Full text of "Glossarium mediæ et infimæ latinitatis conditum a Carolo du Fresne, domino du Cange, auctum a monachis ordinis s. Benedicti, cum supplementis integris D. P. Carpenterii, Adelungii, aliorum"

See other formats

Google 


This  is  a  digita]  copy  of  a  btx>k  ihal  was  preserved  l'or  general  ions  ori  library  shelves  before  il  was  carcl'ullv  scaimcd  by  Google  as  pari  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discovcrable  online. 

Il  has  survived  long  enough  l'or  the  copyright  lo  espire  and  the  hook  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  hook  is  one  ihat  was  never  subjecl 

lo  copyright  or  whose  legai  copyright  lenii  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  lo  country.  Public  domain  books 

are  our  galeways  lo  the  past.  representing  a  weallh  ol'history.  culture  and  knowledge  ihat's  ol'ten  dillìcult  lo  discover. 

Marks.  notaiions  and  other  marginalia  present  in  the  originai  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  lo  a  library  and  linally  lo  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  lo  digili/e  public  domain  malerials  and  make  ihem  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  wc  are  merely  their  cuslodians.  Neverlheless.  this  work  is  expensive.  so  in  order  lo  keep  providing  this  resource.  we  bave  laken  steps  lo 
prevent  abuse  by  commercial  parlics.  nicliiJiiig  placmg  Icchnical  reslriclions  on  aulomated  querying. 
We  alsoasklhat  you: 

+  Make  non -commerciai  use  of  the  fi  Ics  Wc  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuai,  and  we  reunesl  that  you  use  these  files  for 
personal,  non -commerci  al  purposes. 

+  Refrain  from  au  tornateli  //iicrying  Dono!  send  aulomated  (.|ueries  ol'any  sorl  to  Google's  system:  II' you  are  conducting  research  on  machine 
translation.  optical  characler  recognilion  or  olher  areas  where  access  to  a  large  amounl  of  lexl  is  helpful.  please  contaci  us.  We  cncourage  the 
use  of  public  domain  malerials  l'or  illese  purposes  and  may  bc  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "walermark"  you  see  on  each  lìle  is  essenlial  for  informing  people  aboul  ibis  project  and  hclping  them  lind 
additional  malerials  ihrough  Google  Book  Search.  Please  do  noi  remove  it. 

+  Keep  it  legai  Whatever  your  use.  remember  that  you  are  responsive  for  ensuring  ihat  whal  you  are  doing  is  legai.  Do  noi  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  ihc  Uniteci  Siatcs.  ihat  ihc  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 

counlries.  Whelhcr  a  book  is  siili  in  copyright  varics  from  country  lo  country,  and  wc  can'l  offer  guidancc  on  whclhcr  any  specilìc  use  of 
any  spccilic  book  is  allowed.  Please  do  noi  assume  ihal  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyrighl  iiifriiigcmenl  liability  can  bc  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google 's  mission  is  lo  organize  the  world's  information  and  to  make  it  uni  versiti  ly  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discovcr  ihc  world's  books  wlulc  liclpmg  aulliors  and  publishcrs  rcach  new  audicnecs.  You  cari  scardi  ihrough  the  full  lexl  ol'lhis  book  un  the  web 
al|_-.:.  :.-.-::  /  /  books  .  qooqle  .  com/| 


GLOSSARIUM 


MEDILE    ET    INFIMA    LATINITATIS 


TOMUS  V. 


SIGL^  BENEDICTINORUM  : 

1    Praeponitur  vocabulis  de  novo  additis. 
SB^"  Praeponitur  explicationibus  quibus  aut  apertius  Gangii  sententi  a  explanatur,  aut  emendatur  opinio. 
[  ]  Includuntur  quae  in  ipsum  textum  Cangii  inserta  sunt. 

SIGILE  EDITIONIS  DIDOTIAN.E  : 

*     Additamenta  Carpenterii  separatim  posita. 
[*]  Additamenta  Carpenterii  Cangiano  textui  inserta. 

•  *   Voces  novae  quae  in  hac  editione  accesserunt. 
[**]  Additamenta  Editoria  suis  locis  inserta. 

Iis  quae  sunt  Adelungii  subjectum  adel. 

SIGL-E  NOSTRA  EDITIONIS  : 

*  Additamenta  Editoris  suis  locis  inserta. 

Iis  quae  sunt  Diefenbachi  subjectum  dief. 

Iis  quaB  sunt  Alvisii  Frati,  Eq.  Biblioth.  municip.  Bonon.  Praef.,  subjectum  Fr. 


GLOSSARIUM 

MEDILE   ET   INFIMA   LATINITATIS 

Conditum  a  CAROLO  DU  FRESNE 

DOMINO  DU  CANGE 

AUCTUM 

A    MONACHIS    ORDINIS    S.    BENEDICTI 

CUM   SUPPLEMENTI   INTEGRIS 

D.   P.   CARPENTERII 

ADELUNGU,  ALIORUM,  SUISQUE 
digessit 

G.  A.  L.  HENSCHEL 

SEQUUNTUR 

GLOSSARIUM  GALLICUM,  TABULA,  INDICES  AUCTORUM  ET  RERUM,  DISSERTATIONES 

EDITIO  NOVA  aucta  pluribus  verbis  aliorum  scriptorum 

A 

Léopold  FAVRE 
Membre  de  la  Sociéié  de  l'Histoire  de  France  et  correspondant  de  la  Sodété  des  Antiquaires  de  Frante. 


NIORT 

L.    FAVRE,    IMPRIMEUR-ÉDITEUR 


1885 
TOUS  DROITS  RÉSBRVÉS 


GLOSSAR 


o  (*      rv 


AD  SCRIPTORES 


n  1    n 


MEDILE  ET  INFIMA  LATINITATIS 


LAA 

L.  Litteea  numeralis,  quse  50.  deno- 
ta^ unde  versus  : 

Quinquies  L.  denos  numero  designai  habendos. 

Eidem  literae  si  recta  linea  superadda- 
tur,  50.  millia  significat. 

L.  in  superscriptione  cantilenai,  levare 
l&tatur.  Ita  Notkerus  Balbulus  Opusc. 
Quid  singulto  liter&  signi ficent  in  super s- 
cript.  cantilenai.  Vide  A. 

*  L.  littera  interdum  prò  D.  ponitur, 
ut  Latum  prò  Datum,  Calamitas  prò  Ga- 
damitas.  Pro  N.  vetustissimi  Grsscorum 
scribebant;  unde  signum  Quinquaginta, 
quod  UH  per  N.  nos  per  X.  scribimus  : 
Limpkapro  Nimpha.  Glossar.  Vetus  ex 
Cod.  reg.  7613. 

*  L.  prò  R.  saepiusoccurrit;  Blanda, 
Blando,  prò  Branda,  Brando,  etc, 

A.  Graecum  prò  l.  occurrit  in  aliquot 
vett.  Inscript.  98.  2.  793.  5.  741.  9. 

*  LAANCCHIL,  perperam  prò  Laune- 
child,  Reciprocum  donum,  seu  preti um 
quodaramodo  rei  donatae.  Vide  Laune- 
childe.  Oharta  ann.  1095.  tom.  1.  Cod. 
Ital.  diplom.  col.  1534  :  Et  ad  hanc  con- 
firmanaam  promissionis  cartulam  accepi 
ego,  qui  supra  Fulco,  exinde  Laancchil  a 
te  jam  dicto  Ugo  crosinam  unam,  ut  hssc 
mea  promissio  in  te,  cui  supra  Ugo  tuis- 
que  heredibuSj  per  omnibus  temporibus 
firma  permaneat. 


LAB 

*  LAASUM  dicitur  Parisiis  locus,  ubi 
constructa  ecclesia  parocbialis  S.  An- 
dreae,  in  Oharta  ann.  1228.  ex  Chartul. 
AD.  S.  Germ.  Prat.  :  Sanctus  Andreas  in 
Laaso,  Alia  ann.  1250.  ibid.  habet,  m  ar- 
cubus.  Denique  in  alia  ann.  1254.  ibidem 
Iegitur  :  Parochia  S.  Andreas  in  assiciis. 

j|c  LAB  A.  [La  bina.  Diep.] 

*  LABACENSIS,  Moneta  Carinthiae. 
Comput.  decimae  collectae  ann.  1278.  prò 
subsidio  T.  S.  ex  Cod.  reg.  5376.  fol. 
228.  v°  :  Marchas  xliij.  et  denarìos  xxxix. 
ad  computum  in  Vrisacensibus,  Lahacen- 
sibus  et  aliis  diversis  monetis  Carinthiae. 

*LABACIUM,TIUM.[Lapathum.DiEF.] 
**  LABAMNI,  mine  Libies,  quondam  putei 
vocabantur.  Glossar,  vetus  ex  Cod.  reg. 
7613. 

LABANDAGO.  Lucifer  Calaritanus  lib. 
Moriendum  esse  prò  Dei  Filio  pag.  337: 
Nihil  refert...  an  securi  caput  auferas, 
an  ad  palum  me,  an  ad  crucem  alliges, 
igne  torreas,  an  vivum  humo  condas,  saxo 
prsscipites,  an  in  maria  mergas,  Laban- 
dagine  magnis  viribus  conatus  uno  vas- 
tissimo ictu  longe  a  me  meum  caput  ex- 
cutias,  etc.  Ubi  Tillius  Meldensis  Epis- 
copus  :  Dictio  barbara,  prò  forma  qua- 
dam  instrumenti,  quod  vi  ducebatur  : 
unde  etiam  apud  nos  illud,  quo  balista 
tenduntur,  vocatur  Bendale.  Sed  vocis 
Gallicae  istius  alia  est  origìnatio,  de  qua 


LAB 

in  Binda,  Quid  si  le  gas,  an  a  pendiginet 
i.  e.  a  reliquo  corpore  :  est  enim  pen- 
digo  idem  quod  itr\yp-a,  compago,  ita  ut 
bifariam  hic  sumi  possit  id  vocabuli, 
vel  prò  machina  lignea,  seu  tabulato, 
quod  nr\y{L(x  etiam  Graeci  vocant,  a  quo 
caput  longius  excutiatur:  vel  prò  ipsa 
reliqui  corporis  compactione,  a  qua  ca- 
put evellatur:  (quemadmodum  cata- 
pulta tortilibus  nervis,  ut  est  apud  Ani- 
mi anum  lib.  15.)  qua  postrema  notione 
Pendiginem  interpretatur  Salmasius 
apud  Arnobium  lib.  6:  0  utinam  liceret 
in  simulacri  alicujus  medias  introire 
Pendigines  :  immo  utinam  liceret  Olym- 
piacos  illos  et  Capitolinos  Joves  deducere.., 
in  membra  solutos,  omnesque  illas  partes, 
quìbus  summa  concluditur  corporum, 
discretas  ad  singulas  contueru  Gariopon- 
tus  lib.  5.  Passionarli  cap.  23.  Pendigi- 
nem strictius  interpretatur,  ubi  de 
apos ternate  :  Si  vero  non  dissolutum  et 
solutum  videris  apostema  factum,  id  est, 
quod  non  facile  possit  adhserere,  fit  enim 
per  nimiam  suppurationem,  quando  cutis 
ipsi  ut  pannus  contritus  nimium  succum 
vivacem  emiitit,  et  dicitur  colpus,  id  est, 
quasi  sinus  quidam  pendens  intus,  non 
in  suo  tempore  sectus...  tunc  debemus 
mulsa  lavare  aquata,  ut  Pendiginem  vel 
colpum  ipsum  purges,  etc.  Infra  :  Ideoque 
utilissima  sunt  talia  ad  paracolesin,  vel 


LAB 


LAB 


LAB 


Pendiginum,  vel  aliorum  vulnerum.  Qua 
notione  vocem  usurpasse  videtur  Ve^- 
tius  Iib,  2.  Artis  veterin.  cap.  44  :  Quod 
si  jumenlo  scapulae  fuerint  dissoluta,  di' 
ligenter  inspicias,  ne  quas  inter  nerx^os 
et  commissuras  Pendigines  f acini.  Ad 
priore  m  signi  flcationem  referri  pò  test 
Toc us  iste  ex  Paulo  Warnefndo  Jib.  5. 
de  Gest.  Longobardo!*,  cap*  8  :  Jussu 
Imperatorum  caput  ejus  abscissum  est, 
atque  in  belli  machina,  quam  Petrariam 
vocant,  in  urbem  projscium  est.  Ma  Uh. 
SU  vati  e.  :  Pendiqo,  id  est  colopus  vulne- 
ris.  Vide  A  pendice  cedri, 

]  LÀBANDRIÀ,  Ad  lavandum  data,  in 
Vocabulavio  S'issannaeì  et  in  Amalthea. 
Meli  us  Lavandria.  Vide  Lavanderius* 

%  LABaNUM.  [Labarum.  Diep.] 

*  LAEAALI.  Li  ber  cens.  eccl.  Rom.  : 
Quidam  milites,  qui  dicuntur  Labardi, 
Crossetanensis  diocesi s,  tenenlur  solvere 
annuatim  xx.  solidos  Pissanorum,  prò 
Buriano  et  quibusdam  aliis  castris, 

LABARUM,  Signuni  militare  Romano- 
rum,  pensile,  ex  panno  aut  serico  con- 
fectum,  fimbriis  ac  aliis  ornamentis  ins- 
tructum,  et  transversario  antennae  spe- 
cie Ugno  affixuni  a  suprema  conti  parte 
pendens.  Glossae  MSS.  :  Labarus,  lata 
lancea  vel  vexillum.  Glossae  Isonis  :  La- 
barum, vexillum  vel  frenum.  Id  vero  non 
nuperum,  et  Con stan tini  dumtaxat  aevo 
cognitum,  quo  appellationem  ejusmodi 
vexilli  tum  primum  apud  Scriptores 
constat  reperiri,  sed  et  Republica  stante 
et  sub  Imperatorious  Romanis,  ut  in 
nummis  Consulum  et  Imperatorum 
passim  videre  est:  quod  quidem  velum, 
siparum  vexillorum  vocat  Tertullianus 
in  Apologetico.  Ita  porro  appellatur 
praesertim  sub  Gonstantino  vexillum, 
in  quo  Christianus  factus,  Christi  mo- 
nogramma describi  curavit:  quod  qui- 
dem twv  aXXtòv  Ti[jicwTepov,  e&teris  pretio- 
sius  ac  sanctius  ha  beri,  Impera torem 
semper  praecedere,  et  a  militibus  ado- 
rari,  et  in  prseliis  a  fortioribus  exercitus 
militibus  ambiri  et  stipari  praecepit,  ut 
habent  auctor  Vitae  Constanti  ni  iib.  2. 
cap.  8.  et  Sozomenus  Iib.  1.  cap.  4.  quos 
quidem  milites  eos  esse  plerique  autu- 
mant,  quos  Prsepositos  Laborum  vocat 
Codex  Theodosianus.  Nam  quod  Laba- 
rum  Ambrosi  us  Iib.  6.  Epist.  29.  Pru- 
denti us  Iib.  1.  contra  Symmachum,  et 
alii,  Laborum  vocant  Sozomenus  loco 
citato,  veteres  Glossae  apud  Turnebum 
Iib.  15.  cap.  16.  Acta  secundae  Synodi 
Nicenae,  Althelmus  de  Laud.  virginit. 
etc. 

Sed  unde  utraque  haec  nomenclatura 
ortum  habeat,  multa  multi  hariolati 
sunt,  nec  quicquam  certi  aut  sani  tra- 
didere.  Hos  consule,  si  lubet,  et  quod 
de  Labaro  scribi  potest,  in  iis  inspice, 
ne  aliorum  dieta  hic  congeram,  Turne- 
bum loco  laudato,  Fullerum  Iib.  2.  Mis- 
celi, sacror.  cap.  1.  iib.  4.  cap.  12.  Ste- 
wechium  ad  vegetium  Iib.  3.  cap.  17. 
d*Orleans  adi.  Annal.  Taciti,  Baronium 
ann.  312.  n.  23.  et  seq.  Gretzerum  Iib.  1. 
de  Sancta  Cruce  cap.  4.  Tristanum  tom. 
3.  Commentar,  pag.  484.  denique  Jaco- 
bura  Gothofredum  ad  Ut.  Cod.  Th.  de 
Praepositis  laborum.  (6,25.) 

Verum  si  cum  aliis  licet  conjecturae 
indulgere,  ut  Labarum  veterum  Germa- 
norum,  Dacorum,  Pannonum  et  Arrae- 
niorum  fuisse  vexillum  prorsus  exis- 
timo,  ita  et  vocabulum.  Ut  sic  putem, 
faciunt  Imperatorum  numismata,  in 
quibus  ferme  semper  inter  earumdem 
genti um  spolia  effingitur,  cum  eo  cly- 
peorum  genere,  quod  iis  propri  um  fuisse 
satis  iidem  nummi  declarant  :  atque  in 


primis  Augusti,  Neronis,  Claudii  Drusi, 
Domitiani,  Nervae,  Trajani,  Antonini, 
Veri,  etc.  Apud  Jacobum  Biaeum  post 
Augustini  Dial.  pag.  10.  17.  24.  81.  34. 
40.  46.  50.  adeo  ut  ab  iis  gentibus  illud 
mutuatos  Romanos  prorsus  existiman- 
dum  sit.  Certe  Labarum  Danorum  vexil- 
lum appellatum  fuisse,  videtur  innuere 
auctor  miraculorum  S.  Berti  ni  Iib.  2. 
cap.  11  :  Pagani  in  antefati  Collis  cacu- 
mine  principale  vexillum,  quod  Labarum 
vocan  fertur,  alto  stipiti  prò  terrore  infi- 
xerunt.  Subdam  praeterea  quaedam  de 
Labaro  ab  aliis  omissa  :  ac  primum  ex 
Althelmo  de  Laude  Virgin,  cap.  10  : 

Cuspide  vexilli  scrobem  sulcare  memento, 
Labara  sic  equilans  per  terram  tendilo  dextra. 

Cap.  4  : 

Denique  cum  voti  remeasset  compos  ad  urbem, 
Compta  Iriumphorum  sortitus  Labbara  princeps, 
Inclita  Romanis  revehens  ex  hoste  Irophaea. 

Et  cap.  44  : 

Attamcn  ad  coeli  scandunt  spiracula  sedes, 
Absque  chao  densis  geslantia  Lahbara  turmis. 

Addo  etiam  Labari  Romani  fìguram 
servatam  postmodum  in  vexillis  nostris 
Ecclesiasti cis  ,  quibus  peri n de  Labari 
nomen  tribuit  Eckeardus  Junior  de  Ca- 
sibus  S.  Galli  cap.  3  :  Sonatur  continuo 
ad  concursum  et  laudes  C&saris  abituri  : 
arripit  ille  infelix  futurus  Labarum  eo 
die  ordiniti  sui  dominum  antecedendo 
etc.  Sed  et  Labarum  prò  basta  usurpavi], 
Anselmus  in  Actis  S.  Guigneri  et  socio- 
rum  n.  4. 

35^"  Scrieckius  in  Originum  Indice  2. 
Miscello  Labarum  deducit  a  Lab-hair 
vel  Hair-ldb  :  quod  luce  ci  ari  us,  inquit, 
Celtis  est  Panniculus  exercitus, 

Labarus,  mascul.  gen.  dixit  S.  Ful- 
gentius  Homil.  60.  de  S.  Laurentio  :  Su- 
per Labaros  fulget  terreni  Regis  trium- 
phus  Martyris  ConfessoHs  ;  non  enim 
in  triumpho  ejus  fulgent  margarita  et 
gemmai,  sed  corruscant  c&ci  videnies,  et 
satiati  panibus  indigentes.  O  Labarum 
dominici  Crucis,  quem  partabat  cervici- 
bus  suis,  et  imponebat  oculis  clausis,  por- 
tas  aperiens  csecitatis.  Labarum  enim  non 
gemmis  infixis  pannum  habebat  purpu- 
reum,  sed  cum  vulneribus  Salvatoris  in 
sanguine  uvae  pallium  purpuratum. 

]  Labarum,  nude  prò  Cruce  si  ve  Cru- 
cis signo  saepius  usurpant  Scriptores 
inferioris  aevi  ;  atque  hinc  est  quod  si- 
gnum  Crucis  in  Jiteris  si  ve  diplomati- 
bus  hac  aetate  apponi  solitum  Labari 
nomine  donabant.  Vita  S.  Cassiani  me- 
tro descripta  apud  111.  Fontaninum  de 
Antiq.  Hortae  pag.  360. 

Felix  coelitibus  postquam  fuerat  conritatus, 
Saxo  candenti  mandatis  artubus  ejus, 
Insculpsil  Labarum  roseo  fulgore  decussura. 

Res  hic  arcana  probalur  : 

Candor  enim  lapidi»  eplendorem  corporis  albi 
Prseclue  stema  Crucis  roseo  fulgore  rubcnlis. 

Vita  S.  Romani  Archiep.  Rotom.  itidem 
metrice  scripta,  apud  Marte n.  tom.  3. 
Anecd.  col.  1656  : 

Terrilus  exanguis  vis  ittico  perdidit  ang-uis 
Ad  Christi  Labarum  quo  deposuit  dominatimi, 

1  Labarum  Imperiale,  in  Epitome 
Chron.  Casinens.  auctore  Anastasio  Bi- 
Blioth.  apud  Murator.  tomi  2.  pag.  365: 
Bans  ei  potestalem  bibendi  in  auro,  et 
leclum  ipsius  unius  coloris  operire  pur- 
pura  ;  et  in  processione  us  ante  se  ferre 
hastam  puram  deargenleam,  et  Labarum 
Imperiale,  id  est,  Crucem  auream  cum* 
gemmis  et  unionibus. 


*  IiABATORIUM.  Vide  infra  Lavato- 
rium  1. 

1  LABCEAP.  Vide  Landceap. 

|  LABDAGISMUS  est,  si  prò  uno  L  duo 
pronuntientur,  ut  Afri  faciunt,  sicut  Col- 
loquium  prò  Conloquium  ;  vel  quoties 
unum  L  exilius,  duo  largius  proferimus, 
quod  contra  est  ;  nam  unum  largius,  duo 
exilius  prof  erre  debemus.  Isid.  Iib.  1.  cap. 
31.  Adde  Martianum  Capei lam  Iib.  5.  et 
Papiam. 

1  LABDAREUS,  seu  Lamdareus,  Spe- 
ci es  mactrinae  bellicae  ad  instar  Labdx 
seu  Lambdae  Graecorum  ex  ligno  cons- 
tructte  et  ad  sustinendam  saxorum  at- 
que missiJium  vim  accomodae.  Hero  Iib. 
1.  de  MacJiinis  bellicis  cap.  1  :  Adversus 
haec  autem  repugnantes  murices  ligneos 
construere  oportet  quinque  cubilorum  , 
Labdareos  a  quibusdam  vocatos  :  quorum 
unumquodque  crus  gyrum  quasi  duorum 
pedum  habeat,  ne  frànganlur  vel  disrum- 
pantur  ;  sed  resistant  ponderibw,  quas 
deorsum  feruntur.  Hujuscemodi  machi- 
nas  ad  resistendum  delineavit  Francis- 
cus  Barocius  ad  bunc  Heronis  locum. 

*  LABDARIUS.  [Qui  labdacismo  uti- 
tur.  Dief] 

*  LABE  A,  Tegulae  Iigneae  species.  Stat. 
Montis-reg.  pag.  271  :  Item  slatutum  est, 
quod  dom.  vicarius  teneatur  facere,  quod 
omnes  fumi  seu  sedi  fida  in  quibus  sunt, 
debeant  cooperiri  per  illos  fornarios  qui 
eos  tenent,  decopis,  tegulis,  vel  scandalis 
vel  Labeis,  etc. 

*  LABEFIGERE.  [Labefactare.  Djef.] 
1  LABELINTUS,    Ita],    et   Hisp.  Labe- 

rinto,  Joanni  de  Janua,  Laberintus,  La- 
birinti) us.  Litterae  ann.  1345.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  513:  Ne  forsan  dis- 
persus  populus,  destitutus  pastore,  in 
scandalosum  cader  et  Labelintum,  etc. 

^  LA  BELLA.  [Oscula  quae  dantur  pue- 
ris  Diep.1 

f  LABELLULUS.  Vide  in  Lablellus. 

ì  1.  LABELLUM,  vel  Labellus,  Locu- 
lus,  arca  sepulcralis,  Ital.  Lavello.  Acta 
S.  Bernardi  Menthonensis,  tom.  2.  Junii 
pag.  1085  :  Inter  celerà  quidam  civium 
Labelluin  sibi  donavit ,  in  quo  sancta 
membra  reconderentur.  Vide  Lavellum. 

2.  LABELLUM.  Veteres  Chartae  apud 
Ughellum  tom.  7.  pag.  396.  et  397  :  Et 
palmentum,  et  Labellum,  seu  et  una  cis- 
terna. Ubi  idem  Ughellus  pag.  411  :  La- 
bellum ad  mustum  recipiendum  a  labendo 
dictum  est,  locu.s  ex  palmento  seu  torcu- 
lari  labens  ;  est  autem  Labellum  instar 
pisci  nse,  et  ab  aliis  locus  dici  tur  Amai  fico 
vocabulo  Labellum. 

Labellum  sumitur  prò  Cantharo,  in 
quo  reponitur  aqua  benedicta.  Vetus 
Inquesta  apud  Puricellum  in  Ambro- 
siana Basilica  pag.  1157  :  Et  multoties 
vidi  custodes  Monachorum,  et  non  alios 
accendere,  et  extinguere  cicendile....  et 
portare  aquam  in  Labello,  qui  est  in  Ec- 
clesia S.  Satyri. 

]  LABELLUS,  Parmae  limbus  tessera- 
rius,  Gali.  Lambel,  Angl.  Label.  Charta 
ann.  1394,  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  763: 
Habeat  jaslum  litulum  heredilarium  ad 
portandum  prò  cresta  sua  unum  leopar- 
dum  de  auro,  cum  uno  Labello  albo.  V. 
Lablellus  et  Lambellus. 

I LABELULUS.  Vide  in  Lablellus. 

1  1.  LA  BEO,  Cui  magna  sunt  labia, 
Plinio  Jib.  11.  cap.  37.  Tabemarius  vel 
lecca  tor,  Joan.  de  Jan  uà  ;  Tavemier  ou 
Lecheurt  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sanger- 
man.  Papias  editus  :  Labeones  dicuntur 
qui  s&pe  per  injuriam  cadunt.  Melius  in 
MS.  Qui  seepe  in  perjuria  cadunt  :  quod 
posteri  us .  Tabernariis  et  Leccatoribus 
haud  male  con  veni  t.  Vide  Lab  io. 


LAB 


LAB 


LAB 


*  2.  LABEO,  Piscis  genus.  Tract.  MS. 
de  Pise.  cap.  116.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  : 
Labeo,nostris  chaluC)  labra  crassa,  spissa, 
prominentia  habet,unde Labeonis  nomen. 
Lineas  nigricantes a branchiis  ad  caudam, 
sequalibus  spatiis  distantes,  protensas  ha- 
bet  ;  unde  vergadelle  a  quibusdam  voca- 
tur* 

*  LABERE,  [Labi.  Diep.] 

*  LABERINTUS,  [Labyrintbus.  Dief.] 
i  1.  LABERNA,  Ferramenta   lalronum, 

vel  grassatorum,  vel  furum.  Gloss.  Isid. 
ubi  rursus  :  Laberna,  Gladiator.  Laberna, 
latro  aut  qui  filios  alienos  sedaci t.  La- 
berna scribi  tur  prò  Laverna,  Dea  latro- 
num  satis  nota.  Vide  Martinium.  Pro 
Ferramentum  legendum  videturDea,  vel 
D&monium,  et  prò  Gladiator  resti  tue  n- 
dum  Grassator  secundo  loco;  ni  si,  inquit 
Graevius,  Gladiator  hic  accipias  prò  sce- 
leratissimo  homine,  ut  saepissime  acci- 
pitur  apud  Oiceronem.  Qui  filios  alienos 
seducit,  i.  e.  seorsum  ducit  ad  auferen- 
dum  :  quod  non  male  congruit  Plagiario 
seu  furi  alienorum  operum,  ut  apud  Au- 
sonium  ubi  de  Poeta  plagiario  : 

Nec  jam  posi  metiies  ublque  dictum  : 
Hic  est  Hle  Theo  Poeta  falsus, 
Bonorum  mala  canninum  Laverna. 

*  2.  LABERNA,  [Laverna.  Dief.] 
LABES,  Clades.  Glossae  antiquae  MSS.: 

Ladina  y  hoc  est  calamitas,  Labes,  segritu- 
dines,  morbus.  Aurei ius  Victor  Schotti  in 
Vespasiano  :  Cum  satis  constet  serarii 
inopia y  ac  Labe  urbium,  novas  eum  neque 
aliquandiu  postea  habilas,  vecligalium 
pensiones  exquisivisse.  In  Severo  :  Labes 
publica.  In  Gallieno  :  Quas  Labes  Mar- 
sina reliquos  fecerat.  Usum  etiam  En- 
nium  et  Plautum  observatum  ab  aliis. 

Labes,  prò  Lapsus,  habetur  in  Vita  S. 
Deicoli  Abbatis  Lautrensis  n.  45.  [et  in 
Vita  S.  Sulpitii  Pii,  tom.  2.  Jan.  pag. 
174.] 

*  LABESCERE,  [Labe  maculare.  Dief. 1 

*  LABETEN,  [Timori  d'un  char.  DlEF.J 
sjc  LABI,  [Oaespitare.  Dief.] 

1  LABI  ALI  S  Possessio,  Ore  tantum 
firmata,  non  scripto.  Compendiosa  bene- 
ficio™ mexpositio  fol.57  :  Labialem,i/ion 
realem,  nec  corporalem  possessionem  tra- 
dere  debent. 

*  LABIFACERE,  [Labefacere.  Dief.] 
LABILIGIDIUM,  Gallice  corba,  vel  trici- 

dium.  Ita  Glossae  MSS.  ad  Disticha  Ma- 
gistri  Cornuti. 

*  LABI  LI  S  Porta,  Cataracta,  vulgo 
Herse.  Vide  infra  in  Porta  6. 

®  LABILITAS,  Levitas,  inconstantia , 
instabilitas.  Joan.  de  Cardalh.  serm.  in 
Nativ.  Dom.  :  Secundo  attende  homo  ad 
vitae  instabilitatem  et  Labilitatem,  cum  di- 
cit  :  Brevi  viuens  tempore.  Andr.  Bilii 
hist.  apud  Murator.  tom.  19.  Script.  Ital. 
col.  37  :  Incertumfacitquid  in  his  probem 
ìpsa  fortuna  varietas,  tutn  nostra  spei 
Labilitas.  Labilitas  memorisi,  in  Stat. 
crimin.  Saonae  cap.  81.  pag.  62.  B.  de 
Amoribus  in  Speculo  sacerdot,  MS. 
cap.  28  : 

Si  bene  concerna»  mundanam  Labilllatero. 

*  LABILLUS,  [Lapillus.  Pief.] 
LABINA.  p  Idem  quod  Pasturagium, 

Pascuum,  pratum.  Lit.  remiss.  ann. 
1352.  in  Reg.  81.  Chartoph.  reg.  eh.  274  : 
Cum  in  Labina  seu  pasturagio  ac  com- 
muni dietse  villse  spaciamentum  causa 
■spatiandi  ivissent,  etcì  Vide  Lavina. 

LABIO,  Tabernarius,  vel  Lecator,  apud 
Ugutionem.  [Vide  Labeo.] 

*  LABITA,  firn  ber.  Dief.] 

*  LABITINA,  [Libitina.  Dief.1 

'  *  1.  LABIUM,  perperam  prò  Labrum, 


Gali.  Bord.  Bulla  Lucii  III.  PP.  ann. 
1181.  ìnter  Probat.  tom.  2.  Annal.  Prae- 
monst,  col.  413  :  A  prato  Bovini,  sicut 
dictat  Labium  nemoris,  quod  dicitur  Fo- 
resi, usque  ad  viam  ovium  :  ...  ab  eodem 
prato  Bovini,  sicut  dictat  Labium  Chelme, 
usque  adfontem  Beliardis. 

*  2.  LABIUM  ,  [Carduus  fullonum. 
Dief.] 

LABLELLUS,  seu  potius  Labellus,  nam 
sic  legendum  apud  Helgaldum  in  Ro- 
berto Rege  :  Qui  non  obliviosus  factus 
ornamentum  quod  erat  in  sex  unciis  auri 
dependens  a  genibus,  et  quod  nos  lingua 
rustica  Lablellos  vocamus,  ipso  conspi- 
ciente,  cultello  diripuit  quantocius  disces- 
surus.  Ita  appellabant  nostri  lacinias, 
quse  a  sago  militari  pendebant,  -vulgo 
Lambeaux,  vel  Labeaux,  quas  Pitlaciola 
nuncupat  Monachus  Sangallensis  lib. 
1.  de  Carolo  M.  cap.  36.  quod  pittaciorum 
formam,  de  qua  suo  loco,  referrent.  For- 
tescutus  de  Laudibus  Legum  Angliae 
cap.  51.  d eseri bens  habitum  Ser  vieni  ium 
ad  legem  :  Serviens  ad  legem  ipse  exis- 
tens  roba  long  a  ad  instar  Sacerdolis  cum 
capitio  pentitalo  circa  humeros  ejtis,  et 
desuper  collobio,  cum  duobus  Labelulis, 
qualxler  uti  solent  Doctores  legum  in  Uni- 
versitatibus  quibusdam,  cum  supra  des- 
cripto  birrelo  vestiebantur.  [Sermo  Ra- 
bodi  Episc.  Noviom.  de  Annuntiatione 
ann.  1081.  in  veteri  Lectionario  S.  Eli- 
gii  :  In  conspectu  adstantium  Labellulo 
vinculum  miaericorditer  excussit.]  A  Lim- 
bis  vox  videtur  deducta,  quos  sagis  mi- 
litaribus  adscribit  Sidonius  lib.  4.  Epist. 
20  :  Viridantia  saga  Limbis  marginata 
punicei*.  Vide  quae  de  Labellis  observa- 
mus  in  Dissert.  1.  ad  Joinvillam  pag. 
139. 

*  LAB0L0DIUM,  [Anaboladium.  Dief.] 

1.  LAB  OR,  Vexillum  ita  dictum  qui- 
dam eruditi  censent,  cujus  meminit 
Gregorius  Nazianzenus  Orat.  in  Julia- 
num,  quod  vim  habeat  solvendorum  la- 
borum.  Exstat  in  Cod.  Theod,  lib.  6. 
titulus(25.)  de  Praspositis  Laborum,  ubi 
sic  :  Propositi  Laborum  nostro  judicio  et 
stipendiorum  sudoribus  promoventur.  At- 
que  ita  legi  in  omnibus  Codd.  MSS. 
observant  viri  doctf,  Iicet  quidam  repo- 
nant  labarorum,  eoque  vers.us  hosce  Ter- 
tulliano, Carmine  de  Jona  referendos 
putant  : 

Palpitai  antenna  stridens,  Labor  horret  ab  alto, 
Ipsa  etiam  infringi  dubilans  infleclilur  arbor. 

Vide  Labarum. 

2.  LABOR,  Quod  quis  labore  suo  ac  in- 
dustria quaesivit,  quaesitum,  acquisitum, 
Aquest.  Lex.  Longobard.  lib.  2.  Ut.  23. 
[•—  Liutpr.  133.  (6,  80.)]  :  Nam  si  de  ilio 
Labore  comparaverit,  quod  postea  labora- 
vit  aut  f ecity  postquam  in  ipsa  causa  ad 
censum  reddendum  introierit ,  in  ipso 
cespite  dimittat,  ubi  laboravìt.  Traditio- 
nes  Fuldenses  lib.  2.  trad.  15  :  Trado  ad 
Monasterium  S.  Bonifacio...  pecuniam 
meam,  quicquid  fuerit  in  domibus,  se  di  fi' 
ciis ,  et  omnem  Laborem  meum ,  totum 
et  integrùm,  et  unum  puerum  nomine 
Otger  cum  omni  Labore  suo.  Tradì t.  35  : 
Cum  mobilibus  et  immóbilibus,  cum  omni 
adjacentia  eorum,  et  cum  Monasteriò  su- 
perposito,  quse  ego  ipsa  proprio  Labore 
construxi  et  sedificavi,  etc.  Quod  vero  hic 
Labor,  Tradì t.  119.  Acquisitio  dicitur  : 
Trado  ancillam  ad  S.  Bonifacium...  cum 
omni  Acquisitane  sua,  etc. 

Labor  are,  Acquirere,  labore  suo  ac 
industria  acquisitionem  facere.  Formu- 
lae  vett.  :  Et  quidquid  pariter  in  conju- 
gium  positi  Labor avimus.  Alia  :  Et  quid- 
quid  Laborare  potuerìnt,  cessum  habeant. 


Alibi  :  Peculiare  quod  habet,  aut  inantea 
Laborare  potuerit,  cessum  in  perpeluum 
habeat.  Vide  Gregor.  Turon.  de  Gloria 
Confess.  cap.  82.  Gesta  Regum  Francor. 
cap.  13.  Formulanti  7.  ex  Baluzianis, 
etc. 

Elaborare,  Eadem  notione.  Lex  Sa- 
lica ti t.  47.  |  2  :  Et  si  ibi  aliquid  Elabo- 
ravit,  quia  legem  noluit  audir  e,  amittat. 
Vita  S.  Desidera  Episc.  Cadurc.  cap.  18: 
Aurum  et  argentum,  quod  ex  successione 
parentum  habeo,  vel  quod  in  Regis  aulat 
et  in  principum  Elaboravi, 

Ela.boratus,  Idem  quod  Labor:  quod 
quis  sua  industria  acquisi vit,  compara- 
vit.  Tradit.  Fuld.  lib.  1.  trad.  15  :  Quic- 
quid mihi  pater  meus  et  mater  mea  et 
fratres  haereditaverunt,  et  proprio  Elabo- 
rato acquisivi.  Occurrit  ibi  pluries  trad. 
59.  68.  93. 109.  128.  lib.  2.  trad.  26.  40.  42. 
68.  120.  175. 235.  et  in  Fragm.  Oapit.  edi- 
tis  a  Bai u zio  cap.  9. 

Elaboratum,  in  iisdem  Tradì  ti  oni- 
bus  lib.  1.  trad.  23.  Charta  Adalasiae  Co- 
mi tissae  ann.  1075  :  Bum  et  off  ero  a  pre- 
senti die...  medietatem  de  manso  uno 
cum  omnibus  rebus  ac  medietatem  ipso 
ynanso  perlinentem,  jacel  in  vico  Pinora- 
lio,  vel  in  ejus  territorio,  prope  Ecclesiam 
sancii  Martini,  et  est  rectum  Elabora- 
tum. 

Laboratus,  in  Capi  tu  lari  Caroli  M. 
ann.  807.  cap.  7.  in  Capitulari  Pipini  Re- 
gis Italiae  cap.  4.  in  Chartis  Alamanni- 
cis  Goldasti  cap.  74.  in  Lege  Longob. 
ìib.  3.  Ut.  4.  |  5.  L»  Pippin.  16.] 

Laborarium,  Quaesitum.  Charta  Adal- 
berti  Episcopi  Pergamensis  :  Sive  sint 
de  meis propriis  domicullibusprsesentibus, 
sive  colendis  futuris,  sive  de  meis  succes- 
soribus,  Coepiscopis,  vel  et  de  meist  seu  et 
omnium  ipsorum  successorum  meorum 
Laborariis. 

1  Lavoratio,  Acquisitum.  Charta  xi. 
ssec.  ex  Archi  vo  S.  Vi  e  tori  s  Massil.  Ar- 
mar. Forojul.  n.  10  :  Omne  decimum  suse 
Lavorationis  ampio  animo  tribuit  S.  Vie- 
tori  Goirandus  de  Gonfanono.  Vide  Labo- 
ratio  in  Labor  3. 

Conlaboratio,  Acquisitio,  quse  fit  a 
conjugibus  stante  matrimonio  ;  Gallis 
Conquest.  Lex  Ripuariorum  Ut.  37  :  Ter- 
tiam  par  lem  de  omni  re,  quam  simul 
Conlaboraverint ,  sibi  studeat  evendicare. 
Capit.  Caroli  M.  lib.  4.  cap.  9  :  Volumus, 
ut  uxores  defunctorum  post  obitum  mari- 
torum  terliam  partem  Conlaborationist 
quam  simul  in  beneficio  Conlaboraverunt, 
accipiant.  Tradit.  Fuld.  lib.  2.  cap.  11  : 
Quantum  nobis  genilores  nostri  dimise- 
rant,  et  nos  ipsi  Gonlaborati  habemus, 
donamus  atque  transcribìmus ,  et  post 
nostrum  amborum  discessum,  quantum 
Conlaboravimus,  etc.  Tertiam  porro  con- 
laborationis  partem  uxoribus  cessisse 
testantur  praeterea  Appendix  Gregor. 
Turon.  cap.  85.  Aimoinus  lib.  4.  cap.  86. 
Marculfus,  Gesta  Dagob.  cap.  47.  Can.  5. 
Synodi  Meldensis,  etc. 

ConlAboratio.  Decimse  conlaboratio- 
numf  in  Capitul.  Caroli  C.  Ut.  41.  cap. 
11.  Vide  Gonlaboratio  seu  ordine. 

Collaborati^,  Collaboratum,  Ea- 
dem notione.  Polyptychus  S.  Remigli 
Remensis  :  Bonant  araticum  de  omni 
Conlaboratu.  Hiacmarus  Laudun.  ad 
Remensem  :  Obsecrantes  et  contestante^ 
nihilominus,  ut  nihil  de  suo  Collaboralo 
perciperet.  Capi  tu  lare  de  Villis  cap.  6  : 
Volumus,  ut  judices  nostri  decimam  ex 
omni  Conlaboratu  pleniter  doneat  ad  Ec~ 
clesias.  Adde  cap.  30.  Vita  S.  Winoci 
Abb.  CB,p. 11.  Adeo  erat  devotus,utimpen- 
sas  magna  ex  parte  ex  Collaboratu  prò- 


LAB 


LAB 


LAB 


prio  prò  restaurando  sancii  viri  adminis- 
traret  Oratorio.  Vide  in  Labor  3. 

3.  LABOR,  Agri  cultura,  Gali.  Labeur. 
Virgili  us  : 

Sternit  agros,  sternit  sata  laela,  boumque  Labores. 

Pactus  Legis  SalicaB  tit.  10.  §  6  :  Si  cujus 
pecora  de  damno,  cum  alios  Labores  vas- 
tantur,  aut  inclaudantur,  aut  in  domum 
minantur.%8.  Si  quis...  in  quemlibet Labo- 
rem  pecora  immiserita  ille  cujus  est  Labor, 
testibus  eum  convincati  et  e.  Capitulare  de 
Villis  cap.  5  :  Quando  judices  nostri  La- 
bores nostros  facete  debent,  seminare,  aut 
arare,  messes  colligere,  et  e.  Laborem  suum 
facere,  in  Lege  Longob.  lib.  1.  tit.  17. 
§4.[™  Liutpr.  134.  (6,  8X.y]  Faire  son  La- 
leur,  Agrumsuum  colere.  Hist.  Wambas 
Regis  :  Collecta  dein  manu,  cives  depopu- 
lantur,  Labores   exhauriunt ,    omnisque 
provincia  Gallim  depr&datur.  [S.  Sturmii 
Consuetud.  Fuld.  :  Secunda  feria  eunt 
cum  cruce  et  patrocinio  et  aqua  sancta 
per  singulos  Labores,]  Cultura  Laboris, 
apud  Gregor.  M.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist.  66. 
Vide  Leg,  Bajwar.  tit.  16.  cap.  1.1 2.  Le- 
gem  Longob.  lib.  1.  tit.  15.  |  3.  tit.  16. 
§  7.  [»  Roth.  29.  Liutpr.  146.  (6,  93.)]  Le- 
ges  Luitprandi  Regis  tit.  65. 115.  [»  89. 
(6,  36.)]  Gregor.   Turon.  lib.  7.  cap.  22. 
etc.  Hinc  vuigaris  formula  in  Bullis  PP. 
prò  Monasteriis  :  Sane  Laborum  vestro- 
rum,  quos  propriis  manibus/aut  sumtibus 
colitis...  nullus  decimas  a  vobis  exigere 
prxsumat.  Vide  Chron.  Reichersp.  pag. 
172. 

Terra  Laboris,  Campania  felix,  in 
Italia  ita  nuncupata,  quod  agriculturae, 
seu  labori  peridonea  sit.  Appellationem 
isiàm  haud  adeo  recentem  arguit  S. 
Martinus  PP.  in  Epistola  de  exilio  suo  : 
Et  pervenimus  Kl.  Junii  Messanam,  in 
qua  erat  navis  id  est,  career  ;  non  autem 
Messane  tantum,  sed  in  Terra  Laboris  ; 
et  non  tantum  in  Terra  Laboris,  quse,  sub- 
dita  est  magnae  urbi  Romanorum,  sed  et 
in  plurimis  insularum,  in  quibus  ne  nos 
transissemus,  peccata  impedierunt,  nul- 
lam  compassionem  adeptus  sum. 

1  Làborabiles  Terrje,  Arabiles,  cul- 
tura idonea?,  Gali.  Terres  labourables. 
Index  MS.  beneficiorum  Eccl.  Constant. 
fol.  3  :  Cum  36.  virgatis  terras,  vel  eo  circa 
Làborabiles,  Charta  ann.  1482.  ex  Are h ivo 
B.  M.  de  Bono-Nuntio  Rotomagens.  : 
Quod  si  omnes  terree  Làborabiles  ejusdem 
parochix  sine  cultura  manerent,  etc. 

|  Laborantici^e  Terree,  Eodem  si- 
gnificatu,  in  Chartario  Ecclesia  Auxi- 
tanae  cap.  136. 

]  Laboratigla  Terra,  in  Chronico 
Farfensi  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  591. 

Laboratorio  Terrje,  ajpud  Petrum 
de  Vineis  lib.  5.  Epist.  65.  [in  Addit.  ad 
Chronicon  Casaur.  apud  Murator.  tom. 
2.  part.  2.  col.  940.  Adde  Tabul.  S.  Cyrici 
Nivern.  n.  7.  Nicol,  de  Jamsilla,  apud 
eumd.  Murator.  tom.  8.  col.  558.  etc] 

Laborioso  ,  in  veteri  Charta  apud 
Sammarthanos  in  Abbatibus  S.  Trinita- 
tis  Exaquensis  :  Silvam  de  Catis,  et  ter- 
ram  Laboriosam  et  inlaboriosam,  molen* 
dinum,  etc. 

T  Laboragium,  Terrae  cultae.  Charta 
ann.  1455.  ex  Archi vo  S.  Victoris  Mas- 
sil.  :  Prior  deportabit  decimas  Laboragii 
et  pastorgagii.  Vide  vocem  suo  loco. 

f  Laborantia,  Eadem  notione.  Con- 
suet.  Auscicorum  ann.  1301.  MSS.  art. 
54  :  Item  est  consuetudo  ibidem,  quod  ho- 
mines  de  Auscio  habeant  usum  et  exple- 
tam...  depascendi  cum  animalibus  suis... 
per  omnes  pertinentias  et  Laborantias 


civit  afts.Rursumoccurrit  art.85.  pCharta 
ann.  1177.  in  Chartul.  Cluniac.  :  Item 
partem  suam  de  tasquis  et  decimis,  ques 
sunt  in  ter  minio  de  Caunis, .  .  .  excepta 
Laborantia  sua  (concedit).  Vide  «upra 
Laboragium  1.] 

1  Laborantia,  f.  Agrari um  ,  campi- 
pars,  terragium,  Gali.  Champart,  ter- 
rage.  Li  itera  Officia  li  s  Valbrensis  ann. 
1342  :  Item  dixit  prsefaius  nomine  quo  su- 
pra  quintumet  Laborantiam campi  mansi 
S.  Johannis  de  Balmis  cum  omnimoda 
jurisdictione  ad  dictum  prioratum  de  Ro- 
serio  pertinere. 

1  Laboranza,  Ager  cultus,  apud  Mo- 
re tu  m  Antiq.  Navarrae  pag.  413  :  Off  ero 
Beo  et  S.  Juliano  de  Labasal  monasterio 
ego  Tota  Regina  matre  de  Rege  Garsea 
Sancionis,  illa  decima  et  primitia  de  tota 
illa  Laboranza,  qum  laborant  homines  de 
Ardenes.  Testam.  Ranimiri  Regis  Ara- 
gon.  aera  1099.  in  Hist.  Pinnatensi  lib. 
2.  cap.  38  :  Similiter  de  pane  et  vino  de 
meas  Laboranzas,  et  radizes  et  totos  meos 
peculiares,  etc. 

Laborare,  Agrum  colere,  Labourer. 
Laborare  terram,  in  Lege  Longob.  lib.  1. 
tit.  9.  (  22.  [--Liutpr.  91.  (6, 38.)]  Capitul. 
Caroli  C.  tit.  23.  cap.  14  :  Labor ent  et 
excolant  terras  et  vineas  in  tempore  cum 
debita  sollicitudine  :  salvent  et  dispensent 
Laborata  cum  fideli  discretione,  facient 
nutrimenta  congrua  et  necessaria.  Prae- 
ceptum  Caroli  M.  prò  Hispanis  ann.  812  : 
Dicunt  etiam,  quod  aliquas  villas,  quas 
ipsi  Laboraverunt,  Laboratas  illis  eis  ab- 
stractas  habeatis.  Locus  Laboratus,  in 
Constit.  Sicul.lib.3.  tit.  38.  §  4.0doarius 
Episcopus  Lucensis,  de  Restauratione 
ejusdem  urbis  a  se  facta  :  Fecimus  de 
nostra  familia  possessores  per  undique 
partes,  et  dedimus  illis  boves  ad  Labo- 
randum.  Infra  :  Exivimus  per  terras  c'ivi- 
tatis  ad  inquirendum  ,  ut  Laborassent 
ìllas.  Charta  ann.  1038.  ex  Are h ivo  S. 
Victoris  Massil.  :  Donoforis  ista  termina 
de  terra  erma,  quantum  homines  supra- 
dicte  Ecclesie  potuerint  Laborare.  Alia 
ann.  1455.  ex  eodem  Archivo  :  Laborando 
et  cultivando  terram  hermam.]  Petrus  de 
Vineis  lib.  5.  Epist.  85  :  Certas  posses- 
siones  ipsorum  secure  et  quiete  Labor andi, 
et  ex  iis  fructus  et  redditus  percipiendi, 
etc.  Vide  Franciscum  Mariani  in  Ma- 
thildi  lib.  3.  pag.  117.  Probat.  Histor.  Sa- 
baud.  pag.  15. 

Laboricare,  prò  Laborare,  in  laudato 
Prascepto  Caroli  M.  prò  Hispanis. 

]  Laboratio,  Araiio,  Gali.  Labourage. 
Poterunt...  facere  eorum  culturas  et  La- 
bor ationes,  in  Litteris  ann.  1413.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  772. 

1  Laboratio,  Ager  cultus.  Charta  Bet- 
tonis  Episcopi  Lingon.  ann.  794.  inter 
Instrum.  tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  128  : 
Et  de  villis  unde  nonae  et  decimae  domui 
homines  reddere  debent...  per  legem  et 
consuetudinem  de  ipsis  rebus,  sicuti  exac- 
tum  fuity  id  est,  omnes  Labor  ationes,  vi- 
num,  annonas,  etc.  Rolandinus  de  factis 
in  marchia  Tarvisina  lib.  5.  cap. 
10.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  240  : 
Devastata?  sunt  arbores  et  vinesa  et  Lobo- 
rationes  cunctx.  Decima  Laboratio num, 
apud  More  tu  m  Antiq.  Na  varrai  pag.  657. 
(<»  Fruges  agri  culti.  Adalh.  Stat.  S. 
Petri  Corb.  lib.  2.  cap.  9  :  Quidquid  in 
diversis  Laborationibus  quolibet  modo  ac- 
quiritur  .  .  .  similiter  fenum  vel  quse  in 
arboribus  aratis  nascuntur,  etc.  Infra  : 
Si  omnisilla  Laboratio  quse  per  manipu- 
los  decimari  potest,  etc^\ 

Labor atores,  Àgricòlae,  coloni.  [Gali. 
Laboureurs.  Saisimentum  Comitatus  To- 
losani  ann.  1271.  apud  la  Faille  in  Pro- 


bat. Annal.  Totos.  pag.  19  :  De  quolibet 
Laboratore  hàbente  aratrum  boum,  unam 
eminam  frumenti.  Occurrit  in  Chronico 
Farfensi  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  491.  in  Histor.  Dalphin.  tom.  1.  pag. 
64.  Laborator  vinearum,  in  Charta  ann. 
1351.  ex  Regesto  80.  Chartophylacii  Re- 
gii.]  Vide  Medium  plantum,  in  Complan- 
tum. 

]  Laboriosus,  Eadem  notione.  Mira- 
cula  S.  Stanislai  Episc.  tom.  2.  Maii  pag. 
278  :  Valentini  Golay  Laboriosi  in  Pislra- 
vin  Sebastianus  filius  animam  agens,  etc. 

1  Laboriosa  Bestia,  Quse  deputan- 
tur  agriculturae.  Ordinatio  Curiae  Caroli 
Regis  Siciliae  ann.  1278.  ex  MS.  D.  Bru- 
net  fol.  68.  v°  :  llle  extraneus  possit  in 
tene  mento  Arelatis  tenere  bestias  Lobo- 
riosas  necessarias  agriculturee. 

*  1.  LABORAGIUM,  Ager  cultus,  seu 
agri  fructus.  Charta  Guill.  archiep.  Se- 
non.  prò  libert.  villae  S.  Julian.  ann. 
1259.  in  Reg.  30.  Chartoph.  reg.  eh.  561  : 
Nullus  de  burgensibus. ,  .  solvei  tonleium 
vel  coustumam  de  nutritura  sua,  nec  mi- 
nagium  de  suo  Labor  agio.  Vide  in  La- 
bor 3. 

*2.  LABORAGIUM,  Labor,  opus  quod- 
vis,  Gali.  Ouvrage,  travail,  alias  Labou- 
rage. Lit.  remiss.  ann.  1357  in  Reg.  89. 
Chartoph.  reg.  eh.  65  :  Qui  serviens,  dum 
esset  certa  die  in  dieta  villa,  non  invenit 
ibidem  nisi  dumtaxatmulieres,quia  earum 
viriiverant  ad  eorum  Labor agia  facienda. 
Aliae  ann.  1391.  in  Reg.  141.  eh.  HliDrie- 
vet  Potée  poure  jeune  ìiomme  vivant  du 
mestier  et  Labourage  de  mert  etc.  Stat. 
ann.  1382.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  744.  art.  10  :  Les  gardes  le  pourront 
et  son  Labourage  aussi  bien  visiter  comme 
ailleurs.  Viia  J.  C.  MS.  : 

En  sa  cambre  avoit  une  ymage, 
Quant  aloit  a  son  Labourage 
Cascun  matta ,  si  l'aouroU. 

Labour,  eodem  sensu,  ibid.  : 

Jouste  la  mer  de  Galilée 
Trouva  Irois  freres  pescheours, 
llluec  faisoienl  Lor  Labours. 

*  Labourage  praBterea  appellatur  Tri- 
butum,  quod  prò  doliis  vinariis  e  nave 
in  terram  adductis  episcopo  Noviomensi 
pensitabatur.  Charta  Caroli  VI.  reg. 
Frane,  ann.  1408.  :  Tantost  que  les  vins 
amenez  par  ladite  riviere  et  arrivez  audit 
pori  (du  Pont  l'évèque)  soni  tirez  et  mis 
hors  des  nefs  ou  des  bateaulx,  et  assis  à 
terre  sur  ledit  port,  nostre  dit  conseiller 
doit  avoir  et  a  accoustumé  recevoir,  pour 
chacune  piece  de  vint  trois  poiteviaes  de 
Labourage. 

*  LAB0RAMEN.  [Labor.  Dief.J 

|  LABORANTES,  Vespillones.  Vetus  In- 
terpres  Epistolae  S.  Ignatii  ad  Antioche- 
nos  :  Saluto  hypodiaconos,  lectores,  jani" 
tores,  Laborantes,  exorcistas,  confessores. 

11.  LABORARE,  Acquirere.  Vide  in 
Labor  2. 

1 2.  LABORARE,  Agrum  colere.  Vide 
Labor  3. 

3.  LABORARE,  Nego  ti  um  alicui  faces- 
se re  :  Galli  dicunt,  Travailler  qu'elqu'un. 
Anonymus  Barencis  in  Chron.  ann. 
1012  :  Mesardoniti  Labor avit  castello  Dom- 
nico.  Àn.  1034  :  Bisantius  Archiepiscopi 
dirupavit  Episcopum  Barinum,  et  cozpit 
Laborare.  Vide  Miracula  S.  Ludgeri 
Episc.  Mimigard.  n.  57. 

tt  Sic  nostri  Labourer  dixerunt.  Lit. 
remiss.  ann.  1380.  in  Reg.  118.  Chartoph. 
reg.  eh.  1  :  Pour  la  présumption  et  re- 
nommée,  qui  contre  lui  Labouroient  estre 
coulpable  et  participant  de  laperpétration 


LAB 


LAB 


LAB 


5 


dudit  fati.  Atraveiller,  eodem  "sensu,  in 
Oonsolat.  Boétii  MS.  lib.  1  : 

Encor  ne  le  dois  merveiller, 
Se  mauvais  te  portent  envie, 
Et  sii  te  font  Atraveiller. 

4.  LABORARE,  Fatigari,  Travailler.  In- 
nocentius  III.  PP.  in  Gestis  ejusdem 
pag.  110  :  Cum  difficile  sit  tuse  jurisdic- 
tioni  subjectis  prò  singulti  quxstionibus 
ad  sedem  Apostolicam  Laborare  super 
appellationibus,  etc.  Eadem  Gesta  pag. 
129  :  Laborans  ultra  misi  ad  utramque 
partem  viros  venerabiles,  etc.  id  est,  cum 
multo  labore  ac  cura.  Infra:  Laboravi- 
mus  interim  adinvenire  viam  pacis,  etc. 

5.  LABORARE,  Periclitari,  in  periculo 
esse,  in  1.  2.  D.  ad  Leg.  Rhod.  (14,  2.)  et 
in  1.  4.  Cod.  Th.  de  Operib.  pubi.  (15, 1.) 
Siculus  Flaccus  de  Condit.  agror.  :  De 
superioribus  vicinisque  agris  deftuentes 
aquas  excipiunt,  ne  inferiores  terree  La- 
borent. 

6.  LABORARE,  Operari,  fa  bri  care,  con- 
fìcere,  Travailler.  Consti  tu  t.  Siculae  lib. 
3.  tit.  36.  |  1  :  Nullus  in  Regno  nostro 
Laboret  aurum,  quod  per  libram  de  puro 
auro  minus  habeat,  quam  octo  uncias,  etc. 

Q  Hi  ne  Pain  bien  labouré,  in  Stat. 
ann.  1372.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  554.  art.  1.  Vide  supra  Laboragium  2. 

Laborare  Aliquem,  Operi  faciendo 
destinare,  vel  ad  la  bore  m  mittere,  En- 
voyer  au  travail,  ut  vulgo  dicimus.  Sta- 
tuta  Corbeiensia  lib.  2  :  Ut  Fratres,  qui 
eos  Laborare  debent,  si  ne  molestia,  vel 
aliqua  incommoditate  inhonesta  possint 
in  eis  of/icium  sibi  commissum  ad  com- 
munem  explere  utilitatem  :  eonstituimus, 
etc. 

LABORARIUM,  Locus  laborantium.  Ugu- 
tioni  :  operatorium,  officina,  epyaffTrjpiov. 
[Vide  alia  notione  supra  in  Labor  2.J 

LABORARIUS  ,  Operari  us,  Anglis,  a 
Labourer.  Amalarius  lib.  3.  de  Eccl.  Of- 
fic.  cap.  5  :  Operarti  Laborarii  Christi. 
Knyghton.  ann.  1340  :  Exceptis  mendicis, 
et  Laborariis  adpr&dictam  quintamdeci- 
mam  non  taxatis.  Alibi  :  Rex  fecit  atta- 
chiare  Labor arios  quamplures,  et  misit 
eos  in  career em. 

1  LAB0RATI0.  Vide  in  Labor  3. 

*  LABORATIVUS,  Arabilis ,  cultura 
idoneus.  Charta  ann.  1358.  apud  Corbi- 
nel.  inter  Probat.  Hist.  domus  de  Gondi 
pag.  156  :  Item  plures  petias  terrarum 
Labor  ativarum,  etc.  Ter  ras  buschivas,  sal- 
divas,  prativasj  neque  Laborativas  spec- 
tantesy  in  Stat.  Castri  Redaldi  lib.  3. 
pag.  49.  r°.  Vide  in  Labor  3. 

*LAB0RAT0R,  Opifex,  Gali.  Ouvrier. 
Stat.  Cadubr.  pag.  52.  r°.  :  Item  quod 
nullus  buscherius  et  Labor at or  lignarmnis, 
etc.  Ldboureur  de  vins,  Qui  vineas  colit, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1373.  ex  Reg.  105. 
Chartoph.  reg.  eh.  3.  Labourier,  prò  La- 
boureur,  Agricola,  colon  us,  in  Reg.  13. 
Corb.  sign.  Habacuc  ad  ann.  1513.  fol. 
207  :  Ont  accorda  qu'il  puist  commettre  et 
ordonner  un  Labourier  pour  entretenir, 
labourer  et  messonner  les  terrea  et  choses 
dessusdites. 

1  LAB0RAT0RES,  Agricola?.  Vide  in 
Labor  3. 

j 1.  LABORATORI  UM,  ut  Laborarium. 
Buschi  us  de  Reformatione  Monast.  apud 
Leibnitium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic. 
pag.  868  :  Quomodo  in  claustro  et  dormi- 
torio, in  ambitu  et  Laboratorio  se  kabere 
deberent,  declaravi.  Gali.  Laboraloire. 

*  2.  LAB0RAT0RIUM,  Opus  quodvis. 
Charta  ann.  1347.  apud  Lamium  in  De- 
lie, erudit.  inter  not.  ad  Hodoepor. 
Charit.  part.  1.  pag.  62  :    Quse   quidem 


constructio  fiat  et  fieri  debeat  expensis 
communibus  dictorum  comrnunium  Fio- 
rentini et  S.  Miniatis.  Et  quod  habentes 
seu  habituri  terrena  seu  adi  fida,  quse 
prsedicto  Laboratorio  occupar entur,  etc. 
Vide  Laborerium  1. 

*  3.   LABORATORIUM.   [Ergastulum. 

DlEF  1 

1  LABORATUM,  Acquisitum.  Vide  in 
Labor  2. 

*  LABORATURA.  [Ut  Laborerium  : 
«  Vello  memorato  prò  hujusmodi  (ensis) 
Laboratura.  (Mandat.  camer.  Apostol. 
arch.  vatic.  1417-21.  f.  30.)  »] 

1  LABORATUS,  Labor  humilis,  servilis 
opera.  Miracula  S.  Zitae  tom.  3.  Aprilis 
pag.  525:  Quia  debebat...  trebbiare  mi- 
lium  et  alios  eorum  Laboratu*  facere. 

1  LABORERIA,  Officina,  Gallic.  Manu- 
facture.  Mantissa  adjecta  ad  Chron. 
Mon.  Patavini,  apud  Murator.  tom.  8. 
col.  739  :  Quo  anno  facli  fuerunt  fulli 
omnium  Sanctorum  et  Laborerise  panno- 
rum  lanse  et  papyri  chartarum. 

1  LABORERIUM,  Italis  Lavoriero,  Opus 
agriculturae,  vel  quodvis  aliud.  Statuta 
Veneto r.  ann.  1242.  lib.  2.  cap.  5  :  Si  opus 
vel  Laborerium  factum  fuerit  supra  pos- 
sessione, etc.  Ad  de  lib.  3.  cap.  57.  lib.  6. 
cap.  13.  Vitam  B.  Justinae  de  Aretio 
num.  8.  Vitam  B.  JEgidii  Minori tae 
num.  5.  et  Rollandinum  in  Summa  No- 
tariae  cap.  8.  Su  mi  tur  praeterea  prò  quo- 
vis  opere,  ut  in  Hist.  Cortusiorum  lib. 
8.  cap.  2.  5.  Sanutus  1.  1.  part.  1.  cap.  3  : 
Labor atur  etiam  Laborerium  solius  serici  : 
et  quamvis  sericum  cum  nullis  partibus 
non  nascalur,  tamen  ipsum  Unum,  et  La- 
boreria  ac  mercimonia  supradicta  ad 
partes  Tramontante...  deportantur,  [Re- 
gimina  Paduae  apud  Murator.  tom.  8. 
col.  385  :  Completum  fuit  Laborerium 
castri  Baldi.  Ad  de  Memoriale  Po  tes  ta- 
tù m  Regiens.  ad  ann.  1233.  ibid.  col. 
1108.  Chronicon  Estense  apud  eumdem 
Murator.  tom.  15.  col.  404.  etc.  Bestia- 
mina  a  Labor  erio,  Aratorii  Boves  vel 
equi,  in  Chronico  Bergom.  tom.  6.  col. 
979.  Gali.  Bètes  de  Labour.]  Vide  Hist. 
Eccles.  Placent.  lib.  15.  pag.  77. 

*  2.  LABORERIUM,  Opificium,  artificis 
opera.  Charta  ann.  1351.  in  Reg.  N. 
Chartoph.  reg.  eh.  26  :  Item  unum  nap- 
pum  seu  ciphum  a  tribus  pedibus  cum 
tribus  servienlibus,  et  unam  cuppinam  de 
argento  ejusdem  facturx  et  Labor erii,  etc. 

*  3.  LABORERIUM,  Officium,  obse- 
quium,  Gali.  Service.  Mirac.  B.  Margar. 
Favent.  tom.  5.  Aug.  pag.  853.  col.  1  ; 
Cum  vindemiarum  tempore  per  civitatem 
et  comitatum  Florentise  prò  Labor erio  mo- 
nasterii  ambular  et  ^  etc. 

a  LABORIA,  Ager  cultus,  territorium. 
Charta  ann.  1157.  inter  Probat.  Hist. 
Occit.  tom.  2.  col.  565  :  Ego  Sicardus  de 
Laurac  et  uxor  mea  donamus  et  concedi- 
mus  Deo  et  S.  Marisa  et  tibi  Gausberto  ab- 
bati Candela  et  monachis....  quidquid 
habemus  in  Laboria  de  Lagajaria.  Vide 
in  Labor  3. 

*  LABORINTUS.  [Labyrinthus.  Dief.1 
LABORIOSUS,   ^Eger,   invalidus  :    qui 

patitur  Labor  em,  inquit  Ugutio  :  qui 
multo  labore  victum  sibi  quaerit,  p^x^- 
póc,  in  Gloss.  Graec.  Lat.  In  Lat.  Gr. 
xaxoTrotfifc.  Occurrit  apud  Avitum  Vienn. 
Ep.  39.  77.  et  aliis  locis.  Vide  Savaron. 
lib.  3.  Ep.  9.  [et  supra  in  Labor  3.] 

1"  Laboriosus  Sermo,  Oratio  de  Pas- 
sione Domini»  Rob.  Goulet  in  Compen- 
dio Jurium  et  Consuetud.  Universitatis 
Paris,  fol.  10;  Fit  die  Veneris  Sancta 
Laboriosus  sermo  ad  populum  per  Docto- 
rem   Theologum  de  Passione  Domini,  et 


est  sermo  Universitatis,  ubi  tenetur  domi- 
nus  Rector  adesse. 

LABORITIUM,  ut  Laborerium,  in  Vita 
B.  ^Egidii  n.  7.  10.  [et  in  Actis  S.  Isidori 
Agricolae,  tom.  3.  Maii  pag.  518,] 

t  Lavoritium,  Eadem  notione.  A  età 
S.  Franciscae  Rom.  tom.  2.  Martii  pag. 
146.  *  :  Voluit  quod  ille  secundus  Ange- 
lus mutar  et  suum  Lavoritium. 

*  LABORITIUS,  Arabilis,  cui turae  ido- 
neus. Charta  ann.  1181.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Occit.  col.  151  :  Ego  Eli- 
siarius  Poscheriensis....  dono  D.  Deo  et  B. 
Maria  Francarum  vallium....  omnes  ter- 
ras$Labortiias,  quas  habeo  et  pos video  in 
territorio  de  Villanova.  Vide  supra  Labo- 
rativus 

LABORIVUM,  Ager  cultus,  Terre  à  la- 
beur.  Pactum  nuptiale  Guillelmi  Mon- 
tispessulani  cum  Malthide  filia  Ducis 
Burgundiae,  5.  Kal.  Mart.  1156:  Dono  et 
mitto  Ubi  eidem  Matildi  uxori  mese  in 
sponsalitium  seu  donationem  propter  nup- 
tias,  Castrum  scilicet  de  Monte  ferrarlo.... 
et  totum  meum  Laborivum  de  Arneir. 

*  LABORUSCA.  [Labrusca.  Dief.] 

*  LABORUSCUS.  [Diabolus.  Dief.] 
LABRA.  Vide  in  Laura. 

*  LABRANA.  [Ut  LABINA.  Dief.] 

1  1.  LABRATORIUM,  ttXv<ji|jiov,  Balneare 
labrum,  apud  Janum  in  Suppl emento 
Antiquarii. 

*  2.  LABRATORIUM.  [Ut  LABORATO- 
RIUM. Dief.] 

LABRATUM.  Vide  Lavratum. 

*  LABRILLA,  [i.  Li  brille  ;  n.  Instru- 
mentum ad  projiciendos  lapides.  Dief.] 

*  LABRO.  [Labeo.  Dief.] 

%  LABROGERA,  TERA.  [Imber.  Dief.] 
ì    LABRORES  ,     Armigerorum    genus 
apud   Anglos.   Charta  ann.  1284.   apud 
Rymer.  tom.  2.  pag.  265:  Recepimus  de 
pecunia  domini  nostri  Regis  Angli&  illus- 
tris  2270.  libras  Turon.  prò  soldo  41.  Mi- 
litum  de  quibus  erant  septem  Banereti  ; 
et  prò  soldo  50.  Labror.  et  9.  Scuteriorum 
prò  60.  diébus...  dando  8.  solidos   Turon. 
prò  Milite  et  6.  solidos  prò  Scutario. 
£  LABROSCA.  [Labrusca.  Dief.] 
LABROSUS,  itpóxetXoc,  in  Gloss,  Graec. 
Lat. 

1  1.  LABRUM,  Isidoro  lib.  20.  cap.  6. 
vocatum,  eo  quod  in  eo  lavationem  soli- 
tum  est  fieri  infantum,  cujus  dimxnuti- 
vum  Labèllum.  Idem  et  Alveum,  quod  in 
ablutionem  fieri  solitum  sit.  Vox  Latin is 
non  ignota,  et  ab  Anastasio  in  S.  Sil- 
vestro PP,  usurpata  ad  indicandam 
fontis  baptismalis  concham,  in  qua  con- 
tinebatur  aqua  ad  baptismum  necessa- 
ria ;  ab  Ambrosio  autem  ad  significan- 
dum  vas  sepulcrale  aptum  condendo 
cadaveri.  Sic  S.  Doctor  Epist.  34:  Est 
hic  porphyreticum  Labrum  pulcherrimum 
et  in  usus  hujusmodi  aptissimum  ;  nam 
et  Maximianus  Diocletiani  socius  ita  hu- 
matus  est.  E  ad.  notione  Leo  Osti  ensis 
lib.  2.  Chron.  Casin.  cap.  9  :  Otho  II. 
Romam  rediens  eodem  tempore  defunctus 
estt  atque  in  Labro  porphyretico  sepultus 
in  atrio  Ecclesise  È.  Petri  Apostoli.  Vide 
Lavellum.  Pro  fossa  Labrum  dixit  Auso- 
nius  : 

Moeniaque  in  valli  forraam  circundata  Labro. 

*  2.  LABRUM.  [Labarum.  Dief.J 

*  LABRUSCETUM,  Locus  ubi  multa  la- 
brusca,  apud  Laur.  m  Amalth.ex  Catho- 
lico,  ubi  scribi  tur  Labrustetum,  Labrus- 
tosum.  Hinc  Labruscus,  prò  Stolidus, 
a£restis. 

1  LABRUSCUS,  Stolidus,  agrestis.  Epi- 
stola ann.  1466.  in  Actis  SS.  Maii  tom. 
2.  pag.  273  :  Sane  r uditati  mese  hunc  per 
te  de  Vita  B.  P.  nostri  Stanislai  editum 


6 


LAG 


disertissima  libellum  dignatus  es  dedi- 
care, meqae  Labruscum,  nedum  lectorem, 
magìs  rigidum  per  omnia  delegisti  cen- 
sorern. 

*  LABRUTUS.     [Ut    LABORUSOUS. 

DlEF.] 

1  LABS,  Olla  ssnea.  Papias  MS.  Bituric. 

*  LABULA.  [Ut  LABKILLA.  Diep.] 
LABULUM.  Vita  S.  Hermelandi  Abbat. 

num.  25  :  lnstigatus  facinore  cupiditatis 
quidam  rusticus  Labulum  de  sella  viri 
Dei  prascideriSj  in  sinum  abdidit.  Ubi 
viri  docti  ad  marg.  an  Lapillum  ?  Forte 
prò  Labellum,  i.  vasculum,  vel  potius 
prò  Labellum,  \.  lacinia.  Vide  Labellus. 

*  LABUNCULA.  [Laguncula.  Diep.] 

T  LABURA,  0 altura.  Terra  ad  laburam, 
Gali.  Terre  en  Labeur,  Arvum,  ager  cul- 
tus  ,  in  Tabulano  S.  Petri  de  Cella- 
Froini  Engolism.  Vide  Labor  3. 

*  LABURNA.  [Ut  LABERNA.  DlEF.] 
LA  BUS,  prò  Labor.  Columella  in  Horto: 

Ne  Labus  hausluris  tendentibus  ilia  vellal. 

Utitur  et  Vegeti us  lib.  3.  de  Re  veterin. 
cap.  23. 

*  LABUSTRA.  [Ut  LABRUSCA.  DlEF.] 
LABYRINTHUS,  una  ex  notis   apponi 

SQlitis  marginibus  tibrorura,  de  quibus 
Isidorus,  qua  locum  difficilem  esse  os- 
tendit.  Mari  us  Mercator.  pag.  164.  Edit. 
Baluziana&:  Ad  ciijns  loca  permdenda, 
quse  hic  exponere  curavimus,  signa  Laby- 
rinthorum  apposita  Lector  inveniet. 

LAG  Auferre  per  venefici um,  lactife- 
ris  scìlicet  animalìbus  in  Addit  2.  Lud. 
Imp.  cap.  18.  [**  Vide  Grimm.  Mythol. 
Gerra.  pag.  605. J 

T  LACA,  Lacca,  Gali.  Lacque,  Ital. 
Lacca,  Hisp.  Lacra,  Speci  es  resinae,  de 
qua  Sai  masi  us  ad  Solinum,  Marti  ni  us 
in  Lexico,  et  Dictionarium  Universale 
in  voce  tacque.  Epistola  Bajuli  Regis 
Majoricae  ad  Massilienses  ann.  1327: 
Facit  caricavi...  tria  pondera  de  mostayla, 
et  duas  sarrias  de  orchica,  et  l.  duodenas 
de  Laca,  et  duas  botas  de  aleofol. 

^  LAGAIUS.  [Pedissequus,  Laquais. 
Diep.1 

)|c  LAGANAR.  [Lacunar.  Dief.] 

*  LACANVANDA,  Vox  lectu  difflcilis  et, 
ut  opinor,  corr upta,  cuj  us  sensum,  q uan- 
quam  nihil  melius  mi  hi  praesto  sit,  haud 
intellexisse  videtur  D.  Secousse,  cum  de 
prgestat.ione,  quae  domino  feudi  exsolvi- 
tur  prò  facultate  alienandi  fundum,  ex- 
pìicat.  Libert.  Salvet.  ann.  1369.  toni.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  694.  art.  2  : 
Concedimus  quod  ipsi  consules  et  univer- 
sitas  dicti  loci  possint  et  valeant  ssdifficare 
quandam  ecclesiam  in  dicto  loco,  et  do- 
querium,  in  quo  sinl  campana  Lacan- 
vanda  ecclesia  prsedictse  reddantur  ex 
integro  dict&  ecclesise  lìbere.  Rursum 
eaedem  Li  tersa  occurrunt  in  Reg.  163. 
Chartoph.  reg.  eh.  223.  ubi  voci  Lacan- 
vanda  praeponitur  particula  et  ;  sed  dis- 
tinctius  non  scribitur. 

*  LACATA.  [Locata.  Diep.] 

1  LACATISMUS.  Vide  Laquetismus. 

LACCA.  Auctor  Mamotrecti  ad  lo.  Ju- 
dic.  Siira,  est  tibia  sive  Lacca,  Vox  Ita- 
lica. [Vegetio  Lacca  in  gambis,  nodus 
est  in  cruribus  :  hunc  vide  lib.  1.  cap. 
27.  lib.  3.  cap.  19.  Vide  Laca.]  f»  Conf. 
Murator.  Antiq.  Ital.  toni.  2.  col.  1236.  et 
infra  L'ani.] 

LACCARIUS,  qui  Laccam  conficit,  in 
GlOSS.  vet.  Xaxxaptos,    alias  Xaxxouoc-   De 

lacca,  fuse  Salmasiusad  Solinum.  Adde 
Meursium  in  Aaxxa.  Vel 

Laccarius  idem  est  ac  Xaxx6«otoc,  La- 
cunarius.  Est  enim  in  iisdem  Glossis,  et 
apud  Grsecos,  X<£xxoc,  lacuna,  fossa.  Sic 
Cujacius  Laccarlo*,  qui  fossas  vel  puteos 


LAC 

fodiunt,  interpretatur  in  1.  1.  Cod.  de 
Excusat.  artifte.  lib.  10.  (66.) 

ft  LACCIA,  Piscis  genus.  Vide  supra 
Aiosa. 

*  LAGGINIA.  [Lacinia.  Diep.] 

*  LACCINIUM.  [Lacticinium.  Diep.] 

®  LACCI UOLUS,  Laqueus,  pedica,  ten- 
dicula,  ItaJ.  Lacciuolo,  Gali.  Lacet.  Stat. 
ant.  Florent.  lib.  3.  cap.  177.  ex  God. 
reg.  4621  :  Nullu*  capiat  cum  rete,  vel 
Lacciuolo,  vel  aliquo  alio  artificio  aliquos 
columbos,  vel  starnas,  etc. 

*  LACCIZZA,  Piscis  genus.  Vide  infra 
Pastinaca. 

LACEATUS.  Vide  Laqueatus. 
1.  LACEBRA,  prò  Illecebra.  Àlthelraus 
de  Virgin.  : 

Qui  modo  dìrampunt  connubia  nexa  Ihororum, 
Et  dernunt  proprias  devota  mente  Lacebras. 

Vosi  us  latebras  legendum  putat. 

*  2.  LACEBRA.  [Latebra.  Dief.] 

*  LACENA.  [Brochet.  Dief.] 

^  LACENARE.  [Lacerare.  Diep.1 

*  LACERA.  [Ut  LACENA.  Dief} 

1  LACERABILIS,  Qui  lacerari  facile 
potest,  apud  Ausoni  um  Idill.  15.  17. 

1  LACERAMEN,  Laceratio.  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerman.  :  Laceramen,  Decope- 
mens,  Dessicemens, 

1"  La.cekosita.Sj  Eadem  noti o  ne,  Joh. 
de  Jan  uà. 

1  LACERATOR,  Qui  lacerai,  S.  Angus- 
tino de  mor.  Eccl.  Cath.  cap.  1.  Lacera- 
trix,  Ma  ero  1.  2.  cap.  6. 

*LACERATURA.  [Déehirure.  Diep.] 

1"  LACERDUS,  Clades  imag  inaria.  Pa- 
pias. [®  Ree  ti  us,  Clades  inguinaria,  in 
vett.  Glossar,  ex  Codd.  reg.  7613.  et  7641.] 

*  LACEREUS.  [Lacer.  Dief.] 

j|c  LACERNA.  [1.  Laterna.  — 2.  Latrina. 
Diep  1 

*  LACERNIA.  [Lacrima.  Dief.] 

1  LAGEROLUS.  Ignota  vox,  in  Torsato- 
torium. 

*  LACEROSUS.  [Lacertosus.  Dìef.] 
LACERTI,  Vires,  Gopiae  militares.  Isi- 
dorus Pacensis  Episcopus  in  Chron. 
sera  754  :  Hujus  tempore  Alaor  per  His- 
paniam  Lacer tos  judlcum  mittit,  atque 
debellando  et  pacificando  psene  per  3.  an- 
nos  Galliam  Narbonensem  petit,  etc.  Uti- 
tur prseterea  semel. 

LACERTI  N  A  A  vis.  Andreas  aulae  Regiae 
Capellanus  in  Amatoriis  :  Licei  falco  a 
Lacertina  quaadoque  ave  fugetur,  nìhilo- 
minus  tamen  falco  inter  falcones,  et  La- 
certina avis  inter  Lacer  tinas  computabi- 
tury  etc.  Infra  :  Inter  Larcentinas  (sic) 
fertur  aves  nasci  quasdam,  quanquam 
quse  suaferocitate  capiunt  perdi ees,  etc. 

1  LACERTIOR,  Latior.  Lit.  Phil.  Pule, 
ann.  1289.  inter  Con  su  et.  Genovef.  MSS. 
fol.  35.  vtì.  :  Omnia  alla  ingenia  piscato- 
ria, qui  de  filo  sunt,  volumus  quod  fiant 
ad  modulum  nostrum,  videlicet  ad  ampli- 
tudinem  unius  Taronis  grossi  quselibet 
medella  ;  poterunt  tamen  fieri  Lacertiora 
propter  grossos  pisces  capiendos. 

*  LACÈRTUOSUS.  [Lacertosus.  Dief.] 
°  LACERUS,    Laceratus,    discerptus. 

Hymn.  de  S.  Potito  tom.  1.  Jan.  pag. 
765.  col.  1: 

Carcerum  vinclis  puer  arctus,  uncis 
Pectmum  ci  avis  Laceri»,  lebetem 
Intrat  ignitum. 

1  LACESSITIO,  Actus  lacessendi^  apud 
Àmmianum  lib.  19.  et  25.  edit.  Vaiesii. 

1  LACHA,  ut  Laca.  Charta  prò  Com- 
muuia  Balneoli  ex  Schedis  D.  Lancelot  : 
De  quintali  Lachae  iv.  denar. 

1  LACHALIS  Aver  a.  Animai  ex  quo 
]ac  exprimi  tur.  Charta  ann.  1330.  ex 
Archivo  S.  Victor.  Massil.  armar.  Aq.  n. 


LAG 

37  :  Primitix  dentur  de  caseis  et  de  toto 
lacte  unius  guirse  integrse  totius  aver  se 
Lachalis. 

*>  LACHANA,  Olerà,  e  Gr.  A^civa, 
apud  Liutpr.  Àntapod.  lib.  5.  cap.  23  : 
Dulces  adsunt  fabse,  Lachana  porrique 
recentes,  ubi  Glossa  i.  e.  herbae. 

1  LACHINONES.  Vide  Lacinones. 

*  LACHRIMABILITER,  Lachrymas  fun- 
dendo.  Gloss.  super  tres  lib.  Sflom.  in 
Bibl.  Heilsbr.  pag.  62.  Flens  Lachrima- 
biliter^  Cum  gemitu  clamare.  Vide  Lacrxj- 
mabiliter. 

LACHUS,  [Teuton.  Lachen,  ut  est  apud 
Schilterum,  in  Lachbuche,  Incisi o  arbo- 
rum,  divisio^  scil.  agrorum,  qui  hisce 
incisionibus  terminantur.  Donatio  Can- 
cronis  Oomitis  Rhenensis  ann.  770.  apud 
Tolnerum  Hist.  Palati  ma  pag.  4.  Pro- 
bat  et]  Chron.  Laurishamcnse  pag.  57  : 
Sicut  ipsa  incisio  arborum  in  ipsa  die 
facta  full,  quse  vulgo  Lachus  appellatili^ 
sive  divisio.  Mox  :  Et  inde  per  ipsam  in- 
cisionem  arborum  sive  Lachum.  Rursum  : 
Quidquid  infra  illam  divisionem  arbo- 
rum, $eu  Lachum,  sive  divisionem.  [Di- 
ploma Conradi  II.  Imp.  apud  Eccardum 
Hist.  geneal.  Landgraviorum  Turing. 
col.  314  :  Omnia  qusecumque  his  Lachis 
et  terminis  circumdata  sunt  cum  villulis 
infra  positis,  etc.  Prgeceptum  Henrici 
IV.  Imper.  ann.  1103.  in  vindemiis  Lit- 
ter.  pag.  109  :  Prsedium  unum  conceden- 
te*... quod  his  Lachis  concluditur,  etc. 
Aliud  ejusd.  Imp.  Prseceptum  ann.  1111. 
ibid.  pag.  112  :  Quod  (prsedium)  supras- 
criptis  Lachis  circumseptum  videtur.] 
Spelmannus  ejusdem  originis  censet, 
cuj  us  Laha,  de  qua  voce  infra.  Vide 
Arbor  finalis.  [«*  Grimm.  Antiq.  Jur. 
Germ.  pag.  544.  et  Graff.  Thesaur.  Ling* 
Frane,  tom.  2.  col.  100.  voce  Lath.\ 

*  LAGIMARE,  [Lacunare.  Dief/] 
LACINA  Via.  Titulus  34.  Pacti  Legis 

Salica3,  est  de  Via  Lacina,  ubi  editio 
Pithoei  habet  de  Vise  Lacina,  ut  et  titu- 
lus 82.  Legis  Ripuariae  apud  Heroidum, 
quo  loco  Editio  Lindenbrogii  Ut.  80. 
habet  de  Via  Lacinia,  In  hisce  Legibus 
Via  Lacina, aut  Lacinia,  aut  Vise  Lacina, 
obstaculum  vise,  seu  itineris  esse  dicitur. 
In  Lege  Salica  d.  Ut.  :  Si  quis  Baroni 
viam  suam  obstaverit,  aut  impinxerit,  etc, 
Lex  Ri pu ari  a  :  Si  quis  ingenuus  inge- 
nuum  Ripuariurn  de  via  obstaverit,  etc. 
Ita  viam  Lacinam  facere,  est  impedire 
viam ,  et  eunti  moram  facere,  quod 
Grceca  interpretatio  vetus  Legis  Longo- 
bardicae,  ait  Salmasius,  óòWcaToOv  vertit. 
Hi  ne  Lacinosa  vestis,  ófioaraToOo-a,  eidem. 
Pactus  Legis  Salicae  Ut.  16.  §  4.  Restare 
facere,  sistere  habet  :  ubi  Editio  Pithoei, 
Viam  Lacinam  facere.  Eadem  Editio  tit. 
15.  |  4  :  Si  quis  hominem  prseceptum  Re- 
gis habentem  contra  ordinationem  Regis 
adsalire,  vel  vise  Lacinam  ei  facere  prse- 
sumpserit,  etc.  Editio  vero  Heroldi  :  Si 
quis  hominem,  qui  alicubi  migrare  dispo- 
ni t,  et  dirigere  habet  prseceptum  Regis,  et 
si  aliunde  ierit  in  mallum  publicum,  et 
aliquis  extra  ordinationem  Regis  restare 
eum  facit y  aut  adsalire  pr&sumpserit,  etc. 
[Lacina  vel  Lachina,  idem  est  Eccardo 
ac  Laging  vel  Legung,  Positio,  impedi- 
mentum,  a  Legen,  Ponere,  impedire.] 
Wendelinus  purum  putum  esse  Theu- 
tonismum,  ait,  weghe  laghen,  \,  viae  obs- 
taculum, quod  fit  per  iatrones  aut  im- 
probos  homines  insidiantes:  unde  weghe 
laeghen  dicuntur  insidia  yiarum.  Ut- 
cunque  sit  de  WendeJini  conjectura, 
vix  crediderim  ad  lacinia*  Agrimenso- 
rum  pertinere,  licet  ìd  rentur  viri  ma- 
gni :  in  laciniis  enim  assignari  agri 
dicuntur  apud  auctorem   de  Coloniis, 


LAG 


LAG 


LAG 


qui  non  per  universi tatem,  sed  viritim 
et  per  porti unculas  assignantur.  Gloss. 
Lat.  Gr.  :  Lacinia,  olizógizolg^ol.  [tt0  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  632.] 

*  Aperto  sensu  Oodex  Estens.  Leg. 
Sai.  Ut.  15.  cap.  4.  apud  Murator.  toni. 

2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  287,  prò  Si 
quis  hominem,  etc.  adsallire  vel  viasr  La- 
ciniam  ei  facete  prsesumserit  ;  habet  : 
Adsalierir  vel  violentiam  ei  facere  prse- 
sumpserit.  , 

Lacina,  Eadem,  ut  vi  de  tur,  notione, 
in  Lege  Ripuar.  Ut.  71  :  De  quacunque 
causa  fistuca  intercessero,  Lacina  inter- 
dicala se  cum  sacramentoidoneare.  Edit. 
Heroldi  Ut.  73:  De  quacumque  causa  fis- 
tuca interfecerit ,  Lacina  inlerdicatur  ; 
sed  cum  sacramento  se  idoneare.  Perpe- 
ram  :  Legis  enim  sensus  est,  ut  si  de 
quacumque  re  tradì tio  intervenerit, 
omnis  via  intercludatur  ei,  qui  ut  suam 
repetit,  per  sacramentum  id  aftirmandi. 
Lacinam  Suavorum  autSueonum  quem- 
dam  Regem  habent  Annales  nostri  tom. 

3.  Hist.  Francor.  pag.  345. 
LACINONES,  Lachinones.  Concili um 

Tolosanum  ann.  1228.  cap.  36.  Edit. 
Acherianae  :  Nullus  etiam  latro  nes,  rup- 
tarios,  vel  Lachinones  recipiat,  sed  ab 
omnibus  abjiciantur.  Nupera  ex  MSS. 
Edit  io  habet  Lacinones  ;  [Ste  p  li  anoti  us 
in  Fragmentis  MSS.  tom.  10.  pag.  54. 
Lathiniones.]  Vide  an  hoc  loco  Lacinones 
sint  latrones,  qui  in  viis  publicis  tran- 
seuntibus  insidias  tendimi  ac  struunt. 
[Id  asserit  Eccardus  ad  Pactum  Legis 
Salicae  pag.  40.  Vide  Lacina.) 

*  Balistariorum  seu  sagittariorum  ge- 
nus  ;  iidem  qui  Alacays,  Alagues,  Hata- 
gues,  Lacays  et  Laquaiz  appellabantur. 
JL.it.  remiss,  ann.  1470.  in  Reg.  196.  Ohar- 
toph.  reg.  eh.  222:  En  Vannée  demiére- 
ment  passée,  ou  derrenier  voiage  de  l'ar- 
mée   de   Calheloigne,   le    suppliani    eut 
citar  gè  de  par  son  cappitaine  de  mener  et 
conduire  certain  nombre  de  gens  arbales- 
tiers,  appellez  Laquaiz,  oudit  voiage.  Aliae 
ann.  1477.  ex  Reg.  201.  eh.    56:   Deux 
kommes  de  guerre  qui  selon  Vusage  da 
temps  présent  en  fait  de  guerre,  on  nomine 
Halagues.  Infra  :    Alagues,   Alacays   et 
Lacays.   Un  de   a   voce   Gallica  Alecrei, 
lorica,  thorax,  vel   a  Laches,  eadem  ac- 
ceptione,  quod  laminis  ferrei s,  Laisches 
dictis,  contexta  esset  lorica,  sic  nuncu- 
pati   videntur.  Ohron.    Caroli  Vili,  ad 
1515.  fol.  120.  v°  :    Plusieurs  Alecrets    et 
utencilles  pour  le  fait  de  la  guerre.  Lit. 
ann.  1459.  ex  Reg.  189.  eh.  369  :  Les  sup- 
plians  ficherent  leurs  espieux  en  la  poi' 
trine  d'icellui  le    Vaque,  sachans  que  en 
sadite  poitrine  ils  ne  le  pouoient  gueres 
blecer,  pour  ce  qu'ilz  savoient  bien  qu*il 
avoit  tousjours  vestu  ung  Laches  ou  ar- 
mures.  An  quis  Lacinones  mallet  accer- 
sere  a  Gallico  Lancegaye,  quae  spiculi 
seu  j  acuii  species  erat,  qua  ii  fortean  in 
praelio  potissimum  utebantur  ?  Vide  in- 
fra Lancea. 

*  A  Iquant  vero  mi  li  tem  vel  famulum 
sonat,  in  Fragm.  traduct.  Passion.  D. 
N.  J.  C.  tom.  17.  Comment.  Acad.  Ins- 
erì pt-  pag.  725  :  Dons  encommencerent 
li  Alguant  scupir  en  lui.  Ubi  S.  Marcus 
cap.  14.  v.  65  :  Et  cosperunt  quidam  cons- 
puere  eutn. 

*  LAGISCA.  [Phoque.  Dief.] 

*  LACISCERÈ.  [Lacessere.  Dief.] 

*  LACISSGA.  [Gaìne  de  couteau.  Dief.] 

*  LACOCULA.  [  Ci  bus  ;  laidhver  ex 
Zeuss,  in  gram.  celt.  Dief.] 

*  LAGONE.  [Lacuna.  Dief.] 
LAC0PUM.     Leges    Ethelredi     Regis 

apud  Wanetyngum  edita?  §  3  :  Et  Land- 
copum,  et  domini  donum,  quod  per  ree- 


tum  habeat  dari,et  Lacopum,  et  Witword, 
Gewitnessa,  hoc  ita  permaneat,  ut  nullus 
everlat.  Ubi  Somnerus  Lacopum  vocem 
formatam  existimat  ex  Saxon.  lag, 
Lex,  et  ce  ape,  emptio.  Ita  Lacopum 
erit  redemptio  Legis,  seu  purga  Moni  s  : 
nisi  (subdit  ille)  sit  pactio  de  Iitibus 
redimendis  vel  componendis  inita.  Vide 
Layam  emere.  [*<*  Thorpio  ad  hunc  lo- 
cum  Lahcop  est  Redemptio  privilegio- 
rum,quae  per  utlagationem  fuerint  amis- 
sa.  Schmidius  vertit  Inlagatio.] 
LAG0RA.  Vide  Lacus. 

*  LAG0STRAT0R.  [Carreleur.  Dief.] 

*  LACRIMA.  Charta  ann.  1320.  in  Reg. 
59.  Chartoph.  r,eg.  eh.  376  :  Super  duobus 
molendinis,  sitis  et  posìtis  supra  pontem 
Xantonensem,  ante  Lacrimas  dicti  pontis, 
etc.  Vox  archi tectonica,  Supercilium, 
nostri s  Larme  vel  Larmier. 

*  LACRIMABILITER,  Deploranda  ra- 
tione.  Chron.  W.  Godelli  tom.  10-.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  260  :  Johannes 
vero  XVI.  papa  Romanus  post  decem 
menses  Lacrimabiliter  satis  vitam  finivit. 

*  LACRIMALE,  Gianduia  oculi,  per 
quam  exprimuntur  lacrymae,  ut  notant 
docti  Editores  ad  Mirac.  S.  Fiacrii  tom. 
6.  Aug.  pag.  616.  col.  2:  In  parochia  S. 
Michaelis  de  Divione  Isabellis  neptis  Hay- 
monini  de  Moolani  aurifabri  habebat  /is- 
tulam  in  Lacrimali. 

*  LACRIMENA.  [Réglisse.  Dief.] 

1  LACRYMABILITER,  Lacrymas  effon- 
dendo, apud  S.  Hieronymum  lib.  2.  adv. 
Rutinum  cap.  7.  et  Epist.  139.  in  Canta- 
to rio  MS.  Monasteri i  S.  Hu berti  fol.  17. 
etc. 

1LACRYMAT0R,  Qui  lacrymatur,  S. 
Augustino. 

1.  LACRYMATORIUM,  Locus  lacryma- 
rum,  Johan.  de  Janua  ;  Ploreux,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  San  germ. 

*  2.  LACRYMATORIUM,  Linteum,  quo 
oculi  absterguntur.  Stat.  MSS.  eccl.  S. 
Petri  Insul.  ann.  1388.  ex  Tabul.  ejusd.: 
Nullus  eliam  existens  in  sacris  praesumat 
...manus  tergere  ad  manutergia  altarium 
aut  ad  Lacrymatoria  sacerdotum ,  sub 
poma  privationis  chori. 

1  LACRYMATORIUS,  Quasi  tristis,  la- 
crymas commovens,  eidem  de  Janua  ; 
Pleurables,  trisles,  in  iisdem  Glossis  Lat. 
Gali.  Sanger  man. 

1.  BACTA,  Defectus  ponderis  in  mo- 
neta, ut  Lactare,  defìcere  in  pondere. 
Assisa  ann.  6.  Joannis  Regis  Angl.  de 
moneta  :  Assisum  est  de  moneta,  quod 
vetus  moneta  currat,  unde  qua&ibct  libra 
sit  Lacia  2.  sol.  6.  den.  ad  plus:  et  illa 
libra,  quss  plus  Lactavit,  et  denarii,  qui 
plus  Lactaverint,  perforèntur  et  reddan- 
tur,  si  cut  alias  provisum  est. 

Lactum:,  Eadem.  notione.Leges  Ethel- 
redi Regis  editae  apud  Wanetyngum  § 
28  :  Et  diximus  de  mercatoribus,  qui  fai- 
sum  et  Lactum  afferunt  ad  Portum,...  vel 
eadem  lada  se  innoxient,  quam  prxdixi- 
mus,  quod  in  ipsa  pecunia  nil  immun- 
dum  sciebant,  unde  suam  negotiationem 
exercuerunt.  Ex  his  emendandus  locus 
in  Fleta  lib.  1.  cap.  22.  §  6  :  Sunt  mone- 
tarii Regis ,  qui  ultra  assisam  licilam  ar- 
gento Lacum  imponunt,  quidam  autem 
debitum  pondus  librae  non  apponunt.  Le- 
gendum  enim  Lactum,  Anglis  Lache,  est 
defectus  :  to  Lach,  de  lìcere,  unde  forte 
vocis  origo. 

*  2.  LACTA.  [Lacerta.  Dief.] 

ì  LACT.E,  Asserculi.  Vide  Lattee. 

*  LAGTAGO.  [Herba,  germanis  Zun- 
genblat.  Dief.J 

5k  LACTAMA.  [Lacuna.  Dief.] 
LACTAMIA.  Charta  ann.  1246.  in  Tabu- 
lano Comitatus  Tolosae  Camera  Com- 


put.  Paris,  fol.  114:  Leudist  pedagiis, 
bannist  laudimiis ,  et  terrenis  serviiiis, 
censibus ,  dominiis  seu  dominai  ionio  us? 
vel  dominicaturis,  et  feudis,  et  feudatiis, 
firmanciis,  justitiis  sanguinis,  et  commis* 
sionibus...  et  Lactamiis,  adultiis,  (f.  adul- 
te ri is)  et  in  omnibus  ad  me  vel  ad  dictam 
senioriam  pertinentibus,  etc. 

*  LACTANDA,  ARIA.  [Lathyris.  Dief.] 

*  LAGTANEUS,  Nutritores  Lactanei, 
Qui  infantes  Jactant  vel  nutriunt,  in 
vet.  Inscript.  apud  Murator.  tom.  3. 
In  script,  pag.  1477.  2. 

LACTANS,  Papiae,  quse  lac  pr&bel  :  Lac- 
tens,  cui  pr&betur.  Lex  Àlem.  tit.  72.  g  2: 
Alia  autem  jumenta  de  grege,  quse  Lac- 
tanlia  sunt,  etc.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  TotXa- 
flrjvó?,  Lactantia,Lacians.  In  aliìs  Glossis 
it€p\  xpe&v  ;  Caro  porcina,  xoiPs?ov»  Lac- 
tanlia,  yaXaÒYjvóv.  Ubi  Lacians  est  tener 

Sorculus,  quoinodo  a  Lampridio  et  S. 
[ieronymo  usurpatam  hanc  vocem  do- 
cuitSalmasiusad  eumdem  Lampridium 
pag.  203.  [eadem  notione  usurpatur  in 
Libertatibus  Habitantium  villae  de  Vil- 
lereys  ann.  1253.  apud  Acherium  tom.  9. 
Spicil.  pag.  193.] 

*  Nostris  Laictiere,  eodem  intellectu. 
Lit.  Remiss.  ann.  1480.  in  Reg.  208. 
Chartoph.  Reg.  eh.  118  :  Deux  beufsl 
trois  vaclieSf  ...  une  desdittes  vaches  qui 
estoit  Laictiere, etc.  Boeuf  arable  ny  vache 
Laictiere,  apud  Math.  de  Couciaco  in 
Carolo  VII.  pag.  610.  Ledere  vero,  quae 
lac  sugit,  in  Lit.  Phil.  ducis  Aurei,  ann. 
1361.  ex  Reg.  124.  eh.  357  :  Iceulx  habi- 
tans  . .  .  peuent  mei  tre  et  avoir  dès  la 
feste  S.  Michier  jusques  au  jour  de  Noèl, 
une  truye  et  sa  sig narice  d'une  Ledere, 
née  depuis  le  Noèl  précédens  ou  deux 
pourceaulx  tant  seulement. 

LACTANTIA,  ita  Lactaria  et  Lactici- 
nia,  seu  cibos  ex  lacte  confectos  vocant 
Celsus  lib.  2.  cap.  7.  et  Apicius  lib.  7. 
cap.  10.  Eadem  notione 

Lactatum,  Joanni  de  Janua,  Cibus, 
qui  fit  ex  Lacte  amygdalorum ,  [Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Lactatum, 
Viande  faide  de  laici  comme  d'amendres 
ou  d'autres.]  Papias  :  Lactentia,  quasi 
succo  lacteo  piena,  Àt  Isidoro  lib.  20.  cap. 
3.  Lactatum,  est  Potio  e  lacte.  [Hinc 
emendandus  Papias;  apud  quem  perpe- 
ram  :  Laptatum,  Polio  e  lacte.] 

*  Giossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Lactatum,  quod  ex  lacte  fiat  amic- 
dalarum,  et  omnis  dbus  sic  factus  potest 
sic  did,  Anenal,  Prov. 

Lactarii,  Qui  Lactaria,  de  quibus 
Cornell  us  Celsus,  seu  opus  pistorium, 
vel  cibos  ex  lacte  confici unt.  Lampri- 
dius  in  Hel  ioga  baio  :  Dulciarios  et  Lac- 
tarios  talcs  habuit,  ut  qusecumque  coqui 
de  diversis  eduli  bus  exhibuissent,  vel 
structores,  vel  pomarii,  Mi  modo  de  dui- 
ciis,  modo  de  Laclariis  exhiberent. 

Lagtarius,  YocXax-coTw&Xrjc ,  in  Gloss. 
Gr.  Lat. 

*  LACTATUS.  [Lactatum.  Dief.] 

1.  LACTENA,  Malleum,  in  Glossis  Isid. 
Ladina,  in  Excerptis  Pithoean.  [Chiro- 
neum  ulcus  est,  inquit  Graevius,  cui  ego 
sanando  non  sum.] 

*  2.  LACTENA.  [Lacticinium.  Dief.] 

»  LACTENDERIUM,  Jus  tendendi  la- 
queos  animalium  capiendorum  causa. 
Charta  Marisa  reg.  Sicil.  ann.  1399.  ex 
Reg.  Cam.  Coroput.  Prov.  sign.  Lividi 
fol.  52:  Cum  dicti  castri  (de  Turretis) 
f orlalido,  hominibus,  vassallis...  silvis, 
nemoribus,  arbustis,  micelletis,  (f.  nucel- 
letis)...  piscationibus,  venationibus,  Lac- 
tenderiis,  etc. 

*  LACTENUS  ,  Lacteus,  in  Regula  S. 
Caesarii  tom.  1,  Jan.  pag.  734.  col.  1.  et 


8 


LAG 


LAG 


LAG 


2.  ubi  Laclinus  legit  Cangius.  Vide  in 
Ime  voce  et  Laius.  Hinc  Laitisse,  Pellitii 
genus,  a  colore  lacteno  sic  dictum,  in 
Lit.  remiss,  ann.  1370.  ex  Reg.  100.  Char- 
toph.  reg.  eh.  915  :  Un  Umbre  de  vairs, 
quatre  Laitisses  et  deux  bourses.  Costimi» 
Paris,  ex  Reg.  sign.  Noster  Cam.  Com- 
put.  fol.  35.  v°  :  Peleterie...  Le  cent  de 
Lelices  et  ermines,  iiij,  den.  Lettice  et 
Lettiche,  in  Pedag.  Peron.  ann.  1295.  ex 
Chàrtul.  21.  Cor b.  foi.  355.  v°.  Lestiche, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1454.  ex  Reg.  184. 
eh.  476. 

*  LACTERIDIA,  DOS.  [Lathyris.  Dief.] 

*  LACTERO.  (Endive.  Dief.] 

*  LACTIÀRIDA.  [Lathyris.  Dief.] 

*  LACTIBDSIA.  [Vulgo  fleur  de  beurre. 
Dief.] 

*  LACTICAPEUM,  IUM,  UM.  [Vas  lac- 

tis.  DlEF.l 

*  LACTICELLÀ.  [Endive.  Dief.] 

*  1.  LAGTIGINA  Cabo,  Junior,  tene- 
rior,  Gali.  Viande  de  Lail.  Stat.  Cadubr. 
cap.  4.  pag.  54  :  Quod  aliquis  terrigena 
non  possit  nec  debeat  vendere  nec  alio 
modo  dare  alicui  forensi  carnes  Lactici- 
nas,  videlicet  agnos,  sedos,  vitulos,  et  e. 
Laictanz,  nude,  appellantur  in  Libert. 
villae  de  Tannay  ann.  1352.  tom.  6.  Or- 
dinat.  reg.  Frane,  pag.  63.  Vide  Lac- 
fan*. 

*  2.  LACTICINA.  [Lacticiniuro.  Dief.] 

*  LACTIGINATOR  ,  TRIX.  [Qui,  quae 
mulget.  Dief.] 

1  LACTICINIA,  Lactaria,  Gali.  Laitage, 
in  Laudibus  Papiae  apud  Murator.  tom. 
11.  col.  37.  in  Epìstola  Sixti  IV.  PP.  ann. 
1475.  apud  Marten.  tom.  2.  Ampliss. 
Collect.  col.  1480.  in  Consilio  Hisp.  ann. 
1512.  in  Charta  ann.  1550.  apud  Rymer. 
tom.  15.  pag.  207.  Adde  pag.  210.  et  211. 
Vide  Lactantia.  [<*  Gloss.  Philox  :  Lati- 
dna,  ojóvaXa.  Acad.  Matrit  :  Lacticinio, 
cibus  ex  lacte.  Vox  saepe  occurrit  in  dis- 
pensationi  bus  quoad  cibos  per  quadra- 
gesima m.] 

*  LACTlCINIUS.  [Petit  lait.  Dief.] 

1  LACTICOLOR,  in  Excerptis  vett. 
Auctorum  apud  Leibnitium  tom.  2. 
Scriptor.  Brunsvic.  pag.  59  : 

Flammlvolum  vincens  rutilai»  in  curribus  aurum 
Strato  solo  recubat,  Lacticolor  Amati. 

Id  est,  Amethysti.  Vide  Lactinus. 

*  LACTICOPIUM.  [Vas  lactis.  Dief.] 

LACTICULARIUS,  Gloss.  Gr.  Lat  :  Av.kÓ- 
yàXaxTo?,  Lalicularius,  Laticulosus.  Sic  in 
MS.  Sed  legenduai  Lacticulanus  et  Lac- 
ticulosus.  In  Gloss.  Lat.  Gali.  Gr.  Lac- 
tiguìosus  perperam  seri  bit  ur,  [Pro  aeuzo- 

ydtXax'Coc    Marti  ni  US    legit    aTtoyaXaxTo;  : 

quod  eodem  redit  quoad  significatio- 
nem  ;  utraque  enim  Graeca  vox  eum  in- 
dicat  vel  qui  caret  lacte,  vel  qui  parum 
lactis  habet.l 

*  LACTCCUS.  [Lectica.  Dief.] 

*  LACTIDAVIS.  [Latum  atrium.DiEF.] 

*  LACTIDES.  [Endive.  Dief.] 
Ì 1.  LACTINA.  Vide  Lactena. 

*  2.  LACTINA.  [Latrina.  Dief.] 
*LACTIN1A.  [Lacuna.  Dief.] 

.  LACTINUS  Color,  in  Regula  S.  Caesa- 
rii  cap.  12.  et  aliorum,  qui  Lactineus  di- 
citur  in  Vita  S.  Fulgentii  Episc.  Rusp. 
cap.  18  :  Casulam  pretiosam...  ut  ipse  ha- 
buxty  nec  Monachos  suos  habere  permisit. 
Subtus  casulam  nigello  vel  Lactineo  pallio 
circumdatus  incessi t.  Ausoni us  : 

Aut  cunclis  pari  ter  versìbus  oblinas 
Fulvam  Lacticolor  spongia  saepiam. 

Vide  Laius  et  Pseudolactinus. 

*  LACTI0PIUM.  [Vas  lactis.  Dief.] 

*  LACTIPA.  [Laitier.  Dief.] 


*  LACTIPHAGUS.  [Qui  lacte  vescitur. 
Dief  1 

*  LAGTIRIA.  [Lathyris.  Dief.] 

*  LACTIS,  Laitanse  de  poisson.  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  .Cod.  reg.  7684.  Leste  de 
harenc,  in  altero  Lat,  Gali,  ex  Cod.  7692. 

*  LACTISCERE.  [Lacessere.  Dief.] 
LACTORONES.    Ruffinus  in   Vitis  Pa- 

trum  lib.  3.  n.  200  :  Unus  quidem  defere- 
bat  nuces,  alius  Lactorones.  Ubi  forte 
ìeg.  Lacloriones,  ut  fuerint  fructus  ar- 
boris,  quam  Lactorim  vocat  Plinius  1. 
24.  cap.  18  :  JEque  nota  Lactoris  vulgo  est, 
piena  lactis ,  quod  degustatum  vomitalio- 
nes  concitai, 

7  LACTOSUS,  yaXaxTtàÓYjc  Gr.  Lat.  Gr. 
Lacteus. 

«  LACTRUM,  Vasis  genus.  Charta 
Eduardi  reg.  Angl.  prò  castro  Belli m.  in 
agro  Petragor.  in  Reg.  198.  Chartoph. 
reg.  eh.  266  :  De  onere  vierrorum  (f.  vi- 
trorum)  videlicet  de  onere  hominis.  unum 
denarium ,  aut  unum  Lactrum  valens 
unum  denarium. 

1  LACTUCATUS,  Crispatus  ad  instar 
lactucae  eapitatae.  Synodus  Limensis 
ann.  1582  :  Nec  (Clerici)  manteas  thoracis 
gerani  oculis  expositas  aut  Lactucatas 
seti  crispas.  Alia  Terracon.  ann.  1591  : 
Nullus  Clericus  subuculam  collari  et  ma- 
nicis  rugatis  seri  Lactucatis  deferat. 

<*  1.  LACTUCELLA,  Lactuca  tenerior. 
Alex.  Iatrosoph.  MS.  lib.  1.  Passi on. 
cap.  82  :  Succos  pty sanse  dabis  et  vitella 
ovorum  et  malvas  juscellatas  et  Lactucél- 
las. 

*  2.  LACTUCELLA.  [Endive.  Dief.] 
LACTUM.  Vide  Lacta. 

7  LACTURCIA,  Dea  lactescentium  fru- 
mento™ m,  apud  S.  Augustinum  de  Ci- 
vit.  Dei  I.  4.  cap.  8.  Vide  Laclurnus. 

lLACTDRIUS,Porcellus  nondum  ablac- 
tatus,  apud  Lindenbrogium  in  Glossis 
ad  Codic.  Leg.  antiquarum. 

LACTURIUS.  Vide  Lectariam. 

7  LACTURNUM  Pagani  aiunt%  dum  mes- 
sis  adhuc  lactescens  est.  Gloss.  Sanger- 
man,  n.  501, 

7  LACTURNUS,  Deus  qui  prseest  segeti 
lactanti.  Johannes  de  Janua.  Vide  Lac- 

tuffata 

\  LACUALIS,  Qui  habitat  in  lacubus. 
Aves  Lacuales  et  morirne,  in  Opusculo 
Gualvanei  Flammei  apud  Murator.  tom. 
12.  col.  1011. 

*  Lacualis  et  infernalis  eques,  in  Vita 
S.  Walth.  tom.  1.  Aug.  pag.  264.  col.  2. 

y£  LACULA.  [Laculata  vestis.  Dief.] 
LACULATA  Vestis,  Isidoro  lib.  19.  cap. 
22.  et  Papiae,  Quse  lacus  quadratos  quos- 
darn  cum  pictura  habet  intextos,...  aut 
additos  acu.  Sunt  autem  Lacus ,  Colu- 
mellae  lib.  1.  .cap.  6.  spatia  quaedam 
quadrada,  quibus  distinguuntur  gra- 
naria, ubi  separatim  reponuntur  quaeque 
legumi  ria.  Vide  Salmasium  ad  Vopis- 
cum  pag.  513. 

*  LÀCULUS.  [Loculus.  Dief.] 

7  LACUM.  Vide  Laclum  in  voce  Lacta, 

*  LACUMAR.  [Lacunar.  Dief.] 

*  LACUNARE-  [Lacunare,  Dief.] 

*  LACUMIA.  [Baculum.  Dief.J 

f  1.  LACUNA,  prò  Lacunar,  ut  videtur. 
Litterae  Regis  Angliae  ad  Innocentium 
V.  PP.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  63  : 
Rex  Regum...  personam  vestram,  tam- 
quam  lampadem  àteo  sacrx  doctrinee  re- 
fertam,  in  ejus  (Ecclesia?)  Lacuna  subii- 
miori  comtiluit,  ut  igne  divinse  charitatis 
accensa,  non  diutius  lucerna  ipsius  clarita- 
tis  sub  minoris  status  modio  celar etur  ab- 
dita,  sedut  luceat,  eie.  Lampades  Eccle- 
siarum  e  lacunari  vulgo  dependentes 
attendit.  Glossar.  Graec.  Lat  :  'Opoq^, 
Lacunar,  laquearium,  fastigìum,  eulmen. 


T2.  LACUNA,  Laguena,  Lagena,  vas 
vinarium.  Chronicon  Farfense  apud 
Murator.  tom.  2.  part.2.col.  545  :  Hordei 
et  speli x  modium  1.  tnusti  Lacunas  XX. 
Et  col.  564  :  Ad  pensionem  in  menses 
septem  Lacunas  lx.  musti  mundi...  de 
vindemia  musti  mundi  Laguenas  x.juslas 
et  operas  tres.  Vide  Lagena. 

3.  LACUNA,  Festo,  Aquse  collodio.  Will. 
Brito  in  Vocabul.  MS  :  Lacuna,  quse  alto 
nomine  dicitur  Lacus,  est  receptaculum 
aquarum.  Ugutio  et  Jo.  de  Janua  :  La- 
cuna,  quse  alio  nomine  dicitur  Lacus,  et 
est  fossa,  ubi  remanent  aquss  post  effu- 
sionem  imbrium,  vel  ad  quem  confluunt 
immunditise  :  Et  est  proprie  intra  fores, 
sicut  forica  extra.  Gloss,  Graec.  Lat.  : 
Aàxxoc  Lacuna,  lacus,  cisterna.  Alibi  : 
*Topo<rca<Tiov,  stagnum,  Lacuna.  S.  Au- 
gustin.  1.  3.  contra  Crescon.  cap.  48: 
Fustibus  csesus,  in  Lacuna  lutulenta  volli- 
tatus.  Charta  Caroli  C.  ann.  23.  Ind.  10. 
in  Tabulano  S.  Dionysiin.  31  :  Videlicet 
ad  pisces  comparandosi  vel  in  piscatoriis 
seu  Lacunis  congruenti  ingenio  acquiren* 
dos.  Charta  PhiJiDpi  Comi  tis  FI  and  re  n- 
sis  prò  CoenobioMarcianensi  apud  Bu- 
zelinum  pag.  351  :  Excepto  eo,  quod  ibi 
habet  Aquicintensis  Ecclesia  a  rascia  Po- 
merii,  usque  ad  rasciam  Rullagli f  et  quod 
domino  Warlemii  in  angulo  suo  hcet  ha- 
bere tres  tantummodo  Lacunas,  talis  (f. 
pali&)  et  viminibus  cornpositas  ;  sed  nul- 
lam  ex  jure  licet  ei  exercere  piscationem 
per  decurrentes  aquas.  [In  aliqua  spiri- 
tuali Lacuna  procul  a  tempestatibus  con- 
quiescere,  in  Epistola  Gozechini  Scho- 
Iastici  sub  ann.  1060.  apud  Mabillon. 
tom.  4.  Analect.  pag.  372.  Lacuna  ven- 
tris,  in  Charta  Rooerti  Fr.  Regis  apud 
Doubletum  Histor.  San-Dionys.  pag. 
825.  Ingiù vies  et  Lacuna  avaritìse,  apud 
Rolandinum  Patav.  de  factis  in  Mar- 
chia Tarvisina  lib.  11.  cap.  17.  tom.  8. 
Muratorii  col.  340.  ubi  CI.  Editor  anno- 
tat  Latrocinium  ha  beri  in  uno  Codice 
Ambrosiano.] 

Interdum  Lacuna  est  aqua  viva,  non 
vero  restagnans.  Incertus  Agrimensor  : 
Stagnum  finale  aliquolies  direximus,  et 
Lacunam,  qux  interpretabitur  aqua  viva, 
unde  ipsum  stagnum  exiet. 

Lacunarius,  Qui  lacunas  expurgat. 
Julius  Firmicus  lib.  8.  Math.  cap.  21  : 
Operarios  faciet,  Lacunarios,  et  perpetuo 
infelicitatis  onere  gravatos.  Lib.  4.  cap. 
6  :  Aut  jubebuntur  assidue  Lacunas  cloa- 
casque  purgare.  In  Gloss.  Graec.  Lat.: 
Lacunarius,  exponitur  Xaxxórcoioc,  [Qui 
lacunas  effodit.ì 

\  LAC  U  NARI  UM,  opó^axn;  Laquear,  in 
Supplemento  Antiquarii.  In  aliis  Glos- 
sis :  Lacunarium,  Xt{ivvj,  (Lacus)  òpó<p<i><rtc. 
Genitivo  plurali  Lacunariorum  usus  est 
Vitruvius  lib.  4.  cap.  3. 

**  LACUNULA,  Parva  lacuna.  Versus 
de  Excid.  Aquileiae  apud  Endlich.  Ca- 
tal.  Bibl.  Vindob.  tom.  1.  pag,  301  : 

Semper  ibi  colubres  et  rana  degent  in  Làcumilia. 

LACUS,  Piscina.  Glossae  Isidori  :  Ter- 
ripiscinse,  (ita  Papias  MS.  prò  terrigi- 
ponse)  quse  terra  capiunt,  id  est,  piscinse, 
quas  et  Lacus  rustici  vocant.  Sul  piti  us 
Severus  lib.  1.  Hist.  de  Joseph o  :  Sed 
obsistente  Ruben ,  cui  a  tanto  facinore 
abhorrebat  animus,  in  Lacum  demissus, 
eie.  ubi  Gen.  37.  habet  in  Cisternam. 
Sanctus  Hieronymus  in  cap.  6.  Ezechiel  : 
Hoc  autem  Latinus  lector  intelligat,  ut 
semel  dixisse  sufficiat,  Lacum,  non  sta- 
gnum, sonare  juxta  Grsscos,  sed  cister- 
nam.  Graec.  Xaxxo;  est  fovea,  fossa, 
xaqjpo;.  Vide  Lacta  [et  Laisseria.] 

Lagora,   prò    Lacus,    enuntiatione 


LÀD 


LAD 


LAD 


9 


Longobardica.  Charta  Aistulfì  Reg. 
Longobard.  ann.  753.  apud  Ughell.  tom. 
2.  pag.  106  :  Et  omnes  Lacoras  usque  ad 
grumam  seu  silvam,  etc.  Vide  Bullarium 
Casinense  tom.  2.  pag.  17.  Vett.  Glossae 
editae  ab.  H.  Stephano  pag.  327.  [et 
Janus  Laurenberg.  in  Supplemento  An- 
tiquari!,] L&corus,  \i\wri,  leg.  Lacorus. 

1.  LADA,  Purgati o,  qua  quis  per  legem 
se  purgat  ab  iUato  crimine.  Est  enim 
Lada,  idem  quod  lex  ;  quae  vox  posterior 
prò  ipsa  purgatione  canonica  et  vulgari 
crebro  usurpatur,  ut  in  voce  Lex  doce- 
rous.  Capitula  Ethelredi  Regis  §  1  :  Et 
si  domino  ejus  accusetur,  quod  consilium 
ejus  fregerit,  et  antea  radium  fecerit,  as- 
sumat  secum  5.  Thainos,  et  idem  $it  sex- 
tus,  et  laidat  se  :  et  si  Lada  procedat,  sit 
wer&  suse  dignxis  :  si  non  procedat,  habeat 
Rex  toeram,  et  sit  ipse  fur  utlagatus 
apud  populum.  Mox  :  Si  Laga  frangat  ei, 
etc.  Idem  Ethelredus  in  Legibus  apud 
Wanetyngum  editis  §  17  :  Et  ubi  Thay- 
nus  habet  duas  optiones  amicitiae  vel 
Lag&,  et  amicitiam  elegerit,  stet  hoc  ita 
firmum  sicut  et  ipsum  judicium.  [**  Vide 
Phillips.  Hist.  Jur.  Anglici  tom.  2.  pag. 
264.  sqq.  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ. 
pag.  856.  et  908.J 

Lada  autem  seu  purgatio,  alia  sim- 
plex, alia  trip  lex.  SimpHcem  vocabant, 
quae  adhibebatur  in  levioribus  crimini- 
bus,  vel  quae  exigebatur  a  viris  nullo 
antea  crimine  infamati s  :  ita  ut  qui 
sacramenti  seu  juramenti  judicium 
subibat,  siquidem  vir  erat  famae  inte- 
grioris,  aut  de  leviori  accusaretur  cri- 
mine, solus  juraret:  si  vero  antea  fuisset 
de  aliquo  crimine  incusatus ,  aut  si 
accusaretur  de  graviori  delieto,  tunc 
cum  certo  consacramentalium  definito 
numero  jurabat.  Haec  distinctio  utrius- 
que  ladae  diserte  habetur  in  Legibus 
Henrici  I.  cap.  64  :  Sacerdos  qui  regula- 
rem  vitam  ducat,  in  simplici  accusatione 
solus,  in  triplici  cum  duóbus  sui  ordinis 
juret  ...  et  sit  homo  credibilis,  qui  non 
fuit  accusatiónibus  infamatus,  et  neutrum 
ejus  fregerit,  vel  juramentum,  vel  orda" 
lium  in  hundredo  simplici  Lada  dignus* 
In  credibili,  eligatur  simplex  Lada  in 
tribus  hundredis,  et  triplex  Lada  tantum 
late  sicut  ad  ipsam  Curiam  obedietur,  vel 
eat  ad  ordalium,  et  judicatur  simplex 
Lada  simplici  prsejuramento ,  triplex 
Lada  perjuratione ,  et  nullum  unquam 
antejuramentum  condonetur.  [•*  Legen- 
dum  Incredibili  eligatur ,  etc.  Vide  Phi- 
lips, de  Jur.  Anglos.  not.  515.]  Quae 
quidem  obscuriora  sic  interpretor,  La- 
dam simplicem  in  credibili  et  non  infa- 
mato, seu,  qui  nec  in  juramento,  nec 
in  purgatione  vulgari  reus  inventus  est, 
requiri:  id  est,  ut  in  tribus  hundredis, 
sive  locis  juridicis  sacramento  edito 
solus  a  se  crimen  diluat  :  quod  repeti  - 
tur  cap.  67  :  Sit  omnis  homo  qui  non 
fuerit  accusatiónibus  infamatus,  simplici 
Lada  dignus,  sicut  pr&diximus,  in  credi- 
bili eligatur  simplex  Lada  in  tribus  hun" 
dredis.  Mox  haec  de  trìplici  lada  inge- 
runtur,  ex  qui  bus  percipi  fortean  pote- 
runt,  quae  babentur  dicto  cap.  64: 
Triplex  Lada  tam  late  sicut  ad  ipsam 
Curiam  obediturt  et  de  omnibus  unde 
accusatus  juraret  se  sexto,  sit  judicium 
20.  solidorum.  In  triplici  Lada  ferrum 
judiciale  triplex  sit,  i.  60.  solid.  quam 
triplicem  Ladam  inteliigit  Speìmannus 
de  triplici  ordalio,  scilicet  de  ferro  ca- 
lido  pensante  60.  solid.  id  est,  3.  libras. 
Veruni  triplex  Lada  non  solum  examen 
ferri  candentis  spectavit;  sed  et  quam- 
vis  purgatio nem ,  atque  adeo  etiam 
purgationem    per    juramentum,   quod 

v 


cap.  65.  triplex  accusatio  appellatur,  in 
qua  nulla  flt  mentio  ferri  candentis  : 
Sacerdos,  qui  regularem  vitam  ducit,  in 
simplici  accusatione  solus,  in  triplici  cum 
duobus  ordinis  sui  juret,  etc.  Ubi  simplex 
accusatio  est,  quod  mox  simplex  Lada 
dici  tur,  quae  judicatur  simplici  per  jura- 
mento, seu  praejura mento.  Eodem  cap. 
65.  simplex  et  triplex  ordalium  appella- 
tur :  Si  quis  adeo  sit  incredibilis  hundredo, 
et  a  tribus  tunc  incusetur,  tunc  nihil 
aliud  interveniate  quin  ad  triplex  orda- 
lium eat,  et  eligat  accusatus  alterutrum 
quod  velit  sive  simplex  ordalium,  sive 
jurisjurandum  unius  liberi  in  tribus 
hundredis  super  triginta  denarios  :  et  si 
jur  are  pr&audeant  cum  eo,  eat  ad  triplex 
ordalium ,  et  inducatur  (f.  judicatur) 
triplex  ordalium  hoc  modo  :  sumat  quin* 
que,  et  ipse  sit  sextus,  si  dominus  com- 
pélletur,  quod  suorum  aliquis  pr&latorum 
Consilio  suo  fugerit,  et  antea  malum  fece" 
ritf  et  assumat  secum -quinque  credibiles 
Thaynos,  et  idem  sit  sextus,  et  inde  se 
purget.  Si  quis  amicis  destitutus,  vel 
alienigena  ad  tantum  laborem  veniat,  ut 
amicum  non  habeat ,  in  prima  accusa- 
tione  ponatur  *in  Hengen,  et  ibi  sustineat, 
donec  ad  Bei  judicium  vadat.  Et  cap. 
66  :  Si  quis  a  Vicecomite,  vel  Justitia 
Regis  legitime  implacitetur  de  furto,  de 
incendio,  de  robaria,  vel  similibus,  ad 
triplicem  Ladam  jure  sit  applicandus, 
tunc  oportet  ut  die  congruo  30.  Consacra- 
mentales  habeat,  quorum  nullus  in  ali- 
quo reculpandus  sitf  et  cum  quindecim 
ex  eis,  quos  Justitia  elegerit,  sextus  deci- 
mus  juret,  sicut  eam  dictabit.  Ubi  obser- 
vandum,  triplicem  Ladam  subii sse  gra- 
vi orum  criminum  reos.  Neque  al  iter 
simplex  et  triplex  ordalium  intelligunt 
Leges  Saxonicae,  a  Lambardo  editae ,  in 
quibus  simplex  ordalium  occurrit  in 
Legibus  ^Ethelstani  g.  7.  Ethelredi  {.  1. 
et  Canuti  cap.  de  Jurib.  politicis  §.  20. 
27.  triplex  vero  in  Legibus  ejusdem 
Ethelredi  §.  1.  in  Legibus  Canuti  eod. 
cap.  §.  27.  54.  quod  triplex  accusatio 
dicitur  in  Legibus  Edmundi.  Frustra 
autem  his  locis  Lambardus  etSpelman- 
nus  simplex  ordalium,  ferrum  unius 
librae,  triplex,  ferrum  trium  librarum 
interpretantur.  Nam  triplex  ordalium, 
vel  triplex  Lada,  spectavit  quasvis  pur- 
gationes,  ac  purgationem  quidem  per 
juramentum,  ut  ex  locis  laudatis  satis 
constat,  quae  quidem  perjuratio  dicitur 
dicto  capite  64.  ex  tremo  Legum  Henrici 
I.  ubi  definì  tur  judicari  simplicem  La- 
dam Pr&juramento ,  triplicem  Ladam 
perjuratione.  Perperam  enim  per  jura- 
mento editum,  quod  mox  antejuramen- 
tum vocatur,  id  est,  sacramentum  a  solo 
reo  factum,  cum  perjuratio  appelletur 
sacramentum,  quod  reus  cum  Consa- 
cramentalibus  peragit. 

Atque  ut  in  purgatione  per  juramen- 
tum in  triplici  lada  vel  ordalio  augeba- 
tur  Consacramentalium  numerus ,  prò 
gravitate  criminis,  vel  infamatione  per- 
sona, ita  in  purgatione  per  ferrum 
candens  augebatur  ferri  igniti  pondus. 
Leges  Henrici  cap.  67.  laudato  :  Et  de 
omnibus  unde  accusatus  juraret  se  sexto, 
sit  judicium  20.  solid.  in  triplici  vero 
Lada,  ferrum  judiciale  triplex  sit,  i.  60. 
solid.  Quorum  quidem  verborum  eum 
esse  sensum  arbitror,  ut  simplex  lada 
adhibeaturin  criminibus,  quae  eluuntur 
composi tiotìe  simplici ,  quae  fuit  20. 
solidorum  ;  triplex  vero  in  majoribus 
delictis  prò  quibus  muleta  triplex,  60. 
scilicet  solidorum ,  irrogari  sol  et  a 
judice,  quam  triplani  compositionem  ap- 
pellatam  alibi  ostendimus. 


Jam  vero  ferri  pondus  auctum  in 
triplici  lada  docet  praeterea  Formula 
adjurationis  ferri  candentis  apud  Lin- 
denbrogium  et  alios  :  Incipit  ad  jur  atto 
ferri  vel  aquae  ferventis,  in  simplo  unum 
pondus,  in  triplo  tria  ferrum  sequiparet 
pondera,  etc.  Quod  vero  pondus  hoc  loco, 
pensa  appellatur  in  Decretis  S.  Ladislai 
Regis  Hungar.  lib.  1.  cap.  28. 

Sed  et  in  judicio  aquae  ferventis  lapis 
fune  suspensus  in  cacabum  et  aquam 
fervente m  altius  immittebatur,  si  tri- 
plex lada  esset,  quem  reus  extraheret. 
Eadem  formula  :  In  aqua  fervente  aeci- 
piat  homo  lapidem,  qui  per  funem  sus- 
pendatur  in  simpla  probatione  per  men- 
suram  palmss ,  in  tripla  autem  unius 
ulnse  ;  manus  vero  sigilletur ,  et  aperiatur, 
ut  supra  diximus  in  consecratione  ferri. 

Lada  Plena,  Eadem,  quae  triplex. 
Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  11  : 
Qui  ordinatum  occiderit,  et  malignave- 
rit,  emendet  ei  sicut  rectum  sit,  .  .  .  vel 
piena  Lada  neget.  Cap.  65  :  Si  quis  furem 
gratis  dimittat,  emendat  secundumweram 
ipstus  furis,  aut  piena  Lada  perneget, 
quod  cum  eo  falsum  nescivit.  Et  cap.  18: 
Francigena  compellatus,  juret  se  sexto  : 
Anglicus  liber  triplici  Lada ,  piane,  (f. 
plana)  vel  simplici  exigenti,  vel  judicio 
neget.  Ubi  quod  piena  Lada  dicitur, 
plener  lei,  appellatur  in  Legibus  Wil- 
lelmi  Nothi  verna culis  cap.  48.  Vide 
easdem  Leges  Henrici  cap.  64.  66  et  70. 

L  ad  are,  Laidare  ,  L  ADt  are  ,  Pur- 
gare, a  Saxon.  ladian,  Purgare,  per 
translationem  Excusare,  crimen  eluere. 
Capitula  Ethelredi  Regis  Angliae  cap. 
1  :  Et  si  domino  ejus  accusetur,  quod 
consilium  ejus  fregerit,  et  antea  malum 
fecerit,  assumat  secum  guinque  Thaynos, 
et  idem  sit  sextus,  et  Laidat  se  :  et  si  Lada 
procedat,  sit  werse  suse  dignus,  etc.  Infra  : 
Et  si  dominus  accusetur,  quod  Consilio 
suo  fugerit,  Laidiet  se  cum  quinque  Thay- 
nis,  et  ipse  sit  sextus.  Leges  Henrici  X. 
cap.  65  :  Si  quis  audito  clamore,  non  exie- 
rit,  reddat  owersenesse  Regis,  aut  piane 
se  Ladiet. 

A  Lada,  et  Ladare,  vel  Laidare,  de- 
duetse  voces  n ostri s  olim  f amili ares, 
Laid,  et  Lait,  Laidir,  et  Laidange.  Laid 
enim  et  Lait,  turpitudinem  seu  potius 
injuriam  notat;  sic  faire  lait  à  quelqu'un, 
est  injuriam  alicui  inferre.  Injuriam 
enim  infert,  qui  ali  uni  accusat,  et  ad 
Ladam,  id  est,  ad  purgationem  adigit. 
Usatici  MSS.  urbis  Ambianensis  :  Qui- 
conques  che  soit  à  qui  on  fache  Lait,  et 
chil  à  qui  on  fait  le  Lait,  se  deffent  en- 
contre  chelui  qui  li  fait  le  Lait,  il  ne  doit 
point  d'amende  portant  qu'il  li  ait  fait  le 
Lait,  ne  fourfait,  ne  cose  qui  monte  à 
plus  haute  amende,  n'a  plus  haut  furfait, 
que  chil  li  avoit  anchois  fait,  etc.  Alibi  : 
CU  amendera  pour  tous  les  Laids,  et  pour 
tous  les  fourfais,  pour  la  cuellée  qui  ara 
esté  faite,  etc.  Charta  ann.  1247.  in  Ta- 
bular. Campaniae  ex  Bibl.  Regia  fol. 
343  :  S'aucuns  dit  Lait  à  l'autre  dans  la 
ville  .  .  .  il  paiera  pour  Vamende,  etc.  [Le 
Roman  d'Athis  MS.: 

Et  je  ainsi  le  vous  ottroy, 
Dites  sans  mesparler  de  moy, 
Ne  tenroye  pas  à  raison 
Dire  moy  Lait  cu  ma  maison.] 

Assisiae  Hierosol.  MSS.  cap.  88:  Meltre 
sus  moult  de  Lait  et  de  vilainie.  Cap.  209  : 
Ou  consent  ou  seufre  que  il  fu  ferus,  ou 
Laidis,  et  le  peut  defendre.  Le  Voyage 
d'outremer  du  Comte  de  Ponthieu  MS.: 
Petit  demora  aprés  ke  li  Soudans  ot 
afairey  car  un  Soudans,  qui  à  lui  marci- 
soit,  si  li  feist  sa  terre  Laide,   et  il  pour 

2 


10 


LAD 


LES 


LET 


vengier  manda  gent,  etc.  Ita  etiam  Lai- 
dir,  prò  aliquem  maledictis  incessere 
usurpat  le  Roman  de  Garin  : 

Sire,  disi  eie,  con  poés  le  sofrir, 
Que  li  véez  vos  Chevalier  Ledir. 

Hi  ne  Laidange ,  injuria  ,  convicium. 
[Ordinatio  Galterii  Domini  Commer- 
ciaci ann.  1263.  ex  MS.  ejusd.  urbis  fol. 
90  :  Item  la  femme  qui  dira  Laidange  à 
Vaultre  .  .  .  yayera  v.  sols  à  nous,  iv. 
sols  au   Maire.   C hartul ariu  m    Calense 

£ag.  32  :  De  legiere  bateure  sans  sane,  de 
edenges ,  comme  de  vilaines  paroles 
dire  .  ,  .  de  la  Lesdengeure  VAbesse  con- 
noitra  en  sa  court.]  Girili.  Guiart  ann. 
1298  : 

Vera  Yj)re  cheminent  grant  erre, 
Pour  faire  au  Conile  Gui  Laidanges. 

Le  Miroir  :  Soufri  moul  de  Laidanges  et 
de  reproches  vilaines.  Ad  de  veterem  Con- 
suetud.  Normanniae  cap.  86.  Monstrel- 
letum  1.  voi.  cap.  40.  et  Consuetud. 
Normanniae  cap.  51. 53.  86.  et  Pictavens. 
art.  17.  Laidanger,  in  Chronico  Flan- 
dri83  cap.  60.  Le  Roman  de  Garin  : 

Sire,  fìt  eie,  danl  Bernard  de  NeesìI 
M'a  Lesdangiée  de  vani  le  Roy  Pepin. 

*  Annal.  regni  S.  Ludov.  edit.  reg. 
pag.  216  :  Sì  lor  firent  et  direni  moult  de 
Laidure  et  de  blasphèmes.  Vituperes  et 
Laidures,  in  Vita  ejusd.  reg.  ibid.  pag. 
305.  Laidoier,  apud  Petr.  de  Font.  cap. 
11.  art.  2.  pag.  88  :  Et  ne  quit  pas  aucuns 
amparliers  ke  s'onneurs  soit  amenuisiée, 
8'il  est  Laidoiés  pour  soustenir  loiaument 
le  droiture  de  se  panie.  Lédangier,  in 
Lit.  remiss,  ann.  1409.  ex  Reg.  163.  Char- 
toph.  reg.  eh.  483:  Lesquelx  compaignons 
se  prindrent  à  défouler,  vitupérer  et  Lé- 
dangier de  paroles  le  suppliant.  Deslen- 
gierf  eodem  sensu,  in  Lit.  remiss.  ann. 
152.  eh.  290  :  Laquelle  Jehanne  eitst  Des- 
lengiés  lesdittes  trois  jeunes  filles,  pour 
ce  qu'élles  mengeoient  da  fruit  de  laditte 

2.  LADA,  prò  Via.  Vide  Leda  3. 

Jl.  LADARE,  Ladiare.  Vide  in  Lada  1. 

*  2.  LADARE,  perperam  prò  Lodare, 
quod  Italis  Laudare,  probare  sonat,  in 
Decreto  ann.  1191.  inter  Stat.  Saonse 
pag.  98  :  Lee  ti  $  etiam  dictis  lit  ter  is,  qui- 
bus  Ladat  proclama  in  sententiam  dieta 
formula  fieri  et  publicari,  etc.  f.  mendum 
est  prò  Landat. 

7  LADMEN,  Ladmones,  f.  Corvata,  seu 
opera,  quam  dominis  suis  debent  mu- 
lieres  servae,  a  Saxon.  La  de.  Onus  et 
Mennen,  Verna,  ancilla.  [**  Guerardo 
in  Glossar.  Irminon.  Ladmo  est  Pensum 
textile,  mulieribus  lìdis  vel  obnoxiis 
impositum,  vel  ut  confectio  camsilium 
et  sarci lium.  Conf.  Lidimonium  in  Litus.\ 
Breviarium  villarum  ex  MS.  Folquini 
compilatum  in  Archivo  S.  Audomari  : 
Faciunt  in  hébdomada  3.  dies,  et  anelila 
sex  Ladm.  6.  alias  ingenua  faciunt  una' 
quaque  Ladm.  1/2.  Infra  :  Ancilla  12. 
faciunt  Ladm.  12.  Infra  :  Ancilla  9. 
faciunt  Ladm.  9.  ...  et  de  ingenuis  femi- 
nis  10.  veniunt  Ladm.  5.  Rursus  :  Ancillse 
7.  faciunt  Ladm,  7.  ...  ingenua  f emina, 
unaquseque  facit  Ladm.  1/2.  Iterum  : 
Ancillse  2.  faciunt  Ladm.  2.  ...  et  de 
ingenuis  feminis  veniunt  Ladmen.  5.  Rur- 
Sum  :  Ancilla  qua  faciunt  Ladm.  2.  et 
alia  ingenua  femina,  unaquaque  facit 
Ladmen.  1/2.  Denique  :  Ancilla  3.  faciunt 
Ladmones  3.  ...  alia  ingenua  faciunt 
unaquaque  Ladmones  1/2.  [**  Vide  post 
Irmin.  pag.  292.  sqq.] 

LADRIDUS,  Cucumer  amarus,  in  GÌ. 
Àrabico-Lat. 


|  LADULA,  Species  vasis.  Joh.  Longi- 
nus  in  Vita  B.  Kingae  toni.  5.  Juiii  pag. 
706;  Indicibili  lacrymarum  perfundeba- 
tur  imbre,  ut  Ladulam  non  mediocrem, 
qua  imaginem  passionis  Christi  susline- 
baty  fletibus  lacrymarum  inundaret  et 
rigar  et  ...  vas  illud  trina  voce  fletuumy 
etc.  Vide  ibi  Sollerium.  [*>  Ohart.  ann. 
1360.  in  Guden.  cod.  diplom.  tom.  3. 
pag.  448:  Anliquissirnam  Ladulam  reper- 
tam  in  quadam  cista  sive  archa  .  .  .  ean- 
dem  Ladulam  aperiensf  thesaurum  subs- 
criptum cum  sufficienti  litterarum  testi- 
monio invenit.  Germ.  Lade  est  Arca, 
capsa.] 

*  LADUM.  [Couperet.  Dief.] 
Jl.LADUS,  Eadem,   ut  videtur,    no- 

tione  qua  Ladula.  Guibertus  de  Laude 
B.  M.  cap.  10:  Qui  ocius  sumto  Lado 
cellarium  reserat,  sed  priusquam  in  vas 
vina  deponebat,  etc. 

*  2.  LADUS.  adject.  f.  prò  Latus.  In- 
vent.  bonor.  Joan.  de  Madaìhano  ann. 
1450  :  Item  plus  xij.  scudellas  Ladas  stan- 
gni  ponderis  xv.  librarum. 

*  LE  AMEN,  Firn  us,  idem  quod  Lata- 
men. Vide  in.  hac  voce.  Stat.  Taurin. 
ann.  1360.  cap.  94.  ex  Cod.* reg.  4622.  A  : 
Item  quod  nulla  persona  ponat  Leamen, 
paleam,...  vel  aliquid  aliud  sordium  pro- 
jiciat  in  mercatum  vel  in  vias  pubticas 
solatas.  Vide  infra  Litamus. 

LA2CASIN.  Fragmentum  Petronii  :  Sed 
cum  mulsi  pullarium  obduxi ,  f rigori 
Lacasim  dico.  Ex  Gr.  Xaixa&tv,  fellare, 
apud  Martialem.  Vide  Lecator. 

1  LA2CORU3.  Vide  Lacora  in  Lacus. 

L51DAMEN,  in  Statutis  Mediolanensi- 
bus  2. jpart.  cap.  258.  Vide  Latamen. 

7  LODARE,  prò  Ladare:  de  quo  in 
Lada  1.  Diploma  Rodulphi  Rora.  Regis 
apud  Ludewig.  tom.  2.  pag.  240  :  Qui 
alium  vulneraverit,  non  Ladabitur. 

1  L£DIA.  Vide  in  Leudes. 

L^DORIUM,  ex  Gr.  xb  XoiSopov,  vel  Xot- 
Sopta,  convicium,  Brocard.  Silvester  Gi- 
rala us  in  Descript.  Cambriae  cap.  14  : 
Faceliam  in  sermone  plurimam  observant, 
dum  vel  sales,  vel  Ladoria ,  nunc  levi 
lingua,  nunc  mordaci,  sub  aquivocationis 
vel  amphibolia  nébula...  emitlunt. 

LENA.  Strabo  iib.  4.  densa  Gallorum 
saga  Xaiva;  vocari  scribit  :  nempe  Lana 
idem  quod  x^a? va  Graecis.  Charta  secu- 
ritatis  plenariae  sub  Justiniano  scripta, 
apud  Bnsson.  Iib.  6.  Formul.:  Mappa 
valente  asprionis  siliqua  unat  Lena  vetere 
una,  etc.  Gregorius  M.  Iib.  12.  Epist. 
16  :  Misimus  Lanas  15.  rachanas  30.  lec- 
tos  15.  Ennodius  Iib.  9.  Ep.  17  :  Lanam 
et  racanas,  cum  volueritist  coloris  rubei 
aut  fusci  mihi  cum  celeHtate  mittite. 
Vide  Linna. 

*  L51RNUM,  Simulacrum,  «yaX^a.  Reg. 
Larvum,  statuta  Dei.  Oastigationes  in 
utrumque  Glossar.  Vide  infra  Lemum. 

1  LASCIA,  Tegumenta  corporis  omnia, 
qua  tnanu  sustineantur.  Vocabul.  Sus- 
sannaei. 

1  L-ffiSIVERPUM,  Ljesoverpire.  Vide 
in  Laisus. 

^LJESQR,  Qui  ladit  seu  infert  dam- 
num.  Statuta  Eccles.  Nannet.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  747:  Vero 
domino  facienda  est  restitutio...  et  Lasor 
possit  solvere.  Bis  recurrit  col.  seq. 

LffiSURÀ.  Conradus  II.  Rex  Siciliae,  in 
Charta  ann.  1326.  in  Metropoli  Salis- 
burgensi  tom.  2.  pag.  162  :  Declaramus, 
quod  Lasura  nomine  non  Uetalis.  conti- 
neri  volumus  quameunque  offensam^  ver- 
bis,  jurgiis,  blasphemiis,  cólaphis,  alapis, 
et  qualitercunque  illatam  dicto  et  facto, 
ex  qua  mors  non  fuerit  subsecuta.  [Vetus 
Inscriptio  apud  Gruterum  567.  8  :  Qua 


vixit  mecum  annis  xvn.  m.  n.  d.  ni, 
sine  ulla  animi  Lasura,  Lasura  divitia- 
rum,  Detrimentum,  apud  Ter  tuli,  Iib. 
de  Patientia  cap.  7.] 

LATAMEN.  Isidorus  Hb.  17.  cap.  1  : 
Et  d'ictus  ftmus,  quod  fiat  imusf  quod 
vulgo  Latamen  vocatur,  eo  quod  suo  nu- 
trimento lata  faciat  germina,  reddatque 
pinguia  arva  et  fcecunda.  Papias  ex  eod. 
Isidoro  :  Stercorare,  est  Letamine  asper- 
gere. Stercus  dictumf  quod  sternitur  in 
agris  ;  Idem  est  et  fimusf  quod  vulgo  Le- 
tamen  dicitur.  Ugutio  :  Fimus,  stercus, 
quod  per  agros  jacitur,  quod  vulgo  Leta- 
rnen  vocatur.  Utuntur  Plinius  Iib.  18. 
cap.  16.  Palladi  us  Iib.  9.  cap.  5.  etc.  Vide 
.  Ohron.  S.  Sophiae  Benevent.  pag.  606. 

Lutare  Arbores,  apud  eumdera 
Palladinum  Iib.  1.  cap.  6. 

»  LATAMEN,  L^tities,  Laetitia.  Vir- 
gil.  Grammat.  pag.  9  :  Qum  dicimus  la- 
titiam,  jucunditalem  animi  significamus 
stabilem  et  quodammodo  perennem,  at 
Latitiem  si  dicamus  subitam  esse  iritelli- 
gimus  ;  et  Latamen  gratiam  cujusdam 
addita  gratulationis  judicamus. 

1  LITANIA.  Vide  Litania. 

t  LfflTASTER,  Qui  Isetum  se  ostendit, 
apud  Festum  in  Obstrudant  :  ubi  Scali- 
ger  consulendus. 

"  L£TI,  LiETicus.  Vide  in  Leti. 
L^TIFER,  Afferens  laetitiam,  in  Ac- 
tis  SS.  Junii  tom.  5.  pag.  280.  de  SS. 
Ari  aldo  et  Her  lem  baldo  :  Vox  Lati  fera, 
id  est,  latitia  piena,  loco  nostro  insonuit. 

*  LOTIFICE,  Lsete.  Liément,  apud 
Joinvil.  edit.  reg.  pag.  81.  Lit.  remiss. 
ann.  1355.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh. 
509  :  Cum  dictus  exponens  die  festi  as- 
sumptionis  B.  Maria  Virginia...  aliquos 
ex  amici»  suis  in  domo  sua,  ób  ditti  festi 
reverentiam,  invitasset,  et  eisdem  de  bo- 
nis  et  epulis  suis  dare  gloriose  et  Latifiee 
praposuisset,  etc.  Nostris  Léesce,  a  Latti- 
ti a.  Le  Roman  de  Robert  le  Diable  MS.  : 

De  grant  pitie  et  de  Léesce, 

Cascuns  à  Dieu  les  maina  en  dre$ce,  etc. 

Léesche,  in  Ohron.  S.  Dion.  tom.  3.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  167.  Unde  se 
Léesser,  prò  se  réjouir,  Gaudere,  laetari, 
in  Chron.  Bert.  Guescl.  MS.  : 

Quant  la  dame  Poy  forment  s'en  Léesse. 

Resléeschier,  Letificare,  iaete  excipere, 
in  iisd.  Chron.  ibid.  pag.  167.  et  225.  Es- 
léechier,  eodem  sensu,  apud  Guignevil. 
in  Peregr.  hum.  gen.  MS.  : 

Et  de  quanques  sans  vous  fait  ai, 
Vous  deuschiés  plus  Esléecbier, 
Che  me  samble,  que  courouchìer... 
Esléechiés  vous  ou  courouchiés, 
Se  volés,  etc. 

*  Ejusdem  originis  videtur  vox  Gal- 
lica Lesse,  prò  Airt  chanson,  Cantilena, 
apud  Joinvil.  edit.  reg.  pag.  140  :  R  at- 
tendoit  a  oir  ses  graces  tant  que  le  ménes- 
trier  eust  fait  sa  Lesse. 

1  LjETIFICUS,  Laetus.  Ut  sicut  nos  al- 
ternorum  osculorum  impensione  Latificos 
effecit,  in  Concilio  Tolet.  XVI.  inter  Hi- 
span.  tom.  2.  pag.  735. 

L^TITIUS,  Adiectivum,  ex  voce  lati- 
tia  formatum,  Pienus  lsetitia.  Commo- 
dianus  Instruct.  26  : 

Sed  vila  privati  juvenes  senescere  forte, 
Lielitias  dies,  perfruique  ipsi  parabant. 

7  LJ2TRUM,  àpKrrepóv,  Lavum  sinis- 
trum,  apud  Janum  in  Supplemento  An- 
tiquari!. 

*  1.  L^TUS,  Cui  de  debito  factum  est 
satis.  Charta  ann.  1372.  in  Reg.  Joan. 
ducis  Bitur.  ex   Cam.   Comput.  Paris. 


LAG 


LAG 


LAG 


11 


fol.  86.  v°:  Idem  venditor  se  hdbuit  et  te- 
nuti prò  contento ,  Lseto  et  bene  pacato. 

*  2.  L£TUS,  Vigiians,  attentua,  Gali. 
Alerte.  B.  de  Amori  bus  in  Speculo  sa- 
cerd.  MS.  cap.  57.  de  Vigilia  ; 

Non  vigilantes  reprobanti)!*,  sed  dormientes  ; 
A  sponso  Lst$  sunt  a-veniente  receptae. 

LAEYA,  Silva,  Gali.  Laie,  unde  S.  Ger- 
tnain  en  Laie,  id  est,  vicus  S.  Germani 
in  Silva.  Charta  ann.  1294.  apud  Augus- 
tinum  du  Pas  in  Stemmatibus  Armori- 
cis  part.  1.  pag.  149  :  Asserebat  habere 
debere  in  Plesseya  et  Laeya  et  aliis  nemo- 
ribus  usuagium  suum,  etc.  [*  Vide  infra 
Lata  et  Laya  1.] 

*  LAFICUS.  rCristula.  Dief.1 
LAFORDSWIC,   Domini  proditio,  infi- 

delitas  erga  dominum,  in  Saxonicis  Le- 
gibus  Canuti  politicis  cap.  61.  (65.)  et  in 
Legibus  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  12. 
ubi  ita  emendat  Spelmannus,  ex  Saxon. 
hlaford  dominus,  et  swice,  prodi tio. 

1.  LAGA,  Lagha,  Lex,  a  Saxon.  Lag, 
quod  idem  sonat  :  unde  Angli  Law.  Ca- 
pitala post  Concilium  Grateleanum 
ann.  928  :  Aliquando  futi  in  Anglorum 
Lag  a,  quod  populus  et  leges  (f.  Reges) 
Consilio  regebantur,  etc.  Leges  Henrici  I. 
cap.  2  :  Murdra..,  quae  arnodo  factafue- 
rint  emendentur  secundum  Lagam  llegis 
Eduardi.  Infra  :  Lagam  regis  Edivardi 
vobis  reddo  cum  illis  emendationibus  qui- 
bus  pater  meus  eam  emendavit  Consilio 
Baronum  suorum.  Eadem  habentur  in 
Charta  Johannis  Reg.  apud  Matth.  Pa- 
ris, ann.  1213.  et  Ricard um  Hagulstad. 
de  Gestis  Reg.  Stephani  ann.  1135.  Eae- 
dem  Leges  cap.  54  :  Ubi  vero  aliquis  eo- 
rum  optionem  fiabet  per  justitiam  amici- 
Use,  vel  Lag  ss,  et  amici  tiara  eligit,  fìet  hoc 
ita  firmum  ut  ipsum  judicium.  Cap.  66  : 
Si  quis  ordinatorum  aliquem  verberibus 
vel  vmculis,  vel  aliquatenus  afftigat, 
emendet  ei  sicut  rectum  sit,  et  Episcopo 
emendationem  altaris,  Regi  vel  domino 
plenam  mundbreche,  vel  piena  Laga  per- 
neget.  Cap.  66  :  Laga  Anglorum,  Bene- 
Ioga,  etc.  Vide  Lada,  Lex.  p»  et  Phillips, 
de  Jure  Angloss.  not.  300.] 

Lagha,  Eadem  notione.  Charta  Guiì- 
lelmi  Comitis  Flandriae  ann.  1127.  super 
conflrmatione  Consuetudinis  villse  S. 
Audoman  :  Laghas  seu  consuetudine^  su- 
prascriptas  perpetuo  eis  concedo,  et  ratas 
permanere  pr&cipio.  Eadem  habentur  in 
Charta  Theodorici  Comitis  Flandrise 
ann.  1128. 

Lagam  Emere,  Redimere,  soluta  ali- 
qua  pecunia,  vel  muleta  definita  legis 
compotem  se  reddere,  vel  idoneare  et 
adlegiare  se.  Leges  Ethelredi  apud 
Wanetyngum  §  6.  de  accusatis  :  Et  om- 
nis  emat  sibi  Lagam  12.  oris,  dimidium 
Lande frico,  dimidium  Wapentako.  Et 
%  11.  :  Et  omnis  monetarius,  qui  infamis 
sit,  redimat  sibi  Lagam  12.  oris.  Vide 
Lacapum. 

*  2.  LAGA,  La  spada,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS. 

*  LAGAANNUM,  ut  Lagan  seu  Laga- 
num, Jusquod  dominis  feudalibus  com- 
petebat  in  rebus,  quas  ad  littus  ejicie- 
bat  maris  aestus,  Charta  Joannae  reg. 
Castel,  et  comit.  Pontiv.  ann.  1257.  in 
Heg.  82.  Chartoph.  reg.  eh.  303  :  Damus 
Ferrando  primogenito  et  hseredi  nostro 
Noellam  super  Summam,...  et  quidquid 
ibi  habebamus...  in  salinis,  in  sale,  in 
waresco  seu  Lagaanno. 

*  LAGAMA,  Idem  quod  Laga,  Lex, 
consuetudo.  Mirac.  S.  Auctor.  toni.  4. 
Aug.  pag.  50.  col.  2  :  Fratres  disciplinate 
surgunt  ab  accubitu,  et  directo  per  Laga- 
mam  gradiuntur  in  ordine,  sanctuarium 


intraturi  et  gratiarum  actiones  Beo  et 
Sanctis  ejus  prò  impensis  beneficiis  rela- 
tori. 

LAGAMANNUS,  Legalis,  homo  legis, 
non  exlex  :  ex  Saxon.  Lagh,  Lex,  et 
Man,  homo;  Lahman,  in  Senatuscon- 
sulto  de  Monticulis  Wallise  cap.  3.  apud 
Lambardum.  [**  Judices  vel  scaoini 
sunt  Phillipsio  de  Jur.  Angloss.  not. 
543.  et  Thorpio  in  Glossar,  voce  Lah- 
man.] Leges  Edwardi  Confess.  e.  38  : 
Postea  inquisisset  Justitia  per  Lagaman* 
nos  et  per  meliores  homines  de  burgo  vel 
de  villa,  Domesdei  :  Comes  Picot...  habet 
hereotum  de  Lagemannis,  7.  lib.  et  1.  pa- 
le fridum  et  arma  unius  Militis.  Apud 
EdwardumCokumad  Littletonem  sect. 
73.  lego,  Lageman,  i.  habens  socam  et 
sacam  super  homines  stios,  seu  juris  di- 
cendi  potestatem  :  atque  ita  nane  vocem 
aecipi  debere  censet  Somnerus  in  Glos- 
sario Saxonico,  Thainos  nempe  seu  Ba- 
rones,  qui  Socam  et  Sacam  habent.  De 
Lagemannis  Danicis  agit  Jus  aulicum 
Norvegicum  vetus  cap.  33.  et  ejus  inter- 
pres  Janus  Dolmerus,  ut  et  Joan.  Stier- 
nhoockus  lib.  de  Jure  Sueonum  vetusto 
pag.  18.  34.  et  alibi.  Vide  Legalis. 

ILangemannus,  Eadem  notione,  apud 
Thom.  Blount  in  Nomolexico  ex  Domes- 
dei Ut.  Lincolnscire  :  Item  in  ipsa  civi- 
tate  erant  12.  Langemanni,  i.  habentes 
socam  et  sacam. 

LAGAN,  seu  Laganum,  Jus  illud  ap- 
pellabant,  quod  dominis  feudalibus 
compete bat  in  rebus,  quae  ad  litus  eji- 
ciebat  maris  aestus  :  ratione  cujus, 
quidquid  navìs,  naufragium  passa,  con- 
tineret,  eorum  erat.  Licet  porro  vox 
haec  prorsus  barbara  sit,  nec  cognita 
nisi  posteriori  bus  saeculis,  jus  tamen  in 
naufragi! s,  quod  ea  exprimitur,  haud 
novitium  recensve  est.  Atque  ut  pro- 
Iixiori,  nec  fortean  injucundo  parergo 
res  min us  trita,  vocisque  hactenus  in- 
certum  etymon  illustretur,  ab  ipsis  an- 
tiquioribus  Scriptoribus  juris  ipsius 
origo  videtur  repetenda.  Legimus  apud 
Sopatrum  et  Syrianum  in  Hermoge- 
nem  pag.  107.  Curium  Fortunatum  lib. 
1.  Art.  Rhetor.  pag.  46.  et  alios,  qui  va- 
rias  judiciis  terminandas  controversias 
proponunt,  non  res  duntaxat  naufragio 
cìeperditas,  sed  et  quae  naves  naufra- 
gium passae  continerent,  Publicanorum 
fuisse,  tanquam  quae  ad  Fise  uni  per  ti - 
nerent  :  unde  Juvenalis  Sat.  3.  Res  fisci 
est  ubicunque  natat.  Quod  quidem  adeo 
verum  est,  ut  omni  licet  h  umanità  ti  re- 
pugnaret,  miserosque  ac  afflictos  insu- 
oer  durius  attereret,  in  omnibus  fere 
;amen  regionibus  jus  istud  reeeptum 
uerit,  quod  nec  Leges  ipsae  subinde  a 
Principibus  lata  a  boi  ere  potuerunt.  At- 
que i  a  quidem  factum  inde  arbitror, 
ut,  quod  barbara  nationes,  quibusque 
nihil  erat  cum  humanioribus  moribus 
commerci  um,  lucri  causa  induxerant, 
sibi  etiam  eorum  exemplo  licitum  puta- 
rent  religiosi  et  probi  Principes  :  scili- 
cet  legem  deputantes,  quod  pagani  per 
tyrannidem  faciebant  :  ut  ait  Simeon 
Dunelm.  lib.  2.  Hist.  Dunelm.  cap.  16. 
seu,  ut  loquitur  Honorius  IV.  PP.  apud 
Odoricum  Raynaldum  ann.  1295.  num, 
30  :  Bum  opinantur  forsitan  licita,  quse 
ab  illis  audiverant  tam  longis  temporibus 
usurpata.  Scribit  Paulus  Venetus  lib.  3. 
cap.  33.  in  regno,  nescio  quo,  Eli  vocato, 
si  quando  navis  aliqua  onerata  prseter 
vectorum  ejus  inlentionem  ad  illam  pro- 
vinciam  appulerit,  puta  tempestate  aut 
alia  necessitate  id  cogente,  habitatores 
ejus  rapere  quidquid  in  navi  inveniunt, 
gubematoribusque  ejus  dicere  :  Institue- 


batis  ad  aliam  divertere  provinciam, 
cum  mercibus  vestris,  sed  Deus  noster  et 
fortuna  vos  ad  nos  direxit  ;  et  ideirco 
accipimus,  quod  Deus  et  fortuna  nobis 
miserunt.  [*«™  Vide  Mitterm.  Princip. 
Jur.  Germ.  |  162.  Murator.  Antiq.  Ital. 
tom.  2.  col.  15.  sqq.] 

Quemadmodum  igitur  inductus  pas- 
sim iste  in  naufragiis  abusus  a  boi  eri  * 
non  potuit,  quod  apud  omnes  fere  na- 
tiones obtineret,  factum  inde,  ut  prò 
lege  in  mari  recepta  habere  tur.  Atque 
ita  intelligendam  putant  plerique  cele- 
berrimam  Leg.  9.  D.  ad  Leg.  Rhodiam 
(14,  2.),  ex  Volusio  Moeciano,  ubi  por- 
rectis  Antonino  Augusto  Iibellis  suppli- 
cibus  a  quìbusdam,  qui  in  iEgeo  mari 
naufragium  erant  passi,  et  a  Cycladum 
Publicanis  expilati  fuerant,  Imperator 
haec  verba  subintulit  :  Ego  quidem 
mundi  Dominus,  Lex  autem  maris,  sub- 
dens,  velie  se,  ut  controversia  Lege 
Rhodia  dirimeretur,  ubi  Imperii  Legi- 
bus contraria  non  esset.  In  quo  quidem 
Antonini  responso,  per  se  obscuro,  eno- 
dando,  insudarunt  celebriores  Juriscon- 
sulti,  Scriptoresque  alii,  atque  in  iis 
Alciatus  lib.  2.  Disput.  cap.  5.  Samuel 
Petitus  lib.  3.  Misceli,  cap.  11.  Selde- 
nus  lib.  1.  de  Maris  domìnio  cap.  25. 
Isaac  us  Pontanus  lib.  2.  Discuss.  His- 
tor.  cap,  15.  Jo.  Bapt.  Burgus  lib. 
1.  de  Dominio  maris  Ligust.  cap. 
14.  Claud.  Salmasius  de  Modo  usu- 
rarum  cap.  5.  etc.  qui  in  varias 
abiere  sente  ntias.  Sed  eorum  pò  ti  or  vi- 
detur, qui  Imperatorem  dixisse  volunt  : 
Licet  mundi  dominus  sit,  hanc  tamen  06- 
tinere  Legem  maris,  velleque  se,  ut  con- 
troversia per  Legem  Rhodiam  diri  ma- 
tur,  ubi  Imperii  Legibus  non  adversa- 
retur.  Atque  nule  explicationi  non  mi- 
nime favet  vox  Lagan,  quse  idem  quod 
Laga,  id  est,  Lex,  sonat,  cujus  jure  nau- 
fragorum  res  ac  bona  in  dominorum 
potestatem  cedebant  ;  quae  quidem  vox 
etiam  cum  maris  adjuncto  interdum 
scribitur  ;  adeo  ut  quae  Laga  maris  pri- 
mi tus,  postmodum  nude  Laga  dieta  me- 
ri t.  In  Charta  enim  Philippi  Regis 
Franciae,  de  qua  mox,  ita  appellatur  : 
Quitamus  et  remittimus  in  perpetuum  le 
Lagan  maris.  Ex  quo  haud  aegre  emen- 
dari  possunt  Leges  Henrici  I.  Regis 
Angl.  cap.  10.  ubi  jura  regìa  recensen- 
tur  :  Haec  sunt  jura,  quse  Rex  Angliae  so- 
lus,  et  super  omnes  homines  habet  in  sua 
terra,,»,  thesaurus  inventus,  naufragium., 
maris  algarum,  violentus  concubitus,  etc. 
Ne  ino  enim  non  videt,  resti  tu  end  um 
maris  laganum  pi\)  algarum,  quod  nihili 
est.  Scio,  Spelmannum  aliud  etymon 
voci  Lagan  arcessere,  a  Saxonico  scili- 
cet  Lagan,  jacere,  ut  Lagan  idem  va- 
leat  quod  ejectus. 

Id  porro  in  naufragio  j  us,  quod  Wrec- 
cum  etiam  appellatum  suo  loco  ostende- 
mus,  in  Le we llini,  Gervasii  fìlii  Nort- 
walliae  Principis,  Charta  prò  Abbatia 
Aberconweyensi  ita  esse  dici  tur  :  Con- 
cessi etiam  eisdem  (Monachis)  ut  uti  et 
gaudere  possint  naufragio  in  omnibus 
terris  suis  et  httoribus,  meliori  modo,  quo 
in  terris  meis  utar  :  videlicet  qusecunque 
bona  seu  res  per  submersionem,  aut  per 
fractionem,  seu  per  aliud  infortunium  ad 
terras  suas,  seu  ad  littora  terris  suis  con- 
juncta  de  mari  evenerint,  ipsa  bona  tota- 
literet  integre  sint  ipsorum  Monachorum. 
Neque  dumtaxat  naves  ipsae  fractae  et 
naufragium  passae,  resque  in  iis  con- 
tentai dominorum  erant  :  sed  et  homi- 
nes ipsi,  qui  in  iis  vehebantur  :  adeo  ut 
et  per  vim  caperentur,  et  persoluto  pre- 
do  a   captivi  tate  liberar!  cogerentur. 


42 


LAG 


LAG 


LAG 


Huj  lisce  pravi  moris  usurai  firmat  Alber- 
tus Stadensis  ann.  1112.  seri bens,  secun- 
dum  prisci  juris  rigorem  tam  homines 
quam  res,  Regiae  ditioni  mancipatos  :  ho- 
minesque  ipsos,  qui  in  navigiis  istis 
naufragi s  ve h e  bantu  r,  sub  pr&textu  nau- 
fraga capti  va  tos.  Sed  prae  caeteris  inhu- 
,  manae  prorsus  consuetudinis  exemplum 
insigne  in  Haraldo,  qui  postea  Angli» 
Rex  fuit,  praebuit  Guido  Pontivl  Comes, 
qui  eumdein  Haraldum  in  littori  bus 
suis  naufragi um  passum  detinuit  ali- 
quandi u,  rebus  omnibus  suis  direptis, 
prò  ritu  loci,  prò  more  gentis  imito,  ut 
est  apud  Eadmerum  lib.  1.  Novor.  Si- 
meonem  Dunelmensem,  et  Willelmum 
Malmesbur.  lib.  2.  de  Gest.  Angl.  cujus 
haec  sunt  :  Barbarum  et  effrxnatum  mo- 
rem  regionis  esse,  ut  qui  evaserant  in 
mari  naufragium,  in  terra  invenirent 
periculum.  Eddius  Stephanus  in  Vita  S. 
Wilfridi  Episcopi  Eboracens.  cap.  13. 
de  eodem  Wilfrido,  quem  tempestas  in 
Australi  um  Saxonum  oras  ejecerat  : 
Gentiles  autem  cum  ingenti  exercitu  ve- 
nientes  navem  arripere,  praedam  sibi  pe- 
cunia dividere,  captivos  subjugatos  dedu- 
cere, resistentesque  gladio  occidere,  in- 
cunctanter  proposuerunt.  Et  infra  :  Di- 
centes  superbi,  sua  esse  omnia,  quasi 
propria,  quas  mare  ad  terras  projecit. 
Quibus  consona  sunt,  quae  habent  Gesta 
Guillelmi  Nothi  :  Docuit  enim  avariti  se 
callidi tas  Galliarum  quasdam  nationes 
execrandam  consuetudinem  barbar  am,  et 
long  e  ab  omni  sequitate  Christiana  alie- 
nam.  lllaqueant  potentes  aut  locupletes, 
trusos  in  ergastula  afficiunt  contumeliis, 
tormentis.  Sic  varia  miseria  prope  ad  ne- 
cem  usque  contritos  ejiciunt  s&pi&sime 
vendi  tos  magno. 

Verum  lex  ista  maris  non  Francorum 
modo  propria  fuit,  sed  ab  omnibus  ea 
aetate  nationibus  recepta,  licet  identi- 
dem,  nec  semel,  annixi  sint  Principes, 
ut  omni  prorsus  contràrium  h  umani  tati 
abrogarent.  Quippe  Adrian us  et  Anton  i- 
nus  leges  edidere,  quibus  cuique  res 
naufragio  deperdi  tas  recolligere  excluso 
fisco  liceret,  leg.  12.  D.delncend.  (47,9.) 
et  leg.  1.  Ood.  de  Naufrag.  (11,  6.)  ubi 
Antoninus  legis  sua?  rationem  liane  red- 
dit  :  Quod  enim  habet  jus  fiscus  in  aliena 
calamitate,  ut  de  re  tam  luctuosa  compen- 
dium  sectetur  ?  Quo  i sta  referri  possunt 
Euripidis  in  Helena,  v.  456  : 

Nauayò;  7Jxw,  Zivo;,  à<rjX*)Tov  yevos. 

Exinde  Jurisconsulti  passim  decre- 
vere,  res,  quas  mare  ad  littus  ejecisset, 
vel  qua?  navis  ievandae  gratia  prò  vi- 
tando naufragio  in  ipsum  mare  essent 
project»,  non  prò  derelietis,  sed  prò 
perdi  tis  ha  beri  deb  ere,  ita  ut  si  inve- 
niantur,  earum  possessoribus  restituì 
debeant.  L.  21.  D.  de  Amitt.  possess. 
(41,  2.)  1.  44.  de  Acquir.  rer.  dom.  (41, 1.) 

I.  1.  3.  etc.  de  Incend.  (47, 9.)  Atque  ejus- 
modi  Jurisconsultorum  et  Impera  toni  m 
decreta  ac  statuta  inteliigit  Honorius 

II.  PP.  apud  Hildebertum  Cenoman. 
Epist.  67  :  Priorum  namque  Imperato- 
rum  evanuit  auctoritas,  ut  etiam  earum 
rerum,  quae  in  tempestate  maria,  levan- 
do navis  ejiciuntur,  non  amittatur  domi- 
nium  :  non  enim  eas  quis  eo  animo  abji- 
cit,  quod  habere  nolit,  sed  quod  pericu- 
lum effugere  possit.  Et  qui  res  ipsas  lu- 
crandi  animo  abstulerit,  far  tum  commit- 
tit.  Testatur  tamen  Paul  in  us  Epist.  37. 
pravum  hunc  sua  adhuc  et  Theodosii 
M.  aetate  obtinuisse  morem,  quod  Pu- 
bi icanorum  fiscalium,  atque  adeo  ipso- 
rum  Praefectorum  avariti®  ac  praedatio- 
nibus  plerique  attribuunt,  qui  jus  a  vi- 


cinis  sibi  nationibus  receptum  et  per- 
ceptum  dimittere  aegre  poterant.  Com- 
muni denique  Theologorum  sententia 
defini  tu  m,  eju  smodi  prava  Regum  sta- 
tuta ab  restitutione  non  excusare.  Sum- 
mula  Raymundi  : 

Qui  bona  naufragium  pallenti,  sive  romani, 
Tollit,  vel  reperii,  ubicunque  sit,  nisi  reddat, 
Est  reus  asterà»  poenae  :  praecepta,  statuta, 
Nec  consueludo  terras,  nec  Principis  illuni 
Excusat  :  depouatur,  si  Clericus  hic  est. 

Neque  minori  diligentia  ac  cura  adhi- 
bita  usum  hunc  abrogare  annixi  sunt 
Summi  Pontifices,  ac  inprimis  Grego- 
rius  VII.  in  Concil.  Romano  ann.  1078. 
Alexander  III.  cap.  24.  ipsique  Impera- 
tores  Occidentis  ;  maxime  Fridericus  II. 
in  Statutis,  quae  habentur  in  5.  Compi- 
lat.  Decret.  tit.  3.  cap.  4.  in  Charta  Pri- 
vilegiorum  urbis  Ratisponensis  ann. 
1230.  et  in  Consti  tu  t.  Sicul.  lib.  1.  cap. 
27.  Nam  licet  in  iisdem  Constitutionibus 
lib.  1.  cap.  58.  §  2.  Naufragiorum  quae 
curiae  debenturs  mentio  agatur,  id  de 
iis  intelligendum,  quae  a  nemine  repe- 
tuntur.  Idem  Imperator  in  Charta  ann. 
1237.  prò  Viennensibus  Austria?  apud 
Lambecium  lib.  2.  Comment.  de  Bi- 
blioth.  Caesar.  pag.  81  :  Quandocumque 
aliquis  Viennensium  civium  naufragium 
incurrerit,  res  suas,  quas  ab  impetu  tor- 
rentis  manus  hominis  asportavit,  libere 
ponsit  repetere  et  habere  a  quolibet  de- 
tentore, cum  indignum  penitus  censea- 
mus  immisericorditer  reliquias  naufraga 
detineri  per  hominem,  quibus  rapacis  flu- 
minis  unda  pepercit. 

Verum  iis  statutis,  Publicanorum  et 
Provinciarum Praefectorum  praedationes 
in  Regni  Siculi  acNeapolitani  iittoribus 
non  ita  extinctae,  ut  identidem  non 
exercerentur.  Exstat  enim  Honorii  IV. 
Constitutio  apud  Rainaldum  in  Anna- 
lib.  Eccl.  ann.  1285.  n.  40.  qua  prohiben- 
tur.  Isaacium  Tyrannum  Cyprium  ex 
hac  tum  ubique  fere  recepta  maris  leg  e, 
in  Ricardi  Regis  Angliae  navigia  naufra- 
gium passa,  et  ad  Cypri  insulae  littora, 
tempesta  tis  ac  procellarum  vi  ejecta, 
manus  violentas  injecisse  plerique  ar- 
bitrantur.  Quae  quidem  sententia  eo  ve- 
rosimilior  videtur,  quod  ex  Niceta  in 
Andronico  lib.  2.  n.  5.  docemur,  in  om- 
nibus Orientalis  Imperii  provinciis  usur- 
patane eumdemque  Andronicum  Coni- 
ne num  Tyrannum  eju  smodi  depraeda- 
tiones  inhibere  conatum  fuisse,  gravis- 
simis  propositi  s  poenis  in  eos,  qui  nau- 
fragorum  bona  diriperent. 

Quod  de  Guidonis  Ponti  vensis  Comitis 
facinore  su  pra  annota  vi  mus,  satis  decla- 
rat,  in  Gallia  idipsum  obtinuisse  :  quod 
etiam  omnino  firmat  Hildebertus  Ceno- 
manensis  Epist.  65.  seri  bens,  Britanniae 
Comitem  id  sibi  juris  asseruisse  in  suis 
Iittoribus  :  Pr aeterea  quidquid  evadebat 
ex  naufrag  iis,  toturn  sibi  fiscus  vindicabat 
pa trias,  passosque  naufragium  miserabi- 
lius  violentia  Principis  spoliabat ,  quam 
rapina.  Verum  Concilii  Nannetensis  Pa- 
trum  suasionibus  pravo  huic  j uri  renun- 
tiavit  Comes,  quod  postmodum  ab  Ho- 
norio  II.  PP.  Armatura  tradidit  Hilde- 
bertus Epist.  67. 

Comitis  Armoricì  exemplo,  Philippus 
Augustus  Franciae  Rex,  Comes  FI  ananas, 
Comitissa  Bononiae,  Comes  Pontivensis, 
Bernardus  San-Valericensis  et  Guillel- 
mus  Cayocensis  Toparchae,  qui  eodem 
singulatim  in  Iittoribus  suis  jure  gau- 
debant  in  naufragos,  Willelmi  Campa- 
niensis  Remensis  Archiepiscopi  preci- 
bus  et  suasionibus,  eidem  perinde  nun- 
tium  dixere.  Binae  super  hac  re  exaratae 
habentur   Tabulae   ann.   1191.   quarum 


prior  Philippi  Augusti  ea,  quae  supra 
attulimus,  verba  praefert,  qua  praeterea 
Laganum  maris  prorsus  se  dimittere 
profltetur ,  quemadmodum  dimiserat 
Flandrensis  Comes  tum  fato  functus. 
Altera  est  Willelmi  Archiepiscopi  Re- 
mensis, qua  praedictam  Regis  Philippi 
et  Comitum  ac  Baronum  cessi onem 
confirmat,  et  anathema  decernit  in  eos, 
qui  hanc  detestabilem  consuetudinem  (sic 
Laganum  appellat)  in  poster  um  reducere 
conarentur  :  Ad  hoc  dominum  ac  nepo- 
tem  nostrum  carissimum  Philippum  Fran- 
corum Regem  cum  caeteris,  quos  praenomi- 
navimus,  Baronibus  efficaciterinduximus, 
quod  ipse  dominus  Rex  illud  Langan  ex 
toto  quittavitt  et  libere  in  perpetuum  re- 
misit,  sicut  scripto  ìpsius  patet  authentico: 
similiter  et  omnes  prenominati  Barones 
prò  salute  animar  um  idem  Lagan  quitta- 
verunt.  Charta  Rainaldi  Comitis  Bono- 
niae et  Idae  conjugis  ann.  1206  ex  Tabu- 
lano Regio  :  In  perpetuum  quitos  clama- 
vimus  a  Lag  ano  maris  burgenses  S. 
Audomari,  et  eorum  res,  quae  in  terram 
nostrani  de  Bolonesio  et  in  terram  nos- 
tram  de  Mere  venient  ad  Laganum, 

Cum  porro  Laganum  abrogarunt  in 
terris  suis  supradicti  Principes,  id  intel- 
ligendum  de  prava  illa,  quam  descri- 
psimus,  consuetudine,  qua  et  homines 
naufragi,  et  res  naufragio  ad  littus  ejec- 
tae,  licet  repetltae,  eorum  erant  :  non 
vero  de  iis  quae  a  nemine  repetereutur. 
Proinde  ita  capienda  Charta  Florentii 
Abbatis  S.  Judoci  et  Willelmi  Comitis 
Pontivi  ann.  1203.  in  Tabul.  ejusdem 
Monasterii  S.  Judoci  :  Sciendum  quoque, 
quod  si  Laganum  evenerit  in  Comitatu  B. 
Judoci,  et  homines  de  tenemento  ejusdem 
Sancti  fuerint  accusati  apud  Comitem  de 
Lag  ano,  Abbas  S.  Judoci  debet  eossubmo- 
nitos  in  Curiam  suam  vocare,  presente 
Co  mite,  vel  ejus  Serviente,  et  ibidem,  si 
potuerit,  pacem  facere.  Quod  si  querela  ad 
voluntatem  et  arbitrium  Comitis  non  po- 
tuerit ibi  terminari,  Abbas  S.  Judoci 
accusatos  super  usurpatone  Lag  ani  usque 
Monsterolum  debet  conducere,  et  non  alibi, 
et  ibi  querela  eorum  judicio  ejusdem  villae 
debet  terminare 

Sed  et  Lag  ani  nomen  longe  post  haec 
tempora  haud  omnino  extinctumdocent 
Computa  domaniorumComitatuum  Pon- 
tivi et  Bononiae  annorum  1369. 1405. 1465. 
et  1474.  in  quibus  fit  recepta  des  Lagans, 
des  grans  et  petits  Lagans,  et  des  gros 
Lagans  :  ubi  grandiora  Lagana  esse  di- 
cuntur,  quae  60.  solidorum  pretium  exce- 
dunt.  Sed  ex  ipso  contextu  satis  apparet, 
has  voces  su  mi  tantum  prò  ejectibus  ma- 
ris, iisque  rebus,  ad  littus  a  mari  remis- 
sis,  quae  nuliius  domini  sunt,  et  a  ne- 
mine repetuntur.  In  Computo  ann.  1369. 
habentur  les  Lagans  venus  par  marèe  à 
Thormont  ;  id  est,  res,  quas  ad  versus 
maris  aestus  ad  littus  invehit. 

Posterioribus  tamen  saeculis  videtur 
id  nomenclaturae  potissimum  attribu- 
tum  rebus  in  mari  deperditis,  vel  ejec- 
tis,  adhuc  fluctuantibus  ,  needum  ad 
littus  appulsis,  quae  inventoris  sunt. 
Quae  est  sententia  Bractoni  lib.  3.  tract. 
de  Corona  cap.  2.  %  5  :  Quae  si  in  mari 
longius  a  littore  tnveniantur,  ita  quod 
constare  non  possit,  ad  quam  terram  vel 
regìonem  essent  applicando,  tunc  quic- 
quid  ita  inventum  fuerit,  erit  inventoris, 
eo  quod  in  nuliius  bonis  esse  dicantur,  et 
dicitur  a  nautis  Lagan,  et  quod  ideo  occu- 
panti conceditur,  quia  non  est  aliquis,  qui 
inde  privilegium  habere  possit,  Rex  non 
magis  quam  privata  persona,  propter  in" 
certum  rei  eventum.  Ex  quo  quidem  jus 
naufragii  triplex  esse  dixerunt  :  primum 


LAG 


LAG 


LAG 


13 


quod  innatans,  seu  fluitans,  Angli  Flot- 
son,  vocant  ;  alterimi,  quod  ejectitium, 
sivequoda  mari  fluctibusque  in  terram 
ejicitur,  iisdem  Anglis  Jet$on  ;  tertium 
denique,  quod  submersum  di  cu  ut,  si  ve 
quod  in  fundo  maris  inventum  est,  quod 
Lagon  iidem  Angli  appellant,  a  Saxo- 
nico,  ut  aiunt,  si  ve  Germanico  Liggen, 
vel  Leggen,  non  vero  alligando,  ut  voluit 
Cookius.  At  cuin  ex  antedictis  satis  ap- 
pareat,  Laganwn  acceptum  prò  quovis 
naufraga  j  ure  ;  id  est,  tum  prò  rebus  in 
mari  deperdi tis,  e  mari  ejectis  adirne 
fluctuantibus,  tum  prò  iis,  quae  ad  lit- 
tora  ab  aestu  invehuntur  :  dicendum  est, 
complexum  esse  id  genus  naufragii,  de 
quo  Bracton.  quomodo  wreccum  usur- 
pant  Statuta  Alexandri  II.  Regis  Scoti» 
cap.  25.  Consuetudo  Normanniae  1.  part. 
sect.  2.  cap.  5.  Bretius  lib.  4.  de  Regis 
supr.  dom.  cap.  4.  ubi  etiam  Lagani  me- 
minit,  et  alii. 

Reges  denique  A n gì iae,  qui  id  perinde 
juris  in  suis  obtinuere,  seu  usurpa  vere. 
littori  bus,  ut  est  in  Legibus  Henri  ci  L 
loco  laudato,  ut  illud  omnino  tollereni, 
curas  etiam  suas  contulere,  uti  patet  ex 
aliquot  eorum  diploinatibus,  quae  descri- 
buntur  in  Monast.  Anglic.  tom.  1.  pag. 
237.  et  920.  Primus  vero  ex  iis  Ethelre- 
dus  in  eo  Foedere,  quod  cum  exercitu 
Anlavi  pepigit,  cap.  2.  3.  et  4.  Edil.  Sa- 
xonicae,  apud  Lambardum  pacem   ac 
securitatem  indixit  navibus  et  homini- 
bus  naufragium   passis  in  dominii  sui 
provinciis  :  deinde  sub  primos  regni 
annos    pravam    istam  consuetudinem 
abrogare  tentavitHenricus  II.  utauctor 
est  Willelmus  Neubrig.  lib.  3.  cap.  26  : 
Antiquam ,    ait   il  le,   inhumanam   circa 
naufragos  consuetudinem  in  ipsis  regni 
sui  initiìs  eximia  pietate  correxit  :  atque 
ej  us  modi  ho  minibus  ab  equoreo  discrimine 
liberatis   humanitatis    officium   ex/ùberi 
pr&cipiena,  graves  in  eoa  pcenas  sanxit, 
qui  forte  illU  in  aliquo  molesti  esse,   vel 
de  rebus  eorum  quippiam  usurpare  prae- 
sumerent.  Cui  simile  aliud  exaratum  est 
ab  Ricardo  I.  fìlio,  cum  iter  Hierosoly- 
mitanum  est  aggressus,  Messanae  in  Si- 
cilia anno  1190.  ut  babent  Roger  us  Ho- 
vedenus  et  Bromptonus;quod  fìrmatum 
est  alio  Henrici  III.  Statuto  dato  Mere- 
welli  anno  regni  28.  quod  descriptum 
legitur  in  Regesto  Consta bulariae  Bur- 
degal.  fol.  195.  non  modo  prò  naufragiis, 
quae  ad  Angliae,  sed  etiam  Aquitaniae  et 
Pietà  vorum  littora  acciderent:  in  qui  bus 
quidem  Regum  Angliae  Statu tis  j us  istud 
Wrecci  nomine  dona  tur.  Neque  tamen 
ita  abolitum,  ut  non  aliquatenus  revixe- 
rit  in  Aquitaniae  locis  maritimis.  Testa- 
tur  quippe  JacobusBilliuslib.  1.  Observ, 
Sacrar,  cap.  6.  sua  aetate  in  Insù  Iis  Ru- 
pellae  vicinis  omnibus  oris  illis  mariti- 
mis viguisse  crudelissimam  Ulani  Con- 
suetudinem, ut  si  gravior  qusedam  tem- 
pestas    navem    aliquam    multis    ante 
detrimentis    affectam  ,    magnaque    ex 
parte  fractam  in  littus  ejecisset,  tantum 
abest,  ut  ii,  ad  quos  de  lata  erat,  ejus- 
modi  calamitate  com movere n tur,  ut  eos 
ipsos,  quod  miseri  essent,  hostium  loco 
et  numero  haberent,  atque  id   omne, 
quod  fluctuum  rabies  ipsis  reliqui  fece- 
rat,  confestim  deriperent  :  imo  ne  ab 
ipsorum  quidem  eorporibus,  si  sua  tueri 
ac  retinere  conati  essent,  manus  inter- 
dum  abstinerent.  Certe  fatendum,  non 
humane  modo  in  hisce  occasioni  bus  sese 
etiamnum  gerere  provincia  rum  mariti- 
marumprafectos.  p*  Vide  Ludov.  XIV. 
Ordin.  de  rebus  marit.  ann.  1681.  lib.  4. 
Ut.  9.]  Id  porro  Juris  Christiernus  II. 
Dani®  Rex  etiam  di  misi  t,  licet  plus  cen- 


tum  aureorum  nummorum  esset ,  ut 
auctor  est  Isaacius  Pontanus.  Vide  Le- 
ges  Scanicas  Andreae  Sueuonis  lib.  8. 
cap.  2.  et  Histor.  Segov.  Colmenarezii 
cap.  18. 1 2. 

*  Inter  principes,  quibus  inhumana 
prorsus  visa  est  isthaec  consuetudo,  an- 
numerandus  CasimirusIIl.rex  Poloniae, 
qui  pravo  huic  juri  renuntiat  Literis 
ann.  1454.  inter  Leg.  Polon.  tom.  1.  pag. 
177  :  Nos,  qui  rex  catholicus  sumus,  sortem 
hujusmodi naturali  et  divino  jure,  sedisque 
Apostolica  decreto  damnatam,  velut  cru- 
delem  et  injustamexecramur,pollicemur- 
que  quod  res  et  bona,  cujuscumque  pon- 
deria  vel  valoris  exiatant,  earum  persona- 
rum  quos  maris  naufragio  periclilabuntur, 
nunquam  per  nos  aut  officiales  noslros, 
velut  nostras  aut  juris  nostri  petemus  aut 
requiremus  ;  sed  illas  abaque  diminutione 
per  eos,  quorum  ante  naufragium  fue- 
runt,  aut  eorum  propinquiorea  demons- 
trattone  evidenti  propinquitatem  proban- 
tea  et  in  usus  convertendaa  beneplacito*, 
decer nimus  colligendas.  Contrariai  consue- 
tudini aut  juri,  vel  potius  corruptelse  prò 
nobis  et  aucceasoribusnostris  renunliantes; 
nisi  forte  nullus  honorum  hujusmodi  ex- 
taret  justus  haeres  et  saccessor,  quoniam 
in  casu  ilio  bona  ex  naufragio  habita  nos- 
tras potestati  volumus  subjacere.  Huic 
praeiverat  Barnimus  dux  Pomeraniae 
Charta  ann.  1274.  inter  Notas  ad  Orìg. 
Pomeran.  pag.  331  :  Notum  esse  volumus,.. 
quod  nos  omnes  veli/icatores,  cum  omnibus 
rebus  ipsorum,  ita  si  naufragium  passi 
fuerinl,  quod  abaitt  ubicumque  circa  par- 
tea  dominii  terrae  nostras  continge  t,  recepi- 
mus  in  noatram  prolectionem  et  defenaio- 
nem,  volentes  omnibus  modis  ipsos  cum 
universis  bonis  et  rebus  ipsorum  esse  libe- 
ros  et  secar os,  nec  ab  aliquo  aduocatorum 
vel  ministerialium  nostrorum  ullatenus 
indebite  gr avari  vel  moleatarL  Vide  Laga- 
num. 

Multa  hoc  loco  alia  addi  possent  ad 
hunc  firmandum  iuhumanum  morena, 
quae  consulto  praetereo,  cum  jam  insti- 
tuti  rationem  excesserim.  Addo  tantum, 
juris  Langan  mentionem  adhuc  fieri  in 
H istoria  Ecclesiastica  Abbavillensi  lib. 
1.  pag.  469.  et  apud  nostrates  olim  usur- 
patimi vocabulum  prò  eo,  quod  late  pa- 
tet et  excurri t,  ut  sunt  res,  quae  in  mari 
fluctuant,  nullos  intra  fines  coercitae. 
Philipp  us  Mouskes  in  Theodorico  : 

Si  fist  de  son  tresor  Lagan. 
Et  in  Philippo  Augusto  : 

Li  Rois  vot  traire  par  Lagan, 
Vers  la  Rocielle  au  Roi  Jean. 

Inter  bona  Eeclesiae  Trajectensis  apud 
W.  Hedam  pag.  246. 1.  Edit.  recensetur 
decima  navium,  quae  illue  procellarum 
impetu  feruntur,  ac  inventionis.  Vide  Ja- 
cob um  Godofredum  in  Tract.  de  Impe- 
rio, deque  Jure  naufragii  colligendi,  et 
Thesim  in  Academia  Cantabrigiensi  agì- 
tatam  hoc  tit.  editam  Londini  ann.  1657: 
Naufragia  publicanorum  esse,  nec  jus,  nec 
rationem  permittere. 

°  Nostris  Lagan  praeterea,  idem  quod 
Abundantia,  copia,  multitudo.  Chron. 
Frane,  ad  ann.  1287.  apud  D.  Le  Beuf 
tom.  1.  Disserl.  pag.  clij  : 

Cele  année  fureot  via  bon, 
Et  blé*  si  fu  a  grant  Lagan, 
Pour  quatre  sola  avoil  l'ere  tei 
Qui  fist  bon  pain  en  grant  ostel. 

Phil.  Mouskes  : 

I  ot  ocis  à  grant  Lagan, 
Dont  la  terre  fu  pia  eo  l'an. 

Hinc  Fair  e   Lagan  ex  eodem  Philippo 


supra  laudato,  est  Abunde,  Iiberaliter 

dare. 

*  LAGANA,  [Lagena.  Dief.] 

*  LAGAPIS,  [Gemma.  Dief.] 

*  LAGARIUS,  [«  Sanguinis  racani  sive 
Lagarii  quae  est  lacerta  magna.  (B.  N. 
ms.  lat.  10272,  p.  215).»] 

*  LAGDAGE,  Ejusdem  notionis  et  ori- 
ginis  atque  Lagedayum,  Dies  legis,  dies 
juridicus.  Leg.  Danicae  apud  Ludewig. 
tom.  12.  Reliq.  MSS.  pag.  185  :  Teneatur 
advocatus,  sub  posna  trium  marcarum, 
assumptis  secum  quatuor  fide  dignis,  ad 
domicilium  convicti  accedere  et  bondoni 
justitiam  facere  et  regi  ;  ita  tamen  quod 
prius  servaverint  ibi  tria  Lagdage. 

*  LAGDONUM,  [Ladanum.  Dief.] 
LAGEDAYUM,  Dies  Legis,  dies  juridi- 
cus, ex  Saxon.  Lag,  Lex,  et  Day,  dies  : 
Anglis  ,  Lawday.  Charta  Al  meri  ci  de 
Lucy,  apud  W.  Thorn.  ann.  1280.  §  12  : 
Una  cum  omnibus  sedia  Lagedayorum, 
quae  Prior  de  Ledes,  et  omnes  alii  eorum 
lenentes  debuerunt  ad  Laghedaya  mea 
de  Newenton  per  tenementa,  quae  de  ipsis 
tenent  in  hundredis  pr&dictis.  Monasti- 
cum  Anglic.  tom.  1.  pag.  279:  Sunt  quieti 
de  secta  illius  hundredi,....  excepto,  quod 
villani  sui  ter  in  anno  venient  ad  lalagh- 
day  ad  prxsenlandum  Placita  Coronae 
stne  occasione. 

1  LAGEMANNUS.  Vide  Lagamannus. 

LAGENA,  Mensurae  species  apud  An- 
glos,  quae  sic  describitur  in  Assisa  Davi- 
dis  Regis  Scotiae  de  Ponderi  bus  et  men- 
suris  |  8  :  Lagena  deb  et  conliner  e  12.  li- 
bras  aquae,  videlicet  4.  libras  de  aqua 
marina,  et  4.  libras  de  lacu  vel  atagno,  et 

4.  libras  de  aqua  currente  et  darà.  La- 
gena debet  esse  in  profundilate  6.  pollices 
cum  dimidio  pollicis.  In  latitudine  infe- 
riore debet  esse  8.  pollicum,  cum  dimidio 
pollicis,  et  cum  spiaaitudine  tigni  utrius- 
que  parlis  :  et  in  rotunditate  par  tis  supe- 
rioris  debet  esse  27.  pollicum  :  et  in  rotun- 
ditate inferiore  debet  esse  23.  pollicum. 
Statuta  Hospitalis  S.  Juliani,  in  Addi- 
tam.  ad  Matth.  Paris,  pag.  163  :  Habeant 
....  qualibet  sep Umana  14.  Lagenas  cervi- 
siae.  Vide  Iter  Camerarii  Scotici  cap.  10. 
§  8.  [**  Lagena  ar  vinse,  in  eh  art.  Belg. 
ann.  1315.  apud  Lappenb.  Orig.  Hans,  in 
indice.] 

Fuit  etiam  Lagena  non  liquidorum 
dumtaxat,  sed  et  aridorum  mensura. 
Fleta  lib.  2.  cap.  12.  §  1  :  Sciat,  quantum 
bladum  teneat  Lagena,  et  quantum  bus- 
sellos.  Lagena  butiri,  lib.  2.  cap.  76.  §  12. 
cap.  87.  1 1.  [**  De  quolibet  tonello  seu  La- 
gena varii  operis,  in  eh  art.  Belg.  ann. 
1357.  apud  Lappenb.  Orig.  Hans.  pag. 
440.  Una  Lagena  (al.  tunna)  cum  opere, 
in  eh  art.  Novogorod.  ann.  1298.  ibid. 
pag.  159.] 

Laguna,  prò  Lagena.  Vetus  Inserì p- 
tio  578. 1  :  A  potione,  item  a  Laguna,  etc. 
Alia  ibid.  :  A  veste,  item  a  Lagrima. [Ghro- 
nicon  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  482  :  Ad  pensionem  muati  La- 
gunas  li.  et  grani  raodia  il.] 

1  Laguen/E  de  musto,  ibidem  col.  570. 
[*®  6.  Laguenaa  de  àteo,  in  Ratpert.  Cas. 

5.  Galli  apud  Perlz.  Script,  tom.  2.  pag. 
73.] 

Laguenna.  Charta  Hogerii  Regis  Si- 
ciliae  ann.  1137.  apud  Ughellum  tom.  7. 
pag.  564  :  Plateaticum  quoque  piscium, 
quos  Salernitani  capiunt,  eis  iterum  di- 
mittimus,  et  pr&apimus,  ut  prò  mensura 
Laguennse  nihil  persolvant.  Alia  ann. 
1207.  ibid.  pag;  594  :  Debent  dare  omni 
anno  tempore  vindemiarum  8.  laumas  de 
musto  mundo,  quorum  quaeque  hdbeal  8. 
Lang uenas  juste  cartatorias,  etc. 

Lagena.    Chronicon    Moiitis    Sereni 


14 


LAG 


LAH 


LAI 


ann.  1196  :  Cum  redire  disponeret,  Impe- 
ratomi s  insidiis  adeo  arctatus  est,  ut  pu- 
blice  navem  ingredi  non  auderet  ;  sed  a 
fidelibus  suis  Lagena  inclusus,  et  navigio 
Hiatus,  sicque,  donec  in  altum  navis  pro- 
ceder et,  occultalus  est. 

Lagenares  ve]  Orculabes  Termini, 
In  quibus  sunt  lagenae  vel  orculae,  apud 
Vitalem    et    Arcadium    Agrimensores 

£ag.  258.  Oaius  et  Theodosius  pag.  260  : 
agenas  et  orculas  in  finibus  posuimus, 
etc. 

Laguncula,  Idem  quod  Lagena.  Syn- 
odus  Sodorensis  in  Mannia  :  Si  vir  vel 
mulier  cervisiam  vendendam  pandoxave- 
rint,....  Lagunculam  decimalem  Ecclesia? 
persolvant.  Gobelinus  Persona  in  Oos- 
modromio  aetate  6.  cap.  80  :  Laguncula, 
quse  vulgo  barile  dicitur,  prò  granis  5. 
v&nivit.'  [**  Isai.  cap.  5.  vers.  10.  Vul- 
gat.  :  Decem  enim  jugera  vinearum  fa- 
cient  Lagunculam  imam.  Hebr.  raj 

Lagena.  Oh  art  a  Friderici  II.  Imp. 
ann.  1211.  prò  Ecclesia  Panormitana 
apud  Kocchum  Pirrum  tom.  1.  pag.  144  : 
Et  de  vineis  musti  nupti  puri  Lagenas 
magnas  200.  et  de  pede  Lagenas  centurn, 

^  Lagenula,  [Gali.  Mèsure  de  liqui- 
des  :  «  Solvi  prò  una  lagena  unius  quar- 
tonis,  et  dimidii  quartonis,  i.  lagena 
ni.  fulhetarum,  ni.  Lagenularum  et  inior 
salmeriorum..,(Comptes  de  l'Archevèché 
de  Bordeaux  du  XIIIe  et  du  XI  Ve  siede. 
—  Arch.  histor.  de  la  Gironde,  T.  22.  p. 
441).»] 

*  LAGEPUS,  [Lagopus.  Dief.] 

sjc  LAGERUS,  [Vestis  quoddam  genus  : 
«  Forma  hominis  erecti  suas  manus  su- 
pra  caput  ipsius  erigentis  et  in  eis  pis- 
cem  tenentiset  infra  ejus  pedes  similem 
unius  Lag  eri,  1.  racam  habentis.  (B.  N. 
ms.  lat.  10272,  p.  8).»] 

1  LAGETA  Gallinarum,  nempe  cen- 
sualium,  in  Tabulano  Solemniacensi. 

*  LAC-FESTE-MEN,  Consacramentalis 
homo.  [**  Homo  Legalis,  bonus,  integer. 
Gonf.  Rosenving.  Histor.  Jur.Dan.  §  75.1 
Vide  in  Juramentum.  Leges  Danic.  apud 
Ludew.  tom.  12.  Rei.  MSS.  pag.  187  : 
Jtem  quicumque  cognatos  non  habet  infra 
regnum,  juret  solus  per  Sanctos,  quod  co- 
gnatos non  habet  infra  regnum,  et  postea 
defendat  se  manu  duodena  hominum,  qui 
dicuntur  Lag-feste-men.  Vide  Lada  1. 

LAGHA.  Vide  Laga. 

1  LAGHDAY.  Vide  Lagedayum. 

LAGHSIiIT.  Leges  Presbyterum  Nort- 
humbrensium  cap.  20  :  Si  quis  apud  Ec- 
clesiam  mercaturam  exerceat,  Lagslit,  id 
est,  Legis  violatse  poma  eslo.  Ex  Saxon. 
lagh,Lex,  et  slite,  scissura. [Vide Lah- 
slita.] 

L AGI.  Leges  Rotharis  Regis  Longob. 
tit.  121.  §  7.  [«  387.J  :  Si  coxam  ruperit 
super  genuculum,  hoc  est,  Lagi,  componat 
solidos  20.  Vide  Largica.  [**  Gonf.  Grafif. 
Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  222. 
voce  Lancha.  Angli  hodie  Leg.  Vide 
Lacca.] 

LAGIA.  Oharta  ann.  857.  apud  Ughel- 
lum  tom.  1.  Ital.  sacr.  pag.  815  :  Et  per 
jam  dictum  collem  descendit  in  f ossatura, 
....  deinde  pergit  in  Lagia,  et  per  decur- 
susjam  die t ss  Lagise  descendit  in  furcam, 
quse  vocalur,  etc.  Ubi  Lagia  videtur  esse 
semita,  quam  Lee  dicimus.  Vide  Lada. 

si.LAGINA,  Cadus,  dolium.  Tract.MS. 
de  Re  milit.  et  mach,  belile,  cap.  101  : 
Mittantur  in  caratellis  sive  Laginis,  alias 
barilibus,  etc.  Vide  Lagena. 

3(c  2.  IiAGINA,  [Lagena.  Dief.] 

*  LAGINUM,  [Laganutn.  Dief.] 

sjc  LAGIUM,  [«  Ad  rationem  5  quatre- 
norum  prò  qualibet  libra,  diffalcato  La- 


gio  stater  due.  33.  boi.  40.  (Libri  censua- 
les  S.  Petri  Romse,  an.  1464).»] 

*  LAGIUS  [Legitur  in  mandatis  ca- 
mere apostolice,  apud  Archivi um  Vati- 
canum,  an.  1417-21,  f.  156  :  «  Propter  re- 
tentiones  factas  sibi  in  solutionibus 
dicti  laborerii  quse  secundum  pacta 
Aeri  non  debebant  et  propter  Lagium 
florenorum  sibi  datorum,  in  totum  qua- 
tuor  florenos  auri  de  camera.  »] 

°  LAG0LETTA,  Leg.  distinctis  vocibus 
La  Goletta,  Arcis  nomen,  vulgo  La  Gou- 
lette,  Pactum  inter  reg.  Tunetan.  et  Pi- 
san,  ann.  1398.  tom.  1.  Ood.  Ital.  diplom. 
col.  1121  :  Jtem  si  acciderit,  quod  curia 
regise  majestatis  concederei  alicui  Chris- 
tiana aliquo  modo,  quod  bar  ex,  vel  Ugna 
ejus  venirent  ad  Lagolettam  Tunisii,  seu 
usque  ad  dohanam,  teneatur  ipsa  regia 
majestas  similiter  concedere  ipsis  Pisanis. 
Vide  Colax. 

LAG0NA.  Fridegodus  de  Vita  S.  Wil- 
fridi  cap.  43  : 

Tandem  vafrinos  blandi?  suggeetibus  astus 
Increpitans,  Italas  suadebat  credere  chartas. 
Elhnica  sed  nullis  molliri  corda  Lagonis 
Caedebant,  virusque  tegunt  sub  mente  nocivum. 

LAGUENNA  ,  Laguncula.  Vide  La- 
gena. 

1  LAGUNA ,  ut  supra  Lacuna,  Lacus, 
palus,  Ital.  et  Hisp.  Laguna.  Oharta  Ed- 
wardi  I.  Regis  Angl.  apud  Rymer.  tom. 
2.  pag.  19  :  Prout  semita  transit  per  me- 
dium loci  ejusdem,  et  versus  Lagunatn 
curvam...  et  exhinc  versus,  eie.  Vide  alia 
notione  in  Lagena. 

*  LAGUS.  Comput.  ann.  1399.  inter 
Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  155.  col. 
1  :  Pro  quatuor  intorticiis,...  ponderis  xvj. 
librar  um  cerx,  dando  prò  libra  viij.  albos, 
assendunt  ij.  francos,  x.  grossos,  x.  dena- 
rio8  Turon.  de  quibus  deducantur  prò  viij. 
libris  cera  Lag  se  de  intorticiis  habitis  die 
Eucharistise  Domini. 

LAGUZADERA,  vox  Occitanica.  Oharta 
ann.  1231.  in  Regesto  Tolosano  Camera 
Comput.  Paris,  fol.  24  :  Concessit  eidem 
Abbati  medietatem  eorum ,  quas  percipit 
idem  Comes  in  dictis  villis  occasione  de 
Laguzaderas.  Verumtamen  si  dominus 
Comes  dimittat  vel  derelinquat  Laguza- 
deras, quod  facere  yoterit,  si  voluerit, 
habebit  medietatem  illius  servitù  quod 
facient  detentores  earum  hac  de  causa  do- 
mino Corniti.  Vide  Agusadura. 

LAHA,  Signum,  pòsitio,  positura,  ex 
Germanico  Laeghe.  Traditiones  Fulden- 
ses  lib.  2.  cap.  47  :  Exinde  in  album  fon- 
lem,  et  sic  per  nostra  signa,  (id  est  Laha) 
in  Windimonseo.  [Apud  Aremoricos 
Lech,  Lach  et  Liah  lapides  aliquot  sunt 
juxta  vias  in  desertis  locis  tribus  aliis 
lapidibus  nullo  modo  elaboratis  impo- 
siti, qui  aperto  latere  uno  uteumque 
speciem  referunt  altaris  aut  cellulse. 
L*>  Vide  Lachus.] 

1LAHMAN.  Vide  Lagamannus. 
AHSLITA,  Lagslit,  etc.  vox  Saxo- 
nica,  Ruptio  Legis,  transgressio  Legis, 
poen  a  violata  Legis:  Lah  enim  et  lagh, 
est  Lex,  slit,  Ruptio,  violatio.  Sed  prse- 
sertim  Anglos-Danos  ejusmodi  poena 
spedavi t,  seu  potius  vox  ipsa,  ex  eorum 
fortean  Legibus  desumpta,  ut  wera,  et 
wita  Anglos.  In  Gloss.  Saxonico  post 
Lambardum  edito,  Lah  slite,  exponi- 
tur,  duodecim  orse  :  sunt  autem  orse,  seu 
ore,  Anglo-Saxonibus  unciee, quarum  12. 
libram  faciunt  steri ingorum.  Ita  Laìis- 
Ute  muleta  fuit  unius  librse  monetari»  : 
varia  ac  diversa  tamen  fuit  muleta  ista 
prò  personarum  discrimine,  ut  discere 
est  ex  textu  RofFensi,  laudato  a  Somnero  : 
Jn  Leg  e  Danorum  erit  reus  forisfacturse, 
quam  Dani  vocant  Lahslit.  In  Leg  e  eorum 


liberalis  Lahslit  vocant  decem  dimidise 
marcse,  hoc  est,  quinque  marcss.  Hominis 
alodium  (Bocland)  habentis  6.  dimidise 
marcse.  Villani  Lahslit,  quem  Angli  vo- 
cant Ceorlman  12.  orse.  Foedus  Edwardi 
et  Guthurni  Regum  cap.  3  :  Si  Presbyter 
ad  recium  terminum  sacrum  Ghrisma  non 
perquirat,  vel  Baptismum  neget  ei,  cui 
necesse  sitt  reddat  witam  cum  Anglis,  et 
cum  Danis  Lahslit,  hoc  est,  12.  oras.  Adde 
|  6.  et  9.  Leges  Henri  ci  I.  Regis  Angl. 
cap.  11  :  Si  quis  Dei  rectitudines  per  vim 
teneat,  solvat  Lashlite  cum  Danis,  plenam 
weram  cum  Anglis,  aut  neget  cum  12. 
Infra  :  Qui  ordinis  infracturam  faciet, 
emendet  hoc  secundum  ordinis  dignità- 
tem,  wera,  wita,  et  Lashlita,  et  omni  mi- 
sericordia. Adde  cap.  24.  66.  et  Leges 
ejusdem  Canuti  §  35.  Perperam  vero  Lax- 
lite  scribitur  in  Legibus  vernaculis 
Willelmi  Nothi  cap.  41.  quod  dispunxi- 
mus,  et  sumus  interpretati  in  nupera 
Editione  Operum  S.  Anselmi  Cantuar. 
Archiepisc.  quam  viro  eruditissimo  Ga- 
brieli Gerberono  debemus.  [<»  Vide 
Thorp.  Glossar,  in  hac  voce.] 

IiAHSUS,  Piscis  species.  Liber  dona- 
tionum  Ecclesise  Ratisponensis  in  Me- 
tropoli Salisburgensi  tom.  1.  pag.  246  : 
Qui  interrogatus...  respondit,  quod  de  Ju- 
vanensi  Sede  per  totius  anni  circulum  in 
ipso  supra  nominato  lacu,  una  navis  fieri 
deberet  ad  piscationem,  alia  de  Castello 
sursum,  tertia  de  Maninseo,  excepto  au- 
tumnali  tempore,  quando  patuli  pisces, 
quos  vulgo  Lahsos  vocant,  coire  débent,  etc. 
p*  Esox,  salmo,  Germ.olimLa/is,  hodie 
Lachs.  Vide  Graff.Thesaur.Ling.  Frane, 
tom.  2.  col.  163.] 

•  LAHUTUM,  Naviculae  species,  vulgo 
Lahut.  Form.  MSS.  ex  Cod.  reg.  7657. 
fol.  36.  r°.  :  Dictus  delatus....  quamdam 
mulier em  accepit,...  et  contra  voluntatem 
ipsius  ascendere  fecit  quamdam  barcham 
sive  Lautum  (sic),  cum  quo  Lanuto  ipsam 
portavit  ad  locum  de  Casico.  Lit.  remiss, 
ann.  1461.  in  Reg.  198.  Chartoph.  reg.  eh. 
78  :  Cum  quadam  navicala  sive  barcha, 
vulgariter  nuncupata  Lahut,...  piscando 
venerunt.  Vide  Laudus  1. 

LAI  A.  [*  Chartul.  S.  Joan.  Angeriac. 
fol.  63.  r°.  :  Addita  magna  parte  ipsius 
sylvae,  secundum  quod  percalcatio  facta 
est  et  Lata  facta  sunt  in  arboribus.  Ex 
quibus  colligitur  Laia  proprie  appellari 
arborum  incisiones,  quibus  agrorum  ter- 
mini vel  silvse  portio  caedenda  designa- 
bantur.  Vide  Lachus.  Hinc  Laier  un  bois 
est  silvam  vel  illius  partes  ejusmodi 
terminis  definire,  in  Cnarta  ann.  1307. 
ex  Chartul.  Pontiniac.  pag.  172  :  Les 
trois  parz (dudit  bois)  qui  demeurent  ausi 
comme  elles  sont  arpentées,  guiées,  dépar- 
ties  et  Laiéest  etc.  Reg.  13.  Corb.  sign. 
Habacuc  ad  ann.  1510.  fol.  36  :  En  pren- 
dant  sur  les  marchans,  quant  on  Layera 
lesdiz  bos,  de  chacun  quartier  xij.  den. 
Alayer,  eodem  intellectu,  in  Chartul. 
S.  Joan.  Laudun.  :  Chacun  an,  au  temps 
que  ly  bois  s'Alayront,  ly  dits  abbé  et 
couvent  penront  une  vioìtié  à  leur  chois, 
et  Vautre  moitié  desdits  taillis  à  nous 
appartiendra.  Vide  infra  Laya  1.  et]  in 
Leda  3. 

•  LAICALITER,  Laicatus.  .Vide  infra 
in  Laicus. 

?(c  LAIGARI.  [Laicum  fieri.  Dief.] 

•  LAICIVA,  Lixivia,  Gali.  Lessivé. 
Charta  ann.  1334.  ex  Tabul.  D.  Venciae  : 
Item  quod  nulla  persona  faciat  Laici' 
vam  aliquam  in  fonte  dicti  castri.  Vide 
Lexiva. 

LAICUS.  Eucherius  :  Laicus,  Popularis. 
[Addit  Joh.  de  Jan  uà  :  Et  dicitur  a  Laos, 
(Xaó^)  Populus;  vel  potius  a  Laos  (>a;f 


LAI 


LAI 


LAI 


15 


Xao;)  Lapis.  Inde  Laicus  i.  Lapideus;  quia 
durus  et  extraneus  a  sciehtia  literarum. 
Charta  ann.  1084.  in  Chronico  Andrensi 
tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag.  350  :  Hoc  ali- 
terà totum  factum  est  in  generalibus  pia- 
citis  apud  Gesnes  pr&sentibus  Militibus 
et  Laicis  regionis  Gisnesnis.  Albertinus 
Mussatus  de  Gestis  Henrici  Imp.  apud 
Murator.  tom.  10.  col.  412  :  Ex  civitatum 
ceterarum  legatis  aderant  et  Paduani 
quatuor,  Rolandus  de  Plaziola,  Jacobus 
de  Alvarotis,  Johannes  Henricus  de  Capite 
vaccse,  Judices,  et  Albertinus  Mussatus 
Laicus.  Recte  pignorìus  :  Laicus  hic  op- 
ponitur  Judicibus  et  Jurisconsultis,  quod 
videlicet  non  esset  adeptus  gradum,  ut 
vocant,  doctoratus  :  quo  sensu  apud  Joan. 
Villanum  legitur  lib.  9.  cap.  135.  de  Dante 
Aligerio  :  Questi  fu  grande  letterato, 
quasi  in  ogni  scienza,  tutte  fosse  Laico. 
Mirurn  enim  admodum  esse  videbatur, 
tot  litteras  caliere,  et  doctrinis  fere  omni- 
bus imbutus  esse,  neque  tamen  ad  magis- 
terii  apicem  pervenisse;  alioqui  Laicus 
alibi  distinguitur  a  Clerico.]  Salvianus 
lib.  1.  de  Gubernat.  Dei  :  Ut  omnes  Laici 
intelligerent  quantum  tram  Bei  timere 
déberent,  cum  a  presenti  peana  filios  Sa' 
cerdotis,  nec  meritum  pafentis  eriperet, 
etc.  Idem  lib.  5  :  Atque  hoc  videlicet 
Laici  tantummodo,  non  quidam  eliam 
Clericorum  seeculares,  non  multi  etiam 
religiosi,  etc. 

*  Charta  ann.  944.  apud  Ughel.  tom. 
1.  Ital.  sacr.  edit.  ann.  1717.  col.  551  : 
Ego  Eudo  episcopus  cum  voluntate  et 
consensu  de  sacerdotes  nostros,  cardi- 
nales,  presbyteros  seu  venerabiles  Lai- 
eoe,  etc. 

*  Laicus,  Illiteratus,  indoctus.  Guil- 
lel.  Neubrig.  lib.  4.  rer.  Anglic.  cap.  3  : 
Laici  estis,  si  per  expere  non  potuìstis  vim 
verbi.  Goffrid.  Vindocin.  lib.  3.  epist.  8  : 
Ad  cujus  objecta  monachus,  quia  Laicus 
est,  non  Latina,  quam  non  didicit,  lin- 
gua, sed  materna  respondet.  [»  Vide 
Haltaus.  Glossar.  German.  col.  1209. 
voce  Lay.] 

1  Laica  Communio-  Vide  Commu- 
nio 4. 

1  Laica  Lingua,  Vulgaris,  vernacula. 
Fundatio  Tolosani  Collegii  Cisterciensis 
ann.  1286.  in  ter  Anecd.  Marte  n.  tom.  1. 
col.  1213  :  Clero  et  populo  Latinis  verbis 
et  Laica  verba  (sic)t;eJ  linpaa  verbum  Dei 

froponere  valeant  et  etxam  predicare. 
nquesta  ann.  1440.  ex  Archi vo  Abbatiae 
Cassaniae  in  Bressia  :  Articuli  lingua 
Laica  et  intelligibili  voce  expo  siti.  Sen- 
tenti a  arbitralis  in  ter  Dominos  et  Com- 
muni tatem  Calliani  ann.  1497  :  Prsesen- 
taverunt  quandam  Cedulam  in  lingua 
Laica  descriptam.  [*  Doctrin.  Alex,  de 
Villa  Dei  qui  vivebat  ann.  1240  :  Atque 
legens  pueris  Layca  lingua  reserabit.  Ubi 
Glossa  :  id  est7  Vulgati.  Vide  infra  in 
Lingua.] 

Laici,  dicti  in  Monasteriis,  qui  vulgo 
Conversi,  Oblati,  Donati.  Vide  Haefte- 
num  lib.  3.  Disquisit.  Monast.  tiract.  1. 
disq.  8.  et  Menardum  ad  Colico rdiam 
Regular.  pag.  1028. 

J  Laicalis,  ut  Laicus,  pertinens  ad 
laicum.  Laicalis  habitus,  in  Capitili.  Ca- 
roli C.  Ut.  1.  Regalis  et  Laicalis  potestas, 
apud  Gerohum  de  corruptó  Ecclesiae 
statu  ad  Eugenium  III.  PP.  tom,  5.  Mis- 
celi. Baluz.  pag.  180.  Laicalia  imperia, 
in  Charta  ann.  863.  apud  D.  Calmetum 
Hist.  Lotharingiae  tom.  1.  col.  307.  Lai- 
calis persona,  in  Chron.  Andrensi  tom. 
9.  Spicil.  Acher.  pag.  386.  Laicalis  pa- 
tronus,  in  Litteris  ann.  1410.  apud  Ry« 
mer.  tom.  8.  pag.  633.  Laicalia  officia, 
in   Bulla    Pauli    III.    PP.    ann.    1549. 


tom.  1.  Maceriarum  In  salse  Barbaree 
pag.  255. 

Laicalitas,  Proprietas,  qua  quis  dici- 
tur  laicus,  vel  laicorum  cong  reg  alio.  Jo. 
de  Jan  uà. 

JLaigaliter,  Job  anni  de  Jan  uà,  More 
laicali  ;  Layement,  in  Glossis  Lai.  Gali. 
San  german.  P  Charta  Guill.  episc.  Pa- 
ris, ann.  1245.  in  Chartul.  S.  Dion.  pag. 
492.  col.  1  :  Girardus  presbyter  de  Sere- 
niis  recognovit  coram  nobis  se  tenere  Lai- 
caliter  tantum,  quod  est  dicere,  sicut  lai- 
cus et  ad  usus  et  consueludines,  quibus 
laici  tenent,  etc.  Stat.  synod.  eccl.  Cori- 
sopit.  MSS.  :  Prohibemus  omnibus  et 
singulis  viris  ecclesiasticis  nostrarum  ci- 
vitatis  et  diocesis,  ne  se  Laicaliter  inge- 
rant  in  vestibus  aut  capillis,  gestu  vel 
sermone.] 

1  Laicatus  ,  Laicalis  conditio ,  dis- 
tincta  a  clericali.  Consuetud.  Tolos. 
MSS.  fol.  36  :  Si  non  in  possessione  cleri- 
catus  sit,  penes   Episcopum   erit,  donec 

quaestio   Lay  catus fuerit    terminata. 

[*  Charta  vet.  apud  Murator.  tom.  5. 
Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  455  :  Terra 
vestra  scripti  sancii  vestri  monast erti, 
qui  fuit  quondam  Timolhei  monachi  ves- 
tri, qui  in  Laicatum  Taurus  vocabatur, 
etc] 

**  L  aic  are,  Clericatus  ordì  ne  m  abji- 
cere.Chart.  ann.  1218.  apud  Guden.Cod. 
DìdI.  tom.  2.  pag.  35  :  Si  filius  fratris 
mei,  quod  absit,  Laicaverit.  Alia  ann. 
1292.  ibid.  pag.  271  :  Si  contingat  Rein- 
hardum  viam  ingredi  carni,  universa,  vel 
monachari  vel  Laicari,  etc. 

LAI  DARE,  Lareidia.  Vide  in  Lada  1. 

*LAIGNERIUM,  Laygnerium,  Vec- 
'»:ura  lignaria,  cui  obnoxii  erant  tenen- 
tes  seu  mansionarii,  quam  interdum 
pecunia  redimebant,  nostri s  Laignier  et 
Loingnierì  a  vocabulo  Laigne  et  Loin- 
gne,  quo  lignum  quodvis  ad  comburen- 
dum  signiflcatur.  Charta  ann.  1318.  in 
Reg.  56.  Chartoph.  reg.  eh.  533  :  In  cap- 
ponibus  et  redditibus  caponum,  censibus 
pecuniariis  quibuscumque,  Laignerio,  vi- 
nagiis,  corveis,  etc.  Alia  ann.  1319.  in 
Reg.  59.  eh.  56  :  Item  (concedimus)  Lay- 
gnerium extimatum  sex  solidos  Parisien- 
ses  valere  per  annum  in  vìllis  de  Bosco  et 
de  Parigniaco  /...  et  in  summa  omnium 
prsedictorum,  tam  in  pecunia  quam  Lay- 
gnerio,  corveis,  caponibus,  etc.  Charta 
Odon.  ducis  Burg.  ann.  1325.  in  Reg.  93. 
eh.  43  :  ltem  les  bois  de  Tremblay,..,  ou- 
quel  bois  le  chastellain  de  Brancion  veut 
fair  e  un  Loignier  pour  soy  chauffer  chas- 
cun  an.  Infra  :  Laignier.  Libert.  villae  de 
Borbon.  ann.  1204.  in  Reg.  61.  eh.  306  : 
Ma  courvée  don  bruii,...  et  mon  Leignier 
chascun  an  à  feste  Touzsainz.  Charta 
ann.  1321.  ibid.  eh.  123  :  Li  habitans  de 
ladile  ville  doient  à  leurdit  seigneur  le 
charroi  de  leurzdiz  cJUvaus  par  chascun 
an  deus  jours,  pour  so  ri  Leingnier  charier. 
Loignier,  in  alia  ann.  1312.  ex  Reg.  60. 
eh.  220.  Lengnier,  in  Stat.  Joan.  dom. 
de  Corner  cy  ann.  1336.  Libert.  Joinvil. 
ann.  1354.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  297.  art.  23  :  Chascun s  hernoiz  de 
chevaux  nous  devrait  amener  une  chartée 
de  Loignes  une  foiz  en  Van,  prise  en  nos 
bois  de  Jonville,  pour  fair  e  nostre  Loin- 
gnier  a  Nouel.  Loingner,  in  Lit.  ann. 
1357.  tom.  6.  earumd.  Ordinat.  pag.  631. 
art.  4.  Charta  ann.  1339.  in  Chartul.  eccl. 
Lingon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  281.  r°.  : 
La  taille  acoustumée  à  pater  en  argent 
chascun  an  de  mes  hommes,...  et  le  cha- 
roy  don  Laignier  du  Noel.  Charta  verna- 
cula Joan.  comit.  Pontiv.  ann.  1177.  in 
Lib.  albo  domus  pubi.  Abbavil.  fol.  167. 
v°.  :  Le  quesne  et  ossi  hestre  et  toutes  les 


autres  Laignes,  etc.  Lit.  remiss.  ann. 
1361.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  266  : 
En  laquelle  maison  je  ay  mis  ma  Laigne 
et  fagos,....  licei  dictus  exponens  aliqua 
Ugna  vel  fagotos  in  eadem  domo  non  ha- 
beret.  Stat.  prò  bono  pubi,  ex  Lib.  rub. 
fol.  magn.  Abbavil.  art.  16  :  Que  toute  le 
Laigne,  le  merieng  et  le  carbon  qui  vieni 
par  karette  en  le  ville,....  et  que  le  Lai- 
gne qui  vient  en  navél,  eie.  Une  busche, 
que  Ven  nomme  communément  à  Abbe- 
ville  une  Laigne,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1451.  ex  Reg.  184.  eh.  184.  Fabul.  tom.  1. 
pag.  17  : 

Li  vilains  a  demandò  Laingne. 

*  Hi  ne  Laigner  et  Laignier,  prò  Bu- 
che?, Cella  lignaria.  Lit.  remiss.  ann. 
1391.  in  Reg.  142.  eh.  97  :  En  entrant  en 
icelle  taverne  Vexposant  chey  a  un  genoul 
en  Laigner  d 'icelle.  Alia?  ann.  1431.  in 
Reg.  175.  eh.  108:  Le  suppliant  prxnt  ou 
Laignier  de  Vhostel  une  busche  ou  baston, 
etc.  Vide  Lignarium  1.  et  2. 

*  Aliud  vero  sonat  verbum  Laigner, 
Obmurmurare  sci  1  ice t  vel  increpare,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1366.  ex  Reg.  97.  Char- 
toph. reg.  eh.  525  :  Après  plusìeurs  pa- 
roles,  sa  f emme  il  féry,  et  non  contempt 
de  ce,  vint  à  Ysabeau  sa  chamberriere, 
laquelle  Laignoit  ou  respondoit  despiteu- 
sement. 

|  LAI  NARI  US,  Lainerius.  Accipitris 
genus,  vulgo  Lanier.   Vide  Falco  1.  et 

r  CLYLCLYÌ.Ì  2 

1  LAIRISGUM.  Vide  in  Larriciunu 

LAIRWITA,  Leyrwita,  Legerwita, 
etc.  Stupri,  seu  concubitus  illegitimi 
muleta.  Vide  Spelmannum. 

Lejerwite.  Leges  Henrici  I.  Reg. 
Angl.  cap.  81:  Quidam  villani  et  qui  sunt 
ejusmodi  Lejerwitam  et  blodwitam,  et  hu- 
jus  minora  forisfacta  emerunt  a  dominis 
suis,  etc. 

Lerwjte,  in  Charta  ejusd.  Henrici  I. 
Reg.  Angl.  prò  MonasterioS.  Catharinae 
Rotomag.  in  Regesto  Norman,  sign.  P. 
in  Camero  Cornput.  Paris.  :  Quietas,  li- 
beras  et  sólutas,  de  shiris,  et  de  hundredist 
et  placitis,  et  querellis  et  de  mudris,  et 
de  warpenl,  et  scutagio,  et  gildis,  et  da- 
negildis,  et  assisiis,  et  hidagiis,  et  de 
operationibus  pontium  et  castellorum,  et 
de  Lerwìte,  et  de  hegelwite,  et  de  fleanti- 
neswite,  etc. 

Lejewite,  in  Charta  Regis  Henrici  II. 
tom.  2.  Monast.  Angl.  pag.  283. 

Legerwita,  Eadem  notione.  Bromp- 
tonus  :  Legerwite,  (perperam  Edit.  Le- 
therwithe)  est  emenda  prò  corruptione 
nativa.  Ex  Saxon.  1  segar,  Concubìtor, 
et  wite,  Muleta.  Leges  Henrici  I.  Reg. 
Angl.  caD.  23.  de  Forestis  :  Si  quis  blod- 
witam, fintwitam,  Legerwitam,  et  hujus- 
modi  forisfaciat,  et  inde  veniat  sine  divi- 
diatione  vel  calumnia,  placitum  domini 
sui  est. 

LAISGUM.  Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  19. 
|  8.  [«*  Rothar.  305.]  :  Si  quis  roborem, 
aut  quercumt  seu  ccrrum,  quod  est  modo 
Laiscum....  inciderit.  Edit.  Heroldi  tit. 
101.  |  62.  Seu  quercum,  quod  est  medula 
Jschal,  etc.  [Muratorii,  Quod  est  modula 
Iscol.  Cod.  Mutin.  Quod  est  Modolaisclo  ; 
Estens.  Quod  est  modula  Riselo.] 

*  Leson ,  nostri s  ,  haud  scio  unde, 
Scamni  genus.  Lit.  remiss.  ann.  1385.  in 
Reg.  128.  Chartoph.  reg.  eh.  228  :  Vexpo- 
sant qui  se  apoìoit  à  un  banc,  appellé  Le- 
son, qui  estoit  emmi  la  maison,  etc. 

®LAISSA,Donatio,  legatum,  Gali.  Legs, 
alias  Lais.  Vide  in  Divisa  1.  Les,  apud 
Bellom.  Ms.  cap.  12.  pag.  30.  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Layssas, 
Prov.  Leguatum,  quod  in  testamento  di- 


16 


LAL 


LAM 


LAM 


mittitur.  Charta  Mattia,  episc.  Trec.  ann. 
1174.  in  Chartul.  Arremar.  :  Ecclesia  S. 
Johannis  habebit...  medietatem  omnium 
oblationum,  tam  in,  omnibus  Laissis  mor- 
tuorum,  quam  in  omnibus  oblationibus 
vivorum.  Vide  in  Laxare  2. 

*  LAISSAMENTUM,  Cessatio,  ab  aliqua 
re  discessio,  Gali.  Désistement,  délaisse- 
ment.  Charta  senese.  Ruthen.  ann.  1310. 
in  Reg.  49.  Chartoph.  reg.  eh.  80:  Dicli 
macellarti...  débent  ipsum  macellum  te- 
nere intus  et  extra,....  quilibet  in  perpe- 
tuum  et  sìne  excusatione  partis,  sive  di- 
minutione  seu  Laissamento  causse. 

^LAISSERIA,  Lacus,  piscina.  Charta 
Curiae  Suession.  ann.  1240  :  Recognove- 
runt  etiam  quod  in  lacu  vel  Laisseria  dic- 
torum  Jacohi  et  Eremburgis,  quod  conti- 
guum  est  dicto  vivario  S.  Medardi  piscari 
non  polerunt. 

LAISUS,  Sinus.  Pactus  Legis  Salicae 
tit.  49  :  Et  sic  festucam  in  Laisum  jactet. 
Forma  traditionis,  et  transferendi  domi- 
mi. De  vocis  origine  vide  conject  urani 
Wendelini,  [**  Grimm.  Antiq.  «Tur.  Ger- 
raan.  pag.  122.  et  Eichhorn.  Ilistor.  Jur. 
German.  § 59.] 

LiESiVERPUM,  Cessio,  gurpitio  :  Lseso- 
verpire,  Cedere,  transferre,  quasi  in  Las- 
sù m,  id  est,  sin  uni  alien  jus  werpire,  fes- 
tuca, quae  est  signum  traditionis,  in 
Laisum  seu  sinura  jacla,  secundum  Le- 
gem  Salicam  tit.  48.  Habetur  apud  Mar- 
culfum  lib.  1.  for.  13  :  Pr&ceptum  de  Lae- 
siverpo,  [Baluz.  L&siuverpo,  melius  Lsesi- 
werpó]  per  manum  Regis,  xxhV  vocis  Lae- 
soverpire  notio  indica  tur  :  Quod  ìpsas 
villas  in  suprascriptis  locis  nóbis  volun- 
tario  ordine  visus  est  Lsesoverpisse,  vel 
condonasse.  [Eccardus  in  suis  ad  Pac- 
lum  Legis  Salicae  notis  pag.  92.  legit 
Leuseverpisse,  observatque  veteres  etiam 
scripsisse  Lesoverpire ,  et  Leisoverpire 
prò  LaÌ8overpire.  Baluzius  habet  Leuseu- 
verpire.] 
LAITIHUNT.  Vide  in  Canis. 
LAI  US.  S.  Gaesarius  in  Regula  ad  Mo- 
naci! os  cap.  26  :  Vestimenta  alio  colore 
non  induatis,  nisi  Laia,  lactina  et  nigra 
nativa.  Idem  in  Regula  ad  Virg.  cap.  40: 
Omnia  vero  indumenta  simplici  tantum 
et  honesto  colore  habeant,  nunquam  ni- 
gra, non  lucida,  sed  tantum  Laia,  vel 
lactina.  Cap.  seq.:  Tinctura  in  Monaste- 
ri^) nulla  alia  fiat,  nisi,  ut  supra  dictum 
est,  Laia  et  lactina.  Idem  repetit  Cassa- 
rius  in  Recapitul.  cap.  7.  ut  et  S.  Aure- 
lìanns  in  Reg.  ad  Virg,  cap.  22.  et  S.  Do- 
natus  in  Reg.  cap.  63. 

*  LAIXA,  ut  supra  Laissa.  Charta  ann. 
1202.  in  ter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ. 
col.  50:  Quicunque  homo  vel  f emina  ali- 
quam  Laixam  vel  donum  de  honore,  vel 
auro,  vel  rebus  suis  prò  amore  Dei  et  sa~ 
Iute  animse  suse  ibi  fecerit,  illam  Laixam 
vel  donum,  quodeunque  sit,  dono  et  con- 
firmo  ego  per  me  et  meos  omni  tempore 
valituram  et  firmam. 

1  LALANGULA,  Crustula.  Laurent,  in 
Aroalthea. 

]  LALLARE,  Lac  trahere,  apud  Papiam. 
Fu  si  us  Joh.  de  Janua  :  Lallare,  Dormire 
vel  lac  sugere,  lactere,  et  est  verbum  fic- 
titium,  ì.  de  sono  tractum.  Cum  enim  nu- 
trices  pueris  plorantibus  praecipiunt  dor- 
mire vel  lactere,  dicunt  la  la  la  la,  i. 
dormi  vel  lacte:  et  est  tractum  a  sono  qui 
fit  in  ore  pueri  lactantis,  scil.  la  la  la  : 
et  inde  tractum  est  Lallare,  i.  lactere. 
Persi  us  : 

Iratus  mammae,  Lallare  recusas. 

Gloss.  Lat.  Graec.  :  Lallare ,  pa6a?eiv , 
Inarticulatam  vocem  edere.  Scaliger  de 
causis  Ling.  Lat.  cap.  38  :  L  quoque  fa- 


cillim  a  fuit,  alque  inter  primas  reponenda  ; 
lactentis  enim  fetatis  est. 

1  Lallus,  Nutricum  cantiunculas  la, 
la,  ut  somnus  pueris  inducatur.  Auson. 
Epist.  16  : 

Nutricis  inter  lemmata 
Lalltque  somniferos  modos 
Snescai  peritis  fabulis. 

Turnebus  lib.  18.  Advers.  cap.  34.  Deum 
interpretatur,  qui  praeerat  nasniis  illis 
balbis,  quas  nutrices  pueris  occinunt  ; 
secus  vero  Scaliger  et  alii. 
*  LALLAT0R.  [Qui  lallat.  Diep.] 

1.  LAMA.  Festus  :  Lama ,  Lacuna. 
Gloss.  Lat.  Graec.  Lamx ,  Tu^Seie  xó- 
Ttoi.  Ugutio  et  Joan.  de  Janua  :  Lama, 
mae,  est  locus  voraginosus,  vel  lapis  in  via 
abruptus.  Lama,  i.  frustum  auri,  vel  ar- 
genti, vel  alterius  metalli.  Papi  gè,  Lamse 
sunt  confractìones  viarum,  quae  fieri  so- 
lent  pluvia  interveniente.  Vita  S.  Mauri 
Episc.  Caesenatis  n.  5  :  Locus  scilicet  nec 
praeruptis  cacuminibus  sublimius  ad  alta 
porrectus,  nec  omnino  depressus  in  ima, 
ad  arvalis  Lamae  videbatur  planitiem 
cosequatus.  [Ennius  :  Silvarum  saltus,  la- 
tebras  Lamasque  lutosas.]  Paulus  War- 
nefridus  lib.  1.  de  Gest.  Longobardor. 
cap.  15.  Piscinam  Longobar.  lingua  La- 
mam  appellali  auctor  est.  [Papias  : 
Lama,  Piscina  dici  tur  a  quibusdam  Bar- 
baris.}  Charta  Alfonsi  VII.  Regis  Hisp. 
aerse  1182.  apud  Yepez  tom.  7  :  Et  exinde 
per  eam  Lamam  deg  e  nera  ri.  La  ma,  Dan  ti 
in  Infer.  cant.  20.  usurpatur  prò  valle. 
Inde  Lamina,  parva  Lama.  Vide  Ughel- 
lum  tom.  6.  pag.  845.  tom.  7.  pag.  1273. 
tom.  9.  pag.  206.  Chronic.  S.  Bartholo- 
maei  de  Carpineco  lib.  2.  pag.  1242.  etc. 
[*>  Vide  Forcellin.] 

e  Stat.  Mutin.  rubr.  212.  pag.  39.  v»  : 
Fossata,  quae  vadunt  et  sunt  juxta  stra- 
tam  Ganaceti,  serrentur  et  serrata  tenean- 
tur,  ita  quod  aqua  discurrat  in  Lamam. 
Italis,  Lama  est  planicies,  campus.  Idem 
quod  Torrens  monte  precipiti  de  voi  u- 
tus,  in  Vita  B.  Cicchi  tom.  1.  Aug.  pag. 
661.  col.  1  :  Diabolus  serpens  ejus  f elici- 
bus  actibus  invidens,  aquarum  violentia 
et  pestilenti^  inauditse  ita  fortiler  Lamam 
cimx  superioris  induxit  et  irruit  in  eccle- 
siam  praclibatam,  etc.  Haud  scio  quid 
Lame  signifìcet,  nisi  sit  mendum  prò 
Sanct&i  vel  Lunae,  in  Charta  ann.  1309. 
ex  Reg.  13.  Chartoph.  reg.  eh.  164  :  Pro 
facienda  quadam  elemosina  annis  singu- 
Us  in  prima  die  Lame  Quadragesimae 
pauperibus  ad  ecclesiam  seu  villam  de 
Chanzeyo  dieta  die  anno  undecimque 
confluentibus. 

2.  LAMA,  Dgemonum  speci es.  Apud 
Gervasium  Tilleberiensem  MS.  lib.  3.  de 
Otiis  Imperiai,  cap.  87.  Lamae  dicuntur 
esse  mulières,  quse  noctu  domos  momen- 
taneo discursu  penetrant,  dolia  *  relent 
[f.  deplent,]  cofinos,  catinos,  et  ollas  per- 
scrutante, et  infantes  ex  cunis  extrahunt, 
luminaria  accendunt ,  et  nonnumquam 
dormientes  affligunt.  Quo  loco  Lamae 
alias  videntur  a  Lamiis,  de  quibus  ita 

cap.  seq.  :  Lamias,  quas  vulgo  mascas 

vocant,...  dicuntur  autem  Lamias...  vel 
potius  laniae  a  laniando  quia  laniant  in- 
fantes.  Eucherius  Lugdunensis  :  Lama, 
in  Esaia,  genus  monstri ,  ut  quidam  affir- 
mant.  Vide  Ni  1  um  Mon.  lib.  2.  Epist. 
205.  et  infra  in  voce  Striga,  et  Ugheflum 
tom.  8.  pag.  712.  [*  Glossar.  Lat.  Gali, 
ex  Cod.  reg.  4120  :  Lamia,  genus  mon- 
stri,  Gali.  Mare,  vel  animai.]  [**  Vide 
Grimm.  Mythol.  German.  pag.  597.] 

1  3.  LAMA,  Lamina,  Gali.  Lame,  Ital. 
Lama.  Translatio  Cruciflxi  qui  S.  Jo- 
hanni  Gualberto  caput  inclinavi t,  in  Ac- 


tis  SS.  Julii  tom.  3.  pag.  453  :  Jussit  in~ 
super,  ut  suis  sumptibus  tota  crux  arge**' , 
tea  tela,  quam  Lamam  vulgo  appellanti 
convestir etur.  Papias  :  Lamse,  fractu?& 
cujuslibet  metalli  in  latitudinem  ductae* 
p  Lit.  remiss.  ann.  1354.  in  Reg.  82. 

Chartoph.  reg.  eh.  351  :  Jpsum  ensem 

apprehendit  nuda  manu  per  alemellam 
sive  Lamam.]  Vide  Lama  1. 
^  LAMBA.  [Lamina.  Diep.] 

*  LAMBADA.  [Mursena.  Dief.] 

]  LAM  BARE,  prò  Lumbare.  Cruci  fixum 
argenteum  aureum  habentem  Lambare 
pretiosis  lapidibus  intextum,  in  Diariis 
Trevoltianis  ann.  1714.  pag.  1327. 

1 1.  LAMBELLUS,  Transversa  in  capite 
scuti  gentili tii  taenia,  vulgo  Lambél. 
Conventiones  Ludovici  Regis  Sicilias 
cum  Arelatensibus  ann.  1386.  ex  MS.  D. 
Brunet  fol.  1.  v».  :  Arma  dicti  D.  Regis 
ftorum  lilii  cum  tribus  Lambellis  desuper. 
Vide  Làbellus. 

*  2.  LAMBELLUS,  Ornamenti  genus, 
diminut.  fortassis  a  Limbus.  Chron. 
Guill.  Bardini  inter  Probat.  toni.  4.  Hist. 
Occit.  col.  13  :  In  qua  (tabula)  erant 
descripta  eorum  nomina,  qui  in  parla- 
mento Tolosano  sedere  debebant,  quorum 
pra&conisatione  factat...  acceperunt  a  fae- 
cialibus  regis  vestimenta  solemnia,  pallia 
coccinea  herminacea,  Lambellos ,  (alias 
Cambellos)  pileos  ex  denso  panno  serico 
cum  circulo  aureo.  Vide  infra  Lambus. 

*  LAMBETA.  [Piscis  :  «  Perca  lucio- 
perca. »  Dief.] 

1  LAMBITI0,  Actus  lambentis.  Vita  S. 
Richardi  Episc.  Cicest.  tom.  1.  Aprii, 
pag.  286  :  Et  sicuf  ex  fluida  materia  ianis 
beneficio  sai  in  solidam  petrse  matenam, 
animalium  infirmorum  Lambitioni  profu- 
turnm  vertitur,  sic,  etc. 

LAMBITTA.  Chronicon  Trudonense 
lib.  1.  pag.  350  :  llem  clavicellam  ex 
auro ,  Lambittas  duas  argento  textas  , 
vexilla  quatuor,  etc.  [Legendum  Cambut- 
ta$  probabiliter  conjectat  Mabillonius 
tom.  3.  Annal.  Benedict.  pag.  163.] 

»  LAMB0YA,  Fluvius,  qui  in  Venenam 
labi  tur.  Charta  Henr.  comit.  Trec.  ann. 
1172.  in  Chartul.  Pontiniac.  eh.  72  :  Con- 
cessi quod  infra  fines  illos,  quos  claudit 
Lamboya  fluvius,  sicut  in  Vennam  flu- 
vium  defluit  et  Venna  versus  Senonis 
currit,...  nec  ego  nec  alius..,  villam  amodo 
constituemus. 

*  LAMBREGLA,  f.  Imbrex,  stillicidium, 
Gali.  Goutiere.  Charta  ann.  1293.  apud 
Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  669  :  Edificium  cujusdam  domus  lon- 
gitudinis  viginti  septem  pedum  et  largi- 
tudinis  decem  pedum  et  dimidii,  scilicet 
cupos,  Lambreclas.  columpnas,  spondas, 
mureas,  positas  in  ea.  Vide  infra  Lambrus. 

]  LAMBRIGARE,  Lacunare,  Gallice 
Lambrisser,  Lambrices,  Lacunar.  Gali. 
Lambris.  Vide  Jambricare. 

Lambroficare.  Tabular.  Fossatense  : 
Apud  Euriacum  fecit  Abbas  appentitia, 
quae  sunt  juxta  portam  domus  super  vi- 
neas,  fecit  Lambroficari,  et  caminum  in 
eadem,  et  in  altero  solio  fieri  caminum 
ad  opus  suum  et  sodorum  suorum,  etc. 
Forte  idem  quod  apud  nos  Lambrisser, 
in  lacunar  camerare. 

T  Lambrucatus,  Laqueatus ,  Gali. 
Lambrissé,  Fundatio  Monast.  Coeleé tino- 
rum  Suession.  apud  Marten.  tom.  6. 
Ampli  ss.  Collect.  col.  608  :  Claustrum 
cum  pilaribus  duri  lapidis  pulcre  compo- 
situm,  et  mire  desuper  tigno Lambrucatum. 

|  Lambrughium,  Lacunar,  Gali.  Lam- 
bris. Co  mp  ut  us  ann.  1202.  apud  D.  Brus- 
sei  de  Feudorum  usu  ad  calcem  tom.  2. 
pag.  CXLii.  col.  2  :  Pro  palicio  reficiendo 


LÀM 


LAM 


LÀM 


M 


X.  sol.  prò  Lambruchio  domus  Fratria 
Garini  xn.  èolid. 

1"  Lambrtjscare  ,  Lacunare.  Vetus 
Charta  apud  Lobinell.  tom.  2.  Histor. 
Britan.  col.  550  :  Postquam  fuit  Dux  Bri- 
tanniSB  fecit  eamdem  Ecclesiam  Lam- 
bruscari. 

c  Lambroissare  ,  Lacunare,  Gali. 
Lambrisser,  alias  Lambroissier  et  Lem- 
broissier.  Reg.  A.  2.  Cam.  Comput.  Paris, 
ad  ann.  1321.  fol.  50.  r°  :  Rex  manda  vit... 
viridario  forestss  de  Brotona,  quod  ipse 
deliberar  et  fratribus  Prsedicatorum  Ro- 
thomagensium  dimidium  arpentum  bosci. . . 
prò  Lambroissando  eorum  dormitorio  et 
prò  ardere.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1412.  in 
Beg.  166.  Chartoph.  reg.  eh.  296:  Un 
chariot  couvert  afiertré  et  Lembroissié  de 
boys.  Mirac  Mss.  B.  M.  V.  lib.  1  : 

Lors  moustiers  tiennent  ors  et  sales, 

Et  lor  cambres  et  lor  gratis  sales 

Font  Lambroissier,  paindre  et  pourtraire. 

A  voce  Lambrois,  Laeunar,  tabulatum, 
vulgo  Lambris,  plancher.  Lit.  remiss, 
ann.  1389.  in  Reg.  135.  eh.  220  :  Jehan  de 
Vendosme  chevalier,  nostre  chambellan  et 
seigneur  de  Feuillet,  desirant  de  tout  son 
cozur  savoir  la  verité  du  cas,  fist  mettre 
et  tapir  sécrétement  sur  le  Lambroiz  de 
sa  chambre  un  de  ses  varlés.  Cost.  Paris, 
in  Reg.  sign.  Noster  Cam.  Comput.  fol. 
37.  v°  :  Le  millier  de  Lambrois,  ij.  den. 
Reg.  sign.  Pater  ejusd.  Cam.  fol.  249. 
v°  :  Jtem  pour  le  millier  de  Lambruiz  de 
de  ij»  piés,  et  de  ij.  piés  et  demi  l'un 
parmi  Vautre,  iiij.  den.  Lambru,  eadem 
notione,  un  de  Lambrucher,  Oontabuiare, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1379.  ex  Reg.  115. 
eh.  162  :  Le  suppliant  se  tint  dessns  la 
chambre,  où  gisoit  son  pere,  qui  est  Lam- 
bruchée;...  une  des  fois  qu'il  estoit  sur 
laditte  chambre,  il  vit  par  un  pertuis,  qui 
estoit  ou  Lambru  d'icelle ,  etc.  Pedag. 
prior.  S.  Gondulti  ann.  1314:  Le  millier 
de  Lambrus,  iiij.  den.  Vide  Lambricare* 

*  LAMBRICUS.  [Lumbricus.  Dief.J 

*  LAMBRUC.  Vox  contracta  et  forte 
mendosa,  cujus  tamen  sensus  satis  est 
apertus,  in  Libert.  Brianc.  ann.  1343. 
tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  726, 
art.  11  :  Considerans...  quod  in  recogm- 
cione  per  ipsas  universitates  vel  singula- 
res  persona»  dictae  bailliviae  Brianczonesii, 

de   juribus   dalphinalibus    facienda 

multi  possent  incidere  in  Lambruc,  ex 
ignorancia,  simplicitate,  vel  ruHicitate, 
etc.  Id  est,  in  errorem,  quapropter  mulc- 
tam  falsae  declarationis  incurrerunt. 

*  LAMBRUS,  TegulaB  species,  imbrex. 
Stat  Vercel.  lib.  4.  pag.  82.  v°  :  Jtem 
quod  fornasarius  faciat  seu  fieri  faciat 
lapides,  cupos,  Lambros  et  cugnolios,  cu- 
juscumque  modi  sint,  bene  coctos. 

*  LAM  BUS,  Ornamenti  genus,  idem 
videtur  quod  Diadema.  Elog.  Ludov.  Pii 
tom.  6.  Oollect.  Histor.  Frane,  pag.  266  : 

Non  lemet,  mi  Rex,  Lambì»  non  aureua  ìnflat  ; 
Non  diadema  micans  mentis  in  arce  sedei. 

Vide  supra  Lambellus  2. 

1  LAMDAREUS.  Vide  supra  Labdareus. 
^  LAMEA.  [Lamia.  Dief.] 

*  LAMEN  JTLamina.  Dief.] 
LAMENTATIO,  Querela,  actio;  calum- 

nia.  Oharta  Hugonis  Archiepiscopi  Ge- 
nuensis  ann.  1184.  apud  Ughe/lum  :  Si 
vero  ante  alium  judicem  Lamentatio  trac- 
tabitur,  donationis  a  nobis  faetse  testimo- 
nium  perhibebimus.  Occurrit  praeterea 
in  Oharta  ann.  1161.  apud  P.  Mariani 
Campum  in  Hist.  Ecc.  Placent  in  Reg. 
2.  part.  Charta  17. 

Lamentatio  Mensurna.  Histor.  Offae 
Regis  Merciorum,  ex  MS.  S.  Albani  : 


Offanus  autem  (Offae  filius,  qui  et  Offa 
II.  di  ci  tur)  oculos  patris  sui  pie  claudens, 
Lamentationes  Mensurnas  cum  magnis 
ejulatibus,  lacrymis,  et  specialibus  piane- 
tibus,  prout  moris  tunc  erat  Principibus 
magni ficis,  lugubriter  prò  tanto  favore 
continuava,  obsequiisque  magni  (ice  tam 
in  Ecclesia  quam  in  locis  forinsecis  com- 
pletisi apparatu  regio  et  celeberrimo  in 
eminentiori  Ecclesia  penes  Gloverniam 
urbem  egregiam  eidem  exhiberi  jubet  se- 
pulturam.  Ex  Spelmanno  in  Monthday. 
Vide  Mensurnum. 
LAMENTATRICES.  Vide  Cantatrices. 

*  LAMENTELA,  Querela,  Gali.  Plainte. 
Lit.  Joan.  march.  Montisfer.  ann.  1355. 
ex  Bibl.  S.  Germ.  Prat.  :  Dicebatis  quod 
de  nobis  habébatis  causam  et  veram  mate- 
riam  Lamentela*  :  tamen  istud  seu  cau- 
sam quare,  dicere  seu  exprimere  nolebatis. 

*  LAMENTUM,  Acta  S.  Sebaldi  tom.  3. 
Aug.  pag.  772.  col.  2:  Quod  cemens  de- 
vota mulier,  quae  posnitentium  jam  vitam 
agebat,  quia  circulum  ferreum  in  Lamen- 
tum  gestabat  ad  brachium.  Id  est,  ut  ad- 
dunt  docti  Editores,  in  signum  poeni- 
tentiae  vel  doloris  de  suis  peccatis.  Vide 
Circuii  ferrei  in  Circulus, 

*  LAMERA,  Lamina,  Ital.  Lamiera. 
Hist.  belli  Forojul.  apud  Murator.  tom. 
3.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  1204  :  Et 
unus  venit  ad  por  tam  cum  una  hasta, 
super  quam  erat  una  Lamera  ferrea  cum 
sagittis  accensis,  putans  ignetn  in  porta 
infigere. 

*  L AMERE.  [Lam bere.  Dief.1 

*  LAMERIA,  Thorax,  Ital.  Lamiera. 
Stat.  datiar.  Riper.  cap.  12.  fol.  4.  v°  : 
De  qualibet  soma  calybis,  ferri  soldi.  La- 
meriarum  et  pectoralium ,  de  pensibus 
duodecim,  prò  introitu  soldi  sex. 

*  LAMETATOR.  [Lamentator.  Dief.] 

*  LAMIA.  Vide  supra  Lama  2. 
LAMIARI,  Fascinari,  [Leonardo]    in 

Addi tioni bus  ad  Vitam  S.  Antonini. 

1  lami  aria,  Fasci  n  atri  x.  Vide  Fac- 
tur  ari 

*  LÀMIGO.  [Lama.  Dief.] 
ìf.  LAM  ILA.  [Lamia.  Dief.] 

1.  LAMINA,  ut  pix  tseda,  in  ter  pouravouc, 
in  sanctorum  Martyrum  Actis  recen se- 
tur  passim.  [**  Lamina  ferrea  aut  aerea 
candens  corpori  admovebatur.  Vide 
Forcellinum.J 

1  Laminares  Nummi,  Qui  Constant 
ex  tenuissimis  laminis,  de  quibus  con- 
sulendus  Joh. Christoph. Oleari i  Isagoge 
ad  Numophvlacium  Bracteatorum,etc. 
Jenae  3694. 

|  Laminatus,  Laminis  tectus,ornatus, 
Ital.  Laminato.  Testam.  Gregorii  XI.  PP. 
Apud  Acher.  tom.  6.  Spicil.  pag.  681  : 
Jtem  legamus  dicto  monasterio  Cas&-Dei 
unum  valde  pretiosum  jocale  de*  auro  et 
de  argento  et  lapidibus  pretiosis  Lamina- 
tum  et  elaboratum,  in  quo  est  reconditum 
brachium  S.  Andrese  Apostoli. 

*  2.  LAMINA,  Locus,  ut  videtur,  ubi 
arundines  seu  canna?  crescunt;  Lame 
quippe  cannam  dixerunt  nostri,  teste 
Ootgravio.  Oharta  ann.  1258.  in  Ohartul. 
eccl.  Lingon.  ex  God.  reg.  5188.  fol.  234. 
v°:  Robelinus  (de bet)  vj.  denarios  de  La- 
mina Boisserise.*.  Simon  li  tannieres  iij. 
den.  de  Lamina  et  iij.  den,  et  oboi,  de 
boisseria.  Laurentius  Coque  iij.  den.  de 
eadem  Lamina.  Hi  ne  forte 

°  Lamina  Candela  ,  quod  instar 
cannae  sit  candela.  Inquisit.  forestae  de 
Lyons  in  Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg. 
part.  2.  fol.  118.  r°.  col.  1  :  Abbas  S.  Au~ 
doeni...   quitus  de  pasnagio  propriorum 

porcorum  per  unum  sextarium  avense, 

et  quinquaginta  Lamtnas  candelae  de  di- 
midio  pedis  longas.    Nisi    Candelarum 


fasciculos  Intel ligas,  quomodo  Lame  de 
gerbes,  spicarum  manipulus  appellatur, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1371.  ex  Reg.  100. 
eh .  885  :  Lesquelx  supplians  ont  pria  un 
porcél,  une  brebis,,..  certaine  Lame  de 
gerbesf  etc. 

*  8.  LAMINA ,  Locus  subterraneus, 
quod  in  longum,  instar  laminae,  proten- 
dati sic  dictus.  Consuet.  Neapolit. 
Mss  :  In  domo  conduci  a  non  licet  conduc- 
tori  tenere  vel  habere  paleam  vel  fenum,..m 
nisi  locus  conductus  sit  cripta  vel  Lamina. 

°  4.  LAMINA,  Segmen  Gali.  Lambeau. 
Alex  Iatrosoph.  MS.  lib.  2.  Passion.  cap. 
73  :  Deinde  si  incancrierint  ulcera,  depo- 
nimi stercora  varia  et  nigra,  cum  aliqui- 
bus  Laminis  putridarum  carnium. 

*  LAMINARIUS.  [Lamineur.  Dief.] 

*  LAMINULA.  [Lamella.  Dief.] 

1  LAMIRO,  Blandus,  in  Glossis  Isid.  f. 
a  Graeco  Xcqjwpós,  Disertus,  facetus, 
scurri  lis. 

T  LAMISI0.  Papias  :  Lama,  Piscina  di- 
citur  a  quibusdam  Barbaris  ;  inde  Lami- 
sio  proprium.  Sic  multa  sunt  occulta. 

Lamissio.  Chron.  Mss.  S.  Vict.  Paris, 
ex  Bibl.  reg.  fol.  10.  r°  :  Lamissio  dictus 
est,  eo  quod  a  lama,  id  est  voragine  fuit 
extractus.  Vide  Lama  1.  [**  Lamisio  se- 
cundus  rex  Langobardorum,  apud  Pertz. 
Scriptor.  tom.  3.  pag.  217.  lin.  42.  ex  vet. 
Catal.  regum  in  cod.  legum  Langobard. 
Vatican.] 

T  LAMITABILIS,  Lamentabilis.  Even- 
tus  dolorosus  et  LamUabilis,  apud  Rymer. 
tom.  2.  pag.  1075. 

LAMNA,  prò  Lamina.  Vett.  Glossae  : 
Lamna,  Xem<;.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  "EXoc<7{ia 
Xpvfffou,  y)  aXXrjs  v'X*k,  Lamna,  Lamella. 
Eaedem  :  Xa^va.  Vincentius  Belvac.  lib. 
30.  cap.  79  :  Armati  sunt  autem  coriis  su- 
perpositis  Lamnis  ferreis  conjunctis,  Lam- 
nisque  vel  corio  bracata  cooperiunt.  Sii— 
vester  Giraldus  lib.  1.  de  Expugn.  Hi- 
bern.  cap.  21  :  Undique  ferro  ventiti  :  alii 
loricis  longis,  alii  Laminis  ferreis  arte 
consutis.  Vide  Meursii  Gloss.  in  Aderiva. 
Occurrit  etiam  apud  Ulpianum  et  alios. 

1  LAMNISCA,  Fasciola,  apud  Papiam  ; 
sed  legendum  Lemnisci,  ut  apud  Livium 
et  alios. 

*  LAM0RFHA.  [Larva.  Dief.] 

T  LAM0SUS,  Voraginosus,  plenus  lamis, 
apud  Joh  ann  em  de  Jan  uà.  Vide  Lama  1. 

LAMPABILIS.  Theodericus  Monachus 
in  Historia  Inventionis  S.  Celsi  Episc. 
Trevir.  n.  5  :  Vir  virtutum  Egbertus  Ar- 
chimandrita Lampabilis.  Fridegodus  in 
S.  Wilfrido  cap.  48  : 

Archanus  Michael  nitido  Lampabilis  ore. 

Dignus  forte,  qui  ut  vir  sanctus  lampa- 
dibusante  illum  accensis  colatur.  Italis 
lampo  et  lampa,  est  splendor,  lampeg- 
giare, resplendere  ;  vel  potius,  quod  ut 
lampas  effulgeat.  [**  Lampare,  Splen- 
dere, apud  Cassiod.  Instit.  Divin.  Lect. 
21.  Complex.  Apocaì.  26.  A.  Gr.  àa^™. 
Lampabilis  apud  eund.  in  praef.  Psalter.: 
Sermo  Lampabilis.  Vide  Furnalett.  Ap- 
pend.  1.  ad  Forcell.  Lexic] 

1  LAMPADA,  f.  prò  Lampetra,  Gali. 
Lamproie,  Muraena.  Chronicon  S.  Tru- 
donis  tom.  7.  Spicil.  Acher.  pag.  509  : 
Frequentissime  magma  portiones  strutio- 
num,  tempore  quo  Lampada?  in  ususunt, 
inter  duos  una  ;  sed  et  crassus  piscis,  quw 
Balena  dicitur,  frequenter  abunde  minis- 
tratur. 

LAMPADA,  prò  Lampades,  a  Pollione 
usurpari,  ex  MSS.  Coda,  observavit  Sal- 
masius.  [Tabular.  S.  Albini  de  Nemore  : 
Monachi  debent  unam  Lampadam  facere 
ardere  nocte  et  die  ante  S.  Corpus  Do- 


48 


LAM 


LÀM 


LAM 


mini.  Sed  et  apud  Plautum  :  Tene  kanc 
Lampadam.'] 

LAMPADARE ,  Lampades  supponere 
lateribus  :  tormenti  species,  quo  in 
Martyres  sseviebant  Pagani.  Vita  S.  Po- 
liti Mart.  cap.  3.  n.  17.  :  Tunc  Imperator 
jussit  eum  in  equuleo  appendi ,  et  Lam- 
padari. Alia  ejusdem  S.  Vita  cap.  6: 
Jussit  eum  in  equuleo  suspendi ,  et 
Lampades  ardentes  lateribus  applicati. 
Acta  S.  Marcelli  PP.  cap.  4.  n.  19  :  Date 
Flammas  ad  latera  ejus.  Pru denti us  lib. 
*ep\  <rce<pavcjt>v,  in  S.  Eulalia  :  Ultima  car- 
nificina  dehinc,  non  laceratio  vulnifìca 
crate  tenus,  nec  arata  cutis,  fiamma,  sed 
undique  Lampadibus  in  latera,  stoma- 
chumque  furti.  Theoderetus  lib.  8.  Grae- 
car.    affect.  pag.  112.  de  Martyribus  : 

IlpoOcivat  fie  Ta  varrà  xot?  e8éXou<re  jAaaTiyoOv, 
xotf  Xà(j.iwi<rc,  xa\  ovuÉi  xchq  -reXeùpas,  xat  xoù? 
au/éva;   uuoOelvat    xot?    É^ypeci,    etc.    Vide 

Lactantium  lib.  de  Morti b.  Persecut.  n. 
21.  Palladi  qui  in  Vita  Chrysostomi  pag. 
198.  Acta  SS.  Marii,  Marthae  et  al.  n.  18. 
Acta  S.  Asclae  n.  5.  Acta  S.  Dorotheae  n. 
9. 17.  S.  EulaHaeVirg.Barcinon,  7.  Vitam 
B.  Faustini  et  Iovitae  Mart.  n.  1.  Meno- 
logium  Basilii  in  S.  Crescente  13.  16. 
Aprii.  Martyrolog.  Rom.  24.  Novemb. 
Baron.  ann.  259.  n.  17.  ann.  285.  num.  5. 
etc. 

Lampadare,  Fulgere.  Oassiodor.  in 
Psalmum  43  :  Ecce  nobis  Dominicus  ordo 
domino  revelante  Lampadavxt.  Vide  Lam- 
pabilis. 

LAMPADARIO  officiis  ac  ministris  in- 
lustrium  dignitatum  vulgo  accensetur, 
tametsi  de  eorum  munere  haud  constet  : 
maxime  vero  Praefectis  Praetorio,  et  Ma- 
gistris  officiorum  adscribuntur  apud 
Julianum  Antecessor.  Oonstit.  37.  et  in 
Notitia  Imperii,  ac  deinde  inferiori  bus 
etiam  Magistrati  bus  ex  Impera  torum 
indulto,  ut  Quaestoribus  seu  Praefectis 
insularum,  apud  eumdem  Julianum 
loco  laudato  :  et  aliis,  in  Constitutione 
Leonis  M.  et  Zenonis,  Ood.  de  Diversis 
Offic.  Ooncessum  etiam  Pontici  tractus 
Vicario,  ut  et  Praecone  et  Lampadibus 
quatuor  uti  posset,  Justiniani  Edicto  8. 
|  4.  unde  patet,  plures  fuisse  Lampada- 
ri os  majoribus  Magistrati  bus,  quorum 
princeps,  Primicerius  Lampadariorum 
dicitur  in  Novella  Valentiniani  34.  ex 
Theodosianis  quas  edidit  Pithoeus,  Opi- 
lioni  Magistro  officiorum  inscripta.  [li 
porro  oaSoOxot  videntur  appellan  in  ve- 
teri  Inscriptione  apud  Sponium  tom.  3. 
Itiner.  pari.  2.  pag.  18  :  npovoca  $Xagtou 

IIo(JL.  Saàouvou  toO  3ta<rrj(i.OTaTOU  xat  àiw^o- 

ja!to)v.  [*  Ibi  de  Ministris  sacrorum  Oere- 
ris  aut  Proserpinae,  qui  in  iis  sacris 
faces  deferre  solebant,  agitur.  Vide  Pol- 
luc.  Oastell.  de  Ludis  Graec.  Meurs.  de 
Eleusin.  et  Vandal.  Dissert.  6.  cap.  5. 
pag.  500.  et  seqq.]  Gum  igitur  lampades 
quatuor  concedantur  Vicario  Pontici 
tractus,  satis  apparet,  Lampadarios  non 
fuisse,  qui  lampadum  Palatiicuram  ha- 
berent,  ut  accenderentur  et  niterent  : 
quod  volunt  Brissonius,  Pancirolus,  et 
alii.  Neque  plures  quam  quatuor  lam- 
pades Imbuisse  magistratus  ex  eo  col- 
ligo,  quod  inter  insignia  Praefectorum 
Praetorio,  in  Notitia  Imperli  totidem 
depingantur  :  ubilampades,  non  lucernae 
oleariae  sunt,  quod  quidam  volunt  ;  sed 
candelabra  cereìs  suis  candelis  ins- 
tructa.  Aderatpraeterea  inter  ea  insignia 
Imperatoris  imago,  quae  autMagistratui 
praeferebatur,  ut  observare  est  ex  Sena- 
tore 1.  6,  in  formula  Oonsul  ari  tati  s  20. 
adeo  ut  lampades  iis  concessas  par  sit 
credere  ob  eju smodi  imagi nes ,  eum  . 
deferri  jaetòc  xtjpwv  et  (xexa  xyjpa^tac,  sole-  * 


rent,  ut  docent  Acta  Synodi  VII.  act.  1. 
et  Ohronico  Alexandrin.  in  Phoca.  Ne- 
que id  summis  Magistrati  bus  proprium 
fuit,  eum  et  Imperatoribus  praeferren- 
tur,  quod  produnt  Herodianus  in  Com- 
modo et  in  Antonino,  Tertullianus  in 
Apologetico  cap.  34.  et  ad  Uxorem  cap. 
2.  et  aliquot  alii.  Inde  vero  fluxisse,  ut 
eum  faculis  et  acclamationibusf  eum  ur- 
bes  ingrederentur,  Imperatores  Occiden- 
tis  exciperentur,  quod  tradì t  Lambertus 
Schafnaburgensis  ann.  1077.  non  ausim 
af firmare.  Verum  ut  sese  res  habeat, 
hinc  videtur  ortus  apud  Orientales  Au- 
gustos  qui  invai uit,  ritus,  ut  a  Lampa- 
dario in  sacris  liturgiis  praecederentur 

^.exa  StSau'rcouXou  xat  tvji;  Xajxnaoo?,  Ut  auc- 

tor  est  Codinus  de  Offic.  cap.  6.  n.  4.  31. 
41.  cap.  7.  n.  24.  [quod  etiam  attigit 
Balsamon  de  Privileg.  Patriarch.  pag. 
445.]  Matthaeus  Monachusde  Offic.  aulae 
OP.  xav  xat;  lopxat;  XaiAitaS^ópoc  c£XXo<;. 
Sed  cur  Lampadarii  Mensoribus  adjun- 
gantur  in  Notitia  Imperii,  et  in  d.  1. 
ult.  C.de  Divers.  offic.  (12.  59.)  rationem 
aliam  non  perspicio,  nisi  quod  ex  Men- 
sorum  ordine  essent,  vel  quod  ut  ii,  Im- 
peratorem  et  Magistratus  praecederent. 
Vide  Henric.  Valesium  ad  Euseb.  de 
laudib.  Constant,  cap.  1. 

Habuit  etiam  Ecclesia  Graecanica  suos 
Lampadarios,  qui  scilicet  lampades  ac 
faces  praeferebant  Patriarch ae  in  Litur- 
giis, ut  est  apud  eumdem  Oodinum  de 
Offic.  pag.  9.  Edit.  Reg.  Quo  etiam  jure 
gaudebant  Metropolitani  aOxoxé^aXot, 
apud  Balsamonem  de  Privileg.  Pa- 
triarch. [pag.  444.  et  445.]  Meminit  Pa- 
chymeres  lib.  4.  cap.  16.  XajjLrcaSapcou  ™o 
Ba<rtXixoO  xXyjpou,  qui  scilicet  in  Palati- 
nis  Ecclesiis  lampadem  Imperatori  for- 
te, aut  ipsi  Patriarch  ae,  vel  alii  Metro- 
Eolitano,  in  iis  sacra  facienti,  praefere- 
at.  Docet  praeterea  idem  Pachymeres 

lib.  2.  cap.  15.    Paxxrjptav    xa\   xò    Xa^ua- 

fioOxov,  symbola  fuisse  Patriarch icae  di- 
gnitatis ,  quae  ab  Arsenio  Patriarcha 
repetiit  Michael  Palaeoiogus,  eum  eum 
abdicavit.  AigajxitouXov  dicitur  eidem  Pa- 
chymeri  1.  7.  cap.  28.  quod  duplici  cons- 
taret  lampade,  de  quo  Meursius  et  Gret- 
zerus  ad  Codinum.  [Vide  Glossar, 
mediae  Graecit.  in  AcgajjLgouXov  et  in  Àa(A- 
rcaSapco;,  col.  300.  et  785.] 

Lampadarii  Pensiles,  Plures  susti- 
nentes  lampades  in  Ceremoniali  Episco- 
por.  lib.  1.  cap.  12. 

1  LAMPADARIUM,  Candelabrum  sus- 
tinendis  Lampadibus  in  Ecclesiis.  Bulla 
Innocentii  VIII.  PP.  ann.  1484.  in  Con- 
tinuatione  magni  Bullarii  Rom.  pag. 
288.  col.  2  :  Inter  magnum  altare  et  Lam- 
padarium. 

"  LAMPADARIUS,  Lampas,  lucerna, 
Gali.  Lampe,  alias  Lampìer.  Invent.  S. 
Capei.  Paris,  ann.  1876.  ex  Bibl.  reg.  : 
Item  tres  Lampadarii  argenti  pendentes 
in  navi  capellse  prope  portam.  Aliud  Gal- 
lic.  :  Item  trois  Lampiers  oVargent  pen- 
dans  devant  la  grant  porte. 

**  LAMPADITAS,  apud  Virgil.  Gramm. 
pag.  122  :  Lapides  dicuntur  de  sua  Lam- 
paditate,  quia  ex  eis  lampades  ignis  ac- 
cenduntur.  Vide  LampabÙis. 

T  LAMPARE,  Illustrare.  Vita  S.  Tu- 
riani  tom.  3.  Julii  pag.  619  :  Miraculo- 
rum  complurium  nomine  alarissimo  to- 
tani vitam  suam  quasi  quamdam  in 
Ecclesia  lucer nam  mirabili  fulgore  Lam- 
pavit.  Vide  Lampabilis» 

*  LAMPARIS.  [Ut  INCEDULA.   DlEF.] 

^1.  LAMPAS,  Solstitium  aestivum.  Pa- 
pias  :  Lampas  ideo  solstitium  aestivum 
dicitur,  quia  tunc  Lampas  solis  clarita- 
tem  et  color em  majorem  accipiat. 


T  Lampas  Olei,  Mensura  olearia,  con- 
tinens  quatuor  libras  in  pagis  Lugdu- 
nensi  et  Beliijocensi  ;  in  aliis  vero  vici- 
nis  locis  tres  tantum  libras,  seu  quarte- 
rones,  ut  libras  vocant  vulgari  idiomate. 
Oharta  Sacristae  Montis  Bertodi  in  Dum- 
bis  ann.  1467  :  Sub  servitio  dimidi&  Lam- 
padis  olei,  etc.  Sub  servitio  novem  Lam- 
padarum  olei,  mensurx  Villse-francaz. 

*  2.  LAMPAS,  sic  apud  Jacobitas  voca- 
tur  Olei  unctio  variis  in  casibus  adhi- 
bita,  ut  col  li  gì  tur  ex  vet.  Ordin.  apud 
Asseman.  tom.  2.  Bibl.  Orient.  pag. 
503  :  Ordo  Lampadis  seu  unctionis  oleo, 
juxta  ritum  Syrorum  et  jEgyptiorum,  in 
quinque  officia  divisus.  Officium  1.  prò 
mfirmis  2.  prò  iter  agentibus.  3.  prò  qua- 
cunque  necessitate.  4.  prò  gratiarum 
act  io  ne.  5.  prò  catechumenist  energume- 
nis  et  poenitentibus. 

*  LAMPATES,  LAMPESTE.  [  Fructus 
fici  inter  duas  turtas  pressi.  Diep.] 

*  LAMPAX,  Idem  quod  supra  Lampa- 
darius.  Testam.  Guill.  de  Meleduno  ar- 
chiep.  Senon.  ann.  1376.  in  Reg.  108. 
Ohartoph.  reg.  eh.  338  :  Item  volumus  et 
ordinamus,  quod  sumptibus  et  expensis 
noHrse  executionis,ponatxir  qu&dam  Lam" 
pax  in  uno  lampadario  argenti ,  qux 
perpetuo  ardebit  coram  Crucifixo.  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Lampesa,  Prov.  lampas,  candela,  fax. 

LAMPENA,  Vehiculum  splendidum, 
Xa(jLitrivr„  [Hesychio  et]  Polluci,  cui  est 
currus  regius.  Esaias  juxta  versi onem 
Hi  ero  ny  mi  cap.  66.  20  :  Adducent  fratres 
vestros  de  cunctis  nalionibus  domum 
Domino  eum  equis  et  rkedis  in  Lampenis 
mulorum,  eum  umbraculis  in  sanctam 
civitatem  Hierusalem ,  dicit  Dominus. 
Edi  ti  o  vulgata  :  In  equis,  et  in  quadrigis, 
et  in  Lecticis,  et  in  mulis,  et  in  carrucis. 
Joan.  de  Janua,  Lapen&,  seu  potius 
Lampenae,  sunt  stellai  fulgente*.  Itali s 
Lampana,  est  lampas. 

*  LAMPERIUS,  ut  Lampadarius,  in  Ap- 
pend.  de  B.  Gandol.  tom.  5.  Sept.  pag. 
726.  col.  2  :  Et  obtulerunt  et  prazsentave- 
runt  Lamperium  magnum  argenteum. 

T  1.  LAMPESERIUS,  f.  Candelabrum  ad 
sustinendas  lampades.  Charta  ann.  1329. 
n.  286.  armar.  Forojul.  ex  Archi vo  S. 
Victoris  Massil.  :  Item  4.  crucesde  cupro, 
et  aliam  de  fusto.  Itemi,  ferratum.  Item 
2.  Lampeaerios  de  ferro. 

*  2.  LAMPESERIUS,  adject.  Ad  lampe- 
serium  ,  candelabri  genus ,  spectans, 
Occit.  Lampesier.  Leudae  min.  Oarcass. 
Mss.  :  Item  de  duodena  cordarum  dar do- 
narum,  j.  den.  et  de  cordis  Lampeseriis, 
j.  oboi. 

T  LAMPETRA,  Mustela,  muraena.  Ono- 
mast.  Gr.  Lat  :  Mupaiva,  Lampetra, 
Gali.  Lamproie.  Perottus  :  Mustela,  quas 
a  lambendis  pelris  vulgo  nunc  Lampe- 
tras  nominante  Medicina  Salem.  :  De 
mustelis  quoque,  quee.  vulgato  jam  no- 
mine Lawpetrds  dicuntur,  etc.  Vide  mox 
Lampreda  et  Martinii  Lexicon  in  Mus- 
tela. * 

LAMPIFICUS,  Splendidus.  Stephanus 
Africanu s  in  cap.  S.  Vita  MS.  S.  Amato- 
ris  Episcopi,  [nunc  edita  tom.  1.  SS. 
Maii  pag.  54.] .  Ipso  autem  die  Dominici 
Resurrectionis,  utpote  neophyta,  ad  sanc- 
tam Ecclesiam  Lampi ficis  ornamentis 
obsita  processit. 

LAMPIUM,  Pulpitum,  analogium.  Glos- 
sati Isid 

*  LABIPRAGIUM,  Praestatio  qu©  ex 
Lampredis  seu  muraenis  percipitur,  vel 
locus  iis  capiendis  aptus.  Charta  Kic. 
reg.  Angl.  in  Reg.  81.  Chartoph.  reg.  eh. 
473  :  Concedimus  eis  (monachis  de  Ora- 
torio) medietarias  et  vineas  de  Balu,  et 


LAM 


LAN 


LAN 


19 


piscarias  suas  de  Salta,  et  Lampragium 
suum  de  Cenomannis. 

1  LAMPREA,  ut  mox  Lampreda.  Vide 
locum  in  Atachia. 

Ì  1.  LAMPREDA;  Mustela,  muraena, 
Gali.  Larnproye,  Hisp.  Lamprea,  Ital. 
Lampreda,  Germ.  Lamprid,  a  Xajjiitvpic, 
si  credimus  Salmasio  ad  TertulJianum 
de  Pallio,  quia  colorem  habet  Xafurvpóv  ; 
non  a  lambendis  petris,  ut  volunt  alii. 
Bernardi  Monachi  Ordo  Cluniac.  part. 
1.  cap.  17  :  Pro  signo  Lampreda  in 
maxilla  cum  digito  simula  punctos  tres  vel 
quatuor,  propter  illos  punctos ,  quos  Lam- 
preda sub  oculos  habet,  Occurrit  apud 
Limborchium  Sentent.  Inquisii  Tolos. 
pag.  105.  in  Charta  ann.  1212.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col. 
1102.  in  alia  ann.  1215.  ex  Archivo  Mo- 
nasterii  Villae-novae,  in  alia  ann.  1243. 
ex  Archivo  Ecclesia^  Lugdun.  in  Litte- 
ris  ann.  1406.  aqud  Rymer.  tom.  8.  pag. 
429.  in  aliis  ann.  1422.  apud  eurad.  tom. 
10.  pag.  175.  et  alibi.  Vide  Lampetra 
et  Menagli  Etymol.  Gallic.  voce  ham- 
proie. 

J  Lampredonicjs.  Eadem  notione. 
Diarium  Joh.  Bruchardi  in  Probat. 
Commentariorum  de  Cornine»  tom.  3. 
pag.  483  :  Ordinasse  cum  quo  darri  cive 
suo  amico,  ut  Conventui  mitteret  Lam- 
predonium  optime  paratum,  vene  no  ta- 
men  imposito...  et  de  pisce  ilio  Lampre- 
donio...  dedisse  gatto,  qui  gattus  parte 
pisci»  sumpta  cecidit  et  mortuus  est. 

-2.  LAMPREDA,  sic  appellatur  in  ec- 
clesia Carnotensi  Di  stri  butto  annua  ex 
proventi  bus  fortuitis  dignitatum ,  ut 
vocant,  ejusdem  ecclesiae,  quae  fit  in  ca- 

Situlo  generali  post  Puri  (Ica  tionem  B. 
[.  V.  inter  canonicosillius  percipiendae 
capaces.  Inter  multa  ea  de  re  edita  sta- 
tuta,  quae  mecum  perhumaniter  corn- 
imi nicavit  ab  bas  D.  Courbondu  Terney, 
canonicus  et  archidiaconus  Carnoten- 
sis,  antiqui us  est  illud,  quod  descripsit 
ex  Reg.  capitul.  ad  ann.  1313  :  Die  Jovis 
post  Puri/icationem  declaratum  fuit  per 
Capitulum  generale,  quod  quicumque  ca- 
nonicus Carnotensis ,  qui  non  fecit  et 
complevit  primam  residentiam  consuetam 
in  ecclesia  Carnotensi ,  nihil  percipere 
debet  de  Lampreda  in  cr astino  festi  Puri- 
ficationis  B.  M.  V.  Item  declaratum  fuit 
quod  infirmi  canonici  nihil  debeat  perci- 
pere in  Lampreda.  Item  declaratum  est 
quod  canonici,  qui  non  fuerint  prasentes 
in  capii  u  lo  generali  in  cr  astino  festi  Puri- 
ficationis  B.  M.  V.  antequam  computato- 
res  in  pieno  capitulo  super  quarellos,  ubi 
consuetam  est  incipere  ad  computandum, 
de  computo  recesserint,  nihil  percipere 
debent  in  dieta  Lampreda.  Ibidem  :  ocvij. 
Februarii  die  Luna  an.  1499.  multa  in 
priscis  temporibus  declarationes  et  statuta 
facta  fuerunt  de  et  super  modo  lucrandi 
et  distributiones  Lampreda  quolibet  anno 
in  capitulo  generali  festi  Puri/icationis  B. 
M.  V.  qui  bus  visis  et  attentis  statutis  et 
consuetudinibus  ecclesia  ab  antiquo  obser- 
vatis,  deejaratum  et  observatum  per  capi- 
tulum, quod  de  calerò  nullus  canonicus 
ali  quid  percipiet  in  Lampreda,  qua  solet 
distribuì  assist entibus  quolibet  anno  in 
eodem  capitulo  generali  festi  Purificatio- 
nis  B.  M.  V.  nisi  talis  canonicus  sit  in 
sacri»  ordinibus  constitutus  qui  suum 
fecerit  et  perfecerit  stagium  seu  suam  pri- 
mam residentiam,  et  qui  habeat  domum 
canonialetn,  secundum  consuetudinem 
ecclesia,  et  in  Augusto  precedente  habue- 
rit  suum  grossum  in  manu  sua.  Sequiori 
vero  aetate  nonnihil  in  iis  statutis  im- 
muta tum  est,  quod  usus  hodiernus  do- 
cet.  Hinc  Lamprillon  vulgo  vocant  quod 


Lampreda  addi  tur  ex  solutis  reliquis 
computi  praecedentis.  Vocis  originem 
aliis  perquirendam  relinquo  :  certe  non 
a  Lampreda,  pisce  ;  cum  Carnoti  raris- 
sima sit  aut  etiam  nulla.  Vide  infra  in 
Revodum  et  Roburga. 

*  LAMPREDO  ,  Muraena,  Gali.  Lam- 
proie.  Consuet.  MSS.  monast.  S.  Crucis 
Burdeg.  ante  ann.  1305:  Item  quando 
d'ictus  cellerarius  dat  Lampredones  seu 
lucia  in  Adventu,  debet  recipere  dictus 
abbas  xxv.  Lampredones. Vide  Lampreda. 

*  LAMPRESIS,  Eadem  notione.  Com- 
put.  ann.  1495.  inter  Probat.  tom.  4. 
Hist.  Nem.  pag.  61.  col.  2  :  Pro  emendo 
muranas  sive  Lampreses,  etc. 

1  LAMPROBIUS,  Splendidus,  apud  Pa- 
piam,  ex  Xatwrpós.  Splendidus  et  Sia;, 
Vita. 

1  LAMPROIA ,  Eodem  intellectu ,  a 
Gali.  Lamproie.  Charta  ann.  1170.  ex 
Chartul.  S.  Sever.  Burdeg.  :  Cum  eccle- 
sia B.  Severini  conquereretur  de  Amando 
Garda,  qui  duodecim  Lamproias,  quas  ei 
censualiter  debebat,.*.  auferre  non  vere- 
batur. 

*  LAMPUGA.  [Lactuca.  Dief.] 

*  LAMPUGO.  [Piscis,  hippurus.  Dief.] 
3|c  LAMPURUS.  [Canis  species.  Dief.] 
jjc  LAMURIA.  [Lemures.  Dief.] 

1.  LANA,  seu  Decimae  de  lanis,  in  An- 
gli a.  Charta  Edw.  III.  Reg.  AngL  tom. 
2.  Monast.  Angl.  pag.  387  :  Sicque  dicti 
Magister,  fratres,  et  sorores,  de  decimis, 
quintisdecimis,  nonis,  Lanis,  et  auxiliis 
et  aliis  oneribus...  quieti  et  exonerati. 

1  Lana,  Vellus,  Gali.  Toison.  Chroni- 
con  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  441  :  Exinde  dare  debeat  ei 
grani  tritici  modia  xxx.  vir^i  decimatas 
L.  casei  formas  xxx.  porcos  in  lardo  xx. 
Lanas  e. 

}  Lana  Regino,  f.  Eadem  quae  nos- 
tris  Laine  mere,  vel  Laine  prime,  ut  ha- 
betur  apud  D.  Secousse  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  pag.  254.inEdicto  Johannis  Frane. 
Regis  ann.  1358.  Lana  scilicet  recentior, 
quae  de  ipsa  ove  detondetur,  et  alii  du- 
dum  tonsae  praes  tanti  or  est.  Charta  Wil- 
lelmi  Reg.  Angliae  ex  Chartulario  SS. 
Trini t.  Cadom.  :  Ad  cameram  autem  et 
ad  Ugna  dederunt  in  Anglia  Filestedem 
....  et  decimava  de  Lana  regina. 

*  Lana  Grossa  vel  Prima,  Prioris 
scilicet  conditionis,  Gali.  Laine-pHme 
vel  Laine-mere.  Inquisit.  ann.  1385.  in 
Reg.  139.  Chartoph.  reg.  eh.  133;  Per 
ordinationes  regias  cavetur,quod  nullus.., 
sit  ausus  a  regno  Francia  extrahere... 
Lanas  grossas  vel  primas. 

*  Lana  Persa,  Ad  caeruleum  colorem 
accede ns.  Pactum  ann.  1257.  in  Lib. 
nig.  1.  S.  Vulfr.  Abbavil.  fol.  19.  r°  : 
Super  pr sedie tis  pannis,  Lana  persa  et 
rubea,  et  expensis  prafatis...  duximus 
ordinandum...  in  hunc  modum,  videlicet 
quod  dicti  decanus  et  capitulum  prò  pre- 
tio  Lanas  Persae  et  panni  rubei,  etc. 

Lanam  Carpere,  seu  Carminare,  lib. 
1.  Capit.  Carol.  M.  ,cap.  81.  p»  75.] 
Gloss.  :  Carpit,  i-aivst,  e£av6#et,  <7iropà<7a,et. 
GlOSS.  Gr.  Lat.  :  Sdiva  te,  carptus.  PI  aut. 
in  Menaech.:  Inter  ancillas  sedere  jubeas, 
Lanam  carpere.  Quidam  Codd.  habent 
carere,  de  qua  voce  Salmasius  ad  Sol  in. 
pag.  398. 

J  Lanare,  Lanam  ferre,  gerere,  nu- 
trire. Gloss.  Lat.  Gr.  :  Lano,  ipto^opéw, 

*  2.  LANA,  Praes tationis  species. Charta 
Theob.  comit.  Bles.  ex  Chartul.  S.  Joan. 
de  Valle  :  Cepistis  octo  sólidos  exactionist 
quod  vulgariter  Lana  dicitur,  in  terra  fi». 
Johannis  de  Valleia.  Sed  leg.  fortassis 
Lada  vel  Leda.  Vide  in  Leudis. 

*  LANA  de  Garbo,  «  Sembra,  ait  Po- 


I 


«  Udori us,  Stai.  Senesi  della  Lana  de 
«  Sec.XIH.  e  XIV.  tom.  i.  pag.  425  :  che 
a  le  appellazioni  di  lana,  o  di  panni  del 
«  Garbo  si  estendessero  ad  ogni  sorta  di 
«  lana,  e  ad  ogni  specie  di  panni  tessuti 
«  con  lana  fatta  venire  da  paesi  occiden- 
«  tali  »  eo  guod  vox  Garb  (unde  etiam 
Garbinus)  significat  apud  Arabos  eam 
terrarum  orbis  partem,  quam  nos  ap- 
pellamus  Ponentem.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  II.  pag.  72  :  Statuimus  quod 
nulla  lana  debeat  habere  tinturam,  nisi 
fuerit  Lana  de  Garbo.  [Fr.] 

*  LANAGUSSIN.  [Linteamen.  Dief.] 

*  LANAGIUM,  Laneum  opificium,lani- 
flcium,  vel  merces  lanea,  Gali.  Lainage. 
Charta  ann.  1316.  in  Reg.  53.  Chartoph. 
reg.  cu.  334  :  Plures  panni  lanei  fiebant 
in  villa  Tholosae  per  nonnullos  textoresy 
in  quibus  pannis  texendo  immiscebantur 
filatura,  vocatae  tramadas  sive  filatura 
falsi  Lanagii,  propter  quod  dicti  panni 
fiebant  et  erant  viciosi...  Nam  tales  fi- 
latura ,  vocatae  tramadas  seu  falsi  La- 
nagii, color es  tincturarum  capere  non 
poterant  commode.  Libert.  castri  Mon- 
tis-reg.  ann.  1319.  in  Reg.  59.  eh.  313  : 
Item  quod  ponderagium  lanarum  et  La- 
nagiorum  et  aliarum  rerum  possint 
ipsi  consules  concedere  certìs  personis 
gratis. 

*LANAIUOLUS,  Lanarum  artifex  aut 
negotiator ,  lanari us,  Ital.  Lanaiuolo. 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  4.  cap.  5.  ex  Cod. 
reg.  4621  :  Investigare  (teneatur  potes- 
tas)  quoscumque  mercatores  et  artifices, 
campsores ,  Lanaiuolos ,  etc.  Vide  La" 
narii  1. 

-LANALIS,  Laniger,  Gali.  Bète  à  laine. 
Inquisit.  ann.  1268.  ex  schedis  Pr.  de 
Mazaugues  :  Requisitus  qua  pignora  por- 
tabant,  dixit  quod  bestias,  videlicet  bes- 
tias  La  naie s,  scilicet  oves  et  muUones. 
Rursum  ibid  :  Vidit  quod...  deportave- 
runt  duas  bestia»  Lanales.  Vide  infra 
Lanaris. 

*  Nostris  vero  Laner  est  Lanam  prae- 
parare  vel  trac  tare.  Lit.  Phil.  VI.  ann. 
1334.  in  Reg.  69.  Chartoph.  reg.  eh.  1  : 
Filler,  tressir,  fouler,  Laner  et  taindre^ 
cornine  de  toutes  autres  choses,  qui  à  mis- 
tere  de  drapperie  appartiene  Lanner,  in 
aliis  Lit.  ann.  1402.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  514.  At  Lenner,  in  Stat. 
ann.  1388.  tom.  7.  earumd.  Ordinat.  pag. 
217.  est  Lanam  seu  pilos  carduis  eri- 
gere, vulgo  Chardonner. 

«  1.  LANARIA,  Lanitìcium.  Leg.  rei- 
pubi.  Genuens.  ann.  1576.  part.  1.  cap. 
3.  tom.  2.  Cod.  Ital.  diplom.  col.  2158  : 
Declaramus  artes  infrascriptas...  nihil 
prajudicare  nobilitati;  artes  scilicet  se- 
rici, lana  et  pannorum,  quas  vulgus  sea- 
teriam,  Lanariam...  vocat.  Lainerie  vero, 
prò  foro  ubi  lana  divenditur,  in  Charta 
Renaldi  vicecom.  Fales.  ann.  1295.  ex 
Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  ,242. 
v°.  col.  2  :  Item  la  peleterie  et  Lainerie  en 
ladite  ville,  pour  dix  livres. 

*  2.  LANARIA.  [Herba,  Blandonia. 
DiefJ 

1.  LANARI I ,  Lanarum  artifices  aut 
negotiatores,  Lainiers,  in  Statutis  Leo- 
diensibus.  Lanarius  pectinarius,  in  ve- 
teri  Inscript.  qui  Xavàpcoc  et  xxevtaTT)c 
dicitur  ScholiastsB  Apollonii,  qui  lanas 
pectit.  Lanarius  coactiUarius ,  in  alia 
inscript.  coactilium  artifex.  [Vide  La- 
nista.] 

2.  LANARII,  Lanerii  et  Laynerii, 
Falconum  species,  nostris  Laniers.  Sil- 
vester  Gìraldus  in  Topogr.  Hibern.  dist. 
1.  cap.  18  :  Falcones  Hibernia  prater  ge- 
nerosos  non  habet  ;  degenere»  enim  UH 
desunt,  quos  vulgari  vocabulo   Laner ios 


20 


LAN 


LAN 


LAN 


vocant.  Describuntur  a  Friderico  II.  1. 
2  de  arte  venandi  cap.  28.  Adalberto 
Magno  lib.  23.  de  Animai,  et  a  Jacobo 
Augusto  Thuano  lib.  1.  de  Re  accipitra- 
ria,  qui  a  Laniena  eis  nomen  arcessit: 

Hic  verna  est  nobis,  ubi  fercula  inempta  parare 
Nobilumi  mensis,  atque  exercere  culinam 
Dìcitur  ;  inde  etiaiu  ab  Laniena  est  indita  origo 

NouiiniB. 

[Alii  a  pilis  lanae  similibus  etymon  de- 
ducunt.]  Certe  Laniarii  dicuntur  Bromp- 
tono  ex  eodem  Giraldo  :  Desunt  etiam 
degeneres  falcones,  quos  Laniarios  vo- 
cant. Sweymer  Germanis  appellari  ait 
Albertus  Magnus  cap.  9.  Ita  porro  ejus- 
modi  falcones  fortean  dixerunt  nostri, 
quod  ita  degeneres  et  ignavos  vocarent, 
qui  ut  feminae  Lanarum  pensis  qperam 
darent.  Le  Eoman  de  Girard  de  Vienne 
MS.: 

Car  teuz  est  poures  qui  a  corage  fers, 
Et  teuz  est  richea  qui  a  le  cosar  Laner. 

Le  Roman  de  Garin  MS  : 

On  dira  l'en  que  est  mauvais  et  Laniers. 

Le  Oaton  en  Roman  MS  : 

Garde  que  tu  sois  de  cheus, 
Qui  Lanier  sunt  et  perecheus. 
Qui  perecheus  est  et  Laniera, 
De  nouveaulé  est  parchonniers. 

"  LAN  ARIS,  ut  supra  Lanalis.  Lanares 
pecudes,  Gali.  Bètes  à  laine,  in  Lit.  re- 
miss,  ann.  1364.  ex  Reg.  108.  Ohartoph. 
reg.  eh.  179. 

*  LANARIUM.  [Filature.  Dief.] 

*  LANARIUS.  [Faucon  lanier,  Dief.] 

T  LANARUS,  Reciarius.  Gloss.  Sanger- 
man.  MS.  n.  501.  Puto  legendum  tanta- 
rius,  qui  idem  sit  ac  Lanista,  Gladiator, 
de  quo  infra.  Reiiarii  di  e  ti  olim  gladi  a- 
tores  qui  adversus  mirmillones  pugna- 
bant,  quod  rete  gererent  sub  scuto,  ut 
eos  involverent. 

LANASSARIA,  Mulier,  quae  lanas  ven- 
dit,  in  Gonsuetudinibus  Tolosae  part.  2. 
Rubr.  de  Debitis. 

*  LANATOR,  Lanarum  arti f ex,  n ostri s 
alias  Laneur  et  Lanneur.  Arest.  ann. 
1305.  in  Reg.  Olim  parlam.  Paris,  fol. 
109.  v°  :  Gutn  inter  textores  ex  una  parte, 
et  fullones  et  Lanatores  pannorum  Pruvi- 
nensium  ex  altera,  qu&stionis  materia... 
mota  esset,  et  e.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1377.  in 
Reg.  112.  Ohartoph.  reg.  eh.  113  :  Jaque- 
min  Hertnin  de  Nielle  le  Chastel  Lanneur 
de  draps,  lequel  Lanneur  requist,  etc. 
Ali»  ann.  1391.  in  Reg.  140.  eh.  208  :  Ro- 
bin Trebut  poure  varlet  Laneur  de  la  ville 
d'Evreux,  eie.  Lasneur, in  aliis  ann.  1450. 
ex  Reg.  180.  eh.  122  :  Henri  Roche  foulon 
et  Lasneur  de  draps  à  Perorine,  etc.  Lay- 
neux,  eadem  acceptione.  Lit.  remiss. 
ann.  1474.  in  Reg.  195.  eh.  1043  :  Glaude 
Fouacier  foulon  et  Layneux  de  draps... 
demourant  à  Troyes,  etc. 

*  LANATRICES.  [Belle-soeur.  Dief.] 

*  LANCALATA.  [  Lanceola ,  nerba. 
Dief.] 

1"  LANQARE,  Hisp.  Lancar,  Gali.  Lan- 
cer,  Jacere,  mittere,  Gharta  ann.  1351. 
Armar.  Forojul.  num.  55.  ex  Archi vo  S. 
Vieto ris  Massil.  :  Et  tunc  Lancavit  con- 
tra  ipsos  lapidem. 

<*  Hi  ne  Lance  àfeu  appellatur  Machina 
bellica,  qure  ignem  emittit.  Lit.  remiss, 
ann.  1472.  in  Reg.  197.  Ohartoph.  reg. 
eh.  222  :  Lesquels  archiers  alter ent  en  la 
ville  de  Dieppe  pour  querir  des  Lances  à 
feu  et  au.tr es  choses  nécessaires,  pour  la 
tuition  et  deffense  de  la  place  d'Arques. 
Vide  infra  Lanceare  2. 

*  LANgASPETUM,  Lanqaspitum,  Ar- 
morum  genus  inter  vetìta  recensi  tu  m 
in  Stat.   Bonon.  ann.   1250-67.  tom..  1. 


pag.  270  :  Arma  vetita  intelligimus  cui* 
tellum  inpunctatum  de  ferire,  vel  schini~ 
pum ,  falconerà  ,  cultellacum ,  penatos, 
lanconem,  burdonem,  Lancaapitum  (Lan- 
caspetum  '59.  '62. )  etc.  E  notione  vocum 
Spilum,  vel  Spetum,  quae  jaculum,  ve- 
nabulum  signi  fìcant,  opinor  Lancaspe- 
tum  nil  aliud  esse  nisi  tenue  veru  longae 
hastae  infixum,  vulgo  appellatum  Ita- 
li ce  Spuntone,  Gal  li  ce  Esponton,  quale 
ad  amussi m  apparet  in  diagrammate 
tom.  1.  pag.  269.  n.  3.  eorumdem  Sta  tu- 
torum.  [Fr.] 

LANCEA.  teste  Diodoro  Sicnlo  1.  5. 
Gallicum  est  vocabulum  :  npo6àXXovcai 
Xóyxa;,  àc  Ixecvoi  Xayxia?  xaXoOfft.  Varrò 
apud  Gellium  lib.  15.  cap.  20.  Hispani- 
cum  verbum  esse  asserit  :  et  apud  No- 
nium  Si senna  videtur  ad  Germanos  re- 
ferre  :  Galli,  inquit,  materibus,  Suevi 
Lanceis  configunt.  [Isidor.  lib.  18.  Orig. 
cap.  7  :  Lancea  est  hasta,  amentum  ha- 
bens  in  medio  ;  dieta  autem  Lancea,  quia 
sequa  lance,  id  est,  sequali  amento  pon- 
derata vibratur.  Huic  Etymo  uteumque 
favet  Servi us  cum  ait  :  Amentum,  lo- 
rum,  quo  hasta  media  religatur.]  Festus 
denique  a  voce  Graeca  Xoy*/Yj,  Lanceam 
dictam  vult.  Gloss.  :  Lancea  Xóy#Q.  His- 
pani  Lama  dicunt,  Galli  Lance,  Ger- 
mani Lanz,  unde  Lanzkaecht,  militerai 
geditem  et  lancearium  vocant.  Vide 
luverium  lib.  1.  Germ.  ant.  cap.  44. 
Lancearum  mentio  est  in  Legibus  Wi- 
sig.  lib.  9.  Ut.  2.  |  9.  Burgund.  tit.  18. 
1 2.  Ripuar.  tit.  36.  §  11.  Capitul.  2.  ann. 
§05.  cap.  5.  Oapit.  2.  Capitul.  3.  ann. 
806.  cap.  1.  Capit.  2.  ann.  813.  cap.  9. 
Oapit.  Pipini  Regis  Italise  cap.  36.  Leg. 
Longob.  lib.  1.  tit.  37.  §  2.  1.2.  tit.  4.  §2. 
[«*  Oarol.  M.  20....]  Henrici  I.  Reg. 
Angl.cap.  83.  in  Vita  S.  Eucherii  Lug- 
dun.  p.  78.  Edit.  Ohifflet.  Apuleius  1.  10. 
Lanceam  longissimo  hastili  conspicuam, 
dixit  prò  ferro  seu  cuspide  lance»  :  ubi 
lanceam,  prò  Xóyxvj,  posuit,  unde  forsan 
et  originem  trahit.  Lanceis  praevaluisse 
Francos  nostros  docuimus  in  Notis  ad 
Alexiadem.  Vide  Silvestrum  Giraldum 
in  Itiner.  Oambr.  I.  2.  cap.  5.  et  supra 
in  Arma,  et  Flammulum. 

*  Unde  nostri  s  Lancegaye,  Spi  cu  li  seu 
j  acuii  species.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1389.  in 
Reg.  137.  Ohartoph.  reg.  eh.  63  :  Icellui 
Jehan  Doulcel  embeu  de  Vennemi  à  tout 
une  Lancegaye,  dague,  coustel  ou  espée, 
etc.  Dart  ou  Lancegaye,  in  aliis  ami. 
1393.  ex  Reg.  145.  eh.  9  :  Lance  genetaire 
ou  javeline,  eodem  sensu,  in  aliis  Lit. 
ann.  1474.  ex  Reg.  195.  eh.  1033. 

Lance  A,  prò  Milite,  qui  Lancea  uti- 
tur  in  bello,  cujusmodi  sunt,  qui  Mili- 
tum  dignitate  et  nomine  gaudent.  Go- 
belinus  Persona  in  Cosmodromio  aetate 
6.  cap.  77  :  Alii  enim  ex  centenis,  alii  ex 
sexagenis  Lancearum  millibus,  alii  ex 
tot  millibus  armatorum  eam  (genti  um 
multìtudinem)  constitisse  contendunt. 
Adde  pag.  283.  292.  293.  etc.  [Descriptio 
apparatus  bellici  apud  Marten.  tom.  2. 
Itin.  li  ter.  pag.  379  :  Lancea  autem  quse- 
libet  continet  equites  ternos...  Summa 
omnium  equitum  Lancearum  quatuorde- 
cim  rnillia.]  Chronicon.  Flandr.  cap. 
103  :  Et  estoient  nombrez  a  quatrevints 
mille  Lances  et  dix  mille  archers.  Gap. 
114  :  Or  estoit  la  somme  des  gens  d*armes 
nombrèe  à  dix  huit  mille  Lances,  de  gens 
tous  receus  et  escrits  à  gaing  du  Roi, 
sans  les  autres  Lances,  et  disoit-on  qufil 
y  avoit  bien  200.  mille  chevaux.  Lanceis 
uti  vetantur  servi,  lib.  6.  Oapit.  cap. 
271.  novre  Edit. 

*  Oonf ceder,  inter  Oarol.  VI.  reg. 
Frane,  et  Florent.  ann.  1396.  ex  Reg.  D. 


Ohartoph.  reg.  eh.  6  :  Commune  Floren- 
tix  teneatur  mittere,  tenere  et  supplire 
mille  Lanceas,  computando  tres  equità 
prò  una  lancea.  Steph.  de  Inf estura  MS. 
ubi  de  Innoc.  PP.  Vili  :  Fertur  ad  pa>- 
pam  fuisse  transmissas  Utteras  regis 
Franci&t  qttibus  continebatur...  se  missu- 
rum...  centum  Lanceas  more  antiquo, 
quarum  unaqussque  dicitur  kabere  quin- 
que  milites  vel  homines. 

*  Lancea,  Vexiilum,  signum  mili- 
tare, quod  hastse  seu  Lanceas  affìgi  sole- 
bat.  Lit.  remiss.  ann.  1451.  in  Reg.  185. 
Ohartoph.  reg.  eh.  257  :  Gomme  le  sup- 
pliant  nous  a  servi  comme  archier  soubz 
la  Lance  de  nostre  amé  et  fèdi  Jehan  de 
Lezay  chevalier,  seigneur  des  Maroys. 
Hodie  diceremus,  sous  la  banniere  ou 
drapeau. 

Ad  Fusum  a  Lancea  Transire.  Vide 
Fusus. 

Langea  Caroli  Magni.  Scribit  In- 
gulfus,  et  ex  eo  Willelmus  Malmesbur. 
1.  2.  de  Gestis  Angl.  cap.  6.  inter  alia 
cimelia,  quae  ab  Hugone  Rege  Franco- 
rum  ad  Adelstanum  Regem  Anglorum 
missa  sunt,   fuisse  partem  dominicae 
Crucis,  ensem  Constantini  M.  vexiilum 
S.   Mauricii,  et  Lanceam  Caroli  Magni 
non  apud  Francos  exigui  pretii   :    seu, 
ut  habet  Malmesburiensis,  quam  Impe- 
rator    invictissimus,    contra    Saracenos 
exercitum   ducens,    siquando  in  hostem 
vibraverat,  nunquam  nisi  victor  abibat  : 
ferebaturque  eadem  esse,  quse  dominico 
lateri  Centurionis  manu  impacta,  pretiosi 
vulneris  hiatu  paradisum  miseris  movta- 
libus  aperuit.    Vide    Knyghtonem   pag. 
2321. •[*  Et  quidem  etiamnum  extat  in- 
ter S.  Capeìlae  Paris,  reiiquias  hujus 
lanceas  potior  pars,  de  qua  ita  Steph. 
de  Infestura   MS.   in  Bibl.    S.   Germ. 
Prat.  :  Die  ultimo  mensis  Maxi  1492.   in 
die    Ascensionis  intravit    urbem    orator 
magni  Tur  ci,   qui   donavit   Lanceam  vel 
ferrum  lanceae  Longini,    cum  quo  fodit 
latus  Domini  nostri  Jesu  Christi  in  cruce, 
et  fuit  recepta   a  pontifice  et   toto  clero 
processionalmente  ab  ecclesia  S.  Marta? 
de  populo  usque  ad  S.  Petrum  ;  et  erat 
inclusimi  dictum  ferrum  in  quodam   ta~ 
bemaculo  pulcherrimo  cristalli,  cum  pede 
et  aliis  omamentis  puri  auri  ;  et  fuit  res 
magnae  aestimationis  ;  et  forma    ejwì  est 
designata,  et  forma  propria  ipsius  et  cus- 
pis  ejus  est  apud  regem   Francise,   prout 
ipsemet  Turcus  nuntiavit  per  pr&dictum 
ambasciatorem.] 

Langea  Constantini  M.  inter  Cime- 
lia et  Symbola  Imperatoria  vulgo,  re- 
censetur.  Cujusmodi  autem  iila  fuerit, 
et  quomodo  ad  Imperatores  Germanicos 
pervenerit,  narrant  Conradus  Uspergen- 
sis  et  Albertus  Stadensis  ann.  922  :  Bur- 
gundionum  Rex  Rudolphus,  qui  nonnuì- 
Us  annis  Italicis  imperdbat,  Lanceam 
quandam  ibi  a  Sansone  quodam  Comite 
dono  acceperal.  quam  Constantini  Ma* 
gni,  sanctae  Helenae  filii,  fuisse  die eb ant, 
quse  excepta  caeterarum  specie  Lancea- 
rum, novo  quodammodo  opere,  novaque 
elaborata  arte  et  figura,  juxta  medium 
spinam  habuitì  ^  utrobique  quasi  fenes- 
tram,  et  in  media  spina  cruces  ex  clavis, 
manibus  et  pedibus  Salvatoris  nostri  Do- 
mini Jesu  Christi  affixis,  etc.  [**  Ex 
Liutpr.  Antap.  lib.  4.  cap.  24.  (12.)]  Mox 
subdunt,  ut  lanceam  istam  Henrico  Im- 
peratori largitus  fuerit  Rudolphus,  et 
ut  ab  Ottone  I.  in  praelio  contra  Lo- 
tti ari  ngos  et  Hungaros.  ab  Henrico  IV. 
ann.  1089.  Lausannae  Episcopo  eam  de- 
ferente, elata  fuerit,  quae  quidem  lan- 
cea exinde,  ut  dixi,  inter  symbola  Impe- 
ratoria praecipue  b abita  est.   Idem  Us- 


LAN 


LAN 


LAN 


21 


pergensis  ann,  1106.  de  eodera  Henrico 
IV  :  Regalia  vel  Imperialia  insignia,  cru- 
cem  scilicet  et  Lanceam,  sceptrum,  gto- 
bum,  atque  coronarti  fitti  (Henrici  V.) 
potestati  tradidit.  Adde  Chronic.  Rei- 
chersp.  ann.  1004.  et  Sigebert.  Luìth- 
prand.  Knygtatonem  pag.  2321.  Episto- 
lara  Henrici  Imp.  tom.  2.  Spicilegii 
Acherianì  pag.  891.  393.  Vitam  S.  Ge- 
rardi  apad  Sa  ri  uni  3.  Octob.  e  te,  Cons- 
tantinum  vero  Magnani  {iexa  Xóy^;,  cum 
Lanceaqua.ni  alii  gtct^tpov  vocant,  ste- 
tisse  supra  columnam  porphyreticam 
Constanti  napoli,  ex  Scriptoribus  docui- 
mus  ad  Alexiadum  pag.  383.  At 

Lancea  S.  Mauricii,  non  Constan- 
tini,  dicitur  Ademaro  Oabanensi  p.  182. 
ubi  de  electione  Con  radi  Impera  toris  : 
Et  tradiderunt  ei  sceptrum  et  coronam  et 
Lanceam  S.  Mauricii.  Quam  quidem  lan- 
ceam    S.  Mauricii,  in  qua  videtur  im- 
pressa  qusedam    dominici    Ugni   sancite 
Crucis  portio,  quam  Angelus  Bei  impres- 
sa, in  Coenobio   Melicensi   asservatam 
tradit  Historia  istius  Monasterii.  Hanc 
pari  ter  lanceam  S.  Mauricii   indigitat 
Sugerius  in  Ludovico  VI.  pag.  288.  ubi 
de  Henrico  Imperatore,  quam  a  Rodulfo 
Rege  Burgundiae  donatam  Con  rado  Im- 
per.  cum    Regno     Burgundi»     scribit 
Hugo  Flaviniacensis   in    Ohron.    pag. 
185  :  Rodulfus  vero  Rex,  absque   lioeris 
existens,  Conrado  Imperatori  Burgundise 
regnum  dereliquit,  dans   ei  Lanceam  S. 
Mauricii,  quod   erat  in  signe  regni  Bur- 
gundias.  Denique  Gregorius  IX.  PP.  lib. 
1.  Epist.  142.  ad  Fridericum  II.  Imp.  vi- 
detur existi  masse,  lanceam  istam   Im- 
peratoriam  fuisse  eam,  qua  Christi  la- 
tus  transtìxumest  :  Crux,  ubi  est  lignum 
Domini,  et  Lanceaf  ubi  clavus  ejus  con- 
sista, ante  te  in  Processionibus  solenni- 
bus  deportantur.   Mox  :  Lanceam  consi- 
dera diligenter,  cujus  acumen  latus  ejus 
aperuitt  de  quo   Christus  largiter  sacra- 
menta tue  salutis  effudit.  Hisce  Suffra- 
gatur  Charta  Caroli  Regis  Francorum  at- 
que Jtalicorum,  nec  non  et  Alemanno- 
rum  ,  et  uxoris  Hirmintrudis  data  Ar  elate 
an.  Imperli  15.  in   Tabularlo   Ecclesiae 
Viennensis   fol.    7  :  Notum  sit  omnibus 
Christianitati8  titulo  insignitis  pr sesenti- 
bus  et  futuris,  quod  in  expulsione    atque 
ejectione  nostra,  in  qua  Dei  judicio  a  Lo- 
dolco  fratre  de  regno  sumus  expulsi,  vo- 
tum  Deo  vovisse,  ut   si    nobis  Davidicam 
diutius  optatam    misericordiam    fecisset 
intercessione  et  meritis  B.  Mauricii  pre- 
cipui Martyris,   cujus  corona  et  Lancea 
nos  ubique  Victor es  non  dubitamus,  dona- 
mus  prsedicto  Sancto,  etc.   Quae  quidem 
Charta  falsitatis  nota  non  caret,    licet 
Tabularium  istud    scriptum   sit  circa 
ann.  1150.  Hanc  descripsere  Joannes  a 
Bosco  et  Joannes  le  Liévre  in   Vienna. 
Vide  Festum  Corone,  et  Notas  nostras 
ad  Alexiadem,  pag.  345.  Albertum  Sta- 
densem  ann.  939.  Ditmarum  lib.  4.  pag. 
44.  etc.  [*•  De   lanceis  Imperator.  Ger- 
man.  vide  Chron.  Gottwic.  pag.  111.  et 
Pfefftng.  ad  Vitriar.    tom.   1.  pag.   245. 
sqq.  lib.  1.  Ut.  2.  §  10.  not.  h.  v.  6.] 

Lance  a  Regali  s,  Regum  Boh  emise. 
Monachus  Pegaviensis.  ex  eo  Conradus 
Abb.  Uspergensis  et  Albertus  Stadensis 
ann.  1079  :  Bellum  fuit  inter  Henricum 
IV,  et  Rudolphum  in  loco  qui  dicitur  Fla- 
decheim,  ubi  in  primo  congressu  Saxones 
terga  vertùnt.  Ibi  Vratislaus  Dux  et  Rex 
Bokemie  regalem  Lanceam  adeptus,  quae 
exinde  permissione  Imperatoris  semper 
quemvis  illius  gentis  ducatu  insignem  in 
omni  festiva  Processione  precedit. 

L ange a  S.  Ol ai,  ab  Regib.  Danis  in 
praaliis   con  tra  ethnicos  deferri  solita. 


Vide  Janum  Dolmerum  ad  Jus  aulicum 
vetus  Norvagicum  pag.  413. 

Lance  a,  \Ayta  X6y^  Graecis,  Cultellus, 
quo  hostia  consecranda  a  tota  panis 
massa  separatur.  Humbertus  Cardina- 
lisDial.  contra  Graecos  :  Nec  quomodo 
Greci  habent  Lanceam  ferream,  qua  scin- 
dunt  in  modum  crucis  ipsam  oblationem, 
id  est,  proscomidem.  @eta  XóyX^  ^n  No- 
ni ocano  ne,  edito  a  Joan.  Baptist.  Cote- 
lerio  cap.  130.  Vide  Goarum  ad  Eucho- 
logium  Graecorum  pag.  116.  ubi  ejus  fi- 
gurane dedit. 

Lancea  Emendari.  Poenae  nobilio- 
rumspecies.  Lactantius  de  Mortib.  Per- 
secut.  n.  22  :  Domestici  et  administrato- 
res  Lancea  emendabantur  :  in  causa  ca- 
piti* animadversio  gladii  admodum  pau- 
cis  quasi  beneficii  (loco)  deferebatur,  etc. 
Galli  dicunt,  Passer  par  les  piques. 

Lancea  Fixa  vel  sella  posila,  vel  erecto 
clypeo  sibi  Hospitium  quietis  eligere, 
apud  Andream  Suenonis  lib.  5.  Legum 
Scaniae  cap.  17. 

Lanceam  Figere.  Statuta  Wi  11  elmi 
Regis  Scoti ae  cap.  27.  §  1  :  De  ipso  duel- 
lum  haberi  potest,  et  illud  bellum  potest 
sic  remitti,  scilicet  cum  fixerint  Lanceas 
suas,  potest  calumniatus  concedere  dehe- 
tum,  et  facere  pacem.  Et  j  3  :  Sanguis 
extractus  subtus  anhelitum,  quando  fixe- 
runt  Lanceas  suas  potest  defensor  conce- 
dere  sanguinem,  etc.  [<**  Vide  Gnmm. 
Antiq.  Jur.  Germ.  p.  163.] 

e  Lanceam  vel  Palum  Figere  in  si- 
gnu  m  adeptae  possessionis  alicujus  cas- 
tri diruti.  Hujus  moris  mentio  tit  in 
Consuet.  Catal.  MSS.  cap.  4  :  Qualiter 
datur  potestas  castri,  si  castrum  est  diru- 
tum...  Et  si  non  est  aliqua  turris  (ex  qua 
nomen  domini  possessionem  adipìscen- 
tis  co  nel  a  me  tur,  ut  mos  erat)  vel  forti- 
tudo,  seu  habitatio  castri,  quia  castrum 
dirutum  est  totaliter,  ut  in  pluribus  con- 
tingi t,  tunc  dominus  vel  alius,  qui  no- 
mine suo  recipit  potestatem,  intrabit  ter- 
minos  castri,  et  dominus  ponet  duos,  vel 
tres,  vel  quot  voluerit,  homines  de  familia 
sua  in  domo  alicujus  rustici,  sive  in  ali- 
quo  fundo  alto  ipsius  castri,  gui  altis  vo- 
cibus  advocent  nomen  domini  sui,  figendo 
palum  in  fundo  ilio,  vel  Lanceam ,  vel 
aliquid  tale  in  signum  recepte  potestatìs. 
Vide  in  Feudum  reddibite. 

1  Lancea  Gejldaria.  Le  Roman  de 
Róu  MS.  : 

Archiers  trovent  villainz,  dont  la  terre  est  planiere... 
Qui  porte  are  et  qui  nache,  qu'il  grant  Lance  Geldiere. 

Lancea  Sartatoria,  Mensurae  agri 
species.  Charta  Gerard i  de  S.  Auberto 
ann.  1193.  in  Tabul.  Abbatiae  Montis 
S.  Martini:  Concesserunt  mihi  quandam 
indaginem  sui  proprìi  nemorist  latam  de- 
cem  Lanceis  sartatoriis.  Alia  PhiJippi 
Comitis  Flandr.  ann.  1180.  in  eodem 
Tabul.  :  A  via,  quse  duc.it  de  Brancort 
Harchias  10.  Lanceas  sartatorias  in  la- 
tum,  et  in  longum  prout  nemus  se  exten- 
dit.  In  eodem  Tabul.  et  Cbarta  Gal  eh  eri 
de  Torota  Castellani  Noviomensis  ann. 
1272  :  Et  la  contrée  de  le  fowée  xxxin. 
moyes  et  xn.  Lances.  Alia  ann.  1223  :  Et 
de  Lanceis,  quae  remanserunt  in  diversis 
campis  super  mencaldatas  pr&dictas, 
tantum  terrse  colligitur7  quod  inde  fit 
una  mencaldata.  Est  autem  Lancea  sar- 
tatoria, quod  nostri  Lechefrite  vocant, 
unde  et  nomen.  Vide  Asta. 

*  Charta  ann.  1268.  ex  Tabul.  eccl. 
Camerac.  :  Vmgt  mencaudées  de  terre  et 
xix.  Lances  et  demie  ke  je  tenoie  à  Vies- 
lis  en  deuxpiéces.  Aliam  hujusce  nun- 
cupationis  originem  propani t  D.  de  la 
Monoye  in  Glossar.  Burg.  Lanceam  sci- 


licet appellar),  quod  longitudine  esset 
uni us  lanceae  ;  Sartatoriam  vero  a  Sar- 
taref  terram  incultam  colere,  deducit. 

Lancea.  Cbarta  Hugonis  Ducis  Bur- 
gundiae ann.  1184.  in  Reg.  Feodorum 
Burgundiae  :  Permisit,  ut  castrum  Tile- 
castri  firmar  et  hoc  modo,  ipsum  vero  cas- 
trum muro  Claudi,  cujus  altitudo  a  ripa 
exteriori  sit  unius  Lanceae  absque  batal- 
liis.  Vide  Thomasserium  in  Consuetud. 
Bituric.  pag.  431, 

1  Lancea  Solis,  Radius.  Tertullianus 
de  Pudici tia  cap.  7  :  Quibus  exquirendis> 
non  lucernae  spiculi  lumi  ne,  sed  totius 
Solis  Lancea  opus  est. 

1.  Lance  are,  Hastiludio,  seu  lancea- 
rum  ludi  ero  sese  exercere.  Ordericus 
Vitalis  1.  3  :  Dura...  cum  consodalibus 
suis  sese  Lanceando  exercuisset.  [Tertul- 
lianus adv.  Judaeos  cap.  9  :  Infante*... 
qui  ante  norint  Lanceare,  quam  lanci- 
nare.]  Lanceari  jaculis,  lancea  vulnerari, 
apud  Matth.  Paris,  pag.  119.  Hesychius  : 
Àòpa£ei,  Xoy^àCei.  Aopaxi^ójxevoi,  Sópaat  (xa- 
x6p.ev<H.  Vide  Dissert.  6.  ad  Joinvill. 
pag.  167. 

*  Hi  ne  Courre  de  lance,  eadem  accep- 
tione,  apud  Guiartum  : 

Sana  Coirne  de  lance  de  fresne 
Fust  un  an  entier  à  Biauquesne. 

Lanceatus.  Ictus,  confossus  lancea. 
Firmicus  :  Quicumque  habuerunt  horos- 
copumin  XXI.  parte  Tauri,  Lanceati  mo- 
riuntur.  Hist.  Paparum  apud  Bern.  Pez 
tom.  1.  Anecd.  part.  3.  col.  380.  (Bonifa- 
cius  VII.)  subitanea  morte  praeventus, 
odio  suorum  post  mortem  cwsus  et  Lan- 
ceatus, etc.  Chronic.  Siciliae  apud  Mar- 
ten.  tom.  3.  Anecd.  col.  52  :  Multi  Messa- 
nenses  fuerunl  Lanceati  et  gladio  inter - 
fecti. 

*  Lancegé,  eodem  intellectu,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1457.  ex  Reg.  187.  Char- 
toph.  reg.  eh.  282  :  Pierre  du  Treg  dist 
au  suppliant  que  son  frere,  en  levant  les 
dismes  de  Vévesque  de  Comminge,  avoit 
esté  playé  et  Lancegé  ; ...  il  avoit  eu  ung 
cop  de  lance  par  les  eschines.  Vide  in 
Lancea. 

*  2.  Lanceare,  a  Gallico  Lancer,  Ja- 
cula  raittere,  sagittare.  Lit.  remiss.  ann. 
1360.  in  Reg.  89.  Chartoph.  reg.  eh.  446  : 
Dicti  juvenes  concordarunt,  quod  duo  ex 
ipsis  cum  aliis  duo  bus,  secundum  sortem 
partiture  quam  facerent,  causa  spa- 
ciandi  sagittarent  sive  Lancearent  de  suis 
sagittis,  visuri  sic  ludendo  quas  partitura 
eorumdem  sagittaret  sive  Lancearet  ma- 
gis  prope  intersignium.  Hinc  fenestricula 
oblongior  et  strictior  in  urbium  et  cas- 
trorum  muris,  per  quam  sagittarii  vel 
balistarii  sagittas  suas  aut  tela  in  obsi- 
dentes  lanceabant  seu  emittebant,  Lan- 
ceour  appellatur,  in  Charta  Guid.  de 
Ruppe  ann.  1314.  ex  Reg.  56.  eh.  424  : 
Concedimus...  quod  idem  magister  (Ar- 
naldus  Le  ut  ardi)  aut  sui  heredes...  pos- 
sint  edificare...  domum  fortem,...  cum 
necessariis  muralibus>  cranellis,  portali- 
bus,  archeriis  et  dictis  Lanceours,  fossa- 
tis  et  fortaliciis.  Vide  supra  Lancare. 

*3.  Lanceare,  Lanciare,  Hastam, 
gladium  vel  cu  Iteli  uni  in  aliquem  intor- 
bi nere.  Chartul.  Major,  monast.  prò  pago 
Vindoc.  eh.  91  :  Quem  (hominem)  ob  ca- 
lumniam  illam  voluii  occidere  coram  ilio, 
Lanceans  UH  sex  vicibus  suam  hastam. 
Lit.  remiss.  ann.  1357.  in  Reg.  85.  Char- 
toph. reg.  eh.  74  :  Plures  ictus  de  gladiis 
et  cutellis  contra  et  super  ipsos  projece- 
runt  et  Lanciaverunt.  Donner  une  Lan- 
cade,  eodem  intellectu,  in  aliis  Lit.  ann. 
1460.  ex  Reg.  190.  eh.  151  :  Le  suppliant 


22 


LAN 


LAN 


LAN 


donna  à  icellui  Bernart  une  Lancade  par 
la  poitrine,  eie.  Vide  infra  Lansare. 

Lancearios,  [Miles  gerens  lanceara. 
Ammian.  lib.  21  :  Iter  suum  pr&ire  cum 
Lanceariis  et  Matthiariis  et  catervis  ex- 
peditorum  pr&cepil.]  Libellus  preeum 
Maxi  mi  et  Fausti  ni  :  Ita  ut  aliquoties  so- 
lum  intempesta  raptum  per  Lancearios 
de  urbe  sustulerit.  [Albertinus  Mussatus 
apud  Murator.  tom.  10.  col.  624  :  Lan- 
ceariorum  cum  hastis  longissimis,  quas 
zaldas  vocant  Itali,  n.  mitlia.  Lancea- 
rios in  Italiani  ab  Anglis  primum  fuisse 
ductos  tradit  Matth.  Villan.  lib.  11. 
cap.  81  :  Ed  eglino  furono  i  primi,  che 
recarono  in  Italia  il  conducere  la  gente 
da  cavallo,  sotto  il  nome  di  Lande,  che 
prima  si  conducevano  sotto  di  barbute  e 
oandiere.  Ubi  id  quoque  notandum  in- 
ter  equestres  copi  a  s  Lancearios  recen- 
seri.] 

T  Lancerius,  Eadera  notione,  Chro- 
nic.  Sicilia?  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd. 
col.  79  :  In  quo  (castro)  fuerunt  viri  pe- 
dites  balistrerii,  et  Lancerii  trecenti  Pa- 
normitanenses.  Lancerius,  Arti f ex  lan- 
cearum,  in  Catalogo  Sodalium  B.  Ma- 
ria? Deauratae  Tolos. 

1  Lanci arius,  loyx^?^.  Qui  gestat 
lanceam.  Gloss.  Lat«  Grsec.  MSS.  San- 
germ. 

T  Lancifer.  Hist.  Oortus.  lib.  2.  apud 
Murator.  tom.  12.  col.  794  :  Milites  inter- 
clusit  de  Lanciferis  suis  cum  lanceis  lon- 
gis  numero  decem  tnillibus. 

LANCEOLA,  Scalpellus,  Gallis,  Lan- 
cette. Willel.  Brito  in  Vocabulario  MS.  : 
Lanceola  dicitur  subtile  ferrum  acutum, 
cum  quo  minutores  aliqui  pungendo  ve- 
nam  aperiunt  in  tninulione  ;  aliqui  cum 
flebotomo  venam  percutiunt,  unde  et  fle- 
botomia dicitur  minutio.  Apud  Capitoli- 
num  in  Maximino  Juniore,  Lanceola,  est 
minor  lancea  :  Lanceola  sic  fissa  est  ful- 
mine, ut  tota  etiam  per  ferrum  scinder  e- 
tur,  etc.  [Le  Roman  de  Florence  et  de 
Bianche  Flore  MS.  : 

J'ai  les  Haretcs  à  seìgner.] 

*  LANCEOLATA  vocatur  platago  minor 
secundum  Macrum,  Glossar,  medie.  MS. 
Simon.  Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

LANCEOLUM.  Anonymus  in  Gestis 
Constantini  M.  pag.  484.  ait,  Anastasio 
Imp.  Eunomianam  hseresim  amplexo, 
acclamatum  in  Ecclesia  :  In  Tnnitate 
Lanceola  non  mittis.  Sed  legendum,  in 
Trinità! e  Lanceolam  mittis.  Qui  bus  ver- 
bis  carpebatur  ejus  haeresis  Ariana, 
cum  Eunomius  eadem,  qua?  Arius  senti- 
ret.  À{axop.tTat  appellabantur  Ariani,  ut 
est  apud  Joan.  Damascenum  de  Haere- 
sib.  Editionis  Cotelerii,  quod  di  vini  ta- 
tem  sanctamqae  Trini tatem  nefario 
ausu  difteinderent. 

«  LANCETTA.  Vide  infra  Lametta. 

LANCETUS,  Lancetta,  Colonorum 
species  apud  Anglos,  praestationibus  et 
operis  obnoxia.  Monasticum  Anglican. 
tom.  1.  pag.  337  :  Et  parvum  nemus...  et 
decem  homincs  Lancetosin  Sutwode,  juxta 
praedictam  Wicam,  et  12.  libras  terrae 
arabilis,...  octoginta  acrìas  40.  Lancetis, 
et  tenementis  eorum  in  eadem  villa.  Cus- 
tumarium  Prioris  Lewensis  in  Anglia 
apud  Spelmann.  :  In  Socha  de  Hecham 
sunt  24.  Lancetee.  Consuetudo  eorum  est, 
unusquisque  eorum  debet  operari  a  S. 
Michaele  usque  ad  Autumnum  unaquaque 
hebdomada  per  unam  diem,  sive  cum  f urea, 
sive  cum  besca,  vel  flagello  ad  libitum  do- 
mini,  cum  corredio  ad  Nonam,  et  uno 
pane  ad  Vesperam,  etc.  Spelmannus  vo- 
cis etymon  a  Germanico  Land-seet,  ar- 
cessit  i.  indigena,  inquilinus,   in  terra 


residens,  ut  Cotseta,  in  cota  residens. 
Apud  Somnerum  in  GÌ.  Saxon.  Land- 
sitend  man,  exponi tur  terram  possi- 
deus,  vel  in,  terra  residens. 

°  LANCEYA,  Lanseya,  prò  Lancea. 
Proces.  crimin.  ann.  1488.  ex  Tabul.  D. 
Venciae  :  Cum  viginti  hominibus  armati$ 
curassis,  targuetis,  Lanseys,  plumbatis, 
balistis  bendatis  et  aliis  diversorum  gene- 
rum  armis.  Infra  :  Lanceya. 

*LANCHRINA,  Piscis  genus.  Tract. 
MS.  de  Pise.  cap.  132.  ex  Cod.  reg.  6838. 
C  :  Locusta,  a  nostris  Langouste,  a  Ligu- 
ribus  alagousta  nuncupatur  ;  ab  aliis  di- 
citur Lanchrina. 

T 1.  LANCIA,  prò  Lanx,  bilanx,  For- 
mula Andegav.  form.  36  :  Tu  cum  ipsis 
aequalis  Lancias  dividere  facias. 

*  2.  LANCIA ,  vox  Italica ,  Lancea. 
Stat.  Vercel.  lib.  3.  pag.  102.  r°.  :  Targiae, 
sciita,  brazaroliae,  co f fini,  cassiae,  selìae  et 
Lancix,  etc.  Et  si  forte  sagitam,  telum, 
Lanciam,  etc.  in  Stat.  crimin.  Saonse 
cap.  35.  pag.  76. 

*  LANCIARE.  Vide  supra  Lanceare  3. 
TLANCIARIA,   Navis   bellicae    genus. 

Maffeius  Histor.  Ind.  lib.  7  :  Lanciarias 
tres  confestim  expediri  jubet  ;  correptis- 
que  qu&  fors  obtulit  telis,  in  singulas 
aptas  instructasque  remigio,  centum  et 
quinquaginta  armatos  imponit.  Itali 
Lancia  vocant  navem  expeditam  et 
celerem  ;  verum  ea  nihil  ad  Indicam, 
inquit  Carolus  de  Aquino  in  Lexico  mi- 
litari. 

T  LANCIGULA,  Lanx  parva.  Arnob.  lib. 
2  :  Trulla,  Lancicula,  candelabrum.  Lan- 
cula  dixit  Vitruvius  eadem  notione. 

*  LANCIETUS,  diminuì,  a  Lancia.  Stat. 
Cadubr.  lib.  3.  cap.  22  :  Et  si  spatam  vel 
Lande tum  sive  cultellum,  aut  alia  hujus- 
modi  arma  solum  evaginaverit,  etc.  Lans- 
soty  in  Lit.  remiss.  ann.  1398.  ex  Reg. 
153.  Chartoph.  reg.  eh.  433  :  Jehan  Guil- 
lory  tenoit  en  sa  main  un  petit  dart  ou 
Lanssot. 

1  LANCIFER.  Vide  in  Lancea. 

*LANCIGERUS.  [Lancearius.  Dief.] 

LANCINARE,  [Bellicare,  trucidare,  la- 
cerare, apud  Papiam.  Gloss.  Sangerm. 
MS.  n.  501  :  Lancinare,  Bellicare,  truci- 
dare, lacessere,  laniare.  Joh.  de  Jan  uà  : 
Lancinare,  a  Lancea ,  Lanceis  ludere,  vel 
configgere,  vel  lancea  percutere,  vel  lan- 
ceare. Gìoss.Lat.Gall.Sangerman.  MS.  : 
Lancinare  vel  Lanceare,  Lancerer,  e' est 
ferir  ou  jouer  de  lance.~\  Gloss.  Lat.  Gr.  : 
Lancinat,  xaTaxvfe.  [Alia?  Gra?c.  Lat.  : 
Kaxav^w,  Lanio.  Verbo  Lancinare,  prò 
lacerare  aut  vexare  usi  sunt  Solinus, 
Plinius,  Catullus,  Seneca,  Tertullianus 
et  alii  recentiores.J 

Lancinator  ,  Carnifex.  Fiodoardus 
lib.  4.  Hist.  Remens.  cap.  52  :  Eodem 
tempore ,  quo  hsec  sacra  virgo  passa  est, 
Lancinator  ejus  Riciovarus  per  urbem 
Remensem  transiens ,....  trucidari  prae- 
cepit. 

