  die  XI.  Marcii. 

CRD  Nr.  4  281.    Or.  Pap.  Ssp.   Zu  deu  drei  Berichten  vgl.  Zurita, 
Auales  libr.  VI  c.  49  uud  Muutaner,  Kap.  275. 

209.  Johannes  de  Constancia,  hostiarius,  an  Jayme  II.: 
Uebersendung  der  Processe  Johanns  XXit.  gegen  Ludwig 
d.  B.  und  die  Visconti.  Verhandlung  der  6esandten  Canes 
deiia  Scala  mit  dem  Papst;  Cangrande  ist  nunmehr  dem 
Papst  gehorsam.  Konigin  Elisabeth  ist  gesund  und  heiter, 
abgesehen  von  der  Gefangenschaft  Friedrichs  d.  Sch.  Ver- 
handiung    iiber    den    Frieden.    Personalien.    ^vignon   (1324) 

April  25. 
.  .  .  Nobilitati  vestre  per  latorem  presentium  transmitto 
processiis  per  dominum  nostrum  papam  factos  coutra  Ludovi- 
cum  ducem  Bavarie  et  etiam  contra  Mediolanensem.  Et  scia- 
tis,  domine  mi,  quod  ambassiatores  domini  Canes  de  Scala 
de  Verona  in  Lombardia  tractaverunt  pacem  cum  domiuo  papa 
et  quod  nunc  est  filius  et  obediens  ecclesie,  prout  decet. 
Deinde,  domine  mi,  vobis  uotifico,  quod  domina  mea  domina 
Helysabeth  filia  vestra,    Romanorum  regina,    est  sana  et  hy- 


—    459    — 

laris,  nisi  propter  incarcerationem  domini  mei  domini  Frede- 
rici,  sed,  domine  mi,  modo  tractatur  de  bona  pace  obtinenda 
et  firmiter  credo  et  spero,  quod  iufra  breve  tempus  erit  Deo 
dante  totaliter  refirmata  (?).  Et,  domine  mi,  pre  omnibus  cel- 
situdini  vestre  omni  affectione,  qua  valeo,  ampliori,  supplico, 
rogo  et  peto  totis  affectibus  mei  cordis,  quatenus  amore  Dei 
et  filie  vestre  domine  mee  predicte  et  in  recompeusationem 
obsequiorum  vobis  et  predicte  domine  mee  per  me  impenso- 
rum  super  provisione  facienda  dilecto  consanguineo  meo  Jo- 
hanni  Bardouyn  clerico  Coustantiensis  diocesis  domiuo  nostro 
pape  vestras  litteras  diiigere  dignemini  efficaces  et  etiam, 
domine  mi,  scribere  velitis  pro  amore  Dei  domino  Petro  de 
Uzia  fratri  domini  pape  et  domino  Arnaldo  de  Uzia  eius 
nepoti  et  Margarete  dicti  Arualdi  uxori,  ut  pro  provisioue 
predicta  obtentu  precum  vestrarum  apud  dictum  dominum 
nostrum  papam  efficaciter  insistant  et  iu  eius  expeditionem 
et  promotionem  pro  posse  laborent  .  .  .  Domine  mi,  intenda 
recedere  in  Alemaniam  infra  breve,  quare,  domine,  supplico, 
ut  domine  mee  filie  vestre  de  statu  vestro  et  de  infante  et 
de  Sardinea  et  aliis  aliqua  nova  rescribatis,  prout  dominationi 
vestre  videbitur  expedire.  .  .  .  Scripta  Avinione  XXV.  die 
Aprilis. 

Archivo  de  la  diputacion  provincial  de  Zaragosa.  Leg.  Nr.  744. 
Vgl.  WSB  140  Nr.  78  ff. 

210.  Zu  den  Eheverhandlungen  mit  England:  1)  Petrus  de 
Galiciano  an  Jayme  II.:  Eduard  II.  sendet  nach  Befragung 
des  Parlaments  eine  Gesandtschaft  zur  Brautwerbung  fur 
seinen  Sohn  Eduard  zur  Violant.  (1324)  April  25.  —  2)  Der- 
selbe  erhalt  Nachrlcht  von  der  Bewerbung  des  franzosischen 
Konigs  um  dieselbe.  Erbittet  Nachricht.  (1324)  Mai  20.  — 
Eduard  II.  an  Jayme  II.:  Seine  Botschaft  zur  Behebung  der 
Schwierigkeiten  in  den  Eheverhandlungen.  Westminster(1325) 

Februar  16. 

1)  .  .  .  Serenissime  domine !  Noscat  vestra  reverenda  do- 
minacio  me  vestras  litteras,  quas  mittebatis  illustri  regi  Ang- 
lie,  domino  meo,  diligencia,  qua  potui,  in  Anglia  apud  Lon- 
donum  prima  die  quadragesime  preterita  presentasse.  Quibu* 
visis    et    michi   multis    interrogacionibus    factis   ordinavit  .  .  . 


—    460    — 

suum  facere  parliamentum  generale,  in  quo  fuerunt  omues 
prelati,  comites,  nobiles  et  barones.  De  quorum  consilio  or- 
dinavit  idem  dominus  meus  rex  Anglie,  quod  domiuus  Ed- 
mundus  comes  a  Kent  frater  suus  et  dominus  archiepiscopus 
Dublinensis  et  multi  barones  in  eoruin  comitiva  pro  consu- 
mando  matrimonio  inter  dominum  Edwardum  filium  dicti  regis 
Anglie  et  dominam  Violant  filiani  vestram  versus  partes  vestras 
Vasconiam  se  transferrent,  et  ibidem  eciam  ordinavit,  quod 
Arnaldus  Guilelmi  de  Bearui  una  mecum  predictos  dominos 
precederemus  cum  litteris  credencie  vestre  excellencie  ex  parte 
dicti  domini  regis  Anglie  presentandis.  Veiinn  cum  idem 
Arnaldus  Guilelmi  dominus  de  Lescu  non  sit  ausus  ire  per 
Franciam,  in  mare  se  posuit  et  ego  per  terram.  Et  quia 
predicti  domini  comes  et  alii  sunt  onerati  per  regem  Anglie 
in  Francia  aliqua  expedire  et  quia  nescio,  quando  videre  po- 
tero  predictum  dominum  de  Lescu,  vestre  excellencie  Arnal- 
dum  Peregrini  mitto,  .  .  .  qui  in  isto  negocio  pro  honore  vestro 
fideliter  laboravit,  quia  multa  vestrum  lionorem  et  vestrorum 
tangentia  vobis,  serenissiine  domiue,  est  dicturus  .  .  .  Dat. 
Parisius  die  mercurii  post  festum  beati  Georgii,  Per  vestium 
humilem  clericum  Petrum  de  Galiciano. 

Or.  Perg.  o.  Nr.  Docli  nur  dieses  Datum  wegen  der  fran/.osischen 
(zweiten)  Wcrbung.     Vgl.  Acta  Nr.  324  S.  488. 

2)  .  .  .  Excellentissime  doniine!  Credo  non  vos  latere 
quasdam  litteras  meas  excellencie  vestre  directas  et  per  Ber- 
nardum  Pelogrini  familiarem  nostrum  vobis,  non  est  diu,  pre- 
sentatas  .  .  .  De  quibus  responsum  nondum  habuimus  aliqua- 
lem.  Item,  domine  excellentissime,  voluit  dominus  noster  rex 
Anglie,  quod  dominus  de  Lescuno  et  ego  ipsos  procederemus 
super  predictis  vobiscum  aliqua  tractaturi.  Et  dum  fuimus 
in  Osoa  in  regno  vestro,  intelleximus,  quod  quidam  nuncii 
domini  regis  Francie  ad  vos  venerant  ad  tractandum  matri- 
monium  inter  ipsum  et  dictam  domiuam  filiam  vestiam.  Et 
quia  pro  honore  domiui  nostri  regis  Anglie  non  expedit,  quod 
ad  vos  veniamus,  nisi  prius  super  predictis  sciamus  vestram 
voluntatem  regiam,  magestatem  vestram  inclitam  deprecamur, 
quatinus  super  predictis  nos  velitis  reddere  certiores  .  .  .  Script. 
in  Osca  vicesima  die  Madii, 


—    461    — 

Ex  parte  Petri  de  Galliciano  vestri,  si  placet,  huinilis 
servitoris. 

CRD  4242  Or.  Pap.  Ssp.     Mit  responsum. 

3)  .  .  .  Missi  nuper  ad  magnitudinis  vestre  presenciam  de 
latere  nostro  .  .  .  Arnaldus  Guilelmi  dominus  de  Lescun  et 
magister  Petrus  de  Galliciano,  thesaurarius  noster  Agenensis, 
cum  litteris  nostris  pro  tractatu  habendo  super  contractu  ma- 
trimoniali  inter  Edwardum  primogenitum  nostrum,  et  nobilem 
infantissam  Jolant  .  .  .  litteras  vestras  nobis  detulerunt  .  .  . 
responsales,  ex  quarum  inspectione  perpendimus  evidenter 
tractatum  huiusmodi  sub  modo  et  forma,  quibus  per  eosdem 
proponebatur,  serenitati  vestre  nullatenus  complacere.  Verum 
quia  confederacionem  seu  veri  amoris  alliganciam  per  aliquam 
viam  competentem  inter  nos  contrahi,  sicut  inter  antecessores 
nostros  et  vestros  actum  est  temporibus  retroactis,  desideran- 
ter  appetimus  et  vos  viceversa  appetere  credimus  et  spera- 
mus,  mittimus  ad  vos  .  .  Edmuudum  Baconni  (?),  Robertum 
de  Thorpe,  milites,  et  magistrum  Johannem  de  Hildesle  cano- 
nicum  Cicestrensem  .  . .  ad  tractandum  super  aliqua  liuiusmodi 
via  .  .  .  Dat.  apud  Westmonasterium  XVI.  die  Februarii  anno 
regni  nostri  decimo  octavo. 

Or.  Perg.  o.  Nr.  Jayme  teilt  (Reg.  338  f.  358)  am  18.  April  1326  Karl 
von  Valois  mit,  dass  er  die  englisclieu  Wiinsclie  zuriickgewiesen  habe, 
vor  allem  wegen  des  franzosiscli-englischen  Krieges.  Auch  in  der  Folge 
wurden  die  Verhandlungen  weiter  gepflogen.  Am  28.  September  1325 
schreibt  Infant  Alfonso  an  Bernardus  Jordani  de  Insula,  dass  Bernards 
Bote  mit  dem  englischen  Heiratsprojekt  zu  ihm  gekommen  sei.  Er 
bittet  jetzt  nach  Beeudigung  des  englisch-franzosischen  Krieges  die 
Sache  zu  gutem  Ende  zu  fiihren.  Aber  auch  er  lehnt  ein  Jahr  darauf 
(am  23.  August)  das  Biindnisangebot  ab.  Inzwischen  war  Eduard  II. 
entthront;  am  3.  Juni  1327  erklart  der  Infant  dem  englischen  Seneschall 
Raimund  Durandi  das  Heiratsprojekt  einer  englischen  Konigstochter 
mit  seinem  Erstgeborenen  (Pedro)  wegen  dessen  Jugend  fiir  luiannehm- 
bar.  Wieder  2  Jalire  spater  (1329  December  31.)  sucht  er  Eduard  III. 
gegeniiber  das  neuaufgenommene  Projekt  hinauszuschieben.  Und  zum 
letzten  Male  stosse  ich  1330  Juli  16.  auf  neues  Projekt  Eduards  III 
(Pedro  und  Alienora):  Alfonso  will  seine  Gesandten  instruieren,  lehnt 
aber  alligancia  ab.  Darnach  scheint  das  englische  Iiiteresse  erloschen 
zu  sein.  Vgl.  Reg.  424  f.  38,  74,  101  ^,  Reg.  5G2  f.  245.  Vgl.  auch  Reg. 
338  f.  63—68. 


—    462    — 

211.  G.  Oulomar  an  Jayme  11. :  Hartnackige  Kampfe  um  Caller, 
Tag  und  Nacht;  stets  Sleg  des  Infanten;  aber  es  ist  Zeit  fGr 
Ablosung  durch  die  Flotie.  Plan  des  Kapitans  Graf  Matfre 
in  Calier,  den  Infanten  zum  Herrn  von  Pisa  und  damit  von 
Italien  zu  machen,  wenn  er  Caller  den  Pisanern  lasst.  Oulo- 
mar  dankt  und  glaubt  auch,  dass  der  Infant  Pisa  gegen 
Konig  Robert  und  Castruccio  schiitzen  kann,  aber  auf  Caller 
kann  er''nicht  verzichten.    (1324)  Mai  6. 

.  .  ,  Aquels  del  castel  se  ■tenen  per  perduts  .  .  .  Aquesta 
es  la  gracia  de  nostre  senyor,  que  encara  no  si  son  mesclats, 
que  tota  hora  lo  senyor  infant  ne  aja  auda  la  honor  et  els 
gran  demnatge  .  .  .  Etxi,  senyor,  que  ab  veritat  vos  dix,  que 
quax  totes  nits  qualque  ora  de  la  nit  sa  hom  a  guarnir  e 
exir  e  quax  tot  die  .  . .  Per  la  presencia  del  senyor  infant 
pensar  vos  podets,  senyor,  quant  nes  la  gent  nostra  plus  va- 
lent.  Mas  daltra  part  he  jo  gran  desplaer  del  seii  trebayl, 
qui  es  massa  gran  de  die  e  de  nit.  Ver  es,  que  de  VII  dies 
a  enza,  depuys  .  .  .  que  perderen  pus  de  CCC  homens,  qui 
jahien  morts  en  menys  despay,  que  del  vostre  palau,  senyor, 
a  la  seu  .  .  .  que  anch  puys  nom  vim  negu  .  .  . 

Nos,  senyor,  avem  bones  noves  de  la  vostra  armada,  qui 
es  a  Maho  o  deza  per  venir,  e  serians  gran  obs.  Cor  ^es- 
sarien  los  perylls  els  trebayls,  en  que  som  .  .  .  Per  que,  senyor, 
si  la  vostra  armada  es  ja  partida,  ben  esta,  sino,  sia  vostra 
merce,  seuyor,  que  la  fazats  espeegar  e  trametre,  con  pus 
tost  se  pora  fer  .  .  . 

Lo  senyor  infant  vol,  que  jo  escriva  a  vos  algu  tracta- 
ment,  qui  es  estat  a  mi  mogut  secretament  per  part  del  comte 
Matfre  capita  del  Castel  per  tal,  que  vos  senyor,  sapiats  tot 
quant  sich  fa,  e  valria  a  moites  coses,  specialment  com  me 
pens,  com  axi  metex  serets  ara  vos  mogut  de  tractament  per 
lo  greu  e  mal  estament,  en  que  esta  Pisa  per  les  rahons,  que 
mizer  Barnabo  Doria  ha  significat  al  senyor  infant  per  letra, 
de  la  qual  lo  senyor  infant  vos  tramet  translat  en  la  sua 
letra.  Senyor,  lo  comte  Matfre  trames  a  mi  lo  seu  confessor 
e  dix  que  jo  anas  al  prim  son  a  la  *)  .  .  .  ola  ab  una  barcha 
e  aqui  trobaria  ^) , . .  qui  es  lo  pus  valent  e  el  pus  antich  cavaler 
del  Castel,  e  mizer  Andrea  jutge,  qui  es  hom  fort  savi,  e  del 

a)  Loch. 


—    463     — 

qual  lo  dit  comte  pus  fia.  E  jo  ab  sabuda  del  senyor  infant 
fuy  al  loch  e  ora  desus  dits.  E  trobe  aqui  los  damuntdits. 
Les  noves,  senyor,  foren  moltes  e  bones  e  serien  longes  de 
recomtar.  Mas  la  substancia  es  aquesta,  que  els  veent,  quels 
enemichs  de  Pisa  se  volien  vengar  del  comu,  a  la  ma  vostra, 
senyor,  e  de  vostre  fiyl,  volieu  donar  al  senyor  infant  la 
senyoria  de  Pisa.  E  que  zessas  aquesta  gerra  e  quel  senyor 
infant  tenges  en  Pisa  son  vicari  abgent  bona  a  les  despeses 
de  Pisa,  e  que  plages  al  senyor  infant,  que  lexas  als  Pisans 
solament  lo  castel  de  Cayler,  quel  tengessen  per  el,  e  que 
lin  servissen,  e  que  a  aquesta  via  seria  el  senyor  de  tota 
Toscana  e  encara  de  Ytalia.  Que  segons  que  els  vehien,  tots 
se  darien  a  el  volenters  per  la  gran  bona  nomenada  e  opinio, 
en  que  el  es  en  aqueles  partides.  E  jo,  senyor,  respus,  que 
de  la  bona  volentat,  que  els  avien  a  la  exaltacio  del  senyor 
infant,  fahia  jo  per  el  al  comte  e  a  els  grans  grazies,  e  quel 
senyor  infant  era  tant  conexent  senyor,  que  a  els  e  a  tot 
sabria  ben  retre  guaardo  daytals  fets,  e  que,  quant  per  els 
era  dit,  quels  enemichs  lurs  los  volien  ara  ofeudre,  que  jo 
era  zert,  que,  si  els  daven  al  senyor  infant  la  senyoria  de 
Pisa,  que  el  los  defendria  complidament  de  lurs  enemichs. 
E  seria  be  avinent.  Cor  lo  rey  Robert  e  el  princep,  de  qui 
els  se  dubten,  son  jo  zert,  que  no  farien  mal  a  vassals  del 
senyor  infant,  ans  per  amor  de\  sen  lexarien,  com  uo  sen 
estegessen  per  pahor,  que  tals  letres  trameten  els  tot  die  al 
senyor  infant  e  tals  valenzes  li  offeren,  que  nom  tem,  que 
forsen  en  res,  que  fos  contra  la  sua  honor.  De  Castrutxo 
son  jo  zert  ab  Deu,  que  lo  senyor  infant  los  defeudria  be. 
Mas  quant  azo  que  els  dehien,  quel  senyor  infant  lus  lexas 
castel  de  Cayler,  pensar  se  podien  els,  que  Cayler  es  la  clau 
de  Zerdenya,  perque  esta  mils  al  senyor  de  Zerdenya  que  a 
hom  del  mon,  que,  jassia,  quel  senyor  infant  tenges  tota  Zer- 
denya,  los  Pisans  porien  ab  Cayler  tornar  gran  revolta.  Per 
que  entesessen,  que,  si  paci  volien  fer  ab  el,  lo  castel  avia  a 
venir  en  la  sua  forza,  pur  que  el  ne  fos  poderos  e  del  als  si 
volien  aver  part  del  profit,  lo  senyor  infant,  segons  ma  creenza, 
faria  en  azo  cosa,  de  que  els  se  devrien  contentar.  Els,  seyor, 
resposeren  a  azo  e  jo  puys  a  els.  La  fi  fo  aquestade  nostres 
paraules,    que   la  cosa  quant  al  castel  auria  obs  temprament, 


—    464    — 

que  no  fos  de  tot  segons  lenteniment  lur  ne  meu.  E  jo  tota 
hora  romas  en  azo,  que,  quant  al  poder  del  castel  tempra- 
ment  no  vehia,  ques  poges  fer,  Partim  axi,  que  els  parlarien 
dazo  ab  lo  comte,  e  puys  seriem  ensemps  II  dies  ha,  que  fo 
aquest  parlament  e  puys  non  he  vist  negu.  Les  paraules 
desus  dites,  seyor,  que  els  mogren  a  mi,  ja  les  sabia  jo  de 
II  dies  abans  per  un  secret  delcomte,  qui  les  mavia  retretes, 
e  ja  era  acordat  per  lo  senyor  infant  ab  en  Felip  de  Saluza 
e  ab  pochs  de  son  conceyl,  que  jo  fees  la  resposta,  que  fiu . . . 

Lo  senyer  infant  es  ben  sa  e  alegre,  merze  de  Deu.  E 
en  la  ost,  sab  Deus,  que  jo  no  se  nuyl  hom  malalt  .  .  .  Lo 
jutge  de  Arborea  e  tots  los  Sarts  son  los  pus  alegres  homens 
del  mon,  con  lo  senyor  iufant  venz  tot  die  de  colp  en  colp 
los  Tudeschs  e  els  altres  del  castel . . .  Scripta  pridie  uonas  May. 

CRD  4207.  Or.  Pap.  Ssp.  Von  G.  Oulomars  Hand.  Das  Angebot 
entspricht  in  etwa  dem  von  1326. 

212.  Bernardus  Jordani  dominus  de  Insula  an  Jayme  II.: 
GeriJchte  an  der  Kurie,  dass  zwischen  den  Pisanern  und  In- 
fant  Peter  Ueberlassung  des  Kastells  Cagliari  an  Pisa  ver- 
einbart  sei.  Alle  Freunde  des  Konigs,  die  die  Treulosigkeit 
und  Schlauheit  der  Lombarden  kennen,  bedauern  das.  ^uch 
der  Papst  meint  dasselbe!  Bevorstehender  Krieg  zwischen 
England  und  Frankreich.     Avignon  (1324)  Juli  10. 

...  In  Romana  curia  publice  fertur  et  comuniter  dicitur, 
quod  inter  Pisauos  et  clarissimum  Petrum  infantem  vestrum 
pacta  sunt  inhita,  quod  castrum  de  Calha,  quod  est  caput  et 
clavis  tocius  Sardinee  et  maius  foi'teliiciuni  et  tale,  (juod 
contra  totum  exsercituin  vestrum  diucius  repugiiavit,  ipsis 
Pisanis  sub  eoruiii  custodia  et  regiinine  dimitit  et  relaxat,  de 
quo  ego  et  omnes  benivoli  vestri  non  sine  magiia  causa  ad- 
mirantur,  quia,  quod  partum  est  cum  nimio  labore,  labatiir 
exiguo.  Et  maxime,  quia  tanta  est  malicia  et  sagacitas  ac 
infidelitas  Lombardorum,  sicut  vestra  regia  magestas  non 
ignorat,  quia  aliud  non  cogitant,  nisi  quod  dolose  facta  sua 
possint  perpetrare.  Et  est  dubium,  quod,  quam  cito  predictus 
infans  de  dicta  patria  se  abseiitaverit,  quod  dicti  Pisaiii  cuin 
domiuio  et  potestate  predicti  castri  de  Calha  totam  terram 
et   populum    ad    eorum    voluntate   et   doininiuin  subvertaiit  et 


—    465    — 

reducant,  Et  ita  dominus  noster  papa  et  alii  amici  vestri, 
qui  vestrum  honorem  diligunt  et  perobtant,  quibus  sum  locu- 
tus,  affectuose  super  hoc  opinarunt  et  presumunt.  Et  esset 
error  novissimus  peior  priore  . . .  Presumitur  et  dicitur,  quod 
erit  guerra  inter  regem  Francie  et  regem  Anglie  in  ducatu 
Acquitauie,  sed  quid  erit,  adhuc  ignoratur  .  .  .  Scriptum  Aui- 
nione  X.  die  mensis  Julii. 

CRD   4164.    Or.   Pap.   Ssp.    Der  Berichterstatter  ist   nach   allen 
Seiten  schlecht  informiert. 

213.  Johannes  XXII.  an  Jayme  II.:  Infant  Peter  bat  wegen  der 
geringen  Einkunfte  Sardiniens  um  Reduzierung  des  Census 
von  2000  auf  500  Ml<.  und  des  servicium  militare  auf  die 
Halfte.  Verwunderung  uber  solche  bisher  nie  vorgekommene 
Bitte.  Verhandlungen  darUber.  Avignon  (1324)  Nov.  20. 
. . .  Ad  nostram  nuper  accedens  presentiam  dilectus  filius 
nobilis  vir  Petrus  infans  .  .  .  humiliter  supplicavit,  ut  tibi 
super  expensarum  oneribus  .  . .  compacientes  .  .  .  duorum  mi- 
lium  marcharum  summam  pro  censu  debitorum  predicto  ad 
quingentas  marchas  reducere  ac  residuum  dicti  census  pre- 
dictique  militaris  servicii  medietatem  tibi  et  eisdem  tuis  here- 
dibus  remittere  imperpetuum  quodque  tu  et  .  .  .  Alfonsus 
censum  quingentorum  marcharum  huiusmodi  seu  eius  partem 
non  teneremini  solvere,  dum  vivetis,  nec  usque  ad  decem 
annos  prestare  huiusraodi  militare  servicium  vel  galearum 
stolium  vobis  in  dictarum  expensarum  relevamen  et  subsidium 
de  benignitate  solita  concedere  dignaremur. 

Et  hcet  predicta  petitio,  quam  diligenter  audivimus,  nobis 
et  fratribus  nostris  sancte  Romane  ecclesie  cardinalibus,  cum 
quibus  plene  deliberavimus  super  ea,  grandem  ingesserit  velut 
insolita  et  alias  inaudita  materiam  admirandi,  cum  non  lege- 
rimus  nec  sciverimus,  quod  uuquam  per  aliquem  predecessorum 
nostronim  Romanorum  pontificum  cuiquam  persone  de  censu 
ecclesie  debito  aliqua  fuerit  in  toto  seu  in  parte  facta  remis- 
sio  in  perpetuum  vel  ad  tempus,  quanquam  ex  causis  inter- 
dum  legitimis  aliquibus  fuerint  solutionum  termini  prorogati : 
certum  enim  est,  quod  clare  memorie  Carolus  primus  rex 
Sicilie  non  sine  multa  effusione  sanguinis  et  excessiva  expen- 
sarum  magnitudine  reguo  Sicilie  de  manibus   inimicorum   ec- 


—    466    — 

clesie  potenter  erepto  ad  octo  milia  unciarum  de  censu  annuo 
pro  dicto  regno,  de  quo  satis  modicus  census  antea  debeba- 
tur,  semper  ecclesie  memorate  solvenda  se  ac  heredes  suos 
efficaciter  obligavit,  de  qua  summa  tam  ipse  quam  heredes 
predicti  satisfecerunt  statutis  terminis  usque  modo  vel  super 
solutione  ipsius  certis  et  iustis  causis  prorogationem  impetra- 
runt  aliquociens,  inde  tamen  sibi  nulla  facta  remissione  iu 
perpetuum  vel  ad  tempus,  et  etiam  non  obstante,  quod  ad  pre- 
sens  per  alios  magna  pars  regni  detineatur  predicti :  tameu 
ex  sincere  dilectionis  aifectu,  quo  te  dictumque  comitem  sup- 
plicantem  et  domum  tuam  regiam  prosequimur  in  visceribus 
caritatis,  volentes  super  hiis,  que  secundum  Deum  possumus, 
tuam  celsitudinem  prosequi  gratiose,  eidem  comiti  de  dicto- 
rum  fratrum  consilio  duximus  offerendum,  nos  medietatem 
duorum  milium  marcharum  census  et  militaris  servicii  predic- 
torum  usque  ad  decem  annos  proxime  venturos,  nullo  tameu 
pacto  nullaque  conventione  astricti,  sed  de  nostra  mera  libe- 
ralite  et  gratia  speciali  tibi  tuisque  heredibus  in  dictorum 
expensarum  suffragium  remissuros,  dummodo  comes  predictus 
recognoscendi  nobis  et  ecclesie  Romane  totum  censum  et  mi- 
litare  servicium  supradictum  .  .  .  et  recipiendi  dictam  gratiam 
tuo  nomine  ac  ipsius  expresse  consentiendi  esset  suffultus 
sufficienti  regia  potestate.  Adiecto  tamen,  quod,  si  tu  et 
heredes  predicti  in  solutione  residuarum  mille  marcharum  . . . 
forsitan  cessaretis,  remissio  .  .  .  haberetur  pro  non  facta  . .  . 

Verum  prefatus  comes  audita  oblatione  predicta  et  cum 
suo  cousilio  deliberatioue  habita  super  ea,  se  non  habere  re- 
spondit  super  hoc  potestatem,  sed  ipsam  gratiam  non  respuens 
uec  admittens,  ut  tuam  in  hac  parte  posset  consulere  provi- 
dentiam,  per  uos  sibi  petiit  indulgeri,  quod  utique  nobis 
gratum  extitit  et  acceptum.  Super  quibus,  fili  dilectissime, 
provide  prospicias,  quid  agendum:  nos  enim,  que  sibi  obtu- 
limus,  sub  modis,  conditionibus  et  fornia  predictis  sumus 
adimplere  parati. 

Ceterum  ad  hoc,  quod  ulterius  de  gravamine  census  et 
minore  valore  regni  predictorum  eadem  petitio  coutinebat,  de 
dictorum  fratrum  consilio  duximus  respondendum,  quod,  licet 
pro  tempore  isto  acquisitionis  tam  nove  futuri  terrarum  regni 
predicti  redditus   nequeaut   extimari,    cum    in    novitate    tanta 


—    467    — 

multa  expendere  oporteat,  de  quibus  non  erit  necessarium  in 
futurum,  intendimus  tamen  prius  informatione  super  hiis  ha- 
bita  diligenti  cum  eisdem  fratribus  oportuno  tempore  ordi- 
uare,  quod  in  hac  parte  fieri  honeste  poterit  et  debebit.  Dat. 
Auinione   XII.  kalendas  Decembris    pontificatus    nostri    anno 

nono. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  87.  Or.  Perg.  B.  an  Hschr.  Adresse. 
Peter  legte  dar  die  Verhandlungen  wegen  Sardinien,  die  Verpflich- 
tungen  des  Konigs  in  Geld  und  Truppen  wegen  des  Feudunis  nach-  den 
Vertrageu.  Nun  seien  die  Einkunfte  gleich  Null.  Vgl.  auch  Acta  Nr. 
501  S.  800  f. 

214.    Berichte    des    Bernat   de    Boxados    von   der  Kurie    an 
Jayme  II.     flvignon  (1325)  April  4.  bis  Juni  11. 

1)  Anl<unft.  DerPapst  warbei  den  Horen,KardinalNapoleon 
beschaftigt.  Am  Griinendonnerstag  fand  der  Kardinal  seine 
Instruktion  gut,  aber  einiges  sei  zu  andern.  Auch  ein  Freund 
rlet,  da  die  Worte  grob  seien,  sie  dem  Infanten  in  den  Mund 
zu  legen,  wenn  Bernard  keine  Gnade  fande.  Der  Infant  diirfe 
sich  mehr  erlauben.  Ratschlage  fur  die  Vorlage  der  ver- 
schiedenen  Briefe,  um  den  Papst  fur  die  Petition  des  Infan- 
ten  empfanglich  zu  machen.  Jedermann  sage,  Jayme  diirfe 
das  Zehntgeld  nicht  aus  dem  Lande  lassen.  Der  Bohmen- 
konig  erhielt  einen  dreijahrigen  Zehnten.  Die  Herzoge  von 
Bayern  und  Oesterreich  haben  sich  versohnt.  Die  Armada 
Roberts  fahrt  aus  Marseille.     flvignon  (1325)  flpril  4. 

2)  Zuruckhalten  des  Zehnten  im  Lande;  dann  tut  der 
Papst  alles;  sonst  erhalt  ihn  Robert.  Lage  des  Legaten  in 
Piemont;  Aufregung  des  Papstes;  Waffenstillstand  zwischen 
England  und  Frankreich.     Avignon  (1325)  flpril  7. 

3)  Provision  des  P.  Durrea  mit  Gerona.  P.  de  Cornu- 
dela  soll  vorlaufig  einwilligen.     flvlgnon  (1325)  Mai  10. 

4)  Der  Papst  halt  ihn  hin.  Dreimal  bat  er  um  Entlas- 
sung.  fln  Himmelfahrt,  als  er  mit  ihm  speiste,  bat  er  und 
der  Sabinensis  vergebiich  darum.  Jayme  soll  seine  Riick- 
kehr  befehlen.     flvignon  (1325)  Mai  21. 

5)  Der  Papst  halt  ihn  wegen  des  mallorcanlschen  Zwi- 
stes.  fllle  ftirchten  die  Rustungen  Jaymes.  Englisch-fran- 
zosischer  Friede.     Avignon  (1325)  Mai  31. 


—    468    — 

6)  Verhandlungen  mit  4  Kardinalen.  Der  Papst  wil[ 
seine  Sache  vors  Konsistorium  bringen.  Nach  Ansicht  Na- 
poleons  will  der  Papst   nichts  tun.     Avignon  (1325)  Juni  11. 

Senyor  Rey.  Jo  Bernat  de  Boxados,  homyl  cavaler  vostre, 
me  coman  en  la  vostra  gracia  besant  vostres  mans  e  peus. 
Sapia,  senyor,  la  vostra  alta  senyoria,  que  jo  fuy  Avinyo  la 
dimecres  de  la  setmana  santa,  entre  en  lo  dit  loc  a  ora  de 
migdia  e  agi  de  conseyl  de  frare  Ferer  Dabelya,  que  navia 
parlat  am  lo  cardenal  Napolio,  que  jom  nanas  tot  dret  a  fer 
reverencia  al  papa,  e  axi  aue  la  segons  aquets  conseyl.  E 
con  fuy  a  la  porta  devala  hi  en  P.  de  Labadia  el  porter,  que 
jo  manava  am  mi  e  dixeren  an  A.  Dosa,  de  qui  era  la  guarda,. 
que  jo  era  a  la  porta  misage  vostre  e  del  infant,  qui  volia 
fer  reverencia  al  papu.  El  entrasen  e  puys  torna  e  demana 
mon  nom  els  dixeren  lo  hi  el  eutrasen  e  a  poc  de  tems  torna 
e  dix,  que  degesen  a  mi,  que  el  me  conselyave,  que  jom  anas 
reposar  entro  al  mati,  per  90  com  lo  papa  deja  ses  hores  e 
tantots  les  hores  dites,  que  hiria  menyar,  mas  que  tornas  ben 
mati,  e  tantots  que  entraria.  Exi  *)  jo  dix  a  frare  Ferer : 
Quen  farim,  eldix:  Quens  entornasem,  que  aquel  no  ho  diria, 
sino  ho  sabes  del  papa.  Jo  dixli,  si  conselyava,  que  anas 
veure  mi^er  Napolio.  El  dixme  que  no,  entro  que  ho  sabes 
del  e  axi  que  jo  devalas  a  ma  posada,  quel  me  sabria.  E 
axi  jo  avale  a  ma  posada  e  frare  Ferer  feume  saber,  que  am 
lo  dit  cardenal  avia  homs  estranys,  que  parlaven  am  el  e  que, 
con  isques  del  parlament,  que  volria  menyar,  e  axi  quem 
saferis  entro  al  vespre,  90  es  apres  de  donnir  exi  que  apres 
dormir,  tantots  ques  leva  de  dormir,  aua  a  lofyci  e  axi  nol 
pogi  veure  entro  uy,  que  es  dijous  de  la  Cena,  e  fuy  rebut 
per  el  molt  graciosament.  Jo  dixli  les  saluts  de  part  vostra 
e  del  senyor  infaut  e  doneli  les  letres  vostres  he  sues  e  apres, 
que  les  hac  lestes,  jo  li  mostre  la  missatgeria  del  senyor  in- 
faut  e  pus  apres  senyor  la  vostra.  El  dix,  que  les  demandes 
heren  bones  e  raonables  e  que  li  era  vijares,  que  uo  hi  fes 
res  a  milorar,  salvat  en  lo  derrer  capitol,  que  no  li  era  sen- 
blat,  que  jo  deges  retre  la  comesio  dels  hofycis  en  neguua 
manera,  per  tal  com  ben  leu  el  nauria  plaer  o  sino  navia 
plaer  no  hi  daria  molt.  E  si  daqets  papa  no  aviets  favor, 
a)  So  Or. 


469    — 


que  per  tems  ni  poria  aver  altre,  de  qe  auriets  favor  e  gracia 
per  los  dits  hofycis,    e    axi   era    aqets    son    consyl.     Item  me 
dix,  senyor;  un  vostre  amic,  lo  qual  jo  enten,   que  volria  axi 
vostra  honor  e  profyt,  com  de  si  hilex  *),  am  qui  jo  parle  sen- 
blantment  que  li  era  senblat.   quel,    cardenal  maconselyas  be 
sal  milor  conseyl  vostre,  quel  no  entenia,  que  quant  en  aqets 
cas  jo  deges  mudar  per  conseyl  del   dit   amic   vostre   ne   del 
cardenal  ma  informacio  mas  que  fes  saber  a  vos,  que  be  en- 
tenia,    que    siria    vengut    e  anat  un  coreu  de  vos,  ans  que  jo 
venges  al  punt  de  dir  les  paraules  de  retre  los  hofycis,  e  que 
li  seria  senblat  al  dit  amic  vostre,    que   les   paraules,   que  jo 
ages  a  dir  al  papa,    que   fosen   groses    ne    deufortiment,    que 
les  dixes  de  part  del  infant  en  aquesta  manera,  si  tan   sera, 
que  non  ages  neguna  gracia   del,    que    pus   lo    senyor   infant 
veya,  que  per  suplicacio  de  vos,  senyor,    ne    del   ara   ne   per 
moltes  vegades  feyta  el  no  avia  volguda  dar  favor  ne  ajuda 
eu  la  conqesta  de  Cerdenya,    ans  que,    segons  quel  sabia,    lii 
avia  dats  molts  enpax    e  destorpes,    quel    senyor   infant   avia 
feyta  la  dita  conqesta  sens  ajuda   del,    encara    am   fort   poca 
de  vos,  senyor,    e    quel   tenia  la  dita  hillya  poderosament,    e 
que,    si    el   papa  ne  vos  hi  feyets  neguna  demauda,    quel    ne 
faria  al  papa  e  a  vos  90,  que  trobas  de  couseyll  que  fer  vos 
en  deges,    lo  qual  conseyl  entenia  aver  am  aquels,    que    eren 
estats  amb  el  a  la  conqesta.    Item  dix,  que  mal  era  estat  feyt, 
com,    tantots    no    seu   feu  apelar  rey,    con  la  hac  conqesta,  e 
puys,  que  no  ages  tan  gran  conciencia  con  vos,  que  tots  aqets 
afes   diu.    quel  los  deuria  levar  de  carera  axi  com  daco  e  de 
la  decima,    que    non  lexas  trer  jens  e  quen  quitas  sos  locs  e 
quen  fos,  com  se  volges  am  vos  e  am  lo  papa,  que  hom  jove 
no  deu  aver  masa  conciencia.    Totes  aqestes  paraules,  senyor, 
me  dix  lo  vostre  amic,    mas    dix,    que  no  us  nescrivis  res  de 
sa  part  e  axi  vos  veyats  hi  e  pensat  hi  sobre  ago,  que,  quant 
a  mon  poc  sen  vigares  mes,    que  diga  rao,    e  siats  cert,    que 
aqesta  presona  vos  ama  de  cor.     Item,  senyor,  me  dix  lo  dit 
amic  vostre,  que  jo  no  deges  donar  la  letra  vostra  mayor  al 
papa,  que,  si  o  feya,  que  jo  fos  cert,  que  no  faria  res,   quen 
la  dita  letra  se  conte,   que  vos  hacceptats  la  gracia,    que    us 
feu,  con  linfant  en  Pere  hic  venc,  e  axi  quel  tantots  respon- 
a)  So  Or. 


—    470    — 

dra  a  mi,  que  vos  vos  tenits  per  pagat  de  la  gracia,  segons 
que  vos  li  fets  a  saber  per  vostra  letra,  e  axi  quel  no  hi 
faria  pus,  e  axi  am  conselyat,  que  jo  do  primerament  la  letra 
poca,  qes  de  creenga  solament,  e  que  per  la  dita  crenga  li 
deja  dir  algunes  paraules  bones,  que  son  en  la  letra  mayor 
per  enduyrlo  a  atorgar  la  petecio  *)  del  senyor  infant.  De  la 
letra  mayor  he  jo  trelat  e  per  a^o  jo  segirne  son  conseyl, 
segons  que  vos  me  manas  e  coman  ho  a  Deu,  que  mi  endrec. 
Encara  sapia  la  vostra  alta  senyoria,  que  tot  hom  clerges  e 
lechs  dien,  que  farets  gran  erada,  sin  lexats  trer  la  decima, 
que  cert  es,  que  nos  fa  en  negun  rencne  *)  sino  el  vostre. 
Vos  ne  farets  qo,  que  tendrets  per  be,  mas  jo  us  fa^  saber, 
qo  ques  diu,  jo  segons  la  vostra  informacio  fare  90,  que  puxa 
e  placia  a  vos,  senyor,  que  si  per  les  paraules  del  dit  amic 
vostre  vos  volieu,  que  jo  hi  fes  als  part  ma  informacio,  que 
mo  fesets  saber,  que  jo  lagiaria  be  les  paraules  a  dir,  si  el 
negana  gracia  nom  feya  estan  en  ma  demanda,  qo  es  a  dir 
les  paraules  del  derer  capitol. 

Senyor,  les  noves,  que  son  en  la  cort,  son  aquestes,  que 
hic  son  estats  misages  del  rey  de  Boemia  e  no  hic  son  atu- 
rats  sino  XV  dies,  el  papa  a  feyta  gracia  al  dit  rey  de  la 
decima  de  III  anys,  segons  que  dien  per  50,  que  sestia  co- 
minal  del  feyt  del  enparador.  Item  se  comte  jeneralment  per 
tota  la  cort  quel  . . .  de  Bavera,  el  duc  Daustria  se  son  aven- 
guts,  e  que  es  cert,  quel  duc  Daustria  es  fora  de  la  preso. 
De  la  armada  del  rey  Rubert  es  cert  e  ^endema  *)  de  Pasqua 
deven  partir  les  cales  *)  de  Marselya.  Prec  Deus,  senyor,  que 
us  do  vida  longa  am  salut.     Dada  Avinyo  lo  divenres  sanct. 

Jo  fo  estat  dues  vegades  a  lalberc  del  papa  e  la  una 
molt  aturat  e  no  le  pogut  veure,  an  me  dat  dia  a  disabte, 
meten  mes  ensa,  que  per  aqestes  indulgencies,  que  done  ara 
e  per  lofici,  que  es  gran,  que  no  e  poguda  aver  hora;  tan- 
tots  que  aya  aguda  entrada,  vos  ho  fare  saber.  Encara,  senyor, 
me  dix  lo  vostre  amic  sobre  lo  feyt  de  retre  la  comesio  dels 
hofycis,  quel  no  tendria  per  bo,  sal  milor  conseyl  vostre,  que 
vos  per  dar  a  entendre,  que  no  sots  be  pagat  del  ne  fesets 
de  vostre  don,  que  per  avant,  segons  que  dit  es,  a  vos  porren 
tornar  a  onor  e  a  profit  da^o   que  us  en  ^)  .  . .  me   fet    saber 

a)  So  Or.  b)  Loch  fiir  mehrere  Worter. 


—    471    — 

con  ans  puxats  vostra  voluntat  *)  . .  .  jo  fare  segons  la  vostra 
informacio. 

CRD  Templarios  Nr.  205.  Or.  Pap.  Ssp.  Schwer  zu  lesen.  Der 
Konig  antwortete  am  23.  April  und  anderte  nach  den  Wunschen  des 
amic  seine  Vorschlage.  Reg.  338  f.  165.  Den  ersten  Bericht  (CRD  11134) 
hatte  Bernard  auf  der  Reise  abgefasst.  Er  hat  einen  Brief  des 
Konigs  in  Narbonne  erhalten  uber  die  Information  betreffend  die 
Bistumer.  Der  Konig  habe  Briefe:  quel  papa  avia  trames  son  rescrit 
ne  sa  carta  bulyaada  an  Bertran  de  Curnudela,  ab  la  qual  li  avia  pro- 
veyt  del  bisbaa  de  Tarapona,  e  per  azo  que  mudavets  la  informacio 
a  mi . . .  Die  Briefe  hat  Bertrand  anscheinend  noch  nicht  erhalten. 
Dann  erwahnt  er  den  Tod  des  Kanzlers.  Montpellier  2.  April.  Der 
Vizekanzler  Kardinal  Petrus  Textoris  starb  am  24.  Marz  1326.  Johanne» 
XXII.  ernannte  Johannes  Darpadela  zu  seinem  Nachfolger;  der  weilte 
damals  am  franzosischen  Hofe  als  Prokurator.  Vgl.  Acta  S.  808  und 
Baumgarten,  Von  der  apostolischen  Kanzlei,  S.  103.  —  Vgl.  hierzu  die 
Berichte  Acta  Nr.  603,  504,  606—8. 

2)  . .  .  Encara,  senyor,  fap  saber  a  la  vostra  gran  altea^ 
que  vostre  amic  e  daltres,  que  sen  raonaven  am  mi,  [s]ens 
que  no  sabien  res  de  mon  enteniment,  dien,  que,  si  vos  no 
lexats  trer  la  dec[ima]  de  vostra  tera,  quel  fara  to[t]  90,  que 
vos  vulgats:  especialment  dien,  quel  senyor  infant  deu[ri]a(?) 
fer  aquets  afes  .  . .  Jo  lio  tramet  adir  tot  clarament,  Deus 
prec,  qae  a  el  e  a  vos  hi  endre^,  que  tot  hom  diu,  que  aqeys 
dines,  quel  enten  aver  de  la  vostra  [te]ra,  [dara  ?]  tots  al  rey 
Rubert.  Diuse  en  la  cort,  quel  cardenal  esta  quax  asetjat, 
aquel  qe  es  en  Peude[munt]  e  que  li  va  fort  mal  ^) . . .  papa  ^) ... 
es  ne  fort  torbat.  Altres  noves  no  hic  ha,  sal  qes  diu,  que 
a  treva  en  la  gera  del  rey  de  Fran^a  e  del  rey  Danglatera 
entro  a  cinquagesima  (?).  Jo,  senyor,  vos  euviu  dins  aqesta 
letra,  segons  que  jo  dix,  la  vostra  misageria  al  papa  e  altra 
sedola,  segons  que  liu  e  dat  per  escrit,  per^o  que  vos  siats 
enformat  de  tot  co,  que  hic  fa^.  Lo  vostre  amic,  senyor,  fos 
raonat  ami  molts  vegades,  que,  si  el  papa  no  fa  gracia  al 
senyor  infant,  quel  fos  dret  per  dies  e  per  ores  al  papa  e  a 
vos,  si  res  li  demanavets,  quel  so  a  conqets  sens  ajuda  deles- 
glesa ;  mana  '^),  en  los  afes  go,  que  tenrets  per  be  e  yo  fare. 

CRD  0.  Nr.     Or.  Pap.  Ssp.     Vgl.  Acta  Nr.  503  Anmerkung. 

3)  . . .  Sapie,  senyor,  la  vostra  alta  senyoria,  que  huy, 
que  es  divenres  VI.  idus  Madii,   lo  sant  pare  a  provehit  del 

a)  Loch  fur  mehrere  Worter.        b)  Loch  fiir  ein  Wort.        c)  So  Or 


—    472    — 

bisbat  de  Girona  al  honrat  en  P.  Durrea.  E  aquesta  pro- 
visio,  senyor,  he  procurada  jo  per  tal,  cou  lo  pare  sant  se 
tenie  fort,  que  no  mudarie  re  en  la  provisio,  que  avie  feyta 
del  bisbat  de  Tara^ona.  Mas  dix  me,  que  el  dit  en  P.  Durrea 
reebut  lo  dit  bisbat  de  Girona,  que  li  plaurie  molt  e  darie 
aquela  favor,  que  pogues,  que  el  camias  ab  en  Bertran  de 
Cornudela.  Eaxi,  senyor,  sots  esperanpa  del  dit  cambi,  que, 
pus  per  una  via  no  podia  aver  son  enteniment,  que  la  agues 
per  altra  lodit  en  P.  Durrea,  jo  he  tractat  la  provisio  da- 
muntdita  esser  feyta,  e  per  tal,  con  me  temia,  quel  pare  sant 
non  provehis  a  altre,  per  que  molts  na  en  la  cort,  quiy  en- 
tenien,  e  puys  no  fore  loc  al  cambi  damuntdit.  Hon,  senyor, 
per  tal  que  monsenyor  linfant  Namfos,  a  instancia  del  qual 
lo  dit  en  P.  Durrea  fo  elet  de  Taragona,  aje  honor  daquest 
feyt,  placieus,  senyor,  que  deyats  escriure  al  dit  en  Bertran 
de  Cornudela,  que  consinte  al  cambi  damuntdit,  majorment 
con  el  a  atorgat,  que  pendrie  volenter  lo  bisbat  de  Girona, 
sil  papa  lo  li  aonava,  segons  quem  feu  saber  larchabisbe  de 
Sarago^a  .  .  .  Escrita  a  Auigon  divenres  damuntdit  per  lo  mati. 
CRD  11630.  Or.  Pap.  Ssp.  Ueber  den  Wirrwarr  in  den  Bistiimer- 
vertauschungen,  der  entstanden,  weil  Vater  und  Sohn  verschiedene 
Kandidaten  hatten,  vgl.  Acta  8.811.  Am  8.  Mai  (CRD  11463)  schrieb 
er,  dass  hier  verschiedene  Leute  des  Konigs  von  Mallorca  seien:  per 
lo  contrast,  que  es  entre  en  Felip  de  Maylorques  et  los  homens  de 
Perpenya  sobre  la  tutoria  del  dit  infant.  E  veig,  que  lo  papa  los  done 
favor,  axi  que,  tantost  que  foren  venguts,  acabaren,  que  lendredit,  que 
ere  en  Roseylo,  mano  lo  papa  esser  relevat. 

4)  .  .  .  No  pux  aver  neguna  resposta  del  sant  pare,  aus 
me  passe  per  noves.  Depuys,  senyor,  que  jo  us  escrivi  lon- 
gament  de  go,  que  el  mavie  dit,  le  vist  III  vegades,  suppli- 
can  li  tota  via,  que  fos  sa  merce,  quem  desliuras.  E  el  diu 
me,  que  nom  enuig,  que  em  breus  dies  el  me  deliurara,  es- 
cusanse,  que  per  altres  afers,  en  losquals  a  agut  entendre, 
ma  tengut  tant.  Lo  dia  de  sensio,  senyor,  jo  ane  ala  sua 
missa,  e  puys  volc,  quem  aturas  ab  el  a  dinar.  E  con  aguem 
menyat  e  prenia  son  comiat,  dixli,  que  fos  sa  merce,  quem 
deliuras,  E  lo  cardenal  de  Sabina,  qui  avie  aytam  be  menyat 
ab  lo  papa,  dix  li :  Pare  sant,  placieus  quel  deliurets,  que  nom 
lex  e  viure,  tant  te  cuyta  de  deliurar  sos  afes.  E  lo  papa 
respos:  que  en  breu  me  deliurarie.     Empero,    senyor,   yo  me 


—    473    — 

tem,  que  cientmeut  o  fa^e  per  alguna  cosa,  que  esper,  nou 
se,  per  que;  per  que,  senyor,  vos  placie,  quem  manets,  que 
faga,  si  el  me  trigue  la  resposta,  que  la  messio,  que  vos, 
senyor,  me  fes  donar  pega  la  he  despesa  .  .  .  Dat.  en  Auinyo 
dimarts  XXI  dia  anats  de  Maig. 

CRD  11579.     Or.  Pap.     Spur  eines  grunen  Siegels. 

5)  .  .  .  Sapie,  senyor,  la  vostra  molt  alt  senyoria,  que  yo 
encara  no  lie  negun  respost  del  sant  pare,  mas  diu,  que  •  en 
breus  dies  el  me  deliurara  e  a  dit  liuy,  que  es  diveuj-es  der- 
rer  dia  de  maig,  al  cardenal  Napolio,  que  per  cert  el  me  de- 
liurara  en  breus  dies  e  aguere  o  ja  feyt,  sino  com  a  agut 
entendre  en  aquel  contrast,  que  es  entre  lo  senyor  infant  en 
Felip  de  Malorques  e  los  liomens  de  Perpenya  ...  E  lo  saut 
pare  a  comanat  a  III  cardenals,  que  facen  lur  poder  en  ave- 
nir  los.  Empero,  senyor,  los  uns  e  los  altres  an  gran  pahor 
de  vos,  que  an  los  dit,  que  en  Not  de  Munchada  fa  cridar 
osts  e  adoba  eginys,  de  la  qual  cosa  se  tenien  molt.  Item, 
senyor,  sapie  la  vostra  senyoria,  que  huy  es  vengut  un  bisbe 
de  Franga,  qui  a  aportat  ardit  e  letres  al  papa,  que  la  pau 
es  feyta  entre  lo  rey  de  Franga  e  lo  rey  Danglaterra,  en 
aquesta  manera,  quel  rey  de  Franga  a  reebuda  tota  la  terra, 
de  que  contenien,  a  sa  ma  e  a  posat  seneschal  en  aquela  lo 
sehyor  de  Soli,  qui  es  de  conseyl  del  rey  Danglatera,  e  lo 
rey  damuntdit  deu  venir  a  fer  homenatge  al  rey  de  Fran^a, 
e  puys  deuli  retre  tota  la  dita  terra  .  .  .  Dat.  en  Auynyo  di- 
venres  derer  dia  de  Mag. 
CRD  11625.     Or.  Pap.  Ssp. 

6)  .  .  .  Jo  he  vist  lo  papa  .  .  .  Resposme,  que  per  mos  afes 
a  desembargar  avie  feyts  venir  IIII  cardenals,  90  es  saber 
mi^er  Napolio  et  lo  cardenal  de  Sabina  et  de  Muntfaueng  et 
en  Gaucelm  Johan.  Et  apres  que  lo  papa  hac  molt  parlat 
ab  los  dits  cardenals,  dix,  que  encara  ne  volie  aver  couseyl 
de  tots  los  cardenals  et  axi,  que  devia,  que  proposarie  la  mia 
missatgeria  en  consistori,  et  agut  lur  conseyl,  quem  respon- 
drie.  Empero,  senyor,  de  conseyl  de  micer  Napolio  jo  pre- 
sente  la  vostra  letra  major  al  pare  sant.  Et  axi  senyor,  et 
ab  una  resposta  et  ab  altra  jo  fare,  segons  la  vostra  enfor- 
macio  et  iremen,    que  segons  que  ma  dit  micer  Napolio,    ay- 


—    474    — 

tant  con  el  pot  entendre,  nol  veu  de  negun  bon  enteniment 
de  gracia  a  fer  . . .  Dat.  en  Auinyo  dimarts  dia  de  sant  Bar- 
nabe. 

CRD  s.  f.  864.     Or.  Pap.  Ssp. 

215.  Infant  Alfonso  an  Johann  XXII. :  FUr  Sardlniens  Schutz 
bewaffnet  er  6aleeren,  nicht  fUr  Friedrich.  Ihn  wUrde  es 
freuen,  wenn  Johann  als  Oberherr  der  beiden  Konige  (Fried- 
rich  und  Robert)  fUr  Frieden  sorgte.  Ungern  sieht  er  so  viet 
Krieg  unter  christlichen  FUrsten,  deren  Krafte  fUr  den  Kreuz- 
zug  verwendet  werden  konnten,  den  er  so  sehnlichst  an- 
strebt.    Valencia  (1325)  April  13. 

. . .  Beatitudinem  vestram  scire  volumus,  nos  admiracio- 
nem  recepisse,  quo  modo  de  significatis  nobis  in  littera  me- 
morata  potuit  fama  insurgere  *).  Bene  tamen  est  verum,  quod 
pro  tuicione  insule  Sardinie  certas  galeas  armari  facimus  illuc 
[mjittendas  et  parari  etiam  ampliores.  Verumtamen  in  aliis 
sepe  probavimus,  quod  homines  plerumque  dicunt,  que  cogi- 
tant  posse  in  negociis  evenire.  Summe  vero  placeret  nobis 
et  pensatis  circumstanciis  negocii  desideranter  apeteremus, 
quod  vestra  clemencia  viis  adhibitis  congruis  tanquam  domi- 
nus  utriusque  regum,  de  quibus  in  littera  premissa  fit  men- 
cio,  ponere  procuraret  in  statu  pacis  negocium  principum 
eorundem.  Multum  enim  displicenter  accipimus,  quod  inte» 
principes  et  alios  christianitatis  status  videmus  et  sentimus 
tot  guerrarum  discrimina  sussitari,  que  pocius  ad  destruccio- 
nem  inimicorum  catholice  fidei  Sarracenorum  converti  debe- 
rent,  ad  que,  novit  altissimus,  cogitatum  nostrum  iactavimus- 
et  intentum  .  .  .  Dat.  Valencie  idus  Aprilis  anno  domini 
MCCCXX  quinto. 

Reg.  424  f.  4  V,  Johann  hatte  geschrieben:  Er  habe  gehort,  dass 
20  Galeeren  und  6  naves  geriistet  seien,  mit  denen  Alfonso  nach  Sar- 
dinien  und  dann  nach  Sizilien  zu  Friedrich  ziehen  soUe  und,  falls  er 
den  Frieden  nicht  erlange,  Friedrich  helfen  woUe.  Das  wtirde  Gott 
und  die  Kirche  beleidigen.  Er  erinnert  den  Kbnig  daran,  dass  ihm 
Robert  bei  der  Eroberung  Sardiniens  Hindernisse  hatte  bereiten  konnen, 
es  aber  nicht  getan  habe.  Er  bittet,  davon  Abstand  zu  nehmen.  1325 
Marz  22  (Leg.  Johann  XXII.    Nr.  96.    „Ad  nostrum".    Or.  "Perg.) 


')  Vgl.  unten  Anmerkung. 


—    475    — 


216.  Konig  Friedrich  an  Jayme  II. :  Schildert  den  Einfall  Karls 
von    Calabrien    In   Sizilien.     Er   kam   mit  114  Galeeren    und 
2500  Reitern   und  zahlreichem  Fussvolk,   berannte  zweimal 
Palermo,  zog  dann  an  der  KUste  nach  Marsala  und  3yrakus 
bis  nach  Messina.     Hler  hat  er  sich  vor  die  Stadt   gelegt, 
grossen  Zufluss  von  Calabrien   bekommen,    hat  einmal    an- 
scheinend  einen  Angrlff  beginnen  wollen  und  ist  dann  nach 
dem  Festlande  zurUck.    Nur  durch  Verbrennen  und  Verwilsten 
der  Garten,  Weinberge  und  Ernten  hat  er  geschadet,  Frled- 
rich  konnte  kein  grosses  Heer  gegen  ihn  sammeln,  weil  er 
bald  hier,  bald  dort  war.     (1325.) 
Placuit  vobis  per  litteras   vestras   nobis   inter   alia   scri- 
bere,    ut    de    gestis    et   processibus   nostrorum    emulorum    et 
hostium  contra  nos,  fideles  et  subditos  in  insula  nostra  Sicilie 
habitis  certitudinem  et  informacionem  plenariam  vobis  facer& 
deberemus.     Idcirco    serenitati   vestre   ignotescimus   per   pre- 
sentes,  quod  dux  Calabrie,   filius  regis  Roberti,   hostis  nostri 
et  emuli,  olim  de  mense  Maii  proximo  preteriti  videlicet  vice- 
simo  quinto  eiusdem,  cum  galeis  grossis  et  subtilibus  centum 
quatuordeciun  equitibus  duobus  milibus  et  quiugentis  et  pedi- 
tum,    armigerorum   multitudine  copiosa  transfretando  in  Sici- 
liam  ad  litora  seu   maritimam  civitatis  Panormi  cum  magno> 
exforcio  declinavit.     Et   castraraetatus   fuit   in    loco   dicto   de 
Cassaris  prope  flumen,  quod  dicitur  de  admirato,   obsidionem 
predicte    civitati   ponendo.     In  qua  obsidione  viginti  quinque 
diebus    exstitit    commoratus,    infra   quod  tempus  bis  [dictam] 
civitatem  cum  toto  suo  exforcio  et  multis  ingeniis   impugna- 
vit.     In  quibus  insultibus   detrimentum,    damnum   et   dedecus 
reportavit.     Nos  vero  credentes,   quod   dicti  hostes  nostri   in 
predicta    obsidione    figerent    et   moram    traherent    longiorem, 
parabamus    in    civitate   Messane   nostrum  exercitum  et  exfor- 
cium  maritimum  atque  terrestre  et  ire  cum  terrestri  exercitu 
ad  invadendum   et  confundendum  hostes  predictos  et  predic- 
tam  civitatem  ab  obsidione  predicta  denique  liberandum.    Et 
intellecto  interea,   quod  predicti  hostes  erant  de  predicta  ob- 
sidione  recessuri  [aj  predicto  proposito  nostro  eundi  videlicet 
ad  predictam  civitatem  Panormi    pro    causa   predicta   destiti- 
mus,  circa  armatam  nostram,   municionem,   fortificacionem  et 
defensionem   civitatum   et   terrarum  et  precipue  maritimarum 


—    476    — 

Sicilie  ac  facieudum  congregari  totum  exforcium  nostrum  in 
civitate  Messane  pro  posse  et  viribus  iutendentes.  Dicti 
autem  hostes  post  predictos  vigiuti  quinque  dies  predictam 
obsidionem  reliuqueutes,  milites  cum  armigeris  peditibua  per 
terram  transeundo  per  partes  et  pertineucias  Curilioni  et  Sa- 
leni  (■?),  et  galee  aliaque  vassella  per  mare  ad  terram  Marsa- 
lie  .  .  .  iveruut,  terram  ipsam  occupare  pro  viribus  satageutes 
et  nichil  per  eos  de  terra  ipsa  obtento  milicia  et  pedites  ar- 
migeri  ad  dictam  terram  Saleni,  credentes  ipsam  subito  usur- 
pare,  iterum  redierunt,  frustratique  eorum  intentu  recesserunt 
abiude  et  per  terram  pergentes  et  galee  per  mare  uavigautes 
transeundo  per  pertinencias  civitatis  Mazarriensis  usque  ad 
maritimam  Triunifoncium  et  abinde  ad  pertiuencias  Sacce 
teuderunt,  et  demum  ad  maritimam  Agrigenti  et  abinde  ad 
civitatem  Syrac(usanam),  circuendo  predictam  insulam  Sicilie 
demum  ad  maritimam  seu  pertiueucias  civitatis  Messane  ad 
fluminariam  *)  saucti  Stephaui  decliuarunt,  ibique  desceuderunt 
in  terram,  et  eorum  temptoria  iu  dicta  fluminaria  aliquibus 
diebus  fixerunt.  Et  iu  toto  predicto  eorum  circuytu  per  Si- 
ciliam,  ut  predicitur,  discurrendo  et  predictas  terras  temp- 
tando,  fidelibus  nostris  Sicilie  iu  fidelitate  nostra  firmiter 
vallatis  et  roboratis  civitates,  terras  et  loca  Sicilie  viriliter 
defendeutibus  nullam  civitatem,  terram  seu  fortilicium,  bene- 
dictus  Altissimus,  iuvadere  potuerunt  uec  aliquid  aliud  per- 
petrarunt,  nisi  quod  in  viueis,  viridariis,  messibus  et  aliis 
possessionibus  rusticanis  incidendo  et  comburendo  eadem  fide- 
libus  uostris  in  terris  videlicet  et  locis,  ad  quas  et  que  ive- 
runt,  et  per  quas  et  que  trausiverunt  damna  aliqua  intulerunt. 
Et  quia  predicti  hostes  uullam  alicubi  per  Siciliam  discurrendo 
uisi  tantum  per  dies  ad  plus  residenciam  fecerunt,  nou  po- 
tuimus  exforcium  nostrum  colligere  et  coutra  eos  procedere 
quoquomodo. 

Postquam  vero  hostes  predicti  ad  predictam  flumiuariam 
s.  Stephaui  applicuerunt  voleutes  eorum  exercitum  receutibus 
armigeris  roborare  propter  homines  et  equos,  quos  iu  multi- 
tudine  naturali  morte  et  accidentali  amiserant,  de  Regio,  quos 
ibi  de  Calabrie  partibus  recoUigi  feceraut  et  eciam  preparari, 
fere  mille  equites  et  sexmilia  armigerorum  peditum  transvehi 

a)  flumariam  Or. 


—    477    — 

ad  dictum  exercitum  eorum  fecerunt.  Nos  autem  credentes, 
quod  dicti  hostes  et  in  dictis  partibus  residenciam  facerent 
et  pluribus  diebus  manerent,  totum  exforcium  nostrum  unde- 
cunque  in  dicta  civitate  Messane  et  circumadiacentibus  aliis 
locis  statuimus  congregare,  ut  melius  et  caucius  opportunitate 
captata  possemus  procedere  contra  eos.  Dicti  vero  hostes, 
habitis  predictis  equitibus  et  peditibus  recentibus  et  unitis 
cum  ipsis  de  dicta  fluminaria  recesserunt  et  appropinquantes 
civitatem  castrametati  sunt  in  maritima  de  fornacibus  prope 
civitatem  ipsam  fere  per  miliare  unum.  Et  quodam  die  arma- 
tis  equitibus  et  peditibus  et  ordinatis  aciebus,  ac  si  bellum 
committere  vellent,  appropuiquaverunt  civitatem  et  se  univer- 
saliter  ostendentes,  deinde  redierunt  ad  castra.  Et  sicut  vi- 
sum  fuit  nobis  et  aliis  fidelibus  expertis,  equites  eorum  fere 
usque  tria  milia  apparebant.  Et  deinde  ad  aliquos  dies  alie 
viginti  galee  subtiles  per  dictum  regem  Robertum  transmisse 
ad  eos  venerunt  de  partibus  principatus  et  super  adiuncte 
fuerunt  aliis  supradictis  galeis,  que  fueruut  omnes  in  summa 
centum  trigiuta  quatuor  galee.  Et  protracta  mora  per  eos- 
dem  hostes  dierum  tantum  modo  quatuordecim  in  pertinen- 
ciis  civitatis  predicte  recolligerunt  se  deinde  in  galeas  et  alia 
vassella  eorum  et  ad  partes  Calabrie  trausiverunt.  Et  post 
dies  aliquos  omnes  galee  grosse  et  vassella  alia  abinde  ad 
partes  principatus  redieruut.  Dux  vero  predictus  diebus  ali- 
quibus  remausit  Regii  cum  tota  militum  comitiva  et  stabilitis 
fronteriis  maritimarum  Calabrie  abinde  recessit  equitando  per 
terras  Calabrie,  in  qua  adhuc  existit,  versus  Neapolini  redi- 
turus  remanentibus  in  Calabrie  litoribus  galeis  subtilibus  fere 
ad  sexagin[ta  in]  custodia  parcium  earundem. 

CRD.  S.  F.  1113.  Pap.  Ssp.  ohne  Datum.  1325  am  28.  Juli  will 
Jayme  eine  feierliche  Gesandtschaft  schicken,  um  Frieden  zwischen 
Friedrich  und  Carl  von  Calabrien  zu  stiften.  Da  kam  die  Nachricht 
von  der  Emporung  auf  Sardinien  und  so  wurde  die  Gesandtschaft  auf- 
geschoben.  (Reg.  339  f.  183  flP.)  f.  192  am  22.  Marz  1326  an  Pliilipp 
von  Mallorca:  rex  Robertus  grandem  parat  armatam.  Der  Bischof 
Gaston  von  Huesca  geht  nach  Sizilien.  Gesandtschaft  an  den  Papst. 
Ankunft  der  Gesandteu  Friedrichs  (P.  Stagni  magister  computi  und 
A.  de  Piano).  Neue  Plane,  Friedrich  einen  andern  Besitz  zu  verschaffen ! 
So  Tunis: 

Aquesta  manera  de  la  conquesta  de  Tunic  se  movia  per  la  dis- 
posicio  bona,   que  era  lavors  de  la  conquesta  de  Tunic;  per  lo  rey,    qui 


—    478    — 

era  lavors.  qui  havia  pres  babtisme  a  induccio  de  nostre  senyor  lo  rey 
e  donava  loc  a  la  conquesta.  Mas  ara  es  pervenguda  la  senyoria  de 
Tunic  en  altre  rey  e  tota  la  condicio  mudada.    (f.  193  ff.) 

Auch  Ueberlassung  Sardiniens  hatten  Jayme  und  Infant  Alfonso 
beschlossen,  aber  Alfonso  lehnte  Ende  1326  ab. 

1327  am  5.  Januar  (f.  207  v)  schreibt  Jayme  an  Alfonso,  dass  Konig 
Robert  stark  riistet:  E  quel  rey  Frederich  no  ha  negun  recapte,  ab 
ques  puscha  restaurar  ney  dona  consell  o  no  pot  e  quels  Sicilians  son 
fort  descorats,  e  que  manifestament  dien  e  no  sen  cobren,  que  aten- 
dran  al  dit  rey  Robert.  E  breument  lo  s.  rey  sab  e  per  los  dits  mi- 
satges  e  per  altres,  quel  fet  del  rej^  en  Frederich  no  pot  esser  en  pus 
rnal  estament  ne  condicio  de  pendre!  On  lo  senyor  rej',  torbat  molt 
per  los  grans  perills  e  deshonor  . . .  del  dit  rey  en  Frederich  e  major- 
ment  de  la  casa  Darago  —  verlangt,  dass  der  Infant  sofort  zu  ihm 
komme.  Es  sollen  zum  mindesten  200  Reiter  nach  Sizilien  gesandt 
werden  mit  Unterhalt  fiir  4  Monate.     Dazu   seien  20  000  Pfund  notis: 


217.  Infant  Alfonso  an  Konigin  Elisabeth  (Frieclrich  d.  Sch. 
uncl  Herzog  Leopold  von  Oesterreich) :  Nachrichten  ijber 
Befinden.  Bedauern,  so  lange  von  ihr  nichts  gehort  zu  haben. 
Er  habe  wegen  seines  gewaltigen  Unternehmens  nicht  schrei- 
ben  konnen,  jetzt  solle  es  mehr  geschehen.  Freude  (Jber 
die  Freilassung  Friedrichs.     Daroca  (1325)  Juni  22, 

Tllustrissime  doniine  Elisabet  Dei  gratia  Romanorum  re- 
gine,  sorori  nostre  karissime,  infans  Alfonsus  etc.  salutem 
cuuctis  felicitatibus  affluentem.  Karissima  soror,  quia  scimus 
animum  vestrum  ex  hiis  plurimum  cougaudere,  vobis  presen- 
cium  teuore  deducimus  excellentissimum  dominum  regem  pre- 
dictum,  genitorem  comunem  et  serenissimam  dominam  Ely- 
sendem  eius  consortem  et  inclitos  iufantes  Petrum  et  Rai- 
mundum  Berengarii,  karissimos  fratres  nostros,  necuon  inclitas 
inffautissas  Theresiam,  consortem,  Mariam,  Blancham  et  Vio- 
lant,  sorores  nostras  karissimas,  gracia  agente  divina,  corporis 
sospitate  vigere,  id  idem  de  vobis  plurimum  affectantes,  mi- 
rantes,  quia  tam  diu  vestri  status  coustanciam  nobis  minime 
reserastis.  Quo  circa,  soror  karissima,  vos  attente  rogamus, 
quateuus  prosperi  status  vestri  constanciam,  de  qua  plurimum 
anxiamur,  placeat  et  velitis  nobis  frequenter  ad  gaudium  iu- 
timare.  Magnum  enim  nobis  solacium  advenit,  cum  uobis  de 
vobis  prospera  nunciautur.  De  uobis  autem,  soror,  non  mi- 
remiui,  quia  diucius  de  statu  nostro  vos  non  reddidimus  cer- 


—    479    — 

ciorem.  Accidit  autem  nobis  tum  propter  maxima  ac  inmensa, 
que  nobis  ratione  felicis  adquisicionis  Sardinie  occurrerunt, 
negocia,  tum  etiam  propter  locorum  distanciam  et  viarum 
discrimina,  prout  scitis,  propter  que  nos  excusatos  habere 
velitis.  Domino  autem  favente  deinde,  quocienscumque  oppor- 
tunitas  se  obtulerit,  id  vobis  curabimus  nostris  apicibus  inti- 
mare.  Sane  quia  noviter  intelleximus,  quod  preffatus  illustris 
Fredericus,  coniux  vester  karissimus,  a  capcione,  qua  detine- 
batur,  liberatus  existit,  cordis  nostri  intrinseca  subiacent  gau- 
dio  salutari  regem  regum  deprecantes,  ut  ipsum  et  eius 
uegocia  faciat  de  bono  in  melius  prosperari.  Ceterum  quia 
fidelis  noster  Georgius,  lator  presencium,  nunc  ad  partes  vestras 
accedit,  rogamus  vos,  quatenus  honore  nostri  eundem  reco- 
mendatum  habentes  ipsum  favoribus  prosequamini  graciosis. 
Datum  Daroce  decimo  kalendas  Julii  anno  domini  MCCCXX 
quinto. 

Similis  littera  fuit  missa  illustri  ac  magnifico  domino 
Frederico  Dei  gratia  Romanorura  regi,  karissimo  fratri  nostro, 
verbis  competenter  mutatis. 

Infans  Alfonsus  etc.  illustri  Leopullo  divine  recordacio- 
nis  serenissimi  domini  Alberti  Romanorum  regis  filio,  de  Has- 
burg  et  de  Kyburg  comiti  et  lantgravio  *j  Alsacie  salutem 
cunctis  felicitatibus  afluentem.  Quia  scimus  ex  hiis  animum 
vestrum  plurimum  congaudere,  vobis  presencium  tenore  dedu- 
cimus  excellentissimum  dominum  regem  predictum  genitorem 
nostrum  ...'). 

Reg.  424  f.  8v. 

218.   Arnaldus  Gonrardi  de  Biterris,   clerlcus   cardinalis  Aul- 

nlonensis,  an  Infant  Alfonso:  Gesprach  mlt  Alfonso  de  Ispania. 

Selne  Bemuhungen  um  eine  Verblndung  des  Erstgeborenen 

Alfonsos  mit  derTochter  des  Konigs  von  Frankreich.    Warnung 

vor  Unterstiitzung  Englands.     Avignon  (1325)  Juli  15. 

.  .  .  Dominus  Alfonsus  de  Ispania  venit  pro  domino  rege 

Francie  ad  Romanam  curiam,  non  est  diu,  qui,  dum  erat  in  dicta 

curia  locutus  fuit  michi  de  pluribus  propter  quandam  familiari- 

tatem,  quam  sui  gracia  cum  eo  habeo  ab  antiquo.   Et  prout  per- 

a)  Cantrag.  Reg. 

')  Fast  wortlich  wie  die  beiden  andern. 


—    480    — 

cepi,  letatur  quam  plurimum,  cum  domino  nostro  regi  Aragonum 
et  suis  liberis  succedunt  prospera.  Nam,  prout  michi  dixit,  ipse 
vellet,  quod  de  domibus  Francie  et  Aragonum  contra  quos- 
cumque  homines  unio  esset  facta,  videlicet,  quod  fieret  ma- 
trimonium  inter  filiam  regis  Francie  et  vestrum  filium  primo- 
genitum,  de  quo  dixit  se  alias  locutum  fuisse  cum  dicto  domino 
rege  Francie  et  ab  eo  bonam  responsionem  super  hoc  habuisse. 
Et  licet,  domine,  aliqui,  qui  forte,  .  .  .  vellent,  quod  fieret,  quod 
asserunt,  dicant  inter  nos,  regem  Anglie  habiturum  subsidium 
de  vobi.j  et  regno  Aragonum,  non  videtur,  salva  tamen  in 
omnibus  reverencia  vestre  magnificencie,  hoc  fore  faciendum. 
Nam  propter  lioc,  si  fieret,  quod  Deus  avertat,  posset  de 
facili  dictum  matrimonium  et  alia,  que  michi  reseravit  dictus 
dominus  Alfousus,  que  vobis  spero  .  .  .  breviter  .  .  .  recitare, 
presentialiter  impediri .  .  .  Dat.  Auinione  die  XV.  mensis  Julii. 
CRD.     Monat  Juli.     Or.  Pap.  Ssp.     Vgl.  Acta  S.  503  und  825. 

219.  Narnau  Roger  de  Payllas  an  Infant  ^lfonso:  Seit  langem 
wollte  er  Roger  Comenge  angreifen.  Samstag  vor  Maria 
Geburt  zog  er  mit  5000  Mann  in  sein  Land.  3000  sandte 
er  direkt  zu  der  Silbermiihle;  die  (ibrigen  blieben  in  mehre- 
ren  Gruppen  auf  der  Lauer.  fluf  beschwerlichen  Fels-  und 
Waldwegen  kamen  sie  an.  Zwei  Leute  sahen  sie,  einer 
konnte  warnen.  Trotzdem  gelang  es  200  Menschen  zu  toten 
und  den  Ort,  400 — 500  Holzhauser,  niederzubrennen.  Roger 
wird  lange  keinen  Nutzen  da\7on  haben.  Auch  sonst  fiigte  er 
ihm  Schaden  ohne  eigene  Verluste  zu;  nur  einige  haben  sich 
durch  eigene  Schuld  aus  Beutegier  in  Waldern  und  Nebel 
verlaufen.  Roger  will  sich  rachen,  wird  nur  Schande  holen. 
Zudem  ist  es  zu  kalt  schon,  um  draussen  zu  lagern.  Kastell 
Ribera  (um  1325)  September. 

. .  .  Lonch  temps  ha,  quem  anave  fort  mon  cor,  de  donar 
dampnatge  al  noble  eu  Roger  de  Comenge.  E  el  dissapte 
auts  dela  festa  de  santa  Maria  de  Setembre  entre  en  la  terra 
del  dit  noble  ab  V  milia  sirvents  e  ordene  ma  compayna  en 
aytal  manera,  que  trames  i  III  milia  sirvents  per  corredors 
a  la  molina  dela  mena  del  argent  del  dit  noble  en  Roger. 
Elos  II  milia  sirvents  ronianeuts  departils  en  IIII  ho  en  V 
lochs  eu  reeguardes.    E  jasie  quels  dits  corredors  si  partissen 


—    481    — 

de  ini  ja  lo  divenres  a  vespre  en  hora  de  completa  e  tota  nit 
no  feessen  si  no  anar:  empero  per  les  passes,  que  hi  son  mals, 
que  no  lii  pot  entrar  si  no  I.  hom  davant  altre,  qar  (?)  nohi 
pot  hom  p[asar?]  si  no  per  roques  e  per  bosquatgies,  no  po- 
gren  esser  a  la  dita  molina  tro  lo  dissapte  desusdit,  que  ja 
ere  beu  tercia,  e  ants  queu  fossen,  encontrasense  ab  II.  ho- 
mens  de  la  dita  molina,  qui  anaven  a  carbo  e  pecegiaren  ne 
lau  e  laltre  escapa  e  mes  so.  E  les  gents  de  la  dita  molina 
fugiren  ue  alcuns.  Empero  los  dits  corredors  se  cuytaren 
tan  regeament,  depus  lo  so  fo  mes,  que  aconseguiren  hi  en- 
qara  tro  ha  CC  persones  ho  pus,  que  hi  ogehiren.  E  crema- 
ren  tota  la  vila  de  la  dita  mena,  que  hi  avie  tro  ha  CCCC 
ho  ha  V  alberchs.  E  cremareu  ho  en  tal  manera,  que  no 
par,  que  anch  per  nuyll  temps  hy  agie  auda  casa  ne  alberch. 
E  per^o  ses  cremada,  seynor,  tan  regeament,  con  totes  les 
cases  eren  de  fusta ;  que  paret  no  hi  avie  neguna.  E  tren- 
qaren  totes  les  rodes  e  les  manyes  e  tots  los  altres  apparey- 
laments  de  la  dita  mena.  En  tal  manera,  seynor,  ho  avem 
destruyt,  que  nuyll  hom,  que  vist  ho  agie,  nos  pense,  que 
daquest  lonch  temps  lo  dit  en  Roger  aye  negun  profit  de  la 
dita  mena.  E  si  lom  desusdit  no  fos,  qui  mes  so,  no  agre 
escapada  persona  neguna  de  la  dita  molina.  E  li  he  dats 
molts  daltres  dampuatges  axi  com  de  bestiars  e  daltres  coses. 
E  tots  aquets  dampnatges,  seynor,  he  donats  al  dit  en  Roger 
de  Comenge,  sens  que,  la  merce  de  Deu,  negun  don  no  hi 
presem:  salvant  que  alcuns  homens  meus  al  tornar  sesbarra- 
varen  de  la  mia  ost,  ques  volien  amagar  dels  altres  per  la 
roba,  que  portaveu,  que  avien  pahor,  que  non  aguessen  a 
donar  part  als  altres.  E  puys  no  saberen  tornar  a  la  dita 
ost,  per  los  bosquatgies,  que  hi  son  graus,  e  la  neula,  que 
hi  ja  hie,  e  la  nit,  quels  sobre  pres.  Mas,  la  merce  de  Deu, 
gran  res  son  tornats  sino  tro  ha  V  ho  a  VI  homens,  que  no 
sabem,  si  son  morts  ho  preses,  ho  quina  via  an  tenguda. 
Mas  he  fe  en  Deu,  que  enquara  vindran,  que  no  aviem  ne- 
guna  seguida.  Empero  si  perduts  son,  nou  son  per  feyt 
darmes  ne  per  colpa  de  mi,  mas  per  colpa  dells  mateixs,  qui 
no  volgren  tenir  la  via  dels  altres.  Altres  coses,  seynor,  nous 
puch  fer  saber  quant  ha  ara,  salvant  quen  donen  a  entenent  *), 
a)  So  Or. 


—    482    — 

quel  dit  noble  se  juste  per  venir  en  Payllas  per  do[nar] 
don  ami  e  en  ma  *)  .  .  . ,  ques  volrie  venjar  de  90,  que 
feyt  li  he,  e  porie  hic  doblar  sa  honra  e  son  mal.  E  jo 
seria  fort  pagat,  que  hic  vingues  en  quest  cas  dara.  Quar 
huy  mes  en  aquesta  terra  no  es  temps  dostegiar  ni  de  jaure 
de  fora  per  raho  dels  frets,  que  hic  fa  ja  ne  no  veg,  que 
huy  mes  se  pugue  justar  ab  tan  gran  poder  de  gents,  que 
ab  les  mies  gents  no  men  puga  be  deifendre.  E  volre  veher, 
a  quala  part  nira  .  .  .  Dada  al  castell  de  Ribera  divenres  apres 
la  festa  de  santa  Maria  de  Setembre. 
CRD  12519.     Or.  Pap.  Ssp. 

220.  Infant  Alfonso  an  Castruccio  de  Antellminellis:  6luck- 
wunsch  zu  seinem  Siege.  Soll  ihn  ilber  das  Vorgehen  der 
Pisaner  ofter  unterrichten.  Unglaublich  scheint  es,  dass  sie 
von  den  Savonesen  bewaffnete  Schiffe  haben  wollen  gegen 
Sardinien.  Soll  seinen  Einfluss  dagegen  geltend  machen. 
Balaguer  (1325)  November  6. 

Egregio  ac  potenti  viro  Castrucchio  de  Antellminellis 
civitatis  Lucane  et  partis  imperialis  Pistorii  domino  generali 
infans  Alfonsus  etc.  salutem  et  dilectionis  affectum.  Per  li- 
teras  missas  nobis  noviter  ex  parte  quorundam  fidelium  et 
devotorum  nostrorum  in  curia  Romana  degencium  significa- 
tum  est  nobis  rumor  placidus  de  habito  per  vos  triumpho  hiis 
diebus  de  iniraicis  vestris  in  campo.  De  quo,  quia  honorem 
vestrum  merito  proprium  reputamus  propter  devocionem  sin- 
ceram,  quam  ad  nos  et  nostra  negocia  actenus  efficaciter 
hostendistis,  gavisi  sumus  plurimum  et  letamur,  rogantes  ami- 
ciciam  vestram,  quatenus,  quociens  vobis  opportunum  fuerit, 
prosperum  statum  vestrum  et  successus  vestros  felices,  quos 
aifectamus  augeri  in  melius,  nobis  significare  curetis.  De 
progressibus  eciam  Pisanorum  rogamus  vos  fore  sollicitum, 
ut  de  hiis  positis  nos  frequencius  informare.  Preterea  scire 
vos  volumus,  quod  pervenit  ad  nos,  incredibile  tamen,  quod 
Pisani  intendunt  habere  de  Sahonensibus  galeas  vel  naves 
armatas,  cum  quibus  possint  fornire  Castrum  Callari  et  alias 
fideles  nostros  insule  Sardinie  ledere,  quod,  licet  nullatenus 
sperare  possimus,  propter  devocionem,  quam  dicti  Sahonenses 

a)  Loch  fiir  ein  Wort. 


—    483    — 

ad  nos  habueiunt  et  habent:  nichilonimus  tanien  id  vestre 
inagnificencie  non  ommitimus  intimare,  ut,  quia  Sahonenses 
ipsi  vobis  adherent  et  plurimum  credunt,  vos  operosa  diligen- 
cia  taliter  in  hiis  providere  velitis,  quod  inimici  non  gaude- 
ant,  si  inter  nos  et  ipsos  Sahonenses,  quod  Deus  avertat, 
discordia  arivetur  .  .  .  Dat.  Balagerii  VIII.  idus  Novembris 
anno  domini  MCCCXX  quinto. 

Reg.  408  f.  176  V  Reg.  408  f.  45  Dank  an  Castruccio  fur  Brief  und 
Botschaft  oretenus  et  in  capitulis,  die  Petrus  Magneti  scriptor  n6ster 
gebracht.  Valencia  (1324)  1325  Februar  21.  Ebenso  an  episc.  Aleriensi.s. 
409  f.  37  V.  Da  Raimund  Cardona  und  sein  Sohn,  consanguinei  nostri, 
Geraldus  et  Raymundetus  de  Angularia  cum  quibusdam  aliis  subditis 
et  naturalibus  nostris  adversus  vos  causam  imperii  prosequentes  von 
ihm  gefangen  sind,  bittet  er  sie  frei  zu  lassen  und  so  seinen  Sieges- 
ruhm  zu  erhohen,  1326  Mai  17.  Castruccius  de  Antelminellis  imperiali 
gratia  Luce,  Pistoriensis  et  Lunensis  vicarius  generalis  et  partis  im- 
perialis  Florentie  dominus  an  Jayme  II.:  Die  Bruder  Johannes  (s.  Schwie- 
gersohn)  und  Moroellus  marchiones  Malaspine,  wollen  die  Oberherr- 
schaft  J.  II.  fur  immer  anerkennen  de  castro,  curia  et  iurisdicione  Vo- 
cole  und  er  bittet  sie  gegen  die  Bedranger  Friedrich  und  seine  Genos- 
sen  zu  schiitzen.  Dat.  Luce  die  XXII.  Julii  VIII.  ind.  (1326  Juli  22) 
Or.  Perg.  Ssp. 

221.  Christian  Spinuia  an  Jayme  II.:  Gaspalis  de  ^uria  ist 
Admiral  der  Pisaner  geworden.  Am  7.  November  hat  er  alle 
Galeeren,  die  zu  Roberts  Diensten  zuriickgekehrt  waren,  in 
Sold  genommen.  Den  Guten  missfallt  das  sehr,  aber  es  ist 
nichts  zu  machen.     Savona  (1325)  November  12. 

.  .  .  Nolens  vestram  maiestatem  aliquid  latere  de  aliqui- 
bus,  que  possent  in  lexionem  culminis  et  domini  nostri  in- 
fantis  devenire,  propterea  per  presentes  scribere  proposui 
infrascripta,  scilicet,  quod  diu  tractatu  habito  inter  comune 
Pissanum  et  Gaspalem  de  Auria  per  ipsos  Pissanos  datum 
est  officium  admiragie  ipsius  comunis  eidem  Gaspali  a  pre- 
senti  tempore  usque  ad  tempus  tocius  estatis  veuture.  Ipse 
vero  Gaspalis  omnes  galeas  e  nostris,  que  in  servicium  do- 
mini  regis  Sicilie  accesserunt,  et  que  in  Saona  reddierunt, 
die  VII.  Novembris  ad  soldum  Pisanorum  accepit.  Et  cui- 
libet  ipsarum  galearum  preter  duas  vel  unam  tantum  dat  pro 
soldo  sive  stipendio  libras  mille  Januenses  pro  qualibet  ipsa- 
Tum  in  mense  pro  manutenimento  Sardinie.    Que  omnia  gene- 


—    484    — 

raliter  bonis  displicent  vehemeuter.  Set  propter  malam 
inordinacionem,  que  est  inter  uos  iu  Saona,  uon  potuit  sic 
presencialiter  talia  prohiberi,  cum  patroui  ipsarum  galearum 
propter  talem  inordinaciouem  cum  earum  galeis  sic  se  poten- 
tes  et  in  earum  potestate  inveneruut,  quod  nou  potuit  obsta- 
culum  impendere  *),  ne  ad  soldum  Pissauorum  accederent. 
Nos  autem  cum  aliis  bouis  habent  *)  bonam  voluntatem  iu 
obstando  predictis.  Opponemus  tam  iu  nostro  posse  quam 
ex  ordinacionibus  nostris,  quod  predicti  Gaspalis  et  patroui 
ad  dictum  ^)  .  .  .  non  accedeut.  Verum  (juod  nobis  videtur, 
quod  hoc  prohiberi  non  poterit  'j  .  .  .  Saone  die  martis  XII. 
Novembris. 

CRD  13094.     Or.  Pap.  Ssp. 

222.  Bischof  Guido  von  Mallorca  uncl  Michael  de  Corrallo» 
Archidiakon  von  Mallorca  an  Jayme  II.:  Ankunft  und  Empfang 
bei  Johann  XXII.  Freude  des  Papstes  (iber  den  Vertrag  und 
das  Eheprojekt.  Sie  drangen  auf  6inwilligung.  Der  Papst 
rat  ihnen,  die  Kardinale  zu  besuchen,  die  sich  ebenfails  iiber 
das  Projekt  freuen.  Johann  XXII.  will  die  Gesandtschaft  des 
Konigs  abwarten,  zumal  der  junge  Konig  ihn  brieflich  darum 
gebeten  hat.     flvignon  (1325)  November  18. 

Noverit  vestra  celsitudo,  quod  iu  crastinum  saucti  Mar- 
tini  iutravimus  Auiniouem  hora  vesperarum.  Et  directe  veni- 
mus  ad  palacium  domiui  pape.  Postque  statim  ingressum 
habuimus  ad  ipsum,  qui  nos  benigne  suscepit.  Et  facta  reco- 
meudacione  et  literis  sibi  traditis  ex  parte  vestri  voluit,  quod, 
que  per  uos  sibi  erant  explicauda,  mox  diceremus.  Quibus 
auditis  gavisus  est  super  coucordia  et  amicicia  vestri  ad  il- 
lustrem  dominum  regem  Maioricarum  et  super  remissioue 
questionis,  quam  super  regno  et  terris  eius  alias  moveratis, 
uecnon  et  super  matrimouio  per  vos  et  dominum  Philippum 
formato.  Predicta  onmia  multum  comeudando  tanquam  alla- 
tiva  houoris  et  multiplicis  utilitatis,  per  que  quam  plura 
dampua  videntur  sibi  multipliciter  evitari,  vestram  benigni- 
tatem  regiam  extulit,  cui  super  hiis  idem  dominus  papa  se 
scripsisse    pluries    refferebat.      Quibus    auditis    gavisi    fuimus 

a)  So  Or.  b)  Loch  fiir  eiu  Wort. 

')  Schluss  Acta  Nr.  402. 


—    485    — 

sperantes  prospere  et  celeriter  expediri.  lu  continenti  quo- 
que  affectuose  et  humiliter  sibi  supplicavimus,  quod  super 
dicto  matrimonio  quo  ad  gradum  consanguinitatis  dignaretur 
dispensare.  Qui  respondit,  quod  intellexerat,  in  proximo  ven- 
turos  fore  sollempnes  nuncios  regis  Maioricarum.  Unde  vo- 
luit,  quod  ipsos  expectaremus  et  dominos  cardinales  interim 
visitaremus.  Quod  et  factum  fuit.  Ipsisque  et  cuilibet  sin- 
gillitatim  exposuimus  benignitatem  regiam  in  concordia  et 
pace,  remissioneque  questionis  ac  matrimonio  firmato,  qui 
omnia  comendarunt  et  visi  sunt  predicta  omnia  et  singula 
approbare.  Prefatumque  matrimonium  utilius  et  fructuosius 
omni  alio  pro  nunc  possibili  pretulerunt.  Die  lune  vero 
sequenti,  quia  inter  tantum  tempus  effluxum  non  venerant 
nuncii  dicti  regis  Maioricarum,  deliberavimus  venire  ad  pre- 
senciam  domini  pape.  Ad  cuius  presentiam  ingressum  haben- 
tes  eidem  supplicavimus,  ut  super  dicto  matrimonio  dignaretur 
dispensare.  Nec  dicti  nuncii  ulterius  erant  expectandi,  pre- 
sertim  cum  de  eorum  adventu  nichil  audiremus  nec  ad  ipsos 
liuiusmodi  dispensacio  pertineat.  Timebamusque,  quod  potius 
venirent  ad  impediendum  quam  ad  expediendum,  ut  patet  per 
litteras,  que  misse  fuerunt  hominibus  de  Montepesullano.  Ad 
que  dictus  dominus  papa  mox  respondit,  quod  bonum  erat 
adhuc  eosdem  nuncios  expectare,  et  quia  ipse  receperat  lite- 
ras  de  rege  Maioricarum,  scriptas  manu  sua  '),  quod  consensus 
eius  in  dicto  matrimonio  requiri  debuit,  supplicans,  quod,  ante- 
quam  ad  dispensationem  procederet,  suos  nuncios  expectaret. 
Nosque  e  contra  diximus,  quod  consensus  eius  in  hac  etate 
requiri  non  debuerat.  Post  multa  verba  finaliter  in  hoc  stetit, 
quod  dictos  nuncios  expectaremus  .  . .  Dat.  Auinione  XIIII. 
kalendas  Decembris. 

CRD  13136.  Or.  Pap.  Ssp.  Warum  es  sich  hier  handelt,  ergibt 
sich  aus  folgenden  Briefen  des  Infanten  Alfonso  an  Johannes  XXII. 
AUe  stehen  Reg.  424  f.  41  ff.  Der  erste  ist  vom  7.  October:  ...  Jam 
plissime  pater,  per  aliam  litteram  suam  . . .  genitor  noster  duxit  vestre 
beatitudini  intimandum,  qualiter  super  questione  orta  racione  iuris, 
quod  ipse  dicebat  habere  super  regno  et  terris,  quas  illustris  Sanccius 
bone  memorie  Maioricarum  rex  obtinebat,  volens  vestris  exortacionibus 
obedire,    concordavit    cum    honorabili    consanguineo    nostro    karissimo 


')  Der  Konig  war  10  Jahre  alt!    Vgl.  das  Stuck  CRD  8334. 


—    486    — 

Philippo  de  Maiorica,  thesaurario  Turonensi,  patruo  et  tutore  magnifici 
Jadobi  Maioricarum  regis,  consanguinei  nostri  karissimi.  Et  quod  inter 
cetera  fuerat . . .  tractatum  de  matrimonio  contrahendo  inter  predictuni 
Jacobum  Maioricarum  regem  et  inclitam  infantissam  Constanciam,  karis- 
simam  natam  nostram,  adveniente  etate  legitima  eorundem  . . .  Ordina- 
vimus  ad  pedes  sanctitatis  vestre  nostros  nuncios  destinare  . . .  Datum 
Cesarauguste  nonas  Octobris  a.  d.  MCCCXX  quinto. 

Am  1.  December  schreibt  er:  Paternitati  vestre  fore  nolumus  alie- 
num,  qualiter  frater  Grimaudus  abbas  monasterii  sancti  Michaelis  de 
Cuxano,  ordinis  sancti  Benedicti,  qui  nunc  ad  Romanam  curiam  voca- 
tus,  ut  intelleximus.  personaliter  est  progressus,  impiis  ac  iniquis  iu- 
duccionibus  immo  verius  seduccionibus  inflamavit  habitatores  ville  Per- 
piniani  et  alios  de  Rossilione,  ut  insurgerent  ac  rebellarent  adversus 
venerabilem  dominum  Philipum  de  Maiorica,  tutorem  et  patruum  illustris 
regis  Maioricarum,  in  non  modicum  dicti  tutoris  dispendium  et  jacturam 
ac  dicti  regis  et  eius  subdit.orum  dampnum  et  etiam  detrimentum.  Ipse 
enim  abbas  omnis  discordie  et  disensionis,  que  propterea  exorta  existit 
inter  dictum  dominum  Philipum  et  eius  rebelles,  particeps  efficitur  et 
promotor.  Quare  cum  tanti  sceleris  et  scandali  promotor  mereatur 
puniri  et  non  ad  aliquam  gratiam  seu  beueficium  admitti,  ideo  sancti- 
tati  vestre  humiliter  suplicamus,  quatenus  idem  abbas  tanquam  nequam 
senciat  beatitudinem  vestram  indignacionem  contra  ipsum  pro  eius 
demeritis  concepisse,  ut  ceteri  talium  operum  concitatores  eiusdem  ab- 
batis  exemplo  a  similibus  compescantur. 


223.  Bischof  6uido  von  Mallorca  und  Michael  de  Corrallo 
an  Jayme  II.  Der  Papst  liess  beide  Parteien  kommen,  sie 
zuerst.  Johanns  Rede:  Sie  wollen  die  Ehe,  die  Gegner 
hatten  Griinde  gegen  die  Dispens.  Ihre  Antwort.  Eintritt 
der  Maliorcaner,  die  betonen,  dass  Jayme  gar  kein  Recht 
auf  Mallorca  habe.  Sie  wiesen  das  Gegenteil  nach.  So 
stritten  sie  lange.  Der  Papst  erwahnte  den  Brief  des  Konigs ; 
sie  sagten,  bei  der  Jugend  des  Konigs  bedeute  er  nicht 
vlel.  Sie  verlangten  ja  auch  zunachst  nur  Dispens.  Dann 
konne  sich  der  Konig  ja  noch  entscheiden.  Der  Papst  er- 
klarte  zuletzt,  er  wCirde  dispensieren,  wenn  beide  Konige 
darum  baten.  Ob  auch,  wenn  nur  Jayme,  liess  er  unent- 
schieden.    Avignon  (1325)  November  27. 

Noverit  celsitudo  vestra,  quod  die  iovis  proxime  prete- 
rita  intraverunt  Auinionem  nuncii  domini  regis  Maioricarum, 
videlicet:  abbas  sancti  Michaelis  et  Aymericus  de  Narbona, 
Dalmacius  de  Banyullis,  Bernardus  Ebrun  et  Guilelmus  Rubei. 


—    487    — 

Et  die  veneris  sequenti  ipsi  cum  Raymundo  de  Maloanus  ^) 
milite,  qui  eos  et  nos  hic  prevenerat,  ingressum  habuerunt 
ad  dominum  papam,  qui  multa  verba  eidem  sugesserunt  et  in 
scriptis,  ut  postea  vidimus,  tradiderunt.  Super  quibus  nobis 
et  ipsis  in  crastinum  beate  Caterine  vocatis  per  dominum 
papam,  nos  primo  fuimus  in  presencia  domini  pape  et  qua- 
tuor  cardinalium,  videlicet  domini  vicecancellarii,  domini  Gau- 
celmi  Johannis,  domini  Bertrandi  de  Montefauentio  et  domini 
Arnaldi  de  Via,  ibidemque  dominus  papa  incepit  nos  alldqui 
in  hunc  modum:  Vos  explicastis  nobis,  quomodo  dominus 
Philipus  cum  filiis  nostris  carissimis  rege  Aragonum  et  infante 
primogenito  suo  concordiam  et  pacem  super  questione,  quam 
ipsi  moverant  et  movere  intendebant  contra  regem  Maiorica- 
rum  in  regno  et  terris  suis,  fecerat  et  dictam  questionem 
dicti  rex  et  infans  remiserunt  nec  non  et  quod  matrimonium 
inter  regem  Maioricarum  predictum  et  infantissam,  filiam  dicti 
infantis,  per  ipsos  firmatum  fuit.  Remissa  fuit  quoque  quan- 
titas  pecunie,  quam  dictus  rex  Aragonum  debebat  cum  scrip- 
tis  et  sine  scriptis  Sanccio  quondam  regi  Maioricarum.  Po- 
testatesque  accipere  remitebat  idem  rex  Aragonum,  usque 
dicta  infantissa  ad  annos  venerit  pubertatis.  Unde  cum  dicta 
remissio  questionis,  que  reviviscit  ia  eo  casu,  in  quo  extaret 
per  regem  Maioricarum,  quod  dictum  matrimonium  non  so- 
lempnitzaretur  in  facie  ecclesie,  sit  multum  utilis  et  fructuosa 
nec  non  dictum  matrimonium  sit  omni  alio  dicto  regi  utilius 
et  honorabilius,  ut  dicitis,  petitis  a  nobis,  ut  super  dicto  matri- 
monio  dispeusemus.  Set  econtra  preifati  nuncii  regis  Maiori- 
carum,  quamquam  eis  placet  dictum  matrimonium  in  se,  tamen 
timentes  dampnun  et  periculum  regis  verbo,  supplicant  nobis 
ex  parte  dicti  regis,  quod  in  dicto  matrimonio  non  dispense- 
mus,  antequam  sciaut  et  certitudinem  habeant  in  publica 
forma  de  modo  remissionis  questionis  et  matrimonii  firmati. 
Nam  ipsi,  cum  vos  eratis  Perpiniani,  requisieruut,  utrum  super 
predictis  habebatis  publica  instrumenta,  et  vos  respondistis, 
quod  non,  set  solum  vestre  litere  credencie,  que  eis  sufficere 
debebant.  Predicti  quoque  nuncii  dicunt,  quod  ipsi,  cum 
fuerunt  Cesarauguste   cum  dicto  rege  et  iufante  sub  meliori- 

')  Der  in  den  Verhandlungen  rait  dem  BohmenkOnig  Johann  1329 
viel  genannte  Raimund  de  Melan. 


—    488    — 

bus  et  utilioribus  condicionibus  tractaverant  supradicta,  Hec 
sunt  verba  domini  pape  pro  tunc  ad  nos  dicta. 

Tunc  nos  cum  debita  reverencia  respondimus,  quod  eis 
sufficere  debebat  litera  credencie  nostre  nec  non  et  domino 
pape,  maxime  cum  de  hiis  per  vos  et  dominum  infantem  ac 
dominum  Philipum  fuisset  plene  sue  sanctitati  literatorie  in- 
timatum.  Nec  salva  sua  reverencia  dicta  remissio  questionis 
aut  dictum  matrimonium  erant  sub  peioribus  condicionibus, 
ymmo  sub  melioribus  vel  saltem  eisdem  per  vos  et  dominum 
Philipum  quo  ad  omnia  expedita,  sicut  per  nos  et  nuncios 
regis  Maioricarum  fuerant  iam  tractata. 

Et  tuuc  hiis  dictis  dominus  papa  mandavit,  quod  nuncii 
regis  Maioricarum  intrarent  et  in  nostri  presencia  audirentur. 
Quibus  ingressis  dominus  papa  dixit  eis :  Vos  dicitis,  quod 
sub  melioribus  condicionibus  predicta  per  vos  cum  rege  et 
infante  fuerant  tractata  quam  per  dominum  Philipum.  Isti 
autem  deciunt  e  contrario.  Tunc  abbas  s.  Michaelis  dixit,  quod 
ipsi  tractaverant  nobiscum,  quod  remissio  prefate  questionis 
erat  simpliciter  et  libere  per  vos  facta  et  absque  omni  con- 
dicione.  Et  remissio  peccunie  per  vos  debite  erat  per  eos 
simpliciter  et  libere  remissa  et  non  per  modum  alicuius  trans- 
accionis,  quia  non  dedissent  vobis  obolum  pro  remissione 
questionis.  Nam  non  dubitabant  de  iure  regis  Maioricarum, 
et  quod  vos  nullum  ius  in  predictis  habebatis  nec  habetis. 
Unde  puram  et  ex  dono  remitebant  vobis  dictam  peccuniam 
et  vos  pure  et  absque  transaccione  remitebatis  dictam  questio- 
nem.  Secundum  autem  tractatum  factum  per  dominum  Phi- 
lipum  vobiscum  uon  est  remissa  quo  pure  set  condicionaliter, 
si  dictum  matrimonium  fiat.  Nos  vero  e  contra  respondimus, 
quod  non  erat  ita  salva  reverentia  sanctissimi  doinini  pape, 
quia  nos  per  vos  et  dominum  Philipum  certificati  eramus, 
quod  sub  eisdem  condicionibus,  quibus  predicta  acta  fuerant, 
per  vos  et  dominum  Philipum  tractata  fueinint  per  vos  et 
predictos  nuncios,  et  quod  vos  et  domiuus  infans  predicta 
sub  eisdem  condicionibus  significastis  eis  per  dominos  Gon- 
salvum  Garsie,  Guilelmum  Olomar,  querendo,  utrum  place- 
ret  eis,  nulla  mencioue  facta,  quod  hec  tractata  fuissent 
cum  domino  Philipo  set  tantum  cum  ipsis,  qui  predicta  gau- 
diose  receperunt  et  concesserunt.     Unde    illa    nocte    maxima 


—    489    — 

tripudia  pre  leticia  fecerunt  et  ioculatoribus  donativa  dede- 
runt.  Et  incrastinum  vocati  per  vos,  ut  hec  firmius  fierent, 
vobis  et  consilio  vestro  videbatur  omnino  expediens,  quod, 
cum  dominus  Philipus  esset  tutor  legitimus  de  iure  nec  non 
et  declaratione  domini  pape,  que  impedientes  tutelam  eius 
punit,  rexque  Francie  eidem  tanquam  legitimo  tutori  villam 
Montispeller  et  baroniam,  quam  occupaverat,  restituit,  vellent, 
quod  dominus  Philipus  tanquam  legitimus  tutor  uec  non  et 
sindici  Maioricenses  ac  de  Ceritania  prefato  tractatui.interes- 
sent  una  cum  ipsis;  et  quia  domino  Philipo  placebat,  quod 
ipsi  cum  eo  in  predictis  interessent. 

Et  dicti  nuncii  responderunt,  quod  in  dicto  tractatu  vel 
aliis  cum  domino  Philipo  tanquam  tutore  non  interessent.  Et 
quia  viderunt,  quod  vos  cum  domino  Philipo  tanquam  tutore 
volebatis  ista  facere  accepta  licencia  recesserunt.  Unde  non 
erat  aliud  preiudicium  in  dicto  tractatu  eis  displicens,  nisi 
quia  dominus  Philipus  ut  tutor  legitimus  intervenit.  Quod 
et  Raymundus  de  Maleanno  ibidem  concessit.  Nosque  ibidem 
adiecimus,  quod  non  erat  verisimile,  quod  vos  velletis  dictam 
questionem  sic  absolute  remitere,  quod  esset  remissa  infecto 
matrimonio  pro  ita  modica  quantitate.  Ymmo  intellexeramus, 
quod  tamen  pro  certo  non  asserebamus,  cum  a  vobis  hec  non 
habuissemus,  set  a  quibusdam  aliis,  quod  pro  remissione  dicte 
questionis  volebant  vobis  assignare  et  soivere  pro  dote  in- 
lantisse  ducentas  mill.  libr.  Hec  autem  ipsi  negaverunt  et 
nos  super  hoc  supplicavimus  domino  pape,  quod  dignaretur 
super  dicto  matrimonio  dispensare,  quod  ipse  procuraverat, 
nec  non  et  remissionem  questionis  tanquam  illa,  que  sunt 
domino  regi  Maioricarum  quamplurimum  utilia,  honorabilia 
et  evitantia  plurium  discriminum  et  damnorum. 

Et  dominus  papa  respondit,  quod  ipse  dictum  matrimo- 
nium  reputabat  bonum  et  optimum  et  honorabile  dicto  regi. 
Verum  quia  dictus  rex  propria  manu  sibi  scripserat,  quod 
consensus  suus  non  fuerat  requisitus,  cum  tamen  requiri  de- 
buisset  volebatque  certificari  per  publica  instrumenta  de  con- 
dicionibus  et  pactis  appositis  in  dicto  tractatu,  supplicaverat 
sibi,  quod  ante  non  dispensaret,  quod  de  hiis  certus  esset  3t 
ad  hec  consensus  eius  intervenisset.  Super  quibus  cum  cer- 
tificatus    esset,    volebat    dominum   papam    consulere    nec    non 


—    490    — 

dominam  reginam  Jerusalem  et  Cicilie  amitam  suam.  Ad 
quod  responsum  fuit,  quod  litere  dicti  regis  non  erat  multum 
standum,  cum  faciliter  ad  hoc  per  alios  potuit  induci,  et  etate 
impediente  suus  consensus  non  potest  dici  multum  firmus. 
Nec  nos  petimus,  quod  ipse  dicto  matrimonio  consenciat  vel 
non  consenciat,  sed  solum,  quod  per  dispensacionem  predictum 
impedimentum  consanguinitatis  in  dicto  matrimonio  amovea- 
tur.  Quo  amoto  poterit,  si  voluerit  consentire,  nec  per  dis- 
pensationem  istam  cogitur  ad  consenciendum.  Et  quia  obi- 
ciebatur,  quod  illi,  qui  tenent  regem,  timent  ipsum  in  hoc 
periclitari,  responsum  fuit,  quod  illis,  qui  eum  tenent,  non  est 
multum  standum,  cum  in  tenendo  ipsum  sunt  rebelles  ecclesie 
et  domino  Philipo.  Cum  dicebatur  eciam  per  aliquos  ex  nun- 
ciis  predictis,  quod  dicta  questio  reviviscebat  in  preiudicium 
fratris  regis  Maioricarum,  fuit  responsum  per  nos,  quod  ad 
hec  per  serenitatem  vestram  fuerat  iam  provisum,  quod  dicta 
questio  non  reviviscebat,  nisi  in  eo  casu,  in  quo  extaret  per 
dictum  regem,  cum  ad  annos  pubertatis  pervenerit,  quod  nol- 
let  dictum  matrimoniimi  soUempnitzare,  set  cum  alia  contra- 
heret  ...'). 

Quare  supplicabamus,  quod  ad  dictam  dispensationem 
procedere  dignaretur.  Et  respondit  dominus  papa  ut  prius. 
quod,  quantum  est  ex  se,  multum  approbabat  dictum  matri- 
monium,  et  quod,  si  dicti  reges,  scilicet  vos  et  rex  Maiorica- 
rum,  pro  habeuda  dispensacione  concorditer  sibi  scriberetis, 
quod  mox  letantissime  dispensaret.  Et  tunc  fuit  quesitum 
per  nos,  et  si  dominus  rex  Aragonum  sibi  scriberet,  et  non 
rex  Maioricarum,  an  placeret  sibi  dispensare.  Et  dixit  fina- 
liter,  quod  deliberaret.  Nos  quoque  quesivimus,  si  recedere- 
mus  aut  intenderet  dispensare,  et  dixit,  quod  deliberationem 
eb  acordium  retinebat,  et  quod  expectaremus  suam  super  hoc 
respousionem.  Et  sic  remanemus.  Nos  autem  instanter  pe- 
temus  responsionem  super  predictis  a  domino  papa,  qua  habita 
ego  archidiaconus  mox  hiuc  recedo  ad  dominationem  vestram 
eundo.  Super  hoc  igitur,  si  placet,  provideat  serenitas  vestra, 
et  quod  placuerit,  rescribatis.  Extimamus,  quod  isti  de  Per- 
piuiano   querant   difi^ugia   et   dilacioues,    et    ut    sic    deducant 

'j  Weitere  Ausfiikrung  iiber  die  Folgen,  wenn  der  junge  Konig 
stiirbe. 


—    491    — 

tempus,  donec  rex  regere  possit,  et  sic  dominuin  Philipum 
expellere  a  tuteia . . .  Dat.  Auinione  die  mercurii  intitulata  V. 
kalendas  Decembris  .  .  . 

CRD  13206.     Or.  Pap.  Ssp. 

224.  Infant  Alfonso  an  Johann  XXII. :  Schildert  die  traurige 
Lage  seines  Bruders,  des  Erzbischofs  Johann  von  Toledo.  Don 
Juan  Manuel  beschimpft  ihn  und  hat  ihm  durch  den  Konig 
das  Kanzellariat  nehmen  lassen,  das  seit  mehr  als  100  Jahren 
mit  der  Toletaner  Kirche  verbunden  ist.  Johann  schickt 
darclber  seinen  Kanzler  6uillermus  Richerii  zum  Papst.  F(ir 
ihn  bittet  er  um  Gehor.     Barcelona  (1325)  Dezember  2. 

.  .  .  Paterne  dilectionis  ydemptitas,  qua  honorabilis  vir 
Johannes  Tholotanus  archiepiscopus,  frater  noster  karissimus, 
coniungitur,  nos  angit,  pater  sanctissime,  ut  atroces  ofPensas 
et  enormes  iniurias  noviter  sibi  et  ecclesie  Tholotano  inso- 
lenter  illatas  velut  multipliciter  nos  tangentes,  vestre  beati- 
tudini  reseremus.  Ecce  igitur,  pater  piissime,  quod,  prout 
nunc  idem  nobis  archiepiscopus  intimavit,  nobilis  Johannes 
Emanuelis,  natus  nobilis  quondam  infantis  Emanuelis  et  soro- 
rius  noster,  non  contentus,  quod  in  ipsum  linguam  laxavit 
blasphemie  adversus  ipsum  coram  inciito  rege  Castelle  in 
plena  curia  multum  iniuriosa  verba  et  contumelia  proferendo, 
etiam  procuravit  cum  dicto  domino  rege  Castelle,  quod  eidem 
archiepiscopo  sustulit  officium  cancellarie  regni  predicti,  quod 
a  centum  annis  et  ultra  ecclesia  Tholotana  et  successive  pre- 
sidentes  eidem  ex  privilegio  olim  regum  Castelle  obtinuerant 
ab  antiquo.  Que  omnia  succinto  stilo  transcurrimus  eo,  quod 
dictus  archiepiscopus  dilectum  consiliarium  nostrum  Guiller- 
mum  Richerii,  archidiaconum  sancte  Engracie  in  Oscensi  ec- 
clesia  ac  eiusdem  archiepiscopi  cancellarium  super  hiis  mittit 
instruccione  plenaria  ad  pedes  vestre  beatitudinis  informatum. 
Cum  igitur,  pater  sanctissime,  premissa  nos  ac  alios  karissi- 
mos  fratres  nostros  ac  totam  etiam  domum  nostram  dictum- 
que  archiepiscopum  ac  prefatam  Tholotanam  ecclesiam  tangere 
dinoscantur,  presertim,  cum  acta  fuerunt  procurante  dicto 
Jolianne,  qui,  si  ad  vinculum,  quo  eidem  archiepiscopo  necti- 
tur,  et  ad  servicia  sibi  per  eum  impensa  debitum  habuisset 
respectum,    illum   debuisset   defendere    et  a  premissis  iniuriis 


—    492    — 

preservare,  idcirco  vestre  cleinencie  intimis  et  devotis  affec- 
tibus  supplicamus,  quatenus  more  benigni  patris  moleste  fe- 
rentes  iniuriis  filiorum  et  dicti  presertim  archiepiscopi,  qui 
velut  notabile  et  insigne  membrum  ecclesie  multo  in  illa 
decore  mundicie  et  honestitatis  nitore  prefulget,  prefatum 
archidiaconum  placeat  benigne  admitere  et  audire  et  hiis, 
que  circa  premissa  sanctitati  vestre  retulerit,  fidem  plenariam 
adhibere  ac  talia  remedia  super  eis  adicere,  per  que  honori 
nostro  fratrumque  nostrorum  ac  dicti  archiepiscopi  necnon 
ecclesie  sibi  comisse  iuribus  satisfiat.  Qui  cuncta  disponit, 
prehelectam  personam  vestram  couservare  dignetur  incolumen 
plenis  annis.  Datum  Barchinone  quarto  nonas  Decembris 
anno  domini  MCCCXX  quinto. 

Reg.  424  f.  45  v.  Vgl.  Acta  Nr.  545  S.  863  ff.  Jayme  II.  sandte 
ebenfalls  ein  warmes  Bittschreiben  an  den  Papst,  an  Napoleon  Orsini, 
die  episcopi  Sabinensis  und  Prenestinus  (Reg.  244  f.  77). 

225.  Bischof  Guido  von  Maiiorca  anAlfonso:  Vorschlag  der 
Kardinale,  die  Sache  dem  Papstzu  Uberlassen.  Antwort:  Sonst 
immer,  aber  bei  der  Bosartigkeit  der  Perpignaner  nicht.  Nach- 
richt,  dass  die  Konigin  Sancia  von  Neapel  6esandte  sende 
mit  Vereinbarungen.     So  bleiben    sie.     Avignon   (1325)  De* 

zember  14. 
Noverit  dominatio  vestra,  quod  die  martis  XXIIII.  pro- 
xime  preterita  fuimus  ego  et  socii  nostri  in  presencia  domini 
Sabinensis  et  de  Montefagentio  cardinalium.  De  voluntate 
domini  pape  et  ad  persuasionem  Perpinianensium,  qui  hic 
sunt,  dixerunt  nobis,  quod,  ex  quo  potestatem  tractatum  ali- 
quem  ineundi  non  habebamus,  quod  saltem,  si  videretur  nobis, 
quod  scriberemus  dicto  domino  regi  et  vobis  ac  domino  Phi- 
lippo  non  tanquam  ambaxiatores  set  tanquam  singulares  per- 
sone,  bonum  statum  domini  regis  pupilli  et  terre  affectantes, 
quod  huiusmodi  negocium  pacis  et  concordie  fiende  poneretur 
in  manibus  domini  pape.  Ipsi  laborarent  ad  hoc,  quod  do- 
minus  papa,  licet  multis  et  arduis  negociis  occupatus,  hoc 
negocium  in  se  reciperet.  Et  quod  huiusmodi  responsionem 
faciendam  per  vos  hic  spectaremus  et  quod  super  hoc  inter 
nos  deliberaremus  et  in  crastinum  eis  responderemus,  Super 
hiis  igitur  deliberavimus  et  ego  cogitavi  unam  bonam  respon- 


—    493    — 

sionein,  .  .  .  quod,  licet  dominiis  lex  et  vos  ac  doniiuus  Philip- 
pus  corpus  et  animam  poneretis  in  inanibus  domini  pape,  .  .  . 
tamen  non  videbatur  nobis,  quod  hoc  casu  ad  persuasionem 
dictorum  Perpiuianensium  dominus  rex  nec  vos  nec  dominus 
Philippus  istud  negocium  deberetis  uec  velletis  a  vobis  ex- 
cutere,  consideratis  maliciis  et  delusiouibus,  quas  alias  Pei- 
pinianenses  vobis  fecerunt  .  .  .  Uude  cum  verisimiliter  crede- 
remus,  quod  huiusmodi  scriptura  nostra  super  hoc  facienda 
non  haberet  effectum,  non  videbatur  uobis  expedieus,  quod 
propter  houorera  domini  pape  super  hoc  scriberemus,  preser- 
tim  ne  inde  provocatio  aliqua  sequi  posset,  quod  verisimiliter 
credebamus  .  . .  Post  hoc  socii  mei,  quia  non  potui  interesse 
propter  discrasiam  reumatis  et  febris  etiam,  quam  paciebar 
et  adliuc  pacior,  responderunt  domiuis  cardinalibus,  ut  supra 
deliberaveramus.  Et  certe  responsionem  uostram  uou  impro- 
baveruut  in  presencia  socioruin  meorum,  quautum  visum  fuit 
eis,  ut  hec  omuia  michi  retuleruut.  De  qua  responsione  dicti 
domini  cardinales  fecerunt  relaciouem  domino  pape.  Qui  se- 
quenti  die  nos  vocari  fecit.  Set  ego  ut  supra  propter  discra- 
siam  huiusmodi  uou  potui  iuteresse.  Et  cum  ipsi  socii  mei 
fuissent  in  preseutia  domini  pape,  dominus  papa  dixit  eis : 
Statis  vos  responsioni  iam  per  vos  facte  dominis  cardinali- 
bus?  Tunc  respondit  dominus  archidiaconus  Daroche  ex  parte 
sui  [et]  nostri :  Pater  saucte,  stamus  eidem  responsioui.  Et 
tunc  domiuus  papa  dixit  eis:  Ex  quo  ita  est,  quod  nichi[l] 
boui  (?)  possumus  facere  vobiscum,  recedatis  iu  uomiue  Dei, 
quia  uos  rescriberemus  carissimo  filio  nostro  regi  Aragonuin 
et  domiuis  iufauti  et  Philippo  per  uuncios  nostros.  Dixit 
etiam  tunc  dicto  archidiacono  Daroche,  quod  ipse  ad  huc 
rediret  ad  eum,  antequam  recederet. 

Et  ibidem  ipsis  preseutibus  ]ier  quosdam  dictum  fuit  do- 
mino  pape,  qualiter  quidam  bonus  homo,  qui  erat  Auiuioue 
illa  die  litteras  a  quodam  amico  suo  de  Perpiniano  receperat, 
coutiuentes,  quod  ambaxiatores  illustris  domiue  regine  Sicilie 
de  Perpiniano  [rece]aserant  die  luue  [pro]xime  preterita  et 
veniebant  huc  et  portabant  domino  pape  quedam  capitula, 
ibi  per  dominum  regem  et  vos  ac  dominum  Philippum  con- 
cordata  et  ordiuata.  Que  etiam  debebant  illis  de  Perpiuiano 
explicare.     Quibus    auditis   dominus  papa  dixit:    Ex    quo   isti 


—    494    — 

ambaxiatores  in  proximo  sunt  venturi,  bonum  est,  quod  dictus 
archidiaconus  et  alii  remaneant  usque  ad  adventum  ipsorum. 
Et  ita  factum  est.  Hec  per  nos  usque  nunc  sunt  hic  acta. 
Me  gracie  vestre  iugiter  recommendo.  Dat.  Auinione  in  cra- 
stinum  sancte  Lucie. 

CRD  13342.  Or.  Pap.  Ssp.  Michael  berichtete  dem  Infanten, 
dass  Sancia  anscheinend  Gegnerin  sei.  Die  Kardinale  verlangen  neue 
Vereinbarungen:  Si  millesies  vocaremur  ad  presenciam  domini  papei 
non  diceremus  uec  faceremus  aliud.  Er  wollte  vom  Papst  Lizenz  zum 
Weggehen.  Et  cum  ego  vellem  osculari  pedem  et  os  pro  comeatu  reces- 
sus,  dixit  michi,  quod  tractarem  me  ad  partem,  quia  volebat  loqui  cum 
Perpinianensibus  usw.  Dat  Auinione  die  s.  Lucie  CRD  s.  f.  945.  Phi- 
lipp  von  Mallorca  schrieb  am  22.  Dezember  an  Jayme  IL:  ...  Nuncii 
nostri,  qui  sunt  in  Romana  curia  pro  habendis  literis  dispensacionis 
raatrimonii  faciendi  inter  illustrem  dominum  regem  Maioricarum  et  in- 
clitam  dominam  infantissam  Constanciam  neptem  vestram,  miserunt 
nobis  quandam  literam,  in  qua  nobis  signifficaverunt  plura  verba,  que 
habuerunt  cum  domiuo  nostro  summo  pontiffice  super  habendis  literis 
dicte  dispenssacionis,  et  verba,  que  ipse  eis  respondit  et  dixit.  Et 
[inter]  alia  in  dicta  litera  contenta  est  clausula  sequens : 

Finaliter,  et  hoc  sit  secretum,  dixit  nobis  et  iniunxit  secretum, 
quod  super  dictis  literis  habendis  procuraremus  litei-as  dominorum  regis 
Aragonum  et  infantis.  Unde,  pater  et  domine,  videtur  nobis,  quod 
statim  mitatis  curssorem  velocem  ad  dominos  regem  Aragonum  et  in- 
fantem,  scribendo  eisdem,  [qnatenus]  per  eundem  curssorum  mita[nt] 
vobis  literas  ad  dominum  nostrum  papam,  in  quibus  suplicent,  ut  literas 
dicte  dispenssacionis  tradere  dignetur  nobis  vestris  ambaxatoribus.  Tum 
s[i]  primo  literam  domini  regis  Aragonum  habeatis  super  hoc,  de  qua 
lam  vobis  scripssimus,  mitatis  nobis  cum  uua  vestra  ac  alia  domini  regis 
super  eodem,  et  dabimus  et  forte  cum  illa  expediemur. 

. . .  Maguifficenciam  vestram  rogamus  attente,  quateuus  complere 
nobis  placeat  supradicta  . . .  Dat.  Perpiniani  uudecimo  kal.  Januarii  anno 
domini  millesimo  trecentesimo  vicesimo  sexto.  CRD  9229.  Or.  Pap. 
Locher. 


226.  Michael  de  Currali  an  Infant  Alfonso:  Erledigung  der 
Affaire  der  Geldbeschlagnahme;  Vorschlage  eines  Kammer- 
scriptors.  Er  wagt  aber  nicht,  ungerufen  zum  Papste  zu 
gehen.  Sein  Gesprach  mit  dem  Papste.  Stillstand  in  der 
mallorkanischen  Frage.  Ankunft  der  Gesandten  der  Konigin 
Sancia.  Gutachten  des  Kardinals  Napoleon  (iber  das  Fak- 
tum    des   Spurius    des  Grafen   Donoratico.     Avignon    (1325) 

Dezember  19. 


—    495    — 

. . .  Noscat  vestra  preclarissima  celssitudo  me  recepisse 
literam  vestram  die  s.  Lucie,  sero,  quam  michi  misistis  super 
negocio  pecunie  de  maudato  vestro  recepte,  continentem,  quod 
inter  vos  etRamundum  Stephani,  scriptorem  camere  domini  pape 
fuerunt  super  hoc  certa  capitula  condicta  *)...,  que  deberetis 
vos  habere  super  reponenda  dicta  pecunia  in  ecclesiis,  unde 
fuit  abstracta,  et  complendis  mutuo  et  dono  vobis  concessis, 
michique  vero  precipientes,  et  mandantes,  quod  cum  dicto 
Ramundo  Stehani  ^)  certificarem  me,  in  quo  statu  erant  pre- 
dicta,  et  suplicarem  dicto  domino  pape,  quod  compleri  faceret 
supradicta. 

Super  quibus  sciat  vestra  sublimitas,  quod  litera  vestra 
recepta  fui  loquutus  cum  dicto  Ramundo  Stehani  super  hoc. 
Et  dixit  michi,  quod  aduch  nullam  relationem  fecerat  de  pre- 
dictis  capitulis  domino  pape  nec  auderet  se  ad  referendum 
ingerere,  nisi  vocatus  per  ipsum.  Ego  vero  non  potui  ha- 
bere  additum  ad  dominum  papam  usque  ad  diem  mercurii  qua- 
tuor  teraporum,  in  qua  presentavi  sibi  duas  literas  vestras  et 
dixi  ei,  quod  quinque  dies  erant  elapssi,  quibus  eram  ad  ho- 
stium  suum  pro  presentandis  ei  literis  vestris  super  hoc  ue- 
gocio,  quod  requirebat  celeritatem  propter  propinquitatem 
sacratissimi  [festi],  et  vos  desiderabatis  multum  interesse 
officio  divino,  a  quo  abstinebatis  et  abstinueratis  atempore  *) .  . . 
accepcionis  pecunie  supradicte.  Predictus  vero  dominus  papa 
dixit,  quod  ignoraverat  me  aliqua  vice  in  illis  diebus  ivisse 
ad  hostium  suum,  nam,  quia  statim  mandasset  me  iugredi  ad 
eius  presenciam  et  statim,  cum  scivit,  mandavit,  quod  iugre- 
derer,  et  mandaret  omni  ora,  qua  sciret  me  ibi  esse  pro  ne- 
gociis  vestris,  et  habait  ^)  .  .  .  pro  bono  obedienciam  vestram 
et  reverenciam,  quam  ostenditis,  nollentes  ingerere  vos  divi- 
nis.  Dixitque,  quod  videret  literas  vestras  et  faceret  vocari 
dictum  Ramundum  Stehani.  Recepta  informacione  ab  eo 
super  premissis  daret  michi  responssum.  Et  timeo,  quod  vo- 
catio  dicti  clerici  diferatur  nimis,  quia  festum  appropincat 
et  diverssi  instent  pro  expedicione  negociorum  propriorum. 
Postremo  vero  supplicavi  ei  humiliter,  ut  super  facto  dispens- 
.sationis  dignaretur  vos  breviter  et  feliciter  expedire.  Ipse 
vero  dixit,  quod  anbaxiatores  regine  Sancie,  quorum  adventus 

a)  Loch  fiir  zwei  Worter.  b)  Beidemal  st.  Stephani. 


—    496    — 

expectabatur,  quamvis  iam  venissent  ad  eius  pi-eseuciain,  non- 
dum  tamen  ei  retuleraut,  quod  egeraut  in  negocio.  pro  quo 
fuerunt  missi,  set  eis  auditis  faceret  nos  vocari  et  daret  no- 
bis  vel  mitteret  vobis  per  nuncium  finalem  responssum.  Cre- 
duut  quoque  amici  vestri  de  curia,  quod  ]}refati  *)  ambaxiatores 
dicte  regine  turbabunt  uos  pro  posse  suo  propter  rau(jUorem 
et  odium  antiquatos.  Unde  videtur  eis,  quod  non  multum 
debetis  curare  quo  ad  presens  de  dispenssatione  obtinenda, 
set  pocius  facere  vires  vestras,  quod  in  manu  potenti  et  brac- 
chio  excelsso  babeatur  rex  Maioricarum  in  posse  domini  Fi- 
lipi  et  vestro,  et  sic  amovebuntur  onmia  inpedimenta  et  suc- 
cedent  prospere  .  . . 

De  facto  vero  Gelffi  comitis  de  Donoratico  iam  scripsi 
vobis  per  duas  literas  conssilium  domiui  Napolionis,  quod  in 
multa  parte  Italie  subcedit  spurius  in  feudo  et  ideo  consulit. 
quod  de  illo  feudo  et  de  aliis,  que  iuste  poteritis,  provideatis 
naturalibus  vestris  pocius  quam  (juibuscunque  militis  ^).  Scrip- 
tum  Avinione  die  iovis  ])roximo  ante  festum  beati  Thome 
apostoli. 

CRD.  s.  f.  910.  Or.  Pap.  Ssp.  Liicher.  Ueber  deu  letzteu  Punkt 
hat  Alfouso  gesclirieben:  Hereditameutum  prideni  dedimus  uobili  Guelffo 
comiti  de  Donoratico  in  Sardinia.  Qui  (luidem  decessit.  relicto  filio 
spurio,  cui  dimisit  hereditamentum  predictum.  Da  er  das  nicht  will, 
wenn  er  es  verhindern  kann.  befielilt  er:  ut  vos  certificaretis  cum  do- 
mino  Neapoleone,  si  secnudum  morem  Italie  talis  sj)urius  succedere 
debeat.     Dezember  3.     Das  Gutacliten  vgl.  Acta  Nr,  B*J9. 

227.  Friedrich  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Ohne  Minderung  seines 
Rechtes  am  Reich  ist  er  freigelassen  und  taglich  wachst 
seine  Macht.  Er  hat  schon  eine  Gesandtschaft  an  den  Papst 
geschickt  und  will  es  noch  einmal  tun.  Bitte  um  Unter- 
stiitzung.     (1325  Ende?) 

.  .  ,  Magnitudini  vestre  .  .  .  intimamus,  quod  Deo  dis])o- 
neute,  qui  salvos  facit  sjierantes  in  se,  absque  omni  [iuris?] 
in  Romaui  imperii  regimiue.  ad  quod  nos  profecit  altissimus, 
nobis  competentis  ^)  reuuuciacione  seu  resiguacione  qualibet 
pristine  sumus,  quod  ad  aures  vestras  ])rius  perveuisse  credi- 
mus,  restituti  liberaliter  libertati,  quodque  de  die  iu  diem  in 
dicto    Romano    imperio    uostra    jiotencia    feliciter    adaugetur. 

a)  preliati  Or.  b)  So  Or.  c)  competens  Or. 


—    497 


Preterea  scire  vos  cupinius,  quod  iam  prideui .  .  uuucios  uosfcros 

solempues    ad   sauctissimi   iu  Clii-isto   patris  et  doiuiui  uostri 

summi  pontificis   preseuciam  destiuavimus  et  iam  iterato  uo- 

stris   iu  ageudis  et  uegociis  decrevimus  trausmitteudos.     Ex- 

cellenciam    vestram  .  .  .  deposceutes,    (luatenus    eidem    summo 

pontifici  .  .  .  vestras  effectivas  pro  uostra  velitis  dirigere  pro- 

mocione,  suplicando  sibi,  ut  prefatos . .  uuucios  uostros  ex  . . . 

exaudiat   et   petita   per   eos    clemeuter   admittat    uosque,    qui 

suis    semper   beueplacitis    obtemperare  .  .  .  cuuctis  nostris  "ne- 

gociis    amore   vestri    foveat  graciose,    ut  ex  lujc  pax  et  .  .  .  ') 

anno  duodecimo. 

Or.  Perg.  Ssp.     BniclistUck    und    zuin    Teil   unleserlicli.     Kein   re- 
sponsum. 

228.    Bonanat  Capera  an   Infant  Namfos:  6ibt  eine  ausfuhr- 

liche  Schilderung  der  Seeschlacht  im  Golf  von  Caller  in  den 

Weihnachtstagen  1325.    (Um  Neujahr  1326.) 

.  .  .  Sapia  la  vostra  altea,  seuyor,  [que]  la  armada  dels 
Pisans,  la  qual  era  de  XXII.  galees  de  Sahoneses  e  de  llll 
galees  armades  et  VI  uxers  de  Pisaus,  fo  al  cap  de  Carbo- 
nayre  lo  dicmeuge  abans  de  Nadal.  E  a^pii  lexareu  los  VI 
uxers  amarinats  e  ab  les  XXVI  galees  be  anuades  veugren 
aci.  E  foreu  al  cap  de  saucta  Elia  la  vespra  de  Nadal  ben 
vespre.  E  lendema  dia  de  Nadal  vengi-eu  e  foren  deuaut  lo 
nostre  estol  e  pas^aren  denaut  a  la  louga  tro  a  II  trets  de 
ballesta  ab  grans  crits  e  ab  grau  ufaua.  E  quau  luigieu 
vista  la  uostra  armada,  la  qual  era  luolt  be  ordouadu,  luu- 
garen  se  e  surgiren  deuaut  les  nostres  galees  luuy  tio  a  inig 
miller.  El  nostre  estol  era  axi  ordonat,  «jue  de  la  casa  de 
les  saliues  eiitro  prop  la  plaga,  ou  se  feu  la  segeria  deu  Basti, 
lia  boua  paligada,  qui  eutra  luolt  dius  la  mar  e  es  tota  en- 
cadenada  e  dins  aquella  foren  meses  totes  les  taiides  e  le- 
nys  .  .  .  e  barques  grosses  eu  manera  (?),  que  uo  havieu  .  .  .  de 
res.  E  totes  les  uaus,  les  quals  son  XIII,  foreu  oidonades 
en  uua  audaua,  90  es  una  apres  altra,  e  tenieu  tio  ala  pali- 
9ada  dels  Pisans  e  encara  tot  lenfront  de  la  palivada  dels 
Pisans  e  estaven  luny  de  la  palicada  eu  taut.  (luels  trabucs 
del  castell,  los  quals  havien  calats  baix   a    la    pola,    uoy    po- 

')  Loch.     Dann  Nachricht  iiber  Befinden. 


—    498    — 

dien  a  conseguir.  E  dela  andana  deles  naus  entro  a  la  go- 
leta  del  estany  estaven  les  nostres  galees,  qui  eren  XXIT, 
deles  quals  lii  havia  X  uxers  eucastellats  a  popa  e  a  proha, 
e  havien  II  en  cascuna  esponera  ben  armats  de  inolta  gent 
e  de  moltes  armes  e  los  altres  uxers  eren  entremesclats  ab 
les  galees  sutils,  90  es  entre  II.  I.  uxers  encastellat.  E  esta- 
ven  totes  enfreneylades.  E  tot  lo  dia  de  Nadal  la  armada 
dels  Pisans  estech  axi,  que  no  assaca  res.  E  puys  lendema 
dia  de  sent  Esteue  XII  galees  de  Geneueses  partiren  se  dehi 
lur  esquera  e  anaven  combatre  I  nau,  qui  era  en  lesponera 
de(;a  vers  Bonayre  e  combateren  la  molt,  mas  noy  pogren 
re  fer  e  preseren  hi  alcun  dan  e  allagaren  sen.  E  la  emirayl 
nostre  feu  exir  dela  sua  esquera  V  galees  leugeres  e  puys  II 
es  e  foren  VII  e  per  loc  segur,  90  es  entre  les  naus  e  la 
teiTa,  anaren  ajudar  a  la  nau.  E  III  galees  deles  XII  dels 
Geneueses  afferiaren  se  ab  es  deles  nostres  a  lats  de  la  nau. 
E  aqui  fo  la  batayla  ben  regea  e  dura  molt.  E  fiuahnent 
les  III  galees  dels  Geneueses  preseren  gran  don  enaxi,  que 
les  dues  ne  foren  desbaratades  e  rapades  tro  a  popa  e  les 
banderes  abatudes,  mas  no  les  pogueren  retenir  les  nostres, 
per  tal  con  tenien  caps  per  popa  ab  les  altres  lurs,  qui  les 
tiraren.  E  lavors  tornaren  sen  totes  XII  a  la  lur  esquera 
e  les  nostres  VII  a  la  nostra  e  aquell  dia  e  encara  lendema 
tro  a  tercia  estegren  axi,  con  solien,  denant  les  nostres.  E 
puys  a  ora  de  tercia  vagaren  e  anaren  sen  a  caboterra  levar 
aygua,  e  segons  que  depuys  havem  trobat,  soterraren  hi  ben 
CXL  homens.  Apres  tornaren  lendema  a  mati  dia  dels  In- 
nocens  e  vengren  ...  da  vers  les  nostres,  axi  que  paria  a  tot 
hom,  que  volguessen  envestir  e  surgiren  ben  prop  deles  nostres, 
quaix  a  tret  de  ballesta.  E  la  nit  passada  lahnirayl  nostre 
cuydan,  quels  enemics  fossen  anats  a  caboterra  .  .  .  per  en- 
tencio  de  dar  foch  ales  naus  o  ales  galees  nostres,  feu  fer 
denant  les  nostres  galees  tro  a  III  astes  de  langa  hiny  deles 
proes  una  cadena  deles  escales  deles  galees,  els  patrons  deles 
naus  feren  axi  meteix  denant  les  naus  cadena  dencenes  ab 
ancores  surtes.  El  dia  dessus  dit  dels  Innocens  a  hora  de 
vespres  los  enemics  assajaren  de  trametre  una  sagetia  a  In 
goleta  del  estany  a  la  gent  del  castell  de  Cayler,  qui  y  era 
tota  quaix,   e  la  dita  segetia  entrahi  e  posahi  cavaller  qui  a 


—    499    — 

nora  Vanno  Taylaferro,  al  qual  fo  liurat  encontinent  cavayl  *), 
en  que  sen  munta  al  castell.  E  puys  es  galees  dels  enemics 
vogaren  vers  la  dita  goleta  per  exir  a  carrera  a  la  segetia 
lur,  qui  sen  tornava.  E  lalmirayl  nostre  feu  vogar  II  galees 
sotils  vers  Cagoleta  e  puys  III  altres  e  meseren  se  en  la 
€spoBa  dela  nostra  esquera  e  denant  aquestes  V.  no  havia 
cadena.  E  lavors  VI  galees  de  Genoueses  postaven  se  ales 
nostres  V  e  pus  IIII  altres,  quils  estaven  derrera  e  aqui  fo 
la  batayla.  E  les  nostres  altres  galees  no  podien  ajudair  a 
les  V  per  la  cadena,  quils  estava  denant.  Mas,  beneyt  ne 
sia  nostre  senyor,  les  nostres  V  no  preseren  don  e  les  lurs 
sen  tornaren  ab  grau  don.  E  la  raho  per  que  tota  via  an 
ells  pres  dan  e  nol  han  fet,  es  aquesta  entre  les  altres,  que 
tota  via  se  son  acostats  follament  e  a  gran  avantatge  nostre. 
Par[mi]  (?)  que  ells  no  han  lances  ne  darts  ue  encara  no  son 
gent  bracera  de  tirar  pedres  e  no  fan  res  sino  ab  les  bal- 
lestes.  E  la  major  forga  dels  estan  ab  lurs  paveses  e  ab  les 
espaes  tretes  e  no  fan  als.  En  apres  lendema,  que  fo  dicmenge  a 
hora  de  mig  dia,  con  les  lurs  galees  estiguessen  esquera  feta 
denant  les  nostres,  e  tota  la  gent  deles  nostres  galees  cridassen 
€  teiiguessen  gran  cnyta  al  almirayl,  que  les  envestis,  lavors  lal- 
miray  feu  armar  e  garnir  e  feu  rompre  la  cadena,  qui  era  denant 
les  nostres  galees  e  voga  avant  vers  les  lurs.  E  les  lurs  no 
sen  duptaven  eutro,  quels  foren  dessus  e  quan  volgren  fugir, 
no  p[o]gr[en],  que  les  unes  se  empa[tx]aven  (?)  ab  les  altres. 
E  les  nostres  envestiren  e  encontinent  alcunes  deles  lurs,  qui 
no  eren  empatxades,  fugiren  e  puys  les  [a]ltres  lurs,  axi  con 
se  pod[i]en  desempatxar,  pensaven  de  fugir.  Mas  la  galea 
del  almirayl  lur  ab  VI  daltres  romaseren  a  nos  e  tota  la  . . . 
se  perde,  axi  quen  foren  morts  pus  de  DCCC  e  presos  pus 
de  DC.  Mas  lalmirayl  lur  fugi  en  I  barqueta.  E  segons 
que  havem  sabut  depuys  per  los  presos,  eren  les  III  de  Pi- 
sans,  en  les  quals  era  en  la  una  lalmirayl  misser  Gaspar 
Doiia  e  en  laltra  Jacomo  Bonacato,  qui  era  lo  major  cossari, 
que  ells  havien  en  Sahona,  e  qui  mes  de  mal  havia  fet  a 
Catalans,  e  es  mort  ab  molts  Genoueses,  quey  havia  ab  ell. 
E  laltra  era  dun  Pisa,  que  teniin  pres.  Les  altres  IIII  eren 
de  Geuoueses,  q.o  es  asaber  la  una  de  misser  Luqui  Espi- 
a)  folgt  blanch  durchstrichen. 


—    500    — 

nola,  qui  es  inort,  e  laltra  de  misser  Galnanyi  Vaca,  qui  es 
pres,  ell  e  son  frare  e  laltre  frare  mort.  E  laltra  deu  m[on]ge 
Vaca  qui  y  es  mort.  E  la  quarta  de  misser  Francesci  Bo- 
naventura,  qui  es  mort.  Encara,  seynor,  sapia  la  vostra  altea, 
que  entre  aquests,  que  tenim  pres[o]s,  ha  VI  o  VIII  gentils 
homens  de  Sahona  e  IIII  ho  V  de  Pisa  bons  homens,  entrels 
quals  es  lo  sindic  e  encara  aquell,  a  qui  era  comanad[a]  tota 
la  vianda;  que  trametien  al  castell.  E  yo,  senyor,  he  fets 
escriure  tots  los  uoms  dels  presos,  (pie  tenim  de  Sahona,  a 
una  part.  E  daltra  part  comengava  a  escriure  los  noms  dels 
Pisans,  mas  nols  he  ])0guts  acabar,  per  tal  con  na  pus  dela 
meytat  en  les  galees  e  per  la  cuytanca  daquesta  nostra  galea, 
qui  va  a  vos,  senyor,  son  men  lexat.  Mas  tramet  vos  a(]uells, 
que  he  esci'its  en  I  (]uaern  ligat  ab  la  presen  letra  M.  E  par... 
que  son  los  Geuoueses  CCCC  els  Pisaus  CXV.  E  ham  be 
atrencats  Pisans  en  les  galees,  (]ui  no  son  escrits  encara. 

.  .  .  Entre  totes  les  dites  batayles,  siats  cert,  senyor,  (|ue 
no  liavem  perduts  sino  VI  homens  e  nafrats  tro  a  XXX,  mas 
no  son  j)eriyloses  les  ferides.  Entre  amdnes  les  naus  sa  ])er- 
duts  XX  cavayls. 

CRD  o.  Nr.  uiii  102(R).  Honauat  war  iii  der  Kaiizlei  des  lufaiiten. 
Er  teilt  weiier  init.  dass  den  Feinden  19  (ialeeren  Mieben,  davon  drei 
geflohen.  Die  16  sind  auf  dem  Meere,  espei-en  les  VI  ^alees,  que  sa- 
ben,  (lue  deven  veuir  vostres.  \m  Donnerstag  friili  kamen  zwei  Schiffe 
iTiit  R.  Peralta  und  wurden  von  deu  Geuuesen  augegriflfen.  Der  Adniiral 
feu  tocar  la  trompeta  e  mana,  que  la  geut  se  recu.vlis;  alle  eilteu  freudig 
herbei  und  16  Galeeren  wurden  bewaifnet:  molt  be  a  reui  e  a  batayla. 
Vor  der  Schlacht  zogen  sich  die  Gegner  aber  zuriick.  El  i^rinier  liom, 
(jui  hanc  salta  en  galea  dels  enemics  war  P.  CVstauy,  (|ui  solia  esser 
dispeuser  de  la  armada  del  rey  de  Maylor^iue,  (juau  vos,  senyor,  liic 
erets.  Er  lobt  ilm  sehr.  Ihm  (dem  Berichterstatter)  war  vorgeworfen, 
dass  er  sich  einen  Balien  Tuch  angeeignet  habe.  Verteidigt  sich  gegen 
diese  Liige!  Ueber  die  Scldacht  vgl.  Muntaner  Kap.  285  und  Zurita 
Anales  libro  VI  c.  6<). 

229.  Michael  de  Currali  an  Jayme  II.:  Neue  Verhandlungen 
mit  dem  Papste  besonders  iiber  die  Lossprechung  des  In- 
fanten;  Entschuldigung  Alfonsos;  Zustimmung  des  Papstes. 
Jayme  soll  einen  demUtig  freundlichen  Brief  an  Johann  XXII. 
schreiben.    Avignon  (1326)  Januar  4. 

■)  fehlt. 


—    501    — 

.  .  .  Celssitudini  vestre  insignissime  notifico,  quod  in  crar 
stinum  circumcissionis  ego  et  illi,  qui  sunt  iu  curia  pro  do- 
mino  Filipo,  fuimus  coram  domino  nostro  papa  eidem  humi- 
liter  suplicantes,  ut  super  dispensatione  sepius  postulata  nos 
feliciter  expediret.  Ipse  vero  respondit,  quod  recederemus  in 
benedictione  Dei.  Nam  ipse  super  dicta  disjjenssatione  taliter 
se  haberet,  quod  domini  nostri  essent  optime  contenti.  Ego 
quoque  adieci,  quod  super  facto  domini  inffantis  Alffonsi  digna- 
retur  ostendere  affectum  paternum  piissimum  et  benignum  et 
considerare,  quod  prefatus  dominus  inffaus  cum  necessitate 
et  in  innocencia  cordis  necnon  sub  fiducia  liberalitatis  apo- 
stolice  fecerat  recipi  non  in  nimia  quantitate  de  peccunia 
sepe  dicta.  Atque  super  hoc  egerat  humiliter  penitenciam 
abstinens  totaliter  a  divinis.  Prefatus  dominus  papa  dixit, 
quod  alios  licenciabat  ad  recessum,  set  mandabat,  quod  ego 
remanerem  et  venirem  ad  eum  ad  loquendnm  super  hoc  facto 
«t  super  aliis.  Sequenti  vero  die  vocatus  per  curssorem  suum 
ivi  ad  presenciam  eius  et  cum  interrogaret  me  de  rumoribus, 
dixi  ei  nova,  que  habebamus  de  Sardinia  et  de  accessu  domini 
inffantis  et  domini  Filipi  ad  Perpinianum.  Et  post  multa 
verba  inter  ipsum  et  me  habita  dixit  idem  dominus  papa, 
quod  multum  debebatis  Deo  regratiari  de  victoria,  quam  da- 
bat  vobis  in  mari  et  in  terra  nec  non  debebatis  ecclesie  Dei 
multum  esse  devoti,  quia  ista  facta  nou  sunt  humana  set 
pocius  sunt  divina.  Et  cura  ego  repeterem  supradicta  nego- 
cium  domini  inffantis  et  tangeneia,  addens  quoque,  quod  super 
recepcione  dicte  pecunie  dominus  inffans  iu  innocencia  et  in 
simplicitate  cordis  potuit  induci,  non  proprio  consilio  set  po- 
ciup  alieno,  sicut  etiam  domini  prudentissimi  et  expertissimi 
ad  talia  sepissime  aducuutur:  respondit  idem  dominus,  quod 
verum  erat  et  negocia  bene  venirent.  Et  mandabat  michi, 
quod  ego  nullo  modo  pro  nunc  recederem  de  curia,  set  rema- 
nerem,  quia  super  hiis  et  aliquibus  aliis  volebat  michi  loqui. 
Ipse  mandaret  per  me,  quando  placeret  ei.  Et  ego  precepto 
eius  triplicato  obtemperans  remaneo,  recedentibus  aliis,  qui 
erant  in  curia  pro  domino  Filipo.  Unde,  magnifice  doraine, 
videretur  niichi  salubre  et  prosperum,  .  .  .  quod  tara  super 
facto  doraini  inffantis  Alffonsi  quara  super  aliis,  que  vestre 
magnificencie    videbuntur,    scriberetis    predicto    domino    pape 


—    502    — 

humiliter,  dulciter  et  benigne.  Nam  quantum  ego  possum 
perpendere  ex  privatis  colloquiis.  que  cum  eo  hiis  diebus 
habui,  ipse  desiderat  multum  placere  vobis,  atendens  ad  gra- 
cias,  quas  altissimus  vobis  facit.  Scriptum  Avinione  IIII.  die 
mensis  Jauuarii. 

Episcopus  Maioricensis  remanet  iu  curia  pro  negociis 
propriis. 

CRD  10309.  Or.  Pap.  Iii  eineni  Schreiben  des  Bischofs  von  Mal- 
lorca  heisst  es  (CRD  10294):  Ceteruni,  doniiue  mi,  cum,  prout  percepi 
relacione  fide  digna,  duo  equi  unus  de  pel  liar,  alter  de  pel  bag,  ve- 
nientes  de  Sicilia,  qui  sunt  dominorum  archiepiscopi  Arelatensis,  came- 
rarii  domini  pape,  et  episcopi  Foroiuliensis  eiusdem  domini  pape  amici 
intimi,  capti  fuerunt  in  Sardinea  per  vestros,  dominacionem  vestram 
suppliciter  deprecamur,  quatinus  pro  honore  et  reverentia  domini  pape 
et  dictorum  dominorum,  qui  in  vestris  negociis  vos  hic  poterunt  adiu- 
vare,  mandare  dignemini  officialibus  vestris  in  Sardinea,  quod  dicti 
equi  rest:*^uantur  illis  dominis  supradictis.  . . . 

230.  Galcerandus  Qa  Costa  an  Nicolaus  de  Sancto  Justo: 
Seine  gefahrdete  Lage.  Ersucht  um  Massregeln  zum  Schutze 
Philipps  von  Maiiorca  und  seiner  Partei.  Vorschlage  wie 
Philipp  zu  behandeln  sei.  ^udienzen  beim  Papste.  Die 
Minute  der  Dispensation  ist  schon  gemacht.  Lebhafte  Schil- 
derung  der  Intriguen  der  Gesandtschaft  der  Kdnigin  Sancia. 
Tod  Karls  v.  Valois  und  des  Kardinals  Peter  Colonna.  Avig- 
non  (1326)  Jan.  S. 

Nicolao  de  sancto  Justo. 

Carissime  domine!  Ex ')  quo  tempus  promisionis  advenit 
nec  (!)  timeo,  quod  littere  apperiantur:  Primo  benedictum  sit 
nomen  domini  Jhesu  Christi,  qui  nos,  regem  et  regnum  eri- 
puit  de  manibus  impiorum.  Secundo  quod  cnm  omni  dili- 
geutia  faciatis  personam  domini  tutoris  et  aliorum  ac  castrum 
continue  custodiri,  quia  magis  expedit  nunc  quam  unquam. 
Tercio  quod  omnino  inducatis  dominum,  quod  misericorditer 
se  habeat  atque  mite  versus  humiliantes  se  sibi  et  fortiter 
coutra  in  malicia  persistentes.  Quarto  quod  tutorem  custo- 
diatis  a  voluntariis  consiliis,  que  nonnunquam  peritissimos 
fallunt  et  multi  modo  teuebuut  oculum  ad  ea,  que  fient. 
Quinto    quod    nullo    modo   sint  participantes  tutori  nec  vobis 


')  So.    Wabrsclieiiilich  felilen  in  der  Absclirift  Satzglieder. 


—    503    — 

alii  *)  reconciliati.  Tractentur  tamen  alias  favorabiliter  et 
benigne.  Alia  suppleatis.  Et  salutetis  michi,  si  placet,  do- 
miuos  F.  de  Caneto  et  Jac^bum  Scuderii  ^),  et  hec  littera 
sit  pro  omnibus  ^).  Et  vos  et  ipsi  precipite  michi  vestro  et 
omnes  conemini  ad  beneffaciendum. 

Die  aparicionis  cum  essemus  iu  prandio  cum  caidinali  '')... 
et  post  vesperos,  licet  papa  celebrasset  et  predicasset,  ivimus 
superius  et  quasi  statim  ego  solus  fui  vocatus  et  ante[quam 
litterjam  presentarem,  feci  intrare  dominos  episcopum,  archi- 
diaconum  et  Arualdum  Esquerdi.  Gratanter  fuimus  auditi. 
Et  papa  dixit  nobis  verba,  per  que  .  .  .  [injtendimus  dispen- 
sationem  esse  concessam.  Et  scio,  quod  iam  est  facta  minuta. 
Item  quod  dominus  Philippus  possit  omnes  absolvere.  De 
abbate  nichil  adhuc  scribo.  Concessi  pro  eo  rogare  dominum 
papam.  Set  per  aliam  litteram  scribo  aliud.  Et  vos  dicatis 
ei,  sicut  vobis  videatur  .  .  .  consentire  in  articulis  Barchinone 
concordatis,  quas  ignoro  et  quas  nuncii  domine  regine  apor- 
taverant.  Et  cum  sciverunt  .  .  .  opus,  statim  cucurrerunt  ad 
eos  dicentes,  quod  multum  eis  placebant  articuli  et  consen- 
ciebant.  Et  hoc  fuit  dominica  post  Nathalem.  Et  iam  die 
sabbati  precedenti  ego  .  .  .  ieram  per  litteras  domini  Ugonis 
de  Tacione.  Set  adhnc  dubitabam  et  alteram  .  .  .  dicta  do- 
minica  de  mane.  Et  tunc  statini  post  prandium  feci  dari 
cedulam  domino  pape  et  in  vesperis  fui  ibi.  Et  .  .  .  carii  et 
V  cardinales,  antequam  ego  possem  intrare  ad  papam.  Et 
tunc  ego  fui  vocatus.  Et  coram  illis  V  cardinalibus  .  .  .  bona 
iila  nova,  de  quibus  onines  fuerunt  gavisi.  Et  postea  . . .  ego 
expandi  et  diu  post  adversarii  .  .  .  ilii  domine  regine  et  vole- 
bant  totum  pervertere.  Set  papa  stetit  firmus.  Set  ipsis 
omnibus  in  crastinum  instantibus  et  etiam  cardiualibus,  do- 
minus  papa  intendebat  mittere  illi  domine  regine  ^)  unum 
suum,  quem  ignoro,  ad  pacificandum.  Et  ille  suus  debebat 
portare  dispensationem  .  .  .  Ego  de  sero  habui  aliani  litteram 

a)  aliis  Kopie. 

b)  Leider  Loch  fiir  ein  Wort.  Bei  den  folgenden  Stellen  nieist 
Locli  fiir  zwei  bis  vier  Worter. 

c)  Folgt  iiberfliissig  et. 


')  Vertreter  der  Kanzlei. 

-)  D.  h.  fiir  die  j2:anze  Partei. 