LANCIOLA,  Incertus  de  Limitibus  : 
E.  in  scamnum  jacet  per  jugum  in  Lan- 
ciolam  ;  habet  ad  pedem  aquam  vivam, 
etc.  Ubi  Rigai  ti  us  f.  Laciniola.  Vide 
Latina. 

*  LANCIOLATA.  [Lanceola,  herba. 
Dief.1 

LANCLA,  XexavY),  in  vett.  Glossis  pag. 
316.  [Lanx,  patina,  in  Supplemento  An- 
tiquari!, ubi  perperam  legitur  Xeicàvy]  prò 
Xexavr).] 

1"  Lancula,  TcXaartvÈ;,  Lanx,  in  eod. 
Supplemento.  Utitur  Vitruvius.  [*  Adde 
post  Cujac.  ex  Castigat.  in  utrumque 
Glossar.  Lancula,  ancula.] 

*  LANCUS,  prò  Laneus.  vide  infra  in 
hac  voce. 


1  LAND.  Acta  MSS.  S.  Petroci  :  Venit 
S.  Petrocus  ad  cellam  Welhenoci  Epis- 
copi, qui  eum  suosque  honorifice  excepit. 
Ab  eo  Petrocus  petiit  habitandi  ibi  licen- 
tiam.  Votis  Episcopus  annuii  suamque  ei 
cellam  dedit,  ea  tamen  conditione  ut  suo 
nomine  eam  nominar  et,  linde  etiam  lin- 
gua gentis  illius  Land-Welhinoc  dicitur. 
Hoc  est,  si  bene  conjecto,  Cella  Wethi- 
noci,  ab  Armorico  Leandi,  Monasteri um, 
celia.  Vide  Lanna. 

1.  LANDA,  Planities  inculta,  et  vepri- 
bus  obsita,  Hispanis  Liana,  nostris 
Lande  ;  Landa,  Danti  in  Infer.  cap.  14. 
in  Purgat.  cap.  27.  vox  ex  Saxonico  aut 
Germ.  Land,  Terra.  Vita  S.  Leonis  Ar- 
chiep.  Rotomag.  :  Iter  suum  carpserunt 
usque  ad  Landas  nobilium,  quas  terra  di- 
citur infertilis  et  deserta.  Charta  ann. 
1145.  apud  August.  du  Pas  in  Stemmate 
Dolensi:  Donavimus  etiam  quandam  par- 
tem  forestae  nostrae  ipsi  Hermitagio  conti- 
guam,  cum  Landis,  pratis,  etc.  Occurrit 
crebro.  Vide  Hist.  Beneharnensem  Mar- 
cai pag.  223.  224.  233.  Fietam  lib.  2.  cap. 
41. 1 15.  Monast.  Anglic.  tom.  1.  pag. 
400.  etc.  Notissima  sunt  Landas  Burde- 
galenses,  les  Landes  de  Bordeaux,  de 
quibus  Turpinus  de  Vita  Caroli  M.  cap. 
11  :  Tunc  omnes  exercitus  in  Landis  Bur- 
degalensibus  coadunantur.  Has  silvestres 
saltus  Burdegalae  vocat  Baldricus  Bur- 
guliensis  pag.  270.  Mettre  le  feu  aux 
Landes  ou  boscages,  in  Consuetud.  So- 
lensi  tit.  3.  art.  21. 

T  2.  LANDA,  f.  prò  Lamina  vel  Banda. 
Translatio  S.  Angeli  Mart.  tom.  2.  Maii 
pag.  60  :  Eripuerunt  a  praedicta  vetere 
arca  Landas  argenteas,  adeo  quod  Re- 
liquiae  prasdictae  minime  videri  possent, 
etc. 

f  LAND  AGRA  VA.  Vide  in  Landgra- 
vius. 

LANDB0C,  Landbok.  Vide  Liber. 

LANDCEAP  et  Labceap,  Voces  Saxo- 
nicae,  de  quarum  notione  Somnerus  in 
voce  Land-ceap,  [et  Thomas  Blount  in 
Nomo  lexico,  ubi  :  Forte,  Pretium  fundi 
pacto  datum  vel  debitum.}  Leges  Pres- 
byterorum  Northumbrensium  cap.  56, 
[**  67.]  :  Et  volumus,  ut  Landceap  et  Lab- 
ceap,  et  responsa  prudentium,  et  verum 
lestimonium  et  justum  judicium  et  falloc 
etfrum  tallu,  firma  pernia neant  f*>  Wilk. 
et  Thorp.  prò  Labceap  habent  Lahceap. 
Vide  LacopumJ 

«  LANDCOP,  Eegitima  emptio,  ex  Sa- 
xon. lag,  Lex,  et  ce  ape,  Emptio.  Vide 
Lacopum.  [**  Emptio  terra?  ;  land , 
terra.]  Charta  Philip,  corait.  Fiand. 
ann.  1187.  in  Chartui.  S.  Bert.  pag.  96  : 
Ad  hoc  faciendum  legitimam  emptionem 
terrae,  quae  vulgo  dicitur  Landcop,  in- 
fra villani  et  extra,  ut  ecclesia  habeat 
pr&cepi. 

LAND-C0PUM.  Vide  Lacopum. 

LANDEA,  vel  Landia,  vox  in  palustri- 
bus  nota  regioni  bus  :  Fossa  nempe  in 
paludum  margine  circumducta  aquarum 
excipiendarum  gratta,  quae  a  vicinis  et 
montanis  tractibus  derivantur  :  eas- 
demque,  aut  in  mare,  aut  in  fluvium 
celebrem  deducens,  ne  paiudes  oppri- 
mant  scaturientes  :  a  Land  terra,  et  Eia, 
aqua,  ut  aquam  terrestrem  suscipiens. 
Ordinatio  Marisci  Rumeiensis:  Vere  Su- 
dicia et  awarda  faciat  de  valliis,  Landeis, 
watergangis,  seweris,  gutteris,  fontibus, 
etc.  Infra  :  Non  Uceat  alicui  de  catterò 
facere  dammas,  aut  fordas,  aut  alia  im- 
pedimenta  in  aliquibus  Landeis,  water- 
gangeis,  fossa tisf  sive  aquagiis  commu- 
nibus  in  marisco  praedicto,  etc.  Ex  Spel- 
manno. 

LANDEFRICUS.  Leges  Ethelredi  editse 


LAN 


LAN 


LAN 


23 


apud  Wenetingum  %  6  [«  3.]  :  Et  omnis 
emat  sibi  lagam  12.  oris,  dìmidium  Lan- 
defrido,  dìmidium,  wapentako.  Ubi  Som- 
nerus  emendat  Landesrico,  id  est,  terra 
domino,  ex  Saxon.  Landrica,  vox 
composita  a  Land,  terra,  et  rica,  Rec- 
tor,  dominus.  [°*Ita  in  Saxon.  et  Latin, 
apud  Thorp.  multis  locis.  Vide  ibi  In- 
dicem.] 

LANDEGANDMAN,  Oustumariorum  ge- 
nus,  seu  inferiorum  Tenentium  mane- 
rii,  lancetis,  ceu  permanenti  bus  forte 
contrarium.  Gaendman  enim,  ut  docet 
Kilianus,  viatorem  et  transeuntem  si- 
gni fica  t.  Occurrit  vox  in  Custumario 
de  Hecham  pag.  15.  Spelman.  [*#  Land 
aegende  man  est  Homo  terram  possi  - 
dens.] 

1  LANDEGRAVUS.  Vide  in  Landgra- 
vio. 

1  LANDER,  vox  Aremorica,  Gali.  Lan- 
dier,  Oanterius  focarius.  Locum  vide  in 
Retro  focilium, 

*  LANDESTHING.  Vim  vocis  explicat 
Charta  Voldem.  reg.  Danor.  ann.  1354. 
apud  Ludewig.  tom.  12.  Reliq.  MSS. 
pag.  196  :  Itera  si  aliquis  aliquem  super 
bonis  sive  terris,  violenler  sibi  ablatis,  in- 
cusare  voluerit,  ipso,  causa  debito  pro- 
cessa, videlicet  placito  sui  hareth,  sysel 
et  terre,  quod  Lande  sthing  dicitur,  cor  ara 
dapifero  nostro  justitiario  seu  nobis,  si 
justiciam  prius  consequi  non  valuerit, 
ventilati  debeat  et  finiri.  [**  Piaci  tu  m 
rurale.  Vide  Rosenving.  Histor.  Jur. 
Dan.  |  72 J 

1  LANDEVEVA,  Lex  patriae,  regionis,  a 
Saxon.  vel  Germ.  Land,  Terra,  regio,  pa- 
tria, et  Ewa,  Lex.  Occurrit  Landeveva 
in  Pactu  Legis  Salicae  tit.  19.  Landoveva, 
tit.  20.  et  tit.  21.  Landeofa  tit.  31.  alibi 
Landofeva.  Vide  Euva. 

LANDFRID,  Pax  terra?,  vox  Germanica. 
Froissart.  3.  voi.  cap.  97.  de  Carolo  IV. 
Imp.  :  Insti  tua  le  Due  Wincelant  de  Bo- 
heme ;  et  le  fit  souverain  regard  d'une 
Inslilution  et  Ordonnance,  qu'on  dit  en 
Alemagne  la  Languefride  ;  e* est  à  dire, 
tenir  les  chemins  couverts  et  aeurs,  et  que 
toutes  manieres  de  gens  peussent  alter, 
venir,  et  chevaucher  de  ville  en  autre  seu- 
rement.  Infra  :  Seigneur  et  souverain  de 
la  Languefride.[*Gbron.  Noriberg.  apud 
Oefelium  tom.  1.  Script,  rer.  Boicar. 
pag.  325.  col.  2  :  Tandem  rex  Wences- 
laus  fecit  communem  pacem  (Lantfrid.) 
Vide  infra  Landtfride.]  [**  Vide  Eie  fi- 
nora. Histor.  Jur.  Germ.  §  262.  Pfef- 
fing.  ad  Vitriar.  lib.  1.  tit.  2.  §  15.  not. 
b.  et  2.  Pertz.  Leg.  voi.  2.  in  Indice  voce 
Pax.] 

LANDGABLE,  Census,  qui  a  praedio, 
seu  agro  debetur  :  agrarium  :  a  Saxon. 
Land-gable  i.  terree  census  vel  redi- 
tuss  Occurrit  in  Domesdei.  p*Land- 
gafol  in  Rectitud.  singul.  person.  cap. 
2.  et  3.] 

Langabulum  dicitur  in  Histor.  Nor- 
wicensis  Coenobii  in  Monastico  Angl. 
tom.  1.  pag.  20  :  Et  ulterius  UH  non  sunt 
de  Villa  Norwici,  nec  cum  eis  respondent 
in  Lottt  nec  in  Slott  ;  sed  solummodo  te- 
nent  de  Ecclesia  S.  Trinitatis,  cui  solvunt 
Langabulum,  Idem  Monastic.  tom.  3. 
pag,  226  :  Debeo  acquietare  dictum  mes- 
suagium  adversus  ìVillelmum  Mar  tei  de 
una  libra  piperis  per  annum,  et  adversus 
dominum  Begem  de  uno  denario  de  Lan- 
gabulo  de  Porttocha  ad  Festum  S.  Mat- 
tini. Ibid.  pag.  267:  Sólutam  et  quietam 
de  Longabulo  et  parcagio,  etc.  [Charta 
Rad  a  Iti  Grassi  apud  Madox  Formul.  An- 
glic.  pag.  279  :  Reddendo  inde  annuatim 
ad  Langabulum  pr&dicti  burgi  odo  dena- 
rios  ad  Nativitatem  S.Jo.  Baplistse   prò 


omni  servicio.  Recurrit  ibid.  in  Charta 
subsequenti.l 

LANDGERICHT,  vox  Germanica,  cujus 
notio  exponitur  in  Charta  Friderici  II. 
Imp.  ann.  1215.  in  Metropoli  Salisbur- 
gensi  tom.  1.  pag.  380  :  Super  jur  e  patro- 
natus...  super  advocatia  fori  in  sancto 
YppolitOj  super  generali  terree  judicio, 
quod  Landgericht  nominatur,  quod  idem 
Dux  in  quibusdam  bonis  Pataviensis  Ec- 
clesiee  suge  juri  vindicabat.  [Conci  1.  Salis- 
burg.  ann.  1456.  apud  Hansizium  tom. 
2.  German.  sacra  pag.  497  :  Majori  modo 
contrahitur  sub  specie  dotis  et  donationis 
propter  nuptias  sub  obligatione  jurium 
forensium ,  vulgariter  Landgericht ,  et 
propter  non  solutionem  in  termino  pro- 
misso  dotis  vel  donationis  propter  nup- 
tias.] 

1  LANDGRAFIUS,  ut  mox  Landa  ravius, 
in  Charta  ann.  1228.  apud  Ludewig.  tom. 
4.  pag.  394.  et  in  Charta  ann.  1282.  ibid. 
pag.  401. 

LANDGRAVIUS,  Comes  Provincialis,  ex 
Germ.  Land,  terra,  provincia,  et  Grave, 
Comes,  ut  Marcgravius,  Comes  Marcai 
seu  limitis,  vel  Marchio,  Burgravìus,  Co- 
mes Castrensis.  Historia  Hierosoly mi- 
tana  pag.  1165:  De  Germania  quoque  vir 
quidam  illustris  et  potens  accedit,  quem 
lingua  Theulonica  Landegravum  dicunt, 
quod  juxta  rationem  nominis  Terras  Co- 
mes, quasi  per  excellentiam  dictum  sonare 
videlur.  Rigordus  ann.  1208  :  Quidam 
Comes  Palatinust  qui  Landagrava  voca' 
batur,  id  est  Comes  Palatii.  Vide  Comes 
Provincialis.  [*®  Conf.  Eichhorn.  Histor. 
Jur.  Germ.  §  234.  aj 

*  Comes  patriae  etiam  appellatur  in 
Charta  ann.  1139.  apud  Leuckfeld.  in 
Antiq.  Walckenried.  part.  1.  cap.  13. 
Vide  snpra  in  Comes  2. 

*  LANDHOUDER,  Offlcii  municipali* 
nomen.  Vide  supra  Handhouder. 

*  LANDIA,  Vide  supra  Landea. 

T  LAN  DIGA,  !<7xapa&ovf  Thuribulum,  in 
Supplemento  Antiquarii.  Exponerem 
Canterius  focarius,  Gali.  Landier.  'E^xa- 
pdSiov  ab  ed^apa,  Focus,  melius,  ut  puto, 
quam  èa/apaSiv  Glossarum  S.  Benedicti, 
ubi  :  effxapàSiv,  Landica.  In  Valesianis 
pag.  93.  laudatur  Glossar.  Gr.  Lat.  ubi  : 
ea/apa  yuvatxó?.   Vide  Andena.    [*  Adde 

ex  Castigat.  in  utrumque  Glossar.  Leg. 

ea/apa  vuvatxeta,  Vulc.  alibi  eff^apa  expo- 
nitur  Craticula.  Hinc  Landie,  totum  sci- 
licet  prò  parte,  in  Lit.  remiss.  ann.  1395. 
ex  Reg.  149.  Chartoph.  reg.  eh.  175:  Le 
foumier  les  avoit  envoyez àia  Landie  leur 
mere.  Jehannin  Faulchon  disi  au  sup- 
pliant  qufil  alast  à  le  Landye  sa  mere,  in 
aliis  ann.  1456.  ex  Reg.  189.  eh.  44.  Lan- 
dra Italis,  meretrix.  Vide  supra  Bata- 
rum  et  infra  Laterna  2.] 

-  LANDICUM,  Landitum,  nostris  Lan- 
dity  Nundinae  Sandionysienses.  Arest. 
ann.  1334.  9.  Apr.  in  Reg.  Olim  parlam. 
Paris.  :  Porlarius  monachus  S.  Dionysii 
erat  in  possessione  veniendi  anno  quoli- 
bett  prima  die  Landiti^  armatus  et  cum 
gentibus  suis  armatis  ad  processionem  B. 
Marise  Parisiensis  ibidem  ad  dictam  diem 
causa  benedictionis  faciendse  anno  quoli- 
bet  accedentem  ,  conducendique  dictam 
processionem  cum  armis,  ut  prtemiltitur, 
a  quodam  loco  vocato  Puincta  Listar  di  in 
via  quae  venit  de  Clihencourt  apud  S. 
Dionysium  et  per  quam  itur  de  Parisiis 
apud  S.  Dionysium  prsedictum,  f adendo 
transitum  de  subtus  montem  Mar ty rum, 
ad  locum  in  quo  dictae  duee  viae  faciunt 
dictam  puinctam,  in  tantum  quod  si  dic- 
tus  portarius  et  ejus  gentes  prsediclge  non 
venir ent  ibidem ,  dieta  processi*)  rediret 
Parisios ,  nec   fieret   ibi   benedictio    ilio 


anno...  Portarius  monachus  dicti  monas- 
terii  et  ejus  gentes  omnes  armati  possunt 
venire...  ad  occursum  procp.ssionis  prae- 
dictae,...  ad  praeservandam  dictam  pro- 
cessionem a  pressura  populi  et  conducen- 
dum  eamdemì  moveadumqae  populum  ad 
devotionem.  Lit.  remiss.  ann.  1356.  in 
Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  562:  Cum  die 
Martis  in  festivitatibus  Penthecostes  ul- 
timo preeleritatse  prxfatus  Guillelmus... 
ivisset  ad  Landicum  (sic)  et  deinde  apud 
S.  Dionysium,  etc.  Locum  nundinarum 
hic  intelhge.  Memor.  C.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  137.  r°.  :  Erat  fidejussor  et  obli- 
gatus  regi  prò  ixc.  florenis  ad  scutum  de- 
bitis  regi  rat  ione  impositionis  Flamingo- 
rum,  quam  dicti  Flamingi  debebant  regi 
prò  Landito  ultimo  preterito  de  pannis 
per  eos  ibi  venditis.  Consule  D.  Le  Beuf 
tom.  3.  Hist.  dioec.  Paris,  pag.  246.  et 
vide  Indictum  3. 

*  Lenditum,  Eadem  notione.  Charta 
Joan.  reg.  Frane,  ann.  1354.  ex  Bibl. 
reg.  :  Cum  religiosi  S.  Dionysii  constitue- 
rint  Guernerium  Allegriti...  in  officio  mi- 
litis  g ueti  in  Lendito,...  qui  quidem  miles 
ad  causam  sui  ofjìcii  habet  conducere  se- 
cum  plures  homines  armatos  incedente^ 
die  ac  nocte  ad  cuatodiam  dicti  LenditU 
Lit.  remiss.  ann.  1387.  in  Reg.  130.  Char- 
toph. reg.  eh.  198  :  Cum  Robinetua.... 
certam  auri  summam  prò  pannis  emen- 
dis  in  tunc  futuro  Lendito  realiter  tradi- 
disset,  etc. 

LANDIMERA,  Terra?  limes,  vel  meta  ; 
a  Saxon.  Land  gemsere,  g,  ut  solet  in 
j  verso;  Land  autem  Terra  :  gè m aere, 
Finis,  terminus  :  unde  hodie  agrorum 
parti tiones  meires  Angli  vocant.  Foedus 
Alvredi  et  Guthurni  Regum  cap.  1  :  In 
primis  de  nostris  Landimeris  sursum  in 
Thamisia,  et  tunc  superius  in  Ligam  us- 
que  ad  exortum  ejus,  etc.  Sic  Codex  MS. 
Cottonianus,  Codex  vero  Spelmanni  : 
Inprimis  de  nostris  Landimeris  commar- 
chionibus  sursum ,  etc.  ubi  commarchio- 
nibus ,  idem  vai  et  ac  confiniis.  Vide 
Marcha  1. 

1  LANDIS,  ut  Landa  1.  Terra  sterilis 
et  dumis  abundans,  Gali.  Lande.  Charta 
ann.  1233  :  Hugo  Dominus  Feritalis  Ber- 
nardi cum  assensu  Jsabellse  uxoris  mese 
vendidi  Abbati  et  Conventui  lxxvi. 
arpenta  terree....  partim  in  nemoribus, 
pariim  in  brueriis,  in  Landibus  de  Cou- 
dreis 

LANDLEITÀ.  Vide  Landtleita. 

LANDMANNUS,  Terree  incola,  ex  Sa- 
xon. Landesman,  vox  formata  ex 
Land,  terra,  et  man,  homo.  Occurrit 
in  Pacto  Ethelredi  cum  Analavo  et  aliis 
|  9.  [<*  7.] 

•  LAND0N,  vox  Gallica,  Fustis  brevior 
et  crassior,  qui  canibus  ad  collum  ap- 
pendi tur  ne  excurrant,  vulgatius  Billot. 
Charta  ann.  1320.  in  Reg.  62.  Chartoph. 
reg.  eh.  309  :  Lequel  sergent  commandoit 
à  ceus  qui  avoient  chienzy  que  il  meissent 
Landons  a  leurs  chiens,  en  la  saison  que 
il  appartieni  à  mei  tre  Landon.  Lit.  re- 
miss.  ann.  1411.  in  Reg.  165.  eh.  171  :  Il 
avoit  esté  signifié  que  chacun  qui  auroit 
chiens,  leur  mist  à  chacun  un  baston,  ap- 
pellé  Landon ,  au  col,  à  ce  qu'ilz  rìentras- 
sent  ne  feissent  dommage  ès  vignes.  Mi- 
rac.  Mss.  B.  M.  V.  lib.  2  : 

Vous  li  feissies  d'un  caveslre 
Vn  Landò  faire  et  un  coler, 
Traire  eri  un  bois  et  dccoler. 

1 LAND0EFA,  Landoveva.  Vide  Lan- 
deveva. 

1  LANDPHENNIGE,  Denarius  provin- 
eiae,  terra?,  regionis,  a  Germ.  Land, 
Terra  et  Pfennig,  Denarius,  nummulus, 


24 


LAN 


LAN 


LAN 


teruncius.  Denarii  qui  dicuntur  Land- 
phennige,  in  Chronico  Mellicensi  pag. 
144.  col.  1. 

•  LANDRERIUS ,  Tripus,  Gali.  Tré- 
pied.  Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabu!. 
FI  a  mar.  :  ltem  plus  duos  tripodes  sive 
Landrerios  ferri,  quemlibet  cum  tribus 
pedibus. 

LANDRIDDER,  Eques,  Miles,  vir  eques- 
tris  ordinis  ac  dignitatis,  vox  Germa- 
nica, ex  Lanz,  Lancea,  et  Ridder,  vel 
Ritter,  Eques  :  quasi  Eques  lanceatus, 
ut  Lansknecht,  pedes  miles  lanceatus. 
[*°  Land,  Provincia.  Conf.  supra  Equites 
et  vide  Warnkoenig.  Histor.  Jur.  Fland. 
tom.  2.  pag.  66.  et  chart.  ann.  1110.  num. 
179.  ibid.]  Charta  Philìppi  Comitis 
Flandr.  ann.  1190.  [in  Tabulano  S.  Ber- 
lini et]  apud  Malbrancum  lib.  10.  de 
Mori  ni  s  cap.  28  :  Sciendum  tamen,  quod 
Comes  in  eadem  (villa  de  Poperinghes) 
debet  habere  Equites 9  qui  Landridderes 
vocantur  ad  expeditionem  sitarti  secundum 
patriae  consuetudinem,  etc. 

*  Landridres  edidit  Miraeus  tom.  2. 
fol.  1888.  ubi  Chartul.  1.  Fland.  fol.  10. 
ex  Cam.  Oomput.  Insul.  habet,  Landra- 
dres. 

1  LANDSASSIUS,  vox  Germanica  quam 
explicat  Ludewig.  in  Praefat.  tom.  iv. 
pag.  27  :   Quod  enim  de  Silesiae  Princi- 
pibus  hodieque  dicitur,  illos  esse  Land- 
sassios,  id  est,  in  suis   tractibus,   pagis, 
latifundiis,   eminentiora   jura,   qux  re- 
galia dicimus,  illos  nonnisi  ex  Bohemise 
jRegum   benevolenti  a  et  privilegio  af fir- 
mar e    libet.  [*»   Vide    Haltaus.    Glos- 
sar. German.  voc.  Landsasse,  col.  3178. 
et    Mitterm.     Princip.    Jur.     German. 

§  1090 

1  LANDSCRIBA ,  Scriba  provincia,  a 
German.  Land,  Terra,  regio,  et  Lat. 
Scriba.  Charta  Alberti  Ducis  Austri» 
ann.  1342.  apud  Steyerum  in  Commen- 
tariis  prò  Hist.  Alberti  II.  col.  65  :  Inhi- 
bemus  universis  et  singulis  Comitibus, 
Baronibus  ,  Minisierialibus ,  Militibus  , 
Clientibus,  Burggraviis,  Landscribis,  Ju- 
dicibus,  Officialibus  et  aliis  quibuscunque 
personis,  etc.  Vide  Landschreibe. 

1  LANDSECLES,  Species  colonorum,  ut 
videtur,  eadem  forte  quae  Lancetorum 
apud  Anglos.  Chartul.  SS.  Trinit.  Ca- 
dom.  fol.  51.  v°.  :  Homines  de  Delegate 
tres  solidos,  et  quisque  tres  dies  in  autum- 
pno...  et  xxvit .  Landsecles  habentur  prse- 
ter  istos  pratdictos. 

*  LANDSEDELE,  Terrae  usufructus,  ni 
fallor,  seu  jus  in  ea  sedendi  vel  ma- 
nendi.  Charta  ann.  1278.  toni.  1.  Amoe- 
nit.  li  ter.  pag.  193  :  Hoc  adtendentes  quod 
cultores  prmdictorum  ortorum,  sive  pos- 
sessores,  nihil  juris  habent  in  jam  dictis 
ortis,  nec  eos  habere  protestamur,  nisi  hoc 
solum,  quod  vulgariter  dicimus  Landse- 
dele.  [**  Vide  Haltaus.  Glossar.  German. 
voce  Landsiedel.  col.  1182.1 

**  LANDSERVIENTES.  Vocem  interpre- 
tatur  Placit.  Cumbr.  ann.  5.  reg.  Joh, 
rot.  5.  in  Abbrev.  Rotul.  pag.  42  :  Dicit 
etiam  quod  debet  habere  4.  Landservien- 
tes,  custodes  scilicet  pacis  patriae.  .  .  duos 
debet  ipse  hospitari  et  pascere  et  invenire 
eis  sectam  ad  testandum  malefacta  pacis. 

*  LANDTFRIDE,  Pax  teme,  vox  Ger- 
manica. Charta  ann.  1344.  tom.  2.  Hist. 
Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  156. 
col.  1  :  Cum  nos  de  treugis,  quse  Landt- 
fride  nuncupantur,  de  novo  prorogatis.... 
gaudere  desideremus ,  etc.  Vide  supra 
Landfrid. 

LANDTLEITA,  Popularis  circuitio,  ex 
Germ.  Land,  terra,  et  Leyde,  ductus, 
tractus  ,  transitus  ,  meatus  ,  Kiliano. 
Charta  Marcuardi  Àbb.  Fuld.  apud  Bro- 


wer.  lib.  3.  Antiq.  Fuld.  cap.  18  :  Cir- 
cumlustrando  terminos  finium,  tatti  silva- 
rum,  quam  agrorum  ,  pratorum  atque 
camporum,  reperiquesic,  ac  requisivi  cum 
populari  circuitione,  qu&  dicitur  Landt- 
leita,  quarnplures  mansos,  agros...injuste 
detractos.  [rterum  refertur  hic  locus  in 
Addition.  in   calce  secundi   voluminis 

f)Hmaeeditionis  ubi  Landleita  non  male.] 
**  Vide  Haltaus.  in  hac  voce  col.  3168. 
et  voce  Umfart  col.  1920.  Grimm.  Antiq. 
Jur.  Germ.  pag.  546.] 

1.  IiANDULA,  Alauda,  apud  Petrum  de 
Crescenti! s  lib.  10.  de  Agricult.  cap.  13. 
20.  et  alibi. 

l%m  LANDULA,  Parva  Landa,  seu  agel- 
lus  steri lis  et  incultus.  Charta  Monas- 
terii  Savigneiensis  :  Guido  Forestarius 
dedi  Monachis  de  Savigneio  totum  pratum 
de  Fonte  Cheois  et  Landulam  juxta  illud, 
excepta  recognitione  XVIII.  denariorum 
mihi  singulis  annis  reddendorum.  Vide 
Landa  1. 

.1  LANDWERC,  Operae,  quas  prsestant 
subditi  totius  districtus  ,  a  German. 
Land,  Terra,  territorium  et  TVerc,Opus, 
opera.  Vide  locum  in  Banwerc  et  Uth- 
landes.  Schilterus  eadem  notione  legit 
Lantwerk  in  Glossario  Teuton.  voce 
Bann. 

*  LANEA.fErgastulum.  Dief.] 

1  LANEFICIUM,  Lanificium,  Opifìcium 
lanae,  in  vett.  Canon.  Poenitent.  tom.  11. 
Spici  1.  pag.  73. 
,  *  LANE0LUM,  [Flocon  de  laine.  Dief.] 

LANE0TUS,  Pannus  laneus,  seusagum 
vel  stragli lum  ex  lana  confectum.  Vita 
Wiilelmi  Abbatis  Roschild.  cap.  14  :  In 
lecitilo  suo  nihil  praeter  Laneotum  strami- 
nibus  impositum...  habebat. 

I  LANERIUS.  Vide  Lanarii. 

1  LANE  RUM,  Festo,  Vestimenti  genus 
ex  lana  succida  confectum. 

LANESTRIS,  Laneùs.  Vopiscus  in  Au- 
reliano ;  Pallium  breve  purpureum  La- 
nestre. 

ì  1.  LANEUS,  ut  Laneotus,  Pannus  seu 
stragulum  e  lana.  Institutio  Vallis-Scho- 
larum  ann.  1215.  inter  Instrum.  tom.  4. 
Gali.  Christ.  coi.  200  :  Hospites  etiam  ja- 
cebunt  sine  culcitris,  Laneis  contenti  sicut 
et  cfeteri  Fratres.  Constitut.  Sororum 
Poenitent.  S.  Magdalenae  art.  9.  apud 
Raim.  Duellium  lib.  1.  Misceli,  pag.  189  : 
Super  culcitras  non  dormiant  Sorores 
nos  trae,  nisi  infirmm.  Cum  tunica  cinctse 
dormiant  super  stramina,  et  super  Laneos 
et  saccones  dormire  licebit.  Alium  locum 
vide  in  Wanbisius  post  Gambeso. 

*2.  LANEUS,  Polonis  et  Bohemis  idem 
quod  apud  nostros  Mansus,  Certa  scili- 
cet agri  portio  cum  aede  coloni.  Charta 
Ottocari  reg.  Bohem.  ann.  1234.  inter 
Probat.  tom.  1.  Anna!.  Praemonstr.  col. 
523  :  Tres  Laneos  ecclesia  adjudicamus 
possidendos  in  bonis  s&pe  nominatis,  quos 
a  quodam  Teutonico  Ottone  con  tra  justi- 
tiam  detentos,  coram  nobis^  rationabiliter 
praepositus  obtinuit  et  evicit.  Alia  ann. 
1379.  ibid.  tom.  2.  col.  49  :  Quosdam  tres 
Laneos  nostros  in  villa  Kalendorff,  adja- 
centes  ad  curiam  nostrani  colonariam, 
ibidem  sitam,  de  jur  e  perlinentes...  vendi- 
dimus.  Stat.  VI  adi  si.  Jagel.  ann.  1433. 
inter  Leg.  Polon.  tom.  1.  pag.  92:  Hortu- 
lanis  non  habentibus  nec  colentibus  agros, 
hoc  est  mansos  seu  Laneos  integros  velme- 
diosduntaxatexceplis...Siautemprxdicto- 
rum...aliquis  integrum  Laneum  agrorum 
colverit  :tunc  ad  solutionem  duorumgros* 
sorum  ;  si  vero  medium  Laneum,  aà  sol- 
vendum  unum  grossum...  sint  adstricti. 
Chart.  fundat.  Cartus.  Pragens.  ann. 
1342.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd.  part.  3. 
pag.  37.  col.  1  :  Pr&dictae  quoque  funda- 


tioni  nostrae  partem  nemoris  nostri^  dici* 
Wirde7qux  viginti  quatuor  Laneos  (leg. 
Lanceos)  contineat....  conferimus.  Alia 
ann.  1467.  ibid.  pag.  221.  col.  2  :  XJnam 
etiam  curiam  allodialem  cum  tribus  La' 
neis  agrorum ,  etc.  [*»  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  voce  Scholshube,  col. 
1640.1 

LANGABULUM.  Vide  Langdabulum. 

°  LANGAGIUM,  Lingua,  idioma,  Gali. 
Langage.  Lit.  remiss.  ann.  1364.  in  Reg. 
96.  Chartoph.  reg.  eh.  146  :  Duo  famuli 
qui  pr&sumebantur  esse  Anglici,  eo  ma- 
xime quod  male  loquebantur  et  tam  alie- 
num  Langagium,  quod  non  poterant  in- 
telligi.  Vide  Linguagium  2. 

*  LANGANA,  Idem  forte  quod  Laguna, 
Palus,  lacus.  Placit.  ann.  920.  inter  Pro- 
bat. tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  19.  col.  1  : 
De  ipsos  campos  unde  Geosaldus  interpel- 
lavit  jam  dicto  Ansemiro  presbitero,  ante 
domno  Ucberio  episcopo,  et  de  voles  mino- 
res  usque  in  ipsa  Langana  et  ad  ponte 
majore,  ipsas  decimas,  etc. 

>jc  LANGEA,  [Lacuna,  latrina.  Dief.] 

1 1iANGELLUM,  Infantiles  fascise,  Gali. 
Langes.  Computus  ann.  1202.  apud  D. 
Brussel  tom.  2.  de  Feudorum  usu  pag. 
CLVi.  col.  2  :  Expensa  puerorum  Pis- 
siaci,...  Pro  uno  Langello  et  prò  capellis 
et  prò  f teseli,  x.  sol.  Vide  mox  in  Lan- 
geolum. 

1  LANGEMANNUS.  Vide  in  Lagaman- 
nus. 

LANGE0LUM,  Vestis  interior  lanea  Mo- 
nachorum  ad  gemi  a  usque  perii  ngens, 
sic  dieta,  quod  lanea,  unde  laneos  pan- 
niculos,  quibus  infantes  circumvolvun- 
tur,  Langes  etiamnum  appellamus.  Mo- 
nasticum  Angl.  tom.  1.  pag.  419  :  Ad 
vesliendum  autem  suscipiunt,  quicunque 
annum  ibi  compleverint,  capam,  tunicamt 
et  pallium: duo  etiam  Langeola,  et  omnia 
lanea.  Mox  :  Ad  pallium  2.  ulnasetquar- 
terium,  ad  Langeolum  duas  ulnas  et 
quarterium. 

1  LANGERE.  Epistola  Concilii  Pisani 
ad  Benedictum  XIII.  ann.  1409.  inter 
Concil.  tom.  3.  pag.  641.  col.  1  :  Hoc 
schisma  pestiferum...  ab  erroribus  quam 
plurimis  Ecclesia^  fidem  Langentibus  in- 
tromissis  ortum  habuit.  Suspicor  legen- 
dum  frangentibus  vel  tangentibus. 

"LANGÈTUM,  Pannus  laneus,  quo  mo- 
nachi lectum  sternunt ,  nostris  alias 
Langeul.  Constit.  Carmelit.  Mss.  part.  1. 
rubr.  6  :  Utantur  fratres  lodicibus  laneis 
seuLangetis,  et  aliis  cooperturis  religiosis, 
sine  picturis,  simplicibus  et  honestis.  Lit. 
remiss.  ann.  1391.  in  Reg.  142.  Chartoph. 
reg.  eh.  66  :  Un  Languel  à  lit,  qui  bien 
valoit  dix  solz.  Langais,  eadem  forte  no- 
tione, in  Comput.  redit.  comitat.  Pon- 
ti v.  ann.  1554  :  Des  proffìcts  des  gros  Lan- 
gais dudit  lieu  de  Rue,  qui  se  soulloient 
bailler  afferme  (sic)  pour  trois  ans.  Vide 
Blanchetum. 

*  LANGIARIUS  ,  Mercator  lintearius, 
Gali.  Linger.  Charta  Phil.  Pule.  ann. 
1313.  in  Reg.  49,  Chartoph.  reg.  eh.  63  : 
Cum  mercatores  f reperii,  pelliparii,  tapi" 
cerii  et  Langiarii  civitatis  Paris,  etc. 

LANG0BARDI,  qui  alias  Longobardi, 
populi  Septentrionales,  qui  Italiana  per- 
vaserunt,  de  quorum  appellatane  sic 
PaulusWarnefrid.  lib.  1.  de  GestisLan- 
gob.  cap.  9  :  Certum  est  Langobardos,  ab 
intaetse  ferro  barbas,  longitudine,  cum  pri- 
mitus  Winili  dicti  fuerint,  ita  postmodum 
appellatos.  Nam  juxta  illorum  linguam, 
Lang,  long  ani,  baert,  barbam  signi  ficat. 
Guntherus  lib.  2.  ex  Ottone  Frising.  lib. 
2.  cap.  13.  de  Gestis  Friderici  : 

Dicitur  a  longis  ea  Longobarda  barbis. 


LAN 


LAN 


LAN 


25 


Epitaphium  Doctrulae  seu  Doctrulfi  , 
gente  Su  evi,  unius  ex  primis  Ducibus 
Langobardis.  apud  Rubeum  in  Hist. 
Ravennate  lib.  5.  sub.  ann.  586  : 

Terribìlis  visu  facies,  sed  corda  benigna, 
Longaque  robusto  pectore  barba  fuit. 

Vide  Fredegar.  Epit.  cap,  65.  Alii  a 
Bardis  Saxoniae  populis  dictos  volunt. 
PJura  de  iis  habent  OJuverius  lib.  3. 
Germ.  antiq.  cap.  26.  et  viri  doctissimi 
ad  Vitam  S.  Antonini  Abbat.  Su  Trentini 
14.  Febr.  [Adde  Schilteri  Glossar.  Teu- 
tonicum.] 

Longobardi,  seu  Lombardi,  appellati 
potissimum  in  Francia,  mercato res  Itali, 
qui  magno  numero  eo  confluebant  exer- 
cendi  commercii  gratia  :  quibus  etiam 
Reges  nostri  compi  ura  subinde  indul- 
sere  privilegia,  atque  adeo  ut  civitatem 
sibideligere  liceret,  in  qua  negotia  sua 
ac  merci  monia  agerent,  mercesque  dis- 
traherent.    Exstat  in     veteri    Regesto 
Charta  19.  Febr.  ann.  1277.  Indict  6.  fir- 
mata Parisiis  in  Regio  Palatio  2.  Mart. 
ann.  1278.  continens    pactum    factum 
cum  Reg.  Franciae  a  Fulcone  Cacio  cive 
Piacentino,  Capitaneo  universitatis  mer- 
catorum  Lombardorum,  et  Tuscanorum, 
habente  etiam  potestatem  et  speciale  man- 
datvrn  a  consulibus  mercatorum  Roma- 
norum  Januas,    Venetiarum,  Placentiae, 
Luca,  Bononiss,  Pistorii,  Astensium,  Al- 
b&,  Florentiee,  Senarutn  et  Mediolanen- 
sium  tractandi  cum  domino  Rege  Franciae 
super  translationc  facienda  ad  civitatem 
Nemausensem,    etc.  Quo  quidem   pacto 
Lombardis  mercatoribus  fac u Ita tem  con- 
cedi^ urbem  Nemausensem  sibi  deli- 
gendi   ad  sua  exercenda   commercia  : 
protectionem  suamindulget,  eademque, 
quibus  Parisienses  gaudent,  privilegia  : 
praeterea  ut  extra  Nemausensis  Judicis 
Regii  jurisdictionem  tra  hi  non  possi  nt  : 
ut  decedentium  bona  haeredibus  serven- 
tur,  sine  reclamatone  manus  mortuae  : 
ut  a  civitatis  excubiis  et  talliis,  et  ab 
hoste  seu  exercitu  sint  immunes,  ita  ta- 
men  ,  ut  ordì  n  a  ri  a  s  praestationes   prò 
mercibus  exsolvant,  uti  in  urbeMonpes- 
sulana  solebant  :  ut  Capitaneum,  seu 
Rectorem,  et  Consules  in   eadem  urbe 
habere  iis  liceat,  et  in  tota  Belloca- 
drensi  Senescallia,  quemadmodum  ha- 
bent in  nundinis  Campaniensibus,  qui 
in  sùae  societatis  mercatores  rebelles  jus 
habeant  animadvertendi  secundum  pa- 
triae  suae  leges  et  statuta  :  quod  si  qui s  ex 
iis  mercatoribus  naufragium  in  Regiis 
oris  patiatur,  quidquid  ex  eo  Princeps 
percipere  solet,  indulget,  etc.  Ex  quibus 
docemur,  Lombardos,  antequam  Nemau- 
sum  transferrentur,  in  urne  Monspes- 
sulana  commercia  sua  exercuisse:e  qua 
excessere   anno   1268.   Chronicum   MS. 
Consulum  Monspessulan.  hoc  anno  :  En 
aquel  an  issiron  li  Lombari  de  Montpes- 
lier  la  vespra  de   Totsans.  [In   Computo 
ann.  1272.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  col.  413.  memorantur  Lombardi 
de  Guengamp,  de  Quemper,  de  Kemper- 
leg,  de   Nanneto  ;  et  in  alio   Computo 
Castri  Nannet,  ann.  1273.  Lombardi  de 
Dinanno.] 

*  Hi  ne  Lombarderie  di  ci  tur  Vectigal, 
quod  ab  iis  mercatoribus  in  nundinis 
Campania?  pensitabatur,  in  Chartul.  La- 
ti ni  ac.  fol.  246.  v°.  ;  Ce  sont  aucunes  fer- 
me8,  qui  estoient  de  prouffit  à  l'abbaye  de 
Laigny  ès  foires  de  Champaigne  et  Brue 
à  Laigny  sur  Marne ....  La  Lom  bardene , 
iiij*x.  livres. 

At  quod  ii  non  commercia  duntaxat, 
sed  et  us u ras  illicitas  exercerent,  horum 
nomen  in  maJam  partem   postmodum 
V 


transiit,  universi mq uè  Lombardorum  ap- 
pellatone dicti  fere  pubiici  Foenerato- 
res  ac  Usurarli  :  in  quos  identidem  a 
Principibus  nostris  saevitum  legimus. 
Concil.  Senonense  ann.  1269.  cap.  2  : 
Prohibentes  ne  quis  in  domibus,  vel  in 
locis  aut  terris  Ecclesiarum  Lombardos 
velalios  advenas,  qui  vulgariter...  dicun- 
tury  usurarios  manifestos  recipere  audeat. 
Ubi  in  lacuna  Caorcini ,  reponendum 
puto  :  [uti  liquet  ex  Statutis  Eccles. 
Meld.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
908.  ubi  eadem  leguntur.]  Statutum  Phi- 
Jippi  III.  contra  Usurarios,  in  Regesto 
Carcassonensi  Camerae  Comput.  Paris.  : 
Extirpare  volentes  definibus  Regni  nostri 
usurariam  pravitatem ,  quam  quosdam 
Lombardos  et  Caorsinos  aliosque  quam- 
plures  alienigenas  in  eodem  Regno publice 
intelleximus  exercere,  etc.  [Presi vera  t  S. 
Ludovicus  simili  bus  Litteris  ann.  1268. 
quas  ed  idi  t  de  Lauriere  tom.  1.  Ordinat. 
pag.  96.]  Aliud  Caroli  II.  Regis  Sicilia?, 
datum  Andegavi  8.  Decemb.  ann.  1289  : 
Pr&cipimus,  ut  expulsio(Jad2eoT\im)prse- 
dicla  ad  omnes  Lombardos,  Caturcmos, 
aliasque  personas  alienigenas,  usuras  pu- 
blice exercentes,  etc.  Vide  Caorcini. 

1  LANGONES,  sic  vulgo  dictas  fuisse 
libras  Lingonenses  nos  docet  Valesius 
pag.  279.  Notitiae  Galliarum  col.  2.  ubi 
haec  profert  :  Cette  vendue  fu  faite  pour 
trois  cens  Langones  :  et  ex  Litteris  ann. 
1255.  x.  livres  d'Estevenans  ou  de  Lan- 
goines,  id  est,  Lingonensium  ab  urbe 
Lingone  seu  Langone,  ut  ibidem  legitur 
ex  Litteris  ann.  1225. 

*1.  LANGOR,  Labor,  cura,  sollicitudo, 
Italis  Langura.  Comput.  ann.  1362.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  253.  col. 
2  :  Pro  sex  caponibus  prsesentatis  domino 
thesaurario  Franciae,  quia  labor avit  plu- 
ries  et  plures  Langores  fecit  et  habuit,pro 
utilitate  reipublicae  dictas  civitatis. 

^e  2.  LANGOR,  [Languor  :  «  Johannes 
Bernardi,  qui  est  ibi  parrochianus,  dici- 
tur  quod  est  sortilegus  et  quod  per  verba 
et  nepharios  actus  asserit  se  multos 
Langores  sanare.  {Chevalier,  Visit.  epis- 
cop.  Grati  anop.  p.  34.).»] 

f  LANGRAVIUS,  ut  Landgravius.  Uti- 
tur  Cardinaiis  de  Aragonia  apud  Mura- 
tori um  tom.  3.  pag.  580.  col.  2. 

1  LANGUEFRIDE.  Vide  Landfrid. 

*  LANGUELLA,  Lagena.  Vita  S.  Joan. 
episc.  tom.  3.  Aug.  pag.  511.  col.  2  :  Af- 
fer  nobis  Languellam  aqux  fluminis,  ut 
operariis  ecclesia  ad  potandum  distribua- 
mus.  Langeau,  eodem  sensu,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1406.  ex  Reg.  160.  Chartoph. 
reg.  eh.  333  :  Une  chopine,  six  escuelles 
et  un  Langeau  barre.  Vide  in  Lagena. 

1  LANGÙENA.  Vide  Laguenna  in  La- 
gena. 

*  LANGUETA,  Lingula,  examen  truti- 
nae,  Gali.  Languette.  Stat.  Avellae  cap. 
107.  ex  Cod.  reg.  4624  :  Qusslibet  persona; 
quae  aliquid  alicui  ponderabit,...  debeat... 
taliter  tenere  balancias,...  quod  Langueta 
....  ponderis  eorumdem  possit  libere  sine 
aliquo  impedimento  currere  seu  ponde- 
rare hinc  et  inde. 

1  LANGUIDATUS,  Marcidus  ;  item  ad- 
ductus  in  languorem,  frigescens.  Joan. 
Longinus  in  Actis  S.  Stanislai  Episc. 
tom,  2.  Maii  pag.  222.  col.  2  :  Tantam 
videns  assidue  malorum  labem,  tanta  quo- 
tidie  flagitia  cumulari,  sic  omnia  confusa, 
sic  omnia  resoluta,  ut  tabo  pessimo  vide- 
rentur  Languidata,  etc.  Ibid.  pag.  258. 
col.  1  :  Negotio  itaque  canonizationis  viri 
Bei  Stanislai  Languidató,  et  ab  omni  spe 
et  cura  dilapxo,  etc, 

*  LANGUIDUS,  Immunitus,  aut  parum 
munitus.  Gesta  Consul.  Andegav.  tom. 


10.  Collect.jHistor.  Frane,  pag.  255  :  In- 
terea  Conanus...  filiis  suis  ut  Andegavum 
discurrerent  et  interim  Languidiorater- 
rae,  ut  explorarent,  prsecepit. 

*  LANGUINAGLIA,  Pestis  inguinaria. 
Mirac.  S.  Rosae  tom.  2.  Sept.  pag.  456  : 
col.  2  :  Cum  mulierqtieedam...  gravissime 
infirmaretur  eo  morbo,  qui  vulgariter  di- 
citur  Languinaglia,  etc. 

LANGUÌTUD0,  Languitas,  Languor. 
Vide  JEgrimonium. 

*  Nostris  alias  Languine.  Lit.  remiss, 
ann.  1443.  in  Reg.  176.  Chartoph.  reg. 
eh.  273  :  A  Voccasion  desquelz  coups  icel- 
lui  Ancel  a  esté  en  grant  Lang  uine.  Neq  uè 
aliud  videtur  significare  vox  Lougaur 
gues,  in  aliis  Lit.  ann.  1388.  ex  Reg.  135. 
eh.  120  :  Gomme  le  suppliant  a  esté  et  en- 
cores  est  si  malades  de  Lougaugues,  quHl 
en  a  esté  bien  en  grant  fureur  pour  la 
vuidance  de  la  teste,  etc. 

LANGO0SUS,  Languidus.  Florentius 
Wigorniensis  ann.  1115  :  Rex  Guillelmus 
junior...  vekementi  percussus  infirmiate 
per  totani  Quadragesimam  Languosus  ja- 
cmt.  Id  est,  in  languore. 

*  LANGURIRE  ,  Glutire  ,  Empassar  , 
Prov.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657. 

LANGUS.  Aldhelmus  de  Laudibus  Vir- 
ginitatis  : 

Loth  quoque  qui  Langos  sceleratos  vixerat  inter 
Hospes  hospitibus  praebens  unibracula  tecti. 

Ubi  Lang  us  idem  vai  et  quod  Graecis  Xay- 
ywv.  Glossae  Gr.  Lat.  :  Aayywv,  Reses, 
Trico.  Glossae  Lat.  Graec.  :  Tricosus,  àp- 
yeio?,  £xVjto<;,  Xayytiv. 

LANGUSTA,  Herbae  species,  quae  in  Sy- 
rìanascitur,  qua  vesci  solitum  sanctum 
Joannem  Baptistam  aiunt,  prò  qua  lo- 
custas  manducasse  postea  persuasum. 
Vide  Jacobum  de  Vitriaco  in  Hist.  Hie- 
rosol.  cap.  53. 

*  1.  LANIA.  Terra  Lanle,  Arena, 
Gali.  Sable,  gravier.  Charta  ann.  1264. 
in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg. 
5188.  fol.  210.  y°.  :  Perreriee  prò  trakendo 
lapide  et  Laniae  terra  prò  f adendo  mor- 
tariof  omnia  communia. 

*  2.  LANIA,  La  striga,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms.  prò  Lamia.  Vide  Lama  2. 

*LANIARE,  Rumpere,  frangere,  Gali. 
Briser.  Charta  Rob.  comit.  Alene,  ann. 
1211.  in  Reg.  forest.  comitat.  Alene,  etc. 
ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  13.  v°.  :  Et 
si  ferramenta  sua  Laniata  fuerint  in  ser- 
vicio  meo,  de  meo  proprio  reficientur. 
1  LANIARIUS.  Vide  in  Lanariù 
LANIATORIUM,  Macellum1  ubi  lanian- 
tur  carnes.  Joann.  de  Janua  ;  [Boucherie, 
in  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.J 

*  LANIBATA,  [Muraena.  Dief.J 

1  LANIGUS,  Laneus,  Johanni  de  Janua; 
de  Laine,  in  Glossis  Latino-Gallic.  San- 
ger man. 

1  LANIGUTIS,  Cujus  cutis  Lanigera 
est.  Aries  Lanicutis,  Laberio  apud  Ter- 
tullian.  de  Pallio  cap.  1. 

*  LANIFERIUM,  f.  prò  Lanifìcium,  la- 
neum  opificium,  vel  merx  lanea,  Gali. 
Lainage.  Li  ber  t.  Regalis-mont.  ann. 
1431.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
195.  art.  10  :  Ipsi  tamen  sunt  in  usu  pa- 
cifico et  long  sevo  carnes  salsas,  Lanife- 
rium,  sagimma,  et  alia  liquorem  habencia 
in  pondere  domini  nostri  regis  ponderare. 
Vide  supra  Lanagium. 

*  LANIFEX,  [Ouvrier  en  laine,  Dief.J 
1  LANIFICINA,  Lanifìcium.   Synodus 

Limae  ann.  1582  :  Sciunt  etiam  Parocki 
Indorum  mineralium  officinas  sive  inge- 
nia, pannorum  quoque  Lanificinas,  caete- 
rasque  quaestarias  artes  sibi  esse  penitus 
inter  dictas. 


26 


LAN 


LAN 


LAN 


*  LANIGO,  [Lanugo.  Dief.] 
«*  LANILEGUS,  Lanarius,  qui  Ianam 
tractat.  Bein.  Vulp.  lib.  4.  vers.  8  : 

Quorum  (dentium)  exaudilur  longe  collisici,  tanqiiam 
Lanilegus  pectcn  pectine  crebra  soriana. 

1LANILUT0R,  Ipio^Xu^c,  FuIIo,  qui 
lavat  lanas^in  GIoss.  Lat.  Graec.  in  aliis 
Graec.  Lat.  ipioiùsjTrtc,  Lanitor. 

1  LANIO,  ut  Lanius,  in  Concilio  His- 
pal.  ann.  1512.  et  apud  Marten.  tom.  2. 
Ampli  ss.  Collect.  col.  1400. 

LANIOLA,  in  Glossis  Isonis  Magistri, 
locus,  ubi  Medici  f aduni  medÀclnas,  et 
laniant  carnes  infirmorum.  Laniena. 

*  LANION,  US.  [Lanio.  Dief.] 

*  LANIOSUS.  [Laniger.  Diep.] 

3Jc  LANIPEDIUM.  [Lineum  calceamen- 
tum.  Diep.] 

LANIPENDIUM,  Locus  in  Sanctimo- 
nialiura  Monasterìis,  ubi  reponuntur 
lanae  ad  Monacharum  lanifìcìa,  vel  etiam 
ad  vestes  laneas.  Begula  S.  Osesarii  ad 
Virginescap.  28:  Ad  cellarium,  et  ad 
posticium,  vel  Lanipendium  tales  a  se" 
niore  eligantur,  eie.  Ad  de  cap.  30.  et 
Regulam  S.  Donati  cap,  62. 

Lanipendia,  Quse  lanipendii  curam 
gerit,  apud  eumdem  Csesarium  cap.  25: 
Umnis  lanificii  cura,  unde  vestimento- 
sanctis  Sororibus  ministrentur,  ad  solli- 
citudinem  Praepositae ,  vel  Lanipendias 
pertinebit. 

Lanipendius,  in  Gloss.  Lat.  Gr.  expo- 
nitur  ora8fjLoOxo;  epiàttov,  Qui  lanam  pen- 
dit  ac  distribuii.  Gloss.  Gr.  Lat.:  Sxa6- 

aXXau;,  Lanipendia.  Vox  occurrit  apud 
Paul,  in  leg.  31.  D.  de  Donat.  vir.  et 
ux.  (24,  1.)  Vetus  interpres  Juvenalis  ad 
illud  Sat.  6. 

perìit  libraria,  ponunt 

Cosmetse  iunicas,  eie. 

Librariam,  Lanipendiam  interpretatur. 
Et  infra,  ad  illud  : 

Est  in  concilio  materna,  admotaque  lauis 
Emerita  quae  cessat  acu. 

Lanipendia  matris,  facta  ornatrix,  quasi 
magistra.  Vide  Cujacium  lib.  9.  Obser- 
vat.  cap.  30. 

*  LANIPESTE.  [Placentum.  Dief.] 

1  LANISCA,  Laniscus,  Papias  in  MS. 
Bituric:  Fasces  erant  Lanxscae,  id  est, 
Fasciola,  etc.  Editus  habet  Lanista,  per- 
perperam.  Jo.  de  Jan  uà  :  Laniscus, 
Fasciola  ex  lana  facta,  Latinis  Letnnis- 
cus  est  Vitta,  taenia,  prò  quo  nostri 
Glossatores  dixisse  videntur  Lanisca  et 
Laniscus.  Vide  Lamniscx* 

1  LANISTA,  Lanistra.  Isid.  lib.  10. 
Orig.:  Lanista,  Gladiator,id  est,  carnifex 
Tusca  lingua  appellatus,  a  laniando  sci- 
licei  corpora.  Lanista  Latinis  non  est 
gladiator  nude,  sed  proprie  gladiato- 
rum  magister,  qui  caeteris  prseerat,  et 
tirones  erudiebat  in  arte  gladiatoria. 
Gloss.  Lat.  Gr.:  Lanista ,  Xovfiotpótpos, 
u.ovo^axoTpÓ9o;,  iizi<ji;àTf\$  jJLOVoiidtytóV.  Ali 86  : 
Lanistx,  yvjjiva<jTai.  Aovàotpótpos  ille  est 
qui  ludum  alit  seu  familiam  ludis  gla- 
diatoriis  destinatam  :  quod  erat  Lanis- 
tarum.  Gloss.  ejusd.  Isid.:  Lanistra, 
Lanarius.  Graevius  annotat  retinendum 
Ijinistra,  quae  antiqua  est,  inquit,  scri- 
bendi  ratio.  Papias  :  Lanista,  laniarius 
carnifex  a  laniando  corpora,  gladiator, 
macellarius ,  qui  carnes  laniat  ferro. 
Gloss.  Sangerm.  MS.  n.  501  :  Lanistal 
Laniarius.  Lanista,  Macellarvi  y  quoqui 
et  lanii.  Joh.  de  Janua  :  Lanio}  Qui  la- 
niat. Lanista  et  lanius  Carni fices,  vel 
homicidx  et  macellatores  a  laniando  scil. 
carnes.    Pro    Lanista    legitur   tom.    2. 


Annal.  Benedict.  pag.  833.  in  Actis  SS. 
Junii  tom.  3.  pag.  445.  coi.  2.  ubi  de  S. 
Raynerio,  etc.  Pro  quodam  virorum 
bellatorum  genere,  mihi  non  satis  noto, 
Lanistse  sumuntur  ab  Odone  de  varia 
Ernesti  Bavariae  Ducis  fortuna,  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  372  : 

Deinde  wos  acres  ducens  ad  bella  ducentos, 
Et  quadringentis  dans  emolimenta  Lanistis, 
Assidu is  armis  Agarenos  conculit,  urbes 
Obrait,  et  villas  fiamma  populalur  et  arva. 

*  Vide  Salmas.  ad  Florum  pag.  88.  et 
ad  Hist.  Aug.  pag.  328.  et  Ooteler.  ad 
Oonstit.  Apostol.  pag.  319. 

1  LANISTERIUM,  Lanificium.  Agnellus 
in  Vita  S.  Severi  Pontif.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  44.  col.  2  :  Quadam  die  La- 
nisterii  opere  praegravatus  cum  esset  ipse 
cum  conjuge  sua,  lanificium,  ut  dixi, 
nearent  offìcium,  ait  ad  conjugem,  etc. 

1  LANISTERUM,  Lanicium,  ut  con- 
jecto.  Gregor.  Mon.  in  Ohronico  Far- 
fensi  apud  eumdem  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  545:  Concessit  in  villa  S. 
Viti  de  casale  dominici  ad  quartam  om- 
nium frugum,  éxcepto  paniclo  et  semun- 
cloy  et  musti  mundi  tertìam,  et  olivarum 
medietatem,  et  quintam  de  Lanislero}  et 
operas. 

*  LANISTRUM.  [Salle  d'armes.  DiEF.] 
LANITOR,  epKmXuTYK,  in  Gloss.  Gr.  Lat. 

[Habetur  supra  Lanilutor.] 

1  LANIUS,  prò  Laneus.  Pannum  La- 
niuin  viridis  coloris,  in  Mandato  Ricardi 
IL  Regis  Angl.  ann.  1282.  apud  Rymer. 
tom.  7.  pag.  356.  col.  1. 

^  LAN  MA,  perperam  prò  Lamna,  per 
Syncopen  a  Lamina.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  III.  pag.  608  :  Arma  vero 
defensibilia  intelligimus  esse  panceriam, 
sive  coritum,  cum  manicis,  vel  sine  ma- 
nicis,  gamberias,  maleatam,  cerveleriam, 
sive  bacillitum,  bragarolam,  sive  rotei- 
lamt  sive  tavolatinm,  collarium  et  guantos 
de  ferro  et  lanmas  sive  platlas  ferreas. 
[FR.] 

1.  LANNA.  Vita  S.  Gildae  :  Quae  insula 
usque  in  hodiernum  diem  Lanna  Hilduti 
vocitatur;  [hoc  est,  terra,  ditio,  ager. 
Lanna  enim  Armoricis,  qui  d  post  n 
mutare  solent  in  alterum  »,  idem  est 
quod  populis  Septentrionalibus  Landa, 
duplicis  notionis  vox,  quse  et  terram 
incultam  significata  et  territorium,  re- 
gionem,  dominium.  Hinc  emendanda 
sequentis  vocis  expositio  ;  Lanna  quippe 
nusquam  Monasteri  um  signi  ficavit  apud 
Armoricos,  sed  Leandi,  a  Lean,  Mona- 
chus  vel  coelebs  etti,  Domus.  Vide  Land 
et  Leanes.] 

Lanna,  Monasterium,  veteribus  Ar- 
moricis. Occurrit  in  Vita  S.  Pauli  Episc. 
Leonensis  n.  28. 

*  2.  LANNA.  [1»  Angulus  auris  ;  2° 
Lamia.  Dief.] 

1  LANNiE.  Xo6ot,  Lobi,  faseoli,  in  Sup- 
plemento Antiquari! ,  prò  Lamnx  au- 
rium,  seu  ima  auricula,  inquit  Valesius 
in  Valesianis  pag.  94. 

*\  LANNEGHÌLD,  prò  Launechild,  in 
Legibus  Rotharis  :  quod  vidit  Murato- 
rius  tom.  1.  part.  2.  pag.  28.  col.  2. 

*  LANNERIUM,  Perperam  prò  Laygne- 
rium,  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  155. 
ex  Gharta  ann.  1319.  laudata  supra  in 
voce  Laignerium.  Vide  ibi. 

*  LANOSGULUS.[Lanoculus.  Dief.] 

*  LANOSITAS,  Lanugo.  Tertul.  de  Pal- 
lio cap.  3  :  Nam  et  de  mari  veliera,  quse 
muscosx  Lanositatis  lautiores  conchse 
comant.  Vide  ibi  Salmas.  pag.  175.  et  in 
Exercitat.  PI  in.  ad  Solin.  Polyhist.  cap. 
53.  tom.  2.  pag.  792. 

LANQUENA,  prò  Languena,  Lagena. 


V 


Testam.  ann.  1274.  tom.  2.  Hist.  Cassin. 
pag.  502.  col.  1  :  Relinquo...  de  oleoLan- 
quenas  sex.  Vide  supra  Languella. 

]  LANSA,  Lancea,  ut  puto,  Gali. 
Lance,  Hisp.  Lanca.  Charta  Ecclesiae 
Brivat.  ann.  1362  :  lnformatio  facta  per 
Hugonem  lorda  Locum-tenentem  super 
quandam  Lansam  quam  amiserant  li 
Espanhol  in  platea  de  la  Feneria. 

1  LANSAGIUM,  Leodiensibus  Lansage, 
Alienatio  ;  Lansager,  Alienare  ;  Lansa- 
gers,  Qui  ex  alienatione  domini  jus  ha- 
oent  domimi  vel  hypothecae.  Oonsue- 
tudo  Leod.  cap.  6.  art.  4  :  Toutefois  les 
parens  peuvent  departir  leurs  keritages 
à  leurs  enfans  en  Lansage  à  Vun  plus 
qu'à  l'autre,  sans  alter  à  la  justice.  Ibid. 
art.  28  :  Feumain  ne  peni  Lansager  keri- 
tages d' enfans,  doni  il  est  feumain.  Cap. 
15.  art.  17  :  Tous  treffonciers  et  Lansager s 
peuvent  deminer  pour  fante  de  relief. 

*  LANSARE,  Jacere,  jaculari,  Hisp. 
Lanzar,  Gali.  Lancer.  Lit.  remiss.  ann. 
1362.  in  Reg.  93.  Chartoph.  reg.  eh.  168: 
Cum  quadam  funda  contra  dictum  Ber- 
trandum  duos  lapides  Lansavit.  Form. 
Mss.  ex  Cod.  reg.  7657.  fol.  35.  v°  :  Unum 
magnum  cutellum  evaginami  repente  et.*, 
ictus  quamplures  contra  eum  Lansando... 
percussit.  Vide  supra  Lancare  et  Lan- 
ceare  3. 

]  LANSCEA,  prò  Lancea.  Item  vi*,  ca- 
drelli.  Item  ecc.  Lanscee,  in  Informa- 
tionibus  Civitatis  Massil.  prò  passagio 
transmarino  ex  MS.  Sangerman. 

*  LANSEYA.  Vide  supra  Lanceya. 

*  LANSISSA,  Tabulatum  superius. 
Form.  Mss.  ex  Cod.  reg.  7657.  rol.  42. 
r°  :  Per  cujus  (domus)  Lansissam,  seu 
super num  solarium,  idem  talis  dictae  tali 
scienter  dedit  viaticum  et  accessum, 

LANSITIGUS.  Observantiae  Regni  Ara- 
gon.  lib.  8.  de  Homicidio  §  14  :  Si  quis 
se  occiderit,  vel  suspenderit,  et  fuerit 
Lanaiticus,  vel  insensatus,  vel  d&monia- 
cus,  vel  consimilis,  etc.  An  Lunaticus  ? 

1  LANSKENETUS,  Pedes,  Gali.  Piéton, 
fantassin,  Germ.  Landsknecht.  [#  Mi  les 
lanceatus.  Vide  Lancea  et  Lanaridder.] 
Duo  millia  peditum  Lanskenetorum,  in 
Conventionibus  ann.  1543.  apud  Rymer. 
tom.  14.  pag.  779.  [*>  Vide  Eiehhorn. 
Histor.  Jur.  German.  1 437.]  Hinc  apud 
nostrates  Lansquenet ,  Ludus  quidam 
pictorum  foliorum  a  Germanis  Lanske- 
netis  advectus  in  Galliam. 

*  LANS0LATA,  Lanssolata,  Matta, 
storea,  quia  solo  sterni  tur,  sic  dieta, 
Gali.  Natte.  Comput.  ann.  1372.  in  ter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  319. 
col.  1:  Item  solvi  prò  viij.  Lanssolatis 
palearum  positarumin  solo  hospicii  comu- 
nis  propter  frigus,  de  qualibet  Lansolata 
ij.  albos. 

*  LANTANA.  [Viburnum.  Dief.] 

1  LANTEGRAVISSA,  Uxor  Landgravii, 
in  Litteris  ann.  1882.  apud  Rymer.  tom. 
7.  pag.  343. 

*  LANTERNA,  Lanternerius.  Vide 
La  terna  1. 

»  LANTGERICHTE,  Item  quod  Landge- 
richt,  Terrae  judicium  seu  jus  potestà- 
tem  judiciariam  in  aliquo  territorio 
exercendi.  Charta  ann.  1189.  apud  Mei- 
chelbec.  tom.  1.  Hist.  Frising.  pag.  380  : 
Cumdux  Austrix  Leopoldus  ej usque  filius 
Fridericus  omnem  maj estati  nostrse  resi- 
gnassent  justitiam,  quam  per  dominicalia 
Frising ensis  episcopi  quondam  ab  imperio 
possederant  in  Austria,  id  est  marchrecht 
et  Lantgerichte  et  burchwerch,  quae  spe- 
cialiter  ad  jus  ipsorum  respiciebant. 

*  LANTGRAVIA,  US.  [Landgraviat, 
grave.  Dief.] 


LAN 


LAP 


LAP 


27 


*  LANTICULUM.  [Primus  Cibus  quo 
jejunium  solvitur.  Dief.] 

ì  LANTIGRAVIUS,  ut  supra  Landgra- 
vius.  Lantigravius  de  Turinga,  apud  Ro- 
Jandinum  Patavinum  de  factis  in  Mar- 
chia Tarvisina,  tom.  8.  Muratorii  col. 
244. 

*  LANTINC,  Placitum  provinciale ,  ex 
Germ.  Land,  terra,  provincia,  et  Tag 
vel  Ting,  conventus.  Oharta  Leopoldi 
ducis  Aust.  ann.  1181.  apud  Pez.  tom. 
6.  Anecd.  part.  2.  pag.  89.  col.  2  :  Cum 
enim  varias  et  diversas  justitias  in  terra 
nostra  jure  requirere  debeamus ,  nos  ta- 
men  redditus  ipsius  ecclesia  ab  omni  jure 
nostro,  tam  a  placito  provinciali ,  quod 
vulgo  Lantinc  dicitur,  quam  a  pabulo*., 
penitus  excepimus. 

*  LANTINUM.  [Camus.  Dief.] 

5jc  LANTIOLATA.  Lanceola ,  nerba. 
Dief  il 

*  LANTSCHREIBE,  Provincialis  scriba, 
a  Germ,  Land,  provincia,  et  Schreiber, 
scriba;  vir  non  vulgaris  dignitatis,  ut 
videre  est  in  Scribones.  Oharta  Freder. 
III.  imper.  ann.  1444.  apud  Pez.  tom.  6. 
Anecd.  part.  3.  pag.  296.  col.  1  :  Volumus 
quoque  quod  capitanei  nostri ,  Lants- 
chreibe,  castellanti,  judices  quicunque 
aut  quasvis  alia  secularis  potestas,  eie. 
Vide  Landscriba. 

«LANTSCOEF,  proprie  Reditus  ex  terra, 
Agrari um,  Tabular.  Audomar.:  Dividitur 
namque  tota  terra  de  Eska...  in  soestis, 
quas  Flaminge  dicitur  mente;  en  terrage, 
quod  Flaminge  dicitur  Lantscosf.  Rur- 
sum  :  Terragium,  quod  dicitur  Lantscosf, 
jacet  in  pluribus  diversis  locis.  [**  Vide 
infra  Soestes,  et  Terragium  1.  terrae  e  lo- 
cata erant  jure  medietario,  meente,  aut 
sub  conditione  praestandi  terragii , 
Lantscaep.  Oonfer  Waterscap ,  Aqua- 
giura.] 

T  LANTUMI.E,  vox  dubia.  Vide  Cau- 
tumss 

*  LANTUMIUM.  [Catena  vel  latomiae. 

DlEF.1 

LANTWERI.  Conventus  apud  Marsnam 
cap.  2  :  Nisi  talis  regni  invasio,  quam 
Lantweri  dicunt,  quod  absit,  acciderit. 
Ubi  Sirmondus  :  vox  haec  in  usu  etiam- 
num  Alamannis,  qua  regionis  fines 
significant.  Sive  hinc  igitur  originem 
arcessas,  quod  in  fines  ine  urrà  tur,  sive 
aliudetymum  fingas,  dubium  non  est, 

Sublicum  et  communem  belli  motum 
esignari.  At  Sicama  ad  Legem  Frision. 
tit.  18.  terree  defensionem  interpretatur, 
cui  consonat  vetus  nota  ex  Codice  Re- 
mensi  apud  Steph.  Baluzium  ad  Capi- 
tul.:  Et  quia  in  hostem  aut  propter  ter- 
rara  defendendam,  aut  propter  terram 
acquirendam  itur,  de  Lantweri,  id  est  de 
patriee  defensione  non  aliter  nisi  secun- 
dum  istum  modum,  in  Lege  aut  in  Capitu- 
lis  Imperatorum  scriptum  habemus,  et  e, 

W  Genuina  vocis  origo  Teutonica, 
Land  sci  lice  t  vel  Lant ,  Terra,  regio, 
provincia,  et  Weri  seu  Were ,  Arma  : 
quae  tam  prò  incursione  quam  prò  de- 
fensione capi  possunt. 

1  LANTWERK.  Vide  Landwerc. 

LANULA.  Fridericus  II.  Imper.  lib.  1. 
de  Arte  venandi  cap.  45  :  Pullis  namque 
noviter  genitis  primo  innascuntur  Ulve, 
quas  nec  sunt  ut  pili,  neque  ut  Lanuta, 
sed  habent  naluram  inter  ulrumque,  quas 
eooperiunt,  et  a  f rigor  e  quoquo  modo  de- 
fendunt.  Secundo  innascuntur  alias,  quae 
dicuntur  Lanute,  a  quibusdam  dumas; 
ha  sunt  exiles  et  molles,  densiores  et  lon- 
giores  primis,  etc.  Adde  lib.  2.  cap.  31. 
Vide  Duma. 

1  LAN  UT  US,  Lanosus,  lanam  habens 
vel  lana  abundans.  Joh.  de  Jan  uà  ;  Ha- 


bundant  de  laine  ou  qui  a  laine,  in  Gloss. 
Sangerman.  Animai  Lanutum  ovinum, 
in  Sententia  ann.  1339.  ex  Schedis  Pr. 
de  Mazaugues.  Lanutum  avere,  in  Tran- 
sazione ann.  1490.  ex  iisdem  Schedis. 
Lanuta  pelles,  apud  Rymer.  tom.  2. 
pag.  1051. 

*  Peaux  lanues ,  in  Stat.  ann.  1358. 
tom.  3.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  254, 
art  2 

*  LANXINACTA.  [Corbeille  pour  les 
t)lats  Dikf  1 

LANZARIUS.  Oharta  Alfonsi  III.  Reg. 
Portugall.  ann.  1289.  apud  Brandaonum 
tom.  4.  Monarch.  Lusitan.  pag.  279.  v°  : 
Item  omnis  laborator,  qui  non  fuerit 
Lanzarius,  stet  in  pace,  et  nullus  mactet 
eum. 

*  Hispan.  Lanzado,  a  verbo  Lanzary 
Ejicere,  expellere. 

*  LAMETTA,  Lancetta,  Ornamenti 
genus  in  vestì  bus  in  formam  lanceola; 
unde  nomen.  Stat.  ann.  1342.  inter  Mo- 
num.  eccl.  Aquilej.  cap.  90.  col.  903: 
Item  quod  in  pannis  et  in  vestibus  non 

possint  portare    ornamenta, exceptis 

Lanzettis  seu   maspillis   circa  pectus 

Quae  tamen  Lancetta  vel  maspilli  non 
excedant  valor em  unius  mare  ha  dena- 
riorum. 

*  LANZO,  Lanzonus,  Acad.  Crusc. 
Lanciane,  Grandis  lancea,  contus.  Stat. 
Ferrar,  ann.  1268.  apud  Murator.  tom.  2. 
Antiq.  Ita),  med.  aevi  col.  515:  Si  quis  de 
nocte  inventus  fuerit  portare  falzonem  de 
Cavezo,  bordonemiLanzonem>  etc.  Verum- 
tamen  licitum  sit  cuilibet  de  civitate 
Ferrarise  portare  impune,  eundo  et  re- 
deundo  ad  villas,  spatam,  cultellum  de 
ferire ,  lanceam  seu  Lanzonem.  Stat. 
Mantuae  lib.  1.  cap.  55.  ex  Cod.  reg. 
4620  :  Ad  dicium  incendium  destruendum 
et  extinguendum,  cum  instrumentis  aptis 
ad  illud  et  armis,  videlicet  scuto,  ...  lan- 
cea sive  Lanzono...  vadant.  Decreta  Pia- 
cent,  ad  calce  m  statut.  fol.  108.  r°: 
Primo  prò  una  lancea,  sive  gieverina,  seu 
Lanzono  lib.  I. 

T  LA0DIUM.  Vide  in  Laudare  5. 

*  LA0FICUS.  [Ut  LAFICUS.  Dief.] 

*  LAORATIVUS,  prò  Laborativus,  Ara- 
bilis.  Oharta  ann.  987.  inter  Probat.  tom. 
2.  Hist.  Occit.  col.  141  :  Imprimis  dono 
ad  alodem  illam  meam  boriam  Laorati- 
vam,  quam  huc  usque  tenui  in  dominio. 
Vide  supra  Laborativus. 

1  LAOS,  Xaóc,  Populus,  turba.  Acta  S. 
Càssiani  apud  III.  Fontaninum  in  Ap- 
pendice ad  Antiq.  Hortse  pag.  350  : 

Ardet  afaire  dehinc,  propriaraque  relinquere  terram, 
Cumque  Laon  patulas  istud  percelleret  aures. 

Id  est,  populorum,  prò  Grseco  Xawv. 

*  1.  LAPA,  Vestimenti  genus.  Stat. 
Conc.  Trevir.  ann.  1238.  tom.  1.  Hist. 
Tre  vir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag. 
721.  col.  1  :  Nullam  cordam  vel  nodum 
in  tunica  vel  supertunicali  habeant  (cle- 
rici) non  solurn  in  Lapa. 

*  2.  LAPA,  Lappa,  Cardili  species. 
Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1352.  ex  Cod. 
reg.  4120  :  Lapa  vel  Lapatiumì  Cherdons. 
Hist.  translat.  S.  Cora,  apud  D.  Le 
Beuf  tom.  1.  Collect.  var.  script,  pag. 
362  :  Rite  etenim  cautaque  provisione 
actum  est,  ut  subductis  Lappisì  paliuris 
et  carduis,  tali  in  loco  ecclesiss  eriger  en- 
tur  maceria.  Vide  alia  rursus  notione 
infra  in  Lappa  1. 

*  LAPACEOLUM ,  [parete.  (Glos.  ms. 
Turon.  xn°  s.  Bibl.  Schol.  Chart.  1869, 
d.  327. VI 

*  LAPACIUM.  [Lapathum.  Dief.] 

*  LAP  ADINA,  vox  Italica.  Serm.  Barel. 
in  fer.  6.   hebdom.  4.  Quadrag.  Si  vis 


equum  emere,  prius  illum  vides  $i  habet 
la  Lapadina,  si  oculos  gibbos,  si  bonam 
cropam. 

e  LAPANUM,  prò  Langanum.  Vide  su- 
pra Crespella. 

1.  LAPAS,  atis,  secundum  magistrum 
in  historiis1  est  cibus  ex  oleribus  confectus  : 
ita  dicit  in  libro  Judith.  Jo.  de  Jan  uà. 
[Idem  infra  :  Lappales,  scilicet  lib.  Ju- 
dith e.  10.  dicitur  cibus  ex  oleribus  con- 
fectus, unde  quidam  : 

Lappales  cibus  est  et  olus  componit  euradem. 

Hugo  vero  dicit  :  Lappates,  carica ,  ficus 
sìccoì.  Ex  eodem  fonte  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerm.:  Lapates ,  Cibus  ex  olwibus 
confectus,  Viande  confitte  de  chos.  Per- 
peram  ubique  ;  legendum  enim  Palathse, 
ut  habet  vulgatus  Interpres  laudato 
cap.  5.  a  Grseco  naXaQvi,  Massa  fi  e  or  uni 
et  pinguium  caricarum,  quas  in  morem 
laterum  fìgurantes,  ut  diu  illaesse  per- 
maneant,  calcantatque  compingunt.] 

*  2.  LAPAS.  [Fructus  nei  inter  duas 
turtas  pressi.  Dief.] 

fLAPATIA.  [Lapathum.  Dief.] 
1.  LAPATIGA,  Quasdam  herba  quas  in 
cibo  sumpta  confort  at  stomachum,  vene- 
rem  reprimit,  urinam  provocai,  ructum 
excitat,  et  dicitur  a  Lapa.  Joh.  de  Janua. 
Vide  Lapistrus. 

*  2.  LAPATIGA.  [Herba  quee  stoma- 
chum confortat.  Dief.] 

*  LAPATI0LUM.  [Ovile.  Dief.] 

*  LAPATIUM.  Vide  supra  Lapa  2. 

T  LAPATUM,  prò  Lupatum,  Frenum 
durìus  ad  domandos  equos  ferociores. 
Vide  Scispadum. 

*  LAPDACISMUS.  [Labdacismi^. 
Dief.] 

1  LÀPENjE,  Stella  fulgentes.  Joh.  de 
Janua  ;  Estelles  resplendissans,  in  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm. 

5LAPETUM,  Locus  ubi  lapas  dbundant 
crescunt.  Joh.  de  Janua;  lieu  où 
croissent  gletons,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerman, 

*  LAPHUS.  [Cervus,  cf.  ^90;.  Dief.] 
1  LA  PI  CEDI  A,    Locus   vel    domus,   ubi 

lapidea  casduntur.  Johan.de  Janua  ;  La- 
picidina  Latin is. 

LAP  I  CEDI  US,  Lapidis  casor,  Ugutioni. 

1  Lapicidinarius  ,  XaSeycifa.  Gloss. 
Lat.  Graec.  Sangerman. 

1  Lapicidinus,  Idem.  Vide  locum  in 
Macio. 

*  LAPICIDA,  Lapiscida,  ^Edificiorum 
structor,  Gali.  Macon.  Pactum  inter 
Guigon.  de  Jarente  dom.  de  Monte  ci.  et 
habit.  ejusd.  loci  ann.  1392:  Et  deinde 
idem  dom.  de  Monteclaro  habebit  Lapi- 
cidas  sive  murator es ,  qui  turrim  imam 
et  anambarrium  murabunt  et  asdificaount. 
Instr.  ann.  1304.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Ne m.  pag.  49.  col.  2:  Item  dicli 
commissarii  fecerunt  vocari...  Laplscidas, 
qui  fuerunt  missi  per  dictos  dominos  com- 
missarios  ad  castrum  Calvissionis  ad  exti- 
mandum  asdificia  duarum  turrium  et 
hospicii  regii  Calvissionis;  qui  Lapiscidas 
seu  massoni,  eie.  Vide  in  Lapis. 

*  LAPICILLE.  [Dìamant  des  vitriers. 
Dief.1 

if  LÀPICIUM.  [Terrainpierreux.  Dief.] 
1.  LAPIDARE,  Con  vici  is  insectari.  Hie- 
ronym.  Epist.  2.  ad  Nepotianum  :  Lapi- 
dato jam  Virginitatis  libello,  quem  sancto 
Eucherio  Romas  scripseram.  Spartianus 
in  Pescennio  :  Inter  Lapidationes  execra- 
tionesque  omnium.  [Macrob.  lib.  2.  Sa- 
tura, cap.  7  :  Quodicto  universitas  populi 
ad  solum  Cassar  em  oculos  et  ora  convertit, 
notantes  impotentiam  ejus  hac  dicacitate 
Lapidatami 

*  2.  LAPIDARE.  [Lapider.  Dief.] 


28 


LAP 


LAP 


LAP 


*  LAPIDARI UM.  [Lapicidina.  Dief.] 
1.  LAPIDARIUS,  Lapidicinarius,  Xotfev- 

Tfc  XtOoypYÓc,  in  Gloss.  Grseco-Lat.  Her- 
mas  lib.  3.  Pastor.:  Quid  facimus  de  his 
lapidibus  ?  et  ego  dixi:  Domine  nescio  :... 
ego,  inquamf  artem  hanc  non  novi,  nec 
Lapidarius  sutn.  [Ulpianus  leg.  5.  §  7. 
Dig.  Commoda  ti  (13, 6.)  :  Si  servus  Lapi- 
dario commodatus  sub  machina  perierit, 
etc] 

*  2.  LAPIDARIUS,  Ad  lapidem,  hoc  est, 
in  jus  vocatus;  formula  loquendi  a  se- 
dìbus  lapideis,  qui  bus  judices  sedebant, 
deducta.  Charta  Phil.  comit.  Fland.  prò 
libert.  castel.  Brug.  ex  Cam.  Oomput. 
Insul.:  Homo  liber  submonitus  ad  lapi- 
dem,... scouteta  respondebit...  Omne  in- 
justum  deponet  Comes ,  sive  de  nummis 
notarti,  sive  de  nummis  cricwardia,  sive 
Lapidarti,  sive  de  alia  qualibet  re.  Ubi 
etiam  intelligi  potest  is,  qui  mulctas  a 
judicibus  statutas  percipiebat.  Vide 
infra  in  Lapis. 

LAPIDATUS,  Qui  super  lapidem  sedet. 
Gualt.  Hemingford.  de  gest.  Eduardi  I. 
reg.  Angl.  ad  ann.  1292.  pag.  37.  edit. 
Hearn.  :  Reg  e  itaque  novo  in  lapide  posito, 
missarum  sollempnia  incepta  peraguntur, 
et  praterquam  in  elevatione  sacri  Domi' 
nici  Corporis,  semper  Lapidatus  mansit. 
Thronum  lapide  uni  hic  designare  mo- 
nere  superfluum  videtur. 

]  LAPIDEUS  Ignis.  Vide  Ignis. 

j  LAPIDI  A,  Lapicidina.  Lapidiam  sua 
sollicitudine  compleverat,  apud  Leib ai- 
ti um  Scriptor.  Brunsvic.  tom.  2.  pag. 
442.  ex  Ohronico  Monast.  Marie nrod. 

T  LAPIDICJESOR  ,  X<xTO|jt.oc,  Lapicida, 
Supplem.  Antiquarii. 

|  lapidicinarius,  Idem.  Vide  in  La- 
pidarius.  [#  Occurrit  praeterea  in  vet. 
Inscript.  apud  Gudium  cxl.  4.  edit. 
ann.  1731.1 

*  LAPIDIFICATURUS,  Qui  in  lapidem 
con  vertere  vim  habet.  Arnald.  de  villa- 
nova  in  Rosar.  Ms.  :  Mulliplicando  vir- 
tutes  minerales  Lapidificaturas  et  coagu- 
lativas  et  indurativas. 

1  LAPIDIFODINA  ,  Lapicidina ,  apud 
Leibnitium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic. 

gag.  360.  ex  Ohronico  Olusino  Henrici 
;odonis. 

*  LAPIDISCINIUM,  Lapicidina,  in  Bulla 
Lucii  PP.  ann.  1184.  inter  Instr.  tom.  12. 
Gali.  Christ.  col.  139. 

e  LAPIDOSITAS,  Lapidibus  producen- 
dis  habilitas.  Tertul.  de  Habitu  mulieb.: 
Aiunt  et  de  front  ibus  draconum  gemmas 
erui,  sicut  et  in  piscium  cerebris  Lapido- 
sito.s  inest 

*  LAPIFARE.  [Frequenter  labi.  Dief.] 
1.  LAPILLUS,  Lapis  in  terminimi  posi- 

tus.  Innocenti us  Gromaticus  :  De  arca 
usque  Lapillum,  hoc  est,  terminum.  ÀUC- 
tor  incertus  :  Lapilli  natura  tomatiles, 
sive  alia  factura  breviores,  etc, 

1  2.  LAPILLUS,  Oalculi  morbus,  Gali, 
la  Pierre.  Vita  S.  Gerardi  Abb.  Bron. 
S8BC.  5.  Benedict.  pag.  270:  Continuis 
namque  cruciatibus  macerabat  eum  cal- 
culus,  intolerabilis  videlicet  morbus,  qui 
urinam  inhibens  nuyicupatur  vulgo  La- 
pillus. 

1  Lapillus  Albus,  Idem  qui  Calculus 
aìbus,  quo  olim  Thraces  notabant  singu- 
los  anni  currentis  faustos  dies,  calculum 
album  in  umani  immittendo,  vel  atruni 
si  infelices,  ut  scirent  anno  exacto  quot 
fuissent  laeti  dies,  quot  infausti  :  ad 
hunc  morem  respiciens  Scriptor  Hist. 
Beccensis  MS.  ait  ad  ann.  1152  :  Hic 
annus  albo  notandus  Lapillo  Beccensibus, 
quo  videlicet  Joannes  Romanus...  Mona- 
chus  Becci  perrexit  Romam,  et  inde  re- 
diem  caput  B,  Felicis  Mart,  sodi  Adaucti 


attulit  secum,  et  gratuito  dono  dedit  illud 
Ecclesia  Beccensi, 

*  LAPIS,  prò  quadam  locorum  distan- 
tia, milliare,  quod  lapide  vel  columna 
lapidea  notaretur.  S.  Victric.  episc.  Ro- 
tomag.  de  Laude  SS.  apud  D.  Le  Beuf 
tom.  2.  Oollect.  var.  script,  pag.  xvj.  ; 
Ignoscere  ergo  debetis,  quadragesimo  tan- 
tum Lapide  pene  tardus  occurri. 

Lapis,  Ponderis  vel  mensurae  species. 
p  Charta  Andr.  reg.  Hungar.  ann.  1233. 
apud  Cenci  um  inter  Gens.  eccl.  Rom.  : 
Ecclesia  vero  retinebunt  de  salibus  suis 
ad  usus  suos  hoc  modo;...Prapositus  Orio- 
diensis  cum  capitulo  suo  duo  millia  Lapi- 
dum.] Vide  Petra.  [**  Germ.  Stein.] 

*  Lapis  Ardesius,  Gali.  Ardoise.  Vide 
suora  Ardesius. 

»  Lapis  Calcinarius,  Ex  calce.  Vide 
supra  Calcinarius, 

Lapides  Oatenatos  Ferre,  Poenae 
species  ,  feminis  potissimum  indicta. 
Charta  MS.  Heurici  Ducis  Brabantiae 
et  Henrici  primogeniti  ann.  1229.  prò 
Communia  Bruxellensi  :  Si  mulier  mu- 
lierem  percusserit  solvei  20.  sol.  si  con- 
vieta  fuerit,  vel  portabit  Lapides  catena- 
tos  a  sua  Parochia  adaliam.  Charta  ann. 
1247.  Tabul.  Campaniae  fol.  343  ;  La  fame 
qui  dira  vilonie  à  autre,  si  come  de  pu- 
tage,  patera  5.  sols,  ou  porterà  la  Pierre 
toule  nuè  en  sa  chemise  à  la  procession, 
etc.  Joann.  Stiernhookus  de  Jure  Sueo- 
num  vetusto  lib.  1.  pag.  19  :  Ignominiosa 
Lapidum  illa  civitatis  gest  alio  in  confu- 
sionem  flagitiosi  concubi tus  toties  cele- 
brata, guse  etiamnum  extat,  etc.  Idem 
pag.  326.  de  poena  adulterii  :  Jus  nostrum 
municipale  sola  ignominia  et  relegatione 
conlentum  est  :  sed  ignominia ,  qua  ma- 
jor adulieris  exeogitari  non  potest.  Asser- 
vabant  enim  in  Curiis  duos  Lapides  quos 
Lapides  publicos  seu  civitatis,  vocabant, 
Stadzeus  Sten  a.  Hi  scapulis  adultera 
impositi  sunt ,  ac  deinde  funiculus  ad 
genitale  adulteri  mernbrum  adstr ictus, 
quo  sic  onerata  sessorem  suum  per  oppi- 
dum  publice  circumducebat,  etc.  Vide 
Putagium. 

*  Lapis  Finilis,  Qui  vice  finis  ponitur, 
terminalis,  in  Charta  ann.  1265.  in  Reg. 
S.  Ludov.  ex  Chartoph.  reg.  fol.  22.  v». 

*  Lapis  Griseus,  Silex,  Gali.  Graisvel 
Grès.  Comput.  fabr.  S.  Petrilnsul.  ann. 
1483  :  Johanni  Wyot  mercatori  griseorum 
Lapidum  Bethuniensium,  prò  Lapidibus 
griseis  ad  cooperiendum  muros  atrii  Ec- 
clesia, xxj.  lib.  iv.  sol. 

Lapis  Ignitus,  quo  cum  focili  ignis 
excitatur.  Guigo  II.  Prior  Cartusiens. 
in  Statutis  ejusdem  Ordin.  cap.  28.  §  5  : 
Ad  ignem  focile,  esca,  Lapis  ignitus,  se- 
curis,  signa. 

Lapides  Inchores,  Nativi.  Vide  En- 
chori. 

1  Lapides  Inscripti.  Vide  Inscriptus. 

Lapides  Liberi.  Silvester  Girai dus 
lib.  1,  Itiner.  Cambriae  cap.  3  :  Id  etiam... 
quasi  prò  miraculo  duximus,  quod  in 
summis,  quibus  claudilur  undique  mon- 
tium  verticibus  non  petrosis  aut  saxosis, 
sed  mollibus  potius  et  herbosis,  Parti  la- 
pides reperiri  soleant,  qui  Liberi  vulgo 
dicuntur,  quia  secabiles  ferroque  quo- 
dammodo  polibiles,  sese  quasi  liberaliter 
pr&stant,  ex  quibus  Ecclesia  ipsorum  jam 
extat  egregie  constructa.  Est  autem  Pa- 
rius  lapis  candoris  eximii,  ut  est  apud 
Isidor.  lib.  16.  cap.  5. 

T  Lapis  Lun.e,  Lapis  Specularis,  ad 
modurn  vitri  perspicuus.  Vide  Gypsese 
fenestrss. 

T  Lapides  Mensurari^:.  Vide  Car- 
ter ia. 

Lapis  Mutus.  Hygenus  :  Lapides  sine 


inscriplione,  quos  ideo  quia  nulla  signi- 
ficatione  apparent,  Mutos  appellant.  His 
opponuntur  P etrae  notatx  et  signatx.  Ita 
Lapidum  scriptum,  apud  Dolaceli am 
Agrimensorem.  Charta  Ordonii  II.  Regis 
Navarrae  aerae  950.  apud  Anton,  de  Yepez 
tom.  4  :  Et  sunt  ips&  Ecclesia  cantala 
in  toto  gyro  per  pelras  erectas  et  script as. 

Lapides  Nativi,  in  ipso  solo  nati. 
Vide  Agrimensores. 

1  Lapis  Neronianus,  mira  viriditatis 
ac  splendor  is,  apud  Gregoriuin  Turon. 
lib.  1.  Miracul.  Smaragdus. 

Lapis  Ordinarius.  Vetus  interpres 
Juvenalis  Sat.  10.  de  Babylone  :  Quam 
condidit  urbem  Semiramis  Nini  uxor,  et 
coctili  latere  munivit,  quem  hodie  dicimus 
Ordinarium  Lapidem. 

Lapis  Pacis,  Qui  inter  Missae  solennia 
post  consecrationem  osculandus  fideli- 
bus  defertur,  quo  tum  tempore,  olim 
mutuis  se  osculis,  quae  pacis  appeìla- 
bant,  prosequebantur.  Statuta  Ordinis 
de  Sempringham  :  Ipsa  quoque  Sacrista 
vel  alia  matura  recipiat  ad  fenestram 
aquam  benedictam,  et  Lapidem  pacis, 
quem  circumferat  Monialibus  sororibus 
incipiens  semper  pacem  dare  in  dextro 
choro,  etc.  Vide  Osculum  Pacis. 

T  Lapis  Physicus,  Rocho  le  Baillif  in 
Dictionario  Spagyrico,  est  Medicina  illa 
per  quam  veteres  transmutarunt  meto.Ua 
et  morbos  omnes  sana  veruni. 

%  Lapis  Piscium,  Locus,  ubi  pisces 
divenduntur.  Inquisit.  ann.  1371  in  Ac- 
cess, ad  Hist.  Cassin.  part.  1.  pag.  428. 
col.  2  :  Lapis  piscium,  qua  valet  annua- 
tim  unciam  unamf  tare  non  sex. 

Lapis  Portatilis,  prò  Altari  porta- 
tili, in  Synodo  Bajocensi  anno  1300. 
cap.  20. 

0  Lapis  Sacrus,  Sacris  agendis  desti - 
natus,  altare  portatile,  nostris  Pierre 
d'autel.  Inventar,  ann.  1449.  ex  Tabul. 
D.  Venciae  :  Una  capsia  de  sap,  in  qua 
consistunt  ornamenta  capella  B.  Joannis; 
et  primo,  Lapis  sacrus.  Vide  in  Altare  1. 

*  Lapis  Vitreus,  Gemma  factitia.  In- 
vent.  ann.  1371.  apud  CI.  Vir.  Garamp. 
in  Disquisit.  de  sigil.  Garfagn.  pag.  88. 
in  nota  :  Una  mitra  cum  Lapidibus  vitreis 
et  grossis  perlis  oculorum  piscium...  Vi- 
ginti  Lapides,  qui  videntur  zaffiri;  sed 
magister  Ricardus  dixit  eos  esse  vitreos 
vel  cristallinos. 

Lapis  Vivus,  apud  Gratium  in  Cyne- 
getico,  et  apud  Agrimens.  pag.  273.  qui 
™piTY]c,  ut  est  apud  Turnebum  lib.  6. 
Advers.  cap.  9.  Ignifer,  apud  Agrimen- 
sor.  pag.  311.  Statuta  Mediolanensia  2. 
part.  cap.  329  :  Fiant  scala  Lapidum  vi- 
vorumy  etc. 

1  Guerpire  cum:  Lapide,  Singularis 
modus  rei  alicujus  dimittendae  memo- 
ratus  in  Transactione  ann.  1085.  ex  Ar- 
chivo  S.  VictorisMassil.  armar.  Forojul. 
num.  7. 

*  Lapides  Projicere  per  tres  primos 
anni  menses  vetant  Stat.  ant.  Florent. 
lib.  3.  cap.  167.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Nullus 
major  duodecim  annis  audeat  de  mensi- 
bus  Januarii,  Februarii  et  Martii  proji- 
cere Lapides  versus  aliquam  personam  in 
aliqua  vel  per  aliquam  viam  seu  vicum 
aut  plateam  civitatis  Florentia,  aut  super 
aliquo  ponte  ipsius  civitatis,  etc. 

*  Venire  ad  Lapidem  quid  significete 
explicat  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1291. 
ex  Cam.  Comput.  Insul.  ;  Per  praceptum 
quod  fecerunt  et  adhuc  intendunt  facere 
de  veniendo  dicto  Johanne  ad  Lapidem, 
hoc  est  dicere,  in  prisionem  venire  com- 
pellunt,  etc.  Vide  supra  Lapidarius  2. 

%  LAPIS  Cogtus,  Later,  sive  terra 
igni  sepius  percocta,  in  usum   sedili- 


LAP 


LAQ 


LAQ 


29 


candì.  Italice  Mattone, Gali.  Bngue.  Stat. 
Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  II.  pag.  625  : 
Statuimus  et  ordinamus  quod  strato,  diete 
contrate  Medii  debeat  selegari  a  strata 
sancii  Stephani  usque  selegatam  sancti 
Petronii  de  bonis  Lapidibus  coctis,  ex- 
pensis  omnium  personarum  habitan- 
tium  in  dieta  contrata.  [Fr.] 

^c  LAPIS  Fogarius,  Idem  ac  Lapis 
coctus,  nam  ignis  vi  coquebatur.  Stat. 
cit.  tom.  II.  pag.  248  :  Ordinamus  quod 
unus  puteus  muratus  de  Lapidibus  foca- 
riis,  et  cum  bona  delta  de  masigna  debeat 
fieri.  [Fr.] 

*  Occurrunt  etiam  in  eisdem  Statutis 
vocabula  Lapis  Faqarius,  eodem  signi- 
ficata usurpata  ;  in  quibus  locis  nescio 
an  discrimen  vocis  Facarius  referri 
debeat  scripturae  mendo,  vel  potiusquod 
lapides  conjungerentur  inter  se  per  eo- 
rum  facies  (vern  acuì  e  foca),  ut  hic  prae- 
scribitur,  tom. II. pag.  624  :  Statuimus  et 
ordinamus  quod  quilibet  homo  habens 
caput  et  terrenum  ad  dictam  foxiam 
debeat  tantum  selegare  suis  propriis  ex- 
pensis  de  Lapidibus  facariis  in  cultellum, 
quantum  tenet  suum  terrenum  super 
foxiam  dictam.  [Fr.] 

*  LAPIS  JUDAICUS.  [«  Est  lapis  sicut 
nux  parva  ad  longitudinem  paucam  de- 
clinans,  proximus  figure  amigdale  aut 
datili...  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  67a.)  »] 

\  LAPISCIDA,  prò  Lapicida,  in  Notis 
obituum  et  fundationum  ad  marginem 
Martyrologii  MS.  S.  Salvatoris  Aquensis. 
[*  Vide  supra  Lapicida.] 

*  LAPISDIGINIA.  [«  Lapisdicinia,  ma- 
chon.  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroio.  n. 
23.  XIIL  s.)  »] 

LAPISTA,  Genus  vasis  lapidei  et  aqua- 
Hi,  dicti  a  Lapis.  Jo.  de  Jan.  et  Glossae 
MSS. 

1  1.  LAPISTRUS,  Lapatium,  Oleris 
species,  de  qua  Isid.  lib.  17.  cap.  10.  seri- 
bit  :  Hssc  in  cibo  sumpta  stomachum  con- 
fortai, venerem  reprimit.  Vide  Lapatica. 

*  2.  LAPISTRUS.  [Gramen.  Dief.] 

|  LAPITIDIS.  Supplicano  (an.  1328.) 
facta  domino  Vicario  Massil.  per  Guil. 
Codoliti  magistrum  Lapiditem  deputatimi 
ad  curam  barqueliorum,  in  Schedis  D. 
le  Fournier.  Vide  tur  legendum  Lapi- 
cidam. 

1  LAPOSUS,  Plenus  lapis  (lappisi  Jo- 
hanni  de  Janua  ;  Plein  de  gletons,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm. 

*  1.  LAPPA,  Gloutonnier  vel  rosei  sta- 
terse.  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692.  Aliud  Gali.  Lat.  ex  Cod.  7684  :  Gle- 
teron  ou  gloton,  Lapa. 

*  2.  LAPPA,  Cardui  species.  Vide  su^ 
pra  in  Lapa  2. 

*  LAPPACIA.  [Est  herba  quae  stoma- 
chum con  far  tat.  DlEF-] 

*  LAPPACI UM,  prò  Lapathum,  ut  post 
Echardum  monent  docti  Edito res  ad 
Acta  S.  Domin.  tom.  1.  Aug.  pag.  619. 
col.  2.  :  jEs  viride,  pylatrum,  Lappacium, 
et  succum  porri.  Ital.  Lapazio,  Vide 
Lapis  Ima. 

*  LAPPOSUS.  [Pilosus.  Dief.] 

*  LAPPUS.  [Oiseau  de  mer.  Dief .] 

T  LAPSABUNDUS,  Ruinosus,  caducus. 
S.  Apri  Antiquum  monasterium  vetustate 
Lapsabundum,  in  Notitia  ann.  circi  ter 
1031.  inter  Probat.  Hist.  Tuli.  pag.  lxx. 
et  Hist.  Lotharing.  tom.  1.  col.  407. 

LAPSANIUM,  Herba  sale  condita,  qua 
^Egyptii  Monachi  vesce ban tur,  ut  auc- 
tor  est  Cassianus  lib.  4.  de  Monach.  cap. 
11.  et  22.  vox  forte  a  Lapsana  deducta, 
quae  Plinio  lib.  20.  cap.  9.  olus  silvestre 
fuisse  dici  tur. 

^c  LAPSATI0.  [Lapsus.  Dief.] 


*  LAPSAT0R.  [Qui  frequenter  labitur. 
Dief.] 

LAPSI,  Qui  a  Fide  discedentes  Paga- 
nismum  aut  haeresim  amplectebantur, 
et  postea  per  poenitentiam  redibant  ad 
Ecclesiam.  Conci!.  Agathense  can.  60. 
et  Epaonense  can.  29  :  Lapsis,  id  est,  qui 
in  Catholica  Fide  baptizati  sunt,  si  prse- 
varicatione  damnabili  post  in  haeresim 
transierint,  grandem  redeundi  difficulta- 
tem  sanxit  antiquitas.  Ad  de  Aurei  ian. 
IV.  can.  8.  Valentin,  can.  3.  Sententi as 
Gonc.  Tolet.  XVII.  can.  13.  Baron.  ann. 
253.  n.  103.  et  Jacob um  Gothofred.  ad  1. 
5.  Cod.  Th.  de  Apostatis.  (16,  7.)  Nega- 
tores  etiam  dicebantur,  quod  Christum 
negassent,  ut  colligitur  ex  S.  Paciano 
Barcinonensi  Ep.  3. 

Lapsi  praeterea  dicuntur,  qui  aliquod 
delictum  commisere,  ex  quo  poenitentiae 
publicae  subjacere  debeant.  Gregorius 
M.  1.  1.  Ep.  42  :  Et  in  iisdem  Monasteriìs 
ad  pcenitentiam  eosdem  Lapsos  trade. 

*  LAPSIDIUM.  [Est  illud  quod  cadit 
de  metallo  quum  acuitur.  Dief.J 

ULAPSILE,  yliaxpóv,  Lubricum,  lentum, 
apud  Janum  in  Supplemento  Antiquarii. 

*  LAPSINA,  Lapsus,  in  vet.  Glossar,  ex 
Cod.  reg.  7641.  Sed  forte  legendum  La- 
psiva%  dici  tur  in  Lapsivosus. 

*  LAPSINOSUS,  in  Gloss.  Lat.  Gr.  ex 
Cod.  S.  Germ.  Prat.  ubi  ali»  habent 
Lapsivosus.  Vide  in  hac  voce. 

1  LAPSITUDO,  Lapsus,  defectìo.  Epis- 
tola Gonradi  Imp.  apud  Marten.  tom. 
2.  Ampliss.  Collect.  col.  1211  :  Hortamur 
attente,  quatenus  non  expectans,  ut  sola- 
minis  remedia  libi  Lapsitudo  moeroris 
indulgeat. 

LAPSIVOSUS.  Gloss.  Graec.  Lat.  :  'OXkx- 
Orjpoi;,  Lapsivosus,  lubricus.  Apud  Papiam 
Lapsina,  est  Lapsus,  ubi  forte  legendum 
Lapsiva. 

LAPSUS,  Aquae  divortium,  quo  se  pis- 
ces  recipiunt  :  Chute  oVeau.  Gregorius 
Turon.  de  Vitis  Patr.  cap.  17  :  Abierunt 
ad  Lapsum  ,  et  aspicientes  invenerunt 
eum  ita  refertum  piscibus,  ut  decerti  viri 
quae  repererant,  vix  exhibere  potuissent. 
Infra  :  Lapsus  noster.  in  quem  pisces  de" 
cidere  soliti  sunt,  prorsus  desertus  habe- 
tur.  Idem  lib.  de  Gloria  Confessor,  cap. 
5  :  Surrexitque  e  lectulo,  invenitque  im- 
manem  esocem  in  Lapsum  suum,  quem 
ubi  jussus  fuit,  exhibuit.  [*  Vide  supra 
Capsum  2J 

*  LAPTICIA.  [Vehiculi  genus.  Dief.] 
LAPUS.  Vide  Canis. 

1  LAQUATUS.  Statutum  Guidonis 
Episc.  Trajeet.  ann.  1310.  Bataviee 
sacra  pag.  174  :  Item  prohibemus,  ne  Sa- 
cerdotes  vel  Clerici  calceos  vel  sotulares 
portent  Laquatos.  Lege  Laqueatos  et  vide 
Laqueatse  vestes  et  Calceus  Laqueatus. 

*  LAQUEARE,  Laqueis  seu  lorulis  as- 
tringere, Hisp.  Lacear,  Gali.  Lacer  ;  La- 
queus  seu  cingulum  ad  astringendas 
vestes,  et  Lasseure,  Vestis  pars,  ubi  la- 
quei  alligantur.  Lit.  remiss.  ann.  1395. 
in  Reg.  148.  Chartoph.  reg.  eh.  284:  Et 
lors  ycelui  exposant...  d'une  paire  de 
cousteaux  à  trenchier  pain  qiCil  avoit 
pendus  aux  Lassieres  de  sa  cote,  etc.  Alias 
ann,  1475.  in  Reg.  195.  eh.  1566  :  Le  sup- 
pliant  cousturier  dist  qu'ii  lui  failloit  des 
crochets  et  des  portes  pour  mettre  à  la 
Lasseure  des  robes  d'icelle  fille.  Lit.  re- 
miss, ann.  1374.  in  Reg.  105.  eh.  601  : 
Guilebertus  de  Boura  de  cubili  surgens, 
tunicam  seu  superpunctum  suum  La- 
queando  et  nodando,  nudus  capite  et  pe~ 
dibus  perrexit  cum  dicto  domino  de  More- 
beque  locuturus.  Stat.  Henr.  abb.  Clu- 
niac.  ann.  1308.  apud  Menag.  inDiction. 
etymol.  v.  Lacer:  Inhibemus  ne  fratres 


portent  vestes  Laqueatas  seu  boutonatas. 
vide  Laqueatse  vestes. 

LAQUEARI  I,  Tectorum  tignarti,  in 
Glossis  MSS.  apud  Salmasium.  [Archi- 
tedi,  Laquearii,  etc.  in  leg.  2.  Cod.  Theo- 
dosiani  de  excusat.  Artif.  (13,  4.)] 

*  Nostris  Lasceure,  vulgatius  Lassiere, 
Intertignium  ,  manipulorum  locus  in 
horreo.  Lit.  remiss.  ann.  1409.  in  Reg. 
164.  Chartoph.  reg.  eh.  134:  Le  suppliant 
monta  en  une  Lasceure  ou  travée  de 
granché  pour  descendre  du  feurre. 

LAQUEAT-ffi  Vestes,  Laqueis,  seu  loru- 
lis, exornatae,  vel  astrictae  :  nostri  ejus- 
modi  laqueolos,  Las  et  Lassets,  vocant  : 
per  per  a  m  enim  Lacets  quidam  seri  b  un  t. 
Regula  Tempi ariorum  cap.  29  :  De  ros- 
tris  et  Laqueis,  manifestum  est  esse  gen- 
tile :  et  cum  abominabile  hoc  agnoscatur, 
prohibemus...  ut  aliquis  ea  non  habeat. 
Bromptonus  ann.  1188  :  Ibi  statutum  fuit 
in  Anglorum  gente,  ne  quis  escarleto,  sa- 
belino,  vario,  vel  griseo,  aut  vestimentis 
Laqueatis...  uteretur.  Gervasius  Doro- 
bern.  eodem  anno  :  Et  quod  nullus  ha- 
beat pannos  decisos  et  Laceatos.  Male 
laceratos  habet  Neubrigensis  Picardi 
lib.  3.  cap.  23.  ex  tremo.  Regula  Fratrum 
Hospitalis  S.  Juliani  in  Anglia  :  Habeant 
tunicam  et  supertunicam  de  russeto,  cum 
capucio  de  eadem  seda  :  ita  quod  manu- 
bria  tunic&  sint  clausa  usque  ad  manum, 
non  nodulis  vel  filo  ad  modum  secularium 
Laqueata.  Li  ber  Niger  G  a  pi  tu  li  Pari- 
siensis  :  Statutum  fuit  in  Gapitulo  gene- 
rali ann.  1325.  in  crostino  festi  Nat.  S. 
Joan.  B.  quod  aliquis  de  Ecclesia  Paris, 
non  deferret  sotulares  consutitios^  seu  ad 
Laqueos,  aut  caligas  alterius  coloris  quarn 
nigri.  [Le  Roman  d'Athis  MS.  ; 

Ou  tei  semblant,  promesse  ou  don, 
Ou  manche,  ou  las,  ou  confanon.] 

Vide  Laquatus. 

]  LAQUEATORES,  Retiarii,  Laceurst  in 
Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.  Isid.  lib. 
18.  cap.  56.  de  Laqueatoribus  :  Laqueato- 
rum  pugna  erat  fugientes  in  ludo  homi- 
nes  injedo  laqueo  impeditos  consecutos- 
que  prostrare,  amictos  umbone  pelliceo. 
UUtur  Vegetius  lib.  3.  cap.  22.  Non  in 
ludis  solum,  sed  et  in  quibusvis  certa- 
minibus  laqueis  usos  fuisse  plerosque 
populos  docent  passim  Scripto  res,  Pau- 
sanias  de  Sarmatis  lib,  1.  Hegesippus 
de  Alani s  lib.  5.  cap.  1.  Valeri us  Flac- 
cus  lib.  6.  de  Anchatibus,  Herodotus  de 
Persis  lib.  7.  quorum  omnium  verba 
refert  Carolus  de  Aquino  in  Lexico  Mi- 
litari v.  Laqueus, 

1 LAQUEATURA,  Fascis,  manipulus. 
Charta  ann.  1253  :  Omnia  quss  pertinent 
ad  grangiam...  excussores  ligare  tenebun- 
tur,  de  quibus  Religiosi  habebunt  unam 
Laqueaturam. 

LAQUETISMUS  ,  Tendicula,  quasi  la- 
queus  tensus.Jo.  de  Janua.  Gloss.  Isid.: 
Lacalismus ,  laqueus,  decipula.  [Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Laquetismus, 
Tendue  de  Las.] 

1 1.  LAQUEUS,  f.  Corona  collaris,  Gali. 
Collier.  Testa ment.  Yzeu  Dominae  d'Anio 
ann.  1293.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  704  :  Item  sepulturam  meam 
eligo  in  cimiterio  Fratrum  Minorum 
Viennse  ;  quibus  Fratribus  jocalia  mea, 
videlicet  Laqueos  et  garlandas  do  et  lego, 
ut  exinde  perpetuo  ibidem  faciant  anni- 
versarium  meum  annuatim.  Vide  La- 
queatas vestes. 

Laqueos  Feris  Pretendere,  in 
Lege  Wisigoth.  lib.  8.  tit.  4.  %  23.  in 
Lege  Sason.  tit.  12.  §  3.  tit.  13.  §  2.  et  1. 
29.  D.  ad  Leg.  Aquil.  (9,  2.)  et  1.  55.  de 
Acq.  rer.  dom.  (41,  1.) 


30 


LAR 


LAR 


LAR 


*  2.  LAQUEUS,  Zona,  cingulura.  Inven- 
tar, monast.  Oassin.  ann.  1497.  toni.  2. 
Hist.  ejusd.  pag.  599.  col.  2:  Cantisi  un- 
decim  cum  stolis  et  manipulis,  Laqueis  et 
ammictis,  etc. 

J  LAQUIRIUM.  Vide  in  Loquericium. 

T  1.  LAR,  Princeps,  Hetruscis,  ut  docet 
Scali ger  ad  Propertium.  Lar,  Lartis, 
Dux  vel  Rex,  ut  interpretatur  Turnebus 
lib.  17.  cap.  1.  ubi  narrat  Viridomarum 
Gallorum  Ducem,  quem  interfecit  Mar- 
cellus,  cuique  opima  spolia  detraxit, 
Aremoricutn  Lartem,  id  est,  Gallicum 
Ducem  appellari  ab  Ausonio  : 

Tertia  opima  dedit  spollatus  Aremoricus  Lar. 

Hinc,  nisi  me  fallo,  Johannes  de  Janua  : 
Lar  fuit  quidam  Rex  ;  sed  tunc  facit  ge- 
nitivum  Lartis,  interposta  t,  causa  diffe- 
renti^, Sussannaeus  in  Vocabulario: 
Larthes,  Summus  regum. 

*2.  LAR.  Vita  S.  Schetzel.  tom.  2. 
Àug.  pag.  178.  col.  2  :  Diversorium  tamen 
ipsius  ingredi  recusabat  :  reclinato  capite 
quiescebat  in  Laribus  domati»,  vel  potius 
in  medio  curtis.  Id  est,  Lateribus,  ut 
notant  docti  Editores.  At  minus  bene, 
ni  fallor  :  pars  enim  domas  seu  locus, 
ubi  ignis  accenditur,  videtur  esse,  ut 
colligitur  ex  Lit.  remiss.  ann.  1353.  in 
Reg.  82.  Chartoph.  reg.  eh.  83  :  Item  ipsa 
existens  nuper  in  domo  sui  hospitis  pr&- 
dicti,  invenit  in  Lare  tres  grossos  Turo- 
nenses  argenti,  de  lege  et  tempore  beati 
Ludovici. 

**  Lar,  ut  Focus,  Domus.  Oh  art.  Lo- 
thar.  III.  Imperat.  ann.  1134.  apud 
Erath.  God.  Quedling,  num.  3.  pag.  80  : 
Villico  de  unoquoque  Lare  obolum  red- 
dant.  Vide  Forcellinum. 

Larem  F  ove  re  dicuntur,  qui  in  ali- 
quo  loco  domicilium  habent.  Charta 
Philippi  Reg.  Frane,  ann.  1310.  prò  li- 
bertatibus  Basttdse  in  Petragoricis,  ex 
47.  Regesto  Tabul.  Reg.  n.  38  :  Si  vero 
contigerit  ipsos  nobiles  f over  e  vel  non  fo- 
vere  Larem  vel  domicilium  in  ipsa  bas- 
tida,  tenebuntur  duntaxat  prò  rebus  quas 
acquisierint  in  pertinentiis  et  honore  dic- 
tsR  bastidse  ad  contribuendum,  ut  c&teri, 
prout  tenébantur  UH  a  quibus  dictas  res 
vel  possessione*  acquisiverint.  [Edictum 
Philippi  IV.  Frane.  Regis  ann.  1302.  ex 
Ghartulario  S.  Vandregisili  tom.  2.  pag. 
1851  :  Inhibentes  insuper  ne  morentur 
seu  Larem,  foveant  in  praedictis  terris. 
Eadem  habentur  in  edicto  Philippi  VI. 
Frane.  Regis  ann.  1344.  tom.  2.  Ordinat. 
Reg.  pag.  199.  Occurrit.  alibi  non  se- 
mel.] Vide  Focus,  Ignis. 

°  Larem  Tenere,  Domicilium  ha- 
bere.  Libert.  civit.  Ruthen.  ann.  1371. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  411. 
art.  3  :  Quod  nullus  serviens  regius  pos- 
si t  nec  debeat  moram  continuum  facere, 
nec  tenere  domicilium,  hospicium  vel  La- 
rem  in  dictis  civitate  et  burgo  Rutkense. 
P»  Vide  Haltaus.  Glossar.  German. 
voce  Ranch,  col.  1507.] 

*  3.  LAR,  Alia  notione,  in  Consuet. 
Perpin.  Mss.  cap.  37  :  Item  possunt  (ho- 
mines  Perpiniani)  habere  duas  foguace- 
rias  de  lena  et  duas  de  Lari  ad  venden- 
dos  panes  cum  voluerint.  Vide  supra  Fo- 
guaceria  et  infra  Lena  4. 

•  LARANT0LA,  Piscis  genus.  Vide  in- 
fra Lichuda. 

1  LARCERIUM,  Pharetra,  Gali.  Car- 
quois,  quasi  Arcerium,  adjuncto  L,  vice 
articuli.  Computus  ann.  1336.  Hist. 
Dalph.  tom.  2.  pag.  306:  Item  prò  mcccg. 
carellis  quos  dxcti  balistarii  portaverunt 
apud  Avinionem  cum  cordis,  flethonibus 
et  Lar  cerio,  in  quo  fuerunt  ligati...  liv. 
sol,  vi.  den.  Le  Roman  de  la  Rose  : 


f  Ja  nel  besasse  pour  l'Archiere, 

Ne  pour  l'Are,  ne  pour  le  brandon. 

*  LARGUS,  Falsidico.  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 

1 LARDALIS  Porcus,  Pinguis,  opimus, 
in  Ghr.  Farfensi  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  402. 

1 1.  LARDARE,  Lardo  suffigere,  Gali. 
Larder,  Joh.  de  Janua  :  Lardare,  Lardo 
impinguare,  vel  guttatim  lardo  assare, 
vel  lardatum  facere.  Pulii  assati  et  Lar- 
dati, in  PanchartatitulorumS.  Stephani 
de  Vallibus  prope  Xantones  Gh.  66.  Me- 
ta]} horice  Menotus  Sermon.  fol.  8  :  Nun- 
quid  hodie  Cardinalatus  et  Archiepisco- 
patus  sunt,  Lardati  de  Episcopatibus,  et 
Episcopatus  pluribus  Abbatiis  et  Priora- 
tibus  ?  Ad  omnes  diabolos  talis  modus  fa- 
ciendi, 

*  2.  LARDARE,  metaph orice,  quo  modo 
vulgari  locutione  Larder  dicimus,  prò 
Cornigere,  Gali.  Piquer,  percer.  Lit.  re- 
miss, ann.  1361.  in  Reg.  91.  Ghartoph. 
reg.  eh.  128  :  Qui  pasticerius...  respon- 
disse  dicitur,  quod  ipse  prò  dicto  propo- 
sito suo  non  promitteret  quin  Lardar  et 
dictum  Gilotum.  Vide  supra  Interlar* 
dare. 

1  LARDARI0LUS,  Vox  incertae  notio- 
nis.  Vide  in  Sìgitula. 

1  LARDARIUM,  etc.  Vide  mox  in  Lar- 
dum. 

*  Nostris  Lardier  et  Lardage.  Charta 
ann.  1313.  in  Reg.  49.  Ghartoph.  reg.  eh. 
74  :  Item  apud  Viriacum  in  Viromandia, 
ratione  quorumdam  reddituum,  qui  vul- 
gariter  dicuntur  le  Lardier,  centum  soli- 
dos  Paris,  annui redditus.  Charta  Ludov. 
comit.  Fland.  ann.  1331.  ex  Chartul.  2. 
Fland.  eh.  573.  in  Cam,  Gomput.  Insul.  : 
De  no*  briefs  dou  Lardier  de  Bruges,... 
trois  livres  et  trois  solz.  Alia  ejusd.  ann. 
in  Reg.  66.  eh.  518.  prò  Lauduno  :  Le 
droit  que  il  (l'évèque)  demandoit  et  se 
disoit  avoir  par  point  de  chartre...  ou 
Lardage  où  fu  le  berfroy. 

»  LARDARIUS  Porgus.  Vide  mox  in 
Lar  dum  2. 

«  LARDAT0RIUM,  Veruculum  larda- 
rium,  Gali.  Lardoire.  Glossar.  Lat.  Gali, 
ex  Cod.  reg.  7692  :  Lardatorium,  Lar- 
douere.  Lardouer,  prò  Locus,  ubi  lar- 
dum  servatur  in  Lit.  remiss.  ann.  1416. 
ex  Reg.  169.  Chartoph.  reg.  eh.  324  :  Le 
sup pliant,.,  prinst  en  la  cuisine  un  jam- 
bon de  por  e,  qui  estoit  pendu  ou  Lar- 
douer.  Vide  Lardarium  in  Lardum. 

*  LARDELLUS,  Animalis  genus,  ab 
Italico  Leardo,  al  bus.  Stat.  datiar.  Ri- 
per.  fol.  4.  r°  :  De  qualibet  fodra  seu 
mantello  Lardellorum,  zibellinorum,  foi- 
norum  et  aliarum  sufultrarum,  etc.  Vide 
Lareones. 

*  LARDERIA,  Funis  species.  Comput. 
ann.  1363.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Nera.  pag.  259.  col.  2  :  Solvit...  dicto  Phi- 
liberto  Giri  prò  una  Larderia  necessaria 
ad  timpanum  signi  excubim  nocturnae, 
etc.  Infra  :  Solvit,  dicto  mandato,  Phili- 
berto  Giri  campderio,  prò  duabus  Larde- 
riis  necessariis  pontibus  Pr&dicatorum  et 
S.  Anthoniif  prò  stangandis  de  nocte 
pontibus,  cum  levali  sunt,  ne  per  aliquos 
a  parte  possit  tir  ari,  etc. 

*  LARDERII3M,  Locus  ubi  lardum  et 
alise  carnes  servantur,  Gali.  Gardemen- 
ger.  Charta  Henr.  Hosati  inter  Probat. 
tom.  1.  Annal.  Praemonstr.  col.  535  : 
Pr&terea  dedi  eisdem  in  dotem  pr&dictse 
ecclesisB...  decimam  de  carnibus  Larderii 
mei.  Vide  Lardarium  in  Lardum. 

*  LARDIPOLUS.    [Vermiculus    lardi. 

DlEF.J 

*  LARDIVUS,  perperam  prò  Lardinus, 


ut  emendat  Cangius  in  v.  Oleum.  Vide 
ibi. 

1.  LARDUM,  Laridum.  S.  Augustinus 
lib.  2.  de  Moribus  Manichaeor.  cap.  13  : 
Ut  huic  csenanti  oluscula  cum  exiguo 
Lardo  apponantur,  eodem  Lardo  uncta 
atque  condita,  etc.  Zacharias  PP.  Epist. 
13.  ad  Bonifac.  Moguntinum  :  Post 
quantum  temporis  Lardum  debet  comedi. 
Ita  etiam  usi  Ovidius,  et  aliquot  alii  e 
Latinis.  Observat  Casaubonus  ad  Wul- 
catium  veteres  Lardum  scribere,  non 
Laridum,  X<£p8tov,  dixit  Nicetas  Chron. 
in  Alexio  lib.  2.  n.  5.  Vide  Gabrielem 
Humelbergium  ad  Api  cium  lib.  7.  cap.  9. 

J  Lardus.  S.  Willhelmi  Consti tut. 
Hirsaug.  lib.  1.  cap.  97  :  Accipiunt  Lar- 
dum, qui  cum  ahquando  coctus  fuerit 
cum  oleribus,  exprimunt  inde  sagimen 
fabis  super fundendum.  Vide  Oleum  Lar- 
dinum.  Menoti  Sermones  fol.  77  :  De 
Carne  fit  bonus  Lardus.  [*»  Vide  Glos- 
sar, med.  Graec.  in  AàpSoc,  col.  790.] 

•  2.  Lardum,  et  nostris  Lart,  Porcus 
saginatus,  ustulatus  et  salitus.  Lit.  re- 
miss, ann.  1352.  in  Reg.  81.  Ghartoph. 
reg.  eh.  275  :  Hostium  cujusdam  domus 
fregit  et  ibidem  medietatem  unius  Lardi 
seu  baconis  sub  valore  xx.  solidorum  Pa- 
ris.  cepit.  Aliae  ann.  1357.  in  Reg.  85.  eh. 
187  :  Ipse  supplicans,  qui  tunc,  conside- 
rata caristia  bladorum,  non  habebat  de 
quo  possit  sibi  et  uxori  sum  de  victualibus 
provider  e,  fuit  consors  et  particeps,  una 
cum  aliis  duobus pauperibus  hominibus,.., 
de  furando  unum  por  cum  salsatum  sive 
Lardum  in  domo  prioris  de  Calceya.  Alias 
ann.  1398.  in  Reg.  153.  eh.  294  :  Lesquelz 
prizdrent  cinq  boisseaux  ou  entour  et  la 
moitié  d'un  bacon  ou  Lart.  Uexposant 
leur  promisi  donner  une  queue  de  vin  et 
un  Lart  pour  batre  ledit  Perrot9  in  aliis 
Lit.  ann.  1402.  ex  Reg.  157.  eh.  69. 

*  Lardarius  Porcus,  Eadem  accep- 
tione.  Tradit.  101.  Ebersperg.  apud  Oe- 
felium  tom.  2.  Script,  rer.  Boicar.  pag. 
29  :  Mansum...  dedit...  ob  id,  ut  ipse  an- 
nuatim  prò  eo..,  accipiat  Lardarium  por* 
cum,  cerevisiam  plenam,  quinque  modios 
sigalis  et  unum  modium  tritici. 

Lardarium,  Ugutioni  et  Joanni  de  Ja- 
nua, Locus  ubi  lardum  servatur  et  retine- 
tur  :  atque  adeo  carnes  caeterae.  [Lardier, 
in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.]  Chro- 
nicon  S.  Trudonis  lib.  10.  pag.  465  : 
Quod  si  in  Lardario  Abbatis  aut  in  curti 
invenirentur,  (carnes)  aut  in  curti  inde 
acciperet,  quod  ipsis  infirmis  convenire 
videretur.  Fleta  lib.  2.  cap.  72.  §  8  :  De- 
bet (Senescallus)  a  proposito  de  Larda- 
rio... per  talliam  recidere  unumquodque 
genus  carnium  et  piscium,  et  quod  in 
sua  prsesentia  fercula  scindi  faciat,  Mo- 
nasticum  AngL  tom.  2.  pag.  935  :  Conce- 
dimus...  20.  porcos  ad  sumptus  commu- 
nes  domus,  prò  eorum  Lardario  f adendo. 
Adde  pag.  114.  [In  veteri  Charta  apud 
iEgid.  Gelenium  in  Colonia  pag.  169. 
male  scribi  tur  Cardarium  prò  Larda- 
rium, vel  Camarium.]  Le  Roman  du 
Renard  : 

Troia  bacon»  avoit  en  un  mont 
Ghez  un  preud' home  en  un  Lardier. 

Est  etiam 

Lardarium,  Certum  vectigal  quod 
prò  lardo  quod  venum  exponitur  exsol- 
vi tur.  Charta  Ludovici  VII.  Reg.  Frane, 
ann.  1177.  prò  Communia  Laudunensi  : 
Rotagìd,  tolonei,  cambii,  Lardarli,  j ala- 
gli. Alia  S.  Ludovici  ann.  1241.  prò 
Lauduno  :  Justitia  de  teloneo,  rotagiot 
jalagio,  Lardario,  cambio,  et  loco  in  quo 
fuit  Berfredus  in  foro  Laudunensi. 
Charta  Rogeri  Comitis  HerefordiaB  tom. 


LAR 


LAR 


LAR 


31 


1.  Monast.  Angl.  pag.  321  :  Et  decimam 
Lardarti  de  naga,  Adde  tom.  2. 
pag.  262. 

Lardarium  praeterea  appellabant 
diem  Martis  Carnisprivii.  Gaufredus 
Vosiensis  2.  part.  cap.  12  :  Die  Martis 
(quem)  Lardarium,  eo  quod  carnea  più* 
rimse  a  quibusdam  devorantur,  vulgus 
appellai. 

!  Larj>erum,  Cadus  salsamentari  us. 
Gali.  Saloir.  Chartularium  S.  Corneiii 
Compendi ensis  :  H&c  sunt  nomina  uten- 
siila  de  Ruminiaco...  unum  tapetum,  tria 
scrinia  ferrata,  unum  bufelum  et  unum 
Larderum. 

j  Lardatio,  Actio  lardi  figendi.  Lar- 
datio  hominis  cum  lardo  et  cera,  in  ter 
atroci  a  cujusdam  Archiepiscopi  facinora 
recensetur  in  Epistola  Innocentii  III. 
PP.  tom.  3.  ConciI .  Hispan.  pag.  415. 

1  Lardosus,  Plenus  lardo,  Johanni  de 
Jan  uà  ;  Lardeux,  habundant  en  lard,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangermanensibus. 

Lardarius,  in  Legibus  Malcolmi  II. 
Regis  Scotiae  cap.  6.  §  9.  [et  Lardarius 
dispensator,  in  Libro  ni  grò  Scaccarii 
pag.  46.]  idem  qui 

Larderarius,  aliis,  Praefectus  J  ar- 
dano. Eadmerus  lib.  3.  Hist.  Novor. 
pag.  66  :  Rogerium  Larderarium  suum 
Pontificatu  Herefordensi...  investiva.  Ea- 
dem  ha  ben  t  Wigorniensis,  Hovedenus, 
et  Simeon  Dunelmensis  ann.  1102.  Fleta 
lib.  2.  cap.  14.  §  3  :  Item  duos  Magistros 
Goquorum ,  Larderarium ,  Poletarium , 
Scutellarium,  et  e.  Et  §  4  :  Mar  escalli  au- 
tem  de  Servientìbus  débent  inferiori  Ma- 
rescallo  testimonium  perhibere  :  Hostia- 
rius  Miles,  Hosliariis  aliis  de  numero 
ferculorum  :  Larderarius  coquo,  Camera- 
rius  Hosliario  Camera  Regis,  eie.  Lardi" 
rarius  Regis ,  tom.  1.  Monast.  Angl. 
pag.  75. 

TLardenarius,  prò  Larderarius,  in 
Libro  nigro  Scaccarii  pag.  346  :  Lar  de- 
narii, qui  per  vicem  serviunt,  consuetu- 
dinarium  cibum  et  homini  suo  ih.  ob.  in 
die. 

LAREONES,  dicuntur  esse  animalia 
latentia  sub  lapidi  bus  interpreti  Joan- 
nis  de  Gallandia  in  Synonymis  : 

Dant  pelles  pallia,  Morder,  Bever,  Cyrogrillus, 
Id  quoque  cumculus,  cisimus  dant  et  Lareones. 

P  Vide  supra  Lardellus.] 

1 LARERIUS,  Layrerius  Salis,  Idem 
quod  Saumata  salis ,  Tantum  salis, 
quantum  f erre  solet  jumentum.  Inqui- 
sitio  ann.  1330.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  230.  col.  %  :  Item  levavit  idem  Jo- 
nanne»  Raymundi...  prò  qualibet  navi- 
giata  salis...  continente  infra  50.  sauma- 
tas  salis  unum  Larerium  ipsius,  seu  sau- 
matam  imam...  et  prò  qualibet  naviqiata 
salis  supra  50.  saumatas...  duos  Lare- 
rios  seu  saumatas  salis  pradicti.  Et  col. 
seq.  :  Ad  quas  (sex  libras)  communi  exti- 
mattone  reducti  fuerunt  Layrerii  seu 
saumata  salis. 

*  LARESUS,  Ar  boris  species,  larix, 
Ital,  Larice.  Stat.  datiar.  Riper.  cap.  12. 
fol.  5.  v°  :  De  quolibel  vase  doarum  La- 
resi,  castanese,  ruperis  aìbara,  et  cujusli- 
bet  alterius  lignaminis  de  septem  quartis, 
prò  introitu  denarii  odo. 

*  IiARETICA.  [Gratta.  Dief.1 

*  LARETIGE,  [«  Gratiative.  »  Diep.] 

*  LAREXINA,  Gummi  ex  larice.  Stat. 
crimin.  Cumanae  cap.  204.  ex  Cod.  reg. 
4622.  fol.  110.  r°  :  Nemini  spiziario  seu 
apotecario...  liceat  facere...  vel  vendere,.* 
aliquos  dupplerios,...  cum  mixtion.  La- 
rextns*  &tc 

LARGAGIUM,  Tributi  species,  cujus 
mentio  in  Charta  Ivonis    Abbatis   S. 


Dionysii  in  Francia  ann.  1170.  ex  ejus- 
dem  Monasterii  Chartulario  :  Mathaus 
de  Bellomonte  Comes,  etc.  Injustas  etiam 
et  pessimas  consuetudines  quas  in  villa 
Morenciaco  habebat  omnino  Ecclesia  B. 
Dionysii  dimisit,  videlicet  talliam,  moltu- 
nagium,  Largagium,  herbagium,  messio- 
nem  Propositi  sui  de  Bellomonte,  et 
quasdam  alias  perniciosas  exactiones, 
nullam  omnino  consuetudinem  in  pre- 
dici a  villa  retinens,  prater  viaturam,  et 
tensamentum  et  molturam  hominum 
ejusdem  villa  justam  et  rationabilem. 
Ni  si  Lardagium  legendum  sit,  a  lardo 
seu  I arido.  Vide  Lardarium  in  Lardum. 

*  LARGATUM,  Eadem  notione,  vel  Te- 
re  binth ina  resina.  Correct.  stat.  Cadubr. 
cap,  36  :  Non  sit  licitum  alicui  forensi 
colligere  Largalum  seu  terbentinam  in 
nemoribus  Cadubrii,  sine  licentia  consilii 
generalis  Cadubrii  ;  et  qui  contra  fecerit, 
cadat  de  libris  xxv.  et  perdat  Largatum. 
Stat.  Riper.  cap.  12.  fol.  5  :  De  quolibet 
pense  Largati,   prò  introitu  denarii  sex. 

1  LARGEARE,  vel  Largeari,  prò  Lar- 
giri,  in  Actis  Henri  ci  VIII.  Angl.  Regis 
ann.  1515.  apud  Rymer.  tom.  13.  pag, 
519  :  Concedendi  et  Largeandi,  quemad- 
modum  prius  Cancelldrius  Parisiensis 
concedebat  et  largiebatur. 

1  LARCENS,  Domesticus.  Gloss.  Isid. 
Emenda  post  Graevium  :  Lar,  Genius  do- 
mestxcus 

*  LARGIAMENTUM,  Id  quo  domus  la- 
xior  et  amplior  est.  Charta  ann.  1352. 
in  Reg.  81.  Chartoph.  reg.  eh.  829:4/- 
fectans  aisiamenta  seu  Largiamenta  et 
spaciamenta  sui  ospita,...  augmentare, 

LARGICA.  Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  6. 
|  6  :  Si  vero  coxam  ruperit  super  genucu- 
lum,  hoc  est,  Largicam,  componat  sol.  6. 
si  autem  subtus  genuculum,  quod  est  ti- 
bia, componat  sol.  6.  Ubi  Edictum  Ro- 
tharis  Reg.  tit.  121.  §  7.  [*»  387.]  hoc  est, 
Lagi.  V.  in  hac  voce. 

\  LARGIFLUUS,  Largus,  Johanni  de 
Janua.  Juvencus  in  caput  1.  Lue»  : 

Largifluis  humiles  opibus  ditatft  egentes. 

Rolandinus  Patav.  de  f actis  in  Marchia 
Tarvisina  lib.  6.  cap.  6.  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  263  :  Juvenem  quidem  affabi- 
lem  et  decorum,  Militem  Largì fluum  et 
benignum,  multa  strenuitate  prudentem, 
etc.  Largì  fluus  imber,  apud  Ciceronem  ex 

1  LARGIMENTUM,  Munus,  donum. 
Fulgenti  us  lib.  2.  Mythol.  :  Non  hominis, 
sed  divinum  est  Largimentum. 

»  LARGIRE,  Ampliorem  facere,  Gali. 
Elargir.  Comput.  ann.  1244  :  Pro  peli- 
none suo  Largiendo  et  prò  suo  gardecorsio 
similiter  Largiendo  xx.  sol» 

\  LARGITA».  Vide  mox  Largitudo. 

*  LARGITI0,  Latitudo,  Gali.  Largeur, 
alias  Largesse  et  Layeur.  Charta  ann. 
1207.  ex  Oh  art  al.  S.  Joan.  in  Valle  :  Do- 
mum...  sedi/ìcabunt  in  platea,  quam  libe- 
ram  et  quielam  ab  omni  consuetudine 
domui  sedificandae  assignabo,  cum  compe- 
tenti Largitione  et  spatio.  Lit.  remiss, 
ann.  1373.  in  Reg.  105.  Chartoph.  reg. 
eh.  15  :  Icelui  Arondiaux  sacha  son  cou- 
tel...  sans  ferir  ledit  Malprivé,  ne  aussi 
ferir  ne  le  peusty  obstant  la  petitesse  du- 
dit  coutel  et  Largesse  de  la  table  d'en- 
tr*eux.  Larguesche  des  voies  et  chemins, 
apud  Bellona.  Ms.  cap.  25.  Reg.  13.  Corb. 
sign.  Habacuc  ad  ann.  1512.  fol.  132  : 
Laquelle  voyerie  se  comporte  et  est  end 
en  la  Layeur,  qui  est  presentement  entre 
les  anchiens  solins  desdites  masures  et  les 
mur8  de  ladite  forteresse.  Léesse,  eodem 
sensu,  in  Charta  ann.  1290.  ex  Chartul. 
S.  Vinc.  Laudun.  :  Gomme  descort  fus- 


se'nt  meut...  sur  la  Léesse  et  la  justice  dou 
chemin,...  sommes  venut  à  acort...  C'est 
assavoir  que  li  chemin...  demourra  do- 
resenavant  à  tousjours  de  tétte  Léesse, 
comme  il  est  ore  tous  esbondés. 

LARGITI0NES,  Thesaurus  publicus, 
flscus.  Scholiastes  Basilic.  lib.  7.  tit.  1  : 

Tpetc  eTcrocv  tò  7raXatov  at  to0  pafftXéwc  wo- 
ptouffiai,  XapytTtaves,  7tpi6dtTa,  xa\  uaTpijJio- 
viàXtat.  Lactantius  de  Morti  bus  Perse- 
cut.  n.  7  :  Idem  insatiabili  avaritia  the- 
sauros  nunquam  minus  volebat,  sed  insu- 
per extraordinarias  opes  ac  Largitiones 
congerebat,  ut  ea  quse  recondebat  integra 
atque  inviolata  servaret.  Vide  Comes 
Largitionum  et  Glossar,  med.  Graec. 
voce  ÀapyiTt'wvec,  col.  790. 

T  Largitionalis,  Largitionum  minis- 
teri Praefectus  aerarii  privati,  apud  Vo- 
piscum  in  Carino  cap.  20.  Largttionales 
Ululi,  leg.  12.  Cod,  Theod.  de  Vectigal. 
(4,  12.)  Largitionale  aurum,  leg.  13.  Cod. 
de  Suscept.  (11,17J 

*  LARGITRAMUS.  fVermis  lignorum. 

DlEF  1 

*1.'JLARGITUD0,  ut  Largitio.  Lit.  Ca- 
roli VI.  ann.  1384.  in  Reg.  125.  Char- 
toph. reg.  eh.  106  :  Jussit  fieri  per  magi- 
stros preediclos  lapicidas  duos  murtos  sive 
aleyas  Largitudinis  sive  spissiludinis 
trium  palmorum. 

2.  LARGITUDO,  LARGITAS,  Società,  in 
Glossar.  Graec.  Lat.  Sa^tXIffTspo?.  Largi- 
tor,  in  eisdem.  Sa^tXsuoaat,  Largo,  in- 
dulgeo.  Sa^iXtic,  Largus,  Largitor.  a^peiSrjc 
iià  Òafy Ostato  Largus.  Largitates  Princi- 
pis,  largitas  principalis,  in  Cod.  Th. 
Vide  Nónium. 

*  LARGITUS,  Largitio,  munus,  do- 
num. Epist.  Joan.  PP.  Vili.  tom.  9. 
Collect.  Histor.  Frane,  pag.  170  :  Divino 
quia  Romanum  pontificium  Largitu  eni- 
tet  universis,  illud  luce  clarius  constat 
largita  de  fender  e  cunctis.  Vide  Largi- 
m&n  tuTn 

*  LARGIUM,  Idem  quod  Largitio. 
Charta  Eustach.  dom.  de  Confians  ann. 
1242.  in  Chartul.  Campan.  ex  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  380.  v°.  col.  2  :  lpse 
(Theobaldus)  mihi  concessit  quod  ego 
possim  ipsam  (do  mum)  per  firmare  de 
plenis  muris  sine  turribus  et  de  fossatis 
habentibus  spatium  viginti  quinque  pe- 
dum  in  Largio. 

*  LARG0R,  Eadem  notione.  Contract, 
navig.  inter.  reg.  Frane,  et  Venet.  ann. 
1268.  in  Reg.  sign.  Noster  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  284.  r°.  ;  Navis,  quse  vocatur 
Sancta  Maria,  est  long  a  pedibus  cviij. 
quse  longitudo  est  de  pedibus  Ixx.  in  co- 
lumba,  et  in  Largore  prorse  et  puppis  est 
de  pedibus  xxxviij. 

*  LARGUS,  Amplus,  diffusus.  Hist.  in- 
vent.  S.  Baudel.  inter  Probat.  tom.  1. 
Hist.  Nem.  pag.  4.  col.  1  :  Quod  sepul- 
chrum  gloriosum,  etiam  a  Gregorio  Tu- 
ronensi  episcopo,  miraculorum  scriptore 
egregio,  inter  Largissima  scripta  celebra- 
tum.  Confìrm.  privil.  episc.  Mimat.  ann. 
1372.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
604  :  Quod  ratione  libertatum  antiqua- 
rum  dietse.  ecclesia  bullseque  aurea  et  pa- 
riagii,  de  quibus  supra  fit  mentio,  dieta 
declaratio  fieri  non  potuit  ;  quin  ymo 
Largior  erat  et  magis  ampia,  quam  es- 
sent  dieta  pariagium  et  bulla  super  qui- 
bus fundabatur.  [**  Syllaba  Larga,  in 
Donat.  provine,  pag.  171.  et  alibi.]  A 
Lat.  Largus,  genuino  sen  su,  n  ostri  Large, 
prò  Liberal,  dixerunt.  Hi  ne  Henricus 
comes  Campan iae  le  £arge  cognomina- 
ta est  ;  cujus  appellationis  rationem 
ita  subdit  Joinvilla  in  Hist.  S.  Ludov. 
edit.  reg.  pag.  20  :   Ce  Henri  desus  dit 

1  fusi  conte  de  Champaingne  et  de  Brie,  et 


32 


LAR 


LAR 


LAS 


fu  appelé  le  conte  Henri  le  Large  ;  et  dut 
aitisi  estre  appelé,  cor  il  fu  Large  à  Dieu 
et  au  siede.  Le  Doc trina]  Ms.  : 

Se  vous  estes  corto»,  et  Larges  et  métans. 

*  Ad  Largum  Vadere,  Huc  et  il  lue 
libere  vagari,  Gail.iittei*  ca  et  là.  Cbarta 
ann.  1330.  in  Reg.  66.  Ohartoph.  reg.  eh. 
426  :  Cum  sit  res  mali  exemplì,  quod  homo 
accusatus  de  morte  duorum  hominum,  ita 
vadat  ad  Largum,  etc. 

1  Ad  Largum  modum  facere  miseri- 
cordiam,  id  est,  Largì  ter,  large,  beni- 
gne, in  Chron.  Danduli,  àpud  Murator. 
tom.  12.  col.  489. 

LARIGINIUM,  Latrocinium,  ex  Gallico 
Larrecin.  Cowellus  lib.  4.  Instit.  tit.  3. 
|  2  :  Felonia  qu&  jure  communi  talis  dici- 
tur, et  bona  tantum  special,  Latrocinium 
appellatur,  vel  potius  Laricinium,  quod 
est  fraudulenta  honorum  mobilium  vel 
personalium,  absente  et  invito  dominò, 
subductio. 

T  LA  RI  CIUM,  Vide  mox  Larricium. 

LARIGULA,  Mamotrectus  ad  7.  Pro- 
verò :  Cancellus  aliquando  dicitur  Lari- 
cula  sive  appodiat io.  Legendum  Loricula* 

1  LARIDUS,  Srjpós,  Aridus.  Supplement. 
Antiq. 

1  LARISSA.  Bernardus  Thesaurarius 
de  Acquisitione  T.  S.  cap.  192.  apud  Mu- 
rator. tom.  7.  col.  8*28  :  Et  sic  resumptis 
viribus  cum  defensoribus  turrist  gladiis, 
Larissis,  clavis  et  aliis  instrumenUs  viri- 
liter  pugnaverunt.  An  Lanceis  ? 

T  LARNA,  Rasorium.  GÌ.  Isid.  Graevius 
suspicatur  legendum  esse  :  Larva,  Dee- 
monium.  Vide  Larvse. 

*  LARNATIUM.  [Chalivali.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

|  LARNAX,  Gr.  Xapvafc,  Urna,  capsa. 
Vita  S.  Martin»  Virg.  et  Mart.  tom.  1. 
Januarii  pag.  17:  Adduxerunt  sancì  uni 
corpus...  et  posuerunt  in  onychinum  Lar- 
nacem. 

*  LARRERIUS,  Ager  incultùs,  a  Gali. 
Larris,  idem  quod  Larricium.  Charta 
ann.  1320.  in  Reg.  60.  Ohartoph.  reg.  eh. 
225:  Item  quadraginta  solidi...  super  me- 
dietate  Larreriorum  >  vocatorum  supra 
Blavetonem,  guos  debet  annuatim  Jacobus 
Nevelons  de  Verberia. 

*LARRETIUM,Eadem  notione.  Charta 
ann.  1229.  in  Chartul.  Buxer.  part.  14. 
eh.  4:  Quousque  exartatum  sit  (illud  ne- 
mus)  pr&dicti  homines  in  Larretio  ilio, 
ubicumque  nemus  fuerit,  habebunt  usua- 
gium  et  cursum  smuri. 

LARRICIUM,  Ager  incultus,  ex  Gali. 
Larris.  Charta  Philippi  Augusti  ann. 
1215  :  Circiter  arpenum  et  dimidium  de 
Larricio  quod  habemus  apud  Bestins  de 
feodo  Valesii.  Alia  anni  1219:  Damus  et 
concedimus  totum  Larricium  quod  est 
supra  stagna,  etc.  in  Regesto  Philippi 
Aug.  Herouvalliano  f.  98.  Alia  ann.  1266. 
ex  Chartul  a  rio  S.  Arnulphi  Crispeiaeen- 
sis  :  Apud  Glavam  quamdam  peciam 
viness,  et  unum  Laricium  et  unum  pra- 
tum,  etc.  Le  Roman  de  Garin  le  Lohe- 
rans  MS  : 

Sanglante  en  est  Pherbe  et  li  Larris, 
Del  sane  yermeil  qui  des  Sarrazins  Èst. 

Guill.  Guiart  ann.  1304  : 

Se  vont  loger  sous  Mona  ea  Pelve, 
Tout  au  Ione  d'un  Larris  sauvage 
Plain  de  fossés,  prés  de  boscage. 

[Charta  ann.  1268.  ex  Chartul ario  Do- 
ni us-Dei  Pontisar  :  Demandoient  le  con- 
duit...  des  vins...  que  marcheant  estrange 
amainent  de  dehors  par  les  Larris.] 

•Larricum.  Charta  Curiae  Suession. 
ann.  1259  :  Habebat  annuum  et  perpe- 


tuum  censum  super  Larricum  Wiardi 
Mignot  situm  apud  Mincyacum  super 
Axonam.  Et  infra  :  Ita  quod  tenentes 
Larricum  supradictum  prò  quo  debetur 
dictus  census.  Larritiùm,  in  altera  Charta 
ejusdem  Curiae  ann.  1262.  In  quodam 
Lairisco  sito  desuper  Monasterium  de 
Mincy,  in  alia  ann.  1230.  Larriscum,  in 
Charta  ann.  1212.  tom.  2.  Hist.  Eccl. 
Meld.  pag.  303. 

•  LARRICIUS,  Pari  intellectu.  Charta 
ann.  1218.  ex  Chartul.  B.  M.  de  Josa- 
phat  :  Hemaudus  de  Bosco  miles  Guarino 
fratri  suo  et  h&redibus  suis  vendidit... 
valles  et  omnes  Larricios  ex  utraque 
parte. 

|  LARSUS,  x«poftóc,  Venustus,  glaucus, 
in  Supplemento  Antiq uarii.  Martinio 
legendum  videtur  L&tificus,  Laetitiam 
vultu  afferens,  quod  base  vis  sit  vocis 
Graecae.  Quid  si  legeretur  Larvus,  ut  ex 
Gloss.  idem  Martinius  habet  infra  xaP°- 
7iós,  C&sius,  Larvus.  A  Larva,  Persona, 
ficta  facies,  Larvus  dictus,  quasi  Larva- 
tus,  Larva ornatus,  sicq uè  jocosara  vultu 
prodens  laetitiam,  vel  eam  afferens  ocu- 
lis  aliorum  :  quod  signiflcat  vox  Graca 
xapoitóc,  vel  x^P^-  [*  Adde  ex  Castigai, 
in  utrumque  Glossar,  in  aliis  Gloss. 
Cmsius,  Larvus  ;  ubi  vir  doctus  Ravus 
emendat.] 

*  LARTAG0.  [Crinis  in  membris  pudi- 
bundis.  Dief.] 

1  LARTHES.  Vide  in  Lar. 

LARvTE.Daemones  aerii,£spri*s  follets. 
[Apuleius  de  Deo  Socratis  :  Qui  vero  oh 
adversa  vitee  merita,  nullis  bonis  sedibus 
incerta  vagationc  ceu  quodam  exilio,  pu- 
nitur,  inane  terriculamentum  hommibus 
bonis,  ceterum  noxium  malis,  id  genus 
plerique  Larvas  putabant.  Isid.  lib.  8. 
cap.  ult.  sub  finem  :  Larvas  ex  homini- 
bus  factos  dsemones  aiunt,  qui  meriti  mali 
fuerint,  quarum  natura  esse  dicitur  ter- 
rere  parvulos  in  angulis  tenebrosis.  Adde 
Papiam  et  Johannem  de  Jan  uà.  Gloss. 
Lat.  Graec  :  Larva ,  Sai(j.óviov ,  efòtoXov. 
Aliud  Graec.  Lat  :  Eì'SwXov,  Simulacrurn, 
Larva.  Rursus  :  4>avTa<y(j.a,  Larva,  vana 
visio,  ostentum.  Gloss.  Sangerm.  MS.  n. 
501  :  Larva,  Umbra,  male  ficus,  aut  incan- 
tatore Utitur  Plautus.]  [®  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  7692.  Larva,  fauce  culti- 
veure.  Castigai,  in  utrumque  Glossar. 
Larva,  Sat^óvtov.  Addit  reg.  vel  divina 
ira.]  Monachus  Sangallensis  lib.  1.  de 
Carolo  M.  cap.  25  :  Tunc  d&mon,  qui  di- 
citur Larva,  cui  curse  est  ludicris  homi- 
num vel  illusionibus  vacare,  fecit  consue- 
tudinem  ad  cujusdam  fabri  ferrarli  do- 
mum  venire,  et  per  noctes  malleis  et  in- 
cudibus  ludere.  Vide  Folleti  in  Follis  3.  et 
Gobelinus.  [**  Grimm.  Mythol.  German. 
pag.  284.  et  511 .1 

^  Larvare,  Larvam  induere;  Larva- 
tust  Larva  indutus,  vel  a  dxmone  posses- 
sus.  Joh.  de  Janua.  Firmicus  lib.  3.  cap. 
14  :  Fascinantes  mulieres,  quse  etiam 
ipsos  artus  Larvari  ac  fascinari  faciant. 
Furiosos  olim  et  mente  captos  Larvatos 
dicebant,  quod  crederent  larvar um  visu 
homines  in  furorem  agi  tari,  unde  Fes- 
tus  :  Larvati^  furiosi  et  mente  moti,  quasi 
lar  vis  ext erriti. 

1  Larvarium-  Statuta  Eccl.  iEduen- 
sis  ann.  1468.  apud  Marten.  tom.  4. 
Anecd.  col.  506  :  Larvaria,  Gallice  Chari- 
vari,  de  cetero  fieri  prohibentur  sub  poma 
exeommunicationis  et  centum  solidorum 
eleemosynae  dicti  reverendissimi  Patris 
applicandorum.  Ne  faciant  Larvas  seu 
carivaria  super  matnmoniis  faciendis,  in 
Statutis  Capituli  Ambian.  apud  eumd. 
Marten.  tom.  7.  Ampliss.  Collect.  col. 
1271.  Vide  Gharivarium. 


®  LARVALIS,  &'6b>Xodcvvi;,  in  Castigat- 
ati utrumque  Gì  ossari  um. 

*  LARVATUS.  [Vulgo  Masqué  :  «  Rmus 
D.  Cardinalis  de  Columna  Larvatus 
equo  cum  tribus  aliis  cardinalibus 
etiam  Larvatis  per  plateam  discurrens. 
(Diar.  Burchardi,  an.  1487.  p.  240.)  »] 

|  LARUNDA,  Quidam  Lamiam  dicunt. 
Papias  :  Larunda  sive  Lara  Dea  Paga- 
norum  fu it,  ex  qua  a  Mercurio  com- 
pressa geniti  sunt  fratres  gemini,  a  ma- 
tris  nomine  Lares  appellati.  Ausonius 
inldylliis: 

Nec  genius  domuum  Larunda  progenitus  Lar. 

1  LARUS ,  Animai  tam  in  terra  quam 
in  aqua,  volat  enim  et  natat  ;  (noe  et  volet 
in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerm.)  par  va 
avis,  ut  fertur,  nigra  et  pinguis,  semper 
habitans  juxta  aquas  :  nec  potest  long  e 
volare;  unde  et  agiles  homines  frequenter 
eam  capiunt.  Joh.  de  Janua.  in  ter  aves 
prohibitas  memoratur  Larus  Levit.  11. 
16.  et  Deuter.  14. 15.  Fulicam  interpre- 
tatur  Sussannaeus  in  Vocabulario,  non 
ita  male,  Xapo;  enim  Fulicam  vel  Ga- 
viam  reddunt.  Quod  haec  avis  sit  vora- 
ci or  dictum  proverbium,  Larus  hians, 
prò  homine  avido  et  rapace.  Vide  Ges- 
neri  Historiara  avium  et  Lexicon  Mar- 
tinii. 

LARWA,  Doctor  ;  ex  Saxonico  La- 
reov,  Doctor,  magister ,  dogmatistes. 
Lare,  vel  laere,  Dogma.  Anonymus  de 
Miraculis  S.  Wilfridi  Eboracensis  cap. 
15  :  Vocabatur  Alvredus...  quem  etiam 
ob  doctrinee  et  sapienliss  gratiam  Alvred 
Larwa,  id  est,  doctor em.  nominabant. 

«  LASASSUS.  Chart.  Adolf.  Roman. 
reg.  ann.  1292.  apud  Guden.  Cod.  Dipi, 
tom.  1.  pag.  861  :  Gastrum  Sunnenberg 
cum  Lasassis  hominibus,  etc.  Forte  Land- 
sassiis 

T  LASAVERIUM.  Computus  ann.  1336. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  306.  col.  2  : 
Item,  apud  Massiliam  tradidit  prò  Lasa- 
veriis  de  sepo  prò  Domino,  x.  d.  gr.  In 
Regesto  Comput.Graisivod.  fòl.  149.  prò 
de  sepo  legitur  de  seya.  Lubentius  lege- 
rem  de  sapone,  ita  ut  Lasaverium  sit 
nostrum  Savonette,  Sapo  tonsorius, 
smegmaticus  globulus,  quo  barbam  la- 
vant  et  emolliunt  tonsores,  ut  facilius 
radant.  Vide  Lascivium  et  Lesavium. 

LASCIA.  Gregorius  Turon.  lib.  4.  Hist. 
cap.  26  :  Aspicit  hunc  (lanarium  artifi- 
cem )  Lascias  regias  componentem,  ubi  ad 
marginerà,  al.  lanas.  f.  fascias.  Credo 
lascias  fuisse  funiculos  ad  vesti  um  or- 
natum,  quomodo  lesses  dicimus.  [Lau- 
rent, in  Am.althea  :  Lascia,  Ornatus  ad 
vestitum  spectans.]  Vide  Lexa. 

0  Restis  speci es,  in  Charta  Raym. 
Gauffredi  dom.  de  Trez  :  Vendidimus... 
octavam  illam  partem,  quam  habuimus 
vel  tenemus  prò  indiviso  in  civitate  Mas- 
silise...  in  ferro  quintalis,  et  in  Lasciis  et 
in  corda,  etc. 

*  LASCIVIA,  Superflua  copia.  Hist. 
translat.  S.  Taur.  tom.  2.  Aug.  pag.  645. 
col.  2  :  Sed  jam  ad  rem,  de  qua  tractan- 
dum  proposuimus  dimissa  verborum  Las- 
civia, Deo  juvante  perveniamus. 

*  LASCIVIETAS,  Lascivia,  ad  genera- 
tionem  habilitas,  Adi  oc.  in  consecrat. 
Hermintr.  regin.  tom.  7.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  672  :  Jam  enim  et  Abraham 
presbyter  merito  vocabatur,  et  defecerant 
muliebria,  id  est  omnis  Lascivietas,  Sar- 
rse.  Lacivieux,  prò  Lasci f,  Lasci  vus.  in 
Lit.  remiss.  ann.  1404.  ex  Reg.  158.  Char- 
toph.  reg.  eh.  443  :  Pour  ce  quyxl  sembloit 
au  suppliant  que  sa  femme  estoit  de  trop 
Lacivieuse  et  fole  maniere,  etc. 

T  LASCIVIUM.  Species  lixivii  vel  pò- 


LAS 


LAS 


LAS 


33 


tius  sapo  tonsorius,  nostris  Savonetle. 
Pro  Lascivio  ad  abluendum  caput.  Do- 
mini, vi.  gr.  in.  Computo  ann.  1383.  tom. 
2.  Hist.DaIphin.pag.275.  Vide  Lesavium 
et  Lasaverium. 

LASCIVUS,  Languidus,  [Glossae  vett. 
MSS  :  Lascivus,  Solutus,  vanus.]  Vita 
MS.  S.  Arigii  Episcopi  Vapiscensis  : 
Misit...  operarios  in  prseaia  sua  :  et  cura 
ad  horam  sextam  venisset,  unus  ex  ope- 
rariis  inerti  animo,  corde  impedito,  di- 
cendo se  Lascivum  corpus  pertrahere,  eie. 
Sugerius  in  Ludovico  VI.  pag.  308  : 
Erat  enim  Ecclesiarum  liberalis  ditator, 
et  eleemosynarum  dapsilis  dispensator, 
sed  Lascivus  parcere,  Id  est,  raro  parce- 
bat,  si  quis  in  eum  offendi sset.  At  con- 
tra  Latini  ha  ne  vocem  usurpant,  Lasci- 
vosque  ttpoTiaTeìc  interpretantur.  Glossae 
Graec.  Lat.  et  Spartianus ,  Lascivum 
cunctatori  opponit.  Vide  ibi  Salmasium 
pag.  41. 

«  Las,  eodem  sensu,  in  Mirac.  B.  M. 
V.  MSS.  lib.  3  : 

Bien  laist  iangfr  et  afamer 
En  son  Las  cors  sa  Lasse  d'ame, 
Qui  del  dous  non  de  Nostre  Dame 
Elitre  ses  dens  soveiit  ne  suche. 

j  LASCOPITIUM,  prò  Laserpitium,  ut 
puto,  Pianta  vel  succus  plantae  saepius 
dictus  Laser:  quod  duplex  distinguitur. 
Laser  cyrenaicum,  vulgo  Asa  dulcis  odo- 
rata ,  et  Laser  medicum  vel  Syriacum, 
vulgo  Asa  foilida.  Miracula  B.  Ray- 
mundi,  toni.  5.  Junii  pag.  690  :  Non 
zibethi,  moschi,  ambrse,  Lascopitii,  thuris, 
opobalsami,  rosarum,  violarumque  et  aro- 
rnatum,  nec  aliorum  quorumeumque  odo- 
rum  odori ficantium. 

1 LASENA,  L  Ala,  Italis,  Ascella,  Gal- 
lis,  Aisselle.  Chronicon  Mutin.  apud  Mu- 
rator.  tom.  15.  col.  613  ;  Dimiserunt 
ipsam  in  mari  descendere  usque  ad  Lase- 
nas  absque  confessione,  quse  cum  tot  tor- 
menta ferre  non  valeret,  horribilia  fuit 
confessa. 

^  LASERTA,  [L acerta  :  «  Laserta  co- 
medens  grill um  in  prasmate.  (Inv. 
card.  Barbo  ex  transcript.  Muntz. 
1457.)  »1 

1  LASHLITA.  Vide  Lakslit. 

*  LASINA,  Serva,  ancilla  ;  et  Lase,  vel 
Lasse,  servus,  mancipi  um,  in  not.  Ec- 
cardi  ad  Leg.  Sai.  tit.  11.  art.  4. 

*  LASIO,  f.  ab  Italico  Laccio,  Laqueus. 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  3.  cap.  168.  ex 
Ood.  reg.  4621  :  Qui  vero  abstraxerit... 
hostium  de  domo  allerius  aut  etiam  La- 
siones...  condempnetur  in  libris  quinqua- 
ginta.  f.  Cardo,  Gali.  Gond,  quo  porta 
firmatur  et  illigatur.  Vide  infra  Las- 
sus  2. 

J  LASSAAIA,  Genus  cibi.  Vide  Cue- 
teÙa. 

LASSANGM  Vasis  genus f  in  quo  exone- 
ratur  venter.  Papias.  [Videtur  sic  dic- 
tum  quod  in  eo  laxetur  anus.] 

1  LASSAR,  prò  Laser,  ut  puto,  Succi 
genus  ,  de  quo  in  Lascopitium.  Vide 
Crema. 

1 1.  LASSARE,  vox  Italica,  Relinquere, 
dimettere,  Gali.  Laisser.  Vita  S.  Francae, 
tom.  3.  Aprii,  pag.  393:  Situlam...  ad 
altare  prsedictum  portauit  et  obtulit,  ibi- 
que  Lassavit.  Vide  Laxare. 

•Lit*  Soldani  apud  Lam.  in  Delie, 
erudit.  inter  not.  ad  Hist.  Sicul.  Bonin- 
cont.  part.  1.  pag.  199  :  Fecerunt  nobis 
preces,  ut  quatiscumque  homo  de  eorum 
gente  in  terra  nostra  obiisset,  in  toto  nos- 
tro regno,  et  Lassasset  aliquam  pecuniam 
aut  merces,  ut  (a)  sociis  eorum  apprehen- 
derentur  et  ad  parentes  eorum  deferren- 
tur.  Lescier,  eodem  sensu,  in  Ch.  ann.  * 
Y 


1320.  Phil.  comit.  Ebroic.  ex  Tabul.  ar- 
chiep.  Paris  :  Gomme  nostre  très-chier 
seigneur  et  pere  monseigneur  Loys  de 
bonne  me  moire,  jadis  conte  d'Evreus,  que 
Diex  absoille,  eust  Lesciè  en  son  tesia- 
ment,  eie. 

*  2.  LASSARE,  prò  Laxare,  in  Oomoed. 
si  ne  nomine  act.  1.  se.  5.  ex  Cod.  reg. 
8163  :  Fortius  Lassate  fibras,  allìus  extol- 
lite  odas. 

LASSATINUS,  perperam  prò  Assassinus, 
apud  Walsinghamum  ann.  1271.  Vide 
Assassini, 

1  LASSATIO,  Lassitudo,  apud  Martia- 
num  Capei  lam  et  in  Adnuntiatione  Ca- 
roli C.  ad  Editum  Pistense. 

*  Nostris  alias  Laslé.  Vitae  SS.  MSS. 
ex  Cod.  28.  S.  Vict.  Paris,  fpl.  372.  r°. 
col.  1  :  Li  sainz  Apostres  estoit  un  pau 
endormi  en  la  nef  pour  la  granì  Las  té, 
Vita3  Patrum  MSS.  ad  calcem  Mirac.  B. 
M.  V.  : 

Pour  chou  me  met  en  abandon 
Et  à  mesaise  et  en  Lastés, 
Ensi  voci  vivre  en  povcrtés. 

LASSI.  Nithardus  lib.  4  :  Gens  Saxo- 
numomnis  in  tribus  ordinibus  divisa  con- 
sista. Sunt  enim  inter  illos  Edelengi, 
sunt  qui  Frilingi,  sunt  qui  Lassi  illorum 
lingua  dicuntur  :  Latina  vero  lingua  hoc 
sunt  nobiles,  ingenui,  et  serviles.  Vide 
Pontanum  lib.  6.  Orig.  Frane,  cap.  15. 
[Infra  legitur  Lazzi.] 

0  Teschenmach.  Annal.  Cliv.  part.  1. 
pag.  74.  Unde  apud  Saxones  Lassen, 
apud  Sicambros  Lathen,  apud  Frisios 
Liten,  ejusdem  etymi  vocabula,  quod 
scilicet  primo  capti,  et  postea  ex  com- 
miseratione  in  agris  relieti,  nec  ejecti, 
aut  venditi  essent ,  dicti  sunt.  Vide 
Schilt.  in  Praxi  J.  R.  in  foro  Germ. 
tom.  1.  pag.  52.  Quo  spectare  videtur 
vox  Gallica  Las,  qua  Vir  obnoxiae  condi- 
tionis,  rustie us  signi ficatur  in  Libert. 
Joinvil.  ann.  1354.  tom.  4.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  801  :  Renoncens  en  cesi  fait 
pour  nous,  pour  noz  hoirs  et  successeurs  à 
toutes  exceptions...  à  toutes  autres  choses 
et  aides  faisans  pour  les  nobles  contre  les 
Las  ou  lours  subgis.  [**  Vide  Grimm. 
Antiq.  Jur.  German.  pag.  306.] 

j  LASSICI  US,  Mus,  animai,  in  Amai- 
thea. 

*  LASSITAS,  [Lassitudo  :  «  Exterius 
quidem  coste,  carnosi  tate  multa  con- 
gesta, imbecillitatem  denunciant  et 
Lassitatem.    (B.   N.    Ms.   Lat.  16089.   f. 

107°.)))) 

1  LASSO,  Species  salmonis,  Germ.  Lax 
vel  Lachs.  S.  Wilhelmi  Constitut.  Hir- 
saug.  lib.  1.  cap.  8:  Pro  signo  Lassonis 
idem  quod  et  salmonis,  addito  signo  simi- 
litudinis. 

*  1.  LASSUS  SeDìE  ,  Filum  sericum, 
cui  sigili  um  in  Chartis  appendebatur,  a 
vulgari  dictioneLa*  de  soie.  Charta  ann. 
1347.  in  Reg.  77.  Chartoph.  reg.  ch.  316  : 
Sigillo  magno  regio  cera  viridi  in  Lassù 
sedai  sigillata,  etc. 

*  2.  LASSUS,  Vinculum.  Gualt.  He- 
mingford.  de  gest.  Eduardi  II.  reg. 
Angl.  ad  ann.  1307.  pag.  243  :  Apprehen- 
sis  capillis  utraque  manu,  dilaceravit  eos 
in  quantum  potuit,  et  in  Lassus  ejecit 
eum.  Vide  supra  Lasio. 

«*3.  LASSUS;  prò  Lapsus.  Form.  MSS. 
Senens.  ann.  1414.  ex  Cod.  reg.  4726.  fol. 
1.  v*  :  Et  hoc  post  Lassum  et  cursum  tem- 
poris  quatuor  annorum. 

1  1.  L ASTA,  prò  Lastra,  de  qua  mox. 
Agnelkis  in  vita  Damiani  Pontif.  apud 
Murator.  tom.  2.  pag.  156.  col.  1  :  Lapi- 
dee Ecclesia,  columnse  et  Lastee  atque 
lateres,  teg tilde,  etc. 


2.  LASTA,  Lastus,  Lestus,  Last, 
Lest,  voces  Onus,  pondus,  sarcinam  in 
genere  denotantes  ;  sed  quae  in  specie 
certis  quibusdam  mensuris  ac  ponderi- 
bus  aptantur.  Fleta  lib.  2.  cap.  12.  §  2. 
ex  Statuto  Henrici  III.  de  Ponder.  et 
mens  :  Duodecim  Wayise  lanse  faciunt 
unum  saccum,  et  12.  sacca  faciunt  unum 
Lestum.  Lestus  autem  alleciorum  consis- 
ta ex  10.  militar,  et  quodlibet  milliare 
consista  ex  decies  centum,  et  quodlibet 
centum  ex  sexies  viginti.  Itern  Lastus  co- 
riorum  consista  ex  12.  dacris,  etc.  In  Sta- 
tuto Henrici  Vili.  Reg.  Angl.  :  Le  Last 
osmunds  cineris,  et  picis  liquidse  continet 
14.  barillos.  Lasta  coriorum,  in  Statuti s 
Gildae  Scoticse  cap.  21.  et  apud  Knygh- 
tonum.  Lasta  frumenti,  apud  Pontan. 
lib.  7.  Hist.  Danicae  pag.  416.  Knygthon. 
ann.  1385  :  Cepit  48.  naves...  quarum  duge 
onuste  cum  speciebus,  et  quesdam  cum 
alece  albo  ad  summam  quadringentarum 
Lastarum. 

*  Charta  Phil.  IL  Rom.  reg.  ann.  1208. 
tom.  2.  Hist.  Leod.  pag.  389  :  In  civitate 
Leodiensi  vir,  cujus  est  officium  illue  ven- 
dere non  debet  ìlle  plus  quam  summam 
illam,  quae  Last  vulgariler  dicilur,  simi- 
liter  emere,  aut  in  solarium  suum  repo- 
nere.  Un  Lest  de  cuirs,  in  Lit.  ann.  1350. 
tom.  2.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  440. 
Mensuram  annonariam  designat  in 
Charta  ann.  1226.  tom.  5.  Cod.  diplom. 
Polon.  pag.  11.  col.  2:  Reddat  magister 
episcopo  novem  Last  siligims  prò  pnmo 
anno,  quo  percepit  episcopi  partem,  re- 
tento decem  Last  prò  duobus  dimidiis, 
etc. 

Lastaleghium,  prò  Lasta  alecium,  in 
Charta  ann.  1230.  prò  Monasterio  Mar- 
quetano  apud  Buzelinum  lib.  2.  Gallo- 
Fi.  cap.  30  :  Dedimus  prastereain  eleemo- 
synam  ipsi  Monasterio  unum  Las  tal  e- 
chium,  quod  singulis  annis  in  festa  S. 
Martini  debet  accipere  apud  Mar  die. 
[Miraeus  tom.  1.  pag.  577.  Legit  Last  ha* 
lecium  dìstinctis  voci  bus.  ]  Quod  vero 
milliaribus  consti terit,  observatum  su- 
pra ex  Fleta. 

T  Lesta  Alegium,  in  Charta  Philippi 
Flandriae  Comitis  ann.  1188.  tom.  1. 
Anecd.  Marten.  col.  632. 

Lastagium,  Lastadtum,  Onus,  quod 
navi  imponitur,  ut  solidior  sit,  ne  ni- 
mium  fluctuet,  quod  ut  plurimum  ex 
lapidi  bus,  vel  sabulo  constat  ;  nostris 
Lestage,  Anglis  Lastage,  Belgis  Lasta- 
gie,  a  Saxon.  hlsestan,  vel  behlaes- 
tan,  Onerare.  Unde  Anglis  Ballace, 
Belgis  Ballast,  Sabulum,  quo  naves  one- 
rari solent.  ['**  Vide  Ihrii  Glossar.  Sueo- 
Goth.  in  hac  voce.  Danis  Baglast,  forte 
a  bag,  retro,  ita  ut  sit  Onus  quod  in 
redi  tu  vehitur.J  Composi  tio  inter  Nico- 
laum  Abbatem  S.  Augustini  Cantua- 
riensis  et  homines  de  Stonore  ann. 
1283  :  Item  quod  nullus  de  eadem  commu- 
ni tate  in  v)àllis  contra  mare  inter  Sto- 
nore et  Clyvesende  petram  colligat  de 
cselero,  nec  asportet,  nec  Lastagia  navium 
capiat,  nisi  sub  pieno  mare  in  communi- 
bus  fluctibus,  inter  fluctum  altissimum  et 
fluctum  infimum.  Charta  Woldemari 
Reg.  Daniae  ann.  1326.  apud  Pontanum 
lib.  7.  Hist.  Dan  :  Item  hceat  ipsis  Las- 
tadia  sumere  in  fluctibus,  maris,  ubi  vo- 
lunt. 

Lastagium,  Lestagium,  Bromptono 
pag.  957.  dici  tur  consuetudo  exacta  in 
nundinis  et  mercibus.  Rastallo,  est  quie- 
tum  esse  de  quadam  consuetudine  exacta 
in  nundinis  et  mercatis,  prò  rebus  carian- 
dis,  ubi  homo  vult.  Fleta  lib.  1.  cap.  47.  § 
11  :  Lestinge,  est  quietantia  Lettagli.  Le- 
ges  Henrici  1.  Reg.  Angl.  cap.  2  :  Omnes 


34 


LAT 


LAT 


LAT 


homines  London  sint  quieti  et  liberi,  et 
omnes  res  eorum  per  totam  Angliam,  et 
per  portus  maris  de  thelonio,  et  passagio, 
et  Lestagio,  et  omnibus  aliis  consuetudi- 
nibus,  etc.  Charta  Philippi  Aug.  ann. 
1204  :Dedimus  et  concessimus  burgensibus 
nostris  de  Falesia  et  h&redibus  suis  qui- 
tanciam  per  totam  terram  nostram,  ex- 
cepta  Medunta,  de  passagio,  pontagio, 
pedagio,  et  Lestagio,  etc.  Computimi  de 
Domanio  Comitat.  Pentivi  ann.  1369  : 
Du  Liestage  des  nefs  arrivez  cet  an  au 
Crotoy.  Ad  de  Monasticum  Angli  e.  tom. 
1.  pag.  193.  310.  316.  317.  503.  689.  922. 
tom.  2.  pag.  184. 193. 264.317.  etc.  [»  Abbr. 
Placìt.  ann.  16.  Edw.  I.  Line.  rot.  3.  pag. 
280.  et  ann.  19.  fin.  ejusd.  Norf.  Lynn. 
rot.  15.  p.285.  Huc  etiam  pertinet  chart. 
ann.  1099.  apud  Mario»  Formul.  Anglic. 
num.  285.  p.  176.  in  qua  male  Schoene- 
mannus  in  Glossar,  lat.  Oodic.  Diplom. 
vocem  Lestagium  interpreta  tur  Locum 
ubi  naves  constituunturet  aedificantur-; 
quamvis  hodie  in  portubus  septentrio- 
naJibus  eam  signitìcationem  obtinere 
scribat  Lappenb.  in  Orig.  Hans.  pag. 
367.  not.  3.J 

*  LASTERNA,  [Ut  Basterna.  Dief.] 

*  LASTINGHA,  Vectigalis  species,  idem 
quod  Lastagium,  Letaige,  in  Oomput. 
redit.  comitat.  Pontiv.  ann.  1554  :  Des 
revenus  des  Letaiges  de  nefs,  etc.  Pro  Les- 
taiges.  Charta  Phil.  comit.  Fiand.  ann. 
1163.  ex  Chartul.  1.  Fland.  in  Cam.  Com- 
put. Insul.  eh.  325  :  Lastingha  navium 
justiliarii  est,  et  qui  eam  habuerit,  fures 
suspendet. 

1  LASTRA,  vox  Italica,  Tabula  lapidea 
vel  bractea  tenuis,  quo  modo  secari  so- 
lent  marmora  ad  pavimentum  vel  ad 

garietes  inducendos.  Acta  S.  Richardi 
Ipisc.  tom.  2.  Junii  pag.  248  :  Post  illam 
quoque  particulam,  sicut  parvimentum 
fuisset,  lapidea  Lastra  continebatur,  in 
qua  crux  in  ipso  lapide  manébat.  Trans- 
latio  S.  Prosperi,  tom.  5.  Junii  pag.  59  : 
Frangi  et  aperiri  fecit  altare  pr&d.  et 
arcam  magnani  ultra  communem  statu- 
ram,  in  ipso  sub  una  Lastra  marmorea 
positam.  Ali us  locus  exstat  in  Bisalus, 
Vide  Lastrum. 

LASTRUM,  Basis,  seu  pes  columnae. 
Vide  Wadding.  ann.  1230.  pag.  417.  tom. 
1.  Italis  Lastra,  est  pietra  larga  et  sottile, 
la  quale  serve  per  tegoli  da  tetto.  Utitur 
Joannes  Villaneus  lib,  10.  cap.  168.  lib. 
12.  cap.  20.  hinc  Lastricare,  Sterne  re, 
munire  viam,  eidem  Villaneo  lib.  6. 
cap.  27. 

I.  LASTUM,  L^estum,  ex  Saxon .  L  se  ^  e, 
et  L  eeìS ,  unde  Angli  a  Lathe,  portio  Co- 
mi tatù  s  major,  tres  vel  plures  hundre- 
dos  continens.  Ernulfusin  Textu  Eccle- 
sise  Roffensis,  in  Itinerario  Cantii  :  Sexta 
pera  debet  fieri  de  Holingburna,  et  de 
toto  ilio  Lasto,  quod  ad  hoc  pertinet.  Or- 
dinalo Marisci  Romeneiensis  :  Si  ali- 
quis  super  hoc  convincatur  'per  testimo- 
nium  Baillivi  et  Juratorum  in  communi 
Lasto,  amercietur  in  10.  solidis.  Interpres 
vertit  in  common  assembly.  Willelmus 
Thorn  de  Elfredo  Rege  Angliae  :  Rie 
constituit  Hundred  et  Lestes.  Vide  Leta. 

*2.  LASTUM,  Mensura  frumentaria. 
Chrori.  Dania  ad  ann.  1445.  apud  Lude- 
"wig.  tom.  9.  Reliq.  MSS.  pag.  77  :  In 
Illa  ipsa  hyeme  Lastum  hordei  aut  siligi- 
nis  quadraginta  Daleris  venundaretur, 
etc.  Vide  suora  Lasla  2. 

J  LASTUS.  Vide  Lasta  2. 

LASURIUS,  Lasurus.  Vide  in  Lazur. 

I I.  LATA,  Muleta  debitori,  qui  statuto 
tempore  non  solvit,  imposita.  Domino 
debetur  per  nudam  expositìonem  postu- 
lationis  creditoris  in  acta  publica  rela- 


tam,  hac  tamen  conditione  ut,  si  actor 
male,  suam  exposuerit  postulationem, 
re  us  mulctam  hanc  possi  t  repetere.  Tri- 
plicatur,  si  fraudulenter  a  debitore  de- 
bitum  denegatur.  Charta  ann.  1296.  ex 
Are h ivo  S.  Victor is  Massil.  :  Ex  antiqua 
consuetudine  in  possessione  erat  Monas- 
terium  S,  Victoris  non  dandi  Latam  prò 
causis  quas  movet,  movit  et  moverentur 
coram  Judicibus,  quod  confirmat  magnifi- 
cus  vir  R.  de  Baucio  Miles,  Dominus  Po- 
dii  Ricardi,  Vicarius  Massiliensis.  Charta 
ann.  1293.  tom.  1.  Histor.  Dalphin.  pag. 
37.  col.  1  :  Itera  quod  dictus  Raymundua 
et  successores  sui  expensas  et  sportulas, 
Latas,  nec  aliquid  aliud  prò  causis  suis 
solvere  minime  teneantur,  nec  ipsi  Do- 
mino Dalphino  vel  ejus  successoribus,  nec 
Judici  nec  Assessori  eorum.  Alia  ann. 
1300.  ibid.  pag.  55.  col.  1  :  Jurisdìctìo, 
cognitio  ac  definitìo  qusestionum  hujus- 
modi  (realium)  et  Latte,  ac  quidquid  emo- 
lumenti ex  iisdem  quasstionibus,  vel  ipsa- 
rum  occasione  provenerit,  ad  pr&fatos 
dominum  Episcopum  et  Comit em  débeant 
communiter  pertinere.  Alia  ann.  1317. 
ibid.  pag.  61,  edit.  Paris.  :  Cum  omnibus 
juribus...  trezenis,  lesdis,  Lalis,  sportulis, 
etc.  Adde  aliam  ann.  1338.  tom.  2.  edit. 
Genev.  pag.  372.  col.  2.  et  ibi  vide  pag. 
374.  nota  h.  Jacobum  Morgues  in  Sta- 
tuta  Provinciee  pag.  399.  et  400.  Boni  fa- 
cium  tom.  2.  Arrest.  ejusd.  Provincia} 
part.  3.  lib.  2.  tit.  10.  cap.  1.  et  2. 

*  Recti  us  defìnit  Margaletus  in  Stat. 
Aquens.  curiae  submiss.  lib.  2.  cap.  5. 
pag.  126  :  Muleta  proprie  Lata  est.  quam 
idèo  statim  incurrit  debitor  cum  die  solu- 
tionis  dieta  creditori  non  solvit,  qui  per- 
jurus  esse  videtur  et  fidem  datam  non 
praestitit  ;  quae  quidem  muleta,  quia  prin- 
cipi et  fisco  applicatur,  Lata  nuncupalur, 
quasi  ad  principem  Lata  pecunia.  A  Leta 
forte  accersendam  hanc  vocem  opinati! r 
Cangi  us.  Vide  in  Leta.  Qua3  muleta  ex 
usu  et  consuetudine  inducta  describitur 
in  Reg.  Pergamenorum  fol.  201.  unde 
transcripta  a  Ciaperio  caus.  57.  qu.  un. 
Hinc 

*  Lat  are,  In  registrum  latarum,  quod 
Latarium  vel  Laterium  vocabant,  in- 
ferre.  Stat.  curias  submiss.  lib.  1.  art. 
16.  pag.  58.  apud  eumd.  Margalet.  :  Item 
quod  dicti  notarii...  debeant  fideliter  La- 
tare  seu  registrare  clamor es  fiendos  in 
camera  pr&dicta,  antequam  lilteroe  cita- 
toria expediantur.  Ibid.  pag.  59  :  Ordina- 
mus  quod  notarti  statim  lata  sententia 
decisionem  causas  in  Letterio  suo  loco  des- 
cribere  teneantur.  Et  lib.  2.  art.  4.  pag. 
125  :  Descripto  prius  in  libro,  quem  Lata- 
rium appellant ,  die  clamoris  expositi, 
etc.  Laitier  nuncupatur  in  Arest.  ejus- 
dem  ciirisB 

*  2.  LATA ,  Latus.  Epist.  Alph.  reg. 
Aragon.  ann.  1432.  apud  Marten.  tom.  8. 
Ampi.  Collect.  col.  192  :  Statueramus.... 
aridum  mare  juxta  Latam  pontis  seu  mo- 
lis  navigare. 

*  Lata  Culpa,  Aperta,  manifesta.  Li- 
bert.  Dalph.  ann.  1349.  ex  Reg,  Cam. 
Comput.  Paris,  sign.  Vienne  fol.  10.  r°.  : 
Item  et  quandocumque  continger  et  ali- 
quem  ex  eis  (baroni bus)  emere  equm  prò 
guerra  dalphinali,  quod  qualitercumque 
equs  morerelur,  etiam  in  stabulo,  dum  ta- 
men sin  e  dolo  et  fraudeet  sine  Lata  culpa 
ipsius  cujus  esset,  ipse  dictus  dalphinus 
et  successores  sui  emendare  debeant  die- 
tum  equm,  [**  Vide  JC] 

LATjE  ,  Minutiores  asseres,  sectiles, 
qui  supra  cantherios  ponunlur,  quibus- 
queaptantur  tegulse,  nostris  Lates  :  qui- 
dam Tempia  esse  Festi  ac  Vitruvii  pu- 
tant,  de  qua  voce  consule  Bernaldinum 


Baldum.  Glossae  veteres  MSS.  :  Asser, 
Lata  tedi.  Papias  :  Asseres,  Latas,  Lati- 
num  est..  Idem  alibi  Lactas  habet  :  Asse- 
res, pali  vel  paxilli,  vulgo  Lactas  dicuntur. 
Gloss.  Saxon.  iElfrici  :  Asseres,  Latta, 
Charta Raimundi  Comitis  Tolosani  ann. 
1181.  apud  Catellum  :  In  qua  fusta  intel- 
ligimus  arcas,  vel  vasa  sive  vinaria,  vel 
alia,  et  circulos,  et  Latas,  et  scartina,  etc. 
fCharta  Petri  de  Roteys  Vicarii  Tolos. 
ad  Bajulos  de  conditione.  materiae  ann. 
1272.  ex  Libro  MS.  Consuetud.  Tolos.  L 
27.  e  Bibl.  D.  Abbatis  de  Crozat  :  Et  quod 
cayrones...  habeant  12.  palmos  de  longo 
et  medium  pedum  de  ampio  et  unum  dur- 
num  de  spisso,  et  quod  Latas  habeant  12. 
palmos  de  longo  et  unum  digitum  de 
svisso.  Statuta  Arelatens.  MSS.  art.  33  : 
Qui  dampnurn  dederit,  seu  erradicaverit 
plansonos...  seu  etiam  Latam  de  cepibus 
diviserit,  etc.  Hic  Lata  videtur  axiculus 
transversus,  affixus  parti  palorum  supe- 
riori, quo  firmius  colligantur.]  Le  Ro- 
man de  Rou  MS.  : 

Les  couvertures  des  mesone, 
Et  les  Lates  et  les  quevrona. 

Cambro  Britannis  Llath  et  Llhaten  est 
virga,  pertica  tres  pedeslonga,  qua  quid 
mensuratur,  mensura  trium  pedum. 

1  LATALIA,  Diploma  Ferrandi  Castel- 
lai Regis  ann.  1224.  apud  Marten.  tom. 
1.  Anecd.  col.  916  :  Dono...  medietatem 
omnium  hereditalum  et  donorum,  quae 
hobeo  in  Lat  alia  de  Ferrus.  Et  mox  :  Ad 
faciendum  insuper  vobis  cortigium  Alta" 
laya  de  Ferrus.  Idem  videntur  Latalia  et 
Altalaya  ;  sed  u tran  uè  vox  mini  peri n de 
ignota,  nisi  forte  legendum  sit  divisis 
voci  bus  Lata  Ha,  Alta  laya,  et  Lia  vel 
Laya  idem  sit  quod  nostris  Lée  vel  Laye, 
Via,  vel  Silva  ;  sed  hsec  divinando.  Vide 
Leda  2. 

j  1.  LATARE,  In  latum  extender  e,  am- 
pliare, et  tunc  derivatur  a  latus,  a,  um. 
Joh.  de  Janua.  Derivatum  idem  verbum 
a  Latum  supino  verbi  ferre,  eidem  de 
Janua  est  Frequenter  ferre.  Glossar.  Lat. 
Gal!.  Sangerman.  :  Latere,  Fair  e  ampie, 
eslargir.  Latatus,  Amples,  eslargis. 

*  2.  LATARE  ,  Latas  seu  minutiores 
asseres  ponere.  Gali.  Latter  ;  unde  ia- 
teur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1447.  ex  Reg. 
176.  Chartoph.  reg.  eh.  513  :  Danel  Che- 
valet  poure  homme  Lateur  de  maisons,  etc. 
Comput.  fabr.  S.  Lazari  iEduens.  ann. 
1295,  ex  Cod.  reg.  10396.  2  :  Item  carpen- 
tariìs,  qui  Lataverunt  ecclesiam  beati  La- 
zari, x.  lib,  viij.  sol.  iiij.  den.  Ali  us  eccl. 
Paris,  ann.  ci  re.  1381.  ex  Bibl.  S.  Germ. 
Prat.  :  Item  dicto  Rotier,  prò  duobus  mil- 
learibus  latarum....  prò  Lat  andò  gran? 
chiam  loci,  vij.  francos  auri.  Vide  Latas, 

#  3.  LATARE ,  Latarium.  Vide  supra 
in  Lata  1. 

LATEBRARE,  Latebras  quaerere.  Vita 
S.  Fructuosi  Archi ep.  Bracarensis  num. 
7  :  Nunc  etiam  rupibus,  quae  solis  ibicibus 
pervia  sunt,  Latebrando  latitans,  etc. 

j  LATEIRA.  Vide  Lecteria, 

LATENA,  Navigii  species.  Messi anus 
Presbyter  lib.  2.  de  Vita  S.  Caesarii 
Episc.  Arelat.  :  Antequam  ipsa  lux  dìei 
claresceret,  tres  naves,  quas  Latenas  vo- 
cant,  majores,  plenas  tritico  direxerunt. 
Vide  Lautomia, 

LATERALES,  Comites,  socii,  fa  mi  li  a- 
res.  qui  lateri  alicujus  vel  domini  adhae- 
rent.  Petrus  Diac.  lib.  4.  Ghr.  Casin. 
cap.  40  :  Comes  Albertus  de  Blanderada, 
et  canteri  Imperatoris  Laterales,  etc.  Ita 
usurpant  Ivo  Carnot.  Epist.  109.  Joan- 
nes Sarisber.  lib.  7.  Polycr.  cap.  19. 
Guibertus  lib.  8.  de  Vita  sua  cap.  8.  et 
•  alii. 


LAT 


LAT 


LAT 


Oc) 


Oolla.tera.les,  Simili  notione.  Petrus 
"Valissarn.  cap.  9  :  Misit  enim  dominus 
Papa  unum  de  Collateralibus  suis  Cleri- 
cis  ad  par  tea  Provincia,  nomine  Milonem. 
Familia  Collateralis,  apud  Matthaeum 
Paris  pag.  648.  Praesertim  vero  Cardina- 
les  Coilaterales  saos  videntur  appellasse 
Summi  Pontifices.  Innocentias  iti.  Papa 
in  Gesti s  ejusdem  Pontificis  pag.  Ilo  : 
Èpiscopum  Sabinensem  unum  ex  septem 
EpiscopiSy  qui  nobis  in  Ecclesia  Romana 
Coilaterales  existunt.  Vide  Legatus  a  la' 
tere. 

La.tera.lis,  Qui  ad  latus  est  alicujus, 
apud  Silvestrum  Giraldum  in  Itiner. 
Cambr.  lib.  1.  cap.  5.  et  12.  in  Translat. 
S.  Isidori  Hispalensis  n.  12.  etc.  [Late- 
rali* porcellus,  Lactens,  qui  matris  lateri 
adhaeret,  apud  Schannatum  Vindem, 
Litter.  pag.  45.1 

1.  LATERALIA,  Ornamenta  marginum 
in  libris  et  Codicibus  MSS.  apud  Jus- 
tum  Urgelitanum.  Locum  vide  in  De- 
sistere 

1  2.  LATERALIA,  vel  La.tera.ri a.,  Cap- 
sulae  ad  ephippium  utrinque  suspensse, 
in  quibus  ea  quas  sunt  iter  facientibus 
necessaria  reconduntur,  lib.  32.  Dig. 
leg.  102. 

LATERALITER,  Ad  latus.  Liber  ordinis 
S.  Victoris  Parisiensis  MS.  cap.  31  : 
Quando  Fratres  in  claustro  sedent,  ii  qui 
in  una  parte  sederini,  nec  dorso  ad  dor- 
sum,  nec  facie  ad  faciem,  sed  Collatera- 
li ter  sedere  debent.  Will.  Brito  lib.  10. 
Philipp.  : 

In  Scala  Regis  Regi  Lateraliter  hsrent. 

Utitur  et  pag.  227.  ut  et  Ordericus  Vi- 
talis  lib.  4.  pag.  514.  [necnon  Robertus 
Goulet  in  Compendio  Jurium  Universi- 
tatis  Paris,  fol.  13.  v°.  :  Eplscopus  et 
Rector  semper  Lateraliter  incedunt.]  Item, 
ex  obliquo,  de  coste.  Pseudo-Ovidius  de 
Vetula  lib.  2  : 

....  Lateraliter  inlrans 

Explorante  manu,  cameram  lectumque  requiro. 

Oolla.tera.lis,  Collateraliter,  Ea- 
dem  notione,  apud  Silvestrum  Girai d.  in 
Tòpogr.  Hi  beni.  dist.  1.  cap.  2.  5.  in 
Itiner.  Cambr.  lib.  1.  cap.  3.  lib.  2. 
cap.  7. 

Lateratim,  Eadem  notione,  apud 
Will.  Briton.  lib.  7.  Philipp,  v.  112.  L Vide 
infra.] 

LATERALIUM,  in  GIoss.  Graeco-Lat.  u*o- 

LATERANEUS,  Agnatus,  qui  est  du  coste 
et  tigne,  in  Statutis  Venetor.  ann.  1242. 
lib.  1.  cap.  33.  lib.  3.  cap.  11.  12.  etc. 
Hinc  Collateranitas,  agnatio,  ibidem. 

1  LATERARE ,  Jungere,  aliquid  lateri 
apponere,  Johanni  de  Jan  uà  ;  Joindre  au 
coste,  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman. 
Maxime  dicitur  de  agris  collateralibus. 
Testamentum  Ermengaudi  Episc.  Aga- 
thensis  ann.  1149  :  Relinquo...  Pontio  na- 
turali filio  fratris  mei  xv.  modios  fru- 
menti et  campum  unum  de  ripa,  cui  se 
Laterat  via,  quse  discurrit,  etc.  Vide  La- 
teratio. 

LATERARIA.  Vide  Lateralia  2. 

\  LATERATIM  ,  Super  latus.  S.  Wil- 
helmi  Constitut.  Hirsaug.  lib.  1.  cap. 
71  :  Quocunque  modo  recumbens  jaceat, 
videlicet  vel  supernus,  vel  Lateratim,  sive 
contractis  genibus,  nemo  vituperet.  Vide 
in  Lateraliter. 

iLATERATIO.Finis,  terminus,  quo  ager 
alteri  laterat ur  seu  conjungitur,  circum- 
scriptio.  Histor.  MS.  S.  Cypriani  Pictav. 
pag.  136  :  Habent  Laterationes  ex  tribus 
partibus  alodus  prsedicti  Ricardi  Sacer- 
dotis,  quarto  vero  fronte  alodus  Yldegarii. 


Rursum  occurrit  pag.  seq.  ut  et  in  prae- 
cepto  Caroli  C.  tom.  3.  Conci  1.  Hispan. 

gag.  143.  col.  2.  et  in  Appendice  Marcae 
[ispan.  col.  784.  in  Cliarta  Willelmi 
Ducis  Aquitaniae  in  Instrum.  tom.  2. 
Gali,  Christ.  col.  465.  etc.  Vide  Late- 
rare» 

LÀTERATUM,  in  GIoss.  i0uv6tov,  Later- 
culum. 

1  1.  LATERCULUS,  Parvus  later  ;  vox 
nota.  Turris  Laterculis  ligneis  cooperta, 
id  est,  scandulis,  Gali.  Bardeaux}  in 
Chronico  Andrensi  tom.  9.  Spicileg. 
Acher.  pag.  421  :  Laterculus  pedis  unius 
in  latitudine  et  24.  unciarum  in  longitu- 
dine, apud  Papiam.  De  Laterculis  seu 
Codicibus  dignitatum  tam  militarium 
quam  civili um  consule  Carolum  de 
Aquino  in  Lexico  Militari.  A 

\  2.  LATERCULUS,  Parvum  latus.  (Jo- 
celinus  in  Translatione  S.  Augustini 
Cantuar.tom.  6.  Maii  pag.  423  .Infans... 
pavimento  extenditur,  manus  et  Later  culi 
in  regulam  mam  diriquntur. 

*  3.  LATERCULUS  Tesserarius,  Sigil- 
lum.  Testam.  Heri berti  Viromand.  co- 
mi t.  ann.  1059.  in  Suppl.  ad  Miraeum 
pag.  301.  col.  2  :  Hanc  chartam  propria 
manu  subtus  signavi  et  Later  culi  mei  tes- 
serarii  impressione  corroborati  praecepi. 

1  LATERE,  Notione  activa,  Occultare, 
abscondere.  Gononus  in  Vita  S.  Angeli 
Oarmel.  tom.  2.  Maii  pag.  830  :  Precorut 
ad  domum  Margarita?  festinanter  adire 
debeatis,  eamque  Later  e  ne  differatis,  ne 
iste  Berengarius  eam  interficiat. 

*  Nostris  Lataument  a  Latenter,  vulgo 
secretement.  Lit.  ann.  1404.  tom.  9.  Ordì- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  44  :  Lataument  et 
en  appert. 

LATERENSES,  Comìtes,  Coilaterales, 
qui  a  latere  sunt.  TertulHanus  lib.  4. 
advers.  Marcio n.  cap.  43  :  Sed  et  duo  ibi- 
dem angeli  apparuerunt,  tot  fere  Late- 
rensibus  uti  solebat.  in  duobus  testibus 
consistens  Dei  sermo. 

1  LATERES.  Statuta  Ludovici  Regis 
Frane,  ann.  1154.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  439  :  Juasei  cessene  ab  usuris 
et  blasphemiis,  sortilegiis,  Lateribus  ;  et 
tam  Talemut,  quam  olii  libri,  in  quibus 
inveniuntur  blasphemiaB  ,  comburantur. 
Characteres  magicos  suspicor  in  coctili- 
bus  lateribus  exaratos.  Scripturas  quas- 
dam  hujusmodi  lateribus  olim  fuisse 
consignatas  testes  sunt  Plinius  lib.  7. 
cap.  56.  ubi  narrat,  Babylonios  Leges  et 
Instituta  publica  coctilibus  laterculis 
tradere  consuevisse  ;  et  Diogenes  Laer- 
tius  ,  qui  refert  Cleantem  ossibus  in 
tegula  adnotasse,  quse  a  Zenone  au- 
die  rat. 

*  Emendandus  Martenius  ex  tom.  1. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  75.  art.  32.  ubi 
prò  Lateribus,  legitur  Caracteribus. 

*  LATERGERIUS,  Qui  laternam  gerit. 
Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach,  bellic. 
cap.  11  :  De  Victoria  optinenda  cum  lumi- 
geriis  et  Latergenis  tempore  noctis...  La- 
tergerii  in  astis  portent  latemas  intus 
lumina  habentes. 

jjc  LATERIA,  [Lecteria  :  «  Una  Late- 
rza cum  duobus  mathelatiis.  (Invent. 
Calixt.  Ili,  an.  1458,  in  Archiv.  Vati- 
cano).»] 

1  LATERINA,  Lateraria,  officina  in  qua 
lateres  flunt.  Tertull.  adv.  Marc.  lib.  2. 
cap.  20.  ubi  de  Hebraeis  et  ^Egyptiis  : 
Mercedes  prò  Laterinis  deductis. 

*  LATERIUM,  Registrum  seu  liber  la- 
tarum.  Vide  supra  in  Lata  1. 

LATERNA,  Lanterna,  interdum  repo- 
nitur  inter  vasa  ac  ministeria  sacra,  ut 
in  Chronico  Casin.  lib.  3.  cap.  57  :  La- 
ternam  argenteam    librarum  8.   Capit. 


ult.  :  Duse  Laternse  argentea  magnse,  et 
una  cotidiana.  Ibidem  :  Laternam  argen- 
team magnam  librarum  5.  cum  nigello. 
Statuta  iEgidii  Episcopi  Sarisber.  ann. 
1255  :  Provideat  etiam  (Sacerdos)  de  phia- 
lis  honestis  ad  vinum  et  ad  aquam,  de 
thuribulo,  de  candelabris,  et  Lanterna,  et 
tintinnabulo  deferendo  ante  Sacerdotem 
in  visitai  ione  infirmorum.  [Conc.  Tolet. 
IV.  inter  Hispanica  tom.  2.  pag.  144  : 
Lampades  et  Lanternas  in  accendendo 
seu  in  estinguendo  per vig il  existat  (cus- 
tos  Ecclesiàe.)] 

Laterna  vitrea.  S.  Altelmus  de 
Laude  Virginum  num.  1  : 

Nec  Laterna  Ubi  vilescat  vitrea,  Virgo, 
Tergore  vel  rasso,  et  lignis  coinpacta  salignis, 
Seu  membranarum  tenui  velamine  facta, 
Quamlibet  aerata  pracellat  forte  lucerna. 

Lanterna,  <pavóc,  in  GIoss.  GraBc.  Lat. 
Isidor.  lib.  20.  cap.  10  :  Lanterna  dieta, 
guod  lucem  habeat  interius  clausam.  Ète- 
nim  ex  vitro  intus  recluso  lumine*  ut  venti 
flatus  adire  non  possit,  et  ad  praebendum 
lumen  facile  ubique  circumferatur.  His- 
toria  Trevirensis  :  Cum  per  mulierem  , 
quse  ei  Lanternam  praebere  videbatur , 
proditus  fuisset,  etc.  Gaufridus  Grossus 
in  Vita  B.  Bernardi  Abbat.  Tiron. 
n.  91  : 

Grandem  Lanternam  radianti  lumino  plenam 
A  nullo  ferri  vidit,  etc. 

[Lanterna  cum  candela  accensa,  in  ve- 
teri  Ceremoniali  MS.  B.  MariaB  Deau- 
rata?.] 

1  Lanterna,  Career  monachicus,  ubi 
delinquens  latere  cogitur.  Statuta  Cis- 
terc.  ann.  1276.  apud  Baluzium  tom.  6. 
Misceli,  pag.  505  :  Lusores  monachi  cum 
taxillis  aententiam  exeommunicationis 
ipso  facto  incurrant .  et  nihilominus 
gravissime  per  quinque  dies  sint  in  cus- 
todia vel  Lanterna  quousque  fuerint  ab- 
soluti. 

Lanterna  Pixalis,  in  Vitis  Abba- 
tum  S.  Albani  pag.  32  :  Lanternam  quo- 
que pixalem  cum  candela  in  choro,  noeti- 
bus,  ut  sic  desides  ac  somnolentos  excita- 
ret,  circumferri  consti tuit.  Pro  graviori- 
bus  autem  culpis,  Lanternam  major em  a 
reo  et  agente  posnitentiam,  in  edito  cen- 
suit  anteferri.  Ubi  observanda  poena 
monachica.  Le  Roman  de  Girard  de 
Vienne  MS.  : 

Feu  et  Lanterne  lor  ot  devant  porte. 

Laternarum  cornea  rum  nescio  cur  in- 
ventionem  adscribat  Alfredo  Regi  An- 
glo-Saxonuin  Asserus  lib.  deillius  rebus 
gestis  pag.  20.  cum  earum  Plautus  et 
alii  memi  neri  nt  :  Excogitavit,  unde  talem 
ventorum  sufflationem  prohibere  potuisset, 
consilioque  artificiose  atque  sapienter  in- 
vento, Lanternam  ex  lignis  et  bovinis  cor- 
nibus  pulcherrime  construere  imperavit  ; 
bovina  namque  cornua  alba  ac  in  una  te- 
nuiter  dolabris  erasa,  non  minus  vitreo 
vasculo  elucent,  etc.  Vide  Sai  masi  um  ad 
Plinium  pag.  166. 

Laternarum  vero  militarium,  quarum 
scilicet  usus  est  in  conducendis  per  noc- 
tem  exercitibus,  inventionem  Manueli 
Comneno  Imperatori  tribuit  Cinnamus, 
a  quo  describuntur  lib.  5.  n.  2.  Vide  Ju- 
lium  Africanum  de  Apparatu  bellico 
cap.  70.  apud  Casaubonum  ad  Sueton. 
in  Julio  cap.  31.  Vide  Latergerius. 

*  Lanterna  Ambulatoria,  Cave» 
species,  machina  bellica.  Tract,  MS.  de 
Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap.  23:  De 
cabia  et  Lanterna  ambulatoria.*.  Lan- 
terna, alias  cabbia,  in  ea  homines  pr se- 
llante» stabant.  Hinc  Lanterne  appelJa- 
tur,  locus  cancellis  ligneis  septus,  in 


36 


LAT 


LAT 


LAT 


Lit.  remiss.  ann.  1394.  ex  Ueg.146.  Char- 
toph.  reg.  eh.  139  :  lcelui  sergent  entra 
de  fait  en  un  petit  cabaret,  que  on  dit  la 
Lanterne,  par  où  Ven  va  ou  celier  dudit 
hostel. 

*  Lanteknekius,  Qui  Lanternam  seu 
facem  praefert  alicui.  Stat.  ant.  Florent. 
lib.  3.  cap.  191.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Tres 
Lanternerii  domini  potestatis  et  duo  Lan- 
temerii  domini  executoris  ordinamento- 
rum  justitiae,  etc.  Lantrenier  vero  Lan- 
ternai* um  artifex,  in  Pedag.  de  Cappi  ex 
Chartul.  21.  Corb.  :  Uns  Lantrenier s  por- 
tans  ouvrée  nosufve,  doil  un  denier. 

La/terna.  Tabularium  sanctae  Geno- 
vefae  Paris,  ann.  1226  :  Cum  controversia 
es.set  Inter  I.  Abbalem  S.  Victor  is,  et  Con- 
ventum,  ex  una  parte,  et  censarios  illos, 
qui  tenebant  censivam  S,  Genove f se  super 
ripam  Beveris,  ex  alia,  de  quibus  conque- 
rebantur  quod  hnpediebant  cursum  aquae, 
tum  propter  Laternam  quam  fundaveranl, 
tum  propter  sedificia,  quae  construxerant 
super  ripam,  eie. 

*  Idem  quod  Latrina,  ut  col  ligi  tur  ex 
Lit.  ann.  1388.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  284.  art.  6  :  Axjgueriis,  tkea- 
tis  (1.  cloacis)  Laternis,  etc.  Ibid.  art.  7  : 
Coathorum  (1.  cloaca  rum),  aygueriarum, 
Latrinarum,  eie.  Hinc  pudendum  mulie- 
bre, nostri  Lanterne  vocabant.  Lit.  re- 
miss, ann.  1397.  in  Reg.  151.  Chartoph. 
reg.  eh.  324:  L  exposa  nt  dist  qufil  s'en 
alast  à  la  Lanterne  sa  mere;  et  adone 
ledit  Deschamps  lui  dist,  mais  va  à  la 
Lendrie  ta  mere.  Ubi  legendum  Lendie, 
ut  videre  est  supra  in  Landica.  Quae 
apertius  efferuntur  in  aliis  Lit.  ann. 
1472.  ex  Reg.  195.  eh.  791  :  Icellui  Cathe- 
laire  disi  au  suppliant  qu'il  estoit  ung  sot 
coquart,  et  quHl  alast  à  la  vulve  immunde 
de  sa  mere.  Unde  Lantemer,  prò  ejus- 
modi  convicio  aliquem  lacessere.  Lit. 
remiss.  ann.  1392.  in  Reg.  142.  eh.  287  : 
Icelli  Jehan  dist  au  suppliant  moult  de 
villenies  en  Vappellant  pluseurs  foiz  filz 
de  putain  et  en  le  Lanternant.  Leidesce* 
eodem  sensu,  in  Stat.  eccl.  Turon.  ann. 
1396.  cap.  77.  ex  Cod.  reg.  1237:  Neque 
obtractaveiit  turpitudinem  feminarum. 
Ubi  versio  Gallica  :  Ne  n'atoucheras  la 
Leidesce  des  femmes. 

LATERSICINIUM.  Gloss.  Saxon.  Al- 
frici  :  Monodia  g.  Latersicinium  :  quasi 
$alicinium.wd.t  is  anes  sones, i. quasi 
unius  cantus. 

*  LATEX  proprie  liquor  fontis  est,  die- 
tus  Latex  quod  in  venis  terrae  lateat,  Isi- 
doro lib.  13.  cap.  20.  prò  quolibet  h umore 
sumunt  Latini.  Papias  in  MS.  Bituric.  : 
Latex,  Vinum  eliam  dictum  quod  in  va- 
sis  lateat.  Laticum  honor  (f.  humor)  id 
est,  vinum.  Latex  Lyaeus,  Virgilio  vinum 
est. 

LATHE.  Vide  Lastum. 

1  LATHINIONES.  Vide  Lacinones. 

ÌLATHOMARE,  Sectis  lapidibus  ins- 
truere,  sepire,  munire.  Statuta  MS.  S. 
Audomari  :  Executores  faciant  foveam 
debite  murari  seti  ZaMoman.  Mei  ius  scri- 
beretur  Latomare,  a  Xoctójjlo?,  Lapicida. 
Vide  Latomus. 

*  LATHONIARIA,  Opiftcium  ex  Utone 
seu  orichalco.  Vide  infra  Lato.  In  ven  t. 
S.  Capei.  Paris,  ann.  1376.  ex  Bibl.  reg.: 
Quasdam  spongia  supra  unum  pedem  ar- 
genti deauratum  de  faclione  Lathoniarige, 
qu&  cotidie  ponitur  super  majus  altare  in 
magna  Missa. 

1  LATHOS.  Vide  Latos. 

LATHRUD,  vox  Wallica,  Boxhornio  in 
Lexico  Cambrico  Llathlud,  vei  Llathrud, 
raptus  mulierum.  Occurrit  in  Legibus 
Hoeli  Boni  cap.  21.  Ita  etiam  legendum 


vide  tur  cap.  10  :  Alterum  de  treis,  id  est, 
de  raptu,  etc. 

LATI.  Vide  Lassi,  Leti  et  Litus. 

1  LATIjE,  Munditiae,  apud  Janssonium 
in  Auctario  Glossar  um  Isidori.  Legen- 
dum Lautias.  Johan.  de  Jan  uà  :  Proprie 
Laucise  vel  Lauticive  dicuntur  deliciosi  et 
delicati  cibi,  vel  mundicise.  Festus  :  Lau- 
tia,  Epularum  magniflcenlia,  etc.  Livius 
dixit  Lautia,  orumf  neutro  genere. 

|  LATIALITER,  Latine,  apud  Sidonium 
Carm.  23.  v.  225.  Martian.  Capellam  lib. 
5.  Mabillonium  tom.  4.  Annal.  Benedict. 
pag.  719.  tom.  5.  pag.  98.  et  in  Actis  SS. 
Benedict.  ssec.  5.  pag.  13.  Colloquium 
cifrici  ad  pueros  apud  Wanleium  de 
antiq.  Litter.  Septemtr.  pag.  196  :  Nos 
pueri  rogamus  te,  magister,  ut  doceas  nos 
loqui  Latialiter  recte,  quia  idiotae  sumus. 
[**  Latiariter,  apud  Richer.  lib.  3.  cap. 

^LATIBULOSUS,  Latebrosus,  in  Ca- 
pitulis  Caroli  C.  Ut.  48.  cap.  7.  et  in 
Actis  S.  Petri  Mart.  tom.  3.  Aprii,  pag. 
679. 

*LATIBUSIS,  Lo  fabro,ìn  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS. 

1  LATICULARIUS,  Laticulosus.  Vide 
Lacticularius. 

LATIFUNDUS,  Late  possidens,  Gloss. 
antiq.  MSS. 

1  LATIGRADUS,  Qui  late  graditur,  seu 
multa  brevi  tempore  peragrat  spatia; 
hinc  metaphorice  Notkerus  Bai  bui  us 
de  Interpreti  bus  Scripturse  cap.  4.  apud 
Pezium  tom.  1.  Anecd.  part.  1.  col.  5  : 
In  Lucam  soligradum  (tibi  sufficiat)  Beda 
Latigradus  adeo  ut  omne  quod  ipsum  re- 
perii Evangelium,  volumen  compmgeret 
in  unum, 

1   LATILOQUENS  ,     irXarjXóyo?.      Gloss. 

LATINARE,  Latine  loqui.  Gloss.  Gr. 
Lat.  :  'Pwyatfto,  Latino.  Ugutio  :  Latinari 
et  Latinizare,  more  Latinorum  se  habere 
et  loqui  :  unde  excellentius  ille  dicitur 
proprie  Latinari,  qui  congrue  loquitur  li- 
ter  is  Latinis  :  nam  Laici  et  Italici  quasi 
barbari  dicli  sunt  respectu  Literatorum, 
Apud  Caelium  Aurelianum  Siccensem 
lib.  5.  Tardar,  passion.  cap.  6.  Lalinare, 
est  in  Latinam  linguam  vertere.  Hinc 
Latinator  dictus  apud  Will.  Tyrium  lib. 
13.  cap.  27.  Petrus  Monachus,  aut  quia 
linguam  Latinam  probe  callebat,  aut 
quia  interpretis  munus  obibat.  Latinis- 
tam,  qui  Latine  loquitur,  vocat  Caesarius 
Eistersbach.  lib.  3.  cap.  2.  [ut  et  Bus- 
chi us  de  Reformatione  Monasteriorum, 
apud  Leibnitium  tom. 2.  Scriptor.  Bruns- 
vie.  pag.  869.] 

LATINARIUS,  Interpres  :  Latin»  enim 
linguae  peri  tum,  inquit  Seldenus,  caete- 
ras,  quae  in  usa,  ita  calluisse  existima- 
bant ,  ut  generale  interpretis  nomen 
non  immerito  ei  inde  donandum  puta- 
rent.  Domesdei  apud  eumdem  :  Godwi- 
nus  Accipitrarius,  Hugo  Latinarius,  Milo 
Portarius.  Latinier,  eadem  notione  apud 
nostros  Scriptores.  Le  Roman  de  Garin 
MS.  : 

Un  Latinier  vieil  ferant  et  homi, 
Mult  sot  de  plet,  et  moult  euresnié  fu. 

Alibi  : 

Latinier  fu,  si  sot  parler  Roman, 
Englois,  Gallois,  et  Breton,  et  Norman. 

Mais  tre  Vacces  au  Roman  des  Ducs  de 
Normandie  MS.  : 

L'Archevesque  Franches  à  Lumeges  ala, 
A  Roti  et  à  sa  geni  par  Latinier  parla. 

Le  Voyage  d'outre-mer  du  Comte  de 
Pontieu  :  Le  fist  requerre  par  Latinier s, 


qu*ele  li  dist  de  quel  linaige  eie  estoit, 
Utitur  etiam  Froissartes  4.  voi.  cap.  87. 
et  89. 

1  LATINERI,  ut  Latinari,  Latine  loqui. 
Miracula  S.  Amalbergae  tom.  3.  Julii 
pag.  Ili  :  Quidam  fullo,  purus  laicus,  qui 
numquam  didicerat  solarti  literam,  obses- 
sus  per  quindenam,  ita  congrue  Latine- 
batur,  quod  vix  aliqui  Clericorum  sibi  res- 
pondere  valuerunt. 

LATINI,  Christiani  Occidental es,  qui 
Ecclesiam  Latinam  agnoscebant,  dicti. 
Vide  Seldenum  ad  Origines  Eutychii 
pag.  154.  155.  1.  Edit. 

Latini,  appellati  Indigenae,  seu  vete- 
res  incolse,  vel  coloni,  in  iis  regionibus, 
quae  a  barbaris  gentibus  pervasee  sunt. 
Speculum  Saxonicum  lib.  1.  art.  6.  g  B  : 
Per  teslimonium  72.  bannilorum,  aut  to- 
tidem  legitimorum  Latinorum,  prout  juris 
ratio  exposcit,  etc.  ubi  ad  margine m,  al. 
Originalium.  Et  lib.  3.  art.  44  :  Et  cum  in 
numero  essent  pauci,  ila  quod  agros  cul- 
turse  tradere  commode  non  possent,  fuga- 
tis  et  interfectis  dominis  Thuringorum, 
reliquam  gentem,  ut  operar etur  terra,  vi- 
vere permiserunt,  talia  imponeates  eis 
jura,  quemadmodum  adhuc  consistunt  in 
conditionibus  Latinorum.  Et  ex  his,  qui 
juri  derogant  suo,  dedititiorum  conditioni 
subjiciebantur.  Et  art.  45.  §  9  :  Werigeldus 
10.  talenta  20.  solidi  et  6.  nummi  cum 
quadrante ,  emenda  est  Latinorum.  Ad 
marginem,  al.  agricolarum.  Vide  Ro- 
mani. [**  In  textu  Germ.  Laten.  Vide 
Lassi,  Leti  et  Liti.] 

1 LATINIOSUS,  Verbosus,  ut  vìdetur. 
Marcii If us  iib.  2.  form.  1  :  Multa  quidam 
et  alia,  quae  Latiniosa  sunt  prosequi,  prò 
eleemosynis  fadendis  testimonia  in  Scrip- 
turis  sanctis  reperimus;  inter  quibus  vel 
ex  quibus  illam  ego  exxstimo  potiorem 
senteniiam  quae  ait  :  Sicut  aqua  extin- 
guit  ignem,  sic  eleemosyna  extinguit 
peccatum. 

1  LATINISTA.  Vide  in  Latinare. 

1  1.  LATINITAS,  Occidens,  ubi  Latina 
lingua  in  usu  in  divinis  offtciis,  et  ubi 
Christiani  Latinam  agnoscunt  Eccle- 
siam. Ordericus  lib.  10:  Urbanus  (IL  PP.) 
generali  sanxerat  auctorilate  et  apostolico 
jussu  inviolabiliter  teneri  coegerat  in 
omni  Latinitate,  ut  universi  qui  Christi 
crucem  acceperant,  nec  iter  in  Jerusalem 
prò  defectione  voluntatis  peregerant,  in 
nomine  Domini  reciprocum  callem  inirent, 
aut  anathemate  per  cussi  extra  Ecclesiam 
posnas'luerent. 

*  2.  LATINITAS,  Jus  Latinorum  seu  in- 
di genarum  et  veterum  colonorum.  Jus- 
tin.  imper.  in  L.  unic.  §  1.  O.  de  Latin, 
libert.  tollenda  :  Cum  enim  Latini  liberti 
ad  similitudinem  antiquae  Latinitatis, 
qu&  in  coloniis  missa  est,  videntur  esse 
introducti.  Et  infra  §  3  :  Jus  Latinum, 
quo  qu&dam  coloniae  gaudebant.  De  eo 
consulendi  Sigon.  de  Antiq.  jure,  etc. 
et  Everard.  Otto  de  iEdilibus  colonia- 
rum  et  municipiorum  cap.  14.  n.  4. 
pag.  503.  edit.  Lips.  ann.  1732.  Vide  in 
Latini. 

LATINIZARE,  in  Latinam  linguam  ver- 
tere, apud  Caelium  Aurelianum  lib.  2. 
Acut.  cap.  1. 10. 

*  LATINUS  Pons,  Navalis,  ex  navigiis, 
quae  Latenae  vel  Lautomiae  dice ban tur, 
compactus.  Vide  in  Pons. 

*  Latina  Sufficienti  a,  Scientia  na- 
valis, ut  videtur.  Elmham.  in  Vita  Henr. 
V.  reg.  Angl.  cap.  63.  pag.  174.  edit. 
Hearn  :  Viris  nobilibus  ad  hoc  praeelectis, 
quantum  Latina  permisit  sufficientia,one- 
ratae  festinis  remigiis  Sequanam  trans- 
currébant  classiculae.  Latin  vero  in  teli  ec- 
tum  sonat  in  Bestiar.  MS.  : 


LAT 


LAT 


LAT 


37 


Et  encore  en  autre  Latin, 
Diex  loue  ouvrters  au  matin, 
Quant  ti  prent  un  homnie  d'enfance 
Eri  bonne  foi  et  en  créance. 

j  LATIO.  Concilium  Senon.  ann.  circi- 
ter  834.  tom.  2.  Spicil.  Acher.  pag.  681  : 
Lausa  cum  adjacentiis  suis,  hoc  est,  vico 
S.  Sidronii  cum  territoriis,  et  sylvis,  et  si- 
mut  Lattone*..  Caprenciis  cum  territoriis 
et  sylvis,  et  simul  put  eolia.  Itaìicum  La- 
ttine portum  significai. 

*  Nomen  est  loci,  qui  in  Chartis  ver- 
naculis  teste  D.  Le  Beuf,  appellatur 
S.  Sidroine  de  Lacon  vel  Lasson  ;  quod 
nomen  ab  Italico  Lattone,  portus,  de- 
ductum  vix  putem,  licet  ibi  exstet  por- 
tus  species, 

LATITIA,  Latitudo,  ut  Longitia,  Lon- 
gitudo  :  utitur  Innocentius  de  Casis 
litterarum  pag.  237.  248.  etc.  Vide  La- 
tura. 

!  LATO,  Laton,  Metallum  factitium 
ex  cupró  et  cadmia,  orichalcum,  Gali. 
Laiton,  olim  Laton,  ut  nunc  Hispanis,  a 
Belgico  Laloen,  Anglis  Latten:  quod 
idem  significat  ;  vel,  ut  quibusdam  pla- 
cet a  Grseco  eXaxpòv,  unde  Hesychius, 

'EXaxpeOs,  ó  TpfTiQv  iru pax» v  eya>v  toO  <ti8Vi- 
pou  TCotpà  toi?  jieTaXXsOatv.  Charta  ann. 
1054  :  Ùonamus  duos  bacinos  de  Latone. 
Nicolaus  Bertrandi  in  Vita  B.  Guillelmi 
Erem.  Augustin.  tom.  4.  Maii  pag.  199  : 
Disciplinabat  enim  se  catenis  tribus 
electri  vel  de  Lato  ne.  Vide  Laton  et  La" 
tonum. 

|  Lato,  f.  Moneta  ex  Latone.  Charta 
ann.  1337.  apud  Ludewig.  tom.  6.  Reìiq. 
MSS.  pag.  13  :  Cum  magni  ficus  Princeps 
dominila  Joannes  Boemia  Rex  nobis  in- 
dulsa, ut  in  civitate  a  bonis  civium  et  ho- 
minum  Sittaviensium  de  marca  qualibet 
unum  Latonem  grossum...exÌgeremusf  etc, 
Sed  f.  leg.  Loto,  ut  infra. 

*Haud  scio  an  emendanda  sit  vox 
Blaton,  eadem  notione,  in  Lit.  re  miss, 
ann.  1394.  ex  Reg.  146.  Ohartoph.  reg. 
eh.  185:  Ouquel  chastel  trouverent...  cer- 
tame quant  Uè  de  Blatons  ou  morceaux  de 
cuivre  à  fourme  de  gettons  non  signez. 
J  LATOMIA.  Vide  Lautumia. 
t  LATOMUS,  Xoctóiaoc,  Lapicida.  Job.  de 
Jan  uà  :  Lathomus,  Casor  lapidum,  La- 
thomia,  Lapidis  casto.  Latomus  sive  lapi- 
cida,^ Epìtome  Consti  tu  t.  Eccl.  Valent. 
tom.  4.  Concil.  Hisp.  pag.  186.  Carpenta- 
rii  ac  Latomi,  apud  Marten.  tom.  2.  Am- 
pliss.  Collect.  col.  1392. 

|  LATON,  L atonia,  ut  Lato.  Charta 
ann.  1382.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  357: 
Tresdecim  candelabra  de  Lettonia  ;  duo 
vasa  de  eodem  metallo.  Vox  Laton  habe- 
tur  in  Cogina. 

1  LATON IUS,  prò  Latomus,  in  Charta 
Dumbensi  ann.  1497.  et  in  Computo  ann. 
1347.  ex  Commentariis  ad  Hist.  Dalphin. 
pag.  89  :  Joanne  de  V arena  Maconeto,  La- 
torno  de  Gratianopoli . 

J  LATONUS,  ut  Lato.  Inventarium  ann. 
1377.  ex  Archivo  S.  Vie  tori  s  Massi  1.  : 
Itera  duos  platellos  cum  armis  Domini 
Francia  de  Latono  fino  bono  et  sufficiente. 
Caliga  (militares)  de  Latono, in  Computo 
ann.  1333.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
278.  hoc  est,  Tibialia  laminis  e  latono 
tecta. 
LATONUS.  Vide  Latus  in  Litus. 
LATOPLAGA,  Plani  ti  e  s,  ager  planus. 
Tabularium  Casauriense  ann.  19.  Lud. 
Imp.  Lot.  fll.  :  Cum  silvis,  stalariis.ripis, 
rupinU,  ac  patulibus,  montibus,  Latopla- 
gis.  [Edidit  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col. 
931.1 

*  LATORALIS.  Charta  ann.  1322.  in  Reg. 
61.  Chartoph.  reg.  eh.  60:  Viginti  libras 
Parisienses  census  annui,  Latoralis  super 


plures  hareditates.  Id  est,  ut  opinor,  as- 
signati,  exigendi  super,  etc. 

1  LAT0R0RUM,  Genus  navis,  sed  latro- 
ciniorum,  Gioss.  Isid.  Graevius  conjicit 
scribendum  :  Latena,  Genus  navis,  sed 
latrocinantiumì  ex  superiori  voce  Laterza: 
quam  vide. 

1  LATOS,  Navis.  Gloss.  Isid.  Papias  : 
Lathos,  Arboris  genus.  Legendum  Lotus, 
Graec.  Xwxóc,  Arbor  frequens  in  Africa, 
ubi  Celtis  dici  tur.  De  Loto  arbore  multa 
Salmasius  in  Exercitationibus  Pli- 
nianis. 

*  LATRANUM.  Vide  infra  Leatorium. 
T  1.  LATRIA,  (Xaxpe(a)  Servitus  qua  soli 

Beo  debet  exhiberi...  Latriensis,  Qui  La- 
triam  impendit.  Joh.  de  Janna.  Vox  no- 
tissima Scrip  tori  bus  Ecclesiasti  ci s. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692  :  Latria  ,  cultiveure  de  Dieu.  Pro 
cui  tu  etiam  Sanctis  exhibendo  legitur 
in  Mirac.  S.  Auctor.  tom.  4.  Aug.  pag. 
54.  col.  1:  Quibus  subjugatis  hactenus  do- 
minati estis  et  ammodo  dominabimini,  si 
in  Latria  ipsius  profeceritìs  et  obsequio- 
sum  cultum  memorali  patroni  ventri  B. 
Auctoris  antiquitus  celebriter  institutum, 
moderno  tempore  et  imposterum  non  di' 
minueritis. 

*  2.  LATRIA,  Aoumemens,  in  jam  lau- 
dato Glossar. 

®  Nostris  a  Latino  Latrare,  Lattrer, 
prò  Abboyer,  dixerunt.  Lit.  remiss.  ann. 
3380.  in  Reg.  117.  Chartoph.  reg.  eh.  35  : 
Le  suppliant  oy  leur  chien  Lattrer  et  aba- 
hier  très-fort,  etc. 

«  LATRINA  Ligni,  Sella  lignea  ventri 
exonerando  accom moda,  vulgo  Chaise 
percée.  Con  sue  t.  MSS.  S.  Crucis  Burde- 
gal.  ante  ann.  1305  :  Tnfirmarius  habet  te- 
nere cameras  infirnxorum...  bene  garnitas 
archalectis  lignorum,  tabulis,  scamnis  et 
sedilibus  et  Latrinis  lignorum.  Latrina^ 
Longuaigne,  in  Glossar.  Lat.  Gali,  ex 
Cod.  reg.  7692.  a  longo  canali  latrinae 
fortassis  sic  dieta  ;  quam  vocem  minus 
bene  de  canali  vel  stagno  interpretatus 
est  Editor  Fabul.  tom.  2.  pag.  160  : 

Noiez  soit  en  une  Longaigne. 

*  Pro  Cloaca,  apud  Jo  in  villa  m  edit. 
reg.  pag.  120.  Unde  convicii  loco  usur- 
pa tur  ibid.  pag.  89.  ubi  Longaingne  le- 
gitur. 

1LATRIX,  Portatilis.  Vita  B.  Caroli 
Comitis  Flandriae,  tom.  2.  Martii  pag. 
194  :  lntro  conscenderunl  per  subtiles  sca- 
las  et  Lalrices. 

LATRO,  Cognitio  de  latrone,  quse  ad 
eum  per  ti  net,  qui  in  feudo  suo  magnam 
justitiam,  seu  jus  gladii  habet.  Charla 
Willel.  Comitis  Pontivi  ann.  1149.  prò 
Monasterio  Persiniensi  :  Concedo  etxam 
ipsis  Monachis  duellum  suum  et  sangui- 
nerà suum,  et  Lalronem  suum  et  catalla 
Lalronis  si  fugerit,vel  deprehensus  fuerit. 
Charta  ann.  1060.  apud  Louvetum  in 
Hist.  Bellov.  :  Nihilque  sibi  omnino  reti- 
nuit  in  villa,  nec  justitiam,  nec  sangui- 
nem,  nec  Latronem,  nec  talliam,  etc. 
[Charta  Balduini  Comitis  Hannoniensis 
ann.  1086.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag. 
268  :  Locum  illuni  ab  omni  saculari  leg  e 
vel  consuetudine  liberum,  hanno  scilicet, 
Latrone,  inventione,  furto,  foro...  tradtdi 
S.  Petro  Principi  Apostolorum,  Camobii 
Hasnoniensis,  sub  manumAbbatis.]  Charta 
Brunonis  Abbat.  Dervensis  in  Tabul. 
Persi n.  Monaster.  :  Quod  neque  bannum, 
neque  corvàdam  neque  ullam  ibi  accipiet 
consuetudinem,  vel  justitiam,  vel  Latro- 
nem,  nisi  forte,  quod  absit,  castelli  sui 
proditorem.  Exstat  Charta  Goffridi  Du- 
cis  Normann.  et  Comitis  Andegaviae,  in 
Tabul.  Andegav.  qua  concedit  praedia 


aliquot  Ecclesiae  S.  Laudi,  cum  sanguine 
et  Latrone,  cum  incendio,  et  raptu,  et 
murtro.  Alia  Willel  mi  Nothi  :  Sciatis, 
quod  Abbati  Aitisi  socam,  teloneum  et  La- 
tronem... habere  concedo.  Occurrit  non 
semel.  Le  Roman  de  Rou  MS.  : 

Et  tant  franchise  leur  donna, 
Come  le  Due  en  sa  terre  a, 
Ha  ont  le  murdre  et  le  Larron, 
Le  rap,  Tomecide,  l'arsoli. 

[Idem  auctor  alibi  Lerrés  vocat  latronem 
seu  praedatorem  : 

Hastainz  li  Lerrés  l'essili*, 
L'avoir  emprist,  puis  l'alunna.] 

Làtrocinium,  eadem  notione.  Charta 
Henrici  I.  Reg.  Angl.  apud  Spelman- 
num  :  Sacam  et  socam  habere  in  totam 
terram  suam  et  Latrocinium,  etc.  Chro- 
nicon  Besuense  :  Clamantem  in  atrio  S. 
Martini  de  Montusca  justitiam  et  Latro-* 
cinium. 

Justitia  Latronum.  Hugo  Flavinia- 
censis  in  Chron.  pag.  132:  Justitiamque 
Latronum,  qui  in  bannum  inciderunt,  et 
sanguìnis,  qui  effusus  fuerit,  sive   Vice- 

dominarium   placitum concessimus. 

Aresta  ann.  1257.  in  1.  Reg.  Pari  a  m.  f. 
5  :  Item  dicit,  quod  habet  justitiam  Latro- 
nist  et  pò  test  Latronem  capere  et  justi- 
tiare,  etc.  Vide  Stabi  li  menta  S.  Ludovici 
lib.  1.  cap.  38.  et  ibi  Notas  nostras, 
Consuetud.  S.  Audomari  art  7.  Heme- 
raeum  in  Aug.  Viromand.  in  Regesto 
pag.  47.  etc. 

Làtronis  Redditio.  Charta  Ludovici 
Regis  ann.  1144.  in  Tabul.  S.  Dionysii: 
Corveias,  omne  carretum,  palagium,  ex- 
peditionem,  Latronis  redditio  nem,  fossa- 
torum  castelli  sui  relevationem ,  etc. 
Charta  Phiiippi  Regis  ann.  1275.  ex 
Tabular.  S.  Germani  Paris.:  Et  quot 
homines  seu  hospites  ipsorum  Abbatis  et 
conventus...  de  conducendis  et  adducen- 
dis  Latronibus  et  aliis  malefactoribus, 
quando  ex  parte  ipsius  Propositi  nostri 
de  Castro  forti  super  hoc  requirebantur, 
quod  quidem  ipsi  homines  facere  consue- 
verant,  de  calerò  sint  quiti,  liberi  et 
immunes. 

1  Latronis  Redemptio.  Charta  An- 
selli  Episc.  Bellovac.  ann.  1099:  In 
molendinis  ad  Capitulum  pertinentibus 
et  in  aliis  quibus  conceditur  cavalla  aut 
alia  substantia  seu  redemptio  Latronis, 

Justitja  de  suo  Latrone  residente,  in 
veteri  Inquesta  in  Regesto  Phiiippi  Aug. 
Herouvalliano  fol.  130. 

Judicium  de  Latronibus  cum  manuo- 
pere  captis ,  apud  Will.  Thorn.  ann. 
1283.  id  est,  qui  in  flagranti  delieto  ca- 
piuntur,  cum  ipso  furto,  furtum  haben- 
tibus  in  manibus  :  forensi  bus  Anglis,  a 
thiefe  laken  with  the  manuer.  Ubi  •  prò 
manti  opere ,  manu  habere  ,  resti tuit 
Somnerus.  Vide  Furtum. 

*  Latronis  pcenam  haud  vulgarem 
indicit  Charta  Rich.  reg.  Angl.  apud 
Rymer.  tom.  1.  pag.  65  :  Latro  autem  de 
furto  convictus ,  tondeatur  ad  modum 
campionis,  et  pix  bulliens  super  caput 
ejus  èffundatur,  et  piuma  pulvinaris  su- 
per caput  ejus  excutiatur  ad  cognoscen- 
dum  eum,  et  in  prima  terra,  qua  naves 
applicuerint,  projiciatur.  Se  veri  us  aequo 
quibusdam  in  locis  animadversum  in 
latrones  domesticos,  cum  de  leviori 
furto  agebatur,  judicavit  S.  Ludovicus 
ex  Reg.  Olim.  parlam.  Paris,  ad  ann. 
1260  :  Intimatum  fuit  domino  regi  quod 
in  baillivia  Turonensi  erat  prava  qua- 
dam  consueludo,  videlicet  quod  quando 
aliquis  homo  vel  aliqua  mulier  furabatur 
domino  suo,  de  cujus  familia  erat,  unum 
panem,  vel  imam  gallinam,  vel   unum 


38 


LAT 


LAT 


LAT 


potuvn  vini  ;  si  posset  inde  convinci ,  ali- 
quod  membrum  propter  hoc  amittebat. 
Dominus  rex  amovit  istam  consuetudi- 
ne™. Nostris  Lette ,  Latro  ;  unde  Lereriet 
latrocini  uni.  Glossar.  Lat.  Gali.  ann. 
1352.  ex  Cod.  reg.  4120  :  Depr  adatto,  Le- 
rerie  sive  roberie.  Le  Roman  de  Garin  : 

Lerres,  traitres  et  briseres  de  chemins. 

Cbron.  Bertr.  Guescl.: 

Sires,  font  les  faourgois,  c'esl  un  lerre  prouvez. 

Liers,  in  Vita  J.  0.  MS.: 

Pour  chou  nel  disi  Judas  niant 
Qu'il  ait  cure  de  poure  gant, 
Mais  Liers  ert  et  usuriers. 

Liatte  et  Lierre,    apud    Joinvill.    edit. 
reg.  pag.  87.  et  150. 

Latro  Mancipiorum.  In  Pacto  Chil- 
deberti  et  Ohlotarii  Regum  cap.  7:  Qui 
mancipia  aliena  injuste  tenet. 

Latro,  Proditor,  Traitte.  Oharta  Gui- 
donis  de  Rupe  ann.  1205  :  Quia  pto  eo, 
quod  locutus  sum  cum  Galteto  de  Man- 
arevilla  de  ptoditore  et  Latrone  domini 
mei  Regìs  Francia,  et  propter  probrum, 
quod  dixit  eidem  Gallerò,  qui  ptoditor 
erat  domini  Regis  Francia,  etc.  Capit.  3. 
Caroli  M.  ann.  806.  cap.  2.  et  lib.  3.  cap. 
23  :  Si  hoc  jutate  non  potuerit,  et  ab  alio 
convictus  fuerit,  quod  Latronem  in  kospi- 
Ho  suscepisset,  quasi  Latro  et  infidelis 
judicetur  :  quia  Latto  infidelis  est  nostro 
regno  Francorum,  et  qui  illum  suscepit, 
similis  est  UH. 

1  LATR0CINALIS,  Spectans  latronem, 
rapax,  praedatorius.  Lattocinalis  invasit 
manus,  apud  Apuleium  Kb.  2.  Miles. 
Latrocinalia  castra  perrupit,  apud  Am- 
mianum  lib.  27.  cap.  2.  Latrocinales  globi 
vicina  acrius  incursabant,  lib.  31.  cap.  16. 
1  Latrocinaliter,  More  latronum, 
apud  Mar tian.  Capellam  lib.  6  :  Latro- 
cinaliter  interimere. 

*  Nostris,  Larrechineusement  et  Lar- 
recineusement.  Lit.  remiss.  ann.  1366.  in 
Reg.  97.  Chartoph.  reg.  eh.  143:  Icelle 
Ysabel  prist  Larrerhineusement  en  Vostel 
dudit  Guillaume  trois  mitons  de  four- 
ment.  Alias  ann.  1390.  in  Reg.  138.   cb. 

175:  Jeanne   la    Mongnesse emporta 

Larrecineusement  une  cote  de  pers.  Lar- 
roncin&xsement,  in  aliis  an.  ejusd.  ibid. 
eh.  387. 

LATROCINIUM.  Vide  Latro,  et  Conci- 
liabulum. 

LATR0GINIUS,  Latro.  Pactus  prò  te- 
nore pacis  Ohildeberti  et  Clotharii  Re- 
gum cap.  1:  Id  ergo  decretum  est,  ut 
apud  quemeunque,  post  inter  dictum,  La- 
trocinio comprobatur,  vita  incyrrat  pe- 
riculum. 

1  LATR0ISMUM,  prò  Latrocinium. 
Oharta  ann.  1123.  apud  D.  Calmetum 
Hist.  Lotharing.  tom.  2.  col.  cclxxi  : 
Si  bannalis  eorum  pacem  fregerit,  vel 
Latroismum  fecerit,  extraneus  quoque  si 
super  bannum  eorum  fugerit,  pradictus 
Dominus  sine  licentia  Abbatis  et  conductu 
mini8terialis  capere  eum  non  poteHt. 

1  LATR0LAB0N  ,  Forfex  medicinalis, 
ut  ex  Gloss.  exponitur  in  Vertibella. 
Ibrida  vox,  ut  videtur,  a  Latro  et  Xa6<iv 
deducta. 

1  LATR0NA,  Mulier  quae  latrocinatur. 
Gali.  Larronesse.  Con  su  et  ud.  Brageriaci 
art.  83  :  Si  quis  bonus  homo  et  boni  status 
propter  importunitatem  cujusdam  vilis 
persona?  motus  dìxerit  seu  vocaverit  dic- 
tam  vilem  personam,  seu  modici  status, 
ribaldam  seu  ribaldum,  latronem  seu 
Latronam,  aut  tales  injurias  verbosas  in 
eos  int  alerti,  dutn  tamen  manus  injectio 
non  interveniate  talia  verba  et  injuria 
minima  reputabuntur. 


*  LATR0NALIS,  Ad  latronem  spectans. 
Mirac.  S.  Martial.  tom.  5.  Jun.  pag.  555. 
col.  2  :  Latronali  custodia  eum  manti- 
pandum  ira  saviente  proclamante  Vide 
Latrocinalis. 

1  LATR0NICULAT0R.  Vide  Latruncu- 
lator. 

\  LATRONIGUS,  Qui  Latronis  est.  La- 
tronica  licentia ,  Sallas  Malaspinas  de 
Rebus  Siculis,  apud  Stephanum  Balu- 
zium  tom.  6.  Misceli,  pag.  312. 

*  LATRONISSA,  Latro  femina,  Gali. 
Larronnesse.  Charta  Nicol.  Andegav. 
episc.  ann.  1275.  in  Chartul.  priorat.  de 
Guilcio  fol.  50.  v°  :  Si  caper ent  aliquos 
latronem,  Latronissam,  latrones  aut  La- 
tronissas,  etc.  Vide  Latrona. 

LATR0PR&DARI.  Gloss.  MS.  Reg. 
1197;  Grassa!  ur^  Latropradatur. 

1  LATRUNGIAT ,  Per  naves  pugnat. 
Gloss.  Isid. 

LATRUNCULATOR  ,  XYjerco8tc5xTY]c ,  vox 
Ulpiano  nota.  Julianus  Antecessor Cons- 
tit.  15  :  Cumque  in  provinciis  Prasides' 
justi  mittuntur,  superfluum  est  Latrun- 
culatores  mittere,  et  eos  quos  Biocolytas, 
id  est,  qui  viole  ntias  prohxbent,  vel  apho- 
plistas  vocant,...  mitlere.  [Perperam  in 
Glossis  Lat.  Grsec:  Latro niculator,  Xyj<jro- 
8h£xt7)c]  L**  Vide  Glossar,  med.  Graeeit. 
in  hac  voce  col.  808.] 

LATRUNCULI,  Excursores,  praecurso- 
res  exercitus,  seu  potius  milites,  qui  in 
insidiis  latent.  Thwroczius  in  Andrea 
Rege  Hungar.  cap.  43  :  Is  autem  qui 
ferebat  litteras,  captus  est  a  Latrunculis 
Andreas  Regis,  et  ad  eum  ductus.  Latrun- 
culos  vocat  Miscella  anno  23.  Leonis 
Isauri,  quos  Theophanes  ttovoCfòvovc,  ubi 
de  Solimanno  :  Ao^wv  lv  puptoig  p.ovo£co- 
vot;  xà  t5jc  'AfftdkcSoc  y5js  pipy).  Ubi  (jlovo^cS- 
vouc,  milites  levis  armatura  reddit  Goa- 
rus.  Vide  Nonium  in  Latrocinari. 

*  1.  LATRUNCULUS,  Miles  stipator. 
Vita  S.  Lugid.  tom.  1.  Aug.  pag.  343. 
col.  2:  In  illa  hora  filius  regis  Felanus, 
filius  Dimma,  cum  suo  Latrunculo,  per 
eamdem  viam  venti.  Vide  Latrunculi. 

*  2.  LATRUNCULUS.  [Latro  :  «  Comu- 
nitates  insignes  -diete  senescallie  de 
licentia  dicti  domini  senescalli  congre- 
ga tas  prò  deffencione  et  tuitione  patrie 
diete  senescallie  contra  Anglicos,  ìnimi- 
cos  et  Latrunculos  patriam  diete  senes- 
callie discurrentes  et  depredantes.  » 
(B.  N.  01  air.  Sceauxt  v.  234,  p.  5,  an. 
1382  il 

1  LATTUNATUS,  Factus  vel  tectus  ex 
Latone  seu  aurichalco.  Computum  ann. 
1333.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  278  : 
Item,  solvit  prò  gamberiis,  cossalis  brache- 
riis  prò  ante  et  retro  et  gantis  Lattunatis, 
une.  in.  taren.  xn.  Vide  Lato. 

1  LATUBRIS.  Glossae  Isidori  :  Palla 
Latubres,  Legendum  Palla  lugubrest  quae 
eaedem  sunt  ac  Palla  sepulcrales,  de 
quibus  suo  loco. 

*  LATUM,  prò  Latus.  Oharta  ann.  1152. 
apud  Lam.  in  Delie,  erudit.  inter  not. 
ad  Hodoepor.  Oharit.  part.  3.  pag.  1161  : 
Latum  unum  tenet  in  terra  Iscialchi  filii 
quondam  Morandi,  aliud  Latum  tenet  in 
terra  Angirelli,  etc.  Alia  ann.  1053.  apud 
Murator.  in  Antiq.  Estens.  pag.  202: 
Cum  meam  portione,  quae  est  medietatem 
de  una  petia  de  terra,;,,  quae.*.  Lato  uno 
tenet  in  Simitula,  et  alio  Lato  tenet,  etc. 
Non  semel  ibi. 

1  LATUMI^.  Vide  Lautumias. 
LATURA,  Quod  prò  onere  ferendo  ac- 

Cipit    bajulus,   Saìmasio  :    qpopà  epyarov, 

in  Gloss.  Graec.  Lat.  unde  emendandus 
locus  alter,  epyaTou  9opa,  laticia.  Gloss. 
Lat.  Grasc:   Latura,  cpópexpov.    Vectura, 


q>ópeTpov.  Vetus  interpres  ad  Juvenalis 
Sat.  19.  v.  142. 


Et  duo  Cortes. 


Lecticarios  ait,  quorum  Laturas  locertit^t 
securus  Circenses  expectem.  Ita  e  nini 
legendum,  prò  Laturus. 

LATURARIUS.  Bajulus,  qui  fert  onus. 
Papias  :  Corbulo  gestator  manualis,  La- 
turarius.  Ita  Codex  MS.  prò  Latuarius. 
S.  Augustinus  Serm.  de  Temp.  50.  cap. 
8  :  Quid  sint  pauperes,  quibus  damus,  nisi 
Laturarii  nostri  per  quos  in  coelum  de 
terra  migramus  f  Da,  Laturario  tuo  das, 
ad  cosi  um  portat  quod  das.  Eadem  ha  bei 
Serm.  245.  cap.  7.  Occurrit  etiam  apud 
Firmicum  et  S.  Fulgentium  Homil.  60. 

1.  LATUS.  Juxta,  Lez.  Pactus  legis 
SalicaB  ti t.  8.  %  1  :  Si  quis  vero  pomarium 
domesticum,  aut  perarium  deintus  curie, 
aut  Latus  curie  furaverit,  aut  capulave- 
rit.  Ubi  Glossa  marginalis,  aut  extra 
clausuram.  Lez  et  coste,  in  Consuet. 
Sanpaulensi  art.  36.  41.  Atrebat.  art. 
105.  119.  Lillensi  art  83.  Hannoniensi 
cap.  77.  et  Bononiensi  art.  172. 174.  Vide 
Delatus  et  Legati  a  latere. 

|2.  LATUS,  us,  Latitudo.  Charta  ann. 
1251.  e  Ohartulario  S.  Vandregesili  tom. 
1.  pag.  1127  :  Sicuti  se  praeportat  integre, 
longo  et  Latu,  a  kemino  Regis,  qui  ducit 
apud  Calidum-beccum.  [**  Abentes  finis 
de  uno  latu  et  uno  capu  bia  publica,  in 
eh  art.  ann.  849.  apud  de  Biasio,  Series 
princip.  Salem,  num.  2.  pag.  10.  et  pas- 
sim in  eh  arti  s  Longo  bard.]  Gali.  En 
long  et  en  large  ;  En  long  et  en  Lei,  in 
Charta  ann.  1310.  ex  eodem  Chartulario 
S.  Vandregisili  tom.  1.  pag.  20.  Vide 
Leda  3. 

*  3.  LATUS,  Vectigalis  species ,  idem 
forte  quod  Lastagium.  Oapit.  pacis  ad 
calcem  Statut.  Massil.  MSS.  cap.  59  : 
Item  quod  cives  Massiliae...  sint  perpetuo 
quitii  et  liberi  de  facto  Latuum  navium 
et  galearum...  Item  quod  occasione  La- 
tuum navium  seu  galearum  vel  aliorum 
lignorum  nienti  solvere  teneantur  et  hac 
perpetuo  gaudeant  liberiate.  Vide  supra 
Lastingha.  f**  Confer  Laudus  1 .] 

*  4.  LATUS,  Pars.  Stat.  Mutin.  rubr. 
278.  pag.  53.  v°  :  Cum  sit  quod  homines 
de  Villanova  a  Latere  mane  situlas  exinde 
habeant  maximam  utilitatem,  eie» 

*  5.  LATUS,  Panni  vel  teìae  latitudo, 
Gali.  Le.  Lit.  remiss.  ann.  1353.  in  Reg. 
82.  Chartoph.  reg.  eh.  83:  Duo  paria 
linteaminum,  quodlibet  de  duobus  Latis, 
etc.  Necrolog.  Paris.  MS.:  Unum  lectum 
cum  pulvinari,  quatuor  lintheaminibus 
de  duobus  Latis  quodlibet  lintheamen. 
Hinc  nostri  Le,  prò  Large,  Latus,  pia- 
nus,  dixerunt.  Ohrist.  Pisan.  in  Carolo 
V.  part.  1.  cap.  17  :  De  corsage  estoit 
hault  et  bien  forme,  droit  et  Le  par  les 
épaules.  Acuto  opponitur  in  Lit.  remiss, 
ann.  1400.  ex  Reg.  155.  eh.  370:  Deux 
mesgles,  que  Ven  dit  pioches,  à  labourer 
ès  vignes,  Vune  Lèe  et  Vautre  ague. 

*  6.  LATUS  Grossus,  f.  Qui  in  usu 
circumfertur.  Charta  ann.  1457.  inter 
Leg.  Polon.  tom.  1.  pag.  187  :  Qua  qui- 
dem  quinquaginta  millia  marcarum  La- 
torum  grossorum  ab  eodem  doni.  Casi- 
miro rege...  percepisse  praesentibus  reco- 
gnoscimus.  Vide  supra  Grossus  3. 

0  7.  LATUS.  A  La.tere,  Seorsim,  sepa- 
rate, Gali.  A  part.  Lit.  remiss.  ann.  1417. 
in  Reg.  170.  Chartoph.  reg.  eh.  20  :  Jaco- 
bus  Lietart  venit  locutum  a  Latere  et 
secreta  dicto  reo,  etc. 

*  8.  LATUS ,  prò  Elatus ,  celebratus. 
Vita  S.  Caii  tom.  7.  Sept.  pag.  396.  col. 
1  :  Sanctum  virum  totis  prazeoniis  Latum 
anhelo  spiritu  sxpissime  requirebant. 


LAV 


LAV 


LAV 


39 


*  LATUSGA,  prò  Lactuca,  Gali.  Laitue. 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692: 
Latusca,  Letue. 

1  LATDSFINIS,  Limes  lateralis.  Vide 
Caput  finis. 

<  LATZ0N1UM,  Hastile,  in  Amalthea. 

1  LAVACRIUS,  vel  f.  Levacrius,  Idem 
quod  infra  Levamen,  Relevium.  Tab u la- 
ri um  Calense  pag.  127  :  Noverilis  quod 
in  nostra  constitutus  prsssentia  dìclus 
Gaufndus  de  Idilliaco,  magistro  Philippo 
fratri  suo  quitavit  Lavacrios  de  omnibus 
et  de  terra  venerabilis  dominee  Abbatisse 

de  Kala  sitis  in  Castolaria  de  Milliaco 

Actum  an.  D.  MGCXXX1X. 

]  LAVAURUM,  Vas  vinarium.  Duo  La- 
vacro ad  tenendum  vinunx  argentea,  in 
Charta  ann.  1406.  apud  Rymerum  tom. 
8.  pag.  428. 

^  LAVADOR ,  apud  Arvernos ,  idem 
quod  Sudari  um.  Inventari  um  Ecclesiae 
Aniciensis  ann.  1444  :  Ilem  duos  Lava- 
dors,  sive  sudarla  telle  (telae)  prò  mortuis 
et  unum  sandale  nigrum  prò  sepulturis. 

1 LAVANGHIA,  Nivis  moles  excidens  e 
montibus,  Lavange  apud  Dalphinates, 
quibusdam  aliis  Avalange  vel  Avalanche. 
Òharta  ann.  1323.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  41.  col.  2  :  Item,  quod  idem  Guigo 
Czuppi  Castellanus  nemus  Domini  desu- 
per burgum  S.  Laureata  scindi,  destrui 
et  colligi  fecit  in  maximum  pr&judicium 
D.  Daìphini,  et  in  magnum  damnum  et 
periculum  parrochias  S.  Laurentii  et 
domus  D.  Dalphiniy  qua  est  et  remansit 
in  magno  periculo  Lavanchiarum  et  rui- 
narum  propter  destructionem  nemoris 
pradicti. 

LAVANDARIUS,  Lavandarta.  Papias  : 
Fu  Ilo,  Lavandarius,  decorator.  [Cnron. 
Senoniense  Iib.  4.  cap.  19.  tom.  3.  Spi- 
cil.  Acher.  pag.  396  :  Ecclesia  Senonien- 
sis  duos  carpentarios  haberet ,  unum 
coquuni,  adcratatorern  unum,  Lavanda- 
rium  unum,  sutorem  unum,  piscatores 
duos.  Ibidem  recurrit  lib.  5.  cap.  8. 
pag.  427.] 

Lavander,  Idem,  qui  Lavandarius  : 
unde  GaJlis  Nostratibus  Lavandier. 
Versus  descripti  in  Grammatica  MS. 
Smaragdi  : 

Me  est  Sinscalcus  vere,  Buticlarius  Ale, 
lite  Lavander  adest,  etiam  Focarius  ille. 

1  Lavanderius.  Consuetud.  Tolosss 
rubrica  de  debitis  art.  1  :  Nec  Lavande- 
ria vel  filanderiae  lini  vel  lana,  pannos, 
nec  vestes,  nec  sericum,  nec  filata  sibi 
tradita  non  possunt  vendere  nec  pignori 
obligare. 

~  Lavandarus,  ut  et  Lavandarius, 
Servus  pannis  eluendisaddictus.  Charta 
ann.  1092.  apud  Murator.  tom.  5.  Antiq. 
Ita],  med.  aevi  coi.  217  :  Insuper  et  qua- 
tuor  manuales  personas  ad  serviendum 
dedit,  scilieet  pistorem,  cocum>  Lavanda- 
rum  et  bifulcum.  Alia  ann.  867.  ibid. 
col.  514  :  Donamus  ibidem  alios  servos 
nostros  manuales  ministeriales....  Gotte- 
fredo  Lavandarius  cum  Froumberga 
uxore  sua. 

*  1.  Lavanderia,  Lotura,  Gali.  La- 
vanderie.  Testam.  Guill.  de  Meled.  ar- 
chi ep.  Senon.  ann.  1376.  in  Reg.  108. 
Chartoph.  reg.  eh.  338:  Itera  legamus... 
Arnoleto  Dorezeaus  domum  nostram,  in 
qua  moratur  lotrix  nostra,  et  in  qua  fit 
Lavanderia  nostra,  Pro  Lotrix,  vide  mox 
Lavanderia  3. 

*  2.  Lavanderia,  Officium  in  eccle- 
sia Lugdunensi,  cujus  est  pannis  eccle- 
siae eluendis  invigilare.  Acta  MSS.  capit. 
ejusd.  eccl.  ad  ann.  1346.  fol.  124,  v°.  col. 
1  :  Cum  dominus  Hugo  de  Givorgio  pres- 


byter,  tenens  officium  Lavanderia  in 
ecclesia  Lugdunensi,  eie. 

1 3.  Lavanderia,  Lotrix,  Gali.  Lavan- 
dier e.  Computus  ann.  1333.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  280:  Pro  cannis  duabus 
de  panno  prò  tunica  Lavanderia  domini 
Andrea,  fior.  11.  Rursuin  occurrit  infra 
pag.  334. 

1  Lavendaria,  Loturae  officium. 
Charta  ann.  1260.  e  Chartul.  S.  Vandreg. 
tom.  1.  pag.  859:  Ego  Laurentius,  dictus 
de  Atrio,  Burgensis  de  S.  Vandregesillo 
vendidi...  Conventui  ejusdem  loci  prò 
cenlum  solidis  Turon.  decem  solidos  an- 
nui redditus...  assignatos  supra  ministe- 
rium  meum  Lavendaria,  quod  habeo  in 
Abbatta  eorumdem  Religiosorum. 

Lavandarium.  Tabular.  Casauriense 
ann.  969:  Et  fine  fluvio  Cornano,  et  ipsa 
via,  qua  per  gii  ad  Leguniano,  quomodo 
venit  ad  ipsum  vadum  de  ilio  Lavandario 
in  fluvio  Cornano.  Regino  de  Ecclesiaste 
disciplina,  cap.  68.  de  Corporali  :  Et 
quando  abluilur  a  Sacerdote,  Diacono  vel 
Subdiacono,  primo  in  Ecclesia  in  loco  et 
vase  ad  hoc  pr  aparato  abluatur,  eo  quod 
ex  dominico  Corpore  et  Sanguine  infec- 
tum  sit  :  post  hac  a  Lavandario  in  nitido 
loco  paretur.  al.  reponatur.  Ubi  lavanda- 
rium, idem  est  quod 

Lavandaria,  Lavacrum,  Lavanderie, 
in  quo  panni  eluuntur,  quae  vox  occurrit 
in  Notis  Tyronis  pag.  184.  et  in  Statutis 
Corbeiensib.  pag.  2.  [**  ubi  Lavendaria, 
apud  Guerard.  post  Irmin.  pag.  307.] 

*  Lavandria,  Locus  ubi  panni  eluun- 
tur. Chartul.  Virzion.  fol.  7  :  Solaria 
duo,  cellarium,  coguina,  fenile,  Lavan- 
dria, pislrinum,  etc. 

1  LAVANHiE,  Purgamenta,  elutia, 
Gali.  Lavures.  Capitul.  Gener.  MS.  S. 
Victoris  Massil.  ann.  1322  :  Ordinamus 
quod  Helemosinarius  f rag  menta  sive  reli- 
guias  mensarum  Abbatis  et  ubicumque  in 
Monasterio  fiant,  et  Lavanhas  coquina- 
rum  et  fumi  percipiat.  In  altero  exem- 
plari  habetur  Lavaycha, 

1  LAVANTAILLE.  Usus  Sangerman.  in 
Probat.  I-list,  ejusdem  Monasterii  pag. 
143.  col.  1  :  Duo  monachi  in  flosculis  suis 
accipient  cereos  de  manibus  Converso- 
rum,  et  ibunt  per  Lavantaille.  An  locus 
ante  alam,  seu  Latus  Ecclesiae,  Gali. 
Aile? 

LAVARGHA.  Ugutio  ;  Stiricios,  vel  stru- 
cios,  herba  est,  quam  quidem  vocant  La- 
varcham,  quia  plerique  ex  ea  lanam  la- 
vant.  Leg.  Lanariam,  ut  est  in  Cod. 
Navarr. 

LA  VARI  dicuntur  capita  Monachorum, 
cum  rad  un  tur,  in  Poenitentiali  S.  Co- 
lumbani  cap.  9:  Poenitentes  fratres 
guamvis  opera  difficilia  et  sordida  effi- 
ciant,  non  Lavent  capita  nisi  Dominica, 
id  est,  octava  :  si  autem  15.  diebus,  aut 
certe  propter  fluentium  capillorum  incre- 
mentum,  arbitrio  senior is  unusquisque  in 
Lavando  utatur.  Cumeanus  Abbas  de 
Mensura  Poenitentiarum  cap.  12:  Lava- 
crum capitis  potest  esse  in  Dominica,  et 
in  lixivio  pedes  Lavare  licet,  etc.  Vide 
Regulam  S.  Pachomii  cap.  52.  54. 

1  LAVARIUM,  Pel  vis  ad  lavandas  ma- 
no s,  Gali.  Bassin.  C oronatio  Regis  Hun- 
gariae  apud  Ludewig.  tom.  6.  pag.  341  : 
Ad  mensam  prandenti  sua  Majeatati  hi 
servibunt  :  Lavarium  porriget  dominus 
Andreas  Dozy  :  maritile  porriget  dominus 
Palatinus. 

*  LAVASSERIUS,  Fullo.  Charta  ann. 
1335.  in  Reg.  70.  Chartoph.  reg.  eh.  239  : 
Convocatis  etiam  suprapositis  omnium 
ministeriorum  Carcassona,  scilieet...  La- 
vasseriorum,  aluderiorum,  pellipariorum, 
etc.  Vide  Lavandarius. 


*  1.  LAVATOR ,  Eodem  intellectu. 
Charta  ann.  1230.  apud  Cene,  inter 
Cens.  eccl.  Rom.  :  In  quo  Consilio  etiam 
interfuerunt  capitanei  Lavatorum  S.  Pe- 
tri  majoris,  et  capitanei  illorum  de  S. 
Christoforo,  etc. 

*  2.  LAVATOR  inter  servientes  mona- 
chorum recensetur,  in  Charta  Henr.  III. 
imper.  ann.  1056.  tom.  1.  Hist.  Trevir. 
Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  400.  col.  2  : 
Servientes  vero... ^  vel  pistores,  bavarii, 
aut  piscatores,  coci  aut  Lavat  ores,  eie. 

1.  LAVAT0RIUM,  T^cr/mov,  in  Gloss. 
Lat.  Graec.  [*  In  edit.  TC>.i<yt|xov,  Labato- 
rium,  ex  mutatione  v  in  b  Leg.  vero 
nXvqjLÓc]  Wiìl.  Britto  in  Vocab.  MS-: 
Luter,  dici  tur  Lavatorium,  et  quodeum- 
que  vas  purgando  sordibus  deputatum. 
Ita  Lavoir  Picardi  nostri  vocant  vasa, 
in  quibus  panni  eluuntur.  Pro  tonstrina 
monachorum  videtur  usurpare  Eckear- 
dus  Junior  de  Casib.  S.  Galli  cap.  11  : 
Veniunt  in  pyrale,  et  inde  Lavatorium, 
nec  non  proximum  pyrali  scriplorium,  et 
has  tres  regulanssimas  pra  omnibus ,  quas 
unquam  viderint.  asserebant  esse  offici- 
nas.  Lavaloria  et  domus  lavatoria,  in 
Chron.  Trudon.  lib.  10.  pag.  470.  et  473. 
neque  enim  Goklasto  assentior,  qui  La- 
vatorium apud  Eckeardum,  vaporarium 
aut  sudatorium  interpretatur.  Lavatorii 
domus,  apud  Matti).  Paris  in  Vitis  Ab- 
bai S.  Albani.  Bernardus  Monach.  in 
Consuetudin.  Cluniac.  MSS.  cap.  54  ; 
Sumptoque  urceo  abluendis  manibus  pr se- 
paralo, Lavatorium  petit  :  primitus  qui- 
dem manus  et  faciem  lavat,  etc. 

Lavatorium,  ubi  manus  lavant  Mo- 
nachi, priusquam  eant  ad  refectorium. 
Li  ber  Ordinis  S.  Victoris  MS.  cap.  35. 
de  Refectorio  :  Quando  percutitur  cymba- 
lum,  si  Fratres  in  Ecclesia  fuerintt  exeant 
cum  Processione  ad  Lavatorium. 

1  Lavatorium,  Cornu  altaris  ubi  Sa- 
cerdos  lavat  manus  sacra  faciendo. 
Charta  ann.  1503.  apud  Madox  Formul. 

Anglic.  pag.  339  :  Presbiter celebrans 

post  Evangelium  cujuxlibet  Mis.sas  prse- 
dictsR,  antequam  ad  Lavatorium  sediver- 
tat,  Psalmum  De  profundis  alta  et  dtidi- 
bili  voce  dicci  cum  orationibus  consuetis. 

-2.  LAVATORIUM,  Vas  fundendo  aquam 
ad  manus  lavandas  aptum.  Inventar, 
ann.  1420.  inter  Probat.  tom.  2.  Anna]. 
Praemonst.  col.  591  :  Duas  pelves  argen- 
teas,  tria  Lavatoria  argentea,  duas  eivers 
argenteas,  etc.  Pot  lavoir  vero  in  Pedag. 
Peron.  ann.  1295.  ex  Chartul.  21.  Corb. 
fol.  355.  v°.  aliud  esse  videtur,  vas  nempe 
in  quo  panni  eluuntur,  ex  Lit.  remiss, 
ann.  1416.  in  Reg.  169.  Chartoph.  reg. 
eh.  324  :  Le  suppliant...  print  en  la  ville 
de  Therouenne  deux  chauffrettes,  que  on 
nomme  au  lieu  Pos  lavoirs.  Alias  ann. 
1470.  in  Reg.  196.  eh.  293  :  Le  suppliant 
print  ung  Lavouer  de  terre  quHl  trouva 
sur  le  bort  de  la  riviere.  Inventar.  S.  Ca- 
pei. Paris,  ann.  1376.  ex  Bibl.  reg.  :  Una 
pelvis  sive  bacinus  cum  uno  Lavatorio 
prò  servitio  custodum  nocturnorum.  Un 
bacin  et  un  Lavoer,  in  Inventario  Gallico. 

*  3.  LAVATORIUM,  Locus,  ubi  equi  la- 
vant ur  et  adaquantur,  Gali.  Abreuvoir. 
Necroì.  eccl.  Paris.  MS.  :  Dedit  nóbis 
manerium  suum  de  Spedona,  situm  ante 
ecclesiam  S.  Beati,  prout  in  latitudine  et 
longitudine  se  comportat,  cum  virgulto, 
in  quo  est  equorum  Lavatorium.  Charta 
Ludov.  junior,  reg.  Frane,  ann.  1157. 
Inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
562  :  Usque  ad  medium  [lumen  Atacis  et 
usque  ad  Lavatorium  Coriani,  etc. 

LAVAT0RIUS,    ut  infra  Lavatura,   in 
Bonacossa  de  servis  quaest.  261  :  Quod  si 


40 


IAU 


anelila  projicit  Lavatorios  per  fenestram, 
etc 

*  LAVATREIUM,  Ubi  manus  lavant 
monachi,  priusquam  eant  ad  refecto- 
rium.  Chartul.  Gellon.  :  Hoc  factum  fuit 
circa  Lavatreium  S.  Guillelmi  anno  ab 
incamatione  Domini  mcgx.  Vide  in  La- 
vatorium  1. 

LAVATRINA,  Idem  quod  Lavatorium  : 
Locus  scil.  in  fluvio  pannis  eluendis  ad- 
dictus.  Oharta  Aistulti  Regis  Longob. 
ann.  753.  apud  Ughellum  tom.  2.  pag. 
105  :  Et  ne  ullus  inferiori*  magnmve  po- 
testatis  homo  molendina  vel  portum  cura 
sandonibus,  aut  naves  in  ipso  fluvio,  vel 
(in)  Lavatrinam  aedificare  audeat,  aut 
piscationem  facere,  etc.  Lavalorium,  ea- 
dem  notione  in  Spicilegio  Acheriano 
tom.  13.  pag.  317.  [Varrò  de  Lingua  Lat. 
lib.  8.  cap.  41  :  Domi  su&  quisque  ubi 
lavatur,  Balineum  dixerit...  cum  hoc  an- 
tiqui non  Balineum,  sed  Lavatrinam  ap- 
pellare consuevissent.  Idem  lib.  11.  de 
Anal.  :  Cum  brevitalis  caussa  nomina 
contraherent,  quo  essent  aptwra,  prò  La- 
vatrina  Latrinam  nominaverunt.  Ubi 
Latrina  non  foricam  significat,  sed  bal- 
neum.  Nonius  :  Latrina  et  Lavatrina, 
quod  nunc  Balneum  dicitur.  Duplex  igi- 
tur,  ut  hic  obiter  dicam,  distmguenda 
videtur  originatio  ut  et  notio  vocis  La- 
trina. Cum  balneum  significat,  con- 
tracta  est  ex  Lavatrina  ;  si  foricam,  po- 
ti us  a  latendo  deduxerim,  quod  sese  ab- 
dant  hominem  cum  alvum  evacuant. 
Vide  Etymologicon  Vossii.] 

*  Lavaiche,  eodem  sensu,  in  Lit.  re- 
miss.  ann.  1472.  ex  Reg.  197.  Chartoph. 
reg.  eh.  218  :  Lesquelles  femmes  et  filles 
traveillans  en  ladite  mare  ou  Lavaiche 
pour  la  nestoier,  etc. 

*  LAVATURA,  Aqua,  qua  aliquid  lotum 
est,  Gali.  Lavure.  Stàt.  MSS.  S.  Vict. 
Paris,  part.  1 .  cap.  19  :  Ip$e  sacrista  la- 
vans ,  singulas  Lavaturas  in  piscinam 
projiciat.  Vide  Lavanhsz. 

TLAVAYCiLffi,  Purgamenta.  Vide  La- 
vanha. 

LAUBIA,  [Porticus,  Gallerie.]  Vide 
Lobia. 

1  LAUCA,  prò  Leuca,  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  pag.  206. 

*  LAUCET  et  Laxjsset,  Voces  verna- 
cul»,  quibus  significatur  Preti  um,  quod 
prò  acuendis  instrumentis  rusticis  sol- 
vi tur.  Oharta  ann.  1266.  ex  Tabul.  mo- 
nast.  Montisol.  inter  schedas  Mabill.: 
Dedimus   ad  ac.apitum   Bernardo  Escot 
totam   fabricam    suam  loci    de    Brossis 
ixcuendx  vomeres,  relhas  et  pics,  et  totum 
Laus  set.  et  alia  quse  ad  dictam  fabricam 
pertinebantj...  ita  quod  nullus pr&ter  eum 
et   successores  ejus  haberet  licentiam.... 
recipiendi  Laucet  seu  kabendi   quod  prò 
acuendis  vomeribus  seu  relhis  debet  re- 
cipi.  Alia  ann.  1343.  in  Reg.  74.   Char- 
toph. reg.  eh.  232  :  Fiat  (assignatio)  in... 
fabrica  sive  Lauset  (infra  Lauzet)  dicto- 
rum  locorum  de  Monteguiscardo,  de  Vil- 
laf ranca  et  Campinasii.  Vide  supra  Acu- 
mentum. 

|  LAUGIA,  evSopLsvcou,  Supellectile,  apud 
Janum  Laurenberg.  in  Supplemento 
Antiquari!. 

*  LAUGUS.  Vide  infra  Laudus  1. 

|  1.  LAUDA.  Charta  ann.  1399.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  95  :   Cum...  pratis, 
pasturis,  boscis,  parcis,  chaceis,  Laudis, 
warennis,  assartis,  etc.  Puto  legendum* 
Landis.  Vide  Landa  1. 

1  2.  LAUDA,  Pars  offteii  Gothici.  Vide 
Offici  um  Mozarabicum  de  S.  Pelagio, 
tom.  5.  Junii  pag.  216.  Occurrit  alia  no- 
tione ìu  Laudare  5. 

LAUDABILIS,  Approbatus.  Ita  vocem 


LÀU 

hanc  usurpat  Cod.  Th.  leg.  3.  de  Tes- 
tina. (7,  21.)  leg.  41.  de  Episc.  (16,  2.)  leg. 
ult.  de  Itiner.  munit.  (15,  3.)  Marculfus 
lib.  2.  forni.  37  :  Adstante  viro  ilio  Lauda- 
bili defensor  e.  [Laudabile  bladum,  Genui- 
num,  sincerum,  legitimum,  in  Charta 
ann.  1202.] 

LAUDABILITAS  ,  Titulus  honorarius 
Praesidum,  Consularium,  etc.  de  quo 
copiose  Brissonius  in  Formul.  pag.  355. 
Epistola  Severi  ad  Paulinum,  in  tom.  5. 
Spici  le  gii  Acheriani  pag.  354  :  Oportet 
Laudabilitatem  vestram  bonis  f aver  e  pro- 
positis,  etc. 

1  LAUDABIS,  prò  Laudabili» ,  ut  legen- 
dum omnino  videtur  :  Rogo  te,  Laudabis 
vir  Defensor,  apud  Marten.  tom.  1.  Am- 
pliss.  Collect.  col.  58. 

*  1.  LAUDAMENTUM,  Judicium,  sen- 
tentia  arbitri.  Charta  ann.  1284.  apud 
Lam.  in  Delie,  erudit.  inter  not.  ad  Ho- 
doepor.  Charit.  part.  2.  pag.  412  :  Qui 
videant  diligenter  sen  tenti  arti  et  Lauda- 
mentum  seu  arbitrium  pr&dictum  ;  et  si 
viderint  quod  in  dieta  sententia  seu  Lau- 
damene sit  aliquid  iniquum,  cassent  il- 
lud.  [«*  Constitutio  Lothar.  Imper.  ann. 
1133.  pr.  et  %  3.  apud  Pertz.  Leg.  tom.  2. 
pag.  184.]  Vide  Laudum  2. 

*  2.  LAUDAMENTUM,  Consilium,  con- 
sensus,  ut  infra  Laudum  3.  Pactum  ann. 
1150.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit. 
col.  532:  Laudamentum  et  consilium  de- 
derunt  super  hoc,  etc.  Testa m.  Raym. 
Trenc.  ann.  1154.  ibid.  col.  550:  Et  in- 
fractiones  quas  ego  in  eadem  terra  eccle- 
siis  (feci),...  quod  homo  redrecet  eis  cum 
Laudamento  episcopi  de  Helna.  Airi  no- 
tio ni  bus,  vide  in  Laudare  4. 

1  3.  LAUDAMENTUM,  Laudaminium. 
Vide  infra  in  Laudare  5. 
LAUDANTE.  Vide  Laudunse. 

*  LAUDANUM.  !«  Recipe  policarise, 
bedelliì,  mirrae,  Laudani.  (B.  N.  MS. 
Lat.  10272,  p.  171.)  »1 

1 1.  LAUDARE,  Arbitrari,  arbitrii  sen- 
tenti am  ferre.  Vide  in  Laudum  2.  Lau- 
dare testes.  Vide  Laudator. 

2.  LAUDARE,  Consilium  dare,  seu  po- 
tius  persuadere.  Leges  Edwardi  Con- 
fess.  cap.  39:  Et  Laudatum  est  Regi 
quatenus  consuetudines  justas...  non  auf- 
ferret.  Hugo  de  Oleeriis  :  Laudaverunt 
Corniti  Fulconi,  ut  per  quendam,  quem 
Rex  cognosceret,  Regi  responderet.  Gau- 
fridus  Monemuthensis  lib.  1.  cap.  6  : 
Laudo  igitur,  ut  ab  eo  suam  filiam  pri- 
mogenitam  petatis  Duci  nostro  conjugem. 
Adde  lib.  2.  cap.  1.  3.  4.  6.  Utuntur 
etiam  Ordericus  Vitalis  lib.  6.  pag.  624. 
lib.  8.  pag.  711.  lib.  10.  pag.  771.  802.  lib. 
12.  pag.  880.  Thwroczius  pag.  59.  et  alii. 
Vide  Reinhartum  Robigium  lib.  11.  Ro- 
bigal.  cap.  16.  Vacces  en  san  Roman  de 
Rou  MS.  : 

Volontiers,  ce  dist,  retornast, 
Se  son  barnage  li  toast, 
Mes  ne  Loenl  que  il  n'i  past. 

Philippus  Mouskes  : 

Et  Loa  qu'il  tenist  jusiice 

Seur  baa  et  haut,  et  pauvre  et  rice. 

Villharduinus  n.  42:  Sire,  nos  vos  Loons 
que  vos  le  preigniés,  et  si  le  vos  prion. 
Chronicon  Flahdr.  cap.  72  :  Et  pour  ce 
Louoit-on  qu'on  tint  le  Roy  d'Angleterre  à 
Amy.  Adde  77.  sub  finem. 

Lajjs,  Consilium.  Rogerus  Hoveden. 
pag.  729  :  Rex  Angliae  assignabit  ei  in 
terra  sua  ad  Laudem  et  consilium  Regis 
Francia  et  Archiepiscopi  Remensis  50.  li- 
bratas  Andegavensiumì  etc. 

Dislaudàre,  Dissuadere.  Godefridus 
Vindocin.  Abb.  lib.  3.  Epist.  13  :  Et  vos 


LAU 

te 

illue   tendere  penitus   DislaudamuS* 
Roman  du  Renard  MS.  : 

Nous  ne  vous  savons  Deslouer, 
Qua  vous  nel  facies  eticrouer. 

Le  Roman  de  la  Guerre  de  Troyes  : 

Le  combatre  ont  Desloé, 
Gn  autre  s'en  fusi  tost  alle.] 

3.  LAUDARE,  Concedere.  Vetus  Charta 
apud  Jo.  Columbum  :  Comes  concessit 
eis,  et  Laudavit  ter  ras  et  feuda  eorum  ad 
suam  fidelitatem  et  servitium,  [Charta 
Comitis  Ceritaniensis  in  Diario  Ital.  D. 
de  Montfaucon  pag.  7  :  Dono  et  Laudo 
supradictum  monaslerium  Domino  Beo  et 
S.  Maria  Crassee,  et  Abbati  et  Monachisi 

Laus,  Donatio,  seu  potius  Concessio. 
Charta  ann.  1150.  apud  Ruffìum  in  Co- 
mitibus  Provinciae  pag.  133  :  Facta  est 
h&c  Laus  sive  concessio  in  claustro  sancii 
Marii  de  Manuasca,  etc. 

Laudari  et  Collaudari  Dicitur,  qui 
ritu  solemni  ad  supremam  aliquam  di- 
gnitatem  eligitur  aut  evehitur,  cui 
nempe  laudes  dicuntur.  Occurrit  passim 
in  Chron.  MS.  Andre»  Danduli.  Tabula- 
rium  Monasterii  S.  Theofrediin  dioBcesi 
Aniciensi  :  Ut  nullus  Abbas  in  eodem 
cosnobio  Laudetur  aliquando  a  fratribus, 
aut  ordinetur  ab  Episcopo,  nisi  prius,  etc. 
[**  In  dominum  Laudatur,  apud  Diet- 
mar.  lib.  5.  cap.  18.]  [Vide  Collaudare 
suo  loco.] 

4.  LAUDARE,  Approbare,    consentire. 
Chronicon  Besuense  pag.  583  :  Donum... 
super  altare  posuit,  et  filiam  suam  Lau- 
dare fecit.  Vide  Parerga  Alciati  lib.  1. 
cap.  45.  [Leges  Monspelienses  MSS.  cap. 
71  :  Quilibet  habitator  Montispessuli  prò 
domo  vel  locali  suo,  cujuscumque  sit  pre- 
tii,  debent  salvare  cuppas  et  lesdas,  et  Ba~ 
julus  Montispessulani  debet  ei  Laudare 
illam  domum  vel  locale.  Lit  ter  ae  Philipp! 
Frane.  Regis  ann.  1279.  insertae  in  Lit- 
teris  Johan.  Reg.    ann.   1350.   apud  D. 
Secousse  tom.  4.  Ordinat.  Reg.  pag.  45. 
art.  3  :  Si  quis  emerit  vel  permutaverit 
domum  vel  possessiones  in  villa  vel  terri- 
torio dicli  loci  (Aquarum   mortuarum,) 
que  possessiones  de  nobis  teneantur,    Vi- 
carius  vel  Bajulus  loci  teneantur  Laudare 
ernplori  ;  ita  quod  Bajulus  vel  curia  nos- 
tra die  ti  loci  non  possit  sibi  retinere  vel 
alium  preferre  ;  nec  recipial  prò  laudimio 
ultra  vicesimam  partem  predi,  et  semper 
emptor  laudimia  solvere  teneatur.  Charta 
ann.  1201.  ex  Tabulano  Mauri gniacensi . 
Jaquelina  uxor  prsefati  Anselli  coram  no- 
bis constituta  hanc  venditionem  Laudavit, 
voluit  et  concessit.  Adde   Chartam  ann. 
1254.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  162. 
aliam  ann.  1063.  tom.  6.  Spicif.  Acher. 

Sag.  441.  Statuta  Massil.  lib.  1.  cap.  30. 
hartam  ann.  1297.  inter  Instrum.  tom. 
4.  Gali.  Christ.  col.  253.  etc] 

00  Laudare,  Promittere,  Germ.  Gelo- 
ben,  apud  Dietmar.  lib.  4.  cap.  Ruodlieb. 
fr.  2.  vers  43.  61.  116.  158.  177.  183.  199. 
fr.  3.  vers.  36.  fr.  5.  vers.  85.  fr.  8.  vers. 
64.  fr.  14.  vers.  21.  Vide  Haltaus.  Glos- 
sar. German.  col.  633.  voce  Gelcebnis- 
Geld.  et  col.  1273.  vqpe  Loben. 

tt  Laudare,  Laudes,  prò  alienando 
fundo  percipere.  Libert.  Florent.  ann. 
1369.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
389.  art.  7  :  Concedimus  quod  habitator es 
dictae  villse  Fiorendo  et  imposterum  habi- 
taturi  valeant  perpetuo  bona  sua  retro- 
feudare,  et  dutn  bona  retrofeudata  ven- 
dentur,  Laudare  et  vendas  eorumdem 
recipere. 

Laus,  Consensus.  Ditmaruslib.2.  pag. 
22  :  Pr&sentia  et  Laude  Imperatrice  et 
filli,  etc,  Lib.  7.  pag.  98  :  Pr&dict um  civi- 


LAU 


LAU 


LAU 


41 


totem  fratris  suimet  filio...  ea  ratione 
dedit,  ut  cum  Laude  sua,  quia  kseres  sui- 
met  fuitt..,  liceret  stiri  tribus  filiabus  pree- 
dium  omne  quodremansit  tradere.  Charta 
ann.  1174.  apud  Col um bum  :  Hanc  vero 
permutationem  Comes  Willelmus  ( For- 
cai cariensis)  dicebat  non  valere,  quia 
facta  erat  sine  sua  Laude  et  voluntate. 
Charta  Heriberti  Comitis  Viroraand. 
ann.  1407:  Ulani  terram  Laude  mea  et 
Laude  D.  Henrici  Francorum  Regis...  de- 
dit  idem  Herembaldus,  etc,  [Charta  ann. 
1184.  inter  Instrum.  tom.  4,  Gali,  Christ. 
col.  23  :  Dederunt  et  concesserunt...  liber- 
tatem  acquirendi  sine  aliqua  fraude 
(Laude)  et  consensu,  et  sine  aliquo  usia- 
tico  et  dominio.]  Vide  Beshum  pag.  440. 
Hemerseum  in  Regesto  Auguste  Viro- 
mand.  pag.  35.  36.  40.  44.  [Le  Roman 
de  la  Guerre  de  Troyes  MS. 

Soit  esleuz  au  Los  de  tos, 
Tiel  qu'il  soit  sages  et  pros.] 

*  Arbitrium,  voluntas.  Charta  com- 
mun.  Bullarum  in  Belvac.  ann.  1181. 
art.  27  :  Quicumque  de  communia  obsti- 
terit  deliberationi  parium,  pares  suam 
justiliam  de  eorpore  suo  et  de  rebus  suis 
facienty..  et  quicquid  de  forefacturis  acce- 
perint,  ad  Lauderà  nostrani  ad  villani  fir- 
mandam  mittent.  Charta  ann.  1245.  ex 
Tabu!.  S.  Apri  Tuli.  :  Willermius  le  fiz 
monsignor  Perron  de  Rossoil  par  Lous  et 
lo  creante  son  pere,  etc.  Lausisme,  in  Lit. 
ann.  1389.  ex  Reg.  146.  Chartoph.  reg. 
eh,  223  :  Sans  obtenir  Lausisme  ne  li- 
cence  du  souveraìn.  Loenge,  eadem  accep- 
tione,  in  veteri  versione  Chartae  ann. 
1177.  ex  Tabul.  archiep.  Camerac.  :  On 
vendra  vin  en  le  ville  (de  Bousies)  à  le 
Loenge  ou  condition  préfixe  des  eskievins 
oujurés.  Vide  supra  Laudamentum  2. 

laudes,  prò  eo,  quod  domino  feudi 
[si  ve  territorii]  exsolvi  tur,  prò  facultate, 
seu  consensu,  quem  praestat  vassallo, 
prò  alienando  feudo,  [seu  alio  quovis 
tenementoj  nostris,  Los  et  ventes. Charta 
Ludovici  D.  Beilijocensis  prò  Libertati- 
bus  VilJae  Bellijoc.  ann.  1274:  Si  bur- 
gensis  Bellijoc.  emerit  aliquam  rem,  ter- 
ram, vel  possessionem,  tenentur  de  tertio 
decimo  denario,  et  non  plus,  de  Laudibus. 
Tabular.  S.  Theofredi  in  VeJlavis,  ann. 
1159  :  Rem  si  alii  donent,  vel  vendant, 
jam  dictus  Abbas  vel  successores  ejus  prò 
Laude  vel  vendis  inde  exigant.  Tab u la- 
ri um  S.  Fiori  in  Arvernis  ann.  1282  : 
Confitentes,  nos  inde  imbuisse  prò  Laudi- 
bus  et  vendis,  et  investitura  12.  libr.  Ta- 
ron.  Occurrit  non  semel  in  Charta  apud 
Guichenonum  in  Probat.  Histor.  Bress. 
pag.  24.  64.  106.  etc. 

°  Charta  ann.  1352.  in  Lib.  pitent.  S. 
Germ.  Prat.  fol.  101.  v°.  :  Domus  de  xij. 
solidis  in  parvis  censibus  portantibus 
Laudes  et  ventes,  etc.  Quod  varie  a  nos- 
tris  exprimitur.  Charta  ann.  1328.  inter 
Probat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  243: 
La  tierce  partie  des  Louz,  que  Von  doit 
pour  raison  des  vendues  et  des  gagies  que 
Von  fait  à  Tournus.  Alia  ann.  1368.  tom. 
6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  104:  Laudu- 
minies,  censives,  rentes,  etc.  Pariag.  inter 
reg.  et  monast.  S.  Severi  ann.  1461.  in 
Reg.  198.  Chartoph.  reg.  eh.  273:  Rem 
retindrent  iceulx  religieux  à  eulx  appar- 
tenans  toules  les  leiaes,  péages,  coustu- 
mes,  veues,  Lausimes,  etc.  Lit.  remiss, 
ann.  146*2.  ibid.  eh.  536  :  On  impose  à 
icellui  Jehan  Aubert  que  lui  estant  viguìer 
de  Baignolz,  avoit  appropriò  à  lui  plu- 
sieurs  Lauzemes  de  ladite  viguerie,  sans 
en  rendre  aucun  compte. 

1  Làuda,  Laudia  ut  mox  Laudes.  Ta- 
bular. Priora tus  S.  Johan.   Tolos.  :   Et 


retinuit  dictus  Procurator...  in  dictis  re- 
bus et  processione  censum  antiqtium  et 
consuetum,  cum  vendis,  Laudi  s...  et  reco- 
gnovit  se  habuisse  vendas  et  Laudiam  et 
alia  devecia  usque  in  hunc  preesentem 
diem.  Charta  ann.  1256.  tom.  1.  Hist. 
Dalphin.  pag.  59:  Rem,  si  domus,  pedae 
ve}  alia  res  immobilis  infra  terminos  sub- 
s-èquentes  vendatur,  debemus  inde  Laudas 
et  vendas  habere  et  percipere. 

Laudationes  ,  Eadem  notione ,  in 
Charta  Phiiippi  Aug.  1185.  in  Hist.  Vas- 
ti nensi  pag.  707  :  Laudationes,  et  vendi- 
tiones,  sicut  haclenus  habitat  sunt,  red- 
dentur.  [Charta  ann.  1308.  apud  Baluzium 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  782  :  De  pos- 
scssionibus  venditis  debet  dari  domino,  de 
cujus  dominio  movet  de  solido  unus  dena- 
riuvpro  vendis,  et  alias  deuarius  prò  Lau- 
dationibus  seu  prò  servitio  ipsius,  et  non 
amplius.  Hic  observandum  Laudationes 
exsolvi  in  professionem  vassallatus  si  ve 
servitii.] 

1  Laudemia,  Eodem  intellectu.  Epi- 
tome Constitut.  Eccl.  Valent.  tom.  4. 
Concil.  Hispan.  pag.  167  :  In  quibuscum- 
que  administrationibus,  prò  Laudemiis 
non  valeat  fieri  aliqua  gratta  ultra  ter- 
tiampartem.  Rursum  occurrit  ibid.  pag. 
146.  ut  et  in  Franchisiis  Lugdun.  ann. 
1320.  apud  Menesteriumin  Probat.  Hist. 
ejusdem  urbis  pag.  95.  col.  2. 

T  Laudaminium.  Consuetud.  Auscio- 
rum  MSS.  ann.  1301.  art.  41  :  Rem  est 
consuetudo  ibidem,  tjuod  prò  aliqua  pigno- 
ratone, vel  venditioney  vel  alienatione, 
vel  permutatione,  non  datur  aliquid  ra- 
tione venditionis,  vel  impignorationis,  vel 
alienationis,  nec  permutationis,  nec  Lau- 
daminium, nec  retrocapita,  nec  vendae, 
nec  pignorationes,  etc. 

^Laudemium.  Praeceptum  Ludovici  X. 
Frane.  Regis  ann.  1315.  apud  deLauriere 
tom.  1.  Ordinat.  pag.  554  :  Rem,  conces- 
simus  quod  de  feodis  et  retro feodis  in  em- 
phyteosim  vel  acapitum  per  Ecclesiasticas 
personas  datis,  et  trandatis  in  personas 
innobiles,  nulla  financia  debeatur,  nisi 
fuerint  castra,  ville,  seu  loca  alia,  cum 
just  iti  a  alta,  que  a  nobis  in  feodum,  vel 
homagium,seu  ad  servitium  aliud  tenean- 
tur,  de  quibus  alienationem  fieri  nplumus 
sine  nostro  Laude  mio,  aut  nostra  gratta 
speciali,  p*  Vide  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  voce  Lehnware,  col.  1234.  et  Geloz- 
bnis-Geld  col.  633.  Mitterm.  Princip.  Jur. 
Germ.  §  496. 

Laudimia,  Pari  perinde  significatu. 
Charta  Rotroci  Comitis  Perticensis  ann. 
1136:  Equilaluras ,  Laudimia,  releva- 
menta,  tallias,  corveias,  biannos,  eie,  [Pa- 
ctum  inter  Jacobum  Aragon.  Regem  et 
Berengarium  Magalonae  Episc.  ann. 
1271  :  Èst  etiam  sciendum  quod  de  supra- 
dictis  excipiuntur  usalica,  Laudimia,  Con- 
silia, eie,  Occurrit  supra  in  v.  Incariare, 
ut  et  in  Charta  ann.  1241.  apud  Ache- 
rium  tom.  10.  Spicil.  pag.  181.  Adde  Hist. 
Dalphin.  tom.  2.  pag.  15.  etc]  Laudisme, 
in  Foris  Beneharn.  Ad  ejusmodi  laudes 
et  consensus  dominorum  prò  alienandis 
feudis  spectant,  quae  habet  Guntherus 
lib.  8.  Ligurini  : 

Si  quis  habens  feudum.  pretto  seu  vendere  totum, 
Seu  prò  parte  velit,  dominique  licentia  desit, 
Seu  dare,  seu  vadio  supporre  cogitar,  ille 
Qui  dedit,  amittet  ;  non,  qui  suscepil,  habebit, 

Tabul arium  Vindocinense  :  Eo  quod  Su- 
thardus  ille  de  fevo  Comitis  firmam  dona- 
tionem  facere  non  potuisset  sine  auctori- 
tate  Comitis^de  quo  beneficium  illud  tene- 
bai  :  id  quoque  ab  omnibus  judicatum  est 
fieri  non  posse  sine  Legum  aut  Consuetu- 
dinum    regionis    prsejudicio.     Tabular. 


Priorat.  Neronisvillae  :  Hoc  donum  Lau- 
davit  Adam  Maringotus,  de  cujus  feodo 
erat.  Alibi  :  Quam  eleemosynam  calum- 
niabatur  Hugo  de  Dongione,  et  omnimo- 
dis  tali  dono  resistebat  :  asseverabat  enim, 
hanc  eleemosynam  de  suo  jure  esse  et  de 
suo  feodo,  nec  se  vel  aliquem  suorum 
Laudasse,  etc. 

1  Lauduminia,  ut  Laudumia.  Charta 
Clementis  PP.  prò  Monasterio  S.  Johan- 
nis  Angeriac.  e  Chartulario  ejusd.  Mo- 
nasteri! pag.  397  :  Super  nonnullis  censi- 
bus,  Latiduminiis,  redditibus  et  legatis 
ratione  quorumdam  pr&diorum.  Occurrit 
rursus  pag.  398. 

1  Laudium,  Laudum.  Eadem  rursus 
notione.  Charta  Guill.  de  Bellavaura 
Episc.  Cabilon.  ann.  1297.  inter  Instrum. 
tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  253:  De  pecunia 
et  de  Laudo,  seu  remuagio  prò  venditio- 
nibus  contino entibus  debiti s ,  quartum  de- 
nariwn  dictis  Canonicis  solere  tenebun- 
tur.  Si  vero  Decanus  et  Capitulum,  vel 
terrarii  dictorum  locorum,  res  quae  ven- 
dentur  sibi  retinuerint,  vel  retinere  volue- 
rint,  nomine  dietse  Ecclesia^  Cabilonensis 
....  nec  etiam  terrarii  locorum  aliquid  no- 
mine Laudii  percipient  vel  habebunt.  Lit- 
terae  Johannis  Frane.  Regis  ann.  1362. 
apud  D.  Secousse  tom.  3.  Ordinat.  Reg. 
pag.  597  :  Si  fiat  permutatio  vel  excam- 
biuìn  in  dieta  villa  rerum  immobilium, 
non  interveniente  pecunia,  nihil  debetur 
de  Laudo  ;  si  vero  pecunia  intervenerit, 
dabitur  Laudum  ad  similitudinem  vendi- 
tionis. 

T  Laodium,  Eodem  intellectu.  Charta 
ann.  1322.  apud  Menesterium  in  Probat. 
Hist.  Lugdun.  pag.  lii.  col.  2  :  Nec  im- 
pedient  eos  uti  pedagiis  suis  ubiijue  per 
terram  et  aquas,  Laodiis,  censibus,  jure 
quod  ad  ipsos  pertinet,  etc. 

1  Laudimium  ,  Consensus.  Sta  tuta 
Massil.  lib.  1.  cap.  30  :  Si  quis  in  Mas- 
silia  emit  vel  emet  rem  aliquam  vel  jur  a 
aliqua,  unde  fieri  debeat  publicum  instru- 
mentum, in  quovelin  quibus  necessarium 
sit  Laudimium  Domini  vel  consensus,  a 
quo  tenentur  res  illae  ad  censum  aliquem 
inde  dandum,  etc,  Recurrit  eodem  cap. 
ut  lib.  2.  cap.  1.  |  37.  et  38.  cap.  29.  §  2. 
lib.  3.  cap.  11.  cap.  30.  §  12.  cap.  34.  et 
35.  §  2. 

Laudamentum,  Copia,  facultas,  Per- 
mission,  Chronicon  Besuense  pag.  550  : 
Et  quia  ipsum  Castrum  cum  àdjacenti 
terra  de  casamento  nostra  diozeeseos  nos- 
citur  esse,  per  Laudamentum  nostrum 
concedit  S.  Mameli  commutationem  prse- 
dictx  terrae,  etc.  [Consuet.  Ausciorum 
MSS.  ann.  1301.  art.  93  :  Rem  consuetudo 
est  ibidem,  quod  quicumque  ex  civibus 
praedictis  possint  emere  prasdia,  domos  et 
possessiones,  et  quxeumque  alia  a  nobili- 
bus  cum  consensu  Domini  et  Laudamento. 
Charta  ann.  1162.  apud  Sponium  Histor. 
Genev.  tom.  2.  pag.  30  :  Inde  Wirzibur- 
gensis  Episcopus....  sententiam  cum  Lau- 
damento et  assensu  communi  protulit, 
etc.  Le  Roman  de  la  Guerre  de  Troyes 
MS.  : 

Iceus  de  l'ost  trives  ont  quises 
Au  Roi  Prians  par  tei  devises, 
Qìì  les  dona  au  Loement 
De  ses  dos  fils  et  de  sa  jant.J 

Item  Pactum  ,  conventio.  Gerhohus 
Reichersp.  lib.  1.  de  Investi gatione  An- 
tichristi  :  Duplicem  autem  eis  conspira- 
tionem  vel  conjurationem  óbjiciunt,  unam, 
qua  Aug us tale  Imperium  Friderici  Rnp. 
et  contra  Laudamentum  in  verbo  Domini 
factum,  cum  Siculo  Willelmo...  foederati 
sint.  [Apologetica  Henrici  Regis  Epis- 
tola ann.  1235.  apud  Schanattum   vin- 

6 


42 


LAU 


LAU 


LAU 


dem.  Litter.  pag.  198  :  Exercitum  collegi- 
mus  iteralo  contro,  eumdem,  arctantes  ip- 
sum  dare  obsidem  filium  suum,  tali  adhì- 
bito  Laudamento,  quod  nunquam  se  oppo- 
nete attemptaret  imperatoria  vel  rcgias 
Majestati.  Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Aydiés  moy  par  tei  convenant 
Que  tout  à  vostre  Locment.] 

^  Latjdamenttjm,  Charta  conventio- 
nis.  Instrumentum  ann.  1096.  apud  Ma- 
billon.  Diplom.  pag.  618  :  Laudamentum 
hoc  jussu  prenominati  Richardi....  Gota- 
fredo  Episcopo  dictante  Pontius  scripsit. 
*  5.  LAUDARE  Se  de  Aliquo,  Phrasis 
Gallica,  Se  louer  de  quelqu'un,  Alicujus 
benevolentiam  erga  se  predicare.  Instr. 
ann.  1210.  inter  Probat.  tom.  1.  Hist. 
Nem.  pag.  48.  col.  2  :  Ipse  vero  respondit 
quod  non  juvaret  ei,  quia  non  Laudabat 
se  de  eo.  At  vero  Se  louer,  prò  Queri,  ex- 
postulare  ;  unde  Louenge,  querela,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1416.  ex  Reg.  169.  Char- 
toph.  reg.  eh.  283  :  Lag  nelle  fille  respondi 
que  élles'en  Loueroità  son  maistre  ;  pour- 
quoy  et  en  despit  duquel  Louenge  iceluì 
Jacòtin  lui  donna  une  grant  buffe  sur  le 
vis  ai  gè. 

LAUDATICUM ,   in   veteribus  Chartis 

Regum  nostrorum  primae  et  secundae 

stirpis  passim  occurrit  inter  tributa,  a 

quibus  eximuntur  Monasteria,  nulla  alia 

notionis  indicatione.   In   Vita   Aidrici 

Episcopi  Cenom.  num.  56.  apud  Double- 

tum  in  Hist.  Sandionys.  pag.  656.  Bes- 

lium  in  Episc.  Pictavens.  pag.  28.  Chif- 

fletium  in  Trenorch.  pag.  193.  Baluzium 

in  Appendice  ad  Capitul.  n.  21.  47.  et 

alios.  Lode,  in  Consuetud.  Britannica 

art.  317.  et  Senonensi  art.  20. 

55^*  His  addere  juvat  Laudatici  men- 
tionem  constanter  fieri,  ubi  enumeran- 
tur  tributa,  quibus  eximuntur  naves  a 
Principi  bus  concessa  ad  utilitatem  et 
necessitatem  Monasteriorum.  Exemplum 
unum  referre  sufficiet  ;eadem  enim  ubi- 
que  formula.  Praeceptum  Ludovici  Pii 
ann.  816.  apud  Baluzium  in  Appendice 
ad  Capitul  ari  a  col.  1412  :  Quatuor  naves 
quas  per  fiuvium  Ligeris,  vel  per  csetera 
flumina  intra  ditionem  imperii  nostri  ob 
utilitatem  et  necessitatem  ipsius  Monaste- 
rii  discurrunt,  ad  quascumque  civitates, 
castella,  aut  portus,  vel  csetera  loca  acces- 
sum  habuerint,  nullus  ex  eis  aut  nomini- 
bus  qui  eas  prasvident,  nullum  teloneum, 
aut  ripaticum,  aut  portaticum,  autponta- 
ticum,  aut  salutaticum,  aut  cispaticum, 
aut  casnaticum,  aut  pastionem,  aut  Lau- 
daticum,  aut  tranaticum,  aut  pulverati- 
cum,  aut  ullum  occursum,  vel  ullum  cen* 
sum  aut  ullam  redibitionem  accipere,  vel 
exigere  audeat. 

T  1.  LAUDATIO,  Jussus  vel  consensus. 
Charta  ann.  1075.  vel  1076.  inter  Ins- 
trum.  tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  283  :  De 
terris  vero  arabilibus  et  planis,  quia  divi- 
sse non  erant,  judicatum  est,  ut  si  alii 
illas  laborarent  per  Laudationem  et  prae- 
ceptum, obedientiales ,  vel  ministri,  ejus 
atque  ministri  illius  Hugonis  illas  habe- 
rent,  et  redditus  earum  inter  se  divide- 
rent.  Alia  ann.  1063.  tom.  6.  Spicil.Acher. 
pag.  440  :  Concedo  omnipottnti  Beo  et  S. 
Marias  atque  S.  Stephano  (Nivernensi).... 
et  Canonicis  ibidem  Deo  servientibus  ac 
servituris,  per  Laudationem  B.  Hugonis 
Episc.  et  D.  Goff  ridi  Autissiod.  Prassulis, 
etc.  Alia  ann.  1201.  e  Tabulano  Mauri- 
gniacensi:  Promiserunt  quodcontra  Lau- 
dationem et  concessionem  de  cetero  non 
veniente 

*  Item,  Concessio.  Charta  ann.  1145. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
508  :  Et  nos  omnes  suprascripti...  lauda- 


mus  atque  concedimus...  Ubi  domino  Ber- 
nardo Atoni..,  alter am  medietatem  om- 
nium vtsatìcorum  et  omnium  leddarum, 
quas  ab  ipsis  nundinis...  exierint.  Hanc 
concessionem  et  Laudationem  in  perpe- 
tuum  facimus  tibi,  etc.  Quo  sensu  etiam 
intelligenda  Charta  ex  Tabul.  Maurign. 
laudata.  Vide  Laudare  3. 

T  2.  LAUDATIO,  Conventio,  pactum. 
Forma  juramenti  a  Tolosanis  praestiti 
Legatis  Innocentii  III.  PP.  apud  Catel- 
lum  cap.  6.  Hist.  Comitum  Tolos.  pag. 
236.  et  in  Actis  SS.  Martii  pag.  412  :  Qui 
omnes  prò  seipsis  et  prò  omnibus  eorum 
sociis,  qui  tunc  erant  de  Capitulo,  et  prò 
universis  hominibus  et  feminis  Tolosse, 
prassentibus  et  futuris ,  hoc  mandatum, 
confirmationem  et  Laudationem  a  praefa- 
tis  Legatis  receperunt. 

*  3.  LAUDATIO,  Quod  domino  feudi 
prò  facultate  alienandi  fundum,  exsol- 
vitur.  Charta  ann.  1221.  in  Chartul.  Ar- 
remar.  eh.  82  :  Cum  querela  verteretur... 
super  sexta  parte  Laudationum  et  venta- 
rum  pertinentium  adeensum  de  la  Cìiape; 
quas  vìdelicet  Laudationes  et  ventas  nos 
petebamus,  etc.  Inventar.  MS.  ann.  1366  : 
Item  quod  rector  comitatus  Veneyssini 
possit  commi ttere  Laudationes  clavariis. 
Vide  supra  Laudes  in  Laudare  4. 

*  4.  LAUDATIO,  [Galìice  Assentiment  : 
«  Sine  nostro  successorumque  nostro- 
rum  Laudat ione  et  consensu.  »  (Cartul. 
S.  Andre»  Vienn.  ed.  Chevalier,  p.  290, 
an.  1123).] 

1  LAUDATOR,  Arbiter.  Vide  in  Lau- 
dum  2. 

1  Laudatoti  Testium,  Qui  testes  lau- 
dat seu  approbat,  fìrmans  eos  esse  viros 
probos  et  dignos,  quibus  fides  habeatur. 
Leges  Ludovici  Pii  [**  Formul.  ad  cap. 
3.]  apud  Murator.  tom.  1.  part.  2.  pag. 
127  :  Martinus  dedit  vadimonium  de  pro- 
bare, et  modo  est  paratus  cum  testibus  et 
testium  Laudatoribus.  Tunc  testibus  et 
Laudatoribus  adstantibus  ibi  interrogetur 
adversarius  anteqùam  testes  laudantur, 
si  vult  aliquem  testium  criminarL  Si  di- 
xerit  Nolo.;  tunc  interrogetur  unusquis- 
que  Laudatorum,  quid  sapiat  de  testi- 
bus,  etc. 

*  LAUDELA,  Eodem  intellectu.  Charta 
ballivi  Constant,  ann.  1294.  in  Reg.  58. 
Chartoph.  reg.  fol.  58.  r°  :  Concessit  ad 
firmam  perpetuami. .  medietatem  lauda- 
rum,  quas  vocantur  laudas  de  Piron,  cum 
Laudelis  de  Follata,  etc.  Vide  Lauda  in 
Laudare  4. 

*  LAUDERIA,  Census,  prsestatio.  Tes- 
tam.  Sibueti  de  Viriaco  ann.  1491.  in 
Reg.  3.  Armor.  gener.  part.  2.  pag.  xxj  ; 
Item  dat...  medietatem  omnium  garni- 
mentorum  suorum  domus  castre  Fabrica- 
rum,exceptìs  et  reservatis  Lauderiis,  ultra 
id  quod  domina  mea  Fabricarum..,.  de 
dictis  bonis  percipiet. 

T  1.  LAUDES,  Jus  ratae  emptionis,  Gali. 
Lots  etventes.  Vide  in  Laudare  5. 

1  2.  LAUDES,  Pars  officii  divini  ;  Ac- 
clamationes  publicae.  Vide  in  Laus  2. 

1 3.  LAUDES  ,  Retis  genus.  Litterae 
Renati  Co  mi  tis  Provi  nciae  ann.  1479.  in 
Privilegiis  Piscatorum  Massi  1.  :  Vestra 
prasdicta  ordinatione,  et  cessando  corre 
ad  tonairas,  de  Laudes  fecerunt  senchas 
in  magna  quantitate. 

T 1.  LAUDIA,  ut  Laudes  1.  Vide  in  Lau- 
dare 4. 

*  2.  LAUDIA,  Panni  species,  f.  a  Lau- 
densi  urbe,  vulgo  Lodi,  sic  appellata. 
Testanti.  Phil.  episc,  Sabin.  ann.  1372. 
ex  Cod.  reg.  9612.  A.  F  :  Item  mantellum 
de  assana  de  Memba%  mantellum  Laudias 
de  obscuro,  cum  duóbus  magno  et  parvo 
capuciis. 


LAUDIDIGNUS  ,  unica  voce  ,   enocivou 
alto?,  in  Glossar.  Graec.  Lat. 
•  LAUDIFICARE,  upe-v,  in  Glossis  Graec. 
Lat. 

1  LAUDIFLUUS,  Laudum  plenus.  Vita 
S.  Isidori  Hispal.  tom.  1.  Aprilis  pag. 
363  :  Cantione  Laudifiua  prosequentes  Te 
Beum  laudamus,  prorumpimus  magna 
voce.  Laudiftuas  gratiarum  actiones  re- 
pendere, in  Epistola  Stephani  VI.  PP. 
tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  161.  col.  2. 

j  1.  LAUDIS,  Compositio,  muleta.  Vide 
in  Leudis.  [•  Locus  ibi  allatus,  eodem 
sensu  intelligendus  quo  Laudis  3.] 

2.  LAUDIS,  Cithara,  testudo,  ex  Germ. 
Laute,  uti  hoc  a  Lauten,  Sonare,  reso- 
nare, tinnire.  Gallis  Luth.  Certe  apud 
Fortunatum  in  Epist.  ad  Gregor,  Turon. 
ad  lib.  1.  Poem.  Leudus,  sonum  signifi- 
cat  :  Apud  quos  nihil  dispar  erat,  aut 
stridor  anseris,  aut  canor  oloris,  sola  saspe 
bombicans,  barbaros  Leudos  harpa  rélide- 
bat.  Godefridus  Viterb.  part.  9.  Chron.  : 

Mira  videre  meat,  celebri  plaudente  eborea, 
Laude,  tuba,  cithara,  festa  canuntur  ea. 

Letjtum  dixit  Petrarcha  in  Testa- 
mento :  Thomas  Bombasias  de  Ferraria 
lego  Leutum  meum  bonum,  non,  ut  eum 
sonet  prò  vanitale  sasculi  fugacis,  sed  ad 
laudem  Bei  astemi.  Italis,  Luto,  et  Liuto, 
Joseph us  Scaliger  ad  Manil.  ab  Arabico 
Allaud  etymon  accersit,  ut  et  Bochartus 
lib.  1.  de  Colon.  Phoenic.  cap.  2.  Vide 
Turcograeciam  Crusii  pag.  210. 

^  3.  LAUDIS,  ut  mox  Laudum,  Senten- 
ti a  arbitri.  Literae  Ludovici  VII.  ann. 
1145.  prò  Bituricensibus,  apud  de  Lau- 
riere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  10  :  Quod  si 
infra  urbem  aliguid  forifecerint ,  prò 
Laude  Baronum  ipsius  civitatis  emenda- 
bunt.  In  Litteris  Ludovici  VIII.  ibid. 
pag.  49.  ubi  istae  conftrmantur  prò  Laude 
Baronum  habetur  Laude  proborum  homi- 
num  :  quod  eodem  redit. 

1  LAUDIS0NUS,  ut  Laudifluus,  vel  Lau- 
des canens.  De  S.  Yvone  Episc.  Persae 
tom.  2.  Junii  pag.  290  :  Preces  et  hymni 
Laudisoni  aera  gratificane 

«  LAUDISSA,  A  vulgari  Provinciali 
Lauvisse  vel  Louisse,  Domus  pars  quae 
tecto  subest  ;  ni  si  idem  sit  quod  Lobia. 
Vide  in  hac  voce.  Charta  ann.  1383.  ex 
Tabul.  Massi  1.  :  Bom,  Bartholomeus  Bo- 
nivini  amiratus  denuntiavit  obsidibus 
civitatis  Massilias  infrascriptis,  exist enti- 
bus  in  quadam  Laudissa  palata  regii 
Barchinoniasf  etc.  Actum  in  quadam  Lau- 
dissa palatii  Barchinonias. 

"  LAU  DO  CI  A,  La  navita  expectata.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS.  Vide  Laudus  1. 

1  LAUDOSIAI,  inter  ornamenta  mulie- 
bria  numerantur  infra  in  voce  Lilio- 
lum. 

*  LAUDULA,  [Alauda,  DiefJ 

T  1.  LAUDUM,  Clarigatio,  repraesaliae, 
Gali.  Represailles,  Jus  recipiendi  quod 
suum  est,  atque  ob  id.manum  injiciendi 
in  bona  vel  corpus  debitoris  ;  item, 
Charta  qua  cuipiam  illud  jus  concedi- 
tur,  Gali.  Lettres  de  marques.  Statuta 
Massil.  lib.  2.  cap.  30.  de  Laudo  conce- 
dendo ci  vi  bus  Massiliae  :  Si  aliquis  extra- 
neus...  Masxiliensi...  aliquid  abstulerit.... 
et  ille  qui  jurisdictionem  habet  super  de- 
bitorem  vel  ablatorem...  dicto  Massiliensi 
justitiam  nonfaciat  exhiberi...  Rector  vel 
Consules  ad  petitionem  dicti  Massiliensis 
Laudum  concedat  vel  concedant  sibi  super 
omnibus  rebus  dicti  debitoris  vel  ablatoris, 
et  etiam  super  rebus  aliorum  hominum, 
qui  essent  sub  jurisdictione  illius  qui  de- 
ber  et,  et  nollet  dicto  Massiliensi  justitiam 
exhibere.  Annales  Mutinens.  ad  ann. 
1204.  apud  Murator.  tom.  11.  col.  56  :  Mu- 


LAU 


LAV 


LAV 


43 


tinenses  compromiserunt  se  in  Bononien- 
sibus,  qui  tulerunt  inìquum  Laudum  de 
confinibus  Matinee.  Charta  ann.  1416.  ex 
Archivi s  Massil.  :  Super  altercationem, 
quas  est  inter  Massilienses  et  Flosculinos... 
m  causa  cujusdam  marche  reprassalia- 
rum  sive  Laudum  laxatorum  per  olim 
Vicarium  Massilise  eontra  ipsos  Flosculi- 
nos. Haud  satis  scio  an  eadem  notione 
Chronicon  Siciliae,  tom.  3.  Anecd.  Mar- 
ten.  col.  28.  et  29  :  Inter ea  communi  Mes- 
sanenses  retinentes  se  sub  dominio  die  ti 
Regie  Caroli  et  nolentesin  pr&dictis  sequi 
vestigia  prasdictorum  Panormitanensium 
...  venerunt  cum  hominibus  et  galeis  par- 
tium  principatus  ad  portum  Panormi, 
extollentes  seti  alta  voce  clamantes  in  eo- 
dem  por  tu  Laudum  sive  Lausum  dicti  Re- 
gis  Caroli. 

2.  LAUDUM,  Breviloquio,  est  sententia 
arbitri.  Nicol.  Trivettus  ann.  1293  :  Rex 
Anglixdicto  eorum(arbi  troni  m)ef  Laudo 
sub  certa  obligatione  se  submittet.  Charta 
ann.  1345  :  Non  eontra  facere,  vel  venire 
de  jure  vel  de  facto...  omni  Laudo ,  arbi- 
trio, dito,  diffinitioni,  et  pronuntialioni 
ejusf  et  e.  Adde  Walsinghamum  pag.  60. 
Rollandinum  in  Stimma  Notariae  ca-p.  6. 
Jo.  Lucium  de  Regno  Dalmat.  pag.  184. 
etc.  Laud  in  Foris  Benehamens.  Rubr. 
Deus  arbitres  art.  1.  Vide  Tarn eb.  lib. 
14.  Adv.  cap.  12.  et  Alciatum  lib.  1.  Pa- 
rerg.  cap.  45.  Vide  Laudamentum  1. 

La.uda.re,  Arbitrari,  arbitrii  senten- 
tiam  proferre  apudeumd.  Rollandinum. 
V.  Arbitrator.  Henric.  Knygthon.  pag. 
2527.  et  Cujac.  ad  lib.  2.  Feudor.  tit.  20. 
[Sententia  anni  circiter  1080.  ex  Bibl. 
Colbert.  :  Laudamus  nos,quod  Vicecomi- 
tissa  recuperar  et  totam  ipsam  partem 
quam  Bernardus  de  Aviniaco  et  uxor  sua 
habebant  in  castello  de  Montadino...  Lau- 
damus iterum  Imbertum  reddere  Ber- 
nardo de  Aviciano  ipeum  avere,  quod  in 
ipso  castello...  inventum  fuerat.  Bis  aut 
ter  recurrit  infra.]  [**  Oonstit.  Lothar. 
Imper.  ann.  1133.  apud  Pertz.  Leg.  tom. 
2.  pag.  185.  |  4  :  Nisi  convieta  culpa, 
quse  sii  Laudata  per  judicium  parium 
suorum  .] 

La.uda.tob,  Arbiter.  Idem  Knyghton. 
pag.  2526.  [Vita  B.  Johannis  Nepomu- 
ceni,  tom.  3.  Mali  pag.  670  :  In  causis 
difficillimis,  quas  per  sententiam  judicum 
diu  finiri  non  poterant...  B.  Johannes  ar- 
biter atque,  ut  UH  loquuntur,  Laudator 
eligitur.  Arbitros,  arbitratores,  Laudato- 
res  seu  amicabiles  composiiores,  in  Charta 
ann.  1273.  apud  Baluzium  tom.  2.  Hist. 
Arvern.  pag.  275.] 

*  3.  LAUDUM,  Consensus,  approbatio, 
ut  supra  Laudamentum  2.  Charta  ann. 
1455  :  Pro  eodem  consensu,  Laudo,  aucto- 
ritate  et  approbatione,  etc.  Los,  in  Lit. 
ann.  1231.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  550.  Pro  fama  vero  legitur  in  Stat. 
ann.  1388.  tom.  7.  earumdem  Ordinat. 

Sag.  216.  Lit.  remiss.  ann.  1367.  in  Reg. 
7.  Chartoph.  reg.  eh.  425 :Pour  diffamer 
Vestat  d'i  celiai  suppliant,...  le  clama... 
jcoup,  en  reputant  la  femme  dudit  sup- 
pliant... pour  ribaude  ;...  lequel  suppliant 
moult  doulens  et  courciez  du  Los  que  lui 
alevoit  ledit  Cuvelier,  etc.  Ubi  con  vici  um 
9onat.  Vide  Elogium  1. 

*  4.  LAUDUM,  Statutum,  decretum. 
Correct.  statut.Cadubr.  cap.  79  :  Ad  ma- 
jor em  utilitatem  et  commodiorem  guber- 
nationem  communlum  sancimus,  quod 
quselibet  regula  et  commune  Cadubrii 
possit...  Lauda  sua  formare  ac reformare; 
quibus  dispositionibus  et  Laudis  factis, 
formatis  et  refirmatis,  ipsa  communia  et 
regulse  dieta  Lauda  teneantur  et  debeant 


exhibere  et  presentare  domino  vicario^ 
etc. 

J  LAUDUMINIA.  Vide  in  Laudare  5. 

LAUDUNiE,  Papiae,  Ecclesiastica  vasa. 
Anastasius  in  Hadriano  PP.  pag.  110  : 
Fecit  in  Basilica  B.  Hudriani  cerostata 
argentea  pens.  lib.  12.  simulque  et  Lauda- 
nas  duas  ex  argento  pens.  lib.  8.  quas 
posuit  super  rugas  de  presbyterio7  ubi 
arcus  de  argento  existit.  Sed  ibi,  ut  apud 
Papiam,  Codices  alios  Laudunas  prse- 
ferre  monent  Editores.  Proinde  evanes- 
cit  Bulengeri  conjectura,  qui  Lauda  nas 
ait  fuisse  ornamenta  aurea,  vel  argen- 
tea, quasi  virgas,  quae  suspendebantur 
ante  altaria,  aut  rugis  imponebantur  a 
laudando  dictas,  quia  in  laudem  et  ho- 
norem Martyrum  ponebantur  :  frivolum 
sane  etymon.  [Apud  Muratorium  tom. 
3.  pag.  188.  Laudinas  legitur  ad  margi- 
nem.TM"*  Idem  Anastas.  in  Stephan.  IV. 
PP  :  Fecit  et  regalar es  argenteos  super 
rugas ,  etc.  Vide  Regulares  1.] 

*  1.  LAUDUS,  Species  navis.  Charta 
ann.  1357.  ex  Are  lavo  Episcopatus  Mas- 
sil. :  Cum  esset  super  quodam  Laudo, 
qiiem  ibi  naulizavit  et  cepit,  cujus  erat 
dominus  et  patronus,  etc.  Mox  recurrit 
ibi;  sed  forte  legendum  Lembus  utrobi- 
que. 

Qu&Leouge  Massiliensibus  nuncupa- 
tur;  nihil  ergo  ibi  emendandum  :  at 
perperam  Laucus,  prò  Laudust  in  Charta 
ann.  1337.  ex  Tabul.  Massil.  :  Dicti  am- 
bassiatores  Massilix  portentur  apud  Avi- 
nionem  super  unam  de  galeis  tunc  arma- 
tis  hujus  universitatis,  vel  super  unum 
Laucum  armatam^  prout  melius  et  promp- 
tius  fieri  poterit.  [*#  Confer  Lahutum  et 
Latus  3.  Vide  Jal.  Antiq.  Naval.  tom.  2. 
pag.  162.1 

2.  LAUDUS,  prò  Lautus.  Charta  S.  Ka- 
rilefì  in  Actis  Episcopor.  Cenom.  pag. 
82  :  Nullus  functiones  vel  exactiones  neque 
exquisita  et  Lauda  convivia...  de  prses- 
cripta  facultate  penitus  requirant.  Oc- 
currunt  eadem  verba  pag.  90. 

1  1.  LAVELLUM,  vel  Lwellus,  Locu- 
lus,  arca  sepulcralis,Ital.  Lavello.  Vita  S. 
Anselmi  Abb.  Nonantul.  saec.  4.  Bene- 
dica part.  1.  pag.  12  :  Tùnc  flentes  Fra- 
tres  et  psallentes  super  B.  viri  corpus... 
condiderunt  illud  in  marmoreo  Lavello, 
infra  oratorium  B.  Dei  Genitricis  et  Vir- 
ginis  Marise.  Miracula  S.  Zitae,  tom.  3. 
Aprilis  pag.  510  :  Ante  corpus  et  Lavel- 
lum  S.  Vir ginis.  Chronicon  Cremonense 
apud  Murator.  tom.  7.  col.  638  :  Vitsesuse 
diem  clausit  extremum  et  apud  Ecclesiam 
majorem  in  Lavello  lapideo  est  reclusus. 
Rursum  occurrìt  in  Chron.  Bergora. 
apud  eumdem  Murator.  tom.  16.  col. 
925.  Vita  S.  Mercuriaiis  Episc.  n.  23. 
tom.  3.  Aprilis  pag.  756:  Duas  UH  tri- 
buit  Ecclesias  baptismales ,  S.  Martini 
scilicetj  quse  vocatur  in  Lavello,  sed  me- 
lius in  Lavacro,  et  S.  Cassiani.  Quo  in 
loco  vas  lavatori  um  intelligo,  non  sepul- 
crum.  Vide  Labrum. 

^  2.  LAVELLUM,  prò  Labéllum,  parvum 
Labrum  ,  id  est  vas  lati  oris  ,  Italis 
Conca,  Vasca,  Orali.  Cuve.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67  :  Statuimus  quod  quelibet 
contrata  civitatis  bononie  puteum  habens 
teneatur...  facere  jaxta  puteum  bonam 
tinellam  lapideam ,  vel  de  lignamine, 
sive  Lavellum.  [Fr.J 

\  LAVEN DARIA,  vide  in  Lavandarius. 

*  LAVERIA,  Lapicidina  unde  lapides, 
Lavive  dicti,  eruuntur.  Charta  ann.  1336. 
in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg. 
5188.  fol.  105.  r°  :  Eadem  domina  habeat 
et  teneat  quamdam  Laveria m  sive  lapidi- 
cinam,  quse  est  in  nemore  supradicto, 
una  cum  duobus  arpanlis   dicti  nemoris 


circa  lapidicinam  prxdictam,  in  quibus 
duobus  arpantis  eadem  lapidicina  sive 
Laveria  computari  et  includi  debebit  ;  sed 
nichilominus  jurisdictio  omnimoda  eidem 
dicto  episcopo  et  successoribus  in  dieta 
Laveria  remanebit. 

*  LAVEZIA,  Italis  Laveggio,  Lebes, 
cacabus.  Stat.  Astae  prò  Intrat.  portar: 
Lavezise  de  petra  solvant  prò  qualibet  so- 
mata  libras  xx. 

*  LAVEZIUM,  Vestimenti  genus.  Tes- 
tam.  Math.  Calbanì  ann.  1197.  apud 
Hier.  Zanetti  in  Dissert.  de  Orig.  et  an- 
tiq. monetae  Venet.  ex  Diar.  exot.  ann. 
1754.  mens.  Jun.  pag.  11  :  Lego  Stanze 
ancillx  mese...  'unum  meum  mantellum, 
et  unum  seclum,  et  unum  Lavezium. 

LAVEZ0LUM.  Charta  ann.  1148.  apud 
Puricellum  in  Ambrosiana  Basilica  pag. 
704  :  Et  habuerunt  refectionem...  in  se- 
cundo  pullos  plenosj  et  carnem  porcinatn 
cum  piperata,  et  turiellam  de  Lavezolo, 
etc. 

*  LAUFETUS,  Armorum  species.  Form. 
MSS.  exCod.  reg.  7657.  fol.  24.  v  :  Di- 
versis  armorum  generibus  prenominati, 
ut  puta  gladiis,  platis,  paviseriis,  servel- 
leriis,  Laufeti8y  etc. 

*  Aliud  vero  sonat  vox  Lauffaiz,  Fi- 
lum  nempe  texendae  telae  accommodum, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1416.  ex  Reg.  169. 
Chartoph.  reg.  eh.  223  :  Ouquéi  celier  les 
supplians  prindrent,...  douze  livree  de 
Lauffaiz  à  fair  e  toille. 

*  LAUFFEN,  vox  Teutonica,  Decursus. 
Acta  S.  Reginswind.  tom.  6.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  331  :  Quem  (locum) 
incolse  ob  impetum  pervalidum  Neckaris 
fiuvii  egregii  comitis  Rheni,  lingua  Theu- 
tonica  Lonfum  (leg.  Lauffen)  id  est  de- 
cursum  appellant. 

LAUGHELESMAN ,  Exlex,  Utlagatus. 
Bracton  :  Pro  exlege  tenebitur,  cum  Prin- 
cipi non  obediat,  nec  legi  :  et  tunc  utla- 
gabiturf  sicut  ille,  qui  est  extra  legem, 
sicut  Laughelesman. 

1  LAUHUNDREDUM.  Vide  Lawehundre- 
dum. 

*  LAVIA,  Lapidis  species,  vulgo  Lave. 
Charta  ann.  1265.  in  Chartul.  eccl.  Lin- 
gon. ex  Cod.  reg.  5r88.  fol.  206.  v°  :  Per- 
r erige  prò  trahendo  lapide  et  Laviee,  terra 
prò  faciendo  morteriot  totum  commune» 
Alia  ann.  1276.  ibid.  fol.  255.  v°  :  Et  si 
abbas  et  conventus  prsedicti  voluerint  do- 
mificare  aut  domum  suam  de  Pusaco 
reparare  et  re&dificare ,  ipsi  poterunt 
lapides  et  Lavies  in  finagio  de  Maresco 
capere.  Vide  supra  Laveria  et  infra 
Lausa  2. 

*  LA  VIARIA,  Prov.  Velocitas,  celeritas. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Laugier,  Prov.  Pernix  proprie  pedibus. 
Ibid. 

1.  LAVINA,  Labina..  Glossae  Isidori  : 
Lavina,  Lapsum  inferens.  [Perperam  in 
Excerptis  Pithoeanis,  Lubina.]  Idem  lib. 
16.  Orig.  cap.  1  :  Labina,  eo  quod  ambu- 
lantibus  lapsum  in f erat,  dieta  per  deri- 
vationem  a  labe.  Glossas  ejusd  :  Lubri- 
cum,  lutum  cum  Labina.  Gloss.  Longo- 
bard.  S.  Germani  Paris  :  Labina,  lapsus 
inferensì  aquse  pervium,  alluviones.  S. 
Hieronymus  Epist.  113:  Ceeterum  amat 
Deus  hominem  T  ut  artifex  fabricam  ; 
sed  odit  mala  opera,  quibus  fabrica  ver- 
git  in  lapsum,  et  cogitur  in  Lavinam. 
Infra  :  Sicuti  aliquem  securis  incessibus 
gradientem  repentino  casu,  aut  marmoris 
Isevitas,  aut  Lavina  pavimenti,  subversa 
pedum  tutela,  contorsit,  etc.  Paulus  War- 
nefrid.  de  Gestis  Longob.  lib.  3.  cap.  23  :^ 
Eo  tempore  fuit  aquse  diluvium  in  pnibus 
Venetiarum,...  faetse  sunt  Lavinse  posses- 
sionum  seu  villarum,  hominumque  pari-' 


44 


LAU 


LAU 


LAU 


ter  et  animantium  magnus  interitus, 
Hinc  Labina,  prò  paludoso  ìoco.  Terra 
labilis,  dicitar  in  Glossis  MSS.  ad  Disti- 
cha  Magistri  Cornuti.  Joanni  de  Janua, 
est  terra  aquosa  et  móbilis,  et  labilis,  in 
qua  quis  facile  labilur,  [Papias  :  Labina, 
lapsum  inferens,  dicitur  alluvio.  Labina, 
terra  aquosa  et  mobilis,  in  qua  quis  labi- 
tur,  dieta  a  labef  vel  quasi  lapsum  infe- 
rens.] Charta  Henrici  VI.  Regis  Angl. 
tom.  2.  Monast.  Angl.  pag,  372  :  Jatnque 
diversi  ligei  nostri,  juxta  pr&dictum  Hos- 
pitale  tempore  hiemali  et  noctanter  tran- 
seuntes,  si  ipsi  ibidem  hospitalitalem  non 
haberent,  in  aquis,  Labinis,  et  mariscis 
seepissime  penctitarentur.  Rhasti  etiam- 
num.  hanc  vocem  retinent  :  conglome- 
ratas  enim  nivium  moles  de  summis 
Alpi  bus  decidentes,  Lowin,  id  est,  Lavi- 
nas  vocant,  uti  obsèrvatum  a  Stumptìo 
et  Simlero.  [**  Lowina,  in  eh  art.  ann. 
1302.  apud  Kojpp.  Histor.  Feeder.  Helvet. 

£ag.  54  :  Homdam  et  execrabilem  cladem 
owinantm.  Vide  ibid.  pag.  55.  et  56.] 
Atque  inde  forte  perinde  apud  nos  vox 
Lavine  seu  Ravine,  Occitanis  Labassi, 
qua  aquarum  ex  nivibus  confectarum, 
et  ex  monti  bus  in  agros  excurrentium 
copiam  denotamus. 

*  2.  LAVINA,  apud  Mabill.  tom.  2. 
Musei  Ital.  pag.  202.  ex  Ordine  Romano 
Cèncii  ;  ubi  Codex  MS.  Bibl.  reg.  sign. 
4188.  habet  Savinam  :  unde  Saumam 
emendare  facile  est. 

*  LAVIRE,  Humectare,  aqua  asper- 
gere. Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692  :  Lavare,  laver.  Lavire,  amouetir: 

Non  bene  se  lavit,  qui  sua  membra  Lavit. 

1  LAVITIUS.  Vide  Panis  lavitius. 

*  LAUMIUM,  prò  Laudimium,  Quod 
domino  feudi  prò  facultate  alienandi 
fundum  exsolvitur.  Charta  ann.  1212.  ex 
Cod.  reg.  4659  :  In  accaptis,  in  Laumiis7 
trecenis,  mulalionibus,  etc.  Vide  in  Lau- 
dare 4. 

*  LAUNA,  vulgo  Laune,  FI u vii  bra- 
chi olum,  passim  in  Recognit.  burgi  S. 
Andeoli.  Hinc  diminutivum  Launes- 
t  eli  us. 

LAUNEGHILDE,  et  Lajjnegilt,  Reci- 
procum  donum,  seu  pretium  quodam- 
modo  rei  don  atee,  ivriSwpov.  Donatio  rei 
similis,  sive  remuneratio,  Boherio.  Pa- 
pias :  Launechild,  id  est,  taho.  [Placitum 
ann.  814.  apud  Murator.  tom.  4.  part.  2. 
col.  362  :  Scaptolfus  sua  sponte  cessit  et 
perdonavit  eis  ipsos  CXC  mancos,  et  sus- 
cepit  ab  eis  Launechild  similiter  mani- 
cias  par  unum.  Vide  ibid.  col.  930.]  Pac- 
tum  initum  a  Gregorio  Duce  Neapoli- 
tano  an.  Chr.  911.  apud  Camillum  Pere- 
grinum  :  Nos  vero  omnem  compositionem 
et  legem  et  juatitiam,  quss  parti  nostrgs 
facere  debet  auctor  illet  donamus  omnia 
ea  parti  v estri  Langobardorum  per  Lau- 
negilt  receptum  a  vobis  exiguum.  Tabu- 
Jariuni  Casauriense  ann.  Lud.  Imp.  F. 
Lotbarii  14  :  Et  in  tali  tenore  accepimus 
a  vobis  per  Missum  vestrum  Adegerium 
Launechild  caballum  unum.  Alibi  :  Unde 
Launegilt  recepì  ego  Vrso...  a  te,  Romane 
Abbas,  prò  hac  mea  donatione  confir- 
manda  comeam  unam.  Rursum  :  Et  re- 
cepì ego  Sicelperga  a  te  Almerico  Abbate 
Launegild  argentum  solidos  quinque  ip- 
sum  memoratum  donum  in  ipso  sancto 
Monasterio  confirmandum,  sicut  in  lege 
nostra  continetur.  Alia  Charta  do  natio- 
nis  ann.  1051.  ibid  :  Et  prò  Launegild 
imputo  mercedem  meam,  quia  D.  Luit- 
frandus  in  suo  Capitulari  affixit,  quia 
in  caais  Sanctorum,  aut  in  Synodochio 
Launegild  impedire  non  debet.  Alia  ann. 
1064.    ibid  :  Et  sicut    D.  Luithprandus 


Rex  in  suo  Capitulo  replicava ,  ego  nul- 
lum  Launegild  requiro,  nisi  remedium 
salutis  animae  nostrae.  Charta  Richildae 
Comitissae  ann.  1025.  in  Bullario  Casi- 
nensi  tom.  2.  pag.  77  :  Et  hanc  confir- 
mandam  promissionis  cartulam,  accepi 
ego  qui  supra  Richalda  Comitissa  per 
Misso  pars  ipsius  Ecclesia  exinde  Lau- 
nechild aureum  annulum  unum,  etc.  Oc- 
currit  passim  hac  notione  in  Legib. 
Longobard.  lib.  2.  Ut.  1.  {  6.  tit.  15.  |  4. 
tit.  18. 1 3.  tit.  20.  §  1.  tit.  36.  |  2.  lib.  3. 
tit.  18.  l*>  Rothar.  184.  175.  Aist.  3. 
Liutpr.  64.  (6,  11.)  43.  (5,  14.)]  in  vett. 
Tabulis  apud  Puricellum  in  Basilica 
Ambrosiana  pag.  581.  Ughellum  tom.  4. 
pag.  1073.  tom.  5.  pag.  652.  1483.  etc.  Ex 
nis  patet,  nullam  fidem  habendam  ve- 
teri  Glossario  apud  Lindenbrogium,  ubi, 
Launechild ,  sine  solenni  tate  testium, 
vertit.  De  vocis  etymo,  vide  Somneri 
Giossarium  Saxonicum  in  Lean. 

*  LAUNESTELLUS ,  in  Charta  Joan. 
dalph.  Vienn.  ann.  1316.  ex  Reg.  87. 
Chartoph.  reg.  eh.  84  :  Territorium  cas- 
tri et  mandamenti  Sechillin&  duret  et 
protenda  tur  a  parte  castri  et  mandamenti 
Visiliss,  usque  ad  Launestellum,  vulg ari- 
ter  appellatum  Launestéluer,...  et  usque 
ad  aquam,  quss  exit  de  dicto  Launestello. 
Vide  Launa. 

1  LAV0RATI0,  Quaesitum.  Vide  in  La- 
bore. 

*  LAV0RIA,  Fructus  cujusvis  generis 
ex  agris  cui  Us.  Charta  ann.  1398.  in  Reg. 
156.  Chartoph.  reg.  eh.  118  :  Item  quod 
pr&fati  decanus,  canonici  et  capitulum 
(B.  Mariae  Diensis)  possint  et  valeant 
extrdhere  et  extrahi  facere  propria  ipso- 
rum  f rumenta,  biada,  Lavoria  et  legumi- 
na.  Vide  supra  Laboria. 

#  1  LAV0RITIUM,  Opus,  Vide  in  Labori- 
tium 

*  LAVORIVUS,  Arabilis,  Gali.  Labou- 
rable.  Charta  ann.  1076.  ex  Tabul.  S. 
Vict.  Massil  :  Damus  in  plano  de  Saleta 
sex  modiatas  de  terra  Lavoriva.  Vide  su- 
pra Laborativus. 

1  LAUPIA,  Porticus  species.  [*  Charta 
ann.  1262.  in  ter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  307  :  Rayno  de  Usetia  pr&ce- 
pit  Pontio  Macario  cìvi  Uticensi  sub  poma 
20.  librarmn  Turonensium ,  quod  ipse 
diruet  Laupiam,  quam  fecerat  ante  hos- 
pitium  ipsius  Pontii...  infra  triduum  a 
recepitone  dicti  pr&cepti  compulandum  ; 
a  quo  prascepto  dictus  Pontius  Macarius... 
in  scriptis  appellavit  ,  et  appellatione 
pendente,  dictus  Rayno  diruti  seu  dirui 
fecit  Ugna  pr&dictse  Laupise.]  Vide  in 
Lobia. 

1  LAUPREDA,  Mustela,  ut  videtur, 
Gali.  Lamproie,  apud  Petrum  Damiani 
Opusc.  20.  cap.  4.  Vide  Lampedra  et 
Naupreda. 

LAURA,  Monasterium,  apud  Anasta- 
sium  in  Hist.  Ecclesiastica,  et  apud 
Paulum  Diac.  in  Histor.  Miscella  lib. 
24.  pag.  762.  in  Itinerar.  S.  Willibaldi 
n.  20.  etc.  quemadmodum  Xatfpa  usurpa- 
tur  apud  Graecos  Scriptores,  Africanum 
apud  Syncellum  pag.  107.  Joannem  Patr. 
Hierosòl.  in  Vita  S.  Jo.  Damasceni  pag. 
245.  255.  263.  268.  Edit.  Rom.  Photium 
cod.  119.  Johannem  Moschum  cap.  3.  et 
4.  S.  Antiochum  Epist.  ad  Eustatbium, 
Theophanem  pag.  239.  423.  Constanti - 
nuin  de  Adm.  Imper.  cap.  22.  Joannem 
Phocam  cap.  15.  16.  Pachymer.  lib.  5. 
cap.  28.  Cantacuzenum  lib.  1.  Hist.  cap. 
31.  Perdiccam  (  cujus  meminit  idem 
Pachymeres  lib.  6.  cap.  24.)  in  Descript. 
Terrai  Sanctae,  et  aliquot  alios,  a  Meur- 
sio  lauda tos,  [et  ab  ipso  Cangio  in  Glos- 
I  sario  media?  Graecitatis,  col.  792.] 


Differebat  tamen  Laura  a  Monasterio, 
quod,  ut  ait  Cyrillus  in  Vita  S.  Sabse,  in 
Coenobiis  illi  viverent,  qui  vitam  exer- 
cebant  communem  :  in  Lauris  vero,  qui 
a  congressione  separatam  et  quietam. 
In  Laura  igitur  vitam  exigebant  Ana- 
choretas,  suis  quique  distincti  cellis, 
unique  suberant  Abbati.  Idem  Cyrillus 
in  Vita  S.  Euthymii  num.  45.  et  48.  tra- 
dit  in  Laura  S. Euthymii  unicuique  33di- 
fteatam  fuisse  cellam,  et  cellas  Fratrum 
fuisse  a  se  ìnvicem  in  media  solitudine 
sejunctas.  Et  S.  Gerasimus  in  medio 
Laurae  Coenobium  collocavit ,  in  quo 
Monachi  primo  exercebantur,  quos,  cum 
ad  perfectionis  mensuram  pervenerant, 
in  cellis  Laurae  collocabat,  eosque  Ana* 
choretas  appellabant  :  in  quorum  sor- 
tenti admissi  tantum  Monachi  provec- 
tioris  aetatis,  exclusis  ju  veni  bus  et  ado- 
lescentibus,  ut  est  apud  Cyrillum  in 
Euthymio  n.  40.  88.  89.  ut  apud  nos  In- 
clusi. 

Horum  ea  erat  vivendi  forma,  ut  5. 
dies  hebdomadae  unusquisque  in  cella 
manens  sileret,  nihil  gustans  nisi  pa- 
nem  et  aquam  et  dactylos  :  Sabbato 
autem  et  Dominica  veniret  in  Eccle- 
sia m,  percepta  Eucharistia  cocto  utere* 
tur  in  Coenobio,  et  sumeretparum  vini. 
Haec  pluribus  Cyrillus  d.  num.  89.  et  90. 
quem  etiamconsule  ad  vocis  Lauree  vim. 
num.  42.  45.  98. 

Quidam  existimant  vocem  esse  pu- 
ramputam  Graecam:  namXaOpav,  Gram- 
matici exponunt  py^v,  vel  By\\lo<sìcc*  óSòv, 
id  est,  viam  publicam,  quia  èi'  àuT5j<;  ol 
Xaot  piovre,  per  eam  populus  fluit  seu 
commeat  ;  interdum,  ut  Suidas,  pujjlyjv 
trczvìjy  ri  <tt£V(otcòv,  vicum  angustum,  aut 
angiportum,  Hesychius,  tótcov  «pò?  òtco- 
Xtt>pq<nv  àvst^lvov,  locum  ad  venir em  exo- 
nerandum,  uti  quidam  hunc  locum  in- 
terpreta n tur,  vel  potius  ad  secessum  et 
receasum,  ita  ut  ad  simili tudinem  twv 
Xaupwv  in  urbibus  exstructae  fuerint  Mo- 
nachorum  cellae,  quae  cum  ab  invicem 
sejunctae  essent, angiportus  ac  vias  quo- 
d ammodo  forma bant,  ac  referebant.  Ita 
Fullerus  lib.  2.  Misceli,  sacr.  cap.  1. 
[*»  Vide  Henr.  Stephan.  Thesaur.  Ling. 
Gr.  in  hac  voce  edit.  Didot.  tom.  5.  coK 
135.J 

La.br A,  prò  Lavra,  habet  Concilium 
Lateranense  sub  Martino  PP.  pag.  423. 
Edit.  1618.  quomodo  Xa6pa  Epiphanius 
contra  Arianos. 

*  LAURAGIUS,  Lauracus  vel  Lauria- 
censis,  Gali,  de  Lauraguais. Charta  ann. 
1316.  in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh.  74  : 
Item  quod  in  dieta  villa  de  Alta-ripa 
judex  Lauragius,  seu  alius  judex  domini 
regis,  non  teneat  assisias,  nisi  esset  per 
dictum  regem  seu  dom.  senescallum 
Tolosa  et  per  dictos  condominos  institu- 
tus. 

1  LAURARIUS,  prò  Labrarius  seu  La- 
borarius,  Colonus,  agricola,  Gali.  La- 
boureur.  Charta  Ausoldi  Abb.  Compend. 
e  Tabulano  ejusdem  Coenobii  :  Ad  fes- 
tum  S.  Johannis  manuoperarius  debet 
Hi.  denar.  et  Laurarius  v.  De  Mesvillare 
manuoperarius  vii.  denar.  ad  festum  S. 
Remigii  et  Laurarius  xin.  si  habet  carru- 
cam  integram;  si  dimidiam  vi.  et  obolum. 
Vide  Labor  3. 

LAURATUM,  La.bra.tum,  Imago  Prìn- 
cipi s,  Thor acida,  <rcYi6dtptov,  quod,  ut  ple- 
rique  censent,  laurea  caput  cingeretur. 
Multiplex  autem  fuit  Jauratarum  usus  ; 
sed  prascipuus  fuit  in  Imperatorum 
inaugurationibus.  Statim  enim  atque 
augustam  adepti  erant  dignitatem,  mit- 
tebantur  in  provincias  eorum  statuae, 
in  signum  adeptae  dignitatis,  et  ut  a 


LAU 


LAU 


LAU 


45 


populis  exciperentur  :  Per  feda  enim 
devotio,  hoc  deb  et  imagini,  quod  et  Regi. 
Philostorgius  ?lib.  12.  cap.  10  :  Al  8è  toO 
Ku)v avx vxtvou  elxóvec,  (oc  éGo?  tjv  Tote  oipti 
irapeX6o0<rtv  els  pam'Xsiav  7tpaTreiv  àvaulimov- 
tai  TCpò?  tyjv  Iwav.  De  eoaem  Constanti  no 
Lactantius  de  Morti  bus  persecutor.  n. 
25  :  Paucìs  post  diebus  Laureata  imago 
ejus  aliata  est  ad  malam  besliam,  delibe- 
rava, ansusciperet...suscepit  itaque  ima- 
ginem  admodutn  invitus,  eie.  Adde  n. 
42.  43.  Chronicon  Alexandrinum  pag. 
748  :  Toutci)  t<a  è-cst  eSourcXeuffsv  ó  'AvQ^jjuos, 
xat  àirijXOev  et?  'Pc&jjnrjv,  xal  £t(r?jX0ev  rà  Xa- 
épaxa  auroO  ev  KtòVfftavrtvou  7tóXet  Scà  $epev- 
tiou  eVàpxov  t$jc  kóXecdc.  Concili  uni  Chal- 
cedonense  act.  3  :  T&v  yàp  8ec<«>XavpaTa>v 
era*  euTu^ta  olxoujjLeviXY)  ela-ep^oj/ivcav,  xal  lv 
t5)  jjLeyaXoiióXet  'AXefcavSeia,  etC.  Adde  Gre- 

gbrium  Dialogum  torri.  3.  Concil.  pag. 
460.  Edit.  1618.  et  apud  Baron.  ann.  726. 

Quomodo  vero  eae  imagines  a  populis 
exciperentur,  discere  est  ex  lib.  10.  Epis- 
tolarum  Gregorii  M  :  Venit  aulem  icona 
supra  scriptorum  Phocae  et  Leontiaa  Au- 
gustorum  Romam  vii.  Kal.  Maii,  et  ac' 
clamatum  est  ex  in  Lateranis  in  Basilica 
Julii  ab  omni  Clero  vel  Senatu  :  Exaudi 
Christe  :  Phocae  Augusto  et  Leontiaa  Au- 
gusta vita,  Tunc  jussit  ipsam  iconam 
dominus  Beatissimus  et  Apostolicus  Gre- 
gorius  Papa  reponi  in  Oratorio  S.  Cassarli 
Marlyris,  intra  palatium.  Praeterea  ex 
septima  Synodo  act.  1.  pag.  483:  Et  yàp 
pacrtXecriV  Xaupàrots  xat  e!xó<nv  àra><rueXXo|JÌ~ 
van;  ev  Tzok&Gi  xai  ^tópou?  àTOxvcfi><ri  Xao\ 
fiera  xirjpcbv  xac  OujjuajJiaTfcW,  ov  tyjv  xrjpÓYu- 
tov  <ravJ5a  TtjJLwvrgi;,  aXXà  tòv  ftaaikia.  Ve- 
tus  Interpres  :  Lauratis  et  iconibus,  qu& 
miltuntur  ad  civitates  vel  regiones,  obvii 
adeunt  populi  cum  cereis  et  incensis,  non 
cera  perfusam  tabulam,  sed  Imperatorem 
honorantet.  Quae  verba  perperam  Meur- 
sius  et  aJii  tanquam  Optati  laudarunt. 
Chrysostomus  Serm.  60.  in  Paulum 
Apost.  ait,  Laura tas  istas  praecessisse 
tubicines  et  miiitum  catervas,  gestatas- 
que  a  gerulis  munde  vestitis  auroque 
ornatis.  Imagi  nes  vero  ita  erant  effictae, 
quod  idem  Scriptor  alibi  ait,  ut  in  sum- 
mitate  hastae  efferrentur,  et  infra  victo- 
riae,  triumphi ,  resque  bello  praeclare 
gestae  describerentur  :  exceptae  autem  a 
populis  festum  diem  agenti  bus  et  ado- 
ra tae  :  quo  spectant  ista  ex  L.  4.  Cod. 
Th.  Ne  quid  pubi,  laetit.  (8,  11.):  Sacros 
vullus  inhiantibus  si  forte  populis  infere- 
mus. 

Ali us  Lauratorum  usus  fuit  in  Àm- 
phitheatris,  dum  Circenses  perageren- 
tur.  Narra t  quippe  Theophanes  ann.  5. 
Phocae,  celebratis  Domentiae  Augusti 
fili»  cum  Prisco  Patricio  nuptiis,  actis- 
que  equestribus  ludis,  a  principi  bus  fac- 
tionum  locatas  in  Circo  Crispi  et  Do- 
mentiae imagines  cum  Imperatoriis 
imaginibus  :  Svv  twv  poc<riXixftv  XaupòtTwv 
KtrcYjffav  ìlpiaxov  xaè  Ao(Aevx#ac  Xaupàra. 
Quo  loco  Nicephorus  CP.  elxóva;  habet. 
In  Circum  vero  inferebantur  cum  cereis 
et  funalibus,  a  viris  candida  veste  indutis. 
Chronic.  Alexandr.  de  eodem  Phoca:  Kot 
IxaiSQir)  et?  tò  ticTCtxòv,  ji^T'à  ttji;  glxóva?  $wxa, 
tjv  Tcva  elffyjyov  ev  x^  fari  ayroO  et  5  tò  tiwit- 
xòv  (ASTa  xr]pa^ta?  à<nEpo<popoOvi;sg  o\  (JtaTaioi 
yàp  àvOpcÓTtwv. 

Lauratarum  denique  usus  obtinuit  In- 
ter praecipua  illustrium  dignitatum  in- 
signia,  seu  Magistratuum,  ante  quos 
praeferebantur  in  auctoritatis  ac  potes- 
tatis  a  Principe  collataa  symbolum.  Se- 
nator  de  formula  Consularitatis  lib.  6. 
Var.  20  :  Vultus  quia  etiam  regnantium 
geniata  obsequii  pompa  prsetnittit,  ut  non 
solum  summi  judicis,  sed  etiam  domino- 


rum  reverentia  cumulatus  omeris,  et  mox 
de  Principum  imagine  metuendus.  Atque 
eae  sunt  I  m  pera  toni  m  imagines,  quae 
in  ter  insignia  Praefecti  Praetorio  cum 
binis  cereis  describuntur  ae  efttnguntur 
in  Notitia  Imperii.  Nam  imagines  istas 
cum  cereis  et  funalibus  praelatas,  supra 
observavimus,  ubi  de  Latnpadariis  egi- 
mus.  Erant  denique  Laurata,  vel  certe  £i- 
xóve?  pafftXeiot  inter  vexilla  militarla,  ut 
est  apud  Dexippum  in  Legat.  pag.  8. 

Varie  autem  haec  vox  scribitur  apud 
Graecos  Scriptores,Xaupàrov  habent  Theo- 

Ehanes,  Gregorius  Dialogus  Epist.  ad 
eonem  Isaurum,  septima  Synodus, 
Concil.  Calchedonense ,  etc.  XagpdtTov, 
Chronicon  Alexandr.  Joan.  Damascenus 
lib.  3.  de  Imag.  pag.  155.  libri  Basilicàv 
etc.  Ex  priori  lectione  tanquam  laurea- 
tas,  quod  adstruit  locus  Lactantii,  ex 
posteriori  vel  ut  laboratast  seu  probe  ef- 
nctas,  vel  denique  a  labris  dictas  istas 
imagines  plerique  censent:  etlaboratas 
quidem,  quomodo  fossas  ad  terminos 
agrorum  XaSpaxa  appellatasi  auctor  est 
Pediasimus  apud  Rigaltium  ad  Agri- 
mensores,  quod  sint  laborat&>  inquiunt 
Glossae  Basii.  Alii  a  labris  dictas  volunt, 
quod  osculis  et  adorationibus  exciperen- 
tur a  populis,  eoque  referunt  quod  ha- 
bet Gloss.  Lat.  Graec.  :  Labratum,  cpiX-qua 
{JafftXtxòv,  à<ma(TTixòv  ^acrtXéto;.  Haec  ex- 
pendat  cui  per  otium  licet  :  interim  con- 
sulat  Cujac.  lib.  11.  Obs.  cap.  27.  Lin- 
denbrogium  ad  lib.  22.  Ammiani,  Sal- 
masium  ad  Vopiscum,  Jac.  Golhofre- 
dum,  [**  Glossar,  med.  Graecit.  col.  793.] 
et  alios. 

LAUREA.  Vide  Corona  Ferrea. 

1  LAUREARE»  Decorare,  coronare.  S. 
Petrus  Chrysologus,  Serm.  66  :  Ubi  pos- 
tes  tuos  suis  ulceribus  Laureavit  (Laza- 
rus),  ubi  sanie  sua  pinxit  micas  tuas  ? 
Johan.  Sari s ber.  Epist.  298  :  Ecclesia 
Mar ty rum  sanguine  Laureatur.  Vita  S. 
Bibiani  Episc.  Sancton.  apud  Marten. 
tom.  6.  Amplis3.  Collect.  col.  774  : 
jEternae  glori&  sertis  honorifice  Lau- 
reatur. 

LAUREATA  Liter,e,  Victoriarum  in- 
dices.  [Plinius  lib.  15.  cap.  ult.  :  Laurus 
precipue  l&titiae  victoriarumque  nuncia 
additur  literis,  et  miiitum  lanceis  pilis- 
que.]  Schol.  Juv.  Sat.  4  :  Si  victorias  nun- 
ciabanlur,  laurus  in  epistola  fiebatur  :  si 
autem  aliquid  adversi,  pinna  fiebatur, 
Ammianus  lib.  16.  de  Juliano  Imp.  :  Et 
si  verbi  gratia,  eo  agente  tunc  in  Italia, 
dux  quidam  egisset  fortiter  conlra  Persas, 
nulla  ejus  mentione  per  longissimum  tex- 
tum  facta,  Laureatas  literas  ad  provm- 
ciarum  damna  mittebat,  se  inter  primores 
versatum  cum  odiosa  sui  jactatione  signi- 
ficans.  Vide  Theodorum  Marcili  um  ad 
Persi um,  Demsterum  lib.  10.  Antiq.  Ro- 
man ar.  [Carolum  de  Aquino  in  Lexico 
Militari  v.  Nuncii  militares.]  etc. 

*  LAUREOLA.  [Aureola.  Dief.] 
LAURE0LUM,   Ferramenti  Chirurgici 

species,  apud  Caelium  Aurelian.  lib.  5. 
Chron.  cap.  2.  Scalpreolum,  ajxcXtov. 

*  LAUREREA  Plaga,  Chirotheca  la- 
minis  contecta.  Stat.  senese.  Bellic.  ann. 
1320.  inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Occit. 
col.  162  \ltem  quicumque  portaverit  arma 
deffensiva,  ut  potè  haubergerlum,...  capei- 
lum  ferreum,  placas  Laurereas,  etc.  Vide 
in  Piata  1. 

*LAURIGALE,  [haubregons.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36,  xve  s.)] 

LAURIENDRUM,  poSoSàyvt],  in  GÌ.  Gr. 
Lat.  MS.  Editum  habet,  Taxus,  Lauria, 
andrum,  viburna:  sed  videtur  legendum 
Lauridendrum,  poSoSa^vrj  enim  poSóSev- 
$pov  etiam  Graecis  dicitur. 


LAURNA,  Mensurae  species,  in  Charta 
ann.  1207.  apud  Ughellum  tom.  7.  pag. 
594.  nisi  mendum  subsit.  pLocus  exstat 
in  Cartatoria.]  Vide  Lagena. 

LAUR0S  Operire,  Maleflcii  aut  sorti- 
legii  species.  Pirminii  Excerpta  de  Li- 
bris  Canon icis  :  Non  vulcanalia  et  Kalen- 
das  observare,  Lauros  operire ,  pedem 
observare,  e ff under  e  super  truncum  fru- 
gem^  etc. 

T  1.  LAUS.  Charta  Roberti  Comitis  Ar- 
verniae  ann.  1284.  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  134  :  Nec  permitte- 
mus  aedificari  a  nobis  seu  ab  aliquo 
alio  aliquod  molendinum  batiffol  seu  Laus 
seu  malleos  infra  confines  superius  nomi- 
natos. 

*  Nostris  Los,  Piscariae  species.  Lit. 
ann.  1295.  in  Memor.  E.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  302.  r°.  :  Une  maniere  de  pes- 
cheries,  que  Ven  appelle  Los,  qui  prenent 
toute  maniere  de  petit s  poisson,  doivent 
estre  abatues. 

.2.  LAUS,  Lajjdes,  Pars  ultima  officii 
nocturnalis  :  seu  Psalmus  148.  et  duo 
sequentes,  qui  post  Matutinos  et  Bene- 
dictiones  cantantur,  ut  est  in  Regula  S. 
Benedicti  cap.  12.  et  olim  etiam  canta- 
bantur  ab  ^gyptiis  Monachis,  utmonet 
Cassianus  lib.  3.  de  noelurnis  oration. 
cap.  6.  Hugo  a  S.  Victore  lib.  2.  de  Offic. 
Eccl.  cap.  10  :  Laudes  matutinas  noctis 
partem  sibi  vendicant  ultimam,  quartam 
videlicet  vigiliam,  quae.  ad  solis  orlum  us- 
que  protenditur,  etc.  Durandus  lib.  5. 
Ratio n.  cap.  4  :  Dicuntur  autem  Laudes, 
quod  illud  officium  laudem  pr&cipue  so- 
nat  divinam,  quam  ei  facimus  prò  eoquod 
a  tenebris  erroris  nos  ad  lucem,  seu  viam 
veritatis,  reduxit,  etc. 

1  Lajjdes,  dictum  Alleluia  quod  post 
Epistolam  decantatur.  Concil.  Toleta- 
num  IV.  can.  12  :  Laudes  post  Apostolum 
decantari,  priusquam  Evangelium  prandi- 
cetur,  dum  canones  prascipiunt  post  Apos- 
tolum, non  Laudes,  sed  Evangelium  an- 
nuntiari.  Ubi  Alleluia  signiticari  probat 
Mabillonius  lib.  1.  De  Liturg.  Gali.  cap. 
4.  ex  Isidoro  qui  de  divinis  ofticiis  cap. 
13.  seri  bit  :  Laudes,  hoc  est.  Alleluia  ca- 
nere;  et  ex  Walafrido  Strabo,quem  vide 
loco  Liturg.  Gali,  citato. 

ì  La.us  et  Sonus,  in  Breviario  Moza- 
r a  Dico  appellantur  Responsoria  quaB  in 
nocturno  officio  decantant  Mozarabes  ; 
teste  Mabillonio  in  disquisitione  de cursu 
Gallicano  num.  16. 

La.us  Divina,  offici  um  Ecclesiasticum. 
Vita  B.  Stephani  Abbatis  Obasin.  lib.l. 
cap.  7  :  Excepto  quod  aut  lectio,  aut  Laus 
sibi  vendicabat  divina.  Vide  Acaemeti,  ubi 
de  laude  perenni, 

Laudes  etiam  die  tae  acclamationes 
publicae  quae  fiebant  Principi  bus,  cum 
inaugurabantur,  vel  in  Theatris,  aut  in 
Ecclesia,  atque  adeo  in  celebrioribus 
ce  re  moni  is  :  Graecis  Byzantinis,  eucpir]u.ta  ; 
Eunapio  in  ^Edesio  pag.  41.  Siwccvot.  Ma- 
motrectus  ad  lib.  1.  Machab.  cap.  5  : 
Fausta  acclamati tesf  i.  Laudes  de  felici- 
tate et  prosperis  successibus  decantant es. 
Ammianus  lib.  17.  ex  tremo  :  Post  hunc 
dicendi  finem  (Constantii  ad  milites  ora- 
Mone  m)  concio  omnis  alacrior  solito  aucta 
spe  votiorum  et  lucris,  vocibus  festis  in 
Laudes  Imperatoria  assurgens,  denique 
ex  usu  testata,  non  posse  Constantium 
vinci,  tentoria  repetit  lesta.  Corripus  1.  2. 
de  Justini  jun.  Imper.  inauguratione 
v.  167  : 

Laudìbus  innumeris  Kegnantum  nomina  tollunt, 
Justino  vilam  ter  centum  vocibus  optant, 
Augusls  totiJem  Sopbtse  plebs  tota  reclamai, 
Mille  canunt  Laudes,  vocura  discrimina  mille. 


46 


LAU 


LAU 


LAU 


Et  lib.  4.  vers.  155  : 

Tunc  oratorum  gerainae  facundia  linguae 

Egregia»  cecini l.  solenni  raunere  Laudes. 

Paulus  Diaconus  de  Gestis  Longobard. 
lib.  3.  cap.  15  :  Mauricius  indutus  pur- 
purei, redimitus  diademate,  ad  Circum 
processit,  acclamatisque  sibi  Laudibus, 
largitus  populo  munera,  primus  ex  Grx- 
corum  genere  in  Imperio  confirmatus  est. 
Gregorius  Turon.  lib,  6.  cap.  11  :  Ingre- 
diuntur  utrique  cìvitatem,  Dux  scilicet  et 
Episcopus,  cum  signis  et  Laudibus,  diver- 
sisque  honorum  vexillis.  Versus  Hadriani 
PP.  ad  Carolum  M.  :  Nimis  Laudibus 
hymnisqùe  populo  celebratur  ab  ornai. 
Eginhardus  de  Carolo  M.  ann.  801  :  Leo 
Papa  coronava  capiti  ejus  imposuit,  cuncto 
Romano  populo  acclamante,  Karolo  Au- 

?usto  a  Deo  coronato  magno  et  pacifico 
mperatori  Romanorum  vita  et  Victoria. 
Post  qnas  Laudes  a  Ponti fice  more  anti- 
quorum Principum  adoratus  est.  Cbroni- 
con  Francicum  editum  a  Lamberto  lib. 
1.  Comment.  de  Bibl.  Oaesarea  pag.  372. 
de  eodem  Carolo  :  Rex  vero  alia  die  cum 
hymnis  et  Laudibus  ingrediens  (Papiam) 
thesauros  Regis  ibidem  repertos  dedit 
exercitui  suo.  Anastasiusin  Hormisda  : 
Occurrerunt...  cum  gloria  et  Laudibus.  In 
Adriano  pag.  107.  de  Carolo  M.  :  Et  dum 
appropinquasset  fere  unius  milliario  a 
Romana  urbe,  dir  exit  universas  scholas 
militise,  una  cum  patronis,...  deportante» 
omnes  ramos  palmarum  atque  olivarum, 
Laudesque  omnes  canentes,  cum  acclama- 
tionum  earumdem  vocibus  ipsum  Franco- 
rum  susceperunt  Regem.  Infra  :  Laudem 
Deo  et  ejus  excellentise  decantantes.  Ibi- 
dem pag.  108  :  Pontifex  M'issar um  solen- 
nia  ceìebrans  Deo  omnipotenti,  et  praefato 
Carolo  excellentissimo  Regi  Francorum  et 
Patricio  Romanorum  Laudes  reddere  fe- 
cit.  Adde  pag.  59. 176.  Concilium  Tribu- 
riense  ann,  821.  e.  ult.  :  Omnes  Gallise  et 
Germania  Principes,....  et  Ecclesiasticus 
Or  do,  Deo  et  Principibus  Laudes  referen- 
tes,  hymnum  Te  Deum  landamus  decan- 
tabant.  Tbeganus  cap.  16.  de  Ludovico 
Pio  :  Qui  cum  diu  or  aver  uni,  erexit  se 
Pontifex,  et  excelsa  voce  cum  Clero  suo 
fecit  ei  Laudes  regales.  Annales  Franco- 
rum  Fuldenses  de  Arnulfo  Imp.:  Regem 
honorifice  cum  Laudibus  et  hymnis  sasci- 
pientes  ad  urbem  perduxertunt.  Luith- 
prandus  lib.  3.  cap.  7  :  Ad  Palatium  au- 
tem  minime  transfretavit ,  Laudesque 
juxta  consuetudinem  Porphyrogenito  mi- 
nime decantavit.  Idem  in  Legatione,  de 
Nicephori  Phocae  Imp.  patre  cap.  28  : 
Cui  itidem  et  filio  Gr&ci  in  Laudibus, 
immo  in  ventis  suis,  Deus  annos  ut  mul- 
tiplicet,  conclamante  Vide  ibid.  cap.  9.] 
Panegyricus  Berengarii  Imp.  : 

Carolimi  sic  advenientem 

Suscepit,  Laudimi  modulamina  dulcia  cantans. 

Ubi  Laudes  non  fuere  carmina  in  Lau- 
dem Principis  composita,  quod  volunt 
viri  docti,sed  merae  acclamationes.Guil- 
lelmus  Apuliensis  lib.  4.  de  Gestis  Nor- 
manno™ m  pag.  40  : 


Laos  personal  Imperialis. 


Paulus  Diac.  lib.  4.  Chron.  Casin.  cap. 
39.  de  Imp.  :  Qui  cum  equo  delapsum  ad 
sancti  Petri  Gradus,  cum  Laudibus  dedu- 
xerunt.  Ditmarus  lib.  4.  Hac  in  festivi- 
tate  a  suis  publice  Rex  appellatur,  Lau- 
dibus divinis  attollilur.  Infra  :  Romuleas 
pervenit  ad  arces  ubi  ab  Apostolico  caete- 
risque  Coepiscopis,  magnis  Laudibus  sus- 
cipitur.  Et  lib.  6  :  Et  a  primis  regionis 
illius  susceptus,  cum  admir abili  Laude 
ad  Ecclesiamducitur.  Eckehardus junior 


de  Casi  bus  S.  Galli  cap.  3  :  Sonatur  con- 
tinuo ad  concur sum  et  Laudes  Cmsaris 
abituri.  Leo  IX.  PP.  Enist.  1.  cap.  23.  ad 
Patr.  CP  :  Ad  quid  vestro  Imperatori  La- 
tinae  Laudes,  et  in  Ecclesia  Graecis  reci- 
tantur  Latina  lectiones  f  Gesta  Innocen- 
tii  III.  PP.  deejusdem  electione  in  Sum- 
mum  Po  n  ti  fice  m  :  Et  publicata  electione, 
cum  Laudibus  ductus  est  a  multituàine 
Cleri  ac  populi....  ad  Constantinianam 
Rasilicam.  Infra  :  Factaque  Laude  tam 
in  Ecclesia  S.  Petri,  quam  ante  Latera- 
nense  Palatium,  etc.  Ceremoniale  Cencii 
Cardinalis  :  Notandum  quod  Laudes  ab 
Archidiacono  cum  Cardinalibus,  subdia- 
conis  et  scriniariis  dicuntur,  in  corona- 
tane Papae.  Sententia  Innocentii  IV. 
lata  in  Concilio  Lugdunensi  contra  Fri- 
dericum  II.  Imp.  :  Et  nuper  nuncios  Sol- 
dani  Baby lonise...  fecit  per  regnum  Sici- 
lia cum  Laudibus  ad  ejusdem  Soldani 
extollentiam,  et  sicut  feriur ,  honorifice 
suscipi,  et  magni  fice  procurari.  Lauren- 
tius  Leodiensis  in  Episcopis  Virdunen- 
sibus  :  Metasque  duebus  de  manu  Regis 
baculum  Pontificii  suscepit,  et  rediens 
cum  Trevirorum  Archiepiscopo  susceptus 
est  cum  Laudibus.  Acta  Concilii  Lugdu- 
nensis  ann.  1274  :  Quo  symbolo  finito, 
idem  Patriarcha,  Archiepiscopi,  et  Logo- 
theta  cum  aliis  cantaverunt  Laudes  solen- 
nes  in  lingua  Gr&ca  domino  Papae.  Adde 
Ottonem  a  S.  Biasio  cap.  40. 

Jam  vero  cuju smodi  fuerint  Laudes 
istae,  seu  acclaraationes  ex  verbis  Co- 
rippi,  Eginhardi  et  Luithprandi  supra 
laudatis  percipitur:  victoriae  scilicet  vel 
vitae  diuturnioris  adprecationes,  quas  no- 
Xu^povtou  voce  indigitant  Scriptores 
Graeci,  et  labentibus  potissimum  saecu- 
lis,  in  ipsis  Ecclesiis  inter  Sacrae  Litur- 
giae  solennia  acclamabant,  Psaltis  seu 
Cantoribus,  interdum  Canonarcha  inci- 
pientibus,  ut  est  apud  Codinum  de  Offic. 
cap.  6.  et  alibi  non  semel.  Anselmus 
Episcop.  Havelbergensis  lib.  3.  Dialog. 
cap.  12:  Eodem  tempore  Joannes  Episco- 
pus  Portuensis  Dominicorum  die  octava 
Paschse  in  Ecclesia  sanetse  Sophise  publi- 
cas  Missas  coram  Principe  et  Patriarchis 
Latine  celebrava,  et  unanimiter  in  Lau- 
des et  victorias  piissimorum  Imperato- 
rum  Latinis  vocibus  omnes  acclamaverunt. 
p»  vide  Glossar,  med.  Graecit.  in  EO^- 
yteiv,  col.  450.] 

A  Graecis  ad  Latinos  idem  mos  post- 
modum  derivatus,  ut  in  ipsis  Litaniis 
Principibus  Laudes  dicerentur,  et  iis 
acclamaretur,  quod  etiamnum  in  Dal- 
maticis Ecclesiis obtinere  observat  Joan- 
nes Lucius  lib.  2.  de  Regno  Dalmat.  cap. 
6.  Charta  Petri  Ziani  Ducis  Venetiar. 
ann.  1211.  de  Venetis  Cretensibus,  apud 
Georgi  una  PilonuminHistor.Bellunensi 
pag.  109  :  Laudes  nobis  et  successoribus 
nostris  in  Archiepiscopatu  ei  Episcopati- 
bus  decantare  facietis  quater  in  anno,  in 
Nativitate  Domini,  in  Pascha  Resurrec- 
tionis,  in  festo  S.  Marci,  et  in  festo  majo- 
ris  Ecclesiae  Cretensis.  Andr.  Dandulus 
in  Chron.  MSS,  ann.  998  :  Insuper  Epis- 
copi eisdem  sacris  con/ir maverunt,  quod 
feriatis  diebus,  quibus  Laudis  pompam  in 
Ecclesia  depromere  solebant,  islius  prin- 
cipis nomen  post  Imperatorem  Laudis  prm- 
coniis  glori ficarent. 

Litaniarum  cum  acclamationibus^seu 
potius  faustis  adprecationibus,  formulse 
exstant  aliquot,  prsesertiin  apud  Cani- 
si  um  tom.  5.  Antiq.  lect.  pag.  735.  736. 
et  Goldastum  tom.  2.  Rerum  Aleman. 
pag.  175.  et  Baluzium  lib.  2.  Miscellan. 
pag.  143.  ex  quo  concini  solitas  colligi- 
mus  ad  sacrae  Missae  Li  tur  giani,  post 
hymnum  Angelicum,  quo  finito,  Sacer- 


dos  ter  dicebat,  [ut  etiamnum  fit  in  Ec- 
clesia Remensi,  majoribus  festivitati- 
bus,  Archiepiscopo  sacra  faciente,] 
Christus  vincit,  ut  et  Clerus  ;  Tum  prò 
summo  Pontifice  Nicolao,  Ludovico  Rege, 
Hemma  Regina,  prole  regia,  judicibus, 
id  est,  Co  mi  ti  bus,  et  exercitu  Franco- 
rum  et  Alemannorum,  etc.  Sancti  ac 
Sanetse  invocantur,  ut  ab  eorum  preci- 
bus  adjuventur.  Antiquissimam  aliam 
hic  describemus  ex  Codice  MS.  Ecclesiae 
Arelatensis,  argenteis  et  eburneis  lami- 
nis  tecto  : 
Christus  vincit,  Christus  regnat, 

Christus  imperat. 
Exaudi  Christe.  Summo  Pontifici  et 

universali  Papae  vita. 
Salvator  mundi,     Tu  illum  adjuva. 
Sancte  Petre,  Tu  illum  adjuva. 

Sancte  Paul  e,  Tu  illum  adjuva. 

Sancte  Andrea,  Tu  illum  adjuva. 

Exaudi  Christe.     N.  Pontifici,  Clero, 
et  populo   sibi   commisso  salus  et 
gloria. 
Redemptor  mundi,  Tu  illum  adjuva. 
Sancte  Ferreole,  Tu  illum  adjuva. 

Sancte  Antidi,  Tu  illum  adjuva. 

Sancte  Desiderate,        Tu  illum  adjuva. 
Exaudi  Christe.     N.  Regi  Excellen- 
tissimo, Magno,  et  Pacifico,  a  Deo 
coronato,  vita  et  Victoria. 
Protecstor  mundi,   Tu  illum  adjuva. 
Sancte  Maurici,  Tu  illum  adjuva. 

Sancte  Sigismunde,      Tu  illum  adjuva. 
Sancte  Victor,  Tu  illum  adjuva. 

Exaudi  Christe.     N.  Inclytae  Reginae 

lux  et  gratia. 
Lux  mundi,  Tu  illam  adjuva. 

Sancta  Perpetua,  Tu  illam  adjuva. 

Sancta  Lucia,  Tu  illam  adjuva. 

Sancta  Walburgis,        Tu  illam  adjuva. 
Exaudi  Christe.     Omnibus  Judici- 
bus,cuncto  exercitui  Christianorum, 
vita  et  Victoria. 
Salvatio  nostra,         Tu  illos  adjuva. 
Sancte  Georgi,  Tu  illos  adjuva. 

Sancte  Theodore,  Tu  illos  adjuva. 

Sancte  Mercuri,  Tu  illos  adjuva. 

Christus   vincit,  Christus   regnat, 
Christus  imperat. 
Rex  noster  :  Christus  vincit. 

ia  nostra  :  Christus  vincit. 

Auxilium  nostrum  :  Christus  vincit. 
Liberatio  et  redemptio  nostra  :  Christus 

vincit. 
Victoria  nostra  :  Christus  vincit. 
Arma    nostra    invictissima  :   Christus 

vincit. 
Murus  noster  inexpugnabilis  :  Christus 

vincit. 
Defensio  et  exaltatio  nostra  :  Christus 

vincit. 
Lux,  via  et  vita  nostra  :  Christus  vin- 
cit. 
Ipsi  soli  imperium,  gloria  et  potestas 
per  immortali  a  saecula  saeculorum, 
Amen. 
Ipsi  soli  honor  et  jubilatio  per  infinita 

saecula  saeculorum.  Amen. 
Ipsi  soli    virtus,  fortitudo,  et  Victoria 
per     omnia     saecula     saeculorum, 
Amen. 
Christe  audi  nos,  Christe  audi  nos, 

Christe  audi  nos.. 
Kyrie  eleison,  Christe  eleison,  Kyrie 
eleison. 
Te  Pastorem  Dominus  elegit. 

In  Ista  Sede  Dominus  conserve! 

Annos  vitae  Dominus  multiplicet. 

Feliciter,  Feliciter,  Feliciter. 
Tempora  bona  habeas,  Tempora  bona 

nabeas,  Tempora  bona  habeas. 
Multos  annos,  Multos  annos,  Multos 

annos. 

W  Similes  habentur  Litaniae  in  MS. 


LAU 


LAU 


LAW 


47 


S.  Martialis  Leraovic.  canendaB  diebus 
Paschatìs  et  Pentecostes.  Prior  invoca- 
no prò  Ecclesia  his  verbis  exprimitur  : 
Exaudi  Christe,  Ecclesia  sancta  Dei  salus 
et  defensio  perpetua.  Christe  Redemptor 
mundi,  tu  illam  adjuva.  S.  Maria,  tu  il- 
lam adjuva.  S.  Michael,  tu  illam  adjuva. 
S>  Petre,  tu  illam  adjuva.  C etera  fere  ut 
in  Litaniis  hic  exhibitis,  excepto  Christe 
audi  nos,  quod  omnino  praetermittitur 
usque  ad  finem. 

*  Inter  Kyrie  et  Gloria  decantatas 
docet  Pontificale  MS.  ecclesia  Elnen- 
sis  :  Laudes  sive^  rogationes  sequentes 
dicuntur  in  pracipuis  sollempnitalibus, 
videlicet  in  diebus  sollempnibus,  vel  in 
quibus  ponti f ex  sedet  post  altare  ;  quod  fit 
hoc  modo.  Prsecentor  cum  qualuor  bonis 
cantoribus  et  cum  totidem  pueris  bene 
canlantibus,  immediate  post  Kyrie  eley- 
son,  incipit  post  altare,  Christus  vinci t, 
Christus  regnat,  Christus  imperat.  Et 
chorus  respondet  idem  in  eodem  tono.  Et 
cantores,  Gloria  nostra.  Chorus,  Christus 
vincit.  Cantores,  Hunc  diem.  Chorus, 
Laeti  ducamus.  Cantores,  Summo  ponti- 
fici N.  integri tatem  fidei.  Chorus,  Deus 
conservet.  Cantores,  Istam  sedem.  Cho- 
rus, Deus  conservet.  Cantores,  Populum 
Christianum.  Chorus,  Felici  ter,  felici- 
ter, feliciter.  Cantores,  Tempora  bona 
habeant,  ter.  (fhorus  simplicUer  respon- 
det, Feliciter,  etc.  ut  supra.  Cantores, 
Multos  annos.  Chorus,  Christus  in  eis 
regnet.  Cantores ,  In  Ch risto  semper 
vivant.  Chorus,  Amen.  Et  immediate 
pontifex  incipit,  Gloria  in  excel sis  Deo. 

*  Laudes  Regiìe,  Eodem  sensu.  me- 
morantur  in  vetust.  Cerem.  MS.  eccl. 
Carnot  :  Missa .  Puer  natus  est,  cum 
tropis.  Kyrie  eleison  quem  volueris  et 
Laudem  similiter.  Dicantur  regi&  Lau- 
des. 

*  In  episcoporum  quoque  inaugura- 
tionibus  seu  mthronizationibus  faustas 
acclarnationes,  quae  Laudis  nomine  si- 
gnificantur,  adhibitas  fuisse  testatur 
Charta  Frider.  II.  imper.  ann.  1211. 
apud  Cencium  inter  Cens.  eccl.  Rom.: 
Antequam  assensus  regius  requiratur, 
non  intronizetur  electus,  nec  decantetur 
Laudis  sollempnitas ,  qua  intronizationi 
videtur  annexa. 

*  Laudes  seu  acclamationes  Rornae 
fieri  solitas  exhibet  Codex  MS.  ecclesia? 
Cameracensis  saeculo  xin.  ineunte 
scriptus,  quas  ob  styli  barbariem  hic 
referre  supersedeo.  Harum  specimen 
videsis  supra  in  Cornomannia. 

*  1.  LAuSA,  prò  Alausa  vel  Aiosa,  pis- 
cis,  Gali.  Alose.  Charta  ann.  1310.  in 
Reg.  70.  Chartoph.  reg.  ch.  212  :  In  usu 
et  possessione..*  venandi,..,  et  piscandi 
Lausas. 

*  2.  LAUSA,  Lauza,  Lapidis  species, 
qua  domibus  cooperiendis  et  sternendis 
solariis  utuntur,  Gali.  Dalle,  Charta 
ann.  1356.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Nem.  pag.  185.  col.  1:  Lapides  prò  pro- 
visione dieta  reparacionis,  et  etiam  Lau- 
sas vos  aut  duo  vestrum  capiatis  seu  capi 
faciatis.  Comput.  ann.  1363.  ibid.  pag. 
259.  col.  1  :  Et  portandis  quibusdam  Lau- 
sis  necessariis  ad  complendum  l'aleya 
dicti  portalis.  Libert.  Petrse  assisi»  ann. 
1341.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  ch.  647: 
ltem  quod  habitatores  dictee  bastitee  pos- 
sine et  sit  eis  licitum  capere  Lauzam, 
arenam  et  petram  de  dicto  loco..,  ad  adi- 
ficandum  et  construendum  in  dieta  bas- 
tida;  dum  tamen  satisfiat  domino  posses- 
sionis,  de  qua  dicti  lapides,  Lauzee  et 
arena  percipientur.  Reparat.  factae  in 
senescal.  Carcass.  ann.  1435:  Pro  qua- 
tuor  sarcinatis  de  Latiza,  etc.  Hinc 


*  Lausa,  prò  Lapicidina,  unde  Lausse 
eruuntur,  in  Charta  ann.  1261.  ex  Reg. 
S.  Ludov.  Chartoph.  reg.  fol.  55.  v°  :  De 
dieta  meta  usque  ad  ulmatellos  et  usque 
ad  Lausam  de  Dompnova.  Vide  supra 
Lavia. 

]  LAUSANTES,  Lavantes.  Papias  editus 
et  MS.  Forte  legendum  Laudantes.  Vide 
mox  L  ausare. 

L AUSARE,  Laudare,  Joanni  de  Jan  uà  : 
[qui  addit,  Lausans,  Laudans.  Vide  Lau- 
santes.] 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Lausar,  Prov.  laudare,  Lausare 
frequentativum ,  canere  ,  commendare. 
Lausor,  Prov.  Lausor,  oris,  laus. 

°  LAUSATUM  ,  Solarium  lausis  stra- 
tum.  Actum  Massilia  anno  Domini  1346. 
die  8.  Januarii...  in  Lausato  domus  ele- 
mosina S.  Victoris,  in  Chartul.  ejusd. 
abbat.  ubi  pluries  occurrit. 

LA  US  E,  Occi  tanis  Lauze,  Census,  lau- 
dimium.  Ictus,  uti  supra  in  voce  Laudare 
5.  monuimus.  Charta  lldefonsi  Comitis 
Toiosani  ann.  1144.  prò  Montalbanensi- 
bus,  apud  Catellum  in  Hist.  Occitanica 
pag.  324:  Carbonellus  faber  habeat  de 
laboratoribus  suis  suum  censum,  qui  vulgo 
vocatur  Lause,  etc.  Vide  Laudare  4. 

LAUSERA.  Versus  Eucberiae,  lib.  4. 
Epigr.  vet.  pag.  188  : 

Nectareum  vitiet  Dune  Lausera  terra  rosatum, 
Mellaque  cum  fellis  sint  modo  mixta  malia. 

Ubi  legendum  videtur,  vitient  nunc  La- 
sera 

*  LAUSIAGUS.  Hisloria  Lausiaca  a  Pal- 
ladio sic  inscripta  ab  illius  nomine,  cui 
nuncupatur.  [*•  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  voce  Aav  santo  v,  col.  794.] 

1  LAUSISSA.  Regestum  Guillel.  Fe- 
randi  Notarii  Massi!.:  Actumin  quadam 
Lausissa  palata  Regis  Barchinonia.  Vide 
Lobia.  [*  Leg.  Laudissa.  Vide  supra  in 
hac  voce.] 

**  LAUSOR.  Vide  supra  in  Lausare. 

*  LAUSSET.  Vide  supra  Laucet. 
LAUSUS,  Idem  quod  Laus,  Consilium. 

Tabular.  Fossatense  fol.  138:  Ad  Lau- 
sum  dnorum  hominum.  Vide  Laudare  2. 

*  LAUTIA,  Lautitia,  Delicatives  vian- 
des.  Lautiositas,  délicativeté.  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684. 

1  LAUTITAS,  ira>vT£>eia,  in  Gloss.  Graec. 
Lat. 

1  LAUTITIA,  Aqua  farina  conspersa. 
GJoss.  Isidor.  Festus  habet  :  I^autitia, 
Farina  appellatur  ex  tritico  aqua  cons- 
perso.  Suetonio  Lautitia  dicitur  elegan- 
za, mundicies  in  cibo  et  vestitu.  Lauti- 
tius  cibus,  delicatior,  cupedise,  in  Vita 
B.  Helenae  Utin.  tom.  3.  Aprii,  pag.  257. 

LAUTOMIA,  [Species  navis.]  Fridego- 
dus  in  Vita  S.  Wilfridi  cap.  46  : 

Carpebanl  placida  libratis  sequora  velia, 
Figitur  et  notìs  vehemens  Lautomia  arenis. 

^LAUTOR,  Lavator.  Carm.  Adalber. 
tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  69  : 

Non  sunt  Lautores,  contemnunt  fervere  vestes. 

*  1.  LAUTUM.  Vide  supra  Lahutum. 

%  2.  LAUTUM.  A  voce  Germanica  Laute, 
Musicum  instrumentum,  ut  cithara,  in 
cordibus  habens  harmoniam,  Italis , 
Liuto,  Gallis,  Luth.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  III.  pag.  558  :  ltem  statuit 
dominus  Potestas,  quod  nemo  de  civitate 
bon.  vel  districtu,  vel  aliqua  alia  persona 
ire  debeat  per  civitatem  bon.  vel  burgos 
de  noe  te  ante  campanam,  vel  post  cum 
Lauto  (Liuto  '65),  violo,  seu  aliquo  alio 
instrumento....  et  qui  contrafecerit  solvat 
ille  qui  portaverit  Lautum  (Liutum  '65), 


seu  aliquod  aliud  instrumentum  e.  sol. 
bon.  progualibet  vice.  [Fk.] 

ì  LAUTUMI.E,  ut  libri  melioris  notae 
praeferunt,  quasi  Xaoxontai,  vel,  ut  in 
aliis  h abetu r,  Latomia,  Latumias,  La- 
tumna,  etc.  Lapicidinse  generatine ,  spe- 
ci atim  vero  Career  Syracusanus,  quem 
descripsit  Tullius  Orat.  5.  in  Verrem 
cap.  27.  ubi  ait  :  Quse  sunt  h&  custodia  ?... 
Lautumias  Syracusanas  omnes  audistis  ; 
plerique  nostis.  Opus  est  ingens,  magnifi- 
cum  Regum  ac  tyrannorum  :  Totum  est 
ex  saxo  in  mirandam  altitudinem  de- 
presso, et  multorum  operis  penitus  exciso. 
Nil  tam  clausum  ad  exitus,  nihil  tam 
septum  undique^  nihil  tam  tutum  ad  cus- 
todias  nec  fieri,  nec  cogitari  potest.  Varrò 
lib.  4.  de  Lingua  Lat.:  Quod  Syracusis, 
ubi  simili  de  caussa  custodiuntur,  vocan- 
tur  Latomiae  et  de  Lettonia  translatum  : 
ubi  Turnebus  lib.  2.  cap.  17.  recte  cor- 
rigit,  exinde  Lautumia  translatum,  Gloss. 
vet.  apud  eumd.  Turnebum  lib.  28.  cap. 
6  :  Lautum iae,  Carceres  apud  Siracusas. 
Hinc  Lautumise  ad  quosvis  carceres 
translat».  Ulpianus  leg.  1.  §  ult.  de 
Aleatori  bus  (11,  5.)  :  In  Lautumias  vel 
vincula  publica  ducatur.  Gloss.  Sanger- 
man.  MS.  n.  501  :  Lautomia,  custodia 
carceris.  Papias  Lautumia,  Career.  Isid. 
lib.  5.  cap.  ult.:  Lautumna,  Supplica 
genus  ad  verberandum  aptum,  inventum 
a  Tarquinio  Superbo  ad  posnas  scelera- 
torum.  Iste  enim  prior  Lautumnas,  tor- 
menta, fustes,  metalla  atque  exilia  adin- 
venit,  et  ipse  prior  ex  Regìbus  exilium 
meruit.  Lautumnse  seu  Lautumies-  hic 
sunt  Lapicidinae,  ad  quas  mittebantur 
scelerati,  ut  olim  ad  fodinas  metallo- 
rum.  Illas  autem  Isidorus  definit  Sup- 
plica genus  ad  verberandum  aptumt  quod 
in  eis  desidiosi  ver  beri  bus  adigerentur 
ad  laborem.  De  hujuscemodi  Lautumiis 
seu  lapicidinis  Plautum  intelligo  cum 
ait  :  Vel  in  Lautumiis  vel  in  pistrino 
mavelim  aetatem  agere. 

*  LAUTUS,  Cithara,  testudo,  Ital. 
Liuto,  Gali.  Luth.  Stat.  crimin.  Cu  man. 
cap.  83.  ex  Cod.  reg.  ,4622.  fol.  84.  v°  : 
Nulla  persona  audeat  ire  per  civitatem 
Cumanam...  post  tertiumsonum  campana 
usque  ad  diem,  cum  viola  nec  Lauto,  nec 
aliquo  instrumento  sonandi.  Lou,  eodem 
sensu,  in  Lit.  remiss.  ann.  1448.  ex  Reg. 
176.  Chartoph.  reg.  ch.  613  :  Auquelesba- 
tement  icellui  de  Beaum&nt  avoit  joué  de 
Vinstrument  du  Lou,  duquel  il  se  scet 
aucunement  entremettre.  Luz,  in  aliis 
ann.  1413.  ex  Reg.  167,  ch.  156  :  Le  varlet 
d'icélui  aveugle,  qui  en  sa  main  portoit 
un  instrument,  nommé  Luz,  etc.  Vide 
Laudis  2. 

LAWEDAY,  quasi  Dies  legis,  ex  Angl. 
Law,  lex,  et  Day,  dies  :  alias  dicitur  de 
visw  f ranci  plegii,  vulgo  leta  :  alias  de 
Curia  Comitatus,  juxta  Stat.  ann.  1. 
Edw.  IV.  cap.  2.  Ita  Spelmannus.  Charta 
Henrici  I.  Regis  Angl.  in  Monastico 
Anglic.  tom.  1.  pag.  502  :  Quieta  sint  de 
sectis  Comitatuum  et  Hundredorum  nos- 
trorum,  de  visti  f ranci  plegii,  et  Lawe- 
daiorum,  de  turno  et  auxilio  Vicecomitum, 
etc.  Ibidem  pag.  977  :  Habeant  letas  suas 
et  Lawdayes  cum  omnibus  ad  letas  et 
Lawdayes  spectantibus  de  omnibus  homi- 
nibus  et  tenentibus  suis. 

1  LAWEHUNDREDUM ,  Lauhundre- 
dum,  Lex  Centense  seu  partis  comitatus 
vel  regionis,  ab  Anglico  Law ,  Lex ,  et 
Hundred ,  Centum  ;  unde  Hundredus, 
Centena,  de  quibus  supra.  Charta  ann. 
1258.  apud  Madox  Formai.  Anglic.  pag. 
161  :  Dictus  vero  Ricardus  et  haredes 
sui....  warantizabunt  dictis  Abbati  et 
Conventui  (de  Brueria)...  ab  omnimodis 


48 


LAX 


UX 


LAY 


sectis  Curiarum,  Hundredorum  et  Lau- 
hundredorum,  et  ab  omni  servicio,  con- 
suetudine et  demanda  sseculari.  Alia  in- 
certi anni  ibid.  pag.  162.  prò  eodem 
Mo  nas  ter  io  :  Ego  Joannes  Tylli...  et  hx- 
redes  mei...  warantizabimus...  prsedictis 

Abbati    et   Conventui praediclas  tres 

dimidias  acras...  de  omnibus  sectis  Cu- 
riarum, Hundredorum ,  Lawehundredo- 
rum,  Syrorum,  et  ab  omnibus  serviciis, 
consueta  dinibus  et  demandis. 

*  LAUZA.  Vide  supra  Lausa  2. 

*  LAUZENGA,  Adulatio  seu  falsa  laus, 
Ital.  Lusinga,  Hisp.  Lisonja.  Charta 
ann.  1197.  in  ter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Occit.  col.  182  :  Raymundus  per  Deigra- 
tiam  dux  Narbonee,comes  Tolosae,...  pro- 

misit    omnibus   hominibus  Moyssiaci, 

quod  eos  non  capiat,...  nec  malam  con- 
suet udine m  eis  miltat,  nec  mitti  faciatf 
nec  aliquam  Lauzengam  de  eis  credat, 
usque  dum  ille  qui  Lauzengam  dixerit,  in 
prassentia  sua  et  hominum  Moyssiacen- 
sium  illam  pr&scntialiter  tenuerit  et 
dixerit.  Eadem  rursum  leguntur  ibid» 
col.  271.  Vide  Losinga. 

*  LAUZENGUEIÀRE.  [Gali,  bldmer, 
critiquer:  «  Dixit  quod  cum  W.  B.  vel 
Donatus  dicerent  in  parlamento  publico 
quod  quidam  Lauzengueiabant  eos  et 
castrum.  »  (A.  N.  J.  320,  n°  74,  an.  1251, 
Najaci  ap.  Ruthen.)] 

LAXA,  Lorum,  habena.  Laxa  lepora- 
riorum,  Gallis,  une  Laisse  de  Levriers, 
in  Charta  Walteri  de  Gant  Coraitis, 
apud  Edw.  Bisseum  in  Notis  ad  Upto- 
num  pag.  86.  [Vide  alio  signiflcatu  in 
Laxare  2.] 

*  Hinc  Eslaissier,  Lo  rum  seu  copulam 
rum  pere,  in  Lit.  remiss.  ann.  1429.  ex 
Re g.  174.  Chartoph.  reg.  eh.  293:  Les- 
quelz  deux  mastms  se  Eslaissierent  et 
coururent.  à  iceulx  moutons. 

LAXÀMENTUM  Pretii,  nostris,  Rabai$t 
in  leg.  2.  Cod.  Th.  Tributa  in  ipsis  spe- 
cìebus,  etc.  (il,  2.) 

LAXAMINA,  Habenae,  in  Glossi s  Isidori 
et  Pithoeanis  :  vox  videtur  ejusdem 
notionis  quae  Lessia,  funiculus.  Vide 
Lexa. 

35^*  Graevius  suspicatur  scripturam 
hanc  esse  mendosam  ex  eo  Papiae  loco  : 
Laxamentum,  spatium,  requies,  intermis- 
sio.  Sed  si  mendo  caret,  inquit,  Laxa- 
mina  dictae  sunt  habenae,  quia  possunt 
laxari.  Recte  ;  sic  enim^aXcvóc  Gratti  a 
xaX5v,  Laxare  deduxerunt. 

1  i.  LAXARE,  nude  prò  Laxare  ven- 
trem,  Alvum  ducere,  purgare.  Chroni- 
con  Anonymi  Salem,  apud  Murator. 
tom.  2.  part.  2.  col.  212  :  Et  ego  denique 
cras  ad  Laxandum  potionem  potabo. 

*  Lesser  de  Veaue,  prò  Lacher  de  Veau, 
pissert  Urinam  facere,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1412.  ex  Reg.  166.  Chartoph.  reg. 
eh.  312  :  A  un  arrest  que  fisi  icellui  Do- 
tnyne  pour  Lesser  de  Veaue,  etc. 

2.  LAXARE,  Dimittere,  si  nere,  Gali. 
Laisser.  Gesta  Purgationis  Fé  li  eis  :  Dico 
illi  ego  :  Molestus  es  mihi,  tu  homo  immis- 
sus  es  :  Laxa  hinc  te  a  me,  id  est,  recede. 
Galli  dicerent  :  Laissez  moi  là.  Gregorius 
Tur.  lib.  2,  Hist.  cap.  41  :  Quod  mina- 
rentur  sibi  caesariem  ad  crescendum 
Laxare.  Adde  lib.  7.  cap.  32.  A  età  Mar- 
tyrii  S.  Vassii  Mart.  n.  1  :  Ccepitque  vir 
bealissimus  omnia  sua  pauperibus  erogare, 
et  omnem  suam  familiam  liberam  Laxare, 
etc.  Tabularium  Abbat.  S.  Amantii  In- 
culism.:  Petrus  Robertus  de  Ambairiaco 
in  vitae  suae  fine  fuit  Monachus  S.  Aman- 
tii, et  Laxavit  S.  Amantio  totum  quod 
habebat  in  terra,  etc.  aliam  vero  partem 
jam  dudum  Laxaverat.  Tabul.  Abbat. 
Belinoci  in  Lemovicib.  num.  87  :  Dono 


bordariam  meam  quam  senior  meus  Ber* 
nardus  Laxavit  S.  Petro.  Chronicon 
Ade  mari  Caban.:  Vurpivit  Vanascum 
boscum,  et  Laxavit  duo  candelabra  argen- 
tea, etc.  Tabular.  Caturcense  :  Ego  Ge- 
raldus  de  Castro  Gordonis  Miles  volens 
ire  ad  S.  Sepulcrum...  Laxo  totam  terram 
meam  Aimerico  filio  meo,  etc.  Adde  Ca- 
tellam  in  Hist.  Tolosana  pag.  189.  et  in 
Histor.  Occitan.  pag.  787.  Beslium  pag. 
424.  etc. 

Item  prò  Relinquere,  dimittere,  Las- 
cher.  Idem  Gregorius  lib.  4.  cap.  16  : 
Omne  quod  circuivi,  Laxare  non  poterò, 
sed  sub  meahoc  poteslate...  cupio  retinere. 
Lib.  6.  cap.  8  :  Et  cur  hodie  induratus 
hominem,  prò  cujus  vita  rogaveram,  non 
Laxasti  f  Cap.  11  :  Et  graviter  injuriatus, 
tandem  Laxatus  est,  Commodianus  Ins- 
truct.  85  : 

Si  quidam  doctores,  dum  expectant  mimerà  veslra, 
Aut  timent  personas,  Laxant  ùngula  vobis. 

Testamentum  S.  Fulcranni  Episc.  Lu- 
tevensis  sub  finem  :  Vineas  quas  Alde- 
gerius  et  Focedisclus,  Laxaverunt  mini, 
dono  Contar  do.  eie.  Baldricus  Noviom. 
lib.  1.  cap.  il  :  Ut  militia  cingulo  postha- 
bito,  Laxatoque  coniugio,  monastico  ha- 
bitu  sumpto,  sub  sanetse  conversationis 
regula  se  constringer  et.  Sic  enim  resti- 
tuendum  puto,  prò  Laxoque. 

*  Hinc  Fair  e  lasche,  Remissius  agere, 
indulgentius  habere,  in  Gest.  Ludov. 
Pii  cap.  17.  tom.  6.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  155  :  Quant  il  (Pepin)  fu  là 
menez  (à  Treves  en  prison)  di  qui  garder 
le  devoient,  le  firent  si  grant  Lasche,  ou 
apensèement  ou  par  négligence>  que  il 
s'en  eschapa  par  nuit.  Ubi  Vita  ejusd. 
Ludov.  ibid.  pag.  112:  Quo  cum  ducere- 
tur,  et  indulgentius  haberetur,  a  suis  cus- 
todia noctu  subducitur. 

1  Laxare  Votum.  Le  Roman  de  Vacce 
MS.: 

A  l'Apostole  ont  envoyé, 
Cil  a  du  vou  le  Roiz  Laschié. 

Laxa,  Donatio,  legatum.  Charta  Ray- 
mundi  Comitis  S.  iEgidii,  apud  Catel- 
lum  [et  inter  Instruraent.  tom.  2.  Gali. 
Christ.  col.  230.]:  Qui  impugnare  pras- 
sumpserint  donationes  et  Laxas  quas  Uh 
faciunt,  qui  ad  dominici  Sepulcri  libera- 
tionem  vadunt.  Alia  Fulconis  Comitis 
Andegav.  apud  Sammarthanos  tom.  4. 
Gali.  Christ.  pag.  822:  Conce&sit  etiam 
omnes  Laxas  qass  Monachis  S.  Sergii  fient 
absque  toto  fevo  Militum  suorum.  [Alia 
ann.  circiter  924.  apud  Baluz.  Hist.  Tu- 
tel.  coi.  323.  inserì  bitu  r  :  Laxa  Immonis 
et  Itiburgis  quam  fecerunt  S.  Martino.] 

Lexia,  Vox  ejusdem  notionis  et  ori- 
gini s,  ni  si  a  Lez,  vel  Leg's,  Legatum, 
etymon  ducatur.  Charta  Jacobi  Regis 
Aragon.  ann.  1272.  qua  Jacobo  filio  re- 
gnu  m  Majòricanum  concedi t  :  Volumus 
etiam  quod  donationes  et  Lexiae  quas 
fecimus  de  Castris  et  aliis  rebus,  habeant 
plenariam  firmitatem.  Liberta tes  con- 
cessa Barcinonensibus  a  Petro  Rege 
Arag.  ann.  1283  :  Concedimus  quod  Vica- 
rii  el  Bajuli  possint  facere  composti  iones, 
gratias,  et  Lexias  de  juribus  Curiarum, 
sicut  anliquitus  fieri  consueturn  est. 

Lessa,  Eodem  perinde  signiflcatu,  in 
Monast.  Angl.  tom.  1.  pag.  562  :  Eleemo- 
synas  guas  mei  homines  facient  de  suis 
decìmis  atque  Lessas  de  suis  substantiis, 
Deo  et  S.  Nicolao  concedo.  Charta  ann. 
1164.  ex  Tabulano  S.  Germani  Praten- 
sis  :  E  a  conditione  tamen  interposita, 
quod  beneficia  parrpchianorum  in  infir- 
mitale  facta,  et  Ecclesiss  S.  Georgii  col- 
lata, ubicunque  sepulti  fuerint,  beneficia, 


inquam,  quas  vulgari  nomine  Lessa  nun- 
cupantur,  Monachis  S.  Germani  et  Eccle- 
sxae  S.  Joannis  ex  aequo  dividentur.  Deter- 
minatum  quoque  est,  quod  Lessa  servorum 
S.  Germani  de  Patrimonio  facla  nun- 
quam  nisi  assensu  Monachorum  a  Cano- 
nicis  recipiantur,  etc.  Charta  alia  ibi- 
dem :  De  dimissis,  id  est  Lessis,  habebunt 
monachi  medietatem  unam,  etc. 

Lessum,  item,  in  Charta  Manassis 
Episcopi  Aureli anensis,  ann.  1142:  Et 
duas.  partes  omnium  Lessorum  mobilium 
rerum. 

Lessa,  Cowello  et  Anglis  JO.  signifi- 
cat  loca  tionem  terrarum  vel  tenemen- 
torum  alicui  factam.  Vox,  ni  fallor, 
ejusdem  originis. 

1  1.  LAXATIO,  Emissio  e  custodia, 
Gallis  Elargissement.  Chartular.  Turenae 
ann.  1334.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist. 
Arvern.  pag.  189  :  Ipsum  Johannem  (furti 
accusatum)  licentiavimus  justitia  me- 
diante... post  suam  Laxationem,  etc. 

Laxatio  Retium.  Vide  Tragal. 

*  2.  LAXATIO,  Cessio,  rei  possessi 
dimissio.  Charta  ann.  1063.  ex  Tabùl. 
Geilon.:  Facta  est  haec  guirpitio  vel  Laxa- 
tio, etc.  Vide  Laxare  2. 

*  3.  LAXATIO  Carnis,  Tempus,  quo 
carni um  esus  laxatur  seu  iis  vesce ndis 
finem  imponunt  fideles,  Carniprivium. 
Charta  vi  tal.  ducis  Venet.  ann.  1094. 
tom.  4.  Cod.  Ital.  diplom.  col.  1536: 
Dare  nobis...  debeatis  pullos  tres  et  dena- 
rios  tres  per  annum,  unum  scilicet  ad 
Nativitatem  Dominicam  cum  denario  suo, 
alterum  ad  carnis  Laxationem  cum  de- 
nario suo,  tertium  vero  in  Pascha  cum 
denario  suo.  Vide  supra  Carnem  Laxare. 

*LAXATIVA,  nude,  Medicina,  purgatio. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Laxativa,  medecina,  Prov. 

1LAXATIVUS,  Vox  medica,  Gali.  Laxa- 
tif.  Qui  movet  alvum.  Usi  sunt  Cael. 
Aurei,  lib.  2.  Tard.  cap.  3.  et  Apul.  de 
Herbis  cap.  60. 

VLAXIATUS,  Di  miss  us,  interruptus. 
Gesta  Manfredi  et  Conradi  Regum  apud 
Murator.  tom.  8.  col.  607  :  Jam  jam  omnino 
volens  irruere  denuo...  Laxiatum  freme- 
bat  et  anxiebatur  aggredì  bellum.  Vide 
Laxare  2. 

*  LAXIVIRE.  [Lascivire  :  «  Et  quorum 
Laxivientium  mulierum  similis  est  in- 
tuitus,  luxuriosi  denotantur  et  invidi.  » 
(B.  N.  ms.  lat.  16089,  fol.  104«.)] 

*  1.  LAYA,  Silvae  portio  caedenda,  si- 
gnatis  arboribus  designata.  Charta  In- 
gerrani  dom.  de  Marign.  prò  fundat. 
eccl.  col  leg.  Escoiar,  ann.  1310  :  Insuper 
do  prsedictis  canonicis  videlicet   cuilibet 

xij.    quadrigatas  bosci percipiendum 

anno  quolibet  in  foresta  de  Basquevilla 
juxta  boscum  arduum  (leg.  caeduum)  sive 
Layam.  Ubi  versio  Gallica  habet,  Dans 
la  forest  de  Basqueville  au  bois  de  coupé 
ou  ventes.  Charta  Phil.  V.  ann.  1320.  in 
Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  473:  Pro 
hujusmodi  capiendo  usagio  ad  aedifican- 
dum  et  ardere  certa  et  sufficiens  assigna- 
bitur  Laya,  ...  extra  quam  Layam  nichil 
omnino  prò  edificando  vel  ardere  recla- 
mare poterunt.  Vide  Laia  et  in  Leda  3. 

*  2.  LATA,  Lamina,  Gali.  Lame.  Stat. 
Avellae  ann.  1496.  cap.  124.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  Nulla  persona...  portare  audeat... 
aliquem  cuitellum...  seu  aliquem  gla- 
dium...  majorem  et  longiorem  uno  pede 
et  dimidio,  ...  tam  in  manubrio  quam  in 
ferro  seu  Laya,  ac  inter  manubrium  et 
Layam. 

1  LATGATUS.  Vide  Laicatus  in  Laicus. 

*■  LAYDA,  Quae  vis  praestatio,  vel  quod- 
vis  tributum,  maxime  quod  prò  merci- 
bus  penditur.  Charta  ann,  1318.   inter 


LAZ 


LAZ 


LEA 


49 


Instr.  tom.  12. .Gali.  Christ.  col.  405: 
Percipiant  dimidiam  partem  omnium 
obventionum  communiter,  quas  prastextu 
Laydae  dicti  fori  et  nundinarum  eveniente 
vel  evenire  possent  in  futurum.  Vide  in 
Leudis. 

]  LAYETA ,  Gapsa,  Capsula,  Gali. 
Layette.  Inventariura  Ecclesiae  Noviom. 
ann.  1419  :  Una  parva  Layetla,  in  qua 
sunt  plures  peciae  argentea  omnes  vel  de- 
auratas.  Potissimum  dici  tur  de  capsulis 
archivorum,  in  qui  bus  per  ordì  ne  m  dis- 
tribuuntur  et  asservantur  instrumenta 
MSS.  nacque  notione  passim  occurrit 
in  Catalogis  MSS.  chartarum  S.  Ber- 
tini.  Vox  ducta  a  Lagena,  si  credimus 
Borello,  si  Menagio  a  Capsula. 

*  LAYGNERIUM.  Vide  supra  Laigne- 
rium. 

*  LAYNAGI UM  Jus  ligna  exscindendi 
in  nemoribus  ad.  usum  suum,  prò  quo 
certa  praestatio  domino  exsolvebatur. 
Charta  admort.  Caroli  V.  ann.  1375.  in 
Reg.  108.  Chartoph.  reg.  eh.  274:  Lay- 
nagium,  vulgariter  le  Laynage,  de  Wau- 
bento,  valoris  centum  solìdorum  rendua- 
lium  quolibet  anno  ;  quod  quidem  nemus 
ac  Laynagium  a  nobis....  tenentur,  dare 
et  assignare  proponit.  Vide  Lignagium. 

*  LAYRANH,  Certa  quantitas,  sic  dieta 
a  vase  liujus  nominis,  in  quo  res  ipsa 
coniinetur  ;  nisi  vecturae  nomen  sit. 
Martyrol.  eccl.  SS.  Steph.  et  Sebast. 
Narbon.  :  Remigia,...  qu&  dimisit  eccle- 
sia S.  Stephani  j.  Layranh  vindemiae 
prò  suo  anniversario  de  mallolo  de  asperis 
Narb.  de  quo  pater  e  jus  dimisit  eidem 
ecclesia  unam  saumatam  et  mater  sua 
j.  Layranh. 

1  LAYRERIUS.  Vide  Larrerius. 

*  LAYRONERIA,  Spelunca  latronum, 
Gali.  Repaire  des  voleurs.  Lit.  remiss, 
ann.  1379.  in  Reg.  117.  Chartoph.  reg. 
eh.  37  :  Ad  caput  castri  Clarismontis  ac- 
cesserunt  clamando  et  vociferando,  appe- 
riatis,  apperiatis  januas  castri,  ut  possi- 
mus  intrare,  et  tradatis  nóbis  proditores 
infra  Layroneriam  reclusos.  Larronnaille 
vero  prò  vili  multitudine,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1373.  ex  Reg,  105.  eh.  120.  Lairre-  « 
natile,  eodem  intellectu,  in  aliis  ann. 
1384.  ex  Reg.  125.  eh.  46  :  Icellui  Thomas 
dist  plusièurs  grans  injures  et  vilenies, 
en  les  appellant  Lairrenaille,  etc. 

*LAYSANJE,  Immunditiae,  Gali.  Or- 
dures.  Ordinai,  ann.  1352.  in  ter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Nem/pag.  150.  col.  2  :  Item 
quod  nulla  persona  sit  ausa  aliquas  Lay- 
sanas  jacere  seu  projicere  juxta  portalia. 

*  LAYSSA,  Lorum,  habena,  Gsill.  Lesse. 
Charta  ann.  1361.  in  Reg.  103.  Chartoph. 
reg.  eh.  78  :  Petrus  Gosini  de  Cara- 
manno...  lenetur  facere  quoque  anno  prò 
amparantia  unum  morulum  parvum  cum 
sonnulis  argenteis  et  Layssis  de  cirico  prò 
quibusdam  bonis  sitis  prope  villam  Mon- 
tis-Galhardi,  sine  aliqua  alia  servitù  te. 
Vide  Laxa.  Alia  notione  occurrit  supra 
in  voce  Laissa. 

1  LAZANA  Nemobis,  Portio  silvae  lon- 
gior,  quam  latior.  Codex  censualis  MS. 
Humberti  de  Villaribus  Domini  Castel- 
lani in  pago  Dumbensi  ann.  1391  :  /o- 
hannes  Champaqnon  fuconerius  et  bur- 
gensis  Castellani  tenet  unam  Lazanam 
nemoris  sitarti  juxta  nemus  Petti  de  Mont- 
ferrandi  domicelli.  [*  Vide  an  non  idem 
sit  auod  supra  Laia  1J 

LAZ  ARI,  Leprosi,  Gallis  Ladres:  sic 
dicti,  quod  eorum  domus  seu  Ecclesia 
extra  muros  Hierosolymitanae  civitatis 
sita,  sancto  Lazaro  dicata  esset.  De  hac 
mentio  fit  in  Monastico  Anglic.  tom.  2. 
pag.  397.  et  399.  Charta  Ludov.  Regis, 
ex  Tabul.  S.  Cornelii  Compendiensis  : 

T 


De  infìrmis  qui  et  leprosi ,  vulgo  autem 
Lazarii  nommantur,  Charta  ann.  1146. 
in  Miscellan.  Labbei  tom.  2.  pag.  610  : 
Concedo  Lazaris  de  Belloloco  decimam 
molendini,  etc.  Statuta  Hospitalis  S.  Ju- 
liani  in  Angli  a  :  Lazaros  congregavit7  ad 
eorumque  sustentationem,  etc.  Laur en- 
ti us  Leodiensis  in  E  pi  scopi  s  Virdunen- 
sibus  :  Ut  enim  taceam  quantos  Lazaros 
caeteris  abhorrendos  cum  sua  conjuge,  of- 
ficio Deo  vere  officioso,  domi  abluent, 
cooperuerit,  et  foverit,  etc.  Adde  idem 
Monasticum  Anglican.  pag.  376.  et 
Thwroczium  in  Hist.  Hungar.  pag.  33. 
[**  Vide  Murator.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
tom.  1.  col.  907.]  Leprosorum  vero  olim 
magnam  habuisse  curam  Episcopos  ar- 
guunt  Concilia  Aurei.  V.  cap.  21.  et 
Lugdun.  III.  cap.  6.  Exstat  S.  Ildefonsi 
Toletani  Carmen  in  Xenodochium  a 
parentibus  suis  conditum  : 

Livua  cum  Stephano  gcnetrix  :  sed  avunculus  illum 
Compulit  Engenius  Praesul  ad  hospitium. 

Lazarus  hoc  mendicus  habet  sub  mosnibus  urbis, 
Qua  via  Coniplutuin  cursibus  apla  patent. 

1  LAZARRAZINA,  Annui  us  forte  sic 
die  t  us  a  lapide  Lazurio  si  ve  caeruleo. 
Testam.  Olivarii  de  Pennart  Aqu.  Ar- 
chiep.  ann.  1481.  inter  Instrum.  tom.  1. 
Gali.  Chr.  pag.  70  :  Boga  auri  nominata 
Lazarrazina  sistente  in  arca  mea. 

1  LAZIA,  f.  Idem  quod  Leda  3.  Via 
lata.  Memoriale  PotestatumRegiens.  ad 
ann.  1218.  apud  Murat.  tom.  8.  col. 
1102  :  Christiani...  ordinaverunt  qualiter 
poter at  capi  civitas  (Damiata)  et  divise- 
runt  totani  gentem,  et  pr&ceperunt  custo- 
dire Lazias  et  carbonaria. 

*  LAZ0LUS,  Laqueus,  pedica,  tendi- 
cula,  Ital.  Laccio  et  Lacciolo.  Stat.  Man- 
tuee  lib.  1.  cap.  115.  ex  Cod.  reg.  4620: 
Nullus  de  civitate  Mantuas  et  districtu  ca- 
piat  leporem  vel  lepores  ad  Lazolos  vel  ad 
taiolas. 

^c  LAZULI.  [«  Formanti  pueri  parvi  en- 
sem  elevantis  facies  in  hora  veneri s  in 
lapide  Lazuli.  »  (B.  N.  MS.  Lat.  10272. 
p.  92.)] 

LAZÙR,  Lazurius,  Lazulum,  vulgo 
Azur  :  Constanti  no  Africano  lib.  de  Gra- 
di bus,  et  Arabi  bus  Lapis  Lazuli.  Matth. 
Silvaticus  :  Lapis  Lazuli  Latinis,  Arabi- 
bus,  Hager  Alzenar  sive  Alzanar.  Ubi 
Hager  lapidem  sonat.  Alibi  :  Lauzud, 
Arab.  Azurinum,  lapis  Lazuli.  Mox  :  La- 
zud,  i.  lapis  Lazuri.  Alii  aiunt  zul  Ara- 
bi bus  c&ruleum  sonare.  Pali  adi  us  de 
Are  hi  tee  tura  :  Color  um...  medii,  rubeus, 
viridis  ,  croceus  ,  purpureus,  prasinus, 
Lazur,  indicus.  Frotharius  Episcop.  Tuli. 
Epist.  20  :  Peto  ut  nobis  mittas  ad  deco- 

randos  parietes  colores  diversos videli* 

cet  auri  pigmentum,  folium  Indicum, 
minium,  Lazur  atque  prasinum.  Chroni- 
con  Constantiense  :  Venetiarum  namque 
Episcopus  modium  plenum  Graici  coloris, 
qui  Lazurius  dicitur,  etc.  Sericum  Lazu- 
num,  apud  Krantzium  in  Metrop.  cap. 
8.  [Joh.  Iperius  in  Chronico  S.  Bertini 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  497  : 
aie  arma  detulit  auri  et  Lazuri  distincta 
gyraminibus  in  umbonis...  scuto  aureo 
junctis.  Agitur  de  Liederico  egregio  Mi- 
lite initio  regni  Caroli  Mag.  unde  quae 
hic  dicuntur  de  insignibus  ejus  genti- 
litiis  prae  nimia  antiquitate  merito  sunt 
suspecta;  hujuscemodi  enim  virorum 
nobilium  et  familiarum  insignia  ante 
annum  1000.  non  agnoscunt  doctiores 
critici.] 

Lazulum.  Paulus  Venetus  lib.  1.  cap. 
34  :  Suppeditat  quoque  mons  alius  in  hac 
provincia  Lazulum,  de  quo  fit  azurum 
optimum.  Adde  cap.  64.  Annonymus  de 


locis  Hieros.  cap.  14:  Ka\  6  vocò?  £vai  \xk 
xpouXXrjv  £vat,  xai  StòypaftaiiivY)  liceo  XotfoópY). 
Lazulum  Acconense  non  semel  com- 
mendat  Octavianus  de  S.  Gelais  in  Viri- 
dario  honoris  : 

D'azur  d'acre  grand  barde»  azurées. 
Alibi  : 

Chevaulx  boussez  de  veloux  de  drap  d'or, 
Bardez  d'acier  d'azur  d'acre  et  potature. 

De  Lazulo  consule  quae  habent  Leonar- 
dus  Fuchsius  lib.  1.  Paradoxor.  medicin. 
cap.  12.  Philander  ad  Vitruvium  lib.  7. 
cap.  11.  et  Salmasius  ad  Solinum  pag. 
1153.  Vide  pra&terea  Meursium  in  Ao£otf- 
piov,  [et  Glossar,  med.  Graecit,  in  eadem 
voce.] 

*  LAZURIUM.  [Incaustum.  Diep.J 
LAZZI.  Nithardus  lib.  4.  de  Saxonibus  : 

Quas  gens  omnis  in  tHbus  ordinibus  divisa 
consistit.  Sunt  enim  inter  illos  qui  Edhi- 
lingi,  sunt  qui  Frilingi,  sunt  qui  Lazzi 
illorum  lingua  dicuntur.  Latina  vero  lin- 
gua hoc  sunt,  nobiles,  ingenuiìes,  atque 
serviles.  [Supra  habetur  Lassi.  Eosdem 
esse  quos  alii,  sublato  medio  sibilo, 
Lmtos,  Lelos,  Lidos  vel  Litos  appellant, 
haud  male  adnotat  Eccardus  ad  Pactuni 
legis  Salicae  Ut.  11.  |4.  Vide  Litus.] 

*  LEA,  a  Gallico  Laie,  Aper  fé  mina. 
Lit.  Alfonsi  comit.  Pictav.  ann.  1269.  in 
Keg.  11.  Chartoph.  reg.  fol.  40.  r°.  :  Ve- 
nari  faciat  et  apros  et  Leas  capi  in  ma- 
jori  quantitate  quam  poterit,  tisque  ad 
ducentos  vel  circa,  et  eos  bene  faciat  sai- 
sari  ad  defferendum  ultra  mare.  Charta 
ann.  1317.  in  Reg.  54.  fol.  41.  v°.  :  Con- 
cessum  est  domino  Johanni  Saladin  Dan- 
gleure,  quod  ipse  in  foresta  de  Otha  sin- 
gulis  annis  sex  apros  et  odo  Leas  seu 
sues  venari  cum  canibus...  valeat. 

LEAFGABULUM,  [f.  Reliquus  census, 
Saxon.  Laf,  Lafe,  Reliquuni  et  gafel, 
Census,  tributum,  reditus,]  Vetus 
Charta  apud  Somnerum  in  Trac  tatù  de 
Gavelhynd  pag.  27  :  Et  de  12  lib.  4.  den. 
ob.  de  annuo  redditu  assis.  Cum  Leafga- 
bulo  ad  terminum  S.  Martini,  etc.  Vide 
Lyef-yeld. 

*  LEAGIUM,  Jus  signandi  arbores  cae- 
dendas,  vel  quae  prò  terminis  notantur. 
Charta  Rotroci  Catalaun.  episc.  ann. 
1196.  ex  Bibl.  reg.  :  Albricus  filius  Ro- 
berti mihtis  de  Belesma...  dedit  ecclesiae 
B.  Marias  de  Cheminon...  quicquid  habe- 
bat  in  foresta  de  Luirz,  lam  in  nemore 
quam  in  plano,  et  in  Leagìo  sive  in  alio 
jure. 

9  Aliud  vero  est  jus  quod  Léage  dici- 
tur  et  explìcatur  in  Recognit.  feud. 
dom.  de  V eteri-ponte  prò  castell.  de 
Buri  ann.  1366  :  Item  le  Léage  en  la  rip- 
viere  de  la  Gisse  ;...  lequel  Léage  est  tei, 
que  chascun  molin  nouvellement  fait  ou 
rédiffié,  jasoit  ce  que  icellui  molin  autres- 
foiz  ait  esté  ;  cil  ou  ceux  qui  faire  ou  ré- 
diffier  le  font,  ne  doivent  et  ne  peuent 
mettre  le  just  granier  esdiz  molins,  ne  en 
aucun,  sans  appeller  noz  gens  et  officiers, 

!  LEALDADIS,  Fidelitas,  Hispan.  LeaU 
tad,  Gali.  Loyauté.  Vide  locum  in  Filiare. 

*  LEALIS,  Qui  domino  feudali  fldelita- 
tis  sacramento  adstrictus  est,  idem  qui 
Ligius.  Libert.  loci  de  Stagello  ann. 
13B1.  in  Reg.  69.  Chartoph.  reg.  eh.  174  : 
Bernardus  et  uxor  ejus  et  infanles  eorum 
et  omnis  posteritas  ipsorum  sint  Leales 
et  firmigarantes  ad  S.  Mariam  Crassam 
et  ad  ejus  monachos  omni  tempore  sine 
engan. 

LEALS,  Mensurse  liquidorum  species, 
apùd  Arvernos.  Tabularium  Brivatense 
ann.   1274:     Qui  solvebat   Ubi  occasione 

7 


30 


LEG 


LEG 


LEC 


ejusdem  vineee  tres  Leals  vini  annuatim. 
Occurrit  ibi  non  semel. 

*  LEAMEN.  Vide  supra  Lseamen. 
LEANES ,   in   vetustissimo    Glossario 

Britannis  dictas  Moniales  et  Sanctimo- 
niales  auetor  est  Camdenus  in  Britan. 
[Vide  Land  et  Lanna.] 

1  IiEAR,  f.  Vervex  vel  aries,  Gali.  Be- 
Iter.  Codex  MS.  Irminonis  Abb.  Sanger- 
man,  fol.  41.  v°.  col.  1  :  Solvit  porcum  1. 
crassum,  Learem  1.  denar.  xn.  postas 
ni.  ova  lx.  Et  fol.  108.  v».  col.  2  :  Iterum 
ad  in.  annum  non  solvit  ovtculam,  sed 
solvi  Learem  1.  de  denar.  mi.  et  solvit 
omni  anno  de  vino  mod.  11. 

*  Hi  ne  Léasse,  Pellis  arietina  vel  ver- 
veci n a,  in  Lit.  remiss.  ann.  1380.  ex 
Reg.  118.  Chartoph.  reg.  eh.  233  :  Ysa- 
beau  de  Dampnemarie....  et  Guillaume 
Huet...  furent  serviteurs  en  l'ostel  de 
Pierre  de  Néelle  escuter,  et  là.,.*  prin- 
drent...  un  seurcot  de  mabre  fourré  de 
gros  ver  à  manches  fourrées  de  Léasses. 

1  LEARIUS.  Leonis  filius,  apud  Papiam. 

%  LEATORIUM,  Locus  lege  defensus  et 
prohibitus  ;  nisi  forte  legendum  sit,  ut 
paulo  ante  Latranum,  in  Charta  Hug. 
comit.  Emporit.  ann.  1079.  in  Append. 
ad  Marcam  Hisp.  col.  1170  :  Iterum  dono 
Domino  Beo  et  prsedicto  comobio  et  habi- 
tatoribus  loci  illius  in  ipsa  nostra  defensa, 
quse  dicunt  in  Latronof  in  ipsa  mare 
omni  tempore,  ut  Caynovo  dominicus  et 
alii  homines  in  eodem  Leatorio  piscari 
sibi  faciant  piscationem. 

*  LEAUDA,  Idem  quod  Leuda,  Tribu- 
tum,  quod  prò  mercibus  penditur.  Li- 
bert.  S.  Rom.  de  Tarno  ann.  1322.  tom. 
8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  477:  Emo- 
lumentum  Leaudarum  et  aliorum  jurium 
occurrencium  per  gentes  regias  levandum 
et  exigendum,  eie.  Vide  in  Leudis. 

1  LEBANTARE,  ab  Hispanico  Levantar, 
apud  venatores  Excire,  excitare  feras, 
Gali.  Faire  lever  le  gibier.  J.  Moretus 
Antiq.  Navarrae  pag.  324.  ex  Tabulano 
Pinnatensi  :  Exivit  una  die  cum  suos 
varones  et  Lebaniaverunt  unum  aper,  et 
sequentes  illum  venerunt,  etc. 

]  LEBEDIUM,  vel  Scapha,  Vaisseau  à 
vomir.  Sussanaeus.  Vas  ad  vomitarli. 
Est  teSé-uov  Graecorum,  Parvus  lebes. 

\  LEBES,  f.  Cacumen,  apex,  Gali.  La 
pointe.  Guill.  Armoricus  de  Gesti s  Pln- 
lippi  Aug.  apud  Duchesnium  tom.  5. 
pag.  92  :  Frequenterque  tenuit  in  illis 
diebus,  adeo  ut  in  crastìno  Nativitatis  B. 
Marise  fulmen  desursum  veniehs  in  cam- 
panariam  turrim  B.  Bionysii,  quse  mirse 
erat  altitudinis,  gallum  auratum  cum 
Lebete  deaurato  proslraverit  de  turris 
summitate  in  terram.  p  Mal  lem  de  glo- 
bulo, vulgo  Pomme,  intelligere;  ad  le- 
betem  quippe  seu  ollam  proprius  ac- 
cediti 

1 1.  LEBETA,  Olla,  fem.  gen.  Lebetmse, 
Popinse.  Papias  MS.  Editus  habet  Lebe- 
tinse;  Glossar.  Sangerman.  MS.  num. 
501.  :  Lebitinae. 

2.  lEBETA,  Lebetes.   Vide  Levitona- 

*LEBETARIUS.  [Lebetum  fabricator. 
Dief.] 

]  LEBETIjE,  Lecania,  scaphae,  pelves, 
apud  Laurentium  in  Amalthea. 

1  LEBETIN-ffi,  Lebitinae.  Vide  Lebeta  1. 

j  LEBIT0,  e  te.  Vide  Levitonarium. 

j  1.  LEGA.  Prasceptum  Ludovici  Trans^ 
marini  ann.  938.  Marcae  Hispan.  col. 
850  :  Qui  pergit  per  ipso  riulo  usque  in 
rivolo,  qui  descendit  de  ipsas  Lecas  et  in- 
jungit  %n  torrentes.  Forte  nomen  pro- 
prium.  [*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Leca,  Prov.  muscipula,  deci- 
pula.] 


*  2.  LEGA,  Lecacitas,  La  giotonia,  e 
lecardia,  in  Glossar.  Lat.  Ital.  Ms.  Vide 
Lecator. 

^c  3.  LEGA.  [«  Et  in  tres  mansos  Mira- 
ponchi  Paillarenco  Lecam  cedo  ad  sanc- 
tam  Fidem.  »  (Cartular.  Concliar.  Ru- 
then.  p.  305.  an.  948.)] 

LECATOR,  Leccator,  Catillo,  scurra, 
Galli s  [olimi  Lichard,  Belgice  een  lecker 
oft  lekspet.  Gloss.  Isidori  :  Leccator,  gu- 
losus.  [Alibi,  Leno,  Lecator,  medialor.] 
Ugutio:  Scurra,  Lecator ,  vaniloquus. 
Brito  in  Synon.  : 

Esl  epulo,  scurra,  Leccator  vel  parasitus. 

Idem  in  Vocabulario  :  Ganeus  dicitur 
Leccator.  Ganea  ,  Leccatrix ,  meretrix. 
Alibi  :  Monile  ornamentum  est  pectoris, 
a  munio  dictumy  quasi  munile,  quod  mu- 
nit  pectus  mulieris,  ne  Leccator es  possint 
immittere  manum  in  pectus  ejus.  Brevi* 
loq.  :  Ambrones,  dicuntur  homines  devo- 
rantes  et  Leccator  es.  Ugutio  :  Ar delio , 
qui  arden$  est  ih  Leccacitate,  Ganeo  qui 
moratur  in  tabemis,  ubi  fit  Leccacitas. 
Item  ganea,  Leccacitas.  Idem  Ugutio  et 
Jo.  de  Jan  uà  :  Lecca  est  proprielas  lin- 
ci endi  :  inde  Leccacitas  et  Leccator  et 
Leccatrix  :  nam  lalium  est  Ungere.  [GloSS. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Lecca,  Leccacitas, 
Lecherie  ;  Leccator,  Lecheur  ;  Leccatrix, 
Lecherresse.  Alibi  ut  et  aliud]  Gloss. 
Lat.  Gali.  :  Ambro,  nis,  Lescheur.  Vocis 
origo  Graeca.  Lexic.  Gr.  MS.  Reg.  Cod. 
2062  :  Aaixa^to,   tò   ÒLiza.'ztb,  aitaTvjTixorì  yàp 

al  XatxauTpfai  7)  icópvat.  Chron.  Medardi 
Suession.  ann.  1225:  Quidam  rusticus 
Lecator...  finxit  se  esse  Comit em  Flandriae 
Balduinum.  Charta  Philippi  Aug.  Regis 
Fr.  ann.  1209.  prò  Communia  Ambia- 
ne nsi  :  Qui  pugno  aut  palma  aliquem  de 
Communia  prseterquam  consuetudina- 
riumf  vel  perturbatorem,  vel  Lecator  em 
percusserit,  etc.  Eadem  Gallicis  verbis 
conce pta  in  Ho  magio  Episcopi  Amb. 
prò  Regalib.  ann.  1302.  in  Camera  Com- 
put.  Paris.  :  Qui  fiert  de  puing  ou  de 
paume  aucun  qui  est  de  commune,  se 
n'est  glouton  ou  Lecheeur,  etc.  Caesarius 
Heisterbac.  lib.  4.  cap.  6  :  Quidam  Mo~ 
nachus,  ante  conversionem  Leccator  opere, 
vino  et  tesseris  deditus.  Adde  Ordericum 
Vital.  1. 12.  pag.  865.  Rigordum  in  Phi- 
lipp. Aug.  ann.  1185.  Guibertum  lib.  3. 
de  vita  sua  cap.  5.  15.  Albertum  Sta- 
densem  pag.  184.  Conci  1.  Herbipolense 
ann.  1287.  cap.  34.  Vitam  S.  Willelmi  Ab- 
bat.  Roseli  il  a.  n.  24.  etc]  Si  aliquis  Li- 
calor  vel  meretrix,  in  Li  ber  tati  bus  Moi- 
renci  ann.  1164.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  16.]  Phil.  Mouskes  MS.  de  Poetis 
Provincialibus  verba  faciens  : 

Quar  quant  li  buens  Rois  Karleiuaigne 
Ot  toute  mise  à  son  demaine 
Provence,  qui  mult  ieri  plentive 
De  vins,  de  bois,  d'aigue,  de  rive, 
As  LeceourB,  as  menestreus, 
Qui  sunt  auques  luxurieus, 
Le  donna  toute  et  departi. 

Le  Caton  en  Roman  MS,  : 

N'ailles  pas  ó  Lecheours, 

Mais  toujours  avoec  les  meillours. 

Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

Par  Lecheor  est  pruedome  engigniés, 
Et  riches  Princes  (rais  par  losengier. 

[Anonymus  e  Bibliotheca  Coisliniana  : 

En  son  lit  mist  le  Lecheor, 
Puis  ovri  l'uis  à  son  seignor.] 

Hinc  Leccacitas,  prò  scurri litas  apud 
Bai  bum  in  Catholico.  Ugutio  :  Lecacitas 
vel  Leccitudo,  officium  lenonis.  [Gloss. 
Isid.  :  Lenocinium,  Lecacitas.]  Ordericus 
Vitalis  1.  9.  pag.  752  ;  Inconlinentes  de 


Lecacitate  sua  redarguebantur.  [Chron. 
S.  Trudonis  tom.  7.  Spici  1.  Acher.  :  Le- 
thargicumque  cerebrum  ejus  fostido  adu- 
lationis  sux  oleo  impinguantes  interius 
Leccatri&  suee  sic  cum  eo  satisfaciebant.] 
Lescherie,  apud  Willelm.  Guiart  in 
sancto  Ludovico  : 

Gii  sains  Rois  se  relargissoit 
A  autres  gieus  que  Lescherie. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

A  regarder  lores  me  pris 
Les  cors,  les  fagons,  et  Leschiere», 
Les  serablances  et  les  manieres 
Dea  gens  qu'ilec  karoloient.J 

[eo  ubi  legendum  les  chieres.] 

*  Et  nostri s  Lecherie,  prò  Éoufonnerie. 
Vita  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  370  :  On- 
ques  en  sa  vie  ne  li  oy  dire  parole  de  Le- 
cherie, ni  oiseuse.  Sed  et  prò  Voluptas, 
luxuria,  interdum  usurpatur.  Lib.  de 
Just,  et  Plac.  ibid.  in  Glossar.  :  CU  fet 
péchié  de  char,  qui  tient  franche  fame 
par  cause  de  Lecherie,  et  ne  mie  de 
mariage. 

**  Leccanter,  More  leccatorum,  scur- 
riliter.  Chart.  ann.  1371.  in  Guden.  Cod. 
Diplom.  tom.  3.  pag.  503  :  Turpiter  et 
Leccanter  vivendo  ,  nec  studio  vacare 
velint. 

*  LECCADA,  Certum  onus  vel  pondus, 
idem  quod  Lasta  2.  Vide  in  hac  voce. 
Charta  ann.  1226.  in  ter  Proba  t.  tom.  3. 
Hist.  Occit.  col.  204:  Ego  Bermundus 
dominu8  Ucetias  et  Armasanicarum  dono 
duas  Leccadas  de  anguillis  in  aquis  de 
Iscla.  Vide  mox  Leclia. 

1  LEGEBRA,  Illecebra,  a  Lacere,  quod 
usurparunt  quidam-  inter  antiq uos. 
Gloss.  MS.  Sangerman.  n.  501  :  Lecebra, 
Seductio  vel  occulta  blandicio. 

IiEGH.  Fcedus  Edwardi  et  Guthurni 
Regum,  apud  Spelmannum  :  Habeant  se 
omnes  in  Flokesmoth,  et  in  Shiremoth,  et 
in  Hundred,  et  in  Wapenlac,  et  in  Tre- 
thingt  et  in  Lech,  secundum  consuetudi- 
nem  patriarum  et  provinciarum.  Ubi 
Lech,  idem  quod  Lath,  quod  vide  in 
Lastum  et  Leda  3. 

*  LECHAN,  Piscis  species.  Tract  Ms. 
de  Pise.  cap.  104.  ex  Cod.  reg.  6838.  C  : 
Lyra,  a  nostris  grouau  vel  grougnant, 
quod  grunniat  more  suis,  a  Liguribus  or- 
gano, ob  sonum  o[uem  edit,  a  Gallis  rou- 
get,  a  Germanis  inferioribus  Lechan, 
quasi  aallus  marinus. 

*  IECHITUS,  prò  Lecythus.  Glossae  ad 
Doct.  Alex,  de  Villa-Dei  :  Lechitus,  vas 
olei  ad  luminanda. 

1  LECHUGUILLA,  Hisp.  Parva  lactuca  ; 
unde  prò  quodam  ornatu  vestis  parvae 
lactucae  formam  uteumque  referente 
usurpatur  in  Concilio  Limae  ann.  1582  : 
Remo veantur  vero  a  clericali  usu  nova 
quaedam  inventa  indumentorum,  aut  or- 
natus,  quee  tnilites,  non  Clericos  decent; 
q ualia  sunl  qusd  patrio  more  vocare  solent 
Lechuguillas ,  polaynas,  punctas,  etc. 
p  Academ.  Hispan.  in  Diction.  :  Collare 
plicatum  in  lactucae  formam.] 

3jc  JLEGITUS.  [Lecythus  :  «Lecitus,  uns 
vaissidus. »(Lex. lat.Gal.Bibl.  Ebroic.  n. 
23,  xiii.  50] 

*  LECIVA.  [Lessive.  Dief.] 

*  LECLIA,  f.  Pondus  vel  mensura, 
idem  quod  Lasta  2.  quomodoetiam  forte 
legendum  est.  Vide  in  hac  voce.  Charta 
ann.  1172.  ex  Chartui.  archiep.  Bituric. 
fol.  119.  v°  :  Sciant  omnes  quod  cum  con- 
troversia esset  inter  nos  et  Rabellum  mi- 
litemt  scilicet  de  justitia  omnium  homi- 
num^  de  fumo,  de  Lecliis  pani»,  vini  et 
carnium  et  vivorum  animalium,  etc.  Vide 
supra  Leccada. 

I      f  LECNA,  Pianta  palustris,  Gali.  Mj- 


LEC 


LEO 


LEG 


Si 


nuphar.  Charta  ann.  1436.  apud  Lu- 
cie wig.  toni.  4.  pag.  307  :  Dinastae  de  Au* 
guzdez,  qui  originem  suam  ex  Kaunicziis 
traxere,  quique  in  suis  insigniis  duas 
nymphaeas  atbas,  vulgo  Lecnas,  e  radici- 
bus  prodeuntes  gerunt. 

LECTARIUM,  Apparatu s  et  instrumen- 
tum lecti.  [**  Guerardo  in  Glossar.  Ir- 
minon.  id  quod  Lectistemium,  scilicet 
Instragulum,  thorale,  Gali.  Courte- 
vointe.]  Formala  Andegav.  1.  :  Cido  Ubi 
oratile  valente  solidus  tantus,  tonencas 
tantas,  Lectario  ad  ledo  vestito  valento 
solidus  tantus,  etc.  Regula  S.  Fructuosi 
cap.  4  :  Quicquid  in  vestimentìs,  calcea- 
mentis,  vel  Lectariis  Monachorum  vetus- 
tum  fuerit,...  pauperibus  erogetur.  Cap. 
10.  de  Hospitìbus  :  Lectaria,  Lucerna,  et 
str amina  molila  exhihenda.  [Testam  e  n- 
tum  Ermentrudis  apud  Mabill.  de  Li- 
turg.  Gali.  pag.  463  :  Lectaria  ad  ledo 
uno  qui  melior  fuerit.]  Adalardus  in  Sta- 
tutisantiq.  Gorbeiensib.  lib.  1.  cap.  3  : 
Cottura  aut  Ledarium,  sive  sagum  in 
tertioanno  accipiant.  Oapitulare  de  Vil- 
lis  cap.  4  :  Ut  unaquseque  villa  intra  ca- 
nterani Lectaria,  culcitas,  plumatia*,... 
habeat.  Vita  S.  Benedicti  Anian.  Abb. 
cap.  3  :  Ut  impigrum  depellerent  frigus, 
Lectariis  utebantur.  Vita  S.  Paterni 
Episc.  Abrincens.  cap.  9  :  Lectulum  nun- 
quarti  habens,  Lectaria  nesciens.  Tradit. 
Fuldens.  lib.  2.  cap.  38  :  Omnia  vero  alia 
quae  remaneant,  ita  dividentur,  ut  prse- 
aixi,  id  est,  Lectaria,  sive  villosi,  sive  ma- 
nutergia,  sive  canifelli,  sive  cujuscumque 
sint  vestimenta,  linea  vel  lanea. 

Lectaria,  feminino  genere.  Formulae 
veteres  Bignonii  cap.  37  :  Tantas  Leda- 
nas  condignas  ad  lectos.  Perperam  leda- 
rios  apud  Lindenbrog.  form.  77.  prò  lec- 
tarios  ;  Lectarios  condignos  ac  lectos  tan- 
tos.  [*  Charta  fundat.  abbat.  Aquilar. 
ann.  832.  inter  Probat.  toni.  1.  Annal. 
Prsemonst.  col.  104  :  Duodecim  lectos  cum 
sua  Lectaria,  etc.  Vide  Ledarium.] 

Leteira.  Testam.  Sancii  I.  Reg.  Por- 
tug.  tom.  4.  Monarch.  Lusit.  pag.  260  : 
Ut  post  mortem  meam  habeat  totani  meam 
Leteiram  et  meas  annulos  et  sortilias,  etc. 
[**  Meum  Lectum  cum  tota  sua  Viteria, 
in  Testam.  Urraccae  Fernandez  ann. 
1254.  apud  S.  Rosa  de  Viterbo  Elucidarii 
tom.  2.  pag.  91.  in  hac  voce.] 

1  Lectariola,  diminut.  Vita  S.  Wa- 
larici  tom.  1.  Aprii,  pag.  22  :  Cujus  lec- 
tus  ex  virgis  contextus  vili  satis  Lectariola 
tegébatur. 

LECTARIUS,  Lectorum  artifex,  confe- 
ctor,  x>tvÓ7coioc,  in  Gloss.  Grsec.  Lat. 
Vide  Ledarium. 

*:  LEGTEGA.  [Lecti  stragulum.  Diep.] 

?jc  LECTER.  \Loriot,  avis.  Dief.] 

T  1.  LECTERIA,  f.  Lectica,  species  ve- 
hiculi,  Gali.  Litiere.  Computus  ann. 
1333  :  Item  prò  una  Lecleria  fada  prò 
domina  Dalphina,  taren.  xvm. 

2.  LECTERIA,  Stramentum  pecuarium 
ex  foeno  et  paleis,  quod  vice  lecti  est, 
unde  vox  Litiere  nostri s,  Liniera  Italis. 
Charta  fundationis  Monasterii  Orbiste- 
rii  ann.  1007.  [Apud  Stephanot.  tom.  4. 
Antiq.  Pi  età  v.  MSS.  pag.  632.]  ;  Propria, 
animalia,...  et  Lecterias  ad  opus  eorun- 
dem  animalium  per  totam  forestam 
meam. 

Litera,  Eadem  notjone.  Monasticum 
Anglican.  tom.  2.  pag.  32  :  Pro  iis  dicti 
Canonici  reddunt  per  annum...  duo  cor- 
rodia  duorum  Canonicorum  et  5000.  tur- 
barum  ad  combure ndum,  et  tres  car- 
retatas  Li  terse.  FI  età  lib.  2.  cap.  20  : 
Clerici  Marescalciae  est  emere  feenum, 
avenam,  Literam,  et  ferramenta,  etc. 
.Adde  cap.  14.  §  4.  cap.  74;  §  3. 


Literta.  Charta  fundat.  Prioratus 
Montis-Guidonis  a  Juhello  D.  Meduange 
ann.  1098  :  Eorumdem  hominum  amma- 
lia quocunque  nomine  censeantur,  excep- 
tis  capris,  possunt  nutriri  et  nasci  in  ea- 
dem foresta,  et  (habebunt)  Literiam  ause 
dictis  hominibus  necessaria  fuerit.  [<*  Lec- 
teriam  legit  Menagius  Provincialibus 
Lichiero,  eadem  acceptione.] 

*  3.  LECTERIA,  Lecti  fulcrum,  fulci- 
mentum,  Ital.  Lettiera.  Stat.  Astra  col- 
lat.  17.  cap.  83.  pag.  62.  ve.  :  Item  provi- 
derunt  quod  potestas  civitatis  Astensis, 
ejus  judices  et  milites  non  debeat  fieri 
facere...  in  domo  habitationis  ipsius  pò- 
testatis  nec  Lecterias,  nec  banchas,  nec 
aliquid  aliud  opus  lignaminis^  expensis 
communÌ8  Astensis.  Vide  mox  Lectica  3. 

*  LECTERITUM.  Vide  infra  Ledritum. 

*  LECTHUCHIUM  (?)  [Lectulus  :  «  Pro 
uno  Lecthuchio  de  reposo  prò  persona 
prefati  SS.  D.  N.  pape  et  prò  portitura 
dictarum  rerum  usque  palatium.» (Man- 
darci. Cam.  apost.  f.  36,  an.  1460-62.)] 

1  1.  LECTICA,  Lectus.  Guidonis  Dis- 
ciplina Farfensis  cap.  22  :  Mox  ut  sonue- 
rit  custos  Ecclesiale  signum,  surgant  omnes 
e  Lecticis,  et  provideant  indigeriis  suis,  et 
convenia  n  t. 

2.  LECTICA,  Feretrum,  quo  defuncti 
cada  ver  effertur  :  in  lecticis  enim  ac 
lecticulis  elata  honestiorum  cadavera 
pluribus  docuit  Jo.  Kirchmannus  lib. 
2.  de  Funerib.  Roman,  cap.  9.  S.  Hila- 
riusArelat.  in  Vita  S.  Hon orati  pag.  32. 
1.  Edit.  :  Pro  magno  munere  habitum  est, 
Ledicse  manum  admovisse.  Fortunatus 
in  Vita  S.  Medardi  cap.  17  :  Deinde  Pon- 
tificum  primi  nobiliumque  secundi...  beati 
funeris  Lecticam  per  gaudia  mixta  pu- 
dori sustulerunt.  Hariulfus  lib.  4.  Ch ro- 
mei Centulensis  cap.  32  :  In  eodem  quo 
pausaverat  sarcofago  invenit  Lecticam  li- 
gneam  coriatam  domini  Nithardi  filii 
ejus,  Abbatis  et  Comitis  corpus  continen- 
tem  sale  perfusum. 

Maxime  vero  ita  appellabant  Sancto- 
rum  fere  tra  q  use  in  Ecclesiis  colenda 
exponebantur.  Helgaudus  in  Roberto 
Rege  Frane.  :  Lecticam  ipsius  S.  Aniani 
a  fronte  auro  bono  et  optimo,  et  lapidi- 
bus  pretiosis...  prseoccupavit.  Hariulfus 
lib.  3.  cap.  24  :  Fecerat  Amulfus  Comes 
beatissimis  Confessoribus  Lecticas  argen- 
tea$y  ubi  cum  honore  cor  por  a  eorum  sanata 
condiderat.  Sugerius  in  Ludovico  VI. 
pag.  313  :  Sacrasenim  venerabiles  sacra- 
tissimorum  corporum  Lecticas  argenteas, 
quae  altari  principali  superpositge,  etc. 
Adde  eumdem  de  Consecratione  Eccle- 
sia S.  Dionysii,  Libra m  Miracul.  S. 
Mauri  Abb.  cap.  19.  etc. 

*  3.  LECTICA,  ut  supra  Lecleria  3.  Stat. 
colleg.  Fuxens.  Tolos.  ann.  1457.  ex 
Cod.  reg.  4223.  fol.  210.  v°  :  Cum  cameras 
ipsius  collegii  rotis,  Lecticis  et  scamnis 
studentibus  necessariis  fulciri  fecerimus, 
volumus  ut  lectum  condecentem  et  garni- 
tum  sibi  quisque  por t et.  Vide  infra  Le- 
tica. Potesttamen  et  Pulpitum  intelligi, 
atque  tunc  leg.  Lecticum. 

*  4.  LECTICA,  Lecon,  in  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod,  reg.  7692. 

*  LECTICALIA,  Lecti  apparatus.  Stat. 
S.  Vict.  Paris.  Mss.  cap.  5.  part.  1  :  Ves- 
timenta ejus  (abbatis)  calceamenta  et 
Ledicalia  nec  colore,  nec  pretio,  nec 
forma  ab  habitu  cseterorum  differre  de- 
bent.  Vide  Lectistemium. 

LEGTICALIS,  qui  ledulos  facit,  in  Gloss. 
Isid.  [et  in  Glossario  Sangerman.  MS. 
num.  501.] 

LECTICARIA,  Praedium,  ad  quod  lec- 
tica pervenitur.  Anastasius  Bibl.  in  S. 
Had.  pag.  Ili  :  Monasterium  B.  Lauren- 


Hi...  simulque  et  Lecticariam  qux  vocatur 
Aspruìa. 

LECTICARII,  Qui  mortuos  in  lecticis 
efferebant,  de  quibus  Novella  Justi- 
niani  43.  Vide  Vitam  S.  Alexandri  Acce- 
meti  Abb.  cap.  6.  n.  41. 

*  LECTICARIUS,     Lectorum    opifex. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex   Cod.   reg.  7684  : 
Lecticarius,   faiseur  de  liz.   Vide  Lecti 
calxs 

1  LECTICIUS  Porgus,  Lactens,  Gali. 
Cochon  de  lait,  in  Chartular.  S.  Vincen- 
te Cenoman.  fol.  46.  Legendum  Lacti- 
cìtts 

LÉCTICOCESSIUM,  in  Notis  Tyronis 
pag.  158.  ubi  forte  ieg.  Ledicotectum,  xa- 
xàaxeyov  ^opsTov,  quod  tedam  nude  dici 
quidam  volunt  in  Glossis  Isidori  :  Bas- 
terna, teda  manualis  :  vel  certe  Lecti- 
capsum,  est  enim,  capsus,  vel  capsum 
eia  era  Isidoro  lib.  20.  carruca  undique 
contecta,  ita  ut  Lecticocapsum  medium 
tenuerit  inter  lecticam  et  capsurn. 

LECTICUL£,  inquit  Durandus  lib.  5. 
Ration.  cap.  2.  n.  50.  a  quibusdam  di  et» 
diurnae  lectiones  in  offici is  Ecclesiasti- 
ci s  quod  breves  sint,  a  pluribus  vero 
Capitula,  eo  quod  ut  plurimum  de  Capi- 
tibus  Epistolarumiliorum  dierum.  qui- 
bus dicuntur,  sumuntur.  Hsec  siquidem 
post  psalmoset  antiphonas  in  singulis 
Horis  dicuntur,  prout  statutum  est  in 
Concil.  Aerathensi. 

*:  LECTIDICLADUM.  [Latum  atrium. 
Di  pp.1 

1  LECTIFL0RUM,  Collectio  florum  seu 
rerum  praecipuarum  et  sei  ec  la  rum. 
Chronica,  quae  dicitur  Lecti  florum,  quam 
composuit  Gaschapinus  Cremonensis,  in 
Opusculo  Guavalnei  Flammei  apud  Mu- 
ra tor.  tom.  12.  col.  1008. 

LECTI  LE,  Junceum',  in  Glossis  Lat. 
MSS.  Reg. 

jjc  LEGTIMINGA.  [Herba,  corona  mona- 

chi    DlFF  1 

1*1.  LÉCTI0.  Charta  Henrici  Regis 
Angl.  tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag.  1411  : 
Sicut  teneo  cum  murdro  et  morte  hominis, 
et  plaga  nichaim,  et  sanguine  et  duello 
et  Lectione  et  aqua  et  rapo,  et  cum  om- 
nibus aliis  regiis  libertatibus.  Habetur 
Lacone  tom.  3.  pag.  183.  sed  utrobique 
legendum  Latrone.  Vide  Lectiones. 

*  2.  LECTI0,  prò  Scriptura  Sacra.  Vita 
metr.  S.  Germ.  Àutiss.  tom.  7.  Jul.  pag. 
238.  col.  2  : 

Mlxtaque  apostolicis  vernacula  verba  loquelis, 
Concina  sermonem  tcslatur  Lectio  castum. 

*  3.  LECTIO,  Scriptum  quodvis.  Auda- 
chri  consti t.  in  Append.  ad  tom.  3.  An- 
nal. Bened.  pag.  675.  col.  1  :  Placuit  no- 
bis  et  dignum  duxirnus  inserere  Lectioni 
qualiter,  etc.   Vide  infra  Lectum. 

1.  LECTI0NARIUS,  Lectio  nari  um,  Li- 
ber  continens  lectiones  Ecclesiasticas, 
quem  a  S.  Hieronymo  composi  tum  scri- 
bunt  Honorius  August.  1.  1.  Gemmae 
animae  cap.  88.  et  Berno  Augiensis  1.  de 
Missa  cap.  1.  [S.  Bonifacius  Mogunt. 
Ep.  85.  ad  Egbertum  Eboracensem.  : 
Flagitamus,  ut...  destinare  curetis,  id  est 
de  tractatibus  quos  spiritalis  Presbyter  et 
investigator  sandarum  Scripturarum 
Beda  reserando  composuit  :  maxime... 
super  Lectionarium  anniversarium  et 
Proverbia  Salomonis.]  Maxime  vero  ita 
appellatur  liber  continens  lectiones  ex 
Epist.  S.  Pauli,  quae  ad  missam  legun- 
tur.  Anastasius  in  Benedicto-  III.  PP  : 
Textum  scilicet  yoluminis,  in  quo  Cons- 
tant verse  prsedicationis,  Pauli  videlicet 
Apostoli ,  et  aliorum  Apostolorum  Epis- 
tola, atque  Prophetarum  ordinabiliter 
constitutae  Lectiones,  quae  a  Subdiaconi- 


52 


LEG 


LEG 


LEO 


bus  leguntur  per  cunctas  Ecclesiarum 
stationes,  more  solito,  sursum  in  ambone, 
etc.  Flodoard.  1.  3.  Hist.  Rem.  cap.  5  : 
Librum  quoque  Sacramentorum,  sed  et 
Leclionarium  quos  scribere  fecit,  ebore 
argentoque  decorami.  Et  cap.  9  :  Sed  et 
Lèctionarium  ad  Missas  librum  pari  de' 
core  venustatum  ibidem  contulit.  Rath- 
bertus  de  Casib.  S.  Galli  cap.  9  :  Lèctio- 
narium ad  Basilicam  sine  Evangelio. 
Cap.  10  :  Lèctionarium  elephanto  et  auro 

?aratum.  Adde  Capit.  Caroli  M.  1.1.  e. 
09.  [«*  103.]  [Acta  Murensis  Monast. 
apud  Eccardum  in  Orig.  Habsburgo- 
Airstriac.  p.  207.  Baluzium  in  Notis  ad 
Capitili,  tom.  2.  col.  1155.  et  1156.]  Vide 
Comes  1.  Exstat  Consti  tu  tio  Caroli  M. 
de  Emendatione  librorum  et  officiorum 
Ecclesiasti corum,  qua  Lèctionarium  de 
novo  conficiendi  Paulo  Diacono  Aqui- 
leiensi  curam  se  demandasse  scribit, 
quia  ad  nocturnale  officium  compilatas 
quorumdam  casso  labore,  licei  recto  in- 
tuitu,  minus  tarnen  idoneo ,  reperisset  lec- 
tionés,  quae  et  sine  auctorum  suorum  vo- 
cabulis  essent  positse,  et  infinitis  vitiorurn 
anfractibus  scaterent,  eie.  p*  Vide  Glos- 
sar, med.  Graecit.  voce  'Av  avverete, 
col.  66] 

2.  LECTIONARIUS,  qui  crebro  legit. 
Alexander  Iatrosophista  MS.  lib.  1.  Pas- 
sionum  :  Ego  quidem  vidi  quendam  Lèc- 
tionarium incurvisse  hanc  passionem, 
scil.  epilepsiae. 

1.  LECTIONES,  Excerpta  ex  SS.  Patri- 
bus,  quae  in  singulis  horis  tam  noctur- 
nis,  quam  diurnis  dicuntur  :  ita  vero 
appellantur,  quia  non  cantantur,  ut 
Psalmus  vel  Hymnus,  sed  leguntur 
tantum  :  illic  enim  modulatio,  hic  sola 
ironuntiatio  qugeritur.  Ita  Durandus 
!  ib.5.  Ration.  cap.  2.  n.  43.  Harum  usus 
in  Ecclesia  antiquissimus,  in  officio 
praesertim  nocturno,  ut  liquet  ex  Cas- 
siano  lib.  2.  de  Coenob.  Instit.  cap.  6. 
et  aliis  quos  laudat  Gazeus  ad  hunc 
Scriptorem.  Sigebertus  ann.  807  :  Caro- 
lus  Imperator  per  manum  Pauli  Diaconi 
sui  decerpens  optima  quaeque  de  scriptis 
Catholicorum  Patrumy  Lectiones  unicui- 
que  festivitati  convenientes,  per  circulum 
anni  in  Ecclesia  legendos  compilari  fecit. 
Agobardus  de  Correctione  Antiphonarii 
cap.  29  :  Habet  et  (Ecclesia)  librum  Lee- 
tionutn  ex  divinis  libris  congrua  ration  e 
collectum.  Vide  Lectionarius. 

2.  LECTIONES,  Auctoritates,  allegatio- 
nes,  testimonia  Jurisconsultorum  le- 
gum  quae  adducuntur  ad  conflrmandam 
aliquam  sententiam.  Vide  Jacob.  Go- 
thofredum  ad  leg.  9.  Cod.  Th.  de  In- 
fìrm.  his  quae  sub  tyr. 

1  LEGTIS,  Filiafratris,  apud  Papiam, 
prò  Neptis.  Vide  Leptis. 

•  LECTISTERIUM,  Perperam  prò  Lec- 
ti&ternium,  in  Glossar.  Lat.  Gali,  ex 
Cod.  reg.  7692  :  Lectisterium,  drap  en  Ut. 

LECTISTERNIUM,  Lecti  apparatus  et 
Instrumentum,  vel  lectus  ipse.  Gloss. 
iElfrici  :  Lectistemium,  bed-reaf,  i. 
vestis  Lecti.  Papias  :  Pulvinus,  privati 
hominis  cervical  ;  pulvinar  vero  princi- 
pum  :  vel  Lectisterniumy  quod  stemeba- 
tur  in  templis.  Jo.  de  Jan  uà  :  Lectister- 
nium,  lectus  stratus  et  praeparatus,  vel 
locus  in  quo  lectuli  stemuntur,  i.  pr&pa- 
rantur,  vel  locus  in  quo  homines  sedere 
vel  jacere  consueverunt.  Vita  S.  Gè  re- 
mari  Abbat.  cap.  4  :  Consilium  inter  se 
acceperunt,  ut  cultellum  sub  Lectister- 
nio  ponerenl.  Vita  S.  Winwaloei  Abbat. 
n.  15  :  Pro  laneo  aut  lineo  indumento, 
caprinis  usus  est  pellibus  :  prò  plumis, 
aut  Lectisternlist  arboreis  utebantur  cor- 
ticibus.  Vita  S.  Gilberti  de  Sempringham 


pag.  682  :  Lectisternio  laneo  mediante  sic 
super  stramenta  residebat.  [Charta  Odo- 
nis  Abb.  San-Dionys.  ann.  1231.  e  MS. 
B.  Mariaede  Argentolio  :  Prior...  fratri- 
bus  suis  in  vestibus  laneis  et  lineis,  capti- 
ciisy  botis,  pelliciis  et  in  Lectistemiis  re- 
gulariter  provideat]  Lectisternia  caprina, 
in  Ep.  9.  S.  Bonifacii  Arch.  Moguntini, 
Lectisternia  et  acu  tapetia  con  feda,  in 
Miscella  ann.  17.  Heraclii,  ubi  Theo- 
phanes  vaxxoTarcqxa  xat  tanrpia.  Sed  le- 
gendum  vaxxoiràitYiTa,  ex  coactilibus  con- 
fecta lectisternia.  Ita  usurpant  S.  Be- 
nedictus  in  Regula  cap.  29.  Gregorius 
M.  lib.  6.  Epist.  23.  lib.  11.  Ep.  20.  lib. 
12.  Ep.  16.  Beda  in  Vita  S.  Cuthberti 
n.  57.  Florentius  Wigorn.  pag.  631.  Vita 
S.  Findani  Confess.  cap.  4.  apud  Gol- 
dastum,  Eckeardus  jun.  de  Casib.  S. 
Galli  cap.  5.  [Guido  in  Disciplina  Far- 
fensi  cap.  45.  Albertinus  Mussatus,  apud 
Murator.  tom.  10.  col.  649.]  etc.  Adde 
Probat.  Hist.  Luxemburg.  Duchesnii 
pag.  35.  De  veterum  lectisterniis  agunt 
Savaro  ad  Sidon.  lib.  4.  Ep.  15.  Menard. 
ad  Concord,  regul.  D'Orléans,  ad  15. 
Annal.  Taciti,  et  alii.  Vide  Lectarium. 

»  LECTISTERTICIUM,  Stramentum 
pecuarium  ex  feno  et  paleis,  Gali.  Li- 
tiere.  Hug.  Me  tei  li  canon,  epist.  8.  tom. 
2.  Monum.  sacr.  antiq.  pag.  339  :  Moleste 
itaque  fert  prassepium  mulae  per  didisse 
solatium  ;  abundat  siquidem  pabulo  plu- 
rimoque  Lectisterticio.  Vide  Lecteria  2. 

LECTISTITIUM,  Statio  lecti,  in  Gloss. 
Isid.  [Graevius  emendat  :  Lectisternium, 
Strado  lecti.] 

1  LECTI  TARE  Terram,  Terra  m  prò 
lecto  h abere,  humi  jacere.  Matt.  Mas- 
si us  in  Vita  S.  Gerii,  tom.  6.  Maii  pag. 
160  :  Gerius  nimia  oppressus  et  gravatus 
infìrmitate...  terram  Lectitavit,  a  qua 
surgere  non  potens,  etc. 

*  LECTIVAGIUM,  Lactis  venditio,  ut 
videtur.  Charta  ann.  1346.  ex  Cod.  reg. 
8387.  4.  fol.  27.  r°  :  Impositiones  aliquas 
in  dieta  villa  (Liburniae)  super  certis  cau- 
sis  (major  et  jurati)  imposuerunt,  videli- 
cet  super  venditione  vinorum,  salis,  ru- 
magio \  Lectivagio,  mensuris  bladii,  etc. 

1  LECTI UM,  Analogium  super  quo  le- 
gitur,  in  Amalthea.  Lege  et  vide  Lec- 
trum. 

1.  LECTOR,  Secundus  gradus  Ordinis 
Ecclesiastici.  Marcellinus  Comes  de 
Joanne  Chry  sosto  mo  :  Joannes  Antio- 
chia nalus,  ibique  a  Meletio  ejusdem  civi- 
latis  Episcopo,  eodemque  Confessore,  Lec- 
tor  Ecclesia?  ordinatus,  per  singulos  officii 
Gradus  ascendit.  Lectorum  munus  erat 
Lectiones  pronuntiare,  et  ea  quse  Prophe- 
tse  vaticinarunt,  populis  pr&dicare,  ut  est 
apud  Isidorum  juniorem  in  Epist.  ad 
Luitfredum  :  praeterea  Lectiones  de- 
sumptas  ex  Evangeliis  et  Epistolis  S. 
Pauli,  ut  colligitur  ex  S.  Cypriano  Ep. 
33.  et  34.  et  Concilio  Tol etano  I.  can.  2. 
et  4.  Gregor.  Turon.  lib.  2.  de  Mirac. 
cap.  16.  de  Miracul.  S.  Martini  cap.  49. 
etc.  Acta  Passioni  s  SS.  Mar  tyr  um  Ci  ba- 
li tanorum  n.  2  :  Pr&ses  dixit  :  Quod  of- 
ficium geris  ?  Pulito  respondit  :  Primice- 
rius  Lectorum.  Probus  Pr&ses  dixit  :  Quo- 
rum Lectorum  ?  Pullio  respondit  :  Qui 
eloquentiam  divinam  populis  legere  con- 
sueverunt.  [«*  VApvtavayvtiaTY)!;,  in  Con- 
ci!. Antioch.  et  Calched.  act.  14.  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.  col.  66.]  Non  ta- 
men  Evangelium  et  Epistolam  in  ipsa 
sacrae  Missae  Liturgia  legebant,  quod 
velie  videntur  viri  docti.  Similia  porro 
de  Lectorum  officio  produnt  S.  Eulo- 
gius  in  documento  Martyrii,  Isidorus 
lib.  2.  de  Eccl.  offic.  cap.  11.  lib.  7.  Orig. 
cap.  12.  Alcuinus  lib.  de  Offic.   divin. 


cap.  de  Eccles.  ord.  et  cap.  de  Tonsura 
Cleric.  Amalarius  lib.  2.  de  Eccl.  offic. 
cap.  8.  Rabanus  lib.  2.  de  Instit.  Cleric. 
cap.  11.  Ivo  Carnot.  Serm.  2.  de  Excel- 
lent.  sacror.  ord.  Honorius  Augustod. 
lib.  1.  cap.  176.  Steph.  Eduensis  Episc. 
lib.  de  Sacram.  cap.  2.  Baron.  ann.  253. 
n.  93.  Menardus  ad  lib.  Sacram.  etc. 

Iis  etiam  incumbebat  sacrorum  Codi- 
cum  servandorum  cura,  ut  indicant 
Acta  Purgationis  Caeciliani  et  Felicis 
apud  S.  Augustinum. 

Oiim  et  Cypriani  aevo,  ut  habetur  in 
citatis  illius  Epistolis,  et  nonnullis  aliis, 
solis  provectae  aetatis  hominibus,  men- 
tis et  doctrina  insignibus  Lectoris  mu- 
nus demandabatur.  At  postmodum, 
cum  e  primis  is  esset  Ordinis  Ecclesias- 
tici gradibus,  ad  illud  admissi  impube- 
res,  et  infantuli,  ut  colligitur  ex  iis  quae 
habentur  in  Concilio  Carthag.  III.  can. 
4.  Valensi  II.  can.  1.  Wormaciensi  ann. 
868.  can.  68.  ex  Ferrando  Diac.  cap.  129. 
Victore  Uticensi  lib.  4.  Histor.  Vandal. 
Paulino  lib.  4.  de  Vita  S.  Felicis,  Sido- 
nio  lib.  4.  Ep.  25.  Ennodio  in  Vita  S. 
Epiphanii  Episc.  Ticin.  [Siricio  PP. 
Epist.  ad  Himerium  cap.  9.  Zosimo 
Epist.  ad  Hesychium  cap.  3.  S.  Angus- 
tino Epist.  209.  ad  Caelestinum  PP.  n. 
3.  Hibern.  Canon,  lib.  1.  cap.  9.  tom.  9. 
Spicil.  Acher.  ac  prò  Oriente  ex  Cyrillo 
in  Vita  Euthymii  tom.  1.  Analect.  Graec. 
etc.  At  suo  tempore  vetuit  Justinianus 
Novella  123.  ne  Lectores  ante  annum 
duodevigesimum  ordinarentur.] 

Ordinantur  autem  Lectores  ab  Epis- 
copo per  traditionem  sacri  Codicis,  ut 
est  in  Ordine  Romano,  et  in  libro  Sacra- 
mentor.  Gregorii  :  quae  quidem  ceremo- 
niae  in  ejusmodi  ordinationibus ,  quae 
etiamnum  servantur,  desumptae  sunt  e 
Concilio  Carthag.  IV.  can.  8.  Preces 
alias  in  Lectoris  ordinatione  olim  reci- 
tari solitas  habet  D.  Clemens  lib.  8. 
Constit.  cap.  28. 

Lectorum  seu  'Avayvaxjxtov  mentio  fit 
in  Canonibus  Apostolor.  can.  43.  in 
Epist.  S.  Ignatii  ad  Antioch.  in  Ep.  Cor- 
nelii  PP.  apud  Euseb.  lib.  6.  Hist.  Eccl. 
cap.  35.  An  vero  ii  diversi  fuerint  a 
Pealmistis  seu  Cantoribus,  vide  Menar- 
dum  ad  librum  Sacramene  pag.  62.  63* 

In  septima  Synodo  data  facultas  Ab- 
bati bus  Lectores  faciendi  in  proprio 
Monasterio.  Vide  Doubletum  pag.  569. 
Alia  de  Lectoribus  suggerunt  Concilia 
Calchedon.  can.  14.  Braccarense  I.  can. 
11.  Hipponense  cap.  2.  Vasense  I.  cap. 
1.  Nicenum  II.  cap.  14.  etc, 

T  2.  LECTOR,  Cancellarius,  Scriba,  No- 
tarius.  Charta  69.  apud  Goldastum  : 
Ruodo  laicus  Lector  scripsL  Clericus  et 
Lector,  in  Charta  77.  Charta  Theode- 
trudis  S33C.  vii.  apud  Doubletum  pag. 
659  :  Ego  Recomarus  Lector  rogante  et 
pr sesente  supradicta  Tkeodetrude  hanc 
donationem  scripsi.  Sic  saec.  vili.  Sic- 
brannus  Lector  et  Dodo  Lector,  in  Mo- 
nasterio S.  Benigni  Divion.  apud  Perar- 
dum  in  Burgund.  pag.  10. 

1  3.  LECTOR,  Praeceptor,  in  Monaste- 
riis.  Ethelwolfus  de  Àbbatibus  Lindis- 
farnensibus  saec.  4.  Benedict.  part.  2. 
pag.  320  : 

Sederai  in  scamno  Doctor  Lectorque  beatus 
Higlac,  indutus  nimium  qui  vestibus  albis,  etc. 

Eadem  notione  in  Epistola  Alcuini  in- 
ter Hibernicas  18.  Colcu  Lector  appel la- 
tur,  et  Presbyter  et  Lector  a  Symeone 
Dunelm.  de  Gestis  Reg.  Angl.  ad  ann. 
794.  Hodieque  apud  Monachos  pleros- 
que  viget  Lectoris  nomen  ad  Professo- 


LEG 


LEG 


LEG 


53 


rem  Philosopbiae  ac  Theologiae  signifi- 
candum.  Vide  Lectura  et  Legere. 

4.  LECTOR  in  Ecclesiis  Cathedralibus, 
cujus  dignitas  Lectoria  nuncupatur  in 
Historia  Episcoporum  Autisiodor.  cap. 
59  :  In  majori,  scilicet  Cathedrali,  Eccle- 
sia, pr&ler  alia  quae  ibi  provide  fecit,  vel 
liberaliter  contulit,  Lectoriam  et  Succen- 
toriam,  per  quas  totum  in  legendo,  can- 
tandove  servitium  dispensalur,...  rediti- 
bus  ampliava.  Charta  anni  1213.  in  Ta- 
bul.  Episc.  Autiss.  :  Hugo  Altissiodoren- 
sis  Archidiaconus  omnibus  P.  L.  1.  Sai. 
Noverint  universi,  etc.  Quod  cum  ad  of 'fi- 
cium  dignitatis  Archidiaconalis  spedar  et 
Ecclesia  nostra  providere  Lectorem,  qui 
totum  legendi  officium  ordinaret,  nec  in- 
veniretur  propter  reddituum  paucitatem, 
qui  onus  vellet  subire  Lectoris  quoniam 
laborem  stipendia  non  sequebantur  con- 
digna  ;  unde  Ecclesia  servitium  non  mo- 
dicum  turbabatur,  etc. 

S5ir  Lector  laudatis  in  locis,  saltem 
in  priori,  dici  videtur  is,  qui  legenda  in 
choro  disponebat  ;  at  secus  aliis  in  Ca- 
thedralibus  ;  Lector  enim  dicebatur 
Theologus  Professor,  quera  vulgo  Theo- 
logal  appellanti  us  :  id  patet  ex  Balla 
Innocenti i  PP.  ann.  1353.  tom.  2.  Hist. 
Eccl.  Meld.  pag.  229.  ubi  Lectoris  officia 
sicdescribnntur:  Qui  Lector  ipsius  Ec- 
clesia nuncupatur,  in  dieta  Ecclesia  per- 
sonaliter  resideat,  et  sermones,  ut  moris 
est,facere,  et  tribus  diebus,  videlicet  se- 
cunda  et  quarta  et  sexta  feriis  in  ebdo- 
mada sacram  legere  Scripturam,  nisi  ex 
alia  rationabili  causa  fuerit  impeditus; 
quo  casu  lectiones  omissas  propter  impe- 
àimentum  ejusmodi  supplere  et  reddere 
in  aliis  feriis  sequentibus,  prout  decenter 
et  comrnode  poterit}  teneatur,  sludii  Pari- 
siensis  circa  hoc  se  consuetudini  confor- 
mando. Vide  Lectoria. 

1  Lector  Ethicorum.  Rob.  Goulet  in 
Compendio  jurium  et  consuetud.  Uni- 
versità tis  Paris  fol.  8.  verso  :  De  abroga- 
tìone  publici  Ethicorum  Lectoris.  Fuit 
retroactis  temporibus  generalis  et  publi- 
cus  Ethicorum  Lector  super  examinandos 
in  utroque  examine  licentiandos,  etc* 

Lector  Mens^:,  Qui  in  Refectorio 
legit.  Liber  Ordinis  S.  Victoris  Pari- 
siensis  MS.  cap.  48  :  Mensa  Lector  apte 
et  distmete,  et  tractim  legat,  et  dum  legit, 
aurem  accommodet  Priori,  ut  si  quando 
emendavent,  intelligere  possit,  etc.  Va- 
dianus  lib.  1.  de  Colleg.  Germ.  ait,  in 
Monasteriis  Lectorem  appellatimi,  qui 
fratribus ,  vel  discumbentibus  quiddam 
ex  sacris  praelegebat  :  praeterea  exstitisse 
Ecclesiasticos  Lectores,  qui  officio  suo 
nonnisi  in  sacris  peragendis,  veteri  more, 
fungebantur.  De  officio  Lectoris  ad  men- 
sam,  vide  [Regulam  S.  Benedicti  cap. 
38.  de  hebdomadario  Lectore,]  Consuetu- 
dines  Oluniacens.  Uldarici  lib.  2.  cap. 
34.  Adde  praeterea  quae  congessit  Nicol. 
Serrarius  ad  Vitam  S.  Romarici  cap.  4. 
de  hoc  religioso  more  legendi  ad  men- 
sam. 

Schol^e  Lectorum.  Ledradus  Archie- 
piscopi Lugdunensis  in  Epist.  ad  Ca- 
rolimi M  :  Habeo  Scholas  Cantorum,  ex 
quibus  plerigue  ita  sunt  eruditi,  ut  alios 
etiam  erudire  possint.  Praeter  haec  vero 
habeo  Scholas  Lectorum,  non  solum  qui 
officiorum  x  Lectionibus  exercentur ,  sed 
etiam  in  divinorum  librorum  meditatione 
spiritalis  intelligenti^  fructus  consequan- 
tur  :  ex  quibus  nonnulli  de  libro  Evange- 
liorum  sensum  spiritalem  jam  ex  parte 
adipisci  possunt.  Plerique  vero  IVbrum 
Prophetarum  secundum  spiritalem  intel- 
ligentiam  adepti  sunt  :  similiter  libros 
Salomonis,  vei  libros  Psalmorum,  atque 


etiam  Job.  [**  Vide  Monach.  Sangall.  de 
vita  Carol.  M.  lib.  1,  cap.  7.  Einhard. 
cap.  26.] 

PRIMICERIUS  SCHOLjE  Clajrissijvle 
Militi^que  Lectorum,  in  Epistola  S. 
Remigii  Remensis  ad  Falconem  Episc. 
Tungrensem  :  qui  scilicet  Lectorum 
Scholae  praeerat.  Vide  Codinum,  lib.  de 
Offic.  cap.  1. 

Primicerius  Lectorum,  in  Actis 
Passionis  SS.  Martyrum  Cibalitanorum 
n.  1.  qui  apud  Petrum  de  Natalibus 
Prior    Lectorum.    In    Con  e.  Calchedo- 

nensi  Act.  14.  àpxtavaYv^ffXtK>  *n  veteri 
versione,  Primicerius  Lectorum  red- 
ditur. 

LEGT0RAR1US,  Lector ,  MOL-fvtaGVK, 
apud  veterem  Interpretem  Concilii  CP. 
Agapeto  PP.  act.  1.  et  Concilii  CP.  sub 
Menna  act.  5. 

*  LECTORATA,  Modus  agri.  Chron. 
monast.  S.  Petri  Anic.  ad  ann.  circ. 
1015.  in  ter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit. 
col.  7  :  lnsuper  tres  Lectoratas  de  epis- 
copali prato  eidem  monasterio  contigua* 
donavit. 

LEGTORATUS,  Lectoris  dignitas  et  offi- 
ci um,  in  Concilio  Braccarensi  ann.  563. 
cap.  20.  et  apud  Martinum  Braccaren- 
sem  cap.  43.  [necnon  in  Bulla  Innocentii 
PP.  ann.  1353.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld. 
pag.  229  J 

1  LECTORIA,  Officium  Lectoris  seu 
Professoris  Theologiae  in  collegiis  Cano- 
nicorum  Epitome  Constitutionum  Eccl. 
Valent.  tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag. 
184  :  Vacante  Lectoria  Theologiae  officio 
in  Ecclesia,  ad  illud  adsumatur...  Cano- 
nicus  ejusdem  Ecclesia ,  si  reperiatur  ido- 
neus.  Vide  Lector  4.  et  Lectorium  1. 

LECTORIALE,  Idem  quod  Lectorium  1. 
Gillebertus  Lunicensis  Episcopus  de 
Usu  Ecclesiastico  :  Absconsa  etiam  sub 
candela,  et  Lecturiale  sub  libro.  Vide 
Puricellum  in  Basilica  Ambrosiana  pag. 
1093. 

*  LECTORILE,  Pluteus  vel  pulpitum, 
analogium.  Inventar.  Ms.  thes.  Sedis 
Apost.  ann.  1295:  Itera  unum  Lectorile 
argenti  deauratum...ad  tenendum  librum 
super  altari.  Charta  ann.  1349.  tom.  2. 
Hist.  monast.  Cassin.  pag.  546.  col.  1  : 
Itera  promisit  dictus  magister  Johannes 
facere  Lectorile  in  medio  chori  notabile  et 
pulchrum  cum  armariis  prò  libris.  Ita 
etiam  legendum  prò  Lectorilium. 

1  LECTORILIUM,  Eadem  significatone, 
Laudes  Papiae  apud  Murat.  tom.  11.  col. 
41  :  Kob  et...  duo  Lectorilia  lapidea,  unum 
prò  Evangelio,  aliud  prò  Epistola. 

*  LECTORINUM,  Eadem  notione.  Ordo 
eccl.  Ambros.  Mediol.  ann.  circ.  1130. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med. 
sbvì  col.  863  :  Osliarius  ebdomadarius 
semper  cooperit  Lectorinum  pannis  sum- 
tis  de  camera  archiepiscopi.  Nostris  Lec- 
trinet  Letrin.  Hist.  chronol.  Caroli  VII. 
ad  ann.  1451.  pag.  463:  Et  laisserent 
iceux  seigneurs  en  entrant  dedans  le 
chozur  de  ladite  église  (de  Bordeaux)  au 
Lectrin  une  des  bannieres  du  roy...  Le- 
trins  volane  ou  à  cygoignes  sur  les  chaeses, 
in  Cerem.  Ms.  eccl.  Brioc.  Vide  infra 
Legium. 

f  LECTORINUS,  f.  Pannus  quo  tegitur 
et  ornatur  Lectorium.  Annales  Medio- 
lan.  apud  Murator.  tom.  16.  col.-  810  : 
Lectorinus  unus  zenotini  albi;  pianeta 
una  drappi  ultramarini  fodrata  zandali 
nigro. 

1.  LECTORIUM,  Analogium,  Ambo,  pul- 
pitum in  quo  legitur  in  Ecclesia.  S. 
Audoenus  in  Vita  S.  Eligii,  ex  Edit. 
Duchesnii  :  Lectorium  quoque  et  ostia 
diligenter  auro  vestivit.   [*  Ubi   lubens 


cum  Felibiano  in  Hist.  Sandion.  pag. 
11.  intelligerem  de   feretro  S.  Dionysii. 
Vide  Lectica  2.  et  Lectus  1.]  Acta  Conci- 
lii Pontigonensis  ann.  876  :  Lectorio  su- 
perpositis   sacrosanctis  Evangeliis.    Ha- 
riulfus  lib.  2.  cap.   10:   Lectoria   auro, 
argento,  et  marmoribus  parata  duo.  Lib. 
3.  cap.  3  :  In  eisdem  Ecclesiis  sunt  Lecto- 
ria tria  ex  marmore,  argento  et  auro  fa- 
bricata.  Anastasius  in    Vi  tis  PP.  pag. 
134  :  Fecit  lucernas  fusiles  duasf...  et  hoc 
consti tuitf  ut    dominicorum  dies,  vel    in 
sanclis  solemnitatibus,  hinc  inde  juxta 
Lectoriam  consìster ent,  et  ad  legendum 
sacra s  lectiones  luminis  splendore  reful- 
gerent.   Pag.   seq.    habetur,  Lectorium  : 
Fecit  vero  ubi  supra  Lectorium  ex  argento 
purissimo,  etc.  Ita  pag.  144.  195.  198.  et 
207.  [Bernardi  Mon.  Orcio  Cluniac.  part. 
1.  cap.  64  :  Lectorium  etiam  festivo  orna- 
tum  vel  amine  prseparat.] 

Lectoriolum  ,  in  Vita  S.  Basoli. 
cap.  22. 

1 2.  LECTORIUM,  Lecti  apparatus  vel 
lectus  ipse.  Statuta  Bertrandi  de  Turre 
Epist.  Tullensis  ann.  1359.  apud  Balu- 
zium  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  860  : 
Circa  vero  abdicationem,  castitatem  .  .  . 
silentium,  cibos  et  vestimenta,  Lectoria, 
focularia  et  capucia,  etc.  Vide  Lecta- 
rium. 

]  LECTRALE,  ut  infra  Lecluale,  ni  sit 
ita  legendum.  Institutio  Ordinis  Val lis- 
Scholarium  ann.  1215.  tom.  4.  Gali. 
Chris t.  Instrum.  col.  200  :  Habebunt 
Lectralia  culcilris  et  linteis  carentia,  dor- 
mxentes   succinoti  tunica  et  calceati  ca- 

llQIS 

LECTRICIUM,  Pulpitum,  analogium. 
JEgidius  Aureaevallis  Monach.  in  Ra- 
dulpho  Episcopo  Leodiensi  cap.  53: 
Lectricium  auro  et  gemmis  pretiosis  insi- 
gniter  fabre factum  exportatum  est.  Uti- 
tur  etiam  Rupertus  lib.  1.  de  Divin.  offic. 
cap.  36. 

f  LECTRICUM,  prò  Lectricium.  Ordina- 
rium  Canonicorum  Regul.  ad  calcem 
libri  Johan.  Abrinc.  de  Offic.  Eccl.  pag. 
267.  Edit.  1679  :  Redditoque  textu  Sub- 
diacono ad  Lectricum  inter  chorum  et 
altare  honeste  praeparatum...  accedat. 

LECTRINUM,  Eadem  notione,  nostris 
Lectrin.  Brompton  :  Cirotecas  suas,  dum 
oraret  ,  super  Lectrinum  posuit.  Adde 
Statuta  Ecclesiae  Leichefeldensis  in 
Monastico  Anglic.  tom.  3.  pag.  243.  [et 
Bullam  Innocentii  VII.  PP.  ann.  1484. 
in  Continuatione  magni  Bullarii  Rom. 
pag.  288.  col.  2.J 

*  Locum  ex  Bromptono,  ut  et  Galli- 
cum  Lectrun  in  voce  Lectrum,  de  preca- 
tionis  pluteo  intelligo,  vulgo  Prie-Dieu  ; 
cantorum  vero  pulpitum  significat  in 
Stat.  S.  Capei.  Bitur.  ann.  1407.  ex  Bibl. 
reg  :  Ordinamus  insuper  quod  prò  dicen- 
dis  matutinis,  a  festo  S.  Remigii  usque 
ad  Pa&chaì  matricularii  distribuent  qua- 
tuor  Lectrinis  capellanorum  et  vicariorum 
dictae  capellae  quatuor  candelas. 

Letrinum,  in  Charta  ann.  1247.  in 
Hist.  Monast.  S.  Marisa  Suession.  D. 
Mich.  Germani  pag.  454. 

»  LECTRITUM,  Ambo,  analogium.  Or- 
dinar. Ms.  S.  Petri  Aureae-val  :  Et  acce- 
dens  prasdictus  diaconus  ad  Lectritum 
si  ve  ambonem>  incenset  praedictum  tex- 
tum  apertum,  et  postea  incipiat  legere 
more  unius  lectionis  pr&dictum  Evange- 
lium.  Infra  :  Lecteritum.  Vide  Lectricum 
et  infra  Letricum. 

3|c  LECTRIVUM.  [Legtrinum  :  «  Lec- 
trivo  I.  optimo.  »  (In  Thesaur.  eccl.  Cla- 
romont.  p.  40.  an.  980).] 

LECTRIX,  Quae  legit.  Alcuinus  Poem. 
i  3.  F»  S.  Aldhelm.  de  basilic.  aedific.  a 


54 


LEG 


LEC 


LEC 


Bugge  vers.  58.  apud  Maium  Olassic. 
Auctor.  tom.  5.  pag.  389.] 

Unusquisque  novum  cornai  cum  voce  sacellum, 
.  Et  Lector  Lectruve  volumina  sacra  resolvat. 

LEGTRUM.  Glossa?  Tsid  :  Lectrum,  ana- 
logium  super  quo  legitur.  Eaedem  Glos- 
sae:  Pulpitum,  analogium,  Lectrum.  Jo. 
de  Jan  uà:  Lectrum  et  hoc  legium,  prò 
eodem,  scilicet  prò  pulpito.  [Le  Roman 
de  Vacce  MS  : 

Devant  l'autel  s'agegnoilla, 
Sour  un  Lectrun  ses  ganz  jcta. 

Dubium  est  an  eadem  notione  sumatur 
in  Oharta  anni  1405.  apud  Rymerum 
tom.  8.  pag.  384.  ubi  recensentur  uten- 
sili a  cujusdam  castri,  quod  in  castris 
rarior  usus  sit  analogii.] 

LECTUALE,  Instrumentum  lecti,  pro- 
prie stragulum.  Possi  di  us  in  Vita  S. 
Augustini  cap.  22  :  Vestis  ejus  et  calcea- 
menta  et  Lectualia  ex  moderato  et  compe- 
tenti habitu  erari t.  Regula  S.  Caesarii  ad 
Virgines  cap.  41  :  Lectualia  ipsa  simpli- 
cia  sint  :  nam  satis  indeccrum  est,  si  in 
ledo  religioso  stragula  ssecularia,  aut  ta- 
petia  pietà  resplendeant.  Lectualia  sler- 
nere,  in  libro  Ordinis  S.  Viotoris  Pari- 
siensis  MS.  cap.  37.  Regula  Solitarior. 
cap.  50  :  Ita  etiam  in  lechsterniis  modum 
tenere  debent  dìscretionisyid  est,  non  pre- 
tiosa  velini  habere  Lectualia ,  sed  vilia, 
etc.  Regula  Templarior.  cap.  70  :  Lectua- 
lia vel  lectistemia  moderata  dispensatione 
Magistri  unusquisque  habeat.  Occurrit 
apud  Crodogangum  Metensem  Archiep. 
in  Regula  Canonicor.  cap.  54.  Vide  Pa- 
nellum. 

Lectuolus  ,  Idem  quod  Lectuale. 
Charta  Adelgastri,  tìlii  Sylonis  Regis 
Ovetensis,  ann.  781. apud  Sandovallium: 
Mantas  sex,  quinque  feltros,  et  septem 
Lectuolos,  et  tres  scanos. 

Legtuàlis  Morbus,  Quo  quis  in  lecto 
detinetur,  xXtvtxóc.  Vide  Saimasium  ad 
Hist.or.  August.  pag.  57. 

LECTUARIUM,  Idem  quod  Lectuale,  et 
Lectarium.  Gregor.  Turon.deVitis  Patr. 
cap.  6  :  Lectulum  sane  ti  Sacerdotis  expe- 
tiit,  in  quo  decubans,  a  lecturia  ipse  oper- 
tus  paululum  obdormiens ,  ita  sanatus 
est,  etc.  Legendum  forte  prò  a  lectuaria, 
nude  lectuario.  Capitula  ad  Legem  Ala- 
ni ann  or.  cap.  29  :  Et  si  maritum  super- 
vixerit,  tota  Lectuaria  ei  concedantur. 
Infra  :  Lectaria  partìant  aequale.  Vita 
S.  Lupicini  Abbat.  Jurens.  n.  2  :  Lectua- 
ria vero  aut  lectum  nunquam  perhibetur 
habuisse  in  usum.  Regula  S.  Aureli  ani 
cap.  27  :  Lectuaria  ssecularia  de  coloribus 
facta  in  usu  non  habeatis.  Fortunatus  in 
Vita  S.  Paterni  num.  6  :  Lectulo  nun- 
quam utens,  Lectuaria  nesciens,  etc.  Tes- 
tamenti! m  S.  Aredii  :  Boves,  porcos,  Lec- 
turia, utensilia,  etc.  Vide  Lectarium. 

Ì  LECTULA,  Lectulus.  Vide  mox  in 

T  ectu^t 

•  LECTULUS,  Pala,  Gali.  Chaton,  quod 
in  ea  jaceat  gemma.  Descript,  tumbae 
S.  Wencesl.  tom.  7.  Sept.  pag.  806.  col. 
2  :  In  superiori  monili  illius  rigae  deficit 
Lectulus  unus  cum  perlis...  In  superiori 
riga  sunt  triginta  quatuor  gemmge;  defi- 
cit una,  Lectulo  remanente.  Vide  alia 
notione  in  Lectus  1. 

^  LECTUM,  Oharta,  Scriptura,  sic  opi- 
nor  dieta  quod  palam  lecta  fuerit  ad 
confirmationem.  Oharta  Agoberti  Car- 
not.  Episc.  toni.  4.  Annal.  Ben  ed.  pag. 
751  :  Quod  etiam  ut  in  inconcussum  et 
irrefragabile  in  s&culum  perseveret,  in 
Capti nlo  Dominse  nostree  Virginis  perpe- 
tuai Marias,  coram  Canonicis  nostris,  qui- 
bus  prsesentavimus  illad  Lectum ,  testimo- 


nio cunctorum  approbatum  et  corróbora- 
tum  est.  [#  Vide  supra  Lecito  2.  Potest 
tamen  accipi  prò  participio  passivo  verbi 
legere  1 

LÉCTUMSTRATUM,  Lectisterniura.Gre- 
gorius  M.  lib.  7.  Ind.  1.  Epist.  6  :  Calicem 
argenteum...  sindones  2.  coopertonum  su- 
per altare  unum,  Lectastrala  numero  10. 
etc.  Lib.  10.  Epist.  13:  Argenti  libras, 
Lectumstratum  unum,  etc.  Vide  Turne- 
bum  lib.  7.  Advers.  cap.  24. 

LECTUOLUS.  Vide  Lectuale. 

1  1.  LECTURA,  Lectio,  Gallice  Lecture. 
Charta  ann.  1454.  ex  Schedis  D.  Lance- 
lot  :  Audita  Lectura  dictarum  litterarum 
exequutoriarum  confirmationis,  dixit  non 
consentire  dict&  con fir mattoni.  Juramen- 
tum  Cantoris  S.  Capeilae  Paris,  apud 
Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  151  : 
Ut  in  Lectura  et  pronunciamone  non  in- 
terveniat  defectus.  Occurrit  alibi. 

*  Ordinar.  Ms.  S.  Petri  Aureae-val.  :  In 
capitulo  legatur  lectio  consueta  et  in  libris 
ad  hoc  deputatis,  ut  moria  est  ;  et  fiat 
Lectura  per  bachalarium  vel  per  alium 
religiosum. 

1  Lectura,  Ars  vel  actus  legendi  seu 
docendi  scientias.  Litterae  ann.  1340. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  424:  Guigo- 
nem  Galberli  Decanum  Ecclesia  Diensis, 
probatum  scientia  et  venustis  moribus 
perornalum...  ad  Lecturam  extraordina- 
riam  Dee r etali um  consulto  medit amine 
duximus  admittendum.  Notiflcatio  de 
inchoatione  Studi!  Lovan.  ann.  1426. 
tom.  1.  Anecdot.  Marten.  col.  1772  :  Doc- 
tores,  Licentiati  et  Magistri  Lecturas 
suas,  quilibet  in  sua  facultate,  ac  alios 
consuetos  actus  scholasticos  secunda  die 
mensis  Octobris  proxime  futura  incìxoa- 
bunt.  Adde  Glossarium  Lobinelli  tom. 
3.  Histor.  Paris. 

«  2.  LECTURA,  Habilitas  ad  legendum. 
Acta  Mss.  capit.  eccl.  Lugdun.  ad  ann. 
1341.  fol.  171.  r°.  col.  2:  Pro  ipso  electo 
(in  abbatem  S.  Regn e b erti )  examinando, 
ipsum  adduxerunt  ad  capitulum,  et  ip- 
sum  inlroduxerunt  in  domo  thesauri  ; 
ubi  ipsuyn,  pr&sentibus  dictis  dom.  Gui- 
done et  Hugone,  in  letteratura,  videlicet 
Lectura,  cantu  et  questione  juris  exami- 
naverunt. 

*  3.  LECTURA,  Oommentarium,  et  prae- 
sertim  juri  illustrando  scriptum  ;  quod 
ex  diurnis  jurisconsultorum  iectionibus 
componatur,  sic  appellatum  ;  nostris 
etiam  Lecture,  eadem  acceptione.  Tes- 
tam.  Simon,  de  Drocis  ann.  1329:  ltem 
lego  magistro  Petro  Eccliruchier ,  olim 
dilecto  socio  meo,  meam  Lecturam  Ostien- 
sem.  Oerem.  Rom.  Ms.  fol.  3.  v°  :  Horta- 
mur  reverendissimo^  dom.  cardinales,  ut 
cum  electionis  negotium  imminebxt,  secun- 
dum  consilium  Hostiensis  in  sua  Lectura, 
diligenter  revideant  pontificum  et  conci- 
liorum  statuta  de  electione  Romani  ponti- 
ficia et  doctorum  super  ea  re  interpreta- 
tiones.  Annal.  Victor.  Mss.  ad  ann.  1337  : 
Johannes  Andreas  doctor  eximius ,  qui 
librum  sexlum  Decretalium  glosavit,  et 
super  ipso  et  Decretalibus  Lecturam  utilis- 
simam  fecit,  quae  Novella  appellatur... 
ltem  Paulus  de  Lazanis  etiam  doctor  pro- 
fundissimus  Becretorum,  qui  super  Cle- 
mentinas  valde  notabilem  Lecturam  com- 
posuit.  Annal.  Placent.  ad  ann.  1464. 
apud  Murator.  tom.  20.  Script.  Ital.  col. 
915  :  In  legibus  Bartholi  Lecturas,  Baldi, 
A^efó(transcripsit).  Testam.  Theob.  Le 
Moine  episc.  Oarnot.  ann.  1441.  ex  Char- 
tul.  ejusd.  episc.  :  Je  donne  à  mon  neveu 
Alexis  Bouin  ma  Lecture  de  Geoffroxj  de 
Saligny,  et  mon  breviaire  à  Vnsage  d'An* 
gers.  p~VideSavin.  Histor.  Jur.  Roman. 


med.  tempor.  tom.  3.  cap.  23.  §  168.  et 
198  1 

*  LECTURIRE.  Glossar.  Provine.  Lai, 
ex  Ood.  reg.  7657  :  Legir,  Prov.  legere, 
Lecturire,  desiderativum.  Utitur  Sidon. 
lib.  9.  epist.  7. 

1  LECTURIUM,  ut  Lectuarium.  Vide  in 
hac  voce. 

1  LECTURIUS.  Vide  Lectaria  in  Lecta- 
rium. 

1.  LECTUS,  Feretrum  in  quo  defuncto- 
rum  cadavera  efferuntur  tumulanda , 
apud  Julianum  Antecessor.  Oonstit.  53. 
ubi  etiam  maximorum,  vel  deauratorum 
lectorum  fit  mentio,  in  qui  bus  ad  majo- 
rem  pompam  deferebantur  magnatumac 
procerumcadaverafquique  in  scheuophy- 
lacio  Ecclesiae  asservabantur.  Epipha- 
nius  xaxà  àvojioe&v  :  KXiva;  snoc^ae  tot? 
acópuxfftv  tóÒv  É^oSeuovtoiv  ito  tri  cai  ev  àpi6|/,(p 
xtv\,  xat  Sveu  xwv  utc'  ocutoO  èictTETay^évtóv 
otjx  eUxojii^etxo  <t£>|/.oi  twv  teXeutcStcov.  Ta- 
bularium  Monasterii  S.  Andreas  Vien- 
ne n  si  s  :  Notum  sit  omnibus  hominibus, 
quod  Abbas  Galterius  dedit  Bosoni  Pres- 
bytero  de  Ponte  pras  Capellania  sua  ter- 
tiam  par  lem  de  appenditiis  Ecclesia  S. 
Laurentii  de  Ponte,  de  oblationibus,  de 
primiciis,  de  decimis,  de  sepultura,  ex- 
cepto  Lecto  in  quo  defunctus  ad  Ecclesiàm 
deportatus  fuerit,  etc.  [Vide  Glossarium 
media?  Grsecit.  in  KXivapiov.] 

Lectus,  Feretrum  in  quo  Sanctorum 
corporaquiescunt,  apud  Adrevaldumde 
Miraculis  S.  Benedicti  cap.  29  :  Fatentur 
facinus,  seque  ob  id  Ecclesiàm  ea  fiora 
ingressos,  ut  omne  aurum  alque  argen- 
tum  cum  gemmis  a  S.  Benedicti  Lecto  ex- 
trahentes  auferrent.  Vita  S.  Wili  brodi 
cap.  28  : 

Inque  loco  sancii  quo  stani  sacra  Lectula  Palris 
S&pius  setherium  lumen  venisse  videtur. 

Guill.  Bibliothecanus  in  Stephano  VI. 
PP.  sub  finem  :  Oratorium  B.  Gregorii, 
ubi  ejus  Lectus  habetur.  Adde  librum  de 
Miraculis  S.  Lamberti  Episcopi  Trajec- 
tensis,  Historiam  Translat.  S.  Gorgonii 
cap.  14.  Thietfridum  Epternac.  in  Fio- 
ri b.  1.  3.  cap.  7.  etc.  Vide  Lectica. 

1  Lectulus.  Descriptio  Ecclesiae  Ge- 
me ti  censi  s  :  Introrsus  domus  alma  fulget, 
habitanlibus  digna,  ab  Euro  surgens  Ec- 
clesia, crucis  instar  erecta  :  cujus  apicem 
obtinet  alma  virgo  Maria,  ante  altare 
faciem  Lectuli  condente  beatissimo  Fili* 
berlo,  pictum  gemrnarum  lumine,  cotntum 
auri  et  argenti  congene.  Hunc  in  ìocum 
adnotat  Mabillonius  lib.  1.  de  Liturg. 
Gallic.  cap.  8.  n.  3.  Lectus  seu  Lectulus 
vocabulis  aliquando  altare,  aliquando 
Sancti  tumulum  signifìcari.  In  Actis  S. 
Anstrudis  Abbatissae  Laudun.  n.  33. 
saec.  2.  Benedict.  pag.  983.  Adalsinda, 
quae  ei  successerat,  caelitus  admonetur, 
Ut  Lectum  citius  faciat  sedi/icari  :  quod 
cum  ab  alia  Sanctimoniali,  cui  id  reve- 
latum  fuerat,  audisset,  intellexit  Lectum 
illum  significare  altare,  At  in  Actis  S. 
Trudonis  num.  25.  ibid.  pag.  1084.  qui- 
dam ante  Lectum  piissimi  Patris,  id  est, 
ante  ejus  tumulum,  se  prostrasse  dici- 
tur  :  quo  sensu  passim  apud  auctores 
medi  ae  aetatis  reperi  tur,  ut  apud  Grego- 
rium  lib.  1.  de  Miraculis  S.  Martini  cap. 
33.  ubi  Lectuli  S.  Martini  prò  tumulo 
meminit.  Hinc  conficit  Vir  eruditusom- 
nino  dici  posse  Lectulum  hoc  loco  esse 
mensam  ipsam  aitaris,  cujus  summa 
pars  Altare  appellatur  ab  hoc  Auctore, 
qui  saeculo  septimo  florebat. 

1  Lectus.  Testamentum  Saurae  de  Me- 
dullione  uxoris  Petri  Izoardi  Domini  de 
Aysio  ann.  1286.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  61  :  Imprimis  eligo  mihi  sepulturam 


LEC 


LEC 


LED 


55 


in  cimeterio  Fratrum  Prsedicalorum  de 
Avenione,  ubi  relinquo  Lectum  meum  ho- 
norifice  ornatum  et  completum  condecen- 
te?■.  Hic  observat  CI,  Historicus  consue- 
tudinem  hanc  olim  ob tinnisse,  praeser- 
tim  apud  nobiliores  matronas,  ut  Lec- 
tum suum  omnibus  ornarne n tis  instruc- 
tum  Ecciesiis,  in  quibus  sepeliebantur, 
legarent,  ad  instar  virorum,  qui  saepius 
equum,  arma  aliosque  suos  apparatus 
bellicos  Ecciesiis  largiebantur,  eumque 
usum  ita  deinceps  invaluisse,  ut  ab  Ec- 
clesiasticis  viris  tanquam  debitum  exi- 
geretur,  atque  inter  Ecclesiae  redditus 
annumerarentur  :  liinc  lecti  aliquando 
pecunia  redemti.  Testamentum  Agnetis 
Fucigniaci,  matris  Beatricis  Dalphinae, 
ann.  1262.  ibid.  pag.  62  :  Je  doinma  cour- 
tre  pointe  et  mon  ouverture  lai  où  je  serai 
sevelie,  et  mon  hit  de  plumes  ensemble. 
Testamentum  Clementiae  Ludovici  Hu- 
tini  viduae  :  A  la  grand  Maison  Bieu  de 
Paris,  si  nous  mourons  en  France,  le  Lil 
ou  nous  jarrons  à  l'heure  de  nótre  mort, 
ou  si  nous  mourrons  aulrepart  quatre- 
vintz  livres  Parisis.  Libertates  concessa 
Viennensibus  per  Johannem  Arehiep. 
ejusdem  urbis,  et  ab  Innocentio  IV.  PP. 
confirmatae  ibidem  :  Et  si  ex  consuetu- 
dine ad  aliquas  (Eccìesias)  per  tinet  Lectus 
morientis,  non  melior  si  plures  habeat,  sed 
mediocrisduntaxat  exigatur.  NotitiaEccl. 
Diniensis  ad  ann.  1320.  pag.  83.  Edit. 
Paris,  ann.  1654 .Bona,  proventus...  Prae- 
positurae  consistunt...  in  Leclis  mortuorum 
et  in  guagiis  spiritualibus.  Sententia  Al- 
defonsi  Co  mi  tis  Tolosani  ann.  1131.  de 
controversia  inter  Bermundum  Episc. 
Biterr.  et  Roger ium  et  Raimundum 
Trencavelium  Vicecomites  :  Conquere- 
batur  praedictus  Ep'tscopus....  de  cartis 
sponsaliciis  et  de  Lectis  mortuorum.,.  quae 
omnia  praedida  tam  ipsi  fratres  quam 
Burgenses  villae  Bitter,  Domino  Beo  et 
Ecclesiae  Biterr ensi  auferebant.,.  de  cai- 
cheriia  et  mortuorum  Lectos  et  cereos  usa- 
ticos  in  villa  Biterr.  habeat,  sicut  Arnal- 
dus  ,  modo  Àrchiepiscopus ,  cum  esset 
Epìscopus,  habuit, 

*  Lectus  Funerorum  appellatus  is, 
qui  ecclesiae  a  morientibus  concedeba- 
tur,  et  saepius  pecunia  redimebatur  ab 
haeredibus.  Charta  ann.  1427.  in  Tabul. 
Gellon.  :  Item  quod  haeredes  seu  successo- 
res  patrum  et  matrum  familias  parrochia- 
rurn  ejusdem  loci,  habentium  in  bonis 
usqueadvaloremSQO.mutonum  auri,  dent 
et  solvere  teneantur  ipsi  abbati  et  ejus 
successoribus  prò  Ledo  funerorum  duos 
mutones  auri  ,  quorum  novem  valeant 
unam  marcham  argenti.  Lectus  firmarius, 
perperam  prò  Funerarius,  Vide  supra 
Fimarius. 

*  Huc  spectat  hodiernus  etiam  usus 
ecclesiae  Parisiensis  ab  anno  1168.  in- 
ductus ,  et  post  quampluribus  arestis 
firmatus  et  maxime  8.  Apr.  ann.  1683. 
tom.  5.  Diar.  Audient.  edit.  ann.  1707. 
pag.  11.  quo  lectus  archiepiscopi  et  cu- 
juslibet  canonici  decedentis  vel  dignità- 
tem  abdicantis,  ad  xenodochium  Pari- 
siense  ex  jure  pertinet. 

Lectos  Rectorum,  seu  Curionum, 
decedenti um  sibi  de  consuetudine  arro- 
gasse Archìdiaconos  et  Archipresbyteros 
in  dioecesi  Turonensi,  docemur  ex  Con- 
cilio Andegavensi  ann.  1365.  cap.  11.  quo 
id  juris  lecti  ad  certam  pecuniae  sum- 
mam  redigitur. 

e  Idem  jus  archiepiscopo  Lugdunensi 
in  decanum  capitulumque  suae  ecclesiae 
competebat,  quod  iis  remittit  Charta 
ann.  1376.  ex  Reg.  108.  Chartoph.  reg. 
eh.  327  :  Remittit  (àrchiepiscopus)  dictis 
decano  et  capitulo  et  successoribus  suis....  1 


omnia  jura  et  emolumento  Lectorum  de- 
cani, d\gnitatum,canonicorum,custQdu.m, 
militurn  ,  incorpora lorum  et  capellano- 
rum  perpetuorum  dxdae  ecclesiae  deceden- 
tium. 

1  Lectus  Obsequiorum,  Mausoleum 
seu  lectus  ad  pompam  funebrem  orna- 
tus.  Extractum  Computi  ann.  1334.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  282  :  Item  mogis- 
tris  qui  Idboraverunt  in  opere  Lecti  obse- 
quiorum quondam  bonae  memoriae  domini 
Guigonis  Dal  plani  gros.  XI v. 

*  Lectus  Mortalis,  Quo  quis  mo- 
riens  jacet,  nostris  Lit  mortel,  vulgati us 
Lit  de  la  mort.  Assis.  apud  Cadom.  ann. 
1234.  ex  Cod,  reg.  4653.  A  :  Bene  potest 
quilibet  dare  de  hver  editate  sua  in  Ledo 
mortali.  Charta  ann.  1355.  tom.  2.  Hist. 
Leod.  pag.  421  :  Item  se  ung  homs  mariez 
veut  porteir  héritaige  fours  de  ses  mains 
au  Lit  mortel  de  sa  femme,  fair  e  lepuet, 
Lit.  remiss,  ann.  1396.  in  Reg.  151.  Char- 
toph.  reg.  eh.  247  :  Laquelle  défuncte 
estant  en  son  Lit  mortel  et  recordant  son 
tort,  pardonna  audit  suppliant  pluseurs 
foiz  sa  mort. 

**  Lectulus  ìEgritudinis,  Eodem 
intellectu.  Chart.  ann.  1271.  in  Guden. 
Cod.  Dipi.  tom.  2.  pag.  178  :  In  JEgritu- 
dinis  lectulo  positus  .  .  .  meum  sub  hac 
forma  condidi  testamentum.  Vide  Hal- 
taus.  Glossar.  German.  voce  Bett-brel, 
col.  159. 

*  Lectus  Partus,  In  quo  puerpera 
jacet.  Charta  ann.  1207.  ex  Chartul.  S. 
Petri  Insul.  sign.  Decanus  eh.  56  :  Om- 
nia parrochialis  juris  officia  tenebitur 
sicut  prius  'parrochialis  presbyter  adim- 
plere,  videheet  baptismala  parvulorum, 
sollempnia  nuptiarum,  receptiones  post 
Lectum  partus  ad  Missarum  sollempnia 
mulierum,  visitationes  infirmorum  et  mor- 
tuorum pariter  sepulturas. 

*  Lectum  Mariti  Osservare  vel 
Lectum  suum  Custodire  dicitur  uxor, 
quae  fidem  priori  marito  datam  servat, 
ad  secundas  nuptias  non  convolando. 
Charta  ann.  1113.  apud  Lam.  in  Delie, 
erudit.  inter  not.ad  Chron.  Leon.  Urbe- 
vet.  part.  2.  pag.  315  :  Tu  ne  praedida  Con- 
cilia habeat  de  omnibus  prsedidis  rebus 
ususfructus ,  donec  Lectum  mariti  sub 
casto  ordine  observaverit  ;  sic  praedictus 
Ugo  comes  judicavit  et  confirmavit  in  ea 
infìrmitate,  in  quamortuus  fuit.  Testam. 
Joan.  de  Luxemb.  comit.  Cupers.  ann. 
1395.  exBibl.  reg.  :  Item.,.  fecit  tutrices  et 
ballias  dominorum  filiorum  et  filiarum 
suarum  dominam  Joharmam  de  S aneto 
Severino  comilissam  Cupersani  socrum 
suam  et  praefatam  comithsam  Cupersani 
consortem  suam,  donec  dieta  domina  co- 
mitissa  consors  sua  Lectum  suum  cus- 
todierit  et  ad  secunda  vota  non  convola- 
verit, 

Lectus  Plumalis,  Lit  de  piume,  nos- 
tris in  Legibus  Burgor.  Scoticor.  cap. 
125.  1 1. 

1  Lectus  Vestitus,  Omnibus  orna- 
mentis  instructus.  Formulae  Andegav. 
art.  53  :  Transcribo  ad  ipsa  per  hanc  epis- 
tola atque  cessione,  hoc  est,  casa  cum  curte 
vel  omni  circumcincto  suo,  hoc  est  mobile 
et  immobile7  Ledo  vestito,  campo  ferente 
modius  lantusf  etc. 

**  Lectus  Ferreus,  Catasta,  tormen- 
tum  ad  cruciandos  capti vos  compara- 
tum,  in  quo  jacebant  supini  manibus 
pedibusque  ligatis.  Chron.  Mont.  Seren. 
apud  Mencken.  tom.  2.  pag.  168  :  Eum- 
que captum  et  in  castro  Kirchberg  custo- 
dite traditum,  Ledo  Ferreo  et  multis  ma- 
lis  usque  ad  mortem  suam  oppressum  de- 
tinuit.  Vide  Haltaus.  voce  Bette. 

*  Lectus  Justitle,  vulgo  Lit  de  jus-  l 


lice,  Tribunal  judiciarium,  cui  rex  prae- 
est.  Arest.  ann.  1416.  in  Memor. H.Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  82.  r°  :  Quae  per  nos 
in  nostro  magno  Consilio  ordinata  extile- 
rant,  et  in  Ledo  Justitiee  revocata  et  ad- 
nullata  extiterant,  etc. 

1  Lectus,  ùs,  in  Actis  Monasterii  Mu- 
rensis,  si  tamen  librarli  mendum  non 
est,  apud  Eccardum  in  Orig.  Hasburgo- 
Austnac.  pag.  221. 

T  Lectus,  Alveus,  Gali.  Lit  d'une  ri- 
viere. Chron.  Parmense  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  789  :  Flumina  episcopatus 
Parmae  creverunt  et  exierunt  de  Leclis 
suis.  Ree u fri t  ibidem  col.  792. 

*2.  LECTUS,  Pluteus  precatorius,  vel 
Tapes  super  terram  stratus.  Pontif.  Se- 
no n.  ad  usum  eccl.  Paris.  :  Cum  autem 
veneril  episcopus  in  medium  ecclesiae  , 
fiant  ibi  lei  ani  &  et  prosternat  se  episco- 
pus super  Ledo  aut  solio  ibidem  praepa- 
rato. 

*  LEGUM,  f.  Operculum.  Proces.  ver- 
bal.  ann.  1438.  inter  Probat.  tom.  3. Hist. 
Nem.  pag.  260.  col.  1  :  Fuerunt  restituta 
dictis  poteriis  sequentia.  Primo  duae  pi- 
talfae  cum  Leco. 

%  LEGZTA,  Tributum,  quod  prò  mer- 
ci bus  pendi  tur,  idem  quod  Lesda.  Vide 
in  Leudis.  Charta  Phil.  V.  ann.  1317.  prò 
habitat,  villae  de  Sangossa  in  Reg.  56. 
Chartoph.  reg.  eh.  195  :  Pro  pedagio  et 
Leczta  solvere  consueverunt  prò  quintallo 
quatuor  denarios  cum  obolo  Morlanorum. 
Vide  inox  Ledium. 

1  1.  LEDA,  Praestatio,  tributum.  Vide 
Leudis. 

2.  LEDA,  Leth,  Tertia  pars  Comitatus, 
apud  Anglos,  alias  Trithinga,  continens 
3.  vel  4.  hundredos  seu  centurias.  Foedus 
Alvredi  et  Godwini  Regum:  Sint  omnes... 
et  in  Fridgild  juxta  conditiones  et  profes- 
siones  suas,  et  in  Folkesmoth,  et  in  Schi- 
remoth,  et  in  Eandred,  et  in  Wapentoc, 
et  in  Treting,  et  in  Leth  secundum  con- 
suetudines  patriarum  et  provinciarum,  et 
Gomiialuum  Regni.  Alias  Lech  habetur. 
Leges  Edwardi  Confess.  cap.  34.  quod 
inscribi  tur  de  Trìthengis  et  Ledis  :  In 
quibusdam  vero  provindis  Anglice  voca- 
bantur  Leth,  quod  isti  dicunt  Trithinge. 
Vide  Lastumt  Trithinga. 

3.  LEDA.  Charta  Eustachii  D.  de  Cam- 
painies  in  trac  tatù  Bono  ni  ensi  in  Mori- 
nis  ann.  1216.  in  Chron.  Andrensi  :  Dedi 
totam  par  tem  maresci...  jacentem  inter 
marescum  de  Gisnes  et  marescum  S.  Wil- 
mari  de  nemore,  ultra  Ledam  de  Gisnes, 
ab  orientali  parte  ipsivs  Ledxy  etc.  Alia 
anni  1136.  in  Probat.  Hist.  Guinensis  : 
Terram,  alnetum,  paludem,  quae  j acent 
inter  Ledam  de  Alardesbroc  et  slusam 
molendini  praedidi  Comitis,  etc.  Ubi  Leda 
videtur  esse  via  latior,  Gal  lis  Lée,  quo- 
modo  in  silvissemitas grand iores  etiam- 
num  vocamus  :  unde  denique  la  lée, 
perperam  postino dum  alee,  prò  la  lée> 
semita  in  h  or  tis  et  sii  vis  dieta.  Vox  for- 
mata a  lata,  via;  vel  quod  lateri  agri  aut 
silvae  adjaceat,  lez  enim  est  latus,  seu 
poti  us  ad  latus.  Itaque  ager  qui  alteri 
agro  adjacet,  lez,  seu  prope  illum  agrum 
esse  dicitur.  Lée  autem  prò  lata  usur- 
pat  le  Roman  de  Garin  : 

La  lande  fa  et  belle,  et  grande,  et  Lée. 

Id  est,  lata.  Ita  vicissim  lée,  prò  latitu- 
dine usurpatur  in  Charta  Norman nica 
apud  Spelmannum  :  En  Lunghure  27. 
perches  et  en  Lée  douze  perches.  Et  Leed, 
in  alia  Charta  in  Monastico  Anglic.  tom. 
1.  pag.  478  :  Et  la  culture  del  Heighe,  et 
undecim  parches  del  bois  en  Leed,  et  26. 
acras  versus  Orientem  de  Halech,  et  versus 


56 


LED 


LED 


LED 


Occidentem  Halgh,  tredecim  perches  de 
Leed,  et  25.  in  longum  de  prato,  etc. 

Lada,  Simili  signi ficatu.  Monastici! m 
Anglic.  tono.  1.  pag.  854  :  Unde  placitum 
fuit  Inter  eos  in  curia  domini  Regis,  sci- 
licet  quod  omnes  Ladse  quas  Monachi  de 
Salir  eia  fecerant  in  ilio  marisco,  obstu- 
pabunlur  :  excepta  Ma  magna  Loda,  quas 
vadit  de  Wiitlesmare,  versus  Saltreiam, 
quas  remanebit  aperta,  per  quam  ipsi  Mo- 
nachi de  Saltreia  adducent  lapidea  et 
cast  era  necessaria  ad  constructionem  Mo- 
nasteri sui,  etc.  Charta  Edw.  Confessor. 
in  lib.  Rames.  sect.  102  :  Ex  parte  scili- 
cet  orientali  ipsius  Ladas,  usque  ad  locum 
qui  dicitur  Gangstede.  Ubi  Lada,  non  est 
canalis  ad  derivandamaquam  e  paludi- 
bus,  uti  censuit  Spelmannus,  quod  satis 
ex  loco  proxime  laudato  colligitur.  [Le 
Roman  d'Alhis  MS.  : 

Sur  3on  cheval  que  moult  tost  vait 
Pcrithous  coure  Ite  Lait.] 

*  Aquaeductum  seu  canalem,  quo  aqua 
derivatur,  hac  voce  interdum  significari 
hauddubie  colligitur  ex  Charta  Margar. 
comit.  Fland.  in  Suppl.  ad  Miraeum  pag. 
363.  col.  2  :  Ex  parte  australi  terminus 
est  aquasduclus,  qui  vulgariler  dicitur 
Leda,  Cui  notioni  plura  ex  allatis  con- 
veniunt. 

Lei  a,  Eadem  notione,  in  Monastico 
Anglic.  tom.  2.  pag.  483  :  De  dono  Ayle- 
n&...  terram  de  bosco,  longam  Leyam, 
curtam  Leyam,  Croftam  Harduini,  etc. 
[Consuetud.  Furn.  MSS.  ex  Archivo  S. 
A udo  mari  :  Et  post  hasc  Comes  potest  eos 
ducere  et  ponere  ubicumque  voluerit  Inter 
Leiam  et  mare  sine  ferro  et  compedibus.] 
Oharta  Philippi  I.  Reg.  Frane,  in  Tabu- 
lar. Ferrariensi  :  Brancas  etiam  de  Leia, 
quantum  necesse  fuerit  ad  focum  Mona- 
chorum.  Ubi  Leia  accipitur  prò  Silva  cae- 
dua.  Oharta  de  divisione  boscorum  ann. 
1219.  in  Regesto  Philippi  Augusti  He- 
rou  valli  ano  fol.  170  :  Conceduti  t  metas  et 
Leias  factas  et  positas  per  prasdictos. 

Lia  >  Simili  pari  ter  signi  ficatu,  in 
Oharta  Jo.  de  Lacy,  Oonstabularii  Ces- 
triae  apud  Spelmannum  :  Confirmavi  Deo 
et  S.  Joanni  Hospitalis Hierosol.,.  22.  acras 
terraz  in  villa  de  Altancotes,  infra  Lias 
divisas,  scilicet  de  Orientali  latere  de 
Stenwood  usque  ad  semitam,  quas,  etc. 
Hinc  Laier  les  bois,  in  Consuet.  Aure- 
li an.  cap.  1.  art.  82.  est  silvam  per  vias 
dividere  :  Laie  in  aliis  pars  silvae  viis 
suis  definita  :  unde  S.  Germain  en  Laie, 
id  est,  in  ipsis  silvis  situm  suburba- 
num,  non  vero  a  Letis  populis  uti  opina- 
tur  Jacobus  Gotbofredus  ad  leg.  12.  Cod. 
Th.  de  Veteranis.  Vide  Consuetud.  Lo- 
dunensem  cap.  13.  art.  3.  At  Laiam  prò 
caeduo  usurpare  videtur  Oharta  funda- 
tionis  Collegii  Canonicor.  in  Ecclesia 
Parochiali  Escoiar um  dioecesis  Roto- 
mag.  ab  Ingerranno  de  Marigniaco 
mense  Jan.  ann.  1310.  ex  47.  Regesto  Ta- 
bulari] Regii  n.  64  :  Insuper  de prasdictis 
Canonicis  videlicet  cuilib  et  11.  quadrigatas 
bosci  seu  buchiae  prò  ardendo,  videlicet 
quamlibet  quadrigatam  ad  3.  equos  per- 
cipiendo  anno  quolibet  in  foresta  de  Bas- 
quevella  juxia  boscum  casduum,  sive 
Layam,  quas  fuit  novissime  mensurata. 

Laia,  Ligna  signata,  seu  arbores  si- 
gnatae  in  silvis,  ad  earum  vias  scilicet. 
Charta  Adelse  Reginse  Fr.  ann.  1205.  in 
Tabu!.  Abb.  Barbellensis  n.  62  :  Idem 
Milo  quitavit  Ugna  signata  quse  vulgo 
dicuntur  Laia,  et  auicquid  nemoris  con- 
tinetur  intra  prsedxcta  ligna  et  jam  dieta 
f ossala,  etc.  Occurrit  pra&terea  in  Charta 
113. 


* 


T  4.  LEDA,  Kemina  servilis.  Vide  in 
Litus. 

LEDDA ,  Muleta  vel  tributum.  Vide 
Leudis. 

Jf  [Gali  ice  Péage  :  «  Et  in  ipso  Ame- 
liavo"  partem  quam  habeo  in  Ledda.  » 
(Cart.  Conchar.  Ruthen.  p.  21  ,  an. 
1070.)] 

*  LBDERK0P.  Oharta  ann.  1284.  apud 
Ludewig.  tom.  11.  Reliq.  Mss.  pag.  623  : 
Item  prxdicti  sutores ,  scilicet  ipsorum 
magistri  custodiant  et  illud  jurati,  cautela 
ad  hasc  adhibita  ne  cui  peo  (sic)  bovina- 
rum  pellium  ,  quod  dicitur  Lederkop , 
prohibeatur  Inter  illos  et  calceos  facien- 
dos. 

LEDGRAVIUS,  vel  Leidgravius,  Co- 
mes Ledas  praepositus,  praefectus,  ex  Led, 
de  qua  supra,  et  Greve,  praefectus.  Leid- 
grevii,  in  Legibus  Henrici  I.  cap.  8. 

1 1.  LEDIA,  Muleta  vel  tributum.  Vide 
Leudis. 

^c  2.  LEDIA,  [Piscis  genus,  Germanis 
Hornenfisch.  Dief.] 

LEDIGH-MAN.  Charta  Ottonis  de  Bent- 
hem  ana.  1253.  apud  Frederic.  Sandium 
in  Consuet.  feudal.  Gelriae  Ut.  1.  cap.  1. 
|  12  :  Et  proinde  effecti  sumus  ligius 
homo,  quod  Teutonice  dicitur  Ledighman, 
ejusdem  Comitis  Gelriensis  contra  quosli- 
bet,  etc,  Charta  alia,  ibid.  n.  27: Et  ipsius 
domini  nostri  Comitis  prasdicli  et  suorum 
hasredum  erimus  homines  legii  dicti  Le" 
digman.  [Schi Itero  in  Glossario  Teuto- 
nico, Lethig,  Ledig,  est  Vacuus,  in  Lati- 
Qum.  in  qui  t,  receptum  Ligius  ;  Ledigh- 
man,  Homo  ligius,  qui  uni  soli  ho  magio 
obligatus.  Vide  ejusdem  Oomment.  in 
Jus  feud.  Alem.  et  infra  Ligius.]^  Hal- 
taus.  Glossar.  German.  in  hac  voce  col. 
1220.1 

LEDILIS,  Vide  in  Mansus. 

*  LEDIUM,  Idem  quod  supra  Leczta,U~ 
bert.  Villae-novae  de  Coynau  ann.  1312. 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  109. 
art.  19  :  Statuimus  et  ordinamus  quod 
homines  nunc  et  in  futurum  habitatores 
dictas  villas  vel  terminorum  ejusdem,  nobis 
vel  nostris  pedagium,  Ledium  vel  ponta- 
nagium  alicubi  in  nostris  comitatibus, 
dare  vel  solvere  nullathenus  teneantur. 

LEDO,  Ledona.  Gloss.  Isidori  :  Ledo, 
maris  asstuatio.  Papias  :  Ledona,  aestus 
maris  dicitur.  Alibi  :  Euripus,  est  deduc- 
tio  maris,  vel  aquarum,  quod  fit  secun- 
dum  crementum,  vel  decrementum  Lunas  : 
et  majus,  Molina  ;  minus,  Ledona  voca- 
tur.  Glossari  um  Saxon.  cifrici  :  Le- 
dona, N  e  p-  fi  od,  vel  Ebba.  Vocis  pos- 
trema notionem  mox  indicat  idem 
Scriptor:  Accessus  ,  fi  od.  Recessus  , 
Ebbe.  Sic  fallitur  Joannes  de  Janua, 
qui  Ledoni  adscribit  quod  Malinae  fuit  : 
Ledo,  onis,  fem.  gen,  i.  maris  exundatio, 
sicut  Malina  est  ejusdem  retractio,  et  di- 
citur a  Is&do,  dis.  Beda  de  Natura  rerum 
cap.  28  :  jEstus  crescentes  Malinas,  de- 
crescentes  autem  placuit  appellare  Ledo- 
nes. Glaber  Rudolfus  lib.  3.  Hist.  cap. 
3  :  Cujus  etiam  maris  (Oceani)  exere- 
mentum  Malinas,  decrementum  quoque 
Ledones  nuncupant.  Simeon  Dunelmen- 
sis  de  Gestis  Regum  Angl.  ann.  793  : 
Lindis  dicitur  flumen  quod  excurril  in 
mare,  duorum  pedum  altitudinem  habens, 
quando  Ledon  fuerit,  id  est,  minor  aestus, 
et  videri  potest  ;  quando  vero  Malina 
fuerit,  id  est,  major  asstus  maris,  tunc 
nequit  Lindis  videri.  Eadem  verba  habet 
Roger.  Hovedenus  1.  part.  pag.  405. 
Willibaldus  in  Vita  S.  Bonifacii  Archiep. 
Moguntini  tom.  2.  Antiq.  lect.  Canis.: 
In  loco  ubi  quondam  pretiosus  sancti  Mar- 
tyris  effusus  est  sanguis,  cum  Consilio 
populi  Fresonum ,    structura    cujusdam 


tumuli,  propter   immensas  Ledonis   et 
Malinas  irruptiones,  quas  diverso  inter  se 
ordine,  maria  asstu,    Oceanique  recursu, 
sed  et  aquarum  diminutione,  infusione- 
que  commovenlur,   db   imo  in   eoocelsum 
usque  construeretur,  etc,  Vetus  scriptor 
in  Appendice  ad  tom.  3.  S.  Augustini 
in  lib.  1.  de  Mirabilib.  sacrae  Scripturas 
cap.  7  :  Hasc  namque  quotidiana  inun- 
datio  bis  in  die  a  tempore  ad  ternpus  per 
horas  24.  semper  peragitur,  et  per  alter- 
natas    hebdomadas   Ledonis   et    Malinas. 
vicissitudo  comitatur.  Sed  Ledo  sex  horas 
inundationis  et  totidem  recessus  habet  ; 
Malina  vero  grandis  per  quinque  horas 
ebullit,  et  per  septem  horas  littorum  dorsa 
retegit,  etc.  Vita   S.  Condedi  Monachi 
Fontanellensis  cap.  6  :  Rane  (Insulam 
Belcinnacam  in  Sequana)  unda  marina 
tempore  Malinas  ac  Lidonis  ter  per  revo- 
lutionem  dici  ac  noctis  undique  ambiendo 
invisere  non  negligit  :  quas  tanto  sui  vigo- 
ria impetu  ogitatur,  ut  ultra  hanc  Insu- 
lam   ad    orxentalem    plagam   sexaginta 
millibus et  ampliusper  lympham  Sequanas 
retrorsum  incedens,  usque  ad  locum  qui 
dicitur  Pistas,  accedat,  cum  a  mari  usque 
ad  hanc  Insulam   lymphaticum   iter  30. 
fere    millibus     sestimetur.    Sicque    hoc 
rheuma,  quod  de  umbilico,  sive  charybde 
maris  egreditur,  bis  in  die  fluctus  absor- 
bet,  et  rursum  evomii,  etc.  Martyrologium 
vetus  a  Furmerio  laudatum  in  Orat. 
ad  versus  Ubbonem  Emmium  :  Frisones 
in  loco  ubi  Marlyrum  sanguis  erat  effusus, 
ag gesta  terra  collem  exaltarunt,  propter 
Lidonis  et  Malinas  quotidiana^  eruptiones, 
ex  maris  asstu  quotidiano  prasvenientes , 
ubi  Ecclesiam  extruxerunt.   Est  igitur 
Ledo,  seu  Ledona,  gestus  maris  langui- 
dior,  qui  per  4.  paene  dies,  tam   ante, 
quam  post   secundam  atque  ultimam 
Lunae  quadraturam,  mense  unoquoque 
accedi t,  cum  certis  diebus  languidi us 
et  minore  aquarum  cumulo  teme  oras 
adlambit,  Malina  contrari  us,  quaB  fit 
cum  effusi  us  et  majori  sestuum  quan- 
titate  in    littus  proruit   et  effunditur. 
Ubi  enim  Lunam  potentiorem  credimus 
in  conjunctione   et  oppositione   Solis, 
debilem  in  aspectu  ejus  sextili  et  trino: 
ita  aestus  pari  ter  fieri  turgentiores  vel 
dep ressi ores,  motum  et  affectum  Lunse 
cum  Sole  exactius  prosequentes.  Idem 
Beda  :   JSatus   Oceani   Lunam  sequitur, 
tanquam  ejus  aspiratone  retrorsum  tra- 
hitur,  ejusque  impulsu  retracto  refundi- 
tur  ;  quod  quotidie  bis  adfluere  et  remeare, 
unius  semper  horas  et  dodrante  et  semiun- 
cia  transmissa,  videtur  :  ejusque   omnes 
cursus  in  Ledones  et  Malinas,  id  est,   in 
minores  aestus  dividuntur  et  majores.  Sed 
Ledon  a  quinta  et    vicesima    Luna    in- 
choans,  quoi  horis  occurrit,  tot  et  recur- 
rit.  Malina  autem  a  13.  et  28.    incipiens, 
citior  in  accessu,  sed  tardior  in  recessu, 
7.  diebus  et  15.  horis  perseverat.  In  medio 
sui  semper  Lunam  primam  et  decimam 
quintam  ostendens,  et  per  asquinoctia  vel 
solstitia   solilo   validius   exasstuans:  per 
octonos  autem  annos,  ad  principia  motus 
et  paria   incrementa,    certissimo   Lunae 
revocantur  ambitu  :  illa  semper  Aquilonia 
tenente  mitiores,  quam  cum   in  Austro, 
digressa  propiore  nisu  vim  suam  exercet, 
asstus  adfluere  naturalis  ratio   cogit.  De 
his  agit  pluribus  idem  Scriptor  cap.  27. 
Cui  adjungenda  quae  Procopius  lib.   1. 
de  Bello  Gothico  cap.  1.  extremo,  Mela 
lib.  3.  cap.  1.  Vegeti  us  lib.    5.   cap.   12. 
Plin.  Will.  Brito  lib.  8.   Philipp,   pag. 
184.  et  alii  tradunt  de  causis  reciproci 
aestus  ad  Lunae  affectus  crescentis  aut 
decrescentis. 
Ledonum  meminit  etiam  Ermentarius 


LED 


LEG 


LEG 


57 


lib.  5.  de  Vita  et  translat.  S.  Philiberti 
cap.  1  :  Quia  ipso.  Insula  Ledonibus  ma- 
xime impedientibu8  non  semper  accessibi- 
lis  esse  potest  nostratlbus  :  cum  Norman- 
nis  cunctis  temporibus  quibus  mare  tran- 
quillatur,  inaccessibilis  esse  minime 
dignoscatur.  Ingulphus  pag.  902:  Mane 
exorta  maxima  tempestas,  similiter  et 
Leeone  in  navlculam  irruente,  etc.  Et 
Willelmus  Malmesbur.  lib.  2.  de  Gestis 
Beg.  cap.  10  :  Eodem  anno  (979.)  fluctus 
marinus,  quem  Gr&ci  Euripum,  nos  Le- 
donerà  vocamus,  mirum  in  modum  excre- 
vit,  quantum  nulla  hominum  memoria 
potest  attingere,  ila  ut  villas  ultra  millia- 
ria  submergeret,  et  habitatores  inter  emp- 
tos  necaret.  Sed  hisce  locis  Ledo  prò 
Molina  perperam  usurpatur.  Vita  S. 
Theodulphi  Abbat.  n.  2  :  Sed  et  in  vita 
eorum  et  in  morte  stupenda  fiunt  mira' 
cula  :  guorwm  alia  Malinas  asquiparant 
immensitate,  Ledones  alia  numerositate. 
Vita  S.  Hermelandi  :  Omnes  cursus  maris 
in  Ledones  et  Malinas,  id  est  minores  et 
majores  aestus  dividi. 

De  vocis  Ledo,  vel  Leduna  etymo  va- 
riae  sunt  Scriptorum  sententi».  Bride- 
fertus  Ramesiensis  vetus  Bedae  Iater- 
pres  Malinam  a  major  e  Luna,  Ledonam 
quasi  Isesam  undam ,    dictam    putavit. 
Alii  Ledunas,  quasi  laetas  Lunas,  dici 
volunt,  quia  cum  mare  subsidet,  tempe- 
rati us  est,  et  placidi us.  Unde  Vegetius 
Jib.  5.  cap.  11.  de  Luna  :  Lxtus  orbis  ac 
lucidus  serenìtatem  navigiis  repromittit. 
Con  tra  vero  Malinam,  quasi  malam  vel 
malignam  Lunamt  quia  cum  mare  intu- 
mescit,   ventis    magis  obnoxium  sit. 
Joseph  us  Scali  ger  lib.  2.  de  Emendat. 
temp.  pag.  170.  et  Spelmannus  Ledunam 
a  Saxonico  Leid,  quod  est  Lenis,  dedu- 
cunt,  quod  Leduna  tempore  mare  lenius 
appareat  :  idque  eliciunt  ex  Beda  lib. 
de  Bat.  temp.  cap.  15.  qui  ait  veteribus 
Anglis  Lidam,  vocari   menses  Junium 
et  Julium,  quod  sint  blandi  et  navigabi- 
les,  et  in  utroque  mense    et   blanda    sit 
serenitas  aurarum,  et  navigari   soleant 
sequora.  Olaus  Wormius  in  Fastis  Dani- 
cis  lib.  1.  cap.  11.  Ledunam  et  Malinam 
voces  esse  adstruit  Danicas  seu  Runicas, 
Malinam  nempe  a  Magie,  id  est,  raa- 
gnus,   dictam»   quasi  maglinam:  quia 
Oceani    ìntumescentis    aestus     majori 
copia  aquas  in  littus  effundit  :   Ledu- 
nam vero  a  Liden,  id   est,   parvus,   eo 
quod  decrescente  aestu  parvum  ac  mi- 
nus  reddatur  mare,  quam  anteaerat: 
proindeque  Bedam  hsec  nomina  secum 
ex  Cumbria  in  Angliam  detulisse.  Neque 
ab  hac  sententi  a  procul  abest  Joseph  us 
Scaliger  loco  citato,  scribens,  Danos  et 
Saxones   wX^jAiiupa?    majores,    Malinas; 
minores  autem ,  Ledunas,  vel   Lidunas 
vocasse  :  tametsi  haec  nomina  tribuisse 
Malinis  ac  Ledunis  qua?  flebant  in  ple- 
niluniis  amborum  aequinoxiorum  scri- 
bat.  At  longe  ante  Bedam  isthaec  nota 
esse  vocabula  constat,  cum  Marceli  us 
Empiricus,  qui  in  Gallia  Theodosio  se- 
niore  imperante    vixit,    utriusque   ita 
memi  neri  t,  ut  non   tam  aestui    maris, 
quam   Lunae   ipsi    tribuisse   videatur  : 
Lidunam  enirn  Lunam  veterem ,  seu  de- 
crescentem,  vocat.  Sic  quippe  cap.  16: 
Herba  quae  Gallice  Calliomarcus,  Latine 
equi  ungula  vocatur,  collecta  Luna  vetere 
Liduna  die  Jovis,  et  e.  Et  cap.  25  :   Colli- 
gitur  die  Jovis  Luna  vetere  Liduna  ante 
prandium,  etc.  Eodem  cap.:    Conficitur 
vetere  Luna  et  Liduna  a  mense  Martio, 
etc.  Lidunae  autem  alio  loco    Malinam 
opponit  :  Conficitur  12.  Kal.  Julias;  non 
interest  quo  die,  vel  Luna ,  vel  Molina, 
dummodo    supradictus    dies    observetur. 
V 


»  Ubi  indubie  prò  Luna,  legendum  Li- 
duna.  Unde  nescio  an  non  conjiclendum 
sit  poti  us  voces  esse  veterum  Gali  or  um, 
quas  ii  Lunae  decrescenti  ac  plenae  tri- 
ti ucrint  :  ita  ut  postea  ad  ipsos  maris 
aestus  decrescentes  et  crescentes  secun- 
dum  Lunae  ipsius  affectus  transtulerint. 

Praedictis  addo  quae  habet  Oleiracus 
de  vocabulis  rei  navalis  :  Au  renouveau 
et  au  plain  de  la  Lune,  les  eaux  de  la 
mer  marinent  et  inondent  au  plus  haut, 
et  lors  e' est  Chef  dyeau,  Ma  lina,  id  est, 
major  aestus  :  A  suite  et  troisjours  aprés 
le  renouveau,  ou  le  plain  à  chasque  retour 
de  marèe,  les  eaux  décroissent,  et  n*avan- 
cent  si  avant,  et  ce  depuis  le  troisiéme 
jour  de  la  Lune  nouvelle,  jusques  au  pre- 
mier quartier,  et  depuis  le  troisiéme  jour 
du  plain  jusques  au  dernier  quartier,  et 
pendant  cette  langueur  ou  décroissementt 
sont  eaux  mortes,  Ledon,  minor  aestus  : 
De  sorte  qu'à  ce  premier  quartier,  et  jus- 
qu'au  dixiéme  jour  de  la  Lune,  e' est  Bas- 
ses  eaux,  Uonzième  jour  qui  est  aprés  le 
premier  quartier,  les  marées  commencent 
à  surmonter  la  marèe  suivante  plus  que 
la  precedente,  et  lors  sont  eaux  vives.  Ce 
qui  procede  jusques  au  plain  et  troisjours 
aprés  que  der  echef,  e' est  Chef  d'eau  con- 
tinuant  de  la  mesme  revolution  a" eaux 
mortes,  jusqu'au  dernier  quartier,  et  de 
là  viennent  eaux  vives  jusques  au  renou- 
veau. Caeterum  exstat  in  Bibl.  Regia 
Cod.  1121.  Tractatus  de  Molina  et  Le- 
duna. 

LEDORIA,  Con  vi  ti  um,  ex  Gr.  Xot8op(a. 
Joan.  Sarisb.  Epist.  212:  Quid  autem 
scripsit,  ut  Ledorias  et  scommata,  id  est, 
patentes  morsus  et  figuratos  taceam,  etc. 
[»  Vide  in  Loda  1.] 

LEDTCHET.  Charta  Henrici  Abbatis 
Fiscanensis  in  Tabular.  Fise.  f.  34  : 
Hominibus  nostris  de  Ria  et  eorum  hmre- 
dibus  in  perpetuum  relaxavimus  Ledtchet, 
Childwiteféld,  et  vendendo  domus  con- 
suetudinem,  etc. 

1  LEDUNA.  Vide  in  Ledo,  Ledono. 

\  LEDUS,  Servus  ascriptitius.  Vide 
Litus. 

]  LEES,  Pascuum,  a  Saxonico  Lses  ve  : 
quod  idem  signitteat.  Antiquit.  Ambros- 
den.  ad  ann.  1325  :  Dimidia  aera  bi  Lese- 
morsidejuxta  terram  domini  de  Bigen- 
hull.  Ead.  notione  Leys  ibidem  legitur 

gag.  624.  Coinmune  pascuum  exponit 
iennettus  in  Glossario  ;  unde  ,  inquit 
pleraque  Cantii  ericeta,  quae  communia 
sunt  Leeses  appellantur.  Vide  Lessylver. 

«  LEFA,  Apri  feminat  Gali.  Loie. 
Chart.  Henr.  IL  Imp.  ann.  1017.  in  Alsat. 
Diplom.  num.  189.  tom.  1.  pag.  150  :  Ita 
vero  ut  nullus  ibi  cervum  vel  cervam, 
ursum  aut  ursam,    aprum    vel   Lefam, 

capreos  vel  capreas fiapiat.  Vide 

Leha. 

%.   LEFFAS.  [Occultus  teme   succus. 

*LEFFRUS,  f.  Ager  pascuus.  Charta 
S.  Ludov.  ann.  1226.  ex  Cod.  reg.  5149, 
fol.  1.  v°  :  Quittavimus  par  lem  illam, 
quam  habebamus  in  castenearia  S.  Mar-' 
tini  in  colle,...  et  haiam  et  Leffros  quos 
habebamus  ibidem,  videlicet  quatuor  ar- 
penta  ad  eandem  perticam.  Jbeffre  vero, 
prò  Levre,  Labrum,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1400.  ex  Reg.  155.  Chartoph.  reg.  eh. 
360  :  Icellui  Jehan  getta  un  voire  plain  de 
vin  ou  visatge  duait  Gieffroy,  tellement 
que  la  Leffre  dudit  Gieffroy  fut  entamèe 
et  en  sailli  un  pò u  de  song. 

1.  LEGA,  Locus.  Lei  andò,  Hurstlega, 
Locus  silvestris,  hyrst  enim  Saxonibus 
est  Silva. 

2.  LEGA,  Gradus,  bonitasque  metallo- 
<  rum.  Gali.  Aloy  ;  Allay,  in  Articulis  su- 


per Cartas  editis  ann.  28.  Edw.  I.  cap. 
10.  Decreta  Alberti  Regis  Hungar.:  Cu- 
dantur  obuli  in  eodem  Lega,  qua  ipsi 
majores  denarii  cuduntur.  Vide  Lex. 

*  Hinc  in  ter  monetae  Fiorentina?  offi- 
ciarios  recensetur  Approbator  monetse 
argenti  seu  Legarum,  in  Charta  ann. 
1317.  apud  Manni  de  Sigil.  tom.  4. 
pag.  77. 

1  3.  LEGA,  prò  Leuca,  Gali.  Lieue.  Pis- 
catio  per  Legas  tresf  in  Tabulano  S. 
Vitoni  Virdun. 

1  4.  LEGA,  vox  Ital.  Gali.  Ligue,  Foe- 
dus,  societas.  Chron.  Dominici  Gravinae 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  570:  Dux 
idem  Ligam  maximam  fecerat  cum  Comi- 
tibus  et  Magistratibus  regni.  Recurrit 
ibid.  Qui  Legam  et  amicitiam  cum  pr su- 
dicio Rege  inire  voluerint,  apudLobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  col.  441. 

*  Item,  Inducise,  pax.  Annal.  Placent. 
ad  ann.  1443.  apud  Murator.  tom.  20. 
Script.  Ital.  col.  879  :  Die  18.  mensis 
Octobris  hora  23.  cum  dimidia  publice 
clamata  fuit  treuga  seu  Lega  inter  illustr. 
dominium  Venetorum  et  magnificam  com- 
munitatem  Florentiae  et  Legas  cum  illustr. 
D.  duce  Mediolani  ac  Januss  domino. 
Rursus  ad  ann.  1475.  ibid.  col.  950:  Die 
25.  Augusti  inter  Fr  ancor  um  regem  et 
Mediolani  ducem  proclamata  fuit  pax  et 
Lega. 

®  LEGAIA,  Mensura  itineraria,  idem 
quod  Leuca.  Vide  in  hac  voce.  Chartul. 
S.  Sulpit.  Bitur.  fol.  47.  v°  :  Concessimus 
iterum  quod  si  ego  vel  aliquis  filiorum 
vel  successorum  nostrorum  intra  viginti 
Legaias  ab  urbe  Bituricensi  mortuì  fue- 
rimus,  ad  prsefatum  JNevensis  monaste- 
rium  nos  deferri  faciemus,  et  ipsi  in 
claustro  inter  patres  nostros  honorifice 
sepelient. 

LEGALIS,  in  Jure  Anglicano,  dicitur, 
qui  stare  juri  idoneus  est,  cui  opponitur 
Èxlex,  utlagatus.  Papias  :  Legalis,  rec- 
tus,  talis  qualem  lex  pr&cipit.  Brito  in 
Vocab.:  Legalis  qui  legem  servatet  fidem. 
Nostris,  Leal,  prò  fidelis.  Leges  Edwardi 
Confess.  cap.  19  :  Expurgent  se  judicio 
Dei,  quas  si  clementia  Dei  et  innocentia 
sua  salvaverit,  remaneant  Legales  cum 
dotibus  suis  et  maritagiis.  Leges  Henrici 
I.  Regis  Angl.  cap.  45  :  Si  quis  diligiatus 
(exlex)  Lega  lem  hominem  accuset,  funes- 
tam  dicimus  vocem  ejus.  Tabular.  Vin- 
docinense  Ch.  242  :  Hugo  filiws  Odonis 
Dublelli,  honorem  Montis Dublelli  obtinuit 
a  Comite  Gaufredo  cogn.  Martello,  roaatu 
Hugonis  patrui,  de  quo  revestitus  fuit  in 
Curia  Baronum,  Militum,  Legaliumque 
virorum.  Ibidem  Ch.  411  :  Ad  quos  missi 
sunt  quatuor  Legales  homines  qui  de 
praedictis  alodiis  auctoramentum  audie- 
runt  ex  ore  ipsorum.  S.  Bernard.  Epist. 
121  :  Neque  enim  et  perjurus  esse,  et  Le- 
galis simul  manere  poterti.  Matth.  Paris. 
ann.  1244:  Affirmantibus  quod  Legalis 
factus  fuerat  precibus  et  muneribus  fra- 
tris  sui  Andreas  versus  Regem ,  etc. 
Idem  ann.  1249  :  Qui  Legales  et  boni  viri 
reputabantur.  Historia  fundationis  Prio- 
ratus  Dunstaplensis  in  agro  Bedfor- 
diensi  :  Locus  autem  ille...  extitit  undique 
nemorosus  et  latronibus  sic  repletus,  ut 
vixposset  ibi  Legalis  pertransire,  quin 
per  eosdem  necaretur.  [Litterae  Villelmi 
Roto  ma  g.  et  Suffraganeorum  ad  Philip- 
pum  IV.  Frane.  Regem  tom.  6.  Spicil. 
Acher.  pag.  483  :  Eligent  bona  fide  Pres- 
byleros  et  Milites  fideliores  et  Legaliores, 
quos  poterunt  invertire.  Firmicus  lib.  5. 
cap.  7  :  Dodi,  sapientes,  Legales  et  qui 
optimo  legum  ac  judiciorum  discursu 
omnia  pertractant.]  Occurrit  non  semel 
in  legibus  Scotorum,  et  alibi  passim. 

8 


58 


LEG 


LEG 


LEG 


1  Legales  Antiqui  Homines,  .astate, 
fide  et  probitate  laudabiles,  quorum  auc- 
toritas  pJ  uri  munì  vai  et.  Charta  ann. 
1181.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  col.  134  :  Sex  Legales  antiqui  homi- 
nes,  jurati  dixerunt,  etc.  Charta  ann.  12. 
Henri  ci  IV.  Regis  Angl.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  15:  Noveritis  nos 
inquisisse  tam  per  quamplurimas  cartasì 
quarti  per  examinationem  antiquorum 
proborum  et  Legalium  hominum,  etc. 

ì  Legalis,  Legitimus,  juxta  leges. 
Legale  concannium ,  seu  concambium, 
legitima  permutatio,  in  Ohartulario  S. 
Sulpitii  Bit  urie.  fol.  14.  Legalis  hmres, 
Legalis  uxor,  in  Charta  ann.  1034.  ex 
Archivo  S.  Victoris  Massil.  Legalis  mo- 
neta, Proba,  legi  consentanea,  in  Charta 
ann.  1345.  apud  Madox  Formul.  Anglic. 
pag.  32.  Legalis  potestas,  Legitima,  in 
Litteris  ann.  1469.  apud  Ludewig.  tom. 
6.  pag.  77.  Legalis  ratio,  in  Schedis  Prae- 
sidis  de  Mazaugues  ;  Legalis  vestitura, 
Legitima  missio  in  possessibnem,  in 
Charta  ann.  1096.  apud  D.  Calmet.  tom. 
1.  Hist.  Lotharing.  col.  503. 

Legalis  Filius,  Legitimus,  in  Tabu- 
lano Prioratus  Paredi  f.  57:  Si  FWum 
Legalem  non  habuerit. 

f  Legales  Miutes.  Vide  in  Miles. 

Legalis  Plaga,  Piate  Lejau,  in  Con- 
suet.  S.  Severi  tit.  18.  art.  1.  2.  Vide 
Plaga. 

1.  LEGALITAS,  Probi tas,  ratione  cujus 
quis  juri  stare  pò  test,  idoneus  est,  ac 
legalis.  Hugo  Flaviniacensis  in  Chron. 
pag.  257  :  Legalis  e  diverso  respondenti- 
bus...  accusatorum  esse  probare  quod 
objecerint,  si  legnimi  sunt,  vel  in  causa 
simonia,  ubi  nulla  requiritur  Legali  tas, 
eo  quoque  qui  accusatur,  Romanam  Se- 
dem  appellante,  etc.  Ordericus  lib.  11  : 
Legalitatis,  et  futura  derogationìs  imme- 
mor.  Lex  Friderici  I.  Imp.  apud  Conra- 
dum  Usperg.:  Universo  jure,  lionore  et 
Leg  alitate  privatus  habeatur,  ita  ut  fe- 
rendo testimonio,  vel  ad  judicandum  de 
cantero  nequaquam  sit  admittentus.  Vide 
Waddingum  ann.  1347.  n.  7.  et  Mauri- 
tium  Episcop.  Catanensem  de  Transla- 
tione  S.  Agathae  virg.  num.  12. 

Legalitatem  Suam  Redimere,  in 
Legibus  Canuti  Regis  1 34.  dicitur  Judex 
qui  pravo  judicio  edito  exlex,  legalita- 
tem redi  mi  t,  seu  idonei  tatem,  muleta 
definita  Regi  exsoluta.  Vide  Lagam  re- 
dimere 

1  2.  LEGALITAS,  Fidelitas,  fides,  pro- 
bitas.  S.  Bemardus  Epist.  39.  ad  Theo- 
bald.  Comitem  Campani»  ann.  1127  : 
Non  quidem  prò  ipsorum  jure  precor  ;  in 
tantum  quippe  de  vestra  justitia  et  Lega- 
Vitate  confidens,  ut  nec  kosii  vestro  in 
vestra  curia  placilanti  de  suo  jure  timen- 
dum  esse  existimem.  Votum  Jacobi  Regis 
Aragon.  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag. 
496  :  Promiuimus  in  fide  de  nostra  Lega- 
litate,  quod  si  Deus,  etc.  Chartularium 
Cenoman.  fol.  154:  Proinde  Legalitatem 
suam  in  manu  domini  sui  GaufriUi  De- 
cani Brittonis  sucundum  ordines  suos  loco 
Abbalis  dedit,  ut  per  hoc  fiducialiter  dar  et 
intelligiy  se  nobis  hoc  pactum  semper 
legaliter  servaturum,  Ordinatio  Ludov. 
Reg.  Siciliae  ann.  1359.  ex  MSS.  D.  Bru- 
net  f .  104  :  Propter  ipsorum  constantiam 
Legalitatis  et  /idei  merita.  Tabul.  B.  M. 
Piperacensis:  Quod  nostra  Leg  alitali 
videbitur  faciendum.  Fidelis  et  maxima 
legalitatis  virf  lib.  1.  Ann  al.  Genuens. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  279.  Adde 
tom.  8.  col.  272  :  Juraverunt  Legalitatem 
et  obedientxam,  in  Chronico  Estensi  apud 
eumdem  Murator.  tom.  15.  col.  464. 
Codex  Legum  Normann.  cap.  13.  apud 


Ludewig.  tom.  7.  pag.  177:  Ligantiam 
autem  sive  Legalitatem  de  omnibus  homi- 
nibus  tocius  provincie  debet  habere;  id 
est,  fidelitatem  ei  debent  omnes.  Vide 
Fidelitas. 

1  3.  LEGALITAS,  Gradus  bonitasque 
monetae.  Charta  G alteri  Archiep.  Senon. 
ann.  1231  :  Cotrìes  in  civitate  Autissiodo- 
rensi  non  poter at  facere  cudi  monetam 
nìsi  ad  pondus  et  Legalitatem  xvi.  soli- 
dorum  et  vili,  denariorum.  Vide  Lega  2. 

1 1.  LEGALITER,  Legitime,  juxta  leges, 
regulariter.  Legaliter  provocar  e.  Senatori 
lib.  4.  Epist.  37.  Nunquam  stat  Legaliter 
sine  appare,  in  Chronico  Farfensi,  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  552. 

12.  LEGALITER,  Fideliter,  Gali.  Loia- 
lement.  Legaliter  et  fideliter ,  in  Charta 
ann.  1311.  apud  Murator.  tom.  10.  col. 
370.  Legaliter  custodire,  in  Charta  ann. 
1355.  apud  Ludewig.  tom.  5.  pag.  453. 
Vide  Legalitas  2. 

~  Léaument,  in  Charta  Guil.  de  Vete- 
riponte  ann.  1289.  ex  Chartul.  S.  Joan. 
in  Valle. 

1  LEGALIUS.  Placitum  ann.  862.  inter 
Instrum.  novse  Hist.  Occit.  tom.  1.  col. 
114  :  Ego  exinde  scripturam  emptionis 
habeof  exactorem  nomine  Petrone,  qui 
ipsas  res  in  Legalios  autorisare  debet.  Id 
est  juxta  leges,  ut  ex  similibus  loquendi 
formulis  conjecto. 

®*  LEGAMÈN,  Legati  mandatum  vel 
negotium..  Ruodl.  fragm.  2.  vers.  22: 

En  regis  vestii  domini  nostri  vel  amici 

Dulcia  narravi  fidei  Legamina  piena, 

Quam  pie  tractavit,  merito  quos  perdere  quivit. 

^  LEGANUM.  [«  Leganum,  grumiaus.  » 
(Lex  Lat.  Gali.  Bibl.  Ebroic.  n.  23. 
XIII.  s.Jl 

1 1.  LEGARE,  prò  Ligare.  Leges  Rotha- 
ris  art.  377.  tom.  1.  Muratorii  part.  2. 
pag.  47  :  Si  eum  batiderit,  aut  Legaverit 
simili  modo  componat.  Habetur  in  MS. 
Et  si  battitus  fuerit,  aut  si  Ligatus,  simi- 
liter  componalur. 

12.  LEGARE,  Includere.  Lapidem  pre- 
ciosum...  auro  Legatum  vel  non  Legatum, 
in  Litteris  ann.  1391.  apud  Rymer.  tom. 
12.  pag.  460. 

1  LEGARI0L.  Charta  Philippi  Fr.  Re- 
gis ann.  1215.  apud  Labbaeum  Misceli. 
pag.  641  :  Prsedicti  etiam  homines  ad  fir- 
mandum  caslrum  adducunt  pallum  et 
Legariol,  et  debent  auxilium  ad  addu- 
cendum  ramentum  ad  faciendum  capitale 
adificium  domini  de  Nonancourt  rationa- 
bililer,  quando  opus  erit,  et  erunt  submo- 
niti. Legendum  Le  gariol  disti  ne  ti  s  voci- 
bus,  ut  le  articulus  sit,  et  Gariol  idem 
quod  supra  Garrolium,  Repagulum,  ut 
ibi  coniectatum. 

1  LECrARIUM,  Legumen.  Legarii  sexta- 
rium,  in  Charta  ann.  1070.  ex  magno 
Chartulario  S.  Victoris  Massil.  Varrò  de 
Re  Rust.  lib.  1  :  Serendum  viciam,  len- 
tem,  cicerculam,  ervilam,  cateraque,  qua 
alii  legumina,  alii,  ut  Gallicani  quidam, 
Lea  aria  appellant. 

LEGATARIO  Charta,  qui  bus  res  ac 
praedia  monasteriis  et  aliis  legantur,  ac 
donantur.  Fulcuinus  de  Gestis  Abbatum 
Lobiensium  cap.  4  :  Multa  Ecclesia  nos- 
tra praedia  collata  sunt,  quse  describeren- 
tur,  si  non  in  promptu  essent  donationes, 
et  Charta  Legatario. 

1  Legatario  Editiones,  Testamento 
mandata,  apud  Tertullianum  de  Spec- 
taculis  cap.  6.  . 

1.  LEGATARI  US,  Legatus,  missus,  irpe- 
<x6euT7Jc  ;  ita  Legatarium  reddit  apud 
Theophanem  auctor  Misceli».  Lex  Ri- 
puarìor.  tit.  65.  §  3  :  Si  quis  Legatarium 
Regis,  vel  ad  Regem,  seu  in  utilitatem 


Regis  pergentem  hospilio  suscipere  con- 
iempserit,  etc.  Gesta  Dagoberti  Regis 
Fr.  cap.  27  :  Dirigens  itaque  Dagobertus 
Sicharium  Legatarium  ad  Samonem,  etc. 
Fredegarius  cap.  45  :  Hi  duodecim  Duces, 
singulique  Legatarios  destinante  pacem 
et  patrocinium  Imperii  petentes.  Occurrit 
passim.  Vide  Epistolas  25.  26.  27.  30.  31. 
32.  33.  34.  35.  36.  37.  etc.  quae  habentur 
tom.  1.  Hist.  Frane.  Flodoardum  lib.  1. 
Hist.  Rem.  cap.  25.  Aimoinum  lib.  3. 
Hist.  Frane,  cap.  77.  etc.  [*®  Glossar, 
med.  Graecit.  col.  797.  in  AevàTo;.] 

Legatorius,  Walafrido  Strab.  in  Vita 
S.  Galli  Abbatis  cap.  3. 

2.  LEGATARIUS,  Executor  testamenti, 
in  1.  Testamento  Widradi  Abbatis  Fla- 
viniacensis  :  Perinluster  vir  Amalsindo 
qitem  in  hac  pagina  testamenti  nostri  Le- 
gatarium institui.  [Marculfus  lib.  2.  for- 
mula 17  :  Viros  illos,  quos  in  hac  pagina 
testamenti  nostri  Legatarios  institui- 
mus.  Similia  leguntur  apud  Lindenbro- 
gium  formula  72.  et  Baluzium  formula 
28.  tom.  2.  Capitul.  col.  571.]  [*>  Cui  ali- 
quid  legatum  est.] 

1  Legataria,  Exsecutrix  testamenti, 
apud  Ludewig.  tom.  1.  pag.  278  :  Nos 
Hardewiqis...  ejusdem  (Sinridi)  testamen- 
taria et  Legataria,  prout  ab  ipso  in  com- 
m'isso  recepimus,  seriam  bonam  volunta- 
tem  effettui  mancipamus. 

1  1.  LEGATI  A,  Legatio.  Vide  in  Le- 
gatus. 

*  2.  LEGATIA,  Pecuniae  qualitas,  doc- 
tis  Editori  bus  ;  malim  ab  Italico  Legac- 
ela, Vinculum,  ligamen":  modica  quippe 
pecunia  sic  in  ligaculis  asservari  a  pau- 
peribus  solet.  Mirac.  B.  Margar.  Favent. 
tom.  5.  Aug.  pag.  853.  col.  1  :  Cum  dieta 
soror  Margarita...  non  haberet  nisi  paucos 
denarios  prò  his  operibus  faciendist  in 
quibusdam  Legatiis  in  unica  sua  capsula 
colligatos,  etc. 

1  LEGATIO,  Munus,  donum,  Gali.  Pre- 
senta Gesta  Consulum  Andegav.  tom. 
10.  Spicil.  Acher.  pag.  414  :  Venite  ergo 
ad  donationis  confirmalionem,  ad  benedic- 
tionem  et  ad  nuptiarum  celebrationem 
domini  dominseque  vestra,  et  faci  te  Lega- 
tionem  eis  :  quod  et  factum  est.  [«#  i.  e. 
mittite  eis  legatos.  Vide  in  Legatus.] 

1  LEGATIVUM,  Legatorum  viaticum. 
Ulpianus  leg.  2.  Dig.  de  Legationibus 
(50,  7.)  :  His,  qui  non  gratuitam  legatio- 
nem  suscipiunt,  Legativum  ex  forma  res~ 
tituatur. 

1  1.  LEGAT0R,  Legatus  missus.  Litter» 
Johannis  XI.  PP.  in  Histor.  MS.  Monas- 
terii  S.  Cypriani  Pictav.  pag.  119  :  Frater 
noster  Frotherius  Episcopus  missis  Lega' 
toribus  suis  ad  nos,  etc.  Charta  ann.  990. 
ex  Archivo  Montis  S.  Michaelis  :  In  pro- 
batorie hujus  cartula  Mainardus  Prapo- 
situs  et  Heroardus  Decanus  fuerunt  Le- 
gatores  hujus  facti,  apud  Comitem  missi 
a  Mainar  do  Abbate. 

»  2.  LEGAT0R.  Meichelb.  Hist.  Fri- 
sing.  tom.  2.  part.  1.  pag.  13.  in.tradit. 
ann.  1234  :  Per  manum  Legatoris  qui 
vulgo  dicitur  Salman.  Vide  Salamannus. 

LEGATORIUM,  Ugutio  :  Pulpitum,  ana- 
logium,  legium,  lectrum,  Legalorium,  in 
quo  publice  legitur. 

11.  LEGATORIUS,  Missus.  Vide  Lega- 

tavius  1 

1  2.  LEGATORIUS,  Legatarius,  cui  ali- 
quid  testamento  legatur  et  donatur, 
Ga.\Ì.Legataire.  Testamentum  ann.  1317. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  154  :  Ad  re- 
quisitionem  dictorum  Legatoriorum  Joce- 
randi  et  Beatrisita  pradictas  clausulas 
institutionis  et  legatorum,  prout  in  pra- 
dicto  testamento  j acent,  in  hanc  formam 
publicam  redegi. 


LEG 


LEG 


LEG 


59 


jLEGATRIX,  Precatrix,  ou®  prò  alio 
intercedit.  Vita  S.  Agnetis  de  Monte- 
Po  li  tiano,  tom.  2.  Aprilis  pag.  803  :  Sed 
cum  illa  orar  et  et  eamdem  visionerà  Do- 
minus  vice  quadam  replicar 'et ,  nec  dieta 
Legatrix  hoc  intelligeret,  etc. 

ì  1.  LEGATUM.  Edictum  Philippi  Aug. 
Fr.  Regis  ann.  1219,  tom.  1.  Ordinat. 
Reg.  pag.  38  :  -SÌ  mulier  sine  herede  de- 
cesserit,  parentes  ipsius  mulieris  non  par- 
ticipabunt  cum  marito  suo,  ex  hiis  quse 
ipsa  et  maritU8  suus  simul  acquiesierunt, 
dum  ipsa  viver  et,  in  mobilibus,  nec  in 
tenementis,  ymo  quiete  remanebunt  ma- 
rito ipsius  mulieris,  salvis  ratio nabilìbus 
Legatis  ipsius  mulieris.  Parentibus  vero 
mulieris  accedet  id  quod  ipsa  secum  at- 
tulit  in  matrimonium,  salvo  Legato  suo, 
quod  ipsa  potuit  facere  per  jus.  CI.  Edi- 
tor, de  Lauriere  Lega  tu  m  hic  interpre- 
tatur  Res  in  usus  pios  testamento  reli- 
ctas,  observatque  id  olim  usu  receptum 
fuisse,  ut  nemo,  nisi  prius  expetito 
haeredum  consensu,  de  rebus  suis  dispo- 
neret,  quod  et  de  bonis  acquisitis  intel- 
ligendum  non  raro  volebant  hseredes. 
Ubi  vero  invaìuit  consuetudo,  ut  sacro- 
santo Viatico,  delictorum  absolutione 
atque  ecclesiastica  sepultura  privaren- 
tur  ii,  qui  nullam  bonorum  suorum 
partem  in  Ecclesiarum  pauperumve  fa- 
vorem  distribuerent,  usus  etiam  obti- 
nuit,  ut  de  bonis  prò  ratione  faculta- 
tum  suarum  disponere  cuique  liberum 
esset,  quod  deinceps  ad  quintam  usque 
partem  rerum  propriarum  licitum  fuit. 
Vide  Intestatio  et  Mortuarium. 

*  Hi  ne  nostris  Légat  et  Légater,  a 
verbo  legare.  Lit.  remiss.  ann.  1450.  in 
Reg.  184.  Chartoph.  reg.  eh.  78  :  Leguel 
fief  avo'U  esté  laissié  au  suppliant  à 
charge  de  pater  una  Légat  de  cent  livres 
et  autres  sommes  (aissiées  ou  Légatées  à 
pluseurs.  Oharta  ann.  1470.  ex  Òhartul. 
21.  Corb.  fol.  125.  v°  :  Laguelle  terre  icel- 
lui  Caradot  et  dame  Marie  de  Quinquem- 
pois  qui  fu  sa  femme  donnerent,  Lega- 
terent  environ  a  soixante  ans  à  laditte 
église  et  monastere  de  Gorbie,.,,  soubs  au- 
cunes  condì t io ns  et  charges  opposées  oudit 
Légat,  au  moyen  duquel  Legai,  etc. 

*  2.  LEGATUM,  Pars  decima?,  ut  vide- 
tur,  quanti  percipiebat  is,  qui  ligandis 
manipulis  vincula  ministrabat.  Oharta 
ann.  1263.  in  Ohartul.  eccl.  Lingon.  ex 
Ood.  reg.  5188.  fol.  146.  v°  :  Recognove- 
runt  se  quittasse  penitus...  Guidoni  epis- 
copo Lingonensi  et  e  jus  successoribus  epis- 
copis  Lingonensibus  tractum  et  Legatum, 
sive  aliud  jus  quod  dicebant  se  habere  in 
tertia  parte  decimai  de  Champigneyo. 
Vide  Tractus  3. 

*  LEGATURUS,  Italis  Legatura,  Liga- 
mentum,  zona,  cingulum.  Acta  Mss. 
notar.  Senens.  ad  ann.  1284.  ex  Cod.  reg. 
4725.  fol.  27.  v°  :  Si  dieta  uxor  mea  vellet 
ad  matrimonium  devenire,  habeat  supra 
dotes  suas  et  antìfatium,  lectum  suum 
fornitum  sicut  erit,  et  omnia  paramenta 
ad  sui  dorsus  et  Legaturos. 

LEGATUS,  Missus,  se u  qui  in  provi  n- 
cias  a  Principe  ad  exercenda  judicia 
mittebatur.  Annales  Frane.  Tilianiann. 
799  :  Legatos  regios,  qui  tunc  ad  justitias 
faciendas  apud  eos  commorabantur,  com- 
prehendunt.  Annales  a  Hi  Francor.  :  Sa- 
xones  occasione  nactà,  Legatos  Regis  qui 
ad  eos  ob  justitias  faciendas  missi  erant 
comprehensos  interficiunt.  Eginhardus 
ann.  814:  Ad  justitias  faciendas,  et  op- 
pressiones  popularium  relevandas,  Lega- 
tos in  omnes  regni  sui  fines  misit.  Fro- 
tharius  Tullensis  Epist.  25.  nomine 
Retti  Archiepiscopi  Trevirensis,  necnon 
et  Legati  Ludovici  serenissimi  Imperato- 


ris  :  Notum  sit  Ubi,  quia  terribile  impe- 
rium  ad  nos  pervenit  Domini  Imperatoris, 
ut  omnibus  notum  faceremus,  qui  in  nos- 
tra  legatione  manere  videntur,  quatenus 
universi  se  pr&parent,  etc.  Vide  Adonem 
in  Chron.  ann.  796.  815.  Ratpertum  de 
Oasib.  S.  Galli  cap.  5.  etOapitul.3.  ann. 
812.  cap.  8. 

Legatus,  prò  nuntio  privati  alicujus 
hominis. Occurrit  in  Iib.Rames. sect. 265. 

Legati  a  Latere,  seu  Apostolici,  a 
Romano  Pontificie  in  provincias  cum 
amplissima  auctoritate  delegati,  qu® 
ejusmodi  est,  ut  toto  legationis  tem- 
pore non  secus  ac  Pontifex  ipse,  hono^ 
rentur,  et  suprema  in  rebus  Ecclesiasti- 
cis  potestate  gaudeant,  et  ad  Apostoli- 
cam  sedeni  factas  appellationes  ipsi 
judicent,  ut  est  in  cap.  1.  extr.  de  officio 
Legati.  Gregorius  VII.  PP.  in  Epist. 
qua  Legati  munus  Amato  Episcopo  (Mo- 
ro nensi  impertit  :  Romana  Ecclesia  hanc 
consuetudinem  habuit  ab  ipsis  suas  fun- 
dationis  pnmordiis,  ut  ad  omnes  partes 
quas  Christiana^  religioni»  titillo  prasno- 
tantur,  suos  Legatos  mi  t  ter  et,  quatenus 
ea  quas  gubemator  et  rector  ejusdem  Ro~ 
manda  Ecclesia^  per  suam  prassentiam  ex- 
pedire  non  preevalet,  vice  sua  Legatis 
concessa,  monita  saluti* ,  ac  morum  hones- 
tatem  per  eos  cunctis  per  orbem  terrarum 
constitutis  Ecclesus  nuntiaret,  easque 
Apostolica  doctrina  in  omnibus  quse  sacrai 
Religioni  conveniunt,  diligenter  instrue- 
ret.  Vide  Ep.  1.  et  26.  Joannis  Vili.  PP. 
ex  iis  quas  Sirmondus  edidit,  prseterea 
Petrum  Morinum  lib.  1.  Exercitat.  cap. 
20.  et  Andream  Saussaium  in  Libello 
apologetico  cap.  2.  [Baluzium  in  Addi- 
tionibus  ad  librum  5.  Marcae  de  Con- 
cordia Sacerdotii  et  Imperii,]  et  supra 
Lateralis, 

Generatim  porro  a  latere  mitti  ac  de- 
legari  quivis  Legati  dicuntur,  qui  ex 
familia  mittentis  sunt.  Possidius  in 
Vita  S.  Augustini  cap.  13  :  Propter  quod 
perficiendum  etiam  a  suo  Latere...  ad 
Africam  judicem  miserat.  Concili  um 
Sardi  e.  can.  5  :  Et...  arò  tou  fòsou  rcXeupoO 
7tp£<r6uTepou<;  à7to<jT£iXot.  Gregorius  M.  lib. 
12  :  A  quo  cum  veneritis,  quem  a  Latere 
nostro  transmiserimus  eas  possit  acciperé. 
Monachus  Sangall.  lib.  2.  cap.  9  :  Tunc 
ex  Latere  Csesaris  directi  sunt,  qui  eos  ho- 
norifice  inlroducerent.  Epistola  Bonifa- 
cii  PP.  I.  in  Synodo  Rom.  sub  Bonifacio 
II.  edita  ab  Holstenio  :  Quas  (litteras)  a 
nobis  per  Severum  Apostolica^  Sedis  No- 
tarium...  e  nostro  Latere  destinatum  vi- 
deatis  esse  directas.  Concili  um  Carthag. 
VI.  cap.  13  :  Deprecatone  sua  mover it 
Episcopum  Romanum,  ut  e  Latere  suo 
Presbyterum  mittat.  [Episcopi  Africani 
in  Epistola  ad  Caelestinum  PP.  n.  4  : 
Nam  ut  aliqui  tanquam  a  tuse  Sanctitatis 
Latere  ^nittantur,  in  nulla  invenimus 
Patrum  synodo  constituium.  Ignorabant 
canonem  5.  Sardicensem,  quem  Romani 
Pontifices  Synodo  Nicense,  ubi  frustra 
quaerebatur  ab  Afris,  falso  tribuebant.] 
Concilium  Duciacense  I.  part.  5  :  Vel  si 
decreveritis  mittere  a  Latere  vestro  ha- 
bentes  auctoritatem  vestrarn,  qui  cum 
Episcopis  judicent,  etc.  Victor  III.  PP. 
lib.  1.  Di  al.  :  Optimos  ex  Latere  suo  vìros 
Capuam  mittere  placuit  Pandulpho  Prin- 
cipi. Silvester  Girai d.  in  Praefat.  ad  To- 
pogr.  Hiberniae  ad  Regem  Anglise  :  Pla- 
cuit Excellentias  vestras...  me  cum  dilecto 
filio  vestro  Joanne  in  Hibemiam  a  Latere 
vestro  transmittere.  Vide  Juretum  ad 
Epistolam  Ivonis  36. 

Legali  Apostolici  a  Latere  munus  Re- 
gibus etiam  indultum  a  summis  Ponti- 
ficibus  legimus.  Scribit  enim  Hovede- 


nus  ann.  1164.  Henrico  IL  Regi  summum 
Pontificem  concessisse  ;  ut  Legatus  esset 
totias  Angli  se.  :  quod  il  le  munus  certis 
de  causis  abnuit. 

Legati  Nati,  Archiepiscopi  vel  Epis- 
copi, qui  jure  Legatorum  Apostolicae 
Sedis  in  suis  diOBcesibus  ac  provinciis 
gaudent.  Bulla  Urbani  PP.  ann.  1378. 
de  Cantuariensi  Archiepiscopo  :  In  suis 
civitale  et  dioscesi  ac  provincia  Cantuarise, 
in  quibus  Apostolica^  Sedis  Legatus  Natus 
existit,  etc.  Eoque  jure  a  potestate  et  di- 
ttane Legatorum  ab  Apostolica  Sede  in 
Angliam  delegatorum  immunes  erant, 
ut  est  apud  Gervasium  Dorobernensem 
in  Actfs  Pontifìcum  Cantuar.  in  Wil- 
lelmo  pag.  1663. 

Legatus  Imperii,  Qui  alias  Vicarius. 
Exstat  Ottonis  Imp.  Diploma  ann.  1209. 
apud  Corium  in  Histor.  Mediol.  part.  2. 
quo  Wolphgero  Patriarchi  Aquileiensi 
legationem  totius  Italiae  committit,  ubi 
haec  habentur  :  Volentes  quod  ipse  vice 
et  loco  nostro  et  Imperii  Legati,  et  quid- 
quid  ipse  ibi  de  honore  nostro  et  Imperii 
tractaverit,  nos  per  omnia.sumus  habituri. 

Legatia,  Districtus  Legati,  intra 
quem  jurisdictionem  suam  exerceret, 
apud  Matth.  Paris  ann.  1217.  et  Bromp- 
tonum  ann.  1214. 

Legatio,  Munus  et  officium  Legati. 
Chronieon  Reichersperg.  ann.  936  :  Aga- 
pitus  PP.  dedit  Pallium  et  Legationem 
cum  privilegio  Gerahardo  Episcopo  Lau- 
riacensi.  Ann.  971  :  Rie  Renedictus  PP. 
Pilgrimo  Lauriacensi  Archiepiscopi  Pai- 
lium,  et  commisit  Legationem  cum  privi- 
legio. Alexander  PP.  successor  Evaristi, 
ad  Episcopos  :  Si  quis  autem  Legationem 
vestrarn  impedii,  non  unius,  sed  multorum 
profectum  aver  Ut.  [Suppositia  est  haec 
Alexandri  Epistola.]  Vide  Capital.  5. 
ann.  819.  cap.  1.  Concilium  Triburiense 
ann.  895.  cap.  9.  etc. 

1  Legatio  Libera,  Cum  Legatus  om- 
nimoda  auctoritate  ejus  a  quo  mittitur, 
gaudet,  in  Cod.  African.  cap.  93.  94. 
p»  Vide  Forcellinum.] 

Legatio,  Provincia  ubi  Missi  domi- 
nici legatio  obi  tur,  qua3  et  Missaticum 
dicitur  in  Capitili.  3.  ann.  812.  cap.  7. 
Capit.  ann.  828.  cap.  3.  4.  etc.  Charta 
Wiil.  Siciliae  Reg.  ann.  1156.  apud  Ba- 
ron.  :  In  Apulia  et  Cabria,  et  partibus 
illis  qu&  Apulias  sunt  a f fines,  Romana 
Ecclesia  libere  Legationes  habebit,  Illi 
tamen  qui  ad  hoc  a  Romana  Ecclesia 
fuerint  delegati  possessiones  Ecclesia  non 
devastent.  [*»  Legatio  apud  Widuk.  lib. 
2.  cap.  9.  et  Thietm.  lib.  2.  cap.  1.  vide- 
tur  esse  Munus  et  officium  missi  i.  e. 
comitis  limitum,  quem  legatum  dicit 
idem  Widuk.  lib.  1.  cap.  36.] 

Legatio,  Epistola  formata.  Concilium 
Rotomagense  ann.  1050.  cap.  9  :  Ut  Epi- 
scopus  alterius  dìoecesis  Clericum,  nisi  sub 
Legatione,  aut  probabilibus  signis  ordi- 
nare prassumat. 

*  LEGAULUS,  Lo  gatto,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 

*  LEGDUS,  prò  Laedus,  Gali,  le  Loir. 
Vita  S.  Arnulphi  tom.  6.  Sept.  pag.  97. 
col.  2  :  Sub  nomine  sanctae  et  individuai 
Trinitatis  per  Legdum  fluvium  Vindocini 
monasterium  est  constructum. 

*  LEGEANCEA,  Sacramentum  fidelita- 
tis,  quod  domino  suo  vassallus  praestat, 
idem  quod  Ligantia.  Vide  in  Ligius. 
Chron.  Angl.  Th.  Otterboume  edit. 
Hearn.  pag.  240  :  Qui  sub  conjuratìone 
eorum  prastendentes  se  non  proposuisse 
aliquid  agere  contra  Legeanceam  suam, 
vel  fidelitatem  regi  pr&stitam,  etc.  Vide 
infra  Leqia  3. 

1.   LEGENDA,    Legendàrius,     Liber 


58 


LEG 


LEG 


LEG 


1  Legales  Antiqui  Homines,  iEtate, 
fide  etprobitate  laudabiles,  quorum  auc- 
toritas  plurimum  valet.  Charta  ann. 
1181.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  col.  134  :  Sex  Legales  antiqui  homi- 
nes, jurati  dixerunt,  et  e.  Charta  ann.  12. 
Henrici  IV.  Regis  Angl.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  15:  Noveritis  nos 
inquisisse  tam  per  quamplurimas  cartas, 
quam  per  examinalionem  antiquorum 
proborum  et  Legalium  hominum,  etc. 

1  Legalis,  Legitimus,  juxta  leges. 
Legale  concannium ,  seu  concambiumt 
legitima  permutatio,  in  Chartulario  S. 
Sulpitii  Bit  urie.  fol.  14.  Legalis  h&res, 
Legalis  uxor,  in  Charta  ann.  1034.  ex 
Archi vo  S.  Victoria  Massil.  Legalis  mo- 
neta, Proba,  legi  consentanea,  fu  Charta 
ann.  1345.  apud  Madox  Formul.  Anglic. 
pag.  32.  Legalis  potestas.  Legitima,  in 
Litteris  ann.  1469.  apud  Ludewig.  tom. 
6.  gag.  77.  Legalis  ratio,  in  SchedisPrae- 
sidis  de  Mazaugues  ;  Legalis  vestitura, 
Legitima  missio  in  possessiònem,  in 
Coarta  ann.  1096.  apud  D.  Calmet.  tom. 
1.  Hist.  Lotharing.  col.  503. 

Legalis  Filius*  Legitimus,  in  Tabu- 
lano Prioratus  Paredi  f.  57:  Si  Filium 
Legalem  non  habuerit, 

f Legales  Miutes.  Vide  in  Miles, 

Legalis  Plaga,  Plaie  Lejau,  in  Con- 
suet  S.  Severi  tit.  18.  art.  1.  2.  Vide 
Plaga. 

1.  LEGALITAS,  Probitas,  ratione  cujus 
quisjuri  stare  potest,  idoneus  est,  ac 
Jegalis.  Hugo  Flaviniacensis  in  Chron. 
pag.  257  :  Legalis  e  diverso  respondenti- 
ous...  accusatorum  esse  probare  quod 
objecerint,  si  legi  timi  sunt,  vel  in  causa 
simonise,  ubi  nulla  requiritur  Legalitas, 
eo  quoque  qui  accusatur,  Romanam  Se- 
devi appellante,  etc.  Ordericus  iib.  11  : 
Legalitatis,  et  futures  derogationis  imme- 
more Lex  Friderici  I.  Imp.  apud  Conra- 
dum  Usperg.:  Universo  jure,  honore  et 
Leg alitate  privatus  habeatury  ita  ut  fe- 
rendo testimonio,  vel  ad  judicandum  de 
cantero  nequaquam  sit  admittentus.  Vide 
Waddingum  ann.  1347.  n.  7.  et  Mauri- 
tium  Episcop.  Catanensem  de  Transla- 
tione  S.  Agathae  virg.  num.  12. 

Legalitatem  Suam  Redimere  ,  in 
Legibus  Canuti  Regis  §  34.  dicitur  Judex 
qui  pravo  judicio  edito  exlex,  legalita- 
tem redi  mi  t,  seu  idoneitatem,  muleta 
definita  Regi  exsoluta.  Vide  Lagam  re- 
dimere 

1  2.  LEGALITAS,  Fidelitas,  fìdes,  pro- 
bitas. S.  Bernardus  Epist.  39.  ad  Theo- 
bald.  Comitem  Campaniae  ann.  1127  : 
Non  quidem  prò  ipsorum  jure  precor  ;  in 
tantum  quippe  de  vestra  justitia  et  Lega- 
lità te  confidens,  ut  nec  hosli  vestro  in 
vestra  curia  placitanti  de  suo  jure  timen- 
dum  esse  existimetn.  Votum  Jacobi  Regis 
Aragon.  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag. 
496  :  Promittimus  in  fide  de  nostra  Lega- 
litate,  quod  si  Deus,  etc,  Chartularium 
Cenoman.  fol.  154:  Proìnde  Legalitatem 
suam  in  manu  domini  sui  Gaufridi  De- 
cani Brittonis  sacundum  ordine*  suos  loco 
Abbatis  dedit,  ut  per  hoc  fiducialtter  daret 
intelligi,  se  nobis  hoc  pactum  semper 
legaliter  servaturum.  Ordinati o  Ludov. 
Reg.  Siciliaeann.  1359.  ex  MSS.  D.  Bru- 
net  f .  104  :  Propter  ipsorum  constantiam 
Legalitatis  et  fidei  merita.  Tabu].  B.  M. 
Piperacensis  :  Quod  nos  trae  Leg  alitati 
videbitur  faciendum.  Fidelis  et  maximse 
legalitatis  vir,  lib.  1.  Annal.  Genuens. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  279.  Adde 
tom,  8.  col.  272  :  Juraverunt  Legalitatem 
et  obedientiam,  in  Chronico  Estensi  apud 
eumdem  Murator.  tom.  15.  col.  464. 
Codex  Leg  una  Norman  n.  cap.  13.  apud 


Ludewig.  tom.  7.  pag.  177  :  Ligantiam 
autem  sive  Legalitatem  de  omnibus  homi- 
nibus  tocius  provinole  debet  habere;  id 
est,  fidelitatem  ei  de  ben  t  omnes.  Vide 
Fidelitas. 

1  3.  LEGALITAS,  Gradus  bonitasque 
monetae.  Charta  Galteri  Archiep.  Senon. 
ann.  1231  :  Govàes  in  civitate  Autissiodo- 
rensi  non  poterai  facere  cudi  monetam 
nisi  ad  pondus  et  Legalitatem  xvi.  soli" 
dorum  et  vili,  denariorum.  Vide  Lega  2. 

1 1.  LEGALITER,  Legitime,  juxta  leges, 
regulariter.  Legaliter  provocare.  Senatori 
lib.  4.  Epist.  37.  Nunquam  stat  Legaliter 
sine  appare,  in  Chronico  Farfensi,  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  552. 

12.  LEGALITER,  Fideliter,  Gali.  Loia- 
lement.  Legaliter  et  fideliter,  in  Charta 
ann.  1311.  apud  Murator.  tom.  10.  col. 
370.  Legaliter  custodire,  in  Charta  ann. 
1355.  apud  Ludewig.  tom.  5.  pag.  453. 
Vide  Legalitas  2. 

*  Léaument,  in  Charta  Guil.  de  Vete- 
riponte  ann.  1289.  ex  Chartul.  S.  Joan. 
in  Valle. 

1  LEGALIUS.  Placitum  ann.  862.  inter 
Instrum.  novae  Hist.  Occit.  tom.  1.  col. 
114  :  Ego  exinde  scripturam  emptionis 
habeo,  exactorem  nomine  Petrone,  qui 
ipsas  res  in  Legalios  autorisare  debet.  Id 
est  juxta  leges,  ut  ex  similibus  loquendi 
formulis  conjecto. 

00  LEGAMÈN,  Legati  mandatum  vel 
negotium.  Ruodl.  fragm.  2.  vers.  22: 

En  regis  vestri  domìni  nostri  vel  amici 

Dulcia  narravi  fidei  Legamina  piena, 

Quam  pie  tractavit,  merito  quos  perdere  quivit. 

3|c  LEGANUM.  [«  Leganum,  grumiaus.  » 
(Lex  Lat.  Gali.  Bibl.  Ebr'oic.  n.  23. 
XIII.  s.jl 

1 1.  LEGARE,  prò  Ligare.  Leges  Rotha- 
ris  art.  377.  tom.  1.  Muratorii  part.  2. 
pag.  47  :  Si  eum  batiderit,  aut  Legaverit 
simili  modo  componat.  Habetur  in  MS. 
Et  si  battilus  fuerit,  aut  si  Ligatus,  simi- 
liler  componatur. 

1 2.  LEGARE,  Includere.  Lapidem  pre- 
ciosum.,.  auro  Legatum  vel  non  Legatum, 
in  Litteris  ann.  1391.  apud  Rymer.  tom. 
12.  pag.  460. 

1LEGARI0L.  Charta  Philippi  Fr.  Re- 
gis ann.  1215.  apud  Labbaeum  Misceli, 
pag.  641  :  Pr&dicti  etiam  ìiomines  ad  fir- 
mandum  caslrum  adducunt  pallum  et 
Legariol,  et  debent  auxilium  ad  addu- 
cendum  ramentum  ad  faciendum  capitale 
asdificium  domini  de  Nonancourt  rationa- 
bilitert  quando  opus  erit,  et  erunt  submo- 
niti. Legendum  Le  gariol  disti  ne  ti  s  voci- 
bus,  ut  le  articulus  sit,  et  Gariol  idem 
quod  supra  Garrolium,  Repaguium,  ut 
ibi  conjectatum. 

1  LEGA  RI  UM,  Legumen.  Legarti  sexta- 
rium,  in  Charta  ann.  1070.  ex  magno 
Chartulario  S.  Victoris  Massil.  Varrò  de 
Re  Rust.  lib.  1  :  Serendum  viciam,  len- 
tem,  cicerculam,  ervilam,  caeteraque,  qua? 
alii  legumina,  olii,  ut  Gallicani  quidam, 
Lea  aria  appellante 

LEGATARIO  Charta,  quibus  res  ac 
praedia  monasteriis  et  aìiis  legantur,  ac 
donantur.  Fulcuinus  de  Gestis  Abbatum 
Lobiensium  cap.  4:  Multa  Ecclesise  nos- 
tra? praedia  collata  sunt,  quse  describeren- 
tur,  si  non  in  promptu  essent  donationes, 
et  Chartae  Legatario, 

\  Legatario  Editiones,  Testamento 
mandata?,  apud  Tertullianum  de  Spec- 
taculis  cap.  6.  , 

1.  LEGATARIUS,  Legatus,  missus,  rcpe- 
ff6eux>i<;  ;  ita  Legatarium  reddit  apud 
Theophanem  auctor  Miscellae.  Lex  ±tt- 
puarior.  tit.  65.  §  3  :  Si  quis  Legatarium 
Regis,  vel  ad  Regem,  seu  in  utilitatem 


1  Regis  pergentem  hospilio  suscipere  con- 
tempserit,  etc.  Gesta  Dago  berti  Regis 
Fr.  cap.  27  :  Dirigens  itaque  Dagobertus 
Sicharium  Legatarium  ad  Samonem,  etc, 
Fredegarius  cap.  45  :  Hi  duodecim  Duces, 
singulique  Legatarios  destinante  pacem 
et  patrocinium  Imperli  petentes.  Occurrit 
passim.  Vide  Epistolas  25.  26.  27.  30.  31. 
32.  33.  34.  35.  36.  37.  etc.  quse  habentur 
tom.  1.  Hist.  Frane.  Flodoardum  lib.  1. 
Hist.  Rem.  cap.  25.  Aimoinum  lib.  3. 
Hist.  Frane,  cap.  77.  etc.  [°*  Glossar, 
med.  Grsecit.  col.  797.  in  Aevà-ro;.] 

Legatorius,  Walafrido  S tra b.  in  Vita 
S.  Galli  Abbatis  cap.  3. 

2.  LEGATARIUS,  Executor  testamenti, 
in  1.  Testamento  Widradi  Abbatis  Fla- 
vi ni  acen  si  s  :  Perinluster  vir  Amalsindo 
quem  in  hac  pagina  testamenti  nostri  Le- 
gatarium institui.  [Marculfus  lib.  2.  for- 
mula 17  :  Viros  illos,  quos  in  hac  pagina 
testamenti  nostri  Legatarios  institui- 
mus.  Similia  leguntur  apud  Lindenbro- 
gium  formula  72.  et  Baluzium  formula 
28.  tom.  2.  Capitul.  col.  571.]  [**  Cui  ali- 
quid  legatum  est.] 

1  Legatari  a,  Exsecutrix  testamenti, 
apud  Ludewig.  tom.  1.  pag.  278;  Nos 
Hardewigis...  ejusdem  (Sinridi)  testamen- 
taria et  Leg at aria,  prout  ab  ipso  in  com- 
m'isso  recepimus,  seriam  bonam  volunta- 
lem  effectui  mancipamus, 

1 1.  LEGATIA,  Legatio.  Vide  in  Le- 
gatus. 

»2.  LEGATIA,  Pecuniae  quali tas,  doc- 
tis  Editoribus  ;  malim  ab  Italico  Legac- 
cia,  Vinculum,  ligamen':  modica  quippe 
pecunia  sic  in  ligaculis  asservari  a  pau- 
peribus  sol  et.  Mirac.  B.  Margar.  Favent. 
tom.  5.  Aug.  pag.  853.  col.  1  :  Cum  dieta 
soror  Margarita..,  non  haberet  nisi  paucos 
denarios  prò  his  operibus  faciendis,  in 
quibusdam  Legatiis  in  unica  sua  capsula 
collìgatos.  etc, 

1  LEGATIO,  Munus,  donum,  Gali.  Pre- 
seni,  Gesta  Consulum  Andegav.  tom. 
10.  Spicil.  Acher.  pag.  414  :  Venite  ergo 
ad  donationis  confirmationem,  ad  benedlc-. 
tionem  et  ad  nuptiarum  celebrationem 
domini  dominseque  vestr&,  et  facite  Lega- 
tionem  eis  :  quod  et  factum  est.  [°*  i.  e. 
mittite  eis  Jegatos.  Vide  in  Legatus.] 

1  LEGATIVDM,  Legatorum  viaticum. 
Ulpianus  leg.  2.  Dig.  de  Legationibus 
(50,  7.)  :  His,  qui  non  gratuitam  legatio- 
nem  suscipiunt,  Legativum  ex  forma  res- 
tituatur. 

1 1.  LEGAT0R,  Legatus  missus.  Litterae 
Johannis  XI.  PP.  in  Histor.  MS.  Monas- 
teri S.  Cypriani  Pictav.  pag.  119  :  Frater 
noster  Frotherius  Episcopus  missis  Lecfa- 
toribus  suis  ad  nos,  etc,  Charta  ann.  990. 
ex  Archivo  Montis  S.  Michaelis  :  In  prò- 
batione  hujus  cartulae  Mainardus  Prsepo- 
situs  et  Heroardus  Decanus  fuerunt  Le- 
gatores  hujus  facti,  apud  Comitem  missi 
a  Mainar  do  Abbate, 

»  2.  LEGAT0R.  Meichelb.  Hist.  Fri- 
sing.  tom.  2.  part.  1.  pag.  13.  in.tradit. 
ann.  1234  :  Per  manum  Legatoris  qui 
vulgo  dicitur  Salman,  Vide  Salamannus, 

LEGAT0RIUM,  Ugutio  :  Pulpitum,  ana- 
logium,  legium,  lectrum,  Legatorium,  in 
quo  publice  legitur, 

11.  LEGATORIUS,  Missus.  Vide  Lega- 

tarius  ~l 

1  2.  LEGATORIUS,  Legatarius,  cui  ali- 
quid  testamento  legatur  et  donatur, 
Gali.  Legataire.  Testamentum  ann.  1317. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  154:  Ad  re- 
quisitionem  dictorum  Legatoriorum  Joce- 
randi  et  Beatri$it&  pr&dictas  clausulas 
institulionis  et  legatorum,  prout  in  prae- 
dicto  testamento  jacent,  in  hanc  formam 
publicam  redegi. 


LEG 


LEG 


LEG 


59 


T  LEGATRIX,  Precatrix,  quae  prò  alio  | 
iniercedit.  Vita  S.  Agnetis  de  Monte- 
Politiano,  tom.  2.  Aprilis  pag.  803  :  Sed 
cum  illa  oraret  et  eamdem  visionem  Do- 
minus  vice  quaderni  replicarci,  nec  dieta 
Legatrix  hoc  intelligeret,  etc. 

1 1.  LEGATUM.  Edictum  Philippi  Aug. 
Fr.  Regis  ann.  1219.  tom.  1.  Ordinai. 
Reg.  pag.  38  :  Si  mulier  sine  herede  de- 
cessero, parentes  ipsius  mulieris  non  par- 
ticipabunt  cum  marito  suo,  ex  hiis  quae 
ipsa  et  maritus  suus  simul  acquiesierunt, 
dum  ipsa  viver  et,  in  mobilibus,  nec  in 
tenementis,  ymo  quiete  remanebunt  ma- 
rito ipsius  mulieris,  salvis  rationabilibus 
Legatis  ipsius  mulieris.  Parentibus  vero 
mulieris  accedet  id  quod  ipsa  secum  at- 
tuiti in  matrimonium,  salvo  Legato  suo, 
quod  ipsa  potuti  facere  per  jus.  CI.  Edi- 
tor, de  Lauriere  Legatura  hic  interpre- 
tatur  Res  in  usus  pios  testamento  reli- 
ctas,  observatque  id  olim  usu  receptum 
fuisse,  ut  nemo,  nisi  prius  expetito 
haeredum  consensu,  de  rebus  suis  dispo- 
neret,  quod  et  de  bonis  acquisitis  intel- 
ligendum  non  raro  volebant  haeredes. 
Ubi  vero  invai uit  consuetudo,  ut  sacro- 
sancto  Viatico,  delictorum  absolutione 
atque  ecclesiastica  sepultura  privaren- 
tur  ii,  qui  nullam  honorum  suorum 
partem  in  Ecclesiarum  pauperumve  fa- 
vorem  distri bu ere nt,  usus  etiam  obti- 
nuit,  ut  de  bonis  prò  ratione  faculta- 
tum  suarum  disponere  cuique  liberum 
esset,  quod  deinceps  ad  quinta m  usque 
partem  rerum  propriarum  licitum  fuit. 
Vide  Intestatio  et  Mortuarium. 

*  Hi  ne  nostris  Légat  et  Légater,  a 
verbo  legare.  Lit.  remiss.  ann.  1450.  in 
Reg.  184.  Chartoph.  reg.  eh.  78  :  Lequel 
fief  avoit  estè  laissié  au  suppliant  à 
ckarge  de  paier  ung  Légat  de  cent  livres 
et  autres  sommes  laissiées  ou  Légatées  à 
pluseurs.  Charta  ann.  1470.  ex  Chartul. 
31.  Corb.  fol.  125.  v°  :  Laquelle  terre  icel- 
lui  Caradot  et  dame  Marie  de  Quinquem- 
pois  qui  fu  sa  femme  donnerentt  Lega- 
terent  environ  a  soixante  ans  à  laditte 
église  et  monastere  de  Corbie,...  soubs  au- 
cunes  condì tio ns  et  charges  opposées  oudit 
Légat,  au  moyen  duquel  Légat,  etc. 

*  2.  LEGATUM,  Pars  decimae,  ut  vide- 
tur,  q natii  percipiebat  is,  qui  ligandis 
manipulìs  vincula  ministrabat.  Charta 
ann.  1263.  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex 
Cod.  reg.  5188.  fol.  146.  v°  :  Recognove- 
runt  se  q  uit  tasse  penitus...  Guidoni  epis- 
copo Lingonensi  et  ejus  successoribus  epis- 
copis  Lingonensibus  tractum  et  Legatum, 
sive  aliud  jus  quod  dicebant  se  habere  in 
tertia  parte  decimae  de  Champigneyo, 
Vide  Tractus  3. 

*  LEGATURUS,  Italis  Legatura,  Liga- 
mentum,  zona,  cingulum.  Acta  Mss. 
notar.  Sénens.  ad  ann.  1284.  ex  Cod.  reg. 
4725.  fol.  27.  v°  :  Si  dieta  uxor  mea  vellet 
ad  matrimonium  devenire,  habeat  supra 
dotes  suas  et  antifatium,  lectum  suum 
forni tum  sicut  eritt  et  omnia  paramenta 
ad  sui  dorsus  et  Legaturos. 

LEGATUS,  Missus,  seu  qui  in  provin- 
cias  a  Principe  ad  exercenda  judicia 
mittebatur.  Annales  Frane.  Tilianiann. 
799  :  Legatos  regios,  qui  tunc  ad  justitias 
faciendas  apud  eos  commorabantur,  com- 
prehendunt.  Annales  alii  Francor.  :  Sa- 
xones  occasione  nacta,t  Legatos  Regis  qui 
ad  eos  ob  justitias  faciendas  missi  erant 
comprehensos  interfìciunt.  E  gin  hard  us 
ann.  814:  Ad  justitias  faciendas,  et  op- 
pressiones  popularium  relevandas,  Lega- 
tos in  omnes  regni  sui  fines  misti.  Fro- 
tharius  Tqllensis  Epist.  25.  nomine 
Retti  ArcIHepiscopi  Trevirensis,  necnon 
et  Legati  Ludovici  serenissimi  Imperato- 


ris  :  Notum  sit  Ubi,  quia  terribile  impe- 
rium  ad  nos  pervenit  Domini  Imperatoris, 
ut  omnibus  notum  faceremus,  qui  in  nos- 
tra legatione  manere  videntur,  quatenus 
universi  se  praeparent,  etc.  Vide  Adonem 
in  Chron.  ann.  796.  815.  Ratpertum  de 
Casib.  S.  Galli  cap.  5.  etCapitul.3.  ann. 
812.  cap.  8. 

Legatus,  prò  nuntio  privati  alicujus 
hominis.  Occurrit  i n  lib. Rames. sect.  265. 

Legati  a  Latere,  seu  Apostolici,  a 
Romano  Pontiflce  in  provincias  cum 
amplissima  aucto ritate  delegati,  qu» 
ejusmodi  est,  ut  toto  legationis  tem- 
pore non  secus  ac  Pontifex  ipse,  nono-, 
rentur,  et  suprema  in  rebus  Ecclesiasti- 
cis  potestate  gaudeant,  et  ad  Apostoli- 
cam  sedem  factas  appellationes  ipsi 
judicent,  ut  est  in  cap.  1.  extr.  de  officio 
Legati.  Gregorius  VII.  PP.  in  Epist. 
qua  Legati  munus  Amato  Episcopo  Olo- 
ronensi  impertit  :  Romana  Ecclesia  hanc 
consuetudinem  habuit  ab  ipsis  suae  fun- 
dationis  primordiis,  ut  ad  omnes  partes 
quae,  Chnstianae  religioni»  titulo  praeno- 
tantur,  suos  Legatos  mìtteret,  quatenus 
ea  quae  gubernator  et  rector  ejusdem  Ro- 
mange  Ècclesiae  per  suam  praesentiam  ex- 
pedire  non  praevalet,  vice  sua  Legatis 
concessa,  monita  saluti  a,  ac  morum  hones- 
tatem  per  eos  cunctis  per  orbem  terrarum 
constitutis  Ecclesits  nuntiaret,  easque 
Apostolica  doctrina  in  omnibus  quae  sacrae 
Religioni  conveniunt,  diligenler  instrue- 
ret.  Vide  Ep.  1.  et  26.  Joannis  Vili.  PP. 
ex  iis  quas  Sirmondus  edidit,  praeterea 
Petrum  Morinum  lib.  1.  Exercitat.  cap. 
20.  et  Andream  Saussaium  in  Libello 
apologetico  cap.  2.  [Baluzium  in  Addi- 
tionibus  ad  librum  5.  Marcse  de  Con- 
cordia Sacerdotii  et  Imperii,]  et  supra 
Lateralis. 

Generatim  porro  a  latere  mitti  ac  de- 
legari  quivis  Legati  dìcuntur,  qui  ex 
familia  mittentis  sunt.  Possidius  in 
Vita  S.  Augusti  ni  cap.  13  :  Propter  quod 
perficiendum  etiam  a  suo  Latere...  ad 
Africam  judicem  miserat.  Concili um 
Sardic.  can.  5  :  El...  aitò  toO  cSiou  irXevpoO 
TcpsffSvcépouc  arco  are  ftot.  Gregorius  M.  lib. 
12  :  A  quo  cum  veneritis,  quem  a  Latere 
nostro  transmiserimus  eas  possit  acciperé. 
Monachus  Sangall.  lib.  2.  cap.  9  :  Tunc 
ex  Latere  Caesaris  directi  sunt,  qui  eos  ho- 
norifice  introducerent.  Epistola  Bonifa- 
cii  PP.  I.  in  Synodo  Rom.  sub  Bonifacio 
II.  edita  ab  Holstenio  :  Quas  (litteras)  a 
nobis  per  Severum  Apostolicae  Sedis  No- 
tarium...  e  nostro  Latere  destinatum  vi- 
deaiis  esse  directas.  Concili  um  Carthag. 
VI.  cap.  13:  Deprecatone  sua  moverti 
Episcopum  Romanum,  ut  e  Latere  suo 
Presbyterum  mittat.  [Episcopi  Africani 
in  Epistola  ad  Caeìestinum  PP.  n.  4  : 
Nam  ut  aliquì  tanquam  a  tuae  Sanctitatis 
Latere  mittantur,  in  nulla  invenimus 
Patrum  synodo  constitutum.  Ignorabant 
canonem  5.  Sardicensem,  quem  Romani 
Pontifices  Synodo  Nicenae,  ubi  frustra 
quserebatur  ab  Afris,  falso  tribuebant.l 
Concilium  Duciacense  I.  part.  5  :  Vel  si 
decreveritis  mittere  a  Latere  vestro  ha- 
bentes  auctoritatem  vestramt  qui  cum 
Episcopis  judicent,  etc.  Victor  III.  PP. 
lib.  1.  Dial.  :  Optimos  ex  Latere  suo  viros 
Capuam  mittere  placuit  Pandulpho  Prin- 
cipi. Silvester  Girai d.  in  Praefat.  ad  To- 
pogr.  Hiberniae  ad  Regem  Angliae  :  Pia- 
cuti  Excéllentiae  veslrae...  me  cum  dilecto 
filio  vestro  Joanne  in  Hiberniam  a  Latere 
vestro  transmittere.  Vide  Juretum  ad 
Epistolam  Ivonis  36. 

Legati  Apostolici  a  Latere  munus  Re- 
gibus etiam  indultum  a  summis  Ponti- 
ficibus  legimus.  Scribit  enim  Hovede- 


nus  ann.  1164.  Henrico  II.  Regi  summum 
Pontiflcem  concessisse  ;  ut  Legatus  esset 
totius  Angliae  :  quod  il  le  munus  certis 
de  causis  abnuit. 

Legati  Nati,  Archiepiscopi  vel  Epis- 
copi, qui  jure  Legatorum  Apostolicae 
Sedis  in  suis  dioecesibus  ac  provinciis 
gaudent.  Bulla  Urbani  PP.  ann.  1378. 
de  Cantuariensi  Archiepiscopo  :  In  suis 
civitate  et  dioecesi  ac  provincia  Cantuariaet 
in  quibus  Apostolicae  Sedis  Legatus  Natus 
existit,  etc.  Eoque  jure  a  potestate  et  di- 
ttane Legatorum  ab  Apostolica  Sede  in 
Angliam  delegatorum  immunes  erant, 
ut  est  apud  Gervasium  Dorobernensem 
in  Actis  Pontifìcum  Cantuar.  in  Wil- 
lelmo  pag.  1663. 

Lega.tu8  Imperii,  Qui  alias  Vicarius. 
Exstat  Ottonis  Imp.  Diploma  ann.  1209. 
apud  Corium  in  Histor.  Mediol.  part.  2. 
quo  Wolphgero  Patriarchae  Aquileiensi 
legationem  totius  Italiae  committit,  ubi 
hsec  habentur  :  Volentes  quod  ipse  vice 
et  loco  nostro  et  Imperii  Legati,  et  quid- 
quid  ipse  ibi  de  honore  nostro  et  Imperli 
tractaverit,  nos  per  omnia  sumus  habituri. 

Lega/tia,  Districtus  Legati,  intra 
quem  jurisdictionem  suam  exerceret, 
apud  Matth.  Paris  ann.  1217.  et  Bromp- 
tonum  ann.  1214. 

Legatio,  Munus  et  of  fi  cium  Legati. 
Chronicon  Reichersperg.  ann.  936  :  Aga- 
pitus  PP.  dedit  Pallium  et  Legationem 
cum  privilegio  Gerahardo  Episcopo  Lau- 
riacensi.  Ann.  971  :  Rie  Benedictus  PP. 
Pilgrimo  Lauriacensi  Archiepiscopi  Pal- 
lium, et  commisti  Legationem  cum  privi- 
legio. Alexander  PP.  successor  Evaristi, 
ad  Episcopos  :  Si  quis  autem  Legationem 
vestram  impedii,  non  unius,  sed  tnultorum 
profectum  avertit.  [Supposi Ma  est  hsec 
Alexandri  Epistola.]  Vide  Capital.  5. 
ann.  819.  cap.  1.  Concilium  Triburiense 
ann.  895.  cap.  9.  etc. 

1  Legatio  Libera,  Cum  Legatus  om- 
nimoda  auctoritate  ejus  a  quo  mittitur, 
gaudet,  in  Cod.  African.  cap.  93.  94. 
[**  Vide  Forcellinum.] 

Legatio,  Provincia  ubi  Missi  domi- 
nici legatio  obitur,  quae  et  Missaticum 
dicitur  in  Capital.  3.  ann.  812.  cap.  7. 
Capit.  ann.  828.  cap.  3.  4.  etc.  Charta 
Will.  Siciliae  Reg.  ann.  1156.  apud  Ba- 
ron.  :  In  Apulia  et  Cabria,  et  partibus 
illis  quae  Apuliae  sunt  a f fines,  Romana 
Ecclesia  libere  Legationes  habebit.  UH 
tamen  qui  ad  hoc  a  Romana  Ecclesia 
fuerint  delegati  possessiones  Ècclesiae  non 
devastent.  [«*  Legatio  apud  Widuk.  lib. 
2.  cap.  9.  et  Thietm.  lib.  2.  cap;  1.  vide- 
tur  esse  Munus  et  officium  missi  i.  e. 
co  mi  ti  s  limitum,  quem  legatum  dicit 
idem  Widuk.  lib.  1.  cap.  36.] 

Legatio,  Epistola  formata.  Concilium 
Rotomagense  ann.  1050.  cap.  9  :  Ut  Epi- 
scopus  alterius  dioecesis  Clericum,  nisi  sub 
Legatione,  aut  probabìlibus  signis  ordi- 
nare prsesumat. 

*  IiEGAULUS,  Lo  gatto,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 

#IiEGDUS,  prò  Laedus,  Gali,  le  Loir. 
Vita  S.  Arnulphi  tom.  6.  Sept.  pag.  97. 
col.  2  :  Sub  nomine  sanctae  et  individuae 
Trinitatis  per  Legdum  (luvium  Vindocini 
monasterium  est  constructum. 

*  LEGEANCEA,  Sacramentum  fldelita- 
tis,  quod  domino  suo  vassallus  praestat, 
idem  quod  Ligantia.  Vide  in  Ligius. 
Chron.  Angi.  Th.  Otterbourne  edit. 
Hearn.  pag.  240  :  Qui  sub  conjuratione 
eorum  praetendentes  se  non  proposùisse 
aliquid  agere  con  tra  Legeanceam  suam, 
vel  fidelitatem  regi  pr&stitam,  etc.  Vide* 
infra  Legia  3. 

1.   LEGENDA,     Legendarius,     Liber 


60 


LEG 


LEG 


LEG 


acta  Sanctorum  per  anni  totius  circu- 
lum  digesta  continens,  sic  dictus,  quia 
certis  die  bus  legenda  in  Ecclesia  et  in 
sacris  synaxibus  design aban tur  a  mo- 
deratore Onori  :  unde  a  Graecis  auvaSapsa 
appellantur.  Beletus  cap.  60.  et  ex  eo 
Durandus  lib.  6.  Rat.  e.  1,  n.  29  :  Legen- 
darius  vocatur  liber  Me,  ubi  agitur  de 
vita  et  &bitu  Confessorum,  qui  legitur  in 
eorum  festis,  Mar ty rum  autem  in  Passio- 
nare. Leggenda,  Joanni  Villaneo  lib. 

4.  cap.  16.  Braulio  Csesaraugustanus 
in  Vita  S.  ^Emiliani  in  Epistola  ad  Fro- 
minianum  :  Libellum  de  ejus  Sancii  vita 
conscripsi,  ut  possit  in  Misse  ejus  cele- 
britate  quantocius  Legi.  Joannes  Neapo- 
litanae  Écclesiae  Cimeliarcha  in  praefat. 
ad  Vitam  S.  Joannis  Episcopi  Neapoli- 
tani  :  Et  cum  vita  ejus,  et  quali  ter  fuerit 
ad  Eplscopum  assumptus  et  in  eo  lauda- 
Uliter  conversatus,  in  Chronica  haberetur 
antiqua:  nec  tamen  Legenda,  que  ad 
honorem  ejus  in  festivi  tate  sua  legeretur, 
scripta  aliquatenus  apparerei,  etc.  Utun- 
tur  Philippus  Eystetensis  in  Vita  S. 
Wilibaldi  cap.  20.  28.  Rainerus  contra 
Waldenses  cap.  5.  et  alii. 

*  Nostris  Légendier.  Lit.  remiss.  ann. 
1449.  in  Reg.  179.  Ohartoph.  reg.  eh.  304  : 
Icellui  Balins  disoit  publiquement....  quHl 
avoit  oste  ung  calice  dfargent  de  Véglise 
de  Don  front,  ...et  si  osteroit  le  Légendier, ... 
afin  que  le  cure  ne  chantast  plus,  ne  deist 
ses  heures 

*  2.  LEGENDA,  Alia  notione,  quse  ex- 
plicatur  in  Testam.  Audoyni  card.  Os- 
tiens.  ann.  1363.  ex  Cod.  Reg.  4223.  fol. 
138.  v°  :  Itera  lego  conventui  monialium 

5.  Laurentii  infra  civitatem  Avenionen- 
sem  turrim  et  cavam  meas  quas  feci  edi- 
ficari,...  sub  illa  conditione,...  ut  diete 
moniales...  faciant  unum  anniversarium 
prò  me  et  anima  mea,  cum  Legenda  seu 
matutinis  mortuorum  in  vigilia  diei  obi- 
tus  mei  solemniter. 

*  LEGERARE,  f.  prò  Legatale,  Legatum 
mittere.  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692  :  Legerare,  envoier. 

11.  LEGERE,  Docere,  profiteri,  Gali. 
Enseigner,  Prof  esser.  Beda  in  Epistola 
ad  Egbertum  :  Memini  me  hesterno  di- 
xisse  anno,  cum  tecum  aliquot  diebus  Le- 
gendì  gratta  in  monasteriotuo  demorarert 
etc.  Bulla  Gregorii  X.  PP.  ann.  1272.  prò 
Cistercensi  bus  Collegii  S.  Bernardi 
apud  Lobinell.  tom.  3.  Histor.  Paris, 
pag.  161  :  In  predicando  publice,  si  fue- 
ritis  requisiti,  et  Legendo  ordinarie  in 
Theologia...  omnimoda  utamini  liberiate. 
Litterae  Humberti  II.  Dalphin.  ann. 
1345.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  520. 
col.  2  :  Item,  in  Consilio  nostro  u-ratiano- 
goli  residente  esse  volumus  Consiliarios 
infra  scriptos,  videlicet  D.  Guillelmum 
de  Marno  Legum  Doctorem  Cancellarium 
dicti  Consilii,  Legentemque  in  studio,  etc. 
Jacobus  Gelu  Archiep.  Turon.  in  Vita 
sua,  tom.  8.  Anecd.  Marte n.  col.  1947  : 
Martii  29.  ann,  Dom.  1402.  incapi  Legete 
ordinarium  Parisiis  in  f acuì  tate  Decreto- 
rum.  Vide  supra  Lector  3.  [**  Consul. 
Savin.  Histor.  Jur.  Roman,  med.  temp. 
tom.  3.  cap.  23.  §  198.  et  cap.  25.  §  221. 
not.  e.] 

*  2.  LEGERE,  prò  Colligere,  sacco  con- 
dere,  in  Comput.  ann.  1488.  inter  Pro- 
bat.  tom.  4.  Hist.  Nem.  pag.  47.  col.  1  : 
Item  pariter  solverunt  Johanni  du  Vray, 
seu  Jacobo  Sobeyrani  prò  viginti  quatuor 
sacis,  emtis  prò  Legendo  bladum  diete 
caritalis  et  apportando  ad  molendinum 
prò  molendo. 

*  3.  LEGERE ,  idem  quod  supra  Le- 
genda  1.  Cerem.  vet.  Ms.  eccl.  Carnot.  : 
Sexto  Calendas  Martii  ad  matutinas  lec~ 


tio  sedata  de  ilio  Legete,  quod  ita  incipit  : 
Post,  etc.  Ibidem  ;  Legitur  abreviatum 
Legere,  etc.  Rursum  infra  :  Festum  trium 
leciionum  de  proprio  Legere. 

LEGERGILDUM,  Muleta  irrogata  ei 
qui  fugitivum  servum  excipit,  et  cubile, 
quod  Saxones  Leger-bedd  vocant, 
praebet.  Leges  Henri  ci  I.  cap.  11  :  Si 
quis  Dei  fugitivum  habeat  injuste,  red- 
dat  ei  ad  rectum,  et  persolvat  ei  cujus 
erit,  et  Regi  emende t  secundum  Leger- 
gildum.  Somnerus  perperam  scriptum 
p  u  t a t ,  prò  Wereg ildum .  [**  Ita  h  a  b  et 
Thorpius.l 

LEGERWITA.  Vide  Lairwita.      . 

LEGESPEND ,  apud  Manwodum  et 
Cowellum,  prò  Lespegend.  Vide  in  hac 
voce. 

1  LEGEUS,  prò  Ligius,  de  quo  infra, 
apud  Rymerum  tora.  8.  pag.  236. 

1  LEGI  HOMINES,  prò  Legis  homines, 
hoc  est,  Legis  Judaicae  sectatores,  per- 
peram legitur,  tom.  4.  Anecd.  Marten. 
col.  1142.  ut  satis  patet  ex  dictis  in  voce 
Cagoti. 

1.  LEGI  A,  Parva  na  vi*,  Joan.  de  Janua, 
nostris  Alege.  In  GÌ.  Lat.  Gali.  :  Legia, 
Nef,  ou  le  gras  de  Voreille.  At  posterior 
significati  o  voci  Legula,  con  ve  ni  t.  Ebrar- 
dus  in  Grecismo  cap.  10  : 

Ossis  carlilago,  sed  Legia  dicitur  auris  ; 
Cartilago  tamen  amborum  dicitur  esse. 

Aurium  Legulas  dixit  vetus  Scriptor. 
[Adde  Sidonium  lib.  1.  Epìst.  2.] 

*  Glossar.  Lat.  Ita].  Ms.  Legia,  la  nave 
de  passare.  Altera  notione,  in  Glossar. 
Prov.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Legia,  te- 
neritas  aurium. 

2.  LEGIA.  apud  Gosselinum  in  Vita 
S.  Wereburgae  n.  12.  idem  est  quod 
Leuca. 

<*  3.  LEGIA,  Sacramentum  fidelitatis, 
quo  vassallus  domino  suo  obnoxius  est, 
idem  quod  supra  Xegeancea.  Charta  ann. 
1226.  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex  Cod. 
reg.  5188.  fol.  221.  r°  :  Regnierus  miles... 
recognovit  se  accepisse  a  domino  Hugone 
Ling onerisi  episcopo  in  feodum  et  casa- 
mentum  ligium  quicquid  habet  in  villa 
Choigne,...  salva  Legia  domini  S.  Clari- 
montis  et  dom.  R.  Nogenti  et  dom.  S.  Cas- 
trivillani.  Vide  in  Ligius. 

*  4.  LEGIA.  [Lembus.  Dief.] 
?je  5.  LEGIA.  f«  Legia,  tendre  cu  ir  d'o- 

reille,  dur  et  mol.  »  (Gloss.  Lat.  Gal. 
Bibl.  Insuì.  E.  36,  xv«  s.)l 

1  LEGIAMENTUM,  Legiatio.  Vide  Li- 
gius. 

1  LEG  IBI  LE,  evavayvaxrróv,  in  Glossis 
Lat.  Graecis. 

1  LEGIBILIS  Dies,  Quo  habentur  scho- 
lae.  Rob.  Goulet  in  Compendio  jurium  et 
consuetud.  Universitatis  Paris,  fol.  4. 
v°.  :  Electio  autem  Rectoris  fit  quater  in 
anno  in  dieta  Ecclesia  S.  Juliani,  scilicet 
ultima  die  Legibili  ante  festum  Natività- 
tis  Domini.  Alia  electio  fit  ultima  die  Le- 
gibili, etc.  Pluries  occurrit  ibi,  ut  et  apud 
Lobinellum  tom.  3.  Hist.  Paris,  in  Glos- 
sario. Vide  Legere. 

1  LEGIBILITER,  Ita  ut  legi  possit. 
Scheda  Legibiliter  descripta,  in  Actis  SS. 
Junii  tom.  1.  pag.  266. 

jLEGIGREPA,  Rabula,  qui  crepat  leges. 
Varrò  Atacimus  apud  Fulgentium  : 

Legicrepae  tradunl,  lalrant  fora,  classica  turbant. 

Supplem.  Antiquarii  :  Legiscrepa,  vojiofit- 
<pag,  Legisperitus.  Hinc  emendandus  Pa- 
pias  editus,  qui  legit  Legiorecar,  Legis- 
consultor;  et  MS.  ubi,  Legiprecar. 

LEGIDES.  Pactum  MS.  inter  CJericos 
Écclesiae  Lugdunensis,  et  Guigonem 
Comitem  Forensem  ann.  1167  :  Legides 


fori  et  feriarum  communes,  et  clamor es 
atque  tanni  communes ,  exceptis  Cle- 
ricis  et  familiis  eorum  domesticis.  Forte 
prò  Leidas,  seu  praestationes.  Vide  in 
Leudis. 

*  LEGIETAS,  ut  Legia  3.  Charta  Rener. 
dom.  Nogenti  ann.  1206.  ex  Bibl.  reg.  : 
Accepi  de  episcopo  Lingonensi  in  feodo  et 
in  casamento  in  perpetuum  quicquid  ha- 
beo  vel  habere  poterò...  Super  hoc  feci  Le' 
gietatem  episcopo  Lingonensi,  salva  tamen 
Legietate  domine  comitissse  Campanie. 
Vide  in  Ligius. 

LEGIFERI  Provinciarum,  apud  Sue- 
cos,  non  semel  occurrunt  in  Erici  Up- 
salensis  Historia  Suecor.  lib.  3.  pag.  57. 
74.  79.  80.  96.  99.  111.  119.  Horum  dis- 
trìctus 

Legiferatus  dicitur  lib.  2.  pag.  44. 
ibid.  :  Non  advertit  patrie  consuetudi- 
nem,  et  privilegia  regionis,  quibus  cave- 
tur  ne  Rex  sine  comitiva  antiquitus  desi- 
gnata, Legiferatum  aliquem  Regni  in- 
trare  presumerei .  Sic  enim  laudabilis 
Regni  decemit  antiquitas,  ut  unusguis- 
que  Regni  distr ictus  Regem  per  suos  li- 
mites  propriis  viris  et  armis  salvum  per* 
ducat,  et  juxta  positis  deducendum  assi- 
gnet. 

LEGILE,  Analogium.  Vide  Ceremo- 
niale  Episcop.  lib.  1.  cap.  11.  ubi  ins- 
tar Legilis  esse  dicitur  Presbyter 
qui  Episcopo  sacra  facienti  de  libro 
ministrat. 

1  LEGILOQUUS  Liber  appellantur 
Capitularia  in  versibus  Ansegisi  col- 
lectioni  praescriptis  in  antiquis  Codi- 
cibus  : 

Legiloquum  quisquis  Hbrum  reckaveris  istum 
Principibus  nostris,  die,  Misererò  Deus. 

1LEGIMEN,  Electio.  Vita  S.  Mater- 
niani,  tom.  3.  Aprilis  pag.  759:  Cceperunt 
prò  digni  Pastoris  Legimine  diutinam 
studiosissimamque  vigiliis  et  obsecrationi- 
bus  habere  concertationem. 

*  LEGIMUS,  Hac  una  voce  Chartis 
suis  subscribere  consuevisse  Raven- 
nates  archiepiscopos,  atque  hujus  con- 
suetudinis  exempla  non  pauca  in  Ar- 
chivo  Estensi  se  vidisse  testatur  Mu- 
ratori us  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  176. 

*  LEGI0,  Sacramentum,  quo  aliquod 
dictum  seu  promissum,  quasi  legione, 
fìrmatur  et  munitur.  Charta  ann.  1239. 
ex  Chartul.  AD.  S.  Germ.  Prat.  fol.  104. 
r°.  col .  2  :  Quicquid  in  eisdem  habeat  vel 
habere  poterai  ratione  dotalitii,  vel  alio 
modo,  sub  ejusdem  fidei  Legione  quittavit 
penitus  et  expresse. 

1  LEGIORECAR,  Legipkecar.  Vide  Le- 
gicrepa. 

1  LEGIRUPA,  Qui  legem  rupit,  Marti- 
nio  :  recte.  Carmen  de  Laudibus  Beren- 
garii  Aug.  apud  Muratorium  tom.  2. 
pag.  399.  col.  1  : 

Vix  proprios  tetigit  fines  Rex  ille  verendus, 
Legirupis  en  WiSo  tubis  rediviva  resumit. 

1  Legirupio,  Eadero  notione,  iropa- 
vojio^  apud  laudatum  Martinium  in  Le- 
xico. 

1  LEGISCREPA.  Vide  Legicrepa. 

*  LEGISD0CTUS,  Disciplina  Christiana 
eruditus.  Charta  ann.  1125.  ex  Tabul. 
prior.  S.  Mart.  de  Camarc.  :  Helvisa  Le- 
gisdocta  dedit  Deo  et  beato  Martino  eccle- 
siam  B.  Johannis  de  Camarciof  que  dici- 
tur de  Albania,  cum  omni  decima  ad  eam 
pertinente,  et  tres  arpennos  terre  in  cimi- 
terio  ejusdem  ecclesie  ;  quod  concessit  Ro- 
bertus  Legisdoctus  filius  ejus. 

LEGISFALCK.  Throwczius  1.  part. 
Chr.  Hungar.  cap.  5  :  Ibidem  in  mon- 


LEG 


LEG 


LEG 


61 


tibus  hujus  deserti  griphones  nidificare, 
et  aves  Legisfalck,  quas  vulgo  Kerechet 
vocantur ,  pullos  generare  posuerunt. 
Forte  intelligit  eam  falconum,  seu  acci- 
pitrum  speciem,  quam  cercerellas  nostri 
vocant. 

LEGISTA,  Qui  docet  leges.  vel  qui  va- 
cat  legibus,  Ugutioni  [et  Jonanni  de  Ja- 
nua  ;  Legistres,  in  Glossis  Sangerman.J 
Anonymi  li  ber  Revelationum  cap.  21  : 
Iste  autem  suo  tempore  Inter  eos,  quos 
Legistas  et  Decretistas  vocant,  periiissi- 
mus  habebatur.  Tidericus  Langenius  in 
Saxonia  : 

Illic  doctores  Decretorum  melìores, 

Sunl  ibi  Legista?  multi,  pariterque  Sophistae. 

Jo.  Fortescutus  de  Legibus  Angl.  cap. 
8  :  Denominari  Legista  meréberis,  si  le- 
gum  principia  et  causas  usque  ad  eie- 
menta,  discipuli  more,  indagaveris.  [Lam- 
bertus  Prior  S.  Vedasti  Atrebat.  de  Di- 
vi nis  Offici is  : 

Allegat  Legista  potens  sermone  potenti, 
Postulai  Orator,  utpote  Sermo  Dei. 

Occurrit  passim.  Advocatus  Legista,  in 
Constitutionibus  ann.  1251.  in  Appen- 
dice Marcae  Hispan.  col.  1439.]  Martialis 
Parisi ensis  in  Arestis  amoris  : 

Aprés  y  avoit  les  Dcesses, 
En  moult  grand  triomphe  et  honneur, 
Toutes  Legistes  et  Clergesscs, 
Qui  scavoient  le  Decret  par  coeur. 

*  Nostris  etiam  Légistre.  Le  Roman 
de  Robert  le  Diable  MS.  : 

Dea  grans  plainles  de  ce  mal  homme 
Vinrent  à  Y  Apostole  de  Romme, 
Qui  moult  en  fu  dolans  et  tristres. 
Par  le  conseil  de  ses  Legistres, 
Misi  en  escumeniement 
Le  due  et  tout  son  tenement. 

LEGISTERIUM,  Jus,  Juris  et  Legum 
scientia.  Ericus  Uspalensis  lib.  6.  Hist. 
Suecicse  :  Habebat  autem  Rex  Carolus 
Prasfectos  nequissimos,..  qui  sub  specie 
justitisB  conservando,  et  injustitiae  pu- 
niendae,  erant  in  Legisterio  doctissimi.  In 
tantum  autem  Legisterium  pertractabant, 
ut  vix  inveniretur  in  Regno  anus  rusti- 
cus,  qui  non  esset  a  prasfecto  suo  in  pecu- 
nia et  rebus  aliis  talliatus.  Supra  eod. 
lib.  pag.  195  :  Consedentibus  igitur  cunc- 
tis,  qui  vocem  in  electione  Regis  habere 
putabantur,  non  tantum  secundum  for- 
mam  Legisterii,  datis  scrutatoribus,  duo- 
bus  scilicel  Episcopis,  et  duobus  Militibus, 
tres  electi  fuerunt, 

1 LEGITIMA,  nude,  Pars  hsereditatis 
Legibus  consti  tuta,  Gali.  La  legitime. 
Charta  ann.  1273.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  198  :  Ita  quod  (Anna  fili  a  Dalphini 
Gkiìgonis)  non  possit  aliquid  plus  in  pras- 
dictis  bonis  et  haereditate  et  terra  dicti 
Domini,  ratione  frareschix  vel  Legitimae, 
vel  supplementi  Legitimae.  Alium  locum 
vide  in  Advenimentum.  [**  Legitima 
Portio.  Vide  JO.  Legitima  nude  prò 
XJxore  legitima,  passim  occurrit,  ut  apud 
Schann.  Hist.  Wormat.  tom.  1.  pag.  172. 
Chart.  ann.  1325.  apud  Guden.  Cod.  Di- 
pi om.  t.  3.  p.  240  :  Cum  Elizabeth  nunc 
Legitima  mea  secundaria,  i.  e.  quam  se- 
cundis  nuptiis  duxerat.] 

1  LEGITIMA,  f.  Appendices,  Gali.  De- 
pendances. Traditio  Liodrici  de  Mekerias 
prò  monasterio  Sithiensi  :  Dono  igitur, 
donatumque  in  perpetuum  esse  volo  lega- 
liter  per  festucam  et  andelaginem,  rem 
proprìetatis  mese  nuncupante  Mekerias.... 
una  cum  ipsorum  locorum  perviis,  Legiti- 
mis  et  wadriscapis. 

V  LEGITIMARE,  Legitimo  connubio 
prognati  jus  spurio  tribuere,  Gali.  Legi- 
timer,  Hisp.  Legitimar.  Jacobus  Arago- 


nese Rex  in  Concilio  Turiasonensi  ann. 
1229  :  Si  Legitimatione  indigere  aliquate- 
nus  videatur  (Alfonsus  ex  matrimonio 
dubio  prognatus,)  nos  auctoritate  et  po- 
t estate  regia  Legitimamus  ad  omnia,  ad 
quas  Legitimari  potest  auctoritate  regia, 
et  hasredem  et  successorem  regni  nostri 
constituimus  et  declaramus.  Rursum  oc- 
currit in  Charta  ann.  1416.  apud  Ba- 
luz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  359.  et 
alibi. 

1  Legitimare  Pondera  et  Mensu- 
ras,  Ea  cum  aliis  authenticis  collata 
compro  bare  et  legitima  deci  arare.  Sta- 
tuti Àrelat.  MSS.  art.  74  :  Commune  ha- 
beat  pondera,  quee  erunt  in  Arelate,  et  a 
libra  inferius,  cum  quibus  Legitimentur 
omnia  pondera.  Et  art.  99  :  Commune 
habeat  mensuram  cupream,  qua  Legiti- 
mentur barralia. 

**  Legitimare  Dote  Ecclesiam, 
apud  Gerhard,  in  vita  S.  Oudalrici  cap. 
20.  Vid.  Decr.  pars.  3.  de  Consecr.  dist, 

1.  cap.  9. 

Legitimatio  per  subsequens  matrimo- 
nium  inducta  primitus  fuit  ex  lege  a 
Constantino  M.  lata, quam  restituit  Zeno 
leg.  Divi  (5.)  Cod.  de  Natur.  lib.  (5,  27.) 
ac  deinde  Justinianus  Nov.  12.  84. 117. 
etc.  receptaque  in  jure  Pontificio,  ex 
rescripto  Alexandri  III.  PP.  in  Append. 
ad  Concilium  Lateran.  ann.  1181.  part. 
33.  cap.  1.  et  cap.  6.  extr.  Qui  filii  sint 
legitimi.  Ab  Anglis  tamen  non  admissa, 
nisi  quantum  ad  gradus  Ecclesiasticos: 
quoad  vero  successionem  in  bona  pa- 
terna, omnino  repudiata,  Statuto  prae- 
sertim  Mertonensi  ann.  1235.  cap.  9.  20. 
quod  etiam  observatum  a  Bractono  lib. 

2.  cap.  29.  |  4.  Fortescuto  de  Laudi  bus 
Legum  Angli®  cap.  39.  auctore  Fletge 
lib.  1.  cap.  15.  {  3.  et  lib.  6.  cap.  39.  §  34. 
et  Sei  de  no  in  Di  serta  t.  ad  Fletam  cap.  9. 
Vide  Pallium.  [«■  Vide  Haltaus.  Glossar. 
German.  voce  Buch-kinder.  Grimm.  An- 
tiq.  German.  pag.  463.] 

*  Singulares  prorsus,  ut  potè  ab  usu 
et  consuetudine  alienas  et  legibus  repu- 
gnantes,  sed  ad  Glossarli  institutum 
aptissimasjr  hic  perscribendas  censui  Li- 
teras  legiti  ma  tionis  ex  Reg.  82.  Char- 
toph.  reg.  eh.  40  :  Johannes  Dei  gratia 
Francorum  rex.  Ad  perpetuam  rei  memo- 
riam.  Et  si  princeps  asternus  in  genera- 
tionibus  hominum  culpam  nascentibus 
non  opponat,  sed  potius  frequenter  gra- 
tiam  infundat  ;  eodem  exemplo  terrenus 
princeps  vestigia  superni  principis  inse- 
guendo, suam  qratiam  subditis  illa  egen- 
tibus  consuevit  mfundere  quantum  potest, 
ne  minister  dicatur  esse  tenax,  ubi  domi- 
nus  noscituresse  largus.  Sane  ad  nostrum 
nuper  devenit  auditum,  quod  ex  dilecto  et 
fi  deli  thesaurario  nostro  Jng  eranno  de 
Parvo-celario,  qui  dia  et  fidéliter  prsede- 
cessoribus  nostris  regibus  et  nobìs  multa 
et  diversa  servicia  utilia  ac  sibi  meritoria 
impendit  et  adhuc  impendere  non  desistit, 
et  ex  Marg areta  dieta  de  Pommolain  do- 
micella,  fuit  quidam  filius  procreatus,  qui 
Bernardus  vulgariter  et  communiter  no- 
mina tur,  dicto  lng eranno  prò  tunc  et 
nunc  esistente  coniugato,  ac  dieta  Mar- 
g areta  prò  tunc  existente  moniali  pro- 
fessa, a  qua  professione,  sicut  accepimus, 
per  Sederà  Apostolicam  extitit  postmodum 
absoluta,  quodque  idem  filius,  quem  prse- 
dicti  prò  eorum  communi  filio  cognoverunt 
et  cognoscunt,  et  qui  adhuc  in  infantia 
nunc  existìt,  non  solum  prò  moderno  tem- 
pore posset  carere  naturalibus  alimentis; 
verurn  etiam  prò  futuro  victualibus  oppor- 
tunis,  licei  genitorum  ipsius  possent  cum 
Dei  gratia  suppetere  facultates,  si  non  de- 
ficerent  vóluntates,  et  non  insultarent  ad 


contraria  proles  vel  successores  utriusque, 
sicut  solet  facere  mos   humanus.   Quare 
nos    dictorum    Ingeranni   et   Margaretas 
facultatibus  et  voluntatibus  prasattentis, 
considerante^  etiam  ipsorum,  prascipue  in 
aliis,   multiplicem    honestatem,    et   quod 
dicto  lngeranno  non  est  multa  liberorum 
copia  liness  masculinse,  ac  volentes  eidem 
infanti  de  benigno  Misericordix  et  pieta- 
tis  intuitu  subvenire,  pr&missorum  nobis 
veritate   relata,   nostro  mero  et  proprio 
motu,  non  habentes  respectum  ad  preces 
vel   supplicationem   alicujus,  sed   solum 
ejusdem  infanti  (sic)  compacientes  deffec- 
tui  ac  ejus  necessitatibus  preesentibus  et 
futuris,  ut  cum  ad  setatem  pervenerit  sua- 
que  discretio   viderit   temporalis   gr alias 
munere  se  prseventum,  ad  melìores  actus 
amplioris   gratias   se  festinel,  pr&fatum 
Bemardum  ab  ipsis  coniugato  et  professa 
moniali  taliler  ex  prohioita  copula  gene- 
ratwn  ad  omnes  honores,  gradus,  officia 
et  actus   legitimos  et  civiles,  potestates  et 
digaitates,  lam  in  minoribus  et  mediocri - 
bus,  quam  majoribus,  seculares  et  tempo- 
rales,  ad  quos  et  ad  quas  potest  accedere 
et  ascendere  filius  legitimus  ac  de  legitimo 
matrimonio   procreatus,    tenore  praesen- 
tium  de  plenitudine  et  auctoritate  regias 
potestatis  ac  etiam  absoluta   specialique 
gratia  et  ex  certa  scientia  Legitimamus  et 
habilitamus  ac  etiam    Legitimationis  et 
habilitationis   titulot  gratia  et  nomine  de- 
coramus,  et  ilio    Legitimationis    nomine 
ipsum  uti  et  gaudere  volumus,  quo  filius 
legitimus  ex  carne  dicti  lng  eranni  in  uxo- 
rem  suam  propriam  procreatus  uteretur, 
ac  ab  eodem  quacumque  procedente  linea 
possent  uti,  ita  quod  ipsius  Ingeranni  pa- 
tris   cognomen   perferat,  ac  si  idem  Ber- 
nardus certus,  legitimus  filius  ejus  esset, 
restituentes  ipsum  Bemardum  plenarie 
ad  natalia  legitima  ac  ipsum  habilem  et 
legitimum   facientes  et  reddentes  ad  om- 
nia et  singula,  ad  quas  filius  legitimus  et 
legitime  natus  habilis  reputatur,  délentes 
et  abolentes  totaliter  omnem   genituras  et 
illegitimualis  ac  inhabilitatis    maculam 
atque  nomea,  ita  quod  de  sua  natìvitate 
vel  illegitimatione,  in  quocumque  actu  vel 
contractu  gratiae  vel  justitias,  officiì  vel 
dignitatis   assecutione  aut  aliter,  non  te- 
neatur  quomodolibet  facere  mentionem  ; 
concedentes  eidem  ac  cum  eo  dispensantes 
de  regia  auctoritate  et  absoluta  potestate, 
speciali  gratia  et  scientia  praslibatis  sibi 
et  suis  successoribus  vel  hasredibus,  quos 
eidem  ex  nunc  decernimus  posse  et  debere 
succedere,  lam  in  recta  linea  quam  colla- 
ter aliter,  ac  si  in  omnibus  ab  initio  origi- 
ni^ legitimus  extitisset,  ut  in  hsereditati- 
bus  et  bonis    quibuscumque    paternis  et 
maternis,  nec  non  paterni  et  materni  gè" 
neris,  tam  mobilibus  quam  immobilibus, 
in  quibus  non  esset  jus  alii  acquisitum, 
et  in  quibus  de  jure  vel  consuetudine  sive 
usu  succederei  aut  posset   succedere   vel 
deberet  in  recta  vel  collaterali  linea,  si  de 
legitimo  fuisset   matrimonio  procreatus, 
sùccedat,  et  ea,  tanquam  legitimus  fiasres 
vel  successor,  possit  et  debeat  vendicare, 
adipisci  et  reliner  e  ac  paeifice   possidere 
sine  impedimento  quocumque,  et  de  ipsis 
disponere  tanquam  successor  legitimus  in 
eisdem.    Concedimus   insuper   quod    sua 
proles  de  legitimo  procreata  matrimonio 
et  procreanda  in  universìs  bonis  suis  mo- 
bilibus et  immobilibus,   acquisitis  vel  ac- 
quirendis   ac  obveniendis  quoquo    modo 
sùccedat,  dum  tamen  aliud  quam  deffec- 
tus   prasdictus    natalium    non   repugnet, 
hujusmodi   natalium    deffectu    non   óbs- 
tante.  Decernimus   quia    omnia,  supra  et 
infra    scripta   valere  et  tenere    costitu- 
itone, ordinatione,  statuto  vel  lege  editis, 


62 


LEG 


LEG 


LEG 


et  consuetudine  velusu  generali  vel  locali 
regni  nostri  ad  hoc  contrariis  vel  in  con- 
trarium  facientibus  non  obstantibus  qui- 
buscumque,  quarum  vira  et  potestatem  et 
auctoritatem,  quathenus  conlentis  presen- 
tibus  lilteris  omnibus  et  singutis  repugna- 
rent,  viribus  omnino  vacuamus,  et  non 
óbstante  eliam  quod  dictus  Bernardus 
non  ex  simplici  fornicatione,  sed  ex  spu- 
rioso,  incestuoso  et  dampnato  cohitu  geni- 
tus  sit  et  natus,  et  quod  nati  ex  talibus 
nefariis  amplexibus,  de  jure,  consuetudine 
vel  aliter  inhabiles  sint  et  reputenlur  ac 
censeantur  indigni  ad  stiscipiendum  titu- 
lumì  nomen  et  dignitatem  legitimationis 
eujuscumque  per  principerà,  vel  aliam  le- 
gitimationem  qualemcumque  seu  presen- 
tenti gratiam  duximus  faciendum,  non 
vócatis  dictis  parentibus  seu  aliis,  quos 
tangere  pò  test  et  poter  it  in  futurum  ;  que 
omnia  et  alia  qualiacumque  que  nostre 
presenti  gratiet  quam  vim  sanctionis  et 
decreti  habere  volumus  et  jubemus,  pos- 
sent  quomodolibet  nunc  vel  in  futurum 
obici  vel  opponi  et  ipsius  ejfectum  gratie* 
impedire  vel  diff erre,  volumus  omnino  non 
obstare  et  reici,  perinde  ac  si  expresse  et 
sigillatim  essent  specificata  presentibus  et 
expressa.  Volumus  eliam  quod  predicte 
confessiones  seu  recognitiones  dictorum 
Ing eranni  et  Margarete  genitorum,  per 
quas  dictum  Bemardum  carnali  co- 
pula ex  se  generasse  et  suscepisse  co- 
gnoscunt.  de  quibus  quidem  recognitioni- 
bus  nobis  constai,  vim,  auctoritatem  et 
effectum  piene  probationis ,  filiationis 
prò  presentis  gratie  concessioni  (sic)  et 
exhibitioni  obtineant,  et  prò  omni  pro- 
batione  sufficiant,  absque  eo  quod  idem 
Bernardus,  seu  posteritas  sua  vel  causam 
ab  eo  in  futurum  habituri,  onere  alterius 
probationis  quomodolibet  adstringantur. 
Volumus  etiam  et  ex  uberiori  grafia  con- 
cedimus  quod  idem  Bernardus  sit  capax 
omnium  donationum  et  gratiarum,  que 
sibi  fient  vel  jam  facte  sunt  inter  vivos, 
vel  causa  mortis,  sive  titillo  legatorum, 
vel  fideicommissorum  ex  testamento  vel 
codicillo,  aut  aliter  ultima  voluntate,  sive 
fiant  a  patre  vel  a  matre,  vel  a  quibus- 
cumque  personis,  proximis  vel  extraneis, 
ipsumque  capacem  et  habilem  ad  adipis- 
cendum  et  acquirenditm  omnia  donata  et 
legata,  mobilia  vel  immobilia  sibi  facta 
et  facienda  a  quibusvis  personis,  facimus, 
ordinamus,  constituimus  et  decernimus 
per  presentes  de  plenitudine  regie  potes- 
tatis,  nonobstantibus  lege  vel  statuto,  con- 
suetudine  locali  vel  generali,  super  qui' 
bus,  quantum  ad  hoc,  de  speciali  grada 
dispensamus,  firmi  ter  inhibentes  univer- 
sis  et  singulis  justitiariis  nostris  et  sue- 
cessorum  nostrorum  ac  quibuscumque  de- 
putatis  et  deputandis  a  nobis  vel  successo- 
ribus  nostris,  ne  quis  eundem  Bemardum 
vel  prolem  suam,  vel  successores  aut  pos- 
teros,  vel  causam  seu  tìtulum  ab  eis  habi- 
turos,  in  bonis  quibuslibet  ejusdem  acqui' 
sitisvel  acquirendis,  seu  undecumque  ob- 
venientibus,  occasione  deffectus  natalium 
ipsius  Bernardi,  con  tra  premissa  impe- 
tere,  perturbare  aut  molestari  quoquo 
modo  presumant.  Premissa  autem  omnia 
et  singula  sic  certe  plenitudine  potestà- 
tis  absolute  et  regie  magestatis  facimus, 
concedimus,  statuimus  et  precipimus  in- 
violabiliter  perpetuo  observari,  eisque 
quoad  observantiam  eorumdem  nostrani 
auctoritatem  per  presentes  interponimi 
et  decretum,  nostro  in  aliis  et  alieno  in 
omnibus  jure  salvo.  Quod  ut  firmum  et 
stabile  permaneat  in  futurum  presenti- 
bus  litteris  nostrum  fecimus  apponi  si- 
gillum.  Datum  Parisius  anno  Domini 
1353.  mense  Aprilis  post  Pascha.  Al  sic 


signata.  Per  regem.  Seris,  et  correcta  per 
vos  in  cancellaria.  J.  Royer. 

*  In  praeallatis  vero  Literis  a  recepto 
jure  si  nonnihil  ex  indulgentia  disces- 
sum  est,  scrupulosioris  contra  juris  ob- 
servantiae  exemplum  produnt  aliae  legi- 
timationis Literae,  quibus  liberi  ex  le- 
gitirao  matrimonio  procreati,  quod  eo- 
rum  materaetatis  octo  annorum  sacrum 
religionis  velum  accepisset,  nullo  licet 
dehinc  voto  obstricta,  legitimi  decla- 
rantur.  Lit.  Phil.  V.  ann.  1317.  in  Reg. 
53.  Chartoph.  reg.  eh.  190  :  Philippus, 
eie.  Notum...  quod  nos  dilecti  nostri  Jo- 
hann%8  de  Efficuria,  domini  de  Arenta- 
nis,  militis,  devotis  supplicationibus  an- 
nuentes,  ipsius  liberis  ex  Marg areta  filia 
Guillelmi  de  Monsterello  armigeri  sua 
conjuge  procreatis,  constante  matrimonio 
inter  ipsos  in  facie  ecclesie  solempniter 
celebrato,  ut  ipsi  eorum  quilibet,  eo  no- 
nobstante  quod  predicta  Marguareta  ma- 
ter  ipsorum,  dum  esset  etatis  octo  anno- 
rum  vel  circa,  prioratum  monialium  de 
Valle  Donne  ordinis  S.  Benedicti  diozee- 
sis  Cathalaunensis  intrasse  et  tanquam 
monialis  velata,  non  tamen  benedicta,  nec 
alias  expresse  professa,  moram  in  eodem 
monasterio  diuturnam  fecisse  dicitura  in 
hereditatibusf  conquestibus  aliisque  bonis 
ac  rebus  quibuslibet,  tam  mobilibus  quam 
immobilibus,  dictorum  parentum  suorum 
succedere  et  ad  omnem  aliam  quameum- 
que  successionem  venire,  necnon  ad  quos- 
libet  legitimos  actus  admitti  valeant,  jure 
aut  consuetudine  quibuslibet  contrariis 
nonobstantibus,  concedimus  de  gratta 
speciali,  et  ipsos  quoad  hoc  Legitimamus 
de  plenitudine  regie  potestatis,  si  et  qua- 
cumque  legitimatione  indigeant  occasione 
predicta.  Ex  quibus  ultimis  verbis  fa- 
cile effici  pò  test  hujusmodi  usum  nulla 
lege  apud  nos  stabilitum  fuisse.  Et  qui- 
dem non  alia  hac  de  re  mihi  nota  est, 
praeter  legem  Liutprandi,  de  qua  infra 
in  Velamen. 

0  Neque  silentio  praetereundum  est  in 
hujusmodi  literis  patrum  et  matrum 
nomina  non  raro  omitti  ;  quod  cancel- 
larli vel  notarli  arbitrio  tribuendura 
opinor  :  id  enim,  ut  eorum  famae  parce- 
retur,  factum  fuisse  haud  versi  mile  est  ; 
siquidem  illorum  nomina  interdum  ap- 
peli  an tur,  quae  religionis  causa  tacenda 
erant,  ut  in  Lit.  ann.  1370.  ex  Reg,  100. 
Chartoph.  reg.  eh.  616.  quibus  legitima- 
tur  quidam  Antonius  Filius  Johanne  de 
Chenerio  religiose  in  monasterio  Para- 
cleti  juxta  Nogentum  supra  Sequanam  et 
Henrici  quondam  episcopi  Trecensis. 
Ejusdem  tenoris  sunttres  subsequentes 
literae  ad  totidem  eorumdem  parentum 
fìlias  spectantes. 

1  Legitimitas,  Ortus,  nascentia  ex 
legitimo  thoro.  Statuta  Eccl.  Aurelian. 
art.  59.  apud  Marten.  tom.  7.  Ampliss. 
Oollect.  col.  1279  :  Inquirat  Sacerdos..-.  de 
Legitimitate  sponsi  et  sponse.  Alibi  est 
actio  qua  notnus  declaratur  legitimus. 
Vide  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  492. 
col.  1. 

1.  LEGITIMUS,  ex  Lege  idoneus  ad 
aliquid  agendum.  Lex  Longob.  lib.  2. 
tit.  29.  §  1.  [«  Liutpr.  19.  (4,  1.)]  :  Hoc 
prospeximus  ut  intra  18.  annos  non  sit 
Legitimus  homo  ad  res  suas  alienandas, 
etc.  [Oharta  ann.  1277.  ex  Chartulario 
S.  vandregisilli  tom.  1.  pag.  306  :  Ven- 
didi...  prò  LXIV.  sol.  Tur.  quos  a  predio- 
tis  Religiosis  viris  legitìmis  pre  manibus 
recepi.  Suspicor  legendum  esse,  Quos  a 
predictis  Religiosis  viris  Legitimos.,.  re- 
cepì.] Vide  Legalis. 

*  vel  Probus.  Charta  prò  monast.  de 
Fontaneto  in  Reg.   106.   Chartoph.  reg.  » 


eh .  371  :  Elee  ti  sunt  quatuor  Legitimi  viri 
communi  assensu,  qui  omnia  hecf  qute 
predicta  sunt>  recordati  sunt,  et  se  illa 
verissime  recordatos  fuisse  super  sanctum 
Evangelium  juraverunt.  Ubi  Legitimi 
viri,  iidem  videntur  qui  alibi  Boni  ho- 
mines  appellantur.   Vide  in  hac    voce. 

*  2.  LEGITIMUS,  Ingenuus.  Charta 
apud  Meichelbec.  tom.  2.  Hist.  Frising. 
pag.  529  :  Tradidit  eadem  matrona... 
suum  servientem  Herimannum,  ea  ra- 
tione  ut  ipse  cum  omni  sua  posteritate 
Legitimorum  servientium  uteretur  jure. 
[*>  Vide  Haeberlin.  de  Histor.  Frising. 
tom.  1.  pag.  164.1 

«  LEGITORIUM,  Pulpitura,  pluteus, 
analogium.  Glossar.  Prov.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Letrier,  Prov.  legium,  lectrum, 
Legitorium,  analogium.  Acta  capit.  MSS. 
eccl.  Brioc.  :  Cantor...  tenetur...  suis 
propriis  sumptibus  habere  corani  Legito- 
rio...  duas  tnagnas  tedas  cere  ardentes. 
Vide  Legium. 

LEGIUM,  seu  Legivum,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  :  Pulpitre,  Letrin  à  mettre  livre  sus. 
Ugutio  :  A  lego,  lectrum  et  Legium ,  pul- 
pitum.  Leo  Òstiensis  lib.  3.  Chr.  Cas. 
cap.  31.  (al.  33.)  :  Legivum  quoque  per- 
pulcrum  et  eminens  in  eo  constituit.  Cap. 
seq.  :  Legivum  quoque  pulc/ierrimum 
auro  atque  coloribus  pictorum  ingenio 
decoratum  ibidem  extrui  jussit.  Aoyeia  et 
Logea  Graeci  vocabant  ejusmodi  pulpita, 
non  ea  duntaxat  in  quibus  recitabantur 
comoediae,  ut  auctor  est  Vitruvius  lib. 
5.  cap.  8.  sed  et  Tribunali um  juridico- 
rum  et  Ecclesiarum.  Hesychius  :  B^ot, 
rcXetova  p-àv  otj  fiat  ver  xoivoTepov  §è  ouxa><;, 
xa\  to  Xoyeiov,  tùaicsp  ev  IxxXrjffta  xa\  8ixa<7- 
Tr)pi<j>.  Sed  hic  prò  outg>?,  quod  nihili  est, 
videtur  legendam  oZBol^  solum,pavimen- 
tum,  editius  sci  licet.  f*°  Haec  correctius 
leguntur  apud  Grammat.  Bekker.  pag. 
219.  28.  Vide  Henr.  Stephan.  Thesaur. 
Ling.  Graec.  voce  Byjuiaeait.  Didot.  tom. 
2:  col.  230.] 

LEGIUS.  Vide  Ligius. 

1  LEGNAGIUM,  ut  infra  Lignagium, 
Jus  exseidendi  lignum  in  sii  vis,  vel 
Praestatio  prò  hujusmodi  jure,  Legna- 
gium  et  carbonagium,  in  Regesto  Phi- 
lippi  Aug.  f.  87.  e  Chartophylacio  Regio. 

*  LEGNAIUOLUS,  FaW  Iignarius, 
Ital.  Legnaiuolo,  in  Stat.  ant.  Florent.  1. 
5.  e.  19. 

*  LEGNAYRARE,  Lignayrajre,  Jus 
ligna  exseindendi  in  nemoribus.  Italis, 
Lignare,  far  legna;  Gali,  faire  du  boia. 
Stat.  Niciae  ann.  1333.  in  Mon.  Hist. 
Patriae  Taur.  tom.  II.  col.  182:  Quod  ho- 
mines  Nicie  possint  Legnayrare  in  terri- 
torio G-aude,  et  locis  circumvicinis  ;  et 
paulo  post  :  Pro  parte  universitatis  ho- 
minum  diete  civitatis  (Nicie)  fuit.  nobis 
nuper  expositum  querela nter,  quod  cum 
ipsi...  fuerint,  smtque  ad  presens  in 
possessione,  seu  quasi  Lignayrandi,  seu 
Ugna  faciendi  quecumque  tam  in  nemore 
de  Gauda,  quam  in  aliis  locis  cirumvicinis 
diete  civitatis,  etc.  [Fr.] 

1  LEGNEIRARE,  Leignerajìe,  ut  infra 
Lignare,  Lignum  in  sii  vis  exseindere. 
Sententia  arbitralis  inter  Dominos  et 
Communi tatem  Calliani  ann.  1497  :  In 
antiquissima  et  vera  possessione  pastor- 
gandi,  eyssartandi,  Leignerandi,  fus- 
teiandi,  glandeiandi,  etc.  Infra  legitur  : 
Leqneirandi. 

*  LEG0Y,  Ligoy,  Distinctis  vocibus 
leg.  le  Goy  et  li  Goy,  Instrumentum 
ligno  scindendo  aptum.  Vide  supra 
Goia  1.  Consuet.  Domb.  MSS.  ann.  1325. 
art.  27  :  Quod  si  reperiatur  in  tallia  dicti 
nemoris,  tres  solidos  Viennenses  solvere 
teneatur  vel  Legoy  ;et  si  dictus  Ligoy  non 


LEI 


LEM 


LEM 


63 


fi 


valebit  tres  solidos.  prsedictos,  quod  dictus 
scindens  dictos  tres  solidos  solvere  et  per- 
ficere  teneatur  et  in  emenda  parti, 

1  LEGUA,  Hisp.  Leuca,  Gali.  Lieue, 
#  Legua  etiam  Hispanis,  Provinciali- 
us  Legue.]  Conci  1.  Dertusanum  ann. 
1429  :  Cum  itaque  locus  S.  Mattheei  non 
distaret  a  castro  Paniscolee  nisiper  tres 
Leguas.  Codex  MS.  Irmi  noni  s  Abb. 
Sangerman.  fol.  25.  v°.  col.  1  :  Silva  que 
habet  in  totum  Leguam  1.  et  dimid.  ubi 
possunt  saginari  porci  ce.  Recurrit  fol* 
116.  col.  1.  Vide  Leua  et  Leuca. 

LEGULA.  iEifricus  :  Legula,  vel  Coclea, 
vel  Code,  Mete-lacca.  Ubi  Somnerus  :  Le- 
gendum  forte,  loculusf  vel  locellus,  Mete- 
sacca,  vel  Codde.  Sed  hic  Legula,  est  prò 
Ligula,  quse  est  mensura  Medicis  et 
aliis  nota,  de  qua  Marcellus  Empiricus 
pag.  47.  122.  Glossai  vett.  Ko^Xiaptov, 
cochliarium,  Ligula,  Mujxpov,  Legula. 
[Vide  alia  notione  in  Legia.] 

LEGUMENARIUS,  &<ncpomfti)<,  in  GÌ. 
Gr.  Lat.  [Alii  praeferunt  Leguminarius, 
Qui  vendit  leguraina.] 

*  LEGUMENIUM,  Legumentum,  Legu- 
men.  Consuet.  MSS.  monast.  S.  Crucis 
Burdegal .  ante  ann.  1305  :  Jtem  hortola- 
nu$...  deb  et  tenere  hortum  conventus  va- 
lide gamitum...de  cunctis  herbis  et  Legu- 
meniis...  Jtem  duo  fumerii  recipiunt..,  a 
dicto  cellerario  pisces,  cames  et  Legu- 
mena. 

°*  LEHA,  Apri  f emina.  Vide  Etleha  et 
Lefa. 

LEHEN.  Charta  Rudolph i  Imp.  ann. 
1277.  in  Metropoli  Salìsburg.  tom.  1. 
pag.  390  :  Idem  in  villa  Hollern  sex  man- 
sos  et  dimidium  mansum,  qui  Lehen  vuU 
gariter  nom.ina.tur,  14.  libras  solventes, 
quos  ibidem  dominus  noster  nunc  habuit 
liberos  et  solutos,  et  e. 

LEHENREGHT,  Jus  feudale  :  vox  Ger- 
manica ex  Lehen,  feudum,  et  Recht,  jus, 
rectum.  Gesta  Marcwardi  Abbatis  Ful- 
densis  :  Abbatis  totius  utilitas  in  Laico- 
rum  manu  posila  fuit,  et  si  aliquis  eis 
contradicere  vellet  Abbatum,  ac  judiciali 
lege  pkteitum   faciens,  justitiam  ab   eis 
exquirere  coepisset,  ingeniosa   et  callida 
argumentatione  juris  sui,  Lehenrecht  no- 
minant,  anguis  more  de  manibus  elapsi, 
per  anfractus  sermonum  sine  suo  discrU 
mine  effugiebant,  [Diploma  Friderici  II. 
Imp.  ann.  1219.  apua  Tolnerum  in  Pro- 
bat.  Hist.  Palat.  pag.   68  :  Jtem  nullus 
dominus  aliquem  Nurembergensem  coni- 
pellere  debeat  ad  jus,   quod  appellatur 
Lehenrecht.] 
LEIA.  Videsis  in  Leda  3. 
LEIBO,  Leibunculus,  Panis  crassior, 
etrelictis  furfuribus  minus  candicans, 
Goldasto.   Ephemerides   Monasterii   S. 
Galli  tom.  1,  Rerum  Alam.  :  16.  Kl.  Dee. 
Eodem  die  dantur  cames,  pisces,  casei  et 
ova  cum  stoupo,  et  maximo  Leibone  et 
minore  Leibunculo  de  Stanheim.  Occur- 
runt  passim  ibi  lo.  Kl.  Martii,  3.  Non. 
Aprii,  etc.  Vide  Joann.  Winckelman.  in 
Noti  ti  a    Saxo-Westphalic.     pag.    458. 
[**  Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  4. 
col.  1111.  voce  Hlaib.] 
LEIDA,  Leidarius.  Vide  in  Leudis. 
1  LEIDGRAVIUS,    Leidgrevius.  Vide 
Ledgravius. 

eliEIDIS,  Tributum,  quod  prò  merci- 
bus  exigitur.  Pactum  in  ter  eccl.  Lug- 
dun.  et  comit.  Forens.  ann.  1167.  ex 
Bibl.  reg.  :  Leides  fori  et  ferìarum,  com- 
munes  sunt.  Vide  in  Leudis. 

LEJEWITE,  Legerwite.  Vide  Lair- 
wita. 

1    LEIGIALIS    Terra.,    Quam  tenet 

homo  Ligius.  Vide  locum  in  voce  Terra. 

LEIGIUM.  Charta  Henrici  Regis  Fran- 


cia ann.  1060.  prò  Ecclesia  S.  Martini 
de  Campis  :  De  redditibus  quidem  pas- 
tionis  vieriee,  silvee,  atque  Leigii,  omnem 
decimam...  concedo,  Occurrunt  eadem 
verba  in  alia  Charta  Ludovici  VII.  ann. 
1137.  Idem  videtur  quod  Alegium,  Vide 
in  hac  voce. 

1  LEIGNAGIUM,  Jus  lignationis.  Vide 
Lignagium. 

f  LEIGNERARE.  Videsis  in  Legneirare. 

LEIOSTREA,  [Laevis  ostrea.]  Vide  As- 
pratilis. 

LEIPA,  Fuga,  vox  incertae  originis. 
Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  43  : 
Si  quis  a  domino  suo  sine  licentia  dis- 
cedat,  ut  Leipa  emendetur,  et  redire  co- 
gatur,  p*  Lege    Utleipa  et  vide  Utlep.] 

LEIRWITA.  Vide  Lainvita. 

1  LEISIVERPIRE.  Vide  Lsssiverpum  in 
Laisus. 

*  LEITA,  Minutissima^  mone  tee  ex  la- 
tone  vel  cupro  species.  Charta  ann.  1320. 
in  Reg.  C.  Chartoph.  reg.  eh.  25  :  Ven- 
dit... quatuor  modios  frumenti  boni,  novi, 
sicci  et  legalis  ad  mensuratn  Pontis  Lige- 
ris  Turon.  duobus  denariis,  minus  de 
Leita,  quodlibet  sextarium  (de)  meliori 
frumento.  Vide  Lato  et  Loto, 

LEITIHUNT,  etc.  Vide  Canis  Leitihunt. 

LEIT0.  Charta -Alfonsi  III.  Reg.  Portu- 
galliae  apud  Brandaon.  tom.  4.  pag. 
279.  v.  :  Gallinam,  caponem,  capritum, 
anxerem,  aut  Leitonem. 

*  LEIXARE,  Permittere,  sinere,  Gallis, 
Laisser.  Charta  Lusitanica  apud  Bran- 
daon. lib.  14.  Monarcbiae  Lusitan.  cap. 
16  :  Mando  vobis  ipsum  torrem  et  portum, 
et  non  Leixetis  ibi  morare  aliquem  homi- 
nem de  illiSy  qui  ibi  erant,  quando  Jnfans 
Dominus  Alfonsus  eam  filiavit.  Alius  exs- 
tat  locus  in  Crebantare.  [*  Vide 
Laxare  2.] 

*  LELEX,  Jurisconsultus,  legis  peritus, 
advocatus.  Charta  ann.  1152.  interPro- 
bat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  539  :  Istius 
rei  est  testis  Guillermus  de  S.  Felice  vi- 
carius  Carcassonse  et  Guillelmus  de  Dur- 
ban  et  Gauzbertus  de  Avalino  et  Petrus 
Raymundi  de  Altopullo  et  Willermus  de 
Isla  ambo  Leleges,  et  Petrus  de  Vilario 
vicarius  Redensis. 

LEM,  [Teuion.  Leme  et  Laeme,  Laesio, 
mutilatio,  a  Lam,  Mutilus,  Schiltero.] 
Vide  Arata. 

*  LEMA,  La  voragine.  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS.  prò  Lama  1.  Vide  ibi. 

*  LEMBELLUS.  [Tegola.  Diep.] 
*LEMBULUS,  diminut.  a  Lembus,  Na- 

vis  genus,  in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657. 

*  LEMBUM.  [Purpureum  vestimen- 
tum.   Dief.J 

T  LEMBUS,  Vestis  regia,  Papiae.  An 
Limbus,  Fimbria  ad  ornatum  vesti  bus 
assuta  ?  Agnellus  in  libro  Pontif.  apud 
Murator.  tom.  2.  pag.  178.  col.  2  :  Oma- 
veruntque  diversis  palliis  exanime  cor- 
pus, et  Lembum  (MS.  Lotbum)  a  barba 
usque  ad  caput  innodatus  erat,  quod  UH 
sua  ex  auro  Basilii  miserai  mater. 

LEMIGA.  Vita  S.  Pardulfl  Confessoris 
in  Cod.  MS.  et  apud  Labbeum  tom.  2. 
Biblioth.  pag.  601  :  Quidam  ex  rusticis 
vulgaribus,  dum  Ugna  ad  usum  ignis  cse- 
deret,  ut  adsolet,  in  vetusta  arbore,  boli- 
dos,  quos  vulgo  Lemigas  vocant,  adhse- 
rentes  reperit  ;  et  cum  eas  collegisset,  de- 
crevit  ut  eas  ad  virum  Dei  Pardulfum 
deferret,  etc.  Mox  :  Sciscitatus  ab  eo  cui 
has  deferret  Lemigas.  Tunc  homo  confi- 
tendo  dixitf  quod  ad  virum  Dei  Pardul- 
fum, qui  nihil  carnium,  nec  volatilium 
edebat.  Occurrit  ibi  semel  ac  iterum  : 
ubi  bolidus,  ponitur  prò  boletus,  uti  ha- 
beri  in  MS.  Compendiensi  monet  Ma- 


billonius,  fungus,  Champignon.  Sic  Le- 
miga,  idem  erit  quod  boletus. 

T  LEMINALATGE,  f.  Heminagium,  seu 
praestatio  ex  quacumque  hemina  fru- 
menti aut  alterius  grani.  Chartularium 
Gratianopol.  f.  41.  n.  33  :  Sextam  par- 
tem  leydas  hujus  cìvitatis  de  sale  et  de- 
nariis, et  tertiam  par  lem  de  linguis  vac- 
carum  sive  boum,  et  tertiam  de  Lemina- 
latge  cum  ter tia  parte  lanarum,  et  cum 
omnibus  rebus  minutis  ques.  de  lezda 
exeunt.  Vide  Hemina, 

*  LEMINES.  [Exequiae.  Dief.] 

*  LEMMA,  in  Charta  Caroli  M.  ann. 
774.  apud  Mabill.  Diplom.  pag.  645.  prò 
Lemmia.  Vide  in  hac  voce. 

LEMMANE.  Gregorius  Turon.  lib.  1. 
Miracul.  cap.  84  :  In  illis  autem  diebus 
cum  jam  semina  triturarentur,  et  sicut 
Lemmane  vestitum  seg elibus  nudum  ha- 
betur,  a  sii  vis  intercedente  gelu,  cum  non 
esset  unde  ignis  accender etur,  ab  ipsis 
paleis  focos  sibi  adhibu erant  excussores. 
Ita  praeferunt  tres  Editiones  :  qua  voce 
pars  Arvernorum  agri  in  teli  igi  tur  plana 
et  fertìlitate  nota,  quae  vulgo  Limaigne 
dicitur,  quamque  Lemane  Arvernam 
vocat  idem  Gregorius  lib.  3.  Histor. 
cap.  9.  Limane,  lib.  5.  cap.  35.  quam 
vocem  quidam  ab  alimonìum  deducunt; 
vel  quod  ea  ammalia  usui  rustico  ne- 
cessaria nutriat,  quae  Hispani  alimana 
vocant.  Vide  Jacobum  Bourgoing  de 
Origine  et  usu  vulgarium  vocum  pag. 
76.  et  infra  in  Limania. 

1  LEMM0NES.  Vide  Lemnones. 

T  LEMNA,  Vectigal  in  urbis  exitu  vel 
introitu  prò  merci  bus  sol  ven  dum,  forte 
siedictuma  limen.  Statuta  S.  Severi  in 
Capite  Vasconiae  circa  ann.  1100.  tom. 

I.  Anecd.  Marte n.  col.  280  :  Statutum 
etiam  fuit,  quod  si  extranei,  causa  ven- 
dendo, in  animalibus  vel  in  plaustris  ali- 
quid  abstraxerint ,  in  exitu  portarum 
Lemnam  persolvant.  Idem  dicimus  de  co- 
rariis,  quod  Lemnam  debeant  dare.  De 
burgensibus  villse  statutum  est,  quod  in 
exitu  non  debeant  dare  Lemnam,  nisi  de 
ferro,  sale  et  pisciò  us.  Verumtamen 
quamdiu  nundinas  duraverint,  jam  dicti 
burgenses,  sicut  ceteri  homines,  Lemnam 
persolvent.  Vide  alia  notione  in  Lemnia. 

1  Lemnarius,  Porti  tor,  exactor  lem- 
n&,  ibid.  col.  279  :  Extranei  vero,  si  ali- 
quid  venale  ad  villam  attulerint,  sive  in 
prsesenti  sive  in  futuro ■,  vendiderint  in 
introitu  portarum,  Lesdam  persolvant, 
vel  securitatem  non  vendendi  Lemnario 
faciant.  Ex  hoc  loco  patet  Lemnam  idem 
esse  quod  Lesdam  ;  unde  proclive  esset 
suspicari  ubique  scribendum  fuisse 
Lesdam,  vel  Leudam,  ut  Lesdario  seu 
Leudario,  prò  Lemnario,  si  vox  Lemna 
toties  non  repeteretur. 

LEMNIA,  Lemna,  Lempna,  Silva.  Ta- 
bular. S.  Eparchii  Inculism.  :  Egodono... 
et  ad  ignem  et  ad  alia  necessaria  omnes 
arbores  Lemniarum  mearum  de  Pontos, 
prseter  chaisnum  et  fraxinum.  Charta 
Aimerici  de  Ronconio,  ibid.  :  Dono  Deo 
et  S.  Eparchio  lo  chaufatgha  in  Lempnis 
meis  de  Marcillac,  etc...  et  accipiant  de 
Lempnis  meis,  quantum  eis  opus  fuerit 
ad  suum  chaufatgha.  Rursum  f.  870  :  In 
illa  terra,  ques  est  trans  la  Lemna  de 
Polir s,  juxta  mansum  Brolii. 