—    504    — 

a  domiuo  Ugone  de  Tacione,  qui  fuit  iu  lioc  valde  diligens, 
quam  litteram  transtuli  in  Latino  et  feci  dari  domino  pape, 
addens  hec:  Pater  sancte,  nolite  credere  illis,  qui  non  vere- 
cundantur  dicere  contra  veritatem  nec  curarent  vos  in  facto 
decipere.  Nam  infra  quattuor  dies  Iiabebitis  omnem  verita- 
tem.  Et  tunc  papa  in  omnibus  supersedit.  Et  die  aparitionis 
de  mane  me  vocari  fecit,  peteus  de  *)  novis  et  mirabatur, 
quia  dominus  Philippus  non  scripserat.  Dixi:  Pro  certo  in- 
fra  duos  dies  ego  haberem  nuncium.  Et  ita  fuit.  Modo  non 
credo,  quod  aliquis  vadat,  licet  isti  de  regiiia  instent,  quod 
papa  eos  mitteret  cum  dispensatioue,  quod  non  fiet,  si  potero, 
nec  papa  concessit,  immo  dixit  se  velle  deliberare. 

Jam  credo  vos  scire  dominum  Kai^olum  de  Valoys  dece- 
sisse  ^).  Jam  sunt  bic  facte  exequie.  Hodie  fiunt  exequie 
domino  Petio  de  Columpua  ^),  set  in  Urbe  sepelitur.  Domi- 
nus  abbas  de  Riuopullo  nobiscum  est  et  contra  abbatem.  Et 
ideo  domini  Eymericus  et  filius  domini  de  Caumunt  minaban- 
tur  michi  et  sibi  ad  mortem,  Deus  adiuvet  nos.  Alia  non 
sunt  hic  nova.    Dat.  VI.  ydus  Jauuarii.    Galcerandus  pa  Costa. 

Gleichzeitige  Kopie.     Pap.  o.  Nr.  mit  sehr  vielen  Lochern. 

231.  G.  Richerii  an  Jayme  II.:  Kann  keinen  Zugang  zum 
Papste  finden.  Jetzt  sind  franzosische,  florentiner  und  ita- 
llenische  Gesandte  taglich  bei  ihm.  flnfangs  hatte  er  ofter 
Zutritt;  der  Papst  hatte  warme  Worte  fiir  den  Erzbischof 
Johann  und  tadelte  den  Konig  von  Kastilien  und  Johann 
Manuel  hart.  Das  Erzbistum  Rouen  ist  erledigt;  es  hat  drei- 
mal  soviel  Einkommen  als  Toledo  und  Johann  ware  dort  in 
Ruhe  und  geehrt  und  konnte  spater  nach  Narbonne  kommen. 
Avignon  (1326)  J^inuar  20. 

Duco  ^) . . .  respondendum  .  .  .  me  .  . .  statim  post  eius  recep- 

ai  doppelt. 

')  Am  16.  December  1325. 

0  Gestorben  also  vor  dem  8.  Januar.  Das  genauere  Datum  ist 
aTischeinend  auch  L.  Mohler  in  seinem  Buche:  Die  Kardinale  J.  und  P. 
Colonna  unbekannt. 

^)  Jayme  hat  ihm  einen  Brief  an  den  Papst  mitgeschickt,  es  moge: 
in  matrimonii  dispensacionis  regis  Castelle(!)  et  neptis  vestre  concessioue 
talem  placeat  provisionem  adhibere,  per  quam  oficium  cancellarie  regis 
Castelle  .  ..  archiepiscopo  Toletano  ...  libere  restituatur. 


—    505    — 

cionem  ad  domum  dicti  domiui  summi  pontificis  cum  prefata 
vestra  regia  littera  accessisse,  set  quia  quodammodo  strictior 
et  dificilior  est  via,  qua  intratur  ad  eum,  quam  que  ducit  ad 
paradisum,    et    quia   nuncii   regis  Francie   sunt   hic   et  etiam 
Florentini  et  multi  alii  de  Italia,  qui  eum  tenent  cotidie  oc- 
cupatum,  pro  dicta  littera  presensanda  ad  eum  adhuc  ingres- 
sum  habere  non  valui,  quamvis  pluries,  tam  post  dicte  littere 
receptionem  quam  ante,  tam  per  aliquos  cardinales  quam  alios 
sit   michi    data   ex  parte  sua  frequeucius  spes  intrandi  .  .  .  A 
principio  euim  tres  iugressus  faciles  et  favorabiles   habui   in 
negocio,    pro    quo   veni,    beuignum  et  favorabilem  se  exibuitj 
iniuriam  factam  domino  Toletauo  .  .  .  dure  et  moleste  .  .  .  ges- 
sit,  regem  Castelle   et  dominum  Johanuem  Emauuelis   in    re- 
sponsione  prima,  quam  michi  fecit,  et  factum  et  inordinacio- 
nem   eorum   agravando  fortiter  exasperavit.     Postque  vocatis 
ad  se  dicti  regis  Castelie  nunciis,  qui  in  curia  sunt,  in  eorum 
presencia,    ut  michi  in  secuudo  ingressu  retulit,    multa  verba 
forcia  et  aspera  coutra  dictos  regem  et  Johannem  dixit,  pro- 
misitque  michi  iu  quolibet  ingressu,  qiiod  habita  deliberacione 
super   modo   procedendi    me   breviter   expediret  . .  .  Celsitudi- 
nem  vestram  cupio  non   latere,    famam   esse   hic    in    curia   et 
ita  teuetur   pro   certo,    quod  archiepiscopakus  Rothomagensis 
vaccat,  qui  maior  dignitas  et  dicior  tocius  regr^i  Francie  *)  . .. 
sit  (?).     Valet  enim  in  triplo  plus,    ut   comunis    habet   opinio 
et  assertio,    quam  ecclesia  Toletana.     Quare,   serenissime  do- 
mine,    si  vobis  videretur  expediens,    quod    super   hoc   domino 
regi  Fraucie  scribere  deberetis,    ut  per   suas  litteras  domino 
summo  pontifici  supplicaret,  quatenus  dominum  Toletanuin  ad 
dictam  Rothomagensem  ecclesiam  transferret,  utile  videretur. 
Nam  per  viam  hanc  esset  dicto  domino  Toletano  filio  vestro 
de  tranquillitate  provisum,  essetque  iu  terra  pacis  et  iusticie, 
ubi  cognosceretur  et  honoraretur  a  cuuctis.    Esset  etiam  via 
in  autea,   ut  ad  Narboneusem  ecclesiam  trausferri  posset,   ut 
propiuquior  vobis  esset,    quod   tamen   ad   presens    non    credo 
esse    petendum    propter    suspiciones    aliquas,    que    inde    oriri 
possent  .  .  .  Dat.  Avinione  XX.  die  Januarii. 

CRD  10443.     Or.  Pap.  Ssp.     Die  Schlusssat^e  vgl.  Acta  S.  506—8. 
Am  12.  Marz  (1326)  schreibt  derselbe  G.  Richerii  mit  der  Bitte  um  Ab- 
a)  Ein  Wort  fehlt. 


—    506    — 

berufung  an  Jayme  II.:  Der  Konig  solle  selbst  schreiben,  das  wirke 
mehr  als  ein  Brief  des  Erzbischofs:  Nam  si  per  eum  fieret,  posset  d. 
papa  contra  eum  faciliter  provocari.     CRD  10938. 

232.  Arnaldus  de  Cumbis  an  Jayme  II:  ^bendunterhaltung 
mit  dem  Papst;  Unzufriedenheit  des  Infanten  Uber  die  Form 
der  Dispens;  EntrUstung  Johanns  iJber  die  Nichtsendung  von 
6esandten  in  der  Ampurias-Sache.  Avignon  (1326)  Januar  15. 

Seuyor.  Nocte  preterita  hora  tarda  dominus  papa  voca- 
vit  me  solum  et  dixit  michi,  quomodo,  diu  est,  dispensaverit 
cum  filia  domini  infantis  Alfousi,  quod  posset  contrahere  ma- 
trimouium  cum  illo,  qui  esset  sibi  coniunctus  iu  tercio  et 
quarto  gradu  consanguinitatis.  Et  quod  idem  fecerat  cum 
domino  rege  Maioricarum.  Sed  tardaverat  litteras  tradere 
propter  illud,  quod  dominus  infans  ibi  fecerat.  Et  tuuc  tra- 
diderat  litteram  pro  domino  rege  Maioricarum  illis,  qui  sunt 
hic  pro  eo,  et  quod  postea  fuerat  recordatus,  quod  audiverat, 
quod  dicto  domino  infanti  uou  placebat  illa  forma,  quia  plus 
volebat,  quod  nominatim  dispensaretur  cum  eis,  ue  possent 
variare  nec  alia  matrimonia  facere,  et  sic  modo  maudaverat 
fieri  uuam  literam  tautum,  que  dirigitur  ambobus,  quod  pos- 
sint  inter  se  matrimonium  contrahere.  Postea  fuit  michi 
locutus  de  facto  comitatus  Impuriarum  et  quesivit,  si  erat 
hic  aliquis,  (jui  haberet  potestatem  a  domiuo  infante  faciendi 
composicionem.  Et  dixi  sibi,  quod  nou.  Et  super  hoc  red- 
didit  se  turbatum,  dicens,  quod  domiiuis  infans  significaverat 
sibi  per  literas  et  nuncios,  (juod  mitteret  aliquem  vel  ali([uos 
cum  plena  potestate  faciendi  voluntatem  suam.  Et  (juod  dis- 
plicebat  sibi  uiultum,  ([uia  non  miserat,  sicut  promiserat.  Et 
(juod  sibi  phxcebat  multum  composicio  de  dicto  facto  et  quod 
domiuus  infans  contra  voluntatem  suam  perdiderat,  quidquid 
dederat  domiuo  fratri  R[aymundo]  de  Impuriis  et  cum  mo- 
dico  *)  .  .  . ,  quod  dedisset  ordini,  habuisset  diffinicionem  ab 
ordine.  Et  dixit  super  hoc  multa  verba ').  Postea  voluit, 
quod  intraret  dominus  P.  Despens,  qui  remanserat  extra,  et 
repeciit  quasi  eadem  verba,  adiciens,  (juod  audiverat  a  ma- 
gistro  Hospitalis    et    suis,    qui    paulo,    ante^iuam    ego,    secum 

a)  Ein  Wort  fehlt. 

')  Vgl.  Acta  Nr.  509. 


—    507    — 

fuerant,  quod  hospitale  habebat  bonum  ius  in  dicto  comitatu. 
Et  ex  quo  non  erat  hic  aliquis,  qui  haberet  potestatem  a  dicto^ 
domino  infante  componendi  vel  procedendi  de  iure,  quod  non 
oportebat  nos  hic  propter  hoc  remanere,  quasi  cominando, 
quod  procederetur  coram  iudice  per  eum  assignato.  Fuit  sibi 
per  me  dictum,  quod  nullo  modo  vos  siistineretis,  quod  hic 
in  dicto  facto  procederetur,  immo  reputaretis  ad  iniuriam  ac 
si  alius  rex  poneretur  in  regno  vestro.  Ipse  dixit,  quod  osten- 
deret  michi,  quomodo  iain  alias  fuerat  processum  coram  iiidi- 
cibus  apostolicis  super  unitate  predicta.  Ad  hec  respondi 
sibi,  sicut  alias  scripsi  vobis.  Et  quasi  turbatus  surrexit  su- 
bito  de  cathedra  et  recessit  a  nobis.  Et  habuimus  inde  exire 
absque  alia  expedicione.  Est  autem  veriim,  quod  die  proxima 
precedente  dictus  domiuus  magister  fuerat  michi  multum  lo- 
cutus  de  dicto  facto,  et  quod  placeret  sibi  quelibet  bona  via, 
per  quam  liaberet  cum  domino  infante  pacem  et  per  quam 
vobis  non  displiceret.  Credo  tamen,  quod  statim  post  reces- 
sum  nostrum  facieut  pei'  domiuum  cardinalem  iudicem  assig- 
natum  procedi  in  coutumaciam  secundum  eos  domini  infantis, 
non  obstante,  quod  omnia,  que  vos  maudastis,  .  .  .  sunt  dicta 
domino  pape  et  domino  magistro  et  coram  aliis  et  ad  partem. 
Super  lioc  provideat  vestra  dominacio  et  mandet,  quid  voluerit 
me  facturum.  Literam  dilaciouis  vobis  coucesse  nou  habemus 
adliuc,  licet  sit  facta.  Recomendo  me  gracie  vestre.  Dat. 
Auinione  XV.  die  Jan. 

Arnaldus  de  Cumbis  devotus  vester. 

CRD.     Pedro  o.  Nr.     Vgl.  Acta  S.  820  ff". 

233.  Bischof  Guido  von  Mailorca  und  Michaei  de  Curaiii  an 
Aifonso :  Der  Papst  absoivierte  ihn  aiiein,  mehr  i<onnten  sie 
nicht  erreichen.  Er  moge  besonders  l<indiich  dem  Papste 
schreiben,  das  hatte  er  gern  i  Nachricht  uber  den  Seesieg. 
Citation  Ludwigs  d.  B.    Avignon  (1326)  Januar  19. 

.  .  .  Heri  liora  vespertina  litteras  vestras  recepimus,  dum 
adhuc  essemus  pro  negociis,  pro  quibus  hic  sumus  in  domo 
domini  pape,  cum  quo  loqui  non  potuimus;  set  in  crastinum 
mano  eas  sibi  preseutavimus  et  credeuciam  per  dominaciouem 
vestram  nobis  factam  sibi  exposuimus  ac  litteram  vestram, 
sicut  uobis  iussistis,  plene  et  perfecte  legimus,    et  ipsam  be- 


—    508    — 

nigne  et  gaudiose  ac  favorabiliter  valde  audivit.  Concessit- 
que  nobis  petentibus  absolucionem  qnoad  personam  vestram 
dumtaxat  a  sentencia  excommunicationis  ex  susceptione  pe- 
cunie.  Set  noluit  ad  plus  procedere  quoad  nunc,  licet  nos 
ad  plura  sollicite  instaremus.  Credimus  tamen,  quod  post 
hoc  ipsum  invenietis  in  ceteris  graciosum.  Videretur  etiam 
nobis,  salvo  vestro  meliori  consilio  et  saniori  iudicio,  quod, 
negocia  vestra  cum  ei  scribitis,  plene  eidem  in  vestris  literis 
scriberetis  filialiter  preces  vestras  eidem  dirigendo  intencio- 
nemque  vestram  explicando:  hoc  enim  sentimus  firmiter  sibi 
carum.  Nec  dubitamus,  si  hoc  feceritis,  quin  clementer,  quan- 
tum  poterit,  exaudiat  preces  vestras.  Dispensacionem  pro 
facto  matrimonii,  pro  qua  hic  sumus,  breviter  vestre  celsi- 
tudini  transmitemus.  Et  pro  certo  nimium  letatus  est  de 
vestro  pacifico  ingressu  et  cessatione  rebellionis  cum  iudemp- 
nitate  domini  regis  Maioricensis  ac  sue  patrie  et  de  ceteris, 
que  in  Rossilione  per  vestri  sapientiam,  consilium  et  altam 
providentiam  sunt  peracta  .  .  .  Nova  alia  hic  non  occurrunt 
nisi  de  vestra  gaudiosa  victoria  armate  Sardinie  coutra  Pisa- 
nos.  Et  die  veneris  proxinie  preterita  de  mane  nobis  audien- 
tibus  fuit  citatus  in  consistorio  dux  Bavarie  .  .  .  Dat.  Auinione 
XIX.  die  mensis  Januarii. 

CRD  10438.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  Acta  Nr.  510  S.  820.  Am  IB.  Febr. 
klagen  sie:  Nec  certe  super  hoc  ingressum,  diu  est,  habere  potuimus 
ad  eundem.  Auch  Napoleon  vermag  es  nicht  zu  erlangen  (Nr.  106U6). 
Am  18.  Marz  entlasst  Johann  den  Archidiakon  auf  Verlaugen  des  Kiinigs 
<Leg.  Johann  XXII.  Nr.  106.  «Dudum."  — j  Die  hierzu  gehorige  Unter- 
redtmg  schildert  der  Bischof: 

Die  sabbati  proxime  preterita,  preclare  domme,  ego  et  dominus 
[archidiaconus]  Darochensis  ingressum  habuimus  ad  dominum  papam  et 
sibi  super  expeditione  dispensationis  et  absolutionis  vestre  et  vestrorum 
per  nos  instantissime  supplicato  respondit  more  solito,  quod  nos  super 
predictis  breviter  expediremur.  Die  vero  dominica  seciuenti  receptis 
litteris  domini  regis  genitoris  vestri  domino  pape  significavimus,  quod 
archidiaconus  liabebat  in  mandatis  a  domino  rege  et  vobis,  (lund,  si 
non  habueramus  felicem  expedicionem  de  predictis,  (juod  niox  hinc  rece- 
deret.  Super  quibus  die  lune  iugressum  ad  suam  presenciam  nobis 
<iedit.  Et  super  predictis  per  nos  more  solito  instantissime  et  impor- 
tune  supplicato  respondit,  quod  super  predictis  breviter,  per  alios 
tamen,  literas  ad  dominationem  vestram  miteret.  De  quibus  plurimum 
doluimus,  quod  alii  in  labores  nostros  introducantur  et  nos,  ([ui  tam 
■diligenter  et  efficaciter  nocte  et  die,   novit  Deus,   laboravimus  in  pre- 


—    509    — 

dictis  dictas  litteras  iiou  portemus.  Gaudemus  tamen  multiim,  si  pre- 
dicta  celeriter  et  feliciter  expediantur  et  per  nos  vel  alios  littere 
deportehtur.  Sicque  tunc  dominus  archidiaconus  obteuta  licentia  rece- 
dendi  hinc  iam  recessisset.  set  per  duos  vel  per  tres  dies  litteras 
responsionis  ad  dominatiouem  vestram  deiferendas  liabuit  expectare  . . . 
Dat.  Auinione  III.  idus  Marci.     CRD  10947.     Or.  Pap. 

234.    Alfonso   an  Johann  XXII.:   Bitte   um  Spezial-  statt  der 

Generaldispens   filr  Jayme  von  Mallorca    und   seine  Tochter 

Constancia.     Da   er   das   Grossere   gewahrt,    moge    er   auch 

das  kleinere  tun.     Barcelona  (1325)  1326  Februar  4. 

...  Ad  audituin  nostrum  pervenit  noviter,  quod  sauctitas 
vestra  graciose  dispensavit  super  matrimonio  contrahendo 
inter  iliustrem  Sancium  Maioricariim  regem  .  .  .  et  inclitam 
infantissam  Constanciam  natam  nostram.  Set  ijuod  dicta  dis- 
pensacio  est  in  generali  concessa,  videlicet  quod  idem  rex 
Maioricarum  poasit  contrahere  cum  (|uacumque  sibi  attinente 
in  tercio  vel  quarto  consanguinitatis  vel  affinitatis  gradu, 
nulla  de  dicta  infautissa  Constancia  expre.sse  habita  moni- 
cione.  Et  hoc  idem  modo  simili  eidem  infantisse  Constancie 
est  concessum.  Cum  autem  dictus  dominus  rex  genitor  noster 
et  nos  ac  honorabilis  dominus  Philippus  de  Maioricis  tutor 
et  patruus  dicti  Maioricarum  regis  beatitudini  vestre  supli- 
caverimus  pro  obtinenda  dispensacione  super  matrimonio  con- 
traheudo  specialiter  et  expresse  inter  regem  et  infantissam 
predictos,  quod  honori  nostro  magis  congruere  novimus  et 
magis  matrimonium  reddit  validum  magiscjue  corda  gencium 
specialis  quam  generalis  dispensacio  solidat  et  quietat:  ideo 
clemencie  vestre  humiliter  suplicamus,  (juatenus  in  hac  parte 
dignemini  condescendere  votis  nostris,  ut,  ex  quo  bonitas 
vestra  nobis  annuit  in  maiori,  videlicet  in  concedendo  dis- 
pensacione  predicta,  non  placeat  negare,  (juod  est  satis  modi- 
cum,  in  speciali  .  .  .  Dat.  Barchinone  ])ridie  nonas  Februarii 
a.  d.  MCCCXX.  quinto. 

Reg.  408  f.  224  v.  Die  beideu  Gesandten  schreiben  am  9.  Februar 
an  den  Infanten:  Noverit  dominacio  vestra  nos  vidisse  quandam  litte- 
ram,  cuius  translatum  dominacioni  vestre  esse  credimus  iam  transmis- 
sum,  in  qua  continebatur,  quod  domiuus  papa  per  ali^juos  maguos 
dominos  et  potentes  rogabatur  et  sibi  supplicabatur,  ne  procedere 
dignaretur  ad  concedendam  dispensationem  super  matrimonio  .  . .  Uude, 
quamvis    dominus    papa    concesserit    nobis    dispensationem    predictam 


—    510    — 

graciose,  timemiis  ex  predictis  et  quia  diu  est,  quod  non  potuimus 
habere  ingressum  ad  ipsum,  quod  omnino  simus  impediti,  nisi  domina- 
cio  vestra  scribat  domino  pape  celeriter  de  predictis  . . .  Dominus  car- 
dinalis  de  Pelagrua  nos  instanter  rogavit,  ut  apud  vos  instaremus,  quod 
Dalmacius  de  BaynuU  et  abhas  sancti  Michaelis  ad  pristinam  graciam 
reducerentur,  quia  eisdem  se  reputabat  phirimum  obligatum.  Nos  vero 
sibi  diximus,  quod  ipsis  in  negociis  taliter  se  habuerant  contra  domi- 
num  Philippum  et  comodum  domini  regis  Maioricarum,  quod  non  mere- 
bantur  graciam  invenire.  Qui  nos  instantissime  rogavit  pro  predictis, 
et  ipse  taliter  faceret,  quod  ipsi  dolentes  de  predictis  ad  graciam  vestri 
et  domini  Philippi  in  omnibus  se  submittent.  Et  pro  tanto,  quia  ipse 
dominus  cardinalis  totus  est  vester,  supplicamus,  quatmus  ipsos  ad 
vestram  graciam  recipiatis  . . .  Dat.  Avinione  IX.  die  mensis  Februarii. 
Or.  Pap.  o.  Nr.  Der  Kardinal  wendet  sich  auch  direkt  an  den  Infan- 
ten:  Magnificencie  vestre  recepimus  litteras  et  que  nobis  scripsistis  de 
abbate  sancti  Michaelis  attendimus  diligenter.  Equidem  nos  rogastis, 
ne  in  comensalem  nostrum  reciperemus  eundem  nec  sibi  favorem  ali- 
quem  prestaremus.  Eidem  itaque  magnificencie  respondemus,  quod  nec 
ipse  noster  comensalis  existit  nec  nos  propter  ipsum  vel  alium  vobis 
<juomodolibet  displicere  vellemus.  Silere  tamen  nolumus,  quod,  si  sibi 
displicencia  fieret,  nobis  placere  non  posset,  eo  potissime,  quia  olim  in 
partibus  Lombardie,  dum  legacionis  officio  fungeremur,  dominus  Dal- 
massius  frater  sims  multa  nobis  impendit  servicia  et  multis  periculis  se 
pro  uobis  exposuit,  multos  subiitque  labores ').  Unde  ad  fratres  ipsos 
habuimus  hacthenus  magnum  dileccionis  aflfectum.  Et  eciam  clare 
memorie  dominus  quondam  Sancius  rex  Maioricarum  illustris  et  nos 
reHgiosum  predictum  promoveri  fecimus  in  abbatem.  Attamen  propter 
ipsos,  eciam  si  nostri  essent  consanguinei  vel  nepotes,  nohimus  jjerdeie 
domum  vestram,  quam  et  eius  exaltacionem  semper  dileximus  et  ex 
toto  corde  diligimus,  novit  Deus!  Et  si  forte  aliquid  factum  fuerit, 
aliter  quam  dec'eret,  quod  quidem  in  eo  casu  vel  per  malum  consilium 
^el  ob  timorem  comunis  Perpiniani  credimus  esse  factum:  spectabilis 
domine,  dignemini,  quesumus,  esse  parcens,  misericors  et  benignus. 
Scitis  enim,  quam  sit  magnatibus  gloriosum  et  laudabile  scire  clementer 
parcere  et  misereri  benigne.  Nos  enim,  si  vobis  piaceat,  intendimus 
pro  posse  taliter  ordinare,  quod  ipsi  ad  omnem  vestri  et  domini  Phi- 
lippi  de  Maioricis  graciam  et  misericordiam  humiliter  venient  et  cum 
reverencia  se  exponent.  Dat.  Auinione  die  XI.  Februarii.  —  (CRD  s.  f. 
Or.  Pap.  Ssp.  Ueber  den  Abt  vgl.  oben  Auch  an  Napoleon  Orsini 
hatte  der  Konig  in  ahnlichem  Sinne  geschrieben.  Er  antwortete:  Nec 
dictum  abbatem  nec  alium  quemcunque,  qui  contra  honorem  ipsius 
domini  Philippi  aut  cuiuscunque  alterius  inclite  domus  vestre  aliquid 
attemptaret  . . .  reciperemus  in  nostrum  familiarem.  Am  8.  Februar. 
(CRD  10619.) 


')  Vgl.  Berichte  in  Acta  S.  643  flf.  Nr.  407  ff. 


—    511    — 


235.  Bernaii  Benencasi,  steJlvertretender  Konsul  In  Bugia, 
an  JaYfne  II.:  Ankunft  in  Bugia.  Ehrenvolle  Aufnahme  beim 
Alfa<iui  und  Freude  in  der  ganzen  Stadt  Uber  den  Frieden. 
FOr  1000  Dobles  liess  der  Alfaqui  38  Gefangene  los.  Er  bittet 
cine  gleiche  Anzahl  Sarrazenen  Ihm  auf  6  Monate  zur  Ein- 
losung  festzuhalten.  Der  Konsul  bittet  um  die  Freilassung 
eines  Sarrazenen,  der  als  Helliger  verehrt  wlrd.    Bugia  (1326) 

April  3. 
Al  raolt  alt  e  poderos  senyor  en  Jacme  per  la  gracia  de 
Deu  rey  Darago  etc.    Bernat  Benencasi,    tinent  loch  de  con- 
sol  en  Bugia  per  lonrat  en  Bernat  de  Soler,    de   casa  vostra, 
homil   hom   e   vasayll   vostre   besant   vostres   mans  e  vostres 
peus,  me  coman  en  vostra  gracia  e  merpe.    E  a  la  vostra  alta 
senyoria,  senyor,  fas  saber,  que  dimecres  V  dies  auts  del  mes 
de  Febrer  en  la  nau  den  R.  Royg  e  den  Berenguer  Sacarera 
ab    lo    misatge   ensems    del    rey    de  Bugia    fuy    el    port    de 
Bugia  sans  e  sals,  merQe  de  Deu,  e  lendema  hischem  lo  mi- 
satge  e  yo  e  IIII  mercades  enrera,  e  aqui  fom  molt  honrada- 
•   ment  reebuts  per  lalfaqui,  lo  qual  es  fa^  e  seylla  del  rey  de 
Bugia  e  el  qual  reebe  molt  gra^iosament  e  ab  reverengia  les 
saluts,   que  yo,   senyor,   li   dix  de  part  vostra,  feen  gracies  a 
Deus,  a  qui  plahya  que  pau  e  concordia  fos  enfre  vos,  senyor, 
€  el  senyor    de  Bugia.    E  apres  dixme,  que  el  era  aparellat 
de  complir  tot  so,    que   hordorat  era   en   la   carta  de  la  pau 
e  90  qui  de  paraulla  a  vos,  senyor;  era  estat  promes  per  lo 
misatge  seu,   encara  part  tot  aso,   que  faria   a  mi  e  a  totes 
les   vostres  jens   aqueles   gra^ies,    qui  a  nos  fosen  profitoses, 
e  quen  compliria  les  M  dobles,  les  quals  devia  donar  per  lo 
traut  de  layn,  qui  adonchs  era  present  tantost  lo  primer  dia 
de  Marg  e   apo  sens  falla  neguna.     Partim  dell  molt  amiga- 
blament;  per  tota  la  ciutat  aqiiest  dia  ach  gran  festa  e  gran 
alegria  per  la  nostra  venguda  e  per  la  pau,  axi  que  semblava, 
que  una  gran  victoria  agesen  auda,  e  no  maraveylla  que  gran 
be  e  profit  lus  es  aquesta  pau.    Daquesta  raho,  senyor,  vosse 
ja   escrit  e  temem,   que  la  letra,    per  ques   nescrivi,  no  ajats 
auda;   escriu   vos   en   ara   akra   vegada.      Apres    quel   primer 
jorn    de   Mar^   fon    pasat,  jo  torne  al  alfaqui  e  pregel,  quem 
deges  deliurar  les  dites  M  dobles,  pus  lo  dia  era  pasat,  que 
ell  lesme  avia  promeses  de  complir,  espepialment,  con  nau  hic 


—    512    — 

avia  aparellada,  ab  la  qual  yo  ab  Deu  segurament.  les  i^odia 
trametre.  A90,  senyor,  *) .  .  .  per  moltes  vegades  e  ab  grau 
prexevol  en  presencia  de  molts  mercades,  axi  que  per  la  gran 
basclia,  que  yo  liu  meue,  placli  a  Deus,  que  fo  ordeuat  eutre 
ells,  que  disapte  XXII  dies  en  Mar^  '),  vespra  de  pasqua, 
lalfaqui  me  trames  al  fondec  tots  los  catius  crestians,  los 
quals  eyll  a  vos,  senyor,  devia  retre  desferrats  e  solts  en  paga 
eu  satisfa^io  de  les  dites  M  dobles,  que  darvos  devia,  de  la  qual 
cosa,  senyor,  yo  agi  gran  plaer  e  entis,  que  Deus  mavia  feta 
grau  gracia,  e  trametlos  vos,  seu^^or,  en  aquesta  uau  den  R.  Rot- 
lan  de  Valencia.  Son  XXXVIII  presones ;  es  cert,  senyor, 
que,  con  cativaren,  ereu  XLI  presona,  dels  quals  ne  mori  I 
e  fogisen  altre  e  lalfaqui  quiu  dona  I  an  Tornamira,  qui  hic 
venc  ab  les  galees  de  Malorcha,  foren  III  e  axi  romasereu 
les  dites  XXXVIII  presones,  que  ara,  senyor,  vos  trainet. 
Lalfaqui,  seuyor,  ma  molt  pregat,  ques  deges  fer  saber,  (jue 
ell  vos  prega,  que  sia  la  vostra  merce,  que  fasats  fer  mana- 
ment  a  tots  aquells,  de  qui  sou  los  catius  sarains,  qui  foreu 
preses  en  la  nau  deu  Bonanat  de  Fornells  e  entrels  qiuils 
vos,  senyor,  devets  deliurar  donan  ell  a  vos  per  la  reemso 
daquells  M  dobles  dor,  que  uengu  nols  gos  vendre,  ni  allieuar 
dius  VI  meses  apres  lo  dit  manauient  a  ells  fet,  dins  aquest 
temps  ell  aura  trameses  les  dites  iV[  dobles,  e  si  110  u  feya, 
que  fos  fet  dells  dits  serains  segons  la  volentHt  <la(juells,  de 
qui  son.  Encaia,  senyor,  vos  prega  que  ades  sia  merce  vostra, 
que  dels  dits  catius  li  fasats  deliurar  I,  lo  (jal,  segous  (jue 
e  eutes,  es  den  Frausech  Maiades,  e  es  houi,  (juells  teueu 
per  saut  en  la  lur  lig,  euperho,  seuyor,  segous  que  yom 
som  sertifichat  agi  per  en  Jacme  Cafont  de  Valencia  e  per 
daltres.  lo  saray  aquest  no  a  res  ni  vivia  dals  mas  de  90, 
que  avia  des  coUaus  a  qui  mostrava,  e  pregaus,  senyor, 
que  aquest  li  sia  delliurat  per  90  que  a  costar  la  (jual 
cantitat  ell,  segons  quem  dix,  devia  trametre  a  Valencia 
en  aquesta  nau  den  R.  Rotllan.  De  a^o,  senyor,  vos  clama 
merce,  que  li  fasats  gracia  especialmeut  eu  guardo  da- 
quest  servey,  que  ara  us  a  fet  en  deliurar  e  en  solre  aquels 
XXXVIII  crestians,  que  a  mi  per  vos,  seuyor,  a  deliurats. 
a)  Liicke  von  ein  paar  Wortern  Or. 

')  Das  passt  nur  fiir  das  Jahr  1326. 


—    513    — 

Placia  us,  seuyor,  que  dago  li  fasats  plaer  per  tal,  que  a  mi 
e  a  totes  les  vostres  jens  ne  sia  pus  fahorable  en  90  que  obs 
lagam.  Altre  novell,  senyor,  110  ich  a  que  us  puscha  fer 
asaber.  Commamme  eu  vostra  gragia  e  merge,  apareyllat  als 
vostres  manaments  obeyr  axi  com  ha  humil  hom  e  vassayll 
vostre  natural.  Escrita  eu  la  ciutat  de  Bugia,  digous  III 
dies  a  ientrada  del  mes  Dabrill. 

CRD  o.  Nr.  Or.  Pap.  Ssp.  Ueber  die  Christengefangenen  im  Orient 
und  ilir  hartes  Geschick  gibt  es  viel  Material.  Ich  gebe  nur  einlges 
Charakteristisclie,  was  mir  in  die  Hand  gefallen  ist.  Wie  die  Ent- 
flohenen  uiid  Wiedergefangenen  behandelt  werden,  zeigt  folgende  Notiz 
(Alfonso  II.  Nr.  3669):  Si  algun  hic  assayan  de  fugir  e  es  tornat,  11 
tallen  lo  nas  e  les  orelles  e  lobren  an  ssots  e  pozenli  una  cadena  al 
col  ab  I  rabassa  e  II  parells  de  cadenes  als  peus  . . .  Nicha  dels  catius 
de  Castelaus  set  cens  e  pus!  —  An  denselben  Konig  (Nr.  169)  be- 
richten  Fr.  Arnaldus  Gocelmi  et  Fr.  Poncius  Roderici  ord.  Fr.  Pred. 
a(u)ctoritate  sauctissimi  domini  pape  ac  domini  Marrochitani  episcopi, 
sedis  apostolice  legati  in  Africa.  Sie  loben  seinen  Gesandten  Lauren- 
cius  Cima  sehr,  der  Ehre  und  Ansehen  des  Konigs  forderte  und  vieles 
opposita  ertragen,  que  omnia  vestre  dominacioni  opposita  et  maxime 
contraria  per  nobilem  et  reverendum  Jacobum  de  Aragonia,  fratrem 
vestrum,  fuerunt  cum  isto  rege  nequiter  procurata  . .  .  DCCC  captivi 
cliristiani  sub  atrocissima  ac  ferocissima  captivitate  istius  regis  crude- 
liter  mancipati,  eiulatu  nimio  acriter  lamentantes;  nos  talia  domina- 
clonis  vestre  scribere  lamentabiliter  comoverunt,  videntes  se  perditos 
et  destitutos  procuracione  exquisita  predicti  Jacobi  de  Aragonia,  fratris 
vestri,  qui  quidem  captivi  hac  desideratissima  pace  interveniente  se  a 
captivitate  pesima  supradicta  extimabant  inefabiliter  liberati  .  .  .  Am 
30.  Juni  1321  schreibt  Johann  XXII.  an  Jayme  II.  („Celsitudini."  — 
Leg.  Johann  XXII.  Nr.  63):  Cum  .  . .  redemeris  hactenus  de  Soldani 
Babilonie  manibus  multos,  etiam  nobiles  Christianos  in  eiusdem  Soldani 
carceribus  maceratos,  et  ad  presens  disponas  unam  navem  pro  Christi- 
anorum  captivorum  iu  eiusdem  Soldani  carceribus  consistentium  redemp- 
tione  ad  partes  dicti  Soldani  cum  tuis  ambaxiatoribus  et  nuntiis  desti- 
nare  idque,  sicut  asseris,  comode  fieri  nequeat,  nisi  mercatores  et  alii 
cum  mercibus  et  mercimoniis  in  dicta  navi  ad  partes  Alexandrie  et 
terre  Egipti  valeant  navigare,  nobis  humiliter  supplicasti,  ut . . .  propo- 
sito  assensum  adhibere  . . .  dignaremur.  Gestattet  Abgang  eines  Schiffes 
mit  Waren,  nur  nicht  Eisen,  Waffen,  Holz  oder  anderen  Dingen,  die 
iure  communi  verboten  sind.  Der  diocesanus  loci  muss  sich  beim 
Schiffsherrn  und  Matrosen  informieren,  dass  keine  fraus  vorkommt. 
Avignon  1321  Juni  30.  Or.  Perg.  Bulle  an  Seidenschnur.  Auf  dem 
Riicken:  R  CCXVI,  also  Abschrift  in  den  papstlichenRegistern.  Auf  dem 
Riicken  sind  die  „nuncii"  genannt:  Berengarius  de  Castro  episcopali 
und  Geraldus  de  Olivaria.     Sept.  1322.     Vgl.  auch  Acta  Nr.  470  S.  765. 


—    514    — 

—  Zu  dem  Briefe  Nr.  1  in  Papsttum  und  Untergang  des  Templer- 
ordens  II  gebe  ich  erganzend  einen  Brief  Jaymes  II.  vom  19.  Juni  1294 
(Reg.  252):  Illustri  et  magnifico  principi  soltano  Bibilonie,  Damasii, 
Alap.  et  terre  Nubie  ac  parcium  tocius  Levantis  Jacobus...  summum 
agnoscere  creatorem  . . .  Cum  ad  magestatis  nostre  noticiam  pervenerit, 
ven.  fr.  Hugonem  de  Impuriis  et  Fr.  Bartliolomeum  de  Villafrancha  et 
Fr.  G.  de  Vilalba  cum  sociis  suis  ord.  mil.  Templi  et  Fr.  Luppum  Exi- 
mini  . . .  ord.  Hosp.  s.  Johannis  . . .  et  Simonem  notarium  regis  Cipri 
sub  vestri  dominii  carcere  detineri:  bittet  um  Loslassung  und  Zusen- 
dung  durch  R.  Alamanni.  Von  deu  drei  Templer  wissen  wir,  dass  sie 
befreit  siud.  Hugo  de  Ampurias  dankt  dem  Konio:  (1.  c.  Anmerkung) 
und  die  beiden  andern  werden  zum  Jahre  1TO8  ofter  genannt.  Vgl. 
Templer  II  Register.  Aiicli  die  in  folgendem  Briefe  Genannten  er- 
sclieinen  spatev  als  frei  (Judios  Nr.  402).  Ambrosius  und  Seguranus  de 
Salvaygnis,  cives  Janueuses,  au  Jayme  II.  berichten:  Nobilis  vir  Matheus 
Zacaria,  civis  Januensis,  exliibitor  presencium  de  carceribus  altissimi 
Soldaui  Babilloiiie  . . .  fuit  Dei  et  ipsius  Soldani  gracia  liberatus.  Lange 
Jahre  ist  er  gefangen  gewesen.  Vou  seiten  consanguineorum  vestrorum 
Fr.  Dahnati  de  Rochabertino,  Fr.  Arnaldi  de  Beluiso,  Fr.  Bartholomei 
de  Villafrancha  und  mehrerer  anderer  Gefangener  hat  er  sie  gebeten, 
dass,  um  ihre  Freiheit  zu  bewirken,  sie  fdr  Beilegung  der  durch  Eyrae- 
rich  Dusay  (vgl.  Acta  S.  744  f.  751  f.)  zwischen  dem  Sultan  und  Jayme 
entstandenen  Zwistigkeiten  eintreten  mochten.  Sie  haben  Nayburn 
soldanum  et  mir  Rochedenyn  Beybars  bewogen,  dass  der  hochste  Sultan 
den  Matheus  mit  Auftragen  zu  Ja^^me  schickt.     Genua  27.  August. 

Die  liarten,  wechselvoUen  Geschicke  eines  damaligen  Gefangenen 
gibt  das  Sclireiben  des  R.  Verdager  (Judios  Nr.  418)  mesqui  pecador, 
criat  de  la  molt  alt  e  poderosa  madona  na  Costanca  regina  Darago  an 
Jayme  II.  wieder:  Yo  fuy  pres  partent  de  Biigia,  que  men  anava  a 
Barcelona,  e  les  galees  del  rey  Boj'acob,  qui  estaven  denant  Bugia, 
prengeren  nos  e  amanaren  nos  denant  el  rey  Boyacob,  qui  estava  sobre 
Terimce.  E  el  rey  manas,  quens  tornasem  Moros:  E  nos  nou  querim  fer 
e  feu  na  matar  sinch  e  maua  a  nos,  quens  reemesem  per  catius  Moros 
cascu  perci.  Drei  gefangene  Mohren  sandten  seine  Freunde,  da  starb 
Boyacob  und  Botebet  wurde  Kouig  und  keines  wusste  um  seine  Sache 
und  so  kam  er  mit  anderen  Gefangenen  nach  Rabat.  Der  Konig  kam 
einmal  von  Tiemsen  (Tarimce)  und  die  Sklaven  arbeiteten  in  seinen 
Hausern,  da  sagte  ihm  R.  Verdaguer  seine  Angelegenheit;  der  Konig 
fragte,  ob  er  Zeugnisse  hatte,  R.  Verdaguer  bejahte  das.  Da  kameu 
Nachrichten,  dass  sein  Sohn  in  Fes  ausgerufen  sei,  der  Konig  giug  hin, 
unterlag  und  so  blieb  alles  beim  Alten.  E  axi,  senyor,  clam  vos  merce, 
. . .  per  amor  de  Deu  . . .  e  per  lanima  de  la  . . .  regina  Costanca  mara 
vostra,  que,  si  ela  fos  viva  e  la  mich  gitara,  axi  com  ma  gita  dela  preso 
de  Napols.  Senyor,  si  vos  o  enviatz  a  dir  al  uoble  en  Napulio  fil  vostre. 
el  puria  mostrar  lo  meu  feyt  . . .  Feta  eu  la  preso  de  Rabat.  Die  Er- 
zahlung  gehort  wohl  der  Zeit  um  1307  au.  Vgl.  A.  G.  Soler,  El  sitio 
de  Almeria  p.  87.     Judios  Nr.  474  befiehlt  Jayme  dem  Beruardus  ca  Nou 


—    515    — 

baiulus  gen.  Valencie:  quatinus  non  obstante  prohibitione  facta,  ne 
mulieres  Christiane  ad  partes  Barbarie  accedant,  permittatis  Sauram 
transfretare  ad  partes  de  Trimce,  ubi  virum  habere  dicitur:  Hocque 
concessimus,  cum  dicta  Saura  mulier  iam  senex  esse  dicatur.  1326  De- 
cember  7.  (Jud.  471)  berichtet  Johan  Garcia  de  Alarco  alcayt  en  Rabat 
per  lo  rey  Bucay,  dass  die  bona  fembra  ihr  Ziel  uicht  erreiclite:  fo 
ama,  so  es  al  noble  eu  Napolio  Darago. 

235.  flraonus,  Marianus  et  Fabianus  de  Auria  an  Jayme  II.: 
Vorsicht  erbeten  zur  Verhutung  von  feindlichen  Zusammfen- 
stossen.  Rustungen  Roberts;  der  Herzog  von  Calabrien  nach 
Florenz.  Missgluckter  Ueberfall  eines  von  Castrucclo  be- 
setzten  Kastells  durch   Florenliner  Truppen.     Savona  (1326) 

Juni  6. 

.  .  .  Quia  intelleximus,  quod  in  partibus  Sardinie  sunt  sub- 
dictorum  vestrorum  galee  quinque  armate,  qui  ad  cursum 
intendunt  et  qui  de  castro  de  Bonaire  contumaciter  separa- 
verunt,  ut  dicitur,  timemus,  ne  ad  aliquas  procedant  oifen- 
sioues,  quarum  occasione  inter  vestros  subdictos  et  partem 
nostram  discensiones  et  liodium  incitentur.  Et  ideo  regali 
vestre  excellencie  humiliter  supplicamus,  quatenus  dignetur 
in  hoc  providere,  ne  via  tanti  concordii,  in  qua  cum  tanta 
laboramus  fatigacione  ad  invicem,  valeat  impediri. 

Nova  autem  istarum  parcium  sunt:  sicufc  dominus  rex 
Robertus  maximum  exercitum  galearum  et  militum  paratum 
iiabet.  Aliqui  dicunt,  quod  procedere  intendit  ad  partes  Si- 
cilie,  alii  dicunt  in  nostra  oriens  Riperia  pro  confusione  do- 
mini  Castruccii  aliqui  dicunfc  ad  civitatem  isfcam,  quod  non 
credimus,  set  de  Riperia  timemus.  Filius  eius  dux  Calabrie 
veuifc  cum  magna  quantifcate  militum  ad  partes  Tuscie  ad  iii- 
staiiciam  Florentinoruin  ad  persecucionem  dicti  domini  Ca- 
sfcruccu.  Efc  iam  Pissaui  ei  passus  promiserunfc  super  eorum 
territoiio.  Hiis  diebus  milites  CCCC  ex  illis  dicfcorum  de 
Florentia  equitaverunfc  ad  quoddam  castrum,  quod  in  eorum 
territorio  possidet  dictus  dominus  Castruccius  causa  bona 
extrinseca  devastandi.  In  dicfco  castro  erant  milites  CCL  ad 
custodiam  ipsius  ex  illis  dicti  domini  Castruccii,  qui  viriliter 
eos  insaltaverunt  per  modum,  quod  eos  in  ruynam  possuerunt 
taliter,  quod  maior  pars  remansit  in  campo  inter  mortuos  et 
captos  .  .  .  Data  Saone  die  VI.  Junii. 


—    516    — 

CRD  Pedro  o.  Nr.  Or.  Pa]).  Ssp.  Das  Castell  hiess  Carmagnauo. 
Vgl.  Davidsolm,  Geschichte  von  Florenz  III,  761  f.  In  CRD  10713  be- 
richten  Cassanus  und  Galeotus  de  Auria  am  17.  Februar  1326,  dass  uach 
dem  vSiege  des  Konigs  in  Sardiuien  (der  besiegte)  Caspar  de  Auria  uach 
Pisa  zuriickkehrte,  um  mit  den  Pisanern  iiber  eine  neue  Flotte  zu  ver- 
handeln.  Die  Pisaner  schickten  ihn  nach  Saona.  aber  die  Gibellinen 
widerstehen.  Comes  Raynerius  in  ipsius  testameuto  constituit  nos  tu- 
tores  filiorum  ipsius  et  domine  comitisse  sororis  *")  nostre.  De  quibus 
nostris  nepotibus  propter  statum  dubium  civitatis  Pisarum  ad  nostram 
custodiam  transmissit  duos.  Floreuz  hat  mit  Robert  und  dem  Infanten 
abgeschlossen,  dass  Robert  auf  10  Jahre  die  Herrschaft  erhalt  sub  annuo 
salario  ducentofum  milium  florenorum  pro  militibus,  cum  quibus  rex 
predictus  infra  mensem  Aprilis  proximi  in  Tnssia  expectatur.  Robert 
lasst  riisten  60  Galeeren:  20  in  Apulien  und  in  principatu,  20  in  Genua, 
20  in  der  Provence.  Ad  quid  autem,  nescimus.  Dat.  Saone  die  XVII. 
Februarii.     (Or.  stark  zersturt.) 

236.  Priedrich  d.  Sch.  an  Jayme  II.:  Mitteilung  uber  Befinden. 
Was  Jayme  gehort  sel  wahr:  seine  Befreiung  von  harter 
Gefangenschaft  und  vdllige  Einsetzung  in  seine  friihere  Stel- 
lung.  Demnachst  Sendung  einer  feierlichen  Qesandtschaft 
mit  seinem  Bruder  an  den  Papst,  dessen  Wiinschen  er  sich 
filgen  will.  Bittet  diese  zu  unterstiltzen.   Ziirich  (1326)  Juli  28. 

Excellenti  et  magnifico  principi  domiiio  Jacobo  Aragonum 
regi  illustri  tamquara  patri  suo  carissimo  Fridericus  Dei  gracia 
Romauorum  rex  .  .  .  Quia,  ut  teuore  litterarum  vestrarum  col- 
legimus,  quod  inter  cetera  cordi  vestro  delectabilia  desidera- 
tis  de  status  nostri  coutinentia  informari,  eccellencie  vestre 
ad  gaudium  nunciamus,  nos  una  cum  tota  domo  nostra  .  .  . 
felicibus  successibus  gratulari.  Sumus  etenim,  sicut  rumor 
veridicus  alias  ad  vestram  pertulit  noticiam,  post  afHictionem 
dire  captivitatis  nostre  divina  favente  clemencia  feliciter  rela- 
xati  et  ad  tocius  potencie  nostre  statum,  quem  ante  eaudem 
captivitatem  habuimus,  adeo  integraliter  restituti,  quod  nicliil 
in  eodem  seu  in  administracione  regali  nobis  deperit  (?),  set 
votivo  de  die  in  diem  incremento  nostra  potencia  adaugetur. 
Volentes  in  octava  instanti  beati  Johannis  Baptiste  illustrem 
Albertum  ducem  Austrie  et  Styrie  principem  et  fratrem  nostnim 
carissimum  una  cum  multorum  principum  prelatorum  et  nobi- 
lium  fidelium  nostrorum  solempnibus  ambaxatoribus  et  litte- 
ris  ad  sanctissimi  in  Christo   patris    et   domini   uostri  summi 

a)  soloris  Or. 


—    517    — 

pontificis  presenciam  pro  expediendis  uostris  negociis  desti- 
nare,  firmam  habentes  confidenciam,  quod,  ex  quo  nos  suis 
beneplacitis  omnino  conformari  et  obtemporare  debita  et  de- 
vota  obediencia  velle  decrevimus,  ipse  eundem  fratrem  nostrum 
in  nostris  agendis  expediat  graciose.  Et  ut  huiusmodi  nego- 
cia  nostra  effectum  celerem  nanciscantur,  vestras  sibi  proinde 
legaciones  solempnes  cum  motivis  induccionibus  ad  hoc  con- 
cernentibus  dirigi  quesumus  indilate  . . .  Dat.  apud  Thuregum 
IV.  kalendas  Julii  regni  nostri  anno  duodecimo. 
Or.  Perg.  Ssp.     Kein  Antwortzeichen. 

237.  Johannes  XXIi.  an  Jayme  II.:  Erneute  Bltte  Jaymes  um 
Dispens  fiir  seine  Enl<elin  mit  Johannes  von  Viscaya;  Er- 
lUllung  zunachst  unmoglich,  da  wegen  beabsichtlgter  Heirat 
mit  dem  Sohne  des  Konigs  von  Portugal  dispensiert  sei.  Papst 
kann  sich  nicht  an  seine  Antwort  an  Napoleon  Orsini  er- 
innern,  dass,  solange  nicht  feststehe,  dass  Johannes  die 
Tochter  des  Konigs  von  Portugal  nicht  heiraten  wolle,  er 
nicht  dispensiere.     Avignon  (1326)  Juli  14. 

. .  .  Litteras  excelleutie  regie  solita  benignitate  recepi- 
mus  et,  que  continebantur  in  eis,  pleno  concepimus  intellectu. 
Sane  circa  dispensationem  apostolice  sedis  super  contrahendo 
matrimonio  inter  dilectum  filium  nobilem  virum  Johannem 
■de  Viscaya  et  dilectam  in  Christo  filiam  nobilem  mulierem 
Blancam  neptem  tuam  a  nobis  olim  per  tuas  alias  et  nunc 
etiam  per  dictas  litteras  postulatam  tenemus  memoriter,  prout 
etiam  nostrarum  habet  tunc  missarum  super  hoc  tibi  littera- 
rum  responsalium  series  in  nostris  annotata  regestris  et 
missa  nuper  pagina  tuarum  litterarum  huiusmodi  plenius  at- 
testatur,  illam  apud  te,  carissime  fili,  excusationis  causam 
pretendisse  legitimam,  quam  similiter  et  adhuc  pretendimus 
satis  iustam,  videlicet:  quia  dudum,  quod  dilectus  filius  no- 
bilis  vir  .  .  primogenitus  carissimi  iu  Christo  filii  nostri  .  . 
regis  Portugalie  illustris  eidem  Blance  posset  copulari  matri- 
monialiter,  duximus  dispensaudum,  credentes  dispensationem 
huiusmodi  affectibus  regiis  rationabiliter  existere  placidam, 
cum  idem  primogenitus  dicti  regis  tuus  nepos  existat  et 
apud  te  loco  filii  propterea  sit  habendus  .  .  .  Quod  autem  post 


—    518    — 

emissa  huiusmodi  nostre  respousionis  eloquia  id  dilecto  filio 
nostro  Neapolioni  saucti  Adriani  diacono  cardinali  responde- 
rimus,  qiiod,  nisi  prius  constaret  nobis  prefatum  Johannem 
noUe  cum  filia  regis  predicti  contrahere,  cum  eo  et  dicta 
Blanca  nostra  nullatenus  dispensaret  auctoritas,  ut  scripsisti, 
procul  dubio  non  recolimus  dictum  cardinalem  super  hiis  ali- 
quod  nobis  fecisse  verbum  nec  nos  eidem  aliquid  respondisse. 
Tu  igitur,  fili  carissime,  hac,  si  placet  nostra  excusatione 
contentus  super  dispensatione  petita  nos  merito  habeas  ex- 
cusatos.  Qaod  si  forte  illa  pliirimum  insidet  cordi  tuo,  cum 
eodem  primogenito  regia  magnitudo  procuret,  ut  ipse  assen- 
tiat  in  hac  parte.  Dat.  Avinione  II.  idus  Julii  pontificatus 
nostri  anno  decimo. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  112.  Or.  Perg.  BuUe  an  Hanfschnur. 
In  Nr.  105  heisst  es:  Fatemur,  fili  carissime,  tuam  excellentiam  ac  reco- 
lende  memorie  Petrum  regis  Castelle  filium,  dum  viveret,  meruisse, 
quod  eius  heres  Romanam  ecclesiam  favorabilem  in  suis  opportunitati- 
bus  et  propiciam  reperiret.  Da  er  aber  friiher  mit  Blancha  dicti  Petri 
nate  wegen  des  primogenitus  des  Konigs  von  Portugal  dispensiert  habe^ 
kann  er  jetzt  nicht  mit  Johannes  von  Viscaya  dispensieren.  IV.  Idus 
Marcii  anno  decimo.  Die  Griinde  der  Ablehnung  uiid  der  Aufregang- 
werden  tiefer  liegen.  Vgl.  Acta  S.  825  f.  und  867  und  vor  allera  fol- 
gendes  Schreiben  des  Erzbischofs  Johann  voii  Toledo  an  seinen  Vater 
vom  3.  Juli  1326:  Noscat  vestra  excelleucia  rae  nuper  a  d.  rege  Castelle 
litteras  recepisse  continentes,  quod  . . .  matrimonium  . . .  inter  d.  Johan- 
nem  de  Viscaya  et  neptem  vestram  . . .  cederet  in  magnum  sui  deser- 
vicium  et  iacturam.  Rogabat,  ...  ne  ad  efectum  produceretur  . . .  Sibi 
rescripsi,  quod  parum  sciebam  in  tractatu,  . . .  tamen  quod  scriberem 
dominacioni  vestre  de  eius  intencione.  (CRD  o.  Nr.  Or.  Pap.)  Interes- 
sant  sind  die  beiden  Stammbaume  Johanns  und  Blanchas  im  Reg. 
339  f.  216. 

238.    Johann  XXII.   an    Jayme  II.:    Gewahri  Ehedispens  fiir 

den  Infanten  Ramon  Berenguer.    Er  solle  nur  dafiir  sorgen, 

dass    die    Braut    ihm    nicht   missfiele    und   ehetauglich    sei  I 

flvignon  (1326)  September  15- 

. .  .  Dispensationein  postulatam  per  celsitudineni  regiam 
super  matrimonio  dilecti  filii  nobilis  viri  Ramundi  Berengarii 
nati  tui  duximus  concedendam.  Sane,  fili  carissime,  attende 
provide,  ne  in  puella  occurrat  aliquid,  per  quod  ipsa  nobilis 
displicibilis  vel  ad  prolem  inutilis  possit  reddi.  Doleremus 
etenim  admodum,   si  talem   ipsum   habere   contingeret   nostro 


—    519    — 

interveniente  beneficio  in  consortem.  Dat.  Auinione  XVU. 
kalendas  Octobris  poutilicatus  uostri  auno  undecirao. 

Reg.  Johaun  XXII.  Nr.  126.  B.  an  Hanfschnur.  Adresse.  Von 
Hand  Aversos:  responsum. 

An  den  Infanten  schreibt  der  Papst  am  folgenden  Tage  („Etsi 
coniunctio"  Nr.  118):  Da  sein  Vater  fur  ihn  eine  passende  Personlich- 
keit  seines  Standes  nicht  finden  konute,  die  ihm  nicht  verwandt  sei, 
habe  er  gestattet,  dass  er  sich  mit  Beatrice  nata  quoudam  Jacobi  de 
Exerica  vermahlte.  —  Auf  die  merkwiirdige  Anspiehmg  antwortet  der 
Konig: 

Domino  pape.  Apostolico  rescripto  noviter  reverenter 
recepto  et  eius  serie  plenarie  intellecta  sanctitati  vestre  pro 
duobus  in  illo  conscriptis  ad  graciarum  assurgimus  multipli- 
cum  cum  alacritate  animi  acciones:  Primo  quidem,  quia  dis- 
pensacionem  a  nobis  pro  matrimonio  incliti  infantis  R.  Bng. 
karissimi  nati  nostri  concedere  placuit  postulatam.  Secundo 
et  pocius,  quia  bonitatis  vestre  est,  nostrorum  curam  gerere 
filiorum.  Constet  autem  benignitati  apostolice  dignitatis, 
quod  ante  finalem  expedicionem  negocii,  si  factibile  fuerit, 
constiterit  de  puella,  quod  et  placabilis  sit  et  quod  ad  prolem 
utilis  possit  reddi  .  .  .  Dat.  Barchinone  VI.  idus  Octobris  a.  d. 
MCCCXX  sexto. 

Zugleich  bittet  J.  A.  de  Osa,  nepos  des  Papstes,  ihm  das  Schreiben 
sofort  zu  geben,  das  ihra  gefallen  werde.  Dem  R.  B.  sendet  er  das 
papstliche  Schreiben !     (Reg.  339  f.  367  v  ) 

239.  Johann  XXII.  an  Konig  fllfonso :  Trostet  ihn  aber  den 
Tod  seines  Vaters.    Soll  Gott  danken,  dass  sein  Vater  seine 
Volker  so  regiert  hat  und  Gott  bitten,  dass  er  ebenso  handle. 
Avignon  (1327)  Nov.  17. 

...  Si  presentis  vite,  qua  in  hac  valle  miserie  vivimus, 
viteque  future,  qua  in  terra  viventium  vivitur,  condiciones 
consideraremur  attente,  profecto  parentum  aliorumque  ami- 
corum  nostrorum  ab  hac  ad  illam  transitus  non  dolendi,  non 
flendi  seu  plangendi,  sed  potius  ipsis  congaudendi  et  gratiam 
de  tali  transitu  refPerendi  altissimo  nobis  materiam  ministra- 
ret.  Huius  quidem  vite  beatus  Job  conditiones  nounullas 
exprimit  dicens'):  homo  natus  de  muliere  brevi  vivens  tem- 
pore  repletus  multis  miseriis,  qui  quasi  flos  egreditur  et  con- 

')  Job  14,  1. 


—    520    — 

territur  et  fugit  velut  umbra  et  nunquam  in  eodem  statu 
permauet.  De  hac  quoque  beatus  Jacobus  dicit'):  que  est, 
inquit,  vita  nostra?  et  respondens  subdit  dicens:  vapor  est  ad 
modicum  parens.  De  liac  quoque  in  libro  sapientie  scribi- 
tur  ^) :  quod  exiguum  et  cum  tedio  est  tempus  vite  nostre. 
Et  ibidem  sequitur:  umbre  transitus  est  tempus  nostrum  et 
non  est  reversio  finis  nostri.  Sane  de  illa  terra  viventium, 
in  qua  beati  vivunt,  et  illa  vita  beatus  Bernardus  sic  dicit: 
o  civitas  celestis,  mansio  secura,  patria  totum  continens,  quod 
delectat,  populus  sine  murmure,  iucole  quieti,  homines  uuUam 
indigentiam  habentes,  quam  gloriosa  dicta  sunt  de  te,  civitas 
Dei,  sicut  letantium  omnium  habitatio  est  in  te.  Omnes  le- 
tantur  in  leticia  et  exsultatione.  Omnes  delectautur  in  eo, 
cuius  aspectus  benignus,  facies  decora,  eloquium  dulce,  de- 
lectabilis  ad  videndum,  suavis  ad  habendum,  dulcis  ad  fruen- 
dum.  Et  sequitur:  Nec  extra  illum  aliud  queritur,  quia  in 
eo  totum  inveuitur,  quod  desideratur.  De  illa  civitate  beatus 
quoque  Johannes  sic  dicit  ^) :  civitas  illa  non  eget  sole  neque 
luna,  ut  luceant  in  ea,  nam  claritas  Dei  illuminavit  eam  et 
lucerna  eius  est  agnus.  Et  sequitur:  et  porte  eius  nou  clau- 
dentur  per  diem,  nox  enim  non  erit  illic,  Non  sic,  nou  sic 
de  hac  valle  miserie  potest  dici,  in  qua  risus  commiscetur 
doloribus  et  extrema  gaudii  occupat  luctus. 

Et  quia,  fili  carissime,  sic  clare  memorie  Jacobus  rex 
Aragonum,  genitor  tuus,  in  hac  valle  miserie  se  regere  stu- 
duit,  quod  ad  terram  viventium  pervenisse  creditur  vel  infal- 
libiliter  perventurus,  prudentiam  regiam  exhortamur,  eidem 
nichilominus  sano  concilio  suadentes,  quatinus,  omui  pulsa 
mesticia  pro  transitu  huiusmodi  forsitau  preconcepta,  gratias 
Deo  agat  sedule,  quod  tuum  genitorem  sic  dignatus  est  re- 
gere,  quod  a  regnis  temporalibus  ad  celeste  meruerit  perve- 
nire,  eidem  humiliter  supplicando,  ut  sic  gressus  tuos  digne- 
tur  in  liac  valle  miserie  dirigere  populumque  tibi  commissum 
regere,  quod  ad  illam  terram  viventium  post  huius  vite  tran- 
situm  feliciter  valeas  perveuire.  Ad  nos,  fili  carissime,  qui 
ad  te  instinctu  paterne  caritatis  afficimur,   coufidenter  recur- 

')  Jacobus  4,  15. 
')  Sap.  2,  1. 
»)  Apoc.  21,  28. 


—    521     — 

sum   in   tuis  opportuuitatibus  habiturus.     Dat.  Avinioue  XV. 
kalendas  Decembris  pontificatus  nostri  anno  duodecimo. 
Leg.  Johaan  XXll.  Nr.  135.    Or.  Perg.     Bulle  fehlt. 

240.  Escho  Sacio  an  Ugo  de  Basso:  Ludwig  d.  B.  ist  in  Trient 
nicht  mit  den  lombardischen  Herrschaften  im  Einverstandnis 
und  wiil  nach  Deutschland  zuriick.  Galeazzo  von  Mailand 
und  die  meisten  Herren  der  Lombardei  sind  mit  dem  Papste 
ausgesohnt.  Plan  eines  Angriffs  auf  Sardinien.  Vorsichts- 
massregeln  in  Pisa.     (1327)  Februar  2. 

A  lo  raagnifico  e  potente  signore  messer  Ugo  veschonte 
di  Basso  per  la  Dio  grasia  giudici  Dalborea  fiare  Escho  Sacio 
ali  vostri  pie  se  rachomanda.  Le  novelle  diqua  sono,  que  lo 
Bauaro  e  a  Trento  e  non  e  'j  in  cho[n]cordia  chon  queli  de 
la  Schala  ne  chon  queli  de  Milano  ue  chon  queli  da  Chomo 
ne  cho  la  magiore  parte  de  Lombardia,  e  chi  dice,  che  nan- 
dra  in  de  Lamagnia,  e  chi  dice,  che  venra  a  Parma.  Lanten- 
sione  de  li  pio  gente  e,  che  sene  vada  in  de  Lamagnia.  Messer 
Aso  signore  di  Milauo  e  iu  choucordia  cho  la  chiesa  e  grande 
parte  de  li  Gibelini  di  Lombardia.  Li  nostri  inbaxiadori  sono 
tornato  da  chorte  e  ano  arrechato  a  la  chomune  di  Pisa  cio, 
che  mandono  chierendo  a  ci  novele,  che  in  Saona  sarmano 
vinti  galee.  Dicesi,  que  minaciano  molto  di  volere  pigliare 
una  tera  di  Sardignia.  Li  Toschaui  e  li  Lombardi  sono  *)  in 
graude  .  .  .  temeusa  del  Bauaro,  uoi  viviamo  ^)  a  grande  guar- 
dia  e  avemo  mandati  li  nostri  chonfinati  in  su  lerba  *)  uvero 
fuore  del  chonta  di  Pisa  .  .  .  Fata  a  di  II.  de  Febrer. 

CRD  Alfonso  IV.  Nr.  3159.  Or.  Pap.  Abschrift  3161  mit  Sardinien- 
Sachen.  Schreiber  ist  cognatus  des  Vicecomes  Hngo  de  Basso  und 
dieser  sendet  das  Stiick  an  B.  de  Boxados.  Die  Abschrift  ist  katalani- 
siert.  Die  Nachrichten  sind  nicht  ohne  Interesse;  besonders  beziiglich 
des  Planes  einer  Riickkehr  Ludvvigs  nach  Deutschland.  Vgl.  auch  Acta 
S.  384  ff. 

241.    Konig  Friedrich   an   Jayme  II.:    flm  17.  Februar  nachts 
landeten  eine  grosse  Anzahl  neapolitanischer  Galeeren  Fuss- 

a)  Or.  hat  siamo.  b)  Darauf  folgt:  11  Pisani. 

')  Die  Abschrift  hat  e  vene.  Das  wiirde  das  Gegentfiil  bedeuten. 
Aber  das  andere  muss  riclitig  sein,  denn  sonst  verstande  nian  nicht, 
warum  betont  wird,  dass  Ludwig  nach  Deutschland  zuriick  wolle. 


—    522    — 

truppen  bei  der  maritima  s.  Salvatoris  bei  Messina,  um  die 
unbesetzte  Peste  s.  Salv7atoris  zu  nehmen.  Dabei  lomen  aber 
(Iber  100  in  den  Fluten  des  wildbewegten  Meeres  um.  In- 
zwischen  kamen  einige  Sizilianer,  griffen  sie  an  und  zwangen 
die  6aleeren  zu  schimpflichem  Rdckzug  nach  Calabrien.  So 
hat  der  Salvator  selbst  die  Stelle,  wo  viele  Reliquien  und 
Biider  von  wunderbarer  Kunst  sich  befinden,  geschUtzt.  Das 
erzUrnte  Volk  wollte  die  Dominikaner,  welche  den  Feinden 
den  Weg  gezeigt,  lynchen,  er  bewahrt  sie  zur  Bestrafung 
durch  den  zustandigen  Richter  auf.  Messina  (1327)  Marz  14. 
.  .  .  Paterne  fraterDitati  vestre  tenore  presencium  duximus 
intimandum,  olim  infra  proximo  preteritam  liyemem  pervenisse 
ad  nostram  noticiam,  quod  in  civitate  Neapolis  galee  qiiatu- 
ordecim  armabantur  et  quod  subito  et  inopinate  debebant 
aliquem  Sicilie  locum  invadere,  quem  credebant  penitus  ob- 
tinere.  Quia  tamen  invaleseebat  hyems  et  civitates,  terre  eb 
loca  nostra  Sicilie  erant  experta  fide  nostrorum  tidelium  me- 
nibus  sive  maris  et  fortificacionibus  aliis  comraunite,  vix  cre- 
dere  poteramus,  quod  auditui  nostro  pervenerat  de  huiusce- 
modi  illius  intentibus,  qui  galeas  armari  faciebat  easdem, 
Sed  ecce,  paterne  frater,  olim  die  martis  decimo  septimo 
proximo  preteriti  mensis  Februarii  presentis  decime  indictio- 
nis,  nocte  diei  predicti,  ad  maritimam  sancti  Saluatoris  de 
lingua  Fari  civitatis  Messane,  a  parte  scilicet  orientis,  subito 
predictus  numerus  galearum  ad^enit.  Et  descenderunt  in 
terram  de  galeis  predictis  armigeri  beue  muniti  in  non  [mo]- 
dica  quantitate.  Ac  venerunt  cum  scalis  et  aliis  apparatibus 
usque  ad  muros  fortilicii  sancti  Salvatoris  predicti,  ut  forti- 
licium  ipsum,  quod  ex  temporis  qualitate  erat  tunc  custodi- 
bus  et  defensoribus  immunitum,  ab  incauto  surriperent  et  sibi 
penitus  occuparent.  Salvator  autem  noster  Deus  et  dominus 
miraculose  tunc  taliter  extitit  operatus,  quod  prefati  armigeri 
inter  se  ipsos  se  in  ruptam  posuerunt  et  confecerunt  ad  in- 
vicem  ac  retrorsum  ad  galeas  se  quasi  fugatos  per  alios  con- 
vertentes  propter  armorum  onera  et  ebullicionem  freti,  tunc 
solito  more  suo  propter  concursus  marium  vere  ferventis  ac 
eciam  bullieutis,  ultra  centum  de  predictis  armigeris  estus 
ebullicionis  maris  illius  involvit  ilico  et  submersit.  Ac  interim 
quidam    de   nostris,    qui  hospitabantur   et  habitabant  in  qua- 


—    623    — 

dam  parte  predicte  civitatis  Messane,   quam  de  novo  fundari 
et   construi   fecimus,    in    musellis   solummodo  in  defenaionem 
tarsianatus  nostri  civitatis  eiusdem  et  maritime  lingue  sancti 
Salvatoris    prefati,    fidelibus   nostris    dicte    civitatis   Messane 
habitantibus  et  morantibus  in  reliquis  aliis  partibus  civitatis 
ipsius  nichil  exinde   penitus   seucientibus,    cum   quadam    tibi- 
cina,    quam    sibi    invenerunt,    domino    preparante,    irruerunt 
viriliter  in  eosdem  et  retinuerunt  aliquos  ex  predictis,  si  quod 
galee  predic^^e  omnes  cum  illis   de   predictis   armigeris,    quos 
vecoUigere  potuerunt  quasi  per  viam  retrocessus  et  fuge  cum 
ignominia  ec  confusione   se  ad  partes  Calabrie  eonverterunt. 
Quod  totum  bonitati  et  clemencie  salvatoris,  cuius  est  nomen 
in  secula  benedictum,  ascripsimus  atque  ascribimus.    Providit 
namque  salvator  ipse  inextimabiliter  optime  ecclesie  sue  loci 
seu  fortilicii  prenotati.     Nec  permisit,   quod   plurime   saucto- 
rum  reliquie,    que    sunt   ibi,    ymagines  mirifici  operis  et  alia 
religiosa   ac  Deo    dedicata    et    sacra   funditus   diruerentur    et 
dissiparentur    in    totum,    quia    hostis   noster  non  habebat  ibr 
tale    nec    ita    presto    exforcium,    quod    obsecundaret    pretacto 
principio,  et  nos  cum  machinis  nostris,  quas  erectas  et  para- 
tas  habebamus  non  paucas  premissa  et  armigeros  ac  quicquid 
aliud  fuisset  ibidem,  posuissemus  et  poni  fecissemus  instanter 
exterminio  et  ruine.     Misericorditer    egit   ergo    salvator,    be- 
nignus  atque  misericors  et  profunditate  viarum  suarum  miseri- 
cordium  mirifice  se  opposuit  insidiis  et  machinacionibus  pre- 
libatis,   quas  dictus  hostis  noster  paraverat  nobis  per  aliquos 
fratres  Predicatores  Messanenses  et  clericos,  qui  anteposuerant 
eidem,    quod   per   huiusmodi  viam  acquirere  sibi  poterat  for- 
tilicium  prenotatum.     Quos    omnes   huc   usque  ille  nobis  sal- 
vatoris  nostri  patefecit  insomnis  oculus  et  detexit.    Et  revera 
predictorem  fratrum  Predicatorum  consanguinei  eosdem  fratres 
ex  fervore  fidei  eorum  erga  nos  ex  semet  ipsis  nostris  expo- 
suerunt   in    manibus,    non   parcentes   proprium   eorum  effundi 
sanguinem,    ut  ulcionem   debitam  de   commisso  per  eos  faci- 
nore  sumeremus.    Et  reliqui  Messanenses  indifferenter  omnes 
ex  eodem  fervore  fidei,    quam   erga  nos  gerunt,    iu  eos  volu- 
erunt  in    vindictam  impetuose  insurgere,    nisi    ipsos    compes- 
cuisset  districcius  nostra  promptissime  inhibicio  generalis.    Et 
tandem  ipsos  a  manibus  eorum  exemimus    et  mandavimus  ac 


—    524    — 

fecimus  et  facimus  ad  cautelam  curialiter  custodiri,  quousque 
successu  temporis  per  eorum  iudicem,  cuius  racionabiliter 
interest,  contra  eos  secundum  iusticiam  procedatur.  Pro  qui- 
bus  omnibus  salvatori  nostro  prefato,  quantum  sufficimus, 
gracias  egimus  et  agimus  incessanter  .  .  Dat.  Messane  XIIII. 
Marcii  X.  indiccionis. 

CRD  10101.  Or.  Pap.  Vom  Schluss  einige  Satze  gedruckt  Acta 
457.    S.  740. 

242.  (Der  Jude)  Bahiel  ^)  an  Bernat  de  Averso:  Erinneri  an 
die  Dienste  seiner  Vorfahren  im  koniglichen  Hause.  Ueber- 
bringer  hat  Briefe  von  den  Sohnen  des  Konigs:  Jayme  (in 
Tlemsen)  und  Napoleon  (in  Marocco).  Da  Napoleon  einen 
Arzt  und  Turciman  sucht,  ist  er  bereit  hinzugehen,  wenn  der 
Konig  es  befiehlt.  Vor  25  Jahren  war  er  dort  mit  Jacme 
Pere.    (Ende  der  Regierung  Jaymes  II.) 

. . .  Ja  sabets,  mos  antecessor  com  servirem  al  casal  reyal, 
lonch  temps  ha,  be  e  leyalment  .  .  .  Ara  esdevenchse  cas, 
quel  portador  daquesta  carta  per  nom  Nauarro  me  dix,  que 
avia  portades  cartes  al  senyor  rey  dels  molt  alts  senyors  don 
Jacme  e  don  Napuli  fiUs  seus,  los  quals  son  la  un  en  Te- 
limgen  e  lo  altre  en  Marrochs.  E  dix  me  lo  dit  juheu,  que, 
si  yo  vulya  anar  la  a  lur  servij,  que  seria  cosa,  que  al  sen- 
yor  rey  plauria,  e  que  en  Napuli  especiaiment,  que  li  tendria 
en  servij  gran  al  dit  juheu  e  ami,  si  que  alcunes  vegades 
avia  parlat  ab  el  en  semblant  cas,  que,  si  dega  podia  aver 
alcun  juheu,  qui  fos  sofi<jent  a  mege  e  a  turgiman,  de  qui 
el  pogues  fiar,  que  li  ho  tendria  en  grau  servij  en  manera, 
quen  parla  ab  mi  lo  dit  juheu.  E  yo,  es  ver,  quel  y  dixi 
que,  si  el  senyor  rey  mo  manava  ab  sa  carta,  que  y  anas, 
que  ajo,  que  y  yrya  volentes  ^).  Eaxi  clam  vos  merge,  que 
vos,  si  entenets,  que  a^o  venga  a  acabament  de  be,  que  nos 
que  y  adre^ets.  Que  ya  sabets  vos,  senyor,  que,  quan  lo 
noble  don  Jacme  Pere  vulya  anar  per  manament  del  senyor 
re  a  Marrochs,  que  yo  avia  a  anar  ab  el  a  son  servij  per 
metge  e  per  turjema  *j,  e  ago  be  vint  -3  tres  ans  e  axi  vos, 
si  per  be  tenits,  e  a  vos  sera  ben  vist,  endre^ats  ho  axi  com 
entendrets,   que  fa^a  a  fer  e  dacjo  vos  clam  merge,    que   aje 

a)  dahinter  Loch.  b)  So  hier. 


—    525    — 

vostre  respost,  que,  si  esser  pot,  al  casal  reyal  vulria  servir, 
en  qualque  mauera  yo  pogues,  e  en  aco  nom  cal  alongar,  que 
temps  ha,  que  vos,  senyor,  ho  sabets  e  Deii  de  gel  exalg  en 
vostra  honor  .  .  .  Amen. 

CRD.     Kasten  Judios  409.     Or.  Pap. 

243.    Zwei    Berichte    cles    ^raonus    de    Auria    an    Alfonso: 

1)  Ludwigs  d.  B.  ^bzug  aus  Pisa.  Freundliches  Verhalten 
der  Einwohner  auf  seinem  Zuge.  Anl<unft  in  Rom  und  Plan 
Konlg  Robert  energisch  anzugreifen.    Bestellung  von  30  be- 

waffneten  Galeeren.    Savona  (1328)  Februar  4. 

2)  Konig  Friedrich  hat  an  Ludwig  d.  B.  seine  Boten  gesandt, 
dass  er  auf  Befehl  des  Kaisers  ihn  mit  seinem  Heere  und 
all  den  Seinen  unterstiitzen  werde,  wenn  die  fideles  imperli 
Genuas  ihre  Flotte  mit  der  seinen  vereinten.    Savona  (1328) 

Februar  14. 

1)  .  .  .  Quia  sacre  vestre  regali  audiencie  gratum  esse 
credo  exaudire  istarum  parcium  novitates,  eidem  significo 
breviter  per  presentes,  sicut  illustrissimus  Romanorum  im- 
perator  *j  .  .  .  de  civitate  Pissana  equitavit  versus  Romam  cum 
armigeris  Teotonicis  ultra  quatuor  milia  ')  et  peditibus  in 
maxima  quantitate,  equitaturis  cum  ipso  egregio  duce  Luca- 
norum  inter  alios  cum  optima  comitiva.  Invenit  ipse  domi- 
nus,  licet  aliquando  [ejquitaret  [per]  terram  inimicorum,  strac- 
tas  et  vias  exspeditas  et  non  solum  fideles  set  etiam  Guelfi 
instructis  ipsis  cum  necessariis  victualibus  exierant.  Intravit 
potentissime  et  cum  magna  gloria  civitatem  Romanam  et  ibi 
fuit  imperiali  diademate  coronatus,  secundum  quod  videre 
vestra  poterit  magnitudo  regalis  per  has  litteras,  quas  mito 
presentibus  interclusas.  Intendit  ipse  dorainus  imperator,  ut 
attestatur  firmiter,  ad  confusionem  et  mortem  sui  adversarii 
satis  breviter  disponere  viriliter  posse  suum.  Et  iam  huc 
suum  certum  destinavit  ambaxiatorem  requirentem  triginta 
galeas  armatas,  super  cuius  requisicione  inter  nos  quoddam 
officium  duodecim  sapientum  creatum  est,  qui  continue  proce- 
dant  ad  ipsam  armatam  contrahendam  .  .  .  Data  Saone  die 
IIIl.  Februarii. 

a)  Loch. 

')  Zu  hohe  Angabe. 


—    526    — 

2)  .  .  .  Ad  culminis  regii  potenciam  perferimus  ruinores, 
qne  post  clausas  annexas  presentibus  in  hiis  partibus  occur- 
rere.  Ecce  itaque,  quod  illustris  rex  Sicilie  ad  serenissimum 
principem  Romanorum  suos  legatos  trausmixit,  videlicet  do- 
minum  Syinouem  de  Valguanerio  militem  et  notarium  Nico- 
laum,  per  quos  sive  pro  parte  regia  propositum  coram  iam 
dicto  principe  Romanorum,  quod  pretatus  dominus  rex  ad 
domini  imperatoris  mandatum  cum  filiis  et  baronibus  et  omni 
alia  gente  sua  maris  et  terre  paratus  erat  ire  contra  regem 
Robertum  et  ipsius  regnum  intrare  armorum  potentia,  duin 
tamen  per  dominum  imperatorem  habeatur  promisio  cum  ef- 
fectu,  quod  galee  et  armata  maris  fideliuui  imperii  de  Jauua 
cum  galeis  ipsius  esset.  Quibus  sic  propositis  iam  dictus 
dominus  Symon  a  domino  imperatore  accepto  responso  ad 
dominum  regem  rediit  et  predictus  notarius  Nicola  cum  uno 
ambaxiatore  domini  imperatoris  nuper  apud  Saonam  accesit 
pro  acceleranda  armata  galearum  triginta,  que  ad  subsidium 
domini  imperatoris  pro  posse  paratur.  Dat.  Saone  die  XII 11. 
Febniarii. 

CRD  Alfonso  IV.  Nr.  3165  und  3180.     Or.  Pap. 

244.  Generalprokurator  des  Konigs  von  Mallorca  Berengar 
de  Vilariacuto  an  Alfonso:  Nach  Mitteilung  des  mallorcani- 
schen  Prokurators  an  der  Kurie,  sind  dort  am  4.  Februar  Briefe 
aus  verschiedenen  Stadten  iiber  die  romischen  Ereignisse 
eingetroffen:  Einzug  Ludwigs  d.  B.  in  Rom,  seine  Kronung 
und  sein  Angriffsplan  gegen  Robert.  Gefahr  fiir  Sardinien, 
da  er  meint,  dort  volle  Kaiserrechte  zu  haben.  Perpignan 
(1327)  1328  Februar  9. 

.  .  .  Magnificentie  vestre  regie  .  .  ,  presentibus  iutimamus 
nos  discreti  Galcerandi  Sacosta  archidiaconi  iu  ecclesia  Ur- 
gellensi,  procuratoi"is  in  Romana  curia  dicti  domini  Maiori- 
censis  i-egis.  quasdam  noviter  litteras  recepisse  *).  In  quibus 
coutinetur,  quod  die  iovis  quarta  die  Febroarii  venernnt  seu 
portate  fueiunt  littere  apud  Auinionem  de  Aquila,  de  Roma, 
Floieiitia,  Pisis  atque  Janua,  que  littere  una  concoi-dant,  quod 
Bauarius  ^)  est  [Ronije  personaliter  coustitutus.  Verumtaniem 
dicte  in  iioc  discordant  littere;    nam    iu    quibusdam    ex   ipsis 

a)  ad  misisse  Or.  b)  So  Or. 


—    527    — 

asseritur  dictum  Bauarium  Romam  decima,  in  aliis  uona,  iu 
reliquis  autem  die  septima  Januarii  ')  introisse  quodque  idem 
Bauarius  est  ibidem  coronatus.  Postmodum  vero  dictus  Gal- 
cerandus  in  dicta  sua  littera  nobis  scribit,  quod  ipse  audivit 
a  quodam  auctoritatis  homine,  quod  dictus  Bauarius  iiitravit 
Romam  die  VII.  Januarii  et  die  XVII.  mensis  eiusdem  fuit 
inibi  coronatus.  Et  fecit  pactum  ac  federa  cum  Romanis  et 
eorum  amicicie  est  unitus,  quodque  preterea  parabat  se  pro 
intraudo  regnum  ^).  Omuia  ista  celsitudini  vestre  ad  hoc 
potissime  sig[nificare]  visis  dictis  litteris  procuravimus  festi- 
nanter  *)  .  .  .  que  tractantur  matrimonia  procedere  non  accele  ^) 
.  .  .  predicta  penitus  forsitan  ignorando,  donec  regia  provi- 
dentia  deliberaverit  super  istis,  quid  sit  agendum,  tardandum 
vel  etiam  properandum.  Ceterum  nobis  dictus  archidiaconus  in 
eadem  littera  intimavit,  quod,  ut  intellexit,  dictus  Bauarius 
credit  seu  pretendit  habere  in  Sardinea  tantum  ius,  quantum 
in  Florentia  vel  Pisis  vel  etiam  Neapoli,  quare  regia  vestra 
magnificencia  sapientissima,  provideucia  adornata,  ad  fortitu- 
dinem  terre  et  casti-orum  Sardiuie  tam  in  operibus  quam 
victualibus  et  armis  aliisque  necessariis  secretc  et  modo  de- 
bito  provideat,  ut  bene  noverit,  facienduui  .  .  .  Dat.  Perpiniani 
V.  idus  Febroarii  anno  domini  millesimo  trecentesimo  septimo. 
CRD  Alfonso  IV.  Nr.  90.     Or.  Pap.  Ssp.     Stark  durchlochert. 

245.  Zwei  Briefe  des  Ramon  de  Peralta  an  Alfonso:  1)  Freude 
ijber  seine  Kronung.  Lebhafter  Wunsch  teilzunehmen.  Un- 
mogllch  da  Konig  Friedrich  gegen  seinen  Feind  zieht,  und 
die  Leute  sagen  wiirden,  er  reiss  aus  Furcht  ab;  an  den 
Hofen  gibts  viele  Kritiker  und  wenig  Vernunft.    Marsala  (1328) 

Marz  10. 
2)  Bei  Konig  Friedrlch  sind  jetzt  die  Gesandten  des  Kaisers; 
sie  werden  nachster  Tage  mit  Geld  Friedrichs  abreisen,  mlt 
Ihnen  der  Kanzler  Peter  von  Antlochia,  der  erfahren  soll,  ob 
Ludwig  d.  B.  gegen  Konig  Robert  ziehen  will.  Dann  will 
Frledrlch  riisten  und  ihm  mit  500—600  Reitern  und  80  Ga- 
leeren  helfen.     Palermo  (1328)  April  26. 

a)  Zwei  Worter  fehlen.  b)  Vier  Worter  fehleii. 

')  Letzteres  riclitiger  Termiu. 
')  d.  h.  Neapel. 


—    528    — 

1)  Sappia,  senyor,  la  vostra  molt  altea,  que  jo  e  entes 
per  mol^s,  que,  si  a  Deu  plau,  vos  serets  coronat  rey  en  la 
ciutat  de  Saragoga  aquesta  festa  de  paschua  primera  qui  ve. 
De  la  qual  cossa,  senyor,  yo  e  aut  molt  gran  gocg.  E  es 
la  cossa,  sap  Deu,  seuyor,  que  jo  togz  temps  mes  he  desi- 
gada  a  veure :  e  si  en  neguna  manera,  senyor,  jo  poges  fer 
a  ich  vengut  volenter,  mas  lo  senyor  rey  en  Frederich,  si  a 
Deu  plau,  enten  enguan  passar  ad  enperador  ho  fer  damp- 
natge  a  son  enemich.  E  si  jo,  senyor,  minch  partis,  ara  qui 
es  vengut  lo  temps,  dirien  les  gen^s,  que  per  paor  dels  affers 
minch  era  partit.  E  sabec  vos,  senyor,  que  en  cort  ha  hom 
molcs  jutges  et  pochs  rahonades.  Perque  clam  mer^e  a  la 
vostra  molt  alta  senyoria,  senyor,  queus  placie  mi  aver  per 
escusat.    Dat.  en  Marsala  X.  dies  de  Mar^  undecima  indicio. 

2)  .  .  .  Sappie,  senyor,  la  vostra  molt  alta  senyoria,  quels 
molt  altz  et  molt  poderosses  senyors  en  Frederich  et  en  Pere 
per  la  gracia  de  Deu  reys  de  Secilia  el  senyor  inffant  en 
Guyllermo  el  inffant  don  Johan  et  les  senyores  reynes  (?)  de 
Secilia  son  tuit  merce  de  nostre  seynor  sans  et  alegres.  Lo 
senyor  rey  en  Frederich,  senyor,  es  aqui  en  Palerm.  Et  son 
aqui  los  missatges  del  emperador.  Los  quals  dincz  breus 
dies  entenen  partir  daqui  ab  alguna  quantitat  de  moneda, 
senyor,  quel  senyor  rey  en  Frederich  tramet  al  dit  senyor 
enperador  quant  es,  senyor,  dels  affers,  quel  seuyor  rey  enten 
enguan  fer.  si  son  aquestz,  que  ab  aquestz  missatges  del 
enperador  ensemps  tramet  lo  noble  micer  Petro  Dantiocxa 
cauceler  seu  al  enperador,  lo  qual  senyor,  dincz  breus  dies 
deu  trametre  al  senyor  rey  tot  ardit,  axi  que,  cuan  lo  senyor 
rey  en  Frederich  aje  certiuitat,  quel  anperador  hisque  de  Roma 
per  entrar  el  regne,  que  el  enten  en  continent  armar  et  anar 
et  eser  ab  el,  abancz  quel  enperador  no  sera  a  miga  carera 
de  Napels.  E  enten  menar  ab  si  de  D  ha  DC  homens  a 
caval  e  L  galees  et  XXX  quen  spere,  quelin  deven  venir  de 
Sahona  be  armades  et  be  apareyllades.  Entre  los  quals 
homens  a  caval  damondicz,  senyor,  lo  senyor  rey  enten  me- 
nar  ha  mi  per  que,  senyor,  si  ga  ni  la  puix  fer  ueguna  cossa, 
que  sie  al  vostre  servy  ni  plaer.  Dat.  en  la  ciutat  de  Palerm 
XXVI.  de  Abril  XI.  indicio. 

CRD   Alfonso  3683   und   3684.     Or.  Pap.  Ssp.     Einen  begeisterten 


—    529    — 

Kr5nuDgs-,  aber  zugleich  Bettelbrief  schrieb  am  1.  Marz  (1328)  Petrus 
Plovacensis  episcopus  seinem  Herm  Aldefonsus  . . .  Dat.  Sassari  in  curia 
nostra  priraa  die  Martii.  Or.  Pap.  CRD  3203  und  3207.  Eubel  fuhrt  in 
Hierarchia  cath.  zu  Ploaghe  (Plovacensis)  erst  1334  Bischof  Peter  an! 
Erzbischof  Petrus  von  Torres  teilt  mit  Gliickwunschen  mit,  dass  Petrus  de 
Trano  d.  pape  macerius,  consanguineus  uxoris  d.  marescalli,  nepotis  d. 
pape  . . .  habeat  visitare  ecclesiam  s.  Marie  Montis  serrati  und  der  Kro- 
nung  beizuwohnen  wunsche,  um  Papst  und  Kardinalen  davon  erzahlen 
zu  kOnnen.  14.  Marz  (1328).  Alfonso  IV.  Nr.  3626.  An  der  Kurie  wurde 
de  sollempnitatibus  coronationis  dicta  admiranda.  CRD  3295.  In^wi- 
schen  waren  fur  50000  sol.  Kronjuwelen,  angeblich  an  den  papstlichen 
Kollektor  Hugo  de  Mirabello  verpfandet,  tatsachlich  an  Barceloneser 
Kanoniker.    Sie  sollten  eingelOst  werden.     CRD  Alfonsa  IV.  Nr.  3179. 

246.  Berengarius  de  Villarl  accuto  an  Alfonso  :  Viele  Briefe 

in  Avignon  berichten,  dass  nachts  mit  Zustimmung  der  Romer 

Stephan  Colonna   auf  Veranlassung   Konig  Roberts   in  Rom 

eingedrungen  ist.  Ludwig  d.  B.,  der  gerade,  durch  Versprechen 

getauscht,  2000   Mann   ausserhalb  Roms   gesandt,   schloss 

sich    in    der  Engelburg    ein.      Freudenfeste   der   Florentiner 

Kaufleute  in  Avignon.     Plan  des  neuen  franzosischen  Konlgs 

Phllipp  VI.  mit  ihm  ein  Freundschaftsbandnis  zu  schliessen. 

Perpignan  (1328)  Marz  27. 

.  .  .  Humiliter  ducimus  significandum  nos  noviter  litteras 

discreti  Galcerandi  Sacosta  archidiaconi  in  ecclesia  Urgellensi, 

procuratoris  in  Romana  curia  dicti  domini  Maioricensis  regis, 

in    quibus   subscripta   nobis   significabat,   siquidem   recepisse, 

scilicet,  quod  XIX,  XX  et  XXI  diebus  mensis  presentis  Marcii 

misse   fuerunt  littere  domino  pape:   XIX  dicta  die  per  lega- 

tum  suum,  qui  est  Bononie,  XX  Dast  *)  et  XXI  de  Perusa  ^) 

et  Pisis.     In  quibus  omnibus   litteris   continebatur,    quod    ad 

tractatum  regis  Roberti  Stephanus  de  la  Colona  intravit  Ro- 

mara   nocte   cum  gente  piurima,    consentiente   Rome    populo, 

gravato  questiis  Bauarii,  cum  quo  modicum  prelium  habuerunt 

eundemque    vicerunt,     et    ipse    in    castro    sancti    Angeli    se 

inclusit,    ubi   ipsura    fortiter   bellabant,    credentes,    quod   non 

poterat   se    tenere    vel    deffendere    diutine.     Et  cura  predicta 

temptata   fuerunt,    dictus    Bauarius   miserat   foras    duo    milia 

horainum  equitura  vel  circa  deceptus  magistraliter  seu  machi- 

')  d.  h.  aus  Asti. 

')  Vgl.  Acta  Nr.  291  S.  436. 


—    530    — 

iianter  talibus  verbis,  quod  traderetur  ei  quedam  civitas  in 
Cainpania.  Castriixius  quoque  iam  redierat.  Super  hiis  vero, 
ut  nobis  scripsit  idem  Galcerandus,  comuniter  creditur,  quod 
illic  sit  aliquis  conflictus  seu  esconfita.  Significavitque  nobis 
ipse  Galcerandus,  quod  Florentini  mercatores,  qui  sunt  Aui- 
nioue,  fecerunt  XX.  die  mensis  huius  Marcii  per  eonim  pla- 
teas  magna  incendia  vel  caminos,  exultantes  siquidem  vehe- 
menter. 

Celsitudini  regie  ceterum  significamus,  quod  procurator 
dicti  domini  regis  Maioricensis  Parisius  misit  huc  litteras, 
per  quas  significabat  cei-titudinaliteri'  tanquam  ille,  qui  beue 
scit  et  scire  debet,  quod  Philippus  filius  Karoli  de  Francia 
condam  nunc  regnum  regens  Francie  mittit  serenitati  vestre 
suos  nuncios  speciales,  videlicet  episcopum  de  Beuuahrs  ')  et 
unum  militem  cum  eo  pro  tractandis  et  reformandis  pace  et 
concordia  ac  faciendis  vobiscum.  domine,  iuxta  votum  vestrum 
et  per  modum,  quem  malueritis,  federibus  et  convenienciis  in 
et  super  guerra  seu  discensione,  que  est  et  fuit  inter  gentes 
vestras  ex  una  parte  et  gentes  regni  Nauarre  ex  altera :  ad 
h[unc]  finem  hoc  faciens  (?)  et  tractans,  quod  possit  esse  amicus 
vester  unanimis  et  concors  in  omnibus  intendens  ac  cupiens 
plus  quam  aliquem  mundi  regum  et  principum  vos,  domine, 
habere  benivolum  et  amicuin  precipuum  ac  specialem  vestram- 
que  benivolenciam  retinere  .  .  .  Dat.  Perpiuiani  VI.  kalendas 
Aprilis  anno  domini  millesimo  trecentesimo  octavo. 

CRD  Alfonso  IV.  280.  Or.  Pap.  Vgi.  andere  Mitteilung  Acta 
Nr.  291. 

247.  Der  Prokurator  Alfonsos  IV.  an  der  Kurie  (archidiac. 
Tirasonensis)  an  diesen :  Ludwig  d.  B.  ist  in  die  Mark  /Incona 
gezogen  und  will  jetzt  gegen  Konig  Robert.  Man  spricht 
von  einer  Verstandigung  Konig  Roberts  mit  Friedrich.  Viele 
giauben  es  nicht,  aber  es  wurde  in  den  Hausern  verschie- 
dener  Kardinale,  besonders  ^nibaldos  von  Ceccano,  der 
frUher  Erzbischof  von  Neapel  war,  gesagt,  dass  dieser  Briefe 
dariJber  erhalten  habe.  Der  Herzog  (Leopold)  von  Oester- 
reich  soll  Ludwig  d.  B.  Hiilfe  bringen.  Castruccio  belagert 
Plstoja.     flvignon  (1328)  April  24. 

')  d.  h.  Beauvais. 


—    531    — 

Seynor,  fago  saber  a  la  vostra  alteza,  que  se  dize  en  la 
cort  per  algunas  personas  dignas  de  feu,  que  el  Bauaro  con 
todo  su  poder  es  sallido  de  Roma  e  sent  viene  ent  a  la 
marcha  Dancona,  et  depues  que  entiende  venir  contra  el  rey 
Robert.  Otrosi  se  dize  per  alguuas  personas.  que  es  tractada 
paz  et  concordia  entre  el  rey  Frederic  et  el  rey  Robert  et 
que  es  tirmada.  Mas  aquesto  encara  non  se  sabe  por  scierto 
et  muytos  non  lo  crehen ;  que  si  oviesse  aquesto,  auria  avenir 
por  vos  (?)  o  per  algunos  del  *)  . .  .  provehio  (?)  et  por  las 
cosas  et  los  tractamientos  del  tiempo  passado  es  semblant  de 
verdat,  que  non  seria  res,  ya  seya,  que  se  dizia  '')  publi- 
cament  en  casa  de  algunos  cardenales  et  specialment  en  casa 
de  micer  Anibaldo  de  Sicano,  cardenal  de  los  que  fueron 
feyto8  nuevament,  el  qual  fue  arzevispe  de  Napol.  Et  dizen, 
que  el  ent  recibio  letras  de  aquellas  partidas,  que  era  por 
scierto  iirmada  la  composition  entre  los  ditos  reyes.  Et  tam- 
bien  se  dize  por  algunas  personas,  que  el  duc  de  Austria 
viene  en  ayuda  al  Bauaro  con  grant  gent  et  que  en  breu 
deve  seer  con  el.  Castrucho  tiene  sitiada  a  Pistoya  et  dizen, 
que  partida  de  geut  a  cavallo  de  Florentines  et  de  aquellos, 
que  estan  hi  assueldo,  que  vinieron  contra  el  et  que  los  des- 
barato  et  que  ent  mato  muytos.  Empero  la  ciudat  de  Pistoya 
aun  non  la  ha  presa.  Otras  nuevas,  que  seyan  dignas  de 
recontar,  non  se  dize  quanto  a  agora  .  .  .  Scripta  en  Auinione 
XXIIII.  dias  andades  de  Abril. 

CRD  Alfonso  IV.  Nr.  3292.  Or.  Pap.  Aragonesischer  Dialekt.  Vgl. 
Notiz  Acta  S.  435. 

248.  Mitteilung  an  Alfonso  i\?.  (?):  Ludwig  d.  B.  schreibt  den 

reichstreuen  Savonesen  und  Qenuesen,   dass  er  Mitte  April 

nach  Reggio  zieht  und  Friedrich  erwartet.    Andere  schreiben 

anders.     (1328  ^pril.) 

.  .  .  Postquam  presentem  literam  scripsi  et  sigillavi,  vene- 
runt  quedam  littere  de  Saona,  in  quibus  continebatur  tran- 
sumptum  cuiusdam  littere  misse  per  Bauarum  Saonensibus  et 
Januensibus  extrinsecis,  in  qua  littera  dictus  Bauarus  signi- 
ficat  dictis  Saonensibus  et  Januensibus,  quoniam  ipse  intendit 
recedere  de  Roma  in  medio  mensis  Aprilis  et  ire  versus  Re- 

a)  Loch  fiir  zwei  Worter.  b)  dazia. 


—    532    — 

gium  et  in  certo  loco  expectare  regem  Fredericum,  qui  debet 
esse  cum  armata  sua  in  dicto  loco  in  medio  mensis  Madii. 
Dicta  littera  fuit  data  Rome  XXIIII.  die  preteriti  mensis 
Marcii.  Nescio,  quid  credam,  nam  per  diversos  diversa  scri- 
buntur  et  oportet  me  ipsa  scribere,  sicut  hic  habentur  et  eo 
modo,  quo  habentur,  magis  quam  argui  de  negligentia.  Vestre 
gratie  humiliter  me  rocommendo.  Regina  Francie  peperit 
filiam,  Scripta  eadem  die  hora  completorii. 
Papier-Zettel.     Ob  vom  Tirasonensis? 

249.  Alfonso  IV.  an  Konlg  Friedrich:  Auf  die  Nachricht  von 
seinem  BUndnis  mit  Ludwig  d.  B.  erinnert  er  ihn  an  die  Er- 
fahrungen  mit  Heinrich  \7II.  Wenn  Ludwig  sturbe,  oder  seine 
Macht  elnbUsse,  so  wUrde  es  schlimme  Folgen  f(Jr  ihn  haben. 
Zugleich  dUrfe  er  nicht  gegen  die  Kirche  sich  verbinden. 
Soll  seine  eingegangenen  Verpflichtungen  vorsichtig  losen. 
Saragossa  (1328)  Mai  7. 
. .  .  Tam  fidedignorum  relacio  quam  fame  precurrentis 
assercio  nostro  auditui  perduxerunt,  quod  vos  cum  Lodouico 
duce  Bauarie,  qui  regem  vel  imperatorem  Romanorum  se  no- 
minat,  confederaciones  inivistis  ac  pacta,  per  que  in  offensam 
Romane  matris  ecclesie  contra  illustrem  regem  Robertum 
avunculum  nostrum,  ipsius  vassallum  ecclesie,  regie  potencie 
dirigitis  brachium,  proponendo  in  ipsius  et  suorum  subdito- 
rum  excidium  hostiles  exercere  conatus.  Verum  si  providen- 
cia  regia  preterita  reminiscens  attente  consideret,  dudum  con- 
federacio  habita  cum  imperatore  Henrico  bone  memorie,  quanta 
inclite  dominacionis  vestre  dispendia  divina  forsan  ordinatione 
congescit,  preteritorum  memoria,  ne  divinis  in  hoc  beneplacitis 
obviet  in  futurum,  cauciorem  vos  ammonet,  ne  cum  isto,  cum 
sit  indevotus  ac  inimicus  ecclesie,  vos  huiusmodi  confedera- 
cionibus  coniungatis.  Nam  cum  omnia  iuxta  divinum  provi- 
sionis  arbitrium  alterentur,  non  inmerito  dubium  cogitacioni- 
bus  nostris  ingeritur,  si  dictus  Lodouicus  sublatus  de  medio 
vel  sua  potencia  diminutus  retrocedere  cogeretur  et  resilire 
forsitan  ab  inceptis,  quin  casus  subsequens  vobis  et  regno 
vestro,  quod  Deus  avertat,  vestrorum  ministerio  emulorum 
dispendiosa  discrimina  ministraret.  Unde,  quia  zelus  domus 
vestre,    que    nostre    indissolubili    nexu    coniungitur,    pervigili 


—    533    — 

cura  nos  excitat,  ut  ab  eis,  que  pericula  possent  inducere, 
vos  filialis  exortacionis  funiculo  retrahamus  nosque,  cum  si- 
mus  ipsius  devoti  ecclesie,  ad  removenda,  que  sibi  ex  hoc 
possent  provenire  dispendia,  teneamus,  excellenciam  regiam 
filiali  affeccione  rogamus,  monemus  attencius  et  ortamur, 
quatenus  .  .  .  placeat  ob  reverenciam  regis  regum  et  Romane 
matris  ecclesie  et  nostre  deprecaciouis  intuitu  cum  dicto 
Bauaro  hoste,  ut  premittitur,  et  indevotis  ecclesie  confedera- 
ciones,  liguas,  societates  vel  pacta,  cum  absque  honoris  regii 
lesione  id  fieri  videamus  non  posse,  presertim  contra  Roma- 
nam  ecclesiam  predictam,  regem  ceterosque  vassallos  ecclesie 
aliquatenus  non  inire,  set  si  que  inita  fuerint,  caute  rescin- 
dere  ac  provide  revocare  et  ad  pacis  vias  intendere,  quibus 
nos  operam  dare  intendimus  toto  posse.  Dat.  Cesarauguste  *) 
nonas  Madii  anno  domini  MCCCXX  octavo. 

G.  Augustini  mandato  regio  facto  per  archiepiscopum  Tho- 
letanum  ^). 

CRD  562  f.  26.     Vgl.  Acta  Nr.  294  S.  438  ff. 

250.  Der  Veger  von  Caller,  P.  de  Muntpahon,  an  Alfonso: 
Castruccio  hat  4  Pisaner  Biirger  gefangen,  weil  sie  mit  Lud- 
wigs  d.  B.  Vikar  befohlen  hatten,  Pisa  Konig  Robert  zu  iiber- 
geben.  Castruccio  hat  den  Vikar  (a  cautela)  und  3  Pisaner 
an  Ludwig  d.  B.  gesandt,  um  ihm  das  mitzuteilen.  Ludwigs 
Papst  und  12  Kardinale.  Anfrage,  ob  die  nach  Caller  kom- 
menden  Pisaner  aufgenommen  werden  sollen  oder  nicht. 
Cagliari  (1328)  Mai  16. 

. .  .  Senyor,  sapia  la  vostra  altea,  que  segons  letres  de 
mercaders  asis  comta  es  diu,  que  en  Pisa  e  en  Napols  espres- 
sament  se  comtava,  que  Bauero,  quis  diu  emperador,  trametia 
un  seu  vicari  per  seyoreyar  Pisa.  Lo  qual  a  nom  Bauero^), 
eenans  que  fos  ates  en  Pisa,  Castrucxo,  correch  tota  la  terra 
de  Pisa  IIII  vegades  e  en  aquela  correguda  ha  pres  IIII 
ciutadans  de  Pisa,  qui  an  nom  Puoxello  *)  (?)  de  Bene,  Bacha 
Rosso    de  Bellom,   Pucxarello  de  Picxanello  e  Pucxo  de  Pe- 

a)  Loch  mitten  im  Wort. 

')  Wo  er  zur  Kronung  weilte. 

*)  Der  zur  Kronung  anwesend  war. 

*)  Er  hiess  Giovanni  di  Castiglione. 


—    534    — 

rauanta.  E  diu  lo  dit  Castrucxo,  segons  que  sic  comta  e 
ques  comtava  en  les  dites  ciutats  de  Pisa  e  de  Napols,  que 
los  dits  IIII  ciutadans  ensemps  ab  lo  dit  Bauero  vicari  avien 
ordonat,  que  deguessen  liuvar  la  terra  al  rey  Robert,  per  la 
qual  cosa  Casti-ucxo,  no  volch  reebre  io  dit  vicari,  ans  ha 
fees  Iin  ambaxados,  dels  quals  es  laun  a  cautela  lo  dit 
Bauero  vicari  e  laltre  misser  Lippo  de  Trappeno,  laltre  mis- 
ser  Ner  de  Janni  e  laltre  P.  Hinquius,  los  quals  sou  ciuta- 
dans  dela  dita  ciutat  de  Pisa,  et  tramet  los  al  dit  Bauero, 
quis  diu  enperador,  per  signifficar  a  el  les  dites  [cos]es. 
Encar,  senyor,  sapia  la  vostra  altea,  que  sic  diu  espressament, 
ques  comtava  comunament  en  Pisa  e  en  Napols,  quel  dit 
Bauero,  quis  diu  emperador,  que  ha  fet  larchabisbe  de  Ve- 
nessia  papa  dins  en  Roma  e  XII  cardenals.  Altres  noves 
noyc  ha,  que  *)  .  .  .  fer  assaber  a  la  vostra  altea.  Plassiaus, 
senyor,  que,  quant  vengua  lo  governador  qualque  sia,  que  sia 
enformat  per  vos  e  per  vostre  conseyl:  aquestes  gens  de  Pisa 
e  altres  e[st]rayes,  qui  tantos  hic  venen,  si  seran  reebudes  e 
acuyllades  ho  no.  Scrita  en  Castell  de  Caller  a  XVI  jorns 
anats  del  mes  de  Mayg. 

CRD  Alfonso  3322  Or.  Pap.  Ssp.  Die  Nachrichten  iiber  das  Vor- 
geheu  Castruccios  sind  aufFallig.  Ich  schliesse  daran  den  Bericht  des 
Bernat  Cespugades  vom  28.  Mai  (1328.  CRD  3344),  der  iiber  die  Stim- 
raung  in  Aviguon  informiert:  .  .  .  Sapia  la  vostra  altesa,  seyor,  que  dels 
afFers,  per  que  vos  me  trametes  en  cort  de  Roma,  no  e  pugul  aver  es- 
peegament,  perco  con  lo  papa  e  tots  los  altres  dela  cort  son  molt  tor- 
bats  per  aquesta  mala  novela,  qui  hic  es  venguda,  la  qual  es  aquesta, 
que  aquest,  quis  fa  dir  emperador,  afFet  papa  en  Roraa,  lo  cual  se  fa 
uoraenar  papa  Nicholau  quiut,  e  es  frare  Meuor.  Item  a  fets  alcuns 
cardenals.  Diyous  a  vespre  pus  prop  passat  fugiren  del  orde  dels 
frares  Menors  Dauiyo  III  frares  los  milors  clerges  de  tot  lorde,  co  es 
lo  ministre  magor  e  II  mestres  en  tehologia  e  son  sen  auats  ves  Roma, 
segous  ques  diu,  a  quel  papa  a!s  elets  cardenals.  Les  coses  desus  dites, 
seyor.  sien  certes  ala  vostra  altea.  Manat,  seyor,  co  que  us  placia. 
Dada  en  Auiyo  dissapte  XXVIII  dies  auts  [d]e  Mag. 

251.  Johann  XXII.  an  ^lfonso  IV. :  Berichtet  uber  dle  lange 
Abwesenheit  des  Minoritengenerals  Michael  de  Cesena  in 
Rom  im  vergangenen  Jahre,  seinen  Verkehr  mit  den  Hare- 
tikern,  seine   endliche   Riickkehr   und   seln   Verhor.     Verbot 

a)  Loch  fiir  eiu  Wort. 


—    535    — 

unter  schwersten  Strafen  nicht  aus  Avignon  wegzugehen; 
selne  Flucht  nach  der  Wahl  des  Gegenpapstes  mit  Occam, 
der  wegen  haretischer  Publikatlonen  gefangen  sass.  Der 
Konig  soll  ihn,  wenn  er  nach  Aragonlen  kommt,  gefangen 
nehmen.     Avlgnon  (1328)  Juni  9. 

Ne  lingua  tertia  frequenter  falsa  referens  ac  vera  sup- 
primens  falsa  relatione  regalem  circumvenire  valeat  excellen- 
tiam,  super  hiis,  que  in  Auinione  et  Aquis  mortuis  noviter 
occurrerunt,  ad  eius  noticiam  serie  presentium  providimus 
deducendum,  quod,  cum  anno  preterito  Micliael  tunc  fratrum 
ordinis  Minorem  generalis  minister  per  totam  quadragesimam 
et  ultra  moram  in  Urbe  Romana  traheret,  ad  aures  nostras 
fidedigna  relatione  perducto,  quod  ipse  diabolico  exagitatus 
spiritu,  quicquid  mali  et  adversi  contra  nos  et  sanctam  Ro- 
manam  ecclesiam  excogitare  poterat,  subdole  disseminabat 
ibidem,  suis  iniquitatibus,  quas,  ut  sequitur,  in  apertum  pro- 
tulit,  postmodum  cupientes  occurrere,  prefatum  Michaelem,  ut 
infra  certum  sibi  prefixum  terminum  coram  nobis  sub  pena 
excommuuicationis,  quam  ipsum,  nisi  mandato  nostro  huius- 
modi  pareret,  efficaciter  incurrere  voluimus,  comparere  cura- 
ret  personaliter,  per  nostras  duximus  litteras  evocandum.  Qui 
quidem,  litteris  huiusmodi  per  eundem  receptis,  tanquam  sibi 
male  conscius  se  confingens  infinnum  quibusdam  excusatoriis 
sub  colore  infirmitatis  conficte  premissis  litteris,  quos  tam  a 
carissimo  in  Christo  filio  nostro  Roberto  rege  Sicilie  illustri 
quam  a  dilectis  filiis  communi  civitatis  Perusine,  prout  in- 
clusa  declarat  cedula^),  obtinuerat,  veritate  suppressa,  suum, 
quantum  potuit,  protraxit  adventum  non  curans  in  prefixo  sibi 
termino  excusatione  cessante  rationabili,  sicut  per  fidedigno- 
rum  litteras  et  facti  evidentiam  postea  nobis  luculenter  con- 
stitit,  comparere.  Quam  ob  rem  huiusmodi  per  nos  latam  in 
ipsum  sententiam  excommunicationis  incurrit.  Postmodum  vero 
longe  predicto  elapso  termino  eodem  Michaele  ad  Romanam 
curiam  veniente,  cum  tam  ante  ipsius  adventum  quam  post 
fama  vel  verius  infamia  contra  ipsum  tam  per  fratres  sue 
religionis  quam  alias  fide  dignas  personas  continue  invales- 
ceret,   quod   ipse   zelo    ductus  maligno  contra  nos  et  eandem 

')  Vgl.  Acta  Nr.  427  S.  675  ff.     Danach  gehort  das  Stiick  nicht  zu 
1328  sonderu  zu  1327  und  ist  die  Indiktion  richtig. 


—    536    — 

Romanam  ecclesiam  queque  moliebatur  adversa,  favendo  here- 
ticis  et  de  heresi  sententialiter  condempnatis  ac  adherendo 
ecclesie  memorate  rebellibus  et  sue  male  voluntatis  et  pravi 
propositi  complices  in  suo  ordine  promovendo  ac  devotos  eius- 
dem  ordinis  fratres  zelatores  honoris  ecclesie  odio  persequendo 
iniquo  et  quantum  poterat  deprimendo  multaque  alia  enormia 
committebat,  que  preterire  silentio  salva  conscientia  minime 
poteramus,  eundem  coram  nobis  pridem  duximus  personaliter 
evocandum  et  eidem  in  nostra  presentia  personaliter  consti- 
tuto  presentibus  venerabili  fratre  nostro  Bertrando  episcopo 
Tusculano  necnon  dilectis  filiis  .  .  procuratore  dicti  ordinis 
generali  et  .  .  bacallario  conventus  fratrum  ordinis  prelibati 
Auinionensis  predicta  nobis  contra  ipsum  delata  curavimus 
explicare.  Ad  quorum  examinationem  procedere  intendentes, 
cum  propter  prolixitatem  eorum  mora  brevis  non  sufficeret, 
licet  Michael  ipse  posset  rationabiliter  occasione  delatorum 
huiusmodi  carcerali  custodie  mancipari,  sue  tamen  religionis 
intuitu  ipsum  curialius  pertractantes  eidem  sub  excommuni- 
cationis  et  depositionis  ab  officio  ac  inhabilitationis  ad  quos- 
cunque  dignitates  et  gradus  ecclesiasticos,  penis  et  sententiis, 
quas  ipsum,  si  contra  faceret,  incurrere  voluimus  ipso  facto 
districtius  iniunximus,  ne  absque  nostra  licentia  spetiali  de 
civitate  Auinionensi  recedere  attemptaret. 

Subsequenter  vero  Michael  ipse  audita  intrusione,  que  in 
Urbe  predicta  de  quodam  sue  religionis  patrata  dicitur  per 
illum  iniquitatis  filium  Ludouicum  de  Bauaria,  ecclesie  Dei 
hostem  publicum  et  rebellem  ac  de  heresi  sententialiter  con- 
dempnatum,  ad  quam  siquidem  idem  Michael  pro  persona  sua, 
sicut  verisimiiiter  creditur,  aspiraverat  et  adhuc  etiam  pre- 
sumitur  predicta  non  obstante  intrusione,  que  ficticia  dicitur, 
tanquam  scisma  in  Dei  ecclesia  inducere  sitiens  aspirare  ma- 
leque  sibi  de  prolatis  *)  contra  ipsum  conscius  intellectoque, 
quod  quedam  galea  armata  ex  parte  dicti  Bauari  venerat  pro 
conducendo  eodem,  sicut  ipsius  galee  patronus  publice  post- 
modum  affirmavit,  spretis  inhibitione,  penis  et  sententiis  nostris 
predictis  furtive  ac  de  nocte,  associatis  sibi  quibusdam  dicti 
ordinis  ac  pravi  sui  propositi  complicibus,  uno  videlicet  vo- 
cato    Bonagratia,    qui    culpis    et    demeritis    suis    exigentibus 

a)  perlatis  Or. 


—    537    — 

arrestatus  a  nobis  iuraverat  se  abaque  nostra  spetiali  licen- 
tia  de  nostra  curia  minime  recessurum,  ac  quodam  Anglico 
eiusdem  ordinis,  Guilelmo  de  Okam  nuncupato,  contra  quem 
delatum  super  multis  erroneis  et  hereticalibus  opinionibus  a 
magistris  sacre  pagine  confutatis,  quas  dogmatizasse  dicitur 
ac  scripsisse  inchoata,  iam  est  annus  elapsus,  inquisitio  aucto- 
ritate  nostra  in  eadem  curia  fuerat  et  pendebat,  propterque, 
ne  a  dicta  curia  sine  nostra  spetiali  licentia  discederet,  ex- 
titerat  arrestatus,  recedere  non  expavit,  et  in  galea  predicta 
se  recipiens  fuge  cum  eisdem  et  quibusdam  aliis  suis  com- 
plicibus  nequiter  se  commisit.  Et  quamvis  nos,  ipsius  Michaelis 
[et]  dictorum  complicum  fuga  postmodum  intellecta,  pro  ipsis 
a  suo  devio  revocandis  certas  personas  ad  diversas  partes 
duxerimus  destinandas,  ipsi  tamen  fugitivi  comperti  et  requi- 
siti  redire  contumaciter  renuerunt. 

Rogamus  itaque  regiam  excellentiam  et  in  domino  ex- 
hortamur,  quatinus,  quam  detestabilia  universis  catholicis 
dictus  Michael  cum  eius  sequacibus  moliatur,  in  examine  regie 
considerationis  adducens,  ac  claris  inherens  predecessorum 
suorum  vestigiis,  qui  ad  extirpandas  hereses  et  effuganda 
scismata  laudabiliter  intendentes,  fidem  dilataverunt  catholi- 
cum  et  eidem  ecclesie  velut  christianissimi  principes  potenti 
brachio  astiterunt,  prefatum  Michaelem  eiusque  complices,  si 
ad  regnum  et  terras  regie  ditioni  subiecta  per  aquam  vel 
terram  forsan  declinaverint,  capi  faciat  et  fideliter  custodiri, 
subdendos  postmodum  ecclesiastice  discipline  ipsorum  vel  ali- 
cuius  eorundem  seu  pro  ipsis  intercedentium  venenosis  sug- 
gestionibus,  quibus  mentes  fidelium  presertim  magnatum  in- 
ficere  forsitan  cupiunt,  nullatenus  adherendo,  sed  sic  nobis 
et  eidem  ecclesie  favorabiiiter  assistendo,  quod  preter  laudis 
humane  preconium  divinam  et  apostolicam  benedictionem  et 
gratiam  uberius  consequi  magnificentia  regia  mereatur.  Ce- 
terum  dilecto  filio  Guilelmo  Richerii  archidiacono  sancte  En- 
gratie  iu  ecclesia  Oscensi,  exhibitori  pre.sentium,  quem  tam 
super  premissis  latius  explicandis  quam  nonnullis  aliis  tan- 
gentibus  litteras  pridem  directas  per  tuam  celsitudinem  regi 
Trinaclie,  ne  adhereret  heretico  Bauaro,  informatum  remitti- 
mus,  velit  excellentia  regia  fidem  indubiani  adhibere.  Dat. 
Auinione   V.  idus  Juuii   pontificatus   nostri    anno    duodecimo. 


-^    538    — 

Leg.  Johann  XXII.  Nr.  142.  Or.  Perg.  BuUe  fehlt  jetzt.  Unter 
TJmbog  rechts:  B.  de  sancta  Speria.  Auf  dem  Rucken  Adresse.  Teil- 
weise  ans  den  Registern  gedruckt  Raynald,  Ann.  eccl.  1328  Nr.  63  und 
Eubel,  Bullarium  ord.  Min.  V  Nr.  714.  Vgl.  auch  Riezler,  Vatikanische 
Akten  Nr.  1039.  Daselbst  1029  an  Infant  Peter  usw.  Dann  nob.  viro 
Gundisalvo  Garsie  domino  de  Moichena,  Alfonsi  regis  cancellario  (!)  und 
Guilelmo  Oulomari  vicecanceliario  dicti  regis.  Konig  Alfonso  antwor- 
tete  am  26.  Juni  (Reg.  562  f.  29)  auf  diesen  Brief  mit  folgenden  Wor- 
ten:  Recepiraus  insuper ')  alias  beatitudinis  vestre  litteras,  per  quas 
post  narracionem  eorum,  que  Fr.  Michael  minister  quondam  generalis 
ordinis  fratrum  Minorum,  proprie  salutis  immemor  et  status,  quem  ha- 
bebat,  et  religionis  oblitus,  contra  vos,  sanctam  Romanam  ecclesiam 
comiserat,  et  demum  cum  quibusdam  suis  in  hac  parte  complicibus  pre- 
sidium  fuge  nequiter  elegerat:  vestra  sanctitas  nos  rogavit  et  fuit  in 
domino  exhortata,  quod,  si  prefatum  fr.  Michaelum  eiusque  complices 
ad  terras  nostras  contiugeret  declinare,  capi  faceremus  eosdem  et  fide- 
liter  custodiri  subdendos  postmodum  ecclesiastice  discipline,  ipsorum 
seu  pro  ipsis  intercedencium  venenosis  suggestionibus  nullatenus  ad- 
herendo,  set  vobis  et  eidem  ecclesie  favorabiliter  assistendo  quodque 
eidem  archidiacono  tam  super  premissis  quam  nonnullis  aliis  tangenti- 
bus  litteras  per  nos  pridem  Triuaclie  regi  directas,  ne  heretico  Bauaro 
adhereret,  deberemus  fidem  indubiam  adhibere.  Super  quo  vestre  sancti- 
tati  prompto  animo  respondemus,  quod  nos  predictara  ofFensam  vestram 
et  Romane  ecclesie  propriam  reputantes  ac  de  hiis,  que  patrata  sunt 
per  dictum  Bauarum  cupientem,  quod  Deo  propicio  non  poterit,  scisma 
in  Dei  ecclesiam  iutroducere  et  ipsius  indissolubilem  unitatem  prescin- 
dere,  intrudendo  in  eam  pocius  ydolum  quam  prelatum,  merito  con- 
dolentes,  parati  sumus  ut  devotus  filius  vester  et  ecclesie  et  princeps 
catholicus  predictas  preces  et  exhortacionera  vestras  in  omnibus  et  per 
omnia  adimplere  ac  omnia  alia  facere,  que  vestrum  et  Roraane  ecclesie 
prospiciant  commodum  et  honorem.  Prefato  autera  regi  ultra  predictas 
litteras  per  nos  pridem  sibi  directas  ordinavimus  ante  recepcionem 
predictarura  litterarum  vestrarum  specialem  nuncium  destinare  cum 
certa  ambaxiata,  de  qua  idem  archidiaconus  sanctitatem  vestrara  ple- 
nius  informabit.  . . .  Ceterum,  clementissime  pater,  providimus  dictum 
archidiaconum  adiungere  dilecto  militi  nostro  Andree  Martini,  quem  ad 
pedes  sanctitatis  vestre  mittimus  pro  obtinenda  dispensacione  nobis  et 
inclite  infantisse  Elienori  filie  clare  meraorie  Ferdinandi  regis  Castelle, 
quod  possimus  inter  nos  licite  contrahere,  per  quod  speratur  pax  et 
concordia  in  tota  Ispania  procurari  . . .  Dat.  Ilerde  VI.  kalendas  Julii 
anno  domini  MCCCXX  octavo. 

Leg.  Johannes  XXII,  Nr,  132  ist  der  Bericht  Johanns  an  Alfonso 
ttber  den  Auszug  Ludwigs  d.  B.  aus  Rom  und  den  Einzug  seines  Lega- 
ten    vora   28.  August   1328.     Gedr.    mit   anderer  Adresse    aus    den   Re- 


')  Vorher  geht  Erwahnung  eines  papstlichen  Schreibens  nach  Ka- 
stilien  betr.  Frieden  zwischen  dem  Konig  und  Don  Juan  Manuel. 


—    539    — 

gistern  bei  Raynald  ad  annum  1328  Nr.  51  ;  Riezler,  Vatik.  Akten, 
S.  396.  —  Hier  Or.  B.  an  Hschn.  Unter  Umbug  rechts:  R.  Stephani. 
Auf  Riicken  Adresse. 


252.  Aifonso  IV.  an  Johann  XXII.:  Bedauert  das  Auftreten  des 

Gegenpapstes,   trostet   den  Papst   und    erkiart    sicii  zu  aiier 

Huife  bereit.     Lerida  (1328)  Juni  26. 

Beatissime  pater  et  domine!  Perlatus  rumor  terribilia 
nostris  auribus  insonans  de  illo  perdicionis  filio,  sedis  aposto- 
lice  invasore,  qui  niiper  in  eam  se  intronizare  fecit,  non  cen- 
sendus  apostolicus  set  apostaticus  pocius  iuxta  sacrorum 
canonum  instituta,  sic  mentis  nostre  turbavit  obtutus,  quod 
de  tanta  temeritatis  audacia  non  sufficimus  admirari  et  de 
tanta  vestre  sanctitatis  ac  tocius  christianitatis  iniuria  in 
nostris  visceribus  merito  condolemus.  Et  signanter  clemencie 
vestre  compatimur,  quia  non  sine  ipsius  tnrbacione  tam  per- 
niciosam  novitatem  uosciinus  attemptatam,  Verumtamen,  pater 
sanctissime,  vir  constans  in  adversitatibus  comprobatur  et 
tamquam  aurum  in  fornace  post  ignis  estum  lucidius  depura- 
tur.  Confortetur  itaque  et  consolacionem  beatitudo  vestra 
assumat  in  illo,  in  quo  ecclesia  sancta  catholica  est  fundata, 
qui,  licet  eam  variis  fluctuacionum  tempestatibus  concuti  si- 
nat,  non  tamen  perire  permittet.  Et  ille  perfidus  et  sancte 
matris  ecclesie  perturbator  more  pestiferi  luciferi,  qui  sedem 
suam  ab  aquilone  constituens  similis  altissimo  fieri  concupi- 
vit,  quanto  ascendere  voluit,  tanto  corruet  in  profundum.  Nos 
autem,  qui  in  premissis  vera  compassione  confixi  turbacionem 
vestram  et  tocius  fidei  orthodoxe  in  mentem  nostram  trans- 
tulimus,  parati  sumus  semper  in  hiis  et  aliis,  que  sancte  ma- 
tris  ecclesie  nec  minus  vestre  sanctitatis  statum  respiciant  *), 
tanquam  carus  filius  et  princeps  catholicus  nedum  pro  zelo 
fidei  christiane  set  pro  vestre  beatitudinis  reverencia,  quam 
corde  puro  cupimus  revereri,  omnia  facere  et  complere,  que 
ipsius  christiane  fidei  et  vestre  sanctitatis  honorem  prospici- 
ant  et  augmentum  .  . .  Dat.  Ilerde  VI.  kalendas  Julii  anno 
domini  MCCCXX  octavo. 

Cancellarius  misit  expediendam. 

Reg.  662  f.  239. 

a)  So  Or. 


—    540    — 

253.  Bischof  Gaston  von  Huesca  an  fllfonso:  Freundliche 
Aufnahme  seitens  des  Papstes.  Ludwig  d.  B.  in  Pisa,  das 
er  Peter  von  Siziiien  gab.  Tod  Castruccios.  Der  Sohn  des 
Grafen  von  Montefeltre  in  Pistoja.  Armut  Ludwigs  d.  B. 
Neuigkeiten   aus  Lombardei,  Frankreich,  England.     ^vignon 

(1328)  October. 

Excellentissimo  et  potentissimo  domino  creatori  suo  pre- 
cipuo  domino  Alfonso  Dei  gracia  regi  .  .  .  Eius  humilis  servus 
et  clericus  Gasto  Oscensis  episcopus  .  .  .  Eius  humilis  factura 
presentis  pagine  serie  cupit  efici  manifestum,  ipsum  in  Ro- 
mana  curia  fore  gracia  altissimi  creatoris,  qui  motu  propio 
cuncta  dirigit  et  gubernat,  ubi  degens  meritis  precelse  corone 
vestre,  qua  mediante  post  omnium  conditorem  sumpsit  apicem 
promocionis  primeve  ipsaque  feliciter  perdurante  sperat  se- 
cunde  promocionis  bravium  adipisci.  Et  est  cum  *)  domino 
nostro  papa  in  domesticum  familiarem  receptus,  secum  in 
divinis  officiis  et  secretis,  [lijcet  inmeritus,  comm[uni]cans 
continue  bis  in  die,  in  vesperis  videlicet  et  iu  missis.  Quare 
humiliter  supplicat  plantula  vestra  talis  et  a  serenitate  regie 
magestatis  pro  dono  postulat  speciali,  quatenus,  dum  est  in 
ortulo  Petri  principis  gloriosi,  sibi  dignetur  concedere,  ut 
facta  regia,  que  in  Petri  navicula  sunt  tractanda,  et  que  sta- 
tum  regni  felicis  tangunt  ac  vestrorum  subditorum,  per  ipsam 
creaturam  vestram  tractari  valeant  et  compleri.  Dignetur 
ipsa  magestas  regia  ipsum  in  sui  gracia  suscipere  comenda- 
tum.  Quam  conservet  altissimus  per  tempora  longiora.  Dat. 
Auinione  die  dominica  post  festum  sancti  Francisci  sub  anulo. 

Nova  curie,  excellentissime  princeps,  sunt,  quod  Bauarus 
est  Pisis  et  dedit  civitatem  Pisarum  et  comitatum  ad  dece- 
nium  domino  regi  Petro  filio  illustrissimi  domini  regis  Fre- 
derici  ^).  Et  hoc  ad  supplicationem  populi  Pisarum.  Item 
Castrutxius  mortuus  est  et  filius  suus  ^),  qui  est  X  annorum, 
factus  est  comes  de  Luca.  Sed  est  datus  sibi  in  tutorem 
filius  quondam  Ugouis  de  la  Fagola.  Item  filius  comitis 
quondam  de  Montifeltre  factus  est  comes  Pistorium.  Bauarus 
est  multum  pauper  in  tantum,    quod   fere   tota   familia   vadit 

a)  So  das  schwerfallige  und  schwulstige  Latein. 

')  Irrig.     Petrus  kehrte  am  28.  Sept.  nach  Hause  zuriick. 
')  Er  hatte  mehrere  Sohue. 


—    541    — 

ped[e]8.  Nova  vero  Lombardie  s[un]t  hec:  Nam  dominus  co- 
mes  de  la  Scala  habet  plenum  dominium  Padue  et  reposuit 
omnes  extrinsecos  intus.  Nova  Francie,  videlicet,quod  rex  Fran- 
corum  optinuit  dominium  comitatus  Flandrie  et  hoc  per  bellum. 
Item  fertur,  quod  rex  Nauarre  venturus  est  breviterad  *) . . .  Super 
quo  nosci  *)  .  . .  Pax  Anglorum  cum  Scotis  plenarie  est  firmata. 

CRD  Alfonso  3464.  Or.  Pap.  Ssp.  Stark  durchl5chert.  3412 1 
VIII.  idus  Augusti  derselbe  an  Alfonso:  In  principio  curiarum  nuUomodo 
poteramus  adesse, .  . .  quia  recepiraus  in  raandatis  a  domino  camer^rio 
domini  nostri  pape,  quod  expectareraus  eius  nuncium,  quem  breviter . . . 
nobis  debebat  mittere  pro  taxanda  nobis  certa  provisione  super  reddi- 
tibus  nostri  episcupatus  et  quod  residuum  cedat  in  solucionem  debiti, 
in  quo  sumus  camere  dicti  domini  nostri  pape,  diu  est,  obligati.  Ueber 
die  Schulden  des  Bischofs  schreibt  am  17.  Marz  (1329)  30  der  KOnig 
selbst  an  den  Papst:  Gasto  Gerundensis  episcopus,  consiliarius  noster 
dilectus,  tenetur  camere  sanctitatis  vestre  in  mille  D  florenis  auri  oc- 
casione  translationis  facte  de  eo  de  ecclesia  Oscensi  ad  ecclesiam  Gerun- 
densem.  De  qua  quantitate  iam  extitit  per  vestram  sanctitatem  pro- 
rogatus.  Verum  cum  ipse  episcopus,  diu  est,  ad  instanciam  iUustris 
Alfonsi  de  Castella  certis  mercatoribus  pro  dicto  Alfonso  in  Romana 
curia  se  obligaverit,  pro  qua  obligatione  habuit  solvere  undecim  mill. 
florenos  et  aduch  ipsis  mercatoribus  remaneat  in  septem  millibus  obU- 
gatus,  de  quibus  habet  solvere  duos  mill.  florenos  prefatis  mercatoribus 
in  festo  resurrectionis  domini  proximo  instanti,  idcirco  sanctitati  vestre 
humiliter  suplicamus,  quatenus  nostri  contemplacione  et  amore  ipsum 
episcopum  . . .  velitis  facere  prorogare  . . .  Preterea,  sanctissime  pater,  cum 
ipse  episcobus  iuxta  decenciam  persone  sue  de  ipso  episcopatu  vivere 
et  transire  comode  non  possit,  cum  ultra  duos  mill.  florenos  in  redditi- 
bus  non  habundet,  suplicamus . . .,  ut  ipsum  ad  maiorem  et  altiorem 
statum,  cum  locus  affuerit,  velit  vestra  sanctitas  suscipere  comendatum . .. 
Dat.  Barchinone  XVI.  kalendas  Aprilis  a.  d.  MCCCXX  nono. 

Zu  den  obigen  Ereignissen  schreibt  der  Prokurator  (archid.  Tira- 
sonensis)  am  12.  September  an  Alfonso: 

Seynor.  Fago  saber  ala  vostra  alte^a,  que  el  rey  don 
Pedro  vostro  coermano  fillo  del  rey  don  Frederic  con  muyt 
grant  armada  vino  en  la  playa  cerca  de  Roma  e  preso  IIII 
o  V  castiellos  e  puso  fuego  en  algunos  lugares  e  preso  el 
cancellor  de  Roma,  qui  era  hi  por  el  papa.  Otrosi  es  ver- 
dat,  que  los  de  Roma  tienen  la  part  dela  esglesia  e  del  rey 
Robert.  Et  segunt  que  se  dize,  envian  messageros  muyt 
solempnes  al  papa,  que  quizera  yr  a  Roma  . . .  Scripta  en 
Avinion  XII  dias  andadas  de  Setiembre. 

CRD  Alfonso  IV.  Nr.  3444.     Or.  Pap. 

a)  Loch. 


—    542    — 

254.  ^lfonso  IV.  sendet  Dominikanerprior  6.  Costa,  der  von 
Konlg  Friedrich  kommt,  zur  Berichterstattung  an  den  Papst: 
Alfonsos  Freude  iiber  Friedrichs  Zuriickhaitung,  wenn  er  auch 
mehr  gewunscht.  Um  ihn  ganz  von  Ludwig  d.  B.  abzuziehen, 
\9ill  er  ihn  mit  Robert  aussohnen  und  seine  BriJder,  den  Pa- 
triarchen  und  Infant  Peter,  zu  Robert  senden.-  Der  Papst 
soll  dafUr  den  Zehnt  gewahren.  Friedensvorschlage  (nach 
1328  November  10.).  Antwort  des  Papstes  von  1329  Januar  1. 
Ablehnung  des  Konigs  (1328)  1329  Februar  16. 

.  .  .  Tercio  proponat  sibi,  quomodo  dominus  rex  Aragonum 
post  reditum  ipsius  nuncii  de  Cicilia  audita  responsione  do- 
mini  regis  Frederici  per  dictum  nuncium  missa,  remittat 
eundem  nuncium  ad  sanctitatem  suara,  ut  viva  voce  retferat 
sibi  fideliter  responsionem  ipsius  domini  regis  Frederici,  sicut 
retulit  ipsam  ipsi  domino  regi  Aragonum. 

Quarto,  quomodo  dominus  rex  Aragonum  auditis  liiis, 
que  dominus  rex  Fredericus  fecerat  et  a  quibus  destiterat  ob 
reverenciam  et  honorem  et  in  favorem  sue  sanctitatis  gavisus 
et  consolatus  est,  non  tamen  totaliter  contentus,  ex  eo,  quod 
•dominus  rex  Fredericus  non  acquieverat  in  omnibus  ipsi  do- 
mino  regi  Aragouum,  de  quibus  monuerat  et  rogaverat  ipsum 
ac  eciam  sibi  preceperat,  videlicet,  quod  statim  recederet  et 
separaret  se  ab  illo  Bauaro  maledicto.  Venim  tamen  advertens 
idem  dominus  rex  Aragonum  ex  responsione  domini  regis 
Frederici  per  dictum  nuncium  sibi  relata,  quod  dominus  rex 
Fredericus  quasi  desperans  de  pace  propter  animositatem  et 
crudelitatem  domini  regis  Roberti,  quam  multipliciter,  ut 
asserit,  expertus  est  et  coutinue  experitur  et  propter  modi- 
cum  favorem,  quem  habet  et  sentit  iudicio  suo  cum  ipso  do- 
mino  papa,  adheserat  ipso  Bauaro,  volens  idem  dominus  rex 
Aragonum  dictum  domiuum  regem  Fredericum  separare  ab 
ipso  Bauaro  et  ab  omnibus  iuimicis  sanctitatis  sue  ac  univer- 
salis  ecclesie  et  reconciliare  ipsum  et  submittere  sanctitati 
sue,  sicut  ardenter  optat,  decrevit  totaliter  cum  suo  concilio 
dare  operam  efficacem  ad  tractandum  predictam  pacem.  Prop- 
ter  quod  deliberatum  est  et  conclusum  in  consilio  suo,  quod 
dominus  patriarcha  et  dominus  infans  Petrus,  qui  propter 
multa  apciores  sunt  ad   dictam    pacem  tractandam   quam  ali- 


—    543    — 

quis  alius,  personaliter  accedant  ad  dictos  reges  et  non  quies- 
cant,  quousque  pacem  veram   et   firmam  fecerunt  inter  ipsos. 

Quitito  dicat  quasi  ex  se  et  non  pro  parte  domini  regis, 
quod  dicti  domini  infantes  a  se  ipsis  non  possent  habere  ex- 
pensas  necessarias  ad  predicta  pacis  negocia  personaliter 
tractanda  nec  ipse  dominus  rex  propter  multa  magna  et  ar- 
dua  negocia,  que  habuit  et  de  presenti  habet,  potest  eis  de 
expensis  ad  predicta  necessariis  providere:  verum  placeat  sancti- 
tati  sue,  quod  pro  predictis  expensis  in  tam  pio  et  tam  utili 
negocio  necessariis  velit  dictis  dominis  infantibus  dare  et  con- 
cedere  decimam  tocius  regni  sui  usque  ad  tempus.  Hoc  enim 
dictus  dominus  rex  Aragonum  tolerabit. 

Reg.  562  f.  62  V.  Die  Vorschlage  sind  die  alten:  Friedrich  behalt 
Sizilien  und  heisst  rex  Trinaclie.  Vpcatus  ad  curiam  regis  Sicilie 
komrat  er.  Zahlt  neben  Kirchencensus  3000  Unzen  an  Robert.  Dient 
Robert  mit  10  Galeeren  auf  3  Monate,  wenn  Robert  ruft.  Darauf 
antwortete  der  Papst  (Leg.  Johann  XXII.  Nr.  153  am  1.  Januar  1329: 
„Ad  nostram".  — 

255.  Alfonso  an  den  Gesandien  Angelus  Baraballus  des 
Konigs  Robert:  Schrecken  (Jber  die  Wirren,  die  Ludwig  d.  B. 
angerichtet,  aber  Freude  uber  seinen  jammervollen  Wegzug 
von  Rom.  Gern  sendet  er  selnen  Bruder  Raymund  Beren- 
garii  Robert  mit  Truppen  zu  Hillfe.  Ueber  das  Ansinnen 
Roberis  dafiir  einen  Zehnt  zu  veriangen.  (1328)  November  15. 

.  .  .  Ad  tercium  de  turbulento  statu  et  condicione  illorum 
parcium  propter  adventum  Bauari  ad  Urbem  dicat  dictus  An- 
gelus,  quod  de  hiis  et  aliis,  que  propter  dictum  Bauarum 
devenerunt,  queque  nedum  ispsi  domino  regi  Sicilie  et  eius 
reguo  turbacionem  *)  ministrarunt  set  eciam  ecclesie  sancte 
Dei  et  toti  christianitati,  turbatus  fuit  dominum  rex  Arago- 
num,  sicut  inde  merito  debuit  turbari:  set  postea  intellecto, 
qualiter  dictus  Bauarus  confusus  recessit  ab  Urbe,  gavisus 
est  summe,  sperans  in  Deo,  qui  sanctam  matrem  instituit  ec- 
clesiam,  quod  ipsam  scindi  non  sinet  ^),  et  ipsi  domino  regi 
Sicilie  super  hiis  finem  concedat  optatam.  Et  quantum  ad 
signifficata  super  accessn  incliti  infantis  Raymundi  Berengarii 
fratris  sui  ad  ipsum  regem  Sicilie  cum  comitiva  decenti  in 
adiutorium    suum    dicat    prefatus    Angelus,    quod    hoc    placet 

a)  turbinem  Reg.  b)  So  Reg. 


—    644    — 

multum  domino  regi  Aragonum.  Et  super  hoc  dixit  intentum 
suum  ipsi  infanti  Raymundo  Berengarii  taliter,  quod  cedit 
ad  honorem  ipsius  regis  Sicilie. 

Ad  quartum  vero  de  decima  regnorum  et  terrarum  do- 
mini  regis  Aragonum  concedendo  dicto  infanti  pro  premissis, 
dictus  dominus  jam  locutus  est  ipsi  Angelo,  cuius  relatibus 
credere  poterit  dominus  rex  Sicilie  in  hac  parte. 

Reg.  562  f.  35  v.     Aus  der  Sendung  ist  nichts  geworden. 

256.  Konig  Johann  von  Bohmen  und  der  6ranada-Kreuzzug. 

1329-1330. 

1)  Legation  des  Raymundus  de  Melan  an  Johann  von  Bohmen: 
Alfonso  IV.  hat  die  Vorsclilage  des  G.  Pinchon  vernommen. 
flntwort  nach  dem  Bundnis  mit  Kastilien.    Annahme  derVor- 

schlage  Johanns.    Saragossa  (1328)  1329  Februar  26. 

2)  Alfonso  IV.  an  6rafin  Johanna  von  Hennegau :  ihrem 
Wunsche,  dass  ihr  6emahl  statt  nach  Littauen  einen  Kreuzzug 
nach  6ranada  unternehme,  stimmt  er  zu.   (1329)  August  30. 

3)  Aus  einem  Berichte  Melans  an  fllfonso  IV.:  In  einem 
Schreiben  an  Johann  bittet  er  um  eine  Zusammenkunft,  be- 
vor  der  Konig  nach  Nieder-Deutschland  geht;  denn  dort  sei 
es  unsicher  fiir  ihn.  ^ntwort  Johanns:  Er  reise  zur  Zeit 
nicht.  Sein  Aufenthalt  sei  in  seinem  Pariser  Hotel  zu  er- 
fahren.     Melans  Schilderung    seines  Zusammentreffens  mit 

Johann.     Paris  (1329)  October  13. 

4)  Konig  Johann  an  Alfonso  IV.:  Wegen  seiner  Kriege  mit 
Brabant  und  Bar  kann    er   jetzt  sich  nicht  entscheiden  und 

hat  Melan  zuriickbehalten.     Reims  (1330)  Februar  22. 

5)  Johannes  XXII.  an  Aifonso  IV.:  Empfehlung  der  6esandten 
des  6rafen  Wilhelm  von  Julich,  die  seine  6ranadafahrt  vor- 
bereiten  sollen.  Wilhelm  tut  es  aus  Liebe  zu  ihm,  zu  6ott 
und  hat  keine  „mores  barbaricos."    Avignon  (1330)  October  8. 

1)  Hec  est  legatio  . .  .  Magister  G.  Pinchon  clericus,  no- 
tarius  ac  secretarius  dicti  regis  Boemie  .  .  .  adiit  pridem  pre- 
senciam  domini  regis  Aragouum  et  presentata  sibi  littera 
credencie  .  . .  regis  Boemie  . .  .  dixit  ei,  quod  .  .  .  occurrerunt 
sibi  multum  placide  et  accepte  responsiones.  .  .  regis  Aragonum 
et   contentabatur   plurimum    ex   eisdem.     Sicque  erat  paratus 


—    545    — 

implere  contenta  in  ipsis  capitulis  et  .  .  .  statim  accedere  ad 
has  partes  pro  Dei  servicio  et  pro  guerra  et  impugnacione 
predictis  fidei  hostibus  facienda.  Quibus  auditis  per  ipsum 
d.  regem  Aragonum  complacenciam  iude  recepit  .  .  .  Regi 
Boemie  suum  fecit  responsum  continens  in  effectu,  quod  .  .  . 
tunc  sibi  non  poterat  certitudinaliter  respondere.  Set  quod 
in  festo  purificationis  b.  Marie  tunc  venturo,  nimc  autem 
transacto,  intendebat  celebrare  vistas  cum  illustri  rege  Castelle 
et  tunc  intendebat  tractare  et  dirigere  dicta  uegocia. 

Propter  quod  nunc  sibi  per  dictum  Raimundum  de  Me- 
lano  significat,  quod  .  .  .  habuit  vistas  cum  dicto  rege  Castelle, 
in  quibus  matrimonium  tractatum  inter  dictum  d.  regem  Ara- 
gonum  et  sororem  dicti  regis  Castelle  sollempnizatum  extitit 
et  consumatum  .  .  .  Ibidem  etiam  inter  ipsos  reges  confedera- 
cionibus  habitis  fecerunt  conveniencias  .  .  .  Per  seriem  con- 
vencionum  huiusmodi  .  .  .  rex  Boemie  plenius  poterit  infor- 
mari  .  .  .  Reges  .  .  .  incipient  facere  guerram  dicto  regi  Granate 
.  . .  in  festo  . . .  resurrectionis  dominice  nunc  venturo.  Propter 
quod  . .  .  rex  Aragouum  .  .  .  regem  Boemie  soUicitat  et  pre- 
catur,  ut  velit  .  .  .  accedere  ad  has  partes,  .  .  .  cum  cicius  po- 
terit  et  cum  illa  ac  tanta  gente,  de  qua  sibi  videbitur  .  . . 
Rex  Aragonum  est  paratus  servare  . . .  omnia  et  aingula  per 
dictum  d.  regem  Boemie  in  capitulis  suis  petita  .  .  .  De  quibus 
traditum  est  dicto  R.  instrumentum  sigillo  pendenti .  .  .  sigil- 
latum. 

2)  Inclite  domine  Johanne  comitisse  Hanonie  et  HoUe 
consanguinee  nostre  karissime  .  .  .  Guilehnus  comes  Hanonie 
et  Holle  vir  vester  habet  voluntatem  et  propositum  eundi 
versus  regnum  de  Letoue  contra  perfidos  Sarracenos  vosque 
prediligeretis,  quod  dictus  comes  nobiscum  interesset  in  guerra 
. . .  contra  regem  Granate  . .  .  III.  kalendas  Septembris  anno 
domini  MCCCXXIX. 

3)  Yo,  senyor,  trameti  un  correu  al  s.  rey  de  Boemia. 
La  tenor  de  la  cal  es  aquesta,  ques  segueys  : 

...  Que  yo  parti  de  vos  a  Bouchet  prop  Daujous, 
e  esperat  dues  coses:  La  primera  e  la  fi  del  debat  e  del 
contrast,  que  es  entre  vos  el  duc  de  Brebant  . . .  La  segona 
cosa  es  car  yo  e  esperada  la  resposta  de  monsenyor  lo  rey 
Daragon  . . .  Com  reebi  les  letres,  .  .  .  hom  ma   comtat  e  dit, 


—    546    — 

que  vos  vos  ende  veu  auar  eu  la  pregona  Lamayua  .  .  .  Car, 
seuyor,  vos  sabeu  be,  que  uo  va  segurameufc  per  Alamayua 
quis  vol.  Per  que,  molfc  car  seuyor,  placia  a  la  vosfcra  alfca 
senyoria,  que  vos  me  fassau  assaber  per  vosfcres  letres,  en 
cal  loc  vos  fcrobare  .  .  . 

Recobre  la  resposta  al  XI  dia.  La  fceuor  de  la  cal  es 
aquesfca,  quis  segueys :  Car  amic.  Nos  vos  [f]em  assaber,  que 
nos  avem  reebudes  vostres  lefcres.  De  les  cals  sou)  esfcafcz 
molt  pagafcz  .  .  .  Esfcers  com  uos  [f]etz  assaber,  (]ue  aves  entes, 
que  uos  devem  entrar  eu  la  pregoua  Alamauya,  vos  responem, 
que  quant  aades  noy  avem  res  affer.  E  si  be  o  aviem,  no 
es  nostre  euteuimeut,  (|ue  aades  i  anem  ny  eufcrem.  Eu  apres 
com  nos  fefcz  assaber,  eu  cal  loc  uos  ]>orefcz  afcrobar  per  par- 
lar  ab  nos.  vos  respouem,  (jue  (^uaut  aades  bonamenfc  nous  en 
poriem  cerfciHcar  j^er  alcuna  occupacio,  (^ue  nos  avem  dalcuus 
negocis,  de  (jue  nos  som  en  presenfc  ocupafcz.  Mas  emjiero  de 
la  dada  de  les  preseuts  -a  VI tl  dies  vos  trobaretz  nostre  cert 
ardit  a  Paris  en  uostre  hostal.  Dada  eu  la  vila  Danlo  en 
lo  comtat  de  Luceuborc  dimenge  apres  sent  Matheu. 

Apres,  senyor.  la  rebuda  daquesta  resposta,  segons  la 
manera,  (|ue  hom  ]iot  coneyxer  de  son  portament,  couic,  que 
el  venria  personalmeut.  E  ayxi  fo  el  dia  per  el  ami  assignat 
fo  a  Paris  e  yo,  seuyor,  tantost  fuy  ab  el  asson  hosdal.  E 
coni  fuy  a(jui,  trobe,  (jue  se  a  gitat  a  dormii"  yter  levar  se  a 
miga  uit  e  cavalcar  enves  lo  seuyor  rey  de  Fransa,  (jui  eivn 
a  nostra  doua  de  Chartres.  E  yo  .  .  .  no  espere,  (]ues  levas 
de  dormir,  ans  meu  torue  a  nion  alber[c]  e  a(|ui  endresse  en 
tal  manera,  ({ue  yo  exi  de  Paris  enans  que  el.  E  espeiil  a 
un  loc,  qui  sapehv  la  bort  de  \a  regiua  e  daqueu  jmrten  mes- 
clem  ab  el  el  cami,  comensau  mes  raons  e  mes  paraules  .  .  . 
que  molt  mera  semblant,  (pie  fos  coutra  rao,  que  per  les  coses 
per  el  mogudes  fos  vista  ni  ajustament  de  reys  ni  de  prin- 
ceps  ni  de  notables  persones  e  ([ue  el  personahuent  noy  po- 
gues  esser,  (jui  era  comeusameut  de  totes  les  faeues,  ans 
presentment  lo  avenia  retoruar  en  lo  comitat  de  Lucenborc 
per  la  guerra  del  duc  de  Brebau  e  encara  per  celes  de  \o 
duc  de  Lorena  e  del  comte  de  Bar  .  .  .  Per  quem  semblava, 
que  el  degues  descordar  les  ditee  vistes  .  .  .  E  el  dit  seuyor 
rey  de  Boemia  .  .  .  respos,  ques  fceuria  a  aquel  conseyl  .  .  . 


—    547    — 

Quant  als  quatre  capitols,  senyor,  quel  senyor  lo  rey  de 
Boemia  vos  trames  encloses  en  ses  letres,  .  .  .  vos  respon, 
quey  e  proveit,  ...  so  es  assaber,  quant  a  la  multitut  de  les 
gens  a  ameuar  per  temensa  de  caristia,  quant  als  homens  a 
cavai  e  ab  balestes,  quant  a  la  ])artida  dels  catius  e  dels 
bens  mobles  e  deles  letres  del  guiagge  e  de  la  confederacio  ') 
. .  .  Dada  a  Paris  a  XIII  jorns  anats  del  mes  Duytubre. 

4)  .lohannes  Boemie  et  Pollouie  rex  ac  Luceml)urgensis 
comes  .  .  .  Nnverit  vestra  niagnificencia,  (piod,  quia  nuper 
nostram  accedens  presenciam  strennuus  vir  Raymnndus  de 
Malano  miles  et  nuncius  regius,  legacionum  vestrarum  super 
processu  vestro  versus  partes  GrauMte  nobis  admodum  accep- 
tarum  gerulus,  uos  adeo  tam  gravibus  reperit  guerrarum  tur- 
binibus  .  .  .  'occupatos,  quod  progressibus  nostris  iinpossibilitaa 
sinistris  auspiciis  obviavit,  qualiter  sedatis  vel  salteni  alias 
in  tuto  repositis  dissensionibus  huiusmodi  nullis  eciam  rerum 
set  solius  honoris  titulo  parcendo  dispendiis  vota  nostra  tam 
graciose  vestris  favoribus  et  consiliis  consolata  possemus  sa- 
lubriter  dirigere  cura  continua  meditantes.  ipsum  liactenus 
decrevimus  retinendnm.  Set  noverit  excelleiicia  regia.  quod 
in  hoc  fortuna  prosjiera  nostris  affectibus  noluit,  pro  doh)r, 
arridere.  Nam  circa  gueiras,  quarum  unam  conti-a  ducem 
Brabancie  nunc  treuga  et  spe  concordie  totaliter  destitutam 
et  alteram  contra  comitem  Barrensem,  cuius  treuga  iji  octaba 
Pasche  proximum  expirabit,  eorundem  ducis  et  comitis  pro- 
pria  voluntas,  nulla  tamen  fulta  iusticia,  set  pocins  iniuria, 
uovit  altissimus,  contra  nostram  iusticiani  excecavit  ('?).  nos 
cogit  urgentissima  necessitas.  ])Ostpositis  pro  tempore  quibus- 
libet  aliis  negociis,  (jiiomodo  de  hiis  finem  habeamus  celerius 
ineditari.  Super  quibus  dilacione  nostra  et  ipsius  militis 
bone  more  dispendio  nos  habere  dignetur  regalis  providen- 
cia,  quesumus,  excusatos  .  .  .   Dat.  Remis  die  XXII.  Februaj-ii. 


')  Melaii  seliildert  u.  a.  eine  .,{?agge  de  batayla"  iii  Chartres  aiis 
Anlass  der  Hochzeit  des  Herzogs  Joliann  von  Brctagne  mit  der  Tochter 
des  Grafen  von  Savoyen,  einer  Nichte  der  franzosischen  Konigiu.  Der 
eine  kampfte  zu  Fuss,  der  andere  zu  Pferd;  der  erstere  war  so  arm, 
dass  er  sicli  nicht  ausriisten  konnte  (arrear).  Nach  4  Giingen  fragte 
der  Konig  jeden,  der  mit  ihm  auf  derselben  Trihiine  war,  um  ihr  Ur- 
teil,  darunter  auch  Melan. 