T  LEMNIiE,  Homines  monstrosi  et  fa- 
bulosi quos  sic  describit  Isidorus  lib. 

II.  Orig.  cap.  2  :  Lemnias  in  Libya  ere- 
dunt  truncos  sine  capite  nasci,  et  o$  et 
oculos  habere  in  pectore  ;  alios  sine  cervi- 
cibus  gigni,  oculos  habere  in  humeris. 
Odo  de  varia  E  mesti  Bavarise  Ducis 
fortuna,  tom.  3.  Anecd.  Marten.  col.  362. 


64 


LEN 


LEN 


LEN 


Sunt  alli  selis  birci,  mirabile  dieta, 
Non  caput  est,  noe  vullus  eie,  humerisque  relrusi 
lgnescunt  oculi,  parvum  prò  nare  foramen 
Pectus  habet,  rietusque  loco  parvissiraus  oris  ; 
Lempnias  appellant  ;  crudi»  de  more  lomallis 
Vescuntur,  salsaque  marts  potantur  ab  unda. 

*  LEMNISCffi,  Fasciola  purpurea. 
Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg,  7613.  Vide 
Lamniscse. 

1  LEMNIUS,  Luctuosus  dicitur.  Pa- 
pias. 

1 LEMNONES,  Larvae,  animee  mortuo- 
rum.  Papias.  In  Gloss.  Sangerman.  MS. 
n.  501.  nabetur  Lemmones  :  an  proie- 
mures  ? 

1  LEMNUNCULUS,  prò  Lembunculus, 
apud  Papiam.  Lemnunculum,  lembum, 
in  Glossis  Sangerm.  MSS.  num.  501. 

T  LEMOCIA,  Lemoxa.  Vide  Barbarmi, 

*  LEMOISSELLUS,  Lemuissellus,  Le- 
mussellus,  Globus,  Gali.  Pelotari.  Mu- 
nit.  castr.  dom.  reg.  ex  Cod.  Phil.  Aug. 
in  Ghartoph.  reg.  sign.  34.  bis  part.  1. 
fol.  93.  r°.  5  :  Losdunum...  x.  fundse  et 
vij.  Lemusselli  fili...  Chinon.  xx.  Lemus- 
selli  fili.  Et  fol.  94.  r*.  col.  1  :  Decem 
globi,  id  est,  I^emusselli  de  filo.  Ibid.  fol. 
97.  v°.  :  Quatuor  targise,  duo  Lemoisselli 
fili.  Rursum  part.  2.  fol.  3.  v°.  col.  1.  et 
2  :  ij.  Lemuisellos  fili.  Ubi  Guido.de  Dam- 
petra  in  epist.  ad  Phil.  Aug.  apud  Mar- 
ten.  tom.  1.  Ampi.  Collect.  col.  1114.  ha- 
bet, Glomos  fili.  Vide  infra  Loisellus. 

1 LEMONIUM,  Malum  citreum  minus, 
Gali.  Limon,  apud  Bern.  de  Breydenbach 
Itiner.  Hierosol.  pag.  226. 

T  LEMOSINA,  Eleemoayna,  Italis,  Limo- 
sina, apud  Laurentium  in  Amalthea. 

*  LEMPINAS.  [Orpiment.  Djef.] 

*  LEMPITULA,  [Tratta.  (Gloss.  Ms. 
Turon.  XII.  s.  Bibl.  Schoi.  Chart.  1869. 
D  328  VI 

"l  LEMPNA,  Vide  in  Lemnia. 

1  LEMPNLffi.  Vide  Lemnia. 

1.  LENA,  apud  Petrum  de  Crescentiis 
lib.  10.  cap.  37.  Suber  seu  Liege  vertitur 
a  veteri  Interprete  Gallico. 

j2.  LENA,  Pannus  laneus  qui  culci- 
trse  supersternitur.  Guido  Discipl.  Farf. 
cap.  47  :  In  lectulo  ad  unumquemque  de- 
putelur  Lena  cum  pellicula  investita,  sa- 
gum  laneum,  capitale.  Bernardus  Ord. 
Cluniac.  pari.  1.  cap.  17:  Pro  signo  strati 
quod  substernitur,  et  Lena  vocatur  a  S. 
Benediclo,  eie.  S.  Willelmus  lib.  1.  Con s- 
titut.  Hirsaug.  cap.  16  :  Pro  signo  stra- 
guise  quae  substemitur,  et  Lena  vocatur  a 
S.  Benedicto:  scilicet  in  Regula,  cap. 
55.  ubi  :  S tramenta  autem  lectorum  suffi- 
ciant,  matta  y  sagum,  Lena  et  capitale. 
Willelmus  Mon.  in  Vita  Sugerii  Abb. 
lib.  2.  sub  finem  :  Hic  UH  quiescenti  prò 
piuma  erat  palea,  prò  molli tie  lini  subs- 
ternebatur  lanea  parum  levis  Lena.  La- 
tinis  Leena  pallii  genus  est,  quod  ceteris 
vestimentis  super  induebatur,  praeser- 
tim  hiberno  tempore  et  ad  iter  facien- 
dum,  hocque  intellectu  Lenam  accipio 
in  Statutis  Oisterc.  ann.  1183.  tom.  4. 
Anecd.  Marten.  col.  1256.  ubi  :  In  Lenis 
artificiose  fiunt  varietates  colorum  in  Mo~ 
nasteriis  nostris;  quod  ne  ulterius  fiat 
modis  omnibus  prohibemus  :  $ed  si  conti" 
gerit  quod  fimbrias  tinctas  emerint,  non 
nisi  unius  coloris  in  una  Lena  ponant. 
Vide  Cozzo. 

*  Pro  panno  serico  légitur  in  Charta 
ann.  1019.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  768  :  Posuimus  autem 
super  ipsum  altare  una  Lena  serica  Gons- 
tantinopolitana. 

*  3.  LENA  Panis,  Frustum,  offella, 
Gali.  Leche.  Testina,  de  S.  Do  min.  tom. 
1.  Aug.  pag.  646.  col.  1  :  Nec  etiam  vidit 
eum  comedere  ultra  unam  Lenam  panis. 


*  4.  LENA,  Fascis  virgeus,  Iignum  ca- 
lefaciendo  fumo  accommodum,  Hisp. 
Lenna,  Gali.  Bourrée.  Consuet.  Mss. 
Perpin.  cap.  37  :  Item  homines  Per  pi- 
niani  possunt  habere  Lenas  suas  ad  co- 
quendurn  panes  ad  opus  suum...  Item 
possunt  habere  duas  foguacerias  de  Lena 
et  duas  de  lari  ad  vendendos  panes  cum 
voluerint.  Lenchas  vero  Occitanis  paxil- 
lum  sonat.  Lit.  remiss.  ann.  1413.  in 
Reg.  167.  Chartoph.  reg.  eh.  372.  bis  : 
Pierre  Sture  print  un  pieu  de  haye,  dit 
au  pays  (Languedoc)  Lenchas,...  et  bailla 
un  grant  cop  dudit  pieu  ou  Lenchas  au 
supplì ant  parmi  le  front. 

*  LENAGIUM,  in  Reg.  Phil.  Aug.  ex 
Chartoph.  reg.  sign.  34.  bis  fol.  69.  r°. 
col.  2.  part.  2.  prò  Legnagium,  ut  legìtur 
ibid.  part.  1.  fol.  46.  v°.  col.  1.  Vide  in 
hac  voce. 

1  LEN  ARE,  Lenocinari,  lenocinium 
facere.  Salmasius  ad  Vopiscum  ex  ve- 
teri Epigrammate  : 

Lenandi  callidus  arto. 

Et  ex  alio  inedito  : 

Quod  si  formosas  redeas  Lenare  puellas, 
Et  dederit  quaestus  cotidiana  Venus. 

Vetus  Scholiastes  Juvenalis  ad  illud  Sa- 
tyrse  2  : 

Illa  docet,  nussis  a  corruptore  tabeliis, 

adnotat  :  Socius  filiam  suatn  Lenat  et 
docet  eam  moschis  caule  rescribere.  Lau- 
rentius  in  Amalthea  ex  vet.  Glossis  : 
Lenare,  Lenire. 

1  Lenaria,  Quae  facit  lenocinium. 
Miracula  S.  Cunerae,  tom.  2.  Junii  pag. 
564:  Blasphemando...  dixit  :  B.  Cunera 
videtur  esse  Lenariatquia  leni  et  lense  qui 
invicem  copulari  non  possunt,  veniunt 
hic  ad  B.  Guneram,  ut  ibidem  fornicari 
possint. 

j  LENAYRARE,  Pro  pascayrando  vel 
pasqueria  sumendo  cum  eorum  averi 
grosso  et  minuto,  prò  Lenayrando ,  et  Le- 
nayra  f adendo,  in  veteri  Charta  Massi!, 
ex  Schedis  D.  le  Foumier,  id  est,  prò 
lignisin  Silva  exseindendis.  Vide  Ligne- 
rare  et  Legneirare. 

*  LENCIA.  ^Vioia.  Dief.] 

]  LENGI0,  ev  toic  TrévGeercv  opxoyftevoc, 
Tempore  luctus  saltans.  Supplem,  Anti- 
quaria Vide  Lentio. 

LENCIUS.  Testamentum  Sancii  I.  Re- 
gis  Portugallise  seraB  1217.  apud  Bran- 
daon.  tom.  3.  pag.  260  :  Habeat  et  meas 
cintas,  et  meas  scarlatas,  et  penas  varias, 
arrancanes  et  Lencios,  ìd  est,  Lintea.  [In 
Actis  SS.  Junii  tom.  3.  pag.  477.  habetur 
Lincios.]  [*  Lintea  supellex.  Vide  infra 
Lensia.j 

1  LENDEX,  Tarmus,  (tarmes)  vermis  in 
lardo,  Johanni  de  Jan  uà,  Vert  de  Lart, 
in  Glossis  Sangerm. 

*  LENDITUM.  Vide  in  Landicum. 

*  LENEUS,  Lo  vino,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms.  prò  Lenxus,  ut  legitur  Georg. 
lib.  2.  v.  4.  et  lib.  3.  v.  509.  et  510. 

\  LENGLISH,  Species  monetae  Flan- 
dricae.  Charta  ann.  1342.  apud  Rymer. 
tom.  5.  pag.  315  :  Duo  millia  librarum 
moneta  vocat&  Lenglish  in  Flandria  cur- 
rentis 

*  LÈNGUETA,  Lingula,  Gali.  Languettef 
Ital.  Linguetta.  Stat.  sabbat.  Carcass. 
ann.  1402.  in  Reg.  157.  Chartoph.  reg. 
eli. 320:  Non  sit  ausus  immiscere...corium 
mutonis  cum  corio  vagiix  seu  de  cordoa, 
nec  e  converso,  nisi  esset  tamen  horles 
vel  Lengueta.  Male  Vengueta  editum 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  560. 
art.  7. 

1  LENHACERIUS,  Qui  carminat  lanam,  ì 


Gallis,  Cardeur  in  veteri  Catalogo  MS. 
Sodalium    con  fraterni  tatis    B.    Mari» 

1  LENHÀIRRARE,  Lignum  in  sii  vis 
exseindere.  Charta  ann.  1289  :  Jus  exsar- 
tandi...  Iaborandi  et  fusterandi,  et  Len- 
hairrandi,  etc.  Vide  Lignerare. 

1  Lenhayragium,  Jus  iignorum  in 
silvis  exseindendorum.  Conventio  Ludo- 
vici Regis  Sicìliae  cum  Arelatensib.  ann. 
1385.  ex  MS.  D. Brune*  :  Item  retinet  dieta 
Universitas  patuum  Castelleti  Montis-ma- 
joris  et  Auriculae ,  et  quecumque  olia, 
tam  piscationes  quam  venationes,  Len- 
hayragia  et  explechias  quorumeumque 
patuorum. 

LENIGANARIUM,  Vestis  species.  Ca- 
tholicon  Armoricum  :  Huclien,  Gallice, 
Huquet  de  toile,  Lat.  hoc  Lenicanarium. 
Item  pr&texta,  Gali.  Hucquele  à  genes 
enfans.  Hucpillotet,  Gali.  Hucque  pillo- 
tèe,  Lat.  hssc  lacerna,  [Forte  melius 
legeretur  Hoclenicanavium,  prò  Huclien 
canab%  Gali.  Huquet  de  toile  de  chanvre.] 

*  LENIS,  prò  Laevis,  planus,  ut  mo- 
nent  docti  Editores  ad  Mirac.  S.  Annem. 
tom.  7.  Sept.  pag.  747.  col.  2:  In  quo  cum 
nullum  visus  appareret  vestigium,  erat 
enim  oculorum  locus  Lenis,  ut  esiterà 
facies    etc 

*  LENITIVUS,  Lenis,  Ital.  Lenitivo. 
Charta  Henr.  VII.  imper.  ann.  1311. 
apud  Lam.  in  Delie,  erudit.  inter.  not. 
ad  Hist.  Sicui.  Boninc.  part.  3.  pag.  210  : 
Volentes  tamen  consideratone  pii  ac  be' 
nigni  patris  et  domini,  filios  et  subditos 
devios  a  via  perditionis  retrahere,  Leni- 
tivo modo  et  de  plano,  etc. 

*  LEN0D0CHIUM,  [Lichene.  (Gloss. 
Ms.  Turon.  XII.  s.  Bibl.  Schol.  Chart. 
1869.  p.  329.)] 

LEN0NIA,  Lenocinium,  Maquerelage. 
Eckehardus  Junior  de  Casib.  S.  Galli 
cap.  1.  extremo  :  Ad  amplexus  Amolfi 
Regis  clam  dum  peteretur,  respondisse 
fertur  Lenonix  procis,  etc.  Statuta  MSS. 
Caroli  I.  Regis  Sicil.  cap.  205  :  La  poine 
de  Lenoine  et  de  lecherie,  etc. 

*  LENSIA,  Lintea  supellex.  Charta  Ca- 
roli IV.  imper.  ann.  1357.  tom.  1.  Cod. 
Ital.  diplom.  col.  2467  :  Pr aeterea  studiì 
Senensis  scholares...  una  cum  familiis, 
equitaturis,  arnisiis,  Lensiis,  vallisiis,  et 
rebus  suis  omnibus  liberos  esse  decerni- 
mus.  Vide  Lencius. 

*  LENTA.  [Tanche.  Dief.] 

1  LENTACULUM,  Crustatia,  apud  Pa- 
piam. 

*  LENTAG0.  [Laurus.  Dief.] 
LENTARE,  prò  Morari,non  semel  usur- 

pat  Gregorius  M.  lib.  2.  Ind.  11.  Epist. 
1.  42.  lib.  10.  Epist.  35.  Papias  :  Lentare, 
tardare.  [Gloss.  Sangerman.  MS.  n.  501  : 
Lentandus,  tardus.  S.  Ambrosius  lib.  10. 
in  Lucam  num.  149  :  Ergo  ne  tanquam 
inerti  gubematori  in  arenis  littoris  mihi 
heereat  sermo,  tamquam  in  vada  cseca 
Lentandum  iter  quam  pr&cipitandum 
arbitror,  etc.  Fata  Lentatat  id  est,  tar- 
data, apud  Trebellium  Poliionem  in 
Claudio  cap.  6.  Virgilius  ^Ineid.  3.: 

Ante  et  Trinacria  Lentandus  remus  in  unda  est. 

Id  est,  lente  aut  diu  ducendus,  nisi  Len- 
tare  remum  si  molici  ter  hic  sit  navigare, 
quia,  ut  habet  Turnebus  lib.  4.  cap.  22. 
cum  remiges  magnis  viribus  remigant, 
Lentant,  id  est,  curvant  et  flectunt  pan- 
duntque  remos.  S.  Orientiuslib.  1>  Com- 
moni tori  i  : 

Hirta  Ubi  melius  pallia  praebet  <ms, 
Quam  quae,  Lentato  per  lubrica  fila  metallo, 
Alternos  frangit  veatis  onusta  gradus. 

Ubi  Lentatum  per  lubrica  fila  metallum, 
aureum  intelligit  argentumve  textum, 


LEN 


LEN 


LEO 


65 


Gallis,  Galon,  quo  vestes  ornantur  et  i 
onerantur,  nullo  induentium  commodo.] 
Vide  A  allentare. 

LENTEA,  Fovea.  Papiae. 

T  LENTENA.  Oharta  vetus  apud  Ste- 
ph  anoti  um  Antiq.  Petragor.  MSS.  pag. 
89  :  Res  sitas  in  pago  Petragorico,  in  Len- 
iena  Albucense  et  villa  quse  dicitur  Milia- 
cus,  etc.  Sed  legendum  Centena,  Pars 
comitatus  vel  regionis  :  de  quo  in  Cen- 
tena 2. 

1.  LENTERNA,  Vincula  modica.  Papiae 
[et  veteri  Glossatori  Sangerman.  MS. 
nùm.  501.1 

1  2.  LENTERNA,  Speci es  vasis.  Acta 
S.  Samsonis  MSS  :  Samson  ,  quem  in 
cella  tua  postasti,  omnia  bona,  quse  con- 
gregas ,  inaniler  dispergit ,  et  maxime 
Lenternas  melle  plenas  fundo  tenus  eva- 
cuava. Dubritius  introivit  in  cella  et  in- 
troiens  vidit  omnia  vasa  summo  tenus 
piena. 

*  LENTESCERE,  dicitur  de  colle  de- 
clivi, in  Mirac.  S.  Germ.  Autiss.  tom.  7. 
Jul.  pag.  274.  col.  1  :  Erat  locus  naturali 
quodam  situ  commodissimus  ;  atque  a 
parte  orientali,  clivo  montis  paulatim 
Lentescente,  competenter  addine  pendu- 
lus.  Galli  diceremus,  s*Adoucissant  in- 
sensiblement. 

1  1.  LENTIA.  Annales  Genuenses  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  349  :  Et  facto 
proinde  Consilio  sic  e  Lentiam,  qu&  Rem- 
publicam  annue  nituntur  augere ,  ad 
creandam  militiam,  Beo  auspice,  profec- 
turam,  l&tiores  solito  authoritatetn  hilari 
mente  preestarunt.  Vox  ignota  ac  forte 
mendosa,  hincque  locus  perobscurus. 

*  2.  LENTIA,  Ital.  Lenza,  Ager  in  lon- 
gum  protensus.  Oharta  ann.  1083.  apud 
Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  1034  :  Quas  (terras)  detinet  Bonaccio 
massario  ad  manum  sua  (sic)  ad  laboran- 
dum,  et  de  una  alia  Lentia  ibi  positas  etc. 
Vide  infra  Lesa. 

LENTIAGUM,  Praestatio,  ex  lentibus: 
Vide  Mestivarius  in  Mestiva. 

LENTIARIDS,  prò  Lintearius.  GÌ.  Gr. 
Lat  :  'OOoviaxóc,  Lentiarius.  Sic  e  ti  ara  in 
Gloss.  S.  Ben  ed.  pag.  266.  Xévctov,  dixere 
Pisides  in  Hexaemero  v.  1747.  Palladius 
in.  Hist.  Lausiaca  cap.  52.  Germanus 
Patr.  OP.  pag.  150.  et  alii  quos  laudat 
Meursius. 

]  LENTIGLA,  dimin.  Lentis.  Vide  Len- 
txcula  ria 

1.  LENTICULA,  Eucherio  Lugdun.:  Va- 
sculum  ex  sere  habens  oleum  quo  unge- 
bantur  in  regnum.  Lib.  1.  Reg.  cap.  10. 1. 
lib.  4.  cap.  9.  ubi  Graec.  Interpr.  901x0? 
eXaiov.[Isid.  lib.  2.  cap.7  :  Lenticula,  me- 
diami (modicum)  vas  seneum  vel  argen- 
teum,  quadrangulum,  in  latere  apertura , 
quod  et  Lichitum,  (Lecythum)  est  enim 
vas  olei,  quo  Reges  et  Sacerdotes  unge* 
bantur \  a  liniendo  dictum.  Alii  Lenticu- 
lam  dictam  volunt,  quod  lentis  forma m 
quodam  modo  referret.  Vide  Plinium 
lib.  18.  cap.  12.  et  Martinium  in  Lexico.] 

1 2.  LENTICULA,  Genus  placentse.  Pe- 
lagius  Diac.  de  Vita  SS.  Patrum  cap.  4. 
n.  59  :  Fecit  de  farinula  Lenticulam  et 
zit)t)ulas. 

•8.  LENTICULA,  Lentigo,  macula.  Mi- 
rac. S.  Rosae  tom.  2.  Sept.  pag.  454.  col. 

2  :  Itaque  omnia  signa  in  ea  mortem  sibi 
initiari  videbantur;  prsesertim  cum  per 
totum  ejus  corpus  signa ,  quse  xwlgariter 
Lenticulae  cognominante \  apparuissent. 
Et  pag.  455.  col.  1  :  Cumjam  signa  mor- 
tis  m  ea  apparerent,  quas  vulgariter  Len- 
ticulx  cognominantur. 

LENTICULARIA,  Ager  lenticulis  consi- 
tus.  Lex  Salica  Ut.  29.  §  13  :    Si  quis  in 
napinam,  in  fabariam,  in  Lenticulariam, 
Y 


vel  his  similia  ad  furtum  faciendum 
ingressus  fuerit ,  etc.  Gloss.  Lenticla, 
<paxr|. 

1  LENTICUM,  Praestatio  prò  vendendis 
Lentibus.  Vide  locum  in  Sandalis. 

1  LENTIGAMEN.  Gesta  Archiepiscopo- 
rum  Trevir.  apud  Marten.  tom.  4.  Am- 
pliss.  Collect.  col.  426  :  Dominus  Cuno 
submisit  se  ad  f ossatura  castri  per  arctam 
fene  stram  cum  Lentigamine,  et  sic  evasit. 
Vide  tur  legendum  Ligamen,  nisi  Lenti- 
gamen  dictum  sit,  quod  ligamen  fuerit 
ex  linteo  textum. 

1  LENTILAT,  vox  vernacula,  Lens, 
species  ieguminis  nota,  Gali..  Lentille. 
Necrologi  um  Oarnotense  :  Aquisivit  etiam 
apud  Menuesin  generaliter  quicquid  Ma- 
jor  hàbebat  in  granica  Capituli,  scilicet 
duos  trituratores,  vechiat,  pesiat,  Lenti- 
lat,  favat. 

LENTI0,  6  Iv  tot*;  i?£v6s<7tv  òp^oO(X£vo<« 
Vide  Salmasium  ad  Vopiscum  pag.  504. 
et  Joan.  Kirchmannum  lib.  2.  de  Fune- 
rib.  cap.  7.  [Supra  habeturLencto,  Tem- 
pore luctus  saltans.J 

*  LENTI0LUM,  Linteolum.  Vita  S. 
Ubaldi  tom.  3.  Maii  pag.  637.  col.  1  : 
Solvens  autem  Lentiolum  ita  sanam  (fis- 
tulam)  reperii,  ut  nec  aliquod  signum 
appareret  cicatricis.  Vide  Lenzonum. 

1  LENTIPES,  Lento  seu  tardo  gràdiens 
pede.  Ausonius  Epist.  21  : 

Spondei) s  UH  Lentìpes  ibat  comes. 

1  LENTIS,  Navis  pusilla.  Papias  et  GÌ. 
Sangerman. 

]  LENTIS  MA,  Mastiche,  lentisci  resina. 
Laurentius  in  Amalthea  ex  Onomas- 
tico. 

T  LENTI  UM,  aàgavov,  Gloss.  Lat.  Graec. 
Sangerm.  Sabanum,  sudarium.  Vox 
ducta  ex  Xévxiov,  quod  Grseci  recentiores 
formarti nt  ex  Latino  Linteum. 

1  LENTRUS,  Linteum  lecti,  Gali.  Lin- 
ceuL  Charta  aerse  1060.  apud  Anton,  de 
Yepez  in  Chron.  Benedict.  tom.  5.  pag. 
435  :  Quatuor  plumacios,  literius  3.  Len- 
tros  de  leno  (i.  e.  de  lino)  3.  duos  etiam 
pares  de  sabanes.  Sed  videtur  legendum 
Lentios.  Vide  Lencius. 

1  LENUM,  prò  Linum.  Videsis  in  Len- 
trus. 

^  LENUTA.  [«  Parvam  literam  quo- 
dam magno  sigillo  in  pendenti  sigilla- 
tam,  sub  anno  Dni.  MCCXVH.  mense 
mayo,  continentem  quod  D.  dalphinus 
concessit  Lenutam  de  Moyrenco  Vili  el- 
mo Oh  ami  lardi  prò  V.  solid.  censu  ali- 
bus  perpetuo.  »  {Òhevalier,  Inv.  Archi v. 
Delphin.  p.  173.)] 

LÉNWAR.  Vetus  Oharta  Danica,  apud 
Isaacum  Pontanum  lib.  7.  Hist.  Danicas 
pag.  389  :  Ita  tamen  quod  iidem  ratione 
receptionis  bonorum  pr&dictorum,  Eccle- 
sia nostrse  homagio  adstringantur,  secun- 
dum  quod  casieri  vassalli  Ecclesia  ratione 
suorum  Lenwar  receptorum  ab  Ecclesia, 
affecti  fuerint  ab  antiquo,  p*  Laud ernia. 
V.  in  Laudare  4.  et  Haltaus.  Glossar. 
German.  col.  1233.] 

1  LENZA,  Ital.  Fascia.  Miracula  B. 
Henrici  Baucen.  tom.  2.  Junii  pag.  386  : 
Fortiter  claudicabat  ab  utroque  latere, 
quia  ipsa  ludente  cum  Lenza,  sibi  hoc 
evenit 

1  LÉNZI0LUS,  Linteum  lecti,  Gali. 
Linceul.  Miracula  S.  Zitae,  tom.  3.  Aprii, 
pag.  525  :  Et  eam  in  quodam  Lenziolo  ad 
domum  deportaverunt. 

ì  Lenzolus,  Eadem  notione.  Chron. 
Bergom.  apud  Murator.  tom.  16.  col. 
918  :  Maxima  quantitas  hominum  et  mu- 
lierum...  fuit  congregata  super  montem 
de  Fara...  omnes  induti  et  indutas...  una- 
nimiter  et  ibidem...  pr&dicatum  fuit  co- 


ram  prxdictis  sic  indutis  de  Lenzolis,  seu 
pannis  albis  Uni,  ut  col.  seq. 

*  LENZONUM,  Linteum,  Ital.  Lenzuolo. 
Oharta  ann.  1019.  tom.  1.  Hist.  Oassin. 
monast.  pag.  81.  col.  2:  Duo  Lenzona 
linei  operati  propter  altaria,  etc.  Eslese, 

grò  Alese,  in  Iàt.  remiss.  ann.  1435.  in 
;eg.  175.  Chartoph.  reg.  eh.  346:  Deux 
draps  à  Ut  et  une  Eslese  de  drap  Unge. 
Vide  Lenziolus. 

*  LEO,  Aper,  ut  videtur.  Oharta  ann. 
1035.  inter  Instr.  tom.  11.  Gali.  Ohrist. 
col.  328  :  Ipse  idem  Guillelmus  comes  de- 
dit  sanetse  Mari&  ccenobii  Villarensis  de- 
cimam  nemorum  vicecomitatus  Fiscanni... 
et  decimam  silvestrium  bestiarum  sive 
Leonum. 

'*  LEO  Mms,  Lion  pacifique,  Oogno- 
men  Ludovici  Vili,  regis  Francorum, 
qui  vulgatius  Cor  Leonis  nuncupatur, 
in  Obituar.  eccl.  Ambian.  ex  Ood.  reg. 
5535.  ad  xv.  diem.  Nov.  :  Eodem  die 
obitus  Ludovici,  qui  diclus  est  Leo  mitis, 
regis  Francix,  Philippi  fortunatissimi 
filii. 

1  LE0A,  Leuca,  Gali.  Lieue.  Oodex 
Irminonis  Abb.  Sangerman.  fol.  12. 
recto  col.  1  :  Habet  ibi  de  silva  in  totum 
gyro  Leoas  v.  ubi  possunt  saginari  porci 
mille. 

1  LE0GRTSUS,  Lapis  pretiosus,  colore 
aureo  interveniente  candida,  ut  habet 
Isid.  lib.  16.  cap.  13.  Jo.  de  Jan  uà  prae- 
fert  Leocrisis  vel  Leochrisis,  Papias  Leo- 
chysus.  Legendum  cum  Plinio  Leuco* 
chrysus  a  Graeco  Xeuxóxpuaoc. 

*  LE0DA,  Tributum,  maxime  quod  prò 
mercibus  penditur ,  interdum  quaevis 
praestatio.  Charta  Raym.  Trencavel.  vi- 
cecom.  Biter.  ann.  1163.  in  Chartul. 
Gemund.  :  Concedo...  ut  ex  sale,  quod  ad 
proprios  usus  domus  prmfati  monasterii 
transportabitis,  in  omni  terra  mea  Leoda 
vobis  non  requiratur.  Vide  Leudis, 

]  LEO  DARDI,  Leudardi,  meli  a  s  quam 
Leodasdi,  ut  recte  monet  Eccardus  in 
Notis  ad  Pactum  Legis  Salicae  tit.  6. 
Voces  frequenter  occurrentes  in  eadem 
Lege,  quas  arcessit  Schilterus  ex  Leo- 
den,  sive  Leudan,  Leiten,  Ducere,  scil. 
testes,  et  Ardi,  Art,  Genus,  species.  Ni- 
mirum  inquit,  duo  genera  vel  species 
sunt  condemnandi  reum,  aut  per  mo- 
dum  confessionis  aut  per  modum  con- 
victionis  per  testes,  etc.  in  quo  poste- 
riori genere  locum  habet  posna  infìcia- 
tionis,  utroque  et  Romano  et  Germanico 
jure  usitata.  Luculentus  textus  Juris 
Francici  est  in  Legis  Salicae  titulo  10.  § 
1  :  Si  quis  animai,  aut  caballum,  vel  quod- 
libet  pecus  in  messe  sua  invenerit,  peni- 
tus  eum  vastare  non  debet,  quod  si  fecerit, 
capitale  loco  restituat,  ipse  vero  debilem 
ad  se  recipiat.  Si  vero  Confessus  non  fue- 
rit, et  ex  fuerit  Adpróbatum,  Malo.  Leo- 
dardi  dg.  denar.  qui  faciunt  sol.  xv.  ex- 
cepto  capitale  et  delatura.Hmc  infert  Vir 
eruditus,  Leodardi  alteram  esse  speciem 
condemnationis  ad  mulctam,siquis  non 
confessus,  sed  inflciatus  factum,  desu- 
per convictus  fuerit.  Quod  confirmat  ex 
ejusdem  tituli  §  4.  ubi:  Si  negaverit  et 
tamen  convictus  fuerit,  Malb.  Leodardi, 
ut  et  seq.  §  et  ult.  ibi  :  Testibus  eum 
convincat.  Et  tit.  2.  §  3  :  Et  ei  fuerit  ad- 
próbatum, Malb.  Leodardi.  Tit.  27.  §  2  : 
Et  ei  fuerit  approbatum,  Malb.  Leudardi. 
Tit.  33.  |  6.  tit.  68  :  Si  negat  et  convictus 
fuerit  Malberg.  Leudardi ,  solidos  XV. 
componat.  Con  ci  udì t  tandem  lauda  tus 
meritoque  laudandus  Scriptor,  ex  iis 
locis,  quae  manifesta  sunt,  cetera,  quas 
obscuriora  sunt,  esse  interpretanda. 
Alio  prorsus  modo,  sed  nobis  minus 
probabili,  rem  expedire  conatur  Eccar- 

9 


66 


LEO 


LEO 


LEO 


dus  loco  laudato  :  quem,  si  vis,  con- 
stile. 

1  LEODE.  Vide  Leudis. 

1  LEODIGUS,  Leodigus,  Leodius,  Fis- 
cal is,  regalis,  publieus,  ut  Valesius  ex- 
ponit  pag.  270.  Notiti»  Galliarum,  a  Leu- 
aibus  vel  Leudis,  Leodisve,  quae  populum 
significat  veteri  Germanico.  LitteraeHu - 
gonis  Regìs  a  un.  4.  regni  prò  Arnulfo 
Episc.  Aurei.  :  Leodise  quoque  silvse  ve- 
nationem,  sicut  antecessores  ejus  visi  sunt 
habuisse,  eidem  matri  Ecclesia  habere 
concedo,  Robertus  Hu gonis  filius  eam- 
dem  silvam,  Leodigam  appellat,  in  Lit- 
teris,  quas  citat  Valesius  loco  laudato  : 
ubi  etiam  observat,  Leodicum  vicumpu- 
blicum  a  plerisque  nostris  Annalium  et 
Chronicorum  veteribus  auctoribus  ap- 
pellar], nomine  Germanico,  vi  cu  m  illum 
qui  initium  fait  percelebris  civitatis 
Leodium  hodie  dictae;unde  contìcit  eam 
Leodicum  potius  esse  nuncupandam. 
Leudicam  vocat  Carolus  0.  in  Capitulis 
ann.  854.  eodem  etymo  deducta  voce. 
Plura  videsis  apud  eumdem  Valesium 
pag.  270.  et  seq.  et  apud  Lipsium  lib.  1. 
Poliorcetieon  Dialog.  2. 

*  LEODIENSIS  Monetae  mentio  fìt  in 
Charta  Adalber.  Leod.  episc.  ann.  1124. 
ex  Chartul.  Oluniac.  eh.  401  :  Unum  au- 
reum  denarium  Leodiensis  monetae  in 
Pascha  ipsi  fratres  persohwnt. 

]  LEODIS,  Leodus.  Vide  Leudes  et 
Leudis. 

1  LEOFWINUS,  Anglorum  lingua,  Ca- 
rusamicus,  in  Translatione  S.  Cuthberti 
saec.  4.  Benedict.  part.  2.  pag.  295.  a  Sa- 
xonico  Leof,  Dilectus  et  vin,  Forti - 
tudo,  undeterminationesnominum  prò- 
priorum,  Alwin,  Baldwin,  eie.  [**  Vi  ne, 
Amie us,  età] 

1  LEONA,  Ita!.  Lesena,  Gali.  Lionne. 
Utitur  Boncompagnus  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  932.  et  Chronographus  Parm. 
tom.  9.  eoi.  826.  e  te. 

1  LEONATUS,  Ooloris  leonini.  Vela  se- 
rica Leonata,  Anastasio  in  Vitis  Papa- 
rum  apud  Murator.  tom.  3.  pag.  272.  col. 
1.  Conci).  Tolet.  ann.  1582  :  Nec  (Cleriéi) 
in  vestibus  laneis  alios  usurpent  colores 
prxter  quatuor  modestos  et  obscuriores, 
nempe  nìgrum,  violaceum,  cinericium, 
hoc  est  par  dura,  et  castaneum,  hoc  est 
Leonatum.  Vide  Leoninum  Pallium. 

*  LEONCDLUS,  [Lyonnet.  (Gloss.  Lat 
Gal.  Bibl.  Tnsul.  E.  36,  XV.  S.)] 

1.  LEONES,  Nummi  aurei  Fra  nei  ci.  Ve 
tus  Regestum  :  A  l.  Febr.  1336.  ad  14 
Novemb.  1338.  fiebant  Leones  ponderis  48 
Vide  infra  Moneta. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1455.  in  Reg.  189 
Chartoph.  reg.  eh.  34  :  La  suppliant  re- 
quist  à  icellui  Saunier  qu'il  voulsist  lui 
prester...  cent  escus,   tant  en  Lyons  de 
modérez  saluz,  nobles  et  rides. 

Ita  etiam  appellati  nummi  aurei  Oo- 
mitum  Flandriae  ac  Ducum  Burgundi», 
quod  in  iis  eftìetus  esset  Leo.  Horum 
typum  exhibet  Hautinus  in  lib.  de  Mo- 
netis  Francicis  pag.  95.  Magnum  Chro- 
nicon  Belgi  cu  m  ann.  1456  :  Insuper  de- 
claratum  est,  quod  eidem  Gusberto  prò 
suis  expensis  tribueretur  summa  50.  mil- 
lium  Leonum.  Inseram  hoc  loco  quod  de 
Leonibus,  et  cseteris  ejusve  sevi  Flandri- 
cis  et  Belgicis  aureis  habet  Regestum 
urbis  Ambianensis,  a  Joanne  Bargoul, 
Clerico  ejusdem  urbis,  descriptum,  fol. 
113. 114.  ne  posteritati  pereat. 

Empir  ance  fait  e  pour  V oeuvre  du  Denier 
d*or  appellé  Lions  de  Flandres,  qui  est  à 
23.  karats  d'or  fin,  en  aloy  57.  demy  de 
pois  sur  le  mark  de  Troies,  duquel  la  trai- 
tie  du  mark  d'or  fin  est  de  60.  d'iceux 
Flourins  pour  mark  d'or  fin,  dont  Ven 


donra  à  tous  marchans  58.  livres  16.  sols, 
ledit  Flourin  compté  pour  20.  sols  de  la 
monnoie  du  Maistre,  et  de  tout  autre  or  à 
l'avenant. 

Mars  1453. 

Primo  poter  le  mark  d'or  fin  alijer  con- 
vìentft.  Éstrelins,2.  tierch  d'aloyquipeut 
vaìoir  environ  une  maille  de  laditte  mon- 
noye  pour  chascun  Estrelin,  et  est  pour 
chascun  mark  d'or  fin  6.  sols  8.  den.  vaul 
V Estrelin. 

Le  viez  Escu  de  France  de  64.  sur  le 
mark  Empirance  5.  den.  53.  gros  21. 
mites. 

Couronnez  au  grand  Escu  de  64...  7. 
den.  53.  gr.  9.  mites. 

Couronnez  Augustins  de  64...  13.  den. 
48.  gr.  14.  mites. 

Couronnez  à  VAignelet  de  68...  24.  d. 
ob.  46.  gr.  Couronne  à  la  Trangumué  de 
68...  2.  s.  9.  d.  ob.  43.  gr.  6.  mites. 

Couronnez  à  la  Croix  S.  Andrieu de  68... 
2.  s.  7.  den.  42.  gr. 

Couronnez  à  la  droicte  Croix  de  68.  et 
demy.  4.  s.  2.  den.  39.  gr. 

Le  premier  Piectre  de  Namur  de  67.  et 
demy...  3.  $.  10.  d.  40.  gr. 

Escu  Gitillermus  seconde  de  68...  4.  s.  2. 
d.  39.  gr.  9.  mites. 

Premiers  et  derniers  Pietres  de  Bra- 
bant  de  68.  et  demy...  4.  $.  8.  den.  37.  gr. 
et  demy. 

Premier  Clinquart  de  Gand  de  68.  et 
demy...  5.  s.  9.  den.  ob.  34.  3.  gr.  3. 
mites. 

Clinquart  à  point  dessous  le  D.  68.  et 
demy...  6.  s.  1.  a.  33.  gr. 

Clìnquarsà  le  droite  CroisetteGS.  demy, 
...  6.  s.  9.  d.  31.  gr.  3.  mites. 

Clinquars  à  3.  Agnelets  de  68.  et  demy 
...7.  s.  1.  d.  30.  gr.  6.  mites. 

Mailles  d'Utrecht  Frederic  et  de  Baviere 
de  74...  6.  s.  5.  d.  28.  gr.  9.  mites. 

Mailles  à  Ernouldus  des  tierches  qtrì 
sont  des  derraines.  de  78.  s.  3.  den...  22. 
gr.  6.  mites. 

Mailles  de  Mens  et  de  BethunelS...  7.  *. 
9.  d.  22  gr. 

Nobles  de  Gand  de  35.  et  demy...  17.  d. 
ob.  95.  gr.  8.  mites. 

Mailles  de  Rin  vieses  de  71...  3.  s.  3.  d. 
40.  gr. 

Mailles  Poustulas  les  premieres  de  75... 
4.  s.  8.  d.  ob.  32.  gr.  19.  mites. 

Mailles   à  V Estoilette  de  75...  5.   s.  22. 

Mailles  ou  bon  Trieuron  de  75...  5.  s.  4. 
d.  31.  gr. 

Mailles  au  bon  T.  de  76...  6.  s.  10.  den. 
ob.  25.  gr.  6.  den.  ob. 

Mailles  au  mauvais  T.  de  76...  7.  s.  3. 
den.  24.  gr.  7.  den. 

2.  LEONES.  Vide  Mare  Leonis. 

LEONIFERI,  a  Petro  Diac.  lib.  4.  cap. 
31.  al.  39.  inter  Vexillarios  Eccl.  Rom. 
recensentur.  Aquiliferos,  Leoni f eros,  Lu- 
piferos,  Draconarios,  etc.  [Sic  dicuntur 
ob  leones  depictos  in  vexillis  :  Albertus 
portator  vini  sive  Leonifer,  in  Chronico 
Parmensi,  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
791.1 

LEONINI  Versus.  Sic  forte  nuncupati, 
quod  inventi  fuerint  a  quodam  Leone 
Poeta,  qui  circa  tempora  Ludovici  VII. 
vel  Philippi  Augusti  Regum  Franciae 
vixit,  cujus  meminit  ^Egidius  Parisien- 
sis  in  Karolino  lib.  3  : 

Nec  miiius  in  sacris  melico  sermone  Leonem, 
Ludentem  historiis,  et  quem  inlepuisse  dolemus. 

Quae  est  etiam  sententi  a  Stephani  Pas- 
chasii  lib.  7.  Disquisii  Francicar.  cap. 
2.  ubi  complures  ejusdem  versus  des- 
cripsit  perelegantes,  in  iisque  aliquot 


ex  iis  quos  Leoninos  appellamus,  vel 
Rythmicos,  et  óaotoTeXsuxoug.  Thierricus 
Valliscoloris  in  vita  Urbani  IV.  Papae  : 

His  replicans  dare  tres  causas  explico,  quare 
More  Leonino  dicere  melra  sino. 

Episcopus  Senogall.  in  Itinerario  Gre- 
gor.  XI.  PP.  :  Mihi  quoque  indulgeatis, 
memque  imbecillitati  ac  imperitise  ascri- 
balis,  quia  passus  Leoninos  et  Rhetoricas 
prosequutus  non  fui.  Guillelmus  Guiar- 
tus  : 

Et  cils  qui  ne  set  en  sa  rime, 
Qu'est  consonnant,  ou  Lionirae,  etc. 

Et  alibi  : 

Contro  celui  un  en  feroie, 
Ou  leur  hobes  adreceroie, 
Et  feroil  come  Lionime, 
De  la  rais  jusques  en  la  cime. 

Vide  Chronicon  Augustanum  part.  2. 
cap.  2.  et  Fauchetum  lib.  1.  de  Poetis 
Francicis  cap.  6. 

*  Vel  potius  a  Leonio  celebri  ecclesiae 
Parisi ensis  canonico,  ut  seri  bit  D.  Le 
Beuf  tom.  1.  Dissert.  pag.  268.  et  seqq. 
Alia  est  Muratori!  tom.  3.  Antiq.  Ital, 
med.  aevi  col.  687.  sententia,  cui  repu- 
gnare difficillimum  est;  nequaquam  sci- 
licet  ejusmodi  versuum  inventionem  illi 
Leonio  tribuendam  esse,  cum  versus 
ejusdem  consonanti»  longe  antiq uiores 
habeainus,  quos  utrum  perfecerit  il  le 
etiam  incertum  est  ;  nisi  quod  poetae 
priores  in  una  tantum  syllaba  conso- 
nante cum  altera,  Ine  vero  in  duabus 
concentum  suorurn  metrorum  colloca- 
verit,  atque  ideirco  illius  poema  conciri- 
nius  caateris  omnibus  vismn  fuerit.  Et 
certe  nostri  prò  eleganter  versificare, 
Leonimer  dixerunt.  Regula  S.  Aug.  Gal- 
lice  reddita  a  Th.  Bened.  ann.  1392.  lau- 
data in  Comment.  Acad.  Inscrip.  tom. 
17.  pag.  744  : 

La  rime  en  maini  lieu  n'esl  pas  gente  ; 
Mes  miex  vanii  rudement  rimer 
Ou  sens  de  Vacteur  et  eniente, 
Qu'en  autre  son  Leonimer. 

Leoninitas.  Metulinus  ad  Ebrardum 
Betun.  in  Grsecismo  cap.  15  ;  Forte  dicit 
ita,  ut  haberet  Leoninitatem  in  versu. 

*  LEONINUM  Pallium, Coloris  leonini. 
Codex  S.  Mart.  Lemov.  in  Bibl.  reg. 
sign.  7887.  fol.  3.  r°.  :  vij.  Idus  Januarii 
(obiit)  Galterius  :  hic  fecit  signum  quod 
vocatur  vox  Domini  et  unum  pallium  Leo- 
ninum. Cerem.  vet.  Ms.  eccl.  Carnot.  ; 
Dum  vadit  processio,  tegitur  altare  pallio 
Leonino.  Ibidem  infra:  Chorus  nonpara- 
tur,  sed  frons  ecclesia  tantam  Leoninis 
dorsalibus.  Vide  Leonatus. 

LEONISTjE,  Haeretici,  qui  alias  Valden- 
ses,  a  quodam  Leone,  uti  vult  Goldas- 
tus,  vel  ut  Illyricus  Centur.  12.  cap.  8. 
Freherus,  ipse  quoque  Gretzerus,  a  Lug- 
dunensi  ci  vitate,  quae  Lion  dicitur,  ap- 
pellati. Horum  mentio  in  Constitutione 
Friderici  contra  haereticos,  [quam  appro- 
bat  Ludovicus  X.  Frane.  Rex  Litens  15. 
Dee.  aun.  1315.  datis,]  et  apud  Reine- 
rum  libro  contra  Valdenses  cap.  4.  qui 
ita  in  Alemanni  a  potissimuin  indigita- 
tos  observat,  et  cap.  5.  hanc  originatio- 
nem  fìrmat  :  Secta  pauperum  de  Lugduno, 
qui  etiam  Leonistse  dicuntur.  Lugdunen- 
ses  vocat  Guiilel.  de  Podio  Laurentii  in 
Chron.  in  Praefatione  Valdenses  sive  Lug- 
dunenses. 

*  LEOPARDI,  Monetae  Anglica?  species 
leopardo  insignita.  Consuet.  Mss.  mo- 
llasi. S.  Crucis  Burdegal.  ante  ann.  1305  : 
Omnibus  festis  duplicibus  prior  claustra- 
Iis  tenetur  capitulare  vesperos,  matutinos, 
et  celebrare  Missam  Terli&,  nomine  abba- 
tis,  si  abbas  non  potest  prxsens  interesse 


LEP 


LEP 


LEP 


67 


in  istis  festis  ;  et  ideo  abbas  teneiur  sibi 
dare  xij.  Leopardos  auri.  Charta  ann. 
1366.  ex  Tabul.  S.  Petri  de  Reg.  :  Jorda- 
nus  de  Cairans...  dedit  crenobio  divi  Petri 
centum  aureos,  centum  Leopardos  aureos, 
quartallum  biadi,  eie.  Occurrit  praeterea 
apud  Rymer.  tom.  6.  pag.  553. 

*  LEOPARIUS,  [Levrier.  GIoss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  86,  xv.  S.)] 

1  LEOTUM,  Latum,  Gali.  Large.  Sta- 
tina Massil,  lib.  3.  cap.  18  :  Lapidea  de 
cara  habeant  duos  palmos  de  lo  rigo,  et 
unum  palmum  de  alto,  et  ad  minus  unum 
tomum  de  Leoto,  et  lapidea  de  miliario 
unum  palmum  de  longo,  et  unum  tomum 
de  alto  a  torno  usque  ad  unum  palmum 
de  Leoto. 

LEPA,  Mensuraa  species  apud  Anglos. 
Vox  formata  a  Saxonico  Leap,  Cala- 
thus,  corbis.  Extenta  de  Garingges,  apud 
Spelmannum  :  Debet  triturare  tres  bus- 
sellos  frumenti,  et  dimidium  Lepset  vel  5. 
bussellos  fabarum,pisarum,  vel  vescarum. 
Extenta  alia  Manerii  de  Cerring  in  agro 
Sussexiensi  ann.  5.  Edw.  I.  in  Archivo 
Archiepisc.  Cantuar.  :  Willelmus  le  Cu- 
pere  tenet  ferlingum  unius  virgatsR,  con- 
tinentem  14.  acras  prò  18.  den.  solvendo, 
et  colliget  de  nucibus  in  bosco  comini  ter- 
tiam  partem  unius  mensuras,  quas  vocatur 
Lepe,  quod  est  tertia  pars  2.  bussellorum, 
et  valet  quadrantem. 

**  LEPERIA,  Leprae.  Rot.  4.  Northumb. 
ann.  7.  Edw.  I.  in  Rot.  Abbr.  1. 1.  p.  33  : 
Adam  de  Gangy,  qui  de  reg  e  tenuit  in 
capite,  Leperia  percussus  est,  quod  ad 
presenciam  regis  ad  homagium  suurn  regi 
faciendum  commode  accedere  non  potest, 
mandatum  est  Thomas  de  Normanvill 
seniori,  quod  de  fidelità  te  predicti  Adae  de 
terris  et  tenementis  predictis  loco  et  vice 
regis  capiat,  eie.  Oonf.  Specul.  Saxon. 
lib.  1.  art.  4.  ubi  leprosos  in  feuda  suc- 
cedendi  capaces  non  esse  statuitur. 

*  LEPIDA,  La  imagine  di  santi  padri. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

"  LEPISGUM,  Lo  vaso  dal  vino,  in  eod. 
Glossar.  Vide  Lepista. 

LEPISTA,    Vasis  genus,  in  Gloss.   Lat. 
MS.  Reg.  diminulivum  forte  a  Lepa. 
[Vox  est  Graecae  origini s  :  Xsitaum),  vel 
Xenouroj  xuXiS,  Athenaeo  dici  tur  de  poculo 
amp!iore>  et  Xeiwc<rrts  Hesycbio  olvovoiii  et 
£t8o;  xuXtxo;.  Hi  ne  Lepastse  apud  varro- 
nem  lib.  1.  de  Vita  populi  Rom.  et  Le- 
pista, Genus  vasis  aquarii,  apud  Festum 
Gloss.  vetus  Sangerm.  Lepiscam,  (Lep is- 
tanti) Vas  vinarium  antiqui  ita  nuncupa- 
bant  ;  ex  quibus  emendari  debet  lauda- 
tus  Varrò  lib.  4.  de  Lingua  Lat.  ubi 
perperam  Depesta  prò  Lepesta,  ut  a  Sca- 
li geroj  ammoni  tu  m.  Gloss.  Latin.  GraBC. 
Sangerman.  :  Lepistra,  et5o;  x^pas-  Lau- 
rentius  in  Amalthea  :  Lepaste,  poculum 
in  formam  o\\&,  quod   una  ansa  appre- 
kenditur ,   ex   Clemente    Alexandrino, 
Plura  Martinius    in  Lexico   voce    Le- 
pasta  .1 

1  LEPITUDO,  Epifora.  Papias.  Legen- 
da m  Lippitudo,  vitium  lacrymantium 
oculorum  Epiphora  die  tu  m  medicis*  a 
Graeco  europa,  Humor  irruens  vel  in- 
fluens  in  aliquam  partem  corporis. 

*  LEPO ,  Piscis  genus.  Vide  supra 
Fuca  2. 

1  LEPORA.  Lambert us  Ardensis  apud 
Ludewig.  tom.  8.  pag.  486  :  Rubescente 
aurora,  promptiori  animo  comiculum  aus- 
cultai venatoria  quam  campanam  Sacer- 
dotis,  avidius  vocem  Leporarum  quam 
Gapellani.  Videtur  legenda m  Leporario- 
rum,  nisi  forte  Lepora  sit  Vertagus  fe- 
mina,  nostris  Levrette.  Vide  Canis  Lepo- 
rarius. 
1  LEPORALIS.  Vide  Canis  Leporarius. 


LEPORAREATORIA.  Chronic.  Pisanum 
ab  Ughello  editum,  ann.  1159  :  Fecerunt 
quinque  galeas  ad  custodiam  rnaris,  et 
fossam  magnam  in  Leporareatoria,  usque 
prope  petraria  de  Tri fi ,  etc.  Vereor  ne 
mendum  subsit,  pessime  enim  Ughel- 
liàna  Italia  impressa  est.  Legendum 
forte  Leporaria. 

*  1.  LEPORARIUS,  Qui  canes  lepora- 
rios  curat.  Lib.  nig.  scacar,  edit.  Hearn. 
pag.  356  :  Et  unicuique  Leporario,  obolum 
in  die.  Vide  Canis  leporarius. 

*  2.  LEPORARIUS  :  [«  Leporarius,  le- 
vrier.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic.  n. 
23,  xiii.  S.)] 

LEPO  RETA,  dieta  arva  incult  a,  ubi  le- 
pores  morari  amant.  Hinc  sumpsit  ap- 
pellati on  e  m  Alebretorum  nobilis  familia 
in  Vasconibus,  quorum  sedes  precipua 
in  Landisy  seu  arvis  eremis  et  incultis 
Vasconum  exstat,  qui  in  veteribus  tabu- 
lis  Latinis  de  Leporeto,  apud  Froissartem 
de  Lebret,  fere  semper  cognominantur. 
Vide  Historiam  Abbati®  Oondomensis 
pag.  447.  468.  et  Marcam  in  Hist.  Bene- 
Jtiarn.  lib.  7.  cap.  10.  n.  3. 

*LEP0RIA,  [Vitis  quaB  cito  tendit  ad 
maturitatem.   Dief.] 

*>  LEPORIGUS,  Leporia.  Virgil.  Gram- 
mat.  pag.  112.  et  113  :  Rhetores  ac  Lepo- 
rici.  Ibid.  :  Philosophias  artes  sunt  multa, 
quarum  studia  principalia  sunt  poema, 
rhetorica,  grammatica,  Leporia,  dialec- 
tica,  geometria,  etc.  Sermo  nitidus  et  or- 
na tu  s. 

LEPORIU M,  Locus  ubi  lepores  asser- 
vantur.  Monasticum  Anglic.  tom.  2.  pag. 
1035  :  In  turba riis,  in  vivariis,  et  Leporiis, 
in  Ecclesiis,  et  capellis,  etc.  Videtur  le- 
gendum leporariis.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  Aa- 
Yu>Tpo9£iov,  leporarium,  in  MS.  Cod.Xayu>- 

TpÓ<piOV. 

^  LEPRARIUS  Canis,  ut  Leporarius, 
Gali.  Levrier,  in  Constitutionibus  Fre- 
derici  Regis  Siciliae  cap.  115. 

LEPRATICUS,  Lepra  infectus,  apud 
Stephanum  African.  in  Vita  S.  Amato- 
ris  num.  28. 

*  LEPROSALIS ,  Ad  leprosum  spec- 
tans.  Leprosalis  habitus.  Vide  mox  in 
Leprosi. 

1  LEPROSARIA,  nude,  Domus  leproso- 
rum,  in  Oharta  ann.  1237.  tom.  1.  Ohar- 
tularii  S.  Vandregisili  pag.  150.  et  in 
Ohartulario  S.  Crucis  Kemperleg.  Lepro- 
sarias  extra  urbes  fuisse  patet  ex  lib.  4. 
Reg.  cap.  7.  quod  etiamnum  conspici- 
mus.  De  bis  loquitur  Clementina  de  Re-  , 
lig.  Dom.  Matthseus  Paris  Hist.  Angl. 
pag.  63.  afflrmat  suo  tempore  fuisse  Le- 
prosarias  1900.  in  toto  orbe  Christiane 
In  Galliis  Leprosari©  concessae  sunt 
Equitibus  Ordini s  S.  Lazari  et  B.  Marùe 
de  Monte  Carmelo,  Edicto  Regio  ann. 
1664.  quod  denuo  confirmatum  est  ann. 
1672.  [«>  Vide  Murator.  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  tom.  1.  col.  906.  sqq.  Glossar,  med. 
Graec.  voce  AwSot,  col.  834.  d.] 

LeprosarIì-e  Domus,  in  Histor.  Epis- 
copor.  et  Comitum  Engolism.  cap.  35. 
ex  tremo. 

1  Leprosarium,  Eadem  notione  :  Do- 
mos  religiosas,  aut  hospitalia,  vel  Lepro- 
saria,  in  Charta  Ludovici  II.  Regis  Sici- 
liae ex  MS.  D.  Brunet  fol.  115. 

1  leprosarius,  Rector  domus  leproso- 
rum,  in  Epistola  Sixti  PP.  ann.  1477.  ad 
Abbatem  S.  Faronis,  ex  Archivo  Hospi- 
tal is  Meldensis. 

1  Lpprosia,  ut  Leprosaria,  in  Charta 
ann.  1239.  ex  Archivo  Camerae-fontis,  in 
alia  ann.  1236.  ex  Archivo  S.  Martini 
Pontisarensis,  in  Litteris  P.  Archidia- 
coni  Paris,  ann.  1250.  e  Tabulano  S.  Clo- 


doaldi,  et  in  Statutis  Eccl.  Meld.  tom.  4. 
Anecd.  Marten.  col.  918. 

*  LEPROSI,  Morbo  leprae  infecti,  ab  ho- 
minum  consuetudine  multis  cura  cere- 
moniis  ecclesiasticis  segrebabantur , 
quas  hic  referre  nostri  esse  instituti  du- 
ximus.  Officiar,  curator.  dioec.  Clarom. 
et  S.  Fiori  edit.ann.  1490  :  De  modosepa- 
randi  Leprosos.  In  ecclesia  ante  altare 
pannus  niger,  si  habeatur,  supponatur 
duobus  tretellis  disjunctis,  et  juxta  stet 
infirmus  genibus  flexis  inter  tretellos,  sub- 
tus  ponitur  similitudinem  mortui  gerens, 
quamvis  vivat  corpore  et  spiritu,  Deo  do- 
nante :  et  sic  ibi  devote  missam  debet  au- 
dire... Presbyter  ad  Leprosum  :  ...  Si  vis 
bibere,  haurias  aquam  cum  tuo  busillo  vel 
aliquo  vase...  Item  defendo  Ubi,  ne  de  cat- 
terò vadas  sine  h abita  Leprosali,  ut  co- 
gnoscaris  ab  aliis  :  et  noli  decalciatus  esse 
extra  domum  tuam,  etc.  Stat.  eccl.  Tuli. 
Mss.  fol.  103.  r°.  :  Si  continger  et  quod  ca- 
nonicus  Leprosus  ad  hoc  a  Domino  esset 
ductus  et  inspiratus,  quod  causa  humili- 
tatis  faceret  se  projici  palam,  id  est  mani- 
feste ;  tunc  fieret  officium  tallium  solem- 
niter,  in  modum  qui  sequilur.  Post  pri- 
mam  venir ent  congregationes  et  pulsare- 
tur  appellatio  ,  et  postmodum  a  toto 
conventu  iretur  eum  qu&silum  ad  suum 
hospitium  cum  cruce;et  canonicus  Lepro- 
sus si t  indutus  robis  nigris  vel  albis  cum 
superlicio  et  almutia,  more  aliorum,  et 
sol  us  procedat  post  crucem  et  sic  perveniat 
in  choro.  In  medio  autem  chori  sit  cathe- 
dra cooperta  tapeto,  etipse  desuper  sedèat, 
et  cantetur  missa  solemnis  de  Requiem,  et 
fient  exequise  super  eum.  Officio  expleto, 
conducatur  ab  omnibus  et  cum  cruce  us- 
que ad  murotum  ante  ecclesiam,  ubi  sit 
quadriga  parata  super  quam  ascendere 
débet  infirmus  et  conduci  debet  usque  ad 
suum  habitaculitm,  cruce  semper  antece- 
dente, uno  canonico  eques  sacerdoti  (leg. 
f.  equite  sacerdote)  qui  ipsum  in  habita- 
culum  recludat.  Insequi  eliam  debent 
ipsum  amici  sui  per  totam  via  in,  etiam 
si  esset  una  dieta  acivitate  et  amplius. 

Jf  [«  Cum  super  dissolutionibusiepro- 
sorum  tam  detestabilis  apud  nos  enor- 
mitas  pullulasset,  ut  qui  manere  con- 
sueverant  a  publica  conversatione  se- 
culi,  con  tra  statum  approbate  consue- 
tudinis  ubique  locorum  plus  libere  quam 
licite  discurrentes,  evagandi  sibi  licen- 
tiam  assumpsissent,  nos,  ex  debito  pas- 
toralis  officii  periculis  occurrere  cupien- 
tes,  que  ex  hujusmodi  confusione  fre- 
quentius  emersisse  noscuntur,  ne  se, 
quod  absit,  ad  totius  gregis  infectionem 
morbus  extenderet ,  ovem  morbidam 
separantes  a  grege,  predictorum  Lepro- 
sorum  illicitos  prò  hi  bere  discursus,  et 
eorum  dissolutionem  ad  status  regul ari s 
observantiam  curavirnus  revocare.  De 
voluntate  siquidem  domine  A  (dele) , 
illustris  regine  Francorum  et  assensu, 
universos  Leprosos  castrorura  et  castel- 
laniarum  de  Meleduno  et  de  .Corbolio, 
in  duobus  tantummodo  locis,  viros  sci- 
licet  Leprosos  in  domo  sancti  Lazari 
Meledunensis,  mulieres  Leprosas  in  domo 
sancti  Lazari  Corboliensis  decrevimus 
collocare,  ita  quod  nec  viris  ad  mulieres, 
nec  mulieribus  ad  viros  transire  seu  co- 
habitare  licebit.  »  (Cartul.  N.  D.  Paris. 
I,  86,  ann.  1201.)] 

*  Leprosi  etiam  dicti  qui  Leprosorum 
curam  agebant.  Charta  ann.  1320.  in  Reg. 
58.  Chartoph.  reg.  fol.  63.  r°.  :  Cum  pres- 
biteri Leprosi  et  condonati  leprosarise  S. 
Michaelis  de  Constanciis  annuos  redditus 
...  acguisivisse  dicantur,  eie. 

jLEPROSITAS,  Lepra,  morbus  Leprosi. 
Vita  S.   Odiliae  apud  Eccardum   Orig. 


68 


LES 


LES 


LET 


Hasburgo-Austriac.  col,  88  :  Nec  prioris 
Leprositatis  aut  fcetoris  nota  in  ilio  appa- 
rititi 

LEPROSORIUM ,  Domus  leprosorum, 
in  Chronico  Colmariensi  part.  2.  arni. 
1293. 

LEPTIS,  Filius  fratris,  in  GÌ  ossi  s  anti- 
quis  MSS.  [Puto  legendum,  Neptis,  Fitta 
fratris.  Vide  Lectis.) 

1  LEPTYNTICOS,  Xsirnmtxóc,  Vim  ha- 
bens  attenuandi  et  gracilem  reddendi. 
Tb.  Priscianus  de  Diseta  cap.  10  :  Gepa- 
rwm  virtus  Leptyntica. 

LEPUDIUM.  Glossae  antiquae  MSS.  : 
Homo  elegans  et  mollis,  facetus,  Lepudium 
vocatus. 

*  LEPUS,  Leporis  captio  recensetur 
inter  forisfacta,  quorum  cognitio  ad 
dominimi  feudalem  reservatur,  in 
Charta  ann.  circ.  1080.  ex  Tabul.  S.  Alb. 
Andegav.:  Constringentes  nos  ad  anti- 
quam  sex  forsfactorum  consuetudinem, 
quse  sunt,  raptum  et  incendium,  sanguis 
ac  furtum,  Lepus  et  pedagium. 

LEPUSCULA.  Gloss.  Saxon.  ^Elfrici  : 
Tesserae,  vel  Lepusculae,  federscite 
taefel,  apud  Somnerum,  tsefi,  est 
alea,  tessera,  talus.  [Isid.  lib.  18.  cap. 
63  :  Tessera  vocatae,  quia  quadra  sunt  ex 
partibus  omnibus.  Has  alti  Lepusculos 
vocant,  eo  quod  exiliendo  discurrunt.] 

1LERETIC£!,  a  lerta,  i.  invectio,  Papias. 
In  MS.:  Lerretice,  alerte,  i.  e.  invectio. 

*LERIA,  Lo  palio,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 

1  LERNUM,  Simulami  m,  tfyaX^a,  in 
Glossis  Lat.  Graec.  Sangerman.  MSS. 
[*  Adde  ex  Castigat.  in  utrumque  Glos- 
sar. Larvum.  Vide  Barthium  lib.  42. 
Adv.  cap.  6.  Vide  supra  Larnum.] 

*  LEROBENDENA.  [Verbena.  Dief.] 
LERWITA.  Vide  Lairwita. 

*  LESA,  Lesia,  Idem  videtur  quod 
supra  Lentia  2.  Ager  in  longum  proten- 
sus,  qui  alterius  lateri  adjacet.  Charta 
ann.  1407.  in  Reg.  feud.  comitat.  Pictav. 
fol.  129.  r°.  ex  Cam.  Comput.  Paris.: 
Item  prata  du  mareys  et  duas  Lesias 
terra  apud  Guni...Item  unam  Lesam  orti 
ante  domum  de  la  Salpreniere.  Vide  in- 
fra Leza  2. 

1  LESA2,  Species  vinearum  ad  muros 
subruendos,  quas  Cedrenus  X£<rac  vocat 
in  apparatu  bellico  Sultani  ad  versus 
Romanos,  quasque  ex  eo  sic  describunt 
Lipsius  lib.  1.  Poliorceticon  Dialog.  7. 
et  Carolus  de  Aquino  in  Lexico  Militari  : 
Tabernacula  quadam  habens  ex  vimini- 
bus  texta,  et  superne  bovillis  conis  operta, 
quibus  et  rotai  erant  subjecta  basibus 
columnarum  (vocant  antera  id  genus 
machinas,  Lesas)  has  inquam  machinas 
habens,  implevit  eas  copia  militum,  quos 
jussit  bidentes,  dolàbras,  aliaq uè  ag restia 
instrumenta  ferre;  existimans  scilicet, 
paulatim  admovere  rnuris  Lesas,  atque 
ita  sub  fodere  assidue  et  secure  ipsa  fon- 
damenta. 

ì  LESAVIUM,  Smegmaticus  globulus 
barba?  lavanda?  et  emolliendse,  antequam 
radatur  ;  Gali.  Savonnette,  vel  ipsa  Lo- 
tio.  Computum  ann.  1333.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  274  :  Barberio  prò  emendo 
uno  sacco,  prò  f adendo  Lesavio  prò  Do- 
mino, duabus  quartariis  et  uno  cantaro, 
taren.  1.  Vide  Lascivium. 

*  1.  LESCA,  Eadem  forte  notione  ;  nisi 
idem  sit  quod  Lesda,  Praestatio,  tribù- 
tum.  Charta  ann.  1155.  in  Chartul. 
Raym.  VII.  comit.  Tolos.  pag.  288  :  Pro- 
mitto  etiam  quod  dominos  et  homines  de 
Montilio  Lescam  tuam,  quam  auferunt, 
tibi  reddere  faciam. 

*  2.  LESCA,  Optio,  Gali.  Choix.  Tes- 
tane Isaac  medici  Carcass.  Judsei  ann. 


1305.    ex   Chartoph.    reg.    Montispess.: 

Itemlego Regina  filia  meae centum 

solidos  Turonenses  in  pecunia  numerata, 
vel  unum,  annulum  cum  lapide  dicto  sa- 
phir,  ad  Lescam  seu  optionem  ipsius  Re- 
gina?. 

1  LESGHERIA,  Locus  pai us tris,  udì 
junci  et  herbae  palustres  nascuntur, 
nude  Lesche  rusticis  Dumbensibus,  Foe- 
num  crassius  in  hujusmodi  locis  na- 
tum. 

*  Charta  ann.  1267.  in  Reg.  3.  Armor. 
gener.  part.  2.  {>ag.  v  :  Item  recog nosco 
me  tenere  a  dicto  domino  Alberto  de 
Turre...  quidquid  habeo...  ultra  Lesche- 
riam  S.  Theuderii  a  parte  castri  de  Gre- 
Ynieu 

1  LESCIVIA,  Lixivium,  Gali.  Lescive, 
in  Mirac.  S.  Gibriani,  tom.  7.  Maii  pag. 
650  :  Caldarium  pendens  Lescivia  plenum 
et  bulliens,  etc. 

LESDA,  [Qusevis  prsestatio.]  Vide  Leu- 
dis. 

*  LESDARE,  Lesdam  seu  tributum, 
quod  prò  merci  bus  penditur,  exsolvere. 
Charta  de  pedagio  salis  et  Lesda  civita- 
tis  Avenionis  ann.  1215.  ex  Cod.  reg. 
4659  :  De  biado  vero  vendito  et  Lesdato 
semel  in  cociis,  nichil  amplius  percipiatur 
prò  eadem  venditìone. 

*  LESEVEE.  Bulla  Greg.  IX.  PP.  ann. 
1234.  inter  Instr.  tom.  11.  Gali.  Christ. 
col.  145  :  Lesevee  etiam  omnium  hominum 
vestrorum  ibidem  morantium  ;  et  si  iidem 
homines  vestri  naves  habuerint  in  mari 
piscatorias,  quidquid  ad  regem  de  illis 
navibus  pertinet.  Ubi  legendum  forsan 
Le  wreck.  Vide  infra  Le  wareck  et  Wrec- 
kum. 

1  LESGRINI.  Index  MS.  Beneficiorum 
Eccl.  Constant,  fol.  15  :  Hàbet  omnes 
decimas  bladorum,  lini  et  canabi,  duas 
partes  lane  et  duas  partes  de  toto  Lesgrini. 
An  legumen?  An  potius  prò  Gallico  de 
tous  les  grains,  de  omnibus  grani s  ?  Quo 
posteriori  posito  vox  bladorum  de  solo 
triti  co  deberet  in  tei  ligi. 

|  LESHA.  Polyptychum  Fiscam.  ann. 
1235  :  In  eadem  Ecclesia  reddit  Presbyter 
ad  Purificationem  B,  Marisa  tres  Leshas 
cere  prò  candela.  Si  vera  lectio  est,  vide- 
tur species  ponderis  ;  sed  suspicor  leg. 
libras. 

*1.  LESIA,  Lo  paradiso,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms.  Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg. 
7641.  Lessia,  paradisum. 

*  2.  LESIA,  Alia  notione.  Vide  supra 
Lesa. 

*  LESINA,  vox  Italica,  Subula.  Acta  B. 
Amad.  tom.  2.  Aug.  pag.  578.  col.  1  : 
Habebat  ille  caldirarius  unam  Lesinam 
in  bulga,  quam  ipse  pater  accipere  volens, 
ut  ea  operar etur  prò  suenda  veste  sua, 
quam  multum  tacer atam  habebat ,  et  ac- 
cipiens  ipsam  Lesinam,  etc. 

*  LESINEUS,  an  Electus,  selectus,  ab 
Italico  Lezione ,  electio?  Charta  ann. 
1133.  apud  Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital. 
med.  sevi  col.  353  :  De  grano  starium 
unum,  et  gallinam  unam,  et  de  lino  gra- 
mulato  Lesineo  triginta.  Nisi  sit  Certum 
pondus  autfasciculus  lini.  Vide  Lasta  2. 

%  LESNO,  a  voce  Hi s panica  Lesna, 
vel  Alesna,  magna  Su  buia,  instrumen- 
tum, quo  cerdones  corium  perforant. 
Italis,  Lesinone,  Gali.  Grande  Aléne. 
Inter  arma  vetita  recensetur  in  Stat. 
Consulat.  Jan.  ann.  1143.  in  Mon.  Hist. 
Patr.  Taur.  tom.  II.  col.  247  :  Si  quis 
homo  nostre  civitatis  habitator  a  X.IIII. 
annis  in  sursum  cultellum  vel  Lesnonem... 
sine  licentia  nostra,  nisi  causa  exeundi 
foras,  portaverit%  tollemus  ei  sol.  xx.  si 
invenerimus.  [Fb«] 


1  LES0VERPIRE.  Vide  L&siverpum  in 
Laisus. 

LESPEGEND.  Constitutiones  Canuti 
Regis  de  foresta  cap.  2  :  Sini  sub  quoti- 
bet  horum  quatuor  ex  mediocribus  ItomU 
nibus,  (quos  Angli  Lespegend  vocant  : 
Dani  vero  Yoong  mon  vocant)  locati,  qui 
curam  et  onus  tum  viridis,  tum  venerile 
suscipiant.  Ubi  Spelmannus  legitLesthe- 
gen,  [*»  Thorp.  Les J>  egenes.]  id  est, 
Theinum,  seu  Éaronem  minor em.  Thei- 
norum  enim  duo  erant  genera,  majores, 
quos  Theinos  Regis  appellabant,  et 
Theini  si  mp  liei  ter,  seu  Theini  minores, 
qui  iidem  erant  qui  Barones  minores,  et 
nonnunquam  libere  tenentes  nuncupan- 
tur. 

1.  LESSA,  JC.  Anglis,  signiflcat  loca- 
tionem  terrarum  vel  tenementorum  ali- 
cui  factam  :  ex  Gallico  Laisser,  relin- 
quere,  nostri s  Bail  à  ferme,  Cowel.  Vide 
Laxa  in  Laxare  2. 

*  2.  LESSA,  Pascuum,  idem  quod  Lees. 
Vide  in  hac  voce.  Can.  Hibern.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  18  :  Nullus 
alterius  silvam,  Lessarti  et  algam  devorat. 

«  LESSIA.  Vide  supra  Lesia  1. 

#*  LESSYLVER,  Pascuarium,  tributum 
quod  prò  pascuis  praestatur,  ab  Anglos. 
Iaes,  pascuum  et  sylver,  argentum. 
Placit.  Essexi.  rot.  6.  ann.  15.  Edw.  I. 
in  Placit.  Abbr.  pag.  212  :  Item  de  omni- 
bus prasdictis  et  aliis  pascentibus  maris- 
cum  praedictorum  demaniorum  de  peco- 
ribus,  prò  quolibet  equo  2.  den.  pullano  2. 
den.  bove  2.  den.  boveto  1.  den.  quinque 
bidentibas  1.  den.  quas  pnestacio  vocalur 
Lessylver.  Vide  Lessa  2. 

*  LESTA,  Praestatio,  tributum,  maxime 
quod  prò  mercibus  penditur,  idem  quod 
Lesda.  Vide  in  Leudis.  Charta  ann.  1324. 
in  Reg.  62.  Chartoph.  reg.  eh.  184  :  In 
negotio  tangente  universitatem  burgi  S* 
Saturnini  Pampilonemis...  ratione  Lestse 
piscium  et  carnium  nobis  debita. 

*  Leste  vero  Vestimenti  genus  sonat 
in  Charta  Ludov.  comit.  Clarom.  dom. 
Borb.  ann.  1315.  ex  Bibl.  reg.  ubi  de 
eleemosyna  pauperibus  eroganda  :  Les- 
quelz  vicaires  donneront  à  chacun  drap 
pour  fair  e  un  Leste  à  la  valeur  de  cinq 
sols  chacun  une  paire  de  solier. 

LESTA.  Vide  Leta. 

LESTAGIUM.Videiasfagfium  in  Lasta2> 

1  LESTES.  Vide  Lastum. 

1  LESTINGE,  Lestus.  Vide  in  Lasta  2. 

*LESTRIGUS,  [Turtel  in  paele.  (Gloss. 
Ms.  Turon.  Bibl.  Schol.  Chart.  1869. 
p.  330.)] 

LETA,  JC.  Anglis,  est  qusedam  juris- 
dictio ,  quam  Vicecomes  (Regius)  de 
certis  minoribus  cri  minibus  et  aliis 
causis  infra  Comitatum,  ut  Regis  Offl- 
cialis,  exercet  :  quam  quidem  jurisdic- 
tionem  habent  etiam  alii  intra  limites 
sui  manerii,  dummodo  eam  vel  Charta 
Regis,  vel  praescriptione  ad  se  pertinere 
ostendant.  Ita  Cowellus.  Vulgo  a  leete, 
vel  a  court-leete.  Tenebatur  vero  Leta 
in  singulis  villis  semel  quotannis,  hoc 
est  juxta  Magnam  Chartam  cap.  36.  sub 
festum  S.  Michaelis  :  interdum  ad  se- 
mestre spatium  renovabatur  ;  sed  tunc 
Leta  poste rior  Residuum  letx  nuncupa- 
batur.  Bis  teneri  letam  docet  etiam 
Charta  Edwardi  III.  ann.  1358  :  Visus 
f ranci  plegii,  cum  omnibus  ad  hujusmodi 
visus  pertinentibus,  et  in  Lelis  suis  in 
quolibet  hundredorum  prasdictorum  bis 
per  annum  tentis. 

Scribit  Spelmannus  Letam  Anglo- 
Norman nis  visum  f ranci  plegii  appellari, 
quod  con  scribi  hic  soleant  lioeriores 
villae,  seu  designata  stationis,  homines, 
pacis  regiae  fìdejussores.  Est  perinde, 


LET 


LET 


LET 


69 


subdit  ille,  haec  Curia  prisca  quae  inter 
Saxones  ad  Friborgos,  Decanias,  Ten- 
mentalas  pertinebat,  et  cognoscit,  non 
de  laesa  Maj estate,  sed  de  aliis  omnibus 
trasgressioni  bus  et  delictis  contra  pa- 
ce m  regiam  ,  regiam  dignitatem  ,  et 
bonum  publicum,  et  statuta  plurima 
infra  praescriptam  contingentibus  dic- 
tionem.  Animadvertit  tamen  non  In  haec 
omnia ,  sed  propemodum  in  leviora  : 
gravioribus,  utpote  feloniis,  etc.  ad 
Justitiarios  Assisarum  e  Statuto  ann. 
1.  Edw.  III.  relegatisi  [»  Abbr.  Placit. 
pag.  291.  ann.  22.  Edw.  1.  Norf.  rot.  2  : 
Et  quia  predicta  transgressio  (acilicet 
prsestacio  faldae  apud  BurnhamJ  magis 
sonai  injuria  senescalli  quam  injuria 
eorum  qui  fuerunt  pr&sentatores,  nec 
praesentacio  in  Leta  alicujus  facta ,  est 
fundamentum  judicii,  eo  quód  UH  super 
quos  praesentacio  facta  fuerit,  habent  res- 
ponsionem  suam  ad  ea  quae  super  eos 
presentata  sunt,  e  te] 

Quando  autem  et  quo  auctore  facta 
sit  haec  Letarum  distri butio,  incertum 
est,  ni  si  referatur  ad  Alvredum  qui  fri- 
borgas,  id  est,  francos  plegios,  de  quibus 
haec  Curia  cognoscit,  instituebat,  licet 
Let&,  aut  visus  franci  plegii,  vocabula 
in  AngloSaxonum,  vel  Anglo-Norman- 
norum  Principum  tabu  Iis  minime  de- 
prehendantur  :  sed  discretis  appellatio- 
nibus  concedi  inter  privilegia,  Grith- 
brich,  Fithwite,  Bloodwit,  Hamsoke,  Fora- 
tali, Weif,  Stray,  et  plurima  hujusmodi, 
quae  collective  sub  Letae  nomine  conti- 
nentur.  De  vocis  etymo  nihil  certi 
traditur  a  Spelmanno  et  Somnero,  qui, 
ut.solent,  a  Soxonico  deducunt.  Hos 
constile,  si  lubet:  nam  cum  res  pers- 
picua non  sit,  eorum  sententiis  recen- 
sendis  taedet  immorari. 

Leta  interdum  sumitur  prò  emendis, 
seu  mulctis  quae  in  letarum  judiciis  ir- 
roganti r.  Charta  Ri  cardi  II.  Regis  Angl. 
tom.  I.  Monast.  Angl.  pag.  538  :  Terras, 
tenementa,  redditus,  Letas,  servitia,  fenda 
Militum,  etc.  Et  nag.  576:  Cum  wardis, 
maritagiis,  releviis,  escaetis,  curiis,  lestis, 
(leg.  Letis)  hundredis,  etc.  Alia  tom.  2. 
pag.  275  :  Et  de  omnibus  amerciamentis,.. 
tam  pistorum,  braciatorum,  quam  caete- 
rorum...  quae  eidem  Rogero  vel  haeredibus 
suis  qudlitercunque,  in  quocunque  defectu 

in  Leta  ejusdem  villae competere  seu 

pervenire  potuerunt,  A  leta  forte  hoc 
significata  Provinciales  nostri  hausere 
suum  late,  prò  ea  emenda  pecuniaria 
quae  debetur  prò  contestatione. 

LETABUNDUS,  prò  Lethalis.  Vita  S. 
Guthlaci  num.  27:  Arrepta  lunati  hi- 
ferine,  tria  virorum  corpora  Letabundis 
ictibus  humi  stemens  mori  coegit. 

*  LETAGA,  Lactuca.  Glossar.  Lat.  Gali, 
ex  Cod.  reg.  7692:  Letaga,  Lètue.  Vide 
supra  Latusca. 

~  LETAGIO,  Morte  dignus  vel  capite 
damnatus,  a  voce  Letum.  Charta  ann. 
1339.  in  Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  45: 
Cui  (Gu ili  elmo)  imponebant  ipsum  recep- 
tasse  aliquos  Letagiones  seu  malefactores, 
et  ad  locum  de  Fenolhaco  addussisse,  ad 
finem  interficiendi  aliquos  homines  de 
Galliaco. 

•  LETAGIUM,  Merx  lactea,  Gali.  Lai- 
tage,  Arest.  ann.  1365. 1.  Apr.  in  voi.  5. 
arestor.  pari  a  m.  Paris.:  Venditio  caseo- 
rum,  ovorum,  Letagiorum,  prunorum, 
pomorum,  etc, 

1 LETALES  Mansi,  Qui  a  Letis,  exeo- 
lebantur.  Vide  Mansi  Lidiales  in  Mansus, 
et  mox  vocem  Leti. 

1 LETAMEN,  prò  Laetamen.  Vide  in  hac 
voce 

LETAMA.  Vide  Litania, 


*  LETARGERIUM.  [Litharge:  «  Recipe 
croci,  storacis,  incensi,  nucis  muscatae, 
Letargerii.  »  (B.  N.  Ms.  lat.  10272,  p.  171.)] 

1  LÈTARIUM,  Necrologium,  Kalenda- 
rium,  a  Letum,  Mors ,  sic  dictum.  Ita 
Kalendarium  suum  inscribit  Johannes 
de  Paguera,  teste  Mabillonio  Diplom. 
lib.  2.  cap.  23.  num.  7. 

]  LETAVIA.  Vide  mox  in  Leti. 

t  1.  LETDA,  Letdarius.  Vide  in  Leu- 
dis. 

*  2.  LETDA.  [Ut  Leudis  :  «  Ego  Wil- 
lelmus  Arvernorum  comes  reformando 
pacem  cum  domino  Petro  Cluniacen- 

sium   abbate medietatem    omnium 

Letdarum  que  in  villa  Riomensi  quoquo 
tempore  accepte  fuerint...  dono.  »(Chart. 
Clun.  Coli.  Burgund.  B.  N.  t.  LXXX, 
n.  204,  circ.  1122-1158.)] 

*  LETERIA.  [Confer  Lateria  ;  Lec- 
teria  :  «  Una  leteria  cum  duobus  ma- 
thelatiis  et  uno  lecto  de  plumis  cum 
duobus  copertis  al  bis,  cum  uno  parvo 
coxino.  »  (Invent.  Calixt.  III.  an.  1458, 
in  Archiv.  Vaticani.)] 

1  LETERINUM,  Pluteus,  analogium, 
Gali.  Lutrin,  Pupitre.  Circa  Leterinum 
seu  pulpitum,  in  Gestis  Gu  il  lei  mi  Majo- 
ris  Episc.  Andegav.  tom.  10.  Spicil. 
Achei*,  pag.  251. 

*  Hinc  Let eri  vel  Leteril,  prò  Suggesto, 
Gali.  Tribune,  apud  Villehard.  paragr. 
17  :  Li  bon  dux  de  Venise,  qui  mult  ere 
sages  et  proz,  monta  el  Leteri  et  parla  au 
pueple.  Infra  :  Leteril.  Vide  supra  Lee- 
torile. 

®LETEUM,  Lo  povero.  Glossar.  Lat 
Ital.  MS. 

1  LETGIUS.  Videsis  infra  in  Ligius. 

LETH.  Vide  Lech,  Lastum,  et  Leda  2. 

LETHA.  Vita  S.  Carthaci  Episcopi  n. 
12  :  Et  ipse  solus  egrediens  duas  Juethas 
Hbri8  plenas  suis  humeris  imposuit.  Cli- 
tellas  interpretantur  viri  docti. 

1  LETHANIA.  Vide  Litania. 

Ì  LETHARDUS.  Miracula  S.  Vedasti 
Episc.  saec.  4.  Benedict.  part.  1.  pag. 
602  :  Ecce  moritur  Lethardus  secundum 
nomen  suum,  si  ita  volueritis,  compositum 
ex  Latino  el  Teudisco,  Mors  dura,  quam 
non,  sibi  optamus.  Teutoni  bus  Hart,  Du- 
rus,  fortis.  ut  Schilterus  exponit. 

*  LETHERIA.  Charta  Guiil.  de  Guer- 
chia  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  908: 
Dedi  etiam  eis  (fratribus  de  Fonte-Ha- 
ruys)  parvum  nemus  viride  ad  faciendum 
parva  sìne  monstra  et  Letherias  per  totam 
forestam  prasdictam.  Forte,  Tortiles  ex 
virgultis  laquei. 

LETHERWITHE.  Vide  Legerwita. 

1  LETHUM,  ut  infra  Letum  1.  Justitia 
de  homicidio.  Charta  Arnulfl  Archiep. 
Rem.  ann.  1008.  tom.  4.  Annal.  Benedict. 
pag.  690  :  Neque  de  banno,  neque  de  la- 
trone,  neque  de  sanguine,  neque  de  Letho 
partem  aliquam  ab  illis  hominibus  requi- 
reret.  Loci  similes  exstant  in  Charta 
Rainaldi  Archiep.  Rem.  ann.  1127.  tom. 
1.  Anecd.  Marten.  col.  368.  et  in  Charta 
Geraldi  Tornac.  Episc.  ann.  1152.  ibid. 
col.  432. 

LETI,  sive  L^ti,  Populi  Septentriona- 
les,  qui  cum  Francis  afiisque  nationibus 
barbaris  in  Gallias  et  Germania m  ir- 
rumpentes,  ibi  tandem  Imperatorum 
concessione  con  sedere,  acceptis  ad  exco- 
le ndum  agris,  ita  ut  delectibus  et  ser- 
vitio  militari  obnoxii  essent.  Ex  Eurae- 
nio  quippe,  et  Panegyrico  dicto  Cos- 
tantino Caesari,  constat  arva  jacentia 
et  praedia,  in  Gallia,  Francis,  Letis, 
populisque  aliis  barbaris  excolenda 
data ,  unde  eruebantur  postmodum 
militum  cohortes,  quae  ab  locorum,  in 
quibus  domicilia  sua  fìxerant,  denomi- 


natione  appellationem  sortiebantur , 
adjecta  Letorum  nomenclatura.  Ita  pas- 
sim in  Noti tia  Imperi i ,  Letos  Batavos, 
Contraginenses,  Nemetacenses,  Francos, 
Suevos,  Lingonenses,  Nervios  3  Teutoni- 
cianos,  Lagenses  ,  ob servare  est.  Quod 
vero  maxime  in  Galliishabitarent,  Gens 
Gallica,  eBvoc  raXaxtxbv,  dicuntur  Zozimo 
pag.  696.  Sed  et  inde  Armoricam  pro- 
vinciam  Letaviam  dictam  auctor  est 
Camdenus,  quod  in  ea  potissimum  con- 
sederint:  qua  quidem  Letavise  appella- 
tione  utitur  Scriptor  Vitae  S.  Gildae 
Sapientis  n.  16.  quae  in  Lexico  Cambro- 
Britannico  Llydaw  nuncupari  dici  tur. 
Ejusmodi  Letorum  praeterea  mentio  est 
in  1.  10.  et  12.  Cod.  Th.  de  Veteranis 
(7,20.),  et  1.12.  de  Erogat.  milit.  ann. 
(7,  4.)  et  apud  Ammianum  Marcellinum 
lib.  16.  et  20.  De  iis  vero  copiose  egere 
Henricus  Valesius  ad  eumdem  Ammia- 
num, et  Jacob us  Gothofredus  ad  d.  1. 
12.  de  Veteranis.  Porro  agri  iis  in  Gallia 
et  alibi  assignati.  p  Consule  Dubos  tom. 
1.  Hist.  crit.  2<e.  edit.  pag.  94.]  p»  Ves- 
mii  librum  Vicende  della  proprietà  in 
Italia  pag.  48.  Grimm.  Antiq.  Jur.  Ger- 
man.  pag.  307.] 

L^stigìe  Terree  appellantur  in  1.  9. 
eod.  Cod.  de  Censi toribus  (13, 11.),  qua- 
rum  ratione  Leti  obnoxii  erant  servitio 
militari  :  unde  haud  insulse  opinantur 
viri  doctissimi  feudorum  inde  apud  nos 
fluxisse  originem ,  vel  certe  servitii 
militaris,,ita  ut  cum  obnoxiae  quodam- 
modo  essent  conditionis  ob  id  oneris, 
prò  servis  et  conditionalibus  habiti 
deinceps  fuerint ,  dictique  sint  agri 
omnes  iis  adstricti  servi tiis  liti,  ac  Wa- 
les, et  mansi  lidiales.  Nam  litos  appella- 
runt  nostri,  quos  vis  conditionibus  obno- 
xios,  sed  maxime  militaribus  servitiis, 
quod  etiam  observavimus  in  Dissert.  17. 
ad  Joinvillam ,  indeque  omnimodum 
servi  tium  seu  obsequium  militare,  ligium 
appellatimi ,  utpote  agrorum  istorum 
possessoribus  nude  et  immediate  a  do- 
minis  suis  pendentibus,  iisque  ratione 
servitii  militaris  prorsus  obnoxiis. 
Vide  Ligius. 

A  Laeiis  denique  videtur  deducta  vox 
Theu tonica  Laet,  et  Laeten,  prò  Colono 
seu  conductore  fundi,  vel  iis  quos ,  in- 
quit  Miraeus  in  Diplomatib.  Belgicis 
pag.  548.  Ho8pites  vulgo  vocamus,  qui 
scilicet  dominicis  obsequiis  obnoxii 
sunt,  uti  in  hac  voce  docuimus.  Laet,  ut 
ait  Kilianus,  Colonus  dici  tur,  cui  ager 
colendus  permittitur,  qui  fundum  vii- 
lamque  conducit.  Vide  in  Litus. 

*  LETI  A  ex  abbreviatione  prò  Leteria, 
Lectica,  species  vehiculi.  Comput.  MS. 
ann.  1239  :  Pro  domino  Carolo  portando 
in  Letiam  a  Parisiis  usque  ad  Vincennam 
et  prò  elemosina,  xlv.  sol.  Vide  Lee- 
teria  1. 

*  LETICA,  Lee  ti  fulcrum,  f  ulcimentum, 
Gali.  Bois  de  Ut.  Comput.  ann.  1482.  in- 
ter Probat.  tom.  4.  Hist.  Nem.  pag.  19. 
col.  2  :  Fecerunt  die  ti  domini  consules... 
apportari  ad  dictum  hospitale  militum 
lectos  seque ntes,  captos  in  aliis  hospitali- 
bus.  Primo  de  hospitali  Magdalenes,  duas 
Leticas  fustae.  Pluries  ibi.  Vide  supra 
Lectica  3. 

*  LETIC0PIUM.  [Potde  vin.  DiefJ 
1 LETIMONIUM.  Vide  infra  in  Litus. 

*  LETIS,  Pars  carri,  nescio  quae.  Vide 
supra  H aia  carrucae.  Chartul.  Norman, 
ex  Cod.  reg.  4653.  A.  fol.  83  :  Costumarii 
(habent)...  unum  festum  ad  hospitandum 
per  liberationem,  et  hayam  caruede,  et 
Letes,  et  charretiit  si  habuerint  quadri- 
garn. 


70 


LET 


LEV 


LEV 


LETI  SS  A,  Canicula,  Gallis  une  Lisse. 
Ebrardus  in  Graecismo  : 

Nasci  tur  ibris  a  per,  si  porca  domestica  nubit, 
Patre  lupo  gaudet,  matre  Letissa  cane. 

Regestum  censuum  Garnotensis  urbis 
ann.  1302.  fol.  19.  de  Tannatoribus  : 
Itera  il  est  accoustumé  que  nul  Taneeur 
ne  puet  ne  ne  doti  taner  nul  cuit  de 
chien  ne  de  Lisse. 

1  LETO,  vel  Leton,  Metallum  ex  cupro 
et  cadmia  compositum,  Gali.  Leton,  in 
Statutis  Massil.  lib.  2.  cap.  38.  §  2.  [*  In- 
ventar, ann.  1476.  ex  Tabul.  Flamar.  : 
Itera  unam  bassinarn  Letonis.]  Vide  Lato. 

*  LETONUS,  Eadem  notione.  Inventar, 
bonor.  Raym.  de  Villanova  ann.  1449. 
ex  Tabul.  D.  Vencise  :  Itera  unum  specu- 
lum  cura  quinque  canitis,  gamitura  de 
Letono. 

*  LETRATUS,  an  Tapes,  quo  pluteus 
cooperitur?  Oharta  fundat.  abb.  Aqui- 
lar.  ann.  832.  inter  Probat.  tom.  1.  An- 
nal.  Prsemonst.  col.  104:  Tuli  inde...» 
illos  duos  Letratos  et  tres  parelios  de  ta- 
calesias  Letratos,  et  duos  vassos  argen- 
teos.  Ni  si  forte  legendum  sit  Lista  tus, 
limbo  orna  tus.  Vide  Lista. 

ì  LETRIGUM ,  Pluteus,  analogium, 
Gali,  Lutrin.  CJsus  Cui  tu  ree  Cenò  man. 
MSS  :  Letricura  de  Capitalo  sit  paratura... 
Diaconus  ponat  Textura  super  Letricura  » 
et  ferat  tkuribulum  Abbati.  Vide  Lectri- 
cura. 

*  Nostris  alias  Létri  et  Létrun.  Reg. 
sign.  Noster  Cam.  Oomput.  Paris,  fol. 
196.  r0.  :  Ci  sont  les  choses  bailliées  à 
mons.  Eude  mestre  de  la  chapele  royal 
de  Paris...  Item  un  dras  reiez  pour  le 
Létri  et  autre  à  couvrir  Vautel.  Chron.  S. 
Dion.  tom.  7.  Gollect.  Histor.  Frane, 
pag.  142  :  Li  tiextes  des  évangiles  fu  rais 
sur  un  Letrun  droit  devant  le  siege  ou  li 
empereres  devoti  séoir.  Lettrin  praeterea 
appellatur  Tabulatumquoddam  seu  tu- 
mulus  honorarius,  in  Arest.  parlam. 
Paris,  ann.  1380.  ex  Lib.  nig.  prior.  S. 
Petri  Abbavil.  fol.  150*.  v°.  :  Les  marre- 
gliers...  en  signet  et  par  maniere  de  re- 
prèsentation  mirent  et  estendirent  un 
drap  d'or  ou  poil  bordé  de  noir  sur  un 
Lettrin  assis  sur  la  fosse  dudit  feu  Jacques. 

LETRUVII.  Oharta  Libertatum  de  Mo- 
neto in  Biturigib.  ann.  1269.  apud  Tho- 
masserium  pag.  96:  Letruvii,  textores 
villae  et  textrices  habent  repoaere  fosnum 
meum  in  grangiam  meara,  etc. 

]  LETTEKETÉL,  Lebes  cupreus,  a  Bel- 
gico Ketel,  Lebes,  et  Lattoen,  Species 
cupri,  Angl.  Latten,  Gali.  Leton.  Jura 
SS.  Bertini  et  Audomari  in  theloneo 
Audomarensi,  ex  Archivo  Eccl.  ejusd. 
Civita  ti  s  :  Unus  brouketel  iv.  dea.  unus 
Lettehetel  il.  den...  venditor  cacaborum, 
etc. 

]  LETTERIA,  Stramentum,  Gali.  Li- 
tiere.  Ordinatio  ann.  1340.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  394.  col.  2:  Item,  ipsos 
equos  f retari,  estriliari,  acoraari,  Lette" 
nas  eis  fieri  et  bene  estachari  facere  te- 
neatur  per  valletos  ipsorum.  In  MS.  D. 
Lancelot  habetur  Letteria,  minus  ree  te. 
Vide  Lecteria  2. 

*  LETTRA ,  Vox  Hispanica,  Litera, 
syngraphum  nummularium.  Charta 
Aldef.  reg.  Aragon.  prò  habitat.  Tutelae 
aera  1165.  in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh. 
295  :  Mando  vobis  quod  non  donetis  Let- 
tras  in  tota  mea  terra,  nisi  ad  illos  portos 
sicutjam  antea  fuitpresum  et  constitutum 
inter  me  et  vos. 

1.  LETUM,  Justitia  de  homicidio. 
Charta  Simonis  Episcopi  Noviomensis 
ann.  1139.  in  M.  Pastorali  Eccless.  Paris. 
Ch.  7  :   In  Leto  et  sanguine  nihil  habet 


Advocatus...  et  si  débitor  Leti  vel  sangui- 
nis  in  tali  loco  erti,  vel  ad  talem  domi- 
nura  confugerit,  ut  advocatus  Letum  vel 
sanguinerà  habere  non  possitt  etc.  Ghana 
Ludovici  VII.  Regis  Frane,  ann.  1156. 
in  30.  Regesto  Archivi  Regii  Ch.  399: 
Nos  quoque  concedimus  jure  perpetuo, 
(Monasterio  S.  Crispini  Suession.)  scili* 
cet  manurn  mortuam,  et  sanguinerà,  et 
Letum,  et  licenliam  accipiendi  uxores  in 
hominibus  B.  Crispini  extra  castrum  Bis- 
tisiaci  manentibus.  Vide  Lethum. 

2.  LETUM,  Alia  notione,  Gali.  Relief. 
Charta  Ivonis  Episcopi  Carnotensis  in 
Tabul.  Ecclesia?  Garnot.  n.  42  :  Et  facie- 
bant  sibi  parari  saspe  ingentia  prandia 
tara  Propositi  quara  servienles  sin  e  Ucen- 
tia  Capituli  ;  Leta  capiebant,  et  de  homi- 
nibus Ecclesiae  relevalionem  terrarum,  de 
conjung endis  feminis,  venditiones,  et  plu- 
rima carricia  faciebant,  quod  non  licet, 
exceptis  duobus,  etc.  Alia  ann.  1218.  ibid. 
num.  228  :  Dicimus  etiam  quod  percipiant 
de  Valeiensibus  tam  prò  prebenda  Abba- 
tis,  quara  prò  annualibus  in  denariis  de 
chamera,  ita  etiam  quod  Leta  et  releva- 
menta  sint  de  chamera.  Vide  Levamen. 

1  LETURGICUS,  prò  Lethargicus.  Vita 
2.  S.  Bonifacii  Archi ep.  et  Mart.  tom. 
1.  Junii  pag.  481  :  Quos  ira  phreneticos, 
odium  chephalagricos,  error  siomachicos, 
impietas  insano*,  superbia  epilepticos, 
socordia  Leturgicos  fecerat...,  saluti  res- 
tituebat. 

*  1.  LETUS,  Panni  vel  telae  latitudo, 
Gali.  Le.  Lit.  re  miss.  ann.  1357.  in  Reg. 
85.  Chartoph.  reg.  ch.  86  :  In  ea  archa 
cepit  dictus  Sarracenus  duo  tableria  , 
duas  mappas  et  quatuor  linteamina  de 
duobus  Letis.  Vide  supra  Latus  5. 

*  2.  LETUS  Alecium,  Certa  halecum 
quantitas.  Arest.  ann.  1386.  12.  Maii  in 
voi.  7.  arestor.  parlam.  Paris.:  Petébant 
praedictos  defensor es  ad  sibi  reddendum 
et  restituendum  dictos  quinquaginta  sex 
Letos  alecium,..  condemnari.  Vide  Lauta  2. 

1  LEUA,  Leuca,  Gali.  Lieue.  Codex  MS. 
Irminon.  Abb.  Sangerman.  fol.  29.  col. 
1  :  Habet  ibi  de  silva,  sicut  sestimatur 
totum  in  gyro,  Leuas  11.  et  dimid.  Vide 
Lequa. 

ì  1.  LEVA,  Cataracta,  Gali.  Ecluse. 
Tabu  lari  um  Casauriense  :  Donavimus 
raedietatem  de  uno  molino...  cura  Leva  et 
pausa  sua. 

2.  LEVA,  Collecta,  tributum  quod  ex- 
igitur  et  levatur.  Levage,  in  Consuetu- 
dine Andegavensi  art.  9.  10.  30.  et  Ceno- 
manensi  art.  10.  11.  33.  Chronicon.  Ca- 
si n.  lib.  2.  can.  97  :  Seditiones,  quas  di- 
cunt  Levas,  seu  prasdationes...  ne  ulterius 
fierint  severissime  Inter dixit.  Bulla  Inno- 
centii  III.  PP.  in  Bullario  Casinensi 
tom.  1.  pag.  29  :  Omnes  omnino  seditiones, 

quas  Levas  dicunt,  seu  direptiones in- 

terdicimus.  Adde  aliam  Honorii  III.  PP. 
tom.  2.  pag.  246.  Charta  ann.  1274.  apud 
Paradìnum  in  Hist.  Lugdun.  lib.  2.  cap. 
52  :  Circa  Levas  insuper  sicut  collectas  xd 
volumus  et  determinamus  observari  :  ut 
si  quando  Levis  sicut  collectis  communibus 
in  civitate  prasdicta  faciendis  Archiepis- 
copus  auctoritatem  prestare  voluerit,  etc. 
[Alia  ann.  1270.  apud  Men  esteri  um  in 
Probat.  Histor.  Lugdun.  pag.  10.  col.  1  : 
Praeterea  super  ar  tic  alo  Levarum  confessi 
sunt  di  di  cives...  quod  si  in  civitate  Lug- 
duni  fieri  contigerit  collectam  aliquam 
seu  Levam,  ad  eos  non  pertinet  coertio. 
Adde  Hist.  Dalphin.  tom.  1.  pag.  116.] 

ì  Levajda,  Eadem  notione.  Jura  Co- 
mitis  Biterr.  in  Civitate  Albiensi  ann. 
1252  :  Si  aliqui  detinent  Levadas  seu  pe- 
rtugia, vel  alia  jura  ad  dictum  Regem 
pertinentia,  etc. 


1  Levagium:,  Collectio  frugum  et 
partitio  inter  dominum  et  colonum. 
Charta  Prioratus  S.  Triveriì  in  Dumbis 
ann.  1420:  Sub  servitio  6.  den.  fortium 
et  1.  cupp&  messis  ad  quodlibet  Levagium 
cum  tachia  septima  talis  biadi,  quali s 
crescet  in  dieta  terra  tachabili.  Vide  Car- 
bonagium. 

Levare,  Exigere,  tributum  imponere, 
Gallis  Lever.  Charta  ann.  1283  :  Consue- 
tudines  suas  ibidem  sine  calumnia  et  im- 
pedimento Levare.  Vide  suo  ordine  Le- 
vare  3. 

<>  3.  LEVA,  Recensio,  index,  Gali.  Róle. 
Comput.  ann.  1479.  inter  Probat.  tom.  3. 
Hist.  Ne  ni.  pag.  338.  col.  1  :  Ut  constat 
quit lancia  dicti  Malheti  in  fine  Levas  sive 
rotulì  emprumptorum  hujusmodi  expen- 
sarum  descript  a. 

*  4.  LEVA,  Rebellio.  Chron.  Sublac. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ita!,  med. 
fé  vi  col .  1052  :  Philippus  cura  Oddone  fra- 
tre  suo  cum  hominibus  abbatiae  Levam  fé- 
cit,  et  Poatiam  et  E f fiderà  abstulerunt. 
Et  coi.  1053  :  Philippus  qui  tunc  in  Au- 
gusta habitabat  cum  quodam  milite,  Re- 
caldo nomine,  qui  roccara  Canterani  tene- 
bat,  contra  abbatem  Levam  fecit.  Itaque 
fere  totam  abbatiam  contra  eum  irritavit. 

*  LEV  ADA  Piscium,  Jus  ex  pisci  bus 
captis  aliquot  levandi  seu  exigendi. 
Vide  in  Levata  4.  Charta  Hugon.  deBau- 
ciis  ann.  1184.  in  Reg.  sign.  Rubei  ex 
Cam.  Comput.  Aquens.  :  Concessi  pisca- 
riam...  ad  censura  unius  denarii  in  f està- 
vitate  Omnium  Sanctorum,  et  ad  Levadam 
piscium,  sicut  in  aliis  piscariis  habetur. 
Alia  notione,  vide  in  Leva  2. 

»  LEVADISSUS  Pons,  Versatilis  Plinio, 
Gali.  Pontlevis,  Hisp.  Levadizo.  Charta 
ann.  1370.  in  Tabul.  Massil.  :  Pro  repara- 
tione  paramurorum  et  pontis  Levadissi 
de  porta  Gallica.  Lit.  Caroli  VI.  ann. 
1384.  in  Reg.  125.  Chartoph.  reg.  ch. 
106  :  Jussit  fieri...  unum  pontem,  vocatum 
Levadiz,  per  quera  intrare  et  exire  possi t. 
Vide  Levatilis  et  Pons  levator. 

*  LEVAD0RIUS  Pons,  Pari  intellectu, 
in  Chron.  Tarvis.  ad  ann.  1379.  apud 
Murator.  tom.  19.  Script.  Ital.  col.  774. 

*  LEVAGIUM,  Vectigal  prò  merci  bus, 
quse  importantur  vel  exportantur,  exsol- 
vendumì  Levage  in  Consuet.  Andegav. 
art.  9. 10.  30.  et  Genoman.  art.  10. 11. 35. 
Charta  fundat.  prior.  S.  Crucis  de  Rupe- 
Derrian.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col. 
640  :  Pr&terea  supradictis  canonicis  dona- 
vimus Levagium  nostrum,  id  est,  redditum 
illum,  quem  de  sale  et  vino  recppimus7 
quae  de  portu  nostro  et  tota  villa  nostra... 
transportantur.  Charta  Will.  Aquit.  du- 
cis  ann.  1087.  apud  Besl.  in  Comit.  Pie- 
tà v.  pag.  404  :  Dederamin  civitate  de  Le- 
vagio  salis  duas  partes.  Alia  Ludov.  Jun. 
ann.  1146.  in  Reg.  A.  Chartoph.  reg. 
eh.  33:  Damus  eidem  ecclesia  (S.  Joan. 
Pictav.)  atque  concedimus  ut  deinceps 
proprium  ponat  et  habeat  servientem,  qui 
de  Levagio  salis  accipiat  debitam  et  con- 
suetam  partem  suam.  Charta  Nic.  episc. 
Andegav.  ann.  1275.  in  Chartul.  prior. 
de  Guilcio  fol.  50.  v°.  :  Costumse,  chargia- 
gia,  aut  Levagia,  aut  alias  serviiutes  qua- 
litercumque  nomineatur,  etc.  Homag. 
ann.  1332  :  Habeo  et  teneo  et  avoo  in  feodo 
sub  homag  io  ligio  a  nobili  et  potenti  DD. 
Amalrico  de  Credonio...  unam  ollam  de 
Levagio  in  uadinis  (sic)  de  Marcilhanis. 
Vide  alia  notione  in  Leva  2. 

*  Levatgium,  Eodem  intellectu.  Char- 
tul. S.  Joan.  Angeriac.  fol.  185.  v°.  :  Gis- 
lebertus  de  Roche fort  do  et  concedo...  ec- 
clesia S.  Joaanis  Angeliacensis...  ex  inte- 
gro Levatgium  et  ribatgium  ab   esterio 


LEV 


LEV 


LEV 


71 


Sebilio  usque  ad  mosnerium  de  Labessa 
de  ponte  natali. 

LEVAMEN,  quod  alias  Relevium  in  re 
feudali.  Charta  de  Paroeciis  Corbeiensis 
urbis  ex  Bibl.  S.  Germani  Paris.  Cod. 
564  :  Faciunt  homagium  Abbati  vel  fideli- 
tatem,  et  solvunt  prò  Levantine  60.  sol. 
vel  amplius. 

1 1.  LEVAMENTUM,  Gali.  Levain.  Pa- 
pias  :  Fermentum,  Levamentum,  a  fer- 
vore, dictum,  e  te. 

2.  LEVAMENTUM,  Minus  navigium, 
onerari»  navi,  illius  levandae  grati  a,  ad- 
junctum.  Lex  4.  D.  de  Lege  Rhodia 
(14,  2.)  :  Navis  onustae  Levandae  causa,  si 
quaedam  merces  in  scapham  trajectae  sunt. 
vide  Gujacium  ad  lib.  4.  Instit.  tit.  de 
Soci  età  te.  Nostris  vulgo  Aleges  ejus- 
modi  scaphae  dicuntur,  quod  allevientur 
seu  leviores  iiant.  Hist.  de  exilio  S.  Mar- 
tini PP.  et  Martyris  pag.  79:  Et  non- 
nisi  cum  sex  puerulis,  et  uno  cauculo 
eduxerunt  nos  ex  urbe;  et  cum  immisis- 
sent  in  unum  eorum  qua*  dicebantur  Le- 
vamenta,  circa  horam  plus  minus  quar- 
tam  diei  ad  portum  pervenimus.  Occur- 
rit  ibi  semel  ac  iterum.  Hinc 

Levamentarius,  in  1. 1.  Cod.  Th.  de 
Navicuìar.  (13,  5.)  Levamentorum  navi- 
cularius.  Vide  A legium. 

1  LEVANS,  Oriens,  Ital.  Levante,  Gali. 
Levant.  Ann  al.  Genuens.  ad  ann.  1283. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  581  :  Quum 
quotidie  esset  ventus  ad  Levantem  vel 
birochum  ;  nostri  vero  versus  Levantem 
ire  non  poter ant  ullo  modo. 
.  Levantes  et  Cubantes,  nostris  Le- 
vans  et  Couchans,  Mansionarii,  Manen- 
tes,  qui  in  dominorum  praediis  sedem 
fìxere,  iis  obnoxii  :  qui  bus  opponuntur 
Albani,  seu  Alienigenae.  Statutum  de 
Decimis  Saladinis  apud  Rigordum  ann. 
1188  :  Et  si  nullum  dominum  ligium  ha- 
bebit,  ei  in  cujus  feudo  mauser it  Levans 
et  Cubans,  dabit  decimam  de  suo  proprio 
mobili.  Bracton.  lib.  1.  cap.  10.  §  3  : 
QuamdiU  manenles  fuerint  in  villenagio 
Levantes  et  Cubantes.  Apud  Bastali um 
in  Expositione  vocabulorum  Legum  An- 
glicarum  :  Levant  et  Couchanty  est  dit, 
quant  les  beàstes  ou  catel  d'un  estr anger, 
soni  venue  en  la  terre  d'un  autre  home, 
et  la  ont  remainé  un  certame  bone  espace 
de  temps.  Vide  Stabilimenta  S.  Ludovici 
lib,  2.  cap.  32.  Petrum  Fontanum  in 
Concil.  cap.  3.  §  1.  et  Consuetudines 
Melodunens.  art.  209.  330.  Stampensem 
art.  87.  Bituric.  tit.  1.  art.  1.2.  et  alibi. 
LEVANUM,  Fermentum,  ex  Gali.  Le- 
va in,  quod  farina  fermento  imbuta  in- 
tumescat,  ac  levetur.  Occurrit  in  Fleta 
lib.  2.  cap.  10.  Vide  Levamentum  1. 

1.  LEVARE,  Germina  producere,  Gali. 
Lever.  Pactus  Legis  Salicae  tit.  37.  §  2  : 
Si  quis  per  alienarti  messem,  postquam 
Levaverit,  herbice  traxerit,  e  te.  Ubi  Edi- 
lio recentior  tit.  36.  postquam  germina 
produxerit,  habet. 

2.  LEVARE,  Auferre,  furari,  Gallis, 
Lever,  Enlever.  Sidonius  lib.  7.  Epist.  2: 
Levai  diiììtem  pauper  adamatus.  Id  est, 
ait  Savaro,  abducit  :  ubi  ille  plura  ex 
Gregorio  Turon.  lib.  6.  cap.  45.  lib.  7. 
cap.  4.  et  ex  Lege  Wisig.  1.  3.  tit.  3.  §  4. 
1.  6.  tit.  4.  |  2. 

3.  LEVARE,  Tribù  tu  m  exigere,  Lever 
des  imposta.  Edictum  Pistense  §  21  :  Et 
quoniam  audivimus  quosdam  plus  ajpau- 
peribus  accepisse,  quam  bannus  Levet, 
etc.  [Oratio  Legatorum  Regis  Fr.  coram 
Pio.  IL  PP.  ann.  1459.  tom.  9.  Spicil. 
Acher.  pag.  321  :  Nam  cum  denarh  sint 
Principts  supremi,  Levati  nequeunt  pu- 
blica  cessante  auctoritate  pr&dicti  Prin- 
cipia supremi.  Index  MS.  Beneficiorum 


Eccl.  Constant,  f.  20  :  Levai  dictus  Ree- 
tor  cimiterium  cum  pertinenciis  una  cum 
altalagium.  Hoc  est,  perei  pi  t  oblationes 
prò  iiumationc  et  altari  factas.  Charta 
ann.  1064.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag. 
63  :  Theodericus  Mediomatricas  sedis  Épis- 
copus....  donavit  eidem  Ecclesia  (S.  Tru- 
donis)....  scrutum  ejusdem  oppidi,  hoc 
est,  poteslatem  ponere  et  deponere  illum 
qui  materiam  faceret  unàe  Levarentur 
cervisiae,  et  de  singulis  cervisiis,  quae 
brasciarentur  in  oppido  nostro,  sex  pica- 
rios  ad  opus  fralrum  suscipere.  Ubi  cervi- 
sias  levare,  est  illud  tributum  exigere 
seu  percipere,  quod  prò  cervisiis  pensi- 
tatur,  situm  hoc  loco  in  certis  cervisias 
mensuris.]  [**  Levare  hoc  ultimo  loco 
est  Conficcre  vel  fermentare.  Vide  Le- 
vanum  et  Scrotum.]  Vide  Leva  2. 

*°  Sublevare  ,  Accipere ,  sumere. 
Chart.  Otton.  Archiep.  Bremens.  ann. 
1405:  Vendidimus  prò  60.  florenis....  per 
nos  effectualiter  receptis  et  Sublevatis  et 
in  usum  et  utilitatem  ecclesiae  nostra 
conversis,  etc.  Vide  Haltaus.  Glossar. 
German.  voce  Upbceren,  col.  56.  et  infra 
Sublevare  suo  loco. 

4.  LEVARE,  Paul  us  Diaconus  Emeri- 
tensis  in  Vita  S.  Masonae  Emerit.  Epis- 
copi cap.  2  :  Si  quis.,.  vas  parvulum  in 
quo  Levar  et,  exhibuisset.  Hispanismus, 
en  que  llevarlo  valet  in  quo  de  ferrei. 

1  5.  LEVARE,  ^Edificare,  exstruere. 
Breviari um  Historiae  Pisanae,  tom.  6. 
Muratorii  col.  186  :  Anno  1173.  Lucenses 
cum  magno  exercitu  Levaverunt  castrum 
Mutronis  cum  sedificiis  magnis,  et  Pisani 
iverunt  illue  et  turpiter  fugaverunt  eos 
et  castrum  destruxerunt.  Et  col,  191  :  Eo- 
dem  anno  (1157.)  Lucenses  cum  Januensi- 
bus  Levaverunt  castrum  Viaregii,  et  per 
conventionem  pacis  illud  destruere  pro- 
miserunt,  et  facta  pace  destruxerunt. 

1  6.  LEVARE,  Ascendere.  Et  in  capite 
marcasii  Levat  fossa  per  montem  Huelgo- 
ret,  in  veteri  Charta,  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  col.  250. 

®  7.  LEVARE,  Acquirere,  comparare. 
Stat.  Palavic.  lib.  2.  cap.  65.  pag.  125  : 
Òrdinatum  est  quod  nulla  persona...  prss- 
sumat  portare,  tenere,  seu  aliqualiter  uti 
in  terris  pr  se  fati  domini  aliquo  sale,  nisi 
fuerit  de  sale  Levato  et  habito  de  doanis 
praefati  domini. 

*  8.  LEVARE,  Educere,  abducere,  Gali. 
Emmener,  enlever,  alias  Lever.  Charta 
Ferdin.  reg.  Castel,  in  ter  Acta  SS.  tom. 
6.  Jul.  pag.  56.  col.  2  :  Et  quicumque  cum 
uxore  sua  ad  suas  hsereditates  ultra  Ser~ 
ram  ire  voluerit,  relinquat  cavallerum  in 
domo  sua...  Si  vero  uxorem  non  Levaverit, 
non  relinquat  cum  ea  cavallerum.  Lit. 
re  miss.  ann.  1426.  in  Reg.  173.  Chartoph. 
reg.  eh.  606:  Icellui  Carrier  Leva  icelle 
femme  d'avecques  le  suppliant  son  mary, 
et  Vemmena  ou  bon  lui  semola.  Liéver 
vero,  prò  Louer,  Conducere,  in  aliis  ann. 
1386.  ex  Reg.  129.  eh.  214  :  Gomme  le  sup- 
pliant eust  Liève  un  varlet...pour  lui  ser- 
vir en  san  hostél,  etc. 

*  9.  LEVARE,  Italis  in  navem  impo- 
nere,  Gali.  Prendre  sur  son  vaisseau, 
Form.  MSS.  ex  Cod.  reg.  7657.  fol.  38. 
r°.  :  Super  quoddam  lignum  suum  dictum 
totem  presbyterum  de  partibus  Tholosanis 
quem  receperat,  vulgo  Levaverat,  etc. 
Vide  infra  in  Levatorium  2. 

0  10.  LEVARE,  nostris  Lever,  Aliquem 
expedire,  debito  liberare.  Lit.  remiss, 
ann.  1384.  in  Reg.  125.  Chartoph.  reg. 
eh.  144:  Disant...  que  qui  auroit  son 
amy  en  icelle  compaignie  que  il  Ven  Le- 
vast,  cfest  assavoir  que  il  paiast  pour  son 
amy. 

1  Levabe  Se,  Regnum  invadere.  Ida- 


tius  in  Fasti s  Consularibus  :  Valentinia- 
nus  Junior  apud  Viennam  est  interfectus, 
et  Levavit  se  Eugenius  tyrannus.  Levare 
in  Regem,  dixerunt  Scriptores  mediae 
aetatis,  ex  usu  Francis,  Gothis  aliìsque 
populis  quibusdam  recepto,  quo  Reges 
Dueesve  suos  futuros  iraponebant  scuto 
humerisque  attollebant  :  qua  de  re  con- 
sulendi  Pithoeus  lib.  2.  Advers.  cap.  6. 
et  Lipsius  lib.  4.  ad  Hist.  Taciti  J?ag. 
519.  [«'*  Glossar,  med.  Graecit.  voce  'Eitai- 
pew,  Append.  col.  71.] 

1  Levare  Campum.  Castra  movere, 
Gali.  Lever  le  camp,  apud  Parisium  de 
Cereta  in  Chron.  Veron.  tom.  8.  Mura- 
torii col.  623.  Movere  se  de  campo,  in 
Annal.  Genuens.  tom.  6.  ejusd.  Murat. 
col.  475. 

**  Levare  Cabtam,  Vide  Grimm. 
Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  557. 

**  Levare  Feriam,  Nundinas  ìnsti- 
tuere.  Vide  supra  in  FeriseS. 

*  Levare  Fidem.  Vide  supra  in  Fides. 

*  Levare  Hcmines,  Milites  cogere, 
con  seri  bere,  Gali.  Lever  des  troupes,  in 
Litteris  Edwardi  III.  Angl.  Regis  ann. 
1337.  apud  Rymer  tom.  4.  pag.  781. 

Levare  Judigem,  Accedere  ad  Judi- 
cem,  jus  ab  eo  requirere.  Vita  S.  Fruc- 
tuosi  Episc.  Bracarens.  cap.  17  :  Sicque 
de  prsesentia  Regis  Lebavit  judicem,  qui 
inter  eos  examinaret  judicii  veritatem. 
Ubi  vir  doctus  ad  marginem  reponit, 
Levavit.  Edit.  Bollandina  habet  Levavit, 
num.  16. 

|  Levare  Laudem,  f.  Signaproponere, 
vexilla  flgere,  erigere,  Gali.  Lever,  seu 
Arborer  létendart.  Annal.  Genuens.  ad 
ann.  1266.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
537  :  Tandem  facto  conflictu  Rex  Carolus 
Manfredum  et  ejus  exercitum  devicit  ;  in 
quo  conflictu  D.  Manfredus  fuit  interfec- 
tus. Quo  devicto  et  mortuo,  Magnates 
terree,  et  loca,  et  civitates  regni  Sicilia*  D. 
Regi  Carolo  laudem  Levaverunt,  et  uni- 
versaliter  sine  praslio  et  labore  aliquo  ad 
ejus  mandata  devenerunt.  Et  ad  ann. 
1283.  ibid.  col.  583  :  Et  in  die  Martis  ste- 
terunt  usque  ad  Tertiam  Levando  laudem 
Communis  Januee,  et  illos,  qui  erant  in 
turribus,  b alistando,  turrim  etiam  Vero- 
nicae  diruentes.  [**  Acclamare.  Vide  in 
Laus  2.]  [*  Vel  alicujus  laudem  pro- 
mulgare, in  vulgus  spargere  :  qua  no- 
tione  Levar  voce  dicunt  Itali,  et  nostri 
Lever  bruit,  ut  apud  Joan.  de  Saintré 
mi  hi  pag.  145.  prò  Rumore  m  excitare.] 

*  Levare  Nemora,  Ligna  excissa  ex- 
porta  re,  Gali.  :  Enlever  le  bois,  vuider 
les  ventes,  vox  forestaria.  Charta  ann. 
1202.  ex  Chartul.  Campan.  fol.  237.  col. 
2  :  Emptores  autem  tenentur  empta  ne- 
mora  Levare  infra  quatuor  annos. 

1  Levare  Psalmum,  Praecinere,  Gali. 
Enlonner,  Statuita  Eccl.  Valentina,  tom. 
3.  Concil.  Hispan.  pag.  511.  col.  2  :  Et 
ubi  plures  Clerici  fuerint,  semper  unus 
Levet  Psalmum.  Sic  Levare  aniiphonam, 
in  Vita  S.  Wilboradae  Virg.  et  Mart.  saec. 
5.  Bened.  pag.  50. 

Levare  Seditionem  ,  Excitare  ,  in 
Lege  Bajwar.  tit.  2.  cap.  3.  §  1.  et  Lon- 
gob.  lib.  1.  tit.  18.  |  1.  [«  Liutpr.  36. 
(5,  6.)] 

Levare  de  Sagro  Fonte,  dicitur  qui 
alias  susceptor,  seu  patrinus.  Ànastasius 
in  S.  Silvestro  PP.  :  Hic  et  hoc  constituit 
ut  baptizatum  liniret  Presbyter  Levatum 
de  aqua  propter  occasionem  transitus 
mortis.  Ordo  Roman.  :  Ut  autem  surre- 
xerint  a  fonte,  UH  qui  eos  suscipiunt,  Le- 
vantes ipsos  infantes  in  manibus  suis, 
offerunt  eos  uni  Presbytero.  Ipse  vero  Pres- 
byter facit  de  chrismate  crucem  cum  pol- 
lice in  vertice  eorum.  Capi tul are  Attonis 


72 


LEV 


!LEV 


LEV 


cap.  77  :  Nec  de  sacro  fonte  aliquem  Le- 
vare... audeat.  Ad  de  Leg.  Longob.  lfb. 
.  2.  tìt.  8.  %  5.  [*»  Luitpr.  35.  (5,  5.)]  Acta 
S.  Stephani  PP.  apud  Baron.  ann.  259. 
n.  23.  Theganum  cap.  33.  etc.  Philipp us 
Mouskes  MS.  : 

Un  fil  ot  de  ceste  par  nom 
Le  fist  apeler  Phelipon. 
Li  Queus  Felippies  le  Leva 
De  Flandrcs,  et  si  li  douna 
Son  noni,  et  promist  grani  onor. 

Le  Roman  d'Amile  et  d'A  my  MS.  : 
Et  enz  un  fons  baptizé  et  Leve. 

Le  Roman  de  Jourdain  de  Blaye  MS.  : 
Gii  le  Leva  dea  sains  fons  et  de  Vaigue. 

*  Le  Roman  de  Robert  le  Diable  MS.  : 

Li  dus  tous  les  veBques  mande,... 
Qu'il  viegnent  pour  son  fila  Lever.... 
Gii  sont  venti  qui  l'enfant  prisent, 
Et  Cresliens  adone  le  fisent  : 
Son  proj>re  nom  ii  enséelent 
Et  Robiert  par  droit  nom  L'apielent. 

Le  vari  Supra  Chortjm,  dicitur  Ca- 
nonicus  qui  ad  altiora  Ohori  subsellia, 
quae  formas  vocant,  ad  m  itti  tur.  Statuta 
Écclesiae  Lugdun.  cap.  16  :  Supra  C fio- 
rimi antequam  Subdiaconus  fiat,  nullus 
recipiatur,  et  ante  nec  vocem  habet  in  Ca- 
pitelo, nec  ali  quid  percipit  in  divisione 
terrarum.  Cum  autem  aliquis  Levandus 
fuerit  supra  Chorum,  habito  super  hoc 
tractatu  in  Capitolo,  et  licentia  obtenta, 
si  fuerit  de  dextro  Choro,  Levatur  a  Prae- 
centore,  si  de  sinistro  fuerit ,  a  Cantore, 
Ordo  Biaconatus  Levat  omnes  Canonicos 
supra  Chorum...  Ordo  sacerdotalis  Levat 
omnes  supra  Chorum. 

1  Levare  Terram,  Agrum  noviter 
colere,  arare.  Concordia  Capituli  JSduen- 
sis  cum  Domino  de  Perreria  ann.  1257  : 
Tenent  quidam  terras  Levatas  prò  quibus 
debent  bladum  et  alia  servitia  consueta,.. 
Qui  vero  terram  Levavit  de  novo'  debet 
xxx.  denarios...  qui  autem  terram  alias 
Levatam  xv.  den.  debet.  Et  paulo  post  : 
In  quibus  (n emori  bus)  si  quis  extirpave- 
rit,  in  terris  sic  extirpatis  habent  tertias 
Decanus  et  Capitulum  antequam  faetse 
fuerint  terras  nov&s  vel  Levata?...  postquam 
vero  factas  sunt  terras  novae  vel  Levatas 
debebit  hic  qui  Levavit,  bladum  et  alia 
servitia  consueta.  Vide  Terra  nova. 

*  Levare  a  Terra,  Monachum  ob 
culpam  huroi  comedentem  a  poena  ab- 
solvere.  Regula  Hospit.  S.  Jac.  de  Alto 
passu  ann.  ci  re.  1240.  cap.  61  :  Frater  si 
prò  aliqua  offensa...  mittatur  ad  aliquam 
domum  ad  justitiam  faciendam,  praecep- 
tor  illius  domus,  vel  quilibet  frater,  po- 
testate  infenor  ipso  magistro  vel  priore, 
non  debet  ipsum  fratrem  ad  terram  (1.  a 
terra)  Levare,  quamvis  festivitates  inler- 
veniant.  Si  vero  aliquis  praslatus  vel  quas- 
libet  secularis  potestas  superveniens  fra- 
trem a  terra  erexerit,  admensam  fratrum 
sedere  poter it,  donec  magister  redeat,  qui 
prò  suo  beneplacito  sibi  debet  indulgere. 
Verumptamen  si  prasceptor,  priore  infe- 
riore aliquem  fratrum  in  justitiam  mise- 
riti si  absens  fuerit,  locum  ejus  tenens 
fratrem  a  justilia  poterit  Levare. 

*  Levare  Testem,  Lever  un  tesmoin, 
apud  Bellom.  MS.  e.  6.  p.  19.  v°.  col.  2. 
Testem  ejurare,  vulgo  Recuser.  Vide  in 
Testis. 

*  LEV  ARIA,  Agger,  Gali.  Levée,  seu  jus 
quod  ex  aggeribus  percipitur.  Oharta 
Joan.  de  Monte-reg.  ann.  1224.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Burg.  pag.  8.  col. 
2  :  Damus  prxterea  ipsis  fratribus  pisca- 
tionem  perpetuam  in  omnibus  aquis  nos- 
tris  a  dieta  domo,  et  insulam  et  Levar  iafn. 
Vide  Levata  3. 


*  LEVARITJS,  Vectis,  Gali.  Levier,  Ital. 
Leva.  Lit.  remiss.  ann.  1350.  in  Reg.  80. 
Ohartoph.  reg.  eh.  20  :  Accepit  unum  ma- 
gnum  baculum,  dictum  levarium  cadrigas, 
....  et  percussit  eundem  supplicantem  de 
dicto  Levario.  Quemdam  baculum  voca- 
tum  Levier,  infra  eh.  27.  Vide  infra  Leva- 
torium  2. 

•  TI.  LEVATA,  Exta,  viscera  et  quaevis 
ani  mali  um  intestina,  ut  cor,  jecur  et 
alia  hujusmodi,  Gali.  Issue.  [*  a  Provin- 
ciali Levado,  un  de  diminut.  Levadetto, 
nostris  Fressure.]  Statuta  S.  Victoris 
Massil.  ann.  1591.  per  Cardinalem  Tri- 
vultium  :  Debet  pitanciarius  dare  de  duo- 
bus  in  duobus  Religiosis  imam  Levatam, 
sive  unum  jecur,  vel  unum  caput  cabrici. 
Miracula  MSS.  Urbani  IV.  PP.  :  Offerret 
unam  libram  cerx  in  figura  unius  Leva- 
tas sive  viscerum. 

1  2.  LEVATA,  f.  Pars,  portio.  Ordinatio 
ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
417.  col.  1.  Possintque  dicti  Magistri  mo- 
netarum  in  deliberationibus  faciendis 
facere  tres  Levatas,  et  de  qualibet  Levata 
tria  pondera,  et  eligere  quamlibet  volue- 
rint  ipsi  Magistri  ex  eisdem,  tara  in  pon- 
deribus  quam  Levatis.  Alia  Ordinatio 
ann.  1342.  prò  Magistris  Monetar  um,ibid. 
pag.  420  :  Remedia  vero  ligas  et  ponderis 
punctas,  Levatas,  essayamenla  et  alia 
jura,  et  privilegia  habeatis,  quae  in  nostris 
monetis  antea  habebatis. 

3.  LEVATA,  Agger,  Levée  nostris.  Pa- 
pias  :  Mantipara,  Levata.  Charta  ann. 
1271.  in  Regesto  30.  Tabularli  Regii  Ch. 
220  :  Calciata  seu  Levata,  quae  ducit  ad 
Motam.  Occurrit  praeterea  in  alia  Charta 
apud  Gariellum  et  Sammarthanos  in 
Episcopis  Magalon.  n.  17.  [Levala  mo- 
lendinorum,  in  Charta  ann.  1308.  apud 
Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  783. 

Levatàrius,  Qui  Levatas,  seu  agge- 
res  curat.  Conventio  Caroli  I.  Comitis 
Andegaviae  et  Provinciae.  cum  Arelaten- 
sibus  ann.  1251.  art.  5  :  Item  debet  domi- 
nus  Comes  vel  ejus  Vicarius  Levatarios 
cives  A  relatis  eligere  prò  Levatis  aptandis 
et  faciendis,  et  etiam  custodiendis.  Ubi 
versi o  Gallica  habet  Levadiers.  [Statuta 
Arelat.  MSS.  art.  87  :  Receptacula  cyro- 
grillorum...  destruantur  quolibet  mense 
semel  per  Levatarios ,  et  ipsi  Levatarii  pos- 
sint  cyrogrillos,  quos  in  Levatis  invenerint 
capere  impune.  Ibid  art.  162  :  Si  aliquis 
habet  fronteriam  in  riparia  Arelatis  et 
voluerit  eam  plantare,  Levatarii  illius 
terri torti  teneantur  dare,  si  commode  fieri 
poterit,  cum  Consilio  Militum  et  proborum 
vìrorum  illorum  territoriorum,  ut  (ubi) 
fieri  debent  diete  piantate,  medietatem 
lignorum,  que  necesse  fuerint  ad  pian- 
tandum  per  duas  cannas  mensurandas  a 
pede  vallati  Levatarum  et  versus  Rhoda- 
num,  etc] 

4.  LEVATA,  Exactio  ,  nostris  Levée. 
Charta  ann.  1216.  apud  Guesnaium  in 
Annali  b.  MassiliensiD.  :  Habeat  pieno  jure 
dominalionem,  piscationem,  et  lanas,  et 
pabuli,  et  piscium,  et  Levata,  et  omnium 
quae  quondam  habuerat.  [Codex  MS.  red- 
dituum  Episcopatus  Autiss.  :  Quaslibet 
cucufaria  debet  unum  denarium  et  duas 
Levatas  ad  manum.  Quidnam  sint  hic 
Levatas,  non  satis  liquet.]  Vide  Leva  2.  et 
Levatio  1. 

*  5.  LEVATA,  Frugum  fructuumque 
perceptio,  Gali.  Récolte.  Form,  conces- 
sionis  ad  firmam  inter  Form.  Instr.  fol. 
70.  v°.  :  Inde  ad  novem  annos  extunc  con- 
tinue sequentes  complendos  et  successive 
numerando^  per  novem  Levatas  et  collec- 
tas.  Vide  infra  Leveata. 

*  At  vero  Levée,  Onus  carri  significata 
in  Lit.  remiss.  ann.  1391.  ex  Reg.  141. 


Ohartoph.  reg.  ch.  17  :  Gomme  Thevenart 
eust  fait  ou  fait  fair  e  de  bois  à  chaufage 
environ  une  Levée  à  bosufs,  etc. 

1  Levata  Piscium,  Piscatus,  piscium 
captura.  Charta  Guillelmi  Episc.  Autis- 
siod.  ann.  1219  :  Dedit  insuper  aisamenta 
terree  et  lapidum  in  terra. sua  ad  opus  ex- 
clusarum  molendinorum  dictarum  Monia- 
lium  apud  Arsiacum  sitorum,  et  Levatam 
piscium  ipsorum  molendinorum.  Alia  Ot- 
tonis  Ducis  Aquit.  inter  Instrum.  tom. 
2.  Gali.  Christ.  478  :Amplius  confirmo  eis 
annuam  Levatam  anguillarum  in  fluvio 
Carontonas...  et  sicutburgenses  Xantonen- 
ses  de  consuetudine  ibant  ad  submonitio- 
nem  Comitis  cum  navibus  suis  ad  Leva- 
tavi illius  faciendum,  similiter  faciant  ad 
submonitionem  de  Sabloncellis.  Composi- 
to inter  Uni  versi  tatem  villae  Mari  et  Fr. 
Raymundum  Payladam  Procuratorem 
Monasterii  Silvae-regalis  ann.  1321.  ex 
Schedis  Praesidis  de  Mazaugues  :  Ipsi  pos- 
sint  facere  Levatam  piscium  semel  in  sep- 
timana  sine  dampnificatione  retxum  pis- 
catorum. 

T  Levator  Piscium,  ibidem  :  Piscato- 
res  seu  Levatores  possint  facere  Levatam 
Piscium,  et  pisces,  quos  capient,  divi- 
dantur 

*  LEVATARIA.  Vide  mox  in  Levator  2. 
1  LEVATARIUS.  Vide  Levata  3. 

*  LEVATGIUM.  Vide  supra  in  Leva* 
gium. 

T  LEVATILIS  Pontus,  Pons  qui  ducta- 
riis  catenis  attoilitur,  Gali.  Pont  levis, 
Ital.  Ponte  levatoio,  in  Chronico  Petri 
Azarii,  apud  Murator.  tom.  16.  col.  365. 
Vide  in  Pons. 

1 1.  LEVATIO,  ut  Levata,  Exactio,  col- 
lectio,  Gali.  Levée.  Mandatum  Edwardi 
Regis  Angl.ann.  1302.  apud  Rymer.  tom. 
2.  pag.  912  :  Cujus  quictem  auxilii  Leva- 
tionis,pro  dictae  Communitatis aisiamento, 
huc  usque  supersedimus.  Charta  ann. 
1321.  apud  Thomasserium  in  Biturig. 
pag.  731  :  Omnes  et  singulas  Levaliones 
oladorum  a  mense  Augusti  ultirno  praete- 
rito  dictas  terras  de  Borbonio, 

t  2.  LEVATIO,  Egressus  e  lecto,  Gali. 
Le  lever.  Charta  ann.  1309.  tom.  1.  Char- 
tul.  S.  Vandreg.  pag.  926  :  Quod  campa- 
nai parochidlis  Écclesiae  praedictas  nulla- 
tenus  pulsarentur  quousque  ad  horam 
Levalionis  Monachorum. 

*  3.  LEVATIO  Sacramenti,  Sacra?  Hos- 
tiae  sublatio  ;  nostris  etiam  Lévation  , 

?to  Elévation,  eodem  sensu.  Charta  ann. 
399.  ex  Chartui.  episc.  Carnot.  :  Porro 
ut  populus  valeat  Levationis  Sawamenti 
dictas  majoris  Missae  h  abere  noticiam,  in- 
cosptionis  dictas  Missas  perpetua  qualibet 
die  dicendae  ad  altare  S.  Nicholai,  dum 
incipietur  cantari  Sanctus,  prò  sacra- 
mento dictas  majoris  Missas  una  campa- 
nularum  super  medio  chori  appensarum 
pulsabitur  cum  tintignamento  usque  ad 
Elevationem  Corporìs  Christi ,  et  dum 
Christi  Corpus  elevabitur,  pulsabitur  ad 
plenum.  Alia  Caroli  VI.  reg.  Frane,  prò 
capei.  Pissiac.  :  Livrer  luminaires,  cier- 
ges  et  torches  pour  lesdites  Messes,  et  pour 
la  Lévation  du  benoist  Saint-Sacrement. 
Lévéement,  prò  Elévation,  excel  si  tas,  in 
Lit.  ann.  1371.  tom.  5.  Ordiuat.  reg. 
Frane,  pag.  418. 

*  4.  LEVATIO  Anguillarum,  ut  supra 
Levada,  Jus  ex  anguillis  captis  aliquot 
levandi  seu  exigendi.  Charta  ann.  1106. 
ex  Chartui.  S.  Eparchii  Engolism.  .Dono 
iterum  illam  Levationem  anguillarum, 
quam  habebam  in  anguillariis  de  Vis- 
naco.  Vide  Levata  piscium  in  Levata  4. 

LEVATITIA  Aura.  Vide  in  Aura  1. 
|1.  LEVATOR,  Exactor,  coactor.  Charta 
Philippi  Pulcri  ann.  1307.  apud  Menes- 


LEV 


LEU 


LEU 


73 


terium  in  Probat.  Hist.  Lugdun.  pag.  i 
42.  col.  1  :  Si  vero  fiat  aliqua  infuria  vel 
rescoussa  Levatoribus  emolumentorum  , 
etc.  Charta  Eccl.  Brivat  ann.  1365  :  An- 
tonina Torrent  Levator  et  receptarius 
emolumentorum  curise  Prseposttalus ,  etc. 
Oharta  ann.  1338.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  372.  col.  2  :  Etiam  et  super  reclem- 
ptionibus  factis  per  subditos>  ne  per  Leva* 
tores  signarentur  vel  caperentur  ani- 
malia  sua.  Vide  Levator  Piscium  in  Le- 
vata 4. 

*  2.  LEVATOR,  Magistratus  qui  levatas 
seu  aggeres  curat  ;  cujus  offlcium  Leva- 
taria  appellatili*.  Instr.  ann.  1234.  apud 
Vir.  01.  Garamp.  in  Disquisit.  de  Sigil. 
Garfagn.  pag.  27  :  In  quo  etiam  Consilio 
interfuerunt  capitanei  Levatorum  S.  Pe- 
tri  majoris,  etc.  Charta  ann.  1351.  ex 
schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Elegerunt  in 
Leva  tores,  rectores  et  gubernatores  leva- 
tarum  prsedictarum  ad  unum  annum  tan- 
tum, etc.  Et  incontinenti  prenominati  Le- 
vatarii...  prsedictum  officium  Levatarix 
in  se  gratis  suscipientes,  juraverunt...  se 
dictum  officium  benet  fideliter  et  legaliter 
exercere.  Ubi  promiscue  Levator es  et  Le- 
vatarii  non  semel  nominantur.  Vide  in 
Levala  3. 

*  3.  LEVATOR  Exercitus,  Qui  milites 
levat  seu  delectum  habet,  vel  rei  bellicae 
praepositus  ,  Gali.  Intendant  d'armée. 
Charta  ann.  1468.  apud  Pez.  tom.  6. 
Anecd.  part.  3.  pag.  222.  col.  1  :  Mathias 
D.  G.  rex  Hung  arise,  etc.  fidelibus  nostris 
capitaneis,  belliducibus ,  LevatoHbusque 
et  sollicitaloribus  pr&senlis  exercitus 
nostri,  etc.  Vide  Levare  homines  in  Le- 
vare 6. 

1.  LEVATORIUM,  Locus  in  quo  levatur, 
vel  plantatur  aliquid.  Joan.  de  Janua 
Gloss.  Lat.  Gali.  :  LevatoHum,  Leveur. 
(sic)  [Levement,  in  MS.  Sangerm.] 

*  2.  LEVATORIUM,  Levatoritjs,  Vec- 
tis,  Gali.  Lévier.  Tract.  MS.  de  Re  mi- 
lit.  et  mach,  bellic.  cap.  38  :  Levatorius 
ambulatorius  est  utilissimus  levandi  et 
inclinandi  sursum  et  deorsum,  compo- 
nendi  super  curnim  bombardas  et  omnia 
alia  pondera.  Et  cap.  154  iLevatorium  su- 
per barcharum  pontem  causa  palos  fictos 
in  aqua  debarbandi  Levatur.  Vide  supra 
Levarius 

1  LEVATORIUS,  Leveur,  in  Glossis  Lat. 
Gali.  Sangerm an.  Levatorius  pons,  in 
Chron.  Petri  Azarii  apud  Murator.  tom. 
16.  col.  322.  Idem  qui  Levatilis.  Vide  in 
Pons. 

*  LEVATUM,  Eermentum,  Gali.  Levain. 
Stat.  Vercell.  lib.  3.  pag.  72.  v°  :  Tenea- 
tur  fornarius  facere  et  habere  Levalum 
pulchrum  et  mundum  ;  videlicet  ad  panem 
frumenti,  Levalum  puri  frumenti,  et  ad 
panem  siliginis,  puree  siliginis.  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Levarne, 
Prov.  fermentum,  zima.  Vide  Levamen- 
tum  1. 

«  1.  LEVATURA,  nostris  Leveure,  Lo- 
cus, ut  videtur,  aedificandae  domili  aptus, 
Gali.  Emplacement.  Chartul.  Casal.  Be- 
ned.  :  Evroinus  et  filius  ejus  concesserunt 
monachis  Casalis  Éenedicti  octo  nummos, 
prò  qua  concessione  monachi  dederunt 
eidem  Evroino  Levaturam  unius  domus. 
Lit.  admort.  ann.  1464.  in  Reg.  199.  Char- 
toph.  reg.  eh.  424  :  Trois  Leveur  es  df  un 
festre  de  maison  neufve  couverle  de  tuille 
séant  audit  Troyes  en  la  rue  de  la  grant 
taverne,...  affrestant  de  son  long  selon 
ladite  ruey  contenant  les  diles  trois  Leveu- 
res  trente  pieds  de  largeur,. ..  tenant  d'une 
part  à  une  autre  Leveur  e  d'icellui  frestre. 
(sic).  Vide  Levare  5.  et  Levatorium  1. 

*2.  LEVATURA,  Collecta,  tributum. 
Charta  Henr.  I.  reg.  Frane,  ann.  1042. 
v 


inter  Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ.  col. 
284  :  Quinquaginta  carratx  Ugni  et  duo 
modia  vini,  cura  quinque  solidis  et  decima 
Levaturse  cervisiarum.  Vide  Leva  2. 

1  LEVATURA  Port-s,  Cataracta,cratis 
ferrea  ad  portas  urbium.  Vide  Sarace- 
nesca. 

1.  LEUGA,  Leugà,  Lewa,  Vox  et  Men- 
sura  itineraria  Gallica,  1500.  passuum, 
uti  passim  testantur  Scriptores,  [Armo- 
ricis  Levo,  vel,  ut  pronunciant  Leo.]  He- 
sychius  :  Asuyv),  (xexpov  tc  raXatixóv.  Jor- 
nandes  de  Rebus  Geticis  :  Leuga  autem 
Gallica  mille  et  quingentorum  passuum 
quantitale  metitur.  Vita  S.  Remacli  cap. 

20  :  Dicitur  autem  Lanca  apud  Gallos 
spatium  mille  quingentorum  passuum,  id 
est  12.  stadiorum.  Vetus  Agrimensor.  : 
Miliarius  et  dimidius  apud  Gallos  L&voam 
facit,  habentem  passus  mille  quingentos. 
Adde  Isid.  lib.  15.  cap.  16.  [Hieronymum 
in  Joel  cap.  3.]  Ammianus  lib.  15.  de 
Lugduno  :  Qui  locus  exordium  est  Gal- 
liarum  ;  exindeque  non  millenis  passibus, 
sedLeugis  itinera  metiuniur. Tabula  Peu- 
finger.  :  Lugdunum  caput  Galliarum  ; 
usque  hic  Leugas.  Vide  Rasta.  Ita  pe- 
ri nde 

Leugà,  in  veteri  Inserì  pt.  1078.  7.Lex 
Bajwar.  tit.  I.  cap.  14.  §  4  :  Angarias  cum 
carro  faciant  usque  50.  Leugas.  Gilo  Pa- 
risiensis  lib.  4.  Viae  Hieros.  : 

Emenstsque  tribns  Leugis,  aìiisque  duabus. 

Leuga  Usualis,  Mensura  terram  me- 
tentium  apud  Francos  constat  de  duobus 
millibus  passuum.  Ingulphus  pag.  910. 

Leuga  Anglica  duoaecim  quarentei- 
nis  confici  dicitur  in  Monastico  Angl. 
tom.  1.  pag.  313.  Vide  Quarentena. 

Lewa,  apud  Bedam  lib.  de  Numeror. 
divisione ,  in  Chartis  Sigeberti  apud 
Henschenium  1.  Febr.  pag.  234.  Caroli 
Cai.  apud  Doublet,  pag.  706.  apud  Ni- 
thard.  lib.  2.  et  3.  pag.  365.  369.  371.  373. 
378.  Ivonem  Carnot.  Epist.  101.  et  259. 
etc.  Gloss.  cifrici  :  Milliarium,  Leo  ve, 
m i  1  e.  Usurpati! r autem  prò Banleuca  in- 
cit.  Chartis  Sigeberti,  Caroli,  et  apud 
Ivonem  Carnot.  ut  observavit  Sirmon- 
dus  ad  Goffridum  Vindocin.  Charta  fun- 
dat.Monasteriide  Bello  in  Angliaa  Will. 
Notho  ,  apud  Prynneum  in  Libertat. 
Angl.  tom.  1.  pag.  1192  :  Concedo  etiam 
eidem  Ecclesia^  Leugam  .circumquaque 
ad j acent em  liberam  et  quietam  ab  omni 
geldo,  et  scoto,  et  hydagio,  et  denegeldis, 
et  opere  pontium,  et  castellorum,  et  par- 
corum,  etc.  [Charta  ann.  1179.  tom.  2. 
Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  656:  Si  quis  alieni 
Meldis  ad  mercatum  venienti  infra  Leu- 
gam ejusdem  villx  forisfecerit,  audito  inde 
clamore  ,  communia  inde  ei  auxilium 
conferet.  ]  Vide  Bannum  Leugse  ,  et 
Quinta. 

Levia,  Joanni  de  Janua  et  Ugutioni. 

Lewia,  in  Chron.  Besuensi  pag.  572. 
ubi  pariter  prò  banleuca  usurpatur. 
Hisce  prseclictis  addo  verba  Jo.  Maria- 
nae  lib.  de  Ponderib.  et  mensuris  cap. 

21  :  Leuca  duplex  est  :  legalis  quinque 
millium  virgarum,  nempe  continens  pas- 
sus 3000.  pedes  15000.  Leuca  communis  et 
usìtata  unius  mensuree  non  est,  sed  varite 
prò  regionum  varietate.  Coment iunt  ta- 
men  auctores  quatuor  fere  Italica  millia 
efficere.  Ildefonsus  de  viris  illustribus  in 
Asturio ,  Complutum  Toleto  distare  ait 
ferme  60.  passuum  millibus  :  et  sane  15. 
hodie  Leucse  recta  numerantur.  Infra  : 
Leuca  (Toletana)  continet  ....  passus 
5000  .  .  .  pedes  25000. 

Leucata,  Spatium  quantum  continet 
leuca.  Infra  Leucatam  villse,  apud  Brom- 
ptonum  pag.  1183.  Charta  Edw.  III.  Heg. 


Angl.  tom.  1.  Monast.  Angl.  pag.  768  : 
De  bosco  de  Shepehet  continente  unam 
Leucatam  in  latitudinem,  et  dimidiam  in 
longitudine.  Le  Roman  de  Garin  : 

D'une  Loée  les  pout-on  bìen  oir. 

Alibi  : 

West  loin  d'ilesques  que  demi  Loée. 

Leuga  molendini,  in  Consuetudine 
Andegavensi  art.  22.  Cenomanensi  art. 
23.  et  Lodunensi  art,  9.  Lieue  de  moulin. 

*  Cujus  vocis  etymon  proponitur  tom. 
21.  Comment.  Acad.  Inscript.  pag.  66. 
Leuga  vel  Leougat  a  Celtico  Leoug  vel 
Leak,  lapis  ;  quod  ejusmodi  spatia  itine- 
raria lapide  distinguerentur  sic  dieta  ; 
unde  hunc  usum  Gallis  notum  fuisse 
ante  Romanorum  invasionem  probabile 
mihi  videtur. 

*  2.  LEUGA ,  Horae  spatium ,  nostris 
quoque  Lieue,  eadem  acceptione.  Arest. 
ann.  1333.  2.  Dee.  in  Reg.  Olim  parlam. 
Paris.  :  In  camisiis  et  brachis  in  pilorio 
semel  apud  Soigny,...  in  die  qua  tenetur 
ibi  plenum  mercatum,  per  spatium  unius 
Leucae  tenebuntur.  Lit.  remiss.  ann.  1352. 
in  Reg.  81.  Chartoph.  reg.  eh.  543  :  Hora 
tarda  spatio  fere  duarurn  Leucarum,  noc- 
tist  etc,  Aliae  ann.  1358.  in  Reg.  86.  eh. 
412  :  Die  Martis  post  Natale  Domini  cir~ 
citer  duas  Leucas  in  nocte,  etc.  Alias  ann. 
1376.  in  Reg.  109.  eli.  191  :  L'exposant  es- 
tant  couchié  en  son  lit  avec  sa  femme, 
vint  environ  trois  Lieues  de  nuit  un  ap- 
pellé  Jehan  Coanne  à  Vhuys  dudit  expo" 
sant.  AJiae  ann.  1380.  in  Reg.  118.  eh. 
431  :  Doubtant  que  ledit  chastel  ne  fust 
escheliez  celle  nuit  par  lesdiz  Anglois,... 
se  releva  environ  une  Lieue  devant  le 
jour,  etc.  Denique  alia?  ann.  1400.  in  Reg. 
155.  eh.  391  :  Pour  cequ'il  estoit  bien  tart 
environ  deux  Lieues  ou  heures  de  nuit, 
etc.  Libert.  Engolism.  ann.  1373.  tom'. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  679.  art. 
3  :  Le  Dimenche  devant  Pasques  fleu- 
ries,....  le  maire  fait  sonner  à  journée 
haulte  le  grand  sain  de  la  commune  bien 
Valent  d'une  Lieue.  Ubi  ita  legendum 
prò  Lalent. 

1  LEUGAS  significai  cucullum,  Papise. 

*  LEUGIUS,  Teiae  vel  panni  species,  a 
colore  albo  sic  dieta  ;  Leuce,  ex  Gr.  Xsu- 
xó;,  albus,  candidus,  apud  Rabelais,  lib. 
1.  cap.  12.  Acta  MSS.  Inquisit.  Carcass. 
ann.  1308.  fol.  29.  v°.  :  Dedit  Guillelmo 
Auterii  haeretico  prsedicto  duas  cannas  de 
Leucio,  et  Jacobo  Auterii  hser etico  dedit 
qusedam  manutergia.  Leudae  min.  MSS. 
Carcass.  :  Item  prò  duodena  de  Leuciis  et 
traliciis,  obolum. 

*  LEUGOCUNUS,  Aqua  et  oleum.  Glos- 
sar, vet.  ex  Cod.  reg.  7613. 

*  LEUCOFLANGIA,  prò  quo  legendum 
esse  Leucophlegmatia  opinantur  docti 
Edito res  ad  Vit.  S.  Walth.  tom.  1.  Aug. 
pag.  272.  col.  2  :  Quatuor  quidem  secun- 
dum  physicos  sunt  hydropisis  species; 
quarum  duse,  scilicet  Leucoflancia  et  hy- 
posarcha  sunt  in  initio,  antequam  radi- 
centur  et  roborentur,  curabiles,  etc. 

«LEUC0NIUM,  Gossipium,  a  colore 
albo  sic  appellatum.  Leucomi  cujus- 
cumque  ;  de  cotton  de  tonte  sorte,  2,  sol. 
Tur.  in  Stat.  Avenion.  lib.  1.  rubr.  19. 
pag.  60. 

LEUCOP0RPHYRUS,  Ex  purpura  alba. 
Charta  donationis  Ecclesia?  Cornutianae 
edita  a  Su  aresi  o  :  Vela  tramoserica  Leu- 
coprasina  2.  [Hoc  est,  ex  viridi  seu  por- 
raceo dilutiori,  a  Xeuxós,  Candid us,  et 
ttpa<yov,  Porrum.] 

LEUC0RH0DINUS,  ibidem,  Ex  roseo 
colore  dilutiore. 

10 


74 


LEU 


LEU 


LEU 


T  LEUGROY,  Vox  mendosa.  Vide  Leve- 
roy. 

1.  LEUDA,  Compositura  in  longum,  Pa- 
pi ae.  Le  vocant  agrimensores  nostri 
fatus  agri,  qua  parte  in  longitudinem 
porri  gi  tur.  Idem  porro  vai  et  quod  La- 
tus,  ta,  tum;  vel  certe  idem  quod  la- 
tus,  teris,  Nescio  an  huc  respexerit  Pa- 
pias. 

2.  LEUDA,  Tributum,  praestatio.  Vide 
in  Leudis. 

^  [«  Nolentes  aliquo  modo  ut  libertas 
de  predicta  Leuda  et  de  predicto  peda- 
gio  eisdem  a  no  bis  data  et  concessa 
ulìo  tempore  possit  aliquo  modo  irri- 
tar! vel  au ferri.  »  (Cart.  Rogerii  Ber- 
nardi, Comi  ti  s  Fuxi,  an.  1270,  Mus.  Arch. 
Dép.  p.  186.)! 

*  LEUDABILIS,  Tributo,  quod  Leuda 
nuncupatur,  obnoxius.  Charta  Phil.  V. 
ann.  1319.  in  Reg.  59.  Chartoph.reg.  eh. 
3.18  :  Itemi  prò  leuda,  quam  habebamus 
in  diclo  loco  ab  hominibus  venientibus 
de  versus  montaneas  cmn  rebus  Leuda- 
bilibus,  l.  sol.  Turon.  Lit.  ann.  1237. 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  46. 
art.  20  :  Tarn  per  Lautricum,  quam  per 
alia  loca  Lautrici  et  Lautriguesii,  viatores 
cum  rebus  mercimonialibus  Leudabilibus, 
aliter  transitimi  faciant ,  etc.  Vide  in 
Leudis. 

1  1.  LEUDARIUM,  Districtus  Leudis, 
seu  viri  nobilioris,  territori um,  trac- 
tus.  Litterae  Philippi  VI.  Frane.  Regis 
ann.  1338.  tom.  2.  Ordinat.  pag.  127  : 
Concedimus  quod  Nobiles  habentes  ab  an- 
tiquo pedagia  in  terris  et  fluminibus  suis, 
non  impediantur  per  aliquem  seu  per  ali- 
quos  de  officialibus  nostris,  quin  illa  le- 
vare possint  a  mercatoribus  per  eorum 
Leudarium  seu  dislrictum  transeuntibus, 
prout  hactenus  consueverunt. 

»  2.  LEUDARIUM,  Oecitanis  Laudaire 
vel  Leudaire,  dicitur  Liber  seu  Charta 
conti nens  Leudas  seu  vectigalia  exi- 
genda.  Leudte  vero  appellantur  non 
modo  eae  praestationes,  quae  prò  mer- 
cium  transitu  penduutur;  sed  etiam 
q use  ab  iis  qui  venum  exponunt  et  ab 
emptoribus  exiguntur.  Leudas  major eè, 
Leudes  mages,  Carcassonae  vocant,  quae 
prò  merci  bus  transeunti  bus  solvuntur  ; 
minulas  vero,  quae  prò  merci  bus  minu- 
tati m  vendi  ti  s.  Ejusdem  est  originis  vox 
Gallica  Leuderie,  prò  Locus,  ubi  leudee 
percipiuntur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1451. 
ex  Reg.  185.  Ohartoph.  reg.  eh.  177  :  De- 
vant  les  boutiques  de  la  Leuderie  et  blan~ 
querie  de  Besiers.  Vide  in  Leudis. 

*  LEUDATARIUS,  Qui  leudas  seu  vecti- 
galia colligit.  Lit.  ann.  1368.  tom.  5.  Or- 
dinat. reg.  Frane,  pag.  409:  Mandamus... 
singulis  prxdictarum  senescalliarum  jus- 
ticiariis,  offìciariis,  imposicionariis,  Leu- 
datariis,  gabellarum,redibenciarum,  bar- 
ragiorum  et  aliorum  quorumeumque  sub- 
sidiorum  levatoribus ,  collectoribus,  etc» 
Vide  in  Leudis. 

*LEUDERIUS,  Pari  significata  Lit. 
ann.  1390.  tom.  7.  Ordinat»  reg.  Frane, 
pag.  380  :  Portuum  et  passagiorum  cus- 
todibus,  reveriis,  Leuderiis  et  couslume- 
riis,  etc.  Occurrit  praeterea  in  Charta 
Caroli  VI.  ann.  1400.  ex  Reg.  Cam.  Com- 

£ut.  Paris,  alias  Bitur.  foi.  11.  v°.  Hinc 
aideur  in  Libert.  vìIIsr  d*  Aigue-perse 
ann.  1374.  ex  Reg.  198.  Chartoph.  reg. 
eh.  360  :  Item  le  Laideur   qui  tindra  et 

porterà  la  quarte   du  blé ne  doye 

prandre  riens  pour  bailler  la  quarte, 
fors  laide  tant  seulement.  Vide  infra  Ley- 
darius. 

LEUDES,  Vassalli,  subditi  ;  Saxonibus 
Leo3?)  ;  Germanis,  Lieden,  luden,  luy- 
den  et  lente,  homines    dicuntur.  Vide 


Joan.  Gryphiandrum  de  Weichbildis 
Saxonic.  cap.  14.  n.  9.  et  Fredericum 
Sandium  ad  Consuetudines  feudales 
Crei  rise  pag.  16.  p  Quae  definitio  minus 
accurata  videtur  D.  Bouquet  tom.  1.  Jur. 
pubi.  Frane,  pag.  94.  et  seqq.  cui  Leudes 
li  sunt,  qui  ad  stipendia  principia  vel 
alicujus  ex  proceribus  militabant,  at- 
que  adeo  nec  inter  vassallos,  nec.  inter 
subditos  accensendi.  Ipsum  consule  et 
vide  an  tanti  sint,  quae  ab  ipso  profe- 
runtur  argumenta,  ut  a  doctiorum  viro- 
rum  hactenus  recepta  opinione  disce- 
das.]  [**  Qui  fidem  principi  obligabant 
et  subjectionem,  Murator.  Antiq.  Ita!. 
tom.  1.  col.  553.  B.  Vide  in  Trustis.]  Lex 
Wisigoth.  lib.  4.  Ut.  5.  §  5  ;  Inter  Leudes 
quicunque  nec  Regiis  beneficiis  aliquid 
fuerit  consecutus.  Occurrit  passim  in 
Addit.  1.  ad  Leg.  Burgund.  tit.  1.  §2. 
apud  Gregor.  Turon.  lib.  2.  Hist.  cap. 
42.  lib.  3.  cap.  23.  lib.  8.  cap.  9.  lib.  9. 
cap.  20.  Fredegar.  in  Chron.  cap.  1.  27. 
41.  42.  46.  53.  54.  56.  58.  61.  87.  109.  in 
Chronic.  Francor.Moissiacensiann.  641. 
Chron.  Besuensi,  etc. 

Maxime  vero  Leudes  dicuntur  vassalli 
nobiliores,  cujusmodi  sunt  Barones.  Lex 
Longob.  lib.  2.  tit.  22.  § 1.  [«  Carol.  M. 
76.]  :  De  omnibus  debitis  solvendis,  sicut 
anliquitus  fuit  consuetudo,  per  12.  dena- 
rios  solidi  solvantur  per  totani  Legem 
Salicam  :  exceplo,  si  Leudes,  id  est,  si 
Sacco  aut  Friso  Salicum  occiderit,  per  60. 
denarios  solidus  solvatur.  Nam  Salici  no- 
bilissimi Francorum  dicuntur  Ottoni 
Frisingensi.  [»  Vide  Capit.  3.  Mabiil. 
cap.  5.  et  Grimm.  Antiq.  Jur.  German. 
pag.  652.] 

Leodes  et  Fxdeles,  in  Edicto  Chlo- 
tarii  II.  in  Synodo  Parisi  e nsi  V.  apud 
Gregor.  Turon.  lib.  3.  Hist.  cap.  23. 
Gesta  Regum  Francorum  cap.  13  :  Vivat 
Rex,  qui  tales  habet  Leodos. 

Leudi.  Fredegarius  Nibelungi  ann. 
768  :  Rex  Pepinus...  Comites  suos  scaritos, 
et  Leudos  suos  ad  perquirendum  Waifa- 
rium  transmisit.  Adde  Aimoinum  lib.  3. 
cap.  81.  92.  lib.  4.  cap.  8.  15.  Chronicon 
S.  Benigni  pag.  387.  Chartas  Pipini  Re- 
gis  apud  Doubìetum  pag.  695.  701.  Da- 
goberti  apud  Miraeum  lib.  2.  Diplom. 
Belgic.  etc. 

Luidi.  Charta  Dago berti  Regis  apud 
Browerum  lib.  7.  Armai.  Trevir.  pag. 
422.  1.  Edit.  :  Manu  id  propria  cum  Lui- 
dis  nostris  subter  firrnavimus.  Vide  Vi- 
gnerium  in  tract.  de  Minori  Britannia 
pag.  159.  160. 

LEUDESAMIUM.  Formula  39. apud  Lin- 
de nbrogium  sic  inserì  bitur  :  Ut  Leude- 
samia  promittantur  Regi.  Mox  :  Rex  Co- 
rniti UH...  jubemus  ut  omnes  pagenses  ves- 
tro8....  congregare  faciatis,  quatenus.... 
fidelitatem  precelso  filio  nostro  vel  nobis, 
et  Leudisamium  per  loca  Sanclorum.... 
debeant  promittere  et  conjurare.  Eadem 
Marculf.  lib.  1.  cap.  ult.  habet:  UtLeude 
samio  promittantur  Regi.  Ipse  vero  con- 
textus,  vel  nobis  et  Leode  et  samio  per 
locus,  etc.  Sed  non  dividi  debet  vox  ; 
est  enim  Leudesamium,  serviti  um  [vel 
juramentum,  ut  exponit  Eccardus  ad 
Legem  Salicam  pag.  94.]  quod  Leudes, 
id  est,  subditi,  Principi  suo  debent,  ut 
Litimonium,  serviti  um  quod  Liti  domi- 
nis  suis. 

*  LEUDINIA,  Legi  serviens,  ingenua, 
in  not.  Eccardi  ad  Leg.  Salic.  tit.  28. 
§4.  w 

LEUDIS,  Leudum,  Compositio,  muleta 
prò  homicidio.  Compositio  homicidii,  in 
Lege  Frision.  tit.  14.  §  3.  4.  est  forte 
compositio  leudis,  id  est,  homi  nis  liberi. 
Lex  Salica  tit.  37.  §  8  :  Si  servus  inge-  1 


nuum  hominem  occiderit,  ipse  homicida 
prò  medietate  compositionis  hominis  occisi 
parenlibus  tradatur,  et  aliarti  medie tatem 
dominila  servi  se  noverit  soluturum  :  aut 
si  legem  intellexerit ,  poter it  se  obmallare 
ut  Leudem  non  solvat.  Tit.  43.  §  11  :  Si 
autem  qui  prmeipitatus  est,  mortuus  fue- 
rit, tota  Leude  sua  componat.  Vide  tit. 
55.  §  6.  7.  Lex  Angl.  tit.  6. § 5  :  Ad  <piem- 
cunque  hsereditas  terrai  pervenerit,  ad 
istum  vestis  bellica,  i.  e.  lorica  et  ultio 
proximi,  et  solutio  Leudis  debet  pertinere. 
Formulae  vett.  cap.  51  :  Exinde  taliter 
ab  ipsis  bonis  hominibus  fuit  judicatum, 
ut  illam  Leudem,  ut  lex  erat,  ipsi  UH  sol- 
vere deberet.  Formula  7.  et  8.  ex  Paren- 
salìb.  :  Ut  post  hunc  diem  nec  ipsi  UH, 
nec  ullus  in  causa  ipsorum,  nec  ulla  op~ 
posita  persona  de  prxfata  morte  illius 
quondam,  nec  de  ipso  homicidio,  nec  de 
ipsa  Leude  nullam  reclamationem  nec 
nullum  impedimentum  pontificium  non 
habeant  ad  faciendum.  Hincmarus  Re- 
mensis  in  Epistola  ad  Carol  um  C.  Re- 
gem  Frane,  edita  tom.  2.  Spicilegii 
Acheriani  ;  de  quodam  Liudone  qui  ho- 
micidium  perpetrarat  :  Cum  judicatum 
fuerit,  ut  eisdem  Leudem  renuntiaret;  et 
homines  vestri  faidam  jurarent.  Recti  us 
Edi  ti  o  Cellotii ,  Leudem  rewadiaret. 
Charta  Nicolai  PP.  ex  Tabulano  S.  Vi- 
toni  Virdun.  de  Advocato  :  Et  de  resi- 
duo suum  tertium  habeat  de  Leude,  et  de 
sanguine  facto,  etc.  Adde  Legem  Fri- 
sion. tit.  2.  §  3.  4.  5.  6.  7.  tit.  5.  |  2.  tit. 

14.  %  4.  Capitul.  Caroli  M.  5.  ann.  803. 
cap.  12.  Capitul.  Caroli  C.  tit.  12.  §  5.  tit. 
39.  |  2.  etc.  [**  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur. 
Germ.  pag.  652.  Philips,  de  Jure  Anglo- 
sax.  §  31.] 

Leode,  in  Pacto  Legis  Salicae  tit.  44. 
et  form.  125.  apud  Lindenbrogiuni;  Leo- 
dis,  in  Capitul.  3.  ann.  813.  cap.  11.  29. 
et  in  Capit.  3.  ann.  819.  cap.  7. 

Liudis.  Capitul  are  triplex  ann.  808. 
cap.  2.  Edit.  Baluzianaa  :  Et  si  de  ipsa 
morte  evaserit,  ipse  ipsam  Liudem  reci- 
piat,  et  liber  postea  remaneat. 

ILaudis.  Litterae  Ludovici  Jun.  Re- 
gis Frane,  ann.  1145.  tom.  1.  Ordinat. 
pag.  10  :  Quod  si  infra  urbem  aliquid 
forifecerint,  prò  Laude  Baronum  ipsius 
civitatis  emendabunt.  p&  Vide  in  Lau- 
dum  2.] 

Leudum.  Vett.  Glossae  :  Leudum,  com- 
positio, sive  Widrigilt.  Lex  Longob.  lib. 
1.  tit.  9.  |  28.  [«•  Pipin.  11.]  :  Et  qui  ex 
ipsis  peregrims  ausus  fuerit  occulere,  60. 
sol.  in  sacro  palatio  nostro  componat  :  et 
insuper  compositio  ipsa  fiat  de  ipso  ho- 
micidio, cui  legibus  Leudum  ipsum  per- 
tinuit.  Adde  §  35.  Transiit  postea  haec 
vox  ad  quasvis  praestationes;  nam  etiam- 
num 

Leuda. ,  Lesda,  Leda,,  etc.  [Gali. 
Laude,  Louade,  Leude,]  appellatur  quae- 
vis  praestatio,  vel  quod  vis  tributum, 
maxime  quod  prò  mercibus  penditur  : 
frustra  enim  Expilli  us  actione  forensi 

15.  ait  ita  in  Dalphinatu  appellari  tri- 
butum quod  prò  plassagio,  seu  loco  ubi 
venum  exponitur  bladum,  et  ejusdem 
biadi  mensuratione  exsolvitur,  cum 
constet  id  nominis  passim  prò  quovis 
tributo  usurpari.  Neque  felicius  scripsit 
Chopinus  lib.  1.  de  Domanio  tit.  9.  n.  1. 
Leudam  dici  a  laudanda  vendutone  re" 
rum  publice  venalium  :  id  est,  prò  facili- 
tate venum  merces  exponendi  :  sed  non 
ego  credulus  illi.  [A  voce  Teutonica 
Ley  sten,  Leystan.  quae  praestare  signi  fi- 
cat  apud  Willeramum  in  Cantica  Can- 
ticorum  pag.  70.  num.31.  Leudam  accer- 
sit  Gravelor.  in  notis  ad  Roch eflavi num, 
ubi  addit  Leude  apud  Occitanos,  id  pò- 


LEU 


LEU 


LEV 


75 


tissimum  appellari,  quod  a  rusticis  ali- 
quid  in  foro  vendenti  bus  camitici  prges- 
tatur  et  exsolvitur.]  Varie  autem  haec 
vox  effertur. 

Leuda,  in  Rescripto  Alphonsi  Regis 
Aragonum  apud  Saxium  in  Pontificio 
Arelat.  Leuda  vel  pedaticum,  Libertates 
Salvaeterrae  in  Ruthenis  ann.  1284  :  Nul- 
lus  habitans  in  dieta  villa  det  Leudam  de 
re  quam  vendat,  vel  emat.  Curia  Gene- 
ralis  Catalani»  celebrata  in  villa  Mon- 
tissoni  ann.  1289.  sub  Alphonso  Rege 
Aragon.  :  Et  quod  aliqua  barca,  vel  ali- 
quod  aliud  vexellum  quod  vadat  per 
aquam ,  non  compéllatur  nec  teneatur 
applicare,  nini  in  illis  locis  in  quibus  de- 
beat Leuda  persolvi.  Charta  R.  Abbatis 
Caroffensis  ann.  1308.  ex  2.  Regesto  Phi- 
lippi  Ptilcri  Regis  in  Tabulano  Regio 
n.  11  :  Quicunque  Leudam  furatus  fuerit, 
in  decem  solidis  puniatur.  Charta  anni 
1370.  in  Probat.  Hist.  Turen.  :  Pedagia, 
botagia,  dralhas,  quidagia,  aspergia,  Leu- 
das,  etc.  rOccurrit  vox  Leuda,  in  Charta 
Ray mundi  Berengarii  Comitis  Barcinon. 
ann.  1067.  Marcae  Hisp.  col.  1135.  in  Tes- 
tamento Ray  mundi  Comitis  Ce  ri  ta  ni  se 
ann.  1095.  ibid.  col.  1194.  in  alio  Testa m. 
ann.  1131.  ibid.  col,  1274.  Statutis  Mas- 
sii.  lib.  2.  cap.  1.  §33.  Charta  Raymundi 
Comitis  Tofosani  ann.  1222.  Litteris 
Philippi  Pulcri  prò  Tolosanis  ann.  1303. 
tom.  1.  Ordinat.  Reg.  pag.  394.  Charta 
Richardi  Regis  Angl.  ann.  1190.  tom.  1. 
Anecd.  Marten.  col.  637.  Statutis  Ed- 
wardi  ann.  1283.  apud  Rymerum  tom.  2. 
pag.  262.  etc.J  Vide  Catellum  in  Hist. 
Tolosana  pag.  31.  89.  et  Gariellum  in 
Episcop.  Magalon.  pag.  154. 

Lauda..  Consuet.  loci  de  Troi  in  Bitu- 
rigib.  art.  6.  apud  Thomasserium  :  Et 
sur  chascun  desdits  habitans  non  ayans 
beufs,  2.  den.  Toxirn.  et  s'appelle  ledit 
droit,  le  droit  de  Laude, 

1  Leusda,  in  Charta  Massài,  ann.  1202: 
Pedaticum ,  guidaticum ,  Leusdam  vel 
alium  usaticum. 

Leuzda,  in  Charta  Marine  "D.  Montis- 
pessulani  ann,  1205.  tom.  8.  Spici leg. 
Acher.  pag.  220. 

1  Lezda  ,  in  Chartulario  Grati  anop. 
fol.  xli. 

1  Lezna.  Sententia  ann.  1208.  apud 
Marten.  tom.  7.  Ampliss.  Coliect.  col.  96  : 
De  aliis  Leznis  et  pedagiis,  dicimust  etc. 
Forte  legendum  Lezdis. 

Lezta,  in  Charta  Sanctii  Regis  Ara- 
gon. aerae  1090.  apud  Marti nezium  in 
Hist.  Pinnatensi  lib.  3.  cap.  10. 

Lesda,  in  Charta  Libertatum  Ville- 
frane»  apud  Gallandum  :  Quidquid  ibi 
vendiderint,  non  dabunt  Lesdam  excepto 
sale.   Ibidem  :  Lesda   annonae  et  salis. 
Fori  Morlanenses  art.  26  :  Si  quod  non 
tenentur   solvere   Ortesii  Lesdam,  neque 
pedagium,  neque  aliud  deverium  prò  eis- 
dem.  [Rursus   habetur  in  Tabulano  S. 
Martialis  Lemovic.  in  Libertatibus  Moi- 
renci  concessis  ann.  1164.  et  confirraatis 
ann.  1209.  tom.  1.  Hist.   Dalphin.  pag. 
17.  col.  1.    Charta    Raymundi    Comitis 
Provi nciae  ann.  1173.  inter  Instrum.  tom. 
1.  Gali.  pag.  67.  bis  terve  in  Consuetudi- 
nibus  Lugdun.  ann.  1206.  apud  Menes- 
terium  in  Probat.  Hist.  ejusd.  civitatis 
pag.  97.  col.  1.  in  Charta  ann.  1216.  ex 
parvo  Chartul.  S.  Victoris  Massil.  fol. 
157.  v°.  Charta  ann.1223.apud  Baluzium 
tom.  2,  Hist.  Arvern.  pag.  256.  Charta 
ann.  1268.  ex  Archivo  Episcopatus  Mas- 
sil. Alia  ann.  1297.  ex  Archivo  Piperac. 
Tabulano  Diniensi  ann.  1320.  apud  Gas- 
sendumin  Notitia  Eccl.  Diniensis  pag. 
83.  Charta  ann.  1429.  ex  Archivo  Pisca- 
torum  Massiliensium,  etc] 


Lisda,  In  Charta  Hugonis  Regis  Ita- 
li» ann.  928  :  Et  cum  Lisdis  et  curvatis, 
et  cum  omni  districhi  suo,  etc. 

1  Li'SiDA.  Dotatio  Ecclesiae  S.  Nicolai 
juxta  mare  ann.  1056.  apud  Stepha- 
notium  tom.  10.  Fragment.  MSS.  pag. 
283  :  Donamus  UH  Ecclesiee  Lisidas  de 
omni  labore,  quem  laboraverint  homines, 
qui  ibi  stabunt,  et  donamus  UH  mansio- 
nem  unamt  quse  est  in  mercato  juxta  ec- 
clesiam  S.  Pauli  et  medietatem  Lisidae  de 
Feira. 

Lidia,  in  Charta  libertatum  oppidi  de 
Moneto  in  Biturigibus  ann.  1269. 

Leda.  Charta  Rai  mundi  Comitis  S. 
iEgidii  ann.  1164  :  Et  in  Leda  et  corda 
de  mercato  medietas  erit  meay  et  medietas 
illorum,  excepta  Leda  lumborum  et  Un- 
guarum,  et  excepta  Leda  ubiarum,  et  om- 
nium fructuum,  qui  ad  sextarium  non 
vadunt.  [Hominium  Guidonis  Viceco- 
mitis  Lemov.  Abbati  S.  Martialis  ann. 
1245.  tom.  2.  Fragm.  Hist.  Stephanotii 
MSS.  :  Abbas  et  Conventus  S.  Martialis 
jus  domimi ,  districtum  et  jurisdictionern 
temporalem  se  habere  dicebant,  et  etiam 
asserebant,  quod  in  Leda  sive  pedagio 
totius  vini,  quod  apportatur  Lemovicas  a 
quibusdam  deforis  villam,  et  reponitur  in 

tabernis  vel  venditur  in  plateis quod 

pedagium  sive  Leda  ipsorum  locorum  ad 
ipsos  pertinet.]  Vide  Gariellum  in  Epis- 
copis  Monpessulanis  pag.  63.  64.  110. 
[et  Statuta  Massiliensia  lib.  1.  cap.  15. 

12.] 
1  L.eda,  in   Confirmatione   privile- 

giorum   Civitatis  Aquensis    ann.   1291. 

apud  Pittonem  Hist,  ejusd.  urbis  pag. 

170. 

Leida,  Leyda.  Charta  A  de  mari  Vi- 
cecomitis  Lemovic.  ann.  1184.  in  Tabul, 
Dalonensi  fol.  11  :  Pedagia  et  Leidas  re- 
rum suarum,  sive  alias  consuet  udines, 
quse  a  vendentibus  et  ementibus  exigi  so- 
lenì.  Charta  anni  1222.  apud  Chopinum 
lib.  3.  de  Sacra  Polit.  tit.  2.  n.  18  :  Im- 
munes  et  absoluti  ab  omni  questa,  et 
tolta,  et  ab  omni  Leida.  Alia  anni  1231. 
in  Regesto  Tolosan.  f.  38  :  Jtem  habebit 
in  foro  S.  Andreas  medietatem  Leidas  in" 
tegrae  de  omnibus  venalibus  quee  ibi  ve- 
nìunt,  vel  deferuntur.  Libertates  urbis 
Montisregalis  in  Sebusiis  :  De  pomis, 
piris^  castaneis  et  similibus,  et  minutis 
fructibusnon  débet  Leyda  levari.  [Liber- 
tates Bel  li- visus  de  Marco  ann.  1256. 
tom.  1.  Histor.  Dalphin.  pag.  58  :  Lei- 
dam  autem  biadi,  vini,  animalium,  et 
cannabis,  et  aliarum  rerum  venalium  le- 
vare débemus,  secundum  quod  in  civilate 
Viennae  levari  hactenus  consuevit,]  Adde 
Libertates  urbis  Seysellensis  ann.  1285. 
[Chartam  ann.  1262. apud  Baluzium  tom. 
2.  Hist.  Arvern.  pag.  268.  aliam  ann. 
1308.  ibid.  pag.  783.  Hist.  Dalphin.  tom. 
1.  pag.  78.  97.  etc] 

Ledda.  Charta  ann.  1165.  tom.  13. 
Spicileg.  Acher.  pag.  317  :  Et  de  omnibus 
omnino  rebus,  de  quibus  Ledda  vel  usa- 
ticus  dari  solet.  Occurrit  prseterea  in 
Charta  Raimundi  Comitis  Tolosani  ann. 
1149.  apud  Gallandum  de  Franco  alodio 
pag.  197.  et  in  alia  ann.  1242.  apud  Ba- 
luzium in  Notis  ad  Concilia  Narbon. 
gag.  90.  [in  Charta  ann.  1067.  MarcaB 
[isp.  col.  1132.  in  Litteris  ann.  1128. 
ibid.  col.  1262.  etc]  Perperam  Jedda 
scriptum  reperitur  prò  Ledda  facili  lapsu 
in  Charta  Oldegani  Episc  Barcin.  in 
iliius  Vita  num.  36. 

1  Leddis.  Charta  Rengardis  Comi- 
tissae  Biterr.  ann.  1070.  Marcae  Hispan. 
col.  1153  :  Census,  redditus,  mercata,  te- 
lonea,  Leddes,  etc.  Eadem  habentur  ibid. 
coi.  1160. 


Lidda,  in  Charta  ann.  1066.  in  Notis 
ad  Concilia  Narbon.  pag.  79. 

LiEDiA,  in  Charta  Hum berti  D.  Belli- 
joci  prò  libertatib.  Bellevillae  ann.  1233. 
[tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag.  185.]  :  0«i- 
cunque  extraneus  ad  forum  Belleviilae 
veneriti  si  in  foro  Laedias  dederit,  de  pe~ 
dagio  non  tenetur.  [Ibid.  pag.  182.  Lssdia, 
et  Ledia  leguntur.j 

ì  Lidia,  in  Charta  ann.  1269.  apud 
Thomasserium  in  Consuetudinibus  Bi- 
turic  pag.  96. 

]  Letia,  in  Charta  Willelmi  Domini 
Montispessulani  ann.  1103.  apud  D. 
Brussel.  tom.  2.  de  Feudorum  usu  pag. 
728. 

1  Letdarius,  ut  mox  Leidarius,  ibi- 
dem. 

Leidarii  seu  Leudarii,  Collectores 
Leidas,  in  .  Statutis  Montispessulani. 
[Leudatarii,  in  Prsecepto  Johannis 
Frane  Regis  ann.  1363.  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  pag.  624.  Leyderius,  in  Charta  ann. 
1308.  apud  Baluzium  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern. pag.  793.] 

Lesdarii,  in  Consuetudinibus  Barci- 
nonensibus,  in  Charta  ann.  1273.  apud 
Gariellum  pag.  286.  et  in  Tabulano  S. 
Fiori  in  Arvernis,  [nec  non  in  Epistola 
Bajuli  Reg.  Majoricae  ad  Massil ienses 
ann.  1327  :  Noveritis  nobis  constare  per 
albaranum  Lesdariorum  tàbulee  civitatis 
Majoricae^  etc]  Laiders  et  Laedersf  in  Li- 
bertatibus vi  lise  de  Perouse  ann.  1260. 
apud  Thomas,  in  Consuet.  localib.  Bi- 
tur.  pag.  66. 

1  Leydator,  in  Charta  ann.  1309.  tom. 
1.  Hist.  Dalphin.  pag.  86.  i 

1  Leudoismus  ,  Idem  quod  Leuda. 
Charta  Arnaldi  Episc.  Barcinon.  prò 
Magistro  Ordinis  S.  Jacobi  de  Spata  : 
Tenemini  vendere  infra  sex  menses  salvo 
Leudoismo. 

1 1.  LEUDUS,  Vassallus.  Vide  in  Leu- 
des, 

2.  LEUDUS,  Cantus,  ex  Germanico 
Lied,  Canti  lena,  Fortunatus  in  Epist. 
ad  Gregor.  Turon.  Episc.  praefìxa  lib.  1. 
Poemat.  :  Apud  quos  nihil  diapar  erat, 
aut  stridor  anseris,  aut  canor  oloris,  sola 
saepe  bombicans  bar bar os  Leudos  harpa 
relidebat,  etc.  Et  lib.  7.  Poem.  8  : 

Nos  tibi  versiculos,  dent  barbara  carmina  Leudos, 
Sic  variante  tropo  laus  aonet  una  viro. 

[**  Vide  Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane, 
tom.  2.  col.  199.] 

1  LEVE,  Facile,  proclive.  Sallas  Malas- 
pinae  de  Rebus  Siculis,  apud  Baluzium 
tom.  6.  Misceli,  pag.  303:  Dummodo  am- 
pia pugnandi  trakatur  deliberate  cupe- 
dine,  Leve  est  audere  quod  placeat.  Jaco- 
bus  Episc.  Accon.in  Epist.  ad  Honorium 
III.  PP.  :  Dictum  est  quod  si  viriliter 
institissent,  de  Levi  castrum  acquisissent. 
f®  De  levi,  phrasis  Gallica,  De  légier. 
Charta  ann.  1406.  ex  Bibl.  reg.  :  La  re- 
venue  sfen  prant  sur  landes  sauvages  et 
bruyeres,  qui  peuent  de  Légier  par  cas  de 
fortune  de  mortalità  ou  autrement  estre 
détessiez.] 

1  LEVEA,  Exactio,  collecta,  Gali.  Le- 
vie.  Pactum  matrimonii  inter  Carolum 
Reg.  Aragon.  et  Marguaritam  filiam 
Caroli  IL  Regis  Sicilia^,  tom.  1.  Anecdot. 
Marten.  col.  1239  :  Nos  inde  percipiemus 
sex  millia  librarum  eju&dem  monetss  ad 
opus  nostrum,  ex  primis  Leveis  emolu- 
mentorum  pr&dictorum.  Vide  Leva  2. 

1"  Leveia,  Eadem  notione.  Tabula- 
rium  Calense  pag.  344  :  Deliberabitur 
dictis  Religiosi^  saisina  dictorum  bonorum 
una  cum  lxx.  libris  Paris,  prò  exitibus 
et  Leveiis  dictorum  bonorum,  qui  per  vn. 
annos  a   tempore  captionis   citra   levati 


76 


LEV 


LEV 


LEV 


fuerunt.  Regestum  Parlamenti  ann. 
1379.  apud  Baluzium  tom.  2.  Hist.  Ar~ 
vern.  pag.  164  :  Et  insuper  ad  redden- 
dum  et  tradendum  diclo  avunculo  nostro 
fructus,  Lev  eia s,  census,  redditus,  etc. 
Vide  suo  loco. 

*  LEVEATA,Fruguinfructuumque  col- 
lectio,  Gali.  Récolte.  Charta  ann.  1293. 
ex  Bibl.  S.  Germ.  Prat  :  Petrus  de  Gor- 
geio  dominus  de  Meeille  confessus  est  se 
vendidisse...  fructus,  exitus  et  Leveatas 
totius  gahagneriae  ause  de  Meeille.  Vide 
supra  Levata  5. 

*  LEVEIA ,  Eodem  intellectu.  Àrest. 
ann.  1277.  in  Reg.  Olim  pari  a  m.  Paris  : 
Cura  petiisset  d ictus  vicecomes  fructus  et 
Leveias  dicti  castri  et  pertinentiarum  a 
tempore commodati  facix  usgue  ad  tempus 
litis  motge.  in  nostra  curia.  Quo  sensu  ac- 
cipienda  etiam  quae  proferuntur  in  hac 
voce  sub  Levea. 

*>  LEVERIUM.  Abbrev.  Placìt.  pag.  36. 
ann.  4.  Joh.  Sommers.  rot.  12:  fysa  ve- 
niet  sine  domino  suoy  sicut  ipsa  perquisì" 
vit  breve  de  Leverio  suo,  postquam  lan- 
guor  ex  adjudicatus  fuit,  etc.  Legendum 
videtur  Relevio. 

1  1.  LEVERIUS,  Vectis,  Gali.  Levier. 
Munitiones  Castri  SommeriaB  ann.  1260  : 
Item  tres  Leverios  de  ferro  ;  itera  v.  paria 
anulorum  ;  item  sex  martello^ 

1  2.  LEVERIUS,  Species  panni  feralis. 
Testamentum  ann.  1365.  apud  Baluzium 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  716  :  In  die  se- 
pulturae  mese  supra  corpus  meum  ponan- 
tur  duo  panni  aurei,  quorum  unus  sit 
bomatus  de  sandali  nigro...  et  unus  Le- 
verius...  unus  detur  capellee  Oliergii,  et 
alter  pannus  et  Leverius  supradicti  den- 
tur  Pratribus  Minoribus  prò  f adendo 
vestimento,  sacerdotalia. 

LE  VE  ROY.  Lex  Vervinensis  ann.  1233. 
cap.  13:  Quod  si  neque  Scabinos,  ncque 
Juratos  habuerit,  per  Le  ve  Roy  eum  vo- 
cabity  id  est,  sola  manu  faciet  jusjuran- 
dum.  Occurrunt  eadem  verba  in  Lege 
de  Soler  s  ann.  1235.  Ubi  Th  ora  asserì  us 
haec  verba  per  verum  Reg  era  interpreta - 
tur,  quod  vix  probem,  tametsi  quod  di- 
vinem,  animo  nihil  vero  simile  oboritur. 
Ita  etiam  praefert  [  Charta  Blanchae 
Comitissae  Trecensis  ann.  1212.  tom.  1. 
Anecd.  Marten.  col.  830.  nisi  quod  prò 
Leveroy  habetur  Leucroy,  et]  apogra- 
phum  Duchesnianum,  ubi  vir  doctus 
margini  adscripsit,  id  estt  per  verum 
Regem,  id  est,  Deum.  Sed  malim  haec 
verba  sonare,  per  verum,  Gali.  Par  le 
vray. 

1  LEVESCERE,  Levius  fieri.  Gocelinus 
in  Translatione  S.  Augustini  Carituar. 
tom.  6.  Maii  pag.  428:  Solet  enim  lan- 
guor  magis  in  noctem  gravescere,  in  diem 
Levescere. 

*  LEUGA,  Locus  vacuus  domui  aedifi- 
candae  aptus.  Instr.  ann.  1294.  in  ter  Pro- 
bat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  121.  col.  1  : 
Concessiones  seu  accapita  Leugarum  ad 
hedificandum  dictis  hominibus  factas  seu 
facta  totaliter  revocare,  etc.  Vide  alia  no- 
tione  in  Leuca  1. 

*  LEVI  Ferbe,  Flocci  facere.  Vita 
metr.  S.  Germ.  Autiss.  t.  7.  Jul.  p.  228. 
col.  1: 

Saepius  ista  viri  praesul  stillabat  in  aurem  ; 
Me  Levi  ferre,  et  coeplis  instare  superbis. 

Vide  supra  Leve. 

1  1.  LEVIA,  Mensura  itineraria.  V. 
Leuca. 

1 2.  LEVIA,  Idem  videtur  quod  Feuda 
seu  praedia  feudaliter  tenta.  Catalogus 
feudorum  Castellaniae  de  Glane  ann. 
1262.  e  Chartulario  ^duensi:  Idem  D. 
Perreria  debet  esse  in  homagio  domini  de 


Glane  de  tribus  Levibus,  de  quibus  Estam 
estjurabile  et  etiam  reddibile...  Item  do- 
minus de  Ghastul  debet  esse  in  homagio 
domini  de  Glane  super  omnia  Leida,  et 
Ghastul  jurabilis,  reddibilis  cutn  appen- 
dice suis.  Vereor  ne  mendum  sit  in  hac 
voce.  [•  Leg.  Fevium  vel  Fevum,  prò 
Feudum.  Vide  in  hac  voce.] 

1  LEVI  ARE,  Levare,  levem  facere,  vel 
exonerare,  pondus  au ferre  vel  diminuere, 
Joh  anni  de  Jan  uà  ;  Alleger,  fair  e  legert 
in  GIoss.  San  germ.  Lat.  Gali.  MS.  Mo- 
netam  in  lege  vel  pondere  Leviare,  in 
Charta  ann.  1188.  tom.  8.  Fragm.  MSS. 
Stephanotii  pag.  37.  Usuras  Leviare  et 
debita  minorare,  in  Charta  ann.  ci  rei  ter 
1197.  apud  D.  Calmet  tom.  1.  Hist.  Lo- 
tharing.  col.  248.  Gravedinem  carnis  per 
abstinentiam  Leviare,  in  Vita  S.  Al  ferii, 
tom.  1.  Aprii,  pag.  99.  Llbellus  de  reme- 
di is  pecca torum  ante  annos  800.  exara- 
tus,  tom.  7.  Ampliss.  Collect.  Martenii 
col.  37  :  Adolescens  si  cum  virgine  pecca- 
verit,  annum  unum  pomiteat  ;  si  semel  et 
fortuito,  Levietur  et  tamen  usque  ad  an- 
num. Adde  Statuta  canonicorum  Regul. 
saecul.  xiii.  apud  Raymundum  Duellium 
tom.  1.  Misceli,  pag.  92. 

*  LEVIATOR.  [Ghien  braque.  Dief.] 

*  LEVICUS.  Philippi  reg.  Aleman.epist. 
ad  Innoc.  III.  PP.  inter  not.  Cangii  ad 
Villehard.  pag.  278:  Si  omnipotens Domi- 
nus regnum  Grsecorum  mi  hi  vel  Levico 
meo  subdiderit,  etc.  Mendum  est,  prò 
Leviro,  ut  videtur;  atque  prò  Genero  hic 
accipiendum  opinor  :  de  Othone  enim 
qui  Philippi  filiam  in  uxorem  duxerat 
loqui  Philippum  existimo. 

*  LEVIDENSIS.  Vestis  raro  filo,  leviter- 
que  detisata.  Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg. 
7613. 

]  LEVIDIS,  vel  Levis,  idis,  Plaga,  vul- 
nus, ut  videtur,  a  Gallico  Livide,  Livi- 
dus.  Charta  ann.  circiter  1060.  D.  Gal- 
met  in  Probat.  Histor.  Lotharingiae  col. 
451  :  De  Livide  vero  et  sanguine  facto,  aliis- 
que  injuriis,  etc.  [**  Pro  Livido.] 

*  LEVID0,  Mansuetudo.  Charta  Prior. 
Teffordiae  in  ChartuJ.Cluniac  :  Mittemus 
ad  vos  solempnem  nuntium  nostrum  ad 
implorandam  vestrae  misericordiae  Levidi-  " 
nem. 

LEVIGA,  Ugutioni  et  J.  de  Jan  uà,  Ins- 
trumentum Levigandi,  quod  etiam  Com- 
fdanatorium  dicitur  ;  Gali,  un  Polissoir. 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm  :  Leviga, 
idem  quod  Planatorium,  Plaine  ou  Ra- 
bot.]  Annales  Francorum  Bertiniani 
ann.  862  :  Vestitum  lineum,  quod  Gami- 
slum  vulgo  vocant,  Levigare,  [id  est  Lexi- 
vio  lavare,]  incipiens...  ad  primum  ini- 
tium  quo  Levigam  impnmens  traxit,  ves- 
timentum  sanguineum  est  effectum.  Sic- 
que  quotiens  idem  mancipium  Levigam 
traxit,  sanguis  est  subsecutus.  Hi  ne  Levi- 
gare, Polire.  Homines  divellere  ac  Levi- 
g  are, apud  Capitolai  uni. 

SÉ"  Ex  vocabulis  a  Cangio  praeter- 
missis  [**  non  sunt  apud  Pertz.  Script. 
1. 1.  p.  458.]  et  a  nobis  nostro  more  inter 
uncinos  adjectis,  conjicimus  Levigam 
in  hoc  Annalium  Bertin.  loco  Lexivium 
esse,  cui  notioni  belle  cohaerent  haec 
verba  :  Levigam  traxit,  sanguis  est  subse- 
cutus, quae  non  nisi  improprie  admodum 
politorio  possunt  accommodari.  Vide 
Levigare  3. 

1  LEVIGABILIS,  qui  potest  alleviari, 
seu  levior  fieri.  Bulla  Johannis  PP. 
ann.  1276.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag. 
66  :  Onus  ex  humano  defectu  importa- 
bile, divina  tamen  omnipotentia  Leviga- 
bile. 

*  LEVIGABILITAS,  Alieviatio,  levamen, 
Gali.    Soulagement.    Mirac.   S.   Majoli 


tom.  2.  Maii  pag.  695.  col.  2:  Hic  igitur 
rex  (Hugo)  ad  S.  Majoli  expetendum  au* 
xilium  veniens ,  super  infirmitatis  suse 
gravitudinem invenire  promeruit  aliquan- 
tulam  Leviqabilitatem.  Vide  mox  Levigare. 

fLEVIGrAL,  A.  [Polissoir.  DlEF.J 
1.  LEVIGARE,  Bitumine  Unire,  apud 
Papiam  in  MS.  Bitur.  Vide  Leviga. 

1  2.  LEVIGARE  ,  Sublevare,  alleviare, 
levius  reddere.  Judaeos  conversos  a  pen- 
sionibus  Levigai,  in  Vita  S.  Gregorii  PP. 
tom.  2.  Martii  pag.  147.  Supplementum 
ad  Vitam  S.  Medardi,  tom.  2.  Junii  pag. 
84  :  Extollunt  super  ulnas  beatissimi  fu- 
neris  sarcinam  adeo  Levia atam,  ut  puta- 
res  prò  aeris  gravedine  stipulai  accestisse 
levitatem.  Levigare  delictum  grave,  apud 
Nlcolaum  de  Jamsilla  de  Gestis  Frede- 
rici  II.  Imper.  tom.  8.  Muratorii  col. 
520. 

*  Hi  ne  Aleger,  prò  San  ari,  valetudi- 
nem  recuperare,  in  Chron.  S.  Dion.  tom. 
8.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  327  :  Là 
(à  Tours  le  roy)  fu  très  durement  mala- 
des,  que  Von  cuida  bien  que  il  eri  deust 
morir  :  mais  la  merci  notre  Segneur,  il 
Aléja  de  cele  maladie.  Ubi  Ann  ai.  Bertin. 
ad  ann.  878.  ann.  878.  ibid.  pag.  28  :  Ali- 
quantulum  convalescens,  etc. 

-3.  LEVIGARE,  in  Annal.  Bertin.  ad 
vocem  Leviga  laudatis  exponitur  Lexi- 
vio  lavare;  minus  bene,  ut  opinor  :  vi- 
detur enim  idem  esse  quod  Ferro  levi- 
gare, Gali.  Repasser  au  fer.  [<**  Vel  Lin- 
tea  tormento,  quod  phalangis  subjectis 
movetur,  premere,  Gali.  Galandrer.] 

1  LEVI0RATI0,  f.  Animi  levitas,  in- 
constanti a,  mutatio.  [*  Melius  D.  Bou- 
quet tom.  4.  Collect.  Histor.  Frane.  Le- 
vamen.] Prasceptum  Theodorici  Reg. 
Fr.  apud  Mabillonium  tom.  3.  Analect. 
pag.  206  :  Et  res  ad  pr&dictum  Monaste- 
rium  monemuSy  ut  neque  nos,  neque  sue- 
cessores  nostri...  au  ferre  aut  alienare  a 
jure  et  dominatione  jam  dictac  matris 
Cenomannicae  urbis  Ecclesiae,  aut  propter 
benevolentiam  vel  Leviorationem,  seu  ser- 
vita pr&fati  domni  et  apostolici  viri  Ai- 
gliberti  Episcopi  aliqua  succedat  occa- 
sione, aut  qualiter  calliditate  vel  malo 
ingenio  machinetur. 

1  LEVIS,  ut  mox  Levita  2.  Osbernus 
in  Vita  sancti  Dunstani  Episc.  tom.  4. 
Maii  pag.  360  :  Commendantes  puerum  in 
tempio,  ut  esset  Levis  Domino,  et  portìo 
illius  Dominus  existeret. 

1  LEVISATA,  Tunica  militaris.  Gloss. 
Isid.  Conjectat  Graevius  legendum  La- 
cerna ex  Isidoro  lib.  19.  cap.  34.  ubi  La- 
cemam  dicit  fuisse  Pallium  fimbriatum, 
quo  olim  soli  milites  utebantur. 

#  LEVISSATA,  Genus  armorum,  in 
Gloss.  vet.  ex  Cod.  reg.  7641.  V.  Levi- 
sata. 

1.  LEVITA,  Vasa  aenea,  apud  Papiam. 
Forte  prò  Lebita,  seu  Lebetes. 

2.  LEVITA,  Diaconus.  Isid.  lib.  7.  cap. 
12  :  Levitai  ex  nomine  auctoris  vocati  :  de 
Levi  enim  Levitae  exorti  sunt,  a  quibus  in 
tempio  Dei  mysteria  explebantur.  Hi 
Graace  Diaconi,  Latine  Ministri  dicuntur, 
etc.  Epistola  Remigii  Episc.  Remensis 
ad  Fu  icone  m  Episc.  :  Cum  Levitas  fece- 
ris,  Presbyteros  consecraris,  Arckidiaco- 
nos  institueHs,  etc.  Vita  S.  Sulpitii  Pii 
Bitur.  Episc.  cap.  2  :  Leviticam  sortem 
indeptus  Ecclesiae  ministrava.  Levitica 
dignitas,  Sidonio  lib.  5.  Ep.  1.  Leviticum 
ministerium,  Maximo  Taurinensi,  [Levi* 
talis  honor,  Johanni  Diacono  in  Vita  S. 
Athanasii  Episc.  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  1046.]  Ita  usurpant  Concii. 
Tolet.  II.  cap.  1.  Carthag.  III.  cap.  4. 
Agathense  cap.  16.  17.  Arelat.  III.  cap. 
1.  Wormac.  cap.  69.  Capitul.  Caroli  M. 


LEV 


LEU 


LEX 


77 


lib.  5.  cap.  34.  [*»  36.]  lib.  6.  cap.  41.  242. 
.[»  815.]  Gregor.  M.  lib.  1.  Epist.  42. 

Levita  Sedis  Apostoliche  consecra- 
tus  Valentinus  II.  PP.  antequam  Ponti- 
fici a  m  dignitatem  consequeretur,  apud 
Anastasium  in  ejus  Vita. 

Levitissa,  Femme  de  Diacre.  Gloss. 
Lat.  Gali. 

LEVITIANA.  Vita  2.  S.  Carthaci  Episc. 
num.  2.  S.  Mochuda  ad  praBdictum  S. 
Colmanum  venit  in  suo  Monaslerio  Lain- 
neala  manentem  ut  veniens  secum  Levi- 
tianam  signaret  in  suo  Monaslerio  Rai- 
thin:  quia  mos  S.  Colmano  erat,  cum 
angelis  loca  Levitianarum  signare,  et  do- 
natum  est  a  Domino  S.  Colmano,  ut  filii 
mortis  non  assurger ent  in  Le  vi  ti  ani  s  , 
quas  ipse  signaret.  Infra  :  Exivi  ad  Levi- 
tianam  cum  angelis  signare ,  revertere, 
et  sicut  videbis  signa  minima  constituta 
per  senem  in  Australi  plaga  cella  tua,  ita 
consiiluit  Levitianam  :  et  ne  tibi  videatur 
modica,  qui  ab  alia  tibi  major  ab  angelis 
in  tua  aha  civilate  in  australi  Hibemia 
regione  signabitur.  Et  reversus  S.  Car- 
thagus  ita  invenit  Levitianam  signatam, 
sicut  S.  Colmanu8  dixit.  Hic  benedictio- 
nem  ccemeterii  auguratur  editor  ;  [cui 
utcumque  favet  Vita  S.  Deci  ani  Episc. 
tom.  5.  JuJii  pag.  608  :  Cujus  sacrum  cor- 
pusculum..,  debito  honore  in  sua  civitate 
Ardmor  in  Levitiana,  quam  ipse  jussione 
angelica  signavit,  sepultum  est.  Sollerius 
interpretatur  sacellum,  in  quo  sepeliri 
voluerit  vir  sanctus,  aut  habitum  seu 
vestem  in  qua  sepultus  sit  :  maJim  coe- 
meterium.  Vita  S.  Coeingeni,  tom,  1. 
Junii  pag.  317:  Levitianaque  monacho- 
rum  tuorum  tam  sancta  erit}  ut  nullus 
eorum  introiens  sub  humo,  tormenta  in- 
ferni pertulerit.] 

*  LEVITALIS,  Ad  Levitam  seu  diaco- 
num  spectans.  Acta  S.  Januar.  tom.  6. 
Sept.  pag.  874.  col.  2  :  Nulla  parentum 
ipsius,  nec  ponti  ficis  saltem,  qui  eum  re- 
dimitione  Levitali  dicaverat,  mentio  ine- 
rat.  Vide  Levita  2. 

*  LEVITATES,  Crepundia,  Gali.  Babio- 
les.  Barel.  in  serm.  de  Choreis  :  0  vana 
mulieres  !  Deferunt  secum  mille  farluga  ; 
ex  una  parte  Levitates,  ex  alia  corolla, 
et  e. 

*  LEVITO,  idem  quod  mox  Levìtona- 
rium.  Apophtheg.  S.  Poemen.  tom.  6. 
Aug.  pag.  34.  col.  2:  Audit  aliquando 
presbyter  Pelusii  de  quibusdam  fratribus, 
quod  assiduo  in  urbe  versarentur,  lava- 
rent,  negligerent  se  :  quocirca  veniens  ad 
collectam,  austulit  ab  iis  habitum  mona- 
chalem.  Sed  postea  corde  se  tactum  sensit, 
ac  pwnitentia  ductus  est.  Accessit  ergo  ad 
àbbatem  Poemenem,  velut  cogitationibus 
ebnus,  portans  etiam  Levitones  fratrum; 
remque  seni  annunciat.  Vide  Glossar, 
med.  Graecit.  v.  AeS^v. 

LEVITONARIUM,  Lebitonarium.  Isi- 
dorus  lib.  19.  Orig.  cap.  22.  et  ex  eo  Pa- 
pias,  ex  Vita  S.  Pachomii  cap.  14  :  Levi- 
tonarium  est  colobium  linewn  sine  mani' 
cis,  quali  Monachi  jEgyptii  utuntur.  Sui- 
das  :  Ae6Y)T(i)vàptov  ,  xrsèìv  twvaXtx®5  *x 
xpix&v  <TuvTe6et{j.évo;.  S.  Hieronymus  de 
Tabennensib.  Monachis  :  Nihil  habet  in 
cellulis  prater  psiathium  et  duo  Lebitona- 
ria,  quod  dZtfyptiis  Monachis  genus  est 
vestimenti  absque  manicis.  Levitonarium 
occurrìt  non  semel  in  Regula  S.  Pacho- 
mii cap.  2.  67.  81.  et  in  doctrina  S.  Ore- 
sti cap.  22.  26.  Xegt-cc&v,  apud  Pali  a  di  um 
in  Hist.  Laus.  cap.  38.  52.  et  Metaphrast. 
in  Vita  S.  Apollinaris  Syncleticse  n.  7. 
Vide  Menardum  ad  Concord.  Regular. 
f*  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684: 
Levitonarium,  i  Collobium  linewn  sine 


manicis,  i.  dalmatica ,  Tenicle,  Sic  prò 
Tunique.  Vide  Levito.] 

j  Lebiton.  Vita,  Doctrina  et  Perfectio 
SS.  PP.  cap.  20.  tom.  3.  Bibl.  Asceticae 
pag.  424  :  Narraverunt  de  quodam  solita- 
rio, quia  exivit  in  eremum  vestitus  lineo 
sacco  tantum...  Frater  aulem  ille  projecit 
Lebitonem,  quo  erat  indutus.  Rursum 
occurrit  in  Vita  S.  Jonae  Monachi  tom. 
2.  Fé  or.  pag.  520.  et  alibi. 

1  Levitorium,  apud  Papiam  MS.  Bi- 
turi  e. 

Lebetes.  Ruffinus  de  Vitis  Patrum 
lib.  2.  cap.  7:  lndumentum  ejus  stuppeum 
colobium  erat,  quod  apud  illos  Lebetes 
appellatur.  Idem  cap.  9  :  Cui  ille  cum 
habitum  Monachorum,  hoc  est,  Lebetam, 
et  cuculiami  ac  melotem,  qua  est  caprina 
pellis,  imposuisset,  etc. 

*  LEVIUS,  Potius,  Gali.  Préférable- 
ment.  Charta  ann.  1056.  inter  Probat. 
ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  125:  Alodium 
autem  ejusdem  ecclesia  supradictis  mo- 
nachis habere  concessi,  eo  tenore  quod 
ipsi  fevatores,  qui  tunc  temporis  reliquas 
partes  ejusdem  ecclesia  tenebant,  vel  sub- 
sequaces  eorum  tener ent ,  cum  monachis 
supradictis ,  omnibus  aliis  postpositis  emp- 
toribus,  Levius  concordarent.  Alia  ann. 
1188.  ex  Chartul.  Cluniac:  Si  proximus 
repetere  voluerit  terram  defuncti,  Levius 
eam  debet  et  prior  concedere  quam  al- 
teri... Si  homo  de  valle  terram  suam  ven- 
dere voluerit,  prius  eam  submonebìt 
priori  :  si  prior  emere  voluerit ,  Levius 
emet. 

*  LEUN,  vox  vernacula,  Grani  seu  le- 
guminis  species.  Vita  S.  Ludov.  edit. 
reg.  pag.  336  :  Lesaint  roy  Loys...  li  com- 
manaa  que  il  widast  les  nés  et  getast  en 
Viaue  les  chars,  les  Leuns  et  les  autres 
vivres  quii  estoient.  Charta  ann.  1257. in 
Chartul.  S.  Cora.  Compend.  fol.  182.  v°  : 
Par  les  choses  devant  dites  je  leur  cuite 
touteslesparties  quej'avoieen  tousgrains, 
en  tous  Leuns  de  le  devant  dite  dimes, 
sans  ce  que  se  lins  ou  chanve  croist  en  la 
devant  dite  disme,  je  i  averax  le  tierche 
partie,  et  li  abbés  et  li  convens  les  deus 
par 8  ;  et  se  en  aucun  lieuf  là  où  il  ait  eu 
Un  ou  chanve,  woissoit  blés  ou  avaine 
ou  autres  Leuns,  il  emporteroient  tout. 
Reg.  Comitat.  Clarim.  ex  Ch.  Radul. 
comit.  ann.  1290:  Je  ay  donne  à  ichelli 
prestre...  deux  mines  de  Leun  à  prenre 
en  me  grange  à  Creilg  ou  mois  dfAoust 
chascun  an.  Lib.  pedag.  Paris,  ex  Reg. 
Cam.  Comput.  fol.  1.  v°  :  Toute  maniere 
de  Leun,  nois,  pois  de  Vermendois  en 
charf  ne  doivent  paier  que  deux  deniers 
de  chaussée.  Vitse  SS.  MSS.  ex  Cod.  28. 
S.  Vict.  Paris,  fol.  65.  r°.  col.  2.  Ubi  de 
S.  Greg.  :  Une  escuele  d'argent,  laquele 
estoit  de  sa  mere7  qu'il  li  avoit  accous- 
tumé  d'envoier  Leun  ou  autre  potaige  en 
cele.  Ubi  Vita  Lat.  :  Quee  cum  infusis 
leguminibus  mitti  solita  erat.  Guill. 
Guiart.  ad  ann.  1251  : 

Son  frere  Alfona  en  France  envoie 
guerre  fin  or,  non  pas  Leun. 

LEVRERII,  Canes  leporarii.  Levrerii 
ad  leporem,  et  vulpem  et  catum  et  texont 
in  Regesto  Herouvalliano  Phiiippi  Aug. 
f.  159.  Ex  Gallico  Levriers. 

*  LEURMEL,  Tributi  species;  cujus 
nomenclatur©  ratio  explicatur  in  Redit. 
comit.  Campan.  ex  Cod.  reg.  8312.  5.  fol. 
88.  v°.  :  Il  (le  Comte)  a  marche,  pour 
raison  duquel  le  sire  prent  le  rouilz  des 
toilles  et  le  pois  ;  et  se  appelle  Leurmel  : 
car  il  se  prent  devant  la  maison  de 
Lormel. 

\  LEUS,  Navis  pusilla:  Gloss.  Sangerm. 
MS. 


1    LEUSEVERPIRE,     Leusewerpire. 
Vide  Laisus. 

*  LEUST0RIUM.  [Testa  in  qua   pur- 
gatur  frumentum.  Dief.] 

1  1.  LEUTUS,  Ascriptitius  servus.  Vide 
Litus. 

12.  LEUTUS,  Testudo,  cithara.  Vide 
Laudis  2. 

1  LEUVA,  vel  Lewa.  Vide  in  Leuca. 

Ì  LEUZDA.  Vide  in  Leudis. 

ì  LEWAREG,  Terra  novalis,  quse  alter- 
nis  annis  requiescit,  Warectum,  Gali. 
Gueret.  Charta  ann.  1181.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  col.  133  :  Villa  Lupellorum  cum 
omnibus  perlinentiis  suis,  et  Ploagar  cum 
angulis  suis,  et  anguli  de  Ros  cum  tota 
riveria  et  tota  brueriaf  que  est  inter 
Coisnon  et  Castellum  de  Noes,  et  totum 
Lewarec  et  magni  pisces  sicut  Lesturjon, 
salmon,  balena  et  alti  magni  pisces  sunt 
de  dominico  Archiepiscopi.  Vocem  Lewa- 
rec aiiter  exponit  Lobinellus  in  Glossa- 
rio :  quod,  si  vis,  consule.  [*  Distinctis 
voci  bus  le  Warec  legendum  puto.  Vide 
supra  Lesevee.] 

f  LEWENHANTVATE ,  Vas  Lavandis 
manibus ,  Buschio  apud  Leibnitium 
tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic.  pag.  888  : 
Amphoras  de  stanno  habuerunt  150...  ca- 
cabos  et  messine  becken  simul  50.  Lavoe- 
nhantevate  2.  ferra  ad  coquendum  tortas 
12.  etc. 

LEWYTHEIL.  Vitae  Abbatum  S.  Albani 
pag.  99  :  Fecit  triturare  omnia  biada  Ro- 
manorum  per  eos  qui  vocantur  Lewytheil. 
Hic  haeret  Watsius. 

LEX.  Hsec  vox  varie  sumitur  in  Legi- 
busantiquis:  interdum  enim  prò  jure 
scripto,  ut  sunt  Leges  Salicae,  Burgun- 
dionum,  Bajoariae,  et  similes  :  interdum 
prò  judicio,  vel  prò  judicis  sententia, 
vel  etiam  prò  muleta  judiciaria.  Ac 

Lex  quidem  prò  jure  scripto,  vel   re- 
cepta  consuetudine,    ut  in    veteribus 
Chartis,  in  quibus  passim  occurrit,  se- 
cundum  Legem  Sahcam,  Romanam,  etc. 
quse  quidem  Lex  loci  dici  tur  in  Lege  Ri- 
puar.  tit.  33.  Vetus  formula:  Sicut  Lex  . 
est  et  nostra  consuetudo.  Hi  ne  La  Log  de 
la  Ville,  in  Consuet.  Insulensi  art.  30. 
31.  52.  98.  106.  125.   La  Loi  de  Cambrai, 
apud  Monstrelletum  1.  voi.  cap.  88.  La 
Loi  d'Amiens,  in  Consuetud.   Ambìan. 
Similia  passim   occurrunt    in    nostris 
Consuetudinibus  municipalibus ,    quae 
collegit   Raguellus.  [*  Lex    villa ,    in 
Charta  Iibert.  Peron.  ann.  1207.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  160.  art.  8  :  Si 
quis  alicujus  domum,  nisi  per  Legem  villa, 
assilierit,  etc.  Vide  infra  Legem  facere.] 
Lex  Bajwar.  tit.  2.  cap.  15.  §  2:  Comes 
vero  secum  habeat  judicem,  qui  ibi  cons- 
titutus  est  judicare,  et   librum  Legis,  ut 
semper  rectum  judicium  judicet.  [**  Vide 
Haitaus.  Glossar,  voce  Rechi,  cai.  1512. 
sqq.] 

Biffe  re  bant  autem  Leges  a  Capitulis, 
quod  Leges  solius  populi  consensu  olim 
edit©  essent  ;  [cui  tamen  accede bat  Re- 
gis  constitutio.  Capitul.  Caroli  Calvi 
ann.  864.  tom.  2.  Capitularium  col.  177  : 
Et  quoniam  Lex  consensu  populi  fit  et 
conslitutione  Regis.]  Capi  tu  la  vero  vel 
Capitularia  a  Regibus  et  Principibus, 
sed  populi  item  consensu.  Luitolphus 
[eo  Einhardus  ann.  819  :  Conventus 
Aquisgrani  post  Natalem  Domini  habi- 
tus ;  in  quo  multa  de  statu  Ecclesiarum, 
et  Monasteriorum  tractata  atque  ordinata 
sunt;  Legibus  etiam  Capitula  quadam 
necessaria,  quia  deerant,  conscripta  atque 
addita  sunt.  Theganus  [**  Anonymus 
auctor  vitae  Ludovici  Pii]  de  eodem  Con- 
ventu  :  In  ter  ea  Capitula  qu&dam  in  Le- 
gibus super addidit,  in  quibus  causa  fo- 


78 


LEX 


LEX 


LEX 


renses  claudicare  vidébantur,  quae  hacte-  \ 
nus  veluti  per  necessaria  servantur.  Hinc- 
marus  Remensis  in  Admonit.  prò  Caro- 
lomanno  apud  Sparnacum  cap.  15.  de 
malorum  Comitum  rapacità  te  :  Quando 
enim  sperarli  aliquid  lucrari,  ad  Legem 
se  convertimi,  quando  vero  per  Legem 
non  aestimant  acquirere,  ad  Capitala  con- 
fugiunt  ;  sicque  interdum  fit,  ut  nec  Ca- 
pitala pleniter  conserve ntur  ,  sed  prò 
nihilo  habeantur,  nec  Lex.  Sed  postino- 
dum  Capitula  ipsa  in  legem  aoierunt. 
Capit.  Ludovici  Pii  :  Generaliter  omnes 
admonemus,  ut  Capitula  qua?  preterito 
anno  Legi  Salicae  cum  omni  consensu  ad- 
denda esse  censuimus,  jam  non  ulterius 
Capitula,  sed  tantum  Leges  dicantur,  imo 
prò  Legibus  Salicis  teneantur.  Carolus 
Calvus  in  Conventa  apud  Carisiacum 
ann.  873.  cap.  8:  Capitula  avi  et  patri* 
nostri,  quae  Franci  prò  Lege  tenenda  judi- 
caverunt,  et  fideles  nostri  in  generali  pla- 
cito nostro  conservanda  decreveritnt, 
[**  Vide  Savin.  Histor.  Jur.  Roman, 
tom.  1.  cap.  3.  §  37.  et  47.] 

Eni  invero  post  Burgundiorum,  Fran- 
corum  et  Gothorum  in  Galliam,  atque 
adeo  in  Italiani,  et  Hispaniam  irrup- 
tiones,  excusso  Romanorum  jugo,  ere- 
pere  hae  provincia  ab  diversarum  natio- 
num  populis  incoli,  quibus,  Legibus  suis 
antiquis  regi  et  vivere  concessum  est 
a  victoribus  Principi  bus.  Chronicon 
laudatum  a  Catello  in  Tlist.  Occitanica 
pag.  538:  Anno  759.  Franci  Narbonam 
obsident,  datoque  sacramento  Gothis,  ut 
si  civitatem  traderent  partibus  Pepi  ni , 
permitterent  eos  Legem  suam  habere  :  quo 
facto  Gothi  Saracenos  occiderunt,  et  civi- 
tatem partibus  Francorum  reddiderunt. 
Concilium  Meldense  ann.  845.  cap.  3: 
Legem  vero  unicuique  competentem,  sicut 
antecessores  sui  tempore  nostrorum  pree- 
decessorum  habuerunt,  in  omni  dignitate 
et  ordine,  f avente  domino,  nostram  Magni- 
ficentiam  observaturam  promittimus.  Ca- 
pitolare Pipini  Regis  Italia?  cap.  37: 
Quia  omnino  voluntas  domni  Regis  est, 
ut  unusquisque  homo  suam  Legem  pieni- 
ter  habeat  conservalam. 

Ita  porro  sua  lege  quisque  vivebat,  ut 
secundum  eam  avitas  et  paternas  sue- 
ce3Siones  adiret,  conficeret  Chartas,  sa- 
cramenta ederet,  et  de  statu  ingenuità  - 
tis  se  defenderet  :  juxta  legem  tamen 
illius  cui  injuria  factaerat,  componeret  : 
de  cmteris  vero  causis  communi  Lege  vi" 
ver et ,  quam  Princeps  pei*  Capitula  sua 
ediderat.  Ita  Lex  Longob.  lib.  2.  tit.  56. 
r»  Pippin.  46.  28.  29.]  Constitutio  Chlo- 
tarii  Regis  tom.  1.  Concil.  Gali.  pag. 
318  :  Inter  Romanos  negolia  causarum 
Romanis  Legibus  pr&cipimus  terminari. 
Fredegarius  in  Clir.  cap.  53.  de  Chlota- 
rii  et  Dagoberti  filii  dissidio  :  Electi 
sunt  ab  Iris  duobits  Regibus  12.  Franci, 
ut  eorum  disceptatione  hsec  finir etur  in- 
tentio.  Vita  Ludovici  Pii  ann.  820  :  In 
palatio  quoque  Ber  a  Comes  Barcinonen- 
sis,  quum  impeteretur  a  quodam  Sunila, 
et  infidelitatis  argueretur,  cum  eodem 
secundum  Legem  propriarn,  utpote  quia 
uterque  Gothus  erat,  equestri  praelio  con- 
gressus  est  et  victus.  Hi  ne  frequens  for- 
mula 

Legem  Suam  Componere,  prò  mulc- 
tam,  quae  a  sua  lege  definita  est,  exsol- 
vere.  Nam  quilibet  reus  in  alieno  solo 
deprehensus,  sicut  Lex  loci  ubi  natus 
erati  respondebat  ;  et  si  damnaretur,  se- 
cundum Legem  propriam,  non  secundum 
legem  loci  sustinebat,  ut  est  in  Lege 
Ripuar.  tit.  31.  §  3.  4.  Capitula  ad  Legem 
Salicam  :  Si  vero  per  dexteras  aliqua 
conspiratio  firmata  fuerit,  si  liberi  sunt, 


aut  jurent  cum  idoneis  juratoribus  hoc 
prò  malo  non  fecisse;  aut  si  facere  non 
potuerint,  eorum  Legem  componant.  Id 
est,  secundum  quod  ea  lege  qua  vivunt, 
statuitur.  Adde  Capitolare  4.  ann.  805. 
cap.  10.  Legem  Longobardorura  lib.  1. 
tit.  30.  §  13.  lib.  2.  tit.  6.  |  3.  [»  Ludov. 
P.  17. 12.]  Eadem  Lex  lib.  1.  tit.  25.  §68. 
[*»  Carol.  M.  86.]  :  Constituimus  ut  do- 
mi nus  servi  illius,  secundum  Legem  cui 
furta  facta  fuerunt,  solvere  debeat.  Secun- 
dum legem  suam  delictum  emendare,  in 
Capitolari  de  'Villis  cap.  4. 

Hi  ne  etiam  formula,  in  sua  Lege  cons- 
criptus  ;  scilicet  qui  Legem  qua  vivere 
statuti,  professus  est.  Charta  vetus  Hu- 
gonis  Episcopi  Tolosani  apud  Sammar- 
thanos  :  De  repetitione  vero,  quam  mi- 
nime fieri  credimus,  si  qui s...  contra  hanc 
convenientiam  vendiiionis  aliquam  ca- 
lumniam  inferre  tentaverti,  hoc  quod  ac- 
cepit,  non  vindicet  sibi,  sed  in  sua  Lege 
conscriptus,  componat  ei  qui  litem  infule- 
rit  tantum,  et  aliud  tantum  quantum 
ipsae  supradictae  Ecclesiae  habébant.  Quae 
verba  idem  sonant,  quod  illa  quse  ha- 
bentur  in  Charta  alia  Islonis  Episcopi 
Tolosani,  apud  eosdem  Sammarthanos: 
De  repetitione  vero,  si  nos  aut  ullus  de 
h&redibus  nostris ,  aut  quislibet  homo 
fuerit,  qui  contra  hanc  chartam  venditio- 
nis  ista  inquietare  voluerit,  quali  Lege 
vivit,  tale  componat,  et  postea  se  taceat, 
et  aliis  tacentibus  faciat. 

Quod  si  inter  homines  qui  diversis 
viverent  legibus,  etnergerent  controver- 
siae.  a  judicibus  earuradem  legum  si- 
mili convenientibus  dirimebantur,  ut 
docent  Senator  lib.  7.  Variar.  Epist.  3. 
et  Lex  Burgundionum  non  uno  loco. 

Ut  plurimum  vero  liberi  patrum  legem 
sequebantur,  ex  Lege  Longob.  lib.  2. 
tit.  5.  tit.  7.  [»  Liutpr.  153.  127.  (6,  100, 
74.)]  Dixi,  ut  plurimum  ;  nam  saepe  libe- 
rumerat  cuique  qua  vellet  lege  vivere, 
seu  avita  unde  ei  prima  natalium  erat 
origo,  seu  illa  quae  in  ea  in  qua  degebat 
provincia  obtinebat  :  quod  quidem  co- 
rani testibus  et  publice,  et  in  ipsis  tabu- 
lis  cogebatur  profiteri.  Constitutio  Hlo- 
tarii  Imp.  edita  ab  Holstenio  cap.  5  : 
Volumus  etiam  ut  omnis  Senatus  et  Po- 
pulus  Romanus  interrogetur  quali  vult 
Lege  vivere,  ut  sub  ea  vivat,  eisque  denun- 
tietur,  quod  procuì  dubio  si  offenderint 
contra  eandem,  eidem  Legi  quam  profite 
buntur,...  subjacebunt.  Totidem  et  iisdem 
psene  verbis  habentur  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  57.  p  Lothar.  I.  37.]  et  apud 
Goldast.  tom.  1.  Constit.  Imp.  pag.  188. 
Adde  Capitul.  1.  Caroli  M.  incerti  anni 
cap.  48.  et  Capit.  Pipini  Reg.  Ital.  cap. 
37.  Vetus  Notitia  ex  Tabul.  Persiensi, 
apud  Perard.  pag.  35  :  Tane  interroga- 
tura  futi  jam  dicto  Maurino  sub  quale 
Lege  vivebat,  et  ipsius  sibi  a  Lege  Salica 
adnunliavit,  etc.  Ita  tamen  ut  semel  ac- 
cepta  lege,  ab  ea  recedere  non  liceret. 
Charta  Alrici  Episc.  Ast.  ann.  1029.  apud 
Fr.  August.  de  la  Chieza  in  Hist.  Eccle- 
siae Pedemont.  pag.  243  :  Et  ideo  quod 
ego  qui  supra  Alricus  Episcopus  honorem 
sacerdotalem  habeo,  et  Legem  Romanam 
nunc  vivere  videor.  quamvis  ex  natione, 
ut  supra,  Salicus  sim,  nec  mihi  liceat  ulto 
tempore  notte  quod  volui,  sed  quod  a  me 
semel  factum  vel  consenptum  est,  invio- 
labiliter  observare,  promitto,  etc.  Legem 
nempe  Salicam  dimiserat  Alricus  Epis- 
copus factus,  quod  Lex  Romana  Eccle- 
siae et  Ordinis  Ecclesiastici  esset  pro- 
pria. 

Feminse  vero  lege  conjugumvivebant, 
ex  Lege  Longobardorum  lib.  2.  tit.  7. 
F»  Liutpr.  127.  (6,  74.)]  Charta  a  Sigonio 


laudata  :  Maria  quae  professa  sum  Lege 
vivere  Romana,  sed  nunc  prò  ipso  viro 
meo  Lege  Longobardorum  vivere  videor, 
qui  professus  est  ex  natione  sua  Lege  vi- 
vere Longobardorum.  Alia  ann.  1054. 
apud  Chiffletium  in  Luminibus  Salicis 
cap.  6  :  Constat  nos  Clarizo,  filio  bonse 
memorix  Raineri  et  Rotilda,  qui  Gilda 
vocata,  jugalibus,  filia  Tebaldi,  qui  pro- 
fessa sum  ego  ex  natione  mea  Lege  vivere 
S aliga,  similiter  ex  nunc  prò  ipso  viro 
meo  Lege  vivere  Longobardorum ,  etc. 
Alia  ann.  1156.  in  Bibl.  Sebusiana  cent. 

1.  cap.  93  :  Nos  Guillelmus  Marchio 
(Monte ferra tensis)  filius  quondam  Rai- 
nerii,  itemque  Marchionis,  et  Julitta  ju- 
galis  filia  quondam  Leopoldi  Marchionis 
de  Austria,...  nos  itaque  supradicti  juga- 
lis,  qui  professi  sumus  ex  natione  nostra 
Lege  vivere  Sallica,  sed  ego  Julitta  mea 
Lege  vivere  videor  Alamannorum,  etc. 
Quae-  quidem  postrema  verba  ita  ca- 
pienda  existimaverim,  non  quod  profi- 
teatur  Julitta  se  vivere  lege  Alamanno- 
rum, sed  ut  indi  ce  t  quod  ea  lege  vi  vere  t, 
nisi  conjugio  esset  illigata,  Nam 

Feminae,  mari  ti  s  fato  functis,  ab  eo- 
rum lege  erant  absolutae,  ex  Lege  Lon- 
gobard.  lib.  2.  tit.  7.  §  2.  [**  Lothar.  I. 
14.]  ita  tamen  ut  liberum  iis  esset  lege 
viri  extincti  vivere,  quod  eo  casu  profi- 
teri tenebantur.  Charta  Mathildis  Corni- 
ti ssse  ann.  1076.  apud  Pranciscum  Ma- 
riani lib.  3.  pag.  105  :  Ego  Mathilda  Mar- 
chionissa  et  Ducatrix,  relieta  bonx  me- 
moriae  Bone f adi,  qui  futi  similiter  Dux 
et  Marchio ,  quia  ego  qui  supra  Ma- 
thilda Marchionissa  professa  sum,  ex 
natione  mea  Legem  vivere  videor  Lantgo- 
bardorum,  sed  nunc  modo  prò  parte  su- 
pradicti viri  mei,  qui  futi  viro  meo,  Legem 
vivere  videor  Saligam,  etc.  Alia  ejusdem 
Comitissae  ann.  1078  :  Quia  ex  parte  su- 
pradicti viri  mei,  qui  futi  Salichus,  Lege 
videor  vivere  Saliga,  etc.  Adde  pag.  156. 

Si  pater  post  natos  filios  Clericus  ef- 
fectus  esset,  ii  lege  patris  vivebant,  qua 
ipse  vivebat  cum  eos  genuerat,  ex  Lege 
Luitprandi  Regis  tit.  116.  j**  153.  (6, 
100.)]  non  vero  romana,  qua  Clerici  vive- 
bant. 

Liberti  legibus  dominorum  suorura 
vivere  debebant,  secundum  qualiter  a 
suis  dominis  concessum  fuerat.  Ita  Lex 
Longob.  lib.  2.  tit.  34.  §  2.  [*»  Rothar. 
229.  Vide  Savin.  1.  1.  §  40.] 

MW  Servi  quemadmodum  et  homines 
de  generali  placito,  hoc  est  qui  tallise 
obnoxii  erant,  uxores  extra  Legem  suam 
ducere  nullatenus  poterant;  hinc  ser- 
vus,  si  secus  fecerat,  bonis  suis  omni- 
bus privabatur  ;  alter  vero  in  arbitrio 
domini  erat  prò  muleta  solvenda.  Charta 
ann.  1070.  apud  Mabili.  tom.  5.  Annal. 
pag.  28  :  Licentiam  vero  conjugia  ineundi 
ab  ejusdem  monasterii  Abbate,  vel  ab  ejus 
ministris  accipiat,  (unusquìsque  servus,) 
et  prò  mortua  manu,  si  uxorem  duxerit 
non  de  sua  Lege,  quidquid  habuerit  vel 
possederti,  in  jus  monasterii  veniat.  Cons- 
titutio Leduini  Abb.  S.  Vedasti  Atre- 
bat.  an.  circ.  1020.  apud  D.  Brussel  tom. 

2.  de  Usu  feud.  pag.  789  :  Homo  de  gene- 
rali placito....  si  extra  Legem  suam  uxo- 
rem acceperit,  illicitam  rem  operatus  est  ; 
tantum  dabit  quantum  deprecari  poterti. 
Si  liberam  feminam  uxorem  duxerit,  ni- 
hil  dabit  quia  libertatem  uxoris  suse  ad 
Legem  suam  conventi. 

Advenae,  seu  extranei,  legè  vivebant 
illius  regionis  in  qua  sedem  figebant, 
nisi  legem  aliam  a  Principe  impetras- 
sent,  ex  eadem  Lege  Longobard.  lib.  3. 
tit.  15.  [*»  Rothar.  390.] 

Chartas  complures  in  quibus  Legera, 


LEX 


LEX 


LEX 


79 


qua  is  vivebat  qui  eas  confieiebat,  prò-  \ 
fitetur,  proferunt  Scriptores  :  verbi  gra- 
tta, qui  Lege  Salica,  [Andr.  Dandulus  in 
Chron.  MS.  ann.  976.]  Franciscus  Maria 
in  Mathildi  Comitissa  lib.  3.  pag.  44. 
Gallandus  lib.  de  Franco  alodio  pag. 
317.  318.  Guichenonus  in  Probat.  Hist. 
Sabaud.  pag.  14.  16.  17.  18.  19.  22.  23.  in 
Bibl.  Sebus.  cent.  2.  cap.  3.  Fr.  August. 
de  la  Chieza  in  Histor.  Eccl.  Pedemont. 
pag.  220,  232.  238.  Chiffietius  in  Vindi- 
ciis  Hispan.  pag.  247.  248.  249.  etc.  Lege 
Romana,  Guichenon.  in  Probat.  Hist. 
Sabaud.  pag.  27.  Ughellus  tom.  5.  pag. 
636.  691.  Galland.  pag.  319.  Lege  Aleman- 
norum,  Gallandus  pag.  318.  319.  Lege 
Ripuarìorum ,  idem  Francis  e  us  Maria 
lib.  3.  Hist.  Mathild.  pag.  48.  p»  De 
hisce  professionibus,  quus  dicunt,  vi  dea- 
tur  Savin.  1. 1.  §  41.  sqq.] 

Praeterea  testes  qui  cliartas  et  Diplo- 
mata subscribebant,  qua  lege  viverent, 
vel  ex  qua  natione  essent  in  ipsìs  subs- 
criptionibus  declarabant  :  cujus  moris 
exempla  proferunt  Ughellus  tom.  5.  Ita- 
lia? sacrae  pag.  636.  Guichenonus  in 
Hist.  Sabaudica  locis  laudatis,  et  Chif- 
fietius in  Luminibus  Salicis  pag.  248. 

Jam  vero  posterioribus  longe  etìam 
saeculis,  ut  qua  viverent  lege,  denota- 
rent,  qui  chartas  seu  tabulas  exarabant, 
obtinuisse  probant  Chartae  aliquot,  at- 
que  in  iis  Charta  Ludovici  Comitis  Lo- 
nensium  ann.  1155.  apud  Ohiffletium  in 
Vindiciis  Hispanicis  pag.  39.  Charta 
anni  1156.  apud  Guichenonum  in  Bibl. 
Sebus.  cent.  1.  cap.  93.  et  alia  ann.  1254. 
ex  Tabulano  Sandionysiano  apud  Gal- 
landum  pag.  321.  [Adde  Statuta  MSS. 
Caroli  I.  Regis  Siciliae  cap.  141.] 

Sed  et  ex  pugnata  a  Oh  ristia  nis  urbe 
Hierosolymitana,  totaque  Syria,  cum  ex 
variis  a  procul  diversis  habitaretur  na- 
tionibus,  suas  quique  leges  servavere. 
Will.  ab  Oldenborg  in  Itinerario  Terrae 
sanctae,  de  Antiochia  :  Ipsa  etiam  civitas 
divites  et  plurimos  habet  inhabitatores, 
Francos  et  Surianos,  Grsecos  et  Jud&os, 
et  quilibet  eorum  suas  Leges  observant. 
Ita  Franci  nostri  in  Regno  Siculo,  sub 
Andegavens.  Regi  bus,  Legem  Francorum 
observabant,  uti  docemus  in  Historia 
nostra  Franco-Byzantina  lib.  8.  n.  9. 
Apud  Byzantinos  etiam,  ipsos  Veneti, 
Pisani,  et  Genuenses,  qui  in  hac  urbe 
primaria  commercii  causa  sedes  li  xerant, 
suis  quique  le  gibus  regebantur. 

Cumigitur  varise  essent  leges  quibus 
regebantur,  unusquisque  originis  suae 
appellationem  serva bat,  ita  ut  si  lege 
Romanorum,  Romanus  ;  si  Salica,  Sali- 
cus;  si  Gundobada,  Burgundus  ;  si  Wi- 
sigothorum,  Gothus,  diceretur;  quod 
potissimum  observare  est  ex  iisdem  Le- 
gibus, ex  Gestis  Dagoberti  cap.  35.  etc. 
Leo  Ostiens.  lib.  2.  cap.  26  :  Adam  etiam, 
cognomento  Salicus,  obtulit,  etc.  qui  qui- 
dem  Adam  se  esse  de  gente  Francorum 
profitetur  in  Instru mento  quod  asserva- 
tur  Casini.  Ita  etiam  in  Chartis  aliquot 
apud  Ohiffletium  in  Luminibus  Salicis 
cap.  6.  qui  Lege  Salica  vivere  se  profi- 
tentur,  Salici  et  Saligi  dicuntur.  Neque 
alia  ratio  ne  Con  rado  Imperatori  Salici 
cognomen  inditum,  quam  quod  esset  ex 
gente  et  natione  Salica,  Adde  Sammar- 
thanostom.  3.  Gali.  Chr.  pag.  649. 

Verum  diversitatem  hanc  legum,  ut 
còncordiseet  quieti  public»  contrariane 
improbat  Agobardus  Lugdunensis  lib. 
adversus  Legem  Gundebadam  cap.  14. 
hìsce  verbis:  Atque  utìnam  piacerei 
omnipo tenti  Beo,  ut  sub  uno  piissimo 
Rege  una  omnes  regerentur  Legel  ea  ipsa 
ad  quam  et  ipse  vivit,  et  proximi  ejus 


respondent.  Valeret  prò  fedo  multum 
ad  concordiam  cìvium  Dei,  et  ssquitatem 
populovum.  Sed  quia  hoc  grande  est,  et 
f or  sitati  homini  impossibile,  saltem  una 
hasc ,  (Gundebada)  de  qua  sermo  est, 
non  solum  ut  inutilis ,  sed  etiam  ut 
noxia,  de  medio  auferretur.  At  quam 
improbat  \gobardus  legum  sui  tem- 
poris  diversitatem,  eamdem  quae  hodie 
obtinet  ,  in  municipaJibus  civitatum 
et  provinciarum  Franciae  consuetudini- 
bus,  qui  perinde  minime  probarent,  non 
defuere;  adeo  ut  iis  prorsus  abrogatis, 
unica  omnes  lege  vivere  debere  existi- 
marent.  Verum  ut  Agobardus  sua  id 
tempesta  impossibile  censuit,  ita  hac 
nostra,  cum  re  saepius  frustra  tentata 
et  in  Consilium  Regium  adducta,  re- 
ceptas  ab  omni  fere  memoria  a  populis 
leges  abrogare  haud  tutum,  facileque 
visum  fuisset,  eas  duntaxat  emendari 
et  corrigi  Principes  nostri  curarunt: 
Caroli  M.  exemplo,  qui  cum  tot  quae  sua 
aetate  vigebant,  leges  omnino  abolere 
nec  vellet  nec  posset,  eas  recensuit,  et 
emendavit,  adaitisque  Capitulis  auxit. 
Chronicon  Moissiacense  ann.  802  :  Sed 
et  ipse  Imperato**  interim  quod  ipsa  syno- 
dus  facta  est,  congregava  duces  et  Comi- 
tes,  et  reliquum  populum  Christianmn, 
cum  Legislatoribus  ;  et  fecit  omnes  Leges 
in  Regno  suo  legei*e,  et  tradere  unicuique 
homini  Legem  suam,  et  emendare  ubicun- 
que  necesse  fuit,  et  emendatam  Legem 
scribere,  ut  judices  per  scriptum  judica- 
rent,  et  munera  non  acciperent:  sed 
omnes  homines  pauperes ,  et  divites  in 
Regno  suo  ìustìtiam  haberent.  Poeta 
Saxonicus  lib.  5.  de  Gestis  Caroli  M.: 

In  quibus  anliquas  Leges  correxit,  in  ipsis 
Uniri  mandans  dissona  quae  fuerant. 

Cunctorumque  sui  Regni  Leges  populorum 
Collegi!,  plures  inde  libros  faciens. 

Lex,  nude,  prò  Novellis  Justiniani  ex 
versione  Juliani  Antecessoris,  non  semel 
usurpatur  apud  Abbonem  Floriacensem 
in  Canonibus  cap.  11. 13. 14.  22.  32.  etc. 

Lex  Alama.nnorum  ,  e  patriis  con- 
suetudinibus  primum  redacta  in  scrip- 
tis  a  Theodorico  Francorum  rege, 
CModovaei  Alio,  emendata  deinde  a 
ChiJdeberto  :  denique  temporibus  Chlo- 
tarii  Regis  una  cum  Principibus  suis,  id 
sunt,  33.  Episcopis  et  34.  Ducibus,  et  72. 
Comitibus,  vel  cantero  populo ,  constiluta 
est,  ut  ejusdem  Legis  praefert  Epigra- 
phe.  Scribit  Agathias  lib.  1.  pag.  18. 
Edit.  Reg.  Alamannos,  Justiniano  impe- 
rante, in  reipublicae  administratione  ttjv 

9payxtXYjv  icoXiteiav  secutos  ;'  id  est,  leges 
a  Francorum  Regibus  conditas. 

Lex  Angliorum  et  Werinorum,  hoc 
est,  Jhuringovum,  qua  usi  dicuntur  An- 
gli veteres  in  Germania,  a  Carolo  M. 
postmodum  confirmata,  Anglos  ad  Albim 
statuunt  Geographi,  Varinos  ad  flumen 
Warne,  quod  Rostochium  adluit.  Thu- 
ringi  etiamnum  nomen  servant.  Vide 
Cluverium  lib.  3.  Germani ae  antiq.  cap. 
27.  Alia  est 

Lex  Anglorum,  in  Bri  tanni  a  scilicet 
majori,  a  veteribusillis  Anglo-Germanis 
seu  Ànglo-Saxonibus  et  Danis,  qui  In- 
sulam  hanc  occuparunt,  primitus  con- 
dita: quae  quidem  triplex  potissimum 
fuit, nempe  Westseaxnalaga,  Myrc- 
nalaga,  Denelaga,  i:  Lex  Qcciduo- 
rum  Saxonum,  Lex  Merciorum,  et  Lex 
Banorum,  de  quibus  si  gii  1  a  ti  m  agemus. 

Omnium  autem  quos  novimus  Leges 
in  scriptis  primus  edidit  Ethelredus 
Cantii  Rex,  qui  regnum  iniit  ann.  561. 
fideique  Christianae  nomen  dedit,  sed 
breves  illas  et  satis  rudes.  Huic  proxi- 
mus  suas  edidit  Occiduorum  Saxonum 


Rexlnas,  qui  regnare  coepit  ann.  712. 
Exhinc  Offa  Merciorum  Rex,  qui  regna- 
vit  ann.  758.  suas  pari  ter  edidit,  ac 
demum  Auluredus,  Alvredus  vel  Alfre- 
dus,  Rex  item  West-Saxiae,  seu  Occi- 
dentalium  Saxonum,  cujus  Angli  omnes 
et  Saxones  ultro  dominio  sese  subdi- 
dere,  recognitis  Etne] redi,  Inae,  atque 
Oifae  legibus,  quidquid  in  iis  dignum 
observatione  censuit,  omissis  aliis,  inter 
stridores  liluorum  et  inter  fremitus  ar- 
morum,  ut  ait  Willel.  Malmesburiensis, 
in  suas  transcripsit  :  unde  in  libro  Ra- 
mesiensi  sect.  5.  Anglicarum  Legum 
conditor  appellatur  :  obiit  ille  ann.  900. 
Atque  ea  est  Lex  quam  Westsexnelagam 
vocant,  quae  potissimum  obtinuit  in 
novem  australious  provinciis,  quas  Ta- 
mesis  fluvius  a  reliqua  parte  Angliae 
secernit.  Tandem  Danis  in  Angli  a  do- 
minantibus  Lex  alia  emanavit,  quae 
Denelaga,  i.  Lex  Danica  dieta  fuit,  qua 
Lege  quindecim  olim  provi nciae  orien- 
tales  et  boreales  judicabantur. 

De  supradictis  tandem  Legibus,  vide- 
licet  Merciorum,  Saxonum  Occiduorum, 
et  Danorum,  Edwardus  III.  qui  et  Con- 
fessor, Legem  communem  edidit ,  quae 
Lex  Edwardi  vulgo  appellatur,  tametsi 
iilius  auctorem  primariuin  Edgarum 
fuisse  prodant  quae  in  ipsa  Lege  legun- 
tur  cap.  35  :  Postquam  Rex  Edwardus 
venit  ad  Regnum,  Consilio  Baronum  An- 
gliae  Legem  68.  annis  sopitam  excitavit, 
excitatam  reparavil,  reparatam  decoravi t, 
decoratam  confirmavit.  Confirmata  vero 
vocata  est  Lex  Regis  Edwardi,  non  quod 
ipse  primus  adinvenisset  eam,  sed  cum 
prsetermissa  fuisset,  et  oblivioni  penitus 
dedita  a  diebus  avi  sui  Regis  m  Edg ari, 
qui  17.  annos  regnavit,  et  qui  primus  ejus 
inventor  fuisse  dicitur,  usque  ad  sua 
tempora,  videlicet,  ut  pr&dictum  est,  68. 
annos,  post  dies  ipsius  Edgari,  ipse  Ed- 
wardus, quia  justa  erat  et  honesta,  a 
profundo  abysso  exstruxit  eam,  et  reno- 
vavit,  et  ut  suam  observandam  contradi- 
dit.  Hinc  porro  Edwardus  Anglicarum 
Legum  legilimus  restitutor  dicitur  Wil- 
lel mo  Gemet.  1.  6.  cap.  9. 

Denique  Willelmus  Nothus  Norman- 
ni» Dux  subacta  Britannia,  populis  non 
tam  novas  leges  dixit,  quam  veteres  fir- 
mavit,  maxime  legem  Edwardi,  cui 
quaedam  addidit.  Nam  cum  Noricorum 
et  Danorum  Legem,  ut  est  in  cap.  35. 
Legis  Edw.  cseteris  praeferre  decrevis- 
set,  quod  ipse  praecipuique  e  Norman- 
nicis  Baronibus  e  Dania  traxissent  ori- 
ginem,  rogatus  a  regni  incolis,  ut  suis 
vivere  Legibus  liceret,  tandem  conces- 
si t,  hoc  eòt,  Edwardi  Confessoris,  quod 
et  traditur  in  Chronico  Lichfeldensi,. 
non  abrogatis  tamen  omnino  Mercio- 
rum, Saxonum  Occiduorum,  et  Dano- 
rum Legibus ,  maxime  quoad  mulctas 
et  compositiones,  ut  ex  variis  capitibus 
Legis  Edwardi,  et  iis  quas  ipse  edidit,. 
colligitur.  Exstant  quippe  ejusdem 
Willelmi  Leges  quas  Anglis  dixit,  vetere 
Francico  idiomate  descripta9,  quas  exci- 
piunt  capita  aliquot  alia  Latino  exa- 
rata. Has  primus  edidit  Seldenus  in- 
no tis  ad  Eadmerum,  ac  deinde  Welocus 
in  collectione  Legum  Anglicarum,  ad- 
dita versione  Latina  ejusdem  Seldeni* 
quae  cum  vernaculi  idiomatis  vim  non 
omnino  exprimeret,  tum  propter  depra- 
vatas  et  male  descriptas  ac  intellectas 
voces,  perperamque  observatas  inter- 
punctiones,  ut  hanc  recenserem,  rogatus 
sum  a  viro  doctissimo  Gabriele  Gerbe- 
rono  Benedictino,  qui  Anselmi  Cantua- 
riensis  opera,  atque  adeo  Eadmerum 
Seldenianum ,    qui   ejus    gesta    fusius- 


80 


LEX 


LEX 


LEX 


proseguitili*,  in  lucem  edebat.  Hanc  il  le, 
non  omissa  tamen  Seldeniana ,  eidem 
operi  inseruit.  Novas  denique  Leges 
descripsit  Henricus  I.  quas  idem  edidit 
Welocus,  et  excepere  deinde  varia  Re- 
gum  Statuta,  quae  in  eo  volumine,  quod 
Magna  Charta  in  scribi  tur,  edita  sunt 
Londini  ann.  1618. 

Lex  Antiqua,  in  Pacto  Legis  Salicae 
tit.  58.  quae  ante  Salicam  conditam  ac 
scriptam  apud  Salios  vel  Francos  vi- 
gebat. 

Lex  Bajuvariorum  }  de  qua  sic  in 
ej us  Prologo:  Theodericus  Rex  Franco- 
rum,  cum  esset  Catalani?  elegit  viros 
sapientes  qui  in  Regno  suo  Legibus  anti- 
quis  eruditi  erant.  Ipso  autem  dictante 
jussit  conscribere  Legem  Francorum,  et 
Alamannorum  et  Bajwariorum ,  unicui- 
que  genti,  quae  in  ejus  potestate  erat, 
secundum  consuetudinem  suam.  Addidit 
quas  addenda  erant,  et  improvisa  et  in- 
composita resecavit,  et  q\m  erant  secun- 
dum consuetudinem  paganorum,  tnutavit 
secundum  Legem  Christianorum,  Etquic- 
quid  Theodericus  Rex  propter  vetustissi- 
ma™ paganorum  consuetudinem  emen- 
dare non  potuit ,  post  hssc  Childebertus 
Rex  inchoavit,  sed  Chlotarius  Rex  perfe- 
cit.  H&c  omnia  Dagobertus  Rex  gloriosis- 
simus  per  viros  illustres,  Claudium,  Cha- 
dium,  Indomagurn  et  Agilulfum  renova- 
vit,  et  omnia  vetera  Legum  in  melius 
transtulit ,  et  unicuique  genti  scripta 
tradidit,  quae  usque  hodie  perseverant. 
Hoc  decretum  est  apud  Regem  et  Princi- 
pes  ejus,  et  apud  cunctum  populum  Chris- 
tianum,  qui  infra  Regnum  Mervjungorum 
consistunt.  Iisdem  Legibus  additum 
postea  Decretum  Tassilonis  Ducis  Ba- 
joariorum,  addita  etiam  Capi  tuia  ali- 
quot  Caroli  M.  Vide  Ottonem  de  S. 
Biasio  cap.  50.  et  Metropolim  Salisbur- 
gensem  tom.  1.  pag.  464. 

Lex  Barbarica.  Vide  Barbarus. 

Lex  Caroli.  Joan.  Hocsemius  in 
Adolpho  a  Marka  Episc.  Leodiensi  cap. 
5  :  Erat  namque  Lex  quasdam  per  abu- 
sum  longis  temporibus  observata,  quas  Lex 
Caroli  dicitur ,  inter  cantera  corUinens, 
quod  si  quis  hominem  interficeret,  etiam 
videntibus  Villico  et  Scabinis,  nisi  Villi- 
cus  factum  hoc  verbaliter  poneret  in  cus- 
todia Scabinorum,  etiamsi  malefactor 
caput  inter  fecti  sub  sua  veste  portar  et, 
ad  judicium  accusatus,  nullis  probationi- 
bus  convinci  poter at,  sed  suo  se  jur  amento 
purgans  absólutus  recedebat  impune. 
Contra  quam  Legem  Episcopi  ex  alto 
dominio  contra  maleficos  introducta  ra- 
tionabili  consuetudine,  inquisitione  facta 
per  testes,  excessus  secundum  facti  merita 
puniebant,  sed  hac  solum  contra  miseros 
utebantur  ;  nam  quoties  potens  in  terra 
deliqucrat,  Carolina}  Legis  auxilium  im- 
plorabat,  et  sic  delieta  plurima  frequenter 
impunita  manebant.  Ubi  Lex  Caroli,  li  ber 
forte  Capìtulorum  innuitur,  vel  certe 
Lex  a  Carolo  M,  inducta,  sed  perperam 
intellecta,  cum  nihil  ejusmodi  statutum 
uspiam  reperiatur,  sacramentaque  re- 
cepta  tantum  fuerint  in  casibus  in  qui- 
bus  probationes  ac  testes  deerant.  Sed 
poti  us  videtur  esse  Jus  illud  quod  Ca- 
roli vocat  Wichbild  Magdeburgense. 
Vide  Jus  Caroli. 

Leges  Castrenses.  Vide  Leges  Da- 
nórum. 

Lex  Catholica,  Lex  Christiana,  Lex 
santissima,  Lex  venerabilis,  passim  in 
Cod.  Theod.  prò  Christiana  Religione. 

Lex  Christiana,  Episcopalisaudien- 
tia,  Curia  Christianitatis.  Constit.  17. 
in  Appendice  Cod.  Theod.:  Judex  prò 
sua  sollicitudine  observare  debebit,  ut  si 


ad  Episcopale  judicium  provocetur,  si- 
lentium  accommodetur  ;  et  si  quis  ad 
Legem  Chrintianam  negotium  transfer  re 
volueril,  et  illud  judicium  observare,  au- 
diatur. 

Legem  Communem  vocat  Lex  Longo- 
bard.  lib.  2.  Ut.  56.  [oo  Pippin.  46.]  eam 
quae  a  Principe  statuebatur,  in  casibus 
praesertim  qui  in  legibus  privatis  non 
erant  definiti  ;  cujusmodi  sunt  Capitula 
Regumet  Imperato™  m,  quibus  ìnter- 
dum  legibus  privatis  derogabatur.  Edic- 
tum  Pistense  cap.  20:  In  illis  aulem 
regionibus  in  quibus  secundum  Legem 
Romanam  judicantur  judicia,  juxta  ip- 
sam  Legem  committentes  talia  judicen- 
tur  :  quia  super  illam  Legem  vel  contra 
ipsam  Legem ,  nec  antecessores  nostri 
quodeunque  Capitulum  statuerunt ,  nec 
nos  aliquid  constituimus.  Ita  Leges  ap- 
pellar! voluit  Carolus  M.  Capitula  quae 
!  Liegi  Salica?  addidit,  in  Legibus  Longob. 
Iib.  3.  tit.  31.  [«  Carol.  M.  143.J 

Lex  Communis,  Common  leu,  apud 
Anglos  dicitur  Consuetudo  generalis, 
quae  per  universum  Regnum  aeque  cus- 
toditur  ;  ut  particularis,  quae  in  diversi s 
Comitatibus,  civitatibus,  burgis,  etc. 
vim  habet.  Cowell.  lib.  1.  Instit.  tit.  2. 
§  7.  et  Rastallus  in  Exposit.  vocum  Leg. 
Anglic.  eadem  quae  Lex  terras,  de  qua 
infra.  Anonymo  in  1.  Rhetoric.  Aristot. 
pag.  20.  xotvò?  vópLo?  dicitur,  ó  ótypa<poc, 
%ct\  Ttaffcv    «5    cwtòs    ó^oXoyoifyevoc    con  tra 

Ttapà  vofJLoGeT&v  xa\  ttjc  TtoXixec'as  <ro<pfcv. 

Lex  Commtjnis  Anglorum  ,  dicitur 
ea  quam  S.  Edwardus  Confessor  edidit. 
Bromptonus  de  Edwardo  :  Qui  leges 
Communes  Anglorum  genti  tempore  suo 
ordinavit,  quia  per  ante  Leges  nimis  par- 
tiales  editgs  fuerant.  Simeon  Dunelmen- 
sis  ann.  1099.  et  Fiorenti  us  Wigornien- 
sis  ann.  1122.  de  Henrico  I.  Rege  Angl.: 
Legem  etiam  Regis  Edwardi  omnibus  in 
Commune  reddidit,  cum  illis  emendatio- 
nibus,  quibus  pater  suus  illam  emenda- 
vit.  Vide  in  Laga. 

Lex  Danorum,  Saxonice  Danelaga, 
qua  scilicet  Dani  Anglici  vivebant,  cum 
Angli  lege  Anglorum  viverent,  ex  quo 
ii  in  Angliam  transierunt  ann.  790.  eam- 
que  obtinuerunt,  Lex  scilicet  Canuti 
Regis  edita  a  Lambardo  et  Weloco, 
quae  Lex  Danorum,  in  Leg.  Edwardi 
cap.  10.  19.  etc.  Danelaga  cap.  12.  etc. 
Denelaga,  in  Legibus  Henrici  I.  cap.  6. 
Benelae,  in  Legibus  Willelmi  Nothi 
vernaculis  cap.  3.  appellatur.  Brompton. 
pag.  956  :  Tandem  Danis  in  terra (Anglia) 
dominantibus,  tertia  Lex  emanavit,  qum 
Denelaga,  id  est,  Lex  Danica,  sive  Dano- 
rum Lex  dicebatur.  Qua  Lege  olim  15. 
Schirae  Orientales  et  Boreales  judicaban- 
tur,  etc. 

*  Cehcius  in  Reg.  cens.  eccl.  Rom. 
#pud  Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  827  :  Hoc  est  scriptum,  quod  ma- 
gister  Synitius  cameras  domini  Papas  cle- 
ricus,  nuntius  Apostolica^  sedis  in  Anglia, 
ad  curiam  asportavit.  Incipit  Lex,  quas 
Anglias  Danelaye  vocata  est,  Latine  vero 
Lex  Dacorum  est  interpretala,  ab  invi- 
tissimo et  glorioso  rege  Anglorum,  Baco- 
rum,  Noragenorum,  Suenonum,  Kennu- 
tio  instituta  et  diligenter  custodita  Consi- 
lio principum  suorum  et  sapientum. 
[**  Canut.  Leg.  Eccl.  cap.  9.  Vide  Dena- 
rius  S.  Petri.] 

Habuere  praeterea  Danici  Reges  (in 
Dania  scilicet)  Legem  propri  a  m  prò 
aulae  suae  ministris,  quam  Castrensem 
sive  Militar em,  vel  Legem  Curiae  vocat 
Sueno,  a  Kanuto  Magno  Rege  Suenonis 
filio,  quam  ille  peculiari  libello  descrip- 


sit, editam  a  Stephano  Stephanio  :  eam- 
dem  quam  sub  nomine  Juris  aulici 
Norwagici  vernacule  et  Latine  edidit 
Petrus  Delmerus  :  Quarum  formidine, 
inquit  Sueno  cap.  4  :  Nullus  alterum 
quibuslibet  injuriis  lacessere  auderet. 
Ejusdem  etiam  Legis  praecipua  capita 
perstringit  Saxo  Grammaticus  1.  10. 
Hanc  Withèrlogh  appellant  Dani,  ut 
auctor  est  Sueno  in  iisdem  Legib.  cap. 
1.  et  11.  quasi  Witarum  seu  Jutharum 
Legem,  ut  conjicit  Stephanius  :  qui  vero 
ea  vivebant,  seu  aulici,  vel  Ministri, 
seu  Milites,  qui  etiam  et  Thayni,  Wither- 
logmanni  appellabantur,  quasi  homines 
Legis  Aulicae,  ut  est  apud  eumdem 
Suenonem  cap.  8.  Edidit  praeterea  Ar- 
nolfus  Huitfeldius  ann.  1589.  Hafniae 
Leges  Scaniae,  a  Valdemaro  I.  cogn. 
Magno  condì tas  circiter  ann.  1163.  de 
consensu  ordinum  provincialium  Sca- 
niae,  quas  ex  Danico  in  Latinum  sermo- 
nem,  non  quidem  ad  verbum^  sed  sen- 
sum  et  materias  sub  certis  titulis  com- 
prehendens,  vertit  Andreas  Suenonis 
fili  us  Archiepiscopus  Lundensis  ,  cui 
Historiam  suam  Danicam  dicavit  Saxo 
Grammat. 

Lex  Dicegesana.  Charta  R.  Belva- 
censis  Episcopi  ann.  1240:  Abbas  et  Con- 
ventus  S.  Joannis  Ang eliaci  in  Pictavia 
Prioratum  seu  domum  de  Bruriaco,  in 
qua  manebant  duo  Monachi,  sitam  in 
dicscesi  Belvacensi,  et  sic  jure  communi, 
et  Lege  diocesana,  ut  dicebat,  Episcopo 
Belvacensi  in  omnibus  spiritualibus  sub- 
jectam.  Ex  Tabular.  Cluniac.  Ch.  227. 

1  Lex  Divina,  Canones  sacri.  Capi- 
tul.  Caroli  C.  tit.  37.  ex  Epistola  Epis- 
coporum  Provincia  rum  Rem.  et  Roto- 
mag.  ad  Ludovicum  Germanicum  ann. 
858:  Sed  et  Divinis  Legibus,  quas  et  vos 
observaturos  cum  vestris  fratribus  nobis 
denuntiastis,  cautum  esse  dinoscitur,  quia 
sicut  nec  Archiepiscopi  sine  Coepiscopis, 
ita  nec  Coepiscopi  sine  Archiepiscoporum 
consensu  vel  jussu,  nisi  quas  ad  proprias 
pertinent  parrochias,  débent  presumere. 
Leges  dividebant  in  divinas  sive  eccle- 
siasticas  et  humanas  sive  civiles,  ut 
observat  Baluzius  ad  hunc  Iocum. 

*  Lex  Falcidia.  Vide  Falcidia. 

Lex  Francorum:,  seu  Francica,  Ea- 
dem est  quae  Salica  :  si  quidem  Franci 
Orientales  Salii  appellati,  ut  ree  te  ob- 
servatum  a  Sigonio  lib.  4.  de  Regno 
Italiae.  Un  de  Francorum  Lex  Salica 
dicitur  apud  Hincmarum  Remensem  in 
Vita  S.  Remigii.  Charta  Caroli  M.  Regis 
ann.  797.  edita  a  MabiI Ionio  :  Fuerunt 
namque  aliqui  in  nostra  prsssentia  con- 
vieti,  et  secundum  Judicium  Francorum 
dijudicati.  Vide  Prologum  ad  legem 
Bajwariorum,  et  Dominicum  in  Asser- 
tore Gallico  cap.  5.  Descripsit  Heroldus 
primam  Capitularium  Caroli  M.  editio- 
nem  ab  Abbate  Lobiensi  confectam  sub 
titulo  Legis  Francicas  per  Carolum  Af. 
editas,  libris  4.  comprehensam.  Vide  quae 
de  hac  congessit  Stephanus  Baluzius. 
Ad  de  praeterea  Ottonem  de  S.  Biasio 
cap.  51.  et  Historiam  nostrani  Franco 
Byzantinam  lib.  8.  num.  9. 

Lex  Frisionum,  inter  Leges  antiquas 
locuin  obtinet,  de  qua  consulendus  Si- 
brand  us  a  Sikama  in  Commentariis  in 
eam  Legem  editis. 

0  Lex  Giselerii.  Annal.  PI  acent,  ad 
ann.  1445.  apud  Murator.  tom.  20.  Script. 
Ital.  col.  890:  Post  vero  palatium  ipsius 
(Baptistae)  in  ruinam  dederunt,  et  Gise- 
lerii ibi  Lex  dieta  est ,  Ne  quis  audeat 
sedificare,  sed  locus  sit  immundìtiatus, 

1  Lex  Gotha,  Quae  in  Gothia,  id  est, 
Narbonensi  Gallia,  vigebat.  Charta  in- 


LEX 


LEX 


LEX 


81 


certi  anni  tom.  1.  Gali.  Christ.  inter 
Instr.  pag.  3  :  Multum  declarat  auctori- 
tas  et  Lex  Romana,  et  Gotha,  sive  Salica, 
ut  qualiscumque  homo  rea  suas  propri as 
in  Dei  nomen  licentiam  habeat  donandi 
vel  cedendi.  Vi  desi  s  infra  Lex  Wisigo' 
thorum. 

*  Lex  GoTrcA,  ut  et  Romana,  in  cau- 
sis  secularlbus  apud  Aragonios  non 
admittitar.  Stat.  Jac.  I.  reg.  Aragon. 
ann.  1251  :  Ilem  statuirvi u$...  quod  Leges 
Romana  et  Goticas.  Decreta  vel  Decretai  es 
in  causi*  secularibus  non  recipiantur, 
admittantur,  indicentur  vel  allegenlur, 
Vide  Lex  Romana. 

Lex  Gundebada,  seu  Burgundionura, 
a  Gundebaldo  eorum  Rege,  <\\ii  vixit  eo 
ipso  tempore  quo  Theodericus  in  Italia, 
et  Chlodovaeus  in  Francia,  circa  ann. 
501.  Gregorius  Turon.  lib.  2.  Hist.  cap. 
33.  de  Gundebaldo  :  lpse  vero  regionem 
omnem  quas  nunc  Burgundia  dicitur,  in 
suo  dominio  restaurava ,  Leges  mitiores 
instituit,  ne  Romanos  opprimerent,  Ago- 
bardus  !ib.  adversus  legem  Gundebadi 
n.6:  Quae  utilitas  est  ut  propter  Legem 
quam  dicunt  Gundobadam,  cujus  auctor 
ex  Ut  il  homo  hmreticus,  et  /idei  Catholicss 
vehemenler  inimicus,  cujus  Legis  homines 
sunt  perpauci,  non  possit  super  illum 
testi/icari  alter  etiam  bonus  Christianus? 
Lex  Longob.  1.  2.  t.  55.  J  22.  p»  Car.  M. 
39.]  :  Ut  infantes  qui  sine  rationabili 
estate  sunt,  non  jurare  cogantur,  sicut 
Gundebada  Lege  vivente*.  Ubi  Capit. 
Caroli  M.  1.  1.  e.  63.  [*>  61.]  :  Et  ut  par- 
vuli  qui  sine  rationabili  astate  sunt,  non 
cogantur  jurare,  sicut  Gundebodingi  fa- 
ciunt.  Hincm.  de  coercend.  raptor.  cap. 
12  :  Tamen  si  Christiani  sunt,  sciant  se 
in  die  judicii  nec  Romanis,  nec  Salicis, 
nec  Gundobadis,  sed  Dlvinis  et  Apostoli- 
cis  Legibus  judicando*.  Exstat  haec  Lex 
Gundebada  in  corpore  Legum  antiqua- 
rum,  cu  m  hac  inserì  ptione  :  Liber  Cons- 
titutionum,  de  prasteritis  et  praesentibtis 
atque  in  perpetuo  conservandis ,  editus 
sub  die  4.  Kal.  Aprii,  Lugduni. 

Lex  Longobardorum,  primo  a  Ro- 
thari  Rege  in  ordinem  di  gesta  est,  hoc 
titulo,  apud  Heroldum  :  Incipiunt  Leges 
Longobardorum  quas  Rotharis  Rex  sola 
memoria  et  usti  retlnebat ,  et  composuit, 
jussitque  Edictum  appellarif  anno  77.  ex 
quo  Longobardi  in  Italiani  venerant.  Id 
etiam  observatum  ab  Hermanno  Con- 
traete ann.  637  :  Per  haec  tempora  Rotha- 
rius  Rex  Longobardorum,  quam  vis  Aria- 
nus,  justitise  tamen  amalor,  Leges  Lon- 
gobardorum scripsit.  Exhinc  Grimoaldus, 
anno  regni  sui  6.  Luithprandus  anno 
regni  1.  Batch  is  et  Aistulphus  Reges, 
Legem  nane  emendarunt,  novaque  Sta- 
tuta  addiderunt,  quo  in  Editione  He- 
roldina  suis  distincta  capiti  bus  haben- 
tur.  Denique  Carolus  M.  Ludovicus 
Pius,  Lotharius,  Pipinus,  Guido,  Otto, 
Henricus,  Conrad uslmperatores  pauca 
quaedam  ad j ecere,  totusque  Codex  in 
tres  Iibros  dispertitus  est,  tametsi  de 
tempore  non  constet.  In  hac  autem  re- 
centiori  Lege  complura  habentur  ex 
Capitularibus  Caroli  M.  desumta  Capi- 
tuia,  qua?  indicavit  in  nupera  ac  accu- 
rata Capitularium  Editione  Stephanus 
Baluzius. 

<*  Lex  Marinalis,  Eadem  quae  Olerò- 
niana.  [**  Minime.]  diaria  Rie.  reg. 
Angl.  ex  Cod.  reg.  8387.  4.  fol.  66.  v°  : 
Concesserunt...  terras  et  haereditates,  quas 
fuerunt  Gaiìardi  de  Gont  domini  de  Ro- 
aillac.apud  Pessac marinali  Lege  et  alibi 
in  Burdelois. 

00  Lex  Marisci,  Consuetudines,  quas 
circa  locos  palustres  in  comitatu  Essex 


obtinebant.  Recognitoresgui  Legem  sciant 
Marisci,  in  Abbrev.  Piaci t.  pag.  33.  ann. 
3.  Joh.  reg.  rot.  9.  et  pag.  74.  ann.  ine. 
ejusd.  rot.  6. 

Lex  Martiana.  Galfridus  Monerau- 
thensis  de  Orig.  Britannor.  lib.  1.  cap. 
20  :  Post  illum  Guintelinus  diadema  regni 
suscepit.  Erat  ei  nobilis  mulier  Marita 
nomine,  omnibus  actibus  erudita  :  haec 
inter  multa  et  inaudita,  quas  proprio  in- 
genio invenerai,  invenit  Legem  quam  Brit- 
tones  Martianam  vocaverunt.  Mane  etiam 
Rex  Alvredus  inter  casteras  transtulit, 
quam  Saxonica  lingua  Marchehelage  vo- 
cavit.  Eadem 

Lex  Merci orum  ,  et  Merchenelaga 
dieta  :  Merchenelae,  in  Legibus  vernacu- 
lis  Willelmi  Notili  cap.  1.  3. 4.  Jo.  Brom- 
ptonus  pag.  956  :  Marcia  Regina  Brito~ 
num,  uxor  Gwitelmi.  a  qua  provincia 
Merciorum  putatur  denominala^  Legem 
edidit  discretione  et  juslitia  plenam,  quas 
Lex  Merda  vocalur.  Has  duas  leges  (Mer- 
ciam  et  Molmuciam)  Gildas  Hisloricus 
de  Britannico  transtulit  in  Latinum,  et 
sic  vulgariter  Merchenelaga,  i,  Lex  Mer- 
ciana,  sive  Lex  Merciorum ,  postea  dice- 
batur,  qua  lege  olim  octo  Schirae,  i,  pro- 
vincias  judicabantur,  etc. 

Lex  Molmutina,  a  Molmulio  primum 
in  Anglia edita.  Willelmus  Westmonast. 
seta  te  5.  cap.  2  :  Succedente  tandem  tem- 
pore susci  tavit  probitas  juvenem  quendam, 
filium  scilicet  Ctolhonis  Regis  Cornubias, 
qui  Dunioallo  Molmutius  vocabatur.t,  hic 
Leges  Molmutinas  statuit,  quas  usque  ho- 
dieinter  Anglos  celebrantur,  Brompton.  : 
Primo  Leges  in Britannia  edidit  Dunwallo 
Molmuchts,  cujus  Leges  Molmucinas  dice- 
bantur,  usque  ad  tempora  islius  Regis  Ed- 
ward* (Confessoris)  vati*  celebres.  Gerva- 
sius  Tilleberiensis  de  Dungallo  Rege 
Anglia?  :  Hic  prtmus  sibi  fedi  diadema  ex 
auro.  Htc  fecit  Leges  Mulmueias,  quas  ad- 
huc  servati  tur  in  Anglia.  Galfridus  Mo- 
nemuthensis  lib.  1.  cap.  16  :  Hic  Leges, 
quas  Mulmutinas  dicebantur,  inter  Brito- 
nes  statuii,  quae  usque  ad  hoc  tempus 
inter  Anglos  celebrantur,  Statuit  siqui- 
dem  inter  castera,  quae  multo  tempore  post 
beatus  Gildas  scripsit,  ut  tempia  deorumy 
et  Civita tes  talem  dignitatem  haberent,  ut 
quicunque  fugitivus  sive  reus  ad  ea  con- 
fugerìtf  x^eniàm  coram  inimico  suo  hrtbe- 
ret.  Statuit  etiam  ut  vias  quas  ad  prasdicta 
tempia  et  civifates  ducebant,  necnon  et 
ara  tra  colonorum,  eadem  Lege  confirma- 
rentur.  Idem  cap.  18: Si  quis  autem  sdre 
voluerit  omnia  quas  de  eis  statuerit,  legai 
Mulmutinas  Leges,  quas  Gildas  Historio- 
graphus  de  Britannico  in  Latinum,  Rex 
vero  Alveredus  in  Anglicum  sermonem 
transtulit. 

**  Lex  Mercatori  a.  Vide  Mercatura, 
Nundinae. 

Lex  Mundana,  Terrena,  in  Excerpt. 
Eg berti  cap.  130.  Civilis,  quas  Exlrinseca 
dicitur  in  Concilio  Calchedon.  can.  18. 
in  Capi  tu  lari  Aquisgran.  ann.  787.  cap. 
28.  cui  opponitur  Christiana,  Ecclesias- 
tica, P  ras  fa  ti  o  ad  Concilium  Moguntia- 
cum  ann.  813  :  In  tertia  denique  turba 
sederunt  Comites  et  judices  in  Mundanis 
Legibus  decertantes,  vutgi  justitias  per- 
quirentes,  omniumque  advenientium  cau~ 
sas  diligenter  examinantes,  etc.  [**  Capi- 
tili, ann.  802.  cap.  5.  apud  Pertz.  Leg. 
tom.  2.  pag.  16  :  De  legibus  Mundanis  ut 
unusquisque  sciat,  qua  lege  vivat  veljudi- 
cat.]  Epitapi hi u m  Romualdi  filli  Arìchis 
Principis  Beneventani  apud  Camillum 
Peregri  num  : 

Gromati  pollens,  Mundana  Lege  topalus, 
Divina  ìnstructus  nec  minus  ille  fuit. 


Occurrit  passim,  in  Concilio  Tol etano 
VII.  cap.  1.  Hispalensi  cap.  1.  3.  Pari- 
siensi  ann.  829.  lib.  2.  cap.  7.  in  lib.  1. 
Capitul.  cap.  101.  in  Capit.  Caroli  Calvi 
tit.  43.  part.  2.  cap.  2.  in  Synodo  T ici- 
nensi  ann.  850.  cap.  22.  in  T ricassino 
tit.  7.  in  Fragmentis  Capitular.  editis  a 
Baluzio  cap.  10.  apud  AuxiJium  de  Ordì- 
nationibus  Formosi  Papse  lib.  1.  cap.  30. 
Scriptorem  Vita?  Aidrici  Episc.  Ceno- 
man.  pag.  119.  Hincmar.  de  Coerc.  rap- 
tor. cap.  12.  in  Visione  Wettini  Monachi 
Augiensis  n.  9.  in  Annal.  Frane.  Bertin. 
ann.  862.  in  Form.  16.  Baluziana,  apud 
Ivonem  Carnot.  Epist.  280.  Fulbertum 
Epist.  41.  etc.  [*>  Vide  Savin.  Histor. 
Jur.  Rom.  med.  temp.  tom.  1.  §  38.] 

1  Lex  Mundanalis,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1000.  Marcae  Hispan.  col. 
957  :  Sicut  Legibus  decretum  est  munda- 
nalibus  et  Ecclesiastici  Canones  docent. 

Leges  Oleronian.e,  seu  Leges  maris, 
quarum  Ricardum  I.  Anglise  Regem  auc- 
torem  asserii  Seldenus  in  Dissert.  ad 
Fletam  pag.  532.  et  539.  et  lib.  2.  de  Ma- 
ris dominio  cap.  21.  quae  quidem  senten- 
tia,  a  Dionysio  Morisoto  lib.  2.  et  Cley- 
raco,  a  o;uo  Leges  edita?  sunt  Rotho- 
magi,  deinde  Burdigalae  ann.  1647.  refel- 
iitur,  asserenti  bus  ab  Eleonora  Aqnita- 
niae  Ducissa    post  reditum    ex   Syria 
condì tas,  iisque  Rotuli  Oleronis  inditam 
appellationem,  quas  postmodum   idem 
Ricardus  I.  Eleonora  ftlius  auxit.  "Nec 
scio  an  eae  additiones  diversse   fuervnt 
ab  Ricardi   Charta  continente  Statuto, 
illorum  qui  per  mare  ituri  erunt,  quata 
descripsere  Hovedenus  pag.  666.  Mat- 
thseus  Paris  pag.  111.  et  alìi.  Leguntur 
etiam  eaedem  Leges  in  Anglicum  sermo- 
nem versa?  :  nos  Gallicas  manuscriptas 
habemus.   [*»  Vide  Pardessus   Collect. 
Leg.  Marit.  tom.  1.  pag.  288.] 

**  Leges  P  apatica,  Canonica?.  Oh  art. 
ann.  962.  apud  Pertz.  Leg.  tom.  2.  Ap- 
pend.  pag.  1G2  :  Confusis  vero  Papaticis 
Legibus  et  jam  abjecta  ecclesia  Romana, 

'-  Leges  Partitarum.  De  iis  ita  A  ca- 
denzici Madri tenses  in  Diction.  Hispan. 
v.  Partidas.  Por  excelencia  se  llaman  las 
Leyes  de  C astilla,  que  mando  recoger  el 
santo  reg  D.  Fernando  a  los  mas  sabios 
jurisconsultos  de  su  tiempo,  cuya  obra  se 
concluyo  y  perficiono  eu  tiempo  de  su  hijo 
et  rey  D.  Alonso  el  xj. 

Lex  Ripuariorum,  quando  constituta, 
dictum  supra,  ubi  de  Lege  Bajwariorum. 
Laudatur  autem  tit.  70.  |  4.  Legis  Ripua- 
riae  in  Legibus  Henrici  I.  Regis  Angl. 
cap.  90.  Vide  Ripuarii. 

Lex  Romana,  Cathwlpho  in  Epistola 
adCarolum  M.  Imp.  dicitur  totius  mundi 
prima.  Hoc  nomine  poslea  donatimi  Co- 
dicisTheodosiani  Breviarium,quod  Tho-- 
Iosa?  20.  AJarici  anno  collectum,  biennio 
post  per  Anianum  Aduris  editum  fuit, 
ut  patet  ex  subscriptione  Commonitorii 
Alarici  ad  Thimotheum  buie  Collectioni 
praettxi.  Qui  quidem  Codex  interdum  in 
MSS.  Auctoritas  Alarici  Regis,  interdum, 
Liber  legum,  sed  crebri us  Lex  Romana 
appellatur,  ut  in  Codice  Bibliothecae 
Regia?  1197  :  Incipit  Lex  Romana.  In  hoc 
csrpore  continentur  libri  Legum  Romana- 
rum  libri  13.  Novellarum  libri  5.  etc,  [In 
Bibliotheca  Ottoboniana,  teste  Brenc- 
mannolib.  1.  Hist.  Pandect.  alter  exstat 
Codex  MS.  membranaceus,  Lex  Romana 
palam  inscriptus,  qui  Theodosianum  Co- 
dicene, hoc  est  potissimam  Legis  Roma- 
na? parte  ni  cura  No  vel  lis  Theodosii  , 
Valentiniani  et  Majoriani  complectitur, 
addita  Juris  epitome,  quique  circa  an- 
nura  1000.  exaratus  videtur  ;  tum  addit 
idem   Brencmannus  unum   alterumque 

li 


82 


LEX 


LEX 


LEX 


simile  volumen  a  se  visum  fuissein  se- 
lecta  Christina^ ,  Suecorum  quondam 
Principis,  Bibliotheca,  quaepartem  facit 
Vaticanae  haud  ignobilem.  Quod  ideo 
monendum  fuit,  ìnquìt,  ne  Legis  Roma- 
nae  mentio  ad  Pandectas  et  Justinia- 
neum  systema  imprudenterextendatur, 
ut  a  quibusdam  factum.]  [**  Vide  Savin. 
1. l.§  37j  Hac  porro  lege  utebanturprae- 
sertim  Galli  Romani,  id  est,  qui  a  vete- 
ribus  Galliae  incolis,  qui  Romanis,  ante- 
quam  Burgundionibus  ac  Francis  pare- 
rent,  ortum  ducebant.  Consti  tu  tio  Chlo- 
tariiRegiscap.  4:  Inter  Romanos  negolia 
causarum  Romanis  Legibus  prxcipimus 
terminavi.  Hac  praeterea  Lege  vivebant 
provincise  Gallifequae  Gothis  paruerant. 
Regio  nes  in  qui  bus  judicia  terminantur 
secundum  Legem  Romanam,  in  Edicto 
Pistensi  cap.  13.  16.  20.  Regiones  qua  Le- 
gem Romanam  sequuntur,  cap.  81.  Mi 
qui  secundum  Legem  Romanam  vivunt, 
in  eodem  Edicto  cap.  29.  34.  Vide  Legem 
Wisigoth.  lib.  2.  tit.  1.  §9. 

Sed  et  Legem  Romanam  in  causis  Ec- 
clesiasticis  observatam  potissimum  do- 
cent  Ooncilium  Aurelianense  ann.  511. 
can.  1.  Concil.  Turonense  ann.  567.  can. 
20.  21.  Lex  Ripuar.  tit.  58.  §  1.  Gesta  Da- 
goberti  Regis  Frane,  cap.  35.  Vita  S. 
Praejecti  ex  Cod.  Atrebat.  tom.  1.  Hist. 
Frane,  pag.  673.  Annales  Francor.  Ber- 
tiniani  ann.  868.  Lex  Longob.  1.  3.  1. 1. 
§  37.  [«  Lud.  Pii  55.]  Capi  lui.  Caroli  M. 
1.  7.  e:  37.  Add.  4.  e.  29.  (*»  45.]  Adreval- 
dus  1.  1.  de  Mirac.  S.  Bened.  e.  25.  Atto 
Vercellensis  Episc.  Epist.  3.  ex  iis  quas 
edidit  Lucas  Acherius  :  Ivo  Carnotensis 
Epist.  280.  Cap.  Super  specula,  Extra  de 
Privileg.  etc.  Adde  Joan.  Sarisberien- 
sem  lib.  8.  Policrat.  cap.  22.  extremo. 
Vide  Innocenti um  Cironum  ad  5.  Com- 
pilai. Decretor.  lib.  5.  tit.  12.  cap.  3.  et 
Steph.  Baluzium  in  Notis  ad  Capitili. 
Reg.  pag.  995.  [»  Savin.  1.  1.  j  40.] 

|  Lex  Specula  bis,  Eadem  quae  Mon- 
dana, cui opponitur  Ecclesiastica,  in  Con- 
cilio apud  S.  Mariani  Orreae  in  territorio 
Bigorritano,  de  quo  Mabillonius  tom.  5. 
Ànnal.  Benediet.  pag.  71. 

Lex  Salica,  duplex  fuit  :  prior  quae 
ante  susceptum  Christianismum  obti- 
nuit,  quamque  eam  esse  putant,  quae  ex 
Fuldensi  Codice  ab  Heroldo  edita  est 
sub  titulo  Paoli  Legis  Salìcse,  et  quam 
postmodum  Gotefridus  Wendelinus  eru- 
dito commentario  ili u stravi t.  Qui  ejus 
auetores  fuerint ,  docet  Praefatio  Legi 
ipsi  praefixa  :  Franti  uli  c&perunt  legibus, 
et  Legem  Salicam  dictavertint  per  quatuor 
a  enti  $  suse  pròceres,  electos  de  pluribus, 
nis  appellatos  nominibus,  Wisogast,  Bo- 
sogast,  Salogast,  Widogast,  in  villis  Ger- 
mania Salechaim ,  Bodochaim,  Winge- 
haim.  Hi  quatuor  pròceres  per  tres  maìlos 
convenientes,  causarum  origines  sollicite 
traclantes,  de  singulis  discutiendo.  sicut 
Lex  Salica  jubet,  judicare  decreverunt. 
Adde  Gesta  Regum  Francorum,  Chroni- 
con  Moissiacense,  Adone m  Viennensem, 
Sigebertum  ,  Ivonem  Carnotensem  et 
Ottonem  Frisingensem  lib.  4.  Chron. 
cap.  32. 

Altera  Legis  Salicae  editio  illa  est  re- 
centior,  et  a  Regibus  Francis  Christia- 
nis  emendata  et  correcta,  quam  publi- 
carunt  Tilius,  Pithoaus  ,  et  Lindenbro- 
gìus,  quibus  indidem  addita  Capitula 
Caroli  M.  et  Ludov.  Pii.  Multa  de  utra- 
que  Lege  congesserunt  Gotefridus  Wen- 
delinus ad  Legem  Salicam,  et  Domini- 
cus  in  Assertore  Gallico  cap.  5. 

Mansit  etiam  in  Anglia  Salicae  Legis 
memoria,  secundum  quam  delieta  quae- 
dam  eluebantur,  ut  est  in  Legibus  Hen- 


rici  I.  Regis  Angl.cap.87.et89.  ubi  inter 
alia  caput  45.  Legis  Salicae,  indicatur. 

Salici  Homines,  Qui  Lege  Salica  vi- 
vunt. Lex  Salica  tit.  43.  §  1  :  Si  quis  in- 
genuus  Francum,  aut  hominem  barbarum 
occiderit,  qui  Lege  Salila  vivit,  etc.  Sali' 
cus  Francus,  in  Capit.  ad  eamdem  Le- 
gem, in  Decreto  Childeb.  g  14.  et  lib.  4. 
Capit.  cap.  75.  Salica  persona,  in  Notitia 
Tabul.  Casaur.  ann.  8.  Ludov.  Imp.  Lo- 
tharii  fìlii. 

Saliche  Legis  Judices,  apud  Adreval- 
dum  Floriacensem  lib.  1.  Miracul.  S. 
Benedicti  cap.  25. 

Salica  Terra.  Pactus  Leg.  Salicae 
tit.  62.  §  6  :  Be  terra  vero  Salica  in  mu- 
lierem  nulla  porlio  hasredilatU  transit, 
sed  hoc  virilis  sexus  acquirit  :  hoc  est, 
fìlii  in  ipsa  hser editate  succedunt.  Sed  ubi 
inter  nepoles  aut  pronepotes,  post  longum 
tempus,  de  alode  teme  coni  en  tio  suscita- 
tur,  non  per  stirpes,  sed  per  capila  divi* 
dantur.  Ubi  Lex  Salica  tit.  62.  §  6  :  Be 
terra  vero  Salica  nulla  por  tio  hseredilalis 
mulieri  veniat,  sed  ad  virilem  sexum  tota 
hasreditas  pervenit.  Charta  Alamannica 
Gold  asti  28  :  Hoc  est,  in  Mechingen  curn 
Salica  terra,  et  hobis  quas  Canonicis  per- 
tinebant  :  et  in  Heminofum  cura  Salica 
terra,  et  hobis  :  et  in  Goldakun  cum  Sa- 
lica terra,  simul  cum  illa  hoba  quse  UH 
adjacet,  etc.  Et  Charta  64  :  Et  in  Witu- 
nouva  marcha,  tam  marchis,  quam  sudi  fi* 
ciis,  excepta  domo  Salica,  curtilibus,  ter- 
ris,  pratis,  etc.  Infra  :  Et  ille  a  nobis  ac- 
ciaiai in  benefìciutn...  quod  habemus  in 
Maingas,  excepta  Salica  terra,  nisi  4.  ju- 
gera  ex  ipsa,  Joachimus  Vadianus  in 
Epist.  ad  Henricum  Bullingerum,  ait 
terras  Salicas  dici,  quae  ab  omni  servi- 
tute  vacabant,  qu aeque  a  Germanis  Fry- 
g  ciche  tigni  vocantur,  easque  solos  mas- 
culos  spectasse,  nulla  prorsus  parte  ad 
mulieres  attinente,  ut  est  in  Lege  Sa- 
lica. Addit  Wendelinus  Salicam  terrara 
fundum  esse  vel  praedium  quod  Salicus 
homo  possidet,  qui  ut  nobiiis  est  ac  liber, 
ita  et  bona  sua  possidet  libera  alode,  en 
frane  alea.  Sed  rectìus,  opinor,  uterque 
dixisset,  primitus  ea  conditione  datas 
Saliis  vel  Salicis  nominibus,  terras  ejus- 
modi,  ut  qui  eas  possiderent,  militare 
offteium  velservitium  exhiberent,  cujus 
cum  mulieres  haud  capaces  essent,  ab 
earum  successione  eae  submotae  sunt 
Lege  ipsa  Salica,  ut  et  in  Lege  Ripuaria 
tit.  de  Alode.  Proinde  terra  Salica  intel- 
ligi  debet  apud  Marculfum  lib.  2.  form. 
12.  cum  ait,  diuturnam,  sed  impiam  con- 
suetudinem  apud  Francos  teneri,  qua  de 
terra  patema  sorores  cuyn  fralribus  por- 
tionem  non  habent.  Vide  Dissert.  17.  ad 
Joinvill.  [**  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ. 
pag.  493.  Pardessus,  in  Commentariis 
Legis  Salicae  nuper  editis  pag.  704.  infra 
Terra  Salica  in  Terra.] 

3£ir  Salicam  terram  felicius  interpre- 
tatur  Eccardus  ad  titulum  laudatum 
Pactus  Legis  Salicae,  Terram  scilicet 
quae  ad  Salam,  hoc  est,  ut  exponit  ipse, 
ad  domum  curtis  praecipuam  pertinet  ; 
eum  enim  in  curte  plures  essent  do mus, 
praecipua  dicebatur  Sala,  seu  Domus  Sa- 
lica, ut  habetur  in  Charta  Gold  asti  64. 
et  terra  ad  eam  pertinens  domum  voca- 
batur  Salica,  deducta  voce  a  Germanico 
Sala,  non  a  Francis  Saliis,  ut  vulgo 
creditur.  In  Glossis  MSS.  Florentinis 
Terra  salica  redd i tur  Seiilant,  qua  poste- 
riori voce,  ut  docet  idem  Eccardus,  intel- 
ligi  debet  terra  spectans  domum  curtis 
praecipuam,  quam  etiam  adnotat  nulli 
censui  obnoxiamfuisse,  quod  alodii  pars 
esset.  Catalogus  MS.  redituum  Abbatiae 
Fuldensis  :  In  Isinesheim  terree  Salicse 


agri  cxxn.  mansi  censuales  xxvii.  vinese 
mansuales  xn.  alide  IV...  in  Medebach 
mansi  censuales  vi.  et  dimidia  censualis 
vili,  terree  Salica  ijVii.  agrorum ;in  Chat- 
tebach  terree  Salicae  in  uno  campo  LXXX. 
agri,  in  alio  xc.  in  ter  tio  xl.  mansi  cen^ 
suales  xvii.  vinearum  agri  x.  Don  a  ti  0 
Caroli  M.  facta  Ecclesiae  Tigurinae  :  In 
Honica  duos  mansos  et  dimidium,  pr&ler 
Salicam  terram,  de  nostra  propria  manu 
in  suam  manurn,  ut  justum  est,  percepii. 
Traditio  MS.  S.Henriciad  Monasterium 
Fuldense  :  Cum  omni  utili  tate,  quas  per- 
tinet ad  eum  locum.mancipiis,  hubis,  terra 
Salica,  pratis,  pascuis,  molendmis,  etc. 
Alia  Traditio  Fuld.  MS.  :  Bedit  Uli  bene- 
ficium,  quod  prsedicta  tenuit  Acela,  exci- 
piens  unam  curtem  Mulinhusen  vocalam, 
ejus  scilicet  terram  Salicam,  cum  XXXIII. 
hubis.  Vide  Becitnas. 

Lex  Saxonum,  quae  in  OoIIectione  le- 
gum  antiquarum  descripta  legitur,  vi- 
detur  ea  esse  qua  utebantur  ante  Caro- 
lum  M.  qui  iis  subditis  patrio  jure  uti 
ultro  concessit.  Poeta  Saxonicus  lib.  4. 
de  Carolo  M.  ann.  803.  : 

Tum  sub  judicibus,  quos  Rex  imponeret  ipsis, 
Legalisque  suis,  permisi!  Legibus  uti 
Saxones  palriis,  et  liber lalis  honore. 

Vide  Lindenbrogium  in  Prolegomenis 
ad  Leges  antiquas.  Alia,  ni  fallor,  Lex 
Saxonica  intelligitur  in  Diplomatibus 
Ottonis  M.  Imp.  ann.  952.  et  Ottonis  III. 
ann.  997.  apud  Hermann  uni  Stangefo- 
lium  lib.  2.  Annal.  Circuii  Westphal. 
pag.  185. 

*  Leges  Tauri,  Altera  legum  Hispa- 
nicarum  collectio,  quam  commentariis 
il  lustra  vii  Gomesius.  Vide  infra  Majo- 
ratus  1. 

Lex  Westsaxonum,  in  Anglia,  West- 
saxenelaga  dieta,  ab  Ina  et  Alvredo  Re- 
gibus subinde  edita:  Qua  Lege  antiquis 
temporibus  9.  auslrales  Schirae,  i.  provin- 
cia, quatenus  f lumen  Thamesiee  eas  a 
reliqua  parte  Anglise  secuerit,  judicaban- 
tur,  eie.  Brompton.  pag.  956.  a  quo  La- 
tine eae  editae,  ut  Saxonice  a  Lambardo 
et  Wenloco.  Vide  Leges  vernacuìas 
Willelmi  Nothi  cap.  3.  4.  8. 25.  et  Leges 
Henrici  I.  cap.  6.  9. 

Lex  Wisigothorum,  ab  Eurico  Rege 
composita  aera  504.  ut  testatur  Isidorus 
Hispalensis  in  Chronico,  cum  antea  tan- 
tum moribus  etconsuetudine  tenerentur. 
Hanc  correxit  Leuvigildus ,  plurimas- 
que  adjecit  Leges,  plerasque  superfluas 
auferens,  ut  idem  scribit  aera  608.  Post- 
modum Chindaswindus  et  Receswindus 
plenissimum  roburhuic  Codici  dederunt, 
abolitis  aliis  omnibus  aliarum  gentium 
Legibus,  ut  est  in  Lege  Wisigothorum 
lib.  2.  tit.  1. 1 1.  5.  7.  9.  Novissima  deni- 
q uè  omnium  recensio  a  FI.  Egica  facta 
fuisse  videtur,  quam  etiam  in  Concilio 
Toletano  XVI.  a  Patribus  conflrmari 
postulavit.  Hinc  usus  ejus  in  Hispania 
et  Gothia,  id  est,  Narbonensi  Gallia,  fre- 
quens,  et  quidem  tantae  auctoritatis,  ut 
ex  illa  in  Capitulare  Caroli  Mag.  quae- 
dam  inserta  legantur  lib.  6.  cap.  269.  lib. 
7.  add.  4.  cap.  1.  Liber  Legis  Gothicae 
vocatur  a  Joan  ne  PP.  Vili,  apud  Ivon. 
part.  3.  cap.  98.  Haec  fere  ex  Lindènbro- 
gio,  Catello  lib.  3.  Rerum  Occitan.  pag. 
474.  Marca  lib.  1.  Hist.  Beneharn.  cap. 
15.  n.  1.  et  aliis.  Adde  Chronic.  Regum 
Gothorum  n.  1.  9.  19.  in  tom.  1.  Hist. 
Francor.  pag.  818.  819. 

Lex,  Monetarum  in  metallo  probitas 
a  lege  requisita  ac  definita  :  Itali s  Lega, 
nostris  Loy,  Aloy.  Chron.  Alexandrin. 
ann.  22.  Heraclii  :  Tovtw  tw  erec  yéyovEv 
octto    vópt.ou   vófUfffioc   eSaypocpt.pt.ov    àpyupovv. 


LEX 


LEX 


LEX 


83 


Ooncilium  Remense  ann.  813.  can.  41  : 
Ne  solidi  qui  in  Lege  habentur,  per  40. 
denarios  discurrani.  Charta  ann.  1212. 
in  Hist.  Episcoporum  Cadurcensium  n. 
87  :  Moneta m  istam  non  tnutabimus,  nec 
minuemus  de  pondere  et  Lege  omnibus 
diebus  vitas  nostras.  Alia  ann.  1213.  ibid.  : 
Et  sex  denarii  debent  esse  ejusdem  Legis 
et  ponderis,  cujus  unus  denarius.  Alia 
ann.  1265,  n.  130  :  Cum  nos  fecissemus 
operavi  monetata  in  Leqe  trium  denario- 
rum argenti,  et  in  pondere  20.  solidorum 
et  4.  denariorum  prò  gualibet  maretta,  etc. 
Adde  n.  105.  et  Perardum  in  Burgundi- 
Cis  pag.  276.  Charta  Petri  Regis  Aragon. 
ann.  1285  :  Unusquisque  denarius  cuda- 
tur  et  fiat  ad  Legem  undecim  denariorum 
et  oboli,  etc*  Charta  Jacobi  Regis  Aragon. 
ann.  1312  :  No  ver  in  t  universi...  quod  pater 
noster  tradidit  nobis  mutuo  60.  milita  Tu- 
ronens.  argenti  S.  Ludovici  sanctas  memo- 
rite  Regis  Francias,  optimas  Legis ,  quas 
8ibi  confessi  sumus  debere.  [Vide  Liga  3.] 

Lex,  prò  Judicio.  Legem  audire,  intel- 
ligere,  in  Pacto  Legis  Salica)  tit.  38.  §  7. 
tit.  48.  |  1.  In  jus  venire.  Estre  Legibus, 
ibidem  tit.  76.  prò  Juri  stare,  [Charta  in- 
certi anni  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  col.  69  :  Deinde  per  tempus  voluit 
Catweten  istam  elocutioriem  disfacere,  et 
venerunt  simul  in  Lege  ante  Jarmthin  et 
filios  $uo$.]  Jour  de  loit  dies  juridicus  quo 
judex  prò  tribunali  sedet,  in  Consuetud. 
Hannoniensi  cap.  50.  Jugemeat  de  loi, 
ibid.  cap.  17.  et  in  Montensi  cap.  12.  13. 

1  Lex,  Jus  civile.  Studium  generale 
quinque  Facultatibus,  Theologia  videlicet, 
Lege,  Decretis,  Medicina  et  Àrtibus  com- 
positum,  in  Contìrmatione  Academiae 
Cadomensis  a  Carolo  VII.  Frane.  Rege 
ann.  1452.  apud  Acherium  tom.  6.  Spi- 
ci 1.  pag.  500. 

Lex,  Sente ntia  Judicis.  Pactus  Legis 
Salicae  tit.  59  :  Si  quis  alterum  per  Le- 
gem vicerit.  Tit.  60  :  Dicite  nobis  per  Le- 
gem Salicam,  id  est,  pronuntiate  sen- 
tentiam  secundum  Legem  Salicam.  [Le- 
ges  Rachis  cap.  7.  apud  Murator.  tom. 
1.  part.  2.  pag.  88  :  Habeat  licentiam 
causam  agere  et  usque  ad  Legem  perdu- 
cere.] 

*  Lex,  iEquum,  jus,  Gali.  Equità, 
justice.  Leg.  Lusit.  sub  Alph.  reg.  tom. 
1.  Probat.  hist.  geneal.  domus  reg.  Por- 
tugal.  pag.  11  :  Simaritun  non  vult  quod 
cremetur  mulier  de  mal  f air  o,  non  creme- 
tur  vir,  qui  fecit  malfairo  ;  sed  vadat  liber 
quia  non  est  Lex  vivere  illam,  et  matare 
illum. 

*  Lex,  Officium  municipale,  corpus 
civitatis.  Reg.  2.  sign.  R.  domus  pubi. 
Duac.  ad  8.  Jun.  ann.  1439.  fol.  26.  v°.  : 
Item  fu  ale  audevant  d'elle  (M°.  de  Oha- 
rolois)  par  les  officiers  de  M.  le  Due,  le 
Loy  et  gens  nolables,  etc.  Lit.  ann.  1447. 
prò  civit.  S.  Audom.  :  Est  or  donne  que 
dez-cy-ea-avant  chacun  an,  pour  fair  e 
cesser  lesdits  abus,  laditte  Loy  da  S.  Omer 
se  fera  et  renouvellera  e  a  la  inani  ere  qui 
s'easuit...  Item  que  avant  que  Von  pro- 
cede à  fair  e  laditte  élection  desdits 
mayeur,  echemns  et  jurés,  etc. 

1  Lex,  Legitima  pars  hae  redi  tatis  le- 
gibus constituta.  Leges  Grimoaldi 
[*®  cap.  5.]  Regis  Longobard.  apud  Mu- 
rator. tom.  1.  part.  2.  pag.  50.  col.  1  : 
Similiter  etsi  filine  legitima  una  aut  plu- 
res,  aut  filli  naturale^  unus  aut  plures 
fuerint,  habeant  Legem  suam,  sicut  in 
hoc  Edicto  legitur  :  quia  inhumanum  et 
impium  videtur  nobis  esse,  ut  prò  tali 
causa  exhasredentur  filli  ab  haereditate 
patris  sui...  etsi  legitimi  non  fuerint,  et 
naturales  inventi  fuerint,  habeant  Le- 
gem suam,  id  est  tertiam  parlerà. 


Leges,  Exactiones,  tributa.  Gregor. 
Turon.  lib.  9.  cap.  30  :  lite  cum  j ara- 
meato  promisit,  ut  Leges  consueludmes- 
que  novas  populo  non  infligeret,  etc.  Le- 
ges tortss,  pravae  exactiones,  male  toltae, 
in  Charta  Fulcon.  Abb.  Corbeiensis 
ann.  1055.  in  Tabul.  ejusdem  Monast. 
Vide  Tortitudo  2. 

*  Lex  Augusti,  Eadem  noti o ne,  qua 
supra  Bannum  Augusti,  Jus  scilicet  baa- 
num  quo  messibus  cavetur  promul- 
gando vei  eo  tempore  vinum  particula- 
tim  dividendi.  Charta  ann.  circ.  1244. 
in  magn.  Chartul.  ni  grò  Corb.  fol.  97. 
v°.  :  Li  reeommant  et  les  Loix  d'Aoust 
sont  à  l'église,  dont  mesires  Jehans  fait 
tort  à  l'église. 

*  Lex  Christiana,  Quicquid  ex  jure 
curionibus  a  parochianis  exsolven- 
dum  est.  Concamb.  Ebersperg.  apud 
Oefelium  tom.  2.  Script,  rer.  Boicar. 
pag.  45.  col.  1  :  Quatenusab  iMiws  (eccle- 
sia) Sacerdote  omnem  Christianam  Le- 
gem percipiant.  Infra  :  Ut  quicquid  in- 
habitantes  hasc  loca  debent  exsolvere 
Lege  Christiana,  in  S.  Sebastiani  per  sol- 
vant  ecclesia.  Alia  notione  occurnt  su- 
pra pag.  84. 

*  Lex  Conditionalis,  Servitus,  con- 
ditio  servilis.  Charta  manumis.  ex 
Chartul.  S.  Alb.  Andegav.  in  Bibl.  reg.  : 
Quemdam  7nei  juris  collibertum,  nomine 
Robertum,  Frogerii  filium,...  ab  ornai  fugo 
servitutis  absolvo,...  et  liberum  eum  facio 
a  Lege  conditioaali  ab  hoc  die  intevam, 
cum  filiis  et  fili  abus  deiaceps  ex  ilio  ge- 
nera adis,  ac  si  ab  iageauis  parentibus 
fuisset  progenitus...  Si  vero  ullus  ex  meis 
hseredibus...  hanc  liber tatis  chartulam 
supranominati  Roberti  de  servili  condi- 
tioae  liberationem...  iafringere  temptave- 
rit.  Vide  supra  Conditionati. 

°  Lex  Decenna,  Decaiogus.  B.  de 
Amori  bus  in  Speculo  sacerdot.  MS. 
cap.  39  : 

Serva  praecepla  Moysi  data  Lege  decenni» 

Lex  Excommunicationis,  Jus  ex- 
communicandi  vel  puniendi  per  excom- 
municationem.  Charta  Anselli  Epis- 
copi Belvacensis  anno  1099  :  Damus  in- 
super potestatem  et  licentiam  Ecclesia  S. 
Petri,  ut  Canonici  excomm\inicenty  et  ab- 
solvant  de  suis  propriis  forisfacluris,  et 
Legem  exeommunicationis  habeant  :  sic 
tamen  ut  de  casatis  et  de  servientibus 
Episcopi,  si  Ecclesia?  injuriam  fecerint, 
ad  Episcopum  proclament,  etc. 

**  Lex  Inope  rationis.  Qua  certis 
diebus  omnia  placita  céssant.  Vide 
Inoperatio. 

**  Lex  Investitura,  Pactum  in 
investitura  feudali  conventum.  Vide 
Feudìstas. 

**  Lex  Juratà,  i.  e.  communi  tatis. 
Vide  in  Chora  et  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  col.  1119.  voce  Kore. 

®  Lex  Monitoria,  vim  vocis  expli- 
cat  Laur.  Bonincont.  in  suis  Annal.  ad 
ann.  1379.  apud  Murator.  tom.  21. 
Script.  Ital.  co].  36  :  E  rat  Lex  monito- 
ria, qua  qui  admonxti  erant,  ad  magis- 
trata gerendos  quasi  inhabiles  habeban- 
tur. 

***  Lex  Murdratorum.  Vide  Mur- 
drum  in  Morth  et  Englescheria. 

1  Lex  Muta,  Praescriptio.  Hieratium 
juris  Pontificii  pag.  60  :  Sicut  et  tutor 
feudum  sui  pupilli  nullis  Legibus  pen- 
dente tutela,  veruni  etiam  Mutis,  quas 
Prescriptiones  vocantur,  sibi  arrogare 
nequit,  etc.  [**  Vide  Muta.] 

0  Lex  Mutata,  Gali.  Loy  muée,  Lex 
vetus  emendata  et  illustrata.  Pactum 
inter  clerum  et  cives  Leod.  ann.   1287. 


tom.  2.  Hist.  Leod.  pag.  401  :  Li  maire 
Vévesque  et  le  sergeant...  doent  alter  sur 
le  weriscaps  à  plus  préa  del  enclostre,  là 
où  cil  sera  demeurant,  qui  la  paine  aura 
forfait  ;  et  li  doent  commander  qxCil  le 
paie  dedans  le  terme,  qui  est  et  sera  con- 
tenu  en  la  Loy  muée...  Laquelle  Loy 
muée  notredit  revérend  pere  et  sire  à  no- 
tre  requete  nous  a  ottrié  et  donne  à  du- 
rer  cinque  cens  ans,  etc.  Ly  Loy  muée,  ly 
novelle  loy,  in  Charta  ann.  1424.  ibid. 
pag.  445. 

1  Leges  Pcenitentium.  Bernardo 
Constantiensi  Presbytero  lib.  de  Recon- 
ci liatione  lapsorum  pag.  285.  Liber  ec- 
clesiastìcus,  in  quo  continentur  qua& 
spectant  poenitentiam  peecatoribus  im- 
ponendam  et  poenitentes  reconcilian- 
dos. 

**  Lex  Public  a,  Instructio  Legator. 
Papae  ann.  1220.  apud  Pertz.  Leg.  tom. 
2.  pag.  242  :  Studeatis  ut  capitularia, 
quas  vobis  millimus  pr&sentibus  iater- 
elusa,  sub  competenlibus  verbis  servata 
senlentia,  sub  nomine  regio  in  Leges  Pu- 
blicas  redigantur,  nobiaque  mittantur  re* 
gise  bullae  roborata  raunimine.  Roma  ni  s 
Leges  Public»  sunt  quibus  per  pactio- 
nes  derogare  privatis  non  Jicet,  Gali. 
Loix  d' or dr e  public  ;  hic  vero  eadem  esse 
videtur  quaB  Lex  Mundana.  Henri  e.  Im- 
per,  ann.  1022.  apud  Pertz.  ibid.  pag. 
563.  Papae  respondet  :  Omnia  quas...  in- 
stituit  et  reformavxt  pater nitas  tua...  in- 
ter publica  jura  semper  recipienda  et 
Humants  Legibus  solenniter  inscribenda... 
corroboramus . 

]  Lex  Satura,  Quas.  de  pluribus  simul 
loquitur  rebus,  dieta  sic  a  copia  rerum  et 
quasi  a  saturitate,  in  veteri  Vocabula- 
rio  juris  utriusque. 

*  Lex  Statutaria,  Statuto  communi 
magistratuum  firmata  et  promulgata. 
Annal.  Placeni.  ad  ann.  1467.  apud  Mu- 
rator. tom.  20.  Script.  Ital.  col.  921  : 
Dum  una  conventum  esset...  prò  tempio 
Divae  Virginis  restaurando,  quod  jure- 
jurando  annis  quasi  ducentis,  Lege  sta- 
tutaria et  municipali  ita  ostendente,  et 
civitas  promiserat  instaurare.  Vide  Sta- 
tularii. 

Lex  Tricenaria,  Praescriptio  30.  an- 
norum,  in  veteri  Charta  sub  Carolo  M. 
Locum  habes  in  Perportare.  Vide  Ja- 
cob. Gothofredum  ad  leg.  7.  Cod.  Th. 
de  Act.  certo  tempore  finiendis.  p  Tri- 
cennalia,  apud  Baluz.  lib.  7.  Capitul. 
cap.  248.] 

lex  Villana,  Qua  regnntur  villani, 
rustici,   manentes,  mansionari!   :   alia 
enim  est  virorum  nobilium  lex.  Consi- 
lìum  Petri  de  Fontaines,  cap.  3.  §  6  :  Si 
catel  et  ses  convenances  sont  justichables 
par  Loi  Vilaine,  et  s'il  n'est  mie  Gentix- 
homs  de  lingnage,  etc.  Et  infra  ;  Et  se  il 
est  autrui  frans  hom,  et  il   est  coukans  et 
levans  en  toa  vilenage,   kit   tìent  de  tou, 
lor  convenroit  il  ke  tu  le  menaisses  par  la 
Loi  Vilaine. 

*  Lex  Vinagii,  Praestatio  certaB  vini 
(  mensurae  prò  vineis,   ex  jure   domino 

fu  ndi  sol  venda.  Charta  ann.  1253.  tom. 
4.  Ordinat.  reg.  Frane  pag.  632  :  Quod 
si  die  illa  non  reddiderint,  proxima  die 
sequenti  et  censum  et  consueta m  vinagii 
Legem  persolvant  ;  ac  si  nec  censum  nec 
Legem  reddere  voluerint,  etc.  Vide  Vina- 
gium  2. 

*  Lex  Ultrata,  vulgo  Loi  outrée,  Ju- 
dicium,  quo  jus  seu  lex  impugnatur. 
Arest.  scacar.  Norman,  ex  Cod.  reg. 
4651  :  Puer  non  potest  petere  recordatio- 
nem  assisiss,  nisi  de  Lege  ultrata,  puta  de 
duello,  vel  stabilita,  vel  recordatione. 

Legem  Amittere     dici  tur   infamis, 


84 


LEX 


LEX 


LEX 


perjurus,  exlex  ;  quia,  inquit  Bracton. 
lib.  8.  Tr.  1.  cap.  19.  \  2.  non  est  ulterius 
dignità  lege.  Legis  beneficium  et  terrse 
amiti  ere,  in  Regiam  Majest.  lib.  1.  cap. 
14.  §  5. 

Legem  Apostatare,  Con  tra  legem 
agere,  Jegi  contraire.  Leges  Henri  ci  I. 
Regis  Angliae  cap.  12  :  Qui  legem  apos- 
ta tabit,  werse  suus  sit  reus  prima  vice  :  si 
secando  fecerit,  reddat  bis  xoeram  suam, 
qui  ter  Ito  pr&sumat,  perdat  quidquid 
habet. 

Legem  Facere,  Illud  agere  quod  lex 
postulat,  jurare  nimirum  summam  pe- 
ti tana  et  unamquamque  ejus  parte m 
esse  indebitanti,  et  alios  secum  addu- 
ce re,  qui  vere  j tiratimi  esse  sacramento 
de  credulitate  sua  suscepto  affirment. 
Gowel.  lib.  8.  Instit.  tit.  30.  §  ult, 

*  Legem  Facere.  Quod  just  uni  est  et 
secundum  legem  j  udicare.  Charta  ann. 
1012.  prò  monasl.  Fiori n.  :  Si  super  ali- 
quo  de  familia  vel  bonum  ecclesia  tenen- 
tibus  clamaverit  (advocatus)  quindedm 
diebus,  et  postea  octo  ab  abbate  justitiam 
expeclabit  ;  post  fisse  si  abbas  ei  Legem 
non  fecerit,  per  se  justitiam  accipiet.  Li- 
beri. Peron.  ann.  1207.  tom.  5.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  160.  art.  7  :  Si  aliquis 
majori  incedenti  propter  Legem  villae  fa- 
ciendam,  dedecus  fecerit,  decetn  lìbras 
dabit  communio.  Libert.  ann.  1870.  prò 
commun.  Tornac.  ibid.  pag.  375.  art.  7  : 
Les  tran  te  eswardeurs...  feront  avant 
toute  euvre  serement  solennel...  que  il  fe- 
ront la  Loy  de  la  ville  aussi  bien  au  po- 
vre  cornine  au  riche.  Hinc  Prendre  la 
Loy  de  la  ville,  Legibus  municipalibus 
se  subjicere,  ibid.  pag.  377.  art.  28. 

*  Legem  H abere,  Ex  jure  suo  ali- 
quid  agere.  Lit.  remiss.  ann.  1389.  in 
Reg.  138.  Chartoph.  reg.  eh.  98  :  Evrart 
eslant  sergent  du  guet  à  cheval  de  nuit,... 
avoit  Loy  d'aler  par  nuit  sous  ombre  de 
son  office,  etc. 

Legem  Wadiare,  Spondere  se  ad 
diem  judicialiter  assignatum  in  Curiam 
venturum,  et  legem  facturum,  apud 
Cowellum  lib.  3.  Institut.  tit.  30.  |  ul- 
timo. 

Legem  Vadiare,  Conlravadiare,  Fa- 
cere.  Legis  vadiatio,  dicitur  modus  tol- 
lendae  obligationis  :  verbi  gratia  si  quis 
super  simplici  contractu  pecunias  ab 
alio  vendicet,  potest  ille  vadiare  legem 
con  tra  eum,  id  est,  potest  spondere  se 
ad  diem  sibi  judicialiter  assignatum  in 
Curiam  venturum,  et  legem  facturum. 
Est  autem  legem  facere  in  hoc  casu, 
agere  quod  lex  postulat,  seu  juramento 
firmare  rem  petitam  esse  indebitanti,  et 
alios  adducere  qui  li  une  vere  jurasse 
sacramento  suo  asserant.  Ita  Cowellus 
lib.  3.  tit.  30.  |6.  lib.  4.  tit.  13.  §  4.  Ske- 
neus  ad  Regiam  Maj  estate  ni  lib.  3. 
cap.  1.  v.  24.  et  Rastailus  verbo  Lex. 
Leges  Henri  ci  I.  cap.  46  :  Et  si  Lex  do- 
mino vadietur,  differat  ex  ter  a  placito,, 
do  ne  e  lex  deducatur  per  burgi  legem,  nisi 
de  furio  vel  capitalibus,  etc.  Cap.  53  :  Xe- 
gem  vel  rectum  domino  suo  vadiaverit. 
Bracton.  lib.  5.  tract.  5.  cap.  13.  §  3  :  Et 
quo  casu  vadiet  Legem  quilibet  se  12. 
manu,  qua  vadiata  et  plegiis  inventis  de 
Lege  facienda,  dabitur  eis  dies  ad  Legem 
faciendam,  etc.  §  4.  Formantur  autem 
verba  legis  secundum  formam  recordi,  si- 
cut  in  omnibus  aliis  Legibus  faciendis 
observatur,  etc.  Adde  lib.  3.  tit.  2.  cap. 
37.  §4.  9.  10.  Vet.  Consuetud.  Norman - 
niae  cap.  85  :  Se  cil  qui  est  querelle,  en- 
chiet  de  la  Loy  qu'il  a  gagée,  il  doit 
amender  le  mesfait  à  celui  à  qui  il  le  fist, 
et  à  la  Court.  Vide  Bannum  rewadiare. 

Legibus  Hjereditare,  Legitimarn  et 


quae  ex  legibus  debetur,  h  aeredita  te  m 
adire,  in  vet.  No  ti  ti  a  ann,  2.  Ludov. 
Imp.  apud  Perardum  pag.  35.  Acta 
Episcoporum  Cenomanensiura  pag.  178  : 
Possessionibus  suis,  quas  dudam  aliis 
Ecclesiis  et  propinquis  minime  Iradide- 
rat,  per  strumenta  cariar um  multis  subs- 
cribenlibus  Episcopis,...  et  nobilibus  Vi- 
ris,  Legibus  contradidit  sancite  Cenoman- 
nicss  matri  Ecclesia,  etc.  Charta  Theo- 
derici  Regis,  ibid.  pag.  198  :  A  memorato 
Aghilberto  et  a  suis  ministris  sunt  Legi- 
bus evindicata. 

Legibus  Invenire,  Per  vel  secun- 
dum Leges.  Lex  Longob.  lib.  2.  tit.  55. 
|  21.  [*>  Carol.  M.  88.]  :  Cum  6.  eleclis 
aut  sibi  12.  esse  debeant,  quales  polueriat 
Legibus  invenire,  et  sicjuret,  etc.  Ita  in 
leg.  1.  Cod.  Th.  de  Religione  (16,  11.)  : 
Quae  ad  ordinar ios  cognitores,  vel  ad 
usum  publici  juris  per  ti  ne  nt,  Legibus 
oportet  audiri,  id  est,  secundum  leges. 

Legem  Alicui  J ubicare,  Secundum 
legern  scriptam  jusei  dicere,  in  Capitu- 
lar.  Caroli  Mag.  lib.  5.  cap.  14.  [**  16. 
Vide  Capitul.  Pippin.  ann.  incerti  cap. 
7.  Pertz.  pag.  31.  Adde  Leg.  Raciiis. 
cap.  6.] 

Legum  Domini,  Qui  aliis  Doctores  Le- 
gis dicuntur.  Otto  de  S.  Biasio  cap.  14  : 
Quod  a  Priacipibus  et  Legum  Dominis 
diligente)'  examinatum,  generali  omnium 
sententia  judicatur.  Vide  Doctor.  [**  Sa- 
vin.  Histor.  Jur.  Rom.  med.  temp.  tom. 
3.  cap.  21.  §64.  et  77.] 

In  Una  vel  Altera  Lege  Eruditi, 
formula  sat  frequens  in  Statutis  Re- 
gum  Angliae.  Statutum  Henrici  IV.  apud 
Westmonast.  ann.  1  :  Ac  illis,  qui  de 
Consilio  suo  existunt,  tam  spirituatibus, 
quam  temporalibus  in  una  Lege  vel  altera 
eruditis,  etc.  [**  Canonica  sciiicet  atque 
mundana.] 

T  Legis  Terminus,  Spati  um  tempo  ris 
^  lege  vel  consuetudine  constitutum. 
Charta  ann.  43.  regnante  Chunrado 
Rege  Alamandorum  atque  Provincia- 
rum  ;  ex  Chartulario  Ecci.  Apt.  fol.  25. 
v°.  :  Donat  ipsam  terram  per  talem  con- 
venie ntiam,  ut  ille  Allaldus  illam  terram 
ad  termi num  Legis,  i.  e.  per  septem  an- 
nos  bene  plantare  vitis  et  propagare,  at- 
que sedificare  studeat,  et  cum  ad  ipsum 
terminum  bene  advineata  fuerit,  praeno- 
minatus  Episcopus  (Teudrichus)  unam 
medietatem  de  ipsa  vinea  recipiat,  aliarti 
autem  medietatem  ipse  Allaldus  et  uxor 
ejus  prò  sua  ssdificatione  habeant. 

Ad  Legem  Cadere.  Charta  Aìexan- 
dri  Comitis  Cupersanensis  ann.  1102. 
apud  Ughellum  tom.  7.  pag.  864  :  In 
caplionem  vos  non  miltet,  nec  mitti  faciet, 
excepto  si  aliquis  in  capitalibus  depre~ 
hensus  fuerit,  qui  fidejusssores  idoneos 
invenire  non  possit,  aut  nisi  aliquis  ad 
Legem  ceciderit,  et  facta  lege  sit  solutus. 

Lex,  Judicium  Dei  :  purgatio  cano- 
nica vel  vulgaris,  a  Lege,  barbarica 
nempe,  inducta,  ac  per  sententiam  ju- 
dicis  indicta.  De  utraque  enim  vox  haec 
usurpatur,  quomodo  Lada  apud  Anglo- 
Saxones.  Leges  Henrici  I.  Regis  Angl. 
cap.  62  :  Ab  Adventu  Domini,  usque  ad 
octavas  Epiphanias,...  non  est  tempus  Le- 
ges faciendi,  i.  vel  jusjurandum  prò  flde- 
litate  domini,  vel  concordia,  vel  bellum, 
ferri,  vel  aquae,  vel  alias  Leges  examina- 
tionis  tractari.  Idoaeum  Legis  examen, 
cap.  87.  Adde  cap.  48.  extremo.  Landul- 
fus  de  S.  Paulo  in  Chron.  Mediolanensi 
cap.  11.  de  Petro  Igneo,  qui  judicium 
ignis  subierat,  Presbyter  Liprandus  cau- 
sam,  quam  adversus  Grosulanwn  habuit, 
pure  notificava,  ut  Apostolicus  non  Legem 
per  ipsum  Presbyterum  datam  et  sacra- 


mento et  igne  notatam  laudaviit,  sed  gra- 
tiam  et  of/lcium  presbyteratus  in  ilio  fir- 
mava. WilJ.  Thorn.  ann.  1194  :  Quod 
Abbas  de  S.  Angustino  Cant.  debet  habere, 
et  quod  antecessores  ejus  habuerunt,  li- 
ber tate-m  Legis,  sciiicet  judicii  aquee,  et 
ignis,  et  duelli,  et  quod  pertinet  ad  rega- 
lem  justitiam  in  Curia  sua  de  hominibus 
suis  de  terris  suis.  Tabular.  S.  A  man  ti  i 
Inculism.  fol.  79  :  Et  propter  calumaiam 
illam  judicio  Aimerici...  Legem  accepi' 
mus.  Cum  autem  ad  tempus  Legis  veni- 
rem,  habui  hominem  meum  paratum  ad 
Legem  perpetra ndam,  defeca  calumnia- 
tor  ille  qui  Legem  acciperel.  Q (ionia ni 
Attachiamenta  cap»  5.  §  5  :  Et  si  non 
habeat  probationem,  pars  negans  suam 
debitum  faciat  Legem  suam  ad  proximam 
Curiam  cum  se  sexto.  Adde  Regiam  Ma- 
jest. lib.  2.  cap.  12.  §  12.  [Charta  incerti 
anni  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  col.  242  :  Relatis  itaque  diclis  decre- 
veruni  judices,  ut  monachi  per  unum  sa- 
cramento firmarent  ita  esse  ut  dicebant, 
et  deinde  judicium  ferri  calidi  portar  et  ; 
quod  monachi  concedentes  plegios  in  ip- 
sam  Legem  peragendam  miserimi.] 

Legem  Facere,  Judicium  Dei  subire, 
apud  Landulfum  d3  S.  Paulo  in  Chro- 
nico  Mediolanensi  cap.  11.  Post  Legem 
de  eo  factum  ignitam,  cap.  26. 

Lex  Apparens,  Gali.  Loi  apparoissant 
vel  apparissant,  in  ve  te  ri  Consuetud. 
Norinann.  cap.  81.  nova  art.  60.  61.  62. 
ubi  opponitur  legi  simplici,  Loi  simple, 
seu  poti us  simplici  juramento,  quod 
simplicem  ladam  vocant  Leges  Henrici 
L  Regis  Angl.  Est  autem  Lex  apparens, 
quae  et  aperta,  et  paribilis,  purgatio  seu 
judicium  divi  num,  cujus  eventu  rei  con- 
tro ve  rsae  ac  dubiae  veritas  elucescit,  e  vi- 
de n  ter  apparet,  vel  aperitur,  se  découvre. 
Querela-rum  autem  alias  sunt  simplices, 
alias  apparente*.  Simplices  dicuntur  que- 
relte,  possessionales,  quando  per  simpli- 
cem Legem  processus  earum  lerminatur. 
Apparentes  autem,  quando  per  Legem 
apparentem,  vel  per  duellum,  vel  per  in' 
quisitionem  patriee,  quse  Recognitio  dici- 
tur, earum  processus  terminatur.  Verba 
sunt  Juris  Norman nici  cap.  87.  Fieri  au- 
tem vetantur  Leges  simplices  et  aperlae, 
iis  diebus  quibus  nuptiaruin  celebratio 
interdi  ci  tur,  cap.  81.  Regiam  Majesta- 
tem  lib.  4.  cap.  4.  §2.  de  eo  qui  occultat 
tliesaurum  fraudulose  :  Ob  infamia»! 
autem  illius  arimi nis  non  solet  quis  juxta 
Legem  terrse  per  Legem  apparente) n  se 
purgare,  licei  aliter  per  assisam  id  fieri 
possi t,  nisi  prius  convictus  vel  confessus 
fuerit f...  si  enim  super  hoc  convictus  fue-  ' 
rit  in  CuHa,  pr&sumptione  contra  eum 
f adente,  tenetur  se  purgare  per  Legem 
terrse  se  nihil  amplius  invenisse,  vel  ab 
alio  recepisse.  Bracton.  lib.  3-  tract.  2. 
cap.  11.  §  3  :  Non  autem  appellwn  habet 
f emina  nisi  de  morte  viri  sui  inter  bra- 
chia  sua  inter  fedi,  vel  de  corpore  suo  pro- 
prio-, per  quod  alicui  indici  debeat  Lex 
apparens.  Et  cap.  29.  %  1  :  Sciendutn  quod 
non  nisi  in  duobus  casibus  (fé  min  a  ap- 
pellum  habet)  per  quod  alicui  Lex  appa- 
rens debeat  adjudicari,  sciiicet  non  nisi 
de  injuria  et  v  io  lentia  cor  pori  suo  illata. 
Loy  aperte,  in  Cons.  Norm.  Tabul.  S. 
Joan.  Andeg.  :  Et  si  quis  dixerit  vineam 
suam  esse  sedificatam  ante  mortem  Gau- 
fridi  Comitis,  probabit  hoc  Lege  aperta. 
Charta  alia  :  Quod  in  Curia  S.  Marim 
ante  Richildim  Abbatissam  veraces  subli- 
mesgue  personae...  aperta  Lege  proban- 
dum  fore  judicaverunt.  [Vide  de  Lauriere 
in  Glossar.  Juris  Gallici  v.  Log,  et  mox 
Lex  paribilis  et  Lex  plenaria.] 

SSÉ"'  Neque  a  Lege  apparente  differì 


LEX 


LEX 


LEX 


85 


il  la  quae  Loi  outrée  dicitur  in  vet.  Con- 
suetudine Norman,  cap.  43.  quamvis 
eadem  quae  Lex  duelli  priintim  videatur, 
ut  ibidem  probat  idem  de  Lauriere  : 
quem  consufe. 

1  Lex  Campalis,  qua  duellum  in 
campo  ineundum  decernitur.  Charta 
Henrici  Leodiensis  Episcopi  ann.  1081. 
in  Appendice  ad  Histor.  Monasterii  S. 
Laurentii  Leod.  apud  Marten.  tom.  4. 
Ampliss.  Collect,  col.  1175  :  Tota  villula 
et  Lotus  Comitatus  sit  omnino  in  dis- 
trictu  Abbatis,  quicumque  allodium  ibi 
habeat,  sit  falsa  mensura  et  latro,  et  Lex 
campalist  et  s tur ma  et  burma  et  cetera 
ad  Co  mila  tura  appendentia.  Vide  Cam- 
pus 3. 

Lex  Dei  ,  quomodo  Judicium  Dei. 
Lex  Longob.  lib.  1.  Ut.  9.  §  20.  [«  Liut- 
pr.  21.  (4,  3.)]  :  Et  si  dominus  ejus  nega- 
verit,  quod  per  ipsius  consilium  factum 
non  fuisset,  puri/icet  se  ad  Legem  Dei, 
etc. 

Lex  Duelli.  Sugerius  in  Lud.  Vi. 
cap.  18  :  Rex  vero  ratione  et  Lege  duelli 
nunquam  se  pepigisse,  per  Ansellum  Da- 
piferum  suum,  ubicumque  secare  vcllent 
de  fender  e.  [Charta  ann.  1258.  apud  D. 
Brussel  de  Usu  feudorum  tom.  2.  pag. 
1019  :  Et  siaucuns  preat  Loi,  et  il  ne  puet 
assouvir  à  jor  qu*il  la  doit  fair  e,  il  paye 
vini  sols.] 

1  Lex  Ignea,  Judicium  ignis,  cum 
quis  ad  comprobandam  veritatein  per 
ardentem  rogum  transire  compelli  tur, 
in  Vita  S.  Johannis  Guai  berti  cap.  33. 
62.  63.  et  64. 

Lex  Judicialis  ,  proprie  Purgatio 
per  judicium  ferri,  in  Leg.  Henrici  I. 
Reg.  Angl.  cap.  9.  quae  nude  judicium 
dicitur  cap.  45.  49.  et  alibi.  Vide  Judi- 
cium» 

Lex  Legalis,  Purgatio  vulgaris  a  lege 
inducta.  Tabul.  Vindocin.  Thuani  Ch. 
172  :  Convenerunt  itaque  ipse  et  dominus 
Severtus  monachus  nos  ter,  et  prtedictus 
calumniator,  Dado  scilicet,apud  Castrum 
Raynaldi  ante  multos  Barones,  et  ibi 
paratus  fuit  Hilgoidus  probare  omni  Lege 
Legali,  nec  Dado  ni,  nec  alii  cuiquam  se 
dedisse,  vel  vendidisse  terram  Ulani,  nisi 
S.  Martino,  etc. 

*  Lex  Manifesta,  Eadem  quae  Appa- 
rerà vel  Aperta,  Purgatio  nempe  cano- 
nica vel  vulgaris,  in  Reg.  S.  Justi  ex 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  35.  vv col.  2. 
Vide  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag. 
v.  art.  37. 

Lex  Paribilis,  Eadem  quae  Appa- 
rens,  Cujacio  auctore,  in  Constit.  Sicul. 
lib.  2.  tit.  31.  [Johan.  Skenaeus  de  ver- 
borum  significa  Mone  pag.  97  :  Lex  appa- 
rens.».  significai  legem  latam  de  singulari 
certamine...  vocatur  etiam  Lex  parabilist 
a  parium  seu  campionum  pugna  vel  con- 
certatone.] Statuta  MSS.  Caroli  L  Reg. 
Sicil.  cap.  22  :  En  tei  maniere  le*  prou- 
ves  ordinaires  cessans  ou  fati,  et  les  ex- 
traordinaires  cest  assaveir  de  Bataille 
Paribilet  eie.  Ita  cap.  28.  Rursum  cap. 
114:  Qa  en  arier  estoit  une  loi,  laquele 
Ven  apeloit  Lois  paribile.  Cele  loi  nos  vo- 
lons  oster.  Infra  :  Par  la  Loi  devant  dite 
cuidoient  eschaper  til  qui  estoient  acusé 
d'aucun  crime.  Car  Ven  metoit  le  fer  es- 
chaufer,  et  le  faisoient  prendre  à  V acusé  : 
sfil  ardoit,  il  estoit  coupable  ;  s'il  ne  s'ar- 
doit,  il  estoit  quiles,  etc. 

*  Alias  Parilis;  sic  dieta,  ut  volunt 
interpretes  Constit.  Sicul.  quia  mani- 
feste apparebat  per  eas  leges  de  rea  tu  vel 
innocentia  alicujus  ex  opinione  vulgi. 
Charta  Bern.  abo.  ann.  1267.  in  Access, 
ad  Hist.  Cassili,  part.  1.  pag.  305.  col. 

2  :  Quia  vero  duella  et  Leges  paribiles  Beo 


sunt  odibiles,  et  sanctorum  patrum  cons- 
titutionibus  contrarias,  hac  nostra  consii- 
tutione  renovamus  et  confirmamus,  ut 
nullus  vestrum  in  curia  nostra  vel  eorum, 
qui  nostra  auctoritate  curiam  tenébunt 
in  quacumque  causa  per  pugna m  fatige- 
tur,  nec  judicelur,  set  neque  per  ferrum 
calidum,  neque  per  aquam  calidam  vel 
frigidam. 

Lex  Patria.  Regiam  Majestatem  lib. 
4.  cap.  1.  |  4  :  lnquiretur  rei  veritas,  et 
ex  verisimilibus  rerum  indiciis  et  conjec- 
luris,  nunc  prò  eo,  nunc  contra  eum  qui 
accusa  tur  f adenti  bus,  per  Legem  patriae 
puniendus  est,  aut  omnino  ab  imposito 
crimine  purgandus  est.  Ubi  Skenaeus,  ex 
§  12.  seq.  per  legem  patriae ,  duellum 
interpreta  tur,  vel  per  assisam  Parium, 
quae  lex  propterea  vocatur  Lex  Paribilis. 
Pares  vero  conoassallos  ejusdem  domini 
qui  de  eodem  domino  fenda  sua  tenent. 
Loi  de  bataille,  in  Consuetud.  Norman. 
cap.  117.  120.  etc.  Idem  Bracton.  d.  lib. 

Lex  Plana.  Conciliuin  IsJebonense 
ann.  1080.  cap.  41  :  Si  plana  Lex  erit  fa- 
ci e  fida,  ibi  fiat  ubi  placitum  prius  fuit. 
Vide  Lada. 

Lex  Plenaria,  Idem  quod  Lex  appa- 
rerà. Leges  vernaculae  Willelmi  Notili 
cap.  48  :  E  hi  larun  eneo  atre,  e  sans  qui 
a  anele nt  li  leit  aler,  si  l'amend  àia  vai- 
lance  de  larun,  ù  se  pur  gè  per  plener  Lei, 
qui  il  laron  nel  sout,  e  hi  le  cri  orai,  et 
sur  sera,  la  sursise  li  Rei  amend,  ù  sfen 
espurget.  Quorum  verborum  notionem 
poterat  expiscari  eruditus  Seldenus  ex 
Legibus  Henrici  I.  cap.  65.  ubi  totidem 
Latine  habentur:  Si  quis  furem  gratis 
dimiltat,  emendet  secundum  weram  ip- 
sius furis,  aut  piena  Lada  perneget,  qvod 
cum  eo  falsutn  nescivit:  si  quis  audito 
clamore  non  exierit,  reddat  werseunesse 
Regis,  aut  piane  se  ladiet.  Ubi  Lada, 
idem  valet  quod  Lex.  Adde  cap.  12.  Lex 
S aerarne ntalis,  piena,  in  iisdem  Legibus 
Henrici  I.  cap.  9. 

Lex  Probabilis,  Qua  aliquid  proba- 
tur  per  Sacramentales.  Gali.  :  Log  pro- 
bable  et  monstrable.  Jura  et  Consuetudi- 
nes  Norman niae  cap.  25  :  Est  quaedarn 
lex,  quae  probabilis  sive  tnonstralis  in  lai- 
cali curia  nuncupatur,  per  quam  quis 
probare  in  curia  nititur,  quod  intendit... 
Sciendum  ergo  est,  quod  fiat  Lex  pi*oba- 
bilis  quandoque  per  sacramentum  prò- 
bantis,  quandoque  per  sacramentum  duo- 
rum,  quandoque  tnùm,  quandoque  quin- 
que,  quandoque  septem  recipitur  in  curia 
laicali. 

Lex  Sacramentalis,  Purgatio  per 
sacramentum.  Leges  Henrici  I.  Reg. 
Angl.  cap.  9  :  Differt  etiam  an  aliquis 
cum  suo,  vel  alterius  homine,  causam 
sua n\  agat,  et  si  quid  in  actu,  vel  in  sola 
til  ha  consistat,  et  si  quid  bello,  vel  Lege 
Sacramentali,  piena  vel  frangenti,  vel 
etiam  judiciali  repelatur.  Adde  cap.  45. 
49.  Passer  par  la  Loi,  venir  à  la  Loi,  in 
Consuetud.  Pontivensi  art.  86.  Vide  Ju- 
ra mentum. 

Lex  Terree,  Lex  et  Consuetudo  Re- 
gni, a  Lege  Csesarea.  civili  vulgo  dieta, 
distincta,  inquit  Seidenus  in  Dissertat. 
ad  Fletam  cap.  9.  §  3.  Charta  Liberta- 
tum  Angliae  :  Nec  eum  in  carcere  mitte- 
mus,  nisi  per  legale  judicium  Parium 
suorum,  vel  per  Legem  terrse.  Juxta  Le- 
gem ter r se,  per  legem  apparentem  se  pur- 
gare, in  Regiam  Majestatem  lib.  4.  §  2. 
Purgare  se  per  Legem  terrse,  §  5.  [**  Vide 
•supra  Lex  Patriee.\ 

*Lex  Vera,  Judicium  quo  lis  termi- 
natur.  Charta  ann.  1185.  apud  Lam.  in 
Delie,  erudit.  inter  not.  ad  Hist.  Si- 
cul.   Bonincont.  part.  2.  pag.  337:  Et  si 


opportunum  fuerit  licentiam  habeatis 
una  cum  car  tuia  ista  finem  ponendum, 
responaum  reddendumt  ei  usque  ad  veram 
Legem  perducendum. 

Lex,  Muleta,  emenda  a  lege  definita, 
statuta.  Lex  Salica  Ut.  42.  §  13:  Quod  si 
adhuc  major  culpa  fuerit  quae  servo  re- 
quiritur,   dominus   servi  non  ut  servus, 
sed  ut   ingenuus    totani  Legem   super  se 
solviturus  accipiat.  Charta  Caroli  Magni 
prò  Monasterio    Sandionysiano ,    apud 
Doublet  uni  :  Quod  si  homines  UH  exjudi- 
ciaria   causa  aliquid  persolverint,   quod 
nos  Leges  vocamus,  in  tres^  partes  divide- 
tur,  quarum  duas  Prsepositus,  et  tertiam 
Advocatus  habebit.  [Diploma  Caroli  Sim- 
plicis  ann.  917.  apud   Mabill.   Dipiom. 
pag.  563  :  Quod  si  quis  hanc  auctorllatem 
nostram  adversari,  et  nostrse  uxoris  Fri- 
derunse  contradictionem  refragari  cona- 
tus  fuerit,  Legem  quam  statuit  Pipinus 
Rex...  coactus    exsolvat.]   Baidricus    in 
Chron.   Camerac.    lib.  3.  cap.  44:  Hssc 
omnia  ei  dimisi,  et  de  his  quse  emenda- 
va, omnes  Leges  perdonavi.  Adde  cap.  45. 
Ch roni con  Besuense  :  Monachi  vero  quo- 
quo  modo  aut  ipsi  aut  sui  famuli,  scienter 
vel  nescienter  damnum  fecennt,  damnum 
sine  Lege  prorsus  restituant.  No  ti  Ma  de 
Rogero  Episcopo  Belvacensi,  apud  Loi- 
sellum  :    Commisit    supra     memoratum 
alodum  p  ree  fato    Othoni...  dans  ei  medie- 
tatem   Vicecomitatus,  et    dimidi as   Leges 
de  forensibus  hominibus,  ita  ut  minister 
Episcopi  et   minister  Comitis  justi /ice  nt 
reos,  et  Leges  aequaliter  dividant.  Tabu- 
larium  Vindocinense   fol.  48:   Libar  ab 
omni  reddilione,  vel  vicarietatis,  vel  alte- 
rius  Legis,   excepla   decima.  Alia  Petri 
Abbatis  S.   Luciani  Bellovac  :   Quod   si 
Ecclesia  S.  Luciani  summam  prsedictam 
statuto  tempore  et  termino  non  per  sol  ve- 
rit, persolvet  Legem   10.   solido  rum.  Alia 
ex  Tabulano  Màjoris  Monasterii  Ch.  14  : 
Mihi  vero   foris facto  emendato  Legem  et 
districtum  persolvat.  Tabularium  Carno- 
tensis  Ecclesiae  ann.  1179.  h.  101:  Pote- 
rit  ab  hominibus  nostris  censum  exigere, 
et  annonse  conductum,  et  prò  transgres- 
sione  termini  Legem  quae  vulgo  appella- 
tur  secundum  quod  umeuique  convenerit, 
a  singulis    transgressoribus  poterli  exi- 
gere. Huc  etiam  spectant  ista  ex  Visione 
Wettini  Monachi  Augiensis  n.  9.  de  Co- 
miti  bus  :    Munerum  pr&ventione  csecati 
prò  mercede  fulurorum  nihil  agunt  :   sed 
cum  mundanas  Leges  prò  coercenda  mali 
audacia    administrant ,    damna   leg  alia 
quae  debito ribus  infligunt,  absque  miseri- 
cordia, et  quasi  sibi  ex  jure  debita  stise 
avaritiae   reponunt.   Vide  Foros   Morla- 
nenses  art.  32.  Perardum  in  Burgund. 
pag.  428.    Probat.  Hist.  Monrnorenciac. 
pag.  48.  Probat.  Hist.  Sabaud.  pag.  26. 
[Acherium  tom.  2.  Spicil.  pag.   593.  D. 
Brussel  toni.  2.  de  Usu  feudorum  pag. 
789.]  etc.   Ita  vocem   Log  hac  notione 
usurpant  passim  Consuetudinea  nostrae 
municipales,  ubi   et   interdi] m  emende 
de  loi,  loi  et  emende,  et   emende  en  loi 
scribitur.    Locos     collegit     Raguellus. 
[*  Libert.  villae   de    Tannay   ann.  1352. 
tom.  6»  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  60.  art. 
6  :  Toutes   amendes,  qui   selon  droit  ou 
coustume  sont  appellées  Loy,  etc] 

Lex  Major,  Major  muleta,  quae  ob 
majora  cri  min  a  et  delieta  irrogari  so- 
let  :  Grande  amende,  Leu  major,  in  Con- 
suetud. Solensi  tit.  8.  art.  3.  et  in  Foris 
Beneharn.  tit.  de  Jugiament,  art.  3.  4. 
5.  Chronicon  Besuense  :  Ita  tamen  ut  si 
aliquod  8 cela s  a  suis  vel  db  aliis  homini- 
bus illic  comitteretur,  isdem  ad  Abbai em 
Besuensem  clamationem  faceret,  et  prò 
ulto  patrato  scelere,  si  etiam  homicidinrn 


86 


LEX 


LEZ 


LHI 


aut  adulterium  esset,  quorum  Lex  major 
esse  dignoscitur  aliis  sceleribus,  ultra  qui- 
nos  solici os  lege  rectiludinis  inde  quippiam 
haberet.  Charta  Hlotarii  et  Ludovici 
Regum  Francia^  in  9.  Regesto  Philipp! 
Pulcri  Reg.  in  Tabulano  Regio  Ch.  7: 
Et  si  forte  calliditale  judicis,  aut  altcujus 
persona  ipsse  emunitates  alienai  irruptse 
fuerint,  pr incorimi  Lege,  id  est,  solid.  DC. 
multetur.  Ubi  priscorum  Lege  Salica  in- 
teri gitur,  in  qua  major  muleta  est  600. 
solid. 

Lex  Alta  et  Infima,  nostris  Grande 
et  petite  amende.  Charta  Caroli  Comitis 
Flandrise  ann.  1125.  in  Tabul.  Monaste- 
ri S.  Ber  tini  :  Concert  e  ns  ut  propri  os  Sca- 
binos  Abbas  ibidem  habeat,  per  quos  tam 
de  alta  quam  infima  Lege  libere  et  sine 
contradictione  placitaret.  Lex  duplex, 
muleta  duplex.  Libertates  urbis  Seysel- 
lensis  ann.  1285  :  Qui  insultai  aliquem 
in  domo  sua,  duplicem  Legem  debet.  Lex 
triplex,  muleta  triplex.  Synodus  Ponti- 
gonensis  ann.  876.  cap.  6.  et  10  :  Trans- 
gressoribus  aulem  indicÀmus  injuste  prse- 
sumpta  reslituere,  et  si  cut  prxfixum  est, 
triplicem  Legem,  et  triplex  bannum  nos- 
trum per  solver  e.  Vide  Bannum  1.  et  Lada 
2.  Compositio. 

9  Lex  PICENA,  Eadem  quae  Vulgalis. 
Libert.  loci  de  Allodiis  ann.  1174.  tona. 
7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  276  :  Ab  aliis 
omnibus  consuetudinibus  et  exactionibus 
liberi  et  immunes  imperpetuum  erunt  per 
totam  terram  nostram  f  excepia  piena 
Lege,  quas  duodecim  tantum  denariis 
emendabitur. 

*  Lex  Vulgalis,  Muleta  consueta. 
Charta  Sugerii  abb.  ann.  1145.  ex  Char- 
tul.  S.  Dion.  fol.  476  :  Leges  autem  Vul- 
gales,  quas  plenas  dicunt  in  ter  se,  decetn 
nummorum  constituimus.  Vide  supra  Lex 
piena. 

]  1.  LEXA,  Luxuriosa,  quasi  laxa,  id 
est,  inutilis,  apud  Papiam. 

2.  LEXA,  Funiculus,  Gali.  Lesse,  vox 
ut  videtur  ex  licia,  orum,  formata,  sta- 
mina, vel  fila  qui  bus  in  telis  textrices 
implicant  stamina.  Gaufridus  Mala- 
terra  li b.  3.  cap.  28:  Venetianus  autem 
in  adjutorium  Ducis  (ex  funibus  per) 
Lexas  advenientibus  hostibus  de  muro  de- 
pende ntes  porrigit.  Ubi  unco  inclusa  de- 
lenda  existimaverim.  Aera,  eadem  no- 
tione  habet  Constantinus  Porph.  de  Ad- 
ministr.  Imp.  cap.  51.  pag.  196.  ubi  hàóxy) 
et  tcXqxoi;  exponitur.  Vide  infra  Licise. 

|  LEXALIS,  prò  Localis,  Locus  ubi  do- 
mus  potest  sedificari.  [*>  Locus  vacuus, 
a  verbo  fortassis  £aawe,Dimittere.Vide 
in  hac  voce.)  Donatio  ann.  1062.  Monas- 
teri S.  Victoris  Massil.  apud  Marten. 
tona.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  459:  Et  de- 
cimam  suae  praebosdiae  (in  MS.  S.  Victo- 
ris'Massi].:  presbodise)  concedU  et  carne- 
ram  adhserentem  Ecclesise,et  unum  Lexa- 
lem  qui  ei  adhseret,  in  quo  magna  domus 
construatur,  et  in  paxeria  supradicti  mo- 
lini  (MS.  moìendini)  unam  piscatoriam. 
Vide  Locale. 

1  LEXENA,  Su  buia,  Ital.  Lesina,  Plisp. 
Lesna,  Gali.  Alène.  Lexena  ad  suendum 
sotulares,  in  Miraculis  B.  Simonis  Ere- 
mita© Augustin,  tom.  2.  SS.  Aprilis  pag. 
825. 

LEXIA,  [Donatio,  legatum.]  Vide  La- 
xare  2. 

*  LEXIO,  prò  Laesio,  offensa,  noxa, 
Ital.  Lesione.  Tract.  MS.  de  Re  milit. 
et  mach,  bellic.  cap.  3:  Ipsi  hostes  non 
curaverint  amplius  de  insultu  et  aggres- 
siva, viso  quod  eis  Lexionem  non  reci- 
piunt. 

LEXIVA,  prò  Lixivia,  vel  Lixivium, 
quomodo   Lexive    dicimus  ,  apud    Ed- 


dium  Stephanum  in  Vita  S.  Wilfridi 
cap.  62. 

*  1.  LEXIVIA,  Lintea,  quae  lixiviopur- 
gantur.  Tabul.  Fossat.  fol.  5  :  Jtem  ause- 
dam  mulier  furata  fuit  quamdam  Lexi- 
viam  sive  buée,  et  e. 

%  2.  LEXIVIA.  [Lesive  :  «  Post  exitum 
balnei  debet  mulier  capillos  suos  or- 
nare. In  primis  abluat  eos  cura  tali 
Lexivia.  (B.  N.  Ms.  Lat.  16089.  f,  1149.)  »] 

1  LEXUIUM.  Elogium  Petri  Fortii  Ana- 
choritse  x.  circi  ter  saeculo  exaratum, 
apud  Stephanotium  tom.  1.  Antiq.  Occi- 
tan.  MSS.  pag.  482:  De  pilis  camelorum 
induebatur  et  tunica,  utebatur  pane  duro 
Lexuio  composito.  An  panis  quasi  Lixivio 
subactus,  ut  nullus  in  eo  superesset 
g  rat  us  sa  por? 

*  LEXUS,  Elixus,  aqua  coctus,  Ital. 
Lesso.  Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach, 
bellic.  cap.  9:  Fingat  (dux)  aliquem  ca- 
sum  habere,  propter  quem  est  sibi  necesse 
accipere  fugam,  et  dimittat  in  dicto  loco 
caldarias  et  ollas  cum  brodo  et  carnibus 
coctÌ$f  Lexis  et  axis. 

T  LEYDA,  Leydator,  e  te.  Vide  in  Leu- 
dis. 

*  LEYDARIUS,  Leyderius,  Vectigalis, 
Leyda  nuQCupati,collector.  Libert.  Lau- 
dosi  anu.  1392.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  200  :  Et  quot  Leydarius,  qui 
leydam  in  dicto  loco  percipit  diebus  fori 
et  nundinarum,  se  exponere  debebat  et 
exhibere  ad  levandum  leydam  suam,  e  te. 
Stat.  Perus.  pag,  56  :  Statutum  est  quod 
nulla  persona  audeat  mensurare  aliquid 
prò  quo  debeatuv  leyda,  pr&terquam  ad 
sextarium  vel  eminam,  aut  alias  mensu- 
ras  Leyderii,  nisi  fuerit  de  voluntate  ip- 
sius  Leyderii.  Charta  Ludov.  Clarim. 
ann.  13Ì5.  prò  S.  Capell.  Borbonii  Ar- 
che mb.  :  Ils  aurant  et  recevront  sur  la 
Layde  et  sur  le  four  de  la  ville  franche 
de  Bourbon  dome  livres,  sur  les  halles  de 
Bourbon  huit  livres,  et  sur  la  Layde  de  la 
boucherie  de  Limoire  cent  sols.  Pluries 
ibi.  Vide  in  Leudis. 

*  LEYHA,  a  Gali.  Layette,  Arcui  a,  cap- 
sula. Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul. 
FI  a  mar.  :  Item  plus  unum  dressaderium 
coralli  cum  duobus  armariis  et  duobus 
tir eli s  sive  Leyhas  fusti,  munii um  de  suis 
sarralhiis  et  clavibus.  Vide  Layeta. 

*  LEYN,  Feudi  species.  Gloss.  Csesar. 
Heisterbac.  in  Reg.  Prum.  tom.  1.  Hist. 
Trevir.  Jean.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  671. 
col.  1  :  5 uni  autem  ibi  pictiren  58.  qui 
mansi  appellantur  ibidem,  sed  non  sunt 
veraciter  mansi  ;  feoda  enim  sunt,  quse 
aliis  in  locis  appellantur  vulgo  Leyn  : 
quse  videlicet  Leyn  hobent  singulas  areas. 

LEYRWIT,  Tributi  species  apud  An- 
glos,  occurrit  in  Monastico  tom.  2.  pag. 
827.  Vide  Lainvita. 

LEYSON.  Hermann  us  de  Lerbecke,  in 
Chron.  Comitum  Schawenburg.  pag.  35: 
Eodem  tempore  Benedictus  XI.  Papa,  Or- 
dini* Prsedicatorum,  ennsecratur,  et  secta 
quaedaìn  fatuorum,  dirti  Fratres  Leyson 
fuerunt.  Unde  versus  : 

Anno  millcno  trecenteno  quoque  deno 
Secta  fuit  iicta  Leyson  fratrum  maledicta. 

Sic  dicti  ii  forte,  quod  crebri  us  Kyrie 
eleison  inclamarent. 

T  LEYTERIA ,  Lectica  ,  Gali.  Litiere. 
Computus  ann.  1335.  tom.  2.  Hist.  Da!- 
phin.  pag.  297:  ltem  prò  Leyteria  Dom. 
portanda  apud  Balmam,  lxi.  solid.  vili. 
den. 

1.  LEZA.  Charta  ann.  1256.  in  Metro- 
poli Salisburgensi  tom.  2.  pag.  581  :  Cum 
navis  Ecclesia^  ad  Austriam  deducitur, 
procurator  ipsius  dabit  Mutario  (Telona- 
rio)  nostro  prò  Leza  12.  denarios,  et  servis 


suis  duos  denarios  :  et  si  in  ea  fuerit  ali- 
quid  quod  ad  Ecclesiam  non  pertinerett 
unde  muta  (telonium)  dari  debet,  de  hoc 
solvetur  muta.  Cum  vero  reducitur  navis 
de  Austria ,  iterum  dabuntur  Mutario 
nostro  prò  Leza  12.  den.  Ubi  Leza,  forte 
idem  est  quod  Lesda,  vel  Leuda,  tribu- 
tum.  Vide  in  Leudis. 

1  2.  LEZA,  Lemovicibus,  Agellus  strie- 
tior,  qualis  est  areola,  pulvinus.  Obitua- 
ri um  S.  Geraldi  Lemovic.  f.  18:  Anno 
Domini  1502.  et  die  14.  Aprilis  Yvers  le- 
gavit  unum  sextarium  frumenti  anno 
quolibet  levandi  et  percipiendi  supra  17. 
Lezas  ei pertinentes.  Iterum  occurrit  fol. 
33.  et  41. 

*  Idem  quod  supra  Lesa,  vulgo  Leze. 
Charta  ann.  1401  :  Dictus  domicellus... 
assensavit  perpetuo...  dicto  Johanni...duaà 
Lezas  or t orum,  scitas  apud  Brinhacum. 
Vide  Vismeria. 

*  LEZ  ARE,  Lezatam  compi  ngere  ;  est 
autem  Lezata,  ut  videtur,  carri  species. 
Stat.  Montis-reg.  pag.  204:  Item  statu- 
tum est  quod  aliqua  persona  non  audeat 
vel  preesumat  capere  aliquod  alienum 
banchum  causa  Lezandi,  vel  faciendi  bi- 
cocjiam,  vel  aliud  simile  ;  et  qui  se  Leza- 
verxt  super  alieno  bancho,  vel  bichocham, 
seu  aliud  simile  de  alieno  bancho  fecerit, 
solvat  bannum  incontinenti  solidorum 
decem,  et  emendet  banchum  in  duplam, 
si  banchum  deteriorar  et  ur.  Ibid.  pag. 
308  :  ltem  statutum  est  quod  qtiilibet  qui 
contrafecerit  in  prasdictis  vel  aliquo  pree- 
dictorum,  incurrat  posnam  prò  qualibet 
somala  solidorum  viginti,  prò  qualibet 
carrata  seu  Lezata  solidorum  centum. 
Vide  mox  Lezia. 

-  LEZCA,  Praestatio,  tributum.  Ordi- 
nat. prò  reformat,  regni  Navar.  ann. 
1322.  ex  Cod.  reg.  8406.  fol;  303.  v°  :  Item 
est  ordinai  um,  ne  fiat  camiceria,  ubi  sunt 
stalla  ad  vendendum  carnes  et  pisces  ;. .. 
de  quibus  rex  habeat  tributum  suum  et 
Lezcam.  Vide  Lesda  in  Leudis. 

T  LEZDA,  Lezna,  Lezta.  Vide  in  Leu- 
dis. 

*  LEZIA,  Carri  species.  Stat.  Perus. 
pag.  54:  Si  quis  furatus  fuerit  fo&num  in 
fosnerio  seu  motta  de  die,  solvat  prò  banno 
solidos  quinque  ;  et  si  cum  curru  vel  Le- 
zia cceperit  de  die,  solvat  prò  banno  soli' 
dos  decem.  Occurrit  rursum  infra.  Vide 
supra  Lezare. 

3Jc  LEZIO.  [Laesio  :  «  Et  renunciavit 
idem  nobilis  Gaufridus  super  premissis 
expresse  omni  exceptioni  doli  mali,  fori 
loci,  fraudis,  Lezio nis,  vis,  metus,  omni 
decepcioni.  »  (Arch.  hosp.  Lemovic.  ser. 
B.  an.  1428.)] 

*  LEZNA,  Eadem  notione,  qua  supra 
Lezca.  Sent.  Navar.  episc.  Conseran. 
ann.  1208.  apud  Marten.  tom.  7.  Ampi. 
Collect.  col.  93:  Jus  quoddam,  quod 
vulgo  dicitur  Lezna,  de  quibusdam,  quse 
extra  villam  in  foro  pacis  tempore  vende- 
bantur,  et  pedagium  salis,  eie, 

3|c  LEZUS.   [Laesus  :   «  Renunciavit... 

juri  per  quod  deceptis  seu  Lezis  ultra 

medietatem  vel  alias  quomodolibet  sub- 

venitur.  »  (Arch.  hosp.  Lemovic.  ser.  B. 

t  an.  1428.)] 

*  LHIEVRARE ,  Lhivrare,  Praebere , 
tradere,  dare.  Gali.  Livrer  ;  unde  Lhie- 
vratio ,  tradì  tio  ,  nostris  Délivrance. 
Charta  ann.  1324.  in  Reg.  71.  Chartoph. 
reg.  ch.  109:  Dixit  Lhievrationem  eidem 
factam  non-  valere  de  jure,...  pr&dicta 
bona  omnia  et  singula...  tanquam  plus 
offerenti  Lhievravit  seu  Lhievrari  fecit. 
Alia  ann.  1407.  ex  Tabul.  Flamar.  :  Et 
regestra  ejusdem  hospitii...  eidem  Ayme- 
rico  tradere  et  Lhivrare  debet.  Vide  Li- 
berare 2. 


LIA 


Ufi 


LIB 


87 


1.  LIA,  Amurca,  Papiae  :  Gallis  Lie. 
Joannes  de  Garlandia  in  Hortulano  cap. 
21  :  A  Hi  Liam,  id  est,  fseces  vini  calcinati. 

2.  LIA,  Alia-notione.  Vide  in  Leda  3. 

*  3.  LIA,  Jus  in  vina  minuta  tira  ven- 
dita, a  Lia,  seu  amurca  9ic  dictum. 
Charta  Mathild.  comit.  Nivern.  ann. 
1226.  inter  Probat.  Hist.  Autiss.  pag.  48. 
col.  1:  Concessimus  centum  solidos  red- 
ditus  cursualis  monetse  in  cryeria  et  Lya 
Autissiodorensi  annuatim  iti  perpetuimi 
percipiendos.  Vide  mox  Liagium. 

1  LIACULUM,  AiocvttÌp,  Vitiligo,  in  Sup- 
plemento Antiquari!.  Aliter  mox  in 
Liare. 

*  LIAGIUM,  Ejusdem  originis  et  no- 
ti onis,  cujus  Lia  3.  vulgo  Liage,  recen- 
setur  inter  jura  dignitati  majòris  Fran- 
ciae  buticularii  annexa  ;  quod  non  ex 
vinis  tantum,  quae  minutatim  divende- 
bantur,  séd  ex  iis  etiam,  quae  ad  usum 
quorumdam  monasteriorum  erant,  per- 
cipiebatur.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1311. 
in  Glossar.  Jur.  Gali,  ad  hanc  vocem  : 
Mandam.ua  Ubi  quatenus...  Guidonem  co- 
mitem  S.  Patiti  et  buticularium  Francise, 
ac  gentes  suas  prò  Liagio,  ac  aliis  j uri- 
bus,  franchisiis  et  libertatibus,  justitia  et 
cognitione  ad  officium  prxdictse  buticula- 
rise  spectantibuSy  gaudere  libere  et  uli  pa- 
ci fice  in  villa  Par.  et  alibi  permitlas, 
prout  ipsum  et  prssdecessores  suos  buticu- 
larios  quondam  Francia^  antiquitus  et 
hactenus  legitime  gavisos  et  usos  noveris 
extìtisse.  Et  in  Lit.  prsepos.  Paris,  ann. 
13*21.  ibid.:  Avoii  droit  pour  cause  de  la- 
ditte  bouteillerie  de  avoir  la  moitié  des 
lies  de  tous  les  vins  cjue  Ven  vendoit  à 
b roche  en  plusieurs  celliers  en  la  ville  de 
Paris.  Jura  buticul.  ex  Reg.  sign.  Pater 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  155.  v°.  col.  2  : 
Item  le  jour  de  sainte  Genevieve  celui  qui 
tient  ledit  Liage,  il  convieni  qufil  soit  en 
Vabbaye  de  S.  Genevieve  ou  nom  dudit 
bouleiìlier  et  qu'il  preigne  et  recoive  un 
muy  de  vin  de  la  tonne  ou  du  tonniau  de 
quoy  le  convent  boit,  et  des  deux  autres 
pieces  emprès  prent  ledit  muy  de  vin  du- 
quel  qu'il  veult...  Item  le  jour  de  la  S. 
Vincent  à  S.  Germain  des  prez  en  Vab- 
baye,  celui  qui  tient  ledit  Liagef  prent  un 
muy  de  vin,  etc.  Charta  ann.  1368.  in 
Reg.  99.  Chartoph.  reg.  eh.  369  :  Lesquelx 
habitans  sur  la  riviere  de  Marne  ne  so- 
loient  paier  ò  Paris  pour  queue  de  vin.,.. 
que  Ven  dxst  Liage  à  Paris.  Quae  praesta- 
tio  alia  est  ab  ea,  quae  buticulario  debe- 
batur,  ut  et  in  Lib.  pedag.  Paris,  ex 
ead.  Cam.  Comput.  fol.  10.  v°.  :  La  nef 
qui  va  à  Compiengne  et  maine  viri,.... 
chascune  navée  doit  iiij.  liv.  et  vj.  s.  vj. 
den.  au  roij  :  laquelle  coustume  Ven  ap- 
pelle  le  Liage.  Vide  Chopin.  in  Consuet. 
Andegav.  lib.  1.  cap.  8.  pag.  178. 

«  LIAGULA,  Ligula,  Gali.  Cartiere. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Liacamba,  Prov.  Liagula,  subliguor.  Ibi- 
dem :  Liam,  Prov.  Ugnatura,  ligula,  cor- 
rigia. 

*  LIALIS,  Idem  quod  Ligius.  Vide  su- 
pra  Feudurn  Lidie. 

1  LIAIRUS ,  ut  mox  Liardus.  Mula 
Liaira,  in  Notitia  Ecclesiae  de  Vancio, 
tom.  6.  Misceli.  Baluzii  pag.  434. 

1.  LIARDUS,  Color  equi,  Chris  pommelé, 
nostri?:  Leardo  Italis,  apud  Claudium 
Corte  Italum  lib.  1.  Del  Cavalerizzo  cap. 
13.  ubi  eumdem  colorem  in  sex  alios 
dividi  t,  scil.  Leardo  rotato,  o  pomelato, 
Varmelino  o  candido,  il  moscaio  nero  e 
rosso,  l'argentino,  il  mellatto,  et  il  stor- 
nello. Jul.  Scaliger  exercit.  325.  in  Car- 
danum  num.  15.  ubi  de  colore  cinericio  : 
Grisuìn  vulgus  vocat,  Itali  Bretinum  voce 
Gothica,  nòstri   Germani   Ghrau,    Colu- 


mella  in  asino  Murinum,  in  equis  Gian- 
cum  Virgilius,  Leardum  vulgus  It alias. 
Versus  de  Ricardo  I.  Rege  Angl.  apud 
Nicol.  Uptonumde  Militari  Offìc.  lib.  5. 
pag.  131  : 

En  Safladinus  vidit  quando  Saìadinus 
Ictu  Ricardi  petiit  postrema  Liardi. 

Id  est,  equi  liardi.  Le  Roman  dfAubry 

MS.  : 

Richard  siet  sor  un  destrier  Liarl. 

[Le  Roman  de  Blanchandin  MS.  : 
Lors  brosche  le  destrier  Liart. 

Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Athis  y  vini  sur  un  Liart, 
Et  Prophilias  d'autre  part."| 

12.  LIARDUS,  Moneta  mìnutior,  ter- 
uncius,  Gali.  Liard.  Vide  Monet a  regia 
argentea. 

*  Stat.  Avenion.  lib.  4.  pag.  370  :  Pro 
custodia  carcerati  exigere  possit  sinyulo 
die  unum  Liardum  seu  sex  denarios  par- 
vos.  Charta  ann.  1523.  in  Reg.  3.  Armor. 

gener.  part.  2.  pag.  xlix  :  Accensavit 

quandam  platheam  ad  construendum  do- 
mum,  sitarti  in  loco  Ancona^,...  sub  censu 
annuo  seu  canone  perpetuo  duorum  Lyar- 
dorum, 

LIARE;  Polire,  Graecis,  Acoctvetv.  Glos- 
sai :  Atov  rata),  Polio,  Tectorio  polire. 
Liare  cisternam  ,  apud  Tertullianum. 
Hinc  Liacidum  exponitur  in  Gloss.  Lat. 
Graec.  Xtavx7Jp,  instrumentum  quo  subi- 
gebant  ac  fricabant  tectorium  opus  in- 
ductum  calci  et  arena,  quibus  parietes 
linebant.  Utitur  Vitruviuslib.  2.  cap.  4. 
et  lib.  7.  Vetus  Inscriptio  :  Calce  hare- 
nata  lito  politoque. 

*  LIASONUS,  Lignum  quoddam,  ut  vi- 
detur,  ad  usum  molendini.  Pedag.  castri 
de  Les  ann.  1263.  ex  Cod.  reg.  4659  :  In 
xlij.  peciis  Liasoni  cujuslibet  molendini 
percipiuntur  quinqtie  solidi  Melgorienses. 

1  LIATOR,  in.  veteri  Catalogo  Sodalium 
Con  fraternità  tis  S.  Mari  se  Deauratae,  vel 
Qui  pò  lit,  vel  poti  us  Qui  in  fasciculum 
colligat ,  aut  Qui  facit  capsas  ,  Gali. 
Layettes ,  Hispanis  Liar,  ut  et  Italis 
Liare,  Ligareest,  Gallis  Lier  ;  unde  Lia- 
tor  deducere  malim,  quam  a  Liare,  Po- 
lire. Sed  hsec  merae  conjecturae. 

1  LIAVES,  Ruina,  apud  Papiam. 

«  LIAURECH,  Picardis,  Aquosus.  Charta 
ann.  1331.  ex  Chartul.  23.  Corb.  :  A  loco 
qui  dicitur  le  vier  du  cherisier  usque  ad 
calceiam  de  Sailliaco  aquoso.  Quae  in 
ead.  Ch.  vernacule  scripta  sic  reddun- 
tur.  ibid.  :  Depuis  le  vier  du  cherisier 
j  usque  à  le  cauchiè  de  Sailly  Liaurech. 

LIBA,  prò  Libamen  vel  Libamentum  : 
ex  Graec.  XoiSVi.  Joannes  Scotus  in  Areo- 
pagiticis  : 

Hanc  Libaro  sacro  Graecorum  nectare  factam, 
Advena  Johannes  spendo  meo  Carolo. 

1  LIBACUNCULUS ,  Parvum  libum. 
Ter  tu  11.  de  Spectac.  cap.  27  :  Stillicidium 
mellis  de  Libacunculo  venenato. 

LIBANINUM,  Henricus  de  Knyghton 
ann.  1270  :  Pr&conizatum  est  voce  pu- 
blica,  quod  Edwardus  cum  peregrinis  suis 
partem  tomiamenti  tener ent  contra  om- 
nes  advenire  voleri tes.  Concurrerunt  ita- 
que  multi  ex  omni  parte  regionis  illius, 
inter  quos  pedestres  multi,  et  etiam  eques- 
tres  con  jur  alt  sunt  ad  invicem  in  spolia- 
tionem  Anglorum,  pree  manibus  venden- 
tes  et  equos  et  arma,  et  bibentes  unum 
Libaninum  in  spoliationem  captivando- 
rum.  Forte  Libamen. 

*  LIBANRE.  Libert.  Vernol.  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  640.  art.  27  : 


Faciat  in  sua  platea,  si  Libanverit,  plures 
domos,  forte  prò  Libanvere. 

*  LIBANUM  ,  Massiliensibus  Liban, 
Restis  crassior.  Inventar,  ann.  1363.  ex 
Tabul.  Massil.  :  Item  unum  Libanum  de 
offa  trium  cannarum  vel  circa. 

1  LIBASSIUS,  Liber,  apud  Papiam. 

ì  LIBATIO.  Diploma  ann.  1345.  apud 
Ludewig.  tom.  5.  pag.  535  :  Quam  qui- 
dem  pecunia  summam...  absque  Liba- 
tione  quacunque  reddere  et  solvere  totali- 
ter  promittimus.  Vereor  ne  legendum  sit 
dilatione.  Si  retinenda  vox  Libatio  intel- 
ligi  pò  test  Detractio,  diminutio,  a  Libare, 
Excerpere. 

1  LIBATORIUM  ,  Coxale,  Gloss.  Isid. 
Sed  Ine  resti  Luendum  puto  Lumbatorium, 
ut  jam  in  Coxale  dictum.  Alibi  Libato- 
rium  est  Crater  ad  effundendum  libamen 
in  sacris,  qua  notione  sumitur  lib.  3. 
Esdras  2.  13.  et  lib.  1.  Macch.  1. 23.  Epis- 
tola Gaufridi  Canonici  Regul.  tom.  1. 
Anecd.  Marten.  col.  497  :  Ibi  odoramenta 
oraliohum  in  Libatorio  vasis  aurei.  Joan- 
nes de  Jan  uà  :  Libatorium,  Locus  ubi 
sacrificatur. 

1 1.  LIBELLA,  Parva  libra,  seu  libra 
parvorum  denariorum,  qui  aere  et  ar- 
gento mixti  Parvi  vocabantur ,  unde 
eorum  libra  Li  bel  la  dieta,  quae  20.  dena- 
riorum parvorum  erat,  quemadmodum 
libra  vulgaris  20.  denariorum  argen teo- 
rum.  Parthenoni  Thura  dictae,  dicecesis 
Namurcensis,  cenlum  Libellas  annuas 
delegasse  legitur  Jacob  us  de  Croy  Epis- 
copus  Camerac.  in  Nova  Gali.  Christ. 
tom.  3.  col.  618.  Vide  Libra  et  Moneta. 

*  Est  etiam  Libella  dimidia  cheenieis 
pars.  Vide  Lex.  jurid.  Calvin,  in  hac 
voce. 

*  2.  LIBELLA,  Piscis  genus.  Tract. 
MS.  de  Pise.  cap.  33.  ex  Cod  reg.  6838. 
C.  :  Libeltam  Massilienses  peis  jouziou 
appellante  non  a  fosditate,  sed  a  tegu- 
menti capitis  similitudine ,  quo  Judssi 
oliai  in  Provincia  utebantur,  Hispani  peis 
limo,  limada  toitandalo.  Malim  vocem 
Jouziou  a  Gr.  Zuyatva,  quo  nomine  Graeci 
illuni  piscerai  designant,  deducere  ;  quod 
Massiliensibus  non  estinsolens. 

1 1.  LIBELLARE,  Libellum  dare.  Vide 
Libellus. 

2.  LIBELLARE,  Arca,  in  qua  recondun- 
tur  libri.  Gregorius  Turon.  lib.  4.  Hist. 
cap.  41  :  Loricam,  ut  ferii nt,  in  Lìbellari, 
quo  chartse  abdi  solita?  sunt,  recondidit. 

*  Libellarium,  eadem  acceptione  seu 
prò  Codex,  dixit  Cicero  in  Orat.  prò 
Milone  :  Exhibe  libellarium  xllud  leguni 
vestrarum. 

*\  LIBELLARIA.  Vide  paulo  post  in  Li- 
bellus. 

LIBELLARII,  Servi    per  libellum,  seu 
per  chartam  nianumissi.  Libellarii  anti- 
qui, vel  noviter  farti,  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  44. 1 2.  [»  Carol.  M.  100.]  Adde 
lib.  3.  tit.  5.  |  2.  [*>  Pippin.  17.]  et  Ca- 
pi tulare    Pipini    Regis  Itali  se   cap.    6. 
Charta  Ludovici  IL  Imp.  in  Chronico 
Farfensi  pag.  654  :  Cum  piscatoribus  suis, 
servis,  ancillis,  Libellariis,  car  tuia  tis,  of- 
fertis,  etc.  Alia  Caroli  Imp.  ibidem  pag. 
658:  Tarn  ingenuos,  quam  servos,   Libel- 
larios,  aldiones  et  aldianas,  seu  Clericos, 
vel  cartulatos  et  offertos,  etc.  Adde  pag. . 
667.   [Albertinus   Mussatus  lib.   12.  de 
Gestis  Ital.  apud  Murator.  tom.  10.  col. 
765  :    Viduarum,  pupillorum,  pauperum 
civium,  qui  inquilini,  vassalli,  Libellarii 
erant,  ac  improprietariorum  quibuslibet  ti- 
tuhs  uterentur,  etc]  Vide  Commendatus. 
P*  Murator  io  Antiq.  Ital.  med.  aevi  tom. 
B.  col.  244.  Libellarii  sunt  Empnyteutae, 
qui    libellario  jure  possidente    Vide  in 
Libellus.  Libellarios  ante  Caroli  M.  tem- 


88 


L1B 


LIB 


LIB 


pora  pra&bet  Speciosi  Episc.  Florent. 
charta  ann.  724.  apud  Brunett.  Ood. 
Diplom.  Tusc.  tom.  1.  pag.  649:  Trado 
mprascripia  curte  quamque  et  omnibus 
rebus  ad  ipaam  perlinentibus,  Libellariis, 
angarialibus,  vineis,  siivi*,  etc] 

1  LIBELLARIS  Sententia,  Professio, 
Sententia  vel  professio  libello  seu  scripto 
declarata.Concil.  Tolet.  I  :  Omnes  decem 
et  novera  isti  sunt,  qui  et  aliis  gestis  ad- 
versus  Priscilliani  sectatores  et  hteresim 
guam   adstruxerit,  Libellarem    direxere 
sententiam.    Epistola  Gerbertì  tom.   1. 
Amp/fs.  GollecL  Marten.  col.  351  :  Acce- 
ptis  ab  ea  tembilibus  sacramentis  et  Li- 
vellari professione,  prò  fide  suis  Regibus 
conservanda,  quam  viva  voce  in  conventu 
Ecclesie^  recitavit,  et  propria  manu  subs- 
cribendo  roboravit, 
T  LIBELLARIUM.  Vide  in  Libellus. 
1.  LIBELLARIUS,  Notarius.  Testamen- 
ti! m  EpMbii  Abbatis  :  Simplicius  Quaes- 
tor,  Senator,  Notarius,  Libellarius  publi- 
cus  dictavi,  subscripsi  anno  2.  Childeberti 
Regis. 

f  2.  LIBELLARIUS,  Alia  notione,  in 
Libellus. 

LIBELLATICI  ,  dicti  Christiani  qui 
Gentili  bus  Christum  abnegare  et  diis 
sacrificare  adaeti,  libello  per  se,  vel  per 
alium  judici  porrecto  ,  quo  ingenue 
Christianos  se  esse  profìtebantur,  ob  id- 
que  sacrificare  sibi  non  licere,  praemium 
seu  pecuniae  suro  ma  m  aliquam  offere- 
bant  et  porrigebant,  ne  quod  iis  non  li- 
cebat,  facerent.  Ita  quidem  censent  Cy- 
priani  Interpretes  ad  Epist.  52.  et  lib.  de 
Lapsis.  At  Baronius  ann.  253.  n.  19.  Li- 
bellaticos  dictos  ce n set  ex  ejusdem  Cy~ 
priani  verbis,  Epist.  31.  non  quod  libel- 
ios  darent  magistratui,  sed  quod  accipe- 
rent.  Horum  praeterea  memi  ni  t  Epist. 
15.  21.  Libellaticorum  culpam,  etsi  Sa- 
crificatorum  ,  seu  Christianorum ,  qui 
poanae  metu  sacri ficarent  idolis,  longe 
minorem  statuat,  in  eos  tamen  gravi  ter 
in  ve  hi  tur,  ut  qui  etsi  nefandis  sacri  ficiis 
manus  non  contaminaverant,  libellis  ta- 
men conacientiam  polluerant,  etc.  Vide 
S.  ÀUgustin.  Epist.  164. 

SS©"  Potior  videtur  Baronii  sententia. 
Et  quidem  S.  Cypriani  verba  in  Epistola 
ad  Fortunatum  spectes,  videtur  libellus 
quo  pecunia  data  a  sacrificio  sese  exì- 
mebant  Libellatici,  his  fere  verbis  cons- 
ti tisse,  ut  eos  scilicet  diis  sacrificasse 
Imperatorumque  mandatis  obtempe- 
rasse  significaretur  ;  quem  libellum  a 
magistratu  accepisse  longe  probabilius 
est  quam  eumdem  ipsi  tradidisse. 
I  LIBELLATIGUM.  Vide  in  Libellus. 
LlBELLENSIS,  Magistratus  apud  Sicu- 
los.  p  et  ali os,  ut  colligitur  ex  leg.  32. 
Cod.  de  Appellat.  (7,  62.)  Vide  Calvin. 
Léx.  jurid.]  qui  aliis  Magister  libellorum, 
qui  scilicet  li  beli  os  supplices  subdito- 
rum  excipiebat,  examinabat,  et  de  iis 
ad  pri  nei  peni  referebat,  in  Consti  tutio- 
nibus  Siculis  lib.  1.  tit.  38.  %  2.  [*>  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.  in  Ai6eXXi<rto^  col. 
809.1 

LIBELLIFIUS,  Ltbellifigus,  Qui  libel- 
los facit,  qui  reprum  con  fessi  ones  et  tes- 
ti um  responsa  describi t  ;  Greffier.  Hist. 
de  Exilio  S.  Martini  PP.  apud  Anastas. 
in  Collectan.  pag.  97  :  Dirigitur  ab  Impe- 
ratore ad  Diomedis  custodiam  ad  magna- 
nimum  Papam  Demosthenes  RescHptor 
et  Collaborator  sacellarii,  et  Libelli fius 
cum  eo.  Quo  loco  Baronius  babet  Libel- 
litius. 

LIBELLIO,  Notharius,  Menea?  ad  10. 
Maii  in  S.  Alphaeo  :  'EpwctovTai  o&v  tco&tov 
Trapà  XiésXXt'ovó?  xivoc  ex  Pwjjl^  \itxa  YP«{A- 
ad(T(DV  padiXcxóov    Tie^OévToi;.  [Lìbellionem 


ut  tabellionem,  apud  Nomini  ex  Var- 
rone.  De  capsa  miseri  Libellisti8,  apud 
Stati  um,  hoc  est  pauperis  Bibliopola, 
minutos  libros  vendi t.  GIoss,  Sangér- 
man.  MSS.:  Libellio,  |3i6Xio™5Xà<;.  Alise 
apud  Martinium  :  .BigXioypdfyoc,  Libellio; 
PigXtoTCtóXyj;,  Libellio.  Onomast.  apud 
eumdem  :  Libelliones,  ypap-^aTsT^  Seriose.] 
®  LIBÈLLIUM,  Uno  fiore,  in  Glossar. 
Lat.  Ita).  MS. 

1.  LIBELLUS,  Charta  qua  praedium  in 
emphyteusin  conceditur,  qua?  quidem 
/  contractus  acpactionis  speci es  frequens 
oìim  fuit  in  praediis  Ecclesiasticis  :  sub 
vulgari  ac  recepta  nomenclatura,  Preca- 
ria et  Preslari&,  Gerbertus  Epist.  2  : 
N escio  quibus  codicibus,  quos  Libellos  vo- 
cani,  totum  sancluarium  Domini  venun- 
dalum  est.  Libellum  facere  de  prsediis, 
etc.  frequens  formula  in  Chron.  Casin. 
lib.  1.  cap.  50.  57.  59.  63.  lib.  2.  cap.  6. 
7.  13.  20.  26.  58.  65.  67.  74.  lib.  3.  cap.  59. 
lib.  4.  cap.  28.  etc.  Sub  specie  Libellorum 
possidere,  apud  Gregorium  M.  lib.  8.  Ep. 
61.  Factis  Libellis  locare,  lib.  9.  Epist.  14. 
Tenere  per  Libellum,  in  Charta  ann. 
1179.  exarata  Papiae  :  Et  omnes  alias  res 
quas  tenent  per  allodi  um,  vel  per  Libel- 
lum, vel  per  feudum,  sive  alio  modo.  [Per 
Libellum  haberet  in  Chronico  Farfensi, 
apud  Muratorium  tom.  2.  part.  2.  col. 
427.]  Per  Libellum  concedere,  apud  Leon. 
Ost.  lib.  2.  cap.  91.  et  in  vet.  Charta 
apud  Ughell.  tom.  5.  pag.  684.  Dare  ad 
Libellum,  in  Statutis  Venetis  ann.  1242. 
lib.  1.  cap.  4.  id  est,  in  precariam  aut 
emphyteusin.  Libelli  rerum  immobilium, 
ibid.  cap.  5.  Vide  lib.  4.  eap.  11.  Gode- 
fridus  Monachus  S.  Pantaleonis  ann. 
1168.  de  Imperatore  :  Bonos  usus  urbis, 
et  locationis  Libellos  tertii  et  quarti  gene- 
ris conservabit,  Id  est,  precari  a s  ad  ter- 
tiam  vel  quartam  generationem  conces- 
sas.  Rollandinus  in  Summa  Notariae 
cap.  1.  rubr.  de  Notulis  Ecclesiarum, 
ubi  de  Emphyteusi  :  Et  contractus  iste 
secundam  diversas  terrarum  consuetu- 
dines  diversis  nominibus  nuncupalur  ; 
dicitur  enim  Emphyteufiis,  Precaria,  Li- 
bellus, Census,  Fictum,  etc.  Vide  Zazium 
de  Feudis  parte  9.  §  36. 

*  Libellum  et  Prsesiarium  idem  fuisse 
luculenter  probat  Instr.  ann.  870.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  155  :  Priscarum  legum  auctoritates 
concesserunt ,  ut  qualiscumque  persona 
res  ecclesiasticas  sub  usu  bene  fidi  in  suis 
necessitatibus  procurando  s  vel  ad  seque  n- 
dis  adquirere  voluerit,  sub  ipsius  munì  fi' 
centia,  qui  capud  ecclesise  prseesse  dinos- 
citur,  in  nomine  prssstarias  sive  Libelli, 
eas  tenere  sub  censo  decem  et  novem  an- 
nis  debeat,  atque  his  expletis  aut  ipsum 
Libellum  renovare  studeat,  aut  rector  ec- 
clesise ipsas  res  in  suo  jure  ac  domina- 
tione  recipiat...  Et  postea  vos,  illustris- 
sima Ingelberga  augusta 3  a  nobin  expetis- 
tis,  ut  ipsam  villam  cum  omnibus  ad  se 
appendiciis  pertinentibua  in  nomine  Li- 
belli sive  prseslariae  vobis  concedere  debe- 
remus.  Ad  Libellum  perpetualem,  in  Ch. 
ann.  1199.  ibid.  col.  161.  Qui  Libellus  re- 
gis aut  superioris  domini  consensu  flr- 
mabatur.  Charta  Chunradi  reg.  ex  Char- 
tul.  eccl.  Vienn.  :  Priscorum  norma  et 
cunctarum  legum  patet  auctoritas,  ut 
guicumque  res  ecclesia  per  Libellum  ha- 
bere  voluerit,  videlicet  xxix.  annis,  ipsius 
pelat  sujfragiurn  et  luitionem,  in  quibus 
videtur  kabere  dominationem.  Quaprop- 
ter  ego  in  Dei  nomine  Ckuonradus  nutu 
Dei  omnipotentis  rex...  tibi  et  ad  unum 
tuum  hmredem  per  Libellum  sub  usu  be- 
nefica concedo,  eie. 
L.IBELLA.RIÒ  vel  Emphyteuticario  jure 


dare,  vel  possidere,  in  Synodo  Pontigop* 
ann.  876.  cap.  10.  Libellario  jure  dare  in 
Chronico  Casin.  lib.  1.  cap.  50.  Libella* 
rium  placitum  constiluere,  ibidem  lib.  -2. 
cap.  3.  Libellario  titulo  dare,  apud  Sèna- 
torem  lib.  5.  Epist.  7.  Sub  specie  Libello- 
rum  possidere,  apud  Gregor.  M.  lib*  Si 
Epist.  S.  In  terra  aliena  Libellario  no~ 
mine  recidere,  in  Lege  Long.  lib.  K  Ut* 
9.  §  22.  [«  Lilltpr.  91.  (6,  38.)  LibeUavio\ 
nomine  in  feudum  dare,  lib.  1.  Feud.  tife 
5. 1 1.  lib.  2.  tit.  9.. 8  1*  Libellario  nomine, 
concedere  apud  Gregor.  M,  lib.  2f.  Iiicjp. 
1.  Epist.  1.  Petrum  Damian.  libi  4.  Epist* 
12.  Ratherium  "Veronensem  de  Quali  tati  & 
conjectura  pag.  211.  Léonem  Ost.  lib.  J. 
Chron.  Casin.  cap.  47.  in  Ohartjs  v.eté- 
ribus  apud  UgheHum  tom.  1.  pag.  874, 
896.  11*00.  tom.  5.  pag.  676.  677.  tom;'  ;fc- 
pag.  1294.  etc. 

Libellarius,  prò  Libellus,  seu  Preca- 
ria. Charta  Podionis  Episcopi  Fioren- 
ti n  i  ap u d  Ugh e  1 1  u  m  tom .  3.  p agv  56  i 
Neque  volo  ut  aliquis  de  ipsis  '  Ganonicis* 
habeat  poteslatem  de  ipsis  rebus  Libello* 
rios  facere,  aut  aliquid  donare.  ì: 

1  LiBELLAjftiUM ,  Eadem  notione;; 
Charta  Ottonis  III.  Irnp.  ann.  999.  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  503  :  Monas- 
terium  ipsum  teneat  cum  omnibus  privfc* 
legiis  qusB  ab  antiquis  temporibus  UH 
per t 'mere  risa  sunty  et  qu&  noviter  per 
chartulas  homines  illic  contulerunt ,  aut 
per  Libellaria  in  loto  territorio  Tuschanò 
aut  Centumcellensi. 

Libellarle  LEGES/apud  Gerbertum 
Epist.  12  :  Contemnetur  Imperialis  Ma-?, 
jestas,  cum  in  me,  tutn  in  se  ipsa,  in  di- 
visione sanctuarii  secundum  Leges  libel- 
larias  factat  quia  consentire  noto<  etc, 

Libellaria,  Praedium  libellario  no? 
mine,  vel  titulo,  concessum.  Gerbertus; 
Epist.  6:  De  beneficiis  et  Libellariis,  ex 
parte  nostrum  velie  ex  voto  domini  nostri 
C&saris  executi  sumus.  Charta  Huberti 
Marchionis  Savonae  ann.  1061.  apud  Gui- 
chenonum  in  Bibl.  Sebusiana  cent.  1.' 
cap.  76  :  Contentionem  autem  vel  litem< 
praedii  vel  Libellarise,  vel  cujuscunque' 
rei,  ete. 

*  Feudo  opponitur  et  prò  allodio  usur-v 

Batur  passim  in  Libris  feud.   Consule 
alvin.  Lex.  jurid.  Vide  mox  in  Libellus: 

Li bell are,  per  libellum  dare.  Charta 
ann.  1053.  apud  Puricellum  in  Mónti- 
mentis  Ambrosiana?  Basilica?  pag.  429:: 
Alieni  dare,  vel  commutare,  seu  Libellare, 
vel  venundare,  eie. 

Ltbellaticum,  Concessio  et  dati o  ad 
libellum,  seu  emphyteusin,  vel  potius 
pensi o  qua?  prò  libellariis  pr&diìs  quo- 
tannis  exsoivitur.  Gregor.  M.  lib.  1. 
Ep.  42  :  Sed  ipsa  edam  Libellatìca,  prout 
summa  pensionis  fuerit,  moderentur* 

1  2.  Libellus,  Causidici  scriptum  in 
litigiis.  Statuta  Massil.  lib.  1.  cap.  20. 
|  11  :  Si  qua  persona  litigans  in  curia 
Communis  Massilice  perdiderit  causam 
suam  per  Libellum  seu  occasione  Libelli 
male  dictati,  ille  qui  fuit  dictator  Libelli 
teneatur  UH  perdenti  reddere,  quod  no- 
mine salarii  inde  acceperat. 

*  Lati  uè  patet  ha?c  definitio,  proprior 
est,  quam  proponit  Calvin,  in  Lex.  Ju- 
rid.: Queedam  scriptura,  in  qua  conti— 
netur  nomen  actoris  et  rei,  res  q use 
petitur  et  causa  petendi.  Has  Libelli^ 
Gali.  Requète,  demande,  conditiones  his 
versibus  exprimit  Hostiensis  : 

Quia,  quid,  coram  quo,  quo  jure  petatur,  et  a  quo, 
Recte  compositus  quisque  Libellus  habet. 

Libellus  Anathematis,  Excommu* 
nicationis  bulla.  Anastasius  in  S.  Aga-  ; 
peto  :  Hic  ortu  Episcopatus  sui   Libellos 


LIB 


LIB 


LIB 


89 


Anathematis,  quos  invidile  dolo  extorse- 
rat...  incendio  consumpsit. 

*  Libelli  Appellatorii.  Vide  Calv. 
Lex.  jurid. 

1  Libellus  Confessione  ,  Quo  quis 
reatum  suum  confltetur,  et  ab  eo  ab- 
solvi  flagitat.  Vide  in  Pcenitentes. 

*  Libellus  Conventionalis,  Oharta 
conventionum.  Oharta  ann.  1210.  ex 
Oh  arto  1.  S.  Vinc.  Laudun.  eh.  159  :  Tan- 
dem idem  comes  Libello  conventionali 
super  prmdictis  omnibus.,,  qu&dam  spe- 
cialiter  ad  jus  ecclesia?  pertinere  recogno- 
vii.  Libellus  conventialis ,  in  Consuet. 
Oarcass.  ex  Reg.  L.  Chartoph.  reg. 
eh.  3. 

*  Libellus  Divortii,  in  L.  fin.  poe- 
nituit  ff  de  Divortiis  (24,  2.),  qui  et 
Libellus  repuditi  a  pud  S.  Ma  Uh.  cap.  5. 
v.  31.  quo  matrimoni um  dissolvitur. 

T  Libellus  Famosus,  Gali.  Libelle 
diffamatole.  Capitul.  lib.  6.  cap.  316  :  Si 
qui  inventi  fuerint  Libellos  Jamosos  in 
Ecclesia  ponete,  anathematizentur.  Et 
lib.  7.  cap.  361  :  Qui  in  alterius  famam 
in  publico  scripturam  aut  verba  contu- 
meliosa confinxerit,  et  repertus  scripta 
non  probaverit ,  flagelletur.  Et  qui  ea 
prius  inveneritt  rumpatt  si  non  vutt  auc- 
toris  facti  causam  incurrerc.  Ad  de  cap. 
200.  ejusd.  lib.  ubi  exilio  mulctantur 
ejusmodi  libellorum  auctores  :  et  Conci]. 
Terracon.  ann.  1329.  apud  Marte n.  tom. 
4.  Anecd.  col.  288.  ubi  eadem  exco ni- 
ni unicationis  sententia  atque  compir  a- 
tores  innodantur. 

*  Eadem,  quae  in  Capitulis  regum  nos- 
trorum  statuitur  poena  adversus  hujus- 
modi  libellorum  auctores  divulgato- 
resve,  legitur  etiam  in  Legibus  Poloni© 
a  Prilusio  collectis  pag.  448  :  Si  quis  fa- 
mosum  Libellum,  sive  domi,  sive  in  pu- 
blico vel  quocumque  loco,  ignarus  repere- 
rit  :  aut  corumpat  priusquam  alter  inve- 
niat,  aut  nulli  confiteatur  inventum.  Si 
vero  non  statim  easdem  chartulas  vel  cor- 
ruperit,  vel  igni  consumpserit ,  sed  vim 
earum  manifestaverit  ;  sciat  se  quasi 
authorem  hujusrnodi  delieti  severse  sen- 
tenti^ subjugandum.  Extat  titulus  de 
Famosis  libellis  in  Cod.  Justin.  lib.  9. 
tit.  36.  Vide  Dissert.  de  iis  ad  calcem 
Diction.  Baylii. 

*  Libellus  Funeralis.  Vide  supra 
Funeralis. 

*  Libellus  Osculi,  Charta  donatio- 
nis  propter  nuptias.  Vide  in  Osculum. 
Charta  dotali t.  Teuthelinae  ann.  eira 
1020.  ex  museo  D.  de  Claìrambault  ;  Hsec 
omnia  suprascripta  examantissima  con- 
jux  mea  per  hunc  Libellum  osculi  tibi 
cedo  ad  habendum,  tenendum  et  possi- 
dendum.  Si  autem  aliquis  fuerit  qui 
contra  hunc  osculum  venire  aut  ulla  re- 
peti tione  infrangere  temptaverit ,  quod 
petit  non  vindicet. 

e  Libellus  Pensionarius,  Quo  pen- 
dio seu  prsestatio  annua  reservatur. 
Charta  ann.  952.  apud  Murator.  tom.  1. 
Antiq.  Ital.  med.  «vi  col.  164:  Quod  si 
quolibet    modo    quispiam   Chartam  prò 

2uavis  modis  vel  tenore  fecerint  absque 
dbello  Pensionarlo,  hanc  Charta  inane 
4t  vacuam  decerno  permanere ,  et  ipsa  res 
sine  omni  obstaculo  ad  me  meosque  here- 
-des  redeat  potestate. 

1  Libellus  Pcenitentle  seu  Pceni- 
tentialis,  Quo  quis  imposi  ta  et  in  dieta 
poenitentia,  a  re  a  tu,  quem  ultro  fate  tur, 
absolvìtur,  aut  absolvendus  reservatur 
et  Ecclesise  reconciliandus.  Qui  quidem 
libelli  repudiantur  in  Addit.  3.  ad  Capi- 
tili, tom.  1.  col.  1199  :  Repudiatisac  pe- 
nitus  eliminatis  Libellis  quos  Pmniten- 
V 


tiales  vocant  ;  quorum  sunt  certi  errores, 
incerti  auctores.  Vide  in  Pcenitentes, 

1  Libellus  PRìECEPTORius  ,  Scripti 
obligatio,  Gallis,  Obligation.  Statuta 
Arelat.  MSS.  art.  161  :  Consules  Arelatis 
recipiant  omnes  Libellos  Preceptorios  a 
conquerentibus,  et  satis fieri  faciant  credi- 
toribus.  Haud  scio  an  melius  legerim, 
Precatorios,  Libellus  quo  quis  aliquem 
de  re  quapiam  precatur. 

*  Nihil  mutandum  esse  probant  Sta- 
tuta Avenion.  ann.  1243.  cap.  19.  ex  Cod. 
reg.  4659  :  Statuimus  quodnullusinantea, 
nisi  sit  nolarius,  faciat  Libellos  precep- 
torios ad  Ix.  solidos  superius,  inferius 
tamen  possint  illos  facere  scriptores  fu- 
rati a  curia.  Eodem  sensu  dicimus,  Un 
billet  à  ordre. 

1  Libellus  nude,  Eadem  notione. 
Statuta  eadem  art.  139  :  Ncque  clavarii... 
possint...  Libellum  facere  supei*  bona  com- 
munis...  nisi  de  voluntate  totius  Consilii. 
Litteree  Philippi  Pulcri  ann.  1292.  in- 
serta Litteris  Johannis  Frane.  Regis 
ann.  1362.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  611  : 
Quod  habitatores  dicli  loci  non  teneantur 
Libellum  reddere  infra  quantitatem  50. 
solidorum,  nec  usque  ad  dictam  quanti- 
tatem ;  nec  de  aliqua  quantitate  de  quo 
perceptum  exstet  a  Curia  dicti  loci  sigillo 
diete  Curie  sigillatum. 

1  Libellus  Professione,  Charta  qua 
quis  monastica  vita?  nomen  dedit.  Vita 
S.  Bernardi  edit.  1690.  col.  1221  :  Post 
decessutn  beati  viri  simul  in  uno  loco 
reperti  Libelli  Professionum  octingenti 
octoginta  octo ,  exceptis  quam  pluribus 
aliis,  qui  negligentia  et  longinquitate 
temporis  dilapsi,  non  poter ant  inveniri. 
Vide  Libellaris  Sententia. 

1  Libelli  Oblatio,  In  jus  vocatio, 
Gali.  Assignation ,  prima  litis  actio. 
Charta  ann.  1329.  in  Chartul.  .^Eduensi  : 
Omnia  et  singula  quse  et  prout  superius 
sunt  expressa  tenenda  firmiter,  atten- 
denda>  complenda...  inviolabiliter  obser- 
vanda  de  plano  absque  strepitu  et  figura 
judicii,  absque  Oblatione  Libelli,  coni  es- 
tà tione  litis ,  et  sine  copia  litterarum 
prsesentium  facta  parti  alteri,  [*  Libelli 
oblatio  non  est  vocatio  in  jus,  sed  ipsa 
scripturajudici  porrecta,  cujus  titulus 
est  in  Decretalibus.] 

*  Libellus  Recusationis,  Quojudex 
vel  testis  recusatur,  in  L.  apertissimi 
Cod.  dejud.  (3,  1.) 

Libellos  dare.  Tradì t  S.  Augustin. 
lib.  22.  de  Ci  vitate  Dei  cap.  8.  Fideles, 
in  quibus  Dei  miraculum  quodpiam 
operatus  esset,  libellos  dare  solitos 
Episcopo,  qui  rem  prout  gesta  esset, 
continerent ,  et  populo  recitarentur. 
Exempla  ejusmodi  libellorum  profert 
idem  Augustinus  Ser.  31.  et  39.  de  Dì- 
versis  :  morem  vero  etiam  attigit  Evo- 
dius  Uzalensis  Episcopus  lib.  2.  de 
Mirac.  S.  Stephani  cap.  1. 

T  LIBELTITIUS.  Vide  Libellifius. 

LIBER ,  Saxonice  Land-boc,  vel 
Bocland,  id  est,  terra  ex  scripto,  quasi 
terra  libraria,  terra  testamentalis,  in  Le- 
gibus Kanuti  Reg.  cap.  32.  apud  Bromp- 
tonum.  Terra  hsereditaria ,  in  Legibus 
Alvredi  cap.  20.  et  ejusdem  Kanuti  cap. 
104.  apud  eumdem  Bromptonum.  Fun- 
dum,  inquit  Lambardus,  veteres  aut  ex 
scripto,  quiBocland:  aut  sine  scripto, 
qui  Folci  and  dicebatur,  possidebant. 
Quae  fuit  ex  scripto  possessio,  cornino- 
diori  erat  conditione,  h  sereditaria,  li- 
bera ,  atque  immunis.  Fundus  sine 
scripto  ,  censum  pensi tabat  annuum, 
atque  officiorum  servi  tute  erat  obliga- 
tus.  Priorem  viri  plerumque  nobiles, 
atque  ingenui,  posteriorem  rustici  fere 


et  pagani  possidebant.  Illam  Angli  vulgo 
Freehold,  et  per  Chartam  ;  hanc  ad  vo- 
luntatem  Domini  appellante 

Ejusmodi  autem  fuit  conditionis  Boc- 
land, ut  ad  hseredes  transire  necessario 
deberet,  proindeque  alienari  non  posset, 
nec  vendi.  Leges  Henrici  I.  cap.  70  :  Si 
Bocland  habeat,  quam  ei  parentes  dede- 
rintj  non  mittat  eam  extra  cognatxonem 
suam.  Quod  etiam  statui  in  Legibus 
Alvredi  cap.  37.  observat  Spelmannus, 
etsi  aliam  legis  sententiam  fuìsse  con- 
tendat  Somnerus,  nempe,  alienari  non 
posse,  si  testamento,  aut  alio  scripto, 
ìd  prohibitum  fuerit.  V.  Leges  Edwardi 
Senioris  e.  3.  et  Henrici  I.  e.  13.  Epis- 
tola Gauffridi  Supprioris  et  Monacho- 
rum  Ecclesiae  Cantuariensis  ad  Regem 
Henricum  II.  apud  Somnerum  in  Trac- 
tatù  de  Gavelkind,  pag.  210  :  Sed  et  hoc 
attestantur  scripta  vetustissima,  qu&  lin- 
gua Anglorum  Landbohes,  id  est,  terra- 
rum  Libros  vocant.  Concilili m  Cloveso- 
hense  ann.  822  :  Huic  reconciliationi 
consensit ,  ea  conditione ,  ut  praefata 
Abbatissa  pr&nominatam  terram^cìlicet 
centum  manentiumy  cum  libris  quos  Angli 
dicunt  Land  hoc,  et  cum  eadem  liberiate 
quam  ante  habuerat,  in  perpetuam  haere- 
ditatem  tradere.  Mox  :  Ista  quoque  recon- 
ciliatio  nec  hac  vice  rata  fuit,  quia  post 
haec  praemissio  12.  mensibus  imperfecta 
remansit.  Retenti  sunt  enim  tres  manen- 
tes  de  pr&dicta  condi tione ,  et  Libri  quin- 
quaginta  septem  manentium,  Liber  de 
Bockland,  Liber  de  Wambelea ,  Liber 
etiam  Herferdingland.  Rursum  :  At  illa 
coram  posila  Concilio,  suffusa  leni  pu- 
dore, omnia  quse  deerant,  humiliter  prò- 
misit  se  reditturam.  Libros  etiam  quarun- 
dam  terrarum  quos  ante  non  promiserat, 
cum  terris  in  eodem  Concilio  Archiepis- 
copo libenti  animo  reddebat terram 

quoque  30.  manentium  ubi  dicitur  Cumbe, 
cum  libello  ejusdem  terree,  prò  emenda- 
tione  Archiepiscopo  dedit.  Conventiculum 
Clovesohense  ann.  824  :  Habuit  autem 
Episcopus  ante  nominatus  terram  cum 
Libris ,  sicut  JElhelricus  ante  prsecepxt,  ut 
ad  Wigorniensem  Ecclesiam  redderetur. 
Statuta  autem  atque  decreta  ab  Archie- 
piscopo et  ab  omni  sancta  SynoJo  illa 
consententi,  ut  Episcopus  qui  Monaste- 
rium  et  agellum  cum  Libris  haberet,  cum 
juramento  Dei  servorum,...  sibi  in  pro- 
priam  possessionem  terram  illam  cum 
adjuratìone  adjurasset.  Unde  porro  An- 
gli et  Dani  boc  et  bog  prò  libro  usurpa- 
rint,  vide  conjecturam  Olai  Wormii  in 
Literatura  Runica  cap.  1.  [**  Grimm. 
Antiq.  Jur.  German.  pag.  493] 

f  Liber  Censualis,  seu  Polyptychum, 
in  quo  summa  cujtisque  Ecclesise  seu 
Monasterii  possessioni] m  exhibebatur. 
Nullum  antiquiorem  novimus  Codice 
MS.  Irminonìs  Abb.  Sangerman.  re- 
gnante Carolo  M.  ex  arato. 

*  Libri  Claustrales,  De  vita  mo- 
nastica agentes.  Testam.  Alani  episc. 
Autìss.  ann.  1182.  in  ter  Instr.  tom.  12. 
Gali.  Christ.  coK  137  :  Dedit  nobis  pr sete- 
rea  septem  calices  et  omnes  Libros  suos, 
tam  claustrales  quam  ecclesiasticos. 

Libri  Deifici.  Ita  Christianorum  li- 
bros sacros  vocabant  gentiles.  Vide 
Passionem  S.  Felicis  Episcopi  Tubiza- 
censis ,  et  gesta  purgationis  Felicis 
Episcopi  Aptungitani. 

1  Libri  Judioum  ,  Codex  legum  Go- 
thicarum  apud  Navarros  Antiq.  Na- 
varro pag.  421  :  Cindasuinctus  Rex.  Re- 
cesuinctus  Rex.  Egica  Rex.  Vrraca 
Regina.  Sancio  Rex.  Ranimirus  Rex. 
Sarracinus  socius.  Vigila  Scriba.  Garsea 
discipulus.  Hi  sunt  Reges  qui  abtaverunt 

12 


90 


LIB 


LIB 


LIB 


Librum  Judicum In  tempore  horum 

liegum  atque  Regina  perfectum  est  opus 
libri  hujus  discurrente  T.  xun.  ìd  est, 
1014.  Moretus  ver  ti  t  :  Estos  son  los  Reyes, 
que  ajustaron  el  Libro  del  Fuerojuzgo. 

1  Libri  Lintei,  In  tela  linea  descripti, 
de  quibus  Titus  Livius  aliique  Romana- 
rum  scriptores.  Horum  hic  meminimus 
tantum  ut  moneamus  telam  nane  li- 
neam  aliam  prorsus"  fuisse  a  charta 
nostra,  quae  usus  est  longe  recensioris. 
Vide  Ma  bill.  lib.  1.  Diplom.  cap.  8. 
num.  16. 

1  Liber  Mixtus,  si  sic  legendum,  vi- 
detur  esse  genus  esculenti  cibis  in  Mo- 
nasteri© ministrari  consuetis  superad- 
ditum.  Necrologium  Parthenonis  sancti 
Petri  de  Casis  :  iv.  Augusti  obiit  D.  Pe- 
trus Estrelatz,  qui  dedit  Conventui  unum 
Librum  mixtum  et  unam  crelhat  apre*  la 
mas  prò  pitancia.  1.  Libum. 

1  Liber  Ordinalis,  Ordinarius,  Or- 
dinis,  Liber  in  quo  ordinatur  modus 
cele  brandi  officii  divini.  Vide  Ordinale. 

Libri  Nigri,  de  Necromantia,  apud 
Eckehard um  de  Casib.  S.  Gali.  cap.  2  : 
Ne  miretnini,  si  diabolus  a  quo  nigros 
Libros  noctibus  discunt ,  fasctnatorum 
suorum  calices,  ne  offenderentur,  conti- 
nua. MartianusCapella  lib.  2  :  Erantque 
quidam  (libri)  sacra  nigr edine  colorati, 
quorum  literae  animantium  credebantur 
effigies. 

1  Liber  Ordinarius,  In  quem  quoti- 
die  referuntur  acceptum  et  expensum. 
Leges  Palatinae  Jacobi  II.  Regis  Majo- 
ricae  in  ter  Acta  Sa  ne  toni  m  Junii  tom.  3. 
pag.  L  :  Habeat  eliam  tcrtium  librum, 
qui  vocetur  Liber  ordinarius,  in  quo  seri- 
bat  omnes  receptas  noslras  et  datas. 

0  Liber  Provinciale  ,  Liber  cen- 
suiim,  qui  in  diversis  provinciis  ecclesia? 
Romanae  pensitabantur.  Apocha  census 
Romae  persoluti  inter  Probat.  Hist.  S. 
Emmer.  Ratisbon.  .pag.  15:  Sicut  in 
Libro  provinciali  siv'e  sensuali  Romanee 
ecclesia  vidimus  contineri. 

*  Liber  Sagramentorum,  Liber  ec- 
clesiasticus,  in  quocontineturMissarum 
offici  um,  idem  quod  Missale  2.  Chartul. 
S.  Joan.  Angeriac.  fol.  172.  v°  :  Huìus 
rei  ipsa  Aldeardis  et  filii  sui  cum  Lwro 
sacramentorum,  qui  vulgo  dici  tur  Missa- 
lis,  donum  super  altare  sancti  Petri  fecit. 
Vide  in  Sacramentum. 

*  Liber  Sacrificiorum,  Eadem  ac- 
ceptione.  Vide  infra  in  Sacrificium. 

1  Liber  S^ecularis,  A  profano  et 
gentili  auctore  scriptus.  S.  Wilhelmi 
Constitut.  Hirsaug.  lib.  1.  cap.  21  :  Pro 
signo  Libri  swcularis,  quem  aliquis  com- 
posuit  Paganus,  generali  prasmisso  signo 
Libri,  hoc  adde,  ut  aurem  cum  digito 
tangas,  sicut  canis  cum  pede  pruriens 
solet  ;  quod  nec  immerito  tali  animanti 
infidelis  comparatur;  quod  etiam  signum 
est  canis. 

Liber  Pacis,  qui,  ni  fallor,  osculan- 
ti us  offertur  Sacerdoti  a  Diacono  vel 
Subdiacono.  Charta  ann.  1217.  in  Hist. 
Monasterii  S.  Mariae  Suession.  pag.  445  : 
Relictoque  thuribulo  in  Choro,  Diaconus 
ùfferet  librum  pacis ,  et  kora  consueta 
Subdiaconus  portabit  Librum  pacis  ad 
Abbatissam  et  Priorissam^  et  ad  tenentes 
chorum,  et  ad  alias  Dominas,  et  exibit 
cum  thuribulo  et  Libro  pacis,  alia  quae, 
ad  celebralionem  Missx  pertinent,  officia- 
bitur  f adendo.  Infra  :  De  modo  incen- 
sandi  ad  Vesperas,  de  processione  diei, 
de  Pace  et  textu  portandis,  et  de  tota 
Missa,  etc. 

0  Libri  Plenarii  Evangeliorum  , 
integer  quatuor  Evangeliorum  textu s, 


in  Mirac.  S.  Emmer.  tom.  6.  Sept.  pag. 
499.  col.  1. 

*  Liber  Sermocinala  Qui  Sermones 
continet.  Vide  infra  Sermocinalis. 

*  Liber  Signorum,  Qui,  ut  videtur, 
notis  scriptus  est.  Stat.  Vercel.  lib.  3. 
pag.  49.  r°  :  Item  statutum  est  quod  om* 
nia  fodra,  banna  et  condemnationes  im- 
musita et  facta,  et  quse  de  castero  fient  et 
imponentur  per  commune  Vercellarum... 
scribi  debeant  per  notarios  camerx  libro- 
rum  communis  Verceltarum  in  eorum 
libro ,  qui  appellatur  Liber  Signorum, 
Vide  Signum  7. 

1  Liber  Temportjm,  id  est,  Paralipo- 
menon,  apud  S.  Hieronymum  lib.  2.  in 
Ruffinum  cap.  8. 

Liber  Vit^e,  Martyrologium*  ad  cujus 
calcem  scribuntur  nomina  benefacto- 
rum.  Testamenti  BertichramniEpiscop. 
Cenoman.:  Sic  quoque  ut  nomina  illorum 
in  Libro  Vitae,  in  ipsa  Basilica  recitentur, 
Infra  :  Post  meum  obitum  ipsa  S.  Eccle- 
sia in  honore  sancii  Stephani  ad  suam 
revocel  ditionem,  et  nomen  meum  in  Libro 
vitae  inibii  qui  tunc  tempore  Ponti f ex 
fuerit  scribi  jubeat.  [Charta  ann.  1219. 
apud  Kennettum  Antiq.  Ambrosden. 
pag.  189  :  Et  cum  de  hac  vita  migr averi- 
mus,  facient  nomina  nostra  scribi  in 
Martirologio  suo.  Vide  Martyrologium.] 

SSST  Ritus  iste  adscribendi  in  Libro 
vit&  seu  Martyrologio  nomina  Fratrum, 
benefactorum  et  eorum  qui  ex  condicto 
in  societatem  admissi  erant,  ab  ineunte 
saeculo  sexto  invai uit,  uti  colligere  est 
ex  laudato  Bertichramni  testamento. 
Ejusdem  rei  testes  Litterae  Theodetrutis 
matronse,  quae  eodem  tempore,  anno 
scilicet  xliii.  Chlotharii  Regis  ob  do- 
nationes  Dionysiano  ccenobio  factas 
postulat,  ut  nomen  suum  in  Libro  vitx 
conscriberetur.  Insignis  hac  eadem  de  re 
locus  eodem  sevo  exstat  apud  Bedam  in 
Epistola  ad  Eadfridum  Episcopum  et 
ad  Congregationem  Lindisfarnensium 
Monachorum.  Observandum  vero  quod 
benefactores  aliique  non  adscribeban- 
tur  inter  Monachos,  sed  inter  Familia- 
res  ;  unde  vetus  Necrologium  S.  Beni- 
gni, ut  docet  Mabillon.  tom.  3.  Analect. 
pag.  488.  ita  dispositum  est,  ut  in  du- 
plici aperti  codicis  pagina  iidem  dies 
utrimque  repetantur,  et  in  uno  quidem 
loco  Fratres,  in  alio  Familiares  recen- 
seantur.  Plura  vide  apud  Mabill.  ibid. 
pag.  485.  et  seqq. 

1  Liber  Viventium,  In  quo  quoti- 
diana Monachorum  pr&bendx,  seu  cibi 
et  potus  portiones  diurnae,  unde  Liber 
viventium  dictus,  recensentur.  Charta 
incerti  anni  apud  Mabillon.  tom  5.  An- 
nal.  Bened.  pag.  678  :  Prasbendas  alias- 
que  administrationes,  prout  ab  anteces- 
soribus  nostris  accepimus,  in  hoc  Libro 
qui  dicitur  Viventium,  fecimus  adnolari, 
quatenus  Fratres  liberiores  in  divino 
Officio  peragendo  redderemus ,  sublata 
totius  murmurationis  linea. 

T  1.  LIBERA,  prò  Libra.  Charta  Chio- 
do vaei  III.  ann.  692.  apud  Felibian.  Hist. 
Sandion.  p.  xn  :  Milli  quingentas  Libe- 
ras.  Charta  Harvichi  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  Marten.  col.  56  :  Insuper  etiam 

inferat  in  partibus  ipsius  Monasterii 

auri  Liberas  duas ,  argento  pondo  quin- 
que.  Vide  Libra. 

*  2.  LIBERA,  Hedera,  ni  fallor,  Gali. 
Lierre.  Charta  Hugon.  de  Gornayo  prò 
monast.  Belb.  in  Reg.  155.  Chartoph. 
reg.  eh.  378  :  In  cunctis  nemoribus  suis 
herbagiumy  pa$nagium}  felgam  et  Liberam 
ad  fenum  faciendum. 

LIBERA  Wara.  Vide  Wara. 
LIBERALIS  Homo,  Saxonibus  >òegen, 


unde  vox  Thainus,  Baro,  vir  nobili». 
Leges  Kanuti  Regis  Angl.  ex  textu  Rol- 
fensi  :  Si  in  domo  Liber alis,  quem  supra 
Thegen  nominavimusy  et  quidam  dicunt 
Twelfhxndman,  hoc  fity  etc.  Vide  Thàir 
nus. 

*  Charta  Balduini  comit.  Hann.  ann. 
1147.  in  Chartul.  Clarifont.  eh.  16  :  Prati- 
sentis  scripti  paginam  sigilli  nostri  ini" 
pressione  firmamus  et  Liberalium  virorum 
subnotatione  róboramus.  Testes  corniti* 
Balduini.  S.  Teoderici  de  Waslers.  &. 
Teoderici  filii  ejus.  S.  Lodeuuici  de 
Frana.  In  alia  ann.  1170.  ibid.  eh.  38. 
militibus  praeponuntur  viri  Liberales. 
[*°  Servis.....  exceptis  si  qui  Liberali* 
Mulieres  acquirant,  eorum  filii  nullum 
censum  redaant,  in  chart.  Dagobert. 
ann.  675.  apud  Brequin.  num.  380.  novse 
editi 

1.  LIBERALITAS,  Liberta*.  Ita  Glossse 
MSS.  ad  Concil.  Carthag.  can.  32. 

*  Ita  et  nostri  Liberal,  prò  Libre,  Qui 
libero  solutoque  animo  est,  sui  compos. 
Lit.  remiss.  ann.  1410.  in  Reg.  165.  Char- 
toph. reg.  eh.  149  :  La  suppliante  doub- 
lant  que  un  sten  ami  ne  la  voulsist  de- 
laissier,  se  complaigny  à  une  f emme  lors 
demourant  en  la  ville  de  la  Rochelle^  qui 
se  savoit  entremettre  et  estoit  experte  en 
la  science  et  art  d'enchantemens,  sortilé- 
ges  et  conjuremens  de  herbes,  et  lui  pria 
qu'il  lui  pleust  lui  pourveoir  ;  laquelle 
{emme  lui  r espondi  qu'elle  lui  bailleroit 
une  tétte  herbe,  que  se  elle  en  pouoit  lou- 
cher  son  amiy  il  Vameroit  et  seroit  plus 
ardent  de  son  amour  qu'il  n'avoit  oncques 
oste  et  ne  s'en  pourroit  départir  sans  le 
consentement  de  la  suppliante  :  et  de  fait 
icelle  femme  lui  bailla  ledit  jour  de  l'erbe, 
appellée  prouvenche9  toule  conjurée,...  et 
lui  ordonna  que  sur  icelle  herbe  èlle  deist 
premiérement  et  avant  toute  euvre  certaìn 
nombre  de  pdtenostres  et  Ave  Maria  ;  ce 
que  fisi  la  suppliante,  et  toucha  son  ami 
de  ladite  herbe  ;  lequel  n'a  point  sceu, 
trouvè  ne  congneu  que  ladite  ìierbe  ait 
ouvré  en  sa  personne  :  ains  se  seni  et  tieni 
si  Liberal  de  soy,  qu'il  n'a  plus  cure  de  la 
suppliante.  Libéralement  vero, idem  quod 
Sponte,  libenter.  Math.  de  Couciaco  in 
Carolo  VII.  pag.  699:  Lesquelles  choses 
iceluy  comte  de  Sainct-Paul  ne  faisoit  pa$ 
bien  Libéralement  ny  de  bon  cceur.  Lit. 
remiss.  ann.  1450.  in  Reg.  185.  eh.  31  : 
Laquelle  fille,  qui  avoit  grani  affection  de 
s'en  aler  avecques  lesdiz  compaignons, 
s'en  sartist  Libéràllement  et  sans  con' 
trainte  hors  de  laditte  chambre. 

*>  2.  LIBERALITAS,  Artes  liberales.  S. 
Bened.  Crisp.  poemat.  medie,  apud 
Maium  classic.  auctor.  tom.  5.  pag. 
391  :  Septiformis  facundise  Liberalitaie 
d'itavi. 

%  LIBERALIUS,Liber,immunis.  Charta 
ann.  1483.  ex  schedis  D.  Chaix  adv. 
Aquens,  :  Possessiones  francas  et  Libera" 
lias  ab  omni  onere  et  servicio. 

*  LIBERAMEN.  [Exactio.  Dief.] 

1.  LIBERARE,  Mittere,  remittere,  Ex- 
pedier,  envoyery  renvoyer.  Vetera  Sta  tuta 
Corbeiensis  Monasterii  pag.  1.  et  2.  ubi 
de  Monachis  qui  ad  Cellas,  vel  ad  mi- 
n isteria  sua  mittuntur  :  Vel  si  alii  ad' 
huc  mittantur  Clerici  vel  Laici, non  lamen 
ad  illum  numerum  150.  adjungendi  sunt, 
sed  semper  separatim  habendi,  et  tunc 
Liberando  sunt  secundum  quod  tempori* 
ille  qui  prwest  eis  singulis  dare  jusserit. 
Isti  vero  150.  uno  semper  tenore  in  nosti*i$ 
diébus  Liber andi  sunt,  sicut  hodie  per 
singulas  officinas  Liber antur.  Ita  liberari 
dicitur,  qui  causam  suam  prosecutus 
coram  judice,  prolata  sententia  ab  eo 
domum  remittitur.  Leges  Luithprandi 


LIB 


L1B 


LIB 


91 


Regis  Longob.  tit.  70. § 1.  p»  95.  (6,42.)] : 
Si  quis....  vivente  eo  (j  adice)  requisierit 
dicendo,  quod  Liberal u$  non  sit,  faciat 
itti  justitiam,  post  quantoscunque  annos 
requisierit.  Causam  liberare,  judicium 
conficere,  proferre,  ibidem  tit.  20.  §  9. 
tit.  52.  8  1.  f»  27.  (4,  9.)  73.  (6,  20.)] 

*  Hoc  posteriori  sensu  legitur  in 
Oh  art  a  Roger.  Castel.  Insul.  ann.  1225. 
et  Tabul.  S.  Petri  Gand.  :  Quod  si  eos 
(captos)  Liberare  nescientes  (Scabini)  et 
tnagisterium  suum  consulere  et  inquisi- 
tionem  veritatis  habere  voluerint,  abbas 
et  castellanus  eis  et  magisterii  sui  con- 
8ilium  et  inquisitionem  veritatis  faciet 
exhiberi. 

2.  LIBERARE^  Praebere,  dare,  Gali.  Li- 
vrer, délivrer.  Capitili  a  Caroli  C.  apud 
Cari  si  ac  una  :  Dedit  omnibus  licentiam... 
redeundi  ad  propria,  exceptìs  his  quos 
specialiter  prò  specialibus  causis  conside- 
randis,  vel  prò  dona  Liberanda  secum 
aliquantis  diebus  manere  pr&cepit.  Hugo 
de  Cleeriis  de  Majoratu  Franciae  :  Se- 
nescollus  preparare  et  Liberare  faciet 
hospitium.  Matth.  Paris  ann.  1257  :  lìex 
interim  Francorum  fecit  optime  commu- 
fiiri  Castra  Normanni^,  et  a  perso nis 
suspectis  amovit  custodias  et  Magistratus, 
et  Liberavit  eas  suis  Francigenis  et  Nor- 
manni*. [Charta  Conventionum  inter 
Henricum  Regem  Angl.  et  Willelmum 
Regem  Scot.  in  Libro  nigro   Scaccarii 

Sag.  38  :  Liberavit  Rex  Scotorum  domino 
iegi  castellum  de  Rokesburc.  Infra  :  Li- 
berava... David  fratrem  suum  in  obsidem. 
Charta  ann.  1337.  apud  Rymer.  tona.  4. 
pag.  735  :  Pr&fatus  comes...  Liberatus  fuit 
in  prisona...  detinendus.] 

1  Librare,  Eadem  notione.  Bernar- 
dus  in  Ordine  Cluniac.  part.  1.  eap.  12  : 
Hospitibus  et  omnibus  qui  in  monasterio 
ad  equos  prsebendam  recipiunt,  ipse  Li' 
brat  eam.  Computus  ann.  1333.  tom.  2. 
Hist.  Dalph.  pag.  277  :  ltem  Libravit  per 
manus  Jacobi  de  Riveria  usseriis  regiis... 
taren...  v.  gran.  xvi.  Charta  ann,  1392. 
tona.  2.  Maceri ar uni  InsulaB  Barbarae 
pag.  665  :  Sacrista  et  successores  sui  in 
perpetuum  teneantur  et  debeant  Librare 
singulis  Canonicis...  xn.  denarios  mone- 
ta in  dieta  Ecclesia  Librari  consueta. 
Occurrit  in  veteri  Calendario  Ecclesiae 
Claromont.  apud  Baluziuna  tom.  2.  Hist. 
Arver-n.  pag.  508.  in  Epistola  Clemen- 
tis  IV.  PP.  tom.  2.  Anecd.  Marten.  col. 
478.  etc. 

TLivrare,  Eodem  perinde  signifi- 
ca tu,  a  Gallico  Livrer.  Charta  vetus 
apud  Lobi  nel  luna  tom.  2.  Hist.  Britan. 
col.  836  :  Dux  tenebitur  assignare,  tra- 
dere et  Livrare  eidem  Comitissce  x.  M. 
librar um  redilus.  Alia  ann.  1381.  ibid. 
col.  1615  :  Episcopus  incontinenti  tradidit 

et  Livravit  eidem  Laurentio dictum 

equum.  Occurrit  alibi. 

1  Li  ver  are,  Live  ratio.  Statuta  Ver- 
cell.  1.  1.  f.  15.  v°.  :  Qui  ostenderint  ip- 
sius  Liverationis  instrumenta,  quas  focta 
fuerini  de  fare,  soloatur  eis  precium  prò 
quo  Liverata  sunt. 

1  Liberare  Se,  Gali.  Se  livrer,  Sese 
tradere.  Ogerii  Panis  Annales  Genuens. 
ad  ann.  1203.  tom.  6.  Muratorii  col.  403  : 
Papié nses  vero  cum  magna  multitudine 
militum  duxerunt  illum  (Regem  Siciliae) 
ultra  Lambrum,  ibique  expectatus  a  Gre- 
monensìbus  et  Marchione  de  Este,  eis  se 
Liberavit,  et  cum  maximo  gaudio  Cremo- 
nam  intra  oit. 

T  Liberare,  notione  passiva  non  se- 
mel occurrit  in  Processu  de  Miraculis 
B.  Simonis  Erem.  Aug.  tom.  2.  Aprilis 
pag.  628.  et  629  :   Cursius  Liberavit,  id 


est,  Liberatus  fuit.  Infra  :  Ejus  filius 
Liberavit. 

T  Liberare  in  Sacrario,  Incerta  no- 
tione legitur  in  Capitulis  Adal bardi  in- 
ter Acta  SS.  Benedict.  saec.  4.  part.  1. 
pag.  758.  xlvii  :  De  miscendo  in  sacrario 
et  cito  Liberando.  XLVin  :  De  tepide  can- 
tando. 

Deliberare,  Idem  quod  Liberare. 
Gali.  Délivrer.  Porrigere,  in  manus 
tradere,  in  Capit.  Caroli  M.  lib.  6. 
cap.  285.  p»  370.]  Capitul.  Caroli  C.  tit. 
43.  extremo,  apud  Gaufredum  Mala- 
terram  lib.  4.  cap.  27.  in  Epistola  40.  in- 
ter Sugerianas,  etc.  [Vide  Deliberare  suo 
loco.] 

Deliberato),  Gallis  Délivrance,  in 
Chartis  Parensalib.  form.  9.  apud  Mgi- 
dium  de  Roya  ann.  1395.  in  Monast. 
Anglic.  tom.  1.  pag.  324.  etc.  Charta  de- 
liberationis,  id  est,  tradì tio nis,  in  Privi- 
legio S.  Amandi  tom.  2.  SS.  Ord.  S.  Be- 
nedicti  pag.  1094. 

Deliberare.  Concili  um  Dusiacense  I. 
part.  2.  cap.  33  :  Hincmarus  autem  res- 
pondit,  quia  febris  illum  tangebat,  et  sta- 
tim  deinde  vellet  Deliberar i,  ut  sangui- 
nem  posset  minuere,  quo  loco  Deliberare 
est  egredi. 

1  Librare  Equos,  Pabulum,  et  quid- 
quid  nomine  fodri  significabatur,  equis 
ministrare.  Charta  ann.  circ.  1296.  in 
Instrum.  tom.  4.  Gali.  Chr.  col.  35  :  Et 
quia  dici us  locus  patens  est  omnibus  via- 
toribus,  et  posset  ab  hospitibus  tnaxime  in 
Librando  equos  multipliciter  gr  avari  ;  no- 
lumus  quod  in  dicto  Monasterio  ministre- 
tur  Libra  equorum  ibidem  hospitantibus. 
Vide  Fodrum. 

1  Libragiuji  Herb,e,  Jus  exigendi 
librationem  herbas  seu  foeni  prò  equis. 
Pacta  ann.  1300.  tom.'l.  Hist.  Dalph. 
pag.  54.  col.  1  :  Ordinamus  quod  dictus 
Consolatus  et  jus  civaeri,  bladorum,  le- 
gumi num  et  aliorum,  prò  ut  et  de  quibus 
soliti  sunt  prasstari,  Libragium  herbas  ac 
salinagium,  quod  olim  dicebatur  esse  de 
juribus  Consolatus  prasdicti.  Vide  Herba- 
gium  et  Forragium  in  Fodrum. 

1  Librare  Festum,  Die  festo  pecu- 
niam  distribuere.  Kalendarium  Claro- 
mont. apud  Duchesnium  in  Notis  ad 
Bibl.  Cluniacens.  :  Quarto  Nonas  Jan. 
Octava  S.  Stephani  et  Odilonis  Abbatis  et 
Confessoris,  prò  quo  festo  Librando  Odilo 
de  Mercorio  Canonicus  Claromontensis.... 
promisit  XL.  solidos  censuales  aut  reddere 
semel  XL.  libras,  et  debent  LibraH  in 
Missa  et  Vesperis  dicti  fesli. 

1  Librare  Nobiles  et  Frangos  in 
Dalphinatu  dicebantur  Castellani,  qui 
no  bili  bus  et  Francis  ad  bellum  profec- 
turis,  ac  militaturis  sumtibus  Dalphini, 
cibaria  necessaria  providebant  :  hinc  in 
Litteris  ad  Castel lanos  missis  prò  bel- 
lica citatione,  ut  observatur  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag. 48.  saepius  occurrunt 
haec  verba  :  Castellani  provisi  per  unum 
mensem  Librare  Nobiles  et  Francos  Cas- 
tellaniarum  suarum.  Charta  ann.  1340. 
apud  Duchesnium  in  Probat.  Hist.  Dal- 
phin. Vienn.  pag.  63  :  Ut  primo  allocetur 
et  Libretur  in  exercitu  et  cavalcatis  Dal- 
phinalibus  ipse  (Aynardus  Claromont.)  et 
sua  comitiva  post  D.  Dalphinum.  Alia 
ejusd.  anni  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag. 
53  :  Parati  Nobiles  et  Francos  vestrae  Cas- 
tellani^ Librare  per  omne  tempus  et  mo- 
dum  in  aliis  nostris  Litteris  dicti  mandi 
insertum.  Vide  mox  Liberatio. 

*  Liberare,  Auctione  facta  adjudi- 
care,  occurrit  in  Charta  ann.  1442.  ex 
schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Quod  dictus 
nuntius  prò  qualibet  incantatone  et  in- 
cantu  f adendo  per  eumy  recipiat  dena- 


rios sex  de  rebus  Liberatis  seu  ad  incan- 
tationem  venditis  prò  libra  et  non  ultra; 
et  ubi  non  Lib  erare  ntur  t  res  seu  bona 
quse  incantar entur,  prò  ipso  eodem  in- 
cantu  tres  denarios  recipiat.  Vide  infra 
Librare  3. 

Liberatio,  Quidquid  in  pecunia,  vel 
cibo,  et  potu,  vel  vesti  mentis  a  domino 
domesticis,  aut  Of/jcialibus  quotannis, 
vel  certis  ac  defini  tis  anni  tempestati- 
bus  liberatur,  seu  praebetur.  Hugo  de 
Cleeriis  de  Majoratu  Franciae  :  Tane 
Panetarius  mittet  Corniti  duos  panes  at- 
que  vini  sextarium,  et  coquus  frustum 
panis  et  vini  kaustum  :  hszc  est  enim  Li- 
beratio Senescalli  ilio  die.  Charta  Roberti 
Ducis  Norman,  filii  Ri  cardi  :  Habens 
unaquaque  die...  de  Liberatione  6.  panes 
et  6.  fercula  coquinaz,  et  unum  sextarium 
vini,  etc.  Ricard us  Hagustaldensis  de 
Episc.  Hagustald.  :  In  prasdicta  Ebora- 
censi  Ecclesia  unam  portionem  de  com- 
muni eorum  prò  Liberatione  ipsius  UH 
dedit.  Rogerius  Hovedenus  pag.  738  : 
Cum  autem  Rex  S colise  ad  Curia m  Regis 
Anglix  venerit,  cjnandlu  ipse  in  Curia 
Regis  Angliae  moram  fecerit,  habebit  quo- 
tidie  de  Liberatione  30.  sol.  et  12.  wastel- 
los  dominicos,  et  12.  simenellos  dominicos, 
et  4.  sextaria  de  dominico  vino  Regis,  etc. 
Brompton  :  Et  dedit  uhicuique  eorum 
vadia  sua,  et  Liberationem  ab  ilio  die  us- 
que  ad  proximum  Pascha  sequens.  Cons- 
titutiones  Ottoboni  Cardinalis  apud 
Lindwodum,  seu  Concilium  Londinense 
ann.  1268.  cap.  49  :  Quidam  Abbates, 
Priore* ,  interveniente  pretio...  ad  certum 
tempus  vel  ad  vitam  illorum  quibus  fit 
concessio,  certum  quid,  quod  communiter 
Liberationes  appellante  communiter  ven- 
duntf  et  assignant  prò  vitas  necessariis 
singulis  diebus,  vel  certis  temporibus  ex- 
solvendum.  [Charta  ann.  1270.  tom.  1. 
Chartularii  S.  Vandregeslli  pag.  767  : 
Scilicet  in  pane,  potu,  cibo...  oblationibus, 
camibus  et  aliis  omnibus  Liberationibus. 
Alia  ann.  1318.  apud  Madox  Formul. 
Anglic.  pag.  316  :  Concessimus  Johanni 
dicto  piscatori  unam  Liberationem  an- 
nuamin  domo  nostra  quoad  vixerit  ca- 
piendam  ;  videlicet  qualibet  aeptimana 
septem  panes  qui  vocantur  Prikelings,  et 
septem  lagenas  cervisise.  Adde  Chartam 
fundationis  Sacrae  Capellae  Paris,  ann. 
1245.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris, 
pag.  121.  col.  2.  et  aliam  Philippi  V. 
Frane.  Regis  ann.  1318.  ibid.  pag.  128. 
col.  1.]  Liberationes  diurnse,  in  FI  età  1. 2. 
cap.  27.  §  5.  Ita  usurpant  Ricardus  Ha- 
gustaldensis cap.  8.  et  alii.  Le  Roman 
de  Florimont  MS.  : 

Si  ont  pris  del  Roi  congìé, 
Et  li  Rois  leur  a  moull  proié, 
Li  povres  perdu  prend  congié 
Qui  prennenl  de  lui  Livraison, 
Et  il  et  tuit  si  compagnon. 
Et  il  respond,  Non  prendrai  mie, 
Livrer  nous  doil  li  Rois  d'Oogrie. 

Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

A  ceux  qui  voudront  promit  terres, 
Si  Angleterre  peut  conquerre  : 
A  plusieurs  promit  Livrcisons, 
Riches  soudoiers  et  bons  dons. 

Maxime  vero  ita  appellabant  nostri  ves- 
tes,  quae  certis  anni  tempestatibus  ac 
festis  a  Regibus  nostris,  (atque  adeo 
etiam  proceribus  aliis)  liberis,  domesti- 
cis ac  officialibus  quotannis  praebeban- 
tur  :  idque  Livrées  vocabant.  Computum 
Stephani  Fontani  Argeutarii  Regii  ann. 
1351  :  Ledit  Argentier  n*a  rìen  délivrè 
lesdits  jeunes  enfans  de  France,  excepté 
pour  Messeigneurs  Jean  et  Philippes  de 
France^  et  Loys  de  Bourbon,  lesquiex  fu- 
rent  vestus  de  Livrèe   avec  Monsieur  le 


92 


LIB 


LIB 


LIB 


Dauphin  le  jour  de  Noèl,  et  retenus  eri  sa 
compagnie  :  quar  il  fu  ordené  qu'ils  se- 
roient  faits  Chevaliers  nouveauxà  la  feste 
de  V Estoile  prochainement  ensuivant. 
Alibi  :  Des  dras  que  Madame  la  Royne  et 
pour  sa  Livrèe  de  myaoust,  et  aussi  de  la 
tonture  et  de  la  facon  des  robes  d'icelle 
Livrées,  V  Argenlier  en  fait  mise  en  son 
compie  precedent.  Rursum  in  alio  cap.  : 
Dras  de  laine  pour  le  corps  de  Mona,  le 
Dauphin,  et  de  ceux  de  sa  compagnie; 
e' est  à  savoir  le  Due  d'Orliens,  le  Óomle 
d'Anjou,  les  Comtes  d'Alencon  et  oVEs- 
tampeSy  et  le  Due  de  Bourgogne,  et  aussi 
pour  Mess.  Jean  et  Philippes  de  France, 
et  Loys  de  Bourbon ,  de  leurs  robes  qu'ils 
orent  de  Livrèe  ensemble,  et  à  part  eu$  à 
la  myaousty  et  en  compagnie  avec  lesdits 
Seigneurs,  depuis  qu*ils  furent  ostez  du 
Gouvernement  de  Madame  la  Roine,  des 
robes  qu'ils  orent  à  leur  Chevalerie,  et 
ceux  aussi  qui  furent  faits  Chevaliers  en- 
semble avec  eux,  e*  est  à  savoir  Messire 
Philippe  et  Loys  de  Navarre  et  Charles 
d'Artois,  et  des  habits  que  ledit  Mess. 
Charles  ot  avec  lesdits  Seigneurs  et  Com- 
tes à  la  feste  de  l'Estoile.  Haec  et  simili  a 
quae  apud  Scriptores  nostros  crebro  oc- 
currunt,  docenVcur  pedissequi  seu  fa- 
muli Liberatasi  seu  les  Livrées,  domino- 
rum  suorum  deferre  dicantur  :  de  qui- 
bus  praeterea  agimus  in  vocibus  Pallium 
et  Roba. 

1  Librata,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1394.  ex  Are h ivo  S.Victoris  Massil.: 
Johannes  Abbas  erat  obligatus  in  300.  fior, 
auri  causa  emptionis  pannorum  diverso- 
rum  color um  in  butigia  draparise,  tam 
prò  suo  vestiario,  quam  et  prò  vestiario 
seu  Librata  scutiferorum.  Alia  ann.  1480. 
ex  eodem  Archivo  :  Quidam  verberavit 
acriter  servitorem...  portantem  Libralam 
civitatis. 

Manet  id  nominis,  taeniolis  ac  lem- 
niscis,  quos  pileis  apponunt  adolescen- 
tes,  aut  quibus  se  adornant  mulier- 
culae  :  sed  et  eo  referunt  Rigai tius  et 
Meursius  quod  habet  Oonstantinus  Por- 
phyrogenitus  in  Tacticis,  ubi  praecipit 
ut  milites  cassides  habeant  pulcre  sa- 
miatas,  in  earumque  cono  Tou^ta  jAtxpà, 
tiyouv  XiSpia,  id  est,  uti  interpretantur, 
des  Livrées.  Quod  si  ita  est,  istius  vocis 
usura  perantiquum  esse  dicendum  erit, 
taraetsi  vix  putaverim  Con  stanti  ni  astate 
nostris  ejusmodi  taeniolas  nuncupatas. 
Praebebantur  autem  Liberatse  seu  robae 
in  festo  Chris  ti  natali  ti  o,  et  in  Assum- 
tione  Deipara,  quas  Livrées  de  Noeletde 
la  Myaoust  appellabant. 

1  Librata,  Hospitiorum  praebitio  seu 
designatio.  Litterae  Clementis  VII.  PP. 
ann.  1382.  tom.  10.  Spicil.  Acher.  pag. 
242  :  Ad  hssc  si  Romanus  Ponti f ex,  qui 
fro  tempore  fueritf  vellet  cum  sua  curia 
t»  aliqua  civitatum...  regni  Adriee,  mo- 
rarij  hoc  possit  Ubère  et  absque  impedi- 
mento quocumque...  et  tam  circa  Libra- 
tas  ordinandas,  cancellos  f:::.ta,  rationes 
domorum,  jurisdictione  Marescalli  libera 
et  aliorum  officialium  curise  Romance . 
Ordinatio  Johannis  XXII.  PP.  supra 
ordinandis  Libratis  Cardinalibus  in  Ci- 
vitate  Avenìonis ,  apud  Sebastianum 
Lantoni  tom.  1.  Histor.  Avenion.  pag. 
164  :  In  Librata  superiori  domus  episco- 
palis  assignata  sunt  hospitia  infrascripta. 
Et  infra  :  Istud  hospitiam  exemptum  fuit 
a  dieta  Librata,  et  loco  ipsius  hospitii 
fuit  assignata  ipsi  Librata  qusedam  cava 
seu  volta  lapidea,  quas  est  sttbtus  ipsum 
hospitium. 

1  LiBERATio,Merces,  salari  um.  Charta 
Henrici  Regis  Angl.  ann.  1155.  apud  D. 
Brus8el  tom.  2.  de  Usu  feudorum  pag. 


tv  :  Nullus  Vicecomes,  vel  Baillivus  nos- 
ter,  vel  alius  capiat  equos  vel  caretas  ali- 
en jus  prò  cariagio  f adendo,  nisi  reddat 
Libera tionem  antiquitus  statutam  ;  sed  et 
prò  careta  ad  tres  equos  x.  denarios  per 
diem,  et  prò  careta  ad  tres  equos,  xiil. 
den.  per  diem. 

1  Liberàtio,  Voi  un  tas,  sententi  a,  con- 
silium.  Testameli  tu  m  Bertich  ramni 
Episc.  Oenoman.  tom. 3.  Analect.  Mabill. 
pag.  127  :  Ergo  quia  votusf  et  Liberalio,  et 
deliberatìo  mea  est,  ut,  eie. 

1  Libe ratio,  Securitas,  cautio.  Con- 
ventio  in  ter  Henricum  Reg.  Angl.  et 
Theodorum  Comitem  FI  and  rise  in  Libro 
nigro  Scaccarii  pag.  30  :  Si  Rex  eoa  (ob- 
sides)  tarndiu  retinere  voluerit  ad  Liber  a- 
tiones  Regis,  et  e. 

Clerigus  Liberationis,  in  Legibus 
Mal  co  Imi  II.  Regis  Scotiae  cap.  5.  qui 
Liberationibus  annotandis  et  describen- 
dis  praeest. 

Liberata,  Praebitio,  Livrèe.  Tabula- 
rium  Dunstapulense  :  Liberata  bosci 
quam  habet  Prior  in  Bocwood.  Infra  :  Li- 
berata prati  in  le  South- Maede.  Statuta 
Henrici  IV.  Regis  Angl.  Apud  Westmo- 
nast.  ann.  1.  inter  csetera  sta tui tu r,  quod 
nullus  Archiepiscopi,  Episcopus,  Abbas, 
vel  Prior,  nec  aliquis  alius  Ecclesiasticus, 
vel  temporalis  cujuscumque  status  seu 
conditionis  existat  infra  Regnum  Anglias, 
del  aliquam  Liberatam  panni,  nisi  solum- 
modo  familiaribus  et  offìciariis  suis,  ac 
illis,  qui  de  Consilio  suo  existunt  tam  spi- 
ritualibus,  quam  temporalibus  in  una 
lege,  vel  in  altera  eruditis,  etc.  Vide  Ca- 
pitium. 

Liberata,  Idem  quod  Liberàtio.  Ni- 
col. Upton.  lib.  1.  de  Militari  officio 
cap.  17  :  In  Anglia  quando  Rex  ali- 
quem  nobilitai,  solet  una  cum  feudo  si- 
gnum,  hoc  est,  Liberatam  suam  nobili- 
tando condonare,  etc.  Vide  Sebastian. 
Fantinum  Castruccium  in  Hist.  Avenio- 
nensi  pag.  288. 

1  Breve  de  Liberate,  Chartula  libe- 
rationis.  Mandatum  Henrici  III.  Regis. 
Angl.  ann.  1262.  apud  Rymer.  tom.  1. 
pag.  751  :  Mandamus  vobis  quod  scruta- 
tis  rotulis  Gancellariss  nostrse,  faciatis 
habere  venerabili  Patri  R,  Careni.  Ar- 
chìep.  Breve  suum  de  Liberate  de  termino 
S.  Mickaelis...  de  annuo  feodo  suo,  quod 
percipit  ad  scaccarium  nostrum. 

1  Liber atura,  ut  Liberata,  Praebitio. 
Statuta  Ricardi  II.  Reg.  Angl.  ann. 
1380.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  242  : 
Item,  quod  quilibet  scholarium  prsedicto- 
rum  de  Liber  atura  sua  sibi  fieri  faciat 
rovam  talarem,  decent em  et  honestam 
prò  statu  clericali.  Charta  Henrici  Vili. 
ann.  1545.  apud  eumd.  Rymer.  tom.  15. 
pag.  76  :  Damus...  licentiam  specialem 
quod  ipse  deinceps  annuatirn  quolibet 
anno...  dare  possit  viginti  Liberaturas 
panni...  dabit  Liber atas  seu  Liberaturas 
panni. 

1  Libratura,  Eadem  notione.  D. 
Epìscopus  Gabilonensis  prò  procuratione 
Prioratus  de  Chievres  percipit  sex  libras 
Viennenses  et  unam  thuris  libram  in 
festo  S.  Vincentii  ;  delatori  vero  debet 
Prsesul  unum  candelse  cerese  cubitum  et 
unam  Libraturam  averne,  tom.  4.  Gali. 
Christ.  col.  909. 

1  Libratio,  ut  Liberàtio,  Praebitio, 
distributio.  «Tura  et  reditus  Ecclesiae  No- 
biliac.  apud  Stephanotium  tom.  3.  An- 
tiq.  Pictav.  MSS.  pag.  527  :  In  festo  B. 
Juniani  accipit  Abbas  a  Priore  unum 
bovem  ad  faciendas  Libratio nes.  Charta 
Guidonis  Comitis  Nivern.  apud  Balu- 
zium  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  31  :  Do- 
minus  de   Thierno  petebat  sibi  prsestari 


talem  Librationem,  qualem  uni  ex  Cano- 
nicis  prasstatur  in  pane  et  vino  et  dena- 
riis.  Testa  me  n  tu  m  ann.  1337.  ibid.  pag. 
311  :  Lego  ecclesise  Camalerise  perpetuo 
duas  Librationes  vini  et  panis  quolibet 
anno.  Charta  ann.  1223.  ibid.  pag.  490  : 
Assedimus...  XX.  solidos  Claromont.  debi- 
tales  in  redditibus  villse  nostrae  de  Mona 
perei piendos  in  perpetuum  annuatirn... 
ad  Librationem  dicti  anniversarii  facien- 
dam.  Pro  quodam  annuo  reditu  su  mi 
videtur  in  Charta  ann.  1239.  tom.  1. 
Chartular.  S.  Vandreg.  pag.  1119:  Quid- 
quid  de  Libratione  percipiebamus  annua- 
tirn ratio  ne  dicti  molendini. 

1  Libratio  Claustri,  Libratio  Su- 
perpellioii.  Haec  distributio  est  quae 
singulis  fit  Clericis,  qui  divinis  inter- 
sunt  officiis  ;  Illa  vero  quaBiisdem  fit  ra- 
tione  pr&bendse.  Epist.  Clementis  IV. 
PP.  prò  Eccl.  Ani  eie  n  si  ann.  1267.  tom. 
2.  Anecd.  Marten.  col.  478  :  Clericuli 
omnibus  Horis  intersint,  et  si  duabus 
Horis  diurnis  vel  nocturnis  defecerint, 
priventur  Libratione  superpellicii  ipsa 
die.  Et  si  succentor  negligens  fuerit  circa 
correctionem  eorum,  die  illa  qua  non  cor- 
rexerit  negligentes,  claustri  Libratione, 
puniatur.  Et  col.  479  :  Quilibet  qui  in 
Canonicum  ejusdem  Ecclesia  fuerit  re- 
ceptus,  vel  dignitatem  seu  personatum 
adeptus.  nikil  percipiat  de  Librationibus 
superpellicii  vel  pr&bendse,  prima  Libra- 
tione dumtaxat  excepta,  donecf  etc.  Hi  ne 

1  Libratus  Canonigus  dicitur,  $ui 
hujusmodi  Librationes  percepì t.  B lilla 
Innocentii  VIII.  PP.  prò  Oanonicis  Ge- 
nevensibus  ann.  1484.  in  Continuatione 
magni  Bullarii  Rom.  pag.  291.  col,  1  : 
Ordinarunt  quod  singula  nomina  Cano- 
nicorum  per  ordinem  secundum  eorum 
receptionem  in  libro  regulse  scribantar.:. 
et  ille  prior  vel  primus  esse  dicatur  et  se- 
nior, qui  primum  manualiter  in  choro 
extitent  Libratus,  licei  alius  forte  primo 
extilerit  installatus  et  receptus,  sed  non 
Libratus. 

Livreia,  ex  Gallico  Livrèe.  Charta 
Philippi  Reg.  Frane,  ann.  1316.  ex  Ta- 
bulano S.  Wandregesili  :  Significatum 
est  nobis  forestam  nostram...  multipliciter 
devastari  sub  umbra  Livreise,  quam  per- 
cipiunt  Abbas  et  Conventus  S.  Wandre- 
gesili, etc. 

*  1.  LIBERATA,  Tessera  vestiaria,  Gali. 
Livrèe.  Elmham.  in  vita  Henr.  V.  reg. 
Angl.  edit.  Hearn.  cap.  10.  pag.  20  : 
Post  tanta  regalis  convivii  solemnia,  no- 
velli mililes  ipsa  pallia  exuentes,  vestes 
de  Liberata  reaia  ejusdem  seetse  preciosas 
nimium  induebant.  Vide  in  Liberare  2. 

*  2.  LIBERATA,  Acceptilatio,  Gali. 
Déckarge.  Pactum  inter  Ludov.  XI. 
dalph.  et  ducem  Sabaud.  ann.-  1445. 
apud  Guichen.  pag.  856  :  Quod  ipse  de- 
beat nobis  seu  nuncio  nostro  aut  procura- 
tori mandatum  sufficiens  et  potestatem  a 
nobis  habentem  recipiendi,  recepisse  con- 
fitendi,  acquitationern  danài  et  Libera- 
tam faciendi,  etc.  Hinc 

*  LIBERATARIUS,  Qui  liber  atas  seu 
acceptilationes  potest  legitime  dare. 
Vide  supra  Appaltor. 

1  LIBERGULUS,Libellus.  Acta  B.  An- 
dreas Hispeiiati  tom.  1.  Junii  pag.  365  : 
Summarium  ex  Liberculo  Fr.  Thomss  de 
Hispello. 

LIBERI,  Qui  nulli  servi  tu  ti  obnoxii 
sunt,  ingenui.  Duplex  autem  fuit  libe- 
rorum  ordo,  eorum  scilicet  qui  Liberi  et 
Nobiles,  et  aliorum  qui  Liberi  quidem 
essent,  sed  non  nobiles,  Lex  Frision. 
tit.  11.  §  2  :  Si  nobilis  Liberum  occiderit, 
etc.%4.  Si  Liber  nobilem  occiderit,  etc. 
Adde  1 13.  14.  In  Lege  Angliorum  tit.  1. 


LIB 


LIB 


LIB 


93 


§  1.  nobilis,  Adalingus  dicitur,  cujas  in- 
terfecti  compositio  longe  major  esse 
dicitur  quam  liberi.  [*  Consule  Murato- 
rium  de  Liberorum  condì  tiene  disse- 
rri tem  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  «vi 
col.  713.]  [**  Grimm.  Antiq.  Jur.  Gerra. 
pag.  281.  sqq.  Guerard.  Chartul.  S.  Pe- 
tri  Carnot.  §  26.] 

Ita  apud  Saxones,  Liberos  a  Nobilibus 
fuisse  distinctos  observat  Adam  Bre- 
mensis  cap.  5.  Liberi  autem  proprie  dìcti 
videritur,  qui  ab  antiquo  ex  servis  ma- 
numissis  originem  traxerant.  Thega- 
nus  de  Gestis  Ludovici  Pii  cap.  44  :  Fé- 
cit  te  Liberum,  non  nobilem,  quod  impos- 
sibile est  post  libertatem.  Ita  nobiles  su  ut, 
qui  nulla  originis  ac  servitutis  macula 
coinquinantur.  Liberi  autem  homines 
sub  patrocinio  alicujus  esse  debebant, 
nec  omnino  sui  juris  erant.  Gharta  di- 
vision is  Imperii  Caroli  M.  cap.  3  :  Prge- 
cipimus  ut  quemlibet  Liberum  hominem, 
qui  dominum  suum  contro,  voluntatem 
ejus  dimiserit.,.  ncque  Rex  suscipiat,... 
hoc  non  solum  de  Liberis,  sed  etiam  de 
servis  fugitivis  statuimus  ordinandum. 
Et  cap.  5  :  Et  unusquisque  Liber  homo 
post  mortem  domini  sui  licenliam  hàbeat 
se  commendando  etc.  Similia  habentur 
in  Conventu  apud  Marsnam  in  Adnun- 
tiatione  Caroli  cap.  2.  ex  quibus  Conci- 
li um  Tricassinum  arfn.  878.  cap.  6  : 
Nemoalterius  Liberum  hominem..,  recol- 
ligere  praesumat,  sine  illis  causis,  quas 
leges  mundansz  pr&cipiunt.  [Ohron.  No- 
valicense  apud  Murator.  tom.  2.  part. 
2.  col.  751  :  Et  volo  ut  omnis  liberti  nos- 
tri, quos  et  quas  parentes  nostri  fecerunt 
Liberos t  et  nos  postea  fecimus,  ut  ad  ip- 
sam  heredem  meam  Ecclesiam  S.  Petro 
aspiciant,  et  obsequium  et  impensionem, 
sicut  ad  parentes  nostros  et  nobis  juxta 
legis  ordine  debetur  impendere,  ita  et 
inantia  ad  ipsa  herede  meam  S.  Petro 
Novalicis  monasterii  constructa  facere  de- 
beant.  Quod  si  con t urna cis  aut  ingrati... 
steterint,  liceat  Agentes...  eos  cum  pieta- 
tis  ordine  cohercere,  etc.\  Eosdem  esse 
cum  Commendatis,  de  quibus  supra,  sa- 
tis  colligi  tur.  Similia  habentur  in  divi- 
sione Regni  Ludovici  Pii  cap.  4.  6.  et  in 
Conventu  I.  apud  Marsnam  pag.  69. 
qua  notione  Liberi  intelliguntur  in 
Charta  ejusdem  Ludovici  prò  Hispanis. 
Vetus  Charta  apud  Guillimannum  lib. 
2*  Rerum  He  1  ve  tic.  :  Ego  Henricus  dic- 
ius  Schuden,  vir  Glaronensis,  Liberai 
eonditionis,  una  cum  filiis  meis,  etc. 

1  Liberi  per  Cha.rtul.as,  Li  berta  te 
donati,  manumissi.  Greg.  Turon.  lib.  9. 
Hist.  Frane,  cap.  26  :  Ingoberga  Regina, 
Chariberti  quondam  reiicta...  migravit 
a  s&culo,  multos  per  chartulas  Liberos 
derelinquens,  septuag  esimo,  ut  arbitror, 
vitse  anno,  relinquens  filiam  unicam.  Vide 
Manumissio. 

Liberi,  Coloni.  Lex  Alamannorum 
cap.  1.  tri.  9  :  Quicunque  Liberum  Eccle- 
sia, quem  Colonum  vocant,  occiderit,  etc. 
LeoOst.  lib.  1.  cap.  61  :  Eo  etiam  tem- 
pore odo  familias  Liberorum  hominum  in 
cella  S.  Benedicti  de  Caudis  eodem  Ab- 
bate rogante  concessa.  Fori  Bi gorre nses 
cap.  15.  Censuales  rustici  vel  Liberi  non 
in  expeditione  Comitem  sequantur,  etc. 
Gap.  37  :  Si  quilibet  Liber  dominum  suum 
morte  interveniente  prodiderit,  etc.  Mox  : 
Lege  Liberi  originalis  possidere.  Ubi  Li- 
beri, iidem  qui  Manentes,  Hospites, 
Man  stonarti,  qui  lege  origims  dominis 
subduntur,  a  servis  tamen  et  libertis, 
ac  maxime  ab  hominibus  de  corpore  se- 
juncti.  Charta  Communi»  S.  Quintini 
ann.  1195  :  Hit  homines  nostri  Liberi,  qui 
non  sunt  homines  nostri  de  corpore,  si 


venerint  in  Communiam,  poterunt  esse 
cum  omnibus  rebus  suis  illue  securn  alla- 
tis.  Vide  Colonus.  Potioris  tamen  esse 
conditionis  Liberi  dicuntur  in  Capit. 
Caroli  C.  tit.  12.  cap.  5  :  Si  Liber  homo 
fuerit,  bannum  dominicum  componat  ;  et 
si  colonus  fuerit,  60.  ictus  accipiat.  Adde 
tit.  31.  cap.  15.  23.  tit.  39.  cap.  2.  ubi 
coloni  servorum  loco  habentur. 

*  Liberi  ex  omni  costa,  Qui  ab  operi- 
bus  immunes  sunt,  vel  qui  ex  omni 
parte  sunt  liberi  et  ingenui.  Vide  su- 
pra  Costa  4. 

«*  Liberi  Foresta,  Quibus  foresta 
uti  liberum  est.  Chartar.  Norman,  ex 
Cod.  reg.  4653.  A.  fol.  69  :  Dicunt  quod 
abbas  de  Noa  habet  singulis  diebus  unam 
quadrigatam  brancarum  sine  liberatione, 
et  nemus  fractum  et  irradiatum  ;  dum 
tamen  famuli  abbatis  ibi  venia  nt  ante- 
quam  alii  Liberi  forestae. 

Liberi  Homines  apud  Al  e  man  nos 
nobiliores  dicuntur,  Freyherren,  quorum 
scilicet  majores  nullara,  quod  sciatur, 
servierunt  servitutem,  et  hi,  proprie 
Nobiles.  Nam  qui  ex  servi  tu  te  manus- 
missi  liberta tem  consequebantur,  Inge- 
nui dicti,  et  ab  Aleraannis  Semperfry, 
ex  formula  manumissionis,  Semper  In- 
genuus  atque  securus  existat.  Ita  Goldas- 
tus  ad  Eckeardum  Junior,  cap.  9.  Bruno 
de  Bello  Saxonico  :  Fridericum  de 
Monte  qui  inter  Liberos  homines  vel  nobi- 
les eximius  habebatur,  famulum  suum 
esse  asseruit.  Infra  :  Et  hominibus  adve- 
nis  vestra  bona  largiens  vos  ipsos  Liberos 
et  ingenuos  ignotorum  hominum  pr&ci- 
piet  servos  esse.  Idem  alibi  :  Dicebant  ex 
persona  Ottonis  et  Herimanni  Comitis,  se 
solos  ex  Liberis  hominibus...  beneficio  fu- 
g&  in  Saxonia  relictos.  Christian us  Ar- 
chiepisc.  Moguntinus  in  Chron.  :  Prin- 
cipibus,  Comitibus,  Baronibus,  et  Liberis, 
et  ab  omni  populo  venerabilis  habebatur. 
Con  rad  us  Usperg.  ann.  1168  :  Milites 
quippe  Teutonicos  in  dignitatibus  Italise 
constituit  :  nam  quemdam  Liberum  Bide- 
luphum  Ducem  Spoleti  effecit.  Acta  Mu- 
rensis  Monasterii  pag.  3  :  Habuerunt 
vero  hic  quidam  divites  Liberique  homines 
curtim,  etc.  Mox  tamen  id  tituli  tribui- 
tur  rusticis  :  Casieri  rustici  qui  erant  Li- 
beri, et  in  ipso  vico  constituti,  etc.  Ita 
rursum  pag.  45.  Charta  Andreas  Epis- 
copi Traject.  ann.  1134.  apud  Mirasum 
in  Diplomat.  Belg.  lib.  1.  cap.  52  :  Fol- 
codus  de  Berma  vir  Liber  et  dives.  Ha  ne 
subscribunt  ex  Liberis  hominibus  Arnol- 
dus  juvenis  Comes  de  Cleve,  Gerungus  de 
Asper  et  Guilielmus  filius  Comitis  Gui- 
lielmi.  Adde  cap.  53.  Chronicon  Trudo- 
nense  lib.  7.  pag.  428  :  Habebat  Heri- 
mannus  nepotem  quendam  Gualterum 
nomine  de  Harchs,  Liberum  quidem  ho- 
minem, et  plurima  in  praediis  et  feudis 
posstdentem.  Specul.  Saxon.  lib.  1.  art. 
3.  §  2.  et  lib.  3.  art.  45.  §  2  :  Spectabiles, 
nobiles,  et  Liberi  domini.  Vide  Chartam 
ann.  1128.  in  Biblioth.  Cluniac.  pag. 
1387.  jp»  Eichhorn.  Histor.  Jur.  Der- 
ni an.  |  337.] 

Liberi  Sagittarii,  in  Chronico  Bec- 
censi  ann.  1467.  qui  vulgo  nostris 
Fra  ncs-archers. 

LIBERIA,  prò  Libraria ,  Bibliotheca, 
Gali.  Librairie,  in  Hist.  Australi  ann. 
1259.  [Vide  Librarium.] 

|  LIBERITAS,  prò  Libertas,  apud  D. 
Secousse,  tom.  3.  Ordinat.  Reg.  pag.  116. 

|  LIBERRIA,  Vita  S.  Godelevae,  tom. 
2.  Julii  pag.  417  :  In  finem  usque  in  se 
conservari  intemeratam  Liberriam  l&ta- 
tur.  CI.  Editor  monet  sic  legi  in  MS. 
putatque  non  licere  substituere  Liber ta- 
tem,  cum  potius,  inquit,  in  dice  tur  casti- 


monia. Sed  quid  si  libertas  hic  signifl- 
caret  coelibatum  ?  Quse  coelebs  vivit, 
libera  est  seu  a  lege  viri  liberata,  ut  lo- 
quitur  Apostolus  1.  Cor.  7.  39.  Potius 
ergo  crediderira  legendum  libertatem, 
quam  reti  nen  dum  esse  bar  bara  m  vocem 
Liberriam,  qua  far  tasse  insinuare  volue- 
rit  Scriptor  S.  Godelevam  a  liberis  ab- 
horruisse,  ut  habet  lauda tus  vir  erudi- 
tus. 

1.  LIBERTARE,  Manumittere,  liberta- 
tem impertiri,  liberum  facere.  Lex  Bur- 
gund.  tit.  87.  |  1  :  Minorum  astati  ita 
credidimus  consulendum,  ut  ante  15.  szta- 
tis  annos  eis  Liber  tare,  nec  vendere,  nec 
donare  liceat.  Concilium  Ticinense  sub 
Benedicto  Vili,  in  Praefat.  :  Servos  Li- 
bertari, licei  non  possint.  Occurrit  in 
Concilio  Hispalensi  I.  can.  1.  fin  Lege 
Ripuar.  tit.  58.  §  1.]  in  Legibus  Wisi- 
goth.Iib.  12.  tit.  2.  §  14.  in  Chron.  S. 
Sophiae  Benevent.  pag.  618.  in  veteri 
Charta  apud  Ughell.  tom.  7.  pag.  865. 
d.  etc. 

Libertare,  Libertatem  et  im munita- 
tene! loco  alicui  conferre.  Liber  de  Fun- 
dat.  Monasterii  Gozecensis  pag.  233  : 
Quod  Camobium  isdem  Comes  in  honore 
B.  Joannis  Evangelista  constructum  sub 
Apostolica  Sedis  auctoritate  Libertavit. 
Chronicon  Senoniense  lib.  4.  cap.  6  : 
Oppidum  quod  Nuremberg  dicitur,  muni- 
vi t  et  Libertavit.  [Privilegium  Mathise 
Regis  Hungariae  prò  Monasterio  Dobir- 
lucensi,  apud  Ludewig.  tom.  1.  pag. 
511  :  Et  etiam  a  quavis  molestia  eximi- 
mus,  Libertamus  et  absolvimus  gratiose, 
exemtosque,  Libertatos  et  absolutos  decer - 
nimus  per  pr&sentes.] 

*  2.  LIBERTARE,  Libere  et  publice 
agere.  Libel.  supplex  a  Bohemis  conci- 
lio Basii,  ann.  1438.  exhibitus  :  Suppli- 
cami quatenus  vestrae  paternitates  di" 
gnentur  per mit tare  ad  minus  evangelia, 
epistolas  et  symbolum  in  vulgari  in  Mis- 
sis  et  ecclesiis  coram  populo  ad  excitan- 
dam  devotionem  Libertari,  legi  et  decan- 
tari :  nam  in  nostro  linguagio  Sclavico  ex 
indulto  ecclesise  olim  ab  antiquo  in  vul- 
gari suo  exercetur,  etiam  in  nostro  re- 
gno. 

LIBERTAS,  Districtus  loci  alicujus, 
intra  quem  incoi  se  libertate,  privilegio, 
ac  jure  ci  vita  tis  gaudent  :  Franchise, 
nostris.  Chronicon  Trudonense  lib.  4. 
pag.  391  :  Acer  quidem  erat,  constans- 
que...  tanquam  generose  natus  de  Liber- 
tate et  familia  Lovaniensium.  Bracton. 
lib.  3.  Tract.  2.  cap.  25.  §  1  :  Ubi  liber 
homo  captus  fuerit  et  ìmprisonatus  contro- 
pacem  in  Curia,  vel  infra  Libertatem  ali- 
cujus. Adde  cap.  35.  et  lib.  5.  Tract.  5. 
cap.  32.  g  6.  7.  Fori  Bigorrenses  art.  8  : 
Si  Monasteria  quamlibet  terram  de  Li- 
bertatibus  acquisierint,..i  in  legalibus 
exercitibus  faciant  servili  um  unius  lega- 
lis Militis,  etc.  [Charta  ann.  1227.  apud 
Thomasserium  in  Biturigibus  pag.  85  : 
Si  quis  kujusmodi  Libertatem  exire  vo~ 
luent,  ad  terminum  nominatum  censam 
suam  pagabit  et  quittabit,  et  in  eodem 
statu  quo  erat  remanébit.  Alia  ann.  1251. 
ibid.  pag.  90  :  Dono  et  concedo  mansiona^ 
riis  S.  Kartesii  hujusmodi  Libertatem, 
videlicet  quod  omnes  homines  et  feminae 
manentes  infra  Libertatem  et  metas  Li- 
ber talis  S.  Kartesii,  quitti  penitus  et  im- 
munes erunt  a  talleis,  charreis,  falcatio- 
nibus,  fenacionibus  et  omnimodis  bienniis, 
salvis  mihi  exercitibus  et  cavalgariis  meis, 
in  quibus  me  sequentur  per  tres  dies  tan- 
tum.] Charta  Franchisi arum  dfAix  in 
Biturigibus,  Henrici  D.  Solliaci  ann. 
1301  :  Omnes  autem  illos  qui  in  dieta  Li- 
bertate manserint,  qui  mihi  talliatn  de^ 


94 


LIB 


LIB 


LIB 


bent,  vel  debebunt,  volo  esse  immunes  ab 
ornili  tallio,  et  questa  Praepositorum,  etc. 
Gharta  Theobaldi  Comitis  Campati, 
ann.  1228.  prò  frati  chi  si  is  hominum  de 
Viconovo,  in  Chart,  Camp.  Thuani  fol. 
155  :  Concessi  etiam  dictis  hominibus 
meis  et  illis  qui  venient  manere  in  Liber- 
tatem  eorum  y  talem  justitìam,  videlicet, 
etc.  Monasticum  Anglic.  tom.  1.  pag. 
47  :  Cum  pertinentiis  infra  patriam  et 
prsecinctum  vocatum  Episcopatum  et  Li- 
bertatem  regalem  sancii  Cuthberti  Du- 
nélm.  Inter  aquas  de  Tyne  et  Tese»  His- 
toria  Abbatiae  Condomensis  pag.  489  : 
Ato  de  Euglada  dedit  Libertatem  quan- 
darti  nomine  Anerdat  de  Tauran.  Et  pag. 
493  :  Garsias  nomine  quandam  Liberta- 
'tem  S.  Petro  moriens  donaverat.  Infra  : 
Alter am  Libertatem  S.  Joannis  vocatam 
de  Guarderas  datis  30.  solidi*.. .  compara- 
vit,  Adde  tom.  2.  Monast.  Angl.  pag.  133. 
Matth.  Paris  pag.  638. 677.  Lindanum  in 
Teneraomund.  pag.  220.  Matth.  West- 
mon.  ann.  1259.  pag.  367.  etc. 

Libertas,  Gharta  ingenuitatis,  ma- 
numissionis.  Testamentum  Widradi 
Abbatis  FI  a  vini  ac.  :  Volumus  etiam  ut 
ingenuos  eos  fecimus,  aut  inantea  feceri- 
mus,  quanticunque  in  ipsa  loca  manent... 
inspectas  eorum  Libertates  super  ipsas 
terras  prò  ingenuis  commaneant. 

Libertas,  Praestatio  quae  prò  tuitione 
datur  :  alias  Salvamentum  dicitur.  Oh. 
Willelmi  Oomitis  Pontivi  ann.  1205.  in 
Histor.  Ecclesiaste  Abbavillensi  cap.26: 
Gapellae  sanctaz  Crucis  13.  libras}  et  dimi- 
diam  Libertatem  in  festo  Pentecostes. 

1  Libertas,  Immunitas.  Gharta  ann. 
1271.  tom.  1.  Chartul.  S.  Vandreg.  pag. 
819  :  Pro  hiis  autem  donatione,  dimis- 
sione et  concessione  dederunt  mihi  prx- 
dicti  Religiosi  et  concesserunt  Libertatem 
manerii  mei  deEstaintot  de  omnibus  con- 
suetudinibus  ac  servitiis. 

1  Libertas,  Licentia,  consensus. 
Gharta  Ludovici  Regis  Frane,  ann.  1160. 
eGhartulario  Montis-martyrum  :  Insù- 
per  ipsum  conquestum...  et  herbergarium 
quod  in  conquestu  fecerat  mea  Liberiate. 

Libertas  Decembriga.  Joannis  Sa- 
risberiensis  Prooemio  ad  Polycraticum: 
Sic  dum  corrigatur,  Horatius  etiam  ser- 
vis,  ut  Decembri  Libertate  utantur,indul- 
get.  Adde  eumdem  lib.  7.  cap.  ult.  Vide 
Kalendae,  et  Horat.  lib.  2.  Sat.  6. 

Libertas  Ecclesiastica  vel  Cano-> 
nica.  Hincmarus  Remensis  Ep.  7.  ex 
Labbeanis  :  Deinde  Sigebertus  cui  illud 
beneficium  dederam7  (sic  legendum)  se- 
cundum antiquam  consuetudinem  Cleri- 
cum  petiiti  qui  in  ipsa  Ecclesia  a  te  ordi- 
nar etur  :  cui  secundum  consuetudinem 
antecessorum  m eorum,  et  secundum  regu- 
las  Ecclesiasticas,  ac  synodalia  Gapitula, 
Clencum  de  potestate  Ecctesiae  nostrae  ea 
condii  ione  concessi,  ut  si  tu  illum  próbabi- 
lem  judicares,  ego  UH  Libertatem  Eccle- 
siasticam  darem  :  et  sic  demum  illum  re- 
gulariter  ordinar es.  Jnfra  :  Sed  quia 
mihi  prò  honore  Goepiscoporum  nostro- 
rum  ipsarum  sedium  complacuit,  ut  illis 
decede ntibus  Clericos  ordinandos  in  eis- 
dern  Ecclesiis  Episcopis  propriarum  Ec- 
clesiarum  diriger  em  cum  Liberiate  Eccle- 
siastica, et  Uteris  meis  ordinandos  Pres- 
byterosy  in  prxfatis  Ecclesiis  misi,  etc. 
Rursum  :  Et  si  eundem  Clericum  in  ea- 
dem  Ecclesia  vis  ordinare,  scribe  mihi  se- 
cundum morem,  et  ego  UH  Libertatem  Ec- 
clesiasticam  dabo.  Denique  :  Si  autem 
ipse  Glericus,  cui  per  tanta  tempora  ip- 
sam  Ecclesiam  in  Follanxbraio  habere, 
et  in  ea  laborare  consensisti,  non  placet , 
et  per  rationem,  aut  prò  crimine,  aut  prò 
indocibilitaie  illum  rejeceris,  quem  con- 


tro, regulas  sine  mea  licentia ,  et  sine  Li- 
beriate canonica  ordinasti,  ostende,  et  al- 
terum  inveniemus,  etc.  Qui  bus  in  Iocis 
Libertas  Ecclesiastica  et  Canonica,  est 
facultas  quam«habet  Episcopus  nomi- 
nandi  ac  praesentandi  Presbyterum  al- 
teri Episcopo,  in  cujus  dioecesi  Eccle- 
siam habet  a  sua  dependentem,  qui  ab 
eo  ordinetur,  ut  in  ea  sacra  munia 
obeat. 

1  Libertas  Romana,  Immunitas  ab 
Ordinarti  jurisdictione,  quae  ttt  ut  quae- 
dam  Ecclesiae  ad  Sedem  Rom.  nullo 
medio  pertineant.  Bulla  Urbani  II.  PP. 
ann.  1096.  tom.  6.  Spici!.  Acher.  pag. 22: 
Sancimus...  ne  quis  ulterius  Archiepisco- 
pi aut  Episcopus  adversus  eamdem  Ec- 
clesiam audeat  exeommunicationis  aut 
interdictionis  prof  erre  sente  ntiam,  qua- 
tinus  idem  Monasterium  ex  ipsius  B. 
JEgidii  traditione  sanctae  Romana?  Eccte- 
siae propria  subditum,  Romanze  semper 
Libertatis  gratta  per fruatur. 

Libertas  Romana,  Jus  civiumRoma- 
norum,jus  civitatis,  jus  immunitatis. 
Vita  S.  Adelheidis  Imperatricis  cap.  7  : 
Ante  duodecimum  circiter  annum  obitus 
sui,  in  loco  qui  dicitur  Salsa,  urbem  de- 
crevit  fieri  sub  Libertate  Romana,  quem 
affectum  postea  ad  perfectum  perduxit 
effectum.  [**  Vide  Mi t terni.  Element. 
Jur.  Germ.  |  134.  not.  2.  ult.] 

Libertas.  Gretzerus  in  Episcopis 
Eystetensib.  cap.  45  :  Hujus  Berctoldi  est 
sanctioilla,  qua  coèrcet  eorum  improbita- 
tem,  qui  Sacerdotum  defunctorum  bona 
libere  invadebant  ac  diripiebant,  conce- 
ditque  singulis  Glericis  liberam  testandi 
facilitatemi  ea  tamen  conditìone,  ut  quo- 
tannis  per  decurias  seu  decanias  distri- 
buti  certo  in  loco  conveniant,  remque  di- 
vinam  faciant,  quod  etiamnum  fit,  voca- 
turque  vulgo  talis  conventus  Libertas, 
quod  Sacerdotes  libere  de  suis  rebus  dis- 
ponendi  libertatem  obtineant. 

*  Lihertatis  Signum.  «  Et  habeat 
(capitulum  sancti  Saturnini)  per  unum- 
quemque  annum  de  unaquaque  domo 
quatuor  denarios,  quod  est  Signum  Li~ 
bertatis.  »  (Donatio  sancto  Saturnino 
Tolosano,  an.  1092.  Mus.  Arch,  Dép.  p. 
60.)] 

LIBERTATICUM,  Obsequium  ac  servi- 
tium,  quod  Libertus  patrono  suo  debet 
'ratione  libertatis  concessse,  et  quod  ille 
sibi  reservavit  in  Gharta  ingenuitatis. 
Olim  enim  aqud  Romanos  Liberti  pa- 
tron is  donum,  munus,  ac  operas  deoe- 
bant,  toto  Tit.  de  Oper.  Libertor.  in 
Digest.  (38,  1.)  Formula  vetus  48.  ex  Bi- 
gnonianis  :  Nec  ulti  hseredum  meorum 
nullum  impendas  servitium,  nec  homi- 
nium,  nec  Libertaticum,  nec  ullum  obse- 
quium, nec  patronaticum.  Apud  Marcul- 
fum  lib.  2.  form.  32.  Libertinitatis  obse- 
quium appellatur. 

LIBERTATIO,  prò  Libertas,  facultas,  in 
Gharta  Ursonis  Archiep.  Bar.  apud 
Ughell.  tom.  7.  pag.  853. 

1  LIBERTATUS,  Libertate  donatus. 
Gharta  ann.  circiter  805.  apud  Murator, 
tom.  2.  part  2.  col.  746  :  Una  cum  minis- 
trale nostro  Johanne  et  infantes  suos, 
Libertato  cum  infantes  suos.  Alter  exstat 
locus  in  Libertare. 

LIBERTI,  a  servitute  manumissi.  Ut 
enim  Romani  cum  conditione  operarum 

Eraestandarum  servos  suos  manumitte- 
ant,  ut  patet  ex  toto  Tit.  de  Oper.  Li- 
bert.  (38,  l.)quas  etiam  extraneis  eloca- 
bant,  ut  earum  lucrum  pretiumve  cape- 
rent,  leg.  Patronis  Big.  eod.  Tit.  ita 
Wisigothi,  Franci  nostri  et  Longobardi 
servos  suos  a  ditione  sua  et  potestate 
duris   fere   semper    conditionibus    re- 


Jaxant,  adeo  ut  non  tam  Jibertatem 
consecuti ,  quam  servitù tem  mutasse 
viderentur  :  quod  sa  ti  s  colligitur  ex  Lege 
Wisig.  lib.  5.  Ut.  7.  1 14.  [Greg.  Mona- 
di us  in  Ohronico  Farfensi,  tom.  2.  Mu- 
ratorii  part.  2.  coi.  398  :  Gonstituir  ipsius 
Ltbertos...  ut  ipsas  res  cultarent  et  melto- 
rarent  et  annualiter  persolverent  hordei 
modia  x.]  Atque  inde  cautum  legimus 
in  Concilio  Aurelianensi  IV.  can.  9.  ut 
Liberti,  quos  de  servis  Ecclesise  Episco- 
pus fecisset,  in  ingenui  tate  conserva- 
rentur,  ita  ut  ab  officio  Ecclesia  non 
recederent  :  et  in  Aurelianensi  V.  can. 

6.  ut  Libertos  sine  voluntate  illius  qui 
eos  absolvit,  ordinare  non  liceret.  Sed 
et  meminit  Ivo  Oamotensis  Epist.  132. 
Statuti  ejusdem  Ecclesiae  de  non  admit- 
tendis  ad  Clerum  Libertis  :  [Nec  mi  rum, 
cum  ad  servitutem  revocari  potuerint 
ab  iìs  qui  illos  libertate  donaverant. 
Index  vet.  Ganonum,  tom.  3.  Ooncil. 
Hisp.  pag.  29  :  De  superbis  Ecclesia  Li- 
bertiSfUt  ad  servitium  reyocentur.][®®Vide 
Murator.  Antiq.  Ital.  Dissert.  15.  tom.  1. 
col.  841.] 

Erant  igitur  Liberti,  vel  manumissi 
sub  obsequii  conditione,  in  familia,  et 
ex  familia  Patroni,  seu  manumissoris  : 
ita  ut  ii,  eorumque  liberi  professionem 
edere  identidem  tenerentur,  qua  et  ma- 
numissorum  conditionem,  et  se  ex  fami- 
lia manumissoris  esse  proli  te  rentur,  ut 
est  in  Concilio  Toletano  IV.  can.  70. 
Tolet.  VI.  can.  9.  Cgesaraugustano  III. 
can.  4.  et  in  Legibus  Wisig.  lib.  5.  tit. 

7.  §21. 

Tantum  vero  aberat  ut  ingenui tatem 
plenariam  adipiscerentur ,  ut  ne  cum 
ipsis  siquidem  ingenuis  matrimonio 
copulari  iis  liceret.  Quod  si  ejusmodi 
nuptiae  contraherentur,  nati  ex  ea  con- 
junctìone  liberi,  libertinae  conditione 
existebant,  uti  statuitur  in  Concilio  To- 
letano IX.  can.  13.  14. 15. 16.  et  in  Legi- 
bus Wisigoth.  lib.  5.  tit.  7.  §  17.  Sed  età 
Palatinis  officiis  arcentur  in  Statuto 
Ervigii  Regis  Gothor.  Hispan.  quod 
praefìgitur  Concilio  Toletano  XIII.  et 
can.  6.  ejusd.  Concilii.  Ad  testimonia 
perinde  ac  servi  non  admittebantur, 
etsi  id  eorum  liberis  liceret,  ex  Legibus 
Wisigoth.  d.  tit.  1  12.  et  Capit.  Caroli 
M.  lib.  6.  cap.  157.  [**  159.]  Si  absque 
liberis,  et  inordinati  decederent,  ad  pa- 
trones  redibat  eorum  haereditas,  cap.  14. 
et  in  L.  Bajw.  tit.  58.  §  4.  Vide  Patroci- 
nium. 

T  LIBERTIGA  Res.  Vide  Libertinitas. 

*  LI  BERTI  CARE,  Libertatem  et  immu- 
ni tate m  conferre.  Charta  ann.  1123.  in 
Tabul.  Absiens  :  Et  omnes  terras...  ab 
omnibus  consuetudinibus  et  servitiis  mihi 
et  hxredibus  meis  pertinentibus  Libertico. 
Vide  in  Libertare  1. 

1  LIBERTINENSIS  Villa.  Sic  transla- 
tis  civibus  Edicto  Ludovici  XI.  Regis 
Frane,  per  ali  quod  tempus  vocitata  est 
Atrebatensis  civitas  in  rebellionis  vin- 
dictam.  Charta  ann.  1482:  Propter  hoc 
personaliter  constitutus  honorabilis  vir 
Joannes  de  Beaumont  alter  Scabinorum 
villae  Libertinensis ,  prius  Atrebatensis 
nuncupatse. 

•  1.  LIBERTINI,  Iidem  qui  Liberti,  a 
servitute  manumissi,  cum  conditione 
operarum  exhibendarum.  Charta  Andr. 
reg.  Hungar.  ann.  1214.  in  ter  Probat. 
tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col.  21  :  Gon- 
tulit  etiam  jobbagionemt  nomine  Beraì 
obtentu  fidelitatis  suae  ita  ex  omni  jugo 
seryitutis  exemptam,  ut  nulli  omnino  ser- 
vili conditioni  subjaceat  ;  nisi  ipse  vel  sui 
posteri  ab  ecclesia  se  alienare  voluerint. 
Libertinos  contulit  minons  libertatis,  quo- 


LIB 


LIB 


LIB 


95 


rum  officium  est  prsestare  ad  omnem  nu- 
tum  propositi  vel  fratru m.  Alias  Libertini 
appellai!  tur  ex  Libertis  nati. 

*  2.  LIBERTINI,  in  Act.  Apostol.cap. 
6.  y.  9  :  Surrexerunt  autem  quidam  ae 
synagoga,  quse  appella  tur  Lxbertinorum, 
ètc.  Ci  re  uin  vicini,  qui  sunt  ad  Iatus 
utrumque,  ut  exponitur  in  Comment. 
Trevolt.  ann.  1701.  mens.  Jun.  pag.  119. 
Ubi  prò  Atéepttvwv,  legendum  At6v<r- 
TLaci>v  observatur  in  Longuer.  part.  2. 
pag.  103. 

LIBERTINITAS,  Liberti  conditio,  vel 
jiraedium  et  possessio  liberti.  Charta 
Abbonis  prò  fundatione  Monasterii  No- 
valicensis,  ex  Tabulano  Ecclesiae  Gra- 
tianopolitanae  fol.  51  :  Volo  ut  ipse  per 
testamento  nostrum  libertus  fiat,  et  ipsas 
cólonicas  sub  nomine Libertinitatis  habeat, 
et  ad  hseredem  meam,  (Ecclesiam)  sicut 
liberti  nostri  aspiciunt,  ita  et  ipse  sic  fa- 
cere  debeat.  [Hanc  Chartam  edidit  Mu- 
ratori us  tom.  2.  part.  2.  col.  745.  seqq. 
sub  cujus  tìnem  Libertica  res  legitur 
eàdem  notione  qua  Libertinitas.  Locum 
ipsum  profero  :  Dono  liberta  mea  ad  he" 
rede  meam  Ecclesia  8.  Petro  nomine  Fred- 
berga  uscore  Tasculum  cum  nepotes  ipsius 
Fredbergse  in  Etone  et  Paréliano  manere 
videntur ,  utf  Liberticam  eorum  res  ad 
ip$a  Ecclesia  aspiciant,  volo  et  jubeo.] 
[**  Vide  notam  Mabillonii  ad  Chartam 
Abbonis  ab  ipso  editami  lib.  6.  Diplom. 
rium.  62.] 

™  LIBERULUS,Parvus  liber.in  proleg. 
Vitae  S.  Wolfkangi  apud  Pertz.  Script, 
tom.  4.  pag.  525.  lin.  16. 

*  LIBERZOLUS,  Li  beli  us.  Stat.  datiar. 
Riper.  cap.  12.  fol.  14.  v»  :  Quilibet  offi- 
cialis...  teneantur  et  débeant  vincalo  sa- 
cramenti describere  super  Liber zoilo  sibi 
dando  per  dictum  emptoremomnes  et  sin- 
gulas  bulletas  et  licentias,  quas  per  ipsum 
officialem  fieri  et  concedi  contigent  alicui 
personse,  communi,  collegio  vel  universi- 
tati  prò  diclo  dado. 

*  LIBEX.  [Piscis.  DiEF.] 

*  LIBIGUNDIUM.  [Lanx.  Dief.] 

*  LIBIS,  prò  Lebes.  Glossar,  vet.  ex 
Ood.  reg.  7613  :  Libis,  olla  senea. 

*  LIBISTITA.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Faula,  Prov,  fabula,  fa- 
terà, Libisi  ita. 

LIBLAGUM,  Liblacus.  Vox  formata  a 
Saxonico  Lyblac,  quod  artem  venefl- 
cam  vel  maleflcàm  sonat,  maxime  spe- 
ciem  ejus  quae  fascinatione  constat, 
inquit  Somnerus  vel  ligaturis,  ex  lib. 
obligamentum.  [*°  Vide  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col. 77.  voce  Zuppi.] 
Lambardus  barbarum  sacri  fi  cium  reddi- 
dif  in  Lègibus  Athelstani.  Hmc  Ly  bie- 
ca n,  talia.  factitantes  sacrifìcia.  Leges 
ejusd.  Athelstani  Regis  §  6  :  Decrevimus 
etiam  de  sortilegis,  et  Liblacis,  et  sortem 
dantibus,etc.  Leges  Edmundi  Reg.editae 
apud  Londonium  §  6  :  Qui  falsum  jura- 
buntyVel  Liblacum  facient,  sint  in  seter- 
num  a  consortio  Dei  segregati, 

VI.  LIBOR,  Libus,  9607).  Glossae  Cyrilli 
apud  Martinium,qui  observat  cpdo^  idem 
esse  quod  ©Girne,  Tabes  ;  <p66t^  autem  esse 
speciem  libi  seu  placentae  :  sic  ergo  vi- 
detur  legendum. 

1  2.  LIB  OR,  pEv^oc  Sm\  TCoSaypac,  Fluxus, 
apud  Janum  in  Supplemento  Anti- 
quarii. 

t  3.  LIBOR,  prò  Livor.  Principis  Libor 
exarsit,  et  eum  disperdere  nitébatur  e 
terra,  apud  Camillum  Peregrin.  in  Hist. 
Principum  Langobard.  tom.  2.  Murato- 
rii  pag.  266.  col.  1. 

.J  1,  LIBRA,  prò  Lepra,  apud  Felibian. 
Hist.  San-Dion.  pag.  xi.  in  Testamento 
ann.  circiter  690  :  Et  a  Deo  Libra  per- 


cussi,  fiat  uxor  ejus  vidua^  ut  cognosca* 
tur  potentia  Dei  qui  totem  tribuit  vindic- 
tam. 

1 2.  LIBRA,  Praebitio,  Gali.  Livrèe. Vide 
Librare  equos  in  Liberare  2.  et  Libra  ser- 
vieni alis  in  Libra  3. 

*  Acta  capi  tu! .  MSS.  eccl.  Lugdun, 
ad  ann.  1343.  fol.  91.  v\  col.  2  :  Residen- 
tes  in  Lugduno  mutuent  librationes  suas, 
et  alii  non  residentes  tradant  et  solvant 
qualibet  septimana...  tantum  quantum 
Libra  ipsorum  ascendet  et  ascendere  potè- 
rit;  et  capitulum  ipsis  librationes  sibi 
solvetseu  recompensabit  in  subuentionibus 
suis.  Ubi  forte  Libra  est  Distributio  quo- 
tidiana, Libratio  vero,  Ann uus  praebendae 
redditus.  Vide  infra  Libratio. 

3.  LIBRA  Auri,  Const.  M.  aevo  84.  soli- 
dorum  fuit,  quot  denari  or  um  libra  apud 
Romanos,  uti  observatum  a  Scaligero 
lib.  de  Re  nummaria  pag.  64.  exleg.  1. 
Cod.  Th.  de  Pond.  et  auri  inlat.  (12,  7.) 
Postmodum  ea  imminuta  et  ad  72.  soli- 
dos  redacta  a  Valentiniano  Seniore,  ut 
est  in  leg.  13.  eodem  Cod.  de  Suscept. 
praepos.  et  are.  (12,  6.)  et  1.  un.  de  Oblat. 
vot.  (7,  24.)  quae  posterior. 

Libra  Occidua  appellatur  in  Actis  S. 
Marcelli  PP.  et  Synodo  Suessana,  locis 
a  Baronie  anno  302.  Scaligero,  et  aliis 
passim  allatis,  qui  de  vocis  Occidua  no- 
menclatura vix  in  ter  se  conveniunt. 
Sed  copiose  ac  erudite  de  utraque  libra, 
et  de  hac  voce  disseruit  Jacob  us  Gotho- 
fredus  ad  d.  leg.  un.  de  Oblat.  vot.  ubi 
expensis  aliorum  sententiis  eo  tandem 
concedit,  ut  Occiduam  libram  Valenti- 
niani  appellatam  veluti  imminutam, 
quomodo  Occiduum  a  Scriptoribus  infe- 
rioris  setatis  usurpatum  aliquot  locis 
probat.  Hunc  consule  si  lubet:  nam 
pudet  ab  aliis  annotatis  librum  infar- 
cire. 

Libra  Auri  puri  ac  cocti  duodecim 
denari  or  um  argenteorum  libris  aestima- 
tur,  in  Edicto  Pistensi  cap.  24  :  Ut  in 
omni  Regno  nostro  non  amplius  vendatur 
Libra  auri  purissime  cocti,  nisi  12.  libras 
argenti  de  novis  et  meris denariis.  Charta 
Dagoberti  Reg.  apud  Doubletum  :  Unus- 
quisque  prò  semetipso  Libras  30.  ex  auro 
purissimo  partibus  S.  Dionysii  componat. 
Alia  ejusd.  Reg.  pag.  661:  Si  quis  vero 
contra  hoc  mese  Majestatis  decrelum  pree- 
sumpserit,.,.  legibus  artatus  auri  puris- 
simi decem-  Libras,  ac  argenti  probatis- 
simi  pondo  20.  ad  pensum  nostri  Palatii 
solvere  cogatur.  Chronic.  Moguntinum 
Chunradi  Archiepiscopi:  Buie  Cruci  ins- 
criptus  erat  versus  iste  : 

Auri  sexcentas  habet  hsec  Crux  aurea  Libras. 

Et  nota  quod  una  Libra  habet  duas  mar- 
cas  auri. 

Libra  Gallica.  Vetus  Àgrimensor, 
de  Ponderibus  :  Juxta  Galles  vig esima 
pars  uncise  denarius  est,  et  12.  denarii 
solidum  reddunt:  ideoque  juxta  numerum 
denariorum  tres  uncise  5.  solidos  compiente 
Sic  et  5.  solidi  in  3.  uncias  redeunt  :  nam 
12.  uncise  Libram  20.  solidos  continentem 
efffeiunt.  Sed  veteres  solidum,  qui  nune 
Aureus  dicitur,  nuncupabant.  Annales 
Fuldenses  ann.  882  :  Munera  autem  talia 
erant  :  in  auro  et  argento  bis  mille  Librse 
et  80.  vel  paulo  plus  :  quam  Libram  per 
20.  solidos  computamus  expletam.  Adde 
Joannem  VIII.  apud  Ivonem  part.  3.  e. 
98.  et  Speculum  Saxon.  1.  2.  art.  53.  §  3. 

Libra  Monetaria.  Synodus  Vernen- 
sis  ann.  755.  e.  27.  [** Pertz.  Capit.  in- 
certa ann.  cap.  5.  pag.  31.]  :  De  moneta 
constituimus  similiter ,  ut  amplius  non 
habeat  in  Libra  pensante  nisi  viginti  duos 
solidos,  et  de  ipsis  viginti  solidis  Moneta" 


rius  habeat  solidum  unum,  et  illos  alios 
reddat. 

Libra  Pokderalis  àrgknti,  apud 
Scotos,  erat  viginti  quinque  solidorum, 
ut  est  in  Statutis  Roberti  Ut.  Regis 
Scotiae  cap.  22.  §  3.  et  in  Assisa  Davidis 
de  ponderibus  §3.  sed  propter  imminu- 
tionem  monetarum,  interdum  fuit  26. 
solidorum  et  4.  denariorum.  Vide  Fle- 
tam  lib.  2.  cap.  12.  g  1. 

Libra  Anglo-Normannica,  20.  pen- 
de batur  solidis  :  solìdus  autem  inter- 
dum 16.  denariis,  sed  plerum.que  20.  ex 
argenti  uncia  conflatis.  Hinc  in  Domes- 
dei  crebro  :  tale  manerium  reddit  10.  20. 
vel  30.  Libras  denariorum  de  20.  in  ora, 
ut  de  specie  constet  solutionis.  Hsec 
igitur  libra  duplex  fuit,  scilicet  majoris  ' 
unciae,  et  miuoris  :  vel  majorum  dena- 
riorum, et  minorum. 

Libra  Denariorum  illa  frequentior 
est  in  Domesdei,  etperinde  sub  ilio  sae- 
culo,  de  20.  denariis  in  uncia,  tit.  Oxen- 
fordscire  Rex  Oxenford  :  Reddit  de  mo- 
neta 20.  Lib.  denariorum  de  20.  in  ora. 
Ibid.  :  Pro  canibus,  23.  Lib.  denariorum 
de  20.  in  ora.  Tit.  Herefordscire  Rex 
Lexe  :  Prsepositus...  veniente  domina  sua 
in  manerium,  prsesentaret  ei  18.  oras 
denariorum,  ut  esset  ipsa  Iseta  animo. 
Spelm. 

Libra  Anglo-Saxonica  continebat 
solidos  48.  argenteos  :  solidus  vero  5. 
tantummodo  denarios.  Exstant  certa 
rei  monumenta,  ut  Làmbardus  refert, 
in  denariis  argenteis,  tempestate  Ethel- 
redi  Regis  excusis.  Spelm. 

1  Libra  Annorum,  Numerus  anno- 
rum  72.  sic  dictus,  quod  Libram  occi- 
duam dividerent  in  totidem  solidos.  Sic 
Libra  testium  prò  numero  testi  um  72. 
non  semel  occurrit  in  veteribus  instru- 
mentis. 

Libra  Arsa,  [Gonfiata,  purgata.]  Vide 
Arsura. 

|  Libra  Chapotensis  vel  Chipotensis. 
Charta  Edwardi  II.  apud  Rymer.  tom. 
3.  pag.  626  :  Recipient...  triginta  millia 
Librarum  Chipotensium  seu  Burdigalen- 
sium,  valentium  viginti  quatuor  millia 
librarum  parvorum  Turonensium.  Vide 
Chapotensis. 

*  Libra  Carnassaria,  Qua  carnes 
appenduntur,  a  Simplici  libra  et  com- 
muni pondere  distincta.  Lit.  remiss, 
ann.  1382.  in  Reg.  121.  Ohartoph.  reg. 
eh.  173  :  Carnes  recentes  quorumeumque 
animalium  grossorum  et  minutorum  ven* 
dendo  in  macèllo  loci  de  Laurano  ad  pon- 
dus  Librai  carnassariae,  et  carnes  falsas 
(1.  salsas)  ad  pondus  communis  seu  sim- 
plicis  libras. 

*  Libra  Imperi  alis,  Moneta  impera- 
torum,  quae  in  Italia  currebat.  Charta 

grior.  S.  Maioli  de  Papia  in  Chartul. 
luniac  :  Ab  Olivario  priore  de  Rodingo 
xiv.  Libras  imperiales  exlorsit,  et  poslea 
ipsum  deposuit  et  aliarn  ibi  instity.it .  qui 
ei  dedit  xv.  Libras  imperiales.  Pliiries 
ibi.  Vide  Imperialis. 

\  Libra  Lugensis,  Apud  Lucenses  in 
usu,  in  Charta  Innocentii  IV.  Papae  ann. 
1243.  apud  Illustr.  Fontaninum  ad  cai-» 
cem  Antiquit.  Hortae  pag.  485. 

1  Libra  Marcazana,  Ferrariensibus 
nota,  ut  patet  ex  Constitutione  Eugenii 
IV.  Papae  ann.  1438.  in  Bullario  Carme- 
lit.  pag.  196.  col.  1. 

Libra  Mercatoria  apud  Anglos 
constat.  15.  unciis.  Fleta  lib.  2.  cap.  12. 
|  1  :  Libra  vero  auri,  argenti,  lectuario- 
rum  et  hujusmodi  apothecariorum  con- 
fectorum ,  consislit  solummodo  ex  pon- 
dere  20.   solidorum   sterlingorum.   Ibid. 

§4. 


96 


LIB 


LIB 


LIB 


1  Libra,  ad  Numerum,  Numerata,  nec 
ponderata.  Vide  raox  Libra  pensa  et  Ar- 
sura, 

Libra  Numerata,  in  Domesdei.  Cur- 
rebant  in  primis  pecunige  (ut  hodie 
argentea?)  sol  um modo  numeratone  : 
accepitque  inde  haec  libra  nomen,  de- 
narios  veteres  120.  numeranti  exhibens. 
Spelm. 

«  Libra  de  Obolis.  Chartul.  S.  Joan. 
Angeriac.  fol.  171.  v*  :  Pro  trecentis  soli- 
dia  Pictavensibus  et  quatuor  Libris  de 
obolis.  Vide  Obolus. 

t  Libra  Octonaria,  Octo  unciarum, 
auri  fabris  et  monetariis  propria,  Gali. 
Livre  de  mare.  Non  semel  memoratur  in 
veteribus  instrumentis. 

Libra  Panis,  in  Regula  S.  Benedicti 
Monachis  praescripta  in  refectionibus 
cap.  39.  Concilium  Àquisgran.  sub  Lu- 
do v.  Pio  cap.  57  :  Ut  libra  panis  trìginta 
solidis  per  12.  denarios  metiatur.  Ubi 
constare  dici  tur  solidus  12.  denariis. 
Leges  Frane,  tit.  4. 5. 106  :  Ut  interFran- 
cos  per  12.  denarios  solidus  componatur. 
Charta  ann.  1159.  apud  Jofridum  in 
Episcopis  Niciensibus  :  Si  autem  cum 
eis  comedere  noluerit,  Libra  et  et  justitia 
cum  pulmentis,  quibus  Clerici  vescuntur, 
deforis  mittantur.  Sic  libra  panis  SO.  so- 
lidorum  conficiebat  libram  et  dimi- 
diam,  cum  20.  solidi  12.  uncias  confice- 
rent.  Capitula  Caroli  M.  lib.  3.  cap.  14  : 
Trìginta  solidi  id  est  Libra  et  dimidia, 
Adde  Cliron.  Casin.  lib.  1.  cap.  2.  Haef- 
tenura  Jib.  10.  Disquisito  Monast.  tract. 
3.  disq.  2.  Menardum  ad  Concordiam 
regular,  et  Dissertat.  Gallicani  de  He- 
mina  vini  et  libra  panis  in  Regala  S. 
Benedicti  edita  ann.  1667.  §  27.  et  seq. 
[Martenium  in  Commentario  ad  eamdem 
Regulam  pag.  515.  et  seqq.] 

1  Libra  Parisiensis  25.  solidis  cons- 
tabat  ;  Turonensis  vero  20.  Sed  id  omni- 
bus notum. 

Libra  Pensa,  seu  Pensataì  in  Domes- 
dei. Cum  multa  essent  ubique  locorum 
cuneagia,  (nam  illustriores  plurimae  ci- 
vitates,  villae,  Episcopi,  proceres,  sua 
habuere)  factum  est  ut  leves  saepe  de- 
narii  a  cuneatoribus  et  falsariis  cude- 
rentur,  detonsique  saepe  alìi  in  publi- 
cum  proreperent.  Venit  igitur  in  usum, 
non  solum  libram  numerare,  sed  (ut 
aureos  hodie)  ad  pensum  trutinare.  Do- 
mesdei :  Reddit  nunc  30.  Libras  arsas  et 
pensatas,  etc.  Àlibi  :  De  tertio  denario 
habet  Rex  30. sol.  adpensum,  de  cremento 
10.  libr.  ad  pondus.  Rursum  :  Hoc  mane- 
riutn  reddit  70.  Libras  ad  pensum  :  sed 
ab  Anglis  non  appretiatur,  nisi  ad  60. 
libras  ad  nutnerum. 

Libra  Pensans,  in  Capit.  sub  Pipino 
Rege  |  5  :  De  moneta  constituimus,  ut 
amplius  non  habeat  in  Libra  pensante, 
nisi  22.  solid.  et  de  ipsis  22.  sol.  moneta- 
rius  accipiat  solidum  unum,  etilludaliud 
domino  cujus  suntt  reddat,  ut  immunita- 
tes  conservata  sint. 

]  Libra  ad  magnum  et  parvum  pon- 
dus. Charta  ann.  1185.  ex  Tabulano 
Mei  densi  :  Semel  in  anno  debetur  Epis- 
copo Meldensi  ab  Ecclesia  S.  Germani 
procuratio  sub  hac  forma,  lx.  panes  de 
pane  Conventus...  tresLibrae  cerae  ad  par- 
vum pondus  vel  una  ad  magnum  pondus. 
Eadem  occurrunt  in  Charta  Falconis 
Abbatis  S.  Germani.  Minoris  quoque 
fuit  ponderis  libra,  qua  in  ponderandis 
aromatibus  utebantur  in  quibusdam 
provinciis.  Consuetudo  Lemovic.art.  70  : 
Libra  est  et  esse  debet  xiv.  unciarum  et 
dimidia,  salva  Libra  de  speceria,  quae.  de- 
bet esse  et  est  xn.  subttlium  unciarum. 
Vide  Libra  mercatoria. 


00  Libra  Pragensis.  Rudolph.  I.  Im- 
per.  Pactum  cum  Ottocaro  ann.  1277. 
apud  Pertz.  Leg.  tom.  2.  pag.  420.  lin.25. 

Libra  Prima  20.  solidis  constans  apud 
Occitanos,  quibus  etiamnum  Livre  prime 
dicitur.  Vetus  Placitum  circa  ann.  1200. 
apud  Catellum  in  Hist.  Occitan.  lib.  5  : 
E  contra  vero  omnes  Judaei  allegabant 
asserentes ,  quod  non  debebant  eam  ceram 
dare  ad  commune  pondus  Tolosse,  sed  ad 
quoddam  speciale  pondus,  quod  est  20.  so- 
lidorum,  quas  Libras  primas  vocabant. 

T  Libra  Provinciale,  scilicet  20.  so- 
lidorum,  in  Venditione  villae  Hiersi  Ca- 
rolo I.  Corniti  Provincia^  ex  Schedis  Prae- 
sidis  de  Mazaugues. 

Libra  ad  Scalam.  Vide  Scala. 

Libra  Servientalis.  Consuetudines 
Monasterii  de  Regula,  tom.  2.  Bibl.  Lab- 
bei  pag.  744  :  Habeat  Ecclesia  duos  homi- 
nes  vel  feminas  cum  sarculis  unoquoque 
anno  ad  segetes  purgandas,  et  dabitur 
unicui^ue  una  Servientalis,  et  alio  tem- 
pore in  manu  una  torta  de  fumo,  et 
vinum,  et  in  nocte  una  Libra.  Id  est, 
libra  carnis  qualis  servientibus  dari  so- 
let,  [nisi  forte  intelligendum  sit  idomne 
quod  in  cibo  et  potu  domesticis  a  do- 
mino datur  :  de  quo  more  supra  dictum 
in  Liberatio,] 

**  Libra  Stephani,  in  chart.  ann. 
1245.  et  1260.  in  Alsat.  Diplom.  tom.  1. 
pag.  390.  et  430.  Comitatus  Burgundi» 
moneta  a  comite  Stephano  nomen  habe- 
bat.  Vide  Dunod.  Histor.  Eccles.  Bisunt. 
tom.  1.  Probat.  pag.  145.  Haec  Schcepfl. 

Libra  Sterlingorum,  Eadem  olim 
fuit  quae  libra  denariorum  de  20.  in  un- 
cia  :  nam  de  nari  us  alias  dicebatur  ster- 
lingus  et  esterlingus,  Confecerunt  autem 
sequentes  Reges  sterlingorum  libram  ex 
denariis  de  40.  in  uncia  :  novissimi,  de 
62.  vel  eo  amplius,  retinentes  tamen 
sterlingorum  appellationem,  utpote  jam 
pecuniam  legalem  significantem.  Prisca 
igitur  Libra  sterlingorum  ex  120.  dena- 
riis constabat,  pondo  aequalis  gravitate  : 
media  ex  480.  h  odierna  ex  722.  et  quid  - 
piam  supra.  Sterlingorum  autem  nulla, 
quod  sciam,  in  Domesdei  mentio,  cum 
recentioris  sit  originis  vocabulura.  Haec 
Spelmannus. 

Librje  Subtiles  et  Grossa.  Charta 
Ray mundi  Gaufredi  Domini  de  Tretz  : 
Vendidimus...octavam  illam  partem quam 
habuimus  vel  tenemus  prò  indiviso  in  civi- 
tate  Massiliae  et  ejus  territorio  et  distriate 
in  mari,  in  ìnsulis,  in  venalionibus,  et  in 
ferro  Quintalis,  et  in  lasciis,  et  in  corda, 
et  vicesimo  quinto,  et  in  Libris  aubtilibus 
et  grossis,  et  in  marchis,  et  in  millairolis 
vini  et  olei,  et  in  sextariis,  et  in  cocis,  etc. 
Liber  Rubeus  Àrchiepiscopatus  Aquen- 
sis  ex  Bibl.  Regia  :  Sudasi  Aquenses  fa* 
ciunt  seu  tacere  tenentur  in  festo  Pascha- 
tis  duas  Libras  subtiles  piperis  D.  Archie- 
piscopo prò  cymetario  eorundem,  etc.  [Me- 
moriale Potestatum  Regiens.  ad  ann. 
1271.  apud  Murator.  tom»  8.  col.  1333  : 
Vendebatur...  Libra  grossa  de  carnibus 
porcinis  xiv.  et  xvi.  et  xvm.  imperiales.] 
Habent  etiam  Ital iLib ras  subtiles,  de  qui- 
bus ita  F.  Otbertus  pag.  6  :  Il  quinto  (de 
pesi  et  ultimo  chiamato  della  bilancia 
solile,  che  Libre  106.  un  quarto,  desso  sono 
Libre  100.  dell  susdetto  della  bilancia 
grossa. 

#  Livre  soutive,  quod  prò  mercibussub- 
tilibus  seu  aromaticis  esset,  sic  dieta, 
ut  col  ligi  tur  ex  Stat.  ann.  1312.  tom.  1. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  512.  art.  1  : 
Nous  abatons  et  ostons  du  tout  la  Livre 
soutive,  et  ordenons  et  commandons  que 
surpaine  de  corps  et  d'avoir,  nul  ne  vende 
a  celle  Livre  soutive,  ne  à  autre  livre  ou 


pois,  par  lesqueU  tom  baras  et  decevances 
puissent  estre  faits,  comme  ont  esté  faits 
par  cette  Livre  soutive,  fors  que  à  phisi- 
ciens  et  surgiens  tant  seulement,  et  en  cas 
et  non  autres  où  il  en  auroient  à  fair  e  por 
leur  médecinées  et  sirurgièes,  estimèes  et 
ajustées  par  les  escriptures  anciennea  au 
pois  de  cette  Livre  soutive.  Stat.  Avenion. 
ann.  1243.  cap.  151.  ex  Cod.  reg.  4659  : 
Curia  habeat  marcham  et  Libram  subtilem 
ad  quas  alias  marchae^  et  librse,  quae  cur- 
rent  in  civitate  Avinionist  legitimentur. 
Vide  Subtilis. 

Libra  Terree,  et  Librata  Terree, 
quid  sit  in  veteribus  Chartis ,  video 
piane  controverti  :  quidam  enim  existi- 
mant,  atque  in  his  Cowellus,  ut  libra 
dividitur  in  20.  solidos,  solidus  in  12.  de- 
narios, denarius  in  2.  obolos,  obolus  de- 
nique  in  duos  quadrantes,  ita  in  terra- 
rum  aestimatione  eosdem  observatos 
gradus  :  ac  quadrantatam  de  quarta 
parte  acrae,  obolatam  de  dimidia,  dena- 
rialam  de  ipsa  aera,  solidatam  de  12. 
acris,  libratam  denique  de  vicies  12.  hoc 
est,  240.  acris  in  tei  ligi.  Quam  senten- 
tiam  minime  probat  Spelmannus,  qui  ait 
vetus  quoddam  computationis  genus , 
memoriae  causa,  ab  agrimensori  bus  ex- 
cogitatum.  Siquidem ,  inquit,  acram 
teme  marca?  argenti  assimilantes,  toti- 
dem  in  hac  denarios  numerant,  quot  in 
illa  perticas,  in  utraque  scilicet  160.  di- 
videntesque  perticas,  in  dimidia  et  quar- 
terios  :  his  opponunt  utique  obolos  et 
quadrantes  argenteos,  sic  ut  aera  conti- 
neat  160.  denarios  320.  obolos,  et  640.  qua- 
drantes. Cui  quidem  Spelmanno  uteun- 
que  hac  in  re  assentitur  Sirmondus,  qui 
in  Notis  ad  Gaufridum  Vindocinensem, 
Libratam  terrai  jugerum  terrae  integrum 
aut  arapennem  esse  con  tendi  t.  Libram, 
et  libratam  terrae,  alii  voi  unt  esse  modum 
agri  aut  praedii  ad  valorem  annuum  pe- 
cuniarii  reditus,  et  ad  certum  librarum 
monetae  currentis  numerum  exactum  et 
aestimatum  :  adeo  ut  qui  certum  nume- 
rum  librarum  terrae  alteri  daret,  ad  hoc 
teneretur  arbitrio  et  judicio  boni  viri, 
certam  agrorum  mensuram,  quae  in  re- 
di tu  tot  nummorum  libris  valeret,  dare  ; 
cum,  ut  est  in  Consuetudine  Turonensi 
art.  353.  in  dominicis  et  praediis  nulla 
fixa  sit  aestimatio,  quia  pluris  aut  mino- 
ris sestimantur  prò  valore  ac  bonitate 
ipsorum  praediorum,  et  ut  est  apud  Se- 
necam  1.  3.  de  Benef.  et  in  L.  Pretia  D. 
ad  Legem  Falcid.  (35,  2.)  pretiumque  c«- 
jusque  rei  prò  tempore  est.  Un  de  a  viris 
expertis  aestimatio  fieri  sol  et,  quam  pri- 
sée  et  assiette  de  terre  vocant  Consuetu- 
dines, Trecensis  tit,  u.  art.  1.  Turonen- 
sis, Andegavensis,  Àrvernensis,  Burbo- 
nensis,  et  alise.  Atque  ita  Liberatae  terrae 
fere  semper  videntur  intelligi ,  saltem 
apud  nostros  :  quibus  saepe  adjungitur 
vox  reditux,  ex  qua  non  certum  ac  defi- 
nitomi agri  modum  esse  col  lìgitur.  Brom- 
ptonus  ann.  1173  :  Cui  prò  ilio  homogio 
et  fidelitate  dedit  1000.  Libratas  reditus 
in  Angliaper  annxtm.  Mox  :  Et  concessa 
ex  50.  Libratas  redituum  Andegavensiumt 
i.  50.  librarum  monetai  Andegavensis 
reditum  annuum  :  quomodo  in  veteri 
Charta  apud  Menagium  :  Mille  Libratas 
ad  Turonenses,  i.  Turonensis  Monetae 
ubi  perperam  editum  adturonenses,  et 
attournois  ,  junctis  vocabulis.  Charta 
Odonis  Comitis  Nivernensis  ann.  1258  : 
Et  se  ces  deux  dites  terres  ne  valloient, 
aux  jours  que  li  mariages  sera  fez,  8000. 
Livrées  de  terre  à  Toumois,  nous  sommes 
tenus  de  parfaire  en  autre  terre  avenan- 
tment.  Charta  ann.  1239  :  Item  dedit  dic- 
tee  Margarite*  filias  suae  in  maritogium 


LIB 


LIB 


LIB 


97 


quingentas  Librata*  terra  ad  monetarti 
Divionensem.  Testamenti! m  Ko berti  Du- 
ci s  Burgundi»  ann.  1297  :  Je  veux  que 
Odozmes  fils  pour  lui  et  pour  ses  hoirs 
hait  enheritage  40QQ  Livrèe*  à  Digeonnois 
en  fustice  etSeigneurie  grant  et  petite 
assise*  à  Grinon,  eie:  [Donatio  A n celi 
Jovillae  Domini  ann.  1333,  Monasterio  S. 
Urbani  ex  Archi vo  ejusdem  loci  :  Dix 
Livres  de  terre  à  Tournois  à  penre  chas- 
cun  an  sur  et  eri  nostre  assise  de  Joinville 
à  la  xvme  de  la  Natività  N. S.  Charta  ann. 
1301.  tom.  3.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  191  : 
En  la  somme  de  22.  Livrées  de  terre  chas- 
cuh-  an,  que  nous  leur  deviens  asseoir. 
Alia  ann.  1322.  tom.  4.  Gali.  Chr.  Ins- 
trum.  col.  257  :  Octies  viginti  Librata* 
terree  ad  Turonenses  parvos,  quas  asside- 
mus  super  res  inferius  annotatasi  Joan- 
nes  de  Gondàto,  de  Engueranno  de  Ma- 
rigniaco  : 

Trente  mil  Livrées  do  terre 
Avoit,  u  plus,  au  Parisis. 

Libratàrum  terree  passim  est  mentio, 
apud  Goffridum  Vindocin.  lib.  2.  Epist. 
30*  1.  8.  Ep.  10.  15.  Matth.  Paris,  ann. 
1212.  Bromptonum  in  Stephano  Rege, 
Chiffletium  in  Beatrice  pag.  77.  etc. 

^^*  Ut  ex  prsemissis  locis  jam  satis 
constare  videatur,  Libras  vel  Libratàs 
terrà  aestima tas  fuisse  ex  valore  agri, 
non  ex  ipsius  quanti  tate,  ac  proinde  ni- 
hil  aliud  fuisse  quam  agros  certi  numeri 
librarum  annui  reditus ,  aut  certuni 
librarum  numerumexagris  perceptum: 
ne  quis  tamen  reste t  scrùpulus,  juvat 
hanc  sententiam  no  vis  testi  moniis,  iis- 
que  luculentis,  conflrmare.  Charta  Phi- 
lìppi  Fr.  Regis  prò  Edwardo  Rege  Angl. 
ann.  1286.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  338: 
Concedimus  et  promiltimus  nos  daturos, 
et  in  certis  locis  et  competentibus,  cura 
omni  justitia  alta  et  bassa,  nos  assigna- 
turos  dicto  Regi  Anglìee,  prò  se  et  suis 
hseredibus,  triamillia  Librarum  Turonen- 
sium  rendalium.  Et  in  sequenti  Charta 
de  eadem  re  ibidem  :  Cum  dilectus  et  fi- 
delis  noster...Edwardus  Bex  Anglise  nobis 
tradì  fecerit  Litteras  suas  inter  ceelera 
continente^  quod  prò  tribus  millibus  Li- 
bratis  terree,  ad  Turon.  quas  eidem  tene 
rriur  assiderei  eie.  Unum  et  idem  sunt,  ut 
satis  paté t,  Libree  Tur.  renduales  prioris 
Chartae,  et  Librate  terree  ad  Turon.  pos- 
terioris.  Illud  ipsum  clarius  patet  in 
Charta  ann.  1272.  qua  Philipp us  Audax 
Fr.  Rex  contìrmatfundationem  Parthe- 
nonis  B.  Mariae  de  Gersiaco,  apud  Lobi- 
nell.  tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  292  :  Con- 
cedimus 500.  Libras  Paris,  annui  redditus 
percipiendas  ab  eis  in  cofris  nostris... 
donec  eas  inassisia  terrai  alibi  duxerimus 
assignandasy  computati*  duntaxat  indic- 
tis  500.  Libratis  terree,  110.  Libratis,  5. 
solidaiis  et  9.  denariatis  terrei  ad  Turon. 
annui  redditus y  quas  dictee  Moniales  ex 
dono  dicti  patrui  nostri  jam  possident  in 
pàrrachia  de  Gasiinis,  et  52.  Libratis  et  5. 
solida tis  terree  ad  Turon.  annui  redditus, 
quas  habent  in  parrochia  de  Gersiaco, 
quas  deduci  volumus  de  summa  500.  Li- 
brarum preedictarum.  Li  ber  de  modo  te- 
néndi  Parla mentum  tempore  Edward! 
Regis,  tìlii  Ethelredì  :  Comitatus  constat 
ex  20.  feodis  unius  Militis,  quolibet  feodo 
computato  ad  ^.Libratàs...  unum  feodum 
constai  ex  terris  advalentiam  20.  Libra- 
rum.  Hic  non  quantitas,  sed  valor  aesti- 
matur.  Liber  niger  Scaccarii  pag.  95  : 
Ego  de  feodo  prò  servitio  unius  Militis  te- 
neo  20.  Libratàs  terree,  id  est  terras  20. 
librarum  annuì  redditus.  Charta  ann. 
1297.  apud  Rymerum  tom.  2.  pag.  767  : 
Qui  habent  xx.  Libratas  terree  et  redditus 


Ser  annum,  etc.  Vide  Librata  1.  [**  et 
loesèr.  Histor.  Osnabr.  tom.  1.  sect.  4. 
§  5.  not.  f.] 

LibRìE  porro  terree  olim  aestimatam 
sortem  principalem  vicesimo  denario 
docet  Charta  Roberti  Archiepiscopi  Lug- 
dun.  ann.  1233.  ex  Regesto  Feodor.  Ec- 
clesiae  Lingonensis  :  Et  ipsi  tenebuntur 
ponere  uterque  ipsorum,  videlicet  200.  Li- 
bras in  empitone  10.  Librarum  terree,  quas 
assignabunt  et  tenebunt  in  feodum  in 
perpetuum  ab  Episcopo  Lingonensi.  Vide 
Denarius. 

35Sff  Aliud  omnino  sonat  vox  Libra  in 
sententi  a  arbitrali  ann.  1292.  inter  Ab- 
batem  et  Consules  de  Gimonte  in  Ocei- 
tania  :  Pronunciaverunt  quod  perticus, 
cum  quo  mensurantur  ar penta  et  terree, 
vineee  et  alii  honores,habeat  in  perpetuum 
et  habere  debeat  decem  palmos  bonos  et 
largos  de  longo,  ut  haclenus  habere  con- 
s nevi t,  et  arpentum  computetur  decentum 
duabus  Libris  et  odo  scaquis,  et  concada 
terree  computetur  de  lxxiv.  Libris  et  x. 
scaquis  ad  perticum  superius  memoratum. 
Hic  Libras  in  tei  li go  frumentarias,  ar- 
pentumqae  de  centum  duabus  Libris  et 
octo  scaquis  computatum,  modum  agri 
in  quo  seniinentur  frumenti  pondo  102. 
et  8.  scaques.  Est  autem  scaqua,  si  bene 
interpretor,  pugili  us  frumenti,  Occita- 
nis  Excach,  quod  proprie  significat  pau- 
lulum  illud  frumenti,  quod  superasse 
solet  mercatoribus  forensi  bus,  qui  cum 
in  urbem  veniunt  frumentnm  ven dituri, 
plusculum  advehunt  quam  mensuraca- 
piat,  ne  quid  desit  in  mensurando. 

1  Libra  Testium.  Vide  Libra  Anno- 
rum. 

Libra.  Vini,  Libra  cervisies,  in  Regula 
Canonicoruin  in  Synodo  Aquisgran.  cap. 
122.  in  Regula  Sanctimonialium,  ibid. 
cap.  13.  Vide  veterem  Agrimensorem  de 
mensuris  in  liquidis  pag.  333.  et  supra  in 
Hemina. 

1  Libra  Ursa,  perperam  procrea,  apud 
Ken nettuni  Antiq.  Ambrosden.  pag.  165. 
Vide  Arsura. 

**  Libra,  Instrumentum  quo  respon- 
derentur,  quomodo  di  fiera  t  a  Pondario 
vide  apud  Lappenb.  Orig.  Hanseat.  Do- 
cum.  pag.  40.  not.  1.  pag.  202.  not.  2. 

*  LIBRABILIS  Moneta,  Eadem  quae 
Usuai ìs  seu  justi  pondèris.  Instr.  ann. 
1361.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
435.  art.  53  :  Tresdecim  denarios  monetee 
Librabilis  in  ecclesia  Viennee. 

I  LIBRAGIUM.  Vide  in  Liberare  2. 
1  LIBRALE ,    -/otvtxc;  ,  Modiolus.   Sup- 
plenti. Antiq. 

*  Librale  ,  Mensurae  frumentariae 
speci es.  Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul. 
Flammar.  :  Et  in  orreo  sive  granerio 
dicti  hospitii,  videlicet  quadraginta  duo 
Libralìum  frumenti  puri...  Item  plus  tri- 
ginta  et  unum  Libralìum  speutonis...Item 
tria  Libralia  or  dei.  Item  plus  tria  Libra- 
Ita  milhii;  totum  ad  communem  mensu- 
ram  dicli  loci.  Vide  infra  Livrale. 

1  1.  LIBRARE,  Tradere4.  Vide  in  Libe- 
rare 2. 

2.  LIBRARE,  prò  Ponderare.  Vide  in 
hac  voce. 

*  3.  LIBRARE,  Per  auctionem  adjudi- 
care,  Gali.  Adjuger.  Lit.  ann.  1411.  tom. 
9.  Ordinat.  reg.  Frane.  Dag.  600.  art.  6  : 
Quod  cap  tis  pignori  bus  in  causam  judi- 
cati  et  in  executioneìn  dicti  sigillati ,  de- 
bent  incontinenti  ad  incantum  venalia  et 
distrahenda  exponi,  et  ipsis  debite  incan- 
tai Ìs  et  plus  offerenti  Libratis,  lapsis  pos- 
tea  decem  diebus,  pignora  mobilia  sic 
Librata  expediuntur  et  debent  expediri 
realiter  emptori.  Vide  supra  Liberare  2. 

*  4.  LIBRARE  Festum,  Pecuniam  prò 


officio  alicujus  festi  prmbere.  Acta  capi- 
tal. MSS.  eccl.  Lugdun.  ad  ann.  1337. 
fol.  32.  r°.  col.  2  :  Mandant  dom.  Johanni 
de  Eaver ion  capellano  perpetuo  in  eccle- 
sia Lugaunensi,  ut  si  quid  habet  residui 
depayo  vel  de  pensione  monasterii  Beltee- 
viltee,  quod  Libret  festum  crastinum  beati 
Mathiee  apostoli.  Vide  in  Liberare  2. 

LIBRARIA,  ut  Librarium  2.  Martianus 
Capella  lib.  1  :  Utpote  Libraries  superum 
archivique  custos.  Histor.  Australis  ann. 
1295  :  Per  totum  claustrum  et  ante  Librar 
riam...  intravit.  Ita  emendo  prò  Libe- 
riam.  [Dèscriptio  Monasterii  Caroli-loci 
apud  Marten.  tom.  2.  Ampliss.  Collect. 
col.  1393  :  Libraria  quoque  incomparabi- 
lÌSf  quam  cum  introeo,  videre  videor  sine 
religuis,  omnes  Ecclesiee'  Doctores  omnibus 
libris  suis  et  traelatibus  comitalos  invi- 
tantes,  etc.  Adde  Glossar.  Lobinelli  tom. 
.3.  Hist.  Paris.  Utitur  Gellius  lib.  5.  cap. 
8.]  Vide  Librarium  2. 

1.  LIBRARIUM,  SvyocTTatnov,  in  Glossis 
Gaeco-Latinis,  Librile. 

2.  LIBRARIUM,  Biblioteca,  Gali.  Li- 
brairie.  GÌ.  Saxon.  cifrici  :  Librarium, 
boch  us,  i.  Librorum  domus.  Monachus 
Altisiod.  ann.  960  :  Claustrum  quoque 
Canonicorum  crematum  est,  Librarium- 
que  et  ornamenta  Ecclesiee.  Wilf.  Thorn. 
in  Chron.  cap.  21. 1 16  :  D.  Abbas...  ins- 
tituit  ut  singulis  annis  in  perpetuum  in 
principio  Quadragesimee,  die  qua  Libra- 
rium defertur  in  Capiiulum,  viuorum  ani- 
mai commendentur,  et  absolvantur  animee 
defunctorum,  per  quos  Librarium  hujus 
Ecclesies  fuerit  aliqualiter  emendalum. 
Vide  Libraria. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
76b7:Libradoyra,  Prov.  bibliota.  Livraire,. 
in  Mirac.  MSS.  B.  M.  V.  lib.  2  : 

A  Saint  Maart  el  biati  Livraire, 
Truis  un  bel  Livre  dont  biau  traire 
Vous  voel  encore  bele  matere. 

LIBRARIUS,  Librorum  descriptor.  Isi- 
dor.  lib.  6.  cap.  14  :  Librarti  iidem  qui 
Antiquarii  vocantur.  Sed  Librarti  sunt 
qui  et  nova  et  velerà  scribuntr  Antiquarii 
qui  tanlummodo  vetera,  unde  et  nomen 
sumpserunt.  Petrus  Damianus  lib.  7. 
Epist.  19  :  Cum  alio  Monacho,...  litteris 
eeque  perito,  aique  Librario.  Supra  :  Et 
quoniam  scribendi  pcritus  extilit  ,  non 
pauca  nobis  librorum  volumina  pollucibi- 
liter  exaravit.  Ordericus  Vita  li  s  lib.  9. 
pag.  718  :  Nulla  unquam,  ut  reor,  Sophis- 
tis,  in  belhcis  rebus  gloriosior  materia 
prodiit,  quam  nos  tris  nunc  Dominis  Poe- 
tis  atque  Librariis  tradidit.  Vita  S.  Gu- 
thlaci  Anachoretge  cap.  32  :  Habuit  siqui- 
dem  in  comitatu  suo  vtrum  Librarium 
Wilfridum,  etc.  [Acta  S.  Samsonis  MSS.: 
Quodam  die  festo  dum  ad  Ecclesiam  con- 
venir ent  ,  et  ibi  sermocinationem  inter 
multos  de  Librario  quodam  in  longin- 
quam  Aquilonis  terram  kabilante  ,  et 
quamdam  preecantationis  arlem  homini- 
bus  exercente  audirenl,  ad  qvem  de  mul- 
titi provinciis  innumera  multiiudo  fre- 
quentare consueveral,  quia  omnia  quee 
illis  dicebat,  prò  certo  et  sine  dubio  ève- 
niebant.  Haud  satis  certa  Librarli  notio 
bocce  in  loco.  Posset  intelligi  vir  litte- 
ratus,  qui  librorum  lectione  hanc  eredi- 
tarci acquisierat  rerum  futurarum  prae- 
scientiam.  De  Librariis  sive  Seri  bis,  va- 
riisque  eorum  generi  bus  disserit  Brenc- 
mannus  lib.  2.  Hist.  Pandect.  cap.  5.] 
rag  Murator.  Antiq.  Ital.  tom.  3.  col.  849. 
Savin.  Histor.  Jur.  Roman,  med.  temp. 
tom.  3.  cap.  25.  1 218.] 

Librabii,  Qui  describendis  actis  ju- 
dicialibus  operam  dabànt,  in  Cod.  Th. 
ìeg.  1.  de  Lucris  oftìc.  (8,  9.)  leg.  1.  de 

13 


98 


LIB 


LIG 


L1G 


Decur.  urb.  Romae,  (14,  1.)  apud  JC. 
Symmachum,  etc.  Librarius  Cos.  Libra- 
rius Quaestorius  trium  decurtar.  Librarius 
Tribunicius,  invett.  Inscript.  541. 10.  544. 
6.  625.  6.  627.  5.  p  Inscript.  vett.  Joan. 
Vignol.  pag.  301.  Q.  F,  Librarius  a  Manu, 
vel  ad  Manum,  ut  apud  Gruter.  pag.  580. 
11.]  Hinc 

Librarius,  prò  Notario,  apud  Rollan- 
dinum  in  Summa  Notari8e:fquanotione 
Librarius  d ictus  videtur  Hilduinus  Ab- 
bas  Sithiensis  apud  Mabillonium  tom. 
3.  Ànnal.  Benedict.  pag.  123.  neque  enim 
hic  Hilduinus  alius  videtur  ab  eo  qui  in 
quodam  Praecepto  quod  exstat  tom.  12. 
Spicileg.  Acher.  pag.  109.  Imperialis  aulae 
Archinotarius  appellaturj 

Librarius,  Dignitas  Ecclesiastica  in 
Ecclesiis  Cathedralibus ,  eadem  forte 
quae  Cantorie,  qui  et  Armarius  dicitur. 
Charta  Henrici  III.  Imp.  ann.  1056.  apud 
Meurissium  in  Episcopis  Metensibus 
pag.  360  :  Videlicet  ut  electionem  Primi- 
cerii  facianty  sive  Decani,  Cantoris,  Li- 
brarli, atque  Custodis  Ecclesia?  S.  Ste- 
phani. 

T  Librarius,  Librorum  custos  in  Mo- 
li asteriis.  Regula  Meliicensis  ann.  1451. 
in  Chronico  ejusd.  Coenobii  pag.  414  : 
Et  eodem  die  etiam  de  Bibliotheca  solent 
a  Librario  libri  postulari. 

1  Librarius,  in  veteri  juris  utriusque 
Vocab «Ilario  :  Qui  in  libra  apponendo  pon- 
dera, causas  rerum  determinat  ;  vel  est 
libros  vendens  et  custodiens. 

1  1.  LIBRATA,  Libra  pecuniaria  reddi- 
tus  annui.  Charta  ann.  1208.  tom.  2. 
Chartul.  S.  Vandreg.  pag.  1903  :  Benefi- 
cium  valens  xin.  Libratas  annui  reddi- 
tus.  Testa  mentum  Hervei  Oomitis  Ni- 
vern.  tom.  1.  Anecd.  Marten.  col.  867  : 
Conferimus  decera  Libratas  redditus  prò 
anniversariis  nostris  annuatim  in  perpe- 
tuum  faciendis.  Charta  ann,  1247.  ex  Ta- 
bular. S.  Nicasii  Rem.  :  Contuli  Conven- 
tui  Ecclesia  S.  Nichasii  Remensis  x.  Li- 
bratas Paris,  annui  redditus.  Alia  ann. 
1250.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  154  : 
Legavi t...  circiter  iv.  Libratas  percipien- 
das  in  forestagio  et  piscatione  quadam. 
Charta  S.  Ludovici  ann.  1269.  apud  Lo- 
binell.  tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  270  : 
Notum  facimus  quod  cura  Guillelmus 
Barberius  dictus  Ad  pedem  ferreum  ac~ 
quìsivisse  dicatur...  x.  Libratas  et  xv. 
solidatas  incrementi  census  annui  reddi- 
tus,  etc.  Vide  Libra  terree  in  Libra  3. 

1  2.  LIBRATA,  Praebitio  ;  Famuìaris 
vesti  s,  vulgo  Livrèe.  V.  supra  in  Libe- 
rare 2. 

1  LIBRATIM,  Per  libram,  ad  amus- 
sim.  Vita  sancti  Guthlaci,  tom.  2.  Aprii, 
pag.  38  :  Nec  tandem  ea  qase  scribsi,  sine 
subtilissima  indubiorum  testium  cau- 
tione,  Libratim  scribenda  quibusdam 
dare  praesumpsi. 

1   LIBRATIO,    LlBRATURA,     LlBKATUS. 

[*  Annua  praestatio.  Livroison,  eodem 
sensu,  in  Lit.  admort.  prò  eccl.  Vivar. 
ann.  1445.  ex  Reg.  177.  Chartoph.  reg. 
cb.  151  :  Item  sur  una  hostel...  assis  en 
ladite  cité  (de  Viviers)  deux  Livroisons, 
Pluries  ibi.]  Vide  in  Liberare  2.  et  Li- 
bra 2. 

«>  LIBRETUS,  diminut.  a  Liber,  libel- 
lus,  Ital.  Libretto.  Inventar.  MS.  ànn, 
1366  :  Item  est  qutedam  informatio  facta 
in  duobus  Libretis  paptris  de  tempore  do- 
mini Clementis  Pap&  VI.  etc. 

1  LIBRIAS,  rcXaxoOc,  Placenta,  in  Glos- 
sis  Sangerm.  MSS.  et  in  Supplemento 
Antiquarii. 

LI  BRILLA.  Joan.  de  Janua  :  Librilla, 
est  baculus  cum  corrigia  plumbata  ad  li- 
brandum  carnes.  Dicitur  etiam  instru- 


mentum librandi,  i.  percutiendi  lapides 
in  castra,  scil,  manganus.  linde  librillo, 
as,  tali  intrumento  projicere,  vel  percuo- 
tere, vel  infestare.  [Festus  habet  :  Li- 
brilla,  vel  ut  resti tuit  Scaliger.  Librilia, 
appellantur  instrumenta  bellica,  saxa 
scilìcet  ad  bracini  crussitudinem  in  mo- 
dum  flagellorum  loris  revincta.]  Henricus 
Rosi  a  in  Herlingsberga  : 

Non  hic  unigena  fabricatur  machina,  nomen 
Haec  Librilla  tenet  ;  quasi  saxea  pondera  librans. 

Librilium  meminit  Cassar  lib.  7.  de 
Bello  Gallico  :  Fundis,  Librilibus,  sudi- 
busque,  etc.  Iisqui  utebantur,  Libratores 
dicuntur  Tacito  2.  et  3.  Ànnal.  Vide 
Manganum. 

*  LIBRORIUM,  Mensurae  frumentariae 
speci  es,  vulgo  Livrot  ;  un  de  Libroriata, 
modus  agri,  cui  seminando  Librorium 
satis  est.  Terrear.  S.  Maurit.  in  Fores. 
ann.  1472  :  Item  dictus  confitens  tenetur 
solvere  unum  Librorium  siliginis.  Ibi- 
dem :  Dictus  confitens  tenetur  solvere... 
in  quadam  Libroriala  ortif  etc.  Vide  su- 
pra Librale  et  infra  Livrale. 

1  LIBRUNCULUS,  Farvus  liber.  Prae- 
fatio  in  Vitam  S.  Samsonis  Episc.  Do- 
lensis  :  Poscimus  quisquis  es,  qui  hunc 
legis  Librunculum  mea  me  imperitia  ha- 
beas  excusatum. 

LIBUM,  Genus  praestationis,  vox  Lati- 
nis  Scriptoribus  notissima,  Gasteau, 
Tarte.  Charta  Hugonis  Castellani  Vi- 
triacensis  ann.  1224.  apud  Perardum 
pag.  407  :  Cum  perciperem  in  molendinis 
de  Chausseio...  Libum  unum,  quotìescun- 
que  ad  vìllam  de  Chausseio  me  venire 
contingebat,  quidquid  juris  habebam  in 
percipienda  Liba  memorata  legavi  in  elee- 
mosynam,  etc. 

WtT  Morinensis  Ecclesiae  Canonicis 
et  Capellanis  Liba  distribuì  solebant 
certis  diebus,  ac  praesertim  iis,  quibus 
celebrabantur  obitus  seu  defunctorum 
anniversaria,  ut  passim  cernere  est  in 
ejusd.  Ecclesiae  Obituario  MS.  Sic  fol. 
2  :  Item  in  obitibus  bursae  obituum,  in 
quorum  fine  scribitur  Cum  L'ibis  tantum- 
modo  sine  alia  distinctione,  Canonici  et 
Capellani  percipiunt  quilibet  duo  Liba, 
quolibet  Libo  valente  iv.  den.  Fol.  8  : 
Item  in  nocte  Circumcisionis  Domini  et 
vigilia  Epiphanix  Domini  distribuuntur 
cuilibet  canonico  residenti  duo  Liba,  pon- 
deris  quodlibet4&.  unciarum.  In  Tabula- 
rio  Calensi  pag.  140.  prò  molendino  in- 
ter  cetera  redditur  Libum  de  valore  xn. 
denar.  Paris. 

LIGA,  Cylindrus,  Gali.  Lisse.  Vide 
Lischa. 

7  LICAT0R,  Catillo,  scurra.  Vide  in 
Lecator. 

1  LICCINIUM.  Vide  infra  in  Lichinus. 

*  LICEAMEN.  [Similitudo.  Dief.] 

1.  LICENTIA,  Joan.  de  Janua  :  Lìcen-' 
Ha,  dicitur  commeatus,  quod  vulgariter 
commeatio  :  unde  Licentiare,  vulgo  com- 
meare.  Ugutio,  a  quo  hausit  :  Licentia 
dicitur  commeatus,  vel  vulgariter  dicitur 
cognatum,  unde  Licentio,  as,  cognatare, 
vulgo.  Ubi  forte  legendum  Congeatum, 
et  Congeare.  Est  igitur 

Licentiare,  Facultatem  et  licentia m 
abeundi  dare,  dimittere,  Gali.  Licentier, 
congedier.  Ga  uteri  us  Can  celi  ari  us  de 
Bell.  Antioch.  pag.  451  :  Licentiatis  Ba- 
ronibus  quiete  recreari,  etc,  Willel.  Brito 
lib.  7.  Philipp.  : 

Utque  velini  exire  Licentiat  omnes. 

Chronicon  Fossaenovae  ann.  1209  :  Ibi 
eum  benedixit,  Licentiavit,  etc.  Petrus 
Blesensis  Epist.  52:Jamque  Licentiatus, 
et  accepta  vostre  benedictionis  grada  re- 


cedebam.  Chronicon  Andrense  :  Et  data 
benedizione  me  ad  egrediendum  Licen- 
tiavit. Adde  Matth.  Paris  pag.  481.  671. 
Thwroczium  in  Ladislao  cap.  59.  [An- 
nales  Genuens.  tom.  6.  Muratorii  col. 
453.  479.  498.  Chronicon  Andreae  Danduli 
tom.  12.  ejusd.  Murat.  col.  455.  Acta  SS. 
Junii  tom.  1.  pag.  787.  Chartam  ann. 
1334.  apud  Baluzium  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  189.]  Joan.  Gersenium  de 
Imit.  Christi  lib.  2.  cap.  8.  |  5.  etc. 

*  Licentiare,  Dimittere,  expellere, 
Gali.  Benvoyer,  chasser.  Correct.  stat. 
Cadub.  cap.  8  :  Quodlibet  centenarium 
mittere  debeat  de  melioribus  et  sufficien" 
tioribus  consiliariis  sui  centenam  ;  qui 
sic  electi  possint  Licentiari  de  dicto  Consi- 
lio, si  videbitur  domino  capitaneo,  domino 
vicario  et  dicto  Consilio  minus  idonei  et 
sufficientes. 

iLLiGENTiATirs.  Thom.  Walsingha- 
mus  ann.  1296  :  Illicentiatus  ciani  disces- 
sit,  tanquam  fugitivus,  non  impetrata  ac 
petita  missione. 

Licentia,  quas  ab  Abbate  Monachis 
conceditur  aliquid  faciendi.  Liber  Ordi- 
nis  S.  Victoris  Parisiensis  cap.  38  :  Duo- 
bus  lìwdis  Licentia?  accipi  possunt,  scili' 
cet  aut  verbo,  aut  signo.  Qui  verbo  Licen- 
tiam  petunt,  manifeste  dicant  quid  fa- 
cere  velint  ;  qui  autem  signo  petunt  Li- 
centiam,  si  non  possunt  per  signum  illud 
quod  aperte  volunt  significare,  debent 
postea,  cum  opportunum  fuerit,  a  quo  Li- 
centiam  acceperunt,  quid  fecerint  indi- 
care. Infra  -.Licentia  decantandi Missam, 
de  egressu,  etc.  Eckeardus  Junior  de  Ca- 
sib.  S.  Galli  cap.  7  :  Regulam  quotidie 
audire  et  facere  ;  Licentias  interdum, 
quas  etiam  irregulares  essent,  tanquam 
Novitits  dare,  arcum  tendere,  ac  laxare. 
Statuta  antiqua  Cartusiensia  2.  part. 
cap,  6.  §  21.  de  Priore  :  Cum  conversis 
manens  Licentias  donat,  ad  eum  pevtinet 
Licentia  generalis  vini,  caseiy  silentii  et 
hujusmodi. 

Licentiare,  Facultatem  dare  rei  cu- 
juspiam  faciendas.  Cassar.  Heisterb.  lib. 
2.  de  Mirac.  cap.  10  :  Dixitque  juveni  : 
Vis  ut  ostendam  Abbati  ?  et  Licentiavit 
ei.  Vide  eumdem  lib.  3.  cap.  14.  lib.  6. 
cap.  5.  Speculum  Saxon.  lib.  2.  art.  63. 
§  6.  Albertum  Stadensem  ann.  1248.  Vi- 
tam S.  Amasii  Episcopi  Teanensis  cap. 
8.  Statuta  Synodalia  Odonis  parisien- 
sis, [Co  nei  li  um  Trevir.  ann.  1227,  apud 
Marten.  tom.  7.  Ampliss.  Collect.  col. 
109.]  etc. 

Licentia  Major.  [*  Canonicali  um 
exercitiorum  vacatio,  Gali.  Vacances.] 
Tabularium  Cisoniense  ann.  1266  :  Sta- 
tutum  est  etiam  ut  quilibet  Canonicus 
durante  ma  Jori  Licentia ,  quae  semel  in 
anno  concedi  consuevit,  &stimationem 
prsebend&  vini  sui  habeat  in  pecunia  nu- 
merata. 

Mala  Licentia,  Longobardis  dieta 
facultas  pecca ndi  uxori  a  marito  in- 
dulta.  Leges  Luitprandi  Regis  tit.  101. 
[w  130.  (6,  77.)]  De  mala  Licentia  mulieri 
data.  Mox  :  Si  quis  conjugi  suse  malam 
Licentiam  dando  dicat^  :  Quin  vade,  et 
concumbe  cum  tali  homine  ;  aut  si  dixerit 
ad  hominem.  Veni  et  fac  cum  muliere 
mea  carnis  commixtionem,  etc.  Adde  Le- 
gem  Longob.  lib.  1.  tit.  32.  §  6.  Nam 
cum  adulterio  uxoris  matrimonium  sol- 
veretur,  mariti  interdum  qui  uxores  re- 
mittendi  quserebant  oecasionem,  eas  ad 
perpetrandum  adulterium  im  peli  eoa  nt  : 
quo  statim  probato,  ab  iis  divelleban- 
tur.  Quod  attigit  Matth aeus  Monaco  us 
in  quaestionibus  matrimoniali  bus  lib.  8. 
Juris  Grascorum  pag.  508.  ubi  de  Causis 
dirimentibus  matrimonium  :  *Eàv  x9j  Ttj? 


LIC 


LIC 


LIC 


99 


Yuvatxòc  ffW9po<n5vYj  lirt6ovXeva>v 'aXXotc  aù- 
ttjv  el?  tò  jJLOtxevÒrjvat  èitt^etpYjdYj  icpoSoO- 
vat.  Huc  etiam  spectat,  quo'd  habet 
Achmes  Onirocrit.  cap.  267.  Unde  in 
Capitolari  ann.  757.  cap.  1.  et  lib.  5. 
Capitili,  cap.  21.  ubi  ifli,  cujus  uxor 
adulteriti m  commisit,  aliam  uxorein  àc- 
cipere  facultas  conceditur  in  Cod. 
Thuano  :  Si  absque  ejus  con  scienti  a  fac- 
tum fuerit  illud  adulterium,  et  si  ab  ea 
àbstinuit  postquam  rescivit,  nam  cum 
illa  reconciliari  (non)  potest.  Vide  Cugu- 
cia. 

Ligentia,  Facultas  data  Doctoribus 
seu  Professori  bus  profi  tendi  publice  in 
Academiis.  M.  Eobertus  de  Sorbona  in 
Sera,  de  Con  scienti  a  :  In  isto  libro  eris 
solum  examinatus,  quando  petes  Licen- 
tiam  leaendi  Parisius.  Joannes  de  Deo 
in  Poemtentiario  lib.  5.  cap.  14  :  De  Ma- 
gistris  scholarum  :  Peccant...  primo,  quia 
vendunt  Licentias  docendi,  etc.  Marsi- 
lius  Patav.  in  Defensore  pacis  2.  part. 
cap.  10  :  Quibus  docendi  aut  operandi  ta- 
lia  in  civitate  per  principantem  data  est 
auctoritas,  guani  in  disciplinis  liberali' 
bus  consueto  vocabulo  Licentiam  appella- 
mus.  Vide  eumdem  cap.  21.  pag.  322. 
326.  1.  Edit.  [Recepi  Licentiayn  in  legi- 
bus  in  studio  Aurelianensi,  Jacobo  Gelu 
in  Vita  sua  tom.  3.  Anecd.  Marten.  col. 
1947.]  [**  Vide  Savin.  Histor.  Jur.  Ro- 
man, med.  tempor.  tom.  3.  cap.  21. 
§  79.  sqq.] 

Licentiari,  Licentiatus  ad  magiste* 
rium,  in  Chron.  Nicolai  Trivetti  ann. 
1282.  Idem  Rob.  de  Sorbona  :  Mullis 
enim  magnatibus  fit  aliquando  gratta,  et 
Licentia  ntur  sine  examinatìone.  [Non  se- 
mel occurrit  in  Statutis  Academiae  Pa- 
ris, tom.  6.  Spi  ci  1.  Acher.  pag.  384.  ut  et 
apud  Robertum  Goulet  in  Compendio 
jurium  ejusd.  Academiae  fol.  8.  etc] 

1  L icenti atura,  Eadem  notione.  Li- 
centiaturae  gradus  in  universitate  studii 
generalis,  in  Bulla  Pii  IV.  PP.  tom.  4. 
Gali.  Christ.  Instrum.  col.  345. 

LlCENTIA.  MA.TRTMONIORUM,  MA.RJTA- 

lis,  Ligentia  nude.  Vide  Maritagium. 

*  Ligentia,  Practicis  nostris,  Congé 
de  deffaut,  Actus  quo  defensor,  provoca- 
tore non  comparente,  a  petitione  dlmit- 
titur  et  absolvitur.  Arest.  parlam.  Pa- 
ris. 11.  Jan.  ann.  1364.  tom.  8.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  542  :  Quare  petebant 
pr&fati  archiepiscopi  et  vicecomes  Nar- 
bonee  ac  consules  Biterrenses  pronunciari 
pr&fatos  de  Narbona  audir i  ad  prssmissa 
non  debere  nec  admitti  per  viam  supplì- 
cacionis  nec  imploracionis  officii,  ex  quo 
nolebant  se  facere  partemy  et  quod  re- 
questa eorum  rejecta,  concederetur  Li- 
cencia  et  expensae  dictis  archiepiscopo  et 
vicecomiti  Narbonensibus,  ac  consulibus 
Bit  eris. 

*  Ligentiare,  Facultatem  et  aucto- 
ritatem  dare,  Gali.  Autoriser.  Charta 
ann.  1406.  in  Reg.  3.  Armor.  gener.  part. 
1  :  Ipao  Guillelmo  Licentiato,  ut  assentii, 
in  hac  parte  a  nobili  et  potenti  viro  dom. 
Cruillelmo  de  Chamborancto  milite  patre 
SUO)  etc. 

**  Ligentiare,  Auctoritatem  dare 
possidendi.  Chart.  ann.  1326.  apud  Pis- 
tor.  Amoenitat.  Litter.tom.  3.  pag.  520  : 
Pro  hujusmodi  donar iis  idem  H.  Licen- 
tiavit  ipsum  G.  et  suos  veros  heredes  in 
dimidiam  partem  marni  sui  siti  in 
campo,  etc.  Vide  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  voce  Einw&ltigen,  col.  308. 

*  Ligentiare,  Liberius  agere,  Gali. 
Se  Licencier.  Steph.  de  In f estura  MS. 
mbi  de  In  noe.  PP.  Vili.  :  Gum  stetisset 
(imperator  Turcarum)  coram  pontifice 
aliqua  ad  invicem  dixerunt,  mediante  in- 


terprete ;  non  tamen  fuerunt  audita  nisi 
a  circonstantibas  :  et  tandem  volens  cum 
papa  Licentiare,  L&ta  fronte  et  alacri 
visu  cupiens  eum  osculari  in  facie,  etc, 

<*  2.  LIGENTIA,  Relaxatio,  oblecta- 
mentum,  Gali.  Divertissement,  ricrea* 
tion,  ve]  Congratulatio  ;  sed  ìeg.  forte 
Liencia,  Vide  infra  in  hac  voce.  Reg. 
visitat.  Odon.  archiep.  Rotomag.  ex 
Cod.  reg.  1245.  fol.  613  :  xviij.  Kal,  De- 
cembris  accesstmus  per  sonali  ter,.,  ad 
Montem  leprosorum  et  ad  hospitale  B.  M. 
Magdalenae  Rothomagensis,  et  accepimus 
in  tpsis  locis  Licentiam,  indeque  regressi 
fuimus  ad  Dei-villam„,  xv,  Kal,  Decem- 
bris  prssdicavimus  in  ecclesia  Rothoma- 
gensi,  et  accepimus  Licentiam  a  clero  et 
populo,  habuimusque  nobiscum  totum  ca- 
pitulum  ipsa  die. 

«  LIGENTIOSITAS,  Licentia  abeundi. 
Stat.  ann.  1496.  inter  Leg.  Polon.  tom. 
1.  pag.  259  :  Providentes  Licentiositati, 
tam  adolescentum  plebeiorum,  quam  de- 
ser  lattoni  bonorum,...  statuimus  quod 
tantummodo  unus  filius  de  villa  a  patre 
recedere  possit  ad  servitia. 

LICENTIOSUS.  Gloss.  Grasc.  Lat,  :  Ay- 
TsÈ-ovcrcoc,  Licentiosus,  suae  potestatis, 
emancipatus,  suijuris.  [Supplement.  An- 
tiquarii  :  Licentiosus,  nappo  aia  <t«kó<;,  Li- 
bere loquens.] 

1  LICERA.  Charta  Monasterii  S.  Vin- 
centii  del  Pino  tom.  2.  Conci].  Hisp. 
pag.  168.  co].  1.  :  Si  quis...  homo  contra 
hunc  factum  insurgere  voluerit,  si  quis 
super  viam  facere  tam  Regia  potestas 
quam  Pontificum  majestas,  simutque  pò- 
pulorum  diversitas,  nec  vocem  enim  ha- 
beant  nec  licentia,  et  fronte  proprìis  ca- 
reat  Liceris,  non  vìdeant  guae  bona  sunt 
in  cozlestem  Hierusalem.  Fronte  prepriis 
careat  Liceris  idem  esse  puto  quod  Frons 
propriis  privetur  lumini  bus  seu  oculis  ; 
sed  quid  Licera  proprie  signi fteet,  aut 
unde  oriatur,  non  satis  percipio.  An  prò 
Lucerna  scriptum,  aut  prò  Visera,  Hisp. 
Cassidae  conspicilium,  quo  barbarus 
scriptor  oculos  seu  videndi  facultatem 
vel  actum  exprimere  voluerit,  ut  vocem 
Visiere  quandoque  Galli  etiamnum 
usurpant  in  jocoso  atque  familiari  col- 
loquio. 

1  LICERCERIS,  Centurio.  Gloss.  Isid. 
Addi  tur  in  Pitti  oeanis,  Lucer es  ;  erant 
autem  Lucer  es  vel  Lucerenses  pars  ter- 
tia  populi  Romani,  appellati  a  Lucerò 
Ardeae  Rege,  qui  auxilio  fuit  Romulo  ad- 
versus  Tatium  b elianti,  si  Festo  tìdem 
habeamus.  A  Lucumone  Lucer  es  dictos 
ait  Junius. 

*  LICERE,,  is,  Licentia,  facultas. 
Charta  ann.  1065.  apud  Murator.  tom. 
1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  198  :  Et 
quia  acquiebimus  ipsum  rogatum  ves- 
trum,  et  hecce  in  presentis  concedimus 
tibi...  scripta  Icaba..,.  cum  scriptos  duos 
passus  de  scripta  terra,  qualiter  superius 
legitur,  una  cum  omnem  Licer em  et  per- 
tinentia,..  Iterum  concedimus  et  damus 
tibi  Licerem  et  licentiam  abeant  omni 
tempore  hominibus,  qui  laborant  ipsa 
terra,  etc.  Nostris  alias  Loer,  et  Loir, 
prò  Licere.  Stat.  ann.  1263.  ex  Tabul. 
Commer.  :  Item  au  taverne,  en  sa  maison 
tant  seulement,  Loer  a  prandre  gaige  de 
ce  qu'il  vendra  ;  mais  fors  de  sa  maison, 
ne  luy  Loet  pas,  Charta  ann.  1339.  ex 
Tabul.  S.  Joan.  Laudun.  :  Accordò  est 
qu'il  Loir  a  ausdiz  religìeux,  etc.  Estre 
leu,  eodem  intellectu,  in  Libert.  vili» 
d'Aigueperse  ann.  1374.  ex  Reg.  198. 
Chartoph.  reg.  eh.  360  :  Item  voulons  et 
octroions  que  lesdiz  consoulz  et  conseil- 
lers,..  puissent  et  leur  soit  Leu,  etc,  Alias 
ann.  1427.    in   Reg.   179.   eh.  42  :  Item 


qu*iz  puissent  et  leur  soit  Leu  de  acquerir 
de  nos  hommes. 

1  LICENTIRE.  Charta  ann.  1222.  e 
Chartulario  S.  Medardi  Suess.  :  Insuper 
etiam  Lìcentiebamus  super  mortua  manu 
Boveti,  qui  fuit  homo  de  eleemosina. 
Idem  quod  Dissentire,  ut  liquet  ex  alia 
ejusd.  Chartul.  Charta  ann.  1226.  ubi: 
Insuper  etiam  Dissentiebant  partes  prse- 
dietse  super  mortua  manu  Boveti,  etc. 

\  LICHAj  f.  Idem  quod  Lischa,  Ma- 
china pohendis  et  laevigandis  telis  et 
holosencis  accommoda,  Gali.  Calandre, 
In  Codice  censuali  MS.  Eccl.  Atrebat. 
ann.  1261.  N.  tenens  domum  unam  in 
territorio  Ecclesiae  debere  dici  tur  eidem 
Ecclesiae  certara  pecuniae  summam  prò 
Lichis  suis,  quia  forte  telas  expoliendi 
artem  exercebat  :  quod  Galli  dicimus 
Calandrer.  Vide  Lischa. 

*  Nostris  Liche  ;  unde  Licheur,  qui  ilio 
instrumento  utitur.  Lit.  ann.  1410.  tom. 
9.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  536  :  En- 
guerran  Flomenes,,.  qui  avec  ce  qu*il  es- 
toit  drappier,  estoit  tondeur,  Licheur, 
pareur  de  draps,  etc,  Lisseur,  in  Lit.  re- 
miss.  ann.  1445.  ex  Reg.  176.  Chartoph. 
reg.  eh.  370.  Vide  supra  Licinilorium, 

1  LIGHERA,  Licheria,  Lectica,  Gali. 
Litiere.  Miracula  MSS.  Urbani  V.  PP.  : 
Ipsum  portaverunt  in  domum  suam  in 
una  Lichera.  Statuta  Monialium  S.  Sal- 
vatoris  Massil.  :  Post  mortem  quando 
Monialis  portabitur  in  Licheria,  Pro 
Lecti  apparatu  usurpari  vldetur  vox 
Licheria  in  Charta  ann.  1500.  apud  D. 
Calmet  tom.  3.  Hist.  Lotharingiae  col. 
GCCXXXI  :  Quatuor  lectorum  munitorum 
sive  garnitorum.,.  LicheriU,  enleihibus, 
pulvinaribusf  bassaghìis,  linteaminibus, 
ludicibus,  coperturis,  cortinis  pendentibus, 
etc.  Vide  Lectarium, 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Lichiera,  Prov.  basterna.  Licheria 
vero  ex  Ch.  ann.  1500.  hic  laudata  de 
lecti  fui  ci  mento,  Gali.  Bois  de  Ut,  vide- 
tur  intelligenda.  Vide  supra  Lecteria  3. 
et  infra  Lichiera. 

*  LICHERIUS,  Ad  lichias  seu  repagula 
pertinens,  hi  ne  Justicia  licheria,  juris- 
dictio  quae  intra  lichias  exercetur.  Vide 
supra  in  Justitia  1. 

*  1.  LIGHIA,  Septum,  repagulum, 
Gali.  Lice.  Charta  officiai.  Noviom.  ann. 
1318. in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  ch.  488  : 
Item  dictus  reus  cum  suis  complicibus  dis- 
rupìt  Lichias  seu  clausuras  nemoris  reti- 
giosorum  virorum  abbatta  et  conventus  B. 
Marise  de  Ver  mando.  Vide  Licise. 

*  2.  LIGHIA,  Licium,  Gali.  Lisse,  Lit. 
remiss.  ann.  1352.  in  Reg.  81.  Chartoph. 
reg.  eh.  646  :  Cum  dictus  Matheus  operas 
dicti  Laurentii  rei  conduxisset  seu  locas- 
set  ad  operandum  in  arte  seu  opere  pan- 
norum  alide  Lichiae,  etc. 

*  LICHIERA,  Lecti  fulcrum,  Gali. 
Bois  de  lit,  couchette.  Inventar,  ann. 
1449.  ex  Tabul.  D.  Venciae  :  In  camera 
paramenti  unum  lectum,,.,  cum  Lichiera 
nova  et  scamno...  Quidam  Lichiera  gar- 
nita  talatio  et  plumari  pieno  lanss.  Vide 
supra  Lichera. 

1  LICHINA,  Species  tubaa.  Vide  Li- 
dna. 

LICHINUS,     Idem    quod    Ellychnium. 
Papias  :  Lichini,  cicendelia  lucernee.  Or- 
dericus  Vi  tal.  lib.  6.   pag.  615  :  Incolis 
alia  curantibus,  fiamma  (candelse)  Lichi- 
num  usque  ad  mappulam  aitar is  absump- 
sit.  Miracula  S.  Ludgeri  Epìscopi  Mimi- 
gard.  n.  20  :  Extincla  candela  carbuncu- 
lum  de  Lichino  enmnxit,  ut  nihil  prorsus 
in  eo  lucis  r emanerei.   Ubi  carbunculus 
est  fiamma   quae   exsuf fiata  candela  in 


100 


L1C 


LIC 


LIC 


ellychnio  restat.  Vide  Fridegodum  in 
VitaS.  Wilfrid!  cap.  46. 

*  Adjective  su  mi  tur,  nimirum  prò  eo 
quod  od  Lichinum  componendum  ap- 
tum  est,  in  Charta  ann.  1350.  ex  Reg. 
78.  Chartoph.  reg.  eh.  246  :  Itera  quod 
omnes  et  ùngula?  faces  sive  torquas,  intor- 
ticia,  candelai...  habeant  fieri  taliter, 
quod  quatuor  partes  sint  de  bona  et  suffi- 
cienti cera,  et  quinta  de  pabilo  Lichino 
vel  cotone. 

Lichinius.  Constantinus  Africanus 
lib.  2.  de  Morbor.  curat.  cap.  7  :  In  auri- 
culas  cum  Lichinio  infusio  mittatur.  Adde 
cap.  13.  15.  e  te.  Linleolis  vel  Licinio  ad' 
dito,  apud  Vegeti um  iib.  2.  de  Arte  vete- 
rin.  cap.  22. 

Liginus,  apud  Hugonem  Farsitum 
Jib.  de  Miraculis  S.  Mari»  Suession. 
cap.  19.  [Joh.  de  Janua  :  Cicendulum, 
Thuribulum  vel  Licinus;  et  ponitur  prò 
candela.  Gloss.  MS.  Sangerm.  Lat.  Gali.: 
Licinium  vel  Licinus,  Limechon  de  chan- 
delle.] 

Liginius.  Papias  et  Gloss.  Arabico- 
Lat.  ex  Isidoro  lib.  20.  cap.  10  :  Licinius, 
quasi  Lucinius,  quia  Lumen  dat,  est  enim 
cicindela  lucerna.  Glossae  Isid.  :  Licini, 
candela? ,  lucerna?  ,  vel  cicindilia.  Ado 
Viennensis  in  Martyrol.  5.  Id.  Jan.  : 
Oleoque  infuso  Liciniis  manus  et  pedes 
eorum  ligantur,  etc.  [Linteamina  perpe- 
ram  interpreta  tur  Vir  doctus  tom.  1.  SS. 
Januarii  pag.  587.]  Constantinus  Afric. 
Iib.  1.  de  Morbor.  cùrat.  cap.  16  :  Fumi- 
gano fiat  cum  Licinio  bombyeino  prius 
accenso  et  exiinclo.  Adde  ejusdem  Iib. 
de  Chirurgia  cap.  24. 

Liccinium,  Quod  de  candela  vel  lucerna 
emunaitur,  in  Glossis  MSS. 

1  Lychinus.  Miracula  S.  Etnei  dredae, 
tom.  4.  Junii  pag.  551  :  Ite,  Lychinum 
facite...  et  postea  Luchino  ceram  super po- 
nente*, candelam  facite.  Sicut  enim  Lu- 
cerna  oleo  et  Ly chino  preparata  lucet, 
tom.  3.  Bibl.  Patrum  Ascet.  pag.  333. 

1  Lyghnium,  in  Vita  S.  Humilianae 
num.  15. 

°*  Lychnus.  Reinard.  Vulp.  Iib.  3. 
vers.  2323  : 

Inter  sacrilegas  Lychnis  stoiulisque  gehennae 
Devovere  tuum  bis  caput  octo  patres. 

i.  e.  candelis  project is.  Vide  Excommu- 
nicatio  et  Stola  et  banno  interdicere  in 
Stola  2. 

*  LICHUDA,  Cammarus  Tract.  MS.  de 
Pise.  cap.  133.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  : 
Gammarum  Galli  et  Normanni  appellant 
homar,...  Genuenses  lombardo,...  Cons- 
tantinopolita?  Liczuda  vel  Lichuda,  Illy- 
rici  larantola,  nostri  langrout  et  escrevice 
de  mer. 

*  LIGIA,  Pai us,  pertica.  Arest.  Parlam. 
Paris,  ann.  1304.  in  Reg.  Olim  fol.  68. 
v°.  :  Religiosos  dictos  in  dieta  saisina  pis- 
candi  impediebant  in  just  e,  et  de  novo  va- 
dum  f adendo  et  Licias  ibidem  ponendo, 
peterentque  dicti  religiosi  dictum  impedi- 
mentum  amoveri.  Hi  ne  Lice,  Agger  palis 
constructus  appellatur,  in  Charta  Rob. 
de  Veteri- ponte  ann,  1330.  ex  Chartul. 
S.  Joan.  de  Valle  :  Le  prieur  ou  couvent 
de  leur  droit  peuent  et  pourront  prendre 
mote  et  motage  en  touz  noz  frouz  pour  la 
reparation  de  touz  leurs  molins,  Lices  et 
chauciés  sanz  contredit  de  nous  et  de  nos 
gens.  Inde  etiam  Lice  dicitur  Pugna  lu- 
dicrà,  h  asti  ludi  um,  quod  in  campo  liciis 
seu  palis  clauso  perageretur.  Lit.  re- 
miss, ann.  1362.  in  Reg.  91.  Chartoph. 
reg.  eh.  157  :  En  la  parroisse  de  Blaque- 
ville  en  la  viconté  de  Gaudebec,  en  un 
manoir  appartenant  aux  religieux  de 
Sainte  Katherine,   acoustumé  est....  que 


les  gens  du  pais  s'y  assemblent  le  jour  de 
la  Nostre  Dame  mi-Aoust  pour  faire  Lices, 
caroles,  dances  et  plusieurs  autres  esba- 
temens.  Vide  in  Licia?  1. 

1.  LICIiE  Castrorum  aut  urbium  repa- 
gula,  vulgo  Lices,  a  Liciis,  seu  stamini- 
bus,  vel  funiculis  dieta  quod  ea  primitus 
ex  fu  ni  bus  conflcerentur,  vel  quod  ut 
stamina  junctim  erigantur.  [Epist.  Ano- 
nymi  de  capta  urbe  CP.  ann.  1204.  apud 
Marte n.  tom.  1.  Anecd.  col.  786  :  Exerci- 
tum  nostrum  grossis  palis  circumcinxi- 
mus  et  Liciis.  Computus  ann.  1202.  apud 
D.  Brussel  tom.  2.  de  Feudorum  usu  ad 
cai  ce  m  pag.  cxlvii  :  Pro  veteri  garrulio 
reficiendo  et  prò  Liciis  lii.  s.  Et  pag. 
CXCVI  :  Pro  Liciis  circa  fossatos  facien- 
dis,  etc]  Godefridus^Monach.  S.  Pan- 
taleon.  ann.  1219  :  Muri  firmati  sunt  li- 
gneis  castellulis  ac  Liciis.  Jacob us  de 
Vitriaco  in  Histor.  Orientali  ann.  1219  : 
Et  ad  jactum  j acuii  extra  Licias  Sarace- 
nis  equitanlibus  relictum  exposuerunt. 
Idem  in  Epist.  de  Captione  Damiatae  : 
Cum  ex  parte  Liciarium  nostrarum  et  fos- 
sati nostri  pluries  impugnassent  nos 
Saraceni.  Oli  veri  us  Schol.  :  Fossatum.... 
transeuntes  et  Licias  violenter  rumpentes, 
etc.  S.  Ludovicus  in  Epist.  de  Captione 
sua  :  Deslructis  Saracenorum  machinis, 
Licias  fecimus  ad  pontes  navales,  Porro 
Licias  legendum  tom.  8.  Spici legii  Ache- 
riani  pag.  364.  prò  Lictas.  [Licia?  duelli, 
Locus  Liciis  clausus  ad  singulare  certa- 
men,  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  col.  581.1  Vide  Vincent.  Belvac.  Iib. 
32.  cap.  99.  Matth.  Paris,  pag.  211.  213. 
Gesta  S.  Ludov.  pag.  355.  etc.  Will. 
Guiart  MS.  : 

La  tendent  les  teutes  faitìces, 
Puis  envirounent  l'osi  de  Lices. 

Le  Roman  de  Garin  : 

Devant  les  Lices  commence  li  hustins. 

[Le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

Eissuz  resont  cels  de  fa  cité... 
La  Lice  passerent  foraine, 
Puis  s'espandent  par  l'araìne. 

Guillelmi  Archiep.  Tyr.  continuata  Hist. 
Gallico  idiomate,  tom.  5.  Ampliss.  Col- 
lect.  Marten.  col.  620:  Car  quant  li 
Chrestiens  vindrent  devant  Alixandret  le 
Baillif  les  fist  herbergier,  et  faire  bones 
Lices  entor  eux.]  Vide  Will  hard.  n.  11. 
88.  92.  93.  207.  et  Hemricurtium  de  Bel- 
lis  Leodiensib.  cap.  24.  Aéuaai  dicuntur 
Scylitzae  pag.  381.  Liza?,  in  Consuetudi- 
nibus  Catalaniae  MSS.  Vide  Lexa  et 
Masoverius  in  Mansionarii. 

0  Charta  ann.  1280.  ex  Tabul.  S.  Aut- 
berti  Camerac.  :  Munitiones  validas,  qua? 
Liches  et  barbakanes  vulgariter  nuncu- 
pantur,  et  castrum  de  lignis  super  dictis 
tnunitionibus  fecerunt. 

52^*  Carolus  de  Aquino  in  Lexico  Mi- 
litari vocis  etymon  non  a  Liciis,  stami  - 
nibus  seu  funiculis  censet  esse  derivan- 
dum,  sed  potius  a  sublicis  vel  subliciis, 
quae  perlicae  sunt  ad  pontes  potissimum 
struendos  et  sustinendos  :  ex  quo  pontes 
ipsi  dicti  Sublicii  :  vel  cum  Ferrano  in 
voce  Lizza,  a  palis,  qui  bus  septus  est 
fleti  vel  imaginarii  certami nis,  aut  mu- 
nì menti  castrensis  vel  urbani  locus.  A 
palis  enim,  inquit,  fit  palici  um,  et  hinc 
licium.  Idem  censet  Menagi  us.  Itali  si- 
milia  repagula  lignea  ex  palis  indiscri- 
mina tim  dicunt  Lizza  vel  Liccia. 

*  2.  LIGIA!,  Atria  ecclesiarum  Liciis 
seu  repagulis  plerumque  clausa.  Char- 
tul. S.  Eligii  Paris,  ann.  circ.  1300  :  Ante 
Licias  S.  Gervasii,  ubi  venduntur  pisces 
et  anseres  decoquuntur.  Lit.  remiss.  ann. 


1381.  in  Reg.  119.  Chartoph.  reg.  eh.  434  : 
Jehan  de  Dinant  vist  passer  par  devant 
son  hostel  ledit  Jehan  Ternue,  et  le  pour- 
sui  jusques  au  Lices  de  Vég lise  de  Nostre 
Dame  de  Reins. 

1  LIGIANI,  Prophetae.  Gloss.  Isid.  An  a 
Licinio,  aut  Luce,  ut  intelligatur  Videns, 
inquit  Martinius,  illuminatus  homo, 
qui  plus  aliis  videt,  futura  prsevidet  ? 
Óonjectura  non  placet  Graevio,  qui  et 
ipse  conjicit  forte  legendum,  Linigeri, 
Prophetae,  quod  iEgyptiorum  Sacerdotes 
linigeri  fuerint  et  Prophetae  dicti. 

*  MCIARE.  [Etendre,  allonger.  Dief.] 
LIGIATORIUM,   Ugutioni ,   et   Marno- 

trecto  ad  1.  Parali p.  cap.  8.  Lignum  in 
quo  licium  involvitur,  et  laqueus  qui  de 
filo  solet  fieri.  Joannes  Monachus  Majo- 
ris  Monasteri i  Iib.  1.  Hist.  Gaufridi  D. 
Norm.  :  Vir  ille  humanas  virtutis  modum 
excedens,  lanceam  quasi  Liciatorium  ha- 
bens,  Andegavensem impetit.  Vide  1.  Reg. 
cap.  17.  Iib.  2.  cap.  21.  Iib.  1.  Paralip. 
cap.  11.  etc.  Occurrit  praeterea  hasc  vox 
nude  in  Gloss.  Arabico-Latin. 

1UCIATDS,  Obvolulus  licio.  S.  Au- 
gust.  Iib.  30.  de  Genesi  ad  litteram  num. 
23.  metaph orice  :  Et  quodammodo  Li- 
mata primordia  futurorum  animalium, 
qua?  de  corruptionibus  lalium  corporum 
prò  suo  quaeque  genere  ac  differenths 
erant  exortura.  Simili  prorsus  ratione 
rursum  ulitur  Iib.  22.  de  Civit.  Dei 
cap.  14. 

IiIGINA.  Matth.  Westmonast.  :  Tunc 
Rollandi  cantu  inchoato,  vexillis  erectis 
et  evolutis,  tubis  cum  Licinis  perstrepen- 
tibus,  etc.  Ita  utraque  Editio  :  sed  legen- 
dum videtur  bucinis  prò  buccinis,  quo- 
modo  Graeci  recenti ores  pouxtvov  dixere. 
Hist.  Apollonii  Tyrii  :  eitcev  tou;  x«i  t& 
Po'Jxtjva,     va    tzL%o\)    va   <TxoXa<Touv.     Vide 

Gloss.  Rigai tii  et  Meursii  [necnon  me- 
diai Grascit.  in  Bouxtva.] 

S5^*  Crediderim  tamen  retinendum 
esse  Licinis,  quod  Nicolaus  Specialis 
Iib.  1.  de  Rebus  Siculis  cap.  14.  apud 
Murator.  tom.  30.  col.  933.  ambas  voces 
Lichinis  etbuchinis  usurpet  :  Alii,  inquit, 
strepebant  pedibus  in  propugnaculis,  alii 
percutiebant  fustibus  tabulata,  conchas 
a?reas  et  lebetes,  nonnulti  tubis  et  libiis, 
Lichiniis  et  buchinis,  aliisque  similibus 
terribiliter  intonabant. 

1  IjIGINìE,  Tenue  illuni  textum,  apud 
Martini  um  in  Lexico. 

*  MCINITORIUM ,  Idem  quod  supra 
Licha.  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex 
Cod.  reg.  4120  :  Licinitorium,  Gali.  Liche. 
Vide  Liciatorium. 

1  1.  LICINIUM,  Genus  vestis,  Isidoro 
Iib.  19.  cap.  22.  vocatum  quod  lextura 
ejus  ligata  sit  in  totum,  gua*i  diceret  Li- 
ginum,  e  prò  g  littera  commutata.  Melius 
a  Licio  deducit  Martinius.  Vide  Licinius 
in  Lichinus. 

12.  LICINIUM,  Lignum  lucens.  Isid. 
Iib.  19.  cap.  19:  Lignum  vocatur  Graeca 
etyrnologia,  quia  incehsum  in  lumen  con- 
vertitur  et  in  flammam;  unde  et  Licinium 
dicilur  quod  lumen  det.  Si  milia  rursum 
habet  Iib.  17.  cap.  16.  Vide  Lichinus  et 
Lucinium. 

1  LICINIUS,  Licinus,  Idem  quod  Elly- 
chnium.  Vide  supra  in  Lichinus, 

|  LICINUS,  dtvoQptS,  in  Glossis  :  Qui 
capillos  sursuna  versos  habet,  ut  apud 
Servi  um  Licini  boves  dicuntur  qui  ha- 
bent  cornua  sursum  versum  reflexa. 
Martinii  Lexicon  consule. 

*  UGIPPIUM,  Vestis  genus  videtur. 
Chron.  Danic.  ad  ann.  1389.  apud  Lude- 
wig.  tom.  9.  Reliq.  MSS.  pag.  115  :  Quo- 
niamjuraverat  (Albertus  rex  Suecorum) 
se  non  portaturum  caputium,  antequam 


LIG 


LID 


LID 


101 


reginam  regnis  Dania  et  Norwegise  pri- 
vàsset  ;  ideo  ima  fecit  ei  fieri  caputium 
de  bucello  (I.  Dure  Ho)  xv.  ulnarum,  cum 
Licippio  xix.  ulnarum.  [#*  Forte  Liripi- 
pìo,  Gali.  Mèche.] 

Jf  [«  Super  brachium  dextrum  habens 
becca  m  si  ve  Licippium  eisdem  panni s 
subductum.  »  (Diar.  Bu  renard,  ed. 
Thuasne,  II.  176.  ann.  1494.)  Quo  exem- 
plo  vocis  certus  flt  sensus  :  becca  enim 
synonymon  est  becha,  becche  capuccii.] 

j£  LÌCISCA.  [Lycisca  :  «  Licisca,  lisse.  » 
(Gloss.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E  36.  xv.  s.)] 

«  LICITARE.  Pariag.  inter  reg.  et  ab- 
bat.  Magni  loci  ann.  1312.  in  Reg.  56. 
Chartoph.  reg.  eh.  276  :  Nec  compelli  pos~ 
sint  venire  Licitare  seu  respondere,  etc. 
Sed  leg.  prorsus  Litigare,  ut  habetur  in 
aliis  eadem  de  re  Chartis. 

1  LICITATOR,  Gladiatore  apparitor,  oc- 
cisor,  cui  multaticene Gloss. lsid.O mi ssa 
et  turbata  sic  recte  corrigit  Graevius  ex 
Constantiensi,  qui  nihil  praetermittit  : 
Licitator,  Gladiator,  occisor,  a  Licitari, 
Congredi,  pugnare,  ut  apud  Nonium. 
Lxctor,  Apparitor.  Licentiosus,  cui  multa 
licent. 

*LIGITUM,  Idem  videtur  quod  alias 
Jubilum  dicitur,  Cantus  scilicet  species, 
quo  non  voces,  sed  vocum  toni  longius 
cantando  diducuntur  et  protrahuntur, 
quod  quia  licentius  flt,  Licifum  appella- 
tum  opinor.  Stat.  S.  Capei.  Bitur.  ann. 
1407.  ex  Bibl.  reg.  :  Ordinamus  quodpra- 
fatum  collegium  juxla  ordinationem  pr se- 
fati  domini  ducis  fundatoris  teneatur 
prima  die  cujuslibet  mensis...  unwm  Mis- 
sam  de  S.  Spiritu,...  et  post  ejus  decessum, 
loco  illius,  solemnes  vigilias  defunctorum 
et  in  cra8tinum  Laudes,  Commendationes 
et  Versiculos  cum  magno  Licito  atque 
pausa,  et  postmodurn  Missam  fidelium 
defunctorum  prò  salute  anima  domini 
fundatoris  pr afati. 

*  LICITUS,  Licentia,  venia.  Ermold. 
Nigel.  Carni,  de  Reb.  gest.  Ludov.  Pii 
tom.  6.  Oollect.  Histor.  Frane,  pag.  63  : 

Navibus  aequatis  tandem,  velisqua  novalis, 
Cum  Lidia  Heroldus  intrat  honore  ralem. 

1  1.  LICIUS,  Negotiator,  Gloss.  Isid. 
Graevio  videtur  scribendum  Licitator  ; 
quia  negotialorum  est  emere  ac  licitari, 
quae  postea  carius  vendant. 

1 2.  LICIUS,  f.  prò  Ilex,  arbor  nota. 
Dieta  S.  Egidii,  tom.  3.  Aprilis  pag.  242  : 
Et  signa  precipua  excisa  sunt  ex  arbore 
Lidi  prope  eamdem  celiarti  excrescente, 
sub  qua  s&pius  oranti  Christus  apparuit. 

®  LIGOISUS,  Legis  custos.  Liber  de 
div.  ordin.  et  profess.  eccl.  apud  Marten. 
tom.  9.  Ampi.  Collect.  col.  1028  :  Deinde 
rursum  incipientes  ab  inclusis,  et  ab  his 
qui  continenter  vivant,  et  nec  canonici, 
nec  monachi,  nec  eremita,  nec  inclusi, 
sed  Deicola  vel  Licoisi,  id  est  quasi  legis 
custode*  possunt  dici. 

1  LIGT£,  prò  Licia  in  hac  voce. 

*  LICTATORIE,  ut  ad  Lictorem  perti- 
net  ;  nisi  sit  prò  Liberatorie,  Cum  literis. 
Instr.  ann.  1294.  in  Reg.  2.  Olim  parlam. 
Paris,  fol.  2.  v°.  :  Duos  nostros  alios  ser- 
vientes  per  senescallum  nostrum  Tholosa- 
num  Lictatorie  missos,....  prò  quibusdam 
requisitionibus  ex  parte  nostra  faciendis, 
etc.  Vide  mox 

*  LIBERATORIE,  Per  litteras,  scripto. 
Sent.  contra  Florent.  ann.  1311.  apud 
Lam.  in  Delie,  erudit.  inter  not.  ad 
Hist.  Sicul.  Boni  neon  t.  part.  3.  pag.  202  : 
Guidonem  della  Turre  de  Mediolano  prò- 
ditorem,  rebellem  et  fere  bannitum  ipsius 
domini  regis  et  sacri  Romani  imperii 
scienter  et  appensate  receptantes  contra 
voluntatem  et  mandatum  eisdem  Floren- 


tinis  super  hoc  Liberatorie  destinatimi. 
Vide  Literaliter  2.  • 

-LICTERATORIUM  Mand  atum,  Scripto 
datum.  Comput.  ann.  1503.  inter  Probat. 
t.  4.  Hist.  Nem.  pag.  82.  col.  1  :  Mandato 
Licteratorio  dicti  domini  sane  ti.  Valervi, 
etc. 

«LIGTERIUM,  Analogium,  pulpitum, 
ut  suora  Lectorinum.  Charta  ann.  1019. 
tom.  I.  Hist.  Cassin.  pag.  81.  col.  2  :  Duo 
tenzona  linei  operati  propter  altaria,  et 
unum  propter  Licterium. 

*  LIGTIRE,  Detrere,  in  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Ood.  reg.  7692.  Nostris  alias 
Détraire,  prò  Médire,  detrahere. 

1.  LICT0RES,  Lutrae,  Gal!.  Loutres. 
Charta  ann.  1158.  in  Metropoli  Salisbur- 
go nsi  tom.  2.  pag.  263  :  Venationes  bes- 
tiarum,  cervorum,  castrorum,  (lege  casto- 
rum)  et  Lictorum  in  flumine  Ambre,  etc. 

2.  LIGT0RES,  Ecclesia  assertores.  Hi 
laici  sunt,  et  in  chero  inter  Clericos  in 
Missa  Apostolum  legunt:  vel  quod  Sub- 
diacones  faciunt,  et  hi  faciunt.  nos  Africa 
vel  reliquae  regiones  hdbent.  Papias  in 
ordine  iit.  Li.  tametsi  videatur  de  Lec- 
toribus  agere.  [**  Ecclesia  assertores 
forte  sunt  Actores.] 

LIGT0RIA,  Decuria  Consularis,  in  leg. 
1.  Cod.  Th.  de  Lucris  offlc.  (8,  9.)  Vide 
ibi  Jacob.  Gothofredum. 

|  LICTRA,  Zona  funebris.  Vide  Litra  2. 

*  LICTRINUM ,  Ambo  ,  analogium. 
Charta  Joan.  comit.  Droc.  ann.  1330.  ex 
Tabul.  capit.  Carnot.  :  Quoddam  altare 
in  ecclesia  Carnotensi  situatum  prope 
Lictrinurn  ante  pillam  juxta  allogias  a 
dextris  dieta  ecclesia,  in  honore  ipsius 
Genitricis  Dei.  Vide  supra  Leclritum. 

*  LICTUS,  Derelictio,  bis  occurrit  in 
Obituar.  eccl.  Paris,  edito  ad  calcem 
Brevis  ejusd.  eccl.  ad  Sabbat.  ante  Do- 
ra in.  Passio n.  et  Domin.  Advent.  :  Missa 
de  Beata  prò  Lictu  Officii  parvi. 

1 LICUBUS  Pigeus,  Species  arboris, 
ut  conjecto,  ac  forte  Pinus  vel  Abies, 
unde  pix  exproraìtur.  Rolandinus  Pata- 
vinus  de  factis  in  Marchia  Tarvisina 
lib.  8.  cap.  13  :  Pugnatum  est  etiam  ad 
portam  S.  Stephani^  et  exinde  ad  pontem 
Altinatem,  per  murum  illum,  quia  pla- 
nior  e  rat  murus  et  Licubi  picei  assidibus 
coadjutus,  et  inde  spissiores  intrinseci  de- 
fendentes. 

*  LIGULMEN,  Gari  species  ex  intestinis 
piscium,  apud  Laurentium  in  Amalthea. 
Vide  Liquamen. 

*  LICZ,  Danis,  et  alias  Lyde,  Cicatrix, 
auctore  Ludewigo  ad  Leges  Danic.  tom. 
12.  Reliq.  MSS.  pag.  170  :  Item  si  aliquis 
clericum  laserit  et  convictus  fuerit,  solvat 
regi  jus  suum;  prò  blodwide  Licz,  episcopo 
solvat  jus  suum. 

*  LICZUDA.  Vide  supra  Lichuda. 

*  LID.  Charta  ann.  1070.  in  Chartul.  S. 
Petri  Gand.  eh.  17  :  De  intemicione  etiam 
extraneorum  debitum,  quod  plebeia  lin- 
gua Lid  dicitur,  teneat. 

1  1.  LIDA,  Ancilla,  Serva.  Vide  Litus. 

J2.  LIDA,  Hisp.  Lid,  Tnmultus  rixan- 
tium,  contentio,  jurgium.  Fori  Alcaco- 
nenses  Alfonsi  Regis  Portugalliae  aera 
1267:  De  cavallos  qui  se  perdiderint  in 
algara  vel  in  Lida,  etc.  [*  Vide  infra 
Lidìs  2.1 

*  3.  LIDA,  ut  mox  Lidda.  Reg.  episc. 
Ni  ver  n.  ann.  1287  :  Costuma  ferri  valet 
xx.  UbraSj  et  minutai  Lidsa  xij.  libras. 

LIDDA,  [*  Praestatio,  tribù  tu  m  prseser- 
tim  quod  prò  mercibus  penditur.  Charta 
ann.  1156.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  40:  Concedo....  medietatem 
videlicet  Liddse  octo  denariorum...  Hac 
itaque  ratione  habes  in  Lidda  duodecim 
denarios ,   medietatem  et  sex  denarios,  I 


duos  utique  quos  habébas,  et  duos  quos 
tibi  reddo,  atque  duos  alios,  quos  domnus 
de  Casulis  petr  te  habet  et  possidet  ;  quod 
si  Lidda  Zisìa  *qliquando  exereverit,  etc. 
Infra  :  Mettìetahm  Liddse  salisi]  Vide  in 

T pudi'i 

LIDDÌ,  LID&OKE&.  Vide  in  Litus. 
1  LIDEMLAJO/Wtfe  mox  in  Lidolaip. 

*  LIDEMONIUM.  .:Vi(!e  Litimonium  in 
Litus.  "  S- 

1.  LIDERE,  prò  Aliideré;et  humo  infli- 
gere,  in  Lege  Bajwar/  ttt.  91.  §  29  :  Si 
ligneum  est,  Lidat  eum  te*H&?  . 

*  2.  LIBERE.  [Elidere.  Di^'.l 

1  LIDHILAHIBUM.  Vide'^aox  in  Li- 
dolaip.  y 

\  1.  LIBIA,  Ancilla,  serva.  Virté  Litus. 

1  2.  LIBIA,  Praestatio.  tribù tu1n...V*de 
Leudis  *  ,,r*> 

1LIDIALES  Mansi,   Qui   a  LUUy4bx- 
servis  excolebantur.  Vide  in  Mansus.  '  - 

1  LIDIM0NIUM.  Vide  in  Litus. 

|  LIDINLAIB.  Vide  mox  in  Lidolaip. 

«  1.  LIDIS,  Eodem  signiflcatu  quo  su- 

gra  Lidda.  Charta  ann.  1266.  in  Chartul. 
luniac.  eh.  326  :  Homines  de  Marci- 
gniaco  non  tenentar  solvere  Lidem  in  foro 
de  Sinemuro,  nec  homines  de  Sinemuro 
in  foro  de  Marcigniaco. 

*  2.  LIDIS,  Praelium,  certamen,  Hisp. 
Lid,  unde  iisdem  Lidiar,  Certare,  pu- 
gnare. Leg.  Lusit.  sub  Alph.  reg.  tom. 
1.  Probat.  hist.  geneal.  doraus  reg.  Por- 
tugal.  pag.  11  :  Nobiles  si  fugerint  de 
Lide;....  si  non  liberaverint  regem  aut 
filium  ejus,  aut  pendo  nem  prò  suo  posse 
in  Lide,...  non  sint  nobiles.  Vide  Lida  2. 

LIDISCARTI.  Vox  confecta  ex  Germ. 
Lid,  me  m brìi  m,  et  Schart,  fissura.  Lex 
Bajvvar.  tit.  3.  caj).  1.  §  21  :  Si  aurem 
maculaverìt,  ut  exinde  turpis  appareat, 
quod  Lidiscarti  vocant,  etc.  [***  Vide 
Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  6. 
col.  528.1 

*  LIDlUS.  [Sonus  acutus.  Diep.] 

1  LIDO,  Maris  aestus.  Vide  in  Ledo. 

LIDOLAIP.  Lex  Longobard.  lib.  2.  tit. 
15.  %  2.  [**  Rothar.  173.J  :  Si  quis  res  suas 
olii  thingaverit,  et  dixerit  in  ipso  thinx 
Lidolaip,  id  est  qui  in  die  obitus  sui  teli- 
querit,  non  dxspergat  ipsas  res  postea 
doloso  animo,  nisi  fruatur  cum  ratione. 
Editio  Heroldi  habet  Lidhilahibum.  [Co- 
dex  Catti  edr.  Mutin.  teste  Mura  torio, 
Lidinlaib.id  est,  quod,  etc.  Ambrosianus, 
Lindila,  Estensi s  Lidemlajo.  Seni] ter us 
Lidolaip  reddit  Li h  to  leib,  Concedo  ad 
vitam,  vitalitium,  usufructus,  in  verbo 
Lihen,  dare,  concedere,  largì  ri.] 

LIDO  RI  UM.  Monachus  Altisiod.  ann. 
1091  :  Reperta  sunt  in  ipsis  Ecclesia  fun- 
damentis  sepulcra  piena  sarcophagis  et 
loculis  saxeis,  plumbeis,  gypseis,  sectisque 
ac  complana tis  Lidoriis,  quae  omnia  erant 
piena  corporibus.  Idem  videtur  quod 
Leviga,  de  quo  voce  supra,  seu  Lxviga- 
torium. 

3SBST  Lidorium  laterem  hic  significat, 
ut  in  Ch romeo  S.  Petri  Vivi  ad  annum 
1068.  apud  Acherium  tom.  2.  Spicil.  pag. 
746:   Inventum   est   quoque   in   yuodam 
Lidorio  hoc    scriptum  :    Hic   positus    est 
Tetulfus  ante  sepulchra  Martyrum  fàbri- 
cator    hujus    Ecclesia.    Laurentius     in 
Amalthea:  Lidoron,    Later  longitudine 
sesquipedalis,  latitudine  pedis. 

LIDUNA,  Maris  aestus.  Vide  in  Ledo. 

LIDUS,  Idem  qui  Litus.  Vide   in    hac 
voce 

LIDUWAGI.  Lex  Frision.  tit.  22.  §  35  : 
Si  quilibet  digitus  ex  4.    longioribus  in 
superioris  articuli  junctura  ita  percussus 
fuerit t   ut   humor ^  ex   vulnere  decurrat, 
quod  Liduwagi  dicunt,  2.  sol.  componat. 
Additio  Sapientum  ad  eamdem  Legem 


102 


LIE 


LIG 


LI6 


cap.  3.  |  32  :  Si  quis  in  junctura  mem- 
brum  cujuslibet  ita  percusserit,  ut  humor 
ex  vulnere  decurrat,  quem  •  Lidivagi  di- 
cunt,  ter  4.  sol.  componat.  libi  Sibrandus 
a  Sicama  lcgendum  ceis.et  Lidwater, 
ichor,  serum  sanguinis,  et  hutnor 
aquosus  ex  nervosis  aftì/ìulorum  parti- 
bus  Jaesis  emanans.  Est'autem  German- 
nis  Lidt,  membruti  vsl  articulus,  Water, 
aq uà  hutnor,         -X    - 

MW  Ni  hi!  necessari um  est,  ut  emen- 
detur  Lidwater,cn.m  rectum  esse  possit 
Lidwagi  a  ita-tonico  Wage  vel  Woge, 
fluctus.  Vide  Martinium  et  Schilterum 
in  Lexicis  sùls. 

0  LIBA,  a?  Gallico  Lie,  Amurca,  faex. 
Arest.  ann.  1345.  6.  Aug.  in  voi.  2.  ares- 
tor.  "pantana.  Paris.:  Scancionarius  vero 
vino-, doliorum  ad  duos  digitos  vel  circa 
subias  barrava  tartaraque  seu  Lieas  et 
tlòUa  vacua,  etc.  Vide  Lia  1. 

*  LIEGANGIA,  Sacramentum  fìdelita- 
tis,  quod  vassallus  domino  suo  praestat, 
nostris  alias  Liègece.  Joan.  de  Trokelowe 
Annal.  Eduardi  IL  reg.  Angl.  pag.  55: 
Prssdictus  Thomas  hoc  perpendens,  scili- 
cet'eum  aliis  prsedictis  proditoribus,  exiit 
villam  pr&dictam  usque  in  campum  ibi- 
dem vexillis  explicatis,  et  acies  suas  bel' 
licosas  direxit  hosliliter  ad  debella  ndum 
ipsum  dominum  regem  contra  homagium, 
fidelitatem  et  Lieganciam  suam,  quibus 
eidem  domino  erat  astrictus.  Charta  Fer- 
rici ducis  Lothar.  ann.  1270.  ex  Chartul. 
Campan.  in  Cam.  Comput.  Paris.:  Après 
l'omage,  la  féauté  et  la  Liègece  qu'il  a 
fatte  à  nobles  barone  le  due  de  Loheregne 
et  le  conte  de  Toul.  Vide  Ligantia  in 
Ligius. 

1  LIEGNE,  Lignum.  Ohartular.  S.  Ve- 
dasti  Atrebat.  not.  V.  pag.  264  :  Hospi- 
tarius  ibidem  debet...  fascem  de  furro  et 
duos  fasces  de  Lieqne. 

ì  LIEMARIUS,  Liber  niger  Scaccarii 
pag.  357  :  Ductor  Lìemarii  1.  d.  et  Lie- 
marius  ob.  Ubi  Hearnius  Oanem  inter- 
pretatur  sic  dictum  a  loro,  Liemer. 
Latine  Leviarium  et  Lorarium  no  min  a- 
vit  Oaius  de  Canibus  Britan.  fol.  11.  qui 
et  canem  medium  esse  notat  in  ter  saga- 
cem  et  leporarium. 

*  LIEMERIUS,  Oanis  indagator,  Gali. 
Limier.  Comput.  ann.  1244  :  Pro  duobus 
Liemeriis  conductis  ad  Chaperonem,  vj. 
sol.  Vide  Liemarius. 

*  LIEMTILE,  Mensura  frumentaria. 
Charta  ann.  1303.  in  Reg.  74.  Chartoph. 
reg.  eh.  308  :  Item  acquisierunt  (religiosae 

S.  Saturnini  Tolos.)  titulo  emptionis 

quatuor  cussones  ad  allodium,  tenentes 
tria  sextaria  et  unum  Liemtile  frumenti 
ad  mensuram  Bazani.  Vide  supra  Li- 
brale. 

j  LIENA,  Manipulus.  Transactio  ann. 
1493.  ex  Archivo  S.  Justi  Lugdun.:  De 
decem  Lienis  canapis  nnam  Lienam. 
Vide  Gelino. 

*  LIENAGIUM.  Lit.  remiss.  ann.  1386. 
in  Eeg.  129.  Chartoph.  reg.  eh.  5  :  Cer- 
tame somme  dfargent  restant  à  payer 
pour  Lie na gè  de  maison.  Sed  legendum 
vide  tur  Louage,  Locationis  pretium.  V. 
Locagium. 

*  LIENCIA,  Laetitia,  gaudium.  Lit.  re- 
miss, ann.  1380.  in  reg.  118.  Chartoph. 
reg.  eh,  83  :  Per  egre  ibit  infra  brandonos 
ad  Beat am  Mariam  de  Liencia,  et  ibi 
offeret  unum  cereum  duarum  librarum 
ceree.  Vulgo  N otre-Dame  de  Liesse. 

*  A  verbo  autem  Ligare ,  Gali.  Lier, 
Liense  appellant  Lemovicenses  aliique 
Lorum,  quo  jugum  ad  cornua  boum 
alligatur.  Lit.  remiss.  ann.  1462.  in  Reg. 
198.  eh.  410  :  Le  suppliant  print  une  coi- 
gnée  et  alla  copper  les  Lienses  et  les  choses 


des  beufz;...  lesdiz  Simon  et  filz  voyans 
lesdites  Lienses  coppées  vindrent,  eie. 

»  LIENTERIA,  Flu  de  ventre,  foire, 
menoison.  Lienteriosusy  foireus.  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684.  Occurrit 
Menoison,  eo  sensu,  apud  Joìnvil.  edit. 
reg.  pag.  2,  Vide  ibi  Glossar,  in  hac 
voce. 

**  Gr.  Ascsvrspta ,  Laevitas  intestino- 
rum,  Cceliaca  passio,  dysentaria,  in 
Chronic.  Regin.  ad  ann.  867.  Vita  Walae 
Abbat.  Corb.  lib.  2.  cap.  6.  et  alibi.  Isi- 
dor.  Orig.  lib.  4.  cap.  7.  sect.  37. 

*  MENTHERIA.  [Lienteria  :  «  Lienthe- 
ria,  foire.  »  (GÌ os.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul. 
E.  36,  xv-  s.)] 

*  LIENTHERIOSUS.  [«  LientJieriosus, 
foireux.  »  (Glos.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul. 
E.  36,  xv°  s.)] 

1  LIENZUS,  Tela  linea.  Hispan.  Lienco. 
Privilegi um  Ferdinandi  Gonzalez  Prin- 
cipis  Castellse,  tom.  3.  Concil.  Hisp. 
pag.  177.  col.  1  :  Per  omnes  domos,  sin- 
gulos  cubitos  de  Lienzos. 

*  LIERIS,  Ligeris,  Gali,  la  Loire.  Vita 
fabul.  S.  Adelph.  tom.  6.  Aug.  pag.  507. 
col.  1  :  Beatus  igitur  Adelphus  in  Aqui- 
taniee  provincia  ultra  fiuvium,  qui  Lieris 
dicitur,  ex  nobilissimis  atque  in  rebus 
seculi  potentissimis  natus  fuit,  etc. 

1  LIERN0S,  prò  Li ardus ,  de  quo    su- 

gra,  Scutulatus ,  Gali.  Gris  pommelé. 
harta  ann.  1097.  prò  Monasterio  S. 
Vincentii  Cenoman.  tom.  1.  Ampliss. 
ColJect.  Marten.  col.  564:  Dedit  mihi 
jam  d'ictus  Abbas  et  Monachi  XL.  sol.  et 
unum  palefridum  Liernum. 

^   LIEURALE.     [Qu sedani    mensura  : 

«  Tenetur   dare    prepositus novem 

Lieuralia...  pauperibus.  »  (Cart.  Maga- 
lon.  Rev.  Soc.  Sav.  1873,  p.  418.)] 

»  LIEVREIA,  Praebitio,  Gali.  Livree. 
Arest.  ann.  1279.  in  Reg.  Olim  parlam. 
Paris,  fol.  47  :  Ordinatum  fuit  quod  usua- 
giarii  foreslse  de  Leonibus  capient  per 
Lievreiam  ;  et  sint  Livreise  in  tot  locis, 
quod  suf ficere  debebit  et  in  locis  propin- 
quis  sibi.  Vide  Liberata  in  Liberare  % 

*  LIEVUS.  Via.  Uieva,  Agger,  Gali. 
Levée.  Charta  Boson.  Cathal.  episc.  in 
Chartul.  Cluniac.  eh.  232:  A  prssdicto 
fonte  sit  meta  et  Lieva  via  Roberti  Spa- 
nim  usque  ad  caladiam  de  Roncheriis,  etc. 
Vide  Levata  3. 

LIFERENT,  Reditus  et  emolumenta 
praedialia,  quae  quis  percipit  aut  ad  ter- 
minum  vitae,  aut  ad  vitae  sustentatio- 
nem.  Skenseus  ad  Quoniam  Attach.  cap, 
18.  |  5  :  Nota  quod  eschaeta  terrarum  fé* 
lonisr  post  annum  et  diem  (videlicet  his 
Liferent)  ipso  vivente  computatur  inter 
bona  mobilia. 

1.  IjIGA  ,  Conf ceder atio ,  foedus  quo 
quis  cum  alio  ligatur,  vincitur  :  Ligue 
nostris,  Liga  Italis.  Albertus  Argenti- 
nensis  in  Chron.  ann.  1337  :  Inter  Prin- 
cipem  et  Francum,  interpositis  juramen- 
tis  et  confectis  litteris>  Liga  perpetuo  con- 
firmata. Et  infra  :  Marchio  cum  Mastino 
Veronensi  Ligam  contraxit.  Ad  de  pag. 
132. 146.  159.  Liga  seu  conspiratio,  apud 
Gobelinum  Personam  in  Cosmodromio 
aetate  6.  cap.  73.  Occurrit  apud  eumdem 
non  semel,  in  Historia  Cortusiorum,  in 
Conc.  Ravennensi  ann.  1311.  cap.  26. 
apud  Waddingum  ann.  1356.  n.  9.  in 
Itiner.  Gregorii  XI.  PP.  pag.  311.  apud 
Massonum,  apud  Ericum  Upsalensem 
lib.  3.  Hist.  Suecor.  pag.  58.  in  Chron. 
Mindensi  Meibomii  pag.  6.  40.  [Adde 
Chronieon  Danduli  apud  Murator.  tom. 
12.  col.  473.  474.  477.  479.  Chronicon  Mo- 
doetiense  ibid.  col.  1108.  Chartam  ann. 
1478.  apud  D.  Calmet  tom.  3.  Hist.  Lo- 
<  thar.  col.  cglxxxvi.  etc.J 


*  Hinc  Loyanche,  Pactum,  obligatio. 
Charta  ann.  1424.  tom.  2.  Hist  Leod. 
pag.  446  :  Et  que  celle  filhe  deseagié  ne 
puisse  foire  Loyanche  qui  vailhe,  jusques 
à  tant  qu*il  arat  xv.  ains  aecomplis. 

2.  LIGA,  Ligamen,  Lien,  [Laniere,  in 
Glossis  Lat.  Sangerman.]  Garba  de 
trium  Ligarum  longitudine ,  in  Synodo 
Sodorensi. 

*  Alias  Loyeure,  ut  legitur  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1401.  ex  Reg.  156.  Chartoph. 
reg.  eh.  158. 

ì  3.  LIGA,  ut  supra  Lex,  Monetarii m 
in  metallo  probi tas  a  lege  requisita  ac 
definita,  Gali.  Loif  Aloi,  Ital.  Lega.  Ex- 
trac tum  Computi  ann.  1339.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  95:  Primo  videlicet, 
quod  fierent  denarii  eurribiles  prò  duobus 
denariis  Vienn.  de  Liga  duorum  dena- 
riorumt  et  de  pondere  viginti  solidorum 
prò  qualibet  marchaipsorum  denariorum, 
sub  forma  et  cunho  ac  remediis  Ligse  et 
ponderis  sibi  concessis  in  opere  moneta- 
rum  sibi  alias  concessarum.  Pluries  oc- 
currit ibi,  ut  et  in  Chartis  ann.  1327. 
tom.  2.  pag.  214.  et  2)5.  in  alia  ann.  1340. 
pag.  416.  et  417.  in  alia  ann.  1345.  pag. 
515.  516.  etc. 

«e  4.  LIGA,  prò  Ligo,  Instrumentum 
rusticum  purgando  agro  aptum,  Gali. 
Rdteau.  Ruodlieb.  fr.  7.  vers.  28  : 

Calciaraenta  sua,  quae  jam  fueranl  nimis  arcta 
Cum  soccis  laxa,  Liga  ceu  stani  anle  supina, 
Sustollunt  luti  nimium  calcando  limosi. 

1  LIGACIA,  Fasciculus  chartarum, 
Gali.  Liasse.  Ligatia  litterarum^  tom.  3. 
Hist.  Harcur.  pag.  63. 

*  Memor.  D.  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
44.  r°:  Die  xxj.  Aprilis  1362.  facta  fae- 
runt  tria  transcripta  quarumdam  litte- 
rarum  regiarum  retentarum  in  camera 
et  positarum  in  Ligacia  litterarum. 

1.  LIGAMEN.  Charta  Rudolfi  Imp.  ann. 
1276.  in  Metropoli  Salisburgensi  tom.  1, 
pag.  392  :  ...  Fuerint  in  quieta  et  pacifica 
possessione  seu  quasi,  juris  recipiendi 
mutam  seu  theolonium  in  Obemperge  a 
transeuntibus  navibus  in  fluvio  qui  Éaus 
in  vulgari  nomine  dicitur,  sai  et  alia 
mercimonio  deferentibus,  de  talento  quo- 
libet  major is  Ligaminis  scilicel  13.  solidos 
long  os,  et  10.  denanos  usuai  is  monetae 
Pataviensis,  etc.  Alia  ann.  1298.  ibid. 
tom.  2.  pag.  34  :  Quod  quilibet  Abbas 
ejusdem  Monasterii,  qui  prò  tempore  fue- 
rit  tria  talenta  majoris  Ligaminis,  et 
duodecim  minoris  salium  semel  in  anno, 
quocunque  tempore  voluerit ,  deducere 
valeat,...  absque  exactione  cujuslibet  the- 
lonei  sive  mut& ,  etc.  Charta  Ottonis  et 
Stephani  Ducum  BavariaB  ann.  1302. 
ibidem  pag.  573  :  Nos  sub  ejusdem  tenone 
gratìafìQ.  cuppas  salis  majoris  Ligaminis 
prò  domo  ipsorum,  quod  vulganter  Mus- 
sali dicitur,  specificantes  sèmel  tantum 
in  anno  ipsis  deducere  libere  indulgemus. 
Adde  paginas  569.  572.  573.  [Privilegium 
ann.  1»49.  apud  Ludewig.  tom.  4.  pag. 
44  :  Nos  Hermannus  Dei  gratia  Dux  Aus- 
trie... hujus  scripti  testimonio  scire  volu- 
mus  universos,  quod  Abbati  et  Consentili 
in  Ziveil  indulsimus  de  gratia  speciali, 
ut  duo  talenta  salis  majoris  Ligaminis 
transducant  in  Danubio  per  terre  nostre 
districtum.  Similia  leguntur  in  Privile- 
gio Alberti  Ducis  Austri»  ann.  1286. 
ibidem  pag.  266.  et  in  alio  Henrici  et 
Ottonis  Comitum  Palatinorum  ann. 
1328.  ibid.  pag.  167.  Angelus  Rumplerus 
in  Hist.  Formbacensi,  apud  Pezium 
tom.  1.  Anecd.  part.  3.  col.  434  :  Sed  nee 
Duces  Bavariae  nostri  Monasterii  imme- 
mores  fuerunt  :  concesserunt  nobis  multa 
et  potissimum  liber tatem  salis...  Nam  cum 


LI6 


LIG 


LI6 


103 


primo  quatuor  Lig  amina  major  a  salis 
tradidissent,  tum  duo  addiderunt.  Sic  et 
de  minori  Lig  amine  censendum  est.  An 
saccus  in  quo  certa  quantitas  salis, 
quique  duplex  fuerit,  major  et  minor?] 
Vide  Lig  atura. 

*  Quid  hic  per  Majus  ligamen  intelli- 
gendum  est,  explicat  Oharta  Berth. 
episc.  Patav.  ann.  1252.  apud  Pez.  tom. 
6.  Anecd.  part.  2.  pàg.  101.  col.  1  :  Con- 
cessimus  ut  in  omni  possessionis  nostrsz 
loco,  naves  duo  talenta  salis  de  Lig amine , 
quod  schonsband  dicitur,  deferentes  sin- 
gulis  annis  per  Danubium  descendentes, 
ab  omni  exactione  sint  liberai.  Est  autem 
Germanis  Schosn,  pulcher,  eximius,  et 
Band,  vinculum,  ligamen.  Talenta  salis 
majoris  Ligaminis,  sicut  reponi  in  navi- 
bus  consueverunt ,  in  Ch.  Henr.  ducis 
Bavar.  ann.  1285.  ibid.  pag.  140.  col.  1. 

T  2.  LIGAMEN,  Detentio  ,  inclusio  in 
custodia.  Tituli  35.  Pactus  Legis  Salicae, 
et  41.  Legis  Ripuariorum  inserì buntur, 
De  Ligaminibus  ingenuorum  :  quod  sic 
exprimitur  in  Lege  Salica  eod.  tit.  35  : 
De  eo  qui  hominem  ingenuum  sine  causa 
Ligaverit.  Quo  in  tit  u  lo  ver  bum  Lig  are 
bis  terve  sumitur  prò  Comprehendere, 
seu  manum  in  aliquem  injicere. 

*  3.  LIGAMEN,  Sacramentum  fidelita- 
tis,  quo  vassallus  domino  suo  alligatur, 
ut  mox  Lig  ascia.  Lit.  Eduard.  I.  reg. 
Angl.  in  Chron.  Th.  Otterboune  edit. 
Hearn.  pag.  102:  Facient  regi  Anglix 
homagium  et  fidelitatem  et  Ligamen,  ut 
legio  domino ,  contra  ornnes  homines. 
Liget,  eodem  sensu,  in  Oharta  ann.  1348. 
ex  Chartul.  Godefr.  dom.  Asperi m.  fol. 
25.  v°  :  Gomme  nous  aiens  entendu  qu'il 

est  à  present  escheus  à  releveir uns 

fiefs  tenus  dou  chastel  de  Lievraing,...  et 
que  li  hoirs  et  estanchies  doudit  fief  a  re- 
fuseit  et  débatii  à  délivrer  Lig  et  pour  le 
cause  doudit  fìés  à  noble  home  no  ckier  et 
bien  amei  mons.  Aubert  Turh  chevalier, 
etc.  Vide  Ligantia  in  Ligius. 

1  LIGAMENTUM,  Pactum,  ut  Liga  1. 
Jos.  Moretusin  Antiquit.  Navarrae  pag. 
574  :  Ut  det  de  jure  directum  ad  Reg  era 
Sancium  Garcez  de  Pampilona  et  ad  Co- 
mitem  Urgelenseni  Ermengaudum  de 
Tuligissa,  sicut  confirmatum  est  in  ilio- 
rum  convenientia  et  illorum  Legamento. 
Ligamentum  dileciionis,  Amicitiae  vincu- 
lum, in  Oharta  ann.  1327.  apud  Lude- 
wig.  tom.  5.  pag.  479.  Vide  mox  Alliga- 
tursi  in  Ligaturas. 

*  LIGAMENTtfM  Saccorum,  Prassta- 
tionis  species.  Oharta  Adelae  de  Mon- 
tiaco  ann.  1120.  ex  Chartul.  S.  Mart. 
Pontisar.:  Dederunt  ecclesia  S.  Martini 
Pontisarensis  quidquid  in  ecclesiis  Um- 
blevillx  et  in  eadem  villa  habebant,  prx- 
ter  decimam  et  feodum  Ansculfi  de  nova 
ruat  et  pr&ter  Ligamentum  saccorum. 

J  LIGANTIA.  Videsis  infra  Ligius. 

1 1.  LIGARE,  Comprehendere.  Vide  Li- 
gamen 2. 

Lig  are  Duellum,  De  duello  conve- 
nire, quomodo  dicimus  Lier  unepartie. 
Oharta  Galcherii  Comitis  Regitestensis 
ann.  1255.  prò  libertatibus  villarum  de 
Raucourt  et  de  Heraucourt  :  Si  duellum 
Ligatum  fuerit  coram  Proposito  per  testi- 
monium  Scabinorum.  Et  infra:  Scien- 
dum  est  quod  duellum  Lia  ari  non  poterti. 

**  Lig  are  Crinibus.  Histor.  Archiep. 
Bremens.  de  Johann,  vers.  88.  Lappenb. 
pag,  28  : 

Bremensis  ecclesia  curiae  vacabat 
Per  mortera  Florencii,  qui  hanc  aspirabat, 
Bernardi  propositi,  qui  sponte  cessahat  ; 
Hos  discors  electio  Crinibus  Ligabat. 

Ligare  Ecclesiam.  Vide  Obligati  2. 

*  2»   LIGABE,    Libram   compingere, 


conci nnare,  Gali.  Relier.  Stat.  synod. 
eccl.  Oastr.  ann.  1358.  part.  2.  cap.  2.  ex 
Cod.  reg.  1592.  A.:  Rectores  ecclesiarum 
faciant  Ligari  libros  ecclesiarum  suarum 
et  tabulari,  qui  ligatura  indiguerint. 
Vide  in  Ligatura. 

*  Lier  un  espée  est  ensis  capulum  fìlis 
instruere  ;  in  Stat.  ann.  1330,  in  ter  Con- 
suet.  Genovef.  MSS.  fol.  2.  v°  :  Item  nulz 
fourbeur  ne  puet,  ne  ne  doit  Lier  espée, 
se  elle  n'est  avant  Liée  de  fil  quel  qu'il 
soit  sur  les  tenans,  se  elle  n'est  Liée.  de 
soie. 

T  LIGARI  A.  Agnellus  in  Vita  S.  Joan- 
nis  Episc.  Ravenn.  tom.  2.  Muratorii 
pag.  68.  col.  2:  Etiamsi  vox  mea  exere- 
verit  adamantina ,  et  sereum  pectus,  et 
centeni  mei  versus  in  Ligariis  fuerint,  sic 
nec  omnia  facta  vestrorum  narrare  pos- 
sum.  An  esse  in  ligariis  idem  est  quod 
adunari,  in  unum  cogl,  colligari,  ita  ut 
nervi  omnes  simul  contendantur. 

••••  LIGASCIA,  Sacramentum  fidelitatis, 
quo  vassallus  domino  suo  alligatur, 
nostris  alias  Legée  et  Ligée.  Bened.  abb. 
Petroburg.  de  gest.  Henr.  II.  edit, 
Hearn.  tom.  1.  pag.  4.  ad  ann.  1170  :  Et 
fecit  (rex)  eos  (comites  et  barones)  super 
sanctorum  reliquias  jurare  UH  Ligascias 
et  fidelitates,  contra  omnes  homines,  salva 
fiaélitate  sua. Oharta  Otton.  comit.  Burg. 
ann.  1242.  inter  probat.  tom.  2.  Hist. 
Burg.  pag.  15.  col.  2  :  Dovent  audit  dux 
de  Bergoigne  fair  e  faauté  et  Legée  de  ces 
quatre  chastiaus.  Alia  ann.  1256.  ex 
Cartul.  Campan.  fol.  465:  J'ay  mis  en  fié 
et  an  hommage  lig  e  à  monseignor  Thie- 
baut,...  après  le  Ligée  an  que  il  est  tenus 
au  conte  de  Borgoingne,...  vinz  livrées  de 
terre.  Oum  autem  vassallus  fidelitatis 
sacramentum  prò  retro  feudo  homagium 
prsestabat,  se  se  Demi-liges  tantum  pro- 
fltebatur.  Oharta  ann.  1272.  ex  Tabul. 
S.  Autberti  Oamerac:  Jou  Robiers  caste- 
lains  de  Bapaumes,  sires  de  Biaumés... 
sui  hons  Demi-liges  à  Vabbé  et  à  l'église 
de  saint  Aubiert  de  Cambrai  dou  fief  de 
Ramincourt  et  d'Aussimont,  c'on  tient  de 
mi  et  he  jou  en  ai  fait  bien  et  loiaument 
hommage,...  si  com  leur  hons  Demi-liges. 
Vide  supra  Ligamen  3. 

LIGASSA  Lini,  Fascicul us  lini,  Liasse 
Gali,  in  Oonsuet.  Monasterii  de  Regula, 
apud  Labbeum  tom.  2.  Biblioth.  pag. 
745. 

1  LIGATI,  Fcedere  conjuncti,  Gali. 
Liguez,  Alliez.  Laur.  Bizynius  de  Orig. 
belli  Hussitici  ann.  1421.  apud  Ludewig. 
tom.  6.  pag.  175  :  Aiunt  se  non  posse  sine 
consensu  aliarum  civitalum,  cum  quibus 
sunt  Lig  ali,  aliquam  inire  concordiam. 
Vide  Liga  1. 

*  LIGÀTIA,  Fasciculus,  Gali.  Paquet. 
Invent.  MS.  thes.  Sedis  Apostol.  ann. 
1295  :  Una  Ligatia,  in  qua  sunt  amatistx, 
etc.  Vide  supra  Ligacia. 

*  LIGATICIUS,  Ligaminibus  instruc- 
tus.  Consti t.  Carmelit.  MSS.  rubr.  14: 
Habeant  (semifratres)  habitum  distinc- 

tum  ab  aliis  fratribus, et  calciamenta 

Ligaticia,  sicut  fratres.  Solea,  vulgo  S an- 
date. 

1.  LIGATI0,  Idem  quod  Liga  1.  Foedus, 
pactum.  Notitia  Ecclesiarum  Hispaniae 
a  Resendio  edita  ex  veteri  Codice  :  Do- 
mine, si  vis,  faciam  stabilitatem  inter 
nos,  et  Ligationem  p.rm\ssimamy  ut  non 
sit  soluta  usque  in  jinem  seculi.  [Eadem 
habentur  in  Statutis  Ecclesiae  Londi- 
nensis.] 

Colligatio,  pari  ter,  in  Concilio  Tolo- 
sano  ann.  1229.  cap.  38.  Avenionensi 
ann.  1281.  cap.  8.  etc. 

*  2.  LIGATI0,  Funium  apparatus,  Gali. 
Cordage.  Pedag.  castri  de  les  ann.  1263. 


ex  Cod.  reg.  4659  :  In  navi,  galea  et  in 
corbis  (1.  cordis)  et  Ligationibus  navis 
arbitrio  pedag erii. 

1  LIGATI0NES,  ut  mox  Ligaturx.  Sta- 
tuta  Eccles.  Valentina^  tom.  3.  Ooncil. 
Hisp.  pag.  510  :  Item  dicimus  sub  pcsna 
exeommunicationis ,  ne  sorlilegia  fiant, 
nec  maleficia,  nec  Ligationes,  quse  fiunt 
per  maleficas  mulieres. 

9  Hinc  Lier,  prò  Ensorcéler,  nouer  Vai* 
guillette,  Fascinare,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1408.  ex  Beg.  162.  Chartoph.  reg.  ch.  240: 
Pour  ce  qu'il  esloit  voix  et  commune  re- 
nommée  que  Bernart  de  la  Tapie...  avoit 
ensorcelé  et  Lié  Guillaume  Fors  et  sa 
femme,  telement  que  icellui  Fors  ne  povoit 
avoir  compaignie  avec  sa  ditte  femme. 

*  LIGAT0R  Balarum,  Compactor, 
consarcinator,  Gali.  Emballeur.  Stat. 
prò  lanif.  et  pannif.  ann.  1317.  ex  Reg. 
A.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  196.  v°  : 
Item  quod  aliquis  Ligator  balarum  seu 
troussellorum...  pannos  crudos,  filum  de 
lana  seu  telas  laneatas  non  audet  ponere 
in  baia  seu  trossello,  seu  ad  modum  alio- 
rum  pannorum  adaptatorum  ligare. 

LIGAT0RES,  Qui  libros  compingunt, 
vulgo  Relieurs.  Statuta  Ecclesia  Lo  Udi- 
ne nsis  :  Utque  libri  omnes  ad  Decanum 
et  Capitulum  pertinentes  sumptibus  Li' 
gatoris  librorum  ligentur,  tegantur,  et 
hamulis  suis  claudantur.  [Ligator  et  Coo- 
per tor  librorum,  in  Talmut  seu  Codice 
MS.  pensionum  S.  Victoris  Massil.  ann. 
1337.]  Ita  libros  Ligari  dixit  Isidorus 
Pelusiota  lib.  1.  Epist.  129  :JKa\  avxai 
yàp  <ty)to)v  |i.Y)Tépe<;    xa\   Tpo<po:,    orav  òè&ev- 

1.  LIGATURA,  Fascis  ligatus.  Leo  Os- 
tiensi s  lib.  2.  cap.  8  :  Pro  censu  super 
singulos  annos  quatuor decim  Ligaturas 
sepiarum,  quadraginta  bonas  sepias  per 
singulas  Ligaturas  habentes.  p*  Chart. 
Eigilmar.  Comit.  ann.  1108.  in  Jung. 
Histor.  Benthem.  cod.  Dipi.  num.  3  : 
Nonaginta  Ligaturas  anguillarum  in  na- 
tivitate  S.  Mariae  ad  Aldenburg  prsesen- 
tandas.] 

1  Ligatura,  Libri  compactio.  Gali. 
Reliùre.  Ad  cai  ce  m  duorum  codicum 
Bibliorum  Monasterii  Stabulensis  visi- 
tur  haec  ins cripti o,  quam  exhibet  Mar- 
tenius  tom.  2.  Itinerarii  pag.  149  :  Codi- 
ce* hi  ambo,  quia  continuatim  et  tamen 
morosius  scripti  sunt  per  annos  ferme  un. 
in  omni  sua  procuralione,  hoc  est,  scrip- 
tum, illuminatione,  Ligatura  uno  eo- 
dernque  anno  (1097.)  per  fedi  sunt  ambo. 

Ligatura  Navium.  Charta  Berenga- 
rii  et  Adel  berti  Regum  Italise  ann.  950. 
apud  Ughell.  tom.  2.  pag.  129  :  Telo- 
neum  quoque  et  curaturam,  et  redhibitio- 
nem  ipsius  riparia,  et  Ligaturam  na- 
vium, etc.  Vide  Anchorayia. 

*  2.  LIGATURA,  Lignum  minutum  in 
fascem  colligatum.  Charta  Boleslai  du- 
cis Oppol.  ann.  1309.  inter  Probat.  tom. 
1.  Annal.  Praemonst.  col.  491  :  Insuper 
Ligaturas  sive  congeries  lignorum  vel  &di- 
ficiorum...  donamus.  Charta  ann.  1375. 
in  Beg.  108.  Chartoph.  reg.  ch.  286  :  Ha- 
beant dicti  pauperes  singulis  noctibus,  a 
testo  omnium  sanctorum  usque  ad  festum 
orandonum,   duos  fasciculos  de  Ligatura 

LIGATURA,  KaTaSérecs,  Platoni  lib.  2. 
de  Legibus,  xaTa8eqi.oc,  Eusebio  de  Lau- 
dibus  Constantini  cap.  13.  et  Artemidoro 
lib.  1.  cap.  79.  Amuleta  quaedam  ad  ar- 
cendos  et  depellendos  morbos,  quae  a  ut 
ad  collum  suspendebantur,  aut  circa 
alias  corporis  partes  alligabantur,  qua- 
lium  magna  mole  refersisse  scripta  sua 
Xenocratem  Aphrodisiensem  et  Pam- 
pini um  quemdam  refert  Galenus  lib. 


404 


LI6 


LIG 


LI6 


sexto  simplicium  pharmacorum  :  cujus-. 
modi  etiam  subinde  prodere  non  dubi- 
tavi! Plinius,  ut  et  Medici  aliquotex 
veteribus,  Marceli us  Empir,  cap.  29. 
pag.  207.  Horatianus  lib.  4.  pag.  93.  Se- 
renus  Sammonicus  cap.  49.  Alexander 
Iatrosophista,  Trallianus  lib.  2.  cap. 
232.  Dioscorides  lib.  Parabil.  cap.  156. 
Nicolaus  Myrepsus  de  Antidot.  cap.  405. 
et  alii  quasquidem  incantationes,  adju- 
rationes,  et  colli  suspensiones  non  om.- 
nino  improbat  Constantinus  Africanus, 
licet  Christian  us  et  Monadi  us,  in  Epis- 
tola ad  fllium  ;  nec  ipse  Galenus,  cujus 
verba  affert  idem  Trallianus  Edit. 
Graec.  lib.  9.  cap.  4  :  "Evtoi  yoOv  oi'ovto» 
Tot;  t&v  ypawv  y.òftot<;  eocxévat  Tac  intpàoiz. 
uxTTrep  xayà>  U&XP1  itoXXoO.  tu)  xpóveo  8è  6uò 
t&v  evapy&c  ipaivo^éveùv  èiretcr0Y)V  et'vai  5vva- 
pitv  ev  aiixaì?.  Sed  has  prorsus  derident 
Medici  saniores  et  probatiores,  ut  ait 
Joannes  Sarisber.  lib.  2.  Polycrat.  cap. 

1.  atque  in  iis  Caelius  Aurelianus  Sic- 
censis  in  Praefat.  ad  libros  Chronion, 
et  lib.  1.  cap.  4.  pag.  21.  Quinetiam  sub 
Caracallo,  damnatos,  qui  remedia  quar- 
tanis  tertianisque  collo  annexa  geatarent, 
tradit  Spartianus,  et  sub  Constantio 
Ammianus  lib.  19.  Praesertim  vero  ea 
amuleta,  Phylaeteria  et  characteres  ad 
depellendos  morbus,  ut  magiae  eflfectus 
et  Paganismi  reliquias  non  semel  pros- 
cripsit  Ecclesia  Christiana.  Isidorus  lib. 
8.  cap.  9  :  Ad  hs>c  omnia  pertinent  Liga- 
turse  execrabilium  remediorum,  quse  ars 
Medicorum  condemnat,  sive  in  prsecanta- 
tionibus,  sive  in  characteribus,  vel  in 
quibuscunque  rebus  suspendendis  atque 
ligandis  :  in  quibus  omnibus  ars  dsemo- 
num  eat  ex  quadam  pestifera  societate 
hominum  et  Angelorum  malorum  exorta. 
linde  cuncta  vitanda  sunt  a  Cnristianis, 
et  omni  penitus  execratione  repudianda 
atque  damnanda.  S.  Audoenus  lib.  2. 
Vitae  S.  Eligii  cap.  15  :  Nullus  ad  colla 
vel  hominiSf  vel  cujuslibet  animalis  Liga- 
mina  dependere  prsesumal,  etiamsi  a 
Clericis  fiant,  et  si  dicatur  quod  res 
sancta  sit,  et  lectiones  divinas  contineat, 
quia  non  est  in  eis  remedium  Christi,  sed 
venenum  Diaboli.  Gregorius  Turon.   lib. 

2.  de  Mirac.  cap.  45  :  Incantationes  im- 

murmurat,   sortes  jactat,  Ligaturas  collo 

suspendit.  Et  lib.  4.  de  Mirac.  S.  Martini 

cap.  36  :    Quae   adveniens    ad  segrotam, 

eamque  visitans,   amotisque  Ligaminibus 

qu&  stulti  indiderantj  oleum  beati  sepul- 

cri  ori  ejus  infudit.  S.  Bonifacius  Epis- 

cop.  Moguntin.  in  Epist.  ad  Zachariam 

PP.  apud  Othlon.  lib.  2.  cap.  1.  :  Dicunt 

quoque  se   vìdisse   ibi   mulieres    pagano 

ritu  phylaeteria  et  Ligaturas,  et  in   bra- 

chiis,   et   cruribus    ligatas     habere,   etc. 

f"**  Placit.  ann.  11.  Joh.  reg.  Wapent. 

de   Calwat.  rot.  1.  in    Abbrev.  Rotul. 

pag.  71  :  Raduìfus,  etc...  qui  rectati  sunt 

de  Ligatura  Roberti  Code  et   uxoris  ejus, 

et  per  12.  juratos  el  per  4.  villatas  proxi- 

mas  crediti,  etiam  similiter  de  aliis  male- 

ficiis,  purgeni  se  aqua.] 

Alligatiti^,  apud  Bedam  in  Vita  S. 
Guth berti  Episc.  n,  16.  Beinerum  in  Ca- 
talogo Haereticor.  pag.  92.  Ligamenta, 
apud  Caelium  Aurclian.  iocis  laudatis. 
Oblìgamentum  magicum,  Eutropio  lib.  3. 
Obli'gatores,  qui  ejusmodi  ligaturas  ad 
depellendos  morbos  aegrotis  porrige- 
bant,  in  Capituiari  Aquisgran.  ann. 
,787.  cap.  63.  et  in  lib.  1.  Capitul.  cap.  62. 

Suba-lligatuBìE,  apud  Gaudentium 
Brixiens.  Tract.  4  :  Veneficia,  pr&canta- 
tiones,  Suballigaturx,  vanitates,  anguria, 
sortes ,  etc.  Vide  Fabium  Victorinum  in 
1.  Ciceron.  Rhethoricor.  Apuleium  de 
Virtut.  nerbar,  cap.  17.  18.  S.  Augus- 


tin.  Serm.  de  Divers.  cap.  8.  lib.  2.  de 
Doctr.  Christ.  et  Epist.  73.  Legem  Salic. 
tit.  21.  §3.  Nicolaum  1.  PP.  in  Respons. 
ad  Consulta  Bulgar.  cap,  79.  Martin um 
Bracarensem  cap.  59.  Capitul  a  Caroli  M. 
lib.  6.  cap.  72.  Concil.  Tudonense  III. 
cap.  42.  Addit.  3.  Ludov.  Pii  §  60.  Hinc- 
marum  de  Gesti s  habitis  super  divortio 
Thietbergte,  Laurentium  Mellifluum  in 
Orat.  de  Chananaea  pag.  28.  etc.praete- 
rea  Olaum  Wormium  lib.  3.  Fastor. 
Danic.  cap.  18.  et  quae  annotantur 
in  vocibus  Breve  et  Phylacterium. 
[**  Grimm.  Mythol.  German.  pag.  629.] 

*  LIGATUS.  [Gali.  Assujetti  :  «  Item 
campane  non  sunt  Ligate  in  bonis  fusti- 
bus.  »  (Chevalier,  Visit.  episcop.  Gratia- 
nop.  p.  104.  )J 

f  LIGEANTIA,  Ligecia,  Ligeitas,  etc. 
Vide  in  Ligius. 

*  LIGENSIA,  Sacramentum  ndelitatis 
quo  vassallus  domino  suo  alligatur. 
Charta  ann.  1244  :  Ego  Galterus  Broncuis 
notum  facio,  quod  ego  et  hwres  meus  Li- 
gensiam  et  stagium  sex  mensium  vicedo- 
mino Pinconii  et  hseredi  suo...  debemus. 
Vide  supra  Ligascia. 

*  LIGENUM,  f.  Linum.  Chartul.  S. 
Dion.  Exoldun.  :  De  quolibet  equo  por- 
tante... pannos,  merceriam,  et  omne 
quod  vocatur  Avoir  de  pois  exceptis... 
ferro,  plumbo,  acier,  ficubus,  Ligeno,  etc. 

*  LIGETE,  Praestationis  species.  Charta 
ann.  1247.  in  Chartul.  Barbel.  pag.  405  : 
Magister  Petrus  de  Roclosis...  recognovit 
se  dedisse  in  puram  et  perpeluam  elemo- 
sinam  ecclesite  sacri  Portus  redditum,  qui 
vocatur  la  Ligete...  apud  Reclosas. 

]  LIGIA,  Confoederatio,  foedus.  Chron. 
Trivetti  ad  ann.  1213.  tom.  8,  Spicileg. 
Achei',  pag.  553  :  Johannes  Rex  Anglise 
videns  Barones  suos  con  tra  se  insurgere, 
utpole  qui  cum  Rege  Francorumper  litte- 
ras  Ligias  fecerant.  Vide  Liga  1. 

®  LIGIALITER  Tenere,  Sub  ligietate1 
seu  sacramento  fìdelitatis  possidere. 
Charta  Eustach.  dom.  de  Conflans  ann. 
1242.  in  Chartul.  Campan.  Cam.  Com- 
put.  Paris,  fol.  380.  v°.  col.  2  :  Ego  teneo 
domum  meam  de  Maruel  de  domino  Theo- 
baldo  D.  G.  rege  Navarrse,  Campania  et 
Briae  comite  palatino  Ligialiter.  Vide  in 
Ligius. 

*  LIGIETAS,  Sacramentum  ndelitatis, 
quo  vassallus  domino  suo  alligatur. 
Chartul.  S.  Vinc.  Laudun.  eh.  211  :  Ve- 
runi quia  idem  Gilebertus  Ligietatem 
homagii  nobis  debere  dinoscitur,  etc. 
Vide  supra  Ligascia. 

*  LIGIO,  Eadem  notione.  Charta  ann. 
1224.  in  Chartul.  S.  Dion.  pag.  223.  col. 
1  :  Ego  Hugo  de  Pompona  miles  salva 
Ligione  domini  regis,...  homo  sum  ligius 
abbati s  beati  Dionysii. 

*  LIGITUD0,  Vassalli  ligii  conditio. 
Chartul.  Masciac.  fol.  127  :  Abbas  et  con- 
ventus  Masciacensis  debent  et  tenentur  re- 
cipere  Alicìam  feminam  ligiamt  ut  du- 
rabit  Ligitudo.  Pr seterea  voluit  et  conces- 
sit  abbas  et  conventus,  quod  dieta  Alicia 
teneat  et  possideat  ad  vitam  ea,  quae  ad 
ipsam  devenire  possent  ratione  eschaetse 
secundum  Ligitudinem  supradiclam. 

LIGIUS,  Is,  dicitur  qui  domino  suo  ra- 
tione feudi  vel  subjectionis  fidem  ora- 
nem  contra  quemvis  praestat.  Leges 
Henrici  I.  Reg.  Angl.  cap.  32  :  Nemo  do- 
minum  suumjudicett  veljudicium  profè- 
rat  super  eum,  cujus  Ligius  est.  Cap,  43  : 
Quantutncunque  dominos  aliquis  habeat, 
vel  quantumeunque  de  aliis  teneat,  ex 
magis  obnoxius  est,  et  ejus  residens  esse 
deb  et ,  cujus  Ligius  est.  Si  multis  homa- 
gium  fecerit,  et  ab  aliquo  eorum  captus 
et  implacitatus  sit,  ille  cujus  residens  et 


Legius  est,  erga  quoslxbet  alios  jure  po- 
test  eum  plegiare,  nec  debet  ei  aenegari. 
Eadem  ferme  habentur  cap.  55.  Baidri- 
cus  lib.  3.  Chron.  Camerac.  cap.  66  :  Cw- 
jus  Legius  miles  erat.  Homo  Ligius,  in 
Charta  Philippi  Regis  Fr.  ann.  1076.  et 
in  alia  Henrici  Episcopi  Suession.  in 
Chronico  S.  Joan.  de  Vineis  pag.  44,  56. 
cum  ante  haec  tempora  voces  istae 
rari  us  occurrant.  Will.  Brito  lib.  9, 
Philipp.  : 

Priesulis  et  Regis  homo  Ligius,  et  feodali 
Jure  tenens  ab  eis  terrarum  quicquid  habebat. 

Le  Roman  du  Rou  MS.  : 

Tu  dois,  dit  le  messager,  ton  Seigneur  honorer, 
Ses  homs  es,  et  li  dois  foi  et  amor  porler, 
El  s'honor  el  sa  vie  et  ses  membres  sauver, 
Et  lui  dois  au  besoin  ni  faillir,  ni  fausscr, 
Tu  es  ses  Liges  hons,  si  nel  veus  avouer. 

Dupliciter  autem  aliquis  dicitur  esse 
Ligius  domini  sui.  Nam  alia  est  Ligeilas 
nuda  ac  principalis,  in  qua  nemo  exci- 
pi  tur.  In  nuda  Ligeitate,  vassallus  do- 
minum  contra  omnes  qui  possunt  vivere 
et  mori,  adjuturum  se  profitetur.  Ejus- 
modi fuit  non  tam  hominium,  quam 
pactum  initum  inter  Carolum  M.  et 
Stephanum  IV.  PP.  in  Cod.  Carolino 
Epist.  1  :  Excellentiam  vestram  oportet 
meminisse  ita  vos  beato  Petro  et  pr  ss  fato 
Vicario  ejus  (Stephano  III.)  vel  ejus  sue- 
cessoribus  spopondisse  se  amicis  nostris 
amicos  esse,  et  se  inimicis  inimicos,  sicut 
et  nos  in  eadem  sponsione  firmiter  di- 
gnoscimur  permanere.  E  a  enim  fuit  li- 
geitatis  praecipua  conditio.  Hujus  pro- 
fessionis  formula  bisce  concipitur  ver- 
bis  in  Assisiis  MSS.  Hierosol.  cap.  198  : 
Quant  home  ou  fame  fait  homage  au  chief 
Seignor  don  Roiaume  de  Hierusalem, 
doit  estre  à  genouls  devant.luy,  et  mettre 
ses  mains  entre  les  soues,  et  dire  li  :  Sire, 
je  deviens  vostre  home  Lige  de  tei  fié,  et 
vous  promets  je  à  g arder  et  à  sauver  con- 
tre  tous  ceaus  et  toutes  riens  qui  vivre  et 
mourir  puissent.  Et  le  Seigneur  li  doit 
respondre,  et  je  vous  en  recoi  en  Dieu  foi 
et  la  moie  de  vos  droits,  sauve  les  miens. 
Et  le  doit  baiser  en  la  bouche  enfoi.  Adde 
cap.  seq.  Ejusmodi  est  Edwardi  II.  Re- 
gis Anglias  professio,  quam  edidit  Di- 
plomate suo  in  Echon  exarato  12.  Mar- 
tii  ann.  1331.  quod  habetur  in  Tabularlo 
Regio,  et  ex  parte  apud  Froissartem  1. 
voi.  cap.  25.  nam  cum  prò  Ducatu  Aqui- 
tanìae  hominium  praestitisset,  hacce  ver- 
borum  formula,  Come  ses  ancestres 
fìois  d'Angleterre  et  Ducs  de  Guienne 
avoient  fait  pour  la  mesme  Duchié  à  ses 
devanciers  Rois  de  France  :  Philippus 
Franciae  Rex,  ut  Ligium  esse  istud  ho- 
minium agnosceret,  a  Rege  Angliae  ex- 
petiit,  quod  ille  praestitit  in  haec  verba  : 
Nous  reconnoissons  par  les  preaentes  let- 
tres  que  ledit  hommaige  que  nous  feismes 
à  Amiens  au  fìoy  de  France,  combien 
que  nous  le  feissions  par  parolles  gene- 
ralles,  est  et  doit  estre  entendu  Lige,  et 
que  nous  devons  foi  et  loyauté  por  ter.  Et 
pour  ce  que  ou  tems  à  venir  de  ce  jamais 
ne  soit  contens  ne  descort  à  fair  e  ledit 
hommaige,  nous  promettons  en  borine  foi 
par  nous,  et  nos  successeurs  Ducs  de 
Guienne,  entrerons  et  entreront  à  Vhom- 
mage  du  Boy  de  France,  et  de  ses  succes- 
seurs qui  seront  pour  le  tems  :  V hom- 
maige se  fera  par  telle  maniere.  Le  Roy 
d'Angleterre  Due  de  Guienne  tiendra  ses 
mains  entre  les  mains  du  Roy  de  France, 
et  cil  qui  parlerà  pour  le  Roy  de  France, 
addr emera  ses  parolles  au  Roy  d'Angle- 
terre Due  de  Guienne  et  dira  dinsi:  Vous 
devenez  homme  Lige  du  Roy  de  France, 
et  lui  promeltés  foi  et  loyauté  porter  ;  di- 


LIG 


LIG 


LIG 


105 


tes,  Voire.  Et  ledit  Roy  et  Due  et  ses  suc- 
cesseurs  Ducs  de  Quietine,  diront,  Voire, 
Et  lors  le  Roy  de  France  recevra  ledit 
Roy  d'Angleterre  et  Due  audit  kommaige 
Lige  à  la  foi  et  à  la  bouche,  sauf  son 
droit  et  Vautrui. 

Alias  ligeitas  est  quae  a  vassallo  do- 
mino feudi  praestatur,  ligeitate  quam 
priori  domino  ratione  alterius  feudi  de- 
bet,  excepta  :  adeo  ut  qui  semel  fideli- 
tatem Ligiam  alicui  domino  juravit  aut 
praeslitit,  alteri,  si  forte  feudum  aliquod 
ei  ob  veneri  t,  eamdem  fidelitatem  Li- 
giam praestare  non  possi  t,  ni  si  priori 
excepto  domino  :  etiamsi  prior  dominus 
vassallus  sit  posterioris  :  quod  attigit 
etiam  Bodinus  1.  1.  de  Republ.  cap,  9. 
adeo  ut,  ait  il  le,  si  duo  domini  antiqui- 
tate  pares  habeantur,  netitrum,  si  inter 
illos  oellum  intercedat,  j  uva  re  teneatur. 
Assisi»  Hierosolymitanae  MSS.  cap. 
198  :  Se  celui  qui  fait  homage  (lige)  au 
chief  Seignor,  a  fait  avant  homage  à 
home  ou  à  fame,  qui  ne  soit  home  don 
chief  Seignor,  il  le  doit  sauver  à  Vomage 
fair  e  :  pour  ce  que  nul  qui  est  home  d'au- 
trui,  ne  peut  aprés  fair  e  homage  à  autre, 
se  Une  sauve  non  premier,  ou  9e  il  ne  le 
fait  par  son  conge,  que  il  ne  mente  foi 
vers  celui  de  qui  il  fu  avant  home.  Et  qui 
fait  homage  de  chose  qui  soit  à  Roiaume 
à  autre  que  au  chief  Seignor,  il  le  doit 
fair  e  en  la  maniere  dessus  devisée,  mais 
que  tant  il  ne  li  doit  pas  fair  e  ligesse  : 
pour  ce  que  nul  home  ne  peut  fair  e  que 
une  ligesse,  et  que  tous  les  homes  des  ho- 
mes  dou  chief  Seignor  don  Royaume  li 
doivent  fair  e  ligesse  par  l'Assise.  Et  puis 
que  Von  li  doit  ligesse,  Von  ne  la  peut 
fair  e  à  autre  sans  mesprendre  à  lui  :  et 
home  et  feme  qui  fait  homage  à  autre,  est 
tenus  à  son  Seignor  par  la  foi  que  il  li 
doit,  et  par  Vomage  que  il  li  a  fait,  de  lui 
g arder  et  sauver  contre  toules  riens  que 
vivre  etmourirpuissent. 

Prostant  passim  huju  smodi  reserva  - 
tionum  exempla  in  veteribus  Tabulis  : 
sed  insigne  illud  est  quod  habet  Paehy- 
meres  lì b.  12.  cap.  12. MS.  Regii  :  ubi  cum 
Berengerus  Entenza  nobilis  Catalanus, 
Magnus  Dux,  id  est,  Regiarum  Trire- 
mi um  Praefectus,  ab  Andronico  Pato- 
logo Seniore  dictus  fuisset,  ab  eoque 
sacramentumexigeretur,  quod  a  cseteris 
aulae  OPolitanse  officialibus  praestari  in 
usu  erat,  videlicet  ut  <pcXov  twv  toO  Baui- 

XltóS  <ptXii>vt  àvrtTiaXov  5è  twv  àvriicaXtóv, 
amicum  amicorum,  et  inimicum  inimico- 
rum,  futurum  se  juraret,  id  prorsus  ab- 
nuerit,  id  se  Tacere  non  posse  dictitans, 
quin  Fridericus  Siculorum  Rex,  cui  ho- 
minium  ligium  praestiterat,  excipere- 
tur  :  AyjXoc  tqv  e^oupeiv  ?òv  ^euBspi^ov  tGjv 
Xoitc&v  iroXE|i.tii>v  <p6a<rai  yàp  xaÌTiap1  exd- 
vwv  opxw<TEic  irpàJ-ac,  xa\  of  8ovXe0<rai,  6v  où 
dUaiùv  pi) 8èv  twv  <ruyxet|iiv<«>v  auTOt;  à0ET^- 
<ravT<x  eu0i?  eicapOeiv,  xaOaTOxÈ;  tu>v  <pcXwv  <pa- 
vévra  xal  8e<r7ioTtov. 

Istiusmodi  autem  reservationis  is  est 
effectus,  ut  si  bellum  inter  duos  domi- 
nos  ligios  intercedat,  vassallus  eum  ju- 
vare  teneatur,  cui  absque  ulla  reserva- 
tione  est  ligius,  etiam  con  tra  aliutn  do- 
mi num  cui  ligeitatem  juravit  cum  re- 
servatione  :  quod  exerti  s  ver  bis  habetur 
in  Statutis  Hierosol.  cap.  97.  et  cap. 
214.  ubi  de  officio  vassalli  erga  domi- 
num.  Ibi  enim  vassallum  contra  domi- 
num  suum  bellum  facere  non  posse  sta- 
tuitur,  nisi  in  comitatu  domini  sui  su- 
perioris,  cui  ante  illum  fide  ligia  obs- 
trictus  est.  Ita  tamen  si  bellum  prò- 
prium  dominus  Ligius,  non  vero  prò  suis 
affinibus  aut  feeder  atis  susci  pi  at.  Priorj. 
vero  casu,  id  est  si  bellum  proprium  sit, 
y 


vassallus  feudum  suum  quod  a  secundo 
domino  tenet,  ut  et  vassallos  et  castra, 
si  quae  habet,  eidem  dimittere  tenetur, 
quibus  sesein  bellis  suis  juvare  possit. 
Alias  si  bellum  proprium  habeat  secun- 
dus  dominus,  eum  juvare  tenetur  vas- 
sallus contra  quoscumque  exceptis  iis 
quibus  ligeitatem  an tea  juravit.  Bracton. 
1.  2.  tract.  de  Acqui  rendo  rerum  domi- 
nio cap.  35.  |  5  :  Poterit  quis  depluribus 
tenementis  plura  facere  homagia  uni  do- 
mino  simul  vel  successive,  vel  diversis  et 
pluribus  ;  et  sic  poterunt  plures  domini 
plura  capere  homagia  ratione  plurium 
tenementorum,  dum  tamen  unus  ex  plu- 
ribus dominus  sit  praecipuus  et  legitimus, 
quia  feoffator  primus,  et  propter  primum 
feoffamentum  et  capitale.  Et  lalis  semper 
habébit  maritagium  hseredum,  propter 
primum  feoffamentum,  nisi  tenens  in  ca- 
pite tenuerit  de  domino  Rege,  prout  infe- 
rius  inter  custodi as  provisum  est  per  sfa- 
tutum.  Et  si  inter  dominos  suos  capitales 
oriantur  inimicitiae,  in  propria  persona 
semper  stabit  cum  eo,  cui  facit  Ligean- 
ciam  et  per  attornamentum  cum  aliis, 
vel  salvo  eis  forinseco  servitio,  in  quo  eis 
tenetur  de  tenemento  quod  de  eis  tenet. 
Similia  habet  Nicolaus  Uptonus  lib.  1. 
de  Militari  officio  cap.  18.  In  Tabularlo 
Campaniae,  Simon  de  Rupeforti  tìt  homo 
ligius  Bianchae  Comitissae  Campaniae, 
et  Theo  baldi  filii  ex  escheeta  Gomitatus 
Barri  super  Sequanam,  salva,  inquit 
ille,  ligeitate  D.  Ducissae  Burgundiae,  et 
salva  ligeitate  D.  Galteri  de  wangionis- 
rivo,  et  eis  juravi  super  Sanctus  quod  eos 
juvabo  bona  fide  et  sine  malo  ingenio 
contra  omnem  creaturam  quae  possit  vi- 
vere et  mori,  prssterquam  contra  duos 
praedictos,  Ducissam  videlicet  et  Galte- 
rumy  quos  etiam  non  juvarem  contra  Co- 
mi tissam  et  Comitem  supradictos,  nisi 
ipsi  guerriarent  in  capite,  et  prò  guerra 
sua  propria.  Sed  si  ipsi  prò  guerra  sua 
propria  guerriarent,  ego  ipsos  juvarem  ; 
Comitissae  tamen  et  Corniti  memoratis  di- 
mi  tterem  totam  terram  meam  de  escheta 
prasdicta  de  Militibus  et  hominibus  meis 
de  illa  terra  tanquam  de  suis  gentibus  se 
juvarent.  Prseterea  sciendum  est,  quod  si 
duos  haeredes  habuero,  ego  alteri  eorum 
dabo  portionem  prsedictam,  et  ipse  inde 
faciet  homagium  Ligium  prsedictis  Comi- 
tissse  et  Corniti  contra  omnes,  et  jurare 
tenebitur  quod  ipsos  juvabit  bona  fide 
contra  omnem  creaturam  quse  possit  vi- 
vere et  mori.  Act.  ann.  1220.  mense  Julio 
4.  Kal.  Aug. 

Exstat  in  eodem  Tabul.  Campaniae  si- 
mile Diploma,  ex  quo  ligeitatis  condi- 
tiones  perei  pere  licet  :  Ego  Joannes  de 
Tulla  not.  facy  quod  ego  Ligius  homo  sum 
dominse  Beatricis  Comitissae  Trecensis  et 
carissimi  domini  mei  Th.  Comitis  Campa- 
niae nati  ej its  cont?*a  omnem  creaturam 
quae  possit  vivere  et  mori,  salva  ligeitate 
D.  Inaerrandi  de  Cociaco,  D.  Joannis  de 
Arceiis,  et  Comitis  Grandisprati.  Si  au- 
tem continger  et  Comitem  Grandisprati 
guerram  habere  in  capite ,  et  prò  querela 
propria  contra  Comitissam  et  Comitem 
Campaniae,  ego  in  propria  persona  juva- 
rem Comitem  Grandi sprati ,  et  mi  tterem 
Comitissae  et  Corniti  Campaniae,  si  me  sub- 
monerent,  Milites  ad  deserviendum  feo- 
dum  quod  teneo  de  ipsis.  Si  vero  Comes 
Grandisprati  Comitissam  et  Comitem 
Campaniae  guerriaret  prò  amicis  suis,  et 
non  prò  querela  propria,  ego  juvarem  in 
persona  propria  Comitissam  et  Comitem 
Campante,  et  Corniti  Grandisprati  mit te- 
rem  unum  Militem  prò  feodo  desérviendo, 
sed  non  irem  in  terram  Comitis  Grandis- 
prati ad  forefaciendum,  et  e. 


»•  Iis  a  D.  Cangio  ali  atis  Diploma- 
ti bus  alterum  ann»  1219.  ex  eodem  Cam- 
paniae Tabulano  addere  juvat,  ut  potè 
eidem  rei  illustrandaeaptissimum  :Jpse 
Bartholomaeus  propter  hoc  devenit  homo 
noster  Ligius,  salva  ligeitate  domini  Epis- 
copi Lingonensis,  domini  Ducis  Burgun- 
diae, Galteri  de  Wangionis-rivo,  et  Re- 
nardi  de  Choisolio,  ita  quod  nos  tenetur 
juvare  bona  fide  de  se  et  de  suis,  si  cut 
dominos  suos  Ligios,  contra  filios  Comitis 
Henrici  et  contra  haeredes  ipsarum,  et 
contra  omnes  homines  et  feminas,  prseter- 
quam  contra  quatuor  praedictos,  quorum 
quemlibet,  etiam  contra  nos,  tenetur  ju- 
vare prò  guerra  sua  propria,  etsi  corpo- 
raliter  praesens  esset  ;  ita  quidem  quod 
in  juvatnine  ilio  contra  nos  vel  alterum 
nostri,  non  haberet  secum  nisi  tantum 
unum  militem  :  quam  cito  autem  recessis- 
set  ab  ilio,  veniret  ad  nos,  si  inde  esset 
requisitus,  ad  nos  juvandos  sic  ut  dominos 
suos  Ligios  de  se  et  de  suis  gentibus  bona 
fide.  Si  vero  UH  quatuor  quos  juvare  te- 
netur contra  nos,  vel  aliquis  illorum  non 
esset  praesens  in  propria  persona,  vel  si 
contra  nos  guerram  propriam  non  habe- 
ret, ipse  non  juvaret  contra  nos. 

Ejusdem  usus  ac  moris  exemplum 
ali  a d  edi di m us  ad  JoinvillamDissert.30. 
pag.  355.  in  quo  Nunius  Sancìus  Rusci- 
nonis  et  Ceritaniae  Comes  S.  Ludovico 
hominium  ligium  praestat  prò  vicecomi- 
tatu  Fenolhedensi  et  Petrae  Pertusae, 
reservata  ligeitate  quam  debebat  Regi 
Aragonum:itautsi  bellum  inter  utrum- 
que  Regem  excitaretur,  Nunius  Arago- 
nensem  juvare  posse  t,  tradì  ti  s  Francico 
terris  quasab  eo  tenebat,  durante  bello: 
quo  confecto,  eae  ad  ipsum  vel  ad  ejus 
haeredes  sine  contradictione  re  verte - 
rentur, 

Ligeitatis  istiusmodi  conditiones  più- 
rimos  Scriptòres  induxere,  ut  exi stima- 
rent  nulli  alii  posse  ligeitatem  praestari, 
quam  Regi  ac  superiori  domino,  ma- 
xime Carolum  Molineum  in  Consuet. 
Paris,  art.  1.  Gloss.  5.  verb.  Fief,  §  9.  et 
11.  quia  in  Francia  nullum  esse  feudum 
ligium  putat,  quod  non  nude  a  Rege 
pendeat  :  cum  ratio  ni  omnino  contra- 
rium  sit,  ut  quis  Regem  suum  in  homi 
nio  ligio  non  excipiat,  cui  fidelitatem 
ante  omnes  dominos  debet.  Ex  quo  post 
Baldumelicit  feudum  ligium  magis esse 
personale,  quam  patrimoniale,  seu  Li- 
geitatem magis  personam  spectare,  q  uam 
feudum  ratione  cujus  debetur.  Nec  ob- 
stare  subdit  ilie  Consuetudines  munici- 
pales  Andium  et  Cenomanensium,  quae 
ligeitates  in  feudis  dominorum  in  fé  rio- 
rum  admittunt,  cum  in  iis  Ligeitatis 
vox  abusive  sumatur,  et  usurpetur  tan- 
tum, ut  Ligia  feuda  a  simplicibus  discer- 
nantur. 

Tarn  etsi  Molineus  haec  ex  more  ho- 
dierno  scripserit,  ac  revera  illius  sen- 
tentia  vera  sitsecundum  rerum  praesen- 
tium  statum,  longe  tamen  ali  ter  durante 
feudorum  usu  sese  res  habuit  :  q  uod  etiam 
observatum  a  Curtio  1.  part.  Feud.  q.  8. 
n.  23.  Constat  quippe  ex  infinitis  homi- 
niis  ligiis  quae  vassalli  dominis  suis 
praestitere,  nusquam  Regem  aut  superio- 
rem  Dominum  exceptum  :  sed  nude 
ligios  sese  dominorum  suorumagnovisse, 
in  Regestis  potissimum  Campaniae,  To- 
losae,  Carcassonae,  Andegav.  etc.  quae 
infinita,  ut  dixi,  Corniti  bus  Campaniae, 
Tolosa?,  et  Andium  Comitibus  exhibita 
ligia  hominia  subministrant.  Quod  qui- 
dem adeo  certum  est,  ut  in  bellis  quae 
majores  vassalli  contra  Regem  Franciae 
habuere,  verbi  grati  a  Comites  Toiosae, 

44 


106 


LIG 


LIG 


LIG 


Aquitani»,  Britanni»,  Flandri»,  Cam- 

Sani»,  etc.  qui  nude  a  Regia  pendebant 
orona,  nullam  unquam  feloniam  ab 
inferiori  bus  procerum  istorum  vassallis 
committi  existimatum  sit,  cum  et  Re- 
gum  ipsorum  se  esse  vassallos,  atque 
illis  fìdem  ullam  debere  prorsus  denega- 
rent,  ut  pluribus  ostendimus  ad  Join vil- 
lani Dissert.  13. 

Sane  in  Regno  Hierosolymitano  id 
inductum  legimus  in  Statutis  MSS.  Hie- 
rosol.  cap.  136.  ut  Regi  soli  hominium 
ligium,  non  ab  iis  duntaxat  qui  nullo 
medio  praedia  a  Rege  possidebant,  sed 
et  ab  eorumdem  vassallis  de  bere  tur,  ac 
praestaretur  :  quod  quidem  intelligen- 
dum  colligere  licet  ex  variis  eorumdem 
Statutorum  locis,  si  bellum  in  Regem 
ab  éjus  vassallis  excitaretur  :  cum  c»te- 
roquin  ubi  Regia  auctoritas  salva  erat, 
Ligeitas  locum  haberet  :  Et  fu  celle  As- 
sise ensi  faite  de  establie,  que  tous  les 
homes  des  homes  dou  chief  Seignor  du 
Royaume  fissent  la  ligesse  par  V Assise  au 
chief  Seignor  et  fié  que  il  tenoient  de  ses 
homes,  et  que  tous  ceaus  qui  auroient  fait 
homage  au  chief  Seignor,  ou  ligesse,  fu 
par  l'Assise,  ou  autrement,  fussent  tenus 
les  uns  aux  autres,  et  aussi  les  homes  de 
chascune  Court  pour  soi.  Sed  et  in  An- 
gli a  vide  tur,  id  obtinuisse  ex  peculiari 
Statuto,  ut  qui  a  Rege  ratione  feudi 
nude  penderet,  nulli  alii  Ligeitatis  ra- 
tione obnoxius  esse  posset,  ex  Bractono 
I.  2.  cap.  35.  |  5.  Quod  etiam  testa  tur 
Charta  sub  Edw.  I.  ann.  6.  scripta,  apud 
Prynneum  in  Liberta tib.  Eccles.  Angl. 
tom.  3.  pag.  201  :  Quod  cum  Dominus  Rex 
ratione  Regias  dlgnitatis  et  coronai  suae 
tale  habeat  privi  tegium,  quod  nullus  in 
regno  suo,  de  aliquo,  qui  sit  de  regno  An- 
glxse,  alicui  homagium  sive  fìdelitatem  ab 
aliquo  recipere  debeat,  nisi  facto,  mentione 
de  fidelitate,  eidem  Domino  Regi  obser- 
vanda ,  etc. 

SB^*  Prater  allatam  su  peri  us  Ligeita- 
tis disti nctionem,  alianti  infert  D.  Brus- 
sel  de  Usu  feudorum  lib.  1.  cap.  11.  ubi 
Ligeitatem  in  personalem  et  realem  dis- 
tribuì. H»c  ob  tenementa  in  feudum 
ligium  concessa  praestabatur,  quam  qui 
tenebatur  exhibere,  Ligium  de  feodo  vo- 
cant  Chartularia  12.  saeculi.  Altera  vero 
qu»  etiam  de  corpore  et  persona  dicitur, 
fìt  ob  annuam  pensi tationem  quae  sub 
titulo  feodali  conceditur.  Huic  autem 
pr»stand»  teneri  omnes  successores 
masculos  haereditario  jure  probat  Sal- 
vaingus,  ex  Charta  ann.  1421.  quam  loco 
citato  refert  D.  Brussel,  unde  etiam  qua 
ratione  exhibita  fu  eri  t  hsec  Ligeitas  dis- 
cere licet  :  Recognoverunt  palam  et  ma- 
nifeste tamquam  si  essent  in  judicio , 
seipsos  et  utrumque  ipsorum,  suosque  in 
futurum  successores,  esse  ,  velleque,^  et 
debere  esse,  et  suos  praedecessores  fuisse 
homines  ligios  nobiles  et  fideles  de  corpore 
et  persona  ejusdem  domini  Cassenatici  et 
suorum  successorum  prse  caeteris  dominis, 
et  ante  omnes  alios  homines  et  dominos 
hujus  mundi,  et.,,  prò  se  et  tota  sua  pos- 
teritate  de  corpore  et  persona,  homagia 
nobiltà  corporalia  et  personalia  ac  fideli- 
tates  Ugias  ante  omnes  alios  homines  et 
dominos  totius  hujus  mundi,  dicto  domino 
presenti  et  recipienti  prò  se  et  suis,  praes- 
titerunt ,  nobilium  more  stando  pedes, 
tenentes  manus  suas  junctas  inter  manus 
ejusdem  domini,  et  osculo  pacis  inter  dic- 
tum  dominum  ac  dictos  Johannem  et  Lu- 
dovicum...  prestito.  Veruni  isthsec  dis- 
ti nctio  non  diu  perse  vera  vi  t  :  mediante 
enim  s»culo  13.  Ligeitatis  personalis  a 
reali  minime  distinguebatur,  ut  ex  Re- 
gesto Campani»  ann.  1256.  constat,  in 


quo  unusquisque  ligius,  ligius  de  feodo 
inscribitur. 

*  Ligius  Terree,  subditus,  indigena. 
Joan.  de  Trokelowe  Anna].  Eduard.  II. 
reg.  Angl.  pag.  6  :  Perpendentes  postea 
Ligii  homines  terree  quod,  eis  contemptis, 
rex  dlienigenam  et  ignóbilem  magnalibus 
prseposuit  universis,  adco  quod  tota  terree 
dispositio post  eumivit,  ete.Libert. Dalph. 
ann.  1349.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  43.  art.  18  :  Voluit,  concessit  et  de- 
claruvit  ipse  dominus  delphinus,  quod 
homines  Ligii  ecclesiarumt  nobilium  et 
valvassorum,  non  debeant  ncque  possint 
compelli  ad  faciendum  domino  delphino 
coroatasj  etc. 

*  Ligius  dicebatur  etiam  dominus 
feudi,  cui  vassallus  ligie  subjectus  erat. 
Charta  ann.  1203.  in  Chartul.  Campan. 
fol.  200.  v°  :  Ego  Hugo  castellanus  Vitriaci 
notum  facio...  quod  ego  in  plegiam  misi 
dominam  meam  Ligiam  Blancham  illus- 
trem  Comitissam,  etc.  Alia  Erardi  de  Cha- 
cenaio  ann.  1221.  ibid.  fol.  49.  v°.  :  Veni 
ad  fìdelitatem  dominae  mese  Ligiae  Blanchae 
comitissae  Trecensis  palatinae  et  domini 
mei  Ligii  Theobaldi  nati  e jus  comi tis  Cam- 
pania et  Briae  palatini,  et  eisdem  feci  ho~ 
magium  ligium. 

^  [«  Noverit  universitas  vestra  quod 
karissimus  dominus  noster  Ludovicus, 
rex  Francorum  illustris  creantavit  no- 
bili domine  Johanne,  Flandrie  etHaino- 
nie  comitisse,  sicut  dominus  suus  ligius 
quod  nobilem  virum  Ferrandum  comi- 
tem  Flandrie,  liberabit  de  prisonia  in 
instanti  festo  nati  vi  tati  s  Domini,  anno 
ab  Incarnatione  ejusdem  MCC.  vicesimo 
sexto.  »  (Mus.  Arch.  dep.  p.  115.)] 

*  Interdum  homagium  ligium  absque 
ligentia  erat,  hoc  est,  ni  fall  or,  absque 
obligatione  dominum  in  bello  juvandi  ; 
vel  ea  condì tione  pr»stitum,  ut  alteri 
domino  fidem  suam  dare  possit.  Vide 
su  pra  in  Hominium.  Charta  ann.  1403.  in 
Reg.  feud.  comitat.  Pictav.  fol.  209.  v°. 
ex  Cam.  Comput.  Paris.  :  Je  Regnault  de 
Vivonne  chevalier,  seigneiir  des  Exars, 
tiens  et  advouhe  à  tenir  à  foy  et  hom- 
maige  lige  sans  Ligence,  garde  ne  estage 
et  àrachapt,  quant  le  cas  y  advient,  etc. 

Lige  us,  prò  Ligius.  Ligeum  hominium , 
ligea  fideli tas,  apud  Malth.  Westmonas- 
ter.  pag.  324.  Thoraam  Walsingham. 
pag.  270.  Bractonum  lib.  4.  tract.  7.  cap. 
4. 1 1.  Nicolaum  Uptonum  lib.  1.  cap.  18. 
in  Vitis  Abbat.  S.  Albani  pag.  4.  etc. 

1  Litges,  in  Charta  ann.  1163.  apud 
Justellum  in  Hist.  Turen.  pag.  34.  et  in 
Ho  magio  praestito  a  Silvione  de  Crista 
Ecclesi»  et  Episcopo  Diensi  ann.  1207. 
Home  Litge,  in  Charta  vernacula  ann. 
1178.  apud  eumdem  Justellum  ibid. 
pag.  35. 

Ligantia,  Ligentia,  Ligeitas,  etc. 
Dominium,  seu  jus  quod  Dominus  ha- 
bet  in  vassallum,  qui  ligio  hominio  ob- 
noxius est  :  vel  sacramentum  fideli tatis 
quod  is  domino  suo  praestat.  Radulfus 
de  Diceto  :  Homagium  Regi  fecit,  fìdelita- 
tem juravitt  et  rursum  in  suam  Ligan- 
tiam  rediit.  Alii  :  Redierunt  in  homagium 
et  Ligantiam  meam.  Rogerus  Hovedenus 
in  Ricardo  I.  pag.  662  :  Eum  et  omnes 
hseredes  suos  clamavit  liberos  et  quietosab 
ipso  et  Regibus  Angliae  in  perpetuum  de 
omni  Ligantia  et  subjectione  de  Regno 
Scotiae.  Infra  :  Reddidìmus  etiam  ei  Li- 
gantias  hominum  suorum,  etc.  Matthaeus 
Westmonast.  ann.  1152  :  Comites  et  Ba- 
rones  Angli&  fecerunt  Ligantiam  et  fìde- 
litatem Eustachio  fìlio  Regis  Stephani. 
Adde  eumdem  ann,  1189. 1214.  et  Matth. 
Paris,  pag.  59.  845.  etc.  [Ligantiam  autem 
sive  Legalitatem  de  omnibus  hominibus 


tociuB  provincia*  debet  habere  Princeps 
Normanni»,  in  Codice  Legum  Norman, 
apud  Ludewig.  tom.  7.  pag.  177.] 

Lige  ancia  ,  Eadem  notione ,  apud 
Glanvillam  lib.  7.  cap.  10.  lib.  9.  cap.  1. 
in  Regi  a  m  Majest.  lib.  2.  cap.  61.  et  apud 
Bractonum  lib.  2.  de  Acquir.  rer.  domin. 
cap.  35.  §  5. 

Ligeancia,  in  Regiam  Majest.  lib.  2. 
cap.  12.  §  15.  ubi  dominus  dicitur  amit- 
tere  Ligeanciam  servi  sui  nativi,  si  per* 
septem  annos  pacifice  super  terra m  ali-' 
cujus  sederit.  Item  districtus  illius  sub 
quo  quis  manet,  et  cui  Ligeanciam  debet. 
Littletonus  sect.  198  :  Un  alien  que  est 
née  hors  la  Lig eance  notre  Seignior  le 
Roi,  etc.  Vet.  Consuet.  Norman.  MS. 
pari.  2.  sect.  1.  cap.  2  :  Le  Due  doit  avoir 
la  Liance  de  loyautè  g  arder  de  tous  ses 
hommes  et  de  toute  la  contrée,  par  quoy 
Us  soni  tenus  à  donner  luy  conseil  et  ayde 
de  leur  propre  cors  contre  tous  hommes 
qui  poent  vivre  et  mourir,  et  g arder  len 
d'injure,  de  traison,  etc.  Et  paulo  post  : 
Et  pour  cen  nus  ne  doit  recevoir  homage 
de  nullui,  ne  feelté,  fors  sauve  la  feeltédel 
Prince,  laquelle  chose  doit  estre  especia- 
lement  exceptée  au  recevoir  V homage. 

Ligiantia.  Willelmus  Neubrig.  lib.  2. 
cap.  37  :  Regi  Anglorum,  tanquam  prin- 
cipali domino,  hominium  cum  Ligiantia, 
i.  solenni  cautione  standi  cum  eo  et  prò 
eo  contra  omnes  homines.  v 

Ligengia.  Tabular.  S.  Victoris  Pa- 
ris, eh.  20  :  Homagium  cum  Ligencia  fa- 
cere.  Ligence,  in  Consuet ud.  Andegav. 
art.  135.  136.  Cenomanensi  art.  146.  Bri- 
tanni» art.  329.  330.  332. 

1  Litgensa.  Consuetud.  MSS.  S.  Au- 
gustini  Lemovic.  fol.  23  :  De  Abbas  V. 
Ecclesiae  S.  Aug.  Lemov....  accepit  in  pace 
perpes  hominium  et  Litgensa  et  juramen- 
tum  fidelitatis  a  Falcone  Milite. 