—    548    — 

.  .  .  Pridem  dilectus  tilius  nobiiis  vir  Wilelmus  comes 
Juliaceusis  iu  uostra  presencia  coustitutus  nobis  exposuit, 
quod  ipse  pio  ductus  proposito  cupieus  pro  viribus  atroces 
iniurias,  que  a  blasfemis  nominis  Christiaui  in  regno  Granate 
orthodoxe  fidei  cultoribus  inferuutur,  iugiter  et  immauiter 
nimirum,  una  tecum  ac  fidelibus  aliis  vindicare,  de  mense 
Martii  futuro  proxime  proponebat  in  tua  comitiva  cum  qua- 
draginta  militibus  et  octuagiuta  equitibus  aliis  iu  armis  ad 
partes  eiusdem  regni  personalite''  se  conferre:  sperans  etiam 
probabiliter,  quod  multi  alii  suarum  partium  venient  cum 
eodem.  Cum  itaque  ad  partes  regni  tui  pro  notificaudo  cel- 
situdini  regie  oblationem  eandem  ac  provisione  sibi  et  gen- 
tibus  suis  necessaria  facienda  destinet  impresentiarum  suos 
nuntios  speciales:  regalem  maguificentiam  rogamus  atteute, 
quatinus  consideratis  provide,  quantum  lionori  accrescat  regio 
et  expedire  dicto  negotio  valeat,  te  potentum  presertim  talium 
fore  comitiva  stipatum,  eosdem  nuatios  benigne  recipere,  et 
ut  absque  impedimento  quolibet  possint  huiusmodi  provisio- 
nem  facere,  velis  favorem  regium  impertiri.  Supponimus  euim 
indubie,  quod  ad  dictum  negotium  sincero  moveatur  affectu 
personamque  tuam  pure  diligat,  ad  quod  ipsum  etiam  affiui- 
tatis  copula,  qua  tibi  uoscitur  vinctus,  astringit.  Deum  iu- 
super  timet  et  mores  habet  non  barbaricos  ac  sapientia  et 
strenuitate  noscitur  prepollere.  Dat.  Auinione  VIII.  idus 
Octobris  poutificatus  uostri  anno  quinto  decimo. 

Der  Granada-Kreuzzug  briiigt  plotzlicli  den  ganzeu  Westeu  Europas 
iu  Bewegung-.  Fi'aukreich,  Englaud,  Portugal,  nebeu  den  spanischeu 
Konigen,  die  Grafen  von  Heunegau  und  Jiilich,  vor  allem  Johaun  vou 
Bolnnen,  der  als  Anreger  in  Nr.  3  bezeichnet  wird,  der  Papst  usw.  be- 
schaftigen  sich  damit.  Er  ist  beliandelt  von  A.  Gimenez  Soler  in:  La 
corona  de  Aragou  y  Grauada  (1908),  von  J.  Miret  y  Sans  in  Anuari  II, 
266  fF.  dazu  noch  im  Boletin  von  Barcelona  II.  AUe  Arbeiteu  bringeu 
auch  Quellen.  Ich  gebe  hier  eine  Nachlese  nur  der  deutschen  Persiui- 
lichkeiten. 

1)  Reg.  562  f.  72  f.  Die  Kapitel  Johanns  waren  von  R.  de  Melau 
und  Enricus  de  Bomala  iiberbracht.  Nach  CRD  s.  f.  Perg.  o.  Nr.  sendet 
Johann  (1327)  1328  Februar  21  den  Heinrich  de  Bomalla  nach  Anhorung 
Melans.  Das  Datum  stiramt  aber  nicht.  Auch  1329  passt  nicht.  Ge- 
leitsbriefe  fur  Melan  Reg.  520  f.  286'''.  —  Nr.  2)  Reg.  562  f.  78.  Dazu 
77  V  an  G.  comes  Hanonie  et  Holle,  Zelandie  ac  dominus  Frizie.  Nach 
Anuaric  II,  312  hatte  R.  de  Melan  diese  Schreiben  mit  der  Grafin  ver- 
abredet.     Letoue    ist   trotz    der  Sarrazenen  sicher  Littauen.  —  3)  Aus 


—    549    — 

CRD  Alfonso  IV.  ganz  abgedruckt  im  Boletin  II.  —  4)  CRD  Perg.  o.  Nr. 
Mit  dieser  Zeit  scheidet  Johann  aus  der  Aflfaire.  Denn  im  Sommer 
beginnen  die  Vorbereitungen  fiir  seine  Italienfahrt.  —  5)  Leg.  Johannes 
XXII.  Nr.  167.  Graf  Wilhelm  war  damals  in  Avignon.  Er  hatte  ipso 
die  beate  Prisce  virginis  (1330)  den  Ritter  Adolfus  de  Heukeshouen, 
den  dictus  Beisel  und  den  Knappen  Konrad  an  Alfonso  IV.  gesandt, 
(Perg.  0.  Nr.)  Nach  der  Riickkehr  bittet  er  von  Avignon  aus  (1330) 
September  80  um  Nachricht,  wenn  der  Zug  verschoben  wiirde.  Wie 
sehr  sich  Johann  XXII.  fiir  die  Sache  interessierte,  geht  aus  einem  der 
wenigen  im  Archiv  erhaltenen  Original-Privatbriefe  des  Nepoten  Arnaut 
Duesa,  vescomte  de  Caraman  an  R.  de  Melan  hervor:  Cars  amic.  Pre- 
gamvos,  aitan  caramen  com  podem,  que,  si  vos  podetz,  en  totas  guias 
venhatz  parlar  am  nos  entro  Avinho,  car  mot  volem  parlar  am  vos  da- 
quelas  bezonhas,  que  nos  aves  escrichas,  e  sabem,  que  nostre  senhor  lo 
papa  naura  plazer  . . .  Or.  Perg.  o.  Nr. 

257.  Johann  XXII.  an  ^lfonso:  Empfiehlt  Hugo  de  Mlrabello. 
Misserfolge  Ludwigs  d.  B.  In  Lucca  emporte  sich  ein  Teil 
seiner  Leute  mit  den  Lucchesen  gegen  ihn.  Pistoja  ist  frei. 
Mailand  und  die  anderen  lombardischen  Stadte  nehmen  ihn 
nicht  auf.  Peter  von  Corvara  ist  aus  Pisa  verwiesen,  Rom 
hat  sich  dem  Legaten  unterworfen,  Michael  von  Cesena  und 
Bonagratia  sind  bei  Ludwig.  Ueber  Pariser  Ereignisse  be- 
richtet  die  beifolgende  Cedula.     Avignon  (1329)  Juli  1. 

, .  .  Dilectum  filium  magistinim  Hugonem  de  Mirabello 
prepositum  ecclesie  Mimatensis,  capellanum  nostrum,  aposto- 
lice  sedis  nuncium,  quem  pro  certis  nostris  et  ecclesie  Ro- 
mane  et  regiis  negociis  ad  eas  partes  providimus  specialiter 
destinandum,  regie  benivolentie  propensius  commendamus. 
Ut  autem  de  hiis,  que  ad  Dei  honorem  et  exaltationem  fidei 
sunt  *)  in  partibus  Italie  salvatoris  nostri  clementia  hiis  diebus 
preteritis  operata  et  continue  operari  non  cessant,  regalis  ex- 
cellentia  notitiam  habeat  pleniorem,  ad  gaudium  et  exultatio- 
nem  animi  regii  deducimus,  que  secuntur.  In  primis  siquidem 
inter  partem  gentis  Bauari  ac  civitates  Lucanam  et  Pistorien- 
sem  ex  una  parte  ac  ipsum  Bauarum  ex  alia  vertiginis  in- 
misit  spiritum,  sic  quod  gens  illa  dicti  Bauari  ')  una  cum 
parte  civium  civitatum  predictarum  contra  ipsum  Bauarum 
rebellarunt  et  capto  illo,  quem  pro  rectore  idem  Bauarus  di- 

a)  Or.  Singular. 

')  Vgl.  Chroust,  Die  Romfahrt  L.  d.  B.  S.  213  f.  dazu. 


—    550    — 

miserat  in  dicta  civitate  Lucaua,  civitatem  occupaveruut  ean- 
dem  eamque  contra  predictum  Bauarum  detinent  occupatam. 
Cives  autem  Pistorienses  eiecta  gente  Bauari  per  se  regunt 
civitatem  predictain.  Mediolanenses  iusuper  fere  cum  omui- 
bus  civitatibus  Lombardie,  que  obedire  dicto  Bauaro  consue- 
verant,  rebellaruut,  sic  quod  in  campis  ipsum  oportet  per- 
sistere,  cum  civitates  ipsum  prorsus  renuant  recipere  et  sibi 
in  aliquo  obedire.  Synagogam  quoque  malignantium  et  ope- 
rantium  detestabilia  et  iniqua,  Petri  videlicet  de  Coruario  et 
ministrorum  ipsius,  dominus  dissipavit.  Pi'ecepto  quidem  dicto 
Petro  et  suis  sequacibus  per  Pisanos,  (|[uod  eandem  civitatem 
exirent,  furtive  festinarunt  recedere,  quasi  nuUo  eorum  alio 
expectato.  Quo  autem  dictus  Petrus  iverit,  commuuiter  igno- 
ratuj'.  Populus  autem  Romanus  hiis  diebus  proximo  preteritis 
in  mauii  legati  nostri  Thuscie  in  Urbe  presentis  publice  po- 
pulo  congregato  per  suos  syndicos  necuon  et  nobiles,  qiii  tunc 
in  dicta  civitate  aderant,  per  se  ipsos  iuramentum  Hdelitatis, 
reverentie  et  obedientie  precipue  contra  Petrum  et  Bauarum 
predictos  et  eorum  sequaces  corporaliter  prestiterunt,  recog- 
noscentes  se  circa  ea,  que  fecerunt  circa  Petrum  et  Bauarum 
predictos  errasse  graviter,  eaque,  quatenus  de  facto  proces- 
seruut,  (juantum  ad  eos  pertiuere  poterant,  revocarunt.  Pre- 
terea  vir  ille  scismaticus  et  hereticus  Michael  de  Ceseua, 
uua  cum  Bona,  immo  verius  Malagratia,  suo  complice  de  Pisis 
exivit  cum  Bauaro  et  ambo  perveneruut  usque  Cremonam  cum 
ipso  et  creditur,  quod  ab  eo  se  uon  debeant  se))arare.  J^on»» 
dictus  Bauarus  versus  Mediolauum  iufelices  dirigeus  gressus 
suos  obsidionem  ibidem  posuit,  ubi  Mediolanensibus  ad  defen- 
deudum  paratis,  seque  ad  obedieutiam  ecclesie  disponeutibus 
et  eorum  specialibus  uunciis  ad  presentiam  uostram,  ubi  ad- 
huc  diuoscuntur  existere,  destiuatis  aliquo  stetit  tempore,  inde 
postmodum,  sicut  liabet  communis  assertio,  recedendo.  Cete- 
rum,  que  super  hiis,  que  contra  nos  et  ecclesiam  Romanam 
fidemque  catholicam  attemptare  quidam  filii  Belial  presump- 
serant  facta  nuper  fuerunt  Parisius,  reserabit  pienius  regie 
provideutie  ceduhi  \)  presentibus  interclusa.  Dat.  Auiuione 
kal.  Julii  pontificatus  nostri  auuo  tercio  decimo. 


')  Vg].  Acta  Nr.  298  S.  440  f. 


—    551    — 

Leg.  Johann  XXII.  Nr.  157.  Or.  B.  an  Hsch,  Unter  Umbug  rechts 
de  cur.  B.  de  Vidalh.  Auf  Rttcken  Adresse.  Am  22.  Mai  hatte  der 
Papst  den  Hugo  schon  angekundigt  und  uber  Italien  berichtet:  Licet 
de  Tuscie  et  Lombardie  partibus  r6ferentes  rumores,  quod  nonnulie 
civitates  partium  earundem,  que  sub  illius  heretici  et  scismatici  liudo- 
vici  de  Bauaria  tirannide  tenebantur,  contra  eum  expulsis  inde  suis 
gentibus  rebellarunt,  se  ad  devotionem  convertentes  ecclesie,  in  Romana 
curia  habeantur,  quia  tamen  nos  adhuc  litteras  non  recepimus  speciales, 
regali  providentie  aliter  scribere  super  predictis  ommittimus  quo  ad 
presens.  Dat.  Auinione  XI.  kalendas  Junii  pontificatus  nostri  anno 
terciodecimo.     (Nr.  155.     Or.  B.  f.) 

Am  18.  September  1330  teilt  Johann  Alfonso  IV.  die  Unterwerfung 
Nikolaus'  V.  mit.  Der  Brief  gedr.  Raynald  ad  annum  1330  Nr.  26  mit 
der  Adresse  des  franzosischen  Konigs.  Vgl.  auch  Riezler,  Vatik.  Akten 
Nr.  1386  S.  480.  Nur  fehlt  uberall  das  Datum:  Auinione  XUII.  kalen- 
das  Octobris  p.  n.  a.  quintodecimo  und  der  Anfang:  Scimus,  fili  caris- 
sime,  quod  scisma  illud,  quod  isto  tempore  ille,  qui  primus  in  celo 
inventor  fuit  scismatis  cum  illis  nequam  hominibus,  qui  ex  parte  illius 
sint,  procuravit,  turbatione  et  amaritudine  regium  cor  replevit.  Leg. 
Johann  XXII.  Nr.  166.  Or.  B.  an  Hschn.  Unter  Umbug  rechts:  P. 
de  Riuo. 


258.  Alfonso  IV.  an  Friedrich  d.  Sch. :    Bekammert   aber  die 

Krankheit  seiner  Schwester,   Konigin  Elisabeth,   hat  er  nach 

einem  tUchtigen  flrzt  gesucht  und  sendet  Jacobus  sa  Rocha, 

der  sie  sicher  heilen  wird.     Valencia  (1329)  Juli  28. 

lllustri  principi  velut  fratri  nobis  karissimo  Frederico 
Dei  gracia  Romanorum  semper  augusto  Alfonsus  per  eandem 
rex  etc.  salutem  et  votive  prosperitatis  augmentum.  Excel- 
lencie  vestre  harum  serie  iutimamus,  quod  nos  anxii  et  soUi- 
citi  existentes  circa  curam  infirmitatis  serenissime  domiue 
Elisabet,  Romanorum  regine  consortis  vestre  karissime  soro- 
ris  nostre,  perquiri  fecimus  in  regnis  nostris,  si  quem  invenire 
possemus,  qui  sibi  posset  salutis  remedium  adhibere.  Sicque 
invenimus  magistrum  Jacobum  sa  Rocha  exhibitorem  presen- 
cium,  quem  confestim  ad  partes  ipsas  mandavimus  accessurum, 
quique  cum  Dei  auxilio,  ut  pro  certo  didicimus,  dicte  regine 
salutis  medicinam  ministrabit.  Verumtamen,  quia  affirmo  te- 
nemus,  vos  novelle  recreacionis  materiam  asumpturum,  quo- 
ciens  de  nobis  vobis  felicia  nunciantur:  propterea  serenitati 
vestre  ad  gaudium  nunciamus,  quod  divino  munere  una  cum 
regalibus  nostris  fruimur  beneficio  sospitatis,  rogantes  excel- 


—    552    — 

lenciam  vestram,  ut  statum  et  successus  vestros  utinam  feli- 
ces  et  memorate  regine  sororis  nostre  karissime  ac  inclitorum 
liberorum  vestrorum  nobis  vestris  apicibus  reseretis.  Dat. 
Valencie  quinto  kalendas  Augusti  anno  domini  MCCCXX  nono. 
Reg.  521  f.  127  v  Wortlich  auch  an  die  KOnigin.  Empfehhings- 
brief  fiir  den  Arzt  f.  128. 

259.  Nachrichten  aus  Pisa:  Konig  (Johann)  von  Bohmen  in 
Paris;  man  erwartet  ihn  hier.  Bewegungen  in  der  Lombar- 
dei.  Krieg  der  Pisaner  in  der  Lunigiana.  Der  Papst  gehe 
aus  Purcht  vor  dem  Konig  von  Prankreich  nach  Bologna! 
Pisa  (1330)  28.  Januar  —  16.  Februar. 

.  .  .  Le  novelle  di  qua  sono,  che  lo  re  di  Boemia  e  a 
Parigi  e  aspectasi  desser  di  qua  di  presente.  Noi  ne  faciarao 
di  qua  grande  apparechiamento  di  soldati,  cavalieri  e  pedoni. 
Molto  se  ne  teme,  che  di  qua  sono  per  esser  grande  novitate. 
Conpagnia  e  facta  con  lo  leghato,  re  Roberto  ^)  e  li  signori 
de  ia  Scala  equello  di  Mantova  e  Melano  e  Como  e  Tertona  ^) 
e  altri  cita  asai  di  Lombardia  e  Bologua  e  tute  le  terre 
Guelfe  di  Toscana.  E  sagramento  anno  facto  desser  iu  con- 
tra  ogni  signore,  che  venne  se  in  Lonbardia  e  in  Toscana. 
E  noi,  credo,  che  seremmo  con  loro.  In  Lunigiana  anno  li 
Pisani  grande  guerra  e  fa  la  Manfrede  de  Vivaldo,  che  e 
signore  di  Lerici,  che  cia  tolto  una  terra,  che  si  chiamo  Tri- 
biano  e  la  Meglia.  Luna  solea  esser  sua  e  laltra  del  vescovo 
di  Luni.  Tiene  con  lo  detto  Manfre  messer  Frederigo,  Asso 
e  Johanne  di  messer  Francischino ;  con  li  Pisani  si  tieue  lo 
vescovo  e  lo  fratello  e  Spineto  "^)  e  lo  fratello  e  li  figlioli  di 
messer  Francesco  vechio  marchesi.  Et  ciascuno  saparichia  [e] 
bandise  ^)  hoste. 

Noi  Pisani  soldiamo  cavalieri,  quanti  })Osiamo,  e  nian- 
diamo  di  la.  Et  uno  citadino  di  populo  abbiamo  ®)  mandato 
in  Lonbardia  per  soldare  gente  da  cavallo,  diqua  souo  per 
esser  grande  novitade  in  questa  primavera.  Dat.  in  Pisa  addi 
XXVIII.  di  Jennaio  % 

Dicesi  anco,  che  lo  signore  Vivaldo  con  la  sua  conpagnia 
e  con  la  gente.  che  a,  e  soldato  si  ne  va  in  Lunigiano,.e  che 

a)  Ruberto  B.  b)  Tortona  B.  c)  Spinecto  B. 

d)  bandisci  B.  e)  anno  B.  f)  Gennaro  B. 


—    553    — 

dice,  che  vanno  ad  Genova,  e  che  dice,  che  vanno  a  U  inar- 
chesi,  e  che  dice,  che  vanno  ali  signori  Doria.  Ora  o  saputo, 
che  alcuni  de  li  marchesi  pasa  in  Sardigna  e  pasano  li  sig- 
nori  Doria,  cio  e  da  la  part  di  messer  Nicoloso  e  dala  part 
di  messer  Galeoto   ad   intencione   de  fare  de  li  loro  facti  .  .  . 

Lo  re  di  Boemia  fue  lo  die  di  pasca  di  natali  in  Parigi 
con  lo  re  di  Francia.  Messer  lo  papa  si  parte  Davignone  e 
viene  a  stare  in  Bologna  per  paura,  che  si  dice,  che  elli  a 
e  di  non  trovarse  si  sotto  la  forsa  del  re  di  Francia  ... 

Anco  queste  novita  sono  apparit,  che  li  usciti  di  Pisa 
con  Manfre  di  Vivaldo  signore  di  Lirisci  sono  a  Pisa  con 
V^  cavalieri,  .  .  .  onde  li  Pisani  anno  mandato  ad  Verona  per 
IP  cavalieri  et  IP  ne  spettano  de  FiorenQa.  Dat.  in  Pisa 
addi  XVI.  Fevrario. 

CRD  Alfonso  IV.  Nr.  1502  (A)  und  1503  (B).  Gleichz,  Kopien.  Ich 
gebe  die  wichtigsten  Abweichungen. 

260.  Alfons  l\7.  an  Johann  XXil.:  Raimund  de  Cardona  hat 
Ludwig  d.  B.  angehangen  und  ihn  einige  Tage  unterstiitzt, 
dann  sich  von  ihm  losgesagt  und  bereut  jetzt  sein  Vorgehen. 
Da  er  seiner  Korperschwachheit  wegen  zum  Papste  nicht 
kommen  kann,  bittet  Alfonso  fiJr  ihn  um  Lossprechung.  Bar- 
celona  (1330)  April  3. 

.  .  .  Quamvis,  pater  sauctissime,  nobilis  et  dilectus  noster 
Raimundus  de  Cardona  nuper  contra  sacrosanctam  matrem 
ecclesiam  non  formidando  veuire  vestramque  excommunica- 
cionis  senteuciam  incurrere  uon  verendo  adliesisset  Bauaro 
et  in  eius  adiutorio  per  aliquos  stetisset  dies  sibique  consi- 
lium  et  favorem  temere  prestitisset:  postmodum  tamen  nobilis 
ipse,  errore  suo  recognito,  consciencia  punctus  penitenciaque 
ductus  discessit  a  Bauaro  supradicto,  ipsum  non  esse  neque 
eum  pro  imperatore  tenere  deinde  publice  confitendo.  Veruni 
cum  idem  nobilis  corde  contrito  apud  vestram  beatitudinem 
propossuisset  accedere  pro  peteuda  et  a  vobis  obfcinenda 
venia  de  predictis,  debilitate  persone  sue  prepedictus  nec 
tute  neque  secure  posset  apud  clemenciam  vestram  accedere 
ullo  modo,  ideo  supplicante  nobis  predicto  nobili,  ut  apud 
sauctitatem  vestram  intercessus  uostros  debeamus  inter- 
ponere  pro  eodem,  beatitudini  vestre  intimis  et  devotis  affec- 


—    554    — 

tibus  supplicainus  humiliter  et  devote,  quatenus  amore  et 
exemplo  domini  nostri  Jhesu  Christi  .  .  .  nostreque  huiusmodi 
snpplicacionis  obtentu,  sanctitas  vestra  veniam  dicto  nobili 
debeat  misericorditer  concedere  de  predictis  sibique  ab  omni 
excommuuicacionis  vinculo  et  ab  omni  pena,  quam  pro  pre- 
dictis  incurrit,  absolucionis  benefficium  impertiri.  In  hoc 
autem,  pater  sanctissime,  specialem  nobis  graciam,  quam  pro 
dono  maximo  reputabimus,  facietis,  eo  potissimum,  quia  no- 
bilis  ipse  est  quedam  nostra  ardua  negocia  sacrosanctam  Ro- 
manam  ecclesiani  nosque  tangencia  et  nobis  valde  utilia  ser- 
vicia  prestiturus  ')  .  .  .  Dat.  Barchinone  tercio  nonas  Aprilis 
a.  d.  mill.  CCC  tricesimo. 
Reg.  5«)2  f.  120  V. 

261.  G.  Sapata  an  Aifonso  l\?.:  Konig  von  Boiimen  und  Her- 
zog  von  Oesterreicii  iiaben  feieriiciie  6esandtsciiaft  gesandt: 
Sie  seien  mit  Ludwig  d.  B.  befreundet  und  woiien  iiim  in 
seinen  Rechten  iieifen.  Der  Papst  ist  bestiirzt.  ^breise  des 
Konigs  von  Franltreicli.     Avignon  (1350)  Juli  23. 

Seynor.  Fago  saber  a  la  vostra  alteza,  que  el  rey  de 
Boemia  et  el  duc  Daustria,  aquest  qui  nuevament  es  feyto 
duc,  an  enviado  mesageros  muyt  solempnes  al  papa.  Et  se- 
gunt  que  ami  dixieron  persones  dignas  de  fe,  la  messageria 
es  aquesta:  quel  fazen  saber,  que  el  Bauaro  et  ellos  an  pu- 
esto  ensemble  su  amistat  en  tal  mauera,  que  ellos  fallenzer 
nol  pueden  a  prosseguir  su  dreyto,  ant  (?)  le  entienden  ayudar 
fuertment.  Et  asi  quel  envyan  suplicar,  que  el  lo  quiera  re- 
cebir  a  merce  et  a  su  dreyto  et  que  lo  y  teurau  en  douo 
special  et  que  cessara  grant  discordia  en  hi  christiandat.  Et 
sobre  aquesto  el  papa  sta  muyt  turbado  .  .  .  Seynor,  ya  sa- 
bedes,  como  el  rey  de  Francia  agora  vino  en  Auinion  con 
muyt  poca  gent,  et  quando  partio  de  *)  fuesse  par  la  tierra 
del  comte  de  Sauoya  et  del  Dalfin   de  Viana   et   priso    entre 

a)  Hier  fehlt  ein  Wort. 


')  Garsias  de  Biscarra  uud  Petrus  Cima  consiliarii  werdeu  dariiber 
den  Papst  iuformiren.  Legation  118  f.  Die  Absolutiou  f.  120  erwahnt 
nichts  nalieres;  dort  119  v,  dass  endHch  Fr.  P.  de  Deu  ein  Bisthum  er- 
langen  moge.  Jetzt  sei  Matzara  in  Sicilien  frei,  oder  s.  Justa  in  Sar- 
dinien. 


—    555    — 

ellos  tregua  a  un  aynno,  qui  estavan  con  muyt  grandes  gen- 
tes  per  a  aver  batalla  .  . .  Scripta  en  Auinion  XXIII.  dias 
de  Julio. 

Or.  Pap.  Ssp. 

262.  Zwei  Briefe  Alfonsos  IV.  zum  Tode  Friedrichs  d.  ScK. : 

1)  Trostbrief  an  Konigin  Elisabeth.  Zusage  seiner  HUlfe. 
Empfehlungsbriefe  f(Jr  sie  an  dle  Konige  von  Ungarn  und 
Bohmen.   Sendung  des  Arztes  Jacobus  Rocha.  Miedes  (1330) 

September  2. 

2)  Empfiehlt  seine  Schwester  und  ihren  Besitz  den  Konigen 
von  Ungarn  und  Bohmen.     Miedes  (1330)  September  2. 

1)  Illustri  et  maguifice  domine  Elizabet  olim  Romanorum 
regine  sorori  nostre  karissime  Alfonsus  Dei  gracia  rex  .  .  . 
salutem  et  debitam  consolacionem  recipere,  iu  quo  est  homi- 
num  vera  salus.  Recepimus  litteram  vestram  super  notifica- 
cioue  mortis  illustris  Frederici  dive  recordacionis  Romanorum 
regis,  que  nondum  nobis  per  aliquem  certum  nuncium  extiterit 
intimata  queque  nobis  plurimum  ingrata  advenit  et  amara; 
recensendoque  sua  gesta  laudabilia  debemus  de  eo  rationa- 
biliter  tristari  *)  . . .  et  dolore.  Licet  igitur  dicti  regis  exitus 
vobis  et  nobis  ac  nonnullis  ^)  sit  dampnosus,  tamen  consideran- 
tes,  quod  divinis  disposicionibus  contraire  non  possumuis  nec 
debemus,  cogimur  de  huiusmodi  obitu  debitum  recipere  con- 
solamen.  Quare  predilectionem  caram,  quantumcumque  pos- 
sumus,  rogamus  in  domino  et  ortamur,  quatenus  de  ipsius 
regis  obitu  consolacionem  debitam  assumetis  et  consolacionis 
exemplum  prestetis  aliis,  qui  sunt  vestri.  Nos  autem,  si  acte- 
nus  nunquam  <=)  ad  honorem  et  commodum  vestrum  procuranda 
prompti  fuimus,  in  futurum  de  illis  "^)  esse  disponimus  promp- 
ciores.  Ceterum  scribimus,  prout  petiistis  '),  illustribus  regi- 
bus  Ungarie  et  Boeraie  et  litteras  nostras  tradi  mandavimus 
nuncio  vestro  presencium  portitori.  Eciamque  procuravimus 
quendam   medicum   nomine  Jacobum  Roclia  ^)    ad    vos   trans- 

a)  Loch  fiir  eiu  Wort.  b)  So  Or. 

c)  So  kann  nur  gelesen  werden,  d)  de  illa  Or. 

*)  Den  Brief  Elisabeths,  der  wegen  des  Datums  von  Interesse  ware,. 
habe  ich  nicht  gefunden. 

')  Dessen  Absendung  wird  schon  in  Nr.  258  erwahnt. 


—    556    — 

mittere,  quem  expertum  audivimus  8uper  infirmitate,  quam 
passa  estis,  rogantes  vos,  quatenus  ipsum  benigne  recipiendo 
velitis  eidem  attentis  eius  meritis  et  laboribus  longevis  iti- 
neris,  que  respectu  vestri  non  dubitavit  assumere,  prosequi 
gracius  et  favoribus  opportunis.  Dat.  in  loco  de  Miedes  al- 
dea  Calatayubii  IV.  nonas  Septembris  anno  domini  MCCCXXX. 

2)  Excellenti  et  magnifico  principi  domino  Karolo  Dei 
gracia  Ungarie  regi  avunculo  nostro  karissimo  Alfonsus  per 
eandem  rex  Aragonum  .  .  .  Precellencia  vestra  personis  nobili 
prosapia  precellentibus  consuevit  existere  favorabilis  ac  be- 
nigna,  maxime  que  pro  suorum  conservacione  iurium  presidia 
vestri  favoris  implorant.  Sane  illustris  domina  Elizabet  olim 
Romanorum  regina,  karissima  soror  nostra,  de  favore  vestro 
merito  confidens  apud  nos  sedulis  precibus  institit,  ut,  cum 
ipsa  *)  .  .  .  dotaliciorum  suorum  in  pacifica  possessione  persistat 
quorundam  castrorum,  civitatum  et  reddituum  nec  ad  presens 
super  possessione  predictorum  modo  aliquo  perturbetur,  dig- 
naremur  vestre  exellencie  dirigere  scripta  nostra,  ut  vestro 
adiuta  suifragio  [dicta]  castra,  civitates  et  redditus  [in]  fu- 
turum  absque  molestia  et  perturbacione  quacumque  valeat  pos- 
sidere.  Quocirca  exellenciam  vestram  tota  mentis  affectione 
duximus  deprecandam,  quatenus  pensantes,  quod,  si  ad  dictam 
reginam  regales  affectus  extenditis,  fovebitis  personam  com- 
munis  linee  regie  non  exclusam:  velitis  prefatam  sororem 
nostram  precipuis  attolli  favoribus  et  dignis  honoribus  preve- 
nire,  conservando  michilominus  et  deffendeudo  eandem,  si 
casus  aifuerit  in  et  super  possessione  dictorum  castrorum  et 
civitatum  et  perceptione  reddituum  predictonun.  In  hiis  quippe 
nobis  gratum  prestabitis  favorem  et  exinde  magnificencie 
exaltabitur  vestre  nomen.  Dat.  in  loco  de  Miedes  aldea  Cala- 
tayubii  IV.  nonas  Septembris  anno  domini  millesimo  CCC 
tricesimo. 

Similis  illustri  et  magnifico  principi  domiuo  Johanni  Dei 
gracia  Boemie  et  Pollouie  regi  et  Lucemburgensi  comiti  sub 
eadem  dat. 

Reg.  523  f  115  V.  Friedrich  d.  Sch.  war  schon  am  15.  Januar,  also 
drei  Viertel  Jahre  vorlier  gestorben  nnd  auch  Elisabeth  lag  bei  Ab- 
sendung  dieses  Briefes  schon  fast  2  Monate  im  Grabe!  Sie  starb  am  12.  Juli 

a)  Loch  fiir  1  —  2  Worter. 


—    557    — 

1330.    Die  Beziehungen  zu  Aragonien  miissen  doch  schon  sehr  gelockert 
gewesen  sein. 

263.  Zwei  Briefe  des  Bonifatius  Novellus  de  Dompnoratico 
an  Raimund  Cardona,  6eneralgouverneur  von  Sardinien  und 
Corsica:  Nachrichten  iiber  den  Zug  Johanns  von  Bohmen 
durch  Oberitalien,  Unterwerfung  fast  ailer  oberitalienischen 
Herren.  Plorenz  hat  die  Belagerung  Luccas  aufgegeben. 
Johann  wird  in  Toscana  erwartet.  Verschiedene  Stimmuhg. 
Pisa  (1331)  Januar  28  und  Marz  22. 

Multe  nobilitatis  et  prudencie  viro  doinino  Ramundo  de 
Cardona  pro  serenissiino  principe  et  domino,  domino  rege 
Aragonum  regni  Sardinie  et  Corsice  generali  gubernatori 
Bonjfatius  Novellus  comes  de  Dompnoratico  et  cetera  salu- 
tem.  Ut  continentia  novorum  in  hiis  partibus  vigentium  a 
vestris  auribus  non  excedat,  ipsa  vobis  tamquam  amico  karis- 
simo  decrevimus  nuntianda.  Sciat  itaque  nobilitas  vestra,. 
quod  a  nuntiis  et  exploratoribus  Pisarum  civitatis  fidedignis 
nuper  pro  certo  comperimus,  qualiter  inclitus  *)  dominus  Jo- 
hannes  rex  Boemie,  qui  pluribus  mensibus  moram  contraxit 
Brixie  ab  uno  meuse  citra,  facti  sunt  infrascripti  domini  sibi 
obbedientes  et  suis  paruerunt  mandatis,  videlicet  domini 
Mastinus  et  Albertus  fratres  de  la  Scala,  qui  sunt,  ut  credi- 
mus  vos  scire,  domini  sex  civitatum  de  Triuixiana;  item  do- 
minus  Aluisus  de  Gonsaga  ^),  dominus  Mantue ;  item  omnes 
domini  de  Castro  *')...  item  tota  civitas  et  comitatus  Brixie; 
item  tota  civitas  et  comitatus  B[er]gaini  (?) ;  item  tota  civitas 
et  comitatus  Cremone;  item  quod  dominus  A90  vicecomes  de 
Mediolano  una  cum  ambaxatoribus  [Nojuare  et  de  Vercellis 
ista  ebdomada  vadunt  ad  eum,  parituri  eius  mandat[is] ;  i[tein] 
[quod]  comes  de  Ottinghen  et  comes  de  Niffen  ultramontani 
cum  gente  dicti  regis  et  cum  uno  de  illis  Rubeis  de  Parma, 
qui  dominantur  Parme,  et  qui  paruerunt  suis  man[da]tis  cum 
quadri[n]geutis  galeatis  debent  prestare  subsidium  civitati 
Lucane  obsesse  per  Florentinos.  Et  hoc  cito,  ut  fertur.  Vere, 
ut  fertur,  magnus  rex  est  homo  iste,  et  gens  multe  probitatis 

a)  So  die  falsche  Konstruktion  Or. 

b)  Gonzago  Or. 

c)  Folgt  arch mit  Locheru. 


—    558    — 

sibi  exuberat.  Nescimus  autem.  si  veniet  in  Tusciam,  set 
bene  creditur,  quod  veniet,  et  liinc  inde  multa  dicuntur  de  eo. 
Vere  multos  habet  solicitatores  et  presertim  Aretinos.  Alia... 
autem  non  habemus  nisi,  sicuti  litteris  papalibus  scimus,  ipse 
non  venit  cum  voluntate  ecclesie.  Dat.  Pisis  die  XXVIII. 
Januarii. 

CRD  3127.     Or.  Pap.  Ssp. 

.  .  .  Dominus  rex  Bohemie  est  Parme  cum  multa  gentium 
comitiva.  Et  domini  de  la  Scala,  vicecomites  de  Mediolano, 
dominus  Mantuvanus  Rubei  de  Parma  sunt  facti  sibi  subditi 
et  fideles  et  obbediunt  ei  tanquam  domino.  Civitates  Brixie, 
Pergami,  Cremone  (?),  Novarie,  Vercelli,  Regii  et  Mutine  sunt 
sibi  date  in  totum.  Et  vere  ipse  est  quasi  totius  Lombardie 
dominus.  Continue  gens  equester  sibi  exuberat  et  ante  pasca  *) 
resurrexionis  proxime  veniens  suum  primog[enitum]  expectat 
cum  septingentis  galeatis.  Civitas  Lucana  data  est  sibi 
et  suis  in  totum.  Et  de  gente  ipsius  regis  iam  est  Luce 
MV<^  equites  egregii.  Florentini  ex  timore  reversi  sunt  in 
riorentiam  et  ipsam  civitatem  Lucanam,  quam  strictissime 
obsidebant,  [antej  adventum  dicte  gentis  reliqueruut.  Rex 
vero  expectatur  cito  iu  Tuscia,  tota  autem  Tuscia  contremes- 
cit,  omnes  marchiones  Malaspine  fecerunt  sua  mandata.  Nos 
autem  Pisani  circa  libertatem  nostram  laboramus  ad  posse  . . . 
Dat.  Pisis  die  XXIL  Martii  XIIII.  iud. 

CRD  Alfonso  3127  und  3680.  Or.  Pap.  Ssp.  An  Konig-  Alfonso  schrieb 
Bonifatius  am  26.  Januar  (CRD  3693):  Sicuti  maiestati  vestre  pridie  re- 
colo  me  scripsisse,  dominus  rex  Boemie  est  in  Lombardia  in  civitate 
Brixia.  Et  multe  civitates  Lombardie  se  tradiderunt  eidem.  Gentes 
autem  armigere  de  Alamania  continuo  sibi  exuberant  et  quidam  dicunt 
ipsum  potenter  venire  subiugaturum  Ytaliam  et  quidam  dicunt,  quod 
non.  Ipse  autem  preparat  succursum  civitatis  Lucane  obssesse  per 
Florentinos.  Quid  in  posterum  fiet . . .  igno[ro?].  Set,  ut  regale  b) 
culraen  certificetur,  an  ipse  rex  transeat  in  Ytaliam  apostolica  voluntate 
vel  non,  exeraplum  quarundam  literarum  sub  bulla  papali  michi  trans- 
missum  a  summo  pontifice  mayestati  vestre  duxi  transmittendum  pre- 
sentibus  interclusum.     Dat.  Pisis  die  XXVI.  Januarii  XIIII.  indictionis. 

Diese  BuUe  fand  ich  nicht.  Es  ist  Riezler,  Vatikan.  Akten  Nr.  1418. 
Dagegen  euthalt  das  Archiv  das  interessante  Stiick,  das  Martene  et 
Durand,  Thesaurus  novus  II,  800  ff.  gedruckt  ist,  rait  einer  ungedruck- 
ten  Einleitung.     Sie  lautet: 

a)  So  Or.  b)  Or.  regalis. 


—    559    — 

Joannes . . .  nobili  viro  Fatio  comiti  Nouello  de  Donoratico  salu- 
tem  et  apostolicam  benedictionem.  Ne  ling^ua  tertia  vera  suppriraens 
seu  falsa  proferens  circa  ea,  que  per  nuncios  carissimi  in  Christo  filii 
Johannis  regis  Boemie  illustris  ac  venerabitts  fratris  nostri  Balduini 
episcopi  Treuerensis  necnon  dilecti  filii  mangnifici  viri  Ottonis  ducis 
Austrie  ex  parte  ipsorum  circa  negotium  Bauari  fuerunt  verbo  propo- 
sita  et  in  scriptis,  queque  per  nos  tam  per  eosdem  propositis  quam  per 
eorum  dorainos  circa  illam  materiam  nobis  scriptis  extiterint  responsa, 
tui  quietem  animi  valeat  perturbare:  ecce,  quod  ad  tue  fraternitatis  (!) 
notitiam  illa  nil  detracto  vel  addito  deducimus  per  presentes.  Ipsi  enim 
verbo  primo  et  subsequenter  per  scripturam  patentem  communitam 
sigillis  proposuerunt  in  nostra  et  plurium  fratrum  nostrorum  sancte 
Romane  ecclesie  cardinalium  presentia,  que  secuntur:  Ista  intencio  do- 
minorum  scilicet  regis  Boemie,  archiepiscopi  Treuerensis  et  ducis  Au- 
strie,  quod  per  eos  tractetur  et  ordinetur  concordia  et  composicio  inter 
dom.  nostrum  papam  sanctamque  Romanam  ecclesiam  ex  una  parte  et 
Bauarum  ex  altera  .... 

264.  Friedrich  von  6ioyach,  Kanonikus  von  Gran  und  ^rdacl<er, 
an  Alfonso  IV.:  Empfiehlt  die  verwittwete  Infantin  (Maria) 
mit  dem  Herzoge  von  Oesterreich,  dem  auch  der  Konig  von 
Ungarn  seine  Nichte  geben  will,  oder  mit  dem  Herzoge  von 
Karnthen  zu  verheiraten.  Bitte,  seinen  Bruder  Ulrich,  Mund- 
schenk  Alfonsos,  mit  Bittbriefen  fcir  seinen  Neffen  an  die 
Kurie  zu  senden.  ^vignon  (1332)  Februar  6.  Oesterreichi- 
sche  Neuigkeiten. 
Magnifico  principi  et  domino  suo  gracioso,  domino  Al- 
phonso  .  .  .  regi  Fridericus  de  Gloyach  Strigoniensis  et  Arda- 
censis  ecclesiarum  canonicus,  illustris  ducis  Austrie  et  Styrie 
capellanus  et  ambassiator  .  .  .  Domine,  gloriosissime  rex !  In- 
tellexi  a  procuratore  vestro  in  Romana  curia,  quod  habeatis 
unam  pulchram  sororem  viduam,  quam  libenter  traderetis 
marito.  Set  quia  dominus  meus  gloriosissimus  dux  Austrie 
et  avunculus  suus  magnificus  princeps  dux  Carinthie  carent 
uxoribus  ista  vice:  unde,  domine,  si  placet  regie  magestati 
vestre,  tunc  libentissime  ego  volo  labo[ra]re  [m]eo  posse,  quod 
unus  illorum  principum  d[uca]t  vestram  germanam  in  uxorem, 
non  obstante,  quod  dominus  rex  Ungarie  multum  laborat,  quod 
dominus  meus  dux  Austrie  duc[at]  filiam  sororis  uxoris  [s]ue 
regine  Ungarie,  quod  sine  dispeusacione  fieri  non  postet.  Set 
quicquid  super  hiis  decreveritis,  [m]e  scire  vestris  litteris  fa- 
ciatis.    In  hiis  et  in  omnibus  aliis  me  ipsum  et  omnia  mea  ve- 


—    560    — 

stris  pedibus  e[t]  mandatis  inclino.  Insuper  vestram  regiani  ma- 
gestatem,  sicutprius,  peto  *) . . .  ac  *) . . .  requiro,  quatenus  prop- 
ter  Deum  et  de  *) . . ,  gracia  fratrem  meum  Ulricum  butellarium 
vestrum  cum  vestris  litteris  supplicatoriis  ad  dominum  nostrum 
papam  transmitere  dignemini,  sibi  supplicando,  ut  peticiones 
beneficiales  ^),  que  comuniter  omnibus  petentibus  dare  con- 
suevit,  quas  pro  nepotibus  nostris  porrigere  intendimus,  vestri 
intuitu  dignetur  graciose  exaudire.  In  hoc  maguum  meritum 
facietis  et  Ulricus  servitor  vester  in  partibus  nostris  magnum 
honorem  obtiuebit.  Valete  nuuc  et  semper!  Dat.  Auiuione  in 
crastino  beate  Agathe  virginis. 

CRD  Alfonso  3651.  Or.  Pap.  Ssp.  Durchl5chert.  Friedrich  hatte 
schon  kurz  vorher  um  dieselbe  Gunst  gebeten  und  dabei  Neuigkeiten 
berichtet,  die  von  Zeisberg,  W.S.B.  140,  S.  91  abgedruckt  sind,  die  ich 
hier  korrekt  wieder  gebe. 

Nova  vero  Alamanie  sunt  ista:  Dominus  rex  Bohemie 
modo  circa  festum  beati  Martini  cum  magna  potencia  voluit 
Austriam  intrare  et  venit  usque  ad  metas  Austrie.  Dominus 
meus  vero  gloriosissimus  et  iuperterritus  princeps  dux  Au- 
strie  infra  medium  meusem  congregato  suo  exercitu  valido  et 
magno,  videlicet  beue  ad  sex  milia  galeatorum  et  XX  milia 
sagittariorum  et  cum  tympanis  et  organis  in  campo  plano  ei- 
dem  regi  occurrit,  volens  cum  eodem  rege  bellum  inire  et  de 
vespere  ordinatis  aciebus  et  qui  primo,  secundo  et  tercio  bel- 
lare  debuerunt,  ordinavit.  Ipse  vero  rex  Bohemie  timens  for- 
titudinem  milicie  predicti  ducis  Austrie,  cum  de  mane  preliare 
debuerunt,  ipse  fugitivus  circa  medium  noctis  a  campis  et  ad 
sua  castra  et  municiones  confuse  recessit.  Scriptum  Auinione 
vicesimo  die  mensis  Januarii. 

CRD  3118.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  A.  Lechleiter,  Die  Politik  Konig 
Johannes  von  Bohraen  in  den  Jahren  13B0— 34,  S.  36. 

a)  Loch  fiir  ein  Wort.  b)  beneficiariales  Or. 


Namensverzeichnis  zu  den  Quellen. 

Die  Namen  Jayme  (Jacobus)  11.,  Alfonso  IV.,  Aragonien  und  Titel 
sind  weg-gelassen. 


Acaya  283. 

Accon  6,  10,  11,  12,  90,  322. 

Adria,  Andria,  Mattheus  de  93,  95. 

Africa  513. 

Agennum  185;  Agenensis,  thesau- 

rarius  461. 
Ager  438,  456,  Abt  435;  Agerensis 

vicecomes  Alvarus  74. 
Agrigentinus  ep.  Bertuldus  258. 
Agubii  (Gubbio)  civitas  302. 
Aguer,  Johan  canonge  de  Malorcha 

437. 
Aygues  Mortes  323. 
Aymericus  fr.  regis  Ungarie  16. 
Aymericus  fr.  0.  Min.  288. 
Ayosa,  Gandulfus  95. 
Aix,  Daychs,  140,  181,  183,  234. 
Alamannia,  Dalamayne  21,  55,  144, 

145,  184,  224,  242,  258,  264,  292, 

294,  310.  402,  425,  448,  449,  459, 

514,  558,  560. 
Alamanya  pregona,  Niederdeutsch- 

land  546. 
Alamanda  v.  Capera. 
Alamannium    (Deutschorden),    ma- 

gister  s.  Marie  4. 
Alamannus,  Raymundus  444. 
Alabez,  Nalabez  122—124. 
Alagona,  Blasius  de  74,  107. 
Alap  (Aleppo)  514. 
Alarco,  Joh.  Garcia  de  516. 


Albertus  v.  Austria. 

Albertus,  Albrecht  I.  rex  Romano- 

rum  16,   143,    145,   183,  298,  311, 

479. 
Alberti,  Bellus  301. 
Albertus  prep.  Posoniensis  318. 
Albisus,  iudex  445. 
Alcoleya  82. 
Alegero  458. 
Alencon  v.  Valois. 
Alexander  ord.  fr.  Min.  generalis 

minister  266  f. 
Alexandria  111,  112,  191,  198, 
Alfambra  148. 
Alfaro  81. 
Alfaqui  511. 

Alfonso  III.  von  Aragon  3,  6. 
Alfonso  XI.,  Konig  von  Kastilien 

230;  Alfonso,  Infant  v.  Kastilien. 
Algesiras  41,  892. 
Alienora  v.  Anglia. 
Almeria  211,  212,  213,  217. 
Alsacia,  Elsass,  284,  286  1,  307. 
Altea  (in  Valencia)  102. 
Alzira  1. 

Amalphitanus  ducatus  23. 
Amelia,  Bartholomeus  de,  ep.  Gros- 

setanus  1. 
Amiguchio  103. 
Amirata,  Marianus  de  420. 
Angaria  275. 


562 


Ampurias,  Ampulia,  Impuriarum 
comitatus  6,  55,  506;  comes  191; 
fr.  Hugo  de  514;  fr.  Raimundus 
11,  371,  506. 

Anagni  44—47,  55,  59,  60,  75. 

Ancona,  Dencona,  Mark  237,  530  f. 

Andegavia  141,  v.  Valois. 

Andreas,  KOnig  von  Ungarn  12,  16. 

Andrea  jutge  462. 

Andria  302  v.  Balco. 

Andronicus,  imperator  64,  147. 

Angli  541. 

Anglia,  Englaterra.  England,  reg- 
num,  rex  7, 9, 11,  33, 130, 134f.,155, 
161,  167,  170  f,  184,  188,  320, 
322  f.,  381  f..  459-464.  467,  471, 
473,  479  f.,  504,  548;  Edwardus 
filius  E.  II,  459—461;  Alienora 
461. 

Angularia,  Raimundus  de  483. 

Antelminellis  v.  Castruccio. 

Anniciensis  ep.  49. 

Anteradensis  insula  146. 

Antiochia,  Franciscus  de,  Panormit. 
archiep.  361;  Peter  von  527. 

Antonii,  prior  s.  340. 

Apulia  28,  53,  68,  516. 

Apilia,  Ferrarius  de,  Dabella,  Da- 
belya  289,  291,  450,  451,  468  v. 
Neopatrensis. 

Aquila  526. 

Aquitania  218,  465. 

Arabes  187. 

Aradus  146. 

Aragonia,  Jacobus  de  ffr.  Jacobi  II.) 
513. 

Arborea,  Dalborea,  iudex,  jutge  419, 
428,  432,  434—438,  440,  446,  448, 
458,  464.  521 ;  Guido  archiep.  419. 

Ardacensis  v.  Gloyach. 

Ardighellis,  G.  de  301. 

Arles,  Arlet  32,  115,  118,361;  Are- 
latensis  archiep.  502. 

Aretii  civitas,  Arezzo  120, 167 f.,  225. 

Argentinensis  eccl.  s.  Thome  314, 
canonicus  v.  Hugeswilre. 

Armatus,  Guido  68. 


Armella,  locus  278. 

Armenia  3,  146,  181,  197,  198,  376, 

398,  400. 

Arnaldus,  card.  s.  Marie  in  Porticu 

283. 
Artes,  Romeo  de  360. 
Artus,  Berterandus  73;  Carlos  398, 

399,  400. 

Artasona,  Petrus  Martinus  de  19. 

Assisi  138,  311. 

Asti,  Dast  529. 

Astrugui,  Sohn  des  Bonseriyor  112. 

Athen  223. 

Ath,  de  SpelIis,Raymundus  144,  235. 

Avello,  Raynaldus  de  376. 

Aversa  130,  131,  225,  230. 

Averso,  Bemat  de  128,  129,  186, 
203,  235,  282,  309,  360,  364,  396, 
398. 

Augusta,  Augsburg  293,  294,  376, 
379. 

Augustini  G.  396. 

Avignon  181,  182,  183,  202,  203, 
232-238,  283,  333,  337,  340,  342 
bis  345,  361,  352,  361,  366—371, 
376,  381,  386,  387,  390,  392—395, 
398,  400,  402,  408,  410,  415,  416, 
425,  429,  434—436,  439,  440,  450, 
451,  458,  459,  464-474,  484-486, 
491—496,  500—511,  513,  517—521, 
526,  529,  531,  634,  535,  544,  548  f.. 
553  flf.,  560;  conventus  fr.  Ord. 
Min.  535;  diocesis  284. 

Avinione,  card.  de  236. 

Auria,  Oria,  Doria  189,  190,  291, 
386,  418;  Araonus  525;  Bernabo 
160—162,  173,  189,  191,  222,  293, 
419,  452,  456  f.,  462;  Branca  150 
bis  152,  189  f.,  221,  438;  Bran- 
caleo  193,  222,  302;  Corrado,  Cor- 
ral,  Conrad  88  1,  94  f.,  189,  191, 
383,385,443;  Fabianus  515;  Fre- 
dericus  189;  Galeotus  516;  Gas- 
par,  Gaspalis  483  f.,  499;  Lamba 
66;  Nicolaus  283,  304  f. ;  Oberto 
190;  Oddoardo  189-;  Raphael  441, 
443;  Semon  177  f.;  signori  553. 


563    — 


Ausonia  25. 

Aastria,  Oesterreich,  diix  388,  554. 
659  f.;  Albert  herzoge  298  f.,  516; 
Katharina  Austrie  et  Styrie  du- 
cissa  297,  306  f.;  Lupoldus,  Leo- 
poldus  311,  478,  530  f.;  Otto  her- 
zoge  298  f.:  v,  Alhertus,  Fried- 
rich  d.  Sch.,  Elisabet. 

Avessa,  en  138. 


B.  nata  Pliilipps  d.  Sch.  46. 

Babilon  89,  90;  soldanus  9,  400, 
513  f. 

Baconni,  Edmundus  461. 

Baden  287  f. 

Bagia  25. 

Bahiel  624. 

Bayara,  la  ;337. 

Balager,  Bernat  231, 

Baiaguer  482,  483. 

Ballionis,  Johannes  de  302. 

Ballester,  Narnau  115;  Bernhart  s. 
Bruder  515. 

Balco,  Bertramus  del,  (Baux;  302  f. 

Banyols,  Banyulis,  Baynul  85;  Dal- 
macius  de  486,  510. 

Bar  544;  comte  de  5J6  f. 

Baraballus,  Angelus  543  f. 

Barbaria,  Berberei  161,  167,  515. 

Barchinona,  Barchelona,  Barcelona 
3,  4,  6,  10,  16,  18,  21,  26,  43,  53, 
75,  78  f.,  82-87,  91  f.,  96,  101  f., 
111,  115,  119,  159,  165,  167,  181, 
183,  197  f.,  206,  220  f.,  456.  492, 
503,  ,505,  509,  312;  electus  111; 
ep.  Olegarius  3;  guardianus  fr. 
O.  Min.  .59;  iudex  112. 

Bardouyn,  Johannes,  clericus  Con- 
stantiensis  dioc.  459. 

Bartholomei,  Cione  301. 

Basilea,  Basel   284—287. 

Bastida,  <^a,  G.  181. 

Batle,  G.  342. 

Bauero    de    Castiglione,    Vikar   iu 

Pisa  533,  534. 
Bavaria,  Babaria,  Bayern  287,295; 


Bavarus,  Bavarius,  dux  v.  Ludo- 
vicus  de  Bavaria. 
Bearni,  Amaldus  Guilelmi  de  460. 
Beauvais,  Benuahrs  ep.  530. 
Beduinis,  Hugo  de  283. 
Beybars,  Rochedenyn,  rair  514. 
Beisel,  dictus  549. 
Belengarius,  Alamannus  444. 
Belfortis,  Octavianus  de  301 
Bellicadrum  202. 
Belloloco,  Bell-loch,  Simon  de  302, 

390,    396,    396,    407  f.,    410—414, 

416,  422,  424. 
Belloioco,    G.    de,    Ordensmeister, 

8,  10. 
Belviso,  fr.  Arnaldus  de  514. 
Bene,  Puoxello  de  533. 
Benedictus  papa  XL  116,  118,  120, 

125. 
Benedicta  so.cietas  47. 
Benencasi,  Bernart  511. 
Benvila,  Uch  de  117. 
Bera  122  ff. 
Berga  122,  123. 
Bergami  civitas  557  f. 
Bergamo,  G.  de,  card.  130,  1.36. 
Bernardus,  fr.  O.  Pred.  4.3,  89. 
Bertrandi,  villa  48. 
Besos  85. 
Betuna  344. 
Beuuahrs  v.  Beauvais. 
Beziers,  Besers,  Beses,  Biterre  1 15  f .. 

148;  card.  de  200  ff.,  232  ff.,  407  f., 

410;   Petrus  de  Bitteris  46;   Ar- 

naldus  Gonrardi  de  B.  479. 
Biscaria,    Dominicus  de   100,    102: 

Garsias  de  554. 
Blanca,  Tochter  Karls  II.,  Gemah- 

lin  Jaymes  21,  32,  33,  35,  38,  42, 

44,    46  ff.,    10.5,    112,    115,    203  f., 

211,  239;  Blanca  v.  Castella. 
Blanca,  Infantissa,  Tochter  Jaymes 

II.  478. 
Bocamaxa,  ep.  Tusculanus  129, 
Boemia,  Bohmen,  v.  Johannes  rex 

Boemie. 
Bolloin,  Godefroy  de  90. 


564    — 


Bologna  v.  Bononia. 
Bomala,  Enricus  de  548. 
Bonacato.  Jacomo  499. 
Bonagratia    fr.  O.  Min.    536,   549, 

550. 
Bonaire  498,  515. 
Bonaventura,  Francesci  500. 
Bonifacius  VIII.   papa  15,   32—52, 

.55-60,    62—65,    71—78,    84,    92, 

104,    107  f.,    112,    114,    115,    118, 

134  f.,  177,  188,  237,  422.  446. 
Bononia,  Bologna  301  f.,  440,  529, 

552. 
Bonsenyor  111  f. 
Bosa  438. 
Botebet  514. 
Boucliet  545. 
Boulogue  173,  175. 
Boxados,B.  de  93,443,467—474,521. 
Boyacob  514. 
Boyl  P.  77,  112,  345,  351,  361,  362, 

379. 
Brabant,  Brebant  544,  546  f. 
Brachiis,  molendina  de  444. 
Branca,  Mannus  della  302. 
Brandenburgensis  marchio  275. 
Breitenbrunn  293,  295. 
Bren  275. 
Brescia,    Brixia,    Bi'issia    353,    358, 

557. 
Bretagne,  Johanues,  Herzog  547. 
Brienna,  comes  223. 
Brioca  495. 
Brissia  v.  Brescia. 
Brolio,  J.  de  25. 
Brugaria.  Romeus  de  173—176. 
Briigge  86. 

Bubalini,  castrum  (Sizilien)  74. 
Bugia  511,  513,  514. 
Buchegge,  comes  de  311. 
Bunnensis  eccl.  canonicus  Christia- 

nus  314. 
Burdegala,  Bordeaux  139,  145. 
Burguudi  Johannes  sacrista  Maio- 
ricensis   143,    170,   171,   183—189, 
193,  197,  217,  218,  234,   235,   274, 
344  f.,  348,  470. 


Buzala  293,  292. 
Buzot  P.  8. 


Cabotiera  454. 
Cabastida  v.  Bastida. 
Cabata,  Nagnes,  Ines  105. 
Cacosta  v.  Costa. 
Caera,  Berengarius  310. 
Cafont  B.  335;  Jacme  512. 
Cagoleta  499. 

Cahors  bisbe  de  (Hugo)  320  f. 
Cayllen,  Callen,  G.  de  375. 
Cayranus  11. 
Kairo  89  f. 

Cala  la,  de  la  Font  (Kreta)  281. 
Calabria  20,  21,  39,  48,  72,  74,  88  f., 
105,  106,  110,  130,  138,  145,  177, 
178,  181,  222,  227,  250,  252—257, 
266,  338-340,  357,  359,  383,  384, 
386,  475-477,  515,  522,523;  dux 
Carolus  222,  306—308,  310;  v.  Ro- 
bertus. 
Calamandrana,  Bonifaz  de  3,  4,  5, 

20,  25,  27,  30,  34,  48,  49,  53. 
Calana  20,  179,  180. 
Calatayubium,    Calatayud    15,    28, 

40,  403,  405,  555. 
Calatrava,  Orden  360,  375,  376  ;  Ca- 

latravensis  64. 
Calderiis,  Blanca  de  288,  297  f.,  310, 

324.  325. 
Calha,  castrum  de  464. 
Caligiue,  Johaunes  de  225. 
Callari    castrum,    Cayler,    Cayller, 
Caller,  Cagliari  220,  255,  304,  354, 
362,  420,  452,  454,  456  f.,  464,  482, 
494,  498,  533,  534.  castel  de  463; 
veger  de  533. 
Calles  280. 
Calp  102. 
Caluet,  R.  78. 
Cambrils  373. 

Campagna,  Gualterius  376. 
Carapagua,  Johaunetus  de  376. 
Campania  530. 
Caudia,  Canea,  Creta  147,  280  f. 


—    565 


Canellis,  G.  10,  31. 

Caneto,  F.  de  503, 

Cangrande  458. 

Cantione,  Michael  de  360,  376,  380. 

^apera,  Alamanda  284,  285,  298, 
309. 

Capera,  Bonanat  2n5  f.,  496— .500; 
Bevenguda  285  f. 

Capera,  Ferrera  284,  285. 

Capitana,  Vigiliiis  de  302. 

Capoterra  457. 

Caprarii,Raimundus,vicecanc.75,76. 

Capro  (Insel)  48. 

Caprona,  Lippus  de  420. 

Capua  0,  29,  53,  76,  77,  119,  438. 

Capua,  Barthol.  de  45,  76  f.,  88, 
138,   140,   180. 

Carbonayro  497. 

Carbonel,  Pons  303. 

Carcassoua,  Carquessona  146,  156, 
159,  163,  165,  405  f.,  431  f. 

Carcassonensis  ep.  40,  87. 

Cardona  68,  103,  '286,  297;  Beren- 
gar  de  122;  Raymund  de  443, 
444,  483,  533,  557  f.;  Ugo  de  168. 

Caritate,  J.  de  40,  46. 

Carinthia,  Chiarentana,  Karnten, 
22  f.,  dux  559,  v.  Otto  v.  K. 

Carolus  IV.  rex  Francie  379,  397  f., 
402—406,  416  f.,  425,  440,  442, 
460,  464—467,  471,  473,  479  f., 
489  f..  505. 

Carolus  Magnus,  Carles  rey  285. 

Carolus  Robertus,  rex  Uugarie  173, 
212  f.,  341  f.,  555  f. 

Carolus  I.  rex  Sicilie  465. 

Carolus  II.  rex  Sicilie  4,  5,  6,  13, 
15,  19,  21,  22,  23,  25—28,  33,  40 
bis  48,  55,  63,  65—67,  71—73,  75, 
76,  78,  81,  84,  85,  87,  89,  93—95, 
102,  104,  103,  107—111,  114,  116, 
117,  119,  128,  130,  134,  137,  138, 
140,  151,  172,  176,  177—179,  181, 
182,  184,  185,  187,  203,  249,  266, 
271,  276,  346. 

Carocii,  Fr.  2.55. 

Karnteu  v.  Chiarentana. 


Carmagnano  516. 

Carmelus  mons  209. 

Carniola  274. 

Carnotum  v.  Valois. 

Cartayne  83. 

Cassanus,  Kasan,  Grosschan  89  bis 
91,  95,  516. 

Cassaris  475. 

Casteyllo  374. 

Castella,  Kastilien,  Ispania,  rex, 
regina,  Kastilianer,  26,  .34,  36,  40, 
43,  55,  63,  80—82,  113,  118,  121  f„ 
125  f.,  171,  177,  197,  201,  231,  347 
bis  350.  366—372,  381  f.,  462,  B13; 
Infanten:  Alfonso  19,541;  Blanca 
517  f.;  Eleoriora,  Helionora  194, 
369  ff.,  381  f. ;  Ferdinand  65 ;  Hein- 
rich  24;  Juan  177;  Juan  Emauuel 
232,  404,  491;  Pedro  318  f.,  345, 
348—351,  518;  Philippus  402;  v. 
K.  Ferdinand  IV.;  Alfonso  XI.; 
Petrus;  Sanctius  538. 

CasteIli,Bernardus,argenterius242. 

Castello,  Gotfridus  de  257. 

Castellum  (Icalien)  302. 

Castelnou,  Dalmau  de  3,  39;  Gis- 
pert,  Jaspert  70,  78  1,  102  f.,  137, 
155,  160,  166,  194. 

Casteneto,  Bernardus  de  343. 

Castelsent,  Matheo  de  230. 

Castiglione,  Giovanni  de,  vicarius 
in  Pisa  633  f. 

Castilio  (Sizilien)  71. 

Castrensis  ep.  421. 

Castri,  Chastro,  Castro,  castellum 
221,  432,  447. 

Castro  episcopali,  Berengarius  de 
513. 

Castrum  novum  (Provence;  70,  239; 
(Sizilien)  141,  277;  Gilbertus  de 
141. 

Castronus,  dominus  444. 

Castro  s.  Giovanni  276. 

Castruccio,  Castrucxo,  Castruxius 
de  Anteliminellis  419,  462  f.,  482 f  , 
515,  530  f.,  533  f.,  540,  563. 

Catalonia,     Katalonien,     Catalans, 


—    566    — 


Gatalani,  Quatalans  6,  7,  9,  12, 
40,  41,  62,  67  70,  74,  81,  82,  88, 
96,  97,  102,  106,  112,  165—167, 
160-163,  167,  177,  191,  223,  249, 
250,  276,  277,  279,  a43,  374,  389, 
407,  427,  431,  433,  445—450,  499. 

Catania  75,  93;  ep.  114,  128. 

Katharina  v.  Konstantinopel  19,  49. 

Katharina  v.  Oesterreich  293—297; 
V.  Austria. 

Katherina  pedissequa  325. 

Cathona  108. 

Caumunt  604. 

Cauicciolis,  Alamanuus  de  301. 

Cebela  103. 

Ceccano,  Anibaldo  de,  card.  530. 

Cellii,  Johannes  317, 

Celsonensis  v.  Solsona. 

Kent,  Edmundus  460. 

Cephaludensis  ep.  Jacobus  258. 

Cerda,  de  la  126;  Alfonso,  dje  la, 
Pretetident  in  Castilien  55,  118. 

Cerdeuia  v.  Sardinia. 

Ceritania  489. 

Cerveylo,  Cervilione,  Hugo  317; 
Huguet  de  327. 

Cervera,  P.  102. 

Cesaraugusta  486 1,  635;  ecclesia 
2,  15;  ep.  Berengarius  15;  Por- 
tunius  de  Vergua  2;  Hugo  de  Ma- 
taplana3;  archiep.  393;  dominus 
382;  provincia  393. 

Cesena,  Michael  de,  O.  Min.  mag. 
gen.  534—538,  549  f. 

Cespugades,  Bernart  de  534. 

Cestany  P.  600. 

Champagne  119. 

Chartres,  n.  dona  de  546  f. 

Chiarentana  v.  Carinthia. 

Christiani  513,  515. 

Kyburg,  comes  de  479. 

Cice.strensis,  canonicus  461,  v.  Hil- 
desle. 

Cicilia  v.  Sicilia. 

Cima,  Laurentius  513;  Petrus  544. 

Cyprus,  Cypern,  Chiprus,  Xipre  11, 
19,  89—91,    147,    181,    197  f.,   208, 


246,     248,     280—283,     306,     514, 

Konig    Heinrich    283;     lufantin 

Maria  v.  Maria. 
Cipo,  Tebaldus  150. 
Ciquillo  280,  281. 
Cismarine,  partes  30. 
Clarentini  72. 
Claramonte,  Clarmunt,  Johannes  de 

31,  62, 89;  Loys  440;  Manfred  258. 
Clareno,  fr.  Angelus  de  365. 
Clemens  V.  133,  178,  188,  193,  199, 

203,  206,  207,  211,  213,  217,  232 

bis  238,  264,  257,  258,  322,  332, 

335,  440. 
Clemenza  von  Ungarn  211,  213,  407. 
Coch,  mag.  Joh.  de  75. 
Coelestin  V.  28,  37,  236,  237. 
Colle,  commune  de  301. 
CoUiure,  Copliure  78,  116  f.,  437  f. 
Colo,  Cosetus  de  446. 
Colonna,  Columpnenses  63,  65,  76, 

77;   Jacobus   card.   16,  238,  365; 

Petrus    card.   15,    238,    349,   502, 

504;  Stephauus  522. 
Coloniensis    archiep.    284  f.,    287; 

dioc.  314;  Colunya. 
Columbaria,  Colmar  388. 
Comenge,  Roger  de  481  f. 
Como  652. 

Konrad,  Knappe  549. 
Constancia,  Joh.  de  455. 
Constancia    regina    Aragonum    10, 

16,  47,  49,  50,  57,  73. 
Constancia    imperatrix    Grecorum 

148.  149. 
Constancia,  infantissa  486,  494,  509. 
Constantiensis  dioc.  459. 
Konstantinopel  49,  53,  140,  141,  v. 

Katharina  v.  Koust. 
Contari,  castel  281. 
Conte,  Matteo  302. 
Cornelii,  Cornell,  P.  74,  81-84. 
Cornvallia  184. 
Cornudela,  Curnedela,  Bertran  de 

471,  472;  P.  de  467. 
Corsica  Gi,  220,  222,  422,  557. 
Cort,  Simon  ses  223,  224. 


—    567 


CortiUo,  P.  de  203. 

Corvara,     Peter    549 — 651     (Nico- 

laus  V.). 
Cosianno  455. 
Costa,  93,  Galcerandus,   archidiac. 

Urgellensis  602,  504,  529  f. 
Costanpa  v.  Constancia. 
Costa,  G.,  Dominikanerprior  542. 
Costa,  Petrus  de  40. 
Cotro  282. 
Crapium  22. 
Cremona  658. 
Creta  v.  Cacdia. 

Creus,  s.,  Kloster  366,  371,  374,  375. 
Christina,  s.,  122,  125,  126. 
Crudelio,  G.  de  46. 
Crux,  castrum  189. 
Cumbis,  Arnald  de  183,  381,  506  f. 
Curilionum  277,  476. 
Currali,  Corrallo,  Michael  de  398, 

452,  484,  486,  494,  500,  507. 
Curtes  V.  Plano. 
Cuxano,  mon.  s.  Michaelis  de  486. 


Dabella  v.  Apilia. 

Dager,  Naluero  75,  v.  Ager. 

Daygues,  Johan  339. 

Dalmacia  223. 

Dalmacii,  Bernardus  131—133 

Damasium  (Damascus),   Domas   89 

bis  91,  614. 
Danjous  545. 
Danlo,  vila  546. 
Dansaldo,  Marabot  8. 
Dante  6,  181,  274. 
Dares  (Arezzo)  v.  Aretium. 
Darguilers  116,  117. 
Daroca  478,  479;  archidiaconus  498, 

508. 
Darpadela.  Johannes  471. 
Dast  V.  Asti. 
Davinyo,  R.  321,  327. 
Delicieux,  fr.  Bernardus  Deliciosi 

131  f. 
Dentenca  v.  Entenca. 


Dencona  v.  Ancona. 

Deo,  Deu,  P.  de  366.  374,  375,  564. 

Dertusa  (Tortosa)  26,  28,  40,   142, 

364. 
Despens,  P.  506. 
Despex,  Raraunat  237. 
Despux,  Esteve  187. 
Destarda,  Sans  177. 
Deutschland  20,  325,  432,  433,  445, 

452—466,  520,  621,  v.  Alamania. 
Deuza  v.  Dosa. 
Dezpuig,  Jacme  81. 
Diano,  Val  de  300. 
Didaci,    Alvarus    (fr.    Ordoini   ep. 

Tusculani)  2. 
Didaci,  Ferdinandus  188. 
Doaix  344. 
Doblitos,  Ferran  81. 
Domas  v.  Damasium. 
Dominicus,  fr.  O.  Min.  57,  59. 
Donoratico,  Dompnoratico,    comes 

494—496;  Bonifacius  Novellus  de 

557 — 559;  Gerardus  et  Thomasus 

420;  Ginevra  de  419  f. 
Dorbavet,   Tederic,    eard.  von  Or- 

vieto  129. 
Doria  v.  Auria. 
Dorrea,  Semon  177. 
Dosa,  Duesia,  Deuza,  Uzia,  Arnal- 

dus,  Arnaut,  Nepote  468, 489,  549 ; 

Petrus  459;  v.  Uzia. 
Dossara,  casa  136. 
Dublinensis  archiep.  460. 
Durand,  Wilhelm,  Bischof  v.  Mende 

381. 
Durandi,  Raimund,  engl.  Seneschall 

461. 
Durfortis,  GuiUelmus  40,  G.  20, 65, 76« 
Durrea,  P.  467,  472. 
Dusay,  Eymerich  8,  514. 


Ebrun,  Bernardus  486. 

Eduard    II.    rex    AngUe    173,    175, 

459—561. 
Eduardus,    filius    regis   AngUe    v. 

Anglia. 


568 


Egipti  terra  613. 

Eglesias  v.  Viila  Iglesias. 

Eymericus  (ob  de  Narbona?)  604. 

Elias,  fr.  0.  Min.  213,  226. 

Eleonora  v.  Castella. 

Elisabeth,  Isabella,  Infantin,  Ge- 
mahlin  Friedrichs  d.  Sch.,  spater 
B.omanorum  regina  148f.,2B9— 248, 
274  f.,  284  flf.,  288  flf.,  295—299, 
306-313,  318,  321  f.,  324  f.,  331, 
341  f.,  365,  388,  458,  478,  551.  555  f. 

Elisabeth,  Konigin  v.  Portugal  360. 

Elsass  V.  Alsacia. 

Elnensis  diocesis  131, 

Elspete  V.  Elisabet. 

Emanuel,  Juan,  v.  Castella. 

Emposte,  castellanus  185. 

England  v.  Anglia. 

Engracia  v.  Richerii. 

Entenca,  Inten^a,  Dentensa,  Be- 
rengarius  de  72,  73,  78,  104—142; 
Gombaldus  de  74,  149. 

Escarssafiga  21,  Jacobus  65. 

Esclaramunda  167. 

Espanyol,  Pere,  card.  112—114, 122. 
126,  129,  136. 

Espinolas  v.  Spinula. 

Espital,  maestre  de  39. 

Espolet  (Spoleto)  130. 

Esquerdi,  Arnaldus  503. 

Esquerrer,  G.  223,  224,  226. 

Esquiu  (de  Floyran)  175. 

Essalvatoris  archimandrita  (Mes- 
sinal  258. 

Esslingen  311  f. 

Este  150,  154. 

Evica  60. 
Europa  32,  219. 

Exerica,  Jacobus  de  519;  Beatrix 
nata  J.  519. 

Eximeniz,  Garsia  109,  111. 

Eximini,  fr.  Luppus  514. 

Fabre,  Tomas  103. 
FaggioIa.FaghioIus,  Ugo,  Uguzonus 

292  f.,    303,   540;    tilius   540;    Ja- 

copus  420. 


Faleonibus,  Falco  de  445  f. 
Faniaus  (?j,  Izorn  de  168. 
Faraclo,  Feracleu  (Cypern)  147. 
Faro  22,  48,  50—53,  233,  522. 
FenoIIario  v.  FonoUario. 
Feidinandus  III.,    Fernandus,    rex 

Castelle  24. 
Ferdinandus  IV.  126,  194,  230  f. 
Fernandus,  O.  Min.  custos  Valen- 

tinus  18. 
Ferrandez,  Garcia  372  f. 
Ferraudi  delxar,  Petrus  71,  279  f., 

299  f.,  310,  388. 
Ferrando,    Ferrante,     Infant     von 

Mallorca  131—133,  176,  204,  211 

bis  213,  276,  278,  372. 
Ferrando,  porter  197. 
Ferrandus,  Bruder  Pedro  III.  3. 
Ferrara  206,  342  f. 
Fes  514. 

Ficaria  (Sizilien)  71. 
Fieschi,  Fesco  189;  Lucas  card.  129, 

408,  425  f. 
Fiorenca  v.  Florentia. 
Fesco,  card.  Luca  del  v.  Fieschi. 
Flandria,  Flamingui   115,  161,  167, 

184,    185,    295  f.,    344,    440.    442; 

Henricus   comes  de   72;    comita- 

tus  541. 
Florentia,    Fioren^a,    Florenz    119, 

131,   137,   150,    154,  167,  168,  181 

bis   183,   192,  204,  205,  213,  221, 

222,  291-293,  301—304,442.483. 

504,    505,    516,    526,    527,    557  f.; 

mercatores  529.  530;  gent  de  531. 

553;  ep.  Antonius  301. 
Foix,  conite  102,  200,  202,  347. 
Folc,  R.  78,  79,  80. 
Folchet  323. 
Fonoyllario.  Fenolario.  FonoIIaria, 

Bernat  de   20  f.,   63  f.,    95  f.,  98, 

100—102,  111,  193—198,202,366, 

371,  374. 
Fontana,  Franciscus  24. 
Forn,  Cento  des  ( Santonus  de  Furno) 

111  f. 
Forcalquerium  29  v.  Carolus  II. 


—    569    — 


Fornells,  Bonanat  512. 

Foroiuilensis  ep.  502. 

Fox  V.  Fuxensis. 

Francia,  Franca,  Frankreich,  los 
Franceses  7,  202,  213,  363,  402; 
460,  467,  471,  504  f.;  v.  Carolus, 
Ludovicus,  Philippus;  Francie 
regine  532;  Isabella,  Tochter  Phi- 
lipps  d.  Sch.  173  — 175;  canceler 
407. 

Francischino,  messer  552,  Sohne: 
Asso,  Federigo,  Johannes  (ob 
Malaspina?) 

Franciscus,  s.  17,  266,  269. 

Fransech,  Marades  512. 

Fredoli,  P.  miles,  filii:  P.  Beren- 
garius  ep.  Biterensis  202  f . ;  Be- 
rengarius  card.,  ep.  Tusculanus 
234,  283. 

Fridericus  (d.  Sch.),  dux  Austrie 
242;  Stirie,  dom.  Carniole,  Mar- 
chie,  Portusnaone  274  f.,  Roma- 
norum  rex  275,  283-289,  293  bis 
295,  297,  298,  305-314,  318,  330 
bis  332,  341  f.,  365,  388,  458  f,, 
470  (duc),  478  f.,  496  f.,  516,  651  f., 
555. 

Friedrich,  Kind  Friedrichs  d.  Sch. 
317. 

Fridericus  II.  imperator  148,  162. 

Fridericus  III.,  infans,  de  Aragonia, 
rex  Sicilie,  rex  Trinacrie  15  f., 
16,  23  f.,  33—40,  47,  49  f.,  52  f.,  61, 
65,  68,  71,  73—75,  79,  82—85,  88  f., 
93  f.,  103-105,  108—111,  126  f., 
134,  137,  143—145,  177  f.,  181, 
187,  223,  226-230,  249,  252,  254 
bis  259,  263,  266  f.,  270,  274—276, 
282,  289—294,  303,  305  f.,  319,  322, 
336-339,  342-346,  352-355,  360 
bis  364,  379  f.,  383,  386-392,  395, 
400—403,  409—411,  422,  428  f., 
440—443,  446,  474  f.,  478,  483, 
512,  521,  527  f. 

Friedrich,  Sohn  Manfreds  225. 

Fridericus  magister  camere  regine 
Elisabet  288. 


Frisia  548  v.  Hanonia. 
Fuentes  de  Ebro  333,  341. 
Fulco,  Raymundus  68,  103. 
Fullosa,  Egidius  de  78. 
Fuxensis,  Foix,  Fox,  abbas  87,  104, 
143. 

Gaberellis,  Binus  de  302;  Conte  de 

302. 
Gaetan,   Gaetani,    Gaieta,   Gayeta 

89,  349;  Benedict   13—15;  Fran- 

cesc  card.   129;    Jacobus,  Jacme 

129,  card.  135,  434,  438;  Joannes 

card.  408. 
Gagery,  Benyt  8. 
Galardus,  Rainaldus  72. 
Galiciano,  Petrus  de  459,  461, 
Galifa,  Bertran  383,  385  f. 
Galitani  comes  380. 
Gallicana  gens  54;  Gallici  72. 
Gallura,  Galluri  119,  220  f.,  447, 456; 

Giovanna  de  150,  154. 
Galterius  223. 
Galvayn,  G.  40. 
Galurium  (Sardinien)  458. 
Galuccis,  Orlandinus  de  302. 
Gambatesa  140;  Richardus  181, 182. 
Gamboranna,  Guidotus  de  444, 
Gant,  Gent  161,  166,  247. 
Garcesii,  Johannes  242. 
Garsias,  G.  112  f. 
Garsia  Gundisalvus,  dom.  de  Moi- 

chena  538. 
G  arsie,  G  ondissalvus  1 1 2  f.,  143,  488 ; 

Ferrandus  213,  231 ;  Johannes  de 

Alarco  515. 
Gascogne  11. 

Gaston,ep.v.  Huesca477;  v.  Gerona. 
Gattarellius,  Vannes  150,  193,  206, 

220. 
Gavasto,  Petrus  de  184. 
Gaucelma,  madona  400. 
Gaucelmus,  Gaucelm,   v.  Goncelm, 

Gocelmi,  Johan  473,  487. 
Gaudisium  69. 
Gaufridi,  Raymundus  16. 
Gelffi  V.  Guelfi. 


—    570    — 


Genesii  s.,  locus  143,  145. 

Gentilis,  card.  129,  136,  217. 

Genua  v.  Janua. 

Georgio,  Marianus  223. 

Georgius,  Bote  479. 

Geraldus  483, 

Geraldi,  Gerau  Romeus  74,  372  f. 

Gerardus  ep.  Sabinensis  15,  124; 
Teuthonicus  444. 

Gerba,  insula  187. 

Gerolda,  uxor  Gualterii  Campagna 
de  Mileto  376—380. 

Gerona,  Gerunda,  Girona  8,  9,  18, 
25,  78,  87,  467,472;  Gerundensis 
ep.  Gasto  514. 

Giacanis,  Simon  de  302. 

Gianligliazzi,  Castellus  181  — 183. 

Gibellini,  Gibelina,  Gbibellinen 
5,  6,  73,  138,  293,  342  f.,  382—385, 
389,  390,  396,  396,  419,  420,  425, 
441—443,  448,  449,  516,  521. 

Gibos  374. 

Gili,  seut  280,  281. 

Giminiato.  comune  de  s.  301. 

Giovanna  (von  Gallura)  119. 

Giraudi,  Hugo,  miles  148. 

Giudice,  Verius  del  301. 

Gloiacherius,  Gloyacher,  Gloyach, 
Fridericus  de,  canon.  Strigonien- 
sis  et  Ardacensis  310,  559. 

Goncaluez,  Diego  372—374. 

Goncelm,  Jacme  398,  399,  400. 

Goncelm,  Gocelmi,  Arnaldus  513, 
V.  Gaucelm. 

Godeix  124. 

Gomir,  P.  75,  76. 

Gonsaga,  Aluisus  de  557. 

Got,  Bertrandus  de  143,  R.  del 
194,  197,  200,  201. 

Gotfridus  ep.  258. 

Gottrona  216. 

Granada,  Zehut,  Kreuzzug,  Reich 
122,  124,  125,  193,  194,  195,  199 
bis  20.3,  206,  207,  219,  318,  319, 
347,  348,  350,  387,  427,  514,  547  f.; 
rex  545. 

Gran  12,  13. 


Granco,  Otes,  Qranson  11,  322. 

GranoIIers,  Bevengut  de  65. 

Graynane  31. 

Gras,  Thomas  89,  90. 

Graz  330. 

Grausellum,  Grauselle  206,  211, 239. 

Grechs  148;  Greci  112. 

Grecus,  Parisius  126,  127. 

Gregorius,  beatus  115,  419. 

Grilli,  Johannes  de  10,  11,  25. 

Grimaldi  93—95. 

Grimaudus  486. 

Grony,  Jacme  286. 

Grossetanus   ep.  Bartholomeus   de 

Amelia  1,  2. 
Grunum  26. 

Gualandus,  Bacciomeus  de  120. 
Guardia,  R.  de  90. 
Guasch,  R.  297. 
Guassalotis,  Bertuldus,  Filippus  de 

301. 
Guelfa,  part,  Guelfi  5,  6,  119,  130, 

137  f.,  154,  167  f.,  191,  220  f.,  249, 

291,  301—303,   310,  389  f.,  395  f., 

445,  448,  496,  525,  552. 
Guilelmi,  Nuccius  302;  Raimundu» 

131. 
Guyllermo  628. 
Guinyach,  Pere  de  438. 
Gunsalvus  O.  Min.  min.  geu.  18. 
Guorga  archidiac,  Johannes  Luppi 

238. 
Gurnicensis  prepos.  Ditricus   318, 


Habsburg,  comes  de  479  v.  Rudolf. 

Hanonia  et  Holle,  Guilelmus  comes 
440,  442,  544  ff.,  Johanna  comi- 
tissa  544  ff. 

Henricus  VII.,  imperator  213,  22a 
bis  225,  238,  239,  249,  252,  257, 
258,  266,  270,  289,  296,  297,  310, 
353,  .361,  405,  445,  446,  447,  449. 

Helionor  v.  Castella. 

Henricus  aep.  Coloniensis  287  v. 
Coloniensis. 


—    571 


Heunegan  v.  Hanonia. 
Heraolea  266-258,  266,  270. 
Herbipolensis  eccl.  305. 
Heukeshouen,  Adolfus  de  549. 
Hierusalem  v.  Jerusalem. 
Hildesle,   Johannes  de,   canonicus 

Cicestrensis  461. 
Hinquius,  P.  634. 
Hispania,  Ispania,  Spanie^i  24,  65, 

114,  186,  197,  217—219,  231,  315, 

319,  347,  387;  Lespaya  638. 
Hohenlohe,  Gottfridus  de,  electus 

305  f. 
Holle  V.  Hanonia. 
Hohenstaufen  226. 
Hospitalarii  3f.,  10, 145-148,  191  f., 

197,  200,  280-282. 
Hovera  123. 
Huercal,  castel  123  f. 
Huesca  v.  Oscensis. 
Huesca,  Gaston  ep.  477. 
Hugeswilre,  Heinricus  de  314. 


Jacca,  Dommicus  de  19. 

Jacci  castrum  179. 

Jachalef  187. 

Jaches,  Jucef  148. 

Jacobus  I,  rex  Maioricarum,  Jayme 
4,  15,  17,  38,  58,  60,  78—80,  116 
bis  118,  131,  133,  143,  155—167. 

Jacobus  II.  rex  M.  472,  484,  486  bis 
490,  492,  496,  500,  560—510,  572  f. 

Jacobus,  sartor  240. 

Jacobus,  tabellio  257. 

Jaen  230. 

Jamfillacii  Castellus  181,  183,  v. 
Gianfigliazzi. 

Jamonet  286. 

Janni,  Ner  de  534. 

Janua,  Januenses,  Genua,  Genue- 
sen,  Genouses  6—8.  II,  15,  20  f., 
61  f.,  65-57,  73,  82—85,  88  f.,  93 
bis  95,  103,  106  f ,  129,  142  f.,  150 
bis  152, 154, 167  f ,  177—180, 184  f., 
188-191,204-206,  222,  229  f.,  281, 
291-293,   304  f.,  398  f.,  416,  418, 


426  f.,  442— 446i  460  f.,  498-500, 
614,  516,  525  f.,  631,  533. 

Januysius  365. 

Idrontinus  archiep.  63. 

Jerusalem,  Hierusalem  11,  28,  60, 
77,  90,  91,  92,  128,  130,  199,  299, 
317  f ,  490. 

Igiesias,  villa  de  447. 

Ilerda,  Leyda,  Lerida  19,  24,  27, 
91  {.,  193,  316,  538  f  ;  Ilerdensis 
ep.  198. 

Impuriarum  v.  Ampurias. 

Insula,  Jordanus  de  139 ;  Bernardus 
Jordani  de  461,  464. 

Inten^a  v.  Euten?a. 

Johannes  Boemie  et  Polonie  rex, 
Lucemburgensis  comes,  311,  841  f. 
406,  440-443,  467,  487,  544—449, 
562,  O54-660. 

Johannes  cancellarius  (deutscher) 
144. 

Johannes,  Juau,  Infant,  Sohn  Jayme 
II.  136,  239,  316-317,  326,  329, 
334,  340  f.,  381,  archiep.402-406, 
491  f.,  504,  506. 

Johannes  XXII.  papa  265,  315,  316, 
318,  319,  332,  339,  340,  344,  346, 
362,  361,  366—369,  371,  375,  381 
bis  389,  391,  394-396,  400,  416, 
422,  426,  432,  446,  451,  458,  465, 
467,  471,  474,  484,  485,  491,  600, 
509,  513,  517—519,  639,  640,  649. 

Jolande,  Jolant,  Violant,  Gemahlia 
Herzog  Roberts  19,  21,  23,  33,  36, 
53,  54,  110,  114,  118  v.  Violante. 

Jonquera  6. 

Jordana  terra  48. 

Jordanos,  Conradus  de  257  f. 

Jordani  v.  Insula. 

Josef  s.  229. 

Ipolit,  Ramon  de  s.  146. 

Isabella  v.  Aragon,  Isabel,  Infantin 
148  f.  V.  Elisabet. 

Ischia,  Iscla  22,  28—30,  34,  40,  48» 
75,  276  f. 

Ysembaldus,  Johannes  444. 

Isernia,  Andreu  de  106  f. 


—    572    — 


Tspanus  card.  v.  Espayol. 

Israhel  272,  404. 

Italien    30,    78,    222,   258,  274,  310, 

417,  428,  440,  442,  443,  452,  463, 

496,  505,  558. 
Juan  Manuel  v.  Castella. 
Yvar  109. 

Judei  111,  112,  390. 
Judicis,  Petrus  247. 
Juliacensis,  Jiilich  comes,  Wilhelm 

544,  547. 
Juliani,  s.  mons  278. 
Just,   Jusfo,  Berengarius  de    s.  9, 

171 ;  P.  de  s.  31,  148;  Nicolaus  502. 
Justa  s.  Bistum  544. 
Justinianus,  imperator  265. 
Ixar,  Yxeri,  Ferrandez  P.  de,  v.Fer- 

randi. 
Yuar  49. 
Jueus,  castell  del  147. 

Labadia,  P.  de  468. 

Laceria,  Lasera,  Guillemus  de  115, 

121,  128,  137. 
Ladislaus  Konig  v.  Ungarn  12,  16. 
Lamagnia  v.  Alamauia. 
Lamba  189. 

Lancee,  Lansa,  Conradus  16, 118, 145. 
Landibergus,    Ludovicus    de    villa 

Granada  444. 
Landulfus,  Landolf  card.  75,  125  f., 

129,  136,  137,  143. 
Landsberg  293,  264. 
Lanfraucliis,  Benus  Malexa  de  420. 
Lanfraucus    de  societate  Clarenti- 

norum  72. 
Languida,  Marcus  de  111. 
Laterauensis  eccl.    33,    104,    184  f., 

259. 
Latini  72. 

Latinus  fr.  card.  15. 
Laurea,    Loria    139;     Berengarius 

187  f.;  Carolus  187;  Roger  de  L. 

27,  49,   51,   52,   55,  74  f.,  89,  102, 

104  f.,  ni  f.,  113—115,  253;  Ro- 

gerius,  filius  Rogeri   136;  Roge- 

ronus  105,  177,  187. 


Laurentii,  eccl.  s.  (Genua)  109. 
Laurentius  fr.  0.  Min.  213,  226. 
Lauro,  Simon  de  283. 
Lazzari,  Vannes  301, 
Lecturensis  ep.,  Petrus  106. 
Leyda  v.  Ilerda. 
Lelere,  eastrum  189. 
Lenne,  Symon  de,  Tcmpler  171. 
Lentini  terra  267,  379. 
Leontino,  Simon  de  379. 
Leodicea  283 ;  Johannes  de  L.28  2. 
Leonardus,    O.    fr.    Min.    minister 

prov.  59. 
Leopold  V.  Oesterreich  478,  479  v. 

Austria. 
Leprosen  390. 
Leria  189. 

Lerici,  Lirici  552  v.  Vivaldo. 
Lerida  v.  Ilerda. 
Lescuno,    Arnaldus    Guilelmus    de 

460,  461. 
Lespaya  v.  Hispania. 
Libiano,  P.  de  18. 
Limassol,  Limaco  146  f.  281. 
Lioxa,  Matteus  de  la  282. 
Lipari  72,  74,  2.52  f.,  Liparensis  ep. 

258. 
Letove,  Litauen  544  f. 
Lobregat,  cap  de  85. 
Logodorium  458. 
Logrono  26. 
Lombardia,  Lonibardei,  Lombarden 

140,    224,  246,  266,  293,  304,  400, 

418,  440,  442,  444,  446,  449,  458, 

464,   510,   520  f.,  538,  541,  550  f.; 

cita  di  552. 
Lomberiis,  abbas  de  139. 
London   171  f.,  459. 
Lorca  122,  124. 
Lorena  duc  de  54b. 
Losanna  222. 

Lotgerio  Johannes  de  111. 
Lucana  302,  i82. 
Lucca,  Lucchesen  61,   119,  136  bis 

138,    150,    152—155,    167  f.,    182, 

192,  204  f.,  220  f.,  291  f.,  304,  419  f., 

483,  540,  549  f.,  557  f. 


—    573    — 


Lucanonim  dux  525. 

Lucho,  Adimarius  de  72. 

Lucchulo  V.  Spinula. 

Lucenborg,  comitat  de  546. 

Lucheri  19L 

Ludovicus,  Ludwig  d.  B.,  Bavarus, 

Romanorum  rex  284,  285,  293  bis 

295,  306  ff.,    311—314,    458,    5o7, 

520  f.,  525,  543,  552  f. 
Ludovicus,  Sohn  Karl  IL  21,  25. 
Ludwig  X.,  K.  V.  Frankreich  223, 295. 
Lucdunum,    Lyon     139,     140,    141, 

143,  145. 
Lullus,    LuU,    Guilelmus   25,    188; 

Ramon  117. 
Luna,  Eximius  de  328. 
Luhe,  Ferrandus  de  302. 
Luni,  vescovo  di  552. 
Lunigiana  552. 
Lupi,   Johannes   183,   238,  239;   v. 

Guorga. 

Macharius,  Johannes  15,  24. 

Magdeburg  275. 

Magneti,  Petrus  438. 

Magra  152. 

Maguritinus  archlep.  311;Mainz285. 

Magyaren  172. 

Maho  402. 

Mahometus  219. 

Malagracia  v.  Bonagracia. 

Malaspina  150,  153,  154,  189,  221, 
441;  M.  Johannes  483;  M.  Moro- 
ellus  483;  M.  marchiones  Fran- 
eieschino,  Curradino,  Moroello 
153f.,marchiones  558;  M.  Luci  de 
Opizonibus  302. 

Malausana  211,  239. 

Malchus  444. 

Malcanno,  Raymundus  de  487,  489. 

Mallorca,  Mallorches,  Maylorque, 
Malorcha,  regnum,  custos  13  f., 
18,  21,  34,  37,  40,  43,  47,  64,  85, 
467;  civis  380;  ep.  Guido  394,484, 
492,  502,  507;  v.  Jacobus  L,  II. 
rex,  Ferrante,  Sancho,  Philippus, 
Johannes  Burgundi. 


Malpiliis,  Tebaldus  de  301. 
Malta  22,  68,  69. 
Manfred,  princeps  73. 
Mangiadois,  Gerius  301, 
Mantova  592. 
Manuel  v.  Castella. 
Marades,  Francesch  512. 
Marcamo,  castrum  de  210,  216. 
March,  Petrus  20,  93,  181,  182,  187, 

237,  323. 
Marchia  (Anconitana)  274,  443,  449. 
Margareta  v.  Frankreich  7. 
Maria,  GemahlinJaymesII.,283,33lf. 
Maria  infantissa,   Tochter  Jaymes, 

478. 
Maria,  Gem.  Sanchos  von  Mallore? 

107,  116. 
Maria  von  Neapel  115,  212. 
Marini,  Orlandus  301;  Petrus  127. 
Marino,  Philippus  de  15. 
Marius,  comes  (st.  Nerius?)  445. 
Marocco    380,    524;   Marrochitanus 

ep.  513. 
Marquet,  Bernart  255. 
Marsala  276,  279,  475,  527  f. 
Marsilii,  Fr.  Petrus  207. 
Massalia,   Massilia,   Marcela,   Mar- 

selya,  Marseille  172,  177, 178,  181, 

200,  213,  322  1,  361,  366,  372,  425, 

437,  438, 470;  Marsiliensis  prepos. 

1,  2,  4. 
Martini,  Andreas,  miles  538;   For- 

tunius  207. 
Martinus  IV.,  papa  1,  2,  14. 
Massa  de  Maremna,  comune  de  302. 
Matapan,  Kap  280. 
Mataplana,  Hugo  de  3. 
Matfre,  Graf  462. 
Mattias,  comes  13. 
Mazzara,    Maczara    361,    862,    5.54; 

Mazariensis   civitas  476;    M.  ep. 

258,  339;  Mazzaratal  276,  277. 
Mechin,  Guilelnvns  328. 
Mediolanum,   Melana,    Milla,   Mai- 

land  93,  425,  449,  458,  520  f.,  549, 

550,  552,   Mediolanensis  archiep. 

78.  V.  Vescomte. 


—    574    — 


"Medulionfe,  RayiTiundus  de  140. 

Meglia,  la  552. 

Melacium  v.  Milazzo. 

Uelau,  Raymundus  de  487,  489. 
544—549. 

Melevitanus  ep.  258. 

Melfiensis  ep.  78. 

Mellines,  Melins  246  f. 

^ende  v.  Mimatensis. 

Menssoriu,  Francesch  de  425. 

Mesquiten  345. 

Messana,  Messina  24,  50,  51,  61, 
7a,  74,  88,  108,  110,  126,  127,  179, 
181,  187,  258,  267,  270,  271,  274, 
276,  277,  279,  280,  337—340,  376, 
379,  383,  385,  416,  418,  440,  443, 
446,  475—477,  522,  523;  Predica- 
tores  522;  archiep.  Guidotus  258. 

Messegnerii  Arnaldus  75,  239,  241, 
242,  245. 

Michaelis  s.  abbas  486.  488,  510; 
V.  Cuxano. 

Miedes  555. 

Milazzo,Milac,  Melacium  72—75,  81. 

Mileto  376. 

Mimatensis  eccl.  380;  ep.  139,  ep. 
Guilelmus  380. 

Miniato,  comune  de  s.  301. 

Mirabello,  Hugo  de  529,  549,  651. 

Moach,  Mohac,  comes  72,  258. 

Modena  235,  237. 

Moicheua  v.  Garsia  538. 

Molay,  Jacobus  de  31,  32. 

Molina  404. 

Moltonum  castrum  283 

Mouaci  castrum,  Monaco  62,  93,  95. 

Moualdeschis,  Mannus  domini  Cur- 
radi  de  302. 

Moncada  v.  Montecatheuo. 

Moncia  castrum  449. 

Mondasus,  vicecomes  193. 

Mondragon  193,  197. 

Monfferat,  Montferrat,  Muntferrat 
383,  384,  425. 

Monge,  Johannes,  card.  (Monachus) 
130,  136,  334. 

Monge.  lo.  Kurier  334.  337. 


Monmellon,  Pierre  de  89  f. 

Mons   Aragon,   Montaragon,   Mun- 

tarago  3,   74,   326,  329,  340.  341. 
Mons  I>eonis  74. 
Monsorio,  Bernardus  de  302. 
Mons  regalis  267. 
Mons  pessulanus  v.  Montpellier. 
Montaguto,   Muntaguda,    G.  de  na 

62,  68,  150,  151,  377. 
Montalto,  Paulus  de  420. 
Monteaperto,  Bartholomeus  de  363. 
Montealacri,  Bernardus  de  107. 
Montefaventio,  Bertrand  de,  card. 

487. 
Montefeltre,  Guido  von  5,  6.  filius 

comitis  540. 
Montesa  332. 
Montecaglioso  302. 
Montecatheno,  Moncada,  Muncada, 

Guilelmus  39,  52,  70,  96,  98,  440; 

Not  de  402,  405,  473. 
Montefaventio,  Monfavet,  Bertrand 

de,  card.  348,  487,  492. 
Monteoliva,  Simon  de  187. 
Monteorgiale,  Tadeus  de  119. 
Montepavone,  Bernardus  de  26. 
Montepessulano  245,  344,  483. 
Montepulciano,  comune  de  307. 
Mouterotundo,  Petrus  de  258. 
Montis    caurosi    et    Andrie    comes 

302  f. 
Montis  serrati  eccl.  529. 
Montissonium  19. 
Montornes  103. 
Monlpellier,     Montispeller,    Mont- 

pestler    115-117,    139,    193—195, 

232,  245,  280,  323,  344,  391,  393, 

397,  402,  443,  471,  483,  489. 
Mora,  A.  de  168;   Jacobus  de   131, 

132. 
More,  Guillelmus  de  la  171. 
Morea  280. 
Morella  40. 
Morer,  P.  des  339. 
Moriuioud,  Berengar  de  411.  413. 
Moros  124,  347,  514. 
Morre,  Johannes  de  129,  135. 


—    575    — 


Morteyla,  Mortilla  83,  88. 

Mota,  Giiilonis  de  86. 

Mote,  Johannes  de  la  87. 

Miilet,  Leo  339. 

Muncada  v.  Montecatheuo  440. 

Muntaguta  379. 

Muntanyana,  G.  de  337. 

Muntolio,  A.  de  327. 

Muntpahon,  B.  de  533. 

Murcia  10,  61,  73,  91,  122,  123,  142, 

243. 
Murivetus  (Murviedo)  41. 
Mutina  558. 


Nabal,  Raimundus  Petrus  de  26. 

Nalabez  v.  Alabez  114. 

Napel  V.  Neapel. 

Napoleone  302;  v.  Neapoleo. 

Napoleon,  Sohn  Jayme  II.  376,  379, 
380,  515,  524. 

Narbona  115,  116,  148,  1.59,  165,  202, 
232,  471,  505;  Aymericus  de  5,  6 
486. 

Nan,  terra  376. 

Navarra  118,  119,  137, 148, 170,  223, 
524,  530;  rex  .541. 

Nayburn  514. 

Nazario,  illi  de  s.  444. 

Neapel,  Napels,  Napols  21,  46,  73, 
75,  76—78,  80,  81,  82,  84,  88,  85, 
102,  104—107,  109,  111,  114,  115, 
129,  138—140,  177,  182,  197,  204, 
212,  213,  222,  225,  303,  310,  320, 
323,  337,  380,  400,  425,  441,  447, 
477,  492,  514,  522,  5271,  531,  533 f.; 
Siginulfus  de  Neapoli  140;  Karl 
V.  Calabrien;  v.  Robertus,  Sancia. 

Neapel  archiep.  530. 

Neapoleo,  Napolio  Orsini,  card.  s. 
Adriani  128  f.,  134  f.,  167  f.,  183, 
418  f.,  429-431,  434-439,  450  f., 
467,  468,  473,  492,  494,  496,  508, 
517,  518. 

Nekarus,  flumen  312. 

Neocastro,  Bartholomeus  de  377. 


Neopatrensis    archiep.    (Ferrarius) 

452. 
Nerii,  Manfred  456,  457. 
Nerius,  Falco  47. 
Nerius,  comes  444  f. 
Nica  323. 
Nichotera  61,  376. 
Nicolaus  I.  265. 
Nicolaus  IV.  15. 

Nicolaus  V.  533,  534,  635,  539.    , 
Nicolaus,  notarius  526. 
Nicoloso,  messer  553. 
Nicosia,  Paganus  de  u.  filius  Jaco- 

bus  257. 
Nicosia  280—282. 
Niederdeutschland  544. 
Niffen,  comes  de  .557. 
Nimes  72.  190. 
Nimocium  in  Cypro  146;  Nimocien- 

sis  ep.  283;  v.  Limassol. 
Nyphus,  abbas  127. 
Nivers  440. 
Nocera  337. 

Nogaret,  G.  de  117,  169. 
Nolanus,     administrator.     archiep. 

Messanensis  24. 
Nomalt  124. 

Nou,  Bernadus  ca  514  f. 
Novara  557,  558. 
Novelli,  Arnaldus  card.  343. 
Novellus,  Bonifatius  de  Dompnora- 

tico  557,  559. 
Nowgorod  162. 
Nubie  terra  514. 
Nugaria  71. 
Nunez,  Juan  Infant  80.  81. 


OberitaUen  557. 
Occam  635,  537. 
Oliena  (Sardinien)  456. 
Olit,  Eximenus  de  69 
Olivaria,  Geraldus  513. 
Oliverium  (Sizilien)  71. 
Ollomar,  R.  66  f.,  v.  Oulomarii. 
Oristano,  Oristey  419,  438,  456. 
Orlando.  Rotlan,  Kap.  75,  81. 


—    576    — 


Orleans,  ep.  Petrus  46. 

Oros,  P.  de  280,  283. 

Orsini  v.  Neapoleo. 

Orsso,  Gentil  339. 

Orvieto  62;  Dorbavet,  Tederic  card. 

129. 
Osa,  J.  A.  de  619,  v.  Dosa. 
Oscensis  ecclesia  537 ;  ep.  19,  491 ; 

Ademarius  19;  Gaston  640. 
Ostia,  card.  de  197,  222,  238. 
Otranto  62,  v.  Idrontinus. 
Ottinghen,  comes  de  557. 
Otto  V.  Austria. 
Oulomarii,    Guilelmus    318  f.,    429, 

431,  434,  450,  452  f.,  462,  464,  488. 

638. 
Ovid  307. 


P.  C,  Bankier  in  Valencia  103. 
Pacciana,  abbas  de,  de  Tedicis  301. 
Pactensis  ep.  258. 
Pactis,  Pati,  Peregrinus,  Pelegrin, 

de  89,  303,  338. 
Padua  225,  541. 
Padus  206. 
Paeris,  Abtei  144. 
Paganellus,  Vico  de  5. 
Payllas,  Narnau,  Roger  de  480. 
Palermo  v.  Panormus. 
Palerm,  Robert  de  361,  363. 
Palici,  Damiano  de  339. 
Palicio,  Viuchiguerra  de  128- 
Palissa,  Ugo  de  398—400. 
Palmerius,  abbas  89. 
Pandonis,  Franciscus  73. 
Panestre  v.  Penestre. 
Panhaco,  Mauritius  de,  mag.  O.  s. 

Johannis  146. 
Panormus,  Palermo   5,  6,  23  f.,  50, 

53,  55,  66,  68,  70,  88,  111,  176  bis 

179,    252  f.,    267,    352,    475,    527; 

Panormitanus   archiep.  268,  361 ; 

Franciscus.  Peter  527. 
Pantalanea  12. 
Pantellaria  68  f. 
Papinianus  ep.  136,  143. 


Paris,  Parisius  18,  86,  134,  168,  17» 
bis  176,  295,  296,  380,  381,  397, 
399,  405,  406,  407,  460,  650,  552  f.; 
Hotel  K.  Johanns  in  P.  544—547. 

Parroa  136,  143,  557;  Gerart  de, 
card.  85;  Simon  de  167. 

Pastorellen  390. 

Patti  71  V.  Pactis. 

Pauli,  Johannes  68. 

Pedemontium,  in  222;  Piemont 
467. 

Pedro  V.  Petrus. 

Pelagrua,  A.  card.  de   197,  233  bis 

235,  317,  510. 
Pelariis,  Bertus  de  301. 
Pelegrini,  Pelegri,  Bernadus  115f., 

121,  460. 
Penestre,    Penestrinus    card.    234, 

236,  349. 

Penaforte,  Raymundus  de  3. 

Pepelis,  Romeus  de  301. 

Peralta,  R.  de  500. 

Peraventa,  Ricxo  de  533. 

Pere,  Jacme  noble  524  v.  Petrus. 

Peregriui,  Arnaldus  460. 

Perez,  Adam  366,  372.  373;  Martin 

287. 
Perpinianum,  Perpignan.  Perpenya 

78,  132,  159,  161,  167,  391,472  1. 

486  1.  490,  492—494,  501,  510,  527, 

529,  530. 
Perugia,  Perusium,  Perusa,  Perosa 

121,    122,    125,  128,  130,  134,  137, 

138,  302,  335,  529. 
Petrus  III.,  Pere,  Pedro  von  Aragon 

1—3,  17,  33,  44,  46  f.,  56,  102. 
Petrus  IV.  119,  140,  231,  461. 
Petrus,   Sohn  Friedrichs.  Kbnig  v. 

Sizilien  289,  361  363,  528. 
Petrus,  Sohn  Peters  III.  96,  102. 
Petrus,    Infant,    Sohn    Jayraes    11. 

464—467,  542. 
Petrus  peuitenciarius  209. 
Peyteus  v.  Pictavensis. 
Philippus  IV.  rex  Francie  (d.  Sch.) 

9,    11,    15,   19,   21,   33-47,  58,  85 

bis  88,    106,    114—120,    131—135, 


—    577    — 


139,  144—146,  148,  165—176,  183 
bis  188,  223,  226,  231,  235—237, 
257,  263;  soror  33  ff. 

Philippus  V.  rex  Francie  344 — 346, 
370,  380—382,  394  f.,  395,  397. 

Philippus  VI.  rex  Francie  529  f., 
541,  546  f,  551,  553. 

Philippus  de  Maioricis,  Infant,  tutor 
Jaymes  II.  von  M.  289  f.,  319,  365, 
472  f.,  477,  484,  486,  502,  509  f. 

Philippus  Infant  402  v.  Castella. 

Philippus  abbas  144. 

Philippi  Grandis,  s.,  raon.  127. 

Pictavensis  eivitas,  Peyteus,  Poi- 
tiers  183—189. 

Pinchon,  G.  544. 

Pinu,  Franciscus  de,  scriptor  146. 

Pinus,  dom.  (Florenz)  301. 

Pipino,  Johannes  de  46. 

Pistoria,  Pistoja  119,  154,  301,482, 
531,  540,  549  f.;  vicarius  483. 

Pisa,  Pisani,  5,  6,  65,  66,  68,  85, 
119,  120,  152—154,  168,  193,  204, 
205,  220,  221,  222,  229,  239,  254, 
255,  291,  292,  293,  303,  304,  363, 
398,  399,  419—426,  429-456,  458, 
462—464,  482—484,  497—499,  500, 
508,  516,  520,  521,  525,  526,  527, 
529,  533,  534,  540,  550,  552  f.,  557  f. 

Picxanells,  Pucxarello  de  633. 

Placentia,  Ottobonus  de  78. 

Plano,  A.  de  477;  Johannes  de  131. 

Plasiano,  Plahi^a,  Guilelmus  de 
117,  184,  188. 

Plovacensis,Ploaghe,ep.Petrus529. 

Podio,  Jacobus  de  127. 

Podio,  viridi  P.  de  26. 

Podiolo,  Arnald  de  411  f.,  415—417. 

Poitiers  v.  Pictavensis. 

Pons  Surgie  284. 

Ponte,  Bernardus  de  232,  238. 

Pontiaco,  Guillelmus  de  46. 

Pontisera,  Rudolfus  de  74. 

Pontonibus,  Dalmacius  de  232,  338. 

Pontremoli  150,  153. 

Ponza  88. 

Poblet  375. 


Portuensis  card  2,  130,  183,  343. 

Portusnaona  v.  Austria. 

Portugal  171,  380,  517,548;  Koni^ 

518;  v.  Elisabet. 
Poscina,  Filippus  de,  comes  302. 
Posoniensis    eccl.    prep.    Aibertus 

318. 
Porxena  12.3,  124. 
Prades  26. 
Pratis,  Johannes  abbas  s.,  Germe^ni 

de  46,  49. 
Prato  119;  card.  Nicolaus  de  130, 
Prenestinus,  Perestrinus,  Penestre, 

card.  ep.  234,  236,  849,  492. 
Procida,   Johannes  v.  6,  7,  16,  22, 

49,  51,  52,  73,  98,    128,   377;    To- 

mas  73. 
Provincia,  Provence  6  f.,  25,  29,  34, 

70,  72,  73,  106,  121,  140,  181,  182, 

183,   191,  212,  217,  322,  344,  345, 

398,  399,  441. 
Puerto,  Estevan  del  230. 
Pugnolts,  Berengar  de  230. 
Pulcrovi(?u,  G.  de  26, 
Purrhinus,  O.  Pr.  89. 
Puteoli  176. 
Puy,  card.  del  342. 
Puy  de  Franca  399. 

QuintavaylljHenrigo  de  113f.,Rich(> 
150. 

Rabat  614,  515, 

Rabosto,  Petrus  de  181—183. 

Raccuya  71. 

Rages  8. 

Ragusia  258. 

Raymundus,     Ramon     Berengarii, 

Sohn  Karls  II.  25;  Sohn  Jaymes 

478,  5181,  543,  624. 
Raymundus   card.    s.   Marie    nove 

210,  341. 
Raynerii,  Raymundus  265. 
Raynerius  comes  516. 
Rammigo,  Jacobus  de  301. 
Randazzo  75. 


—    578    — 


Ravelleiisis  ep.  77. 

Raveusburg,  Rafburg  284,  296—298. 

Ratta,  Degus  della  302. 

Recuperantiis,  Guilelmus  de  119. 

Regium,  Reggio  276,  339,  470,  558. 

Remis  547. 

Rhodus,  Rodes  197—199,  280—282. 

Rhone  193,  344. 

Ribanca,  P.  54,  55. 

Ribera,  castel  de  480,  482. 

Ricardi,  R.  25. 

Riera,  Cervia  i;a  5  f. 

Richerii,  Guilelmus,  archidyac.  En- 
gracie  490,  .504,  505,  587. 

Rieti  76  f. 

Ripalta,  Petrus  de  77. 

Ripellis,  R.  de  3,  4. 

Riperia  515. 

Rivamunt  123. 

Rivera  di  Gienova  150. 

Rivo,  P.  de  551. 

Rivopullo,  abbas  de  504. 

Riuseco,  Riusacco,  Arnaldus  de  54, 
Berenger  de  147. 

Ritxvol,  P.  de  26. 

Robertus  dux,  rex  von  Neapel  21, 
25,  71—73,  75,  105,  106,  108  bis 
115,  134,  138,  143,  145,  177,  181, 
183,  203,  204,  211—213,  -22—225, 
238,  239,  249,  251,  252,  254,  255, 
257,  265,  266,  270,  274,  276,  279, 
280,  289,  290,  292,  293,  299,  300, 
302,  303,  306-308,  310.  312,  319, 
328,  330,  337,  339,  343,  34(5,  353, 
355,  358,  360,  363,  366,  374,  381, 
382,  384,  385,  387,  390,  392,  395, 
396,  398,  399,  400,  401,  403,  407, 
408,  410—413,  415,  418,  426,  429 
bis  431,  433,  438,  440-443,  445 
bis  449,  451,  462,  463,  467,  470, 
471,  474,  475,  477,  478,  483,  515, 
516,  526—527,  529,  530,  634,  536, 
541—543,  552. 

Roboam  366. 

Rocabertino,  fr.  Dalmatius  de  514; 
Geraldus  360,  386,  394. 

Rocha,  Jacobus  sa  551,  565, 


Rodanus  266. 

Roderici,  Poncius  513. 

Royg,  Bernat  305,  R.  511. 

Roma,  Rom  20,  29,  31,  33,  34,  38, 
39,  41,  47,  55,  63,  65,  66,  73,  88, 
91,  102,  104,  113,  114,  118,  120, 
125,  128,  137,  140,  141,  194,  202, 
205,  259,  260,  266,  290,  298,  327, 
329,  334,  336,  358,  359,  392,  401, 
402,  525,  526—531,  534,  535,  541, 
543,  549;  cancellor  de  R.  54J ; 
cort  de  R.  534;  Romana  curia, 
ecclesia  22,  24—26,  28,  30,  31, 
48,  50,  51,  53,  55,  56,  59,  60,  68, 
71,  77,  78,  110,  120,  138,  143,  179, 
192,  202,  209,  213,  220,  238,  258, 
266,  268,  269,  276,  283,  284,  297 
299,  305,  350,  358,  3(50,  389,  390, 
391,  392.  395,  417,  418,  419,  421, 
422,  424,  437,  440,  452,  464— 4<;6, 
479,  482,  486,  494,  526,  532,  .523; 
R.  popuhis  550. 

Romania  141,  151,  167,  168,  191, 
192,  197—199,  223,  280,  415,  427. 

Roseylo  472, 

Rossiano,  Covaccio  de  225. 

Rossilio,  Roseylo  472,  486,  508. 

Rossis,  Jacobus  de  301;  Joliannes 
de  301. 

Rosso,  Bacha,  de  Bellom  533. 

Rosso,  Matteo,  card.  2,  15,  66,  66, 
85,  125,  128,  129,  134— 13(5. 

Rothomagensis  eccl.,  Rouen  507  f. 

Rotlan,  R.  de  Valencia  512. 

Rotundi,  Simon  411. 

Rovira,  G.  sa  280. 

Rubei,  Guilehnus  486. 

Rubei  de  Parma  557. 

Rudolf  von  Habsburg,  deutscher 
Konig  15  f. 

Ruffus,  b.  extra  civ.  Avinion.  317. 

Ruvira,  P.  112. 


Sabina  Kardinal  von  13—15,  24, 152, 
192,  (Petrus)  205,  467,  472,  473, 
492. 


—    579 


Sabor  s.  112. 

Saeca  476. 

Sacio,  Escho  520. 

Sacosta  Galcerandi  5d6, 527  v.  Costa. 

Saga,  Sibilia  de  240. 

Sagarda,  Raymundus  171. 

Sala  300. 

Salamon  360. 

Salavert  410. 

Saleni  terra  476. 

Salerno  7,  76,  337;  princeps  Salern. 
23,  2G,  27. 

Salguera  (Sardinien)  438. 

Salinbenis,  Benuccius  de  301. 

Salvaygnis,  Ambrosius  et  Segura- 
nus  de  514. 

Salvasius,  Simon  258. 

Salvatoris,  monasterium  s.  117,  522. 

Saluzis,  Felip  de  469. 

Salzet,  Jacme  329. 

Samaritanis,  Bornius  de  301. 

Sanctius  rex  Castelle  26,  65,  113. 

Sanccia  regina  203,  276,  278,  311, 
492,  496,  502. 

Sanccius,  Sancho  rex  de  Mallorca 
65,  107,  113,  115  f.,  232,  390,  394, 
398,  405  f.,  437  f.,  485,  487,  610, 
629. 

Sanccius,  fr.,  de  Aragona  283. 

Sancho  Bruder  K.  Friedrichs  338. 

Sancta  Maria,  Lantinus  comes  de 
444. 

Sanxec  P.  147. 

Saona,  Sahona,  Savona  89,  482  bis 
484,  499,  500,  516,  516,  521,  .525, 
526,  528  ;  Saonenses  482,  497,  531. 

Sapata,  G.  554  v.  Capata. 

Sapera,  Elicen  286  v.  Capera. 

Saragossa,  bisbe  1,  32(5—329  (elet), 
332  (eglesia),  bis  335,  340  f.,  ar- 
chiep.  370;  arciacha  406;  ciutat 
528,  544. 

Sardinia,  Sardigna,  Cerdenya  6, 
19  1,  33,  49,  64,  68,  85,  130,  137, 
150—154,  192—194,  204—206,  220 
bis  222,  224,  225,  229,  249,  254 
bis  256,    291,  304,   383,   386,  387, 


400,  401,  419,  421,  425,-433,  436 

bis  438,  440-442,  444—446,  448, 

449,  455,  456,  4.58,  459,  464,  (Sarts) 

465,  469,  474,  477—479,  4S2,  482, 

501,   502,    508,  51.5,  51(i,  520,  521. 

526,  527,  533. 
Sarazzeni,     Sarraliins     ()9,    89—91, 

105,     1()0,     179,    192,    195  1,    199, 

206,  208  f.,    214,    21(5  f.,  .345,  347. 

350,   386,  430,  448,   449,  474,  511, 

545. 
Sarria  254. 
Sarriano,   Sorriano,    Seriano,    Ber- 

nard  de  53,  68,  69,  80,  82,  84,  85. 

105,  177,  178,  2.52,  255,  395,  411  t., 

415,  417;  P.  de  53. 
Sarzana  189. 
Sassari,   Sasser    150,    1.53,   192,  433, 

.52i). 
Saura  515. 
Saurina  1.50. 

Savoya,  comte  de  547,  .554. 
Savona  v.  Saona 
Saxonie  dux  Rudolfus  275. 
Scaf  usa,  Scliafiliausen  305,  30(5,  308, 

309,  313  f.,  318,  324.  325,  331.  332, 

341,  342. 
Scala,  comes  de  la  .521,  541 ;  signori 

.542;  Canes  4.58;  Dante  302;  Ma- 

stinus  et  Albertus  de  .557  f. 
Scalea  71. 

Scarrerii,  Guillermus  226. 
Scholari,  Palamidas  301. 
Schwaben  284,  286.  287,  308. 
Scintilliis,   Scentiliis,   Sentilis,   (Ji- 

labertus   de  211,  216;    Gisbertus 

256. 
Sclarmonda  168. 
Scoti  541;  320,  322,  .381  f. 
Scuderiis,  .Jacobus  de  503. 
Secia,  G.  de  47. 
Selz  257,  276. 
Semenara  337,  338. 
Semenat,  Ramon  455. 
Sena  v.  Siena. 
Senglada.  Francesch  190. 
Sentonoxet  20. 


580    — 


Sentura  (Alexandrien)  111,  112. 

Sespluges,  Bernat  149,  150. 

Sestany  Johann  5.  6,  8. 

Severino,   comte   Tomas  de  s.  299. 

Severo  s.  card.  de  341  f. 

Sibilio  285,  286. 

Sicilia,  Sizilien  Trinacria  5,  10,  16, 
19—24,  28,  32—35,  37—39,  43  bis 
56,  60-62,  64—72,  74,  77,  78,  83, 
89  f.,  93—95,  102,  103,  105—110, 
127,  137,  140,  143,  145,  171,  177, 
179,  180,  185,  187,  191,  209,  222 
bis  224,  227,  228,  239,  249-254, 
257,   261,  266,  267,  270,  276,  277, 

279,  280,  282,  289—291,  293—295, 
299,  306,  308,  328,  338,  340,  346, 
352—357,  361—363,  372,  376,  379, 
380,  386,  388,  391—393,  395,  396, 
401,  411,  415,  441,  448,  465,  474, 
574,  476,  478,  483,  493,  493,  502, 
522,  626,  528  v.  Friederus  Petrus. 

Siena,    Sena   293,    301,    398;    card. 

Ricard  de  Sena  130. 
Siginulfus,  8ergius  107. 
Silbermuhle  480. 
Silvestri,  Dinus  167,  220  f. 
Simou  notarius  514. 
Syragusa  68,  75,  76,  108—110,  258, 

475,  476;  Syracusani  379;  electus 

258. 
Syrien  191  f.;  v.  Sur. 
Sistel  card.  de  (Robertus)  130. 
Siurana  castrum  de  26. 
Sobrino,  Tomas  comte  de  300. 
Solanes,  Solanis  F.  de  80,  87. 
Soler,  Solerio  A.,  Andreas  de  257, 

371;    Bernat    de   511;   Pere   des 

280,  282  f. 
Soli  473. 
Solivera,  P.  91,  92. 

Solsona,  Celsonensis,  Celd.,Poncius 
prepositus  15,  28,  57,  59  f.,  63  f.,  85. 
Soria  404. 

Sorriano  v.  Sarriano. 
Spanieu  v.  Hispania. 
Sparoeria,  Guidatus  444,  447. 
Specialis,  Nicolaus  110. 


Speluncis,  P.  de  16,  18. 

Speyer  v.  Spira. 

Spineto  552. 

Spinis,  Gerius  de  301. 

Spinula,  Espinola  291,  293,  386,  518; 
Christiauus  21,  93,  95,  189,  190, 
191,  291,  445,  483;  Galeot  443, 
Gerard  441,  443,444;  Lanfranchus 
190;  Leonardus  93;  Luqui  499; 
Nicola  de  Luculi  443;  Odoardus 
189;  Opizinus  189,  190. 

Spira,  Speyer  284  f . 

Splugis,  Petrus  de  392. 

Spoleto  128  f. 

Squerreriis,  Petrus  de  108,  110, 111. 

Stada,  Sans  de  178. 

Stagni,  P.  477. 

Stainpaxe  457. 

Standardus,  Guilelmus  77. 

Stella  170. 

Stellari,  Opizo  6. 

Stephani,  R.,  Raymundus  495,  539. 

Stephanus,  Theutonicus  444. 

Steyer,  Styria  274,  297,  298,  365, 
388,  516;  v.  Austria. 

Strigoniensis  v.  Gloyach. 

Stroccis,  Filippus  de  301. 

Suan  286. 

Sugeno  122. 

Sulimella,  Arnaldus  de  69. 

Sulmona  28,  30. 

Suria,  Sur  95,  147. 


Tacione,  Ugo  de  503. 

Tallaverus,  Talavia,  Fridericus  Bar- 

tholomeus  109,  111;   Taillaferro, 

Vannes  155.  168,  499. 
Taranto  293. 

Tarazona  20,  319—321,  471,  472. 
Tarentum  88,  444,  445,  Tarentinus 

princeps  28,  38,  384. 
Tarimce,    Trimce,   Tlemsen    514  f., 

524. 
Tarragona,    Taraco.   Terragona   5, 

83,  181,  366,  374,  375;  T.  provin- 

cia  393;  maritima  T.  142;  archiep. 


—    581    — 


Rodericus  95—101,  104,  186,  236 

(Guilelmus),  289  f.,  315  (Kapitel) 

bis  319,  321,  326—328,  333f.  (elet); 

340  (Eximenes),  370  f.,  393. 
Tartari  90,  95,  2421 
Tedicis,  abbas  de  301;  v.  Pacciana. 
Templarii  8—10,  31  f.,  72—75,  148, 

138—176,  185  f.,  234— 237  (Temp- 

lergiiter),  315  f. 
Terdona,  Tortona  293,  562. 
Terracina  73. 
Terranova  257,  266,  456. 
Terra  sancta    1,    2,    8—10,   56,   58, 

62,  91,  92,  110,  136,  175,  197,  208, 

209,  337. 
Textoris,  Petrus  340,  471. 
Ticionis,  J.  85. 
Tio,  G.  82,  83,  85. 
Tyrasonensis    archidiac    386,    539; 

canonicus  183. 
Tirol,  Heinrich  von  221. 
Thedaldi,  castrum  206. 
Thelesie  comes,  Signulfus  de  Nea- 

poli  140. 
Theotonici,Teotonici,Tudeschs447, 

464,  525;  Th.  imperator  264;  Th. 

lingua  288. 
Theresia,  Teresa  Infantin,  Gemah- 

lin  Alfonsos  IV.  453,  478. 
Tholosani  83. 
Thomasus  420. 
Thorpe,  Robert  de  461. 
Thotus,  Arnolfinus  47. 
Thuregum  (Ztirich)  517. 
Toledo   403,   407,   491,  504;    Tole- 

tana  eccl.  505;  Tol.  archiep.  Jo- 

hannes   370,    391—393,   402,    405, 

491,  504,  518. 
Tolomeis,  Scottus  de  301. 
Tolosa,  Toloza,  Toulouse   139,  443. 
Tornamira  512, 
Tornellus  iudex  355,  360,  362. 
Toros,  Mosse  111,  112. 
Torre  v.  Turritanus. 
Torpie  303,  337. 
Torreyles,  Narnau  de,  Turrillis,  Ar- 

naldus  320, 323,  326,  328,  337-340. 


Tortosa  361,  366,  367,  372,  373,  401; 

Berengar  von  T.  28. 
Tosa,  Simon  della  301,  302. 
Trano,   Petrus  de,    macerius  pape 

629. 
Transmarine  partes  31. 
Trapani  5,  6,  11,  12,  252,  276,  277, 

278,  356,  446. 
Trappeno,  Lippo  de  534;  Nicolaus 

de  24, 
Treces,  Troyes  240,  328;  Trecensis 

ep.  340. 
Trempum  391. 
Tribiano  552. 
Trier  311,  Treverensis  archiep.  Bal- 

duinus  311,  559. 
Trient,  Trento  520  f. 
Trinacria  v.  Sicilia. 
Tripolis  90 ;  Tripolitana  civitas  9, 12. 
Trivixiana  657. 
Triumfoncium  476. 
Tropeta  74. 
Troyes  v.  Treces. 
Truflfe,  Fatinus  301. 
Tunis  242,   318,   319,   471;    Tunicii 

rex  24,  187. 
Turillis  v.  Torreyles. 
Turken  199. 
Turonensis    thesaurarius    46,   486; 

V.  Philippus  de  Maioricis. 
Turri,  Bartholomeus  de  287. 
Turritanus,    Terre,    archiep.    Tedi- 

sius  150,  152,  192;  Petrus  529. 
Tuscia,  Tusci,  Toscana  6,  6,  8,  119, 

120,  130,  137,  138,  204—206,   220 

bis  222,  224,   249,  251—253,  260, 

266,  267,  293,  303,  304,  440,  442, 

446,  448,  449,  463,  615,  516,  521, 

551,  552,  558;  Tuscie  legatus  550. 
Tusculum    333—335,  343;  Tuscula- 

nus  ep.  Ordoinus  (Didaci)  2;  Boc- 

camaxa   129;    ep.    183,   234,   283, 

382,  535. 

ijberlingen  288. 
Ucles  (Orden)  24. 
Ugolino,  conte  302. 


582    — 


Ulricus,  buttellarius  Alfonsi  regis 
560. 

Ungaria,  Hungaria,  Ungarn  13,  16, 
20  f.,  172,  211—213,  841,  342;  rex 
etregina  U.  569;  v.  Andreas,  Karl 
Martell,  Ladislaus;  Amor  et  Ga- 
briel  de  Ungaria  16;  Aymericus, 
fr.  regis  Ungarie  16. 

Urbevetana  civitas  63. 

Urgel  193,  196,  197;  Urgellensis  ep. 
Guillemus  48;  Raimundus  390  f; 
archidiac.  28,  52,  53;  Berengarius 
de  Villarono  59,  526,  529. 

Ursini,  Mattheus  v.  Rosso. 

Valguanerio,  Symon  de  .526. 

Uzia  v.  Dosa. 


Vaca,  Galuanerii  500. 

Val,  Bertran  des  21. 

Valencia  46,  81,  103,  142,  149  1,  403, 
405;  Real  de  Val.  150;  muros  150; 
ep.  Raimundus  28,  30  f.,  39,  41, 
59,  61.  64,  68,  75  f.,  114,  129,  136, 
230;  Raimuudus  234  f.,  390,  444; 
canonici :  P.  Gomir  76 ;  B.  de 
Montealacri  107;  Johannes  Bur- 
gundi  143,218;  Ferdinandus  Gar- 
sie,  custos  fr.  Min.  in  Valencia 
213,  231;  baiulusB.  ca  Nou  514; 
R.  Rotlan  de  V.  512;  Jacme  Ca- 
font  de  V.  512. 

Valerium,  apud  s.  14. 

Vallegrate  48. 

Vallis  domina,  Sizilieu  72. 

Valois,  de  Valesio,  Carolus  de,  Va- 
lesia,  Alenconis,  Caruoti,  Anse- 
gavieque  comes  6,  40  f.,  105, 140  f ., 
370,  381,  397  f.,  406  f.,  440,  443, 
461,  502,  504. 

Valvert  80. 

Vasconia  460. 

Vasionensis  diocesis  211. 

Venetia,  Venedig,  Veneti  11,  13,  65, 
167,  168,  191,  206,  207,  223,  (dux) 
280,  281,  283,  365. 


Venexinus    Venaissinus    comitatus. 

183,  344,  393. 
Vercelli  557,  558. 
Verdaguer,  R.  514. 
Vergua,   Fortunius    de,    ep.  Cesar- 

aug.  2. 
Verona  553. 
Vescomte,   Gualleas  425;  Azo  521, 

557. 
Via,  Arnaldus  de  487;  P.   de  Via 

344,  352. 
Viana,  Vienne  139;  daltinus  de  V. 

634. 
Vicensis  ep.  98. 
Vigintimilliis,  Franciscus  comes  de 

258,  352,  363. 
Vilabre,  Petrus  de  171. 
Vilalba,  fr.  G.  de  514. 
Vilaragut,  Vilariacuto,  Berengar  de 

6,  11,  12,  68,  69,  526,  629. 
Vilamur,  Ponz  de  196,  320,  321. 
Vilareto,    Vilaret,    Fulco    de    200; 

Guilelmus  de  V.  4,  10  f.,   146  f.; 

magistri  0.  s.  Johannis. 
Vilarono,  Berengar  de  28,  53,  67. 
Vilasecha  327. 
Villa  Bertrandi  55,  60. 
Villa  de  Iglesias  447. 
Villa  francha,  fr.  Bartholomeus  de 

514. 
Villanova,  Vilanova   116,   121,  128, 

168.    201,    419;    Arnald  176,  374; 

Elyonus  de  371;  G.  de  26;  Ray- 

mundus    de    377;    Vidal   de  115, 

134,  231,  233,  234,  304,  315,  317, 

319,  320,  326,  328,  332,  333,  338, 

340,   342,   360,  422,  425,  428,  429, 

432,  435. 
Villari,  Berengar  de  72. 
Vinaderi,  R.  402, 
Vincennes  223. 
Vinciolus  d.  302. 
Violande  infantissa,   Tochter  Jay- 

mes  II.    372,  400,    402,    459,  460. 

474  V.  Jolande. 
Viscaya,  Johannes  de  517,  518. 
Viterbo  125,  225,  353,  358. 


—    583 


Vivaldi,  Manfred  de  552. 
Vocole  483. 

Volta,  Obertus  de  193. 
Vulterris,   civ.  de  301;  ep.  Rayne- 
rius  301. 

Westfalia  275. 
Westminster  459,  461. 
Wolfsowe,  Ditricus  de  318. 


Xacha  12. 
Xarcella  90. 
Xativa  398. 


Zaccaria,  Beneto  6,  7. 
Zelandia  548  v.  Hannonia. 
Zerdenya  v.  Sardinia. 
Ziirich  v.  Thuregum  516 


Berichtigungen. 


S.  181  Nr.  81  zu  lesen  1308  statt  1305. 

S.  383  Nr.   173  Anm.  zu  lesen:    Graf  Hacke,   die  Palliumverleihungen 

bis  1143. 
S.  397  Nr.  182  Anm.  zu  p.  hinzuzufiigen :  467. 
S.  400  Nr.  184   am   Schluss  zu  erganzen:    Vgl.  Arch.  stor.  Napol.  VIII 

den  Aufsatz  von  Minieri-Riccio  uber  die  Genealogia  Karls  II. 
Hr.  239  gehort  hinter  242. 


Nachtrage  und  Erganzimgen 

zu  den 
Acta  Aragonensia  Band  1-3 


Entnommen  aus 


Spanische  Forschungen  derG6rresgesellschaft,Reihe  l:Gesammelte  Auf- 

satze  zur  Kulturgeschichte  Spaniens,  Band  4,  Aschendorffsche  Verlags- 

buchhandlung,  Miinster,  1933  (Seite  355-536) 


Im  Jahre  1892  betrat  ich  zuerst  die  Raume  des  Kronarchivs  in  Barcelona. 
Noch  hatte  der  Sohn  des  bedeutenden  Organisators  des  katalanischen  Geschichts- 
stoffes  Prospero  de  Bofarull,  der  greise  Don  Manuel  die  Leitung;  unter  ihm 
arbeitete,  auch  schon  bejahrt,  sein  Sohn  Don  Francisco,  Prosperos  Enkel. 
Franciscos  Publikationen  iiber  das  Konstanzer  Konzil,  uber  den  Uterarischen  Theo- 
logen  Felipe  de  Malla,  der  selbst  einen  Balzac  interessierte,  und  uber  den  geistvollen 
Hofnarren  Mossen  Borra  hatte  meine  Aufmerksamkeit  auf  das  in  der  Gelehrten- 
welt  wohl  genannte,  aber  wenig  bekannte  Archiv  gelenkt.  Erst  nach  der  Jahr- 
hundertwende  konnte  ich  die  Konstanzer  Sammlung,  die  sich  bis  dahin  nur  auf 
die  Register  Ferdinandos  I.  beschrankte,  fortsetzen.  Unter  den  Berichten  der 
aragonischen  Gesandten  vom  Konzil  lag  ein  romisches  Tagebuch  aus  den 
Tagen  Bonifaz'  VIII.  verborgen.  Dadurch  wurde  ich  auf  die  gewaltige  Masse 
der  CRD,  des  in  Barcelona  im  Laufe  von  zwei  Jahrhunderten  sich  an- 
sammelnden,  von  auswarts  kommenden  Teiles  der  diplomatischen  Korrespon- 
denz,  aufmerksam.  Ein  erster  Zugriff  in  dieses  wundervolle  Material  ermog- 
lichte  nach  Jahresfrist  das  Erscheinen  meines  Buches  uber  den  soviel  ange- 
fochtenen  Bonifaz  VIII.  Nicht  eine  Biographie  wollte  ich  geben,  sondern  nur 
wichtige  Punkte  erforschen,  die  zur  siCheren  Deutung  des  oft  ratselhaften  Wesens 
Bonifaz'VIII.  fuhren  konnten.  Auf  wiederholten,  oft  jahrlich  alle  Ferien  um- 
fassenden  kurzen  Reisen  der  nachsten  Jahre  sammelte  ich  den  Stoff  fur  die  Ende 
1907  erschienenen  Werke  Acta  Aragonensia  (zwei  Bande)  und  Papsttum  und 
Untergang  des  Templerordens  (ebenfalls  zwei  Bande).  Die  Aufnahme  des  neuen 
Quellenmaterials  wai*  zum  Teile  enthusiastisch.  Eine  der  starksten  Anerkennungen 
war  die  AuBerung  K.  v.  Heigels,  mit  der  er  meinen  Vortrag  auf  dem  internatio- 
nalen  HistorikerkongreB  in  Berlin  1908  einleitete,  dafi  seit  einem  Menschenalter 
nicht  ein  so  reicher  und  eigenartiger  mittelalterlicher  Quellenstoff  geboten  worden 
sei.  Auf  mich  personlich  wirkte  im  Jahre  1923  noch  starker  die  Erklarung  des 
Rektors  der  Universitat  Zaragoza,  die  Universitat  Aragons  fuhle  sich  geehrt,  dafi 
ich  den  Titel  Acta  Aragonensia  gewahlt  hatte;  darum  habe  sie  beschlossen,  fiir 
die  Freiburger  notleidende  Studentenschaft  mir  einige  Zeit  eine  bestimmte  Summe 
zukommen  zu  lassen.  Nur  zwei  kritische  Bemerkungen  wurden  im  Laufe  der  Zeit 
laut:  La  Mantia  beklagte  die  vielen  Auslassungen  und  wiinschte  vollige  Wieder- 
gabe  der  Quellen.  Aber,  gerade  durch  die  Auslassung  alles  Formelhaften,  durch 
die  Zusammenpressung  alles  WesenUichen,  hatte  ich  die  Zusammenballung  in 
wenigen  Banden  ermoglicht.  Wiederholte  Nachlese  jungerer  Gelehrter,  die  inner- 
halb  der  gesteckten  Grenzen  wenig  Neues  zutage  forderte,  hat  die  Richtigkeit  der 
gewahlten  Form  erwiesen,  die  alles  Wesentliche  vereinte  und  der  Deutung  des 
gegebenen  Textes  keinen   Zwang   antat.    Berechtigter   war   die  Bemerkung   des 


588  Spanische  Forschungen 

feinen  siidfranzosischen  Forschers  J.  Calmette,  daD  meine  connaissance  philolo- 
gique  nicht  immer  auf  der  Hohe  meiner  connaissance  paleographique  stande. 
Aber  wo  sollte  ich  mir  im  philologischen  Deutschland  vor  40 — 30  Jahren  Rats 
p^-holen  auBer  bei  Suchier  in  Halle?  Selbst  der  hervorragende  Freiburger  Proven- 
zahst  Levy  wuBte  nicht  immer  zu  helfen.  Zudem  war  es  gerade  die  Zeit,  in  der 
die  mehr  oder  minder  offizielle  neue  katalanische  Schreibweise  entstand,  die 
aber  kaum  Regeln  fur  die  Edition  alter  Texte  bot.  Und  noch  eines:  die  Schreib- 
weise  mancher  katalanischen  Diplomaten  des  14.  Jahrhunderts  war  in  ihren 
Briefen,  oft  im  selben  Briefe,  eine  so  willkiirhche,  daB  man  beim  Mangel  von 
Photographien  auch  bei  sorgfaltiger  Kopierarbeit  immer  wieder  Zweifeln  sich 
ausgesetzt  sah,  die  nur  durch  eine  neue  Reise  hatten  behoben  werden  konnen. 
"Welche  Grammatik  benutzt  Konig  Robert  in  seinem  provenzahsch-katalanischen 
Gewasch?  GewiB,  mit  diesen  Erwagungen  soU  nicht  manche  Inkorrektheit  der 
ersten  Edition  weggewischt,  sondern  nur  entschuldigt  werden,  zumal  das  rein 
Historische  darunter  nur  selten  gelitten  hat.  Meine  Edition  ist  fur  historische, 
nicht  fiir  philologische  Zw'ecke  erfolgt,  obwohl  sie  auch  dafiir  Hilfe  leisten  kann, 
wie  die  philologische  Arbeit  von  E.  Llorens  erweist.  Einem  wiederholt  geauBerten 
Wunsche  von  K.  Wenck  nach  deutscher  Ubertragung  wichtiger  Stucke,  bin  ich 
im  Einzelfalle  bei  dem  sehr  schwer  verstandUchen  wirtschaftlichen  Dokument 
(AA  HI,  162  2.)  nachgekommen;  in  starkerem  Umfange  war  die  Erfiillung  des 
Wunsches  bei  der  Masse  des  katalanischen  Stoffes  nicht  moglich. 

Das  Erscheinungsjahr  1907/8  ist  fiir  die  katalanische  Geschichtsforschung  — 
der  Begrifl  Geschichte  im  weitesten  Sinne  genommen  —  von  besonderer  Bedeu- 
tung  1.  Es  wurde  das  Institut  d'Estudis  Catalans  gegriindet,  es  erschien  der 
erste  Band  der  monumentalen  Bandereihe  des  Anuari  mit  wundervoller  bild- 
nerischer  Ausstattung,  es  erschien  der  erste  Band  der  Documents  per  THistoria 
de  la  cultura  Catalana  mig-eval  von  Antonio  Rubio  y  Lluch.  Man  staunt  iiber 
den  kulturgeschichtlichen  Reichtum  Kataloniens,  der  in  den  beiden  Banden  vor 
uns  ausgebreitet  wird.  Man  muB  den  groBen  Gelehrten,  den  Sohn  und  Ver- 
wandten  der  Schopfer  der  katalanischen  Renaissance,  begliickwiinschen,  daB  er 
imstande  war,  ara  Abend  seines  Lebens,  am  Vorabend  der  neuen  geistigen  Selb- 
standigkeit  seiner  Nation  innerhalb  des  neuen  spanischen  Staatsgebildes  diesen 
Kulturreichtum  seiner  Vorfahren  vor  uns  auszubreiten.  Man  lese  nur  den  um- 
fangreichen  „Prolech"  zum  zweiten  1921  erschienenen  Bande  mit  der  instruktiven 
Gelehrtentafel  am  Ende. 

Seine  und  meine  Publikationen,  obwohl  sie  denselben  Zeitraum  umfaBten, 
beriihrten  sich  kaum.  Unser  beider  Ziel  und  Material  war  verschieden.  Mein 
Ziel  war  die  auBenpolitische,  besonders  die  kirchenpolitische  Bedeutung  im 
Quellenstoff  darzutun  und  dazu  diente  mir  das  in  den  CRD  vereinte  Material, 
wahrend  ich  die  Registerbande  nur  vereinzelt  heranzog  und  die  spanische  Terri- 
torialspolitik  bewufit  ausschloB.  Rubio  schopfte  aus  den  Tausenden  der  Register- 
bande,  er  schopfte  sie  aus,  beriihrte  aber  kaum  das  diplomatische  Material.  DaB 
auch  letzteres  noch  Erganzungen  fiir  die  mittelalterliche  katalanische  Kultur  bieten 
kann,  haben  die  Bande  der  AA  bereits  ergeben,  und  wird  sich  noch  weiterhin 


1  Vgl.  meinen  Aufsatz:  Die  katalanische  Renaissance  in  der  Internationalen 
Wochenschrift  1910  und  die  kleine  Arbeit:  Das  Aufbliihen  der  spanischen  Ge- 
schichtsschreibung  in  der  Hist.  Ztschr.  1913. 


Nachlrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  589 

zeigen.  Neben  Tristan  und  Lanzelot  erscheint  die  grofie  franzosische  Schrift- 
stellerin  Christine  de  Pisan  nur  in  den  CRD,  in  ihnen  wird  die  herrhche  Fal- 
schung  Pedros  IV.  aufbewahrt,  mit  der  er  in  Form  einer  papstUchen  Urkunde 
gewisse  Kreise  seines  Hofes  verulkt,  sie  enthalten  die  prachtigen  Konstanzer 
Konzilsbriefe  des  Hofnarren  Mossen  Borra  usw. 

Meine  Absicht,  die  Forschung  uber  das  ganze  14.  Jahrhundert  bis  zum  Kon- 
slanzer  Konzil  auszudehnen,  konnte  ich  infolge  des  Weltkrieges  und  der  verandei- 
ten  wirtschaftUchen  Lage  Deutschlands  nur  zum  Teile  verwirkHchen.  Da  am 
Ende  des  Weltkrieges  keine  Aussicht  vorhanden  zu  sein  schien,  die  Arbeiten  fort- 
zusetzen,  beschloB  ich  mit  Zustimmung  meines  opferwilligen  Verlegers,  das  vor- 
her  Zusammengetragene  als  IH.  Band  der  AA  zu  veroffenthchen  (schliefiUch  Ende 
1922  erschienen).  Sobald  die  poHtische  Lage  sich  etwas  geklart  hatte,  habe  ich 
seit  1921  meine  Studienfahrten  nach  Barcelona  wieder  aufgenommen.  Im  wesent- 
lichen  ist  das  Material  in  der  Beschrankung,  die  ich  mir  stets  vorgenommen  — 
AuBenpolitik  und  Kirchenpolitik  —  mit  immer  grofierer  Beschrankung  bis  in  die 
Zeit  Pedros  IV.  von  mir  zusammengetragen;  den  ersten  Teil  biete  ich  hier  unten. 
Der  weitere  kirchenpolitische  Stoff,  der  sich  seit  1378  mit  dem  Quellenmaterial  zur 
Geschichte  des  groBen  Schismas  hauptsachlich  deckte,  ist  von  mir  und  Privat- 
dozent  Seidlmayer  ausgesucht,  und  hierbei  ist  auch  Kastilien  (Simancas  und 
Madrid)  nach  Moglichkeit  herangezogen  worden.  Hieriiber  wird  in  Balde  eine 
umfangreiche  Publikation  erscheinen,  die  vor  allem  die  opferwillige  Tatigkeit  der 
kastilischen  und  aragonischen  Herrscher  dartun  wird.  Dagegen  liefi  ich  die  nicht 
kirchenpolitische  Aufienpolitik  der  aragonischen  Herrscher  Pedro  IV.,  Juan  I. 
und  Martin  zum  Teil  unbeachtet,  da  sie  fiir  die  allgemeine  Geschichte  an  Bedeu- 
tung  verloren  hat;  so  besonders  die  recht  umfangreichen  sizilischen  Berichte  der 
letzten  Zeit  des  14.  Jahrhunderts.  Die  katalanischen  und  kastilischen  Quellen  der 
Konstanzer  Zeit,  von  so  hoher  Bedeutung  fiir  dieses  Konzil,  wahrend  demgegen- 
iiber  die  Berichte  —  nicht  die  Chroniken  —  der  Baseler  Zeit  viel  geringfiigiger 
sind,  liegen  in  meinen  vier  Banden  Acta  concilii  Constanciensis  (1896 — 1928) 
gesammelt  vor. 

Am  Ende  meiner  zahlreichen  Spanienreisen  und  -Forschungen  habe  ich  zu 
danken  fiir  edle  Gastfreundschaft,  die  ich  so  oft  in  Barcelona,  besonders  in  der 
aufbliihenden  Casa  Balmes  genossen,  fiir  vornehme  Freigebigkeit,  mit  der  die 
friihere  katalanische  Mancomunidad  und  die  Universitat  Zaragoza  meine  und 
deutsche  Studienzwecke  unterstiitzte,  fur  die  Ehrungen  seitens  der  Institute  und 
Akademien,  seitens  der  Universitaten  Salamanca  und  Valladolid.  Die  Arbeit  moge 
gewidmet  sein  den  Mannern  der  alten  und  neuen  Generation,  die  sich  so  oft  als 
meine  Schiiler  bezeichnet  haben,  obwohl  ich  mehr  von  ihnen  gelernt  habe,  als  sie 
von  mir,  den  Gelehrten  auf  den  verschiedenen  Hochschulen  in  Salamanca,  Valla- 
dolid,  Sevilla,  Madrid,  Zaragoza,  Gimenez  Soler,  Carande,  Torres, 
Riibio,  de  Luna,  der  hochgeschatzten  Akademikerin  M.  Gaibrois  de  Bal- 
lesteros  und  ihrem  Gemahl,  schliefilich  den  zahlreichen  Freunden  in  Barce- 
lona,  an  ihrer  Spitze  dem  tatkraftigen  Reorganisator  des  Kronarchivs  und  bedeu- 
tenden  Rechtshistoriker  F.  Valls  y  Taberner.  Moge  die  junge  Generation 
deutscher  Gelehrten,  vor  allem  die  Mitglieder  der  von  mir  vertretenen  Gorres- 
gesellschaft,  die  seit  Jahren  in  Spanien  arbeiten,  durch  tiichtige,  objektiv  ge- 
haltene,  die  Kulturbedeutung  Spaniens  gern  anerkennende  Werke  das  durch  das 
Ausscheiden  der  Alten  gelockerte  Freundschaftsband  erneuern. 


590  Spanische  Forschuiigeii 

1.   Die  CRD   des   Kronarchivs   in   Barcelona. 

Die  internationale  wissenschaftliche  Bedeutung  des  mittelalter- 
lichen  Kronarchis  in  Barcelona  beruht  auf  seinen  Registern  und  seinen 
Cartas  reales  diplomaticas  -.  Der  gewaltige  Keichtum  beider  Teile  ent- 
lockte  seiner  Zeit  beim  ersten  Erscheinen  der  Acta  Aragonensia  dem 
als  vorsichtigen  und  nijchternen  Urkundenforscher  bekannten  Emil  von 
Ottenthal  den  begeisterten  Ausruf:  „Hier  an  der  Grenze  der  abend- 
landischen  Kultur  hat  sich  ein  Urkundenwesen  entwickeit,  wie  es  uns  in 
keinem  andern  Staatswesen,  auch  an  der  Kurie,  gleichzeitig  nicht 
erhalten  ist,  eine  schriftliche  Verwaltung  wie  bei  uns  —  ein  papiernes 
Zeialter  da  und  dort,"  Und  in  zahlreichen  Rezensionen  der  drei  Bande 
aufiert  sich  immer  wieder  das  Erstaunen  iiber  die  verwirrende  FiJlle 
des  hier  Gebotenen. 

Eine  Gesamtiibersicht  liber  die  Register  aus  der  Zeit  Jaymes  II. 
habe  ich  in  der  Einleitung  zum  ersten  Bande  gegeben;  dort  auch  den 
Unterschied  von  den  koniglichen  und  kirchlichen  Registern  anderer 
Lander  betont.  Wie  ihre  Zahl  von  mehr  als  6000  Banden  fiir  wenig 
mehr  als  ein  Vierteljahrtausend  die  Zahl  aller  sonstigen  uns  bekannten 
Register  iibersteigt,  so  unterscheiden  sie  sich  auch  durch  den  Inhalt  von 
allen  andern.  Man  ersieht  es  vorziiglich  aus  den  wundervollen  bekannten 
Banden  von  Antonio  Rubio  y  Lluch  (Documents  de  la  cultura  Catalana 
mig-eval  I,  II),  die  fast  ganz  aus  den  Registern  geschopft  sind.  Ganze 
Serien  haben  mit  Urkunden  im  engern  Sinne  nichts  gemein.  Es  gibt  in 
den  Registern  eine  fortlaufende  Familienkorrespondenz,  die  auch  wei- 
teste  Kulturgebiete  behandelt:  Schilderung  des  hauslichen  Lebens, 
Krankheiten  und  Tod,  Kindererziehung  und  Verheiratung.  Selbst  die 
politische  Korrespondenz  Jaymes  II.  mit  seinem  Bruder  Friedrich  III. 
tragt  einen  durchaus  andern  Charakter  als  etwa  das  Registrum  super 
negotio  imperii  des  Vatikans  oder  die  Briefbiicher  Konig  Sigismunds 
in  Wien:  Bekundungen  briiderlicher  Liebe  wechseln  ab  mit  bittern  Vor- 
wiirfen  iiber  Vernachlassigung,  Schilderung  der  Wandlung  eigenen  reli- 
giosen  Lebens  mit  Erzahlung  kriegerischer  oder  zerstorender  Natur- 
ereignisse.  Novellenartiger  Stoff  dringt  selbst  in  die  Register,  wenn  er 
auch  viel  haufiger  und  packender,  selbst  zu  dichterischer  Wiedergabe 
reizend,  sich  in  den  CRD  findet.  Und  alles  dieses  gilt  nicht  blofi  von  den 
Registem  Jaymes  II.,  wenn  auch  hier,  wie  mir  scheint,  alles  person- 
licher  und  urspriinglicher  sich  zeigt. 

-  Weniger  tritt  der  Reichtum  bei  den  landschaftlichen  Dokumenten,  vor 
allem  bei  den  Abteilungen  der  Kloster  hervor.  Hier  halt  die  Zahl  der  Dokumente 
die  normale  Grenze,  die  wir  auch  in  andern  Sammlungen  Westeuropas  antrelTen. 
Sehr  umfangreich  sind  die  Cortesakten.  Die  Handschriftensammhmg  des  Kron- 
archivs  lasse  ich  aufier  Betracht. 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (1 — -III)  591 

Wenn  ich  auf  die  CRD  oder  auch  Cartas  sueltas  hier  ausfiihrlicher 
eingehe,  so  geschieht  es  deshalb,  weil  ich  seit  dem  Erscheinen  der  drei 
Bande  eine  allgemeine  Obersicht  iiber  das  gesamte  bis  ins  15.  Jahr- 
hundert  reichende  Material  zu  gewinnen  vermochte.  Aufier  der  gleich 
zu  besprechenden  Archivgruppe  der  CRD,  die  durch  die  Art  der  Auf- 
bewahrung  sich  gleich  erkennen  lassen,  gibt  es  unter  den  Pergaminos 
eine  besondere  Abteilung  von  Berichten,  die  bis  vor  kurzem  gleich  den 
Abteilungen  der  eigentlichen  Pergamenturkunden  —  Papst-,  Konigs-, 
Kloster-  usw.  Urkunden  —  gerollt  aufbewahrt  wurden,  neuerdings  zum 
guten  Teil  geplattet  und  leichter  benutzbar  sind,  Sie  sind  zum  guten 
Teil  aufierordentlich  klein,  ofter  nur  Streifen,  sind  zuweilen  ohne  Siegel- 
spur,  zuweilen  laSt  sich  eine  Spur  des  aufgedriickten  Siegels  erkennen. 
Sie  haufen  sich  in  der  Zeit  Jaymes  II.;  von  der  Konigin  Sancha  von 
Neapel  gibt  es  z.  B.  eine  groQe  Anzahl  meist  politischer,  aber  nicht 
immer  sehr  bedeutender  Stiicke.  Viele  Dutzende  sind  durch  besonders 
diinn  geformtes  Pergament  gleich  als  diplomatische  Briefe  zu  erkennen; 
so  die  Schreiben  der  Tochter  Jaymes  Elisabeth,  Gemahlin  Friedrichs 
d.  Sch.,  so  oIl  duch  die  Briefe  des  letzteren,  die  sich  sofort  von  seinen 
eigentlichen  Urkunden  scheiden.  Unter  diesen  Pergaminos  befinden 
sich  wohl  die  altesten  Dokumente,  die  man  als  diplomatische  ansprechen 
kann.  Vielleicht  ist  die  alteste  Nummer  ein  langes  Schreiben  des  ersten 
Erzbischofs  von  Genua,  des  hl.  Syrus,  an  Raymund  Berenger  von  Aragon, 
Es  beginnt:  R.  Dei  gratia  Barchinonensi  comiti  et  principi  regi  Arogo- 
nensi  et  marchioni  Provincie  Sy[rus]  Januensis  ecclesie  servus  et 
archiepiscopus  licet  indignus  salutem  in  Christo  et  de  universis  hostibus 
suis  gloriosum  triumphum  et  letam  victoriam  \  Syrus  freut  sich,  wenn  er 
Gelegenheit  hat,  dem  Fiirsten  zu  schreiben.  Jubelnd  dankt  er  Gott  fiir 
die  Siege,  die  Raymund  iiber  die  Sarazenen  ante  paucos  annos  errungen, 
deren  Stadte,  Kastelle  und  Reichtiimer  er  gewinnen  moge.  Damit  er 
das  lange  Zeit  ausfiihren  konne,  bringen  der  Erzbischof  und  die  Kano- 
niker  von  S.  Laurentius  taglich  das  Opfer  fiir  ihn  dar,  im  standigen  Ge- 
denken,  dai3  er  dem  hl.  Laurentius  mit  der  Insel  Certosa  ein  so  reiches 
Geschenk  gemacht.  Er  sendet  den  beredten  und  klugen  Priester  Albert 
zu  ihm,  der  mit  dem  Fiirsten  wegen  des  Schutzes  der  anscheinend  be- 
drohten  Insel  verhandle.  Dann  schlieftt  das  Schriftstiick  mit  folgender 
merkwiirdiger  Bitte:  Verum  ut  pro  utilitate  nostra  singulariter  etiam 
vobis  aliquid  significemus,  petimus  de  vestra  munificentia,  quod  vos,  qui 
habetis  in  servitio  vestro  ultra  centum  milia  hominum,  mittatis  nobis 
unum  Sarracenum  vel  christianum,  qui  noverit  nobis  sapienter  ortum 


■^  Ich  betone  auch  hier,  dafi  es  sich  bei  diesen  Erorterungen  um  originale 

Stucke   des    Verkehrs   mit    auswartigen    Staaten    und    PersonHchkeiten  handelt; 

Kopien,  Urkunden  im  engern  Sinne  und  innerkatalanische  Dokumente  lasse  ich 
hier  aufier  Betracht. 


592  SpMiiiachc   l''()r.s(liunf^on 

oxcolere  et  plantare  pomerium.  Est  namque  nobis  persona  talis  valde 
necessaria  et  per  legatum  presentem  vestre  magnificentie  supplicamus, 
ut  confestim  ad  nostram  presentiam  dirigi  faciatis.  Omnipotens  Deus 
vitam  vestram  longis  temporibus  in  continua  prosperitate  custodiat  et 
penitus  ab  omni  malo  defendat.    Amen. 

Weiter  gehoren  zu  den  altern  Stiicken  BruchstiJcko  der  Templer- 
korrespondenz  (vgl.  Acta  III  und  Papsttum  und  Untergang  des  Templer- 
ordens).  Das  spater  aufgefundene  Stiick,  unten  folgend,  das  aus  der 
Zeit  der  Palastinafahrt  Kaiser  Friedrichs  II.  stammt,  fand  ich  unter 
den  Documentos  sin  clasificar.  Nach  meiner  jetzigen  Kenntnis  des 
Archivs  beginnen  die  diplomatischen  Stiicke  ganz  vereinzelt  im  12,,  in 
geringer  Zahl  in  der  ersten  Halfte  des  13.  Jahrhunderts.  Die  gewohnlich 
als  CRD  oder  auch  Cartas  sueltas  bezeichneten  Dokumente  werden  in 
261  cajas  (Holzschachteln)  oder  Kasten  aufbewahrt.  Sie  beginnen  mit 
Jayme  I.;  seinen  Namen  tragen  2  cajas,  mit  Pedro  III.  und  Alfonso  III. 
ist  je  ein  caja  bezeichnet,  Jayme  II.  dagegen  weist  109  auf,  Alfonso  IV. 
27,  Pedro  IV.  50,  Juan  I.  9,  Martin  I.  8,  Fernando  I.  20,  Alfonso  V.  25, 
Juan  II.  4  und  Fernando  II.  (el  catolico)  5.  Wie  in  AA  I  S.  LXVI  an- 
gegeben  ist,  wiesen  damals  die  gezahlten  Nummern  Jaymes  II.  13  474 
auf.  Da  inzwischen  die  schon  von  mir  zum  erstenmal  benutzten  Cartas 
maltratadas  und  einige  andere  Gruppen  eingereiht  worden  sind,  so  wird 
die  Zahl  wohl  14000  erreichen.  Eine  Nummerierung  des  Inhalts  der 
iibrigen  cajas  hat  bislang  nicht  stattgefunden;  nach  der  Einsicht  in  die 
spatern  cajas  diirfte  die  Gesamtzahl  kaum  das  Doppelte  erreichen,  ob- 
wohl  ihre  Zahl  im  Vergleiche  zu  Jayme  II.  grofier  ist.  Nun  darf  man 
diese  vielen  tausende  Dokumente  nicht  fiir  die  Diplomatie  allein  bean- 
spruchen;  es  finden  sich  unter  ihnen  grofie  Reihen  von  Kopien  der  in 
den  Registern  enthaltenen  Briefe  und  Urkunden  wesentlich  innerpoli- 
tischer,  verwaltungsgeschichtlicher  Art;  aber  auch  sonst  enthalten  die 
cajas  zahlreiche  Stiicke,  die  fiir  die  innere  Wirtschafts-  und  Beamten- 
geschichte  von  grofitem  Werte,  aber  nicht  eigentlich  diplomatischer  Natur 
sind.  Immerhin  bleiben  viele  tausend  Briefe,  Gesandtschaftsberichte, 
Vertrage  usw.  iibrig  in  einer  Menge,  die  das  Staunen  des  Kenners 
erregt,  der  weifi,  wie  diirftig  auch  das  spatere  Mittelalter  solche  Stiicke 
erhalten  hat. 

Ein  aufieres  Kennzeichen  dieser  Dokumente  ist  das  Papier  und  der 
Mangel  einer  vollstandigen  Datierung.  Nur  ein  kleiner  Teil  tragt  Jahres- 
zahl  und  er  ist  durchgangig  fiir  die  allgemeine  Geschichte  der  wenigst 
bedeutende.  Unter  den  Gesandtschaftsberichten  tragen  kaum  einige 
Prozent  Jahresangaben.  Gewohnliche  Datierimg  ist  Angabe  des  Monats- 
tages  oder  des  Heiligenfestes.  Man  begreift  darum  die  Schwierigkeilen 
der  archivalischen  Ordnung  und  der  wissenschaftlichen  Benutzung.  Um 
diese  gewaltige  Masse  ordnen  zu  konnen,  so  dafi  man  sofort  das  Akten- 
stiick  eines  Herrschers,  eines  Geschehnisses  herausfindet,  dazu  bediirfte 


Nachlrage  uiul  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  593 

es  eines  internationalen  Wissens,  wie  es  kein  Gelehrter  selbst  fiir  ein 
paar  Jahrhunderte  aufweisen  kann.  So  hat  man  sich  archivalisch  in 
friihern  Zeiten  mit  allerlei  Hilfsmitteln  beholfen,  z.  B.  Zusammenlegimg 
nach  Indiktionen,  nach  Monaten,  nach  Sachgruppen  (z.  B.  Juden, 
Templer),  die  nur  ein  Nichtkenner  tadeln  konnte.  So  begreift  man  aber 
aueh,  dafi  in  friihern  Zeiten  —  und  zuweilen  auch  jetzt  noch  —  Doku- 
mente  unter  falschen  Herrschern  eingereiht  wurden;  denn  palao- 
graphisch  lassen  sich  ausgeschriebene  Hande  selbst  nicht  bei  einem 
Unterschiede  von  30  Jahren  feststellen.  Ein  Hilfsmittel  bei  Datierung 
der  diplomatischen  Berichte  aus  der  Zeit  der  ersten  Halfte  des  14.  Jahr- 
hunderts  ergibt  sich  aus  der  Feststellung  der  Tatsache,  dafi  fast  keiner 
der  verwendeten  Diplomaten  langer  als  ein  dutzend  Jahre,  die  meisten 
nur  ein  paar  Jahre  im  Dienste  des  Konigs  erscheinen.  Wahrend  ich 
wiederholt  Stiicke  des  Nachfolgers  dem  Vorganger  und  umgekehrt  zu- 
weisen  konnte,  ist  der  Fall,  dafi  ein  Stiick  sich  in  eine  mehr  als  hundert 
Jahre  spatere  Sammlung  verirrte,  mir  nur  einmal  vorgekommen.  Das 
kostlichste  Dokument  vielleicht  des  ganzen  Archivs,  das  Tagebuch  eines 
Gesandten  aus  den  Tagen  Bonifaz  VIII.,  fand  ich  unter  Berichten  vom 
Konstanzer  Konzil;  so  erfuhr  ich  erst  auf  meiner  dritten  spanischen 
Forschungsreise  von  den  Schatzen  des  14.  Jahrhunderts.  (Aus  denTagen 
Bonifaz  VIII.  S.  XXXVIII — L:  Tagebuchartige  Aufzeichnungen  an  der 
Kurie  Bonifaz' VIII.  des  Pfarrers  Laurentius  Martini,beginnend:  XVIII. 
Kal.  Febroarii  recessit  en  [nicht  in]  Rossell.  Soweit  noch  zu  lesen  ist, 
diirfte  es  so  heiiJen  und  der  Satz:  recessit  Herr  Rossel  zu  deuten  sein. 
Vgl.  Anm.  1.) 

Ich  lasse  jetzt  eine  allgemeine  trbersicht  folgen;  sie  soll  vor  allem 
der  internationalen  Orientierung  dienen. 

Von  den  2  ersten  cajas  enthaltNr.  1  (Nr.  2  bringtWertlose  Abschriften) 
125  Stiick.  Unter  diesen  viele  Papierbriefe  iiber  innere  Verwaltungs- 
angelegenheiten,  darunter  beinahe  20  an  den  bajulus  der  Cerdagne,  R.  de 
Pompia  oder  Pompiano,  an  den  sich  auch  der  Erzbischof  von  Narbonne 
wendet.  Nur  ein  Stiick  tragt  wirklich  diplomatischen  Charakter:  Nr.  112. 
Aus  ihm  erhellt,  dafi  ein  reger  Verkehr  zwischen  dem  Konige  und  dem 
papstlichen  Notar  Jordanus,  dem  spatem  Kardinaldiakon  tit.  ss.  Cosmae 
et  Damiani  stattfand  und  friiher  einmal  der  Barceloneser  Kanonikus 
P.  Alberti  (?)  ihm  iiber  eine  sekrete  Angelegenheit  des  Kronprinzen 
Pedro  geschrieben  habe.  Ober  diese  hat  er  mit  dem  Papste  ( Alexander  IV.) 
verhandelt  und  ihn  giinstig  gestiinmt  gefunden,  will  aber  dem  jetzigen 
Gesandten  wegen  des  Geheimnisses  nur  miindliche  Anweisungen  geben. 
Solange  er  lebt,  wird  er  dahin  arbeiten,  dafi  an  der  Kurie  nichts  dem 
Konige  Unangenehmes  sich  ereigne;  er  lalJt  aber  durchblicken,  daiJ  be- 
deutende  Gesandte  von  der  Gegenseite  an  der  Kurie  arbeiteten,  bisher 
aber  noch  nichts  erreicht  hatten.  Das^interessante  Stiick  (Orig.  Perg.  mit 
Siegelspuren  und   der  Adresse:   Illustrissimo   regi   Aragonum)  lautet: 


594  Spjinisclic   l'"()r.sclumgi'ii 

Serenissimo  principi  suo  tamquam  domino  speciali  domino  J.  Dei  gracia 
illustri  rcgi  Aragonum  Jordanus  domini  pape  subdiaconus  et  notarius 
recommendacionem  et  paratam  ail  eius  obsequia  voluntatem.  Noveritis, 
quod  omnibus  aliis  vestris  negociis,  pro  quibus  latorem  presencium, 
notarlum  vestrum  ad  sedem  apostolicam  destinastis,  prout  melius  potui, 
ixpeditis  super  negocio  secreto  .  .  primogeniti  vestri,  pro  quo  alias  per 
i*.  Alberti  canonicum  Barchinonensem  serenitas  regia  miclii  scripsit,  cum 
domino  summo  pontifice  tractatum  habui  diligentem.  Quem  more  solito 
inveni  vobis  in  eodem  negocio  favorabilem  et  benignum.  Et  quia  idem 
negocium  secretum  est,  congruum  fore  non  vidi,  quod  actum  sit  de 
eodem,  vobis  per  litteras  intimare,  quia  dictus  notarius  vester,  cui 
ipsum  negotium  commisi  oretenus  exponendum  vobis,  qualiter  in  illo 
processerim,  exprimet  viva  voce.  Scituri,  quod,  quandiu  vixero,  attentus 
et  sollicitus  ero,  ut  nichil  fieri  possit  in  curia,  quod  excellencie  vestre 
debeat  displicere,  licet  autem  pro  predicto  negocio  magni  nuncii  venerint, 
nichil  tamen  consequi  potuerunt. 

Das  Stiick  mu6  vor  dem  Jahre  1257  November  20  geschrieben  sein, 
denn  seitdem  zeichnet  Jordanus  als  notarius  et  vicecancellarius  (Pott- 
hast,  Regg.  Pont.  II  S.  1473).  Vielleicht  weii5  die  katalanische  Spezial- 
forschung  den  Brief  genauer  zu  deuten. 

Von  Pedro  d.  Gr.,  dem  Urheber  der  aragonischen  Mittelmeerpolitik 
und  Schwiegersohn  Konig  Manfreds,  habe  ich  in  der  ihm  gewidmeten 
caja  keine  Berichte,  die  iiber  das  Territoriale  hinausgehen,  gefunden. 
Dai3  Material  in  seinen  Registern  vorhanden  ist,  ergibt  sich  aus  den 
Verhandlungen  mit  dem  papstlichen  Gesandten,  dem  Bischofe  von 
Grosseto,  Uber  seine  franzosisch-kastilische  Friedensmission  sowie  iiber 
seinen  Kreuzzggsplan  (AA  III). 

Wahrend  in  Pedros  Registern  die  Abtrennung  der  diplomatischen 
Stiicke  sich  nur  in  dlirftigsten  Anfangen  zeigt,  tritt  sie  bei  Alfonso  III. 
schon  charakteristischer  hervor.  Einiges  ist  daraus  von  Kliipfel  in 
seinem  Buche  iiber  Alfonso,  dann  von  La  Mantia  im  Anuari  II  veroffent- 
licht,  anderes  wird  spater,  soweit  die  Kirchenpolitik  des  Konigs  in 
Betracht  kommt,  veroffentlicht  werden.  Trotzdem  findet  sich  aufier  dem 
Serichte  iiber  die  Gefahr  in  Akku  (1290)  in  der  ihm  gewidmeten  caja 
nichts  von  internationalem  Interesse.  Ich  notierte  nur:  Nr.  6:  Probi- 
homines  civ.  Barchinonensis  teilen  dem  Skriptor  des  Konigs  (Jayme)  von 
Sizilien  1288  mit,  dafi  sie  zum  katalanischen  Konsul  in  Sizilien  ihren 
Mitbiirger  Guilelmus  Pinxons  fiir  allerlei  Zwecke  ernannt  haben  und 
bitten  um  Unterstiitzung  seiner  Tatigkeit.  Nr.  10:  In  einem  Original- 
schreiben  bittet  Infant  Pedro  seinen  sizilianischen  Bruder  um  Nach- 
richten  iiber  Konstanze,  Friedrich  und  Jolande,  die  bei  ihm  weilen, 
weiter  um  Geldsendung  und  kiindet  die  Ankunft  eines  Gesandten  an, 
der  iiber  die  Verhandlungen  Alfonsos  mit  dem  Konig  Karl  II.  genau 
Bescheid  weifi. 


Naclitriige  und  Eiganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia   (I — III)  595 

Hinter  diesen  diirftigen  Resten  der  drci  genannten  Herrscher 
erscheint  nur  plotzlich  die  gewaltige,  beinahe  iie  Halfte  der  diplomati- 
schen  Sammlungen  einehmende  caja-Reihe  (109)  Jaymes  II.  Sie 
beginnt  schon  mit  diplomatischen  Kaufmannsberichten  aus  seiner  sizilia- 
nischen  Konigszeit!  Die  Korrespondenz  wachst  dann  langsam  in  den 
neunziger  Jahren;  sie  ist  zunachst  noch  wesentlioh  innerspanisch,  Briefe 
nach  und  von  Kastilien  und  Portugal,  bis  sie  seit  der  Jahrhundertwende 
stark  anschwillt  und  durch  beinahe  30  Jahre  (Jayme  stirbt  1327)  sich 
auf  der  Hohe  halt.  Ich  bin  wiederholt  gefragt  worden,  woher  dieses 
geradezu  enorme  t)berwiegen  der  Korrespondenz  Jaymes  zu  erklaren 
sei.  Andeutungsweise  habe  ich  auf  einiges  hingewiesen.  Zu  einer 
erhaltenen  Korrespondenz  gehort  in  erster  Linie  ein  Konservator.  So 
auch  hier.  Es  ist  unzweifelhaft  der  Siegelbewahrer  Bernard  d'Averso, 
dem  die  Erhaltung  in  erster  Linie  zu  danken  ist.  Seit  seinem  Amts- 
antritt  1301  fehlt  kaum  ein  Stiick,  fehlt  kein  Register,  sind  die  Ein- 
tragungen  vollstandig,  bleiben  die  Tausende  von  Kopien  oder  Ent- 
wurfen  ganz  anders  erhalten  als  friiher.  Dazu  kommen  die  sich  haufen- 
den,  Aufsehen  erregenden  politischen  Ereignisse  um  die  Wende  des 
14.  Jahrhunderts:  Das  Ende  des  Bonifazianischen  Pontifikates,  die  trber- 
siedelung  der  Kurie  nach  der  Provence,  in  die  Nahe  Aragons,  die 
Templerkatastrophe,  die  Ereignisse  im  Imperium  usw.  Daneben  die  selt- 
samen  Verhaltnisse  im  Konigshause,  die  lebhaften  internationalen  Be- 
ziehungen  Jaymes  II.,  besonders  zu  der  italienischen  Staatenwelt,  zu 
Friedrich  d.  Sch. 

Nicht  umsonst  wird  einmal  das  aragonische  Kanzleiwesen  als  ein 
wohlgeordnetes  von  dem  Gesandten  Johannes  von  Tudela  (Martin  I., 
caja  9  Nr.  91)  gegeniiber  der  verrotteten  Insel-sizilianischen  Verwaltung 
gepriesen.  Im  Konigreich  Aragon  war  Schreiber-,  Notars-  und  Finanz- 
beamtenwesen  aufs  sorgfaltigste  ausgebildet.  Diese  Beamten  erhielten 
gutes  Salar;  Klagen  hort  man  nur,  wenn  in  Notzeiten  die  Zahlungen 
lange  gestundet  wurden.  Alles  dieses  verdoppelt  sich  unter  Jayme  II. 
Unzweifelhaft  wufite  man,  dafi  der  fieberhaft  beschaftigte  Monarch  — 
ich  habe  schon  friiher  darauf  hingewiesen  — ,  gern  Berichte  horte.  Pero 
de  Boyl  schreibt  einmal  aus  Avignon  an  Averso:  „Ich  bitte  Euch,  horcht 
einmal  beim  Konige,  obs  ihn  nicht  langweile,  dai3  ich  so  viel  Worte  ihm 
schreibe;  sicher  hats  noch  viel  mehr  Unterhaltung  gegeben,  die  ich  noch 
gern  geschildert  hatte,  wenn  ich  nicht  fiirchtete,  ihn  zu  langweilen!"  Der 
Gesandte  wul3te,  dafi  er  die  Neugierde  des  Monarchen  dadurch  an- 
stachele.  „Se  diu  clarament  en  la  cort,  que  mes  hic  escrivits  vos,  senyor, 
tot  sol,  que  entre  tots  los  altres  princeps  del  mon,"  berichtet  einmal 
Vidal  von  Villanova  von  der  Kurie  (AA  I  S,  537).  Vielleicht  das  Charak- 
teristischte  in  dieser  Art  ist  ein  vorsichtiger  Brief  des  Archidakons  von 
Tarazona  des  ersten  Prokurators  Alfonsos  IV.  nach  dem  Tode  seines 
Vaters  (wohl  um.  1328,  CRD  Alfonso  IV.  Nr.  3774):  „Einige  Eure  Spezial- 


596  Spanisclie   Forschungeii 

freunde  am  papstlichen  Hofe,  denen  Eure  Ehre  am  Herzen  liegt,  meinen, 
dafi  es  gut  sei,  nicht  wie  Euer  Vater  wegen  jeder  Kleinigkeit  feierliche 
Gesandtschaften  an  den  Hof  zu  senden.  Euer  Vater  sandte  mehr  feier- 
liche  Botschaften  an  den  papstlichen  Hof  als  die  Konige  von  Frankreich 
und  England  zusammen  in  zehn  Jahrenl  Einige  Euch  besonders  wohl- 
gesinnte  Kardinale  wissen,  dafi  viele  Gesandte  zu  Lebzeiten  Jaymes 
weniger  fiir  denKonig  als  fiir  ihre  Angelegenheiten  an  die  Kuriekamen." 

In  der  Neuordnung  der  CRD  Jaymes  II.  ist  vor  allem  seit  der  Archiv- 
leitung  F.  Valls  y  Taberner  manches  geschehen;  viele  der  bisher  unda- 
tierten  Stiicke  hat  man  eingereiht,  die  beschadigten,  friiher  nur  gebiindelt 
daliegenden  Dokumente,  die  nicht  benutzt  waren,  neben  den  Appendices 
generales  in  eine  Abteilung  extra  series  untergebracht;  verniinftiger- 
weise  hat  man  aber  die  Sondergruppen:  ludios,  Templarios,  notge- 
drungen  auch  die  Indictiones  usw.  bestehen  lassen. 

Die  ca.  4000  Nrn.  Alfonsos  IV.  treten  bei  seiner  viel  kiirzeren 
Regierungszeit  (1327 — 1335)  an  Zahl  nicht  hinter  den  14000  Nrn.  seines 
Vaters  zuriick;  aber  die  allgemein  wichtigen  Stiicke  bleiben  fast  ganz 
aus.  Grofie  Berichterstatter  fehlen  mit  ein  paar  Ausnahmen.  Seine 
Regierungszeit  verlauft  ja  mehr  passiv  in  Fortfiihrung  der  Politik  seines 
Vaters  und  in  der  energischen  Vorbereitung  eines  nie  ausgefiihrten 
Kriegszuges  gegen  die  Sarrazenen  mit  dem  Ziel  der  Eroberung  Granadas 
und  der  ganzlichen  Vertreibung  der  Mohammedaner  aus  Spanien.  Die 
Kurienberichte  beziehen  sich  auf  das  Handeln  und  Feilschen  und  die 
Hohe  des  Kreuzzugszehnten.  Hierbei  fallen  dann  einige  Streiflichter  auf 
den  alternden  Johannes  XXII.,  aber  doch  matter  in  der  Zeichnung  als 
in  friiheren  Zeiten.  Ein  neuer  Gesandter  taucht  in  Ramon  de  Melan  auf. 
Seine  zahlreichen  Berichte  iiber  die  Verhandlungen  mit  Philipp  VI.  von 
Frankreich  und  dem  abenteuernden  Konig  Johann  von  Bohmen  hat 
Miret  y  Sans  im  zweiten  Band  des  Anuari  mit  ausfiihrlicher  Einleitung 
publiziert.  Nur  ein  Bericht  ist  ihm  entgangen,  in  dem  Ramon  seine  Hin- 
und  Herreisen  durch  Deutschland  und  die  Schwierigkeiten  schildert,  um 
den  Konig  abzufangen.  Leider  ist  er  nur  bruchstiickweise  erhalten;  ihn 
verdanke  ich  A.  Willemsen. 

Eine  grofie  Enttauschung  bereiteten  die  50  cajas  Pedros  IV.  Die 
grofie  Masse  seiner  Register  (mehr  als  1000  gegeniiber  den  mehr  als 
400  Jaymes  II.)  liefien  auch  ein  starkes  diplomatisches  Material  ver- 
muten.  Nun  sind  von  diesen  Kasten  die  ersten  19mit  enviadas  bezeichnet, 
d.  h.  sie  enthalten  Kopien  aus  den  Registern  Pedros,  sind  also  mehr 
oder  minder  wertlos;  es  folgen  die  datierten  bis  Nr.  33,  in  denen  kaum 
ein  Dutzend  Nummern  diplomatischen  Charakter  tragen,  die  Nrn.  39 — 50 
bergen  innerpolitisches  Aktenmaterial.  Es  bleiben  also  nur  Nr.  33 — 38, 
d.  h.  6  cajas  mit  undatierten  oder  ungeniigend  datierten  iibrig,  die  allge- 
meinen  Wert  besitzen.  Folgendes  Beispiel  zeigt  die  starke  Wandlung 
gegeniiber  friiher:  Nach  Mitteilung  von  Dr.  Vives,  dem  besten  Kenner 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acla  Aragouensia  (I — III)  597 

der  Personlichkeit  des  Johanniter-Grofimeisters  Heredia,  wird  letzterer 
in  den  Registern  mehr  als  600mal  genannt,  in  mehr  als  50  Fallen  wird 
auf  seine  Antworten  oder  Berichte  hingewiesen,  tatsachlich  ist  nur  e  i  n 
e  i  n  z  ig  e  s  Schreiben  des  Grofimeisters  im  Archiv  bisher  aufgefunden!* 
Mogen  auch  neue  Forschungen  noch  einen  oder  andern  Bericht  auf- 
finden,  der  Unterschied  zwischen  dem  Aus-  und  Einlauf  ist  doch  zu  auf- 
fallig.  Ein  weiteres  fallt  auf:  Bei  seinem  Grofivater,  aber  auch  bei 
Alfonso  IV.,  bleiben  die  Berichterstatter;  ein  Brief  folgt  bei  ihnen  dem 
andem,  Man  beachte  nur  die  bis  jetzt  aufgefundenen  vielen  Briefe 
Johann  Burgundis  in  den  Acta  Aragonensia  und  in  meinem  Templerwerk 
oder  die  13  Berichte  Ramons  de  Melan,  die  Miret  publizierte.  Pedro 
erhalt,  soweit  bis  jetzt  festzustellen  ist,  fast  nur  Einzelberichte;  der  Ge- 
sandte  erzahlt  kurz,  meist  ohne  personliche  Anteilnahme  iiber  Mallorca, 
Streitfalle,  Skandale,  Krieg  mit  Genua,  Spionage.  Es  f ehlen  mit  e  i  n  e  m 
Worte  die  oft  so  interessant  subjektiven  Berichte  der  Prokuratoren.  Der 
Charakter  der  Korrespondenz  ist  verloren,  die  Register  treten  allein  in 
den  Vordergrund.  Einen  ganz  sichern  Grund  fur  diese  Erscheinung 
gegeniiber  den  Vorf ahren  und  etwa  auch  den  Nachfolgenden  vermag  ich 
nicht  zu  geben;  dem  Hinweis,  der  mir  gegeniiber  gemacht  worden  ist, 
dafi  des  Konigs  Mifitrauen  diese  Kargheit  verschuldet,  steht  die  Schreib- 
seligkeit  des  Konigs  gegeniiber.  So  kommt  es  denn  auch,  da6  Schisma- 
berichte  nur  ganz  diirftig  vorhanden  sind,  obwohl  Predo  IV.  noch  die 
neun  ersten  entscheidenden  Jahre  (1378 — 1387)  erlebt  hat;  wir  kennen 
die  Prokuratoren  an  der  Kurie  im  Jahre  1378;  sollte  keiner  von  ihnen 
einen  Wahlbericht  eingesandt  haben?  Aus  Vorsicht?  Die  starksten 
Spuren  seiner  Tatigkeit  finden  wir  in  den  Registern  und  in  den  romi- 
schen  Quellen.  Alles  dieses  schliefit  nicht  aus,  dafi  wichtiges  Material 
(z.  B.  iiber  den  Tod  Philipps  von  Mallorca,  iiber  Karls  IV.  italienische 
Politik,  eine  merkwiirdige  Geheimkorrespondenz  iiber  Schismatatigkeit, 
aci  ha  II  letres  de  ma  del  papa  usw.)  sich  vorfindet. 

Reicher  sind  wieder  die  Berichte  an  Juan  I.  und  Martin  I.  Zwei 
Ereignisse  finden  in  ihnen  diplomatischen  Niederschlag:  das  Schisma 
und  die  Kirchenpolitik  des  aragonischen  Papstes  Benedikt  XIII.,  da- 
neben  reiches  Material  zur  sizilianischen  Geschichte,  das  zeitweilig  in  gut 
gefajBten,  oft  in  sizilianischem  Dialekt  geschriebenen  Stiicken  iiberwiegt. 
Zur  Zeit  Fernandos  I.  und  Alfonsos  V.  erlebt  die  diplomatische  Korre- 
spondenz  eine  Art  zweite  Bliite.  Die  Rerichte  vom  Konstanzer  Konzil 
liegen  nun  in  meinen  vier  Banden  Acta  concilii  Constanciensis  vor.  Wir 
konnen  hier  wieder  Personlichkeiten  unterscheiden,  die  ihre  Ansichten 
nicht  verbergen,  die  auch  zu  charakterisieren  verstehen.   Nicht  alles  ist 


*  Ich  hebe  dieses  besonders  hervor,  weil  der  Referent  der  Span.  Forsch. 
(Ges.  Aufsatze  II)  in  der  Historischen  Vierteljahrschrift  von  Vives  gerade  das 
Gegenteil  herausgelesen  hatte. 


598  Spanische  Forschungen 

erfreulich:  Mifigimst,  Denunziation,  Habgier  werfen  Schatten  auf  manchen 
Brief .  Selbst  der  Hauptberichterstatter,  der  Graf  Cardona,  ist  von  solchen 
Schwachen  nicht  frei.  Eigenartig  tritt  die  Kontrolle  der  Gesandten 
durch  einander  hervor.  Von  grofitem  Reiz  sind  die  drei  Briefe  des  sehr 
intelligenten  Hofnarren  Mossen  Borra,  deren  fiir  die  deutsche  Rechts- 
und  Kulturgeschichte  wichtige  Partien  so  ziemlich  unbeachtet  geblieben 
sind.  Alles  in  allem  stellen  sich  Schilderungen,  wie  iiber  die  Flucht 
Johannes  XXIII.  und  iiber  die  Wahl  Martins  V.,  den  besten  aus  der  Zeit 
Jaymes  II.  zur  Seite.  Um  so  mehr  fallen  diese  spanischen  Leistungen  in 
Abfassung  und  Aufbewahrung  auf,  wenn  man  bedenkt,  dafi  von  den  zahl- 
reichen  Universitatsgesandten  nur  die  Kolner  und  Wiener  Berichte 
zum  Teil  erhalten  sind. 

Eine  Enttauschung  bereitete  wieder  der  Nachlafi  Alfonsos  V.  Seine 
weitgreifende  internationale  Politil^,  seine  Vertretung  auf  dem  Baseler 
Konzil  liefi  vieles  Neue  erhoffen,  Die  diplomatische  Erganzung  zu  den 
Registern  ist  nicht  grofi;  Sensationelles  fehlt  ganz.  Ob  die  seit  der  Neu- 
zeit  vorhandene  Erzahlung,  dai3  ein  Schiff  mit  Akten  des  Konigs  auf  dem 
Wege  von  Neapel  nach  Barcelona  verloren  gegangen  sei,  fundiert  ist, 
weiiS  ich  nicht  zu  sagen. 

Diese  vertiefte  tJbersicht  iiber  die  Cartas  reales  diplomaticas  bringt 
wohl  gegeniiber  den  AA  S.  LXVII  ff.  eine  Reihe  Erganzungen,  aber  keine 
&tarken  Uberraschungen.  UnserUrteilbleibtdasselberdieKorrespondenz- 
tatigkeit  Jaymes  II.  bleibt  einzig  in  der  Geschichte  der  mittelalterlichen 
Quellen.  Drei  der  eigenartigsten  Korrespondenten  seiner  Zeit  darf  ich 
zum  Schlusse  noch  charakterisieren. 

Vidal  von  Villanova,  wohl  der  bedeutendste  Diplomat  Jaymes,  zeigt 
sich  auch  in  seinen  Berichten  als  der  grolSe  Debatter.  Ich  glaube,  auch 
in  den  modernen  diplomatischen  Berichten  wird  man  kaum  eine  leb- 
haftere  und  packendere  Darstellung  finden.  Reden  und  Gegenreden 
folgen  Schlag  auf  Schlag,  immer  innerhalb  der  aulJersten  Grenzen.  E  el 
respus,  yo  li  respos  heil5t  es  oft.  Anfiihrer  im  V/ortkampfe  ist  der  ruhige 
Vidal,  nicht  der  weichherzige  Clemens  V.,  dem  die  Tranen  in  die  Augen 
steigen,  oder  der  aufgeregte  JohannesXXII.,  der  sich  in  denReden  iiber- 
stiirzt  und  dann  immer  dasselbe  wiederholt.  Fast  wie  ein  unruhiges 
Kind,  das  sich  in  etwa  vergessen,  behandelt  Vidal  den  Papst:  Pare  sant, 
lexem  aquests  paraules,  Deus  e  vos  sabets  la  veritat  sobre  ago,  com  es. 
tJberreich  sind  diese  oft  nur  in  der  Nacht  hingeworfenen  Berichte,  an 
hiibschen  kleinen  Malereien.  Wie  zeichnet  er  packend  den  iiber  seine 
Schilderung  des  franzosischen  Charakters  lachelnden  Clemens  V.,  oder 
wie  der  Papst  ihn  bei  der  Hand  nimmt,  ihn  vertraulich  en  Vidal  (Herr 
Vidal)  nennt,  wie  er  jetzt  nur  als  Bertrand  del  Got  und  nicht  als  Papst 
Clemens  V.  mit  ihm  reden  will.  In  all  den  Berichten  ist  nichts  Feier- 
liches,  nichts  Gezwungenes  in  der  Sprache,  es  klingt  beinahe  wie  Ge- 
plauder,  auch  wenn  es  als  offizielles  Schreiben  auftritt.  Vielleicht  wirkt 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia   (I — 111)  599 

hier  der  Gebrauch  der  Muttersprache  mit,  denn  Vidal  schreibt  wie  die 
anderen  vornehmen  Laiengesandten  katalanisch.  Ein  Mann,  der  mit 
dem  Statthalter  Christi  wie  ein  freier  Mann  zum  freien  Mann  redet,  vor- 
nehm,  aber  offen,  der  die  Kardinale  wie  seinesgleichen  behandelt,  nimmt 
auch  seinem  Herrscher  gegeniiber  kein  Blatt  vor  den  Mund.  Uberhaupt 
ist  der  freie  Ton,  den  sich  manche  Diplomaten  ihrem  Konige  gegen- 
iiber  erlauben,  ein  Ton,  der  zuweilen  in  direkte  Vorwiirfe  iibergeht,  die 
der  Konig  geduldig  hinnimmt,  hochst  beachtenswert.  An  der  Kurie  war 
man  dabei  empfindlicher.  Wie  ein  Dominikaner  einmal  dem  milden 
Clemens  gegeniiber  zu  scharf  wird,  wird  er  trotz  seines  G^sandten- 
charakters  bestraft.  Wir  wissen  es  aus  seinem  eigenen  Munde,  und  sein 
Schreiben  ist  fiir  uns  doppelt  kostbar,  denn  es  beweist  uns,  da6  die 
lateinische  Fassung  des  „libre  dels  feits"  Jaymes  I.,  der  „Iiber  gestorum" 
des  Frater  Petrus  Marsilii,  die  in  der  Univ.-Bibliothek  zu  Barcelona 
liegt,  die  Originalhandschrift  des  Frater  Petrus  Marsilii  ist  —  er  ist  der 
bestrafte  Monoh. 

Ganz  anders  sind  die  Berichte  des  Prokurators  Johannes  Burgundi. 
Sie  sind  in  der  Form  einfacher,  klar,  wie  seine  Schrift,  dem  Inhalt  nach 
aber  iiberreich,  nicht  an  Gesprachen,  sondern  an  tatsachlichen  Angaben. 
Nirgendwo  ist  genauer  und  anschaulicher  das  Geschaftsleben  an  der 
Kurie  gezeichnet  worden  als  in  seinen  Briefen.  Die  Wanderungen  der 
Kurie  durch  Frankreich,  die  Verwirrung  durch  den  neuen  Aufenthalt, 
die  Hemmungen  infolge  Krankheit  des  Papstes,  das  miihevolle  Amt  eines 
Prokurators,  der  sich  wiederholt  abweisen  und  dann  in  spater  Nacht- 
stunde  rufen  lassen  mu6,  um  nur  zu  horen,  dafi  er  nicht  iiber  das  Dran- 
gendste  und  Wichtigste  berichten  darf:  alles  das  liest  man  mit  grofiter 
Spannung.  Daneben  hat  dieser  Prokurator  aber  das  weiteste  politische 
Interesse;  er  hort  hinauf  nach  Schottland,  hinab  nach  Sizilien,  er 
berichtet  iiber  Inquisition  und  Biirgerkrieg  in  Flandern,  er  zeichnet 
deutsche  Verhaltnisse,  er  ist  der  zuverlassigste  Berichterstatter  im 
Templerprozefi. 

Noch  einen  dritten  nenne  ich  aus  der  Reihe  dieser  Diplomaten,  oder 
vielmehr  es  ist  kein  Diplomat:  ein  Unikum  in  der  Berichterstattung  wohl 
bis  dahin,  aber  auch  spater  nicht  so  oft  anzutreffen,  ein  freiwilliger 
Korrespondent,  ein  genuesischer  Kaufmann,  Christian  Spinula,  aus  dem 
bekannten  Genueser  Geschlecht.  Wenn  Jakob  iiber  die  italienischen  Ver  • 
haltnisse,  iiber  die  Politik  Genuas,  den  Romzug  Heinrich  VII.  so  gut 
unterrichtet  ist,  so  verdankt  er  diese  Kenntnisse  dem  Genueser  Kauf- 
mann,  der  selbst  im  Verkehr  mit  Jakob  nach  und  nach  ein  verstandliches 
Latein  anzuwenden  lernt,  falls  die  Briefe  immer  von  seiner  Hand 
geschrieben  sind. 


600  Spanische  Forschungen 

2.  Kanzler.     Vizekanzler.     Gesandtschaftswesen. 

lus   sigilli. 

1,  Ka  n  z  1  e  r.  Ganz  allgemein  kann  ich  nim  nach  genauer  Durchsicht 
des  Materials  fiirs  13.  und  14.  Jahrhundert  feststellen,  dafi  in  erster 
Linie  kirchliche  Wiirdentrager  fiir  das  Kanzleramt  von  Jayme  I.  an  ge- 
nommen  wurden  (gegen  AA  III  S.  XVI),  dafi  aber  auch  beachtenswerte 
Ausnahmen  vorkamen.  Nach  dem  Werke  von  Miret,  Itinerari  de  Jaume  I. 
erscheint  als  erster  Kanzler  dieses  Konigs  seit  1218  der  Bischof  Berengar 
de  Palou  von  Barcelona;  er  wird  als  Kanzler  zuletzt  am  23.  Februar  1241 
genannt  und  als  verstorben  am  7.  Oktober  desselben  Jahres.  Dann  diirfte 
Bischof  Amald  von  Valencia  das  Amt  bis  1248  versehen  haben  (Miret 
S.  175);  er  wird  nur  einmal  genannt.  Der  von  1248 — 1276  als  Bischof 
von  Valencia  erwahnte  Andreas  de  Albalat  ist  als  Kanzler  beim  Konig 
1254  (in  Tamarit),  im  selben  Jahre  in  Pamplona,  im  folgenden  in 
Xativa,  Valencia,  Zaragoza,  Lenda,  Tarazona  und  Calatajud,  ebenso  in 
den  folgenden  drei  Jahren.  Dann  wird  1259  der  Halbneffe  Jaymes  L, 
der  Bischof  Wilhelm  von  Lerida  (1257—1283)  bei  Miret  S.  290  ange- 
fiihrt.  Fiir  die  letzte  Lebenszeit  des  grofien  Konigs  wird  der  Bischof 
Jacobus  Zarocha  von  Huesca  (1273 — ?)  in  den  Urkunden  erwahnt.  Seit 
seinen  Jugendjahren  am  Hofe  des  Konigs  erzogen,  erscheint  er  seit  den 
sechsziger  Jahren  in  Begleitung  des  Herrschers  als  Notar  und  zuletzt  als 
Kanzler.  Er  wird  mit  der  Entstehung  des  Llibre  dels  feyts  Jaymes  I.  in 
Verbindung  gebracht;  von  ihm  heifit  es  in  der  Chronik,  dafi  der  Konig 
ihn  zum  Bischof  gemacht  habe. 

Unter  Pedro  III.  und  Alfons  III.  ist  fast  die  ganze  Zeit  magister  A. 
de  Turre,  legum  professor,  als  Kanzler  tatig.  Nach  Reg.  44  f.  151  "^  hat  er 
auch  die  prepositura  mensis  Augusti  Barchinonensis  und  auf  Grund  der- 
selben  zwei  bestias  pro  portando  blado  de  Barchinona  ad  molendina  de 
Stadella.  Anscheinend  sind  diese  Miihlen  mit  der  Propstei  verbunden. 
Nach  Register  59  hat  dieser  Kanzler  wie  unter  Pedro  III.  so  auch  unter 
Alfonso  III.  im  Jahre  1282  pro  labore  suo  quolibet  anno  tria  millia  soli- 
dorum  Barchinonensium  zu  erhalten.  Spater  erscheint  er  noch  als  cano- 
nicus  Leridensis.  Am  Ende  seiner  Regierungszeit  (9.  April  1291)  sendet 
der  Konig  „religiosum  virum  Poncium  prejxtsitum  Celsonensem  can- 
cellarium  nostrum"  zu  Papst  Nikolaus  IV.  und  zu  den  Kardinalen,  um 
sich  mit  der  Kurie  auszusohnen.  Poncius  war  spater  unter  Jayme  II.  mit 
dem  neuen  Kanzler  Kollektor  des  ersten  Zehnten  und  wurde  1302  Bischof 
von  Vich.  (Vgl.  AA  III.  Register.  Zurita,  Indices  1578  nennt  1291  S.201 
Kanzler  Berengar,  Propst  von  Solsona.)  Am  4.  Mai  1283  ernannte 
Pedro  III.  zum  Kanzler  des  ganzen  sizilischen  Reiches  den  beriihmten 
Johannes  de  Procida:  Petrus  etc.  Johanni  de  Procida  militi,  dilecto  con- 
siliario,  familiari  et  fideli  suo  etc.  De  fide,  iusticia  et  legalitate  tua,  fama 
de  ea  laudabile  testimonium  perhibente,  ab  experto  confisi  te  magistrum 


Naclilriigc  uiul  Erganzuiigcn  zu  deii  Acta  Aragonensia   (I — -III)  601 

(so  wohl  statt  magnum,  was  inhaltlich  richtig,  aber  hier  nicht  steht)  can- 
cellarium  tocius  regni  Sicilie  .  .  .  usque  ad  nostre  voluntatis  beneplacitum 
duximus  fiducialiter  statuendum  .  .  .  (Reg.  45  f.  160;  vgl.  54  f.  233.)  Mit 
1291  wurde  er  auch  Kanzler  von  Aragon  (AA  S.  XL).  Wann  er  das  Amt 
verlor,  ob  er  abgesetzt  wurde,  habe  ich  nicht  festgestellt.  Jedenfalls 
wurde  die  Lage  unhaltbar,  als  Insel-Sizilien  unter  Friedrich  um  1294 
eigene  Wege  ging.  Tatsachlich  wird  am  24.  November  1295  Bischof 
Raimund  von  Valencia  zum  Kanzler  Aragons  emannt.  Jayme  IL  kannte 
ihn  schon  von  seiner  italienischen  Tatigkeit  her.  Vielleicht  ist  es  eine 
politische  Mahnung  seinerseits,  als  er  1292  am  13.  Juni  in  obsidione 
castri  de  la  Cumba  den  Bisohof  in  seine  Diozese  zuriickrief:  Cum  vos 
ad  regimen  vestri  episcopatus  valde  sitis  necessarius  quo  ad  presens,  nos 
velimus  et  placeat  nobis,  vos  in  dicto  episcopatu  esse,  eundem  gubernare 
et  regere,  ut  decet  (Reg.  92  f.  134).  tJber  die  Personlichkeit  und  bedeu- 
tungsvolle  politische  Rolle  Raimunds  habe  ich  mich  friiher  geaufiert 
(AA  I  S.  XLI  f.).  Clemens  V.  hat  ihm  das  schonste  Lob  gespendet:  Er 
kenne  ihn  als  Bischof  und  von  friiher,  wie  er  noch  „Meister  Ramon"  war. 
Er  lobte  seine  grofte  Weisheit  und  seine  grolJe  Erfahrung;  noch  mehr 
lobte  er  die  Heiligkeit  seines  Lebenswandels.  Er  habe  ihn  auf  dem 
Vienner  Konzil  fiir  das  Wohl  der  Kirche  und  der  Menschheit  notig,  er 
wiirde  eher  30  Pralaten  beurlauben  als  den  Bischof  von  Valencia  (Finke, 
Papsttum  und  Untergang  des  Templerordens  II,  262).  Seine  schone  Selb- 
standigkeit  auf  dem  Konzil  habe  ich  schon  erwahnt;  selbstandig  verhielt 
er  sich  auch  in  den  Staatsgeschaften.  Urkunden,  die  er  fiir  unrichtig 
hielt,  unterzeichnete  er  nicht.  So  heifit  es  Reg.  129  f .  62  unter  der  Kopie 
eines  Elongamentum  extra  stilum  cum  clausulis:  nisi  Jamusw.:  P.  Martini 
mandato  regio  facto  per  Gondisalvum  Garcie.  Et  fuit  expedita  sine  signo 
cancellarii,  quia  tradita  fuit  per  d.  regem  manualiter  B.  de  Aversone, 
cum  d.  episcopus  nollet  eam  consignare.  Einen  guten  Teil  der  Kanz- 
leitung  fuhrte  er  anscheinend  mit  Genehmigung  des  Herrschers  von 
Valencia  aus,  wahrend  Jayme  in  Barcelona  safi!  So  befiehlt  er  in  einem 
Schreiben,  das  noch  im  Original  im  Archiv  liegt  (CRD  nr.  842),  dem 
Vizekanzler  Bernart  Boneti:  1.  Da  der  Konig  dem  Guillelmus  de 
Montecatheno  Geld  schuldet,  soU  er  eine  Urkunde  „ex  parte  domini"  auf 
die  Salzgelderkollektoren  in  Aragon  ausstellen,  wie  solche  Schuld- 
urkunden  ausgestellt  werden.  2.  Peritonus  de  Granyena  hat  eine  Ur- 
kunde  Konig  Pedros  III.  verloren;  er  befiehlt,  ihm  gegeniiber  so  zu 
handeln,  quod  secundum  iusticiam  et  consuetudinem  curie  inveneritis 
esse  faciendum.  3.  Soll  den  zum  Konige  gehenden  Guillelmus  de  la 
Margall  in  seinen  Geschaften  helfen.    Valencia  1300  december  26. 

Ihm  folgte  fiir  einige  Jahre  der  jugendliche  Infant  und  Pfriinden- 
anwarter  Johannes,  Jaymes  Liebling,  bis  er  Ende  1319  Erzbischof  und 
Kanzler  in  Toledo  wurde.  Er  erhielt  nur  die  Halfte  des  Siegelzehnten, 


602  Spiiiiisrlif   Forscliiiii^jcn 

der  1317/8  in  12  Monaten  den  zehnten  Teil  von  73033  sol.  Barch.  und 
6709  sol.  Jaccenses,  also  ungefiiiir  80000  sol.,  betrug.  Die  andere  Halfte 
wurde  zwischen  dem  Vizekanzler  und  Bernart  d'Avers6  geteilt;  vom 
23.  Oktober  1318  an  erhielt  diese  Halfte  von  der  Hiilfte  der  bekannte 
Prokurator  Joliannes  Burgundi,  sagrista  de  Mallorcha,  qui  comenga  de 
tenir  loch  del  dit  senyor  Iffant  en  la  cancellaria. 

Die  beiden  Kanzler  seit  1320  waren  Raimund  von  Valencia  '  und  seit 
1325  Gaston  de  Moncada,  Bischof  von  Huesca.  Obwohl  der  alternde 
Jayme,  auf  Wunsch  wohl  seiner  jungen  Frau  Elisende,  Gaston  fiir  ver- 
schiedene  Bistiimer  dem  Papste  warm  empfohlen  hatte  und  sterbend 
seinen  Sohn  Alfonso  an  den  Kanzler  erinnert  hatte,  iibertrug  dieser  noch 
im  Todesmonat,  am  25.  November  1327,  dem  Erzbischof  Petrus  von 
Zaragoza  das  Kanzleramt  (Reg.  562  f.  16'  f.).  Warum  die  Eile,  ergibt  sich 
aus  dem  Ernennungsdekret  selbst.  „Uns  gereicht  es  zum  Ruhme  und 
unsere  Wiirde  wird  gehoben,  wenn  wir  zur  Leitung  des  Koniglichen 
Hauses  und  des  ganzen  Staates  mit  beriihmten  Mannern  uns  umgeben", 
beginnt  das  feierliche  Dokument.  „Weil  das  Kanzleramt  am  Konigshofe 
einen  hervorragenden  Platz  einnimmt  und  alle  koniglichen  Amter  inner- 
halb  des  koniglichen  Hauses  wie  im  Staate  selbst  umfal3t,  den  Staat  leitel, 
den  Untertanen  Recht  bietet  und  die  koniglichen  Rechte  erhalt",  so  hat 
er  den  Erzbischof  als  den  nach  allen  Seiten  hochsten  und  ausgezeichneten 
Kirchenfiirsten  dazu  auserwahlt  und  iibertragt  ihm  das  Amt  mit  all 
seinen  Pertinenzen  und  zwar  auf  Lebenszeit  (dum  animam  duxeritis  in 
humanis).  Damit  er  cum  eo  majori  integritate  quam  alii,  qui  vobis  in  eo 
hactenus  prefuemnt,  verwalten  konne,  heilJtesdann.  Das  kann  sich  doch 
nur  gegen  Gaston  richten,  vielleicht  auch  noch  gegen  dessen  Vorganger! 
Er  darf  1.  aus  eigener  Auctoritat  den  Vizekanzler  emennen  und  ab- 
setzen  **;  2.  alle  Siegel,  die  Bulle  und  den  Bullenstempel  (omnia  sigilla 
nostra,  bullam  ac  bulle  tiparium)  dem  Siegelbewahrer  iibergeben;  3.  er 
erhalt,  ob  an  der  Kurie  oder  aufierhalb,  den  Zehnten  des  Geldes  aus 
allen  diesen  Siegeln;  4.  eine  quitacio  oder  eine  porcio  taglich  ad  viginti 
equitaturas  ebenfalls  aus  dem  Siegelrecht.  Dem  vom  Erzbischofe  er- 
nannten  Siegelhalter  Bonanatus  de  Petra  hat  er  Auftrag  zur  Ausfuhrung 
gegeben.  Aus  allerlei  AulSerungen  diirfen  wir  entnehmen,  dafi  Alfonso 
dem  Erzbischofe  sein  Amt  erleichterte;  so  richtet  er  einmal  seinen  Weg 
danach  ein,  damit  der  Kanzler  ihn  bequem  treffen  konne.  Tatsachlich 
hat  er  sein  Amt  wahrend  der  ganzen  achtjahrigen  Regierungszeit 
Alfonsos  IV.  verwaltet  und  noch  drei  Jahre  unter  Pedro  IV.  Dann  folgt 
die  Absetzung  des  greisen  Kirchenfiirsten  durch  Papst  Benedikt  XII. 


''  Am  20.  Dezember  1320  schreibt  der  Vater  dem  Erzbischof  von  Toledo: 
Empfang  seines  Briefes  per  quas  ven.  Valentinum  episcopum  ex  potestate  per 
nos  vobis  collata  nobis  in  cancellarium  nominastis. 

^  Vgl.  aber  unten  beim  Vizekanzler. 


Nachlrage  und  Erganzungen  7u  den  Acta  Aragonensia   fl — III)  603 

So  heifit  es  wenigstens  in  der  Ernennungsurkunde  vom  14.  Oktober 
1338,  duroh  welche  der  Oheim  des  Konigs,  der  Infant  Pedro,  das  Amt 
erhalt.  Der  Papst  habe  aus  MitgefiJhl  fiir  den  greisen  Erzbischof^  und 
fijr  seine  hochangesehene  Zaragozaner  Kirche,  die  lange  Zeit  seiner 
Gegenwart  beraubt  gewesen,  da  er  fast  standig*  am  koniglichen  Hofe 
anwesend  sein  mufite  (queque  propter  sequelam  quasi  continuam  curie 
nostre,  quam  archiepiscopus  ipse  ratione  dicti  officii  cancellarie  facere 
hactenus  habuit,  eius  presentia  fuerat  longis  temporibus  destituta)  ihm 
befohlen,  das  Kanzleramt  niederzulegen  und  sich  um  dasselbe  in  keiner 
Weise  mehr  zu  kiimmem.  t)ber  den  Grund  der  Absetzung  aufiert  sich 
J.  Rius  in:  Analecta  s.  Tarraconensia,  1932,  in  dem  so  wichtigen  Artikel: 
L'arquebisbe  de  Saragossa  canceller  de  Pere  III,  So  wird  der  vielbeamtete 
Graf  von  Ribagorza  und  Ampurias,  der  spatere  Franziskaner  und 
Visionar,  iiber  den  ich  an  anderer  Stelle  spreche,  der  erste  Laienkanzler 
in  der  Reihe  der  bisher  aufgefuhrten  Personen.  Seine  Befugnisse  und 
Emolumente  entsprechen  denen  seines  Vorgangers;  nur  erfolgt  keine 
tJbertragung  auf  Lebenszeit,  sondern  bis  auf  Widerruf.  (Reg.  949  f.  53. 
Gedruckt  von  F.  Valls  y  Taberner,  in:  EI  tractat  „De  regimine  prin- 
cipum"  dePinfant  fra  Pere  d'Arag6.) 

Dem  Infanten  folgte  wieder  ein  Laienkanzler:  Hugo  de  Fenolet.  Ftir 
ihn  bittet  sein  Vater  P.  de  F.  Konig  Alfonso  IV.  um  Reservation  aller 
Pfriinden  des  in  Perpignan  gestorbenen  Guillem  Daui,  canonge  e 
pebordre  de  Valencia  und  tJbergabe  an  seinen  Sohn  Nugo,  der  Juris- 
prudenz  in  Montpellier  studiere.  CRD  Alfonso  IV.  3470.)  Unter  Pedros 
Papieren  liegen  mehrere  Briefe  mit  der  Aufschrift:  Nobili  viro  domino 
Hugoni  de  Fonoylleto  cancellario  domini  regis  Aragonum.  So  im  ehe- 
maligen  Leg.  96  und  dazwischen  ein  Original  oder  gleichzeitige  Abschrift 
eines  Briefes,  den  Hugo  an  die  Adresse  des:  Carissime  domine  Antoni! 
sendet.  Gott  wisse,  heifit  es  darin,  da6  er  alles  Mogliche,  soweit  es  ge- 
stattet  sei,  fiir  dessen  Verwandten,  den  Prior  de  Letone,  im  Streit  mit 
dem  Propst  von  Villari  getan,  und  vieles  zuriickgestellt,  was  der  Konig 
gegen  den  Prior  und  die  Seinen  angeordnet  habe.  Auch  schon  darum, 
ne  monasteria,  que  propterea,  quod  admodum  sunt  collapsa,  ad  statum 
irreparabile  devenirent.  Durch  den  Abt  von  Balneolarum  habe  er  dem 
Prior  schreiben  lassen,  er  moge  zu  einer  Besprechung  mit  ihm  nach 
Gerona  kommen.  Der  Prior  kiimmerte  sich  nicht  darum  und  habe  sich 
zur  Austragung  des  Streites  an  die  Kurie  begeben,  was  ihm  aus  Liebe 
zum  Adressaten  und  aus  Riicksicht  auf  den  Prior  leid  tue;  denn  dadurch 
ist  der  Konig  noch  besonders  erbost:  quia  idem  prior  duos  notarios  et 
duos  advocatos  Minorise  mere  laycos  facit  pro  re  non  spiritali  in  Romana 
curia  litigare.  Dazu  hat  er  mehrere  Beamte  und  Untertanen  des  Konigs 

"  Er  starb  erst  7  Jahre  spater! 

^  Aus  den  unten  folgenden  Bemerkungen  ergibt  sich,  dafl  esAusnahmen  gab. 


604  Spanische  Forschungcn 

gegen  den  Willen  des  papstlichen  Richters  ganz  unpassend  exkommuni- 
zieren  und  sogar  konigliche  Untertanen  auf  offenilicher  Strafie  aus- 
priigeln  lassen!  Der  Adressat  soll  dafiir  sorgen,  dafi  der  Prior  sich  ent- 
schuldigt;  dann  lafit  sich  alles  ordnen.  Unterbleibt  das,  so  wird  der 
Konig  energisch  vorgehen  und  Papst  und  Kardinale  iiber  den  Zustand 
des  Klosters  aufklaren.  Der  Prior  entschuldigt  sich  in  einem  groben 
Briefe  nicht.  Er  nennt  Hugo:  Reverendissime  domine!  Aberdie  Adresse 
ist  an:  nobili  viro  domino  Hugoni  gerichtet.  Dies  mu6  vcr  1346  liegen. 
Denn  am  16.  Juli  1346  wird  Hugo,  canonicus  Elnensis,  Bischof  von  Vich, 
nachdem  der  Versuch  des  Konigs,  seine  Ernennung  zum  Bischofe  von 
Tarrazona  durch  den  Kardinal  B.  de  Rodes  durchzusetzen  —  der  von 
Tarrazona  sollte  Bisohof  von  Tortosa  werden  —  mifilungen  war,  da  die 
Tortosaner  den  Bischof  von  Barcelona  wiinschten.  Zwei  Jahre  spater 
wurde  Hugo  nach  Valencia  versetzt,  wo  er  1356  starb  **. 

"  Erzbischof  Johannes  von  Reims  dankt  deni  Kanzler  Bischof  Hugo  (Fenolel) 
fiir  die  gastliche  Aufnahme,  die  er  bei  ihm  gefunden  hat  (1347?  1348?)  Mai  6. 
Reverendo  patri  domino  et  amico  nostro  carissimo  domino  H.  Dei  gracia  Vicenci 
episcopo  domini  regis  .  .  .  Aragonum  cancellario  .  .  .  J.  eadem  permissione 
Remensis  archiepiscopus  et  par  Francie  consiliariusque  d.  regis  Francie  .  .  . 
Occurit  nobis,  quod  scribitur  Actum  XXIIH  capitulo  et  sunt  verba,  que  Tertullus 
[Acta  ap.  24, 2 f.]  accusans  Paulum  felici  presidi  dirigit  ore  suo:  „Cum  in  multa 
pace  agamus  per  te  et  multa  corrigantur  per  tuam  prudenciam,  semper  et  ubique 
suscepimus,  optime  Felix,  cum  omni  graciarum  actione.  Ne  diucius  protraham, 
oro  te  breviter  pro  tua  clemencia!"  Quequidem  verba  proposito  nostro  satis  con- 
veniunt.  Nam  vere,  quantum  ad  primum  membrum,  per  vos  „in  pace"  et  trans- 
quilitate  per  totam  Aragoniam  complevimus  iter  nostrum.  Item  quantum  ad 
secundum  membrum  persone  vestre  conveniunt  dicta  membra  et  in  hiis,  que 
vestro  incumbunt  officio  merito  possunt  dici;  nam  in  dicto  regno  „multa  per 
vestram  prudenciam  corriguntur  et  in  melius  reformantur".  Quanto  vero  ad 
tercium  nobis  conveniunt  dicta  verba  et  possumus  dicere:  „Semper  et  ubique 
suscepimus,  optime  Felix,  cum  omni  graciarum  accione."  Vestras  vero  curas, 
labores  et  diligencias  attendentes  finem  predicte  auctoritatis  possumus  con- 
venienter  assumere  et  ad  nostrum  propositum  adaptare:  „Ne  diucius  .  .  .  cle- 
mencia."  Unde  iuxta  dicta  verba  pro  vestra  clemencia,  amore  et  gracia  suppii- 
cantes  attente  \os  rogamus,  ut  illis  vestri  gracia  perfruamur  vita  comite  vos  et 
nos  mutuo  invicem  diligentes,  quod  ex  parte  nostra  vobis  offerimus  toto  corde. 
Verum,  reverende  pater,  quoniam  inter  alia  beneficia  per  vos  curialiter  nobis  facta 
nobis  hoc  maximum  reputamus,  videlicet,  quod  dom.  rex  vester  salubri  consilio 
mediante  nostri  conductus  officium  Franchisco  de  Perilloso  voluit  delegare  el 
super  hoc  Deo  primo,  secundo  predicto  d.  regi,  tercio  vobis  grates  refferimus 
cordiales,  dictum  Franchiscum  vobis  in  quatuor  specialiter  commendando,  primo 
videlicet  in  fidelitate,  sicuti  Joseph  suo  tamen  modo  domino  suo  fidelitatem 
servans,  cum  regina  noluit  commisceri,  secundo  in  diligencia  et  solicitudine  simi- 
liter  commendatur,  prout  de  Jacob  scribitur:  die  noctuque  gelu  et  estu  urgebar 
fugebatque  sompnus  ab  oculis  meis.  Tercio  de  prompta  debet  obediencia  similiter 
commendari,  secundum  quod  scribitur  de  Ysaia  dicente  domino:  Ecce,  ego  mitto. 


Nachlrage  uiid  Erganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia  (I — III)  605 

Ihm  folgte  als  Kanzler  1358  der  Erzbischof  von  Tarragona.  (Reg. 
1293  f.  189:  Con  lo  seu  canceller  es  archabisbe  de  Terragona.)  Im  Jahre 
1374  findet  sich  in  der  Pragmatica  Pedros  IV.  (Reg.  1293)  die  auffallige 
Notiz:  Declarat,  que  en  la  quitacio,  que  solia  pendre  lo  canceller, 
succescha  lo  bisbe  de  Leyda,  aytant  com  sera  present  en  la  cort  e  aytant 
com  dura  la  vacacione  del  canceller.  Ich  vermag  die  Stelle  nicht  zu 
deuten.  AIs  wohl  letzten  Kanzler  Pedros  IV.  verzeichne  ich  zu  1381 
Ferd.  Oscensis  episcopus. 

Die  Zeit  des  Schismas  brachte  immer  neue  kirchenpolitische  For- 
derungen  des  Konigtums;  je  schwacher  die  jeweilige  Position  -des  avi- 
gnonesischen  Papsttums,  desto  ungestiimer  ofter  die  Ansinnen  und  desto 
kiihner  oft  die  Sprache  der  Herrscher.  Zuweilen  zeigt  sich  ein  sonder- 
bares  Gemisch  von  Devotion  und  Anmafiung  wie  Reg.  2291  f.  163:  Som 
meravellats  del  sant  pare,  qui  axi  cruament  se  porte  en  tots  quants  fets 
nos  havem  a  fer  —  und  gleich  darauf :  Sanctitati  vestre  referimus  accio- 
nes  uberes  graciarum.  Dieser  selbe  so  kirchlich  gesinnte  Herrscher, 
Martin  I.,  suchte  auch  seinem  Kanzler  eine  Stellung  zu  verschaffen,  die 
weit  iiber  die  Stellung  hinausging,  die  je  ein  Kanzleichef  im  mittelalter- 
lichen  Kanzleiwesen  ausgeiibt  hat.  Auch  friiher  hatten  die  Papste  den 
kirchlichen  Dirigenten  der  Kanzleien  (cancellarius  oder  capellanus  major 
oder  auch  dem  vicecancellarius),  soweit  sie  selbst  kirchliche  Personen 
waren,  ein  grofieres  Aufsichtsrecht  gewahrt.  So  Bonifaz  VIII.  auf  Bitten 
KarlsII.  von  Neapel  dem  Verwalter  der  Kanzlei  ein  Strafrecht,  mit  Aus- 
nahme  der  Absetzung,  und  ein  Vorschlagsrecht  fiir  die  Weihen  (Vatik. 
Arch.  Reg.  46  A  f.  96).  Aber  Martin  I.  forderte  mehr  fiir  seinen  Kanzler. 
Zunachst  ein  Provisionsrecht  fiir  alle  vakanten  oder  vakant  werdenden 
Pfriinden  seiner  kirchlichen  Hofbeamten:  eciamsi  dicta  beneficia  cano- 
nicatus  et  prebende  officia  seu  dignitates  cum  cura  vel  sine  cura  in 
ecclesiis  cathedralibus  existant,  eciamsi  parrochiales  ecclesie.  Die  geist- 
lichen  Beamten  selbst  sollten  unter  sich  ein  volles  Vertauschungsrecht 
ihrer  Beneficien  haben.  Dann  ein  volles  Strafrecht  iiber  die  Hofgeist- 
lichen,  auch  wenn  sie  Monche  oder  exempt  seien.  Das  wird  noch  ein- 
mal  weiter  ausgedehnt  auf  die  Religiosen  der  Militarorden,  die  keine 
Geistlichen  sind,  ja  sogar:  eciamsi  dicti  militares  religiosi  magistri  seu 
preceptores  fuerint  aut  aliam  quamcunque  dignitatem  seu  prelaturam 
obtineant  in  quibuscunque  religionibus  seu  ordinibus  regnorum  seu 
terrarum  prefate  regie  maiestatis. 

Dieses  Privilegiensystem  sollte  ein  wirklich  frommer,  der  Welt 
fernerhin  entsagender  und  als  einfacher  Kartauser-Konverse  im  Kloster 

Quarto  et  ultimo  de  conversacione  honesta  merito  commendatur.  Nam  de  statu 
suo  et  maiori  nunquam  vidimus  honestius  conversantem  .  .  .  Scriptum  apud  Salces 
die  VI.  Maii.  Archiepiscopus  Remensis  amicus  vester.  Riickseite:  Reverendissimo 
patri  domino  et  amico  nostro  carissimo  domino  H.  Dei  gratia  episcopo  domini 
regis  Aragonum  cancellario.   Or.  pap.  Ssp.  CRD  Pedro  IV  caja  35. 


606  Spanische   Foiscliuiigen 

Porta  coeli  lebonder  lioher  Adliger,  Franziscus  d'Aranda,  dem  Papst 
Benedikt  XIII.  vortragen,  zugleich  fiir  den  Kanzler  im  Falle  der  Er- 
ledigung  des  Papsttums,  auch  die  hochste  kirchliche  Wiirde  in  seinen 
Staaten  beantragen!  Die  Forderung  lautet:  Item  recordetur  dictus  Fran- 
ciscus,  quod  sciat  plenarie  a  domino  nostro  papa,  quid  faciendum  esset 
per  prefatum  d.  regem  in  suis  regnis  et  terris,  si  sua  sanctitas  obiret  in 
domino  et  videretur  fore  conveniens,  quod  vacanfe  Romana  ecclesia 
cancellarius  esset  locumtenens  pape  in  omnibus  dictis  suis  regnis  et 
terris  cum  plenaria  potestate  ad  omnem  casum,  qui  posset  occurrere,  et 
videretur,  quod  duo  prelati  eligerentur  per  d.  regem,  unus  videlicet  in 
Tarraconensi  et  alter  in  Cesaraugustana  provinciis.  Letzteres  ist  viel- 
leicht  so  zu  deuten,  dafi  je  ein  Kanzler  fur  die  beiden  Staatengruppen 
der  aragonischen  Krone  eingesetzt  werden  sollte;  wie  es  ja  immer  wie- 
der  verlangt  und  im  15.  Jahrhundert  zeitweilig  durchgefiihrt  wurde. 
Diese  exorbitanten  Vorschlage  wurden  einem  Papste  gemacht,  der  von 
seiner  hohen  Wiirde  und  Machtstellung  aufs  tiefste  durchdrungen  war; 
allerdings  in  der  Zeit  seiner  tiefsten  Demiitigung,  kurz  nach  seiner  Be- 
freiung  aus  der  Belagerung  durch  die  Kardiniile  und  die  Stadt  Avignon. 

2.  Das  Vizekanzleramt.  Die  Vizekanzler  treten  nur  verein- 
zelt  bei  besonderen  Gelegenheiten  und  in  Unterschriften  hervor.  Und 
doch  lastet  auf  ihnen  die  Haupturkundenarbeit.  Sie  sind  fiir  die  tech- 
nische  und  juristische  Korrektheit  verantwortlich.  Zuweilen  greifen  sie 
auch  ins  Politische  iiber;  besonders  in  kirchenpolitischen  Fragen  wie 
der  unten  angefiihrte  Franciscus  Roma.  Uber  politische  Gesandtschaften 
wichtigster  Art,  wie  sie  einige  Vizekanzler  Jaymes  II.  versahen,  ist 
AA  I  S.  XLVIIff.  Material  verzeichnet.  Dalmatius  de  Pontonibus  war 
Professor  (wohl  an  der  Universitat  Lerida);  Guilelmus  de  Deo,  civis 
Gerunde  und  iudex  daselbst,  nennt  sich  in  einem  Schreiben  (CRD 
Jayme  II.  Nr.  1592)  an  Dalmatius:  suus  minimus  discipulus.  Von  Petrus 
de  Monello  ist  das  Verzeichnis  seiner  juristischen  Bibliothek  erhalten. 

Alfonso  IV.  nahm  zu  seinem  ersten  Vizekanzler  Guilelmus  Oulo- 
mar.  Er  gehorte  einer  im  Dienste  der  Konige  oft  genannten  Familie  an. 
Er  war  der  Sohn  und  Erbe  des  G.  Oulomar,  ciutada  von  Barcelona,  der 
die  Administration  einer  Reihe  von  Templergiitem  gehabt  hatte.  AIs 
jutge  de  la  cort,  Mitglied  des  koniglichen  Rates,  war  er  Gesandter  mit 
Vidal  de  Villanova  nach  dem  Vienner  Konzil,  um  die  Templerangelegen- 
heit  zu  regeln,  soUte  in  geheimer  Sendung  nach  Tunis,  war  sodann  in 
der  Umgebung  des  heranwachsenden  Infanten  x\lfonso,  dessen  vertrau- 
tester  Ratgeber  er  wurde,  Man  darf  das  Verhaltnis  beider  mehr  als  kon- 
ventionell  bezeichnen.  Zu  seinem  grofiten  Bedauern  wird  er  1323  an 
der  Kurie  festgehalten,  da  er  sich  so  nicht  von  dem  in  den  sardinischen 
Feldzug  ziehenden  Infanten  verabschieden  kann.  Spater  reist  er  dort- 
hin  und  sendet  begeisterte  Schilderungen  der  Siege  und  kriegerischen 
Taten  Alfonsos  an  den  Vater.    Mit  Kardinal  Napoleon  Orsini,  der  ihn 


NiichtrSgo  und  Ergiinzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  607 

einmal  mit:  Amice  carissime!  anredet,  teilt  er  die  Freude  iiber  die  giiick- 
lichien  Errungenschaften  und  die  Sorge  um  die  Gesundheit  des  Infanten 
(AA  I  und  III.  Register).  Um  1325  befragte  der  Kardinal  einen  Ge- 
sandten  nach  Oulomar:  dicens,  quod  erat  multum  bona  et  valens  per- 
sona.  In  seinem  Trauerbrief  nach  dem  Tode  Jaymes  II.  empfiehlt  er 
dem  neuen  Herrn  den  Oulomar.  Wir  entnehmen  das  aus  der  Antwort 
Alfonsos  vom  18.  Dezember  1327  (Reg.  519 f.  32):  Comendacionem  insuper 
dilecti  vicecancellari  et  consiliarii  Guilelmi  Oulomarii  acceptam  habui- 
mus  et  quia  semper  ab  experto,  sicut  scripsistis,  ipsum  fidelem  et  nostri 
honoris  fer\idum  adinvenimus,  mox  cum  ad  regnorum  nostrorum  guber- 
nacula  assumpti  extitimus,  eum  vicecancellarium  nostrum  prefecimus. 
Oulomar  starb  bereits  im  Friihjahr  1330  "\  Denn  am  17.  Marz  dieses 
Jahres  teilt  der  Konig  dem  Kanzler  mit,  dafi  er  nach  dem  in  diesen 
Tagen  erfolgten  Tode  Oulomars  (qui  hiis  diebus  solvit  debitum  naturale) 
sich  um  einen  leistungsfahigen  Nachfolger  bemiiht  und,  da  das  Amt 
nicht  lange  unbesetzt  bleiben  diirfe  (nec  posse  aliqualiter  prolongari 
pro  eo,  quia  posset  mora  de  facili  maximum  dispendium  preparare), 
den  Juristen  Jacobus  Calbeti  zum  Vizekanzler  ernannt  und  ihm  befohlen, 
ut  auctoritate  nostra  et  loco  ac  vice  vestri  predictum  vicecancellariatus 
officium  exerceat  (Reg.  522  f.  267).  Merkwiirdig  sind  beide  Ernennun- 
gen,  denn  dem  Erzbischof  von  Zaragoza  hatte  er  doch  versprochen,  dal3 
ihm  die  Ernennungseines  Stellvertreterszustehensollte!  Ubrigens  ergibt 
sich  aus  dem  ersten  personlichen  Dokument  dieses  Vizekanzlers,  dafi 
die  standige  Anwesenheit  des  Kanzlers  am  Hofe  doch  nicht  so  notig  war. 
Der  Konig  berichtet  dem  Kanzler,  dafi  in  einem  Familienstreite  des 
J.  Calbeti  mit  dem  koniglichen  Rat  Garsias  Loriz  und  seiner  Frau  die 
Sache  von  Garsias  ihm,  demKanzler,  iibertragen  sei.  Der  Konig  sprach 
mit  Calbeti,  der  Verzogerung  fiirchtet,  da  der  Erzbischof  nicht  anwesend 
sei.  er  selbst  krank  gewesen  und  wegen  seines  Amtes  die  Kurie  nicht 
verlassen  diirfe.  So  solle  dann  der  Guilelmus  Calbeti  die  Sache  schlich- 
ten  (Reg.  524  f.  163-  vom  10.  November  1330). 

Uber  die  wichtige  und  schwierige  Stellung  des  Vizekanzlers  spricht 
eine  Gesandtschaftsinstruktion  vom  Jahre  1358  (Reg.  1293  f.  189).  Der 
Majordomus  der  Konigin,  Raimundus  de  Pegaria,  und  der  Subthesaurar 
Jaspertus  de  Campolongo  soUen  bei  giinstiger  Gelegenheit  Papst  Inno- 
zenz  VI.  iiber  die  peinliche  Lage  des  Vizekanzlers  Francesch  Roma  auf- 
klaren.  Sie  sollten  gegen  die  Anschuldigung  einiger  Pralaten,  dafi  Roma 
ungerechte  Prozesse  gegen  sie  fiihre,  dal3  er  gehassig  und  parteiisch 
gegen  alles  Recht  vorgehe,  energisch  protestieren.  Die  Sache  liege  viel- 
mehr  so:  Wenn  von  einem  Bischof  oder  sonst  einer  kirchlichen  Person- 
lichkeit   Prozesse   gegen    einen   koniglichen   Beamten   gefiihrt  wiirden 

1"  Vgl.  den  Inhalt  eines  warinen  Schreibcns,  das  O.  an  einen  jungen  Ver- 
wandten  richtet.   AA  I  S.  CLII. 


608  Spanische  Forscliungen 

zum  Schaden  der  Regalien  und  der  koniglichen  Rechte,  so  befehle  der 
Konig  dem  Vizekanzler  in  solchen  Fallen  vorzugehen,  denn  der  Kanzler 
sei  als  Erzbischof  von  Tarragona  kein  passender  Richter  (con  lo  seu 
canceller  es  archabisbe  de  Terragona  et  noy  seria  jutge  covinent).  In 
solchen  FSllen  berufe  der  Vizekanzler  an  dem  Ort,  wo  er  mit  dem 
Konig  weilt,  die  Kanonisten  und  Legisten  zusammen  und  ebenso  die 
bischofliche  Gegenpartei,  Und  erst  nach  Anhoren  der  verschiedenen 
Auffassungen  und  nach  langerer  Diskussion  werden  die  Entscheidungen 
gefallt.  Der  Konig  sorgt  dafur,  dafi  jedem  sein  Recht  wird.  Er  schatzt 
die  kirchlichen  Freiheiten,  aber  bei  seiner  Milde  wagen  zuweilen  geist- 
liche  Kreise  ihr  Gebiet  gegen  die  constitucio  de  Terragona  auszudehnen. 

Einige  Menschenalter  spater  feiert  Konig  Martin  in  den  schwulstig- 
sten  Formen  die  Wichtigkeit  des  Vizekanzleramtes,  mit  dem  er  ex  pro- 
prio  nostro  motu  atque  de  certa  sciencia  den  spater  als  Gesandter  auf 
dem  Konstanzer  Konzil  stark  hervortretenden  Sperans  in  Deo  Cardona 
legis  scientie  professorem  „schmuckt"  (ducimus  ordinandum).  Immer 
wieder  kommt  er  auf  die  groi3e  Bedeutung  des  Amtes  zuriick:  quod  est 
litterarum  prelucida  gloria  et  civile  sacrarium.  dignitatum  cunctarum 
origo  .  .  .  ac  firma  et  solida  mira  sedes  virtutum  splendencium;  der 
Beamte  darf  nostre  imaginis  gloriose  impressum  caracterem  bajulando 
portare.  Mehr  ins  Tatsachliche  iibergehend  betont  der  Konig:  lusticiam 
tam  et  in  audiendis,  disceptandis  et  penitus  terminandis  litigiis  atque 
causis  et  questionibus  civilibus  et  criminalibus,  .  ,  .  que  .  .  .  in  can- 
cellaria  vel  regia  domo  nostra  emerserint,  quam  et  in  supplicandis  vel 
postulandis  a  nobis  .  .  .  petenti  sub  nostro  regali  vos  nomine  ministretis. 
Man  erschrickt  beinahe  vor  dem  Umfang  der  Arbeit,  der  sich  der  Vize- 
kanzler  widment  mufi:  Rescripta,  oracula,  privilegia  nec  non  cartas  et 
litteras  ac  provisiones  tam  graciosas  quam  et  justicie  sigillorum  nostro- 
rum  tipario  sigillanda  signetis  sentencias,  pronunciaciones,  diffiniciones, 
iudicia  et  decreta  nostro  nomine  .  .  .  proferatis  et  plenius  promulgetis 
(Reg.  2213 f.  161  zum  24.  Mai  1404).  Man  begreift,  dafi  aus  dem  wachsen- 
den  Umfang  der  Geschafte  das  Vizekanzleramt  bei  der  richtigen  Person- 
lichkeit  zum  Mittelpunkt  des  innerstaatlichen  Lebens  geworden  war. 

3.  Gesandtschaftswesen.  Auf  Prokuratoren  und  Botschafter 
(oder  Spezialgesandte)  ist  in  AA  I  S.  CXXIII  ausfiihrlich  eingegangen: 
das  Wesen  ihres  Amtes,  Ahnlichkeit  und  Verschiedenheit,  die  Ge- 
schichte  der  bedeutendsten  beider  Gruppen  ist  dort  geschildert.  Das 
Material  war  iiberreich;  schon  bei  Alfonso  IV.  wird  es  diirftiger,  obw^ohl 
wir  noch  je  einen  hervorragenden  Prokurator  und  Gesandten  (Bernard 
Oliverii  und  Ramon  de  Melan)  kennenlernen.  Nur  einige  charakteristi- 
sche  Ziige  will  ich  zur  Erganzung  geben.  Ein  klarer  Unterschied  zwischen 
Prokurator  und  Gesandten  zeigt  sich  in  der  Ausstattung  beider.  An  der 
betreffenden  Stelle  habe  ich  die  gewaltigen  Summen  angegeben,  die 
allein  die  Ausstattung  vor  Beginn  der  Reise  erforderte;  so  1311  bei  den 


Nachliage  uiid  Ergiinzungen  zu  den  Acla  Aragonensia   (I — 111)  609 

drei  Gesandten  zum  Vienner  Konzil:  Da  muiJte  der  vorneiimste  P.  de 
Queralt  drei  cavallers  companyons,  8  escuders  und  16  troters  im  Gefolge 
iiaben,  der  zweite  P.  Boyl  und  sein  Soiin  5  escuders  und  10  troters, 
G.  Oulomar,  jutge  del  s.  rey,  begniigte  sich  mit  2  escuders  und  4  troters. 
Diese  52  Personen  bekamen  nun  Prunl^gewandungen,  kostbarste  Hut- 
federn  und  Sciiulie.  Von  solchen  Ausstattungen  lesen  wir  bei  den  Proku- 
ratoren  nichts  im  ganzen  14.  Jahrhundert.  Sie  bedurften  ihrer  in  solcher 
Weise  auch  nicht,  denn  sie  waren  unter  Jayme  und  Alfonso  immer 
Kleriker.  Wir  ersehen  es  aus  den  Bestallungen,  die  auch  unter  Alfonso 
Ubereinstimmend  mit  den  friihern  lauten.  Unter  Pedro  IV.  begegnen 
wir  zuerst  der  Form:  Nos  de  discretione  et  facilitate  dilecti  domestici 
nostri  Bonifaci  Ferrarii  legum  doctoris  .  .  .  confidentes  ipsum  facimus  .  .  . 
in  Romana  curia  nostrum  procuratorem,  actorem,  factorem,  negociorum 
gestorem  et  nuncium  specialem  ad  impetrandum  usw.  wie  bei  den 
bekannten  Fassungen.  Ich  glaube  nicht,  dafi  damit  eine  prinzipielle  Er- 
weiterung  des  Arbeitsgebietes  gemeint  ist.  Dieser  am  9.  August  1340 
ernannte  Prokurator  ist  Kleriker  (Kaplan  des  Kardinalpriesters  Ber- 
nard  tit.  s.  Ciriaci)  wie  sein  Vorganger  Anthonius  de  Collo  (?),  Kanoni- 
kus  von  S.  Feliu  in  Gerona  (Reg.  1056  f.  158').  Pedro  scheint  also  auch 
nur  Kleriker  gesandt  zu  haben.  Dagegen  begegnen  wir  einer  neuen 
Auffassung  bei  Martin  I.  Er  behauptet  1402  (Reg.  2291  f.  121),  dal5  es 
aragonische  Gewohnheit  sei,  nur  adlige  Prokuratoren  an  die  Kurie  zu 
senden:  Sanctissime  pater!  Ex  usu  et  consuetudine  curie  Romane  et  stilo 
utique  inclite  domus  nostre  Aragonum  a  priscis  citra  temporibus  obser- 
vatis  intacte  ordinatum  existit  .  .  .,  qualiter  procuratores  nostri  in  dicta 
Romana  curia  esse  debent  nobiles  persone  et  a  nobilitari  quidem  genere 
trahentes  originem.  So  ernennt  er  den  Bernardus  de  Scintillis  decreto- 
rum  doctor,  Ob  dieser  Laie  war?  Daneben  bestimmt  er  den  Berengarius 
Riera,  Abbreviator  in  der  papstlichen  Kanzlei,  zur  Weiterverwaltung  des 
Prokuratorenamtes,  das  er  schon  langer  gefiihrt  habe,  aber  nur  in  Ver- 
bindimg  mit  Bernardus.  Warum  diese  auffallige  Neuordnung?  Vielleicht 
hangt  es  mit  den  damaligen  schwierigen  Verhaltnissen  in  Avignon  zu- 
sammen.  Der  Konig  hatte  seinen  in  Avignon  wohnenden  Untertanen 
geboten  auszuziehen,  um  sein  Mififallen  iiber  die  Behandlung  des 
Papstes  zu  bekunden:  die  Untertanen  gehorchten  nicht,  die  Kardinale 
behaupteten,  der  Konig  habe  nachgegeben,  was  unwahr  war.  Der  Konig 
sprach  dem  Riera  seine  Verwunderung  iiber  diese  Wirrnisse  scharf  aus. 
tJberhaupt  bekamen  die  Prokuratoren  und  Gesandten  ofter  ein 
scharfes  Wort  zu  horen,  wenn  sie  an  der  Kurie  nichts  erreichten.  Ein 
neuer  Trick  —  so  mul3  man  es  nennen  —  wurde  von  Juan  I.  ofter  ange- 
wandt:  Er  sandte  ein  heftiges  Schreiben,  dafi  die  Gesandten  sofort  heim- 
kehren  sollten,  wahrend  auf  einem  beigelegten  Zettel  ihnen  Aufenthalts- 
verlangerung  gewahrt  wurde.  So  verfuhr  er  1395  am  30.  Marz  (Reg.  1968 
f.  21)  gegeniiber  den  drei  Gesandten  Roger  de  Moncada,  P.  de  Berga  und 


610  S[)Hni.sclie  Forschuiigeii 

Bernart  Metge,  also  Personlichkeiten  der  hochsten  Aristokratie  und  dem 
beriihmten  Sekretar  Metge  gegenuber.  „Ihr  macht  Euch  gute  Tage,  wir 
haben  von  Euch  nichts  vernommen.  Kommt  sofort  heim.  Aus  Pariser 
Briefen  wissen  wir,  daS  der  gegenwartige  Pai>st  nichts  tut  oder  getan 
hat,  wenn  nicht  aus  Furcht  (que  aqueix  sant  pere  no  fa  ni  a  fet  res  sino 
per  paor).  Wir  wissen  auch,  daC  die  Kardinale  bereuen  ihn  gewahlt  zu 
haben  und  dafi  sie  sich  von  ihm  getauscht  glauben."  In  einem  bei- 
liegenden  Zettel  sagt  er  dann,  sie  sollten  noch  langer  warten,  6,  8,  10 
Tage  oder  den  ganzen  Monat.  Je  nachdem  sollen  sie  dann  den  Brief 
zeigen  und  den  Zettel  verbrennen.  Darunter  steht  ein  neuer  Zettel:  An- 
gesichts  dieses  sollen  sie  sofort  heimkommen,  ohne  irgend  weiteres  ab- 
zuwarten.  Andernfalls  sollen  sie  eine  solche  Ziichtigung  erfahren,  dafi 
man  zu  allen  Zeiten  davon  sprechen  wird!  Ob  das  Vorgehen  gewirkt  hat, 
ist  wohl  zweifelhaft;  denn  an  der  Kurie  wird  man  solche  Kniffe  bald 
erfahren  haben,  zumal  sie  ofter  angewandt  wurden. 

Ein  einzigartiger  Gesandtschaftsskandal  hat  im  Jahre  1354  die 
kurialen  Kreise  lange  beschaftigt.  Leider  ist  die  Ursache  und  der  Verlauf 
der  Verletzung  des  Gesandtschaftsrechtes  nicht  klar.  Leute  des  Kar- 
dinals  de  la  Tour  haben  die  aragonischen  Gesandten  angegriffen,  sie 
vielleicht  gefangen  nehmen  wollen.  Der  Seneschal  des  Papstes  scheint 
sie  nicht  geniigend  geschiitzt  zu  haben.  Der  Papst  Innozenz  VI.  mochte 
wohl,  berichtet  der  Generalgouvemeur  der  aragonischen  Reiche,  Infant 
Pedro,  seinem  auf  dem  sardinischen  Feldzuge  befindlichen  Neffen, 
energisch  vorgehen.  Er  wagt  nicht  das  Todesurteil  aussprechen  zulassen, 
weil  die  dabei  beteiligten  Kardinale  irregular  wiirden!  So  habe  er  die 
Laien,  die  an  der  Injurie  beteiligt  gewesen,  durch  die  Stadt  peitschen 
und  am  Briickenkopf  (al  cap  del  pont)  das  Urteil  publizieren  lassen, 
wenn  sie  sich  Je  wieder  in  Avignon  blicken  liefien,  wiirden  sie  unfehlbar 
gehangt  werden,  Man  sage,  die  Hauptschuldigen  seien  langst  geflohen; 
gegen  diese  sei  das  Todesurteil  ausgespj:ochen  fiir  den  Fall,  dafi  man 
sie  wieder  auffinde.  Dem  Kammerer  des  Kardinals  de  la  Tour  und  den 
mitschuldigen  Klerikern  seien  alle  Benefizien  genommen  und  der  Auf- 
enthalt  an  der  Kurie  fiir  immer  unter  Strafe  ewigen  Kerkers  verboten; 
der  Seneschall  des  Papstes  sei  abgesetzt.  So  berichten  die  dieserhalb  an 
die  Kurie  gesandten  Botschafter,  die  mit  dem  Vorgehen  des  Papstes,  wie 
auch  er  selbst,  nicht  zufrieden  seien.  Innozenz  VI.  habe  den  Dominikaner 
Rostayn  de  Anseduna  mit  einem  Bittbrief  geschickt:  man  moge  doch  um 
Gottes  und  der  Ehre  der  Kirche  willen  mit  seinem  Entscheid  zufrieden 
sein!  (Pedro  caja  31  Nr,  589  vom  15.  August  1354.)  Da  der  Konig  noch 
nicht  zufrieden  war,  erinnert  er  ihn  an  ein  Faktum:  d.  papa  Clemens 
bone  memorie  iniuriam  per  curiales  vestros  factam  in  Perpiniano  Ber- 
nardo  Alayanni  quondam  collectori  sue  camere  benigniter  toleravit. 
In  dem  Briefe  des  Dominikaners,  der  im  selben  Jahre  papstlicher  Ge- 
sandter  bei  Pedro  IV.  in  Valencia  gevvesen,  wird  noch  einmal  die  Be- 


Nachlrage  und  Krganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia  (I — III)  611 

triibnis  des  Papstes  hervorgehoben,  der  einige  Missetater  habe  auf- 
hangen  und  andere  verbrennen  lassen  wollen,  wenn  nicht  die  Frage  der 
Irregularitat  gewesen  ware. 

4,  Das  I  u  s  s  i  g  i  1 1  i.  In  keinem  Kanzleigeschichtswerke  finde  icii 
eine  solche  Fiille  von  Angaben  iiber  das  ius  sigilli  wie  inden  Materialien 
des  Kronarchivs  und  im  Archivo  del  real  patrimonio.  Das  Siegelrecht 
war  die  Taxe  fiir  die  Beurkundung  der  Schriftstiicke.  Dokumente  ohne 
urkundlichen  Charakter,  wie  Prozesse,  auch  Briefe,  unterlagen  der 
Taxierung  nicht.  Das  Siegelrecht  war  eine  Haupteinnahmequelle  des 
Staates.  In  einer  Ordinacio  Alfonsos  IV.  (Reg.  557  f.  128)  heifit  es: 
Quia  cancellaria  ipsa  seu  scribania  providere  tenetur  in  quitacione  ordi- 
naria  et  vestitu  cancellario,  vicecancellario,  scriptoribus  et  coadiutoribus 
scribanie  necnon  confessori,  capellanis  et  scolaribus  de  capella  nostra  et 
in  provisionibus  cursorum,  ad  quarum  supportanda  omnia  non  pauca  'est 
pecunia  necessaria,  imo  multa,  expedit  et  evidens  dictat  ratio,  ut  sigil- 
lorum  nostrorum  iura,  ex  quibus  sigilla  ipsa  tenens  in  predictis  provi- 
dere  tenetur,  conservantur  illesa,  quodque  aliqua  salubria  ordinentur, 
quorum  dictus  sigilla  tenens  sufultus  presidio  valeat  cum  minori  difi- 
cultate  incumbencia  sibi  omnia  supportare.  So  gibfs  denn  zahlreiche 
Verordnungen  vom  13.  Jahrhundert  an,  um  in  dieser  Verwaltung  Ord- 
nung  zu  halten  oder  zu  schaffen,  das  Siegelrecht  als  Steuerquelle  zu  ent- 
wickeln  und  andererseits  es  nicht  als  zu  driickend  werden  zu  lassen. 
Viele  suchen  sich,  sagt  Pedro  IV.  einmal,  Gnaden  miindlich  (oder  in 
Briefform?)  ohne  Urkunde,  also  ohne  Bezahlung  zu  verschaffen;  von 
jetzt  an  soll  fiir  alle  Verhandlungen  mit  uns  das  ius  sigilli  gezahlt 
vverden.  Doch  werden  immer  wieder  pauperes,  miserabiles  persono, 
littere  graciose  gegeben.  Weil  aber,  heifit  es  in  einer  andern  Verordnung 
Pedros,  so  viele  immer  und  immer  wieder  auf  Erlafi  des  Siegelgeldes 
drangen,  so  verordnen  wir  und  legen  es  uns  selbst  als  Gesetz  auf 
(nobisque  legem  imponimus),  dafi,  abgesehen  von  Auslandern,  Mendi- 
kanten  und  wirklich  Armen  remissionem  nullatenus  de  sigillorum 
iuribus  faciamus.  Verordnungen,  dafi  keine  grofieren  Siegelgelder  ge- 
nommen  werden  sollen  als  bei  den  Vorfahren  iiblich,  begegnen  wir  seit 
dem  14.  Jahrliundert  wohl  kaum  mehr.  Trinkgelder  (servicium)  nehmen, 
wurde  mit  Verlust  des  Amtes  bestraft.  Zur  grol^eren  Sicherheit  be- 
stimmte  Alfonso  IV.,  dafi  nur  Briefe  mit  dem  Sekretsiegel  versandt 
werden  diirfen,  alle  Urkunden  nur  mit  dem  grofien  Siegel:  Deinde 
aliquas  litteras  graciarum  et  iusticie  vel  alias,  nisi  responsivas,  cum 
sigillo  secreto  minime  expediatis,  immo  ipsas  litteras  ad  subsignanduni 
et  expediendum  cum  sigillo  maiori  nostro  protinus  transmittatis.  (Reg. 
528  f.  216.) 

Dai5  die  Kanzlei  und  der  Konig  aus  dem  Urkundengeschaft  auf 
Nebenwegen  Summen  sich  verscliaffen  konnten,  habe  ich  AA  I  S.  LXXXV 
angedeutet.    Auf    einen   hochst   interessanten    Fall    stiefi    ich    in   CRD 


612  Spanische  Forschungen 

Pedro  IV.  Nr.  534.  Bischof  Hugo  von  Urgell  hatte  eine  Zahlungsauffor- 
derung  der  Kanzlei  erhalten,  worin  ihm  zunachst  auseinandergesetzt 
vvurde,  dai3  nach  alter  Kanzleigewohnheit  pro  litteris  rogatoriis  a  nobis 
impetrandis  sive  pro  beneficiis  ecclesiasticis  sive  pro  hereditamentis,  si 
res  .  .  .  valeret  mille  sol.  vel  infra,  darentur  pro  iure  sigilli  X  sol.  Bei 
irgendeiner  unsichern  Sache  miisse  der  Petent  von  den  ersten  Geldern, 
die  er  einnehme,  zahlen.  Nun  habe  er  ja,  wie  er  wohl  wisse,  auf  konig- 
liche  Bitten  und  Drangen,  natiirlich  auch  mit  Gottes  Gnade  (divina 
semper  gracia  operante)  die  bischofliche  Wiirde  erhalten  und  besafie  er 
sie  unangefochten.    So  sei  er  zur  Zahlung  des  ius  sigilli  verpflichtet 
und  moge  er  das  nach  Schatzung  seines  Einkommens  bald  einsenden. 
Das   war   die   erste    Aufforderung   vom   5.    Mai    (1352).    Der   Bischof 
schwieg!  Nun  drohte  aber  die  Kanzlei,  da  er  nicht  gezahlt,  nicht  einmal 
geantwortet  habe.    Die  Kanzlei  wolle  nicht  die  scribania,  qua  tota  res 
nostra  publica  gubernatur,  vernachlassigen  und  fordert  ihn  nochmals 
auf,  das  ius  sigilli  zu  senden.   Sonst  erhalten  die  koniglichen  Beamten 
den  Befehl,  von  den  bischoflichen  Giitern  und  Rechten  10  000  sol.  Barch. 
zu  pfSnden,  obwohl  das  Siegelrecht  sich  auf  viel  mehr  belaufe.   Diese 
zweite  Aufforderung  erfolgte  am  20.  Juni  1352.    Darauf  kam  ein  ge- 
harnischtes  Schreiben   aus   seinem  bischoflichen   Palast   in   Puigcerda 
(in  palacio  nostro  episcopali   Podii  Ceritani)  am  18.   Juli   1352:   Der 
Inhalt  der  beiden  Schreiben  errege  seine  hochste  Verwunderung.   Die 
seien  von  einem  ganz  perversen  Intellekt  ausgeheckt  worden.   Weder 
er  noch  ein  anderer  fiir  ihn  habe  literas  rogatorias  vom  Konig  fiir  Er- 
langung  des  Bistums  bekommen.  Das  Bistum  verdanke  er  Gottes  Gnade 
und  des  Apostolischen  Stuhles  Giite.   Ob  jemand  rogamina  fiir  ihn  er- 
langt,  wisse  er  nicht,  der  Konig,  das  wisse  er,  habe  sich  dazu  erboten. 
Ein  Siegelrecht  hierfiir  zu  zahlen,  direkt  oder  indirekt,  diirfe  er  nicht: 
Cum  nedum  talis  solutio  set  sola  spes  futura  naturam  simonie  concipiat 
pravitatis,  que  tam  a  sanctis  patribus  quam  a  canonibus  est  prohibita  et 
dampnata.  Darum  ersucht  er  denKonig,  von  demVerlangen  abzulassen; 
sonst  miisse  er  mit  kirchlichen  Strafen  einschreiten. 

Ein  wirklich  genialer  Versuch  der  Kanzlei,  zu  grofien  Summen  zu 
kommen!  Man  denke  nur  an  die  zahlreichen  Falle,  in  denen  die  ara- 
gonischen  Konige  Bistiimer  fiir  ihre  Kandidaten  erbeten  und  erlangt 
haben.  Ich  glaube,  es  ist  bei  dem  Versuch  geblieben;  denn  ich  habe 
keinen  weiteren  Versuch  der  Kanzlei  gefunden. 

3.  Zur  Templerkatastrophe  in  Spanien.     Roger  de  Flor. 
Zur  Cliaralfteristik  des  letzten  Ordenmeisters. 

trber  Schuld  oder  Unschuld  des  Templerordens  waren  kurz  vor  und 
nach  der  Jahrhundertwende  gerade  auf  deutschem  Boden  eine  Anzahl 
grofierer  Werke  erschienen.  Schottmiiller,  Der  Untergang  des  Templer- 


Naclitrage  und  Erganzuiigen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  613 

ordens  (1887,  2.  Bde.),  J.  Gmelin,  Schuld  oder  Unschuld  des  Templer- 
ordens  (1893),  Hans  Prutz,  Die  geistlichen  Ritterorden  ,  .  .  (1908),  im 
Anschlui3  an  sein  friiher  erschienenes  Werk,  hatten  sich  in  Verbindung 
mit  Lea,  A  history  of  the  inquisition  Bd.  II  (1893)  mehr  oder  minder 
unklar  iiber  die  Schuldfrage  geaulSert,  allerlei  zugegeben,  andere 
Anschuldigungen  fiir  unwahr  erklart.  Prutz  sagte  zuletzt:  „In  diesen 
beiden  Punkten  (Verleugnung  des  Heilandes  und  Entweihung  des 
Kreuzes)  hat  der  ProzeiS  die  Schuld  des  Ordens  erwiesen."  Demgegen- 
iiber  glaube  ich  die  Schuldfrage  so  zum  ersten  Male  klar  formuliert  zu 
haben  (Papsttum  und  Untergang  des  Templerordens,  2.  Bdo.  1903): 
„Wenn  von  Schuld  oder  Unschuld  des  Templerordens  geschrieben  oder 
gesprochen  wird,  so  bedeutet  das  eine  Antwort  auf  die  Frage:  Waren 
die  Verleugnung  Christi,  Bespeiung  des  Kreuzes,  unsittliche  Kiisse, 
Aufforderung  zur  Sodomie  und  Anbetung  eines  Idols  bei  der  Aufnahme 
und  den  Ordenskapiteln  gebrauchlich?  Nur  in  diesem  Sinne  kenne  ich 
ein  Problem.  AIso  nicht  Vergehen  eines  einzelnen  Templers,  nicht  dem 
Orden  auf  andem  Gebieten  anhaftende  Schattenseiten  fallen  unter  den 
Begriff  der  Templerschuld."  In  diesem  Sinne  habe  ich  die  Templer- 
schuld  geleugnet.  Hans  Prutz,  dessen  eben  genanntes  Werk  die  Ergeb- 
nisse  meiner  Untersuchung  nicht  kannte,  beharrte  in  einer  ausfiihr- 
lichen  Besprechung  meines  Werkes  bei  seiner  Anschauung;  er  verwirrte 
nur  die  klare  Formulierung  des  Problems  durch  Nebensachen.  (Vgl. 
Allgemeine  Zeitung,  1908,  Beilage  Nr.  36,  37  und  48.)  Nach  einem  Vier- 
teljahrhundert  seit  Erscheinen  meines  Werkes  ist  es  doch  beachtenswert, 
dafi  die,  ich  darf  sagen,  allgemeine  internationale  Kritik  meiner  Formu- 
lierung  zugestimmt  d.  h.  in  dem  gegebenen  Sinne  den  Orden  freige- 
sprochen  hat.  Auch  das  einzige  grofiere  Werk,  das  seitdem  die  Frage 
ausfiihrlicher  behandelt  hat,  Lizerand,  Clement  V.  et  Philippe  le  Bel 
(1910)  weicht  von  meiner  Auffassung  nicht  ab. 

Ich  schrieb  das  Werk  im  Anschlu6  an  meine  Barceloneser  Funde. 
Dort  fand  sich  der  Templerverrater,  dort  lagen  die  vor  dem  Prozesse 
oder  wahrend  desselben  entstandenen  Berichte  aus  Paris,  ein  reiche 
Korrespondenz  der  Templer  kurz  vor  und  wahrend  der  Katastrophe. 
Das  eigentlich  entscheidende  Wort  iiber  die  Schuldfrage  konnten  aber 
nicht  diese  Berichte  sondern  nur  neue  Prozesse,  die  anderswo  lagen, 
und  vor  allem  aber  eine  Priifung  des  Inquisitionsprozesses  selbst  bieten. 
Den  reichen  Stoff,  der  in  Barcelona  in  der  Sammlung  Templarios  und  im 
Reg.  291  sich  findet,  beabsichtigte  ich  nur  soweit  auszuniitzen,  soweit  es 
meinem  Ziele,  die  Zeitlage,  die  Ordensverhaltnisse  und  die  wichtigsten 
Ereignisse  der  Katastrophe  zu  schildern,  entsprach^\    Ich  freue  mich 


^i  Also  nicht  jede  Einzelheit,  die  sich  in  den  genannten  Quellen  oder  sonst 
fanden,  woUte  ich  erwahnen.  Das  hat  Herr  Professor  Mariano  Uson  y  Ses6  iiber- 
sehen,   als  er   seine  Aportaciones   al   estudio   de   la   caida   de  los  Templarios  en 


614  Spanische  Forschungen 

aber  besonders  dariiber,  dafi  der  vortreffliche  Kenner  der  katalanischen 
Templergeschichte  J.  Miret  y  Sans  in  seinem  grofien  Werke:  Les  cases 
dels  Templers  y  Hospitalers  en  Catalunya  (1910)  nichts  wesentlich  Neues 
iiber  den  Prozefi,  S,  368  ff,,  gebracht  und  meiner  Beurteilung  fiir  die 
aragonisch-katalanischen  Templer  —  die  auswartigen  konnte  er  nicht 
beurteilen  —  zugestimmt  hat. 

Eine  ins  Einzelne  gehende  Darstellung  der  aragonischen  Templer- 
verhaltnisse  ware  erwiinscht;  denn  nirgendwo  wird  soviel  Stoff  kriegeri- 
scher,  politischer  und  kulturgeschichtlicher  Art  aus  den  letzten  Jahren 
vor  der  Katastrophe  und  iiber  den  Templeraufstand  erhalten  sein.  Wir 
tinden  Berengar  de  Cardona,  den  letzten  aragonischen  Templermeister 
mit  den  Seinen  auf  dem  Kriegszuge  gegen  Granada;  wir  sehen  hier  die 
Art  des  Vernichtungskampfes  und  Kleinkampfes.  Vor  allem  handelt  es 
sich  um  t)berfalle,  den  offenen  Kampf  sucht  man  zu  meiden.  Nicht 
immer  fallen  viele,  oft  gehen  alle  gesund  heim,  nachdem  sie  das  Ge- 
treidegebiet  der  Mohammedaner  verbrannt  und  zerstort  haben,  Da  be- 
deutet  fiir  die  christlichen  Ritter  selbst  der  hochste  Feiertag  nichts;  sie 
brennen  und  morden  am  Pfingstfest  wie  an  einem  Wochentage.  Eine 
solche  Schilderung  ist  uns  erhalten  (AA  III  S,  122).  Aber  aus  den 
erhaltenen  Korrespondenzen  erhalt  man  die  Gewifiheit,  dafi  es  wieder- 
holt  in  dieser  Zeit  geschah.  Man  merkt  aber  auch,  dafi  die  eigentliche 
kriegerische  Begeisterung  fehlt;  denn  es  sind  offenbar  nur  Rache-  nicht 
eigentliche  Eroberungsziige.  So  mufi  sie  denn  der  Konig  molt  curosa- 
ment  bitten,  dafi  sie  ihm  bei  einem  Einfall  der  Sarazenen  ins  Valenzia- 
ner  Gebiet  (diesmal  sind  3000  genets  und  5000  Mann  Fufivolk)  zu  Hilfe 
kommen.  Sie  seien  ja  doch  in  der  Christenheit  fiir  den  Glaubenskampf 
bestimmt;  ihnen  traut  der  Herrscher  am  meisten.  Der  Ordensmeister 
seufzt  iiber  die  grofien  Grenzausgaben,  aber  schliefilich  ware  es  doch  eine 
grofie  Schande  fiir  die  Templer,  wenn  sie  sich  versagten,  darum:  Auf  zum 
Kampf!  (Templarios).  Oft  gleichen  die  Kampfe  der  Templer  mit  ihren 
christlichen  Nachbam  den  Sarazenenkampf  en.  So  die  Kriege  mit  den  Un- 
tertanen  des  Bischofs  von  Lerida;  zwei  werden  getotet,  mehrere  verwun- 
det,  das  Getreide  geschadigt,  Verzweif elt  wendet  sich  der  um  Vermittlung 
angerufene  Erzbischof  von  Tarragona  an  denKonig,  Undbeim  Kampf  um 
den  Salzbesitz*in  Peniscola  geraten  sogar  beide  Ritterorden  aneinander 
und  auch  dort  gibts  Tote  und  Verwundete,  Doch  erschopft  sich  die  Tatig- 
keit  des  Ordens  nicht  in  solchen  unsympathischen  Reibereien,  die  eigent- 
Aragon  in  der  vorzuglichen  Zaragozaner  Zeitschrift  „Universidad"  mit  manchen 
Einzelheiten  iiber  die  Belagerung  der  Templer  brachte.  Aber  er  hatte  sich  nicht 
die  hiibsche  Insinuation  gestatten  diirfen,  dafi  ich  die  Sachen  nicht  gekannt  hatte, 
was  das  wahrscheinlichere  sei,  oder  sie  weggelassen,  weil  ich  sie  fiir  meine 
Zwecke  nicht  notig  hielt;  letzteres  stimmt.  Schliefilich  stellte  sich  heraus,  dafi  er 
meine  Acta  Aragonensia  als  das  eigentlicheTempIerbuch  ansah,  das  oben  genannte 
Werk,  d.  h.  den  Documentenband,  aber  nicht  kannte. 


Nachlrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  615 

lich  doch  auch  von  dem  urspriinglichen  Kriegersinn  der  Templer  zeugen, 
der  in  andern  Landern  schier  geschwunden  war.  Wir  finden  gerade  im 
letzten  Jahrzehnt  hervorragende  Mitglieder  in  wichtigsten  diplomati- 
schen  Sendungen,  manche  von  ihnen  geniefien  das  voUste  Vertrauen 
des  Konigs.  Und  iiber  die  saubere  innere  Verwaltung,  Vorsicht,  Spar- 
samkeit  liegen  ebenso  schone  Zeugnisse  vor  wie  iiber  die  freundschaft- 
liche  Gesinnung  der  einzelnen  zueinander  und  das  religiose  Empfinden 
beim  Feiern  ihrer  Feste.  Das  Bezeichnendste  ist  doch  wohl  fiir  diese 
letzte  Zeit,  dafi  keine  sittlichen  Skandale  zu  verzeichnen  sind;  wahrend 
trotz  offenkundigster  Unwiirdigkeit  die  Hospitaliter  noch  lange  -den  Rai- 
mund  de  Ampurias  unter  sich  dulden^^ 

Die  katalanisch-aragonesischen  Templerfesten,  mehrere  Dutzend, 
vor  allem  in  Aragon,  haben  sich  nicht  gleich  auf  Aufforderung  des 
Konigs  und  des  Papstes  gebeugt.  Die  Ritter  setzten,  als  die  wider- 
sprechendsten  Geriichte  iiber  staatliche  und  kirchliche  Plane,  iiber  die 
schrecklichen  Anschuldigungen  sich  verbreiteten,  alsbald  ihre  Kastelle 
in  Verteidigungszustand.  Mehr  als  ein  Jahr  hat  es  gedauert,  bis  sie, 
niedergerungen,  ihre  zerbrochenen  Burgen  und  sich  ergeben  mufiten. 
Die  trbersicht  gibt  jetzt  Us6n;  Einzelbilder,  oft  ergreifendster  Art,  in 
ihren  Bitt-  und  Verteidigungsbriefen,  in  der  Darstelluiig  der  trbergabe 
habe  ich  im  zweiten  Templerbande  geboten.  „Am  eisten  Freitag  im 
Dezember  kamen  die  Templer  aus  dem  Kastell  Miravet,  ausgenommen 
frare  R.  qa  Guardia  und  frare  Berenger  de  sent  lust  mit  zwei-Neffen 
und  Herr  Milas  und  Herr  Siscart.  Am  Samstag  beim  Zwielicht  der  Friihe 
stiegen  wir  mittels  eines  Holzturmes  und  einer  Leiter  durch  die  Fenster 
des  Haupthauses  in  das  Kastell;  dort  fanden  wir  frare  R.  qa  Guardia 
und  zwei  Briider  in  der  Kirche,  Berengar  de  sent  lust  und  seine  Neffen 
in  einer  verbarrikadierten  Kammer",  heii3t  es  in  einem  Bericht  (Templa- 
rios  125).  Dal3  bei  dieser  Zwangssakularisation  viel  Ordensgut  verloren- 
ging,  weder  in  die  Hande  des  Papstes  —  wie  er  zuerst  wollte  —  noch 
spater  in  die  Hande  des  Staates  und  dann  des  neuen  Ordens  von  Montesa 
kam,  ist  verstandlich  und  ergibt  sich  schon  aus  den  friiher  gemachten 
Andeutungen.  Stark  bleibt  aber  doch  das  Vorgehen  der  Neugewinner  in 
Gandesa.  Der  Beamte  G.  de  Solanes  erzahlt,  dafi  er  einige  Tage,  nach- 
dem  er  Gandesa  in  die  Hand  bekommen  hatte,  horte,  dafi  sich  R,  Daguilo 
in  Mongon,  bekanntlich  eine  der  starksten  Festen,  fiir  die  Verteidigung 
des  Ordens  festgesetzt  habe;  natiirlich  habe  er  sein  Hab  und  Gut 
beschlagnahmt.    Jetzt  kommen  einige  Glaubiger  mit  falschen  Schuld- 


12  Hier  sei  auf  eine  Notiz  hingewiesen,  die  Ch.  V.  Langlois  in  seiner  Be- 
sprechung  meines  Templerwerkes  im  Journal  des  Savants  1908,  S.  421  macht.  Im 
13.  Jahrhundert  wurde  in  Mende  der  Hospitaliterritter  Foulques  gefangen  ge- 
nommen,  quia,  ut  dicebatur,  adorabat  idola!  Also  derselbe  Vorwurf,  den  man  im 
Prozefi  gegen  die  Templer  erhob. 


616  Spanische  Forschungen 

scheinen  und  verlangen  ihr  Eigentum  in  Mon?on.  Was  ihnen  angeblich 
gehort,  iibersteigt  schon  bei  weitem  den  eigentlichen  Wert  des  Besitzes 
der  dortigen  Templer!  (Templarios  Nr.  110).  Wie  die  belagernden  neuen 
,,Kreuzritter"  gesinnt  waren,  und  dafi  die  Eroberertatigkeit  nicht  ganz 
ungefahrlich  war,  ersieht  man  aus  einem  vertraulichen  Schreiben  des 
in  den  Templerdokumenten  ofter  genannten  B.  Tarin.  Er  wendet  sich 
an  Bemart  d'Averso,  „seine  einzige  Zuflucht".  Bei  der  Belagerung  von 
Castellot  werde  er  ganz  vergessen;  hochstens  dafi  man  ihn  tadle,  da 
andere  mehr  Erfolg  hfitten.  „Brot,  Wein  und  01"  gabs  wenig  mehr. 
Aber  er  leide  gern  alles  im  Gedanken,  dafi  er  dem  Konig  diene,  aber 
nicht  dem  Papste!  Es  heifie,  dafi  Clemens  V.  verordnet  habe,  dafi  konig- 
liche  Beamte  nichts  aus  der  Templerbeute  haben  sollen.  „Ich  gebe  dem 
Teufel  eine  solche  Verordnung"  (Do  al  diable  tal  ordeniamento)!  Die 
Kleriker  soUen  tun,  was  der  Papst  befiehlt,  die  koniglichen  Offiziale 
sollen  fiir  ihre  Miihen  Lohn  haben.  Euch  als  Freund  kann  ich  sagen: 
Von  den  40  Mann,  die  ich  hier  habe,  gibts  wenige,  die  nicht  taglich 
einmal,  manche  dreimal  verwundet  werden.  (CRD  Juli.)  Diese  ver- 
bitterte  Stimmung  trug  dazu  bei,  dafi  die  Templerkatastrophe  auch  in 
kirchlichen  Kreisen  nicht  im  Sinne  Frankreichs  und  der  Kurie  beurteilt 
wurde,  zumal  auch  der  englische  Konig  auf  Veranlassung  des  englischen 
Ordensmeister  giinstige  Zeugnisse  fiir  die  Englander  an  den  Papst  und 
die  Konige  der  spanischen  Halbinsel  gesandt  hatte.  Ob  allerdings  die 
aragonischen  Templer  selbst,  an  die  das  Schreiben  vom  13.  Dezember 
1307  gerichtet  war,  von  ihm  Kenntnis  erhalten  haben,  ist  wohl  zu  be- 
zweifeln;  jedenfalls  hatte  der  Vorschlag,  in  ahnlicher  Weise  durch 
Jayme  II.  verfahren  zu  lassen,  keine  Wirkung.  Denn  aus  dem  einen 
Monat  spater  erfolgten  Brief  Philipps  d.  Sch.  verlautet  zur  grofiten  Be- 
friedigung  dieses  Herrschers  (eructuavit  cor  nostrum  in  gaudium),  dafi 
Jayme  schon  langer  sein  Zogern  aufgegeben  und  „unaufhorlich  Templer 
fangen  lafit".  (AA  III  S.  171  und  173.) 

trber  zwei  vielgenannte  Templer  der  letzten  Zeit  vermag  ich  neue 
Aufklarung  zu  geben:  Stephan  de  Sissy  und  Roger  de  Flor. 
Ersterer  hat  Prutz  in  seinen  Arbeiten  langer  beschaftigt  (Prutz,  Entwick- 
lung  und  Untergang  des  Tempelherrenordens  S.  99  ff.  und  die  geistlichen 
Ritterorden,  auch  Gmelin  S.  141  ff,  und  Finke,  Papsttum  usw,  S.  50  ff.) 
Zunachst  sah  Prutz  in  dem  durch  Urban  IV.  energisch  bestraften  Ordens- 
marschall  —  er  solle  auf  alle  Falle  gefangengesetzt  werden,  spater 
wurde  er  wegen  seiner  „insolentia"  exkommuniziert,  dann  aber  von 
Clemens  IV.  losgesprochen  und  nur  mit  vorlaufiger  Amtsenhebung  ins. 
Hl.  Land  gesandt  —  einen  in  religiose  Konflikte  geratenen  Ordensmann, 
dessen  Vorgehen  vielleicht  mit  den  spatem  Anschuldigungen  zusammen- 
hingen;  spater  halt  er  ihn  fiir  einen  geheimen  Parteiganger  des  staufi- 
schen  Hauses  in  den  Kampfen  mit  Karl  von  Anjou.  Ich  habe  auch  das 
bezweifelt  und  geschlossen,  dafi  jedenfalls  ein  Templer,  den  der  Orden 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  617 

selbst  nicht  absetzt,  den  der  Papst  auffordert  zu  resignieren,  den  der 
Nachfolger  von  der  Exkommunikation  losspricht,  von  dem  der  dritte 
Papst  (Gregor  X.)  sich  als  Ehrenbegleiter  aus  dem  Orient  nach  Italien 
fiihren  lai3t,  kein  auf  den  Glauben  beziigliches  Vergehen  begangen  hat. 
„Was  es  im  trbrigen  gewesen",  schlolJ  ioh,  „wissen  wir  nicht:  es  kann 
disziplinarer,  moralischer,  auch  kirchenpolitischer  Natur  sein."  In- 
zwischen  ist  ein  neues,  noch  entscheidenderes  Dokument  bekannt  ge- 
worden  (J.  Guiraud  et  L.  Cadier,  Les  registres  de  Gregoire  X  Nr.  235). 
Am  30.  Marz  1273  reserviert  Gregor  X,  dem  Pfarrer  Ludwig  von 
Donnemarie  in  der  Diozese  Toul  die  zuerst  vakant  werdende  Pfriinde 
in  der  genannten  Diozese.  Beweggrund:  ob  sinceritatis  affectum,  quem 
gessimus  circa  personam  quondam  Stephani  de  Sessy,  fratris  militie 
Templi  Jerosolimitani,  devoti  nostri,  cuius  familiaris  fuisse  diceris. 
Diese  Zuneigung  uber  den  Tod  hinaus  ist  wohl  die  beste  Ehrenrettung 
eines  Mannes,  der  im  librigen  gerade  keine  stille  Natur  besessen  zu 
haben  scheint. 

Etwas  abenteuerlicher  entwickelt  sich  die  letzte  Lebensperiode 
Rogers  de  Flor,  iiber  den  ich  unten  ein  paar  neue  Quellen  gebe.  t)ber 
seine  Jugendzeit  miissen  wir  wohl  dem  prachtigen  und  im  allgemeinen 
nicht  unzuverlassigen  katalanischen  Erzahler  Muntaner  folgen,  denn 
andere  Quellen  erwahnen  Roger  zunachst  nicht.  Muntaner  war  in  den 
letzten  Jahren  Rogers  in  seiner  Nahe  als  Beamter  der  katalanischen 
Kompagnie,  die  nach  den  sizilischen  Kriegen  seit  dem  Frieden  von 
Caltabellotta  den  vorderen  Orient  heimsuchte  (Muntaner  c.  194;  vgl.  sonst 
Finke  AA  I  S.  681  und  Papsttmn  usw.  I,  46).  Rogers  Vater  soll  Falkner 
Kaiser  Friedrich  II.,  seine  Mutter  aus  einer  angesehenen  Familie  in 
Brindisi  (deshalb  Rogerius  de  Brundusio)  gewesen  sein.  Der  Vater  fiel 
bei  Tagliacozzo;  sein  Vermogen  wurde  konfisziert.  Ein  Templerbruder 
nahm  sich  des  jungen  Roger  an,  dem  Zwanzigjahrigen  vertraute  er  das 
Kommando  seines  Schiffes  (1287);  er  wurde  dienender  Bruder,  erhielt 
das  Kommando  eines  vom  Orden  in  Genua  gekauften  „Falken",  war 
beim  Falle  Accons  (1291).  Mit  dem  trbersetzen  reicher  Fliichtlinge  ge- 
wann  er  viel  Geld,  das  er  nur  zum  Teil  dem  Grofimeister  iiberlielS.  Der 
Anklage  und  Gefangennahme  entging  er  durch  die  Flucht.  In  den 
nachsten  Jahren  ist  er  verschwunden.  Von  den  Doria  soll  er  Geld  fiir 
den  Erwerb  eines  neuen  Schiffes  erhalten  haben.  Wahrscheinlich  zu 
Ende  des  Jahrhunderts  bot  er  Herzog  Robert  von  Calabrien  im  Kampfe 
mit  Friedrich  III.  von  Sizilien  seine  Dienste  an;  Robert  wies  ihn  ab  und 
—  damit  sind  wir  auf  ganz  sicherm  Boden  —  Konig  Friedrich  nahm  ihn 
an,  und  so  nennt  er  sich  denn  fr.  R.  de  B.  ordinis  sacre  domus  militie 
Templi,  d.  regis  Federici  consiliarius,  familiaris  et  fidelis.  Von  Ordens- 
protesten  horen  wir  natiirlich  nichts.  Roger  ist  im  Dienste  Friedrichs 
der  konigliche  Korsar,  Wie  der  grofiere  Seeheld  Roger  de  Loria  vereinigt 


618  Spanische  Forschungen 

er  mit  Kriegstuchtigkeit  und  tapferer  Entschlossenheit  Organisations- 
talent  und  mit  ausgepragter  Habsucht  grofte  Freigebigkeit.  Als  Kosmo- 
polit  war  er  an  keinen  Herrscher  gebunden.  Er  fiihrte  den  Krieg  gegen 
Neapel  und  Aragon  wohl  1300  und  1301  auf  seine  Weise.  Er  nahm  in 
kurzer  Zeit  30  feindliche  Proviantschiffe  weg.  Das  Getreide  und  die 
Lebensmittel  verkaufte  er  den  Friedrich  treuen  Orten  der  sizilischen 
Ostkiiste,  die,  durch  die  feindliche  Zone  vom  Binnenlande  getrennt, 
Mangel  litten;  von  dem  Erlos  zahlte  er  Friedrichs  Truppen  Sold  und 
schenkte  dem  Konige  bei  ihrer  Begegnung  in  Piazza  1000  Unzen;  selbst 
eine  kleine  Truppe  Aragonesen,  die  er  geworben,  fiihrte  er  dem  Konig 
zu.  Als  aber  im  Mai  1301  eine  starke  angiovinische  Flotte  unter  Roger 
de  Loria  nach  der  Insel  kam,  wurden  Roger  de  Flor  die  sizilischen  Ge- 
wasser  zu  unsicher.  So  treffen  wir  ihn  bald  darauf  vor  Barcelona  und 
Mallorca  mit  vier  Galeeren  und  einem  Kleinschiff.  Im  Hafen  von  Barce- 
lona  nimmt  er  zwei  Warenbarken,  die  mallorcanischen  Kaufleuten 
gehoren,  Trotz  aller  Bitten  Barcelonas  weigert  er  die  Riickgabe,  indem 
er  erklart,  die  Mallorcaner  seien  Feinde  seines  Herrn  Friedrich  und  er 
diirfe  ihnen  Boses  tun,  so  viel  er  konne.  So  hatten  ihm  die  Barceloneser 
berichtetund  ihn  gewarnt.  Roger  stellt  es  in  einem  Entschuldigungsbrief 
an  Barcelona  anders  dar;  er  habe  aus  den  Barken  nur  eine  ganz 
bestimmte  Summe  genommen,  die  einem  Bankhause  in  Piacenza  gehorte. 
Das  habe  er  mit  Recht  tun  diirfen.  Den  Mallorcanern  will  er  nichts  ge- 
nommen  haben,  obwohl  sie  bei  einer  geheimnisvollen  „capsia"  sicher 
nicht  glaubwiirdig  vorgegangen  seien.  Nun  verweigern  ihm,  wie  er 
angibt,  die  Mallorcaner,  vor  deren  Stadt  er  im  Juli  1301  liegt,  sogar 
Wasser  einzunehmen,  als  ob  er  ein  Sarazene  ware!  Er  hat  sich  dann 
aber  auch,  wie  der  Konig  von  Mallorca  an  Jayme  II.  klagend  schreibt, 
an  den  Inselbewolmern  bitter  geracht.  In  den  Gewassern  Mallorcas  und 
Sardiniens  arbeiteten  Roger  und  andere  Piraten.  Er  miisse  mit  grolSen 
Mitteln  neue  Schiffe  bauen,  um  seine  Gebiete  zu  schiitzen.  Er  hofft  nicht, 
dai3  Konig  Friedrich  diese  Dinge  genehm  seien.  Dabei  deutet  er  dunkel 
den  Plan  (Rogers)  an,  den  Infanten  Fernando,  mit  dem  der  Vater  ofter 
jn  Streit  lag,  nach  Sizilien  in  die  Dienste  Friedrichs  zu  entfiihren. 

Bis  Ende  1301  konnen  wir  den  Templerkorsaren  im  Westen  ver- 
folgen;  dann  erscheint  er  wieder  in  den  sizilischen  Gewassern  bald  als 
Wohltater,  bald  als  Auspliinderer,  doch  hat  er  anscheinend  das  Leben 
der  Gegner  stets  geschont.  AIs  er  von  der  Belagerung  und  der  furcht- 
baren  Not  Messinas  vernahm  (vgl.  meinen  Artikel  in  Rom.  Quartalschrift 
1931),  fuhr  er  nach  Syrakus,  liefi  dort  abtakeln  und  suchte  durch  starke 
Spenden  die  Not  Messinas  zu  lindern. 

Nach  dem  Frieden  des  folgenden  Jahres  zwischen  Friedrich  und 
Karl  II.  von  Neapel  waren  die  unbandigen  Almugavaren  und  das 
sonstige  Kriegsvolk  Sizilien  eine  Last.  Ein  Teil  wollte  heimnach  Aragon, 
ein  anderer,  und  zwar  der  grofiere  Teil  schlofi  sich  frater  Rogerius  de 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  619 

Brundusio  an,  der,  wie  es  heifit,  die  Insel  verlassen  und  seinen  Ge- 
schaften  nachgehen  wollte  (vellet  ire  extra  insulam  Sicilie  pro  suis  com- 
moditatibus  procurandis  AA  I  S.  681);  auch  einige  Ritter  und  sonstige 
Vornehme  zogen,  anscheinend  gegen  den  Willen  des  Konigs,  mit  ihm. 
Von  Zuriickkehrenden  vernahm  Friedrich,  dal3  der  griechische  Kaiser 
die  Scharen  Rogers  nicht  mehr  wollte,  die  mit  ihnen  eingegangenen  Ver- 
trage  nicht  hielt  und  sie  aus  Lebensmittelnot  zum  Pliindern  veranlafite. 
Es  bote  sich  Gelegenheit,  den  Kaiser  zu  beseitigen  und  Konstantinopel 
zu  gewinnen.  Da  Friedrich  stets  geneigt  war,  die  Feinde  der  Kirche  zu 
bekampfen,  sandte  er  zwei  Dominikaner  an  Papst  Benedikt  XI.  und  liefi 
um  seine  Ansicht  fragen.  Angeblich  bekundete  der  Papst  seine  hochste 
Zufriedenheit  mit  dem  Plane ' '.  So  sandte  Friedrich  seinen  Stiefbruder 
Sancho  de  Aragonia  mit  einer  Flotte  von  zehn  Schiffen  nach  dem  Osten. 
Roger  de  Flor  hat  sich  sofort  wie  spater  Berengar  de  Entenga,  ein 
anderer  sehr  vornehmer  Abenteurer,  diesen  neuen  Eroberungsversuchen 
unfreundlich  gegeniibergestellt.  Beide  wollten  unzweifelhaft  ihre  per- 
sonlichen  Ziele  durch  anscheinende  Freundschaft  mit  dem  griechischen 
Kaiserhause  erreichen.  Bei  diesem  Bemiihen  wurde  im  Jahre  1305  Roger 
wahrend  eines  Gastmahls  vom  Sohne  oder  einem  Nepoten  des  Kaisers 
ermordet  (AA  I  S.  684). 

Das  Bild  des  letzten  Templermeisters  Jakobs  von  Molay  ist 
durch  die  Auffindung  von  Schriftstiicken  zur  Katastrophe  fast  noch 
unklarer  als  friiher  geworden.  Man  hat  mir  mein  hartes  Urteil  (Papst- 
tum  I,  168)  veriibelt.  Ich  schrieb  im  Anschlul3  an  einen  von  mir  zum 
25.  Oktober  1307  gesetzten  Umlaufsbrief  Molays  an  die  Templer: 
„MoIays  Schuld  am  Untergange  des  Templerordens  wachst  durch  diesen 
Brief  gewaltig."  Dann  habe  ich  auf  das  Schwankende  in  seinem  Auf- 
treten,  wie  es  sich  aus  den  Verhoren  ergibt,  hingewiesen.  Zunachst 
f ocht  man  meine,  wie  sich  durch  einen  neuen  Fund  herausstellte,  richtige 
Datierung  dieses  Schreibens  an.  Dann  versuchte  ein  so  hervorragender 
Forscher  wie  Viollet  (Memoires  de  FAcademie  des  Inscriptions  et  Belles 
Lettres  XXXVIII)  Schwierigkeiten  in  den  Prozefiakten  durch  leise  Um- 
biegung  eines  ProtokoIIs  zu  beseitigen.  Einer  der  hervorragendsten 
Kardinale,  ein  Kanonist,  Berengar  Fredoli,  soll  eine  Falschung  aus  Mit- 
leid  mit  Molay  vorgenommen  haben!  Zuletzt  hat  noch  Duhr  (Stimmen 
der  Zeit  [1928])  ein  Pladoyer  fur  den  letzten  Grofimeister  gebracht. 
Vor  Jahren  habe  ich  A.  Trunz  veranlal3t,  in  seiner  Dissertation  (1919) 
die  Personlichkeit  Molays  ausfiihrlicher  zu  zeichnen;  er  hat  Molays 
Wirken  bis  zu  den  Oktoberverhoren  1307  unter  sorgfaltiger  Aufsuchung 
der  sparlichen  Quellen  vorgefiihrt  und  alle  Kritiken  seines  Wesens  ruhig 

13  s^Ij.  >Yissen  nnr  aus  der  um  1305  entstandenen  und  vom  Prokurator  Petrus 
de  Abbatia  nach  Katalonien  gesandten  Erzahlung  von  dieser  Gesandtschaft  (AA  I 
S.  682  und  689). 


620  Spanische  Forschungen 

abgewogen.  Darnach  hat  der  zur  Zeit  der  Katastrophe  wohl  sechzig- 
jahrige  Grofimeister  als  iuvenis  an  einer  Opposition  gegen  den  diploma- 
tisierenden  Meister  Wilhelm  von  Beaujeu  sich  beteiligt;  schliefilich  habe 
er  eingesehen,  dafi  bei  der  feindlichen  Ubermacht  nicht  anders  zu  han- 
deln  gewesen.  Im  Schicksalsjahre  1291  soll  er  auf  dem  stiirmischen 
Ordenskapitel  in  Nicosia  erklart  haben:  quod  ipse  extirparet  aliqua, 
que  erant  in  ordine  sibi  displicentia.  Als  Parteiganger  wird  er  auch  zum 
Grofimeister  gewahlt.  Die  Limousiner  wollten  den  hochangesehenen 
Hugo  de  Peraudo,  der  aber  wesentlich  in  Frankreich  weilte,  die  Bur- 
gunderMolay.  Obdieserdann  durchUberrumpelunggewahltwurde,  lasse 
ich  bei  der  Unklarheit  der  Angaben  —  so  soll  er  das  Amt  des  „magnus 
praeceptor"  angestrebt  haben,  das  aber  in  den  Regelausgaben  nicht  vor- 
kommt  —  beiseite.  Er  erscheint  dann  in  Italien,  ist  der  einzige,  der  iiber 
die  Wahl  Bonifaz'  VIII.  nach  Aragon  berichtet  und  in  seinem  ersten 
personlichen  Briefe  (anfangs  1296  [?]  aus  Rom)  ^*  kiindet  er  mit  einem 
merkwiirdigen  Selbstgefiihl  seinem  Freunde,  dem  Prazeptor  Petrus  de 
6.  Justo  (de  sent  Just),  eine  neue  Regierungsmethode  an.  Im  Interesse 
der  Christenheit  und  zum  Nutzen  des  Ordens  ist  er  aus  Ubersee  nach 
dem  Westen  gekommen.  Er  will  nicht  das  Beispiel  seiner  Vorganger 
und  ihrer  Stellvertreter  befolgen  (so  allgemein!),  welche  Baillis  und 
ihre  Besitzungen  bedriickten;  auf  seinen  Reisen  und  bei  seinem  Aufent- 
halt  an  der  Kurie  hat  er  weder  ihr  Eigentum  noch  sie  selbst  mit  etwas 
zu  seiner  Unterstiitzung  belastet,  obwohl  es  ihm  zukomme  und  es  auch 
notig  gewesen  sei.  Jetzt  aber  iibersiedle  er  nach  Cypern  auf  Befehl  des 
Papstes  und  zu  seiner  grolien  Freude  und  da  befiehlt  er,  dafi  man  ihm 
in  passagio  helfe;  da  gibts  keine  Ausnahme!  Vorher  wolle  er  noch  ein 
Kapitel  in  „Alle"  (doch  wohl  Arles?)  ^^  abhalten.  Dort  wird  er  seine 
Wohltater  kennenlernen!  Sehr  sympathisch  wirkt  dieser  Brief  fiir  die 
Personlichkeit  Molays  nicht^''. 

Uber  die  Reformen  Molays  auiSerst  sich  Trunz  giinstiger  als  die 
friihem  Beurteiler;  mit  gewisser  Berechtigung.  Molay  plante  die  Wie- 
derbelebung  des  alten  guten  Geistes  im  Orden;  gerade  in  der  korper- 
lichen  Entsagung  und  in  der  Festhaltung  des  kriegerischen  Geistes  lag 
die  friihere  Leistungskraft  des  Ordens.  Freilich  verschafften  ihm  seine 
Sparmafinahmen  bei  den  zeitgenossischen  Schriftstellern  keinen  guten 

1*  Ich  habe  den  Brief  AA  III  S.  31  zu  1295  datiert;  doch  hindert  nichts,  einen 
langeren  Aufenthalt  Molays  an  der  Kufie  anzunehmen.  Dann  tagte  auch  das 
Ordenskapitel  in  Arles. 

15  Obwohl  die  Ankiindigungszeit  etwas  lang  ist. 

1"  Wir  haben  noch  mehrere  Brief  an  und  von  P.  de  s.  lust.  Sie  sind  auf 
beiden  Seiten  herzhch.  So  schreibt  Molay  aus  Limassol  an  einem  1.  November: 
Creator  nobis  celitus  mittere  dignetur  nova  iocunda,  ex  quorum  eventu  deleatur 
tribulacio,  quam  habemus  ratione  eorum,  que  nuper  in  nostris  partibus  contigerunt 
(Templarias  122). 


Nachtrage  und  Erganzuiigen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  621 

Ruf ;  „sparsam  iiber  die  Mafien",  „uomo  miserrimo",  heil^t  es.  Auch  der 
Behauptung  im  Prozefi,  dai3  Molay  den  Briidem  den  Besitz  der  Ordens- 
regel  und  der  Zusatzstatuten  nicht  gestattet  habe,  weil3  Trunz  das  Auf- 
fallige  zu  nehmen.  Hier  wirkten  unzweifelhaft  verniinftige  militarische 
Mal^nahmen  rait. 

Die  kriegerischen  Aktionen  zu  Ende  des  Jahrhunderts  und  zu 
Beginn  des  neuen,  der  Verkehr  mit  den  Tartaren,  die  Tragodie  von  Ruad 
(Aradus)  bieten  keinen  Stoff  zur  Beurteilung  der  Leitung  Molays;  auch 
eine  geniale  Personlichkeit  hatte  die  verzweifelte  Situation  der  Templer 
nicht  giinstiger  gestalten  konnen.  Nach  dem  Verlust  der  letzten  Stiitz- 
punkte  im  Hl.  Lande  siedeln  Templer  und  Hospitaliter  in  Cypem  neben- 
einander.  Zwiste  unter  ihnen  und  mit  dem  Konige  entstehen  und  fluten 
ab.  Nur  bei  der  gewaltsamen  Abdankung  des  unheilbar  kranken  Konigs 
Heinrich  ergreift  Molay  mit  dem  Bischof  von  Limassol  energisch  Partei; 
doch  wohl  zum  Heile  des  Landes.  Zur  selben  Zeit  (1306)  wird  er  von 
Clemens  V.  nach  Europa  befohlen  zur  Abgabe  eines  Gutachtens  iiber 
die  Union  von  Templern  und  Hospitalitern.  Das  ungeschminkte  Gut- 
achten  Molays  mit  seiner  Ablehnung  des  kleinen  Kreuzzugs  gegeniiber 
dem  allgemeinen  grofien,  mit  seiner  verachtlichen  Behandlung  derarme- 
nischen  Frage,  fiir  die  sich  Clemens  V.  besonders  interessiert,  mit  der 
geringschatzenden  Beurteilung  der  Kreuzzugsplane  Nikolaus'  IV.  zeigen 
den  offnen,  aber  keineswegs  besonders  diplomatischen  Kriegsmann.  Zu 
der  geplanten  Zusammenkunft  mit  Clemens  V.  kam  es  infolge  der  Er- 
krankung  des  Papstes  nicht.  Im  Friihjahr  erscheint  Molay  auf  franzosi- 
schem  Boden. 

Am  4.  Juli  1307  teilt  ihm  Konig  Jayme  II.  den  Tod  des  aragonischen 
Templermeisters  Berengar  de  Cardona  mit.  Dieser  hatte  mit  dem  Konig 
starke  Zerwurfnisse  gehabt;  Jayme  hatte  sogar  seine  Absetzung  verlangt. 
Molay  lehnte  das  am  5.  November  (1306?  1305?)  als  statutenwidrig  ab 
(esset  contra  nostri  ordinis  stabilita).  Wenn  jemand  gewahlt  sei,  konne 
er  vor  seinem  Abgangstermin  nicht  beseitigt  werden.  Er  habe  Berengar 
ermahnt,  sich  Jeder  Offensive  zu  enthalten  (Templarios  123),  ein  etwas 
diinner  Trost!  Jetzt  erinnert  ihn  der  Konig  an  die  Liebe  und  Anhang- 
lichkeit,  die  seine  Vorfahren  dem  Orden  stets  gezeigt,  an  sein  eigenes 
Wirken  fiir  ihn  und  wie  wichtig  es  sei,  einen  Einheimischen  auf  dem 
verantwortungsvollen  Posten  des  Provinzialmeisters  zu  haben.  Damm 
empfiehlt  er  ihm  den  Dalmatius  de  Timor  naturalem  nostrum  comenda- 
torem  Barberani,  cum  virilis  etatis,  in  statu  validiori  consistat.  Am 
4.  August  erfolgt  die  Antwort  von  einem  Orte  „apud  montem  Gaguerium" 
(in  Burgund):  Molay  kennt  seit  langem  den  Ernst,  die  Giite  und 
Geschicklichkeit  des  fr.  D.  de  Timor;  gern  wiirde  er  auch  die  Wiinsche 
des  um  den  Orden  verdienten  Herrschers  befriedigen;  aber  er  kann 
nicht:  Moris  est  usitati,  quod,  cum  aliquis  provincialis  preceptor  ab  hac 
luce  subtrahitur,  frates  sue  provincie  facti  existencia  denunciata  magistro 


522  Spanische  Forschungen 

consulunt  secundum  ipsorum  cogniciones  et  consciencias  de  substituendo 
rectore.  Quod  quia  nedum  fecerunt  fratres  nostri,  bono  modo  nequivimus 
ipsorum  consilio  non  audito  novum  constituere  preceptorem.  Das  geringe 
Entgegenkommen  des  Grofimeisters  fallt  auf;  eine  andere  Formulierung 
ware  jedenfalls  moglich  gewesen.  Ob  gleich  darauf  noch  weiterer  Brief- 
wechsel  erfolgt  ist?  Am  letzten  Mittwoch  im  August  schreibtP.  deQueralt 
an  den  Konig,  daC  Briefe  vom  Grol5meister  durch  den  koniglichen  Boten 
von  der  Kurie  gekommen  seien  (CRD  2962),  die  er  nicht  zu  offnen  wagte. 
Vielleicht  ist  es  der  eben  charakterisierte  Brief.  Jedenfalls  ist  Molay 
schon  im  August  1307  am  papstlichen  Hofe.  Von  dort  zeigt  er  am 
8.  September  dem  comanador  von  Orte,  Simon  de  Lenda,  Empfang 
seiner  Mitteilung  iiber  die  Flucht  zweier  Templer  (Templ.  37)  an,  am 
10.  September  dem  Konig  und  der  Konigin  die  Ernennung  des  Genann- 
ten  zum  aragonischen  Templermeister  mit  der  Bitte,  ihn  freundlich  auf- 
zunehmen  und  am  11.  September  dem  Simon  de  Lenda  selbst  seine  Er- 
hebung  zum  comandour  de  la  bailli  Daragon.  Es  ist  der  letzte  Brief 
Molays  vor  der  Katastrophe,  denn  zvvei  Tage  spater  befand  er  sich  im 
Gefangnis!  Es  ist  das  erfreulichste  Schriftstiick  aus  der  Hand  des 
Meisters:  Er  bittet  Simon,  Frieden  und  Zucht  im  Orden  zu  halten,  die 
prudeshomes  zu  ehren  und  ihren  Rat  zu  befolgen,  nach  ihrem  Rate  sich 
mit  demKonig  und  den  Grandseyneurs  gut  zu  stellen;  er  iiberlasse  ihm, 
ob  er  den  Empfehlungsbrief  an  den  Konig  selbst  iiberbringe  oder  besser 
iibersende.  „Nous  vous  mandons  la  bourse  et  la  bolle  per  mon  sire 
Gibesot(?)  nostre  feel.  Done  a  Peyties  a  x  jours  de  Septembre."  Und 
dann  die  schone  Nachsclirift:  „Wir  bitten  Euch,  dafi  Thr  Euch  liebens- 
wiirdig  und  entgegenkommend  der  Dienerschaft  des  verstorbenen 
Meisters  erzeigt,  so  dal3  sie  mit  Grund  nicht  sagen  konnen,  dafi  sie  ihre 
Stellung  verloren  hatten;  alle  Hiirte  gegen  sie  miisse  vermieden  werden" 
(Templ.  Nr.  86  und  148). 

Der  Name  Molays  taucht  wieder  auf  bei  den  bekannten  von  Michelet 
veroffentlichten  offiziellen  Templerverhoren  am  24.  Oktober;  cr  gesteht 
den  Hauptpunkt.  Nun  fand  ich  im  Kronarchiv  ein  Notariatsinstrument 
vom  25.  Oktober  mit  zahlreichen  Zeugen,  wonach  Molay  im  Tempel,  zu- 
gleich  im  Namen  der  vier  Hauptpersonlichkeiten  des  Ordens  an  diesem 
Tage  das  Gestandnis  in  allgemeiner  Form  wiederholt,  Reue  bekundet 
und  um  Erbarmen  bittet.  Von  den  Zeugen  sind  mehrere  kirchengeschicht- 
lich  bekannt,  das  Dokument  ist  unzweifelhaft  echt.  Nachtriiglich  fand 
ich  unter  den  bruchstiickweise  erhaltenen  Dokumenten  des  Kronarchivs 
einen  vom  Tage  darauf,  aLso  am  26.  Oktober  datierten  Brief  des  fr.  A.  de 
Mora  aus  Paris  an  den  Barceloneser  Archidlakon  Hugo  von  Cardona, 
worin  er  das  Gestandnis  des  24.  Oktober  zuerst  erzahlt,  dann  die  Zu- 
sammenberufung  der  Pariser  Theologen  fiir  den  folgenden  Tag  auf 
Bitten  Molays,  da  er  das  Gestandnis  wiederholen  wolle.  An  dieser  Ver- 
handlung  des  25,  Oktober  hat  der  Schreiber  mit  groBter  Spannung  teil- 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  deii  Acla  Aragonensia   (I — III)  623 

genommen,  indem  er  sich  unter  die  Professoren  mischte.  Er  sah,  dafi 
G.  de  Nogaret  einige  Artikel  des  Molayschen  Gestandnisses  vorbrachte. 
Dann  liefi  letzterer  einen  Brief  verlesen,  in  welchem  er  die  franzosischen 
Templer  in  virtute  sancte  obediencie  zum  Gestandnis  aufforderte;  und 
dann  sprach  er  von  einem  zweiten  Brief,  den  er  an  den  Papst  richten 
wolle,  damit  dieser  die  Templer  der  ganzen  Welt  zum  Gestandnis 
bringe  (AA  III  S.  168 ff.).  Durch  diese  gleichzeitigen  Dokumente,  Urkun- 
den  und  Briefe,  steht  unwiderruflichfest,  dafiMolay  wiederholtgestanden 
hat,  wenigstens  den  ersten  Anklageartikel,  und  dafi  er  die  bekannte  Auf- 
forderung  an  die  franzosischen  Templer  am  25.  Oktober  hat'ergehen 
lassen  (Trunz  S.  39). 

Auch  wenn  Molay  tatsachlich  gefoltert  worden  ist  —  Plaisians 
leugnete  es  offentlich  und,  was  iiberzeugender,  ein  kanonistisches  Gut- 
achten  gibt  die  Griinde  fiir  das  Niclitfoltern  an  —  und  wenn  wir  auch 
warmes  Mitleid  mit  dem  geistig  und  vielleicht  korperlich  zerfleischten 
Grofimeister  fiihlen,  gegen  den  Vorwurf,  dafi  er  der  Hauptzerstorer 
seines  Ordens  geworden  ist,  wird  man  ihn  nicht  verteidigen  konnen. 

4.  Zur  Charakteristik   der   Personlichkeiten  Jaymes  II. 

und  Alfonsos  IV. 

So  viele  tausend  Dokumente  iiber  die  Zeit  Jaymes  II.  und 
Alfonsos  IV.  ich  eingesehen  und  so  viele  hundert  ich  veroffentlieht  habe, 
sie  reichen  niclit  aus,  um  ein  sicheres  Urteil  iiber  ilire  Politik  zu  geben. 
Denn  das  Innerpolitische,  besonders  das  die  spanischen  Probleme  Be- 
treffende,  habe  ich  beiseite  gelassen  und  selbst  die  auswartige  Politik 
nur  in  den  Hauptlinien  beriihrt.  Was  ich  hier  gebe,  soll  in  etwa  zum 
Verstandnis  der  Personlichkeiten  dienen. 

Jayme  genoiS  unstreitig  groI5es  internationales  Ansehen.  Sein 
Bruder,  Konig  Friedrich,  ermahnte  ihn,  Fiihrer  der  neuen  evangelischen 
Bewegung  zu  sein:  Vos  qui  Deus  a  tan  honrat,  queus  a  feyt,  per  dir 
veritat,  lo  pus  alt  hom,  que  anc  fos  en  nostre  linatge  Darago,  e  que  tota 
Espayna  e  encara  gran  partida  del  mon  per  la  gracia  de  Deu  guarda 
a  vos  molt  (Menendez  Pelayo,  Heterodoxos  I,  777).  So  schon  im  Jahre 
1309.  Eine  Reihe  von  Jahren  spater,  im  Jahre  1317,  hatten  franzosische 
Gesandte  langwierige  Verhandlungen  iiber  Montpellier  mit  ihm  ge- 
pflogen;  sie  waren  reich  beschenkt  heimgezogen.  Auch  wenn  man  dieses 
erwagt,  ist  es  doch  etwas  AulSergewohnliches,  wie  ihn  in  einem  Ab- 
schiedsbriefe  der  Franzose  feiert:  Der  franzosische  Konig  wiirde  ihm 
sicher  seinen  Willen  tun,  sich  ein  Vergniigen  daraus  machen,  ihm  einen 
Gefallen  zu  erweisen.  „Und  das  mit  Recht",  lieifit  es  dann:  Quia  vos  estis 
flos  excellencior,  sapiencior  et  circumspeccior  totius  generis  sui.  Et  ut 
verius  loquamur:  princeps  tocius  christianitatis.  Bei  allem 
schmeichlerischen  Untergrunde  doch  ein  aufiergewohnliches  Lob.    Auf- 


624  Spanische  Forschungen 

iallig  stimmten  beide  Ausspriiche  mit  einer  Aufierung  iiberein,  die  gegen 
Ende  der  Regierung  Jaymes  aus  dem  Munde  eines  Deutschen  kam.  Der 
deutsche  Hochmeister-Stellvertreter  der  Hospitaliter,  Albert  von  Schwarz- 
burg  (Albertus  de  Nigro  castro  dictus,  Alamandus)  hatte  mit  ihm  nicht 
immer  angenehme  Templererbschaftssachen  zu  besprechen.  Er  charak- 
terisiert  Jayme,  nachdem  er  ahnlich  wie  der  Franzose  seine  politische 
Stellung  bezeichnet  hatte:  fama  nominis  vestri  diffusa  per  orbem.  Als 
seine  allseitig  anerkannten  Eigenschaften  nennt  er:  affabilitatem,  magni- 
ficentiam,  gratiam  caritatis,  astutiam  et  alte  prudentie  majestatem  (CRD 
Juli).  Eine  nicht  uninteressante  Charakteristik!  Auf  der  einen  Seite 
Betonung  seiner  Liebenswiirdigkeit  in  der  Menschenbehandlung:  Wir 
haben  dafiir  viele  Ziige,  und  zwei  seiner  Sohne,  Patriarch  Johannes  und 
Infant  Pedro,  haben  die  gratia  caritatis  von  ihm  in  hohem  Mai3e  geerbt. 
Er  behandelte  alle  Diener  mit  ausgesuchter  Freundlichkeit:  Berengar  de 
Jorba,  den  er  an  die  Kurie  senden  will,  fordert  er  auf,  zuerst  seine  Sache 
zu  Hause  zu  ordnen,  damit  er  nicht  einen  Umweg  zu  machen  braucht. 
Auf  der  andern  Seite  kluge  Vorsicht  und  Uberlegung;  unzweifelhaft  soll 
astutia  im  bessern  Sinne  genommen  w'erden.  Welch  starke  Uberlegung 
und  welche  Selbstandigkeit  bekundet  folgender  Protest  des  vielleicht 
nicht  einmal  Zwanzigjahrigen: 

Noverint  universi,  quod,  cum  nos  infans  Jacobus,  filius  illustrissimi 
domini  Petri  .  .  .  regis  Aragonum  intellexerimus,  quod  idem  d.  Petrus, 
carissimus  pater  noster,  promiserit  nobili  domino  Bernardo  comiti 
Fuxensi,  quod  nos  traderet  in  virum  legittimum  domine  Constancie,  filie 
comitis  memorati,  nolentes  in  dictam  dominam  Constanciam  consentire 
tanquam  in  uxorem  vel  sponsam,  dicte  promissioni,  quam  pater  noster 
fecisse  dicitur  de  predicto  matrimonio  contrahendo  inter  nos  et  prefatam 
Constanciam  contradicimus,  quantum  possumus  et  ipsam  ratam  non 
habemus  nec  habere  proponimus.  Quod  est  actum  apud  Occam  in  domo 
Blasquii  Petride  Azlor,nutricii  domini  infantis  memorati,  idusSeptembris 
anno  domini  MCC  octuagesimo.  (Perg.  212.  Hier  nach  Kopie.)  Anwesend 
waren  der  Propst  iMdebertus  von  Huesca,  der  Justitia  von  Aragon  und 
der  Portarius  major  des  Konigs.  Selbst  wenn  auch  politische  Einfliisse 
auf  den  Jiingling  eingew  irkt  haben  mogen,  bleibt  das  Schriftstiick  hochst 
auffallig  fiir  das  Wesen  des  Infanten. 

Man  hat  die  Frage  aufgeworfen,  ob  es  im  spanischen  Interesse  nicht 
besser  gewesen,  wenn  Jayme  den  Schwerpunkt  seiner  auswartigen 
Politik  nach  Westen,  nach  Innerspanien,  gelenkt  hatte  statt  nach  Osten; 
ich  glaube,  die  Frage  ist  schon  darum  miifiig,  weil  Jayme  nach  der 
lockeren  Organisation  seines  kleinen  Staates  nicht  die  Kraft  besafi,  das 
machtige  Kastilien  niederzuringen.  Das  zeigten  die  anfanglichen  Ver- 
suche.  Jedenfalls  ist  es  seiner  vorsichtig  iiberlegenden  Personlichkeit 
gelungen,  aus  den  sich  haufenden  Konflikten  seiner  jungstenRegierungs- 
jahre  mit  Gliick  herauszukommen,  ohne  dafi  das  Hauptziel  aragonischer 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  625 

Hauspolitik  seit  Pedro  d.  Gr.,  Ausdehnung  im  Mittelmeergebiet,  verloren 
ging:  sein  Haus  hielt  fest  an  den  italienischen  Errungenschaften  und  es 
gelang  ihm,  auch  fiir  sein  Haus  den  volligen  Bruch  mit  der  Kirche  zu 
vermeiden.  Auf  diesem  heiklen  Gebiete  war  er  eine  starke  moralische 
Stiitze  seines  Bruders  in  Sizilien.  Freilich,  die  vollige  Aussohnung  mit 
der  Kirche  mufite  erst  kommenden  Geschlechtern  iiberlassen  werden. 
Zuletzt  hat  doch  mit  Zustimmung  der  Kurie  Aragon-Spanien  jahr- 
hundertelang  iiber  Insel-Sizilien  geherrscht.  Ein  aragonischer  Papst 
(Benedikt  XIII.)  gewann  als  solcher  sogar  Einflufi  in  Sizilien.  Und  wie 
grofi  der  aragonische  EinfluC  in  der  Romania  und  Levante  Menschen- 
alter  hindurch  war,  wird  sich  erst  zeigen,  wenn  Antonio  Rubio  y  Lluch 
seine  kostbare  Dokumentensammlung  der  Offentlichkeit  preisgeben  wird. 

Jayme  II.  hat  diese  Entwicklung  aufs  starkste  beeinflufit.  Freilich 
nicht  ohne  „astutia"  im  schlimmen  Sinne.  Rohde  fallt  iiber  Jaymes  Vor- 
gehen  der  neunziger  Jahre  ein  hartesUrteil;  wie  er  die  kastilische  Braut, 
die  er  jahrelang  offiziell  seine  ,,geliebte  Frau"  genannt  hatte,  heim- 
schickt,  wie  er  sich  dem  koniglichen  Schwiegervater  Sancho  gegeniiber 
verhalt,  zuerst  alles  ableugnet,  schon  tut  oder  grobe  Briefe  schreibt,  das 
pafit  nicht  zur  Moral  des  gewohnlichen  Lebens.  Und  auch  nicht,  wie  er 
nun  alsbald  sich  auf  die  Seite  der  kastilischen  Pratendenten,  der  Enkel 
Ludwigs  d.  H.  schlug,  und  die  Schwierigkeiten  nach  dem  Tode  Sanchos 
ausnutzte,  um  Murcia  zu  erobern.  AIs  er  25  Jahre  spater  nach  Kastilien 
die  fiir  ihn  so  bittere  Mitteilung  gelangen  lassen  mufite,  dafi  der  Erbe 
seiner  Krone,  der  Infant  Jayme,  die  schon  festgesetzte  Hochzeit  mit  einer 
andern  kastilischen  Konigstochter  ablehnte,  weil  er  Monch  werden  wolle, 
da  hat  nicht  blofi  er,  da  haben  auch  andere  dieser  dunklen  Vergangen- 
heit  gedacht:  „Das  Haus  Aragon  handle  immer  so,  —  meinte  Don  Juan 
Manuel,  —  es  habe  auch  friiher  Kastilien  Unehre  angetan"  (CRD  5961). 
Manche  wollten  den  Schritt  des  armen  Infanten,  den  dieser  nach  einigen 
Tagen  in  seiner  puerilen  Unentschlossenheit  schon  bereute,  f iir  erfunden 
halten;  Papst  Johannes  XXII,  bat  Jayme,  alles  zu  tun,  um  die  auf- 
geregten  Gemiiter  der  Kastilier  zu  beruhigen. 