Ligeitas.  Charta  Stephani  de  Monte 
S.  Johannis  apud  Gollutum  lib.  7.  cap. 
3  :  Rogavit  me  per  homagium  suum  li- 
gium, et  per  Ligeitatem,  qua  ei  obligatus 
eramt  submonuit,  etc.  [Charta  ann.  1209. 
tom.  2.  Macer.  Insula  Barbar»  pag.  426: 
Salva  Ligeitate  domici  Ansae  acceptis  ab 
eis  viginti  libris  fortium.  Charta  Jo.  de 
Vergiaco  ann.  1273  :  Par  tele  condition, 
que  gè  et  mi  hoir  en  serons  si  home  lige 
devant  tous  homes,  sauves  les  Ligeitez  que 
je  doi  à  l'Evesque  de  Langres,  etc. 

1  Ligianitas.  Regestum  Campani» 
fol.  54,  apud  D.  Brussel  de  Usu  feud. 
tom.  1.  pag.  124  :  Similiter  Gibuinus  de- 
venit  homo  ligius  D.  Comitissae,  et  quic- 
quid  habebat  apud  Argier  cepit  ab  ea  Li- 
gianilatem. 

Ligiatio.  Charta  ann.  1237.  apud  Chif- 
fleti  um  in  Beatrice  :  Devenit  homo  ligius 
noster  ante  omnes,  salva  Ligiatione  alio- 
rum  dominorum  suorum,  [Gesta  Consu- 
lum  Andegav.  tom.  10.  Spicil.  Acher. 
pag.  477  :  Qui  terram  illam  tali  pacto 
suscepit  homagio  et  Ligiatione  Consuli 
facta.] 

\  Legiatio.  Charta  ann.  1232.  ex  Ar- 
chi vo  Bonse-vallis  :  Ego  eum  ab  omni 
fidelitate  et  Legiatione...  quitavi  penitus 
et  ab  solvi.  [<*  Recta  Legiatio,  in  eh  art. 
ann.  1236.  Chartul.  S.  Petri  Carnot. 
pag.  691.] 

Ligeia.  Charta  Matthaei  de  Marliaco 
ann.  1202  :  Pro  quo  mihi  Matheo  fìdelita- 
tem et  Ligeiam  fecit. 

Ligiamentum.  Cistrensis  lib.  2.  can. 
23  :  Quod  ipse  et  successores  sui  et  homi- 
nes Scotiae  facerent  homagium  ,  Ligia- 
mentum, et  hominium  Regibus  Angliae. 

^  Legiamentum.  Charta  Alienordis 
Reginse  Angli»  ann.  1199.  tom.  4.  Hist. 


LIG 


LIG 


LIG 


107 


Harcur.  pag.  1377  :  Homagia  et  Legia- 
menta  prmdicti  feodi. 

Ligecia.  Regestum  Philippi  Aug.  He- 
rouvallianum  fol.  165  :  Et  2.  feoda  quse 
Garinus  de  S.  Leodegario  tenet  de  ipso, 
et  duas  Ligecias,  et  feodum  de  Mant- 
vilta,  etc. 

Ligium,  Idem  quod  Ligeitas.  Charta 
Simonis  D.  Joinvillse  arni.  1218.  in  Ta- 
bulano Campani®  ;  Ego  autem  redii  ad 
fidelitatem  eorum,  quod  est  Ligium  contro, 
omnem  creaturam  quse  j>ossit  vivere  et 
mori.  Fief  tenu  à  plein  Ltge,  in  Consuet. 
San-Paulana  art.  10. 

T  Ligie  Tenere,  Sub  Ligeitate,  seu 
sacramento  fidelitatis  tenere.  Stabili- 
mentii m  Philippi  Regis  Frane,  ann. 
1209.  tom.  6.  Spicil.  Acher.  gag.  465  : 
Quidquid  tenetur  de  domino  Ligie,  vel  alio 
modo,  si  conttgerit  per  successionem  here- 
dum,  vel,  etc. 

1  Ligietarie  Recipe  re  ,  Simili  no- 
tione.  Charta  ann.  1292.  in  Hist.  Los- 
sensi  part.  2.  pag.  20  :  Recepimus  et  relè- 
vavimus  Ligietarie  in  feudum  et  in  homa- 
gium  domum  nostram  de  Pietersheim, 
turrim,  propugnacula,  superius  et  infe- 
rius ,  integraìiter  prout  se  extendunt, 
nobili  viro  charo  nostro  Arnoldo  domite 
de  Loz. 

De  vocis  Ligius  origine  ac  etymo  più- 
res  habentur  Scriptorum  sententi». 
Guido  Papae  decis.  309.  Gloss.  in  Cle- 
ment.  Pastorales,  de  Sentent.  et  rejudic. 
Nìcol.  Uptonus  de  Militari  offic.cap.18. 
et  alii,  a  ligare  effìctam  volunt,  quod 
hominio  ac  professione  fidei  strictius 
domini  servi tio  alligetur  vassallus.  Ad 
quam  sententiam  referri  possunt  ista 
Guillelmi  Apuliensis  lib.  3.  de  Gest.  Nor- 
man. : 

Sed  tandem  fidei  jurando  jure  Ligatus. 

Et  Willelmi  Armorici  lib.  2.  Philippid.  : 

Esse  tenebatur  homo  Hgius  atque  fidelis, 
Et  tanquam  domino  jurando  jure  Ligari. 

Lib.  8  : 

Cuna  foret  Anglorum  feodali  jure  Ligatus. 

Infra  : 

Ipsis  oullius  fundi  ratione  Ligatus. 

Lib.  19  : 

Hervaeusque  Comes  nobis  est  jure  Ligatus 
Jurando. 

Infra  : 

Solus  noluerat  vires  promittera  Regi, 
Nec  se  cum  reliquis  jurando  jure  Ligare  : 
Quippe  juratus  erat  per  ligaiuenta  Johanni. 

Guillelmus  Guiart  in  Philippo  Au- 
gusto : 

Qui  en  celui  Reaume  furent, 
A  Seigneur  Lige  le  receurent  ; 
Par  leur  fois  à  lui  se  Lacierent, 
Et  Je  Roy  Jehan  en  chacierent. 

Alia  est  Joviani  Pontani  lib.  2.  de  Ges- 
tis  Ferdinandi  sententi  a  :  Die  ti,  inquit, 
ligii,  quod  ligatis  Reges  pollicibus  illos 
fidei  imperiisque  sic  suis  vinciant,  atque 
obnoxìos  statuant.  Quo  spectant  ista 
Dudonis  lib.  2.  de  Morib.  et  Actis  Nor- 
man n.  :  Dedit  omnem  terram  suas  ditio- 
nis  filio  suo  Willelmo,  Popae  filio  ;  atque 
Inter  manus  Willelmi  adolescenti^  manus 
suas  mittentés  Principes  conligavit  UH 
conjurationis  sacramento.  Vox  autem  Gon- 
ligare  eadem  fere  notione  occurrit  in 
Synodo  Tullensi  apud  Saponarias  cap. 
5  :  Et  qui  sibi  prò  hoc  ipso  inimici  sunt 
quos  ipse  voluerit,  si  potuero,  Conligare 
eidem  procurabo. 
Cujacius  ad  lib.  1.  Feudor.  Vignerius 


in  Tract.  de  Minori  Britan.  pag.  159.  et 
Bignonius  ad  Formulas  Marculfl  lib.  1. 
cap.  ult.  vocem  Uge,  ejusdem  esse  origi- 
ginis  volunt,  qua  leudis,  leodis,  id  est, 
fldelis  :  quemadmodum  ex  Leodium  , 
urbe  nota  in  Eburonibus,  Liege  dici- 
mus. 

35^"  Sua  est  etiam  D.  Brussel  in  Tract. 
de  Usu  feud.  tom.l.  pag.  116.  sententia; 
censet  enim  a  liga,  quod  idem  ac  foedus, 
confoederatio,sonat,  accersendam  vocem 
Ligius.  Et  certe  fidei  professio,  quae  in 
homagiis  praestabatur,  reciproca  erat: 
nam  ut  fidelitatem  domino  vassallus,  ita 
et  vassallo  dominus  grotectionem  tute- 
lamque  pollicebatur  :  in  cujus  rei  exem- 
plum  Chartam  Philippi  Augusti  ann. 
1198.  profert  idem  D.  Brussel  ibid.  in  qua 
legitur:  Theobaldum  Comitem  Trecensem 
recepimus  in  hominem  nostrum  ligium 
con  ira  omnem  creaturam  qux  vivere  pos- 
sit  aut  mori.  Et  infra  :  Nos  quoque  pro- 
pria manu  eidem  Corniti  Theobaldo  jura- 
vimus,  quod  nos  ipsum  contra  omnem 
creaturam  quse,  possit  vivere  et  mori,  tan- 
quam hominem  nostrum  ligium  juvabi- 
mus.  Alia  exempla  vide  in  Hominium. 

Sed  probabilior  longe  videtur  eorum 
sententia,  qui  a  Litis  accersunt,  quos 
mox  ostendemus  ita  appellatos  Ascripti- 
tios  quosdam,  qui  dommis  suis  ratione 
servitii  obnoxii  erant  :  adeo  ut  qui  ejus- 
modiservitiis  ratione  praediorum,  bene- 
ficiorum,  ac  feudorum  nobiles  teneren- 
twvylitgium  servitium  debere dicerentur: 
quod  omnino  suadent  Tabulae  veteres 
aliquol,  in  quibus  Litge seri bitur.  Charta 
Rainaldi  Vicecomitis  de  Gimel  ann. 
1163.  apud  Justellum  in  Hist.  Turen. 
pag.  34  :  Pro  isto  vero  feudo  idem  Rai  noi- 
dus  fuit  homo  Litges  pr&dicli  Vicecomitis 
Raimundi.  Alia  vernacula  ann.  1178. 
ibid.  pag.  35  :  Devan  sor  Seinior,  cui 
home  Litge  ero  pel  do  que  Coms  d'Alvem- 
gne  avia  faith  al  V esconte  de  Torena  de 
tota  la  senior  a  o\ue  avia  en  lor  in  el  Cas- 
tel, etc.  Litgantia,  in  Charta  Arce  mb  al  di 
Vicecomitis  Comborn.  ann.  1229.  in  Re- 
gesto Carcassonensi  pag.  53  :  Salvo  in 
omnibus  jure  domini  Lemovicensis  Epis- 
copi, cui  hominium  et  Litganciatn  debe- 
mus.  Erant  igitur  Ligii  vel  Litgii,  domi- 
nis  suis  omnino  et  in  solidum  obnoxii, 
adeo  ut  ab  iis  nude  jDenderent.  Unde 
hominium  solidum  ab  iis  exhiberi  dice- 
batur,  uti  supra  observatum  in  voce  Ho- 
minium. Ita  qui  ligius  est,  totus  est 
domini  sui,  familiaris,  domesticus,  at- 
que, ut  verbo  dicam,  vassallus.  Neque 
aliter  hanc  vocem  intellexere  Graci  ac 
Byzantini  Scriptores,  quibus  Xitto^  idem 
est  quod  olxeTo?,  ut  apud  Moschopulum 
rape  o-^eScàv  pag.  166.  olxéTy}?,  apud  Ann. 
Comnenam  lib.  13.  Alex.  pag.  406  :  "Ora 
Xi£tov  yévecOat  tou  (jx^TUTpou  eoo  av8p  corco  v, 
xa\  Tv  a  o-oupéenrepov  eÌnoi[u,  xat  9avepc&Tepov, 
o!xév/)v  xa\  6wo^et'ptov.  "ISio?,  apud  Pachy- 
merem   lib.  5  :  *AXX&>c  8à   «oyéowa,  xa\ 

ÌÒÌqvq  ewKet,  Xiftovc  etrav  cCv  tic,  exeivcov  xat? 

eu|xeveiatc.  Xftiov  etiam  dixit  Nicetas  in 
Joanne  cap.  7.  et  in  Manuale  lib.  7.  cap. 
1.  [Vide  Glossarium  mediae  Graecit.  in 
A(£io<;.] 

Sed  et  hac  ferme  notione  vocem  hanc 
in  aliis  quam  hominiorum  occasionibus 
usurpatam  legimus.  Leges  Edw.  cap. 
29  :  Judasù..sub  tutela  et  defensione  Regis 
Ligea  debent  esse,  id  est,  sola  et  omni- 
moda.  Ita  Ligia  residentia,  integra,  so- 
lida, omnimoda,  continua,  uti  appella- 
tur  in  Charta  P.  Epìscopi  Meldensis 
ann.  1239.  in  Tabulano  ejusdem  Eccles. 
fol.  50.  Honorius  III.  PP  :  Juramentum 
praestitisti  de  facienda  residentia,  quse 
Ligia  nuncupatur,  in  Ecclesia  S.  Martini 


Turon.  in  qua  Pr&positwam  obtines. 
Juramentum  eorumdem  Proposi  torum, 
ex  Tabul.  Eccles.  S.  Martini  :  Et  Liqiam 
faciam  secundum  interpretationem  Dom. 
Innocentii  Papae  mansionem.  [Charta 
ann.  1272.  tom.  2.  Chart.  S.  Vandreg. 
pag.  1798  :  Capellani  ibidem  instituenai 
personalem  et  Ligiam  facient  residen^ 
tiam.]  Lia  e  estage,  Garde  Lige,  in  Con- 
suet. Andegav.  art.  134.  174.  et  Cenoma- 
nensi  art.  144.  194.  id  est,  perpetua  resi- 
dentia. Ligia  potestas,  et  viduitas,  qua 
uxor  defuncto  marito  tota  sui  juris  est. 
Monasticum  Anglican.  tom.  2.  pag.  10: 
Ego  Julia na  quondam  uxor  Willelmi  le 
B'ret..,  in  Ligia  polestate  et  viduitate  mea 
tetigi  et  inspexi,  etc.  Ita  pag.  53.  329. 
Alia  pag.  247  :  Ego  Beatrix  qux  fui  uxor 
Rualdi  de  Calva,  post  mortem  ejus  in 
Ligia  potestate  mea,  etc.  Alia  pag.  644  : 
In  pura  viduitate  nostra.  Pag.  811  :  In 
libera  viduitate  mea ,  et  in  Ligia  po- 
testate mea.  Adde  tom.  1.  pag.  763.  et 
Bractonum.  lib.  4.  tract.  7.  cap.  4.  §  1. 
Ita  Ligia  voluntas,  in  veteri  Charta  apud 
Augustinum  du  Pas  in  Stemmati b.  Bri- 
tan nic.  part.  2.  pag.  455  :  In  propria  et 
Ligia  voluntate  mea  do  et  concedo,  etc. 
Ligia  fidelità*},  est  om  ni  moda  fìdes  quam 
vassallus  domino,  nemine  excepto, 
prastat.  Foi  Lige,  in  Consuetud.  Lodu- 
nensi,  Andegavensi,  Cenomanensi,  etc. 
Concil.  CJaromont.  ann.  1095.  cap.  17: 
Neepiscopus  vel  sacerdos  regi  vel  alicui 
laico  in  manibus  Ligiam  fidelitatem  fa- 
ciat.  Willel.  Tyrius  lib.  13.  cap.  21  :  Fi- 
delitatem  Ligiam  in  palatio  suo  UH  exhi- 
buerunt.  S.  Bernardus  Epist.  230:  Omnes 
simul  se  humiliaverunt  ad  pedes  domini 
Papae,  et  facti  homines  ejus  ligii  juravé- 
runt  ei  Ligiam  fidelitatem.  Hac  notione 
passim  occurrit  vox  Lige  apud  Froissar- 
tem:  Ville  Lige,  2.  voi.  cap.  109.  Vous 
estes  de  Tourhayf  laquelle  est  toute  Lige 
au  Roi  de  France.  Cap.  127  :  Ceux  de 
Bruges  se  rendoient  purement  et  Ligement 
à  toujours  mais  Liges  aujioi  de  France. 
Voi.  3.  cap.  85  :  La  ville  de  Berci  sans 
moien  est  toute  Lige  à  VEvesque  d'Utrect* 
Ita  cap.  77:  Quid erent  Ligement  et  fran- 
chement,  etc.  Cap.  127.  etl.  voi.  cap.  112. 
Purement  et  Ligement.  Quod  purement 
et  sans  reservation  dixit  3.  voi.  cap.  98. 
[Eodem  sensu  in  Chart.  Bressiae  et 
Dumbarum  :  Homo  Ligius,  quittusf  etc. 
et  in  alia  Nicolai  Episc.  Noviom.  Quiete, 
Ligie  et  libere  tum  prò  vendilionibus  dicti 
vendagli  non  solutis.  Adde  Cod.  MS. 
redituum  Episcop.  Autiss.  an.  circiter 
1290  :  Magnum  pondus  Autissiodorense 
est  Ligium  Comilis  ;  hoc  est,  ad  Comi- 
tem pure  omnino  pertinet.  Vide  Ledigh- 
manTÌ 

J  LIGNA.  Litterae  Philippi  Frane  Re- 
gis prò  Ecclesia  Constant,  ann.  1319.  ad 
calcem  Indicis  beneficiorum  ejusd.  Ec- 
cles :  Decima  Lignarum  crassi  piscia  to- 
tius  rippariae  maris,  etc.  Sed  puto  legen- 
dum  Lignorum  ,  a  Lignum,  Lembus  : 
Naves  ad  crassum  piscem  memo ran tur 
in  Graspiscis.  f»  Melius  forte  Lingua 
subtitueretur ,  ut  videre  est  infra  in 
Lingua  balense.  Vide  supra  Cenus.] 

1  LIGNAGERIUS  Parens  ,  Cognatus 
trans  verso  gradu,  Gal  Iis,  Parenl  en  tigne 
collaterale.  Regestum  Parlamenti  ann. 
1450.  apud  Baluzium  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  390:  Quoniam  secundum  con- 
suetudinem  jam  superius  allegatemi... 
parens  Lignagerius  alicujus  de  fune  ti  ex 
latere  et  linea  matemis,  in  bonis  vel  here- 
ditagiis,  quae  eidem  defuncto  ex  latere  et 
linea  paternis  obvenerant,  nullatenus  sue- 
cedere  poter at. 

1.  LIGNAGIUM  ,   Jus  lignum  exsein- 


108 


L1G 


LIG 


LIG 


dendi  in  ti  emori  bus.  Leges  Henrici  I. 
Regis  Angl.  cap.  90:  Inde  pensandum  de 
eo  cui  hoc  licuit,  an  qui  Imsus  est,  herba- 
gium  vel  Lignagium,  vel  causam  aliquam 
in  nemus  habeat,  unde  jure  debeat  prò- 
movevi. 

Lignagium,  interdum  sumitur  prò  ea 
praestatione  quae  exsolvi  tur  prò  facili- 
tate exscindendi  Ugna  in  silvis.  Vide 
Ovagium,  Buscagium. 

I'Leignagium,  Eadem  notione.  Polyp- 
tychum  Fiscamn.  ann.  1235  :  H&c  vavas- 
soria  debet  per  annum  duo  carma  de  Lei- 
gnagio.  Chartularium  SS.  Trini  tatis 
Cadom.  f.  61  :  Debent  1.  acram  aratura 
et  herciaturss  et  precanas  et  xil.  Andega- 
venses  de  Leignagio. 

1  Lignairagium,  ut  Lignagium,  Jus 
lignum  exscidendi.  Conventio  Regis  Lu- 
dovici II.  Comitis  Provinciaecum  Arela- 
tensibus  ann.  1385.  art.  19  :  Item  retinet 
dieta  Universitas  pactua  Castelleti  Mon- 
tis-majoris  et  Auriculx,  et  qusecumque 
alia  tam  piscationes  quam  venationes, 
Lignai ragia,  et  explechas  quorumque  pac- 
tuorum  territorii  Arelatensis. 

*  Nostris  Laignier.  Charta  ann.  1325. 
in  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  65  :  ltem 
prò  usagio  nemoris,  quod  dicitur  le  Lai- 
gnier. 

*  2.  LIGNAGIUM,  Vectura  lignaria, 
cui  obnoxii  erant  tenentes  seu  mansio- 
nari^ idem  quod  supr a  Laignerium.  Vide 
ibi.  Charta  ann.  1207.  ex  Chartul.  S. 
Aviti  Aurei  :  Item  quod  ducerent  paxillos 
ad  vineas...  apud  Balgentiacum,  et  circa 
natale  Domini  ei  redderent  Lignagium. 
Alia  ann.  1210.  ibid  :  Et  circa  natale 
Domini  ducerent  Ugna  ejusdem  Hamelini 
ad  domum  suam  apud  Balgentiacum  y 
quod  dicitur  Lignagium,  Vide  Ligna- 
rium  2. 

*  3.  LIGNAGIUM,  a  Gallico  Lignage, 
Genus,  familia,  cognatio.  Charta  Theob. 
comit.  Campan.  ann.  1228.  in  Chartul. 
Campan.  Cam.  Comput.  Paris.  :   Contra 
Galcherum  de  Estrepeio ,  Robertum   de 
Wanou,  qui  rei  fuerunt  de  morte  dicti 
Eustachio  et  amicos  coadjutores  eorum, 
videlicet  comitem  Rodaci,  comitem  Regi' 
testensemy...  et  Lignagia  sua...  Et  omnes 
supradicti  ex  parte  sua  et  Linagia  (sic) 
sua  jurabant,  quod   ipsi  non  juvabunt 
aliquo  modo  dictos  Robertum  et  Galche- 
rum... Et  omnes  alii  supradicti  ab  utra- 
que  parte  prò  se,  amicis  et  coadjuloribus 
suis  et  Linagiis  suis  tenenda  firmiter  ju- 
raverunt.   Assisia    apud    Cadom.  ann. 
1237.  ex  Cod.  reg.  4651  :  Jndicatum  full, 
quod  si  fecero  pacem  cum  eo,  qui  primus 
vult  retrahere  ventam  a  me  per  Ligna- 
gium, et  nullus  de  Lignagio  contra  me 
postea  audietur.  Hoc  contradidtur  a  mul- 
tis,  et  falsum  est.  Arest.   ann.   1344.  10. 
Jan  :  Proximior  in  gradu  consanguinita- 
tis   et  Lignagii,  etc.   Chartul.  prior.  de 
GuiJcio  fol.  7.  r°:  Marcoardus  nepos  Rai- 
nardi   de  Dalmeriaco   cum...  curtem  de 
Guilcio,  quam  per  Lignagium  ctamabat, 
recupwasset,  etc.  Lignage,  Homines  ejus- 
dem familiae,  in  Lit.  remiss.  ann.  1405. 
ex  Reg.  160.  Chartoph.  reg.  eh.  48:  Ung 
lignage,  appelli  les  Boursmakerezyestoient 
en  Vostel  de  Jehannin  en  la  ville  de  Saint 
Omer.  Hinc  Alignaiger  et  Alinagier,  prò 
Familiae  originem  atque  seriemetcohae- 
rentiam  monstrare»  Libert.  Jonvil.  ann. 
1354.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
299.  art.  33  :  Toutes  successions,  tantmeu- 
bles  comme  héritages,  venrront  et  escher- 
ront  par  succession  aus  prochiens  ou  pro- 
chien,  qui  Alinagier  se  pourroit.  Alias 
villae  d*  Aigue-perse  ann.  1374.  in   Reg. 
198.  eh.  360:  ltem  si  homs  ou  femme  de 
laditte  ville  et  franchise  tneurt  sans  hoir 


apparessant ,  nostre  chastellain  doit.... 
faire  inventoire  des  biens,  et  bailler  à 
g arder  à  gens  souffisanz,...  lesquelz  les 
doivent  lenir  et  g arder  quarante  jours  ; 
et  si  dedans  lesditz  quarante  jours  nul  ne 
sfe$t  Alignaigé,  ils  seront  vendus,  ainsi 
comme  il  est  acoustumé.  ÌJnlignager,  ea- 
dem acceptione,in  StabiI.S.  Ludov.  cap. 
4.  tom.  1.  earùmd.  Ordinat.  pag.  249: 
Mon  pere,  ou  mon  frere,  mon  cousin  ou 
mon  parent,  mourut  sesis...  de  tei  fièri- 
lag  e,...  et  di  tienne  à  tort  lesdites  choses, 
dontje  requiex  à  avoir  la  sésine,  et  bien 
m'en  Enlignageray  envers  luy,  se  il  le  me 
nie.  Vide  infra  Linea  3, 

1  UGNALE,  Species  facis.  Vide  Funa- 
Ha. 

*  LIGN AMARE,  Lignari,  Ita].  Legnare. 
Stat.  Montis-reg.  pag.  243:  Statutumest 
quod  praedicti  camparli  seu  aliquis  eorum 
non  debeat...  Lignamare  seu  facere  ligna- 
men  aliquod  in  alienis  boschis.  Vide  mox 
Lignarare. 

*  LIGNAMBULUS,  Qui  calceis  ligneis 
utitur,  apud  Gramm.  in  Descript.  Ta- 
xand.  in  pago  Boscodun.  Estre  couchié 
au  Ugno  le  t  vero  est  Calceamenti  elegan- 
tioris  specie  calceari,  apud  Guignevil. 
in  Peregr.  hum.  gener.  ubi  de  exquisi- 
tiori  cura  corporis  : 

Pour  toi  servir  baillé  te  fu, 
Et  tu  ses  sers  es  devenu. 
Au  Lignolet  le  veus  cauchier, 
Et  neuve  robe  li  baillier. 

1.  LIGN  AMEN,  Materia  ex  Ugno,  in 
Lege  Longob.  lib.  1.  Ut.  25.  §  28.  [*»  Ro- 
thar.288.]  Bulla  Clementis  IV.  PP.  ann. 
12@o.  prò  Regno  Sicilia}  :  Exponet  per 
septennium  prò  Lignaminibus  omnia  ne- 
mora  ipsius  Regni...  et  omnem  materiam 
ad  sedi  fida  opportunam.  Alia  Joannis 
XXII.  ann.  1321.  apud  Wadding  :  Et 
nunc  est  via  qua  traditcuntur  Lig  namina 
et  lapides  ad  opus  constructìonis  dicti 
Monasterii.  Adde  Codi  ce m  Garolinum 
Epist.  61.  Concili um  Lateranense  III. 
ann.  1179.  cap.  24.  Matth.  Paris  pag. 
275.  455.  [Capitul.  Caroli  M.  Francoford. 
ann.  794.  cap.  24.  Bullam  Nicolai  IV. 
PP.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  513.  Cons- 
titutiones  Frederici  Regis  Siciiiae  cap. 
83.  Annales  Genuens.  apud  Muratorium 
tom.  6.  col.  261.  580.  Chronicon  Veron. 
apud  eumd.  Murator.  tom.  8.  col.  649. 
Hist.  Cortus.  tom.  12.  col.  806.  Acta  S. 
Francisci  de  Paula,  tom.  1.  Aprii,  pag. 
166.  etc] 

1  Lignamentum  ,  Eadem  notione. 
Chron.  Farfense  tom.  2.  Muratorii  part. 
2.  col.  407:  Licentiam  haberet  prsedictus 
Episcopus  et  ejus  homines  in  ipso  monte 
Lignamenta  ad  mansionem  vel  ad  alias 
causas  incidere. 

*  2.LIGNAMEN,  Na vi giumj tal. Legno. 
Stat.  Cadubr.  cap.  22.  pag.  56.  v°  :  Deli- 
beratum  fuit  quaìa,  etiam  tempore  feria- 
rum,  quilibet  homo  de  Cadubrio  seques- 
trai facere  possit,  quod  mercatores  fo- 
renses  non  possint  lig  are  zattas,  vel  aliud 
Lignamen,  nisi  solverint  id  quod  tenen- 
tur  sibi.  Vide  Lignum  2. 

*  LIGNARARE,  Lignari.  Charta  ann. 
1378.  ex  Tabul.  Massi  1  :  Recepta  informa- 
tane summaria  de  pignoratione  fatta 
in  loco  et  territorio  Giniad ,  prsetextu 
Lignarandi,  pascayrandi,  fuit  de  facto 
gajaria  concessa,  etc.  Vide  supra  Ligna- 
mare. 

1.  UGNARE,  Jus  Ugna  exscindendi  in 
silvis.  Charta  Adelfonsi  Imperator.  His- 
paniae  aerae  1160.  apud  Oyhenartum  in 
Notitia  Vasconiae  pag.  86  :  Similiter 
dono  vobis  Lxgnare,  et  tayllaret  et  pas- 
cuere  in  illos  montes,  etc.  Vetus  Charta 
apud  Marcam  lib.  9.  Hist.   Beneharn.  ' 


cap.  9:  Cum..,  portibus,  aquis,  silvis,  Li- 
gnaribust  etc.  Observantiae  Regni  Ara- 
gon.  lib.  7.  tit.  de  Pascuis  §  3  :  Jus  de- 
pascendiy  Lignandi,  et  adaquandi  potest 
pr&acribi  titulo,  etc. 

T  2.  Lignare,  Ligna  ad  comburen- 
dum  colligere.  Transactio  inter  Abba- 
tem  S.  Mari»  de  Ulmeto  et  Consules 
villae  de  Mari  ann.  1233.  ex  Schedis  Pre- 
sidi s  de  Mazaugues  :  Asseruerunt  quod 
homines  villae  de  Mari  usi  fuerunt  pree- 
dieta  sylva ,  accipiendo  et  scindendo  ligna 
virida  ad  mansionandum,  et  sicca  ad 
Lignandum  et  comburendum.  [*  Charta 
ann.  1341.  in  Reg.  72.  Chartoph.  reg. 
eh.  438  :  Nobis  denuntialum  fuerat 
ipsos....  Lignasse  Ugna  et  ramas  scia- 
dtsse  1 

-3.  LIGNARE  Canem,  Lignum  ad  ca- 
nis  collum  appendere.  Inquisì t.  prò  ca- 
pi t.  S.  Petri  Suession.  Reg.  30.  Char- 
toph. reg.  eh.  565  :  Item  quod  quilibet 
canem  suum  Lignaret ,  ne  vineas  in- 
traret. 

*  LIGNARIA,  Vectura  lignaria.  Gloss. 
Caesar.  Heisterbac.  in  Reg.  Prum.  tom. 
1.  Hist.  Tre  vi  r.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  665.  col.  1  :  In  Rumersheim  m an- 
nua xxx.  solvunt....  durascuuas  similiter 
ci.  Lignarias  xxx.  Vide  supra  Ligna- 
gium 2. 

1  LIGNARICIA,  Jus,  ut  au  tu  irto,  Ugno- 
rum  exseindendorum  in  silvis  ad  an- 
nuum  usum  prò  quo  Tenentes  certam 
pensitationem  domino  exsolvebant. 
t*  Vel  pqtius,  Tempus  quo  lignatio  a 
tenentibùs  advehitur.  Vide  supra  Lai- 
gnerium.] [«*  Guerardo  est  et  Vectura 
lignaria,  et  Tributum  plerumque  pecu- 
nia exsolutum  prò  vectura  ejusdem  ge- 
neris redimenda.  Hae  autem  praestatio- 
nes,  addit  vir  doctissimus,  domino  de- 
bebantur  a  subjectis  in  illius  silvis  jus 
lignorum  caedendorum  ad  usum  an- 
nuum  habentibus.  Vide  Lignarium  2.] 
Codex  MS.  Irminonis  Abb.  Sangerman. 
fol.  79.  col.  2  :  Solvit...  de  vino  in  pas- 
tione  modios  11.  in  Lignarida  denar.  iv. 
de  car  ratio  ne  pedalem  i.  scmdolas  l. 

1  Lignerigia,  Eadem  notione.  Idem 
Codex  fol.  11.  v°  :  Solvunt  omni  anno 
ad  hostem  carra  vi.  ad  tertium  annum 
sogales  gviii.  ad  alterum  annum  vervices 
cum  agnis  e  Vili,  de  vino  in  pascione  mo- 
dios goxl.  de  argento  in  Ligaerida  sol. 
XXXX.  Fol.  20.  col.  1  :  Solvit...  de  vino 
in  pascione  mod.  in.  de  Lignericia  dnnr. 
un. 

1.  LIGNARIUM ,  Locus  lignorum ,  vel 
Ugnorum  acervus,  Ugutioni  et  Joan  ni  de 
Jan  uà.  Vetus  GÌ  ossari  um  :  Lig /mi  mi  m, 
^uXoQ^xyj.  Aliud  Gloss.  :  SuXó6o),ov,  yJyouv 
ÉvXo&rixY),  Cella  lignaria,  Lignarium.  Kur- 
sum  :  SuXixóv,  Lignarium.  Lig  ne,  et  Li- 
gnier,  Andegavensibus,  ut  Legnerai  Oc- 
citani s.  Charta  ann.  1445  :  Et  encore  vous 
dois  une  autre  charette  gamie  de  4.  boeufs 
pour  aider  à  charter  le  bois  de  vostre  Li- 
gnier  de  no  uvei.  Lex  Longob.  lib.  1.  tit. 
25.|26.  [*>  Roth.  286.]  :  Si  quis  de  Lìgna- 
rio  alterius  lignum  furatus  fuerit,  etc. 
Charta  ann.  871.  prò  Monast.  S.  Medardi 
Suession  :  Et  habeat  Caudacum  simul 
cum  Lignariis  de  Pivone.  [Charta  Caroli 
C.  ann.  866.  tom.  2.  Miraei  pag.  933  :  Eo 
modo  ut  sìIvsb  et  Lignarii  et  volatilia  cum 
ovis,  quse  ex  eisdem  villis  exeunt,  Fra- 
trum  usibus  deserviant,  et  ad  Prseposilu- 
ram  pertineant.  Infra  :  De  omnibus  Li' 
gnariis  omnium  villarum  q use  ad  Pr&po- 
situram  sive  ad  Cameram  pertinente  car- 
rum  decimum  ad  pr&fatum  hospitale 
detur.  Hincmarus  in  Charta  ann.  870. 
tom.  1.  ejusd.  Mirai  pag.  134.  col.  2.  ubi 
praecedentem  Caroli  C,  donationem  exs- 


LIG 


LIG 


LIG 


409 


cribit,  sed  non  ad  verbum,  prò  Carrum 
decimimi  habet  carros  decem.  Veruni  in 
bis  duobus  Ohartis  Lignarium  non  vide- 
tur  simplex  acervus,  sed  illud  omne 
lignum  quod  in  silvis  exscindiet  confici 
solebat  ad  annuam  lignationem  :  cujus 

Ì)ars  attribuitur  hospitali  memorato.] 
**  Adalbard.  Statut.  S.  Petri  Corbeiens. 
ib.  1.  cap.l  :  Gararii  duo  ad  Lignarium, 
in  pis  trino  unus.  Ubi  Guerardo  Ligna- 
rium valet  Ligna  quibus  calefit  furnus 
ad  panem  coquendum.] 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657  :  Lenhiar,  Provine  Lignarium.  Li- 
gnier  vero ,  a  ut  fasces  li  gnor  um  aut 
ligna  ad  focum  accommoda  significat, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1448.  ex  Reg.  179. 
Chartoph.  reg.  eh.  328:  Lequel  Dinat  dist 
à  Pierre  Boisserie  qu'il  avoit  fait  bruler 
certaxn  Lignier  de  bois  qu'il  avoit  mis  en 
ung  monsseau.  Pro  lignatione  autem 
usurpatur  in  Charta  ann.  1306.  ex  Reg. 
56.  eh.  137  :  Item  chascun  home  de  laditte 
église  de  Beauvais,  qui  a  cheval,  doit  une 
courvée  au  prévost  pour  amener  son  Li- 
gnier. Quo  sensu  intelligenda  quoque  est 
Charta  aun.,1445.  supra  laudata.  Vide 
supra  Laignerium,  Lvgnaricia  et  mox 
Ligneria. 

5.  LIGNARIUM,  Vectura  lignaria,  cui 
obnoxii  eraut  Teneutes  seu  Mansiona- 
rii.  Baldricus  in  Chr.  Camerac.  lib.  3. 
cap.  72  :  Factum  est  autem  hoc  Lignarium 
ab  Hugone  Castellano  in  Civita  te  Carne- 
racensi,  et  positum  est  in  inclaustro  S. 
Autberti,  Supra  :  In  civitate  domini  sui, 
in  foro  ejus,  Lignarium  per  angariam 
colligit.  Tabular.  S.  Remigii  Remeusis  : 
Lignarium  1.  habente  circunquaque  pe- 
des  5.  ad  manum.  Alibi  :  Infra  vìllam, 
Lignar.  43.  scindulas  4.  etc.  Ibid.  :  Ve 
Òannis  prò  pastione,  carra  211.  sunt  sìmul 
exceptia  Lignariis  et  carris  qua  in  ipsis 
villis  fiunt,  866.  Charta  ann.  937.  in  Ta- 
bular. Augustodun.  Ecclesia?  :  Pro  Li- 
gnario,  M'issa  S.  Andreas,  den.  2.  Suge- 
rius  lib.  de  Administr.  sua  cap.  11  :  Cum 
Lignaria  sua  bis  aut  ter  in  anno,  carru- 
carum  villae  dispendio,  aggregar  et.  Vide 
Lignaria. 

3.  LIGNARIUM,  Idem  quod  Ligna- 
gium,  FacuKas  exseindendi  ligna  in  sil- 
vis. Charta  Caroli  C.  ann.  22.  [nd.  10.  in 
Tabul.  S.  Dioriysii  n.  31  :  Necnon  et  vil- 
las  qusc  vocantur  Linerolas  et  Ferrucia- 
cum,  cum  Lignariis  earum,  in  pago  Mili- 
dunensi  sitas.  Infra  :  Et  prò  40.  modiis 
saponis,  prò  25.  libris  argenti,  qu&  prò 
Lvgnario  solvebantur,  et  prò  20.  unctis 
qui  dabantur  Fratribus  per  singulos  an- 
nos  ad  Cordovesos  eorum,  etc.  Vetus 
Charta  in  Vita  Aidrici  Episcopi  Ceno- 
man.  n.  56:  Et  debentur  7.  (solidi)  de 
camatico  arietes  15.  sine  lana,  de  Ligna- 
rio  sol.  26.  Regestum  Philipp!  Aug.  fol. 
125  :  Capiebàt  in  foresta  de  Èest  Ligna- 
rium suum  ad  ardendum.  Tabular.  Cam- 
pan  :  Decanus  Meldensis  habet  Lignarium 
in  nemore  quantumeunque  ducere  pote- 
rli Meldis  per  unam  diem  cum  quadrigis, 
etc 

•4.  LIGNARIUM,  Lignum.  Tract.  Ms. 
de  Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap.  6  :  Fa- 
ciat  Lignaria  incidere,  de  quibus  fiant 
in  diversis  locis  foci  in  die  suae  discessio- 
nis,  et  accensis  catastis  lignorum,  stalim 
discedat  cum  suo  exercitu. 

1  LIGNARIUS,  in  vett.  Glossis,  tylonà- 
Iyjc,  Veuditor  liguorum  :  item,  évXoxótos, 
ó  xàirctóv  £vXa,  Qui  caedit  ligna.  Isid.  lib. 
19.  cap.  19  :  Lignarius  generaliter  Ugni 
opifèx  appellatur.  Usurpa  vi  t  Livius  hac 
no  ti  o  uè, 

LIGNATICUM,  Idem  quod  Lignarium, 
priori  notione.  Polyptychus  Floriacen- 


sis  :  De  Lignatico  carradas  3.  etc.  Alibi  : 
Debet  unusquisque  de  Lignario  in  latum 
pedes  5.  in  altum  pedes  6.  eie. 

*  LIGNATURA,  Lignatio,  jus  capiendi 
lignum  ex  carris  qui  ligna  adducunt. 
Bulla  Anast.  IV.  PP.  ann.  1154.  inter 
Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ.  col.  315: 
Apud  Verton  hòspites  et  salinas  et  terram 
arabilem  et  Lignaturam  ex  dono  regis 
Roberti  Francorum,...  ex  omnibus  carris 
et  quadrigis ,  asinis  et  navibus,  et  ex 
omnibus  qui  vendunt  ligna  in  eodem 
castro. 

*  LIGNAYOLUS.  [Lignarius:  «  Cum 
Michael  Couacti  Lignayolus  de  Flore  n- 
tia  prò  toto  residuo  peusionis  palei  li- 
gnaminis  in  Sancta  Maria  Novella.  » 
(Arch.  Vatic.  Mandata  Camer.  Apostol. 
an.  1417-21.  f.  129.V] 

*  LIGNAYRARE.  Vide  Legnayrare. 
[Fr.] 

1  LIGNEA,  prò  Linea,  Gali.  Ligne.  Or- 
dinata ann.  1223.  e  MS.  D.  Brunet  :  Et 
procedatur  recta  Lignea  a  camino,  qui 
est  a  parte  meridiei  ad  Rodanum. 

*  Charta  Math.  dom.  Moutismor.  ann. 
1200.  in  Ghartul.  S.  Dion.  pag.  305.  col. 
1  :  Rlas  xij.  libras...  de  primis  redditibus 
montagli  aquae  per  dictam  Ligneam.... 
recipiet. 

j  LIGNERARE,  ut  Lignare,  Ligna  in 
silvis  exseindere.  Charta  Barrali  de  Bau- 
cio  prò  Parthenone  S.  Pontii  auu. 
1263.  ex  Schedis  D.  de  Mazaugues:  Du- 
mas... immunitates....  pasqueriorum  et 
juris  bosquerandi  seu  e  lì  ara  Lignerandi 
per  totani  terram  nostrum  ad  opus  mdi- 
ficiorum  vestrorum  et  domorum,  et  etiam 
cr emandi.  Vide  Lignerare. 

1  Ligneratio,  Lignatio  seu  jus  ligno- 
rum in  silvis  exseindeudorum.  Homa- 
gium  ann.  1268.  ex  Schedis  Praesidis  de 
Mazaugues  :  Immunitates  et  Libertates.... 
in  Ligneratio  ne  et  in  Lignié  ineidendis, 
et  colligendis,  et  deferendis,  et  jdeportandis. 

*  LIGNERIA,  Locus  ubi  lignum  serva- 
tur,  cella  lignaria,  Gali.  Bucher.  Stat. 
ann.  1381.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Nem.  pag.  47.  col.  2  :  Item  visitando  die- 
tum  fortalicium  et  veniendo  ad  turrim 
Lignerss  abballa  seu  monasterii  S.  Egidii, 
ordinavit  quod  de  dieta  tur  ri  Ligneriast 
etc.  Stat.  Avellae  anu.  1496.  cap.  52.  ex 
Cod.  reg.  4624  :  Quas  ceperit  vel  exporta- 

verit  aliqua  aliena  Ugna de  Ligneriis 

vel  teysis,  seu  alio  amasso  seu  fassinerio 
lignorum  ubicumque  sit,  etc.  Vide  supra 
Lignarium  1. 

1  LI  GN  ERIGI  A.  Videsis  in  Lignaricia. 

*  LIGNERU,  Tenentes  seu  mansiona- 
ri^ qui  vecturae  lignariae  domini  sui 
obnoxii  erant.  Libert.  castri  Theodor, 
ann.  1301.  in  Reg.  38.  Chartoph.  reg.  eh. 
77  :  Item  volumus  quod  Lignerii,  qui  te- 
nebantur  semel  in  anno  deferte  Ugna  prò 
nobis,  a  prae  dieta  redibencia  sint  Uberi  et 
immunes.  Vide  supra  Laignerium. 

1  LIGNETUM,  Nemus,  silvula.  Joh. 
Buschius  de  Reform.  Monast.  apud 
Leibnitium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic. 
pag.  482  :  Monasterium  situm  est  in  con- 
vaile inter  duos  montes  altos;  et  in  cir- 
cuitu  suo  aqros  habet  in  Ligneta. 

|  LIGNIARE,  ut  Lignerare.  In  Gallia 
Christ.  tom.  3.  col.  1300.  Robert us  de 
Rupecula  Abbas  S.  Pontii  annis  1447.  et 
1460.  transegisse  dicitur  cum  ci  vi  bus 
Niciensibus  de  jure  pascendi  et  Li- 
gniandi,  hoc  est  ligua  caedendi,  in  variis 
partibus  terri torli  ejusdem  urbis. 

*  LIGNIB0LINUM,  Ludus,  quo  globus 
ligneus  tudicula  propellitur.  Lit.  remiss, 
anu.  1416.  in  Reg.  169.  Chartoph.  reg. 
eh.  450  :  Bernardus  de  Castro-novo  et 
nonnuli  olii  in  studio  Tholosano  studentes 


ad  ludum  Lignibolini  sive  chucarum  Ju- 
derunt.  Vide  supra  Boia  3.  et  Choulla. 

LIGNIGISIMUS,  Ferrum  quo  virgae  et 
frutices  reciduntur,  in  Gloss.  MSS.  ubi 
Isidori  perperam  habent  Linguiscisinus. 
[Existimo  post  Barthium  lib.  7.  advers. 
cap.  13.  legendum  Lignicisivus.] 

*  LIGNIFABER,  Faber  lignarius.  Reg. 
forest.  de  Broton.  ex  Cod.  reg.  4653  :  Ta- 
lis  est  usu8  forestse  Brotonnise,  quod  om- 
nes  illit  qui  reddunt  prò  consuetudine 
forest as  avenas  et  garbas, debent  ca- 
pere... residuum  gloerii,  et  Lignifabri,  et 
caronnii,  eie.  Charta  ann.  1372.  ex  Ta- 
bul. Aux.  :  Dixit  ipse  loquem  cum  ope- 
raretur  suo  officio  fustariae,  cum  sit  Li- 
gnifaber  seu  fusterius,  etc. 

*  [«  Anno  quo  supra  (1469.)  et  die 
Sabbati  XV.  mensis  octobris,  Petrus, 
fi  li  us  Joh  annis  de  Mazeaulx,  de  Croseto, 
etCatharina,  uxorque  Claudii  de  Pina- 
tei  la,  Lignifabri,  h  abita  tori  s  sancti  Bo- 
niti  Castri,  portaverunt  ad  fontes  bap- 
tismi  Catharinam,  filiam  Jacobi  de  Ma- 
zeaux,  de  Croseto  et  Mariete  ejus  uxo- 
ris.  »  (Mus.  arch.  dép.  p.  317.)] 

*  LIGNIFABRILIS,  Ad  artemiignariam 
spectans.  Elraham.  in  vita  Henr.  V. 
reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap.  125.  pag. 
326:  Rex...  quandam  turrim  ligneam.,. 
prò  postibus  navium  malos  fortes  et  altos , 
in  modum  quadrati  sitos  et  erectos  ha- 
bent em  Lignifabrili  subitissimo  artificio 
cetili  *ìtrwKììit 

«LIGNIGERIUM,Fulmentumfocarium, 
Gali.  Chenec.  Proces.  Egid.  de  Rays  ann. 
1440.  fol.  170.  r°.  ex  Bibl.  reg.  :  interro- 
gatus  de  modo  combustionis  ipsorum,  re- 
spondet  quod  super  Lignigeria  in  camino 
dietse  camergs  Ugna  grossa,  et  supra  ea 
cor  por  a  mortua,  deindeque  sicci  fasciculi 
ponebantur. 

\  LIGNILE,  SvXfcv,  Martinius  ex  Ono- 
mastico, ut  Lignarium  1.  Locus  ubi  ser- 
vantur  ligna  ad  comburendum. 

*  UGNO  LI  A,  Instrumentum  piscandi. 
Charta  Bonae  princ.  Sabaud.  ann.  1424, 
inter  Stat.  Perus.  pag.  31  :  Eis  licitum 
sit  die  noctuque,  oc  libere  et  impune  pia- 
cari  et  facere  ad  rette,  navissam,  trubiam, 
Lignoliam,...  et  alia  quaevis  ingenia. 

Ì  LIGN ORARE,  ut  Lignerare,  Ligna  in 
silvis  cadere.  Charta  Ludovici  Regis 
Sici lise  anno.  1359.  ex  MS.  D.  Brunet: 
Jura  Lignorandi  et  pastorigandi  in  pras- 
dicta  tota  villa  Baucii. 

1.  LIGNUM,  Cippus,  quo  reorum  colla 
et  pedes  constringuntur.  Arator  lib.  2. 
Hist.  Evangel.  : 

tane  agmìna  raptim 

Fustibus  innumeris,  eliso  corpore  Pauli, 
Convenuint,  ubi  career  era*,  quem  sedibus  imis 
Includimi,  coinilante  Syla,  vestigia  quorum 
Ligno  mersa  cavo  vinclis  tenuere  beatis. 

Acta  Martyrum  Scillitanorum  :  Detru- 
dantur  in  career  em,  ponantur  in  Ligno 
in  diem  crastinum.  Paulinus  lib.  5.  de 
Vita  S.  Martini  : 

Ast  alii  sursum  porrceli  robora  Ligni 
Triste  imnisterium  furioso  corde  parabant, 
Ut  caro  dUlentis  propere  male  pendula  membris 
Tortori  lacoros  crucianda  exponeret  artus. 

Vita  S.  Blasii  :  Jussit  eum  in  Ligno  $us- 
pendi  et  cum    ferreis  pectinibus   carnes 
ejus  carminar i.  Hist.  S.  Apollina ris  Mar- 
tyr.  :    Apollinarem  vero  cum  gravissimo 
pondere  ferri  jussit  in  carcerem  horrifi- 
cum  Claudi,  et  in  Ligno  extendi,  et  nihil 
et  ministrari,  ut  deficeret.  Sed  bis   locis 
videtur   prò   Equuleo  siimi.  Ordericus 
Vitalis  lib.   2  :   In  interiorem  carcerem 
missi  sunt,  eorumque  pedes  in  Ligno  cons- 
tricti  sunt.  'Ev  t»  ^óXo^  8eò*é<j6ott,  dixit  Ly- 
sias  Orat.  1.  contra  Theomnest.  pag. 


110 


LIG 


LIG 


LIG 


117.  Joannes  Diac.  in  Vita  S.  Josephi 
Hymnographi  num.  22  :  *0  Sé  xò  £u>6> 
tòv  uóóa  exmeCopievoc,  xaV  TOT;  *>otot$  tòv 
xpàxviXov  xaxaxati.iixofi.evoc,  etc.  EuXov  Pcura- 
vi(7TTÌpiov  [S.  Basilio  in  S.  Barlaam,  et] 
in  Menaeis  11.  Novemb.  in  S.  Theodoro 
S  tu  dita  ;  xoXa<rc^piov  SvXov,  18.  Novemb. 
in  S.  Zacharia  Diacono.  Vide  Hesychium 
in  6YxaXo<7xeXeic,  et  Dissert.  19.  ad  Join- 
villam,  [Glossari um  medise  Graecit.  in 
SuXov]  et  supra  in  Cippus.  Apud  Bracto- 
num  lib.  3.  de  Corona  cap.  25.  §  1.  in 
Ligno  de  Un  eri,  et  in  cippo,  idem  sonant. 
Gobelinus  Persona  in  Cosmodromio 
aetatc  6.  cap,  69  :  Quendam  larcum  debi- 
tore™ suum  ab  emunitate  Monasterii  SS. 
Petri  et  Pauli  Paderbom.  vi  abstraxit,  et 
eum  ad  domum  suam  ductum  in  Lignum 
detrusìt,  etc.  Acide  cap.  82.  [**  Vide  Hal- 
taus.  Glossar.  Germ.  voce  Stock,  col.  1746.] 

*  Lignum,  nude,  Patibulum.  Instr. 
ann.  1059.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Occit.  col.  234  :  Unum  ex  eis  (mi  liti  bus) 

?ui  erat  consanguineus  meus,  pependit  in 
igno  et  occisit  morte  crudeli  quasi 
clèptem. 

1  Lignum  Latronis,  Patibulum.  Ra- 
therius  suo  de  Oontemptu  Oanonum 
libro  inscriptionem  hanc  praemittit  : 
Volumen  perpendiculorum  Ralherii  Vero- 
nensis,  vel  visus  cujusdam  appensi  cum 
aliis  multis  in  Ligno  Latronis. 

Lignum  Cadaveri  humo  condito  su- 
perponere.  Lex  Bajwar.  tit.  18.  cap.  6.  § 
2  :  Quia  aliquoties  conspicimus  cum  cada- 
ver  humo  immissum  fuerit,  et  Lignum 
superpositum  cunctis  adstanlibus,  ut  re- 
quiratur  dominus  cada  ver is,  et  primus 
terram  superiiciat.  Ex  qui  bus  eruitur 
Bajoarios  cada  vera  non  in  locellis,  sed 
nuda  aut  linteis  involuta  humo  condi- 
disse,  ac  postea  lignum,  id  est,  asseres 
superposuisse,  antequam  terra  super- 
ini  iceretur. 

*  Lignum  Paschale,*.  Buxus  itadic- 
tus,  quod  buxo  prò  palmis  uti  soleamus 
Dominica  palmarum.  vulgo  Pàque  fleu- 
Wenuncupata.  Litterae  Geraldi  Tornac. 
Episc.  prò  Monasterio  Elonensi  ann. 
1152  :  Sylva  adjacens  villse  ex  regia  mu- 
nificenza libera  possessio  est  B.  Àmandi, 
quercus,  malus,  fagus,  nespilus  et  Lignum 
quod  vocatur  Paschale,  tali  lege  sub  Ab- 
batis  potestate  consistunt,  ut  neque  minis- 
teriali neque  alicui  liceat  illa  excedere. 

Ligna  Jacentiva.  Vide  in  Arbor  1. 

*°  Ligna  Ignacea,  Ore  mia,  alimenta 
ignis.  Ohart.  ann.  1274.  in  Guden.  Ood. 
Diplom.  tom.  2.  pag.  960  :  Jnhibentes  no- 
vellacionem,  secacionem  et  omnem  usu- 
fructum...  annuentes  eosdem  Ligna  tan- 
tum Ignacea  cum  moderamine  secare. 

2.  LIGNUM,  Phaselus,  vel  Lembus  : 
Legno  Itaiis,  et  apud  Joan.  Villaneum 
lib.  7.  cap.  69.  91.  93.  lib.  9.  cap.  61.  et 
in  Alfonsinis  part.  2.  tit.  25.  leg,  7.  Lenys, 
apud  Raimundum  Montanerium  in 
Chron.  Regum  Aragon.  cap.  131.  et  in 
Hist.  Expugnat.  Minoricae  f.  83.  Cam- 
bro-Britannis  Llon.  Philippus  Eysteten- 
sis  in  Vita  S.  Willibaldi  cap.  36:  Quidam 
volentes  visitare  limina  B.  Willibaldi,  se 
conduxerunt  in  quodam  Ligno,  quod  dici- 
iur  Lloze.  Germanis  Floss  est  ratis.  Wa- 
lafridus  Strabo  in  Vita  S.  Galli  cap.  17: 
Uli  navicula  conscensa,  totis  nisibus  ire 
festinantes,  Ligno  natatili  profundi  ter- 
ram sulcante,  nocte  proxima  pervenerunt 
ad  Ducem.  Epistola  Fr.  Paschalis  Mino- 
riti apud  Waddingum  ann.  1342.  10: 
ascendentes  unum  Lignum,  per  Mare  ni- 
grum,  prò  fedi  •  sumus  usque  ad  Chaza- 
riam.  [Lignum  cum  quo  navigabat,  in 
Chronico  Siciliae  tom.  3.  Anecd.  Marten. 
col.  29.  Ligna  navigabilia,  ibidem  col. 


69.  et  79.  Ligna  navalia  armata,  in  Bulla 
Olementis  VI.  PP.  ann.  1345.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  526J  Utuntur  pas- 
sim Scriptores  Italici,  Tho.  Archid.  in 
Hist.  Saionit.  cap.  33.  36.  Ghronica  Pi- 
sana ann.  1177.  Statuta  Venetor.  lib.  6. 
cap.  68.  Historia  Oortusior.  lib.  8.  cap. 
16.  Joannes  Oarmessonus  in  Vita  S.  Pe- 
tri Thomasii  cap.  4.  Charta  in  Probat. 
Hist.  Franco-ByzantinaB  pag.  11.  [An- 
nales  Genuens.  tom.  6.  Mura  tori  i  col. 
303.  385.  389  401.  584.  etc.  Adde  Statuta 
Arelat.  MSS.  art.  105.  et  144.  e  Codice 
D.  Brunet  fol.  42.  et  48.  Statuta  Massil. 
lib.  4.  cap.  1.  6.  7.  16.  et  alibi  passim  ; 
Hi  storia  m  Dalphin.  tom.  2.  pag.  278. 
etc]  Lin,  nostris,  oìim.  Vetus  Oomput. 
Theobaldi  de  Chepoy  ann.  1310.  in  Ca- 
mera Oomp.  :  Quand  Roqueford  fu  pris, 
Messire  de  Chepoy  retint  2.  galies  et  1. 
Liti,  quant  les  autres  s'en  alter ent  à  Ve- 
nise,  pour  ce  que  di  de  Salonique  ar- 
moient  5.  Lins  pour  nous  destourner  les 
vìvres.  Thomas  Walsinghamus  pag.  318: 
Du&  grandes  galeiss,  et  aliudgenus  ratis 
quod  vocatur  Line,  et  una  bargia,  et  7. 
baling arise  periclitatse  sunt  ante  villam 
de  Collesa. 

j  3.  LIGNUM,  Ligneae  tabulae  in  quibus 
descriptum  est  testamentum.  Thrypho- 
nius  lib.  37.  Dig.  tit.  4.  leg.  19:  Quod 
vulgariter  dicitur  liberis  datam  bonorum 
possessinnem  contra  Lignum  esse ,  etc. 
Vide  Cujacium  lib.  11.  Observ.  cap.  14. 

°  4.  LIGNUM,  interdum  nude,  saepius 
Lignum  domini  vel  Dominicum,  prò  Crux. 
Stat.  prò  lanif.  et  pannif.  ann.  1217.  ex 
Reg.  A.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  197. 
v°  :  In  Narbona  vero.,,  in  parte  dextra 
ejusdem  primi  capitis  panni  tenetur  Li- 
gnum, id  est,  Crux  duplex,  in  medio 
unius  (los  lilii.  Instr.  ann.  1059.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  234  : 
Cosnobium  Loci  electi,  ubi  mirificum  ha- 
betur  Lignum  Dominicum,  etc.  Inventar, 
ann.  1218.  inter  Probat.  tom.  1.  Hist. 
Nem.  pag.  66.  col.  1  :  Lignum  Domini 
rotundum  cum  pede,  et  alia  duo  Ligna 
cum  pedibus.  Charta  ann.  1242.  inter 
Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ.  col.  488  : 
Unum  calicem  parvum  argenti,  et  unum 
Lignum  Domini,  etc. 

j£  [«  Lignum  Dominili.  »  Thes.  eccl. 
Claromont.  an.  980.  p.  39.  in  mus.  arch. 
dép.] 

LIG0NISARE,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Houer  ouFossoxjer,  Ligone  fodere.  [Joan. 
de  Janua  :  Ligonìzare,  Sur  per  e,  ligone 
terram  vertere.  Ver  bum  notum  Colu- 
mellae.] 

*  Ligonìzare,  Ligone  fodere.  Charta 
ann.  1269.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col. 
1019  :  Et  debent  dicti  fratres  Ligonizare 
in  saltibus  disparibus.  Stat.  Sa  lue.  col  lat. 
3.  cap.  90  :  Nemo  audeat...  Ligonizare  seu 
foveam  facete  per  spatium  unius  trabuc- 
chi  versus  murum.  Vide  Ligonisare. 

Ligonizatio,  Pasti  natio,  fossio.  Geor- 
gii  Stellae  Annal.  Genuens.  ad  ann.  1318. 
tom.  17.  Mura  tori  i  col.  1031  :  Ligonizatio- 
nem  et  fossas  mirabiles  cum  lapidum  fra- 
ctione  fecerunt. 

LI  G0  RI  US,  Unicornis,  Gallis,  Licorne. 
Michael  Scotus  de  Physionomia  cap.  20  : 
Quxdam  (ani malia)  fòrtia  et  audacia,  ut 
leo,  ursus,  draco,  canis,  Ligorius.  [*  Leg. 
forte  Ligornis.} 

*  LIGOY,  Vide  supra  Legoy. 

1 1.  LIGUA,  ut  supra  Liga  1.  Gali.  Ligue, 
Foedus  :  socìetas  foedere  confirmata. 
Requesta  magno  Provincia?  Senescallo 
data  ann.  1391.  ex  Schedis  D.  le  Four- 
nier  :  Et  primo  fieri  propositionem  Liguae 
et  rassse  factis  inter  gentes  domini  Èai* 


mundi  de  Turena  ex  una  (parte)  et  tir- 
cumvicinos  Massilienses  ex  altera. 

*  2.  LIGUA,  ut  supra  Liga  3.  Ital.  Lega, 
Gali.  Loi,  Aloi.  Stat.  Niciae  ann.  1333.  in 
Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  IL  col.  200  : 
Item  quod  nullus  aurifaber  pr&sumat, 
nec  audeat  operari  aliquod  argentum  de 
minori  Ligua,  quam  sit  argentum  de  vin- 
teno,  sub  poma  LX.  sol.  prò  quolibet,  et 
qualibet  vice.  [Fr.] 

*  LIGUARE,  prò  Ligare,  Jungere.  Stat. 
amu  1357.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Nem.  pag.  195.  col.  2  :  Murus  quatuor 
palmorum...  Liguàbitur  cum  muro  subse- 
quente. 

*  LIGUATURA.  Vide  supra  Liagula. 

*  LIGUETA.  [Gali.  lisière(?),  cordona?) 
«  ....  prò  111  alnis  cum  di  mi  dia  de  ti- 
gueta...  »  (Comptes  de  TArchevèché  de 
Bordeaux  du  XIII0  et  du  VIXe  siècle.  — 
Arch.  Histor.  de  la  Gironde  t.  22.  p.  410.)] 

1.  LIGULA,  Ligulatus.  Joan .  de  Janua  : 
Ligula,  parva  fascia,  vel  corrigia  :  Ligu- 
latus, i.  coquus,  cui  multai  Ligulae  sunt 
necessaria  propter  veteres  panrios  quos 
induit.  Vide  Legula. 

*  Ligote,  eodem  intellectu,  in  Poem. 
Alex.  part.  1.  Ms.  : 

Ainz  jougleur  n'en  chanta  e  li  harpe,  n'en  cìtole. 

Et  iert  mon  escu  fret  cnviron  la  Ligote, 

Et  mon  haubert  deronl  aussi  comma  viez  cote, 

Unde  Eslingoere,  prò  Courroie,  Long  e, 
in  Instr.  ann.  1309.  tom.  1.  Probat.  Hist. 
Brit.  col.  1222:  Eslingoere  de  cuer  et  de 
mailles  de  haubert,  etc. 

^2.  LIGULA,  Mcnsurae  genus,  quod  alio 
nomine  Cochlea  dicitur  et  est  octava 
pars  cyathi.  Vide  Gabriel em  Humelbér- 
gium  ad  Apicium. 

3.  LIGULA.  Victor  Vitensis  lib.  1.  de 
Persec.  Vandal.  :  Dum  ad  Massalitanum 
littus  exisset,  quod  Ligula  vulgi  consuetu- 
dine vocatur.  Ligulas  vocat  Cassar  lib.  3. 
de  Bello  Gali,  loca  in  longum  a  conti- 
nente in  mare  exporrecta,  Linguas  La- 
tini :  unde  deflexa  vox  Ligula.  Festus  : 
Lingua  est  promontorii  genus  non  excel- 
lentis,  sed  molliter  in  planum  devexi. 
Hac  notione  Linauam  usurparunt  Pacu- 
vius  apud  A.  Geli.  lib.  4.  cap.  17.  Livius 
lib.  37.  et  40.  Ammianus  lib.  14.  etc. 
Ovid.  lib.  Metam.  de  Sicilia  : 

....  Tribus  haec  excurrit  in  aequora  Lingula. 

rx<o<nrac  Graci  etiam  vocant.  Vide  Ale- 
xiadem  lib.  3.  pag.  9. 

*  LIGULARE ,  Attacher  de  esguillettes. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Ood.  reg.  7684. 

J  LIGULATI  Càlcei.  Vide  Foliati. 

IiIGURA,  Ligatura,  Gali.  Liure.  Ano- 
nymus  Haserensis  apud  Gretzerum  in 
Episcopis  Eystetensibus  pag.  430:  Ille 
apprehensum  per  Liguras  accipitrem,  ter 
et  quater  in  faciem  Clerici  percussit. 

f  LIGURGIT0,  Gulosus,  vorax,  hel- 
luo.  S.  Odo  Oluniac.  in  Oollatione  lau- 
data tom.  3.  Annal.  Benedict.  pag.  346  : 
An  ventrem  colere  non  est  apostasia,  cum 
flens  Paulus  protestetur,  quod  Lìgtirgito- 
nes  inimici  S.  Crucis  sunt,  et  ventrem  prò 
Deo  habent.  ? 

1LIGURINUS,  Carrulus,  apud  Sus- 
sannaeum. 

1  LIGI)  RIO,  Atyvòc  (prò  >(xvo«)  Xiirfoc, 
Helluo,  gluto*  Supplem.  Antiquarii.  vide 
Ligurius  1. 

LIGURITOR.  Leges  politica  Kanuti 
Kegis  %  29:  Liguritores,  mendaces,  rapa- 
ce*,  raptores,  Dei  gravamen  habeant,  etc. 
Ubi  Editio  Saxon.  §7.  habet  Licceras, 
id  est,  Assentatores,  adulatores.  Ita 
Somnerus,  qui  in  Gloss.  Saxon.  Lic- 
cera,  gulosum  etiam  et  helluonem  in- 
terpreta tur.  Vide  Leccator. 


LIL 


LIM 


LLM 


Ut 


1 1,  LIGURIUM,  Oleris  genus,  Isidoro 
lib.  17.  cap.  11  :  A  regione  nomen  acce- 
pit  ;  nascitur  enim  plurimum  in  Liguria, 
odore  aromatico  et  gustu  acre. 

*  2.  LIGURIUM,  f .  prò  Tugurium.  Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  :  Ligu- 
rium,  Loge. 

1  1.  LIGURIUS,  A(u6oc,  Gulo.  Supplem. 
Antiquaria  Alise  Glossae  quas  laudat 
Marti  ni  us  :  Atyvo? ,  Gulosus,  Ligurius, 
Cadilo.  Vide  Ligurio. 

1  2.  LIGURIUS,  Lapis  pretiosus,  cujus 
mentio  est  Exodi  28. 19.  et  39. 12.  Ligurii 
quoque  meminit  Isid.  lib.  12.  cap.  2.  et 
ex  eo  Johannes  de  Janua.  Hunc  lapidem 
pretiosura  uterque  confundit  cum  Lyn- 
curio,  quem  Plinius  lib.  8.  cap.  38.  ait 
esse  Gemmarci  carbunculo  similem.  Sed 
Lyncurium  nemo  vidit  unquam,  illum 
saltem  quem  somniant  ex  urina  lyncis 
glaciata  efformari.  Vide  Martinium  in 

*  LIGUSTRUM,  Flosculus  vernus,  Gali. 
Prime-vere,  Idem  Glossar.  :  Ligustrum, 
vritìierole 

LILAHAN.  Tradit.  Fuldenses  lib.  1. 
trad.  93  :  Mappas  2.  manutergia  1.  bechin 
1.  pelvis  1.  Lilakan  1.  coopertorium  1. 
[Teutonibus  Lakhan  pallium  est  et  Un- 
teum  :  qua  posteriori  notione  Lilahan, 
ut  reor,  accipitur.  Vide  Schilteri  Glos- 
sarium.]  [°*  et  Gran*.  Thesaur.  Ling. 
Frane,  totn.2.  col.  157.] 

*  LILIA.  Lilium,  flos  lilii,  scutum 
Francicum.  Inventar.  Ms.  thes.  Sedis 
Apost.  ann.  1295:  Itemunam  aliam  cu- 
pam  cum  coperculo,  habentem  xviij.  es- 
malta ad  vj.  folia  exterius,  in  quibus  sunt 
scuta  ad  Liliam. 

1  LI  LI  ARDI,  Iidem  qui  infra  Lollardi. 

*  LILIATI,  Regum  Francorum  stirpe 
oriundi,  sic  dicti  a  liliis  in  scuto  genti- 
litio  depictis.  Responsio  Pii  II.  PP.  ad 
Oratores  Gallicanos  tom.  8.  Spicil. 
Acher,  pag.  302  :  Fuissent  et  alii  qui  hoc 
oneris  (regni  Siculi)  cum  tanto  honore  et 
emolumento  suscepissent  cupide,  sed  Li- 
liatos,  ut  vos  appellatisi  prseferendos  cen~ 
suit  Apostolica  majestas.  0 ratio  Legato- 
rum  ipsorum  coram  eodem  Papa-,  tom. 
9.  ejusd.  Spicil.  pag.  319  :  Nulli  dubium 
est  illustrissimum  illum  Principem  (Du- 
cem  Burgundi»)  a  prosapia  Liliatorum 
descendisse,  consanguineum  proximum  et 
subditum  Christianissimse  Majestatis  fare, 
et  e. 

1  LILIETUM,  xpivcóvf  Locus  liliis  consi- 
tus.  Marti nius  ex  Onomastico. 

*  LILIFAGUS,  [Salvia  agrestis.  Dief.] 
~LILIFER,  Epithetum  regis  Franco- 
rum.  Oodex  precum  Ms.  ad  usum  Ludov. 
XI.  ex  Bibl.  reg.  :  Orationes  B.  Maria, 
quas  prò  reg  e  dicuntur  qualibet  die  Do- 
minica  in  regali  missa  SS.  Triniteli* t 
fundata  in  Ecclesia  B.  de  Monvilla  prope 
Rothomagum  anno  -Dom.  1468.  et  admor- 
Osata  per  Liliferum  regem  nostrum  Ludo- 
vicum  1471. 

LILIOLUM,  KEpiauxéviov,  in  Gloss.  S. 
Benedicti  cap.  de  A  urei s.  [Cervici  cir- 
cumpositum.  Inter  ornamenta  muliebria 
recenset  Agnellus  in  Vita  Damiani 
Episc.  Raven.  apud  Murator.  tom.  2. 
pag.  155.  col.  2  :  Projecerunt  a  se  inaures, 
et  annuloSf  et  dextralia,...  et  pereselidas, 

et  monilia,  et  olfactoriat  et  acus et  Li- 

liola,  pr&sidia,  et  laudosias,  et  omnia 
jucunda  et  concupiscibilia  projecerunt.) 

ft  LILIOSUS,  Ad  regium  genus  Franci- 
cum pertinens.  Charta  Ludov.  reg.  Si- 
cil.  ann.  1382.  ex  Reg.  Cam.  Comput. 
Paris,  sub  Joan.  duce  Bitur.  fol.  27.  r°  : 
Considerante»  quod  reg  num  nostrum  Si- 
cilici  ad  cujus  fa&tigium  summa  Dei  pro- 
videntia  denuo  nos  provexit,  speciali  qua- 


dam  prerogativa  retroactis  temporibus 
Liliosx  generosilatis  principum  meruit 
dominio  decorari.  Hinc  regi®  stirpis 
principes  nude  Fleurs  de  Us  nuncupan- 
tur,  in  Stat.  ann.  1355.  tom,  3.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  35.  art.  29.  Lit.  quibus 
Carolus  VI.  Joan.  Galeaz  ejusque  suc- 
cessoribus  concedi t  ut  insignia  Franciae 
una  cum  suis  deferantann.  1393.  in  Reg. 
145.  Chartoph.  reg.  eh.  433  :  Concedimus 
quatinus  insignia  seu  arma  nostra  Liliosa 

in  duobus  quarteriis  armorum  auorum 

deferant.  Eadem  prerogativa  donatur 
Petrus  de  Medicis  a  Ludovico  XI.  Lit. 
ann.  1465.  in  Reg.  194.  eh.  23:  En  mé- 
moire  de  la  grande,  louable  et  recomman- 
dable  renommée  de  feu  Cosme  de  Medici 
son  pére. 

1.  LILIUM,  Epistyliorum,  et  aliorum 
operum  ornamentum,  formam  Uhi  refe- 
rens  :  xptvov,  Anonymo  in  Descript.  S. 
Sophie.  3.  Reg.  cap.  7  :  Capitella  autem 
quas  erant  super  capila  columnarum, 
quasi  opere  Lilii  fabricata  erant,  etc. 
Gaufridus  Grossus  in  Prologo  ad  Vitam 
S.  Bernardi  Tironensis  :  Et  candelabri 
calamo  s,  scyphos,  spherulasque  et  Lilio- 
rum  repansiones.  Leo  Ost.  lit).  3.  cap.  28. 
(al.  26.)  :  Columnas,  bases,  ac  Lilia ,  nec 
non  et  diversorum  color  um  marmora 
abundanter  coemit.  Gregorius  M.  Jib.  1. 
Epist.  66  :  Id  est,  in  argento  calices  duos, 
coronas  cum  delphinìs  duas,  et  de  aliis 
coronis  Lilios,  etc,  Vetus  Charta  Cornu- 
tiana  edita  a  Suaresio  :  Cantharos  asreos 
majores  6.  minor es  12.  et  Lilia  aerea  2.  et 
stantaria  aerea  13.  Ardo  Monach.  in  Vita 
S.  Benedicti  Abbat.  Anianse  n.  23  :  Sep- 
tem  scilicet  candélabra  fabrili  arte  mira- 
biliter  pvoducta,  de  quorum  stipite  proce- 
dunt  hastilia,  sphasrulaeque,  ac  Lilia,  ca- 
lami ac  scyphi9  etc.  Vide  Anastasium  in 
Vitis  PP.  pag.  34.  143. 189.  et  quse  nota- 
vimus  in  Descript.  ^Edis  Sophaniae  num. 
59.  [necnon  Annales  Mediolan.  ad  ann. 
1389.  tom.  16.  Muratorii  col.  807.  ubi 
memorantur  Collana  auri  cum  botonis 
xxxn.  merenatis  et  Liliis  v.  albis  cum 
certis  perlis,  etc] 

*  2.  LILIUM,  Munitionis  species  ;  cu- 
jus nomenclature  rationem  prodit  Ce- 
sar de  Bello  Gali.  lib.  7.  cap.  67  :  Hujus 
generis  octoni  ordines  ducti,  ternos  in  ter 
se  pedes  distabant  :  id,  ex  similitudine 
floris,  Lilium  appellabant. 

*  LILIUM-Corona.  ,  Rex  ipse.  Instr. 
ann.  1384.  in  ter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Nem.  pag.  76.  col.  2  :  ltem  ponunt  quodt 
exigente  nobili  et  praecipua  justicia  Li- 
lium-coronee,  ut  decuit,  prospicere  volendo 
indempnitati  sui  ipsius  et  subditorum  ip- 
sius  civitatis  regise  pèculiaris  Nemausi, 
dislulit  repentinam  exequtionem  et  inci- 
vilem  prasoptatam  per  dictos  nobiles,  in 
hoc  exheredare  volendo  Lilium-coronam, 
siprocessum  fuisset  repentine. 

»  Lilii  Flos  in  signum  salvx  gardise 
apponebatur.  Charta  ann.  1312.  ex  Bibl. 
reg.  :  Pr&positus  Regalis-montis,  ut  gar- 
diator  specialis,  auctoritate  regia..*  gar- 
diam  ibidem  posuit  et  signum  floris  Lilii 
in  demonstraiionem  ejusdem  a  ardisi. 

*  1.  LIMA,  Genus  gladii,  guvjVq.  Reg.  ift 
Castigat.  ad  utrumque  Glossar.  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1303.  in  Lib.  rub.  Cam. 
Comput,  Paris,  fol.  136.  v°.  col.  2  :  Quse 
omnia  et  singula,  tam  ipse  Richardus  Fi- 
chon  archerius  noster,  quam  hasredes  et 
successore s  sui...  tenebunt  de  nobis  exinde 
reddendo  quolibet  anno  ad  f estura  Pen~ 
thecostes  unum  arcum,  duodecim  sagittas 
ferrata$t  unam  Limarn  et  unum  cultel- 
lum  de  nernore. 

^c  2.  LIMA,  Eadem  notione  qua  Limus, 
Ital.  Limo,  Fango  ;  Gali.  Boue,  Fange. 


Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  1.  pag. 
105  :  Et  si  laborabo  cum  asino,  vel  cum 
aliqua  bestia  ad  deferendum  cuppos,  vel 
lapideSy  calcinarti,  sablonem,  terratn  et 
Limam,  etc.  Et  tom.  1.  pag.  182  :  Et  di- 
cimus  quod  dicti  Yscarii  teneantur  men- 
surare9  seu  facere  me  usurari  cistas  asina- 
riorum,  qui  porlant  sablonem  et  calcatu- 
ras  et  Limam.  [Fr.] 

|  LIM  AG  A  et  Limax  prò  eodem  verme  di- 
citur  a  Limus  quia  in  limo  moratur,  vel 
de  limo  nascitur,  vel  quia  totus  est  im- 
mundus  vel  limosus.  Johan.  de  Janua. 
Vide  Isidorum  lib.  12.  cap.  5. 

*  Gali.  Limacon ,  alias  Lympson. 
Adrian,  de  Veteri-busco  de  Reb.  Leod. 
ad  ann.  1481.  apud  Marten.  tom.  4. 
Ampi.  Collect.  col.  1374  :  Leodii  erat  ma- 
gna caristia.  fuitque  Augustus  totus  fri- 
gidus  et  pluviosus,  et  testudines,  Gallice 
Lympson.  comederunt  totam  navetam  se- 
minatami 

|  Limaces  Aurei.  Chronographus 
Fontanell.  inter  dona  que  S.  Ansegisus 
obtulit  Ccenobio  Luxoviensi,  recenset 
Hanapum  argenteum  optimo  opere  fac- 
tum ,  habentem  Limaces  aureos  quatuor, 
in  fundo  exterius  sibi  annexos,  ssec.  4. 
Bened.  part.  1.  pag.  633. 

T  Limaceus,  E  limo.  Tertull.  de  Re- 
surrectione  carnis  cap.  49  :  Primus  homo 
de  terra  choicus,  id  est  Lìmaceus. 

*  LIMAGIA.  [Lapis  vesice.  (B.  N.  Ms. 
Lat.  16186,  f.  5.)] 

*  LIMADA.  Vide  supra  Libella  2. 
1  LIMALIS.  Vide  Lupalis. 

*  LIMAMENTA,  Compedes.  Andr.  Flo- 
riac.  MS.  lib.  3.  Mirac.  S.  Bened.  :  Bolo- 
nis  villas  procurator,  nomine  Durandus, 
a  quodam  milite,  vocabulo  Cauterio,  cap- 
tus,  atque  Parisius  custodia  traditur  ; 
deinde  ligneis  compedibus  arctatus,  rupe 
maximi  ponderis  quantitatisve  supponi- 
tur...  At  vigilia  Purificationis  matris  nos- 
tri Redemptoris,  ardissimo,  ut  dictum 
est,  ergastolo  clausus,  aggere  lapidum  se- 
pultus,  vigilum  munimine  septus,  diu  fre- 
quenti iteralione  Genitricis  Dei  levamen 
precalus,  lignea  Limamenta  resolvuntur, 
Sed  leg.  forte  Ligamenta. 

*  LIMA ND A.  [Limande.  Dief.] 
LIMANIA.     Tabuiarium     Conchensis 

Abbati»  in  Ruthenis  Ch.  313  :  Uno 
mansoin  Berriagio  ubi  Rainaldus  manety 
in  Floriago,  ubi  Guarinus  manet,  et  in' 
Bargus  Mas  Limanias  quas  de  Ambiar  do 
conquistavi,  etc.  Agros  forte  cultos  et 
planos,  unde  Lxmania  Arvernensis. 
[Charta  Guillelmi  de  Hala,  apud  Baluz. 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  281  :  In  cai- 
tellania  de  Champelhs  et  de  Vodabula  et 
de  Plauzac,  et  in  Lxmania  tamen  dieta- 
rum  castellaniarum.]  Vide  Lemmane. 

LIMARE,  Limis  [seu  obliquis  oculis] 
intueri.  Vita  S.  Theodulfi  Abb.  n.  12  : 
Typoque  superbite  ignitus  Limat  circums- 
tantesf  etc.  [Sigebertus  in  Vita  S.  Gui- 
berti  fundatoris  Gemblac.  num.  10  : 
Quidam,  qui  bona  fidelis  Giuristi  Guiberti 
obliquo  oculo  Limabant,  aures  C&saris 
adversus  eum  appellant.  Vide  mox  Li- 
mari.] 

*  Nostris  alias  Limer,  eodem  sensu. 
Vite  Patrum  MSS.  : 

Et  la  mere  viant  d'autre  part, 
Qui  m'assaut  el  laiden^e  et  Lime, 
Gomme  feme  qui  tousjours  rime. 

LI  MARI,  prò  Rimari,  Scrutari,  inves- 
tigare. Gloss.  Lat.  Gr.  :  Limatur,  Rima- 
tur,  Teritt  (1.  quaeritO  ZwkX.  Lex  32.  Cod. 
Th.  de  Navicular.  (13,  5.)  :  Necnon  etiam 
ahis  quas  tuas  cognitionis  Limavit  exa- 
men. 

|    LIM  ARI  US ,    Retiarius  ,    a    Limus. 


412 


LIM 


LIM 


LIM 


Joan.  de  Jan  uà.  Melius  alii  Linarius, 
ut  infra. 

LIMAS,  atis,  Vestis  quae  protenditur  ab 
unibili  co  usque  ad  pedes,  qua  publice  ute- 
banlur  servi  et  coqui.  Ita  Jo.  de  Jan  uà  : 
[qui  addit  :  Eadem  vestis  dicitur  Limus, 
Virgilio  scilicet  et  aliis;  unde  Isid.  lib. 
19.  cap.  22  :  Limus,  vestis  quae  ab  umbi- 
lieo  usque  ad  pedes  producitur  :  /i&c  au- 
tem  vestis  habet  in  exlremo  sui  purpuram 
limam,  id  est,  flexuosam  ;  nam  limum 
obliquum  dicimus.  Idem  lib.  15.  cap.  14  : 
Limus,  Cingulum,  quo  servi  publici  cin- 
gebantur,  obliqua  purpura.  GÌ.  Lat.  Gali. 
Sangerman.  :  Limas,  atis,  Une  maniere 
de  vestemens,  qui  est  dez  le  ventre  jus- 
qu'aux  piéSy  cornine  devantier  à  cuisiniers 
oix  à  feme.] 

%  LIM  ASSIA.  [«  Fontes  baptismi  re* 
per  ti  fueru'nt  si  ne  clausura  et  infra  una 
grossa  Limassia.  y>(Chevalier,  Visit.  epis- 
cop.  Gratianop.  p.  125.)] 

*  LIMATA,  Lacus,  aquarum  congrega- 
ti©, ut  videtur,  a  Limo,  sic  appellata. 
Oharta  ann.  1224.  tom.  2.  Hist.  Monast. 
Cassi n.  pag.  452.  col.  1  :  Concedimus  ad 
pr&sens  in  perpetuutn  omnes  redditus 
provenientes  de  ecclesia  S.  Salvaloris,  et 
de  tribus  Limaiis,  quas  Jonatas  de  S.  An- 
gelo nobis  in  sua  ultima  voluntate  reli- 
quia Alia  Frider.  imper.  ann.  1221.  in 
Access,  ad  eamd.  Hist.  park  1.  pag.  291. 
col.  1  :  Limitam  juxta  Mei  firn,  et  duas 
slaHias  ibidem,  tkorum  et  Limatam  in 
valle  Rivitellana.  Vide  Limatus. 

1  LIMATUS,  Limosus.  Bern.  de  Brey- 
denbach  Itin.  Hieros.  pag.  213  :  Nylus 
qui  et  Gyon,  fluvius  Mesopotamias  de  pa- 
radiso exiens  :  et  dicitur  Limatus  vel  ter- 
reus  :  quia  turbidus  est  et  limosus. 

T  LIMBATUS,  Ornatus  limbo.  Statuta 
Cisterc.  ann.  1199.  tom.  4.  Anecd.  Mar- 
ten.  col.  1293  :  Prohibetur  ne  in  altaribus 
no8tris  habeantur  mappas  Limbo, te.  Lim- 
batas  chlamydes  etiam  dixit  Trebellius 
Pollio  in  Claudio  cap.  17. 

*  LIMBELLUS,diminut.a  Lim&us.  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Brondis,  Prov.  limbus,  Limbellus,  dim. 
orarium.  Vide  Limbus  3. 

T  LIMBURI.  Chartularium  SS.  Trinit. 
Cadom.  fol.  56.  v°.  :  Wlvericus  Wilde  di- 
midiam  virgatam  operaturtet prò  Limburi 
X.  denarios  solvit. 

1.  LIMBUS,  Locus  in  quo  SS.  Patrum 
ac  piorum  anima?  ante  Christi  mortem 
consistebant  :  ubi  etiam  infantium,  qui 
absque  baptismo  moriuntur,  consistere 
ani  mas  aiunt.  Jo.  de  Jan  uà  :  Limbus 
ponitur  prò  quadam  parte  inferni,  qua- 
tuor  enim  sunt  loca  inferni,  scilicet  Infer- 
nus  damnatorum,  Limbus  puerorum,  Pur- 
gatorium,  et  Limbus  Patrum.  [Eadem 
fusius  habet  Durandus  in  I.  3.  disi.  22.  4 
quaest.  4.]  Petrus  Chrysologus  Serm.  66  : 
Adjecit  autem  Abraham  dicens  :  In  his 
omnibus  inter  nos  et  vos  chaos  magnum 
firmatum  est,  ut  qui  volunt  hinc  transire 
ad  vos,  non  possint,  neque  inde  huc  trans- 
meare.  Dicendo  sic,  tam  justos  quam  in- 
justos  ante  adventum  Domini  apud  infe- 
ros  fuisse  declarat,  et  discretos  locis  tan- 
tum, non  regionibus  aperit  fuisse  divisos, 
etc.  [Gennadius  de  Dogmatibus  Ecci. 
cap.  78  :  Ante  passionem  et  resurrectio- 
neìn  Domini  omnes  animae  Sanctorum  in 
inferno  sub  debito  praevaricationis  Ad& 
ienebantur,  clonec  auctoritate  Domini  per 
indebitam  ejus  mortem  a  servili  condi- 
tione  liberarentur.]  Petrus  Comestor  in 
Hist.  Scholast.  cap.  87.  Gen.  :  Erat  enim 
in  inferno  quidam  locus  beatorum,  sema- 
4u$  a  locis  penetralibus,  qui  ob  quielem  et 


separationem  ab  aliis,  Sinus  dicebatur, 
sicut  sinum  rnaris  dicimus.  Et  dictus  est 
etiam  Sinus  Abrasa,  quia  etiam  Abraam 
ibi  erat  in  sui  tentatione  usque  ad  mor- 
tem Christi.  Marsilius  Patavinus  in  De- 
fensore  pacis  1.  part.  cap.  6  :  Et  in  loco, 
quem  Limbum  vocant,  privati  manserant 
usque  in  Christi  adventum.  De  vocis 
etymo  nondum  vidi  qui  aliquid  dixerit. 
Sunt  tamen  qui  putant  sic  appellatum, 
quod  is  locus  veluti  sit  Limbus  infero- 
rum.  Ita  enim  Anonymus  de  Miracul. 
S.  Thomae  Cantuar.  editus  a  Stapletono 
cap.  37  :  Noli  igitur  pati,  ut  hujus  abor- 
tivi anima  ad  Limbum  inferorum  abeat. 
Sic  Limbum  Angliae,  prò  ora  dixit  Mat- 
thaeus  West  monast.  ann.  1132.  [Limbum 
Gallias  Scriptor  Translationis  S.  Genulfi 
circa  ann.  870.  saec.  4,  Benedict.  pag. 
230.  n.  15.  Orbis  oceani  Limbo  circum- 
septus,  apud  Orosium  lib.  1.  cap.  2.] 
VideJacobum  Usserium  Armachanum 
in  Disput.  De  Limbo  Patrum  et  descensu 
Christi  adinferos,  in  quam  nondum  in- 
cidi. 

1  2.  LIMBUS,  Tunica  militaris  quam 
vulgo  Wapenrok  (Paludamentum)  dice- 
bant.  Barthius  in  Glossario  ex  Guiberti 
Hist.  Palaest. 

1  3.  LIMBUS,  Navis  piratica,  vel  clavus 
in  veste  regia,  sive  ipsa  vestis.  Gloss.Isid. 
ad  quas  Graevius  adnotat  legendum 
Lembus,  Navis  piratica.  Notus  est  Lem- 
bus  de  quo  supra  ;  sed  Isidorus  lib.  19. 
cap.  1.  habet  :  Limbus,  navicula  brevis, 
quse  alia  appellatione  dicitur  et  Cymbael 
Caupolus  :  sicut  et  lintris,  id  est,  Cara- 
bus,  quo  in  Padó  paludibusque  utuntur. 
Quod  spectat  caetera,  negat  idem  Grae- 
vius Limbo  clavum  significar!;  quod  davi 
a  summa  ora  usque  ad  imam  tunicae 
descenderent  ;  Limbi  vero  imam  oram 
vestis  ambirent,  qualis  est  praetexta. 
Aliquid  tamen  similitudinis  admittit 
limbum  inter  et  clavum,  quod  ejusdem 
formae  sit  limbus  in  ima  ora,  cujus  est 
clavus  in  media  veste,  ad  instar  fasciae 
oblongae.  Neque  prsetermittit  laudatus 
Scriptor,  Salmasium  ad  Lampridium 
ostendisse,  Limbo  notari  etiam  vestem 
ipsam  muliebrem,  quae  aliter  Cyclas  di- 
citur, et  a  Vopisco  sic  vocatum  fuisse 
paliium  imperiale  purpureum,  quo  Ze- 
nobia  utebatur,  ut  docet  idem  Salma- 
sius  ad  Trebellium  Poliionem.  Vide  et 
Ruenium  de  Re  vestiaria  lib.  5. 

LIMEN,  Ecclesia.  Vetus  Inscriptio  al- 
iata a  Catello  in  Historia  Occitanica 
pag.  738.  et  Stephano  Baiuzio  ad  Sal- 
vianum  et  Capitular.  +  Do.  et.  Xpo. 
Miserante,  Lim.  hoc  C.  L.  K.  T.  E. 
(conlocatum  est)  Anno  ih.  CS.  Valen- 
tiniano.  Aug.  ih.  KL.  D.  xviiii.  Anno 
Epus.  Busti...  Infra,  quod  hic  limen. 
Ecclesia  appellatur  :  quo  modo  Lim  ina 
Apostolorum ,  aut  Sanctorum  visitare, 
formula  frequens  apud  Scriptores  de  iis 
qui  peregrinationes  ad  Sanctorum  me- 
morias  instituunt,  de  qua  quaedam  dixi- 
mus  in  Descript.  ^Edis  Sophianae,  ubi 
de  solea  :  multa  vero  Savaro  ad  Sidon. 
lib.  1.  Epist.  5.  et  Rosweidus  ad  Pauli- 
num.  Adde  Turneb.  lib.  12.  Adversar. 
cap.  5.  Epistola  22.  ex  iis  quae  tom.  1. 
Histor.  Frane,  ha ben tur  :  Sed  nec  illum 
insalutatum  relinquo,  cujus  gressibus  in- 
desine  ater  Sanctorum  Limina  visitantur.. 
A  Liminibus  Ecclesia^  separari,  prò  ex- 
communicarit  lib.  2.  Hist.  Casin.  cap.  43. 
48.  lib.  4.  cap.  32.  57.  88.  94.  109.  Anacle- 
to s  PP.  Epist.  1  :  Peracta  consecratione 
omnes  communicent,  qui  noluerint  Eccle- 
siasticis  carere  Liminibus.  [Le  Roman  de 
Partonopex  MS.ead.  notione  vocem  Lime 
usurpat  in  his  versibus  : 


Si  vait  bien  ains  au  mostier 

Uuec  font  lor  affliclions, 

0  larmes  et  o  oraisons, 

Et  si  demeurent  trusqu'à  prime, 

Tanl  mainent  ceste  seiule  Lime, 

(Jue  de  Dieu  soni  enluminées.  j 

Limina,  prò  templis,  usurpasse  etiam 
paganos  Scriptores  alii  observarunt, 
Martiaiem,  Statium,  etc.  Vide  Solium. 

32^-  Hinc  emendanda  Charta  ann. 
1232.  apud  Rymer.  tom.  1.  pag.  324.  ubi 
perperam  prò  Limina,  bis  legitur,  Lu- 
mina B.  Thomas  Martyris. 

*  Unde  nostris  Lintier,  eadem  accep- 
tione.  Vitae  SS.  ex  cod.  28.  S.  Vict.  Paris, 
fol.  67.  r°.  col.  2  :  Com  Vabbè  Jehan  venist 
à  Rome  por  visiter  les  Lintier s  de  Apos- 
tres,  etc. 

Limina  Portarum,  Loca  mortuorum, 
[vel  potius  Martyrum,  ut  Graevius  emen- 
dati in  Gloss.  Isidori  :  quse  firmant  con- 
jecturam  nostram  in  Descript.  Mdis  So- 
phianae  super  hac  re  allatam. 

LIMENARCHA.  Gloss.  Gr.  Lat,  :  Ai|jie- 
vap^KK,  Portitor.  [Qui  portubus  pr&est,  in 
Amalthea.]  Limenarchus  Cypri,  in  Inscr. 
427.  9. 

1  LlMINARCHA,  LlMITARCHA,    in    ead, 

Amalthea,  Famulus  liminis  prsefectus  cu* 
biculique  custos  :  item  mites  imperii  fini- 
bus  pr&positus.  Vetus  Vocabularium 
utri usque  juris  :  Liminarchae.  dicuntur 
Principes  locorum,  in  quibus  suht  diver- 
sarum  provincìarum  aut  regnorum  diver- 
sorum  limites  et  termini.  Inter dum  etiam 
dicuntur  Collimar ch&, qui  confinia oppida 
vel  civitates  tenent  trans  limitem  locorum. 
ChristophoriMulleri  IntroductioinHist. 
Canoniae  Sand-Hippolyti  apud  Raim. 
Duellium  lib.  1.  Misceli,  pag.  274  :  No- 
vasque  leges  et  Principes  qui  Austriam 
adversus  barbaros  orientales  tuerentur  et 
ob  id  olim  Liminarchae,  sive  P  ras  fedi  li- 
mitanti, hodie  vulgariter  March graffen 
dicerentur,  admisere. 

T  LIMES  Oelestis,  f.  Pannus  caeru- 
leus,  sed  quare  sic  dictus  ?  Gesta  MSS. 
Innocentii  III.  PP.  ablllustr.  Fontànino 
laudata  ad  calcem  Antiq.  Hortae  pag. 
401.  Dono  dedit  Eeclesxae  Ortannx  unam 
planetam  de  examito  rubeo  cum  aurì frigio 
decenter  ornalam  :  tunicam  de  Limite 
celesti  et  unam  dalmatica m  et  unum  auri- 
frigium  ;  quae  verba  desunt  in  editione 
Baluzii  pag.  88.  n.  cxliv. 

*  Leg.  forte  de  Lumine  celesti,  id  est, 
de  colore  eoe  lesti  vel  caeruleo  seu  vio- 
laceo, quaies  antiquitus  fuisse  tunicas 
post  Durandum  lib.  3.  docent  Macri  fra- 
tres  in  Hieroiex.  voce  Tunicella.  [**  Ma- 
lim  de  ditnito  aut  trimito  celesti.] 

^c  LIMIDUM,  Via,  ut  videtur,  limosa, 
limo  abundans.  Stat.  Bonon.  ann.  1250- 
67.  tom.  II.  pag.  636  :  Statuimus  et  ordi- 
namus  quod  unus  pons  lapideus  debeat 
fieri  super  limum,  qui  dicitur  reca  prope 
romecam  de  curia  Bagnarole.,,  ad  utili- 
tatem  omnium  illorum  qui  habent  posses- 
siones  in  illa  contrata,  qui  habent  ire  et 
redire  per  illud  Limidum  ,  sive  viam. 
[Fr.] 

LUMINARE,  Loculus  cavus,  in  quo 
locantur  statuae:  nidulus  nostris,  Niche. 
Acta  S.  Thyrsi  Mart.  cap.  4  :  Ceciditque 
Apollo  de  Liminari  suo}  et  comminutus 
est.  Et  cap.  9  :  Appollinis  et  Veneris  si- 
mulacra  de  suis  Liminaribus  acta. 

Liminare  Ecclesia,  Anastasio  in 
Hadriano  PP.  pag.  117.  et  apud  Petrum 
Diacon.  lib.  4.  Chron.  Casin.  cap.  93. 
idem  esse  quod  vestibulum  aìtaris  et  con- 
fessionis,  apud  eumd.  An astasi ura,  et 
Solea  apud  Graecos  recenliores,  docui- 
mus  in  Descript.  S.  Sophiae  num.  83. 

Liminare   Domus,  Limen,  in  Lege 


LIM 


LIM 


LIM 


113 


Bajwar.  tit.  10.  §  3.  [Charta  ann.  14.  re- 
gni Caroli  M.  ex  Chartulario  magno  S. 
Victoris  Massi  1.  fol.  24.  vfl.  :  Villas  casis 
adstanlibus  vel  disruptas,  una  cum  stil- 
lìcidiis  et  Liminaribus  earum,  etc.  Joh. 
de  Janua  :  Liminare,  idem  quod  li- 
meri.  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.  : 
Limen,  Soleil,  entrée  de  luiys,  Liminara, 
idem.] 

2.  LIMINARE,  Visitare,  in  Gloss.  Ara- 
bico-Lat.  ubi  perperam  Luminare  ha- 
betur. 

*  3.  LIMINARE,  [huisserie  vel  entrée. 
(Gloss.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36, 
XV6  s.)] 

1  LIMINARIS  Equus  ,  Qui  temonem 
susti  net,  Gali.  Limonier,  in  Monastico 
Anglic.  tom.  1.  pag.  788.  col.  2.  Puto  le- 
gendum  Limonaris.  Vide  Limonerius. 

LIMINIUM,  prò  Postliminium.  Pascha- 
sius  Radbertus  in  Epitaphio  Walae  libu 
1.  in  Praefat.  :  S&pe  mecum  frater  Se- 
vere ,  taci  tu  s  multumque  admiror,  Limi- 
nio  tanti  luctus  expleto,  quid  novi  accide- 
rit,  etc. 

®^*  Ex  Postliminio  pari  ter  Liminium 
finxerunt  Glossatores  sed  alia  notione, 
quam  exponunt  ipsi.  Gloss.  Isid.  :  Limi- 
nium, Servi  ti  um  mortiferum,  captivitas. 
Papias:  Liminium,  Captivitas,  servitium, 
quando  quia  de  limine  asportatur.  Joh an. 
de  Janua:  Liminium,  a  limes,  Captivitas, 
exilium,  expulsio  extra  Liminium  vel  ex- 
tra domum.  Postliminium,  reversio  de 
exilio  adjura  quse  amiserat,  vel  jus  quod 
quis  vindicat  super  rebus  suis  post  reoer- 
sionem  de  exilio.  Hi  ne  patet  fìctionis 
causa.  Noverant  Postliminium  esse  re- 
versionem  de  exilio  ad  pristinum  sta- 
tura, liminium  finxerunt  prò  exilium; 
sed  poti us  dicere  debuissent  Eliminium. 
Postliminium  non  a  siraplici  liminium 
sed  a  limen  derivatur,  ut  docet  Tullius 
in  Topicis  ad  Trebatium  ex  Scaevola. 
Ose  te  rum  vocem  Liminium  Glossarum 
notione  legirnus  in  Charta  ann.  16.  im- 
perante Ludovico  filio  Bosonis  Regis 
ex  Chartulario  Aptensi  fol.  134  :  Si 
Deus  filiis  aut  ftliabus  nostris  de  Limi- 
nio  vel  de  captività  te  revertere  jubet,  do- 
namus  illis,  etc.  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
german. :  Liminium,  Exil,  captività,  ex- 
pulsion. 

*  LIMITA,  Limes,  finis,  meta.  Charta 
■SteDh.-cora.it.  Sacri caes.  ann.  1162  :  Con- 
densi .similiter...  prata  Coslableii,  noa  Se- 
gaudi  et  exclusam  ipsius  prati,  sicut  Li- 
mit&  tertninant.  Alia  ann.  1205.  ex  Char- 
tul.  S.  Austreg.  fol.  9.  v°.  :  Amelius  de 
Carentonio  fdbricavit  novam  capellam 
apud  Chambum,  infra  Limitas  parochias 
S.  Justi,  de  volunlate  capituli  S.  Auslre- 
g  esili  de  castro  Bituricensi.  Vide  mox 
Limitatum. 

1  LIMITANEI  Milites.  Vide  in  Miles. 
1  LIMITARGHA.  Videsis  Liminarcha. 

*  LIMITARE  Mensuras,  Eas  ad  exem- 
plar  exigere,  Gali.  Echantillonner.  Pac- 
tum  inter  reg.  episc.etconsulcs  Calure, 
ann.  1351.  in  Reg.  80.  Chartoph.  reg.  eh. 
487  :  Quas  quidem  mensurae,  molles  et  pon- 
dera... debetomt...  Limitari  seu  scandii" 
lari  per  consules  pr sedie  tos, 

1  LIMITAMI,  in  veteri  juris  utriusque 
Vocabulario,  dìcuntur  qui  constituti  sunt 
inter  castra  et  civitates,  vel  confinia  op- 
piti a,  ut  limites  defendant  et  colant.  Vide 
Milites  Limìtanei. 

1LIMITATES,  prò  Limites.  Limitates 
racionis  excedere,  in  Edicto  ann.  1358. 
apud  D.  Secousse  tom.  3.  Ordinat.  Reg. 
pag.  336. 

jjc  LIMITATIO.  [«  Super  Limitationibus 
territorio™  m  dict.  castrorum  et  civita- 


tis  Vienne.  »  (Chevalier,  Inv.  Arch.  Dal- 
phin.  n.  198,  an.  1315.)] 

*  LIMITATUM,  ut  supra  Limita.  Libert. 
Dalph.  ann.  1349.  tom.  5.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  pag.  44.  art.  23  :  Declaravit  dic- 
tus  dominus  delpkinus,  quod  quicunque 
seu  aliqui  magnerii  vel  familiares  curiae. 
délphinalis  non  possint  nec  debeant  infra 
castra,  villas  seu  mandamenta  baronum, 
banneretorum,  aut  aliorum  nobilium  del- 
phinatus  et  habentium  jurisdictionem,me- 
rumetmixtum  ìmperium  Limitala,  quam- 
cumque  executionem  facere.  Vide  infra 
Limium. 

*LIMITATUS,Designatus.Chron.Joan. 
Whethamst.  edit.  Hearn.  pag.  445  :  Con- 
cedimus  edam  secundo  eidem  celsitudini 
regiae  vestr&  collectam,  Deus,  in  cujus 
manu  corda  sunt  regum,  etc.  :  dicendum 
quotidie...  apud  altaria  Miss»  majoris, 
Miss»  Mari»  Virginis  et  Miss»  Albani 
Anglorum  prothomartiris,  per  fratres  Li- 
mitatos  aive  intabulatos  prò  celebratone 
earumdem.  Vide  Tabulae  officiales. 

**  Limitati  Agri.  Vide  Savin.  His- 
tor.  Jur.  Roman,  med.  temp.  tom.  2. 
cap.  7.  §11. 

*  LIM1T0GR0SUS,  f.  prò  Limitrophus, 
Limitaneus,  finitimus.  Pactum  inter 
reg.  et  praelat.  Portugal.  ann.  1330.  ex 
Cod.  reg.  5956.  A.  fol.  133.  V  :  Quod  si 
bladum  vel  alia  victualia  propter  immi- 
nentem  guerram  capiantur  in  locis  Limi- 
togrosis  sive  qu»  sunt  in  confinio,  etc. 
Vide  Limitrophi. 

|  LIMITROPHI,  Qui  in  imperii  limiti- 
bus  sunt,  ut  exponit  Drosaeus.  Limi" 
tropi  fundi,  Agri,  quorum  possessores 
tenebantur  alere  milites  in  limitibus 
excubantes,  ut  in  titul.  Cod.  de  fundis 
Hmitrophis(ll,  60.)  exponit  Cujacius  : 
qui  ad  leg.  13.  de  fundis  patrimoniali- 
b us  (11,  62.)  observat  legendum  Limito- 
trophos ,  non  Limitrophos.  Cujus  verbi 
vilium ,  inquit,  pervenit  ad  Gallo  s, 
qui  fundos  in  limitibus  constitutos  vocant 
Limitrophos.  Loca  esponderia  seu  Limi" 
tropha,  id  est,  Finitima,  in  Statuto 
H Umberti  II.  ann.  1349.  tom.  2.  Hist. 
Dal  phin.  pag.  587.  qua  notione  Limitro- 
phe  hodie  dicimus  quidquid  contiguum 
est  et  fìnitimum. 

*  LIMITR0SUS,  prò  Limitrophus,  in 
Libert.  Delphin.  ann.  1349.  ex  Reg.  Cam. 
Comput.  Paris,  sign.  Vienne  fol.  11.  r°. 
ubi  Limitrophus  editum  tom.  2.  Hist. 
Delph.  pag.  587.  et  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  42.  art.  15. 

|  LIMITUS,  prò  Limitatus,  ut  arbitror, 
Limite,  fixé.  Charta  ann.  1559.  apud  Ry- 
mer.  tom.  15.  pag.  500  :  Nobis  per  leges... 
datorum,  legatorum,  unitorum,  annexo- 
rum ,  appunctuatorum  sive  Limitorum 
existentium,  etc.  [*  Ut  supra  Limitatus. 
Vide  in  hac  voce.] 

*  LIMIUM,  Limes,  finis,  Ital.  Limite.* 
Stat.  Montis-reg.  pag.  228  :  Ut  si  orire- 
tur  coni  enfio  inter  partes  seu  consortes 
de  Limiis,  dominus  jusdicens  dietse  civi" 
tatis,  cum  Consilio  eorum  qui  sibi  vide- 
buntur,  debeat  ire  ad  videndum  dieta 
Limia,  et  secundum  quod  dom.  jusdicens 
de  dictis  Limiis  definierit,  observetur  et 
executioni  mandetur.  Vide  supra  Limi- 
tatum. 

1  LIM  MA,  Hesychio  >*j|xa,  Consilium, 
voluntas,  proposi tum  animi.  Fridego- 
dus  in  Vita  S.  Wilfridi  Episc.  saec.  4. 
Benedict.  part.  1.  pag.  724. 

Corruit,  et  subitus  perclusit  Limmata  morbus. 

Alias  Limma,  a  Xerix^a,  defectum  sonat 
et  apud  Platonem  semitonum  in  Musica, 
ut  testatur  Macrobius  lib.  2.   in  Som- 


nium  Scipionis  cap.  1.  Vide  Lexicon 
Marti  nii. 

1  LIMNISCUS,  Isidoro  lib.  1.  cap.  20: 
Virgula  inter  duos  punctos  jacens  :  ap- 
ponitur  in  Us  locis,  qua  saerss  Scripturse 
mterpretes  eodem  sensu,  sed  diversis  ser- 
monibus  transtulerunt.  Joh.  de  Janua  : 
Liminiscusy  a  Limo,  i.  obliquo  ;  quia  ex 
traverso  jacet. 

1  LIMO,  Maleum  citreum.  Vide  Li- 
mones. 

LI  MOGIA,  Opus  de  Limogia,  seu  Le- 
movici num,  in  Charta  ann.  1197.  apud 
Ughellum  tom.  7.  Ital.  Sacr.  pag.  1274  : 
Duas  tabulas  ssneas  superauratas  de 
labore  Limogiae.  Alia  ann.  1231.  apud 
Catellum  in  Hi  stori  a  Occitan.  pag.  901  : 
Duo  bacini  qui  sunt  de  opere  Lemovitico. 
Synodus  Wigorniensis  ann.  1240.  cap. 
1  :  Duas  pyxides,  una  argentea  vel  ebur- 
nea, vel  de  opere  Lemovicino,  in  qua 
hostiee  conserventur .  Monasticum  Anglic 
tom.  3.  pag.  310  :  Duo  candelabra  cuprea 
de  opere  Lemovicensi.  Pag.  313  :  Duse 
coffrse  rubeae  de  opere  Lemovicensi,  etc. 
Pag.  331  :  Una  crux  de  opere  Limoceno. 
Vetus  Scheda  ex  Camera  Cornputor. 
Paris iens.:  Item  Van  1317.  en  11.  jour  de 
Juillet  envoya  Monsieur  Hugues  d'Ange- 
ron  au  Roi  par  Guiart  de  Ponloise  un 
chanfrain  dorè  à  testes  de  liepars  de 
Veuvre  de  Limoges  à  deux  crétes,  du  com- 
mandement  le  Jioi,  pour  envoier  au  Roi 
d'Armenie.  Ita  vocant  encausticen, 
vulgo  Email,  qua  imprimis  prjtìcellunt 
Lemovices,  quorum  urbs  Lìmodia  dici- 
tur  in  veteribus  Annalibus  Francor.  et 
in  Hist.  Rotonensis  monast.  lib.  1.  cap. 
9.  de  qua  quaedàm  attìgit  Andreas  Feh- 
bienus  iib.  1.  de  Elementis  Architec- 
turae,  etc.  cap.  10.  Vide  Smaltum,  et 
Ventilabrum. 

*  Sed  et  in  tumulis  adhibitum  testa- 
tur  Testam.  GuiJl.  de  Haric.  ann.  1327. 
ex  Reg.  65.  Chartoph.  reg.  eh.  229  :  Item 
je  lais  huit  cent  livres  pour  faire  deux 
tonbes  hautes  et  levées  de  VEuvre  de  Li- 
moges; Vune  pour  moy  et  l'autre  pour 
Bianche  d'Avaugor  ma  efiere  compaigne. 

1  LIM0NAGIUM,  Merces  ejus  qui  tra- 
debat  Limonerium  ad  tran  end  um  cur* 
rum.  Chartul.  S.  Vandreg.  tom.  2.  pag. 
1288  :  Duos  quoque  quartarios  or  dei  pr&- 
falus  Gubertus  vel  hseredes  ejus  prasdietse 
Ecclesia  annuatim  persolvent...  Pro  com- 
mutatione  equi,  quem  Gubertus  singulis 
annis  ex  consuetudine  in  Augusto  ad 
decimam  monachorum  trahendam  admi- 
nistrabat.  Limonagium  etiam  quod  de 
decima  habuerat  et  naucos  qui  bubulcis 
ejus  dabantur,  jam  dietse  Ecclesia  in 
perpetuum  condonavit. 

LIMONERIUS,  Equus  ad  currus  temo- 
nem, Gali.  Limonier.  Regestum  Castri 
Lidi  in  Andibus  fol.  45:  Quadriga  one" 
rata  de  pelliparia,  Limonerius  4.  den.  ad 
tractum  quadriga^,  alii  equi  2.  den.  Oc- 
currit  ibi  non  semel. 

*  Cheval  cheviller  ou  Lymonnier,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1476.  ex  Reg.  195. 
Chartoph.  reg.  eh.  1646.  Pro  currus  te- 
mone, Gali.  Limon,  usurpari  videtur  in 
Comput.  ann.  1494.  inter  Proba t.  tom.  4. 
Hist.  Nem,  pag.  63.  col.  1  :  Item  prò 
certis  cordis,  et  quibusdam  lirans  ferri, 
emptis  prò  Limonerio  dicti  charrioti^ 
solverunt  quinque  solidos  Turonenxes. 

LIM0NES,  Citrea  Limonia,  Gali.  Li- 
mons.  Jacob  us  de  Vitriaco  in  Hist. 
HierosoJ.  cap.  85  :  Sunt  praRterea  ali» 
arbores  fructus  acidos,  pontici  videlicet 
saporis,  ex  se  procreante*,  quos  vocant 
Limones  :  quorum  succo  in  sestate  cum 
carnibus  et  piscibus  liberi tissime  utuntur, 
eo  quod  sit  frigidus  et  exsiccans  pala  tum, 

15 


414 


LIM 


LIN 


LIN 


et  provocans  appetitum.  [Litterae  ann. 
1380.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  223  : 
Duds  magnati  ollas  zinziberis  viridis , 
unarn  vergentam  zinziberis  facli  cum 
aqua  Liynonis.] 

LIMPHARI.  Vinum  lympha  seu  aqua 
diluere.  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7684  :  Lìmphari,  mesler  eau  avec  vin  ou 
avecques  autre  chose.  Vide  Lyrnphare, 

1  LIMPA.  Acta  S.  Bartholomaei  Erem. 
tom.  4.  Junii  pag.  835  :  Pisciculum  qui  a 
vulgo  Limpa  dici  tur,  loco  statuto  ad  refec- 
tionem  detulit.  [e  Ubi  docti  Editores  : 
Limpon,  Belgis  Lomp,  Mytilus,   pisci  s.] 

1  LIMPHASEUS,  Aquaticus,  a  Lympha, 
aqua.  Acta  S.  Cassiani  Mart.  apud  II- 
lust.  Fontaninum  ad  calcem  Antiq. 
Hortee  pag.  348  : 

Qualie  Limphasea  pcrlaulus  Lucifer  unda, 
Cum  surgens  croceo  suUexìt  sidera  polo. 

"LIMPHATIGUS,  Aquarius.  Elmham. 
in  Vita  Henr,  V.  reg.  Angl.  edit.  Hearn. 
cap.  82.  pag.  235  :  Hoc  enim  castrum  erat 
duplici  muro  fortissimo  circumcinctum, 
aliis  edam  in  tantum  defensivìs  muni- 
mentis  roboralum,  ut  ipsis  annexee  villae 
partibus,  quibus  Limphaticae,  defensionis 
defuere  su ff ragia,  vicina  et  tuta,  cum  ne- 
cessitas  ingruerel,  exhiberet  auxilìa. 

LIMPIDARE,  Limpiare,  Polire.  Gloss. 
Lat.  MS.  Regium  :  Limpidat,  Olimat, 
leg.  Oblimat.  Infra  :  Oblimat,  Limpidat. 
[Papias  .  Oblimat,  Limpidat,  sulcos  ob- 
duatf  limo  replet.  Item  :  Olìmininatt 
Limpidat.]  Ugutio  :  L&vigare,  appianare, 
Limpidare,  laevem  facere  vel  planum. 
Alibi  :  Limpidare,  limpidum  facere,  puri- 
ficare, clarificare,  Limpidantur  iapides 
qui  poli  un  tur,  limpidi  Iapides,  politi. 
Boi  a  Bel  la  in  Agri  men  sor  um  Fragmen- 
tis  :  Omnis  terminus  ab  Oriente  Limpi- 
dum lat us  habet  :  ab  Occidente  ruspidum 
lat us  habet.  Ubi  limpidum  prò  polito  et 
laevigato  ponitur.  Vetusliber  Medicinae: 
KaxouXamxà  sunt  quae  cicatrices  come- 
dendo  sequant  et  Limpidant.  Vide  Ve- 
geti um  iib.  2.  Artis  veterinaria?  cap.  58. 

Delimpidare.  Anastas.  in  S.  Leone 
II.  PP.:  Luna  ecclipsim  pertulit,  post 
Cosnam  Domini  nocte  paene  tota  in  san- 
guineo vultu  elaboravit,  et  nisi  post  galli 
cantum  ccepit  paulatim  Delimpidare,  et 
in  suum  reverti  respectum. 

Elimpidare.  Vincentius  Lirin.  Com- 
monit.  1.  de  Origene:  Quae  non  ille  per- 
suasu  difficilia  disputandi  viribus  Elim- 
pidavit  ? 

Limpidatoria,  Matthaeo  Silvat.  Mun- 
di  fica  Uva. 

1  Limpidissima  Majestas,  Titulus  ho- 
noris ab  Hanza  Teutonica  concessus 
Henrico  IV.  Angliae  Reg.  ann.  1404. 
apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  354. 

Limpiare,  prò  Limpidare,  apud  Ano- 
nym.  Salernitanum  part.  6.  de  quodam 
machinarum  beilicarum  Architecto  : 
Strenuusque  vir  ad  Limpianda  Ugna. 
Infra  :  Exinde  exiit,  et  machinam,  quam 
nos petrariam  nuncupamus,..,  contruxit. 
Joan.  de  Garlandia  in  Synonymis  chy- 
micis  :  Alumen  liquidum,  id  est,  Lim- 
piatum;  ita  legendum  prò  limparum. 
Hi  spani  Limpiar,  et  alimpiar  dicunt, 
prò  mundare. 

*  LIMPIUM.  [«  Omnia  animalia  non 
offendentia,  limpia  et  nitida  ut  sunt 
cam eli  castrones.  »  (B.  N.  Ms.  lat.  10272, 
p.  121.)] 

t  LIMPOR,  a  limpidm  vox  lieta,  Splen- 
dor, claritas.  Conci I.  Toletan.  XI  :  Fidei 
catkolicae  Limpor  evidens  declaratur.  Car- 
dinal is  de  Aguirre  ad  marginem  seri  bit 
norma. 

LIMPSANUM,  x&t<|/«vov,  apud  veterem 


Interpretem  Prodi  Patriarci).  Constan- 
tinopolit.  Orat.  5.  [Inclyli  Martyris  Ti- 
burtii  pretiosa  nos  tueanlur  Limpsana, 
in  veteri  Sermone  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  1683.] 

*  LIMPULUS,  [Poupée  de  Un.  (Glos. 
Lat  Gal.  Bibl.  Insul.  E  36,  xv°  s.)] 

LIMPUS,  in  veteri  Gloss.  Saxonico, 
hopsteort.  [**  Limbus,  Vesti  um  ex- 
tremitas.] 

LIM  STA.  Charta  Grodegangi  Episcopi 
Metensis  ann.  765.  apud  Meurissium  : 
Si  quis  vendiderit  aut  cambiverit  jugerum 
de  terra  quae  dici  tur  Limsta,  dabit  inde 
ad  cur tira  12.  denarios  et  Advocato  sex. 
De  illa  autem  terra  nullus  audeat  allo- 
dium  facere. 

|  LIM U LA,  Larva.  Gloss.  Isid.  An 
parva  lima,  inquit  Graevius  ;  an  Lingula, 
Parva  lingua,  ut  apud  Papiam  ? 

1  LIMÙNCELLUM ,  Malum  citreum, 
Gali.  Limon.  Fructus  arangariarum  et 
Limoncellorum,  in  Computo  ann.  1333. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  276. 

1 1.  LINA,  Modus  agri.  Charta  Gerardi 
de  Bai  lue  l,  qua  concedit  Monasteri  o 
Strumensi  dimidietatem  perisse  butiri 
super  iv.  Linas  terree...  ex  illis  iv.  Linis 

duse  in  orientali  parte unam  pensam 

butiri  super  sex  et  dimidiam  Linas  terree. 
Vide  Linea  1. 

*  2.  LINA;  Lo  saxo  quadro,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

*  3.  LINA.  [«  Funis  in  navibus.»  Diep.] 
11.  LINAGIUM,   Praestatio   prò    lino. 

Charta  ann.  1141.  apud  Lobinell.  tom. 
2.  Hist.  Britan.  col.  293  :  Ego...  dedi  in 

dotem  Ecclesia  par  lem    stalagiorum 

ac  decimam  Linagiorum  et  censum  de 
burgo,  et  e. 

*  2.  LINAGIUM,  prò  Lignagium.  Vide 
supra  in  liac  voce  num.  3. 

LINAR,  vel  Linaris,  Ager  lino  consi- 
tus,  Hisp,  Linar.  Charta  Garcias  Sancii, 
cogn.  de  Najara,  Regis  Navarrae,  aerse 
1087.  apud  Yepez  in  C'hronico  Ord.  S. 
Beh  ed  ic  ti,  tom.  3  :  Ter  ras,  vineas,  pomi- 
fera,  ortos,  Linares,  molinos,  eie.  Infra  ; 
Vineis,  ortis,  pomaribus,  Linares,  pratis, 
etc.  Adde  tom.  5.  pag.  445.  et  Sandoval- 
lium  in  Episcopis  Pampilonensibus 
pag.  29. 

1.  LI  NARI  A,  Eadem  notione.  Monasti- 
cum  Angl.  tom.  1.  pag.  572:  Cum  Luna- 
ria quae  jacet  juxta  praedictum  mesua- 
gium.  [Thomas  Blount  in  Nomolexico 
scribit  Linario,]  Johanni  de  Jan  uà,  Li- 
nearium,  est  locus  ubi  abundat  Unum, 
vel  semen  lini.  [Utitur  Columella.] 

1  2.  LI  NARI  A,  Retia  :  Linarius,  Retia- 
rius, apud  Papiam,  Joh.  de  Jan  uà  et  in 
Gloss.  Sangerman.  MS.  n.  501.  Cassides 
Lina  Latini  vocaverunt.  Gloss.  Isid. 
etiam  habent:  Linarius,  Retiarius.  Per- 
peram  alibi  Linivia,  Retia  et  Liniariust 
,  Retiarius.  Glossar.  Cyrilli  :  AtvowXóxoc, 
Xivoikhóc,  Qui  Unum  parat  et  vendit.  Hac 
notione  usus  est  Plautus. 

*  3.  LINARIAJOsiritis.  Dief.] 

*  LINARIUS,  Faiseur  de  cordes  ou  de 
roiz.  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7684.  Vide  Linaria  2. 

1  LIN  ATA,  Idem,  ut  puto,  quod  Lina- 
gium,  Praestatio  prò  lino.  Charta  ann.  2. 
Imperii  Philippi  Regis  Frane,  ex  Ar- 
chi vo  Solemniacensi  :  Reliquit  receptum 
de  festivitate  S.  Petri  et  saumerium  et 
civatam,  excepto  xx.  modios  et  XII.  sol. 
prò  sepias,  et  n.  sol.  prò  Gallinas,  et  mo- 
dium  xxini.  sextariorum  et  Linatum. 

LI  NATICA,  quse  est  Muscadellus,  vitis 
species,  de  qua  Petrus  de  Crescentiis 
lib.  4.  cap.  4. 

LINATUS,  prò  Lineatus,  vel  Limbatus, 
Gali.  Bordé,  Monasticum  Anglic.  tom. 


3.  part.  2.  pag.  95:  Capis  nigris  cum 
capuciis  de  sindone  vel  t affata  Linatis 
utentur.  Infra  :  Pr&ter  Lina  tur  am  capu- 
ceorum  et  amuceorum,  etc. 

|  LINGA,  Lynx  f emina.  Joh.  de  Jan  uà  : 
Linx,  gen.  incerti,  et  haec  Linea  prò 
eodem  animali,  quod  vulgo  dicitur  Lupus 
cervarius,  et  dicitur  a  Licos  (Xuxo?,  Lu- 
pus,) quia  in  luporum  genere  numeratur. 
Turnebus  lib.  28.  Advers.  cap.  6.  ex  ve- 
teri Glossario  :  Linces,  Lupi  cervarii. 
Hinc  patet  non  adeo  recentiorem  esse 
sententiam  eorum,  qui  Linces  nolunt  a 
Lupis  cervariis  distingui. 

c  LINGARE,  Lyncum  vox.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Lineare, 
lincum.  Ululare,  luporum. 

*  LINCHINUS,  Candela,  ellychnium. 
Translat.  S.  Bausil.  ann.  878.  inter  Pro- 
bat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  4.  col.  2  : 
Votum...  mente  concepii,  candélam  prò 
munere  praeparavit,  ecclesiam  qua  sancii 
honorabantur  adiit ,  et  fide  non  vacuus 
Linchinum,  quem  manu  gestabat,  accen- 
dit.  Vide  Lichinus. 

*  LINGINURA.  [Pelisse.  Dief.]    . 

1  LIN  CI  US,  Linteum,  LinceuL  Vide 
LeYicius 

*  LINCTAIA,  Culcitse  vel  pulvinaris 
tegumen  lineum,  aut  lintea  ad  lectum 
supellex.  Charta  ann.  1328.  in  Reg.  65. 
Chartoph.  reg.  eh.  261  :  Extorsit  ab 
eadem  relieta  tres  lectos  plumse  munitos, 
prgeter  Linctaiam,  valoris  quindecim  li" 
brarum.  Vide  supra  Lectaria. 

1  LINCT0R,  Xfxnj?,  Qui  lingit,  in  Glos- 
sis. 

LINGUS,  Animalis  species,  apud  Fri- 
dericum  IL  Imper.  lib.  1.  de  Venat. 
cap.  1.  [Vide  Linea.]  f»  Ruodl.  fr.  3. 
vers.  99  : 

Insuper  et  Lincum  de  vulpe  lupoque  creatum.] 

LINDEB00D.  Andreas  Suenonis  lib.  5. 
Legum  Scanias  cap.  10:  Aut  si  totem 
recusare  voluerit  satisfactionem,  vitse  suse 
consnlere  per  fugge  praesidium  non  omit- 
tat.  Et  hsec  emendatio  in  vulgari  nostro 
Lindebood  appellatur. 

*  LINDEGARIUS,  Delator,  in  Glossis 
Estens.  ad  Leg.  Salic.  tit.  32.  cap.  7. 
apud  Murator,  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  289.  cujus  inter pretationis  ra- 
tionem  eruditis  Germanis  permittit  vir 
doctus. 

1  LINDILA.  Vide  supra  in  Lidolaip. 

ì  LIND0WIS.  Contìrmatio  emtionis 
silvae  Scarthove  apud  Ludewig.  tom.  2. 
pag.  415:  Sed  et  coloni s  ipsis,  qui  pres- 
criptam  silvam  inhabilant,  jus  Lindowis 
quod  eligunt ,  inconcusse  tenere  decer- 
nimus. 

LINE,  rGenus  ratis.]  Vide  in  Lignum  2. 

1.  LINEA,  Regula  qua  longitudines 
explorantur.  Frontinus  :  Quidquid  in 
agro  mensori  operis  causa  ad  finem  ree- 
tum  fuerit,  rigor  appellatur:  quicquid 
ad  horum  imitationem  in  forma  scribitur, 
Linea  appellatur.  Apud  Auct.  de  Limit. 
agror.  crebro  reperire  est,  Lineas  men- 
surales,  consortales,  normales,  finilimas, 
etc.  Linearios  limites,  Linearios  Iapides, 
Linearios  rigor es.  Inde  forte  linese  no- 
menclatura certo  agri  modo  attributa 
apud  Trevirenses  [et  alios.]  Charta  ann. 
964.  ex  Tabular.  S.  Petri  Trevir.  apud 
Duchesn.  in  Hist.  Luxemburg.  pag.  5  : 

Dedi  ad  altare  S.  Petri Lineam  in 

eadem  Marena,  et  in  Comitatu  Redensi 
arabilem  unum,  etc.  [Litterae  Offlcialis 
Morin.  ann.  1269.  e  Tabularlo  S.  Audo- 
mari  :  Quatuor  Liqeas  terrae  suse  sitas  in 
una  petia.  Charta  ann.  1368.  apud  Mi- 
raeum  tom.  2.  pag.  1328  :  Et  primo  ix. 
mensuras,  i.  Lineam  et  3.  virgas  terrai... 


LIN 


LIN 


LIN 


115 


videlicet  18.  mensurse  et  2.  Lineas...  Item 
2.  Linex,  89.  virqse...  Item  10.  Lineae,  88. 
iure;»...  Item  8.  Line»,  52.  virgo...  Item  4. 
Lineo  et  13.  virgo.  Pluries  occurrit  in 
hac  Charta,  ubi  observari  potest  triplex 
agri  mensura,  major,  minor  et  minima. 
Major  mensura  nude  dici  tur,  minor  vero 
Linea  ;  quam  suspicor  centum  vel  cir- 
ci ter  virgis  constitisse  ac  proinde  idem 
fuisse  quod  Jugerum.  Certe  plures 
quam.  89.  virgas  continebat  Linea; 
frustra  namque  divideretur  modus  agri 
in  2.  Lineas  et  89.  virgas,  si  min  ire  spa- 
tium  quam  89.  virgae  complecteretur. 
Vide  Lina.] 

Lineator,  Mensor.  Leges  Burgorum 
Scotic.  cap.  10  :  Propositus  débet  eligere 
Lineatores...  et  jurabunt  quod  fìdeliler 
lineabunt,  tam  in  longitudine  quam  in 
latitudine ,  secundum  rectas  divisas  bur- 
gorum, et  lineabunt  prius  frontemy  deinde 
parlem  posteriorem.  Cap.  123:  Siutraque 
parte  presente  terra  aliqua  sit  lineata 
per  Baillivum,...  et  melo  posito  fuerint. 

2.  LINEA,  in  Pictura,  est  penici! li  duc- 
tus.  Ita  Plin.  lib.  35.  cap.  10.  13.  et  alii. 
Unde  Linear i&  pictura,  eod.  lib.  cap.  3. 
Linearne ntum ,  et  Liniamentum,  vultUS 
et  co r pori s  tractus.  [Liniamentum,  dis- 
posicion,  figure  de  similitude  ou  simili- 
tude, in  Gloss.  Sangerman.  Lat.  Gali.] 
Lineare,,  apud  Apuleium  lib.  10.  expri- 
mere,  pingere.  Eckeardus  Jun.  de  Casib. 
sancti  Galli  cap.  10  :  Et  guos  ad  Ut  ter a- 
rum  studia  tardiores  vidisset,  ad  scriben- 
dum  occupaverat,  et  Lineandurn  ;  quorum 
amborum  ipse  erat  potentissima,  maxime 
in  capitularibus  litteris,  et  auro ,  ut 
apparet  in  versibus  fornicis  Galli,  quos 
fecit,...  has  ille  litteras  cultello  concisas 
illic  liniverat. 

Lineator,  Pictor.  NafratTheophanes 
ann.  7.  Phocae,  in  Circensibus  ludis 
Prisci  Patri cii  et  Domentise  uxori s, 
Tyranni  fìliae,  elatas  imagines  cum  ip- 
sius  Phocae  imaginibus:  indignatum 
Tyrannum  Factionum  duces  rogasse, 
ciijus  consiliis  id  attentassent:  eos  vero 

respondisse,  oti  xarà  <xuvvj6£iav  ot  YP0^" 
{ligzoù  touto  ireirottjxav,  etc.  Ubi  Paul  US 
Diaconus  et  Anastasius  Ypafifiurròcs  linea- 
tores vertunt.  [**  Vide  Glossar,  med. 
Grsecit.  in  hac  voce  col.  265. J 

Line*:  Margaritarum.  Vide  Jure- 
tum  ad  Symmachum  lib.  6.  Epist.  79. 

3.  LINEA  sanguinis  et  cognationis, 
qua  cognati  in  ter  se  cohserent,  apud  JC. 
Gregorius  VII.  PP.  lib.  6.  Ep.  29:  Ser- 
vando tam  in  moribus  normam  justitio, 
quam  etiam  Lineam  nobilitatis  in  san- 
guine. Lib.  7.  Epist.  21  :  linde  videris 
nobilissimi  sanguinis  Lineam  trahere. 
Adde  lib.  8.  Epist.  16.  Hinc  nostris  vox 
Lignee,  prò  stirpe,  usurpata.  [In  Tabu- 
lano Majoris  monasterii  exslat  Charta 
Mainonis,  ubi  se  ipse  dicit  in  tertia 
Linea  ratione  avi  sui  Mainonis,  hoc  est, 
tertio  et  recto  generaUonis  gradu  esse. 
Linea  directa.  Gali.  Ligne  directe,  in 
Regesto  Parlamenti  ann.  1450.  apud 
Baluzium  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
390.  Le  Roman  de  Vacce  MS.: 

Mez  je  d'i9  et  si  sur  et  por  voir  le  destiti, 
Que  j'a  n'i  entrerà  ne  homme  de  son  Lia.] 

*  Hinc  Ami  de  ligne,  qui  ejusdem  ge- 
neris est,  appellatur  in  Lit.  remiss.  ann. 
1442.  ex  Reg.  176.  Chartoph.  reg.  eh.  252  : 
L'umble  supplicalo  n  des  poures  parens  et 
amis  de  Ligne  de  Jehan  de  Compiengne, 
etc.  Inde  etiam  Enlignaigé,  prò  Apa- 
renté,  Cognatione  conjunctus,  in  Charta 
ann.  1413.  ex  Reg.  167.  eh.  147:  Bien  En- 
lignaigez,  de  grant  et  noble  estat.  Vide 
supra  Lignagium  3. 


*  Linea  Matrimoniali s.  Charta  S. 
Ludov.  ann.  1234.  ex  Reg.  M.  Chartoph. 
reg.  eh.  2:  Quod  si  dictus  comes  (Theo- 
baldus)  decederet  sine  horede  ab  ipso 
Linea  matrimoniali  descendente,  etc.  Alia 
Aelidis  regin.  Cypri  ejusd.  ann.  ex  Char- 
tul.  Cam  pan.  fol.  113.  v°  :  Concedo  Theo- 
baldo  corniti  Campania  et  Brio  palatino 
et  horedibus  suis,  quos  habet  et  habiturus 
est  ab  ipso  et  uxore  sua  et  uxoribus,  jam 
habitis  vel  habendis  Linea  matrimoniali 
descendentibus,  etc.  Ubi  aliae  Chartae 
habent,  Legitimo  matrimonio. 

1  Linearis  Successio,  Quae  alicui 
contìngit  per  lineam  directam,in  Charta 
ann.  1402.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag. 
263. 

*  Linea  usurpatur  etiam  prò  Fami- 
lia  monachali.  Stat.  Cisterc.  ann.  1311; 
cap.  5.  ex  Cod.  S.  Jac.  Leod  :  Abbatisso 

de   Camera,    Zalosin dicentes   se  ad 

Lineam  Cistercii    nullatenus  pertineret 
etc. 

4.  LINEA,  Vestis  interior,  stricta,  ex 
lino  confecta,  unde  nomen.  Willelmus 
Brito  in  Vocab.  MS  :  Linea  dicebatur 
carnuta.  Totum  corpus  operit,  et  ita  strie- 
tis  manicis  adhaerebat  corpori,  ut  nulla 
esset  ruga,  et  descendebat  usque  ad  pedes, 
unde  Poderis  Groce,  id  est,  talaris.  Vide 
Eucherium  de  variis  vocab.  Acta  Pas- 
sionis  S.  Cypriani  :  Postquam  se  dalma- 
tica expoliastet,  et  Diaconibus  tradidUset, 
in  Linea  stetit,  speculatorem  sustinens. 
p  Potior  mini  videtur  Cangii  interpre- 
tatio  loci  ex  actis  passion.  S.  Cypriani 
hic  laudati,  quam  Baronii,  qui  ad  ann. 
261.  §  40.  Lineam  ibi  intelligit  de  com- 
muni episcopis  omnibus  indumento, 
quod  ab  aliquibus  Epkod  appellatur  ; 
licet  huic  sententi»  adstipuletur  Moli- 
netus  in  Disquisit.  de  Hatritu  canonie, 
pag.  4.  Consule  novam  S.  Cypriani  ope- 
rum  editionem.]  fActa  S.Philippi  Episc. 
Adrianop.  apud  Mabillon.  tom.  4.  Ana- 
lect.  pag.  146  :  Cumque  ei  ipsa  Linea  cor- 
poris  fuisset  ablata,  ait  Proses,  etc]  S. 
Audoenus  in  Vita  S.  Eligii  lib.  1.  cap. 
12  :  Habebat  quoque  zonas  ex  auro  et 
gemmis  comptas,  necnon  et  bursas  elegan- 
ter  gemmatas,  Lineas  vero  metallo  ruti- 
las,  orasque®  sarcarum  auro  opertas.etc. 
Petrus  Comestor  in  Histor.  Scholast. 
cap.  63  :  Quod  Ceotomone,  1.  lineum  dice- 
batur quam  nos  Lineam  strici am,  sive 
camisiam,  vel  subuculum  dicimus.  Linea 
sive  subucula ,  apud  Innocentium  III. 
PP.  lib.  1.  Myster.  Missae  cap.  11. 

1 LINEALITER,  Recta.  Linealiter  proce- 
dere, in  Litteris  ann.  1249.  apud  Rymer. 
tom.  1.  pag.  450.  Directe  et  Linealiter 
coaptatus,  in  Litteris  ann.  1230.  inter 
Probat.  Hist.  Sangerman.  pag.  56.  Li- 
nealiter ordinatus,  apud  Bern.  Thesau- 
rarium  de  Acquisitione  T.  S.  cap.  195. 
tom.  6.  Mura  tori  i  col.  481. 

ì  LINEAMENTI^,  ut  Linea  3.  Series 
cognationis  et  affini  tatis.  Lineamentum 
affinitatis,  in  Synodo  Tolet.  II.  tom.  2. 
Concil.  Hisp.  pag.  266.  Liniamenta  gene- 
ris, in  vet.  Collectione  Canon um  Pcenit. 
tom.  11.  Spicil.  Acher.  pag.  68. 

1LINEAQUIA,  Vestis  ex  lino  tota,  Pa- 
piae  in  MS.  Bituricensi. 

*  LINEARE,  Lineam  subducere,  lineis 
circumdare;  unde  Lineatura,  prò  Lineae 
sic  ductae.  Stat.  Montis-reg.  pag.  32: 
Quod  omnes  reformatwnes  consiliorum 
Lineentur  et  Lineari  debeant  per  nota- 
rium,  qui  eas  scripserit  incontinenti, 
quando  erunt  script  &  in  dicto  libro  consi- 
liorum ,  desuper  et  circumqua<iue ,  ita 
quod  si  aliquid  scriptum  fuerit  intra  dic- 
tas  Lineatura^,  seu  desuper  in  glossa ,  vel 
alio  modo,  non  valeat  nec  teneat. 


1  LINEARIUS  Limes,  etc.  Vide  Li- 
nea 1. 

*  LINEATIM,  Directe,  idem  quod  Li- 
neala er  ,  Ital.  Linealmente ,  Gali.  En 
droite  ligne.  Charta  ann.  1267.  in  Char- 
tul.  prior.  S.  Oricoli  Sindun.  fol.  16.  v°  : 
Ab  ilio  lacu  recta  linea  usque  ad  arrel- 
lum,...  et  ab  ilio  arrello  Lineatim  usque 
ad  lacum  de  Arguenibois.  Nostris  Li- 
gner,  Lineam  rectam  dirigere.  Charta 
ann.  1343.  in  Chartul.  S.  Vinc.  Laudun  : 
Nous  avons  aisement  de  herber  à  la  main 
et  au  sarpillon,...  exceptè  de  la  bonde 
assise  au  ploit  dou  chemin,  qui  va  de  Bucy 
au  dessous  de  Muiremont ,  Lignant  de 
bonde  en  bonde  au  travers  des  champs  à 
une  bonde  assise  à  un  buisson.  Vide  in- 
frn.  Linìare 

1  LINEATÒR,  Mensor,  vel  Pictor.  Vide 
in  Linea  1.  et  2. 

*  LINEREA,  Ager  lino  consitus.  Stat. 
Avellae  ann.  1496.  cap.  46.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  Quse  extraxerit  seu  exportaverit 
alienum  canapum  vel  linumin  et  de  aliena 
canaperia,  liner ea,  eie. 

*  LINERISIUM,  Eodem  intellectu.Dipl. 
Caroli  C.  ann.  864.  inter.  Instr.  tom.  12. 
Gali.  Christ.  col.  98  :  Mansus  unus  in 
Silviaco  cum  terris  et  vineolis  et  Line- 
ri  siis. 

*  LÌNETUM,  Eadem  notione,  in  Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  Reg.  7692:  Line- 
tum,  Lignere. 

®LINEYA,  Linifìcium.  Charta  160.  in 
Reg.  59.  Chartoph.  reg.  inscribi  tur  :  Con- 
firmatio  cujusdam  sententiae  datai  a  pro- 
posito Parisiensi  tangentis  ministerium 
Lineyarum.  Sententi  a  vero  ann.  1819. 
sic  habet  :  Mestres  et  gardes  jnrés  dou 
mestier  de  Linieres.  Vide  infra  Linìfex. 

*  LINFARI,  prò   Lymphari,  in   Mirac. 
S.  Rosae  tom.  2.  Sept.  pag.  475.  col.  2  : 
Eos  ut  furibundos  Linfantes,  ligatos  ca-    . 
tenis.  etc.  Vide  Lympkare. 

*  LINFATUM,  Potionis  species,  vinum 
aqua  mixtum,  ab  Italico  Linfa,  aqua. 
Stat.  Vercel.  lib.  3.  pag.  87.  v«  :  Qui  duxe- 
rint  Linfatum,  illud  ducant  in  mercato 
blavse  undecumque  sint.  Qui  autem  duxe- 
rit  vinum  Linfatum  in  mercato  novo  vel 
alibi  vendendum  ipsum,  prò  puro  solvai, 
etc.  Vide  supra  Limphari. 

«  LINFERGIUM,  Vas  coquinarium,quo 
carnium  torrentium  adeps  excipitur. 
Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1352.  ex  Cod. 
reg.  4120  :  Linfercium,  Lechefriste. 

1 1.  LINGA,  vel  Lingua,  Tamia,  Gali. 
Bande,  bandelette.  Hujus  nominis  tae- 
nias  rubeas  falsi  testes  ante  et  retro 
deferre  cogebantur  ab  Inquisitore,  ut 
habetur  apud  Limborch.  Sentent.  In- 
quisì t.  Tolos.  pag.  66  :  Et  insuper  fal- 
sum  testem  prasdictum  cum  duabus  Lin- 
guis  rubeis  unius  palmi  et  dimidii  in 
longitudine  et  trium  digilorum  in  latitu- 
dine ante  in  pectore,  et  duabus  inter  spa- 
tulas  pendentibus...  mandantes  eidem 
quod..%  portet  perpetuo  dictas  Lingas,.. 
quod  si  neglexerit  adimplere  dictas  Lin- 
gas  non  portando,  etc.  Adde  pag.  182. 

*  2.  LINGA,  [Lingua  :  «  In  duabus 
pelli  bus  scripte  in  Linga  latina  et  layca. 
(Chevalier,  Inv.  Arch.  Delphin.  n.  92. 
an.  1316.)  »1 

1  LINGAGIUM,  Langage.  Vide  Lingua- 
gium. 

«  LINGARELLA,  Gali.  Lingarelle,  Te- 
niae  seu  fasci  se  species,  alias  Linga  vel 
Lingua  &ut  Lingula  dieta,  cujus  usus 
est  etiamnunc  certi s  anni  temporibus 
in  ecclesia  Aniciensi.  Consule  Mercur. 
Frane,  voi.  1.  mens.  Dee.  ann.  1736.  pag. 
2611.  Vide  Linga. 

*LINGERIUS,  a  Gali.  Linger,  Lintea- 
rius.  Charta    Phil.  Pule.  ann.  1313.  in 


116 


L1N 


LIN 


LIN 


Reg.  49.  Chartoph.  reg.  eh.  104:  Super 
halam  Lingeriorum,  quas  nunc  est  Johan- 
nis  Parvi  civis  Parisiensis,  centum  et 
quinderim  solidos  Paris, 

1 LINGIARIA,  Quae  praeest  lineae  supel- 
lectili,  Gali.  Lingere.  Perin&...  Lingiariae 
serenissima  D.  N.  Reginae,  in  Actis  SS» 
Aprii,  pag.  153. 

1  LINGIUS,  Linteus.  Nunquam  utar 
vestibus  linteis  $eu  Lingiis,  in  Inquisi- 
tone MS.  prò  Canonisatione  S.  Yvonis. 

*  Lit.  re  miss.  ann.  1354.  in  Reg.  82. 
Chartoph.  reg.  eh.  652:  Quarn  (peregri- 
nati© ne  m)  nudus  pedes  et  sine  robis  Lin- 
giis facere  tenebilur.  Alias  ann.  1357.  in 
Reg.  89.  eh.  55  :  Vestes  Lingias  eidem 
supplicanti  amoverunt.  Recognovit  illud 
(furtum)  quodam  panno  Lingio  involu- 
tum,  in  aliis  ann.  1382.  ex  Reg.  122.  eh. 
185.  Lange,  eodem  sensu,  apud  Joinvil. 
edit.  reg.  pag.  27  :  A  pie  deschaus  et  en 
Langes.  Mirac.  S.  Ludov.  ibid.  pag.  414. 
Nuz  piez  et  en  Langes,  Vide  ibid.  Glos- 
sar, ad  ealcem.  Mevlinge  Linteus  medio- 
cris  pretii,  in  Lit.  remiss.  ann.  1461.  ex 
Reg.  198.  eh.  121  :  Deux  pieces  de  drap 
qriset  demieaulne  de  Meslinge,etc.  Quod 
Tinte  uni  tenuis  materiae  sit,  Linge,  nos- 
tri dixeruntquidquid  tenue  est  et  exile. 
Hist.  Joan.  de  Saintré  cap.  1  :  Combien 
que  sol  personne  estoit  et  fut  toujours 
Linge  et  menu.  Hi  ne  forte  Lingeané,  di- 
citur  de  moneta  levioris  ponderis,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1346.  ex  Reg.  75.  eh. 
532:  H  avoit  use  et  usoit  de  fausse  et 
maulvaisses  monnoies,  Lingeanèes,  et  con- 
trefaites.  Nisi  malis  intelligere  de  in- 
trinseca monetarii m  bonitate,  Gali.  Al- 
loy.  Vide  Liga  3. 

*  LINGO,  inter  illa,  quae  operariì  prae- 
ter  mercedem  exigebant,  recensetur  in 
Stat.  ann.  1302.  ex  Tab.  Massil  :  Nihil 
plus  recipiant  (operarti)  seu  petant  pu- 
blice  vel  occulte,  nec  de  Lingonibus,  nec 
de  vino,  nec  de  alio  avantagio,  etc.  An  prò 
Ligonibus  ?  qua  voce  instrumenta  quae- 
vis  operarla  significare  voluerint. 

*  LING0TUS,  a  Gallico  Lingot,  Auri 
vel  argenti  massa  in  longum  ad  modum 
linguae  porrecta.  Proces.  Egidii  de  Rays 
ann.  1440.  fol.  151.  r°.  ex  Bibl.  reg  :  Ma- 
gnam  auri  monstravit  quantilatem,  et 
inter  alia  unum  auri  Lìngotum  ;  sed  dice- 
bat  ipse  reus  quod  non  viderat  diabolum 
neque  Lingotum  jam  dictum. 

LINGUA,  prò  natione  :  quo  spectat 
illud  Aratoria  lib.  1.  in  Acta  Apostol.  : 
Gentem  Lingua  faciL  Willel.  Tyrius  lib. 
22.  cap.  23  :  Hoc  autem  debent  observare 
in  his  omnibus..,  cujuscunque  Linguae, 
cujuscunque  nationis,  cujuscunque  {idei, 
etc.  Histor.  fundationis  Monasterii  S. 
Vincer) tii  Lisbonens  :  Adversus  urbem 
castra  metantes,  singuli  tamen  per  gene- 
rationes  et  Linguas  suas.  Will.  de  Podio 
Laurentii  cap.  19:  Abhorrere  ccepit  con- 
sortia  militum  nostras  Linguae,  Eckehar- 
dus  Junior  de  Casib.  S.  Galli  cap.  1  : 
Remanserat  Episcopùs  cum  paucis  suse 
Linguae  apparitoribus.  Charta  Raimundi 
Gomitis  Tolosani  ann.  1220  :  Quicunque 
homines  nostris  idiomatis,  videlicet  de 
Lingua  nostra.  Decreta  Oolomani  Regis 
Hung.  lib.  2.  cap.  1  :  Ut  nullus  Judseus 
pr sesumai  Christianum  mancipium  cujus- 
cunque Linguae  vel  nationis  emere.  Ita 
Y>à><r<ra  Scriptoribus  Graecis  recenti  ori- 
bus  interdum  usurpatur.  Acta  SS.  xl. 
Martyrum  num.  9  :  'E^t  «covro t?  <ttó>oc 

avT7)V  xara^a^Savei  ttjv  pa<xtXetfou<7av,  oux 
'Io"{j.ae>tTa>v  {jlóvov,  àXXà  xa\  'Aéàpcov  xaY 
ixépwv  yXwtowv.  Occurrit  in  Apocalypsi 
cap.  5.  7. 10.  11.  13.  14.  et  17.]  Vide  Be- 
dani lib.  3.  cap.  6.  25.  Joannem  Sari s ber. 
Epist.  24.  Eckeardum  Minimum  in  Vita 


Notkeri  Balbuli  cap.  7.  Albertum  Sta- 
densem  pag.  183.  etc. 

Sic  pariter  a  Scriptoribus  nostris  Lan- 
gue  passim  usurpatur.  Assisae  Hierosol. 
cap.  94 :  Le  ban  doit  estre  crié  tei  ài. 
cantone  dou  champ,  que  il  n'y  ait  nul  si 
hardy,  de  quelque  Langage  qu'il  soit,  qui 
ose  faire  ne  dire  chose,  etc.  Et  cap.  134  : 
Il  est  atieint  de  fausseté\  et  est  en  la 
merci  dou  Seignor  de  perdre  quanque  il 
y  a  en  la  Langue.  Le  Roman  de  Garin 
MS.: 

Là  sembla  la  geni  de  meint  Langage. 

Li  Lusidaire  MS  : 

Après  envoiera  messages, 
Par  les  terrea  par  Ics  Langes. 

Charta  Garoli  Oomitis  Vadensis  ann. 
1348  :  En  toutenotre  terre  assise  en  laditte 
Langue  de  Normandie.  Hi  ne  Languedoc, 
et  Languedoil,  dictae  Provincia^  Franciae, 
in  qui  bus  oc,  et  oil,  seu,  ouy,  prò  ita, 
vulgo  usurpatur,  ut  censet  Oatellus  in 
Hist.  Occit.  lib.  1.  pag.  39.  40.  Lingua 
Occitana,  in  Charta  Ludovici  Hutini 
ann.  1315.  [atque  Edwardi  III.  Regis 
Àngl.  ann.  1347.]  et  aliis  ab  eodem  Ca- 
tello laudatis,  quam  tortam  linguam 
dictam  fuisse  scribit  Joinvil  la  in  Hist. 
S.Ludovici:  cuius  nomenclaturae  ra- 
tionem  nemo  adhuc  prodidit.  Sed  legen- 
dum  forte,  Corte  langue,  vel  Curia  lin- 
gua, quae  est  Novempopulaniae,  seu  Pro- 
vinci©  Auscensis  Occitanaeconterminae, 
appellatio  in  aliquot  Notitiis  MSS.  quas 
laudant  Bosquetus  ad  lib.  14.  Innocentii 
III.  Epist.  32.  et  Oyhenartus  lib.  3.  No- 
tit.  Vasconiae  cap.  5.  ad  discrimen  ma- 
joris  Vasconiae  seu  Provinciae  Burde- 
galensis.  [*»  Corte  Laingue,  eadem  ap- 
pellatur,  prò  Cuna,  id  est  brevi,  apud 
Joinvil.  edit.  reg.  pag.  121.  ubi  in  mar- 
gine minus  bene  adnotatur  legendum 
Tòrte  Laingue.]  Sed  et  Linguam  Auxita- 
nam,  quam  alii  Occitanam,  vocat  Di- 
ploma Philippi  Pulcri  Regis  Frane,  in 
Regesto  Ghartophylacii  Regii,  ab  urbe 
primaria  Novempopulaniae  Auch.  Cons- 
ta ns  tamen  est  sententi  a,  Occitaniam 
dictam,  quod  oc  et  och,  prò  ita  passim 
in  ea  usurpetur. 

*  Lingua  Gallicana,  sic  Langue  d'oyl 
redditur  in  inscriptione  Literàrum  ann. 
1362.  qui  bus  regimen  Occitaniae  Carolo 
delphino  committitur,  tom.  3.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  602.  inter  notas  :  Copie 
litterarum  domini  regis ,  gualiler  fecit 
dominum  ducem  Normanniae  primogeni- 
tum  suum,  dalphinum  Viennensem,  suum 
locum-tenentem  generalem  in  partibus 
Lingua  Gallicanfe,  committendo  sibi  to- 
tum  regimen  dictarum  partium.  Ne  te- 
mere autem  omnino  putes  Occitaniam, 
quantumvis  improprie,  ab  ilio  scriba 
hi  e  appellari  Linguam  Gallicanam,  mo- 
neo  provinciasoninesàn  quibus  Lingua 
Gallica  in  usu  erat,  Langue  d'oyl,  vice 
versa ,  aliquando  nuncupatas  fuisse. 
Quod  legere  est  in  Lit.  remiss.  ann.  1382. 
ex  Reg.  121.  Chartoph.  reg.  eh.  318  : 
Gomme  d'ancienneté  ait  esté  use  et  acous- 
tumé  oudit  paìs  de  baillier  enfant  pour 
enfant  de  la  Langue  dyoyl  à  celle  de 
Flandres,  et  de  celle  de  Fìandres  à  celle 
d'oyl,  pour  aprendre  les  langaiges,  et  à 
ce  dire  (Pierre  de  Grand  feurre  né  et  de- 
mourant  en  nostre  bonne  ville  de  Tour- 
nay)  eust  baillé  un  sien  enfant  par  es- 
change  pour  un  autre  enfant,  filz  d*un 
laboureur  de  la  ville  de  Gand,  etc. 

*  Lingua  Gallica,  ab  idiomate  Picar- 
dico  distinguitur  in  Lit.  remiss.  ann. 
1388.  ex  Reg.  133.  Chartoph.  reg.  eh. 
106  :  Icellui  de  Chastillon  cognut  au  par- 


ler  que  icellui  Thomas  estoit  Picart;  et 
pour  ce  par  esbatement  se  prist  à  parler 
le  langage  de  Picardie,  et  ledit  Thomas 
qui  estoit  Picart,  prist  à  contrefaire  le 
langage  de  Trance;  et  parler ent  ainsi 
ensemble  longuement,  et  taat  que  ledit 
Thomas  se  prist  à  courcier  de  ce  que  ledit 
Chastillon  contrefaisoit  son  langage,  et 
V appella  pour  lui  faire  desplaisir,  sires 
homs,  en  lui  disant  que  & estoit  à  dire  en 
langage  de  leur  pays,  coux. 

*  Lingua  Italicana,  Italia.  Memor. 
G.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  192.  v°.  ad 
ann.  1412  :  Guillelmus  de  Mesnillo...  sta- 
bilitus  generalis  consiliarius  super  facto 
juvaminum  prò  guerra  ordinatorum  et 
partibus  Linguarum  Itahcaaae  et  Occi- 
tanae. 

*  Lingua  Laycalis,  Vulgaris,  verna- 
cula.  Stat.  synod.  eccl.  Attrebat.  cap. 
5.  ex  Cod.  reg.  16  LO  :  Instruant  (parochi) 
matronas  et  obstetrices  qualiter  impel- 
lente necessitate  pneros  nabeant  bapti- 
zare,  videlicet  sub  hac  forma  et  non  alia, 
sive  Lingua  La y cali  sive  Latina  :  Ego  bap- 
tizo  te,  etc.  Vide  supra  in  Laicus. 

Lingua  Sancta,  Hebraea,  sic  vulgo 
appellata,  inquiunt  Rabini,  quod  in  ea 
nulla  nisi  pudica  vox  reperiatur,  in  qua 

Eropria  nomina  partium  illarum,  qui- 
us  quisque  nostrum  aut  vir  est,  aut 
femina,  aut  quibus  al  v uni  deoneramus. 
desiderantur. 

Lingua  Limosina,  Romana,  Rustica, 
etc.  Vide  Praefationem  nostrani  ad  hoc 
Gloss. 

Medietas  Lingua,  Angli s,  Med  lin- 
gue, dicitur  apud  Stanfordium  lib.  3. 
Placitorum  Coronae  cap.  7.  Controversia 
quae  inter  alienigenas  et  regnicolas  ver- 
titur  :  tunc  enim  testes  qui  in  inques- 
tis  deponunt,  debent  esse  ex  utraque 
lingua,  ita  ut  tot  sint  ex  una,  quot  ex 
altera.  Vide  Leges  Henrici  I.  Regis 
Angl.  cap.  31. 

Ltngu.e  Permutatio  ,  Perjurium, 
lorsqu'on  change  de  langage.  Decreta  S. 
Ladislai  Regis  Hangar,  lib.  3.  cap.  1  : 
Si...  ita  per juri  inventi  fuerint,  prò  per- 
mutatone Lingule  decem  pensas  per  sol- 
vant,  et  canonice  poinileant. 

Linguas  Dirigere.  Formulae  veteres 
apud  Bignonium  for.  29:  Et  duodecim 
conlaudanles  juraverunt  ;  et  Linguas  eo- 
rum  l egibus  direxerunt. Id  est,secundum 
Legem  testimonium  dixerunt. 

Linguam  Suam  Mulctare.  Specu- 
lum  Saxonicum  1.  1.  art.  59.  g  5.  [**  1.]  : 
Qui  sub  banno  regali  coanoscitt  et  inves- 
tituram  banni  ab  ipso  Reg  e  nondum  pos- 
tulavi!, suam  prò  eo  mulctet  Linguam. 
Id  est,  amittat  jurisdictionem  suam  seu 
facultatem  jus  dicendi.  [«Amittat  lin- 
guam aut  redimat. 

Sine  Lingua  OBiRE,Intestatum  dece- 
dere. Willelm.  Tyrius  lib.  12.  cap.  25: 
Insuperubi  Veneticus  ordinatusvel  inor- 
dinatus,  quod  nos  sine  Lingua  dicimus, 
obieril.  Leges  Parti tae  seu  Alfonsi nae 
part.  1.  tit  13.  lib.  6  :  Finando  alguno  sin 
Lingua,  de  maniera  que  non  fiziesse  tes- 
tamento, etc.  Ita  parte  5.  tit,  18.  lege  18. 
Vide  Fabula,  Inordinatus,  et  Notas  nos- 
tras  ad  Statuta  S.  Ludovici  pag.  181. 

Lingua  ,  Promontorium.  Prominens 
terrarum  Lingua,  apud  Ammianum  lib. 
14.  ubi  Valesius.  Lingua  Phari  Messanse, 
in  veteri  Charta  apud  Rocchum  Pir- 
rum  tom.  2.  pag.  368.  Johannes  Phocas 
in  descript.  T.  S.  num.  4:  Ka'i  yàp  ex 
xoO  ÀtBàvou  Xstitòv  pa% co v  xaTepYÓfievov 
yX<«)<T<roei&ò<;  ttj  6aXàa<T7]  epL^speTat.  Vide  Li- 
gula. 

Lingua,  Glossa.  Abbo  in  Praefat.  ad 
libros  de  Bello  Parisiaco:  Nam  clero- 


LIN 


LIN 


LIN 


117 


nomos,  tametsi  anguslum  maneat  situm, 
decentissime  ornat,  tum  scholasticis  arri" 
biantibus glossas  sui*  in  commentis  obnixe 
complacet,  allegoria  vero  aliquantisper, 
cui  per  semel,  quoniam  mutis  (i.  obscu- 
ris)  inh&ret  verbis,  propria  manu  Lin- 
gua* superjeci.  Mira  Latinitas. 

Lingua.  Pars  vestis  Clericalis,  quae 
plicis  suis  tot  linguas  conficit,  Hono- 
rius  Augustod.  Hb.  1.  cap.  332.  de  veste 
Clericali  :  Est  talaris,  Lingua  hujus  vestis 
est  Lingua  Clericalis,  quae  debet  Dominum 
laudare.  Et  cap.  233:  In  veste  Clericali 
Lingua  formatur,  quia  tunica  Domini 
inconsutilis  sic  formata  dicitur.  Apud 
auctorem  Mamotrecti  ad  cap.  13.  Numer.: 
Fimbria  dicitur  etiam  Lingua,  in  veste 
joculatoris. 

1  Linguata  Vestis.  Dialogus  Clu- 
niac.  in  ter  et  Cisterciensem,  apud  Mar- 
ten.  tom.  5.  Anecdot.  col.  1648  :  Quia 
pr&dicatores  esse  volunt  (Canonici  Re- 
gul.  Ordinis  S.  Augustine)  quod  Lin- 
g  uà  tee  vestes  eorum  ostendunt ,  debent 
Ulani  regulam  observare,  quam  egr egius 
Pr&dicalor  observavit,  et  pr&dicatoribus 
observandam  proposuit,  dicens  :  Castigo 
corpus  meum,  e  te.  Vide  Lingatae  vestes 
infra. 

1  Lingua  (suppl.  Boum.)  inter  exac- 
tiones  numeratae,  in  Charta  ann.  1164. 
ex  Schedis  D.  Lancélot:  Excepta  lesda 
lumborum  et  Linguarum.  Sic  inter  jura 
Comitis  Biterr.  ann.  1252:  In  civitate 
Albiensi  recensentur  omnes  Linguse  vac- 
carum  quae  occiduntur  in  singulis  tabulis 
carni ficum.  Vide  Bos  et  Linguagium  1. 

*  Lingua  Balena.  Charta  Guill.  Nor- 
man, comit.  ex  Tabul.  Major,  monast.  : 
Concedo  jure  perpetuo  Beo  et  S.  Martino, 
monachi^  scilicetì  qui  apudMajus  monas- 
terium  sub  Alberto  abbate  Beo  deserviunt, 
per  annos  singulos  Linguam  integram 
balenee  unius.  Vide  supra  Cenus. 

s  Lingua  Bovis,  Hastae  seu  spiculi 
species.  Lit.  remiss.  ann.  1441.  in  Reg. 
176.  Chartoph.  reg.  eli.  15  :  Icellui  Per- 
rinet  s'en  ala  en  la  ville  de  Hebonnieres 
(sic)  atout  une  guisarme  ou  Langue  de 
beuf.  Ung  baston  appellò  javéline  ou  Lan- 
gue de  beuf,  in  aliis  ann.  1450.  ex  Reg. 
185.  cap.  5. 

1  Lingua  Campanie,  Clava,  Gali.  Ba- 
tant.  Regula  Toribii  Archìep.  Limae, 
tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  662  :  Minis- 
tri sacrarii  specialem  curam  habebunt,  ut 
camparne  et  earum  Linguas  et  funes  bene 
habeantur.  [*  Instr.  ann.  1092.  apud  Mu- 
rator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
223  :  Et  corHgias  Linguis  campanarum 
non  dabat  nec  funes.] 

1  Lingua  Statere,  Examen,  Gali. 
Languette,  Aiguille.  Li  ber  niger  Scacca- 
rii  pag.  369  :  ìtem,  in  omni  ponderacione 
de  stagno,  quod  Lingua  staterà*  judicet 
inter  pondus  et  stagnum  :  ita  quod  prò 
voluntate  emptoris  non  trahatur  Linguai 
staterse  versus  stagnum  ultra  judicium 
sequitatis  staterse. 

»  Languef  in  Stat.  ann.  1403.  tom.  8. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  600.  art.  8  : 
Que  nul  ne  pourra  peser  chandelle,  se  ce 
n'est  en  bellance  perchié  entre  banq  et 
Langue. 

Lingua  Vexilli,  quod  scilicet  in  for- 
manti linguse  desinit.  Henricus  Huntin- 
donensis  1.  7.  Hist.  :  Et  semper  Lingua* 
vexilli  ejus  volitdbant  super  capita  Turco- 
rum.  Vide  Flammulum.  [*  Le  Roman 
d'Alexandre  MS.  part.  1  : 

Los  Langues  de  l'enseingne  vpnl  au  vent  baloiant. J 

1 LINGUACIO,  y\oaaoxo\t.ioL,  Linguo,  y\taa- 
<toto(jlo)  ,  in  Supplemento  Antiquarii. 
rXaMTffOTojjLEivl.2.  Macab.  cap.  7. Linguam 


amputare,  elinguare  :  prò  quo  Lingttare 
dixit  Glossator,  ut  Linguacio,  vel  Lin- 
guaio, prò  Elinguatio,  Lingule  ampu- 
tatio. 

1  1.  LINGUAGIUM,  ut  Linguse  boum. 
Consuetud.  Tolos.  MSS.  e  Bibl.  D.  Ab- 
bati s  de  Crozat  :  Nec  solvunt  albergam, 
nec  Linguagium ,  nec  fromatgium,  nec 
ovagium. 

2.  LINGUAGIUM,  Lingua,  idioma,  Ita- 
lis  Linguaggio,  Gali.  Langage.  Chroni- 
con  Aulse  Regise  cap.  23  :  Variis  quoque 
Linguagiis  inconsuetis  nostri  plurimi  jam 
loquuntur.  Joan.  de  Jan  uà  :  Lingua  po- 
nitur  prò  Linguagio.  [Occurrit  in  Epis- 
tola Johannis  de  Varennis,  tom.  7.  Am- 
pliss.  Collect.  Marte n.  col.  568.  Ling wa- 
gium,  in  Donatione  ann.  1222.  tom.  6. 
Ludewig.  pag.  130.]  Lingagium,  in  Vita 
S.  Leonis  Arch.  Rotomag. 

•  3.  LINGUAGIUM  ,  Natio.  Acta  ad 
Conc.  Basii,  ann.  1432.  apud  Marten. 
tom,  8.  Ampi.  Collect.  col.  355  :  Sabbato 
ante  purificationis  festum  doctor  quidam 
monachus  fratrum  Pr&dicatorum  Lin- 
guagii  nostri,  contra  articulum  primum 
per  me  positum  loqui  caipit.  Vide  Lingua 
et  Linguarium. 

1  LINGUANIUS,  Eloquens.  GÌ.  San- 
ger m.  n.  501. 

LIN GU ARE,  Lingua  lambere,  apud  Bur- 
chardum  lib.  5.  cap.  47.  Vide  Linguacio. 
[**  Lingua  donare,  in  Sigeberti  Vita 
Deoder.  I.  Episc.  Metens.  apud  Pertz. 
Scriptor.  tom.  4.  pag.  464  : 

Tu  Linguans  rautos,  elinguans  atque  disertos.] 

3(c  [Legitur  in  epistola  Anthimi  ad 
Theudericum  regem  Francorum  de  ob- 
servatione  ciborum  ms.  S.  Galli  762,  p. 
255  :  «  Si  (butyro)  purum  et  recentem  et 
mei  modicum  admixtum  fu  eri  t,  sic  Lin- 
guai cata  modicum  et  supinus  se  po- 
nat.  »  Quod  significare  videtur  adoucir, 
apaiser.] 

1  LINGUARIS,  Loquax.  Formula  14.  ex 
Baluzianis  :  Non  est  homo  kie,  miser  ta- 
lis  latrati  ned  non  ut  canis,  psallat  de 
trapa  ut  Linguaris  dilator  magis. 

1  LINGUARIUM,  ut  Lingua,  Natio,  Re- 
gio ubi  eadem  lingua,  vita  B.  Kingae, 
tono.  5.  Julii  pag.  676  :  Felicem  Polono- 
rum  rempublicam,  si  in  eorum  nationem 
vel  Linguarium  tam  illustrissimain  femi- 
nam  optimus  Beus  f aver  et  transferri. 

*  LINGUATA,  Piscis  species.  Tract.  de 
Pise.  MS.  cap.  93.  ex  Cod.  reg.  6838.  C  : 
Solea,  in  tota  Gallia  sole,  in  Hispania 
linguado,  Romse  Linguata  .  .  .  dicitur. 

LINGUATAS,  et  incisse  vestes  ab  inferiori 
parte,  Laìcis  perinde  ac  Clericis  interdi- 
cuntur  in  Concilio  Monspeliensi  ann. 
1195.  [Vide  Linguata  vestis  in  Lingua,] 

\  LINGUATUS,  Linguax,  loquax.  Non 
litiges  cum  homine  Linguaio,  Eccli.  8.  4. 
Linguata  mulier,  ibìd.  25.  27.  Tertull.  de 
Anima  cap.  3  :  Athenis  expertus  (Aposto- 
lus)  Linguatam  civitatem,  i.  e.  Eloq  u en- 
te m,  facundam.  Le  Roman  de  Vacce 
MS.  : 

Richart  i  ert  beau*  et  sages  et  de  bele  factum, 
Bieu  fu  Ealoconez  et  de  fiele  raison. 

®  Ital.  Ling  unto,  nostri  s  alias  Langa- 
geur,  Langagier  et  Langart.  Lit.  remiss, 
ann.  1393.  in  Reg.  144.  Cbartoph.  reg. 
eh.  285  :  Guillot  le  Champenoys,  qui  est 
homme  de  petit  gouvernement,  yvrongne 
etgrant  Langageur,  etc.  Aliae  ann.  1459. 
in  Reg.  189.  eh.  303  :  Icellui  Enguerran, 
qui  est  homme  de  durrenom  et  Lengagier, 
dist  et  divulga  en  plusieurs  lieux  public- 
quement,  etc.  Jehan  Senault  fort  Langart 
et  accoustumé  de  parler,  in  aliis  ejusd. 
1  an,  ibid.   eh.  359.  Quaqueterely  eadem 


acceptione,  in  Lit.  remiss.  ann.  1475.  ex 
Reg.  195.  eh.  1493:  Adone  dist  ledit  Jehan 
le  Clerc audii  Jehannin  Joly  qu'il  se  teust, 
....et  que  ce  n'estoit  que  ung  Quaqueterel. 
A  verbo  Qu aquet e »\  prò  Caqueter,  Garire, 
in  aliis  Lit.  ann.  1394.  ex  Reg.  146.  eh. 
43.  Hi  ne  E  tre  de  haut  et  grant  Langage, 
prò  Elate,  arroganter  loqui.  Lit.  remiss, 
ann.   1370.  in  Reg.  100.  eh.  914  :  Icellui 
Bisot,  qui  estoit  homs  de  grant  Langage 
et  esmouvens,parlast  audit  marchant  par 
plusieurs  fois  de  grosses  paroles  en  l'ap- 
pellant  ribaut,  g argon,  pillart.  Alias  ann. 
139 L.  in  Reg.  142.  eh.  6  :  De  ce  dèbat  qui 
estoit  et  fu  grand  et  de  hault  Langage  entre 
lesdiz  compaignons,  eie.  Un  de  Mallanga- 
giery  in  Lit.  remiss.  ann.  1393.  ex  Reg. 
145.  eh.  483  :  Robin  le  mareschal,  Vun  dee 
sergens  ou  commis  sur  le  fait  des  aides,... 
hommes  tres  rioteux  et  Mal-langagier.  A 
verbo  Langager,   Loqui.   Qui   parloit  et 
Langageoit  pour  lui,  apud  Froissart.  voi. 
1.  cap.  232.  Enlangager,  vero,  prò  Ob- 
scoena  dicere,  in  Stat.  eccl.  Turon.  ann. 
1396.  cap.  77.  ex  Cod.  reg.  1237  :  Si  quis 
lingua  lascivus  fuerit,  triduana  pceniten- 
tia  expietur.  Ubi  versi o  Gali.  :  Si  aucun 
en  Enlangage,  trois  jours  (de  pénitence). 
Quo  nescio  an  pertineat  vox   Langue- 
bault  ex  Lit,  remiss.  ann.  1467.  in  Reg. 
195.   eh.  7  :  Ostelet    Guisot  esturqua  ou 
bouta  aucunement  contre  la  mahulre  Co- 
lin marchant,...  et  à  ceste  cause  dist  : 
pourquoy  myas  tu   esturqué  f  en    disant 
oultre,  waite,  quel  Languebault...  A  quoy 
ledit  Ostelet  r espondi,  les  Languebaulx  ta 
mere  sont  ilz  si  faitz  ?  At  vero  Meschan- 
tement  parler  dicitur  de  aliquo  elocutio- 
nis  vitio,  in  aliis  Lit.  ann.  1416.  ex  Reg. 
169.  eh.  447  :  Pour  ce  que  icellui  prestre 
estoit  moult  chargié  de  vin  oude  cidre,  en 
besgoiant  ou  autrement  en  Meschanlement 
parler,  etc. 

J  LINGUISCISINUS.  Vide  Lignicisimus. 

]  LINGUITRI,  Sulcis  trifariam  divisis. 
Gloss.  Isid.  Legendum,  ut  in  Excerptis  : 
Linguis trisulcis,  Trifariam  divisis,ex  hoc 
Virgilii  loco  : 

Arduus  ad  solem  et  Linguis  micat  ore  (risulcis. 

1  LINGULA  Palmi,  Scissura  ;  scissas 
quippe  vestes,  quas  Habits  tailladez  vo- 
cabant,  ferre  nostris  fuit  in  usu.  Csesa- 
rius  Heisterbach.  lib.  10.  Mirac.  cap.  11  : 
Concedam  Ubi  Lingulam  palili  mei.  Vide 
Cultellare. 

1  LINGULATUS,  Habens  lingulam,  Vi- 
truvio  1.  8.  cap.  7.  Lingulati  socci,  quos 
nos  foliatos  vocamus,  apud  Isidorum  lib. 
91.  cap.  34.  sub  finem. 

1.  LINGU0SITAS,  Multilo  qui  uni,  apud 
Ursum  S.  R.  E.  Subdiaconum  in  Vita  S. 
Basii ii  Caesar.  cap.  2. 

12.  LINGU0SITAS,  Lingua,  vulgaris 
sermo.  Nicol,  de  Jamsilla  de  Rebus  Fri- 
derici  III.  Imp.  apud  Murator.  tom.  8. 
col.  616  :  Qui  vocali  in  partibus  illis  ve" 
xilla  ferebant,  appellati  vulgari  Linguo- 
sitate  Foitentes.  Lege  Ferentes,  ut  in  hac 
voce  scribitur. 

*  LINGU0SUS,  Mimus,  scurra.  Glossar. 
Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  :  Linguosus, 
genglour. 

1LINGUS,  \\tyl,  Oyjptov,  Linx.  Supplem. 
Antiq. 

*  LINGUTIA,  dimin.  a  Lingua,  Lin- 
gula. Inventar.  MS.  thes.  Sedis  Apost. 
ann.  1295  :  Ipsa  autem  rama  est  de  co- 
rallo, in  qua  pendent  xij.  Lingutiae  in 
castoncellis  de  argento. 

I  LINGWAGIUM.  Vide  Linguagium. 

Ì  LINHOLUM,  f.  Corona  muri,  Gallis, 
Gordon.  Consilium  Massil.  ann.  1383  : 
Turris  S.  Nicolai  debet  habere  a  primo 
Linholo  usque  ad  altius  tres  cannas. 


118 


LIN 


LIN 


LIN 


*  LINIA,  El  stagno  de  aqua.  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

«  LINIALITER,  Directe,  idem  quod  su- 
pra Lineatim.  Charta  Joan.  reg.  Angl. 
inter  Probat.  tom.  1.  Annal.  Praemonst. 
col.  412  :  A  e  etiam  donationem...  de  qua- 
tuor  bovatis  ter  ras  in  villa  de  Gairs- 
tang  a  vado  de  Belamespoc,...  et  sic 
seguendo  Rinersic  Linialiter  altra  mus- 
sam  usque  ad  vadum,  etc.  Vide  Linea-' 
liter. 

*  LINIAMEN,  [Lignamen  :  «  Pro  va- 
lore Liniaminum  et  clavorum  in  dieta 
porta  necessario™ m.  »  (Archiv.  Vatic. 
Mandam.  Oamer.  Apostol.  1464,  f.  236).] 

1  1.  LINIAMENTUM,  Linitus.  Papias  : 
Mundum  muliebre  Liniamentum  mulie- 
rum  dìcitur,  quod  multo  tempore  ungere 
se  debebant  pig mentis. 

2.  LINIAMENTUM.  Vita  S.  Eligii  No- 
viom.  lib.  2.  cap.  32  :  Vidit  ex  fronte  Ba- 
silicse  S.  Medardi  parietem  ex  parte  dis- 
sipa turn,  rupturamque  imminentem,  ac 
ruinatn  minitantem  instare  :  jussit  ergo 
continuo  artificem  vocari,  et  parietis  infir- 
mitatem  illieo  cum  Liniamentis  solidare. 
Ubi  vir  doctus,  f.  cum  lignamentis.  Ma- 
li m  Ligamentis. 

1  3.  LINIAMENTUM,  ut  Linea  3.  Gra- 
dus  consangui nitatis.  Vide  Lineamen- 
tum. 

*  LINIARE,  Lineam  rectam  dirigere. 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  : 
Limare,  Ligner.  Vide,supra  Lineatim. 

\  LINIARÌÙS.  Vide  Linaria  2. 

**  LINATA,  Liniati  Versus.  Virgil. 
Grammat.  pag.  110  :  Quaedam  enim  (can- 
tilene?) prosa,  quxdam  Limata,  quaedam 
etiam  mederia,  nonnulla  perquam  exlensa 
ponuntur  .  .  .  Liniati  versus  quinque  sem- 
per  matris  metiri  debent,  eie. 

*  LINICENDENIA,  La  lucerna,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS.  Vide  in  Cicindela. 

^:  LINICIA,  [  Funiculus  mollis  cum 
quo  puer  in  cunabulis  involvitur. 
Dief.] 

1  LINIFEX,  Qui  facit  vel  operatur  li- 
num, Linificium,  Ipsa  lini  operatio  ;  Lini- 
ficare,  Linum  facere  ;.  Johanni  de  Janua 
et  ex  eo  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerm. 

*  Linier,  in  Stat.  ann.  1299.  inter  Con- 
suet.  Genovef.  MSS.  fol.  12.  v°.  :  Il  puet 
estre  Liniersen  la  ville  de  Paris  qui  veult, 
...il  puet  et  doit  vendre  son  Un  en  gros, 
par  poignies,  par  pesiaus,  par  quartiers  et 
botelettes  de  Betisy.  Glossar.  Gali.  Lat. 
ex  Ood.  reg.  7684  :  Linificare,  ouvrer  de 
Un.  Linificium,  ouvrage  de  Un.  Vide  su- 
pra  Lineya  et  mox  Linigium. 

<»  LINIFICIUM,  Materia  linea  ad  pan- 
nos  texendos  apta.  Polypt.  Irmin.  Br. 
13.  sect.  109  :  lstae,  si  datur  eis  Linificium, 
faciunt  camisiles. 

1  LINIFICUS,  ut  Linifex  leg.  13.  Cod. 
de  Murileg.  et  Gynec.  (Il,  8.)  et  in  Cod. 
Theod.  eod.  tit.  (10,  20.)  1.  8.  et  16.  ut 
plerique  legunt. 

LINIFIONES,  Linifarii,  seu  potius  Li- 
nyfiones,  Lini  textores.  Gloss.  Graec. 
Lat.  :  A'vvxpos,  Linteo.  Ita  in  1.  8.  Cod.  Th. 
de  Murilegulis,quiinitio  Linteones,  infra 
Linyfi  dicuntur.  Et  leg.  16.  eod.  :  Si  quis 
ex  corpore...  Linteariorum  sive  Linyfario- 
rum,  etc.  Vopiscus  :  Linifiones  cu j usque 
artis.  Atvou<psjwv  meminit  Sozomenus 
lib.  1.  cap.  8.  ubi  recte  Xivx^etwv  resti- 
tuunt  viri  docti.  Differunt  autem  Liny- 
fioness.  linleariis:quippe  Liny fio  nessuni 
linteae  vestis  artiflces  ;  Lintearii  vero 
linteae  vestis  negotiatores.  Vide  Turne- 
bum  lib.  30.  Ad  ver  s.  cap.  20.  et  Salma- 
sium  ad  Vopiscum  pag.  455. 

0  LINIGIUM,  Linum  seu  opus  quod  vis 
ex  lino.  Charta  ann.  1375.  in  Reg.  108. 
Chartoph.  reg.   eh.  286  :  Omne  Linigium 


seu  lineum,...  quod  dictus  Johannes  kabe- 
bit  in  die  obitus  et  decessus  sui.  Lignuis 
vero  est  Lini  semen,  inLit.  remiss.  ann. 
1420.  ex  Reg.  171.  eh.  402  :  Un  sac  plain 
de  Lignuis  ou  semence  de  Un.  Vide  Lini- 
fex et  Linosa  2. 

*  LINILE.  Oharta  ann.  1407.  tom.  1. 
Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  384.  col.  1.  et  2  :  Decretum  est  ut.... 
hamam  vini,  quae  dici  tur  Pippini,...  per- 
solvant...  Item  cum  pr defata  hama  vini, 
quae  dicitur  Pippini  Linile,  quoque  cautis- 
sime  statutum  est,  etc.  Haec  parum  sana 
esse  vidit  CI.  Editor,  quanquam  itaprae- 
feral  autographum,  linde  legendumopi- 
natur  Luide,  quasi  liti  seu  adscriptitii 
coloni  fundorum  a  Pipino  provenien- 
te m.  Simplicius  ego  Linile,  per  abbre- 
viationem  aut  mendose  scriptum  exis- 
timo,  prò  Similiter  aut  quodvis  aliud, 
locumque  sic  resti  tuo,  Item  cum  pr&fata 
hama  vini,  quse  dicitur  Pippini.  Similiter 
quoque  cautissime  statutum  est,  etc. 

LINIPEDIUM  ,  Lineum  calceamentum, 
Joanni  de  Janua.  [Chaucement  de  Un,  in 
Glossis  Sangerm.  Lat.  Gali.  Vide  Linte- 
pium.] 

^  LINIPES,  [«  Linipes  vel  calaginga, 
eschace.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic. 
n.  23,  xtti.  s.)] 

*  LINIPILUS,  [«  Asser  linarius  quo  li- 
num molli  tur.  »  Dief.] 

1 1.  LINISTEMA.  Vide  Linostimus. 

*  2.  LINISTEMA,  [  Vestis  ex  lino  et 
lana  contexta  quod  religiosi  prò  carni- 
siis  portant.   Dief.] 

T  LINITEPIUM.  Vide  Lintepium. 

1  LINIVIA,  fìetia.  Gloss.  Isid.  Vide  Li- 
naria 2. 

1  LINIUNGULA,  Lineola,  lineamentum. 
Vita  B.  Bernardi  Poenit.  tom.  2.  Aprii, 
pag.  679  :  Nihil  in  eo  maculai  nisi  rubeas 
quasdam  Liniunculas  in  collo  reperit. 

jjc  LINIUS,  [Ex  lino  confectus:«  Albas 
....  alia  Lima  optima.  »  (Thes.  eccl. 
Clarom.  mus.  arch.  dep.  40,  an.  980.)] 

LINNA,  Vestis  Gal loru m,  quae  eadem 
cum  laena  videtur.  Gloss.  cifrici  :  Linna: 
Hnysce  hvitel,  i.  molle  sagù m.  Linna 
Diodoro  est  «jàyo?  <\n\6<;,  Varroni  mollis 
sagus.  Isidorus  1.  19.  Orig.  cap.  23  :  Qui- 
busdam  autem  nationibus  sua  cinque 
propria  vettis  est,  ut  Partkis  sacr abara, 
Gallis  Linnte,  Germanis  renones,  Hispa- 
nis  strlges.  Et  mox  :  Linnse,  Saga  qua- 
dra, et  mollia  sunt,  de  quibus  Plautus, 
Linnae  Cooper ta  est  textrino  Galliae.  At 
Glossae  ejusd.  Isidori  et  Pithoeanae  : 
Luma,  sagum  quadrum.  Sicque  legen- 
dum  contendit  Salmasiusad  Hist.  Aug. 
pag.  319. 

°  LIN0GUS,  Palea  linea,  ut  videtur. 
Stat.  civil.  Cumanae  cap.  30.  ex  Cod.  reg. 
4622,  fol.  132.  v°.  :  Si  aliquis  massarius  de 
cetero  derelinquerit  aliquod  massaritium, 
...  non  possit  nec  debeat  exportare  de  ipso 
massaritio...  paleam  meliacham,  nec  cul- 
mum,  nec  Linocum. 

LINODELLA,  Vitis  species,  de  qua  Pe- 
trus de  Crescenti is  lib.  4.  cap.  4. 

%  IÌIN0DIS.  fHerba.  Dief J 

*  LIN0PHA,  Lo  cucho,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS.  Vide  Linosa  1. 

1.  LINOSA,  vulgo  avis  quae  dicitur  cu- 
ruca,  Papiae.  Vide  Joann.  de  Janua  in 
Curuca. 

*  2.  LINOSA,  vox  Italica,  Semen  lini. 
Stat.  Astae  ubi  de  Intrat.  portar.  Linosa, 
id  est  Semen  lini,  solvat  prò  qualibet 
mina  libram  1.  Stat.  Vercel.  lib.  3.  pag. 
72  :  Item  quod  omnes  molendinarii  te- 
neantur  pensare  omne  granum  prseter 
Linosam.  Vide  supra  Linigium. 

1  LIN0SIUM,  t  Linteum,  Gali.  Linge. 
Chartul.  SS.  Trinit  Cadom.  fol.  83:  Por- 


tant Unum  ad  aquam  et  carwam,  et  refe- 
runt  etreddunt  praesto,  et  Linosium. 

LINOSTIMUS.  Papias  :  Linostima  vestis 
dieta,  quod  Unum  in  stamine  habeat,  la- 
nam  in  trama.  Ex  Isidoro  lib.  19.  cap. 
122.  [Joan.  de  Janua  scribit  Linistema, 
ac  post  eum  Glossator  Sangerman.  Lat. 
Gali,  qui  habet  :  Linistema.  Drap,  ouvre- 
ment  de  Un  et  de  laine  meslez.  Ali  US  iti— 
dem  Sangerm.  MS.  n.  501.  legit  Linoste- 
mas.]  Gloss.  Sax.  cifrici  :  Linostema. 
Linenvearp,  vel  vyllenab,  i.  stamen 
lineum.  [Gr.  Xévou  ax^wv,  vel  arS^a,  unde 
vocis  origo.]  Anastasius  in  S.  Silvestro  : 
Constituit  ut  Diaconi  Dalmatica  uterentur 
in  Ecclesia,  et  pallio  Linostimo  laeva  eorum 
tegeretur.  Vide  eumdem  in  S.  Zosimo.  Re- 
gula  Magi  stri  cap.  81  :  In  astate  vero 
habeant  paraturam  Linostimam,  non  satis 
grossam  propter  laborem  et  sudorem  :  et 
habeant  pallios  Linostimos,  siibtiles  non 
satis,  propter  sestus  sudoris.  [Odo  de  varia 
Ernesti  Bavariae  Ducis  fortuna,  tom.  3. 
Anecd.  Marten.  col.  372.  ubi  de  Matronis 
P arisi nis  : 

Linostema  alias  tegit,  aut  praeanutia  vilis 
Constringil  fuco  velatas  tempora  peplo.] 

Vide  Rabanum  lib.  1.  de  Instit.  Cleric. 
cap.  7. 

1  Linostina  Palla,  in  Synodo  Valen- 
tina ann.  1590.  Mantile,  Gali. Essui-main. 
Locus  exstat  in  Fons  2.  Rursum  vide 
Pallae  linostimam  in  Polla  2. 

1  LIN0SUM,  ut  mox  Linsad,  Semen 
lini.  Charta  Wiilelmi  D.  Montispessul. 
ann.  1103  :  Sestairale  dono  vobis  de  omni 
biado,  de  omni  legumine,  de  farina,  de 
Linoso,  de  cannaboso...  si  mensurantur 
cum  sestairale. 

LINSAD,  Semen  lini,  Bel gis  Linsaet. 
Thelon.  Mon.  S.  Bertini  -.Raserà  de  Lin- 
sad, 4.  den.  Vide  Linusa. 

1  LINS0LATA  de  Paleis  recensetur  in 
Inventario  supellectilis  ann.  1294.  Mat- 
tana intelligo,  deducta  voce  a  Gallico 
Linceul  vel  Italico  Linzuola,  Linteum 
lecti. 

1  LINTA,  Linteum,  Gali.  Linge.  Man- 
datum  Henrici  IV.  Regis  Angl.  ann. 
1401.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  634  :  De 
qualibet  centena  Lintrn,  telae,  caneiwcii, 
pannorum,  etc. 

LINTEAT0R,  in  Gloss.  Graec.  Lat.  :  Li- 
nitextor,  Aivo0<pos,  leg.  Xtvoy<po?.  Linio,  1. 
Linteo  vel  Lintio  (ut  est  apud  Joan- 
nem  Sarisber.  lib.  9.  Polycrat.  cap.  2.) 
Xivovpyós.  Linteatores  linteae  vestis  nego- 
tiatores, ut  linyfarios  linteae  vestis  arti- 
flces etlinteorum  artiflces  interpretatur 
Salmasius  ad  Vopiscum.  Linteatorum 
meminit  lex  7.  Cod.  de  Excusat.  muner. 
(10,  48.)  ex  emendatione  Cujacii  prò  Lin- 
teonutn 

*  LINTELLUS,  a  Gallico  Linteau,  Li- 
men  superius,  alias  Licteau.  Comput. 
eccl.  Paris,  an.  circ.  1381.  ex  Bibl.  S. 
Germ.  Prat.  :  Item  magistro  Jacobo  Cor* 
nuti  prò  tino  Lintello  merreni  ponendum 
supra  portalle  novum,  iiij.  sol.  Lit.  re  mi  ss. 
ann.  1480.  in  Reg.  206.  Chartoph.  reg. 
eh.  594: Lequel  Roland  desonespée  frapa 
ung  cop  après  icellui  Jehannin  ;  duquel 
cop  il  assena  le  Licteau  de  la  maison,  en 
laquelle  ledit  Jehannin  se  sauva.  Luyteau, 
in  aliis  ejusd.  ann.  ex  eod.  Reg.  eh.  612  : 
Avecques  ce  tirerent  d'un  autre  pan  de 
mur  ung  Luyteau  ou  couverture  de 
huys. 

LINTEPIUM,  Linens  pannus  t egens  pe- 
des.  Papias  MS.  Editus  habet  Linitepium. 
[Vide  Linipedium'] 

*  LINTERIA,  prò  Lienteria.  Vide  in  hac 
voce  supra.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Foyra,  Prov.  Linteria. 


LIN 


LIP 


LIQ 


119 


1  LINTEUM,  Indusium  ,  tunica  inte- 
rior linea.  Vita  S.  Segolenae  saec.  3.  Be- 
nedica pag.  544  :  Cilicium  etiam  semper 
interius  moerens  kabebat  prò  Linteo. 

1  Linthea  non  dubitai  ur  velum  appel- 
lavi, in  vet.  Vocabulario  juris  utrius- 
que.  Virgilius  hac  notione  dixit  Lin- 
teum. 

1  Ltnthearii  ,  ibidem,  Qui  Lintheas 
navis  vel  navium  vel  Lintheareorum  ne- 
gociacionem  exercent.  Linthearia,  talis 
negocialio.  Lintheariosa  vel  Linthearium, 
Negociatio  Lintkeariorum.  Lintearios  61- 
xerunt  antiqui eos  qui  linteafaciunt  aut 
vendunt.  [*®  Vide  Force  1  Un.] 

1  L]NTHEAMEN,fém.  gen.  Super  altare 
nonhabeat  nisiunam  Lintheamen,in  Usi- 
bus  Oulturae  Cenoman. 

**  Linthiamen,  Lineum,  pannus  li- 
neus,  in  eh  art.  ann.  1359.  apud  Lappenb. 
Orig.  Feeder.  Hanseat.  pag.  465. 

*  LINTORNIA.  Vide  infra  Luitornia. 

1  LINTRUM,  Lintrus,  prò  Linter.  Sup- 
plem.  Antiquarii  :  Lintrum,  axoqpvj,  Al- 
veum,  scafa,  Lintrus  jaovóI-uXov,  Linter, 
scapha. 

°  Un  de  n  ostri  s  Lentrongneur,  qui  lin- 
tre  fluviura  trajicit.  Lit.  re  miss.  ann. 
1369.  in  Reg.  100.  Ohartoph.  reg.  eh. 
190  :  Jcellui  Guillaume  séjourna  et  de- 
moura  deux  jours  etunenuit  auschamps, 
et  illeuc  le  trouva  un  appelli  Watier  Len- 
trongneur dudit  bare  à  Bery, 

UNUM  Inctsum,  Quo  sigilla  tabulis 
ac  litteris  claus'is  apposita  muniuntur. 
Primum  Testamentum  Wìdradi  Abb. 
FI  avi  n.  :  Testamentum  meum  conòidi,... 
ut  quando  dies  legitimus  post  transitarti 
meum  adveneril,  recognitis  sigillis.  Inciso 
Lino,  (perp.  edit.  Ugno)  ut  legis  decrevit 
auctoritas,  perinluster  vir  Amalsindo, 
quern  in  hac  pagina  testamenti  nostri  le- 
gatarium  ins litui,  gestis  reipublicai  muni- 
cipalibus  titulis,  ut  ab  ipsis  ejus  prosecu- 
tione  muniatur,  etc.  Habetur  eadem  for- 
mula apud  Marculfum  lib.  2.  form.  17. 
Agnitis  signis,  rupto  Lino,  apeHatur  et 
recitetur,  etc.  apud  Paulum  lib.  4.  Sen- 
te nt.  tit.  6.  ubi  de  testamento.  Adde 
formulam  28.  ex  Baluzianis.  Quomodo 
vero  Linum  testamentis  et  contrac  ti  bus 
privatis  et  publicis  inderetur  docet 
idem  Paulus  1.  5.  tit.  25  :  Amplissimus 
or  do  decrevit  eas  tabulas  quae  publici  vel 
privati  contractus  scripturam  continent, 
adhibitis  testibus  ita  signari,  ut  in  summa 
marginis  ad  mediam  partem  perforata, 
triplici  Lino  constringantur ,  atque  impo- 
situm  supra  Linum,  ceree,  signa  impri- 
matur, ut  exteriores  scrip turai  fidem  in- 
teriori servent  :  aliter  tabulss  prolatee  ni- 
hit  momenti  habent.  Aivoto(j.èiv,  Linum 
incidere,  apud  Scoi.  HarmenopuJi  lib.  1. 
tit.  15.  |  20.  Vide  Plautum  in  Bacchi- 
di  b.  act.  4.  scen.  4.  Pseud.  act.  1.  scen. 
1.  Auson.  Epist.  23.  Sueton.  in  Nerone 
cap.  17.  Col  lati onem  Legis  Mosaicae 
cap.  16.  Brisson.  de  Formul.  pag.  571. 
Salmasium  de  Modo  usurar,  cap.  11.  etc. 

Linum  Terrenum,  ut  in  terra  n  asci- 
tur,  nativum,  non  colore  imbutum. 
An  a  stasi  us  in  S.  Silvestro  :  Bic  consti- 
tuit  ut  sacrificium  altaris  non  in  serico 
nec  in  panno  tincto  celebrar  etur,  nisi 
tantum  in  linteo  ex  terreno  Lino  pro- 
creato, sicut  corpus  Do?nini  nostri  J.  C. 
in  sindone  lintea  rnunda  sepultum  est. 

1  LINURA,  Linum.  Litterae  ann.  1432. 
apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  523  :  Propter 
caristiam  panni,  pellurai  et  Linum.  Re- 
curri t  in  Litteris  ann.  1466.  tom.  11. 
pag.  566.  sed  prò  veste  seu  tunica  linea  : 
Pro  una  roba  et  Linura. 

LINUSA,  Semen  lini  ;  Linosa  Itali s  : 
Picardis  Linuise.  Judicatum  ann.  1250. 


apud  Rocchum  Pirrum  in  Notiti  a  Ec- 
efes.  Pactensis  :  De  hordeo  salmas  14. 
item  de  Linusa  salmas  15.  quas  extimat 
tarenos  60.  item  de  vino  salmas  180.  etc. 

*  LINXIA,  La  dea  bestiarum,  e  splen- 
dore, in  Glossar.  Lat.  ItaJ.  Ms. 

1  LYNIPHARII,  Linyfiones.  Vide  Li- 
nifiones. 

*  LIMOLATA,  Fascis,  quantum  uno 
linteo,  Italis  Lenzuolo,  contineri  potest. 
Stat.  Avellae  an.  1498.  cap.  49.  ex  Cod. 
reg.  4624  :  Si  aliqua  persona  ceperit  alie- 
num  fenum,...  solvati .  prò  qualibet  Lin- 
zolata  et  quolibet  fasso...  solidos  xx.  for- 
tium.  Rursum  occurrit  infra.  Vide  su- 
pra Lenzonum. 

*  LI0IA,  an  idem  quod  supra  Laia  et 
Laya  1.  Oharta  an.  1339.  in  Reg.  75. 
Ohartoph.  reg.  eh.  21  :  Item  (vendit) 
omnes  census  accordale*,  quos  habet  in 
parrochia  sanctx  Solengix...  super  qui- 
buscumque  rebus  et  bonis  debeantur,  sive 
sint  in  territorio  de  parva  Lioia,  sive  sint 
in  territorio  magnai  Lioiae,  sive  alibi. 
Forte  etiam  legendum  Liora  qua  voce 
mensura  signìficatur.  Est  enim 

*  LI0RALE,  Gali.  Lioral,  Mensura  vi- 
naria, vel  liquidorum,  quae  vulgo  Pot 
nuncupatur.  Reg.  parlam.  Tolos.  ad 
ann.  1458.  10.  Jun.  ex  Cod.  reg.  9879.  6  : 
La  cour  condamne  ledit  André  à  rendre 
et  paier  audit  abbé  (de  la  Chaize-Dieu) 
tant  qu'il  sera  habitant  et  faisant  feu  et 
lieu  audit  lieu  de  Boscket  et  fera  aucu- 
nes  nopces,  six  Lioralz  ou  potz  de  vin  a  la 
mesure  dudit  lieu. 

*  LI0RARE,  vitio  enuntiationis,  prò 
Livrare,  T  rad  ere,  dare.  Vide  Liberare  2. 
Permut.  inter  Joan.  de  Ponti  bus  et  He- 
liam  de  Rupe  ann.  1339.  in  Reg.  73. 
Ohartoph.  reg.  eh.  201  :  Ipse  Johannes 
de  Pontibus,...  nomine  scambii  seu  per- 
mutationis  perpetuai  tradidit,  Lioravit, 
dimisit,  etc.  Legitur  rursum  infra. 

*  Ad  sebi  vero  Jiquationem  pertinet 
vox  Gallica  Liozel,  cujus  notio  haud  sa- 
tis  mini  perspecta  est.  Oonstit.  civit. 
Tuli.  ann.  1297.  in  Reg.  A.  Ohartoph. 
reg.  eh.  I  :  Quiconques  seroit  trouvez 
saien  fondant  faisant  Liozel  dedans  la 
ville,  ou  cusant  chat  de  mutrie,  paieroit 
cinq  sols,  etc. 

%.  LIP  A.  [«  Lipa,  cachie.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  bibl.  Insul.  E.  36.  »)] 

*  LIPARIS,  Piscis  genus.  Tract.  MS. 
de  Pise.  cap.  15.  ex  Ood.  reg.  6838.  O.  : 
lllx  (sardane  il  se)  in  lacubus  ita  pingues- 
cunt,  ut  cum  in  craticula  assantur,  pin- 
guitudo  veluti  oleum  distillet,  a  qua  pin- 
guitudine  suntì  qui  Lipàrim  appellant. 

LIPERUS,  Papiae,  Tener,  mollis,  delica- 
tus.  Hesych.  :  Aircapóv,  xaXóv,  eXa^póv, 
Xeuxóv,  criXéov,  £tfoò>ov.  [Johan.  de  Ja- 
nua  seri  bit  Lipperus,  et  a  Lippus  dedu- 
citi 

1  LIPIT,  Lipuit,  labit,  dolore  afficit. 
Laurentius  in  Amalthea  ex  Glossis. 

1  LIP  ITE  S,  Arcturus,  in  eadem  Amal- 
thea. 

*  LIPIUM,  Labrum  projectum,  Gali. 
Lippe  ;  unde  sotulares  ad  lipium  appel- 
labantur  ii,  quorum  pars  anterior  in  la- 
brum seu  rostrum  desinebat.  Stat.  sy- 
nod.  Joan.  episc.  Nannet.  ann.  1389. 
tom.  2.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  564.  art. 
60  :  Solutares  (1.  sotulares)  aut  ocreas 
ad  poulentiam  seu  Lipium  more  laico- 
rum  (non  gerant  clerici).  Vide  Poulainia 
et  Mostra  calceorum. 

*  Hinc  nostris  Faire  la  lippe,  Labro- 
rum  projectu  allquem  irridere.  Lit.  re- 
miss, ann.  1457.  in  Reg.  189.  Ohartoph. 
reg.  eh.  174  :  Icellui  Mulot  par  maniere 
de  desrision  commenda  à  faire  la  Lippe 
ou  la  moe  aux  supplians. 


LIP0T0SMIA,  AetTcoQu^'a,  Animi  defec- 
tio.  Ordericus  Vitalis  lib.  8  :  Letkaliter 
in  capite  percussus  est,  deinde  per  breve 
spati um  de  Lipolosmia  rediit.  [Papias  : 
Ltipotomia,  Stomachi  defectio,  vel  animai 
angustia.  Vide  Malfactio.] 

1  LIPPA,  Buccea,  bolus,  Gali.  Lippée, 
a  Germanico  vel  Flandrico  Lep  aut  Lip, 
Labium.  Processus  de  Vita  S.  Yvonis, 
tom.  4.  Maii  pag.  558  :  Quadam  die  Ve- 
neris,  qua  comedebat  solum  panem  et 
aquam...  dedit  eidem  dominai  unam  Lip- 
pamfractam  in  aqua,  quam  comedit. 

1  LIPPERUS,  Tener,  mollis,  etc.  Vide 
Liperus . 

^  LIPPIDARE.  [Devenir  chassieux, 
aveugle:  «  Quia  cito  Lippidarem,  Abun- 
danter  ni  dormirem.  »  (Du  Méril,  poes. 
lat.  med.  set.  p.  114.)] 

*  LIPPID0,  Borgnette.  Lippire,  Bor~ 
gnier.  Lippus tBorgne.  Glossar.  Lai.  Gali, 
ex  Ood.  reg.  7692. 

LIPSANA,  ae,  Aetyavov,  Xetyava,  numero 
multitudinis,  Reliquia?  Sanctorum. 
Glossae  MSS.  :  Lipsana,  monumenta,  vel 
reliquia  corporis.  [Papias  :  Lipsana,  Re- 
liquia. Victor  Utic.  lib.  3.  extremo  de 
Persecut.  Vandal.  :  Humatse  sunt  igitur 
cum  hymnis  sòlennibus  Lì p sanse  bealai 
Sanctorum  in  Monasterio  Big  use,  etc. 
Vita  S.  Popponis  Abbat.  n.  17  :  Ante  B. 
Cyrici  Lipsanas...  pernoctante.  Occurrit 
ibi  semel,  et  in  Vita  S.  Gudilae  Virg. 
cap.  6.  Lipsana,  secunda  producta,  dixit 
Auctor  Vit»  S.  Eusebiae  Abbatissse  Ha- 
maticensis: 


Eo  ferre  satagens  Lipsana  beat». 


Lipsanum  dixit  S.  Eulogius  in  Apolo- 
get.  et  Paulus  Diacon.  in  Misceli  a. 
[Adde  Johan.  de  Janua,  et  vide  Glossà- 
rium  mediae  Graecit.  in  Aetyavov.] 

1  Lypsanum,  in  Dedicatone  Eccl. 
Stabu lensis  apud  Marten.  tom.  2.  Am- 
pliss.  Collect.  col.  61. 

1  Lipsanotheoa,  Theca  Reliquiarum, 
in  Actis  SS.  Junii  tom.  2.  pag.  747.  ubi 
de  Reliquiis  S.  Antonii  de  Padua. 

**  LIPTARIA,  La  febre  lenta,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

*  LIQUA,  Gali.  Lique,  Navigii  species, 
apud  Froissart.  voi.  1.  cap.  85  :  Si  se 
meit  en  un  vaissel,  que  on  nommoit  Li- 
que. 

LIQUA BILIS,  Qui  liqu escere  potest, 
TY]v.TÓe.  Utitui*  Apuleius  in  Apologia. 

LIQUAD0S.     Epitaphium     Landulphi 
Principis  Capuae,  apud  Oamillum  Pere- 
grinum    lib.     1.     Histor.    Longobarda 
pag.  249  : 

Unde  quadraginta  felices  vidit  arìstas, 
E  quibus  et  Princcps  octo  fuit  Capue. 

Cumque  nono  patitur  Liquados  scire  Kalendfls, 
Augusti  mensis  dans  aniraam.  superis. 

Ita  lapidem  prseferre  asseverat  idem 
Camillus,  testemque  laudat  Holste- 
nium. 

LIQUAMEN,  Liquor,  quem  Graeci  vàpov 
vocant.  Est  autem  liqu  amen,  qudd  ex 
porcino  adipe  flt  pingue.  Jo.  de  Janua, 
ex  Isid.  lib.  20.  cap.  3  :  Liquamen  pro- 
prie dicitur  piscium,  quod  soluti  in  salsa- 
mentum  pisciculi,  eundem  humorem  lin- 
quant,  cujusmodi  liquor  dicitur  salsugo 
vel  muria.  Sed  proprie  muria  dicitur 
aqua  sale  permixta,  et  effecta  gustu  in 
modum  maris.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  Tàpov, 
Liquamen.  Alibi  :  'EXacóyapov,  Garum  et 
Liquamen.  Gloss.  iElfrici  :  Liquamen 
vel  Garum,  fisc-bryne.  Cselius  Aure- 
lian.  lib.  2.  Chroniwn.  cap.  3  :  Immis- 
sione medicaminum  ex  garo  confectorum, 
quod  vulgo  Liquamen  appellant.  S.  Hie- 
ronym.  in  Epitaph.  Paul»  cap.  8  :  Ut 
ex  hoc  uno  aistimetur,  quid  de  vino  et  Li" 


120 


LIQ 


L1R 


LIS 


quamine,  pzscibus,  et  lacte,  et  mette,  et 
ovis,  et  reliquis,  quas  gustui  suavia  sunt, 
judicavit.  Hoc  autem  modo  fit,  ut  ait 
Gabriel  Humelbergius  :  adeps  m imita- 
ti m  concidi  tur,  et  in  vasa  ad  ignera 
lentum,  si  ve  carbones  ignitos  sine  fumo 
liquefi  t,  adjecto  salis  modico,  seu  etiam 
nullo  ;  deinde  liquefactum  antequara 
refrixit,  in  ollam  rep  osi  tori  am  colatur, 
et  ad  usum  reponitur,  ut  ubi  voles,  eo 
uti  liceat,  usuique  toto  fere  anno  est. 
Robertus  Constantinus  in  Supplemento 
Linguae  Latin»  in  Apua  :  Est  etiam  ex 
apuani  m  genere,  quae  vulgo  Anchoie, 
Aristoteli,  eYxpa<rixoXo<;,  et  XuxóaTojio?  A&- 
lìano  :  ex  qua  liquamentum  atque  claeo- 
garum  optimum  ad  excitandam  appe- 
tenliam,  addito  oleo,  vino,  aceto,  totus 
piscis  (qui  muria  conditus  asservaba- 
tur)  suojectis  prunis  liquatur,  nec  spinae 
vestigium  permanet,  quod  ego  ssepius 
non  sine  admiratione  expertus  sum. 
Occurril  passim  apud  Apitium  in  iibris 
de  re  culinaria.  Vide  Cujac.  lib.  9.  Ob- 
serv.  cap.  9. 

Liquaminarius,  Liquaminis  venditor, 
Yapo7rwXt]c*  in  vet.  Glossis.  [Liquaminarii, 
Qui  ex  corporibus  piscium  humorem  li- 
quent,  in  Gloss.  Sangerman.  num.  50L 
voce  Cetarii.] 

Liquamen,  Liquor,  potus  ex  liquore. 
Regula  S.  Pachomii  cap.  45  :  Vinum  et 
Liquamen  absque  loco  segro tantium  nul- 
lus  contingat,  Cap.  54  :  Non  gustabunt 
Liquamen,  nec  vinum  bibent.  Capi  tu  lare 
de  Villìs  cap.  45  :  Pomatiumy  sive  pira- 
tium,  vel  aiiud  quodcunque  Liquamen 
ad  bibendum  aptum  fuerit.  Pyrorum  li- 
quor, Liquamen,  appellatur  a  Palladio 
in  Februario  mense,  ubi  et  ipsius  confi- 
ciendi  modum  tradit. 

T  Liquamen  Olei,  in  Vita  S.  Antidii 
Episc.  toni.  5.  Junii  pag.  44  :  Balsami- 
ticum  consecravit  chnsma  oleique  sancii- 
ficavit  Lìquamina. 

1  LiQUAMINATUS    PORGELLTJS,   Liqua- 

mine  perfusus,  conditus,  apud  Apitium 
lib.  8.  cap.  7. 

T  Liquaminosus,  Liquamine  plenus. 
Res  sals&  et  Liquaminosas,  Marcello  Em- 
pyrico  cap.  5. 

•  LIQUAMENTUM,  La  sala-mora,  in 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  Vide  Liquamen. 

•  1.  LIQUARE,  prò  Linquere.  Glossar. 
Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  :  Liquare, 
Remetre.  Liquescere,  idem. 

«  2.  LIQUARE.  Reinard.  Vulp.  lib.  1. 
vers.  1079  : 

Effiua  nascentes,  lingua  ferìente  parumper 
Aera,  deformat  spuma  Liquatque  modos. 

i.  e.  quasi  eliquando  paulatim  et  veluti 
guttatim  vocem  effundit.  Conf.  Persium 
satvr.  1.  vers.  34. 

1  LIQUARIUM,  Species  syrupi,  Gali. 
Syrop.  Richalmus  de  Insidiis  dsemonum 
apud  Pezium  tom.  1.  Anecdot.  part.  2. 
col.  416  :  Nam  revera  est  hoc,  quod  esum 
multum  stomachimi  mentis  impinguat, 
confortai  rosa...  (f.  rosari  um)  siue  Liqua- 
rium  zuchari. 

*»  LIQUASTER,  forte  Leccator,  Gr. 
Aocixacmris.  Reinard.  Vulp.  lib.  1. 
vers.  229  : 

Qui  Satan  insanis  ?  Sine  me  pausare  Liquàater  ! 

LIQUATIO,  ^wveucti?.  Vopiscus  in  Aure- 
liano. 

T  LIQUATORIUM,  Colum.  Cael.  Aurei, 
lib.  2.  Acut.  cap.  39  :  Non  aliterquam  si 
vinum  sine  fasce  per  Liquatoria  fundatur. 
Vide  Colatorium  in  Colum  3. 

•  LIQUEFACTIBILIS,  Qui  Liquescere 
potesL  Léonard,  in  Speculo  lapidum 
lib.  1.  cap.  1  :  Sed  cum  mineralia  dupli- 


eia  sint,  alìqua  fluxibilia  seu  Liquefacti- 
bilia,  etc.  Vide  Lìquabilis. 

*  LIQUEFACTOR,  Liq  uefaciendi  me- 
talli artifex,  Gali.  Fondeur.  Comput. 
fabr.  S.  Petri  Insul.  MS.  ann.  1495  :  Jo- 
hanni  Maldenner  Liquefactori  Toma- 
censi,  prò  omnibus  columnis  et  arquetis 
de  electro,  servientibus  ad  clausuram  ca- 
pelli B.  Maria*  de  Trillia,  etc. 

LIQUEPATERE,  prò  Patere.  Vetus 
Charta  apud  Columbum  pag.  544  :  Li- 
quepaleat  cunctis,  etc.  Gloss.  Gr.  Lat.  : 
'EaipavTj  woifi),  Liquefacio. 

à  LIQUERE,  Manifestum  reddere,  de- 
monstrare.  Epist.  Bern.  scholast.  tom. 
10.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  494  :  Ea 
quidem  (miracula)  qu&  velate  nostra  non 
sunt  anliquioraì  quorumque  testes  in 
promptu,  non  fabulosam,  sed  evidentissi- 
ma™ veritalem  Liquerint,  etc. 

|  LIQUESCENTIA,  Apparentia,  veldefec- 
tus  vel  liquiditas,  J  oh  anni  de  Jan  uà  ;  De- 
covrance,  apparencet  deffaillance,  in 
Gloss.  Sangerm.  Lat.  Gali. 

*  LIQUESCERE.  Vide  supra  Liquare. 

*  LIQUIDARE,  vox  Italica,  Purgare 
vel  prò  bare  rationes,  nostri  s  etiam  Li- 
quiderf  eodem  sensu.  Stat.  castri  Re- 
daldi  lib.  1.  pag.  12.  v°.  :  Ordinalum  est 
quod  non  possit  fieri  de  bonis  alicujus 
dislrictualis  castri  Redaldi  ullum  saxi- 
mentum  ex  parte  alicujus  officiali*,  nisi 
primo  Liquidatum  fuerit  debitum.  Cor- 
rect.  stat.  Cadubr.  cap.  138  :  Dummodo 
tales  obtulerint  se,  et  velint  solvere  peda- 
gium  conveniens  dictis  dominis  Liquidati- 
dum  per  duos  probos  homines. 

«  LIQUIR1A,  Rigolice,  in  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg'.  7679.  Vide  Liquiritia. 

)  LIQUIRITIA,  Giycyrrhìza,  Gali.  Re- 
glisse,  Regolitia,  in  Medicina  Salem, 
pag.  240.  edit.  1622.  Al  berti  nus  Mussatus 
de  Gestis  Ital.  apud  Murator.  tom.  10. 
col.  695  : 

Tritarne  In  hoc  multum  valuit  Liquiritia  pota. 

|  LIQUIS,  Vetus  auctor  loquens  de 
flguris  et  lineamentis  apud  Scaligerum 
ad  Festum  :  Omnem  autem  summitatem 
metiendi  observationes  sunt  duae  :  enor- 
mis  et  Liquis.  Enormis  quas  in  omnem 
actmn  rectis  angulis  contmetur.  Liquis 
quas.  minuendi  laboris  causa,  et,  salva 
rectorum  ratione  angulorum,  secundum 
ipsam  extremitatem  extenditur.  An  a 
linquo,  inquit  Martini us,  ut  causa  ap- 
pellationis  sit,  quia  in  eo,  ut  compen- 
diario, aliquid  linquitur  ?  auta  liqueo, 
ut  sit,  quod  liquidum  et  planum  est, 
rainus  ambigiosum  ? 

T  1.  LIRA,  vox  Italica,  Libra.  Mille  Li- 
ras  vetusta^  monetai  Ravennatis,  in  Vita 
B.  Francisco  Fabriani,  tom.  3.  Aprilis 
pag.  90. 

*  2.  LIRA,  apud  Breviloqui m,  Sulcus 
et  proprie  ratri,  et  producit  primam, 
linde  : 

Pollice  tango  Lyram,  facio  cum  vomere  Liram. 

Hinc  prò  Agri  modo,  in  Charta  ann. 
1286.  ex  Chartul.  Buxer.  part.  5.  eh.  4  : 
Item  quatuor  Lxras  juxta  altam  ripara, 
sitas  juxta  lerram  domini  abbatis  S.  Be- 
nigni Divionensis...  Item  in  Painperdu 
sex  LiraSj  sitas  juxta  terram  Guillermi 
Carpentarii.  Sed  et  prò  Mensura  agraria 
legitur,  in  Charta  ann.  1302.  apud  Pez. 
tom.  6.  Anecd.  part.  2.  pag.  200.  col.  1  : 
Amodo  sese  omnes  (agri)  quatuor  conjunc- 
tim  extendentes  in  latitudinem  ducenta- 
rum  viginti  Lirarum,  et  longitudine  us- 
que  ad  limites  villa?  Schlawitz. 

T  LIRAMENTUM,  ut  Deliramentum. 
Lir  amenta  con  firmare,  apud  vet.  Inter- 
pretem  S.  Irenaei  lib.  2.  cap.  42. 


1  LIRATI0,  Occatio,  a  Lirare,  Semina 
ili  agrum  dejecta  operire.  RumpJerus 
lib.  L  Histor.  Monasteri!  Form bac.  apud 
Pezium  tom.  1.  Anecd.  part.  3.  col.  429  r 
Monasterium  habet  et  horrea  annexa, 
ubi  et  frigge  et  currus  asservantur,  et 
quidquid  ad  Lirationes  aut  proscissiones 
necessarium  fuerit* 

*  LI  RIA.  TPars  anterior  nasi.  Diep.] 

T  LIRIGEN,  Cum  lira  canens.  Joh.  de 
Jan  uà.  Scribe  Lyricen  a  Lyra,  et  vide 
Harpa  1. 

*  LIRIDA,  in  Vita  S.  Neoti  tom.  7. 
Jul.  pag.  327.  col.  1.  ubi  Lyridia  edidit 
Ma  bilioni  us.  Vide  in  hac  voce. 

*  LIRI0GUS,  R0GUS.  [Locus  dulcis 
ubi  opportunitas   est  aliquid  faciendi. 

DlEF.l 

LIRIPIPIUM,  Epomis,  unde  Belgis 
Liire-PUpe,  seu  poti  us  longa  fascia,  vel 
cauda  caputii.  Henricus  de  Knyghton 
de  Event.  Angl.  lib.  4  :  Dominarum,  co- 
hors  affuit  quasi  Comes  interi  udii  in  di- 
verso et  mirabili  apparatu  virili...  in  tu- 
nicis  partitis...  cum  capuciis  brevìbus,  et 
Liripipiis  (male  Liripiia  edit.)  ad  modum 
cordarum  circa  caput  advolulis,  etc. 
Chronicon  Windesem.  lib.  1.  cap.  44  : 
Liripipium  sive  tympam  retro  latam  du- 
plicem  ei  oblongam  habens  per  dorsum 
descendentem.  Lib.  2.  cap.  40  :  Longa  tu- 
nica veslitus,  nigro  caputio,  cum  grandi 
Liripipio  collo  indutus.  [Epist.  obsc uro- 
rum  virorum  pag.  96  :  Est  autem  habi- 
tus Magistrorum  (in  jure)  caputium  ma- 
gnum  cum  Liripipio.  Adde  pag.  11.] 
Charta  R.  Cardinalis  S.  Steph.  in  Monte 
Coelio  Legati  A  post.  ann.  1215.  prò  re- 
formati o  ne  Uni  versi  tatis  Paris.  :  Sotula- 
res  non  habeat  sub  cappa  rotunda  laquea- 
tos,  nunquam  Liripipiatos.  Vide  Mena- 
gium  in  Origin.  Linguae  Gali. 

®  LIRIQUIGIA,  dicitur  Gallice  rigolice, 
in  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex  Cod. 
reg.  4120.  Pro  Liquiricia.  Vide  in  hac 
voce  et  supra  Liquiria. 

LIS,  Bell  uni  vel  prsetium  initum  inter 
hostes.  Pelagius  Episcopus  Ovetensis  in 
Veremundo  II.  Rege  Hispan.  :  Genuit 
Comilem  Rudericum  Manionis,  qui  po$- 
tea  mortuus  fuit  in  Lite  de  Sacralias, 
etc.  Idem  in  Ferdin.  :  Iterum  stabilie- 
runt  Litem  in  Golpeliera,  et  ibi  captus  est 
pugna  Adefonsus  Rex,  etc.  Lucas  Tu- 
densis  in  Chronìco  :  Ex  hac  genuit  San- 
cium,  qui  fuit  mortuus  in  Lite  de  Ucles. 
Theodorus  Campedonensis  in  Vita  S. 
Magni  cap.  6  :  Lis  facta  est  inter  Theode- 
ricum  et  Theodabertum  juxla  Tulbia- 
cense  Castrumt  ibique  praslio  initio  infi- 
nita hominum  multitudo  periit.  [Lex  Ala- 
man.  Ut.  26  :  Si  quis  in  exrcitu  Litem 
commiserit,  ita  ut  cum  clamore  populus 
concurrat  cum  armis,  et  ubi  pugna  orti* 
fuerit  inter  proprium  exercitum,  et  aliqui 
ibi  occisi  fuerint,  ipse  humo  qui  hoc  com- 
misit  vitam  perdat,  aut  in  exilium  eat,  et 
res  ejus  infiscentur  in  publico.]  Adde 
Chronic.  Pisanum  Ughellianum  ann. 
1124.  Wipponem  de  Vita  Chunradi  Sa- 
lici pag.  432.  Will.  Britonem  lib.  12. 
Philipp,  v.  847.  etc. 

T  Lis  Civilis,  Bellum  civile.  Annales 
Genuens.  Murator.  tom.  6.  col.  327  :  Ete- 
nim  per  plebeia  nostra  rixae  et  factiones 
semper  tempore  Litis  civilis  aderant. 

Lis  Campaus,  quod  alii  Scriptores, 
Bellum  Campale  et  campestre  efferunt, 
in  Charta  Alfonsi  Regis  Aragon.  apud 
Hieron.  Blancam  :  Et  habent  fueros  in- 
fancones  de  Aragone  qui  non  tenet  honore 
de  seniore,  quod  vadat  ad  Lite  campale, 
et  a  sitio  de  Castellum  cum  pane  de  tres 
dies.  Etiamnum  hodie  Hispani  vocem 
Lid,  prò  praelio,  atque  etiam  duello  usur- 


LIS 


LIS 


LIT 


121 


pant.  Vide  Leges  Alfonsinas  seu  Parti- 
tas  part.  7.  Ut.  4.  qui  inscribitur  De  las 
Lides,  seu  de  prò  catione  per  duellum. 
Hinc 

Litigare,  prò  Bello  contendere,  Prav 
Mari,  apud  Dudonem  lib.  3.  de  Morib. 
Norman,  pag.  97:  Nec  ausus  est  contro, 
eum  Litigare  ullus.  Pag.  seq.:  Coeperunt 
Franci  contro,  eum  Litigare,  multisque 
modis  eum  opprimere.  Àdde  pag.  114.  Leo 
Ost.  lib.  1.  cap.  25  :  Cceperuntque  ad  in- 
vicem  totis  nisibus  Litigare. 

Breves  Lites,  Practicis  nostris, 
Plaits  sommaires.  Synodus  Exoniensis 
ann.  1287.  cap.  45  :  Considerantes  in 
causis  matritnonii  juris  solennitatem  non 
esse  per  omnia  observandam,  qua  breves 
Lites  alio  nomine  appellantur,  eo  quod 
in  ipsis  breviter  sit  procedendum,  id  est, 
summarie  debeant  terminari,  etc. 

LISA»  Papiae,  Longa. 

LIS.ffi,  SqjaymSe?.  Celso  lib.  4.  cap.  1. 
Sunt  autem  Lisa,  teste  Donato,  venae 
majores  gutturis ,  qui  bus  intersectis, 
animai  confestim  emoritur.  Unde  Eli- 
mm,  quicquid  ex  tali  causa  mortuum 
est. 

LISCA.  Papias  :  Carex,  herba  acuta, 
vulgo  Lisca.  MS.  praefert  Lista. 

«*  LISCERE,  Gliscere,  vehementer  cu- 
pere.  Ecbasis  vers.  360: 

Perdere  no»  Liscunt,  ac  morti  tradere  qu&runt. 

1.  LISGHA,  Lisca,  Instrumentum  quo 
quid  politur,  cylindrus  veteribus,  Gallis 
Lisse.  Liber  Ordinis  S.  Victoris  Pari- 
siensis  MS.  cap.  20  :   Cum  petra  vitrea, 

qua  vulgo  Lischa  vocatur corporalia 

poliat.  Usus  antiqui  Ordin.  Gisterciensis 
cap.  114.  habent  hoc  loco  Lisca.  Vide 
Leviga. 

Liga,  in  Statutis  Ordinis  Praemons- 
tratensis  dist.  2.  cap.  8  :  Indutus  alba 
vel  superpelliceo ,  cum  Lica  corporalia 
poliat.  etc. 

*  2.  LISCHA,  Festuca,  Ital.  Lisca.  Stat. 
Astae  collat.  13.  cap.  19.  pag.  41.  r°  :  Sta- 
tutum  est  quod  si  aliquis  inciderit  vel 
asportaverit  boschum  aut  gorretum  aut 
Lischam  aorreti,  etc. 

*LISCfNIUM,  Ellychnium,  Gali.  £«- 
mignon,  meche.  Necrol.  eccl.  Paris.  MS. 
ad  calcem  :  Cerei  qui  sunt  circa  altare 
ceree  laudabilis  et  ardentis  bene  Liscimi. 
Vide  supra  Lichinus. 

\  LI  SD  A,  Lisida.  Vide  in  Leudis. 

*  1.  LISERIA,  Finis,  limes,  Gali.  Li- 
«tere.  Charta  ballivi  Constant,  ann.  1294. 
in  Reg.  58.  Chartoph.  reg.  fol.  58.  r°: 
Concessi t  ad  firmam  perpeluam...  nun- 
dinas  de  Guiboudi  fovea  in  die  festi  S. 
Sansonis  et  Liseriam  ejusdem  loci,  etc. 
Nisi  legendum  sit  Livreiam.  Vide  infra 
in  hac  voce. 

*  2.  LISERIA,  Ora,  Umbus  panni,  Gali. 
Lisiere.  Arest.  ann.  1344.  12  Febr.  in  voi. 
3.  arestor. parlarci.  Paris.:  Cum  ballivus 
S.  Dìonysii  inhibuisset  tinctoribus  ejus- 
dem villa  ne  lexere  facerent...  pannos  in 
lania,  faclura  et  Lxseria  similes  pannis 
factis  in  dieta  villa  prò  vendendo  ibidem. 
Vide  Lisura. 

»  LISPUNT,  Polonica  vox.  Charta  ann. 
1454.  tom.  5.  Cod.  diplom.  Polon.  pag. 
139.  col.  1  :  Pro  eo  ipsi  debent  nobis  an- 
nuatim  ad  diern  S.  Martini  tre*  librai 
piperis,  vulgariter  Lispunt,  in  recogni- 
tionem  expedire  atque  dare.  [®*  Lubecae 
Lispunt  est  quatuordecim  et  sedecim 
librarum.] 

LISSA  Halecum,  seu  tunna:  une  tonne 
de  harens,  queon  appelle  Lisse  :  le  somme 
que  on  appelle  Lisse,  in  Charta  Philippi 
IL  Regis  Romanor.  ann.  1208.  descripta 


in  Magno  Recordo  Leodiensi  pag.  11. 12. 
[Vide  Lasta  2.] 

*  LISSES,  La  caligine,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS. 

1.  LISTA,  Ora,  limbus  :  Villaneo  et 
Petrarchae  Lista.  Vocis  etymon  ab  An- 
glo-Saxonico  List,  et  Listan,  Fascia, 
limbus,  margo ,  accersit  Spelmannus. 
Atin  Gloss.  Lat.  Gr.  occurrit,  exponi- 
turque,  *i  liti  tot?  apib[toXz  xa|AitY).  Tpa\i\Lr\, 
[Supplem.  Antiquari!:  Lista,  ypa^yj, 
Linea.]  Charta  Benedicti  Vili.  PP.  ann. 
1023.  in  Bullario  Casinensi  tom.  1.  pag. 
7  :  Similiter  et  pluviale  diasprum  cum 
Listis  auro  textis.  S.  Odilo  Cluniac.  Ab- 
bas  Epist.  1.  tom.  2.  Spicilegii  Acne- 
ri  ani  :  De  auro  quod  ad  non  veniens  se- 
cum  delulit,  duas  Listas  tabula  majoris 
altarìs,  dextram  videlicet  et  sinistram, 
quse  destructa  erant,  sicut  scitis,  jam 
perfecit.  Chron.  Casinense  lib.  1.  cap. 
21  :  Tunicam  item  cum  Lista  aurea,  et 
circuloa  aureos,  et  Listarti  auream  mar- 
garitis  insignitane  Lib.  2.  cap.  44  : 
Planetam  diapistim  Lùtis  aureis-  orna" 
tam.  Adde  lib.  3.  cap.  19.  lib.  4.  cap.  13. 
29.  [Constitutiones  Frederici  Regis  Si- 
cilia? cap.  97:  Mulieres...  possint  uti  ves- 
timento earum,  quse  habent  ad  prasens... 
dummodo  sint  sine  frisis,  Listis  de  auro 
et  perlis.]  Uti  tur  passim  Anastasius  et 
Guillelmus  Biblioth.  in  Vitis  PP.  pag. 
128.  129.  132.  134.  143. 144.  165.  184.  188. 
198.  206.  Edit.  Reg.  Ita  etiamnum  lim- 
bos  pannorum  vocant  Germani,  et  An- 
gli, Leisten,  et  Leists.  Matth.  Paris  in 
Vitis  Abbai.  S.  Albini  :  Latitudo  panno- 
rum  dua  ulna  infra  Listas.  Charta  ann. 
1213.  apud  Ughell.  in  Ital.  Sacr.  tom.  7. 
pag.  289  :  Cappam  unam  de  examito 
rubeo,  cum  Lista  de  auro  friso.  Hi  stori  a 
Cortusior.  lib.  5.  cap.  34  :  Dominabus 
Padua  donavi t  multas  Listas,  his trioni- 
bus  pulcras  vestes,  etc.  Adde  lib.  10.  cap. 
9.  [Vitam  S.  Athanasii  Episc.  Neapoh- 
tani  tom.  2.  Muratori!  part.  2.  col.  1046.] 
Ab  hac  voce  nomen  Lista  manet  etiam- 
num, non  modo  prò  lacinia,  vel  taenia 
aut  vitta,  sed  etiam  prò  catalogo  aut 
elencho,  quod  ejusmodi  indices  in  per- 
gameni  aut  chartae  laciniis  longioribus 
perscribi  soleant.  [Conci].  Hispal.  inter 
Hi  spanica  tom.  4.  pag.  14  :  Transmittant 
ad  nos  (Episcopos)  seu  nostros  provisores 
quolibet  anno,  tempore  quo  transmittun- 
tur  Listas,  relationem  de  his  (Clericis,) 
quos  repererint  commisisse  nonnulla  de- 
lieta.] Vide  Scali gerum  ad  Catalecta 
pag.  260.  [et  Vossium  de  Vitiis  sermonis 
pag.  238.] 

1  Lista  Terrose,  Modus  agri  longior 
quam  latior,  in  Charta  Domini  de  Lu- 
riac  in  Foresi o  ann.  1417.  Lista  vinea, 
in  Charta  Saviniac.  ann.  circiter  1000. 
ex  Chartulario  ejusdem   loci  fol.   101. 

[*  Chartul.  Ceìsinian.  eh.  93:   Cedo 

quatuor  Listas  de  vinea  et  in  monte  Roio 
duas  opera tas  de  vinea.] 

Listatus,  Limbo  ornatus.  Charta 
Joannis  Archiep.  Capuani  ann.  1301.  in 
Sanctuario  Capuano  pag.  262  :  Tobaleam 
unam  de  seta  Lista  tam  de  auro.  [Sta  tuta 
Massil.  lib.  2.  cap.  39:  Sine  clamide  et 
tunica  Listatis  per  f or  slam  cum  seta. 
Occurrit  in  Inventario  MS.  ornamento- 
rum  Sacristi»  S.  Victoris  Massil.  ex 
Archivo  ejusd.  Monasterii,  in  Synodo 
Pergam.  ann.  1311.  apud  Murator.  tom. 
9.  col.  547.  in  Annalibus  Mediolan.  ad 
ann.  1268.  apud  eumdem  Murator.  tom. 
16.  col.  670.  in  Testamento  ann.  1367. 
tom.  l.  Anecd.  Marten.  col.  1525.  et 
alibi.]  Ameto  pag.  41:  Lenzuola  sottilis- 
sime Listata  di  seta.  Chronic.  Bertrandi 
Guesclini  MS.: 


Et  bouten*  radement  sur  les  escus  Lisfer. 
Alibi  : 

Et  pendent  à  leur  col  maint  fori  esca  Liste. 

Ali us  Poeta  Anonymus  : 

Lors  raìie  ses  gens,  et  refait  son  conrofe  : 
Le  ban  de  Macidoine,  qui  fu  Li&lé  d'orfrois, 
Fait  devant  lui  porter,  ainsi  comme  il  est  droia 
La  se  ralioient  Grieu  et  li  Macidonois. 

Listarum  ejusmodi  confectores  Limbu- 
larios  textores  vocat  Plautus  in  Aulu- 
laria. 

if  [«  Sequebatur  Saucia  in  equo  coo- 
perto  de  seta  nigra  Listata.  »  (Diar. 
Burchardi,  ed.  Thuasne,  II,  279,  an. 

1497J] 

*  Listadus,  ut  Listatus,  Limbo  orna- 
tus. Lit.  ann.  1375.  in  Reg.  108.  Char- 
toph. reg.  eh.  68:  Item...  unam  cooper- 
tam  Listadam.  Hinc  Destitele,  dicitur  de 
panno,  cujus  limbus  resecatur  seu  inci- 
ditur  in  signum  reprobati  artiflcii.  Stat. 
ann.  1399.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  338.  art.  20  :  Et  autres  draps ,  qui 
par  Vesvoart  de  ladicte  ville  seront  coppez 
ou  Deslitelez. 

1  Listiatus,  ut  Listatus,  in  Testam. 
ann.  1518.  apud  Pìrrum  Sic  ili»  sacra 
pag.  187. 

List^,  Campi  in  quo  duellum  pera- 
gebatur,  repagula,  sic  dieta,  quod  cam- 
pum  et  aream  clauderent,  et  instar  lis- 
tarum panni  essent.  Henricus  Knyghton 
ann.  1349:  Venit  dies  pralii,  et  intrave- 
runt  Listas,  vidente  Rege  Francia,  etc. 
Infra  :  Ante  ingressum  in  Listas,  etc. 
Idem  :  Pugnavit  infra  Listas.  Walsin- 
ghamus  de  duelli  appara  tu  :  Interim 
prseparantur  duello  necessaria  xn  curia 
apud  Westmonasterium,  limites  videlicet , 
quas  Lisias  vocant ,  de  Lignis  fortissime 
fabrefactis,  tanquam  perpetuo  duratura. 
Nostri  Lisses  vocabant,  non  listes  ejus- 
modi repagula.  Vide  Licia. 

Listella,  diminuti vum  a  Lista.  His- 
tor.  Episc.  Autisiodor.  cap.  25  :  Aliud 
recentarium  pens.  lib.  1.  et  une.  9.  habet 
in  medio  Listellam  et  feras. 

*  2.  LISTA.  [Crustula.  Dief.] 

*  LISTO,  Idem  quod  Lista,  Ora,  lim- 
bus. Stat.  prò  panni f.  Carcass.  ann. 
1308.  in  Reg.  201.  Chartoph.  reg.  eh.  121  : 
Item  quod  quilibet  pannus...  habebit  au- 
reHas  sive  Listones  de  biavo  colore  vel 
burello  notino.  Vide  supra  Liseria  2. 

LISTRA,  [Idem  quod  Lista,  Ora.]  Vide 
Litro. 

*  LISTRIGANA,  La  gente  pessima.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

LISURA,  Ora,  limbus  panni  ;  nostris, 
Lisiere.  Matth.  Paris  ann.  1198.  pag.  134. 
et  Rogerus  Hovedenus  pag.  774  :  Lanei 
panni  ubicunque  fiant,  fiant  de  eadem 
latitudine,  scilicet  de  duabus  ulnis  infra 
Lisuras. 

1  LITJE,  ut  Listas,  Campus  clausus  re- 
pagulis,  Gali.  Lisses.  Chronic.  Ri  co  baldi 
Monachi  Ferrar,  inter  Fragmenta  MSS. 
Stephanotii  tom.  7  :  Conradus  condito 
testamento  et  confessione  acta  vi.  Kal. 
Nov.  1268.  urbe  Neapoh  in  Litas  ducitur  ; 
mortis  sentenlia  legitur  :  Conradus  supe- 
rius  vestimentum  exuit,  et  genìbus  flexis 
orando,  cer  vicem  lictori  porr  exit. 

*  LITAMUS,  Firn  us.  Ital.  Litame.  Stat. 
Montis-reg.  pag.  208  :  Quod  aliqua  per- 
sona non  debeat  ponere  paleas  in  platea 
vel  ruatis  dieta  civitatis  prò  Litamo  fa- 
ciendo,  etc.  Vide  supra  Lasamen. 

LITANLX,  Letani.se,  Preces  et  sup- 
plicationes  in  sacris  Synaxibus,  seu  in 
Ecclesia,  ut  in  leg.  30.  Cod.  Th.  de 
Hseret.  (16,  5.)  [unde  Kyrie  eleison,  quod 
in  Missa  dicitur  etiam   appellatum   fuit 

16 


122 


LIT 


UT 


LIT 


Litania,  ex  eo  quia  supplicano  sit?  ut 
observant  Macri  fratres  in  Hierolexico.] 
Conci lium  Cloveshoviense  ann.  747.  cap. 
16  :  Litanias,  id  est,  Rogationes.  Ordo 
Roman us  :  Litania,  Grasce,  Latine  Roga- 
tio  dicitur,  inde  et  Rogationes.  [Àdditio 
3.  ad  Capitili,  cap.  120:  Letanias  autem 
Grasco  nomine  appellantur,  quas  Latine 
dicuntur  Rogationes.  Inter  Letanias  au- 
tem et  exomologeaim  hoc  differì,  quod 
exomologesis  prò  sola  peccatorum  confes- 
sione aguntur  ;  Letanias  vero,  guaì  indi- 
cantar  propter  rogandum  Deum  et  irnpe- 
trandam  in  aliquo  misericordiam  ejus, 
sed  nunc  jam  utrumque  vocabulum  sub 
una  designatione  habeiur.  Johannes  de 
Jan  uà  :  Letania,  Rogatio  vel  invocatio, 
proprie  prò  mortuis  facta.  Hinc  in  Gloss. 
Sangerman.:  Letama,  Rogacion,  priere, 
et  proprement  pour  mort  Letame.) 
p  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7679: 
Letania,  a  lastor,  quia  tasta  voce  cantatur.] 
Walafridus  Strabo  lib.  de  rebus  Eccle- 
siaste cap.  28  :  Notandum  autem  Litanias 
non  tantum  dici  illam  recitationem  no- 
minum,  qua  Sancti  in  adjutorium  vocan- 
tur  infirmitatis  humanas,  sed  etiam 
cuncta  quas  supplicationibus  fiunt,  ora- 
tiones  (al.  rogationes)  appellari.  Litania 
autem  Sanctorum  nominum  postea  credi-' 
tur  in  usum  assumpta,  quam  Hieronymus 
Martyrologium,  secutus  Eusebium  Cassa- 
riensem,  per  anni  circulum  conscripsit, 
ea  occasione  ab  Episcopis  Chromatio  et 
Heliodoro  illud  opus  rogatus  componere, 
quia  Theodosius  religiosus  Imperator  in 
Concilio  Episcoporum  laudavit  Gregorium 
Cordubensem  Episcopum,  quod  omni  die 
Missas  explicans,  eorum  Mar  ty  rum  quo- 
rum natalitia  essent,  nomina  plura  com- 
memoraret.  Cum  autem  Litanias  in  Pro- 
cessi bus  publicis  fere  semper  concine- 
rentur,  quousque  ad  Ecclesiam  in  qua 
fiebat  Stailo,  vel  ad  locum  statutum 
perveniretur. 

Litania,  ipsa  Processio  appellata  est. 
Anastasius  in  Sergio  PP  :  Constituit  ut 
diebus  Annuntiationis  Domini,  Nativita- 
tis,  et  Dormitionis  sanctas  Dei  Genitri- 
cis,...  Litania  exeat  a  sanato  Adriano,  et 
ad  sanctam  Mariani  populus  occurrat. 
Ita  etiam  in  Honorio  I.  Stephano  III. 
Gregorio  I.  etc.  et  ipsemet  Gregorius 
M.  Jib.  11.  Epist.  2.  Aimoinus  lib.  1. 
Histor.  Frane,  cap.  25.  et  alii.  Sed  et 
Graeci  Byzantini  Xttavcav  hoc  sensu  usur- 
pant:  Iocos  Scriptorum  dedimus  in  CP- 
oli  Christiana  ubi  de  Tribunali  Heb- 
domi.  Vide  Cujac.  ad  Novell.  Justin.  123. 

Litaniarum  vero  seu  precum,  quae  in 
hisce  Processioni  bus  cantabantur,  for- 
mula s  veteres  descripsere  Menardus  in 
Notis  ad  librum  Sacramentorum  Grego- 
rii  pag.  156.  Henr.  Meibomius  post  Witi- 
kindum  pag.  137.  188.  Guill.  le  Peirat 
lib.  de  Capella  Regia  pag.  749.  Mabill. 
tom.  2.  Analect.  pag.  682.  et  Baluz.  in 
Appendice  ad  Capit.  n.  95.  Quae  haud 
multum  differunt  ab  hodiernis  nostris 
Litaniis.  Rythmicas.aliquot  etiam  [Ra* 
bani  Browerus  in  ejusdem  Poem.  n.  71.] 
Harthmanni  et  Notkeri  edidit  Canisius 
tom.  5.  Antiq.  lect.  pag.  732.  746.  Quae 
quidem  Litania?  prorsus  diversae  censeri 
debent  ab  iis  quae  Acclamationum  spe- 
cie efferebantur,  de  quibus  egimus  in 
voce  Laudes,  tametsi  laudes  ejusmodi 
crebri us  intersererentur.  [*»  Vide  Heu- 
mann.  de  Diplom.  Carol.  M.  §  60.] 

*  Extat  singularis  Litaniarum  formula 
in  Libro  precum  circa  fìnem  xv.  saeculi 
Parisiis  edito  et  illustrato,  ubi  invocan- 
tur  Sancti  Gabriel,  Raguel ,  Raphael, 
sanctas  Fides,  Spes  et  Ckaritas.  Quisnam 
il  le  sit  Raguel  in  ter  Angelos  cooptatus, 


nesciunt  prorsus  viri  doctiores  de  eo 
interrogati,  nisi  idem  puteturqui  Raziel 
nuncupatur  Seldeno  in  suis  Otiis  theo- 
logicis  et  Cabalistis,  quem  Adami  prae- 
ceptorem  fuisse  somniant.  Vide  Calmet. 
in  Dissert.  de  bonis  et  malis  Angelis. 

*  Litaniam  a  Letania  distinctam  vult 
Papebrochius  in  Coraraent.  ad  S.  Leo- 
nem  PP.  III,  tom.  2.  Jun.  pag.  579.  col. 
2.  Prior  enim,  inquit  vir  doctus,  aut 
prò  supplicatione  populariter  instituta, 
vel  prò  certa  Dei  Sanctorumque  ex  or- 
dine invocandorum  formula  accipitur. 
Letania  vero  laetum  ac  festivum  diem 
significata  ut  patet  ex  Regesto  Grego- 
riano lib.  4.  epist.  54.  ubi  papa  Letanias 
solennes,  id  est  dies  solenniter  festos 
enumerai,  quibus  archiepiscopos  licet 
pallio  uti  :  atqui  nunquam  is  utitur 
pallio  extra  ecclesiam;  et  extra  illam 
fiunt  Litanias, 

Litania  Major,  a  Gregorio  M.  insti- 
tuta 7.  Kl.  Maii  ann.  590.  Ordo  Romanus 
in  Ordine  in  Litania  ma j ore  :  Hanc  au- 
tem legimus  statutam  a  S,  Gregorio  prop- 
ter imminentem  coslestis  iras  mucronem. 
Jussit  autem  fieri  in  eodem  die  Litaniam 
septenam,  ita  prascipiens  :  Litania  Cleri- 
corum  exeat  ab  Ecclesia  B.  Joannis  Bap~ 
tistas:  Litania  virorum  ab  Ecclesia  S. 
Marcelli  Martyris  :  Litania  Monachorum 
ab  Ecclesia  SS.  Mar  ty  rum  Joannis  et 
Pauli  :  Litania  ancillarum  Dei  ab  Eccle- 
sia BB.  Martyrum  Cosmas  et  Damiani: 
Litania  feminarum  conjugatarum  ab 
Ecclesia  È.  Petri  et  Martyris  Stephani  : 
Litania  viduarum  ab  Ecclesia  B.  Marty- 
ris Vitalis  :  Litania  pauperum  et  infan- 
tum  ab  Ecclesia  B.  Martyris  Cecilias.  Quae 
quidem  desumpta  sunt'ex  ejusdem  Gre- 
gorii  Epist.  2.  lib.  11.  cui 

Litania  Septiformis,  et  Litania 
major,  dicitur  in  eadem  Epist.  et  lib.  2. 
ante  Epist.  1.  [*  Chron.  Pontif.  Leon. 
Urbevet.  in  Greg.  I.  apud  Lam.  Delie, 
erudi t  pag.  105  :  Hic  instituit  per  Septi- 
formem  Litaniam  placare  iram  Dei  :  sep- 
tiformis autem  ideo  dieta  est,  quia  in 
primo  choro  fuit  omnis  clerusy  in  secundo 
abbates  cum  monachis,  in  tertio  abbatissas 
cum  congregationibus  suis,  in  quarto 
omnes  infantes,  in  quinto  omnes  viduas, 
in  sexto  omnes  laici,  in  septimo  omnes 
conjugatas.  Quod  haec  ab  Ordine  Romano 
nonnihil  discrepent  ideirco  exseripsi. 
Codex  MS.  28.  S.  Vict.  Paris,  fol.  118. 
v°.  col.  2  :  La  premiere  Létanie  en  trois 
manieres  est  apelée.  Au  premier,  Létanie 
gregnour.  Au  secont  est  dite  Procession 
de  sept  fourmes.  Au  tierz  est  dite  Croix 
noires.]  Eadem 

Litania  Romana,  Herardo  Archiepis- 
copo Turon^  in  Capit.  cap.  194.  Capitula 
Caroli  M.  lib.  6.  cap.  7tf  :  Ut  Letania 
major  more  Romano  ab  omnibus  in  7.  Kl. 
Maii  celebretur.  [Vetustissimum  Calen- 
dari um  MS.  e  Bibl.  Col  berti  na  :  vii.  Kal. 
Maii  Nat.  S.  Marci  Evangelista.  Letania 
major.  Inter  praecipuas  festivitates  re- 
censetur  lib.  1.  Capit.  cap.  158.]  De  hac 
agunt  passim  Scriptores,  Gregor.  Tu- 
ron.  lib.  10.  Hist.  cap.  1.  Paulus  Warne- 
frid.  lib.  3.  de  Gest.  Langob.  cap.  25. 
Ama  lari  us  lib.  1.  de  Eccl.  offlc.  cap.  37. 
et  lib.  4.  cap.  24.  Walafrid.  Strabo  lib. 
de  Reb.  Eccles.  cap.  28.  Rupert.  lib.  9. 
de  Divin.  offìc.  cap.  5.  Microlog.  cap. 
57.  Honorius  Augustod.  lib.  3.  cap.  138.. 
Vita  S.  Anselmi  Lucensis  Episc.  n.  40. 
Petrus  Damian.  lib.  6.  Epist.  35.  Beletus 
cap.  122.  Durandus  lib.  6.  Ration.  cap. 
102.  etc.  [Adde  Glossarium  Pithoei  ad 
Capitularia.] 

Litania  Major,  dicitur  etiam  in  libro 
Sacràmentor.   Gregorii    M.    quse   alias 


Rogationum,  et  in  triduo  ante  Ascensi  o- 
nem  Domini  celebratur,  a  Mamerto 
Viennensi  instituta.  Anastasius  in 
Leone  III.  PP.  pag.  123  :  In  Litaniis, 
quas  ab  amnibus  Majores  appellantur, 
[Capitul.  lib.  5.  cap.  150:  Placuit  nobis 
ut  Letania  major  observanda  sit  a  cunctis 
Christianis  diebus  tribus.]  Vita  MS.  S. 
Gaugerici  Episcopi  Camerac.  lib.  2.  cap. 
2  :  Eodem  tempore,  cum  de  more  Gallico 
Letaniarumf  id  est  rogationum  solemnia 
agerentur,  etc.  Eadem  et 

Litania  Gallicana  dicitur,  ut  a  Ro- 
mana distinguatur  :  quae 

Litania  Minor,  in  Ordine  Romano 
appellatur.  Vide  Rogationes. 

Litania  in  Kalendis  Januarii  insti- 
tutae  ad  calcendas  gentili  um  spurcitias, 
in  Concil.  Turon.  II.  can.  17. 

Litania  quas  prima  noni  mensis 
hebdornada,  hoc  est,  ante  diem  Domi- 
nicam  quae  prima  in  ipso  mense  illuxe- 
rit,  sicut  ante  Ascensionem  Domini, 
sancti  Patres  fieri  decreverunt  :  dein- 
ceps  ab  omnibus  Ecclesiis,  seu  Paro- 
chiis,  celebrari  statuit  Concilium  Lug- 
dun.  II.  cap.  6.  Adde  Concil.  Gerundense 
sub  Hormisda  cap.  3. 

Litanle  in  principio  Quadra gesimee, 
in  Concilio  Bracarensi  II.  cap.  9. 

Litanle  per  singulos  menses  prò 
statu  Ecclesiae  et  incoi umitate  Princi- 
pum,  in  Concilio  Toletano  XVII.  can. 
6.  in  Martyrologio  Adonis,  singulis  men- 
sibus,  legi  heec  verba  in  Codd.  MSS. 
Litanias  indicendo,  monet  Rosweidus. 
Litanias  omni  tempore  bis  in  mense  a  se 
faciendas  spondet  Episcopus  recens 
consecratus  su  ramo  Pontifici,  in  Diurno 
Romano  cap.  8.  tit.  7.  Extr. 

1  Litania  Septena ,  Quina ,  Terna. 
Ordo  Romanus  :  Interim  schola  jussa 
facit  Litaniam  ad  fontem  ante  altare, 
primo  Septenam  ;  et  spatio  facto,  faciunt 
alter am  quinam  ;  ita  enim  inchoatur. 
Stat  primicerius  unus  in  dextro  choro,  et 
dicit  cum  ipso,  Kyrie  eléison  :  et  respondet 
secundicerius  cum  sinistro  choro,  Kyrie 
eleison  usque  ter,  Deinde  Christe  eleison 
usque  ter.  Hoc  fiunt  septem  vices  repetitas: 
unde  et  Septenae  dicuntur.  Post  hasc 
Christe  audi  nos  usque  septìes,  et  sic  per 
ordinem.  Hoc  ordine,  intervallo  facto, 
sequuntur,  ut  prsedictum  est,  Litaniae 
Quinss,  id  est,  quinquies  repetitas.  Acta 
Ud  al  ri  ci  Episc.  Augustensis  :  Baptvzalis 
tribus  puens  cum  Septena  Litania. 

e  In  qua  septies,  quinquies,  ter,  invo- 
cationes  repetuntur.  Cerem.  vet.  MS. 
eccl.  Carnot.  in  Sabba to  S.  :  Incipiant 
.  in  medio  choro  Letaniam  Septenariam  et 
ibidem  finiant,....  qua  letania  finita  us- 
que ad  ordinem  Virginum,  duo  alii  cano- 
nici de  grandi  statu  incipiant  Quinna- 
riam;...  hac  letania  ibi  terminata,...  duo 
de  majoribus  ecclesias  incipiant  Terna- 
riam  Letaniam. 

*  Letania  Plana,  ad  discrimen  il- 
lius,  in  qua  pluries  invocationes  repe- 
tuntur, dieta,  in  vet.  Cerem.  MS.  eccl. 
Carnot.  ubi  de  Rogat.  :  Letaniam  pla- 
nam  et  consuetam  cantant  duo  pueri,  sue- 
centore  eos  docente. 

T  Litaniam  in  singulis  Sabbatis  ins- 
tituit Stephanus  PP.  III.  de  quo  Anas- 
tasius in  Vitis  Papartim  apud  Murator. 
tom.  3.  pag.  167.  inserì  bit  :  Hic  beatissi- 
mus  vir  prò  salute  provincias  et  omnium 
Christianorum  omni  Sabbatorum  die  Las- 
taniam  omni  postposito  neglectu  fieri  sta* 
tuit.  Idem  de  Honorio  PP.  I.  refertur 
infra. 

^M"  Ejusmodi  vero  Litanias  seu  sup- 
plicationes  fieri  maxime  consueverant 
cum  aliquod  a  Deo  beneficium  impe- 


LIT 


LIT 


LIT 


123 


trare,  aut  prò  impetrato  grati as  agere 
vellent.  Oum  primum,  jejuni  et  discal- 
ceati  procedebant.  Epistola  Caroli  M. 
tom.  1.  Capitul.  col.  256  :  Nos  autem  Do- 
mino adjuvante  tribus  diebus  Litaniam 
fecimus,  id  est,  Nonis  Septembris,  quod 
fuit  Lunis  die,  incipientes,  et  Martis,  et 
Mercoris,  Dei  misericordiam  deprecante* 
ut  nobis  pacem  et  sanitatem  atque  viclo- 
tiara etprosperum  iter  tribuere dignetur,.. 
Et  a  vino  et  carne  ordinaverunt  Sacerdo- 
tes  nostri,  qui  propler  infirmitatem  aut 
senectudinem  aut  juventuamem  abstinere 
poteranl,  ut  abstinuissent....  et  interim 
quod  ipsas  Litanias  facìebant,  discalceati 
ambulasxent.  At  in  solemni  gratiarum 
actione  jejunium  non  indicebatur.  Cons- 
titutio  Pippini  Regis  ann.  764.  ibid.  col/ 
186  :  Et  ob  hoc  atque  prò  aliis  causis  nos- 
tris  opus  est  nobis  illi  gratias  agere...  Sic 
nobis  vide  tur,  ut  absque  jejunio  indicto 
unusquisque  Episcopus  in  sua  parrochia 
Letanias  faciat,  non  cum  jejunio,  nisi 
tantum  in  laude  Dei.  Hac  erat  etiam  Ec- 
clesiarum  pia  consuetudo,  ut  jejunio  Li- 
tantarumque  obsecrationibus  vacarent, 
priusquam  de  eligendo  pastore  conveni- 
rent.  Vide  Epistolam  Hincmari  Remen- 
sis  ad  Clerum  et  plebem  Oameracens. 
tom.  2.  Capitul.  col.  598. 

Litania  Privata,  quas  Patres  nos- 
tri ,  inquit  Concilium  Turonense  II. 
can.  17.  in  Kalendis  Januarii  fieri  sta- 
tuerunt  ad  calca  ad  arn  Gentilium  consue- 
tudine™. Vide  Concil.  Toletan.  IV. 
can.  11. 

Letaniam  Evertere,  in  Capitul.  Ca- 
roli M.  lib.  6.  cap.  127.  [**  129.1  dicitur 
qui  Offìcium  divinum  interturbat,  aut 
impedit. 

1  Vexillorum  Usus  in  Litaniis  seu 
processioni  bus  meminit  WiJl.  Brito  lib. 
il.  Philipp,  ubi  de  celebri  vexillo  San- 
dionysiano  : 

Ast  Regi  satis  est  tenues  crispare  per  auras 
Vexillum  simplex,  cendato  simplice  tectum 
.   Spletiduris  ruboi,  Lethania  qualiter  uti 
Ecclcsìjna  solet  certis  ex  more  diebus. 

T  LitanIìE  Sangtorum  prò  moribun- 
dis  recitata?  ann.  704.  ut  videre  est  in 
Vita  S.  Austrebertae  Abbatissae,  saec.  3. 
SS.  Benedict.  part.  1.  pag.  36.  et  39. 

*  Slat.  Gaufr.  abb.  Rivipull,  ann.  1157. 
ex  Cod.  reg.  5132.  fol.  102.  r°  :  Obtnissis 
vij.  psalmis  et  Letania,  missa  prò  eisdem 
de  fu  net  is  in  conventu  celebranda,  nun- 
quam  intermittatur.  Testam.  Guill.  Ar- 
naldi de  Bellovidere  civis  Tolos.  ann. 
1472  :  Ordinavit  dictus  testator  quod  die 
suds  sepulturae...  dicatur  sive  cantetur  Le- 
tama vocata  Exaudis. 

T  In  Litaniis,  f.  Ordinatim,  per  se- 
riem  ut  in  Litaniis.  Index  veterum  Ca- 
nonum  tom.  3.  ConciL  Hisp.  pag.  10  : 
Quod  parochianis  Presbytens,  quum  or- 
dinantur,  offtcialìs  libellus  debeat  darì  ; 
et  iidem  Presbiteri  in  Litaniis  sint  de 
officio  requirendi  ;  id  est,  si  recte  inter- 
pretor,  de  singulis  ad  eorurn  offìcium 
pertinentibus  interrogentur  ordinate. 

\  Letanice  Procedere,  Ordine  pro- 
cessionali Litanias  concinendo.  Anony- 
mus  de  Vitis  PP.  apud  Stephanotìum 
tom.  7.  Fragm.  MSS.  pag.  136  :  Hono- 
rius  7.  natione  Campanus...  constituit  ut 
omni  Sabbato  procederent  Letanice  ad  S. 
Petrum. 

LITARE.  Vetus  scrittura  ann.  952.  in 
Monasterio  S.  Martini  de  Castanneda, 
apud  Ambrosium  Moralem  lib.  16.  cap. 
23  :  Hic  locus  antiquitus  Martinus  sanc- 
tus est  honore  dicatus,  brevi  opere  ins- 
tructus,  diu  man  si  t  diratus,  donec  Joan- 
nes  Abbas  eCorduba  venit,et  hic  templum 


Litavit,  &dis  ruinatn  a  fundamentis  ere- 
xit,  etc.  Ubi  forte  legendum  dicavit  : 
nisi  litavit,  sit  lapideam  fecit  ex  Gr.  "kl- 
8oc-  [Forte  barbarus  Scriptor  Litare  di- 
xerit  prò  Consecrare,  dicare,  ut  prò 
nudo  sacrificare  dixerunt  quidam  ex 
antiquis.  Quem  autem  honorem,  inquit 
Tertull.  de  Patientia  cap.  7.  Litabimus 
Domino  Deo  ?  id  est,  dicabimus,  offe- 
remus.l 

*  LITARGIA,  prò  Lethargia,  in  Annal. 
Victor.  MSS.  ad  annum  1216. 

t  LITARGIRUM,  Spuma  argenti,  in  vet. 
Glossario  Sangerman.  MS.  num.  501.  Est 
prò  Grseco  Xieapyupoc,  quod  idem  signi- 
iìcat. 

*  LITARGURIUM ,  La  Schuma  de  ar- 
gento, o  altro  metallo.  Glossar.  Lat.  Ital. 
MS.  Vide  LUargirum. 

*LITARGUS,  ORGaS.  [Extractor  me- 
talli de  foveis.  DrEF.l 

*LITA25INUM,Lithargyrium.Stat.  Pia- 
cent,  lib.  5.  fol.  64.  r°.  :  Nullus  arlifex 
operetur  de  argento  vel  auro  nisi  secun- 
dum  ligam  et  modum  eis  datum,...  necin 
annulis  ponat  Liùazinum  sub  lapidibus 
annulorum,  vel  aliud  per  quod  fraus  ali- 
qua  committatur. 

*  LITEA,  Taenia,  fascia,  vexillulum. 
Lit.  re  miss.  ann.  1353.  in  Reg.  82.  Char- 
toph.  reg.  eh.  83  :  Item  quod  furata  fue- 
rat....  unarn  Litearn  sericam,  cum  quo- 
dam  parvo  baculo  auri. 

1  LIT  EIRA.  Apparatus  et  instrumen- 
tum lecti.  Testamentum  Sancii  I.  Regis 
Portugall.  apud  Brandaonem  tom.  4. 
Monarch.  Lusitan.  pag.  260:  Post  mor- 
tem  meam  habeat  totam  meam  Lìteiram 
(Liteicatn  male  tom.  3.  SS.  Junii  pag. 
477.)  et  meos  annulos  et  sortilias,  excep- 
tis  duobus  annulis,  quos  mando  dari 
filio  meo  Regi  donno  Alfonso.  Vide  Lec- 
tarium. 

T LITELLUS,  Gualvaneus  FI  ammae  apud 
Muratori um  tom.  12.  col.  1012  : 

Hydra  cuniculis  reptat  ditata  Litellis. 

1.  LITERA,  Stramentum.  Vide  Lecte- 
ria  1. 

|  2.  LITERA,  nude,  Latina  lingua. 
Epistola  Ade  mari  de  Apostolatu  S.  Mar- 
tialis  ann.  1028.  apud  Mabill.  tom.  4. 
Annal.  Bened.  pag.  726.  col.  1  :  Ego  sum 
Prior  de  Clusa,  et  bene  scio  facere  sermo- 
nem  de  Litera.  Ademarus  Priorem  hunc 
inducit  ut  Grammaticum  de  Latina  lin- 
gua continuo  gloriantem.  Vide  Litera- 
liler  1.  et  Literate. 

LITERA,  Diplomata,  Scriptura  tabel- 
lionum,  qua  notione  vocem.  Lettres  usur- 
pamus.  Julius  Firmicus  lib.  4.  cap.  5  : 
Si  vero  per  noctem  a  Sole  defluens  Luna 
ad  Mercurium  feratur,  faciet  Publicos  vel 
Tabelliones,  et  qui  his  Literis  qu&rant 
vitdB  subxidia.  Ita  etiam  usurpant  in- 
terdi! m  JC.  Instit.  lib.  3.  Ut.  22.  Julia- 
nus  Antecessor  Nov.  66. 1. 19.  C.  de  Fide 
instrum.  (4,  21.)  sed  et  Cicero  Orat.  prò 
Fiacco,  etc. 

1  Liter^e  Abolita,  Del etae,  cancel- 
latae.  Li  tersa  non  abolita  non  cancellata, 
nec  aliqua  sui  parte  viciatas,  in  Charta 
ann.  1225.  tom.  1.  Chartul.  S.  Vandreg. 
pag.  939.  Similes  formulae  passim  occur- 
runt  alibi.  Vide  Cancellare. 

*  Litera  ADQUiETANCiALis,Qua  quis 
a  debito  quietus  seu  absolutus  declara- 
tur.  Vide  supra  Adqitietancialis. 

*  Litera  Agravatori^,  Reagra va- 
TORiiE,  Voces  fori  ecclesiastici,  Iterata 
et  repetita  exeommunicationis  senten- 
tia.  Pro  ce  s.  ann.  1448.  in  ter  Probat.  tom. 
3.  Hist.  Nem.  pag.  273.  col.  2  :  Lit  ter  as 
fortiores,  agravatorias,  et  reagravatorias, 
cantra  ipsum  dominum  abbatem  excom" 


municatum,  etiam  in  divinis^  ut  dicitur , 
se  immiscentem,  meruerit  obtinere.  Vide 
Aggravatio. 

°*  Litera  Annalts.  Chart.  ann.  1218. 
apud  Neugart.  in  Cod.  Alem.  tom.  2. 
pag.  137.  num.  902:  H&c  commutalo  facta 
fuit  anno  dominici  incamationis  1218. 
anno  decem  novenalis  cicli  3.  indici,  6.  F. 
Annuali  Litlera,  epactis  22.  concurrenti- 
bus  7.  G.  lit  ter  a  dominicali,  etc.  Adde 
ibid.  num.  904.  ann.  1219.  Haec  nota 
chronica,  scribi t  Neugartus,  in  diplo- 
matibus  alias  inusitata,  litteram  mar- 
tyrologii  denotat,  quae  per  integrum  an- 
num decurrit,  ac  lunam  designat,  ante 
diem  currenteminlectione  martyrologii 
exprimendam.Videatur  dissertatio  Mar- 
tyrol.  Roman,  praemissa. 

1  Litera  Aperta.  Vide  Literse  Pa- 
tentes. 

*  Litera  Apostoliche  qua  re  vere  n- 
tia  acceptse  fuerint,  docet  nos  formulare 
MS.  Instr.  fol.  52  :  Éxecutor  praefatus  dic- 
tas  Litteras  Apoatolicas  extracto  pileo  re- 
verenter  exequi  recepii  et  earum  prsesen- 
talionem  admisit. 

*  Litera  Attinenti^,  Gali.  Lettre 
d'altainte ,  Chirographaria  assignatio. 
Vide  supra  Assidatio. 

*>  Litera  Autorizabtles,  Mandati 
litterae.  Vide  Haltaus.  Glossar.  German. 
voce  MachtBrief,  col.  1236. 

*  Litera  Beneventana,  Oh  arac  ter 
Longobardicus,  ut  opinantur  docti  Edi- 
tores,  ad  Vit.  S.  Grata?  tom.  2.  Sept. 
pag.  250.  col.  2  :  Aut  in  quibuadam  senp- 
tis  de  Litera  Beneventana,  qu&  a  paucis 
legi  poterant.  Inventar.  MS.  thes.  Se- 
dis  Àpost.  ann.  1295  :  Item  quidam 
liber  antiquus  de  Liltera  Beneventana. 
(*»  Vide  Marin.  Papir.  Diplom.  pag.  226. 
not.  6.] 

*  Litera  Bononiensis  ,  Character 
apud  Italos,  et  maxime  Bononiae,  in 
usu,  a  litera,  quam  Form&  dicebant,  non 
multum  dissimilis.  Acta  MSS.  Inquisit. 
Carcass.  ann.  1308.  fol.  64.  r°.  :  Ostende- 
runt  mihi  quemdam  librimi  valde  pul- 
crum  et  cum  obtima  Litlera  Bononiensi  et 
perobtime  illumina tum  de  adhurio  et  mi- 
none  (sic)  ubi  erant  Evangelia  in  Ro>nan- 
cio  et  Epistola  beati  Pauìi.  Inventar,  bo- 
nor.  Joan.  ducis  Bitur.  ann.  1-116.  fol. 52. 
r°.  ex  Cam.  Comput.  Paris.  :  Item  un 
tres  bel  décret  escript  de  Lettre  Boulon- 
noise.  [**  Vide  Savin.  Histor.  Jur. 
Roman,  med.  temp.  tom.  3.  cap.  25. 
I  212.] 

1  LITERjE  Cambiales,  CAMBITORI.E, 
Gali .  Lettres  de  change,  Quas  dantur  a 
mensariis  ad  pecuniam  alibi  numeran- 
dam.  Vide  Cambiare  et  Brencmannum 
Dissertat.  1.  de  Rep.  Amai phi tana  pag. 
19.  ubi  contendit  verbum  Cambiare,  de- 
duci a  xau.Ttxetv,  Flectere,  vertere,  atque 
ideo  eas  Literas  dici  cambiales,  qui  bus 
pecunia  versatilis  quodammodo,  variis 
in  locis  plus  minus  dissitis,jubetur  per- 
solvi. 

1  Litera  Canoniche  ,  Canoni  bus  et 
regulis  ecclesiasticis  consentaneae.  Ha- 
rum  mentio  est  in  Formulis  antiquis 
promotionum  episcopalium, apud  Baluz. 
tom.  2.  Capitul.  col.  597.  et  aliis  in  locis, 
laudatis  in  Canonica  Lit  erse. 

*  Ea  nomenclatura  potissime  dona- 
bantur  Epistolae,  quibus  metropolitani 
episcopum  recens  consecratum,  juxta 
canones  et  ecclesiasticas  regulas  elec- 
tum  et  inauguratum  fuisse,  clero  et  po- 
pulo  ejusdem  ecclesia?  mandabant.  Vide 
supra  Canonica  Lit  erse. 

»  Littera  Capitularis  ,  Grandis , 
quae  est  in  principio  Gali.  Capitale.  Efc- 
keh.  IV.  Casus    Sangall.   cap.   1  :  Li- 


124 


LIT 


UT 


UT 


mandi  et  Capilulares  Litteras  rite  creandi 
prae  omnibus  gnarus.  Vide  Linea  2. 

**  Littera  Caudata.  Vide  Caudae 
Chartarum  post  Cauda  2. 

1  Litera  Citatoria,  vel  Citatorialest 
Quibus  quis  in  jus  citatur.  Ordinatio 
Comitis  Provincia^  super  officio  Tabel- 
lionum  ann.  1254.  e  MS.  D.  Brunet  fol. 
60  ;  ltem  de  Literis  citatoriis,  vel  prò  de" 
bito  exliigendo,  seu  de  aliis  littens  cum 
sigillo,  111.  den.  Vide  Cicalio. 

1  Litera  Clausa.  Vide  Literse  Pa- 
tene es, 

*  Litera  Clericales,  si  fides  Auc- 
toribus  novi  Traci,  diplom.  tom.  1.  pag. 
243.  S.  Oypriano  dicuntur  illae,  quae  a 
clero  ecclesia?  pastore  suo  viduatae  scri- 
buntur. 

1  Litera  Commendatiti^:.  Vide  Com- 
mendatitiaz  Literas. 

«     LlTERA     COMMUNES,     Auct.     nOV. 

Tract.  Diplom.  testibus,  appellabantur 
literae,  quae  monachis,  monasterio  suo 
relieto,  ad  aliud  proflciscentibus  conce- 
debantur. 

1  LlTERA  COMMUNICATORIA.  Vide 
Communicatori&  Literae. 

1  LlTERA    COMPULSORIALES,  Compul- 

soriae,  Gali.  CompuUoires.  Vide  in  Com- 
pulsare, et  mox  Literas  Monitorisi. 

*  Litera  Confessoria  vel  Confes- 
sioni s.  Vide  Confessori^  Literas. 

*  Litera  Contumacialis.  Vide  supra 
in  Contumacia. 

*  Litera  Corona.  Vide  supra  Co- 
rona Clericalis. 

1  Litera  Credenti  a  ,  vel  Creden- 
tiales,  Gali.  Letlres  decreance.  Vide  Cre- 
denza 4. 

*  Litera  Cursalis,  Gali.  Lettre  de 
court ,  Character  quotidiani  et  commu- 
nis  usus.  Inventar,  bonor.  Joan.  ducis 
Bitur.  ann.  1416.  fol.  52.  v°.  ex  Cam. 
Gomput.  Paris.  :  ltem  un  livre  des  trois 
Maries  et  de  leur  sainte  lignee,  escript 
en  Francois  de  Lettre  de  court,  Lit.  re- 
miss,  ann.  1457.  in  Reg.  87.  Ghartoph. 
reg.  eh.  274:  Ung  petit  livre  escript  en 
Lettre  de  Court ,  ouquel  sont  contenu 
vigilles,  les  sept  psalmes  et  plusieurs  oroi- 
sons. 

J  Litera  Dimissoria,  Gali.  Dimis- 
soires,  in  Concilio  Compi  ut.  ann.  1347. 
tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  613.  Vide 
Bimissorias  Litteras. 

Litera  Dominigales,  Quae  Bedae  la- 
terculum  septìzonii  appellantur,  A.  B.  G. 
D.  E.  F.  G.  quae  quotannis  mutantur  or- 
dine retrogrado,  G.  F.  E.  D.  G.  B.  A.  etc. 
Vide  Ganones  Isagogicos  Scaligeri  pag. 
181.  et  Compotistas. 

*  Litera  Dominio alis,  quae  a  do- 
mino ad  inferiorem  scripta  est.  Charta 
ann.  1438.  ex  Tabul.  D.  Venciae  :  Para- 
tum  me  oh  tuli  ipsas  dominicales  Literas 
et  omnia  contenta  in  eis  exequi,  facere  et 
adimplere. 

1  Litera  Ecclesiastica  ,  Easdem 
quae  Communicatoriss,  in  Addit.  4.  ad 
Gapitular.  cap.  36.  ex  Concilio  Arelat.  I. 
can.  7.  Vide  Ècclesiasticss  Litteras. 

*  Litera  Emangipatoria.  Vide  in 
Emancipatio  2. 

*  LlTERA  EXPECTATORIA,    VOX   fori, 

quibus  nempe  vadimonium  procrasti- 
na tur.  Lit.  remiss.  ann.  1382.  in  Reg. 
122.  Ghartoph.  reg.  eh.  52:  Icellui  Pier- 
rot  fist  citer  en  la  court  de  Cambray  le- 
dit  Gilet,  contre  lequel  Pierrot  ledit  Gi- 
let  prist  Letlres  expettatoires,  et  le  fist 
citer  à  veoir  tauxer  les  despens  à  certain 
jour, 

*  Litera  Forma  ,  Gali.  Lettre  de 
forme,  Character,  qui  impressa  forma 
pingebatur,  quo  praesertim   utebantur 


xiv.  saeculo  in  libris  ad  ecclesia^  usum 
scribendis.  Inventar,  ann.  1319.  ad  cai- 
cem  Necrol.MS. eccl.  Paris.:  llem  unum 
bonum  breviarium  et  pulcrum,  nolatum, 
ad  usum  Parisiensis  ecclesia? ,  scriptum  in 
perg ameno  abortivo  de  Lit t era  Formas. 
Aliud  ann.  1492.  ibid.  :  ltem  ung  collec- 
taire  par  cayers ,  escrit  en  parchemin, 
Lettre  de  forme.  Inventar,  bonor.  Joan. 
ducis  Bitur.  ann.  1416.  fol.  52.  r°.  ex 
Cara.  Gomput.  Paris.  :  ltem  une  très 
belle  Bible  en  Francois,  escripte  de  Lettre 
de  fourme. 

1  Litera  Formales.  Vide  Formales 
Epistolas. 

1  Litera  Formata,  seu  Canonica?, 
in  Epistola  Teutgaudi  Trevirens.  Ar- 
chiepiscopi apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  155.  Vide  For- 
matse. 

*  Litera  Frangio  a,  Ad  usum  scilicet 
Franeorum;  quam  Capetianam  vocant 
Auctores  novi  Tract.  diplom.  t.  3.  pag. 
323.  Inventar,  bonor.  Joan.  ducis  Bitur. 
fol.  52.  r°.  ex  Gam.  Coraput.  Paris.  : 
ltem  une  autre  Bible  en  Francois,  es- 
criple  de  Lettre  Francoise. 

*  Litera  Gaengnia.  Vide  supra 
Gaengnia. 

Litera  Gothica,  quae  et  Toletana, 
apud  Roderieum  Toletanum  lib.6.  Hist. 
Hisp.  cap.  25.  30.  quam  Gulfilas  Gotho- 
rum  Episcopus  adinvenit,  ut  auctor  est 
Jornandes  de  Reb.  Getic.  Isidorus  in 
Chronico  :  Gulfilas  eorum  Episcopus  Go- 
thicas  Literas  adinvenit ,  et  Scripturas  sa- 
cras  in  eandem  linguam  convertii.  Hac 
Hispani  usi  sunt,  donec  abrogata  est  a 
Bernardo  Toletano  Primate  in  Concilio 
Toletano  aerae  1117.  in  quo  statutum  ut 
Litteris  Gallicis  u teren tur. Li teram  porro 
Gothicam  eamdem  esse  cum  Runica 
pluribus  contendit  Olaus  Wormius  lib. 
de  Literatura  Runica. 

ft  Duplex  erratum  hic  emendare  pro- 
ponunt  Auctores  novi  Tract.  diplom. 
tom.  3.  pag.  323.  id  enira  factum  fuisse 
docent  in  concilio  Legionensi  aerae  1129. 
hoc  est,  ann.  1091.  Li  teram  denique  Go- 
thicam distinguendam  omnino  a  Tole- 
tana  et  Runica  probant  ibid.  pag.  321. 
Ipsos  consule. 

*  Litera  Hareditatis,  Charta,  qua 
quis  aliquid  possidet.  Lit.  remiss.  ann. 
1397.  in  Reg.  152.  Chartoph.  reg.  eh. 
216  :  Lesquelz  alerent  en  la  ville  d'Ar- 
cueil  près  de  Paris,  pour  querir  une  Let- 
tre de  héritage,  qui  ap  p  arte  noi  t  audit 
Hemon  le  Bouquaut,  pour  cause  de  une 
piece  de  vigne,  que  icellui  Hemon  avoit 
achei  ée,  a  fin  que  icelle  Lettre  feust  enre- 
gistrée  en  papier  et  registre  dicelle  ville 
d*Arcueil  où  ledit  contrai  de  vendition 
avoit  esté  fait. 

®  Litera  Impressione  ,  Ch  arac  ter 
typographicus.  Inventar,  ann.  1492.  ad 
calcem  NecroJ.  eccl.  Paris.  MS.  :  ltem 
ung  autre  pontificai  de  Ordinibus  en  petit 
volume,  escrit  en  parchemin  Lettre  d'im- 
pression. 

*  Litera  Judicialis,  Sententia  judi- 
cis.  Lit.  ann.  1411.  tom.  9.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  602.  art.  15  :  Quod  se- 
cundum  stilum  dieta?  curias  (  Viennesi i) 
consueverunt  concedi  Litteras  judiciales, 
querelosas  et  etiam  compulsorias,  tam  su- 
per legatis  testatorum,  quam  super  testa- 
mentis. 

*  Litera  Legenda,  simplici  oppo- 
nitur,  in  Formul.  MS.  Instr.  fol.  40  :  Ad 
impetrandum  in  audientia  domini  papas 
privilegia  et  indulgentias  et  Litteras, 
tam  simplices  quam  legendas,  gratiam 
et  justitiam  continentes,  etc.  Occurrit 
passim  in  iisdem  Formulis.  An  Legenda 


publicam  literam  indica t,  et  Simplex 
privatam  ? 

«  Litera  Lithostrata,  Tessellata?. 
Vide  in  Lithostrotum. 

\  Litera  Minutae,  Minutissima,  Ro- 
tundee,  Ejusd.  forma?  cum  Uncialibus, 
sed  non  ejusdem  magnitudinis.  Vide 
Mabiilonium  lib.  1.  de  Re  Diplom.  cap. 
11.  num.  4. 

*  Litera  Monitoria  vel  Monitorialis, 
Qua  aliquid  a  judice  injungitur  sub  cer- 
tis  subsequentibus  poenis.  Proces.  ann. 
1448.  in  ter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem. 
pag.  273.  col.  1  :  Ipse  dominus  abbas  le- 
gitime  et  canonice  monitus  fuerit,  ut  sub 
poma  exeommunicationis  infra  certum 
competentem  ac  perhemptorium  termi- 
nurn,  in  aliis  nostris  Lilleris  monitoriali- 
bus  specifficatum ,  solvere  haberet,  etc. 
Lit  terse  monitorisi  t  eodem  sensu  in  Com- 
put.  ann.  1479.  ibid.  pag.  342.  col.  1. 
Pro  Literis  vero  judicis  ecclesiastici, 
quibus  fìdeles  sub  poena  exeommunica- 
tionis, ut  crimen  ipsis  notum  patefa- 
ciant,  monentur,  occurrit  passim. 

1  Litera  Monitoria,  Prszceptoriee, 
Exsecutorise,  Compulsons3,  Varia  et  suc- 
cessiva Rom.  Pontiftcum  mandata,  qui- 
bus collatores  ad  conferenda  certis  ac 
designatis  personis  beneficia  compelle- 
bant.  Vide  Executorisz  Lit  ter  sì. 

1  Litera  de  Nist,  Quibus  quis  ita 
obligatur,  ut  nisi  in  iis  literis  contenta 
adimple veri t,  poenis  jure  statutis  sub- 
jaceat.  Statuta  Eccl.  iEduensis  ann. 
1468.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
515:  Monitiones,  confessione»,  et  obliga- 
tiones  seu  Literae  de  nisi,  quae  certum 
diem  habent,  ea  possint  executioni  de- 
mandare Ordinamus  igitur  quod  cum 
praedictae  Literas  de  Nisi,  seu  obligaUones 
sub  curia  nostra  receptae,  adjudicationes, 
monxtionesque  per  curiam  nostrani  decla- 
ratae  fuerint,  infra  sex  menses  a  die  ibi 
designato  et  effluxo  executioni  demanden- 
tur  absque  difficultaùe  quacumque.  Vide 
in  Nisi. 

1  Litera  Obedientiales,  Gali.  Obe- 
diencea,  in  Concilio  Limano  IL  tom.  4. 
Concil.  Hispan.  pag.  657. 

**  LlT  TER  A  ÓBTRUNCATA,  DÌVÌS8S,  Ut 

in  chirographìset  indenturis.  Chart.  ann. 
1163.  in  Alsat.  Diplom.  num.  308:  Pre- 
sentemque  kartam  et  aliam  huic  consimi- 
lem,  sigilli  sui  impressione  signari  cura- 
vit,  et  Obtruncatis  ad  cauthelam  in  fine 
Litteris  unam  suis  fratribus,  alteram  L. 
commendavit. 

1  Litera  Paganiga,  f.  Quaepagenses 
seu  censuales,  qui  apud  Saxones  pagani 
vocabantur,  spectant  ;  vel  etiam  Litterae 
quibus  servi  glebae,  pagenses  di  e  ti,  ma- 
numittuntur.  Ludewig.  tom.  4.  Reliq. 
MSS.  pag.  250:  Donatio  Henrici  Regis 
qua  confirmat  Literas  Paganicas  Julii  et 
Neronis  C&sarum  et  concedit  aduocatiam 
Epìscopatus  Juvaviensis  et  Laureacensis 
Emesto  Marchioni  anno  1058. 

e  Litera  Passus,  Qua  liber  transitus 
asseritur.  Hist.  desponsat.  Frider.  III. 
imper.  cum  Eleon.  Lusit.  ann.  1451.  tom. 
1.  Probat.  hist.  geneal.  domus  reg.  Por- 
tug.  pag.  603  :  Prxdictis  oratoribus  sai- 
vum  conductum  et  Literam  passus  dedit 
(Regina  Aragonum.) 

Litera  Patentes,  id  est,  Apertae,  et 
in  totam  papyri  vel  pergameni  latitudi- 
ne m  expansae,  quae  Clausis  oppone  ban- 
tu r,  cum  istas  sigillo  publico,  hae  sigillo 
quod  Secreti  vocabant,  si  gii  lare  n  tur  : 
vulgo  Leti res  paté ntes.  [Stephanus  Tor- 
nac.  Ep.  157.  ab  Archiepiscopo  Lun- 
densi  Litteras  patentes  et  pendentes  pos- 
tulat  ad  reddendum  depositum.]  wil- 
i  lelm.  Brito  lib.  6.  Philippid.  : 


LIT 


LIT 


LIT 


425 


Firmius  el  Scripto  firmai  nova  pacta  patenti. 

Et  lib.  9  : 
Cui  cum  firmasse!  per  Scripta  patentia  pactura. 

*  De  ejusmodi  Literis  haec  exseri  benda 
censui  ex  Cod.  reg.  9824.  7.  fol.  709.  r°  : 
Littersd  patente^  semper  sic  incipiunt  La- 
tine :  Karolus  D.  G.  Fr.  rex.  Notum  faci- 
mus  universis,  tam  pr&sentibus  quam  fu- 
tures, etc.  De  patentibus  Litteris,  aliquse 
vocantur,  Carta,  Gallice  Chartres,  quse 
sigillantur  in  cera  viridi  et  filis  sericeis  ; 
et  hsBC  fiunt  ad  perpetuitatem.  Alise  sunt 
Lit  terse  P  quse  sigillantur  in  cera  alba 
et  cauda  duplici;  et  hoc  fit  quando 
materia,  de  qua  fiunt  UIsb  Lit  terse, 
est  ad  vitam,  ut  donationes  officio- 
rum  vel  similia  :  et  incipiunt,  Karolus, 
et  e.  Universis  prsssentibus  Litteras  ins- 
pecturis  ,  salutem.  Aliae  sunt  Litterse  , 
quae  òiaillantur  etiam  in  cera  alba  et 
simplicx  cauda;  et  istse  fiunt  de  singula- 
ribus  et  particularibus  negotiis  singulo- 
rum,  non  ad  vitam,  sed  ad  tempus.  Fiunt 
etiam  quandoque  aliae  Litterse,  quae  nec 
vocantur  clausae  nec  aperte;  sed  vocantur 
le  Seau  plaqué;  et  fit  hoc  in  retenutis, 
quando  rex  aliquem  in  notarium,  vel  in 
servientem  armorumf  vel  alium  servien- 
tem  in  hospitio  suo  retinet. 

Litera  Aperta,  Eadem  notione,  in 
Epistola  synodali  Concilii  Viennensis 
ad  Paschaìem  PP.  II  :  Cujus  confirma- 
tioni  sargumentum  per  apertas  nobis Lite- 
ras  significare  dignernini.  Gregorius  VII. 
PP.  lib.  2.  Epìst.  10:  Has  autem  Literas 
ideirco  aperte  sigillari  prsecipimus,  ut 
certiorem  vobis  auctorilatem  prssberemus. 

1  Litera  Peregrinorum  ,  Eaedem 
quae  Communicatorise  in  Capitili  ari  6. 
ann.  806.  cap.  12. 

Litera  Pisana,  di  ci  tur  characterve- 
tus  quo  scripti  sunt  Pandectarum  libri, 
apud  Pisanos  aliquando  conservati  :  hos, 
cum  Amalphin  cepisset  Lotharius  Imp. 
a  Wernheroinventos,  hon orario  munere 
Pisanis  dedit  :  ii  postea  Florentiam  de- 
lati in  Bibliotheca  Magni  Ducis  asser- 
vantur. 

*  Bis  peccat  haec  definiti o,  teste  Brenc- 
manno  lib.  2.  Hist.  Pandect.  cap.  2. 
pag.  108.  Primo,  quia  comraunem  eorum 
saeculorum  scripturam,  peculiarem  et 
propriam  facit  Pandectis  Florentinis  ; 
dein,  quod  imprudenter  abutitur  ele- 
ganti circumscriptione  exemplaris  Pan- 
dectarum, quod  Pisis  eo  tempore  asser- 
vabatur  :  nunc  vero  non  in  Bibliotheca 
Magni  Ducis,  sed  palatii  reipublicae. 
[<»  vide  Savin.  Histor.  Jur.  Roman, 
med.  temp.  tona:  3.  cap.  22.  §  157.  sqq. 
168.  not.  a.] 

SS©*  Alia  docet  probatque  idem  Brenc- 
mannus  lib.  1.  Hist.  Pandect.  nempe 
libros  illos  non  fuisse  a  Pisanis  aspor- 
tatos  ann.  1137.  quo  Amalphin  cepit  Lo- 
tharius, sed  ann.  1135.  quo  Pisani  soli 
èam  urbem  invaserunt  Imperatore  tum 
in  Germania  exsi  sten  te.  Fabulosa  itaq  uè 
est  hujus  Imperatoris  donatio,  cujus 
instrumentum  nullibi  comparet.  Neque 
magis  verum  est,  quod  vulgo  dicitur, 
ab  eodem  Lothario  sancitum  fuisse,  ut 
ex  uno  jure  civili  Romano  posthac  judi- 
cia  fierent,  ceteris  abrogatis,  aut  a 
^Vernhero,  seu  Irne  rio,  ut  frequentius 
àppellatur,  repertos  fuisse  libros  Pan- 
dectarum, ut  ait  Cangi  us  ;  eos  quidem 
primus  exposuisse  dicitur  Bononiae,  sed 
primus  reperisse  nullibi  legitur. 

)  Litera  Placeti,  Qui  bus  piacer  ads- 
cri  bitur,  ut  petitio  vim  ha  beat.  Vide 
Placetum. 

1  Litera    Poenitentiales  ,    Idem 


quod  Libellus  Posnitentiss.  Vide  in  Paini- 
tentes. 

*  Litera  Prédio ationis  nuncupa- 
bantur,  illae,  quae  ab  episcopo  concede- 
bantur,  ut  per  vicos  suae  dioecesis  de- 
ferrentur  Reliquia?  ad  corrogandas  pe- 
cunias ,  ecclesiarum  resta urationi  vel 
aedificationi  insumendas.  Lit.  Honor. 
PP.  :  Venerabilis  frater  nosler  Laudu- 
nensis  episcopus  graverà  nobis  obtulit 
quaestionem,  quod  Cum  Remense  capitu- 
lum  nuper  postulasset  ab  eo,  ut  prò  repa- 
randa  ecclesia  Remensi  eis  per  Laudu- 
nensem  diocesim  Litteras  pr&dicationis 
concederet  >  unum  annum  indulgenti^ 
continentes,  expresso  quod  eorum  nuncii 
per  totam  ipsam  diocesim  cum  processione 
reciperentur  a  clero  et  populo,  et  dies  ad- 
ventus  eorum  tanquam  Dominicus  habe- 
retur,  et  cum  venir ent  ad  locum  inter dieta 
suppositum ,  divina  libere  celebrarenlur 
ibidem,  quamdiu  ibi  essenl,  et  statueren- 
tur  prò  ipsius  Ecclesia^  opere  confraria. 
Et  idem  episcopus  attendens  haec  mani' 
feste  obviare  statuto  Concilii  generatis,  eis 
ejusmodi  litteras  denegasset,  ac  benigne 
eis  obtulisset  litteras  competentes,  illis  eas 
recipere  contemnentibus,  etc.  Vide  in  Re- 
liquia 1. 

*  LITERA  DE  NON  PRjEJUDICIUM,  Qui- 

bus  sci  1  ice  t  alteri  us  damno  cavetur. 
Reg.  13.  Corb.  sign.  Habacuc  ad  ann. 
1513.  fol.  191.  v°  ;  Lesquels  archevesques 
et  évesques  non  vollans  desroguier  ne  al- 
ter au  contraire  desdits  priviléges  et 
exemption,  ont  baillié  par  plusieurs  et 
diverses  fois  soubz  leurs  seaulx  Lettres  de 
non  préjudice. 

*  Litera  Purgationis,  Qua  qui  cri- 
mine purgatur.  Charta  ann.  1396.  in  Reg. 
151.  Chartoph.  reg.  eh.  228:  Nous  veismes 
unes  Lettres  de  purge  saines  et  entieres, 
etc. 

1  Litera  Qdadriviales,  f.  Mathe- 
matica sic  dieta  ex  quatuor  ejus  parti- 
bus,  Arithmetica,  Geometria,  Musica, 
Astronomia.  Hist.  Monasterii  Villarien- 
sis,  tom.  3.  Anecd.  Marten.  col.  1278.  de 
Valtero  Abbate  :  Cum  esset  vir  nobilis 
genere  et  delicatus  in  sseculo,  optime  Li- 
teris et  maxime  Quadrivialibus  institutus. 

*  Litera  Querelosa,  Petitio  j uri- 
dica.  Vide  supra  Litera  Judicialis. 

1  Littera  Quittatoria,  Gali.  Quit- 
tance,  Acceptilatio,  apocha,  in  Charta 
ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag. 
218. 

*  Litera  Rationis,  id  est,  Acce p ti  et 
impensi.  Stat.  ann.  1338.  ex  Tabul.  S. 
Vict.  Massi  1.  :  Ordinamus  ad  ejusdem 
conventus  humilem  et  supplicém  requisi- 
tionem  de  Litera  Rationis  consueta  sive 
con  firmata  conventui  >  quod  fiant  duse 
scripturae  similes  per  alphabetum  divisse, 

LiterjE  de  Rato,  in  vet.  Vocabulario 
juris  utriusque  dicuntur  Procuratori^, 
quod  constituens  procuratorem  semper 
adjicit  in  fine  quod  quicquid  procurator 
fecerit  super  causa  ad  quam  dantur,  ha- 
bebit  Ratum  et  grattini  ;  ut  in  ca.  cum 
diteci  us  de  relig.  domi,  in  Gloss.  (Dtal. 
lib.  3.  tit.  36.  cap.  8.) 

*  Charta  ann.  1184.  in  Chartul.  S. 
Cornei.  Compend.  fol.  103.  v°.  col.  1.  : 
Ansoldus  abbas  Compendiensis  ecclesia  et 
Gislebertus  prior  et  Richardus  subprior 
Litteras  de  rato  prò  toto  capitulo  exhi- 
bentes,  etc. 

e  Litera  RefusoriìE,  Eaedem  quee 
cessionis.  apud  Sidon.  lib.  9.  Epist.  10. 
tom.  1.  novi  Tract.  diplom.  pag.  260. 

*  Litera  Regardi,  Eadem  quae  pia- 
ceti,  Guìplacet  adscrìbitur.  Lit.  remiss. 
ann.  1482.  in  Reg.  209.  Chartoph.  reg. 
eh.  254:    Le    suppliant    demourant    en 


nostre  ville  d'Abbeville..*  fut  cité....  pour 
comparoir  devant  V officiai  de  Beauvais, 
par  vertu  des  Lettres  de  regard  ou  placet 
données  de  Vof fidai  d'Amiens. 

LiterìE  Regije,  Quae  a  rege  alicui  in- 
serì bun  tur.  De  earum  formulis  haec 
habet  Codex  reg.  982*.  7.  fol.  709.  r«  : 
Sunt  aliqui  secretarii,  qui  dicunt  quod 
rex  neminem  salutai  in  fine  Litterarum, 
prsBter  papam,  imperatorem  et  aliquos 
reges  ;  hoc  est,  quod  non  ponitur  in  fine 
litterarum  illa  clausula  :  Notre  Seigneur 
vous  ait  en  sa  garde.  Sed  per  multos 
antiquos  vidi  contrarium  ;  videlicet  quod 
in  litteris  cardinalibus  directis  in  fine 
semper  ponitur  illa  clausula  :  Tres-cher 
et  feal  ami,  nostre  Seigneur  vous  ait  en 
sa  garde.  In  cauda  autem  prò  suprascrip- 
tione  ponitur  sic  :  A  nostre  très-cher  et 
féal  ami  le  Cardinal  de  la  Tour  ;  vel  si 
sit  de  genere  regis  sic  debet  dici  :  A  nostre 
tres-cher  et  féal  cousin  le  Cardinal,  etc. 

*  Litera  Regulares.  Vide  Canonica 
Epistolse. 

*  Literje  Remissione,  vulgo  Lettres 
de  gràce.  Charta  vendi t.  comitat.  Mon- 
tispenc.  ann.  1385.  in  Reg.  Joan.  ducis 
Bitur.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  108. 
v°.  :  Dictus  dominus  dux  (Bitur.)  debebat 
atque  tenebatur  tradere  et  deliberare 
dicto  dom.  corniti  (  Venth adorensi)  Litte- 
ras remissionis  seu  indulgenti^  sive  de 
pardonnance. 

*  Litera  Retentionis.  Vide  infra 
Retentio  3. 

*  Litera  Reverenda  et  Reveren- 
tiales,  Eaedem  quae  Dimissorise.  Litteras 
dimiusorias  seu  Reverendas ,  ut  aliqui 
vocant,  in  Con  e.  Trid.  cap.  10.  de  Ke- 
form.  sess.  7.  Vide  Bernardin.  Ferrar, 
lib.  1.  cap.  8. 

T  Litera  Reversales,  Quibus  quis 
suscipiens  munus  vel  possessionem,  de- 
clarat  se  servaturum  conditiones  con- 
suetas  vel  conventas.  Vide  Reversales, 

|  LiterìE  de  Rogamus.  Sic  dictae  a 
verbo  Rogamus  iis  in  seri  solito.  Statuta 
Eccl.  iEduensis  ann.  1468.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  510  :  Omnibus  et  sin- 
gulis  Ecclesiarum  rectoribus  civitatis  et 
dioecesis  auctoritate  dicti  D.  Cardinalis 
JEduensis  Episcopi  inhibetur,  ne  aliquas 
Literas  de  Rogamus,  aut  quascumque 
alias  litteras  extranei  judicis  exsequi 
prsesumant  absque  ipsius  D.  Card.  Epis- 
copi aut  Vicariorum  seu  Officialis  ejus 
speciali  mandato. 

*  Litera  Rognosa,  Incisa,  apud  Ma- 
bill.  Diplom.  lib.  1.  cap.  11. 

*  Litera  Rotonda,  Ejusdem  formae 
atque  Uncialis,  sed  minoris  magnitudi- 
nis.  Inventar,  ann.  1492.  ad  calcem  Ne- 
crol.  eccl.  Paris.  Ms.  :  Item  ung  petit 
journal,  escrit  en  parchemin  Lettre  ronde. 
Consule  Mabill.  ibid. 

*  Litera  Rubea  in  subscriptione 
adhibita.  Charta  ann  1020»  apud  Mura- 
tor.fiom.l.Antiq.Ital.  med.aevi  col.  1013  : 
Et  in  qua  ipse  domnus  Paldolfus  Prin- 
ceps  per  Literas  rubeas  roborato  erat,  et 
ab  anulis  ipsorum  pnneipum  de  intus  et 
foris  in  cera  sigillato  erat. 

Lite  re  Sacerdotales  ,  Hierogly- 
phicae.  Ruffinus  lib.  11.  Histor.  Eccles. 
cap.  26  :  Jam  vero  Canopi  guis  enumeret 
superstitiosa  flagitia  ?  Ubi  praetextu  Sa- 
cerdotalium  Litterarum,  (ita  e  nini  appel- 
lant  antiquas  JSgyptiorum  literas)  ma- 
gica artis  erat  pene  publica  schola. 

1  Litera  Sacr^e,  Quae  proprio  motu 
ad  particulares  a  sommo  Po  n  tifi  ce  scri- 
bebantur,  ut  habet  Bleynianus  Institut. 
pag.  82.  Vide  Sacra. 

*  Litera  Salutationis,  Quibus  quis 
alicui    salutem  impertit.  Lit.  re  miss. 


126 


UT 


UT 


UT 


ann.  1359.  in  Reg.  90.  Chartoph.  reg.  eh. 
197  :  Abbatissa  S.  Nicholai  de  Barro  su- 
per Albam  Lìteras  seu  epistolas  salutatio- 
nis  vel  aliter  cuidam  certo  homini,  tunc 
temporis  de  parte  hostium  nostrorurn 
exis tenti,  dicebatur  scripsisse.  Vide  Salu- 
tatoria Epistola. 

Ì  LITER.E  Sanguinis,  Lettres  de  sane, 
Quibus  fit  gratta  iis  qui  sanguinem  fu- 
derint,  in  Literis  ann.  1359.  tom.  3.  Or- 
dinai. Reg.  pag.  388, 

t  Liteiue  Scabinales,  Datae  a  Scabi- 
nis  seu  Consulibus,  in  Literis  ann.  1376. 
apud  Knyppenbergum  Hlst.  Eccl.  Duca- 
tus  Geldriae  pag.  104. 

*  Litera  Simplex,  f.  Privata.  Vide 
supra  Litera  Legenda. 

Liter^e  Solutorle,  Oharacteres  ma- 
gici, quorum  ea  vis  erat,  ut  qui  eos  fe- 
rebant,  nullo  modo  vinciri  vel  ligari 
possent.  Beda  lib.  4.  Hist.  Angl.  cap.  22  : 
Quarum  celebratione  factum  est,  quod 
dixiy  ut  nullus  eum  possi t  vincire.  Inte- 
rea  Comes,  qui  eum  tenebat,  miravi  et 
interrogare  cospit,  quare  ligari  non  posset, 
an  vero  Literas  solutorias,  de  quibus  fa- 
bula ferunt,  apud  se  haberet. 

*  Litera  Sparsa,  Character  amplus, 
spatiosus,  intervallis  distinctus.  Gali. 
Espacé.  Stat.  Massil.  pag.  122  :  Hoc  au- 
tem  provideant  (notarii)  quod  translata 
pradicta  faciant  per  competentem  abre- 
viaturam,  et  non  de  Litera  nimis  sparsa. 

0  Literm  Status,  Gali.  Lettres  d* Es- 
tate Lit.  ann.  1366.  tom.  4.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  661  :  In  dieta  tamen  appella- 
tionis  causa,  pratextu  quarumdam  Litte- 
rarum  status,  etc.  Litteris  graciis  (1.  gra- 
tiae)  vel  aliis...  super  statu  vel  respectu, 
in  Lit.  ann.  1382.  tom.  6.  earumd.  Ordi- 
nat. pag.  663. 

*  Litera  Subreptiole,  Dolose  et 
subrepta  ratione  impetrata,  in  Lit.  ann. 
1360.  tom. 4.  Ordinat. reg. Frane,  pag.  207. 

*  Litera  Testamental.es.  Vide  Tes- 
tamentales  Li  iter  ss. 

*  Litera  Tirata,  Producta.  Vide 
Tirare  4. 

*  Litera  Tonsa,  Barbata  opponitur, 
id  est  C  bara  eteri  variis  acumini  bus 
quasi  pìlis  instructo.  Bulla  Gregor.  PP. 
IX.  ann.  1228.  laudata  tom.  2.  novi 
Tract.  diplom.  pag.  86.  inter  notas  : 
Easdemque,  causa  discretionis,  tonsis  Li- 
teris exarari  jussit. 

*  Litera  Tornata,  Inflexae.  Assis. 
Hierosol.  cap.  4:  Lesquels  assises  et 
usages  et  coslumes  estoient  escris  chascun 
an  par  soij  de  grans  Lettres  tournées. 
[e*  yide  nov.  Tractat.  Diplom.  tom.  2. 
pag.  84.  Sensus  esse  videtur,  uniuscu- 
jusque  assisiae  vel  sectionis  prìncipium 
litteris  grandi  bus  scriptum  fuisse,  ne- 
que  vero  omnem  assisiarum  chartam 
talibus  litteris  exaratam  exititisse.] 

*  Litera  VasconicjE,  Quibus  ute- 
bantur  Vascones.  Inventar,  bonor.  Joan. 
ducis  Bitur.  ann.  1416.  fol.  55.  r°.  ex 
Cam.  Comput.  Paris.  :  Item  un  petit 
Uvre  en  papier,  escript  de  Lettre  de  Gas- 
coigne. 

*  Litera  de  Vidisse,  Apographum 
a  notario  descriptum.  Charta  ann.  1471. 
ex  Bibl.  reg.  co t.  19  :  Officialis  Ebroicen- 
sis...  Notum  facimus  quod  nos  vidhnus, 
tenui mus  et  legimus  ùtteras  de  vidisse 
nobilis  viri  dom.  Roberti  d'Estouteville, 
etc. 

Litera  Unciales,  [quae  et  Cubitales, 
Grandes,  Quadrata,]  Majusculae.  S.  Hier- 
Onymus  Ep.  113  :  uabeant  qui  volunt 
veteres  libros,  vel  in  membranis  purpureis 
auro  argentoque  descriptos,  vel  uncialibus, 
ut  vulgo  aiunt,  Literis,  onera  magis  exa- 
rata quam  codices.  Lupus  F errar iensis 


Epist.  5  :  Scriptor  regius  Bertrandus  di- 
citur  antiquarum  literarum  duntaxat 
earum,  qua  maxime  sunt,  et  Unciales  a 
quibusdam  vocari  existimantur,  habere 
mensuram  descriptam.  Itaque  si  penes 
vos  est,  mittite  mihi  eamper  hunc,  quaso, 
pictoram,  cum  redierit.  Ita  porro  appel- 
lane r,  quod  unciae,  quae  pars  est  12.  pe- 
dis,  altitudinem  habeant. 

*  Litter^e,  nude  ut  videtur,  prò  Sta- 
tu t  a,  consti  tu  tiones,  Gali.  Arretés.  Stat. 
Universit.  Aurei,  ann.  1341.  ex  Cod.  reg. 
4223.  A.  fol.  60.  v°  :  Item  quod  Litteras 
seu  summas  Facultatum  pradictarum 
per  se  ipsius  non  emet  nec  retinebit  prò 
pretio  quocumque,  sub  pratextu  aut  co- 
lore petiarium  de  ipsis  faciendarum,  aut 
quovis  alio  quasito  colore. 

1 LITERALE  Aminigulum,  Charta  vel 
chirographum,  quo  aliquid  quasi  admi- 
niculo  roboratur  et  conflrmatur.  Charta 
vetus  :  Ego  Pontius  qui  hoc  LiteraU 
ami  niculo  mea  persona  firmo  et  ab  aliis 
pluribus  firmari  adopto, 

Ut  incorrupta  coemptio 
Suo  servata  prelio 
Perduret  h$c  irapenslo. 

J  LITERALIS.  Vide  Literatoria  Ars. 

T  Literalis  Simplex,  Scripturae  ge- 
nus.  Vide  in  Scriptura. 

1  1.  LITERALITER,  Latine.  Concil.  To- 
letan.  ann.  1339.  tom.  3.  Conc.  Hispan. 
pag.  610:  Nullus clericus ad sacros  Ordines 
promoveatur,  nisi  saltem  Liler aliter  sciat 
loqui.  Scramb.  in  Chronico  Mellicensi 
pag.  329  :  Prior  aulem  ut  expedire  viderit 
exponat  vel  Lileraliter  vel  vulgariter  qua 
fuerint  dicenda  circa  materìam.  [*  Gabr. 
Barel.  serm.  Domin.  in  Sexag.  :  linde  in 
confessione  loquuntur  Lileraliter  (rau- 
lìeres)  :  Confiteor  Beo,  etc.  Un  de  in  Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692:  Litte- 
rate,  Clergeaument.]  Vide  iÀterate. 

1  2.  LITERALITER,  Scripto,  Gallic. 
Parécrit.  Charta  ann.  1367.  apud  Ltidé- 
wig.  tom.  6.  pag.  501  :  Ut  omnis  dubieta- 
tis  scrupulus  de  re  certa  funditus  resece- 
tur,  expediet  modum  et  formam  geste  rei 
LiteraU  ter  cum  testibus  exarari. 

LITERALIUM.  Glossarium  Graec.  Lat.  : 
XapxÓTCTpov,  Chartarium,  Literalium. 

LITERARE.  Mandare  literis.  Acta  S. 
Marcelli  PP.  in  Prologo:  Qualiter  ad 
nos  sit  transitus...  aquum  duco  posteris 
Literare.  [Miracula  S.  Ursmari  tom.  2. 
Apri lis  pag.  573  :  Ut  posteris  studeamus 
Literare  qualiter,  etc.  Joh.  de  J#nua  : 
Literare,  Litera  instruere,  vel  literas  con- 
jungere,  combinare;  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sanger m  :  Instruire  des  lettres,  assembler 
lettres.]  Gl'oss.  Gr.  Lat.  :  (ttoi/eiw,  Li  ter  o. 
Literarius  sermo,  in  Epist.  2.  Tarraco- 
nensium  Episcop.  ad  Hilarium  PP. 

LITERARI0S  Philosophos  vocat  Seneca 
Ep.  72.  qui  in  apici  bus  litterarum  syl- 
laoisque  aucupandis  operam  insume- 
bant  :  Erige  te,  Lucili  virorum  optima,  et 
relinque  istum  ludum  Literariorum  Phi- 
losophorum,  qui  rem  magnificentissimam 
syllabas  vncant,  qui  animum  minuta  do- 
cendo  dimittunt,  et  conterunt,  etc.  Ita 
enim  legi  in  MS.  Codd.  non  literarium, 
monet  Petrus  Faber  Sanjorianus  ad  1. 
1.  de  Just,  et  jure.  Quae  quidem  in  Phi- 
losophos, quos  Nominales  vocavit  aetas 
posterior,  quadantenus  quadrant. 

1  LITERATA  Monialis,  Onoro  addi  età, 
Sceur  de  Ghceur.  Vide  locum  in  Liler atus. 

LITERATE,  Latine.  Gesta  Aiexandri 
III.  PP.  apud  Baron.  ann.  1177  :  Verba 
ipsa  qua  ipse  Literate  proferebat,  fecit 
per  Patriarcham  Aquileia  in  lingua 
Theutonica  evidenter  expo  ni  :  ubi  ad 
margine m,  al.  Latine.  Chronicon   Tru- 


donense  lib.  8  :  Et  eodem  anno  fecit  eos 
Literate  facillime  intelligere  quidquid  vo- 
lebat  eis  legere.  Ciceroni  Literate,  est 
docte,  eleganter, 

LITERATIM,  Per  literas,  sive  episto- 
lam.  Fulbertus  Carnot.  Epist.  108  :  Man- 
dando mihi  y  ut  Literatim  describerem 
vobis  quid  mihi  videtur  de  vostra...  con- 
versatane. Vide  Epistolatim. 

LITERAT0R,  Qui  primis  literis  pueros 
imbuit ,  primus  informator  literarum, 
Tertulliano  lib.  de  Pali.  Ugutio  et  ex 
eo  Jo.  de  Jan  uà  :  Liler ator,  vel  Literatus 
non  dici  tur  ille  qui  habet  multos  libros, 
et  inspicit  et  revolvit  :  sed  ille  dicitur 
Litera tor  vel  Literatus -,  qui  ex  arte  de 
rudi  voce  scit  formare  literas,  et  conjun- 
gere  in  syllabam,  et  syllabam  in  dtetio- 
nest  et  die  tiones  in  or  a  tiones,  et  orationes 
scit  congrue  prof  erre  et  accentuare.  Ut 
Hieron.  super  Matth.  Literator,  inquit 
erat ,  qui  Grammaticus  Grace  dicitur. 
Tria  sunt  genera  Grammatico™ m,  ait 
Scaliger  Epist.  451.  alii  xexvtxo\,  alii  e<rco- 
pixo\,  tertium  genus  xpmxo\  voeantur. 
Texvtxo\  el ementa  et  primores  literas 
docent  :  item  partes  orationis,  structu- 
ram  verborum,  et  similia  :   eos  Graeci 

yp affiate dtàc  potlUS,  quam  Ypa[A(iaTtxou<;, 
et  Latini  Literatores,  non  Literatos  vo- 
cant.  Catullus  : 

Munus  dat  libi  Sylla  Lìtterator. 

Ars  autem  non  Grammatica,  sed  Lette- 
ratura, etc.  Apuleius:  Prima  cratera  Li- 
teratoris,  ruditatem  eximit  ;  secunda 
Grammatici,  doclrina  instruit  ;  tertia 
Rhetoris,  eloquenza  armat.  S.  Augusti- 
nus  Ep.  56  :  Nomen  Anaxagora  propter 
literatam  vetuntatem  omnes,  ut  militari- 
ter  loquar,  Literatores  libenter  sufflant. 
Ruflnus  Antiochenus,  qui  de  Metris 
scripsit,  clarissxmus  literator  dicitur  in 
libri  tìtulo.  Capitolinus  in  Antonino 
Philosopho  :  Usus  est  magistris  ad  prima 
elementa  Euphormione  Liberatore.  Lam- 
p ridi us  in  Commodo  :  Habuit  Literato- 
rem  Gracum  Onesicritum.  [Alphius  Avi- 
tus  lib.  2.  Excellentium  virorum,  apud 
Priscianum  lib.  8: 

Timi  literalor  creditus 
Ludo,  Faliscuni  liberos 
Causatus  in  campi  patena, 
Extraqui;  muri  ducere, 
Spaciando  paulalim  trahìt 
Hostilis  ad  valli  latus.  j 

Adde  Capitolinum  in  Maximino  j umo- 
re. Arnofdus  Abbas  Bonae-vallis  de  Ope- 
ribus  sex  dierum,  carpens  Origenem 
quod  in  interpretatione  S.  Scripturae 
verba  aucuparetur,  literatorem  vocat,  id 
est?  Grammaticum.  Joan.  Sarisber. 
Epist.  155  :  Miraris  fortasse  cum  populo, 
et  cum  amicis  dolesf  quod  pacem  qua  mihi 
a  serenissimo  Reg  e  Anglia  oblata  dicitur 
esse,  non  recepì,  prasertim  cum  Literato- 
res et  meliores  viri  non  modo  admisennt, 
sed  aviditate  rapuerint  eam.  Ubi  Litera- 
tores, sunt  non  modo  disciplinis  et  lite- 
ris imbuti,  sed  viri  prudentes. 

LITERATORIA  Ars,  Grammatica,  apud 
Ordericum  Vitalem  lib.  8.  pag.  702.  vita 
B.  Mariani  Abb.  Ratispon.  n.  14  :  Bum 
enim  B.  Martianus...  ad  dementa  Litera- 
toria artis,  ac  divina  legis  cognitionern... 
destinaretur .  Laxius  prò  literis  omnibus 
usurpat  Asserus  de  iÈifredi  rebus  gestis 
ann.  884:  Acerrimi  ingenii  viram,  et  in 
omnibus  disciplinis  Literatoria  artis  eru- 
ditissimum.  Literalis  ars,  apud  Anteno- 
rem  in  Vita  S.  Silvini  Episc.  n.  1.  Lite- 
rales  seientia,  apud  Gregorium  VII.  PP. 
lib.  9.  Epist.  2.  [Joh.  de  Janua:  Literalis 
seientia,  Qua  de  literis  tractat,  vel  qua 
efficit  literatum.]    Literales    disciplina, 


LIT 


LIT 


LIT 


127 


apud  Baldricum  Noviom.  lib.  1.  cap.  29. 
87.  et  FuJbertum  in  Vita  S.  Autberti  cap. 
1.  Adde  Joan.  Sarisberiensem  lib,  1. 
Metal ogici  cap.  13.  [Lileralis  lectio,  apud 
Caelium  Aurei,  lib.  1.  cap.  5.]  Vide  Lite- 
ratura. 

*  LITERATORIA  Nono,  Grammatica 
seu  literarum  scientìa,  eruditio.  Glab. 
Rodulph.  tom.  IO.  Collect  Histor.  Frane, 
pag.  55  :  Scientes  non  de f or  e  mihi  locum 
quempiam  comma nendi,  tantum  ob  Litte- 
ratortam  notionem. 

LITERATORIE,  Latine.  Capitula  Syno- 
dalia  Laurentii  Archiep.  Strigon.  cap. 
5  :  Ut  Canonici  in  claustro,  et  Capellani 
in  curia  Literatorie  loquanlur. 

Interdum,  per  literas,  per  epistola m. 
Mat.  Westmonast.  ann.  1174  :  Bostes 
perterritos  iti  fugam  voegerunt.  Quod  Im- 
perator  Senatui  Litteralorie  significans, 
victoriam  suam  Chrislo  gaudenter  attri- 
buti. Idem  ann.  1256:  Ipsi  Liberatorie 
supplicaverant.  [Charta  ann.  1258.  ex 
Archivis  monast.  Melerei!  :  Procurator 
ejusdem  loci  Abbatis  et  Conventus  Litte- 
ralorie destinaius.]  Ita  usurpant  Concil. 
Carthagin.  V.  cap.  10.  apud  Gratianum 
dist.  18.  cap.  10.  Oelestinus  III.  lib.  3. 
Decretai,  cap.  21.  Matth.  Paris  pag.  553. 
Ericus  Daniae  Rex  apud  Pontanum  lib. 
9.  Rerum  Danicar.pag.  571.  Bromptonus 
pag.  1195.  Willelm.  Thorn  ann.  1305. 
etc.  Guilliel.  Prynneus  in  Libertat. 
Angl.  tom.  3.  pàg.  989.  Statuta  Ord. 
Praemonstr.  dist.  4.  cap.  1.  et  Probat. 
Histor.  Blesensis  pag.  24. 

LITER ATURA,  Grammatica,  ars  quae 
literas  docet.  Seneca  in  Epist.  88  :  Que- 
madmodum  prima  Ma,  ut  antiqui  voca- 
bant,  Literatura ,  per  quam  pueris  eie- 
menta  traduntur,  non  docet  liberales  ar~ 
tesy  $ed  inox  percipiendis  locum  paraty  etc. 
Quintilianus  lib.  2.  cap.  1  :  Grammatice, 
quam  in  Latinum  trasferentes  Litera- 
turam  vocaverunt.  S.  Augustinus  de 
Ordine  lib.  2.  cap.  12:  Poterai  jam  per" 
fecta  esse  Grammatica ,  sed  quia  ipso  no- 
mine prodieri  se  liieros  clarnat ,  unde 
etiam  Latine  Literatura  dicitur,  factum 
est  ut  quid  quid  dignum  memoria  literis 
mandaretur,  ad  eam  necessario  perline- 
ret.  Idem  lib.  1.  con  tra  Cresconium  cap. 
14  :  Grammaticam  Literaturam  Latine 
viri  utriusque  lingua?  doctisstmi  appella- 
veruni.  Ita  usurpant  Cicero,  Quintilia- 
nus, et  alii,  quibus  addo  Martianum 
Capei  iam  lib.  3.  ypaptpLofTtxY)  dicor  in 
Grascia ,  quod  ypa^p^  linea ,  et  ypapt- 
jjLccTa  litersB  nuncupentur,  mihique  sit  at- 
tributum  literarum  formas  propriis  ducti- 
bus  lineare.  Hincque  mihi  Bomulus  Lite- 
raturae  nomen  adscripsit,  qaamvis  infan* 
tem  me  lilerationem  voluerìt  nuncupare. 
Sic  apud  Graecos  ypajjLfiaxKTTixt)  primitus 
vocabar.  Vide  Quintilianum  lib.  2.  cap. 
15.  et  supra  Literator. 

SB1P  Nostris  vox  Literature  Gramma- 
ticam artem  non  signi ficat,  sed  erudi- 
tionem  ;  hinc  in  Historia  critica  Reipu- 
blicae  Litterarise  carpitur  Ferrandus, 
quod  tom.  2.  Observationum  in  Religio- 
nem  Christianam  pag.  256.  Latinam 
vocem  Literaturam  per  Galli cam  Litera- 
ture reddidisset,  non  per  Grammaire  : 
quo  circa  hi  e  obi  ter  observabo  Littera- 
turse  vocabulo  haud  ita  Grammaticam 
significali,  ut  nunquam  eruditionem 
indi  ce  t,  ut  patet  ex  hoc  Ciceroni  s  loco, 
ubi  de  Caesare  :  Futi  in  ilio  ingenium, 
ratio,  memoria,  Literatura,  cogi tatto,  di- 
ligentia. 

*  Nostris  Letreure  alias,  prò  Littéra- 
ture,  scientia,  eruditio.  Prolog,  ad 
Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  152  :  Pour  ce  que  sa  Letreure 


et  la  simplece  de  son  engin  ne  souffist 
pas  à  trailier  d'omvre  de  si  haute  estoire, 
eie.  Eadem  Chron.  lib.  5.  cap.  12.  ibid. 
pag.  290:  Et  pour  ce  que  (Eracles)  estoit 
grans  clers  et  de  par  fonde  Letreure,  etc. 
Ubi  Aimoin.  lib.  4.  cap.  22  :  Cum  litteris 
abunde  esset  instructus,  etc. 

Literatura  Solidi,  Characteres  qui 
in  nummo  exarantur.  Auctor  Queroli  : 
Quid  tam  simile  quam  solidus  solido  est  ? 
Etiam  hic  distantia  qu&ritur  in  auro, 
vultus,  setas,  et  color,  nóbililas,  Litera- 
tura, patria,  graviias  usque  ad  scrip- 
lulos  :  quaeritur  in  auro  plus  quam  in 
homine. 

Literatura,  Epistola.  Occurrit  in 
libro  Epistolar.  S.  Bonifacii  Archiep. 
Moguntini,  Ep.  79. 

Literatura,  Apocha,  Papise. 

Literatura,  prò  Litttra.  Testamen- 
tum  Abbonis  Patricii  prò  fundatione 
Abbatiae  Novaliensis  :  Et  si  qua  karaxa- 
tura  aut  Literatura  in  hac  pagina  testa- 
menti mei  reperti  fuerint,  nos  eas  fieri 
rogavimus,  etc, 

1.  LITERATUS.  Charta  Rainaudi  Ar- 
chiepiscopi Lugdun.  ann.  1213.  apud 
Joan.  Mariani  de  la  mure  in  Hist.  Eccle- 
siast.  Lugdun.  pag.  321  :  Statuimus  ut 
Ecclesia  sit  Conventualis,  habens  Prioris- 
sam  cum  Conventu  aliarum  decem  et  no- 
vem  Monialium,  quarum  duodecim  sint 
Literatas,  et  septem  Conversai,  etc.  Id  est, 
quae  sciant  literas,  seu  legere.  [Clioro 
addictae.] 

*  Litera  ti  in  monasteri  is,  laicis  fratri- 
bus  seu  conversis  opponuntur.  Charta 
ann.  1220.  in  ter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  445  :  Diaconi  vero  et  casieri 
quilibet  in  monasterio  Litterali  unum 
psalterium  ;  conversi  vero  et  alii  laici 
confralres  monasterii  150.  vicibus  oratio- 
nem  Dominicam  decantabunt.  Occurrit, 
prasterea  in  vita  S.  Berth.  tom.  6.  Jul. 
pag.  479.  col.  1. 

Literati,  prò  Clericis,  usurpat  Gre- 
gorius  X.  PP.  in  Epist.  ad  Philippum 
Regem  Francorum  ann.  1273.  apud  Pe- 
trum  Mariani  Campum  in  Histor.  Ec- 
cles.  Piacenti nae  part.  2.  pag.  424  :  Quod 
nonnulli  Literati  terrae  tuae  hdbitu  et  ton- 
sura relictis,  publice  ducunt  uxores,  etc. 

2.  LITERATUS,  prò  Listatus.  [Charta 
Adelgastri  aerae  818.  tom.  3.  Conc.  His- 
pan.  pag.  90:  Damus...  quinque  pallas  et 
sex  sabanas,  duas  Literatas  et  quatuor 
sine  serico.]  Charta  Hispan.  aerae  1016. 
apud  Yepez  in  Chronico  Ord.  S.  Bene- 
dicti  tom.  5:  Cum  plumatos  paleos  et 
Grseciscos,  et  suas  sabanas  Literatas,  et 
sateles  alfanegues.  Monasticum  Angli  e. 
tom.  3.  pag.  320  :  Casula...  de  sameto  pur- 
pureo, aliquantum  sanguineo,  cum  pecto- 
rali  Literato.  Vide  Lista  et  Litifatus. 

1  LITERBIA.  Conc.  Avenion.  ann.  1337. 
apud  Baluzium  in  Conciliis  Narbon. 
pag.  353  :  Vel  portandum  Literbiam  seu 
ferrei.  Sed  D.  le  Fournier  nos  benevole 
monuit  legendum  ex  autographo  Eccle- 
sia Massi!  :  Ad  portandum  Libitinam 
seu  feretrum. 

1  LITER1A,  Stramentum.  Vide  Lecte- 
ria. 

L ITERI 0,  Qui  literarum  cognitionem 
affectat.  Ammianus  lib.  17.  de  Juliano 
tum  Caesare:  Ut  hirsutum  Julianum  car- 
pentes,  appellantesque  loquacem  talpam 
et  purpuratam  simiam,  et  Literionem 
Gr&cum.  [Eadem  notione  usurpat  S. 
Augustinus  Ep.  118. ad  Dioscorum  num. 
26.  et  lib.  1.  con  tra  Àdversarium  Le- 
gis.] 

J  LITGANTIA,  Litgensa.  Vide  Ligius. 

*  LITHERIA,  Feretrum,  quo  defuncti 
cadaver  effertur.  Testam.  ann.  1389.  ex 


Tabul.  S.  Anton.  Massil.  :  Item  volo... 
quod  dicium  corpus  meum  portetur  ad 
sepulturam  pr&dictam  super  una  Lithe- 
ria,  coopertum  de  una  sluria,  etc.  Form. 
Mss.  ex  Cod.  reg.  7657.  fol.  32.  r°  :  Beci- 
pientes  corpus  sìve  cadaver  dicti  defuncti, 
ipsum  in  guadarti  Lìlheria  fustea  ad  do- 
mum  dicti  domini  vicarii  cum  furore 
maximo  deporlaverunt.  Vide  Lectica  2. 

T  LITHOGONIA,  Lapidis  gemratio,  in 
Amalthea  ex  Onomastico,  a  Xi6os,  lapis, 
et  yovóc,  Generatio. 

LITHOSTROTUM.  Will.  Brito  in  Vo- 
cab  :  Lithostrotos  dicitur  varietas  pavi- 
menti vel  variatio  colorum  in  pavimento, 
vel  congeries  lapidum  diversorum  colo- 
rum,  vel  pavimentum,  vel  quodeunque 
aliud  opus,  dummodo  sit  ex  lapidibus  di- 
versorum colorum.  Addit  Joannes  de  Ja- 
nua  :  Fit  autem  parvulis  crustis,  ac  taxil- 
lis,  i.  quadratis  lapillis  tinctis  in  varios 
colores.  [Quae  mutuatus  est  ab  Isid.  lib. 
19.  cap.  14.  ubi  prò  taxillis  habetur  tes- 
sellis.]  Varrò  lib.  3.  de  Re  rust.  cap.  1  : 
Cum  enim  villam  haberes  operi  tectorio, 
et  intestino,  ac  pavimentis  nobilibus  Li- 
thostrotis  spectandam,  etc.  Ita  quidem 
Latini.  Vide  Philandrum  ad  Vitruvium 
lib.  4.  cap.  6.  Postea  vox  usurpata  prò 
quovis  pavimento.  Hist.  Transiat.  S. 
Severini  Norie.  E^isc.  num.  22  :  Lampa» 
de  candelabro  in  Lithostroto  concidens 
extincta  est.  Denique  prò  via  lapidibus 
strata  usurpatur  in  Capitul.  Caroli  M. 
lib.  5.  cap.  201.  [353.J:  Si  quis  viam  pu- 
blicam,  aut  Lithostrotum,  vel  viam  com- 
munem  alicui  clauseHt  cantra  legem,  etc. 
[Bai  u  zi  us  seri  bit  Litostratum  ,  sicque 
apud  veteres  legi  ait.Gloss.:  Delapidata, 
Xi66<jTpù>Ta:]  [**  Via  aequalis  dicitur  in 
Leg.  Bajuv.  Ut.  9.  cap.  18.] 

T  Lithostrat^  Litera,  Tessellata. 
Agnellus  apud  Murator.  tom.  2.  part.  1. 
pag.  2:  Ad  latera  vero  ipsius  Èasilicx 
Monast eria  parva  subjunxit,  quae  omnia 
novis  tessellis  auratis,  simulqae  promis- 
quis  aliis  calci  infixis  mirabiliier  appa- 
rente super  capitaque  omnium  columna- 
rum  ipsius  Maximiani  nomen  sculptum 
est.  Monasterio  vero  parte  virorum  sex 
literas  Lithoatratas  invenietis  ;  ignorantes 
ad  errorem  perducuntur,  nam  scientes 
ibidem  esse  scriptaì  MV.  SI.  VA.  esse 
intelligunt.  Vide  Musivum  opus,  p*  et 
Murat.  Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  364. J 

1  LITHUS,  Xtòo?,  Lapis.  Vita  S.  Co- 
lumbae,  tom.  2.  Junii  pag.  221  :  Mirum- 
que  in  modum  contra  naturam  Lithus  in 
aquis  supernatat. 

LITIDIUM,  [Servitium  a  Lito  debitum.] 
Vide  Lilus. 

LITIFATUS.  Charta  Aldegastri,  filii 
Syionis  Regis  Ovetensis  ann.  781.  apud 
Sandovallium  :  Ad  ornamentis  Ecclesia 
damus  octo  vestimentis,  et  tres  mantos,  et 
sex  stolas,  quinque  manipulos,  quatuor 
corporalia,  quinque  pallia,  et  sex  saba- 
nas, duas  Lilifatas,  et  quatuor  sine  seri- 
co, et  tres  acelexas,  et  duas  stacatas,  et 
una  capa  serica,  etc.  Quo  loco  San  do  vai - 
lius  recte,  opinor,  legit,  Litisatas  seu 
Listatas.  Ubi  vero  est  acelexias,  reddit 
aceleias.  [Vide  Literatus  2.] 

1  L1TIGABILIS  Dies,  Dies  fastus,  seu 
fori  legi  ti  mi,  Gali.  Jour  plaidoiable.  Lit- 
terae  ann.  1467.  apud  Lobinell.  tom.  3. 
Hist.  Paris,  pag.  259  :  Habeant  audien- 
tiam  quolibet  die  Litig abili. 

LITIGARE,  Praeliari.  Vide  Lis. 

*  LITIGIUM  Generale,  Judicium  do- 
mini feudalis,  ad  quod  vassalli  omnes 
convenire  tene n tur  debita  domino  per- 
sol  ut  uri.  Charta  Reliei  abb.  S.  Faron. 
ann.  1269.  ex  Chartul.  Campan.  fol.  286. 
col.  1  :  Concesserunt  nobis  ac  monasterio 


128 


LIT 


LIT 


LIT 


nostro  in  perpetuum  nomine  excambii 
quindecim  sextaria  avente  annui  redditus, 
quadraginta  duos  solidos  Turonenses  de- 
bitos  de  minuto  censu  et  de  Litigio  gene- 
rali ,  quo8  dicti  armigeri  habebant  in  villa 
et  territorio  de  Chanconnino.  Vide  iti 
Piaci  tum. 

LITIMIA,  Papiae,  Patientia  calcata,  vel 
crudelitas  infixa.  Edi t us  [cuoi  MS.  Bi- 
turjhabet  Lituma. 

LlTIMONIUM,  [Obsequium  liti.]  Vide 
Litus. 

.*  LITINICES,  perperam  prò  Liticines, 
cornices,  qui  comu  canunt,  in  vet,  Glos- 
sar, ex  Cod.  ree.  7613. 

1  LIT1SPENDENTIA  ,  Lis  sub  judice. 
Charta  ann.  1409:  Volumus,  quod  qui- 
cunque  (L  cum)  aliquis  in  judicio  eccle- 
siastico conventus  fuerit,  et  Litispenden- 
tiam  vel  transaction em  aut  alium  mo- 
dum,  per  quem  lis  fini  tur,  coram  eccle- 
siastico judice  allegaverit  vel  exceperit, 
e  te...  nec  judex  ccclesiasticus  amplius  de 
tali  causa  judicare  presumat  Litispen- 
dentiam. 

LITIUM,  ex  Gr.  Xi6o«;,  Xtòtov,  Lapis,  la- 
pillus.  Hincmarus  in  Capitulis  datis 
ann.  12.  Episcopatus  cap.  3.  de  Altari 
portatili,  se u  Taou la  itineraria  :  Tabu- 
lam  quisque  Presbyter,  cui  necessarium 
fuerit,  de  marmoi*e,  vel  nigra  pelra,  aut 
Litio  honestissimo,  secundutn  suam  possi- 
bilitatem  honeste  affectatam  habeat,  et 
nobis  ad  consecrandum  afferai,  eie.  Qui- 
dam lilium  hoc  loco  esse  censent  quod 
vulgo  ardesiam  appellamus.  Vide  infra 
Loys.  Sed  et  eadem  notione  usurpatain 
vocem  liane  puto  in  Charta  Eadredi 
RegisAngl.in  Monastico  Anglic.  tom. 
1.  pag.  210  :  Cum  2.  corceolis  pretiosissi- 
mis  et  crusto  aureo, columnis  de  Liciis9$. 
etc.  Perperam  editum  unica  voce  deli- 
ciis.  Vide  Festum  in  Delicia.  Lapidem 
\Lt£i,  seu  Xam;  Vt£i  non  semel  habet 
Nicolaus  Myrepsus  ,  ubi  sumitur  prò 
lapide  pretioso,  seu  viridi,  ut  sect.  1. 
cap.  30.  31.  Et  cap.  37.  meminit  Xtòou 
Tcpa<ysou,  oc  \eyzTau  napà  TcaXoTs  Xàittc  Vx£t. 
Rursum  cap.  Ili  :  Aam?  Xt<:,  tomtìoti 
Xtòou  Xajjovpiov.  Alibi  '.  Atxgc,  tò  Xa^ouptov 
ri  V.tGoc  npourio?.  Et  cap.  465.  et  480.  dis- 
tinguitura  lapide  Lazuli,  qui  Xdwnc  Xàx- 
SooXi,  X(9o;  xuavsoc  appellatur,  quomodo 
etiam  cap.  486.  Adde  sect.  32.  cap.  7. 
Vide  Gloss.  med,  Grsecit.  in  Atx^i. 

LITO,  Vasis  species,  inter  ministeria 
sacra  recensetur,  in  Oliarla  Rudesindi 
Epise.  Dumiensis  aerae  930.  apud  de 
Yepez  tom.  5.  Chron.  Ord.  S.  Benedicti 
pag.  424  :  Concedimus  etiam  phialas  ar- 

?>enteas  Franciscas  2.  soparia  exaurata , 
opas  exauratas  cum  coopertoriis  2.  Lito- 
nes  2.  scalas  exauratas  6.  Litones  7. 
rnoyolos  exaura tos  3.  calice  ex  auro  et 
gemmalo  1.  dente  elefantino,  et  soparias 
bubalinas  2.  servitio  mensse  argenteo  in- 
tegro, vasa  tenea,  hydrias  4.  et  5.  cerbu  : 
concos  imaginatos  7.  casticales  2.  vasea 
vitrea,  concas  aciralis  2.  arrodomas,  si- 
cacyralis  9.  et  oratecela ,  vicach,  szutas 
de  mensa,  etc. 

LITONES,  Litonica.  Bona..  Vide  Litus. 

1  LIT0RARE,  ApDellere,  litus  vel  por- 
tum  capere.  Ogerii  Panis  Annal.  Ge- 
nuen?.  ann.  1219.  tom.  6.  Muratorii  col. 
416:  Sed  quum  ipsam  (navem)  forent  ali- 
quantulum  sequuturi ,  ab  insequutione 
óbscuro  noctis  articulodestiterunt,redeun- 
tes  ad  terram  et  sperantes,  quod  deberent 
ipsa  nocle  vel  summo  mane  aquarum  de- 
ficienlia  Litorare. 

J  LIT0RES,  Servi  gleba?,  Ascriptitii. 
Vide  Litus. 

®  LITORÌA,  La  nave,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 


1  LIT0STRATUM,  Litostrotum.  Vide 
in  Lithostrotum. 

1.  LITRA,  Mensura  liquidorum  ,  ex 
Gr.  Xixpa,  Libra.  Constitutio  Odonis  Le- 
gati in  Syria  contra  Simoniacos  ann. 
1254  :  Ilem  cum  propinqui  defuncti  fa- 
ciunt  fieri  aliquod  monumentum  lapideum 
in  cemeterio  subtus  terram,  coguntur  sol- 
vere unam  Litram  olei,  qusa  continet  4. 
quarteronos,  vel  aliud  pretium,  etc. 

2.  LITRA,  Limibus,  ora.  Monachus 
Sangallensis  lib.  2.  cap.  27  :  Cum  pelli- 
ciis...  Tyria  pur  pur  a,  vel  diacedrina  Litra 
decoratis...  procedebant.  Vox  con  trac  ta 
ut  videtur,  ex  Lilura.  Quippe  Litura, 
uti  limbus,  lineam  quamdam  efflcit. 
Papias  :  Litura,  dieta  quod  liniendo  te- 
ratur.  Nazari  us  in  Paneg  :  Veneranda- 
rum  imaginum  acerba  dejectio,  et  divini 
vultus  Litura  deformis.  Ex  Litra  formata 
vox 

Listra,  Eadem  significatione.  Histo- 
ria  Episcopor.  Autisiodor.  cap.  20  :  Ilem 
cochlearem  unam  pensa  ntem  lib.  1.  et 
uncias  10.  habet  in  medio  rotellam  nigel- 
latam,et  in  gyro  Listram. 