Und  noch  eine  Episode  seines  Lebens  gab  es,  die  heftige  Veran- 
lassung  zur  Kritik  bot,  als  er  als  Mann  des  Papstes  gegen  seinen  Bruder 
Friedrich,  den  gekronten  Konig  des  unbotmafiigen  Sizilien,  zog  oder 
auch  ziehen  muBte.  Da  verlor  er  die  Herzen  der  Sizilianer,  deren  Konig 
er  solange  gewesen.  Flehend  hatten  sie  ihn  noch  einige  Zeit  vorher 
gebeten,  er  moge  sie  nicht  den  verhafiten  Galliem  ausliefern;  lieber  er- 
gaben  sie  sich  dem  Sultan  von  Tunis.  Und  nun  besiegte  er  ihren  jungen, 
vergotterten  Herrscher  am  Cap  Orlando;  noch  mehr,  in  einem  Codizill 
seines  Testamentes  war  bestimmt,  wenn  sein  Solm  Jayme  stiirbe  und  er 
keinen  mannlichen  Nachkommen  hinterlieiSe,  solle  Friedrich  III.  sein 
Erbe  sein.  Dieses  stofit  er  jetzt  um:  Advertentes,  quod  prefatus  Frede- 
ricus  .  .  .  perverso  superbie  spiritu  agitatus  in  maximam  temeritatem 


626  Spanische  Forschungen 

prorumpens  nobis  negocium  s,  Romane  ecclesie  .  .  .  prosequentibus  .  .  . 
curavit  nequiter  nunciare,  quod,  nisi  a  prosecucione  dicti  negocii 
desisteremus,  nobiscum  cum  suo  stolio  galearum  . . .  prelium  f aceret . . ., 
propter  quod  non  tantum  substitucionis  .  .  .  verum  etiam  quolibet  alto 
beneficio  nostro  se  immeritum  reddidit  totalem  et  indignum,  (Gleichz. 
Abschr,  Perg,)  Aber  auch  im  eigenen  Lande  tadelten,  ja  verachteten 
einige  den  Bruderverfolger.  Man  warnte  ihn  und  riet  zu  schleuniger 
Aussohnung  und  Riickkehr;  die  Union  des  Jahres  1301,  eine  gefahrliche 
Adelsrevolution,  war  die  Folge. 

Unzweifelhaft  hat  Jayme  unter  dem  Druck  der  politischen  Verhalt- 
nisse,  die  ihn  mit  dem  jiingeren  Bruder  verfeindeten,  stark  gelitten.  In 
einem  fast  flehenden  Schreiben,  worin  er  den  Bruder  zur  Umkehr  von 
seinem  Wege  ermahnt  imd  zu  einer  letzten  Zusammenkunft,  was  dieser 
ablehnt,  schliefit  er  verzweifelt,  Gott  und  Menschen  zu  Zeugen  anrufend: 
Et  ideo  Deus  et  mundus  nos  inde  habeant  excusatos  (AA  III,  71).  Beide 
haben  sich  nicht  wiedergesehen,  statt  dessen  einen  Fiirsten-Briefwechsel 
gefiihrt,  der  im  Mittelalter  seinesgleichen  sucht.  Es  diirften  auf  beiden 
Seiten  mehrere  hundert  Nummern  sein.  Friedrich  erscheint  als  der 
gefiihlsmal3ig  Auftretende,  Jayme  als  der  briiderlich  Ratende,  immer  ver- 
niinftige  Ratschlage  gebend,  auch  in  herzlichen  Tonen,  aber  nie  sich 
vollstandig  auf  seine  Seite  stellend,  so  dai3  er  den  Gegner  wegst615t. 
Dieser  Gegner  Friedrichs  ist  eben  auch  Jaymes  Verwandter,  sein 
Schwager  Konig  Robert.  Man  kann  auch  hier  leichter  urteilen  und  ver- 
urteilen,  als  berechtigt  ist,  Wie  streng  Jayme  die  Neutralitat  zwischen 
beiden  auff al5t,  beweist  die  Antwort,  die  er  einem  portugiesischen  Grafen 
auf  die  Frage  gab,  wen  er  besuchen  solle,  Friedrich  oder  Robert:  Cum 
rex  Fredericus  sit  nobis  a  natura  fraterna  colligacione  coniunctus  et  rex 
Robertus  ex  affinitate  et  dilectione,  .  ,  ,  sitque  de  ambobus  suspicio  de 
dissensione,  non  est  nostrum  vobis  consulere,  ut  petitis,  ad  quem  eorum 
accedere  debeatis,  Man  darf  sogar  sagen,  dafi  der  Ton  fiir  Robert 
warmer  klingt,  Als  die  spater  zu  erwahnende  Ehegeschichte  des  Inf  anten 
Pedro  und  der  Konigin  Konstanze  spielte  und  der  Papst  das  erstemal 
Nein  sagt,  sagt  Jayme  auch:  Axi  daquest  fet  nons  en  cal  parlar!  Und  als 
Averso  von  eventuellen  Vereinbarungen  Alfonsos  mit  Friedrich  redet, 
meint  Jayme,  sein  Herz  va  molt  en  lo  fet  del  dit  rey;  er  wurtie  gern 
helfen,  aber  erinnere  an  die  Erwerbung  Sardiniens  durch  die  Kirche 
und  an  anderes,  da  sei  es  besser,  keine  Vereinbarungen  mit  Friedrich 
zu  treffen:  Molts  perils  hi  havria  (Reg.  339  f.  209). 

Die  politischen  Schwierigkeiten  hangen  fiir  Jayme,  das  mu6  offen 
gesagt  werden,  mit  der  Auffassung  seines  Verhaltnisses  zum  Papsttum 
zusammen.  Er  hatte  nicht  bIo6  durch  seine  AussohnungmitBonifazVIII, 
die  Freiheit  seines  aragonischen  Konigstums  erworben,  sondern  auch 
durch  seine  Verbindung  mit  dem  angiovinischen  Konigshause,  vor  allem 
aber  durch  die  Obernahme  des  Erzbanneramtes  der  Kirche  und  durch 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I— III)  627 

die  Schenkung  Sardiniens  und  Corsikas,  durch  die  Verpflichtung  fur  das 
genannte  Konigshaus  einzutreten  sich  einer  au6enix)litisch  angesehenen, 
innenpolitisch  ihn  schadigenden  Position  ausgesetzt.  Seit  den  ruhigen 
Tagen  zu  Anfang  des  Jahrhunderts  trug  sein  bisheriges  Verhalten  auch 
kirchliche  Friichte.  Clemens  V.  liebte  ihn  und  erging  sich  in  hochsten 
Lobspriichen  iiber  seine  Personlichkeit.  Johannes  XXII.  stand  ihm  zwar 
ferne,  denn  sein  Herz  gehorte  dem  Konige  Robert,  wo  dessen  Wohl  oder 
Ansehen  in  Frage  stand,  entschied  er  fiir  ihn,  aber  wir  haben  doch  trotz 
mancher  Spannungen  auch  von  ihm  Aufierungen  starker  Wertschatzung 
Jayraes.  Jayme  war  streng  kirchlich  gesinnt;  ich  glaube  dies  Urteil  aus 
manchen  kleinen  Einzelziigen  fallen  zu  diirfen.  Nicht  blofi  mochte  ich 
die  Gesinnung  auf  das  aufierliche  Kirchentum  bescliranken,  daiS  er  sich 
in  den  damaligen  kirchenpolitischen  Kampfen  auf  seiten  des  Papsttums 
hielt,  dafi  er  die  papstliche  plenitudo  potestatis  anerkannte  —  er  machte 
es  Friedrich  zum  Vorwurf :  que  hom  ha  egualat  lo  ix)der  del  emperi  ab 
lo  poder  papal  (AA  III,  290)  —  auch  ein  eigenes  starkes  religioses 
Empfinden  mochte  ich  ihm  zusprechen.  Nicht  im  Sinne  starken  mysti- 
schen  Gefiihlslebens  wie  bei  Friedrich  III.  Man  lese  nur  die  Korrespon- 
denz  der  beiden  aus  dem  Jahre  1309,  da  sie  beide  unter  starkerem  Ein- 
flusse  Arnalds  von  Villanova  standen.  Jayme  freut  sich  iiber  die  Mit- 
teilungen  Friedrichs,  nimmt  die  Bekundungen  neuen  religiosen  Eifers 
gern  entgegen,  gibt  ihnen  aber  auch  gleich  den  Zug  aufs  Praktische,  auf 
die  Bekampfung  der  Sarazenen,  sonst  aber  klingen  die  Wendungen  bei 
ihm  recht  trocken  und  inhaltsleer.  Er  ist  eben  auch  als  religioser  ein 
kiihler,  iiberlegender  Mensch. 

Eine  auffallige  Erscheinung  bieten  die  Berichte  seiner  Gesandten 
an  die  Kurie.  Niemals  wieder  sind  so  freimiitige  Tone  erklungen  wie  in 
den  Gesandtschaftsbriefen  Jaymes  II.  Es  ist  nicht,  wenn  auch  in  erster 
Linie,  die  aufreizende  Personlichkeit  Bonifaz'  VIII.  allein,  ahnlich  kriti- 
sche  Berichte  kommen  auch  vom  Hofe  Clemens'  V.  und  Johannes'  XXII. 
Mit  einer  eisigen  Kalte,  mit  einer  respektlosen  Kritik  werden  alle  Er- 
scheinungen  behandelt.  Auch  dann,  wenn  die  Gesandten  nur  als 
Zuschauer  berichten,  nicht  wie  FonoUar  iiber  seinen  Besuch  bei 
Bonifaz  VIII.  Zu  einer  leider  nicht  zu  bestimmenden  Zeit  hat  man  ein 
Empfinden  fiir  das  Ungeschickliche  bekommen;  ein  Stiick  wurde  sekre- 
tiert.  Personlichkeiten,  wie  der  robuste  Fonollar,  bleiben  hochgeehrt 
wahrend  der  ganzen  Regierungszeit  des  Konigs.  GewiiS,  die  hier  in 
erster  Linie  in  Betracht  kommenden  kirchlichen  Gesandten  treten  alle 
bald  zuriick;  abgesehen  von  einigen  fetten  Pfriinden  erhalt  keiner  eine 
grofiere  Belohnung.  Nur  der  objektive  Johannes  Burgundi  wird  wieder- 
holt  fiir  Bischofssitze  empfohlen.  Aber  auffallig  bleibt  die  Tatsache 
doch,  daiJ  wir  seit  Jaymes  Tagen  so  unfreundliche  Berichte  von  der 
Kurie  nicht  mehr  zu  verzeichnen  haben.  Auch  sonst  scheint  unter  ihm 
die   Streitlust   seiner    Legisten   mit    den   Vertretern   des   kanonischen 


628  Spanische  Forschungen 

Rechtes  am  starksten  zu  sein.  Johannes  XXII.  kommt  mit  ernstlichen 
Ermahnungen  namentlich  in  den  letzten  Lebensjahren  Jaymes.  Er 
erinnert  ihn  an  die  immensa  beneficia,  die  Gott  ihm  gewalirt.  Und  nun 
mufi  er  vom  Papst  horen:  quod  sub  tuo  regimine  multa  contra  libertatem 
ecclesie  prorsus  aliena  a  fidelium  principum  regimine  attemptantur,  per 
que  divinam  majestatem  offendere  nosceris  .  .  .  teque  astringis  ad  eterna 
supplicia  subeunda.  Auch  wenn  er  spater  auf  das  himmlische  Reich 
nach  Vollendung  des  irdischen  ihn  hinweist,  ist  es  doch  stark,  dem 
greisen  Konig  mit  der  Holle  zu  drohen!  (Or.  Joh.  XXII  Nr.  122  zu  1326.) 

Jayme  hat  seine  kirchliche  Position  gut  ausgenutzt.  In  der  Be- 
setzung  der  hohern  und  niedern  Pfriinden,  vor  allem  der  Bistiimer,  hat 
er  in  den  meisten  Fallen  seine  Wiinsche  erfiillt  gesehen.  Er  hatte 
schliefilich  einen  ganz  willfahrigen  Episkopat,  der  auch  die  Steuerlasten 
trug.  Zelmtgesuche  des  Konigs  ziehen  sich  durch  seine  ganze  Regierungs- 
zeit.  Ein  Grund  war  immer  vorhanden,  zumal  wenn  es  sich  um  mehr 
und  minder  verkappte  Sarazenenziige  im  eigenen  Lande  handelte.  Dafi. 
auch  hier  das  religiose  Element  noch  wirkungsvoll  hervortreten  konnte 
und  auch  praktisch  wirken  sollte  und  wirkte,  bekunden  die  Vorschlage, 
vielleicht  von  Raimund  Lull  und  die  merkwijrdige  Rede  Burgundis 
(AA  III  S.  213  und  217).  Welcher  Jubel  an  der  Kurie,  als  Jayme  einige 
nicht  allzu  starke  Erfolge  erzielt  hatte  (AA  III  S.  206).  Aber  wie 
niichtern,  freilich  nicht  unrichtig,  wagt  der  Konig  das  vom  Papste  be- 
giinstigte  Unternehmen  der  Hospitaliter  ab;  er  hat  mit  orientkundigen 
Barcelonesen  die  Leistungsmoglichkeiten  ihrer  Armada  erortert;  sie 
konne  nur  an  der  Grenze  etwas  leisten,  nicht  im  Binnenlande  und  auch 
dann  nur  unter  einem  richtigen  Fiihrer  und  mit  andern  Truppen.  „Man 
erzahlt  sich  hier,  dal3  die  Hospitaliter  dem  Papste  zu  verstehen  gegeben 
haben,  dai3  sie  in  fiinf  Jahren  Jerusalem  oder  Antiochien  mit  Krieg 
oder  durch  Verhandlungen  inBesitz  haben  werden.  Das  glaubtniemand; 
das  ist  eine  unmogliche  Sache  mit  dieser  Armada  und  mit  diesen 
Truppen"  (AA  III  S.  199  zu  1309).  Am  starksten  und  nicht  am  sym- 
pathischsten  hat  Jayme  die  kirchenpolitische  Konstellation  bei  der 
Templerkatastrophe  ausgeniitzt,  im  Gegensatze  zu  den  spanischen,  por- 
tugiesischen  oder  englischen  Herrschern.  Allerdings  war  auch  die  Lage 
der  katalanisch-aragonischen  Templer  eine  singulare  seit  beinahe  zwei 
Jahrhunderten. 

Konig  Jayme  war  ein  Mann  der  Familie,  ein  Familienvater.  Ohne 
die  einschlagigen  europaischen  Archive  zu  kennen,  darf  man  auch  hier 
behaupten,  dafinirgendsso  viele  personlich,  auf  Frau  und  Kinder  beziig- 
liche  Notizen,  selbst  bis  in  die  neuere  Zeit  hinein,  zu  finden  sind,  wie  in 
den  aragonischen  Registem,  besonders  in  den  registra  curie. 

Seine  erste  Gemahlin  Blanca  war  zwolf  Jahre  alt,  als  sie  sicli  bercit 
erklarte,  Jayme  zum  Gatten  zu  nehmen  (Or.  Perg.  Jayme  II  Nr.  559).  Er 
lebte  mit  ihr  in  gliicklicher,  kinderreicher  Ehe;  sie  tritt  wenig  hervor, 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  629 

begreiflich  bei  iJirer  Jugend;  sie  stirbt  schon  mit  27  Jahren  im  Kind- 
bette,  wie  so  manche  Konigsfrauen.  Nur  ein  einziges  Mal  verzeichne  ich 
von  ihr  eine  kalte  Antwort  auf  die  Bitte  eines  unglucklichen  Verwandten 
aus  der  Familie  Manfreds,  aber  das  war  politische  Notwendigkeit.  Als 
sie  starb,  fand  der  Schwiegersohn  der  Mutter  Maria  von  Neapel  gegen- 
iiber  das  schlichte  Trostwort:  Quamquam  filiam  e  mundo  amiseritis,  non 
tamen  filium  amisistis  (Reg.  218  f.  225).  Im  Jahre  vor  ihr  starb  ihr 
Vater  Karl  II.  Sie  war  schwanger  und  sollte  alle  Aufregung  meiden. 
Viele  Monate  hat  deshalb  Jayme  ihr  den  Tod  des  Schwiegervaters  ver- 
heimlicht,  und  schreibt  sie  noch  immer  an  den  „Herzog"  Robert",  obwohl 
dieser  langst  zum  Konige  gekront  war!  (AA  III,  204).  Fiir  ihr  Grab- 
denkmal  trug  er  besondere  Sorge;  er  wollte  an  ihrer  Seite  ruhen.  Aus 
ihrem  Nachlasse  hat  er  noch  lange  seine  Kinder  beschenkt.  Auf  ein 
wichtiges  Vermachtnis  zur  Forderung  der  hebraischen  und  arabischen 
Studien  im  Dominikanerkloster  Jativa  habe  ich  bereits  friiher  hinge- 
wiesen.  Anderthalb  Jahre  nach  Blancas  Tode  bewirbt  Jayme  sich  um 
die  Prinzessin  Clemenza  von  Ungarn;  es  soll  alles  rasch  geschehen, 
Konig  Robert  brauche  keine  Verdachtsgriinde  zu  hegen.  Er  hegte  sie 
aber  doch  —  wie  auch  Jayme  zu  gleicher  Zeit  sofort  hellhorig  wurde, 
als  es  hiefi,  dafi  eine  Heiratsverbindung  Heinrichs  VII.  mit  dem  angio- 
vinischen  Hause  in  Aussicht  stehe  —  und  er  erlangte  den  Verzicht 
Jaymes.  Einige  Jahre  spater  warb  er  um  die  Prinzessin  Maria  von 
Cypern.  In  den  Verhandlungen  tauchte  der  Gedanke  eines  aragonisch- 
cyprischen-orientalischen  GroiJreiches  auf!  Der  Gedanke  blieb  im 
Konighause  und  Alfonso  V.  suchte  ihn  zu  verwirklichen.  Jetzt  hatte  die 
Heirat  nur  geringe  politische  Folgen,  und  die  Ehe  war  wenig  glucklich. 
Dal3  die  Konigin  enttauschte,  dafi  er  nicht  gliicklich  war,  sagte  der  Konig 
selbst  dem  Papste.  In  der  Harte,  mit  der  die  Neuordnung  des  Haus- 
haltes  der  Konigin  1318  ausgesprochen  wird,  mochte  ich  einen  Reflex 
seiner  Stimmung  sehen  (Reg.  245  f.  23),  Ordona  el  s.  rey,  que  na  Dolpa 
de  Chipre  e  aquella  altra,  que  levaren  en  Valencia,  a  qui  dien  en  la  cort 
„la  baronesa  de  Chipre",  que  sen  vajen,  on  se  vullen.  Item  que  na  Toda 
Aragonesa  isqua  de  la  cort  e  sen  vaja,  on  se  vulla  usw. 

Vielleicht  hangt  die  Neuordnung  mit  Ersparungen  an  dem  ver- 
schwenderischen  HofhaltderKonigin  zusammen,  aber  die  FormderVer- 
abschiedung,  dafi  die  Damen  hingehen  sollen,  „wohinsiewolIen",  ist  so 
aufiergewohnlich,  dafi  dabei  wohl  an  starkere  Verstimmungen  zu  denken 
ist.  Gleich  darauf ,  vielleicht  in  Verbindung  damit,  erkrankte  die  Konigin 
schwer.  Jayme  sandte  von  Figueras  den  Erzbischof  von  Tarragona  und 
sandte  den  Rat  Simon  de  Lauro  an  ihr  Krankenlager;  wenn  sie  stiirbe, 
soll  er  sorgen  de  sepultura  honorifice  facienda!  Die  Konigin  lebte  noch 
bis  1322;  Jayme  meldete  dem  Konig  Heinrich  von  Cypern  ihren  Heim- 
gang  und  lobte  dabei  ihre  Giite,  Sanftmut  und  Demut.  Die  Dienerschaft 
kehrte  nach  Cypem  zuruck  (Reg.  247  f.  162).   Sie  mui3  also  einen  Teil 


630  Spanische  Forschungen 

ihrer  Umgebung  haben  behalten  diirfen,  wahrend  die  deutsche  Konigin 
Isabella  nur  ein  paar  katalanische  Personen  um  sich  hatte. 

Vier  Jahrt  vor  seinem  Tode  heiratete  der  krankliche  Konig  die 
jugendliche  Elisendis  de  Moncada,  aus  einer  der  vornehmsten  katala- 
nischen  Familien.  Insgeheim  sendet  er  seinen  Beichtvater  P.  de  Portello  an 
JohannXXII.  Allerlei  Personliches,  iiber  Gewissenssachen,  sollte  er  dem 
Papste  vortragen  und  den  dringenden  Wunsch  aufiern,  dafi  die  Heirats- 
dispens  (wegen  Verwandtschaft)  sine  alia  lectione  erlangtwiirde  unddafi 
die  Hochzeit  wegen  der  geschlossenen  (Advents-)Zeit  stattfinden  diirfe. 
Sie  solle  nicht  feierlich  sein;  der  Konig  wolle  nur  einige  proceres  und 
domestici  einladen  (337  f.  379  vom  14.  November  1322).  Der  Papst  ging 
sofort  auf  das  Gesuch  ein.  In  sehr  warmen  Ausdriicken  ermahnte  er 
Elisende,  den  Konig  zu  lieben  und  zu  ehren;  sie  solle  ihm  zu  gefallen 
suchen  und  alles  Unangenehme  von  ihm  fernhalten  (Rom,  Vat.  Arch. 
Reg.  Johanns  XXII.  Nr.  111  Nr.  1027).  Kein  Schreiben  Jaymes  an  sie 
liegt  vor;  aber  aus  den  zahlreichen  Vergiinstigungen  ihrer  weltlichen 
und  geistlichen  Verwandten  lafit  sich  auf  ihren  groiJeren  Einflufi 
schliei3en.  Ihr  Bruder  Gaston  wurde  der  letzte  Kanzler  Jaymes;  er  stand 
schon  vier  Monate  nach  der  Hochzeit  als  erster  auf  der  Liste  der  dem 
Papste  empfohlenen  Bischofskandidaten  (AA  I,  799).  Noch  auf  dem 
Todesbette  empfahl  der  Konig  seinem  Sohne  den  Kanzler;  ohne  Erfolg. 

Hunderte  von  Briefen  liandeln  von  Jaymes  Kindem.  Fiir  die  Kleinen 
sorgt  er  bis  ins  einzelne.  Er  kiimmert  sich  um  ihre  Gesundheit,  ihre  Er- 
ziehung,  ihren  Aufenthalt,  ihre  Reisen.  Der  Majordomo  der  kleinen 
Infantin  Maria  teilt  in  kostlicher  Breite  mit,  wer  alles  um  die  Infantin 
ist.  Alle  sind  mugeres  buenas  e  limpias  e  de  buena  fama,  natiirlich,  der 
grofite  Teil  stammt  aus  seiner  Verwandtschaft.  Das  Kind  ist  sehr  damit 
zufrieden.  So  finden  sich  manche  kostliche  Ziige  aus  seiner  vaterlichen 
Besorgtheit,  Und  eine  charakteristische  Folge  ist,  dafi  wir  aus  der  friihen 
Jugendzeit  seiner  Kinder  so  iiberraschend  vieles  erfahren.  Fiir  den 
zum  geistlichen  Stande  bestimmten  Johannes,  seinen  Lieblingssohn, 
sammelt  er  durch  Briefe  an  alle  Welt  von  dessen  friihester  Jugend  an 
Pfriinden.  Auch  gegeniiber  den  erwachsenen  Sohnen  findet  er  selbst  in 
diplomatischen  Aktenstiicken  plotzlich  den  vaterlichen,  undiplomatischen 
Ton  der  Liebe,  der  Besorgtheit.  des  Tadels.  AIs  der  Erzbischof  von 
Toledo  (der  Infant  Johannes)  iiber  den  Tod  seiner  Lieblingsschwester 
Constancia  sich  in  riihrender  Schilderung  in  einem  Brief  an  den  Vater 
ergeht  (vgl.  unten),  antwortet  Jayme  ein  paar  Wochen  vor  seinem  Tode, 
selbst  tief  betriibt,  aber  er  fiigt  doch  die  Mahnung  hinzu,  dafi  der 
Kirchenfiirst  sich  nicht  zu  sehr  der  Trauer  hingeben  diirfe:  Attamen  nos 
decet  voluntatem  nostram  disposicioni  et  voluntati  altissimi  conformare, 
Sicque  providencia  vestra,  benedicte  fili,  modum  consolacionis  super  hoc 
adhibeat,  ut  vo«  decet  (1327  August  23.  Reg.  250  f.  51^).  Zahlreich  sind 
die  Kondolenzbriefe  bei  Todesfallen  und  Krankheiten  in  der  weiten 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I— III)  631 

Verwandtschaft.  Manclimal  findet  er  warme  Herzenstone,  zuweilen 
klingt  sein  Schreiben  aber  auch  theologisch-frostig  und  nicht  immer 
findet  er  nach  unserm  modernen  Empfinden  den  richtigen  Ausdruck,  So 
wenn  er  seiner  schwererkrankten  Tochter  Maria  nach  den  iiblichen 
Trostesworten  (Dominus  Deus  noster  sic  humanam  ordinavit  naturam, 
quod  nunquam  in  eodem  statu  permaneat,  sed  aliquando  salute,  ali- 
quando  infirmitate  tenere)  zuletzt  andeutet,  dafi,  wenn  es  bei  ihr  zum 
Schlimmsten  kommen  sollte,  er  und  Infant  Johannes,  die  sie  als  Testa- 
mentvollstrecker  wiinsche,  alles  ihrem  Willen  gemai3  ausfiihren  wurden 
(1318  September  17,  Reg.  245  f.  30).  In  seinen  spaten  Herrscherjahren 
gewinnt  Jayme  immer  mehr  das  Vertrauen  seines  Volkes  und  der  poli- 
tischen  Umwelt.  Zu  grofien  Kriegstaten  war  er,  seitdem  der  Zug  nach 
Almeria  (1308  f .)  ohne  grofiere  Erfolge  geblieben,  nicht  leicht  zu  haben. 
Mehr  als  zwanzig  Jahre  begniigte  er  sich  mit  der  Schenkung  Sardiniens 
und  Korsikas;  erst  das  Drangen  seiner  Umgebung  veranlafit  ihn  zu  dem 
Zuge  des  Jahres  1323,  dessen  Leitung  er  seinem  Sohne  Alfonso  iiber- 
liefi.  Den  Weg  nach  dem  italienischen  Festlande  deutete  er  seinen  Nach- 
kommen  nur  an.  Allen  Versuchen  seitens  der  toskanischen  Stadte  und 
Staaten,  ihn  aufs  Festland  zu  locken,  widerstand  er.  Ein  Kriegsheld 
wie  sein  Bruder  Friedrich  war  er  ebensowenig  wie  sein  Schwager  Konig 
Robert.  Dafiir  waren  beide,  Robert  und  Jayme,  geistig  sehr  regsame 
Manner;  der  Anjou  wohl  der  geistig  Weitergreifende,  Schriftsteller, 
Freund  der  neuaufkommenden  Humanisten  und  auch  der  Spiritualen; 
Jayme  aber  der  unendlich  fleifiigere  Briefschreiber.  Dafi  er  der  brief- 
lich  tatigste  Herrscher  des  Mittelalters  gewesen,  diesen  literarischen 
Ruhm  wird  ihm  wohl  niemand  nehmen,  selbst  nicht  sein  Enkel,  Pedro 
el  Ceremonioso,  der  sogar  seine  amtlichen  Register  benutzte,  um  darin 
bissige  Verse  unterzubringen. 

Nur  wenige  Jahre  regierte  Alfonso  IV.  (1327 — 1335),  Uber  ihn 
hat  einer  der  besten  Kenner  des  Mittelalters  A.  Gimenez  Soler  das 
beachtenswerte  Urteil  gefallt:  er  war  einer  der  schwachsten  und  unent- 
schiedensten  Herrscher  (uno  de  mas  debiles  e  irresueltos.  La  corona  de 
Aragon  y  Granada  p.  242),  Was  ist  daran  wahres?  Wir  haben  iiber  den 
jungen  Inf anten  die  lobenden  Urteile  seinerUmgebung,  besonders  seines 
Kanzler  G.  Oulomarii,  der  wiederholtauf  ihn  zu  sprechen  kommt  (so  ein- 
mal:  dom.  infans,  qui  est  in  omnibus  admirabilis  iudicio  meo,  facit  pro- 
cessum  mirabilem  contra  nobilem  R.  Fulchonis),  wir  wissen,  dafi  der 
feine  Menschenkenner  Napoleon  Orsini  grofie  Stiicke  auf  ihn  hielt, 
wir  besitzen  vor  allem  ein  seltenes  offizielles  Stiick,  worin  bei  Be- 
gmn  der  sardinischen  Expedition  ibm  sein  Verhalten  in  der  ganz  neuen 
Situation  vorgezeichnet  wird,  und  dabei  fallt  allerlei  Licht  auf  seinen 
Charakter  (AA  111,428).  Das  Erste,  lafit  der  Vater  ihm  sagen,  sei  Festig- 
keit  des  Charakters  in  Rechtssachen,  weder  Gunst  noch  Bitten  diirften 
fliii  bestimmen.   Darin  miisse  er  sein  Wesen  andem;  bisher  sei  er  zu 


632  Spanische  Forschungen 

liebenswiirdig  und  entgegenkommend  gewesen,  das  sei  in  Zukunft  ge- 
fahrlich.  Autoritat  und  Lebensernst  miisse  er  zeigen,  und  nicht  wie  bis- 
her  diirfe  er  sich  gehen  lassen  und  nicht  mit  Jedem  gewohnlichen  Mann, 
als  wars  ein  Vornehmer,  sich  in  ein  Gesprach  einlassen.  Das  italienische 
Volk  beobachte  scharf;  finden  sie  solche  Schwachen  an  ihm,  dann  mifi- 
achten  sie  ihn.  Vor  allem  soll  er  Mafi  in  der  Freigebigkeit  halten;  die 
Stellung,  welche  ihm  der  Konig  gegeben,  berechtige  ihn  nicht  dazu, 
Stadte,  Dorfer  und  Einkiinfte  zu  verschenken.  Seinen  Oheim  Friedrich 
soll  er  riicksichtsvoll  behandeln,  aber  sich  nicht  in  seine  schwierigen 
politischen  Angelegenheiten  einmischen.  Eine  gewisse  Unreife  scheint 
hiemach  dem  Infanten  also  anzuhaften.  Am  starksten  tritt  seine  liebens- 
wiirdige  Nachgiebigkeit  andern  gegeniiber  hervor.  Damit  stimmt  ja  das 
Urteil  der  sardinischen  Bischofskandidaten  iiberein:  Alfonso  konne  nie- 
manden  etwas  abschlagen,  und  dabei  kamen  Freunde  und  Anhanger  zu 
kurz.  Und  dazu  pafit  die  grobe  Bemerkung,  die  der  mallorkanische 
Thesaurar,  Nicolaus  de  s.  Justo,  ihm  1334  zu  sagen  wagt;  wenn  er  nicht 
so  sehr  von  seiner  Frau  beeinflufit  ware  (si  no  fossets  axi  prevengut  del 
dit  negoci,  com  sots  estat  per  madona  la  regina,  que  assi  —  in  Avignon  — 
ses  dit),  wiirde  er  fiir  den  wichtigsten  Bischofsstuhl  in  Tarragona  eine 
andere  Wahl  treffen  (CRD  3415).  Eine  leicht  bestimmbare  Personlichkeit 
mu6  Alfonso  IV.  gewesen  sein  ^'. 

Andere  Ziige  sind  gleichfalls  erkennbar.  So  eine  gewisse  Kleinlich- 
keit  und  Empfindliclikeit,  wie  sie  kranklichen  Personen  ofter  anhaftet. 
Krank  war  er  meist  in  spatern  Jahren;  das  sieht  man  aus  den  haufigen 
Bestellungen  der  Arzte.  Wahrscheinlich  war  es  die  verpestete  Luft  in 
Sardinien,  die  von  den  oft  in  nachster  Nahe  der  Wohnungen  liegenden 
Gefallenen  herriihrte;  sie  hat  seinen  Organismus  angegriffen  und  zer- 
riittet.  Die  Arzte  mufiten  ihm  sofort  zur  Stelle  sein;  wehe  aber,  wenn  sie 
zogerten  oder  zogern  mufiten.  Dann  konnte  der  sonst  freundliche 
Monarch  bitter  und  bissig  sein  und  Briefe  schreiben  wie  den  folgenden 
an  den  magister  Dominicus  de  Careto:  Scire  vos  volumus,  quod  nos 
propter  necessitatem  infirmitatis  persone,  quam  passi  fuimus,  et  moram, 
quam  reveniendi  ad  nos  traxistis,  alium  recepimus  medicum  et  domesti- 
cum  loco  vestri.  Sicque  volumus.  Nec  opporteat  vos  pro  servicio  nostro 
lucra  seu  emolumenta  vestra  relinquere  nec  dimittendi  praticam  vestram 
(Reg.  530  f.  152).  Der  Arger  des  Kranken  klingt  aus  jedem  Worte. 
Et\^'as  Kleinliches  klingt  auch  wiederholt  aus  seinen  Verordnungen.  Oder 
ist  es  nicht  blofi  sparsam,  sondern  auch  kleinlich,  wenn  er  dem  General- 

1"  In  seiner  Gute  will  er  einmal  eineni  Biirger  von  Lerida  einen  Zahlungs- 
aufschub  nicht  gewahren,  weil  dadurch  ein  Jude  geschadigt  ward.  Sein  Sekretar 
B.  ^a  Pera  sucht  ihm  nachzuweisen,  daO  das  vom  Konige  vorgeschutzte  Privileg 
dem  Juden  nicht  helfen  konne,  und  befiehlt  seinem  Herrscher:  Placia  a  vos, 
senyor,  que  dafo  non  digats  de  no,  que  fer  o  podets  per  cert!  Sagt  gefalligst, 
Herr,  nicht  Nein!   Ihr  konnt  es  bestimmt  (ludios  Nr.  407). 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia  (I — III)  633 

kapitel  der  Minoriten  in  Paris  3000  Turnosen  und  neun  Goldgulden 
sendet  pro  tribus  pietanciis,  eine  fiir  sich  und  die  Konigin,  eine  fiir  seine 
verstorbene  Frau  und  eine  fiir  seinen  Vater,  aber  hinzufiigt,  wenn  das 
Generalkapitel  verschoben  oder  nicht  stattfinden  sollte,  so  miisse  ihm 
das  Geld  zuriickgeschickt  werden! 

Alfonso  ist  sehr  temperamentvoll.  Viele  seiner  Schriftstiicke  atmen 
nicht  den  abgeklarten  Geist  seines  Vaters.  Johannes  XXII.  beklagt  sich 
einmal  iiber  die  „littere  inculcatorie"  des  Infanten.  tJberhaupt  war  sein 
Verhaltnis  zum  Papste  nicht  so  freundschaftlich  wie  bei  Jayme  II.  Schon 
als  Infant  hatte  er  sich  durch  gewaltsame  Wegnahme  des  kirchlichen 
Zehntgeldes  aus  verschiedenen  Kathedralen  scliwere  kirchliclie  Strafen 
zugezogen.  Bei  den  schwierigen  Siihneverhandlungenwollte  er  aufseine 
Lossprechung  verzichten,  wenn  nicht  seine  Helfer  gleichfalls  absolviert 
wiirden;  schliefilich  mufite  er  doch  nachgeben.  Die  langwierigen  Ver- 
handlungen  wegen  des  Granadazehnten  weckten  die  Ungeduld  des 
Konigs;  manchos  scharfe  Wort  mufiten  seine  Gesandten  in  Avignon 
anbringen.  Und  als  der  Papst  ihm  einen  diirftigen,  dem  franzosischen 
Konig  einen  sechsjahrigen  Zehnten  der  ganzen  Kirche  fiir  ein  passagium 
generale  verlieh,  bestritt  er  die  Moglichkeit  eines  allgemeinen  Kreuz- 
zuges  und  protestierte  feierlich  beim  Provinzialkonzil  in  Tarragona  mit 
den  beachtenswerten  Worten:  Et  si  forte  dicereturvel  opponeretur,  quod 
d,  papa  de  plenitudine  sue  potestatis,  non  vocatis  mundi  principibus, 
potuit  dictum  generale  passagium  indicere  et  etiam  decimas  concedere 
uni  regi,  respondeatur,  quod,  quicquid  sit  de  potestate  absoluta 
dicti  d.  pape,  tamen  semper  in  tali  generali  passagio  consueverunt  vocari 
omnes  mundi  principes.  Er  lafit  das  Konzil  auffordern,  dafi  die  Bischofe 
aus  Furcht  vor  dem  Unwillen  ihres  Herrschers  die  Zehntsammlung  ab- 
lehnen  miifiten.  In  den  letzten  Tagen  Johanns  XXII.  kam  es  hierdurch 
und  durch  den  Streitfall  seines  Bruders,  des  Patriarchen  und  Erzbischof s 
Johann  von  Tarragona,  mit  dem  dortigen  Dompropst  aus  der  machtigen 
Familie  der  Rocaberti  beinahe  zum  vollstandigen  Bruch.  Der  Patriarch 
hatte  eine  Untersuchung  „super  quibusdam  certis  criminibus"  gegen  den 
Propst  eingeleitet,  welche  dieser  mitBerufungandenPapstbeantwortete. 
Und  als  der  Papst  dem  entsprach  und  alle  Versuche  des  Konigs,  dem 
Papste  seine  schriftlichen  Beschwerden  gegen  ein  solches  Vorgehen 
zur  Kenntnis  zu  bringen,  mil31angen  —  man  lese  unten  die  beinahe 
humoristisch  anmutenden  Gegenspiele  von  Papst  und  Gesandten  — ,  da 
schickte  der  Konig  eine  besondere  Gesandtschaft  an  das  Kardinals- 
koUegium  mit  der  Bitte,  um  Abhilfe  zu  sorgen;  denn  das  h.  Kolleg 
miisse  bei  falschen  Entschliissen  des  Papstes  als  Moderator  eintreten. 
Die  beachtenswerte  Stelle  (Reg.  562)  lautet:  Tanta  status  vestri  condicio 
prerogativa  letatur  tantaque  d.  Ihesus  Christus  vos  circa  regimen  uni- 
versalis  ecclesie  ad  impendendum  consilia  salubria  d.  summo  pontifici 


634  Spnnische  Forschungen 

sublimitate  vos  voluit  promovere,  quod  principes  catholici,  cum  in  cos 
aliquid  per  ipsum  caput  ecclesie  agitur,  quod  eis  fiori  minus  racionabi- 
liter  videatur,  ad  vos  ut  ad  firmas  bases  ecclesie  recurrerc  non  veronlur, 
indubie  confidentes,  ut  vestro  salubri  consilio  et  [auxilio]  ad 
lib[ramen?]  moderaminis  reducatur. 

Dabei  zeigte  Alfonso  eine  durchaus  kirchliche  Gesinnung.  Als  Lud- 
wig  d.  B.  seinen  Gegenpapst  orhob,  schreibt  er  mit  tiefstcr  Entrustung 
unter  starkster  Betonung  seiner  Anhanglichkeit  an  Johannes  XXII.,  und 
seine  Warnungen  an  Friedrich  von  Sizilien  lauten  scharfer  als  die 
seines  Vaters  in  einem  friiheren  Falle.  Unzweifelhaft  war  er  auch  eine 
tiefreligiose  Natur.  Unter  dem  Einflufi  sciner  Beichtviiter,  dor  Minoriton 
A-  de  Canellis  und  G.  Jorneti,  hat  er  mehr  religiose  Verordnungen 
erlassen,  Aufforderung  zu  Gebeten  bei  Unglucksfallon  usw.,  die  zu- 
weilen  ganz  den  Verordnungen  kirchlicher  Behorden  gleichen,  als  seine 
Vwganger  und  Nachfolger.  Mit  peinlicher  Gewissenhaftigkeit  halt  er 
sich  an  Privilegien  und  Verordnungen;  sicher  nur  ungern  lafit  er  sich 
korrigieren.  Einen  einzigartigen  gewissenhaften  Zug  bekundet  seino 
Ordinacio  et  declaracio  dels  V  sol.  per  libre  dels  esdeveniments,  die  an 
alle  Beamten  gerichtet  ist.  Damach  sollen  zum  Dank  fijr  die  vielen 
Wohltaten,  die  er  von  Gott  erhalten  hat  und  zur  Siihne  alles  Unrechtes, 
das  er  getan  hat,  von  allen  Einnahmen  seines  Reiches  —  mit  bestimmten 
Ausnahmen  —  5  sol.  vom  Pfund  einem  seiner  Beamten  zur  religiosen 
Verwendung  nach  dem  Rate  seines  Beichtvaters,  des  fr.  G.  Jorneti, 
gezahlt  werden,  und  das  wahrend  seiner  ganzen  Regierungszeit! 

^Unentschieden",  wie  A,  Gimenenz  Soler  meint,  kann  ich  sein  Ver- 
halten  als  Herrscher  nicht  bezeichnen.  Ich  mochte  eher  von  hartnackiger 
Zahigkeit  in  Verfolgung  seiner  Ziele  sprechen.  Er  lafit  den  Minoriten 
A.  de  Canellis  nicht  fallen;  er  will  und  wird  ihn  schiitzen  gegen  jeder- 
mann:  nec  in  hoc  veneremur  personam  quamcumque  altam!  Will  der 
Provinzialminister  der  Minoriten  in  seinem  Lande  bleiben,  so  soll  er 
die  Hand  von  Amald,  quem  in  nostri  cordis  visceribus  affectu  precipuo 
gerimns,  ablassen  (Reg.  562  f.  237).  Und  unentschieden  ist  vor  allem 
seine  Erobemngspolitik  nicht,  sie  ist  nur  schwach  und  konnte  es  auch 
nnr  sein. 

Verfaandlongen  iiber  das  Granada-Unternehmen  fiillten  die  ganze 
R^erongszeit  Alfonsos  ans,  Eine  lichtvolle,  Person  und  Handlungs- 
weise  des  K5nigs  etwas  apologetisch  behandelnde  Darstellung  von 
J.  Miret  y  Sans  stiitzt  sich  anf  eine  grofiere  Anzahl  Berichte  des  Ramon  de 
Melan,  des  letzten  grofien  adligen  Berichterstatters  aus  der  Schule 
Jajmes  II.  Denn  sdion  im  Jahre  1322  hatte  er  wichtige  Auftrage  im 
sfrilianifichen  Streite  ausg^iihrt  und  dabei  das  Ungliick  gehabt,  einen 
&ief  Rob^ls  zn  verlieren  (amisisse  a  casu  qnandam  litteram  vestram. 
Reg.  247  f.  181).  Melan  ist  wieder  ein  Erzahler  wie  Vidal  de  Villanova. 
Er  bringt  gem  inmitten  der  Darstellung  bedeutend^  Aktionen  lebhafte 


Nachtragc  und  Erganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia  (I — III)  635 

Schilderungen  kultureller  Art,  wie  z.  B.  die  kostliche  Vorfiihrung  einer 
„gagge  de  batayla"  vor  dem  franzosischen  Hofe  in  Chartres  bei  Grelegen- 
heit  einer  Hochzeit,  wobei  der  eine  zu  Pferde,  der  andere  zu  Fu6 
kampfte  (Anuari  II);  dann  zeigt  er  sich  als  Aristoteleskenner  (diu  lo 
filosof,  que  nobles  affers  han  a  haver  dues  proprietats,  la  una  que  sien 
nobles  dels  matexs,  laltra  que  nobles  personas  los  manegen.  Anuari  II, 
319),  und  als  Liebhaber  von  Sprichwortem  (den  Konig  ermahnt  er: 
con  vos  parlarets  a  vostre  poble,  quels  donets  un  poc  de  la  vostra  mel, 
per^o  que  els  vos  donen  del  lur  sucre.  Daselbst).  Miret  veroffentlichte 
diese  Relationen  im  Anuari  II,  iibersah  aber  einen  sehr  umfangreichen 
Brief,  und  zwar  den  ersten  aus  dem  Jahre  1329.  Darin  schildert  Melan  auf 
der  Suche  nach  dem  Konige  Johann  von  Bohmen  seine  Reise  nach  Deutsch- 
land  und  durch  Deutschland  in  einer  Zeit  wustester  Kleinkampfe.  Wie 
spater  in  Paris,  wo  er  den  Konig  in  seinem  Hotel  nicht  sprechen  kann, 
da  er  bei  Tage  schlaft,  um  nachts  zu  reiten,  und  wo  er  ihn  nur  einen 
Augenblick  unterwegs  abfangen  kann,  so  mu6  er  dem  stets  auf  der 
Reise  befindlichen  Fiirsten  von  Stadt  zu  Stadt  folgen,  um  einige  Infor- 
raationen  zu  erhaschen. 

Der  Granada-Kreuzzug  zu  Ende  der  zwanziger  Jahre  setzt  einen 
grofien  Teil  der  Ritterschaft  und  selbst  der  gro6en  Fiirsten  in  Bewegung. 
Wahrscheinlich  hatten  weite  Kreise  das  Empfinden,  da6  nach  dem 
Emporsteigen  der  beiden  spanischen  Machte  im  13.  Jahrhundert,  beson- 
ders  nach  dem  Hervortreten  Aragons  durch  Jayme  I.  den  Eroberer,  durch 
Peter  den  Gro6en  und  Jayme  II.,  die  Vertreibung  der  Sarazenen  vom 
spanischen  Boden  ein  leichtes  Kampfspiel  sein  werde,  um  Ehren  und 
Reichtum  zu  gewinnen.  Hier  brauchten  sich  kleine  und  gro6e  Ritter 
nicht  zu  verliegen.  Auch  das  religiose  Kreuzzugsideal  war  nicht  ganz 
ausgestorben.  Im  Sommer  1328  erschien  ein  Gesandter  Johanns  von 
Bohmen  am  aragonischen  Hofe,  um  seine  Hilfe  fiir  einen  Granadazug 
anzubieten.  Bald  folgten  Verhandlungen  und  Briefwechsel  mit  Frank- 
reich  und  mit  zahlreichen  franzosischen  Gro6en;  auch  England  interes- 
siert  sich,  die  Grafen  von  Jiilich  und  Hennegau  drangen;  der  letztere 
hatte  gegen  die  Sarazenen  —  so  nannte  man  die  Heiden  im  Norden  — 
gewollt,  seine  Frau  wu6te  mit  Geschick  sein  Interesse  nach  dem  gefahr- 
loseren  Siiden  umzubiegen.  Alle  die  Gro6en  und  Kleinen  drangten  nach 
Katalonien.  Wie  kommt  es,  da6  Aragon  und  nicht  Kastilien,  da6 
Alfonso  IV.  und  nicht  Alfonso  XI.  als  Fiihrer  angesehen  wurde?  Mii6te 
nicht  Kastilien  traditionell  die  Leitung  haben?  Jedenfalls  konnte  Aragon 
nicht  ohne  Fiihlungnahme  mit  dem  Nachbarstaat  allein  vorgehen,  schon 
darum,  weil  das  den  Sarazenen  benaobbarte  Land  Murcia,  das  Aragon 
von  direkter  Beriihrung  mit  dem  Feinde  abschlo6,  kastilisch  war;  so 
wurde  denn  auch  bei  der  Vereinbarung  beider  Fursten  Mur cia  f iir  die  Zeit 
des  Krieges  Aragon  unterstellt  Entscheidend  ist  wohl  doch  die  Person- 


636  Spanische  Forschungen 

lichkeit:  Alfonso  XI.  noch  sehr  jung,  sein  Land  parteizerrissen,  wohl  in 
dauerndem  Kampfe  mit  Granada,  aber  infolge  der  starken  Schicksal- 
schlage  der  letzten  Zeit  —  1319  waren  die  beiden  Infanten  Pedro  und 
Juan  unterlegen  und  getotet  —  stark  kampfesmiide;  Alfonso  von  Aragon, 
Sieger  in  Sardinien,  personlich  ruhmgekront,  im  besten  Mannesalter, 
Leiter  eines  geordneten  Staatswesens,  und  wohl  auch  bekannt  als  echter 
Nachfolger  seines  Vaters,  der  ein  paar  Jahrzehnte  immer  wieder  nach 
dem  Ruhme  des  Sarazenenvertreibers  verlangt  hatte.  Auch  an  der  Kurie 
wuiSte  man  um  diese  seine  Stimmung.  Schon  1325  hatte  er  als  Infant 
mit  deutlicher  Spitze  gegen  die  papstliche  Politik  an  Johannes  XXII. 
geschrieben,  wie  sehr  er  die  Zwiste  der  christlichen  Fiirsten  und  Ver- 
geudung  ihrer  Krafte  bedauere,  que  pocius  ad  destructionem  inimicorum 
catholice  fidei  Sarracenorum  converti  deberent,  ad  que,  novit  altissimus, 
cogitatum  nostrum  iactavimus  et  intentum  (Acta  III,  474).  Das  war  seine 
wirkliche  Leidenschaft  und  ihr  blieb  er  unwandelbar  treu.  Obes  politisch 
klug  war,  sich  so  in  den  Vordergrund  zu  stellen,  so  die  Eifersucht  Kasti- 
liens  und  als  Folge  dessen  treulose  Verhandlung  mit  dem  Feinde  her- 
vorzurufen,  ist  eine  andere  Sache.  Jedenfalls  hat  er  trotz  der  Nacken- 
schlage  immer  wieder  versucht,  die  notigen  Gelder  durch  seine  Ge- 
sandten  an  der  Kurie  zu  gewinnen;  bis  kurz  vor  seinem  Tode  hat  er 
immer  wieder  angebohrt,  wie  die  unten  folgenden  Berichte  ergeben. 
An  der  Kurie  war  man  sehr  vorsichtig;  es  fehlte  der  feste  Glaube  an  das 
Unternehmen.  Wahrscheinlich  schurte  Kastilien  das  Mifitrauen, 
Schwierigkeiten  aller  Art  zeigten  sich;  wenn  er  sich  mehr  „baronivol- 
ment"  benehme,  d.  h.  wohl  energischer  vorgehe,  vielleicht  auch,  wenn 
er  einmal  klar  sage,  wann  er  losziehen  werde,  meint  sein  Bruder  Pedro, 
wiirde  er  mehr  erreichen.  Neben  der  Geringfugigkeit  des  Zehnten,  statt 
dessen  er  das  Dreifache  fordern  mufite,  gab  es  auch  Schwierigkeiten 
iiber  die  Art  der  Einrichtung  des  eroberten  Gebietes.  Alfonso  weigerte 
sich,  einen  eventuellenWaffenstillstand  mitGranadavon  der  Zustimmung 
der  Bischofe  —  die  ihm  den  Zehnt  lieferten  —  abhangig  zu  machen  und 
er  wollte  auch  nicht  die  Mohammedaner  zum  Abzug  zwingen. 

An  Frpnleichnam  1330  nahm  Alfonso  mit  seinen  Briidern  Pedro 
und  Ramon  Berenguer,  mit  vielen  Pralaten  und  Herrn  in  feierllchster 
Weise  aus  der  Hand  des  Patriarchen  das  Kreuz  und  Ende  des  Jahres 
schrieb  Ramon  de  Melan  enthusiastisch  iiber  die  Verhandlungen  mit 
Frankreich:  que  si  lescoses  se  fan  axi  com  comencen,  que  a^o  no  es  obra 
de  homes,  ans  pot  hom  dir,  que  es  obra  de  Deu  (Anuari  II,  188),  obwohl 
der  Konig  von  Frankreich  nur  vage  Zusagen  gegeben  hatte  und  obwohl 
der  Konig  von  Aragon  infolge  einer  Mil3ernte  infolge  Trockenheit,  wie 
sie  nie  vorher  gewesen,  fordern  mufite,  dai3  die  Streikrafte  Frankreichs 
und  der  Ubrigen  nur  in  kleinerer  Zahl  und  nicht  liber  Land  durch  Kata- 
lonien,  sondern  zur  See  kommen  sollten.  Da  kam  die  Wende.  Nicht  bloiS 
zog  sich  der  erste  Forderer  des  Unternehmens,  Johann  von  Bohmen, 


Nachliiigc   mid   Ergrmzungcn  zu  den  Acla  Aragonensia    (I — III)  637 

zuriick,  da  er  sich  fiir  seinen  Italienzug  vorbereitete,  nicht  blofi  suchte 
jetzt  Frankreich  den  Beginn  seines  Zuges  stark  zu  verschieben,  angeb- 
lich  wegen  englisch-franzosischer  Schwierigkeiten,  vielleicht  auch  weil 
Konig  Philipp  VI.  nie  ernstlich  gewollt  hatte;  zu  Anfang  1331  schloB 
Kastilien  mit  dem  Sultan  von  Granada  einen  Frieden  auf  mehrere  Jahre! 
Ja  Alfonso  XI.  liefi  seinem  aragonischen  Verwandten  durch  den  Grol5- 
meistor  von  Santjago  sagen,  dafi  er  keinen  Angriff  auf  die  Mauren 
dulden  werde,  nachdem  er  mit  ihnen  Frieden  geschlcssen;  zugleich  lud 
er  ihn  ein,  Aragon  solle  mitKastilien  gemeinsamvorgehen.  Esbedeutete 
nur  eine  Geste,  wenn  Alfonso  IV.  erklarte,  der  Konig  von  Granada 
miisse  zu  ihm,  nioht  er  zu  jenen  kommen.  Es  war  eine  Demiitigung 
sondergleichen  fiir  Aragon:  Alfonso  IV.  hatte  feierlich  das  Kreuz  ge- 
nommen,  hatte  materielle  und  religiose  Hilfe  vom  Papst  erlangt,  der 
Beginn  des  Kreuzzuges  war  in  der  ganzen  Welt  verkiindet,  seine  Unter- 
tanen  waren  in  voller  Vorbereitung,  er  mufite  iiberall  hin  abwinken. 
Dabei  war  der  Graf  von  Jiilich  mit  500  Mann  bereits  auf  dem  Wege  iiber 
Avignon  nach  Katalonien!  Si  esta  pag  se  faze,  sera  de  lasmajores  dezien- 
das  et  cargas,  que  la  casa  Daragon  recibiesse  por  aventura  en  ningun 
tiempo,  klagte  Alfonso  dem  Kastilier  am  24.  Februar  1331,  als  der  Friede 
schon  vier  Tage  geschlossen  war  (Anuari  II,  297). 

Momentan  kann  der  Zug  nicht  stattflnden,  schrieb  er  iiberall  hin; 
an  dem  Plan  selbst  hielt  er  auch  fernerhin  hartnackig  fest.  Frankreich 
hielt  seine  Beteiligung  fiir  eine  fernere  Zukunft  offen.  Es  verlangte 
sogar  von  Johann  XXII.  einen  sechsjahrigen  allgemeinen  Zehnten, 
wahrend  sich  Alfonso  mit  einem  kurzfristigen  Landeszehnten  begniigen 
sollte. 

Unser  Schlul^urteil:  ,,Schwach  und  unentschieden"  kann  man 
AlfonsoIV.  kaum  nennen.  Er  hat  etwas  ritterlich  Selbstbewufites  (mclt 
de  alt  cor),  er  halt  hartnackig  an  einmal  gefafiten  Planen  fest;  er  w^ar 
nur  kein  Diplomat  wie  sein  Vater,  ihm  fehlte  die  richtige  Schatzung 
seiner  Krafte,  eine  gewisse  Selbstiiberschatzung,  iiberhastetes  Urteilen 
und  Vorgehen  waren  ihm  wohl  vonNatur  und  durch  seine  Erfolge  in  Sar- 
dinien  eigen.  Dabei  darf  man  nicht  vergessen,  dafi  ein  paar  Jahrzehnte 
friiher  sein  grofierer  Vater  beim  Zuge  nach  Almeria  auch  keine  groiSen 
Lorbeeren  geerntet  hatte. 

5.  Infant   Pedro. 

Infant  Pedro,  der  um  1305  geborene  zweitjiingste  Sohn  Jaymes  II., 
leitender  Politiker  in  den  Zeiten  Pedros  IV.,  in  spateren  Jahren  Fran- 
ziskaner  und  zuletzt  Visionar  und  Kirchenpolitiker  hat  in  neuerer  Zeit 
wiederholt  die  Aufmerksamkeit  auf  sich  gezogen.  P.  Alfons  Maria  von 
Barcelona  widmete  ihm  eine  gute  biographische  Studie  (Estudios  Fran- 
ciscanos  XII),  P.  Pou  behandelte  seine  visionare  und  kirchenpolitische 


638  Spanische  Forschungen 

Tatigkeit  mit  grofier  Exatheit  und  der  bekannte  Rechtshistoriker  Ferran 
Valls  y  Taberner  veroffentlichte  zu  aller  trberraschung  eine  neue  Art 
der  vielen  „de  regimine  principum"  des  Prinzen  mit  einer  langeren 
Einleitung,  die  besonders  die  rechtshistorische  Grundlage  der  Erwer- 
bungen  der  Grafschaft  Ribagorgia  und  Ampurdan  beriihrte.  Um  das 
ganze  Lebensbild  zu  zeichnen,  bediirfte  es  einer  Erganzung  seiner 
bedeutenden  politischen  Tatigkeit  als  Kanzler  und  Reichsverweser  unter 
Pedro  IV.  Reiches  Urkundenmaterial  bieten  dazu  die  Register  dieses 
Herrschers;  dann  aber  ware  eine  neue  Erorterung  seiner  kirchenpoliti- 
schen  Tatigkeit  notig. 

Im  folgenden  beschaftige  ich  mich  mit  seinen  Ehewerbungen, 
seinem  Charakter  und  mit  den  Anfangen  seiner  literarischen  Tatigkeit. 
Aus  seiner  friihesten  Jugend  erfahren  wir  nur  den  Namen  seines 
Lehrers  Gil  Lopez  de  Mestre,  horen  von  interessanter  Ausstattung  und 
dem  Akt  seiner  Emanzipation  (1322),  verbunden  mit  der  feierlichen  Er- 
neuerung  der  alten  Grafschaft  Ribagor^a,  der  bald  darauf  die  t)ber- 
lassung  der  Grafschaft  Empuries  (Ampurias)  folgte.  Dabei  kam  es  an 
der  Kurie  zu  prinzipiellen,  von  Kardinal  Napoleon  Orsini,  dem  grofien 
Freunde  des  Hauses  Aragon,  geforderten  Erorterungen  iiber  den  Cha- 
rakter  dieser  Grafschaft.  Der  Kardinal  warnte  vor  jeder  kurialen  Ein- 
mischung  in  die  rein  weltliche  Angelegenheit  des  Staates;  so  etwas 
wiirde  in  England  und  Frankreich  nicht  vorkommen  (AA  I,  818  fi.). 

Die  Brautbewerbung  fiir  den  wohl  Neunzehnjahrigen  beginnt  1324. 
Vielleicht  ist  die  Anfrage  Loys  comte  de  Clermont,  seigneur  de  Bourbon 
die  erste.  Jayme  II.  schickt  einen  Dominikaner  zum  franzosischen 
Konige;  es  handelt  sich  um  die  Nichte  des  Grafen.  Sie  mochte  jetzt  noch 
nicht:  non  pas  pour  ce,  sire,  que  le  mariage  de  votre  filz  ne  soit  plus 
haut  et  plus  grant  (Or.  Perg.  o.  Nr.).  Fast  gleichzeitig  (1325)  empfiehlt 
Jayme  II.  seinen  Sohn  sehr  warm  —  licet  sermo  ex  ore  paterno  procedat 
—  an  Karl  von  Valois,  ob  vielleicht  die  Tochter  des  Grafen  von  Savoyen 
fiir  ihn  passe;  viel  spater  schreibt  Graf  Eduard  von  Savoyen  an  Alfonso, 
er  habe  seine  Ansicht  iiber  die  Verbindung  mit  Pedro  dem  Kardinal 
Lucas  Fieschi  mitgeteilt  (Reg.  339  f.  351;  Reg.  562  f.  242).  Dann  be- 
ginnen  wohl  die  Verhandlungen  mit  England  (AA  I,  501  f.  vom  26.  Ok- 
tober  1325).  Anscheinend  kommt  das  Angebot  von  dort.  Konig 
Eduard  II.  hat  fiinf  Nichten  zur  Verfiigung:  eine  Witwe  von  28  Jahren, 
die  5000  Mark  Silberrente  und  viele  Schlosser  und  Orte  nebst  schonem 
Mobiliar  besitzt,  die  zweite  16  bis  17  Jahre  alt,  die  ebensoviel  Rente, 
aber  weniger  Giiter  ihr  eigen  nennt,  die  andern  drei  sind  donzelles,  wohl 
noch  Kinder.  Der  Infant  sandte  den  Minoriten  Berengar  Folcra  nach 
England,  nachdem  der  Vater  nach  Ablehnung  der  Witwe  sich  einver- 
standen  erklart,  allerdings  eine  Ehe  mit  einer  Franzosin,  er  nennt 
die  jiingste  Schwagerin  Karls  von  Valois,  vorgezogen  hatte.  Dagegen 
straubt  sich  der  Infant,  nachdem  das  matrimonium  primarium  et  prin- 


Nachlrage  und  Eiganzungen  zu  den  Acla  Aragonensia   (I — -III)  639 

cipale  nicht  zustande  gekommen  —  ich  habe  friiher  darimter  die  be- 
kannte  Ehegeschichte  der  Violante  gemeint  (AA  I,  503  Anm.),  mochte 
aber  jetzt  den  friihern  Versuch  beim  Grafen  von  Clermont  oder  einen 
noch  unbekannten  darunter  verstehen  —  er  lehnt  fortan  jede  Verbin- 
dung  mit  dem  franzosischen  Konigshause  ab.  Zugleich  zerschlugen  sich 
die  englischen  Annaherungen.  Die  Wendung  in  dem  Briefe  des  In- 
fanten:  „apres  lo  matrimoni  de  Castella"  in  dem  Berichte  iiber  England 
deutet  auf  friihere  Ankniipfungen  mit  Kastilien  hin.  Ist  das  richtig,  so 
liegen  hier  mehrjahrige  Bewerbungen  vor;  denn  noch  am  14.  Dezember 
des  folgenden  Jahres  orzahlt  der  Infant  dem  Vater,  sein  Bruder,  der 
Erzbischof  Johann  von  Toledo,  habe  ihm  durch  den  bekannten  Minoriten 
Poncius  Carbonell  die  kastilische  Heirat  angetragen  und  er  fleht  den 
Vater  an,  dafi  er  nun  energisch  alles  ins  Werk  setze  (con  en  la  triga 
pogues  haver  molts  perills),  und  doch  seien  es  los  majors  (affers),que  j6 
aades  puga  haver  (CRD  9223);  die  Eile  nutzte  nichts.  Erst  Alfonso  be- 
miihte  sich  nach  dem  Tode  des  Vaters  beim  Papst  um  Dispens  fiir  Pedro 
und  die  Infantissa  Alienor,  soror  regis  Castelle.  Weiter  folgen  noch 
Tastversuche  mit  Blanca,  der  Tochter  Philipps  von  Tarent;  der  Papst 
lobte  diese  Verbindung  sehr  und  empfahl,  nicht  so  sehr  auf  die  Mitgift 
zu  sehen  (AA  I,  854  f.).  Blanca  ehelichte  schliefilich  seinen  Bruder 
Ramon  Berenguer  (Reg.410f.,  135^  f.,  1327  April  2).  Ein  neuer  Versuch 
galt  der  Tochter  des  Jakob  de  Exericha,  um  die  spater  anscheinend  der 
Herzog  Wilhelm  von  Athen  warb  (Reg.  527  f.  65^  und  66). 

Wie  stark  politische  Situationen  Brautwerbungen  beeinflussen 
konnen,  erhellt  am  grellsten  aus  seinen  beinahe  f iinf  Jahre  dauemden  Be- 
miihungen  um  die  Hand  der  verwitweten  Konigin  Konstanze  von  Cypern. 
Konstanze,  alteste  Tochter  Friedrichs  von  Sizilien,  der  anderthalb  Jahr- 
zehnte  friiher  das  Kind  nicht  mit  dem  kastilischen  Infanten  Philipp  hatfe 
verloben  wollen  mit  der  iiberraschenden  Motivierung,  dafi  er  seine 
Kinder,  erst  wenn  sie  erwachsen  seien,  frei  wahlen  lassen  werde,  hatte 
einen  impotenten  Mann  gehabt,  war  noch  unberiihrt,  sehr  reich  und 
sollte  im  Westen  versorgt  werden,  nachdem  es  nicht  gelungen  war, 
JohannesXXII.  zurDispens  einer  Ehe  mit  einem  Verwandten  des  neuen 
cyprisohen  Konigs  zu  bewegen  (AA  I,  415,  702).  Pedro  hielt  sich  zu- 
nachst  mehr  passiv,  als  sein  Vater  ihm  die  neue  Lebensgefahrtin  anbot. 
„Ihm  gefalle  der  Vorschlag  sehr,  zumal  es  der  Vorschlag  seines  Vaters 
sei."  Er  ist  augenscheinlich,  auch  durch  Krankheit,  deprimiert:  Alle  Be- 
werbungen  sind  mii3Iungen,  vor  allem  die  dispenspflichtigen.  Darum 
halt  er  auch  noch  an  der  englischen  Bewerbung  fest;  vielleicht,  dafi  die 
eine  oder  andere  gelingt.  „Dann  wahle  ich,  wie  Ihr  es,  Herr,  fiir  das 
beste  haltet."  Der  Vater  mufS  in  seiner  Antwort  zu  klarer  Entscheidung 
drangen,  ob  er  die  Absendung  einer  Gesandtschaft  an  Konig  Friedrich 
und  damit  das  cyprische  Projekt  billigt.  (Vgl.  unten.)  Das  ist  geschehen. 
War  aber  Dispens  fiir  die  beiden  so  nahe  Verwandten,  bei  der  Haltung 


()4(t  Spanisclio   For.schim^fii 

Friedrichs,  dcr  damals  zu  Ludwig  d.  B.  liielt,  zu  erwarteri?  Tatkraltig 
griff  der  iieue  Konig  Alfonso  ein.  Konstanze  und  Pedro  liatten,  um  den 
Papst  giinstiger  zu  stimmen,  vereinbart,  da(5  sie  nach  erlangter  Dispcns 
sofort  heiraten  woUten  und  dafi  Konstanze  schon  jelzt  nacli  Katalonien 
ubersiedele;  jedenfalls  verpflichteten  sie  sicli,  innerlialb  fiinl'  Jahreii 
keine  andere  Verbindung  zu  suchen;  l'edro  verptlichtet  sich  zudem 
feierlich,  der  Kirche  und  den  Anjous  gegeniiber  Friedrich  keine  flilfe  zu 
leisten.  Das  berichtet  der  Konig  dem  franzosischen  Herrscher  mit  der 
Bitte,  doch  nun  alles  zu  versuchen,  um  Johannes  XXII.  zu  gewinnen. 
PhilippIV.  soll  allseineKardinaie  (alsseuscardenals,  esassaber  aquells, 
qui  sien  familiars  et  devots  seus)  in  diesem  Sinne  bearbeiten.  In  einem 
beriihmt  gewordenen,  auch  von  Raynald  zum  Teil  in  den  Annales  eccle- 
siastici  aufgenommenen  Schreiben  (ad  a.  1329  Nr.  88)  legt  der  Papst  dem 
aragonischen  Konige  dar,  warum  er  die  Dispens  nicht  geben  konne  und 
wolle.  Die  statuta  canonum  non  sint  nisi  pro  necessitate  vel  utilitate 
ecclesie  mutilanda.  Beides  lage  nicht  vor,  die  Notwendigkeit  nicht  und 
statt  Nutzen  kame  nur  Schaden.  „Wenn  du,  teuerster  Sohn,  bedachtest, 
welchen  Einflufi  die  Frauen  auf  die  Manner  haben,  wiirdest  du  mit  uns 
iibereinstimmen."  Das  galt  den  Versprechungen  Pedros.  Friedrich, 
dessen  tJbeltaten  in  dunklen  Farben  geschildert  werden,  werde,  nach- 
dem  er  seine  Wiinsche  erfiillt  sahe,  noch  weniger  geneigt  sein,  der 
Kirche  zu  gehorchen.  Entsetzt  sei  er,  der  Papst,  iiber  die  AuI3erung  des 
Gesandten  Ferretus  de  Caneto,  dal3  diese  Ehe  eventuell  ohne  Dispens 
geschlossen  werden  solle.  Habe  der  Konig  nicht  selbst,  als  ihm  kiirzlich 
(nach  dem  Tode  seiner  ersten  Frau)  die  Heirat  mit  Konstanze  ohne 
Dispens  empfohlen  wurde,  diesen  Ratschlag  entriistet  zuriickgewiesen. 
Diirfe  sein  Bruder  anders  handeln?  Kaiserliche  Edikte,  canones  und  das 
Konzil  von  Vienne  werden  als  Zeugen  gegen  solche  Verwegenheiten 
angefiihrt.  Alles  dieses  soll  der  Konig  sich  sorgfaltig  auseinandersetzen 
und  in  seinem  Rate  besprechen  lassen.  Wir  kennen  den  Eindruck  dieses 
bedeutenden  Schriftstiickes  auf  die  zunachst  Interessierten  nicht.  Doch 
liei3en  Alfonso  und  Pedro  nicht  Ijcker.  Gesandte  gehen  und  kommen 
im  Jahre  1329  zwischen  Katalonien  und  Sizilien.  Man  halt  die  Moglich-, 
keit  einer  Aussohnung  Roberts  von  Neapel  mit  Friedrich,  nachdem 
Roberts  einziger  Sohn,  der  Herzog  von  Calabrien,  1328  unerwartet  g€- 
storben  war,  fiir  wahrscheinlich  und  verbindet  neue  Friedensvorschlage 
mit  neuen  Dispensgesuchen,  Der  Infant  will  im  Januar  oder  Februar 
1330  den  Konig  von  Frankreich,  der  ihm  gut  gesinnt  ist,  auf  dessen  Reise 
an  die  Kurie  aufsuchen  und  bearbeiten.  Zur  Reise  kam  es  nicht,  da 
wichtige  Dinge  den  Infanten  abhiellen  (wohl  die  Granadafrage),  wohl 
aber  zur  neuen  Gesandtschaft  des  F.  de  Caneto  im  Mai  1330  mit  Vor- 
.-'  hlagen,  wie  die  beiden  Herrscher  von  Frankreich  und  Aragon  sich  fiir 
einen  mehrjahrigen  Frieden  der  beiden  Gegner  verbiirgen  wollten,  um 
dadurch  die  Dispens  zu  erreiehen.  Verweigert  sie  der  Papst  von  neuem. 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  641 

dann  sieht  der  Konig  darin  eine  Mifiaclitung  seines  Hauses,  denn  der 
Papst  hat  noch  jiingst  dem  kastilischen  Hause  die  Dispens  gewahrt,  ob- 
wohl  dort  der  Nutzen  nicht  so  groQ  war.  Da  er  sieht,  dafi  er  doch  nichts 
erreicht,  will  er  seine  Bitte  nicht  wiederholen.  „Von  jetztan  wissen  Konig 
und  Infant,  was  sie  zu  tun  haben,"  Wie  die  Dispens  fiir  Konig  Alfons 
eine  Prastigefrage  geworden,  ersieht  man  daraus,  dafi  er  sich  eidlich, 
was  niemals  geschehen  sei,  verpflichten  wolle,  dafi  der  Infant  all  seine 
Versprechungen  —  dafi  er  nie  Friedrich  helfen  wolle  usw.  —  halte,  Et 
ultra  hec  dictus  d.  rex  Aragonum,  qui  nunquam  ad  hoc  obligare  se  cum 
homagio  intendebat,  cum  talis  obligacio  sit  insolita,  .  ,  ,  se  ad  hoc  cum 
sacramento  et  homagio  obligabit,  Ja,  man  war  zufrieden,  dafi  der  Papst 
die  Dispens  in  die  Hand  eines  andern,  des  franzosischen,  mallorcani- 
schen,  navarresischen  Konigs,  der  Erzbischofe  von  Tarragona  oder  Zara- 
gossa,  des  Grafen  von  Foix  oder  Bernat  Jordan  de  la  Illa  lege,  der  sie 
erst  herausgeben  diirfe,  wenn  Konig  Friedrich  der  sechsjahrigen  Treuga 
mit  Robert  zustimme,  Nichts  half;  auch  nicht  das  energische  Eintreten 
Philipps  VI.  Am  12,  Juli  1330  sagte  Johannes  nooh  einmal  Nein!  Mit 
starken  Wendungen  lehnt  er  den  Vorwurf  der  Unterdriickung  des  kata- 
lanischen  Hauses  ab  und  driickt  seine  indignierteVerwunderung  dariiber 
aus,  dafi  der  Infant  mit  einem  Herrscher  wie  Friedrich  sich  verwandt- 
schaftlich  verbinden  wolle;  lehnt  der  Konig  neue  Versohnungsversuche 
ab,  so  wolle  er  sich  auch  nicht  mn  die  Treuga  bemiihen.  Zu  welchen 
Szenen  es  bei  dem  neuen  Versuche  Canets  gekommen,  erzahlt  der  Konig 
durch  seinen  Gesandten,  den  Dominikaner  Dominicus  Turpini,  Konig 
Friedrich  am  7.  September:  „Was  fiir  Teufelei  ist  das,  dai3  du  wieder 
die  Dispens  forderst,  die  ich  dem  Infanten  personlich  verweigert  habe." 
(Quines  diableries  eren  aquestes,  quetomas  homdemanar  ladispensacio, 
la  qual  personalment  era  estada  denegada  al  dit  infant.)  Er  will  keinen 
Verrat  an  Konig  Robert,  seinem  Vasallen,  begehen,  denn  ihm  ware  die 
Dispens  ein  grofier  Schaden,  Man  solle  doch  Robert  bitten;  willigt  er  in 
die  Dispens,  so  will  der  Papst  auch!  Noch  einmal  bat  bei  seinem  Be- 
suche  in  Avignon  Konig  Philipp.  Johann  wunderte  sich,  dafi  er  seinem 
Oheim  Konig  Robert  solchen  Schaden  zufiigen  wolle,  denn  grofieren 
Schaden  als  durch  die  Dispensation  gabe  es  fiir  Robert  nicht!  (Car  la 
dita  dispensacio,  sis  f ahia,  seria  axi  gran  dan  al  rey  Robert,  que  no  pona 
pus.)  Philipp  wies  auf  die  Friedensmoglichkeit  hin;  der  Papst  sagte 
schliefilich,  er  tue  es  nicht.  Und  dem  Gesandten,  der  auf  das  Gesprach 
mit  dem  franzosischen  Konig  hinwies,  sagte  er  grob,  er  solle  von  der 
Dispensation  schweigen,  er  tue  es  nicht. 

So  losten  denn  der  Infant  und  die  Konigin  im  Jahre  1331  ihr  gegen- 
seitiges  Versprechen;  sie  heiratete  noch  im  selben  Jahre  den  19jahrigen 
Konig  Leo  V.  von  Armenien,  der  seine  erste  Frau  ermordet  hatte;  der 
Infant  heiratete  fast  gleichzeitig  eine  Grafin  von  Foix,  nachdem  er  die 
von  seinem  Bruder  eher  gewiinschte  Verbindung  mit  der  Enkelin  des 


642  Spanische  Forscliungcn 

Konigs  Robert,  der  spiiter  so  beriihmten  und  boriichtigten  Johanna  I. 
von  Neapel  (der  ducissa  Calabrie,  die  damals  vielleicht  sechs  Jahre 
ziihlte)  abgelehnt  hatte! 

Woher  die  sich  gerade  beim  Infanten  haufenden  Schvvierigkeiten 
stammen,  liifit  sich  mit  Sicherheit  schwer  bestimmen.  Bei  den  Verwandt- 
schaftspliinen  ist  es  in  etwa  verstandlich;  aber  bei  den  andern?  Un- 
zweifelhaft  zeigt  Pedro  eine  gewisse  passive  Haltung.  Er  will  am  liebsten 
den  Vater  entscheiden  lassen.  Er  nimmt  die,  bei  der  die  Heirat  die  ge- 
ringsten  Bedenken  verursacht.  Vielleicht  hat  auch  sein  korperlicher  Zu- 
stand  zu  dieser  Apathie  beigetragen.  Er  hat  mehrere  Krankheitsfalle 
durcligemacht.  Wiederholt  kann  er  selbst  nicht  schreiben  (a  la  qual  fo 
respost  per  mon  conseyl,  mi  estant  agreviat  de  malaltia)  heifit  es  1326 
und  1328  hat  er  discrasia.  Los  metgen  han  conseylat,  que  nons  metam 
en  camp;  in  vier  oder  fiinf  Tagen  kommt  er  nach  Barcelona,  um  wegen 
der  Auslagen  fiir  die  Kronung  Alfonsos  sich  zu  besprechen.  Er  wollte 
eigenhandig  schreiben,  aber  es  geht  noch  nicht.  Andererseits  driingt  er 
ofter  um  eine  Entscheidung;  nur  einmal  ist  der  Grund  klar  angegeben, 
er  steht  in  den  Vorbereitungen  fiir  den  Granadazug  und  mochte  sein 
Haus  geordnet  zuriicklassen.  Pedro  mag  zeitweilig  oder  immer  korper- 
lich  schwach  gewesen  sein;  am  Ende  hat  er  doch  seine  samtlichen  Ge- 
schwister  iiberlebt. 

Pedro  war  trotz  der  starken  Betonung  des  Wirtschaftlichen  bei  den 
Verhandlungen  eine  feinfuhlige,  ja  weiche  Personlichkeit.  Jeder  Brief 
von  ihm  zeigt  einen  sympathischen  Gefiihlszug.  Wie  eindringlich  sucht 
er  seinen  Vater  fiir  die  ungliickliche  Konigin-Witwe  Maria  von  Mallorca 
zu  gewinnen.  Schon  allein  daB  ihr  Beicht\^ater  sich  an  ihn,  den  Jungen 
Menschen,  in  einer  so  zarten  Angelegenheit  wendet,  zeugt  von  seinem 
Ansehen.  Welch  warmherziges  Empflnden  spricht  aus  dem  Briefe  an 
seinen  Vater,  worin  er  ihm  rat,  keine  Edelsteine  nach  Marocco  zu 
senden,  um  Frieden  und  Freundschaft  zu  erkaufen,  sondern  die  kost- 
baren  Stiicke  fiir  die  Befreiung  der  zahlreichen  Gefangenen  zu  ver- 
wenden;  es  sind  viele,  die  dort  in  Elend  und  Schmerz  verkommen,  und 
er  hat  gehort,  dafi  er  mit  Leichtigkeit  viele  erlosen  konne.  (Nom 
sembla,  que  dejats  trametre  joyes  al  dit  rey  per  haver  pau  ne  amistat 
ab  ell,  ne  per  cobrar  mayors  joyes,  mas  tan  solament  deu  esser  vostra 
intencio  de  trametre  les  dites  joyes  per  trer  de  catiu  molts  christians, 
que  hi  ha  de  vostra  terra,  qui  ab  gran  miseria  e  ab  gran  dolor  hi  estan  e 
ab  perill  de  lurs  animas.  Judios  Nr.  419.)  Oder  in  den  Briefen,  die  er 
zugunsten  von  Juden  an  Jayme  II.  richtet,  so  in  dem  Falle  des  alten 
Salomon  Caravida,  der  als  Zeuge  in  einer  Krakelerei  (contumelie  leves- 
que  iniurie)  unter  einigen  Juden  vor  dem  Bajulus  in  Villafranca  ver- 
nommen,  beim  zweiten  Verhor  einen  ausnahm,  den  er  beim  ersten  an- 
gezeigt  hatte.  Nun  fiirchtet  Salomon  sich  vor  der  Tortur.  Das  konne  man 
doch  kein  Schwanken  oder  Anderung  oder  gar  Widerspruch  in  der  Aus- 


N;ichlr;igc   uiid  Ergiinziingen   zu  den  Acta  Aragonensia    (I — III)  643 

sage  nennen;  das  passiere  aucli  gelehrten  Leuten  (cum  plerumque  eciam 
per  viros  sapientes  talia  de  facili  omittantur).  Er  bittet  den  Vater,  die 
Tortur,  selbst  wenn  sie  rechtlich  angewandt  werden  konne,  zu  ver- 
hindern,  da  eine  solche  bei  furchtsamen  Juden  den  Tod  zur  Folge  haben 
konne  (cum  persone  huiusmodi  sic  more  judayco  timide  questio  seu  tor- 
mentum  huiusmodi  posset  esse  mors  seu  mortis  occasio  manifesta 
[Gerona  1326/7  idus  Januarii  Or.  Judios  13]).  In  seinen  Briefen  weifier 
oft  mit  Geschick  durch  ein  Schlagwort  jemandes  Verdienst  ins  rechte 
Licht  zu  stellen.  So  nennt  erden  P.  Boyl  cavaller,  der,  kaum  genesen  von 
der  schweren  Krankheit,  die  er  sich  auf  dem  sardinischen  Kriegsschau- 
platz  geholt,  sich  wieder  per  son  propri  moviment  zum  Kriegsdienst 
meldet,  einen:  Tu  solus  peregrinus  es  in  Jherusalem;  denn  er  habe, 
schreibt  er  seinem  Neffen,  dem  Konig  Pedro  IV.,  sonst  noch  keinen  ge- 
funden,  der  bedingungslos  sich  wieder  ins  Feld  melde,  Per  que,  senyor, 
en  veritat  merex  doble  merit,  und  der  Konig  soUe  das  nicht  vergessen 
(1355  Juli  6.  CRD  Pedro  629).  Uberhaupt  liebt  der  Infant  das  Einflechten 
von  Zitaten  in  seinen  Briefen.  Leider  ist  uns  von  seinen  dichterischen 
Schopfungen,  die  er  zur  Kronungsfeier  seines  Bruders  (1328),  bei  der 
er  zunachst  als  Majordom  in  stets  wechselndem  reichen  Gewande  dem 
Konig  die  Speisen  servierte,  durch  Juglars  vortragen  liefi,  nichts  er- 
halten.  Menendez  Pidal  meint,  sie  seien  von  der  „austera  musa  didactica" 
diktiert;  mag  sein,  jedenfalls  zeugen  sie  von  seiner  geistigen  Beweg- 
lichkeit. 

Die  Geistesscharfe  und  die  Redegewandtheit  hat  dem  jungen  Prinzen 
bei  seinem  ersten  Eintritt  in  die  Welt  kein  geringerer  als  Papst 
Johannes  XXII.  bezeugt.  Er  schreibt  dem  Vater  in  seiner  etwas  schul- 
meisterlichen  Art,  dal5  er  Gott  neben  andern  besonders  danken  miisse  fiir 
die  Geistesscharfe  und  Redefahigkeit  seines  Sohne.  Dilecto  filio  nobili 
viro  Petro  infanti  nato  tuo  .  .  .  adolescenti  et  etatis  tam  tenere  discretio- 
nem  talem  ac  eloquentiam  et  gratiam  tribuit  abundanter,  quod  talia 
negotia,  qualia  sibi  fuere  a  tua  sublimitate  commissa,  tam  diserte  pro- 
ponere  sciverit  et  exequi  tam  prudenter.  Er  erhofft  von  ihm  viel  Gutes 
fiir  den  Staat  und  die  Kirche  (Johannes  Or.  Nr.  92.  1324  December  18.). 
Die  Personlichkeit  des  Infanten  mul3  den  mit  Liebenswiirdigkeiten  sonst 
kargenden  greisen  Papst  so  entziickt  haben,  dal3  er  ihn  zum  Essen  einge- 
laden  hat,  eine  auSerordentliche  Auszeichnug,  denn,  wie  der  Prinz  dem 
Vater  begeistert  schreibt,  haben  ihm  die  Hoflinge  erzahlt,  dafi  weder 
der  Konig  von  Frankreich  noch  der  Konig  Robert  oder  sonst  einer  an 
der  papstlichen  Tafel  gespeist  habe.  Und  der  Papst  lobt  ihn,  dafi  er 
seine  Sache  so  gut  gemacht  und  dafi  er  nicht  mit  leeren  Handen  abreisen 
sol]e(AA  1,800). 

Pedros  Giite,  Gerechtigkeitsgefiihl,  seine  Liebe  zum  Frieden,  aber 
auch  sein  starkes  vaterlandisches  Empfinden  haben  ihn  zu  einem  vorziig- 
lichen  Kanzler  und  Generalstellvertreter  des  Konigs  gemacht,  als  dieser 


644  Spanische  Forschungen 

1355  ein  ganzes  Jahr  lang  in  Sardinien  weilte.  Wohl  aus  diesem  Jahre, 
oder  etwas  spater,  stammt  ein  Traktat  Pedros  „De  vita,  moribns  et  regi- 
mine  principum",  worin  er  nach  Art  der  zahlreichen  „regimina"  das 
Idealbild  eines  Fiirsten  zeichnet^^  Jedes  Kapitel  hat  einen  Bibelvor- 
spruch;  an  Hand  dessen  und  aus  einerReihe  von  Vater- und  Chronisten- 
stellen,  die  Valls  aufzahlt,  hat  er  einen  Punkt  aus  dem  Leben  und  der 
Tatigkeit  eines  Herrschers  behandelt.  Es  sind  viele  Gemeinplatze  darin, 
aber  auch  hie  und  da  Eigenartiges.  So  wenn  er  die  Kronung  des  arago- 
nischen  Konigs  beschreibt:  Rex  in  illa  die,  qua  eius  coronatio  et  sacra 
inunctio  celebratur,  tunica  purpurea  alba  tantum  ad  carnera  induitur, 
oder  wenn  er  die  Stellung  der  Konige  zur  Kirche  charakterisiert:  Rex 
in  messe  ecclesie  non  ponat  falcem  suam  nec  in  messe  regis  ecclesia  e 
converso  .  .  .,  quam  illustres  Aragonum  reges  .  .  .  ditaverunt  et  amplia- 
verunt,  oder  der  historische  Hinweis:  lam  enim  temporibus  nostris  tres 
christianorum  reges  a  regni  solio  ceciderunt  et  aliqui  illorum,  qui  reman- 
serunt,  nisi  Deus  aliter  provideat,  quod  dolens  refero,  propinqui  sunt  ad 
occasum.  Ich  erinnere  mich  nicht,  in  anderen  regimina  einen  so  scharf en 
Angriff  auf  gewisse  hohere  Kreise  gefunden  zu  haben,  wie  den  folgen- 
den:  Cum  sint  multi  ex  eis  indigni,  ad  digna  et  sancta  se  dignos  reputant 
et  ad  cathedras  pastorales  seu  imperiales  regendas  inverecundosa  fronte 
se  ingerunt  .  .  .  Qualiter  pastorale  officium  regunt,  Deus  scit,  mundus 
agnoscit  et  illa  opulentissima  civitas  bene  novit,  ubi  pastores  provisi 
non  ad  commissarum  ovium  caulas  tendunt,  sed  ibi  commorantes,  ut  ad 
majora  promoveantur,  ipsis  ovibus  in  manibus  mercenariorum  relictis, 
de  lacte  ovium  impinguantur.  Das  sind  schon  die  dunklen  Tone,  wie  sie 
uns  in  Aufierungen  des  spateren  franziskanischen  Visionars,  besonders 
im  Beginn  des  Schismas,  entgegenklingen.  Aber  um  so  heller  tont  der 
Lobgesang  auf  die  Katholizitat  der  aragonischen  Konige,  eine  wahre 
Epopoe  auf  die  koniglichen  und  prinzlichen  Glaubensstreiter  und 
Martyrer  aus  dem  Hause  Aragon,  wie  sie  in  der  gedrangten  Kiirze  wohl 
kaum  jemals  stolzer  erklungen  ist.  Mit  Recht  erinnert  Valls  dabei  an 
die  grofien  historischen  Apologien  in  den  beriihmten  Propositionen 
Pedros  IV.  und  Martins  I,  auf  den  Cortes  von  1382  und  1406.  Da  konnte 
der  Oheim  den  koniglichen  Neffen,  der  gerade  im  Felde  stand,  als  den 
gliicklichsten  preisen,  Erbe  einer  solchen  Ahnenreihe  zu  sein.  Es  gibt 
keinen  aragonischen  Herrscher,  der  nicht  fiir  den  katholischen  Glauben 

^^  Der  Traktat  „De  regimine  principum"  de  Tlnfant  Pere  d'Aragon  ist  von 
Ferran  Valls  i  Taberner  mit  vortrefElicher  Einleitung  gedruckt  in  Estudis  Fran- 
ciscans  Vol.  37  und  38  und  dann  separat,  Barcelona  1927.  Die  dort  (Cap.  XXII 
S.  45)  gedruckte  epistola  Clementis  papae  quarti  missa  ad  regem  Carolum  ist 
ofter  gedruckt,  z.  B.  Raynaldi  annales  eccl.  ad  annum  1267  Nr.  4.  Vgl.  Potthast, 
Regesta  pontificum  Nr.  20  086.  Woher  mag  der  Infant  Kenntnis  von  diesem 
merkwiirdigen  Aktenstiick  gehabt  haben,  in  welchem  auch  der  „rationalis" 
genannte  hohe  Beamte  erwahnt  wird? 


Nachlrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  645 

sein  Leben  gelassen  oder  sein  Blut  vergossen  hat!  In  wirkungsvoller 
Riickschau  beginnt  er  mit  seinem  Vater  Alfonso  IV.,  der  auf  dem  von 
der  Kirche  gewiinschten  sardinischen  Feldzuge  (iubente  et  suadente 
matre  ecclesia),  im  Kampfgetiimmel  verwundet  vom  Pferde  stiirzte  und 
von  seinen  Getreuen  herausgehauen  wurde  —  ein  anderer  Judas  Maca- 
baus!  — ,  erwahnt  die  zweimalige  Verwundung  seines  Grofivaters 
Jayme  II.  bei  Cap  Orlando  und  bei  Milazzo,  auch  diesmal  im  Kampfe  auf 
Geheifi  der  Kirche  gegen  den  eigenen  Bruder,  gedenkt  der  Wunden 
Jaymes  des  Eroberers  und  des  Martertodes  seines  Sohnes,  des  Erz- 
bischofs  von  Toledo,  nennt  noch  den  koniglichen  Martyrer"  (rex  et 
martir)  Sancho  und  seinen  Sohn  Alfonso,  die  beide  im  h.  Kampfe 
gefallen,  um  dann  den  Neffen  zu  feiern,  der  ihm  beim  Aufbruch  zum 
Kriege  selbst  gesagt,  dai5  es  ihm  fiir  Verteidigung  der  Kirche  und  seines 
Reiches  ein  Gewinn  sei  zu  sterben,  um  mit  Christus  zu  leben  (tibi 
lucrum  erat  mori  et  vivere  Christo). 

Fiir  die  Autoritat  des  Herrschers,  besonders  im  Kriege,  gewinnt  der 
sonst  so  milde  Infant  strenge  Worte.  Wohl  untersucht  er  genau  das 
Wesen  des  gerechten  Krieges  (6  Punkte  S.  48).  Sein  Grundsatz  ist:  con- 
silium  morosum  et  executio  properosa  (S.  51). 

Ein  paar  Jahre  nach  Abfassung  des  Traktates  trat  der  mehr  als 
iiinfzigjahrige  Infant  Pedro  in  den  Franziskanerorden  (12.  Nov.  1358) 
und  bald  darauf  beginnen  seine  von  ihm  selbst  wohl  seinem  Beichtvater 
diktierten  Visionen.  Bruchstiicke  dieser  Aufzeichnungen  sind  in  den 
Estudis  Franciscans  13  und  14  von  P.  Martin  de  Barcelona  und  spater 
von  P.  Pou  in  seinen  1929  zu  einem  Buche  vereinten  Aufsatzen:  Visio- 
narias,  beguinos  y  fraticelos  catalanes  gedruckt.  Von  allgemeinem 
Interesse  sind  seine  Visionen  des  Jahres  1365  in  Avignon,  die  ihn  ver- 
anlaI3ten,  Urban  V.  zur  Riickkehr  nach  Rom  anzutreiben.  Es  geschah 
in  den  Tagen,  da  Kaiser  Karl  IV.  in  Avignon  weilte;  Pedro  nennt  ihn 
wiederholt,  so  besonders,  da  Karl  IV.  den  Papst  zu  bewegen  sucht,  iiber 
Deutschland  nach  Italien  zu  reisen,  docli  scheint  der  fiirstliche  Franzis- 
kaner  den  Kaiser  nicht  personlich  gesprochen  zu  haben.  Dann  die  Visio- 
nen  zu  Beginn  des  grol3en  Schismas.  Aus  den  in  Band  15  der  vatikani- 
schen  Libri  de  schismate  enthaltenen  Aufzeichnungen  und  aus  der  im 
Archiv  de  la  Corona  aufbewahrten,  fast  vollstandig  von  Antonio 
Rubio  musterhaft  ediertenKorrespondenzkanndieTatigkeitdes  eifrigen 
Urbanisten  aus  dem  Beginn  des  grol3en  Schismas  geschildert  werden. 
Allgemein  verehrt  starb  er  1381  in  Pisa. 

Als  Ordensmitglied  war  er  reich  privilegiert.  In  den  Estudis  Fran- 
ciscans  13  S.  207  wird  eine  Bulle  Gregors  XI.  von  1372  zitiert,  wonach 
er  im  ganzen  Orden  sich  aufhalten  darf,  wo  er  will,  in  und  aufier  den 
Konventen,  wenn  sie  keinen  passenden  Platz  fiir  ihn  haben;  er  darf  vier 
fratres  als  Begleiter  nehmen,  sie  als  Boten,  auch  an  die  Kurie,  benutzen, 
sie  wegschicken,  wenn  er  sie  nicht  verwenden  kann;  kann  mit  seiner 


646  S|)aiiisclu!  Foi.schiiiif^cii 

Begleitung  auch  die  SchwesttTnkloster  (s.  Clarae)  besuehen,  praedi- 
cationis  causa.  Ein  paar  seiner  Predigten  sind  uns  unzvv(>ilelliaft  in 
dem  erwiihnten  vatikanischen  Kodex  f.  122  erhalten.  Die  eine  ieiert  die 
h.  Ursula  und  ihre  Bogleitung:  Klk>s  an  haudes  riquees  corporals,  car 
moltes  delles  foren  reynes  et  iill(>s  dc  reys  et  de  grans  senyors.  Im  Ver- 
laufe  der  Rede  spricht  er  die  eigentiimliche  Vermutung  aus,  dai3  mehr 
Frauen  selig  werden  als  Miinner,  da  sie  heiliger  lebten  iind  wenigr^r 
Anreiz  zur  Siinde  hiitten.  E  es  ma  oppinio,  que  mes  fembres  ontran  en 
paradis  que  homens,  car  de  corau  conste  mils  viure  santamc^nt  et  menys 
son  appelades  a  peccar!  Er  predigt  in  einer  Kap(^lle,  die  der  h.  Ursula 
und  ihren  Gefiihrtinnen  gewidmet  ist.  Da  nach  Reg.  24  Diversorum 
Jacobi  II  f.  97  die  Stadt  Koln  der  Stadt  Barcelona  einen  h.  Leib  von  den 
Ursula-Martyrerinnen  schenkt,  der  in  der  koniglichen  Kapelle  auf- 
bewahrt  wird,  so  diirfen  wir  annehmen.  dai5  hier  die  Predigt  stattge- 
funden  hat. 

Ausfiihrlicher  ist  die  Predigt  erhalten  mit  dem  Vorspruch:  Ora  pro 
nobis,  quoniam  tu  mulier  sancta  es.  ludic.  ca.  XIII.  Sie  ist  zu  Ehren  der 
h.  Elisabeth  gehalten,  Tochter  des  Konigs  von  Ungarn  und  Tante  des 
Konigs  Pedro  III.  Das  Fest,  beginnt  er,  war  am  Mittwoch,  da  aber  am 
Mittwoch  die  Predigt  nicht  gehalten  werden  konnte,  soll  auf  Befehl  am 
heutigen  Sonntag  der  Sermon  stattfinden.  Er  redet  dann,  dai^  am  heu- 
tigen  Sonntage  sonst  das  Evangelium  des  h.  Matthaus  nach  dem  romi- 
schen  Offizium  iiber  die  Greuel  der  Verwiistung  gelesen  werde;  das 
bringt  ihn  zu  einem  ihm  naheliegenden  apokalyptischen  Exkurs  tiber 
Weltende  und  Herrschaft  des  Antichrist,  die  nur  Sy^  Jahre  dauern 
werde.  Es  ist  eine  trockene  anagogische  Predigt  ohne  genauereKenntnis 
des  Lebens  und  der  Person  seiner  heiligen  Verwandten.  Sie  lebte  arm 
und  demiitig,  heifit  es.  Com  fo  mort  lo  marit,  dona  tot  por  amor  de  Deu 
gran  partida  de  la  sua  ma.  E  daltre  part  feu  1  spital  a  Malpuoch,  hon 
tench  su  vida  pobra.   E  alli  jau  lo  seu  cors  ^■'. 

6.  Die  Tochter  Jaymes  IL     Maria  von  Mallorca. 
Sancia  von  NeapeL 

1.  Die  Eigenart  des  Kronarchivs  zeigt  sich  auch  im  Material  zur 
Frauengeschichte.  Frauenbriefsammlungen  gibt  es  zu  allen  Zeiten, 
auch  im  Mittelalter.  Da6  aber  Koniginnen  und  Prinzessinnen  ihre  eige- 
nen  amtlichen  Register  —  Korrespondenz-  und  Vermogensverwaltungs- 
Register  —  im  14.  Jahrhundert  haben,  diirfte  doch  wohl  nur  in  Barce- 


1"  Nach  der  Stelle:  Dimecres  prop  passat  fo  festa  de  madona  santa  Elisabet 
filla  del  rey  d'Ongria  et  tia  del  rey  en  P.  und  nach  der  weiteren:  Recompta  mon- 
senyor  sent  Mateu  en  lavangeli,  que  vuy  se  lig  segons  loffici  Roma  iiber  dic 
abiiominacio  et  desolacio  hat  Pedro  die  Predigt  am  23.  November  1365  gehalten. 


Nachlriige   und  Erg:inziingeii   zu  den  Acla  Aragonensia    (I — III)  647 

lona  vorkommen  -".  Neben  diesen  neuen  Quellen  finden  sich  auch  sonst 
in  allen  Teilen  des  Archivs  viel  reichere  Angaben  zur  Lebensgeschichte 
liirstlicher  weiblicher  Personen  als  sonst;  vor  allem  zur  Jugend-  und 
Heiratsgeschichte.  Eine  miihevolle,  aber  lohnende  Einzelforschung 
vviirde,  wie  erwahnt,  wohl  alle  Gesundheitsverhaltnisse,  Krankheiten, 
Erziehungsmethoden  und  Charaktereigenschaften  der  zahlreichen  Kin- 
lierschar  Jaymes  II.  —  5  Sohne  und  5  Tochter  —  aus  den  Hunderten 
von  Briefen  des  besorgten  Vaters  und  aus  den  zahlreichen  Berichten 
der  ersten  Pfleger  und  Pflegerinnen  darstellen  konnen.  Letztere  mufJten 
berichten,  denn  dem  sorgsamen  Vater  war  nichts  kleinlich;  er  konnte 
tadeln,  wie  wir  aus  einem  Berichte  der  Frau  Saurina  de  Beses  (AA  I, 
CLXXXII)  ersehen.  Und  alle  traten  nicht  so  energisch  fiir  ihre  Unter- 
gebenen  ein  wie  diese  Frau  fiir  die  Amme  Uga,  die  nur  einen  Fehler 
hat,  ihr  grofies  Mundwerk  (fort  de  la  paraula),  aber  vorziiglich  nahrt. 
Daneben  tritt,  wenn  die  Madchen  heranwachsen,  ja  meist  sogar  in  den 
ersten  Lebensjahren,  die  Frage  der  Versorgung  hervor:  durch  Heirat 
oder  durch  Unterbringung  im  Kloster.  Andere  Formen  gab  es  nicht. 
Dal3  bei  beiden  Versorgungsarten  die  Kinder  nicht  gefragt  wurden,  ja 
nicht  gefragt  werden  konnten,  ist  begreiflich.  Darum  bleibt  das  Schrei- 
ben  Friedrichs  III.  von  Sizilien  an  die  Konigin  Konstanze  von  Kastilien 
(AA  I,  702)  so  iiberaus  auffallig,  weil  wohl  einzigartig  in  der  ganzen 
mittelalterlichen  Heiratspolitik,  selbst  wenn  wir  allgemein  politische 
Griinde  als  Hintergrund  annehmen.  Friedrich  will  seine  Kinder  bis  zu' 
den  Jahren  der  Reife  mit  Berufsfragen  nicht  beschaftigen,  sondern  sie 
nur  religios  beeinflussen.  Spater  will  er  sie  dann  entscheiden  lassen, 
ob  sie  Gott  im  jungfrauliclien  Stande  dienen  oder  sich  verheiraten 
wollen.  Ganz  anders  der  Familienvater  Jayme  II.  Er  hatte  es  eilig  mit 
der  Verheiratung.  Sein  Schwiegervater  Karl  II.  machte  ihm  Vorwiirfe: 
que  vous  ne  vous  hastiessie  pas  trop  de  marier  vos  enfans  esneis 
(AA  I,  456).  Jayme  verheiratet  seine  Tochter  Konstanze  an  den  Infanten 
Don  Juan  Manuel,  Maria  an  den  Infanten  Pedro  von  Kastilien,  Isabella 
an  den  jungen  Friedrich  d.  Sch.  von  Osterreich,  wohl  samtlich  im  Alter 
von  12,  jedenfalls  nicht  iiber  13  Jahren;  nur  Violante  war  vielleicht 
einige  Jahre  alter,  doch  waren  ihre  Geschicke  besonderer  Art.  Aus  der 
umfangreichen  Korrespondenz  Don  Juan  Manuels,  die  im  vergangenen 
Jahr  nach  jahrzelintelangen  Vorbereitungen  A.  Gimenez  Soler  veroffent- 
licht  hat,  gewinnt  man  ein  beinahe  typisches  Beispiel  von  dem  Vorgehen 
bei  solchen  Kinderverbindungen,    die    wegen    der    unklaren    Bezeich- 


-"  Ich  erwahne  hier  neben  der  deutschen  Arbeit  von  Johanna  Schrader, 
IsabeHa  von  Aragonien,  noch  die  beiden  katalanisch  bzw.  spanisch  geschriebenen, 
ganz  aus  den  Registern  geschopften  vortrefflichen  Biicher  von  Ulla  Deibel,  La 
reyna  Elionor  de  Sicilia  (Barcelona  1927)  und  Aurea  L.  Javierre  Mur,  Matha  de 
Armanyach,  duquesa  de  Gerona  (Madrid  1930). 


648  Spanische  Forschungen 

nungen  oft  Verwirrungen  anrichten.  Die  wohl  Anfang  1300  geborene 
Tochter  Jayraes,  Konstanze,  wird  anfangs  1306  mit  Don  Juan  Manuel 
versprochen  mit  der  Erklarung,  dafi  die  Ehe  in  sechs  Jahren  vollzogen 
werden  soll.  Sofort  wird  die  papstliche  Dispens  wegen  des  Verwandt- 
schaftshindernisses  eingeholt  und  dann  das  Kind  in  die  Hande  des 
beinahe  fiinfundzwanzigjahrigen  Witwers  gegeben,  der  sie  im  Alcazar 
von  Vilena  (Murcia)  unterbringt:  Promete  no  sacarle  de  el  ni  hacerle 
fuerza  esto  con  voto  ante  el  obispo  de  Valencia  (Grimenenz  Soler  S.  32). 
Als  die  Situation  in  Vilena  unsicher  wurde,  gab  Don  Juan  1310  der 
genannten  Kinderfrau  Saurina  die  Zusage,  wenn  er  mit  Erlaubnis  des 
Konigs  die  Infantin  nach  dem  festen  Alarcon  bringe,  wollten  sieheiraten, 
er  werde  aber  bis  zur  vereinbarten  Zeit  sie  nicht  besuchen  (que  la 
infante  fos  en  Alarcon  e  que  fossen  esposats  .  .  .  e  que  ell  no  seria  en 
Alarcon  ne  ab  la  infanta  tro  lo  temps  fos  complit,  que  don  Johan  no 
enten  de  casar  ab  la  infanta  sino  per  aver  infans!  S.  380).  Am  3.  April 
1312,  also  wohl  auf  den  Tag,  an  dem  die  Infantin  zwolf  Jahre  alt  wurde, 
fand  in  Gegenwart  ihres  Vaters  und  ihrer  Briider  die  wirkliche  Heirat 
statt,  nachdem  zuerst  die  schon  sechs  Jahre  alte  papstliche  DispensbuIIe 
verlesen  war.  Acht  Tage  spater  erzahlt  Saurina  dem  Konig,  wie  glUcklich 
das  Kind  sei  und  wie  freigebig  der  Gatte  ihm  und  seinen  Gespielinnen 
kostbare  Schmucksachen  geschenkt  habe. 

Gimenez  Soler  findet  (S.  85)  harte  Worte  fiir  diese  Vorgange:  ein 
Kind  mit  sechs  Jahren  losreifien  aus  dem  Kreise  der  eigenen  Familie 
und  sie  fremder  Sorge  iiberlassen,  sei  eine  Brutalitat  und  sie  mit  zvvolf 
Jahren  einem  32jahrigen  kraftigen  Manne  zu  geben,  sei  ein  Verbrechen, 
auch  wenn  man  die  friihere  Reife  spanischer  Kinder  beriicksichtige. 
Jedenfalls  ist  beachtenswert,  dafi  die  so  jung  verheirateten  Frauen  aus 
Jaymes  Hause  sehr  friih  starben;  seine  Gemahlin  Blanoa,  wie  oben 
erwahnt,  mit  27  Jahren,  Konstanze  ebenfalls  und  Isabella  von  Oster- 
reich  wohl  achtundzwanzigjahrig.  Nur  darf  nicht  iibersehen  werden, 
dalS  auch  deren  Briider:  der  Patriarch  Johannes,  Konig  Alfonso  als 
Dreifiiger  hinweggerafft  wurden,  der  ungliickliche  Infant  Jayme  auch 
sehr  friih  starb;  allein  der  zweitjiingste,  der  Franziskaner  Pedro,  wurde 
76  Jahre  alt. 

Das  Gliick  hat  keiner  der  vier  Tochter  Jaymes  im  Ehestande  ge- 
lachelt.  Konstanze,  die  Frau  Don  Juan  Manuels,  hat  standig  Sehn- 
sucht  nach  der  Heimat;  riihrend  klingt  die  Klage  des  lljahrigen  Kindes, 
dafi  der  Vater  sie  vergessen  habe  (Gimenez  Soler  384);  dann  horen  wir 
von  vielen  Krankheiten  der  jungen  Frau  (por  muytas  enfermedades, 
que  avia  e  assi  que  era  ya  caida  en  especie  de  etica,  S.  462);  nur  im 
Lande  ihrer  Jugend,  in  Valencia,  glaubt  sie  genesen  zu  konnen.  tJber 
die  letzten  Zeiten  der  ungliicklichen  Frau  berichtet  ihr  Bruder,  der 
Primas  von  Spanien:  sie  wolle  immer  bei  ilim  sein,  aber  nach  fiinf  Wochen 
Zusammenseins   mul3te   er   heimkehren.    Es   waren   schwere   Stunden! 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  649 

Nach  der  Aussage  des  Arztes  weine  sie  viel,  wolle  keine  Medizin,  esse 
fast  nichts  und  rufe  immer  nach  ihm  und  Valencia.  Er  fiirchte  fiir  ihr 
Leben,  vel  de  diutina  intellectus  lesione.  Nur  Freude  konne  sie  noch 
retten!  Dabei  lobt  er  sie  als  die  sympathischste  unter  den  Tochtern  des 
Konigs:  florem  bonitatis  portat  (AA  I,  867).  Bald  darauf  starb  die  In- 
fantin;  ihr  Tod  ist  dem  selbst  schwerkranken  Vater  besonders  hart 
gewesen. 

Einer  zweiten  Tochter,  Isabella,  winkte  anscheinend  die  hochste 
irdische  Wiirde:  Erzogen  von  der  alten  byzantinischen  Kaiserin  Con- 
stanza  (AA  I,  346)  durfte  sie  zeitweilig  auf  die  romische  Kaiserkrone 
hoffen.  Der  junge  Friedrich  der  Schone  von  Osterreich  warb  um  sie  und 
fiihrte  sie  nach  dem  Siiden  Deutschlands.  Wir  kennen  die  stolzen  Hoff- 
nungen  des  jungen  Paares,  wissen,  dafi  auch  der  niichterne  Vater  zeit- 
weilig  an  ihre  glanzende  Zukunft  glaubte;  denn  es  ist  uns  ein  stattlicher 
Briefwechsel  zwischen  Vater  und  Tochter  und  Schwiegersohn  erhalten. 
Zeis-berg  hat  in  den  Wiener  Sitzungsberichten  aus  dem  Register  318 
ungefahr  100  Schreiben,  meist  des  Vaters,  publiziert;  als  Erganzung 
brachte  ich  die  an  den  verschiedensten  Stellen  des  Archivs  lagernden 
Antworten  der  Konigin;  alles  in  allem  ein  Material  von  seltener  Voll- 
standigkeit.  Zunachst  iiberwiegt  das  Geschaftliche  und  das  Politische. 
Aber  allmahlich  dringt  das  Personliche  immer  mehr  durch.  Das  lange 
Getrenntsein  hat  die  Gefiihle  von  Vater  und  Tochter  nicht  abge- 
schwacht.  Er  freut  sich  iiber  die  guten  Nachrichten  der  ersten  Kampf- 
jahre  mit  Ludwig  d.  B.,  iiber  die  Geburt  des  Enkels,  der  so  bald  starb, 
er  scheut  auch  einen  leisen  Tadel  nicht,  als  die  Konigin  durch  Dutzen 
des  Bruders  und  durch  Voransetzen  ihres  Namens  vor  dera  Alfonsos 
gegen  die  Etikette  verstolSt,  er  findet  Worte  warmen  Trostes,  als  die 
Gefangenschaft  Friedrichs  alle  kiihnen  Hoffnungen  vernichtete.  Erst  aus 
den  Briefen,  die  nunmehr  wohl  samtlich  vorliegen,  ersehen  wir  das 
harte  Lebensgeschick  der  noch  jugendlichen  Frau.  Ihr  oftmaliges  und 
langes  Kopfleiden  lafit  sie  erblinden.  Arztliche  Hilfe  kommt  zu  spiit. 
Dem  friih  verstorbenen  Gemahl  folgt  sie  bald  nach. 

Fiir  die  kleine,  kaum  siebenjahrige  V  i  o  I  a  n  t  e  erbat  1317  der 
Konig  von  Johann  XXII.  Ehedispens:  sie  sei  nonnullis  regibus  et  aliis 
principibus  et  baronis  seu  ipsorum  filiis  in  verschiedenster  Weise 
verwandt.  Der  Papst  gestattet  die  Heirat,  wemi  die  Infantin  einem 
Herrscher  oder  seinen  Sohnen  in  quarto  gradu  ex  utroque  latere  vel 
in  quarto  ex  uno  et  in  tercio  gradu  ex  altero  consanguinitatis  et  affini- 
tatis  verwandt  sei  (Urk.  lohannes  XXII.  Nr.  12  vom  2.  Juli  1317).  Eine 
Reihe  von  Jahren  spater  wird  dann  Violaute  der  franzosische  Konigs- 
thron  in  Aussicht  gestellt.  In  kostlichen  Briefen  versucht  der  eifrige 
Berichterstatter  vom  Pariser  Hofe  darzutun,  wie  sich  Karl  von  Valois 
bemilht,  der  Aragonesin  die  Hand  Karls  IV.  zuzufiihren  (A A  I,  478  ff.). 


650  Spanische  Forschungen 

Ein  mit  grofitem  Geheimnis  reisender  Konigsbote  soll  das  lieran- 
waciisende  Kind  selien  und  sich  von  seiner  Heiratsfahigkeit  iiberzeugen. 
Domina  sibi  exhibeatur  ad  videndum,  colloquendum,  solaciandum, 
comedendum,  bibendum!  Gefahr  ist  im  Verzuge,  denn  fiinf  andere 
Heiratskandidatinnen  sind  bereits  in  Paris  versammelt,  Geld  und  Biind- 
nisse  locken.  Schliefilich  bleibt  Violante  als  Kandidatin  allein  iibrig 
mit  der  Schwester  des  Bohmenkonigs.  Aber  diese  nimmt  der  Konig, 
trotzdem  sie  schon  in  den  Zwanzigern  ist  und  aucli  noch  schielt!  Er  will 
eben  bald  Kinder  haben!  Eine  neue  Ankniipfung  mit  Frankreich  zer- 
schlug  sich  wiederum!  (Reg.  562  f.  3).  Erst  nach  dem  Tode  Jaymes  II. 
kommt  es  (1328)  zu  einer  elielichen  Verbindung.  Sie  gelingt  dem 
Filrsten  Philipp  von  Tarent,  dem  Bruder  Konig  Roberts.  Er  vermiihlt 
seine  Tochter  Blanca  mit  Jaymes  jiingstem  Sohn  Ramon  Berenguer  und 
seinen  Sohn  Philipp,  Despoten  der  Romania,  mit  Violante.  Papst 
Johannes  XXII.,  der  mit  Freuden  die  notigen  Dispense  gewalirt  liatte, 
bekundet  in  einer  Reihe  von  Briefen  seine  Fiirsorge  fiir  sichere  imd 
standesgemafie  tJberfahrt  der  beiden  Prinzessinnen;  er  wendet  sich  an 
die  Herrscher,  an  den  Hospitalitermeister,  er  warnt  vor  den  Gefahren, 
die  durch  den  beginnenden  Kampf  Aragons  mit  Genua  entstehen  konnen 
(Or.  Nr.  132,  133  und  146  im  Kronarchiv).  Die  Ehe  beginnt  mit  Mitgift- 
streitigkeiten.  Am  10.  Oktober  1329  schreibt  Alfons  IV.  dem  Fiirsten 
von  Tarent,  Vater  des  „despotus  Romanie",  der  mit  einer  Flotte  nach 
Romanien  zur  Eroberung  seines  Erbteiles  fahrt,  dafi  er  leider  weder  die 
„dos"  seiner  Schwester  noch  eine  freiwillige  Beisteuer  leisten  konne. 
So  kommt  es  nach  dem  raschen  Tode  des  Despoten  und  der  Friihgeburt 
Violantes  seit  Ende  1330  zu  direkt  peinlichen  Auftritten  fiir  die  arme 
Prinzessin.  Sie  mochte  heim  und  kann  nicht.  Es  klingt  docli  eigenartig, 
dafi  Konigin  Sancia  dictam  infantissam  in  posse  suo  detinet,  bis  alle 
Heiratskautelen  und  -Instrumente  von  Alfonso  IV.  ausgeliefert  sind. 
Alfonso  beauftragt  den  Sekretar  Bonanat  de  Petra  mit  der  Zusammen- 
stellung,  aber  zu  einer  Ubersendung  kam  es  nicht.  Der  in  neapolitani- 
schen  Diensten  stehende  Katalane  Berenger  de  Belvis  klagt  iiber  das 
Verhalten  seines  Monarchen,  das  alle  Welt  bef remde.  Mit  bitterm  Herze- 
leid  (meu  cor  ha  gran  dolor)  bittet  er:  ,,Habt  doch  Riicksicht  auf  die 
arme  Waise!  Konig  Jayme  hat  sie  Euch  anvertraut,  Ihr  seid  ihr  Bruder 
und  Vater."  Ein  paar  Tage  vorher  (am  17.  Dezember)  sendet  Violante 
ein  von  bitterm  Sarkasmus  diktiertes  Schreiben  an  ihren  koniglichen 
Bruder.  Sie  dankt  ihm  herzlich  fiir  den  guten  Willen,  ihr  die  Ehepakten 
zu  senden,  um  die  sie  schon  so  oft  gebeten  hat.  Doch  hegt  sie  einigen 
Zweifel  an  der  Durchfiilirung;  denn  oft  hat  er  die  Absendung  schon  ge- 
meldet,  aber  angekommen  sind  sie  niemals.  Sie  wolle  ihm  nicht  ver- 
hehlen,  dafi  sie  wegen  dieser  Ankiindigungen  verlacht  und  verachtet 
werde.  Sie  mache  ihn  darauf  aufmerksam,  dafi  die  Verachtung  mehr  ihn 
als  sie  trefie.  Sie  bitte  ihn  noch  einmal  um  die  Zusendung.  ,,Aber  speist 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  651 

mich  nicht  noch  einmal  mit  Worten  oder  Briefen  ab!  Denn  durch  diese 
Schriftstiicke  bin  ich  schon  ganz  korpulent  geworden!"  (CRD  Alfonso 
3717).  Warum  dieses  sonderbare  Verhalten  des  Konigs?  Unzweifelhaft 
hangt  es  mit  der  romanischen  Erbschaft  zusammen.  Aus  einer  Gesandt- 
schaftsinstruktion  Alfonsos  an  Konig  Robert  fiir  den  Dominikaner 
Guilelmus  Costa  (29.  Nov.  1331)  erfahren  wir  von  einem  auffalligen 
Schreiben  des  Fiirsten  Philipp  von  Tarent,  Vaters  des  Despoten,  gegen 
das  Alfonso  protestiert.  Philipps  Tochter  Blanca  und  ihr  Gatte  Raimund 
Berenguer  hatten  Anspriiche  an  gewisse  Platze  im  Despotat;  gebe  der 
Fiirst  nicht  nach,  so  miisse  er  fiir  seinen  Bruder  und  seine  Schwagerin 
energisch  eintreten.  Darnach  diirfenwir  annelimen,  dal3  Alfonso  bis  zur 
Erledigung  des  Erbschaftsstreites  die  Papiere  seiner  Schwester  zuriick- 
behielt  und  sie  selbst  durch  leere  Versprechungen  hinhielt. 

Den  Streit  schlichtete  bald  der  Tod.  Blanca  verschied  im  Kindbette. 
Der  Vertraute  des  Patriarchen,  G.  Richerii,  sollte  die  Infantin  Violante 
heimholen.  Nach  einem  Schreiben  der  Konigin  Sancia  kam  sie  1332 
nach  Katalanien  zuriick.  Bofarull  (Los  condes)  meldet  iliren  Tod  zum 
Jahre  1353. 

Das  liitzige  Temperament  Violantes  scheint  auch  ihren  Schwestern 
Maria  und  Blanca  eigen  gewesen  zu  sein.  Wie  beide  selbst  im  Kloster 
Sigena  —  Maria  war  nach  dem  Heldentode  ihres  Gatten,  des  Infanten 
Pedro  von  Kastilien  (1319)  und  nach  einem  miCgliickten  englischen 
Heiratsversuch  eingetreten,  Blanca  war  im  Kloster  erzogen  und  wurde 
spater  Oberin  —  nicht  eine  den  Wiinschen  und  Befehlen  ihres  Vaters 
Folge  leisteten,  wurde  bereits  AA  I,  CLXXXIII  in  einigen  Ziigen  be- 
richtet.  Uber  Blancas  sprunghaftes  Wesen,  das  bald  zum  Ubermut,  bald 
zu  tiefer  Melancholie  neigte,  findet  sich  reicher  Stoff  im  Kronarchiv. 
Ihren  extravagantesten  Schritt  schildert  der  unten  folgende  Brief  ihres 
koniglichen  Bruders:  Bei  Nacht  schliefit  sie  sich  mit  ihrer  Begleitung 
in  der  Kathedrale  von  Tarragona  ein  unter  dem  Vorwand,  dort  (am 
Grabe  ihres  daselbst  bestatteten  Bruders,  des  Patriarchen  Johannes) 
zu  wachen,  lafit  ihn  ausgraben  und  nach  ihrem  Kloster  Sigena  bringen 
und  dort  erbarmlich  bestatten!  Der  Konig  kann  nicht  Worte  genug 
finden,  um  diesen  Skandal  zu  schildem.  Er  beauftragt  seinen  Bruder 
Pedro,  fur  Riickfiihrung  des  Leichnams  zu  sorgen  (1335  Dezember  12). 

2,  Krankhaf te  Leidenschaften  bereiten  der  Konigin  M  a  r  i  a  v  o  n 
Mallorca  ein  tragisches  Geschick.  Tochter  Karls  II,  von  Neapel  war 
sie  als  Kind  Liebling  Bonifaz'  VIII.  gewesen:  er  hatte  sie  getauft, 
„filioIa"  nannte  er  sie;  doch  hatte  er  Schwierigkeiten  wegen  ihrer  Ver- 
mahlung  mit  Sancho  von  Mallorca  gemacht,  da  dessen  Vater  Jayme  I. 
das  Kind  aus  der  Taufe  gehoben.  Schliefilich  gab  Bonifaz  nach,  starb 
aber  vor  der  Heirat  Marias  mit  dem  Infanten  (AA  I,  97,  109).  Mit  dem 
Tode  des  friedfertigen,  nicht  sehr  kraftigen  Sancho  (1324)  beginnt  ihr 


652  Spanische  Forschungeu 

Elend.  Zwei  Jahre  darauf  horen  wir  von  Heiratsplanen  der  nicht  mehr 
so  jungen  Witwe.  Anscheinend  sollte  sie  nach  Neapel  zuriickkehren 
(Or.  Johannes  XXII.  Nr.  119  im  Kronarchiv).  Sie  bleibt  im  Lande  und 
schreibt  einen  jammernden  Brief  an  Jayme  II.;  er  soll  sievon  Perpignan 
wegnehmen,  in  seinem  Reiche  nur  will  sie  leben;  sie  halt  es  nicht  mehr 
aus  -\  Gleichzeitig  schildert  der  stets  hilf sbereite  Infant  Pedro  seinem 
Vater  ihre  traurige  Lage.  Er  spricht  von  affers,  qui  toquen  molt  la 
persona  de  la  dita  reyna  et  sa  honor  e  estament  e  encara  sa  anima.  Er 
beschwort  wiederholt  seinen  Vater,  ihr  zu  heHen:  Farets  ne  gran  be 
a  la  anima  et  a  la  persona  de  la  dita  reyna.  Schliei31ich  gehen  alle  An- 
deutungen  auf  eine  neue  Heirat  hinaus.  Nach  iJberwindung  von  allerlei 
Schwierigkeiten — JohannesXXII.  wollte  anfangs  nicht  dispensieren  — 
heiratete  sie  einen  Verwandten  des  koniglichen  Hauses,  den  Edlen 
Jacob  de  Xericha.  Dieser  erkannte  allmahlicli  ihre  Sonderbarkeiten: 
animi  instabilitatem  ac  gestuum  inhonestatem;  in  einer  anderen  Fassung 
des  gleich  zu  nennenden  Schreibens  heifit  es  deutlicher:  morum  levi- 
tatem,  animi  instabilitatem  etgestuum  inhonestatem,  que  eam  frequenter 
ad  mentis  insaniam  et  quandam  furiam  per  abruta  ac  indiscretionis 
invia  deviabant.  Ihr  Gatte  halt  sie  nunmehr  vier  Jalire  lang  in  anstan- 
diger  Abgeschlossenheit.  Infolgedes  weigertsiesich,  iiberhauptdas  Haus 
zu  verlassen,  will  Jahrelang  nicht  zur  Kirche  und  zu  den  Sakramenten, 
obwohl  der  Patriarch  und  Ordensleute  auf  sie  einzureden  suchten.  Das 
alles  bericlitet  am  20.  bzw.  2.  Mai  1335  Konig  Alfonso  an  Konig  Robert, 
den  Bruder  der  Konigin  (Reg.  544  f.  87  und  88),  nachdem  der  Gatte  ge- 
storben  war.  Er  fiigt  aus  eigener  Erfahrung  noch  einige,  auf  Geistes- 
schwache  hinweisende  Tatsachen  hinzu  und  bittet  Robert,  sie  baldigst 
holen  zu  lassen,  zumal  sie  schon  wieder  auf  eine  neue  Heirat  sinnt. 
Inzwischen  hatte  er  den  Vertrauten  des  Patriarchen,  den  Archidiakon 
G.  Richerii,  beauftragt,  die  Konigin  nach  Valencia  zu  schaffen;  wolle  sie 
nicht,  so  solle  er  es  zunachst  mit  einem  Fasttag  und  schliel51ich  mit 
Brachialgewalt  versuchen  (inhiberi  sibi  protinus  faciatis  per  unam  diem 
victum  eidem  necessarium  et  finaliter  .  .  .  adducatis  eam  ipsa  invita. 
Reg,  536  f.  52'').  Robert  ist  mit  den  Anordnungen  zufrieden;  die  Art 
jedoch,  wie  er  diese  Dinge  in  einem  politischen  Schreiben  erwahnt, 
zeugen  nicht  gerade  von  besonderer  Aufregung  an  seinem  Hofe.  Weitere 
Angaben  fand  ich  nicht^^ 

21  Pro  deo,  domine,  habeatis  compationem  de  nobis,  que  sumus  hic  tristes, 
tlebiles  plurimum  et  perplexe.  Facientes  taliter,  quod  extrahatis  nos  celeriter  de 
hoc  loco  uno  modo  vel  alio,  antequam  nobis  accidat  maius  malum.  Vos,  domine, 
estis  nobis  refugium  singulare  .  .  .  In  vestro  dominio  .  .  .  intendimus  vivere  atque 
mori.  Dat.  Perpiniani  sub  sigillo  nostro  secreto  X.  kal.  Febr.  (1326)  1327  (CRD 
Jayme  II  8494). 

"  Auf  eine  vagierende  Frau  des  koniglichen  Hauses,  seine  Halbschwester 
Taresia  Petri,   weist    Jayme  II.  Herzog    Robert  (1308)  1309  hin:    Taresia    Petri 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia    (I — III)  653 

3.  Im  selben  Jahre  1304,  da  Sancho  von  Mallorca  Maria  von  Neapel 
heimf  iihrte,  heiratete  Robert  von  Neapel  in  zweiter  Ehe  dessen  Schwester 
S  a  n  c  i  a.  Die  vorausgehenden  Ehepakten  sind  bekannt;  interessant  ist, 
dafi  Sancia  in  Person  an  den  Verhandlungen  teilnahm,  Robert  durch 
Stellvertreter.  Es  werden  genaue  Bestimmungen  iiber  ihr  eigenes  Ein- 
kommen  wie  das  ihres  Erstgeborenen  und  der  nachfolgenden  Kinder 
getroffen  '\  Ihre  Ehe  blieb  aber  kinderlos.  In  neuerer  Zeit  ist  in  zahl- 
reichen  Abhandlungen  die  Personlichkeit  Sancias  behandelt  worden; 
doch  ist  mir  keine  umfassende  Biographie  zu  Gesicht  gekommen,  Neben 


excellentissimi  principis  Petri  felicis  memorie  regis  Aragonum,  genitoris  nostri, 
filia,  que  fuit  quondam  viro  nobili  Artaldo  de  Alagone  matrimonialiter  copulata 
per  orbem  vagatura(?)  progrediens  apud  Barcolum  (Korr.)  vel  alia  loca  illarum 
parcium  inducentibus  eam  quibusdam  nostre  correctionis  aculeum  (?)  spernen- 
tibus  temeraria  declinavit  .  .  .  filiis,  quos  dicta  Teresia  .  .  .  Rogamus,  quatinus 
temporis  qualibet  .  .  .  sublata  jam  dictam  Teresiam  tam  in  dicto  loco  Barcolo 
quam  aliis  partibus  regni  .  .  .  capi  retineri[que]  mandetis  et  faciatis  captamque  .  .  . 
in  aliquo  monasterio  aliove  honesto  loco  poni  et  constitui  faciatis  .  .  .  Bona  vero, 
que  penes  se  detinet  una  cum  illis,  qui  cum  eadem  poterunt  inveniri,  qui  sibi 
erroris  huiusmodi  .  .  .  operatores  et  consiliatores  fuerunt,  ad  nos  sub  fida  custodia 
transmittatis,  ut  et  bona  reddamus  filiis  et  premissorum  (trac)tatores  excessus  tam 
fetidi  reos  digne  correctionis  aculeo  feriamus  .  .  .  Dat.  Cesarauguste  quarto 
idus  lanuarii  a.  predicto  [MCCCVIII].  Reg.  238  vorn,  ohne  Nummerierung.  Das 
Blatt  zum  Teil  zerstort. 

Auf  eine  ganz  anders  geartete  Ehetragodie  weist  ein  Brief  Jaymes  an  Saurina 
de  Entenza,  die  Witwe  Rogers  de  Loria  hin.  Saurina  hatte  sich  bei  ihm  beklagt, 
dafi  sie  mit  ihrer  Schwiegertochter  Feyda  nicht  zusammenleben  konne.  Der  Konig 
erinnert  sie  daran,  dafi  sie  es  doch  gewesen,  die  Feyda  dringend  zur  Frau  ihres 
Sohnes  gewiinscht  hatte,  als  der  Konig  eine  andere  vorgeschlagen  hatte.  Quare 
decens  videtur  et  congruum,  ut  vos,  quam  etas  provectior  maturiori  fulcit  con- 
silio,  debuissetis  et  deberetis  erga  dictam  nobilem  vos  conformem  et  favorabilem 
reddere  ac  compensando  fihi  vestri  defectum,  quem  patitur  quique  dicte  uxori 
sue,  ut  considerare  potestis,  prebet  non  modicum  desolamentum,  eandem  nobilem 
modis  congruentibus  subportare.  Sane  consideratis  condicione  et  statu  dictorum 
fiHi  vestri  et  eius  uxoris  ad  conservacionem  honestatis  eiusdem  Fayde  et  notam 
cuiuslibet  obloqucionis  et  infamie  propellendam  providimus,  ut  in  uno  magno 
latoque  hospicio  vel  in  duobus  contiguis  sibi  aditum  hinc  et  inde  prebentibus  d. 
nobiUs  Rogeronus  et  prefata  nobilis  eius  uxor  seorsum  vel  ad  partem  cohirent, 
vivant  et  per  mutue  visionis  et  recreacionis  solacium  ad  invicem  consolentur. 
Hoc  etenim  utriusque  statui  prospicimus,  .  .  .  ne  per  nimie  cohabitacionis  accessum 
possit  ahquid  urgere  in  dispendium  corporis  vel  salutis  nobilis  Rogeroni.  Dat. 
Barchinone  pridie  idus  Augusti  a.  d.  4322  (Reg.  247  f.  136).  Rogeronus  war  Epilep- 
tiker  und  starb  bald  nachher. 

23  Lecoy  de  la  Marche,  Rel.  pol.  de  la  France  avec  le  royaume  de  Majorque  I, 
366  und  Caggese,  Roberto  d'Angio  I,  23.  Beider  Angaben,  obwohl  aus  derselben 
Quelle,  decken  sich  nicht.  Sollte  wirklich  Robert  ihrem  altesten  Sohne  die  Krone 
versprochen  haben,  obwohl  sein  Sohn  Karl  noch  lebte? 


654  Spanische  Forschungen 

den  letzten  spanischen  und  katalanischen  Arbeiten "  diirfte  die  zusani- 
menfassende  Charakteristik  von  M.  v.  Heuckelum,  Spiritualistische 
Stromungen  an  den  Hofen  von  Aragon  und  Anjou  (1912)  das  wertvollste 
sein.  Das  tiichtige,  fast  ganz  aus  den  Archiven  gescliopfte  zweibandige 
Werk:  Caggese,  Roberto  d'Angio  bringt  viele  Einzelangaben,  zeigt  aber 
wenig  Sympathie  fiir  die  Herrscherin,  die  angeblich  gevvaltige  Summen 
fiir  den  stolzen  Bau  von  S.  Clara  in  Neapel  verschwendete  und  sonst 
wenig  bedeutete.  Sein  Urteil  fafit  er  11,429  so  zusammen:  Sancia  aveva 
tollerato  come  un  sacrificio  impostole  dal  cielo  la  vita  mondana  ed  i 
pesanti  doveri  della  regalita,  e  non  aspirava  che  a  rinchiudersi  in  con- 
vento  per  dimenticare  e  morire  in  pace.  Ahnlich  M.  v.  Heuckelum  S.  49: 
„Ihr  Leben  war  so  ganz  hingegeben  an  die  Fiirsorge  fiir  den  Franzis- 
kanerorden."  Und  wenn  selbst  Johannes  von  Winterthur  ihrer  gedenkt 
(Neuausgabe  von  Baethgen):  „mulier  divinitus  edocta  et  supernis 
irradiata  fulgoribus",  so  geschieht  das  im  selben  franziskanischen  Sinne 
seitens  des  Schweizer  Minoriten,  Alle  denken  wohl  zuerst  an  den  Brief 
Johannes  XXII.  vom  Jahre  1317  (Raynaldi  ann.  eccl.  1317  Nr.  26),  worin 
er  die  sich  nach  dem  aszetischen  Leben  sehnende  Fiirstin  an  ihn^ 
Pflichten  als  Ehegattin  scharf  erinnert,  auch  wenn  die  Beurteiler  dieses 
Schreiben  nicht  mit  dem  Briefe  an  Robert  vom  selben  Jahre  (Raynald 
Nr.  25)  zusammenbringen,  worin  der  Papst  ihn  zur  bessern  Auswahl 
seiner  Rate  ermahnt.  Mit  etwaigen  ehelichen  Seitenspriingen  Roberts 
liaben  beide  Dokumente  nichts  zu  tun. 

AIso  eine  fromme,  apathische  Konigin,  die  sicli  um  weltliclie  Ge- 
schafte  ungernkiimmert!  Wer  die  zalilreichen  Pergamentbriefe  Sancias 
im  Kronarchiv  iiberfliegt,  bekommt  ein  ganz  anderes  Bild.  Sancia  ist 
die  treue  Begleiterin  und  Mitarbeiterin  ihres  Gatten,  wie  charakteristisch 
schon  ihr  erstes  Originalschreiben  bekundet;  sie  sendet  es  aus  dem 
Lager  vor  Pistoja,  das  im  Jahre  1306  Robert  belagert.  Gewifi  haben 
viele  ihrer  Unternelimungen  und  ihrer  Briefe  den  Frieden  zwisclien  den 
streitenden  Parteien  zum  Untergrund:  so  die  Bemiihungen  1315  um  den 
Waffenstillstand  zwischen  ihrem  Gatten  und  Friedrich  von  Sizilien 
(AA  III,  278),  in  Verbindung  mit  Roberts  Mutter,  ihr  Vermittlungs- 
versuch  an  der  Kurie  und  direkt  zwisclien  Aragon-Mallorca  und  Genua 
1331;  so  suchte  sie  mit  Vorliebe  Ehen  und  damit  Frieden  zu  stiften. 
Aber  sie  wufite  auch  andere  Gefiihle  zu  aul3em.  Ich  gebe  nur  drei  be- 
zeichnende  Beispiele  aus  verschiedenen  Zeiten.  Ihr  Bruder  Ferrando 
von  Mallorca  hatte  sich  dem  Gegner  des  angiovinischen  Hauses,  Friedrich 
von  Sizilien,  zur  Verfiigung  gestellt;  zwei  Jahre  wurde  er  am  Hofe 
Roberts  gefangen  gehalten,  dann  begann  er  seine  Kampfe  in  der  Ro- 
mania,  die  fast  immer  den  neapolitanischen  Planen  zuwiderliefen.  Mit 
welch  leidenschaftlichem  Ingrimm  Sancia  dieses  toten  angiovinischen 

2*  Vgl.  die  bei  Pedro  genannten  Arbeiten. 


Nachtrage  und  Erganzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  655 

Gegners  gedachte,  der  doch  ihr  eigener  Bruder  war,  beweist  ihr  sonder- 
barer  Trostbrief,  den  sie  nach  dem  Thronverzicht  des  Infanten  Jayme 
von  Aragon  1319  an  ihren  tiefbetriibten  Schwager  sandte.  Der  Brief  ist 
statt  eines  Kondolenzschreibens  im  Grunde  nur  ein  heftiger  politischer 
Werbebrief.  Jayme  solle  nicht  aufhoren,  den  neuen  Tlironerben  Alfonso 
in  der  Liebe  zum  Hause  Neapel  zu  erziehen.  Wie  das  Laster  der  Un- 
dankbarkeit  von  Gott  gestraft  wiirde,  zeige  das  entsetzliche  Schicksal 
Ferrandos  von  Mallorca,  der  aus  einem  Bruder  ihr  erbitterter  Feind 
geworden  sei.  Absurd,  ja  abscheulich  sei  es,  wenn  jemand,  der  aus 
ihrem  Blute  stamme,  sich  zum  Gegner  schlage.  Jayme  wisse,  wie  sehr 
ihr  Gemahl  die  aragonische  Freundschaft  angestrebt  habe,  „Wir  ver- 
trauen  auf  Gott",  schliefit  sie,  „da6  die  jetzigen  und  zukiinftigen  Glieder 
Eurer  Familie  von  unserm  Herrn  Gemahl  in  ihren  Bestrebungen  ge- 
fordert  werden"  (AA  111,372). 

Zehn  Jahre  spater  greift  Sancia  in  die  verfahrene  mallorcanische 
Politik  ein.  Nach  Sanchos  Tod  war  ihr  Neffe  Jayme,  des  eben  genannten 
Ferrandos  Sohn,  ein  unmiindiges  Kind,  Thronerbe.  Dir  Bruder,  der 
Asket  und  Spiritualenfreund  Philipp  von  Mallorca,  war  Tutor  des 
Prinzen  und  Verwalter  des  Landes,  sicher  nicht  die  beste  Personlichkeit 
in  dieser  fiir  die  Zukunft  des  kleinen  Staates  entscheidenden  Zeit.  Bald 
zu  hart,  bald  unentschieden,  bald  nachgiebig  blieb  er  sich  in  einem 
Punkte  gleich:  in  der  Forderung  der  aragonischen  Freundschaft,  da  er 
durch  eine  Verbindung  des  jungen  Konigs  mit  der  Tochter  des  Infanten 
Alfonso,  Constanza,  am  besten  die  Interessen  des  Landes  gewahrt 
glaubte.  Gegen  ihn  stand  eine  machtige  festlandische  Partei,  deren 
Mittelpunkt  Perpignan  und  deren  Haupt  der  Abt  Grimaudus  von 
St  Michael  de  Cuxano  war.  Sie  wollte  keine  so  enge  Verbindung  mit 
Aragon  und  neigte  mehr  nach  Frankreich  hin.  Zu  ihr  hielt  Konigin 
Sancia  und  der  junge  Konig,  soweit  von  Sympathien  des  Knaben  die 
Rede  sein  kann.  Er  hatte  Sancias  Hilfe  angerufen,  So  kommt  es  zu 
langwierigen  und  zeitweilig  aufregenden  Verhandlungen  an  der  Kurie. 
Wir  haben  nur  die  einseitigen  Berichte  der  aragonischen  Partei,  aber 
aus  ihnen  geht  klar  hervor,  welche  Schwierigkeiten  Sancias  Gesandt- 
schaft  ihnen  machte,  Credunt  quoque  amici  vestri  de  curia,  quod 
prefati  ambaxiatores  dicte  regine  turbabunt  nos  pro  posse  suo  propter 
ranquorem  et  odium  antiquatos,  schreiben  die  Anhanger  Philipps,  Und 
einige  Wochen  spater:  Volebant  —  die  Gesandten  Sancias  —  totum 
pervertere.  Der  Papst  wolle  einen  speziellen  Boten  an  sie  senden,  uni 
sie  zu  beruhigen  (Illi  domine  regine  .  .  .  ad  pacificandum).  (AA  III  296, 
503  f.).  Johannes  schwankt  hin  und  her,  denn  fiir  beide  Parteien 
sprachen  gewichtige  Griinde.  Dafi  die  aragonische  siegte,  und  so  die 
mallorcanische  Katastrophe  sich  rascher  vorbereitete,  ist  bekannt. 

Und  nun  das  dritte  Faktum  oder  vielmehr  Geriicht,  denn  es  wird 
nur  etwas  berichtet  iiber  Sancia,  ohne  dafi  ein  sicherer  Beweis  vorliegt. 


656  Spanische  Forschungen 

Aber  diese  Geriichte  von  zwei  Seiten,  iiber  zwei  verschiedene  Hand- 
lungen  Sancias,  im  Todesjahre  Roberts  (19.  Januar  1343),  bekimden, 
wie  die  Politikerin  Sancia  von  den  Zeitgenossen  beurteilt  wurde.  Der 
Graf  von  Terranova  schreibt  am  4.  August  an  Pedro  IV.  von  Aragon: 
A  Monech  se  armen  X  galees,  les  quals  dien,  (Liicke)  paga  la  reyna 
muller,  qui  fo  del  rey  Robert  per  vedar,  que  a  vos,  senyor,  ne  a  la  vostra 
host  no  puxa  venir  (Lebensmittel).  Der  Konig  miisse  nachforschen 
lassen,  ob  das  Geriicht  auf  Wahrheit  beruhe  (caja  36  Pedro  IV).  Ein 
anderes  Geriicht  war  Pedro  iiber  Unterstiitzung  mallorcanischer  Plane 
durch  Sancia  zugekommen:  In  subsidium  illustris  Maioricarum  regis 
parabatur  armatum  navigium  galearum.  „Verisimili  coniectura"  sei 
domina  mea  domina  Sanxia  Jerusalem  et  Sicilie  regina  die  Veranlasserin. 
Der  Seneschall  der  Provence,  Hugo  de  Baucio  comes  Avellini,  bestreitet 
die  Wahrheit;  in  Verbindung  mit  der  Konigin  habe  er  den  Urheber  des 
Geriichtes,  einen  Marseiller,  gefangen  genommen  (Aix  30.  April  1343. 
Caja  35  Pedro  IV). 

Da6  Sancia  in  wichtige  Teile  der  Reichsverwaltung  eingriff,  bezeugt 
ihr  koniglicher  Gatte  selbst.  Von  Zwietrachtstiftern,  schreibt  er  an 
Alfonso  IV.,  sei  am  pmpstlichen  Hofe  erzahlt,  dafi  er  im  Kriege  Aragons 
mit  Genua  der  Republik  Geld  zur  Bewaffnung  ihrer  Flotte  gegeben  habe. 
Das  sei  eine  oHenkundige  Liige.  Novit  et  hoc  regina  carissima  oonsors 
nostra,  per  cuius  conscienciam  omnes  nostre  pecunie  introytus  et 
exitus  transeunt^^  Sancia  unterliegt  also  die  hochste  Finanzkontrolle! 
Ihr  unterstellte  der  Konig  die  Leitung  des  Archivs^^  in  welchem  die 
Finanzakten  zusammenkamen.  Sie  begann  mit  langen  korperlichen  und 
seelischen  Anstrengungen  (non  absque  labore  mentis  et  corporis  medi- 
tantes)  die  Reform  des  Beamtenpersonals.  Wesentlich  handelt  es  sich 
um  Einsparungen  an  Beamten,  denn  es  hatte  gegen  friihere  Zeiten  eine 
starke  Vermehrung  stattgefunden:  Erat  multiplicata  gens  sed  non  magni- 
ficata  leticia,  sagt  sie  etw^as  bissig  zu  Anf ang.  Aber  die  Verordnung  greift 
iiber  in  die  gesamte  Finanz\^erwaltung,  auf  die  recipienda  und  expendenda 
fiscalis  pecunie,  fiir  die  sie  eine  Reihe  Erlasse  hat  herausgehen  lassen. 
Der  Konig  hat  diese  Archivordnung  1339  einfach  bestatigt. 

25  Der  Brief  gesteht  aber,  dafi  er  den  Intrinseci  und  Extrinseci  in  Genua 
300  Ritter  und  500  Mann  FuBvolk  zur  Verfiigung  gestellt  habe,  um  den  Frieden  zu 
erhalten.  Christo  dicente:  Cum  fortis  armatus  custodit  atrium  suum,  in  pace  sunt 
omnia,  que  possidet.  Die  Widerlegung  der  „Liige"  begrundet  er  mit  einer  Stelle 
aus  Vegetius:  Principes  multum  debent  fame  tribuere. 

26  Das  sehr  instruktive  Stiick  in  B.  Capasso,  Gli  archivi  egli  studi  paleo- 
grafici  .  .  .  S.  20  fl.  (Napoli  1885).  Leider  ist  die  Edition  nicht  gut.  Es  handelt  sich 
unzweifelhaft  nicht  um  das  politische  sondern  um  das  Finanzarchiv.  Das  Doku- 
ment  ist  adressiert  an:  Magistris  rationalibus  magne  regie  curie  usw.  Es  bezieht 
sich  auf  die  Reform  status  et  vestri  officii  racionum.  Es  erwahnt  die  agenda 
fiscalia  und  das  examen  racionis  finale. 


Nachtrage  und  Ergiinzungen  zu  den  Acta  Aragonensia   (I — III)  657 

Konigin  Sancia  versuchte  auch  das  kulturelle  Leben  Neapels  zu 
beeinflussen,  besonders  den  verderblichen  franzosischen  Modeeinflufi 
einzudammen  oder  abzuandern,  Das  erzahlt  uns  der  ein  Menschenalter 
spater  schreibende,  aber  sicher  aus  guterQuelle  schopfende  ausgezeich- 
nete  katalanische  Schriftsteller  Francisco  Eximeniz  (1340 — 1409;  vgl.  den 
Aufsatz  in  Anuari  III)  in  seinem  Llibre  de  les  dones.  Die  Erzahlung 
blieb  unverwertet,  weil  Eximeniz  statt  Sancia  den  Namen  Constan^a  fiir 
die  Gattin  Roberts  gebraucht  hatte;  nur  in  der  Arbeit  von  M.  v.  Heucke- 
lum  ist  auf  meine  Veranlassung  ihrer  gedacht  worden.  Zur  Zeit  Roberts 
seien  vornehme  Franzosen  und  Franzosinnen  nach  Neapel  gekommen. 
Vornehme  Neapolitaner  ahmten  ihre  Mode  nach.  Kurze,  enge,  sehr 
unpassende  Kleider;  die  Frauen  wollten  taglich  tanzen,  ritten  nach 
Mannerart,  umarmten  und  kiifiten  Herren  auf  der  StraCe,  sangen  fran- 
zosische  Lieder  und  sprachen  von  Liebe  und  Liebeshandel.  Konigin 
Sancia  zitierte  die  Leiter  der  Stadt  vor  den  Konig,  hielt  ihnen  eine 
Strafrede  und  drohte  ihnen  im  Namen  Jesu  mit  Gottes  Strafgericht,  wie 
es  dann  auch  gekommen  ist.  Die  Frauen  sollten  von  den  guten  Fran- 
zosinen  lemen,  sich  ziichtig  tragen,  ihre  Gatten  ehren  und  die  Kinder 
gut  erziehen,  sollten  mit  dem  Gebetbuch  zur  Kirche  gehen,  darin  lesen 
und  nicht  die  Augen  umherschweifen  lassen.  Die  schlimmen  Dinge 
sollten  sie  nicht  beachten.  Hochst  anziehend  ist  dann  ihre  Schlu6be- 
merkung:  Es  sei  eine  grofie  Dummheit  der  Manner,  die,  um  ihre  Frauen 
besser  festhalten  zu  konnen,  nicht  woUten,  da6  ihre  Gattinnen  mit 
Literatur  sich  beschaftigten,  wahrend  doch  das  viele  Lesen  der  Frau 
Gelegenheit  bote  viel  Gutes  kennenzulernen.  Zudem  wiirde  sich  der 
Mann  lieber  mit  einer  Frau  unterhalten,  die  viel  wisse,  als  mit  einer 
Ungebildeten  ^' 

Dem  in  neuester  Zeit  ofter  gezeichneten  Bilde  der  gliihenden  Ver- 
ehrerin  der  evangelischen  Armut,  der  treuen  Anhangerin  des  spater  ab- 
gesetzten  Ordensgenerals  Michael  von  Cesena,  der  Gegnerin  seines  Nacli- 
folgers  Gerhardus,  vermag  ich  nur  wenig  hinzuzufiigen.  Zu  starker  Ent- 
fremdung  gegeniiber  der  Kurie,  Johannes  XXII.  und  Benedikt  XII.  ist 

2'  Ich  benutze  den  Inkunabeldruck  des  Llibre  de  les  dones,  den  Johan 
Rosenbach  Alamany  in  Barcelona  1495  veranstaltet  hat,  lib.  IV  cap.  66.  Der  Band 
befindet  sich  im  Kronarchiv.  Man  vgl.  folgende  Stelle:  Vivint  lo  rey  Robert  en 
nostre  temps  rey  de  Siciha  e  de  Napols  alguns  generosos  de  Fran^a  vengueren  ab 
Uurs  mullers  e  ab  totes  ses  cases  en  Napols.  E  com  alguns  homens  de  paratge 
Napoletans  aprenguessen  de  anar  a  la  manera  de  aquells  Francesos,  90  es  curts 
e  strets  e  fort  dissolutament:  lavors  les  dones  de  cort  e  de  la  dita  ciutat  volgueran 
rassemblar  a  aquelles  dones  Fran^eses,  qui  hi  eran  vengudes  en  anar  en  cors  e 
estretas  axi  com  ellas  e  a  ballar  tot  jorn  e  ab  ensa  per  les  carreres  e  anar  cavall- 
chant  axi  com  a  hom  e  abrassar  e  a  basar  los  homens  devant  tot  hom  tot  jorn  e  de 
cantar  Frances  guarguolajant,  axi  com  fan  les  dones  generoses  en  Fran?a  e  de 
parlar  de  amors  e  de  anemoraments  .  .  . 


658  Spanische  Forschungen 

es  gekommen,  doch  nicht  zu  vollem  Bruch.  Clemens  VI.  trat  wieder  in 
freundlichere  Beziehungen  zum  neapolitanischen  Konigshause.  Nach- 
dem  Robert  im  Jahre  1343  gestorben  war,  trat  die  Konigin  im  Jahre 
darauf  in  das  Kloster  S.  Clara  ein  und  verschied  im  Jahre  1345.  Am 
9.  August  1346  erhalt  der  Bischof  von  Cassino  den  Befehl,  ein  Biindel 
von  Biichern  und  Schriftstiicken  des  abgesetzten  Michael  von  Cesena 
und  seiner  Mitschuldigen,  die  von  Sancia  in  der  Sakristei  des  Klarissen- 
kloster  niedergelegt  waren  und  dort  gefunden  wurden,  an  die  Kurie 
abzuliefern  (Bull.  Franc.  VI  Nr.  384). 


Dokumente. 

1.  Hospitalitermeister  Gerinus  an  Jayme  I.:  Die  Truppen  des  Kaisers  (Friedricli  II.) 
kampfen  mit  denen  von  Gypern.  Feindschaft  des  lcaiserlichen  Marschalls  mit 
dem  Herrn  von  Beirut.  Entsatz  der  Burg.  Empfiehlt  die  katalanischen 
Hospitaliter  (1232). 

Excellentissimo  viro  domino  J.  regi  Aragonum  frater  Gerinus  Dei 
gracia  sancte  domus  Hospitalis  Jerusalem  magister  humilis  et  pauperum 
Christi  custos  salutem  et  se  totum  ad  ipsius  voluntatem.  Magnitudini 
vestre  significantes  declaramus,  quod  gentes,  quas  dominus  imperator 
cum  mareschallo  suo  in  Syriam  destinavit,  guerram  magnam  et  discor- 
diam  exercent  cum  gentibus  Syrie  et  militibus  regni  Cypri.  Ipse  namque 
mareschallus  dominum  Berithi  odio  habens  ex  parte  imperatoris  civi- 
tatem  suam  scilicet  Berithum  obsessam  detinuit  et  per  vim  occupavit 
ac  postea  castrum  ipsius  civitatis  obsessum  detinuit  per  octo  menses, 
sed  tamen  in  composicione  presentium  ab  obsidione  fuerat  remotus, 
quia  ibi  proficere  non  videbatur.  Dominus  autem  Berithi  de  Cypro  in 
Accon  veniens  cum  illis  de  civitate  communitatem  fecerat  et  gentem 
imperatoris  ac  mareschallum  debellare  proposuit  tam  per  mare  quam 
per  terram  apud  Tyrum.  Et  insuper  noscat  vestra  majestas,  quoniam 
preter  discordias  supradictas  tanta  viget  dissensio  inter  christianos  et 
tanto  discrimen  atque  tumultum  guerrarum  permanet  terra  sancta  \  quod 
retro  temporibus  nunquam  recolitur  fuisse  in  majori.  Super  aliis  autem 
rumoribus  lator  presentium  frater  Martinus  Sancii  vestram  excellentiam 
reddere  poterit  certiorem.  Ad  hec  igitur  rogamus,  ut  domum  nostram 
Hospitalem  habere  dignemini  sub  regia  protectione  vestra  misericorditer 
comendatam,  fratribus  nostris,  si  placet,  impendendo  vestre  pie  tutele 
subsidium  et  juvamen,  Nobis  preterea,  qui  parati  sumus  et  expositi 
mandata  vestra  et  bene  placita  cum  hilari  devocione  adimplere,  precipere 
dignemini,  tamquam  illi,  qui  suppremo  desiderio  affectamur  pedibus 
vestre  majestatis  cum  intima  devocione  famulari. 

Or.  Perg.  ohne  Nr.  Keine  Siegelspur.  Wahrscheinlich  geschlossener  Brief. 
Die  Zeit  ist  1232.  In  diese  fallt  die  Einnahme  von  Beirut  und  die  vergebhche  Be- 
lagerung  der  Burg  durch  den  kaiserlichen  Marschall  Richard  Filanghieri,  den 
Gegner  des  Herrn  von  Beirut,  Johann  von  Ibelin.  Vgl.  Rohricht,  Gesch.  des 
Konigsreichs  JerusalemS.812ff.  S.  815  Eintritt  Johanns  in  dieSt.-Hadrians-Bruder- 
schaft  in  Accon.    Der  GroBmeister  heifit  meist  Garinus. 


1  So  die  falsche  Konstruktion. 


660  Spanische  Forschungen 

2.  Schmahbriefe  Karls  I.  von  Anjou  und  Pedros  III.  von  Aragon  (1282). 

Die  folgenden  raffiniert  ausgefeilten  Dokiimente  des  Hasses  stehen  vor  dem 
Hintergrund  der  Sizilianischen  Vesper.  DaD  die  Partner  Karl  I.  von  Anjou  und 
Pedro  ni.  von  Aragon  sind,  ergibt  sich,  entgegen  der  Karl  H.  nennenden  tJber- 
schrift  der  Hs.  von  Barcelona,  aus  den  im  zweiten  Briefe  angegebenen  Verwandt- 
schaftsbeziehungen:  Manfred  ist  Pedros  Schwiegervater,  Karl  der  Bruder  Ludwigs 
des  Heiligen.  Die  Briefe  werden  nicht  in  den  Kanzleien  entstanden  und  nicht 
wirkHch  abgeschickt  sein,  schon  wegen  ihres  ganz  gleichformigen  stilistischen 
Charakters.  Doch  waren  sie  als  Stilproben  wie  als  Symptome  der  Stimmung 
iiugenscheinHch  weit  verbreitet  und  fanden  noch  in  der  ersten  Hiilfle  des  14.  Jahr- 
hunderts  den  Weg  in  die  Clironistik.  Dem  entspricht  die  reiche  tjberlieferung  in 
Handschriften  und  Drucken,  die  aber  alle  grobe  Fehler  enthalten.  Ich  gebe 
den  Text  wesentlich  nach  dem  die  besten  Lesarten  bietenden  Formularbuch 
Msc.  69  des  Katalanischen  Instituts  in  Barcelona,  dessen  Schreiber  allerdings 
immer  gerade  die  Namen  verfehlt,  von  der  Sache  also  nichts  weifi:  daher  auch 
die  falsche  iJberschrift.  Als  ,.Formular"'  wurden  die  Stiicke  durch  einige  Hand- 
schriften  der  Vinea-Sammlung  verbreitet  ^,  auch  stehen  sie  in  dem  Miinchener 
Formuhirbuch  Clm  96  -.  Von  den  Chronisten  nahmen  sie  auf  Franciscus  Pipinus, 
der  anonyme  Verfasser  des  Chronicon  Sicilie,  und  Dietrich  von  Niem  ^. 

Druck:  1.  Druck  des  Chron.  Sic,  Leiden  o.  J.  —  2.  Martene-Durand,  The- 
saurus  anecdotorum  3  (1717),  30.  —  3.  Muratori  10  (1727),  834.  —  4.  Gregorio,  Bibl. 
Script.  Arag.  2,  121  (alles  Drucke  des  Chron.  Sic).  —  5.  Muratori  9  (1726),  689 
(Franc.  Pip.).  —  0.  Simon  Schard,  Ausgabe  der  Briefe  des  Petrus  de  Vinea  (1566) 
236,  am  SchluB  des  1.  Buches.  —  7.  J.  R.  Iselin,  Nachdruck  von  Nr.  6  (1740),  222. 
Von  den  fiir  den  Text  benutzten  Uberlieferungen  gehen  das  Chron.  Sic  (S)  und 
Franciscus  Pipinus  (P)  im  allgemeinen  mit  der  Hs.  von  Barcelona  zusammen; 
Vinea  nach  den  Drucken  und  Niem  in  der  Hs.  Wolfenbiittel  Nr.  402  bilden  eine 
Gruppe  mit  gemeinsamen  haufig  unsinnigen  Lesungen.  Varianten  sind  nur  soweit 
gegeben,  als  sie  Abweichungen  von  B  rechtfertigen  und  die  1'berlieferung  cha- 
rakterisieren.   —   Die    EHauterung   verdanke    ich    H.   H  e  i  m  p  e  1. 

Karl  I.  von   Anjou  behehlt  Pedro   III.  von   Aragon,  die   Insel  Sizilien  zu  verlassen. 
(Vor  Messina  1282  vor  September  26.)  ^ 

Carolus  Dei  gracia  Jerusalem  et  Sicllie  rex,  ducatus  Apulie,  prin- 
cipatus  Capue,  Andegavie,  Provincie,  Forcalquerii  comes  Petro  filio 
quondam  illustris  viri  d.  regis  Aragonum^ 


1  Die  betr.  Hss.  jetzt  leicht  zu  linden  bei  G.  L  a  d  n  e  r ,  tJber  Formularbehelfe 
in  der  Kanzlei  Friedr.  II.,  MJoG.  Erg.-Bd.  12,  bes.  149,  mit  Berichtigung  415. 

-  F.  127v:  K.  Burdach,  Briefwechsel  des  Cola  di  Rienzo  2,  273. 

3  In  den  sog.  „Privilegia";  doch  lafit  Schards  Druck  der  P.  die  Briefe  weg. 
Naheres  bei  Heimpel,  Dietrich  von  Niem  (1932)  297. 

*  An  diesem  Tage  hob  Karl  die  Belagerung  Messinas  auf  und  verlieB  die 
Insel.    Vgl.  Amari,  La  guerra  del  Vespro  Siciliano  P  (1886)  306  und  3,  328. 

•■  So  das  Protokoll  PS.  tJberschrift  B:  Ex  parte  d.  regis  Caruli  d.  Petro  regi 
Aragonum    super    adquisicione    regni    Sicilie.    Karolus    filius   Karoli    rex    Sicilie, 


Dokumente  661 

Si  de  sane  mentis  consideracione  librata  tuum  apprehendisses 
consilium  et  si  non  ad  fatuam  animadversionem  denuo  delirasses,  pro- 
fecto  tuas  rapidas  manus  more  violentis  predonis  ad  regnum  nostrum 
Sicilie,  quod  cum  multis  bellorum  angustiis,  sanguinis  effusione,  lotis 
stolis  in  nostro  proprio  sanguine  ab  occupancium  retencione  retraximus, 
matre  iubente  et  suadente  ecclesia,  nulla  honoris  ac  lucri  affectione 
protractus,  aliquatenus  convertisses.  Sed  verissimeintuemur,  quod  tuum 
est  infatuatum  consilium,  dum  tui  rapacem  dexteram  fuisti  conatus  pro- 
tendere,  ut  capta  preda  raptisque  spoliis  exultares.  Non  considerasti 
tu,  improbe,  nostre  matris  ecclesie  insuperabilem  excellenciam,  que 
habet  cunctis  nacionibus  imperare,  et  cui  totus  orbis  terrarum  et  omnes 
obediunt  creature.  Hec  est,  in  qua  fixit  tocius  christiane  fidei  firmamen- 
tum  dominus  Deus,  hec  est,  quam  terra,  pontus,  etera  colunt,  predicant 
et  adorant  et  tenentur  omnes,  qui  sub  sole  sunt,  reddere  tributaria 
debita  et  prestare  obsequia  capitibus  inclinatis.  Non  considerasti  celsitu- 
dinis  nostre  potenciam,  que  altitudinem  coUium  reducit  ad  plana,  mon- 
cium  cacumina  declinat  ad  infima,  superborum  elata  destruit  cornua^  et 
confundit,  prava  in  directa  convertit  et  aspera  in  vias  planas  deducit". 
Et  ne  longe  exempla  petantur,  considera,  ad  quid  quondam  Manfredi 
principis  Tarentini^  filii  Friderici  Romanorum  imperatoris  olim  deve- 
nerit  ingeniosa  potencia,  dum  in  campo  Beneventano  contra  nos  prelium 
accepisset?  Ubi  est  eius  superbialis  dignitas,  ubi  diviciarum  opulenta 
fecunditas,  ubi  solaciorum  et  iocorum  iucunditas?  Hec  omnia  cum 
regno  et  principatu  et  cum  toto  suo  dominio  medius  dies  subiecit  et 
eiecit,  dum  ausus  fuit  in  campo  belliger  nostram  potenciam  appetere. 
Animadverte,  animadverte  *,  insane,  ad  quid  Corradini  tui  affinis 
devenerit  elata  superbia,  quomodo  ipsius  innumerosus  exercitus  nostro 
marte  prostratus  est  et  quomodo  predo  conversus  fuisset  in  predis  et 
recto  iudicio  mortis  patibulum  invenisset  ac  crudelissimi  spiculatoris 
gladio  passus  fuisset  supplicium  dire  mortis.  Hec  te  debuissent  terrere, 
insipiens.  Dicis  enim  in  corde  tuo:  Non  est  Deus.  Corruptus  et  abhomi- 
nabilis  in  gentibus,  dum  in  talibus  mati'em  offendis  ecclesiam,  hostem  te 
preparas  .  .  .®  in  celum  ipsum,  in  faciem  tuam  cadet.  Omnis  enim,  qui 
ultra  statum  suum  spiritu  ad  alta  ascendit,  ruine  detrimentum  attingit. 
Stultum  enim  esse  cognoscitur  aliquem  contra  maiorem,  cui  par  esse 


Andegavie,  Provincie  et  Forcalquerii  comes  ac  s.  montis  Angeli  dominus  et  rex 
Jherusalem  Petro  milicie  (!)  illustris  regis  Aragonum  filio. 

1  Vgl.  2  Reg.  15,  31. 

2  S.  40,4;  Luc.  3,5. 

3  Corradini  olim  B. 
*  Fehlt  B. 

5  Fehlt  Satzteil  in  allen  Hss. 


662  Spanische  Forschungen 

non  potest,  contendere  et  cum  armis  assurgere®  contra  fortem.  Nam  ei 
temeritas  sua  tristes  parit  eventxis  et  semper  eius  vota  successibus 
carent'.  Quare  tibi  precipiendo  mandamus,  quatenus  lectis  litterarum 
nostrarum  apicibus  de  regno  nostro  Sicilie  cum  tua  gente  pro  posse  * 
recedas  et  numquam  reversurus  ab  eo  totaliter  te  debeas  absentare. 
Alioquin  nostra  victricia  lilia  tam  per  mare  quam  per  terram  sic  hostili- 
ter,  sic  potenter  contra  te  et  tuos  complices  dirigemus,  quod  Deo  dante, 
cuius  res  agitur,  de  te  genteque  tua  et  de  proditoribus  regni  nostri  Sicilie 
et  aliis  exterminium  faciemus,  quod  ve  erit  illis,  qui  ad  vasa  non  pote- 
runt  habere  recursum  et  qui  se  non  poterant  a  potencia  mirifici  nostri 
exercitus  absentare.  Datum  [Missene  XV.  kalend.]  ®. 

Antwort  Pedros  III.  von  Aragon:  crinnert  Karl  an  seine  Schandtaten,  besonders  an  die 
Hinrichtnng  Konradins,  droht  ihm  mit  Vernichtung.  Palermo  (1282)  nach 
September  4  ^. 

Petrus  Dei  gracia  Aragonum  et  Sicilie  rex  Carolo  Andegavie,  Pro- 
vincie  et  Forcalquerie  comiti  ^. 

De  tua  magna  ^  arrogancia  superba  emanavit  epistola,  que  in  singu- 
lis  suis  partibus  terribilis  corruscacionis  visa  est  ignes  evomere,  ful- 
guris  sagittas  emittere  et  atroces  minas  sermonibus  eructuare.  Cuius 
quidem  epistole  intellecto  et  considerato  teriore  de  nullius  statera  iusticie 
eius  manabant  loquelle,  set  omni  humilitate  vacua  procellosas  ampullas 
et  minarum  grandines  exspargebat.  Set  considerare  debueras,  quod  nec 
leporinam  imitamur  naturam,  quod  pertimescamus  minas  verborum 
tuorum  frondibus  arboreis  leviores  nec  metioulosarum  ranarum  mores 
prosequimur,  que  quovis  sono  pusillo  fugiunt  se  in  securis  stagnorum 
suorum  latebris  receptantes.  Cito  enimvero*  experimento  cognoscere 
poteris,  si  nostros  pedes  convertemus  in  fugam  et  si  latebrosa  recepta- 
cula  repetemus.  0  quante  occisionis  strage  terra  madescet,  o  quanti  san- 
guinis  aspersione  mare  tingetur.  Nam  ipsius  prooelle  liquide  tincte 
cruoris  liquore  perempta  corpora  ad  peregrina  litora  transportabunt. 
Set  tunc  scies  et  sencies,  si  more  bellorum  Aragonenses  in  aliquo  offen- 

^  So  NPV;  et  de,  Lucke,  assurgere  B;  inermem  insurgere  S. 
'^  So  V;  caruerunt  P;  vita  .  .  .  caruit  S;  caruerunt  N;  even.  .  .  .  (verwischt) 
diripiunt  B. 

*  pro  posse  B;  propere  S;  improperiose  P;  sic  improperiosa  NV. 
9  M.  XV.  NV;  Kal.  fehlt  BS;  etc.  P. 

1  An  d  ^sem  Tag  war  Peter  in  Palermo  eingezogen:  Amari  1,  288. 

2  So  das  Protokoll  PS.  tiberschrift  B:  Ex  parte  d.  regis  Petri.  D.  regi 
Carulo.  Responsiva  ad  precedentem  litteram.  Petrus  Dei  gracia  rex  Sicihe  Carolo 
solo  nomine  regni  ahni  Jherusalem  regi.  Uberschrift  N:  Sequitur  responsio  d. 
Petri  regis  Aragonum  super  premissis. 

3  magna  tui  cordis  S;  m.  cordis  tui  P. 

*  recipientes.    Scito  enim  et  nonnisi  NV. 


Dokumente  663 

dentur,  cum  sine  strage  utriusque  partis  bella  non  possinl  procedere. 
Speramus  tamen  in  Domino,  in  quo  totum  nostrum  cogitatum  et  an- 
coram  nostre  spei  iactabimus,  quod  sic  manus  nostras  docebit  ad  pre- 
lium  et  digitos  nostros  fortificabit  ad  bellum  %  quod  ingemiscet  et  dolebit 
Gallica  nacio  de  diro  exterminio  gentis  que,  tristis  erit  Provincia®  et 
sicut  Rachel  dolebit  de  occisione  filiorum  suorum,  dum  non  videbit  eos  ^ 
sua  substancia  venerari,  insons  Apulus®  et  Calaber®  ingemiscent  et 
latinis  et  grecis  sonis  in  organura  misere  lamentacionis  prorumpent. 
Tunc  dicetur  a  singulis:  Beate  sunt  steriles,  que  non  conceperunt  et 
beate  sunt  mamme,  que  nullum  filium  lactaverunt  ^°.  Inflatus  eciam 
tenor  epistole  tue  prefate  ostendit  regis  Manfredi  quondam  soceri  nostri 
nobilem  potenciam  necnon  et  regis  Corradi  secundi  affinis  nostri  flori- 
dam  adolescenciam  spioulatoris  gladio  tuo  protervo  et  impio  iudicio 
fuisse  destructam.  Non  sine  elacione  tui  spiritus  te  iactabas,  set  non 
consideras,  inpie,  quod",  unde  credis  tibi  adquirere  gloriam,  inde  tibi 
infamie  nomen  assurgit  et  periculum  reservatur.  Sanguis  enim  ipso- 
rum  vociferat  super  terram^-  et  iuste  lacrime  miserande  matris  regis 
Corradi  ascendentes  ad  etera  celi  iam  pulsavere  tribunal  et  effuse  in 
conspectu  iusti  iudicis  et  regis  eterni  ^^  iam  meruerunt  exaudicionem 
attingere.  Si  tu  vero  regem  iuvenem  et  adolescentem  et  agnum  sine 
macula  ",  iura  sui  regni  recuperare  volentem  captum  a  te  et  ad  occisio- 
nem  deductum  tua  falsa  et  facinorosa  sentencia  turpiter  condempnatum 
occidisti,  credis  tam  facinorosum  scelus  sine  pena  transire  et  peccatum 
transcendere  sic  enorme,  o  nephas,  quantum  tuus  furor  a  racionis 
tramite  deviavit,  o  scelus  nephandum,  quis  umquam  princeps  captum 
principem  trucidavit?  Nonne  ille  magnanimus  Alexander  Porum 
Indorum  regem  captum  in  bello  non  occidit,  set  pocius  conservavit? 
Et  ne  longe  exempla  petamus,  nonne  tu  et  magnificus  rex  Francie 
quondam  frater  tuus  capti  a  Sarracenorum  soldano  implorantes  mi- 
sericordiam  fuistis  misericordiam  consecuti  ?"  Tu  vero  Nerone  nero- 
nior    et    crudelior    Sarracenis    innocentem    agnum    in    tuo     reclusum 


5  Ps.  143,1. 
«  punlcia  (!)  B. 
7  Jer.  31,15. 
*  apidus  B. 

9  Calabrie  B. 

10  Luc.  23,29. 

11  Fehlt  B. 

12  Gen.  4, 10. 

13  Eccl.  35, 18. 

1*  Ex.  12,5;   Levit.  9,3;   Is.  53,7;   Jer.  11,19. 

15  Gemeint  ist  Ludwigs  d.  H.  und  seiner  Bruder  Gefangenschaft  beim  Kreuz- 
zug,  1250. 


664  Spanische  Forschungen 

carcere  mortis  iudicio  subiecisti,  Propter  quod  destruet  te  Deus  ^^ 
qui  tam  nepharia  presumpsisti  subvertendo  regum  et  ducum  clemen- 
ciam  in  severitatem  ^'  et  parcendi  genus  in  severe  ulcionis  atrocitatem 
impie  pervertendo.  Viri  enim  sanguinei  et  dolosi  suos  dies  dimidiare 
non  poterunt  et  regna  diu  non  stabunt  ^*,  que  divina  clemencia  non  con- 
firmat.  Considera,  considera^®,  proterve,  quantam  afflictionem  miseris 
regnicolis  intulisti.  Nam  non  eras  contentus  ipsos  indebitarum  coHecta- 
rum  gravare  oneribus,  sed  et  subtiles  vias  et  occasiones  tinctas  colorc 
mendacii  invenire  conatus  es,  per  quas  ipsos  pro  rebus  reos  faceres  et 
ab  eis  tamquam  a  barbaris  aurum  subtiliter  extorqueres.  Et  quos  vero 
fidei  tenebat  integritas,  mendaciorurn  maculabas  infamia,  ut  ipsos  divi- 
ciis-°  spoliares.  Demiun  indiSerenter  omnes  proditorum  nomine  macu- 
iabas,  ut  eorum  substanciam  tamquam  insaciabilis  usurarius  usurpares. 
Post  hec  eis  insontibus  dire  necis  supplicium  inferebas.  Unum  tamen 
Deo  nephandum  et  cunctis  nacionibus  ociosum  ab  horrenda  Gallicorum 
gente  non  absque  Dei  iudicio  fuit  commissum,  quod  prava  tua  gens  Gallica 
lectum  miserorum  regnicolarum  non  sine  magna  et  gravi  eorum  iniuria 
violabat  et  dum  pro  indicandis  eorum  iniuriis  et  puniendis  huiusmodi 
sceleris  patratoribus  ad  te  nitebantur-^  recurrere,  aditus  negabatur  eis- 
dem.  Tu  vero  tamquam  surdus  et  obaudiens  non  intendere  voces^- 
clamitosas  clamancium  simulabas.  Et  sic  audacia  sceleris  indultis  cresce- 
bat  et  pullulabat  undique  licencia  tam  nephandi  sceleris  patratorum. 
Hec  et  alia  innumerabilia  scelera  de  summo  cardine  Deus  ulcionum  " 
aspiciens  tuum,  ut  veraciter  credimus,  dominium  dissipabit,  tuam  super- 
bam  potenciam  deponet  de  sede  et  nostram  humilitatem  dignabitur 
exaltare  -*.  Nam  semper  Deus  iniustas  iras  ulcionis  percutit  gladio  neque 
virgam  peccatorum  super  sortem  iustorum  diu  stare  permittit,  ne  exten- 
dant  iusti  ad  impia  manus  suas  ".  Cur  ergo,  impie,  tamquam  tuba  exaltas 
vocem  tuam  -®,  non  desinis  ab  ira,  non  desinis  semper  in  tua  superbia 
malignari?-'  lam  nomen  regis  non  habes,  dum  regnum  amiseris;  hoc 
tibi  accidit  ex  nutu  divini  spiraminis  Siculorum-^  corda  tangentis,  nec 
adhuc  cognoscis,  improbe,  casum  tuum,  iam  tua  cadit  superbia.  Nam 
Deus  resistit  superbis -^  et  frangens  elatorum  comua  respicit  mansuetu- 
dinem  humilium  serviencium  ^°. 


16  Ps.  51,7. 

i^  So  S;  severitatis  contrarium  BP;  veritatis  contrarium  NV. 

18  Ps.  54,24. 

19  Fehlt  B. 

20  substanciis  NV. 

21  patratoribus  attemptabantur  N;  attemptabant  V. 

"  Vgl.  Ps.  37,14;    57,5.  23  pg.  93,1.  24  Luc.  1,52.  ^^  p.  124,3. 

26  Is.  58,1.  27  ps.  36,8. 

28  So  SP;  flaminis  corda  Sic.  NV;  seculorum  corda  B. 

29  Jac.   4,6.  30  ps.  64,11;  vgl.  Luc.  1,48. 


Dokumentc  665 

lustam  namquo  causam  fovemus,  nam  hereditaria  iura  regni  Sicilie, 
ducatus  Apulie  et  Capue  principatus  serenissime  domine  uxoris  nostre 
lilie  quondam  regis  Manfredi  et  amite  regis  Corradi^^  prosequimur.  Ad 
cuius  prosecucionem  negocii  iam  Deus  vias  prosperas  preparavit^^,  suam 
nobis  licet  indignis  auxiliantem  dexteram  porrigens,  ut  te  altissimo  et 
cunctis  nacionibus  odiosum  evellamus  et  radicitus  confundamus.  Et  non 
labores  contra  nos  spernendo  tuo  exercitu  properare.  Nos  enim  contra  te 
sic  magnifice,  sic  potenter,  Deo  nobis  favente,  cum  nostro  victoriosissimo 
exercitu  tam  per  mare  quam  per  terram  cum  nostris  signis  victricibus 
veniemus,  quod  te,  prolem  tuam  et  gentem  de  facie  terre  delel)imus^^ 
et  leonem,  qui  pullos  aquile  interficiens  deplumavit,  nostro  dracone  sic 
interficiemus  morsibus  toxicatis  et  sic  in  nichilum  educemus^*,  quod  non 
invenietur  de  eo  memoria  super  terram^^  Tunc  scies  et  sencies,  quid 
Aragonum  dextera  poterit,  quid  tibi  profuerit  regum  interitus  et  effusio 
sanguinis  innocentum.  Datum  [Palerne  Kal.  etc.]  ^^ 


2a.  Infant  Jayme  an  Konig  Pedro  III.,  die  Kbnigin  Konstanze  u.  a.  iiber  die  Ver- 
suclie  zweier  von  Rom  gesandter  Dominilianer,  des  Abtes  von  Maniace,  des 
Priors  von  St.  Kreuz  und  des  Erzbischofs  von  Messina  die  Bevoilterung  gegen 
die  neue  Herrschaft  aufzuwiegeln.    (1285)  Oktoher  20  ^. 

De  mense  Octobris. 

Scriptum  est  post  salutacionem  in  hec  verba:  Fem  saber  ala  altea 
vostra,  que  disapte  prop  passat  II  galions  de  Napols  ambaren  al  cap 
Dorlando  e  aqui  posaren  II  Preicadors,  qo  es  saber  frare  Symon  de 
Lenta,  nebot  del  archabisbe  de  Mecina  -,  e  un  altre  e  un  hom  de  Catha- 
nia,  que  aportava  ab  si  ensemps  duo  milia  Unciarum  dor  per  deliura- 
ment  del  princep^  E  era  enpres  entre  aquels  frares  els  homens  dels 
galions,  que  ...  *  apres  tornassen  los  galions  al  dit  cap  a  V  senyals  de 
foc,  quels  frares  lur  devien  fer,  per  levar  los  al  (?)  portar  lurs  letres. 
Aquesta  cosa  es  certa  per  II  homes  de  Mecina,  qo  es  saber  Nicola  de 
Roberto  e  Nicola  Patenar,  los  quals  los  damuntdits  galions  preseren  els 
levaren  tot  quant  avien  en  una  barca,  en  que  venien  de  Pati  .  .  .*  e 


31  Konstanze  war  nicht  die  Tante  sondern  die  Base  Konradins. 

«2  Vgl.  Is.  40,3;  Luc.  3,4. 

33  Gen.  6,7.  34  Ps.  59^9. 

35  Vgl.   Ps.  33,17;    108,15;    Prov.  10,7;    Eccl.  41,14. 

3«  Dat.  BT;  Datum  etc.  S;  Datum  Palerne  Kal.  etc.  NV. 

1  Vielleicht  so:  Ganz  sicher  ist  die  Ziffer  nicht. 

2  Reginald  de  Lentino  (1274—88). 

3  Karl  II.  von  Neapel,  der  kurz  vorher  gefangen  genommen  war. 

*  Loch  fiir  ein  Wort.  So  auch  spater,  zuweilen  auch  groBere  Liicken. 


666  Spanische  Forschungen 

posaren  los  al  Oliuet  e  els  dits  II  homens  oiren  dir  al  comitz  dels  dits 
galions,  que  ells  viren  (?)  nombrar  los  florins  damuntdits. 

E  encara  els  dien,  que  viren  entrar  los  dits  frares  en  terra  e  menjar 
al  Oliuer"  e  es  dit,  que  sen  anaren  ves  Meniach(?)"  a  abat,  qui  acuyll 
e  reeb  aytals  misatges  e  preycan  contra  nos.  Encara  sapiatz,  que  nos 
fem  cercar  los  dits  frares  en  avem  trames  en  moltes  partz  e  axi  aquells 
con  II  altres  religiosos,  qui  son  dits  aver  offici  de  lega(t)  del  apostoli 
e  comessio  dabsolre  tots  aquells  qui  volran  tomar  a  la  obediencia  de  la 
sancta  esglea,  don  ells  fan  moltz  parlamens  mals  e  preyquen  en  dan 
nostre  .  .  .*  havem  entes  esser  ab  labat  de  Meniach. 

Item  per  los  damuntdits  e  per  moltz  altres  mals,  que  havem  enteses 
del  dit  abat,  lo  qual  encara  diu  e  pronuncia  mal,  es  viare  ^  a  nos,  que 
fassa  ^  a  prendre. 

Encara  fem  saber  a  la  vostra  seyoria,  quel  prior  de  sancta  creu  de 
Mecina,  el  qual  del  proces  contre  Cer  Alaymo  se  mostra  molt  dolent  e 
qui  per  la  confessio  den  Matheu  de  Lescalera  se  troba  que  era  molt 
colpable  e  tractador  de  mal,  reebe  una  letra  del  archabisbe  de  Mecina, 
lo  qual  mestre  Matheu  de  Tormens  *  mostra  a  miger  Johan  ^,  per  qui 
porets  saber  la  condicio  de  la  letra.  El  dit  prior  ha  feytes  e  fa  en 
Messina  moltes  instaylles  (?)  e  parlamens  amagatz  contra  nos,  del 
qual  atressi  es  viares  a  nos  e  nostre  con^ell,  que  ffo^a  a  pendre  .  .  . 
Avem  entes  per  fe,  que  lapostoli  dix,  que  ab  los  religiosos  cuydaria  ell 
recobrar  Sicilia;  serians  viares,  que  .  .  .  negu  non  hic  entras  .  .  . 

Mas  con  en  negu  daquestes  coses  no  havem  vulgut^  enantar  sens 
consell  e  manament  de  la  vostra  senyoria, . . .  clamem  vos  merce,  que  . . . 
consell  .  .  . 

Encara  fem  saber  a  la  vostra  altea,  quel  jorn  questes  letres  foren 
fetes,  venc  una  deles  spies,  que  nos  haviem  trameses  per  los  dits  frares 
a  cenar,  lo  qual  espia  ana  tro  a  Meniach  e  al  passar  per  Rendas", 
troba,  que  un  notari  de  la  terra,  que  ha  nom  notari  Nicola,  e  per  altres, 
que  aqui  havien  estat  II  preycadors.  qui  scismaven  la  gent  e  tant  havien 
endressat  de  lur  enteniment,  que  segons,  quels  dit  notari  e  altres  de 
Rendaz  dixeren  al  dit  espia,  qui  ha  nom  Raynucho  de  Aldiger,  la  terra 
de  Rendas  devia  levar  la  bandera  de  lesglea  dicmenje  primer  passat. 
E  creem  per  ferm,  que  romas  per  mi^er  Bora  amic  de  Rendaz,  al  qual 
nos  haviem  comanatz  en  la  nostra  venguda  a  Mecina  alcuns  servijs  de 


5  Ich  kann  nur  Oliver  lesen. 

^  Maniace.  "  So  Kopie. 

8  Bei  Amari  wird  er  „un  Matteo  da  Termini"  genannt. 

*  Johannes  da  Procida. 

10  Randazzo. 


Dokumente  667 

la  cort  sobre  feyt  dels  archis  ^^  e  mostra  semblant  damor  .  .  .  qui  mes 
contrast  (?)  ago  quels  dits  scismadors  volien  e  entenien  menar  a  com- 
pliment .  . .  Apres  a?o  ana  lo  dit  espia  a  Meniach  e  apres  moltes  maneres 
.  .  .  per  trobar  veritat  del  fet,  no  pot  re  saber  dels  frares  Preycadors, 
raas  ben  troba,  quel  abat  noy  era  e  foli  dit,  que  era  anat  a  Muntieal. 
Lendema  lo  dit  espia  prega  un  monge  del  monester,  qui  era  conexent 
sua^  que  li  fes  venir  alburc^  on  ell  albergava  lo  barberi  del  monestir. 
E  con  lo  dit  barberi  fo  a  ell  vengut  .  .  .  ell  sabia  .  .  .  que  havien  estat 
per  alcuns  dies  II  frares  Preycadors,  los  quals  eren  dits  misatgers  del 
apostoli  e  havia  entes  lo  dit  barberi,  que  a  Rendacz,  on  son  anatz,  avien 
tengutz  parlamens  privatz  ab  alcuns  homens  e  que  tractaven  tot  mal  e 
que  dimarts  mati  prop  passat  eren  los  dits  preycadors  partitz  de  Meniach 
e  anatz  .  .  .  e  quel  abat  lur  avia  datz  lo  seu  palafre  e  un  mul  .  .  .  Apres 
lo  jorn,  quen  parti,  Manfre  Lanssa  era  albergat  el  Monestir  .  .  . 

Ara  podets  entendre,  labat  con  percaga  honor  vostra  e  nostra. 
Esters  nos  creem,  que  ell  es  fuit  e  anat  a  la  vostra  altea  per  escusarse 
ab  falses  paraules  .  ,  .  On  vos  pregam  humilment,  que  les  sues  fentes 
paraules  e  falses  escusacions  no  creatz  e  vullats  que  sia  pres  .  .  . 

Sobre  totes  aquestes  coses  trametem  als  peus  de  la  vostra  seynoria 
en  P.  Sabassa  feel  .  .  .  familiar  nostre  .  .  . 

.  ,  .  Sub  eadem  forma  escriptum  fuit  nobili  viro  domino  Johanni 
de  Procida. 

Gleichzeitige  Kopie  in  der  letzten  caja  der  Reihe.  Ein  Blatt  mit  der  tfber- 
schrift  einer  Hand,  die  in  gleicher  Weise  uns  bei  den  Briefen  Friedrichs  III. 
begegnet:  Littere  domini  Jacobi  misse  infra  annum  XIII  (sehr  undeutlich,  auch 
XIIII)  indictionis  presentis  domino  regi,  domine  regine  et  ceteris  magnatibus  et 
principibus  mundi  ac  communitatibus.  Am  Rande  neben  scriptum  est  steht: 
XX  Octobris  apud  Messanam.  Das  Blatt  und  die  Form  der  beiden  zitierten  Satze 
machen  ganz  den  Eindruck,  als  ob  es  aus  einem  Briefregister  des  damaligen 
Regenten,  spatern  Konigs  Jayme,  stamme.  Ob  in  Sizilien  weitere  Spuren  zu  finden 
sind?  In  Barcelona  bin  ich  auf  weitere  Blatter  nicht  gestoBen;  doch  ist  die 
Moglichkeit  nicht  ausgeschlossen,  daB  Erganzungen  unter  den  zahlreichen 
Registern  sich  noch  finden  lassen,  was  fur  die  liickenhafte  Geschichte  der  sizi- 
lischen  Herrschaft  Jaymes  wertvoU  ware.  —  Die  Tatsachen  selbst  sind  uns  zum 
Teil  aus  Bartolomeo  de  Neocastro  c.  98  und  daraus  durch  Amari,  La  Guerra 
del  Vespro  Siciliano  I  (8.  Auflage)  S.  331  f.  bekannt;  doch  finden  sich  hier  viel 
mehr  Einzelheiten. 


3.  Unterredang  des  Johann  Sestayn  mit  Graf  (Gnido)  von  Montefeltre.  Bedingte 
Absolntion  Heinrichs  von  Kastilien.  Plane  betreflfend  Erwerbnng  Sardiniens 
dnrch  Jayme.  Aussicht  Konig  von  Toscana  zn  werden.  Stimmungsbilder 
(1290?  1291?). 


11  Mit  Abkurzung. 


668  Spanische  1'nr.schunfjcn 

Ase  son  los  capitols^  los  qiiais  Johan  Sestayn  -  fo  emformat  per  lo 
comte  (lc  Montefeltre  \  de  pus,  que  ...  *  misage,  lo  qual  lo  comte  el 
cominal  de  Pissa  tramet  a  la  gran  altea  del  s.  rey  per  nom  Paganellus '' 
de  Vic.  Ei  dit  Joiian  Sc^stayn  fon  emformat  io  yorn,  qes  parti  del  comte. 

Aquei  yorn  damunt  dit  vengeren  ai  dit  comte  II  clerges,  la  un 
Aragones  (?)  e  iaitre  Casteian,  per  misage,  quen  Anric''  avoncie  dei 
rey  de  Castela  ii  trametia,  que  ii  faya  saber,  quel  papa  avia  absoit  de  ia 
presson  Nanric  e  qu(>l  avia  absolt,  quo  anava  cassar,  mas  enquara  dei 
tot  no  era  absoit.  E  aviai  absoit  en  aytai  manera,  que  li  devia  estar  en 
son  servey  11  aynes.  Ei  comte  dixme,  qc\s  misages  ii  demanaven 
moneda,  quei  .  .  .  que  degues  prestar  an  Anric.  E  comtaven,  que  nuyi 
altre  ardit  no  y  avia,  saivant  que  comtaven,  quel  papa  tractava,  quel  rey 
de  Franssa  ages  per  muyier  ia  fiiia  dei  rey  Dangiaterra. 

Item  lo  dit  Jolian  fo  en  Guaier"  e  parla  ab  ios  ansians  de  Gualer 
e  ab  aquei  capitani,  lo  quai  es  en  Quistei  de  Castre  per  io  yutge 
Daiborea,  e  si  Pissa  es  de  bona  voientat,  Castei  de  Castre  nes  de  meyior 
tots  cominal  .  .  .  e  desigen  moit  ia  seyoria  vostra.  E  saputz,  seyor,  que 
ab  Castei  de  Castre  porietz  vos  aver  tota  Serdeya  .  .  . 

.  .  .  me  dix  io  comte,  que  ei  avia  entes,  quel  Genoves  avia  feta 
concordia  ab  io  princep  e  que  en  Genova  avien  statz  II  frares  Menos  ab 
lo  sagei  dei  princep  per  comfermar  ies  condicions  eis  dons,  quei  princep 
fa  els  Genoveses  .  .  . 

Seyor,  me  dix  io  comte,  que  seria  mester,  que  vos,  seyor,  prenatz 
conseyl  ei  fet  de  Pissa,  per  qe  cor  bonament  los  Gibiiins  no  an  nuyi 
sosteniment  sino  em  Pissa,  e  si  Pissa  si  perdia,  puys  no  faesez  comte 
de  la  part  Gibilina,  mas  ia  tengesetz  per  perduta,  que  en  nuyl  loc  no 
aurien  nuyi  sosteniment;  e  que  ab  secors  (?)  vostres  de  cavales  e  domes 
de  peu,  que  agesen  a  la  lur  mesion,  vos  farien  rey  de  tota  Toschana, 
de  Pissa  e  de  tot  lo  comtat.  E  sapiatz,  seyor,  que  els  desigren  tant  la 
vostra  seyoria,  que  els  ne  moren  de  desig  .  .  . 

Item  avia  I  nau  venguda  de  Cataluya  e  contava,  que  la  pau  del  rey 
Daragon  e  del  rey  de  Casteia  se  fayha,  per  so  cor  lo  rey  avia  manat, 
quelsgaleres  sen  tornasen,qui  eren  anades  per  fer  mal  al  rey  de  Castela. 
E  que  noy  parlaven  de  la  pau  dei  rey  de  Franssa  ne  del  rey  Daragon 
ne  delesgleya  .  .  . 

Das  Stiick  liegt  CRD  Pedro  IV  caja  35,  gehort  aber  zu  den  Resten  der 
Korrespondenz  des  Johan  Sestayn  (Sestany).    Vgl.  AA  III,  5,  6,  8.   In  der  caja  54 


1  Fehlen.  -  Sestany  \A  III,  6  ii.  6. 

3  Damals  Podesta  in  Pisa,  der  bei  Dante  genannte  Soldnerfiihrer. 
*  Loch,  so  ofter.  ^  Uber  ihn  vgl.  AA  I,  233  f. 

«  Die   Freilassung    Heinrichs   von   Kastilien    erfolgte   erst   am   5.    Juni    1291. 
Dieses  scheint  nur  die  piipstliche  Absolution  zu  sein. 
'  Cagliari  in  Sardinien  und  Castel  de  Castro. 


Dokumente  669 

Jaymes  II.  Nr.  98.'i5  fand  ich  cin  Schreiben  des  Konigs,  das  auf  obiges  viel- 
leicht  Bezug  hat.  Er  dankt  Johan  fiir  novel  que  entes  aviets  de  les  parts  de 
Jenova  .  .  .  Loam  molt  la  sollicitat,  que  auda  avets  en  fer  saber  a  nos  aquel; 
manans  a  vos,  que  tota  via  que  ardit  o  novel  alcu  sabrets  daltres  parts,  que 
fassats  aquel  a  nos  saber,  con  pus  tots  puscats,  loan  encara  la  sollicitat,  que 
avets  en  lespeegament  deles  nostres  naus  .  .  .  Dat.  Messane  XXII.  marc  III. 
ind.  (1290). 

4.  Bernat  Porter  an  Konig  Jayme  von  Sizilien:  Prinz  von  Salerno  (Karl  II.)  ver- 
handelt  mit  Genua.  Seine  Aussictiten.  Notwendig  sei  ein  Getreideausfuhrverbot, 
da  Genuesische  Schitfe  nach  Sizilien  kommen,  weil  anderswo  Man^gel.  Plan 
eines  konzentricrten  Angriffes  auf  Neapel.  Nachrichten  iiher  Saluzzo,  den 
Erfolg  der  aragonesichen  Gesandten  in  Rom,  Fall  Accons  (1291)  Juli  1. 

Al  molt  alt  e  poderos  sejor  en  Jaime  per  la  graoia  de  Deu  rey  de 
Cicilia  Bn.  Porter  bezant  vostres  peus  e  vostres  mans.  Sapia  la  vostra 
sejoria,  que  de  puchs  que  jo  fiu  les  letres,  que  us  tramis,  e  sabut  per 
sert  la  hordinasoio,  quel  princep  a  feta  en  Jenea^  e  la  promessio,  que 
li  es  stada  feta  per  serts  homens  de  Jenea,  primerament  de  caza  Doria 
tots,  levat  lo  capitany  e  son  pare;  miser  Brancha  Doria  deu  eser  almiray 
del  princep,  de  caza  Spinula  tots,  levat  miser  Crestia  e  sos  frares  e 
miser  Frederigo  Duga,  e  dien  tots  los  sobre  dits,  con  vendra,  quels 
capitanis  lexaran  la  seyoria  e  el  princep  sera  en  Jenea,  quels  que 
faran  en  giza,  que  per  cumu  serviran  al  princep  e  li  ajudaran  contra 
tots  homens.  Per  que,  sejor,  es  mester,  que  vos  fasats  en  giza  e  en 
manera,  que  gra  no  isca  engua  de  vostra  terra,  e  axi,  si  tant  es,  quel 
Jeneves  comens  re  contra  vos,  almenys  nos  pora  ayudar  de  neguna  re, 
que  de  vostra  terra  sia  exit.  Moltes  naus  sa  aperelen  en  Jeneva,  que 
van  en  Cicilia  per  gra,  que  en  les  plages  no  poden  anar,  per  so  que 
guerra  es  entre  ben  Jacop  e  el  rey  de  Castela.  Proensa  es  tota  falida  de 
gra,  e  axi  pus  que  Jenoa  no  puscha  aver  vianda>,  conexeran,  sils  era 
bona  la  vostra  amor.  Parle  ap  un  hom  de  Roma,  quem  dix,  que,  si  vos 
vuliets  venser  tot  lo  regne,  que  ara  era  hora,  que  agesets  aquesta  cava- 
leria,  que  era  en  Piza,  e  que  entrassen  per  Abrus  ap  miser  Corral 
Dantioxa  e  vos  que  entrassets  per  Calabria  ap  los  Cicilians  e  en  aquesta 
manera,  que  venseriets  tot  lo  rengne  e  aso  que  fos  fet  enans  quel  prin- 
cep  venges  en  la  terra.  Lo  raarches  de  Salutssa  avia  pres  lo  marches  de 
Montferrat  e  al  lexat  anar  e  vasen  en  Castela  e  en  Arago  per  demanar 
ajuda  de  cavalers  e  a  lexat  sobre  la  sua  terra  lo  marches  de  Salutssa. 
Lo  princep  sen  es  anat  en  Franssa,  no  sap  hom,  per  que?  Los  misatges 
del  rey  Darago,  que  son  en  Roma,  agran  spegada  lur  misatgeria,  mas  no 
portaren  carta  de  Karlet,  oom  el  avia  renunciat  al  regissme  da  Arago,  e 
axi  fins  que  aquela  carta  agen,  no  poden  eser  spegats.  Comtas  en  Jenea, 
que  Acre  que  es  perdut.  Foren  fetes  lo  primer  jorn  de  Juyol. 

1  Jenea,  Jenoa  und  Jeneva  wechseln. 


670  Spanische  Forschungen 

Or.  Pap.  Spur  kleinen  Siegels.  Letzte  caja.  Karl  II.  war  seit  1288  frei,  128'J 
gekront  und  hatte  durch  den  Vertrag  von  Brignolles  1291  Febr.  18  mit  Jaymcs 
Bruder  Alfonso  seine  Tatkraft  geliihmt,  so  daD  an  eine  Eroberung  Neapels  niclit 
zu  denken  war.  Zudem  war  14  Tage  vorher  Alfonso  geslorben  und  Jaymekehrte 
nach  Aragon  zuruck. 


5.  Kardinalbischof  Mutiiaeu»  von  l*orto,  Grolipocnitcntiar,  gestattet  der  Ordensfrau 
Konstanze,  friilier  Kiinigin  von  Aragou,  die  Walil  eines  Beiclitvaters,  der  sie 
auch  von  den  Folgen  des  Interdiktcs,  das  auf  Sizilien  lastet,  lossprechen  kann. 
Rom  (1292)  Mai  8. 

Frater  Matheus  miseratione  divina  Portuensis  et  s,  Rufine  episcopus 
nobilissime  et  egregie  mulieri  in  Christo  sibi  dilecte  domine  Constancie 
sorori  ordinis  s.  Clare,  illustri  quondam  regine  Aragonum,  salutem  in 
domino  Jesu  Christo.  Ne  aliquid  in  vobis  reperiat  humane  generis 
inimicus,  per  quod  labores  vestros  evacuet  a  mercede,  set  ut  gratum 
semper  Deo  possitis  impendere  famulatum  et  acceptabile  fiat  vestre 
devotionis  et  iusticie  sacrificium  coram  eo,  auctoritate  sacrosancteRomane 
ecclesie,  cuius  penitenciarie  curam  gerimus,  devocioni  vestre  concedi- 
mus,  quatinus  liceat  vobis  discretum  et  idoneum  presbiterum  in  con- 
fessorem  eligere,  qui  vobis  super  peccatis,  que  sibi  confitebimini,  nisi 
forte  talia  fuerint,  propter  que  merito  sit  sedes  apostolica  consulenda, 
et  super  interdicto,  cui  supposita  est  insula  Sicilie  seu  habitantes  in  ea 
et  participacione  cum  excommunicatis,  preterquam  in  crimine,  provideat 
auctoritate  predicta  de  debite  absolucionis  beneficio  et  penitencia 
salutari,  quotiens  fuerit  oportunum,  presentibus  post  triennium  minime 
valituris.  Dat  Rome  octavo  idus  Maii  anno  domini  MCCLXXXXII  aposto- 
lica  sede  vacante, 

Pergaminos  Jayme  II  Nr.  122.  Im  selben  Jahre  bezeichnet  sie  ihr  Sohn 
Jayme  in  einem  Schreiben  an  den  Minoritengeneral,  in  dem  er  die  Ordensanhang- 
lichkeit  seiner  Familie  riihmt:  que  sub  alis  et  umbra  beate  Clare  plantule  ipsius 
almi  confessoris  Francisci  elegit  abiectis  regnis  mundi  soli  Deo  immortali  regi 
perpetuo  deservire  (AA  III,  17).  Konstanze  weilte  mit  ihrer  Tochter  Jolande,  der 
spatern  ersten  Frau  Roberts  von  Neapel,  und  ihrem  jungsten  Sohne  Friedrich, 
dem  Stellvertreter  Jaymes  auf  der  Insel.  Am  25.  Marz  1296  preist  sie  bei  dem 
glanzenden  Kronungsfeste  ihres  Sohnes  Friedrich  Nikolaus  Spezialis  glucklich: 
O  felix  mater  in  prole  spectabili  et  gloriosa  nimis  in  conspectu  regnantium  filio- 
rum.  Ob  sie  sich  wirklich  glucklich  gefuhU  hat,  ist  sehr  fraglich.  Denn  wahr- 
scheinlich  hielt  sie  schon  damals  das  kategorische  Schreiben  Bonifaz  VIII.  vom 
23.  Januar  1296  in  Handen,  wonach  der  Papst  verlangt,  daD  sie  nach  Empfang  des 
Briefes  umgehend  die  rebelUsche  Insel  verlassen  solle:  cum  fUia  tua  et  familia 
utriusque  sexus  et  cum  illis  monialibus  seu  personis  monasterii,  in  quo  degis, 
que  te  sequi  voluerint  .  .  .  et  nullatenus  reditura  quibuslibet  capitulis  regule 
sancte  Clare  aut  alterius  cuiuscumque,  quam  tu  vel  dicte  moniales  seu  persone 
professe  estis  nequaquam  obstantibus  (Amari   II,  419).     Sie  kam  spater  langere 


Dokumente  671 

Zeit  nach  Rom  und  lebte  auf  Kosten  des  Papstes;  sie  starb  in  Barcelona  1301. 
Dante  nennt  die  Tochter  Manfreds  zweimal  in  der  Divina  commedia  Purg.  III, 
115  und  VII,  128.  Ein  von  ihr  in  tenimento  regalis  palacii  Messanensis  gegrundetes 
Klarissenkloster  wird  in  eincm  Briefe  Alfonsos  IV.  an  Friedrich  III.  erwahnt 
(Reg.  521  fol.  116). 


6.  Gesaudtschaftsberichl  des  Bernart  dez  Fonoyllar  an  Jayme  II.:  Vergebliche 
pekuniare  Verhandlungen  fiir  Jayme.  Besprechungen  mit  den  Kardinalen, 
endlich  mit  Bonifaz  VIII.  Beiderseitige  Verstimmung  und  temperamentvolle 
XuBerungen  Bernarts.    Saierno  (1299)  August  16. 

Al  molt  alt  e  poderos  senyor  en  Jacme  per  la  gracia  de  Deu  rey 
Darago,  de  Valencia,  de  Murcia  e  comte  de  Barcelona  e  dela  santa 
esgleya  almiray  e  capita  general  en  Bernat  dz  Fonoyllar  tiumil  servidor 
vostre  besant  vostres  peus  e  vostres  mans  se  comana,  senyor,  en  vostra 
gracia.  Ala  vostra  altea,  senyor,  fas  saber,  que  aquel  dia,  que  yo  fuy  a 
Napols,  vengue  Narbert  de  Mediona  e  dem  una  vostra  letra,  en  la  qual, 
senyor,  se  contenia,  que,  si  yo  veya,  que  los  vostres  fets  no  agues  com- 
plits  lo  papa,  en  tal  manera,  que  vos  no  poguessets  aturar  en  aquesta 
terra,  que  nom  calia  anar  a  vos  e  queus  esperas  a  Nap>ols.  E  axi  fo  acort 
den  Arbert  de  Mediona  e  meu,  que  ho  dixessem  al  rey  Carles  per  tal, 
quel  nos  cuydas,  que  vos,  senyor,  ne  nos,  qui  per  vos  y  erem,  li  anassem 
ab  cuberta  malmaestria.  Majorraent  que  el  senyor  princep  era  vengut, 
de  qui  el  ho  sabera  tot.  E  de  mi,  senyor,  era  preposit  danar  a  vos  no 
volen  escussar  lo  meu  trebal.  E  el  rey  Carles  tengue  ho  per  be  e  volch, 
que  Narbert  de  Mediona  e  yo  e  en  Serge  anassem  a  vos.  E  con  fom 
davant  Castel  abat  venhc  la  barcha  Discle,  qui  maporta,  senyor,  una 
letra  vostra,  en  la  qual  se  contenia,  queus  degues  esperar  a  Salern  e 
que  nom  calia  anar  a  vos.  E  fo  acort  den  Arbert  de  Mediona  e  demi  e 
den  Serge,  quens  andeguessem  tornar  a  Salem,  que  creyem,  que  dins  III 
dies  deguessets  esser  a  Salern,  segons  lo  comit  de  la  dita  barcha  nos 
comta.  Perque,  senyor,  dels  fets,  per  que  vos  me  trametes  al  papa, 
serie  loncs  descriure.  Tant  son  grans  los  traffeos  del  e  dels  cardenals, 
que  hanc  negun  dia  de  res,  que  els  me  dixessen  nom  deyen  .  .  .,  que  90, 
quem  deyen,  quem  conplirien  al  mati,  nom  atenien  res,  sau  quem  tenien 
a  noves  e  yo  veya  be,  que  tot  eren  mon^enegues  e  paraules  qo,  que  els 
me  deyen.  Dix  yo  als  cardenals,  que  fos  lur  merce,  que  diguessen  al 
papa,  que  yo  pogues  entrar  davant  el,  que  yo  avia  molt  estat  e  avia 
audes  II"  letres  vestres,  quem  degues  espehegan  deliure  e  quem  nanas. 
E  si  lo  papa  no  volia,  que  li  vengues  davant,  que  yom  niria  ab  respost  ho 
menys  de  respost.  E  els  cardenals  entraren  al  papa  e  a  cap  duna  pe^a 
exiren  de  fora  a  mi  e  dixeren,  con  lo  senyor  papa  avia  gran  volentat 
defier  vos  coses,  queus  tornarien  a  gran  profit  e  a  gran  honor,  axi  li  don 
Deus  vida;  e  quem  pregaren  em  conselaren  per  vostre  profit,  que  yom 


672  Spanische  Foiscliungen 

dogues  esperar  solament  V.  ho  VI.  dies.  E  yo  dix  los,  que  a^o  no  faria 
per  res,  que  yo  no  avia  res  fet  ni  conplit,  per  que  vengut  fos  ne  els  nom 
volien  dir  aquel  tan  gran  profit,  quc  el  papa  vos  perferra.  E  els  diguercn, 
que  cl  legat  vos  ho  diria  cn  avia  poder.  E  yo  dix  als  cardenals,  que,  con 
yo  preposse  al  papa,  fo  la  I  capitol,  que  a  ades  vos  degues  pagar  los  x 
milia  florins  per  tal,  con  vos  h)s  aviets  gran  mester  a  mesio  de  vostra 
casa,  e  que  el  papa  mavia  respost,  que  yo  faria  e  els  cardcnals  que  da^o 
tractaven.  Dixeren  me,  que  el  papa  endregava  ab  sos  mercades  con  me 
fes  desliurar  x  milia  florins  e  quem  aturas,  que  no  ho  perdes  per  poch 
dies.  E  yo,  senyor,  vehent  que  a  vos  cren  gran  mester  los  x  milia  Horins, 
volent  trer  de  poder  de  diable,  atorgue  de  romanir  aquels  V  dies  he  no 
pus!  E  al  V  dia  yo  fuy  als  cardenals  pregan  los,  que  pogues  entrar 
davant  lo  papa,  que  pus  noy  aturaria.  E  entre  davant  lo  papa  les  per- 
fertes  e  les  gracies  e  el  guardo  serya  molt  gran  e  lo  guardo  dix,  que 
faria  con  fos  a  sa  posta,  que  la  victoria  de  la  batala  li  [plasia?]  pus  per 
honor  vostra,  que  per  nul  altra  cosa  e  queu  graya  a  Deu,  que  hanc  no 
fo  hom,  quel  vehegues  (?)  aqui  be  mo  preses, 

Finalment,  senyor,  de  neguna  res,  per  que  vos  menviassets,  nom 
res  estat  atorgat  sau  de  beles  paraules,  queus  cuyden  passar  tots  temps. 
Dels  X  milia  floryns  nen  ach  negu,  mas  que  faria  I  letra  al  arcabisbe 
de  Benavent,  quels  vos  degues  dar.  E  yo  dix,  que  aquela  carta  no 
esperaria,  que  aytant  me  tcndrien  a  noves,  con  mavien  tengut,  mas  que 
la  dessen  a  vostre  procurador  ho  an  Berthomen  de  Capoa  ^  qui  romania, 
qui  els  vostres  fets  es  anat  axi  guayonament  co  I  dels  cardenals,  sau 
quem  dix,  queli  dix  lo  papa:  Cuyda  aver  fet  agats  lo  rey  Darago  per  la 
bataya ',  que  a  venguda,  que  ades  sen  vnlla  tornar  e  que  dex  tots  los  f ets 
perduts!  Que  diu,  senyor,  que  vos  li  promeses,  que  li  retnets  Sicilia  per 
pau  ho  per  for?a  o  y  moriets.  E  de  la  mort,  senyor,  sots  estat  vor  ben 
prop  algunes  vegades.  E  segons  que  yo  he  oyt  per  algunes  paraules,  ques 
digueren  en  consistori:  en  la  mort  vostra  ne  en  destruccio  de  vos  ne  de 
vostres  gens  no  darien  molt  Mas  vos,  senyor,  sots  tan  savi,  que  ab  la 
volentat  de  Deu  criareu  lo  milor. 

Los  fets  serien  loncs  descriurc.  Si  a  Deu  plau,  vos  vendrets  en  breu 
e  yo  comtar  los  vos  he  tots.  Lo  rey  Carles  e  el  legat  vos  esperen  a 
Salem  e  el  cardenal  micer  Randulfo  \  que  dien,  que  ve  specialment  per 
lo  vostre  romanir,  que  mentre,  que  yo  era  a  Alaya,  ordonaven  e  tractaven 
ab  en  Berthomeu  de  Capoa,  sent  (?)  que  no  volien  que  yo  y  fos,  que  vos 
deguessets  aturar  tro  a  Omnia  sentor  et  daqui  a  Omnia  sentor  lo  papa 
auria  fet  conpliment  a  XIIII  milia  oncez  e  ades  liuran  an  Bertomeu  de 
CapK)a  V  milia.  Sapiats,  senyor,  que  estich  VI.  dies  a  la  venguda,  que 


1  GroDlagothet  in  Neapel.    Uber  ihn  AA  I — III. 

2  Schlacht  am  Kap  Orlando. 

^  Landulf  Brancacci.    Legat  war  Kard.  Gerhard  von  Sabina. 


f   <;^     ?     rf    T^     5    1! 


1   4   <l     \ 


o      < 


f 


r 


Dokumente  673 

no  pogui  veure  lo  papa.  E  con  y  entre,  la  vista  fo  molt  breu  e  puys  nol 
pogui  veure  tro  al  comiat  e  feu  me  I  resposta,  la  qual  podets  entendre. 
E  algunes  vegades  anava  sorten,  si  que  dix,  que  tan  tart  auria  covinen^a 
ab  vos  con  ab  I  diable!  E  con  mac  acabada  la  resposta,  dix  me,  que  el 
era  las  e  estanch  e  quem  nexis  .  .  .  e  que  ho  digues  als  cardenals,  si 
res  11  volia  dir.  E  yo  dixli,  que  yo  no  avia  res  a  dir  als  cardenals.  que 
a  el  ho  avia  a  dir  e  que  li  plagues,  que  yo  resposes  aQo  que  el  avia  dit. 
E  escoltam  molt  poc. 

Yo,  senyor,  vos  avia  escrit  desus,  que  negun  dels  capitols,  que  vos 
trametiets,  nom  eren  acordats.  Ver  es,  que  el  papa  dix,  que  trametria 
bona  persona  en  Castela  per  pendre  la  treva,  si  no(?)  *,  senyor,  vos  en 
vets.  Segons  que  yo  he  entes,  per  cert,  el  dispensara  en  la  fila  del  rey 
de  Portogal  e  de  fil  de  don  Sanxo  ^  Els  sera  molt  favorable,  he  encaraus 
sera  contre  del  regne  de  Murcia,  en  que  el  diu,  que  no  aveu  neguna 
color  de  dret.  Coman  me,  senyor,  en  vostra  gracia.  Dat.  a  Salern  XVI 
dies  anats  Dagost. 

CRD  12  317.  Or.  Pap.  Gedruckt  mit  groBern  Auslassungen  AA  I,  61 11.  Ober 
die  Persunlichkeit  des  Gesandten  vgl.  AA  I  Einleitung.  Ich  lasse  hier  eine  trber- 
setzung  des  zum  Teile  nicht  leicht  verstandlichen  Berichtes  folgen: 

Dem  sehr  erhabenen  und  machtigen  Herrn  Jacme  durch  Gottes  Gnade 
Konig  von  Aragon,  Valencia,  Murcia  und  Graf  von  Barcelona  und  der  h.  Kirche 
Admiral  und  Generalkapitan  Herr  Bernard  von  Fonoyllar  euer  demiitiger  Diener, 
kiissend  eure  Hande  und  FiiBe,  empfiehlt  sich,  Herr,  eurer  Gnade.  Eurer  Hoheit, 
Herr,  lasse  ich  wissen,  daB  an  jenem  Tage,  als  ich  in  Neapel  war,  Herr  Arbert 
von  Mediona  kam  und  mir  einen  Brief  von  euch  gab,  in  welchem,  Herr,  stand, 
daB,  wenn  ich  sahe,  daB  der  Papst  eure  Sache  nicht  erfiillt  habe  in  der  Weise, 
daB  ihr  nicht  in  diesem  Lande  bleiben  konntet,  ich  zu  euch  nicht  zu  kommen 
brauche,  sondern  euch  in  Neapel  erwarte.  Und  so  war  die  Vereinbarung  von 
Herrn  Arbert  de  Mediona  und  mir,  daB  ich  es  dem  Konige  Karl  sagen  soUe,  damit 
er  sich  nicht  sorge,  dafi  ihr,  Herr,  und  wir,  die  fiir  euch  dort  waren,  gegen  ihn 
mit  verdeckter  Hinterhaltigkeit  seien;  besonders  da  der  Herr  Fiirst  gekommen 
war,  von  dem  er  alles  wiiBte.  Von  mir  war  vorgeschlagen,  zu  euch  zu  reisen,  da 
ich  keine  Miihe  scheuen  mochte.  Und  Konig  Karl  hielt  es  fiir  gut  und  wollte, 
daB  Herr  Arbert  de  Mediona  und  ich  und  Herr  Serge  zu  euch  gingen.  Und  da 
wir  vor  Gastelabat  waren,  kam  die  Barke  von  Ischia,  die  mir  einen  Brief  von 
euch,  Herr,  brachte,  in  dem.  enthalten  war,  daB  ich  euch  in  Salerno  erwarten 
soUe  und  nicht  zu  euch  zu  kommen  brauche.  Die  Vereinbarung  von  Herrn  Arbert 
de  Mediona  und  mir  und  Herrn  Serge  war,  daB  wir  nach  Salerno  zuriickkehren 
sollten,  da  wir  glaubten,  dafi  ihr  binnen  drei  Tagen  in  Salerno  sein  soUtet,  wie 
uns  der  Fiihrer  der  genannten  Barke  erzahlte. 

tJber  die  Dinge,  weshalb  ihr,  Herr,  mich  zum  Papste  sandtet,  ware  lange  zu 
erzahlen.   So  groB  sind  seine  Manover  und  die  der  Kardinale,  daB  bisher  nichts, 


*  Oder  vos?    Dann  aber  der  Sinn  schwer  deutbar. 
^  Sancho  IV.  von  Kastilien. 


674  Spanische  Forschungen 

was  sie  gesagt  hatten  .  .  .  das,  was  sie  mir  sagten,  daO  sie  es  mir  am  Morgen 
erfiillen  wiirden,  das  hielten  sie  mir  nicht,  abgesehen  davon,  daB  sie  mir  etwas 
vormachten,  und  ich  sah  wohl,  daD  alles,  was  sie  mir  sagten,  Unwahrheiten  und 
(leere)  Worte  waren.  Ich  sagte  zu  den  Kardinalen,  es  moge  ihnen  gefallen,  dafi 
sie  dem  Papst  sagten,  dalJ  ich  vor  ihn  treten  konne,  daD  ich  lange  gewartet  und 
zwei  Briefe  von  euch  hiitte,  daB  er  mich  frei  erlilaren  lieB  und  daQ  ich  wegginge. 
Und  wenn  der  Papst  nicht  wolle,  daD  ich  vor  ihn  kame,  daD  ich  wegginge  mit 
oder  ohne  AntVv'ort.  Und  die  Kardinale  gingen  zum  Papste  und  nach  einer  kurzen 
Weile  kamen  sie  heraus  zu  mir  und  sagten,  daD  der  Papst  groDe  Neigung  eure 
Sachen  zu  fordern  hatte,  die  euch  zu  groDem  Proflt  und  zur  groDen  Ehre  ge- 
reichen  wurden,  sowie  ihm  Gott  das  Leben  lasse,  und  daD  sie  mich  baten  und 
mir  rieten  zu  eurem  Nutzen,  daD  ich  nur  fiinf  oder  sechs  Tage  wartete.  Und  ich 
sagte  ihnen,  daD  ich  das  keineswegs  tun  wiirde,  denn  ich  hatte  nichts  getan  und 
vollbracht,  weshalb  ich  gekommen  sei,  und  sie  wollten  mir  nicht  jenen  groDen 
Profit  nennen,  den  der  Papst  euch  bringen  werde.  Und  sie  sagten,  der  Legat 
wiirde  es  euch  sagen  und  habe  dazu  die  Macht.  Und  ich  sagte  den  Kardinalen, 
daD,  als  ich  dem  Papste  vorschlug,  da  ein  Kapitel  war,  daD  er  euch  jetzt  die 
10  000  Florin  zahlen  solle,  da  ihr  sie  sehr  notig  habt  zur  Zahlung  fiir  euer  Haus, 
und  daD  der  Papst  mir  geantwortet  habe:  Ich  werde  es  schon  tun,  und  daD 
die  Kardiniile  dazu  verhandeln  sollten.  Sie  sagten  mir,  daD  der  Papst  seine 
Kaufleute  anweisen  werde,  daD  sie  mir  die  10  000  Florin  auslieferten  und  daD  ich 
warten  mochte,  daD  ich  das  wegen  der  wenigen  Tage  nicht  verlieren  mochte. 
Und  ich,  Herr,  sehend,  daD  die  10  000  Florin  euch  sehr  notig  waren,  und  sie  aus 
Teufelsklauen  ziehen  wollend,  willigte  in  diese  fiinf  Tage  zu  bleiben  und  nicht 
langer!  Und  am  fiinften  Tage  war  ich  bei  den  Kardinalen  und  bat  sie,  daD  ich 
vor  den  Papst  kommen  konne,  da  ich  langer  nicht  warten  wiirde.  Und  ich  trat 
vor  den  Papst.  Der  Nutzen,  die  Gnade  und  der  Ruhm  wiirde  sehr  groD  sein, 
sagte  er,  er  werde  tun,  was  in  seiner  Macht  sei;  daD  der  Sieg  der  Schlacht  (am 
Kap  Orlando)  ihn  freue  mehr  eurer  Ehre  wegen  als  aus  einem  andern  Grunde 
und  daD  er  Gott  danke,  daD  bisher  kein  Mensch  existiere,  den  er  mir  so  gut 
loben  konne. 

SchlieDIich,  Herr,  keine  Sache,  derentwegen  ihr  mich  gesandt  habt,  ist  mir 
gewahrt  worden,  abgesehen  von  schonen  Worten;  sie  sorgen  damit,  daD  die  Zeit 
vergeht.  Von  den  10  000  Florin  habe  ich  nichts,  nur  daD  er  einen  Brief  an  den 
Erzbischof  von  Benevent  abfassen  wird,  daD  er  sie  euch  geben  soll.  Und  ich 
sagte,  daD  ich  diesen  Brief  nicht  abwarten  wiirde,  daD  sie  so  lange  mich  hin- 
halten  wiirden,  wie  sie  mich  hingehalten  hatten,  daD  sie  den  Brief  euren  Pro- 
kurator  oder  an  Bartholomaus  von  Capua  geben  sollen,  der  zuriickbleibt,  der 
eure  Angelegenheiten  so  vorsichtig  mit  einem  Kardinal  betreibt,  abgesehen,  daD 
er  mir  sagte,  daD  ihm  der  Papst  erklart  habe:  der  Konoig  von  Aragon  meint  mit 
der  Schlacht,  die  er  gewonnen  hat,  genug  getan  zu  haben,  jetzt  mochte  er  zuriick- 
kehren  und  laDt  alle  Dinge  laufen!  Er  (Papst)  sagte,  ihr  hattet  ihm  versprochen, 
daD  ihr  ihm  Sizilien  wieder  verschaflen  wiirdet  vermittelst  Frieden  oder  Gewalt 
oder  ihr  wiirdet  dort  sterben.  Und  dem  Tode  seid  ihr,  Herr,  einige  Male  sehr 
nahe  gewesen.  Und  nach  dem,  was  ich  gehort  von  einigen  Worten,  die  im  Kon- 
sistorium  gesprochen  wurden,  auf  euren  Tod  oder  auf  eure  und  eures  Volkes 
Vernichtung  wiirden  sie  nicht  viel  geben.  Aber  ihr,  Herr,  seid  so  klug,  daD  ihr 
es  mit  Gottes  Hiilfe  am  besten  schaflen  werdet. 


Dokiunente  675 

Die  Dinge  waren  lang  zu  schildern.  Wenn  es  Gott  gefallt,  werdet  ihr  bald 
kommen  und  ich  werde  euch  alles  erzahlen.  Der  Konig  Karl  und  der  Legat 
erwarten  euch  zu  Salerno  und  der  Kardinal,  Monsignore  Randulf  kommt,  wie 
man  sagt,  besonders  um  euer  Bleiben  zu  bewirken;  die,  als  ich  in  Anagni  war, 
mit  Bartholomaus  von  Capua  bestimmten  und  verhandeUen,  indem  sie  nicht 
wollten,  daD  ich  dabei  war,  dafi  ihr  warten  sollt  bis  Allerheiligen  und  von  jetzt 
bis  Allerheiligen  wiirde  der  Papst  eine  Erganzung  auf  14  Tausend  Unzen  gemacht 
haben  und  jetzt  werden  sie  Bartholomaus  5  Tausend  liefern. 

Wisset  Herr,  daD  ich  sechs  Tage  nach  der  Ankunft  den  Papst  nicht  sehen 
konnte.  Und  als  ich  eintrat,  war  der  Besuch  sehr  kurz  und  dann  konnte  ich  ihn 
nicht  sehen  bis  zum  Abschied  und  er  gab  mir  eine  Antwort,  welche  rhr  ver- 
stehen  konnt.  Einige  Male  wollte  ich  gehen,  so  daD  er  sagte,  daB  er  ebenso  gern 
ein  Abkommen  mit  euch  treflen  werde  wie  mit  einem  Teufel!  Und  als  er  mir  die 
Antwort  gegeben  hatte,  sagte  er,  er  sei  mude  und  matt  und  ich  mochte  gehen 
und  daB  ich  es  den  Kardinalen  sage,  wenn  ich  ihm  etwas  sagen  woUe.  Und 
ich  sagte  ihm,  daD  ich  den  Kardinalen  nichts  zu  sagen  hatte,  dafi  ich  ihm  es  zu 
sagen  hatte  und  daD  er  gestatten  mochte,  daB  ich  antworte  auf  das,  was  er  gesagt 
hatte.   Er  horte  mir  sehr  wenig  zu. 

Ich  hatte  oben  geschrieben,  daB  keins  der  Kapitel,  die  ihr  sandtet,  mir 
genehmigt  sei.  Wahr  ist,  daB  der  Papst  sagte,  er  werde  eine  tiichtige  Person- 
hchkeit  nach  Kastilien  schicken  um  Waflenstillstand  zu  schlieBen  .  .  .  Wie  ich 
vernommen  habe  als  sicher,  wird  er  der  Tochter  des  Konigs  von  Portugal  und 
dem  Sohn  des  Don  Sancho  Dispens  geben.  Er  wird  ihnen  sehr  gunstigt  sein  und 
euch  entgegen  sein  wegen  des  Reiches  Murcia,  an  dem  ihr,  sagt  er,  keine  Spur  von 
Recht  habt.   Ich  empfehle  mich  eurer  Gnade.  Gegeben  zu  Salerno  am  16.  August. 


7.  Roger  de  Brundusio  (R.  de  Flor)  an  Barcelona:  Klage  iiber  den  Konig  (Jayme) 
von  Mallorca,  der  ihm  Einnahme  von  Wasser  nicht  gestattet  Entschaldigung 
wegen  Wegnahme  von  Geldsummen,  die  angeblich  Barceloneser  Kaufleuten 
gehoren.  Im  Hafen  von  Mallorca  1301  Juli  27. 

Nobilibus  et  egregiis  viris  vichario  bajulo  et  universis  aliis  oficiali- 
bus  curie  Barchilonie  dilectis  amicis  suis  frater  Rogerius  de  Brandusio ' 
ordinis  sacre  domus  militie  Templi,  serenissimi  domini,  domini  regis 
Federici  tercii  Dei  gracia  regis  Sicilie,  ducatus  Apulie  et  principatus 
Capue  consiliarius,  familiaris  et  fidelis  salutem  et  paratam  ad  eorum 
obsequium  voluntatem.  Licet  per  id,  quod  a  vobis  nobis  collatum  exstitit, 
de  .  .  .  ^  non  possemus  plenarie  commendari,  causam  attendentes  et  con- 
siderantes  ingratulitatem  et  incurialitatem  infelicis  regis  Majoricarum, 
qui  nobis  indigne  contulit  et  confert,  videlicet  quod  non  permitit  nos 
aqua(m)  de  suo  regimine  sumere,  ac  si  essemus  perfidi  Sarraceni,  de 
vobis  nos  commendamus  et  vos  adsurgimus  ad  omnia  genera  graciarum, 
quoniam(?)  tota^  spes  predicti  domini  regis  nostri  et  nostra  in  civitate 

1  So  das  Or.  statt  Brund. 

2  Loch  fiir  ein  paar  Worter. 

3  tuta  Or. 


676  Spanische  Foischungen 

Barchilione  dependeat  tanquam  in  loculo  singulari.  Et  propterea  noveri- 
tis,  quod  Perieglato(?)*  de  Barchiliona  et  Fazmondus  de  Gilar  de  Barchi- 
liona  ad  nostri  presenciam  venientes  ad  presens  exposuerunt  cum 
querela,  quod,  cum  ipsi  . .  .  cum  barcha  .  . .  in  turonensibus  grossis  libras 
quadraginta  tres  et^  .  .  .  per  nos  fore  ablatos.  Super  quibus  vobis  dici- 
mus  per  presentes,  quod  Deum  testamur,  qui  renos  scrutatur "  et  corda 
in  predicta  barcha  non  abstulimus  sub  fide,  quam  tenemus  predicto 
domino  nostro  regi,  nisi  in  virgis  argenteis  marcas  quinquaginta,  doblas 
aureas  ducentas  et  turonenses  gros&os  centum  Johannis  Boldi  de  Pla- 
cencia  de  societate,  que  dicitur  Rustegaci  (?);  ad  que  omnia  capienda 
licite  stendimus  manus  nostras.  Unum  tamen  vobis  [tenore]^  presen- 
cium  intimamus,  quod,  cum  fecerimus  aperiri  omnes  capsias  predicte 
barche  preter  unam  absconditam  per  dictum  et  devenerimus  ad  portum, 
q[uia]  li[cenciare]^  volebamus  ipsum  cum  barcha  sua,  invenimus  cap- 
siam  absconditam  supradictam,  et  cum  vellemus  dictam  capsiam  facere 
aperiri,  ipse  nobis  prestitit  tacto  corporaliter  libro  ad  sancta  dei  evange- 
lia  sacramentum,  quod  predicta  capsia  erat  cujusdam  marinarii  et  cum 
nos  diceremus  ei,  quod  nobis  demonstraret  dominum  dicte  capsie,  dixit 
nobis  dictum  marinarium  non  esse  in  barcha  set  .  .  .  *  Quia  vos  estis 
sapientes,  per  premissa  potestis  presumere,  quod  est  de  .  .  .  licito  pre- 
sumendum.  Dat  in  portu  Majoricarum  vigesimo  sexto  Jullii  quarte  de- 
cime  indictionis. 

Premissa  omnia  confessi  fuimus,  quemadmodum  in  presentibus 
continentur,  coram  testibus  infrascriptis  videlicet  Guilelmo  de  Peralada 
de  Terragona,  Raymundo  Palia(?)  et  Guilelmo  Villari. 

GRD  Jayme  II  4154.  Or.  Pap.  Ssp.  Sehr  schwer  lesbar,  das  Papier  stark 
durchlochert.     tjber  Roger  de  Rrundusio  (Roger  de  Flor)  vgl.  oben  Darstellung. 


8.  Jayme  I.  von  Mallorca  an  Jayme  II.  von  Aragon:  Klagen  iiber  das  anmaBende 
Benehmen  der  Genuesen.  Roger  (de  Flor)  nahm  bei  Barcelona  zwei  mallor- 
canische  Barken.  Vor  der  Stadt  Mallorca  verlangt  er  refrescamentum  vom 
koniglichen  Statthalter  und  schadete,  als  ihm  dies  verweigert  wurde,  der  Insel 
sehr.  Man  sagt,  daB  er  den  Infanten  Ferrando  entfiihren  wolle.  Sicilische 
Korsaren  schadigen  sein  Land.  Jayme  glaubt  nicht,  daB  solches  Konig  Fiedrich 
gefallt.    Mallorca  (1301)   Oktober  7   (?). 

Die  Genuesen  schadigen  ihn  ungeheuer  (gravamina  infinita).  Er  beklagte 
sich  in  Genua.  Die  Stadt  versprach  Gesandte  zu  schicken;  sie  blieben  aus.  End- 
lich  kamen  sie  und  benahmen  sich  so  anmafiend  und  machten  solche  unsinnige 


*  Das  "Wort  ist  mit  Sicherheit  nicht  zu  lesen. 

s  Das  iibrige  nur  zum  Teil  lesbar. 

^  scurtatur  Or. 

^  Fehlt  Or. 

8  Das  weitere  weggelassen,  weil  nur  hier  und  da  ein  Wort  lesbar. 


Dokumenle  677 

Vorwiirfe,  dafi  die  Stadt  anschelnend  neuen  Streit  sucht.  .  .  .  Quibus  per  nos 
intellectis  processit  de  consilio  nostro,  quod  contra  Januenses,  qui  sub  nostra  fide 
apud  Majoricas  venerant  et  erant,  non  faceremus  progredi  in  aliquo  quoad  pre- 
sens,  set  quod  daremus  eis  comeatum,  quod  exirent  et  recederent  de  terra  nostra 
cum  omnibus  rebus  suis,  quod  fieri  fecimus  et  mandari. 

Pretera  vestre  excellencie  per  presentes  volumus  esse  notum,  licet 
ad  vestri  audienciam  jam  credimus  pervenisse,  qualiter  frater  Rotgerius 
cum  IIII  galeis  et  uno  ligno  armatis  venit  ad  .  .  .  maris  Barcliinone  ante 
civitatem  et  ibi  cepit  duas  barchas  hominum  nostrorum  mercibus  honera- 
tas.  Et  ad  preces  proborum  hominum  [Barchinonensium?]  illas  noluit 
restituere  uUo  modo,  immo  dixit,  quod  inclitus  Fredericus  frater  vester, 
nepos  noster,  tenebat  ac  reputabat  nos  inimicum  et  quod  .  .  .  gentibus 
nostris  inferet  omne  malum,  quod  posset.  Quod  dicti  probi  homines 
Barchinone  nobis  per  suas  literas  sciri  fecerunt,  ut  indempnitati  nostra- 
rum  gentium  provideri  et  precaveri  faceremus.  Posthecautem  dictusfra- 
ter  Rotgerius  venit  ad  insulam  Majoricarum  et  peciit  sibi  dari  refresca- 
mentum  a  tenente  locum  nostrum,  qui  erat  in  civitate,  cum  nos  essemus 
extra  civitatem  per  insulam  spaciando.  Et  quia  dictus  locum  nostrum 
tenens  respondit  sibi,  ut  haberet  eum  excusatum,  quia  non  poterat  sibi 
dare  refrescamentum,  cum  ad  nostrum  magnum  honus  cederet  pariter 
atque  dampum,  ipse  incontinenti  desexivit  se  ab  ipso  et  a  nobis  .  .  . 
nostris  gentibus,  et  licet  jam  sine  deseximento  nostris  gentibus  dampna 
plurima  intulisset,  postea  eisdem  illa,  que  potuit  .  .  .  dedit .  .  .  Alomarius 
quondam  .  .  .  nos  .  .  .  dicti  Frederici  et  [reserjavit  (?)...  furtive  et 
clandistine  Ferrandum  filium  nostrum  .  .  .  eum  in  Siciliam  ducere  .  .  . 
alii  pirate  seu  curssarii  de  Sicilia  dederunt  [in]  maribus  nostris  et 
eciam  in  maribus  Sardinie  .  .  .  Propter  .  .  .  supradicta  opportet  nos 
facere  fieri  de  novo  galeas  et  alia  .  .  .  discurrendi  mare  et  terram,  pro 
quibus  opportet  nos  facere  magnos  sumptus.  Tamen  credimus,  quod 
predicta  .  .  .  armatam  suam  et  alios  cursarios  Sicilie  dicto  inclito  Fre- 
derico  non  placuerint  neque  placeant  nec  sint  grata  .  .  .  Dat  Majoricis 
septimo  .  .  .  Octobris  (?)  anno  domini  milesimo  CCC  primo. 

Or.  Pap.  Ssp.  (^riiher  unter  der  cartas  maltradadas).  Nur  Bruchstiicke  sind 
erhalten.  Wichtig  der  Satz  iiber  den  Plan  der  Entfuhrung  des  Infanten  Ferrando. 
Nach  allem,  was  spater  erfolgte  (vgl.  AA  III,  211  und  unten  Nr.  13  sowie  Haber- 
kern,  Register),  kann  man  eher  an  Freiwilligkeit  des  Infanten  denken. 


9.  P.  de  Casteyllo  an  Fr.  P.  de  s.  Just,  Kanttiur  von  Alfambra:  Schones  Wellinaclits- 
fcst  in  Mlravet.  Nachriehten  von  den  Gefangenen  gehcn  ihm  zu.  Nachrichten 
vom  GroBmeister.  Verandcrungen  in  hohcn  Ordensstellungen  (1304  nach 
W^eihnaehten). 


678  Spanische  Forschungen 

Al  molt  honrat  e  religios  seynor  frare  P.  de  Senjust,  honorable 
comanador  Dalfambra  del  vostre  hobedient  frare  P,  de  Casteyllo  salutz 
hen  Jhesu  Christ  ab  deguda  reverencia  are  e  per  totz  temps.  Fem  vos 
saber,  seynor,  que  som  desigant  de  hoir  vostra  bona  sanitat  e  el  vostre 
bon  estament,  e  si  de  nos  vos  plau  hoir,  sans  som  [la]  Deu  merce.  Item 
vos  fem  saber,  seynor,  que  volentat  fo  del  seynor  comanador,  que  nos 
tenguesem  festa  ab  ell  a  Miravet  e  estiguem  hi  tro  al  diluns  apres  les 
huitaves,  e  la  merce  de  Deu  tenguem  bona  festa,  alegra  e  pagada,  car  lo 
seynor  comanador  es  be  e  gint  sa,  la  Deu  mer^e.  Totz  los  altres  de 
Qa  compagnia  avem  agut  de  refrescament  noveles  de  moltes  parts,  per 
que  ^  .  .  .  avem  pregat  lo  seynor  comanador,  que  algunes  cartes,  que  el 
a  agut  dels  frares  de  la  preso,  que  vos  deja  tremetre,  jasia  que  en 
aqueles  se  contenen  alcunes  noveles,  quens  plauria,  que  fosen  meylors, 
mas.  cove  sof erir,  qo  que  a  Deu  plau.  Item  Domingo  misatger  del  maestre 
Doltramar,  que  parti  desta  terra,  con  les  vistes  foren  dels  reys  a 
Tara^ona  ^  .  .  .  veng  en  Gardein  lo  divendres  abans  de  nadall  e  compta, 
quel  seynor  maestre  e  tots  los  altres  frares  son  sans  e  en  bon  stament 
e  no  y  a  negun  altre  remudament,  salvant  quel  visitador  de  FranQa  es 
relexat  de  la  visitacio,  mas  te  loch  de  maestre  en  Franga  e  en  Proenga, 
frare  Ramo  de  Quinsi,  a  qui  hom  solia  dir  Lo  Xaperon,  dit  (?)  es  raaestre 
de  Puyla.  Negun  comanador  de  Provincia  no  es  apelat  de  pasar  enguan, 
que  nos  sapiam.  Lo  seynor  maestre  Doltramar  trames  letres  al  seynor 
comanador  de  Miravet  de  visitacio  e  en  Riambau  de  Caro,  qui  es 
comanador  de  la  terra,  e  frare  Ayma  Dalyele,  qui  es  menescall,  e  frare 
Bertran  de  Gordo,  qui  es  trocopler,  de  degunes  altres  no  hagut  letres, 
que  nos  sapiam,  frare  Jofre  de  Xarnay  es  draper,  frare  P.  de  Druyes  es 
son  menacxall.  Les  letres,  qui  venien  al  seynor  comanador,  foren  dades 
a  LimaQo  a  XXV.  dies  Doctobre  e  no  sabien  negunes  noveles  de  la  nau 
de  Barcelona,  hen  que  anaven  los  frares  desta  terra.  Negunes  altres 
noveles  no  sabem  daqueles  partides,  que  us  pusquem  fer  saber.  Lo  dit 
missatger  del  maestre  fo  a  Mivavet  lo  dimarts  apres  la  festa  de  nadall 
e  nos  avemvos  tardat  de  fer  saber  les  noveles  per  tal,  que  fosem  cert 
de  totes  parts,  que  noveles  poguesen  enquere  alonguam  lescriure,  tro 
que  nos  fosem  tomat  a  Torres.  E  axi  aureu  nos  a  perdonar,  com  tant 
ho  avem  laguiat,  encara,  seynor,  no  avem  tremes  ab  ell . . . 

CRD.  Or.  Pap.  (fruher  Ap.  gen.  Nr.  102).  Der  Brief  kann  nur  nach  der  Zu- 
sammenkunft  der  Konige  von  Aragon  und  Kastilien  in  Tarazona  datiert 
werden;  diese  fand  im  Sommer  1304  statt;  folglich  ist  der  Brief  von  1304  nach 
"Weihnachten.  Kurz  vor  der  Katastrophe  geschrieben,  ist  er  wegen  der  aufge- 
zahlten  Personlichkeiten,  die  im  TemplerprozeB  eine  Rolle  spielten,  von  beson- 
derem  Interesse. 


1  Loch. 

2  Der  Konige  von  Aragon  und  Kastilien  1304.  Dann  folgt  groBeres  Loch. 


Dokumente  679 

10.  Baymundus  [Berengarii]  an  Jayme  II.:  Sein  Vater  (Karl  II.)  nnd  sein  Bruder 
haben  in  Jaymes  Saclie  den  Index  Capitanus  de  Suessa  an  die  Kurie  gescliickt. 
Der  Papst  reist  nacli  Perugia  und  ist  mit  der  franzosisclien  Saclie  bescliMftigt 
Darum  gehen  die  Boten  nach  Perugia.  tJber  die  Heirat  Marias  mit  Sancho 
berlchtet  der  Yater.   ATer(a)  (1305)  April  22. 

Dominus  genitor  noste.r,  eo  quod  ipse  una  cum  d.  duce  Calabrie 
erant  .  .  .^  regni  negociis  .  .  .  tabiliter  occupati  pro  negociis  vestris,  pro 
quibus  nuntii  vestri  venerunt,  domino  nostro  summo  pontifici  et  dominis 
cardinalibus  supplices  et  affectuosas  litteras  destinavit,  mittens  una  oum 
eis  ad  Romanam  curiam  pro  pretactis  exequendis  negotiis  magistrum 
Capitanum  de  Suessa,  iudicem  appellationum  magne  curie  sue.  Quibus 
d.  summus  pontifex,  quia  erat  in  motu  migrandi  [de]  Urbe  Perusium  et 
alias  super  facto  regis  Francie,  cuius  solennes  nuntii  in  Romana  curia 
erant,  plurimum  occupatus  mandavit,  ut  se  Perusium  sequerentur,  pro- 
mittens  se  eos  ibi  expediturum.  Quo  et  idem  d.  genitor  noster  nuntios 
suos  solennes  pro  dictis  vestris  negociis  est  missurus.  Super  negocio 
matrimonii  contrahendi  inter  primogenitum  illustris  regis  Maioricarum 
et  dominam  Mariam  sororem  nostram,  quid  actum  sit,  d.  pater  noster 
per  suas  literas  vobis  scribit  .  .  .  Dat.  Averse  die  XX.  mensis  Aprilis 
II  indictionis. 

CRD  9796.  Or.  Pap.  Ssp.  Vgl.  AA  I,  164.  tJber  die  erwahnte  Heirat  vgl. 
oben  letztes  Kapitel  der  Darstellung. 


11.  Garsias  Michelis  de  Ayerbe  hat  Geld  und  Prokuratorenpapiere  seinem  Nachfolger 
Michael  Lupi  iibergeben  und  ihn  in  Gegenwart  des  P.  penitenciarius  in  die 
GeschSfte  eingeweiht.  Er  verzicbte  willig,  aber  betone,  daB  er  sich  keiner 
Schuld  bewuBt  sei.  Perugia  (1306)  Jnnl  23. 

Excellentissimo  ac  magnifico  domino,  domino  Jacobo  Dei  gracia  regi 
Aragonum  etc.  vester  Garsias  Michelis  de  Ayerbe  camerarius  Terracho- 
nensis  clericorum  vestrorum  minimus,  humilimus  et  devotus  .  .  .  Vestre 
regie  maiestatis  literas  recepi  apertas,  in  quibus  continebatur,  quod  consti- 
tueratis  vestrum  procuratorem  Michelem  Lupi,  archipresbyterum  Cesar- 
augustanum\  Cui  de  mandato  vestre  celsitudinis  tradidi  CCC  florenos 
auri  ad  pondus  curie,  ut  receperam  a  Vitali  de  Villanova,  et  omnia  alia 
scripta  tangencia  negocia  vestre  excellencie,  ut  receperam,  et  eundem 
in  dictis  negociis  coram  fratre  P.  penitenciario,  ut  plenius  potui,  infor- 
mavi.  Et  sum  paratus  eidem  procuratori,  ut  sibi  dixi,  consulere  et 
dirigere  in  vestris  negociis  et  serviciis  iuxta  possibilitatem,  cum  ab  ipso 
fuero  requisitus.  Quare,  que  vestre  claritati  placent,  reputo  bene  facta. 
Verumtamen  scio,  quod  non  sum  vestre  magnificencie  in  culpa  aliqua 


*  Oben  fehlt  ein  Stuck  Papier. 
1  Der  Brief  datiert  vom  18.  Mai. 


bHU  Spanische  Forschungen 

modica  seu  magna  nec  ero.  Confido  in  Deo  toto  tempore  vite  mee,  immo 
semper  vestre  .  .  .^  si  non  ut  procurator,  ut  negociorum  gestor  naturalis, 
familiaris  et  vestre  pietatis  consiliarius  et  clericus  specialis  .  .  .  plenius 
exaltari.  Scitis,  domine  excellentissime,  quod  secrete  vobis  misi  quedam 
instrumenta  publica,  que  liabui  a  mag  .  .  .  Saraynena  et  notificavi,  qui 
erant  in  curia  contrarii  vestris  negotiis  et  specialiter  in  facto  monasterii 
de  Xixena  .  .  .  aliquos  dicto  priori,  quod  infideliter  egerat  in  reddendo 
michi  diota  instrumenta  et  dixerunt,  quicquid  vobis  scripseram  super 
istis.  Nescio,  unde  habuerunt.  Et  dictus  prior  dixit,  quod  non  erat  pro- 
curator  eorum  nec  eis  in  aliquo  tenebatur  set  vestre  magnificencie  ser- 
vire  modis  omnibus  afectabat  .  .  .  Dat.  Perusii  vigilia  sancti  Johannis 
Baptiste. 

Extr.  series  915.  Or.  Pap.  Ssp.  In  Mitte  grofies  Loch.  Vgl.  AA  I,CXXXIf.  iiber 
diesen  wichtigen  Berichterstatter.  Er  blieb  also  bis  nach  der  Wahl  Clemens  V. 
(5.  Juni).  Seine  Ausgaben  an  der  Kurie  waren  ihm  noch  drei  Jahre  spater  nicht 
ganz  ersetzt.  Denn  Reg.  237  f.  28  heiOt  es:  Garsias  MicheUs  de  Ayerbe,  camerarius 
Terrachonensis  ecclesie,  musse  242  sol.  10  den.  Jaccenses  als  decima  prioratus 
s.  Christine  pro  tempore  preterito,  quo  erat  prior,  zahlen.  Er  konne  damit 
warten,  bis  ihm  das  gezahlt  sei,  was  ihm  von  der  koniglichen  Kurie  geschuldet 
werde  racione  provisionis  per  nos  sibi  assignate,  dum  erat  procurator  noster  in 
curia  Romana  cum  littera  nostra,  que  data  fuit  Valencie  idus  Aprilis  a.  d.  mccc 
tercio.    Datiert  ist  dieses  Schreiben  vom  27.  Marz  1308! 


12.  Bischof  Raimund  von  Valencia  und  Willielm  von  Montecatiieno  an  Jayme  11.: 
Bericlit  iiber  Audienz  beim  neugewahlten  Clemens  V.  Nach  Weggang  der 
Grafln  von  Foix  mit  Schwester  und  Kindern  wurden  sie  empfangen.  Tags 
darauf  bitten  sie  um  Reise  des  Papstes  durch  Katalonien  oder  wenigstens  um 
Zusammenknnft  mit  dem  Konig.  Ersteres  sagt  Clemens  bedingungsweise, 
letzteres  sicher  zu.  Die  franzosischen  Gesandten  Itamen  nach  ihnen.  Bordeaux 
(1305)  Angust  11. 

Excellentissimo  et  magnifico  principi  d.  Jacobo  Dei  gracia  regi  Ara- 
gonum  illustri  devoti  sui  Raimundus  miseratione  divina  Valentinus 
episcopus  et  Guilelmus  de  Montecatheno  dominus  de  Fraga  cum  omni 
recommendacione  se  ipsos.  Noverit  vestra  regia  celsitudo,  serenissime 
princeps,  quod  die  dominica  proxime  preterita,  qua  scilicet  dicebatur 
VI.  idus  Augusti,  de  mane  intravimus  Burdegalam  et  ad  palacium  domini 
nostri  summi  pontificis  descendentes  post  exitum  nobilis  comitisse 
Fuxensis,  que  cum  domina  Constancia  sorore  eius  et  filiabus  suis 
erat  .  .  .  ^  dominum  summum  pontificem,  patuit  nobis  aditus  fuimusque 
multum  bene  multumque  gaudenter  accepti  per  eum  et  fecimus  reveren- 

2  GroBes  Loch  in  der  Mitte. 

1  Ganz  verblaBt  ein  paar  Worte,  so  ofter.  Es  handelt  sich  um  den  Besuch 
der  vielgenannten  Grafin  von  Foix. 


r-      X 


u    — 


o   •- 


Dokuniente  (^H\ 

ciam  .  .  .  Et  post  aliqua  verba  inde  discessimus  et  die  martis  tunc  se- 
quenti,  que  ad  explicandum  ambasiatam  nostram  nobis  fuerat  assignata, 
ad  eum  redivimus  hora  prima  .  .  .  Litteris  serenitatis  vestre  ex  parte 
nostra  exhibitis  vos  dominum,  reginam  ac  liberos  vestros  et  terram 
rocommendavimus  et  explicato  ei  seriose,  qualiter  de  eius  promocione 
gavisi  fuistis  et  gaudetis  plurimum  et  quod  vos  et  terram  vestram  suo 
offerebatis  servicio,  demum  ex  parte  vestra  supplicavimus,  quod 
placeret  ei  per  terram  vestram  transitum  facere  et  ad  hoc  .  .  .  vel  saltem 
placeret  ei  oportunitatem  dare,  ut  cum  eo  videre  possetis.  Qui  •.  .  .  sin- 
gula  per  nos  dicta  et  ad  ea  singillatim  vobis  gracias  referendo,  super 
primo  articulo  supplicacionis  .  .  .  de  faciendo  scilicet  transitum  per 
terram  vestram  respondit,  quod  multum  placeret  ei  esse  in  terra  vestra, 
antequam  de  partibus  istis  recederet.  Super  hoc  tamen  certum  dare 
responsum  non  poterat,  donec  aliqui  cardinales,  pro  quibus  miserat, 
venissent  ad  eum,  cum  quibus  deliberare  super  hiis  et  aliis  intendebat. 
Super  secundo  vero  .  .  .  hoc  respondit,  quod  multum  placebat  ei  vos 
videre  et  de  hoc  daret  oportunitatem  et  cogitaret  de  loco  ad  hoc  congruo 
et  vobis  non  suspecto.  Post  hoc  cum  apud  eum  institerimus  (?),  quod 
super  hiis  vobis  certum  aliquid  portaremus,  dixit,  quod  hinc  ad  diem 
lune  sequentem  vobis  responsionem  faceret  de  predictis,  propter  quod 
hic  adhuc  remanemus.  Et  ne  interim  predicta  vos  lateant,  ea  vobis  pre- 
sentibus  intimamus.  Istud  autem  in  sumna  concludimus  et  presertim  ex 
verbis  eius  et  ex  verborum  expressione  coUigimus  evidenter,  quod  per- 
sonam  (?)  vestram  (?)  vehementer  diligit  et  favoribus  intendit  prosequi 
graciosis. 

Nuncii  regis  Francie,  videlicet  dominus  Ludovicus  frater  eius,  dux 
Burgundie  et  alii  venerunt  heri  et  mane  post  proposicionem  nostram 
pre  .  .  .  fuerunt  cum  dicto  domino  summo  pontifice,  qui  Clemens  quintus 
appellatur.  Datum  Burdegalis  III  idus(?)^  mensis  Augusti  anno  domini 
millesimo  trecentesimo  quinto. 

CRD.  2433.  Or.  Pap.  Ssp.  Stark  verblafit.  Kurzer  Inhalt  AA  I,  198.  Weitere 
kurze  Berichte  daselbst. 


13.  Drei  Briefe  zur  Geschichte  dcs  Infanten  Ferrando  von  Mallorca:  1)  Konigin 
Selaramunda  von  Mallorca  an  Jayme  II.  bittet  diesen  die  Aussohnung  ihres 
Sohnes  Ferrando  mit  seinem  Vater  zu  bewirken.  Vermittler  ist  der  Templer 
Ramon  de  Guardia.  Perpignan  (1306)  April  20.  —  2)  Jayme  II.  teilt  Ferrando 
mit,  daB  aus  dem  Eheprojekt  zwischen  ihm  und  Clemenza  von  Ungarn  nichts 
werden  kann,  da  ihr  koniglicher  Bruder  sie  fiir  einen  ungarischen  GroBen 
bcstimmt  hat.  Valencia  (1310)  Februar  28.  —  3)  Kiinig  Sancbo  von  Mallorca 
teilt  Jayme  II.  den  Tod  seines  Bruders  Ferrando  mit.  Perpignan  (1316) 
Oktober  17. 


-  So  eher  als  VI  die  wie  AA  I,  198. 


682  Spanische  Forschungen 

1.  .  .  .  Significamus,  quod  Ferrandus  filius  noster  misit  duos  pre- 
dicatores  ad  illustrem  d.  regem  nostrum,  qui  ex  parte  ipsius  Ferrandi 
eidem  d.  regi  viro  nostro  karissimo  exposuerunt,  quod  dictus  F.  sup- 
ponebat  se  ad  mercedem  et  voluntatem  eius  et  hobedire  sibi  iuxta  suam 
voluntatem  in  omnibus  et  mandatum.  Qui  dictus  d.  rex  respondit  dictis 
fratribus  inter  cetera,  quod,  nisi  daret  se  et  conferret  dominacioni  vestre 
et  vestram  voluntatem  sequeretur  in  omnibus,  non  parceret  sibi  nec 
suam  graciam  redderet  nec  amorem.  Super  hiis  autem  venerabilis  fr.  R. 
de  Guardia,  preceptor  domus  mansi  Dei,  ex  parte  nostra  plura  alia  vobis 
dicet.  Cui  placeat  dominacioni  vestre  de  huiusmodi  negocio  fidem  plena- 
riam  adhibere.  Et  quia  vos,  domine  mi,  estis  nostrum  et  suum  refugium, 
placeat  serenitati  vestre  adhuc  procurare,  quod  dictus  F.  manu  vestra 
veniat  ad  manum  et  graciam  sui  patris  .  .  .  Dat.  Perpiniani  XX  die 
mensis  Aprilis  a.  d.  millesimo  ccc  sexto. 

CRD  Nr.  2546.  Or.  Pap.  Ssp.  In  Nr.  2547  beglaubigt  auch  der  Konig  Jayme 
von  Mallorca  den  R.  de  G. 


2,  Inclito  suo  karissimo  consanguineo  infanti  Ferdinando  illustris 
regis  Maioricarum  karissimi  patrui  nostri  filio  la.  Dei  gracia  rex  Ara- 
gonum  etc.  salutem  et  sinceram  dilectionem.  Ad  noticiam  vestram 
deferimus  per  presentes,  nos  noviter  ab  illustri  principe  Roberto  Jhersa- 
lem  et  Sicilie  rege  litteras  recepisse,  per  quas  significavit  nobis,  venisse 
ad  eum  quendam  clericum  regis  Ungarie  nepotis  sui,  qui  ei  litteras 
ipsius  regis  Ungarie  presentavit  continentes  regem  ipsum  Ungarie  pre- 
fatum  regem  Robertum  affectuose  requirere  et  rogare,  ut  de  spectabili 
puella  Clemencia  sorore  sua  ad  desjX)nsacionem  vel  virile  consorcium 
nullam  faciat  novitatem.  De  hocque  similiter  a  reverendo  in  Christo 
patre  domino  Gentili  cardinale  in  Ungaria  apostolice  sedis  legato 
litteram  asserit  recepisse,  qui  sic  etiam  significavit  eidem  ipsorum  regis 
et  iegati  fore  intentum  antefatam  puellam  cum  aliquo  ex  magnatibus 
regni  Ungarie  matrimonio  collocare,  a  quo  rex  prefatus  auxilium 
obtinere  valeat  pariter  et  favorem.  Rogavitque  nos  memoratus  rex 
Robertus  per  suam  litteram  supradictam,  ut  hec  dicto  regi  Maioricarum 
patri  vestroetvobissignificare  continuo  deberemus,  cum  ex  nunc,  ex  quo 
sic  est  negocium,  in  tractatu,  quem  nos  hactenus  duximus,  sicut  scitis,  de 
matrimonio  contrahendo  inter  vos  et  puellam  iam  dictam  non  sit  aliqua- 
tenus  insistendum.  Litteram  autem  regis  Ungarie,  de  quo  predicitur, 
prelibato  regi  Maioricarum  genitori  vestro  in  littera  nostra,  quam  de  hoc 
ei  direximus,  transmisimus  interclusam.  Hec  igitur  vobis  curavimus 
intimanda  tum  ex  dicti  regis  Roberti  significacione  et  precibus,  tum  etiam 
quia  conspicimus  nos  a  dicto  tractatu,  quem  fecimus,  ulterius  retra- 
hendos.  Dat.  Valencie  II.  Kalendas  Marcii  anno  predicto. 


Dokumente  683 

Reg.  335  f.  346.   Vorher  geht  der  Brief  an  Konig  von  Mallorca  und  Robert. 

3.  .  .  .  Non  absque  dolore  cordis,  sed  tristicia  magna  refferimus, 
quod  habuimus  rumores  certos,  inclitum  inf  antem  Ferrandum  germanum 
nostrum  carissimum  diem  clausisse  extremum,  cuius  corpus  portari 
debet  in  brevi  ad  terram  nostram  et  tradi  ecclesiastice  sepulture.  Dat. 
Perpiniani  XIIII.  Kalendas  Novembris  a.  d.  millesimo  trecentesimo 
sexto  decimo. 

CRD  5527.  Or.  Pap.  Ssp.  Schon  am  5.  Juni  war  Ferrando  bei  .Clarenza 
gefallen. 


14.  (Letzte)  Briefe  des  GroBmeisters  Jacob  de  Molay  an  den  neuen  ProTinzial- 
meister  Eximen  de  Lenda:  Ernennung;  Bitte  Frieden  und  Zuclit  zu  lialten; 
soll  nacli  Weisung  der  prudhommes  vorgelien;  sendet  Bericht  der  Ernennung 
an  Jayme  IL;  sendet  Bulle  und  Burse;  soli  Dienerschaft  des  (Terstorbenen) 
Komturs  gut  behandeln;  Renten  der  Laien  vom  Orden  sind  abzulosen.  Poitiers 
10.  und  11.  September  (1307). 

1.  .  .  .  Nous  vouis  facons  a  savoir,  que  par  la  longue  conissance  et 
pour  le  bon  portement,  que  nous  avons  toujours  oy  et  ve[u]  en  vous, 
vous  avons  fait  comandour  de  la  bailli  Daragon  esperant  en  nostre 
seygneur,  de  qui  tous  les  biens  venent,  que  vous  hy  fereiz  et  lonour  et  le 
profit  premerement  de  Deu  e  apres  de  la  religion  dou  Temple  et  de 
vostre  persone. 

Zuerst  bittet  er  ihn,  daB  er  Frieden  und  gute  Ordenszucht  bei  den  Briidern 
halte;  daB  er  die  prudes  homes  ehre  und  nach  ihrem  Rate  sich  mit  dem  Konige 
und  den  groflen  Herren  gut  stelle.  Molay  sendet  Empfehlungsbriefe,  die  er  dem 
Konig  iiberreichen  oder  ubergeben  lassen  soll.  Er  bittet  ihn,  so  sehr  er  kann, 
Gutes  zu  wirken;  darum  woUen  beide  Gott  bitten. 

Nous  vous  mandons  la  bourse  et  la  bolle  per  monsire  Gibesot(?) 
nostre  feel.  Done  a  Peyties  a  X  jours  de  Setembre. 

2.  Nous  vous  prions,  que  vous  soyez  amiables  et  favorables  a  la 
compaignie  dou  comandeur,  qui  fu,  en  tel  maniere,  qu'il  ne  pussent  dire 
per  rayson,  qu'il  aient  perdu  leur  servist  et  que  aucune  durte  ne  leur 
soit  faite. 

Soll  die  ewigen  Renten  an  Laien  im  Orden  ablosen.  Empfehlung  des  Schrei- 
bers  Mayneguerre  in  Gardeny. 

Escrit  a  Peytiers  a  XI  jours  de  Setembre. 

Templarios  Nr.  86  und  148.  Beide  Or.  Pap.  Zwei  Tage  darauf  war  Molav 
gefangen!  Seine  Empfehlungsbriefe  Hegen  vor.  Der  Schreiber  Menaguerra  schreibt 


684  Spanische  Forschiingeii 

(len  langen  Bericht  iiber  den  Besuch  des  Legaten  in  Monzon  (Papsttum  und 
Untergang  des  Templerordens  II,  17911.).  Am  4.  August  hatte  Molay  die  vom 
Konig  erbelene  Ernennung  des  Dahiiatius  de  Tymour  abgelehnt,  obwohl  er  seine 
Giite  und  Geschicklichkeit  aus  hinger  Erfahrung  kenne,  denn  moris  est  usitati, 
quod,  cum  ahquis  provincialis  preceptor  ab  hac  luce  subtrahitur,  frates  sue  pro- 
vincie  facti  existencia  denunciata  magistro  consuhint  secundum  ipsorum  cognicio- 
nes  et  conciencias  de  substituendo  rectore.  Quod  quia  nedum  fccerunt  fratres 
nostri,  bono  modo  nequivimus  ipsorum  consilio  non  audito  novum  constituere 
preceptorcm.    Or.  Perg.  Ssp.  (Ohne  Nr.). 


15.  Jayme  I.  von  Mallorca  aii  Jayme  II.:  R.  de  Caneto  wiinscht  letzteren  wegen  seines 
hochangesehenen  und  beiden  Herrscliern  beliebten  Oheims  des'  Templers 
Raimund  de  Guardia  zu  sprechen  und  bittet  um  Schonung  Raimunds.  Spatere 
Templerschicksale.    Perpignan   (1307)   Dezember   28. 

.  .  ,  Noverit  vestra  celsitudo,  quod  nobilis  R.  de  Caneto,  intellecto 
eo,  quod  facitis  de  Templariis,  supplicavit  nobis,  ut  vellemus,  quod  iret 
ad  presenciam  vestram  specialiter  pro  venerabili  fratre  R.  de  Guardia 
preceptore  Mansi  Dei  patruo  suo,  qui  est  in  partibus  vestris,  et  vos 
rogare,  ut  eum  dignaremini  benigne  admittere  et  audire,  quod  ei  duxi- 
mus  concedendum.  Et  cum  dictus  frater  R,  sit  persona,  quam  vos  et  nos 
tenemur  diligere,  et  id  orrendum,  quod  dicitur  contra  Templarios,  debeat 
omni  bono  liomini  displicere,  inter  ceteros  tamen  dictus  frater  R,  apud 
omnes  de  eo  habentes  noticiam  religiosus  obtimus  reputatur,  quapropter 
serenitatem  vestram  attencius  deprecamur,  quod  eidem  fratri  R.  existatis 
favorabilis,  quantum  poteritis  bono  modo,  Dat,  Perpiniani  quinto  kalen- 
das  Januarii  a.  d.  millesimo  trecentesimo  septimo. 

CRD  Templarios  607.  Ramon  ya  Guardia,  wohl  der  angesehenste  Templer, 
vor  der  Katastrophe  in  diplomatischen  Aktionen  und  in  den  Templerbriefen 
1307  ff.  ofter  genannt.  Nach  dem  Inventar  von  Perpignan  S.  48  erhielt  er  eine 
Rente  von  350  livres.  In  einer  Streitsache  schreibt  Sancho  an  Jayme  II:  Mitten- 
dum  duximus  nobilem  et  venerabilem  fr.  R.  de  Guardia,  quem  scimus  diligere 
honorem  et  regnum  vestrum  atque  nos.  Dat  Perpiniani  septimo  idus  Octobris 
a.  d.  mill.  trec.  sexto  decimo.  CRD  5517.  Nach  Miret,  Les  cases  usw.  S.  383  waren 
1319  in  den  Landern  der  Krone  Aragon  noch  109  Templer  am  Leben;  sie  werden 
daselbst  aufgezahlt.  Es  sind  nur  Ritter,  nicht  dienende  Briider.  t)ber  die  milde 
Behandlung  in  Mallorca  erfahren  wir  u.  a.  aus  einer  Urkunde  der  Reales  cedulas 
1311 — 1316  S.  102:  Sancius  Dei  gracia  rex  Maioricarum  .  .  .  venerabili  ac  dilecto 
Guidoni  .  .  .  episcopo  Maioricarum  .  .  .  Super  expeditione  duorum  militum,  qui 
fuerunt  de  ordine  Temph,  de  quibus  nos  rogastis,  non  oportet  ad  alium  retractare 
nisi  ad  vos  ipsum,  curn  dominus  papa  ad  nostram  instanciam  vobis  comiserit 
expedicionem  negocii  Templariorum,  qui  sunt  in  Maiorica,  prout  in  rescripto 
apostolico  videbitis  contineri.   Dat.  Perpiniani  XVII  kal.  Julii  a.  d.  1313. 

Die  qua  supra,  cum  venerabilis  episcopus  Maioricarum  requireret  domino 
locum  tenenti,  quod  permiteret  ire,  quocumque  vellent,  per  civitatem  et  insulam 


Dokiunente  6fi.') 

duos  fratres  milites  Tenipli  quondam,  videlicet  G.  de  Montanyana  ^  et  A.  Duyl 
de  Molins  absque  custode  seu  custodibus  aliquibus,  cum  asseveret  ipsum  habere 
plenum  posse  ipsos  absolvendi  et  de  hoc  fecisset  fidem  dicto  domino  locum 
tenenti  per  litteram  regiam  supradictam,  dictus  dominus  locum  tenens  absolvit 
dictos  duos  milites,  quod  possint  ire  quocunque  voluerint  per  civitatem  Maioricam 
absque  custode  seu  custodibus  aliquibus. 

Templarios  214  lange  Abrechnung  mit  dem  beriichtigten  Hospitaliter  Ray- 
mundus  de  Impuriis  wegen  der  Templerpensionen. 

Templarios  687  beantragt  der  Komtur  des  Mallorcanischen  Hauses  fr.  Petrus 
de  s.  Justo  beim  Konige:  quod  dictus  bajulus  de  Polancia  posset  homines  tor- 
mentare  secundum  franquesiam  a  vobis  datam;  delinquentes  compescerent  se  ad 
male  faciendum.  Ein  tragisches  Geschick  wollte,  daD  in  den  Gebieten  der  Halb- 
insel  bald  darauf  die  Tortur  be^m  TemplerprozeB  angewandt  wurde. 

Aus  Miret,  Les  cases  usw.  S.  375  entnehme  ich  noch  zwei  Stiicke  vonl310Juli5 
und  die  Antwort  von  August  19:  Com  nos  novellament  siam  requests  per  los  in- 
quisidors,  .  .  .  que  dejam  restrenyer  lo  preso  dels  dits  Templers  et  de  ferlos 
guardar  ab  major  diligencia,  que  no  son  estats  guardats  tro  a?i,  e  hajam  ordenat 
per  tal,  que  en  un  dia  se  fa?a  per  tota  nostra  terra,  que  en  lo  dia  la  festa  de 
sancta  Maria  Magdalena,  qui  ara  ve,  .  .  .  sia  fet  per  vos  et  per  los  altres  guar- 
dadors  dels  Templers  fo  que  nos  manam  dejus.  Per  90  deim  vos  e  us  manam, 
.  .  .  que  vos  en  lo  dit  dia  restrengats  la  preso  del  Maestre  et  dels  altres  Templers, 
.  .  .  ferran  aquells  et  en  altres  guises  guardan  los  ab  tanta  cura,  .  .  .  que  tota 
hora,  que  nos  vos  demanem,  los  nos  pugats  retre.  —  Reebi  una  carta  vostra,  en  la 
qual  me  manats,  que  ferras  los  frares  del  Temple.  Lo  qual  manament  compli 
encara  que  fui  en  tots  aquells  lochs,  qui  en  les  cases  del  Temple  son.  Per  los 
quals  a  mi  fo  semblant,  que  dan  no  poguessen  fer,  90  es  que  alcun  frare  sen  pogues 
exir.  La  qual  cosa,  senyor,  no  creu,  per  que  les  frares  son  fort  be  guardats.  Ara, 
senyor,  de  pochs  de  dies,  al  mestre  del  Temple,  son  inflades  les  cames  ey  feyt 
venir  metges  et  finalment  han  me  dit,  que,  si  nol  fa?  desferrar,  que  els  a  la 
malautia  no  H  porien  dar  conseyl.  Per  que,  senyor,  lo  dit  mestre  ma  request  et 
pregat,  quel  fees  desferrar  .  .  .  On  yo,  senyor,  veen  lo  manament,  qui  per  vos  es 
estat  a  mi  sobre  lo  feyt  tan  expres,  no  men  son  volgut  plevir  sens  licencia  vostra. 


16.  Herzog  Robert  an  Jayme  II.:  Geriicht  iiber  Sardinienzug;  Bitte  um  Mitteilung,  da 
er  personlich  ihm  helfen  will.  Bitte  um  Angabe  des  Weges  und  Versprechen 
des  Geheimhaltens.  Entschuldigung  wegen  nicht  erfolgter  EntschSdigung  der 
in  seinem  Dienste  stehenden  Untertanen  Jaymes.   (1308)  November  18. 

A  molt  alt  princep  moncyg  Jacme  per  la  gracia  de  Dieu  rey 
Daragon  son  honrat  et  car  frare  Robert  premernet  del  rey  de  Sezilia 
et  de  Jerusalem  et  duc  de  Calabria  saluz  et  bona  amor  de  frayre  i>er 
tous  temps.  Per  90  que  nos  avem  entes,  que  vos  faes  alcuna  armada  et 
crehom,  que  la  fassas  per  anar  a  Sadeyna  conquerre,  pregam  vos  tant 
com  podem  caremen  ossi  com  frare,  que,  se  es  essi,  que  nos  ho  vullas 

^  G.  de  Muntanyana  und  Arnal  de  Ull  de  Molins  folgen  bei  Miret  S.  38  auf- 
einander. 


586  Spanische  Forschungen 

far  a  saber.  Car  nos  nos  aparlerem  danar  en  aguda  vostra  personalmen. 
Encara  vos  pregam,  que  nos  o  fassas  a  saber  tant  com  podres  bonement 
enant  vostre  anada.  Cor  sapie  vostre  altesa,  que  nos  lo  tenrem  secret 
enessi  com  fach  nostre.  Encara  vos  pregam  tant  com  podem,  que  nos 
agas  per  ecusas,  se  no  avem  pogut  far  nostre  deute  vas  vostre  gent,  que 
nos  sequis,  car  pro  podes  saber  la  condicion  de  ^a  segon  aquel,  qui  laves 
provada.  Mas  quant  Dieu  volra,  que  siam  en  estamen,  que  mostrar  o 
pus*cam,  nos  lentennem  de  mostrar  per  obre  et  lavem  mostrat  segons 
nostre  poder.  Escrite  de  nostre  man  a  Napols  XVIII.  Novembre. 

CRD  Jayme  II.  Nr.  13  137.  Or.  Pap.  Das  Jahr  1308  ist  gewahlt,  weil  in  dieser 
Zeit  Verhandlungen  mit  den  italienischen  Stadten  und  die  Vorbereitung  fiir 
Almeria  stattfanden. 


17.  Drei  Berichte  nach  der  Gefangennahme  der  Templer.  1)  Bernat  dez  Fonoyllar 
meldet  die  Instandsetzung  der  Templerburgen.  Bote  mit  dem  Brief  des  A.  de 
Mora  angekonunen.  Befehl  des  Papstes  zur  Beschlagnahme  der  Giiter 
(Ende  1307).  —  2)  Komtur  von  Cantavieja  an  Frau  Berengerona  de  Entenca: 
Befinden.  Tagliche  Kampfe.  Gliickliche  Abwehr.  Hoffnung  das  Kastell  zu 
erhalten.  Cantavieja  (1308)  Juli  3.  —  3)  Die  in  Montson  eingeschlossenen 
Templerkomture  an  Raman  ^a  Guardia  und  die  Komture  in  Miravet:  Templer- 
konzil  in  Valencia.  Schlechter  Besuch.  Sendung  von  Boten.  Rettungsplane. 
(Angebliche)  Erklarung  der  10  neuernannten  Kardinale  gegen  das  Verhalten 
des  Papstes:  der  Papst  sei  bisher  Herr  der  ganzen  Christenheit,  der  Konige  und 
Kaiser  jetzt  sahen  sie  das  Gegenteil  im  Verhalten  des  franzosischen  Konigs 
gegen  die  Templer.    Montson  (1308)  Januar  23. 

1.  Alavostra  altea  faz  saber,  senyor,  que  le  terra,  la  merce  de  nostre 
senyor,  esta  en  pau  et  en  ben  estament,  que,  puis  yo  tinch  la  procuracio, 
tan  pochs  daffers  noy  hac.  Altre  novell,  senyor,  no  ha  en  esta  terra, 
salvu  lo  fet  dels  Templers,  lo  qual  creem  que  sapiats.  Els  Templers  han 
establits  los  castells  forts  et  son  si  tots  meses  e  han  venut  tot  lo  movent 
a  gran  mercat.  E  ara,  senyor,  ha  venguda  noveellament  una  letra  de  frare 
Ar  Camora  de  la  orde  dels  Prehicadors,  quies  en  Paris,  al  arciach  de 
Barcelona  .  .  .  Tramet  treslat  e  aytal  .  .  .  al  prior  dels  Prehicadors  .  .  . 
dia  quel  papa  ha  ordonat,  que  tot  lo  moble  dels  Templers  sia  req[uest] 
et  ques  meta  cert  .  .  .  e  dels  bens  .  .  .  que  tomen  al  linatge  daquells,  qui 
dat  los  o  avien  .  .  .  XII  kal. 

Or.  Pap.  Ssp.  Bruchstuck.  Der  Brief  von  A.  de  Mora  vom  26.  Oktober  1307, 
gedr.  AA  III,  168.   Vermutlich  ist  der  20.  November  oder  21.  Dezember  1307. 

2.  A  la  moltnoble  e  molt  honrada  madona  na  Berengerona  de  Enten^a 
de  nos  frare  R  de  Galines  tinent  loch  de  comanador  en  Cantauella  humill 
sotzmes  vostre  salutz  ab  tota  honor  e  aparellada  volentat  a  vostre  plaer. 
A  la  vostra  noblea,  madona,  fem  saber  nos  et  totz  nostres  frares  et 


Doktimente  687 

nostra  compayna  esser  sans  et  alegres,  la  mer^e  de  Deu  .  .  .  Lo  nostre 
estament,  madona,  es  aquest,  que  en  Berenger  de  Touia  procurador  del 
senyor  rey  nos  te  asetgatz  ab  la  ost  de  Morella  et  conbaten  nos  totz  dies 
regeu  et  fort  ab  gins  et  ab  tota  res,  que  dan  nos  poden  fer  de  nuyt  et  de 
dia,  pero  la  merge  de  Deu  et  de  la  verge  .  .  .  mare  sua  nos  som  en  tal 
manera  aparellatz  dintre  lo  castell  de  tot  90,  que  mester  avem  ab  molt 
bona  conpanya  et  valent,  qui  es  ab  nos.  Et  avem  molta  vianda  .  .  .  molt 
bon  arnes,  si  que  ab  la  volentat  de  Deu  Jhesu  Christ  et  ab  nostre  bon 
dret,  quens  ajudara,  nos  salvarem  lo  castel  al  Temple,  mentre  vida  .  .  . 
Encara  madona  vos  fem  saber,  quens  an  feyt  de  fora  VII  gins  ab  quens 
an  treyt  et  combatutz  fortment  de  nuyt  et  de  dia  .  .  .  Suplicam  la  vostra 
noblea,  que  vos  a^o  fagatz  saber  a  Miravet  et  quens  fa^en  resposta  ab 
letra  de  lur  bon  estament.  Lo  castell  de  Castellot  es  asetgat  et  combatut, 
pero  la  mer^e  de  Deu  estan  ben  et  gint.  Vileyll  axi  matex  en  Cantavella 
et  per  tota  la  batlia  .  .  .  Dat  .  .  .  dimecres  apres  sent  Pere  de  Juyn. 

Templarios  9.    Or.  Pap.    Sehr  stark  durchlochert. 
3.  Folgt  am  Sohlufi  der  Sammlung. 


18.  Erzbischof    Tedesius   von    Torres   und   vier    Sufifragane   scliildern   die    Situation 
Sardiniens  und  senden  den  Meus.    Sassari  (1308)  1309  Februar  15. 

Tedesius  .  .  .  archiep.  Turritanus,  Johannes  Sorranus,  Ranerius 
Plovacensis,  Bernardus  Castrensis  et  Belardus  Gisarelensis  .  .  .  episcopi 
suffraganei  ecclesie  Turritane,  Comita  archipresbiter  eiusdem  ecclesie: 

Antiqua  scripta  manifeste  declarant  et  fama  publica  protestatur, 
quod  veri  ac  naturales  domini  insule  Sardinie  vocati  iudices  ab  antiquo 
semper  fuerunt  iure  et  facto  ecclesie  Romane  vinculo  fidelitatis  astricti 
eidem  ecclesie  singuli  eorum  in  signum  veri  dominii  certum  censum 
reddentes.  Quibus  siquidem  absque  legitimis  heredibus  decedentibus  et 
sic  ad  ius  et  proprietatem  atque  dominium  ipsius  Romane  ecclesie  est 
dicta  insula  devoluta.  Hereditas  nostra  iuxta  quod  Jeremias  deplorat, 
versa  est  ad  alienos,  domus  nostra  ad  extraneos.  Nam  partem  ipsius 
insule  Pisani,  partem  vero  aliqui  Januenses  et  adherentes  eisdem  hosti- 
liter  invadentes  prefatam  insulam  occuparunt  et  adhuc  detinent  occupa- 
tam.  Tandem  ille,  qui  vocat  ea,  que  non  sunt,  tanquam  ea,  que  sunt, 
dudum  in  mentem  preclare  memorie  domini  Bonifacii  summi  pontificis 
dignatus  est  inspirare,  ut  ad  ipsam  insulam  oculos  sue  pietatis  dirigeret 
et  eam  in  statum  debitum  reformaret.  Qui  .  .  .  maiestati  vestre  contulit 
insulam  memoratam  .  .  .  \  Ut  .  .  .  de  statu  et  condicionibus  ipsius  insule 


1  Klagen  uber  die  lange  Verzogerung.    Jetzt  sei  Zeit,  die  Insel  ohne  Muhe 
und  Krieg  zu  erhalten. 


688  Spanische  Forschungen 

et  eorum,  qui  dominantur  ibidem,  nec  non  et  de  voluntatibus  incola- 
rum  .  .  .  possit  maiestas  regia  plenius  informari,  .  .  .  Meum  camerarium 
nostrum  supradicti  archiepiscopi  .  .  .  ad  vestre  celsitudinis  presentiam 
duximus  destinandum  .  .  .  Dat.  Sassari  .  .  .  MCCC  VIII.  die  XV.  mensis 
Februarii. 

CRD  Jayme  II  caja  99.  Spuren  von  sechs  spitzovalen  Siegeln.  Jayme  ant- 
wortet  am  18.  April  (1309),  dankt.  Rogamus,  quatenus  .  .  .  erga  nostra  negocia  .  .  . 
soliciti  intendatis,  .  .  .  prout  ad  utilitatem  nostram  vobis  expedire  videbitur. 
Reg.  238  f.  66,  an  Theditius  besonders  f.  66  ^.  An  Saladinus  de  Aurea  in  derselben 
Sache  f.  67.  Der  Erzbischof  zitiert  seinen  Neffen  dom.  Mondascum  vicecomitem 
nepotem  nostrum,  caja  22.  Ich  schlieBe  noch  folgende  Briefe  an:  B.  de  Bruna(?) 
de  Montealbano  archipresbiter  Suellensis  .  .  .  Licet  potencia  vestra  altisima, 
sapienzia  vestra  sagacissima,  benignitas  vestra  clementissima  sit  supra  mundi 
reges  et  principes  comendata  et  in  agendis  suis  provideat  tam  presentia  quam 
futura:  cogor  tamen  ob  naturalem  subieccionem,  quam  mei  et  ego  erga  domi- 
nacionem  vestram  habemus,  reducere  ad  memoriam,  benevolenfiam  et  affectum, 
quam  ergo  vos  habeant  exteri,  ymo  ut  verius  fatear  vestri,  Hcet  vive  vocis  ora- 
culo  non  valeam,  per  scripturam.  Est  namque  in  Sardinea  provinfia  quedam, 
que  Barbaria  nuncupatur,  fortissima  valde,  que  vestrum  prestolatur  dominium  et 
desiderat  ali  et  regi  sub  habenis  dominacionis  vestre  pari  voto  et  unanimi  volun- 
tate.  Placeat  ergo  serenitati  vestre  per  latorem  presencium  vestrum  declarare 
affectum,  ut  predicti  animentur  ad  vestrorum  diligenciam  mandatorum.  Ego  enim 
sum  ille,  qui  cum  Raymundo  de  Muntros,  qui  primo  anno  regnl  vestri  in  Aragonia, 
ivi  in  Angliam  et  fuimus  capti  in  iurisdictione  comitis  Fuxensis,  quos  vestri  gracia 
et  honore  liberastis  a  vinculis  capcionis  .  .  .  Dat.  in  castello  Castri  XX.  die 
Januarii  IIII.  indictionis  (CRD  9890  Or.  Pap.).  —  Illustrissimo  domino  nostro 
domino  regi  Aragonum  Obertus  de  Rego  et  Talon  de  Manulla  et  archipresbyter 
de  Tore  celsitudinique  suis  pedibus  humiliter  inclinati  notum  facimus  per  pre- 
sentes,  quod  placeat  vobis  impetrare  litteram  a  summo  pontifice,  quod  filii  nostri 
spurii  possint  legittimari  et  littera  comitatur  episcopo  de  Taralba,  ut  ipse 
legittimet  illos  filios  nostros  et  nos  sumus  et  filii  nostri  semper  servitio  vestro 
parati.  (Pap.  Pedro  IV  caja  38)  Zettel  Pap.  —  ...  Dyegus  de  Larat  miles  vester 
fidelis  .  .  .  Ecce  nobilis,  sapiens  et  probus  vir  dominus  Vagni  Gatarella  Pisarum 
esul,  missus  per  comune  Florentie  et  Luce  ad  serenitatem  vestram  informatus,  qui 
intincionem  predictarum  comunitatum,  si  ad  conquestani  Sardinie  et  Corssice 
venire  intenditis,  qualiter  ipsi  dabunt  vobis  consilium  et  auxilium  in  conquesta 
predicta,  specialiter  ad  vos  venit.  Dignemini  ei  credere  ea,  que  serenitati  vestre 
oretenus  explicabit.  Scripta  Florencie  XVI.  Aprilis  IIII  indiclionis.  Or.  Pap.  Ssp. 
CRD  9878.  Wohl  1306.  —  Serenissimo  et  mansuetissimo  domino  .  .  .  Jacobo  .  .  . 
frater  Johannes  de  Septimo  de  ordine  fratrum  Minorum  se  ipsum  et  celestis 
regni  pacis  continuum  incrementum.  Ecce,  serenissime  domine,  iam  videtis 
completa  et  omnia  vestre  dominacioni  collata  per  nostram  humilem  fidelitateni 
promissa;  ex  quo  potestis  arguere  et  merito  sperare  civitatem  Pisanam  debere 
velle  in  vestra  perdurare  dileccione,  ex  quo  cepit  a  tam  cara  et  liberali  tra- 
dicione.  Noverit  eciam  vestra  maiestas  omne  verbum  nostrum  fuisse  fidelissimum 
et  veritate  plenum,  quod  frequenter  diximus,  non  ad  decepcionem,  ut  multi  arbi- 


Dokumente  ()U0 

trabantur,  ut  scilicet  a  vobis  haberemur  meliora  pacta,  sed  solum  ad  pacis  maius 
et  firmius  complementum,  ut  magis  cognosceretur  nostre  dileccionis  signum, 
videlicet  quod  castrum  de  Callari  erat  ab  adventu  nostro  ad  vos  usque  ad  VIII 
menses  continuo  consequentes  munitum,  licet  pro  consolacione  amicorum,  qui 
videbantur  dolere  de  castri  tradicione,  frequenter  a  sociis  nostris  dictum  fuerit 
contrarium.  Pisani  de  pace  gaudere  sunt  visi,  tam  magni,  a  quibus  fuimus  missi, 
quam  parvi,  et  ad  amorem  vestre  mdnsuetudinis,  quam  eis  multis  laudibus 
extollimus,  ut  decebat,  videntur  reducti.  Idcirco  vestre  sapientissime  maiestati 
ego  inter  fratres  Minores  minimus  supplico  omni  alleccione,  qua  possumus,  qua- 
tenus  per  vestram  prudenciam  et  domini  Alfonsi  primogeniti  vestri  tam  clementes 
et  lideles  officiales,  qui  oderint  avariciam,  sicut  et  vos  oditis,  regimini  Sardinee 
deputentur,  ut  Pisani  et  Pollini  Castelli  castri,  qui  multum  fuerunt  fideles  eis,  qua 
fidelitate  michi  videor  esse  certus,  quod  magis  erunt  fideles  vobis  iuxta  vestram 
mansuetudinem,  qua  inter  mundi  principes  singularissime  resplendetis,  benigne 
tractentur  et  gloriosa  promissa  iuxta  vestre  veritatis  assercionem  plenissime 
observentur.  Vestram  maiestatem  et  vestrorum  filiorum  graciositatem  ad  sue 
fidei  defensionem  et  vestri  regni  proteccionem  et  nostre  et  Pisane  civitatis  con- 
solacionem  conservet  allissimus  per  tempora  longiora.  Datum  Pisis,  die  XVIII. 
mensis  Julii.     CRD  Jayme  II.   Extra  series  142.    Or.  pap. 


19.  FFiedrich  III.  an  Jayme  II.:  Empfang  seines  Briefes,  naclidem  Arnald  von 
Villanova  zu  ihm  (Jayme)  gekommen.  Jubel  iiber  Obereinstimmung  ihrer 
Gesinnung  im  Dienste  Chrlsti  und  Danli.  Freude  iiber  Plan  zur  Verbreitung  des 
christlichen  Kultus  die  Sarrazenen  anzugreifen.  Hoffnung  auf  Zusammenkunft. 
Besonders  Dank  fiir  den  geheimen  Plan  zur  Erhohung  des  sizilianischen 
Hauses,  den  Jayme  dem  zu  Friedrich  zuriickkehrenden  Arnald  mitgegeben  hat. 
Bei  den  Arginusen  (1309)   September  13. 

.  .  .  Serenitatis  vestre  litteras,  quas  nuper  misistis  nobis,  frater 
reverende,  presertim  postquam  advenit  ad  vos  venerabilis  homo  Dei 
magister  Arnaldus  de  Villa  nova  multa  et  grandi  cordis  affectione  rece- 
pimus.  Miroque  modo  animus  noster  exultavit  in  domino  serie  lecta  et 
perlecta  multociens  earundem.  Nimirum  multa  namque  notavimus  in 
eisdem,  quibus  operante  Deo  fraterne  caritatis  vestre  erga  rem,  pro  qua 
misimus  ad  vos  dictum  magistrum,  fervet  affectio  et  in  conformitate  pre- 
paratur  unanimis  voluntatis,  ut  con[iec]tamus,  ad  idem  in  servicium 
precipue  domini  Jhesu  Christi.  Quibus  omnibus  particulariter  intellectis 
sic  vobis  duximus  rescribendum.  Quod  primum  [et  ante]  omnia  gracias 
agimus  domino  Jhesu  Christo,  quoniam  prospiciens  ex  alto,  uti  lupus 
rapax  hu[mani]  generis  hostis  antiquus  tepescente  ^  .  .  .  subiecerat(?), 
hoc  tempore  fortiter  gregem  suum,  illa  eadem  dilectione  misericordia- 
que  motus,  quibus  olim  humanum  genus  a  suis  .  . .  ponendo  eius  animam, 
cum  crucis  subiit  passionem  .  .  .  ^ 

^  Loch  fiir  drei  Worter  so  oft. 

-  Folgt  weiter  das  Bild  vom  guten  Hirlen,  viele  Bilder  und  Stellen  der  Hl. 
Schrift.    Zerstort. 


690  Spanische  Forschungen 

Vestris  etiam  fraternis  caritatis . . .  et  preciosis  hortacionibus  animati 
ac  declaracionibus  letiticati  iam  dictis,  de  quibus  re^aciamur  vobis  plus 
quam  litteris  possimus  exprimere  .  .  .  et  cultus  dilatetur  per  universum 
sue  fidei  orthodoxe,  quantum  ipse  permiserit,  ad  extremum  anelitum  .  .  . 
huiusmodi  proposito  persistentes  spiritum  vestrum  suo  reddere  creatori. 
Super  eo  insuper,  quod  dicte  vestre  littere  continent,  qualiter . . ,  Deo 
volente,  cuius  resagitur,  depressionis  eteradicacionisagarenorum  partes 
incolentiumciteriorisHyspanie,  contraquos  iamactu  [extenditis]  ...vires 
vestras  feliciter,  firmiter  tenetis,  ut  optamus,  quod  ordinabit  ipse  Deus, 
ut  convenientes  in  unum  recipiamus  gaudia  .  .  .  visionis  sicque  ad  pro- 
secucionem  intencionis  nostre  predicte  eff ectualiter  procedetur.  Supplica- 
mur  domino  Jhesu  Christo,  orantes  pro  vobis  assidue  .  .  .,  quod  ipse,  ad 
laudem  cuius  dictum  negocium  assumpsistis,  cito  det  vobis  assequi  vota 
vestra  cum  gaudio  .  .  .  Denique  super  illo,  quod  scribitis  excogitasse  et 
invenire  [illam]  viam,  quam  ad  promotionem,  prosperitatem  et  securi- 
tatem  domus  nostre  et  huiusmodi  desiderii  nostri  credatis  .  .  .  et  nulli 
alii  quam  antefato  magistro  voluistis  erprimere,  qui  nostram  adibit  pre- 
senciam  et  nobis  illa  clarius  et  perfectius  intimabit,  regraciamur  adhuc 
fraternitati  vestre  ut  fratri  et  patri,  quia  in  hoc  caritative  vestram  opera- 
mini  bonitatem.  Et  potissime  circa  perfectionem  intentionis  vestre 
habendam  .  .  .  consistit  desiderii  nostri  finis.  Et  hoc,  frater  carissime, 
qualiter  sit  et  quando  futurum,  totum  Deo  et  vestre  voluntati  dimittimus, 
prout  placuerit  et  fuerit  visum  vobis.  Dat  apud  Arginusam  XIII.  Sep- 
tembris  VIII.  indictionis  sub  impressione  anuli  nostri  secreti. 

CRD  extra  series  922.  Or.  Pap.  leider  zum  guten  Teil  zerstort.  Der  Brief  ist 
die  Antwort  auf  das  Schreib  >n  Jayme  vom  11.  Juni  1309  (Menendez  Pelayo, 
Heterodoxos  I,  737  f.  1.  Ausgabe).  Der  Inhalt:  Empfang  Arnalds,  der  von  Friedrich 
kommt,  und  Briefe  und  scripta  divino  instinctu  condita  iiberbringt.  Inhalt  dieser: 
Friedrich  wiU  vitae  residuum  in  obsequium  expendere  Jesu  Ghristi  et  ea  agere, 
per  que  nomen  eius  .  .  .  laudetur  et  quod  exterminentur  populi  illius  virtutem 
sanctissimi  nominis  blasphemantes.  Er  ladt  Jayme  zu  gleichem  ein  und  sendet 
capitula.  Jayme  hat  in  quibusdam  capitulis  addiciones  gemacht.  In  derselben 
Zeit  hat  Jayme  beschlossen,  mit  dem  Konige  von  Kastilien  die  Sarrazenen  zu  be- 
kriegen.  Darnach  hofft  er  auf  eine  Zusammenkunft.  Zur  Ausfuhrung  seiner 
geheimen  Plane  fur  das  sizilische  Haus  halt  er  Arnald  noch  zuriick,  der  spater  zu 
Friedrich  zuriickkehrt.  —  Arnald  erscheint  aber  zuerst  an  der  Kurie,  teilt  im 
August  den  Kardinalen  Peter  Colonna  und  Napoleon  Orsini  die  Plane  der  beiden 
Konige  mit  (AA  I,  883),  worauf  er  im  Oktober  1309  das  „Rahonament"  vortragt 
(Heterodoxos  I,  755).  Am  17.  Januar  1310  zeigt  Jayme  Friedrich  die  Ankunft 
Arnalds  vor  dem  belagerten  Almeria  an  und  am  25.  Januar  schickt  er  mit  folgen- 
dem  (AA  I,  88G  zum  Teil  gedrucklen)  Briefe  den  Arnald,  der  in  der  Angelegenheit 
des  sizilischen  Hauses  ganz  informiert  ist,  an  Friedrich  (Reg.  335  f.  358):  Ad  notici- 
am  vestram  hiis  diebus  per  aliam  litteram  nostram  rescriptive  significavimus, 
quod  remisso  ad  vos  Sanccio  de  A)rvar  milite,  quem  nuper  ad  nostram  presentiam 


Dokunienle  691 

Iransmisistis,  retinuimus  virum  venerabilem  comunem  familiarem  A.  de  Villa- 
iiova,  quem  ad  vestram  presentiam  infra  brevis  temporis  spatium  mitemus.  Nunc 
autem  serenitati  vestre  per  presentem  deferimus,  nos  cum  cerciori  significacione 
eorum,  que  ad  promocionem,  prosperitatem  et  securitatem  vestram  et  domus 
vestre  credimus  fructuosa,  antefatum  magistrum  Arnaldum,  quem  plene  mentis 
nostre  super  hiis  fecimus  conscium,  ad  vestram  regiam  presentiam  destinamus 
Cui  profecto  fraternitas  vestra  credere  poterit  de  omnibus  hiis,  que  serenitati 
vestre  super  hiis  pro  parte  nostra  duxerit  referenda.  Sane,  karissime,  frater, 
huic  littere  non  minus  fidei  adhibeat  veslra  serenitas,  quam  si  manu  propria 
scripsissemus  eandem.  In  presenti  etenim  quadam  fuimus  detenti  discrasia,  que 
nos  propria  manu  scribere  comode  non  permisit.  Datum  in  obsidione  civitatis 
Almerie  VIII.  kalendas  Februarii  anno  domini  M  CCC  nono. 
Bernardus  de  Aversone  m.  r. 

tJber  den  hochst  eigenartigen  Briefwechsel  der  beiden  Herrscher  im  Jahre 
1309  und  1310  handelt  nach  dem  bekannten  Buche  von  Diepgen,  A,  v.  Villanova 
neuerdings  K.  L.  Hitzfeld,  Studien  zu  den  religiosen  und  politischen  Anschau- 
ungen  Friedrichs  III.  von  Sizilien,  S.  18  ff. 


20.  Friedrich  III.  an  Jayme  II:  SehluB  der  Verteidigung  Arnalds  von  VillanoTa. 
Sendet  das  von  ihm  (Friedrich)  eigenhandig  geschriebene  Enformament  (1310) 
November  25. 

. . .  E  totes  gens  conexirien,  quel  nostre  moviment  no  serie  de  rao  mas 
de  volontat  desordenada  ves  Deus  e  ves  homens.  E  per  tal  que  vos  siatg 
pus  cert  del  seu  ^el  e  de  90,  que  diu  e  desiga  de  vos  e  de  nos,  trametem 
vos  sotQ  nostre  segel  lo  tranlat  del  enformament,  quens  a  donat  ara  en 
aquesta  venguda,  lo  qual  enformament  nos  per  la  gracia  de  Deu  avem 
comengat  a  metre  en  obra  e  avem  esperan^a  en  nostre  senjor  Jesu  Christ, 
quem  o  fara  complir.  E  per  90  car  divulgar  les  coses  damunt  escrites 
nons  par,  que  fos  on  [or]  vostra  ni  nostra,  per  90  nos  matex  o  avem  escrit 
de  nostra  ma.  E  si  per  aventura  i  avia  alcuna  cosa,  que  no  fos  ben  dita, 
pregam  vos,  quens  o  dejat?  perdonar,  car  tot  o  cuidam  dir  a  vostra  onor, 
la  qual  tenim  per  nostra. 

Or.  unter  den  Autografos.  Gedruckt  Menendez  Pelayo,  Heterodoxos  I,  775. 
Gehort  zu  der  oben  angegebenen  Zeit. 


21.  Fr.  Gunsalvus  ord.  Fr.  Minorum  generalis  Minister  an  Jayme  II.:  Ordensgeneral 
verzeiht  mit  Riicksicht  auf  den  Konig  dem  Fr.  Arnald  Oliba  seine  schwersten 
Vergehen.    Avignon  (1311)  September  15. 

.  .  .  Juxta  quod  promiseram,  per  alias  litteras,  quibus  ad  dignitiva 
rogamina  regia  pro  fratre  Arnaldo  Olibe  michi  transmissa  cum  dilacione 
quadam  et  impletionis  promissione  respondi.  Statim  cum  veni  ad  curiam, 


692  Spani.srlie   1' oischimf^cn 

habita  collacione  cum  ven.  patre  et  domino,  domino  iratre  Johanne 
i^ortuensi  et  sancte  Rufine  episcopo  super  negocio  dicti  fratris  Arnaldi 
liabitoque,  prout  teneor,  intuitu  reverenti  ad  regia  rogamina,  que  pre- 
ceptorum  vice  susceperam,  decrevi  de  consilio  et  beneplacito  domini 
memorati  excessus  prefati  fratris  Arnaldi,  quamvis  enormes  et  dignos 
aspera  ultione,  dissimulare  clementer,  ut  ex  regia  gracia  sentiat  se  in- 
dulgenciam  et  misericordiam  consequtum.  Et  ecce,  super  hoc  scribo 
ministro  Aragonie  vel  eius  vicario  .  ,  ,  Verum  quia  fratres  pensata  eius 
condicione  solliciti  sunt  et  dubitant,  ne  sua  cervicositate  ipsum  ad  pre- 
terita  impellente  revertatur  ad  vomitum,  supplico  .  ,  ,  quatenus  .  ,  . 
fratrem  Arnaldum  ,  .  ,  cohibere  dignemini,  quod,  sicut  ipse  regio  inter- 
ventu  indulgenciam  liberalem  sortitus  est,  ita  et  ordo  de  non  attemptan- 
dis  ultra  per  eum  insolentiis  solitis  sit  securus  .  .  ,  Dat  Avinione  XVII. 
kalendas  Octobris. 

Or.  Perg.  Ssp.  Arnald  wird  in  Diensten  des  Konigs  ofter  genannt.  In 
Klosterstreitigkeiten  war  er  eingekerkert,  dann  befreit.  AA  I,  890  zu  1311.  Jayme 
hatte  ihn  schon  1304  als  Kardinal  vorgeschlagen!  Noch  1326  wird  er  bei  Streitig- 
keiten  wieder  genannt.   AA  I,  823. 


22.  Jayme  II,  an  den  ehemaligen  Bisehof  (Taneredus)  von  Nicastro:  Auf  seinen 
Wunseh,  die  Pontifikalien  wieder  zu  erlangen,  teile  er  ihm  mit,  daB  er  sich 
bereits  (vergebens)  darum  bemiiht  habe.  Besser  sei  es,  daB  er  in  einfachem 
Stande  sein  Leben  vollende.  \Jm  eine  Pension  von  50  Unzen  habe  er  sich  fiir 
ihn  bel  Friedrich  III.  bemiiht,   Barcelona  (1310)  September  26, 

Ja  etc,  venerabili  et  dilecto  ,  .  .  olim  episcopo  Neocastrensi  salu- 
tem  etc.  Recepimus  literam  vestram  noviter  nobis  missam  .  .  .  Unde 
quo  ad  ea  que  postulastis  super  pontificalibus,  ad  que  desideratis  restitui, 
vobis  taliter  respondemus,  quod  iam,  sicuti  et  nostis,  alias  pro  restitucione 
vobis  de  dictis  pontificalibus  facienda  interposuimus  efficaciter  preces 
nostras,  quas  adhuc  paratos  nos  offerre  .  .  .  Verumtamen  utilius  saluti 
anime  vestre  nobis  fore  visum  est,  ut  dictorum  pontificalium  requisicione 
relicta  statu  egeno  et  simplici  ad  laudem  et  servicium  omnipotentis  Dei 
divino  famulari  curaretis  cultui,  etiam  in  hoc  dies  vestros  laudabiliter 
explicare.  Ad  alia  vero,  que  petiistis  in  dicta  litera,  ecce  quod  per 
specialem  literam  nostram  illustri  regi  Frederico  .  .  .  pro  assignando 
vobis  aliquo  membro  ad  vitam,  super  quo  possetis  recipere  quinquaginta 
uncias  annuatim,  sicut  et  postulastis,  dirigimus  efficaciter  preces  nostras. 
Apparatum  autem  capelle  vestre,  quem  peciistis  in  vestra  litera  predicta, 
non  invenimus  aptum  in  capella  nostra  .  .  .  breviter  transmittemus, 
Dat.  Barchinone  VI.  Octobris  a.  d.  mccc  decimo. 

Reg.  238  f.  206.  Tancred  war  1290  von  Nikolaus  IV.  exkommuniziert  und  ab- 
gesetzt.   An  Friedrich:  Soll  wegen  der  Verdienste  des  ep.  N.  fur  ihn  sorgen. 


Dokumente  693 

23.  Jaymc  II.  an  Simon  de  Lauro:  Bcfehl  Nicola  de  Quinto,  der  als  angcblicher  Sohn 
Kouig  Manfreds  von  Konigen,  Fiirsten  und  Pralatcn,  auch  von  Jayme,  groRe 
Summcn  crschlichen,  und  den  Bctriiger  und  Alchimisten  Poncius  Clavelli  auf- 
hangcn  zu  lassen.    Gerona  (1312)  Scptembcr  9. 

Ja  etc.  dilecto  suo  Simoni  de  Lauro  vicario  Barctiinone  et  Vallesii 
vel  eius  locum  tenenti  etc.  Noveritis,  quod  nos  attentis  excessibus,  faci- 
noribus  et  delictis  comissis  diversimode  et  enormiter  perpetratis  tam 
per  Nicolam  de  Quinto  quam  per  magistrum  Poncium  Clauelli,  qui  in 
curia  Barchinonensi  capti  existunt,  super  eo  videlicet,  quod  dictus  Nicola, 
qui  illustris  regis  Manfredi  bone  memorie  ut  falsarius  et  mendoso  modo 
et  mendaciter  se  filium  faciebat,  multas  et  diversas  peccimie  quantitates 
sub  illis  modo  et  specie  a  regibus  et  principibus,  prelatis,  magnatibus 
et  nobilibus  aliisque  pluribus  personis  fraudulenter  tam  per  se  quam 
[per]  interpositas  personas  extorsit  et  habuit,  inter  quos  etiam  a  nobis 
habuit  quandam  peccunie  quantitatem,  plura  etiam  circa  hoc  comisit, 
que  per  talem  personam  erant  fieri  aborrenda,  et  super  eo  etiam,  quod 
dictus  magister  Poncius  Clauelli,  fingendo  se  scire  alquimiam  facere  et 
argentum,  circa  id  plures  fraudes  comisit  tam  in  derisionem  nostri 
quam  aliorum  et  ad  ipsum  opus  faciendum  se  obligavit  sub  pena  mortis, 
in  quo  fuit  inventus  falsarius  atque  mendax:  Propterea  nos  .  .  .  dictos 
duos  homines  reputamus  suis  exigentibus  meritis  reos  mortis.  Quare 
vobis  dicimus  et  mandamus,  quatenus  .  .  .  ipsos  ad  suspendendum  .  ,  .  ^ 
Dat.  Gerone  V  (?)  idus  Septembris  anno  domini  MCCCXII. 

Reg.  240  f.  68  V.    Stark  beschadigt. 


24.  Ungenannter  an  Dalmatius  dc  Pontonibus:  Yerglftungsversuch  gegen  den  Con- 
stabularius  Francie  in  Paris.  Am  4.  Marz  hiclt  Konig  (Ludwig  X.)  Rat  im  Walde 
von  Vincennes.  Karl  (von  Valols)  verlangte  AusstoBung  dcs  Enguerrand  de 
Marigny  aus  dem  Rate.  Der  Konig  widersprach.  Karl  ging  mit  seinem  Anhang 
weg.  Heutc  wurdc  Engucrrand  gefangen.  Protest  der  Grafen,  Barone  und 
Stadte  gegen  das  Subsidinm.  Die  Flanderer  riisten.  Rufe  eines  Verriickten 
gegen  den  Klerus.    Paris  (1314)  15  Marz  5. 

Nova  sunt  in  hac  curia,  quod  dicitur  pro  certo,  quod  hiis  diebus  fuit 
factum  quoddam  convivium  Parisius  et  in  dicto  convivio  fuit  iK)cionatus 
constabularius  de  Francia  et  III 1°"^  milites  ejusdem,  qui  milites  paulo 
post  prandium  decesserunt  et  constabularius  fuit  in  puncto  mortis,  set 
suspicans,  quod  pocionatus  esset,  potavit  triaclam  et  evomit  et  projecit 
dictas  pociones.  Post  hec,  eri,  que  fuit  dies  martis,  quarta  die  Marcii, 
dominus  rex  Francie  in  nemore  de  Vicenis  fuit  in  suo  stricto  consilio 
cum  fratribus  et  avunculis  suis  et  constabulario  et  comite  sancti  Pauli 
et  nepote  suo.  Et  dicitur,  quod  dominus  Karolus  petebat  et  supplicabat. 


1  Das  Weitere  durchlochert. 


694  Spaiiische  Forschuiigcn 

quod  dominus  rexFranciecompelleretdominum  Gelramum  de  Mayrrenni 
de  consilio  suo  vel  saltem  redderet  iusticiam  volentibus  exponere 
querimoniam  de  eodem.  Et  ibidem  proposuit  quedam  capitula  contra 
ipsum,  que  obtulit  se  paratum  probare,  propter  quodlibet  eorum  debebat 
suspendi  et  trahici.  Et  dicitur,  quod  dominus  rex  Francie  respondit, 
quod  non  expelleret  eum  a  consilio  suo  pro  ipso  nec  pro  aliquo  alio, 
quia  ipse  credebat,  quod  dictus  dominus  Gelramus  fideliter  serviverat 
(lomino  patri  suo.  Et  tunc  dictus  dominus  Karolus  dixit,  quod  dictus 
dominus  Gelramus  diu  tenuerat  in  malo  statu  domum  Francie  et  etiam 
totum  regnum  tempore  fratris  sui  et  enormiter  ipsum  dampnificaverat  et 
quod  adhuc  ipsum  dominum  regem  magis  damnificaret,  si  ipsum 
retineret,  „unde,  ne  possit  michi  ascribi,  quod  ego  foveam  suas  fraudes 
nec  fiant  de  consilio  mec  ad  nunc  ad  Deum  sitis,  quia  nunquam  ero  in 
vestro  consilio,  nisi  de  ipso  aliquid  aliud  duxeritis  ordinandum".  Et 
hiis  peractis  iratus  surrexit  et  recessit  de  dicta  camera  et  cum  eo  comes 
sancti  Pauli  et  constabularius  et  dominus  Milio  de  Noeriis,  nepos  dicti 
constabularii.  Et  cum  essent  victualia  parata  in  nemore  in  quadam 
domo,  quam  ibi  habet  dominus  Karolus,  totum  arnesium  suum  et  omnia, 
que  ibi  erant,  fuerunt  portata  Parisius.  Et  ibi  pransus  fuit.  Et  cum 
recederet  de  dicto  nemore  et  vidoret  furcas  de  p[atibulo],  dicitur,  quod 
dixit  quibusdam  associantibus  [eum] :  „  [V]  idetis  vos  illud  giubetum, 
ego  faciam,  quod  honorabitur  in  brevi".  Hodie  vero  circa  prima  dominus 
Lodovicus  de  Francia  et  dominus  Lodovicus  de  Claromonte  exiverunt 
de  missa  domini  regis,  qui  est  apud  Vicenas,  et  venerunt  Pari[si]us 
et  ibi  ceperunt  dictum  dominum  Gelramum  et  adduxerunt  ipsum  apud 
Luparam;  et  ibi  in  turrim  de  Lupara  ipsum  intruserunt,  1111°''  servientes 
pro  custodia  deputando  eidem  pontemque,  per  quem  habetur  ingressus 
ad  dictam  turrim,  elevari  fecerunt.  Et  certe  murmuratur  et  dubitatur, 
quod  dictus  dominus  Gelramus  pacietur  vel  penam  corporalem  vel 
diminucionem  status  et  tota  sequela  ejusdem,  que  erat  de  domo 
domini  regis. 

Super  facto  subsidii  sunt  hic  multi  comites  et  barones  et  procura- 
tores  multarum  universitatum  de  lingua  cocitana  \  Et  dicti  comites  inter 
alias  petitioiies  -,  quas  intendunt  de  novo  facere,  una  petitio  quod  teneat 
eos  et  terras  eorum  in  illa  libertate  et  franquesia,  qua  ipsos  tenuit 
beatus  Lodovicus,  et  quod  etiam  remittat  penitus  dictum  subsidium.  Et 
pro  certo  dicitur,  quod  multi  comites  et  barones  de  novo  fecerunt  con- 
federationem  inter  se,  quod  defendant  ad  mortem,  quod  non  levetur 
dictum  subsidium.  Universitates  etiam  supplicaverunt,  quod  omnino 
remittatur  dictum  subsidium.  Et  alia  capitula  volunt  proponere  et  est 
eis  dies  assignata  ad  diem  veneris,  unde  [mi]rabiliter  est  hec  curia 
arduis  negociis  occupata  et  ideo,  utinam  vos  veniretis. 


1  So  Or.  -  So  Konstruktion. 


Dokumenle  695 

De  facto  Flandrensium  alia  non  dicuntur  de  novo,  nisi  quod  faciunt 
magnum  apparamentum  ballistarum  et  arcuum,  telorum  et  lancearum 
contra  bidandos,  qui  cum  dictis  generibus  armorum  dictos  Flandrenses 
devincere  et  superare  consueverunt. 

Item  sciatis,  domine,  quod  quidam  stultus  est  in  curia  domini  regis, 
qui,  bene  sunt  VIII  dies,  non  fecit  nisi  clamare  in  presencia  domini 
regis:  Domine  rex,  non  habeas  clericos  in  consilio  tuo  et  facias  suspendi 
per  gulam  illos,  qui  tenuerunt  et  furati  sunt  thesaurum  regis  Philippi, 
patris  tui,  quem  depauperaverunt.  Nisi  hec  facias,  non  bene  poteris 
regere  regnum  tuum. 

Datum  Parisius  die  mercurii,  V.  die  Marcii  anno  domini  M°CCCXIIII. 

Item  signiflco  vobis,  domine,  quod  Flandrenses  et  Normanni  et 
Picardi  sunt  hic  et  requirunt  regem  Francie,  quod  reducat  eos  ad  statum 
et  libertates,  quas  habebant  tempore  beati  Lodovici;  alias  si  ipse  non 
fecerit  erga  eos,  prout  tenetur,  quod  ipsi  non  tenentur  obedire  eidem, 
nisi  eo  modo,  quo  tenebantur  tempore  beati  Lodovici. 

CRD  4848.  Auf  dem  Riicken:  Venerabili  et  discreto  viro  domino  Dalmacio 
de  Pontonibus,  legum  professori  et  vicecancellario  domini  regis.  Vgl.  Langlois  bei 
Lavisse,  Hist.  de  France  III,  2,  217  f.  AA  I,  358.  Besonders  J.  Petit,  Charles  de 
Valois  149  ff. 


25.  Friedrich  III.  an  Jayme  II.:  Wenn  auch  Konige  und  Fiirsten  die  Oberhoheit  des 
romischen  Kaisers  nicht  anerkennen,  so  gesteht  er  die  Superioritat  sowohl  ex 
evangelica  veritate  wie  ex  legum  Romanarum  auctoritatibus.  Da  er  dem 
Kaiser  Heinrich  verschiedenfach  verpflichtet  gewesen,  zumal  er  das  ihm 
angebotene  Admiralsamt  iibernommen,  und  da  Rohert  rebelliert  habe,  habe 
er  sowohl  ex  debito  caritatis  als  auch  ex  superioritatis  agnicione  recht  ge- 
handelt.    Palermo  (1315)   Januar  17. 

Si  reges  et  principes  orbis  terre  catholici,  quacumque  dignitate  vel 
auctoritate  prefulgeant,  illud  forsitan  egre  ferant,  quod  dicatur  Roma- 
norum  princeps  tam  in  ipsos  quam  naciones  omnes  atque  provincias 
gencium  superioritatem  et  ius  habere  imperii,  nos  tamen  hoc  egre  non 
ferimus,  qui  manifeste  cognoscimus  et  fatemur,  quod  Romanorum 
princeps  superioritatem  habeat  supradictam,  tam  ex  evangelica  veritate, 
quam  Christus  Deus  noster  tributurus  pro  se  suoque  vicario  Petro, 
apostolorum  principe,  tributorum  Cesaris  exactoribois  exolvisse  proba- 
tur,  de  quo  Cesare  in  libro  regum  scribitur,  quod,  si  quis  ei  non  obedierit 
morte  mori  debeat,  .  ,  .  quam  ex  legum  Romanarum  auctoritatibus  aliis- 
que  racionibus  manifestis.  Cum  itaque  nos  tam  ex  debito  ad  obediendum 
ei  pro  defensandis  imperii  et  per  consequens  tocius  rei  publice  iuribus, 
quam  ex  convencionibus  inter  nos  et  quondam  Henricum,  serenissimum 
principem  Romanorum,  amiciciis,  federibus,  parentela,  contractis  sacro 


6%  Spanischc  Forschungcn 

inhesissemus  imperio,  recepto  per  nos  ab  eo  si>onte  oblato  imperii  sacri 
ammaracie  officio,  et  .  .  .  [cum?]  quondam  illustris  regis  Karoli  secundi 
natus  contra  eundem  Cesarem  rebellionis  ct  contradiccionis  postea 
[crimen  commisisjset,  tam  ex  debito  caritatis  Deique  mandato,  quam 
ex  superioritatis  agnicione  et  necessitate  iniuncti  nobis  et  suscepti  per 
[nos?]  officii  supradicti,  precedente  mandato  cesareo  nobis  facto  provide, 
ea,  que  nobis  imperavit  dictus  tunc  Cesar,  in  omnes  habens  imperandi 
proculdubio  potestatem,  iuste  (?),  non  dubie  fecisse  credimus,  que  patet 
auctoritate  legitima  nos  fecisse  contra  eum,  quem  constabat  multiplici 
racione  perduellionis  crimina  contraxisse  hostemque  publicum  a  Cesare 
nunciatum  .  .  . 

l'"olj,'t,  wie  dieser  Sizilien  ungerecht  angriff  und  schadigle.  Es  ist  der  Inhalt 
(ics  Ericdens  gewesen,  nec  minus  et  expressa  voluntas  ecclesie,  daB  ich  auf 
Lebcnszeit  Sizilien  mit  den  adiacentibus  insulis  regis  more  haben  sollte,  hocque 
cciam  ex  Cesaris  voluntate  devenit,  qui  hoc  ipsum,  quatenus  de  iure  potuit, 
c-xprcssc  permisit  per  suum  .  .  .  pragmalicum  constitutum  .  .  . 