Hi  ne  origo  vocis  Listre  vel  Litre,  apud 
nos  vulgo  usurpatae,  prò  lituris  nigris, 
quae  illinuntur  parietibus  Ecclesiarum 
in  taenise  aut  limbi  speciem,  intus  et  ex- 
tra, cum  domini  feudales,  qui  jure  Cas- 
tellaniae  aut  patronatus  gaudent,  dece- 
dunt  :  tunc  enim  illinuntur  parietes 
Ecclesiarum  nigro  colore,  et  lituris  ap- 
ponuntur  depicta  per  certa  intervalla 
eorum  arma  et  insignia.  Quo  pertinente 
quae  narrat  Pbilostratus  de  Herode  At- 
tico, qui  mortua  conjuge,  totam  domus 
faciem  mutavit,  et  parietum  picturas 
velis  nigris  induxit  :  ó  8ì  xa\  xò  (j^r^koi 
tyj;  olxta;  eie'  aux^  vnrjXXaU,  fieXatvcov  toc 
twv  ot'xwv  av9vj  *rcapàraxa<T(Jux<Ti  xat  ^ptó^acrt. 
xai  Xi9«p  AeaStw,  xaxiQ^i;  Se  ó  Xi9o;  xal 
liiXac  Hinc  igitur  ortus  videtur  mos  is, 
qui  etiamnum  obtinet,  velis  nigris 
sedium  parietes  obducendi  in  funeribus. 
De  listris,  sic  Consuetudo.Turonensis 
art.  60.  et  Juliodunensis  cap.  5.  art.  2: 
Le  Seigneur  Chastellain  est  fonde  d'avoir 
la  preéminence  devant  ses  vassaux  és 
Eglises  estans  en  et  de  sa  Chastellenie, 
comme  dfavoir  et  retenir  Listres  à  ses  ar- 
mes  et  timbres  au  dedans  et  dehors  des- 
dites  Eglises.  Vide  Altaserram  de  Duci  b. 
et  Comitib.  Provine.  lib.  3.  cap.  3.  A 
Listra,  deducta  etiam,  opinor,  vox  alia 
ejusdem  notionis  Lista ,  de  qua  suo 
loco. 

*  Liete,  eadem  acceptione,  bis  legitur 
in  Lit.  remiss.  ann.  1466.  ex  Reg.  194. 
Cbartoph.  reg.  eh.  237  :  Hardt  le  Roux 
en  son  vivant  chevalie**,  pere  du  suppliant, 
ala  de  vie  à  trespassement,  et  fut  ense- 
pulluré  en  Véglise  de  Courron,  en  laquelle 
le  suppliant  fiat  fair  e  Liere  et  paindre  ses 
armes  allentour  d'icelle,  comme  il  est  de 
coustume  de  fair  e  en  tei  cas. 

^Lictra, Eadem  significatione. Petrus 
Nannet.  Episc.  in  Statuto  ann.  1481.  tom. 
4.  Anecd.  Marten.  col.  1016.  invehens  in 
hujusmodi  vana  et  saecularia  templorum 
ornamenta  ait,  Nefandum  et  Beo  inju- 
riosum  ac  ignominiosum  esse,  armorum 
senta  seu  insignia  ad  modum  circuii,  zo- 
nse,  Lictrse,  et  aliis  quam  plurimis  exqui- 
sitis  modis  in  fenestris,  ostiis,  vitris,  pa- 
rietibus, aitar ibus,  et  quod  dictu  indignum 
est,  Chrisli  Corporis  sacrariis,  impruden- . 
ter  (f.  impudenter)  depingere,  etc. 

*  LITRENTIPON ,  [Unguentum  de  hir- 
cino  sanguine  confectum.  Djep.] 

*  LITRIALEPRA,  La  scaya  de  lepra,  o 
derognia.  Glossar.  Lat.  Ital.Ms. 

*  LITRINUM,  Ambo,  pulpitum.  Vide, 
supra  Aulogi&. 


%  1.  LITTERA,  [Gali.  Science,  connata- 
sances. 

Archipresul  idiota, 
Cui  non  patet  Littera, 
Calcherò  ferens  odia 
Nostra  sprevi t  precamina.... 

(Gesta  pontiflcum  Cameracensium,  p. 

84).] 

*  2.  LITTERA,  [Gali.  Chapitre. 

Qui,  sicut  scripst  antea 
In  precedenti  LUtera, 
Carceraci! m  invaserat 
Et  presulem  posuerat. 

(Gesta  pontificum  Cameracensium,  p- 
91).  1 

1"  LITTERjE  cum  derivatis  suis.  Vide 
Literse. 

LITTORARIA,  Littus ,  ora  maritima, 
Italis  Riviera,  ex  Riparia.  Adrian  us  PP. 
in  Epist.65.  Cod.  Carolini: In  Littoraria 
Langobardorum  semper  navigaverunt. 
Leo  III.  Ep.  6  :  Ut...  Littoraria  nostra  et 
vestra  ab  infestatione  paganorum  et  ini- 
micorum  nostrorum  tuta  reddantur  atque 
defensa.  Uti  tur  semel  antea  Epist.  3.  ex- 
trema.  Anastasius  in  S.  Vitaliano  :  Venit 
Constantinas  Augustinus  de  Regia  urbe 
per  Littoraria  in  Athenasy  etc. 

*1.LITTUM,  [Lacertus.  (B.  N.  ms.  lat. 
16186,  f.  5).| 

*2.  LITTUM  Absolttte,  [Lapis  spon- 
gie.  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5).] 

*  3.  LITTUM  Armenicum,  [Lapis  lac- 
teus.  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5).] 

*  4.  LITTUM  Chimolea,  [Lapis  alagi. 
(B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5).] 

M-  5.  LITTUM  Creticum,  [Lapis  in  quo 
acuitur.  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5).] 

3(c  6.  LITTUM  Sigillatum,  [Li macia, 
lapis  vesice.  (B.  N.  ms.  lat.  16186T  f.  5.)] 

*  7.  LITTUM  Terre,  [Lapis  molaris, 
masticis.  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5.)] 

*  8.  LITTUM  Vitris,  Magra,  [Lapis 
alleali.  (B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  5).J 

*  LITTUS  Sumere,  Avellere.  Inven- 
tar. Chart.  reg.  ann.  14«2.  fol.  288:  In- 
questa facta  super  quadam  exactione  per 
Januenses  noviter  imposila,  videlicel  quin- 
que  solidorum  prò  libra  super  quolibet 
vase  maritimo  onus  apud  Aquas-morluas 
sumenti  et  apud  Genuam  applicanti  sive 
Littus  sumenti.  De  anno  1312.  Vide  Lito- 
rare. 

\  IiITUA,  ao&mv*,  Tuba,  in  Supple- 
mento Antiquarii,  Latinis  Lituus. 

1  Lituare,  Lituo  canere.  Gloss.  Lat* 
Grsec.  Sangerman.  .Tubo,  Tubicino,  Li- 
tuo, ccCkizifa*  Adde  Supplementum  Anti- 
quarii. 

j  LITUGHUS,  Liturgus,  habens  curam 
rei  saerss.  Amalthea. 

T  LITUM,  ut  supra  Litium,  Lapis,  la- 
pillus.  Opusculum  Gualvanei  Fiamma?, 
tom.  12.  Muratorii  col.  1047  :  Et  prece- 
dere débent  qualuor  viri  de  Litis,  elevan- 
tes  lapides  de  terra, ne  pes  equi  Archiepis- 
copi offendat  ad  lapidem  pedem  suum. 

T"  LITUMA,  Patientia  calcata,  etc.  Vide 
Litimia.  • 

LITURA.  Walafridus  Strabo  lib.  de  Eeb. 
Eccl.  cap.  8  :  Videmus  aliquando  simpli- 
ces  et  idiotas,  qui  verbis  vix  ad  fidem  ges- 
torum  possunt  per  duci,  ex  piciura  Passio- 
nis  Dominici,  vel  alìorum  mirabilium 
ita  compungi,  ut  lacrymis  testentur  exte- 
riores  figuras  cordi  suo  quasi  Lituris 
impressas.  Ubi  quidam  legunt  literis  : 
malim  Liniaturis,  quippe  Liniatura,  xp<- 
<jt;,  exponitur  in  vett.  Glossis.  Vide 
Litro. 

5B^*  De  Lituris,  quae  nonnumquam  re- 
periuntur  in  sinceris  autographis,  ani- 
madvertendum  cum  Mabil Ionio  lib.  2. 
Diplom.  cap.  1.  n.  12.  eas, sicut  et  adjec- 
tas  voces  primaria  manu,  maxime  dum 


LIT 


LIT 


LIT 


129 


aliquanti  erant  momenti,  ab  iis  qui  reli-  ; 
giosius  se  gerebant,  comprobatas  fuisse 
et  ratas  habitas  :  cujus  rei  plura  profert 
exempla,  quibus  unum  addo  ex  Testa- 
mento S.  Irminae  Abbati  ssae  ann.  698. 
tom.  1.  Ampliss.  Collect.  Marten.  col. 
10  :  Hac  sunt  qua  kuic  testamento  annec- 
tere  volui:Si  qua  Litura,  vel  caranatura 
(caraxaturae)  adjectionis  facies  sunt,  ego 
feci  fierique  jussi,  dum  mihi  mea  sapius 
recensetur  voluntas.  Illud  addam  post 
eumdem  Mabillonium,  spatia  prò  nomi- 
nibus  propriis  postmodum  adjiciendis 
vacua  non  semel  reperiri  in  primariis 
instrumentis,  quod  exemplis  etiam  pro- 
batur  loco  citato. 

LITURARE,  Delere,  inducere,  expun- 
gere.  Onomasticum  :  Lituro,  TOptypd^w. 
Sidonius  lib.  9.  Ep.  2  :  Tunc  enim  certius 
te  probasse  reliqua  gaudebo,  si  Liturasse 
aliqua  cognovero. 

LITURARII,  Scaligero  lib.  2.  Auson. 
lect.  cap.  13.  sunt  codicilli  in  quibus 
prima  concepta  scriptionis  nostra?  con- 
scribimus,  et  quae  disciplent  inducimus, 
ut  postea  chartae  pura?  commendentur  : 
quod  olim  flebat  in  Palimpsestis  tabel- 
lis.  Idem  Auson.  in  Praefat.  in  Gento- 
nem:Hoc  die  uno,  et  addita  lucubratione 
properatum  modo  inter  Liturarios  cura 
reperissem,etc,  Priscianuslib.  11.  Litura, 
yj  aLizcù.Ettyo\)<ja.,  xot\  t\  à-rcaXotqpiq. 

LITURGI,  XeiToupyo\,  in  leg.  ult.  God. 
Th.  de  Patrocin.  vicorum,  (11,  24.)  ita 
dicti,  ministeri um  aliquod  publice  prae- 
bentes,  in  iEgyptopraesertim,  operis  pu- 
tì licis,  seu  corveis  obnoxii.  Vide  Jacob. 
Gotofredum. 

1  Liturgi,  Ministri  Ecclesia,  apud  Pa- 
piam  ;  apud  Graecos  Patres  XetxovpYoi 
nude,  Diaconi,  ut  apud  Basilium  Epis- 
tol.  289.  et  apud  Dionysium  Areopagi- 
tam  dictum  Èccles.  Hierarch.  cap.  2.  et 
3.  part.  2.  Sed  idem  Basilius,  Gregorii 
Nazian.  et  Nyss.  Chrysost.  et  alii,  omnes 
Ecclesiae  m ini stros,  praesertim  vero  Pres- 
byteros  et  Episcopos,  vocant  XetTovpyove 

toO  ©eoO.  vel  tou  Oufftaaropj'ou,  vel  ryj?  ocou- 
vyjc  8ia8r,XY)c*  vel  tou  e  ttjv  XetxovpY'av  T0& 
6v  tua  otti  ptou  •rcEitiareujjivous,  ut  refert  Sui- 

cerus  in  Thesauro  Eccl.  Adde  Glossa- 
rium  mediae  Graecit.  in  Aetxoupvetv,  col. 
799. 

s'iiITURIA,  prò  Liturgia,  Pontif.  vetus- 
tissimi! m  ex  Bibl.  reg.  :  Post  hac  induat 
se  pontif  ex  cum  sacris  ordinibus  suis,  et 
ornata  ecclesia,  bis  senisque  accensis  et 
introductis  luminaribus  prafatis,sollemp- 
nem  sic  inchoet  Lituriam.  Antiph.  T  er  ri- 
bili  s  est  locus,  e  te.. 

1.  LITUS,  Lidus,  Ledus,  Ascriptitius, 
servus  glebae.  Glossae  interi  ineares  Legis 
Salicae  :  Litus,  fiscalinus,  vel  sanctuarius, 
id  est,  qui  in  publicis,  privatis,  aut  Ec- 
clesiarum  fiscis  seu  praediis  degit.  Gharta 
ann.  794.  apud  Henschenium  ad  Vitam 
S.  Ludgeri  Episc.  :  Id  est,  totam  terram 
illam,  quam  Laudulfus  Litus  meus  inco- 
lebat  et  proserviebat.  Lex  Longob.  lib.  3. 
Ut.  20.  [«  Garol.  M.  83.]  :  Aidiones  vel 
aldia  ea  lege  vivunt  in  Italia  in  servitù  te 
dominorum  suorum,  qua  fiscalini  vel  Liti 
vivunt  in  Francia,  vide  Papianum  lib. 
Respons.  Ut.  46. 

3^~  Ex  hoc  Legis  Longob.  titulo  Mu- 
ratorius  infert  eamdem  fuisse  Litorum 
conditionem,  quae  fu it  Aldxorum,  ac  pro- 
inde Litos  poti us  dicendo s  esse  Libertos 
colonos,  quam  Servos  gleba.  Liti  quidem, 
inquit,  non  erant  integra  libertate  do- 
nati, sed  a  dominis  sive  patronis  suis 
incolendum  aliquod  praedium  suscipie- 
bant,  et  stato  eis  tributo  persoluto,  im- 
munes  a  multis  aliis  servitù tis  oneribus 
vivebant.  Veruni  sive  Libertos  colonos 


cum  Muratorio,  sive  Servos  gleba  cum 
Gangio  Litos vocaveris,  consta  t  eos  fuisse 
potioris  conditionis,  quam  servi  infimi 
ordinis,  ut  mox  docet  ipse  Gangius,  du- 
rioris  vero  quam  vulgus  colonorum,  a 
quibus  manifeste  distinguuntur  in 
Charta  Ottonis  Regisapud  Eccardumin 
Probat.  Histor.  March  ionum  Orien ta- 
li um  col.  137  :  Ad  nutrimen  Dei  famulo- 
rum,  qui  ibidem  Beo  servire  cemuntur, 
qua  subnotanlur  in  proprietatem  damus, 
hoc  est  in  pago  Northuringa  in  comi  tatù 
Dithmari,  in  loco  ita  nominalo  in  Mag- 
deburg  Litorum  et  servorum  XX.  colonum 
unum,  in  Rodhardesdorph  familias  Lito- 
rum  XVIII.  et  in.  colonos  ;  Harteradestorff 
familias  Litorum,  in  Suldorff  familias  co- 
lonorum ini.  Litorum,  in  Intesleve  Lito- 
rum  xxini.  col.  xv.  in  Firosa  familias 
Litorum  xi.  etc,  Gaeterùm  quibus  servi- 
tiis  et  praestationibus  adversus  dominos 
seu  patronos  obstringerentur  Liti,  disci- 
mus  ex  Godice  MS.  Irminonis  Abb.  San- 
ger m.  fol.  27.  v°.  col.  1.  ubi  :  Radoardus 
Lidus  et  uxor  ejus  Lida  nomine  solvunt 
denarios  vili....  tenent  mansum  ingenui- 
lem  i.  kabent  de  terra  arabili  bunnaria 
vii.  de  vinea  arpen.  ì.  solvunt  in  pastione 
de  vitto  modios  ni.  faciunt  in  vinea  arp, 
mi.  in  unaquaque  ebdomada  curvadas  n. 
manop,  carop.  quantum  ei  injungitur.  Ex 
quibus  posterioribus  verbis  cernere  est 
quam  dura  fuerit  Litorum  conditio.  De 
mulieribus  ea  legimus  ibid.  fol.  72.  v°. 
col.  3  :  Iste  sunt  Lidie,  Teudrada,  Hos- 
travolda,  Teutberga,  Framenaadis,  etc. 
Omnes  iste  aut  faciunt  camsilos  de  odo 
alnis,  aut  solvunt  denarios  ini.  Quae  om- 
nia complectitur  et  illustrat  Teschenma- 
cherus  Annal.  Gliv.  part.  1.  pag.  74.  ubi 
de  Litis  haec  habet  :  Non  tantum  certis 
mensium  et  hébdomadarum  diebus  curia 
domino  vel  seniori,  tigone,  equo,  bigis  vel 
quadrigis,  aut  edam  pedibus  operas  pras- 
tabant,  sed  etiam  certam  pecuniolam  cen- 
sus  nomine  inferebant,  quin  et  aliquando 
decimas  omnium  fructuum,  tam  kumen- 
tium  quam  aridorum  pendebant  ;  unde 
apud  Saxones  Lassen,  apud  Sicambros 
Lath e n ,  apud  Frisios  Liten  ,  ejusdem 
etymi  vocabulis,  quod  scilicet  qrinìo  capti, 
et  postea  ex  commiseratione  in  agris  re- 
lieti nec  ejecti  aut  venditi  essent,  dicti 
sunt.  Significantautem  Lassen, Lat hen 
vel  Liten,  Servare  ;  ut  igitur  apud  Lati- 
nos  Servi  a  servare  dicti,  sic  apud  lauda- 
tos  populos  a  verbo,  quod  idem  signifi- 
cat,  dicti  Liti,  licet  non  essent  servi  om- 
nium infimi.  Vide  Lassi, 

Differebant  Liti  a  servis,  eorumque 
potiorerat  conditio.  Lex  Ripuar.  tit.  62. 
1 1  :  Si  quis  servum  suum  tributarium 
aut  Litum  fecerit,  etc.  Lex  Saxon.  tit.  10  : 
Quidquid  servus  aut  Litus  jubente  domino 
perpetraverit,  Gapitulatio  Caroli  M,  prò 
partibus  Saxoniae  cap.  15  :  Et  inter  cen- 
tum  viginti  homines  nobiles,  et  ingenuos, 
similiter  et  Litos ,  servum  et  ancillam 
eidem  Ecclesia  tribuant,  Adde  cap.  17. 18. 
19.  20.  et  Ganitul.  3.  ann.  813.  cap.  4.  et 
alibi.  Id  potissimum  observare  est  ex 
compositione  prò  lito  et  servo  occisis, 
quae  major  erat  in  lito  quam  in  servo. 
Lex  Frision.  tit.  15  :  Compositio  hominis 
nobilis  libra  11.  ;  liberi,  libra  5.  et  dimi- 
dia  ;  Liti,  libra  2.  et  uncia  9.  ex  qua  dua 
partes  ad  dominum  pertinente  tenia  ad 
propinquos  ejus.  Compositio  servi,  libra  1. 
et  uncia  4.  et  dimidia.  Vide  Addit.  ad 
eamdem  Legem  tit.  3.  |  71.  Oapitul.  3. 
ann.  813.  cap.  4.  21.  etc.  Horum  passim 
meminit  Lex  Salica  tit.  14.  §  6.  Factum 
Ghildeberti  et  Ghlotarii  cap.  8.  Lex  Ri- 
puar. tit.  36.  §5.  Lex  Saxon.  tit.  1.  §  8. 
tit.  2.  |  3.  4.  5.  Lex  Frision.  tit.  1.  §  3.  6. 


9. 10. 12.  13.  14.  tit.  2.  §  2.  3.  6.  7.  8.  tit.  6. 
tit.  9. 1 7.  tit.  15. 1 3.  Adde  Chartam  Lud. 
Pii  apud  Henschenium  ad  Vitam  S.  Ans- 
charii  Hamburgensis  Archiep.§  16.  Char- 
tam Angilranni  Episc  Metensis  apud 
Meurissium  pag.  175.  praeterea  Ghartas 
alias  Impp.  ann.  937.  1003.  1014.  in  Mo- 
numentis  Paderbornensib.  pag.  114.  apud 
Stangefolium  in  Annali  b.  Westphalic. 
lib.  2.  pag.  215.  in  Privilegiis  Ecclesiae 
Hamburgensis  pag.  149.  155.  156.  apud 
Goldast.  tom.  2.  Gonstit.  Imp.  pag.  43. 
Pontanum  lib.  6.  Orig.  Francie,  cap.  15. 
et  Fredericum  Sandium  ad  Gonsuetudi- 
nes  Feudales  Gelriae  pag.  8.  [**  Murator. 
Antiq.  Ital.  tom.  1.  pag.  866.  Grimm. 
Antiq.  Jur.   Germ.  pag.  305.  num.  11. 
Pardessus,  ad  Leg.  Salic.  Guerard.  ad 
Irmin.  Polypt.  et  alios  quos  laudat  Mit- 
termaier.  Princip.  Jur,  Germ.  §  47.  Con- 
fer  supra  Lassi,  Leti,  Latini,] 

Litus  Regis.  Lex  Saxon.  tit.  17. 

Litimonium,  Lidimonium,  Obsequium 
et  servi  ti  um  cui  Litus  vel  Lidus  erga 
dominum  obnoxius  est.Ghartae  Ludovici 
Imper.  et  Garoli  GalviapudHariulphum 
lib.  3.  cap.  2.  7  :  Aut  paratas,  aut  Lidi- 
monium, aut  kostilicium,  aut  alias  quas- 
libet  redhibitiones  exigere  aut  exactare 
prasumat.  Testamentum  Widradi  Abb. 
Flaviniacensis  :  Volumus  etiam  ut  inge- 
nuos eos  fecimus,aut  inantea  fecerimus,... 
aliubi  commanendi  nullam  habeant  potes- 
tatem  ;  sed  ad  ipsa  loca  sancta  debeant 
sperare,  et  nullus  de  ipsis  Lidemonium 
nostris  haredibus  reddant,  etc.  Ita  scri- 
ptum invenitur  in  formula  27.  Balu- 
ziana. 

Litidium,  prò  Litimonium,  habetur  in 
Gharta  Longobardica  in  Bullario  Gasi- 
nensi  pag.  19  :  Quod  nunquam  in  poste- 
rum  requisitionem  facto  in  jam  dicto 
venerabili  Monasterio  S,  Paulo,  vel  suos 
servitores,  aut  Litidium,  neque  per  inter- 
positas  personas  facere  jubeo,  etc.  Marga- 
rinus  prò  Litigium  ha  beri  existimat. 

|  Letimonium.  Formula  concedendae 
Iibertatis  apud  Baluzium  tom.  6.  Mis- 
celi, pag.  550  :  Nihil  debeant  servilio,  nec 
Letimonium,  nec  onus  patronati,  nec  ulta 
obedientia  ipsiusnon  requiratur,nisi  eant 
et  maneant  ubicumque  voluerint,  porta 
aperta,  cives  Romana  se  esse  cognoscant, 
Similia  recurrunt  in  Formula  seq.  ibi- 
dem. 

Lidus,  Lida  ,  Eadem  signi  fi  catione 
usurpant  Lex  Salica  tit.  14.  §  15.  tit.  28. 
%  1.  tit.  37. 1 5.  tit.  44.  |  4.  tit.  52.  §  1.  Re- 
capitul.  Legis  Salicae  %  27.  30.  Capitul.  3. 
ann.  813.  cap.  4.  21.  Annales  Frane.  Pe- 
taviani  et  Moissiacenses  ann.  780  :  Et 
Saxones  omnes  tradiderunt  se  UH,  et  om- 
nium accepit  obsides,  tam  ingenuos,  quam 
et  Lidos.  Sic  distinguendae  hae  voces. 
p«  Puellas  militunias  vel  Litas,  in  Gons- 
titut.  Chiodo v.  apud  Pertz.  Leg.  tom.  2. 
pag.  4.  tit.  7.  §  2.  Militunias  vel  Letas, 
ibid.  tit.  11.  §  9.] 

T  Leuti,  in  Praecepto  Ludovici  Pii 
ann.  823.  apud  Mabillonium  Diplom. 
pag.  515. 

Luiti,  prò  Liti,  in  Gharta  Garoli  Mar- 
telli apud  Willelmum  Hedam  in  S.  Wil- 
lebrodo,  [et  Miraeum  tom.  1.  pag.  491. 
col.  1.] 

Litones,  Albertus  Stadensis  ann.  917: 
Plures  autem  se  eis  dedere  proprios,  qui 
ab  eis  vivere  sunt  permissi,  et  Lilones  sunt 
vocali.  Occurrunt  ii  apud  Grantzium  in 
Metrop.  lib.  3.  cap.  8.  et  in  Ghartis  Ger- 
manicis  in  Ghronico  Episcopor.Minden- 
sium  pag.  737.  739.  741. 

1  Litores.  Privi legium  Monasterii 
Reichesperg.  ann.  1315.  apud  Ludewig. 
ReJiq.  MSS.  tom.  1.  pag.  275  :  Recognos- 

17 


430 


LIV 


LIV 


LW 


cimus,  publice  liueratn  per  pr&sentem, 
quod  in  claustro  S.  M.  virginis  in  Rei- 
cJienberg,  ac  in  bonis...  et  in  aliis  quibus- 
dam  mansis,  qui  liberi  sunt  a  jure  advo- 
catie,  et  in  diete  Ecclesie  Litoribus  nul- 
lum  jus  advocatie  habemus. 

Liddones  ,  in  Charta  Caroli  M.  in 
Monu mentis  Paderbornensibus  pag.  325. 

Ledus,  Leda,  Testamenti! m  widradi 
Abb.  Flaviniac.  :  Et  illa  Colonica  in 
Ariaco,  quse  futi  Anseberto,  cum  ipso  ho- 
raine  qui  supra  commanet,  nomine  Sige- 
berto,  et  uxore  sua  Leda  nostra,  vel  infan- 
tes  eorum,  etc. 

»»  Lati,  in  chart.  ann.  824.  apud  Wi- 
gand.  de  Judic.  Femic.  pag.  220.  Vide 
Warnkoenig.  Histor.  Jur.  Flandr.  toni. 
3.  pag.  46.  sqq. 

1  Litoniga  Bona,  Praedia  ubi  degunt 
Litones,  In  formatto  quaedam  super  im- 
petitionibus  bonorum  Ecclesiae  Gande- 
sianse,apud  Leibnitium  tom.2.  Scriptor. 
Brunsvic.  pag.  345  :  Si  dicit  bona  esse 
emphyteotica,  ostendat  formam  contractus, 
qui  in  eo  est  comprehensus.  Si  dicit  bona 
Litonica,  designet  officium,  ad  quod  spec- 
tent  et  perlineant. 

**LlTONILOQUIUM,  LlTILOQUIUM,  Con- 

ventus  annuus  Litorum.  Vide  Haltaus. 
Glossar.  Germ.  voce  Hof-Sprache,  3.  col. 
941. 
**  Lidilis  Mansus.  Vide  Mansus. 

*  2.  LITUS,  Alveus,  Gali,  hit  de  riviere. 
Charta  ann.  1455.  ex  Cod.  reg.  5956.  A. 
fol.  238.  v°  .Dietus  fluvius,  Yidassoa  voca- 
tus,  fluit  et  Litum  facit  per  aliquam  par- 
tem  dictarum  parochiarum. 

"LiLis  vero,  prò  Lithuaniens, Lithuani, 
etLeiau,  prò  Lithuania,  nostri  alias  di- 
xerunt.  Diar.  Mss.  Guil. de  Lannoy  dom. 
de  Villerval  ad  ann.  1404  :  De  Zeghe- 
walde  me  parti  pour  m'en  alter  veoir  le 
royaume  de  Letau,  devers  le  due  Vuicolt 
roy  de  Letau  et  de  Samette(Sa.mogitie)et 
de  Russie.  Le  Roman  de  Garin  : 

Gombatus  eri  as  Seurs,  as  Litis, 
Et  as  Danois,  et  as  Amoraviz. 

*  LIUDA,  Piscis  genus.  Tract.  Ms.  de 
Pise.  cap.  51.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  :  Raia 
levis,  ab  Hupanis  dicitur  Linda,  a  cute 
Uvvi  et  pellucida. 

LIUDIS,  [Praestatio  vel  muleta.]  Vide 
Leudis. 

0  UVELARE,  ad  Libellam  exigere,  Ital. 
Livellare,  Gali.  Niveler.  Chart.  ann.  1327. 
in  Chartul.  Arremar.  eh.  7:  Dieta  molen- 
dina  sive  aquaeductus  pr&dictus  erunt  per 
carpentarios...  et  alios  jyróbos  viros,adhoc 
per  nos  et  ipsos  religiosos  monasterii 
Arremarensis  electos  ,  communiter  mes- 
tata et  fideliter  Liv elata.  Vide  infra  Li- 
vellum. 

*  LIVELARIUS,  vel  Livellarius,  Em- 
phyteuta,  qui  sub  emphyteusi  possidet, 
Ital.  Livellario.  Decreta  PI  acent,  ad  cal- 
cem  stat.  fol.  88.  x*:ltem  judex  ecclesias- 
ticus  ad  quem  spectat,  possit  cog  no  scere 
contro  empkiteutas,  Livelarios,  massarios 
et  fictabiles  ecclesiarum, etc.  Pensionarmi, 
Livellarius,  vel  superficiarius,etc.  in  Stat. 
Genuae  lib.  1.  cap.  34.  pag.  61.  v°.  Vide 
Libellus. 

e  Livellarius,  Idem  quod  Libellarius, 
Emphyteuticus.  Stat.  Mantuae  lib.  2. 
cap.  69.  ex  Cod.  reg.  4620  :  Res  aliqua 
quse  vendi  contigerit,...  non  sit  nec  esse 
intelligatur  libera  a  servitute  seu  servitu- 
tibus,  quibus  subjacebat  ante  ipsam  ven- 
ditionem,  et  intelligatur  etiam  res  Livel- 
larla subjacere  servituti.  Stat.  Vercell. 
lib.  3.  pag.  85.  r°  :  Si  concessa  vel  inves^ 
tita  fuerit  in  perpetuum,  vel  Livellario 
nomine  de  novem  annis  in  novem  annos, 
etc.  Vide  mox  Livellus  2. 


*  LIVELLUM,  Libella,  Gali.  Niveau. 
Charta  Edm.  abb.  de  Ripatorio  ann. 
1327.  in  Chartul.  Arremar.  eh.  7  :  Et 
sciendum  est  quod  dictum  solum  aquati- 
cum  sive  seuleerauz  ex  nunc  et  imposte- 
rum  reficietur...  secundum  Livellimi,  quod 
per  operarios  et  alios  probos  viros...  nobis 
traditum  fuerit.  Vide  supra  Livelare. 

1 1.  LIVELLUS,  Libella,  Gali.  Niveau, 
Ital.  Livello.  Papias  MS.  Bit  urie.  :  Livel- 
lus,Liveolus  de  plumbo. Editus  habet,Zu- 
vellus,  Livolus  de  plumbo. 

*2.  LIVELLUS,  Idem  quod  Libellus, 
Charta,  quae  praedium  in  emphyteusin 
conceditur,  canon  emphyteuticus,  Ital. 
Livello.  Stat.  Vercel.  lib.  6.  pag.  140.  v°  : 
Ita  tamen  quod  sedimen  et  terrasì  quas 
ienebat  a  domino  ad  fictum  vel  Livellum, 
vel  alio  modo,  absolute  dimittere  tenea- 
tur,  etc.  Stat.  Cadubr.  lib.  2.  cap.  93  :  Si 
Livellus  vel  locatio  alien  jus  rei  ad  non 
modicum  tempus  facta,  etc.  Correct.  eo- 
rumd.  Stat.  cap.  134  :  Jubemus  ac  man- 
damus,  ne  pauperes  oppvimantur,  quod 
dom.  vicarius  cuicunque  condolenti  de  Li- 
vellorum  exactione  nimia  et  excessiva 
summarie  et  sine  strepitu  judicii  jus  et 
justitiam  ministret. 

|  LIVENTIA,  Livor.  Corpora  tumida  prse 
fame  et  Liventxa  ,  apud  Matth.  Paris 
ann.  1258. 

1LIVERARE,  Liveratio.  Vide  Libe- 
rare 2. 

LIVERCINUS,  Avis  species.  Frideric.  IL 
Imp.  lib.  1.  de  Venat.  cap.  12  :  Livercini 
vero  comedunt  s&pius  scarabeos,  bruchos, 
et  hujusmodi.  Adde  cap.  2. 13.  14.  18. 

1  LIVEREUM,  Vectis,  Gatì.  Levier,It8iL 
Liviere.  Translatio  S.  Prosperi,  tom.  5. 
Julii  pag.  59  :  Muratores  non  sine  maximo 
labore  cum  Livereis  ferreis  et  malleis,  co- 
ram  cunctis  praedictis  et  aliis  adstantibus, 
frangi  et  aperiri  fecit  altare,  etc, 

1  1.  LIVIA,  Columba  agrestis,  a  livido 
colore,  apud  Martinium  in  Lexico. 

^  2.  LIVIA.  [Immundicies  porcorum. 
Dief.] 

1.  LIVIDARE,  Damnare,  quasi  livore, 
vel  invidia.  Baldricus  Dolensis  in  Pro- 
logo MS.  ad  Vitam  B.  Hugonis  Archiep. 
Rotomag.  :  Librum  autem  illum  vel  lau- 
dare, vel  Livi  dare  supersedeo  ;  corrigere 
vero  non  preesumo. 

*  2.  LIVIDARE,  Dedecus  imprimere, 
quasi  livore  inducere,  Gali.  Flétrir. 
Gesta  Consul.  Andegav.  tom.  10.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  252  :  Memor 
esto,  obsecro,  parentum  nostrorum,  ne  Li- 
videmus  in  aliquo  titulum  Francorum. 

1  LIVIDITAS,  Livor,  invidia.  Lividitas 
invidisi,  in  Àctis  SS.  Aprilis  pag.  148. 
ubi  de  B.  Ida. 

1  LIVIDO,  Livor,  color  lividus.  Cano- 
nes  Hibern.  tom.  4.  Anecd.  Marten.  col. 
13  :  Si  quis  alapam  alteri  impegerit,  nec 
sanguis  nec  Livido  appareat,  v.  solidos 
argenti  exsolvat.  Recurri t  ibid.  col.  seq. 
Livedo  dixit  Àpuleius  hac  notione. 

*  LIVIDUM,  Color  lividus,  subniger. 
Testam.  ann.  1392.  inter  Probat.  tom.  3. 
Hist.  Nem.  pag.  160.  col.  2  ;  Item  lego 
Petro,  filio  aicti  Jacobi  de  Podio,  cotar- 
diam  meam  de  Livido,  guam  de  presenti 
porto  indutam.  Vide  Lividus  Pannus. 

1  LIVIDUS  Pannus,  Subniger,  in 
Testamento  ann.  1367.  apud  Marten. 
tom.  2.  Anecd.  col.  1522,  Livida  tela,  ibi- 
dem col.  1523. 

*  LIVIO.  [Immundicia  que  fluit  de 
fimo.  Dief.] 

*  LIVISSUS,  Lividus,  color  equi.  Ta- 
bul.  colleg.  S.  Mart.  Tolos.  ex  Cod.  reg. 
4223.  fol.  82.  r°.  :  Mostra  nobilis  Guillelmi 
de  Falguario...  Dictus   Guillelmus  cum 


equo  bayardo  modicum  stellato,    tribus 
pedibus  Livissis. 

LIVITILA,  [Parva  lingua,  qu&  f or  amen 
lingua  reclutiti,  Papiae.J  Vide  Sublin- 
guium. 

1  LIVI  VI.  Leges  Calenses  apud  Mar- 
ten. tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  1353  : 
Item  de  ictu  levi  sine  sanguine,  et  de  Li- 
vivi,  et  de  verbis  contumeliosis  procedetur, 
proat  de  sanguine  superius  est  expressum. 
Forte  legendum  de  Livore  ;  saltem  ea- 
dem  est  notio.  Vide  mox  Livor.  [*  Le- 
gendum puto,  de  levi  vi.] 

1  LIVOLUS,  Gali.  Niveau.  Vide  Livel- 
lus. 

LIVOR,  Vulnus  inflictum,  ex  quo  livor 
apparet.  Auctor  Mamotrecti  :  Livor,  in- 
vidia, vel  nigredo  quse  remanet  ex  per- 
cussione baculi  vel  virgx.  Vetus  Formula 
cap.  30.  apud  Bignon.  :  Violenter  super 
ipsutn  evaginato  gtadio  venti,  unde  Livo- 
res,  vel  capulaturae  atque  colaphi  mani- 
festi apparent.  Infra  :  Et  postquam  istos 
pr&sentes  Livor es  recepit.  Charta  Hispa- 
nica  aerae  1016.  apud  Anton,  de  Yepez  in 
Chronico  Ord.  S.  Benedicti  tom.  5.  pag. 
444  :  Et  si  fuerint  omnes  de  istas  villas 
jam  nominatast  et  de  istos  Monasterios 
ad  alias  villas  ad  pignora,  cum  lanceas  et 
scutos,  et  lapides,  et  ibi  bellum  contigerit, 
Livores  et  homicidium  fecerunt,  etc.  Auc- 
tor Queroli  :  De  livor ibus  in  quadran- 
tem  solidi  illius,  de  tumoribus  in  trien- 
tem  poma  transibit  :  guod  si  et  tumor  fue- 
rit et  Livor  solidi  wuus,  bessem  jure  op- 
timo  consequetur. 

Livor,  Justitia  vel  cognitio  de  Livore. 
Charta  ann.  1207.  apud  Ughellum  tom. 
1.  pag.  398  :  Concedimus  videlieet  sangui- 
nem,  Livor em,  et  bandasiam,  potestatem, 
et  judices,  etc. 

f  Livoramentum,  Percussio.  Chron. 
Modoet.  tom.  12.  Muratorii  col.  1120  : 
Contigit  autem  per  universam  terram  de 
Modoetia  videri  una  die  per  aera  vanume- 
rabilia  capita  nigra,  alba...  et  quasi  co- 
hortes  armatse  audiebantur  moverit  et 
congressiones  et  Livoramenta  cum  sento- 
rum  motione,  etc. 

Livorare,  Livores  inferre,  vulnerare, 
contundere.  Gesta  Regum  Frane,  cap. 
17  :  Sed  propter  loricam  qua  indulus  eratt 
non  Livoraverunt  eum.  Marculfus  1.  1. 
form.  29  :  Quasi  vos  nulla  manente  causa 
in  via  adsalissetis,  et  graviter  Livorasse- 
tis.  Adde  form.  37.  et  formulas  vett.  se- 
cundum Legem  Romanam  cap.  30.  33. 

1  Livorosus,  Lividus.  Vita  S.  Colum- 
bae  Abbat.  tom.  2.  Junii  pag.  228  : 
Sanctum  percussit  flagello,  cujus  Livor o- 
sum  in  ejus  latere  vestigium  omnibus  sux 
diebus  vitse  permansit. 

1  LIV0T.  Charta  Dumbensis  ann.  1407  : 
Juxta  quoddam  Livot  aut  Jonchay.  Si 
particula  aut  explicativa  sit,  ut  inter- 
dum  alibi,  Livot  Juncetum  signiflcat, 
sed  si  disjunctiva,  ut  re  vera  mihi  vi- 
detur,  Livot  credo  esse  quasi  Rivot,  li- 
tera  r  in  l  mutata,  ut  alibi  non  semel, 
et  Livot  vel  Rivot  significare  Rivum  vel 
rivulum. 

*  LIVRADO,  LlBRADO,  LlVRALLUS, 

Livrata,  [Gali,  mesure  de  grains  : 
«...  et  sic  computatur  vin°  libra tis  sive 
Libradonibus  prò  uno  boy  ssello.  »  Comp- 
tes  de  l'Arche vèché  de  Bordeaux  du 
XIII*  et  du  XIV»  siècle.  —  Arch.  His- 
tor. de  la  Gironde.  T.  21.  p.  61  et  247.)] 
*  LIVRALE,  Livralis,  idem  quod  su- 
pra Librale,  Mensura  frumentaria,  nos- 
tris  Livrouer.  Charta  ann.  1341.  in  Reg. 
72.  Chartoph.  reg.  eh.  408  :  Item  prò  an^ 
nuo  censu  seu  obliis  nobilibus  debitis  de 
frumento,  xliiij.  sestaria,  iij.  ponkaderiset 
ij.  Livrals  (sic),  detractis  inde  per  correc- 


LIV 


LIZ 


LOB 


131 


tionem  de  novo  factam  viij.  Livralibus,  et 
per  detractionem  hujusmodi  additis  iij. 
Livralibus  de  novo  revelatis,  etc.  Alia 
ann.  1361.  in  Reg.  103.  eh.  78  :  Petrus 
Donati  servire  tenetur  quinque  punherias 
et  unum  Livralem  frumenti  census...  Hie- 
redes  Raimundi  de  S.  Romano...  serviunt 
decerti  Livrales  frumenti  prò  quadam  pe- 
tia  terrea...  Item  duo  Livralia  frumenti 
prò  tribus  carteriatis  terree.  Lit.  re  miss, 
ann.  1393.  in  Reg.  145.  eh.  198  :  Le  sup- 
pliant  print  et  emporta  un  Livrouer  de 
f romeni.  Liévart  et  Liévrade,  Modus 
agri,  unde  Livrale  aestimari  licet,  in 
Lit.  admort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1471. 
ex  Reg.  197.  eh.  159  :  La  seconde  piece 
contieni  ung  arpent  et  ung  Liévart,  qui 
est  la  quarte  par  He  d'un  arpent  de  pré... 
La  quatriéme  piece  contient  trois  mailhe- 
res  et  une  Liévrade  deprè.  Vide  Livrato- 
rium  et  Livroriata. 

*  LIVRAMENTUM,  Compensa tio,  justa 
et  pensata  aBstimatio  et  partitio.  Lit. 
ann.  1416.  tom.  10.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  401.  art.  5  :  Non  solvent  seu  con- 
tribuent ,  solvereque  (seu)  contribuere 
non  tenebuntur  in  talliis  et  oneribus  prse- 
dictis,  nisi  prò  uno  et  eodem  Livramento, 
etc.  Vide  supra  Alibramentum. 

*  LIVRARE,  Subministrare,  Gali. 
Fournir,  procurer.  Stat.  Vercel.  lib.  3. 
gag.  96.  v°.  :  Item  quod  nullus  de  civitate 

vercellarum  vel  districtu  Livret  aliquem 
zuglarium,  vel  aliquem  hominem  de  curte, 
vel  zuglarissam  in  aliqua  curia,  vel  nup- 
tiis,  vel  in  aliquo  convivio,  vel  festo.  Et 
qui  contrafecerit,  solvat  prò  hanno  libras 
decem  Pap.  Et  si  ille  qui  Livratus  fuerit 
vel  Livrata  aliquid  et  dederit,  solvat  prò 
banno  solidosQO.  Pap.  Vide  in  Liberare 2. 

*  LIVRARIA,  ut  mox  Livrora.  Vide  in 
hac  voce. 

1  LIVRATORIUM,  Mensura  frumenta- 
ria  continens  unum  bichetum  quibus- 
dam  in  locis,  in  aliis  vero  diraidium 
tantummodo  bichetum,  ex  Adversariis 
D.  Aubret.  Vide  Livroriata. 

«  LIVREA,  a  Gallico  Livrèe,  Praebitio. 
Inventar.  Oh  art.  reg.  ann.  1482.  fol. 
305  :  Litteree  abbatis  et  conventus  S. 
Wandreg  esili,  Rothomagensis  diocesis, 
super  quictatione  Livreee  sive  coustumee, 
quam  percipere  solebant  in  foresta  de 
tractu.  De  anno  1321.  Vide  Livreia  in 
Liberare  2. 

*  LIVREIA,  Districtus ,  territori um, 
finis,  ìimes.  Vide  supra  Lisena  1.  Oharta 
Phil.  III.  reg.  Frane,  ann.  1583.  in  Reg. 
61.  Ohartoph.  reg.  eh.  389  :  Dimisimus 
ma  Jori  et  communitati  villee  de  Vernolio 
emendas  et  cognitiones,  quas  in  dieta 
villa  et  ejus  Livreis  habebamus  in  casibus 
infra  scriptis,  videlicet,  etc.  Nisi  malis 
idem  esse  quod  supra  Livramentum. 
Vide  alia  notione  in  Liberare  2. 

*  LIVRORA,  Mensura  agraria,  eadem 
quaa  Livroriata.  Pactum  inter  Guichard. 
dom.  Bellijoci  et  Guichard.  de  Mar- 
ziaco  ann.  1317.  in  Reg.  56.  Ohartoph. 
reg.  eh.  474  :  Pro  dimidia  Livrora  terra, 
sita  en  la  Rotella  juxta  terram  Martinit 
Delmont...  Pro  una  Livraria  de  feugerìa, 
sita  el  Pron  juxta  lo  feugerey  Stephani 
de  la  Buffenderi...  Pro  Una  Livrora  et  di" 
midia  terree  sitee  en  Azolat.es.  Vide  supra 
in  Livrale. 

1  LIVRORIATA,  Livrorium.  Oharta 
Bellijocensis  ann.  1424  :  Debet  unum  Li- 
vrorium  ordei  super  quadam  terra  conti" 
mente  tres  Livroriatas  teme.  Livrorium 
idem  est  quod  Livratorium  ;  Livroriata 
vero  fortean  est  modus  agri,  in  quo  se- 
minari pò  test  unum  Livrorium  fru- 
menti, nisi  sit  idem  quod  Librata  terree, 
de  qua  dictum  in  Libra  2.  quod  poste- 


rius  mihi  videtur  minus  probabile. 
[•  Vide  supra  Librorium.'] 

LIUSIVA,  Lixivia,  nostri s  Lessive.  Ca- 
pitula  S.  Bonifacii  Archiep.  Mogunt. 
cap.  23  :  Lavacrurn  capitis  potest  esse  in 
dominica  die,  et  in  Liusiva  pedes  lavare. 
[Eadem  occurrunt  in  Capitulis  Theo- 
dori  Cantuar.  tom.  9.  Spicil.  Acher. 
pag.  55.1 

3Jc  LIuTUM,  Musicum  instrumentum 
in  cordibus  habens  harmoniam.  Vide 
Lautum.  [FR.] 

1  LIX,  Caper,  apud  Papiam.  Quidam 
prò  ircus  seu  hircus,  Lix  scriptum  sus- 
picantur  :  malim  prò  AfiS  Graeco,  prò 
quo  Glossator  legerit  Ac£  ob  similitudi- 
nem  scripturse  ;  unde  Lix  Latinum 
tìnxerit. 

1  LIXA.  Vide  Lixe. 

LIXABUNDUS,  Qui  latis  incedit  passi- 
bus  ad  modum  lixee.  Joan.  a  Jan  uà. 
[GIoss.  Isid.  :  Lixabundus  ambulat,  qui 
voluptatis  causa  ambulat.  Festus  habet  : 
Lixabundus,  Iter  libere  oc  prolixe  fa- 
ciens.] 

LIXARE,  Lixivia  eluere,  mundare,  Li- 
xiviare,  n ostri s  Lessiver.  Constantinus 
Afric.  lib.  5.  Pantech.  cap.  32  :  Omne 
lineum,  cum  induitur,  refrigerat  corpus, 
et  maxime  si  Lixetur.  [Joh.  de  Jan  uà  : 
Lixare,  In  aqua  sola  coquere.  Gloss.  Lat. 
Gali.  :  Lixare,  Cuire  en  yaue,  a  Lixeo, 
Etre  cult  en  yaue.] 

1     LlXATUR^,      LlX  AMEN,     LlXAMEN- 

tum,  Codio  in  aqua,  eidem  Joh  anni  de 
Janua.  Primam  vocem  usurpavit  Sido- 
nius  eadem  notione,  Apici us  ambas 
posteriores. 

1  LIXE,  Aquum,  quee  per  milites  ambu- 
larti, antiqui  lixum  dixerunt.  Gloss.  Isi- 
dor.  Jansonius  in  Oollectaneis  existi- 
mat  yeram  lectionem  fuisse  :  Lixa, 
quum  (vel  qui)  per  milites  ambulant,  an- 
tiqui lixam  dixerunt.  Ali  ter  emendare 
tentat  GraBvius  :  Lixa,  Aqua.  Lixee,  qui 
per  milites  ambulant.  Aquam  Antiqui 
Lixam  dixerunt.  Sed  con  tendi  t  post 
Vossium  in  Elixus  et  Lixa,  aquam  non 
dictam  fuisse  Lixa,  sed  Lix  ;  mal  lem 
igitur  emendare  :  Lix,  Aqua...  Aquam 
antiqui  Licem  dixerunt.  Quod  spectat 
Lixas,  dici  potuerunt,  per  milites  ambu- 
lare, ut  scilicet  aquam  ferrent,  ut  mox 
dicuntur. 

1  Lixiones,  Aquarum  porlitoresx  in 
iisd.  Glossis. 

1  LIXUS,  In  aqua  coctus,  Johanni  de 
Janua  ;  Cuit  en  yaue,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.  Ordinatio  super  numero 
et  ordine  mensarum,  tom.  2.  Histor. 
Dalphin.  pag.  311.  col.  2  :  Serviaturde 
uno  rotulo  bovis  et  dimidio  rotulo  muto- 
nis  in  aqua  Lixis.  Latini  dixerunt  Elixus. 
Vide  Lixare. 

LIZA,  Idem  quod  Licia.  Vide  Masove- 
rius,  in  voce  Mansionarii. 

•  LIZANGHIA,  Sacramentum  fidelita- 
tis,  quo  vassallus  domino  suo  allìgatur. 
Charta  ann.  1244  :  Ego  Radulphus  de 
Bacoel  miles,  notum  facto  quod  ego  ethee- 
res  meus  Lizanchiam  et  stagium  unius 
anni  cum  hominibus  meis  apud  Pinco- 
nium,  etc.  Alia  ann.  1214  :  Ego  Eusta- 
chius  de  la  Leuttillie,  notum  facto  quod 
ego  et  heeres  meus  Lizanchiam  et  stagium 
unius  anni  annuatim  vicedomino  et  hee- 
redi  suo  cum  uxoribus  nostris  apud  Pin- 
conium...  debemus.  Vide  supra  Ligensia. 

•  LIZDA,  Tributum  quodvis,  sed  prae- 
sertim  ili ud,  quod  prò  mercibus  pendi- 
tur.  Oharta  ann.  1111.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  379  :  Consentio 
tibi  medietatem  Lizdarum,  exceptis  fevis 
de  ipsa  Lizda,  quos  proprios  retineo.  Vide 
in  Leudis. 


•  LIZZ0S,  Meichelbecko  tom.  1.  Hist. 
Frising.  pag.  112.  Germani s  Lùsz  et  cul- 
tius  Loasz,  Sorti  tio  ;  qua  voce  significa- 
tur  quidquid  ex  sortitione  obvenit. 

1 1.  LO,  Lex,  Gali.  Loi,  in  Pactu  Legis 
Salicae  tit.  48.  §  1.  cujus  verba  Widresa 
Thalo,  ut  Widrestha  Lo,  resti  tit  legi, 
redduntur  ab  Eccardo  :  quem,  si  tanti 
est,  consule. 

2.  LO,  prò  Ille.  In  veteribus  Litaniis 
sub  Carolo  M.  a  Mabillonio  editis  tom. 
2.  Analect.  pag.  687.  haec  verba  non  se- 
mel occurrunt  Redemptor  mundi,  Tu  Lo 
adjuva.  Sancte  Petre,  Tu  Lo  adjuva, 
etc.  Unde  etiamnum  Lo,  retinuere  nos- 
tri in  aliquot  provi nciis,  et  Le,  in  aliis. 

1  LOBA.  [*  Vox  Hispanica,  Tunica  ta- 
laris,  tunica  non  praecincta,  in  Diction. 
Acad.  Hispan.]  Ooncil.  Mexic.  ann.  1585. 
tom.  4.  Ooncil.  Hisp.  pag.  389  :  Chlamyde 
videlicet,  vel  mantello  seu  pallio,  quod 
vulgariter  Loba  nuncupatur  o  manteo, 
clauso  vel  aperto,  ad  terram  protensis. 

»  LOBEGELD,  Vectigalis  nomen  apud 
Polonos.  Charta  ann.  1424.  inter  Leg. 
Polon.  tom.  1.  pag.  88:  Item  quod  omnes 
mercatores  et  incolee  regni  Poloniee...  a 
solutione  cujusdam  pecuniee,  vulgariter 
Lobegeld  nuncupateet  quse  a  frumento  in 
Gdansk  recipiebatur,  perpetuo  sint  liberi 
et  exempti.  Lobegal,  eodem  significatu, 
in  Pace  Brestensi  ann.  1436.  ibid.  pag. 
121.  Vide  supra  Fyrken. 

LOBIA,  Laubia,  Lobtum,  Porticus 
operta  ad  spatiandum  idonea,  sedibus 
adjuncta,  Galerie  :  ex  Laub  Theuton. 
Folium,  quod  ejusmodi  deambulatorìa 
in  praediis  rusticis,  foliis  obducantur  et 
operi antur.  [**  Vide  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  66.  voce  Lauba 
et  Murator.  Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  168. 
D.]  Jo.  de  Janua,  et  Breviloq.  :  Deam- 
bulatorium,  quod  proprie  dicitur  Lobium, 
quod  fit  juxta  domos  ad  spatiandum.  Ful- 
cuinus  de  Gestis  Abbatum  Lobiensium 
cap.  1  :  In  quo  loco  rivulus  delabitur  in 
Sambram  :  quem  Laubacum  vocant,  eun- 
demque  putant  loco  nomen  dedisse  :  licet 
sint  aliqui  prò  opportunitate  capienda- 
rum  ferarum  :  undique  enim  saltu  cin- 
gitur,  vicinaque  erat  Liptinas  fisco  tunc 
regio  et  prisco  nomine  permanente  Fo- 
restis  adhuc  dicitur,  eo  quod  Rex  per- 
gens  venatum,  ibi  sibi  fieri  jusserat  obum- 
braculum  ad  temperandum  solis  sestum, 
quod  Lobiam  vocant.  Inde  putant  locum 
dictum  nomine  permanente,  rivulumqae 
a  loco, non  locum  a  rivulo  nomen  traxisse, 
quod  videtur  magis  verisimile  esse.  Teu- 
tones  hoc  astipulare  videntur  :  nam  locus 
ille  eorum  lingua  Lobach  dicitur  ;  et 
Lob  quidem  vocant  obumbrationem  ne- 
morum,  Bach  autem  rivum  :  quse  duo  si 
componantur,  faciunt  obumbraculi  rivum. 
Ita  Lobia  usurpatur  in  Charta  Gun- 
tranni  Reg.  apud  Sanjulianum  in  Cabi- 
lone  pag.  382  :  Solarium  vero  cum  ca- 
minata  UH  de  Gergeiaco  et  de  Alciaco  fa- 
ciani  :  illi  autem  de  Mercureis  et  de  Ca- 
nopis  Lobiam  eedificent.  Ohronic.  Abb. 
S.  Trudonis  lib.  10  :  Domus  inflrmorwn 
habehs  fumariam,  sive  focariam,  capel- 
lulam,  Lobiam,  cameram  dispensatoriam, 
etc.  Cnarta  ann.  1201.  apud  Puricellum 
in  Ambrosiana  Basilica  pag.  1164  :  Item 
peto,  ut  tectum  seu  Lobiam  removeant 
penitus  et  auferant,  quam  fecerunt,  vel 
fieri  fecerunt  juxta  murum  Ecclesise.  etc, 
Tectum  nude  appellatnr  pag.  1169. 
Charta  alia  pag.  1170  :  Et  elxam  Lobiam 
per  quam  intrant  Canonici  Ecclesiam  S. 
Ambrosii.  [Gualvaneus  Flammae  apud 
Murator  tom.  12.  col.  1015  :  Juxta  Lo- 
biam marmoriam,  Lobiam  sub  diversis  ar- 
cubus  complevit, ubi  subtus  suntplura  cam- 


432 


LOG 


LOG 


LOC 


psorum  habitacula.]  Occurrit  praeterea 
in  aliquot  Chartis  apud  Ughellum  tom. 
4.  pag.  1090.  et  toni.  5.  pag.  650.  [Adde 
Murator.  toni.  16.  col.  435.  etc. 

Laubia,  in  Polyptycho  S.  Remigii 
Remensis  :  Habet  mansum  dominicatum, 
casam  cum  Laubia  et  cellario,  et  canti- 
nata, et  quoquinam.  Infra  :  Habet  man- 
sum dominicatum,  casam  cum  solario,  et 
cellario,  et  caminata,  Laubia,  horrea  2. 
etc.  Placitum  Ludovici  IV.  Irap.  ann. 
904.  apud  Ughellum  tom.  1.  pag.  851. 
quod  peractum  dicitur  in  palatìo  quod 
est  fundatum  juxta  Basilica  beatissimi 
Principi»  Apostólorum,  in  Laubia  ma- 
giore  ipsius  Palata,  etc.  Papias  :  Tem- 
pest  Laubia  vulgo  dicitur.  [Rolandinus 
Patav.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  270  : 
Qui  Frassapaja  die  quadam,  sicut  mos 
est  in  viciniis  per  conlratas,  stabat  sub 
frascata  seu  Laubia  quadam,  quse  erat 
prope  ad  domum  Pontis-Altinati.] 

1  Laupia,  Provincialibus.  Statuta 
Arelatens.  art.  107.  ex  MS.  D.  Brunet  : 
In  muro  quem  Commune  facit  vel  faciet... 
nullus  stt  ausus  onerare,  nisi  primo  det 
Communi  v.  sol...  idem  dicimus  de  Lau- 
pia. Glossar.  Mons.  pag.  332  :  Loupa, 
umbraculumt  Loupun,  Idem,  pag.  344. 
Gloss.  Fiorentina  :  Louba,  Umbracu- 
lum.  Alias  Anonymi  :  Louba,  Rutta, 
apud  Schilterum  in  Glossario  Teuton.  v. 
Loube,  Locus  ubi  cives  consultante  ut 
ipse  definit,  ex  Chron.  Konigsh.  v.  132. 

Lobium,  aliis.  Liber  Ordinis  S.  Vie- 
tori  s  Parisiensis  MS.  cap.  15  :  Postquam 
autem  descenderint,  ducenteos  in  Lobium 
ante  hospitale.  Gai  beri us  in  Vita  Caroli 
Oomit  Flandr.  n.  51  :  Obsessi  stabant  ad 
Lobium  Comitis.  Adde  n.  70. 75.  praeterea 
Godefridum  Monach.  ann.  1208.  et  Al- 
bertum  Argentin.  ann.  1365.  p*  Gharta 
ann.  circ.  1190.  in  Chartul.  Buxer.  part. 
8.  eh.  3  :  Canonicis  S.  Stephani  dedi  Lo- 
bium unumt  quod  est  in  foro  juxta  Lo- 
bium ipsorum.  Haud  scio  an  eadem  no- 
tione  apud  Cene,  inter  Oens.  eccl.  Rom. 
MSS.  -.Infesto  S.  Marci  xxv.  libras  bono- 
rum  Proveniensium  prò  presbiterio  cru- 
eium,  et  lectorum,  et  Lobii.] 

*«  Lubium,  JuraEccles.Ripens.  juxta 
Ratisp.  apud  Haltaus.  in  Glossar.  Ger- 
man.  col.  556.  voce  Furlaube  :  Nullus 
ante  fores  suas  Lubium,  quod  vulgariter 
Vorlauben  statuet,  nisi  eidem  ex  speciali 
licentia  propositi  concessum  fuerit. 

1  Lobium,  Suggestum,  locus  editior. 
Buschius  de  Reformatione  Monast. 
apud  Leibnitium  tom.  2.  Scriptor. 
Brunsvic.  pag.  831  :  Ibi  intra  ostia  chori 
ferrea  et  cancellata  Làbium  factum  fue- 
rat,  et  super  illud  cathedrse  tres,  prò  tri- 
bus  Doctoribus  in  altitudine  a  pavimento 
chori  ad  hominis  pene  altitudinem.  Bis 
terve  recurrit  ibi. 

*  LOBIA  Fbascàrum,  Tentoni  species 
ex  ramulis  congesta,  pergularum  in- 
star, ad  nimii  solis  ardores  vitandos. 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  II.  pag. 
233  :  Statuimus  quod  Curia  comunis  stet 
disgomborata  et  disbrigata..;  dischis,  ban- 
chis,  stationibus  storiarum,  Lóbiis  fras- 
carum,  et  specialiter  triculorum.  [Fr.] 

*  LOCA.  Oharta  ann.  1222.  ex  Ood.  reg. 
10197.  2.  2.  fol.  21.  v».  :  Quemcumque  dux 
dejuref  sicut  tenetur,  citaverit  ;  ille  si 
citatus  non  comparet  ad  primam  citatio- 
nem,  emendam  solvere  tenetur,  quae  Lo- 
ca vocatur.  Muleta  ergo  est  ob  desertum 
vadimonium. 

LOCA  Venerabili*.,  Ecclesise,  Monas- 
teria,  Xenodochia,  seu  quae  Ohristiano- 
rum  venerationi  dicata  sunt.Willelmus 
Tyrius  lib.  18.  cap.  6  :  Multa  de  iisLocis, 
quae  dicuntur  Venerabilia,  tatti  Monaste- 


ria  quam  Xenodochia.,.  ad  optata  per- 
duxerunt  incrementa.  Passim  in  Ood.  in 
Oapitul.  1.  ann.  806.  cap.  15.  in  Oapitul. 
1.  ann.  819.  cap.  6.  in  lib.  4.  Oapitul. 
cap.  19.  in  Lege  Longob.  lib.  2.  Ut.  18. 
§  3.  [«*  Aist.  3.]  etc.  [Loca  pia,  in  Oharta 
ann.  1239. 1. 1.  Maceriarum  Insulse  Bar- 
bar» pag.  152.] 

1  1.  LOCAGIUM,  Gali.  Louage,  Lotjer, 
ut  mox  Locarium.  Oharta  ann.  1271.  ex 
Chartulario  S.  Vandreg.  tom.  2.   pag. 

1964  :    Willelmus    Gabart tradidi   in 

Locagium  usque  ad  finem  quinque  anno- 
rum...  prò  XL.  solidis  Tur.  dimidiam 
acram  terrae  meae.  Oharta  ann.  1320.  tom. 
4.  Hist.  Paris,   pag.  526:  Ipsi  sunt  in 

saisina,  quod  si  inveniant  hominem 

qui  non  teneat  dictum  ministerium  a 
dxcto  Imberto,  vel  in  Locagio  ab  aliquo 
dictorum  magistrorum,  etc.  Oharta  ann. 
1499.  ibid.  tom.  5.  pag.  720:  Bomus  an- 
nui Locagli  valoris  circiter  16.  francorum. 
Charta  ann.  1309.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 

pag.  97.  col.  1  :  Item  duo  operatoria 

quas  valent  de  Locagio  per  annum  28. 
solidos.  Ibid.  recurrit  pag.  98.  col.  2. 
Pro  quavis  mercede  sumitur  in  Statutis 
Eccles.  Ambian.  apud  Marten.  tom.  7. 
col.  1229  :  Praeterea  nullus  Sacerdos 
Locagium  recipiat,  vel  pacta  de  mercede 
habenda,  prò  aliquibus  prophanis  sive 
sdscularibus  operibus  exercendis. 

•  2.  LOCAGIUM,  Domus  vel  habitatio, 
quae  sub  conductionis  pretio  aut  ex  con- 
cessione ad  tempus  occupatur,  nostris 
Louage.  Lit.  ann.  1377.  in  Reg.  111. 
Ohartoph.  reg.  eh.  255  :  De  quadam 
grangia  cum  jardinis ,  curte  ,  Locagiis, 
sedificiis,  et  pertinentiis  suis  Parisius,  in 
loco  nuncupato  ad  Pouleyas,  prope  por- 
tam  dictam  Gallice  Barbette.  Alise  ann. 
1404.  tom.  9.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
17:  Nonobstant  gaiges  ordinaires,  Loua- 
ges  en  nostre  chastellet,  ne  autres  dons 
quelzconques,  etc.  Vide  ibi  notam  docti 
Editoris  Lit.  remiss.  ann.  1456.  in  Reg. 
183.  eh.  213  :  Le  suppliant  et  un  autre 
entrerent  de  nuit  en  la  maison  ou  Louage 
d'un  marchant.  Aliae  ann.  1468.  in  Reg. 
195.  eh.  121  :  En  deux  chambres  ou  Louai- 
ges  de  Vostél  de  Pierre  Albert  barbier 
assiz  à  Paris  en  la  rue  S.  Jacques.  Une 
maison...  contenant  plusieurs  estages  ou 
Louage s...  assise  en  la  ville  de  Rouen,  in 
Lit.  admort.  ann.  1477.  ex  Reg.  201.  eh. 
24.  Vide  infra  Locaris. 

LOCALE,  Localis,  Logalis,  Ubi  do- 
mus aedificari  no  test,  nostris  Masure,  a 
voce  Latina  Locus,  ni  fallor.  [Oharta 
ann.  1058.  ex  Archi vo  S.  Victoris  Massil.: 
Donamus  Locales  aptos  ad  faciendum 
molendinum.]  Tabularium  Oonchense  in 
Ruthenis  Oh.  24.  sub  Philippo  Rege: 
Et  Locale  ad  habitandum  inter  Ecclesiam 

et  stratam,  sicut in  praesentia  illius 

terminavimus.  Oharta    ann.   1167  :  Ego 

Guillelmus  Dominus  Monlispessulani 

concedo  Beo  et  S.  Marise  et  Ordini  Gis- 
tertiensi...  illud  Locale  terree  cum  introi- 
tibus,  exitibus  et  suis  pertinejitiis,  in  quo 
est  aedificatum  oratorium,  etc.  Alia  Will. 
D.  Montispess.  ann.  1103  :  Qui  habent 
Log  aleni  prò  domo  facienda.  Alia  ann. 
1309.  in  2.  Regesto  Philippi  Pulcri  Regis 
Frane,  n.  75.  ex  Tabulario  Regio  :  Item 
quoddam  Locale  infra  castrum  ejusdem 
loci.  Alia  ann.  1231.  in  Regesto  Comitat. 
TolosaB  fol.  39  :  Item  restituii  dominus 
Comes  Localia  circa  turrim ,  etc.  Alia 
fol.  46  :  Bomus  et  Localia  domorum,  sedi- 
fida  et  bastimenta  ,  etc.  Oonsuetudines 
Montispessuli  :  Quilibet  habitator  Mon- 
tispessuli  prò  domo  vel  Locali  suo,...  debet 
solvere  lesdas  et  cupas,  et  Bajulus  Mon- 
iispessul.  debet  ei  laudare  illam  domum, 


vel  illud  Locale,  salvo  suo  Consilio ,  si 
dominus  habebit  ibi  laudimium.  [Oharta 
Geraldi  de  Sèntis  ex  Are h ivo  D.  Mar- 
chionis  de  Flamarens:  Tradiderunt... 
totani  illam  domum  et  Localem  in  quo 
est.  Oharta  ann.  1300.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin. pag.  100  :  Localia  ubi  morabantur 
milites...  non  removeantur.]  Vide  tom. 
11.  Spicilegii  Acheriani  pag.  339.  et 
Ughellum  tom.  4.  pag.  1211. 

*  LOCALIA,  Usus  et  consuetudines 
loci  alicujus.  Oonstit.  MS.  Petri  III. 
reg.  Aragon.  ann.  1380:  In  recipiendo 
salarium  suum  servabit  consuetudines  seu 
Localia  Barchinonae. 

1  LOCALITAS,  Oircumscriptio ,  qua 
quis  in  loco  est.  Olaudianus  Mamertus 
de  Statu  animae  lib.  3.  cap.  4.  in  haec 
verba  :  Beus  meus,  quare  me  dereliquistit 
sic  argumentatur,  ut  probet  animam 
illocaliter  e  corpore  discedere  :  Si  enim 
non  discessit,  non  dereliquit,  si  dereliquit, 
utique  discessit.  Objice  nunc  igitur  Loca" 
litatem  Beo.  Utitur  etiam  cap.  3.  S. 
Benedictus  Anian.  adv.  Felicianam  im- 
pietatem,  apùd  Baluz.  tom.  5.  Misceli, 
pag.  35  :  In  terra  erat  tunc  temporis 
Localitate  inter  homines  homo,  et  in  collo 
se  esse  dicebat  filium  ìwminis  ;  quia  qui 
filius  hominis  erat  Localitate,  idem  Filius 
erat  Bei  immensitate. 

*  LOCALITER,  Facile  vel  commode. 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Ood.  reg.  7692  : 
Localiter,  aisément. 

1  LOCAR,  Locus  apud  urbem  Romam. 
Gloss.  Isidor.  Graevius  censet  legendum 
ex  Festo  :  Lucar,  JEs  quod  ex  luco  capta- 
tur,  qui  èst  apud  urbem  Romam.  Hinc 
quoque  in  iisd.  Glossis  Isid.:  Lucar, 
Vecligal,  erogatio,  quas  fiébat  in  lucis. 
Vide  Festum  in  voci  bus  Lucar  et  Lu- 
caria. 

1 1.  LOCARE,  Conducere,  Gallis,  Louer. 
Lex  Salica  tit.  30.  de  Locationibus  :  Si 
quis  furtim  aliquem  Locaverit,  ut  homi- 
nem inter ficiatt  et  pretium  propter  hoc 
dederit,  etc.  Sic  Locare  se,  Mercede  con- 
duci, in  Statutis  Arelat.  art.  154.  e  MS. 
D.  Brunet  fol.  50  :  Quilibet  mercenarius 
tenetur  se  Locare  et  stare  sub  hac  forma, 
etc.  Byzinio  de  Origine  Belli  H  ussiti  ci, 
apud  Ludewig.  tom.  6.  pag.  146  :  Locare 
se  in  monasterio  S.  Ambrosii,  i.  e.  Hos- 
pitari,  habìtare,  Loger. 

*Hinc  Berchiers  Looaiz,  pastor  con- 
ductus,  qui  alienas  oves  curata  in  Chron. 
S.  Dion.  tom.  7.  Oollect.  Histor.  Frane. 

gag.  132.  ubi  Mercenarius  habent  Annal. 
ertin .  ad  ann.  869.  ibid.  pag.  108. 

*  2.  LOCARE,  f.  Commodare,  vel  com- 
mendare artifìci  aliquid  resarciendum. 
Libert.  Fi  giaci  ann.  1318.  tom.  7.  Ordi- 
nat. reg.  Frane,  pag.  666.  art.  33  :  Si  vero 
textor,  parator,  tonsor,....  seu  quicumque 
alius  7ninistralis  seu  arti f ex  res  sibi  Lo- 
cata* aut  ad  operandum  juxta  sui  minis- 
terium eidem  traditas,  aliis  extraneis 
quìbuscumque  tradiderint  aut  obligave- 
rint,  etc. 

*  3.  LOCARE ,  Oubiculum  se  recipere. 
Mirac.  S.  Bertti.  tom.  6.  Jul.  pag.  491. 
col.  1  :  Domino  autem  domus  Locato,  et 
familia  ejus  soporis  gratid  Locata,  etc. 

*  4.  LOCARE.  [Gallice  logement  :  «  Il- 
luni hoperatorem  cum  Locare  in  quo  est 
et  cum  omni  hediflcio  quod  ibi  est.  » 
(A.  N.  J.  323,  n.  14,  Tolos.  an.  1150.)] 

*  LOCARIS,  Domus,  aedes.  Oharta  ann. 
1166.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit. 
col.  606  :  Dodo  comes  Convenarum...*. 
dedit  et  absolvit  Atoni  Abbati  Lezatensi 
et  Guillelmo  pr deposito  S.  Germerii  ipsos 
sex  denarios,  quos  debebat  ei  facere  prò 
servicio  in  die  omnium  Sanctorum  per 


LOC 


LOG 


LOC 


133 


ipsum  Locar em  in  quo  habitant.  Vide 
supra  Locagium  2. 

LOGARIUM,  Preti um  conductionis,  lo- 
cationis.  Testamentum  Bertichramni 
Episcopi  Oenom.:  Sic  quoqueut  de  taber- 
ms,  quae  infra  domum  esse  noscuntur, 
Locarius  Me,  qui  annis  singulis  inde 
speratur,  in  Sacrosanta  Ecclesia...  infe- 
ratur.  Naves  Locarlo  jure  conducere,  in 
Annalibus  Francor.  Bertinianis  ann. 
862.  Vox  nota  Vaironi  libro  4.  de  Lingua 
Latina.  Postea  prò  quavis  pensione,  vel 
agrorum  assignatione.  Iidem  Annales 
ann.  864:  Lotharius...  de  omni  Regno  suo 
4.  denarios  ex  omni  manso  colligens,  sum- 
mam  denariorum,  cum  multa  pensione 
farinai  atque  pecorum,  nec  non  vini  et 
sicerae ,  Radulpho  Normanno  Herioldi 
filio,  ac  suisf  Locarli  nomine  tribuit.  Et 
anno  882  :  Venientes  autem  primores  par- 
tis  illius  Regni ,  quae  ipsi  Ludovico  in 
Locarium  data  fuerat,  et  e.  Adde  formu- 
lam  143.  Lindenbrogii. 

*  LOCATA,  Locus  vacuus  domui  aedi- 
fìcandae  aptus.  Charta  ann.  1319.  in  Reg. 
61.  Chartoph.  reg.  eh.  80:  Item  vendo... 

quamdam  Locatam  meam, sitam  in 

gravano  Atacis  Carcassonae  juxta  murum 
et  juxta  domum  praedìctam  muro  in  me- 
dio... jam  dictas  vero  domum  et  Locatam 
sic  superius  confrontatasi  et  e.  Libert. 
castri  de  Oasulis  ann.  1342.  in  Reg.  68. 
eh.  413  :  Universitas  seu  major  pars  loci 
ipsius  domum  communem,  locum  seu 
Locatam  prò  ea  inibì  facienda  seu  aedifi- 
canda,  emere  et  acquirere  in  dicto  castro 
possint  et  valeant.  Lit.  admort.  Caroli 
VII.  reg.  Frane,  in  Reg.  Cam.  Como  ut- 
Paris,  alias  Bitur.  fol.  146.  v°  :  Item 
super  quadam  domo  cum  Locata  eidem 
contigua,...  vij.  den.  Tolos....  Item  super 
una  Locata  sive  tendali  ad  Carentenas,... 
ij.  den.  oboi.  Tur.  Item  super  una  Locata 

tendas,  sita  ad  Carentenas, semipict. 

Vide  Locale. 

1  LOCATENENTES,  passim  apud  Ry- 
merum.  Vide  Locumtenentes  in  Lociser- 
vator. 

LOGÀTIM,  Suo  loco.  Utitur  Alvarus  in 
Vita  S.  Eulogii  Presb.  et  Mart.  num.  11. 

ÌBarthius  in  Glossario  ex  Histor.  Palaest. 
rulcherii  Carnot,:  Locatim,   Hinc  inde, 
diversis  locis.] 

1  1.  LOGATIO,  Conductio,  supra  in 
Locare.  Papias  aliter  :  Locationes,  Fun- 
damenta,  posiliones. 

*  2.  LOCATIO,  Structura.  Glab.  Ro- 
dulph.  tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  31  :  Quam  videlicet  ecclesiam  illieo 
tam  mira  Locatione  permutavit,  etc. 

\  LOGATITIUM.  Vide  Loquaticum. 

*  LOGATUR,  Vox  in  examinandis  ra- 
tionibus  adhibita,  Adscripta  ad  margi- 
nem  annota tio.  Stat.  ann.  1388.  tom.  7. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  261.  art.  19  : 
Que  aucuns  desdits  douze  clers  ne  pre- 
sume de  soy  entremettre,  en  l'examen 
desdits  comptes  ordinaires  ou  extraordi- 
naires,  de  fair  e  quelque  radia  tion  en 
iceux;  combien  que  la  cause  ou  la  matiere 
soit  claire;  si  ce  nfestoit  par  deffaut  de 
quittance  ;  mais  fasse  les  Locatur  et  ar- 
restez  appartenans  à  la  matiere.  Loqua- 
tur,  eadem  acceptione,  in  aliis  Lit.  ann. 
1394.  ibid.  pag.  796. 

LOCATURA.  Vetus  Interpres  Moschio- 
nis  :  r)  jiifcpa.  Loca turae.  Varrò  lib.  4.  de 
Ling.  Lat.:  Loci  muliebres,  ubi  nascendi 
initia  consùtunt.  Vide  Loci. 

1  LOGATUS,  Procurator,  prò  alio  agens. 
Charta  ann.  1218.  apud  Lobinell.  tom. 
2.  Hist.  Britan.  col.  160  :  Omnes  autem 
redditus  et  exitus  terrai  mese  ad  solutio- 
nem  praedictarum  librarum  coram  Locato 
meo  mittentur,   exceptis  expensis ,  quae. 


saspe  fatus  Vicecomes  vel  Locati  fecerint 
rationabiliter  circa  negotia  mea.  Vide 
Allocatus. 

1  Logatus  Homo,  Incoia,  cultor  loci. 
Tabulae  pacis  ann.  1337.  apud  Ludewig. 
tom.  5.  pag.  591:  Ipsis  Locatis  hominibus 
pacificis,  ipsa  prò  se  et  terrarum  defen- 
sione  reservare. 

1  LOGELLUM ,  Prsedium,  territorium. 
Formula  37.  ex  Baluzianis  :  Propterea 
donamus  et  donatum  in  perpetuum  esse 
volumus  ad  jam  nominato  monasterio 
sancti  illius,  vel  ad  Abbate  ilio  ipsum 
locum  ubi  ipse  monasterius  est  construc- 
tus,  cum  omnibus  adjacentiis  et  appendi- 
ciis  suis,  et  Locella  seu  colonicis  in  villas 
illas  in  pago  ilio.  Epistola  ann.  804.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col. 
57  :  Caritatis  tuas  injungo,  ut  Andecavis 
cimiate  accidere  facias,  et  illa  epistola 
quem  (sic)  de  Locella  mea  nuncupantes 
Odane  cum  appenditio  suo,  cui  vocabu- 
lum  est  ad  lllotilio-Leobodo,  quem  ego  ad 
casa  S.  Salva  toris  con  firmavi.  Praeceptum 
Caroli  Imp.  ibid.  col.  60  :  In  loca  nun- 
cupantes Stivale  sive  Caucina,  et  in  Tu- 
ricas  et  in  Villa-nova,  et  intra  tota  illa 
Locella  manenles  xix.  una  cum  tetris, 
domibus,  aedìfìciis,  etc.  Concordia  Bethtae 
cum  Monasterio  S.  Vincentii  Cenoman. 
apud  Baluzium  tom.  3.  Misceli,  pag. 
168  :  Bum  cognitum  est  quod  Bethta  Beo 
sacrata  portione  aliqua  in  Locella  nuncu- 
pantia  Soliaco ,  Mansione ,  etc.  Chron. 
Fontanell.  tom.  3.  Spicileg.  Acher.  pag. 
204  :  Anno  quinto  regnante  Bagoberto 
juniore  Rege  quidam  Presbyter  nomine 
Leutbertus,  vir  valde  dives,  contradidit 
eidem  venerabili  Patri  praedium ,  quod 
vocatur  Bodardi  villa...  necnon  et  Locella 
alia,  idest,  Taunaco,  Luneraco,  etc»  Adde 
Marculfum  lib.  1.  formula  30. 

1  LOGELLUS,  iEdicula  Deo  sacra.  Sta- 
tutum  Capituli  S.  Martini  Turon.  ann. 
966.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col. 
88  :  Mansiones  insuper  quas  ipse  juxta 
praefatum  Oratorium  B.  Georgii  conslru- 
xit,  similiter  ibidem  condonavit,  eo  scili- 
cet  tenore  praefatus  Vivianus  praemissas 
res  jam  dicto  Locello  S.  Georgii  prò  remis- 
sione suorum  criminum  parentumque 
tradidit.  Auctoritas  Arduini  Arch.  Tu- 
ron. ann.  973.  ibid.  col.  92:  Convenit 
praesentiam  nostram  domnus  Teutbaldus 
Comes  postulans,  ut  Locellum  adrationem 
nostrae  matris  Ecclesiae  pertinentem,  ubi 
S.  Lupantius  requiescit,  etc.  Libellus  de 
Successoribus  S.  Hildulphicap.  17.  Hist. 
Mediani  Monasterii  pag.  216  :  Numerosis 
Locellus  idem  deinceps  diffamatus  est 
miraculis.  Agitur  de  Oratoriolo  sancti 
Hildulphi.  Vide  alia  significatione  in 
Loculus. 

LOGERDEGH,  Collectores  rerum  fugiti- 
varum,  in  Decretis  S.  Ladislai  Hungar. 
Regis  lib.  3.  eap.  13. 

*  LOCETUS,  Cadivus  pessulus,  Gali. 
Loquet.  Comput.  ann.  1358.  ex  Tabul. 
S.  Petri  In  sul.:  Item  prò  Serraturis,  eia- 
vibus  et  Locetis,  xiiij.  sol.  Hinc  Loquetert 
ejusmodi  pessulum  agitare.  Lit.  remiss. 
ann.  1393.  in  reg.  145.  Chartoph.  reg. 
eh.  233:  Lequel  huys  Uz  trouverent  ferme 
et  pour  ce  hurterent  et  Loqueterent  en- 
contre. 

jLOCH  Cajbaxlis,  f.  Stabulum, equile, 
a  Saxonico  Loc  vel  Locet  Clausura  ;  vel 
poti us  Celtico  Lloce,  Boxhornio  in  Orig. 
Gali.:  Cauta,  angiportus,  angulus.  Lobi- 
nell. tom.  2.  Hist.  Britan.  col.  73.  ex  vet. 
Charta  :  Sine  censu,  etsine  renda,  etsine 
opere,  et  sine  Loch  caballis  ulti  hominit 
hoc  est,  sì  ree  te  opinor,  sine  obligatione, 
equis  excipiendis  ministrandi  pabulum 
necessari  um.  Vide  Lodrum.  [*  Hanc  in- 


terpretati onem  optime  confirmat  alia 
Charta  tom.  1.  Probat.  novae  Hist.  Brit. 
col.  299  :  Sine  tributo,  sine  pastu  caballi 
et  canutyi  ~\ 

1  LOCHEA,  Cochlear,  Gali.  Cuiller, 
Eburonibus  Lousse.  Acta  apocrypha  SS. 
Cyrici  et  Julittae,  tom.  3.  Junii  pag.  30  : 
Facies  quoque  Locheas  duas  et  ollam 
asneam,  et  pones  ibi  trullas  duas.  H&c 
erunt  nobis  vasa  tormentorum. 

*  Nostris  alias  Louche.  Invent.  jocal. 
Eduard.  I.  reg.  Angl.  ann.  1297  :  Item 
sayze  Louches  d'ort  Testa m.  ann.  1448. 
ex  Chartul.  21.  Corb.  fol.  277.  v°  :  Auquel 
Pierre  Estoquart,  ou  cas  qu'il  ai  de  r  a  à 
mettre  mon  testament  à  exécution,  je 
donne  pour  sa  paine  et  traveil  une  Lou- 
che d'argent.  Hinc  di  min.  Louchete,  in 
Inventar,  eccl.  Camerac.  ann.  1371.  Lib. 
rub.  fol.  parvo  domus  pubi.  Abbavil.  ad 
ann.  1391.  fol.  162.  v°:  JJn  hanepel  d'ar- 
gent et  une  petite  Louchette.  Unde  Loucet 
et  Louchet,  baculus  pastoralis  dictus, 
quod  formam  cochlearis  referat.  Lit. 
remiss.  ann.  1393.  in  Reg.  144.  eh.  472  : 
Le  suppliant  osta  audit  bergier  sa  hou- 
lete  ou  Louchet,  eie.  Alide  ann.  1409.  in 
Reg.  163.  eh.  434  :  Un  baston  ferré,  ap- 
pelli Loucet  de  berchier.  Loucés  ou  maquet 
de  bregier,  in  aliis  ann.  1443.  ex  Reg. 
176.  eh.  279. 

-"'  Aliud  vero  sonat  vox  Louche  in  ter 
Redit.  comit.  Namurc.  ann.  1289.  ex 
Reg.  sign.  Le  papier  aux  aysselles  in 
Cam.  Comput.  Insul.  fol.  74.  r°  :  Encor 
i  a  li  cuens  le  thounier  et  les  Louches  en 
le  hale  de  le  bleit.  Ubi  inteiligenda  praes- 
tatio  ex  bladis  venum  expositis,  quae 
forte  cochleari  percipiebatur,  unde  Lou- 
che appellata. 

*  Haud  scio  an  huc  spectet  vox  Gal- 
lica Locque,  vel  Loque,  qua  fustis  armo- 
rumve  species  significatur.  Lit.  remiss, 
ann.  1361.  in  Reg.  91.  Chartoph.  reg. 
eh.  181  :  Pierre  le  Maire  d'aventure  trouva 
en  la  maison  un  baston,  que  l'en  appelle 
Loque,...  dont  ilféru  ledit  Jehan...  Pour 
lequel  fait  ou  coup  de  laditte  Loque,  etc. 
Ali»  ann.  1463.  in  Reg.  199.  eh.  215  :  Icel- 
lui  Jehan  entra  en  sa  chambre,  print  ung 
baston  appella  Locque,  etc.  Hinc  Plancon 
loquetez,  in  aliis  Lit.  ann.  1443.  ex  Reg. 
176.  eh.  313  :  Lesquelx  compaignons  com- 
mancerent  à  ruer  de  plancons  Loquetez 
Vun  contre  Vautre. 

LOGHERUS,  Apum  custos.  Ita  in  Gloss. 
Saxon.  exarato  sub  Edwardo  III. 

*  LOGHIA,  f.  Rivulus,  aquse  portio  ; 
unde  nomen.  Charta  ann.  1215.  ex  Char- 
tul. Fiscan.:  Bebent  plenarie  consuetu- 
dines  aquaticorum  et  Lochiarum,  siculi 
alias  ejusdem  villaz.  Vide  in  Loda. 

*  LOCHIARE,  IRE.  [Gallice  clocher  : 
«  Duo  calices,  unum  album  quasi  des- 
tructum  in  pede  seu  Lochientem.  »  (Che- 
valier  Visit.  episcop.  Gratianop.  p.  59.) 
—  «  Calix,  licet  sit  novus,  tamen  pes 
est  male  serratus,  quia  Lochiat.  »  (Id. 
p.  69.)] 

~  LOGHMENEGH,  id  est,  Locus  mona- 
chorum,  in  Vita  S.  Gildaa  tom.  9.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  136. 

LOCI,  Mulieris  uterus,  vulva,  matrix, 
ubi  nascendi  initia  consistunt,  Varroni. 
Glossar.  Lat.  Gr.:  Loci  muliebres,  u<rrcpa, 
Sic  leg.  prò  urapa.  Oceurrit  non  semel 
apud  Sextum  Platon,  de  Medicina  ani- 
mal,  lib.  1.  cap.  2.  n.  7.  eap.  6.  n.  2.  lib. 
2.  cap.  4.  11.  Anton.  Musam  de  Vetto- 
nica  n.  29.  Apuleium  lib.  1.  de  Virtutib. 
herb.  cap.  121.  et  alios  Medicos.  [Utitur 
etiam  Plinius  lib.  11.  cap.  37.]  Vide 
Locatura. 

LOGIA,  Loghia.  Charta  ann.  1235.  in 
Archivo  Regio,  Reg.   7.   qua  Mathildis 


134 


LOG 


LOC 


LOC 


Comitissa  Bolonix  ratas  et  gratas  habuit 
tres  Locias,  quas  prò  eo  fecerunt  Matthseus 
de  Tria  et  Simon  de  Leviis,  Milites  de 
Comi  tatù  Moriteli  et  terra  Damfrontis  : 
et  gratum  habuit  et  accepit  quod  prò  ea 
receperunt  ratione  ter  Use  Lochise  nomine 
dotalilii  sui,  Moritolium  cum  pertinentiis 
ejus  sine  jorleritia,  quas  remansit  in 
manu  Ludovici,  Videtur  haec  vox  accipi 
proporzione,  Gali.  Lot.  Vide  in  hacvoce. 

tt  Charta  ann.  1235.  in  Reg.  31.  Oliar- 
toph.  reg.  fol.  93.  r°.  col.  2  :  Fit  ista 
Loda  cum  omnibus  feodis,  personagiis  et 
aliis  pertinentiis.  Domina  comitissa  cepit 
istam  Lociam.  Heec  est  tertia  Loda.  Arest. 
ann.  1386.  28.  Nov.  in  voi.  10.  arestor, 
parlarci.  Paris.:  Quod  ad  cessandum  de 
cantero  tenendo  curiam  in  certo  loco  suae 
parti*  seu  Locise,  ad  partem...  condemna- 
retur...  Vide  infra  Lothica. 

*  LOGIMARIA  dicuntur  Gallice  Som- 
miés.  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex 
Ood.  reg.  4120.  Gallicani  vero  Lieumage 
nomen  genericum  videtur,  quo  legù- 
mina  quaevis  significantur.  Lit.  remiss, 
ann.  1432.  in  Reg.  174.  Chartoph.  reg. 
eh .  166  :  Gomme  le  suppliant  feust  fermier 
de  la  disme  des  blez  et  Lieumages  de  la 
parroisse  de  Treauville,  et  e. 

LOCISERVATOR,  Qui  loco  alterius  est, 
Vicarius,  ToiroTiqpYynrji;.  Lex  Longobard. 
lib.  1.  Ut.  25.  §  70.  [»  Oarol.  M.  88.]  : 
Si  quis  furem  vel  latronem  ad  praesen- 
tiam  Judicis  aut  Comitis  qui  in  loco 
prasest,  vel  Lociservatoris,  qui  missus  est 
Comitis,  adduxerit.  Apud  Boni  tu  m  Sub- 
diac.  EccL  Neapolit.  in  Actis  S.  Theo- 
dori  Ducis,  occurrit  Gregorius  Parthe- 
nopensis  Lociservator,  sud  ann.  1116.  in 
Collatione  S.  Maximi  cum  Theodosio 
Oaesareae  Episc.  et  apud  Julianum  An- 
tecess.  Constit.  124.  §  18.  Lociservator 
Praetoris.  Adde  Scholiastem  ejusdem 
Juliani  ad  cap.  84.  et  Gregor,  Mag.  lib. 
12.  Epist.  30.  Idem  Gregorius  lib.  4. 
Di  al.  cap.  52:  Joannesvir  magnijicus  in 
hac  urbe  Locum  Praefectorum  servans. 
Ooncil.  Suessionense  ann.  853.  Act.  1  : 
Et  recitavit  idem  Sigloardus  servans  Lo- 
cum Archidiaconi  Remensis.  Quidam 
vocem  Grascam  towot^pyittis  servarunt. 
Lupus  Protospata  in  Chron.  ann.  1018: 
Ligorius  Topoteriti  fecit  prxlium,  eie. 
Ohronicon  Anonymi  Barensis  ann.  1041  : 
Et  Arduino  Lanbardo  intravit  in  Melfi, 
erat  Topoteriti  de  ipso  Catepano.  [?J*  Vide 
Murator.  Àntiq.  Ital.  tom.  1.  col.  531. 
et  Savin.  Histor.  Jur.  Rom.  med.  temp. 
tom.  1.  cap.  5.  §  122.] 

Logiservatores,  Su mmorum  Ponti- 
fìcum  in  Conciliis  Legati  potissimura 
dicti.  Anastasius  in  Praefat.  ad  Ooncil. 
Vili,  oecumenic:  Lodservantes  Pr&su- 
les  ;  Lociseroatores  Apostolica  Sedis.  Lo~ 
cum  obtinentes  Papse  Leonis,  qui  mox 
Legati  Sedis  Apostolica,  apud  Liberatum 
Diac.  cap.  12.  Vide  Diurnum  Romanum 
cap.  1.  tit.  1.  cap.  2,  Ut.  5.  Glossar.  Fa- 
broti  ad  Oedrenum,  et  Notas  nostras  ad 
Alexiadem  pag.  273. 

Lociserv  atura.  Vicari!  dignitas  vel 
offici um.  Synodus  Lateran.  sub  Martino 
I,  PP.:  Sergius  Joppensis  Èpiscopus 
Lociservaturam  sedis  Hierosolymitanse 
arripiens...  ibidem  aliquos  Episcopos  or- 
dinavit. 

Logopositus,  Eadem  notione.  Thega- 
nus  cap.  6  :  Ducibus,  Comitibus,  Locopo- 
sitis,  etc.  Cap.  13  :  Comites  et  Locopositi. 
Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  25.  |  73  :  Sculda- 
sii,  Decani,  Saltarli,  vel  Locopositi, 
[••  Pippin.  10.]  Lib.  3.  tit.  12.  %  5  :Nemo 
Comes,  ncque  Loco  ejus  positus.   [**  Gui- 

Locumtenentes  Generales,  appel- 


lante etiam  apud   nos  provinciarum 
Gubernatores,  non  omnium,  sed  earura 

§ra3sertim  quae  in  provincia  formatti  re- 
actae  sunt  a  Regibus  nostris.  Distribu- 
tum  enim  fuit  Regnum  Franciae  in  cer- 
tarum  provinciarum  numerum,  quibus 
C33ter33  minores  subsunt.  Habetur  iu  5. 
voi.  Ordinationum  Franscisci  I.  fol.  91. 
in  Regestìs  Parlamentariis,  Edictum 
Francisci  I.  Regis  6.  Maii  ann.  1545.  quo 
Gubernatores  omnes  vetantur  Locumte- 
nentium  Generalium  titulum  sibi  arro- 
gare, in  quibus  excipiuntur  Guberna- 
tores Normannise,  Ocdtanise,  Provincie, 
DelphinatuSy  Bressise,  Sàbaudìae,  Pede- 
montii,  Burgundise,  Campanise  et  Bride, 
Burgundise,  Picardi^,  et  Insulse  Franciae, 
salvo  tamen  caeterorum  Gubernatorum 
jure,  quibus  magistratibus  suis  fruendi 
secundum  decessorum  raorem  facultas 
conceditur.  Postmodum  Henricus  IL 
Joanni  de  Albone,  S.  Andreas  domino, 
Lugdunensis,  Bellijocensis  ac  Doinben- 
sis  provinciarum  ac  tractuum  indulsit 
administrationem,  cum  Locumtenentis 
Generalis  titulo  21.  Maii  ann.  1547.  Idem 
Rex  Literis  suis  2.  Sept.  subsequenti, 
Parlamento  injunxit,  ut  Santandraneum 
dominum  in  Locumtenentera  General  e  m 
dictarum  provinciarum  admitteret,  non 
obstante  Francisci  I.  Regis  Edicto,  in 
quo  eae  non  comprehendebantur  :  ex  1. 
volum.  Ordinat.  Henrici  IL  fol.  39. 

Logumtenentes,  nostris  Lieutenans, 
Baillivorum,  seu  Judicum  Vicarii  pro- 
prie appellabantur.  In  Gravaminibus 
Nobilium  Campaniae  ann.  1297.  centra 
Magistratuum  Regiorum  usurpationes, 
quas  descripta  leguntur  in  Regesto  Ma- 
gnorum  Dierum  Trecensium,  istud  est  : 
Li  Bailli  qui  or  sunt  ea  Champagne,  ne 
laissent  nullui  en  leur  lieu  et  en  leur 
baillie,  quant  il  sfen  partent  pour  leur 
Leu  tenir;  et  quand  il  avient  que  li  Pre- 
posi et  li  Sergent  prennent  des  biens  aux 
Gentilshommes,  ou  de  leurs  hommes,  ils 
n'en  puent  avoir  recreance  jusques  à  tant 
que  li  Bailli  reviennent,  et  par  ceste  ma- 
niere sunt  li  hommes  aux  Gentilshommes 
destruit,  etc.  Quibus  querelis  haecce  re- 
posuere  Magistri  Magnorum  Dierum 
Trecensium  :  Ven  commenderà  au  Bailli 
que  il  laisse  lei  pour  lui  qui  puisse  fair  e 
recreance  là  où  elle  afferra.  Statutum 
Philippi  Pule  ri  ann.  1302.  prò  reforma- 
tione  Regni,  prascipit,  ut  Bai  Ili  vi  et  Se- 
nescalli  Officia  sibi  commissa  per  seipsos, 
per sonalil er  exerceant,nec  sibi  substitutos, 
aut  Locumtenentes  facere  praesumant , 
nisi  in  casu  necessitatis,  utpote  valetudi- 
nis  et  consilii  :  in  quo  et  cessante  causa 
necessitatis  ad  commissa  sibi  Officia  re- 
deant  sine  fraude  et  sub  debito  mura- 
menti .  Cum  autem  eos  conligerit  in  prse- 
dicto  casu  absentari,  constìtuant  aliquem 
virum  idoneum  et  honestum  de  patria 
seu  provincia  cui  precipue  noscuntur, 
usque  ad  suum  reditum,  quem  cito  acce- 
lererà. Qui  siquidem  subslitutus,  non  sit 
Advocatus,  nec  aliis  arduis  negotiis,  nec 
amicorum  mullitudine  oneratus  :  caventes, 
sibi  sic  substituentes,  quod  prò  adminis- 
tr  alio  ne  porro,  seu  gestione  substitutorum 
suorum,  si  quid  in  eis  commiserint,  tene- 
buntur,  prout  de  jure  fuerit,  respondere  : 
et  jurabunt  pr&dicti  sxtbstituti  quod  quan- 
dia  praeerunt  Officio  prxdicto,  illud  bene 
et  fideliter  exequentur. 

ì  Logumtenentia,  Dignitas  vel  terri- 
tori um  Locumtenentis.  Charta  Caroli  Fr. 
Regis  ann.  1368.  apud  Baluzium  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  428  :  Cum  plura  ex 
suis  criminibus  sive  major  pars  extra  Lo- 
cumtenentiam  et  potestatem  dicti  caris- 
simi fratris  nostri  Ducis  Bituricensis  et 


Alvernias  fuerint  perpetrata.  Mandatum 
Ricardi  IL  Angl.  Regis  ann.  1393.  apud 
Rymer.  tom.  7.  pag.  746  :  Vobis  manda- 
mus  quod  lune  sitis  nostrum  Locum  te- 
nens  in  hac  parte,  ad  id,  quod  vobis  per 
viam  Locumtenentise  in  hujusmodi  casu 
pertinett  fadendum.  Locwntenentia  Hi- 
bernise,  in  Charta  ann,  1406.  tom.  8.  pag. 
431. 

*  Lieutenancie,  in  Lit.  ann.  1372.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  594.  Luoc- 
tenentj  prò  Lieutenant,  in  Instr.  ann. 
1472.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem. 
pag.  5.  col.  1.  Sed  et  Lieutenant  nostris 
dictus  est  presbyter,  qui  curionis  locum 
tenet  seu  vices  gerit,  vicarius.  Lit.  re- 
miss, ann.  1403.  in  Reg.  158.  Chartoph. 
reg.  eh.  84  :  Jehan  le  Mousseur  prestre, 
Lieutenant  du  cure  de  la  ville  de  Pesq 
en  Toumesis.  etc.  Aliae  ann.  1452.  in  Reg. 
184.  eh.  305:  Simon  de  Liste  prestre, 
Lieutenant  du  cure  de  Véglise  paroichial 
de  S.  Lia ier  ou  bailliage  de  Toumesis,  etc. 

*  LOCIVERIS,  Officialis  in  forestis, 
idem  videtur  qui  Viridarius.  Vide  in 
Viride  1.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1300. 
in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
117.  r°.  col.  2:  Mandamus  Ubi  (ballivo 
Aurelianensi)  quod  Petro  Charrerii  exhi- 
bitori  pr&sentium,  qui  officium  Lociveris, 
quod  xn  foresta  nostra  Vitriaci  obtinere 
solébat ,  propter  senium  et  debilita tem 
corporis  totaliter  dimisi tf  sex  denarios 
Paris,  per  diem....  de  denariis  nostris 
solvas  et  deliberes. 

*  L0GIUM,  La  lixia,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS.  f.  prò  Lotium,  la  lisciva.  Vide 
Lotricium 

1  L0CLAMENTUM,  A^pay^  in  Glos- 
sis  Lat.  Graec.  Sanger m.  quod  interse- 
pit,  et  separat  intersepiendo. 

\  LOGOPOSITUS.  Videsis  in  Lociservator. 

»  LOGREGTARE,  Vox  arietum*  Glossar, 
ex  Cod.  reg.  7657.  Lor et  tare  et  Orectare 
legitur  in  Baulare.  Vide  Lorethare. 

8  L0CT0.  Vide  infra  Loto. 

*  LOCULAMENTUM  Sepulchrale  , 
apud  Murator  tom.  3.  Inscript.  pag. 
1654.  6.  Vide  Loculus  et  Locus. 

T  L0CULATUS.  Vide  mox  in  Loculus. 

1.  LOGULENTUS,  effXaXoc,  Loquax,  elo- 
quens,  effabilis,  in  Gloss.  Gr.  Lat.  [Vul- 
cani us  suspicatur  legendum  Loculeius, 
vel  Locìituleius.  Geli.  lib.  1.  cap.  15:  Ho- 
mines  in  verba  provectos  Locutuleios  et 
blaterones  et  linguaces.'] 

*  2.  LOGULENTUS.  [Pulcher,opulentus. 

DlEP.l 

1.  LOCULUS,  Feretrum,  inquocadaver 
mortui  deponitur.  Isidorus  lib.  20.  Orig. 
cap.  9:  Loculus,  ad  aliquid  ponendum  in 
terra  factus  locus,  seu  ad  vestes  vel  pecu- 
niam custodiendam.  Will.  Britoin  Vocab. 
MS.  :  Loculus,  parvus  locus,  bursa,  fere- 
trum.  Plinius  lib.  7.  cap.  11.  de  Pyrrhi 
pollice  :  Quem  cremari  cum  rehquo  cor- 
por  e  non  potuisse  tradunt,  conditumque 
Loculo  in  Tempio.  Idem  lib.  7.  cap.  16: 
Et  ipsi  vidimus  in  Loculo  asservatos. 
Gregorius  Turon.  lib.  4.  Miracul.  cap. 
33  :  Requirentes  vero  in  Loculo,  nihil  de 
pignoribus  sanctis,  quod  fama  ferebat, 
reperimus.  Anastasius  in  S.  Silvestro 
PP.  :  Cujus  Loculum  cum  corpore  S.  Pe- 
tri  recondidit,  etc.  In  S.  Agapeto  :  Cujus 
corpus  in  Loculo  plumbeo  translatum  est, 
etc.  Walafridus  Strabus  de  Vita  S.  Galli 
cap.  30  :  Invenit  autem  corpus  viri  sancii 
jam  involutum,  et  in  Loculo  repositum  : 
aperiensque  sarcofaaum ,  et  'exanime 
amid  cadaver  inspictens,  etc.  S.  Bernar- 
dus  de  Vita  et  Morib.  Relig.  cap.  11  : 
Auro  tectis  reliquiis  saginantur  oculi,  et 
Loculi  aperiuntur.  Vita  S.  Eusebiae  Ab- 
batissae  Hamaticensis  : 


LOC 


LOC 


LOC 


135 


Discedens,  pignora  sacra, 

Gertrudisque  su»  Loculum  devectat  ab  inde. 

Ubi  ut  plurimum  loculi  sumuntur  prò 
feretris  in  qui  bus  conduntur  Sanctorum 
cadavera  et  reliquiae.  Loculus  gestatorius, 
apud  Adrevaldum  de  Miracalis  S.  Bene- 
dica lib.  1,  cap.  28.  et  34.  Adde  Fortu- 
natum  in  Vita  S.  Medardi  cap.  17.  Odi- 
lonem  Cluniac.  lib.  2.  de  Vita  S.  Geraldi 
cap.  17.  Chronicon  Casinense  lib.  2.  cap. 
34.  Rodericum  Toletan.  lib.  2.  de  Reo. 
Hisp.  cap.  20.  Simeon.  Dunelmens.  lib. 
2.  de  Eccles.  Dunelmensi  cap.  6. 10.  etc. 

Loculatus,  in  Loculo  seu  sepulcro 
conditus,  apud  S.  Zenonem  Veronens. 
Serm.  de  Lazaro. 

Logellus,  diminutivum  a  Loculus ■, 
ejusdemque  notionis.  Paulus  Warnefri- 
dus  de  Gestis  Longob.  lib.  2.  cap.  10  : 
Cujus  corpus  positum  in  Locello  plum- 
beo...* CPolim  est  perlatum.  Herkemper- 
tus  in  Hist.  Longob.  :  Cujus  Garlomanni 
in  Locello  aureo  corpus...  ad  dictum  Mo- 
nasterium  in  Casino  remissum  est.  Flo- 
doardus  lib.  3.  Hist.  rem.  cap.  5:  Locel- 
lum  etiam  quendam,  hoc  est,  capsam  ma- 
jorem,  quae  a  duobus  Clericis  ferri  solet, 
fieri  fecit.  Usurpant  passim  Script ores, 
Anastasius  in  S.  Sergio  PP.  pag.  61. 
Glaber  Rodulph.  in  Vita  S.  Guillelm. 
Abb.  Divion.  cap.  7.  num.  22.  Baldric. 
Noviom.  lib.  1.  cap.  30.  Leo  Ostiens  lib. 
1.  Chron.  Casin.  cap.  7.  Chronicon.  S. 
Petri  Vivi  ann.  869.  et  1015.  Chronic. 
Fontanell.  cap.  7.  ^Egid.  Aureae  vallis 
cap.  51.  etc. 

Lucellus,  prò  Locéllus.  Gloss.  Gr. 
Lat.  MS.  :  rXwa<joxó(juov,  Lucelli  ;  plura- 
lità tantum  deelinatur.  Edit.  habet  yXwa- 
ffóxojtoi,  Luculli,  yXwaaoxófJigiov,  Lucul- 
lum,  yXo<rffox6[Atov,  Lucellum.  Edit.  habet 
yXo<rffoxo(jie?ov.  Atque  inde  Luseau  eodem 
significatu  mutuati  Galli.  Ita  Lucos,  prò 
locos  dixit  Aggenus  :  Nam  Lucos  frequen- 
ter  in  trifinio  invenimus,  sicut  in  subur- 
banis,  et  circa  publica  itinera  constitutum 
esse  per spicimus.  Nihil  igitur  mutandum, 
quidquid  dicat  Salmasius,  qui  locum  prò 
sepulcro  usurpa tum  a  veteri  Scholiaste 
Juvenalis,  Ulpiano  JO.  Anastasio,  et 
aliquot  aliis,  observat. 

*  2.  LOCULUS.  Acta  S.  Vamnis  mart. 
tom.  3.  Aug.  pag.  288.  col.  1  :  Statim  Co- 
mes jussit  eum  nudari  veste  ;  et  dum  in 
Loculum  nudus  stetisset,  interrogava 
eum  si  audirei  jussionem  regis.  Ubi  docti 
Editores  :  hic  forte  sumitur  Loculus  prò 
umbilico  vel  scroto,  quo  usque  martyris 
corpus  nudatum  fu  eri  t.  Quam  conjectu- 
ram  mirum  in  modum  firmat  Chron.  Th. 
Otterbourne  edit.  Hearn.  pag.  243  :  In 
primo  bello  (comes  Douglas)  amisit  ocu~ 
lum  ;  in  ista  (f .  isto)  verenda  transfixus 
perdidxt  Loculum.  Eodem  sensu  Bourses 
dicimus. 

*  3.  LOCULUS,  diminut.  a  Locus,  parva 
sedes.  Charta  ann.  994.  tom.  10.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  562  :  Quiabbas  ipsum 
Loculum  si  sua  forte  industria,  aut  bono- 
rum  hominum  munificentia ,  plus  octo 
monachorum  ampliaverit,  etc. 

1  L0CUMSERVANS  ,  Locumtenens  , 
Logumtenentta.  Vide  in  Lociservator. 

1  L0CUPLECITAS,  Divitiee  in  Charta 
Henrici  VI.  Angl.  Regis  ann.  1457.  apud 
Rymer.  tom.  11.  pag.  385. 

1.  L0GUS,  prò  sepulcro,  seu  loco  se- 
pulcri,  occtirrit  passim  in  vet.  inscrip- 
tionibus,  praesertim  àpud  Thomam  Rei- 
nesium.  vide  Gloss.  med.  Graecit.  in 
Tówo$  et  Loculus  1. 

1  Locus,  Graecis  etiam  xówcc,  Latrina, 
Gali.  Les  lieux,  ut  interpretatur  Salma- 
sius apud  Tertullianum  de  Pallio,  ubi  : 
Immundiorem   loco    cervicem    tnonilibus 


consolatur.  Fortassis  alter  interpretabi- 
tur  sepulcrum. 

1  Locus  Monachorum,  Oppidulum 
pagi  Venetensis  in  Armorica,  vulgo  dic- 
tum Lohmine  prò  Loc-menach,  Locus 
monachorum.  Johannes  de  Loco-mona- 
chorum  Archidiaconus  et  Electus  Ecclesiae 
Venetensis  memoratur  in  Mandato  Ed- 
ward! III.  Regis  Angl.  ann.  1362.  apud 
Rymer.  tom.  6.  pag.  361. 

1  Locus  Venerabilis  ,  Pius.  Vide 
Loca. 

Ad  Locum.  Sic  olim  notare  solebant 
particulas,  quas  ex  consti tutione  aliqua 
aut  recita  San  t,  aut  exseri  bebant,  adjec- 
tis  etiam  interdum  primis  constitutio- 
nis  verbis  :  cujus  moris  plures  sunt  in 
Theodosiano  Codice  reliquiae,  quibus 
etiam  accidit,  ut  ea  verba,  nescio  quo- 
modo,  in  textum  ipsum  irreperent,  et 
excerpti  partem  occuparent,  ut  in  leg. 
3.  de  Postul.  (2,  10.)  et  Novella  Majo- 
riani  de  Episcopali  judicio.  Haec  Petrus 
Pithoeus  ad  Collationis  Legis  Mosaicae 
tit.  15.  haec  verba  :  Exlat  denique  decre- 
tum  divi  Pii  ad  Pacatum  Legatum  pro- 
vincite  Lugdunensis,  cujus  rescripti  verba, 
quia  multa  sunt,  de  fine  ejus  ad  Locum 
haec  panca  subjecit,  etc. 

Locum  Dare,  Loco  excedere.  Grego- 
rius  M.  lib.  2.  Dialog.  cap.  23:  Cumque 
in  eadem  Ecclesia  Missarum  solemnia 
celebrarentur,  atque  ex  more  Diaconus 
clamar et ,  Si  quis  non  commmunicat,  det 
locum,  etc. 

*  2.  LOCUS,  Vices,  seu  ordo  quo  quis- 
que  vice  sua  aliquid  agit.  Lit.  remiss. 
ann.  1388.  in  Reg.  134.  Chartoph.  reg. 
eli.  67  :  Cura  plures  sodi  convenissent  prò 
ludendo  ad  paletum,...  et  Locus  seu  tur- 
nus  dicti  Petri  per  ordinerà  projiciendi 
advenisset,  etc.  Unde  Molere  sine  loco  est 
non  sua  vice  suo  ve  ordine  molere,  sed 
simul  atque  ad  molendinum  advenerint, 
in  Charta  ann.  circ.  1080.  inter  Instr. 
tom.  il.  Gali.  Christ.  col.  231  :  Ad  usum 
monachorum  dedi...  in  molendino  villae 
sancii  Salvatoris  ut  molant  monachi  om- 
nem  annonam  suam  sine  Loco  et  sine 
moltura. 

*  3.  L0GUS,  De  Loco  gondalae,  vini,  id 
est ,  prò  gondala,  vino.  Vide  supra 
Gondala. 

*  LOCUSTA,  Machinae  bellicae  species, 
qua  aggredientes  teguntur.  Tract.  MS, 
de  Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap.  48  : 
Locusta  ambulatoria  :  intus  homines  du- 
centes  eam,  possunt  se  hserere  muro  aut 
prope  murum  castelli  et  defendere  se  a 
saxis  hostium  ac  missilibus. 

°  L0CUTA,  Domus,  ubi  cives  congre- 
gane r  de  rebus  civitatis  locuturi.  Charta 
ann.  1328.  in  Reg.  65.  Chartoph.  reg.  eh. 
250  :  Ut  dicti  consules  possent  Locutam 
seu  domum  acquirere  vel  construeret...  in 
qua  tractare  et  audire  ac  etiam  exami- 
nare  valerent  negotia  villse.  Vide  in  Locu- 
torium. 

«  L0CUTE.  Virgil.  Grammat  pag.  72  : 
Nec  non  etiam  ex  communibus  ac  depo- 
nentibus  adverbia  venire,  nullus  perito- 
rum  negare  potest,  siquidem  dicamus  deo- 
sculate, suspicate,  Locute. 

LOCUTORIUM,  Gallice  Parloir,  Locus 
in  Monasteriis  in  quibus  Monachis  in- 
vicem  colloqui  licebat,  uti  et  Sanctimo- 
nialibus  eum  in  aliis  silentium  indic- 
tum  esset.  Ejusmodi  Locutorii  quod  Re- 
gulare  appellata  r,  crebra  mentio  est  in 
libro  Ordinis  S.  Victoris  Parisiensis  MS. 
cap.  19  :  Quod  si  aliquid  eis  specialiter 
dicendum  fuerit,  quod  nec  illic  sig  nifi  cari 
possit,  nec  usque  ad  tempus  Locutionts 
differri,  poterit  Armanus  usque  in  Loculo- 
rium  regulare  educere  eos,  et  illic  breviter 


quod  dicendum  est,  intimare.  Adde  cap. 
27.  Ibidem  pag.  34  :  In  Locutorium  nul- 
lus eat,  nisi  vocatus  ab  Abbate  vel  Priore. 
Et  cap.  38  :  Nullus  Locutorium  regulare 
sine  hcenlia  intimare  deb  et  f  excepto  Priore, 
et  Subpriore,  et  his  qui  officiis  deputati 
sunt.  li  autem  qui  officiis  deputati  sunt, 
possunt  quidem  intrare  Locutorium,  et 
de  his  quse  necessaria  sunt,  sibi  invi- 
cem  loqui  :  sed  tamen  claustrale^  nullo 
modo  sine  Hcenlia  ibidem  vocare  debent. 
Ipsi  etiam  ministri  quando  prò  aliqua 
necessitate  ibi  ad  loauendum  ingrediun- 
tur  non  debent  dtutius  stare,  vel  sedere, 
sed  quod  necessarium  habent  breviter  di- 
cant,  et  statim  exeant..,.  qui  autem  ac- 
cepta  Ucentia  Locutorium  ingrediuntur^ 
non  din  ibi  sedeant,  nec  alte  loquantur, 
nec  plures  ibi  conveniant,  nisi  ad  plus 
quatuor,  etc.  Rursum  :  Nullus  extraneus 
vel  Canonicus  in  Locutoflum  regulare  ad 
loquendum  ducatur,  Fratres  qui  beentiam 
loquendi  ad  invicem  queerunt,  in  nullo 
loco  nisi  in  regulari  Locutorio  loqui  pos- 
sunt. In  caeteris  Locutoriis  nullus  vocet 
aliquem  de  claustralibus,  nisi  solummodo 
Abbas  et  Prior.  Adde  cap.  67.  sub  fìnem. 
Tabularium  Vindocinense  Ch.  60  :  Quse 
donatio  primum  facta  in  Locutorio,  quod 
est  juxla  prsescriptorum  Capitulum  Mo- 
nachorum. [Charta  ann.  1110  apud  Lobi- 
nell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  col.  155  :  Feci 
hocdonumper  cult  eli  um  Radulphi  Prio- 
ris  Castri  Joscel.  in  manu  D.  Willelmi 
Abb.  Majorismonasterii ,  in  Locutorio 
ante  iniroitum  camerse  ejus.  Adde  eum- 
dem  Lobinell.  in  Glossario  Hist,  Paris, 
tom.  3  :  Petrus  Damianus  lib.  7.  Epist. 
5  :  Quid  ad  haec  dicent  qui  de  Ecclesia 
non  oratorium,  sed  Locutorium,  et  non 
oraculum,  sed  conciliabulum  faciunt. 
Vide  Regulas  Clarissarum,  Damianita- 
rum,  etc.  Matth.  Paris  pag.  631. 661.  etc. 

Locutorium  Interius  vel  Priva- 
tum,  in  eodem  libro  Ordinis  S.  Victoris 
cap.  66. 

Locutorium  Commune,  ibidem. 

1  Locutorium,  bis  in  Necrologio  MS. 
Fratrum  Minorum  Silvanectensium. 

Locutorium  Sacristarum.  Tabul. 
Vindocin.  Thuani  Ch.  182  :  Venit  in  Lo- 
cutorium Sacristarum  conductu  domni 
Stephani  Monachi.  [Alia  Charta  apud 
Lobinellum  lom.  2.  Hist.  Britan.  col. 
337  :  Quas  (areas)  dominus  Gualterius 
deveniens  Honachus  noster  dederat  no- 
bis...,  in  Locutorio  Sacristarum.] 

Locutorium  Forinsecum,  In  quo 
eum  saecularibus  Monachis  vel  Sancti- 
monialibus  loqui  licet.  Thomas  Wal- 
singhamus  pag.  257  :  Interim  ribaldi  eum 
instrumentis  claustrum  ingredientes,  de 
Locutorio  forinseco  lapides  molares...  leva- 
veruni.  Adde  pag.  272.  Bulla  Urbani  IV. 
PP.  ann.  1263.  prò  Clarissis,  apud  Wad- 
dingum  :  Locutorium  vero  fit  ex  crebris  et 
spissis  laminis  ferreis,  et  forti  opere  fa- 
bricatis.  Locutoria  autem  ad  Confessiones 
fiant  tn  Ecclesia,  vel  alio  loco  competenti. 
Vide  Ingulfum  pag.  867. 

]  Locutoria  Fenestra  ,  Clathri  in 
locutoriis  Sanctimonialium,  Gali.  Grille 
de  parloir.  Buschiusde  Reform.  Monast. 
apud  Leibnitium  tom.  2.  Scriptor. 
Brunsvic.  pag.  903  :  Frequenter  eis  feci 
collalionem  in  Ecclesia  ante  chorum 
suum,  in  Monasterio  et  ante  Fenestram 
Locutoriam. 

Locutorium  seu  Parlatorium  Pari- 
siense,  in  Charta  ann.  1293.  apud  Re- 
natum  Chopinum  lib.  1.  de  Mori  bus  Pa* 
risiorum  tit.  2. 1 18.  vulgo  le  Parloir  aux 
Bourgeois,  in  quo  examinabantur  et  dis- 
cutiebantur  articuli  usaticorum  et  con- 


136 


LOE 


LOG 


LOG 


suetudinis  ejusdem  civitatis  coram  Pro- 
posito Mercatorum  et  Scabinis. 

LOD  ,  Semuncia  ,  dupondius.  Vide 
Lotum. 

1  1.  LODIA,  ut  Lobia,  de  quo  supra, 
Porticus.  Acta  B.  Augustini  Novelli, 
tom.  4.  Maii  pag.  622:  Inter  imagines 
Sanctorum  diversorum  in  LoUia  dictss 
E  celeste  vidimus  imaginem  in  pariete 
pictam.  Regi  mina  Pad  use  ad  ann.  1267. 
apud  Murator  tom.  8.  col.  461:  Et  eo 
anno  facto,  fuit  Lodia  curn  podiolis  Com- 
munis  Paduse. 

2.  LODIA,  Tugurium,  ex  German. 
Loodse.  Chron.  Abbat.  S.  Bavonis  ann. 
941.  apud  Duchesnium  in  Probat.  Hist. 
Guinens.  pag.  54.  55  :  Comes  coacto  in 
unum  exercitu,  quem  Herehem  novimus 
erectis  Lodiis,  fixisque  tentoriis,  in  longo 
tempore  obsedit  Castellum.  Infra  :  Lam* 
bertus  petitis  et  acceptis  quibusdam  miti- 
tibus,  lubisque  quasi  ad  pugnam  inter- 
ciso sonitu  clang  eri  tibus  revertitur,  Lodias 
instaurata  armat  in  pugnam  militest  etc. 
Vide  Logium. 

*  Hi  ne  forte  Loudier,  qui  tugurium 
habitat  ;  vox  contemtus.  Lit.  remiss, 
ann.  1372.  in  Règ.  103.  Chartoph.  reg. 
eh.  350  :  Laquelle  Raoulle  dist  au  sup- 
pliant  qu'il  estoit  un  malvais  Loudier. 
Aliae  ann.  1389.  in  Reg.  138.  eh.  8  :  Pierre 
dit  aux  invaseurs,  que  faites  vous  Lou- 
diers?  Aliae  ann.  1390.  ibid.  eh.  168:  Au- 
cunes  de  ces  personnes  donnerent  plu~ 
sieurs  coups  orbes  de  bastons,...  en  disant  : 
ferez  sur  ce  Loudier  Pierret.  Vide  infra 
in  Loranum. 

1  LODICH,  Species  ponderis  vel  mo- 
netai Oharta  ann.  1326.  apud  Leibni- 
tium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic.  pag. 
349  :    Abbas  Lutholphus  tredecim  jugera 

agrorum h&reditario   censu   locavit 

Uenningk  Jordens,  sex  videlicet  lotonibus 
et  dimidia  Lodich  argenti,  quotannis.... 
solvendis.  Et  mox  :  Ipsos  agros  medio 
f ertone  Lodich  argenti  sibi  comparai.  Vide 
Lotum. 

LODI  GIÀ,  Genus  navigii  ex  arborum 
assuto  cortice  comparti,  quo  Russi  utun- 
tur  ad  valrussorum  piscium  et  balena- 
rum  adipem,  et  anseres  pingues  colli- 
gendos,  apud  Thuanum  lib.  Ilo.  Hist. 
num.  2. 

*  LODIS,  Semuncia,  sexta  decima  pars 
marcae.  Oharta  authent.  Phil.  comit. 
Fland.  ann.  1167.  in  Tabul.  S.  Petri 
Gand.  :  Praeterea  quicquid  de  venditione 
terr^  scilicet  de  singula  marca ,  firto  di- 
midius,  vel  de  invadiatione  terrse,  scilicet 
de  sinaula  marca,  Lodis  accipitur.  Vide 
infra  Lood  et  Loto. 

*  L0D0NENSIS  Moneta.  Vide  infra  in 
Moneta  Baronum. 

*  LODRAMENTUM,  an  prò  Lodiamen- 
tum,  Porticus,  vel  Logiamentum  ?  Vide 
infra  in  hac  voce  num.  1.  Testam.  Joan. 
Fr.  de  Gonzaga  march.  Mantuae  ann. 
1444.  tom.  3.  Cod.  Ital.  diplom.  col. 
1804  :  Item  lego  et  relinquo  illustri  Paute 
consorti  mese  prò  sua  habitatione  illam 
partem  palatii  mei,  quam  ipsa  elegerit, 
et  possit  mutare  Lodramenta  in  dicto  meo 
palatio.  Vide  supra  Làbium  et  infra  Lo- 
zamentum. 

|  LCEDORIA,  XoiSopta.  Macrob.  lib.  7  : 
Sunt  alia  duo  apud  Graecos  nomina,  Los- 
doria  et  Scomma  ;  quibus  nec  vocabula 
reperio,  nisi  forte  dicas,  Lcedoriam  expro- 
bationem  esse  ad  directam  contumeliam. 

]  LCEMODES,  XotiitSfoi;,  Pestilens.  Am- 
mian.  lib.  19  :  Prima  species  luis  Pande- 
mus  appellatur...  secunda  Epidemus... 
tertia  Lcemodes,  quse  ilidem  temporaria 
est,  sed  x>olucri  velocitate  lethabilis. 

T  LOERIUM,  Pretium    conductionis, 


Gali.  Loyer.  Oonstitutiones  Jacobì  Re- 
gis  Sicilia?  cap.  20  :  Equilaturam  seu 
bestiam...  justo  et  competenti  Loerio  a 
patronis  ipsas  volen tibus  locare,  condu- 
cane Oomputum  Graisivod.  ann.  1332  : 
Pro  Loerio  operatorii,  in  quo  tenentur 
curia  communis  per  unum  annum  et  tres 
menses,  iv.  sol.  gross.  Ordinatio  ann. 
1340.  tom,  2.  Hist,  Dalphin.  pag.  395. 
col.  1  :  Res  non  emat  quse  convenienter  et 
utiliter  poterunt  ad  rationabile  Loerium 
reperiri.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  vocem 
Loier  usurpat  prò  munere,  quod  ab 
eo  datur,  qui  alterius  benevolentiam 
capta  t  : 

Quant  l'avoir  des  Flamenz  ont  li  Roiz  recheu, 
Et  chescun  de  ses  dus  out  aon  Loier  eu. 

Infra  : 

Les  Barons  de  1?  court  a  Louez  et  proiez. 

*  L0ETUM,  Locatio,  conductio,  Gali. 
Loyer.  Stat.  Astse  collat.  20.  cap.  44.  pag. 
69.  v°  :  Statutum  est  quod  aliquis  labora- 
tor  qui  laboret  ad  Loetum,  non  audeat 
aportare  aliquas  sarmentas,  vel  bropas, 
vel  alia  Ugna  absque  expressa  licentia 
illius,  cujus  laborat.  Ad  Loetum  sive  mer- 
cedem,  ibid.  collat.  13.  cap.  11.  pag.  40. 
v\  Louxer,  in  Ghron.  S.  Dion.  tom.  3. 
Collect.  Histor.  Frane,  pag.  247.  Vide 
Loerium  et  Logaderius  2. 

L0FMASTER.  Vide  Hist.  Cortusior.  lib. 
8.  cap.  14. 

j  L0GA,  ^dicula,  Gali.  Loge.  Vide 
Logium  3. 

«  L0GADATGIUM  ,  Locarium ,  Loyer. 
Privil.  civit.  Caturc.  ann.  1344.  in  Reg. 
68.  Chartoph.  reg.  eh.  312  :  Item  habent 
quandam  domurn  communem,  vocatam 
cameram  d'Amors  ;  et  inde  Logadatgia 
seu  proventus  percipiunt  a  personis  ibi 
tenentibus  res  venales.  Vide  Logerium. 

| 1.  LOGADERIUS,  Gonductor  vel  loca- 
tor.  Leges  Palatinae  Jacobi  II.  Regis 
Majoric.  in  Actis  SS.  Junii  tom.  3.  pag. 
XIII  :  Ut  ab  omnibus  officialibus  botellerte 
et  coquinss...  et  a  mar  escallo  et  ciyaderio, 
et  illis  de  stabulis,  tam  domesticis  quam 
Logaderiis...  nobilis  major  domus,  aut 
alius  major  domus  servitia  faciens,  homa- 
gium  jur amento  subnixum  recipiant.  Hic 
recte  Sollerius  Logaderium  exponit,  Qui 
locatam  in  aula  habitationem  tenet, 
eoque  eximitur  a  jurisdictione  magis- 
tratus  civilis,  vel  Qui  suam  suorumve 
jumentorum  operam  locat  ejus  rei  prae- 
fecto  Zemblerio. 

*  2.  LOGADERIUS,  Operarius,  qui  ope- 
ram suam  alteri  locat.  Libert.  Petrae 
assisiae  ann.  1341.. in  Reg.  74.  Chartoph. 
reg.  eh.  647  :  Item  quod  consules  dietse 
villae...  possint  compellere  habitatores 
dietse  bastiti...  ad  solvendum  salaria  de- 
bita omnibus  Logaderiis  prò  affanagio. 
Stat.  ann.  1352,  in  ter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Nem.  pag.  153.  col.  2  :  Item  quod 
quicumque  br asserii  seu  Log  aderii,  sin- 
gulis  diebus  quibus  operabuntur  cum 
alio  prò  peccunia,  etc.  Vide  supra  Loe- 
tum. 

*  3.  LOGADERIUS,  Habitabilis,  Gali. 
Logeable.  Oharta  ann.  1310.  in  Reg.  46. 
Chartoph.  reg.  eh.  88:  Item  una  domus 
bassa  in  qua  sunt  quinque  estatgia  Log  a- 
deria  confrontata  cum  orto  et  cum  domo 
supradictis.  Alia  ann.  1315.  in  Reg.  53. 
eh.  57  :  Item  qu&dam  domus  Log  aderte 
et  stationes  domorum  sitse  Caturci  in  par- 
rochia  S.  Petri.  Vide  Logium  3. 

*  L0GAL,  Locus  vacuus,  ubi  domus 
aedificari  potest.  Oharta  ann.  1151.  ex 
Tabul.  monast. Caun.  :  Omnes  alii  fratres 
S.  Petri  de  Caunis  illum  Log  al,  qui  Petri 
Maurel  in  villa  de  Caunis  fuit ,...  t raduni. 


Alia  ann.  1168.  ibid  :  Berengarius  Gaunen. 
sis  abbas  Bernardo...  unum  Logar  (sic)  in 
villa  de  Caunis,  ut  molendinos  ibi  drape- 
rios  et  bladerios  aedificent,...  concessit. 
Vide  Locale. 

LOGALIS.  Vide  supra  in  Locale. 

L0GAN.  Vide  Lagan. 

j  L0GARIASTES,  XoyaptaffTTi?,  Compu- 
tator,  Praefectus  ratiociniorum  in  Aula 
OPtana.  Huic  incumbebat  numerare 
milites  illisque  solvere  stipendia ,  ut 
docet  Codinus  cap.  5.  Innuit  vero  Nice- 
tasin  Manuele  lib.  1.  functionem  ejusce 
Dignitatis  circa  vectigalia  et  tributa 
fuisse,  ut  dici  tur  in  Glossario  mediae 
Graecit.  voce  AoYapiov.  Vide  Longaristis. 

1  LOGEA,  Logeàmentum.  vide  Lo- 
gium 3. 

®  L0GELLUM,  diminut.  a  Logium  3. 
iEdes,  habitatio,  porticus,  officina.  Ne- 
crol.  B.  M.  de  Medunta  fol.  21.  v°  :  ilo- 
bertus  du  Moley...  dedit  quatuor  solidos 
Paris,  annui  redditus  silos  super  Logel- 
lum  et  supra  petram  juxta  dictum  Logel- 
lum.  Vide  mox  Log  età. 

|  L0GER,  f.  Praesidium,  a  locando  dic- 
tum, ut  nostrum  Loger.  [*  Idem  videtur 
quod  Lucrum  vel  fruitio ,  possessio, 
Hispan.  Logro.  Vide  infra  Log ra.]  Oon- 
ventiones  Ray mundi  Comitis  Barcinon. 
cum  Ermengaudo  Comite  Urgell.  ann. 
1058.  Marcae  Hispan.  col.  1111  :  Et  si  ad 
supradicto  Comite  Ermengaudo  aut  ad 
suos  homines  dederit  Deus  de  ista  hora  in 
antea  de  Alchagib  de  Saragoza  castros 
aut  terras,  hobeant  in  eos  et  eas  jam 
dicto  Comite  Raymundo...  duas  partes,  et 
Comite  Ermengaudo  suam  tertiam  par- 
tem. Et  ipsos  castros  mittat  Ermengau- 
dus  Comes  tertiam  partem  de  opera  et  de 
Loger  et  de  guarda,  quse  in  eis  erit  ne- 
cesse. 

LOGERIUM,  Locarium,  Gali.  Loyer. 
Usatici  Regni  Majoricarum  MSS.  :  Et 
prò  Logerio  sive  mercede  domorum  non 
soluto  tempore  statuto,  possit  dominus 
portas  claudere,  etc.  Curia  general is  Ca- 
talaniae  ana.  1359.  h abita  Cervariae,  de 
militi  bus  fu  gì  ti  vis:  Nec  etiam  sustinere 
aliquem  qui  cum  solido  Logerio  fugerit, 
[Charta  ann.  1374.  ex  Schedis  D.  Lance- 
lot  :  Dant  ad  Logerium  perpetuum  sive 
annuam  pensionerà  orto  sol.  quoddam 
hospitium,  etc.  Occurrit  in  Capitulis 
generali  bus  MSS.  S.  Victoris  Massil,  et 
alibi.] 

1  LoGUERiuM,  Eodem  intellectu,  in 
Statutis  Massil.  lib.  2.  cap.  28.  41.  lib. 
4.  cap.  15.  etc.  in  Legibus  Palatinis 
Jacobi  II.  Regis  Majoric.  inter  Acta  SS. 
Junii  tom.  3.  pag.  lxxxii.  et  alibi  non 
semel. 

Loquerium,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1242  :  Decem  solidos  Melgorienses 
habuit...  de  Loquerio  tabularum  civitatis. 
Occurrit  praeterea  in  Consuetud.  Tolosae 
part.  2.  Rubr.  de  Locato,  [ia  Statutis 
Massil.  lib.  1.  cap.  33.  lib.  4.  cap.  29. 
in  Statutis  Arelat.  MSS.  fol.  25.  et  145. 
codicis  D.  Brunet,  in  Statutis  Capi  tuli 
Glandatensis  ann.  1327.  et  alibi  plu- 
riesj 

1  LoHERiUM,  Loheria,  Eodem  signi- 
fi  catu,  in  Computo  ann.  1333.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  278  :  Item,  prò  Lohe- 
rio  uniusoarc&...retinuit  patronus  taren. 
1.  Ibid.  pag.  279  :  Pro  Loheria  trium  bar- 
carum,..  taren.  ix,  Recurrit  Ibiji.  Lohe- 
rium,  pag.  seq. 

*  L0GETA,  iEdicula,  aedium  appendix, 
diminut.  a  Logia,  nostris  Logette. Charta 
ann.  1373.  in  Reg.  105.  Chartoph.  reg. 
eh.  158  :  Sub  quibusdam  parvis  domun- 
culis  seu  Logetis,  quinque  solidi  Turon, 
Reg.   13.   Corb.  sign.  Habacuc  ad  ann. 


LOG 


LOG 


LOG 


137 


1513.  fol .  168  v°  :  Le  prendeur  sera  tenu 
de  faire  faire  à  ses  àespens  une  Log  ette, 
eie, 

\  1.  LOGIA,  Collecta  pauperibus  suble- 
vandis,  in  Amalthea,  ex  Apostolo  1.  Co- 
rinth.  16  :  Ilept  Sk  ttj;  Aoytots  tv) s  etc  tou< 
àytou;,  De  Collectis  autem  quae  fiunt  in 
sanctos,  etc. 

T  2.  LOGIA,  Logiare,  etc.  Vide  Lo- 
gium 3. 

•  1.  LOGIAMENTUM,  Habitatio,  domi- 
cilium,  Gali.  Logement.  Lit.  remiss.  ann. 
1382.  in  Reg.  121.  Chartoph.  reg.  eh.  92  : 
Dìctum  grangerium  nequaquam  a  mani- 
bus  eum  detinentium  habere  potuerunt, 
curri  unus  ipsorum  prsedonum  cura  dicto 
grangerio  suo  prisionario  ad  Logiamen- 
tum  suorum  aliorum  complicum  prius 
recurrisset.  Vide  Logium  3. 

•  2.  LOGIAMENTUM,  Hospitium,  quo 
milites  excipiuntur.  Pactum  in  ter  reg. 
et  Saonae  habitat,  ann.  1461.  in  Reg. 
198.  Chartoph.  reg.  eh.  97  :  Item  quod 
nulla  persona  Saonensis  tenejatur  dare 
sive  concedere  hospitium,...  proviso  quod 
per  ancianos  dietse  civitatis...  de  kujus- 
modi  Logiamentis ,  tam  personarum 
quam  equorum ,  convenienter...  providea- 
tur. 

«  LOGIARE.  Libert.  Laudos.  ann.  1392. 
tona.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  205. 
art.  35  :  Licébit  (habitantibus)  tenere  in 
diebus  fori  et  nundinarum  tabulas  sive 
afficciones  in  plateis  publicis  prò  ven- 
dendo suas  denariatas,  aut  extraneis  Lo- 
giare.  Ubi  01.  Editor  emendat,  Locare. 
Vide  Logiare  in  Logium  3. 

1  LOGICA  LIA,  Quae  pertinent  ad  Logi- 
cam,  in  Statutis  Colfegii  Oluniac.  ann. 
1308.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris, 
pag.  281.  col.  1.  et  in  Statutis  Oollegii 
Burgundici  ann.  1335.  tom.  5.  ejusdem 
Hist.  pag.  638.  col.l. 

LOGICARE,  Ratiocinari,  argumentari. 
Petrus  Oellensis  lib.  9.  Epist.  9  :  Et  irò- 
nico  typo  subsannans  hic  bonum  dormi- 
tasse  Homerum  Aristotelico  more  Lo- 
gicat. 

•  LOGICIUM,  Hospicium,  domus,  Gali. 
Logis.  Oodicil.  2.  Oar.  Andegav.  comit. 
Prov.  ann.  1481  :  Item  pariter  legavit 
dom.  noster  rex..,  Demenjour  de  Gasare" 
teriy  manescallo  Logiciorum  dom.  nostri 
regis,  summam  trecentorum  scutorum. 

LOGISTAS,  Ouratores  et  Patres  Reip. 
Gloss.  Gr.  Lat  :  AoyKmfc,  Curator.  Lo- 
gista  civitatis  splendidissimse  Nicome- 
aiens.  in  veteri  Inscriptione  389.  2.  Vide 
Oujac.  ad  Ut.  de  Excusat.  leg.  15.  ad 
leg.  30.  de  Decur.  et  ad  leg.  4.  0.  de  Ta- 
bular, lib.  10. 

1  LO  Gì  STERI  UM,  Locus  in  quo  recense- 
bantur  exercitus,  et  militibus  stipendia 
numerabantur,  in  Vocabulario  Su  ss  an- 
nasi, a  Graeco  Xoyi<rnnpiov,  Locus  ubi  se- 
de bant  IoykjzolI,  seu  Calculatores. 

1.  LOGIUM,  S.  Eucherio  lib.  de  Variis 
vocabulis,  quod  et  Rationale,  est  pannus 
exiguus  ex  auro,  gemmis,  colovibusque 
variiSj  qui  superìiumerali  contra  pectus 
Pontificis  annectebatur.  Vide  Isidorum, 
Papiam,  et  alios. 

2.  LOGIUM  in  Glossis  antiquis  MSS. 
est  Manuale,  id  est,  analogium.  Vide 
Manuale. 

3.  LOGIUM,  Logia,  Mdes,  habitatio, 
domicilium,  Gallis,  Logis  :  sed  maxime 
Andronem,  xystum  seu  porticum  ita 
nuncufcabant ,  quomodo  Loggia  Itali 
usurpant.  Lambert us  Ardensis  :  Item  a 
domo  in  Logium  quod  bene  et  procedente 
ratione  nomen  accepit.  Ibi  enim  sedere  in 
deliciis  solebant  ad  colloquendum,  a  lo- 
qos,  quod  est  sermo,  derivatum,  item  de 
Log  io  in   oratorium.  [*  A  età  S.  Hugon. 

v 


tom.  2.  Aug.  pag.  559.  col.  2:  Domum 
episcopalem  de  novo  aedificavit  lapideam 
amplam,  et  tegulis  texit,  et  in  illa  parte 
ejusdem  domus,  quae  respicit  ad  Orien- 
tem,  stationem  quamdam  construxit,  quae 
vulgari  lingua  Logis  appella  tur,  pluri- 
mum  in  aspectu  delectabilem,  cum  pul- 
cherrimis  columnis  exornatam  super  mu- 
rum  civitatis,  unde  et  fluvius  subtus  po- 
test  videri ,  et  vineae  et  agri.  ]  Neque 
insulsum  oranino  Lamberti  etymon  : 
videntur  enim  id  nominis  nostris  a  Grae- 
cis  mutuati ,   qui   Xoyeiov    appellabant 

gulpitum  editius,  in  quo  recitabantur 
omoediae.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  Aóyiov,  -ri 
tou  6&<ÌTpov,  pulpitum*  Log  eum  hac  no- 
tione  dixit  Vitruvius  lib.  5.  cap.  8.  qui 
illius  altitudinem  non  minus  debere 
esse  ait  pedum  decem,  non  plus  duode- 
cim.  Unde  vero  simile  est,  hanc  vocem 
primitus  nostros  usurpasse  prò  supe- 
riore domus  contignatione,  quam  post- 
moduin  toti  attribuere  aedificio,  aut 
certe  superioribus,  vel  quibusvis  porti- 
cibus,  seu  andronibus,  quibus  aedificia 
invicem  junguntur  ac  connectuntur  ; 
quomodo  Logia  usurpatur  in  Historia 
Episcopor.  Autissiod.  cap.  63  :  Fecit  in- 
super appendicia  inter  aulam  et  capellam 
hospitibus  et  familiae  necessaria ,  Logias - 
que  magnse  habilitatis  ab  aula  in  Capel- 
lam, et  e  converso  ducentes.  Qua  etiam 
notione  habetur  in  Oharta  ann.  1252.  in 
Histor.  Prioratus  S.  Martini  Campen- 
sis  :  Erant  Consiliarii  prasdicti  in  Logiis 
domus  Regiae  juxla  curiam  ab  opposito 
portae  Regis.  [Actum  Utini  sub  Logia 
Communis  Utini,  in  Actis  SS.  Junii  tom. 
1.  pag.  779.  Litterae  Oonsulis  Massil. 
ann.  1332  :  Qusedam  domus  edificata  de 
tabulis  et  tequlis  in  Logia.  Logia  domus 
villse,  Gali.  Hotel  de  ville,  Massi liensibus 
La  log  e,  in  Ingressu  Caroli  Vili.  Regis 
Frane,  ann.  1494.  Massiliae  generaliter 
celebrato.  Logias  monasterii,  in  Statutis 
S.  Olaudii  pag.  78.]  [*  Minus  accurate 
additur,  domum  publicam  seu,  l'Hótel- 
de-ville  a  Massiliensibus  la  Loge  appel- 
lare sic  quippe  vocant  forum  argenta- 
ri um  seu  locum  ubi  negotiatores  con- 
gregari solent,  alibi  Rourse  dictum.] 

Logia  ,  Logea  ,  Lotgia,  ^Edicula, 
aediura  appendix,  Gallis  Loge.  Oatholi- 
con  Armoricum:  Log,  Gali.  Loge,  tugu- 
rium,  magale,  cabana.  Gloss.  Graec.  Lat. 
ex  Ood.  MS.  Reg.  85:  Sxoà,  Porticus, 
Logia,  testudo.  Vita  Olementis  VI.  PP.  : 
Ordinavit  quod  dicti  Cardinales  possinl 
a  catterò  in  dicto  conclavi  existentes  ha- 
bere cortinas,  cum  quibus  claudantur  eo- 
rum  Lotgias,  quando  dormient  seu  quies- 
cent.  Ita  etiam  appellantur  apothecae 
mercatorum,  ubi  merces  suas  venum 
exponunt,  maxime  in  nundinis.  [Sic 
intelligenda  Oharta  Willelmi  Regis  Si- 
ciliae  ann.  1160.  apud  Murator.  tom,  6. 
col. 624  :  qua  Messanensibus  conceditfa- 
cultatem  in  omnibus  sibi  subjectis  locis 
Terree  S.  Logias  ubicumque  voluerint 
edificare,  Consulem  statuere,  etc]  Oharta 
Conradi  Imperat.  ann.  1187.  tom.  3. 
Ughelli  pag.  487  :  Et  confirmo  eis  pia- 
ceam  portus  undique  liberam,  ut  nihil  in 
ea  possil  aedificari  extra  muros...  in  mari 
vel  in  terra,  Logia  eorum  excepta.  Oharta 
Philippi  Augusti  ann.  1218  :  Item  de  in- 
juria,  qum  flt  hominibus  meis  apud  Indie- 
tum,  quia  volo  quod  habeant  Logias  suas 
prò  eodem  pretio,  quo  solent  eas  habere 
antiquitus.  Alia  ejusdem  ann.  1215.  apud 
Doubletum  pag.  899  :  Eid&m  Proposito 
debeat  denunziare,  quod  ipsi  volunt  ca- 
pere plateas  suas,  et  signare  Logias  suas 
ad  opus  lndicti,  quantum  eis  necesse  fue- 
rit.  fOomputus  ann.  1261.  apud  D.  Brus- 


sel  tom.  1.  de  Usu  Feud.  pag.  475  :  Pro 
Logiis  faciendis  in  nundinis  S.  Lazari  vi. 
lib.  x.  sol.  Logise  feriarum,  in  Oharta 
ann.  1148.  e  Tabulano  Monasterii  de 
Oh  ari  tate.  Logias  et  stallagia,  in  Litteris 
Bonifacii  PP.  recensentur  inter  jura 
Ecclesiae  Dolensis,  ex  Archivo  ejusdem 
Eccles.  suntque  tributum  ab  iis,  qui 
Logias  in  nundinis  tenent,  exsolven- 
dum.  Eadem,  ut  puto,  notione  Oharta 
ann.  1214.  in  Tabularlo  S.  Bartholomaei 
Bethun.  f.  22.  v°  :  Jam  dictus  Róbertus 
salvam  debet  habere  careiam  suam  sicut 
solet  esse.  Logia  debet  manere  sicut  est 
posita.  Fortean  prò  nundinis  ipsis  acci- 
pienda  eadem  vox  in  Oharta  Philippi 
Aug.  ann.  1211.  ubi  de  Privilegiis  S. 
Martini  Turon.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Oollect.  col.  1101  :  Quamdiu 
Logia  manet  in  explenta,  quae  dicitur 
Regis  Francorum,  kabet  B.  Martinus  di- 
midium  et  Comes  dimidium  prò  custodia  ; 
et  neuter  potest  inde  dare  seu  vendere 
sine  alio.] 

Logea,  in  Ohronico  Cambrise,  tom.  1. 
Monastici  Anglicani  pag.  400. 

T  Loga,  ut  Logia.  Oomputus  ann. 
1202.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu 
feud.  pag.  cxc.  col.  1  :  Pro  turre  Muste- 
rioli  facienda  et  de  granariis  et  Logis  ad 
mangenellos  ini.  I.  et  vi.  s. 

1  Loge amentum,  Hospitium,  quo  quis 
oppidanus  milites  debet  excipere,  Gal- 
lice  Logement.  Oharta  Massil.  ann,  1481  : 
Placeat  regi&Maj estati  vestrae  preservare 
vestram  civitatem  ab  juseantiis,  Logea- 
mentis,  subjornatis  et  stationibus  armige- 
rorum  pedxtum  et  equitum. 

1  Logiare,  Habitare,  diversari,  Gali. 
Loger.  Oharta  ann.  1264  :  Guillermus 
de  Charmentre  civis  Paris,  recognovit  se 
recepisse  a  venerabili  viro  et  religioso 
Abbate  S.  Germani  de  Pratis  Paris,  nun- 
dinas  dicti  Abbatis  ville  S.  Germani... 
sub  conventionibus...  quod  dictus  Guiller- 
mus predictas  nundinas  Logiare  tenetur, 
et  omnia  quae  ad  eas  pertinent  de  omni- 
bus coustamentis  facere.  Litterae  ann. 
1380.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  259  :  Ad 
Logiandum  et  morandum  secure  in  cam- 
pis.  Chron.  Astense  ad  ann.  1440.  apud 
Murator.  tom.  11.  col.  276:  Multi  erant, 
qui  non  sciebant  ubi  Logiare. 

1  Logiaritjs,  f.  Portìtor  seu  exactor 
portorii.  Oharta  Philippi  Aug.  Regis 
Frane,  ann.  1211.  tom.  1.  Oollect.  Am- 
pliss. Marten.  col.  1101  :  Vinum  autem 
alicujus  Canonicorum  speciale  liberum 
transitum  habebit  per  Ligerim  dando 
secundum  consuetudinem  Logiarii  unam 
Lagenam  vini  et  duas  nummatas  panis. 
Omnes  Clerici  B.  Martini...  liberum  ha- 
bent  transitum1  nihil  dando  nisi  festagia, 
quse  a  Praeposito  de  Nogento  pontonariis 
debentur.  Si  prò  Logiarius  quis  mail  et 
legere  Logiarium,  tu  ne  portorium  in  tei - 
ligerem,  non  ipsum  porti torem. 

4.  LOGIUM,  Xóytov,  Logion,  Oraculum. 
Logia  per  sonar  e,  apud  Martianum  Ca- 
pellam lib.  1.  Incultura  Logium,  inculta 
oratio,  apud  Cummianum  Hibernum  de 
Controversia  Paschali. 

)  Logya  Parva,  Sermo  tenuis,  vel 
minor  dicendi  facultas.  Odo  de  varia 
Ernesti  Bavariae  Ducis  fortuna,  tom.  3. 
Anecd.  Marten.  col.  317:  Quem  tanto 
eloquio  ditavit  ab  omnibus,  illa  pauperis 
ingenii  mater  facundia  parvae  adjutrix 
Logijae,  etc. 

LOGOGRAPHI,  in  Ood.  Th.  et  Just.  Ta- 
bularii,  Notarii,  Librarii  ita  nuncupati. 
De  iis  vide  Jacobum  Gothofred.  ad  leg. 
1.  Ood.  Th.  Ne  conlatio  per  Logographos 
celebretur.  (11,  4.) 

L0G0THETA,  vox  Graeca,  quas  ad  Lati- 

48 


133 


LOG 


LOI 


LOL 


nos  inferioris  sevi  etiara  transiit.  Apud 
Graecos  quidem,  Byzantìos  praesertim, 
varie  accipitur  :  sed  veram  ejus  notio- 
nem  habet  Gloss.  Gr.  Lat  :  AoyoOkt]?,  Ra- 
tiocinator,  discussor,  disputator,  XovoOexw, 
Ratiocinor.  Xoytffuòc  XoyoQeacou,  Ratioei- 
nium  :  est  enim  Logotheta,  qui  rationes 
accepti  et  depensi  expendit  ac  discutit, 
quomodo  dicuntur  apud  Procopium  lib. 
3.  de  Bello  Gothico  cap.  1.  et  21.  Magis- 
trata aulae  Oonstantinopolitanae  :  qui 
id  nominis  cum  adjuncto  habuere,  ut 
XofoOstat  xoO  8p6(i.ou,  Xo^oOltat  toO  yevixoO, 
de  quibus  agimus  in  OPoli  Christiana, 
Xo^oOsTai  xà)v  olxetax&v  apud  Pachyme- 
rem  lib.  2.  cap,  21.  lib.  6.  cap.  34.  Xo^o6é- 

toci  xoO  (TTpaTia)TtxoO  XoyoTefftou,  de  quibus 

VI,  et  VII.  Synodus,  et  Procopi us  in 
Hist.  arcana  pag.  104.  1.  Edit.  XoyoQéTai 
t&v  àyeX&v,  de  qua  dignitatePachyraeres 
lib.  1.  cap.  17.  lib.  2.  cap.  13.  et  XoyoOlTat 
twv  ffexpltwv,  qui  iidem  fuere  qui  toO  ye- 
vtxou,  ut  ad  lib.  3.  Alexiadis  docuimus. 
Expendebant  enim  ii  rationes  cursus 
publici,  aerarii  general  is,  serarii  privati, 
seu  largitionum  privatarum ,  aerarli 
militaris,  gregum  seu  armentorum 
Imperatoris,  de  quibus  singulis  Magis- 
trati bus  multa  dixere  Meursius  in 
Gloss.  et  Gretzerus  ac  Goarus  ad  Codi- 
num.  Vide  Theosterictum  in  Vita  S. 
Nicetae  Hegumeni  n.  11.  [et  Glossari um 
mediae  Graecitatis,  col.  821.  sqq.] 

Primi  autem  ex  his  Logothetis,  quem 
Xo^o8eT-/jv  toO  Spójiou  appellabant,  licet 
primo  offici  um  circa  cursum  publicum 
versatum  fuerit,  idque  muneris  gesserit, 
quod  apud  nos  le  General  des  Postes,  alia 
tamen  labentibus  saeculis  functio  fuit  : 
ut  qui  Edicta  et  aureas  Imperatorum 
Bullas  subscriberet,  idque  prorsusmu- 
nerisobiret,  quod  apud  nos  Cancellarius, 
uti  exerte  habet  Nicetas  in  Man.  lib.  7. 
n.  1.  unde  Nicephoro  CP.  dicitur  ó  twv 
Sìjjioffc'tóv  irpay  (jkxtwv  xà?  uuo^vvjitsic  Staxo- 
jjli^wv.  Gloss.  antiqu.  MSS.  :  Logotheta 
Grseco  eloquio  dicitur,  qui  sermonem  facit 
in  populo,  id  est,  qui  Édictum  Imperato- 
ris foris  populo  nuntiat.  Eadem  ferme 
haftet  Papias.  Glossar,  cifrici  :  Logo- 
theta, gemot-man,  id  est,  ad  verbum, 
homo  conventus,  alias  orator,  qui  con- 
ventui  publico  praesidet  ex  parte  Regis. 
Rogerus  Hovedenus  :  Qui  fuerat  CanceU 
larius  Imperatoris,  quem  Gr&ci  vocant 
Logothetam. 

A  Graecis,  inquarti,  istud  nominis  mu- 
tuati sunt  Latini  Principes.  In  Chronico 
Oasinensi  lib.  4.  cap.  68.  117.  et  126.  (vel 
secundum  Editionem  Angeli  a  Nuce 
cap.  66.  116.  et  125.)  Petrus  Diaconus 
Oasinensis  a  Lothario  Imperatore  Logo- 
theta Italicus,  Exceptor,  Cartularius,  et 
Gapellanus  Imperii  Romani  constitutus 
fuisse  dicitur,  id  est,  Logotheta  et  Proto- 
notarius  quomodo  appellabantur  apud 
Siculos  Normannos  Reges,  qui  Ohartas 
Regias  subscribebant  ut  passim  ex  Ta- 
bulis  Siculis  colligere  est.  Alia  tamen 
fuit  in  eo  Regno  et  diversa  prorsus  di- 
gnitas  a  Magni  Cancellarii  dignitate. 
Logotheta  enim,  qui  et  Protonotarius, 
Primi  a  Secretis,  seu  Protosecretarii  mu- 
nus  obibat,  et  gradu,  Magno  C ancella- 
rio  major  erat,  etsi  ne u ter  neutri  subes- 
set,  ut  ait  Ammiratus  tom.  1.  Stemma- 
tum  Neapolit.  pag.  48  :  Essendo  più  pre- 
minente uficio  quello  del  Protonotario  di 
quello  del  Gran  Cancelliere ,  se  ben  Vuno 
al  altro  non    e    sottordinato.   Formula 

Eorro  qua  Regia  diplomata  subscribe- 
ant  Logothetae  et  Protonotarii  Siculi, 
haec  erat,  ex  Waddingo  ann.  1347.  n.  8  : 
Data  Neapoli per...  Logothetam  et  Proto- 
notarium  Regni  Sicilia  anno,  etc. 


*  LOGRA,  vel  Logrùm,  ab  Hispanico, 
ut  videtur,  Logro,  Fruitio,  possessio. 
Charta  ann.  1214  :  Ego  Guillelmus  de 
Chauvigny,  dominus  castri  Radulphi,  do 
et  concedo  cellerario  Dolensi  quoddam 
cellarium  in  burgo  Dolensi  situatum,  prò 
sexaginta  solidìs  monetsz  Dolensis,  quos 
mihi  dictus  cellerarius  donami,  et  cen- 
tum  solidos  prò  Logris,  Vide  in  Lau- 
dare 4. 

1  L0GR.flS,  Idem  quod  mox  Logres,  sed 
metaph orice,  ut  Leurre  saepius  apud 
Gallos,  Deceptio,  illusio.  Consuetud. 
Lemovic.  art.  46  :  Emptor  et  venditor 
debent  venire  quilibet  cum  uno  probo  to- 
rnine coram  Consulibns  et  dicere  verita- 
tem  de  pretio  bona  fide,  (sine)  dolo  et 
fraude,  et  sine  Logris. 

1  LOGRES,  Acci  pi  tris  i  Ili  cium  piuma- 
ti! e,  Gali.  Leurre ,  Hisp.  Lura,  Ital.  Lo- 
goro. Leges  Palatinee  Jacob i  II.  Regis 
Majoric.  in  Actis  SS.  Junii  tom.  3.  pag. 
xxiv.  deFalconerio  majori  :  Nec  ignoret 
ejus  curx  pertinere  omnia  eis  (avibus  ad 
venandum)  necessaria  procurare  ;  veluti 
Logres,  capucia,  longas  et  alia  arnesia  ad 
rostrum  et  manus  ipsarum  pr&parandas. 
Vide  Loyrum. 

*  LOGUALIS.  [Ut  Locale  :  «  Et  dona- 
nti us  simili  ter  Loguales  juxta  aecclesiam 
ubi  mansiones  et  claustrum  monachi 
faciant.  »  (Cartular.  Oonchar.  Ruthen.  p. 
339,  an.  1100.)] 

1  1.  LOGUERIUM,  Gali.  Loyer.  Vide 
Logerium. 

f  2.  LOGUERIUM,  Ordo  manipulorum 
hac  arte  coacervatorum,  ut  plures  in 
cumulo  sint  ordines,  alii  aliis  superio- 
res,  quos  Massilienses  Louges  vocant 
lingua  patria.  Hi  ordines  certo  Cons- 
tant atque  definito  manipulorum  nu- 
mero, ut  decima  facilius  percipiatur. 
Charta  ann.  1218.  ex  parvo  Chartulario 
S.  Victoris  Massil.  fol.  134.  v°.  :  De  uni- 
versis  terris,  quas  proprio  colunt  aratro, 
de  tribus  saumatis  cujuslibet  biadi  sive 
leguminum  unam  eminam,  et  de  duobus 
Logueriis  unam  garbam  Ecclesiis  memo- 
rati^ nomine  decimarum  conferant. 

1  LOGYA  Parva.  Vide  supra  in  Lo- 
gium  4 

1  LOH,  ut  infra  Lok,  Tomen tu m.  Cons- 
titutiones  Ooriariorum  Sand-Hippolit. 
apud  Duellium  lib.  2.  Misceli,  pag.  443  : 
Item  extra  civitatem  nullus  vendat  Loh 
aut  alium  apparatum.  Item  ubi  duo  sodi 
sunt  simul,  tantum  alter  eorum  emat 
Loh.  p»  Cortex  Cori  ari  us.] 

1  LOHERIA,  Loherium.  Vide  Loge- 
rium. 

*  LOJA,  ut  supra  Logium  3.  Chartul. 
Buxer.  part.  5.  eh.  2  :  Factum  est  hoc 
Divioni...  in  Loja,  scilicet  ante  aulam  do- 
mini Hugonis  ducis  Burgundise,  ipso 
presente.  Charta  ann.  1280  :  Nóbilis  vir 
Pontius  Bremundi,  dominus  castri  de 
Castorio,...  concessiti,  sex  cannas  terrea 
seu  localis  quadratas  prope  ripam  ipsius 
aqum  in  allodium  liberum,  in  quo  locali 
possit  fieri  seu  construi  domus  seu  Loja, 
in  qua  domo  seu  Loja  possit  inhabitare 
illet  qui  recipiet  pedagium. 

1  LOIBUS.  Vide  Lembus. 

*  LOIBERIA,  Idem  quod  Lesda,  Tribu- 
tum,  quod  prò  mercibus  penditur  ; 
unde  Loiderius,  hujus  tributi  exactor. 
Chartul.  S.  Sulpit.  Bitur.  fol.  81.  r°.  eh. 
123  :  Medietas  consuetudinis  de  cordoano 
et  de  coreis  tannatis  pertinet  ad  Loide- 
riam,  et  eam  habebit  Loiderius  ;  uterque 
autem  Loiderius  habebit  duas  michas  fru- 
menti in  unaquaque  dominica.  Et  scien- 
dum  quod  Loideriam  nostram  nemo  tene- 
bitf  nec  tenere  potest  nisi  laicalis  persona. 
Vide  in  Leudis. 


*  LOIGIA,  ut  supra  Loja.  Inquisit. 
ann.  1340.  ex  Bibl.  reg.  :  Idem  Poncius 
comparuit  in  Loigiis  bassis  domus  episco- 
pali* Lingonensis,  pr&sentibus  ibidem 
dom.  Rembaudo  de  Scarampis,  Guillelmo 
de  Chatenayo...  contestibus  secum  juratis 
et  aliis.  Vide  Logia  in  Logium  3. 

*  1.  L0IRA,  Glis,  Gal!.  Loir.  Libert. 
Florent.  ann.  1339.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  96.  art.  33  :  De  pelle  vulpis 
et  Loirse,  de  qualibet  unum  Turoncn- 
sefn   et  e 

*  2.  LÓIRA,  Ligeris,  Gali.  laLoire.  An- 
nal.  Laur.  Bonincont.  ad  ann.  1429. 
apud  Murator.  tom.  21.  Script.  Ital. 
col.  136  :  Quum  igitur  Britones  Aurelia- 
nensem  urbem  obsiderent,  ut  Loira  fluvio 
facilius  potirentur ,  etc. 

1  LOISELLTJS  Fili,  in  Computo  ann, 
1202.  apudD.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feu- 
dorum  pag.  ccxviii.  Giomus,  Pie  ardi  s 
Loinseau  de  filt  Gali.  Peloton,  alias  Luis- 
sei,  ut  habet  Ovid.  MS.  apud  Borellum: 

Gest  Luissel  de  filo  lendray. 

*  Alias  Loinselet,  Loissel  et  LuisseL 
Lit.  remiss.  ann.  1389.  in  Reg.  138. 
Chartoph.  reg.  eh.  133  :  Le  suppliant 
rompy  tedit  petit  coffre  où  il  trouva...  un 
Loinselet  de  fil  per 8.  A  lise  ann.  1398.  in 
Reg.  154.  eh.  97  :  Huit  toisons  de 
laine  et  deux  Loisseaulx  de  fil  de  Un.  Un 
Luissel  de  fil,  in  Chron.  S.  Dion.  tom.  7. 
Collect.  Histor.  Frane,  pag.  148.  Vide 
supra  Lemoisellus  et  mox  Lomellus. 

LOISMUS.  Observantiae  Regni  Aragon. 
lib.  6.  tit.  de  Generalib.  privil.  §  23  : 
Quam  (h  seredi  tate  m)  alienare  potest  cum 
prsedicto  tributo  tributarius,  et  onere,  sine 
consensu  domini,  nisi  dominus  habeat  fa- 
ticam  vel  Loismum,  nec  tenetur  talis  tri- 
butarius  vel  emphytheota  firmare  res  in 
posse  talis  domini,  etc. 

1  L0ITIHUNT,  ut  in  Notis  ad  Leg.  Sa- 
lic.  legit  Bignonius,  Canis  ductor.  Vide 
Canis  Leitihunt. 

1  LOK,  Floccus,  Gali.  Floccon,  Angl.  a 
Loch  of  wool,  Floccus  lanae,  a  Saxonico 
Loca,  Locca,  Flocci,  tomen ta  :  omnia  a 
Latino  Floccus,  ut  vult  Skinner.  Hinc 
Lochus  apud  Ken nettuni  in  Antiq.  Am- 
brosden.  ad  ann.  1425.  pag.  572  :  De  11. 
sol.  receptis  de  lana  fracta,  videlicet  Lo- 
kys  collecta  in  tonsura  ovium}  etc.  Vide 
Clack. 

1  L0KKA,  Lacus,  a  Graeco  Xaxxos,  Fo- 
vea, lacuna,  fossa,  ut  Skinner.  habet 
in  voce  Logh  :  quae  frequens  est,  inquit 
in  terminis  locorum  Scoticis  et  Hiberni- 
cis  ab  Anglo-Saxonico  Luh.  Literae  ann. 
1509.  apud  Rymer.  tom.  13.  pag.  243  : 
Pro  ripariis,  gurgitibus,  stangnis,  pilis, 
Lokkis,  etc.  Armorici  Loc*h  et  Louc'h, 
Pai  us  :  qui  non  minusquam  Lacus  con- 
venit  loco  laudato. 

T  L0LIETUM,  Locus  obsitus  lolio.  Wil- 
lelmus  Brito  lib.  5.  Philippidos  : 

Per  Bajocarum.  Lolieta,  per  arva  Caletum. 

L0LLARDI,  Lullabdi.  ita  nuncupati 
hseretici  quidam,  qui  sub  initium  sae- 
culi  xim.  in  Germania  et  Belgio  exorti 
sunt.  Joannes  Hocsemius  ann.  1309  : 
Eodem  anno  quidam  hypocritfB  gyrovagit 
qui  Lottar  di,  sive  Deum  laudantes  voca- 
bantur,  per  Hannoniam  et  Brabantiam 
quasdam  mulieres  nobiles  deceperunt,  etc. 
Trithemius  in  Chron.  ann.  1315.  ait,  ita 
appellatos  a  Gualtero  Lolhard  Germano 
quodam.  [Liliardi  dicuntur  in  Genealo- 
gia Comitum  Flandriae  ad  ann.  1302. 
tom.  3.  Anecd.  Marten.  col.  408.  Vide 
Hansizium  tom.  1.  Germ.  sacrae  pag. 
455.] 

*  De  iis  ita  Elmham.  in  vita  Henr.  V. 


LON 


LON 


LON 


139 


reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap.  16.  pag.  30  : 
Hoc  eodem  primo  regni  ejusdem  regis 
anno  hssreticorum  seda  execrabilis,  ca- 
tholicK  fidei  inimici,  satores  lollii,  hostes 
ecclesiae,  reipublicae  eversores,  in  pluribus 
partibus  regni  Angli»  latitàbanl,  haben- 
tes  pr&fectum  Johannem  Oldecaatle  mili- 
lem,  ipsius  detestando  sectse  dominum  et 
magistrum. 

Wicleffì  etiam  sectatoribus,  id  nomi- 
nis  inditum  in  Anglia.  Thomas  Walsin- 
ghamus  ann.  1377  :  Hi  vocabantura  vulgo 
Lollardi,  incedentes  nudis  pedibus,  etc* 
Pag.  327.  328  :  Wicclejfensibus,  quos  Lol- 
lardos  quidam  vocant.  Et  pag.  339  :  Lo- 
lardi  sequaces  Joannis  Wiclif.  Ita  Will. 
Thorn.  pag.  2646.  2662.  2663.  Sic  etiam 
hodie  haereticos  quosvis,  vel  qui  novae 
religioni  adversantur,  vocant  Angli. 

Quod  vero  h  seretici  isti  Wiclefiani 
vestiti  pannis  vilibus  incederent,  ut  ait 
Walsinghamus,  viles  ac  despecti  pas- 
sim Lollardi  nuncupati.  Jo.  Buschius  in 
Chronico  Windesem.  Jib.  2.  cap.  41  : 
Qui  hujusmodi  fratres  devotos  a  mundo 
tunc  despectos  tanquam  Lullardos  depu- 
tatati t.  Thomas  a  Kempis  in  Vita  Flo- 
rent.  cap.  9  :  Elegit  potius  abjeclus  Lui- 
lardus  vocari  quam  dominus.  Vide  Odo- 
ricum  Rainaldum  ann.  1318.  n.  44.  de 
hac  voce  habet  KìUslìius:  Lollaerd,  mus- 
sitator,  mussitabundus.  Lollaerd,  Lolle- 
broeder,  Broeder-Lollaerd ,  Lollardus, 
Alexianus  Monachus.  Lollaerd,  reus  Isesse 
fidei,  vel  Isesse  religionis,  vulgo  Lolardus, 
Angl.  Lolard.  Lolardus  quoque  dicitur 
hsereticus  Valdensis. 

*  Extant  etiam  nunc  in  pluribus  ìnfe- 
rioris  Germani»  civitatibus  ejusdem 
nomenclaturae  viri  quidam  religiosi, 
panno  nigro  et  caputio  vestiti,  quorum 
praecipuum  offici um  est  tempore  pestis 
mortuos  sepelire  :iidem  qui  a  Leodien- 
sibus  Freres  Célist,  id  est  Fratres  Coe- 
lestes  appellantur. 

Lollardia.,  Haeresis  Wiclef  liana,  quae 
Angliam  diu  infecit.  Provinciale  Can- 
tuariensis  Eccles.  lib.  5.  tit  5  :  Nostra 
provincia  variis  et  infructuosis  doctrinis 
inficitur,  ac  nova  ac  damnabili  Lollar- 
dise  nomine  maculatur.  [Litterae  ann. 
1460.  apud  Rymer.  tom.  11.  pag.  445  : 
De  quibuscumque  proditionibus,  insurrec- 
tionibus,  rebelhonibus,  feloniis,  trans- 
gressionibus,  Lollardiis,  etc] 

*  LOMACUS.  [Chouette.  Dief.] 
LOMBARDI.  Vide  LangobardL 
l  LOMBARE.  Vide  Lumbare. 

*  LOMBARDO,  Oammarus.  Vide  supra 
Lichuda. 

*  LOMELLUS,  ut  supra  Loisellus.  Lit. 
remiss.  ann.  1353.  in  Reg.  82.  Chartoph. 
reg.  eh.  83  :  Furata  fuit  in  domo  dicti 
Reginaldi...  unumLomellum  fili,  de  men- 
sura  et  pondere  consuetis. 

T  LOMENTARE,  ainfaetv,  in  Glossis  Lat. 
Graec.  Sangerman.  A bs tergere  Lomento, 
vel  smegmate.  Lomentarias,  ati/iynaToirtó- 
Xyk,  in  iisdem  Glossis,  Qui  lomentum 
conficit  aut  vendi  t.  Vide  Smegma. 

*  LOMPIA.  [Gal lice  Lampe  :  «  Orux 
nichil  valet,  crucitìxus  Hgatus  est  cum 
una  cordula,  una  Lompia  defficit.»  (Che- 
valier,  visit.  episcopor.  Gratianopolit. 
p.  58.)] 

*  LONA.  Chartul.  majus  S.  Vict.  Mas- 
sil.  :  De  una  parte  infrontat  via  publica 
quse  vadit  de  Tarascone  ad  Laurata,  de 
alia  parte  Lona  de  Rubiano.  Vox  fortean 
vulgaris,  fluae  idem  sonat  quod  nostrum 
le  long,  secus. 

1  LONDA.  Scacarium  ann.  1212.  apud 
Falesiam  tom.  2.  de  Feudorum  usu  pag. 
840.  col.  2  :  Judicatum  est  quod  decima 
tèrne,  qu&  est  infra  metas  Londss...  do- 


netur  Ecclesia?  cujus  Londa  illa  dignos- 
cilur  pertinere.  D.  Brussel  loco  citato 
Gallice  vertit  Londe,  sed  quid  sit  non 
explicat.  Conjecto  legendum  Landa, 
Gali.  Lande,  Terra  sterilìs  et  vepribus 
obsita,  de  qua  dictum  suo  loco. 

*  Londa  minime  mutandum  esse  in 
Landa,  monitus  fui,  cum  etiamnum  Ro- 
tomagi  extet  domus  DD.  de  Bigars,  cu- 
jus cognomenest  de  la  Londe,  hauddu- 
bie  a  loco  seu  domanio  quodam  in  Nor- 
mannia  acceptum. 

*  LONDRA,  f.  Naviculae  species,  linter. 
Charta  ann.  1011.  apud  Murator.  tom. 
1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  195  :  Ut  li- 
centiam  et  potestatem  habeatis  vos  et  pos- 
teri vestri  suprascrìpti  monasterii  venera- 
bilis  et  sancii,  ponere  et  habere  una  pa- 
ratura ad  piscandum  cum  duas  Londras 
in  medietate  nostra. 

*  LONFUS.  Vide  supra  Lauffen. 

1.  LONGA,  Corrigia,  qua  ligantur  et 
retinentur  falcones  ad  sedem  suam 
quameunque,  quae  sua  longitudine  com- 
parata ad  partes,  mere  tur  dici  Long  a, 
Falconariis  Longe.  [Occurrit  in  Legibus 
Palatinis  Jacobi  II.  Regis  Majoric.  tom. 
3.  SS.  Junii  pag.  xxiv.]  Vide  Frideri- 
cum  II.  lib.  2.  de  arte  venandi,  in  Pro- 
logo, et  cap.  27.  39. 

*  Loire,  eodem  sensu,  [**  Illicium. 
Vide  Loyra.]  in  Mirac.  MSS.  B.  M.  V. 
lib.  3  : 

Faucons  qui  ne  revient  au  Loire, 
De  sa  privelé  me  despoire. 

*  2.  LONGA,  Lumbus  Gali.  Longe. 
Charta  ann.  1221.  tom.  1.  Hist.  Oassin. 
pag.  317.  col.  1  :  Beneficium  dictu  mulici 
fleg.  forte  dictum  Ulici)  debet  facere  ho- 
minium  et  fìdelilatem,  in  Nativitate  spalla 
cum  Long  a,  etc.  Vide  Lonza  1. 

1  LONÒffiVARE,  Ad  longum  tempus 
producere.  Theodéberti  Regis  nostri  feli- 
citate™ prò  sua  pietate  Longasvet,  in  vita 
S.  Medardi  Episc.  tom.  2.  Junii  pag.  81. 

1  L0NGA3VITAS,  Longum  aevum,  apud 
Macrobium  lib.  7.  Saturn.  cap.  5.  et  10. 
in  Charta  Pipini  Regis  ann.  763.  apud 
D.  Calmet  tom.  1.  Hist.  LotharingiaB 
col.  278.  et  alibi. 

L0NGALE,  Longum  lignum,  quod  est 
in  ter  rotas  priores  et  posteriores.  Ita 
interpres  Joannis  de  Garlandia  in  Sy- 
nonymis  : 

Terno,  Longale,  trabaie,  furcale,  forale. 

L0NGANEA,  Longania,  Angilbertus 
Abbas  Centulensis  1.  de  Diversitate  offi- 
ci or  um  :  Quod  si  ratio  aeris  hoc  non  per- 
miserit,  de  S.  Maria  per  Longaniam  ter- 
ra tenus  usque  ad  ascensorium  ipsius  lon- 
ganime ,  qua  sursum  ascenditur,  veniant. 
Vetus  Charta  ann.  941.  apud  Francisc. 
Mariam  in  Mathildi  lib.  3.  pag.  43  :  In 
solario  ipsius  curtis,  ubi  dominus  Ugo  et 
Lotharius  filio  ejus  gloriosissimi^  Regibus 
prseerant  in  Capitela,  ubi  est  Longanea 
solarii,  prope  Ecclesiam  S.  Benedicli,  etc. 
Videtur  idem  esse  quod  piàxpwv,  porti- 
cus  oblongior,  Galerie.  Vide  Macroma. 

LONGANIMIS;  (j.axpó8u(JLo?.  Longanimi 
tas,  [jiaxpoOy^ca^  in  Gloss.  Gr.  Lat.  Gloss. 
Lat.  MS.  Regium  :  Durabilis,  Longani- 
mi». Glossae  antiquae  MSS.  :  Longani- 
mist  placidus.  Ugutio  :  Longanimus, 
quasi  nullis  passionibus  perturbatus,  sed 
ad  universa  sustìnenda  est  patiens,  cui 
contrarium  est  pusillanime.  Italis  Lun- 
ganimo.  Occurrit  in  Notis  Tyronis  pag! 
198.  jn  libris  sacris,  et  alibi  passim. 

SS©*  Eadem  notione  quidam  e  nostris 
usurparli nt  voces  Longanime,  Longani- 
mità, ut  Script urse  verba  scrup ulosius 
redderent,    sed   et   prò   Longinquitate 


sumta  vox  Long  animiti  in  Praecepto 
Philippi  VI.  Frane.  Regis  ann.  1330. 
tom.  2.  Ordinat.  pag.  59.  ubi  :  Et  vou- 
drions  bien  que  au  plus  prés  vous^  pourez, 
vous  eussiez  consideration  et  avis,  selon 
la  Longanimité  des  pays,  etc. 

L0NGA0,  Longano,  Longum  intesti- 
num,  Vetus  Moschionis  interpres  :  $i5<xY]r 
Longao.  Gloss.  Lat.  Gr.  :  Longao,  xtoXév- 
repov.  Papias  MS  :  Colum,  vel  Longio 
quoddam  intestinorum.  Editum  habet 
Longior,  Apitius  lib.  4.  de  Re  culin.  cap. 
2  :  Long  ano  nes  porcinos  ex  jure  Taren- 
tino  farsos.  Vide  Gariopontum  1.  3.  Pas- 
sionarii  cap.  19.  21.  Varroni  Longa  di- 
citur. 

*  LON  GARA,  prò  Longanea,  ni  fall  or, 
Porticus  oblongior.  Charta  ann.  1182. 
apud  Ughell.  tom.  1.  Ital.  sacr.  edit. 
1717.  coi.  1238  :  Horlum,  qui  est  ante  por- 
tam  prsedictse  civitatis  Signinse  cum  plai- 
gis  et  Long  ara  et  omnibus  utilitatibus 
suis. 

L0NGARE,  Longum  facere,  unde  pro- 
long are,  [laxpyveiv,  in  Onomastico.  [Joh. 
de  Jan  uà  :  Longarey  Longum  facere, 
differre.  Fortunatus  : 

Tempore  Longatur,  sed  variatur  amor. 

Miracula  B.  Henrici  Baucen.  tom.  2. 
Junii  pag.  382  :  .4  pueritia  contrada  et 
guttosa  in  anchis  ;  restaurata  sunt  ossa 
cum  magno  dolore  :  sanata  est  in  totum 
et  Longata  et  vadit  recta.] 

*  Hi  ne  Mettre  longuement,  eodem 
sensu  in  Lit.  re  miss.  ann.  1408.  ex  Reg, 
163.  Chartoph.  reg.  eh.  170  ;  La  dame  de 
Falèiy  commanda  à  so  a  bailli  qu*il  feist 
prisonnier  son  sergent  et  y  pourveist  d'un 
autre  sergent,  lequel  bailli...  y  mist  Lon- 
guement, (  cuidant  que  ladine  dame  se 
deust  raviser. 

*  Ejusdem  originis  videtur  vox  Gal- 
lica Loinjonneur,  qua  pannis  dimetien- 
dis  praepositus  significatur,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1363.  ex  Reg.  92.  Chartoph. 
reg.  eh.  300  :  Gomme  les  Loinjonneurs 
des  plains  draps,  qui  sont  fais  en  nostre 
ville  de  Rouen  fussent  venuz  en  Vostel  de 
Ricart  le  Roux  et  eussent  trouvé  xxiiij. 
draps  séellés  du  séel,  duquel  Veri  séelìe 
les  draps  de  longueur,  etc.  Unde  etiam 
Longon  appellatus  Clavus  ferreus  vel  li- 
gneus,  vulgo  Cheville,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1395.  ex  Reg.  149.  eh.  72  :  Longons, 
autrement  nommez  chevilles.  Et  Longua- 
mis,  Fabae  long®  species,  in  Con  Un. 
Hist.  belli  sacri  apud  Marten.  tom.  5. 
Ampi.  Collect.  col.  591. 

LONG  A  RI  A,  id  est,  Longa  scriptura. 
Papias. 

L0NGARII,  Ligna  trans  ve  rsaria,  quse 
equos  in  stabulis  discernunt,  ne  inter  se 
pugnare  possint,  apud  Petrum  de  Cre- 
scentiis  1.  9.  cap.  2.  extremo. 

L0NGARISTIS  Ploas,  apud  Luith- 
prandum  1.  6.  cap.  5.  ubi  legendum  Lo- 
gariastes  ploas,  Offici  um  aulae  CPolita- 
nae,  ex  GraBC    XoYaptacrFn;  t$j;  itXóac,  qui 

classis  rationes  expendebat  :  XoYapioKrrrjV 
enim  Xoyktcyjv  Graeci  recentiores  inter- 
pretantur.  At  istius  magistratus  nulla, 
aut  fallor,  occurrit,  apud  Scriptores  By- 
zantinos  mentio,  tametsi  alios  Xoyapiaa- 
rà?  passim  recenseant.  [Vide  Logarias- 
tes.J  [**  Apud  Pertz.  o  Delongaris  tis 
ploós.  Forte  Drungarius.] 

1  LONGARIUS  ,  Longissimus,  diutur- 
nissimus.  Charta  Philippi  III.  Frane. 
Regis  ann.  1273.  apud  Stephanotium 
tom.  1.  Antiq uit.  Occitan.  MSS.  pag. 
405  :  Per  decursum  cujuscumque  tempo- 
ris,  longi,  longioris,  longissimi  vel  Lon- 
garii. 

L0NGELLUS.  Will.  Thorn.  ann.  1311  : 


140 


LON 


LON 


LON 


Quod  singulis  annis  in  perpetuum  au- 
geantur  J$).  stragulse,  quinque  coopertO' 
ria,  5.  Longelli  ultra  antùjuam  libera- 
tionem.  Ita  videlicet  quod  sint  40.  stra~ 
gulae  prò  20.  fratribus,  et  15.  coopertoria, 
15.  Longelli  ad  dislribuendum  fr atri- 
bus  secundum  quod  fieri  consuevit. 
Forte  legendum  Loudelli,  ex  Gallico 
Loudiers,  species  straguli.  Vide  Luthe- 
rium. 

1  LONGELUS,  Diutinus.  Accordum  in- 
ter  Dominimi  Turnon.  et  Priorem  de 
Uyon  ann.  1336  :  Per  aliqUem  usum  vel 
actum  contrarium,  quantumcumque  lon- 
gum,  vel  consuetudine™.  Longelam  exerci- 
tatum  vel  usitatum  praescribi  non  possit. 
Puto  legendum  Long&vam. 

1  LONGERIA,  Mappa  multo  longior 
quam  latior,  quales  sunt  altarium.  In- 
ventari um  ann.  1341.  ex  Archivo  S.  Vic- 
toris  Massil.  :  Quatuor  mappas  et  4.  Lon- 
gerias.  Testa mentum  ann.  1392.  in  Ma- 
ceriis  Insulse  Barbar»  tom.  2.  pag.  672  : 
Lectos  gamìtos  bonos  et  sufficientes.... 
cum  linteaminibus  et  12.  mantilia  cum 
tolidem  Longeriis  semel  dat  et  legai.  Sta- 
tina Monialium  S.  Salvatoris  Massil. 
ann.  1400  :  B.  Abbatissa  tenetur  tradere 
mapas,  Longerias  et  manutergia  prò  re- 
fectorio.  Sta  tuta  Collegii  Sagiensis  ann. 
1427.  tom.  5.  Hist.  Paris,  pag.  696  :  Re- 
ponantur  sub  inventario  mappas,  Longe- 
rias et  csetera  lintea.  Statuta  Cardinal is 
Trivultii  Abb.  S.  Victoris  Massil.  ann. 
1531  :  Elemosinarius  tenetur  providere... 

ad  lavandum    pedes   pauperum de 

Long  erta  quae  ponitur  ante  pectus  dicto- 
rum  pauperum.  Qui  usus  etiamnum  ser- 
vatur. 

°  Nostris  Longiere.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Ood.  reg.  7657  :  Longiera,  Prov. 
gausapes ,  mantile ,  manupiarium.  Lit. 
remìss.  ann.  1389.  in  Reg.  138.  Char- 
toph.  reg.  eh.  145  :  XXL  draps  de  lit, 
quatre  touailles ,  deux  Longieres^  etc, 
Six  touailles  ou  Longieres,  in  aliis  ann. 
1394.  in  Reg,  146.  eh.  237.  Stat.  eccl. 
Turon.  ann.  1396.  cap.  15.  ex  Cod.  reg. 
1237  :  Juxta  et  ad  altare  ad  minus  tria 
manutergia  kabeantur.  Ubi  versio  Gal- 
lica :  Et  ait  de  cousté  Vautel  trois  Lon- 
gieres. 

*  Lungeria,  Eadem  notione,  in  In- 
ventar, ann.  1363.  ex  Tabul.  S.  Vict. 
Massil.  Lingiero,  Provincialibus  hodier- 
nis. 

1  L0NGETUS,  Placenta  genus.  Johan. 
Demussis  Chron.  Placent.  apud  Mu- 
rator.  tom.  16.  col.  582  :  Secunda  die 
in  nuptiis  dant  primo  Longetos  de 
pasta  cum  caxeo  et  croco  et  zibibo  et  spe- 
ciebus 

*  LONGEVE.  [Diu  :  «  Si  habet  aliquos 
parrochianos  qui  diu  et  Longeve  ex- 
communicationis  sentenciam  sustinue- 
rint.  »  (Chevalier,  Visit.  episcop.  Gra- 
ttano p.  p.  44.)] 

|  LONGI,  Cantiones,  apud  Papiam,  prò 
Logi,  Fabulae  Gali.  Chansons. 

T 1.  LONGIA,  Fenile,  f.  sic  dictum,  quod 
longiora  fere  sint  fenilia,  nisi  tamen 
quis  malit  Longia  esse  prò  Logia  :  de 
qua  in  Logium.  Assignatio  hospitiorum 
ann.  1321.  apud  Fantonum  Hist.  Ave- 
nion.  pag.  178  :  Item  una  Longia  sive 
fenaria  Nicolai  de  Sabaudia  sita  prope 
portale  de  infirmeriis. 

2.  LONGIA,  [Lumbus,  (3.^  Longe.] 
Vide  Lonza  1. 

*  3.  LONGIA,  Lorum,  Gali.  Longe.  Conv 
put.  MS.  ann.  1239  :  Pro  una  Longia  et 
una  curreia,  xxxj.  soU 

1  L0NGIG0LLUM ,  seu  Longigolum, 
Vox  ibrida,  quae  idem  sonat  ac  Macro- 
collum^  seu  Macrocolum,  Major  charta, 


papyrus  regia.  Lexicon  Graec.  Lat»  :  Tà 
ticotpóxokt,  sunt  majores  et  longiores  char- 
ter, quas  Catullus  regias  vocat.  Simili 
modo  dieta  rcpwxóxoXa.  Goclenìus  in  Le- 
xico  Philos. 

1  LONGILATERUS  ,  Longis  lateribus. 
Miracula  S.  Servitii  Episc.  tom.  3.  Maii 
pag.  225  :  Bum  Longitatero  extensus  et 
obtectus  asportaretur  feretro, 

1  L0NGIL0QUIUM  ,  Sermo  prolixior , 
apud  vet.  Interpretum  Irenaei  1.  3. 
cap.  12. 

*  L0NGINGITAS,  prò  Longinquitas. 
Charta  Rudolfl  I.  imper.  ann.  1273.  Inter 
Probat.  jur.  domus  Bavar.  pag.  11  :  In 
perpetuum  Longingitate  temporis  plerum- 
que  accidit,  ut  et  gesta  hominum  et  con- 
tractuum  efficacia  in  oblivionem  veniant. 
Vide  infra  Longuanimitas. 

L0NGINQUÀRE,  Longius  abire,  vel 
amandare,  Gali.  Eloigner.  Claudianus 
Mamertus  1. 1.  de  Statu  animae  cap.  1  : 
Non  mirandum  est  si  vel  de  Beo,  vel 
de  nomine ,  probe  non  sentiant ,  qui 
utrumque  a  se  odio  mediante  Longin- 
quant.  [Utitur  etiam  Tertull.  de  Pudici- 
tia  cap.  5.] 

*  Alias  nostris  Loignier.  Poem.  reg. 
Navar.  tom.  2.  pag.  140  : 

Quant  me  convient,  Dame,  de  vous  Loignier, 
Onques  certe»  plus  dolant  bom  ne  fu. 

*  Hinc  Loingnier  de  feodo  dixerunt, 
prò  partem  feudi  in  retrofeudum  conce- 
dere, qua  ratione  feudum  a  domino  ca^ 
pitali  quodammodo  elongatur.  Charta 
Guill.  dom.  Salionis  ann.  1281.  ex  Char- 
tul.  eccl.  Lingon.  fol.  18.  v°  :  Quas  feoda 
ego  vel  mei  h&redes  non  possimus  plus 
Loingnier  de  feodo  dicti  episcopi  et  ejus 
successorum,  quam  nunc  sunt.  Ibid.  fol. 
19.  v°  :  Et  est  scìendum  quod  ego  vel  mei 
haeredes  non  possumus  aut  debemus  dic- 
tum feodum  plus  Longnier  de  feodo  dicti 
dom.  episcopi  et  successorum  suorum 
quam  nunc  est.  Quae  in  aliis  eadem 
de  re  Chartis  ibidem  sic  redduntur  : 
Nec  possum  nec  debeo  facere  retrofeodum 
de  praedictis.  Vide  supra  Feudum  Bivi- 
dere. 

1  L0NGINTÀNUS,  Diuturnus.  Et  jam 
per  Longintana  tempora  ipsse  parietinas 
marcuissent,  in  Actis  SS.  Junii  tom.  2. 
pag.  573.  de  S.  Leone  PP.  III. 

J  L0NGI0.  Vide  supra  Longao. 

1  LONGISECUS,  foroOsv,  in  Glossis  Lat. 
Graec.  Sangerman.  E  longinquo,  emi- 
nus,  procul.  [*  Adde  ex  Castigat.  in 
utrumque  Glossar..  Germ.  Longe,  secus. 
Reg.  eminus,  longius.  Loignet  et  Loin- 
gnety  nostris,  eadem  acceptione.  Lit.  re- 
miss, ann.  1379.  in  Reg.  116.  Chartoph. 
reg.  eh.  148  :  L'exposant,  qui  de  teur  em- 
prise  ne  scavoit  rien,  les  suivit  de  Loi- 
gnet. Aliee  ann.  1394.  in  Reg.  146.  eh.  75: 
Lesquelx  trouverent  laditte  Margot  et 
Vemmenerent  Loingnet  d'ilec.  Longuet, 
eodem  intellectu,  in  aliis  Lit.  ann.  1372. 
ex  Reg.  103.  eh.  306  :  lcellui  coup  es- 
glinda  et  eschappa  devers  ledit  Berthele- 
mot,  qui  estoit  assez  Longuet  de  coste 
hors  du  tray.  Lointieu  vero,  prò  Eloigné, 
Disjunctus,  remotus,  in  Stat.  ann.  1376. 
tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  235.  art. 
49  :  Pour  ce  que  lesdis  bois  et  buissons  à 
tiers  et  dongiert  sont  en  divers  lieux  et 
aucuns  Lointieux  des  forez  royaus  et  en 
diverses  vicomtez,  etc.] 

T  L0NGISTR0RSUS,  Longe,  procul .  Acta 
S.  Hucberti  Monachi,  tom.  7.  Maii  pag. 
275:  T&dium  expectorat,  cogitationemque 
pravam  Longistrorsus  avertiti  Apud  Fes- 
tuca :  Longitrorsus  sic  dicitur,  si  cut  dex- 
XrorsuSy  sinistrorsus. 

LQNGITIA,   vox  agrimensorum ,  prò 


longitudine,  ut  latitia,  planitia,  ii sdenti. 
Occurrit  apud  Innocentium  de  Casis 
litterar.  non  semel,  [et  Auctorem  de  Li- 
mitibus  pag.  271.] 

L0NGIT0RIA.  Vita  S.  Frontonis  edita 
a  Bosqueto  pag.  10  :  Orabat  prò  eis  inde- 
sinenter,  ne  multa  fieret  probalio  tempo- 
ris in  Longitoria,  et  ne  turbatio  averterei 
quosdam  eorum  retrorsum.  [Hoc  est,  ut 
opinor,  Deinceps,  in  longum  seu  futu- 
rum  tempus.] 

1  LONGlTUDO,  Species  oblationis,  ac 
forte  cerei  certa  ratione  in  longum  ela- 
borati. Statuta  S.  Germani  a  Pratis  in 
Probat.  Hist.  ejusdem  Monasteri i  pag. 
174.  col.  2  :  Item  omnes  oblationes  f acide 
in  candelis,  in  candelis  tortuosis,  votis, 
Longitudinibus ,  cereis...  sunt  capicerii 
dicti  Monasterii  ad  faciendum  suam  utili- 
tatem.  Forte  legendum  Longitudinibus 
cereis,  sublata  virgula. 

T  L0NGITURNUS,  Johanni  de  Janua, 
Biuturnus  ;  Longiturnitas,  Biuturnitas. 
Baruch,  iv.  cap.  In  Longitumis  diebus, 
et  in  in.  cap.  Ut  scias  ubi  sit  Longiturni- 
tas vitas  ;  vel  secundum  aliam  Literam, 
Ubi  sit  Longiturna  vita.  Occurrit  vox 
Longiturnus  apud  Ebbonem  in  Vita  S. 
Ottonis,  tom.  1.  Julii  pag.  438. 

L0NGIVIVAX,  Longeevus,  qui  diu  vi- 
vit,  apud  veterem  interprete m  Juvena- 
lis  Sat.  14.  [Hinc  emendanda  Laurentii 
Amalthea,  ubi  Longivax,  Cervina  Se- 
nectus  1 

T  LONGOBARDI.  Vide  Langobardi. 

1  L0NGUA,  Lumbus,  Gali.  Longe. 
Charta  Petri  Abb.  de  Talemundo  ann. 
1366  :  Item  quod  dictus  aquarius  de  dicto 
castrato  faciet  odo  fercula  dumtaxat  et 
de  Long  a  bovis  tria  fercula  tantum.  Vide 
Lonza  1. 

*  LONGUANIMITAS,  Longinquitas, 
diuturnitas ,  Gali.  Longueur  de  tems. 
Acta  dissolut.  matrim.  Ludov.  XII.  ex 
Bibl.  reg.  fol.  127.  v°  :  Ambo  erant  valde 
juvenesj  et  hoc  scit  propter  Longuani- 
mitatem  temporis ,  quo  dictum  mairi" 
monium  dicitur  fuisse  factum.  Ita  et 
Long animité,  nro  Distantia,  interval- 
lum,  vulgo  Eloignement,  in  Lit.  ann. 
1330.  tom.  2.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  59. 

*  LONGUETUS ,  Longulus.  Inventar, 
incerti  anni  S.  Capei.  Paris,  ex  Bibl. 
reg.  :  Item  unum  Longuetum  et  strictum 
scriniolum  argenteum,  sigillatum  in  duo- 
bus  locis  parvo  signeto  domini  nostri 
regis. 

L0NGUS,  Procerus  statura,  quomodo 
Ludovicus  X.  cognominatus  est  Lon~ 
gus,  ob  staturae  proceritatem ,  inter- 
dum  Magnus.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  M^xos 
to0  àvGpoàrcov,  statura, .  longitudo.  Longi- 
tudo  corporis,  apud  Capitolinum  in  Ma- 
ximinis  duobus.  Sidonius  in*  Panegyr. 
Anthemii  : 

Si  cernas  equites,  sic  Long!  saepe  putantur, 
Si  sedeanl. 

Homo  Longissimus ,  apud  eumdem  in 
Max.  et  Balbino,  Ditmarus  1.  7.  de  quo- 
dam  rustico  :  Et  hic  erat  tantse  Longitu- 
dinis,  ut  omnes  qui  eum  viderant,  nimis 
admirarentur.  Philipp.  Mouskes  de*Phi- 
lippo  Aug.  : 

Gratis  et  biaus  fu,  et  drois,  et  Lons. 

Vide  Ottonem  Morenam  pag.  124. 125. 
sic  p.axpo\5s  Grasci  dicunt.  Theodorus  Lee- 
tor  lib.  2.  p.a%pòs  wv.  Sozomenus  1. 6.  cap. 
29. 1.  9.  cap.  12.  et  Socrates  1.  6.  cap.  7. 
de  quibusdam,  monachis  ^Egyptiis  :  Ou- 
toi  auxdtèeXqJoi  rjffav,  ol  {iaxpo\  6è  ex  xou  acS- 
^axo?  wvoaà^ovro.  Vide  Magnus. 
^LONItiA.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 


LOP 


LOQ 


LOR 


141 


Cod.  reg.  7657  :  Pianori,  Prov,  Loniga, 
scobs. 

1 1.  LONZA,  vox  Italica,  Lumbus,  Gali. 
Longe.  Bulla  Àlexandri  III.  PP.  ann. 
1179.  apud  Ughellum  toni.  1.  Ital.  Sacr. 
pag.  512  :  In  obitu  suo  reliquit,  videlicet 
spallarti  cum  Lonza,  et  sarcinam  musti, 
curri  hominio  et  fidelitate  haredum  suo- 
rum. 

Longia  dicitur  in  Miraculis  B.  Si- 
monis Tudertini  num.  37.  [Vide  Lon- 
gua.l 

2.  LONZA ,  HyaBna.  Acta  SS.  Junii 
pag.  436.  de  S.  Raynerio  :  In  ipso  de- 
serto  reperii  duas  hyanas,  quas  vulgus 
vocat  Lonzas,  leone  velociores  et  auda- 
ciores. 

!  LONZA.NUS ,  Ead.  notione.  Jac.  de 
Vitriaco  1.  3.  Hist.  Orient.  apud  Marten. 
tom.  3.  Anecd.  col.  279  :  Sunt  ibi  leones, 
pardi,  ursi,  dami,  capri  silvestres,  et 
aliud  quoddam  savissimum,  quod  appel- 
latur  Lonzani,  a  cujus  savitia  nullum 
animai  potest  esse  tutum  :  et  ut  dicunt, 
terrei  leonem. 

*  3.  LONZA,  Lorum,  Gali.  Longe,  in 
Comput.  Ms.  ann.  1364.  monast.  Olare- 
val.  fol.  37.  v°:  Pro  una  Lonza  empta  xiv. 
gros.  Vide  supra  Longia  3. 

*  LOOD,  Idem  quod  supra  Lodis,  Sem- 
uncia,  sexta  decima  pars  marca?,  Bel- 
gis  Loot.  Oharta  ann.  1469.  in  Supplem. 
ad  Miraeum  pag.  206.  col.  2  :  Solvent 
tnihi  vel  successoribus  meis  prò  tempore 
unam  unciam  argenti  puri  seu  duo 
Loodt  vel  valor em  ejus,  etc.  Vide  infra 
Loto, 

LOPA.  Charta  Rudesindi  Episcopi  Du- 
miensis  aeree  930.  apud  Anton,  de  xepez, 
in  Chronico  Ord.  S.  Benedicti  tom.  5  : 
Concedimus  etiam  phialas  argenteas  Fran- 
ciscas  2.  soparia  exaurata,  Lopas  exaura- 
tas  cam  coopertoriis  2.  litones  2.  scalas 
exauratas  6.  etc. 

ì  LOPADIUM,  f.  Frustum,  segmentum, 
Gali.  Lopin,  a  Lobinus  diminut.  vocis 
Lobus,  ut  Nicottus  affirmat,  Acta  apo- 
crypha  S.  Eleutherii  Episc.  et  Mart. 
tom.  2.  Aprii,  pag.  530  :  Ne  iram  deorum 
incurras,  et  quasi  unum  Lopadium  in 
ista  sartagine  exfrigaris.  Àristophani  Xo- 
mtètov  est  parva  patella  :  quod  loco  re- 
lato non  vide  tur  posse  convenire. 

«Ad  agros  etiam  accommodata  est  vox 
Gallica  Lopin,  eodem  sensu,  quo  dixe- 
runt  Une  piece,  un  morceau  de  terre, 
Agellus.  Lib.  cens.  terra  d'Estilly  ann. 
circ.  1430.  fol.  5.  v°  :  Deux  deniers  assis 
sur  un  Lopin  de  terre  et  boys,  contenant 
une  boicellée.  Ibid.  fol.  25.  r°  :  Ung  Lop- 
pin  de  terre  piante  en  saulaye  contenant 
une  boicellée  et  demie.  Pro  ictus,  percus- 
sio  Gali.  Coup,  occurrit  in  Lit.  remiss. 
ann.  1407.  ex  Reg.  161.  Chartoph.  reg. 
eh.  306  :  Icellui  Pesiere  print  une  con- 
gnée,...  de  la  teste  de  laquelle  il  donna  à 
l'exposant  un  Loppin  parmi  la  teste  ;  du- 
quel  Loppin  il  l'abbati  à  terre.  Alias  ann. 
1416.  in  Reg.  169.  eh.  238  :  Icellui  Cher- 
chemeau  donna  ausuppliant  de  lapaulme 
en  la  joue  un  très  gros  Loppin. 

*  L0PES  Conni,  Trutinae  species.  Pac- 
tum  inter  abbat.  et  consuf.  Aureliac. 
ann.  1350.  in  Reg.  78.  Chartoph.  reg.  eh. 
246  :  Itera  quod  omnes  balanca,  ad  quas 
seu  cum  quibus  res  vendita  et  vendendo 
ponderabuntur  in  dieta  villa,  fiant  ad  si- 
militudinem  earum,  qua  vocàntur  Lopes 

CùYLYlAi 

*L0PIL0PIUM,  [Wingneron.  (Gloss. 
Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36,  XVe  s.)] 

«  LOPPA,  Loupa,  a  Gallico,  Louppe, 
Gemma  imperfecta.  Inventar.  S.  Capei. 
Paris,  ann.  1363.  ex  Bibl.  reg.  :  item 
unus  alius  textus  Evangeliorum  ornatus 


gemmis,  in  quo  a  Xongo  tempore  defficiunt 
sex  Loppa  saphirorum,  et  de  tempore 
ejusdem  Buchet  tres  Loppa  saphirorum. 
Aliud  ann.  1376  :  Sex  Loupa  saphirea,  et 
de  tempore  defuncti  thesaurarii  Beuchet 
(sic)  tres  alia,  ac  de  novo  deficit  una 
Loupa  saphirea.  Une  louppe  de  saphir,  in 
altero  Invent.  Gallico.  Louppe,  alia  rur- 
sura  notione,  nodus  nempe,  pars  rei 
alicujus  prominens.  Lit.  remiss.  ann. 
1456.  in  Reg.  189.  Chartoph.  reg.  eh.  120: 
Le  suppliant  feri  ung  coup  d'un  goy,  au- 
trement  appellò  vougesse,  dequoy  Ven  ar- 
rache  les  buissons,  de  la  Louppe  qui  est 
devers  le  dos  d'icellui  goy,  sur  le  front 
dudit  Jehan. 

L0PPARE,  Tondere,  resecare,  ampu- 
tare, vox  Anglica,  to  Lop.  Modus  te- 
nenti nundredum  pag.  124  :  Dicit,  quod 
pradicta  Ugna  fuerunt  crescentia  in  dieta 
foresta ,  et  quod  eadem  Ugna  fuerunt 
Loppata  de  arboribus  in  eadem  foresta 
crescentibus.  Occurrit  ibi  pluries.  Vide 
Shr edare. 

°  Nostris  alias  Lopiner,  in  frusta  seu 
partes  dividere.  Vide  Rabelais,  initio 
prol.  ad  lib.  3.  et  Comment.  Cond.  tom. 
1.  pag.  614.  edit.  ann.  1743. 

L0QUAGITARE,  Garrire,  (jxcpjtoXoY&tv,  in 
Onomastico. 

LOQUACITAS,  Usus  vocis,  facultas  lo- 
quendi.  Liber  2.  Miraculor.  S.  Richarii 
cap.  14  :  Demptis  lingua  obstaculis,  Lo- 
quacitatem  meruit  obtinere. 

|  Loquacitas,  Eloquentia,  facundia. 
Abbo  in  Praefatiuncula  sermonibus  se- 
lectis  Draefixa,  tom.  9.  Spicil.  Acher. 
pag.  79  :  Noveris,  lector,  sive  auditor, 
quicumque  es  mediocris  Loquacitatis  di- 
ves,  sed  Latinitatis  indigens,  hoc  opus- 
culum  nudo  nuditer  factum,  etc.  Expo- 
sitio  Liturgiae  Gallic.  tom.  5.  Anecd. 
Marten.  col.  94  :  Pastor  Ecclesia  aper- 
tiori  sermone  populo  pradicet,  ita  arte 
temperans,  ut  nec  rusticitas  sapienies  of- 
fendati nec  onesta  Loquacitas  obscurà  rus- 
ticis  fiat. 

*  Hac  duplici  acceptione  Loquence 
nostri  usurparunt.  Lit.  remiss.  ann. 
1375.  in  Reg.  107.  Chartoph.  reg.  eh.  155: 
Lequel  Mahieu  est  affolez  d'un  bras  et 
d'une  jambe  et  de  la  parleure  ou  Lo- 
quence. Prol.  ad  Chron.  S.  Dion.  tom. 
3.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  152  : 
Li  défaut  de  la  letreure  et  de  Loquence, 
etc, 

*  LOQUAQUIS,  eu'XaXoc  Irò  òpvéou ,  in 
Castigat.ad  utrumque  Glossar. ex  Gloss. 
Iklss. 

LOQUÀTICUM,  èxSóxipov,  in  Gloss.  Gr. 
Lat.  MS.  Edit.  Locatitium  praefert. 

*  L0QUATUR.  Vide  supra  Locatur. 
LOQUELA,  JC.  Anglis  et  Cowelo,  idem 

est,  quod  plaeitum,  causa,  aut  causae 
prosecutio  judicialis,  actio  juris.  Charta 
Regis  Ricardi  I.  apud  Radulfum  de  Di- 
ceto ann.  1196  :  De  Loquela  versus  Domi- 
num  Regem  Francorum,  scilicet  de  quie- 
talione  Clericorum  et  Laicorum,  sermo- 
nem  habeatis  cum  eo.  Vide  Magnam 
Chartam  Angl.  cap.  28.  Glanvillam  lib. 
2.  cap.  3.  Regiam  Majestat.  lib.  3.  cap. 
21.  §  4.  6.  etc.  Ita  Loqui}  prò  litem  mo- 
vere, in  Legibus  Henrici  I.  cap,  65.  42. 
74.  quod  qui  litem  intendit,  cumeo  cum 
guo  agit,  de  jure  suo  loquatur,  et  agat 
in  jure;  atqu'e  inde  Parlamenta  appella- 
tas  judiciales  Curias  quidam  censent,de 
qua  voce  suo  loco. 

*  Charta  ann.  1125.  prò  monast.  Becc. 
in  Reg.  205.  Chartoph.  reg.  eh.  202  :  Is 
cui  infuria  illata  est,  clamabit  se  incuria 
abbatis  Becci  et  ibi  audiet  judicium  suumf 
et  non  poterti  Loquelam  suam  ponere  in 


alla  curia,  nisi  prò  deffectu  justitia  curia 

BéiCCéi'¥ìtS'L8 

Loquela.  Privatus,  Qui  in  extremis 
est,  nec  loqui  potest,  qui  a  perdu  la  pa- 
role, in  Histor,  Cortusior.  lib.  8.  cap.  1. 
Gloss.  Lat.  Gr.  :  Loquela,  XotXia. 

L0QUERICIUM.  AntiquaB  definitiones 
Ordinis  Cisterciensis  distinct.  15.  cap. 
2  :  Nulla  quoque  Monialis  loquatur  cum 
aliquo  nisi  per  fenestram  bene  et  spisse 
ferratam,  vel  Loquericium  modo  simili 
praparatum,  etc.  ubi  legendum  forte 
Loquerium,  ex  Lat.  loqui  :  sic  enim 
etiamnum  Parloirs  dicuntur  ejusmodi 
clatratae  fenestrae.  [Perperam  omnino 
La q uirium  habetur  in  Statutis  ejusdem 
Ordinis  ann.  1242.  apud  Marten.  tom. 
4.  Anecd.  col.  1378.  Vide  LocutoriumA 

1  LOQUERIUM,  Gali.  Loyer.  Vide  Loge- 
rium. 

*  L0QUETUM,  [Luquetum,  Luquet, 
Gali.  Lòquet.  «...  Pro  uno  Loqueto  cum 
duabus  clavibus  posito  in  camera  pro- 
curatoris.  »  (Comptes  de  TArcheveché 
de  Bordeaux  du  XIII0  et  du  XI Ve  siècle. 
Arch.  histor.  de  la  Gironde  t.  21.  p.  403. 
et  t.  22.  p.  425.)] 

1 1.  L0QUT0RIUM.  Vide  supra  in  Locu- 
torium. 

•  2.  L0QUT0RIUM,  Locus  Parisiis,  in 
quo  examinabantur  et  discutiebantur  ar- 
ticuli  usaticorum  et  consuetudinis  ejus- 
dem civitatis,  coram  praeposito  merca- 
torum  et  scabinis.  Memor. D.Cam. Com- 
put. Paris,  fol.  58.  v°  :  Die  vij.  Octobris 
1363.  Moisonnet  serviens  Loqutorii,  Gal- 
lice  Parlouer,  civium  Parisiensium,  etc. 
Vide  in  Locutorium. 

L0RA,  Potionis  mellitae  genus,  Caelio 
Aureliano  lib.  3.  Vide  Jacobum  Cardi- 
nal. Papiensem  Ep.  554.  et  Cujac.lib.il. 
Observ.  cap.  30. 

LORAMENTUM,  Ligamentum,  in  Gloss. 
Arabico-Lat.  Auctor  Mamotrecti  ad  cap. 
22.  Ecclesiast.  :  Loramentum,  i.  concate- 
nano lignorum  qua  solet  fieri  in  funda- 
mentis  adificiorum.  [*  Adde  ex-  Gloss. 
Bibl.  Mss.  ubi  non  potest  inveniri  terra 
solida  ad  fundandum  adificium.  Archi- 
tectis  nostris  Pilotis.]  Jo.  de  Janua  :  Lo- 
ramenta  dicuntur  plura  torà,  vel  laquea- 
riat  vel  in  parietibus  tabula,  vel  aliqaa 
Ugna  qua  nectuntur.  [Testamentum  Tel- 
lonis  Episc.  Curiensis  ann.  lo.  Pippini 
Regis,  tom.  2.  Annal.  Benedict.  pag. 
710.  col.  1  :  JEramentis,  ferraturis,  Lora- 
mentis,  vasis,  utensilibus,  etc.  Sed  et 
Justinus  lib.  11.  cap.  7  :  Cum  capita 
Loramentorum  inter  nodos  ab  scondita  re- 
perire non  posset,  gladio  Loramenta  ca- 
dit.] 

Lorenum,  seu  [Lorenus,] Lorain,  Scri- 
ptoribus  nostris  vernacuiis.  Diarium 
The  sa  uri  Regii  ann.  1299.  5.  Febr.  :  Pro 
sabutis,  Lorenis,  palefredis,  et  aliis  neces- 
sariis  ad  equitandum,  etc.  [Arestum  Par- 
lamenti Paris,  ann.  1321  :  Item  Lorenos 
garnitos  de  serico,  seminatos  de  boutònis 
et  camahelis  pretii  20.  sol.]  Computum 
Stephani  de  la  Fontaine  26.  Aprii,  ann. 
1350  :  Pour  trois  sembues,  Vune  d'escarlate 
azurée  armoiée  de  Navarre  et  d'Evreux, 
et  Vautre  à  arcons  azurez  semez  de  perles, 
et  Vautre  de  veluyau  noir  seme  de  rosettes 
d'or,  avec  2.  Lorrains.  Guill.  Guiart  ann. 
1304  : 

Estriers,  Lorains,  frains  netelés. 
Le  Roman  de  Garin  : 

Li  Palefroi  sor  coi  la  Dame  seist, 
Estoit  plus  blans  que  nule  fior  de  lys, 
Li  Lorrains  vaut  mille  sols  Parisis. 

Alibi  : 

Sei  ot  d'ivoire,  li  Lorains  sont  d'ormier. 


142 


LOR 


LOR 


LOR 


Id  est,  ex  mero  auro.  [Adde  Borellum  in 
Thesauro.  Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Et  autres  biens  qui  sont  forata 
N'as  tu  vaillant  uà  viés  Lorain. 

Videtur  esse  monetse  genus.] 

1  Loranum.  Rotili us  computi  ann. 
1255.  apud  D.  Brussel  tom.  1.  de  Feudo- 
rum  u su  pag.  470  :  Pro  Loranis,  coffris, 
Lemovicensi  tela,  xxvn.  equis  palefridis, 
carro,  etc.  Sic  lego,  non  ut  CI.  Editor 
Loranis  coffris,  suolata  virgula  ;  quselec- 
tio,  si  bene  as serta,  de  coffris  seu  arcis 
certa  ratione  loris  constrictis,  videtur 
intelligenda. 

*  Lorum,  habena.  Comput.  Ms.  ann. 
1239  :  Pro  uno  Lorano  ad  dominum  Al- 
fonsum,  eie.  Haud  scio  an  inde  vox  Lo- 
randier,  qua  servus  aratori  us  significa* 
tur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1472.  ex  Reg. 
197.  Chartoph.  reg.  eh.  294  :  Jehan  Rode 
bouvyer,  Lorandier,  serviteur  et  varlet... 
pour  suivre  les  beufz  et  labourer  la  terre 
en  la  baronnie  d'Apchon.  Vide  supra  in 
Lodia  2. 

|  Lorea  Bursa,  in  Computo  ann.  1333. 
tom.  2.  Hist.  Dalph.  pag.  285  :  Jtem  prò 
una  bursa  Lorea  prò  port arida  targia  Do- 
mini 11.  s.  vi.  d.  Vienn.  Habetur  Loreus 
funis  apud  Catone m  cap. 12. 

1  LORANDRUM,  Arbor  similis  foliis 
Lauri,  ut  dictum  in  Arodandrum  si  ve 
in  Arodandarum,  ut  male  editum  est. 

LORARIUS,  Tortor,  Ugutioni.  Addit 
Joannes  de  Jan  uà,  qui  servis  vendendis 
praeest.  [Gellius  lib.  10.  cap.  3  :  Hi  seque- 
bantur  magistratus,  tanquam  in  scenicis 
f abulia  Lorarii,  et  quos  erant  jussi  vincie- 
bant,  aut  verberabant.  Lictores  et  torto- 
res  a  Loris,  quibus  reos  con  stri  ngebant, 
die  ti  Lorarii.] 

T  LORGUM,  prò  Lorum.  Vide  in  Cu- 
curba. 

*  LORDA,  f.  prò  Làida  vel  Lesda,  Tri- 
butum,  quod  prò  mercibus  penditur. 
Chartul.  S.  Vict.  Massi  I.  :  Retinendo  sibi 
medietatem  census  villse  et  medietatem 
Lordse  mercati.  Vide  supra  Loideria. 

LORDIGARE,  Dorso  incurvato  incedere, 
ex  Gr.  XopSóc,  Incurvatus,  ligno  innixus, 
corpore  pendens.  Apud  Hesychium:Aop- 

8óv,  ÓTtoxtfpxov,  à'ireljuXtojilvov,  ffvyxexaj*[ii- 
vov  tò>  ffoiiMCTt.  Hinc  nostri  Lourds  et 
Lourdauts  appellant,  qui  aegre  incedunt 
prge  gravitate  :  unde  ad  ingenii  defec- 
tum  translata  vox,  qui  tardo  sunt  inge- 
nio qui  ont  V esprit  pesant.  Regula  Ma- 
gistri  cap.  1  :  Cxditur,  pungitur,  ustula- 
tur,  Lordicat  miser  asellus,  et  non  vadit. 
Infra  :  Monasteria  xpsa  aut  cellulas  falce 
exeunt,  Lordicanda  de  ficta  infirmitate, 
absconsi  secure,  quod  sanitatis  gressus 
sint  ab  ipso  limine  reformantes. 

*  LOREMERIA.  Vide  infra  Lormarius. 
LORENUM  ,  Loreus.   Vide  Loramen- 

tutn 

T  LORETHARE  dicitur  de  arietino  cla- 
more, apud  Ugutionem.  Vide  Baulare. 

LORICA,  Militum,  quos  Chevaliers  di- 
ci mus,  armatura,  maculis  ferreis  con- 
texta.  Gloss.  Lat.  Gali.: Lorica,  Haubert; 
Loricatus,  Vestu  de  Haubert.  Avitus  lib. 
5.  Poem.  : 

Hi  Loricarum  vasto  sub  tegmine  gaudent, 
Iatexit  creber  sibimet  quas  circulus  hsrens. 

Denique  Guntherus  lib.  2.  Ligurini,  ut 
cseteros  prseteream  : 


•       » 


.    Neque  casside  clausus 
Tempora  nec  chalybum  munitus  pectora  Texto. 

Vide  Cluver.  lib.  1,  Germ.  antiq.  cap.  44. 
Maxime  vero  usurpatur  prò  ipso  Milite 
loricato.  HeJ modus  lib.  2.  cap.  13.  Cum 
mille, ut  aiunt,  Loricis  venitAldenburg,etc. 


Adam  Bremensis  in  Histor.  Eccl.  :  Habuit 
edam  in  comitatu  suo  sex  milita  Lorica- 
rum  exceptis  balistariis,  eie.  Fulcherius 
Carnot.  lib.  1.  Hist.  Hierosol.  cap.  4  : 
Tunc  de  exercitibus  plurimis  unus  illic 
exercilus  effectus  est,  quorum  centum  mil- 
lia  Loricis  et  galeis  muniti  erant.  Will. 
Tyrius  lib.  16.  cap.  19  :  In  solo  domini 
Imperatoria  comitatu  ad  70.  millia  fue~ 
runt  Loricatorum...  in  exercitu  vero  Dom. 
Regis  Francorum  virorum  forlium  Lori- 
cis utentium  numerus  ad  70.  millia...  aes- 
timabatur.  Conradus  Usp.  ann.  1158  : 
Imperatorem  subsequuntur  Henricus  vi- 
delicet  Dux  Saxonum  circa  Pentecoslem 
cum  Imperatore  in  mille  ducentis  Loricis: 
Welfo  vero  circa  festum  S.  Michaelis  cum 
trecentis  Loricatis.  Porro  de  loricis  squa- 
matis  vide  Henric.  Valesium  ad  lib.  17. 
Ammiani,  [et  Oarolum  de  Aquino  in  Le- 
xico  Militari.]  [*  Munit.  castr.  dom.  reg. 
in  Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg.  part.  1. 
fol.  93.  v°  col.  1  :  Qusedam  Lorica  integra 
et  goniculares  ferrese...  Tres  Loricae  ad 
cuffas,  tres  sine  cuffis...  una  Lonca  sine 
coiffa.)  [**  Chart.  Dagobert.  reg.  ann. 
675.  apud  Brequin.  nov.  edit.  num.  380  : 
Prsedicti  liberales  nullum  famulatum  do- 
mino illius  loci  vel  regi  exhibeant,  r\hi  ex 
eis  beneficia  habeant,  ita  tamen  ut  unus- 
quisque  Loricatus  vir  10.  mansus  possi- 
deat.  Fides  hujus  chartae  merito  sus- 
pecta.] 

Loricati ,  dicti  Monachi  sanctioris 
vitse,  qui  prò  mortificatione,  ut  vocant, 
loricam  ferream  jugiter  adeutem  indue- 
bant,  nec  prò  quavis  necessitate  depone- 
bant.  Hos  inter  eminuit  S.  Dominicus 
cogno mento  Loricatus,  a  lorica  ferrea 
quamper  annoslS.  ad  carne  m  detulit, 
de  quo  Petr.  Damianus  in  illius  Vita,  et 
in  Epistolis  non  semel.  De  Lorica tis isti s 
qui  plura  volet,  consulat  Autbertum  Ab- 
batem  in  Vita  S.  Paldonis  et  Socior. 
Vitam  S.  Raynerii  Solitarii  n.  2.  Stepha- 
num  Episc.  Redonensem  in  Vita  S.  Guil- 
lelmi  Firmati  n.  21.  Vitam  S.  Stephani 
Abbat.  Obazin.  n.  5.  Vitam  S.  Petri 
Episcopi  Policastrensis  apud  Ughellum 
tom.  7.  Ital.  Sacr.  pag.  765.  Hist.  funda- 
tionis  Ordin.Grandimontensis§3.  Vitam 
S.  Stephani  Muretensis  apud  Labbeum 
tom.  2.  pag.  676.  Theodoricum  in  Sup- 

Elemento  Vitae  S.  Elizabet  apud  Lam- 
ec.  lib.  2.  Comment.  de  Bibl.  Csesarea 
pag.  884.  etc. 

Lorica.  Lex  Angliorum  et  Werinor. 
Ut.  6.  §  5  :  Ad  quem  hsereditas  terree  per- 
venerit,  ad  illum  vesti»  bellica,  id  est, 
Lorica,  et  ultio  proximi,  et  solutio  leudis 
debet  pertinere.  Constitutio  Henrici  III. 
Imp.  de  Justitia  Babenbergensium  Mi- 
litum ,  apud  Goldastum  lib.  Constit. 
Imperai.  :  Si  absque  liberisobierit,et  uxo- 
rem  praegnantem  habuerit ,  expectetur 
dum  pariat.  Et  si  masculus  fuerit,  ille  ha- 
beat  beneficìum  patris.  Si  non,  proximus 
agnatus  defuncti  Loricam  suam,  vel  equum 
quem  meliorem  habuerit,  domino  suo  offe- 
rat,  et  beneficium  cognati  sui  accipiat.  In 
expeditionem  iturus  ex  suo  sumptu  ad  do- 
minum veniat  :  deinceps  ex  ejus  impensa 
alatur.  Si  expeditio  in  Italia  est,  per  sin- 
gulas  Loricas  unum  equum  det,  et  tres 
libras.  Vide  Hereotum. 

LORICHE  Murorum,  Pavimentorum,  vo- 
ces  Vitruvio  et  aliis  notge.  Vetus  Inscri- 
ptio  :  Podium  cum  Lorica  aditus  vivos  fe- 
cit.  Charta  Communiae  Suessionensis  : 
Si  mercator  in  istam  villam  ad  mercatum 
venerit,  et  aliquis  ei  aliquid  fecent  infra 
Loricam  istius  villse,  etc.  [**  Chart.  ann. 
1215.  in  Alsat.  Diplom.  num.  398.  tom.  1. 
pag.  328  :  Marcam  argenti  ad  emendan- 
dam  Loricam  ejusdem  villse  burgensibus 


contulerit.]  Lexicon  MS.  Reg.  :@a>paxetov, 

TÒ  TCl/OC  ©ùìpaXÉCHC,  7CpO{JL«XW(n,  Spuqp àxTOtc 

yj  Xttpixioi;. 

Loricula  ,  7cep(6oXo? ,  Munimentum 
quod  urbium  obsessores  ultra  jactum 
teli  aedifìcant,  etc.  S.  Hieronym.  in  cap. 
26.  Esaiae  :  Pro  eo,  quod  nos  vertimus  an- 
temurale, Symmachus  firmamentum  in- 
terpretatus  estf  ut  ipsi  muri  munitionibus 
cincti  sint,  et  vallo  fossaque  et  aliis  muris, 
quos  in  aedifteatione  castrorum  solent  Lo- 
riculas  dicere.  Beda  in  libr.  Reg.  quaest. 
13  :  Tabulaiis  vel  muris,  vel  cancellis, 
cum  ad  tutelam  vise  ponuntur,  vulgus  Lu- 
ricularum  nomen  indidit.  Vide  Philan- 
drum  ad  lib.  7.  Vitruvii  cap.  1. 

Lorica  Galiverti  Medici,  Prover- 
bium  apud  Ratherium  Veronensem  in 
Qualitaiis  conjectura  pag.  207.  cujus  no- 
tionem  nondum  sum  assecutus.  Locum 
vide  in  Rogatarius. 

Loricale,  quod  vulgo  nostri  Lauber- 
geon  vocabant.  Libertates  villse  de  Mo- 
neto ann.  1269.  apud  Thomasserium  in 
Consuetud.  localib.  Biturigens.  cap.  65  : 
Qui  de  mobili  mìnus  20.  librarum  habebit 
de  mobili,  tenebitur  habere  loricam  et  Lori- 
cate ;  et  capellum  ferreumy  et  lanceam. 
Occurrit  etiam  in  Libertatib.  oppidi  des 
Ais  ann.  1301.  apud  eumdem  cap.  71. 
Vide  Halsberga. 

Loricare  ,  Lorica  munire  :  Owpax:- 
$£iv,  in  Glossar.  Gr.  Lat.  Architectis  est 
tectorio,  crusta,  corio  inducere.  Vide 
Scriptorem  veterem  de  Re  architecto- 
nica  cap.  19.  leg.  79.  D.  de  Verb.  signi- 
fic.  Philandrum  ad  Vitruvium  lib.  7.  cap. 
1.  et  alios.  [*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod. 
reg.  7692  :  Loricare ,  hauberjonner,  vel 
armer  et  mettre  haubert.] 

Loricarius,  Loricarum  confector,  6<o- 
paxórcoto;,  in  eodem  Glossario. 

Loricifer,  Owpaxoipópo?,  ibidem. 

Loricatus,  Luricatus.  Donatio  facta 
Ecclesia  Cornutianae  edita  a  Suarezio  : 
Item  alium  holosericum  Luricatum.  In- 
fra :  Vela  Loricata  melinoporphyra  un- 
cinata duo. 

Loricus,  prò  Lorica,  in  Charta  Huc- 
berti  Mìlitis  de  Salmuro  Castro,  Roberto 
Rege  regnante,  apud  Labbeum  tom.  2. 
Miscellan.  pag.  554:  Fai*  etiam  unus  Lo- 
ricus in  pretio  valde  bonus,  et  unus  cabal- 
lus.  Nisi  legendum  sit  boricus,  vel  buri- 
cus.  Vide  ibi. 

•  Loricula.  Munit.  castr.  dom.  reg. 
in  Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg.  part.  1. 
fol.  94.  r°.  col.  2  :  Becera  Loriculse,  quin- 
que  scuta,  etc.  Vide  Loricale. 

0  Lorica  ,  Pars  molendinL  Reparat. 
faetse  in  Senescal.  Carcass.  :  Pro  fa- 
ciendo  et  ponendo  in  dicto  molendino.... 
unam  Loricam,  unam  goffonem,  etc.  Idem 
forte  quod  infra  Lorigrte  vocatur  :Pro 
uno  ferro,  vocato  Lorigrie  de  metal,  super 
et  per  quem  una  mola  dictorum  molendi- 
norum  susltnetur  et  vertitur. 

*>  L0RIFRANGERE.  Ruodl.  fr.  2.  vers. 
226: 

Cum  sat  Lorifregi,  quae  porrexere  recepì 
Commoda,  etc. 

Vide  Schmeller.  ibid.  pag.  239. 

•  LORILARDUM  *  Hastile  ,  spiculum  , 
Gali.  Epieu  sed  jocose  fortassis  sic  ap- 
pellatomi. Lit.  remiss.  ann.  1415.  in  Reg. 
168.  Chartoph.  reg.  eh.  287  :  Jehan  le 
Pannetier  demanda  à  icellui  Vincent,  que 
feras~tu  de  ce  Lorilart,  e* est  assavoir  du- 
dit  espie.  Vide  supra  Lardare  2. 

•  LORIPPIUM ,  Poulaine  ,  in  Glossar. 
Gali.  Lat.  Cod.  reg.  7684.  V.  Liripi- 
pium. 

\  L0RIUM,  mendose  prò  Corium,  in 
Libertatibus  Moirenci  ann.  1164.  et  1209. 


LOR 


LOS 


LOT 


143 


edit.  Paris,  pag.  18:  De  Loriis  infra  quin- 
que  sol.  obolum.  Recte  in  editione  Ge- 
nev.  pag.  17.  De  Coriis,  etc. 

1  LORMARIUS,  Gali.  Lormier,  Faber 
minutorum  operum  ferrariorum  vel 
sBneorum,  quae  inservi unt  fraenis,  ephip- 
piis,  et  aliis  hujusmodi.  Lormariorum 
magistrorum  titulo  in  suis  literis  donan- 
tur  ephippiorum,  calcarium  et  clavorum 
artifices,  inter  quos,  cum  nonnulla  sit 
necessitudo,  non  semel  excitatae  lites, 
quse  variis  supremi  Senatus  decretis 
fueruntcompositae.  Arresta  duo  primum 
ann.  1304.  alterum  ann,  1321.  profertLo- 
binellus  in  suo  Glossario  tom.  3.  Hist. 
Paris,  ubi  passim  occurrit  vox  Lormarii 
exposita  notione.  Adde  Literas  Joannis 
Frane.  Regis  ann.  1357.  et  Statuta  eo- 
rumdem  Lormariorum  apud  D.  Secousse 
tom.  3.  Ordinat.  pag.  183.  et  seq.  Unde 
vero  Lormarii  dicti  ejusmodi  operum 
artifìces,  vide  in  M ems. 

*  Oujus  ars  Lormoirie  dici  tur  in  Lib. 
1.  Stat.  artif.  Paris,  ex  Cam.  Comput.  fol. 
347.  v°  :  Jtem  que  nulz  ne  puisse  tenir  ne 
lever  le  mestier  de  la  Lormoirie,  se  il  rìest 
Lormier  ou  cousturier,  qui  af fiere  au  mes- 
tier dessus  dit.  Loyemerie  vero  ejusdem 
artis  opificium,  in  Pedag.  Peron.  ex 
Chartul.  21.  Corb.  fol.  339  :  Jtem  le  cheval 
qui  porte  Loyemerie  doit  v.  den. 

0  Lormeria,  Loremeria,  Regio  urbis 
Autissiodorensis  seu  vicus,  ubi  Lormarii 
habitant.  Tabul.  capit.  Autiss.  :  Dedit 
talem  reditum  supra  domum  sitam  in 
Lormeria.  Obituar.  ejusd.  eccl.  :  Loreme- 
ria habet  septem  stagia  :  valent  per  an- 
num  xxxviij.  libras,  vj.  solidos. 

1  LORPES,  prò  Loripes,  qui  tortum  ha- 
bet pedem  instar  lori.  Vide  Eripes. 

•  Glossar.  Lat.Gall.  ex  Ood.  reg.7692: 
Lorpes,  tort. 

LORRA.  Charta  Guidonis  Episcopi  Lin- 
gon.  ann.  1267.  apud  Roverium  :  Quod 
in  tota  riparia  piscationem  habeant  cum 
rete,  Lorra  et  artificiis,  seu  ingeniis  pisca- 
toriis  quibuscunque.  Ita  in  alia  anni 
1235.  In  Charta  vero  vernaeula  Theo- 
baldi  Regis  Navarrae,  qua  firmatur  prae- 
dieta  Charta  :  Retiennent  encore  la  pes- 
cherie de  la  rivière  à  Loerret  et  à  tous 
engins,  tant  comme  VAbbé  sera  en  la  ville. 
Ubi  Roveri us  Loerre,  idem  esse  censet, 
quod  in  aucupio  Leurre  :  nacque  voce 
intelligi  piscationem  quse  fit  per  inesca- 
tionem  pisci um  per  offas  sonoriferas 
et  medicatas,  quametiamnum  nodie  Ar- 
moricis  Livrèe  dici  auctor  est.  Vide 
Loyrum. 

*■  LORRIA,  Idem  quod  Lorra ,  Modus 
piscandi  per  offas  sopori feras.  Charta 
Math.  dom.  Montismor.  ann.  1208.  in 
Chartul.  S.  Dion.  pag.  311.  col.  2  :  Non 
•  sunt  ausi  piscari  cum  Lorria  et  cum  aliis 
ingeniis,  ause  solent  facere  antiquitus. 

1.  LORUM,  Vestis  Imperatori®  et  Con- 
sularis  species.  Anastasius  ex  Cod.  MS. 
Mazarino  pag.  12.  et  255.  ubi  de  Dona- 
tione  Constanti  ni  M.  :  Deinde  diadema, 
videlicet  coronam  capilis  nominis  nostri, 
simulque  Phrygium,  necnon  et  superhu- 
merale,  videlicet  Lorum,  quod  Imperiale 
circundare  assolet  collum.  Leo  Gramma- 
ticus  in  Basilio  pag.  472  :  'EvOpov^exat 

xai  eyxatvt  Cerai  yj  èxxXYjcia  t^v  extkx£v  ó  }3a- 
atXsu?,  xai  ExaXXcÓTTta'E  */.o<raw  ttoXXw,  wxpà 
$u)TÉov  IlaTpiapxou ,  xoO  BaaiXéco;  Iv  tw 
aÙTrjc  xaivtffpLw  X&pov  «popéffavxo?,  xavt  XP1^" 
{tata  uoXXà  Sóvtoo  etc  Quid  sit  Lorum, 
seu  Xfcpov,  quivis  deprehendet  ex  Dipty- 
chis  Consularibus  Compendiensi,  Bitu- 
ricensi,  et  Leodiensi,  apud  Sirmond.  et 
Wilthemium,  et  ex  numismatibus  pos- 
teriorum  Imperatorum,  maxime  Mauri- 
cii,  in  quibus  effinguntur  Imperatores 


et  Consules  cum  toga  Imperatoria  vel 
Consulari,  et  fascia  desuper,  cujus  pars 
a  dextro  numero,  circa  pectus  ad  pedes 
usque  descendit,  eumdemque  circum- 
volvens,  sinistrum  humerum  amplecti- 
tur,  ac  circa  dorsum  delabens,  rursum 
a  dextro  latere,  pectus  circumfundit,  ei 
infimam  sinistri  brachii  partem,  qua 
manus  conjungitur,  involvit,  reliqua 
fascifie  parte  retro  pendula.  Haec  fuit  lori 
forma,  cujus  mentio  est  in  Instru mento 
donationis  Consta ntini  perantiquo,  licet 
fleti tio  :  ex  quo  tandem  percipitur  ejus- 
modi ornatus  nomenclatura,  eumdem- 
que esse  cum  summorum  Pontitìcum 
pallio  ;  quod  ii  ab  Imperatoribus  acce- 
pere,  ut  et  CPolitani,  et  caeteri  fortean 
Patriarchi  et  Archiepiscopi ,  maxime 
Graeci,  quibus  id  genus  ornatus  d>pLo<pó- 
ptov  dicitur.  Plura  de  hac  veste  annota- 
mus  in  Dissertatione  de  Imperatorum 
Constantinopolitanorum  nummis.  [Vide 
Glossari  um  mediaB  Grsecitat.  in  A&- 
poc,  Vestis,  etc] 

1  2.  LORUM,  f.  Percussio  absque  san- 
guinis  effusione,  ut  tìt  cum  quis  loris 
caeditur.  Gesta  Abbatum  Lobiens.  tom. 
6.  Spicil.  Acher.  pag.  603  :  In  Loris,  in 
sanguinis  f usura,  in  manumissuris,  in 
licentia  maritandi,  in  mortua  manu,  ni- 
hil  debet  habere  Advocatus,  nisi,  etc. 

*  LOSÀ,  Tegulae  species,  later  quadra- 
tus.  Stat.  Montis-reg.  pag.  267  :  Item 
statutum  est  quod  quilibet  ferrarius  et 
cauderarius  cooperiat  in  directo  su&  fu- 
sinse  quatuor  canteratas  vel  circa  copo- 
rum  seu  Losarum,  aut  maneant  disco- 
perte. 

*L0SB0AT,  Navis  species.  Charta  Phil. 
comit.  Fland.  ann.  1163.  ex  Chartul.  1. 
Fland.  eh.  325.  in  Cam.  Comput.  Insul.  : 
De  nave,  quse  dicitur  Losboat,  octo  dena- 
rios. 

*  LOSENGINA ,  Lozengia  ,  Gali.  Lo- 
senge.  Tessella  scutaria.  Inventar.  S. 
Capei.  Paris,  ann.  1363.  ex  Bibl.  reg.  : 
Item  una  pulcra  infula  de  narcisso  albo, 
cujus  aunfrasus  est  ad  Losenginas  Fran- 
cia et  Navarrse  et  quasdam  alias  Losen- 
ginas.  Item  alia  pulcra  infula  de  narcisso 
Yndo,  cujus  aurifrasus  est  ad  aquilas 
aureas  et  Losenginas  albas.  Item  un  cha- 
suble  cendre,  dont  Vorfroiz  est  Losengé 
aux  armes  de  Trance  et  de  Navarre.  Item 
un  autre  bel  chasuble  de  narcisse  Ynde, 
dont  Vorfroiz  est  à  aigles  d7or  et  à  Losen- 
ges  blanches,  in  Invent.  Gali.  Aliud  ami. 
1376  :  Una  alta  pulchra  casula  de  panno 
dicto  nactis,  habens  aurifrazium  ad  aqui- 
las auri,  et  Lozengias  albas.  Hi  ne 

*  Lozangiatus,  in  eod.  Inventar,  ann. 
1376  :  Item  una  cafula  sive  cinerea,  ha- 
bens aurifrazium  Lozangiatum  ad  arma 
Francia  et  Navarro. 

LOSINGA.  Joannes  Brompton.  pag. 
991  :  Herbertus  Losynga,  id  est,  adulator, 
Episcopatum  de  Tedfordia  emit  a  Reg  e. 
De  hoc  Herberto  versus  aliquot  exstant 
apud  Godwin.  in  Episcopis  Norwicen- 
sibus  : 

Surgit  in  Ecclesia  monstrura  genitore  Losinga. 

Est  autem  Losinga,  vox  Gallica  Losenge, 
adulatio,  seu  falsa  laus  :  quippe  Galli 
los,  dicebant  prò  laude.  Hinc  tos  et  ven- 
tes,  laudimia  etiamnum  appellantur,  ut 
suo  loco  docemus.  Alozer,  prò  laudare, 
dixit  Theobaldus  de  Mailli,  vetus  Poeta 
Gallicus  apud  Falcetum  1.  2.  de  Poetis 
Frane,  e.  ». 

Dans  Renaut  de  Pompone,  qui  raoult  fot  Alozez. 

Gloss.  Theotiscum  Lipsii  :  Losenga,  Do- 
los  interpretatur.  Guill.  Guiart  : 

Par  dons  d'aucuns,  ne  pour  Losaoge. 


[°  Le  Roman  de  Robert  le  Diable  Ms.  : 

Sire,  ne  suy  pas  homs  estraignes, 
Ne  ne  vos  sai  servir  de  blanges, 
Ne  de  Losenges,  ne  de  fables. 

Vide  supra  Lausenga.]  Liber  Moralita- 
tum  MS.  :  Li  faus  ami  qui  servent  de  Lo- 
sengerie  en  lieu  de  conseil,  n'entendent 
qu'à  dechevoir  en  blandissanU  Hinc  Lo- 
sengerf  prò  adulatore,  qui  falsas  laudes 
ingerii.  Hugo  Plagon  in  versione  Gal- 
lica MS.  Wiilelmi  Tyrii  haec  ex  lib.  14. 
cap.  20  :  Subdolus  et  in  via  sua  multiplex, 
sic  reddit,  faus  Losengiers  et  deslaux.  Le 
Roman  de  Guillaume  au  Court-nez  MS.  : 

Car  bien  doit  Lozengier  qui  mestier  a  d'aide. 

Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

Gii  appella  sept  de  ses  Pautonniers 

Ne  sont  pruedoine,  aingois  sont  Losengiers. 

Guiotus  de  Pruvino  vetus  Poeta  Gal- 
licus : 

Ce  niert  pas  bible  Lozengiere, 
Mais  line  et  voire  drotluriere. 

Galterus  Metensis  in  Mappa  mundi  MS.: 

Faus  Losengeour  estre  estut 
Gelui  qui  monde  plaira  veut» 

Vide  tom.  2.  Monast.  Anglic.  pag.  218. 
Alanum  Charterium  pag.  709.  88.  etc.  A 
nostris  igitur  hausere  Itali  Lusinga,  Lu- 
singarla prò  Àdulatio  ;  Lusingare,  prò 
Adulare  quibus  vocabulis  non  semel 
utuntur  Petrarcha  et  Bocaciùs.  Vide 
Jac.  Bourgoing  de  Orig.  et  usu  vulga- 
rium  vocum  pag.  32. 

J  Lozania  ,  Vox  ejusdem  originis, 
Hisp.  Locanìa,  Illusio,  dolus,  in  Testa- 
mento Ramiri  Regis  ann.  1059.  apud 
Morettum  Antiq.  Navar.  pag.  589  :  Pro 
Lozania  guam  fecit,  fuit  enim  se  in  ter- 
ram  de  Mauris.  Quge  Me  Hi  spani  ce  red- 
dit idem  Morettus  :  Por  la  Locania  que 
hizo,  por  que  se  fue  a  tierra  de  Moros. 
Nothus  Ramiri,  genitore  relieto,  trans- 
fuga secutus  fuerat  partes  Maurorum  ; 
ideoque  Ramirus  iflusus  hunc  testa- 
mento privavi t  iis,  quae  jam  donaverat. 

J  L0SSA,  Idem,  ut  puto,  quod  alias 
Hispanis  Loza,  Vas  fictile.  Inventarium 
Barcinon.  ex  Archivo  S.  Victoris  Massil.; 
Septem  dolia,  iv.  cupos,  et  vili,  caffia  de 
vino,  n.  tripodes,  il.  asters,  et  n.  Lossas, 
et  i.  camisele.  Eburonibus  Lousse,  co- 
chlear  majus. 

T  L0SUNGE,  Species  exactìonis  apud 
Germanos.  Locus  exstat  in  Gramlus. 
Vide  Lot.  [**  et  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  col.  1277.] 

LOT,  Lottum,  Sors,  Anglo-Saxonibus 
Hlot,  Germanis  Loss,  Gali.  Lot,  tribu- 
tum,  census  quem  quis  tenetur  prestare 
vel  prò  capite,  vel  prò  fundo  aut  merci- 
bus.  Statuta  Wiilelmi  Nothi  :  Omnis 
Francigena  qui  tempore  Edwardi  pro- 
pinqui nostri  fuit  in  Anglia  particeps 
consuetudinum  Anglorum,  quod  dicunt 
Ànehlod  et  an scote,  persolvatur  se- 
cundum  legem  Anglorum.  Charta  Ste- 
phani  Regis  Angl.  ann.  1159.  in  Monas- 
tico Anglic.  tom.  1.  pag.  779:  Clamo 
quietum  eis  in  perpetuum  manerium  illud 
quod  se  prò  una  hida  defendebat,  quietum 
dico  et  liberum  de  scotto  et  Lotto,  et  geldo 
et  danegeldo,  etc.  Leges  Burgorum  Sco- 
ticorum  cap.  59  :  Et  sciendum  est  quod 
stallangiator  non  potest  habere  Lot,  cut, 
vel  cavel,  ullo  tempore  de  aliquo  mercimo- 
nio, cum  Burgense,  nisi  infra  nundinas. 
Curia  4.  Burgorum  Scoticor.  cap.  1.  %  4: 
Item  quod  nullus  Burgensis  rure  manens 
habeat  Lot,  neque  cavil,  sequaliter  cum 
Burgensibus      inhabitantibus.      Statuta 


144 


LOT 


LOT 


LOT 


GiJdae  Scotiae  cap.  20  :  Neque  Lot,  neque 
caini  habeat  cum  aliquo  confratre  nostro... 
extraneus  mercator.  Ad  de  cap.  43.  "Will. 
Thorn.  ann.  1268  :  Quin  UH  qui  mercan- 
disas  faciunt,  sint  in  Lot  et  scot,  et  in  tal- 
lagio,  etc.  Et  ann.  1364  :   Et  dicunt  quod 

dicti  Barones  contributionem  in  Lotus 

facete  recusant.  Nostris  Lot,  est  portio. 
Lot  et  portion,  in  Consuetud.  Meledu- 
nensi  :  Lots  et  partages,  in  Remensi  art. 
250.  et  aliis  passim.  [Pro  bonis  seu  fa- 
cili tatibus  Le  Roman  de  la  Rose  MS.  ; 

Maint  y  prendront,  bien  dire  l'os, 
Sens,  1emps,  chatcl,  cors,  ame  et  Los.] 

0  Hinc  Geter  ìos  est  Sorti  ri,  in  Stat. 
ann.  1355.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane. 

£ag.  511.  art.  16  :  Le  journée  que  on  gete 
os  ou  marquiet  au  pain,  quiconques  ap-  % 
porte  seri  pain  ou  sen  harnas,  ains  que  il 
maires  ait  geté  Los  ou  marquiet,  quatre 
deniers  doit  au  majeur.  Ubi  sermo  est  de 
loco  unicuique  forensi  mercatori  sorte 
assignando. 

S3ir  Lot  vel  Loth,  quod  Rex  Angli© 
percipiebat  ex  plumbi  fodinis  sitis  in 
territorio  regio,  erat  decimum  tertium 
vas,  uti  patet  ex  duo  bus  instrumentis  a 
Thoma  Èlount  laudatis  in  Nomolexico, 
quorum  prius  ann.  9.  Edwardi  I.  sic  ha- 
bet  :  Rad.  de  Wyne  fecit  quandam  pur- 
presturam  in  solo  domini  Éegis  in  Tating- 
ton  et  Preslclive,  faciendo  mineram 
plumbi)  unde  Rex  solebat  percipere  le  Lot 
mineris,  i.  tertium  decimum  vas.  Poste- 
rius  vero  ann.  16.  ejusd.  Regis  :  Et  de 
minerà  lucrata  in  hujusmodi  opere  in 
feodo  domini  Regis,  Dominus  Rex  habebit 
prò  dominio  suo  tertium  decimum  discum, 
qui  dicitur  le  Loth.  Vide  Loz. 

9  1.  LOTA,  Gali.  Lote.  Glossar,  vet.  ex 
Cod.  reg.  7613  :  Squilla,  genus  piscis  de- 
licati ;  lisec  vulgo  Loia  dicitur. 

*  2.  LOTA.  [Pondus.  Dief.] 

*  LOTERIA,  Gali.  Loterie,  apud  Bornit. 
de  Rerum  sufflcientia  tract.  3.  cap.  18. 
edit.  ann.  1265.  pag.  246.  et  247.  ubi  01- 
las  sortiarias  et  Ollas  fortunes  vocat  lau- 
datque  Delr.  in  Disquisit.  mag.  Hsbc 
post  D.  Falconet.  Ludus  ollse  aliis  dici- 
tur, a  vase  in  quo  schedae  sortiendae  mit- 
tebantur,  ut  vult  Simon  Majolo  episc. 
Vultur.  in  Ludis  Ganicul.  ex  Coudreto 
in  Tract.  theol.  des  Loteries.  Vide  Me- 
nest.  Tract.  hac  de  re  Lugd.  edit.  ann. 
1700.  Exstant  in  Cam.  Comput.  Insul. 
Li  terse  ann.  1595.  quibus  Joanni  Goinart 
Antuerpiensi  mercatori  licentia  conce- 
ditur  ejusmodi  schedarum  sortitionem 
instituendi,  cujus  caput  erat  1500.  flore- 
norum. 

*  L0TGIA,  Porticus,  Gali.  Galerie.  Com- 
put. ann.  1380.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Nem.  pag.  32.  col.  2  :  Solvi  cuidam  pau- 
peri  homini,  qui  portavit  dictas  entorcas 
de  domo  dicti  pictoris  supra  Lotgiam, 
duos  patacos.  Vide  in  Logium  3. 

1  LOTH,  ut  supra  Lot.  Tabular.  Ro- 
thon.  :  Salomon  dedit  unam  virgadam 
cum  tetris  et  sine  censii,  sine  tributo  et 
sine  opere  et  sine  Loth  ulli  hominum. 

*  L0THEREGNIA,  a  veteri  Gallico  Lo- 
heregne  ,  nunc  Lorraine,  Lotharingia. 
Charta  Marsilio  abbat.  B.  M.  Suession. 
ann.  1164.  ex  Chartul.  S,  Joan.  Laudun. 
eh.  125  :  Salvo  servitio  prò  feodo  aóbis 
debito,  equo  videlicet  ducendo  singulis 
annis  in  Lotheregnia  prò  redditibus  nos- 
tris. Vide  infra  Lutheringus. 

L0THERWIT.  Rastallus  :  Lotherwit, 
hoc  est,  quod  capiatis  emendas  ab  ipso 
qui  corrumpit  vestram  nativam  sine  li- 
centia vestra.  Vide  Lairwita. 

*  L0THICA,  Pars,  portio,  Gali.  Lot, 
alias  Lotaige.  Charta  Caroli   IV.   ann. 


1327.  in  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  676  : 
Concedimus  quod  dicti  conjuges....  prse- 
dictum  redditum  percipere  et  habere  por- 
lionesque  seu  divisiones  aut  Lothicas 
sequales  inter  se  exinde  facere  perpetuo 
possint.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1476.  in  Reg. 
206.  eh.  1065  :  Certains  Lotaige  de  par- 
taiges  furent  faits  des  héritaiges,  etc. 
Vide  Loda  et  Lothum  1. 

1  L0TH0.  Vide  mox  Loto. 

t  L0TH0SELA,  Piscatoribus  Massil. 
Species  veneni  necandis  pisci  bus. 
Charta  Massil.  ann.  1306:  Pisces  tum 
tays,  Lothosela  et  alio  veneno  sive  poisono 
in  mari  occidunt...  causa  tayssandi  sive 
toxicandi  pisces...  toxicandi  vel  Lolhose- 
landi  pisces. 

1  1.  LOTHUM,  Portio,  Gali.  Lot.  Charta 
ann.  1217.  ex  Archi  vo  B.  M.  de  Bono- 
nuncio  Rotomag.  :  Ego  Ricardus  de  Ma- 
ra vendidi totani  meam  partem  unius 

Lothi  ,  quam  habebam  in  parochia  S. 
Anianide  Buris.  Vide  Lo*. 

|  2.  LOTHUM,  Mensura  liquidorum. 
Charta  Curiae  Suession.  ann.  1261  :  Item 
tres  sextarios  viness  uno  Lotìio  minus.  Pro 
viness  forte  leg.  vini,  nisi  tres  sextarii 
vinees  sint  vi  ne  a,  unde  totidem  sextarii 
vini  censualis  percipiebantur.  Lothum 
vini,  in  Literis  ann.  1352.  tom.  4.  Ordi- 
nat. Reg.  pag.  114:  Super  quolibet  Lotho 
vini,  sinqulam  pictavinam.  Vide  Lotum. 

^  LOfHUS,  Idem,  ut  videtur,  quod 
supra  Lot,  Census,  tributum.  Polyptyc. 
Fiscamn.  ann.  1235:  ltem  tenet  tres 
acras,  sed  nihil  reddit  propter  Lothos  da- 
tos  ecclesie  Fiscanensi. 

*  L0TIUM,  Aqua,  unde  aliquid  lava- 
tum  est.  Suppl.  ad  vit.  S.  Bonif.  tom.  1. 
Jun.  pag.  476.  col.  1  :  Cumque  corpus 
viri  Dei  ex  more  lavatur,  quasi  noviter 
facta  vulnera  ejus,  sanguinem  profude- 
runt.  Sed  et  Lullus  Lotta  in  testaceum 
vas  collocavit.  Vide  infra  Lotura. 

1  LOTO,  vel  Lotho,  ut  mox  Lotum, 
Semuncia,  Sexta  decima  pars  marca?, 
non  Quarta,  ut  habetur  apud  Ludewig. 
in  Indice  tom.  1.  Reliq.  MSS.  Schilterus 
in  Glossario  Teuton.  :  Mark,  Marca, 
Portio  argenti,  auri,  xvi.  Loth.  Charta 
ann.  1270.  apud  eumd.  Ludewig.  tom.  1. 
pag.  105  :  Cujus  mansi  annuam  pensio- 

nem,  scilicet  quinque  fertones decrevi- 

mus  annis  singulis  dividendam,  velut  in- 
ferius  continetur.  Marca  dimidia  cedat 
monasterio  B.  Vìrginis  in  Eyhvastorp, 
ut  exinde  librorum  defectus,  si  quis  fue- 
rit,  reparetur.  Dimidius  autem  ferto  da- 
bitur  Confralribus  dicti  Claustri,  ut  in 
die,  quo  agi  solet  anniversarius  Ber  tran- 
dis  quondam  uxoris  militis  prelacti, 
emendationem  prebende  seti  consolationem 
habeant  specialem.  Tres  Lotones  dabun- 
tur  Sacerdoti  cuicunque  officianti  prxdic- 
tam  capellam...  ferto  cedet  ad  luminaria... 
Custos...  recipiet  reliquos  tres  Lotones. 
Semuncias,  quaesexdecim  suntin  marca 
et  quatuor  in  fettone,  in  hac  distri  bu- 
ttane Lotones  dici,  nemo  est  qui  compu- 
tet  et  non  videat.  Lotones  rursum  me- 
morantur  variis  in  Chartis  apud  eumd. 
Lud.  tom.  1.  pag.  84.  140.  299.  342.  et 
391.  ubique  eadem  notione.  Dimidius 
Lotho  synodalis  arcidiacono  persolven- 
dus  ibid.  pag.  348.  statuitur  in  Charta 
Alberti  Halberstad.  Electi  ann.  1350. 
Vide  Synodalis  Census,  in  Synodus. 

*  Lot,  in  Obituar.  S.  Petri  Insul.  :  Obi- 
tus  Burgss  de  Bapalmis,  j.  Lot  fini  ar- 
genti supra  domum  Jacobi  figuli...  Obitus 
Nicholai  de  S.  Maurilio  canonici  et  pres- 
byteri,  j.  marcq  et  demi  fierton,  v.  Los 
fini  argenti. 

*  Locto,  Eadem  notione,  in  Comput. 
decima  in  Italia  collectae  ann.  1278.  prò 


subsidio  T.  S.  ex  Cod.  reg.  5376.  fol.  243. 
v*  :  ltem  marchas  xviij,  fertones  v,  et  un- 
cias  xv.  et  dimid.  et  quartam  unam  et  oc- 
tavam  j.  et  Loctones  ij.  et  dimid.  ad  pon- 
dus. Vide  supra  Lodis  et  Lood. 

*  L0T0NNUS,  Lottonus,  Metallum  ex 
cupro  et  cadmia  compositum,  Gali.  Le- 
lon.  Lit.  offic.  Senon.  ann.  1336.  in  Reg. 
82.  Chartoph.  reg.  eh.  22  :  Quatuor  duo- 
dense  cum  dimidia  duodena  corregiarum 
de  sirico  ferratarum  de  Lotonno.  Stat. 
Vercel.  lib.  3.  pag.  86.  p:  Item  quod  non 
liceat  alicut  ex  praedictis  emendo  et  ven- 
dendo pensare  ad  pensam  lapidis  plumbi 
vel  stagni,  sed  ad  pensam  ferri,  Lotloni, 
bronzh  vel  arami  tantum.  Occurrit  prae- 
terea  in  .Stat.  Montis-reg.  pag.  288.  Vide 
supra  Letonus. 

5|c  [«  Pro  uno  fornimento  Lo  toni,  ab 
equo.  »  (Mandat.  camer.  apostol.  arca, 
vatic.  1417.  21.  f.  146.)] 

1  L0T0RIUM,  Emissarium,  vel  locus 
ubi  lavatur,  G&ttis,  Lavoir.  Necrologi um 
FF.  Minor  um  Silvanect.  :  iv.  Idus  Ja- 
nuarii  Beleta  la  Potine  beguina  obiit.... 
Jacet  ubi  fuit  Lotorium.  Christoph  or  us 
Mullerus  apud  R.  Duellium  lib.  1.  Mis- 
celi, pag.  350  :  Illud  enim  vulgi  solum 
opinione  olim  circumferebatur,  domum 
pervetustam,  cujus  rudera  restaurata  nu~ 
per  Lotorio  nostro  impendimus,  domici" 
lium  Prsedicatorum  dictam  fuisse. 

*  L0TPENNINGE,  Census,  qui  prò  domo 
persolvitur.  Charta  Alberti  ducis  Bruns- 
vic.  ann.  1303.  apud  Walter,  in  Lex,  di- 
pi om.  tab.  18  :  Recognoscimus  et  testa- 
mur  quod  censum,  qui  vulgariter  dicitur 
Lotpenninge,  consuetum  dari  de  casa,  etc. 
Vide  Lot  et  Penningus. 

9  LOTRA,  prò  Lorra  vel  Lorria.  Vide 
supra  in  hac  voce.  Charta  ann.  1211.  in 
Chartul.  S.  Dion.  pag.  263.  col.  1  :  Con- 
fessi sunt  quod  sibi  in  dieta  aqua  (Se- 
quanaB)  nec  falesias  frangere  neque  cum 
Lo  tris  piscari,  sine  licentia  abbatis  sive 
coquinarii  beati  Dionysii,  ahquatenus  li- 
cebat.  Legitur  rursum  infra. 

-H-  L0TRARIUS.  [Gardien  vel  Chasseur 
de  Loutres  ;  «  Colinus  Lotrarius.  »  (Mus. 
Brit.  Addit.  Chariers,  n.  13941,  an.  1296.)] 

1  LOTRICIUM,  Lotritium,  Lixivia , 
Gallis,  Lessive.  Meno  tu  s  Serm.  fol.  54  : 
Si  sit  macula  in  nasitergio  tuo  oportet 
ponerein  Lotritio.  Fol.  71  :  Oportet  lavare 
faciem  et  facere  unum  bonum  Lotricium. 

<»  LOTTA,  vox  Italica,  Lucta.  Stat.  cri- 
min,  nova  Cumanae  cap.  24.  ex  Cod. 
reg.  4622.  fol.  69.  r°:  Si  aliquis  puer... 
fecerit  bellurn  cum  alio  in  civitate  Cu- 
mana  vel  infra  confinia  de  Lottis,  lapi- 
dibus,...  solvat  prò  banno...  soldos  decem. 

*  LOTTONUS.  Vide  supra  Lotonnus. 

|  L0TTUM,  Census,  tributum.  Vide  Lot. 

*L0TTUS,  Mensura  liquidorum,  Gali. 
Lot.  Arest.  parlam.  ann.  1532.  in  Lib. 
rub.  S.  Vulfr.  Abbavil.  fol.  215.  r°  : 
Cum  camberiis  et  brassatoribus  prsecep- 
tum   fieri  fecissent   sex   Lottos ,    Gallice 

Lots,   bierse solvendi,    etc.  Vide  in 

Lotum. . 

LOTUM,  et  Lod,  Semuncia,  dupon- 
dius  :  Loot,  Kiliano.  Charta  Willelmi  Ca- 
stellani S.  Audomari  in  Tabulano  Mo- 
nasterii  S.  Bertini  :  Porro  gallinse  ause... 
debentur,  sub  annua  pensione  quinque 
firtonum  et  unius  Loti  redaetse  sunt. 
Charta  W.  Domini  de  Renli  Militis  ann. 
1225.  in  eodem  Tabulano:  Decem  mar- 
chas, et  septem  Lod  cursualis  monetes,  etc. 
Decret.  Ludovici  Regis  HungariaB  ann. 
1351.  cap.  3  :  Grossorum  unus,  6.  dena- 
rios  camerse  nostra?,  in  valore  et  quanti- 
tate  6.  Lotorum  Viennensium  valet.  Est 
etiam  apud  nos  mensura  liquidorum, 
l  vini,  etc.  vulgo  Lot,  vel  Lotz,  uti  scribi- 


LOU 


LOY 


LUB 


145 


tur  in  Foris  Beneharn.  Rubr.  de  Pées  et 
mesuras.  [Ohronicon  Bonae  spei  pag. 
345  :  Pridie  cujuslibet  anniversarii  procu- 
rentur  Binchiopro  collatione  quatuor  tota 
vini  pretiosioris,  et  octo  Lota  sirnilis  vini, 
piscesque  marini,  etc] 

SSPir  Eadem  vox  Lot  inter  minores  sic- 
corum  mensuras  etiam  recensetur  in 
pago  Atrebatensi  atque  vicinis  in  locis. 
Hi  ne  in  Ohartulario  M.  S.  Vedasti  Atre- 
bat.  fol.  225.  ubi  de  variis  mensuris,  le- 
gitur  :  Le  boisseau  au  bled  contieni  10. 
Lots  3.  pintes.  Iis  autem  in  regioni  bus 
Lotum  con  ti  net  quatuor  pintas,  pinta 
quatuor  marcas,  et  marca  mensurarum 
minima  est. 

Semilotum,  apud  Anonymum  de  Mi- 
raculis  S.  Thomae  Cantuar.  editum  a 
Stapletono,  cap.  68:  Supra  Semilotum 
calculorum  ad  instar  arenas  maximas  emi- 
sit.  [Cum  dimidio  Loto  vini,  in  Litteris 
Agnetis  Abbatissaa  Strumensis  in 
Artesia  ann.  1217.  Demilot,  in  quibusdara 
locis  Bel  gii,  ubi  idem  est  quod  Pinta 
Parisiis.] 

T  Lotus,  ut  Lotum,  Liquidorum  men- 
sura,  vulgo  Lot.  Descriptio  bonorum 
domini  de  Esha  ex  Archivo  S.  Audomari  : 
Debet  habere  foragium  vini...  a  quólibet 
dolio  iv.  Lotos.  Sententi  a  arbitrali  s  ann. 
1446.  ex  Tabul.  Corbeiensi  :  Quas  decimm 
vinorum  in  dictis  villa  et  territorio  solvi 
et  colligi  consueverunt  hoc  modo;  videli- 
cet  quod  de  seu  prò  xvu.  Lotis  vini,  unus 
Lotus  prò  decima  solvi  et  recipi  consuevit. 
Exstat  Alter  locus  in  Caritas  3. 

*  LOTURA,  Aqua,  unde  aliquid  lavatura 
est,  Gali.  Laveure.  Mirac.  S.  Rosae  tom. 
2.  Sept.  pag.  450.  col.  1  :  Cum  furore 
angustians...  non  potuit  pali  ut  videret 
dictum  corpus,  neque  biberet  Loturam 
manuum  dictae  Virginist  etc.  Vide  supra 
Lotium. 

*  1.  LOTUS,  Schedarum  sortitio,  Gali. 
Loterie.  Stat.  Genuens.  lib.  4.  cap.  17. 
pag.  124.  :  Non  possint  fieri  Loti  sine  Li- 
centia  Senatus  sub  poma  scutorum  cen- 
tum  et  amissione  raubarum  seu  rerum 
positarum  ad  Lotum.  Vide  supra  Loteria. 

*  2.  LOTUS,  Quod  domino  feudi  prò 
fac ul tate  alien andi  feudum,  exsolvitur. 
Vide  supra  in  Laudare  4.  Oharta  Caroli 
VI.  ann.  1400.  in  Reg.  155.  Chartoph. 
reg.  eh.  18  :  Item  censivas  argenti...  por- 
tantes  Lotos  et  ventas.  Pluries  ibi.  Occur- 
rit  alia  notione  in  Lotum. 

*  LO  VA,  vox  Italica,  Lupa,  Machinae 
bellicae  speci es.  Acta  reipubl.  Mutin.  ad 
ann.  1306.  apud  Murator.  tom.  2.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  474  :  Ballistum,  quod 
appellatur  la  Lova,  valoris  et  exstimatio- 
nis  circa  trecentarum  librarum  Mutinen- 
sium,  etc.  Vide  Lupus  2. 

*  LOVANIENSIS  Moneta  mentio  fit 
in  Charta  ann.  1173.  inter  Instr.  tom.  4. 
Gali.  Christ.  col.  297  :  Aureum  denarium 
annui  census  et  Lovaniensis  monetas.  Lou- 
vegnois,  in  Charta  ann.  1265.  ex  Reg. 
sign.  Le  papier  velu  ex  Cam.  Comput. 
Insul.  fol.  30.  v°.  Livres  de  Louvignis,  in 
alia  ann.  1284.  ex  Chartul.  1.  Fland.  ibid. 
eh.  407. 

*  Lovisenses  Solidi,  Eadem  notione, 
in  Charta  ann.  1374.  prò  monast.  S.  Ni- 
colai prope  Tornacum  ex  Reg.  105. 
Chartoph.  reg.  eh.  523. 

Jf  LOVARECIA.  [ce  Littera  continens 
quasdam  donaciones,  videi,  stagni  de 
Laucino,  forestarum  seu  nemorum  de 
Servagrino  et  Lovarecie  lescherieque 
diete  lovarecie  contigue.  »  (Chevalier, 
Inv.  archiv.  delphin.  n.  1820.  an.  1348.)] 

*  L0UATUS.  Reg.  forestaede  Broton.  ex 
Cod.  reg.  4653  :  Monachi  Gemeticis  duos 
fagos  et  unum  furon,  et  iterum  ad  Loua- 

v 


tus  suorum  baccorum  sex  haistriaux  et 
duos  furons.  Id  est,  ni  fall  or,  ad  doli  a 
religanda. 

*  L0UETE.  Glossae  Caesarii  Heisterbac. 
in  Reg.  Prum.  tom.  1.  Hist.  Trevir. 
Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  662.  col.  2 : 
Dauretwas  sunt  cortices,  qui  exeoriantur 
de  arboribus,  qua»  vulgariter  appellamus 
Louete  ;  et  de  corticibus  istis  dabit  man- 
sus  quinque  fasciculos. 

#  Aliud  sonat  Louete  in  Lib.  rub.  fol. 
par.  domus  pubi.  Abbavil.  ad  ann.  1350. 
fol.  66.  r°  :  Il  buvoient  ensaulle  u  solier 
environ  deux  lieues  après  Louete  sonnée. 
Ibid.  ad  ann.  1375.  fol.  135.  v°  :  Le  sa- 
medi  vija.  jour  de  March...  environ  heure 
de  cosuvre-feu  et  Louete,  etc.  Qua  voce 
significali  videtur  Tempus,  quod  Entre 
chien  et  loup  vulgo  appellatur,  crepuseu- 
lum.  Vide  Kor  atarda. 

\  L0VI,  Nomen  propri  um  gladii  Regis 
Daniae,  de  quo  in  voce  Curtana. 

}  LO  VI  A,  prò  Labia,  Porti  cu  s,  de  quo 
supra.  Electio  Potestatis  urbis  Hortanae 
ann.  1359.  apud  111.  Eontaninum  ad 
calcem  Antiq uit.  ejusd.  urbis  pag.  417  : 
Et  die  carnisprivii  tenetur  ponere  in  Lo- 
via,  qusB  est  ante  ecclesiam  S.  Mariae,  ho- 
mines,  ut  hactenus  extitit  consuetum. 

c  LOVISENSIS.  Vide  supra  Lovaniensis. 

»  L0UPA.  Vide  supra  Loppa. 

1  L0UPUS.  Vide  infra  in  Lupus  2. 

•  L0UVAGIUM,  Praestatio  prò  rei  ali- 
cujus  usufructu.  Arest.  parlam.  Paris, 
ann.  1300.  in  Reg.  Olim  fol.  45.  v°  :  Pro- 
ponebatur  etiam  prò  eis,  quod  hoc  eis  lice- 
bai,  tìtulo  donationis  eis  factae  a  quodam 
reg  e  Franciae,  et  a  dominis  qui  antiquitus 
fundaverunt  dictas  villas,  super  subsidia 
seu  aisantias  pa&turagiorum  nemorum 
praedictorum  ;  et  quod  prò  dictis  pastura- 
giis,  UH  qui  habebant  bestias,  solvebant 
singulis  annis  redibentiam,  videlicet  quod- 
libet  hospitium  unum  denarium  de  Lou- 
vagio. 

L0WB0TE,  Emenda  prò  morte  hominis 
occisi  per  cohortem,  in  Glossar.  Saxon. 
exarato  sub  Edvardo  III.  Som  nero 
Hlovbote,  est  compensatio  damni 
turmae  dati. 

L0WINA.  Vide  Lavina. 

1  L0YGA,  prò  Logica.  Rolandinus  Pa- 
tav.  de  factis  in  Marchia  Tarvis.  lib.  12. 
cap.  19  :  Erant  quoque  tunc  temporis  Re- 
gentes  in  Padua  viri  venerabiles  Magister 
Agnus...  in  Physica  et  scientia  naturalit 
Mag.  Tredecimus  in  Loyca  providus  in> 
dagator  et  doctor. 

f  L0YERUM,  Praemium,  merces,  Gali. 
Loyer.  Sententia  arbitralis  ann.  1303: 
Nec  sibi  teneantur  dare  salarium,  Loye- 
rum   vel  mercedem.  Vide   Logerium  et 

T  (ìPfUJL'vyi 

1  L0YESTAS,  Obìtuarium  MS.  Ecclesia? 
Morin.  fol.  19  :  Kal.  Septembris.  Hic  com- 
potus  minutorum  brevium  et  Loyestatum. 
Ubi  legendum  videtur  Layetarum,  hoc 
est,  capsarum  seu  schedar  um,  in  qui  bus 
erant  rationes  accepti  et  expensi.  Vide 
Layeta  suo  loco. 

*  L0YRA.  Stat.  civit.  Astae  ubi  de  reva 
vini  :  Quod  omnes  vendentes  vinum  in 
grosso,  quod  vinum  appellatur  vinum 
mixtum  sive  Loyram,  vel  quod  sit  vinum 
prò  medietate  vel  minus,  solvant  et  solvere 
teneantur  dicto  emptori  ad  rationem  so- 
lidi unius  denarios  sex  Astenses  prò  quó- 
libet stario.  Loire  vero,  prò  Cupa,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1356.  ex  Reg.  85.  Chartoph. 
reg.  eh.  119  :  Item  d'avoir  emblé...  en  la 
Loire  doupressouir  de  Acy....  six  sextiers 
de  vin. 

L0YRUM,  Esca,  seu  plumatile  lorum, 
ut  vocatur  a  Thuano,  quo  aves  rapaces 
revocantur,  ex  Gallico  Leurre,  quod  id 


loro  religetur  :  unde  accipitres  et  fal- 
cones  Oiseaux  de  leurre  dicuntur.  Fride- 
ricus  II.  Imp.  lib.  2.  de  Arte  venandi, 
in  Prologo  :  Loyrum  cum  camibus  et 
sine  camibus,  et  alia  cum  quibus  revocan- 
tur ad  homines.  Vide  Lorra  \et  Logres.] 

L0YS,  Species  lapidis.  Visitatio  The- 
saurariae  sancti  Pauli  Londinensis  ann . 
1295  :  Unum  superaltare  de  Loys.  Idem 
videtur  quod  litium,  de  qua  voce  supra. 

1  L0Z,  ut  supra  Lot,  Census,  tributum. 
Codex  MS.  reddituum  Episcopatus  Au- 
tissiod.  :  De  coriis  cum  pilis  debet  li  Loz 
un.  den.  Episcopo  et  Corniti  :  et  si  non 
fuerit  li  Loz  cor.  debet  ob.  Corium  cervi 
debet  i.  den.  Episcopo  et  Corniti. 

T  L0ZA.  Regimina  Paduae  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  379  :  Hoc  anno  (1200.) 
Loza  communis  Padum  facta  fuit.  Idem 
videtur  quod  Logia,  de  qua  in  voce  Lor 
giura. 

*  LOZAMENTUM,  .Edes,  domus.  Ohron. 
Tarvis.  apud  Murator.  tom,  19.  Script. 
Ital.  col.  848  :  Quumque  potestas  et  prò- 
visor  Lozamento  comitis  applicuissent, 
notum  faciunt  corniti,  etc.  Vide  supra 
Loaium  3. 

f  LOZ  ANI  A,  Illusio.  Vide  in  Losinga. 

1  L0ZENGIA  ,  Rhombus ,  quadratum 
duos  habens  angulos  acutos  et  duos 
obtusos,  Gali.  Losange  vel  Losenge.  In- 
ventarium  EcclesiaB  Noviom.  ann.  1419  : 
Item  de  B.  Theodoro  Mart.  in  quodam 
vase  ad  modum  Lozengiae.  Ibidem  :  Item 
quoddam  brachium  B.  Eligii  argentatum, 
et  fuit  Episcopi  Andreas,  in  quo  deest 
quazdam  Lozengia  esmaillata.  Vari  a  s  affe- 
ru  nt  originationes,  quas  videre  potes 
apud  Menagi  um,  et  in  Dictionario  uni- 
versali Trivoltiano.Magis  arridet  Hispa- 
nicum  Losas,  vel  Italicum  Losa,  Later 
quadratus,  quod  hujus  figuram  re f erant 
Lozengiae.  Vide  Losengina. 

1  Lozinga,  Eadem  notione.  Vide  in 
Gobonatus. 

*  Lozangiatus.  Vide  supra  Losen- 
gina. 

*  L0ZTA,  Vectigal,  tributum.  Charta 
Adef.  reg.  Aragon.  prò  habitat.  Tutelae 
aera  1165.  in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh. 
295  :  Per  tali  conditione  quod  vos  simili- 
ter  guardetis  meas  Loztas  et  meas  mo- 
netas  et  totas  meas  renditas.  Vide  in 
Leudis. 

«  LUAIGA,  Locus  vacuus,  ut  videtur, 
domui  aedificandae  aptus.  Charta  Eck- 
berti  Bamberg.  episc.  ann.  1236.  inter 
Probat.  tom.  1.  Annal.  Praemonst.  col. 
618  :  Sylvain  inter  Griven  et  ipsam  eccle- 
siam sitam  et  Luaigam  imam  sitam  in 
loco,  qui  dicitur  Lumerave.  Vide  infra 
Luega. 

*\  LUBELLUM ,  per  diminutionem  dic- 
tum a  globo  corrupte,  quasi  globellum. 
Papias. 

*  LUBELLUS,  Barbeil,  in  Glossar.  Lat. 
Gali.  ann.  1352.  ex  Cod.  reg.  4120. 

*  LUBERNA,  Panthera.  Lib.  2.  tit.  19. 
ordinat.  super  artif.  Paris,  in  Cam.  Com- 
put. fol.  22.  r°:  Peaulx  de  Lubernes, 
peaulx  de  martrines,  etc. 

VLUBIA,  Pluvia,  Hispan.  Lluvia.  Si- 
cardus  Episc.  Cremon.  tom.  7.  Murato- 
rii  col.  626  : 

Septembris  Lubla  vites  submersit  et  uvas. 

T  LUBINA,  prò  Labina.  Vide  in  La- 
vina. 

"*  LUBINUS,  Pois  Lombar,  in  Glossar. 
Lat.  Gali.  ann.  1352.  ex  Cod.  reg.  4120. 

1  LUBITUS,  ut  Libitum.  Pro  ipsorum 
Lubitu,  in  Diplomate  ann.  1335.  apud 
Ludewig.  tom.  5.  pag.  598. 

]  LUBRICA,  Valium,  imo  fossa.  Gloss. 
Isid.  in  Exceptis ,    Valium   sine  fossa. 

19 


446 


LUC 


LUG 


LUC 


Hinc  La  Cerda  emendandum   censet, 
Ludicrum  valium,  sine  fossa.  Ita  Grae- 
vius. 
^  LHBRICAMENTDM.  Vide  mox  in  Lu- 

b  ficus 

]  LUBRICARE ,  Vacillare.  Lubricant 
gressum  ambulantium  per  eam,  in  Actis 
SS.  Junii  tom.  3.  pag.  630.  de  S.  Elisa- 
betha  Schonaug.  Alias  Lubricare  est 
Lubricum  efficere,  ut  apud  Juvena- 
lem  : 

Qui  Lacedaomomum  pyiismate  Lubricat  orbem. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Eslenegar,  Prov.  labi,  Lubricare, 
labare.  Aliud  Lat.  Gali,  ex  Cod.  7692  : 
Lubricare,  escoulourier.  Lubricus,  escou- 
louriable. 

^LUBRICE,  Effuse,  prodige.  Chronic. 
Farfense  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  571  :  Pro  mortuis  quoque  oblationes 
huic  monasterio  oblatas  Dei  servis  aufe- 
rentes,  vel  in  sxcularibus  sumtibus  Lu- 
brice  expendentes,  referebat  sacrilegos 
apud  Deum  fore  et  pauperum  necatores. 

*  LUBRICOSE  ,  Verbose,  effuse.  Lit. 
remiss.  ann.  1356.  in  Reg.  84.  Chartoph. 
reg.  eh.  561  :  Ipsa  Perrota,  quae  erat  f Or- 
tis conditionis  et  status  et  interdum  Lu- 
bficose  ac  muliébriter  loquebatur,etc.Yió.e 
Lubrice. 

*  LUBRICUM  Carnis,  Stuprum.  Lit. 
Phil.  Audac.  ann.  1277.  prò  mercator. 
Ital.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
671.  art.  6  :  Nec  prò  Lubrico  carnis  ali- 
quis  eorum  punietur,  nisi  fuerit  de  raptu 
vel  adulterio,  accusatione  legitima  prece- 
dente, convictus. 

]  LUBRICUM,  Lutum  cura  labina,  in 
Glossis  Isidori.  Vide  supra  vocem  La- 
vina. 

LUBRICUS,  Impudicus,  salax,  Gallis, 
Lubrique.  Johannes"" de  S.  Vfctore,  de 
Adversitate  prosperitatis  cap.  2  :  Est 
enim  velut  meretrix...  quae  Lubricos  et 
infames  quosque  parasitos  ad  suum  amo- 
rem...  allicit.  Papias  :  Lubrica,  lena,  me- 
retrix.  S.  Hieronymus  ;  Dignitate  per 
flagitia  publica  sublimentur,  quos  vulgo 
Lubricos  appellarli.  Sed  leg.  buricos  con- 
tendit  Cujacius  lib.  11.  observ.  cap.  16. 
[Menotus  Serm.  fol.  138  :  De  Lubrico  nul- 
lam  faciunt  mentionem,  licet  lex  utrum- 
que  condemnaret.]  Lubricamentum,  lu- 
bricitas,  utitur  Stephanus  Africanus  in 
Vita  S.  Amatoris  num.  16. 

LUBRUM,  Papiae,  Rasile  lignum.  Vide 
Interrasilis. 

*  An  inde  Lubre  appellata  monetae 
Burgundicae  species.  Lit.  remiss.  ann. 
1424.  in  Reg.  172.  Chartoph.  reg.  eh.  619  : 
Des  blans  Bourguignons,  appellez  Lubres, 
qui  lors  avoient  cours. 

LUCA.  Decreta  Stephanì  Regis  Hun- 
gar.  lib.  2.  cap.  10:  Si  quis  in  sexta  feria 
ab  omm  Christianitate  observata  carnem 
manducaverit,  per  unam  hebdomadam 
Lucei  inclusus  jejunet.  Ad  marg.  tenebrie. 
Forte  vox  haec  carcerem  sonat. 

*  Chron.  Bohem.  apud  Ludewig.  tom. 
11.  Reliq.  Mss.  pag,  147  :  Quinta  (provin- 
cia) in  medio  eorum  Luca  dicebatur, 
pulcerrima  visu,  usa  fertilis  ;  nomen 
traxit  a  re  quia  Boemice,  Luca  dicitur 
pratum. 

1.  LUGANAR,  Fovea  in  luco}  Ugutioni. 

*  2.  LUCANAR,  Foramen  in  domo,  Gali. 
Lovier,  in  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod. 
reg.  521.  Aliud  ex  Cod.  7692  :  Lucanar, 
fenestre.  Unde  Luquenne,  eodem  intel- 
lectu,  in  Lit.  remiss.  ann.  1391.  ex  Reg. 
141.  Chartoph.  reg.  eh.  305  :  A  la  lueur 
de  la  lune,  qui  entroit  en  sa  maison 
par  un  Luquenne,  etc.  Vide  infra  Lu- 
querna. 


1  LUCANUM,  f.  Idem  quod  Lucerna, 
quae  mox  recensetur  inter  ministeria 
sacra.  Necrologi um  Remense  :  Petrus 
Clericus,  qui  dedit  Lucanum  S.  Marix. 
Laurentius  in  Amalthea  :  Lucanum, 
Quod  perlinet  ad  lucem. 

]  Li)  CAN  US,  Aurora.  Lucanus,  Splen- 
dor matutinus,  in  Amalthea.  Vita  S. 
Pamph.  Ep.  Sulmon.  tom.  3.  Apr.  pag. 
586  :  Contra  statuta  nostra  Dominicis  die- 
bus  ante  Lucanum  te  Missas  celebrare. 
[**  Leg.  Antelucanum.] 

*  LUCAR,  Lucus  aptus,  vel  Vectigal  vel 
#s,  quod  ex  lucis  contrahitur,  in  vet. 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  7613.  Aliud  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  521  :  Lucar,  f or  estage. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  7657  : 
Lucarius,  hoc  Lucar,  aris,  quod  sit  vide- 
licet  pretium  (bai nei)  Banhiar,  Prov. Vide 
infra  Luchar. 

1  LUCARDILLUS,  Species  carduelis, 
Ital.  Lucarino,  vel  Lug anello,  Gali.  Ta- 
rin9  epotuiuc.  Computus  ann.  1333.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  279  :  Jtem,  apud  Nic- 
ziam  prò  quadam  ave,  quae  vocatur  Lu- 
car dillus,  taren.  vi. 

*  LUCARIDIS.  Vide  infra  Lucaudis. 

1.  LUCARIUS,  Luci  vel  silvae  custos. 
Miracula  S.  Opportuna^  n.  16  :  Ecce 
ipsius  silvm  custos ,  quem  Lucarium  vo~ 
cant. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521  : 
Lucarius,  et  Me  et  haec  Lucarista,  fores- 
tier  ou  verdier.  Vide  supra  in  Lucar. 

1  2.  LUCARIUS,  8a>paxoiroióc,  Armorum 
(Thoracum)  faber,  in  Supplemento  Anti- 
quarii. 

*  3.  LUCARIUS,  [Foreslrier.  (Glos.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E  36,  xve  s.)] 

*  LUCATUS,  Gali.  Lucquois,  Moneta 
Lucensis.  Charta  ann.  1386.  ex  Tabul. 
Massi  1  :  Placuit  Consilio  civitatis  requi- 
rere  dominum  vicarium,  quod  floreni  auri 
boni  Fiorentine  et  floreni  camerse  dom. 
nostri  papee  et  Lucati  et  Joannini  auri 
boni  etjusti  currant.  Alia  ann.  1011.  apud 
Murator.  in  Antiq.  Estens.  pag.  196  :  De 
denarios  libras  centum  boni  expendibilis 
de  moneta  de  Luca,  abentes  prò  unaqua- 
que  libra  denarios  duocenti  quadraginta, 
etc.  Yide.Lucensis. 

*  LUCAUDIS,  vel  Lucaridis,  apud  Avi- 
cennam  est  Lapis  JEgyptius,  quo  fullones 
utuntur  addealbationem  pannorum.  Glos- 
sar, medie.  Ms.  Simon.  Januens.  ex  Cod. 
reg.  6959. 

*  LUCCA,  Ludi  genus.  Stat.  S.  Fiori 
Mss.  fol.  2  :  Ad  aleas  et  taxillos,vel  etiam 
cum  laicis  ad  Luccas  ludere  nolite,  vel  lu- 
dis  hujusmodi  interesse. 

'LÙGELLUM,  Lo  picolo  guadagno,  in 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

1.  LUCELLUS,  Feretrum.  Vide  in  Lo- 
culus. 

*  Nostris  Lusel.  Inventar,  eccl.  Came- 
rac.  ann.  1371  :  Item  un  drap  lequel  on 
suet  mettre  as  exeques  des  mors  sur  le 
Lusel  ou  autre  représentation  du  corps. 

*  2.  LUCELLUS,  prò  Libellus,  Charta, 
qua  praedium  in  emphyteusin  concedi- 
tur,  quamvis  pluries  occurrat,  in  Char- 
tul.  Ravennat  :  Super  bonis  quae  possi- 
dent  a  Ravennatensi  ecclesia  ad  Lucellum 
seu  emphyteosin.  Vide  Libellus. 

LUGENNA,  JEr eorum  armorum  splen- 
dor, Papiae  MS.  Edit.  habet  Lucerna. 

1  LUCENSIS,  Species  monetae,  sic  dieta 
abltaliae  urbe  Luca.  Bulla  Nicolai  IV. 
PP.  de  censi  bus  Ecclesiae  Rom.  apud 
Marten.  tom.  2.  Ampliss.  Collect.  col. 
1303  :  Monasterium  S.  Wulmarici  unum 
bisantium,  Monasterium  S.  Maria?  de 
Capella  duodecim  Lucenses.  Occurrit 
alibi.  Vide  Luculensis  Moneta. 

1  LUCERIUS ,  Zeus,  Jupiter.   Supplem. 


Antiq.  Lege  Lucetius.  Eestus  :  Lucelium 
Jovem  appellabant,  quod  eum  lucis  esse 
causarti  credebant. 

1 1.  LUCERNA,  Genus  cocullse,  in  Glos- 
sis Isidori  ;  sed  legendum  Lacerna. 

2.  LUCERNA,  Fenestra,  sed  proprie  ea 
quae  in  domus  tecto  est  :  bucarne,  in 
Consuetud.  Remensi  art.  379.  Libertates 
concessse  urbi  Barcinonensi  a  Petro  Rege 
Arag.  ann.  1283.  MSS.  :  Est  consuetudo 
in  Lucernis  positis  in  varieté  proprio  vel 
communi  illius  qui  lucem  accipit  per 
ipsas  Lucernas,  si  ipsae  Lucemee  extite- 
rint  per  30.  annos  in  pace  et  continue, 
ipsas  Lucernas  non  possmt  Claudi  a  parte 
ad  ver  sa.  Adde  caput  sequens.  Alibi  :  In 
pariete  proprio  vel  communi  nemo  debet 
facere  fenestram  vel  Lucernam. 

Lucerna  Boeta.  Synodus  Exoniensis 
ann.  1287.  cap.  12.  ubi  de  Ministeriis 
sacris  :  Campanella  def erenda  ad  infir- 
mos,  et  ad  elevationem  Corporis  Christi  : 
Lucerna  boeta,  campanella^  ad  mortuos, 
etc.  Ubi  Lucerna  boeta,  ea  est,  ni  fall  or, 
quae  in  majori  pyxide,  forte  vitrea,quam 
boetam  nostri  dicunt  accensa  includitur, 
ne,  dum  inplateis  effertur,  extinguatur. 
[Vide  Boeta.] 

Lucerna  ,  inter  ministeria  sacra. 
Charta  Gennadii  Episcopi  Astoricensis 
aerae  953.  apud  Anto,  de  Yepez  tom.  4  : 
Vasa  autem  altaris  calicem  argenteum 
cum  patena,  et  coronam,  signum,  crucem, 
et  Lucernam  aeream.  Occurrit  ibi  plu- 
ries, et  in  aliquot  aliis  tabulis  Hispani- 
cis  apud  eumdem  Scriptorem.  Alia  Ru- 
desindi  Episcopi  Dumiensis  aerae  930. 
ibid.  tom.  4:  Ministeria  Ecclesia...  coro- 
nas  argenteas  tres,  ex  quibus  unam  gem- 
mis  et  auro  comptam  :  Lucerna,  ia  est, 
Turibulorum  ex  auro,  cum  sua  offerturia, 
capsas  argenteas,  etc.  Vide  Absconsa. 

Lucerna,  Oculi.  Charta  aerae  979. 
apud  Anton,  de  Yepez  in  Chron.  Ord.  S. 
Benedicti  tom.  5  :  In  primis  sit  a  Domino 
maledictus,  et...  arreptus  a  diabolo  currat, 
et  a  fronte  Lucernis  careat,  Gisei  lepra 
sit  percussus,  etc.  Occurrit  crebro  haec 
formula  in  Chartis  Hispanicis. 

1.  LUCERNARIA,  Eadem  notione  qua 
Lucerna.  Gervasius  Tilleberiensis  MS. 
in  Otiis  Imperialib.  parte  1  :  Eadem  hora 
per  fenestram  domus  ipsius  civis  in  cui' 
mine  patentem,  quam  Lucemariam  Angli 
nominant,  ad  mensam  coram  uxore  civis 
positam  cultellus  infigitur. 

T  2.  LUCERNARIA,  Herba,  verbascum 
apud  Marceli  um  Empiricum  cap.  20» 

1.  LUCERNARIUM,  Papiae,  Candela- 
brum  :  Ugutioni  :  Candelabrum  quod 
sustinet  Lucernam. 

2.  LUCERNARIUM,  Officium  vesperti- 
narum  precum,  quod  vespere  occaso 
sole  peragi  solet,  quando  scilicet  accen- 
d  un  tur  lucernae.  Au^va^a,  Lucernàrum 
accensio,  in  Gloss.  Gr.  Lat.  Xu^v&v  ayeti, 
apud  Herodotum  lib.  7.  Annam  Comne- 
nam  non  uno  loco,  Pachymerem  lib.  8. 
cap.  25.  lib.  10.  cap.  1.  etc.  Officium 
ipsum  Lucemarem  horam  vocat  Cassia* 
n us  lib.  3.  de  Institut.  cap.  3.  Lucema- 
riam devotionem,  Urani  us  Presbyter  de 
obitu  S.  Paulini  Episcopi  Nolensis,  Lu-' 
cernariam  nude,  Regula  Magistri  cap. 
34.  36.  41.  44.  et  50.  Lucemarium  S.  Au- 
gustinus  in  Regula  Canonicor.  S.  Hie- 
ronymus ad  Psalm.  119.Concil.  Toletan. 
I.  can.  9.  Concilium  Emeritense  can.  2. 
Regula  S.  Aureliani  Arelat.  post  cap. 
54.  de  Ordine  psallendi,  Regula  Tarna- 
tensis  cap.  9.  Regula  S.  Isidori  cap.  7. 
CyDrianus  et  Messianus  in  Vita  S.  Cae- 
sarii  Arelat.  etc.  Auvvixóv  Palladius  in 
Hist.  Lausiaca  cap.  §8.  sexta  Synodus 
cap.  90.  Hist.  Miraculi  S.  Gregorii  in 


LUC 


LUG 


LUC 


147 


puero  Paphlagone,  Eucholog.  Eusta- 
thius  in  Vita  S.  Eutychii  P.  OP.  n.  93. 
95.  etc.  Acci  amationes  populares  in  Con- 
cilio OP.  sub.  Menna  Act.  5  :  TV  <n5va5tv 
xyjpuijov,  to  Xuxvixòv  eera)  iroc^crov.  Infra  : 
Tò  jtévxot  Xuxvtxòv  tu>  <ra66àt(o  écmépav  ev 
xù>  OLyi(ù  euxTYjptu)  oì'xto  xyjs  àyca?  ©eoxóxou 
notoujxeOa.  A^xvixyj  ti{i.voXoYia.  dicitur  in 
Martyrio  Bacchi  junioris  pag.  68.  Vide 
Clementem  lib.  8.  cap.  36.  37.  De  Lucer- 
nario egere  pi  uri  bus  Durandus  lib.  3.  de 
Ritibus  Ecclesia?,  Baroni us  ann.  51. 
num.  70.  Gazaeus  ad  Oassianum,  Usse- 
ri us  ad  Symbol um  Apostol.  Menardus 
ad  Concordiam  Regufar,  et  alii.  Vide 

grseterea  Nostras  ad  Alexiadem  pag. 
12.  et  Luminaria  in  Luminare  1. 

3.  LUCERNÀRIUM,  Alia  notione,  in 
Bulla  Benedicti  IX.  PP.  ann.  1033.  in 
Italia  sacra  pag.  119  :  Et  inde  per  limi- 
tem,  et  per  vxam  et  Lucemaria  quae  sunt 
in  eodem  limite. 

1 1.  LUCERNARIUS,  Xuxvo$xoo  Qui  tenet 
lucemam,  apud  Martinium  in  Lexico. 
Lucemarius,  adject.  Ad  lucemam  perti- 
nens,  apud  eumdem. 

*  2.  LUCERNARIUS,  Qui  ad  Lucerna- 
rium  seu  offici  um  vespertina™ m  pre- 
cum  praeest.  Ordo  eccl.  Ambros.  Mediol. 
ann.  circ.  1130.  apud  Murator.  tom.  4. 
Antiq.  Ital.  Med.  aevi  col.  876:  Clavicu- 
larius  ebdomadarius  canit  cantus,  et 
Lucernarius  ad  Vesperas.  Vide  Lucerna- 
rium  2. 

1  LUGERNATUS,  Lucernis  illustratus. 
Tertull.  lib.  2.  ad  uxorem  cap.  6  :  Janua 
laureata  et  Lucernata. 

1  LUCERNULA ,  Parva  lucerna.  Ad 
lumen  Lucernulx,  Apud  S.  Hieronymum 
sub  finem  Epistolae  47.  de  vitando  sus- 
pecto  contubernio. 

LUGEUS,  Luteus,Lutius,Pìscìs  quem 
Lucium  Latini  vocant,  anud  Michaelem 
Scotum  lib.  4.  Mensae  Philosophicae  cap. 
6.  28.  31. 

*  Nostris  Luz.  Lit.  remiss.  ann.  1390. 
in  Reg.  138.  Chartoph.  reg.  ch.l83:£n 
laquelle  huche  à  poisson  emblerent  deux 
grans  Luz  et  trois  ou  quatre  grans  truit- 
tes.  Unde  diminut.  Lusel,  in  Stat.  ann. 
1388.  tom.  i.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
779.  art.  47.  Lussel,  in  alio  ann.  1402. 
tom.  8.  pag.  536.  art.  72.  Charta  Bereng. 
I.  reg.  ann.  899.  apud  Murator.  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  colon.  161  :  Pro  be- 
nedictione  in  Quadragesima  majore  qua- 
draginta  Luceos,  etc. 

*  LUCHA,  vox  Hispanica,  Lucta,  luc- 
tatio,  Gali.  Lutte.  Òotnput.  ann.  1351. 
inter.  Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag. 
143.  col.  1  :  Item  de  voluntate  dominorum 
con8ulum,  in  adjutorium  panni  prò  Lu- 
chis  factis  Nemausi  die  festi  nativitatis 
beatse  Maria,  etc.  Glossar.  Provine.  Lat. 
exOod.  reg.  7657  .Lochador,  Prov.  lucta- 
tor,  athleta.  Lochar,  Prov.  luctari,  pales- 
trare. 

*  LUCHAR,  Locus  lavationi  accom mo- 
dus, Gali.  Bain.  Charta  Guill.  Oomit. 
Pontiv.  ex  Reg.  forest.  comitat.  Alene, 
in  Cara.  Comput.  Paris,  fol.  13.  r°  :  Ter- 
ram  lucrabilem  et  locum  faciendi  scam- 
num,  ibique  molendinum  et  Luchar  ne- 
moris  stobarum...  concessi.  Vide  supra 
Lucar. 

|  LUCHETUM,  Sera  catenaria,  Ital. 
Luchetto,  Gali.  Cadenas.  Translatio  S. 
Juvenalìs  Episc.  Narniensis,  tom.  1. 
Maii  pag.  400  :  Fuit  clausa  dieta  porta 
ferrea  ejusdem  sacelli,  clavibus  etLucheto, 
ita  ut  a  nemine  posset  aperiri. 

*  Luquet,  in  Inventar,  ann.  1449.  ex 
Tabul.  D.  Venciae  :  Unum  Luquet  de 
metallis.  Lucet  vero  ligonem,  vulgo  Pio- 
che,  sonat  in  Lit.  remiss.  ann.  1394.  ex 


|  Reg.  146.  Chartoph.  reg.  eh.  353  :  Un 
ouslil  à  pionnier,  nommé  Lucet...  Icéllui 
varlet  hauca  ledit  Lucet  et  voult  ferir  le 
suppliant. 

!  LUCIA,  Animalis  genus,  quod  facile 
prserupta  ascendit.  Hist.  Cortusiorum 
apud  Murat.  tom.  12.  col.  809  :  Videntes 
ergo  Paduani  prsedicti  dominum  Canem 
equum  ascendisse  et  omnes  milites  suos 
vigorose  pertransire  et  ascendere  ripam, 
quam  prius  non  putassent  Lucias  aut 
muscipulas  tacere  posse,  etc. 

I LUCIALIS.  Vide  Lucius. 

1  LUCIBILIS,  Aptus  ut  luceat,  Johanni 
de  Janua  ;  Luysable,  in  Glossis  Lat. 
Gali.  Sangerman.  Utitur  Servius  ad  lib. 
6.  ^neid. 

LUGIBRUM,  Gali.  Lumiere  ouchandelle 
à  veiller  de  nuit,  ou  Chouloil,  ou  Engasse, 
Britannice  Creuseul.  Ita  Catholicon  Ar- 
moricum.  [Domnus  Lud.  le  Pelletier  prò 
Creuseul  seri  bit  Cleuzeur  aut  Cleuzer,  in 
suo  Dictionario  Britan.  needum  edito, 
ubi  etiam  addit  vocem  Chouloil  inter 
Aremoricas  numerari  posse,  si  scribatur 
Goulou  vel  Coulou,  i.  e.  Candela,  lumi- 
nare. Vide  Lucubrum.] 

*  LUCICOMUS,  Solis  epithetum,  cujus 
lucet  coma.  Translat.  S.  Sebast.  tom. 
6.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  324  :  Se- 
guente noctis  umbra  cogitatu  seduto  Luci- 
comum  desiderabam  cernere  sidus. 

**  LUCIDA,  Lychni  dependentes  la- 
queari bus,  Gali.  Lustre.  Vita  S.  Oudal- 
rici  Ep.  cap.  1.  apud  Pertz.  Script,  t.  4. 
pag.  387  :  intus  et  forinsecus  positiones 
ecclesia  caute  perlustrans ,  parvitatem 
Lucidee,  criptseque  vilitatem  sibi  nimis 
displicere  conquestus,  etc.  Ibid.  cap.  31  : 
Criptaque  congruenti  occidentalem  par- 
tem  ecclesia  decoravit...  et  non  tardavit, 
donec  imbricibus  eam  ex  toto  cooperuit,  et 
interius  sedem  secclesise  laquearibus  vesti- 
vit  et  Lucida  decoravit,  etc. 

1  LUGIDABILIS,  Laudabilis,  gloriosus. 
Abdica  tio  CI  ementis  VIII.  PP.  dicti 
ann.  1429.  inter  Concilia  Hispan.  tom. 
3.  pag.  648  :  Quanto  validiora,  certiora, 
firmiora  sunt  in  hujusmodi  apostolatus 
officio  jura  nostra,  tanto  Lucidabilius  ea 
ducimus  prò  pace  ac  reintegritatione  Re- 
ligionis  Christiana  rélinquere. 

|  LUCIDARE,  Lucxdum  facere,  aperire, 
exponere  ,  declarare ,  manifestare  ,  Jo- 
hanni de  Janua  ;  Eclairert  exposer,  ma- 
ni fester,  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerm. 
Lucidare  obscura,  apud  S.  Petrum  Chry- 
sologum  Serm.  112.  [**  Ut  cuncta  suo 
ordine  discussa  nobis  relationis  obsequio 
Lucidentur,  apud  Cassiod.  lib.  3.  ep.  31. 
Lucidatio ,  apud  eund.  Instit.  Divin. 
Litter.  cap.  28.  Vide  Furlanetton.  Ap- 
pend.  Lexic.  Forcell.  in  his  vocibus.] 

LUGIDARIUS,  sive  Elucidarius,  liber  in 
quo  multa  elucidantur.  Ugutio.  [Joh.  de 
Janua  praefert  Lucidarium  ;  hinc  in 
Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.:  Lucida- 
rium, Lucidaire,  un  livre.] 

*  Charta  fundat.  Vallis-bonse  ann. 
1242.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ. 
col.  488  :  Et  vitas  patrum  et  Lucidarium, 
etc» 

LUGIFIGARE,  Lucem  facere,  illustrare. 
Vett.  Glossae  apud  Vossium  :  Luci  fico, 

1  LUCIFLUUS,  Fluensluce.  Prudentius 
Psych.  v.  625.  edit  Weitz  : 

Quirite  LuciQuum  celesti  dogmate  pasturo. 

Juvencus  in  Matthaeum  cap.  24  : 

Gens  omnis  habebit 
Testera  Lncifluo  sanctae  sermone  salutis. 

Bern.  de    Breydenbach    Itin.    Hierosol. 
pag.  183  :  Prseceasit  me  velociter.  distor- 


quens  filum  Lucifiui  glomeris,  duxit  in 
profundissimasvalles  tgneas1  etc.  [**Hinc- 
mar.  Remens.  Annal.  ad  ann.  868  :  Pie- 
turam  destruxit  imaginemque  dejecit , 
quam  beatissimus  papa  Benedictus  atque 
egr egius  restauravit  et  Lucifluis  coloribus 
decoravit.] 

»  LUCIFUGA,  Avis  qusedam,  Fresate 
Gallice,  in  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod. 
reg.  521.  Frèsoie,  in  altero  ex  Cod.  7692. 

*  LUCIGNIU0LUS,  Ellychnium,  Ital. 
Lucìgniuolo.  Stat.  ant  Florent.  lib.  3. 
cap.  191.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Si  in  quolibet 
dictorum  casuutn  ipsorum  dopplerium 
habuerit  Lucigniuolos  sive  papiros  accen- 
sos,  etc.  Vide  supra  Lichinus. 

j  LUCILLI,  YX<t>ffffóxo(ji(H,  Loculi.  Suppl. 
Antiq. 

1 1.  LUCINA,  Dies,  ni  fallor,  a  luce 
sic  dieta  :  unde  et  Lucina  Dea  nomen 
habet  ut  notum  est.  Agnellus  in  Vita 
S.  Maximiani  Episc.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  106.  col.  2  :  Tunc  jussu  Pon- 
lificis  nocte  una  tanta  aliata  sunt  omnia 

par amenta ,  calces  et  latercula,  petras 

quanta  vix  in  undecim  Lucinis  laborare 
potuerant. 

2.  LUCINA.  Diurnus  Romanus  cap.  7. 
num.  17  :  Sed  dispensator  qui  prò  tem- 
pore fuerit,  in  eadem  venerabili  diaconia, 
\d  est  quando  Lucina  perficitur,  in  eadem 
diaconia  prò  remissione  peccatorum  »os- 
trorum  omnes  diaconites  et  pauperes 
Christi,  qui  ibidem  conveniunt,  Kyrie 
eleison  exclamare  studeant.  Ubi  forte 
leg.  Litania:  vel  potius  Lucerna,  aut 
Lucernarium9  offici  um  scilicet  vesnerti- 
num  de  quo  supra  :  ni  si  Lucina  idem 
sonet. 

^  LUGINARE,  Suadere.  Papias.  Addit 
Johannes  de  Janua,  vel  quasi  Luci  vici» 
nare.  Glossar.  Sangerman.  MS.  num. 
501  :  Lucinantes,  suadentes. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Còd.  reg.  521  : 
Lucinare.  Ajorner,  Id  est,  Illucescere. 

LUCINIUM.  Glossarium  Cambero- 
nense:  Lucinium  dicitur  illud  quod  de 
licinio  e  and  else  ardentis  in  fumo  extin- 
guitur.  [Johan.  de  Janua  :  Lucinium, 
Cincendela  lucernai,  quod  det  lumen,  et 
dicitur  a  luce.  Gloss.  Lat.  Gali.  Sanger- 
man.: Lucinium,  Meche  de  lumiere.]  Vide 
Lichinus,  [et Licinium  2.]  [*  Glossar,  cod. 
reg.  521  :  Lucinium,  candela  magna,  Gal- 
lice,  Tortiz.] 

1  LUGIN0SUS,    et    LUCINUS,    9<i>Teiv&c, 

Lucidus.  in  Supplemento  Antiquarii. 

1  LUCISAT0R,  Auctor  lucis,  Pruden- 
tio. 

1  LUCIUM,  o&poc,  in  Glossis  Lat.  Graec. 
Sangerman.  MSS.  Ventus  secundus. 

LUCIUS,  Lucialis,  Kevetóv,  apud  vete- 
rem  Interpret.  Moschionis  cap.  41.  Imus 
venter. 

*  LUC0SUS  Denarius,  Nummus.  Vide 
supra  in  Denarius. 

£  LUCRARE.  [«  Ut  cum  ilio  celebrare 
debeas  festam  diem  et  Lucris  orationem 
servorum  Dei.  »  (Boucherie,  vita  S.  Eu- 
phrosinae,  §7.)] 

1.  LUGRARI,  [Arare.  Lucrari  cum  car- 
rucis,  in  Charta  ann.  1117.  apud  Lobi- 
nellam  tom.  2.  Hist.  Britan.  col.  290.] 
Lucrabiles  terree.  [Àrabiles,  cultse,  in 
Charta  ann.  1236.  tom.  1.  Chartularii  S. 
Vandreg.  pag.  51.  et  in  Histor.  MS, 
Monasterii  Becc.  pag.  469.]  Vide  Gagna- 
gium. 

*  2.  LUCRARI,  Gali.  Profiter,  Nummos 

8 onere  in  fenore.  Testam.  Isaac  medici 
arca  ss.  Judsei  ann.  1305.  ex  Chartoph. 
reg.  Montispess.:  Item  lego  Jussono  de 
Portaliis...  et  Meriano...  nepotibus  meis 
centum  solidos  sequis  portionibus,  quos 
volo  et  mando  quod  ponantur  in  deposito 


148 


LUG 


LUG 


LI3D 


sive  commenda  penes  aliquem  amicorum 
eorumdem  nepotum  meorum,  et  quod  Lu- 
crentur  ad  opus  eorumdem  Jussoni  et 
Merlano,  Hinc 

®  Lucrari  ànimam  SUAM  dicebantur, 
qui  sai  a  ti  s  suae  intuita  bona  ecclesiis 
conferebant.  Tradit.  180.  Ebersperg. 
apud  Oefelium  tom.  2.  Script,  rer.  Boi- 
car.  pag.  38  :  Quidam  liber  homo  nomine 
Roudolf  iturus  Jerusalem  et  volens  Lu* 
erari  animarti  suam,  tradidit  Beo,  etc. 

1  LUGRATURA,  Redditus  terree  Lucra- 
bili*  seu  cult».  Gharta  ann.  1185.  ex 
Tabulano  Corbeiensi  :  Inter  nos  et  quen- 
dam  Andream  de  Popincort  querela 
vertebatur  super  Lucratura  totius  terra 
nostra,  quarti  ibidem  habemus  ;  dicébat 
enim  pr&dictus  Andreas  medietatem 
illius  Lucraturss,  hereditario  jure,  se 
tenere  debere. 

1  Lucrjdugere,  Lucro  apponere,  in 
lucro  deputare  ;  Tertulliano  lib.  5.  adv. 
Marc.  cap.  20. 

1  Lugrificare,  Lucrifacere.  Paulus 
factus  omnibus  omnia,  ut  omnes  Lucrifi- 
caret,  apud  eumdem  Tertullianum  de 
Praescript.  cap.  24. 

1  Lugrihabitus,  Qui  victus  est  et 
man us  dedit.  Lucrihabita  anima,  Tertul- 
liano de  Corona  militis  cap.  11. 

*  LUCRETIA  Saltatio.  Vide  infra 
Paduana. 

*  LUGRIFAGTUS,  Pecunia  acquisitum, 
Gali.  Acquet.  Gharta  Roger.  Bern.  comit. 
Fux.  ann.  1163.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  591:  Dono  vobis  quid- 
quid  acquirere  poterilis  in  dicto  bosco  et 
ejus  terminiis  et  terra  mea,...  et  omnem 
vestrum  Lucrifactum,  quem  modo  ibi 
habetis  vel  habébitis  in  futuro.  Alia  Raym. 
Rog.  comit.  Fux.  ann.  1198.  ibid.  tom.  3. 
col.  186:  Bono  vobis  in  omnx  comitatu 
meo  omnem  meum  Lucrifactum  vel  con- 
quisitum,  quem  modo  ibi  habetis. 

*  1.  LUCRUM,  Redditus  terra  lucrabi- 
lis  seu  cultae.  Charta  ann.  1056.  inter 
Instr.  tom.  11.  Gali.  Ghrist.  col.  225  : 
Curn  aliis  rebus  quds  ad  illam  ecclesiam 
pertinebant,  de  Lucris  et  de  aliis  exitibus 
de  ilio  manere.  Vide  Lucratura. 

*  2.  LUGRUM,  Muleta  judiciaria.  Vide 
infra  Perlucrum. 

*  3.  LUCRUM  Donationis.  Vide  supra 
in  Ante  factum. 

LUGTATORIUM,  Ubi  luctatores  medi- 
tante ut  est  in  Glossis  Arabico-Latinis. 
Legendum  forte  peditant,  [vel  militante] 

*  LUGTATUS,  Pro  premio  luctas  assi- 
gnatus.  Oomput.  ann.  1372.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  318.  col.  1  : 
Item  die  festi  S.  Laurentii  de  voluntate 
dominorum  consulum,  tradidi  Philipono 
macellano  de  Nemauso  prò  uno  mutone, 
qui  fuit  Luctatus  ad  luctas  S.  Laurentii. 

LUCTIVAGUS,  Moestus,  luctuosus.  Ste- 
phanus  Africanus  in  Vita  S.  A  ma  tori  s 
n.  31  :  Ibi  profecto  Luctivagx  voces  emit- 
tendss  sunt,  ubi  meliori  deterior  fuerit 
successurus. 

1  LUCTUARE,  Fiere,  Johanni  de  Janua. 

1 1.  LUCTUOSA,  ut  definit  Garsias  de 
expensis  et  meliorationibus  cap.  9.  de 
sumptibus  qui  consequuntur  funus  n. 
2  :  Est  onus  illud  Luctuosum  in  Hispa- 
nia,  quod  solvitur  domino  e  bonis  vassalli 
demortui,  inveterata  consuetudine,  vestis 
scilicet,  bos,  aut  muto,  vel  equus.  Synodus 
Composteli,  ann.  1114.  can.  8  :  His  qui 
servilis  conditionis  jugum  sustinent,  vel 
qui  quadragesìmalia  tributa  persolvuntì 
redditus  solitos  qui  fossatoria  et  Luctuosa 
nuncupantur,  relaxamus,  si  patrum  pa- 
rentumve  suorum  hsereditates  incolunt. 
Vide  Abbadia  1.  et  Heriotum. 

T  2.  LUCTUOSA,  Hereditas  defuncti. 


Dadila  in  Testamento,  quod  lauda t  Ma- 
billon.  pag.  615.  Diplom.  et  tom.  2.  An- 
nal.  Bened.  ad  ann.  813.  pag.  406.  tradit 
Monasterio  Psalmodiensi  quidquid  in 
Saligniacio  et  Salignanello  villis  terri- 
torii  Magdalonensis  possidebat  de  Luc- 
tuosa quondam  filtm  sua  Dadana,  estera 
vero  quas  sibi  obvenerant  ex  Luctuosa 
alteri  us  Ali»  su»  Paulet»  reservari  ju- 
bet.  Charta  ann.  878.  Marc»  Hispan. 
col.  802  :  Nam  et  ego  Amaretta  facio  im- 
meliorationem  de  ipsa  Luctuosa  filiorum 
meorum,  de  her editate  illorum7  quod  ha- 
bere  videntur  de  patre  illorum  Principio. 
Alia  ann.  879.  ibid.  col.  808  :  Portionem 
quam  ibidem  habebat  per  scripturam 
emptionis  vel  Luctuosa  filii  sui  ab  integre 
in  domibus,  curtes,  hortos,  etc, 

*  Hareditas  liberi,  qua  obvenit  parenti, 
turbato  ordine  mortalitatis,  contra  votum 
parentum,  ut  utar  verbis  L.  15.  ff.  de 
Inolia  testam.  (5,  2.)  Luctuosa  portio 
dicitur  in  L.  28.  Cod.  de  Inoflc.  téstam. 
(3,  28.)  Tristis  successio  §  2.  Inst.  de  S.  O. 
Tertul.  (3,  3.)  Vide  Diction.  Acad.  His- 
pan. in  hac  voce. 

1  LUCTUOSUM,  Eadem  notione.  Charta 
Chrotildis  ann.  670.  apud  Ma  bill.  Di- 
plom. pag.  468  ;  Trado  atque  trans fundo 
(Parth enoni  B.  M.  apud  Brogarias  in 
pago  Stampensi)  duas  partes  de  ipsa 
villa,  tam  ex  Luctuoso  quam  undique  ad 
nos  pervenit.  Pluries  occurrit  ibi.  Alia 
ann.  1070.   Marcae   Hispan.   col.   1153  : 

Ego   Rangardis    Comitissa    (Biterr.) 

vendo  vobis  (Raimundo  Gomiti  Barcin.) 
omnes  voces..,  quas  ego  habeo...  per  fevos 
vel  per  alodia,  vel  per  bajulias,  sive  per 
convenientias,  vel  per  dimissiones ,  vel 
jactitiones.  seu  Luctuosum,  sive  decirnum, 
vel  per  qualescumque  voces,  etc. 

LUCUBLANDU8,  i.  Lucens  blande,  Jo. 
de  Janua. 

«LUCUBRATI0,  Aurora,  ut  videtur. 
Translat.  S.  Guthl.  tom.  2.  Apr.  pag. 
57.  coi.  2  :  Mane  post  Lucubrationem,  etc. 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521: 
Lugubrea,  mane. 

*  LUGUBROS  est  Herba  lucernalis,  eo 
quod  apta  sit  ad  lumina  accendenda, 
quem  Latini  bethastum  vocant*  Glossar, 
medie.  Ms.  Simon.  Januens.  ex  Cod. 
reg.  6959.  Vide  supra  Lucigniuolus. 

1  LUCUBRUM  dictum  quod  luceat  in 
umbra;  est  enim  modicus  ignis,  qui  solet 
ex  tenui  stupa  ceraque  formati ,  apud 
Papiam.  Joh.  de  Janua  :  Lucubrum, 
Moclicum  lumen  vel  modicus  ignis,  etc. 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.:  Lucu- 
brum, Lumiere  ou  chandele  pour  veiller. 
ff  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521  : 
Lucubrum,  crasset,  Gallice.]  Vide  Lùci- 
brum  et  Thesaurum  Fabri. 

LUCULENSIS  Moneta,  apud  Albertum 
Aquens.  lib.  3.  cap.  52.  quam  Lucensem 
vocat  lib.  4.  cap.  34.  et  lib.  8.  cap.  21.  ut 
et  Raimundus  de  Agiles  pag.  165.  Luca 
nempe  in  Italia  urbis  notissimse.  [Vide 
LucensisA 

1  LUCULENTIA,  Splendor,  nitor.  Ar- 
no b.  lib.  3.  adv.  Gentes  :  Verborum  Lu- 
culentias  sumere  a  Cicerone.  Pro  mundi- 
tia  sumit  Vegetius  lib.  3.  Mulomed.  ubi 
de  bob  us  :  Cum  vero  de  via  vel  pastu 
redeuntt  Luculentia  adhibita,  priusquam 
deducantur  ad  bovile,  aqua  abluendi 
pedes,  ne  inharentes  corpori  sordes  ulcera 
generent,  etc. 

1  LUGULLEUM  Marmor  nascitur  in 
Choo  insula,  cui  Lucullus  Consul  nomen 
dedit,  qui  délectatus  ilio  primum  Romam 
invexit7  solumque  pene  hoc  marmor  ab 
amatore  nomen  accepit.  Isid.  lib.  16. 
Orig.  cap.  5.  et  ex  eo  Joh.  de  Janua  qui 
seri  bit  Luculeum.  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 


german.: Luculleum,   Une  maniere  de 
marbré  blanc. 

1  LUCULLUS,  Vide  Lucellus  in  Loculus. 
LUGUS,  Lignum.  Sigillimi  seu  Charta 
Phihppi  Regis  Frane,  anno  1072.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Oollect.  col. 
489  :  Brancas  etiam  de  Laia  quantum 
necesse  fuerit  ad  focum  monachorum, 
necnon  et  mortuum  Lucum,  etc.  Vide 
Lucellus  in  Loculus. 

*  LUCUSTINUS,  Attactus,  in  vet.  Glos- 
sar, ex  Cod.  reg.  7613. 

j  1.  LUDARIUS,  Locus  deceptorius,  ubi 
quis  cito  labitur,  in  Glossis  Isid.  Viri 
docti  emendànt,  Lutosus  locus,  etc. 

2.  LUDARIUS.  Vita  S.  Aidani  Episc. 
Fernensis  in  Hibernia  n.  26  :  Quidam 
leprosus  petiit  db  eo  eleemosynam,  tum 
Rex  Ludarium  calvum  et  fulvum  dedit  in 
eleemosynam.  Occurrit  ibi  iterum.  Osul- 
levanus  vervecem  interpretatur. 

LUDUS,  Perjurus,  in  Legibus  Hungar. 
Sambucus. 

1  LUDAT0R  super  instrumenta  musica, 
Gali.  Joueur  d'instrumens ,  in  Charta 
Henrici  Vili.  Regis  Angl.  apud  Rymer. 
tom.  14.  pag.  703. 

«*  LUDER,  Lutra.  Vita  antiq.  S.  Galli 
apud  Pertz.  Scriptor.  tom.  2.  pag.  15  : 
Inmanis  piscis  territus  a  duabus  bestiis, 
quse  Luderes  nuncupantur,  etc.  Vide  Lu- 
ter  2. 

0  LUDERE,  Habere  rem  cum  muliere. 
Passio  S.  Serap.  tom.  6.  Aug.  pag.  502. 
col.  1  :  Invoca  eum  (Christum)  propter 
juvenes  illos,  ut  reddatur  illis  sanitas 
pristina,  et  dicent  si  Luserunt  tecum  per 
noctem  aut  non.  Ego  certissime  scio,  quia 
ideo  illos  quibusdam  maleficiis  dementes 
f ecisti,  ne  te  de  turpitudine  tua  detege- 
rent.  Vide  supra  locare. 

LUDI  ARI  A  vestis,  Histrionica  tunica. 
Ita  emendat  Saimasius  in  Glossis  Isid. 
At  PithoeanaB,  Vestis  Ludiaria,  histrio- 
nica, levis.  Vide  eumdem  Sai  masi  um  ad 
Hist.  Aug.  pag.  278. 

1  LUDIBILIS,  Aptus  ludo  vel  ad  luden- 
dum,  Joh.  de  Janua  ;  Convenable  à  joer, 
in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman. 

1  LUDIBRIS,  Jocosus.  Vita  S.  Guthlaci, 
tom.  2.  Aprilis  pag.  46:  Rilari  vultu 
subridens  Ludibri  famine  inter  alia  ab 
illis  sciscitabatur  dicens,  etc, 

1  LUDIBUNDA,  Adolescens,  apud  Pa- 
piam. 

LUDIGES,  Meretrices,  in  Glossis  Isidori. 
Glossae  antiq u«  MSS.:  Ludices,  sagos. 

55®*  Explicat  Isidorus  lib.  19.  cap.  26  : 
Ludices  a  ludis,  id  est,  theatris,  vocatas 
existimant.  Cum  enim  egrediebantur  de 
ludi  prostibulo  juvenes,  horum  velamento 
tegebant  caput  et  faciem,  quia  solebant 
erubescere,  qui  lupanar  introissent.  Cum 
in  ilio  capite  de  stragulis  agatur,  ut 
recte  adnotat  Graevius,  satis  patet  Lodi- 
ces  intelligi,  prò  quo  dixerunt  tum  tem- 
pori s  Ludices,  decepti  falsa  etymologia  : 
Ludices,  veste»  a  ludis  theatri,  inquit 
Joh.  de  Janua  Isidorum  secutus;  sed 
melius  a  Lotum,  quia  subinde  eas  la  vari 
opus  erat,  deducit  Vossius,  qui  existi- 
mat  Isidorum  allusisse  ad  illud  Juve- 
nalis  Satyra  6  : 

ZtdQ  xoù  ^^xoci  modo  sub  Lodice  relictis 
Uterìs  in  turba. 

Glossae  Lat.  Gali.  Sangerman.:  Ludix, 
vetement  de  jeu.  Occurrit  etiam  Ludix, 
prò  Lodix,  Gali.  Loudier,  in  Charta  ann. 
1500.  apud  D.  Calmet  tom.  8.  Hist.  Lo- 
tti ar.  col.  cccxxxi  :  Pulvinaribus,  bassa- 
ghiìs,  linteaminibus,  Ludicibus,  copertu- 
ris,  etc. 

LUDIGRA,  toc  ftaéyvia,  Jocalia,  Joyaux, 
Lambertus  Àrdensis  :  Bellica  arma,  et 


LUD 


LUD 


LUD 


149 


equum,  canes,  et  volucres,  et  qusecumque 
jjudicra  habebat  esecutoria,  erogavit.  Tes- 
tamenti! m  Philippi  Augusti:  Item  dona- 
mus  et  legamus  Abbatte  S.  Dionysii,  in 
qua  sepulturam  elegimus,  omnia  Ludicra 
nostra,  cum  lapidibus  pretiosis,  etc.  Mar- 
tyrolog,  S.  Evodii  Brenensis  in  Hist. 
Procensi  pag.  307  :  Dedit  etiam  nobis  in 
aliis  Ludicribus  valens  circiter  40.  libr. 
Turon. 

7  LUDIFICATORIUS,  Qui  illudit  ac  de- 
cipit.  Ludificatoria  imaginatio,  apud  S. 
Aug.  de  Civit.  Dei  lib.  11.  cap.  46. 

1  LUDILO,  f.  Lodix,  Gali.  Loudier. 
Descriptio  censuum  S.  Emmerammi 
apud  Pezium  tom.  1.  Anecd.  part.  3.  col. 
76:  Operantur  iv.  dies  in  hebdomada, 
fceminx  eorum  trinse,  1.  Ludilonem,  duse 
autem  camisile  1.  reddunt  vermiculi  cop- 
pos  2.  Vide  Ludices. 

LUDIMENTUM,  Gloss.  Gr.  Lat.:  Ilai- 
Yvtov,  Lusorium,  hic  ludus,  hic  lusus,  lu- 
aibrium,  Ludimentum.  Infra  :  IlatSia,  xò 
iraÉyviov,  Lusus,  hoc  Ludimentum. 

*  LUDIPES,  Ludi  genus,  in  quo  pila 
pede  propulsatur  ;  un  de  Ludipedire  et 
LudXpilare.  Lit.  remi  ss.  ann.  1354.  in 
Reg.  83.  Chartoph.  reg.  eh.  21  :  Cum 
Johannes  dictus  le  Carton  cum  pluribus 
aliis  personis  ad  Ludipedem  seu  ad  quem- 

dam   ludum,   vocaturn   Gallice   soule, 

extitisset;  ad  quam  quidem  Ludipedem 
sive  ludum  accidit,  quod  prsefatus  Johan- 
nes adversus  quemdam ,  nuncupatum 
Johannem  Fremin,  ludebat  aut  Ludipe- 
diebat,  etc.  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  God. 
reg.  7684  :  Ludipedium,  soule  à  jouer  au 
pied.  Aliud  Lat.  Gali,  ex  God.  7692:  Lu- 
dipilare,  jouer  à  la  pelote.  Ludipilus,  jeu 
de  pelote.  Vide  supra  Ghoulla. 

LDDIS.  Vetus  Gharta  apud  Ughell. 
toni.  5.  pag.  1538  :  Ecclesia  beati  Petri 
ause  ponitur  inter  duos  Ludes.  Infra  : 
Casa  terrina ,  cubucelas  2.  et  pergula  in- 
ter  duos  Ludes. 

\  LUDIUM.  Charta  Pipini  Regis  ann. 
763.  tom.  1.  Hist.  Lotharingiae  col.  280: 
Prxcipimus,  ut  nulla  prsejudicia  atque 
gravamina  a  nullo  Episcoporum  vel  sx- 
cularium  inferantur,  et  hxredes  nostri 
per  nullas  artes  cum  Ludium,  etc.  Legen- 
dum  puto  per  nullas  artes ,  conludium, 
seu  dolina .  Vide  Conludium. 

5  LUDIX,  prò  Lodix.  Vide  Lodices. 

1 LUDRIA,  Lutra,  Gali.  Loutre,  Hisp. 
Lodra,  Ital.  Londra,  vel  Lontra,  legitur 
infra  in  Pr&midiones  ex  Concilio  Bu- 
densi  ann.  1279.  Concilium  Dertusanum 
ann.  1429.  cap.  1  :  Neque  (Clericus)  fol- 
leratus  deferat  pellium  de  marthxs,  de 
fagnes,  de  vebres,  de  Ludries,  etc. 

*  LUDRICUS ,  Zugeuole,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

1.  LUDUS,  prò  Ludius,  usurpata  m,  do- 
cet  pluribus  Sai  masi  us  ad  Historiam 
Aug.  pag.  328. 

*  Ludus  Bouclerii,  vulgo  Jeu  du 
bouclier,  Ludicraè  pugnae  species.  Vide 
supra  Bouclarius. 

*  Ludus  Cartorum.  Inquisì t.  ann. 
1371.  in  Access,  ad  Hist.  Oasin.  part.  1. 
pag.  428.  col.  1  :  Platea  etpassus  est  dicti 
officii  (cellararii)  et  Ludus  cartorum. 

*  Ludus  Ghristi  et  Dei,  Actio  Ghrist. 
scenice  expressa.  Ghron.  Forojul.  in  Ap- 
pend.  ad  Monum.  eccl.  Aquilej.  pag.  28. 
col.  1  :  De  reprsesentatione  Ludi  Christi. 
Anno  Domini  1298.  die  7.  exeunte  Maio, 
videlicet  in  die  Pentecostes  et  in  aliis 
sequentibus  duobus  diebus,  facta  fuit  re- 
pr&sentatio  Ludi  Christi;  videlicet  pas- 
sionis, resurrectionis,  ascensionis,  aaven- 
tus  Spiritus  sancti  et  adventus  Christi 
ad  judicium,  in  curia  domini  patriarchi 
Austrix  civitatis  honorifice  et  laudabiliter 


per  clerum  Givitatensem.  Ibid.  pag.  30. 
col.  1  :  De  reprsesentatione  passionis 
Christi  et  Ludi  Dei,  ut  ita  dicam.  Anno 
Domini  1304.  facta  fuit  per  clerum  sive . 
per  capitulum  Civitatense  reprxsentatio, 
sive  faetse  fuerunt  reprxsentationes  in- 
frascriptss.  In  primis  de  creatione  primo- 
rum  parentum,  deinde  de  annuntiatione 
beatx  Virginis,  de  par  tu  et  aliis  multis. 
Sequuntur  eaedem  quae  supra  ,  quibus 
additur,  et  de  antichristo  et  aliis.  Com- 

Eut.  ann.  1455.  ex  Tabul.  S.  Vulfr.  Ab- 
avil.  fol.  9.  r°  :  A  Capellanis  hujus 
ecclesia  prò  parte  sua  hourdi,  Ludi  pas- 
sionis et  doni  lusoribus  dicti  Ludi  dati, 
iiij.  lib.  xvj.  sol.  Fol.  13.  r°:  ltem  lusori- 
bus Ludi  passionis ,  etc.  Gomput.  ann. 
1537.  ex  Tabul.  S.  Petri  Insul.:  Item 
succentori  ecclesia^  prò  membrana  ad  res~ 
cribendum  Ludum  resurrectionis  Domini, 
tres  solidos.  Lit.  remiss.  ann.  1384.  in 
Reg.  125.  Chartoph.  reg.  eh.  7:  Gomme 
les  habitans  de  la  ville  oVAunay  et  du 
pays  dfenviron  eussent  entrepris  que  le 
Dimenche  après  la  nativilé  S.  Jehan 
Baptiste,  ilz  feroient  uns  Jeux  ou  com- 
mémoration  du  miracle  qui  à  la  requeste 
de  la  Vierge  Marie  fust  fait  à  Theophile  ; 
ouquel  Jeu  avoit  un  personnage  de  un  qui 
devoit  getter  d'un  canon.  Vide  infra  Per- 
sonagium. 

*  Ludus  dictus  au  dringuet.  Vide  su- 
pra Dringuet. 

*  Ludus  Hasttgus,  Idem  quod  Has- 
tiludium.  Hist.  Fr.  Sfort.  ad  ann.  1435. 
apud  Murator.  tom.  21.  Script.  Ital. 
col.  242  :  Ut  satisfaceret  populo,  hasticos 
Ludos  et  preclara  spectacula  edidit. 

*  Ludus  Jogosus,  Chorea,  Gali.  Dame. 
Lit.  remiss.  ann.  1386.  in  Reg.  129.  Char- 
toph. reg.  eh.  222  :  Reperierunt  dictam 
Johannetam  venientem  de  choreis  seu  Lu- 
dis  jocosis,  qui...  fiebant  in  quadrivio. 

*  Ludus  S.  Mederigi,  Ludi  ad  merel- 
las  seu  calculos  genus.  Lit.  remiss.  ann. 
1412.  in  Reg.  167.  Ghartoph.  reg.  eh.  87  : 
Jehan  Aysmes  qui  avoit  joué  aux  marelles 
à  six  tables,  appéllé  le  jeu  saint  Marry, 
etc. 

*  Ludi  Militares,  quse  Tomeamenla 
dicuntur,  in  Gharta  ann.  1202.  ex  Tabul. 
archiep.  Gamerac. 

e  Ludus  Natalis  ,  Qui  ad  natale 
Ghristi  agebatur.  Lit.  remiss.  ann.  1381. 
in  Reg.  120.  Ghartoph.  reg.  eh.  225  :  Je- 
han Dupont...  et  pluseurs  autres ,  qui 
avoient  soupé  ensamble...  en  la  ville  de 
Esquiqueville  ,  parler ent  entre  eulz  de 
faire  aucunjeupar  maniere  oVesbatement; 
et  advint  que  ledit  Jehan  Dupont  et  ledit 
Jehan  Lestont  se  efforserent  de  tirer  un 
baston  Vun  contre  Vautre,  selon  ce  que  on 
a  accoustumé  à  faire  aux  Jeux  de  Jxoel  ou 
paiz  par  delà  par  maniere  d'esbatement. 
Ni  si  Ludi  natales,  Gali  ice  Jeux  de  Noel, 
appellentur  ii,  qui  diebus  laetitias  publi- 
C8B  habentur  ;  quod  videntur  innuere 
Lit.  remiss.  ann.  1393.  in  Reg.  145.  eh. 
186  ilcellui  Augier  aloit  de  jour  et  de  nuit 
par  les  tavemes  de  cervoise  boire,  men- 
gier,  jouer  aux  Jeux  de  Noel,  et  faire  più- 
sieurs  autres  excès.  Vide  Natale  3. 

*  Ludus  Nucum,  Gali.  Jeu  des  noix. 
Lit.  remiss.  ann.  1380.  in  Reg.  117.  Char- 
toph. reg.  eh.  51  :  Jehan  de  Houdenc  ala 
regarder  le  Jeu  des  noix,  où  les  femmeset 
filles  de  la  ville  de  Neufchastel  se  esba- 
toient.  Aliae  ann.  1394.  in  Reg.  146.  eh. 
418  :  Gomme  pluseurs  compaignons  se 
f eussent  assemblei  pour  jouer  aux  noix,  à 
mettre  per  ou  non-per  en  une  fosse,  etc. 

s  Ludus  Oll.e.  Vide  supra  Loteria. 
Ludus  Partitus.  Vide  Jocus  partitus. 

*  Ludus  Personarum,   Gali.  Jeu  de 
*  personnages.  Lit.  remiss.  ann.  1403.  in 


Reg.  157.  Chartoph.  reg.  eh.  333:  Gomme 
la  veille  de  la  S.  Fremin  les  jeunes  gens 
de  la  ville  d'Amiens  ont  acoustumé  de  soy 
jouer  et  esbatre  et  faire  Jeux  de  person- 
nages, Jehan  le  Corier  se  feust  acompai- 
gné  avec  plusieurs  jeunes  enfans  de  ladite 
ville,  qui  faisoient  un  Jeu  de  personnaige, 
....  Vun  dèsdis  jeunes  gens  déguisé  tenant, 
comme  un  messager,  un  glaviot  en  sa 
main,  etc.  Vide  infra  Personagium  3. 

Ludus  Puerorum.  Ohronicon  Mon- 
ti s- Sereni  ann.  1137  :  Accidit  ut  in  Ludo, 
qui  vocatur  puerorum,  cui  ipse  inter erat, 
puer  quidam  conculcatus  moreretur,  etc. 

*  Ludus  ad  Pullanum,  Aleae  species. 
Lit.  remiss.  ann.  1383.  in  Reg.  122.  Char- 
toph. reg.  eh.  232  :  En  la  taverne  en  la 
ville  de  Rennes...  se  prindrent  à  jouer 
aux  dez  et  au  poullain,  etc. 

Ludi  de  Rege  et  Regina.  Synodus 
Wigorniensis  ann.  1240.  cap.  38  :  Prohi- 
bemus  etiam  Clericis  ne  intersint  ludis 
inhonestis,  vel  choreis,  vel  ludant  ad  aleas 
vel  taxillos  :  nec  sustineant  Ludos  fieri  de 
Rege  et  Regina,  nec  arietes  levari,  neepa- 
Ixstras  publicas  fieri.  Videtur  innui  lu- 
dus quem  vulgo  Chartarum  dicimus, 
siquidem  ea  aetate  notus  fuerit. 

Quod  in  dubium  jure  venire  potest, 
cum  in  quodam  Garoli  Regis  Franciae 
Statuto  23.  Maii  ann.  1369.  quod  descri- 
ptum legitur  in  libro  rubeo  Castelleti 
Parlsiensis  fol.  87.  inhibeantur  ludi  om- 
nes,  praetefquam  ii,  qui  armorum  exer- 
citiis  inserviunt,  in  quibus  recensentur 
duntaxat  tousjeus  de  dez,  de  tables,  de 
paume,  de  quilles,  de  palet,  de  soule,  de 
billes,  et  autres  jeux,  qui  ne  cheent  point 
à  exercer  ne  habiliter  nos  sujets  à  fait 
d'armes  à  la  défense  de  nostre  Royaume, 
etc.  P*  Vide  Regineta.] 

*  Ludus  Sarracenicus,  Acris  pugna. 
Le  Roman  d'Alexandre  MS.  part.  1  : 

Tbolomer  le  regrete  et  le  plaint  en  Grijois, 
Et  dist  que  s'il  eussent  o  eulz  telz  vingt  et  trota 
Il  nous  eussent  fet  un  Jeu  SarrazionoLs. 

*  Forum  aleatorium  apud  Tornacen- 
ses  carni fici  sub  pensione  annua  conces- 
sum  legimus  in  Lit.  remiss.  ann.  1382. 
ex  Reg.  121.  Chartoph.  reg.  eh.  309.  bis  : 
Pierre  Damaulx  executeur  de  justice,  qui 
avoit  pris  à  cense  la  secque  table,  Rre- 
lengh  et  jeu  de  dées  de  la  ville  de  Tour- 
nay,  etc.  Vide  infra  in  Ribaldi. 

*  Quoad  ludorum  vero  origines  expli- 
cationesve,  consule  Meursium  de  Ludis 
Grascorum  et  Th.  Hydes  de  Ludis  Orien- 
talium.  [*«'  Murator.  Dissertat.  29.  De 
spectaculis  et  ludis  publicis  medii  sevi, 
Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  831.] 

*  Ludus,  Sors,  caput,  Gali.  Principal. 
Charta  Durandi  episc.  Cabilon.  ann. 
1221.  apud  Sanjul.  pag.  405  :  Dictores 
vero  illum  solumfeeneratorem  intelligunt, 
qui  solidum  vel  libram  per  hebdomadam, 
vel  mensem,  vel  annum  prò  denario,  vel 
denariis  ejusdem  monetai  ,  vel  alterius 
accommodat,  Ludo  excepto. 

3|C  2.  LUDUS    AD    AQARDUM,    AD    AQA- 

rum,  Ludi  taxillorurn  species.  Stat. 
Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  I.  pag.  302: 
Statuimus  et  ordinamus...  quod  nullus 
in  civitate  bon.,  burgis,  vel  comitatu  de- 
beat ludere  ad  aliquem  ludum  taxillorurn, 
seu  biscacarie,  seu  murbiole,  adAcardum 
(ad  Acarum  '60),  seu  gnaffum,  seu  ad  ra- 
quetum,  seu  ad  omnem  punctum  et  voi- 
tam,  vel  ad  gresescam,  seu  ad  alium  lu- 
dum taxillorurn  ;et  si  quis  contrafecerit... 
si  asconse  fecerit  solvat  nomine  banni 
auinquaginta  libras  bononinorum,  si  pa- 
tam  xxv.  libr.  bon.  —  De  natura  et 
etymo  omnium  hujus  modi  ludorum  nil 
certi  conjici  potest  ex  scriptoribus,  qui 


450 


LUD 


LUD 


LUG 


de  hac  re  disseruerunt,  priore  excepto, 
qui  fiebat  tribus  taxillis,  et  ita  appella- 
batur,  ut  explanat  Franciscus  Buti  in 
Comment.  ad  Cant.  VI.  del  Purgatorio 
di  Dante  :  «  Per  li  punti  divietati,  che 
«  sono  in  tre  dadi  da  sette  in  giù,  e  da 
«  quattordici  in  su  ;  e  però  quando  veg- 
«  gono  quelli  punti  dicono  li  giuocatori 
«  Zara».  Quae  vox  congruentiam  habens 
cum  alia  idiomatis  arabici,,  quae  dam- 
num,  jacturam  significat,  aìiquos  eru- 
ditos  ad  hanc  sententiam  allexit.  Con- 
fer  Muratorium,  Ant.  Ital.  tom.  II.  col. 
Ì3S0Ì  Covar  uvias,  Thes.  de  la  lingua  ca- 
stell.  sub  voce  Azar.  [Fr.] 

%  3.  LUDUS  biscazakle  appellabatur 
odine  genus  ludi  aleatorii,  in  quo  so- 
lumraodo  a  fortunae  varietate,  casuque 
eventus  pendet.  Stat.  Bonon.  ann.  1250- 
67.  tom.  I.  pag.  300  :  Statuimus  et  ordi- 
namus  quod  nullus  possit  ludere....  nec 
tenere  Biscagariam...  vel  tabulerios,  vel 
taxillos  similiter  habere  vel  tenere  prò 
dicto  ludo  Biscagarie.  Quoad  voces  Bisca , 
Biscazza,  ait  Muratorius  (Ani.  Ital.  tom. 
IL  col.  H88):  nil  certi  habeo  de  eorum 
origine...  et  paulo  post  :  Mihi  aliqua  su- 
spicio  est  e  Germanico  Bescheissen,  signi' 
ficante  Fallere,  Decipere,  Fraudare,  po- 
tuisse  olim  efformari  Biscazzare,  [Fr.] 

*  4.  LUDUS  Besogni,  Besugni.  Bexo- 
gni,  Bisugni.  Stat.  Bonon.  ann.  1276. 
in  Excerpt.  mss.  Tosellii  P.  1.  chart.  681  : 
Item  quod  nullus  puer  vel  parvus,  vel 
magnus  audeat  vel  prsdsumat  ludere  ad 
Besognum ,  nec  ad  Farfanazzios ,  sive 
Maranizos ,  nec  lapidea  proicere ,  sive 
Inter  eos  misclantiam  vel  rissam  fa- 
cere  ante  Ecclesiam  sancti  Francisci, 
etc.  [Fr.] 

%  5.  LUDUS  Carticeliarum  ,  CAR- 
TESELLARUM, CHARTICELLARUM.  AdhuC 

sub  judice  lis  est  inter  eruditos  unde 
et  quando  Chartae  lusoriae  introductae 
sint  in  diversas  Europae  regiones.  Non 
est  hic  locus  ad  liane  rem  investì  gah- 
dam  ;  verum  cum  Merlin  in  suo  opere, 
quod  inscripsit  :  Origine  des  Cartes  à 
jouer,  pag.  66.  praebeat  opinionem  Bo- 
nonise  anno  1423.  jam  invaluisse  harum 
chartarum  usum ,  est  animadverten- 
dum  primum  interdictum  ludi  Cartesel- 
larum  in  Statutis  Bononise  datum  esse 
die  xrv.  aprilis  anni  1483.  ubi  legitur  : 
Et  quamquam  per  Statuta  de  poma  lu- 
dentium  ad  ludum  azardi  sit  provisum 
circa  ludum  taxillorum  et  biscazarise,  et 
expressa  non  sit  mentio  de  Cartesellarum 
ludo,  videlicet  de  poma  ludentium  ad 
tertiam  et  quartam ,  et  ludentium  con- 
dennatam;  item  et  ludentium  adtriginta 
Hébr&orunij  et  ad  triginta  per  vimf  et  ad 
ludum  falanellorum,  quos  ludos  et  ipso- 
rum  quemlibet  declaramus  esse  ludos 
biscazariae...  Statuimus  et  ordinamus.., 
quod  nullus  audeat  vel  prsesumat  ad  di- 
ctos  ludos  Cartesellarum  ludere  in  eorum 
nec  domibus  propriis,  vel  conductis  sinere 
ludere  vel  permittere.  [Fr.] 

*  6.  LUDUS  Olayarum.  Vide  Ludus 
Chraticulorum.  [Fr.] 

*  7.  LUDUS  Oontissarum.  Stat.  Bo- 
non. ann.  1276.  in  Excerptis  mss.  To- 
sellii. P.  I.  chart.  679  :  Item  quod  nulla 
puella  parva  vel  maona,  cuhtscumque 
cpnditionis  existat  audeat  vel  prmsumat 
facere  Ludum  Oontissarum  in  civitate 
Bon.  vel  burgis  in  hanno  100.  soldorum 
prò  qualibet  contraf adente  ;  et  pater  prò 
filia  teneatur,  vel  ille  in  cujus  pot  estate 
foret.  Et  nullus  permittat  ludum  prxdi- 
ctum  fieri  facere  sub  porticis  eorum  in 
eodem  banno.  [Fr.] 

*  8.  LUDUS  Falginellorum.  Vide 
Ludus  Carticeliarum.  [Fu.] 


*  9.  LUDUS  ad  Farfanatium,  ad 
Farfanazzios.  Vide  Ludus  Besogni. 
[Fr.] 

*  10.  LUDUS  ad  Gnaffdm,  Ludi  taxil- 
lorum species.  Vide  Ludus  ad  agardum. 
[Fr.] 

*  11.  LUDUS  Gratigulorum,  ignoti 
generis,  ut  caeteri  duo  in  sequenti  loco 
memorati  ;  qui  tamen  non  absque  via- 
torum  periculo  ludebantur,  ut  patet  ex 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  II.  pag. 
277:  Ordinamus  quod  Ludus  Graticulo- 
rum,  vel  Clavarum,  vel  Bisugni  non  de- 
beat fieri  circa  foveas  civilatis  et  circle 
intus  vel  extra.  Addimus  huic  Statuto 
specialiter  a  seralio  barbarie  usque  ad 
seralium  porte  Sterij.;  et  hoc  ad  reveren- 
tiam  Fratrum  Minorum,  qui  magnam 
injuriam  patiebantur.  Qui  bus  stationi- 

.  bus  subinde  additae  sunt  aliae ,  non 
solum  intra  sed  etiam  extra  moenia,  ita 
ut  in  Statutis  ann.  1265.  et  1267.  pras- 
dictorum  ludorum  ìnterdictio  extensa 
fuit  omnibus  terris  comìtatus.  [Fr.] 

3|C  12.  LUDUS   AD  GrRESESCAM,  AD  GRI- 

sescam,  Taxillorum  ludi  species.  Vide 
Ludus  ad  agardum.  [Fr.] 

%  13.  LUDUS  MorbioLjE,  Murbiol^e, 
Ludus  ut  supra.  Vide  Ludus  ad  agar- 
dum. [Fr.1 

3JC  14.    LUDUS  AD  OMNEM  PUNGTUM   et 

YOLTAM.  Vide  Ludus  ad  agardum.  [Fr.] 
%  15.  LUDUS  ad  Raquetum,   Altera 
taxillorum  ludi  species.  Vide  Ludus  ad 
agardum.  [Fr.] 

*  16.  LUDUS  Rombolarum,  Fiebat  fun- 
dam  torquens,  idest  saxum  vel  lapidem 
circumactis  circum  caput  funiculis, 
et  altero  eorum  remisso,  magna  vi  longe 
iacendo.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom. 
III.  pag.  360  :  Item  statuimus  et  ordina- 
mus quod  in  nulla  parte  circum  locum 
Fratrum  Minorum  fiat  Ludus  Rombola- 
rum,  ita  quod  homines  et  mulieres  devo- 
tionis  causa  ad  locum  Fratrum  Minorum 
euntes  patiant  offensam.  Pari  ter  hujus 
ludi  prohibitio  subinde  extensa  fuit  ad 
omnes  civitatis  ac  suburbiorum  locos, 
ut  liquet  ex  hac  ordinatione  anni  1294. 
relata  a  Tosellio  in  suis  Excerptis  mss. 
Arch.  Oiv.  et  Orim.  P.  1.  fase.  20.  chart. 
970.  v°.  :  Item  quod  nullus  ludat,  seu 
ludere  praesumat  ad  ludum  Rombolarum, 
vel  Bexogni  circa  locum  Fratrum  Mino- 
rum, vel  Fratrum  Prsedicatorum,  vel  in 
aliis  locis  civitatis  bon.,  vel  circlis  in 
banno  ni.  librarum  bononinorum,  et 
plus  et  minus  ad  voluntatem  potestalis,  et 
pater  teneatur  prò  filio,  vel  ille  in  cujus 
potestate  est.  [Fr.] 

*  17.  LUDUS  ad  tertiam  et  quar- 
tam. Vide  Ludus  Carticeliarum.  [Fr.] 

3JC  18.  LUDUS  AD  TRIGINTA  HEBR.2EO- 
RUM,    et  AD    TRIGINTA    PER    YIM.    Vide 

Ludus  Carticeliarum. 

*  19.  LUDUS  Scacorum,  Idem  ac  la- 
trunculorum  ludus  ;  Italis,  Giuoco  degli 
Scacchi.  Galli s,  leu  d'Echecs.  Occurrit 
saepe  hic  ludus  memoratus  una  cum 
ludo  tabularum.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  1.  pag.  304  :  Ab  his  statutis 
(con tra  ludentes  et  ludum  tenentes)  ex- 
cipimus  ludum  tabularum  et  Scacorum, 
ad  quos  ludos  possit  quis  ludere.  [Fr.] 

*  20.  LUDUS  Tabular™.  Vide  Lu- 
dus Scacorum,  et  Tabula  9.  [Fr.] 

3JC  21.  LUDUS,  AD  ZONITOS,  AD    ZONE- 

tos.  Ital.  Giuoco  de  Zoni.  De  hoc  ludo 
nil  aliud  nobis  constata  nisiquod  fiebat 
cum  bacillo,  ut  liquet  ex  hic  locis  Ex- 
cerptorum  mss.  Tosellii.  P.  K  chart. 
392,  currente  a.  1295  :  Andreas  filius  ma- 
gistri  Benintende...  cum  luderet  ad  lu- 
dum de  Zonetis  proiciendo  baculum,  quem 
ipse  habebat  in  manu  percussit  in  àictos 


Zonettos,  ita  quod  unus  ex  dictis  Zonettis 
percussit  Zaninum  filium  magistri  Jacobi 
sartoris  in  capite,  ex  qua  percussione  di- 
ctus  Zanninus  est  mortuus  ;  et  in  P.  2a. 
chart.  972,  currente  ann.  1428  :  Dicitur 
ipsum  Ghedinum  habendo  in  manibus 
unam  bacchettam  de  Ugno  prò  ludo  Zoni- 
torum,  volendo  de  ipsa  bacchetta  percu" 
tere  in  dictos  Zonitos,  et  cum  iactura 
dictds  bacchetta  percussit  in  facie  Franci- 
scum  subtus  oculum  dextrum,  et  e.  [Fr.] 

1  LUEGA,  Cloaca,  latrina.  Vetus  Sta- 
tutum  Massi  1.  :  Ut  quilibet  habeat  vel  in 
futurum  habebit  plateas  sive  Luegas 
juxta  dogas  vallatorum  murorum  dieta 
civitatis. 

*  Male  ;  est  enim  Locus  vacuus  domui 
aedifìcandae  aptus  ,  ut  supra  Luaiga. 
Oharta  ann.  1460.  ex  Tabul.  S.  Vìct. 
Massi  1.  :  Dominus  abbas  dedit  ad  acapi- 
lum  unam  Luegam  ad  sedificandam  unam 
domum,  confrontatam  cum  Luega  magis- 
tri Johannis  Roque  et  cum  itinere  publico. 
Vide  Locale. 

®  LUERE  Bannum,  Edictum  promul- 
gare. Oharta  ann.  1136.  apud  Murator. 
in  Antiq.  Esten s.  pag.  287  :  Prxterea  of- 
ferimus  atque  donamus...  jurisdictionem 
plenam  dietse  terrea  nostra  Gavallili... 
ponendi  angarias  et  parangarias,  banna, 
Luendi  ea  ,  ea  absolvendi  et  condem- 
nandi  omnes,  qui  in  dictis  bannis  cecide- 
fint  et  e 

LUGDÙS,  Sacer  ignis.  Matth.  Paris 
ann.  1249  :  Ipsemet  Fredericus  (Imp.J 
percussus  est  morbo,  qui  dicitur  Lugdus, 
vel  sacer  ignis. 

»  LUGENFELD,  Campus  mentitus,  Lo- 
cus inter  Brisacum  et  Illum, qui  primum 
dictus  est  Rotfelth,  id  est,  Campus  ru- 
beus  ;  hodie  Rotleube,  hoc  est,  Rubeum 
lobium  seu  umbraculum  in  foresto,  ex 
Joan.  Schilt.  epistola  ad  Mabill.  laudata 
tom.  6.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  195. 
inter  notas. 

1  LUGENTES,  Iidem  qui  Hyemantes, 
supra. 

**  LUGERUS,  Custos,  curator  rebus 
vendendis  praepositus,  a  Germ.  Lugent 
observare.  Stat.  antiq.  Mulhus.  :  Lugerus 
non  habebit  penesticam  prò  uxore.  Vide 
Haltaus.  Glossar.  Germ.  voceLuger,  col. 
1284. 

^  LUGIES.  Gloss.  Isid.  In  Lugiem,  in 
luctum.  Graevius  emendat  :  Illuviem  , 
Squalorem  in  Luctu.  Sed  forte  Lugies  a 
Lugeo  dictum,  ut  sequens 

LUGIUM,  Luctus,  a  Lugeo.  Commodi a- 
nus  Instr.  29  : 

Adluitur  ibi  poena  spiritata  aeterna, 

Lugia  suut  semper,  nec  permoreris  in  illa,  etc. 

LUG0SITAS,  Luctus.  Petrus  de  Vineis 
lib.  4.  Ep.  4  :  Lugubrem  filii  tui  casum 
vulgaris  famae  fortassis  Lug ostiate  prseco- 
gnitum,...  infesto  Ubi  stylo  deswibimus. 

1  LUGUBRARE,  Lugubres  voces  edere. 
Acta  S.  Athanasii  Episc.  Neapol.  tom. 
4.  Julii  pag.  82  :  Commota  est  tota  civitas,^ 
atque  aerem  miserrimis  verberabat  voci"' 
bus,  Lugubrans  :  V&  miseris  nostris. 

]  LUGUBRERE,  Studere  de  nocte,  in 
Glossis  S.  Andreas  Avenion.  MSS.  xiir.. 
saec.  est  prò  Lucubrare. 

1 LUGUBRITAS,  Luctus,  molestia.  Con- 
cil.  Tolet.  XIII.  inter  Hispanica  tom.  2» 
pag.  699  :  Si  consueta  luminariorum  *o- 
crorum  obsequia  de  tempio  Dei  subtraxe- 
rit,  vel  extingui  prseceperit,  aut  quodeum- 
que  Lugubritatis  in  tempio  Dei  indù- 
xerit 

LUGUS,  Celtis  Corvus,  ut  ex  Clito- 
phonte  observat  Plutarchus  lib.  de  flu- 
minibus  ;  unde  Lugdunum  quasi  Lugo- 
dunum,  Mons  corvi  :  Dunum  monte m 


LUM 


LUM 


LUM 


151 


significat  ut  dictura  suo  loco.  Vide  Va- 
lesium  No  Ut.  Gali.  pag.  292. 

J  LUH,  Dictio  Aremorica,  incertae  mihi 
notionis.  Vide  in  Dicofrit. 

LUI,  prò  Ipse,  il  le  :  ex  quo  hodie  ma- 
net  apud  nos  eadera  notione.  Marculfus 
lib.  1.  forni.  20  :  Dum  divisto,  vel  exaequa- 
tio  inter  illam  et  illum  ,  seu  consortes 
eorum,  de  alode  Lui  aut  de  agro  ilio  cele- 
bravi deb  et,  etc.  Form.  21  :  Uemoratus 
ille  vir  omnes  causas  Luì,  ubicunque  pro- 
segui vel  admallare  deberet,  etc.  Form.  26: 
Nunc  ad  nostrani  veniatis  prsesentiam , 
ipsiLuiad  hocdandum  rcsponswm.  Form. 
35  :  Vel  ab  antecessoribus  Abbatibus,  seu 
et  a  dorano  Lui  ibidem  est  legaliter  adqui- 
situm,  etc.  Ita  lib.  2.  Form.  1.  Formulai 
vett.  cap.  17.  19.  21.  32.  51. 

1  LITIGIO,  feriste,  Pernio,  Supplem.  An- 
tiq. Est  prò  Luitio,  Solutio  ;  vox  Juris- 
consultis  nota.  GJossae  Lat.  Graec.  :  Lui- 
tio,  àiroSóau;,  Redditio,  persolutio. 

j  LUISI,  Vassalli,  subditi.  Vide  Leu- 
des. 

1  LUIDUS,  Maculosus,  vel  lue  i.  tabe 
fluens  ;  et  dicitur  a  Lues  :  lividus  etiara 
invenitur  prò  eodem.  Jo.  de  Jan. 

*  LUITORNIA,  vel  Lintornia,  an  Fo- 
rum, ubi  merxlintea  venditur  ?  Redit. 
praeposit.  Ambian.  in  Reg.  34.  bis  Char- 
toph.  reg.  part.  1.  fol.  91.  r°.  col.  2  :  In 
estelagio  quod  in  Sabbato  collìgitur,  Ino. 
sol...  In  IjUitórnia,  xv.  sol. 

LUITRINUM,  Lectrum,  nostris,  Lutrin, 
in  Testara.  Heccardi  Augustod.  Comitis. 
Vide  Brusdus. 

1  LUITUR,  Servi  genus.  Vide  in  Litus. 

*  LULIGO,   Nigo,    [Calmar,    piscis. 

DlEP.l 

LUL1ARDUS.  Vide  Lollardi. 
1 1.   LUM  A,  prò  Linna.  Vide  in   hac 
voce. 

*  2.  LUMA.  Vide  infra  Lumis. 

*  LUMACA,  [Vox  Italica  ;  Gallis,  Esca- 
lier  en  colimacon  :  «  Fuit  ab  omnibus 
RE,  cardinali  bus  per  aulas  et  gradus 
descensum  de  palati o  per  curiam  putei 
usque  ad  Lumacam  ferrerie  prone  dis- 
pensa m,  per  quam  Lumacam  ad  habita- 
tionem  ejusdemcardinalis  ascenditur.  » 
(Diar.  Burchard.  ed.  Thuasne,  II,  108, 
an.  1494).] 

1.  LUMBARDA,  Hisp.  Lombarda,  prò 
Bombardat  de  qua  fusius  suo  loco;  Grae- 
cis  Xoup6àp8a  >  et  Xopitdtpàa,  ex  Latino 
corruptum,  ut  habet  Martinius  :  quem, 
si  vacat,  consule. 

LUMBARE,  Lumbatoritjm,  [Braier,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.J  Isidorus 
lib.  19.  cap.  22  :  Lumbare  vocatur,  quod 
lumbis  religetur,  vel  quod  lumbis  hsereat. 
Hoc  in  JEgupto  et  Suria  non  tantum  fe- 
minse,  sed  et  viri  utuntur,  unde  et  Hiere- 
mias  (cap.  13.)  trans  Euphratem  tulit 
Lumbare  suum,  etc.  Hoc  a  quibusdam  Re- 
nale dicitur  quod  renibus  alligetur.  Pa- 
pias  Lumbare,  bracx  modicae.  Lumbato- 
Hum,  Coxale.  Ugutio  :  Lumbare  et  Lum- 
bar ,  Cingulum  circa  lumbum  ,  quod 
lumbis  religetur,  vel  quod  lumbum  cohi- 
beat,  quod  dicitur  Coxale.  Idem  :  Campes- 
tria  alio  nomine  dicuntur  Lumbaria,  suc- 
cinctoria  ,  et  perizomata.  Glossae  Isi- 
dori  :  Lumbar ,  coxale.  Perperam  edi- 
tum  Limbat.  Eaedem  Glossae  :  Lumbare, 
subligar.  Lumbones ,  cingula  circa  lum- 
bos. Brito  in  Vocab.:  Lumbare,  cingulum 
lumborum.  ^lfricus  :  Lumbare,  vel  Re- 
nale, Lendensidreaf,  i.  Lumbo  et  la- 
tenti assuta  vestis.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  Ilept- 
Z(ù\lql,  Cinctum,  Lombare,  ventrale.  Dit- 
marus  lib.  7  :  Rex  prsedictus  habuit  Lum- 
bare venereum,  innatse  fragilitatis  majus 
augmentum.  Petrus  Bles.  Ep.  66  :  De 
zona  aurea,  et  Lumbari  serico,  et  samito, 


etc.  Joann.  Monachus  lib.  1.  Histor. 
Gaufredi  Ducis  Norman,  pag.  101  :  Ex- 
tracta  Gerardus  de  Lumbari  suo  clave 
parvula,  scrinium  quo  ejus  scripta  serva- 
oantur,  reserat.  Anonymus  in  Vita  S. 
C ut h berti  Ep.  lib.  2.  num.  3  :  Appropin- 
quans  ad  mare  ingressus  est  usque  ad 
Lumbare  in  mediis  fluctibus.  Occurrit 
prseterea  in  S  tatù  ti  s  Ordinis  Carthu- 
siensis  toni.  1.  Monast.  Anglic.  pag,  954. 
apud  Guigonem  in  Statutis  ejusdera 
Ordinis  cap.  28.  §  1.  cap.  46.  §1.  cap.  57. 
§  1.  in  Statut.  antiq.  2.  part.  cap.  16.  §  2. 
3.  part.  cap.  10.  §  16.  cap.  11.  $  1.  cap.  28. 
1 1.  et  Saxonem  Grammaticum  lib.  6. 
apud  Mathaeum  Paris  ann.  1234.  pag.  277. 
bis,  etc. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Lumbatorium  ,  bracale  ,  Brauer  , 
Prov.  renale,  idem.  Hinc  Enumber  dici- 
tur de  Christo,  qui  in  lumbis  B.  M.  Vir- 
ginis  humanam  carnem  induit,  in  Tes- 
tara. Ludov.  reg.  Jerus.  et  Sicil.  ann. 
1383.  apud  Marten.  toni.  1.  Anecd.  col. 
1606  :  Et  de  toutes  rentes  qui  nous  appar- 
tiendroient  et  devroient  appartenir  pour 
cause  de  iceluy  royaume  de  Jherusalem, 
lesquelles  seroient  où  nostre  Seigneur 
Enumbeaen  la  glorieuse  ViergeMarie,  où 
il  naquit,  et  autres  saints  Lieux,  etc. 

1  Lumbarium,  Eadem  notione.  Vide 
Furare 

*  LUMBELLUS ,  diminut.  a  Lumbus. 
Vide  Lumbi.  Charta  ann.  1270.  in  Access, 
ad  Hist.  Cassin.  part.  1.  pag.  312.  col.  1  : 
Quicumque  de  eodem  castro  occidit  ad  tal- 
lam  porcum  seu  scrofam,...  tenetur  de 
porco  seu  scrofa  preedictis  prestare  Lum- 
bellum  eorumdem  animalium.  Vide  supra 
Filectum. 

LUMBI,  Pernae  porcorum,  [vel  potius 
imbrices,  seu  frusta  e  dorso,  lumbis  re- 
ni busve  secta,  Gali.  Echignées,  ut  vertit 
D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feudorum  pag. 
728.  ex  Charta  Willelmi  Montispessulani 
ann.  1103.  ubi  .Et  dono  vobis  omnes  Lum- 
bos  de  omnibus  porcist  qui  occisi  erunt  in 
toto  Montepessulano  prò  vendere.  Chron. 
Farfense  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  563  :  Concessit...  in  Nativitate  Domini 
Salvatoris  spallam  et  Lumbum.  Liberta- 
tes  Moirenci  ann.  1164.  tom.  1.  Hist. 
Dalphin.  pag.  17.  col.  1  :  Qui  porcum  ad 
marcellum  vendiderit,  Lumbos  vel  dena- 
rium  dabit.]  Charta  Rairaundi  Comitis 
S.  jEgidii  ann.  1164.  ex  Tabulano  Clu- 
ni acen si  :  In  leda  et  mercato  medietas 
erit  mea,  et  medietas  illorum,  excepta  leda 
Lumborum  et  linguarum,  et  excepta  leda 
ubiarum,  etc.  Charta  alia  sub  Philippo  I. 
Rege,  apud  Gariellum  in  Episcopis  Ma- 
gaJon.  pag.  90  :  Sexteyralium,  Lumbos,  et 
quintafem,,..  ita  dedit,  etc.  [Linguas  boum 
et  Lumbos  porcorum,  in  Charta  ann.  1216. 
ex  parvo  Chartulario  S.  Victor is  Mas- 
sil.  fol.  157.]  Vide  Friscinga. 

1  LUMBO.  Vide  supra  in  Lumbare. 
LUMB0LUS,  Parvus  lumbus  seu  im- 
brex  porci.  Charta  ann.  1148.  apud  Pu- 
ricellum  in  Ambrosiana  Basilica  pag. 
704  :  Pullos  rostidos  et  Lumbolos  cum  pa- 
nitio  atque  porcellos  plenos.  Vide  Lumbi, 
Lumbulum  et  Numbulus. 

*  LUMBRELLUM,  [Gal lice,  Sous-ven- 
trière  :  «  Pro  12  forcinis  prò  su  sten  ta- 
tione  Lumbrelli  et  1  canonera  de  corio 
prò  dicto  Lumbrello.  »  (Mandat.  Camer, 
apost.  f.  28,  an.  1458.)] 

*  LUMBRIGIUS,  Lo  verme  de  la  terra, 
in  Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  prò  Lumbri- 
cus. 

j  LUMBRUS,  eX(uv<;,  xeaxpo;,  Lumbricus, 
apud  Janum  in  Supplemento  Antiq uarii, 
[*■  ubi  '£\\Liy%  restituit  Vulc.  ex  Castigat. 
in  utrumque  Glossar.] 


t  LUMBULUM,  Super  lumbos  jacens  caro. 
Papias.  Vide  Lurnbolus. 

1 LUMBULUS,  Parvus  lumbus.  Joan.  de 
Jan uà. 

1 1.  LUMBUS,  f.  Vertex,  montis  jugunr, 
prò  Hispano  Lorna,  Collis.  Morettus  An- 
tiq. Navar.  pag.  547  :  Deinde  per  medium 
monte  de  Calcamo  per  summo  Lumbo.... 
ad  (lumen  Tera. 

«  2.  LUMBUS,  Liudprand.  Antap.  lib. 
4.  cap.  24  :  Lance  a...  habens  juxta  Lum- 
bum medium,  utrobique  fenestras.  Use  prò 
pollicibus  perpulcrss  duo  acies  usque  ad 
declivum  medium  lancese  extenduntur. 
Qu&  media  in  spina,  quam  Lumbum  su- 
perius  nominavi  ex  clavis  manibus  pedi* 
busque  domini  et  redemptoris  nostri  Jesu 
Christi  adfixis,  cruces  habet.  Spiculi,  for- 
mse,  quam  fleur  de  lys  vulgo  appellant, 
mediam  partem  lumbum,  laterales  vel 
moras  pollices  dicit,  sumpta  a  vitibus 
nomenclatura.  Vide  Forcellinum  in  his 
voci  bus. 

j  1.  LUMEN,  Luminare,  cerei  vel  lam- 
pades  aedis  sacrae  :  iv.  solidi  et  vi.  de- 
narii  ad  Lumen  S.  Marise,  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  132.  passim  oc- 
currit. 

*  2.  LUMEN,  Fenestra,  apertura,  nos- 
tris,  Lumiere.  Necrol.  eccl.  Paris.  MS.  : 
Nec  alia  Lumina  sive  fenestras  poterunt 
fieri  in  muro  dictae  masurx.  Lib.  rub.  fol. 
parvo domus  pubi.  Abbavil.  fol.  35.  t°:II 
est  eswardé  que  cascuns  mauniers  doit 
traire  son  relais  le  Samedi  à  Noune  son- 
nant  et  remettre  le  Diemenche  à  solais 
esconsant,  et  auue  ne  doit  courre  sor  se- 
mai ne,  fors  par  une  Lumiere. 

*  3.  LUMEN,  Alia  notione,  f.  Alumen, 
ab  Italico  Lume,  eadem  acceptione.  Stat. 
datiar.  Riper.  cap.  12.  fol.  4.  r°.  :Dequa- 
libet  soma  Luminis  fecise,  soldi  duo.  De 
qualibet  soma  Luminis  rotiae  pensium  vi- 
ginti,  soldi  quinque. 

LUMENTUM,  Vxtrum,  Papiae.  [Legen- 
dum,  ut  in  Glossis  Isid.  Lumentum,  Ni- 
trum  ;  ubi  Grsevius  adnotat  communi us 
esse  Lomentum.  Gloss.  Lat.  Gr.  Sanger- 
man.  MSS.  :  Lumentum  ,  ep&y^oO  Xeno  e 
Literae  Philippi  VI.  Frane.  Regis  ann. 
1347.  tom.  2.  Ordinat.  Reg.  pag.  260.  n. 
30  :  Item,  Lumenta  non  fient,  nisi  in  ter- 
minalibus  ;  et  tunc  nisi  ubi  debent  fieri 
de  consuetudine,  vel  de  jure.  A  Papia  de- 
ceptus  D.  de  Lauriere,  Lumenta  reddit 
vitra,  des  verres,  et  terminalia,  fornaces, 
des  foumaises ,  ubi  vitra  fabricantur. 
Crediderim  potius  terminalia  nihii  aiiud 
esse  quam  terminos,  fines,  ubi  nitra 
eruebantur.  Vide  Terminatisi 

*  LUMERA,  Lucerna,  vas  in  quo  lumen 
accenditur,  nos  tris  etiam  Lumiere,  eodem 
sensu.  Hist.  belli  Forojul.  in  Append.ad 
Monum.  eccl.  Aquilej.  pag.  50.  col.  2  :  Et 
unus  veniens  ad  portam  cum  una  hasta, 
super  quam  erat  una  Lumera  ferrea  cum 
sagittis  accensis,  putans  ignem  in  portu 
castri  infigere,  etc.  Charta  ann.  1338.  in 
Reg,  75.  Chartoph.  reg.  eh.  54  :  Derechief 
quatre  Lumières  de  cuivre,  e* est  assavoir 
une  grant  et  troiz  petites.  Lit.  remiss, 
ann.  1419.  in  Reg.  171.  eh.  165  :  Le  sup- 
pliant  getta  une  Lumiere  quHl  tenoit  en 
sa  main,  où  il  avoit  de  Vuille  et  une  mes- 
cile ardant  ;...  et  cheut  le  lusseron,qui 
estoit  soubz  laditte  Lumiere,  a  terre.  Aliae 
ann.  1471.  in  Reg.  195.  eh.  608  :  Les  sup- 
plians  prindrent  en  Vhostel  d'icellui  mos- 
nier  une  Lumiere,  etc.  Lamette  vero  dici- 
tur Cai  ara  us  canna  binus,  quia  facile 
accenditur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1478.  ex 
Reg.  206.  eh.  82  :  Le  suppliant  uour  y 
veoir  cler,  getta  des  chenevotes  ou  Lumet- 
tesen  son  feuì  qui  tantost  furent  ahimé e$. 
Vide  Lumeria  et  Luminare. 


452 


LUM 


LUM 


LUM 


LUMERIA,  [Fax,  lanterna,  Ital.  Lu- 
miera, Gali.  Flambeau,  falot.  Chronicon 
Parmense  apud  Murator.  tona.  9,  col. 
878  :  Juravit  regimen  ad  Ecclesiam  tnajo- 
rem  ad  offerendum  ipsa  nocte  in  publica 
conclone  more  solito  ad  lumen  cereorum 
et  Lumeriarum.  Chronicon  Estense  apud 
eumdem  Murator.  toni.  15.  col.  346  : 
Praparaverunt  se  ad  bellum  cum  Cremo- 
nensibus  Canibustetcum  circa  quingentis 
Lumeriis  accensis  cum  panadellis  igne 
comburendo  dictam  civitatem' et  Canes. 
Rursum  occurrit  tona.  16.  col.  395.  381.  et 
infra]  in  Pavenses. 

1  LUMIA,  Limoni um,  malum  citreum, 
Gali.  Limon,  Ital.  Limone,  p  Ital.  Lomia 
et  Lumia.)  Hugonis  Fai  candì  Histor.  Si- 
cula  anud  Murator.  tom.  7.  col.  258  : 
Videas  ibi  et  Lumias  acetositate  sua  con- 
diendis  cibis  idoneas. 

•  LUMIGENUS,  Ellychnium,  Gali.  Lu- 
mignon  et  Limeignorì,  in  Stat.  ann.  1312. 
tom.  1.  Òrdinat.  reg.  Frane,  pag.  513. 
art.  5.  Stat.  Saluciar.  collat.  5.  cap.  151  ; 
Teneantur  omnes  facientes  candelas  fa- 
cere  Lumigenos  candelarum ,  vldeltcet 
medietatem  de  bombace  et  aliam  medieta- 
tem  canapa.  Vide  supra  Lucigniuolus. 

*  LUMIGERA,  Lanterna,  fax  ;  unde 
Lumigerius,  qui  eam  porta t.  Tract.  MS. 
de  Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap.  11  : 
De  Victoria  obtinenda  cum  Lumigeriis  et 
latergeriis  tempore  noctis.  Et  cap.  37  : 
Eques  armatus  tenens  Lumigeram  in 
manu,  aliam  Lumigeram  super  collum 
equi  bardati,  est  utilissimus  rupturam 
hostibus  dare  in  tempore  diei  et  magis 
tempore  noctis.  Vide  Lumeria. 

1  LUMINA ,  prò  Limina.  Vide  in  Li- 
men. 

1  LUMINAMENTUM,  ^apax^p,  in  Gios- 
sis  Lat.  Gali.  Sangerm.  Vultus,  charac- 
ter,  in  Suppl.  Antiq. 

fat.  in  utrumqu*  G 
iniamentum.] 

1.  LUMINARE,  Gali.  Luminaire.  Lumi- 
naria, qjwcaycoYoc,  in  Glossis  Graec.  Lat. 
Candelae,  lucernae  Ecclesiarum,  in  Legi- 
bus  Wisigoth.  lib.  12.  Ut.  1.  §  3.  in  Lege 
Longob.  lib.  3.  tit.  3.  |  3.  [**  Oarol.  M. 
61.]  in  Oapit.  Caroli  M.  lib.  5.  cap.  71. 1. 
6.  cap.  191.  [**  194.]  et  alibi  passim. 
Oleum  ad  Luminaria  concinnanda, Exodi 
cap.  25.  et  35.  Sed  et  nescio,  an  a  paga- 
nis  luminum  et  cereorum  in  Ecclesiis 
usum,ut  pleraquealia,acceperint  Chris- 
tiani.  S.  Hieronym.  in  e.  57.  Esaiae  :  Ip- 
saque  Roma  orbis  domina  in  singulis  in- 
sulis  domlbusque,  Tutela  simulacrum  ce- 
reis  venerans  oc  lucemis,  quam  ad  tui- 
tionem  adium  isto  appellant  nomine,  ut 
tam  intrantes  quam  exeuntes  domus  suas 
inoliti  semper  commoneantur  erroris. 

Luminaria  Arboribus  Facere,  [ve- 
tat  Carolus  M.  Gapitul.  1.  ann.  799.  cap. 
63.  et  lib.  1.  Oapitul.  cap.  62  :  Ilem  de 
farboribus>  velpetris,  vel  fontibus,  ubi  ali- 
qui  stulli  Luminaria  vel  alias  observatio- 
nes  faciunt,  omnino  mandamus,  ut  iste 
pessimus  nsus  et  Beo  execrabilis,  ubicum- 
que  invenitur ,  tollatur  et  destruatur.] 
Vide  Arboree  sacrivi  in  Arbor  1. 

1  Luminaria,  Lucerna.  Oharta  Caroli 
Orassi  Imperat.  ann.  884.  apud  Miraeum 
tom.  1.  pag.  650.  et  Tolnerum  in  Probat. 
Hist,  Palat.  pag.  12  :  Eo  ecilicet  rationis 
tenore,  ut  perpetuo  Monachis  ibidem  (in 
Laureshamensi  monasterio)  Beo  famu? 
lantìbus  in  usibus  deputentur,  atque  in- 
deficiens  Luminaria  exinde  in  Eccle$iat 
ubi  prafati  viri  requiescunt,  habeatur. 
Mox  dici  tur  Luminaria  inextincta. 

Luminaria,  Preces  lucernales,  seu 
Lucernarium,  apud  Rufin.  lib.  2.  de  Vit. 
Patr.  num.  5.   [**  Vide  Glossar,  med. 


*  Ad  de  ex  Casti- 
ossar.  Germ.  Hoc 


Graecit.  voce  Auxvtxóv,  col.  833.  et  Lucer- 
narium 2.] 

Luminarle,  Ecclesiarum,  uti  vocant, 
fabricae,  seu  Ecc  lesi  asti  cor  um  aedìtuo- 
rum  et  matricuiariorumfìsci.  NamLumi- 
niers,  in  Consuetud.  Arvern.  cap.  2.  art. 
7.  cap.  22.  art.  16.  dicunfrur  Matricularii, 
Procuratores  Fabricarum,  Syndici  :  quod 
penes  eos  luminarium  concinnandorum 
cura  esset  [**  Ghart.  Ohilper.  II.  ann. 
716.  apud  Brequin.  num.  495  :  Quicquid 
exinde  forsitan  fiscus  noster  sperare  po- 
tuerat,  in  Luminarebus  vel  e&tipendiis 
pauperum  ipsius  rnonastirie  .  .  .  sit  con- 
cessum.]  Charta  vetus  apud  Guesnaium 
in  Annali  bus  Massiliensib.  pag.  335  : 
Ego  .  .  .  concedo  Beo  et  Luminaria  B. 
Marida  de  Puilobier...  quandam  ferragi- 
nem  meam,  et  e.  Tabulanum  Priora  tu  s 
de  Paredo  fol.  71  :  Quidquid  ipse  et  sui 
in  dieta  silva  cum  terra  pertinente  habe- 
bat  vel  habere  debuerat,  ad  Luminariam 
Ecclesia?  de  Paredo,  prò  remedio  anima 
sua  dedit.  Tabularium  Conchensis  Mo- 
nasteri! in  Ruthenis  Oh.  83:  Bant  in 
quolibet  anno  60.  solidos  Ruthenenses,  de 
quibus  habeat  Abbas  20.  solidos,  et  ad  Lu- 
minariam sint  alii  20.  eie.  [Testamen- 
tum  Florentii  de  Castellana  ann.  1398. 
ex  Schedis  Praesidis  de  Mazaugues  :  Le- 
gavit  Luminaria  Ecclesia  S.  Marii  de 
Andono  solidos  40.  Hacnotione  Luminari 
etiamnum  dicunt  Provinciales.  Statuta 
Ecclesiae  Biterr.  ann.  1368.  apud  Mar- 
ten.  tom.  4.  Anecd.  col.  638.  art.  65  :  Ut 
prophana  %n  Ecclesiis  non  ponantur,., 
archiis  operis  et  Luminaria  et  confratria 
dumtaxat  exceptis.  Mox  recurrit,  ut  et 
col.  799.  in  Statutis  Eccl.  Tutel.  ann. 
1328.  in  Testamento  ann.  1202.  apud 
Baiuzium  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  268. 
etc.]Nata  porro  vox,  quod  dos  quae  Ec- 
clesiae confertur,  ad  usum  luminarium 
et  ministrorum  factà  dicatur.  Vide  vet. 
Ohartam  editam  a  Jacob o  Petito  post 
Poenitentiaie  Theodori  pag.  383.  De  usu 
vero  primario  luminarium  in  Ecclesiis 
quaedam  attigit  idem  Petitus,  in  Notis 
ad  eumdem  Theodorum  pag.  134. [^Mu- 
rator. Antiq.  Ital.  tom.  3.  col.  724.] 

*  2.  Luminare,  Ecclesiae  vel  piae  ali- 
cujus  societatis  fiscus.  Gharta  ann.  817. 
inter  Instr.  tom.  12.  Gali.  Ghrist.  col. 
297:  Placuit  nobis  instituì,  ut  si  ullus 
quilibet  rector  deLuminaribus  vel  dictione 
ipsius  sancti  loci  abstrahere  aut  alicubi 
beneficiare  voluerit ,  omnino  id  agendi 
pertimescat.  Stat.  sabbater.  Oarcass. 
ann.  1402.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  563.  art.  13:  Teneantur  in  Bomino 
exhortare  illum  testatorem...  ut  habeat  in 
memoria  sanctum  Luminare  ministerii 
supradicti,  quodque  ibi  scilicet  dicto  Lu- 
minari legel  amore  Bei  quod  sibi  placue- 
rit  et  in  devocionem  habebit.  Pluries  ibi. 
Vide  Luminaria.  [<*  Luminare  etiam 
est  pecunia  in  fiscum  ecclesiae  ero- 
gando. Vide  Guerard.  in  Indie.  Irmin, 
Polypt.l 

0  3.  Luminare,  Funebris  cereorum 
pompa.  Testa m.  ann.  1517  :  Vult  Lumi- 
nare suum  fieri  de  sex  thedis  seu  torchiis 
cera,  quilibet  unius  libra  ponderis  et  sex 
ciergiis  cera, 

*  Luminaria,  Festiva  accensio  cereo- 
rum.  Gali.  Illumination,  ut  voi  un  t  docti 
Hagiographi,  vel  Solemnis  processio,  in 
qua  luminaria  deferri  solent.  Stat.  com- 
mun.  Urbini  inter  Acta  SS.  tom.l.  Jun. 
pag.  149.  col.  1  :  Item  quod  per  eosdem 
aominos  priores,  cum  assistentia  potestatis 
et  civium,  alia  fiat  Luminaria  et  oblatio 
in  honorem  S.  Pilingotti,  die  ultima  Mali 
de  sero,  honorifice  discedendo  ab  ecclesia 
S.  Augustini  et  eundo  ad  ecclesiam  S. 


Francisci,  ubi  illius  sanctissimum  corpus 
residet.  Mirac.  B.  Anton.  Ripol.  tom.  6. 
Aug.  pag.  540.  col.  1  :  Deinde  duci  se 
fecit  super  uno  equo  ad  locum  Ripolarum 
ad  visitandum  dictus  corpus  beati  Anto- 
nii  :  ubi  fecit  certam  Luminariam,  Pro 
Lucerna,  vide  in  Luminare  1. 

7  1.  Luminarti,  Procuratores  lumina- 
ria. Oharta  Hincmari  ann.  870.  apud 
Miraeum  tom.  1.  pag.  134.  col.  2:  Mas 
villas  cum  mancipiis  et  omnibus  ad  se  per- 
tinentibus  in  usus  Luminariorum,  matri- 
culariorum...  deputavit.  Oharta  Bellijo- 
censis  ann.  1424  :  Petrus  Murardi  Lumi- 
narius  Ecclesia  parochialis  de  Parigniaco 
prò  et  nomine  dieta  Luminaria  tenere 
recognoscit,  etc. 

7  2.  Luminarti,  vel  Luminaria,  etiam 
dicti  homines  servii is  vel  libertinae  con- 
ditionis,  qui  censum  capitis  in  cera  vel 
certa  pecuniae  quantità  te  prò  luminari 
exsolvebant.  Breviarium  villarum  ex 
Archivo  S.  Audomari  :  In  Kelmis  habent 
monachi  ecclesiam  1. et  bunar.  12.  et  man- 
cipia  6.  Luminaria  4.  unusquisque  solvit 
de  cera  valente  denar.  1.  Infra  :  Lumi- 
narti 11.  solvunt  inter  omnes  sol.  7.  den. 
8.  Et  mox  :  In  Ahona  est  Ecclesia  ad 
quam  solvunt  7.  homines  de  Lamine  unus- 
quisque de  cera  valente  den.  2.  Rursum  : 
Sunt  ibi  prebendarii  6.  Luminarvi  90. 
solvunt  inter  omnes  lib.l,  sol,  5.  Pluries 
ibi  recurrunt.  Vide  Cerarli. 

*LUMINAT0R,  ^dituus,  matricula- 
rius,  fisci  ecclesiae  alicujus  procurator. 
Stat.  synod.  Olaromont.  ann.  1537  :  Cu- 
rati seu  eorum  vicarii  omni  anno  audiant 
compota  Luminatorum.  Vide  Luminarli 
in  Luminare  1. 

*  LUMINATUS,  Accensus,  Ital.  Luma- 
to.  Lit.  ann.  1366.  tom.  4.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  678.  art.  15  :  Quod  bajulus  et 
alii.  officiarli  nostri  dicti  loci,  praconizare 
faciant,...  quod  tempore  necessitatis  quas- 
libet  lampades  de  nocte  habeant  facere 
Luminatasi 

T  LUMINIUM.  Giraudus  in  Vita  S. 
Johannis  Episc.  Valentinensis  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecdot.  col.  1699  :  Ad 
quem  cum  novitatemmlr acuii  fama  trans- 
portasset,  volivum  collo  circumdat  Lumi- 
nium  et  dd  Sanctum  Bei  deferri  sitibun- 
dus  accelerat.  Infra  col.  1702:  UH  vero 
propter  instantem  vigiliam  (5.  Johannis) 
de  suis  interulis  f ecere  Luminia,  colllsque 
circumdantes,  fenestram  illam  (custodia) 
sic  opitulatam  fiducialiter  sublevant,  sese- 
que  unus  post  alium  saltu  ad  pedem  tur- 
ris,  Sancte  Johannes  adjuva,  conclaman- 
test  praelpitant,  nihllque  mali  passi... 
desiderata  affuerunt  vigilia.  Videtur  esse 
species  ornamenti  collo  annexi ,  quo 
sese  ab  aliis  distinguebant  Sanctorum 
tumulos  visitaturi.  [*  Ellychnium,  Gali. 
Mèche.  Vide  supra  LumigenusA 

J 1.  LUMIN0SITAS,  Olaritas,  splendor. 
Disciplina  monastica  Lumlnositate  pra- 
radlana  dicitur  Monasterium  S*  Gisleni 
in  Hannonia,  in  Oharta  Rudolph!  I. 
Imp.  ann.  1274.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  591. 

*  2.  LUMINOSITAS,  [«  Formam  per 
viam  subtilitatis  et  Luminosltatis  am- 
plioris  acquirens.  »  (B.  N.  Ms.  Lat.  16089. 
f  in0.)] 

'l  LUMINOSITER,  Clare,  palam.  Vita 
S.  Eulogii  tom.  2.  Martii  pag.  94  :  Non* 
nulli  enim  qui  fidem  Christt  tantum  men- 
tibus  retinebant ,  instinctu  Dei ,  quod 
celaverant,  Luminositer  et  patule  profere- 
bant. 

*  LUMIS,  Luma.  Pactum  inter  Bonon. 
et  Ferrar,  ann.  1193.  apud  Murator.  tom. 
2.  Antiq,  Ital.  med.  aevi  col.  894  :  Scilicet 
de  omnibus  drappis  de  batilicio,  de  Lume 


LUN 


LUN 


LUN 


153 


zucarina,  de  grana  de  brasile,  etc,  Aliud 
inter  Mutin.  et  Lucens.  ann.  1281.  ibid. 
col.  902  :  Setse,unde  fiunt  sedani,  cineris 
de  cetro,  guadi,  Lumae  rosse,  de  soma  tre* 
solidi  Mutinenses  auferantur.  Vide  supra 
Lumen  3. 

1 1.  LUNA,  Nota  chronologica  veteri- 
fous  Chartis  apposita.  Vide  Annus  pag. 
291. 

1  Luna,  Martyrologium  post  Primam 
in  Monasteriis recitari  solitum,ubi  lunse 
quota  dies  sit,  annunciatur.  Consuetud. 
MSS.  S.  Augustini  Lemovic.  Feria  V. 
in  Coen  a  Domini  :  Dieta  prima  submissa 
voce,  ut  mos  est,  recitent  pueri  Lunam  in 
claustro,  et  postea  Presbiteri  celebrent 
Missas,  Feria  VI  :  Surgant  nudis  pedibus 
et  eant  ad  Primam,  et  Prima  dieta  eant 
omnes  in  claustrnm  et  assumant  libros 
Psalmorum  et  dicant  simul  Psalterium 
cum  letania,  qua  dieta  recitant  pueri  Lu- 
nam submissa  voce,  et  postea  eant  calciare 
se  in  dormitorio.  In  die  S.  Paschae  :  -Redi- 
giti Presbiteri  dicant  Missas  ad  alia  aita- 
rla post  recitationem  Lunse.  Hi  ne 

Lunam  Pbonuntiare,  in  Statutis  Or- 
di  nis  Prgemonstrat.  dist.2.  cap.5  :  Extra 
vero  (Ecclesiam)  nusquam  prsesumat 
(Cantor)  nisi  in  Capitulo  Lunam  et  breve 
pronuntiantes  pronunciare. 

Luna  Incensa,  Pieni! unium.  Cyrillus 
Alexandrinus  Patr.  in  Epist.  de  Pas- 
cli a  te  apud  Bucherium  :  Communem 
annum  facitis  de  embolismo,  dum  obser- 
vatis  Lunam  incensam  in  3.  Nonas  Mar- 
tias  juxta  regularem  Latinorum,  etc. Vide 
Rabanum  lib.  de  Computo  cap.  83. 

Lunam  Clamoribus  Invocare,  Su- 

Serstitio  vetus  damnata  a  Christianis  : 
e  qua  Juvenalis  Satyra  6  : 

Jam  nemo  tubas,  nemo  aera  faliget, 

Una  laboranti  polerit  succurrere  Lunse. 

Ubi  vetus  Interpres  :  Sonitum  fieri  adso- 
let,  quando  Luna  deficit.  Vide  Schol. 
Theocritildyll.2.  v.  36.  Turnebum  lib. 
22.  Advers.  cap.  24.  et  lib.  18.  cap.  24. 
Meursium  ad  eumdem  Theocrit.  Scali- 

ferum   ad  Manilium  lib.  1.  etc.  Hinc 
unse  labores  prò  eclipsi.  Hist.  Àrchie- 
pisc.  Eboracensium  : 

Ast  alios  fecit  praefatus  nosse  magister 
Harmoniam  cali,  Solis  Lunseque  labores. 

Pirminius  Abbas  in  Excerpt.  de  libris 
Canon  :  Luna,  quando  obscuratur,  nolite 
clamores  emittere.  Poenitentiale  MS. 
Thuanum  :  Si  observasti  traditiones  pa- 
ganorum,  quas  quasi  hsereditario  jure, 
diabolo  subministrante,  usque  in  hos  dies 
patres  filiis  reliquerunt,  id  est,  ut  eie- 
menta,  color es,  Lunam,  solem,  aut  stella- 
rum  cursum,  novam  Lunam,  aut  defec- 
tum  Lunse,  ut  tuis  clamoribus,  aut  auxi- 
lio,  splendorem  ejus  restaurare  valeres, 
•etc,  S.  Audoenus  lib.  2.  Vitae  S.  Eligii 
cap.  15  :  Nullus  si  quando  Luna  obscura- 
tur vociferare  prsesumat,  quia  Beo  jubente 
certis  temporibus  obscuratur. 

•  2.  LUNA,  Piscis  genus.  Vide  infra 
Mola  6. 

*  3.  LUNA,  Panni  species  ;  sed  men- 
dose  scriptum  suspicor  prò  Lana. Charta 
ann.  1447.  in  Suppl.  ad  Miraeum  pag. 
700.  co  1.1  :  Omnium  quoque  funeratium 
undecumque  et  qualitercumque  venien- 
tium,  sive  in  cereis,  sive  in  pannis,  de 
auro,  serico,  bisso,  buwano,  veluto,  Luna, 
vel  lino  consistant,  prsefati  religiosi  ac 
curati  unam  medietatem  recipient. 

1 LUNALIS  Bipennis,  f.  Bipennis  Lu- 
nata, forma m  lunae  cresce ntis  quoda Di- 
modo  referens.  Vita  S.  Guthlaci,  saec.  3. 
SS.  Benedict.  part.  1.  pag.  276:  Arrepta 
Lunati  bipenne  tria  virorum  corpora  leta- 

Y 


bundis  ictibus  humi  sternens  mori  coegit. 
In  Actis  SS.  Aprilis  tom.  2.  pag.  45. 
nabetur  Limalis. 

*  LUNARE,  vel  Lunaris,  Locus  in 
portu,  ubi  naves  fluctuantes  servantur, 
Gali.  Bassin,  a  forma  lunse  lunatae  seti 
cresce  ntis  sic  dictus.  Charta  ann.  1090. 
apud  Murator.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  223  :  Casale  Liciniani  cum  omni- 
bus hominibus  et  pertinentiis  suis,...  por- 
tum  cum  Lunare  et  pass  agio,  hac  canni- 
tias  prò  piscibus  capiendis  in  fiuvio  Sila- 
ris...  damus. 

0  Lunaris  Pelta  ab  eadem  figura 
dicitur  scutum  brevissimum,  in  Carm. 
Adalber.  tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  67: 

Lunarie  pendere  prius  debet  tua  pelta. 

j  LUNARES,  Lunarii,  Homines  servi- 
li s  condì tionis,  hinc  forte  dicti,  quod 
singulis  lunis  seu  mensibus  operas  do- 
mino praestare  vel  agros  Lunares  dictos 
arare  tenerenlur.  Breviarium  villarum 
ex  Archivo  S.  Audomari  :  Habet  ibi  Lu- 
nares 13.  Luminarios  10.  solvunt  inter 
omnes  sol.  2.  den.  2.  Infra  :  Prébendarii 
5.  Lunarii  36.  luminarti  60.  Ssepius  ibi 
Lunarii  adjunguntur  Prsebendariis  et 
Luminariis;  sed  nihil  additur  ex  quo 
eorum  conditio  clarius  innotescat. 
[**  Guerardo  in  Glossar.  Polypt.  Irmi- 
non.  magis  placet  Homines  esse,  qui 
singulis  mensibus  sportulas  quasdam 
vel  eleemosynas  accipiebant;  et  qui- 
dem  provendarios  pensam  per  mensem 
accipere  dicitur  in  Stat.  Adalh.  lib.  2. 
cap.  8.1 

LUNARIS,  Modus  agri,  quantum  quis 
arare  pò  test  per  mensem  Lunarem. 
Charta  Herivei  Episc.  Augustod.lnd.  9. 
ann.  24.  post  obitum  dorimi  Odonis 
quondam  Regis  regnante  Karolo  glo- 
rioso Rege,  in  Tabul.  ejusd.  Eccl.:  Sunt 
autem  hse  ipsse  res  sitse  in  Comitatu  Bel- 
nensi,  in  villa  quse  dicitur  Grandis- 
Campus,  mansus  vìdélicet  unus,  et  Luna- 
res juxta  sestimationem  inquirentium 
quinque, 

Lunatigum,  Eadem  noti o ne.  Charta 
ex  Archivo  Abbatiae  Abundantiae  in  Bi- 
bliot.  Sebusiana  Cent.  1.  cap.  40  :  Bonat 
Robertus  Comes  de  aloto  suo,  hoc  est,  ter- 
ram  dominalam  in  pago  Genevense  et  in 
villa  de  Peloniaco  cum  decimis,  quam 
Canonici  tenent,  de  Peloniaco  mansos  12. 
et  in  Rumblatis  mansum  1.  et  Lunaticum 
unum,  etc.  Infra:  Becimam  de  uno  Lu- 
natico, etc. 

LUNARITER,  Per  menses  lunares,  qui- 
bus  utuntur  Àrabes  et  Saraceni.  S.  Eu- 
logius  lib.  1.  Memorialis  Sanctorum  :  Et 
quod  Lunari  ter  solvimus  cum  gravi  moz- 
rore  tributum.  Idem  Eulogius  lib.  3. 
cap.  5.  de  Mah  urne  to  Arabum  Hispano- 
rum  Principe  :  Hic  idem  inauditis  cupi- 
ditatum  facibus  ardens,  militum  annonas 
demutilat,  tribunorum  coarctat  donaria, 
Lunaremque  prsemiorum  discursum  im- 
rainuit.  Leovigildus  Cordubensis  Pres- 
byter  lib.  de  Habitu  Clericorum  :  Quem 
inquisitio,  vel  census,  vel  vectigalis,  quod 
omni  Lunari  mense  Christi  nomine  sol- 
vere cogitur,  retinuerit.  etc, 

1"  LUNATICA,  Quod  fii  plenilunio,  Gloss. 
Isid.  Epilepsiam  seu  Lunatici  morbum 
intelligo,  qui,  ut  habet  Johannes  de  Ja- 
nua  in .  Lunaticus,  singulis  lunationibus 
contingit,  cum  luna  est  piena. 

LUNATICUM,  Modus  agri.  Vide  Luna- 
ris. 

LUNATIGUS,  SeXvjvta^^evo? ,  Matthaeo 
cap.  4.  24.  et  Caesario  Dial.  2.  cap.  112. 
eTttXyprcixóc,  aliis.  Matth.  Silvaticus:  Lu- 
naticus,  Epilepticus.   Apuleius   lib.   de 


Herbar.  virtut.  cap.  9.  Ad  Lunaticos  qui 
cursum  Lunse  patiuntur.  Brito  in  Vocao.: 
Epilepsia  fit  ex  melancholico  humore  quo- 
ties  exuberavit ,  ad  cerebrum  reversus 
fuerit,  Hsec  passio  caduca  dicitur ,eo quod 
cadens  seger  spasmos  patiatur.  Hos  etiam 
Lunaticos  vulgus  vocat,  quod  per  Lunse 
cursum  comitentur  hos  insidise  dsemonum, 
[Addit  Joan.  de  Jan  uà  :  Nota  quod  ex 
vitio  lunse  non  patiuntur  Lunatici,  sed 
dsemones  eos  vexant  his  temporibus,  ut 
per  lunam  infament  lunse  creator em.  Haec 
ex  Hieronymo  in  4.  Matth.  ubi  Lunati- 
cos exponit  non  vere  Lunaticos,  sed  qui 
putabantur  Lunatici  ob  dsemonum  falla- 
ciam,  qui  observantes  lunaria  tempora 
creaturam  infamare  cupiebant ,  ut  in 
creator  em  blasphemise  redundarent.] 
Ebrardus  Betun.  in  Grsecismo  cap.  13: 

Dicitur  a  Luna  Lunaticus  hac  ratione, 

Quod  certis  mensis  temporibus  fuerit  ille. 

Ast  Lymphaticus  est,  cerebrum  cujus  malus  humor 

Turbat  et  illid.it»  sed  non  sub  tempore  certo. 

Est  Energumenus  quem  daemon  possidet  unus. 

Sunt  Arrepticii  vexati  daemoue  multo. 

Is  Maniticus  est  qui  se  perimit  sine  causa. 

Odo  Cluniac.  lib.  4.  de  Vita  S.  Geraldi 
cap.  3  :  Ancilla  cujusdam  viri  Lamberti 
Lunatica  per  somnium  monita  est.  Cons- 
tantinus  Presbyter  lib.  2.  Vitae  S.  Ger- 
mani Episcopi  Autissiodor  :  Hujusmodi 
d&monio  vexabalury  quod  per  menstruum 
tempus  redeuntibus  incrementis  Lunari- 
bus,  captivos  suos  caduca  allìsione  pros- 
temit.  Alexander  Iatrosoph.  lib.  1.  Pas- 
sion  :  Cum  servus  ejus  Lunaticus  coram 
eo  cecidisset.  Occurrit  non  semel  apud 
Firmicum  lib.  3.  cap.  3.  5.  6.  lib.  4.  cap. 
1.  2.  etc.  Vide  Csesarium  in  Questionibus 
Theologicis  qugest.  50.  Silvestrum  Gi- 
rald.  in  Topogr.  Hiberniae  distinct.  2. 
cap.  3.  Scorsum  ad  Homil.  23.  Theopha- 
nis  Ceramei,  Nic.  Fullerum  lib.  2.  Mis- 
celi, sacr.  cap.  17.  et  Turnebum  lib.  11. 
Advers.  cap.  5. 

0  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Lunategue,  Prov,  Lunaticus,  cadu- 
cus. 

Lunaticus,  Stultus,  demens.  Ruper- 
tus  1.  8.  de  Divin.  offic.  cap.  4  :  Etiamsi 
Lunaticus  sit,  id  est,  stultus  :  stultus 
quippe  ut  Luna  mulatur.  Hoc  sensu  mu- 
lier  Lunatica,  dicitur  apud  Gauterium 
Cancellar,  de  Bellis  Antioch.  pag.  451. 
Existimabant  quippe  olim  veteres  Lu- 
nam dementes  aut  d aemoni acos  facere. 
S.  Audoenus  leg.  2.  Vitae  S.  Eligii  cap. 
15  :  Deus  ad  hoc  Lunam  fecit,  ut  tempora 
designet,  et  noctium  tenebras  temperet, 
non  ut  alicujus  opus  impediat,  aut  de- 
mententi  faciat  hominem,  sicut  stulti  pu- 
tant,  qui  a  dsemonibus  invasos  a  Luna 
pati  arbitrantur.  Quo  spectant ,  quse 
habentur  in  Consultatane  Zachaei  et 
Apollonii  lib.  1.  cap.  30  :  A  quibusdam 
(deemonibus)  sub  incremento  Lunse  auge- 
tur  insania,  et  tanquam  de  plenitudine 
luminis  captorum  labes  veniat,  sub  qua- 
dam  mali  dimensione  aut  exaggeratur, 
aut  incipit. 

*  Lunage,  eodem  sensu,  in  Mirac. 
MSS.  B.  M.  V.  lib.  1  : 

Au  siede  es  sos,  fax  et  Lunages, 
A  Dieu  soutiex,  discrés  «t  aages. 

Ibidem  lib.  2  : 

Qui  moult  fu  lourdiaus  et  Lunages, 
Et  moult  lorgnes  et  moult  sauvages. 

LUNATIM,  Per  menses.  Alvarus  in 
Vita  S.  Eulogii  :  Dum  inter  cseteros  pala- 
Unum  Lunalim  mansionis  servitium  age- 
ret.  [Vide  Lunariter.] 

1"  LUNATI0,  Menstruus  lunse  cursus, 
Ital.  Lunatione%  Gali.   Lunaison.  Mira- 

20 


184 


LUN 


LUP 


LUP 


cula  S.  Cath aringa  Sueciae,  torri.  3.  Mar- 
tii  pag.  528  :  Statim  eadern  Lunationè, 
post  dictae  dominse  Catharin&  invocatio- 
nem,  insensato  sensus  integre  redeunt. 

LuNATiONES.DiesLunae,  Gali.  Lunai- 
sons.  Concili  uhi  Coloniense  ann.  1260. 
cap.  7  :  Item  raro  vel  nunquam  in  Capi- 
tulo  ipso  legi  Lunationes  mensium,  aut 
Kalendas,  seu  obitus  fidelium,  etc.  [Con- 
dì. Trevir.  ann.  1310.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  258  :  Dies  quoque 
JEayptiacif  constellationes,  Lunationes, 
calendas  Januarii,  initia  mensium,  dies 
mensis,  cursus  solis,  lunss,  superstitiose 
observari  non  debent.\ 
•  •  LUNATUS.  Vita  B.  Altman.  tom.  2. 
Aug.  pag.  373.  col.  1  .  Hic  (Mars)  gla- 
dium  habuit  longe  aliis  dissimilem  nòs- 
tra mtatis,  inexperta  arte  fabricatum,  in- 
credibili chalybis  duritia  Lunatum,  Alias 
Limatura  :  sed  leg.  forte  Duratum.  Vide 
alia  notione  supra  in  Calceus. 

LUNGHUS,  Lancea,  hasta,  ex  Graec. 
Xóyxoc,  vel  >óyxyi.  Tertullianus  de  Co- 
rona milìtis  :  Incumbens  et  requiescens 
super  Luncho,  quo  perfossum  est  latus 
Christi. 

LUNDA,  Ponderis  genus  apud  Anglos, 
in  Fleta  lib.  2.  cap.  12.  g  7  :  Lunda  an- 
guillarum  constat  ex  10.  stikis...  Lunda 
pellium  continet  2.  Umbria,  eie. 

*  LUNGERIA,  prò  Longeria.  Vide  su- 
pra in  hac  voce. 

*  LUNGUIDIUM,  an  Lurabus  ?  Charta 
ann.  1221.  tomi.  1.  Hist.  Cassin.  pag.  318. 
col.  1  :  Guillelmus  de  Venano  deb  et...  ad 
fontem  de  Beozano  Lunguidium  tiniosu, 
unum  ammiscere  de  carne  et  sex  panes. 
Vide  supra  Longa  2. 

*  LUNIGER,  Bos,  a  jugo  vel  cornibus, 
quod  lunae  crescentis  formam  referant, 
sic  appellatus.  Andr.  Floriac.  MS.  lib.  3. 
Mirac.  S.  Bened.  :  Bum  autem  in  his  in- 
sudet  homo  pestifer,  mirabile  dictu,  re- 
trogrado calle  Lunigerì  excedentes,  etc. 

*  LUNIS,  Menstruus  lunga  cursus, 
Gali.  Lunaison.  Codex  MS.  163.  Bibl.  S. 
Germ.  Prat.  fol.  260.  v°.  laudatus  tom.  3. 
novi  Tract.  Di  pi  om.  pag.  353  :  Incxpiunt 
dies  JEgyptiaci.  Vili,  kalendas  Aprilis 
illa  die  Lunis  observandus  est  per  omnia. 
Infrante  Agusto  illa  die  Lunis  cum  orimi 
diligentia  observandus  est.  Exeunte  De- 
cembrio  illa  die  Lunis  observandus  est. 

J  LUNONUS,  prò  Limonus,  ut  conjecto, 
Gali.  Limon,  Temo.  Hinc  prò  Equus  Lu- 
nonorum,  ut  ex  Charta  ann.  1235.  habe- 
tur  in  Scartio,  puto  legendum  Equus 
limonorum,  qui  idem  sit  ac  Limonerius, 
de  quo  supra,  Gali.  Limonier,  Equus  ad 
currus  temonem. 

%.  LUNS.  [Instrumentum  purgandi 
lini   Diei^  1 

1.'  LUNULA.  Ephemerides  S.  Galli 
prid.  Kl.  Dee.  :  Dat  Hospitarius  10.  fer- 
cula...  et  in  vespera  stoupum,  Lunulas, 
et  oblatas  de  Linkinwiller.  Ubi  Lunula 
videntur  dici  fermentati  orbes,  S.  Pau- 
lino  Epist.  3.  pag.  46. 

*  2.  LUNULA,  Idem  quod  speculum,  in 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521.  Lu- 
nette, Cassidis  species  vel  ejusdem  pars, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1408.  ex  Reg.  163. 
Chartoph.  reg.  eh.  179  :  lcellui  Clavet  sa- 
rtia un  baselaire  et  en  féry  ledit  Nicaise 
sur  la  teste  et  lui  abati  une  Lunette  de 
fer,  dont  il  avoit  la  teste  armée. 

LUNULE  Isidoro  lib.  19.  cap.  31  :  Sunt 
ornamenta  mulierum  in  similitudinem 
lunse,  bullulse  auress  dependentes.  Quse 
hausit  ab  Hieronymo  in  cap.  3.  Isaige. 
Aldhelraus  de  Laudi  bus  virginitatis  : 
Grepundìa  collo  gemmiferis  Lunulis  pen- 
dentia.  Occurrunt  hac  notione  Isaiae 
cap.  3.  ubi  Gr.  (jLYjvtaxot,  apud  Tertull. 


de  Cultu  femin.  S.  Cyprianum,  in  Vita 
1.  S.  Brigida*  virginis  n.  103.  in  Monas- 
tico Cisterciensi  pag.  354.  etc. 

J  LUNUS,  Dies,  prò  Dies  Luna.  Cun- 
ctis  diebus  Lunis,  in  Chartulario  Monas- 
teri S.  Suini  ti  i  Bit  uri  e.  fol.  xi.  verso. 
^c  LUO.  [vorator,  cf.  helluo.  Dief.] 
LUPjE,  Latinis  aliquot  Seri ptori bus 
puellae  dictge  quae  pecorum  pastui  invi- 
gilane ut  quae,  inquit  Auctor  Chronici 
Alexandrini  pag.  268.  et  Cedrenus,  cum 
lupis  in  monti  bus  vitam  exigant.  Pru- 
dentius  lib.  1.  in  Symmach.  : 

*  Scortator  nimius,  multaque  libidine  suetus, 
Rusticulas  vexare  Lupas. 

Alias  Lupse  meretrices  dicuntur.  Vide 
Joannem  Priceum  ad  Apolog.  Apuleii. 
Sed  incertum  cur  in  eodem  Chronico 
Alexandrino  pag.  784.  dicatur  a  Justi- 
niano  inscripta  Tabula  Hy patii,  qui  ty- 
rannidem  arripuerat,  tumulo,  cum 
hisce  ver  bis  :  'Ev8a8e   xaTaxetxat  <5  pa<n- 

1  LUPAL,  Lupanar,  in  Glossis  Isidori. 
Ut  a  Lupercus,  Lupercali  a  Minerva,  in- 
nervai ,  sic  a  Lupa  dictum  Lupai,  si  ta- 
men  hgec  vox  usquam  legitur,  ut  habet 
Gravi  us. 

LUPANJS  Femin-E,  Lupge,  meretrices, 
lupanarium  sectatrices.  Commodianus 
Instr.  59  : 

In  feminas  congruit  cultura  Lupanas. 

Martialis  lib.  1.  Epigr.  35  : 

Abscondunt  spurcas  haec  monumenta  Lupas. 

1  LUPANANS,  Lupanaribus  deditus, 
apud  Barthium  in  Glossario  ex  Baldrici 
Hist.  Palgest.  Ordericus  Vitalis  lib.  9. 
Hist.  Eccles.  :  Asperasque  minas  Lupa- 
nanti  mullitudini  adjecit. 

*  LUPANARI  A,  Lupa,  meretrix.  Acta 
S.  Afrge  mart.  tom.  2.  Aug.  pag.  56.  col. 
1  :  Contigit  Afram,  quam  notata  habébat 
facies  publica  quod  esset  Lupanaria,  a 
persecutoribus  comprehendi.  vide  Lupa- 
rise  feminse. 

LUPANATUM,  Molinellum  lupati,  Ugu- 
tioni. 

J  LUPARA,  Palati  um  Regium  Pari- 
siis,  vulgo  Louvre,  apud  Miraeum  tom. 
1.  pag.  120  :  Datum  in  Lupara  prope  Pa- 
risios  die  2.  Junii  ann.  1364.  Sic  fere 
scribitur  ;  interdum  tamen,  Lupera, 
Luppara  et  Luppera.  Apud  Lupparam 
prope  Parisios  ann.  1358.  in  Regesto  87. 
Chartophylacii  Regii.  Apud  Lupperam, 
in  Fundatione  Capellaniae  SS.  Nicolai  et 
Ludovici  in  S.  Capella  Paris,  ann.  1031. 
Vocis  etymon  quidam  arcessunt  a  Saxo- 
nico  Leovar,  Castellum  ;  Sauvallius 
tom.  2.  Antiq.  Paris,  a  loco  Louve  vel 
Louvre  n une  upato,  alii  a  Palatioibi  sito 
Domini  Luparee,  oppidi  in  pago  Pari- 
siaco. 

LUPARIUS,  Ugutioni,  est  canis,  qui 
lupum  prosequitur,  et  ad  hoc  officium 
est  pr&cipuus.  Gloss.  Lat.  Gali.  :  Lupa- 
rius,  Ghien  à  chasser  le  loup. 

Luparius,  Qui  lupos  venatur.  Servius 
ad  1.  1.  Georg.  :  Constat  Luparios  carni- 
bus  tinctis  veneno  lupos  necare. .  Nos  Lu- 
parios seu  Louvetiers,  peri n de  appella- 
mus,  qui  lupos  ex  insti tuto,  vel  ex  in- 
dicto  officio  insectantur  ac  venantur. 
Galliam  enim  a  luporum  homines  avide 
devorantium  incursioni  bus  feede  olim 
vexatam  tradunt  Annales  Fr ancor.  Ber- 
tiniani  ann.  846.  Frotharius  Tullensis 
Epist.  20.  26.  Odilo  Abb.  Cluniac.  in 
Vita  S.  Majoli  in  Bibl.  Cluniac.  pag. 
290.  Vincentius  Belvac.  lib.  29.  cap.  16. 
etc.  ut  Germaniam,  Chronicon  Hildes- 
heimense  ann.  1119.  ac  Italiani  sub  Rege 


Berengario  Chronicon  Novalicense , 
tom.  3.  Hist.  Francor.  pag.  638.  Quod 
quidem  accidisse  arbitror  ex  vasti  tate 
quam  Septentrionales  gentes  in  Euro- 
pam  crebris  subinde  incursibus  intule- 
rant:  qui  quidem  ut  omnino  delerentur, 
non  semel  subditis  suis  prgecepere  Re- 
ges  nostri,  ut  eos  insectarentur  ac  ve- 
narentur.  Nam  graeterquod  habetur  in 
Lege  Burgund.  tit.  46.  ita  Capitulare  de 
Villis  cap.  69  :  De  lupis  omni  tempore 
nobis  annuntienty  quantos  unusquisque 
comprehenderit,  et  ipsas  pelles  nobis  pre- 
sentare faciant  :  et  in  mense  Maio  illos 
lupellos  perquirant,  et  comprehendant 
tam  cum  pulvere  et  hamis,  quam  cum 
fossiset  canxbus.  Cagitulare  2.  ann.  813. 
cap.  8  :  Ut  Vicani  Luparios  habeant 
unusquisque  in  suo  ministerio  duos,...  et 
ipsse  pelles  luporum  ad  nostrum  opus 
dentur.  Ex  pelli  bus  lupinis  quippe  con- 
ficiebantur  tunicse,  perinde  ac  lutrinis. 
Hinc  cognomentumPeJ-cte-te«,  inditum 
Radulfo  cuidam  nobili  apud  Albert  um 
Aquensem  lib.  2.  cap.  9.  de  quo  quge- 
dam  a  nobis  observata  ad  Alexiadem 
pag.  240.  quod  scil.  tunica  lupina  indù- 
tus  esset.  Landulfus  de  S.  Paulo  in 
Chron.  Mediolanensi  cap.  10  :  Suamque 
lupi  tunicam  *  pelles  prò  lignis  pignora- 
vii.  Ejusmodi  fere  imperantur  servienti- 
bus  lupariìs,  (aux  Sergeans  Louvetiers) 
in  Statutis  de  Forestis  ann.  1597.  art. 
37.  et  ann.  1601.  art.  7. 

Sed  et  proposita  iis  prgemia,  a  qui  bus 
caperentur,  docent  Computa  Ballivo- 
rum  Franciae,  in  quibus  fit  ratio  ex- 
pensi  prò  lupis  et  lupellis  captis  per  bal- 
liarn,  ut  prge  caeteris  Computa  de  ter- 
mino Ascensionis  ann.  1305.  et  1306. 
Di  ari  uni  Th  esauri  ann.  1297  :  Lupetti 
12.  60.  sol.  per  compotum  super  Regem  ; 
ubi  etiam  vadia  Lupariorum  recensen- 
te, [ut  et  in  Computo  ann.  1202.  apud 
D.  Èrussel  tom.  2.  de  Feudorum  usu 
pag.  gxl.  et  clxii.]  Di  ari  uni  ann.  1312  : 
Petrus  le  Mengnicier  prò  4.  Lupellis  cap- 
tis per  eum  in  foresta  Halatxy  et  redditis 
vivisin  Camera  Denariorum  tunc  ibidem, 
20.  sol.  Vide  Sta  tuta  Mediolan.  2.  part. 
cap.  448.  et  Joannem  Stiernhookum  lib. 
2.  de  Jure  Sueonum  vetusto  cap.  8. 

Insti tuti  deinde  Luparii  in  singulis 
forestis  :  legi  quippe  Chartam  origina- 
lem  Nicolai  Choiseul  ann.  1331.  ubi  ins- 
erì bitur  Chaceleu  nostre  Sire  le  Roy  en 
fa  f or  est  de  Breval.  Sed  maxime  in  sin- 
gulis provinciis,  appellatici  uè  Luparii, 
Louvetiers,  vel  Louviers,  uti  nuncupan- 
tur  in  Consuetudine  Hannoniensi  cap. 
99.  ubi  eorum  officium  et  jura  descri- 
buntur.  His  praeest  Magnus  Franciae 
Luparius,  le  Gfrand  Louvetier  de  France, 
qua  dignitate  cohonestari  solent  magna- 
tes,  ut  Lupariorum  in  provinciis  viri 
etiam  nobiles. 

In  Anglia  vero  nullos  esse  lupos 
aiunt,  ex  quo  deleti  sunt  ab  Edgaro 
Rege,  ut  auctor  est  Willelmus  Malmes- 
buriensis  lib.  2.  cap.  8  :  Quomodo  enim 
ausus  hominum  praeteriret,  qui  etiam 
omnis  generis  feras  sanguini?  avidas  ex 
regno  exterminare  cogitar  et,  Ludwaloque 
Regi  Wallensium  edictum  imposuerit,  ut 
sìbi  quotannis  triòutum  trecentorum  lu- 
porum pensitaret,  quod  cum  tribus  annis 
fecisset,  quarto  destitit,  nullum  se  ulte- 
rius  posse  invenire  professus.  Id  Etnei - 
stano  Regi  videtur  adscribere  Historia 
fundationis  Hospitalis  S.  Leonardi  in- 
fra civitatem  Eboracensem  tom.  2.  Mo- 
nastic.  Anglic.  pag.  368.  Exinde,  subdit 
Fortescutus  de  Laudib.  Legum  Angliae 
cap.  29.  ut  et  Camdenus  in  Ordovicibus, 
numerosi  ovium  greges  in  Angliae  mon- 


LUP 


LUP 


LUR 


155 


tibus  errant,  a  luporumpericulo  securi. 
Extitisse  tamen  lupos  in  Anglia  longe 
post  Edgarum,  ex  legibus  Henrici  I. 
art.  90.  arguitur.  [*»  Placit.  ann.  18. 
Edw.  I.  (1290.)  Wygorn.  rot.  50.  in  Ab- 
breviat.  Rotul.  pag.  283  ;  Will.  Poer  fe- 
citparcum  apud  Farley,  et  quod  pater 
comitis  Gilberti  de  Clave  comes  Glouces- 
trias  dedit  ei  quasdam  feras  ad  prsedic- 
tum  parcum  instaurandum,  quse  ferse  per 
Lupos  destruebantur.] 

*  LUP  ASSO.  Vide  infra  Lupus  3. 
LUPATRIA,  Lupa,  meretrix.  Fragmen- 

tura  Petronii  :  Ipse  nescit  quid  habeat, 
adeo  saplutus  est.  Sed  hs&c  Lupatria  prò- 
videi  omnia.  [*°  Al.  Eupatria.} 

LUPAX,  Luporum  instar  rapax,  crude- 
lis.  An astasi us  de  Exilio  S.  Martini  : 
Erant  enim  primi  ingredientes  (testes) 
nomine  quidem  milites^  Lupaces  autem 
et  bestiales  sententia. 

»  LUPELLUS,  diminut.  a  Lupus.  Com- 
put.  MS.  ann.  1239  :  Pro  centum  Lupel- 
lis  apportatis  ad  Meledunum  in  Penthe- 
costes,  xxv.  sol.  Vide  in  Luparius. 

1  LUPERA,  Gali,  le  Louvre.  Vide  Lu- 
para. 

*  LUPERGUS,  Instrumentum  rusti- 
cum,  f.  Ligo.  Vide  supra  Luchetum.  Re- 
gi st.  episc.  Nivern.  ann.  1287  :  Usagium 
de  securibus  et  de  potariis  et  de  Lupercis 
solent  valere  xv.  lib. 

1  LUPERIA,  Locus  ubi  sunt  lupi.  Sta- 
tata Arelat.  art.  85.  ex  MS.  D.  Èrunet  : 
Et  idem  intelligimus  de  lupis  rnagnis  et 
parvulis  interfectis  et  caplis  seu  extrac- 
tis  de  Luperia  in  tenemento  Tribouciu 

J  LUPIA,  vox  Italica,  Gali.  Louppe. 
Miracula  S.  Rai  mundi  de  Penna  forti, 
tom.  1.  Januarii  pag.  421  :  Cura  spatio 
duorum  annorum  supercrescentiam  car- 
nis  maximam,  vulgo  dictam  Lupiam... 
habuisset,  etc. 

1  LUPICELLUS,  Parvus  lupus,  apud  S. 
Bernardum  Epist.  230.  Edit.  1690. 

*>  LUPICIDA,  Lupi  interfector,  ut  Par- 
ricida ;  in  Reinard.  Vulp.  lib.  3. 
vers.  317. 

LUPIFERI,  a  Petro  Diac.  lib.  4  Chr, 
Gasin.  cap.  37.  (al.  39.)  inter  vexillarios 
Ecclesiae  Romanae  recensentur  :  Aquili- 
feros,  Leoniferos,  Lupiferos,  Draconarios, 
etc.  Luporum  figuras  inter  Roman orum 
vexilla  militaria  delatas  pridem  annota- 
vit  Plinius  lib.  10.  cap.  4. 

%.  LUPINA.  (Infirmi tas  devorans  in 
modum  Lupi.  Dief.] 

1  LUPINARII.  Lampridius  in  Alex. 
Severo  :  Corpora  omnium  constituit  vina- 
riorum,  Lupinariorum,  caligariorum,  et 
omnium  artium.  Cum  ignotum  omnino 
sit  corpus  ili ud  Lupinariorum,  Casaubo- 
nus  suspicatur  legendum  esse  Popina- 
riorum.  [**  Alii  Lupanariorum.  Vide 
Forcellinum.] 

*  LUPINUS,  Semen  notum  ;  multi  fa- 
barn  JEgyptiacam  dixerunt,  prò  póndere 
eo  utentes.  Glossar.,  medie.  MS.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

*  1.  LUPIRE.  Vide  supra  Baulare. 

*  2.    LUPIRE.   [Clamor    milvorum. 

DlEF.l 

*  LUPISCITA,  [Luposche.  (Glos.  Lat. 
Gal.  Bibì.  Insul.  E.  36,  xv.  s.)] 

*  LUPONUS,  Lupus,  figurate  prò  Vo- 
rax,  helluo.  Barel.  serm.  de  paucitate 
salvandorum  :  Si  pauper  venit  ad  divi- 
tem,  mutuat  pecunias  cum  usuris  ;  o  Lu- 
pone,  video  te. 

0  1.  LUPPA,  Panni  species,  ut  videtur. 
Charta  ann.  1019.  apud  Murator.  tom. 
4.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  770  :  In  die 
festivitatis  unum  purpurea  et  unum 
Luppa. 

*  2.  LUPPA.  [Scyphus.  DlEF.] 


1  LUPPARA,  Luppera.  Vide  Lupara. 

*  LUPPARIUS,  Qui  lupos  ex  instituto, 
vel  ex  indicto  officio  venatur,  nostris 
alias  Louveteur.  Vadia  officiai,  reg.  ann. 
1328.  in  Reg.  sign.  Noster  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  405.  r°.  :  Lupparius  bosci  Oge- 
rii,  per  diem  x.  den.  Turon.  Lit.  remiss, 
ann.  1394.  in  Reg.  146.  Chartoph.  reg. 
eh.  370  :  Comme  Jehan  de  Serain  escuier 
et  Louveteur  fast  venus...  chascier  aus 
Loups,  etc.  Vide  Luparius. 

T  LUPULUS,  Lupus  salictarius,  Gali. 
Houblon.  Medicina  Salem,  pag.  226  : 
Quinta  (cerevisiae  proprietas)  est  quod 
urinam  provocet,  quse  proprietas  claris 
maxime  conventi  cerevisiist  quibus  plu- 
rimum  incoctum  est  Lupuli,  qualis  est 
Embeccensis  ;  ea  namque  ob  Lupuli  co- 
piam  celerrime  penetrati  et  urinam  prò- 
vocat.  [*  Charta  ann.  1328.  apud  Schle- 
gel, de  Nummis  Salfeld.  :  venditio  om- 
nium quss  habuit  ordo  Teutonicus  Sal- 
feldise,  sive  pagi  fuerint,  sive  Lupuli,  sive 
vineae,  sive  prata,etc.] 

1  1.  LUPUS,  Carcinoma,  cancer  cru- 
rum,  Gallice  Loup.  S.  Eraclius  Episc. 
Leodicensis  in  Charta  fundationis  Colle- 
gii  Canonicorum  S.  Martini  ejusd.  ur- 
bis, circa  ann.  963.  apud  Miraeum  tom. 
1.  pag.  653  :  Morbo  qui  Lupus  dicitur 
graviter  attriius  et  fere  ad  mortem  deduc- 
tus...  Morbilocus,  quem patiebatur  in  na- 
tibuSy  non  est  inventus  :  tamen  in  signum 
cicatricis  quasdam  lineola  rubea  remansit, 
postquam  miraculo  sanatus  est  ad  tu- 
mulum  S.  Martini  Turon.  Eodem  Lupi 
vocabulo  utitur  Hebernus  in  Miraculis 
sancti  Martini  apud  Baluzium  tom.  7. 
Misceli,  pag.  170.  ubi  divinam  ejusdem 
Eraclii,  quem  Hildricum  vocat,  sanatio- 
nem  enarrat.  Rursum  occurrit  tom.  4. 
Gali.  Christ.  col.  844.  in  Actis  SS.  Junii 
tom.  4.  pag.  844.  ubi  de  B.  Joanne  Opi- 
lione.  Menotusin  Sermon.  fol.  185.  v°.  : 
Cibos  regios  sequuntur  morbi  regii,  ut 
Lupus  et  gutta,  qui  non  libenter  quies- 
cunt  in  hominibus  parcis  et  laboriosis. 

2.  LUPUS,  Harpagonis  species,  quo 
arietes  avertuntur  aut  suspenduntur,  ita 
ut  impetum  non  habeant  feriendi,  Vege- 
tio  lib.  2.  cap.  25.  lib.  4.  cap.  23.  sic 
dictus  quod  vel  ut  Lupus  dentes  ferreos 
exerat,  arietemque  apprehendat.  Des- 
cribi tur  etiam  a  Procopio  lib.  1.  de 
Bello  Gotthico  cap.  21.  Extr,  Diversa 
videtur  machina  ab  ea  quae 

Lupus  Belli  appellatur  a  Matth. 
Westmonaster.  ann.  1304  :  Jussit  Rex 
arietem  fabricari,  quem  Grseci  Nicontam 
vocant,  quasi  vincentem  omnia,  et  Lu- 
pum  belh.  Verum  aries  indecens^  et  in- 
compositus  parum  aut  nihil  profuit  :  Lu- 
pus autem  belliy  minus  sumptuosus  in- 
clusis  plus  nocuit.  Ubi  per  Lupum  belli, 
ni  fai  lo  r,  expressit  Gaflicum  Louvel,  id 
est,  Lupulus.  Vide  Procopium  lib.  1. 
Gothic.  cap.  21. 

SK*  Non  dubitat  Carolus  de  Aquino 
Nicontam  arietem  in  Matthaei  West- 
mon.  et  f or  tasse  aliorum  hi  storia  m  ir- 
repsisse  ex  Josepho  lib.  6.  ubi  legitur 
ejusdem  fere  nominis  ariete  alio  usos 
fuisse  Romanos  ad  quatiendos  muros 
Hierosolymorum. 

1  Lupus,  nude,  in  Chronico  Estensi 
apud  Murator.  tom.  15.  col.  359  :  Unum 
maximum  Lupum  cum  quo  capiebat  for- 
tilitias  domini  Marchionis. 

T  Loupus.  Mandatum  Ricardi  II.  Re- 
gis  Angl.  ann.  1394  :  Necnon  ad  quos- 
cumque  defectus,  tam  in  muris,  portis, 
turellis,  Loupis,  pontibus,  barreris  et  fos- 
sati», quam  in  domibus.  Harpagones  in- 
telligo. 

*  3.  LUPUS,  Piscis  genus.  Tract.  MS. 


de  Pise.  cap.  16.  ex  Cod.  reg.  6838.  C  : 
Lupus  piscisi  hodie  a  Romanis  dicitur  lu- 
passo  et  spigola,  a  Liguribus  louvazzo,  a 
Venetis  varolo,  a  solis  Hetruscis  araneo, 
ab  Hispanis  lupo,  a  Gallis  lubin,  prò  lu- 
piny  a  lupo,...  sunt  etiam  luporum  tùk 
Sapidxa  9U8S  etiam  botar gues  vulgus  vocat. 

»  4.  LUPUS,  Vela  nigra  ;  et  vocatur  ista 
vela  sic,  eo  quod,  ut  lupus,  occulte  incedit 
navis  cum  illa.  Glossae  Fr,  Barber.  ad 
Docum.  d'amor. 

Lupum  Proclamare.  Thwroczius  in 
Alberto  Rege  Hungar.  cap.  27  :  Hun- 
gari  vero  ex  long  a  campestralis  hospitii 
mora  tsedio  affecti,...  Lupo  juxta  anti- 
quam  ipsorum  consuetudinem  procla- 
mato, invito  Rege  sparsim  et  confuse  re- 
lictis  regiis  Castris  recedenles  abierunt. 
Nos  diceremus  Crier  au  Loup,  quod  fa- 
cere  solent,  qui  fugam  alicui  suadere 
volunt. 

Lupinum  Caput  Gerere.  Vide  Ca- 
put. 

*  Lupus  Moninus.  Vide  Moninus. 
Lupa  Cervalis.  Glossse  MS.   :    Linx, 

lupa  cervalis,  qux  fertur  dormiendo  vi- 
dere. 

*  Lupus  Ramagius,  Idem  videtur  qui 
Cervarius.  Con  so  lat.  Boet.  MS.  lib.  4  : 

La  grant  ardeur  de  son  courage 
Le  fait  semblant  à  Loup  ramage. 

Ibidem  : 

Ours,  ou  lions,  ou  Loups  ramages. 

*  Loup  berouxt  idem  qui  Loup-garou 
vulgatius  appellatur,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1415.  ex.  Reg.  169.  Chartoph.  reg. 
eh.  204  :  Ribault  prestre,  champxz,  Loup 
beroux,  etc.  Haud  scio  an  eadem  accep- 
tione  Leu  wasté  legitur  in  aliis  Lit.  ann. 
1355.  ex  Reg.  84.  eh.  65  :  Quamplurima 
verba  incuriosa  de  dictis  fohanne  et  ejus 
uxore  dixit  Johannes  Cosset,  et  spedali- 
ter  dictum  Johannem  vocavit  Leu  wasté 
et  ejus  uxorem  ribaude. 

*  LUQUERNA,  Fenestra  a  vulgari  L«- 
carne,  apud  Basset.  tom.  2.  arest.  par- 
lam.  Delphin.  pag.  24  :  Curia  ordinavit 
Luquemam...  fore  et  esse  demóliendam, 
ipsamque  reducendam  et  reponendam 
prout  erat  ante  aedificium.  Vide  supra 
Lucanar  2. 

7  LUQUETUS.  Obituarium  MS.  Eccl. 
Morin.  fol.  2:  In  plenis  obitibus  quos 
bursse  celarli,  minutorum  brevium,  coti- 
dianse,  Luqueti,  fabricse  ac  novarum  ac- 
questarum  solvunt,  Canonici  et  magni 
Capellani  lucrantur  quilibet  2.  solidos. 
Fol.  8  :  Duo  Capellani  Luqueti  habent  in 
quolibet  mense  tres  picotinos  biadi.  Fol. 
40  :  Et  hmc  omnia  onera  solvet  bursa  Lu- 
queti, cujus  bursarius  accipiet  prò  suis 
laboribus  tres  solidos  Turon.  Fol.  13: 
Feria  2.  post  Ascensionem  Domini  fit 
semper  ad  majus  altare  obitus  Domini 
Simonis  Luqueti.  Ex  quo  posteriori  loco 
conjicere  est  Luqueti  bursam  ab  hoc  Si- 
mone Luqueto  dictam  fuisse,  quod  for- 
tassis  in  ea  primum  conci uderentur 
redditus  ex  hujus  Luqueti  legatis  prò- 
venientes,  quibus  alii  subinde  potuerunt 
adi  ungi,  retento  semper  Luqueti  vo- 
caoulo. 

*  LURA,  Os  culei  sive  utris  ;  unde  Lu- 
ridum,  apud  Festum.  Glossar.  Lat.  Gali, 
ann.  1352.  ex  Cod.  reg.  4120:  Lura,  roie 
de  cus. 

^c  LUR  ALE.  [Loir  à  prendre  oysaux. 
Glos.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E  36.  XV.  s.j 

e*  LURCULUS,  Parvus  Lusus,  apud 
Virgil.  Grammat.  pag.  94.  ut  vult  Maius. 

LURDUS,  Ital.  Lordo,  spurcus,  impu- 
rus,  immundus:  vel  potius  stolidus, 
quomodo  nos  Lourdaut  dicimus.   Lan- 


156 


LUS 


LUS 


LUS 


dulfus  de  S.  Paulo  in  Chron.  Mediolan. 
cap.  1  :  Armanus  autem  ille  in  tanta  per- 
turbatione,  in'  Ecclesia  S.  Ambrosii  ait 
populo  suo  congregato  :  Vobis  fi  et,  prout 
proverbium  dicit,  Populo  stulto,  Episco- 
pus  Lurdus.  Vide  Lordicare. 

*  Lours,  ultima  notione,  in  Consolat. 
Boetii  MS.  lib.  4  : 

Quant  aucuns  est  trop  paresseus 
Boturlez,  Lours  et  oublieus,  eie. 

*  Sed  et  Lurdus  dici  tur  de  opificio 
rudi  arte  fabricato.  Gali.  Grossiérement 
fait.  Lit.  re  miss.  arni.  1450.  in  Reg.  186. 
Chartoph.  reg.  eh.  39  :  Supplicans  quem- 
dam  cutellum  cepit,...  et  ipso  acanto  cum 
quodam  lapide ,  cura  esset  Lurdus  sive 
grosso  modo  fabricatus,  esset,  etc. 

*  LURGO,  prò  Lurco.  Glossar,  vet.  ex 
Cod.  reg.  7613  :  Lurgo,  Gluto,  devorator. 

*  LURICA,  prò  Lorica,  vestìs  militaris, 
inter  Tradit.  Monseens.  num.  31.  apud 
Pez.  tona.  6.  Anecd.  part.  1.  col.  30  :  Et 
iterum  firmavit  cum  sua  sella  cum  auro 
parata  et  suam  Luricam. 

LURICULA,  Lxjricatus.  Vide  Lorica. 

1  LURIDATUS,  Squalidus,  luridi  colo- 
ris.  Tertull.  adv.  Marcion.  lib.  4.  cap. 
8  :  Qui  retro  Luridati  delinquenti^  ma- 
culis  et  nigrati  ignoranti^  tenebris. 

*  LUMPIPA.  [Poulane.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36,  XV.  s).] 

1  LURITATTJS ,  Luridatus.  Vide  Cas- 
sioticus. 

LUSA  Diabolica.  Capit.  Caroli  M. 
lib.  6.  cap.  196  :  Illas  vero  balationes  et 
saltationes,  canticaque  tur  pia  ac  luxu- 
riosa,  et  illa  Lusa  diabolica  non  faciat. 
[Vide  Lusum.] 

1  LUSCINUS,  à*i8t&v.  Gloss.  Lat.  Graec. 
Luscinia. 

1.  LUSCUS,  Strabus,  nostris,  Lousche. 
Vet.  Gloss.  :  2tpa6óc,  Strabus,  luscus.  Al- 
thelmus  de  Laude  Virginum  cap.  24  : 

MutOB  et  mancos,  claudos  surdosque  reperto, 
Luscos  ac  strabos,  qui  torta  luce  fruuntur. 

Ita  quidem  squioreLatio  :  atpurioribus 
Latini  s  luscus  dici  tur,  qui  altero  priva- 
tus  est  oculo,  Martiali  lib.  3.  Epigr.  8. 
Kb.  4.  Epigr.  65.  lib,  9  Epigr.  59.  et  aliis 
si  ne  numero.  Sic  qui  apud  Ammianum 
lib.  20.  Arimaspi  homines  Lusci,  apud 
Solinum  gens  unocula  dicuntur.  Gloss. 
Gr.  Lat.  :  MovÓ96aX{io<;,  Luscus  ;  novÓ99aX- 
[aov  tcocw,  Elusco.  Alibi  :  'ExTutpXto,  Ex- 
c&co,  obc&co,  Elusco.  Vetus  interpres 
Juvenalis  ad  illud  Sat.  3.  v.  128  : 

....  Et  statua  meditatur  praelia  Luscà. 

Cujus  oculus  introrsus  cedit,  id  est,  cujus 
oculus  alter  non  videtur.  ff*  Vide  For- 
cell.  edit.  Germ.]  Vita  S.  Valarici  Abb. 
Leuconaensis  cap.  24  :  Sed  tamen  ocu- 
lum  quidem  amisit,  et  Luscus  per  tempora 
vixit.  Chronicon  Montis-Sereni  ann.  1137  : 
Gerardus,  licet  Luscus,  plures  libros  ipsi 
Ecclesia  scripsit. 

°  Qua  ultima  notione  Itali  Losco  vel 
Lusco,  et  nostri  Lours  et  Lousque  usur- 
pane Stabil.  S.  Ludov.  ann.  1270.  cap. 
168.  tom.  1.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
245  :  Se  aucuns  hons,  ou  autres  qui  fus- 
sent  mehaingniés,...  et  un  autre  qui  soit 
sours  ou  Lours ,  etc.  Le  Roman  de  Robert 
le  Diable  MS.  : 

Tout  cntour  lui  oste  les  mousques, 
Plusours  en  fait  et  clos  et  Lousques. 

*2.  LUSCUS,  dici  videtur  de  colore 
minus  fulgenti,  ab  Ital.  Losco,  hebes. 
Charta  ann.  761.  apud  Murator.  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  407:  Pro  quibus 
datum  est  in  ipsa  venerabilia  loca  in  pri- 
mis suprascripto  pontifici  pallio  uno  de 


blata  melella  :  similiter  Sabationi  archi" 
presbitero  alio  pallio  de  blata  Lusca. 

1  LUSDI,  Species  operis  muliebris  ;  an 
lodix,  Gali.  Loudier  vel  Lodier  ?  Chartu- 
lariumSS.  Trinit.Cadom.fol.55  iFeminee 
eorum  trahent  bidentes  et  habebunt  mesge 
cum  bercariis,  et  unaquseque  operabitur 
1.  Lusdi  post  festum  S.  Michaelis  usque 
ad  tempus  quo  incipiet  trahere  oves.  Èa- 
dem  repetuntur  foi.  60. 

*  Vel  potiu s  Gorvatss  species,  forte 
unius  diei  opera,  ut  col  ligi  tur  ex  eodem 
Chartul.  fol.  53:  Ricardus  et  Robertus 
Walensis  dimidise  virejatse  opus  et  unum 
Lusdi, prò  xij.  denarixs...  Elmarus  auceps 
prò  uno  Lusdi  vj.  den.  Et  fol.  54  :  Alpicus 
prò  domo  sua  unum  Lusdi  in  Aug. 

LUSHBOROW,  et  Lushburne,  Vilius 
monetae  genus,  quod  in  partibus  trans- 
marinis  ad  similitudinem  Anglicana? 
effictum  aevo  Edwardi  III.  hic  distrane- 
batur,  quodque  Statuto  5.  anni  ejusdem 
Regis  est  prohibitum.  Knyghton  ann. 
1347  :  Eodem  anno  defertur  in  Angliam 
per  alienigenas  et  indigenas  mercatores 
falsa  moneta ,  qu&  Lushburne  appellata 
est  ;  unde  apud  Londonias  multi  merca- 
tores et  alii  plures  sunt  tracti  et  suspensi. 
Chaucerus  Lusheburghs  habet  in  prelu- 
dio Hospitis  ad  Fabellam  Monachi. 

«LUSOR,  Actor  scenicus.  Vide  supra 
Ludus  Christi. 

LUSORES,  Falsi  testes,  in  Glossis  anti- 
quis  MSS.  et  apud  Papiam,  [necnon  in 
Glossis  Isid.  In  Excerptis  PKhceanis  ad- 
di tur  Gollusores,  quasi  qui  colludunt  in 
falso  testimonio  dando.] 

LUSORLffi  vel  Lusurle,  Navigiorum 
bellicorum  species,  quae  in  fluviis  majo- 
ribus,  qua  Romanorum  flnes  distermi- 
nabant,  discurrebant  ad  limitum  cus- 
todi ara  :  quae  ita  appellata  volunt,  vel 
quod  in  fluviis  luderent,  seu  discurre- 
rent,  vel  quod  ex  eorum  navigiorum 
genere  essent,  quibus  utebantur  ad  de- 
licias,  ludos,  lasciviamque  et  luxuriam. 
Lusoriarum  Danubii  mentio  est  apud 
Vegetium  lib.  4.  cap.  ult.  et  in  tit.  Cod. 
Th.  de  Lusoriis  Danubii  (7.  17.):  Rheni 
Lusoriarum,  apud  Ammian.  lib.  18.  pag. 
125.  et  Vopiscum  in  Bonoso  :  Mosse  Lu- 
soriarum ,  apud  eumdém  Ammianum 
lib.  17.  pag.  97.  denique  Lusoriarum  per 
Orienterà,  in  Nov.  Theodosii  de  Ambitu, 
de  quibus  omnibus  copiose  egit  Jacob us 
Gothofredus  ad  d.  tit.  de  Lusoriis  Da- 
nubii. Adde  Petr.  PithOBum  lib.  1.  Ad- 
versar.  cap.  14.  Sai  masi um  in  Notis  ad 
Hist.  Aug.  pag.  382.  475.  et  de  Jure  At- 
tico pag.  740.  751.  et  alios. 

•  LUSORIE,  Irridendo.  Epist.  21.  Ni- 
col. PP.  I.  ann.  865.  tom.  7.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  405  :  Verum  hsec 
Lusorie  nobis  UH  vel  dicunt,  vel  operan- 
tur  etc. 

LUS0RIUM,  Theatrum,  sedes  ludorum, 
ubi  ludi  fìunt.  Salvianus  lib.  6.  de  Gu- 
bern.  Dei  :  Longum  est  nunc  dicere  de 
omnibus  ,  amphitheatris ,  scilicet  odeis, 
Lusoriis,  pompis,  athletis,  petaminariis, 
etc.  Hujus  vocis  mentio  est  apud  Lam- 
prid.  in  Ileliogabalo,  «.in  Descript.  CP. 
apud  vet.  interpretem  Juvenal.  Sat.  4. 
etLactantium.  Vide  Constantinopoiim 
nostrani  Christianam.  [**"  Privatum  am- 
phiteatrum,  ubigladiatores  et  venatores 
exhibebantur,  Furlanettono  in  Forcell. 
Lexic] 

1  LUSSUM.  Statuta  Eccl.  Argent.  ann. 
1435.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
550  :  Item  ornatum  extra  mittentem,  qui 
dicit ur  Ussum  em  gebraensel  ;  item  ap- 
propendicias  manicar  um,  quse  dicuntur 
L ussum,  excedentes  manicas  tunica  infe- 


riori*...   sub    poma    exeommunicationis 
(Monialibus)  inhibemus. 

LUSTER.  S.  Eulogius  lib.  2.  Memorial. 
SS.  cap.  11.  Confini  vici  Lejulensis,  qui 
a  Corduba  distat  quinque  milliarios  Lu$~ 
tros.  Ubi  Àmbrosius  Moralis,  viginti 
milliaria  innui  ait. 

LUSTISIUM.  Vita  2.  S.  Carthaci  Episc. 
n.  25  :  Cum  30.  vaecis  et  tauro,  et  duobus 
armentariis,  et  cum  duobus  Lustisiis  et 
vasis  ad  Civitatem  Raithia  perrexit.  An 
Justitiis,  seu  vasis  vinariis,  de  quibus 
infra,  an  vero  vox  Hibernis  peculiaris, 
incertum.  [Henschenius  in  Onomastico 
ad  calcem  tom.  3.  SS.  Maii  suspicatur 
esse  mulctras  seu  vasa,  in  quibus  mul- 
getur:  quod  non  male  convenit  loco,  ubi 
de  vaecis  et  lacte  agitur.] 

"  LUSTRA,  Lupanaria  loca  vel  ab  dita. 
Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg.  7613. 

1  LUSTRAMENTUM,  Foztor,  putor,  ole- 
tum,  foetulentia,  in  Glossis  Isidor.  £«»- 
tramentum  Graevio  non  solum  est  pur- 
gamentum,  sed  et  locus,  ut  putat,  in 
quem  purga  menta  foetentia  ejicieban- 
tur.  Lex  3.  §  3.  Dig.  ad  Legem  Cornei, 
de  Sicar.  et  Venef.  (48.  8.)  :  Ut  pigmen- 
tari^ si  cui  cicutam,  satamandram,  aco- 
nitum,  pityocampas,  aut  bubrostim,  man- 
dragoram,  et  id  quod  Lustramenti  causa, 
dederint  cantharidas,  poma  teneantut 
hujus  legis.  Ubi  per  Lustramentum  in- 
telligunt  purganientum.  Sed  Hottoman. 
de  Verb.  Jur.  de  intemperanti  et  effre- 
nata  rei  venere*  cupidità  te  intelligìt, 
cum  cantharidum  ea  vis  sit,  ut  ad  illam 
incitent.  Vide  Cujacium  lib.  15.  Observ. 
cap.  27. 

1  1.  LUSTRARE,  Illustrare,  ornare. 
Jacob  us  Cardinal  is  de  Coronatione  Bo- 
nifacii  Vili.  PP.  apud  Murator.  tom.  3. 
col.  652  : 

Hoc  fili  ;  verum  populus  Lustraverat  urbem 
Arcubus,  in  morom  veterem,  etc. 

*  2.  LUSTRARE,  Initiare,  quo  sensu  a 
purioribus  Latinis  usurpatur  :  unde  a 
Glossario  amandassem,  nisi  aliter  in- 
tellexissent  viri  docti.  Acta  S.  Gratil. 
tom.  2.  Aug.  pag.  728.  col.  2  :  Gumque 
adductus  fuisset  ante  comitem,  arripuit 
comes  hos  sermones,  dicens  :  Gur,  slultis- 
sime,  religionis  Lustratus  es  Ghristiano- 
rum  magorum,  ut  audio,  et  tu  magus  ef- 
fectus  es  ? 

»  LUSTRIVAGUS ,  Qui  vitam  agit  in 
Lustris,  i.  e.  sordidis  locis.  Occurrit 
apud  Liudpr.  in  Legat.  cap.  10  :  Rustice, 
Lustrivage,  capripes,  cornute,  etc. 

**  LUSTROS^  Silvìe,  in  quibus  fera- 
rum  cubilia  sunt,  in  Ecbasi  vers.  329. 
Invia  Lustra  Virgilio. 

7  1.  LUSTRUM,  Fenestra.  Jacobus  Car- 
dinalis  in  Vita  S.  Petri  Coelestini  :  • 

Illic  et  Lustrum,  ferri  quod  retia  claudunt, 
Imminet  ;  unde  Pater  residena  admittere  gentes 
Alloquiis  fuerat  solilus,  etc. 

|2.  LUSTRUM,  Annus.  Fridegodus  in 
Vita  sancti  Wilfridi  sa3c.  3.  Benedict. 
part.  1.  pag.  175  : 

Sero  quidem  rediit,  verum  tria  Lustra  peregit 
Hospite  cum  prisco,  etc. 

Pro  quo  Eadmerus  habet  pag.  200  :  Eique 
tribus  annis  fida  societate  adh&sit.  Vo- 
cem  Lustrum  prò  uno  anno  etiam  usur- 
pava Reginoldus,  ut  Probat  Mabiilonius 
saec.  3.  Benedict.  part.  2.  pag.  390.  in 
Notis. 

LUSTRUS,  Frater  mariti.  Gioss.  Ara- 
bico Lat.  [infra  habetur  Lusus.] 

LUSUM,  Lusus,  Ludus.  Pirminius  Ab- 
bas  in  Excerpt.  ex  libris  Canonie.  :  Nec 
in  nullo  loco  ballationes,  cantationes,  et 


LUT 


LUT 


LUX 


157 


saltatiories,  jocos  et  Lusa  diabolica  facete 
non  pr sesuma t.  Su pra:#  Viri  vestes  femi- 
neas,  feminse  vestes  viriles  in  ipsis  Ka- 
iendis,  vel  in  alia  Lusa  quam  plurima 
nolite  vestire.  [Vide  Lusa  diabolica.] 

*  LUSURIA,  Jus  utendi  aliqua  re. 
Charta  tom.  1.  Probat.  Hìst.  Brit.  col. 
779:  Maino  cognominatila  Ghaort....  dedit 
decimas  suas  de  Chastellerio  de  terris 
cultis  et  colendis  et  etiam  de  omnibus  bocis 
Lusuriam. 

LUSUS,  Frater  mariti,  Papiae,  et  Glos- 
sis antiq  uis  MSS.  [Supra  legitu vLust rus.] 

*  LUTA,  prò  L. ucta,  pugna  ludicra. 
Comput.  ann.  1399.  inter  Probat.  tom. 
3.  Hist.  Nem.  pag.  154.  col.  2  :  Pro  una 
canna  panni  de  Sguiracio,  data  prò  Lutis 
faclis  9%ve  faciendis  die  beati  Ludovici , 
quse  fiunt  in  Nemauso,  ut  est  moris,  eie. 
Occurrit  rursum  in  altero  ann.  1482. 
ibid.  tom.  4.  pag.  20.  col.  2.  ubi  et  Luta- 
tor  prò  Luctator. 

1  LUTANA ,  Testudo,  cithara,  Gali. 
Lut.  Acta  S.  Godelevae,  tom.  2.  Julii  pag. 
415  :  Fractis  vocibus  auditum  demulcere 
Lutanas  et  ftstulae. 

1  Lutanista,  Citharista.  Bernardus 
de  Breydenbach  Itin.  Hierosol.  pag.  210  : 
Hac  tamen  conditione,  ut  umts  ex  familia 
Dominorum  Lutanista.,.  secum  pergeret, 
quia  et  Trutzelmannus  ipse  in  ejusmodi 
instrumentis  musicalibus  erat  peritus. 

1  LUTARE,  Luere,  lavare ,  ^Xuveiv,  in 
Glossis  Lat.  Graec.  Sangerni.  Gloss.  Cy- 
rilli  :  IlX^vw,  Luoy  Luto,  Labo,  (Lavo.)  Lu- 
tare, prò  Solvere,  luere,  legitur  apud 
Nonium  ex  Vairone.  Aliis  Lutare  est 
Luto  oblinire,  maculare. 

1.  LUTER.  S.  Eucherius  :  Luteres,  in 
Regnorum,  conchse,  vel  canthari  aquarii. 
[Papias  :  Luteres  in  Regnorum  libro, 
Conchse  vel  canthari  aquarum  dicuntur. 
Idem  Papias  :  Luter,  Vas  seneum  40.  ba- 
tos  capiens,  a  luendo  dictus.  Ugutio  :  Lu- 
ter  etiam  dicitur  lavatorium  et  quodeum- 
que  vas  purgandis  sordibus  deputatum. 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Luter, 
un  vose  ou  lavoir.  Johanni  de  Jan  uà,  ut 
et]  Willel.  Britoni  in  Vocab.  dicitur 
Concha,  vel  cantharus.  Sic  etiam  ferme 
GÌ.  Lat.  MS.  Reg.  Cod.  1013.  ex  Graeco 
Xoutyjp,  quo  vocaoulo  baptisterium  intel- 
ligit  Anonymus  in  Descript.  S.  Sophiae. 
Hist.  Miscella  in  Rhinotmeto  ann.  10  : 
Multitudo  vero  civitatis  tumultuata  ad 
Luterem  Ecclesia  congregata  est.  Ubi 
Theophanes  Xovxìipa  habet.  [S.  Hierony- 
mus  adv.  Jovinianura  :  Luter  in  taberna- 
culo  funditur.]  Vide  Reg.  3.  cap.  7.  et 
lib.  4.  cap.  16. 

2.  LUTER,  Lutea,  Animai  amphibium, 
quod  x>5va  Ttorajuov  vocant  JSlianus  et 
Aetius  :  Galli  Loutre.  Walafridus  Stra- 
b«s  lib.  1.  de  Vita  S.  Galli  cap.  28  :  Vi- 
derunt  piscem  magnimi  in  aquss  collec- 
tione  natantem,  auosque  illuni  insequi 
Lutros,  etc.  Lutra,  Plinio,  et  aliis.  Beda 
in  VitaS.  Cuthberti  Episc.  n.  18  :  Venere 
de  profundo  maris  quadrupede ,  quse 
vulgo  Lutrae  vocantur.  Epist.  89.  inter 
eas,  quae  sub  Bonifacii  Archiep.  Mogun- 
tini  nomine  edita?  sunt  :  Gunnam  de  pel- 
libus  Lutrarum  tu&  fraternitati  misi. 
Occurrit  etiam  apud  Fridericum  lib.  1. 
de  Arte  venandi  cap.  7.  Vide  Fullerum 
lib.  Misceli,  sacror.  cap.  18.  et  Bruns- 
feldium  in  voce  Fiber.  [Erminium  et  Lu- 
tria,  in  Constitutionibus  Oatalaniae  lau- 
datis  in  Cultellare.]  Roccus  martrinus  et 
Lutrinus,  in  Capitulari  ann.  808.  cap.  5. 
Vita  Caroli  M,  :  Ex  pellibus  Lutrinis 
tliorace  confecto  humeros  ac  pectus  hieme 
muniebat.  Loutriers  dicti  in  Consuetud. 
Hannon.  cap.  100.  qui  lutras  venantur. 


j  LUTERI!) M.  Vide  paulo  post  Luthe- 
rium. 

TLUTES,  Splcndentes,  apud  Papiam. 

1 1.  LUTEUS,  Species  vasis,  idem  quod 
Luter,  si  non  ita  legendum.  Pontificale 
vetus  Eccl.  Bisunt.  apud  Marten.  de 
antiqua  Eccl.  Disciplina  in  divinis  cele- 
brandis  offlciis  pag.  311  :  Interim  dura 
legitur  Evangelium  prseparentur  Luteus, 
et  manutergia,  et  prsecinctoria,  et  cetera 
vasa  qua  necessaria  sunt  ad  abluendos 
toedes 

1  2*.  LUTEUS,  Lucius  piscis.  Vide 
Luceus. 

13.  LUTEUS,  adject.  Roseus  vel  rubens, 
rubicundus  vel  croceus,  apud  Papiam. 
Idem  fere  Johannes  de  Jan  uà.  Isid.  lib. 
19.  cap.  28:  Luteus,  Color  rubicundus, 
quod  est  croceus  :  nam  crocus  Lutei  colo- 
risf  ut  Croceo  mutataque  veliera  luto. 
Perottus  :  Luteus  est  dilutior  rutilus,  qua- 
lis  est  color  auri  ;  unde  Luteus  dictus  vi- 
detur,  quasi  dilutus.  Hinc  violas  hujus 
color is  Luteolae  appellate,  et  Lutea  herba, 
qua  chrysocolla  tingitur  et  vitsllum  in  ovo 
Luteum  appellamus.  Hadrianus  Junius  : 
Luteus,  quale  est  ovi  vitellum,  quo  colore 
flammeum  novis  nuptis  tingebatur.  Pli- 
nius  lib.  21.  cap.  8  :  Lutei  video  honorem 
antiquisshnum  in  nuptialibus  flammeis 
totum  fosminis  concessum.  Fu  si  ora  haec 
de  re  nota,  quam  ne  praetermitteremus, 
nostri  Glossatores  effecere.  Vide  Lutum. 

*  Testam.  ann.  1500.  in  Reg.  3.  Arraor. 
gener.  part.  2.  pag.  6  :  Dedit  atque  ero- 
gavit  Katherine  Brachete  nepti  suas  suam 
tunìcam  Luteam  et  descarlatam. 

*  LUTHERINGUS,  prò  Lotharingus, 
vulgo  Lorrain,  in  Vita  S.  Ludmil,  tom. 
5.  Sept.  pag.  354.  col.  2.  Vide  supra  Lo- 
theregnia, 

LUTHERIUM,  Straguii  lectarii  species  ; 
nostri s  Lodier  vel  Loudier.  Orderìcus 
Vital.  lib.  4.  pag.  539:  Guthlacus  Luthe- 
rio  melotinw,  in  quo  solebat  orare,  ipsum 
circumdedit.  Eadem  ha  ben  tur  in  Vita 
ejusdera  Sancti  cap.  31.  [tom.  2.  Aprii. 
pag.  46.  nisiquod  ibi  Luterium  scribatur 
prò  Lutherium.] 

1  LUTHIAMEN,  prò  Linteamen,  Lin- 
teum.  Cura  duobus  blanketis  et  duo  paria 
Lutheaminum  prò  capite,  in  Testamento 
ann.  1415.  apud  Rymer.  tom.  9.  pag.  277. 
Intelligo  linea  pulvinaris  tegumina, 
Gali.  Tayes  d'oreitler. 

t  LUTIFIGULUS,  prò  quo  aliis  flgulus 
nude,  apud  Leibnitium  tom.  2.  Scriptor. 
Brunsvic.  pag.  386.  ubi  de  fundatione 
Monasteri!  Hilgental.  Ord.  Praeraonstrat. 

*  LUTINA,  Testudinis  species.  Locus 
est  supra  in  Fidella.  Vide  Lutana. 

*  LUTI0.  Charta  Frider.  II.  imper. 
ann.  1219.  apud  Murator.  tom,  2.  Antiq. 
Ital.  med.  33 vi  col.  876  :  Terram  scilicet 
arabilem,  prala,  silvas,  saliceta,  Lutiones, 
venationes,  piscationes  cuna  omnibus  suis 
pertinentiis  et  adjacentiis,  etc,  An  jus 
piscandi  lucios?  Vide  supra  Luceus. 

J  LUTIUS,  Lucius  piscis.  Vide  Luceus. 

1  LUT0R,  icXùty^,  in  Glossis  Lat.  Graec. 
Gloss.  Cyrill.  :  IIXijtyjs,  Lutor,  lavator. 
Aliae:  Lutor,  Y|Xia<rrYK,  Qui  insolat,  seu 
pannos  aliave  soli  exponit,  ut  siccentur 
vel  albescant.  Melius,  ut  putat  Marti- 
nìus,  scriberetur,  Lotor,  a  Lavo;  Lutor 
enim  a  Xuo  ducendum. 

1"  LUTRA,  Lutria,  Lutrinus.  Vide 
Luter  2. 

«  LUTRIUS,  Idem  quod  Luter  2.  Gali. 
Loutre.  Pactum  inter  Bonon.  et  Ferrar. 
ann.  1193.  apud  Murator.  tom.  3.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  894  :  De  Agnellinis, 
de  curionibus,  de  Lutriis,  de  martiris,  etc. 

1   LUTULENTIA,  Feculentia,   fetiditas, 


sordiatio,  Johanni  de  Jan  uà  ;  Ordure  de 
boef  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerm. 

LUTUM,  Hispanis  Tapia,  nostris  Mu- 
rante de  terre,  Cloison  de  mortxer.  [Luta- 
mentum,  Catoni  de  Re  Rust.  cap.  128.] 
Epitaphium  Adelfonsi  V.  Regis  Hispan. 
in  Monasterio  et  Ecclesia  Pinnatensi  : 
Hic  jacet  Rex  Adelfonsus,  qui  populavit 
Legionetn,  post  destructionem  Almancor, 
et  dedit  ei  bonos  foros,  et  fecit  Ecclesiam 
hanc  de  Luto  et  latere,...  obiit  era  1065. 
etc.  Alia  Inscriptio  ibidem:  Hic,  quam 
cernis,  aulam  S.  Joannis  Baptist^  olim 
fuit  Luteam,  quam  nuper  excellentissi- 
mus  Fredenanaus  Rex  et  Sanctia  Regina 
&dificarunt  lapìdeam,  etc.  Epitaphium 
ejusdera  Ferdinand i  Magni  aeree  1103  : 
Et  fecit  Ecclesiam  hanc  lapideam,  quae 
olim  fuerat  Lutea.  Ad  de  In  scrip  tione  m 
aliam  apud  Ambrosi um  Moralem  lib. 
10.  cap.  12.  Graecis  recentioribus  wyjXó;, 
quse  vox  Lutum  sonat,  Cretam  signi- 
ficat. 

Luto  vel  Coeno  Necare.  Lex  Bur- 
gund.  tit.  34.  |  1  :  Si  qua  mulier  mari- 
tum  suum,  cui  legitime  nupta  est,  dimise- 
rit*  necetur  in  Luto.  Quo  referunt,  quae 
habet  Tacitus  de  Mori  bus  German.  : 
Ignavos  et  imbelles  et  corpore  infames 
Como  et  palude,  injecta  insuper  orate 
mergunt.  Vide  Cenitus,  Fossa. 

*  LUTU0SUS,  [Gallice  Boueux  ;  «  Prior 
porta  est  Burgi  ad  quam  aditus  erat 
Lutuosus  nimis.  »  (Diar.  Burchard.  ed. 
Thuasne,  II.  310.  an.  1497.)] 

*  LUTUS,  Genus  lignu  in  vet.  Glossar. 
ex  Cod.  reg.  7641. 

|  LUVELLUS,  prò  Livellus.  Vide  in  hac 
voce. 

*  LUX  Dei,  Dies  Dominica.  B.  de 
Amoribus  in  Speculo  sacerdot.  MS. 
cap.  7  : 

Luce  Dei  manda  subjectia  festa  colenda, 
Mordm  servando  patriae  bene  notificando. 
Quaere  novam  lunam  post  Nonas  Martis,  et  inde 
Luce  Dei  trina  celebrare  ordine  pascha. 

[»  Pro  orani  hebdoraadis  die,  in  Rein. 
Vulp.  lib.  3.  vers.  857: 

Septima  cras  Lux  est,  nunc  sexta  nec  utor  in  istis 
Carne  domi,  etc. 

"*  Gallicum  vero  Luxe,  Pellitii  genus, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1391.  ex  Reg.  140. 
Chartoph.  reg.  eh.  238:  Six  milliers  de 
Luxey  etc.  [**  Lynx.] 

1  LUXIARDUS,  Dignitatis  genus  apud 
Januenses.  Annal.  Genuens  .  Georgii 
Stellae  apud  Murator.  tom.  17.  col.  1017: 
Baptista  de  Franchis  olim  Luxiardus  Ja- 
nuensis,  qui  regius  Capitaneus  dicebatur, 
etc 

^LUXORIUS,  prò  Lusorius,  in  Gestis 
Hugonis  Episc.  Cenoman.  apud  Mabil- 
lon.  tom.  3.  Analect.  pag.  352. 

LUXURIA ,  Stupri  peccatum.  Luxus 
venereus,  apud  Àurelium  Victor,  in  Epi- 
tom.  in  Constanti  no  ;  Luxuriaz  concubi- 
naticae,  in  Concilio  Meldensi  cap.  74. 
Concili  um  Aquisgranense  III.  ann.  860  : 
Canones  cum  de  incestis  pr&scribunt,  de 
conjugatis  loquuntur,  non  de  his  qui  non 
licite  passim  coèunt,  quos  vel  Luxuriosos, 
vel  adulteros  vocari  manifestum  est.  Mox: 
C&terum  vel  qui  n&ndum  nupti  sunt,  vel 
qui  intercedente  morte  separati  sunt,  si 
concumbant  cum  alieno,  non  tales  adul- 
terio, sed  Luxuritt  crimine  denotantur. 
Concili u m  Arelatense  ann.  1267.  e.  12  : 
Item  UH,  quiLuxuriam  expleverunt,  cum 
matre.  sorore,  vel  cum  alia  consanguinea 
sua,  etc.  Vetus  Interpres  Nove  11  ae  77  :  Ut 
non  Luxurientur  homines  contra  natu- 
ram.  Vide  Reginonem  lib.  2.  cap.  35. 
Occurrit  passim. 

LUXUS,  prò   Luxattone   membrorum. 


m 


LYC 


LYR 


LYT 


Utitur  Apuleius  lib.de  Virtutib.  herbar. 
cap.  31.  j  4. 

«  LUYTA,  prò  Lucta,  luctatio,  in  Oom- 
put.  ann.  1503.  in  ter  Probat.  tom.  4. 
Hist.  Nem.  pag.  80.  col.  1.  Vide  supra 
Luta. 

*  LUZ,  Pars  hsereditatis  sorte  acqui- 
sita. Vide  Lot.  Charta  ann.  826.  apud 
Meicheibec.  tom.  2.  Hist.  Frising.  pag. 
261  :  Trado...  domui  sanctse  Marim  in 
loco  lsmaninga  jugeres  vj.  et  de  pratis 
unum,  quod  dicimus  Luz.  Nisi  sit  men- 
surae  agrariae  nomen. 

•  LYA.  Vide  supra  Lia  3. 

}  1.  LYARDUS,  ut  supra  Liardus,  Equus 
coloris  cinerii  scutulis  distinctus,  Gali. 
Cheval  gris  ponimele,  Testamentum  ann. 
1328.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  225  : 
Donavit  duos  equos  suos,  videlicet  Lyar- 
dum  et  bayardum,  et  e. 

••  2.  LYARDUS,  Moneta  minutior.  Vide 
supra  Liardus  2. 

f  LYCHINUS,  Lychnium.  Vide  in  Li- 
chmus. 

1  LYGISGA,  quod  est  genus  canum  jubis 
inflexis  villosum  atque  fortissimum,  in 
Actis  Ven.  Ezonis,  tom.  5.  Maii  pag. 
57.  Sic  dicitur  a  Xvxoc,  Lupus,  quod  sit 
lupo  similis  et  quasi  ex  lupo  et  cane 
nata,  ut  habet  Eugeni us  Tolet.  Carm. 
22: 

At  lupus  et  catula  formant  coeundo  Lyciscam. 

Eadem  ex  Plinio  refert  Isidorus  lib.  12. 
cap.  2.  ubi  Lyciscos  vocat  hujusmodi  ca- 
nes  ;  sed  Lycisca,  non  Lyciscus,  habent 
Virgilius,  Ovidius,  etc. 


*  LYDA,  Praestatio,tributun),  ut  supra 
Lidda.  Reg.  episc.  Nivern.  ann.  1287: 
Lydee  panetariorum  episcopi  valent  circa 
quadraginta  libras.  Vide  in  Leudis. 

*  LYDE.  Vide  supra  Liei. 
LYEF-YELD.  Vetus  Charta  apud  Som- 

nerum  in  Tractatu  de  Gavelkynd  pag. 
27  :  Tenentes  de  Waldis  non  possunt  arare 
terras  suas  ab  ssquinoctio  autumnali  us- 
que  festum  B.  Martini  sine  licentia,  et 
ideo  reddunt  annuatim  dimidiam  mar- 
cam  ad  festum  S.  Martini,  sive  fuerit 
pessona,  sive  non  ;  et  vocatur  Lyef-yeld. 
1  LYGIUS,  prò  Ligius,  de  quo  supra. 
Lygium  hòmagiufn,  in  Opu  sculo  Gualva- 
nei  Flammee,  tom.  12.  Muratorii  col. 
1032. 

*  LYMAGIA,  [«  Fons  baptisterii  im- 
munde  stat  et  reperte  fuerunt  ab  infra 
circum  Ly macie  et  yranee.  »  (Chevalier, 
Visit,  episcop.  Gratianop.  p.  o7.)] 

1  LYMPHARE,  Adaquare,  lympham 
praebere.  Vita  S.  Johannis  Abb.  Pulsan. 
tom.  4.  Junii  pag.  58  :  Per  desertum  vitse 
hujus  gregem  sibi  subditum  manna  pavit 
oc  Lymphavit.  Lymphare  vinum,  Vinum 
lympha  seu  aqua  diluere,  in  Processu 
de  B.  Petro  Luxemburgensi  tom.  1.  Julìi 
pag.  539. 

1  LYPSANUM,  SS.  Reliquia.  Vide  Lip- 
sana. 

1  LYRCUS,  prò  Lucus,  a  Graeco  X\5xo's, 
Lupus,  bis  legitur  in  Vita  MS.  S.  Win- 
waloei  e  Bibl.  Landevennecensi. 

LYRIDES.  Vita  S.  Neoti  Abbat.  n.  24  : 
Igne  supposito  panes  sartagini  adcoquen- 


dum  commiserat,  quos  nonnulli  Lyridas 
appellant.Seò. legendum  Collyridas, Vide 
in  hac  voce. 

IiYRIZARE.  Lyram  pulsare,  apud  Fal- 
con.  Benevent.  in  Ohron.  ann.  1119. 

^  IiYT£!,  Qui  tri  bus  annis  Legum  stu- 
dio impensis  quartum  adjungebant  :  de 
his  Justinian.  ad  Antecessores  §5  :  Sed 
quia  solitum  est  anni  quarti  Sludiosos 
Grssco  et  consueto  quodam  vocabulo  Xtfxac, 
appellari  ;  habeant  quidem,  si  maluerint. 
hoc  cognomen.  Sic  autem  dictos  volunt 
quidam, quod  exacto  ilio  studiorum  cur- 
riculo  jamjam  solvendi  essent,  ac  le- 
gendi  libertate,  nullo  interprete  magis- 
tro,  donarentur  :  Turnebus  vero  lib.  8. 
Advers.  cap.  19.  sic.  dictos  mavult,  quasi 
Solutores ,  qui  civili  eapientia  tantum 
promoverunt,  ut  Legum  senigmata  possint 
subtiliter  et  accurate  dissolvere  ,  juxta 
illud  Juvenalis  Sat.  8  : 

Qui  jurìs  nodos  legumque  asmgmata  solvat. 

1  LYTANI.E,  prò  Litanim,  in  Ohronico 
Melli censi  pag.  326.  Vide  Litanise. 

*  LYTOSTRATUM ,  [Pavement.  (Gloss. 
Lat.  Gali.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)  Of. 
Lithostrotos.] 

1  LYTRUM,  Xurpov,  Preti  um  redemtio- 
nis,  quod  prò  redemtione  sol  vi  tur.  S. 
Maiolus  a  Sarracenis  cum  suis  compre- 
hensus  ad  Cluniacenses  prò  Lytro  scri- 
bens  ait  :  Redemptionis  pretium,  si  pla- 
cet, mittite  prò  me  et  his  qui  una  mecum 
capti  tenentur,  apud  Mabillon.  tom.  3. 
Annal.  Benedict.  pag.  614. 


M 


MAA 


MAA 


M.  Littkra.  numeralis,  quse  mille  de- 
notat.  TJnde  versus  : 

M.  caput  est  numeri,  quem  scimus  mille  tenere. 

Eidem  litter»  si  recta  linea  supperad- 
datur,  mille  miilia  significat. 

M.  in  superscriptione  cantilena,  medio- 
criter  melodiam  moderari  mendicando, 
memorat.  Notkerus  Balbulus  Opusc. 
Quid  singuls&  litter&  signi ficent  in  supers- 
criptione cantilenai.  Vide  A. 


*MAAGIUM,  Praestatio,  ut  videtur,pro 
f acuì  tate  exseindendi  in  Silva  arborem 
Maialem.  Inquisit.  jur.  Bellifort.  in 
Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg.  part.  1.  fol. 
89.  v°.  col.  1  :  Prmpositus  Èellif Ortis,... 
habet  in  foresta  Valeise  herbagium  et  Maa- 
gium.  Vide  infra  Maius. 

1  ItfAAGNEYA,  Familia,  domus,  Reges- 
tum  lui.  Phiiippi  V.  Reg.  Fr.  ann. 
1316.  et  1317.  fol.  129.  tit.  310.  in  Charto- 
phylacio  regio  :  Videlicet  in  villa  de  Me- 


niz  xxvin.  Maagneye  hominum.  In  villa 
de  Senoncourt  due  partes  xxix.  Maa- 
gneyarum  hominum, 

MAALMAN,  Saxonibus,  Homines  fa- 
mulatum,  servitium  facientes.  Anglo- 
Saxonibus  Male,  est  vectigal,  tributum  ; 
Man,  homo.  Ita  Maleman,seu  Maal- 
man,  est  homo  tributo  obnoxius.  At 
Malman,  Germanis  Mahelman,  fldeles 
Ecclesiarum,  et  Ministeriales  interpre- 
tatur  Goldastus.  [Eccardus  vero  ad  Leg. 


MAG 


MAC 


MAG 


\M 


Salicam  pag.  32.  Homines  certa  condi- 
tione  et  pacto  cuidam  addictos.  Schilte- 
rus  in  Gfoss.  Teuton.  Hominem  ad  cer- 
tuni mallum  pertìnentem  subditum.] 
f#®  Quibus  jus  erat  in  mallis  interesse, 
Griram.  Antiq.  Gerra.  pag.  768.  Vide 
Mittern.  Princip.  Jur.  Germ.  §  82.  not. 
12.]  Oharta  Caroli  M.  in  Monumentis 
Paderbornensib.  pag.  325  :  Otnne  regale 
vel  sseculare  judicvum  super  suos  servos, 
et  liddones,  et  liberos  Malman  et  mund- 
man  et  omnes  utriusque  sexus  homines, 
\etc.  Oharta  Ottonis  M.Imp.  ann.  961.  in 
Chr.  Episcop.  Mindensium  pag.  734  : 
Hominibus  quoque  famulatum  ejusdem 
Monasteri*  facientibus,  qui  Saxonice  Mal- 
man  dicuntur,  praedictum  mundeburdum 
et  tuitionem  nostram  constituimus.  Oharta 
Henrici  III.  Imp.  in  eod.  Chr.  :  Homines 
ipsius  Ecclesia  francos,  liberos,  Ecclesias- 
ticos9  litones,  Maalman,  vel  servos  cujus- 
libet  conditionis.  Qusb  verba  occurrunt 
iterum  in  Diplomatib.  Oonradi  Salici  et 
Henrici  IV.  prò  eod.  Monasterio,  et  in 
Edicto  Henrici  II.  apud  Goldastum 
ton^3.  Constitut.  Imper.  pag.  311. 

555^*  Si  quid  ex  praeallatis  locis  conji- 
cere  licet,  vide  tur  voce  Maalman  eos 
potissimum  significari  qui  Ecclesia?  vel 
Monasteri  i  alicujus  servi tio  erant  man* 
cipati  ;  ex  quibus  alii  conditione  servi 
erant,  alii  servituti  ultro  susceptae  tan- 
tum obnoxii.  Horum  vero  quidam  ita  se 
suaque  servituti  addicebant,  ut  inge- 
nuitate  retenta,  annuum  censum  tan- 
tum pensitarent  ;  nihilominus  tamen 
homines  vel  servi  Ecclesia?,  cui  ultro 
sese  obtul erant,  vocabantur.  Maalman 
ergo  dicti  quod  homines  erant  tributo 
obnoxii.  Fuere  etiam  apud  Romanos 
ejusmodi  homines  qui  alicujus  Numinis 
servi  tio  man  cipati  sumtibus  suis  sacras 
illius  functiones  sustinebant ,  a  quo 
onere  cum  se  pecunia  redemissent, 
ejusdem  Dei  liberti  dicebantur.  Vide 
Oblati  2. 

1  MAANELLUS,  Campana  mediocris. 
Charta  ^Egidii  Archidiac.  Morin.  de 
oneri  bus  Matriculariorum  Eccl.  Autis- 
siodor.  ann.  1235.  ex  Tabular,  ejusd. 
Eccl.  :  Concessit  etiam  eis  quod  ad  pulsa- 
tionem  campanarum  quae  chori  appellan- 
tur,  et  aliarum  quae  mediocres  sive  Maa- 
nelli  appellantur,  quandiu  vixerint  mi- 
nime teneantur.  Has  vulgus  etiamnum 
vocat  Meneaux  et  Moineaux  ,  a  Gali. 
Meneur,  minor,  Moindre.  Vide  Meenellum 
et  Monellus. 

\  MAB,  Fili us,  idiomate  Aremorico, 
Hibernis  Mac.  Tabular.  Kemperleg.  : 
Rivallon  Mao  Moam,  gravi  infirmitate 
detentus,  monachalem  habitum  suscepit. 
Ibidem  :  Kadou  Mab  David.  Killae  Mab 
Gusfredi,  etc.  Vide  Mak. 

1  MABRANA,  prò  Membrana,  charta. 
Tabular.  MajorisMonast.  :  Ego  Conanus 
minoris  Britanniae  Comes,  magn&  scilicet 
potestatis  sub  Dei  ordinatione  minister... 
manu  propria  sìgnum  S.  Crucis  in  Ma- 
brana  xsta  effigiavi. 

*  MABRUS,  Mars,  in  Glossar.  Oassin. 
ann.  circ.  700.  in  ter  schedas  D.  de  Mon- 
tefalcone. 

1  MAC.  Vide  Mab  et  Mepe. 

1  MAGA,  a  veteri  Gallico  Macaut ,  Pera, 
Poche,  besace.  Menoti  sermo nes  fol.  139  : 
Cognoscitis  quod  non  possumus  semper 
habere  uxores  juxta  nos  appensas  ad  zo- 
nam  nostram,  vel  potius  (erre  in  Maca 
nostra;  nisi  legendum  sit  Manca,  Gali. 
Manche. 

*  MACAGNATUS,  prò  Magagnatus,  Mu- 
tilus,  corruptus,  vitiatus,  Ital.  Maga- 
gnato. Stat,  Pistor.  ann.  1107.  apud  Mu- 
rator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 


\  562  :  Et  sicut  ipsi  arbitri  fuerìnt   arbi- 
trati de  equis  mortuisy  et  de  tantum  Ma- 

cagnatis, tenear  emendare.  Vide  in 

Mahamium. 

*  MA(JANA,  Masana,  Acad.  Hispan.  in 
Diction.  Ensis  Indicus  ligneus.  Testam. 
reg.  Mafaldae  ann.  1256.  tom.  1.  Probat. 
hist.  geneal.  doinus  reg.  Portug.  pag. 
33  :  Mando  ei  (infanti)  unam  Masanam 
alambre  optimam.  Infra  :  Unam  Ma- 
canam  de  alambre.  Vide  Macanum. 

MAgANUM.  Oharta  Lusitan.  apud 
Brandaon.  tom.  5.  Monarca.  Lusitan. 

Sag.  304.  v°  :  Unam  copam  deauratam  in 
lacanis,  et  circa  bibitorium  et  circa  pe- 
dem.  Vide  Circa. 

*  MACARELLUS,  Piscis  species  nota, 
vulgo  Maquereau.  Oharta  Phil.  comit. 
Fland.  ann.  1163.  in  Chartul.  1.  Fland. 
eh.  325.  ex  Cam.  Oomput.  Insul.  :  Mille 
Macarelli  duos  denarios.  Vide  Maquerel- 
lus. 

1  MACARIA.  Sugerius  in  Vita  Ludovici 
Grossi  :  Tympanis  et  Macariis  '  et  aliis 
instrumentis  horribiliter  resonabant.  Sed 
legendum  Anacaris^  ut  emenda t  Meur- 
sius.  Sunt  autem  àvaxapa  tympana  infe- 
riori parte  rotunda.  Ita  Martinius  in 
Lexico. 

MACARII,  Sécta  quaedam  Manici) seo- 
rum,  de  qua  Augustinus  lib.de  Hseresib. 
cap.  46.  et  auctor  Praedestinati  lib.  1. 

*  MACATURA,  Livor,  contusio,  Hisp. 
Macado,  Gali.  Meurtrissure  ;  Coup  ma- 
chat  supra  in  Ictus;  quod  Macha  seu 
clava  maxime  fiat,  sic  fortassis  dieta. 
Lit.  remiss.  ann.  1334.  in  Reg.  69.  Ohar- 
toph.  reg.  eh.  236  :  Item  probare  intendit 
die  tua  Alquerius...  quod  (Petrus)  in  fine 
suo  et  post  finem  corpus  suum  seu  cada- 
ver  erat  et  fuit  et  apparuit  omnibus  qui 
viderunt,  palpaverunt  et  tenuerunt  abS" 
que  aliquo  vulnere  et  absque  aliquo  ictu, 
truncatura,  vel  Macatura,  vel  laesura. 
Stat.  castri  Renai  di  lib.  2.  cap.  42.  v°  : 
Si  vero  non  exiverit  sanguis  et  fecerit  li- 
vidum  vel  Macaturam,  puniatur  in  soldis 
quinquaginta.  Macheure,  eodem  sensu, 
in  Lit.  re  miss.  ann.  1472.  ex  Reg.  197. 
eh.  260  :  Il  riy  eut  point  de  sana  espandu, 
mais  seulement  Macheure.  Machure  ex 
Consuet.  Ni  vera,  in  Maceratura.  [**  Vide 
S.  Rosa  de  Viterbo  Elucidar,  tom.  2. 

Sag.  100.  voce  Macaduras.  Acad.  Matrit. 
lazada ,  Clava?  ictus ,  unde  scriben- 
dum  videtur  Macatura  in  locis  supra 
allatis.l 

1  MACCAR0NES,  Genus  edulii  delicati. 
Acta  B.  Guillelmi  Eremit.  tom.  1.  Apri- 
lis  pag.  383  :  lnvitaverat  Guillelmum  ad 
prandium...  eique  apposuerat  Maccarones 
seu  lagana  cum  pastillis. 

^.  MACGAMS  Carnes,  probabiliter  prò 
Mactatse,  Italice,  Scannate,  utpote  moris 
est  Judaéorum.  Stat.  Niciae  ann.  1233.  in 
Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  II.  col.  148: 
Statuimus  amodo  macellus  Judaéorum  sit 
a  macello  fidelium  separatus,  ne  carnes 
a  Judseis  in  judaico  more  maccatas  et 
forcatas,  etc.  [Fr.] 

1  MACCECARIUS.  Vide  Mavecharius. 

*  MAGGIUS.  [Baculus  :  «  Pro  sexa- 
ginta  Macciis  seu  baculis  et  triginta 
quatuor  longis  prò  palliis  et  una  lancea 
magna.  »  (Mand.  Camer.  Apost.  f .  25.  an. 
1458-60.)] 

MACCLA.  Oharta  Pandoln*  et  Landolfi 
Ducum  Beneventan.  apud  Ciarlantum 
in  Samnio  pag.  241  :  Abinde  quombdo 
incipitur  ipse  mons,  qui  est  super  vallem 
frigidam  et  silva  vadit  per  verticem  ip- 
sius montis  usque  in  Macole,  qui  dici' 
tur  de  Godini.  De  secunda  parte  a  Mac- 
cle,    qui  dicuntur  de  Godinit  usque  in 


luvio,  qui  dicitur  Trinio  majore,  etc. 
"»  Silva.  Vide  Murator.  Antiq.  Ital. 
iom.  2.  col.  151.  A.] 

1  MACCONES,  Bollandistis  videntur 
esse  Vermes  fa  bis  infesti.  Miracula  S. 
Zitae  tom.  3.  Aprilis  pag.  518  :  Pro  fu- 
gandis  tempestatibus  et  Macconibus  quod 
non  apparerent  et  damnum  non  facerent 
in  supra  dieta  tet*ra  et  blavis,  etc. 

1  MAGECONICI,  Italis  Maceconchi,  Ec- 
clesiastici inferioris  gradus  et  subsellii. 
Processionale  Mediolan.  edit.  S.  Caroli 
pag.  5  :  In  sancto  Victore,  Maceconici  di- 
cunt  ter  Kyrie  eleison  submissa  voce,  et 
Veglones  altematim.  Iidem  videntur 
esse  qui  in  Ecclesia  S.  Laurentii  Ge- 
nuensis  Massaconici,  in  Parisi  e  nsi  Ma- 
cicoti,  Gali.  Machicots,  et  in  aliis  Eco- 
tiers  appellantur.  Vide  Menag.  ad  vo- 
ce m  Machicots  et  infra  M assicoti. 

"  MAGELATOR,  Idem  qui  Macellate*, 
Carnifex.  Chron.  Forojul.  ad  ann.  1305. 
in  Append.  ad  Monum.  eccl.  Aquileg. 
pag.  30.  col.  2  :  D.  Johannes  cepìt...  bo- 
ves  et  armeni  a  et  castros  bene  in  magna 
quantitate  Macelatorum  de  civitate,  quae 
erant...  in  pascuis  ipso  die.  Maceclier, 
eodem  sensu,  in  Oharta  Margar.  comit. 
Fland.  ann.  1274.  ex  Chartul.  1.  Fland. 
eh.  264.  Reg.  Cam.  Oomput.  Insul.  sign. 
Papier  velu  :  La  hale  des  Machecliers,  le- 
quele  li  Macheclier  meismes  tiennent. 
Terrear.  Hannon.  ex  ead.  Cam.  :  Et  Li 
Machecliers  qu'il  ne  puist  wagnier  au 
pourchiel  tuer  he  six  deniers.  Mecelier, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1410.  ex  Reg.  165. 
Chart.  reg.  eh.  76.  Vide  Machecarii  et 
Massellarius. 

*  MACELINUS,  an  prò  Marabotinusy 
Moneta?  species  ?  Vide  in  hac  voce.  Ne- 
crol.  S.  Genov.  Paris,  ex  schedis  D.  Le 
Beuf  :  ix.  Cai.  Jul.  obiit  Petrus  Ruffus 
diaconus  de  monte  S.  Genove fas  :  dedit 
nobis  librum  Abel,  librum  scintillarum 
et  200.  Macelinos  et  1.  domum  sitam  in 
clauso  S.  Symphoriani. 

1  1.  MACELLA,  prò  Macellum,  Bouche- 
rie.  Charta  ann.  circ.  1439.  apud  Madox 
Formul.  Angl.  pag.  392  :  Situatis  inpa- 
roehia  sancti  Nicholai  ad  Macellas  Lon- 
don. Massi  lise,  lou  Masseou. 

1  2.  MACELLA.  Oharta  Johannis  Episc. 
Ruthen.  ann.  1375.  in  ter  Instr.  tom.  1. 
novae  Gali.  Christ.  pag.  52  :  Cum  prò 
tuitione  et  def emione  villa  Ruthenae.  fiat 
seu  incepta  fuerit  per  vos  qusedam  barba- 
cana  cum  q  uodam  porta  li, . . .  cum  que  ur- 
gente necessitate  oporteat  Macellam  sinis- 
Lram  exitus  dicti  portalis  dietss.  barbaca- 
nss,  et  parietem  ipsius  Macellas  construi 
et  aedificari  infra  cimiteriufn  dictae  Eccle- 
siae,  dictumque  parietem  conjungi  cum 
parie  te  ipsius  Ecclesia  ad  filum  cum  Ma- 
cella dextra  exitus  dicti  portalis  dictae 
barbacane,  etc.  Mendum  est,  ni  fallor  : 
legendum  enitn  videtur  Manica,  qua 
voce  aedificium  alterius  latus  velu  ti  effi- 
ciens,  signifìcatur.  Vide  Manica  3. 

*  MACELLANUS,  prò  Macellarius,  Car- 
nifex. Oharta  ann.  1260.  in  ter  Instr. 
tom.  6.  Gali.  Ohrist.  col.  372  :  Prseterea 
liceat  episcopo  in  parte  sua  tres  furnos 
facere,  et  unum  macellum,  in  quo  tamen 
sint  seu  esse  possent  septern  Macellano- 
rum  tabulai  et  non  ultra.  Vide  supra  Ma- 
celator. 

T  1.  MACELLARE,  Papiae  :  uccidere, 
inde  macellum  locus,  et  macellarii  homi- 
nes.  Vocabul.  utriusque  juris  :  Macel- 
lare est  mactare  vel  trucidare.  Inde  di- 
cuntur macellarii  qui  pecora  vel  quadru- 
pedia  mactant.  Statuta  Arelat.  MSS.  art. 
42  :  Et  idem  statuimus  in  eo  qui  vendidit 
Christianis  carnes  interfectas  vel  Macel- 
latas  a  Judaeis.  Idem  occurrit  in  Statu- 


160 


MAC 


MAC 


MAC 


tis  Avenion.  MSS.  Rolandinus  Patav. 
de  factis  in  marchia  Tarvis.  lib.  8.  cap. 
285  :  Sarr  aceni  autem  locum  defendentes 
sagittis,  et  ipsi  sagittis  et  lancèis  sunt 
occisi,  et  ut  bruta  animalia  Macellati. 
Hinc  emendandum  Ohron.  Sicilise  ad 
ann.  1316.  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd. 
col.  79.  ubi  rnacerandum  prò  macellan- 
dum  legitur. 

*  2,  MACELLARE,  In  macello  venum 
exponere.  Cliarta  a  un.  1307.  in  Reg.  42. 
Chartoph.  reg.  eh.  4  :  Verumptamen  ad 
Macellandum  et  vendendum  tales  carnes 
vobis  dicto  Petro  et  aliis  macellariis  cori" 
cedimus,  etc.  Vide  infra  Macellum  fa- 
cere 

*  3.  MACELLARE,  Exenterare,    pur- 

8  are  ;  quo  sensu  Habiller  dicimus. 
harta  ann.  1336.  in  Chartul.  eccl.  Lin- 
gon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  103.  r°  :  De- 
bet  major  prxdictse  villee  domino  utili 
dietss  villas  imperpetuum  omni  anno  in 
crastino  festi  nativitatis  Domini  unum 
porcum  totum  Macella tum,  visceribus  va- 
cuatum  et  paratum  ad  quoquendum. 

MACELLERIA,  Vide  Missellaria,  in  Mi- 
selli. 

T  MACELLARIUS,  Qui  carnes,  inter- 
dum,  etiam  obsonia  lautiora,  in  ma- 
cello vendit.  Artemidorus  lib,  3.  cap.  37. 
seri  bit,  Macellarios  et  lanios  camem 
conscindentes  et  vendentes  periculorum 
et  damni  significativos  esse.  Charta  ann. 
circ.  984.  tom.  2.  novae  Gali.  Christ.  in- 
ter  Instr.  col.  46  :  Dedimus  autem  ite- 
rum  iis  omnes  emendationes  et  omnia  va- 
dimonia  omnium  satisfactionum  omnium 
ibidem  consistentium,  et  consuetudines 
Macellariorum  et  paletariorum  in  alo- 
dum  illum  habitantium.  Adde  Chron. 
Farfense  ann.  1077.  Oatalogum  MS.  ann. 
1328.  Confratern.  B.  M.  Tolos.  Constit. 
Frederici  Reg.  Sicil.  cap.  38.  p*  Gue- 
rard.  in  Proleg.  Chartul.  S.  Petri  0 ar- 
no t.  pag.  63.1  Vide  mox  Macellator. 

0  MACELLATA,  Idem  quod  infra  Me- 
sailhata,  Modus  agri.  Vide  in  hac  voce. 
Lit.  admort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1454. 
in  Reg.  187.  Chartoph.  reg.  eh.  Ili  : 
Item  plus  quatuor  Macellatas  prati,.*, 
confrontatas  ab  una  parte  cum  honore 
Bernardi  Bissa  de  Castaneto,  eie.  Vide 
mox  in  Macina  2. 

MACELLATOR,  Macellarius,  carnifex, 
xpeomfòiqc,  Negotiator  artis  macellari^, 
in  veteri  Inscript.  Lugdunensi.  Ugutio  : 
Carnifex,  homicida,  vel  Macellator.  Alibi  : 
Macellarius,  qui  pecora  mactat,  vel  car- 
nes vendit.  Gloss.  Lat.  Graec.  :  Macella- 
riusf  ò^wvotccSXy];.  [Macellarius,  Maise- 
lier,  boucher,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
germ.]  Occurrit  in  Charta  ann.  1250.  in 
Notis  ad  Concilia  Narbon.  Baluzii.  Vide 
Meursium  in  MaxeXXapr)<;,  et  Salmasium 
ad  Capitolinum  pag.  173.  [Vide  Macel- 
larius.] 

Macillarius.  prò  Macellarius.  Joan. 
Bromptonus  pag.  1012  :  De  quibus  omni- 
bus nullus  evasit,  nisi  vanus  rusticus  Ma- 
cillarius, etc. 

«  MACELLINOGIUM.  Charta  Guil.  co- 
mit.  Pontiv.  ann.  1049.  ex  Reg.  forest. 
comitat  Alene,  in  Cam.  Comput  Paris, 
fol.  9.  v°.  :  Insuper  concedo  eis  ( mona- 
di is  S.  Mart.  de  Sagio)  et  confirmo  Ma- 
cellinogium,  quod  est  in  nemore  Stopa- 
rum. 

*  MACELLO,  Macellarius,  carnifex. 
Stat.  synod.  eccl.  Tornac.  ann.  1366. 
pag.  49  :  Hsbc  sunt  officia  clericis  inter- 
dica qux  volumus  omnino  scire,  puta 
campsoris,  tabernarii,  carni ficis  per  se- 
met,  quod  vutgariter  dicitur  Macello  sive 
makelen.  Vide  supra  Macelator. 

*  MACELLUM  Facere,  Carnes  in  ma- 


cello venum  exponere.  Vide  supra  Ma- 
cellare 2.  Inventar,  ann.  1233.  ex  Cod. 
reg.  4659  :  Hàbet  commune  Avinionis 
bancagium,  scilicet  duo?  cavos  multonis 
in  quolibet  macellano  f adente  Macellum. 
Nostris  alias  Macel,  Masel  et  Mazel,  prò 
Boucherie,  Laniarium.  Lit.  remiss.  ann. 
1388.  in  Reg.  133.  Chartoph.  reg.  eh. 
24  :  Icellui  Hugonin  s'estoit  mucié  ou 
grant  Masel  ou  boucherie  de  la  ville  de 
Chalon.  Aliae  ann.  1460.  in  Reg.  192.  eh. 
84  :  Laquelle  femme  le  suppliant  trouva 
en  la  boucherie  ou  Macel.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  ;  Mazel, 
Prov.  macellum,  carni ficina.  Mazellar, 
Prov.  macellare.  Mazelier,  Prov.  macel- 
larius, carnifex.  Mazel,  in  Charta  ann. 
1368.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
704.  art.  5. 

1  1.  MACELLUS,  Dies  qua  merces  in 
foro  venum  exponuntur,  Gali.  Jour  de 
marche.  Charta  Boi  co  ni  s  Ducis  Silesiae 
ann.  1337.  apud  Ludewig.  tom.  6.  Re- 
liq.  MSS.  pag.  42  :  Quod  in  eisdem  viuìs 
et  etiam  atiis  a  dieta  civitate  infra  mil- 
liare  circumferentialiter  situatis  non  de- 
beat haberi  taberna  aliqua,  nec  aliquis 
operarius  nocivus  civitati,  sicuti  pistores, 
carnifices,  sartores  et  fabrt,  et  precipue 
in  Girla  ubi  taberna  ab  antiquo  habita 
quatuor  Macellis  est  exempta. 

~  2.  MACELLUS,  Macellarli  mensa, 
Gali.  Etal.  Libert.  bastidae  de  Solomn. 
ann.  1327.  in  Reg.  65.  Chartoph.  reg.  eh. 
20  :  Banqui  seu  Macelli  prò  camibus 
scindendis,  etc.  Vide  infra  Massellus. 

*  Macellus,  Officina,  in  qua  dila- 
ni an  tur  et  venduntur  carnes.  Stat.  Ni- 
ciae  ann.  1233.  in  Mon.  Hist.  Patr.  Taur. 
tom.  II.  col.  148  :  Statuimus  amodo  Ma- 
cellus Judxorum  sit  a  Macello  fidelium 
separatus,  ne  carnes  a  Judseis  judaico 
more  maccatas  et  forcatas,  etc.  [Fr.] 

»  3.  MACELLUS,  Prasstatio,  quae  a  ma- 
cellariis fit  ;  vel  a  quocumque  qui  mer- 
ces in  macello  venum  exponit.  Charta 
ann.  1356.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh. 
569  :  Pedagia  sive  leudas,  Macellos,  for- 
gia, corrogia,  albergua  et  alias  quascum- 
que  possessiones  et  bona...  concessimus. 

*  MACENATA,  Familia,  idem  quod 
Maisnada.  Stat.  Ferrar,  lib.  2.  rubr.  107, 
apud  Murator.  tom.  1.  Àntiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  809  :  Et  de  eo,  quod  habet  fé- 
mina  de  Macenata  prò  dote,  vel  alio 
modo,  non  solvat  collectam.  Vide  infra 
Macinata  2. 

MACEPEDICULUM.  Tabularium  S.  Pe- 
tri Generensis,  apud  Marcam  lib.  4, 
Hist.  Beneharn.  cap.  10  :  Dedit  Domini- 
caturam  quandam..t  quam  habebat  in 
Alaar,  et  apud  Idronium  quoddam  nas- 
sate,  quod  antiqui  Macepediculum  appel- 
lavere.  p  Pis.carias  speci  es  vide  tur.] 

1.  MACERA,  Maceria,  Macellum.  Pa- 
pias  :  Machera  vocabatur  locus  in  macello, 
ubi  maxime  actiones  fiebant  commercii, 
unde  et  macellum  dicitur.  Ugutio  et 
Joan.  de  Jan  uà  :  Macera,  i.  macellum. 
Inde  rnacerarius,  macellarius.  [Macera, 
Boucherie,  maiseliere,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.]  Charta  Gerardi  Came- 
rac.  Episcop.  ann.  1089.  apud  Lindanum 
in  Teneraemunda,  et  Miraeum  in  Cod. 
Donat.  Belg.  :  Alodium  de  Lietsinis  cum 
moneta,  cum  teloneo  et  Macera,  et  di- 
strido,  cum  molendinis,  etc.  Alia  Ottonis 
Imp.  ann.  922.  apud  eumdem  Miraeum 
in  Dipi.  Belg.  lib.  1.  cap.  17  :  Similiter 
mercatum,  percussuram  moneta,  Mache- 
riam.  Alia  Henrici  Bucis  Brabant.  ann. 
1081.  in  Cod.  Donat.  Piar.  cap.  65  :  Cum 
teloneo  et  Maceria,  [alias  Madheria,]  cum 
molendinis  et  curtibus.  Quae  verba  idem 
sonant  cum  iis,  quae  habent  varia  Im- 


per.  Diplomata  :  Insuper  et  bannum 
nostrum  et  monetam,  teloneumaue  sive 
Macellum  publicum  ibi  construi  liceat. 
Occurrit  praeterea  in  Chronico  Min- 
densi  pag.  738.  739.  740.  750.  [*  In  locis 
ex  Miraeo  hic  al  Iati  s  legendum  est  Ma- 
tera,  Materia  et  Matheria,  ut  videre  est 
infra  in  Maeria  4.  ubi  et  genuinus  ha- 
rum  vocumsensus  exponitur.] 

Machie  a,  prò  Macera,  apud  Papiam 
loco  laudato,  et  in  Charta  Ottonis  Imp. 
anni  946.  apud  Sammarth.  in  Abbatib. 
pag.  462.  Vide  Machecarii. 

Maceram  vero  prò  Machxra,  usurpa- 
va Aldhelmus.  [Legitur  etiam  in  Vita 
MS.  S.  Winwaloei  metrice  scripta  : 

Ancipitem  fugiens  duro  cum  dento  Maceram.] 

*  2.  MACERA,  RIA.  [Gladius  magnus 
vel  cu  Iter  vel  securis  cocorum  vel  ipsa 
coquina.    Dief.] 

1  MACERARE,  mendose  prò  Macellare, 
quod  vide. 

1  MACERARIUS.  Vide  Macera. 

1  MACERATIO,  Clades.  Gasparis  Bar- 
thii  Gloss.  ex  Hist.  Palaest.  Roberti  mo- 
nachi apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq. 
MSS.  pag.  109  :  Facta  autem  est  Macera- 
tio  haec  Turcorum,  etc.  Ubi  idem  Bar- 
thius  legendum  censet  Massacrano  ; 
mallem  ego  Macellatio.  Vide  Macellare. 

MACERATURA  Lini,  in  Novella  15. 
Theodosii  et  Valentiniani  de  Tributis 
Fiscal.  [Macerare,  Combrisier,  dilanier, 
despecier,  debiliter,  mollifier,  in  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.]  Hinc  forte  vox 
Machure,  in  Consuet.  Nivernensi  cap.  1. 
art.  20  :  Pour  injure  reelle,  ou  Uva 
grand* effusion  de  sang,  ou  enorme  Ma- 
chure. Vide  Macatura. 

1 1.  MACERIA,  Quae  vis  materia  lignea 
aedibus  aedificandis  idonea,  Gali.  Merrin. 
Chartular.  Monast.  Accincti  pag.  25  : 
Guido  de  Tyl  dedit  usuaria  quoque  in 
campis  et  in  nemoribus  de  Bonbellum  et 
de  Gysir  ad  pecora  fovenda,  ad  porcos 
pascendos,  ad  Maceriam  capiendarn,  et 
ad  ea  quee  sunt  apta  faciendis  ignibus 
capienda.  Ibid.  non  semel  occurrit.  In- 
terdum  usurpatur  prò  ipsa  materia  ela- 
borata. Vita  S.  Ansegisi  saec.  4.  Bene- 
dict.  part,  1.  pag.  634  :  Continentur  in 
ipsa  domo  desuper  fenestrse  vitrex,  cunc- 
taque  ejus  fabrica,  excepta  Maceria,  de 
materia  quercuum  durabilium,  condita 
est.  Vide  Materia.  [*  Purum  putumque 
mendum  prò  Materia.  Vide  in  nac  voce.] 

1  2.  MACERIA,  Macellum.  Vide  Macera. 
[°  Male,  ut  videre  est  infra  in  Maeria  4.] 

13.  MACERIA,  Joh.  de  Janua  :  Mace- 
ria dicuntur  longi  parietes,  quibus  viness 
vel  aliud  clauduntur.  Longues  parois  de 
quoi  vignes  ou  autres  choses  sont  closes, 
e' est  Maisiere,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
germ. Chron.  Dom.  de  Gravina  apud 
Murator.  tom.  12.  col.  619  :  At  omnes 
suspicabamur  imboscatos  esse...  ut  omnes 
foras  euntes  capere  possent  in  Maceriis 
et  campis.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Un  sarcuel  fist  appareillier 
Lez  la  Messiere  du  monstier 
A  meitre  apreuf  sa  mort  son  cors 
Sous  la  goutiero  de  defors. 

Le  Roman  dePyramus  et  Tysbé  MS.  : 

Maisiere  trop  parestes  fiere 
Que  tTouvrez  par  ma  proiere. 

Vide  Macio. 

MAGERI0 ,  Maceriarum  constructor , 
Joanni  de  Janua,  Magon.  Atque  sic  le- 
gendum fortean  apud  Hugonem  Farsi- 
tum  lib.  de  Miraculis  S.  Marias  Suessio- 
nensis  cap.  8  :  Faber  ferrarius...  conven- 
tionem  suam  fecerat  annuam,  ut  ibidem 
Suessione    remanens,   utensilia    Matero- 


MAC 


MAC 


MAC 


161 


num  reficeret,etc.  Legendum  enim  vide- 
tur  Maceriorum. 

]  1.  MACERIUS,  Apostolici  palatii  offl- 
cialis,  qui  Papam  associabat  in  equita- 
tione,  hodie  Mazzieri.  Ita  Macri  in  Hie- 
rolex.  ex  Ceremon.  Davantriae  MS  : 
Quando  duo  ejus  (Papae)  domicela  seu 
Macerii  debent  eum  ducere  per  fr&num 
equi.  Ibid.  :  Servientes  armorum,  vel  vo- 
cati  Macerii  habent  precedere  Papam. 
[°  Lictor,  qui  clavam  portat,  Gali.  Mas- 
sier.] 

*  2.  MACERIUS,  ut  supra  Macello. 
Chartul.  S.  Petri  Belvac.  eh.  309.  fol. 
149.  v°.  :  Duos  stallos  Maceriorum. 

*  MACESCARE,  prò  Macescere.  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg.  7657  : 
Emaygersir,  Prov.  macere,  Macescare. 

*  MACHA,  Clava,  Gali.  Masse,  vel  Mas- 
sue,  alias  Mache  et  Macque.  Lit.  remiss. 
ann.  1350.  in  Reg.  80.  Chartoph.  reg.  eh. 
692  :  De  quadam  Macha,  de  qua  se  def- 
fendebat,  non  habens  spem  occidendi 
eumdem,  taliter  irruit,  etc.  Le  Roman 
de  Cléomades  MS.  : 

Et  une  grant  Mache  Turkoise. 

Lit.  remiss.  ann.  1415.  in  Reg.  168:  eh. 
235  :  Un  boston  appella  Macque  ou  plan- 
cton de  Flandres.  Maque  appellatur 
etiam  pastoris  baculus  in  ahis  ann. 
1443.  ex  Reg.  176.  eh.  279  :  Gomme  iceulx 
deux  pasteurs...  se  eussent  prins  sur  cou- 
leur  d'esbatement  admiable  de  leurs  lou- 
cés  ou  Maques  de  bregier  jetter  ou  Ma- 
quier  l'un  après  l'autre  de  la  terre.  Et  en 
ce  faisant  un  d'eulx  se  feust  courroucié  à 
Vencontre  de  l'autre  pourMaquie  ou  motte 
de  terre  dont  il  fu  féru,  etc.  Unde  dimi- 
nut.  Macelote  et  Machelote.  Lit.  remiss, 
ann.  1376.  in  Reg.  109.  eh.  125  :  Iceulx 
pere  et  filz  se  mirent  à  défense  de  ce  que 
il  avoient,  e' est  assavoir  le  pere,  d'une 
petite  Macelote  dont  il  s'appuyoit  sur  le 
chemin.  Aliae  ann.  1389.  in  Reg.  138.  eh. 
63  :  De  la  Macelotte  ou  teste  dudit  billart 
lui  donna  plusieurs  coups.  Icellui  Robert 
frappa  ledit  Colin  d'une  Machelote  qu'il 
tenoit,  in  aliis  ann.  1401.  ex  Reg.  156.  eh. 
453.  Maquelette,  eodem  sensu,  in  aliis 
Lit.  ann.  1468.  ex  Reg.  195.  eh.  128  :  Le 
suppliant  qui  tenoil  une  Maquelette  ronde 
de  fer,  etc.  Vide  Machia. 

*  MACHABA10RUM  Chora,  vulgo 
Dance  Macabre ,  Ludicra  qu  sedani  ce- 
remonià  ab  ecclesiasticis  pie  insti  tuta, 
qua  omnium  dignitatum,  tam  ecclesiae 
quam  imperii  personae  choream  simul 
ducendo,  alternis  vicibus  a  chorea  eva- 
nescebant,  ut  mortem  ab  omnibus  suo 
ordine  oppetendam  esse  signi flcarent. 
Hujusce  ritus  mentio  flt  in  veteri  Codice 
MS.  eccl.  Vesont.  laudato  in  Mercur. 
Frane,  mens.  Sept.  ann.  1742.  pag.  1955  : 
Sexcallus  solvat  D.  Johanni  Cateti  matri- 
culario  S.  Joannis  quatuor  simasias  vini 
per  dictum  matricularium  exhibitas  illis^ 
qui  choneam  Machabasorum  fecerunt  10. 
ìulii  (1453)  nuper  lapsa  hora  missse  in 
Ecclesia  S.  Joannis  Evangelista?  propter 
capitulum  provinciale  Fratrum  Minor um. 
Diar.  regni  Caroli  VII.  ad  ann.  1424. 
fol.  509  :  Cette  annèe  fut  faite  la  dance 
Macabre  aux  lnnocens.  [*#  Vide  Grimm. 
Mythol.  German.  pag.  495.] 

1  MACHACOLLADURA,  a  Gali.  Mache- 
coulist  Pergulae  speci es  in  superiori 
turrium  parte,  unde  in  oppugnatores 
lapides  aliaque  projiciebantur.  Charta 
ann.  1382.  in  Tabular.  Massil.  :  Turris 
de  mercato  dieta  S.  Ludovici  habetde  alto 
computata  fundamenta  usque  ad  Macha- 
colladuram  xi.  cannas  cadratas  et  11. 
palmos,  etc.  Vide  Machicollare. 

MAGHERÀ,  fjicr/oupa,  Ensis,  gì  adi  us, 
v 


apud  Aimoinum  de  Miracul.  S.  Bened. 
cap.  6.  [Machera,  Long  glaives  d'une 
part  agus,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.] 
Vide  Macera. 

*  Gloss.  super  tres  libr.  Salom.  in 
Bibl.  Heilsbr.  pag.  14  : 

Troja  potens,  animosa,  ferax,  didicit  sibi  tuta 
Imperio,  fiachaera  populo  ruttare  minuta. 

MACH  ALE,  Macholum,  Horreum  sine 
tecto,  nostris,  scilicet  Campanis,  Ma- 
chau,  inquit  Pithoeus.  Lex  Salica  tit.  18  : 
Si  quis  spicarium  aut  Macholutn  cum  an- 
nona incenderit.  Pactus  Legis  Salicse 
tit.  20.  Machalum,  [Moffolum,  in  Cod. 
Guelferbyt-1  Chronicon  Windeshemense 
lib.  2.  cap.  7  :  Latera  prò  pedibus  cum 
quatuor  Machalibus  et  bladis.  Et  infra  : 
Fcenis  et  bladis  tempore  messis  convehen- 
dis  in  agris  et  Machalibus.  Cap.  19  :  Ma- 
chale  quoddam  rusticorum  nobis  convici- 
num  forno  adimpletum  accendentes.  Ab 
hac  voce  urbi  Mechliniensi,  quam  Flan- 
dri  Mechelen  vocant,  nomen  datum  pu- 
tat  Wendelinus,  et  aliis  similis  appella- 
ti onis  vicis  ad  Mosam  et  circa  Berin- 
giam. 

*  Lex  Salica  ex  Cod.  Estensi  apud 
Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  «vi 
col,  287  :  Si  quis  picharium  (id  est  cella- 
rium)  aut  Macholum  (id  est  canavam) 
cum  annona  incenderit.  Ubi  latere  vitia 
suspicatur  vir  doctus.  Machale  vero 
mihi  idem  videtur  quod  Moies,  acervus, 
cumulus,  Gali.  Meule.  Et  certe  eo  intel- 
lectu  Mache  legitur  in  Charta  Joan. 
Joinviilae  ann.  1300.  ex  Chartul.  monast. 
de  Esc  urei o  :  Gomme  i'eusse  mis  saisine 
en  un  pré  a;ui  siet  en  finage  de  Rus,  ou- 
quél  l'abbé  et  couvent  oVEscurey  ont  et . 
doivent  avoir  dous  Maches  de  foin  chacun 
an,  pour  l'amour  que  fai  audit  couvent, 
conferme  et  octroy  que  ledit  couvent  jois- 
sent  paisiblement  desdits  dous  Maches  de 
foin.  Et  Maquet  in  Lit.  remiss.  ann. 
1427.  ex  Reg.  174.  Chartoph.  reg.  eh.  51  : 
Il  avoit  un  petit  Maquet  de  foing  dessoubz 
une  vassure  d'icele  église,  où  le  suppliant 
getta  un  tison  de  feu.  Vide  infra  Mas- 
chotum. 

1  MACHAMATICUM  Numen,  Mahome- 
tes,  Laurentius  Veronensis  de  Reb.  Pi- 
san  or  um  ad  annum  1104.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  146  : 

Adversantur  enim  cunctis  comniuniter  hostea, 
Qui  Machamaticum  celebrandum  numen  adorant. 

Vide  Mahum. 

1  MACHAMIUM,  Membri  mutilatio  aut 
fractio.  Johan.  Skenseus  fde  Verborum 
significatione  pag.  99.  Vide  Mahamium. 

1  MAGHARIUS,  a  Grseco  (laxaptoG,  Bea- 
tus.  Chron.  breve  S.  Dionysii  tom.  2. 
Spicil.  Acher.  pag.  812  :  Cum  honore  de- 
bito sepultus  est  (  Philipp  us  Rex)  in  fa- 
mosissimo Macharii  Areopagitse  Dionysii 

WlQ¥bCL8téiY*ÌG 

MACHECÀRII,  in  Legibus  Eduardi  Re- 
gis  Angl.  cap.  39.  dicuntur,  qui  aliis 
Macellarii.  Cum  autem  dictum  est,  quod 
nullus  hominum  emeret  absque  plegiis 
animai  vivum7  clamaverunt  Machecarii 
de  civitatibus  etburgis...  quod  unaquaque 
die  oporteat  eos  ammalia  viva  emere ,  oc- 
cidere,  et  vendere*  Gaufredus  Vosiensis 
cap.  23  :  lpse  Macellarius  cognominatus 
est,  quia  sicut  carni  f ex  carnes  securi  in 
macello ,  sic  iste  Iruncabat  hostes  in  bello. 
Certe  existimarem  legendum  Macerarii 
in  Legibus  Edwardi,  a  Macera^  macello 
de  qua  voce  supra.  Macecliers,  quos  alii 
Macellarios,  vocat  Chronicon  Fiandr. 
vernac.  cap.  41  :  Le  Comte*  d'Artois,  qui 
estoit  sur  les  Macecliers  de  Bruges.  Gloss. 
Lat.  Gali.  :  Macellarius,  Marselier,  Bou~ 


cher.  Macellum  :  Marsel,  Marseloire.  Ma- 
celerie  de  Tr&ies ,  in  Computo  terree 
Campanias  ann.  1348.  Vide  Mavecharius. 

«  MACHENIA,  Vestis  species  aut  pars 
quaedam  vestis.  Stat.  Judseor.  Apam. 
ann.  1279.  in  ter  Probat.  tom.  4.  Hist. 
Occit.  col.  71  :  Item  statuerunt  inter  se, 
quod  aliqua  Judasa  non  audeat  portare.... 
(sic)  in  Machenia  sua.  Vide  Machil. 

1.  MACHERIA,  prò  Maceria,  Paries. 
[Charta  Pippini  Regis  in  Chartul.  S. 
Maxentii  :  Nihil  habemus  nisi  has  quas 
in  honore  horum  duorum  Sanctorum  quo- 
rum sepulchra  nobis  parata  tali  honore 
videntur  Macheriam  diripiant,  ut  non 
relinquatur  lapis  super  lapidem.]  Mona- 
chus  Sangall.  lib.  1.  de  Carolo  M.  cap. 
26  :  Sed  jam  ad  vicinos  nostros  Italos  una 
tantum  Macheria  divisos  veniendum  est. 
Vide  Maceria  3. 

1  2.  MACHERIA,  Macellum.  Vide  Ma- 
cera. [#  Male,  ut  videre  est  infra  in 
Maeria  40 

1  MACHIA,  Clava.  Serviens  ad  Machiam, 
idem  qui  apud  Anglos  Serviens  ad  cla- 
vam, nostns  Sergens  à  masse.  Charta 
ann,  1399.  ex  Tabul.  B.  M.  de  Bono- 
nuntio  Roto  ma  g.  :  Et  deinde  Robertus 
Rouselli  Serviens  Regis  ad  Machiam  Ro- 
thom.  virtute  litterarum  dicti  Propositi 
sibi  super  his  directarum  ad  instantiam 
Roberti  de  Grouchet  procuratorem  dicti 
Prioris...  nos  compulerit,  etc.  Vide  Macia. 
[*  Nostri  cultrum  quemdam  Machier 
appellarunt.  Lit.  remiss.  ann.  1182.  in 
Reg.  207.  Chartoph.  reg.  eh.  289:  Lui 
donna  un  coup  sur  la  teste  d'un  cousteau, 
autrement  appella  Machier. 

MACHICE  ,  quasi  (iaxtx&;  vel  potius 
(iax*rctxfòc,  cum  certa  mi  ne.  Acta  SS.  Ni- 
candri  et  Marciani  :  Longanimis  esto, 
luctasti  modo  Machice  adversus  diabolum 
et  vicisti  eumy  etc. 

®  MACHIGOLAMENTUM  ,  Munì  inerì  ti 
oppidorum  species,  Gali.  Machicoulis. 
Macioliz,  apud  Monstrel.  voi.  3.  fol.  59. 
v».  Charta  ann.  1346.  ex  Cod.  reg.  8387. 
4.  fol.  27.  r0.:  Eadem  emolumenta  possint 
colligere,...  quousque  dieta  villa  perfecte 
fossatis  et  muris  cum  turribus  et  Machi- 
colamentis  et  barbacanis  clama  fuerit. 
Vide  mox 

®  MACHIG0LARE,  Machicolamentis  mu- 
nire. Charta  ann.  1426:  Pro  ibidem 
cleiando  ,  Machicolando  ;...  si  ibi  non 
cleyaverint  et  Machicolaverint,  etc.  Vide 
~M.achicolXare. 

*  MACHICÒLEYS.  [Gallice  Machicoulis: 
«  A  quolibet  latere  dietse  dimidiae  turris 
fiet  una  bertrachia  ad  quatuor  foramina 
de  Machicoleys.  »(Chevalier,  Cartul.  Fratr. 
Prsedic.  Gratianopol.  p.  57.  ann.  1447.  )] 

MACHICOLLARE,  in  antiq  uis  Privile- 
giis  Regum  Anglicorum,  cum  licentiam 
concedunt  castri  aedificandi,  illudque 
imbatellandi,  kernillandi,  Machicollandi, 
etc.  teste  Spelmanno.  Vox  Gallica,  ex 
Machicolis,  specie  munimenti  oppido- 
rum. Vide  Machacolladura. 

MACHIL,  est  tunica  talaris  hiacynthina. 
Papias.  [Addit  Catholicon  :  habens  tin- 
tinnatila multa.] 

MACHINA.  Li  ber  Poenitent.  Gregorii 
III.  PP.  cap.  26  :  Qui  in  Machinis  dxmo- 
nibus  immolaverit,  secundum  canonicam 
institutionem,  10.  annos  poeniteat.  At  ali- 
ter  ìegitur  apud  Cumeanum  Abbatem 
de  Mensura  poeni tenti arum  cap.  7  :  Qui 
immolat  d&monibus  in  minimis,  uno 
anno  *pceniteat,  qui  in  maquis y  decetn. 
Vide  Sortes  Sanctorum,  in  Sors. 

1.  MACHINAMENTUM.    Per   Machina- 
mentum  polluit  in  veteri   Poenitentiali 
MS.  Mulier   qualicumque  molimine  aut 
se  ipsam  polluens,  aut  cum  altera  forni- 
vi 


162 


MAC 


MAC 


MAC 


cane,  4.  ann.  Sanctimonialis  f emina  cum 
Sanctimoniali  per  Machinamentum  poi- 
Iuta,  ann.  7. 

1  2.  MACHINAMENTUM ,  Rerum  uni- 
versitas.  Ohartul.  Aptense  fol.  27.  v°  : 
Summo  scilicet  Creatori...  et  totius  Maci- 
namenti dispositori  a  quo  quiquid  boni 
habstuy   eie 

1  3.  MACHINAMENTUM,  Versutia,  co- 
natus,  consilium.  Epistola  Capreoli  ad 
Vitalem  et  Constantium  tom.  2.  Conc. 
Hispan.  pag.  200:  Denique  ut  noveritis, 
et  plenius  advertatis  ita  esse  quod  dicitur, 
ad  dissol venda  omnium  hsereticorum  Ma- 
ehinamenta  et  universas  calumnias  refel- 
lendas.  Vita  B.  Deicoli  apud  Eccardum 
in  Orig.  familise  Hasburg.  pag.  166  :  Sed 
et  ego  non  ignoro  voluntatis  vestree  nisum, 
et  inimici  humani  generis  Machinamen- 
tum. Vide  Machinatus. 

1  4.  MACHINAMENTUM  Raptorium, 
Instrumentum  quo  utebanturinquodam 
exercitii  genere,  quod  Graecis  S7iaptoc 

?.axpò<;  dici  tur.  Locum  vide  in   Sphsera 
talica.  EicàpTov  autem  Grasce  est  funis, 
rudens. 

*  5.  MACHINAMENTUM,  Triumphum, 
in  vet.  Glossar,  ex  Cod.  ree.  7641. 

*  6.  MACHINAMENTUM,  Occasio,  in 
Ind.  onomast.  tom.  1.  Aprii.  Act.  SS. 
ubi  falso  locus  indicatur. 

*  MACHINANS,  Machinarum  inventor 
aut  exstructor,  Gali.  Machiniste.  Tract. 
MS.  de  Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap. 
22  :  Arbor  ambulatoria  cum  verochio  po- 
test  altius  elevari  ac  declinari  ad  benepla- 
citum  Machinantis. 

1  1.  MACHINARE,  prò  Machinari.  Sa- 
cramentum  fidelitatis  praestitum  ann. 
1194.  tom.  10.  Spicil.  Acher.  pag.  173: 
Juro...  ut  de  cetero  inantea  non teoccidam, 
nec  occidere  faciam,  vel  permittam,  vel 
Machinem ;  non  te  capiam,...  nec  defrau- 
dare ulto  modo  faciam,  permittam  vel 
Machinem,  Concili um  Toletan.  XVI. 
tom.  2.  Conc.  Hispan.  pag.  744  :  Quicum- 
que  deinceps  cujuslibet  sit  honoris  per- 
sona vel  ordinis,  in  necem  vel  dejectionem 
regiam  quippiam  Machinaverit. 

*  Charta  ann.  1301.  inter  Probat.  tom. 
1.  Hist.  Nem.  pag.  142.  col.  1  :  Hoc  te- 
nendo medio  tempore  in  secreto,  ne  ad 
vicinos  interim  transeat  unde  valeant 
Machinare.  A  Latino  Machi natio,  vulgo 
Adresse,  artifice,  nostri  Machination,  eo- 
dem  sensu,  dixerunt.  Pactum  inter  Ca- 
rol.  comit.  et  Capitul.  Carnot.ann.  1306: 
Ne  ne  la  troubleront,  ne  ne  feront  troubler 
par  aucune  machination,  ne  par  engin, 
ne  par  cautelle.  Unde  Machineux,  qui 
aliquid  machinatur,  in  Lit.  Caroli  V. 
ann.  1378.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd, 
col.  1530  :  Declarons  par  ces  présentes 
faux,  tr altre,  mauvais,  parjure,  conspi- 
rateur  et  Machineux,  etc. 

*  2.  MACHINARE,  f.  perperam  prò  Mi- 
nitare vel  Vacillare.  Vita  S.  Petri  de 
Perus.  tom.  3.  Jul.  pag.  115:  Accidit 
etiam  ut  quadam  dief  dum  artifices  unam 
ex  columnis  marmoreis  mirx  pulchritu- 
dinis,  quse  nimio  pondere  gravata,  ruptis 
funibus,  inter  fragores  hinc  inde  Machi- 
naret,  terram  nimio  impetu  peteret,..* 
Petrus...  signum  crucis  ei  opponens,  cur- 
vatam  jam  erexit. 

1  MACHINAR1US  Asinus.  Vide  Macina. 

1  MACHINATOR,  Haeresiarcha,  in  Cod. 
Theod.  leg.  53.  de  Haeret.  lib.  16.  tit.  5. 

1 1.  MACHINATUS,  Machinatio,  versu- 
tia. Apuleius  in  Apol.  :  Idque  apud 
omnes  intemperantissime  gloriatur,  me 
suo  Machinatu  postulatum.  Vide  Machi- 
namentum S. 

*  2.  MACHINATUS,  Fractus,  contusus, 
ab  Italico  Macinare,   conterere  ;  unde  ' 


nostris  Machignier,  prò  Evertere,  des- 
truere.  Stat.  Avella?  ann.  1496.  cap.  93. 
ex  Cod.  ree.  4624  :  Mensurse,  ut  supra  ra- 
tionatse  et  signatse,...  justx  et  rationabiles 
reputentur  ;  dum  tamen  fractm,  ruptx, 
cassatse  vel  bombatse,  seu  in  aliqua  sui 
parte  Machinatse  non  sint.  Vitae  SS.  MSS. 
ex  Cod.  28.  S.  Vict.  Paris,  fol.  30.  v°. 
col.  2.  ubi  de  S.  Anton.  :  Il  osteront  bap- 
tisme  et  Machigneront  le$  églises. 

1  MACHINELLA,  dimin.  a  Machina. 
Hist.  Cortus.  lib.  2.  apud  Murator.  tom. 
12.  col.  825  :  Comes  Goritise  recepta  pe- 
cunia equitavit  Montem  SMum  cum  ma- 
chinis  et  Machinellis. 

MACHINES,  lnstrumenta  mdificiorum, 
dieta  sic  a  machinis,  quibus  insistunt, 
propter  altitudinem  parietum.  Joan.  de 
Jan  uà. 

MACHINILE.  Vita  S.  Eligii  lib.  2.  cap. 

66:  Anus decisiones  ex  capillis  ejus 

cóllegerat,  atque  panno  obvolvens  super 
suum  discubitum,  in  Machinile  collocqve- 
rat.  [Pro  Manichile,  pera.  Vide  Manica^.] 

*  MACHIN0SE,  Ex  machinatione,  ver- 
sute.  Charta  Petri  III.  reg.  Aragon.  ann. 
1354  :  Providimus  pluribus  de  officiis  ju- 
risdictionem  habentibus,  qui  jam  rexerunt 
vel  regunt  officia,  prò  quibus  juxta  cons- 
titutiones  Cathalonix  generales  tenere 
tabulam  astringuntur  t  quam  nondum 
procul  dubio  renuerunt,  et  de  provisione 
hujusmodi  tacito,  Machinose  vel  alias  ex- 
quinte procurarunt  a  nobis. 

MACHIN0SUS,  Plenus  machinis,  Ugu- 
tioni. 

MACHIO,  Latomus.  Vide  Macio. 

»  MACHIRA,  prò  Machaera,  apud  Vir- 
gil.  Grammat.  pag.  18. 

*  MACHO,  Latomus,  Gali.  Macon,  in 
Chron.  abbat.  Corb.  MS.  fol.  8.  v°.  Vide 
Macio. 

MACHOBERTUS,  [Vana  et  ridicula  su- 
persti  tio^,  nostris  Momerie.]  ^Egidius  Au- 
reae-Valus  Monachus  in  Hugone  de  Pe- 
trafonte  Episcopo  Leod.  cap.  107:  [Cum 
Dux  Brabantisa  Leodiensem  ditionem  vas- 
tasset,  Episcopus  Rugo  de  Petr aponte 
eum  exeommunicavit,  jussit  organa  ces- 
sare, imagines  in  terra  prostravit.  Unde 
Dux  ad  bellum  rediens,  in  quamdam  ec- 
clesia™ intravit,  viditque  illic  prostratam, 
sicut  Episcopus  jusserat,  imaginem  Cru- 
cifixi,  quam  sumens  tulit  ab  Ecclesia,  con- 
fractisque  cruribus,  et  concisis  manibus 
projecit  in  sterguilinium  ila  dicens  :]  An 
credit  de  me  Pontifex  vindictam  habere 
talibus  innisus  Machobertis.  [Vide  Ma- 
hum?} 

MACHOLUM.  Vide  Machale. 

MACHOMARIA  ,  Machomeria.  Vide 
Mahum. 

*  MACH0METIC0LA ,  Machometi  seu 
Mahometis  sectator.  Laudes  doraus  Au- 
riae  apud  Murator.  tom.  21.  Script.  Ital. 
col.  1181  :  Armerienses  Machometicolse 
Hesperiorum  gentis  Christicolarum  omne 
genus  mari  vexabant.  Vide  in  Mahum. 

T  1.  MACHOMETUS,  Mahumedes.  Bern. 
de  Breydenbach  Iter  Hieros.  pag.  270  : 
Cristum  enim  cólimus  una  fide  et  firma 
mente,  prò  quo  pugnare  parali  sumus,  et 
mortem  potius  oppetere  quam  Machometo 
conjung  i. 

*  2.  MACHOMETUS,  a  Gallico  Magot, 
Thesaurus  absconditus.  Lit.  remiss, 
ann.  1322.  in  Reg.  62.  Chartoph.  reg.  eh. 
220  :  Quod  pater  et  filii  sui  prsedicti  Ma- 
chometum  et  alios  thesauros  absconditos 
invenerunt. 

ì  MACHONERIA,  Quidquid  ad  Iapidum 
structuram  pertinet,  Gali.  Maconnerie. 
Charta  Communiae  S.  Quintini  Viro- 
mand.  ann.  1237.  ex  Chartular.  Monast. 
S.  Quintini  in  Insula  pag.  156  :  Constimi 


fecimus  nostris  sumptibus  tres  arcus  la- 
pideos,  et  illos  tres  arcus  lapideos  tenemur 
de  omni  Machoneria  nostris  sumptibus, 
etc. 

9  Machonnement,  eadem  notione,  apud 
Guignevil.  in  Peregr.  hum.  gener.  MS.: 

En  baut  assis  son  fondement 
Estoit,  et  son  Machonnement 
De  vives  pierres  fais  estoit. 

*  MAGH0TA,  Prov.  Noctua,  cecuma,  lu- 
cifuga, in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657. 

»  MACHR0N0SIA,  Morbus  diuturnus, 
a  Graeco  Maxpovo<jta.  Richer.  lib.  1.  cap. 
56  :  Karolus  post  hsec  tedio  et  angore  de  fi' 
ciens  in  Machronosiam  decidit. 

1  MACHUA  Tortuosa,  Genus  ensis, 
Belgis  Macu,  nostris  olim  Macue,  clava, 
Massue.  Consuetud.  Furnenses  MSS.  ex 
Archi  vis  A  u  domar.  :  Si  aliquem  inde 
(canipu lo)  occiderit,  ei  in  perpetuum  res- 
ponsis  denegetur...  Et  per  totum  erit  simi- 
liter  de  Machua  tortuosa.  Infra  :  In  cu- 
juscumque  domo  canipulus  sive  Machue 
tortuose  inventa  fuerit  extra  cantar am 
vel  cistam  emendabit  Corniti  tres  libras. 

TMACHUMERIA,  Coemeterium  Manu- 
metanorum.  Gasparis  B  art  Mi  Gloss.  ex 
Roberti  Monast.  Histor.  Palsest.  apud 
Ludewig.  tom.  3.  Reliq.  MSS.  pag.  88. 
Vide  Mahum. 

T  MACHUMETINI,  MahumedisSectarii. 
Sicardi  Episc.  Cremon.  Chron.  apud 
Murator.  tom.  7.  col.  604  :  Sed  sub  Hera- 
clio  eodem  fuit  postea  Hierusalem  a  Ma- 
chumetinis  invasa.  Vide  Mahum. 

T  1.  MACIA,  Clava,  Gal  li  s  Masse,  mas- 
sue. Libertates  concessae  Gratianopolit. 
ann.  1244.  tom.  1.  Histor.  Dalphin.  pag. 
22  :  Statuimus  quod  si  aliquis...  vel  già- 
dium,  vel  Maciam  ferream  vel  ferratam 
contra  aliquem  causa  offendendi  seu 
animo  injuriandi  elevaverit,  quinqua- 
ginta  solidos  curix  dabit.  Litterae  H Um- 
berti Dalphini  ann.  1347.  ibid.  tom.  2. 
pag.  567  :  Volumus  quod  nullus  de  hospi- 
tio  nostro  debeat  deferre  clavam,  seu  Ma- 
ciam servientium  armorum.  Vide  Machia. 

*  2.  MACIA.  [Intestina.  Dief.] 

1 MACIANUM,  vel  Maciane,  Pomum 
acerbum.  Glossar.  MS.  ssecul.  xin.  Mo- 
nast. S.  Andreae  Avenionensis. 

1  MACICOTI.  Vide  Macecohici. 

*  MACICOTUS,  Clericus  inferioris  gra- 
dus  et  subsellii  in  Ecclesia  Parisiensi, 
vulgo  Machicot.  Stat.  MSS.  ann.  1408.  ad 
calcem  Necrol.  ejusd.  eccl.  :  ltem  nullus 
clericus  vel  Macicotus  debet  percipere  de- 
narios  diurnos,  si  sit  sacerdos,  nisi  de 
gratta  speciali.  Vide  Maceconici. 

*  MACIGNUS  Lapis,  Macigno,  Acad, 
Crusc.  Sorta  di  pietra  bigia.  Acta  SS. 
tom.  5.  Jun.  pag.  377.  col.  2  :  Corpus  S. 
Leonis  papse  antiquitus  quiescebat  in  arca 
plumbea  ;....  hsec  vero  alia  itidem  arca 
claudebatur,  sed  marmorea,  vulgo  Tra- 
vertino aut  Macigno  dicti. 

«  MACILENTUS  Cibus  ,  Quadragesi- 
malis,  GSiìì.Maigre.  VitaB.  Michel,  tom. 
3.  Jun.  pag.  929.  col.  1  :  Crebra  jejunia 
cumulans,  Macilentis  cibariis  utebatur. 

*  MACILIS.  [Tunica  talaris  pertin- 
gens  ad  pedes.  Dief.] 

1  MACÓ.LARIUS.  Vide  Macellator. 

*  MACILLENTIA,  Macies,  Gali.  Mai- 
greur,  alias  Maigresse.  Glossar.  Gali.  Lat. 
ex  Cod  reg.  7684  :  Maigresse,  Macillentia. 
Vitae  SS.  MSS,  ex  Cod.  28,  S.  Vict.  Paris, 
fol.  61.  r°.  col.  1  :  Liquels  (Pierre)  est  pa- 
tinous,  laiz,  consumpmez  par  Maigresse. 
Vide  infra  Magrus. 

1.  MACINA,  Lapis  molaris,  mola  mo- 
lendinaria  :  Macigno,  Italis  :  Macina, 
Cresconio  Italico.  Vegeti us  lib.  2.  Art. 


MAC 


MAC 


MAG 


163 


Veterin.  cap.  46  :  Genu  vel  basim  si  se- 
moveris,  ad  tormentum  rota  vel  Macina, 
locis  suis  restitues.  Ubi  alii  Codd.  :  Genu 
si  basim  exierit,  ad  torcular  mitte,  etc. 
Regula  Magistri  cap.  95  :  Omnia  vero 
necessaria  intus  intra  regias  esse  oportet, 
id  est,  furnum,  Macina,  refrigerium, 
hortos,  vel  omnia  necessaria.  Vocem  a 
Latino  machina  accersit  Scaliger  ad 
Festum.  Certe  machinalia pondera  vocat 
Ausonius  Epist  7.  pistrini  pondera,  et 
Machinarium  asinum  Alfenus  et  Ulpia- 
nus  JO.  qui  molam  vertit,  ut  censet  T ur- 
ne bus  lib.  8.  Adv.  cap.  9. 

*  2.  MACINA,  Maxina,  Quod  prò  mo- 
lendo  frumento  penditur,  idem  quod 
Molta.  Vide  in  hac  voce.  Ann  al.  PI  acent, 
ad  ann.  1461.  apud  Murator.  tom.  20. 
Script.  Ital.  col.  908:  Primo,  quod  in 
civitate  et  ejus  districtu  non  solvatur  Ma- 
cina. Ibidem  col.  910  :  In  primis  prò  re- 
paratione  patria  dedit  libere  bullam  vini, 
alleviavit  Maxinam,  quam  reduxit  ad  so- 
lidum  unum  in  perpetuerà  prò  singulo 
frumenti  sextario. 

*  Gal  li  cu  m  vero  Macinai  modum  agri 
significa t,  in  Inquisit.  ann.  1361.  ex  Reg. 
93.  Chartoph.  reg.  eh.  69:  ltem  cope  et 
demìe  de  froment  seur  un  Macinai  de 
terre.  Vide  supra  Macellata.  [**  An  Ma- 
tinal  ?] 

MACINARE,  Molere,  ex  Ital.  Macinare. 
Anastasius  in  Hadriano  PP.  pag.  112. 
ut  quidam  Codd.  MSS.  praeferunt  :  Ex 
qua  diversa  mola  in  genuculo  Macina- 
iant,  etc.  Al.  machinabantur.  Vide  pag. 
285.  Charta  Joannis  Archiepisc.  Medio- 
lan.  ann.  1346  :  Facere  Macinari  quolibet 
mense  prò  eorum  usu  et  victu  modios  2. 
frumenti*  Ita  in  Historia  Ottonis  Mo- 
rense  pag.  125.  atque  in  Statutis  Veron. 
lib.  3.  cap.  83.  in  Chartig  variis  apud 
Ughellum  tom.  7.  pag.  263.  575.  721.  [et 
Statutis  Vercell.  lib.  4.  pag.  72.  recto.] 
Vide  Scaligerum  ad  Festum  in  Favissa. 

1  MACINARIUM,  Molendinum.  Chron. 
Farfense  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  603:  ltem  Garbuncellus  filius  Petri 
et  gener  Landulphi  et  Rusticus  de  Ra- 
miano  promiserunt  huie  monasterio...  de 
xn.  partibus  Macinarti  per  singula  paria 
duos  solidos  relaxare.  Idem  occurrit  col. 
600. 

*  1.  MACINATA,  Mola  molendinaria, 
ut  Macina  1.  Stat.  Mutin.  rubr.  29.  pag. 
5.  r°.  :  Ordinatum  est  quod  de  flumine 
Situla  a  castro  Macreti...  aqua  accipi 
possit  usque  ad  quantitatem  trium  Maci- 
natarum. 

*2.  MACINATA,  Maxinata,  Idem  auod 
Maisnada,  Familia,  homines  alicui  do- 
mino subditi,  quorum  conditio  varia 
fuit  prò  variis  locis  aut  etiam  tempori- 
bus :  quod  omnino  attendendum  est,  ne 
ea  quae  de  iis  occurrunt  inter  se  pugnare 
videantur.  De  his  docte  disputat  Mura- 
torius  ad  locamox  laudanda,  quem  con- 
sule,  et  vide  in  v.  Maisnada.  Charta 
ann.  1252.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  811  :  Consuetudo  civitatis  Ferrarise 
et  districtus  approbata  et  obtenta  servat 
et  servatum  est,  quod  nati  ex  patribus  de 
Macinata,  sint  de  Macinata  illorum,  de 
quorum  Macinata  erant  patres  eorum. 
ltem  quod  Tkeophania  mater  Bonimercati 
pradicti  fuit  de  Macinata  dieta  canonica, 
ltem  quod  dicti  Bonmercatus  et  Theopka- 
nia  habebant  se  sicut  de  Macinata  dieta 
canonica,  et  quod  Tkeophania  et  filii  ejus 
GuntaA*inus  et  Bonmercatus  sicut  servi 
faciebant  servicia  canonicis  Ferrarise. 
Alia  ann.  1262.  ibid.  col.  805  :  Dominus 
marchio  fecerat  congregari  omnes  vassal- 
los  et  Maxinatas  civitatis  Ferrarise  et  dis- 
trictus; per  se  suosque  filios  et  heredes 


investivit  Petrum  dominai  Venexiae 
filium...  suum  hominem  de  Maxinata, 
recipientem  prò  se  et  Guidoto  ejus  fratre 
et  homine  de  Maxinata  dicti  dmnini  mar- 
ckionis,  de  suo  justo  et  recto  feudo,..  Et 
incontinenti  dictus  Petrus  homo  de  Maxi- 
nata,  sicut  servus  domino,  juravit  fideli- 
tatem  dicto  domino  marchioni.  Stat.  Fer- 
rar, ann.  1264.  ibid.  col.  809  :  Et  nullum 
hominem  de  Macinata  domini  marchionis 
recipiam  in  vassallum. 

»  MACINATOR,  Ad  macinam  seu  mo- 
lendinum spectans.  Stat.  Placent.  lib.  5. 
fol.  59.  r°.  :  Omnes  qui  ducunt  vel  ducent 
aquas  per  rivos  Macinatores,  etc. 

•  MACINIS,  is,  Instruto  de  cose.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

1"  MACIN0LA,  prò  Machinola,  parva 
machina.  Vide  Enceteria. 

MAGIO,  Mattio,  Machio,  Gali.  Macon, 
Latomus.  Isidor.  lib.  19.  Orig.  cap.  8.  et 
Papias  :  Machiones,  constructores  parie- 
tum:  machiones  dicti  a  machinis,  quibus 
insistunt  propter  altitudinem  parietum. 
Gloss.  Saxon.  ^Elfrici  :  Mationes  :  stan- 
vyrhta,  i.  Lapidum  operarii.  Odo  CI u- 
niac.  in  Vita  S.  Geraldi  Comitis  Aure- 
li an.  lib.  2.  cap.  4  :  Reversus  autem  lapi- 
cidinos  et  Mactiones  undecunque  jussit 
aggregavi.  Ordericus  Vitalis  lib.  6  :  Ipse 
cum  Macione  et  maturis  ne  cessar  Usque 
ministris  reliquias  in  maceria  recondidit. 
Idem  lib.  12  :  Accitis  itaque  artificibus.... 
latomisque  cum  Macionibus  illic  ad  opus 
agendum  profectus  est.  Adalhardus  in 
Statutis  Corbeiens.  lib.  1.  cap,  1.  Mat~ 
tiones  appellat.  Apud  S.  Aurelianum  in 
Regula  ad  Monachos  cap.  19.  et  in  Re- 
gula  ad  Virgines  cap.  15.  Marciones 
perperam,  ut  par  est  credere,  dicuntur 
prò  Maciones,  ubi  junguntur  carpenta- 
riis,  seu  fabris  lignariis.  Vix  enim  putem 
Marciones  a  marculis,  quibus  utuntur 
latomi,  nuncupatos,  quod  velie  videtur 
vir  doctus  ;  cum  etiamnum  ejusmodi 
opifices  absque  littera  r  Macons  appel- 
lemus,  quin  potius  deductam  vocem 
Macio  a  Macerio  esisti  mare  licet.  Ùgu- 
tio  :  Maceria  dicuntur  parietes  longi, 
quibus  viness  et  alia  claudunturt  unde 
Macerio,  maceriarum  constructor.  Vide 
Maceria  3.  et  Comacinus. 

1  MACIPUS,  Vespaio.  Epitome  Cons- 
tit.  Eccles.  Valent.  tom.  4.  Conc.  His- 
pan.  pag.  198  :  Fradicia  cadavera  defe- 
rantur  per  duos  vespiliones,  vulgo  dictos 
Macipos,  cappis  seu  cotis  albis  indutos. 

l.MACIS.  Glossae  Arabico-Lat.:  Ulula, 
Macis,  Mucis. 

1  2.  MACIS,  vox  Indica,  Gallis,  Hispa- 
nis  et  Anglis  nota,  Flos  nucis  aroma- 
ticse.  Computus  ann.  1236.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  284  :  ltem  prò  quinque 
libns  de  pipere...  et  dim.  quart.  de  Macet 
et  uno  quart.  de  grana  de  paradiso.  Lit- 
terae  ann.  1593.  apud  Rymer.  tom.  16. 
pag.  204  :  Piperis  grana,  et  vasa  Macis, 
candide  ac  gariophylorum.  Medicina  Sa- 
lernit.  edit.  1622.  pag.  240  : 

Gaudet  hepar  spodio,  Mace  cor,  cerebrum  quoque 

[moscho. 

*  MACISSUS,  Solidus,  Gali.  Massif. 
Comput.  ann.  1476.  inter  Probat.  tom. 
3.  Hist.  Nem.  pag.  327.  col.  2:  Exposue- 
runt  dicti  consules  prò  dicto  dono,  tam 
prò  viginti  libris  dragete,  quatuor  duode- 
nis  quatuor  intorticiis  bacculorum,  quam 
decem  intorticiis  Macissis,  etc.  Torches 
macisses,  in  Chron.  ibid.  pag.  5.  col.  1. 

1  MAGITUD0,  Macies.  Gloss.  MS.  San- 
ger, n.  501. 

t  MACIUS  Lini,  Instrumentum  li- 
gneum  quo  linum  frangi  tur,  Italis  Ma- 
ciulla. Ottoboni  Scribae  Annal.  Genuens. 


lib.  3.  ad  ann.  1194.  apud  Murator.  tom. 
6.  col.  369  :  Èsse  reddiderunt,  scilicet  cly- 
peum  unum ,  caldariam  unarn  prò  sol- 
venda  pice,  Macios  decem  lini,  sportulam 
unam  cum  pauco  canella  et  radice  una 
galano  se. 

1  MAGLA,  Vep return,  dumetum,  Italis 
Macchio.  Chron.  Do  min.  de  Gravina 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  663:  Exeun- 
tes  cum  robba  modica,  quam  portare  se- 
cum  valuerunt,  dimisso  casali  per  Maclas 
et  nemus  proximum  cum  suis  mulieribus 
fugerunt.  Vide  alia  notione  in  Macula  2. 

*  MACLEA,  Hamus,  annui us,  Gali. 
Maille.  Lit.  remiss.  ann.  1356.  in  Reg. 
84.  Chartoph.  reg.  eh.  626  :  Dictus  nepos 
Stephani  hauber gerii  de  quadam  pecia 
Maclearum  ferri,  quam  in  manu  tenébat^ 
dictum  servientem  in  vultu  percussit. 
Vide  Macula  2. 

1  MAQ0,  Idem  qui  Macio.  Computus 
ann.  1202.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de 
Usu  feud.  pag.  clx  :  Et  prò  duobus  Ma- 
conibus,  et  prò  duobus  fabris  et  prò  duo- 
bus  pionariis,  etc. 

MAC0MATUM.  Vide  Mahum. 

T  MAQ0NETUS,  a  Gallico  Macon,  La- 
tomus. Computimi  ann.  1347.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  85  :  Joanne  de  Ba- 
rena Maconeto,  Latonio  de  Gratianopoli... 
magistris  expertis  in  talibus,  etc.  Macon- 
ner,  prò  BBdiftcare,  domum  construere, 
in  Edicto  Johannis  Reg.  Frane,  ann. 
1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  97. 

*  Sed  et  prò  Fabricari,  contìngere, 
occurrit  Maconner  apud  Juvenal.  de 
Ursin.  in  Hist.  Caroli  VI.  pag.  221  :  Il 
(le  due  de  Bourgogne)  fit  Maconner  et 
fabriquer  lettres  responsives,  etc. 

1  MACONIATDM.  Vide  in  Mahum. 

ì  MACRANA  Alta,  Scripturse  species. 
Vide  Scriptum. 

*MACRATURA,  perperam  prò  Maca- 
tura.  Vide  supra  in  hac  voce.  Lit.  remiss, 
ann.  1330.  in  Reg.  66.  Chartoph,  reg.  eh. 
1114  :  Phisici  et  surgici  prsedicti  non  in- 
venerunt...  dicti  corporis  aliquam  membri 
seu  ossium...  cassaturam  seu  fractionem, 
aut  livores  aliquos,  nec  concussiones  seu 
Macraturas  aliquales. 

MACRED0,  Macror,  macies.   Aurora: 

Mortalis  macula  nulla  Macredine  fusca. 

Macritudo,  Plauto.  [Macritas ,  Xs^tótyic, 
macies,  in  Supplemento  Antiq uarii.J 

*:  MACRELLUS.  [Maquereau,  piscis. 
DlEF.l 

1  MACR0CHERA,  Tunica  manicata. 
Vide  Hofman.  in  hac  voce. 

MACR0NA,  Porticus,  ut  videtur,  aut 
solarium  in  longum  porrectum,  testudi- 
natum  et  cameratum  :  quasi  ^axpòv  dic- 
tum. Anastasius  Bibliot.  in  Leone  III. 
pag.  142  :  Macronam  vero  ipsius  Latera- 
nensis    Patriarchii ,    qua    extenditur  a 

campo  et  ultra  imagines  Apostolorum 

restaurava.  Idem  :  Camera  ipsius  Ma- 
crona.  Màxpuva  etiam  in  Patriarchio 
CPolitano  exstitisse  auctor  est  Nicetas 
in  Alexio  Manuel.  F.  cap.  6.  et  urbe  a 
Francis  primum  capta  conflagrasse,  in 
Isaacio  et  Alexio  cap.  2.  Priore  loco 
àv8pwva,  seu  locum  viris  destinatum, 
fuisse  macronem  docet,  ex  quo  Wolfius, 
aedem  esse,  ubi  Catechumeni  institue- 
bantur,  perperam  putavit,  cum  idem 
sit  Macron,  ac  Andron,  de  qua  voce  suo 
loco  egimus.  De  macron  a  Lateranensi 
quasdam  attigit  Nicol.Alemannus  inDis- 
sertat.  de  Lateranensi  bus  parietinis 
pag.  30.  81.  De  CPolitana  Cangi  us  in 
CPoli  Christ.  lib.  2.  sect.  8.  n.  3. 

MACSTATUS,  Mactatus,  occisus,  prae- 
sertim  per  murtrum.  Charta  Adelronsi 
Regis  Hisp.  ann.  1177.  in  Bibl.  Cluniac. 


164 


MAC 


MAC 


MAC 


pag.  1435  :  Hoc  etiam  vobis  concedo,  ut 
quicunque  in  domibus  vestris,  seu  in  su- 
pradictis  villis  homicidium  perpetraverit, 
nil  alieni  nomini  pectet,  nxsi  vobis  :  et 
quocunque  loco  homines  vestri  Ma  est  a  ti 
fuerint,  non  alieni,  nisi  vobis,  homìcidinm 
pectetur.  Sed  videtur  legendum  matati, 
vel  mactati.  Fori  Leirenas  :  Qni  macta- 
verit  hominem  in  villa,  etc.  [Codex  Theo- 
dos.  leg.  7.  lib.  9.  de  Maletìciis  tit.  16  : 
Detection  (magum)  atque  convictum 
competenti  animadversione  Mattare  pe- 
renni auctoritate  censemus.]  Vide  Matare. 

1  MAGTA,  ^caOoc,  Teges.  Supplem.  An- 
tiquarii.  p  Adde  ex  Castigat.  in  u trilin- 
gue Glossar.:  Macia,  teges,  terratoria, 
4)ia0o?.  Germ.  Matta.] 

T  1.  MACTARE,  Diffringere,  in  massam 
contundere.  Acta  SS.  tom.  4.  Junii  pag. 
765  :  Et  thesaurum  illum  accepit,  et  ut 
cautius  exportare  posset,  pattern  vasorum 
aureorum  Mactavit  et  fregit.  * 

«2.  MACTARE,  Virgis  caedere,  apud 
Order.  Vita!,  lib.  11.  et  Math.  Paris  in 
Hist.  abbat.  S.  Albani. 

7  MACTATIO,  Occisio,  homicidium. 
Gesta  Oonsulum  Andegav.  cap.  3.  tom. 
10.  Spicileg.  Acher.  pag.  414  :  Quod  multi 
audientes  et  graviter  ferentes,  domiham 
Adelam  Comitissam  Mactalione  viri  sui 
et  falso  adulterio  impetebant. 

T  M ACTATORIUM,  Mactatoria  Curia, 
Laniarium,  locus  ubi  mactantur  pecora, 
Gali.  Tuèrie,  Pari  si  is  Echaudoir.  Charta 
Boleslai  Ducis  Silesiae  ann.  1311.  apud 
Ludewig.  tom.  6.  Reliq.  MSS.  pag.  456  : 
Rite  et  racionabiliter  vendidimus  sarto- 
rium  seu  Curiam  Mactatoriam  in  Aureo- 
monte,  in  civitate  vel  extra  civitatem, 
ubicumque  expedire  videbitur,  edificati- 
dum,  cum  omni  usufructu  et  utilitate  qui 
inde  proveniunt  et  provenire  possunt ,  et 
cum  omni  jure  et  dominio,  sicut  dictum 
fartonem  habuimus  et  tenuimus,  Her- 
manno  Scriptori.  Literae  ejusdem  Ducis 
ann.  1314.  ibid.  pag.  457  :  Quod  in  nostra 
constitutus  presencia,  Albertus  Bavarus 
atque  Hermannus  ejus  notarius,  Macta- 
tovium  quod  vulgariter  Kottilhoff  dicitur 
in  civitate  nostra  Aureomonte  nuncu- 
pata...  monasterio  S.  Marie  in  Grissow... 
liberaliter  donaverunt. 

*  MACTE,  Attente.  Mirac.  S.  Emmer. 
tom.  6.  Sept.  pag.  499.  col.  1  :  Tunc  sa- 
pienti usus  Consilio,  et  illud  Macte  rumi- 
nans,  etc.  XJtitur  Plautus. 

1  MACTEA ,   ut   Mattea.   Vide  in    hac 

voce. 

T  MACTIERN,  Belgis  Machtich,  est  vir 
potens,  dives  ;  an  vero  Mactiern  Aremo- 
ricis  idem  sonat,  haud  satis  scio.  Tabu- 
lari um  Rothonense  :  Et  erat  Partitoe 
Mactiern  in  plebe  Rufian.  anno  xx.  im- 
perii Hlodowici.  Ibidem  :  Ruvalt  Mach- 
tiern  in  Ecclesia  Alcun,  anno  xxi.  Ludo- 
vici Imperatoris. 

*  Veteribus  Aremoricis,  teste  D.  Mori- 
ciò  in  Praefat.  ad  tom.  1.  Probat.  Hist. 
Brit.  pag,  x.  idem  est  quod  Filius  prin- 
cipis  ;  qua  nomenclatura  donati  praeci- 
puae  nobilitatis  dignitatisve  proceres, 
atque  interdum  episcopi  et  illustres 
feminae.  Vide  ibid.  inter  Instr.  col.  263. 
269.  etc. 

1  MACHO,  ut  Modo.  Vide  in  hac  voce. 

MACTUS,  Festo,  magis  auctus  :  Isidoro 
lib.  10.  Orig.  Magis  auctus  gloria.  Ita 
mactare,  prò  augere>  non  semel  apud 
Plautum.  [Litterae  Bernardi  Oomit. 
Bisuldun.  ann.  1006.  in  Append.  Marcas 
Hisp.  col.  963  :  Inthronizanàum  (abbatem 
Adalbertum)  cum  populo  ipsiusaem  pari- 
ter  regionis  reliqui  ut  opilionis  domestici 
cancello  nimirum  mactuoso  imposterum 


mactu  maneat  Mactus.]  Frodoardus  in 
Stephano  IV.  PP.: 

Iusuper  accedunt  donorum  ìnsigrria  Macto. 

In  Leone  IV  : 

Juris  Apostolici  summoque  cacumine  Mactus. 

Mactus  virtute,  apud  Donatum,  et  Pas- 
chasium  Ratbertum  in  Vita  S.  Adeìardi. 

In  Glossis  Isidori  haec  legimus  :  Mac- 
tum  est,  humectum  est,  emollitum,  infec- 
tum,  a  Gr.  ^àxxeiv,  unde  ^axxoc. 

J  Mactus,  prò  Mactatus,  in  Actis  S. 
Cassi  ani  mart.  apud  IH.  Fontaninum  in 
Antiquit.  Hortae  pag.  349  : 

Gonspexit  abesse 

Martyrium,  per  quod  Hactus  conscenderet  aulam. 

*  MAQUA,  a  Gallico  Macue,  Clava.  Lit. 
remiss.  ann.  1350.  in  Reg.  80.  Chartoph. 
reg.  eh.  315  :  Dictus  prisionarius...  unam 
clavam,  aliter  Macuam,  in  manibus  suis 
cepit.  Hinc  vulgaris  loquendi  formula: 
Fair  e  la  macue  de  quelqu'un  ,  prò  Ali- 
quera  verberibus  destinare.  Lit.  remiss, 
ann.  1375.  in  Reg.  108.  Chartoph.  reg. 
eh.  63:  Guillaume  le  Vaasseur,..  pour  ce 
quhl  oy  noise  et  riote  que  Ven  faisoit  ou 
j ardiri  dudit  Colar t,  il,  seni  mal  penser, 
ala  veoir  que  c*estoit,  et  encontra  Symon 
le  Clero  qui  lui  dist,  Guillaume,  on  fait 
la  Macue  de  toy  ;  et  lors  un  appellè  Aubert 
Crevin  s'entremist  ès  paroles  en  disant, 
cl'Ues  vous  qu'il  est  Macue  ? 

^  1.  MACULA,  Prsestatio  agraria,  sic 
dieta  quod  agri  qui  hujusmodi  prassta- 
tione  gravantur,  inquinati  et  commacu- 
lati quodammodo  sint;  ejusdem  proinde 
notionis  et  originis  atque  Tasca.  Vide 
in  hac  voce.  Regestum  2.  Philippi  Put- 
cri  Reg.  Frane,  num.  132  :  Super  capita- 
gio,  manumortua,  maritagio,  seu  super 
alia  auacumque  Macula  seu  redibitione 
servili  non  molestabimus  in  futurum. 
Maailles  des  tavernes,  praestatio  pecu- 
niaria a  cauponibus  persoluta,  in 
Charta  ann.  1287.  ex  Chartul.  Domus 
Dei  Pontisar. 

2.  MACULA  et  Magla,  Hama  thoracis, 
nostris  Maille.  Joanni  de  Jan  uà  :  Ma- 
cula, squamma  lorices.  [Maille  de  hau- 
berjon,  ou  de  roiz,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
SangermanJ  Will.  Brito  lib.  11.  Philip- 
pid.  pag.  232  : 

Inter 

Pectus  et  ora  fidit  Maculas  thoracis. 

Et  infra  : 

Reatitit  uncino  Maculis  haerente  plicatis. 

Magla.  Nicolaus  de  Braia  in  Ludov. 
Vili  : 

Nexilibu»  Maclis  vestìs  distincta  novatur. 

Fridericus  II.  lib.  2.  de  Venat.  cap.  37  : 
Habeantur  duo  annuii  seu  Maclse  lorica- 
rum,  etc. 

Macula  Catenarum.  Gregorius  Tu- 
ron.  de  Vitis  Patr.  cap.  8  :  Aspicit  con- 
fractas  compedes,  desumptasque  Maculas 
catenarum,  quse  culpabilium  vel  astrin- 
xerant  colla,  vel  suras  attrìverant. 

Sunt  etiam  Maculas,  plagse  retium. 
Gloss.  Gr.  Lat.:  Stc&ixe?,  xwv  Sixxvwv  al 
<sxd(SEtit  hai  piagai.  Glossse  MSS.  ad  Pru- 
dentium:  Maculas,  internodia,  i.  aper- 
tura retis.  Cicero  in  Verrem  7  :  Reticu- 
lumque  ad  nares  sibi  admovebat,  tenuis- 
simo  lino,  minutis  Maculis,  plenum  rosse. 
Stat.  lib.  2.  Theba'id. 

Qualis  ubi  audito  venantum  murmure  tigris 
Horruit  in  Maculas. 

Walafridus  Strabus  de  Vita  S.  Galli  lib. 
1.  cap.  12  :  Deinde  mittentes  in  gurgitem 
rete,  ceperunt  pisces  quantum  volebant, 


et  dum  pisces  de  Maculis  lini  absolvunt, 
audiunt  in  summitate  montis  voces,  etc* 
Statutum  Philippi  Reg.  Frane,  ann. 
1293.  de  fluviis,  de  aquis  prò  salvatione 
piscium,  ex  Tabul.  Monast.  S.  Quintini 
in  insula  :  Premierement  nous  voulons, 
que  tous  les  engiens  desquels  Von pescherà 


cune  Maille,  et  pourront  estre  faits  plus 
larges  pour  prendre  les  gros  poissons. 
Hinc  Macula  regis,  in  Charta  ann.  1295. 
ibid.  pag.  16  :  Pronuniiamus,  o;uod  dieta 
vervilia,  quibus  eis  piscari  licebit,  non 
habeant  in  corpore  ultra  quinquaginta 
maculas  ad  Maculam  regis,  et  60.  macu- 
las in  collo  :  macula  antera  colli  vervilli 
ultra  16.  vias  macularum  non  contineat. 

*  Hinc  Mailhé  et  Mailhu,  maculis  seu 
hamis  contextus,  in  Poem.  Alex.  MS. 
part.  2  : 

Et  ferir  des  espées  as  bons  haubers  Mailhus... 
Targes  froissier  et  fendre  haubers  menus  et  Mailhez. 

Hinc  Resmailler,  Maculas  resti  tu  ere,  re- 
parare, in  Stat;  ann.  1407.  tom.  9.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  205  :  A  grant  peine 
sauroient  ilz  restouper  ne  Resmailler  un 
trou  estant  en  una  haubergon. 

«3.  MACULA,  Vulnus,  plaga.  Annal. 
PI  acent,  apud  Murator.  tom.  20.  Script. 
Ital.  col.  878.  ad  ann.  1443:  Scalis  cor- 
deis  arcem  noctu  conscender unt,%„  secum 
vinctum  ducentes  castellanum,  quem  pos- 
tea  sine  Macula  relaxarunt.  Vide  Macu- 
lare. 

1  MACULABILE,  Probrum.  Acta  S. 
Adalberti  tom.  4  Junii  pag.  35:  Ob  hoc 
Maculabile  succensus,  Athelberto  manda- 
va Archiepiscopo,  etc. 

MACULARE,  Vulnerare,  vel  vulnerando 
deformare.  Lex  Aleman.  tit.  61.  |  1  :  Si 
superior  palpebra  Maculata  fuerit ,  ut 
Claudi  non  possit.  Tit.  63.  1 1  :  Si  labium 
superius  alicujus  ita  Maculaverit,  ut 
dentes  appareant ,.  etc.  Adde  Legem 
Bajw.  tit.  3.  cap.  1. 1  21.  23. 

Maculare  uxorem  aut  filiam  domini, 
stupro  scilicet  polluere ,  in  Capit.  2. 
ann.  813.  cap.  16.  Vide  Cucurbitare. 

*  MACULATA.  [Mensura  agraria  :  «  Ilio 
al  ode  meo  de  Cromarigo  que  dedit  mi  hi 
pater  meus,  hoc  sunt  tres  Maculatas  de 
vinea  cum  albaros.  »  (Cart.  Conchar. 
Ruthen.  pag.  308.  an.  997.)] 

1  MACULATIVA,  Officia  vilia.  Vide 
Banausus. 

1  MACULATUS,  Infamia  criminis  as- 
persus,  in  Cod.  Theodos.  leg.  41.  de 
Episc.  lib.  16.  tit.  2. 

*  MACULOSUS,  Varius,  Bapioc,  ex  Cod. 
reg.  in  Castigat.  ad  utrumque  Glossar. 

*  MACULTERGIUM.    [Charta  bibula. 

DlEF  1 

*\  MACULUM,  prò  Macula,  apud  Mabill. 
Liturg.  Orali,  pag.  192  :  Ria  enim  viscera 
quse  hurriana  non  noverant  Macula  Deum 
portare  meruerunt. 

1  MACUSTA,  pavxn.  Gloss.  Lat.  Graec. 
MSS.  San  germ.  At  macula,  pofoy),  legen- 
dum censet  Martinius  in  Lexico  ;  ita 
ut  Povxyj  sit  ab  Italis  sumtum  ,  quibus 
Buco  et  Buca  est  foramen.  Certe,  addit 
il  le,  et  macula  retis  Italice  est  Bucho  de 
la  rete.  Vide  Bascaudm.  [*  Adde  ex  Cas- 
tigat. leg.  Mascauta  vel  Mascauda,  prò 
Bascauda.  Vide  Salmas.  ad  Hist.  Aug. 
pag.  333.1 

1  MACZAPANUM,  Arcula.  Instrum. 
ann.  1347.  tom.  2.  Hist.  Dalph.  pag.  568  : 
Cum  margaritis  seu  perlis  grossis,  et 
viginti  adamantibus  insutis  super  cap- 
pelleto  praedicto,  in  quodam  Maczapano. 
Vide  Massapanum. 


MAD 


MAD 


MAE 


165 


7  MACZO,  Latomus,  Macon.  Compu- 
tum.  ann.  1324.  tom.  1.  Hist.  Dalphin, 
pag.  132  :  Item  de  alia  parte  et  super  xi. 
teysiis  muri  de  grossitudine  duorum  pe- 
dum...  et  fuit  receptum  dictum  opus  per 
manurn  9 etri  Maczonis  de  Lagniaco. 

*  MAD  A,  Modus  agri,  ut  videtur.  Re- 
cens.  bonor.  a  boat.  Fuld.  an.  circ.  800. 
in  Suppl.  ad  Mirseum  pag.  7.  col.  1  : 
Donamus  ad  S.  Bonifacium  in  Fuldensi 
monasterio,  in  pago  Wertugewe,  in  villa 
qux  dicitur  Astolfesheim ,  partem  prato- 
rum,  quod  lingua  nostra  dicitur  Mada, 
quantum  una  die  a  decem  viris  meti  pote- 
rit.  [**  Vide  Graff.  Thes.  Ling.  Frane, 
toni.  2.  col.  658.  voce  Matta.] 

]  MADALEXUS  Maris.  Gharta  ann. 
10v0.  in  Append.  Marcae  Hispan.  col. 
1161  :  Adicìmus  namque  his  omnibus  su- 
pracriptis  concedentes  jamdicto .  ccenobio 
pecias  duas  de  vineis  quas  sunt  super  villa 
quae  vocatur  Bignedal,  cum  Madalexo 
maris  qui  est  ejusdem  ecclesia  S.  Petri. 
f.  Jus  quod  domino  competit  in  rebus, 
quae  ad  littus  ejiciebat  maris  aestus. 
Vide  Lagan. 

*  MADARINARIUS ,  Officium  scantio- 
nariae  cui  madrinorum  et  poculorum 
cura  incumbebat.  Comput.  hospit.  reg. 
ann.  1288.  apud  Ludewig.  tom.  12.  Re- 
liq.  MSS.  pag.  27.  col.  2  :  Colotus  de 
Monteforti,  Madarinarìus,  ex.  sol.  Vide 
Madrinarius  in  Mazer. 

MAS  ASCIA.  Polyptychus  Floriacensis  : 
Solvit  de  lino  fascium  3.  de  30.  Madas- 
ciisy  et  in  pascione  mod.  2.  de  vino,  de 
terra  censali  mod.  2.  de  vino. 

*  Spira  fi  Iacea,  serica,  vel  lanea,  me- 
taxa,  Gali.  Echeveau,  ItaJ.  Matassa, 
Medasche,  apud  Menag.  in  Diction.  Gali. 
Madaise,  in  Lit.  remiss.  ann.  1454.  ex 
Reg.  182.  Chartoph.  reg.  eh.  130:  Le 
suppliant  et  Raymond  Jouguet...  prin- 
drent  ungplain  sac  de  blé,  certaine  quan- 
tité  de  fil,  une  hoye,  gelines,  mappes, 
essuye-mains,...  et  eut  ledit  suppliant  sa 
part  dudit  blé ,  mappes  et  Madaises. 
[**  Inde  fluxisse  videtur,  strictiori 
sensu,  vernaculum  nostrum  Mèche.  Gue- 
rard.  Glossar.  Irmin.l 

MADELINARIUS ,  [Madelinus.]  Vide 
"M-OiLer 

*  MÀDELLUM.  Vide  infra  Madula. 

J  BIADERÀ,  Quaevis  materia  lignea 
aedificandis  aedi  bus  idonea.  Vox  His  pa- 
nica. Oh  aria  Al  de  fon  si  Reg.  aera  1216. 
apud  Stephanot.  Fragm.  Histor.  MSS. 
tom.  3  :  Dono  et  concedo  totum  portagium 
et  de  lignis  omnibus  et  omni  Madera,  et 
de  sale  et  de  carbone.  Vide  Materia. 

Maderame,  Idem.  Vide  in  Materia. 

1  1.  M aderta,  Eadem  notione,  in 
Gharta  ann.  1181.  apud  Baluz.  Hist. 
Tutel.  col.  495:  Concedo...  ut  scindatis 
et  coytetis  omni  tempore  Ugna  et  Made- 
riam  sufficienter  in  nemoribus  regiis  ad 
vestros  proprios  usus.  Occurrit  rursum 
apud  eumdem  Baluz.  tom.  2.  Hist. 
Arvern.  pag.  783. 

*  2.  MADERIA,  Idem  videtur  quod  in- 
fra Maeria  4.  Gharta  ann.  1066.  in  ter 
Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ.  col.  290: 
Ecclesias  vero  et  redditus  ecclesia  UH 
traditas  distinclis  no  minibus  notare  deli- 
beravimus,...  molendmum  unum  et  totius 
villae,  Maderiam,  eie.  Madier  vero  est 
Orati  ti  us  paries,  in  Gharta  ann.  1405. 
tom.  3.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  766. 

1  MADERINUS,  Idem  quod  Madrinus. 
Vide  in  hac  voce.  Meisterlinus  de  Reb. 
Noriberg.  apud  Ludewig.  tom.  8.  Reiiq. 
MSS.  pag.  28  :  Imperatrix  vero...  etiam 
adornata  pallio  Maderino,  quod  purpurm, 
sanino,  coopertum  erat...  tandem  matro- 


narum  comitante  caterva  in  chorum  prò- 
cedit 

*  MADERINUS.  Vide  infra  in  Mazer. 
1  MADHERIA.  Vide  in  Macera. 

*  MADIA,  vox  Italica,  Mactra,  Gali. 
Maity  paitrin.  Acta  MSS.  notar.  Senens. 
ann.  1283.  ex  Cod.  reg.  4725  :  Item  uxori 
mese  indico  unum  scrineum  et  unam  Ma- 
diata et  unam  vegeterà  de  uno  modio.  Meyt, 
in  Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul.  Fla- 
mar.  :  Item  plus  duas  Meyts  prò  f adendo 
panem. 

7  MADIALIS  Ros,  id  est,  mensis  Maii, 
Gali.  Rosee  deMay.Gervasii  Tilber.  Otia 
imper.  ad  Ottonerà  IV.  Imper.  apud 
Leibnitium  tom.  1.  Script.  Brunsvic. 
pag.  308  :  Unde  et  dicunt  testulam  ovi  si 
impleatur  rore  Madiali,  pr aduso  modico 
f or  amine,  quacumq;ue  levi  materia  per 
hastam  in  sterquilinio  fixam,  vel  alias  in 
arena  calida  ad  cacumen  hast&  sua  vir- 
tute  secreta  ascendere.  Vide  Madius  1. 

*  MAD  ID  ARE,  Aqua  macerare.  Acta  S. 
Frane,  de  Paula  tom.  1.  Apr.  pag.  151. 
col.  2  :  Interrogatus  de  cibo  et  potu,  qui- 
bus  utebatur  fr.  Franciscus,  deponit,  quod 
sibi  ministrabantur  fabas,  quas  in  aqua, 
ut  Madidarentur ■,  ponebat,  deinde  ipsas 
in  mortario  conterebat,  et  illis  cum  aqua 
sola  vescebatur. 

1  MADILLO,  Multo,  acervus,  cumulus, 
vulgo  Milton,  Multe  de  foin.  Gharta  Guil- 
lelmi  Abbatis  Floriac.  ann.  1316.  ex  Ta- 
bular, ejusdem  Monast.  :  Unam  domum 
dictam  Boge  factam  de  .forno  et  tres  Ma- 
dillones  sive  Millons  fami  quantitatis 
quanta?  fieri  consuetum  est  annuatim. 

7  MADINUS,  Monetae  species.  Bern.  de 
Breydenbach  Iter  Hierosol.  pag.  225  : 
Faciunt  autem  xxv.  Madini  unum  du- 
catum. 

JMADIT,  Exurit,  coquit.  Papias  MS. 
Eaitus  Madet. 

*  MADITAS,  La  kumidita,  in  Glossar. 
Lat.  irai.  MS. 

1.  MADIUS,  Maius  mensis,  nostris  May. 
Papias  :  Madius  mensis,  dictus  quod  terra 
madeat,  qui  et  Maius,  madorum  pluvia. 
Domnizo  lib.  1.  de  Vita  Mathild.  : 

Tunc  etiam  mensis  Madius  florebat  in  herbis. 

Gaufredus  Malaterra  lib.  3.  cap.  11  :  Ex- 
pedilionem  movet  Comes  mense  Madio, 
Occurrit  passim.  [**  Praesertim  in  char- 
tis  aevi  Merov.  ut  apud  Brequin.  num. 
424.  nov.  edit.  etc]  Sic  Magius  dicitur 
non  semel  in  Ghronico  Anonymi  Baren- 
sis.  Italis,  Maggio. 

*  Madius  Gampus.  Vide  Campus  Mar- 
ta et  Maicampus  ;  quam  vocem  Schil- 
terus  ducit  a  voce  Matten  wiesen,  prata. 

2.  MADIUS,  Naviculae  species,  dieta 
quod  in  speciem  vasis,  quo  farina  subi- 
gitur,  quod  Marcellus  Empiricus,  et 
Graeci  naytSa,  Itali  Madia,  Galli  May  vo- 
cant,  efficta  sìt.  Occurrit  in  HistoriàOb- 
sidionis  Jadrensis  lib.  2.  cap.  7. 

*  MADOALIS.  Vide  infra  Madualis. 

*  MAD0DINUS,  barbare  prò  Matutinus. 
Vide  Matutini.  Instr.  ann.  715.  apud 
Murator.  tom.  6.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  378  :  Et  fecit  ibi  presbitero  uno  infan- 
tulo  ìiabente  annos  non  plus  duodecim, 
qui  nec  V espero  sapit  nec  Madodinos  fa- 
cere,  nec  Missa  cantare. 

1  MADRATA,  Madre.  Vide  in  Mazer. 

"  MADRELINERIUS,  Vasorum  seu  po- 
culorum madrinorum  artifex.  Lit.  re- 
miss,  ann.  1355.  in  Reg.  84.  Chartoph. 
reg.  eh.  197  :  Odineto,  dicto  le  Bossu,  Ma- 
drelinerio  in  suo  hospitio  Parisius  exis- 
tente  ac  opus  suum  parando  ciphos  paci- 
fice  f adente ,  etc.  Magdelinier  ,  eodem 
intelJectu,  vel  prò  ejusmodi  poculorum 
mercatore,  legitur  in  Reg.  sign.  Pater  ex 


Cam.  Comput.  Paris,  fol.  253.  v°.  :  Mar- 
chans  et  vendeurs  de  Magdelins,  soit  Mag- 
deliniers  ou  autres,  paieront  pour  ckas- 
cune  begne  de  hennaps  de  madre,...  ij. 
solz.  Vide  mox 

«  MADREUS,  Ex  materia,  quam  nostri 
Madre  vocabant,  confectus.  Lit.  remiss, 
ann.  1355.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh. 
199  :  Dictus  Reginaldus  confessus  fuit 
unum  cyphum  Madreum,  davo  quondam 
argenteo  munitum,  furatum  fuisse.  Vide 
i  n  f i*jì  li/f(Lzùr 

MADRICOLA.  Vide  in  Matricula. 

MADRINARIUS,  Madrinus.  Vide  Ma- 
zer 

**  MADRUS,  Idem  quod  Marturis,  in 
Ruodlìeb.  fr.  3.  vers.  141. 

*  MADUALIS,  Mat-vallis,  Voces  ejus- 
dem notionis  et  originis,  Bona-vallis. 
Vita  S.  Oarilefì  tom.  3.  Gollect.  Histor. 
Frane,  pag.  440  :  Partes  Cenomannicae 
urbis  adiit,  et  in  villam  Madualis  nun- 
cupatam  devenit.  Ubi  Bollandiani  ha- 
bent,  Madoalis.  Vita  S.  Medard.  ibid. 
pag.  454  :  Erat  denique  in  pago  Cinoman- 
nico  rus  nobile,...  quod  Sigebertus  quon- 
dam rex...  nionasterio  ipsius(S.  Medardi) 
contulerat,  cui  ex  duabus  linguis,  Latina 
videlicet  atque  Britannica,  quoniam  eidem 
genti  finitimum  erat,  nomen  ex  antiquo 
Mat-vallis  inditum  fuit.  Mat-vallis  ergo, 
id  est  Bona-vallis,  fundus  ipse  vocatus 
est  ;  quia,  sicut  facti  sumus,  et  con  finto 
lati  cespitis  erat  prsestans,  et  censu  plu- 
rimo ampia  marsupia  compirne.  Vita 
Ludov.  Pii  cap.  53.  tom,  6.  ejusd.  Gol- 
lect. pag.  116  :  Deinde  in  pagum  Ceno- 
mannicum,  in  villam  cujus  vocabulum  est 
Matualis,  devenit. 

"  MADULA,  Madellum,  mainsatorium, 
urinale,  urinarium,  Orinala,  Prov.  Glos- 
sar. Proviuc.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Ma- 
tuia,  matella. 

*  MADURIERIA,  Mensurae  frumentariee 
species.  Charta  ann.  1346.  ex  museo  D. 
Clairembault  :  Tres  cartones  frumenti  , 
minus  unam  Madurieriam,  ad  mensuram 
de  Terrasonio.  Vide  sapra  Mada. 

1  MAE  A,  prò  Maia,  Nutrix,  obs  tetri  x, 
in  quadam  Gr uteri  inscriptione.  Vide 
GraBvium  ad  Gloss.  Isidori  in  v.  Maia. 

*  MAECHZ0EVE.  Vide  infra  Montzoeve. 
MJEGBOTA,  Compensalo  prò  cognato 

interfecto,  ex  Saxon.  maeg,  cognatus, 
progenies,  et  bote,  compensatio. 

1  MJENIANUM,  e^CTTpa,  Machina  sce- 
nica. Supplementum  Antiquarii. 

[*  Adde  ex  Gastigat.  in  utrumque  Glos- 
sar, leg.  kZÀGx-fiQ  ut  alibi,  ex  Vulc.  Var 
roni  nota  sunt  Mseniana,  nostris  Bal- 
cons.]  [**Vide  Glossar,  med.  Graeci t.  voce 
yEZu><jvr\z,  col.  413.  et  Forcellin.] 

MA1NIDIUM.  Cassianus  lib.  4.  de  Ins- 
ti t.  Coenob.  cap.  22  :  Pisciculi  minuti 
saliti,  quos  itti  (^Egyptii  Monachi)  M&ni- 
dia  vocant.  Ita  Ciacco  ni  a  s  reposuit,  prò 
menominia,  uti  veteres  Codices  praefe- 
runt,  putatque  haleces  hac  voce  dési- 
gnari,  Grascis  naivtòas  appellatos.  At  P. 
Pi  th  03  us  in  No  tis  ad  veterem  Interpre- 
tem  Ju venali s  Sat.  7.  menemenia,  seu 
menomenia,  dieta  ai t  apud  Cassianum, 
quae  in  singulos  menses,  aut  potius  de 
mense  in  mense m  parantur  :  ut  epime- 
nia,  quae  ad  mensem  unum.  [Vide  Mo- 
nomena.] 

1  MtfJNTT.  Gloss.  Isidori  :  Struit,  xdi- 
ficat. 

1  M£!RCARI,  prò  Mercari,  in  Gharta 
Dagoberti  I.  ann.  638.  apud  Doublet. 
Hist.  Sandion.  pag.  638  :  Quatmus  de 
caducis  rebus  M&rcemur  seterna. 

M-flBREMIUM,  M^EBENìfUM.  Vide  Ma- 
teria. 

1 1.  MAERIA,  prò  Majoria,   vel  Mairia. 


166 


MAE 


MAF 


MAG 


Feudum  Maj ori s.  Oharta  Johannis  Epis- 
copi Morinorum  ann.  1211.  ex  Tabulano 
Cor  b  eie  n  si  :  Ad  Maeriam  de  jure  perti- 
net  quod  Major  debet  facere  intus  venire 
census,  redditus,  et  corveias...  in  omnibus 
his  quas  ad  Maeriam  pertinente,  et  de  ipsa 
por  liane  quam  habet  in  Maeria.  Oharta 
Ray  mundi  Archiep.  Ebredun.  ann.  1293. 
tom.  2.  Histor.  Dalphin.  pag.  72  :  Salvo 
jure  quod  homines  nostri  castri  Radulft 
dicunt  se  habere  in  montibus  seu  alpibus 
dicti  monasterii  Sanctas  Crucis,  sive  con- 
sistat  in  nemoribus  seu  alpibus  seu  Maeria 
facienda  et  cmteris  quibuscumque.  Quod 
ultimura  melius  de  facultate  csedendi 
Meeremium  in  nemoribus  posset  in  tei  ligi. 
Vide  Majoria  in  Major. 

*  Unde  etiam  nostris  Maeur  et  Méeur, 
prò  Maieur  vel  Maire,  in  Lit.  Ferrici  du- 
cis  Lothar.  ann.  1256.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  363.  art.  4.  et  5. 

*2.  MAERIA,  Officium  et  jurisdictio 
forestariorum.  Oharta  commun.  Tornac. 
ann.  1187.  in  Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg. 
part.  1.  fol.  10.  v°.  col,  2  :  Concessimus  ad 
recordationem  juratorum,  salvo  jure  ec- 
clesiarum  et  castellani  et  advocati  et 
dominorum  monetas  et  Maeriaa  etnobilium 
virorum  circummanentium ,  eie.  Vide 
infra  Magistria  2. 

9  3.  MAERIA,  Materia  quaevis  lignea, 
sive  aeui  fi  cationi  sive  loco  accommoda. 
Pactum  in  ter  Joan.  dalph.  et  Petrum 
Barrai,  ann.  1315  :  Quod  ipsi...  possint... 
cindere  in  nemoribus...  trabes,  postes,  et 
alias  Maerias  facere  deportare  prò  chal- 
fagiis  et  sedificiis  suis.  Vide  Madera,  Mae- 
ria 1.  et  infra  Mayeria. 

*  4.  MAERIA,  Maiera,  vulgo  Maerie  et 
Maiere,  Fermentum,  quo  in  conficienda 
cere  vi  sia  utuntur,  ut  fermentando  de- 
puretur  ;  quod  ministrare  juris  erat  do- 
minici :  unde  praestationem  ejusdem 
nominis  dominus  percipiebat  ;  quod  et 
in  feudum  ab  eo  interdum  concede ba- 
tur.  Oharta  ann.  1098.  ex  Tabul.  S.  Mart. 
Tornac.  :  Ego  Radbodus  episcopus  Torna- 
censis,..  Inter  ea  quse  ecclesia  S.  Martini 
contuli,  etiam  fermentum  deesse  nolui, 

•  unde  cerevisiam  fermentarent  quam  po- 
tare deberent...  Due  etenim  fratres,  Ra- 
dulfus  et  Letbertus  nomine,  in  Tornacene 
sibus  non  inferiores,  fermenti  cerevisiam, 
quod  Maiera  vulgo  dicitur,  potestatem  in 
Tornacensi  civitate  hereditario  jure  a  me 
obtinebant.  Hi...  ecclesias  S.  Martini  unam 
Maieram,  id  est  unum  fermentum  per 
unamquamque  hebdomadam  ad  fratrum 
potum  fermentandum  et  ad  Natale  Do- 
mini) non  unam  Maieram  tantum,  sed 
duas  vel  tres,  vel  quolquot  opus  fuerit, 
dare  voluerunt.  Oharta  ann.  1233,  ex  Ta- 
bul. Oamerac  :  Gaufridus  et  Gillebertus 
brassatores  potus,  qui  vulgo  dicitur  gou* 
dale,  prò  se  et  prò  communi  brassatorum 
...  recognoverunt  se  teneri  ecclesia  B.  Ma- 
rise  Cameracensis  et  ipsam  ecclesiam  jus 
habere,  et  habuisse  ab  antiquo,  prò  primo 
brassamine  in  duobus  denariis  Camera- 
censis monetas,  prò  secundo  brassamine 
similiter  in  duobus  denariis  ejusdem  mo- 
neta, et  prò  tertio  brassamine  in  uno 
mencaldo  de  brais  legitimo,  et  ecclesia,  vel 
is  qui  loco  ecclesias  fuerit,  eisdem  brassa- 
toribus  de  bona  et  legitima  Maiera,  quod 
vulgo  dicitur  Maiere,  providere  tenetur. 
Alia  ann.  1235.  ex  Chartul.  ejusd.  eccl. 
fol.  26.  v°.  :  Cum  ecclesia  B.  Mariaz  Ca- 
meracensis cambarios  de  Castello  coram 
nóbis  traxissetin  causam,  petitionem  suam 
contra  eos  edidit  in  hunc  modum,  dicens 
quod  cum  ipsa  ecclesia  dictis  cambariis 
teneatur  prasstare  Maeriam,  et  prò  Maeria 
dicti  cambarii  teneantur  eidem  ecclesia... 


prò  brassinis  singulis  solvere  reditum, 
qui  dicitur  Maeria,  etc. 

*  Matera  ,  Materia  ,  Matheria  , 
Mayera  ,  Eadem  notione  ;  quomodo 
etiam  legendum  est  supra  prò  Macera, 
Maceria  et  Mackeria,  ubi,  eo,  quo  hic 
explicantur,  sensu  accipiendae  sunt  hse 
voces.  Oharta  Ottonis  III.  Iraper.  ann. 
994.  apud  Ohapeavil.  in  Gest.  pontif. 
Leod.  tom.  1.  pag.  208  :  Ut  in  loco  Fossis 
nuncupato  thelonium ,  mercatumque  et 
monetam  et  Materiam  cervisas  constitue- 
ret.  Alia  ejusd.  imper.  apud  Miramm 
Not.  eccl.  Belg.  pag.  139  :  Teloneum,  mo- 
netam et  negotium  generale  fermentata^ 
cerevisias,  etc.  Oharta  ann.  1604.  apud 
eumd.  Ood.  donat.  piar.  cap.  54  :  Dona- 
vit  eidem  ecclesias...  potestatem  ponere  et 
deponere  illum,  qui  Materiam  faceret, 
unde  levar entur  cervisias.  Alia  Liet berti 
episc.  Oamerac.  ann.  1065.  in  Chartul. 
A.  ejusd.  eccl.  eh.  35  :  Reddo  canonicis  et 
Materam  civitatis.  Oujus  doni  mentio 
flt  in  Necrol.  hujus  eccl.  scripto  ante 
ann.  1144.  ad  viij.  Kal.  Jul.  :  Obiit  Liet- 
bertus  sanctas  memori**,  et  religionis  epis- 
copus... in  Cameraco  decimava  monetse  et 
Materam ,  quam  in  just  e  perdideramus, 
reddidit.  Ibid.  ad  ij.  Idus  Aug.  :  Obiit 
secundus  Gerardus  episcopus,  qui  tradi- 
dit  legitime  ecclesias  S.  Marias  alodium 
suum  in  Lietzinis,  tertiam  partem...  in 
moneta,  in  Mathera,  in  foro,  etc.  In  cujus 
concessionis  Oharta  Miraeus  lib.  1.  Do- 
nat. Belgic.  cap.  25.  male  edidit  M acera. 
Mayera  et  Mayeria,  in  Àctis  capit.  Oa- 
merac. ab  anno  1435.  ad  annum  1502. 
passim  occurrunt.  Quse  voces  omnes  a 
Latino  Materia  ortum  habere  videntur, 
quod  in  conficienda  cerevisia  fermen- 
tum potissima  sit  materia.  Haec  illus- 
trare licuit  ex  Animadversionibus  D. 
Mutte  Cameracensis  ecclesia  decani  me- 
ntissi mi. 

M£S0LEUS.  Vide  Musileum. 

1  MAF0RA.  Vide  in  Mafors. 

1 MAFORICUS.  Vita  S.  Leonis  PP.  tom. 
4.  Julii  pag.  323  :  Obtulit  ei  tres  oleas  Ma- 
foricas  admirabilis  pulchritudinis  serico 
textas.  Ubi  Bollandistae  legendum  cen- 
sent  Majorias,  prò  Major es. 

MAFORS,  Mavors,  Operimentum  ca- 
pitis,  maxime  feminarum,  apud  Papiano, 
Isidorum,  et  aiios,  a  nobis  iaudatos  ad 
Alexiadem  pag.  330.  Gì oss.  Gr.  MS.  Reg. 
Ood.  1673  :  tlénrXov,  yuvafxetov  tjxaxiov,  jia- 
cptSptov.  Aliud  Gloss.  Qod.  2062:Macp6ptov, 
xò  vr\<;  x£<paX?|S  TCEpféX^pLa.  Tà  i*a?ópta  yvvai- 
xfov,  apud  Palladium  in  Vita  Chrysos- 
tomi  pag.  87.  Epitimia  Basilii  nomine 

inscripta  :  Et'  xt;  cÉvsu  jiacpopiou  rcoiEt 
epyov  ev  oi  a>  8y]  flore  xÓtcg>,  ysvsffOto  àrauXo- 
yias.  Ubi  sumi  vìdeturpro  scapuJari  Mo- 
nadi ico  :  nam  mafortes  Monachis  tri  bui t 
Oassianus.  Mafortem  vocat  Fortunatus 
in  Vita  S.  Hilarii  Episc.  Paris,  cap.  2. 
n.  11.  peplum,  seu  velum,  quo  sepulcra 
et  tumbas  Sanctorum  obvolvebantur. 
Charta  Oornutiana  edita  a  Suaresio,  Ma- 
fortem in  ter  veste  s  sacra  s  reponi  t  :  Ma- 
fortem  tramosericum  rodomelinum  aqui- 
latum  :  item  Mafortem  e  teleoporphyro 
tramosericum  opus  marinum,  etc.  [Velum 
omne  mafortem  dictum  signifìcat  Hist. 
MS.  Monast.  Beccens.  pag.  352  :  Ossa- 
menta  multiplicia  in  quadam  Maforte. 
Acta  S.  Marcellino  tom.  4.  Julii  pag: 
236  :  Et  vestis  sacras  Mavorte  quodam 
modo  subarratam,  Christi  Jesu  quem  totis 
visceribus  concupiverat ,  immaculatam 
sponsam  effecit.] 

Mafora,  prò  Mavors,  vel  Mafors,  oc- 
currit  in  Vita  S.  Gudilse  Virg.  cap.  6.  et 
apud  Ordericum  Vitalem  lib.  2.  pag. 397. 
[Ordinarium  Lexoviense  MS.  :  In  festo 


Purìficat.  Mafora  B.  M.  Virginis  defertur 
uno  speciali  cereo  prascedente.  In  die 
Annunt.  Ad  processionem  Mafora  cum 
cereo.] 

7  Maforite,  Matronale  operimentum 
capitis.  Papias  MS.  Eccìes.  Bituric. 

T  Maforium,  in  Actis  SS.  tom.  3.  Julii 
pag.  41. 

Maforteum.  Acta  purgationis  Ceci- 
liani  :  Tunicas  muliebres  82.  Mafortea  38. 
tunicx  viriles  16. 

Mafortiolum.  Acta  S.  Nestoris  Mart. 
cap.  1  :  Habens  Mafortiolum  super  caput 
suum.  Vide  Saìmasium  ad  vopiscum 
pag.  390. 

1  Mavorte  ,  Matronale  operimentum, 
quod  caput  operit  ;  vocatum  autem  sic 
quasi  Marte.  Mavorte  signum  est  mari- 
talis  dignitatis  ;  idem  et  stola  dicitur.  Pa- 
pias. 

*°  Mafortum.  Richer.  lib.  1.  cap.  29. 
prior.  lect.  :  Procedit  itaque  cum  Dalma- 
Ho  et  Aquitanis,  frontibus  Maforto  signa- 
tis.  Has  voces  postea  delevit  auctor. 

j^  MAG,  [Quaedam  mensura  apud  Oc- 
citanos  :  «  Unam  pelliciam  ad  cohope- 
riendum  pastam  ,  longitudinis  de  la 
Mag.  »  (Oart.  Magai  on.  Rev.  Soc.  Sav. 
1873,  p.  417).l 

MAGARE,  Gr.  pLayotòtov,  Ea  pars  Iyrae, 
in  qua  plectrum  illiditur,  ubi  scil.  per- 
cussio  chordarum  fìt  manu  dextera.  He- 
sychio  (xayàStov,  wpalov  xiOapio-yia  dicitur. 
Petrus  Dìacon.  de  Viris  illustr.  Oasin. 
col.  28  :  Cantus  etiam  B.  Mauri  compo- 
suit,  in  quibus  qui  vult  artis  grammatica 
tramitem  et  monochordi  sonori  Mag  ade 
reperiet  notas. 

'-Prosa  S.  Oaril.  ex  Cod.  Floriac.  64. 
apud  D.  Le  Beuf  tom  2.  Oollect.  var. 
Script,  pag.  104  :  Pangat  plectrica  voce 
summa  omnis  concio,  atque  tanta  succi- 
nat  perplexa  ordine  armonia  terminalis 
Magadis  resultet  sonora. 

*  MAGAGNA,  vox  Italica,  Acad.  Orusc. 
Vitium,  labes,  menda,  noxa.  Stat.  Man- 
tuae  lib.  1.  cap.  17.  ex  Ood.  reg.  4620  : 
Ad  ludum  taxillorum  sine  fraude  et  Ma- 
gagna locum  sibi  non  vendzcent.  Ubi 
rixam  significare  videtur.  Stat.  Genuae 
lib,  4.  cap.  67.  pag.  119.  v°.  :  Si  quis 
equumt  mulum  . . .  emerit  vel  alio  titulo 
acquisiverit,  quos  diebus  quinque  tenue- 
rit,.,.  non  possit  deinde  occasione  alicujus 
morbi,  Magagnai,  vel  vitii  controctum  res- 
cindere. Vide  Mahamium. 

1  MAGAGNARE,  Magagnum.  Vide  Ma- 
hamium. 

*  MAGAGNATUM  Bladtjm,  a  voce  Ita- 
lica Magagnato,  quaB  signifìcat  corru- 
ptum,  jactura  affectum.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  III.  pag.  533  :  De  biado 
Magagnato  vendendo  usque  ad  festum 
Nativitatis  Domini.  [Fr.] 

*  MAGALDUS,  Vestis  seu  tunicae  spe- 
cies,  vel  Pera,  mantica,  a  veteri  Gallico 
Magaut,  eodem  sensu.  Lit.  remiss.  ann. 
1398.  in  Reg.  153.  Chartoph.  reg.  eh.  314  : 
Dictus  Girardus  de  verbis  procedens  ad 
verbera,  remoto  caputio  a  capite  suo  et 
exuto  Mag  aldo  seu  fagel,  mahtiose  irruit 
in  dictum  exponentem.  Vide  Maca. 

*  MAGALETI,  vulgo  Magalez,  Societatis 
mercatorum  Italicorum  nomen.  Oharta 
ann.  1340.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh. 
536  :  Certaines  debtes,...  qui  furent  jadis 
données  aux  compaignies  des  Magalez  et 
Mossez. 

^  1.  MAGALIA ,  Tunica  pastorum,  in 
Gloss.  MSS.  13.  saec.  Monast.  S.  Andre» 
Andaonensis. 

*  Perperam  prò  Tugurio,  pastorum,  ut 
efficitur  ex  Gloss.  ad  Doctrin.  Alex,  de 
Villa-Dei  :  Magalia ,  domus  pastorum* 
Vita  S.  Idas  tom.  2.  Sept.  pag.  266.  col. 


MAG 


MAG 


MAG 


167 


1  :  Magnis  ergo  Salvatori  Beo  graliarum 
laudibus  persolutis,  ad  propria  remeavit 
Magalia  tncolumis.  Quae  emendationis 
veterum  Glossarum  causa  tantum  ob- 
servo  :  vox  quippe  eo  intellectu  Virgilio 
nota  est. 

]  2.  MAGALIA,  Urbs,  civitas,  a  Punico 
Magai,  nova  villa,  ex  Catholico  ;  quod 
hausit  ex  Servio  ad  illud  ^Eneid.  lib.  1. 
v.425  : 

Miralur  roolem  -tEneas,  Magalia  quondam. 

Acta  S.  Oassiani  apud  111.  Fontaninum 
in  Antiq.  Hortae  pag.  354  : 

Ut  vero  sacris  tetigit  Magnila  planiis 

Ardua  Francigenum,  qua;  dicitur  urbs  Eduorum. 

j  MAGALONENSIS  Denarius  et  Mattia. 
Vide  Moneta  Baronum. 

MAGANA.  Passio  S.  Lupercii  Mart.  : 
Jussit  Pr&ses  Maganam  fieri,  et  acutis 
eam  clavavit  clavibus,  (clavis)  et  in  medio 
ejus  S.  Lupercium  mitti  praecepit.  Mox  : 
Videns  Maganam  ac  rotamvolventem,  et  e. 
Occurrit  ibi  pluries,  ubi  Magana  idem 
sonat  quod  Mangana,  machina.  Vide  in 
hoc  verbo. 

•  MÀGANHUM,  Vitium,  noxa.  Tabul. 
notar.  oVAubagne  in  ter  schedas  Pr.  a  S. 
Vi  ne.  :  Pro  pretto  unius  mullse  pilli  bo- 
chardi,  cum  omnibus  suis  vitiis  et  Maga- 
nhis  apparenttbus  et  occullis.  Vide  supra 
Magagna. 

1  MAGARITA,  Magarites,  Vide  Maga- 
rizare. 

MAGARIZARE,  S aracen icam  vel  Maho- 
meticam  impietatem  non  modo  proflteri, 
ut  quidam  volunt  ;  sed  maxime  post 
abdicatam  et  desertam  Religionem 
Ohristianam,  a  qua  qui  transibant  ad 
Musulmanismum  {layapiSetv  dicebantur; 
vocabulo,  quod  signifìcat  stercore  faciem 
conspurcare,  ut  auctor  est  Leu  nel  avi  us 
in  Pandecte  Turcico  num.  22.  Hinc  p.ayà- 
ptmq,  in  Corona  pretiosa  macula,  et  xrj- 
XU  redditur  :  unde  Magarisius  Sinus 
versus  RumeliaB  vel  Europae  promonto- 
rium  appellationem  accepit,  a  foedis 
tempestati  bus,  quae  illis  in  regioni  bus 
existere  Boreis  flantibus  solent,  cum 
apud  nos  Aquilo  serenitatem  aeris  ferat, 
ut  est  apud  eumdem  Leunclavium  n. 
25.  Hist.  Miscella  lib.  23  :  Repromittit,se 
non  compellere  ad  Magarizandum.  Qui- 
dam Oodd.  ex  editis  male  habent  Men- 
zerizandum.  Capi tul are  Radelchisi  Prin- 
cipis  Beneventani  col.  24  :  Nullum  Sara- 
cenum  recipiant...  prseter  illos  qui  tempo- 
ribus BB.  Siconis  et  Sicardi  fiierunt 
Christiani,  siMagarizati  non  sunt.  Crebro 
utuntur  etiam  Graeci.  Theophanes:  'E™i- 

Yjds  Se  etcnjxoXtjv  6oy(jiaxtXYjv  icpò?  Alovxa 
xbv  BaatXéa,  otófievoc  rcscaeiv  avxòv  xou  (jia- 
pptffat.  Menolog.  Basilii  Imp.  6.  Mart. 

tlvayxaCTdYiCTav  (jiayapca-at. 

M ag abita,  Apostata,  Christiana^  Re- 
ligionis  desertor.  Joannes  Vili.  PP. 
Epist.  219  :  Portasque  patentes  relinquen- 
tes,  multis  Magarilis  fugiendi  et  Sarace- 
nis  ingrediendi  aditum...  reliquerunt. 
Ubi  perperam  nupera  Conciliorum  edi- 
tto margaritis  praefert.  Occurrit  non  se- 
mel hsec  vox  apud  Anastasium  in  Hist. 
Eccl.  p»  Chron,  Casin.  cap.  12.]  et  Pau- 
lum  Diaconum  in  Hist.  Mise,  ubi  Maya- 
pcxYjc  habet  Theophanes  pag.  202.  et  284. 
Vide  Gloss.  Meursii  et  Fabroti.  |*#  Cang. 
Glossar,  med.  Graecit.  col.  840.] 

1  Magarites,  Eadem  notione.  Vita  S. 
Stephani  Sabait.  tom.  3.  Julii  pag.  572  : 
Comitem  mihi  se  junxerat  Magarites  qui' 
dam,alterius exindigenis  Magaritae  filius, 
impias  superstitioni  ause  ad  ìnsaniam  us- 
que  addictus. 

»  MAGASENUM,  Promptuarium,  cella, 


Ital.  Magazzino,  Gali.  Magazin.  Stat.  Ge- 
nuae  lib.  4.  cap.  102.  pag.  158.  r°.  :  Ordi- 
namus  quod  si  aliqua  locatio  alicujus  do- 
mus  vel  Magaseni  facta  fuerit  per  ali- 
quem,  vel  aliquos  cives,  vel  quorum  esset 
dieta  dornus  vel  Magasenum,  etc.  Steph. 
de  Infestura  de  bello  inter  Sixtum  IV. 
et  Ferdin.  reg.  ann.  1482.  MS.  :  Buo 
Magazena  mercibus  piena,  quse  erant  quo- 
rumdam  Januensium,  similiter  ad  sac- 
cum,  ut  dicitur,  miserunt.  Occurrit  pras- 
terea  tom.  2.  Cod.  Ital.diplom.  col.  1785. 
et  alibi. 

MAGDALIUM,  Sepia  si  a  rio  rum  offìcinis 
nota  vox  :  Magdaliones  enim  hodieque 
vocant  teretes  cylindros,  in  quos  compo- 
sita empi  astra  redigere  solent.  [Vox  He- 
braicse  originis,  Migdal  enim  et  Migdól, 
turris,  quae  est  plerumque  fìgurae  cylin- 
dricae.]  Marceli  us  Empirie,  cap.  20.  ex- 
tremo  :  Csetera  vino  optimo  madefacta 
simul  in  mortario  colliges,  ex  quibus  tro- 
chisci  vel  Magdalise  fient.  Alexander  la- 
tro soph.  lib.  1.  Passi on.  :  Iterum  cum 
vino  teres,  et  Mag dalia  facies,  Perperam 
edit.  Mandasia,  apud  Plinium  Medie, 
lib.  1.  cap.  6. 

Medicis  \LQLy8oLkioi  est  ipsum  medica- 
mentum,  in  pastili  figuram  forma- 
tum  :  sic  enim  Galenus  y,ayc6a  apud 
Hippocratem    interpretatur    xóxe    olov 

{i-ày^ia,  xa\  <pupap.a,  xa\  xyjv  YeiporcX^O»]  l*.ay- 

SaXtav.  Ita  vero  dictum  a  forma  mollio- 
ris  ex  pane  pulpae,  qua  manus  abster- 
gebant  veteres,  et  postea  cani  bus  devo- 
randam  projiciebant,  quam  (lay&xÀt'av  et 
owcopiaySaXcav  appellabant  Graeci  :  quae 
voces  occurrunt  hac  notione  apud  Athen. 
1.  4.  et  9.  Aristoph.  Plutarch.  Eustath. 
Polluc.  et  alios.  Hesychius  :  -'AwaSsc,  al 
ano  yLayoaXsas.  V.  Tzetzem  chil.  13.  cap. 
476. 

Magdaleo.  Matth.  Sylvaticus  :  Et  ex 
eo  formantur  pillul&vel  Magdaleones  par- 
vuli,  etc. 

*  Magdaleon  d'entract ,  apud  Rabe- 
lais, lib.  1.  cap.  11.  Vide  ibi  notam  D. 
Buchat. 

Magdaliolum,  diminutivum  a  Mag- 
dalium.  Avitus  Viennensis  Episc.  Epist. 
78  :  Pr  seterea  Magdaliola  illa,  quse  promi- 
sistis,  pasco,  ut  cum  observationis  brevi- 
culo  dirigi  jubeatis.  Solent  quippe  sepia- 
siarii  ejusmodi  vasculis  breves  indiculos 
affigere,  qui,  p, uà  observatione  singulis 
uti  oporteat,  indicant. 

1  MAGDUM  in  Biturigibus  denarii  et 
malli 83.  Vide  in  Moneta  Baronum. 

1  MAGERIA,  Praedium  rusticum,  cwr- 
Us,  Germanis  Hoff.  Charta  ann.  1248. 
apud  Ludewig.  tom.  4.  Reliq.  MSS.  pag. 
112  :  Ab  antiquo  in  eadem  villa  habuimus 
unam  Mageriam  cum  aliis  redditibus  et 
jure  mundano.,.  Curia  etiam  Mageria  in 
eadem  villa  adhuc  Zwetlerhoff  nomina- 
tur...  Possessiones  monasterii  nostri  quas 
a  dominis  de  Chuenring  diu  habuimus, 
devastabat,  et  Mageriam  una  cum  vineis 
in  solitudinem  redigebat.  Vide  Majeria, 

*  MAGICARIUS,  Magicus,  Ital.  Magico, 
Gali.  Magicien.  Petr arena  in  Itin.  Sy- 
riaco  edit.  Basii,  ann.  1581.  fol.  pag. 
560  :  Be  quo  cum  me  olim  Robertus  regno 
clarus,  sed  prssclarus  ingenio  ac  literis, 
quidsentirem  multis  adstantibus  perenne- 
tatus  esset,...  jocans  nusquam  me  legisse 
Magicarium  fuisse  Virgilium  r espondi. 
Vide  Magicatus. 

MAGIC ATUS,  Magicis  prsestigiis  obs- 
trictus.  Synodus  Atrehatensis  ann. 
1025  :  Non  adeo  demiror,  poluisse  nefa- 
rios  homines  erroris  spiritu  Magicatos  in 
aliquam  pravi  dogmatis  conspirasse  de- 
mentiam. 

*  MAGIDA,  [Gali.  Pétrin  :  «  ...  Pro  1. 


Magida  si  ve  meyt  de  Ugno  prò  expensa 
si  ve  coquina.  »  (Arca,  histor.  de  la  Gi- 
ronde  t.  22,  p.  426.)] 

|  MAGIDEs,  Vasorum  genus.  Vita  S. 
Jacobi  eremi taa  ssec.  4.  Bened.  part.  2. 
pag.  147  :  Bedit  viaticum  et  septem  vasa, 
quas  Mogides  vocant,  partim  aqua  fon- 
tana necessaria  navigantibus ,  partim 
mero  optimo  piena  Jacobo  contulit.  Vide 
Mazer. 

«  MAGILLARE.  Vide  supra  Baulare. 

1  MAGIMACTE ,  yLeydXw^  Gloss.  Lat. 
Graec.  MSS.  Sangerm.  Vide  Mactus. 
[*  Àdde  ex  Oastigat.  in  utrumque  Glos- 
sar. Magimaste,  (xeyaXo);.  Germ.  magne, 
vaste.  Reg.  magne,  fauste.] 

®  MAGIRIGA  Ars,  Ooquinaria.  De  ea 
Jod.  Willìchius. 

1"  1.  MAGIS,  Graece  (/.ayt?  vel  paxxpa, 
Mactra,  mensula.  Marceli  us  Empiricus 
cap.  1  :  Rasamen  pastte  quod  in  magide 
adnseret.  Uti  tur  Plinius.  Vide  Mait. 

*  Gali.  Mait,  alias  Maistreaulx.  Lit, 
remiss.  ann.  1391,  in  Reg.  141.  Char- 
toph.  reg.  eh.  290  :  Le  suppliant  porta 
laaitte  tasse  en  uns  Maistreaulx,  en  la- 
quelle  il  trouva  douze  solz.  Vide  supra 
Madia. 

*  2.  MAGIS,  Amplius,  Gali.  Plus,  da- 
vantage.  Lit.  remiss.  ann.  1360.  in  Reg. 
89.  Chartoph,  reg.  eh.  458  :  Bicti  homi- 
nes dixerunt  quod  nonquam  Magis  as- 
cenderei ad  garitas  dicti  fortalitii  prò 
deff emione  ejusdem. 

]  MAGISGA,  Magisqua,  an  idem  quod 
Beneharn.  :  Maiade,  Maioncque,  Majes- 
que  dicitur,  haud  satis  scio.  Est  autem 
Maiade,  conventio  seu  contractus,  quo 
villicus  sub  certis  conditionibus  tenetur 
iis,  a  quibus  firmam  suam  habet,  vinum 
necessarium  suppeditare,  aut  saltem  ea 
quae  ad  vinum  conducendum  necessaria 
sunt.  Codex  MS.  Irminonis  Abbatis  San- 
germ. foi.  61  :  Sunt  in  Nuviliaco  mansi 
vestiti  vi...  solvunt  ad  hostem  multones 
xii...  faciunt  dua  carra  ad  vinericiam,  et 
ad  Magiscam  dua  carra  et  dimid.  et  di- 
mid.  bovem.  Ibid.  fol.  66  :  Remegius  ce- 
lonus.,.  habet  de  terra  arabili  bùn.  mi. 
de  prato  dimid.  arp.  et  mittit  unum  bo- 
vem ad  caropera  inter  vinericiam  et  Ma- 
gisquam.  Et  fo).  68  :  Ulathaus  colonus... 
habet  de  terra  arabili  bun.  in.  et  dimid. 
facit  sicut  dimidium  mansi,  excepto  ca- 
rolar a  propter  vinum,  facit  Magiscam. 
[*Ager,  qui  de  novo  ad  cultum  redi- 
gitur  et  tempus,  quo  aratur.  Vide  mox 
Magisia.]  [°*  De  vectura  mense  Maio 
praestanda  intelligit  Guerard.  in  Glossar. 
Irmin.] 

1  MÀGISCOLA,  Scholse  prasfectus,  di- 
gnitas  in  Eeclesiis  Cathedralibus,  His- 
pan.  Maestre  Scuela.  Acta  SS.  tom.  4. 
Junii  pag.  784  :  Obertus  prsepositus  et 
Ogerius  Gaietta  scholasticus  (vulgo  Ma- 
giscola)  ejusdem  Cathedralis  Ecclesia. 
Regula  consueta  Tóribii  Archiep.  Limae, 
tom.  4.  Conc.  Hispan.  pag.  673  :  Scho- 
lasticus, vulgo  Maestre  Scuela  hujus  sane- 
tse  Ecclesia,  curam  habebit  ut  diaconus  et 
subdiaconus  antequam  legano  Epistolam 
vel  Evangelium,  illa  prsevideant  coram 
ipso.  Nostris  Ecolàtre. 

9  Maistre-escole,  titulus  rectoris  studii 
Andegavensis,  in  Lit.  Caroli  VI.  ann. 
1S95.  ex  Reg.  153.  Chartoph.  reg.  eh. 311: 
De  la  partie  de  noz  bien  amez  le  Maistre- 
escole  et  docteurs  regens  en  Vestude  d*An- 
giers,  nous  a  esté  exposé  que  comme  ledit 
Maistr e- escole  à  cause  de  sa  dignità  de 
Maistre-escolerie  soit  chiefet  recteur  dudit 
estude,  etc.  Pro  dignitate  ecclesiastica, 
vulgo  Ecolàtre,  legitur  in  Lit.  remiss, 
ann.  1393.  ex  Reg.  144.  eh.  254  :  Maistre- 
escole  de  Baieux. 


168 


MAG 


MAG 


MAG 


9  MAGISDICUS,  Jam  dictus,  snpradic- 
tus.  Charta  Occitan.  ann.  1313.  in  Reg. 
50.  Chartoph.  reg.  eh.  3:1»  leuda  mi- 
nuta, notarla,  firmis,  censibus,  forecapiis 
supradictis  sive  Magisdicis.  Rursum  in- 
fra :  De  censibus,  foriscapiis  Magisdicis 
sive  supradictis. 

*  MÀGISIA,  Novale,  novalis  terra,  quae 
anno  cessat  ;  vel  quaede  novo  ad  cultum 
redigi  tur,  Ital.  Maggese.  Charta  ann. 
1270.  in  Access,  ad  Hist.  Cassin.  part.  1. 
pag.  312.  col.  2  :  Dixit  quod  de  grano  far- 
ris  non  debetur  terralicum  curisi  Cassi- 
nensi, nisi  de  terris  qum  seminantur, 
quando  sunt  Magisise.  Et  pag.  315.  col.  1  : 
Si  quis  fecit  Magisiami  in  qua  debetur 
seminari  granum,...  tenetur  prestare  ter- 
raticum.  vide  supra  Magisca. 

1.  MAGISTER,  Ventus  Latinis,  caurus, 
corus,  argestes,  dictus,  nautis  Nordoésty 
veni  de  Maèstre,  maestrale,  apud  Sanu- 
tum  lib,  2.  part.  4.  cap.  25.  [Magister  tra- 
montana?, in  Charta  Massi  1.  :  Sed  quod 
spectent  ventum  Gr&cum,  vel  tramonta- 
nani)  vel  Magistrum  tramontane.] 

1  2.  MAGISTER,  Titulus  honorarius, 
quo  donantur  viri  ab  honoratioribus  se- 
cundi.  O  ce  arri  t  passim. 

3.  MAGISTER,  nude  prò  Magistro  offi- 
ciorum,  in  1.  4.  Cod.  Th.  de  Primicerio 
et  Notar.  (6,  10,) 

Magistri,  qui  vulgo  Doctores  in  Theo- 
logica,  vel  alia  Facultate.  Passim. 

Magister  Admissionum,  [Qui  intro- 
ducendis  ad  Imperatorem  hominibus 
praefecti  sunt.]  Vide  Admissionales. 

*  Magister  Arbalestariorum.  Vide 
Arbalestarius. 

Magister  Armorum,  apud  Ammia- 
num  lib.  15.  Officialis  Magistri  mìli- 
tum,  qui  numerorum  rationes  tractabat, 
unde  idem  qui  Numerarius.  Ita  Henri- 
cus  Valesius,  ubi  plura,  pag.  84.  Inter- 
dum  apud  eumdem  Ammianum  et  alios 
prò  magistro  militum  su  mi  tur,  ut  idem 
observat  pag.  108.  Vide  Jacobum  Gotho- 
fredum  ad  1.  7.  Cod.  Th.  de  Re  militari. 

(7,  1.) 
1  Magister  Arrestorum,  Maitre  des 

Arrèts.  in  Curia  Dalphinali,  idem  qui 
Magister  Rationalis,  ad  quem  Hospitii 
Dalphinalis  rationes  confìcere  pertine- 
bat.  Computum  ann.  1334.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  273  :  De  quibus  omnibus 
pecunise  quantitatibus  pr&dictus  Thesau- 
rarius  petit  collationem  fieri  cum  qua- 
terno  arrestorum  facto  per  Mag.  Nicolaum 
de  Aveyllino  Magistrum  Arrestorum  tunc 
temporis,  etc.  Infra  idem  Avevi! inus  Ma- 
gister Rationalis  dicitur. 

Magister  in  Artibus,  apud  Nico- 
laum Trivettum  ann.  1253.  qui  vulgo 
nostris  Maistre  és  Arts,  in  Academiis. 
Epitaphium  Thomae  Abbatis  S.  Andre® 
Vercellensis  : 

Artibus  in  cunctìs  liberalibus,  atque  Magister 
Io  Hierarchia,  nunc  arca  clauditur  ista. 

Vide  Statuta  Academiae  Parisiensis. 

1  Magister  Ascle,  Carpentarius,  Fa- 
ber  lignarius,  Gali.  Maitre  de  hache, 
Charpenlier.  Statuta  Massil.  lib.  2.  cap. 
34.  cui  titulus  :  De  calafatis  et  Magistris 
Ascise  quantum  debeant  accipere,  per  pan 
e  beoure.  Decemimusì  quod  Magistri  seu 
Carpentarii  daissa,  età. 

Magister  Aulìe  Imperialis,  dicitur 
iEtherius  quidam  sub  Carolo  M.  in 
Chron.  S.  Vincentii  de  Vul turno  pag. 
676.  Idem  forte  qui  Magister  officiorum 
apud  Latinos,  aut  Curopalata  sub  CPo- 
Htanis  Imperatori  bus. 

1  Magister  Aulìe  Abbatis  seu  Mo- 
nasterii.  Charta  Gu  ili  elmi  Abb.  Fiori  ac, 
ann.  1316.  ex  Tabular,  ejusdem   loci  : 


Prmsentibus  religiosis  viris...  Stephano 
Guerefaus  Magistro  Aul&  ejusdem  monas- 
terii,  etc.  Cujus  quidem  officium  ex  Li- 
bro de  modo  loquendi  per  signa  expis- 
cari  licet  :  Pro  signo  Granatarii  Conven- 
tus,  sive  Magistri  Aulse  domini  Abbatis 
simula  cum  ambabus  manibus  connexis 
quasi  alicui  vasi  advenarn  infundere  velis 
ad  molendinum  ;  modo  taraen  idem  fue- 
rit  officium  Magistri  Aulss  Abbatis  quod 
Magistri  Aulss  Monasterii;  hic  quippe 
non  alius  mi  hi  vide  tur  ab  eo  cui  hospi- 
tum  excipiendorum  cura  demandata 
erat  ;  illum  vero  rei  annonari ae  Abbatis 
praefectum  fuisse  existimo. 

1  Magister  Botellerius,  Archipin- 
cerna,  dignitasin  Curia  Dalphin.  Ordi- 
nat.  domus  Dalphin.  ann.  1340.  tom.  2. 
Hist,  Dalphin.  pag.  393  :  Item,  ordina- 
mus  unum  scuti ferum  idoneum,  qui  sii 
Mag ister  Botel lerius. . . .  prsefatus  Magister 
Botellerius  sit  cum  omni  solertia  diligens 
bona  vina  perquirere  prò  pretio,  quo  pote- 
rti meliori.  Vide  Butta  3.  et  infra  Magis- 
ter Pincemarum. 

1  Magister  Cementariorum  ,  Qui 
caementariis  praeerat  atque  aedificia  re- 

Èaranda  curabat.  S.  Willelmi  Constit. 
[irsaug.  lib.  1.  cap.  22  :  Pro  signo  Ma- 
gistri Cmmentariorum,  prmmisso  gene- 
rali, pugnum  super  pugnum  pone  vi- 
cissim,  quasi  simules  construentes  mu- 
rum. 

1  Magister  CìEremoniarum  ,  Vox 
nota.  Concil.  Mexicauum  ann.  1585.  in- 
ter  Hispan.  tom.  4.  pag.  355  :  Magistri 
autem  Cseremoniarum  officium  erti,  tara 
assistentes  choro  quam  altari  ministros 
officii  sui  admonere,  ut  in  eo  unusquisque 
cseremoniarum  ritum  observet. 

1  Magister  Camerarius  ,  Idem  qui 
Magister  Cubiculariorum.  Ordinat.  do- 
mus Dalphin.  ann.  1340.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  ann. 393:  Item  ordinamus  unum 
Magistrum  Camerarium  cum  uno  alio 
Camerario  ejus  socio,  qui  habeant  duos 
bonos  equos,  et  portai  eorum  quilibet  ma- 
lam  trossam  cum  ledo  nostro,  et  aliis 
opportunis.  Infra  pag.  393  :  Item,  dicti 
Magistri  Camerarius  et  socius,  raubas 
et  armaturas  ac  Camera  vasa  argentea, 
aliaque  bona  mobilia....  dìligenter  custo- 
diant. 

Magister  Cantorum  in  Ecclesia  Me- 
diolanensi,  in  Charta  Ro  baldi  Archiep. 
Mediolan.  ann.  1144.  apud  Ughell.  in 
Append.  tom.  4.  Pracentor. 

]  Magister  Capelli  ,  Qui  caeteris 
Capellanis  praeest.  Ordinat.  domus  Dal- 
phin. ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  392:  Magistro  dieta?  Capellse  obediant 
et  intendant.  Vide  Capellani. 

Magister  Census,  sub  dispositione 
Praefecti  urbis,  in  Notitia  Imperli,  cu- 
jus mentio  in  Cod.  Vide  Pancirollum. 

^  [Magister  Chori.  «  Ego  Willel- 
mus  Criveus,  Magister  Chon,  rogatus  a 
testatore,  in  ter  fui.  »  (Test.  Duranni  Ty- 
motei,  Lugdun.  1245.  mus.  arch.  dep. 
p.  145.)] 

*  Magister  Christianitatis,  appel- 
latur  Patriarcha  Jerosolymitanus,  in 
Charta  Almer.  comit.  Ascalon.  ann. 
1157.  tom.  3.  Cod.  Ital.  diplom.  col. 
1473  :  Concedo  eisdem  (Pisa ni s)  locum 
unum  ad  fabricandum  sibi  in  eo  eccle- 
siam;  si  tamen  dominus  ac  Magister 
Christianitatis  patriarcha  hoc  ipsis  con' 
cesserit. 

Magister  Civium,  primus  iEdilium, 
Germanis  Burgermeister.  [**  Vide  Eie  li- 
noni. Histor.  Jur.  German.  §  243.]  Charta 
Friderici  II.  Imper.  ann.  1232.  apud  Bro- 
werum  lib.  15.  Annal.  Trevir.  :  Revoca- 
•  mus  in  irritum,  et  cassamus  in  omni  op- 


pido  Alemanni®.  Communia,  Consilia, 
Magistros  Civium  seu  Rectorest  vel  alios 
quoscunque  Officiales.  Levoldus  Nertho- 
wius  in  Chronico  Markano  ann.  1320  : 
Andreas  Magister  civium  volebat  uccidere 
Scabinos.  Occurrit  prseterea  in  Privile- 
giis  Academiee  Viennensis  in  Austria 
Rubr.  38.  in  Metropoli  Salisburgensi  tom. 
1.  pag.  262.  apud  Maximilianum  Henric. 
in  Apolog.  pag.  12.  21.  etc. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1404.  in  Reg.  159. 
Chartoph.  reg.  eh.  152  :  Gomme  feu  Lau- 
rens  Lambert  bouchier  bourgois  de  Liege 
eust  à  son  vivant  esté  Maistre  de  la  cité 
de  Liege  qui  est  moult  grant  et  notable 
office,  et  tei  que  quelconque  personne  qui 
ait  ledit  office,  il  a  en  partie  le  gouverne- 
ment  de  tout  le  pais  de  Véveschié  de  Liege. 
Sed  et  ipsi  sediles,  Magistri  civium  ap- 
pellantur,  in  Charta  ann.  1454.  tom.  5. 
Cod.  diplom.  Polon.  pag.  138. 

*  Magister  Closi,  Gali.  Maistre  du 
Clost  Officium  in  foresta  regia,  forte  il- 
lius,  qui  defensss  potissimum  invigila- 
bat,  in  Stat.  ann.  1376.  tom.  6.  Ordinat. 
reg., Frane,  pag.  220.  art.  3.  et  13. 

*  Magistri  Communio,  Quibus  jus 
communiae  servandum  et  defendendum 
committitur.  Charta  commun.  Mechlin. 
ann.  1308.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampi. 
Collect.  col.  1422  :  Villa  Machliniensis 
de  cetero  hàbeat  in  perpetuum  commu- 
niam,  duos  Magistros  communio...  Magis- 
tri communise  potestatem  habebunt  jus 
communitatis  servandi,  et  eorum  inju- 
riam  defendendi,  in  his  quse  ad  jus  com- 
mune  pertinent>  ubi  et  a  quibus  injuriam 
eis  contigerit  irrogari.  \^%  Vulgo  Major es 
Communias,  iidem  qui  supra  Magistri 
Civium.] 

--Magister  Conversorum,  Officium 
monasticum,  conversis  praepositus.  Char- 
tam  Bereng.  abb.  Bolb.  ann.  1246.  in 
Reg.  feud.  senescal.  Carcass.  etc.  fol. 
297.  v°.  :  Subscribit  Petrus  Bellus-homo 
Magister  conversorum.  Vide  supra  in 
Conversio. 

1  Magister  Coquinìe,  Coquorum  pr»- 
fectus.  Ordinat.  domus  Dalphin.  ann. 
1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  393  : 
Item,  ordinamus  unum  fidelem  et  próbum 
scutifferum,  qui  sit  Magister  Coquinse... 
Item,  sit  Magister  Coquinse  sollicitus  scire 
diebus  singulis  in  horis  convenientibus 
nostram  supra  comedendis  ferculis  volun- 
tatwny  ut  si  forte  esset  fiendum  convivium, 
honor  nosterin  talibus  reserveturt  et  etiam 
possimus  disponere  quomodo  cibaria  nos- 
tra parentur.  Item,  quo  advertat  et  prse- 
sentialiter  videat  diebus  singulis  carnes 
crudas  truncari  et  scindi,  antequam  poni 
debeant  ad  coquendum,  ita  quod  in  dre~ 
tectono  per  consequens  revideat,  ne  per 
coquos  vel  alios  de  coquina  fraus  commit- 
tatur.  Vide  Coquus. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1369.  in  Reg.  100. 
Chartoph.  reg.  eh.  339  :  Raulin  Boudart 
escuier  et  Maistre  en  la  cuisine  de  nostre 
tres  cher  seigneur  et  pere,  etc. 

1  Magister  Coquus,  inferior  Magistro 
Coquina.  Ordinat.  domus  Dalphin.  ann. 
1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  394  : 
Item,  ordinamus  in  coquina  nostra  duos 
Magistros  Coquos...  Item,  ipsos  Magistros 
Coquos  prsecipimus  debere  Magistro  nostri 
Hospitii  et  Magistro  coquinse  nostra  in 
omnibus  obedire. 

Magister  Cubiculariorum,  Qui  Cu- 
biculariis  Regiis  praeerat,  apud  Mona- 
chum  Sangallensem  lib.  2.  de  Rebus  Ca- 
roli M.  cap.  9.  et  Wipponem  in  Vita 
Conradi  Salici  pag.  428. 

Magistri  Curiìe,  Qui  vulgo  nunc 
Consiliarii  Parlamenti.  Regestum  Pari. 
B.  fol.  77  :  In  Curia  D.  Regis,  in  Parla- 


MAG 


MAG 


MAG 


169 


mento,  coram  Magistris  ipsius  Curia.  Oc- 
currit  ibi  non  semel. 

1  Magister  Curile,  Offlcium  Monas- 
ticum.  Charta  ann.  1347.  tom.  2.  Rer. 
Mogunt.  pag.  769  :  Convocati*  et  congre- 
gatis  ad  invicem...  honestis  et  religiosis 
viris,  dominis  Emerchone  Priore...  ùodel- 
inanno  de  Lorche,  Brunone  Magistro  Cu- 
rise,  Heinrico  dicto  Albach.,.  monachis 
conventualibus  et  capitularibus  monaste- 
rii  S.  Albani.  Idem  videtur  qui  supra 
Magister  aula. 

T  Magister  Custos.  Bern.  Mon.  Ordo 
Cluniac.  park  1.  cap.  74  :  Ipsum  secun- 
dum  signum...  longius  pulsavi  deb  et...  ut 
ornnes  possint  de  omnibus  officinis  ad 
Hora  principium  convenire,  et  Magister 
Custos,  per  consuetudinem  debet  ipsum 
pulsare,  aut  talem  rogare,  qui  bene  sciat 
facete.  Idem  haud  dubie  qui  apud  eum- 
dem  Bern.  cap.  51.  Major  et  principalis 
Ecclesise  custos  dicitur  :  Ut  de  Princi- 
pali Ecclesia  Custode,  qui  vulgo  Sacrista, 
dignius  vero  et  honorabilius  Apocrisiarius 
vocatur,  etc.  Vide  Custos. 

*  Magister  Diluvii,  Qui  aquis  et 
earum  aggeribus  prasest.  Vide  supra 
Diluvii  Magister. 

Magistri  Dispositionum.  Vide  Dispo- 
sitiones. 

*  Magister  in  Divinitate,  Theo- 
logus,  in  Charta  ann.  1365.  Vide  Divi- 
nus  2. 

T  Magistri  Domorum  Abbatis,  Qui 
villas  Abbatis  et  prgedia  administrabant. 
Charta  ann.  1366.  ex  Tabul.  S.  Crucis 
de  Talem undo  :  Tenebitur  (Aquarius) 
providere  fioco*  seu  habitus  nobis  dicto 
Abbati  et  successoribas  nostris  ac  singulis 
monachis  et  religiosis  monasterii  nostri 
ante  dicti.  ac  etiam  Magistris  seu  admi- 
nistratoribus  domorum  Abbatis  videlicet 
de  MongeHa,  de  Martineria,de  S.Maximo 
ac  de  Pessoleria,  aut  aliarum  domorum. 
Ibidem  non  semel  occurrit. 

^  Magister  Ecclesia,  Idem  qui  su- 
pra Magister  Custos,  Charta  Frederici 
Colon.  Archiep.  ann.  1128.  tom.  3.  novae 
Gali.  Christ.  inter  Instr.  col.  164  :  Ea 
propter  materiam  dissensioni*,  et  discis- 
sionis  resecare  volentes,  subministrante 
nobis  fratre  Wibaldo  Stabulensis  Ecclesise 
Magistro  atque  portarlo. 

*  Magister  Ensiludii,  Lanistarum 
prsefectus,  Gali.  Maitre  d' 'escrime.  Charta 
ann.  1455  :  Jean  TaillecourtMaistre  joueur 
de  l'espée  à  deux  mains  et  du  bouclery 
cognut...  que  pour  la  grant  industrie,  ha- 
bileté  et  science  qu'il  a  trouvé  en  la  per- 
sonne  de  Jehan  de  Beaugrant,  demourant 
à  présent  à  Chosy,  touchant  lesdiz  jeux, 
et  pour  le  bon  rapport  qui  fait  lui  a  esté 
de  la  personne  dudit  de  Beaugrant  par 
Jehan  Perchel  prévost  desdiz  jeux,...  et 
autre  du  serement  desdiz  jeux,  lesquels 
lui  ont  tesmoigné  que  icellui  de  Beaugrant 
est  expert  et  suffisant  pour  estre  passe 
prévost  desdiz  jeux.  Pour  ces  causes  ledit 
Jehan  Taillecourt  a  fait^  créé  et  institué 
ledit  Jehan  de  Beaugrant  prévost  desdiz 
jeux  de  Vespée  à  deux  mains  et  du  bou- 
cler,  et  lui  a  donne  povoir  et  auctorité  de 
tenir  escolles  desdiz  jeux  par  tous  lieux 
en  ce  royaume,  et  montrer  et  enseigner 
lesdiz  jeux  à  tous  hommes  qui  les  voul- 
droient  apprendre  ;  en  requérant  par 
icellui  Taillecourt  à  tous  seigneurs,  capi- 
taines  et  gardes  de  villes,  citez,  chastels 
et  autres  lieux  et  à  tous  les  maistres  du- 
dit mestier  que  audit  de  Beaugrant  ils 
souffrent  et  lessent  lenir  ses  escolles  par- 
tout  où  mestier  sera,  et  lui  prestent  et 
donnentconseil,  confort...  par  ainsi  que 
ledit  prévost  a  promis  qu'il  tiendra,  gar- 
dera  et  observera  à  son  povoir  les  ordonr 

V 


nances  faites  sur  lesdiz  jeux,  etc.  Vide 
supra  Ensiludium. 

Magister  Epistolarum,  sub  disposi- 
tene Praefecti  Prae  torio,  legationes  Civi- 
tatum,  consultationes,  et  preces  tractat, 
ut  est  in  Notitia  Imp. 

Magister  Epistolartjm  Gracarum, 
qui  eas  Epistolas ,  qua  Grace  solent 
emitti,  aut  ipse  dictat,  aut  Grace  dicta- 
tas,  transfert  in  Latinum.  Notit.  Imper. 
Vide  Pancirollura. 

1  Magister  Escuderle,  Curator  seu 
Prsefectus  equorum.  Charta  ann.  1337. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  334:  Sitque 
unus  ex  dictis  Scuti feris  forrerixis,et  alius 
Magister  Escuderia  seu  marescalca  sua. 
Vide  Marescalcus. 

T  Magister  Fidelium,  Qui  et  Magis- 
tersoblationum,  dicitur  is  penes  quem 
erat  disposi tio  piani  m  fundationum  et 
donationum.  Vide  Histor.  Fuldens.  pag. 
54.  et  supra  Fideliator. 

1  Magister  Forre rius.  Design ator 
hospitiorum,  metator,  Fourrier.  Ordi- 
nat.  domus  Dalphin.  ann.  1340.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  395  :  Magister  For- 
rerius  supradictus  habere  in  scriptis  stu- 
deat...  omnia  nomina  personarum  de  nos- 
tro Hospitio  retentarum,  et  cum  contin- 
ger et  nos  ad  aliquas  partes  accedere,  nos- 
trum principaliter  procuret  Hospitium, 
quod  lectis  ac  lignis  et  palleis  muniat, 
sicut  decet.  Item,  subsequenter  designet  et 
eligat  alia  Hospitia  prò  nostris  gentibus 
et  familiaribus  secundum  conaitionem, 
qualità tem  et  decentiam  personarum. 

1  Magister  Frugtuarius.  Hujus 
offici um  ita  describitur  in  Ordinat.  do- 
mus Dalphin.  ann.  1340.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  394  :  Jtem,  ordinatnus 
unum  scutifferum  prò  fructuaria...  Et 
quia  dictum  officium  magnani  requirit 
sollicitudinem,  advertat  dictus  Magister 
Fructuarius,  quod  torchias  et  candelas 
diligenter  custodiat,  et  nulli  eas  librare 
prasumat,  nisi  de  nostro  vel  Magistri 
Hospitii  nostri  mandato.  Item,  advertat 
quolibet  vespere  quibus  tradit  torchias,  et 
in  suo  memoriali  transcribat,  ut  sciat  de 
mane,  de  quibus  requirere  illas  debeat. 
Jtem,  die  qualibet  in  arrestatane  expen- 
sarum  Hospitii ,  resignet  Thesaurariis 
caudas  seu  residuum  torchiarum  con- 
sumptarum. 

1  Magistri  Gard^g.  Vide  Magister  Mo- 
netarum. 

T  Magister  Garnisionum  ,  Maistre 
des  Garnisons,  in  Edicto  Johannis  Reg. 
Frane,  ann.  1355.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
28.  Qui  iis  quae  ad  muniendam  urbem 
necessaria  sunt  invigilat.  Vide  Gamire. 

*  Magister  Generalis  aquarum  et 
forestarum  regis  in  toto  regno  Francia 
inserì  bit ur  Robert us  de  Cocetelez  armi- 
ger,  in  Lit.  ann.  1357.  tom.  4.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  447*.  nunc  Grand-Mai- 
tre des  eaux  et  foréts.  Vide  infra  Magis- 
tria  2. 

*  Magistri  Generales  Monetarum, 
in  Lit.  ann.  1371.  tom.  5.  earumd.  Ordi- 
nat. pag.  402. 

T  MAGI8TER    GENTIUM,  SÌC   ApOStOluS 

Paulus  per  antonomasiam,  quemadmo- 
dum  et  Doctor  et  Apostolus  Gentium, 
vocatur,  quod  ad  Gentes  erudiendas 
Christoque  subjiciendas  potissimum 
missus  fuerit.  Libellus  Episc.  Itali» 
con  tra  Elipandum  tom.3.Conc.  Hispan. 
pag.  98  :  Parvipendentes  Magistri  Gen- 
tium prohibitionem  dicentis  :  Nolite  adul- 
terare verbum  Dei. 

T  Magister  Gr^kgorum  dictus  Orige- 
nes  ab  Amalar.  Fortunato  cap.  21.  de 
Ord.  antiph. 

*  Magister   Grammatiche,  Dignitas 


in  ecclesia  Bareni nonensi,  cujus  offl- 
cium sic  describitur  in  Consti t.  capitul. 
ejusd.  eccl.  ann.  1423.  rubr.  11.  ex  Cod. 
reg.  4332:  Magister  grammatica  non  so- 
lum  lectiones  grammatica  et  logicse,  ac 
alias  assuetas  in  scolis  legat  ;  sèd  etiam 
diebus  Dominicis  et  festivis,  maxime  prss- 
dpuis,  lecturam  et  accentum  legentium 
in  choro  dictw  sedis  corrigat  et  emende t. 

T  Magister  Grangle  ,  Officium  in 
monasteriis  Ordinis  praesertim  Cisterc. 
Qui  villam  seu  praedium  aliud  curat. 
Charta  ann.  1174.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  192  ;  Si  quando  prò  communi  terra- 
rum  utilitate...  jussum  fuerit  fossata  re- 
novari,  et  hoc  ipsum  Magistro  Grangia 
nuntiatum  fuerit,  etc.  Regula  Converso- 
rum  Ord.  Cisterc.  cap.  8.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  1649  :  Magister  Gran- 
gia cum  duobus  tantum  fratribus  colloqui 
potest.  Et  cap.  9  :  Nullam  equitaturam 
habet  Magister  Grangia,  sed  cum  ad 
Abbatiam  venit,  quasi  unus  ex  aliis  gra- 
ditur  super  pedes  suos.  Vide  Grangia  in 
Granea. 

*  Magister  HjEreticorum,  Idem  qui 
Jnquisitor  fidei.  Reg.  arestor.  parlam. 
Paris,  ex  Cod.  reg.  9822. 2.  fol.  45.  r°  :  Se 
le  Maistre  des  héreges  requiert  au  juge 
lay  qufil  prengne  aucun  pour  ce  qu'il  a 
mespris  contre  la  foy,  si  comme  il  dit,  le 
juge  lay  n'y  doit  pas  obéirt  se  V officiai  ne 
rescript  avec  lui.  [**  Vide  Chart.  ann. 
1217.  apud  Guden.  Cod.  Diplom.  tom.  1. 
pag.  594.] 

Magister  Hospitalis  S.  Joannis  Hie- 
rosolymit.  ejusdem  Ordinis  primarius 
Magister,  cujusmodi  dignitatis  insignia 
precipua  fu  ere  zona  et  marsupium.  In 
Bulla  Alexandri  III.  PP.  ann.  1172.  fit 
mentio  E.  quondam  Magistri  Hospitalis, 
qui  eidem  Magisterio  renunciavit,  zona 
cum  marsupio,  davi,  et  sigillo  resignata. 
In  Chart ul.  Manoscensi. 

1  Magister  Hospitii,  Praecipuus  Pa- 
latii  Dalphinalis  minister.  Ordinat.  do- 
mus Dalphin.  ann.  1340.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  392:  Itera,  ad  honorificum 
et  expediens  reqimen  nostri  Hospitii, 
unum  idoneum  fiaelem  ac  probum  Mili- 
tem  ordinamus,  qui  sit  Magister  Hospitii, 
cum  meri  et  mixti  imperii  potestate,  cui 
omnes  gentes  et  officiales  ejusdem  Hospi- 
tii subjaceant  et  obediant  tanquam  nobis, 
et  qui  de  Consilio  judicis  ordinandi  per 
nos,  in  eodem  Hospitio  faciat  de  illis  jus- 
titia  complementum,  Cancellano,  capella- 
nis,  notariis  et  clericis^  ac  Consiliariis 
dumtaxat  exceptis,  quorum  punitionem 
seu  correctionem  nobis  specialiter  reser- 
vamus.  Apud  nostros  vero  Magistri  Hos- 
pitii Regis  dicebantur  olim,  quos  nunc 
Libellorum  supplicum  Magistros  vocamus. 
Vide  Spicileg.  Acher.  tom.  9.  pag.  326. 

Magister  Hubarum,  [Dignitas  quae- 
dam  in  Austri»  Ducatu.]  Vide  Huba. 

Magister  Infantum,  in  Ccenobiis, 
qui  infanti  bus  ac  pueris,  quos  Nutritos 
vocabant ,  praeerat.  Ordericus  Vitalis 
lib.  3.  pag.  462  :  Ad  infantum  Magiste- 
rium...  promovit.  Candid  us  Monachus 
in  Vita  Eigilis  Abbatis  Fuldensis  cap. 
21  : 

...  Et  ipse  simul  infantum  doctor  honestus. 

Adde  cap.  22.  Vide  Oblatus. 

1  Magister  Inpirmarius,  Cui  in  mo- 
nasteriis inflrmorum  cura  incumbit. 
Regula  Conversorum  Ord.  Cisterc.  cap. 
5.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
1649  :  Magister  Jnfirmarius  in  coquina 
sua  cum  omnibus  solatiis  loquatur,  stans 
et  sedens. 

T  Magister  Ingeniorum,  Machina- 
tor,  nostris  Ingenieur,  Computum  ann. 

22 


170 


MAG 


MÀG 


MÀG 


1334.  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag.  51  :  Pro 
expensis  Johannis  Morelli  Magistri  Inge- 
niorum  missi  apud  Goncelinum  ex  parte 
D.  Dalphini,  prò  aliquibus  mayeriis  ca- 
piendis  ad  opus  machinarum. 

0  Mestre  des  engins,  in  Reg.  Cam. 
Comput.  Paris,  sign.  Pater  fol.  177.  v°. 

Magister  Judex.  De  hoc  Magistrata 
consule  Constit.  Siculas  lib.  1.  tit.  37.  et 
Ammiratum  in  Familiis  Neap.  tom.  1. 
pag.  165. 

1  Magistri  .Turati,  Iidem  videntur 
qui  nostris  Jurats,  urbium  alicubi  Ma- 
gistrata. Anonymus  de  Gestis  Man- 
fredi et  Conradi  Regum  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  609  :  Legem  ponit  (Rex  Caro- 
lus)  regnicolis ,  novosque  secretarios.... 
Magistros  Juratos,  bajulos,  judices,  et  e. 
Vide  in  Juratus. 

Magister  Justitiarius  ,  Praecipuus 
Judex  in  aula  Regum  Siciliae,in  quorum 
palatio  commorabatur,  ibi  de  rebus  ma- 
joris  momenti  jus  dicebat,  Comitis  Pa- 
lata vicem  fungens.  Fridericus  Imp.  in 
Constit.  Sicul.  lib.  1.  tit.  57:  Statuimus, 
ut  magnse  Curias  nostra?  Magister  Justi- 
tiarius nobiscum  in  Curia  commoretur, 
cui  quatuor  Judices  volumus  assistere  :  et 
ut  Maaister  Justitiarius  Curias  nostrae 
supradictus  de  crimine  lassas  Majestatis 
nostrae,  et  de  feudis  quaternis,  et  de 
quarta  parte  ipso  rum  feudorum,  et  de 
appellationibus  ordinariorum,  seu  delega- 
torum  nostrorum  ad  Curiam  nostrani  in- 
ter jectis,  et  de  quxstionibus  nostrorum 
Curialium,  qui  immediate  nobis  assistunt, 
etc.  causas  audiat,  et  justitia  mediante 
decidat,  etc,  Adde  tit.  38.  39.  40.  etc. 

S^"  Nec  minor  erat  in  Dalphinatu 
Magistri  Justitiarii  dignitas  et  jurisdic- 
tio,  quippe  qui  lites  supremo  dirimeret 
j  udì  ciò,  nec  ab  ejus  sententia  nisi  ad 
Dalphinum  esset  appellationi  locus. 
Litterae  Humberti  II. Dalphin.  ann.  1347. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  566:  Impri- 
mi* volumus  quod  non  tenearis  obedire 
alieni,  nisi  Magistris  Hospitii  nostri,  qui 
de  commissis,  vel  committendis  per  te  pos- 
sint  et  debeant  te  corrigere,  et  punir e ,  a 
quorum  cognitione  valeas  ad  Magistrum 
Justitiarium  appellare ,  et  a  cognitione 
Magistri  Justitiarii  habeas  ad  nos  rever- 
sum.  Idem  haud  dubie  qui  Major  Judex 
dicitur  in  Ordinat.  domus  Dalphin.  ann. 
1340.  ibid.  pag.  398.  et  399  :  Órdinamus 
in  Hospitio  et  in  comitiva  nostra  continue 
deputariunum  doctorem  seu  jurisperitum 
sollempnem  qui  sit  Major  Judex  Dalphi- 
nalis  Hospitii  et  totius  Dalpkinatus,  qui 
nobis  semper  assideat.  Caetera  quae  ad 
ejus  digni tate m  jurisdictionemve  spec- 
tant  ibidem  fuse  proponuntur.  Nec  ab 
eo  denique  distinctum  existimo  qui  Ju- 
dex Appellationum  et  nullitatum  totius 
Dalpkinatus  vocabatur.  Vide  in  Judex. 

f  Magister  Justigerius,  in  Apulia, 
idem  qui  Magister  Justitiarius.  Chron, 
Estense  ann.  1345.  apud  Murator.  tom. 
15.  col.  423  :  Tunc  admiralius  et  comes 
assignaverunt  et  recommendaveruntdictos 
proditores  corniti  Novello,  Magistro  Justi- 
gerio,  et  fecerunt  aperiri  portas  a  latere 
maris. 

f  Magister  Lapidum,  Caementarius, 
Maitre  Macon.  Statuta  Arelat.  MSS.  art. 
132  :  Eligantur  tres  viri,  quorum  unus  sit 
Magister  Lapidum,  quorum  arbitrio  et 
cognitione  diffiniantur  lites  parietum  et 
stillicidiorum.  Statuta  Massi  1.  lib.  1.  cap. 
34  :  Statuimus...  quod  Consules,  seu  rector 
teneantur  eligi  facete,  cum  eligentur  can- 
teri officiales,  tres  Magistros  Lapidi*  bo- 
nos  et  legales,  quorum  arbitrio  termi- 
nentur  et  sopiantur  qusestiones  omnes 
guaì  in  civitate  Massilise,  vel  ejus  subur- 


biis  orientur  inter  cives  Massilise  occasione 
parietum  communium  factorum. 

*  Magister  Legis  apud  Judaeos,  qui 
alios  Legem  docebat.  Privil.  Judaeor. 
ann.  1360.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  492.  art.  3  :  Nous  à  la  relacion  de 
deux  des  Maistres  de  la  Loy  desdis  Juys 
et  de  quatre  autres  Juys,  que  il  auront 
esleuz  ad  ce,  le  bannirons  du  royaume, 
etc. 

Magistri  Legum,  aliis  Legum  Docto- 
res  dicti,  qui  in  judiciis  publicis  advo- 
cati  considebant.  Vide  Adrevaldum  de 
Miracul.  S.  Benedicti  cap.  20. 

Magister  Libellorum,  Cognitiones 
et  preces  tractat,  in  Notitia  Imp.  hinc 
dictus  Magister  Libellorum  et  Cognitio- 
numsacrarum,  in  veteri  Inscript. 

Magistri  Line,e  Vestis,  Magistri 
privatae,  sub  dispositene  Comitis  sacra- 
rum  largitionum  in  Notitia  Imperii. 
Priores  linteariis  et  liniflonibus,  lintea, 
mappas,  mantilia,  et  eju smodi  f adenti- 
t  bus  praeerant.  Magistri  lintese  vestis,  in 
leg.  Privata?,  Cod.  de  Murilegulis,(ll,  8.) 
ubi  et  privatae  vestis  Magistrorum  perinde 
mentio  est. 

1  Magister  Machinarum,  Magistris 
ingeniorum  praefectus,  qui  machinas 
bellicas  curabat,  nostris  Grand-Maitre 
de  VArtillerie.  Charta  ann.  1343.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  50  :  Praeterea  conces- 
sit  D.  Dalphinus  prasdicto  domino  Joanni 
et  haeredibus  et  successoribus  suis,  quod 
ipsi  sunt  perpetuo  Magistri  Machinarum, 
et  Machinatorum  exerciluum  Dalphina- 
lium  quorumeumque. 

1  Magister  Major,  Praecipuus  inter 
Magistros,  qui  in  monasteriis  infanti- 
bus  àc  pueris  educandis  atque  erudien- 
dis  praeerant,  Bernardi  Mon.  Ordo  Clu- 
niac.  part.  1.  cap.  27  :  Cum  sedent  (pueri) 
inscholis,  nullus  Magistrorum  debet  inde 
exire  sine  licentia  Majoris  Magistri,  nisi 
prò  sola  necessitate  corporis,  nisi  ad  ali" 
quod  ecclesiset  sive  refectorii  servilium  sit 
scriptus  in  tabula.  Nullus  unquam  faciet 
eis  signum,  nec  etiam  Magister  Major  nisi 
raro,  et  valde  necessarium. 

*  Magister  Major,  Vir  nobilis  et  il- 
lustris.  Lit.  remiss.  ann.  1391.  in  Reg. 
140.  Chartoph.  reg.  eh.  309  :  A  laquelle 
feste  survint  un  varlet,...  lequel  faisoit 
porter  une  espée  apres  lui,  comme  un 
grant  Maistre. 

j  Magister  Maranghiarum,  Cui 
cura  erat  absentium  nomina  in  albo 
pungere  :  offici um  ecclesiastici! m.  For- 
mula juramenti  quod  praestabat  qui  ad 
hoc  offici  um  eligebatur,  in  veteri  Char- 
tul.  Eccl.  Ambian.  :  Ego  N  electus  in 
officium  distributoris  et  Magistri  Maran- 
chiarum  hujus  universitatis  (Capell ano- 
rum] \promitto...  insuper  defectus  et  Ma- 
ranciassiquas  noverim  commissas  scriptO' 
denuntiare.  Vide  Mar  ancia. 

1  Magister  Marescalle,  Idem  qui 
Escuderias.  Vide  supra. 

Magister  Massariorum,  Major  villi- 
cus,  qui  regiis  villis  praeest,  caeterisque 
minoribus  missariis,  cujus  munus  et 
officium  describitur  apud  Petrum  de 
Vineis  lib.  3.  Epist.  66.  [Magister  Massa- 
rius,  in  Chron.  Do  min.  de  Gravina  apud 
Murator.  tom.  12.  col.  585.]  Vide  Massa- 
ritia. 

Magister  Memorile  ,  Magistratus, 
qui  annotationes  omnes,  id  est,  breves 
Principis  manu  subscriptos  dictat,  emit- 
titt  etprecibus  respondet,  ut  est  in  Noti- 
tia Imperii.  Magister  scriniorum  memo- 
rise  ,  Epistolarum,  libellorum  Grxcorum, 
sub  dispositione  Praefecti  Praetorio,  ibi- 
dem. BenevóluSy  qui  apud  Gaudentium 
Episc.  Brixiensem  in  Praef .  Magister  me- 


moria, a  Rufino  lib.  2.  Hist.  Eccl.  cap. 
16.  Memoria?  scriniti  pr&sidens  appel  la- 
tur.  In  Epistola  Justiniani  ad  Hormis- 
dam  PP.  post,  Epist.  17.  Magister  scrinii 
memorise  nabetur.  Idem  Ben  e  voi  us  apud 
Sozomenum  lib.  7,  cap.  13.  lià  -coi?  ypa(i.- 
(/.«TeOai  Ttfiv  0e<j(i,u>v  ?6n&  TexayjJtivos  fuisse 
dicitur.  Ita  apud  Petrum  Patricium  in 
Excerptis  legationum,  àvTtypa9eu?  t9j? 
av^jit;;,  idem  qui  Magister  memorix. 
Scholiastes  Juliani  Antecess.  in  cap.  64: 
Quatuor  sunt  scrinia:  palatinumt  quod 
dicitur  libellorum  :  secundum  memorise  : 
tertium  dispositionum  ;  quartum  epistola- 
rum;  unde  et  quatuor  antigrafei  sunt. 
Occurrit  non  semel  in  vett.  Inscript. 
apud  Ammian.  lib.  15.  27.  29.  ubi  Magis- 
terium  memoria  dicitur  ea  dignitas  pag. 
394.  et  alios.  [»  Vide  Glossar,  med.  Grae- 
Cit.  in  Mejxóptov  col.  904.] 

w  Magister  Mens,e  Regle,  apud 
Monach.  Sangall.  de  factis  Carol.  M.  lib. 
2.  cap.  6. 

1  Magister  Militile  Christi.  Sic  S. 
Bernardus  Hugonem  Tempi ariorum  Or- 
di  nis  Magistrum  et  Institutorem  com- 
?ellat  in  Exhort.  ad  Milites  templi  tom. 
.  edit.  Mabill.  pag.  543:  Hugoni  militi 
Christi  et  Magistro  Militisi  Christi,  Ber- 
nardus Clarse-vallis  solo  nomine  Abbas, 
bonum  certamen  certare. 

Magister  Militum,  Qui  copiis  mili- 
tari bus  praeerat.  Magister  Romanse  mili- 
tix,  Victori  Tunnensi,  Magister  militum 
ordinarius,  apud  eumdem.  Seri  bit  Zozi- 
m us  lib.  2.  Constantinum  M,  a  Praef ec- 
tis  Praetorio  imperi  um  militare  tran  s  tu» 
lisse  ad  Magistros  militum,  quorum 
alter  equitibus,  alter  pedi  ti  bus  praeerat  : 

STparTjXara?  xòv  jtkv  ?tmcou,tov  8è  t&v  ice^fiv, 
et;  toOtouc  te  tyjv  ifcoixjtav  xfiv  xaTteiv  a-rpa- 
TiwTa;,  xat   xiittopeTaBat   xa?    àw-aptàvovra? 
lACTaOslt,  TCapeÉ)iETO  xaì  xa^TiQi;  tou?  ^TCàpxovs 
tri;  auQevTtac  Horum  postmodum  nume- 
rum  Theodosius  auxit,  ut  idem  testa- 
tur  lib.  4.  orpax^XaTat  Graecis  Scriptori- 
bus  passim.  Glossai  vett,  StpaTqXdfaQc, 
Magister  militum. Hi  posteriori  aevo  axpa- 
xorafiapxat  dicti.  Magistrorum  militum,  ut 
copiis  militari  bus  praefectorum,  mentio 
etiam  apud  recentiores  :  in  Annalibus 
Francorum    Metensib.  ann.  823.  apud 
Ordericum  Vi  tal.  lib.  11.  gag.  809.  etc. 
Quae  quidem  dignitas,  Magisterium  mili- 
tare, dicitur  S.  Ambrosio  lib.  2.  Epist. 
15.  et  Sidonio  lib.  1.  Epist.  3.  Militaris 
magisteriay  leg.  1.  C.  de  Praepos.  sacri 
cubie.  (12,  5.)  magisteria  militum  potes- 
tas,  leg.  ult.  Cod.  Theod.  de  Metatis. 
(7,  8.)  Magisteria  in  presenti  potestas,  in 
Notitia  Imperii.  Magisteria,  nude  in  No- 
vella 4.  Theodosii  et  Valentin, 

Magister  Utriusque  Militile,  Qui 
peditibus  et  equitibus  praeerat.  Apud 
Flodoardum  lib.  1.  Hist.  Rem.  cap.  6  : 

Felix  militìse  sumpsit  devota  Jovinus 
Cingula,  virtatum  culmen  provectus  in  attuai, 
Bìsque  datus  meritis  equitum  peditumque  Magister 
Extulit  eeternum  saeclorura  in  saecula  nomea. 

Vide  Sirmondum  ad  Ennodium  lib.  1. 
Epist.  24. 

magister  Militum  Prsesentalis.  Vide 
Pr&sens. 

Magister  Equitum  ,  qui  Magister 
equestris  militise  interdum  Ammiano  lib. 
25.  qui  Equitatui,  ut 

Magister  Peditum  ,  Qui  pe(iitatui 
praeerat.  De  utroque  passim  Scriptores. 

Magister  Militile  Lotharingiae,  in 
Triumpho  S.  Remacli  cap.  13. 

Magister  Militum  oppidanorum  , 
apud  PrioremHagustaldensem  sub  ann. 
1138.  1143. 

Magistri  Militum,  dicti  potissimum 
urbis  Neapolitanae  Praefecti  sub  Impp. 


MÀG 


MAG 


MAG 


471 


Byzantinis ,  quibus  parebant ,  apud 
Joannem  Vili.  PP.  Epist.  36.  40. 50.  etc. 
Petrum  Damian.  lib.  1.  Epist.  9.  Anas- 
tasium  in  Leone  IV.  pag.  185.  Paulum 
Warnefrid.  lib.  de  gest.  Langob.  cap.  8. 
et  28.  Victorem  III.  PP.  lib.  1.  Dial.  pag. 
29.  Leonem  Ost.  lib. 2.  Chron.Casin.  cap. 
59.  62.  Alexandrum  Abbat.  Celesini  Coe- 
nobii  lib.  1.  2.  3.  et  4.  Herchembertum 
in  Hist.  Longob.  cap.  26.  27.  39.  et  44.  et 

alios  passim.  MaMrrpofjLCjUot  seu  \L<xiaTpo- 
piVrot  Annae  Comnense  lib.  13.  pag.  387. 
et  Oonstantino  Porphyrog.  de  Adm.  Im- 
per.  cap.  27.  Vide  Camill uni  Peregrinum 
in  tractatu  de  Finibus  Ducatus  Bene- 
ventani pag.  31.  Octavium  Bertrannum 
inDescript.  Neap.  Julium  Caesarem  Ca- 
paccium  in  Histor.Neap.  lib.l.  et  Ughel- 
lum  tona.  6,  112.  qui  eorum  seriem  des- 
cripserunt.  Adde  praatereaNotas  nostras 
ad  Alexiadem  Annae  Comnenae.  Sed  et 
Veneti  suos  habuerunt  Magistros  Mili- 
tum.  Andreas  Dandulus  in  Chron.  MS. 
ann.  737  :  Dominicus  Leo  Magister  mili- 
tum  prsesidere  caepit  ann.  737.  quia  Ve- 
neti occiso  eorum  Duce  in  novi  Ducis  elec- 
tione  discordes  annualem  rectorem  sibi 
prssesse  statuerunt,  quem  Magistrum  mi~ 
Mise  appellaverunt  :  Quss  quidem  dignitas 
secundum  Grsscorum  usum  Tribunatu 
major  super  eos  et  cunctum  populum  pò- 
testatevi  obtinet.  Vide  auctorem  Sq  urti- 
mi pag.  76. 177.  Edit.  1677.  et  Hieronym. 
Ghlinum  in  Annalib.  Alexandriae  pag. 
50. 58.  [**  Glossar,  med.  Graecit.  voce  Mai- 
<xxpoj*.éXioo  col.  845.  et  voce  STpaTYjXdt- 
xoli  col.  1449.  Savin.  Histor.  Jur.  Roman, 
med.  temp.  §  105.  et  115.] 

1  Magister  Monetarum  ,  Oudendae 
monetae  Praefectus,  cujus  sub  imperio 
alii  qui  Magistri  Gardss  vocabantur,  ea 
quae  ad  monetam  spectabant,  curabant 
vel  per  se  vel  per  alios.  Ordinat.  Hum- 
berti  II.  Dalphini  ann.  1340.  tom.  2.  His- 
tor. Dalphin.  pag.  417  :  Quod  dicti  Ma- 
gistri Monetarum  teneantur  et  debeant  de 
jur  e  eorum  superius  declarato,  dare  et 
restituere  prò  qualibet  marcha,  quse  cude- 
tur  in  dictis  monetis,  temporibus  eorum, 
unum  denarium  Gardis  Dalphinalibus 
ipsarum  monetarum,  quibus  Gardis  edam 
dietus  D.  Dalphinus  statuii  et  concessa 
de  jur  e  suo,  prò  qualibet  marcita  quse  cu- 
detur,  unum  obolum>  sic  ut  ipsss  Gardse 
tam  Magistri  quam  subrogati  ab  eisdem 
Magistris  Gardis  ipsarum  monetarum , 
tam  prò  expensis,  quam  prò  salario  eorum, 
prò  qualibet  marcha  tres  obolos  habeant... 
Quibus  Magistris  Gardis  omnimodam  po- 
testatem  alias  gardas  idoneas,dum  vacare 
non  poterint  personaliter,  ordinandi  et 
ponendi  loco  eorum  dictis  monetis  tribuit 
et  concessiti 

**  Magister  Monialium,  Earum  insti- 
tutor  et  rector.  Charta  Fulcon.  comit. 
Andegav.  ann.  1107.  prò  prior.  Fontis  S. 
Mart.  in  Ceno  man.  :  Posuimus  supradic- 
tum  donum  in  manu  Radulfi  monachi, 
Magistri  monialium,  et  eum  de  dono  in- 
vestivimu8  eum  annulo  aureo. 

Magister  Navis,  Ku6epvTjTY)<;,  in  ìeg. 
37.  Cod.  Th.  de  Navicul.  (13,  5.)  etc.  Va- 
ler. Flaccus  lib.  8  : 

Pappe  procul  sumroa  vigilia  post  terga  Magistri. 

1  Magister  Oblationum.  Vide  Magis- 
ter fidélium. 

Magister  Officiorum,  Dignitas  ma- 
gna in  Palatio  Imperatorum,  qui  prae- 
erat  Palatinis  et  Principis  ministris, 
scholis  in  palatio  militantibus,  fabricis 
et  limitaneis  ducibus  :  hujusdignitatis, 
de  qua  non  semel  Scriptores,  formulam 
habet  Senator  lib.  6.  Epist.  6.  Rutilius 
Numatianus  : 


Oflìciis  regerem  cupi  Regia  tecta  Magister, 
Armigerasque  pii  Principis  excubias. 

Procopio  lib.  1.  de  Bello  Persico  cap.  8  : 

t&v    sv    rcaXaTitó   Tayp.axo)V    àpYtjyàc.    Hinc 

Menandro  Protectori  in  Excerpt.  de 
Legat.  T&v  ev  ttj  oiOXtj  xaTaX6ytov  T)ys- 
(jLcbv  dicitur.  De  Magistro  Offìciorum  pas- 
sim Ammianus,  et  alii,  quibus  interdum 
nude  Magister,  ut  Philostorgio  lib.  2. 
cap.  1.  lib.  11.  cap.  2.  Vide  Notas  ad  Ale- 
xiadem pag.  245.  £»  et  Glossar,  med. 
Graecit.  col.  843.] 

Magisteri  a  Dignitas,  seu  Magistri 
Offìciorum,  apud  eumdem  Senatorem 
loco  laudato,  et  lib.  9.  Epist.  24.  Magis- 
terium  Palatinum,  apud  Sidonium  lib. 
1.  Epist.  3.  jjLayiffTepctìt  àpx>  apud  Theo- 
phy factum  Simocattam  lib.  3.  cap.  15. 

Magister  Operis,  vel  operarum,[v\i\go 
Maitre  de  Vosuvre,  Cui  operibus  publicis 
vacare  incumbit.  Erat  etiam  offici  um 
raonasticum,  ut  ex  Charta  ann.  1347. 
tom.  2.  Rer.  Mogunt.  pag.  769.  discimùs: 
Convocatis  et  congregatisi,  honestis  et 
religiosis  viris...Herbordo Magistro  operisi] 
Vide  Operarius. 

*  Magistri  operum  Dalphinales,  in  Stat. 
ann.  1378.  tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  377. 

1  Magister  Ordinis.  Charta  S.  Crucis 
de  Talemundo  ann.  1366  :  Item  in  una 
Festorum  Sanctse  Crucis  debet  dietus 
Aquarius  ministrare  dicto  Abbati  et  gen- 
tibus  suis  generale  et  pietantiam  sicut  aliis 
de  Convento,,  et  quotiescumque  Conventus 
non  utetur  Carnibus,  debet  Magister  Or- 
dinis serviri  et  ministrari  prò  duobus  tam 
in  generali  quam  in  pietantia,  et  tam  in 
prandio  quam  in  corna.  Abbas  subindi- 
cari  videtur. 

*  Quisapud  monachos  ea  appellatone 
design  et  ur,  docet  Ordinar.  MS.  S.  Petri 
Aureae-val.  ubi  de  process.  SS.  Corporis 
Christi  :  Magister  ordinis,  videlicet  prior 
claustralis,etc.  Sed  et  monachi  sstate  aut 
professione  antiquiores  Magistri  ordinis 
nuncupantur  ibid.  :  Tunc  prior  claustra- 
lis  et  alii  Magistri  ordinis  monasterii,  sive 
antiqui  et  provecti  quatuor  ex  preedictis 
accipiant  reverenter  capsam,  sub  qua  por- 
tatur  Corpus  Jhesu  Christi.  Vide  supra 
Domini  ordinis  in  Dominus  11. 

*  Magister  Ordinis  Fidei  et  Pacis, 
Ordo  militaris  institutus  contra  Albi- 
genses,  in  Charta  ann.  1276.  ex  Tabul. 
archiep.  Auxit.  Vide  Ordo  fidei  in 
Ordo  6. 

0  Magister  in  Organo,  Qui  organa 
musica  pulsat,  Gali.  Organista  Charta 
ann.  1232.  in  Chartul.  Cluniac.  :  Ego  P. 
Leonis  Burgensis,  Magister  in  organo,  de 
mandato  et  voluntate  domini  Burgensis 
episcopi  et  utriusque  supradictarum  par- 
tium  hanc  Cartam  scripsi.  Vide  Orga- 
num. 

1"  Magister  Organortjm,Musìc8b  prae- 
fectus.  Computum  ann.  1334.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  280  :  Pro  equo  Ma- 
gistri Organorum  fior.  11. 

Magister  Ostiariortjm,  Dignitas  in 
aula  Regum  Francorum  :  is  Ostiariis  Pa- 
latinis praeerat.  In  Annal.  Eginhardi  et 
Vita  Ludovici  Pii  ann.  822.  occurrit  Ge- 
rungus  quidam  hac  donatus,quiin  Epis- 
tolis2.  et  4.  Frotharii  Episcopi  Tullensis 
appellatur  summus  sacri  Palata  Ostia- 
nus  :  apud  "Wandelbertum  denique  lib. 
de  Miracul.  S.  Goaris  cap.  30.  Palata 
jEdilis.  Quae quidem  dignitas  magna  fuit, 
siquidem  in  Ànnalibus  Francorum  Ber- 
tinianis  ann.  872.  dicitur  Carolus  Cal- 
vus  hac  coh onestasse  Bosonem  fratrem 
uxoris,  qui  postmodum  Provinciae  Rex 
fuit  :  Bosonem  fratrem  uxoris  Camera- 
rium  et  Ostiariorum  Magistrum  consti- 


tuens,  etc.  Idem  certe  videtur  qui  Curo- 
palata. 

Magister,  vel  Principalis  Pssdagogus, 
dietus  olim  in  Academia  Parisiensi,  qui 
hodie  Principalis  Collegii  nude  appella- 
tur, in  Statut.  Cardinal,  de  Tutavilla, 
agud  Stephanum  Paschasium  lib.  9. 
Disquisit.  Francie,  cap.  17. 

Magistri  Pagorum,  apud  Siculum 
Flaccum  de  Condit.  agror.  ubi  in  Codice 
Palatino  ad  oram  scribi  monet  Rigaltius, 
Magistri  pagorum  Magistrati  dicuntur* 
Gloss.  Lat.  Graec.  :  Magister  Pagi,  àwo- 
8àpYYi<;.  Magisterium  Pagi,  in  vet.  Ins- 
cript.  1007.  7.      / 

1  Magister  Palatii,  Idem  qui  Major 
domu$7m  Aula  Regum  Frane.  Godfridus 
Vi  terbi  ensis  part.  12.  Chronic.  :  Dum  Ma- 
gistri Palatii  omnia  reipubliese  munera 
obirent,  etc.  Pipinus  Magister  Palatii,  qui 
Regis  nomine  magna  diutumaque  bella 
gesserai,  etc.  Charta  ann.  1348.  tom.  2. 
Hist.  Eccl.  Meldens.  pag.  223  :  Jehans 
Sire  de  Chasteillon,  Souverain  Maistre  de 
VOstel  Madame  la  Reyne  de  France.  Vide 
plura  in  voce  Major. 

1  Magister  Panateritjs,  Qui  officio 
Panateriae  praeerat,  hostris  Grand  Pane- 
txer,  cujus  magna  in  Palatio  Regum 
Frane,  dignitas.  Ordinat.  domus  Dal- 
phini ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  393  :  Item,  unum  sufficientem  Scu- 
tifferum  qui  sit  Magister  Panaterius  or  di- 
namus...  Item  procuret  et  wdinet...  fieri 
facere  panem  bene  coctum  et  fermenta- 
tum  ad  pretium  factum. 

Magistri  Parlamenti,  seu  Magistri 
Curix  Domini  Regis  Parlamentum  ejus 
tenentium  Parisius,  in  veteribus  Ares- 
tis,  qui  hodie  Consiliarii  Parlamenti. 
Vide  Parlamentum  et  supra  Magistri 
Curiee. 

*  Magister  Patroni  Jaugi^e,  Penes 
quem  exemplar  mensurarum  servatur, 
seu  qui  de  mensuris  judicat.  Lit.  ann. 
1383.  in  Reg.  122.  Chartoph.  reg.  eh. 
319  :  Gomme  eust  esté  ordené...  que  en 
nostre  ville  d  Aucerre  avoit  quatre  Mais- 
tres,  qui  seroient  nommez  et  appellez 
Maistres  du  patron  de  la  jauge  de  laditte 
ville  d' Aucerre,  etc.  Vide  supra  Jaugia. 

e  Magister  Pavilionum  ,  Ten torio- 
rum  praefectus.  Ordinat.  hospit.  reg. 
ann.  1317.  in  Reg.  Cam.  Comput.  Paris, 
sign.  Croix  fol.  71.  r°.  :  Mestre  Yves  Mes- 
tre des  paveillons  prendra  une  provende 
d'avoine,  fer  et  clou,  et  mengera  à  court. 
Charta  Phil.  V.  ann.  1321.  in  Reg.  60. 
Chartoph.  reg.  eh.  159  :  Ivo  Briconii  Ma- 
gister Pavillionum  ncstrorum,  etc.  Vida 
Papilio  1.  et  Pavilio. 

1  Magister  Perrerius  ,  Csementa- 
rius.  Gali.  Macon.  Statutum  Johannis 
Regis  Fr.  ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  78  :  Item  quod  dicti 
Consules  Avinioneti,  qui  nunc  sunt  et 
erunt  prò  tempore,  compellere  seu  com- 
pelli facere  possint  omnes  Magistros  Per- 
rerios,  tegularios  et  fusterios  eorum  juris- 
dictionis,  ad  operandum  in  clausuris  et 
aliis  edificiis  predictis,  mediante  salario 
competenti  secundum  taxationem  legiti- 
mam  Consulum  predictorum. 

Magister  Pincernarum,  dignitas  in 
Regum  nostrorum  Palatio,  in  Annal. 
Francor.  Loisellianis  ann.  781.  Chartam 
Philippi  Regis  Frane,  anni.  1065.  subs- 
cribit  Adam  Pincerna  magister,  in  Hist. 
S.  Martini  deCampis  pag.  17.  aliam  ann. 
1075.  apud  Chiffietium  in  Tornutio  pag. 
325.  Erveus  Magister  Pincernarum.  Ea- 
dem  dignitas  in  aula  Hungarica,  in 
Charta  Belae  Regis  ann.  1251.  Magister 
Pincerna,  tn  Charta  Gallica  ann.  1067. 
tom.  11.  Spicilegii  Acheriani  pag.  296. 


172 


MAG 


MAG 


MAG 


Iso  Magister  in  Gloss.  ad  Prudent. 
Hymn.  6.  Cathemer.  :  Quorum  reversus 
unus,  Dat  poculum  ty ranno  :  Magister 
Pincernarum.  Vide  Archipincerna ,  et 
Butta  3. 

?|c  Magister  Pontenarius,  [Gallice 
Maitre  Pontonnier  :  «  Concedimi  us  etiam 
Stephano  de  Artiges  quod  sit  Magister 
Pontenarius  ibidem  (Agenni)  vita  sua.  » 
(Litt.  Richardi,  regis  Anglorum,  p.  90, 
ann.  1189).] 

Magistri  Portuum,  Vide  Factum  prò 
Officiariis  Lugdunensib.  ann.  1648.  pag. 
196.  237.  [et  Menester.  Hist.  Lugdun. 
pag,  81.] 

*  Magistri  Proguratorum  ,  nunc 
Clientes,  appellantur  ii,  qui  causas  suas 
procuratorio us  tuendas  commi ttunt, 
Stat.  ann.  1367.  tom.  7,  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  706.  art.  8  :  Que  les  procu- 
reurs  ne  se  chargeront  de  causes,  se  Us 
ne  sont  bien  instruiz  et  par  bonne  colla- 
tion,  et  sentirontt  s'ilz  peuvent,  quelles 
preuves  leurs  Maistres  auront,  pour  les 
avoir  quant  mestier  sera  ;  et  mettront  en 
mémoire,  comme  dit  est,  tout  le  fait  de 
leurs  Maistres,...  et  sauront  où  leurs  Mai- 
stres demourront,  ou  là  où  ih  les  pour- 
ront  trouver  et  faire  savoir  Vestat  de  leur 
cause. 

1  Magister  Puerorum,  Idem  qui  In- 
fantum ,  passim  apud  Bern.  Mon.  in 
Ord.  Oluniac.  praesertim  cap.  27.  1. 
parti  s. 

Magister  Qtlestorum,  in  Constitut. 
Sicul.  lib.  1.  tit.  36.  58. 

Magister  Rationalis,  Magistratus 
in  Regno  Neapolitano,  et  in  Provincie 
Oomitatu,  qui  rati oni bus  seu  Principis 
aerario  praeerat,  litesque  ad  illud  spec- 
tantes  dijudicabat.  [Chron.  Siciliae  ad 
ann.  1322.  apud  Marten.  tom.  3.  Anec- 
dot.  col.  89  :  Fredericus  Dei  gratia  Rox 
Sicilise  nobili  Johanni  de  Claromonte  Mi- 
liti regni  Sicilise  seniscallo  magn&  suae 
curi&,  Magistro  Rationali,  eie.  Oonven- 
tiones  Ludovici  Regis  Siciliae