Datum  Panormi  XVII.  Januarii  XIII.  ind, 

CRD  10  223.  Or.  Pap.  Das  Stuclv  ist  leider  vom  Wurm  zerfressen  und  weist 
in  der  Mitte  ein  grofies  Loch  auf.   Vgl.  AA  I,  340. 


26.  Justinus  (?)  de  Justinis  de  civitate  Castelle  illustris  Jherusalem  et  Cipri  regis 
advoeatus  et  consiliarius  an  Jayme  II.:  Unberechtigte  Angriffe  genuesiseher 
Schiffe.  Konig  (Oschin)  von  Armenien  heiratet  Tochter  (Johanna)  des  Fiirsten 
von  Tarent,  was  wegen  der  Umgehung  des  Konigs  nicht  ohne  Gefahr.  Opposition 
der  Johanniter  gegen  den  Konig  von  Cypern.  Der  Bruder  des  Konigs  und 
Philippus  und  Ugo  von  Ihelin  starben  im  Gefangnis.  Der  Konig  ist  wieder 
gesund.    Nicosia  (1316)  August  26. 

Alique  galee  comunis  [Janue]  regno  Cypri  guerram  fecerunt, 
dampna  intulerunt  et  recurrunt(?)  in  regno  Cypri.  Et  certe  non  ctilpa 
d.  regis  nostri,  quia  comuni  Janue  et  nunciis  ipsius  facere  voluit,  quod 
debebat,  et  ultra.  Set  tanta  est  superbia  ipsorum,  quod  suis  f inibus 
non  contenti,  aliorum  iura  quacunque  via  petere  et  usurpare  conantur  . . . 

Item  secundo  noveritis,  quod  rex  Armenie  [qui  est  v]icinus  et  in 
confinio  regni  CypTi  [se]  fedderavit  cum  principe  Tarentino  cognato 
vestro  et  filiam  ipsius  in  uxorem  rec  .  .  .,  quod  non  sine  tractatu  offen- 
sionis  pro  tempore  regis  et  regni  Cypri  .  .  .  est  non  immerito  adverten- 
dum  eique  esset  cautelis  salubri[bus]  .  .  .  debitas  obviandum,  quia  ille 
rex  Armenie  habet  circa  se  [ali]quos  Januenses  de  Spinolis  et  alios  et 
eciam  aliquos  exicitios  regni  Cypri,  quos  .  .  .  consiliis  gloriatur,  cum 
sit  voluntatis  malivole  et  auctoritatis  alterius,  quam  dignitas  regia 
exposceret. 


fai-t^  ^^j^  9-^1^1    /o-t^^,^  i^fr/"^^ 


«.-I-   .  fi^C  /  ^. 


(^^ti.4('fe 


-4»Aer  er|4^<t-l-^^K  e  ^o4-»-^  jerm^l-  •if-xM'*^ 


L  crr-tr->.«r-  ^o  jh^^Airin^ -^fi^A ^L&t-uiTA  xAm^ 


-        4 


3       "■' 


z  r  I 


Eigenhandiger  Brief  Friedrichs  III.    Doknmente  Nr.  20. 


Dokumcnle  697 

Item  tertio  magister  Hospitalis  aliquas  novitates  [per]  gentes  suas 
fecit  moveri  et  fieri  contra  regem  .  .  .  multa  locuntur.  Credo  tamen,  quod 
male  facta  ad  invicem  componentur. 

Quarto  noveritis,  quod  conestabilis,  fraier  dicti  regis,  qui  in  carceri- 
bus  pro  suis  excessibus  tenebatur,  viam  extitit  yeme  preterita  universe 
carnis  ingressus,  Nuper  vero  domini  Phylippus  et  Ugo  de  Ybelino,  qui 
dicta  de  causa  erant  similiter  carceribus  mancipati,  expiraverunt. 

Quinto  dominus  noster  rex,  qui  anno  isto  in  hyeme  et  estate  fuit 
aliquando  minus  valens,  est  modo  per  Dei  graciam  bene  sanus.    ' 

Sexto  status  regni  est  satis  convenienter  bonus  et  .  .  .  meliora 
continue  Deo  faciente  recipiet  incrementa.    Alia  non  sunt  nova  .  .  . 

Data  Nicossie  die  XXVI.  mensis  Augusti  MCCCXVI. 

CRD  5488.  Or.  Pap.  Ssp.  Viele  Locher.  Vgl.  AA  III,  282  f.  Hugo  Beduinus  in 
regno  Cypri  gentis  armorum  forensis  capitaneus,  der  als  Gesandter  1314  in  Barce- 
lona  war,  hat  zwei  Briefe  von  J.  II.  erhalten  iiber  Heirat  und  Schutz  des  Konigs 
von  Cypern  (28.  8.  131C).  Konigin  Isabella  an  J.  II.,  karissimo  filio  nostro  iiber 
negocio  dotalis  peccunie  (28.  8.  1316)  bittet,  ihre  Tochter  gut  zu  halten  (5497), 
Nicolaus  de  la  Blanchegarda  miles  et  camerarius  des  Konigs  empfiehlt  sich 
(ultima  Augusti)  5498.  Hugo  de  Lusiniano  dankt  Gott  fiir  die  Nachrichten: 
de  periculis  passagii  karissime  coniugis  vestre,  regine  Aragonum,  amite  mee,  et 
quod  faciente  Deo  ad  vos  incolumis  pervenerat  et  quod  cum  eadem  in  facie 
ecclesie  solempnisatum  extiterat  matrimonium  ac  eciam  consumatum  (31.  8.  1316) 
=  5499.  Konig  Heinrich  an  J.  iiber  Verhandlungen  mit  Barcelona,  das  seinen 
consiliarius  Guillelmus  de  Calidis  gesandt  (31.  8.  1316).  Or.  Fast  alle  von  der- 
selben  Hand. 


27.  Friedrich  III.  an  Jayme  II.:  Sendet  das  Schreiben  des  Kardinals  und  Vizekanzlers 
Petrus  an  ihn  und  seine  Antwort  in  zwei  Fassungen,  die  eine  (prolixa)  enthalt 
eine  vollstandigere  Antwort  auf  die  Anschuldigungen  als  die  zweite  Fassung. 
Jayme  soll  die  ihm  passendste  nach  genauem  Lesen  und  Beurteilen  auswahlen 
und  Friedrichs  Gesandten  an  der  Kurie  senden,  die  andere  entweder  auf- 
bewahren  oder  vernichten.  Die  prolixa  ist  ohne  Abkiirzungen  und  Titel,  die 
andere  hat  beides.   Catania  (1322)  Januar  9. 

...Utvestra  fraterna  paternitascopiosius  etmelius  inf ormetur super 
contentis  in  litteris,  quas  reverendus  in  Christo  pater  d.  Petrus  tituli  s. 
Stephani  in  Celiomonte  presbyter  cardinalis  per  venerabilem  in  Christo 
Petrum  Stephani,  d.  pape  capellanum  et  nuncium,  nobis  misit,  ac  eciam 
in  responsalibus  nostris,  quas  sibi  propterea  destinamus,  formas  littera- 
rum  et  responsalium  predictarum  alligatas  presentibus  nostrisque  aliis 
culmini  vestro  directis  litteris  providimus  transmittendas.  Cumque  pre- 
dictarum  responsalium  sint  forme  due  et  altera  earum  prolixior,  eo  quod 
in  eis  predicto  cardinali  ad  omnia  responsionem  exigencia,  que  nobis  per 


698  Spanische  Forschungen 

easdem  scripsit  litteras,  plenius  respondetur,  altera  non  ita  prolixa,  eo 
quod  in  ea  post  primam  earum  composicionem  fuerunt  aliqua  densa  et 
aliqua  immutata.  Et  predictas  responsales  nostras  in  utraque  forraa 
predicta  clausas  et  nostro  sigillatas  sigillo  vobis  providimus  destinandas, 
ut  altera  earum,  quam  acceptandam  duxeritis  et  serenitati  vestre  vide- 
bitur,  Michaoli  Stephani  de  Fraga  procuratori  nostro  in  Romana  curia, 
familiari  et  fideli  nostro,  per  aliquem  de  cursoribus  vestre  curie  aut 
aliquem  alium  de  vestris  ad  dictam  Romanam  curiam  accedentem  de 
mandato  celsitudinis  vestre  mittatur  ac  eciam  assignetur  cum  aliis  nostris 
litteris  perventuris  ad  manus  vestras,  quas  sibi  propterea  destinamus  per 
eundem  procuratorem  nostrum  cardinali  prefato  postmodum  assignanda. 
Paternam  fraternitatem  vestram  tenore  presentium  exoramus,  ut,  si 
placet,  priusquam  procedatur  ad  missionem  alicuius  responsalium  pre- 
dictarum,  formas  ipsarum  per  nos  vobis  propterea,  sicut  pretangitur, 
destinatas  mandetis  coram  vobis  diligenter  videri,  legi  et  inspici  ac 
vestro  supponi  iudicio  ita,  quod  earum  altera,  quam  elegeritis  et  decreve- 
veritis  fore  mittendam  dicto  procuratori  nostro,  mittatur,  ut  diciur,  ac 
eciam  assignetur  et  alteram  aut  conservari  aut  mandet  et  faciat  vestra 
fraternitas  lacerari.  Ut  autem  premissarum  responsalium  nostrarum 
noticiam  facilem  habeatis,  prolixam  sine  abreviaturis  et  titulis  et  minus 
prolixam  cum  abreviaturis  et  titulis  mandavimus  et  fecimus  superscribi. 
Domine  frater,  hec  vobis  tamquam  patri  scribimus  confidenter.  Dat. 
Cathanie  VIIII.  Januarii  V.  indictionis. 

CRD  9881.  Or.  Pap.  sp.  Vgl.  hierzu  AA  I,  726:  Brief  des  Kardinals  mit  Hin- 
weisen  auf  die  Gerichte  Gottes  iiber  Friedrich  II.,  seinen  Vater  Pedro  usw 
AA  I,  730:  Brief  Friedrichs  mit  Hinweisen  auf  das  tragische  Geschick  des  h.  Lud- 
wig,  der  Papste  Coelestin  und  Bonifaz  VIII.  Es  ist  CRD  9804  die  forma  minus 
prolixa.  Ich  lasse  nunmehr  den  in  der  forma  prolixa  (CRD  9807)  hinzugefiigten 
Teil  folgen.  Es  handelt  sich  um  die  Geschicke  Karls  II.  und  seiner  drei  Sohne, 
die  alle  in  aragonischer  Gefangenschaft  waren.  Die  Stelle  mufite  an  der  Kurie 
besonders  aufreizend  wirken.  Ob  eine  Kopie  von  9807  an  die  Kurie  geschickt  isf^, 
wissen  wir  nicht.  Der  Text  schlieOt  sich  an  AA  I,  735  Z.  22  iudicium  quam 
divinum  an  und  lautet: 

Nichilomlnus  certum  est,  quod  ex  uno  inconvenienti  plura  incon- 
veniencia  oriuntur.  Et  ideo,  quot  et  quanta  inconveniencia  orta  fuemnt 
ex  eo,  quod  factum  fuit  imperatori  predicto  et  heredibus  suis  tota 
christianitas  sensit  propter  magnas  et  graves  guerras,  que  fuerunt  ab 
illo  tempore  citra  propter  illam  ,  .  .  occasionem.  In  quibus  quidem 
guerris  infinita  fuit  effusio  sanguinis  christiani  et  specialiter  sensit  terra 
sancta  de  ultra  mare,  que  perdita  extitit  propter  impedimenta  guerrarum 
christianorum,  que  fuerunt  et  sunt  adhuc  propter  causam  superius 
enarratam.  Rex  eciam  Karolus  secundus,  pro  cuius  liberacione  tres  filii 


Dokumcnle  669 

eius,  quorum  unus  fuit  predictus  cognatus  noster,  in  regno  Aragonie 
obsides  fuerunt,  deinde  princeps  Pliilippus  eius  filius  captus  in  nostris 
manibus  extiterunt  et  per  graciam  Dei  manus  nostre  munde  ab  eorum 
sanguine  remanserunt.  Qua  de  causa  gracias  Deo  agimus  quam  de 
victoria  ampliores,  quasi  hec  a  suo  iudicio  et  beneficio  cognoscentes. 
Maximum  eciam  iudicium  fuit  factum  per  illum,  qui  ait:  Michi  vindictam 
et  ego  retribuam.  Et  adhuc  non  cessat  iudicium.  Finem  autem  ipse 
omnipotens  novit.  Et  certe  ex  hoc  apparet,  quod  vere  sit  verum  iudicium 
Dei,  quia  ab  eo  tempore,  quo  Ctiristus  venit  ad  virginem  gloriosam, 
usque  nunc  non  invenitur,  quod  tam  magnus  fuisset  factus  excessus  sicut 
auferri  regnum  per  christianos  a  christianis  interficiendo  et  decollando. 
Vere  fuit  hoc  contra  caritatem  regis  pacifici  et  doctrinam,  in  cuius  nativi- 
tate:  Gloria  in  excelsis  Deo  et  in  terra  pax  hominibus,  fuit  cantatum, 
secundum  quod  fuerat  prophetatum,  quia  ipse  est  princeps  pacis  et 
doctrina  eius  est  pacifica,  que  aufert  omnem  guerram  et  pravam  eciam 
voluntatem  et  taliter  ipse  eundo  per  terram  suos  discipulos  salutabat 
dicendo  eis:  Pax  vobis! 

Damit  hort  die  pars  prolixior  auf.  lch  fiif^e  den  Schhifi,  der  allen  gemein  ist, 
da  er  S.  735  nur  auszugsweise  gegeben  ist,  vollstandig  an: 

Adhuc  eciam,  quod  itis  exemplificando  diversas  personas  a  predicto 
domino  imperatore  usque  ad  dictum  dominum  patrem  nostrum,  magnam 
nobis  materiam  perhibetis  recognoscendi  potentiam  et  bonitatem  Dei, 
hoc  est,  quod  illos,  quorum  potencia  restringebat  orbis  partem  non 
modicam,  non  placuit  sibi  in  ista  temporalitate  servare,  et  nos,  qui  sumus 
cum  ista  Sicilia,  quam  parvum  mare  concludit,  dignatus  est  salvare  et 
defendere  contra  tam  magnos  vicinos  fortes  atque  potentes  tot  vicibus 
tempore  longo.  Ex  quo  clare  ostenditur,  quod  nullus  est,  qui  sue  possit 
resistere  voluntati,  quantumcu.rnque  sit  magnus  et  potens.  Nam  minorem 
potest  contra  maiorem  defendere  iuxta  prepotentis  illius  libitum  volun- 
tatis.  Vestra  insuper  paternitas  maximam  nobis  exhibet  materiam  ad- 
mirandi,  dum  a  tanto  et  tali  patre  possunt  talia  verba  proferri.  Set  ne 
longis  sermonibus  ulterius  immoremur,  responsioni  finem  imponemus  et 
istud  postremo  concludendo  adicimus,  quod  propter  predicta  intolera- 
bilia  nobis  gravamina,  que  sub  colore  predictarum  treugarum  predictus 
cognatus  noster  contra  nos  et  nostros,  ut  predicitur,  intulit,  ex  quo  veri- 
similiter  dubitamus,  ne  sub  colore  simili  gravamina  similia  et  peiora 
forsitan  in  futurum  inferret  et  eo  eciam,  quod  in  observando  treuguam 
per  eundem  dominum  papam  secundo  indictara  a  proximo  futuro  festo 
dominice  nativitatis  in  antea  per  annos  tres  aiios  duraturam,  quod  non 
modicum  nec  parvi  rem  ponderis  reputamur,  nedum  egemus  collate- 
ralium  nostrorum  consilio  verum  eciam  quamplurium  amicorum  nostro- 
rum,  quos  in  diversis  habemus  partibus  orbis  terre,  quorum  in  talibus 


700  Spanisclie  Forschungen 

disponimus  uti  consilio  et  postmodum,  quantocius  fieri  poterit,  respon- 
dere.  Paternitati  vestre  placeat  interim  nos  suscipere  racionabiliter 
excusatos,  si  voluntati  d.  pape  in  hoc,  cui  tamen  in  maioribus  iam 
obedivimus,  parere  distulimus,  cum  pacienter  feramus  ob  reverenciam 
Dei  penam  per  eum  nobis  et  fidelibus  nostris  impositam  videlicet  inter- 
dictum.  Facta  demum  nostra  vobis  semper  ut  amico  et  compatri  nostro 
karissimo  propensius  commendamus. 

Es  gibt  sechs  Exemplare:  CRD  9804 — 9809.  Die  zwei  ersten  mit  Adresse  und 
Datum  und  von  einer  bekannten  Hand  der  Kanzlei  Friedrichs.  9806 — 9  ohne 
Adresse  und  Datum  und  kursive  Schrift.  9807  ist  die  forma  prolixa,  9809  die 
forma  minus  proHxa. 


28.  Eigenhandiger  Brief  des  Erzbisehofs  von  Toledo  an  seinen  Vater  Jayme:  Juan 
Manuel  teilt  ihm.mit,  daU  Kiinig  (Alfons  XI.)  von  Kastilien  die  Biirger  von 
Sevilla  dureh  einen  Juden  auffordern  lieR,  ihn  zu  fangen.  Juan  ist  ihnen 
entschliipft  und  bittet  Jayme  ihn  zu  sehiitzen.  Der  von  ihm  schlecht  behandelte 
Erzhischof  unterstiitzt  die  Bitte.    (Um  1325.) 

Excellentissime  princeps  et  domine  carissime.  Ad  instanciam 
magnam  domini  Jo.  misi  ei  pridie  Rodericum  de  Pina,  per  quem  signi- 
ficavit  michi  secrete,  qualiter  dominus  rex  Castelle  post  mortem 
domini  .  .  ,^  miserat  quendam  Hebreum  su[um]  [I]spalim  cum  literis 
ad  cives,  ut  caperent  dominum  Jo,  Simili  mo[do]  misit  quendam  militem 
Cordubensem,  ut  eum  comprehenderet,  si  esset  [ibi].  [Dominus]  Jo. 
presenciens  ista  sub  .  .  .-  cum  paucis  valde  recessit  et  per  loca  deserta 
et  invia  ad  terram  suam  venit  et  ibi  .  .  .  ^  cum  proposito  nunquam  videndi 
regem,  quamdiu  in  posse  istorum  fuerit.  Suplicat  autem  dominacioni 
vestre,  ut,  si  forte  rex  vellet  aliquid  incipere  contra  ipsum,  defenderitis 
ipsum,  sicut  de  vobis  sperat.  Ego  autem,  licet  sim  lapis  per  eum  quon- 
dam  reprobatus,  illa  omnia  postponens  et  obliviscens  instanter  suplico 
pro  eodem  modis  tamen  oportunis  et  iustis,  sicut  de  hoc  nobilis  Blasius 
Ma^a  lator  presencium  vos  lacius  informabit,  qui  ad  vestram  accedit 
personam  pro  facto  comende  Montisalbani.  Placeat  igitur  dominacioni 
vestre  sibi  super  illo  ad  dominum  nostrum  summum  pontificem  et  ad 
amicos  nostros  [in]  curia  ..."  literas  eficaces.  Personam  vestram  con- 
servare  dignetur  dominus  Jhesus  Christus  per  [tempora]  longiora.  Scripta 
propria  manu  in  [castro?]  de  Rugafa  feria  sexta  ix)st  epihaniam  .  .  . 
capcione,  si  placet,  sit  penes  vos,  quia  etiam  ipse  Blasius  ignorat. 
Archiepiscopus  Toletanus  humilis  eius  filius  et  devotus. 

CRD  extra  series  Nr.  960.  Das  Papier  stark  durchlochert  und  stark  verblafit. 
Die  Zeit  nur  ungenau  zu  bestimmen.   Ob  nach  1325?    Vgl.  AA  I,  863  fl. 

1  Unsicher  zu  lesen. 

2  Zwei  bis  drei  Worte  fehlen. 


Dokumente  70] 

29.  Berengar  de  Jorba  an  Jayme  II.  iiber  Unterhaltung  mit  Johann  XXII.:  Zahlung 
des  Census  unbedingt  verlangt.  In  Ampurias-Frage  hat  J.  verkehrte  Auffassung 
iiber  das  Lehensverhaltnis.  Streit  bei  der  Ankunft  des  Hospitalitermeisters. 
Form  der  Absolution  des  Infanten  Alfonso.    (1326)  Juli  2. 

Instruktion  vom  23.  Mai  (eine  andere  vom  24.  Mai  Reg.  339  f.  217)  iiber  Sar- 
dinien. 

Primerament  quels  recoman  humilment  en  la  sua  gracia.  Depuys  "'gali,  com 
es  cosa  covinent  e  raonable,  que  per  lo  senyor  rey  e  per  lo  senyor  infant  sien 
notificats  a  la  sua  sanctitat  los  feyts  notables,  que  ells  han  en  lo  regne  de  Sardeny;t 
e  de  Gorsega.  E  per  aquesta  raho  signifique  a  la  sua  sanctitat,  quel  comui  ha 
trameses  ambaxados  als  dits  senyor  rey  e  senyor  infant  sobre  tractament  de  pau 
per  pacificar  la  dissensio,  que  era  estada  moguda  entrels  dits  senyor  rey  e  senyor 
infant  e  el  dit  comu  de  Pisa,  apres  que  ja  altra  vegada  fo  fermada  pau  entrel  dit 
senyor  infant  e  el  dit  comu  sobrel  contrast  del  dit  regne  de  Sardenya  e  de 
Corsega,  en  axi,  que  apres  diverses  tractaments  hauts  sobrea^o  es  concordada  e 
firmada  pau  entrel  dits  senyor  rey  e  senyor  infant  de  una  part  e  els  ambaxados 
del  dit  comu  de  Pisa  en  nom  del  dit  comu  del  altra  en  la  forma  contenguda  en 
la  carta  publica  de  a^o  feyta,  de  la  qual  lo  dit  en  Berenguer  de  Jorba  porta 
translat  al  dit  senyor  Papa. 

Apres  digali,  com  sap  la  sua  sanctitat,  que  entre  les  altres  coses  contengudes 
en  la  carta  de  la  donacio  feta  per  la  sancta  esgleya  de  Roma  al  dit  senyor  rey 
del  regne  de  Sardenya  e  de  Corsega,  es  espressat,  que  lavors  sia  tengut  lo  senyor 
rey  e  els  seus  hereus  ab  acabament  al  cens  e  al  servey  faedor  per  ells  a  la  sancta 
esgleya  de  Roma  per  lo  dit  regne,  con  ells  hauran  conseguida  la  possessio  del 
dit  regne  o  de  la  major  partida  de  aquell.  E  que  es  certa  cosa,  que,  apres  quel 
comu  de  Pisa  hac  feta  la  pau  primera,  de  que  es  feta  desus  mencio,  ab  lo  senyor 
infant  dessusdit,  de  mentre  que  era  en  Sardenya,  no  passa  molt  temps,  los  Sas 
saresses  foren  units  ab  los  marcheses  de  Malaspina  en  la  rebellio,  en  que  tota 
hora  han  continuat  los  dits  marcheses,  axi  que  per  la  dita  unio  fo  en  rebellio  e 
es  encara  vuy  Sa?er  e  els  dits  marcheses  e  la  major  partida  del  judicat  de 
Logodor,  lo  qual  es  dins  la  isla  de  Sardenya,  lo  qual  judicat  de  Logodor  es  la 
mellor  e  pus  notable  e  pus  honrada  partida,  que  sia  dins  la  isla  de  Sardenya;  axi 
que  haut  sguart  a  la  partida  dessus  dita  de  la  isla  de  Sardenya,  que  es  en 
rebellio,  e  a  la  isla  de  Corsega,  la  qual  vogi  D  millas  e  pus  fom  la  isla  de  Sar- 
denya  no  vogi  sino  DCC  millas,  esta  en  veritat,  quel  dit  senyor  rey  no  te  vuy  ne 
posseex  la  major  partida  del  dit  regne  de  Sardenya  e  de  Corsega  majorment  com 
feta  la  paga  dels  M.  marchs  dargent,  los  quals  foren  pagats  al  senyor  papa  per 
lo  cens  del  any  prop  passat,  encontinent  torna  la  guerra  entrels  dits  senyors 
rey  e  infant  e  el  comu  de  Pisa  sobrel  feyt  de  Caller,  la  qual  guerra  ha  durat 
entro  ara,  que  es  pacificada  en  la  forma  dessus  dita;  per  les  quals  rahons  suppli- 
quen  los  dits  senyor  rey  e  senyor  infant  al  dit  senyor  papa  e  preguen  lo  sanl 
collegi  dels  honrats  pares  senyors  cardenals,  que  haut  esguart  a  les  rahons  dessus 
dites  e  a  les  grans  messions,  que  han  haudes  a  fer  daquest  any  passat  per  la 
guerra  dessus  dita,  e  que  encara  an  a  pagar  a  alscuns  mercades  de  la  lur  senyoria 
e  del  rey  de  Maiorches,  qui  foren  arrestats  en  Pisa  ab  tot  qo  del  lur  en  comen?a- 
ment  de  la  dita  guerra,  als  quals,  segons  que  es  empres  en  la  dita  pau  los  dits 

1  Pisa. 


702  Spaiiische  Forschungeu 

senyor  rcy  c  senyor  infant  han  a  satisfer  90,  quels  fo  levat  en  Pisa,  que  puya  a 
mes  de  XX  niillia  libras  Barchinonesas,  placia  a  la  sua  sanctitat  lexar  e  remetre 
la  paga  dels  mill  marchs  dargent,  la  qual  los  dits  senyor  rey  e  senyor  infant  deven 
:ira  fer  al  dil  senyor  papa  per  lo  dit  regne  en  la  prop  csdevenidora  festa  de  sent 
Pere  e  de  sent  Paul  del  mes  de  Juny,  e  puys  per  V  anys  seguents.  E  a  a?o  se  deu 
moure  lo  dit  senyor  papa  graciosament  per  les  rahons  dessus  dites,  que  son 
ruiidades  en  gran  justicia  e  en  gran  raho  e  egualtat,  e  a  ayo  faga  son  poder  tant 
com  pugu  lo  dit  en  Berenguer  de  Jorba,  suppUcan  tota  vegada  ab  reverencia  e 
lundanse  en  les  rahons  dessus  dites. 

E  si  lotes  les  gracies  dessus  dites  axi  de  la  remissio  dels  dits  M.  marchs, 
coiu  dc  la  dilacio  de  la  paga  dels,  eren  negades  per  lo  senyor  papa,  diga  lo  dit 
(11  Bercngucr  a  la  derreria:  „Pare  sant,  lo  senyor  rey  e  el  senyor  infant,  con  jo 
|)arti  dells,  no  dubtaven  en  nuUa  munera,  esser  fadigats  en  la  gracia  dessus  dita, 
la  qual  es  fundada  en  gran  raho  e  en  gran  egualtat,  e  per  a^o  nos  erem  appa- 
lelials  dc  Irametre  a  la  vostra  sanctitat  los  M.  marchs  dargent,  quis  deven  pagar 
a  la  iesta  prop  esdevenidora  de  sent  Pere  e  de  sent  Paul,  mas  pus  axi  es,  per 
lal  quel  seayor  rey  no  encorrega  perill  de  la  sentencia  de  excomunicacio,  que  hi 
cs,  si  al  dia  no  son  pagats  los  dits  M.  marchs  dargent  e  la  revocacio  de  la  gracia 
leta  al  senyor  rey  ?on  vench  a  la  vostra  sanctitat  lo  senyor  infant  don  Pedro, 
fiU  seu,  placia  a  la  vostra  sanctitat,  que  vullats  donar  aqueU  temps,  ques  parega 
covinent,  dins  lo  qual  lo  dit  en  Berenguer  de  Jorba  puga  significar  afo  al  senyor 
rey,  quens  puscha  haver  trameses  los  dits  M.  marchs,  dins  lo  qual  terme  sien 
sospeses  la  sentencia  de  excomunicacio  e  la  revocacio  de  la  gracia  feta,  con  vench 
a  la  vostra  sanctitat  lo  dit  infant  en  Pere." 

E  sia  membrant  lo  dit  en  Berenguer  de  Jorba,  que,  si  lo  senyor  papa, 
apres  que  ell  hagues  hoyt  una  vegada,  no  li  dava  altra  entrada,  que  ell  diga  al 
cardenal  Neapolio,  que  per  lo  perill,  que  es  en  lo  fet,  parle  ab  lo  senyor  papa, 
(jue  vuUa  donar  resposta  al  dit  en  Berenguer  de  Jorba  sobre  la  gracia  de  la 
remissio  o  dilacio  de  la  paga  dels  dits  M.  marchs  o  al  menys  del  terme  dessus  dit, 
dins  lo  qual  poguessen  esser  trameses  al  senyor  papa  los  dits  M.  marchs. 

Reg.  424  f.  56  f.  Uber  die  Personlichkeit  Berengars  de  Jorba  vgl.  AA  I,  CLVII. 
Ober  die  gleichzeitigen  Kopien  seiner  Briefe  AA  I,  827. 

A  la  vostra  molt  alta  real  magestat  fas  saber  yo  Berengar  de  Jorba, 
que  vuy,  que  es  dimecres  apres  la  festa  de  sent  P.  he  parlat  largament 
et  assegurada  ab  lo  papa  dels  affers,  per  que  vinch;  et  finalment  dix  me 
de  no  escusadament  del  fet  del  trahut,  axi  que  dix,  que  non  faria  nuyla 
gracia  e  que  lesgleya  avie  grans  affers.  E  yo  li  dix  totes  les  rahons  de  la 
informacio  e  encara  mes,  segons  que  micer  Napolio  mavie  infonnat^. 
Et  el  se  tench  molt  ferm.  .  .  et  dix,  queu  proposas,  sim  volie,  el  con- 
.sistori^  Quant  al  fet  del  comdat*  era  molt  malament  informat,  entenen, 
quc  nous  fos  de  res  sotsmes  mas  exemt.  Et  com  jo  li  agui  dit,  .  .  .  com 

-  AA  I,  825  Unterredung  erwahnt 

^  Ablehnung  im  Konsistorium  AA  I,  828. 

*  AA  I,  818  Ratschlag  Napoleons. 


Dokumente  703 

era  en  regalia  vostra  et  avie  a  tenir  vostra  pau  et  vostra  treva  et  avie 
esser  en  guerra,  con  vos  senyor  .  .  .  erets,  encara  .  .  .  que  yo  moltes 
vegades  lavie  feyt  fermar  dret,  con  tenia  la  vegueria  de  Gerona,  et  con 
avie  a  venir  a  vostra  cort  et  a  jurar  et  a  tenir  vostres  ordonements  et 
que  aytant  aviets  sobrel  con  sobrels  altres  richs  homens:  et  dupta  molt 
et  dix,  que  nolin  avien  dit  ,  .  .  dien  donchs:  no  es  alou.  Pare  sant,  nos 
tenim  per  alou  qo,  de  que  nos  dona  portat  (?),  ma  no  es  tan  alou,  quel 
senyor  rey  noy  aja  aquestes  coses  et  mes  encara,  sens  contrast, 
tostemps  .  .  .  Certiffican  que  per  honor  sua  vos  sots  estat,  con  nous  avets 
pres  tot  co  del  espital  .  .  . 

Lo  maestre  del  Espital  es  vengut,  per  que  jo  dema,  si  a  Deu  plau, 
li  dire  90  que  vos,  senyor,  me  manas. 

Sobre  la  absolucio  del  senyor  inffant  avem  molt  contrastat,  que  el 
la  volia  fer  a  el  a  cabal  et  yo  vul  la  a  tuyt,  ho  no  a  negu,  el  conten 
molt  en  a^o.  Pensarem  nos,  en  P.  dela  Abadia  et  yo,  que  aguessem  la 
absolucio  a  el  et  carta  de  comissio  al  arcabisbe  ho  al  bisbe,  que  ell 
pogues  absolre  los  altres,  donan  los  covinent  penitencia  a  coneguda  del 
dit  absolvedor.  Sapia  jo,  si  als  non  podia  fer,  si  sera  bona  manera. 
Quant  es  del  fet  de  la  dispensacio,  non  faria  res  en  nuylla  manera.  En 
consistori  he  a  posar  lo  fet  del  trahut  e  veure  quen  pore  fer  .  .  . 

CRD  Pedro  ohne  Nr.  (Die  ubrigen  Berichte  stehen  AA  I,  824  flf.  Es  fehlt  nur 
noch  einer.)  Die  Datierung  sonderbar,  da  „la  festa  de  sent  P."  (also  ohne  Paul) 
nur  der  29.  Juni:  commemoratio  PauH  sein  kann.  Das  Stiick  fallt  zwischen  AA  I 
Nr.  512  und  513  (Juni  24  und  Juli  4).  Auf  einem  andern  Blatt  von  Jorbas  Hand 
(Letzte  caja  Jaymes  II.)  steht  ein  Bericht  vom  14.  Juli  (uy,  que  es  diluns  a  XIII 
—  er  vertut  sich  wie  AA  I,  830  um  einen  Tag,  es  ist  der  14.  — )  dies  de  Juyol. 
Hat  alle  Punkte  der  Gesandtschaft,  abgesehen  vom  erledigten  Census,  mit  ihm 
durchgesprochen.  In  der  Absolutionssache  les  cartes  van  a  la  boUa.  In  der  Dis- 
pensationssache  betr.  Sohn  des  Konigs  von  Portugal  sagte  er:  Que  pus  el  ha  en 
aquel  dispensat,  que  farie  desonor  al  rey  de  Portegal,  si  fahie  altra  dispensacio, 
sens  que  no  ages  ardit  del,  que  no  li  desplau  et  que  tota  via,  que  aital  carta  li 
vinge  del  part  del  rey  de  Portegal,  que  el  fara  aquexa  dispensafio,  en  altra  gisa 
que  per  res  nou  farie.    Als  da^o  no  e  pugut  fer  ab  el. 

trber  die  Stellung  der  Grafschaft  Ampurias  begann  der  Papst  von  selbst  zu 
reden:  el  avie  sabut  et  entes,  que  ja  comte  Dampuris  ere  ates  et  reconegut  per 
jutge  en  aquesta  cort  en  tems  de  papa  Nicolau  quart.  Ich  sollte  ihm  schriftlich 
geben,  was  ich  in  der  Unteredung  mit  ihm  gesagt  und  was  ich  weiter  woUe.  Ich 
sagte  sofort:  Hl.  Vater  ich  habe  keine  schriftliche  Information  und  keine  Kapitel 
zu  geben.  Ich  habe  Euch  nur  gesagt,  was  der  Konig  und  der  Infant  mir  aufge- 
tragen  haben  und  ebenso  dem  Hospitalitermeister.  Ich  lasse  mich  auf  keine 
Disputacion  ein.  Er  erklarte,  ich  solle  es  ihm  schriftlich  geben.  Auf  nochmalige 
Weigerung  wandte  sich  der  Papst  an  den  anwesenden  Prokurator  P.  de  la 
Badia,  que  el  lom  sabrie  fer.  No  pare  sant,  sagte  ich,  jo  no  romanarie  aquets  afers 
a  negu,  que  ami  son  estats  comanats.    Der  Papst  sagte:  Si  jo  no  ho  dare  per 


704  Spanische  Forschungcn 

escrit,  que  el  avie  per  no  dit  tot  ^o,  que  jo  sabra,  quel  feit  li  avie  dit  e  que  no  avie 
la  creen^a  per  res  que  dit  li  ages.  Heiliger  Vater,  Wahrheit  ist,  daB  ich  Euch 
vollstandig  die  Beglaubigung  gesagt  und  das  genugl  mir.  Nehmt  Jhr  daraus,  was 
Euch  gefiillt.  Er  sagte,  dalJ  ich  morgen  wiederkommen  soUe;  dann  werde  der 
Ordensmeistcr  da  sein  und  man  wiirdc  diiriibcr  sprcchen.  Dem  Nepoten  P.  de 
Osa  befahl  er  dic  iicstcllung  des  Hospitaliters.  Ich  sagte  ilim,  daC  ich  mich  weder 
mit  ihm  noch  dem  Mcister  in  einen  Disput  einlassen  werde.  E  el  dix,  que  volie, 
que  y  tornas.  E  jo  li  dix:  queu  farie,  pus  e  lo  volie  axi.  Diese  Unterredung  muB 
am  14.  JuH  stattgefunden  haben,  da  am  folgenden  Tage  die  weitere  Besprechung 
stattfand  (AA  I,  830). 

Der  Konig  teilt  dem  Berengar  am  15.  Juli  seine  Zufriedenheit  mit  (Reg. 
339 f.  223)  und  fiigt  wegen  Ampurias  hinzu:  Empero  havem  entes,  que  la  part  del 
Espital  diu,  que  frare  R.  Dempurias  fo  mes  en  possessio  corporal  del  comtat  e 
quel  infant  don  Pedro  hach  dell  la  dita  possessio.  E  a  a^o  podets  dir  ab  veritat, 
que  no  es  axi,  (|uc  anch  frare  R.  no  possehi  lo  dit  comtat  ne  altre  per  ell  ne 
lenfant  hi  es  \».  cll,  ans  hi  es  per  avinenca,  quen  ha  feta  ab  los  marmessors  del 
comte,  qui  mor  es,  qui  li  han  liurat  lo  dit  comtat  e  la  possessio  daquell,  lo  qual 
e  la  qual  elis  Iv^nien  axi,  com  aquells  aqui  pertanya,  e  navien  poder. 


30.  Jayme  II.  an  seinen  Sohn  Pedro:  Nach  seinem  Briefe  gefalle  ihm  die  Heirat 
mlt  Konigin  Konstanze  von  Cypern,  doch  gefalle  ihm,  da  er  Eile  hahe, 
noch  mehr  die  englisohe  Heirat.  Jayme  schiclit  die  Gesandten  Friedrichs,  zwei 
Dominikaner,  zu  ihm;  will  er  Konstanze,  so  wird  Jayme  alles  beschleunigen; 
jedenfalls  muB  er  sich  kiar  entseheiden.   Barcelona  (1326)  September  15. 

En  Jacme  per  la  gracia  de  Deu  Rey  Darago.  Al  molt  car  fill  nostre 
linfant  en  Pere  comte  de  RibagorQa  e  de  Empuries  salut  e  benediccio  de 
pare.  Ffill,  femvos  saber,  que  reebem  vostra  letra  en  la  qual  entre  les 
altres  coses  nos  fees  saber,  que  a  vos  plahia  molt  lo  matrimoni  de  la 
reyna  de  Xipre,  mas  com  a  vos  o  a  vostres  affers  sia  molt  necessari 
acabament  dalcun  bon  matrimoni  e  ivagosament,  per  qo  havets  tractat 
e  escoltat  lo  matrimoni  Danglaterra  per  tal  que,  si  la  un  matrimoni  dels 
damunt  dits  venia  menys,  que  poguessets  pendre  laltre,  e  si  amdosos 
venen  be  que  presessets  aquell,  que  nos  tendriem  per  mellor.  E  entes 
cumplidament  ago  e  tot  lals,  qui  en  la  dita  letra  era  contengut,  vos  res- 
ponem,  que,  pensat  e  acordat  en  ago,  havem  provehit  e  tengut  per  be, 
que  aquests  dos  preycadors  missatges  del  rey  Ffrederic  vagen  a  vos  per 
saber  clarament  vostre  enteniment,  si  vos,  mentre  nos  farem  nostre 
poder  ab  nostres  missatges  o  vostres  sobre  obtenir  dispensacio  del  dit 
matrimoni  vostre  e  de  la  dita  reyna  de  Xipre,  vos  abstendrets  e  cessarets 
de  tot  en  tot  de  fer  cap  de  vos  mateix  en  altre  matrimoni,  cor  si  ago 
volets  fer,  los  frares  tornaran  a  nos  e  nos  punyarem  en  totes  guises, 
quens  parega  de  haver  e  de  obtenir  la  dispensacio  damunt  dita.  E  si  vos 
a^o  no  entenets  a  fer,  deytsho  atressi  clarament  als  frares,  cor  en  aquest 
cas,  si  fer  no  u  entenets,  nos  los  trametem  en  altres  parts  per  procurar 


Dokumente  705 

marit  a  la  dita  reyna,  cor  no  seria  honor  nostra  ne  de  la  dita  reyna  ne 
del  rey  e  la  reyna,  pare  e  mare  della,  si  sesdevenia  cas,  que  lexat  lo 
seu  feessets  altre  cap  de  matrimoni.  Per  que,  fill,  digats  als  dits  frares 
clarament  vostre  enteniment  en  les  coses  damunt  dites  cor  la  volentat 
e  lacort  nostre  es  segons  que  damunt  es  contengut.  Dada  en  Barcelona, 
(liluns  a  XV  dies  del  mes  de  Setembre  en  lany  de  nostre  Senyor  de 
M.  CCC.  XXVI. 

Reg.  .{.39  f.  303 — 365.  Vorher  geht  Brief  Jaymes  an  Konig  Friedrich.  Domingo 
Turpi  sprach  iiber  Ileiratsplan  der  verwitweten  Konigin  Konstanze  mit  Anfrio  de 
Muntfort,  einem  Verwandten  des  neuen  cyprischen  Konigs.  Friedrich  wvinscht  Unter- 
bringung  seiner  Tochter  im  Westen.  Jayme  ist  trotz  Bedenken  fiir  den  ersten 
Plan.  Sonst  Dispensschwierigkeiten.  Valencia  1325  Mai  4.  Weiterer  Brief  Jaymes 
an  Friedrich:  Empfang  seines  Briefes  iiber  eventuelle  Heirat  Konstanzes  mit  dem 
altesten  Sohn  Philipps  von  Tarent.  Gut,  aber  sie  beide  konnen  nicht  tractatores 
sein;  darum  schickt  er  ihm  den  Kanzler  Bischof  Gaston  von  Huesca  und  Berengar 
de  S.  Vincencio.  Barcelona  1326  Mai  4.  Weiterer  Brief  an  Alfonsus  de  Hispania, 
Ilerrn  von  Lunel,  locumtenens  des  Konigs  von  Frankreich,  seine  Nichte  in 
Frankreich  unterzubringen.  Er  empfiehlt  die  claris  virtutum  graciis  et  comen- 
dandis  moribus  insignitam  et  in  annis  iuvenilibus  constitutam.  Creditur  sue 
virginitatis  florem  habere  ex  defectu  quondam  regis  mariti  habetque  pinguem 
dotem,  videlicet  iocalia  et  mobile,  percepcionem  annuam  et  rendualem  in  regno 
Cypri  in  valore  librarum  XH  millia.  Barcelona  1326  September  16.  —  1328  Okto- 
ber  1  empfiehlt  sie  Alfonso  dem  Konig  Philipp  von  Frankreich  zur  Versorgung  in 
Frankreich.  CRD  Alf.  549.  Die  Antwort  des  Alfonsus  de  Hispania  lautet:  Quod 
non  est  aliquis  consideratis  omnibus  infra  regnum  Francie,  excepto  domino 
Karolo  de  Ebroycis,  fratre  germano  d.  regine  Francie,  qui  non  intendit  con- 
trahere  cum  aliqua  extra  regnum  Francie  et  habet  in  redditibus  usque  ad  6000 
libr.  Turonenses  in  anno,  quod  multum  exiguum  est  in  partibus  illis.  (Reg. 
339  f.  365v.) 


31.  Pedro  an  Jayme  II.:  Empfiehlt  den  Beichtvater  der  Konigin  Maria  von  Mallorca, 
der  ihm  eine  ihr  Seelenheil  hetreffende  Angelegenheit  vortragen  soll.  Gerona 
(1326)  27  Januar  26. 

Senyor.  Lo  religios  frareFerrer  Reyal  (?)^  .  .  .  a  la  vostra  senyoria 
de  part  de  la  molt  alta  senyora  reyna  de  Malorques  tia  mia  molt  cara  e 
segons  que  per  ell  he  entes,  deu  dir  a  la  vostra  altea  de  part  de  la  dita 
reyna  algunes  paraules  sobre  affers,  qui  toquen  molt  la  persona  de  la 
dita  reyna  e  sa  honor  e  estament  e  encara  sa  anima.  Perque,  senyor, 
clamant  merce,  tant  quant  puch,  a  la  vostra  senyoria,  que  remembrant, 
que  la  dita  reyna  es  germana  de  la  molt  alta  senyora  reyna  dona 
Blancha  de  bona  memoria,  mare  nostra,  per  la  qual  raho  vos,  senyor,  la 


1  Loch.   In  lateinischen  Briefen  heifit  er  F.  de  Reali  oder  F.  Regalis.   An  an- 
derer  Stelle  wird  er  als  confessor  der  Maria  bezeichnet. 


706  Spanische  Forschungen 

devets  tenir  en  compte  de  sor,  vos  placia  benignament  oyir  go,  quel  dit 
f rare  Ferrer  de  part  sua  vos  dira.  E  sobrels  dits  aff ers  donar  conseyl,  favor 
e  ajuda  en  manera,  que  venguen  a  bon  acabament.  E  sera,  senyor,  gran 
benestar  vostre  e  farets  ne  gran  be  a  la  anima  et:  a  la  persona  de  la  dita 
reyna  e  ami  gran  gracia.  Dada  en  Gerona  sotb  segell  nostre  secret 
XXVI.  dies  anats  del  mes  de  Janer  del  ayndenostre  senyor  MCCCXXVI. 
Ejus  humilis  filius  ac  servus  suus  infans  Petrus. 

CRD  8562.  Or.  Pap.  In  Judios  Nr.  13  schreibt  er  iiber  einen  Streit  der  Judeu 
in  Villafranca.  Der  bajulus  hat  den  Juden  Salomon  Caravida  verhort,  der  einige 
Juden  nannte.  Bei  einem  spatern  Verhor  nannte  er  einen  fruher  erwahnten 
Streitenden  nicht.  Nun  furchtet  Salomon,  gefoltert  zu  werden.  Sane,  pater 
justissime,  .  .  .  ex  hoc  recto  judicio  nec  vacillasse  nec  variasse  aut  contrarius  sibi 
esse  aliquatenus  dici  potest,  cum  plerumque,  eciam  per  viros  sapientes  talia  de 
facili  oniittantur  nec  ob  celandam  veritatem  id  subticuisse  presumi  debeat  .  .  . 
Ea  propter  supplico  paternitati  vestre,  quatenus  .  .  .  dictum  Salomonem  supponi 
tormentis  vestra  clemencia  nullatenus  paciatur,  eciam  ubi  supponi  debere  inveni- 
retur,  cum  persone  hujusmodi  more  judaico  timide  questio  seu  tormentum  hujus- 
modi  posset  esse  mors  seu  mortis  occasio  .  .  .  Dat.  Gerunde  idus  Januarii 
MCCCXXVI.   Or.  Pap. 

Auf  der  Hochzeit  Alfonsos  trug  er  Gedichte  vor.  Einige  Zeit  vorher  schreibt 
er  seinem  koniglichen  Bruder:  Er  habe  discrasia.  Los  metges  han  conseylat,  que 
nons  metam  en  camp  encontinent  ne  fa^am  grans  jornades.  In  4 — 5  Tagen  kommt 
er  nach  Barcelona.  Dort  muD  er  noch  verhandeln  wegen  der  messions  e  despeses, 
que  havem  a  fer  per  retre  nostre  deute  a  la  coronacio  vostra.  (1327)8  Februar  9. 
CRD  Alfonso  89. 


32.  Prokurator  Bernardus  Lulli  an  Jayme  II.:  tlberreichung  des  Dispensgesuches  fiir 
Jacobus  de  Xericha.  Johannes  antwortete  sofort,  er  dispensiere  nicht,  wenn 
er  die  andere  Person  nicht  wisse.  Information  iiber  den  Magister  von 
Calatrava.  Wichtig,  da  die  Kastilianer  das  Amt  fiir  einen  spurius  erbitten. 
Auch  sonstige  unanstandige  Bitten  der  Kastilianer:  3  kastilianische  Kardinale, 
kein  fremder  Benefiziat  in  ihrera  Lande,  Ablasse,  Zehnten  usw.  Wahrschein- 
lich  bekamen  sie  wenig.  Ludwig  d.  B.  hat  Italien  betreten.  Avignon  (1327) 
Marz  21. 

,  .  .  Hjodie,  que  est  dies  sabbati  XXI.  Marcii,  archidiaconus  Daroche 
[et  ego  secundimi]  mandatum  regium  literatorie  nobis  factum  et  eadem 
die  receptum  excellencie  vestre  literas  super  facto  dispensationis  pro 
nobili  viro  Jacobo  domino  de  Xericha  obtinende  domino  pape  presen- 
tavimus^  quibus  presentatis  exponentes  sibi  supplicationis  tenorem, 
qualiter  vestra  celsitudo  eidem  affectuosissime  supplicabat,  quod  pre- 
fatus  nobilis,  qui  de  vestra  regali  stirpe  procedens  intima  affectione 
dilectus  posset  dispensative  cum  quacumque  in  tercio  gradu  parentele 


1  Es  handelt  sich  um  die  ungliickliche  Ehe  Jakobs  mit  der  Konigin-Witwe 
Maria  von  Mallorca. 


Dokumente  707 

seu  affinitatis  sibi  oonjuncta  matrimonio  copulari:  Et  statim  respondit, 
quod  non  dispensaret  cum  eo,  nisi  exprimeretur  persona,  cum  qua  in- 
tendit  contrahere  dictus  nobilis  et  causa  inductiva  ad  disx>ensandum.  De 
causa  homo  leviter  transit,  licet  non  sit  evidenter  necessaria.  Idcirco 
magnificencie  regie  placeat  de  dicto  negocio  disponere  iuxta  votum  et 
michi  in  predictis  et  aliis  precipere  id,  quod  placebit.  Die  martis  pre- 
terita  presentaveram  alias  literas  vestre  excellencie  domino  pape  [et] 
informavi  eum  super  facto  magistri  de  Calatrava.  Et  erat  satis  necesse, 
quia  ambaxatores  regis  Castelle,  qui  ipsum  prosequntur,  fece.rant  in- 
formacionem  contra  eum  et  supplicabant  ex  parte  domini  regis  Castelle 
pro  quodam  spurio  in  dictum  magistratum  de  facto  intruso,  ita  quod 
dominus  papa  habuit  gratam  informacionem  per  me  sibi  factam.  Dicti 
ambaxatores  fecerunt  ex  parte  regis  Castelle  eidem  domino  pape  multas 
supplicaciones  inconvenientes  (?)  et  indecentes,  inter  quas  fuit  illa  de 
dicto  spurio  et  intruso  abilitando  et  alii,  qui  verus  est  magister,  silentium 
imponendo.  Alia  peticio,  quod  crearentur  tres  cardinales  de  terra  sua. 
Et  pecierunt  bona  Temploriorum  quondam,  tanquam  dicto  regi  debita. 
Item  quod  nullus  prelatus  nec  alius  beneficiatus  extraneus  poneretur 
in  regnis  suis,  et  darentur  cruciata  et  indulgencie  [contra]  regnum 
Granate.  Pecierunt  super  hoc  decimam  totius  terre  sue  et  tercias 
fabricarum,  quas  iam  occupaverint,  ut  dicitur.  Et  omnia  hec  et  quedam 
alia  petierunt,  ut  dixit  michi  quidam  cardinalis,  [qui]  honorem  vestrum 
diligit  [in]sipide  et  cum  faustu  Castellanico.  Creditur,  quod  de  p^etitis 
parum  obtinebunt.  Intellexi  tamen,  quod  decimam  concedit  papa  eis,  si 
caveat  dictus  rex,  quod  eam  in  dicto  actu  Granate  expendat.  De  duce 
Bauarie  sunt  nova,  quod  intravit  Ytaliam,  et  ita  est  fama.  Alia  nova 
non  sunt.  Soripta  die  quo  supra  Auinyone. 

CRD  s.  f.  639.   Or,  Pap.  Einige  Satze  gedruckt  AA  I,  837. 


33.  Infant  Pedro  an  Jayme  IL:  SoU  Edelsteine  nicht  an  Sultan  von  Marokko  senden, 
um  Freundsctiaft  oder  andere  Edelsteine  zu  gewinnen,  sondern  zum  Loskauf 
von  Sklaven.    (Um  1327?) 

Senyor.  Del  feyt  del  missatge  de  Marrochs  fuy  informat  largament 
per  en  Bn.  Dauerso.  E  perque  yo  no  pusch  anar  a  vos,  tramet  vos  a 
dir  mon  enteniment  en  trametre  les  joyes  al  rey  de  Marrochs,  que  a 
mon  enteniment,  salu  tota  ora,  senyor,  vostre  meylor  consell,  nom 
sembla,  que  dejats  trametre  joyes  al  dit  rey  per  haver  pau  ne  amistat  ab 
ell  ne  per  cobrar  majors  joyes,  mas  tan  solament  deu  esser  vostra  in- 
tencio  de  trametre  les  dites  joyes  per  trer  de  catiu  molts  christians,  que 
li  ha  de  vostra  [terra] ,  qui  ab  gran  miseria  e  ab  gran  dolor  hi  estan  e 
ab  perill  de  lurs  animas.  Dels  quals  catius,  senyor,  alguns  vos  ne 
scriven,  segunt  que  he  entes;  e  semblem,  senyor,  que  sera  benestar 


708  Spanische  Forschuiigen 

vostre,  quels  tregats  de  catiu  en  haurets  gran  merce.  E  he  entes,  que 
liugerament  ne  podets  traure  molts.  Per  que,  senyor,  per  raho  daco  vos 
clam  merce,  que  en  una  manera  o  en  altra  fa^ats  tot  vostre  poder,  que 
alguns  catius  ne  puguen  per  vos  esser  trets. 

Or.  Pap.  Ssp.  Judios  419.  Aus  einer  spateren  Zeit  fiige  ich  noch  folgendes 
kostliche  Stiick  an:  Pedro  berichtet  Pedro  IV.,  daB  Cavaller  P.  Boyl,  kaum  ge- 
nesen  von  schwerer,  in  Sardinien  erhaUener  Krankheit,  wieder  hin  will  (per  son 
propri  moviment).  K  parme,  senyor,  que  co,  ques  diu  en  Evangeli:  Tu  solus 
peregrinus  es  in  Jherusalem,  se  puxa  dir  dell  en  aquest  cas.  Per  tal,  senyor,  com 
non  tan  solament  dels  no  aemprats,  ans  encara  per  mi  de  part  vostra  aemprats, 
non  he  trobat  I,  qui  sens  condicio  haja  atorgat  de  passar  a  vostre  servi,  si  no  ell 
tot  sol,  qui  sens  aemprar  si  es  ofert,  axi  com  dit  es.  Per  que  en  veritat,  senyor, 
merex  doble  merit  .  .  .  Dada  en  Valencia  a  VI.  dies  de  Juliol  .  .  .  MCCCLV.  — 
CRD  Pedro  IV  caja  31  Nr.  629.  tfber  das  innige  Verhaltnis  von  Jayme  und  Pedro 
zeugt  auch  der  Brief,  den  der  Vater  ihm  am  17.  August,  zwei  Monate  vor  seinem 
Tode  schrieb  (Reg.  250  f.  45):  Jacobus  etc.  inclito  infanti  Petro  karissimo  nato 
nostro  Rippacurtie  et  Impuriarum  comiti  salutem  etc.  Fili  carissime,  quia  scimus, 
quod  de  statu  nostro  anxius  existitis  et  inde  felices  rumores  audire  avidus  ex- 
pectatis,  idcirco  vobis  ad  gaudium  intimamus,  quod  divino  munere  satis  in  bona 
disposicione  persistimus,  set  adhuc  tibiarum  infirmitate  vexamur.  Sane  ut  de 
rumoribus,  qui  nobis  significantuF,  noticiam  habeatis:  ecce  quod  recepimus 
litteras  ab  honorabili  et  carissimo  filio  nostro  archiepiscopo  Toletano,  per  quas 
nobis  signiflcavit  se  per  dominum  papam  et  cardinales  multum  honorifice  fuisse 
receptum.  Et  insuper  per  aliquos  de  curia  missum  est  nobis  transsumptum  cuius- 
dam  littere  domino  summo  pontifici  per  Romanos  destinate,  cuius  formam  vobis 
mittimus  hic  inclusam.  In  qua  multa  perpendere  poteritis  et  videre.  Dat. 
Barchinone  sexto  decimo  kalendas  Augusti  a.  d.  MoCCCoXX  septimo. 


34.  Cnstruccio,  Herzog  von  Lacca  an  seinen  Yiliar  Baverio  und  die  Stadt  Pisa: 
Kronung  Ludwigs  d.  B.  und  seiner  Gemahlin.  Ernennung  Castruccios  zum 
Lateranensischen  Grafen.  Sein  Ritterschlag.  Oifentliche  Yerlohung  Alixia 
Colonnas  mit  seinem  Sohne  Arrigo.   Rom  (1328)  Januar  17. 

Nobilibus  viris  dominis  Bauerio,  vicario  ^,  capitaneo  guerre,  ancianis 
populi  et"  consilio  et  comuni  civitatis  Pissarum^  amicis  karissimis 
Kastrucius  Dei  gracia  dux  Lucanus  sacri  Lateranensis  palacii  comes  et 
Romani  imperii  visilifer  salutem  omni  prosperitate  fecundam.  Inter  alia, 
que  vos  tamquam  fideles  imperii  dexideratis  *  expectare,  cognovimus,  id 
f erventer  ®  affectatis,  ut  imperialis  celsitudo,  a  qua  vestra  cunctorumque  ^ 

1  Winkelmann,  Banerio  Vich. 

2  Fehlt  W. 

3  W.  civ.  Pis. 

*  Auch  Hs.  W.'s  desideratis,  W.  korr.  desideratius. 
^  W.  ferventius. 

*  cum  quorum  W. 


Dokumente  709 

fidelium  salus  etvitadependit',  votive  promocionis  titulis**  extollatur.  Ea 
propter  sinceritati  '  vestre  ad  iocunditatis  cumulum  nonciamus,  quod 
serenissimus  princeps  et  dominus  noster  dominus  Ludovicus  divina 
favente  clemencia  Romanorum  imperator  et  semper  augustus  et  inclita 
Romanorum  imperatrix  isto  dominico  mane  per  Romanum  populum  iuxta 
ritum  antiquum  in  basilica  sancti  ^°  Petri  de  [Urbe]  cum  mirifico  venera- 
cionis  et  lionorifficen  [cie]  cultu  imperiali  sunt  diademate  coronati,  ser- 
vatis  solennitatibus  tam  hiis,  que  modernis  temporibus  conveniunt", 
quam  hiis,  que  pristinis  ^"  consueverunt  temporibus  observari. .  Corona 
vero  suscepta  princeps  prefatus  erga  nos  magnificencie  sue  manum 
aperiens  de  comitatu  sacri "  Laterani  palacii  nos  et  successores  nostros 
imperpetuum  insignivit  ^\  jure  cuius  dignitatisipsumad  sanctam  uncionem 
deduximus,  suscipientes  et  tenentes  imperiale  diadema,  quociens  ^ '  fuit 
de  ipsius  capite  deponendum.  Et  sic  perpetuo  hoc  ius  "  eiu&dem  comi- 
tatus  decrevit  competere  dignitati  et  sic  in  publico  promulgavit.  Preterea 
supradictus  dominus,  sicut  ^ '  predixit  ante,  voluit,  quod  essemus  primus, 
quem  post  suam  coronacionem  milicia  ^*  decoraret ".  Cuius  in  hoc,  prout 
et  in  omnibus  aliis  tamquam  fidelissimus  eius,  adquiescentes  beneplacito 
de  manu  eius  militare  decus  -"  recepimus.  Et  post  modum  nos  eundem 
honorem  milicie  certis  nobilibus"^  duximus  conferendum. 

Voluit  insuper  d.  imperator  videre  Alixiam  sponsam  Henrici  primo- 
geniti  nostri  et  quod  in  publico  matrimonium  firmaretur  in  platea  capi- 
tolii  --,  ubi  cum  multitudine  militum,  nobilium  ac  Romanorum  imperator 
ad  prandium  residebat,  Xaram  -^,  eius  patrem  ut  sibi  largas  dotes  con- 
stituat,  exortando,  soluturum  ipsas  dotes  offerens  se  gene[rose?]  ^*.  Hoc 
autem  ad  noticiam  vestram  proferimus,  ut  exinde  letici[am]  assumatis. 


'  dependit  Kopie. 

^*  tittulis  Kopie. 

^  Qua  propter  fidelitati  W. 

0  beati  W. 

^  modernis  convenerunt. 

-  pristinis  temporibus  observari  W. 

3  sancti  Kop. 

*  insignavit  W. 
^  tociens  W. 

^  iuxta  Kop. 
"  sic  —  antea  W. 

*  post  coronacionem  milicie  Kop. 
"  decoravit  W. 

20  dictum  eius  milicie  decus  W. 

21  certis  nob.  fehlt  W. 

22  campidolii  W. 

23  Syaram  W. 

-*  graciose  se  offerens  W. 


710  Spanische  Forschungen 

Dat.  Rome  in  miliciis  [die]  dominico  XVII.  Januarii. 

CRD  caja  99  Jayme  II.  Gleichz.  Kopie  Pap.  Auf  Riicken:  Lucani.  —  Text 
nicht  fehlerlos,  aber  besser  als  Druck  bei  Winkelmann,  Acta  imperii  inedita  II 
Nr.  1131  aus  einer  spaten  Hs. 


35.  Guilleni  des  Lor  an  Alfonso:  Ludwigs  d.  B.  Kanzler  predigte  in  Pisa,  Ludwig 
fiihle  sich  Pisa  verpflichtet;  er  wiirde  ihnen  Sardinien  wieder  verschafien.  Zur 
Geschichtc  Sardiniens.  Gefahr.  Zug  Ludwigs  nach  Rom  und  Itoberts  zum 
Schutze  seines  Landes.  Castruccio  bringt  in  Pisa  seinen  Sohn  unter.  Abreise 
des  Herzogs  von  Calabrien  nach  Neapel.   Cagliari  (1328)  Januar  28. 

.  .  .  Sapia  la  vostra  altea,  senyor,  que  per  altres  letres  vos  he  fet 
saber  longament  lestament  de  la  terra.  Encara,  senyor,  vos  fas  saber, 
que  per  tot  sert  lo  canceller  daquest,  quis  diu  emperador,  si  feu  molt 
gran  preyc  el  domo  de  Pisa  lo  jorn  de  sent  Nicolau  e  si  dix  palesament 
devant  tot  hom,  que  aquest,  quis  diu  emperador,  se  tania  molt  per  tangut 
a  els  e  que  estaguesen  ab  bon  cor,  que  per  tot  sert  el  lus  torneria 
Sardenya.  Per  que  ho,  per  que  no,  senyor,  totes  les  galees  sedoben  en 
Pisa,  e  axi  con  se  doben,  si  les  meten  en  lo  riu,  qui  a  nom  Arno,  quen  an 
en  volentat  de  fer,  ne  que  no  podem  saber. 

Encara,  senyor,  sapia  la  vostre  altea,  que  misser  Bartholomeu,  lo 
qual  feu  la  pau,  es  vengut  en  Sardenya  e  done  fama,  que  es  vengut  per- 
curador  de  la  terra  del  comte,  mas  yo,  senyor,  no  creu,  an  senten,  que 
noyc  sia  vengut  si  no  per  so  quant  sap  mes  en  les  affers  de  la  pau  que 
negun  altre  e  per  conseillar  II  frares  de  sent  Agustin,  quels  Pisans  ne 
sic  an  trameses  e  vannes  demanant  alscunes  novitats,  que  demanen,  que 
sien  revocades  lesstimes  dels  alberchs  de  Caller,  que  dien,  que  nos  son 
fetes  justament,  e  encara  nos  van  sercant  alscuns  punts  dela  pau.  Per 
que  mes  semblant,  que  tot  asso  sia  alcun  tractament  de  sercar  maneres, 
per  que  posquessen  dir,  que  hom  los  trancas  la  pau  e  parrien  ben, 
senyor,  dels  trets  de  Castrutxo,  per  so  quant  Castrutxo  ten  vuy  en  dia 
Pisa  e  son  fil  nes  vicari  per  aquest,  quis  fa  dir  emperador.  Lo  qual  fil 
es  I  gar^onet  poch.  E  sapia  la  vostre  altea,  senyor,  quel  ha  fet  duch  de 
Lucha,  de  Pistoya  e  de  Colle  e  de  Euelterra,  per  que  creu,  que  el  tratara, 
aytant  con  el  puxa,  en  ques  que  suspita  vos,  senyor,  lagats,  per  que  el 
puxa  fer  sos  affers. 

Perque,  senyor,  ya  per  altres  letres  ne  scrit  a  la  vostre  altea  longa- 
ment  tot  mon  entaniment,  e  parrie,  senyor,  que  dels  affers  vos  deguessets 
ansiar,  que  nols  esperassets  tots  en  I  colp,  e  quey  masessets  alcun 
myan  (?),  que  mils,  senyor,  se  deffen  hom  ab  molts  que  ab  pochs.  E  vos. 
senyor,  ab  pocha  de  cosa  poriats  fer  la  pau  entre  el  senyor  rey  Frederich 
el  senyor  rey  Robert  .  .  . 

Sapia  la  vostre  altea,  senyor,  quel  governador  quem  cita  ,  .  .  el  dix 


Dokumente  711 

me,  que  el  avia  entes,  que  yo  avia  manassat  al  arcnabisbe  de  Caller,  per 
quem  manava,  que  el  asseguras  el  e  sa  companya,  e  jo,  senyor,  resposli, 
que  nuyl  temps  no  le  avia  manassat  ne  res  dit  a  el.  E  el  .  .  .  dixme 
tantes  de  vilanias  e  de  desonries,  que  nuyl  hom  del  mon  no  les  volgra 
aver  dit  al  pus  sutil  del  mont  .  .  .  E  encara,  senyor,  quem  pres  rabou  pel 
bras  .  .  .  e  dix  me:  Vos  sots  pres!  E  feu  cridar  lalguatzir,  per  so  que 
posavam,  que  yo  li  avia  respost  I  vegada,  que  no  li  avia  selvada  honor . . . 
Lendeman  matin  fuy  devant  el  en  lo  Castell  de  Caller  .  .  .  e  el  escusas 
ami  e  dix,  que  tania  tort  per  arrat  dasso,  que  fet  mavia  ... 

Aquest,  quis  diu  emperador,  ha  de  IIII  milia  a  V  milia  homens  de 
caval,  los  III  milia  de  bona  gent  de  la  sua.  Hi  era  a  XX  miles  de  Roma 
a  Viterbi  e  pensam  nos,  que  el  de  vuylmes  sia  en  Roma.  Lo  senyor  rey 
Robert  deuria  axir  de  Napols  per  venir  a  la  frontera  a  Lagila  ab  tota 
la  sua  cavalerja.  E  feu  fer  gent  serta  de  tot  .  .  .  prelats  de  la  sua  terra, 
aytant  con  pooh,  e  qui  noy  volc  anar,  as  preses  totes  los  sus  rendes  e 
les  sus  besties  hi  el  senyor  duch  trames  li,  qui  era  en  Florensa,  tota  la 
gent,  qui  era  ab  el,  salvant  M  homens  de  caval,  qui  romangeren  ab  el 
en  Florensa. 

E  despuys,  que  aquest,  quis  diu  emperador,  fo  partit  de  Pisa,  Ca- 
strutxo  toma  en  Pisa  e  hordona,  con  hi  degues  star  son  fil,  e  que  y 
stagues  vicari  per  son  fil.  E  hordona  gent  sert  de  caval  en  Pisa  en  Lucha, 
en  Pistoya  e  manassen  ab  si  CC  homens  de  caval  a  la  sua  bandera,  no 
pus,  e  seg  lemperador  en  continent,  quel  fo  al  lemperador.  Lo  duch  ho 
sabe  e  parti  de  Florensa  ab  tot  la  cavaleria  e  anassen  ves  lo  rey  Robert, 
quen  sera,  ho  queno,  no  sabem  encara  .  .  .  Despuys,  senyor,  que  aquesta 
letra  fo  feta,  vench  I  leyndeNapols  e  comtava  per  sert,  que  aXVI  jorns^ 
de  Jener  aquest,  quis  diu  emperador,  se  corona  en  Roma  e  quey  stech 
III  jorns  e  a  cap  de  III  jorns  el  sen  parti,  quen  sera  ne  queno,  no  sabem, 
encara  mas  el  feu  la  via  de  Pula.  Dat.  en  Castell  de  Caller  a  XXVIII 
jorns  de  Gener. 

CRD  Alfonso  3126.  Viele  Locher.  Der  predigendeKanzIer:  Minorit  H.  v.  Thal- 
heim.   Vgl.  Riezler,  Gesch.  Baierns  II,  531.   Chroust,  Romfahrt  L.  d.  B.  S.  9411. 


36.  Johannes  XXII.  an  Alfonso  IV.  Empfang  seines  Schreibens  betreffend  Ernennung 
des  Ferrarius  Columbi  zum  Bischof  von  Yic.  Kann  die  Wahl  .des  langjahrigen 
mallorcanischen,  von  Alfonso  friiher  selbst  empfohlenen  Prokurators  Gauceran- 
dus  za  Costa  nicht  ablehnen.  Will  fiir  Ferrarius  spater  sorgen.  Kann  einem 
Empfohlenen  das  Tabellionat  nicht  geben,  da  er  es  keinem  Verheirateten  gibt. 
Avignon  (1328)  Dezember  5. 

.  .  .  Missas  nobis  regalis  excellencie  litteras,  per  quas  dilectum 
filium  Ferrarium    Columbi,    prepositum    ecclesie    Ilerdensis    per    nos 

1  Statt  17.  Janiiar. 


712  S|);uii.scho  Fnrsclningcn 

Vicensi  ecclesio  prefici  petiisti,  sollite  benignitatis  affectu  recepimus 
et  earum  intelloximus  seriem  dilligenter.  Et  licet  optemus,  fili  carissime, 
super  hiis,  quc  cum  Deo  et  nostra  decentia  possumus  annuere  favora- 
biliter  votis  tuis,  quia  tamen  ad  notitiam  nostram  et  fratrum  nostrorum 
deducto,  quod  dilectus  filius  Gaucerandus  za  Costa  electus  Vicensis,  qui 
ut  procurator  carissimi  in  Christo  filii  nostri  Jacobi  regis  Maioricarum 
illustris,  filii  tui,  et  inclite  memorie  Jacobi  ^  regis  Maioricarum  sui  patrui 
et  predecessoris,  in  Romana  curia  longo  tempore  serviendo,  circa 
ipsorum  honores  et  commoda  promovenda  prudenter  et  fideliter  se  im- 
pendit,  pro  quo  etiam  super  promotione  sua  tam  tuas  quam  eiusdem 
regis  Maioricarum  alias  preces  recepimus  efficaces,  per  capitulum  dicte 
Vicensis  ecclesie,  in  qua  existebat  canonicus,  concorditer  fuerat  electus, 
considerato  etiam,  quod  ipse  diutius  in  eadem  curia  moram  trahens  per 
suam  honestam  conversationem  et  placidam  se  nobis  et  fratribus  nostris 
gratum  multipliciter  reddidit  et  acceptum,  visum  nobis  et  ipsis  fratribus 
nequaquam  exstitit,  premissis  sic  circa  ipsum  concurrentibus,  eum  fore 
decenter  a  provisione  huiusmodi  repellendum  .  .  .  Prefatum  autem 
Ferrarium  opportunis  loco  et  tempore  habere  intendimus  optentu  celsi- 
tudinis  regie  commendatum.  Nec  miretur  magnificentia  regia,  si  petitio- 
nem  pro  dilecto  filio  Petro  de  sancto  Antonino  super  concedendo  sibi 
officio  tabellionatus  porrectam  non  exaudivimus,  cum  officium  huius- 
modi  non  consueverimus  concedere  coniugatis ".  Dat.  Auinione  nonis 
Decembris  pontificatus  nostri  anno  tertio  decimo. 

Or.  Nr.  151.  Rechts:  B.  de  sancta  Speria.  Auf  Riicken  Adresse.  Am  16.  Nov. 
hatte  Johann  XXII.  an  Alfonso  geschrieben  („gratie  divine"):  Olim  habe  er  sich 
die  Besetzung  der  Kirche  von  Vic  reserviert.  Nach  dem  Tode  des  Bischofs 
Berengar  hatte  das  Kapitel,  das  vielleicht  diese  Reservatlon  nicht  gekannt,  den 
Galcerandum  electum  Vicensem.  archidiaconum  Urgellensem  et  vallis  Andorre  in 
ecclesia  Urgellensi,  in  presbiteratus  ordine  ac  apud  sedem  apostolicam  persona- 
liter  constitutum  per  formam  compromissi  in  Vicensem  episcopum  .  .  .  concor- 
diter  elegerunt.  Der  nahm  nicht  an,  da  er  von  der  Reservation  horte.  Die  Wahl 
ist  ungiiltig.  Da  aber  der  Kirche  schnell  geholfen  werden  muI5,  ernennt  ihn 
Johannes  de  fratrum  consilio.  1328  November  16  (Or.  Nr.  150).  Vgl.  Vincke,  Staat 
u.  Kirche  I,  330  f.,  334. 


37.  Instruktion  fiir  Ferrarius  de  Caneto  an  Konig  Philipp  VI.  von  F"rankreich: 
(Dringende  Bitte,  zur  Eriangung  der  Dispens  fiir  Infant  Pedro  und  Konigin 
Konstanze  Gesandte  an  den  Papst  zu  schicken).  Beide  haben  Vertrag,  wenn 
die  Dispens  erlangt  ist,  sofort  zu  heiraten.  Die  Konigin  kommt  demnachst  nach 
Katalonien.    Sollte  der  Papst  nicht  wollen,  weil  ihm  Friedrich  verhaBt  ist,  so 


^  So  statt  Sancii.    Also  war  Gaucerandus  fiinf  Jahre  mindestens  Prokurator. 
2  Interessant,  da  schon  unter  Johannes  Nachfolgern  das  kein   Ilinderungs- 
grund  war.   Vgl.  P.  M.  Baumgarten,  Von  der  Apostol.  Kanzlei,  S.  12. 


Dokumente  713 

sollen    die    franzosischen   Gesandten    erklaren,   daR    Peter    nie   gegen    Robert, 
Papst,  Kirehe  kiimpfen  wird.    (1328  Ende.) 

.  .  .  Latere  non  decet  vestram  regiam  celsitudinem,  quod  inter 
dictum  dominum  infantem  et  dominam  reginam  predictam  intervene- 
runt  iam  convenciones  et  pacta  validis  et  iuratis  caucionibus  roborata  de 
matrimonio  predicto,  Sic  videlicet,  quod,  si  infra  certum  tempus  pre- 
fixum  obtineatur  dispensatio  supradicta,  statim  contrahent  dicti  infans 
et  regina  matrimonium  per  verba  de  presenti,  et  quod  medio  tempore 
nullus  eorum  ad  aliud  matrimonium  convolabit.  Extitit  insuper  ordi- 
natum  per  dominum  regem  Aragonum,  quod  dicta  domina  regina  statim 
venia^  ad  partes  Cathalonie,  que  etiam  in  brevi  ad  dictas  partes  venire 
et  duci  indubitanter  speratur  per  certos  nuntios  iam  propterea  per 
dictum  dominum  regem  Aragonum  ad  partes  Trinacrie  destinatos.  Et 
predicta  ordinata  sic  fuerunt  per  dictum  dominum  regem,  ut  idem  domi- 
nus  papa  ad  dictam  dispensationem  concedendam  facilius  vestris  preci- 
bus  condescendat  .  .  . 

Et  si  forte  domino  pape  videretur,  quod  vestris  precibus  super 
dicta  dispensacione  non  esset  prebendus  assensus,  quia  hoc  redundare 
crederet  in  comodum  illustris  domini  Frederici  regis  predicti,  qui  dicto 
domino  pape  odiosus  existit,  ambaxiatores  per  vestram  regiam  celsitu- 
dinem  destinandi  exponere  sibi  poterunt  et  cum  veritate,  quod  super 
hoc  domino  pape  non  est  aliquatenus  hesitandum,  propterea  quia  dictus 
infans  cum  assensu  domini  regis  Aragonum  supradicti  intendit  se  effi- 
caciter  obligare,  quod  in  casu,  quo  obtineatur  dispensacio  prelibata, 
contra  dominum  papam,  sanctam  ecclesiam  Romanamvel  illustrem  regem 
Robertum  vel  inclitum  Karolum  eius  primogenitum  ducem  Calabrie 
non  prestabit  dicto  illustri  regi  Frederico  vel  illustri  regi  Petro  eius 
filio  auxilium  vel  iuvamen. 

Reg.  562  f.  45v.  Folgt  dann  in  Romancio.  Falls  der  Konig  von  Frankreich 
keine  Gesandte  schicken  will,  soU  er  wenigstens  an  den  Papst  schreiben.  Item  sia 
memoria  al  dit  en  Ferrer  de  Canet,  quel  dit  senyor  rey  de  Franfa  scriva  per  lo 
dit  fet  als  seus  cardenals  es  assaber  a  aquells,  qui  sien  famihars  et  devots  seus  et 
de  qui  ell  confiy  mes.  Geht  der  Konig  bald  zum  Papst,  so  soll  er  personlich  da- 
von  sprechen.   Vgl.  die  andern  Auftrage  Ferrers  AA  I,  442. 


38.  Bernardus  de  Boxadors  eonsiliarius  et  ammiratus  et  gubernator  regni  Sardinie  et 
Corsice  an  Alfonso  IV.:  Da  Bischofe  und  Orden  in  Sardinien  von  Pisa  ab- 
hangig  sind,  werden  grobe  kirchliche  Irrtiimer  begangen.  So  wandte  sich  ein 
Bischof  von  Civita  an  den  Gegenpapst  Nikolaus  V.  und  an  seinen  Pisaner  Erz- 
bischof.  Der  Konig  soll  fiir  vollstandige  Trennung  von  der  Pisaner  Kirche 
wirken,  das  ist  auch  Wunsch  vieler,  besonders  der  Katalanon,  die  jene  Bischijfe 
usw.  beim  Beichthoren  usw.  nicht  verstehen  und  sie  fiir  Schismatiker  halten. 
Cagliari  (1328)   1329  Februar  21. 


714  Spanische  Forschungen 

.  .  .  Ad  eandem  serenitatem  non  desino  cum  reverencia  intimare, 
quod  error  quidam  et  abusus  in  regno  predicto  existens  causamque 
tribuens  ad  indevocionem  et  infidelitatem  potissime  contra  sacrosanctam 
Romanam  ecclesiam,  prout  certis  sperimentis  ^  manifestissime  demon- 
stratur-,  si  permittatur  in  sua  perseverare  nequicia,  multo  amplius 
posset  perversitatis  materiam  preparare,  scilicet  inordinata  et  indebita 
provisio  quorundam  episcoporum  et  aliquorum  aliorum  prelatorum  et 
eciam  ordinum  Predicatorum,  Minorum  et  plurium  aliorum  religiosorum 
regni  premissi,  qui,  cum  subsint  cum  eorum  domibus  et  ecclesiis  archi- 
episcopo  et  ecclesie  Pisanensi  et  aliis  quibusdam  prelatis  et  ministris 
seu  prioribus,  domibus  et  ecclesiis  infra  districtum  existentibus  Pisano- 
rum,  eorundem  secuntur  errores:  inter  quos  est,  quod  eleccionem  per- 
versissimi  Nicholay  iustam  dampnabiliter  asseverant,  adeo,  quod  quidam 
electus  in  episcopum  de  Ciuita  pro  consequenda  confirmacione  eleccio- 
nis  eiusdem,  eundem  Nicolaum  et  Pisanum  archiepiscopum,  cuius  suffra- 
ganea  est  ecclesia  de  Ciuita,  ut  verum  papam  adire  et  requirere  non  ex- 
pavit.  Et  quod  est  peius,  animos  plurimum  labi  faciunt,  et  nisi  occurra- 
tur,  facient  amplius  in  eosdem.  Quam  ob  rem  cum  per  me  non  possit  ad 
premissa,  ut  convenit,  provideri,  serenitas  vestra  ad  tam  neffandissimum 
errorem  occurrens  cum  domino  summo  pontiffice  procurare  dignetur,  ut 
a  regno  predicto  evellat  tante  dampnacionis  causam,  ordines,  prelatos, 
ecclesias  et  loca  et  eorum  rectores  regni  predicti  a  subieccione  Pisane 
ecclesie  et  eius  archiepiscopi  et  ab  aliis  quibuscumque  prelatis,  superi- 
oribus  premissis  penitus  liberando,  in  eisdem  ecclesiis  de  prelatis, 
fratribus  et  ministris  gentis  Cathalanorum  et  Aragonum  graciosius  pro- 
videndo.  Aliter  enim  non  reperio,  licet  multas  et  diversas  deliberacio- 
nes  habuerimus,  posse  perf ecte  occurri  ad  callidas  astucias  premissorum. 
Essetque  premissa  provisio  grata  quam  plurimum  incolis  regni  eiusdem, 
potissime  illis,  qui  de  natione  prefata  Cathalanorum  et  Aragonensium 
existunt,  quia,  cum  sint  in  idiomate  plurimum  discrepantes  cum  dictis 
prelatis  etfratribus,  perconfessiones  etpredicacioneseorumnonpossunt 
per  eos,  ut  convenit,  informari,  et  eo  potissime,  quia  suspicantur,  quod 
sint  predicta  labe  dispersi,  quam  ut  nefandissimam  excecrantur  .  .  .  Dat. 
in  castro  Callari  IX.  kalendas  Marcii  anno  domini  MCCCXXVIII. 

CRD  Alfonso234.  Cop.  pap.  Gleichzeitig.  Auf  dem  Rucken:  Translatum  littere 
misse  domino  regi  per  gubernatorem  Sardinie,  cuius  originale  fuit  missum  pro- 
curatori  domini  regis  [ad]  ostendendum  domino  pape,  et  cuiusdam  sedule  inter- 
cluse  in  dicta  littera.   Fuit  retenta  [?],  que  hic  intus  habetur.   Die  cedula  lautet: 

Senyor,  per  so  he  feta  aquesta  letra  ordonar  en  Lati,  que,  si  la 
vostra  senyoria  acordava,  que  la  enviassets  al  papa  per  mostrar,  con  son 

1  Statt  experimentis. 

2  Or.  hat  demostratur,  sacrosantam  usw. 


Dokiiniente  715 

request  de  les  coses  en  ela  contengudes,  ques  puxa  rails  ter,  Encara 
sapiatz,  senyor,  quels  religioses,  qui  de  les  parts  de  Pisa  hic  son  tra- 
meses,  son  personer  de  grans  tractamens  e  molt  eniques  contra  vos, 
senyor,  e  la  vostra  gent,  per  que  porien  dar  don  en  alscunes  coses.  E 
axi  placiaus,  senyor,  que  fassats  vostre  efforts  en  acabar  so,  que  en  la 
letra  se  conten,  quel  vicari  dels  frares  Menors,  qui  era  en  aquesta  illa, 
per  lo  lur  vicari,  lo  que  vicari  es  Pisa,  publicament  en  alscuns  lochs  e 
amagadament  en  moltes  parts  de  la  ila  deya  a  molts  els  enformava,  quel 
Bauer  sesforssaria  de  venir  en  la  ila  aquesta  e  en  daltres  parts.  E  en- 
cara  loava  Nicholau,  lo  qual  se  fa  dir  papa,  en  moltes  maneres,  segons 
que  io  he  entes.  Per  que,  senyor,  io  le  gitat  de  la  ila. 

tjber  weiteren  EinfluD  der  kirchenpolitischen  Verhaltnisse  auf  die  Sardini- 
sche  PoUtik  gibt  ein  Schreiben  des  Bernardus  Ferrarii  an  den  Kanzler  Erz- 
bischof  Petrus  von  Saragossa  Auskunft.  In  den  cause  et  raciones,  weshalb  der 
Gouverneur  dem  iudex  Arboree  und  dem  Phihppus  decretorum  doctor  secretus 
intimusque  consiUarius  des  iudex  glauben  soUe,  quod  iUi  de  Auria  et  Pisanenses 
expellantur  de  terra  Sardinee: 

Et  erat  deliberatum  per  eos,  quod  statim  in  principio  Marcii  inci- 
peret  processus  contra  illos  de  Auria,  set  quia  Bauarus  est  Pisis,  nunc 
est  intencio  domini  gubernatoris,  non,  quamdiu  (?)  ibi  erit,  et  quousque 
sit  in  aliis  negociis  tentus,  sic  quod  ad  hec  non  posset  succurrere,  inci- 
pere  aliquid  de  premissis  .  .  .  A[d]pre&ens  ipsi  de  Auria  sunt  pauperes 
in  peccunia  .  .  .,  prout  dicti  domini  certisunt  etspecialiter,  si  ad  Bauarum 
non  possent  reccurrere  .  .  .  Dicti  Pisanenses  hobediverunt  et  hobediunt 
dicto  Bauaro  et  illi,  qui  se  dicit  papam,  et  eos  sustinent  et  defenduRt 
publice  et  palam  .  .  .  Nono  kalendas  Marcii  (1328)  1329  (CRD  241). 


39.  .lohannes  XXII.  an  Alfonso:  Kann  die  von  Ferrarius  de  Caneto  verlangte  Dispens 
fiir  Infant  Pedro  und  die  Konigin  von  Cypern  nicht  geben.  Dispense  sollen 
nur,  wenn  notwendig  und  der  Kirche  niitzlich,  gegeben  werden.  Hier  wiirde 
die  Dispens  schaden.  Konig  Friedrich  von  Sizilien  (Vater  Constancias)  ist  mit 
Ludwig  d.  B.  gegen  den  Vasallen  der  Kirche,  Robert  von  Neapel,  verbunden. 
Schilderung  der  schlimmen  Folgen,  Betonung  des  Einflusses  der  Fraa.  Bei- 
spiele.  Bittere  Klagen  uber  Friedrichs  Verhalten.  Entsetzte  Verwnnderung 
iiber  die  XuBerung,  daB  die  Ehe  auch  ohne  Dispens  geschlossen  werde; 
energische  Warnung  vor  solchen  Gedanken.  Alfonso  soll  wie  ein  katholischer 
Furst  handeln.  Ober  die  Friedensverhandlungen.  Bitte,  daS  Alfonso  sich  das 
Schreibeu  auslegen  lasse  und  mit  seinem  Rate  bespreche.  Avignon  (1329) 
Februar  20. 

Johannes  episcopus  servus  servorum  Dei  carissimo  in  Christo  filio 
Alfonso  regi  Aragonum  illustri  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Serenitatis  regie  litteras  una  cum  quadam  aperta  scriptura  sigillo  im- 


716  Spanische  Forschungen 

presso  regio  in  eadem  nobis  per  dilectum  filium  nobilem  virum  Ferra- 
rium  de  Caneto  militem  nuncium  regium  presentatas  benigne  recepimus 
et  contenta  in  eis  et  que  idem  miles  proponere  voluit  pleno  collegimus 
intellectu.  Quarum  equidem  scripturarum  effectus  principaliter  postu- 
labat,  ut,  quod  inter  dilectum  filium  nobilem  virum  Petrum  comitem 
Ripacurcie  germanum  tuum  et  carissimam  in  Cliristo  filiam  nostram 
Elionor  ^  reginam  Cipri,  non  obstante,  quod  ex  utroque  stipite  sint  se- 
cundo  gradu  consanguinitatis  coniuncti,  posset  celebrari  matrimonium, 
vellemus  per  disi>ensationis  beneficium  providere.  Quod  utique  caris- 
simus  in  Christo  filius  noster  Philipp us  rex  Francorum  illustris  per  suas 
litteras  nobis  per  eundem  militem  exhibitas  efficaciter  suadebat.  Sane, 
fili  carissime,  quamquam  libenter  tam  regis  prefati  Francorum  quam 
tuis  affectibus,  quantum  cum  Deo  possumus,  annuamus,  sicut  de  tuis 
docente  magistra  rerum  experientia  circumspectionem  regiam  credimus 
non  latere,  super  dispensationis  tamen  postulate  negotio  sine  Dei  offensa, 
proximi  et  ecclesie  preiudicio  impresentiarum,  quod  moleste  ferimus, 
annuere  non  valemus.  Cum  enim  statuta  sacrorum  canonum  non  sint 
nisi  pro  necessitate  vel  utilitate  ecclesie  mutilanda  et  hanc  dispensatio- 
nem,  ut  clare  patet,  necessitas  aliqua  ecclesie  non  requirat  nec  ex  ea 
speretur  utilitas  aliqua  probabiliter  subsequi,  cum  nec  inter  comitem  et 
reginam  predictos  seu  inter  ipsum  comitem  et  eiusdem  regine  progenitores 
discensio  vigeat  nec  subsit  materia,  ex  qua  inposterum  debeat  proba- 
biliter  excitari,  patet,  quod  propter  bonum  pacis,  propter  quod  plerumque 
consuevit  ecclesia  ad  dispensationis  beneficium  inclinari,  non  potest  sine 
transgressione  canonum  tale  beneficium  super  hoc  imi>ertiri. 

Riirsus  nedum  non  expectatur  utilitas  ex  copula  supradicta,  immo 
quod  subsequi  debeant  pericula  gravia,  probabiliter  formidatur.  Novit 
enim  providentia  regia,  regem  Trinacrie  fore  dicte  genitorem  regine  nec 
ignorat  .  .  regem  ipsum  Trinacrie  cum  Ludouico  dudum  duce  Bauarie 
hoste  Dei  et  ecclesie  ac  de  fautoria  hereticorum  et  crimine  heresis  con- 
dempnato  carissimique  in  Christo  filii  nostri  Roberti  regis  Sicilie  iHustris 
persecutore  atrocissimo  colligatum  existere  ac  actualiter  una  cum  dicto 
Ludouico  dictum  regem  et  regnum,  quod  ad  ecclesiam  Romanam  iure 
directi  dominii  pertinet  et  pro  quo  idem  rex  eiusdem  ecclesie  vassallus 
existit,  persecutus  est  estate  preterita,  et  ut  in  futuro  persequi  valeat, 
sicut  dicitur,  se  disponit.  Nunquid  igitur,  durante  statu  huiusmodi,  si 
regis  talis  filia  iungeretur  cum  domo  sic  fideli,  sicut  est  domus  Aragonum, 
possent  tam  ecclesie  quam  regi  Sicilie  predicto  quam  fidelibus  aliis 
Tuscie  et  Lumbardie  partium  pericula  varia  probabiliter  formidari. 

Profecto,  fili  carissime,  si  potestatem,  quam  sibi  uxores  in  viros 
vendicant,  attente  consideres,  non  poteris,  ut  credimus,  aliud,  quam 
dicimus  opinari.  Attende,  fili,  ad  quid  virum  illum  sapientem,  cui  nullus 

^  So  irrig  statt  Constanciam. 


Dokunicnte  717 

purus  homo  in  sapientia  precessit  similis,  nec  sequetur,  uxores  eius 
traxerint  et  a  quo  revocaverint  eum:  utique  a  Dei  veri  dilectione  ipsum 
separaverunt  et  servicio  et  ad  deorum  suorum  falsorum  cultum  et  obse- 
quium  non  absque  ydolatrie  vicio  pertraxerunt.  Si  igitur  in  tam  sapienti 
talia  potuerunt,  quid  putas  in  minus  sapientibus  possunt? 

Et  si  dicatur,  sicut  et  dicitur,  quod  facta  dispensatione  huiusmodi 
super  pace  reformanda  inter  dictos  reges  et  ecclesiam  curabis  tunc  cum 
fratribus  et  aliis  amicis  tuis  pro  pace  huiusmodi  reformanda  curam 
sedulam  adhibere,  procul  dubio  medicus  prudens  ad  administrandum 
medicinam  infirmo  tempus  oportunum  eligit,  in  quo  medicina  salutem 
possit  efficacius  operari.  Attendat  ergo  prudentia  regia  si  ad  procuran- 
dam  pacem  predictam  tua  diligentia  post  dispensationem  esset  adeo 
efficax  sicut  ante  et  supponimus  indubie,  quod  post  ipsam  adeo  non 
reperies  efficacem.  Primo  quidem,  quia  rex  Sicilie  supradictus  nec  de 
nobis  nec  de  te  sperare  poterit,  sicut  ante  speraret.  Secundo,  quia  dictus 
rex  Trinacrie,  ex  quo  intentum  suum  per  dictam  dispensationem  fuerit 
assecutus,  non  erit  sic  obediens  votis  tuis. 

Adhuc  prefatus  rex  Trinacrie  nobis  et  ecclesie  in  multis  aliis  in- 
iuriosus  existit.  Primoquidem,  quia,  licet  iuramento  corporaliter  prestito 
idem  rex  summis  pontificibus  homagium  facere,  ligium  et  iuramentum 
fidelitatis  infra  certum  terminum  sit  astrictus  prestare  nobis,  tamen  hec 
facere  pretermisit.  Secundo  quia,  licet  certum  censum  pro  regno  predicto 
iuramento  corporali  prestito  certo  termino  solvere  nobis  et  ecclesie 
teneatur,  in  solutione  tamen  huiusmodi  annis  pluribus  iam  cessavit. 
Tercio,  quia  inaudita  gravamina  inferre  ecclesiis  et  personis  ecclesiasti- 
cis  non  formidat,  Attendat  ergo  circumspectio  regia,  si,  eo  in  iniuriis 
huiusmodi  persistente,  sit  equum,  quod  ecclesia  sibi  gratiam  faciat,  per 
quam  possit  in  tanta  malicia  pertinacius  perdurare.  Sane  quia  salutem 
eiusdem  regis  paterno  more  intensis  desideriis  affectamus,  benivolentiam 
regiam  hortamur  et  rogamus  attente,  ut,  sicut  iam  te  cepisse  novimus,  de 
statu  tam  periculoso,  tam  ignominioso  regem  ipsum  eripere  studeas  et  ad 
pacem  reformandam  inter  reges  predictos  ipsumque  regem  Trinacrie  ad 
devocionem  ecclesie  reducendum  et  gratiam  interponas  efficaciter  soli- 
citudinis  tue  partes.  Ex  hoc  quidem  et  divinam  uberiorem  promereberis 
gratiam  ac  nos  et  reges  ipsos  tibi  constitues  ad  tua  beneplacita 
promptiores. 

Postremo  autem  prefatus  miles  nuntius  regius  extra  scripturas 
oblatas  nobis  ex  parte  exposuit  regia  oraculo  vive  vocis,  quod,  si  nos 
dispensationem  huiusmodi  concedere  negaremus,  quod  prefatum  matri- 
monium  nichilominus  compleretur.  Nos  autem  hoc  admiranter  audito, 
vix  potuimus  credere,  quod  de  mente  regis  tam  catholici  processerit 
dictum  tale.  Presertim  quia  sicut  audivimus,  cum  diebus  preteritis  per 
nonnullos  consuleretur,  ut  inter  te,  fili,  et  reginam  predictam  etiam  sine 


718  Spanische  Forschungen 

disi>ensatione,  si  dispensatio  negaretur,  deberet  matrimonium  celebrari, 
tu  velut  princeps  catholicus  et  devotus  ecclesie  filius  timens  Deum 
offendere  indignanter  talem  consiliarium  repulisti.  Unde  credendum  non 
est  probabiliter,  quod  tu  id,  quod  in  tua  persona  illicitum  et  inconveniens 
reputasti,  in  cuiusvis  persona  alia  procurares,  vel  etiam,  quantum  esset 
in  te,  cum  pacientia  sustineres.  Et  ut  celsitudo  regia  non  ignoret,  quam 
detestabile  apud  catholicos  principes  fuerit  crimen  istud  quantisque 
penis  persecuti  fuerint  commitentes,  pauca  tibi  duximus  presentibus  in- 
serenda.  Ecce,  quid  unus  statuit  catholicus  imperator-':  Si  quis,  inquit, 
illicitas  et  contra  ius  nature,  quas  lex  incestas  et  nefandas  ac  damp- 
nandas  vocat,  contraxerit  nuptias,  siquidem  non  habuit  filios  ex  prioribus 
legitimis  et  inculpabilibus  sibi  contractis  nuptiis,  mox  ei  suarum  rerum 
casum  imminere,  simul  autem  et  eis,  que  nomine  dotis  data  sunt  ei,  in 
nullo  potiri,  sed  omnia  erario  assignari,  eo  quod,  dum  licuerit  facere 
nuptias  legitimas,  contra  leges  amaverit  et  confundere  quidem  sobolem, 
nocuerit  autem  et  generi,  egerit  vero,  que  impia  sunt  et  celerata,  sitque 
ei  pena  non  confiscatio  solum  sed  et  cinguli  privatio  et  exilium.  Et  si 
vilis  fuerit,  corporis  verberatio,  quatenus  discat  caste  vivere  et  intra 
naturam  se  continere,  non  autem  delectari  et  amare  ultra  terminum  et 
traditas  nobis  a  natura  etiam  et  legibus  repugnare.  Mulier  quoque,  si 
legem  sciens  hanc  quidem  neglexerit,  incestis  quidem  semetipsam  tra- 
diderit  nuptiis,  sub  eadem  pena  constituenda.  De  hiis  autem  unus  canon 
sic  dicit-;  Omnis  pollutus  incesti  macula  est  infamis.  Alius  autem  sic 
dicit*:  Nos  sequentes  patres  nostros  illos,  scilicet  incestuosos,  notamus 
infamia  et  infames  esse  censemus,  quia  infamie  macula  sunt  aspersi. 

Audi,  fili  carissime,  quid  contra  tales  statuerit  concilium  Viennense: 
Eos,  inquit,  qui  divino  timore  postposito  °,  in  suarum  periculum  ani- 
marum  scienter  in  gradibus  consanguinitatis  vel  affinitatis,  constitutione 
canonica  interdictis,  matrimonialiter  contrahere  nonverentur,  refrenare 
metu  pene  ab  huiusmodi  eorum  temeritatis  audacia  cupientes  excommuni- 
cationis  sententie  ipso  facto  decernimus "  subjacere,  precipientes  eccle- 
siarum  prelatis,  ut"  illos,  quos  eis  constiterit  contraxisse  taliter,  excom- 
municatos  publice  tamdiu  nuncient  seu  a  suis  faciant  subditis  nunciari, 
donec  suum  humiliter  recognoscentes  errorem  separentur  ab  invicem 
et  absolutionis  mereantur  beneficium  obtinere. 

Ad  hec,  carissime  fili,  quia  excellentiam  regiam  successibus  habun- 
dare  prosperis  intensis  desideriis  affectamus,  eandem  rogamus  attentius 


2  Cod.  jur.  civ.  Nov.  XII  c.  1.    Stark  geandert. 

3  Decr.  Gratians  c.  4  CIII  qu.  4. 

*  Decr.  Gratians  c.  2  CXXIV  qu.  2  und  3. 
5  Im  Druck  temeritate  presumpta  (nach  Vat.  Reg.). 
•5  sentencie  decrevimus  subjacere.   Druck  bei  Raynald. 
■^  ne.   Druck  bei  Raynald. 


Dokumenle  719 

et  hortamur,  quatinus  sic  in  cunctis  te  prudenter  et  provide  dirigas,  sic 
laudabiliter  actus  tuos  et  opera  velut  princeps  catholicus  et  ex  devota 
prosapia  genitus  modereris,  ut  regi  regum,  per  quem  regnas  et  regeris, 
iugiter  occurras  acceptior  magisque  reddaris  in  eius  oculis  gratiosus  ac 
in  orbe  terrarum  nominis  tui  fama  clarioribus  titulis  augeatur,  quod 
utique  assequeris,  si  declinare  vetita  studueris,  teque  in  preceptis  di- 
vinis  sedule  exercere. 

Quid  autem  circa  tractatum  reformande  pacis  inter  reges  predictos 
nobis  per  dilectum  filium  Guilelmum  Coste  de  ordine  Predicato.rum,  in- 
quisitorem  in  illis  partibus  heretice  pravitatis,  noviter  pro  parte  regia 
presentatum  et  que  via  alia  nobis  expedientior  videatur,  per  prefatum 
nuncium  et  nostras  litteras  regie  celsitudini  duximus  intimandum.  Que 
omnia  in  cedula  interclusa  *  presentibus  ad  cautelam  inserenda  duximus, 
super  quibus  responsum  regium  prestolamur. 

Premissa,  fili  carissime,  omnia  et  plura  alia  exposuimus  et  osten- 
dimus  prefato  germano  tuo  in  responsione,  quam  sibi  fecimus  de  mul- 
torum  fratrum  nostrorum  consilio  ipsisque  presentibus  vive  vocis  ora- 
culo,  eodem  in  nostra  presentia  constituto.  Quare  non  absque  admira- 
tione  istam  petitionem  recepimus,  cum  pro  securitate  nichil  offeratur 
presentialiter,  quod  tunc  oblatum  non  fuerit  per  eundem.  Quibus  tamen 
oblationibus  nostro  ac  fratrum  nostrorum  predictorum  iudicio  sufficienter 
resfMDnsum  extitit,  sicut  et  nunc  sufficienter  respondisse  credimus  per 
predicta.  Rogamus  insuper  serenitatem  regiam,  ut  hanc  litteram  sibi 
exponi  fideliter  faciat  et  cum  suo  generali  concilio  super  ea  deliberet 
diligenter.  Gratia  Dei  cor  regum  in  agendis  dirigat  et  protegat  ab  ad- 
versis!  Dat.  Auinione  X.  kalendas  Martii  pontificatus  nostri  anno  tertio- 
decimo. 

Leg.  Johannes  XXII.  Nr.  154.  Or.  BuIIe  an  Hanfschnur.  Auf  dem  Rucken: 
Adresse,  sonst  nichts.  Der  Hauptteil  gedruckt  Raynald,  Ann.  eccl.  ad  annum  1329 
Nr.  88  aus  den  Vatikanischen  Registern. 


40.  1.  Instruktion  fiir  Franciscus  Marquesii  und  Haymundus  de  Valle  zu  ihrer 
Gesandtschaft  zum  Sultan  Abilfat  Mahomet  fil  del  molt  alt  rey  Alman^or: 
Schutz,  freien  Aufenthalt  und  Wache  fiir  den  1'atriarchen  Petrus  von  Jerusalem 
und  drei  Ordensgenossen,  freien  Gottesdienst  erhetcn.  Bitte  um  den  Leih  der 
hl.  Barbara  und  Arm  des  hl.  Simeon.  Wunsch  nach  Befreiung  dcr  Christen- 
sklaven.  (1329)  August  15.  —  2.  Bericht  Raymunds:  Audienz  heim  Suttan. 
Bitte  um  den  Arm.  Der  Sultan  will  ihn  im  NachlalS  eines  Offiziais  suchen 
lassen.  Er  hat  nur  einen  Christen  aus  Alfonsos  Reich,  den  er  liebt;  nach 
seinem  Tode  soll  er  frei  sein.  Den  Leih  der  hl.  Barbara  hat  cin  groBer  Cadi 
(friiherer  Christ).  Er  hat  die  Kirche  der  Heiligen  kiirzlich  restaurieren  lassen 
und  den  Leib  wohl  verschlossen;  er  bringt  dem  Volke  Segen.    Der  Sultan  will 

»  Fehlt  jetzt. 


720  Spanische  Forschungcn 

ihn  geben  (?).   Franzosische  Gesandtschaft  reist  ohne  Erfolg  ab.   Marques  wird 
Rom  und  Assisi  besuchen.   Riickfahrt.   Tote  und  Kranke.   (13.S0)  September  13. 

Aquestes  coses  deraana  lo  rey  Darago  al  solda  de  Babilonia,  que 
li  sien  atorgades  en  favor  et  gracia  del  patriarcha  de  Jherusalem: 

Primerament,  quel  dit  solda  per  honor  et  amor  del  rey  Darago  vula 
reebre  et  tener  en  la  sua  commanda  et  special  guarda  lo  dit  patriarcha 
et  los  seus  et  tots  los  seus  fets  et  coses. 

Item  que  li  placia  atorgar  ab  letres  sues  et  assignar  de  fayt  casa  et 
habitacio  covinent  en  Jherusalem  prop  del  sant  sepulcre  pro  habitatio 
al  dit  patriarcha  ab  sa  compaya  etqueldit  patriarclia  ab  III  frares  dorde 
o  IV  frares  sens  ell,  los  quals  aquell  patriarcha  ordona,  pusquen  estar 
prop  la  clausula  del  sant  sepulcre  et  puxa  mudar  ajustades,  segons  que 
ordona  les  persones,  les  quals  tota  hora  sien  en  lo  nombre  desusdit. 

Item  que  li  placia  atorgar  quel  dit  patriarcha  ab  frares  dorde  et 
compaya  sua  puxa  anar  et  estar  per  tota  la  terra  et  lochs  del  dit  solda 
salvament  et  segura. 

Item  que  en  tot  loch,  on  sera  lo  dit  patriarcha  en  la  terra  del  dit 
soldan  puxa  celebrar  et  fer  celebrar  misses  et  altres  divinals  officis. 

Item  queli  placia  assignar  una  persona  covinent  per  guarda  et 
defenssio  del  dit  patriarcha,  qui  a  espeses  del  dit  patriarcha  lo  accom- 
pany  en  tot  loch  et  en  totes  partides,  hon  ira  per  la  terra  del  dit  solda  et 
nos  partescha  dell;  et  lo  qual  defena  et  guart  lo  dit  patriarcha  et  els  seus 
et  les  sues  coses  ab  tota  libertad  et  franquea  de  tribut  et  altra  qualsevol 
servitud.  En  la  qual  letra  entre  les  altres  coses  als  precs,  quel  dit  rey  li 
avia  fets  per  aver  lo  cors  de  Santa  Barabara,  li  feu  saber  lo  dit  solda, 
que,  quant  lo  rey  Darago  enviava  naus  e  vexels  gravaas,  en  los  quals 
lexas  venir  mercaderies  gravales:  lavors  manaria  e  concentria  deliura 
la  sua  demanda.  De  la  qual  cosa  lo  dit  rey  Darago  ha  molt  gran  plaer 
et  lin  grayx  molt.  Per  que  tramet  a  ell  los  dits  seus  misatges  ab  naus 
e  mercaderies  gravades.  E  prega  molt  curosament  lo  dit  solda,  que  .  .  . 
li  vula  atorgar  e  trametar  per  los  dits  misatges  lo  dit  cors  de  sancta 
Barbara  e  el  praza  de  sent  Simeon,  en  los  quals  lo  dit  rey  Darago  ha 
molt  grand  devocio. 

Ucii.  r)()2  fol.  81  (f.  Falchons,  griHalts,  peces  de  preset  vermeyll,  peges  de 
drap  de  Xalon,  penes  vayres,  peces  de  teles  de  Rems,  als  Geschenke  genannt. 

.  .  .  EI  honrat  en  Fransech  Marques  e  yo  fom  devant  lo  soldan  de 
Babilonia.  Et  demanans  grasiosament  del  vostre  bon  estament.  Disem 
li,  senyor,  largament  so,  que  per  vos  nos  hi  aviets  trames.  E  el  respos 
nos,  que  el  hi  avia  son  acort  e  faya  per  gisa,  que  nos  nos  niriem  pagats. 
E  apres,  senyor,  quant  lo  soldan  fo  vengut  de  la  cassa,  hon  estech  ben 
II  meses,  tomam  devant  el,  donam  li  per  escrit  en  Saraynesch,  per  so 


Dokumente  721 

que  el  fos  rails  emformat,  con  nos  de  part  vostra,  senyor,  demanavem 
lo  cors  de  senta  Barbara,  que  el  vos  avia  promes  .  .  .  per  sa  letra,  quel 
vos  dara  ,  .  .  e  que  li  tramatices  nau  ab  misatges  e  ab  mercaderyes  richa, 
eque  vos,  senyor,  ho  aviets  complit  axi  con  el  vos  ho  feu  saber,  per  que 
fos  plaer  seu,  quel  nos  dones.  Encare,  senyor,  demanara  lo  bras  de  sen 
Siraeon,  e  las  asclaus,  que  el  ages,  crestians.  E  el  respos  nos,  que  per 
la  sua  .  .  .  no  avia  lo  bras  de  san  Siraeon  nes  fora  trobat  apres  la  raort 
de  I  gran  oficial  seu,  qui  la  tenia,  que  raori,  ben  ha  IV  ayns,  et  axi  que, 
sil  ages,  quel  nos  donara.  E  dix  nos,  que  el  no  avia  raas  I  asclau,  que 
fos  de  vostra  seyoria,  e  que  era  raaestre  deles  scales  de  les  obres  del 
soldan,  e  que  li  araava  raolt  rails  que,  si  era  de&a,  e  que  no  sen  desaxiya. 
E  acabam,  senyor,  que  apresvidadel  soldan,  que  fos  franch  loditesclau, 
que  a  nom  Bonanat. 

Axi  matex  nos  respos  del  cors  de  sancta  Barbara,  que  sen  raonaria 
ab  lo  cadi  Taysach  e  que  el  cadi  nos  en  respondria.  Finalment  altre 
resposta  non  agera,  raas  que  us  saludasem  molt  de  part  sua  e  letres 
ques  tramet.  E  aquel  cadi  Taysach  .  ,  .  es  un  gran  cadi  de  la  lur  leg,  qui 
es  estat  crestian  de  la  Sentura  .  .  .  e  a  feta  adobar  .  .  .  novellaraent  la 
esgleya  de  santa  ,  .  .  e  a  feit  raetre  lo  cors  de  santa  Barbara  dins  moltes 
tencadures  en  la  esgleya^  .  .  .  e  lo  soldan  raon,  quel  vos  donas;  per  so, 
con  vos,  senyor,  el  rey  de  Castella  hera  cert,  queus  ,  .  . 

Encare,  seyor,  sapia  la  vostra  altea,  quel  honrat  en  Francis  Marques 
promes  en  Alexandria,  que  en  lo  priraer  loch  de  crestians,  que  el  preses, 
parten  de  Lalexandria,  axiya  de  la  coqua,  per  anar  a  sen  P,  de  Roraa  e 
a  sen  Fransesch  de  Sis,  pensanse,  que  presesem  en  Cicilia  o  en  Caler, 
Eaxi,  senyor,  presem  en  la  hila  de  Cret,  que  es  .  .  ,  de  Venecians  e 
vo[l]ch  romanir  la  pergrans  precs,  que  yo  lin  fiu,  romas  en  la  coquer . . . 
E  partim,  senyor,  de  Cret  .  .  .  e  a  cap  de  XXX  jorns  tornara  la  raatex  c 
so  fan  hi  gran  fortuna.  Dix,  que  volia  roraandre  de  tot  en  tot  e  que  Deus 
volia,  que  el  ateses  la  covinenga,  que  avia  feta.  Per  que,  senyor,  yo  e 
los  raercades  de  la  coqua  lo  pregam  e  li  protestara,  que  el  roraases,  que 
no  ho  pogera  acabar.  El,  senyor,  nescriu  a  vos  per  ses  letres  e  a  sos 
araics.  Deus  lo  torn  san  e  alegre  .  .  . 

Los  misatges  del  seyor  rey  de  Fransa  foren,  seyor,  devant  lo 
soldan  e  res  no  an  acabat,  que  demanasen,  per  que  sen  anaven  despa- 
gats.  Nos,  senyor,  .  .  .  ab  la  coqua  Dalexandria  a  XX.  Debril  e  fom  en 
Barchinona  salvament,  raerce  de  Deu,  a  V  de  Setembre.  E  no  avem  pres 
en  ningun  loch  de  Cret  a  ensa  ne  avem  audes  vista  de  Malta  ne  de  Sisilia 
ne  de  Serdeya.  Avera  perduts  al  viage  de  raalalties  XLIII  presones  e 
ben  LXX  raalalts,  que  navia  en  la  coquer.  Escrita  digous  a  XIII  de 
Seterabre. 


^  Anscheinend   heiflt  das   Folgende,   dafi   er   dem   Sultan   erklarte,   dafi   der 
Korper  der  hl.  Barbara  seinem  Lande  Regen  bringe. 


722  Spanische  Forschungen 

Alfonso  IV.  setzte  caja  27.  Fruher  cartas  maltratadas  Or.  Pap.  o.  Nr.  Bruch- 
stuck.  Die  Erlaubnis  zur  Sendung  gab  Johannes  XXII.  Alfonso  bat  um  zwei 
coche  wegen  des  Genueser  Krieges  und  weil  die  Gesandten  vornehmer  als  die 
andern  seien  (30.  Marz  1329.  Reg.  521  f.  62^).  "Wahrscheinlich  ist  der  franzosische 
Gesandte  G.  Bonesmans  (G.  Bonnes  Mains),  der  um  1327  zum  Sultan  vom  Konige 
Karl  IV.  von  Frankreich  gesandt  wurde.  G.  Bones  Mans  burger  de  Figach  e 
missager  per  lo  molt  alt  e  molt  poderos  senyor  rey  de  Fran^a  beklagt  sich  bei 
Alfonso,  daB  ihn  ein  katalanischer  Sthiffbesitzer  nach  Aigues  Mortes  habe  brin- 
gen  soUen,  um  dem  franzosischen  Konige  zu  berichten.  Lo  qual  mercader  ha 
reebut  et  pres  per  mi  so  de  la  dita  companya  quis  munta  a  I  gran  summa  et 
quantitat  et  lo  qual  non  vol  retre  rayso  ne  compte  defo  de  ha  per  mi  reebut, 
ans  malonga  et  per  noves  me  mena  per  tal  que  yom  enuyga^i.  La  qual  cosa  es  a 
rai  gran  lagi  et  gran  tarda.  Der  Konig  soU  den  veger  von  Barcelona  veranlassen, 
den  Kaufmann  zur  Rechnungsablage  zu  zwingen  (Alfonso  3627).  G.  Bones  Mans 
wird  ofter  genannt.   Vgl.  G.  Golubovich,  Bibl.  della  Terra  santa  III,  272  u.  318. 


41.  R.  de  Melans  Bericht  iiber  seine  Reise  nach  Deutschland  zu  Johann  von  Bdhmen 
nnd  Frankreich:  Am  19.  April  Ankunft  in  Trier.  Abraten  seitens  (Baldnins) 
des  Erzbischofs  von  Trier  zur  Weiterreise  nach  Deutschland  wegen  der  Kriege 
und  Wirren  daselbst.  Sendung  von  Boten  an  Johann  auf  dem  Wege  nach 
Litauen.  Nach  37tagigem  Warten  empfing  er  Brief  von  Johann  aus  Breslau. 
Von  Bohmen  aus  kam  Johann  nach  Niirnberg,  wohin  er  Erzbischof  Balduin 
einlud.  Mit  Balduin  und  seinen  Truppen  reiste  Ramon  15  Tage  nach  dem 
Innern  Deutschlands  nach  Bischofsheim,  wo  Ramon  den  Konig  sprach.  Wegen 
der  Angelegenheit  des  Mainzer  Krieges  und  des  Zwistes  Brabant-Fauquemont 
konnte  der  Konig  erst  am  19.  Juni  in  Bingen  auf  die  Einladung  zum  Granada- 
zug  antworlen.  In  Trier  erhalt  R.  bei  Anfertigung  dieses  Briefes  geheimen 
Auftrag  des  Konigs  nicht  eher  nach  Katalonien  zu  reisen,  bevor  er  den  Konig 
gesprochen.  Im  Auftrage  Johanns  arbeitet  Ramon  an  dem  Ausgleich  mit 
Brabant  und  an  der  Teilnahme  des  Hennegauers  und  des  Brabanters  am  Kreuz- 
zug.  In  Aachen  trafen  sich  der  Graf  von  Hennegau  und  Konig  Johann.  In 
Paris  trifft  er  Johannes  von  Viana.  Seine  Besuchsplane  fiir  franzosische 
GroBe.  Zusammenkunft  mit  dem  Konig  zu  Maria  Geburt  geplant.  Ob  er 
solange  bleiben  soll?  Drei  Bitten  des  bohmischen  Konigs.  Paris  (1329)  vor 
September. 

Molt  alt  e  molt  poderos  senyor  meu.  Alavostra  molt  exellent  senyo- 
ria  fa?  saber  molt  humilment  e  devota  axi  com  humil  vasall  deu  ne  pot 
fer  a  son  excellent  e  sobira  senyor,  que  axi,  com  sab  la  vostra  senyoria, 
io  parti  de  vos  de  Saragoza  a  XXVII  dies  del  mes  de  febrer  per  venir  en 
les  parts  Dalamanya  e  per  90,  senyor,  com  agui  a  reebre  draps  e  altres 
coses  den  Ferrer  de  Gualbes  a  Barchelona  e  encara  que  agni  a  fer 
vestedures  de  mi  e  de  ma  companya  e  agui  de  mon  oors  e  de  anima  e  de 
ma  terra  a  ordonar  no  fui  en  Alamanya  entro  dimecres  a  XIX.  jom 
Dabril,  que  fuy  en  la  ciutat  de  Treues  en  Alamanya.  E  per  qo  senyor 
vingui  a  la  dita  ciutat,  cor  no  trobava  lo  senyor  rey  de  Beanya  ne  em 
Ffran^a  ne  el  comdat  de  Lucemborch.  E  sobre  a^o  io  senyor  dre^e  a  la 


Dokumenle  723 

dita  ciutat  de  Treues  per  saber  totes  noveles  del.  Car  larchavescha  de 
ia  dita  ciutat  es  son  avoncle  e  ffrare  del  emperador,  pare  del  dit  senyor 
rey  de  Beanya.  E  cant  fuy  aqui,  vingui  denant  lo  senyor  archavescha  e 
dixi  li  com  io  venia  al  senyor  rey  de  Beanya  de  part  vostra  senyor  e  quel 
pregava  de  part  del  dit  senyor  rey  de  Beanya  e  encara  per  honor  del 
matex,  que  el  me  degues  dar  consel  e  ajuda,  que  io  pogues  esser  denant 
lo  rey  de  Beanya,  a  qui  io  venia  molt  cuytosament.  El  dit  senyor  archa- 
vescha  respos  me,  que  a^o  era  cosa  impossibil  de  fer,  per  go  com  lo 
senyor  rey  de  Beanya  avia  esperada  ^  la  resposta  de  vos,  senyor,  e  que  al 
temps,  que  el  la  devia  aver,  no  la  havia  auda,  el  sera  partit  Dalamanya 
e  encara  del  regne  de  Beanya  e  era  sen  anat  en  la  frontera  dels  Sarra- 
hins"  en  lo  regne  de  Letoue,  qui  es  en  los  parts  de  Leuant,  que  pus  en 
la  no  ha  crestians,  per  que  lo  dit  senyor  archavescha  vehia,  que  era 
molt  dur  de  venir  denant  lo  senyor  rey  de  Beanya.  E  jo,  senyor,  respus 
li,  que  en  tota  manera,  com  que  men  sabes  pendre,  io  volia  anar  la,  on  lo 
senyor  rey  de  Beanya  era,  que  axi  navia  manament  de  vos,  senyor.  EI 
dit  senyor  archavescha  dix  me,  que  a^o  nos  poria  fer,  per  Qo  cor  tant 
eren  grans  les  guerres  e  les  morts  els  homeys,  qui  seren  fetes  es  fahien 
en  Alamanya,  que  no  seria  hom  el  mon,  qui  hi  pogues  passar  segur,  ne 
que  per  son  consel  ne  per  sa  ajuda  io  nou  faria  ne  ho  poria  fer  ne  el 
no  so  carregaria.  E  sobre  aQO,  senyor,  io  agui  mon  consel  e  trobe  dacort, 
que  pus  no  podia  passar  al  senyor  rey  de  Beanya,  que  esperas  tots  temps, 
entro  que  certa  resposta  pogues  portar  a  vos,  senyor.  E  sobre  a^o  prisi 
aquesta  carrera,  que  logue  I  misatge  deffregat  e  tramis  le  en  Letoue, 
la  on  lo  senyor  rey  de  Beanya  era  e  trames  aquest  misatge,  logue  I  altre 
e  ab  un  dels  vostres  correus  senyor,  Guillamet  per  nom,  jols  tramis 
deffrepats  entro  la  on  lo  senyor  rey  de  Beanya  era.  E  fos  ventura  de 
deu,  que  els  lo  trobaren  ©n  Beanya,  que  venia  del  dit  regne  de  Letovo 
e  no  agui  respost  de  les  derreres  letres,  que  portaren  los  II  dits  correus, 
mas  agui  la  de  les  primeres,  que  porta  lo  primer  correu  E  espere  en  la 
dita  ciutat  de  Treues  XXXVII  jorns,  que  no  agui  neguna  resposta,  la 
qual  resposta,  senyor,  fo  feta  a  una  ciutat,  qui  ha  nom  Besselaga,  la  maior 
ciutat  del  regne  de  Pollana,  la  qual  senyor  vos  tramet.  En  la  qual  porets 
veer  la  volentat,  quel  senyor  rey  de  Beanya  ha  als  afers.  E  entretant  fos 
ventura  de  deu,  que  axi  tant  tost,  com  lo  senyor  rey  de  Beanya  ac  auda 
la  novela  de  vos,  senyor,  e  les  letres  mies,  el  se  parti  del  regne  dc 
Pollana  e  vench  sen  em  Beanya  e  de  Beanya  en  Alamanya  a  una  ciutat, 
qui  ha  nom  Noramberch,  qui  es  a  la  fin  Dalamanya.  E  daqui  el  feu  saber 
al  dit  senyor  archavescha,  avoncle  seu,  que  sen  anas  a  el  e  el  aytantosi 
aparaylas  danar.   Empero  mantinent  feu  aparaylar  .  D .  homens  a  cavall 

1  Johann    hatte    Mitle    1328    Hilfe    zum    Kreuzzug    angeboten.     Miret    ini 
Anuari  II,  266. 

-  Die  heidnischen  Bewohner  werden  in  danialigen  Briefen  ofter  so  genannl. 


724  Spanische  Forschungen 

que  daltrament  noy  pagra  ney  gosara  anar  segur.  E  plach  li  per  mon 
tracftament,  que  io  anas  ab  el  e  mesem  nos  el  cami  e  cavalcam  encara 
del  emperi  Dalamanya  bon  XV  dies  e  venguem  a  una  vila,  qui  es  a  la 
exida  Dalamanya^  qui  ha  nom  Bissusschem,  e  aqui  iom  presente 
denant  lo  senyor  rey  de  Beanya  e  fiu  complidament  segons  mon  poder 
e  mon  saber  relacio  de  tota  ma  misatgeria  e  hi  pose  go  quim  sembla 
que  hi  faes  a  posar.  E  el  oyt  qo,  que  io  de  part  vostra  senyor  li  aportava 
ne  li  dehia,  ach  son  acort  e  pres  manera,  que  sen  vengues  pus  pregon  en 
Alamanya,  e  segons  que  aqui  trobaria  adregament  de  sos  afers,  si  m 
faria  la  resposta  en  axi  que,  com  fo  aqui,  el  troba  la  terra  molt  empatxada 
axi  com  de  la  guerra  del  dit  senyor  archavescha  de  Treues  duna  part  e 
del  archavescha  de  Mayenga  daltra,  a  la  qual  lo  dit  senyor  rey  no  deu  ne 
pot  falir,  per  go  com  lo  senyor  archavescha  de  Treues  es  son  avoncle. 
E  daltra  part  troba  la  guerra  del  duch  de  Brabant  e  del  senyor  de 
Falcamunt;  lo  qual  senyor  de  Falcamunt  es  parent  del  dit  rey  de  Beanya 
e  hom  seu.  E  axi  el,  segons  que  diu,  no  li  pot  ne  li  deu  falir,  per  qo 
encara  com  es  hom  seu.  E  que  en  la  guerra,  quel  dit  senyor  rey  ha  ab 
lo  rey  de  Crotha  metria  mils  consel,  que  no  pot  fer  en  neguna  daquestes. 
Per  que,  senyor,  el  ha  estat  si  empatxat  entre  la  dita  guerra  dels 
Sarrahins  e  les  altres  coses  desus  dites,  que  es  una  gran  maraveyla,  qui 
ho  veu.  per  que,  senyor,  en  la  resposta  quen  ma  feta  no  pot  aver  tan 
gran  enantament,  con  el  volgra  ne  con  agra  mester  als  afers.  Mas  em- 
pero,  senyor,  ab  lajuda  de  deu  los  affers  iran  ben  e  gint  mils,  que  io 
encara  nous  pusch  fer  saber.  E  per  cert  sapiats,  senyor,  que  entro 
diluns,  qui  fo  a  XIX  jorns  del  mes  de  Juny,  io  no  agui  la  resposta.  La 
qual  agui  a  una  vila,  qui  ha  nom  Binguen,  e  per  cert,  senyor,  sapiats, 
que  entro  a  XVI  setmanes  dia  per  dia  io  no  agui  neguna  resposta  del 
senyor  rey  de  Beanya,  e  si  estigui  ab  el,  depuys  quel  agui  trobat  vinent 
ab  el  per  lo  cami  a  grans  jornades  XI  dies,  ans  que  agues  la  resposta. 
Enapres,  senyor,  auda  e  reebuda  la  dita  resposta  iom  parti  del  e  vingui 
men  tot  dret  em  ves  la  ciutat  de  Treues  e  aqui,  senyor,  dicte  totes 
aquestes  letres.  E  fos  ventura,  senyor,  que  estan  que  io  dictava  les  letres 
e  eren  quax  fetes,  abans  que  la  data  fos  en  les  dites  letres,  io  agui  ardit 
e  misatge  secret  del  dit  senyor  rey  de  Beanya,  que  per  neguna  condicio 
io  no  men  tornas  ves  vos,  entro  que  el  agues  parlat  ab  mi  altra  vegada, 
per  tal,  com  el  avia  trames  em  Beanya  e  em  Pollana,  que  sens  que  noli 
calgues  tomar,  que  sos  procuradors  presessen  treva  ab  lo  rey  de 
Crehoa  a  volentat  e  a  ordonacio  del  rey  Dongria,  la  qual  cosa  el  no 
avia  volguda  atorgar,  entro  que  ach  la  imformacio,  que  io  li  fiu  de  vostra 
part.  En  apres  senyor  encontinent,  que  io  fuy  partit  del,  axi  matex  pres 
treva  en  una  partida  dels  affers  del  dit  archavescha  de  Treues  son 
avoncle  e  de  go  Maen^a  en  tal  manera,  quel  archavescha  de  Mayen^a, 

^  Wohl  Bischofsheim  bei  Mainz. 


Dokumente  725 

qui  tenia  la  ciutat  de  Mayenga  per  tractament  e  per  ordonacio  del  dit 
senyor  rey  de  Beanya  fo  gitat  de  la  dita  ciutat  en  aquesta  manera,  quel 
digaus  apres  la  Cinquagesma  *,  el  senti,  quels  ciutadans  de  la  dita  ciutat 
de  Mayenga  lon  volien  gitar  per  forga  e  el  secretament,  ans  que  li 
donassem  (!)  lo  dit  comiat,  exissen  per  son  propri  moviment  e  ordonacio, 
axi,  senyor,  que  tant  tost,  com  lo  senyor  rey  de  Beanya  ac  aordonades 
aquestes  dues  coses  desus  dites,  el  me  trames  lo  misatge,  segons  que 
desus,  senyor,  vos  fa§  saber  molt  cuytosament  e  molt  espressa.  E  encara, 
senyor,  fo  ordonat  per  el  molt  secretament,  que  io  degues  passar  per  lo 
comte  de  Haenaut,  e  si  yo  podia  ne  sabia  trobar  manera,  per  quel  comte 
de  Aenaut  sen  trameses  dels  affers  del  duch  de  Brabant  e  seus,  que  el 
me  camiaria  la  reposta  primera,  e  que  del  temps,  que  el  me  dava  en  la 
primera  resix)sta  de  esser,  que  el  lom  a  breuyaria  en  tal  guisa,  que  vos, 
senyor,  e  tot  hom,  qui  ho  oys,  sen  maraveylaria.  E  io,  senyor,  oyt  go, 
que  el  me  trametia  a  dir,  ia?  me  fos  estranya  la  terra  e  ab  poch  saber 
e  ab  poch  poder  acordan  e  pensan  ab  mi  matex  prisi  una  soptil  manera 
e  ab  aquella  anemen  ves  lo  comte  de  Haenaut  e  fui  e  tracte  ab  el  en  tal 
manera,  senyor,  que  per  lespay  de  .  II .  jorns,  que  io  romasi  ab  el,  jol 
emforme  en  tal  manera,  que  primerament  el  pren  los  affers  del  sant 
viatge  de  Granada  a  honor  e  a  gloria  de  deu  e  a  servey  e  a  honor  de  si 
matex  e  a  servey  e  a  fraternitat  vostra  mils  e  ab  maior  affeccio  segons, 
senyor,  que  el  nos  nera  entrames  de  res,  que  io  per  nuyl  temps  nom  ho 
pogra  cuydar.  E  dago,  senyor,  vos  escriu  el  una  partida  de  sa  volentat 
per  ses  letres  e  maiorment  ho  a  comanat  a  mi  en  carrech  e  en  creenQa, 
que  io  ho  deya  a  vos  dir,  senyor,  de  bocha  e  de  paraula  e  de  dreta 
affeccio,  que  par,  que  el  hi  aya.  Apres,  senyor,  fui  tant  sobre  la  manera 
desus  dita,  que  per  mon  tractament  que  el  pres  los  affers  sobre  si  del  dit 
senyor  rey  de  Beanya  e  del  dit  duch  de  Braban.  En  axi  que  ans,  que  io 
partis  del  munt  de  Haenaut,  hon  jol  trobe,  el  parti  daquen  per  veer  se 
ab  lo  dit  duch  de  Braban  e  per  fer  ab  el  que  el  meses  les  affers  en  son 
poder.  E  parten  daquen  anava  sen  tot  dret  a  Aychs  la  Xapela  en  Ala- 
manya,  la  hon  emperador  se  corona,  hen  lo  dit  senyor  rey  de  Beanya  era, 
pregan  lo,  que  el  meses  los  affers  en  son  poder  semblament  matex  com 
lo  duch  de  Brabant,  segons  que  desus  es  dit.  E  a  aytal  fin,  senyor,  que 
cel,  qui  no  ho  volria  metre  en  son  poder,  que  el  sia  ab  laltra  part.  E 
podets  vos  pensar,  senyor,  que,  si  el  es  ab  la  una  part,  ia  laltra  part  non 
fara  grans  caminades.  E  tot  a?o,  senyor,  fa  el  afin  de  la  volentat,  que  el 
ha  en  los  affers  del  santviatge  de  Granada.  Cor  per  cert,  senyor,  mentre 
quels  affers  fossen  tant  grans  ne  tan  perhilloses  entrel  dit  senyor  rey  de 
Beanya  el  dit  duch  de  Braban,  nel  senyor  rey  de  Beanya  nel  duch  de 
Braban  nel  comte  de  Haenaut  ne  negun  altre  gran  senyor  no  poria  partir 
de  les  parts  Dalamanya  ne  Dardena  ne  Haenaut,  per  qo  cor  cascun  de 

*  Am  15.  Juni. 


726  Spanische  Forschungen 

tots  los  grans  senyors  es  de  la  una  part  ho  del  altra  sal  lo  dit  comte 
de  Haenaut,  qui  entro  ara  non  ha  estat  en  res,  mas  ara  si  met  per  la 
manera  desus  dita  en  tal  manera,  que  io  he  esperan^a  en  nostre  senyor, 
que  tots  los  affers  ne  vendran  a  bona  perfeccio,  si  que'l  dit  senyor  rey 
de  Beanya  nel  dit  senyor  comte  de  Haenaut  nel  duch  de  Braban  ne 
neguns  dels  altres,  qui  an  volentat  danar  en  lo  dit  sant  viatge,  no  calra 
romanir  per  affers,  qui  sien  en  la  terra,  que  pus  aquests  sien  adobats, 
tot  es  pacifficat.  E  axi,  senyor,  veus  90,  que  fiu  apres  ab  lo  comte  de 
Haenaut,  mas  empero,  senyor,  tot  axi  propriament  oon  lo  senyor  rey  de 
Beanya  volch,  que  io  nom  partis  de  la  terra,  entro  quem  fos  vist  ab  el 
altra  vegada  tot  axi  propriament,  senyor,  ho  a  volgut  lo  comte  de  Haenaut 
matex,  a  aytal  fin,  que  els  volen  pendre  .  I .  cert  jom,  en  que  seran  los 
desus  dits  senyors  ab  daltres  princeps  ensemps  e  quel  senyor  rey  de 
Ffranga  hi  sera  per  metre  tal  ordonacio  en  lo  dit  sant  viatge  e  en  les 
faenes,  per  que  vos,  senyor,  mavets  trames,  que  sera  a  honor  e  a  gloria 
de  deu  primerament  e  de  tota  la  fe  catholicha  e  de  vos,  senyor,  aqui 
deus  par  que  vuyla  perfer  lonor,  que  entro  al  dia  de  uy  vos  ha  mostrada. 
E  per  co,  senyor,  sembla  que  els  vuylen,  que  io  sia  de  vostra  part  al  dit 
jorn  empres  pertal,  que  io  pos  les  condicions  dels  affers  de  la  frontera, 
axi  oom  esta  em  veritat.  Placia  a  Deu,  senyor,  que  io  hi  puscha  e  hi  sapia 
fer  90,  que  sia  a  honor  e  a  gloria  de  Deu  e  de  la  vostra  corona. 

ApresaQofet,  senyor,  men  vingui  agrans  jornadesaParis,  en  lo  qual 
loch,  fuy  dimecres  a.  V.  jorns  de  juliol  e  aqui,  senyor,  trobe  mo  senyor 
Johan  de  Viana,  lo  qual  es  fet  novelament  avescha  de  Vranges^  e  al 
qual  vos,  senyor,  trametiets  letresper  mi;  ab  loqual,  senyor,  Joparle  em 
emforme  ab  el  duna  gran  partida  de  tots  los  affers  e  ach  molt  gran  goig 
e  gran  plaer  de  vostres  le^tres  e  de  co,  de  que  iol  emforme  de  vostra  part 
e  dels  affers,  qui  son  comencats  aytant  ho  pus  segons  son  poder  com  nuyl 
hom,  que  jo  auch  vis,  segons  mon  semblant  e  par  ho  ben  en  la  proferta 
que  hi  f a.  E  apres,  senyor,  agui  emf ormacio  del  de  la  volentat  del  senyor 
rey  de  Ffran^a,  del  qual  el  senyor  lam  pot  ben  dir,  que  la  .  I .  es  dels 
pus  privats  homens,  que  el  aya  el  mon.  E  am  aci  emformat,  senyor,  quel 
senyor  rey  de  FfranQa  sabtia,  ia  peca  a,  que  io  venia  ael  e  al  rey  de 
Beanya  e  a  daltres  princeps  e  ques  maraveyla  fort,  con  pe^a  a,  no  era 
vengut  e  que  io  sabes  per  cert,  que  io  trobaria  tal  reposta  ab  lo  senyor 
rey  de  Ffran^a  dels  affers,  que  vos,  senyor,  avets  comen^ats,  que  Deus 
e  vos  e  tota  crestiandat  nauria  plaer  e  bon  saber.  Per  que  io,  senyor,  de 
cami  men  vaig  a  el,  emves  lo  comdat  Deumans,  hon  el  es.  Lo  duch  de 
Borbo,  senyor,  es  en  Alverya  e  io  senyor  he  hi  trames  per  saber,  si 
acostara  aenga  ho  sun  calra,  que  vaya  a  el  la  on  sia.  Mosenyor  de  Lango, 
senyor,  e  mosenyor  de  Beumunt  cuyt  trobar  ab  lo  senyor  rey  de  Ffranga, 

■'  Johannes  de  Vienne,  Bischof  von  Avranches  (1328 — 30).  Woher  stainmcn 
die  Beziehungen? 


Dokumente  727 

segons  que  hom  ma  dit,  e  si  nou  fas,  ire  la  on  els  sien.  Veus,  senyor, 
tot  90  que  he  fet  tro  al  dia  de  vuy,  saul  empero,  senyor,  quen  retench 
les  respostes,  que  audes  he  ia  per  90,  que  totes  les  vos  port  ho  totes  les 
vos  trameta,  si  vos  volets  que  io  romanga,  senyor,  entro  que  la  jornea 
desus  dita  dels  dits  senyors  rey  de  Ffranga  e  de  Beanya  e  dels  altres 
princeps  sia  tenguda.  La  qual  jornea,  senyor,  e  parlament  sera  lo  dia 
de  sancta  Maria  de  Setembre.  E  enten  per  persones  secretes  e  dignes 
de  fe,  senyor,  que  a  requesta  e  a  consel  del  senyor  rey  de  Beanya  e  dels 
altres  princeps  desus  dits  vos  serets  request  de  vista  per  lo  senyor  rey 
de  Ffranga  e  queus  pasara  la  vista  tam  prop  [e]  tanavinent,  quevos  noy 
porets  falir.  Empero,  senyor,  per  qo  con  lo  temps  es  lonch  e  les  despeses 
son  grans,  placia  a  la  vostra  senyoria  quem  fa^ats  saber,  si  vos  volets, 
que  io  esper  entro  a  la  dita  jornea  del  parlament,  ho  sim  nire  ab  go,  que 
he  fet  e  que  aure  fet  com  vostre  misatge  sera  retornat.  E[no]  entena, 
senyor,  la  vostra  senyoria,  que  en  aquests  afers  aya  aut  gran  sejorn,  que 
entre  les  altres  coses,  com  par*ti  de  vos,  senyor,  en  totes  les  coses  desus 
dites,  que  io  avia  a  fer  per  mi  e  per  aver  den  Ferrer  de  Gualbes  qo  quo 
a  reebre  avia  del  a  Barohelona  e  fer  vestedures  de  mi  e  de  ma  companya 
e  arnes  e  totes  altres  coses,  no  laguie  ne  estich  [e]n  qo  del  meu  si  no 
XI  jorns,  que  tot  lo  romanent  del  temps  he  mes  el  dit  [vi]atge  e  en  la 
continuacio  dels  affers,  perquevos,  senyor,  mavets  trames.  Item,  senyor, 
placia  a  la  vostra  senyoria,  quens  avisets  sobre  III  capitols,  los  quals  lo 
senyor  rey  de  Beanya  ha  afets  als  primers  capitols,  qui  [son]  entre  vos 
e  el;  los  quals  III  capitols,  senyor,  son  aquests:  Primerament  que,  si  per 
aventura  lo  dit  senyor  rey  de  Beanya  avia  aentrar  en  lo  regne  Despanya 
ne  la  senyoria  del  rey  de  Castela  que  aquels  priviletges  e  aquela 
franquea,  que  vos  li  dats  a  el  e  a  ses  gens  per  vostra  senyoria  e  per 
vositra  terra,  que  aquela  matexa  li  don  lo  senyor  rey  de  Castela  per  sa 
senyoria  e  per  sa  terra  ab  letres  ab  segel  pendent,  axi  com  vos  matex, 
senyor.  Lo  segon  capitol,  senyor,  si  es,  que,  si  de  les  gens,  qui  son  en 
certa  tatxacio  de  vostra  part  en  los  capitols  qo  es  a  saber  de  CCC  a  CCCC 
fins  a  D.  homens  a  caval,  que  el  requer,  que  puga  amenar  aquels  ho 
M.  ho  MC  D.  ho  de  MM''^  fins  a.  V.  milia  en  aytal  condicio  empero,  que 
el  vos  fa^a  aytal  segurtat  com  princeps  pot  fer,  que,  si  per  aventura  tots 
aquells  ho  la  majortat  ho  una  partida  ho  negun  daquells  fahien  res  en 
dampnatge  ne  en  preiudici  de  vos  ne  de  vositra  terra,  que  el  ab  tot  son 
poder  em  propria  persona  sua  ab  vos  semps  agues  a  esser  a  castigar  e  a 
corregir  aquells  e  cascun  daquels  e  vos,  senyor,  semblantment  matex  ab 
el  ensemps  per  los  vostres  per  los  seus  semblament,  sils  uns  nels  altres 
fahien  res  contra  el  ne  contra  vos  los  seus  contra  vos  e  vositres  coses 
nels  vostres  contra  el  ne  contra  ses  gens  ne  oontra  ses  coses.  Lo  terg 
capitol,  senyor,  si  es,  que  si  batayla  era  en  lo  regne  de  Granada  e  en  la 
dita  batayla  el  ab  ses  gens  se  trobava  e  Deus  i>er  sa  gracia  volia,  quels 


728  Spanische  Forschungen 

enamichs  fossen  vensuts,  que  pus  que  el  no  demana  res  en  la  proprietat 
de  la  conquesta  ne  del  heretalge  de  la  terra,  que  en  los  mobles  e  en  los 
presoners  ses  gens  aguessen  sa  part,  segons  que  de  batayla  campal  e  de. 
cavalcada  reyal  es  custumat  segons  f et  darmes  '^  .  .  . 

CRD  Alfonso  3749.  Or.  Pap.  Keine  Siegelspur;  aber  gleichzeitig.  Wohl  selhe 
Hand  wie  3400.  Dieses  von  Miret  und  von  mir  iibersehene  Stiick  wurde  von 
K.  "Willemsen  aufgefunden.  Es  ist  der  umfangreichste  Bericht  des  R.  de  Melan. 
Vgl.  hierzu  Miret  im  Anuari  II,  wo  die  andern  Berichte  iiber  Konig  Johann. 
AA  III,  544.   Regg.  archiep.  Magunt.  Bd.  II. 


42.  Garsias  Viscarre  und  Petrus  Cima  berichten  iiber  die  Granadabulle.  Lage  erst 
giinstig;  dann  zeigte  die  Minute,  an  der  eine  Dreierkomniission  der  Kardinale 
anderthalb  Monate  gearbeitet,  so  daB  nur  ein  Fetzen  Papier  entstand,  vicle 
Liicken.    Korrekturen.    Preis  der  Bulle  130  Gulden.    Avignon  (1330)   Juni   Ifl. 

Seit  1328  betreiben  die  Staaten  der  Halbinsel  einen  Kreuzzug  gegen  die 
Sarrazenen,  Kastiliens  junger  Konig  Alfonso  XI.  an  der  Spilze.  An  der  Kurie  wird 
fiir  Unterstiitzung  gearbeitet.  Kastiliens  insolite  peticiones  erzielen  vierjahrigen 
Zehnt.  Fast  die  ganze  Regierungszeit  (1329 — 35)  sucht  Alfonso  IV.  durch  zahl- 
reiche  Gesandte  an  der  Kurie  einen  mogUchst  langen,  umfangreichen,  bedingungs- 
losen  Zehnten.  Das  miBlingt;  und  das  ist  der  Inhalt  der  Berichte,  die  uns  hie  und 
da  an  die  Lebhaftigkeit  der  Jaymeschen  Berichterstatter  erinnern.  Am  28.  Augusl 
1329  erhalten  Blasius  Vergua  und  Garcias  Petri  de  Carrione  tenens  sigillum  d. 
regine  (Reg.  562  f.  93  £f.)  Instruktion:  Einen  lOj.  Zehnt  segons  veritat  de  la  valor  de 
les  rendes  e  no  segons  hi  taxatio  antiga.  2.  Einkiinfle  eines  Jahres  der  vakanten 
Benefizien.  3.  Kreuzfahrende  Kleriker  behalten  ihre  Beneflzien.  4.  Plena  e  larga 
indulgencia  wie  fiir  Hl.  Land.  5.  Kreuzpredigt  des  Infanten  Johann.  6.  No  assiguen 
die  cert  ney  obligen  lo  s.  rey  zur  personlichen  Teilnahme.  (Vgl  hierzu  Miret  im 
Anuari  II,  275.)  Einen  Bericht  aus  Ende  1.329  fand  ich  nicht.  Der  Papst  bewilligte 
einen  zweijahrigen  Zehnten  unter  erschwerenden  Bedingungen  der  personlichen 
Teilnahme.  Alfonso  beklagte  sich  (Reg.  562  f.  101)  am  27.  Dezember  1329  iiber 
concessionem  decime  . . .  cum  duris  . . .  condicionibus  hactenus  minine  assuetis  . . . 
Cogimur  admirari  super  predictis  condicionibus  .  .  .  et  parvitate  temporis,  ad 
quod  fuit  concessa  .  .  .  In  presenti  negocio  .  .  .  ad  minus  2500  equites  necessarios 
habemus  .  .  .  Potuisset  luce  clarius  intueri,  quod  concessio  decime  .  .  .  non  suffi- 
ceret  solum  pro  tribus  mensibus,  pro  annonapreter  stipendia  equitumpredictorum 
et  triginta  mill.  peditum  et  accurrimenta  ipsorum  et  galeas  ad  minus  viginti  et 
naves  plures  pro  victualibus  deportandis  .  .  .  Etenim  decima  regnorum  et  terra- 
rum  nostrorum,  licet  multo  plus  valeret,  si  iuste  et  debite  solveretur,  ad  viginti 
mill.  libr.  Barchin.  pro  anno  veraciter  non  ascendit.  Blasius  teiUe  spaler  einige 
Milderungen  mit,  die  aber  nicht  geniigten. 

Der  Papst  antwortete  am  6.  Februar  1330  (Leg.  Joh.  XXII.  Nr.  160):  „RegaUs 
excellencie  litteras."  —  Er  entschuldigt  sich.  Noli  parvum  reputare  subsidium 
antedictum,  sed  in  precibus  personarum  ecclesiasticarum  confide  potius  quam  in 


«  Hier  hort  das  Blatt  auf. 


Dokumente  729 

earum  decimis,  quas  solvendo  non  sic  devote  nec  cum  tanto  caritatis  emiterent 
incendio,  sicut  in  earum  exactione  minime  gravarentur.  Daruber  soll  Blasius 
Massa  ihn  informieren.  Tags  darauf  bittet  er  die  Konigin  und  den  Patriarchen 
Johannes,  sie  sollen  ihn  beim  Konige  entschuldigen  (Vatikan,  Reg.  Joh.  XXII.  115 
Nr.  2013).  Blasius  brachte  zweijahrigen  Zehnt,  bei  personlicher  Teilnahme,  und 
Aussicht  auf  weiteres  heim.  Viscarra  soll  1330  Marz  31  nach  Avignon  (Reg.  544  f. 
118)  und  bedingungslosen  dreijahrigen  Zehnt  verlangen  mit  Stellung  von  500 
Reitern  fiir  2.  und  3.  Jahr.  So  ist  der  Brief  des  Guarssias  Viscarre  und  Petrus 
Cima,  consiliarii  klar  von  (1330  Juli  13). 

Noverit  regia  celsitudo,  quod,  secundum  quod  iam  alias  nostris 
litteris  fuit  altitudini  regie  explicatum,  exposita  leguatione  nostradomino 
summo  pontiffici  super  facto  triennalis  decime,  secundum  quod  ex  parte 
vestra  per  venerabilem  Bonanatum  de  Petra  in  civitate  Barchinone  tam 
verbo  quam  scripto  f ueramus  latius  inf ormati,  respondit  dominus  summus 
pontiffex,  quod  non  videbatur  sibi,  quod  aliquo  modo  in  ordinacione  con- 
cessionis  iam  vobis  facta  de  dicta  decima  triennali  posset  aliquid  immu- 
tari,  maxime  in  eo,  quod  noviter  petebatur,  videlicet  quod  in  secundo  et 
tercio  anno  vobis  mittente  (!)  uno  sufficiente  capitaneo  cum  quingentis 
equitibus  cum  armis  ad  prosequendum  guerram  regis  Granate,  ex  quo  in 
prima  anno  essetis  dictam  guerram  personaliter  prosecutus,  concedere- 
tur  dicta  triennalis  decima  per  eundem:  ex  eo  maximum,  quia  secundum 
formam  prime  concessionis  fuerat  per  eum  concessa  decima  ad  biennium 
illustri  regi  Castelle  cum  illo  honere,  videlicet  quod  in  primo  et  secundo 
anno  ipse  haberet  personaliter  prossequi  guerram  ipsam.  Tamen  post 
aliqua  verba,  que  sibi  per  nos  dicta  fuerunt  circa  reformacionem  nove 
peticionis,  respondit,  quod  istud  negotium  non  poterat  sine  consistorio 
expediri.  Et  quod  in  primo  consistorio  ipse  exponeret  negocium  cardi- 
nalibus  et  ipsum,  si  posset  commode,  favorabiliter  expediret.  Idem  dixit 
super  deffectu  procuracionis  nostre,  quam  immediate  non  sufficientem 
asseruit,  prout  similiter  iam  per  nostras  literas  fuit  altitudo  regia  infor- 
mata,  ita  quod  primo  immediate  consistorio  celebrato  fuit  nobis  dictum 
per  dominum  cardinalem  Ispanum,  quod  iuxtavotum  erant  nostra  negocia 
expedita. 

P6st[ea]  vero  circa  reformacionem  minute  fuit  facta  commissio 
domino  de  Monte  f avencio  et  domino  Jacobo  Guagetani  et  domino  Ispano, 
qui  secundum  novam  peticionem  et  provisionem  deberent  ordinare 
minutam  et  negocium  refformare.  Quorum  congreguacio  plus  quam  diffi- 
cilis  fuit  nobis  visa,  quod  bene  uno  mensse  et  dimidio  fincxerunt  se 
laborare  circa  ordinacionem  minute,  et  tota  eorum  nova  ordinacio  reci- 
peretur  (?)  in  dimidio  folio  papiri,  et  per  totum  istum  tempus  non  nisi 
semel  simul  super  isto  negocio  convenerunt.  Finaliter  facta  dicta 
refformacione  per  eos  et  nobis  [de]  contentis  in  ea  facta  relacione 
verbali,  vidimus,  quod  secundum  ordinacionem  ipsorum,  si  vos  in  pre- 


730  Spanische  Forschungen 

senti  anno  personaliter  non  prosequimini  negocium  dicte  guerre,  aufer- 
retur  vobis  tacite  decima  unius  anni,  posito,  quod  preterito  isto  anno 
vos  prosequeremini  negocium  per  tres  annos  juxta  formam  pro  parte 
vestra  petitam  noviter  et  obtentam.  Vidimus  etiam  alios  deffectus  et 
alia  honera  in  dicta  minuta,  que  iam  pridie  ego  Petrus  Cima  scrip[si] 
lacius  dicto  venerabili  Bonanato  de  Petra  \  circa  quorum  refformacionem 
coram  dominis  cardinalibus  fortiter  insti[tim]us  et  etiam  diligenter.  Et 
fin[aliter]  cum  per  eos  fuisset  nobis  responsum,  quod  ipsi  per  se  nichil 
poterantinmutare,  suplicavimus  eis,  quod  vel  ipsi  super  hoc  consulerent 
dominum  papam  exponendo  sibi  raciones  per  nos  propositas  coram  eis, 
vel  quod  non  displiceret  eis,  si  nos  circa  reformacionem  eandem  suppli- 
caremus  eidem,  ita  quod  ipsi  responderunt,  quod  hoc  libenter  facerent. 
Et  finaliter  exposito  per  eos  negocio  domino  pape  de  expressa  voluntati^ 
sua  fuit  noviter  refformatum  negocium  sub  formavidelicet  subssequenti : 
Primo  conceditur  in  una  litera  decima  ad  biennium  et  in  alia  ad  unum 
annum,  ita  quod  in  primo  anno  vos  teneamini  prosequi  guerram  per- 
sonaliter  per  tres  menses  tempore  itineris  eundo  et  redeundo  minim'^ 
computato.  Et  in  secundo  et  fercio  anno  si  volueritis  et  vobis  magis  ex- 
pediens  videatur,  possitis  abstinere  a  personali  persecucione  et  ponero 
unum  capitaneum  idoneum,  qui  cum  quingentis  equitibus  cum  armis  per 
tres  mensses  in  quolibet  dictorum  annorum,  tempore  itineris  minime 
computato,  dictum  negocium  prosequatur.  Et  si  forte  aliquis  vel  aliqui 
de  numero  dictorum  quingentorum  equitum  mortis  casu  vel  alia  racione 
defficeret,  quod  quam  cicius  commode  poteritis,  teneamini  illius  vel 
illorum  alium  vel  alios  subrogare.  Et  si  per  treuguas  vel  aliter  cessa 
retur  ab  prosecucione  predicta,  quod  pro  rata  cessacionis  a  prestacione 
dicte  decime  cessaretur.  Et  quod  solvatur  decima,  videlicet  prima  solucio 
in  proximo  festo  omnium  sanctorum,  et  secunda  in  tunc  sequenti  festd 
pasce  resurrectionis  domini.  Si  vero  in  presenti  anno  vos,  princeps 
reverentissime,  nolueritis  vel  non  poteritis  personaliter  prosequi  nego- 
cium  dicte  guerre  et  circa  preparatoria  guerre  vel  alias  indigueritis 
•seu  volueritis  habere  peccuniam  decime  presentis  anni,  mandatur  collec- 
toribus,  quod  eam  tradant  vobis,  vobis  idonee  assecurante  de  restituenda 
ea  vel  parte  ipsius,  si  deffeceritis  in  tanto  servicio  vel  in  parte.  Intellecto 
tamen  semper,  quod,  si  in  presenti  anno  negocium  guerre  personaliter 
non  prosequebamini,  dum  tamen  prosequamini  in  sequenti,  prosequendo 
dictum  negocium  per  tres  annos,  habeatis  decimam  triennalem.  Predicta 
nos  ut  procuratores  et  nuncii  nomine  et  pro  parte  vestra  promitimus  (?) 
solem  [pn]  iter  et  iuramus,  in  quantum,  et  non  plus,  nostrum  procurato- 
rium  se  extendit.  Et  quia  de  procuratorio  nostro  sic  deficiente  dubitatur, 
adhibetur  cautela,  quod  vos  teneamini  infra  unum  annum  a  data  .  .  . 
numerandum  ratifficare  predicta  et  infra  dictum  tempus  ratifficacionis 

1  Der  Brief  fehlt. 


Dokuniente  731 

publicum  instrumentum  ad  dominum  papam  seu  successorem  ipsius  vel 
ad  Romanam  curiam  mitere,  alias,  quod  concessio  dicte  decime  sit  irrita 
et  inanis. 

Altissime  princeps  et  domine!  In  effectu  sunt  per  istum  modum 
neguocia  decime  refformata  .  .  .  Cum  nos  hic  diu  moram  traximus  et 
propterea  non  habeamus  in  promptu  peccuniam,  cum  qua  possimus  buUis 
satisfacere,  minutis  et  grossis  et  aliis,  .  .  .  que  necessario  sunt  fiende, 
suplicamus  humiliter  altitudini  regie,  quod  nobis  incontinenti  vel  quam 
cicius  comode  poteritis,  centum  et  triginta  florenos  auri,  qui  secundum 
quod  numeravimus  simul  cum  arehidiacono  Tirasonensi  sunt  necessarii 
ad  predicta,  miti  protinus  faciatis,  cum  deinde  solum  pro  pecimia  differa- 
tur  erpedicio  predictorum.  Deus  per  sui  graciam  vos  conservet  ad 
supernum  servicium  per  tempora  longiora.  Script.  Auinione  XIII. 
kalendas  Julii. 

CRD  3370.  Or.  Pap.  Siegel  fehlt;  gehorl  zu  einem  nicht  aufgefundenen  Blatt. 
Urkunden  bei  Raynald,  Ann.  eccl.  ad  annum  1330  Nr.  XLVI,  merkwurdigerweise 
zum  2.  Mai  (VI.  nonas  Maii)  der  zweij.  und  zum  31.  Mai  der  dreij.  Zehnt  (II.  kal. 
Junii). 

Am  15.  Juli  1330  wurde  Bernardus  Jordani  de  Insula  an  die  Kurie  gesandt. 
(Reg.  562  f.  106)  Klage  iiber  zu  starke  Belastung  des  Zehnten,  keine  personliche 
Teilnahme,  gefordert  Einkiinfte  der  vakanten  Benefizien  auf  drei  Jahre. 
Johanniter  soUen  wahrend  dieser  Zeit  keine  responsio  an  Ordensmeister  zahlen 
und  statt  der  alten  Taxe  von  2000  libres  Barch.  eine  erhohte.  Beginn  des  dreij. 
Zehnt  in  spaterer  Instruktion  fiir  Ostern  1331  verlangt.  Dariiber  folgender  Bericht 
(der  des  Prokurators  archidiaconus  Tirasonensis  vom  20.  November  CRD  3613 
enthalt  nichts  Neues)  des  Bernardus  Jordani  de  Insula: 

Sacre  regie  magestati.  Senyor.  Jo  Bernat  Jorda  senyor  de  la 
Illa  ab  humil  recomendacio  besan  vostres  mans  me  coman  en  vostra 
gracia.  A  la  vostra  altea  signiffich  per  les  presens,  que  jo  ensemps  ab 
los  discrets  en  G.  Ritxer,  archidiasne  de  Santa  Gracia,  e  en  Gon^alvo 
Capata,  procurador  vostre  e  en  Bernat  Lobet,  escriva  vostre,  dita  prime- 
rament  vostra  recomendacio  ab  reverencia  deguda  presente  a  nostre 
senyor  lo  papa  les  supplicacions  o  capitols  per  la  vostra  serenitat  a  ell 
per  mi  trameses  ensemps  ab  algunes  altres  supplicacions  o  capitols  per 
vos  senyor  al  dit  archidiasne  de  Santa  Gracia  trameses  ultra  sells,  qui 
a  mi  foren  liurats.  E  supplicamli  tuyt  ensemps  per  part  vostra,  senyor, 
ab  aquella  major  affeccio  e  reverencia,  que  poguem,  que  li  plagues 
breument  e  bona  espeegar  los  dits  affers  per  lo  breu  temps,  que  vos 
senyor  haviets  a  espeegament  del  benaventurat  viatge  de  Granada.  E  el 
dit  senyor  papa,  reebudes  les  dites  supplicacions  o  capitols  benignament 
e  graciosa,  respos,  que  aquests  affers  eren  tals,  que  sens  consistori  nols 


732  Spanische  Forscliungen 

podia  espcegar,  e  que  ell,  cora  pus  breu  poria,  bonament  los  espeegaria. 
Finalment,  senyor,  es  cert,  quel  dit  senyor  papa  ha  entes  curosament  en 
los  dits  afters  e  meses  aquells  en  consistori,  no  tan  solament  una  vegada, 
mas  II  ho  III,  e  a  la  perfi  havem  hauda  resposta  del  dit  senyor  papa,  e  ha 
provehides  e  atorgades  tan  solament  algunes  de  les  dites  supplicacions 
o  capitols  quaix  a  forga  e  desvoluntat  dels  cardenals,  qui  molt  son 
venguts  tirant  a  aquests  affers,  de  les  quals  supplicacions  o  capitols 
atorgats  vos  tramet  translat  en  una  sedula  de  paper  interclusa  dins  esta 
present  letra,  e  tots  los  altres  capitols  foren  denegats,  e  entre  les  altres 
capitols,  senyor,  qui  son  denegats,  se  son  fort  esquivats  e  maravellats  los 
dits  cardenals  de  II  capitols  davayll  contenguts: 

Lo  primer  capitol  es  de  fet  de  la  decima,  car  dien,  que  las  esglesias 
son  ja  raolt  carregades  e  raalmenades,  e  encara  demanavera,  que  fossen 
raes  carregades  e  destruuidas,  e  que,  si  el  senyor  papa  vos  atorgas  la 
dita  decima,  segons  la  valor  de  les  rendes  de  les  dites  esgleyas,  que  axi 
matex  e  en  serablant  raanera  deraanarien  lo  rey  de  Franga  e  el  rey  de 
Castella  e  els  altres  reys  la  deciraa  en  lurs  regnes,  e  que,  si  a^o  atorgava 
nostre  senyor  lo  papa,  ques  valria  tant,  con  si  raetia  foch  a  totes  les 
esgleyes. 

Lo  segon  capitol,  senyor,  de  ques  esquivaren  serablantraent  los 
dits  cardenals  es  aquell,  en  que  es  feta  supplicacio  de  leslexes,  quepapa 
Cliraent  e  alguns  nobles  del  regne  de  Franga  faeren  en  lurs  testaraents 
cn  ajuda  del  passatge  Dultraraar,  que  fossen  convertides  en  aquest  bon 
viatge  de  Granada  per  raoltes  bones  rahons  allegades  en  lo  dit  capitol. 
E  la  rahon,  per  que  sesquivaren  daquest  capitol  es  aquesta,  que  dixeren, 
que  la  hon  lo  senyor  papa  volgues  a^o  atorgar,  que  no  era  en  ell  nes 
poria  fer,  car  a  tart  sofferria  lo  rey  de  Ffran^a,  que  les  dites  lexes  isques- 
sen  de  son  regne  per  la  dita  rahon,  sino  per  los  affers  a  que  deputades 
eren  dretaraent. 

Segons  que  damunt  es  ja  dit,  senyor,  los  capitols,  qui  us  son  atorgats, 
son  contenguts  en  la  sedula,  que  us  traraetera  dins  esta  letra.  E  es  ver, 
que  del  segon  capitol  contengut  en  la  dita  sedula,  ab  lo  qual  es  atorgat, 
quel  senyor  patriarcha  puxa  absolre  de  sentencia  de  vet  aquells,  qui  son 
anats  en  Alexandria  etc,  jo  ne  els  altres  damuntdits  nons  tenira  per  con- 
tents  del  dit  capitol  o  atorgaraent  daquell,  per  tal  cora  nos  conten  en  lo  dit 
capitol,  ques  puxen  avenir  ab  lo  dit  senyor  patriarcha  e  ell  los  puxa 
absolre  per  aquella  quantitat,  que  a  ell  serablara  segons  son  arbitre.  E 
sobre  aquest  capitol  sora  tornats  denant  lo  senyor  papa  e  havemli  sopli- 
cat,  que  li  placia  lo  dit  capitol  ampliar  e  mellorar  en  la  forraa  damunt- 
dita.  E  el  dit  senyor  papa  ha  repost,  quen  Uch  de  Mirambell  devia  esser 
assi  a  festa  de  nadal,  e  que  mantinent,  que  fos  vengut,  se  certifflcaria 
ab  ell  dels  affers  Dalexandria,  e  hauda  la  dita  certifficacio,  quens  faria 
resposta  dago,  que  poria  fer  sobrel  dit  capitol. 


Dokumenle  733 

E  axi,  senyor,  vistes  e  regonegudes  per  vos  e  vostre  consell  les 
dites  supplicacions  o  capitols  atorgats  per  nostre  senyor  lo  papa,  segons 
que  en  la  dita  sedula  son  contenguts,  placius  signifficar  e  manar  per 
vostra  letra  al  dit  archidiasne,  procurador  vostre,  de  quals  suplicacions 
o  capitols  a  vos  atorgats  en  la  dita  sedula  vos  plaura  e  tendrets  per  be, 
que  fassa  fer  letres  bullades.  Nostre  senyor  vos  mantenga  al  seu  serviy 
per  raolts  anys  e  us  do  exalgiament  e  victoria  sobre  tots  vostres  enamichs. 
Scripta  en  Avinyo  XXI  dies  anats  del  mes  de  Deembre. 

CHD  Nr.  13  398.  Or.  Pap.  Ssp.  Damit  horten  die  Verhandlungen  wegen  der 
Storungen  in  dem  Granada-Unternehmen  bis  1332  auf. 


43.  Zur  Geschichte  der  Bistiimerbesetzung  in  Sardinien  unter  Alfonso:  Berengarius 
Oliuarii,  Sozius  des  Erzbischofs  von  Torres,  ist  von  Alfonso  bei  seiner  Kronung 
als  erster  dem  Papst  empfohlen.  Schilderung,  wie  er  bei  einer  Reihe  von  Be- 
setzungen  iibergangen  wird,  so  daB  der  Erzbischof  keine  Supplik  fiir  ihn  mehr 
wagt.  Der  Grund  liegt  in  der  Schwache  des  Konigs  fiir  jeden,  auch  den  Fremd- 
ling,  einzutreten.    (1330)  Ende  Mai.   Weitere  Bitten  und  Empfehlungen. 

.  .  .  Serenissime  princeps  et  domine!  Multum  condecet  benignitatem 
regiam,  ut,  quem  pio  aspicere  cepit  intuitu,  a  sua  clemencia  non  repellat, 
quinymo  in  eo  perficiat  graciam,  quam  incepit.  Et,  sicut  dixit  Jacob  pri- 
mogenito  suo  Ruben,  qui  prior  in  donis,  maior  in  imperio  habeatur.  Sane 
clementissime  princeps  et  domine,  dono  vestre  gracie  ego,  quamvis  in- 
dignus,  sum  prior,  ex  quo  Deo  disponente  regnatis,  pro  quo  vestra 
excelsa  benignitas  apud  summum  pontificem  intercessit,  ut  haberet 
episcopalem  in  Sardinea  dignitatem.  Adhuc  enim  eratis  in  felici  coro- 
natione  vestra,  quando  sibi  scribsistis,  ut  episcopatus  quidam,  quem  ipse 
dominus  papa  dixerat  domino  Turritano  vacare  in  Sardinea,  michi  vestro 
famulo  conferretur.  Dominus  autem  papa  postea  recordatus,  quod 
episcopatus  ille  non  erat  in  Sardinea  set  in  Corsica,  et  quod  nichil 
valebat,  vestris  precibus  de  tam  modico  satisfacere  non  curavit.  Post- 
modum  vero  ego  sub  spe  vestre  iam  in  me  experte  clemencie  in  Sardi- 
niam  veniens,  ubi  fructum  spiritualem  exerceo  predicando,  confessiones 
audiendo  et  vestros  fideles  spiritualiter  ac  temporaliter  pro  viribus  con- 
solando,  in  Civitatensem  episcopum  fui  a  canonicis  postulatus.  Et  cre- 
scente  adhuc  dono  vestre  gracie  erga  me  humilem  servum  vestrum, 
iterum  pro  me  domino  summo  pontifici  supplicastis.  Set  hoc  non  obstante 
provisum  est  de  dicto  episcopatu  cuidam  Pisano  \  Et  de  dicto  episcopatu 
Galtiliensi '  cuidam  Siculo  ^  et  de  Turralbensi  -  cuidam  nobis  incognito 


1  Laurentius  de  Viterbio  O.  Pred.  1329  Sept.  10. 

2  Laurentius  de  Viterbio  O.  Pred.  1329  Sept.  11. 

3  So  Or. 


734  Spanische  Forschungen 

et  ignoto*.  Tercio  vero  dominus  archiepiscopus  Turritanus  supplicando 
scribsit  vestre  regie  magestati,  ut  adhuc  vestra  gracia  se  extenderet  ad 
rogandum  dominum  papam,  quod  de  episcopatu  s.  Juste  michi  vestris 
precibus  provideret.  Et  cum  hoc  crederemus  totaliter  expeditum,  scivi- 
mus,  quod  pro  quodam  Sardo,  qui  ante  istum  verum  credebat  se  esse 
Galtiliensem  episcopum,  summo  pontifici  supplicastis  .  .  .  ^  Precedunt  .  .  . 
me  humilem  servum  vestrum  alii  plures  et  non  sine  admiracione  multa 
dominacionis  vestre  extranei  et  ignoti.  Propter  que  iam  dominus  Turri- 
tanus  de  promocione  mea,  quandiu  hic  erimus,  desperavit,  set  ego 
certe  .  .  .  hiis  non  obstantibus  de  Dei  et  vestri  gracia  non  despero  nec  in 
perpetuum  desperabo.  Scribtum  enim  est:  Qui  incepit,  ipse  perficiet  .  .  . 
Quamvis  dominus  Turritanus  desperans  pro  me  alicui  scribere  de  cetero 
non  intendat,  ego  met,  quia  plus  me  tangat,  de  vestra  gracia  non  diffidens 
set  pocius  toto  corde  confidens  vestre  dominationi  precelse  supplico  humi- 
liter,  quantum  possum,  ut  sitis  memor  mei  .  .  .  Causa  enim  retardacionis 
mee,  domine  mi  rex,  nisi  dubito,  [debet]  esse:  Tanta  enim  est  dulcedo 
liberalitatis  vestre,  quod  nescitis  alicui  petenti  vestram  graciam  dene- 
gare  .  .  .  Reputarem  me  fatuum,  si  de  vestra  clemencia  desperarem. 
Quare,  domine  mi,  si  inveni  graciam  in  oculis  vestris  .  .  .  placeat  vestre 
dulci  clemencie  mandare  Clementi  de  Salauiridi,  qui  fuit  a  puericia  meus 
socius  et  amicus,  ut  ex  parte  vestra  sub  sigillo  secreto  regio  affectuosam 
domino  pape  faciat  literam,  ut  michi,  ante  quemcumque  alium  de  episco- 
pali  dignitate  dignetur  in  Sardinia  providere,  dato  quod  vos  forte  incon- 
sideranter  pro  alio  scriberetis.  Aliam  vero  domino  Petro  Yspano  cardinali, 
qui  eam  domino  pape  presentet  et  aliam  vero  procuratori,  qui  una  cum 
domino  cardinali,  cum  tempus  affuerit,  ad  hec  diligenter  et  sedule 
elaboret .  .  .  Dat.  Sassari  in  fine  mensis  Madii. 

CRD  Alfonso  3351.  Or.  Pap.  Ssp.  Angeklebt  ist  gleich  das  vielfach  korrigierte 
Konzept  einer  Supplik  an  den  Papst  von  der  Hand  desselben  Berengarius  Oliuarii 
Ord.  Pred.  mit  ahnlichem  Inhalt  wie  oben.  Das  Jahr  muB  1330  sein;  all  die 
genannten  Besetzungen  fallen  ins  Jahr  1329  oder  in  den  Anfang  1330.  Dazu  paBt 
das  Schreiben  des  Raimundus  de  Monpahone,  der  am  20.  Juni  1330  (CRD  1206  Or. 
Pap.)  fur  den  Beliguerius  bittet.  Er  sei  muhum  sufficiens  clericus,  predicator 
optimus,  et  in  conversacione  et  moribus  suis  honestissimus  atque  gratissimus, 
vestrisque  fideHbus  in  Sardinea  temporaliter  et  spiritualiter  multum  utilis  et  con- 
solatorius.  Berengarius  versucht  es  noch  einmal:  Quamvis  d.  Turritanus  desperet, 
.  .  .  quia  videt  provideri  extraneis  et  ignotis,  ego  tamen  nunquam  desperavi.  Et 
quia  nunc  vacat  episcopatus  Alensis  .  .  .  de  provincia  Arborensi,  episcopus  enim 


*  Martinus,  Prior  des  Augustinerstiftes  s.  Lucia  in  Iglesias  1329  Oct.  20. 

^  Das  stimmt  kaum,  denn  ernannt  wurde  Petrus  de  Deo  O.  Cist.  von  S.  Creus, 
der  in  naheren  Beziehungen  zum  Infanten  Jayme  stand,  am  23.  Marz  1330.  Vgl. 
AA  III,  besonders  S.  554. 


Dokunienle  735 

cessit  circa  X  dies,  ideo  faciat  vestra  clemencia  erga  me,  quod  dominus  inspirabit. 
Dat.  Sassari  XVIII  die  m.  Junii  (CRD  3369).  Auch  hier  gelangle  er  nicht  zum  Ziele. 
Das  Bistum  Ales  (Usselensis)  erhielt  Johannes  Juerii,  den  die  Kanoniker  in 
Gualtelli  ohne  Wissen,  dafi  der  Papst  sich  ihr  Bistum  reserviert  und  auf  Bitten 
desKonigs  dcn  fraler  Gualtcrius  ernannt  hatte,  gewahlt,  worauf  Johannes  sofort  ver- 
zichtele.  Aber  nun  bittet  fiir  Ales  fur  ihn  der  Erzbischof  Petrus  de  Portello  von 
Torre:  Johannes  und  seine  Familie  fuerunt  fideles  et  devoti  sacre  regie  majestati. 
Summum  genus  infelicitatis  est  fuisse  felices  (Boetius,  de  consolatione  II,  4) 
CRD  3149.  Dat.  Saceri  2  m.  Januarii.  —  Auch  der  Erzbischof  Guido  Tyrensis  et 
Arborensis  verwendet  sich  fiir  ihn,  qui  in  principio  acquisitionis  regni  vestri 
Sardinee  ipse  cum  fratribus  suis  et  amicis  fuit  studiosus  fidelissimus  et  promotor 
(CRD  2142).  Noch  andere  traten  fiir  Johannes  ein:  ne  idem  vester  servitor  cogatur 
in  cleri  opprobrium  mendicare!  Bernardus,  friiher  Bischof  von  Sebaste,  war  auf 
ein  Geriicht  von  der  Vakanz  des  Erzbistums  Naxos  im  Konsistorium  fiir  Naxos 
providiert.  Das  Geriicht  war  irrig,  so  erhalt  er  die  ecclesia  Sorrensis  (1332  Mai  13. 
Or.  Johannes  XXII  Nr.  176).  Auch  der  Bischof  Vitalis  von  Ajaccio,  der  von  scele- 
ratis  et  discolis  tirampnis  von  seiner  Diozese  ferngehalten  wird,  bittet  den 
Alfonsus  primogenitus  um  Hilfe:  Per  insulam  Sardinee  opporteat  me,  licet  sit 
absurdum  dicere,  curialiter  mendicare  panem.  Vgl.  Eubel,  Hierarchia  unter 
Adjacen.   Vgl.  auch  AA  III,  XLVf. 


44.  Instruktion  Alfonsos  IV.  fiir  Gesandten  Fr.  Dominicus  Turpini  ord.  Pred.  und 
Berenguer  Sort  de  domo  infantis  Petri  an  Konig  Friedrich:  Sollen  iiber  die 
Mission  F.  de  Caneto  beim  Papst  berichten.  Der  Papst  sagte:  Was  fiir  Teufe- 
leien  sind  das,  daB  man  die  verweigerte  Dispens  wieder  fordert?  Das  ware 
Verrat  an  Robert.  Den  sollen  sie  bitten,  erlaube  er  es,  so  wolle  der  Papst 
auch.  Dann  verlangte  er  die  Instruktion  fiir  Robert.  Der  Konig  von  Frankreich 
sprach  mit  dem  Papste,  der  sich  iiber  seine  Befiirworlung  zum  Schaden  seines 
Onkels  Robert  wunderte.  SchlieBlich  miBlang  ein  Versuch  des  Gesandten,  daB 
der  Papst  die  DispensbuIIe  bis  naeh  dem  Frieden  zuriickhalte:  er  wollte  nichts 
mehr  davon  wissen.    (1330)  September  7. 

Item  li  diguen  90,  quel  dit  en  F.  de  Canet  sobre  los  dits  affers  feii 
per  si  ab  lo  sant  pare  apostoli.  Es  assaber,  que  ell  li  dix  complidament 
la  missatgeria,  segons  ques  conte  en  lo  dit  translat.  E  el  papa  squivant 
se  fort  respos:  Quines  diablies  eren  aquestes,  que  tornas  hom  demanar 
la  dispensacio,  la  qual  personalment  era  estada  denegada  al  dit  infant. 
E  encara  al  rey  Darago  e  al  rey  de  Franga.  E  encara  dix,  que  per  cert 
no  faria  tan  gran  traycio  al  rey  Robert,  que  senyor  no  devia  enganar 
vassall,  com  ago  fos  cosa,  qui  seria  gran  dan  del  rey  Robert.  Mas  que 
lin  faes  hom  soplegar  al  rey  Robert,  e  que,  si  ell  ho  volia,  que  la  atorgaria. 
Empero  apres  dago  dix,  quel  dit  missatge,  que  donas  translat  dels  capitols 
de  la  missatgeria,  e  danalli  qo  e  dels  capitols,  qui  eren  en  Lati.  E.  dix 
lo  papa,  que  ell  trametria  al  rey  Robert,  e  puys  quen  respondria  al  rey 
Darago.  E  les  dites  paraules  foren  significades  per  lo  dit  missatge  al 
senyor  rey.  Per  que  paria,  segons  aquesta  resposta,  quel  papa  meses 
hom  en  esperan^a  dels  affers. 


736  Spanische  Forschungen 

En  apres  lo  rey  de  Franga  tantost  apres  alguns  dies  vench  en 
Romaria  a  sent  Loi?  de  Marsella  e  lo  dit  en  F.  fo  encontinent  ab  ell.  Lo 
qual  rey  segons  la  informacio,  quel  dit  missatge  li  hague  feta  molt  com- 
plidament,  com  fo  a  Auinyo,  parla  ab  lo  papa  dela  treva  e  dela  dita 
dispensacio.  E  el  papa  resposli,  ques  maravellava,  com  procurava  tan 
gran  dan  al  rey  Robert  son  avoncle.  Car  la  dita  dispensacio,  sis  fahia, 
seria  axi  gran  dan  al  rey  Robert,  que  no  poria  pus!  E  el  rey  de  Franga 
entre  les  altres  paraules  li  respos,  que  per  la  dita  dispensacia  vendria 
la  pau  pus  tost  a  bona  fi  e  que  almeyns  la  atorgas,  com  la  treva  seria 
presa  e  quel  dit  infant  non  pogues  usar,  tro  presa  fos.  E  el  papa  respos 
finalment  que  non  faria  res.  Apres  de  les  quals  coses  lo  dit  missatge 
volch  parlar  ab  lo  papa,  qui  li  dix,  com  lo  viu,  que  demanava,  que  ja  11 
devia  haver  respost  lo  rey  de  Franga  de  ga  intencio.  E  el  missatge  li 
respos,  que  salva  sa  gracia,  la  resposta  no  era  aquella,  que  sos  seynors 
desyaven.  Per  que  11  plagues,  que  meses  la  bulla  dela  dispensacio  en 
ma  del  rey  de  Franga  o  daltres,  e  que  linfant  non  pogues  usar,  tro  que 
la  treva  e  encara  la  pau  fossen  meses  en  estament.  E  ell  respos  molt 
cruament,  que  allo  no  faria  e  que  callas  daquella  dispensacio,  car  per  res 
fer  nos  podia.  E  que,  si  la  metia  en  ma  de  negu,  que  ell  trobara  de  dret, 
quel  dit  infant  poria  usar  de  la  dita  dispensacio,  com  encara  nos  seguls 
la  treva  ne  la  pau.  Per  les  quals  coses  par,  non  calla  hom  estar  en 
esperanga,  majorment  con  en  la  fi  lo  missatge  li  digues  tan  f  orts  paraules, 
segons  comanat  li  era,  e  encara  pus  forts,  que  no  poch  mes,  segons  ques 
dits  missatges  diran  pus  largament  a  la  sua  altea. 

Reg.  562  f.  169v  Q.  Es  folgt  lateinisch  und  katalanisch  die  friihere  informacio 
des  F.  de  Canet.  Am  1.  Oktober  schreibt  der  Infant  Peter  an  den  Konig:  non  esse 
de  obtentu  dicte  dispensacionis  aliquahter  sperandum  neque  in  prosecucione  dic?i 
matrimonii  uherius  insistendum.  Ob  quod  intendebat  .  .  .  ad  aUum  tractatum 
procedere,  videlicet  de  sorore  comitis  Fuxensis,  wenn  es  dem  Konige  und  der 
Konigin  gefiel.  Antwort:  Der  Patriarch  habe  mit  ihm  gesprochen:  de  matrimonio 
ihustris  domine  ducisse  Calabrie  contrahendo.  Parati  sumus  apud  illustrem  regem 
Francie  dicte  ducisse  fratrem  zu  reden.  Will  Peter  heber  die  Schwester  des 
Grafen  von  Foix,  so  ist  er  und  die  Konigin  zufrieden.  (f.  178).  Dann  schreibt 
Alfonso  an  Kopig  Friedrich  am  selben  Tage.  Der  Infant  sei  vom  Papste  klar  ab- 
gewiesen.  So  musse  es  Konig  Friedrich  nicht  iibel  deuten,  wenn  er  lapsu  temporis 
nach  einer  andern  sich  umsehe.  Er  habe  Griinde  dafiir.  Vor  allem  wiinschten 
seine  Untertanen,  daD  er,  da  er  im  nachsten  Jahre  mit  ihm  nach  Granada  ziehe 
und  ihm  dort  etwas  passieren  konne,  eine  Frau  habe,  von  der  sie  Nachkommen 
in  suis  terris  et  comitatibus  erwarteten  (f.  178''). 


45.  Zwei  Briefe  Alfonsos  IV.  iiber  den  Eintritt  des  Infanten  Ferrando  in  den  Minoriten- 
orden:  1)  An  seine  Mutter  Isabella  von  Ibelin,  daB  er  es  bei  Konig  Robert 
verbindern  wolie.    (1330)   September  26.    2)    An  Konig  Robert,  daB  ihn  seine 


Dokunienfe  737 

fiir  den  eventuellen  spateren  Eintritt  Ferrands  sprechenden  Griinde  iiberzeugt 
liatten.    (1330)  September  26. 

1.  Alfonsus  etc.  inclite  Isabelle  de  Ibillino,  coraitisse  Jaffensi, 
Scalonii  domineque  Ramarum  ac  senescalisse  regni  Jherusalem  salutem 
et  dileccionis  af fectum.  Vestram  recepimus  litteram  super  eo,  quod  nobis 
significastis,  qualiter  inclitus  infans  Ferdinandus  filius  vester  karissimus, 
consanguineus  noster,  intendit  habitum  et  regulam  fratrum  Minorum 
recipere.  Et  intellectis,  que  in  littera  continebantur,  displicuit  et  displicet 
nobis  valde,  quod  dictus  infans  tale  propositum  asumsit,  Quare  vobis 
significamus,  quod  super  predictis  scribimus  illustri  domino  Roberto 
Jherusalem  et  Sicilie  regi  carissimo  patruo  nostro,  eum  rogantes,  ut  pro- 
videat  taliter  in  predictis,  quod  dictus  infans  suum  propositum  in  meliora 
convertet.    Dat.  in  loco  de  Celha  VI.  kalendas  Octobris  anno  predicto. 

2.  Illustri  et  magnifico  principi  domino  Roberto  Dei  gracia  Jheru- 
salem  et  Sicilie  regi  karissimo  avunculo  nostro  Alfonsus  etc.  salutem  et 
felicitatis  continue  incrementum,  Pridie  quasdam  serenitatis  vestre 
litteras  per  quendam  cursorem  vestre  curie  nos  noveritis  recepisse, 
quarum  scriptura  exterior  nomen  nostrum  et  titulum,  ad  quem  dirige- 
batur,  interior  vero  responsionem  per  vos  factam  ad  diversa  capitula 
vobis  missa  per  illustrem  regem  Maioricarum  super  facto  incliti  infantis 
Ferrandi  eiusdem  regis  germani^  et  eius  mirabili  proposito  assumendi 
religionis  habitum  seculo  derelicto  appertissime  continebat:  quibus  omni- 
bus  scripturis  et  eorum  effectum  matura  deliberacione  pensatis  com- 
perimus,  quod  responsiones  predicte  composite  sincere  mentis  affectu 
et  vero  iudicio  racionis  tendebant  effectualiter,  ut  propositum  dicti  in- 
fantis  de  seculo  relinquendo,  si  a  summo  rerum  omnium  conditore  pro- 
cedat,  cum  etatis  legitime  fuerit  ^  .  .  .  Cumque  vestre  responsiones  pre- 
dicte  divino  proferantur  affectu  et  in  vera  fide  ac  religione  fundantur  ^ 
nostroque  conveniat  proposito  atque  voto,  ea&dem  *  approbare  cogimur  et 
amplecti  nec  inmerito  ac  laudare.  Dat.  in  loco  de  Celha  VI.  kalendas 
Octobris  anno  domini  M°CCCXXX. 

Reg.  523  f.  130v.  Auffallig  ist  der  Gegensatz  der  beiden  Briefe.  Ferrando  ging 
iibrigens  nicht  ins  Kloster,  sondern  heiratete  Echive  von  Lusignan. 


46.  Archidiaconus  Tirasonensis,  Prokurator  Alfonsos,  berichtet  die  Ernennung 
Johanns  von  Bobmen  zum  Statthaiter  Ludwigs  d.  B.  in  Italien  und  die  Ent- 
riistung  des  Papstes.    Avignon  (1330)  November  22. 


1  Beide  waren  Sohne  des  beriihnitcn  Infanten  Ferrando. 

2  Loch  fiir  einige  Worter. 

3  fundentur,  Reg. 
*  eisdem,  Reg. 


'«'•»  Spaiiischc  Forscliuiigeii 

Por  scierto  se  dige,  que  el  Bauaro  a  feyto  vicario  suyo  general  en 
Toscana  e  cn  Lombardia  e  cn  toda  la  otra  tierra  del  imperio,  exceptado 
en  Alamanya,  al  rcy  de  Boemia,  de  la  qual  cosa  se  siente  muyto  el  papa 
e  fa^e  ya  sus  processos,  quanto  mas  fuertmens  puede  contra  el  dito  rey 
de  Boemia.  Dige  se  que  a  cobrado  el  Bauaro  a  los  suyos  agora  nuevament 
a  Milano  .  .  .   Dat  en  Auinion  XXII  dias  de  Noviembre. 

CRD  Alfonso  3613.  Das  papstliche  Schreiben  bei  Raynald,  Ann.  eccles.  13.{0 
Nr.  34.  Vom  selben  I^iokurator  stammt  neben  dem  Bericht  vom  24.  April  1328 
(AA  III,  53U)  noch  folj^endes  Schreibcn,  wolil  aus  dem  Sommer  1328  (CRD  Al- 
fonso  3774): 

Senyor  fago  saber  a  la  vostra  alteza,  que  de  aquellos  nuevos,  que  yo 
vos  envie  dezir  del  Bauaro,  que  avia  seydo  (?)  .  .  .  por  micer  Stephano 
de  la  Columpna,  que  non  fae  ninguna  cosa,  sino  tan  solament,  que  un 
cavallero  del  Bauaro  mato  a  un  carnicero  de  Roma,  e  saber  aquesto  movio 
se  el  pueblo  contra  la  compania  del  Bauaro  e  .  .  .  el  Bauaro  lo  ,  .  ,  fizo 
tantost  prender  al  cavallero  e  fizel  tallar  la  cabeza  e  con  aquesto  .  .  . 
satisfecho  al  pueblo  ,  ,  .  cesso  todo  el  movimiento. 


47.  Ferrarius  de  Caneto  und  Franciscus  de  s.  Clemente  an  Alfonso  IV.:  Waren  mit  dem 
mallorltanisclien  Gesandten  beim  Papst;  nahmen  an  der  Vesper  teil  und  dann 
lange  Unterhaltung.  Der  Papst  tadelt  stark  die  Genuesen,  die  nicht  zu  den 
Friedensverhandlungen  erschienen.  Bittet  sie  noch  einige  Tage  zu  bleiben,  um 
die  Gesandten  des  franzosisehen  Konigs  abzuwarten.  Avignon  (1331?) 
Januar  1. 

Serenissime  princeps  et  domine!  Ad  vestre  dominationis  defferre 
noticiam  properamus,  quod  eri  una  cum  ambassiatoribus  domini  Maiori- 
censis  regis  illustris  vocati  de  mandato  domini  nostri  summi  pontificis 
interfuimus  in  eius  vesperis  non  publicis  set  privatis.  Quibus  dietis 
remansit  solus  nobiscum  in  camera  superiori,  ubi  dictas  vesperas  fecerat 
celebrari.  Et  fecit  nos  omnes  coram  se  sedere  in  scabellis  cardinalium 
iam  paratis  et  traditis  sibi  literis  vestris  per  me  humilem  vestrum  Fran- 
ciscum  de  sancto  Clemente  factaque  recomendatione  vestri  per  eum 
graciose  ipsis  literis  receptis  ac  eisdem  lectis  et  perlectis,  dixit:  Multum 
gaudemus  de  vestro  adventu  et  literis  filii  nostri  Aragonum  regis  et  de 
humilitate  et  devotione  eiusdem  necnon  et  filii  nostri  Maioricensis  regis, 
a  quo  similem  literam  habuimus  per  suos  nuncios  iam  presentatam,  qui 
hic  fuerunt  termino  assignato  et  adventum  vestrum  nobis  significarunt. 
Et  bene  apparet,  quod  pacem  diligunt  dicti  reges,  de  quo  multum  gau- 
demus,  notando  et  arguendo  perfidiam  Januensium,  qui  nondum  vene- 
rant,  licet  eidem  scripserint  literatorie  se  venturos.  Et  ironice  loquendo 
adversus  eos  et  eorum  malicias  replicando  dixit:  Non  videmus  causam 
retardacionis  adventus  eorum,  nisi  quia  volumus  vos  scire,  quod  dicti 


Dokumenle  739 

Jannenses  nos  noviter  et  filium  nostrum  Francorum  regem  et  ministros 
nostros  graviter  offenderunt,  quam  offensam  non  intendimus  oculis  conni- 
ventibus  pertransire  nec  etiam  credimus,  quod  prefatus  filius  noster 
Francorum  rex  paciatur  sub  dissimuhatione  tantam  offensam  seu  iniuriam 
aboliri.  Nichilominus  tamen  ob  honoremDei  et  sancti  passagii  siveniant, 
placeret  nobis  pacis  tractatus.  [Et?]  volumus  et  consulimus  ad  eoruni 
maliciam  superandam,  quod,  ex  quo  dicti  reges,  filii  nostri  devoti,  vos 
mitendo  devotionem  suam,  humilitatem  et  obedientiam  mostraverunt,  ob 
honorem  Dei  et  nostri  et  sancti  passagii  et  ob  honorem  prefati  filii  nostri 
Francorum  regis  remaneatis  per  aliquos  paucos  dies  videlicet  usque  ad 
festum  Epifanie  domini,  quo  elapso,  si  non  venerint  Januenses  predicti, 
placet  nobis,  quod  in  Dei  nomine  recedatis. 

Quibus  verbis  per  dominum  summum  pontificem  prolatis,  ego  Fran- 
ciscus  dixi:  Sanctissime  pater!  Ex  quo  vos  videtis  humilitatem  et  obedien- 
tiam  dominorum  regum,  qui  subvestraconfidentianosmiserunt,  sperantes 
per  vos  considerata  eorum  iusticia  et  adversariorum  iniusticia  confoveri, 
placeat  sanctitati  vestre,  quod  dictorum  dominorum  regum  honorem  non 
patiamini  diminui  sive  ledi.  Videtur  etenim  michi,  quod,  si  etiam  per 
paululum  tempus  eos  nos  opporteat  expectare,  erit  diminutio  honoris 
ipsorum  dominorum  regum.  Et  tunc  dominus  papa  resurasit  verba  sua 
dicendo  cum  bona  facie:  Vos  debetis  moveri  ad  expectandum  illos  usque 
dictam  diem  rationibus,  que  secuntur.  Prima,  quia  in  mora  modici  tem- 
poris  non  erit  periculum.  IP  quia  iam  aliis  temporibus  ipsi  vos  diucius 
expectarunt.  III  ratione  ob  honorem  pre[fati]  Francorum  regis,  qui  est 
causa  vestri  adventus  et  de  quo  nobis  displicet  et  admiramur,  quia  non 
misit  huc  suos  ambassiatores  termino  assignato.  Set  forssan  abstinuit 
propter  iniuriam  predictam  per  dictos  Januenses  sibi  et  gentibus  suis 
illatam.  Quarto  debetis  ad  hoc  moveri  ob  honorem  Dei  et  nostri  et 
sancti  passagii  et  nepossitvobis  inputari,  quod  propter  moram  tam  modici 
temporis  tantum  bonum  posset  perturbari.  Et  tunc  omnes  concorditer 
respondimus,  quod  ex  quo  ei  placebat,  nos  expectaremus  usque  dictam 
diem.  Et  tunc  dominus  papa  leta  facie  dixit:  Domini,  considerate  interim 
super  negociis  vestris,  ut,  si  illi  perversi  homines  veniant,  sitis  bene 
parati.  Nam  considerare  potestis,  quod  ipsi  sunt  homines  cauti  et  credi- 
mus,  quod  venient  bene  parati.  De  quibus  omnes  eidem  insurreximus  ad 
merita  graciarum, 

Diximus  etiam  sibi,  quod  senescallus  Bellicadri  dicta  die  esterna 
circa  horam  tercie  erat  in  palacio,  ubi  nos  similiter  eramus,  et  traxit  nos 
ad  partem  rogando  nos  omnes  instantissime,  quod  nollemus  adhuc  rece- 
dere,  quia  ipse  sperabat  nuncios  dicti  domini  sui  regis  Francorum  bre- 
viter  adventuros,  dicens  etiam,  quod,  licet  ipse  scripsisset  domino  regi 
Francorum,  quod  miteret  aliquos  nuncios  ad  curiam  Romanam  pro  nego- 
ciis  predictis,  ipse  erat  nichilominus  unus  de  deputatis,  set  quod,  quamvis 


740  Spanische  For.sthunfjrii 

Januenses  ibi  essent,  ipse  non  presumeret  per  se  tractare  de  premissis, 
nisi  alio  vel  aliis  sibi  adhibitis  et  adiunctis.  Et  tunc  dominus  papa  dixit 
ridendo,  quod  prudencior  persona  esset  necessaria  quam  sit  dictus 
senescallus  et  quod  bene  sperabat,  quod,  si  dictus  dominus  Francorum 
rex  miteret,  solle[m]pniores  miteret  porsonas.  Quibus  dictis  et  per 
ordinem  explicatis  gratiose  recessimus  ab  eodem. 

In  principio  tamen  cum  diligentia  interrogavit  me  dictum  Francis- 
cum  de  sancto  Clemente  de  statu  persone  vestre  regie  et  audita  vestra 
Imna  convalessentia  et  spe  convalessencie  letissimus  extitit,  nedum 
letus  regratiando  domino  Deo  de  convalessencia  vestre  persone.  Cum 
aliqua  alia  occurrerint,  significare  curabimus  vestre  regie  magniticencie 
sine  mora.  Quam  conservet  altissimus  nobis  et  universis  eius  subditis 
per  tempora  longiora. 

Preterea  certifficamus  vestram  regiam  magestatem,  quod  nullam  ad 
huc  fecimus  menssionem  domino  pape  nec  ipse  nobis  de  treuga  seu 
pace  mediante  domino  rege  Frederico  cum  Januensibus  ineunda.  Sumus 
tamen  intencionis,  quod  in  recessu  nostro,  si  non  venerint  iidem  Janu- 
enses,  dicamus  domino  pape,  quod,  ex  quo  dicti  Januenses  nolunt  pacem 
per  manum  suam  nec  domini  regis  Francorum  ob  honorem  Dei  et  santi 
passagii,  si  pacem  honorabilem  habere  possumus,  inhiemus  pacem  cum 
eis  mediante  domino  rege  Frederico.  Dat.  in  Auinione  die  festo  circum- 
cisionis  domini  hora  vesperorum. 

Sui  humiles  et  devoti  Ferrarius  de  Caneto  miles  et  Franciscus  de 
sancto  Clemente. 

CRD  Alfonso  Nr.  3152.  Or.  pap.    Einige  Satze  gedruckt  AA  I,  443  f. 


48.  Zur  Geschiehte  des  Minoriten  Arnaldus  de  Canellis:  1)  Alfonso  an  den  Provinzial- 
minister.  Verwunderung,  daB  er  auf  Veranlassung  von  oben  den  Fr.  A.  be- 
lastige.  Soll  jede  Krankung  lassen,  wenn  er  in  seinem  Reiche  bleiben  will. 
Er  wird  A.,  den  er  sehr  genau  kennt,  nicht  im  Stich  lassen  und  fiirchtet  dabei 
keine  noch  so  hohe  Personlichkeit!  Der  Papst,  der  ihm  ziirnte,  ist  aufgeklart 
und  anscheinend  zufrieden.  Barcelona  (1331)  Juli  11.  2)  Bischof  Gaston  von 
Gerona  an  Alfonso  IV.:  Leugnet,  daii  er  dem  Papst  angeboten,  den  Fr.  A. 
gefangen  ihm  zuzufiihren.  So  verriickt  sei  er  nicht,  denn  1)  habe  er  nicht  die 
Gewalt,  2)  beleidige  er  auch  dem  Papst  zuliebe  nicht  den  Konig,  3)  liebe  er  den 
Monch.  (l.SSr?)  Januar?  3)  Herzliches  Schreiben  des  A.  de  Canellis  an 
Alfonso  IV.  mit  religiosen  Ermahnungen. 

1.  Alphonsus  etc.  venerabili  et  religioso  fratri  Petro  de  Sauinacho 
ministro  fratrum  minorum  provincie  Aragonie.  Quorundam  relacione 
didiscimus  admirantes,  quod  vos  nutu  seu  jussu  aliquorum  vestrorum 
superiorum,  si  injungeretur  forsitan,  haberetis  vexare  vel  offensam 
irrogare  notabilem  dilecto  nostro  cappellano  fratri  Arnaldo  de  Canellis, 
quem  in  nostri  cordis  visceribus  affectu  precipuo  gerimus.    Quod  satis 


Dokumente  741 

potuistis  advertere,  si  recolitis  verba,  que  alias  vobis  diximus  preci- 
piendo  efficaciter,  ne  ipsum  fratrem  A.  pro  cujuscunque  vobis  facto 
precepto  tangeretis  vel  offendere  temptaretis,  si  in  regno  et  terris 
nostris  velletis  vivere  et  morari.  Quare  pro  utili  vestra  cautela  nunc  et 
in  posterum  eadem  validius  replicantes  vobis  dicimus  et  expresse  man- 
damus  instancius,  si  in  nostris  terris  et  regnis,  ut  diximus,  vultis  vivere, 
quod  predictum  fratrem  A,  recommendatum  habentes  in  omnibus  in- 
tactum  ipsum,  sine  quacunque  molestia,  offensa  seu  vexacione  verbo, 
scripto  vel  facto  fiendis  penitus  relinquatis.  Non  enim  possemus,  quem 
in  sua  justicia,  quam  habet,  nobis  agnita  proteximus  usque  nunc,  dimit- 
tere  sic  desertum,  nec  in  hoc  veremur  personam  quamcunque  altam, 
quin  ipsum  defendere  conaremur.  Et  ne  ulterius  habeamus  in  hujus- 
modi  laborare,  caveatis,  ut,  sicut  nec  per  vos,  sic  nec  per  aliquem  vobis 
subditum  fiat  predicto  fratri  Arnaldo  aliquid,  quia  totum  vobis  impu- 
taremus,  sicut  et  merito  deberemus.  Si  enim  dominus  papa,  qui  indi- 
gnatus  fore  dicitur  contra  ipsum,  propter  quem  ista  fierent,  ut  audimus. 
aliquid  de  ipso  fieri  vellet,  nos  conveniemus  bene  cum  ipso,  apud  quem 
jam  excusavimus  ipsum  fratrem  A.  veraciter  et  excusatum  habuit,  ut 
apparet,  quia  de  hac  re  amplius  non  curavit  nec  nobis  rescripsit  aliquid 
in  adversum.  Dat.  Barchinone  III.  idus  Junii  anno  domini  millesimo 
CCC  XXX  primo. 

Reg.  562  f.  237v.  Daselbst  f.  248^.  An  fr.  Gerardus  generalis  minister  ord.  Min. 
Er  wundert  sich,  dafi  fr.  A.  de  Canellis,  capellanus  noster,  den  er  seit  langem 
kennt,  quem  propter  petenda  consilia  et  alia  nostra  tractanda  .  .  .  tenemus  .  .  . 
nobiscum,  von  ilim  vexiert  werde,  et  a  nostris  brachiis  .  .  .  avertere,  eo  quod 
dominus  papa  sibi  fuit  aliquando  indignatus  adversis  informacionibus  de  ipso 
sibi  factis.  A.  hat  sich  selbst  beim  Papst  entschuldigt.  Unser  Gesandter  hat  Er- 
klarungen  abgegeben,  und  der  Papst  ist  zufrieden.  Er  ersucht  ihn,  nichts  zu  tun, 
sonst  beleidige  er  ihn,  viele  Adhgen  und  Pralaten  personHch.    Quinto    idus  Junii  1331. 

.\rnaldus  de  Canellis  begegnet  oft  in  den  Briefen,  besonders  zur  Zeit,  da  er 
Beichtvater  Alfonsos  war.  Er  war  auch  minister  fr.  Minorum  in  prov.  Arag.  und 
hatte  gleich  die  angeblichen  Exzesse  des  fr.  Galcerandus  de  Angularia  zu  unter- 
suchen  (CRD  6823  um  1321).  Ofter  schreibt  der  Konig,  daB  er  ihn  zum  Troste 
oder  zur  Beichte  bei  sich  haben  wolle  (z.  B.  Reg.  525  f.  82,  408  f.  124v  usw.). 
Reg.  544  f.  27v  schreibt  Alfonso  seinen  Gesandten  an  der  Kurie  am  22.  Oktober 
1333,  als  es  sich  um  Kandidaten  fiir  das  Kardinalat  handelte.  Encaraus  fem  saber, 
que  nos  esguardades  les  bones  condicions  de  frare  A.  de  Canelles  confessor 
nostre,  e  com  havem  entes,  quel  papa  ha  bona  oppinio  dell,  volem  e  tenim  per 
be,  que  en  aquell  cas,  que  vos  deviets  nomenar  lo  dit  frare  Bernat  [Oliuer],  que 
nomenets  amdoses  ensemps,  co  es  primerament  lo  dit  confessor  nostre  e  apres 
lo  frare  Bernart  damuntdit. 

2.  Gasto  bisbe  de  Gerona  .  .  .  Sapia,  senyor,  la  vostra  altea,  quel 
noble  en  Ramon  Corneyl  ma  feyt  saber,  que  a  vos  a  hom  dat  a  entendre, 


742  Spanischt  Forschungen 

que  jo  dix  a  monsenyor  lo  papa:  Si  el  ho  volia,  que  jo  li  menaria  pres 
frare  A.  de  Caneles.  E  reverentia  vostra,  senyor,  salva  anch  daquesta 
raho  nostre  senycr  lo  papa  nuyl  tems  no  parla  ab  mi  ne  jo  ab  el.  E 
podets,  senyor,  vos  be  pensar,  que  jo  no  so  tan  fol,  que  digue  aytals 
coses.  E  ay  III  bones  rahons:  La  primera,  que  jo  nom  sent  tant  de 
poder,  queu  poges  fer,  la  segona,  que  per  plaer  a  fer  a  nostre  senyor  lo 
papa  no  faria  res,  que  a  vos,  senyor,  tornas  a  desplaer.  Car  tot,  quant 
he,  reconech  queu  he  per  vos.  E  la  ter^a,  que  no  se  hom  el  mon  de  reli- 
gio,  que  jo  tant  am,  com  fas  lo  dit  frare  A.  e  ago  sab  el.  Per  queus  clam 
merce,  senyor,  que  vos  no  vuylats  aver  aquesta  sopita  en  mi  .  .  .  Scrita 
de  ma  ma  a  Gerona  diluns  apres  sent  Ylari  sots  mon  anel, 

CRD  Pedro  (statt  Alfonso)  ohne  Nr.    Or.  Pap.  Ssp. 

3.  Frare  A.  de  Canelles  .  .  .  Vostra  letra  reebi  lo  disapte  de  pascua 
hora  tarda  ab  gran  plaer  e  consolacio  per  moltes  de  raons.  La  primera 
car  he  molt  gran  goyg,  con  veyg  ni  sent  per  vostra  letra,  que  nostre 
senyor  vos  mante  en  amor  e  en  devocio  sua  e  fay  mester,  que  en  aquela 
fermament  estigats.  Car  cert  so,  que  el  a  tro  a^i  fets  vostres  affers  a  gran 
honor  e  profit  vostre  e  de  tota  vostra  casa  e  de  tot  lo  regne  e  fara  daqui 
avant  pus  complidament,  si  vos  vos  tenits  fermament  ab  ell.  Perque, 
senyor,  vos  clam  merce,  queus  guardets,  que  no  desviets  per  re  de  la 
sua  santa  volentat,  mas  en  tot  90,  que  agats  a  fer,  vos  sia  la  sua  temor 
davant  vostres  uyls  a  fer  dretura  e  justicia  guardan  vos  de  tot  mal  e  de 
tot  peccat.  La  segona  rao  es,  que  he  gran  plaer,  que  tots  los  frares  del 
orde  qui  han  hoyt  e  saben,  que  vos  sots  amic  de  tot  en  tot  molt  coral  del 
orde  nostre  e  pare  e  governador  e  protector,  ne  vegen  en  senten  queu 
com  per  letres  vostres  e  per  benefici.  La  terca  rao,  senyor,  es,  con  vos 
plau,  que  jo  de  part  vostra  port  aytals  noves  e  aytal  almoyna,  Jasia  que 
en  totes  coses  vos  podets  fer  de  mi  axi  con  daquel,  qui  es  tot  vostre  en 
cos  e  en  anima  aytant  con  se  pot  dir  ni  pensar.  Quantes  de  lalmoyna 
que  trametets  al  capitol,  vos  faz  saber,  que  no  la  he  reebuda.  Encara 
mas  esper  la  tost  e  fer  sa  complidament  Qo  que  vos  manats,  si  a  Deu 
plau  .  .  .  Dades  en  Avinyo  lo  diluns  de  Pascua. 

CRD  Alfonso  Nr.  3652.   Or.  Pap.  Ssp.   Wohl  eigenhandig. 


49.  Philippus  princeps  Tarentinus  an  Alfonso  IV.  Sein  Schwiegersohn  Herzog 
Gualterius  von  Athen  zieht  nach  Griechenland  zur  Wiedereroherung  seiues 
Besitzes  in  Begleitung  zahlreicher  Adeliger.    Neapel  (1331)  August  12. 

.  .  .  Spectabilis  vir  Gualterius  Athenarum  dux,  Wrenne  et  Licii 
comes,  filius  noster  carissimus,  est  in  procintu  itineris  transeundi  ad 
partes  ducatus  eiusdem  pro  illius  velut  hereditarie  terre  sue  recupera- 


Dokumente  743 

cione  votiva,  ducens  secum  [ultra?]  mille  sexcentos  equites  et  pedites  in 
copiosa  et  non  modica  quantitate,  quorum  equitum  pro  maiori  parte  sunt 
comites,  [barojnes  et  nobiles  de  ultramontanis  partibus,  qui  motu  pro- 
prio  in  eiusdem  ducis  serviciis  degere  cupientes  se  contulerunt  ad  illum 
et  permanent  similiter  cum  eodem,  parati  in  societate  ipsius  ad  dictas 
partes  accedere,  differenciam  minime  facientes,  eorum  propriis  sumpti- 
bus  et  expensis  in  dictis  partibus  pro  honore  fidelitatis  et  commodo  pre- 
fati  ducis  vivere  atque  mori  .  .  .  Script.  Neapoli  die  XII.  Augusti  XIV. 
indiccionis. 

CRD  Alfonso   Nr.  .'i(378.    Or.  pap.  Ssp.  Gualterius  war  Gemahl  der  Beatrice 
von  Taranto.   trber  seine  groCen  Plane  vgl.  Caggese,  Roberto  d'Angi6  II,  335  ff. 


50.  Infant  Pedro  an  seinen  Bruder  Alfonso:   Arbeitet  an  der  Kurie  fiir  ihn.  Stimmung 
nicht  gut.    Konig   miisse   baronivolment   vorgehen.    Avignon    (1332)   April   13. 

Sobira  senyor  meu  e  molt  car  frare.  Sapia  la  vostra  senyoria,  que 
yo  son  agi  en  cort  de  Roma  ab  lo  senyor  papa  e  he  trebaylat  ab  mils, 
que  he  pogut,  en  los  vostres  afters.  Lo  religios  frare  Bernat  Oliuer  del 
orde  de  sent  Agiisti  maestre  en  theologia,  lo  qual  yo  he  dapo  informat, 
vos  dira,  senyor,  de  paraules  90,  quis  pot  fer  en  los  dits  affers.  Pero, 
senyor,  certifich  la  vostra  altea  quel  senyor  papa  nel  collegi,  quant  es  de 
present,  nous  volen  esser  fort  larchs,  per  tal  con  no  veen,  que  vos  co- 
mengets  los  afers  baronivolment.  Mas  be  enten  e  creu,  senyor,  de  ferm, 
que,  con  vos  baronivolment  comengets  e  enantets  en  los  affers,  traurets 
e  haurets  de  la  cort  ultra  les  gracies,  que  vos  ne  ara  haudes,  tals  gracies 
mes  quant  que  vos,  senyor,  ne  serets  pagat.  En  les  dites  coses,  senyor, 
he  yo  fet  tot  quant  he  pogut,  segons  que  el  dit  frare  Bernat  Oliuer  vos 
dira,  al  qual,  senyor,  vos  placia  creure  en  les  dits  affers.  Dat.  a  Auinyo 
sots  mo  segell  secret  dilluns  XIII.  dies  anats  del  mes  Dabril  a.  d.  MCCC 
XXX  secundo. 

Humil  frare  vostre  infant  en  P. 

CRD  Alfonso  1884.    Or.  Pap.    Siegelbruchstiick  VierpaB. 

Am  11.  Dezember  1332  (Reg.  544)  Auftrag  Alfonsos  fur  B.  Oliuerii  und  G. 
Ritxerii  u.  a.  betr.  Granadakrieg:  Certus  numerus  galearum  teneatur  continue  in 
yeme  et  estate  in  strictu  Gibaltari.  Quod  decime  regi  concesse  condicionaliter  sibi 
tribui  absolute,  wenn  er  oder  die  Seinen  Krieg  personlich  in  frontaria  fuhrten. 
Neccssaria  singulis  diebus  tria  millia  libr.  solum  pro  tribus  milibus  militum  et  XX 
milibus  peditum  et  galeis.  Trotz  Waffenstillstand  Kastiliens  remansit  in  guerra 
specialiter  sub  spe  adjutorii,  quod  rex  Francie  .  .  .  obtulerat. 

Bernat  Oliuerii,  der  in  der  zweiten  Gesandtschaftsperiode  Hauptbericht- 
crstatter  war,  ist  eine  bekannte  literarische  Personlichkeit.  Ob  er,  wie  Miret  ver- 
mutet,  der  Clericus  war,  der  im  Jahre  1312  von  Clemens  V.  den  Auftrag  erhielt, 


744  Spanische  Forscluingen 

nach  einer  Schrift  Arnalds  von  Villanova  zu  forschen  (Rubio  y  Lluch,  Documents 
I,  50)  ist  nicht  unmoglich.  Spater  erscheint  er  als  Augustiner,  studierte  in  Paris 
(vgl.  AA  III  S.  XXXIV  und  Denifle,  Chartularium  II,  419  u.  6.),  schrieb  Excitatorium 
mentis  ad  Deum,  ediert'  von  Fern^ndez,  war  in  der  Zeit  Alfonsos  Gesandter  aii 
der  Kurie,  1337  Bischof  von  Huesca,  dann  Barcelona  und  Tortosa  und  starb 
1348.  Auch  Pedro  IV.  verwandte  ihn.  In  der  Sache  des  letzten  Konigs  voii 
Mallorca  sucht  er  die  Stellung  des  Papstes  zu  erforschen  und  findet,  daB  dieser 
nichts  tun  werde,  was  dem  Konige  miDflele,  si  dret  e  raho  nol  ne  forsava.  Ober 
die  neueste  Wendung  solle  der  Konig  dem  Papst  nichts  sagen,  sondern  tun,  als 
ob  er  nichts  gehort  hatte  (que  dissimulassets  axi  com  si  no  avets  res  hoyt  dir) 
(CRD  caja  36  Pedro  IV). 


51.  Zur  Geschichte  der  Konigin  Sancia:  1)  Sancia  an  Alfonso  IV.  Sendung  zweier 
Monche  in  Sachen  Philipps  von  Mallorca  und  des  sogenannten  Minoriten- 
generals  Gerhard.  Neapel  (1332)  Oktober  7.  —  2)  Alfonso  an  Konig  Jayme 
Ton  Mallorca:  Neue  Gesandtschaft  wegen  der  Beleidigung  Sancias  durch  den 
Mlnoritengeneral.  Entriistung.  Will  sieh  an  den  Papst  wenden.  Yalencia 
(1332)  Dezember  7. 

1.  .  .  .  Religiosis  viris  fratri  Petro  de  Reate  cancellario  et  fratri 
Mansueto  de  ordine  fratrum  Minorum  confessori  spectabilis  Yolande 
Romanie  Despine,  carissime  neptis  nostre  sororisque  vestre,  cum  eadem 
Despina  de  provisione  nostra  ad  partes  ipsas  presencialiter  redeunte, 
de  ordinacione  reverendi  domini  et  viri  nostri  Jerusalem  et  Sicilie  regis 
illustris  et  nostra  accedentibus  nunc  ad  presens  quedam  commisimus 
vobis  ex  parte  nostra  per  eos  vive  vocis  oraculo  explicanda  super  facto 
domini  nostri  summi  pontificis  ac  venerabilis  viri  domini  Philippi  de 
Maioricis,  carissimi  fratris  nostri  et  fratris  Gerardi,  qui  se  dicit  ordinis 
fratrum  Minorum  generalem  ministrum.  Eapropter  dileccionem  vestram 
attente  precamur,  ut  eisdem  fratribus  in  omnibus,  que  super  hiis  vobis 
ex  parte  nostra  retulerint,  fidem  velitis  credentie  adhibere  .  .  .  Dat. 
Neapoli  sub  secreto  anulo  nostro  die  VII.  Octobris  prime  indictionis. 

Or.  Perg.  Ssp.   Ohne  Nr. 

2.  IUustrj  principi  Jacobo  Dei  gracia  regi  Maioricarum  .  .  .  Alfonsus 
.  .  .  rex  Aragonum  etc.  .  .  .  Serenitati  vestre  tenore  presencium  defferi- 
raus,  quod  Petrus  Augerii  et  Jacobus  de  Campo  marino,  milites,  nuncii 
ab  illustri  domina  Sanocia  Jherusalem  et  Sicilie  regina,  consanguinea 
nostra  karissima,  noviter  destinati  nostram  adeuntes  presenciam  et 
litteras  credenciales  tam  ab  ipsa  regina  quam  ab  illustri  Roberto  Jheru- 
salem  et  Sicilie  rege,  viro  eius  et  avunculo  nostro  karissimo,  exhibentes 
reserarunt  nobis  lacius  ea,  que  per  ministrum  generalem  ordinis  Mino- 
rum  adversus  dictam  reginam  irreverenter  et  inprovide  attemptata 
fuere:  de  quibus  displicentiam  in  animo  nostro  suscepimus  vehementem, 


Dokumente  745 

veluti  qui  negocium  ipsum  tanquam  proprium  gerimus  et  in  hiis,  que 
statum  ipsius  regine  possent  ledere,  honori  nostro  detrahere  senciamus. 
Ad  prosequendum  autem  negocium  ipsum  juxta  votum  et  ordinacionem 
dicte  regine  nostros  ordinavimus  sollempnes  nuncios,  qui  nunciis  suis 
assistere  debeant,  ad  domini  summi  pontificis  presenciam  breviter  desti- 
nandos,  prout  dicti  nuncii  nunc  recedentes  a  nobis,  qui  ad  vos  ea  causa 
se  personaliter  conferunt,  lacius  poterunt  explicare.  Dat.  Valencie 
VII.  idus  Decembris  anno  domini  millesimo  CCCXXX  secundo. 

Vorher  gehen  zwei  Briefe  an  die  Konigin  Sancia  und  Konig  Robert  des- 
selben  Inhalts.  Aber  der  Ordensminister  wird  darin  nicht  genannt!  Alles  bleibt 
im  Dunkeln.  trber  dieGesandtschaft  an  den  Papst  flnde  ich  nur,  daO  fr.  B.  Oliuerii 
kurz  ijber  ihre  Anwesenheit  berichtet  und  daB  K.  Sancia  am  6.  Marz  1333  Alfonso 
dankt:  Relacione  audita  nunciorum  nostrorum,  qui  pro  nostris  negociis  presen- 
ciam  vestram  adierant,  de  grata  receptione  ipsorum,  clementi  audientia  et 
prompta  voluntate,  quam  in  ipsis  nostris  negociis  flliali  benivolentia  ostendistis, 
pro  quibus  solempnes  nuncios  vestros  ad  Romanam  curiam  transmisistis  ad 
grates  vobis  assurgimus  innumeras  atque  dignas.  Dat.  Neapoli  sub  anulo  nostro 
secreto  die  VI.  Martii  prime  indiccionis.    (Or.  Perg.  Ssp.) 


52.  Fr.  Bernat  Oliuerii,  s.  pagine  professor  et  consiliarius,  ord.  fr.  Heremitarum  s. 
Augustini  an  Alfonso:  Der  Papst  ist  mit  der  Frage  der  visio  beatorum  be- 
schaftigt.  Zehntsache  im  Konstitorium.  Geneigtheit  des  Papstes  zu  Konzes- 
sionen.  Philipp  VI.  will  nach  Granada.  Angelegenheit  der  Konigin  Sancia. 
Vorsicht  gegeniiber  den  Genuesen.    Avignon  (1333)  Januar  22. 

.  .  .  Noverit  regia  celsitudo,  dominum  papam  ita  occupatum  esse 
circa  quandam  questionem  de  statu  animarum  sanctorum  et  circa  negocia 
regis  Francie,  quod  vix  valet  [nunc]  attendere  ad  negocia  aliorum  ex- 
pedienda.  Et  idcirco,  postquam  ego  sum  in  Auinione,  nullum  consisto- 
rium  est  factum  nisi  unum  et  in  illo  de  mandato  domini  pape  proposui 
ex  parte  vestra  peticionem  decimarum  et  indulgenciarum  iuxta  aliorum 
seriem  rescriptorum,  hoc  dumtaxat  excepto,  quod  non  teneamini  vos  nec 
exercitus  vester  stare  tempore  determinato  infra  terram  Sarracenorum 
sed  solum  faciatis  guerram  in  frontaria  et  faciatis  custodire  mare,  ne  ad 
inimicos  victualia  asportentur.  In  predicto  consistorio  non  fuit  pre- 
dictum  negotium  expeditum,  set  dilatum  est  usque  ad  sequens  primo 
fiendmn.  Et  spero  omnino,  quod  obtinebitis  hanc  conclusionem.  Nam 
dominus  papa,  cum  quo  super  hoc,  quotiens  potui,  habui  colloquium, 
effectus  est  multum  voluntarius  ad  hoc  concedendum.  Ex  hiis  etiam,  que 
a  quibusdam  fidedignis,  ut  apparebat,  audivi,  credo  verisimiliter,  quod 
rex  Francie,  quando  optinuerit  ab  ecclesia  ea,  que  p>etit,  non  intendit 
immediate  transire  mare,  set  ire  contra  regnum  Granate,  si  vos  ipsum  ad- 
mitatis  et  continuetis  guerram. 


746  Spanischc  Forschungen 

De  facto  autem  regine  Cicilie  nichil  est  perfectum.  Dominus  papa 
nullam  habet  turbacionem  ergua  mittentem  nec  contra  missum.  Et 
quantum  possibile  erat,  per  eum  satisfactum  est  nunciis  domine  regine, 
quibus  statim,  ut  fui  in  curia,  optuli  me  ex  parte  vestra  ad  exsequendum 
una  cum  eis,  quidquid  pro  predicta  domina  iusticie  peterent  et  veritatis, 
quod  habuerunt  pro  grato  acceptum.  Et  sto  paratus  assistere  eis,  quando 
per  eos  fuero  requisitus.  Set  adhuc  palam  in  consistorio  nichil  propo- 
suerunt  et  credo,  quod  absque  rumore  finietur  hoc  factum  cum  pacis 
tractatu. 

De  prioratu  de  Cathalonia  nichil  potest  ordinari  .  .  . 

Quando  primum  fui  cum  domino  papa,  multum  stupui,  quia  dixit 
michi  totam  informationem,  quam  ego  portabam,  super  facto  predicti 
prioratus  et  ego  attendens,  quod  istud  cedebat  ad  destruccionem  debite 
expeditionis  neguavi  majorem  partem.  Setquandoerimus  in  tali  tractatu, 
recipiam  a  vobis  litteras  novas,  ut  expediens  fuerit  .  .  .  Ceterum  nulla 
alia  peticio  ex  parte  vestra  vel  alicuius  alterius  per  me  est  tradita  adhuc 
nec  tradetur,  donec  factum  decime  .  .  .  fuerit  in  consistorio  consu- 
matum  .  .  .  Dat.  Avinione  XXII.  Januarii. 

CRD  3134.  Or.  Pap.  Am  10.  Mai  1333  dankt  Alfonso  fiir  einen  Zehnten  sub 
condicionibus  (Reg.  544  f.  8),  iiber  den  ihm  B.  Oliuerii  berichtet  haben  muB.  Er 
wunscht  schleunige  Erledigung.  Am  10.  August  (f.  9)  tadelt  er  scharf,  daB  noch 
nichts  gekommen  sei:  Post([uam  nobis  innotuit  ex  significatione  nobis  litterarie 
per  vos  facta,  dominum  summum  pontificem  nobis  ad  tres  annos  et  sub  certa 
forma  in  auxilium  expensarum  guerre  Sarracenorum  Granate  decimam  eccle- 
siasticorum  terre  nostre  reddituum  concessisse,  vobis  signilicando  rescripsimus,  ut 
rescripta  apostolica  super  concessione  huiusmodi  procuretis  habere  et  nobis 
mittere  indilate.  Et  miramur  quam  plurimum,  quia  ipsorum  rescriptorum  missio 
sic  diutius  retardatur.  Befiehlt  zu  senden  oder  den  Grund  der  Verzogerung  an- 
zugeben. 


53.  Jacobas  Konig  von  Mallorca  schildert  Alfonso  IV.  seinen  Empfang  bei  Johannes 
XXII.  und  seine  Zusammenkunft  mit  dem  Konige  von  Frankreich.  (1333) 
April  2Q. 

Serenissime  princeps.  Vestre  celsitudini  defferimus  per  presentes, 
quod  nos  die  iovis  post  festum  pasche  proxime  preteritum  intravimus 
Auinionem  cum  plena  per  Dei  graciam  corporis  sospitate,  qua  eadem 
gracia  utimur  de  presenti,  illud  idem  tamquam  de  patre  de  magnifica 
persona  vestra  scire  et  audire  jugiter  affectantes.  Ubi  tam  per  dominum 
summum  pontificem  quam  per  omnes  cardinales  nobis  obviam  fere  per 
mediam  leucam  exeuntes  multum  honorifice  et  graciose  fuimus  recep- 
tati.  Et  cum  dicto  domino  summo  pontifice  quolibet  die  quinque  dierum, 
per  quos  ibi  fuimus,  colloquia  ad  nostrum  beneplacitum,  ipso  leto  animo 


Dokunicnte  747 

volente  et  nos  audiente,  habuimus  plura  valde.  Inter  que  affuit  de  facto 
Januencium,  de  quo  ipse  nos  comovit.  Et  loquendo  de  illo  et  per  nos 
sibi  mencionem  faciendo  de  litteris  domini  regis  Francie,  quas  vobis  et 
nobis  debeat  destinare,  respondit  nobis,  quod  sibi  admodum  placebat, 
quod  per  ipsum  regem  Francie  et  in  eius  manibus  inde  fieret  pax  et 
tractaretur;  et  non  sibi  in  aliquo  displicebat,  dicens,  quod,  si  idem 
dominus  rex  Francie  ipsam  pacem  ad  felicem  effectum  nequiret  dedu- 
cere,  ipse  dominus  summus  pontifex  de  pace  ipsa  se  intromiteret  eo 
tunc,  quantum  posset,  maxime  visa  vestra  littera  per  ipsum,  quam  nos 
super  ipso  facto  duximus  presentandam.  Cum  nos  vero  erimus  cum 
dicto  domino  rege  Francie,  faciemus  cum  eo,  quicquid  expediens  fuerit 
super  illo  et  cedere  videbimus  honori  vestro  et  nostro.  Et  inde  vestram 
magnificenciam  curabimus  confestim  informare.  Dat.  in  loco  de  Monte 
pesato  sub  nostro  secreto  sigillo  XX.  die  mensis  Aprilis  anno  domini 
millesimo  CCCXXX  tercio. 

Jacobus  Dei  gracia  rex  Maioricarum. 

CRD  Alfonso  2198.   Or.  Pap.  Ssp. 


54.  Alfonso  IV.  laBt  auf  Bitten  genannter  engliseher  Beamten  durch  seine  Xrzte  den 
ihm  von  Konig  Robert  zugesandten  gefangenen  (Konigsmorder)  Thomas  de 
Gorney  untersuchen  und  stellt  Schwindsucht  und  Todesgefahr  bei  Weiterreise 
fest.    Montblanch  (1333)  Mai  11. 

Notum  fieri  volumus  universis,  quod  constituti  personaliter  coram 
nobis  Alfonso  Dei  gracia  rege  Aragonum  etc.  Guilelmus  de  Cuhinga 
miles  et  Petrus  Bernardi  serviens  armorum,  nuncii  illustris  principis 
regis  Anglie,  consanguinei  nostri  karissimi,  nobis  humiliter  supplicarunt, 
ut,  cum  ad  villam  Montis  Albi,  ubi  nunc  Cathalanis  generales  curias 
celebramus,  duxerint  captum  quendam  militem  nomine  Thomam  de 
Gorney,  quem  illustris  princeps  Robertus  rex  Secilie  et  Jherusalem, 
avunculus  noster  karissimus,  captum  eisdem  tradiderat  deportandum  ad 
regem  Anglie  supradictum  ipseque  captus  existat  in  mortis  articulo  gravi 
infirmitate  detentus,  ad  exonerationem  eorundem  nuntiorum,  si  forsitan 
ipsum  mori  contigerit,  dignaremur  de  benignitate  regia  ipsum  adduci 
facere  coram  nobis  eundemque  interrogare  de  eius  nomine  et  si  per 
eundem  regera  Robertum  in  civitate  Neapoli  captus  ipse  traditus  fuerat 
supradictis,  hoc  idem  (!)  veritatera  sciremus  a  nostris  medicis,  qui  ipsum 
captum  viderunt  et  curabant,  cuiusmodi  paciebatur  dolore  et  an  posset 
absque  mortis  periculo  continuare  dietas  pro  accedendo  et  portando 
eundera  ad  regem  Anglie  supradictum.  Quibus  quidera  supplicacionibus 
nos  rex  predictus  inclinati  benigne,  ut  premissorum  plenariam  veritatera 
scireraus,  iara  dictura  captum  duci  iussiraus  ante  nostri  presenciam, 
assistentibus  ibidem  nobilibus  viris  Raimundo  Cornelii,  Berengario  de 


748  Spanische  Forschungcii 

Villariacuto  nec  non  G.  de  Jaffero  legum  doctore,  F.  de  Apilia,  Petro 
Marci  et  pluribus  aliis  consiliariis  nostris.  Inspecto  per  nos,  quod  captus 
ipse  paciebatur  et  erat  valde  debilitatus,  ut  ex  eius  effigie  apparebat, 
interrogavimus  eum,  si  vocatur  Thomas  de  Gornoy,  etiam  si  traditus 
fuerat  captus  eisdem  nunciis  in  civitate  Neapoli  per  antedictum  regem 
Robertum,  prout  superius  continetur.  Qui  quidem  captus  respondendo 
vive  vocis  oraculo  dixit  ac  confessus  extitit,  se  nuncupari  Thomam  de 
Gornoy  ac  fuisse  traditum  captum  iam  dictis  nunciis  per  regem  Rober- 
tum  in  civitate  Neapoli  supradicta.  Et  confestim  volentes  informari 
ulterius  de  infirmitate,  quam  paciebatur,  etiam  si  absque  mortis  articulo 
posset  continuare  dietas,  fecimus  evocari  coram  nostri  presencia  magi- 
strum  Garciam  professorem  in  medicina,  magistrum  Dominicum  de  Cris, 
magistrum  P.  de  Castella,  christianos,  necnon  magistrum  Alaya  iudeum, 
medicos  nostros,  qui  interrogati  per  nos  responderunt,  dixerunt  et  as- 
seruerunt  unanimiter  et  concorditer,  quod  antedictus  Thomas  paciebatur 
egritudine  tisica  cum  febre  cotidiana  et  quamquam  iudicaretur  per  eos 
mortalis,  tamen  efficeretur  mor  ^  .  .  .,  si  itineraret  aut  continuaret  dietas 
in  veniendo  ad  regem  Anglie  supradictum.  In  quorum  omnium  testimo- 
nium  presentem  testimonialem  cartam  supradictis  nunciis  fieri  iussi- 
mus  nostro  sigillo  pendente  munitam.  Dat.  in  Montealbo  V.  idus  Madiii 
anno  domini  MCCC  XXX  tercio. 

Reg.  527  f.  82v.  Es  gibt  eine  Reihe  Berichte  in  den  englischen  Chroniken, 
aber  keiner  erwahnt  das  Obige.  Die  Untersuchung  von  T.  F.  Tout,  Captivity  and 
Death  of  Edward  II  (1920)  war  mir  nicht  zuganglich. 


55.  Alfonso  IV.  an  Friedrich  von  Sizilien:  Freude  iiber  die  Wiedereroberung  von 
Castellamare.  Ablehnung  einer  Flottenunterstiitzung,  da  seine  Schiffe  zum 
Schutze  Gibraltars  bestimmt  sind.  Im  auBersten  Notfall  will  er  helfen. 
Montblanch  (1333)   Juni  30. 

Litteram  excellentie  vestre  per  singula  enarrantem  sinistrum  even- 
tum  Castri  ad  mare,  quod  duo  filii  cuiusdam  militis  Gallici  nomine 
Galeoti  de  Floriaco  quondam,  quorum  alter  detinebatur  captus  in  eodeni 
castro  suis  exigentibus  demeritis,  in  manu  hostis  vestri  prodicionaliter 
tradiderunt,  quod  quidem  castrum  divina  cohoperante  gracia  et  subdi- 
torum  fidelium  vestrorum  strenuis  conatibus  fuit  vestro  dominio  et 
illustris  regis  Petri  primogeniti  vestri,  karissimi  consanguinei  nostri, 
post  dies  aliquos  restitutum:  recepimus  et,  que  in  ea  continebantur, 
pleno  collegimus  intellectu.  Ad  que  excellencie  vestre  taliter  respon- 
demus,  quod  auditto  eventu  castri  predicti,  prout  innuebat  relacio 
plurimorum    ante    receptionem   predicte   littere    vestre,    tanquam    ille, 


1  Leider  hier  groBeres  Loch. 


Dokumente  749 

qui  in  prosperis  vobiscum  utique  prosperamus,  et  in  adversis,  si, 
quod  absit,  contingerent,  participare  tanquam  de  propriis  cogere- 
mur,  turbacionem  suscepimus'  .  .  .  Auditaque  recuperacione  celeri 
et  potenti  de  castro  predicto  inde  noster  animus  vehemencius  exul- 
tavit.  Regraciantes  celsitudini  vestre,  quia  de  omnibus  ex  premissis  con- 
tingentibus  seriosius  scripsistis.  Quo  ad  subsiduum,  quod  a  nobis 
postulat  vestra  serenitas  de  galeis  jam  armatis  et  deinceps  per  curiam 
et  gentem  nostram  armandis  contra  Januenses,  ut  de  eis  in  regni  vestri 
defensionem  tantum  possetis,  si  expediret,  vos  iuvare,  quod  equidem 
honeste  vobis,  si  nobis  placeret,  possemus  concedere,  quia  in  partibus 
regni  vestri  galeas  Januensium,  quas  signanter  contra  vos  hostis  vester 
sepius  fecit  et  facit  armari,  ex  causa  iusti  belli,  quod  habemus  in  eos, 
gens  nostra  offendere  posset  et  vobis  sub  ipso  pretextu  ad  deffensionem 
prefati  regni  vestri  subsidium  impertiri:  celsitudinem  vestram  volumus 
reddere  cerciorem,  quod  super  armandis  galeis,  que  nunc  per  nos  et 
gentem  nostram  armate  fuerunt,  intervenerunt  certa  pacta  et  conventio- 
nes  iuramentis  et  aliis  certis  cautelis  vallata,  quibus  nos  in  aliquo  tan- 
gere  non  possemus.  Et  specialiter  ac  principaliter  armate  fuerunt  et 
misse  dicte  galee  ad  deffensionem  et  succursum  castri  de  Gibaltario, 
quod  per  innumerabilem  multitudinem  Sarracenorum  diucius  obcessum 
oxtitit  et  districte,  presertim  quia  restauratio  ac  perdicio  dicti  castri 
tangebat  universos  Christi  fideles  .  .  .  Ceterum  vestram  excellenciam 
nolumus  ignorare,  quod  in  casu  necessitatis,  si  occurreret,  quod  Deus 
avertat,  intentionis  nostre  existit,  paterno  ductus  affectu  eiusque  vestigiis 
adherendo  cum  galeis  et  aliis,  prout  nobis  esset  possibile,  vos  juvare . . . 
Dat.  in  Monte  albo  II.  Kalendas  Julii  a.  d.  MCCCXXXIII. 

Reg.  527.  Der  Konig  tadelt  am  Schlusse,  dafi  Friedrich  die  Genuesen  zu  sehr 
in  Schutz  nehme.  Das  castrum  ad  mare  war  wegen  seiner  Lage  in  Nahe  der 
Hauptstadt  so  wichtig.  "WiederhoU  wurde  es  in  den  zwanzigjahrigen  Kampfen 
von  den  Truppen  Roberts  genommen  und  wieder  verloren.  Vgl.  Haberkern 
S.  63  u.  6. 


56.  Bernat  Oliuer  an  Alfonso  IV.:  Viele  Xnderungen  in  der  KreuzzugsbuUe,  Leute  von 
Mallorca  sollen  ausgeschlossen  sein,  da  sie  mit  Frankreich  ziehen  woUen. 
Verlangerung  des  Aufenthaltes  des  Konigs  an  der  Front.  Entrustung  Olivers. 
Der  Kardinal  von  Spanien,  der  die  Sache  verhandelt,  wlll  nlchts  mehr  damit 
zu  tun  haben.  Verzogerung  durch  die  franzosische  Sache.  Endliches  Uberein- 
kommen,  das  er  empfeblen  muB.    (1333)  August  21. 

Senyor,  fas  vos  assaber,  que  de  puys,  que  la  decima  vos  era  .  .  . 
atorgada  molts  mudamens  an  volgut  fer  lo  papa  e  los  cardenals  en  les 
condicions,  que  eren  primerament  feytes.    E  lo  primer  mudament  fo. 


1  Loch  fiir  1—2  Worter. 


750  Spanische  Forschungen 

que  di^eren,  que  les  gens  del  rey  de  Malorqua  nos  podien  posar  en  la 
croada,  car  els  avien  entes,  que  lo  rey  de  Malorqua  avia  promes  al  rey 
de  Fransa,  que  iria  ab  el  oltramar.  A  la  qual  cosa  yo  respongui,  que  la 
croada  atorguada  ales  gens  del  rey  de  Malorques  no  forsava  a  negu 
daquels  danar  contra  Granada,  e  que  aquels,  que  volrien  anar  contra 
Granada,  hy  porien  anar  e  aquels,  qui  volrien  anar  oltramar,  quey 
anassen.  Item  que  fer  se  poria,  que  los  tres  anys,  en  quals  la  croada 
era  atorguada,  serien  possats,  abans  que  el  rey  de  Fransa  fes  lo 
passatge,  e  per  aquestes  raons  e  per  altres,  que  per  res  no  traguessen 
les  gens  del  rey  de  Malorques  de  la  croada,  almenys  aqueles,  que  eren  e 
son  en  les  terres,  que  el  rey  de  Malorques  te  en  alguna  manera  per  vos; 
e  ja  asso  fo  atorguat,  que  axi  se  fes. 

Lo  segon  mudament  fo,  que  digueren,  que  dels  III.  anys  vos  esta- 
guessets  lo  primer  personalment  en  la  frontera.  E  yo  assats  mogut,  digui 
en  consistori  al  papa,  que  gran  maravela  era,  que  els  aguessen  atorgada 
una  cosa  e  ara  ho  mudassen.  E  dix  me  davant  tots  los  cardenals,  que 
el  no  ho  avia  atorguat. 

De  que  fo  molt  trist  lo  cardenal  de  Spaya,  qui  de  part  del  papa  e 
del  consistori  mavia  dit,  que  yo  us  escrivis  so,  que  yo  us  escrivi.  E  pre- 
gui  al  dit  cardenal,  que  a  escusa  mia  el  vos  escrivis  com  so,  que  era 
estat  ordenat,  axi  com  yo  us  avia  escrit,  era  revocat,  axi  con  es  sobre  dit. 
E  dix  me,  que  no  gosaria  e  fort  despagat  partis  de  la  cort  ab  licencia  e 
no  es  estat  en  tractamens  de  passatge  ni  de  neguns  affers  altres. 

Yo  celavors  pensi  en  los  affes  e  fom  vijares,  que  massa  fora,  si  yous 
obligas  a  estar  personalment  VI  meses  en  la  frontera  e  comensi  appro- 
posar  del  tot  novels  pacts,  so  es  assaber,  que  lo  primer  any  vos  estagues- 
sets  en  la  frontera  dins  la  vostra  terra  III  meses  e  que  en  aquel  any  no 
fossets  a  res  obligat,  si  no  que  vos  per  los  dits  III  meses  hi  estaguessets 
a  vostra  honor,  axi  com  vos  seria  vijares;  e  que  cascu  dels  altres 
II  anys,  si  vos  nohus  podiets  estar,  que  hy  tinguessets  per  III  meses 
cascu  any  D.  homens  a  caval.  Digueren  me:  Be  iran  los  affers,  mas 
lexets  nos  abans  desenpaxar  lo  rey  de  Fransa! 

Ara  lo  rey  de  Fransa  es  desenpaxat  .  .  .  E  finalment  aquesta  es  la 
summa,  que  volgueren,  que  yous  escrivis,  que,  con  decima  bastas  a  D 
homens  a  tenir  per  III  meses,  que  vos  escrivissets,  quey  entenets  vos 
fer  en  la  guerra  mes  que  no  es  tenir  hy  D  homens  per  III  meses.  E 
Jassia  que  yo  los  digues,  que  so,  que  vos  auriets  a  fer  en  profit  de  la 
guerra,  nos  podia  metre  en  pacts(?),  que,  segons  que  los  negocis  ven- 
drien,  auriets  a  proceyr,  ara  per  mar  ara  per  terra,  ara  en  un  temps, 
ara  en  altres:  no  si  pot  alre  fer,  car  cove,  que  almenys  aquels  CCC  hy 
sien  ajustats,  axi  que  sien  DCCC  per  III  meses,  axi  con  eren  CCCC  per 
VI  meses.  E  axi,  senyor,  sens  lagui  placia  us  descriure  al  papa,  que  lo 
cardenal  de  Peyragorth  vos  ha  feyt  assaber,  con  ultra  los  D  homens  a 


Dokunieiile  751 

caval,  los  quals  en  nom  vostre  yo  avia  promeses,  el  e  els  cardenals  volen 
saber,vos  que  farieu  en  la  guerra.  E  que  vos  no  podets  en  temps  cert  ni 
en  manera  certa  posar  en  pact  tot  so,  que  vos  hy  entenets  affer.  Mas  que 
a  satisfer  a  la  lur  volentat  hy  ajustats  CCC  homens  a  caval,  axi  que 
sien  DCCC  per  III  meses.  Item  sera  bo,  que  semblant  letra  escrivats  al 
consistori.  Item  placiaus  de  escriure  a  III  cardenals,  recomanans  los 
aquets  negocis  e  faent  los  gracias  de  so,  que  ja  hy  an  trebalat,  so  es  lo 
cardenal  de  Peyragort  e  lo  monge  blanch  e  lo  de  sent  Papol  .  .  . 

Sapiats,  senyor,  que  noygua  negu,  que  crehegua,  que  lo  passatge 
se  fassa,  tanta  malenconia  e  tant  desplaer  e  de  ansia  he  agut  daquest 
lagui  que  dels  altres  vostres  negocis  fort.  Yo  frare  Bernat  Oliuer  del 
orde  de  sent  Agosti  .  .  .  Dades  en  Auyyo  XXI.  de  Agost. 

CRD  3402. 


57.  Bernaf  Olivarii  an  Gonsalvus  Garcia:  Die  Minule  der  Zehntbewilligung  war 
gemaeht,  da  stieB  die  Ankunft  der  franzosisehen  Gesandten  alles  um.  Papst 
und  Kardinale  wollten  von  einer  Einbeziehung  Mallorcas  trotz  selnes  Ein- 
wandes  anfangs  nichts  mehr  wissen  und  dann  wollten  sie,  daB  Alfonso  das 
erste  Jahr  personlich  am  Kriege  sich  beteilige.  Das  gab  er  zu.  Dann  verlangten 
sie  hohere  Reiterziffer,  da  500  Reiter  den  Zehnt  eines  Jahres  nicht  gebrauchten. 
Nach  seiner  Berechnung  hatte  er  schlieBlich  einwilligen  konnen,  da  sie  aber 
immer  mehr  fordern,  je  mehr  er  zugesteht,  verlangt  er  vom  Konig  schleunigste 
Entscheidung.  Vorsicht  mit  dem  franzosischen  Zehnten,  da  das  passagium 
nie  stattfinden  wird!  Geschwatzigkeit  des  Prokurators.  Krieg  in  Genua. 
Ludwig  von  Clermonts  Bitte.  Abfassung  der  Minute.  Avignon  (1333)  August  22. 

Facta  concessione  decimarum  domino  regi  et  ordinata  jam  minuta 
per  tres  cardinales  scilicet  dominum  Yspanum  et  dominum  Album  et 
illum  de  sancto  Papulo,  secundum  quod  in  rotulo  quodam  Jam  vobis  vel 
domino  regi  mitto,  antequam  R.  Ferrarii  janitor  domini  regis  cum  pecu- 
nia  veniret,  supervenerunt  nuncii  Gallici  pro  rege  Francie,  et  statim 
dominus  papa  et  cardinales  inceperunt,  quantum  ad  aliqua,  retrocedere 
ab  hiis,  quae  fuerant  ordinata.  Primo  dicentes,  quod  in  indulgencia  non 
poterant  esse  participes  gentes  regis  Maioricarum  ex  eo,  quod,  ut  dice- 
batur,  rex  Maioricarum  promiserat  regi  Francie  cum  eo  transire  mare. 
Et  cum  hic  multa  dixerim,  primo  quod  indulgencia  vestra  non  prohibe- 
bat  regem  Majoricarum  et  gentem  suam,  quin  possent  ire  ultra  mare, 
set  forte  aliqui  nollent  ire  ultra  mare,  qui  vellent  ire  in  Granatam,  et 
ideo  una  indulgencia  non  impediebat  aliam;  secundo  quia  forte  totum 
tempus  indulgencie  vobis  concesse  esset  preteritum,  antequam  rex 
Francie  poneret  se  in  via,  et  postquam  bene  per  mensem  stetimus  in 
istis,  concedentes,  quod  omnes  gentes  regis  Maioricarum,  que  sunt  extra 
terras  regis  Francie,  consequerentur  prefatam  indulgenciam,  posuerunt 
se  ad  aliud,  scilicet  quod  aperirent,  ut  rex  personaliter  in  primo  anno 


752  Spanisclie  Forschungeii 

essct  in  frontaria,  et  in  illo  anno  non  assignaretur  sibi  numerus  militum 
vel  equitum,  in  sequentibus  autem  duobus,  quod,  si  non  posset  esse  ipse 
ibi  personaliter,  teneret,  ut  dictum  fuerat,  CCCC  equites  per  VI  menses; 
ego  autem  primo  quidem  in  consistorio  incepi  satis  curialiter  dicere  (?), 
quod  multum  mirabatur  rex  Aragonum  de  hoc,  quod,  cum  jam  sub 
certis  pactis  fuissent  sibi  decime  concesse,  modo  retrocederetur  ab  illis 
pactis.  Et  dominus  papa  incepit  respondere:  Nichil  per  nos  fuerat  firma- 
tum,  Tum  interrogetis  eos!  Dixit  de  cardinalibus. 

Et  tunc  tamquam  de  primis  pactis  incepi  negotium  de  novo.  Et  quia 
inposibile  erat  aliquid  facere,  nisi  rex  personaliter  saltem  in  primo 
anno  esset  in  frontaria,  formavi  novas  condiciones,  sicut  sequitur:  Primo 
quod  in  primo  anno  rex  teneretur  stare  in  frontaria  per  tres  menses  ad 
defendendum  terras  suas  et  invadendum  bona  et  terram  et  personas  Sar- 
racenorum,  quando  oportunum  esset  et  eligeret  III  menses,  quos  vellet, 
dummodo  essent  continui  et  quod  in  aliis  duobus  annis  quolibet  anno 
per  III  menses  debet  ibi  tenere  quingentos  equites.  Et  istud  admiserunt 
et  promiserunt  et  dixerunt,  quod  expeditis  Gallicis  essemus  expediti. 
Et  ecce,  modo  quod  expeditis  Gallicis  adhuc  non  stant  in  hoc,  set 
dicunt,  quod,  cum  quingenti  equites  per  III  menses  non  expendant  deci- 
mam  anni,  volunt,  ut  ad  plus  dominus  rex  obligetur.  Et  licet  satis  dictum 
sit  pape  et  multis  ex  cardinalibus,  quod  ea,  que  dominus  rex  facturus 
est,  non  posse  poni  in  pactis,  quia  secundum  varium  modum,  quem  tene- 
bunt  Sarraceni,  diversimode  oportebit  pugnare  contra  eos,  modo  in  mari, 
modo  terra,  modo  in  yeme  etc.  multa  (?),  nichil  tamen  aliud  fieret,  nisi 
plures  equites  in  ultimis  duobus  annis  tenerentur;  et  quia  ego  dicerem, 
quod  non  poteram  plus  regem  obligare,  dixerunt  michi,  ut  scriberem  sibi, 
quod  plus  oportebat  offerre  in  tantum,  ut  preter  decimam  aliquid  de  sua 
caderet  in  obligacione;  et  licet  ego  bene  viderem,  quod  poteram  addere 
pro  quolibet  anno  CCC,  quia  octingenti  per  tres  menses  et  CCCC  per 
sex  menses,  qui  primo  fuerant  oblati  per  dominum  regem  quantum  ad 
onus  in  idem  reddunt,  et  unus  cardinalis  dixerit  michi,  quod,  si  ad- 
derentur  CCC,  ipsi  essent  contenti,  tamen  quia  videtur,  quod  quicquid 
ego  dicerem  seu  offerrem,  semper  peterent  et  expectarent  plus  ofieri  per 
regem:  cogitavi  omnino  scribere  sibi. 

Et  ideo  ordinetis  sine  mora  aliqua,  quod  dominus  rex  scribat  unam 
litteram  pape  et  aliam  consistorio  continentem,  quod,  cum  condiciones 
per  me  nomine  eius  sint  oblate,  scilicet  ut  ipse  primo  anno  stet  per  tres 
menses  in  frontaria,  et  in  sequentibus  duobus  annis,  si  ipse  non  posset 
ibi  esse,  habeat  ibi  tenere  iutorium  (!)  cum  quingentis  equitibus  per 
III  menses  quolibet  anno,  et  nunc  de  mandato  domini  pape  et  consistorii 
scripserimus  sibi,  quod  omnino  volunt,  ut  ad  maiorem  numerum  equi- 
tum  ipse  obliget  se  pro  ultimis  duobus  annis,  si  contingeret,  quod  ipse 
ibi  personaliter  non  esset,  cum  ipse  dominus  rex  ea,  que  facturus  est, 


Dokumente  753 

non  possit  bene  ad  utilitatem  guerre  ponere  in  pactis,  quia  nunc  in 
maiof  i  numero  in  terra,  nunc  mari  apparebit  procedere  contra  eos  extra 
illos  tres  menses:  nichilominus  ad  satisfaciendum  voluntatem  eorum 
placet  sibi,  ut  addantur:  CCC  pro  quolibet  anno. 

Rogavi  aliquos  ex  cardinalibus,  ut  scriberent  domino  regi  ad  excu- 
sationem  meam,  quomodo  prima  facta  primo  fuerant  concessa,  Etrespon- 
(lerunt,  quod  non  essent  ausi.  Unde  non  videretur  prodesse,  quod  in 
literis  domini  regis  sive  domino  pape,  sive  dominis  cardinalibus  aut 
consistorio  missis  fieret  improperacio  (?)  de  hoc,  licet  cum  veritate  fieri 
possit.  Noveritis  insuper,  quod  dominus  cardinalis  Petragoricensis,  qui 
inter  alios  dixerat  michi,  quod  bene  suficeret,  quod  rex  offerret  CCC 
equites,  ut  premititur,  dixit  michi,  quod  loquerer  cum  domino  papa,  et  si 
posset,  haberet  verbum  suum,  ut  dictus  cardinalis  posset  scribere 
domino  regi,  quod  suficeret  seu  contentaretur,  si  offeret  dictos  CCC,  sed 
quia  ego  credo,  quod,  esto  quod  papa  debeat  contentari,  non  diceret: 
ideo  nolui  excitare  illud  responsum,  item  quia  sive  papa  dicat  istud  sive 
non,  sibi  non  est  plus  offerendum;  sed  bonum  est,  ut  vos  scribatis  michi, 
si  ante  aliquid  plus  offerrem,  quod  non  esset  magni  gravaminis,  quam 
dimitterem  acceptare  ex  toto  decimas.  Item  attendatis,  quod  decima  non 
est  colligenda  per  sex  annos  et  nisi  dominus  rex  nunc  habeat,  totam 
habebit  papa  in  futurum,  quia  vera  re  passagium  non  fiet,  Item  si  rex 
non  habeat  decimam  et  colligat  pro  passagio,  non  recipietur  (?)  in  quo- 
tam  prelatis  illud,  quod  dederunt  in  subsidium  domino  regi.  Item  atten- 
datis,  quod,  si  omnino  oportet,  ut  dominus  rex  subsidium  sibi  promissum 
per  prelatos  habet  recipere  pro  rata  in  partem  decimarum,  secure  potest 
dominus  rex  scribere  pape  vel  ego  dicam,  si  michi  scribatis,  quodminus 
concedunt  sibi,  quam  credunt,  quia  jam  de  quantitate  decimarum  subtra- 
hitur  sibi  tanta  quantitas.  Ubi  tamen  crederetis,  quod  rex  possit  com- 
plete  habere  decimas  ultra  prefatum  subsidium,  nulla  est  de  eo  mencio 
facienda. 

De  omnibus  supradictis  faciatis,  ut  michi  bene  et  breviter  respon- 
deatur.  Ego  .  .  .,  quia  audio,  quod  dominus  rex  infirmat,  sub  .  .  .  scribo 
sibi  predicta,  sed  vos  cum  hac  litera  informetis,  si  placet,  eum.  Procura- 
tor  domini  regis  satis  sollicitus  fuit  in  juvando  michi,  sed  utinam  ali- 
quando  tacuisset,  quia,  licet  bono  animo  loqueretur,  multotiens  .  .  .  dedit 
eis  occasionem,  ut  peterent  conditiones  vos  aggravantes,  que  fuissent 
pretermisse.  Raymundus  Ferrarii  multum  etiam  fuit  sollicitus  et  nunc 
cum  istis  literis  libenter  recessisset,  sed  visum  est  michi,  quod  expectaret 
adhuc,  ex  quo  per  tantum  tempus  steterat.  Tanta  opprimor  tristitia  et 
malinconia  super  prolixitate  istius  negotii,  quod  vix  possem  de  aliquo 
alio  cogitare!  Si  omnium  literarum,  quas  dominus  rex  mittet  pape  et 
consistorio  et  tribus  cardinalibus  super  isto  facto,  tenor  michi  mittere- 


734  Spnnischc  Forscliuiigen 

tur,  esset  bonum,  III  cardinales,  quibus  esset  scribendum,  noraino  in 
litera  domini  regis. 

Dicitur  iiic,  quod  tanta  guerra  est  in  Janua  inter  Gebelinos  et  Gelfos, 
quod  nunquam  fuit  major.  Non  tardetur  responsum  pro  Deo!  Cogi- 
tetis,  si  esset  bonum,  ut  dominus  patriarcha  vel  vos  scriberetis  domino 
pape,  ut  placeret  sibi  expedire  scito  istud  factum  regis,  ne  daretur  sibi 
occasio  faciendi  treugam  vel  pacem  cum  Sarracenis,  eo  quod  nunc  ma- 
gnum  periculum  ymineret  regno  Castelle  propter  multitudinem  Sarre- 
cenorum,  si  rex  esset  cum  eis  in  pace.  Item  quod  multum  miratur  rex, 
quare  cum  tanta  difficultate  sibi  conceduntur  decime  cum  pactis  aut  ob- 
latis,  cum  considerato  honere  injuncto  regi  Castelle  et  decima  sibi  con- 
cessa  multo  plus  offerat  rex  quam  ille  omnibus  computatis. 

Item  sciatis,  quod  dominus  Ludovicus  de  Claro  Monte,  qui  persona- 
liter  venit  ad  curiam,  petebat  decimas  de  terris  domini  regis  nostri  ad 
eundum  ultra  mare,  set  denegate  sunt  sibi.  Dominus  Petragoricensis 
cardinalis  scribit  domino  regi  supradicta,  non  omnia  ad  plenum,  quia 
non  audet.  Item  sciatis,  quod  pecunia  missa  in  nuUo  suficiet  pro  bullis. 
Verum  est,  quod  ille,  qui  ordinaverat  minutam,  secundum  quod  jam 
fuerat  concessa,  qui  est  de  melioribus  abbreviatoribus  de  curia,  petebat 
sibi  satisfieri.  Sed  ego  nolui,  quod  haberet  aliquid,  set  quod  recurreret 
ad  cardinales,  qui  fecerant  eam  fieri  et  modo  impediebant,  ita  quod  nulle 
expense  sunt  facte  in  hoc  adhuc  nisi  istud,  quod  expendit  pro  vita  sua 
Raymundus  Ferrarii  portarius  domini  regis.  Sic  igitur  habeamus  cito 
responsum  omnino  et  quod,  ut  premititur,  rex  omnino  offerat  ultra  CCC 
super  jam  oblatis,  sed  michi  scribatis,  si  aliquid  adderem,  ubi  omnino 
opporteret.  Dominus  per  sui  misericordiam  conservet  vos  et  dirigat  ad 
sui  gloriam!  Dat  Avinione  XXII  die  Augusti. 

CRD  Jayme  II  12  369. 


58.  Bernat  Oliuer  an  Alfonso:  Papst  halt  wochenlang  Antwort  auf  Koniglichen  Brief 
hin;  endlich  Konsistorium  und  Bewilligung  von  drei  Jahren  usw.  Die  croada 
nicht  erwahnt.  Neues  Konsistorium,  worin  alles  zu  nichts  wird:  Zwei  Jahre 
und  viele  Klauseln.  Er  iiberlaBt  Annahme  und  Ablehnung  dem  Konig.  Viele 
Kardinale  bedauern  die  schlechte  Behandlung  des  Konigs.  Er  sagt  nur 
zweierlei:  Viele  wundern  sich,  wenn  er  an  der  feindlichen  Grenze  einen 
6jahrigen  Zehnt  aus  seinem  Lande  ziehen  laBt  fiir  einen  Kreuzzng,  der  nie 
stattfindet.  Dann:  An  dieser  Kurie  erreicht  man  nur  etwas  durch  Furcht  oder 
Geld.    (Avignon  1333  November?) 

Senyor,  f as  vos  assaber,  que  com  agui  ahuda  la  vostra  resposta  sobre 
lo  feyt  de  les  decimes,  porti  la  vostra  letra  al  papa  e  no  la  legi 
davant  mi  e  dixme,  que  aquel  vespre  la  veuria.  E  yo  esperava,  que  tra- 
metes  per  mi  per  aver  informatio  de  la  vostra  resposta.  E  con  foren 
passats  III  dies,  vehent  yo,  que  el  non  avia  cura,  parli  li  dels  aSes. 


Dokunicnlc  755 

E  dixme,  que  eneare  no  avia  uberta  la  vostra  letra  e  preguil,  que  la 
legis  e  que  volgues  hoyr  la  resposta.  Car  yo  la  havia  a  dir,  segons  que 
el  trobaria  en  la  letra,  En  apres  passaren  ben  XII  dies,  que  ni  yo  11 
podia  parlar  ni  el  savia  cura  de  mi  nil  dels  affes.  E  selavors  yo  li  fiu  dir 
per  lo  cardenal  de  Peyragorth,  que  no  era  be  feyt,  que  lo  rey  Darago  en 
tan  gran  necessitat  fos  en  tan  gran  menyspreu  e  quem  duptava,  que  els 
teyts  no  vendrien  be.  Car  con  vos  ho  sentissets,  auriets  affer  cosa,  que 
a  vos  meteyx  desplauria.  E  selavors  lo  papa  mana,  que  yo  feys  la 
resposta  en  consistori  e  proposila.  E  respos  lo  papa,  que  al  seguent 
consistori  donas  per  escrit  so,  que  avia  a  dir  e  fiu  ho.  E  agrem  la 
resposta,  que  la  decima  vos  era  atorgada  a  III  anys  tinent  CCCC  cavalers 
per  VI  meses,  axi  con  primerament  era  estat  tractat  e  atorguat.  Mas  que 
prenguessets  en  conte  la  ajuda,  que  avien  donada  los  prelats  al  concili  de 
Tarragona  e  que  mentre  duraria  aquesta  decima,  nols  poguessets  alre 
demanar,  so  es  de  tailles  III  anys,  e  yo  la  vulia  rehebre  ab  aytals 
condicions. 

E  con  fom  a  ordenar  les  cartes,  no  hy  feyen  mensio  de  la  croada. 
E  yo  digui,  que  la  croada  era  pus  necessaria  e  de  major  profit,  que  els 
nos  pensaven.  E  finalment  covench  men  altra  vegada  parlar  ab  lo  papa 
e  el  volch,  ques  proposas  en  consistori.  E  proposi  ho  el  dia  vuy  am 
moltes  raons.  E  aqui  meteys  lo  papa  comensa  a  allegar  al  contrari  e  dir 
paraules,  de  ques  poguera  calar,  si  li  plagues.  E  complit  lo  consistori 
aguem  aquesta  resposta,  ques  seguex,  en  laquell  tot  vos  ho  tornen  en 
aygua  de  faves=  Primerament  la  decima  tornen  a  II  anys,  per  cascun 
dels  quals  siats  tengut  de  tenir  CCCC  cavalcans  per  VI  meses.  Item  lo 
perdo  an  restret,  que  nol  guany,  sino  aquel,  qui  hy  morra  per  nafres. 
Item  volen,  que  tota  la  ajuda,  que  los  prelats  ho  los  clergues  vos  han 
feta  en  lo  consili  de  Tarragona  ni  depuys,  que  ajats  a  rehebre  en  conte 
de  la  decima,  e  que  jurets,  que  I  daquets  II  anys  no  demanarets  al 
sobredits  prelats  ni  farets  demanar  ni  a  nengun  dels  deguna  cosa.  Item 
que  sera  feyt  manament  a  els,  que  res  nous  donen.  Item  ab  asso  estan 
totes  les  altres  condicions,  que  en  los  altres  atorguaments  eren  feytes. 
So  es,  que  en  los  CCCC  cavalcans  no  sien  contats  los  altres,  quius  son 
tenguts  de  servir  en  la  frontera  ni  aquels,  qui  jassi  stan.  E  que  la 
moneda  tingua  I  prelat.  Aquesta  decima  yo  no  he  vulgat  rehebre  ni  noy 
e  vulgut  dir  de  no  sens  volentat  vostra.  Molts  cardeuals  se  pensen,  que 
no  prendets  la  decima  axi,  con  hom  las  dona,  e  son  despagats  de  la  mala 
manera,  que  han  tenguda  enves  vos  en  aquest  feyt.  Enpero  lo  cardenal 
de  Peyragorth  diu,  que  .  .  .  escrivats  una  letra  al  papa  e  altra  al  con- 
sistori,  con  la  decima  que  els  vos  donen,  nous  torna  a  profit  de  decima 
de  I  any,  pus  que  volen,  que  prenguats  en  comte  la  ajuda  dels  prelats. 
Vos,  senyor,  no  oyts  les  coses,  que  assi  se  dien  a  honor  vostra  ho  al 
contrari  ni  yo  les  metria  en  letra.    Mas  quant  toca  a  aquets  afes,  vos 


756  Spanische  Forschungen 

dic  II  coses.  La  una  es,  que  gran  re  del  mon  se  maravelaran,  si  vos, 
avent  los  enemichs  de  la  fe  al  vostre  costat,  les  decimes  de  la  vostra 
terra  de  VI  anys  vos  lexets  traure  del  vostre  regne  per  escusa  del  pas- 
satge,  loqual  no  se  fara,  e  que  les  se  partesquen  gens  e  persones,  que 
non  faran  nengun  profit.  La  segona  cosa  es,  que  en  aquesta  cort  nos  fa 
res  sino  per  paor  ho  per  dines.  Deus  vos  lex  elegir  so  que  sia  a  el 
plaent  e  a  vos  honor  e  profit. 

En  Ramon  Ferrer  porter  vostre,  portador  de  la  present,  ha  estat  aci 
molt  per  los  affes  damuntdits  e  no  es  culpa  sua  ni  mia  de  la  varietat, 
que  han  pres.  E  avem  dit  a  aquels  cardenals,  qui  deyen,  que  gracia  era 
de  dos  anys,  que  no  anaven  tan  primament  als  altres  reys,  qui  an  aguda 
la  decima  e  la  han  a  III  anys  sens  negun  carrec  e  sens  profit  de 
Christianitat. 

Frare  Bernat  Oliuer  vostre  humil  servidor  e  conseler. 

CRD  .')()G0.  Or.  Pap.  Stiick  ist  undatiert.  In  einem  Schreiben  des  ^enannteii 
Kardinals  Talayrandiis  (von  Peyragorth)  wird  unzweifelhaft  auf  diese  Situation 
angespielt.  Es  stammt  vom  7.  November  (133.3).  Darum  die  obige  Datierung.  Am 
1.  Marz  1.3.34  (Reg.  534  f.  34)  erklart  Alfonso,  dafi  er  den  kleinen  Zehnt  anniihme. 


59.  1.  Konig  Robert  an  Alionso:  Yerlobung  seiner  Enkelin  Johanna  mit  Andreas  von 
Ungarn  und  Maria  mit  Ludwig.  Papstliehe  Dispens.  —  Bittere  Klagen  iiber 
die  rberfalle  der  Katalanen,  die  seine  gefangenen  Intertanen  Friedrich  von 
Sizilien  ausliefern.  Neapel  (1334)  Marz  3.  —  2.  Berieht  eines  Ungenannten  an 
Infant  Pedro  aus  IVeapel:  Heute  feierliehe  Huldigung  des  koniglichen  Kindes 
Carl.  Lage  des  Landes  verzweifelt.  Kardinallcgat  hat  momentanen  Frieden 
unter  den  reyals  (regali)  gestiftet;  es  ist  nur  ein  schones  Gemalde.  Die  Konigin 
(Johanna)  verzogert  die  Antwort.  Probleme  ihrer  Gattenwahl.  Bevorzugung 
Ludwigs  von  Tarent.  Papst  verweigert  Dispens  fiir  einen  der  reyals;  Griinde. 
Deshalb  Ferrando  (von  Mallorca)  der  beste  Heiratskandidat.  Kommt  der 
Ungar,  so  hat  er  das  ganze  Reich,  da  das  Volk  ihn  wiinscht.  Kardinal  drangt 
auf  Bestrafung  der  Miirder  des  Andreas.    (1346)  Dezember  6. 

1.  .  .  .  Carissime  nepos!  Non  ignoret  vestra  dilectio  filialis,  quod, 
cum  a  principio  eminens  princeps  rex  Hungarie  nobiscum  Neapoli  pridie 
convenit,  non  solum  inter  ducissam  Calabrie  ducis  quondam  primo- 
genitam  et  Andream  secundogenitum  dicti  regis  fuerunt  sponsaliura 
solennia  celebrata,  set  inter  filios  suos,  ipsam  ducissam  nec  non  et 
Mariam  eius  sororem  sponsalia  sub  variis  casibus  et  condicionibus  jurata 
in  anima  utriusque,  nec  non  ibidem  per  prelatos,  comites  et  barones, 
comunes  inibi  presentes  ad  majorem  cautelam  roborata  publicis  et 
solennibus  juramentis,  interveniente  ad  premissorum  firmitatis  robur 
dispensatione  domini  summi  pontificis  paucispost  hec  diebus  interpositis 
subsecuta  .  .  . 


Dokumente  757 

Utinam  .  .  .  fideles  vestri,  qui  in  vestris  navigant  galeis  et  qui  illis 
presunt,  se  vestre  capitis  caritati  tam  sincere  et  intime  velut  membra 
per  omnia  conformarent,  qui  fideles  nostros  ubique  disrobant  pariter  et 
offendunt.  Et  quos  de  nostris  capiunt,  domino  Frederico  nostro  adver- 
sario  assignant  diro  et  mortifero  carceri  mancipandos,  quinimmo  se  cum 
illis  implicant  in  nostras  fugandas  galeas  et  pro  viribus  offendant.  Dat. 
Neapoli  sub  anulo  nostro  secreto  die  III.  Marcii  II.  indictionis. 

Or.  Perg.  ohne  Nr. 

2.  Sapia,  senyor,  la  vostra  seyoria,  que  vuy,  que  es  dimecres  a  VI  de 
Deembre,  lo  senyor  Carles  Martel  ^  fiyl  de  madona  la  reyna  Johana  fo 
jurat  per  esser  rey  apres  la  mort  de  madona  la  reyina  per  tots  los  reyals 
e  per  los  altres  grans  senyors  del  regne  e  per  los  barons  e  als  cavalers 
e  per  los  sindichs  deles  universitats  sens  neguna  contradiccio.  Lo  trach- 
tament,  en  que  lo  cardenal  fa  pus  son  poder,  ara  es,  que  mezes  iustici& 
en  la  terra,  de  la  qual  hic  ha  gran  necessitat,  que  tans  son  los  mals,  que 
sioh  fan,  sostenen  alguns  grans  senyors  del  payis,  que,  si  Deus  conseyl 
noy  dona,  tot  hom  te  tota  la  terra  per  perduda.  So  que  sen  seguira,  a  la 
vostra  seyoria  signifficare.  Lo  cardenal  ha  feta  pau  entrels  reyals,  qui 
dassa  son,  mas  par  ma  de  sert  e  tot  hom  daquest  payis  nes  dequesta  en 
tener(?),  que  sia  estada  beyla  pintura.  Car  ,  .  .  ^  de  pocha  £mior  ne  de 
confiansa  sen  son  crescuts  dasso,  per  que  son  assi.  Senyor,  avia  trigat 
descriure  a  la  vostra  seyoria,  esperan,  que  la  resposta  de  madona^  la 
reyina  clarament  vos  posques  escriure.  La  qual  ma  par  sens  dupte,  que 
eyla  nom  fara  de  questa  pessa.  Car  tota  vegada  ma  respost,  que 
nomanuyg,  que  encara  nom  pot  respondre  e  la  raho,  per  que  nom 
respon,  mapar  sertament,  que  sia,  que  totes  les  persones,  qui  li  estan 
entorn,  de  qual  que  condicio  que  sien,  son  en  tal  concordia,  que  volrian, 
que  la  un  dels  reyals  dassa  la  ages  per  muler.  Mas  nos  acorden  tots  a 
un,  ans  volrien  los  uns  un,  e  als  altres  altre,  per  que  tots  ensems  son 
contraris  a  tot  altre  matrimoni,  qui  parlat  li  sia.  Per  que  eyla  nom 
respondra,  segons  que  ami  pare,  entro  sapia,  si  el  papa  volra  consentir, 
que  eyla  aja  misser  Luis  de  Taranta,  lo  qual,  segons  que  enten,  li  plauria 
mes,  que  neguna  persona.  E  asso  per  enduchcio  delgunes  persones,  qui 
li  son  entorn  per  tals  rahons,  que  no  gos  escriure.  Lo  papa,  segons  que 
sich  diu,  sertament  si  a  escrit,  que  en  negun  chas  no  dispensaria,  que 
eyla  ages  negun  dels  reyals  dassa  per  dues  rahons,  la  primera,  que  de 
qualque  casada,  quel  prenges,  encontinent  auria  laltre  contra  si,  la 
segona,  quel  rey  Dongria  li  ha  soplegat,  que  no  dages  dispensar,  que 
eyla  aja  negun  dels  reyals  dassa,  car  eyl  ha  sospita,  que  eyls  ajen  con- 

1  Geboren  am  26.  Dezember  1345. 

-  Meist  Liicken  fiir  einige  Worter. 

•*  tlber  die  Veranlassung  ist  mir  nichts  bekannt. 


758  Spanische  Forschiingen 

sentit  a  la  mort  de  son  frara,  affi  que  la  un  dels  fos  senyor,  per  que  si 
eyla  hi  dispensaria  so,  de  que  ha  sospita,  auria  per  clar,  per  que  en 
negun  chas  eyl  no  lexaria  de  venir  en  aquest  regne,  per  venjar  la  mort 
de  son  frare. 

Aquestes,  senyor,  son  les  rahons,  per  que  nuyl  hom,  qui  dassa  sia, 
no  creu,  quel  papa  hi  dispensas,  e  con  eyla  e  aquels,  qui  la  aconseylen, 
veien,  que  neguns  de  qu[es]t  aver  no  pot  e  trachtaran  dels  astraygers, 
si  eyla  es  be  aconseylada,  consantira  abans  al  enfant  don  Ferrando  que 
en  negun  altre  per  tres  rahons:  La  primera,  que  pus  honrat  nol  pot  aver, 
la  segona,  que  la  edat  e  la  persona  li  es  pus  covinent  que  de  negun,  quis 
trop  fora  dassi,  qui  a  eyla  sia  soffissient  de  linatge,  la  tersa,  que  per  lo 
acostament  del  dit  senyor  enffant  auria  mayor  sechos  per  la  mar,  quo 
per  negun  altre,  lo  qual  sechos  li  es  de  gran  necessitat,  que  diu  sich  ser- 
tament,  quels  Jenovezes  armaran  aquest  estiu  per  passar  lo  rey  Dongria, 
per  que,  senyor,  tots  aquels,  qui  savis  son  en  aquest  payis,  ab  qui  yo  ne 
parlat,  conexen  be,  que  en  monsenyor  lo  rey  es,  que  eyl  pas  ho  no.  Car 
si  monsenyor  nol  enpatxa,  los  Jenovezes  e  els  Cecilians  lo  passaran  e 
cant  monsenyor  ho  volges  ^mpatxar,  els  Cecilians  seguirien  la  sua  via, 
per  que  los  Jenoveses  nou  gosarien  assajar  contra  monsenyor  ne  el 
poder  de  quest  regne  e  de  Cecilia  e  de  Proensa  els  Venecians  nol  passa- 
rien,  car  han  dupte,  quels  vuyla  seyorrijar  ni  el  nos  .  .  .  en  els.  Per 
que  esgordades  totes  aquestes  rahons  eyla  no  pot  fer  tan  profitos  matri- 
moni  con  del  senyor  enffant.  Creu,  que  si  mal  conseyl  no  la  anpatxa, 
que  a  la  fi  con  veya,  que  misser  Luis  no  pot  .  .  . ,  que  eyla  ho  fara.  Jo 
continuament  f^are  mon  poder,  quem  respone. 

Placia  a  vos,  senyor,  que  escrivats,  si  madona  la  reyina  ma  alon- 
gava,  que  volets,  que  fassa,  si  men  hire  ho  si  esperare  aquest  fet,  quina 
fi  aura  sertifican  (?)  vos,  senyor,  que  segons  que  yo  veyg,  entencio  es  de 
tot  hom  comunament  dassa  e  mi  ho  apar  sens  tot  dupte,  que,  si  el  rey 
Dongria  passa,  que  eyl  aura  tot  lo  regne.  Car  tot  lo  pobol  comunament 
lo  desiya  fort  per  la  gran  iniusticia,  qui  assi  es  e  el  seu  poder  es  molt 
raajor,  que  negun  nos  pensa  en  nostres  parts.  Car  los  anbaxadors  de 
quest  regne,  qui  foren  ajorra,  con  eyl  hi  fo,  dien,  que  CL  milia  homens 
a  caval  hi  mena  e  que  havia  M  M  M.  rendes  en  la  sua  ost.  Per  que, 
senyor,  tot  lo  fet  de  quest  regne  va,  si  eyl  vol  ni  pot  passar,  per  que  lo 
cardenal  a  fi,  que  eyl  no  aja  raho  de  passar,  affet  jurar  lo  dit  senyor 
Carles  Martel  fiyl  de  madona  la  reyna  Johana.  Ara  fa  son  poder  a 
aquela  fi  matexa,  ques  fassa  justicia  dels  traydors,  qui  foren  ne  consen- 
tiren  a  la  mort  del  senyor  rey  Andreas,  que  Deus  aja.  Apres  aquestes 
cozes  diu  hom,  que  fara  son  poder,  que,  si  el  rey  Dongria  no  sestava  de 
passar  per  las  rahons  desusdites,  quey  trop  deffensio,  la  qual  coze  ma 
par  fort  defer.  So  que  senguira,  continuament  a  la  vostra  seyoria  signiffi- 
care,  als  peus  de  la  qual  humilment  ma  recoman. 


Dokumenle  759 

Riicken:  Al  molt  alt  e  poderos  senyor,  a  monsenyor  lenffant  en 
P.  comta  de  Riba  gorssa  e  de  Prades. 

CRD  Kasten  99  Jayme  II.  Or.  Pap.  Ssp.  Der  ISjahrige  Andreas  wurde  am 
18.  September  1345  ermordet.  Johanna  heiratete  dann  1347  den  Ludwig  von 
Tarent.    trber  die  Ehekandidatur  Ferrandos  fand  ich  nichts. 


60.  Alfonso  IV.  an  Konig  Philipp  von  Frankreich:  Der  Konig  von  England  habe  ihni 
nie  Dm  Unterstiitzung  gegen  Frankreich  geschrieben.  Soweit  er  es  rechtlich 
k5nne,  verhindere  er,  daB  seine  Lente  jenem  helfen.    Teruel  (1334)  April   11. 

.  .  .  Prout  cuiusdam  vestre  littere  nobis  directe  series  innuebat, 
serenitas  vestra  perceperat  regem  Anglie  quibusdam  nostris  subditis 
scripsisse,  ut  in  sui  auxilium  accederent  apud  eum,  et  nos  etiam  depre- 
casse,  ut  quoscunque  nostros  subditos  ad  dictum  regem  declinare 
propterea  intendentes  abire  permitteremus  libere  et  quiete;  sicque  roga- 
batis  nos  affectuose,  ne  aliquem  ex  nostris  regnicolis  ad  succurrendum 
dicto  regi  accedere  sineremus.  Quibus  et  aliis  nobis  in  dicta  vestra 
littera  intimatis  pleno  intellectu  collectis  vestre  excellencie  resp>onde- 
mus,  nos  super  predictis  a  dicto  rege  Anglie  nuncium  seu  litteram  ali- 
quam  adhuc  minime  habuisse.  Verumtamen  ob  honorem  vestri  et  nexu 
ac  debito  sanguinis  et  mutue  dilectionis,  quibus  ad  invicem  iungimur, 
prohibemus,  quantum  absque  lesione  libertatum  et  immunitatum  regno- 
rum  nostrorum  et  eorundem  incolarum  ac  alias  bono  modo  poterimus, 
ne  quis  ex  nostris  subditis  pro  subveniendo  contra  vos  eat  regi  Angli^^ 
prelibato.    Dat.  Turolii  III.  idus  Aprilis  anno  domini  MCCCXXXIIII. 

Reg.  529  f.  20.  Am  30.  Marz  1331  hatte  ihm  noch  sein  consiliarius  Johannes 
Eximini  de  Urrea  mitgeteilt:  federacionem  per  matrimonia  et  alias  inita  ad 
presens  inter  illustres  reges  Francie  et  x\nglie,  und  er  hatte  seine  Freude  ausge- 
druckt,  quod  inter  reges  ipsos  amicicia  et  intima  cordis  affectio  feliciter  soli- 
detur.   Reg.  524  f.  25'. 


61.  Alfonso  IV.  an  das  Kardinalskoileginm:  Da  der  Papst  im  Streite  des  Patriarchen 
mit  dem  Dompropst  von  Tarragona  widerrechtlich  einen  Richter  eingesetzt, 
bitte  er  die  Kardinale  beim  Papst  dahin  zu  wirken,  daB  der  Patriarch  Richter 
wertte  und  seine  nnd  des  Konigs  Ehre  nnangetastet  bleibe.  Bei  Temel  (1334) 
Juni  26. 

.  .  .  Cum  nuper  .  .  .  dominus  summus  pontifex  preposito  Tarrachone 
favorem  nimium  ac  eidem  non  debitum,  salva  sue  sanctitatis  gratia,  im- 
pendendo  inquisitlones  super  quibusdam  certis  criminibus,  quas 
reverendus  dominus  Johannes,  divina  proviaencia  patriarcha  Alexan- 
drinus,  administrator  ecclesie    Terrachone,    karissimus    frater    noster, 


760  Spanische  Forschungen 

contra  ipsum  prepositum  facere  inceperat,  ad  sui  cognicionem  auditorii 
reservasset  necnon  favorem  ipsum  continuando  super  omnibus  causis 
tam  principalibus  quam  appellacionum,  que  essent  inter  dictum  pa- 
triarcham  et  ipsum  prepossitum  in  Romana  curia,  ad  dicti  prepositi 
instanciam  judicem  deputasset,  qui^  .  .  .  de  eisdem,  etiam  si  de  sui 
natura  non  essent  in  dicta  curia  pertractande,  nos  ex  hiis  non  modica 
admiracione  comoti  eidem  domino  summo  pontifici  per  nostras  litteras 
supplicavimus,  quod  a  dicto  favore  vellet  desistere  et  pateretur  dictum 
prepositum  cum  ipso  patriarcha  super  premissis  sub  juris  comunis  regu- 
lis  remanere.  Set  cum  postmodum  idem  patriarcha  ad  dicti  prepositi 
peticionem  super  premissis  per  dictum  judicem  fuerit  ad  judicium  in 
dicta  curia  evocatus  et  ad  diminucionem  honoris  nostri  et  dicti  patriarche 
cedere  intendamus,  quod  reservacio  et  deputacio  predicte  facte  fuerint, 
et  quod  idem  prepositus  dicti  domini  summi  pontifficis  suffultus  presidio 
memoratum  patriarcham  trahat  invitum  ad  dictam  curiam,  ut  ibi  secum 
super  causis,  que  de  sui  natura  non  sunt  in  curia  ipsa  tractande  et 
presertim  super  ipsius  prepositi  excessibus  et  delictis  habeat  litigare, 
nosque  tangamur  plurimum  in  predictis,  cum  dicti  patriarche  honorem 
proprium  reputemus  et  ipse  tangi  non  possit,  quin  etiam  nos  tangamur, 
admodum  admirantes,  quod  per  Romanam  ecclesiam  eidem  patriarche 
in  hiis  honor  debitus  non  servetur,  que  personas  sublimes  et  literatas 
semper  consuevit  in  suis  actibus  honorare  et  dignis  digna  reprendere 
ac  attollere  insigniis  dignitatum:  idcirco  vos  et  vestrum  quemlibet,  de 
quibus  plene  confidimus,  attenta  instancia  deprecamur,  quatenus  pre- 
missis  in  examine  vestre  consideracionis  deductis  sic  penes  ipsum  domi- 
num  summum  pontificem  velitis  insistere  pro  predictis  et  circa  ea  sic 
sibi  salubre  consilium  impertiri,  quod  ea,  que  facta  sunt,  ut  predicitur, 
ad  statum  ^  .  .  .  dictus  patriareha  non  possit  in  hiis  plangere  so  gravatum 
nec  nos  etiam  cum  eodem.  Insuper  cum  pro  predictis  dilectos  consi- 
liarios  nostros  Andream  Martini  de  Peralta,  militem,  ianitorem  maiorem 
illustris  domine  regine,  consortis  nostre  karissime,  et  Guillelmum 
Richerii  archidiachonum  sancte  Engracie,  [de]  nostre  intencionis  pro- 
posito  super  predictis  plenius  informatos  ad  ipsum  dominum  summum 
pontificem,  propter  hoc  specialiter  duxerimus  deputandos,  ea  propter 
amiciciam  vestram  rogamus  attente,  quatenus  in  agendis  velitis  eisdem 
assistere  et  super  eis  ipsos  nostri  honoris  intuitu  dirigere  et  iuvare. 
Datum  in  loco  de  Sarrione  aldea  Turolii  VI.  kalendas  Julii,  anno  Domini 
M.  CCC°  XXX°  quarto. 

Reg.   562.    Da   Patriarch   Johannes   schon   am   19.   August   starb,   wurde  die 
Sache  nicht  weiter  verfolgt.   Vgl.  den  Brief  Olivers  vom  4.  Juli. 


1  Loch  fur  mehrere  Worter. 


Dokumenle  761 

62.  Bernat  Oliuer  an  Alfonso:  Uberreichung  eines  Briefes  des  Konigs  in  der  Streit- 
sache  des  Patriarchen  mit  dem  Propste  von  Tarragona.  Der  Papst  betont,  der 
Patriarch  lasse  den  Konig  schreiben,  Bernart  sagte,  der  Kiinig  handle  von  sich 
aus.  Der  Papst  verteidigt  die  Berechtigung  und  Praxis  solcher  Kommissionen. 
Wiederholt  weigerte  er  sich  den  Brief  zu  lesen.  Sendung  in  Sachen  Genuas. 
(1334)   Juli  4. 

Senyor.  Fas  vos  assaber,  que  diluns  XX  dies  de  Jun  rehebi  les 
letres  vostres,  les  quals  devia  presentar  al  papa  per  lo  feyt  del  senyor 
patriarcha  e  del  prebost  de  Tarragona\  Et  lo  dimecres  apres  entri 
davant  nostre  senyor  lo  papa,  e  no  obri  la  letra  e  yo  dignili-  de  part 
vostra  les  paraules,  que  vos  me  manavets  e  respos,  que  lo  patriarcha 
vos  feya  axi  escriure,  e  yo  digui,  que  no  hy  sabria  res;  mas  que  lo 
raissatger  era  vostre  e  que  vos  donavets  a  entendre,  que  lo  feyt  vos  era 
fort  greu.  E  el  respos,  que  tort  navets,  car  aytals  commissions  el  les 
podia  fer  e  tot  dia  les  feya  e  que  ja  les  avia  feytes  el  vostre  regne  daltres 
vegades.  E  yo  digui,  que  del  seu  poder  negu  no  duptava,  mas  que  li 
plagues  deguardar  la  vostra  honor  e  del  senyor  patriarcha,  e  que  li 
plagues  de  veure  la  letra,  que  vos  li  enviavets.  E  dix,  que  ne  uvria  la, 
mas  no  la  obri  davant  mi.  Lo  dia  de  sent  Johan,  con  vespres  foren  aca- 
bades,  demanili  resposta  e  dix  me,  que  no  avia  vista  ho  legida  encara 
la  vostra  letra.  Lo  digmenge  apres,  con  missa  fon  dita,  demanili  resposta 
e  dixme,  que  no  avia  legida  la  vostra  letra.  Lo  dia  de  sent  Pe[re]  e  sent 
Paul  apres  vespres  demanili  resposta  e  nom  volia  respondre.  E  diguili; 
Pare  sant,  no  sera  covinent  cosa,  que  neguna  resposta  no  lassats  al 
senyor  rey!  E  placiaus,  que  yo  ne  pugua  trametre  los  seus  missatges 
ab  qualque  resposta.  E  guardam,  non  se  com,  e  dix  me:  E  nos  li  volem 
respondre,  mas  encara  no  avem  legida  la  sua  letra.  E  asso  dit  anassen 
davant  mi.  Lo  dicmenge  apres,  III  dies  de  Juliol,  trames  per  mi  e  dema- 
nam,  si  avia  nengun  correu  aparelat,  que  pogues  anar  a  vos.  E  digui 
que  hoc.  E  dix  me,  que  el  vos  volia  escriure  algunes  noves,  que  los 
Jenoveses  li  avien  escrit  e  que  les  vos  tramete  tantost  e  yo  digui:  Paro 
sant,  placia  us,  que  per  aquest  missatges  fassats  resposta  al  senyor  rey 
daquel  feyt  del  patriarcha.  E  respos,  que  encara  no  avia  legida  la  vostra 
letra,  e  axi,  senyor,  no  creu,  que  duymes  hy  respongua.  E  axi  en  trames 
los  correus.  Enpero  no  cessare  de  demanarli  resposta  .  .  .  Dades  IIII  de 
Juliol.  Yo  frare  Bernat  Oliuer  humil  servidor  e  conseller  vostre  me 
coman  en  vostra  gracia. 

CRD  Alfonso  3384.   Or.  Pap.  Ssp. 


63.  Bernat  Oliuer  an  Alfonso:   Erinnert  an  Falligkeit  des  Census  zu  Peter  und  Paul. 
Entschuldigung    durch    den     Kardinal     von     Spanien     im     Konsistorium    mit 

1  Vgl.  Nr.  61. 


762  Spanische  Forschungen 

Sendungsschwierigkeiten.  Yerlangernng  bis  Ende  Aagust.  Bitte  um  Eriedigung. 
Avignon  (1334)  Jnli  4. 

Senyor.  Fas  vos  assaber,  que  del  sens,  que  lo  papa  et  els  cardenals 
(ieven  aver  per  Serdeya  a  la  festa  de  sent  Pere  et  sent  Paul  nos  es  f eyta 
neguna  pagua  enguayn  ni  non  iga  deguna  sabuderia.  Et  per  tal,  que  no 
encorreguessets  les  penes,  ales  quals  sots  obligat  lo  dia  dela  dita  festa, 
pregui  lo  cardenal  Despaya,  que  enpetras  alongament  ab  lo  papa.  Et  el 
papa  no  volc  alonguar  lo  terme  sens  consistori  sino  VIII  dies.  He  lo 
diluns  apres  fo  feyt  consistori  e  eldit  cardenal  feu  me  donar  entrada  et 
proposi,  que  vos  aviets  assignades  rendes  a  mercades  ali  aquesta  con- 
dicio  e  aquesta  fi,  que  al  temps  ordenat  els  aguessen  feyta  la  paga  del 
sobredit  sens,  que  vos  creyets,  que  el  sens  f os  ja  paguat,  et  encara,  que  per 
aventura  los  mercades  los  avien  trameses,  mas  tans  son  los  perils  en  la 
mar,  que  aviay  vengut  algun  destorp.  E  quels  plagues  de  alonguar  lo 
terme,  tro  que  yo  vos  ho  agues  feyt  assaber  et  vos  hy  poguessets  pro- 
vehir  daltra  part  Et  an  vos  alonguat  lo  terme  per  tot  lo  mes  Dagost. 
Et  axi,  senyor,  fets  hy  provehir,  segons  que  avos  placia.  Cor  altre  alon- 
guament  quant  aquesta  pagua  no  poria  hom  aver  .  .  .^. 

Feytes  en  Auiyo  IIII  dies  de  Juliol  lany  de  M  CCC  XXXIIII.  Yo 
frare  Bemat  Oliuer  .  .  . 

CRD  Alfonso  2690.  Or.  Pap.  Fluchtig  mit  vlelen  Schreibf ehlern :  consitori, 
sengons,  sabuderia  usw. 


64.  Jaymc  IL  Yon  Mallorea  an  Alfooso:  Sendet  Brief  seines  Bruders  Ferrando  aus 
Florcnz,  wonach  dic  Gennescn  in  cincr  Rcihc  von  Stadtcn  Italicns  Tmppen 
sammcln.    Pcrpignan  1334  Novcmbcr  12. 

.  .  .  Hodie  recepimus  quandam  literam  nunciorum,  quos  misimus 
Neapolim  pro  habendo  in  istis  partibus  inclito  infante  Ferrando  de  Ma- 
joricis  germano  nostro  carissimo,  qui  intravit  Florentiam  ad  partes  Pro- 
vintie  se  transferens  octava  decima  die  mensis  Octobris  proxime  pre- 
teriti.  Et  ibidem  fuit  data  dicta  litera  vicesima  prima  die  mensis  ejus- 
dem,  in  qua  inter  cetera  est  quedam  clausula  sub  hiis  verbis: 

Cetemm  nolumus  dominabilem  sublimitatem  vestram  latere,  quod 
Januenses  pro  certo  {M^ocurarunt  et  procurant  adhuc  continue  festi- 
nanter  soldatos  tam  hic  quam  Mediolani,  Janue,  Pisis  et  alibi,  qui 
enmt  in  equis  septingenti  numero,  qui  in  proximo  debent  mare  ingredi, 
Pisis  aliqni  et  alii  Plombini.    Et  intendunt,  ut  fertur,  accedere  Sar- 

*  Felip  Boyl  fragt,  wieviel  Geld  er  fur  die  Zehntbulle  braucht.  Er  kann  es 
vor  der  Bullierung  der  Urkunden  nicht  sagen.  Man  sagt,  daB  ihr  einen  Waffen- 
stlUstand  mit  den  Mohren  geschlossen  habL  Der  Kardinal  schreibt  dasselbe 
rCRD  3383). 


Dokumenle  '"-^ 

diniam.   Jamque  ante  eri,    ex  quo   nos    sumus   hic,    recesserunt    de 

Florentia  euntes  verssus  Pisas  de  dictis  soldatis  sexsaginta.    Estque 

Pisis  quidam  comes  filius  quondam  comitis  Nigri  de  Pisis,  qui  ad  hec 

consentit,  ut  fertur.  Est  etiam  quorundam  opinio,  quod  ad  eadem  alii 

teneant  manus.    Dominus  provideat  de  remedio  opportuno!    Astutia 

etenim  istarum  malarum  gentium  est  nimis  et  calliditas  infinita,  ut 

experientia  nimis  claret. 

Provideat  igitur  vestra  serenitas  inpremissis,  proutvideritexpedire. 

Continue  enim  audimus,  quod  male  provisum  est  insule  Sardinie,  que 

multum  respicit  honorem  vestre  corone  et  statum.  Dat  Perpiniani  pridie 

idus  Novembris  anno  domini  millesimo  trecentesimo  tricesimo  quarto. 

CRD  2820.   Or.  Pap.    Auf  Rucken  Siegel  und  von  der  Hand  des  Schreibers: 
Registrata. 


65.  Alfonso  an  Konig  Robert:  Selt.sames  Benehmen  der  Konlgln  Marla  von  Mallorea 
In  Ihrer  Ehe  mlt  Jaeobus  de  Xerieha.  Nach  dessen  Tod  wlll  sie  wieder  heiraten. 
Robert  soll  sie  zu  sich  nehmen.   Valencia  (1335)  Mal  20. 

.  .  .  Sicut  plane  novit  vestra  circumspecta  magnificentia,  dudum  in- 
clite  recordationis  Sanccio  Maioricarum  rege,  consanguineo  nostro,  prout 
Deo  placuit,  sublato  de  medio,  inclita  domina  Maria  eius  consors,  tunc 
Maioricarum  regina,  soror  vestra  amitaque  nostra,  ad  secunda  vota 
aspirans  cum  nobili  viro  Jacobo  domino  de  Xericha  quondam  matrimo- 
nialiter  se  coniunxit.  Sane  cum  dictus  nobilis  ex  conversatione  mutua 
dicte  domine  uxoris  sue  animi  instabilitatem  ac  gestuum  inhonestatem 
apprehendisset,  suam  et  suorum  ac  domus  sue  tanquam  discretus  et 
providus  confusionem  et  scandalum  vitare  cupiens  cum  animi  displi- 
cencia  sub  decenti  custodia  i[>sam  dominam  a  quatriennio  citra  quadam 
honesta  necessitate  compulsus  habuit  detinere.  Et  licet  de  dicti  viri  sul 
beneplacito  horis  debitis  et  opportunis  ad  spaciandum  et  recreandum 
extra  domum  potuisset  exire,  quia  tamen  libertati  sue  inordinate  non 
erat  dedita:  ea  propter  quadam  desperatione  deducta  domum,  in  qua 
erat,  exire  nec  ad  divinum  audiendum  officium  nec  penitencie  sacramen- 
tum  recipiendum  a  biennio  citra,  quamquam  per  felicis  recordationis 
dominum  patriarcham  Alexandrinum,  germanum  nostrum,  anno  preterito 
ac  per  nonnullas  religiosas  et  devotas  personas  ad  hec  piis  persuasio- 
nibus  ac  plurimis  precibus  inducta  fuerit,  nullatenus  voluit,  sicut  nec 
adhuc  vult,  in  sua  persistens  duritia  inclinari. 

Verum  quod  displicenter  refferimus,  prefato  nobili  Jacobo  .  .  .  ab 
hac  luce  subtracto,  ad  status  pretacte  domine  Marie  mentis  nostre  occu- 
los  dirigentes,  confestim  personas  honestas  et  honorabiles  cum  decenti 
familia  apud  locum  de  Xericha  misimus,  que  ipsam  ad  nostrampresenciam 


764  Spanische  Forschungen 

adduxerunt.  Et  ut  eius  dotem  et  bona  alia,  prout  decet  recuperare 
valeret,  eidem  suadendum  duximus,  ut  actorem  seu  procuratorem  ali- 
quem  discretum  et  sibi  gratum  constitueret,  qui  predicta  sciret  et  posset 
utiliter  procurare.  Que  velut  racione  abutens  id  facere  aliquantulum 
recusavit,  asserens,  quod  predicta  recuperare  minime  seu  liabere  cura- 
bat,  quamvis  postmodum  sano  ducta  consilio,  procuratorem  nos  insti- 
tuerit  ad  premissa.  Nos  vero  eius  discretionis  deffectum  nimium  adver- 
tentes  ac  quorundam  fide  dignorum  relatu  videntes,  ipsam  ad  tercium 
matrimonium  anelare:  idcirco  timentes,  ne  occasione  inventa  in  oppro- 
brium  et  abicionem  (!)  sui  generis  rueret,  nisi  .  .  .  debita  custodia 
frenaretur,  predicta,  sicut  in  veritate  se  habent,  vestre  magnificencie 
seriose  intimare  decrevimus,  ut  diligenter  attentis  et  consideratis  immi- 
nentibus  periculis,  que  circa  eius  honestatem  versantur,  vestra  circum- 
specta  providentia  celeriter,  cum  in  mora  sit  periculum,  providere 
valeat,  mittendo  ad  has  partes  decentem  et  honestam  familiam,  que  sive 
per  mare  sive  per  terram  .  .  .  ad  vos  propter  premissa  vitanda  pericula 
dictam  dominam  cum  honore  decenti  deducant.  Interim  autem  dictam 
dominam  in  nostra  Valencie  civitate  fideli  et  lionesta  familia  sibi  per 
nos  assignata  disposuimus  remanere.  Et  nichilominus  aliquem  virum 
providum  et  discretum  actorem  et  procuratorem  pro  domina  sepe  fata 
substituere  curavimus  .  .  .  Dat.  Valencie  XIII.  kalendas  Junii  anno 
domini  MCCCXXXV. 

Reg.  544  f.  88.  Ein  vorausgehender  etwas  spaterer  Brief  wurde  nicht  ab- 
gesciiickt.  Alfonso  schreibt  auch  der  Konigin  Sancia.  In  der  f.  87  stehenden, 
nicht  abgesandten  Fassung  stelit:  Sane  cum  dictus  nobilis  usw.  appreliendisset, 
que  eam  frequenter  ad  mentis  insaniam  et  quandam  furiam  per  abruta  ac  in- 
discretionis  invia  deviabant.  Darnach  miiBte  man  an  zeitweiligen  Irrsinn  glauben. 
Am  28.  April  1335  (Reg.  536  f.  52^)  schreibt  Alfonso  an  Guillermus  Richerii,  archi- 
diaconus  s.  Engracie  in  ecclesia  Oscensi  und  an  Peregrinus  deMonte:  Intelleximus 
per  tenorem  littere  vestre  nobis  misse,  quod  inclita  infantissa  d.  Maria,  illustris 
regis  Karoli  bone  memorie  filia,  improvide  contradicit  venire  ad  civitatem 
Valencie,  ut  nos  ordinaveramus,  et  vos  ex  parte  [nostra]  explicastis  eidem.  Sane 
cum  nos  velimus  omnino  .  .  .,  ut  veniat  ad  dictam  civitatem,  .  .  .  expresse  man- 
damus  .  .  .  quatenus,  si  alias  ipsam  abducere  non  potestis,  inhibeatis  ac  inhiberi 
sibi  prolinus  faciatis  per  unam  diem  victum  eidem  necessarium  et  finaliter,  nisi 
huiusmodi  convicta  remedio  venire  voluerit,  adducatis  eam  ipsa  invita. 


66.  Friedrich  III.  an  Alfonso  IV.:  Empfang  seiner  Briefe  iiber  ein  Gesprach  des 
Infanten  Peter  mit  dem  verstorbenen  Papst  iiber  seinen  Frieden  mit  der 
Kirche,  iiber  Ehedispens  seines  Sohnes  mit  der  Schwester  des  Jacob  de  Xericha 
und  iiber  die  Riickberufung  Raimunds  de  Peralta,  da  Bernhard  de  Soriano  das 
Admiralat  nicht  mebr  versehen  kann.  Antwort:  Erieg  habe  er  nie  mit  der 
Kirche,  sondern   nur  mit   dem  ihm   feindlichen  Johannes  XXII.   gefiihrt.    Zu 


Dokumenle  765 

Benedikt  XII.  habe  er  schon  Gesandte  geschickt.   Sonst  einverstanden.   Lentini 
(1335)  April  3. 

.  .  .  Serenitatis  vestre  binas  nuper  recepimus  litteras,  per  quarum 
unam  de  colloquio  olim  habito  per  inclitum  dominum  infantem  Petrum 
Ripacurcie  et  Empuriarum  egregium  comitem  fratrem  vestrum,  nepotem 
nostrum  nobis  carissimum  tanquam  natum,  cum  domino  papa  Johanne 
tunc  vivente  super  iucunda  concordia  ac  pacis  federe  renovando  inter 
ipsum  dominum  papam,  sanctam  matrem  Romanam  ecclesiam  ex  una 
parte,  nos  regnumque  nostrum  ex  altera,  vestrum  nobis  super'  hoc  in- 
sinuando  consilium  et  videre  ac  efficaces  opem  et  operam  offerendo,  et 
qualiter  inclito  domino  infanti  Raymundo  Berengarii  .  .  .  ad  Romanam 
curiam  f eliciter  prof ecturo  pro  inpetranda  inter  alia  dispensacione  matri- 
monii  infantis  Guillermi  nati  nostri  carissimi  cum  sorore  minori  nobilis 
Jacobi  domini  de  Xerica  commisistis  domino  summo  pontifici  ex  parte 
vestra  supplicacionem  debere  porrigere.  . . .  Et  per  aliam,  qualiter  Ber- 
nardo  Soriano  in  etatis  iam  decrepite  terminis  constituto  et  regnorum 
vestrorum  amiracie  officium  exercere  comode  nequeunte,  dicto  officio  de 
viro  ydoneo  providere  volentes  nobilem  virum  Raymundum  de  Peralta  ad 
ipsum  officium  et  presertim  racione  armate,  quam  contra  Januenses  in 
isto  proximo  veris  tempore  facere  preparatis,  vestra  decrevit  serenitas 
pluribus  condicionibus  in  ipsius  persona  nobilis  concurrentibus  assu- 
mendum,  qua  ex  causa  per  nos  sibi  veniendi  ad  vos  concedi  licenciam 
postulastis  .  .  .  Taliter  respondemus,  quod  novit  altissimus,  .  .  .  quod  a 
tempore  pacis  olim  inite  inter  nos  et  illustrem  dominum  regem  Karolum 
secundum  tempore  pape  Bonifacii  tractatu  domini  Karoli  de  Francia,  qui 
ad  componendam  pacem  eandem  exstitit  mediator,  nunquam  cum  sancta 
matre  Romana  ecclesia  guerram  habuimus  nec  haberi  intendimus  domino 
permittente,  licet  cum  predicto  papa  Johanne  quondam,  qui  erga  nos  se 
gessit  inique,  videremur  habere  nec  immerito  animum  inpacatum,  quod 
non  contra  prefatam  matrem  ecclesiam  set  tunc  presidentem  eundem 
nos  agere  certum  erat,  eo  maxime,  quod  ipso  sublato  de  medio  et  domino 
Benedicto  ad  regendam  ipsius  Petri  naviculam  subrogato  statim  ordi- 
navimus  sibi  mittere  nostros  nuncios  speciales,  qui  devocionem,  quam 
erga  predictam  sanctam  matrem  ecclesiam  ab  hactenus  gessimus  ac 
gerimus,  et  alia  nos  regnumque  nostrum  contingencia  devocius  expli- 
carent:  quod  utique  minime  faceremus,  si  predictam  matrem  ecclesiam 
reputaremus  nobis  fuisse  aliqualiter  inimicam,  quam  nunquam  talem 
nobis  esse  credidimus,  quamvis  tunc  ipse  presidens  nobis  se  ostenderet 
inimicum. 

Im  iibrigen  hatte  er  dem  Infanten  Pedro  ausfuhrlich  geschrieben  und  kann 
Alfonso  durch  ihn  sich  informieren.  Dank  fur  die  Bemi"ihung  in  der  Dispens- 
sache.   Seinem  Verwandten  Raimund  de  Peralta  gestattet  er  die  Ruckkehr,  ob- 


766  Spanische  Forschungen 

schon  er  seiner  bedarf:  eo  quod  hostis  noster  maximum  contra  nos  et  insolam 
nostram  marinum  exercitum  dicitur  preparare.  Dat.  apud  Lentinum  III.  Aprilis 
III.  indiccionis.  CRD  Alfonso  3679.  Or.  Pap.  Ssp.  Der  Brief  an  Peralta  ist  vom 
20.  Februar.  B.  de  Soriano  ist  decrepitus  senio.  (Reg.  530  f.  147v.)  Das  Schreiben 
Friedrichs  ist  kiihl.  Alfonso  hatte  ihm  am  9.  Marz  die  Reise  des  Infanten  Pedro 
raitgeteilt:  Noscat  vestra  celsitudo,  quod  inclitus  ac  carissimus  frater  noster 
infans  P  .  .  .  comes  habito  pluries  nobiscum  colloquio  et  tractatu  super  con- 
federacione  fienda  inter  d.  papam  et  sanctam  ecclesiam  Romanam  ex  una  parte 
et  altitudinem  vestram  eiusque  regnum  ex  altera,  nunc  de  consilio,  voluntate  et 
mandato  nostro  vobis  dirigit  scripta  sua,  ut  in  eis  vestra  circumspectio  latius 
poterit  intueri:  igitur,  excelse  ac  amantissime  princeps,  vos  attente  precamur  et 
orlamur,  quatenus  habendo  respectu  ad  statum  persone  et  regni  vestri  velitis  et 
placeat  .  .  .  taliter  deliberare  et  ordinare,  quod  ea  vestri  ordinatione  ac  voluntate 
valeat  ad  felicem  effectum  perduci  (Reg.  544  f.  100).  Inzwischen  war  aber 
Johannes  XXII.  gestorben  und  eine  ganz  neue  Situation  entstanden.  Konig  Robert 
wandte  sich  gegen  die  Riickberufung  des  Raimund  de  Peralta:  Cum  idem  nobihs 
se  reddiderit  in  partibus  insule  Sicilie  vobis  suspectum,  non  deberemus  ad  hoc 
nuUatenus  procedere  et  vellemus  in  irritum  penitus  revocare,  schreibt  Alfonso  an 
Robert.  Er  habe  ducti  instantia  consiliariorum  et  procerum  civitatis  Barchino- 
nensis,  qui  negocium  guerre  contra  Januenses  principaliter  prosequntur,  den 
Peralta  gerufen.  Er  tat  es  auch,  ut  quedam  promissio  per  nos  sub  certa  pena 
domino  summo  pontifici  facta,  quando  dispensationem  super  matrimonio  ipsius 
nobilis  a  dicto  summo  pontifice  habuimus,  videlicet  de  revocando  dictum  nobilem 
a  servitiis  .  .  .  regis  Frederici,  suum  haberet  effectum.  Peralta  werde  sich  gegen 
Roberts  Truppen  sicut  erga  nostras  fraternaliter  et  amicabiliter  verhalten.  (Reg. 
530  f.  175,  1335  Mai  24.)  Schon  1330  hat  Alfonso  Peralta  verlangt.  Friedrich 
schrieb  (CRD  3711)  am  27.  Febr.  1331:  Er  behalte  ihn  noch  tum  occasione  brige, 
que  noviter  orta  est  inter  Catalanos  et  Januenses,  tum  quia  sibi  accessus  cederet 
plurimum  sumptuosus,  tum  quia  in  agendis  nostris  nobis  dignoscitur  plurimum 
oportunus. 


67.  Alfonso  an  den  Infanten  Pedro:  Die  Priorissa  von  Sigena  hat  naehtlieherweise 
in  der  Kathedrale  von  Tarragona  mit  ihrer  Begleitung  sich  aufhaltend  den 
dort  bestatteten  Patriarchen  Johannes  (ihren  Bruder)  ausgegraben  und  nach 
Sigena  bringen  und  dort  armlich  bestatten  lassen.  Er  hat  seinen  Bruder,  den 
Infanten  Pedro,  mit  der  Riickf iihrung  beauftragt.  Barcelona  (1335)  Dezember  12. 

Alphonsus  etc.  inclito  infanti  P.  carissimo  primogenito  et  generali 
procuratori  nostro  salutem  et  benedictionem  paternam.  Detestande  feri- 
tatis  abusum  et  segregatum  a  qualibet  humanitate  propositum,  que  reli- 
giosa  priorissa  de  Sexena  absque  horrore  feminino  et  dementi  consilio 
prorsus  ducta  nuper  extitit  prosecuta,  vobis,  fili  karissime,  providimus 
intimandum.  Predicta  namque  priorissa  civitatem  pridem  adiens  Terra- 
gone  et  cum  quodam  suo  pravo  consorcio  in  ecclesia  l^athedrali  vigilare 
se  simulans  ipsius  ecclesie  petitis  clavibus  et  obtentis  non  attendens, 
quod  reverendus  dominus  Johannes  patriarcha  Alexandrinus  et  ammini- 


Dokumente  767 

strator  prefate  ecclesie,  frater  noster  et  patruus  vester  carissimus,  suam 
in  ea  elegerat  sepulturam  tanquam  metropoli  antiqua  et  multis  nobilitatis 
et  antiquitatis  insigniis  preceteris  Hispanie  insignitaet  in  qua  nusquam  in 
Hispania  posset  honorificentius  sepeliri  corpus  ipsius  patriarche,  sibi 
quodam  impie  dileccionis  affectu  fecit  immaniter  exhumari  et  nondum 
ab  ossibus,  sicut  creditur,  tegumento  carnis  excusso^  ipsum  sic  honori- 
fice  sicque  sollempniter  in  dicta  ecclesia  tumulatum,  omni  abjecta  de- 
cencia  et  honore,  de  nocte  deferri  fecit  ad  monasterium  de  Sexena  et  ibi 
viliter  tumulari,  quod  non  solum  divine  magestati  abhominabile  redditui- 
set  nobis  molestum  et  humane  consideracioni  occurrit  vehemeritius  ab- 
horrendum.  Volentes  igitur  illud  in  hac  parte  adhibere  remedium  .  .  . 
inclitum  infantem  P.  Rippacurcie  et  Impuriarum  comitem  .  .  .  ad  dictam 
priorissam  et  monasterium  pro  recuperando  predicto  corpore  et  ad 
dictam  metropolim  reducendo  et  alia  faciendo,  que  sibi  oretenus  duxi- 
mus  injungenda,  providimus  transmittendum  .  .  .  Dat  Barchinone  pridie 
idus  Decembris  anno  domini  MCCCXXX  quinto. 

Reg.  530  f.  257.    tJber  Blanca  vgl.  CRD  Alfonso  3553. 


Zu  Nr.  17,3. 

Fem  vos  saber,  seynors,  que  nos,  entenen,  que  larquebisbe  e  tots 
los  altres  prelats  deguesen  eser  a  Valencia  per  una  citacio,  quel  senyor 
rey  los  fahia,  trametem  la  I  misatge  nostre  ab  cartes  e  ab  misatgeria  de 
paraula  als  dits  prelats  e  encara  als  richs  homens,  qui  li  eran.  E  com 
larquebisbe  nils  altres  prelats  noy  fosen,  salvant  lo  bisbe  de  Carago^a 
e  de  Vich  .  .  . 

Seynor,  bisbe  de  Vich  con  aquell,  qui  ama  la  religio  del  Temple, 
nos  trames  a  dir  conseyllan,  quels  nostres  procuradors  .  .  .  a  tot  lo  sant 
concili  de  Taragona,  que  I  bisbe  o  II  fosen  trameses  a  pare  sant 
apostoli  .  .  . 

Noveles  altres  nous  podem  fer  saber,  que  vos  no  sapiats,  salvant  que 
es  venguda  una  carta  al  comanador  de  Gardeny  de  son  frare,  en  ques 
conte,  que  un  escuder  del  bisbe  Delna  es  vengut  de  cort  de  Roma  .  .  . 

Folgt  die  Geschichte  der  10  Kardinale  Clemens'  V.,  die  ihm  den  Kardinalshut 
zuruckgaben  mit  der  Motivierung,  alle  Papste  seien  Herren  und  Leiter  der  ganzen 
Christenheit  und  der  Konige  und  Kaiser  gewesen,  und  jetzt  sahen  sie  das  Gegen- 
teil.  Der  Konig  von  Frankreich  habe  mit  Ubermut  und  sehr  groBer  Ungerechtig- 
.  keit  den  Ordensmeister  und  die  Templer  gefangen.  Vgl.  Finke,  Papsttum  und 
Untergang  des  Templerordens  II,  110 f.    Und  dann  abweichend: 

^  Johannes  starb  1334  August  19. 


768  Spanische  Forscliungen 

E  que  per  el  nols  volie  lexar  nels  li  volre  trametre.  E  sobre  a^o 
lo  papa  trames  hi  II  cardenals.  El  rey  de  Franga  a  trames  los  dits 
maestre  e  frares  a  senyor  papa.  El  papa  vol  veer  en  lo  dit  feyt,  per  que 
son  fora  del  rey  de  Fran^a.  Dat  en  lo  castell  de  Montso  lo  dimarg  apres 
de  sent  Vigent. 

Gefunden  unter  den  cartas  maltratadas.  Nur  teilweise  erhalten.  Or.  Pap. 
Der  Bischof  von  Vich  ist  Berengarius  de  Guardia  (1300 — 28),  wohl  ein  Verwandler 
des  beriihmten  Templers. 


DP  Finke,   Heinrich   (ed.) 

130  Act£t  Aragonensia 

.3 
A^ 

1908 
Bd.3 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY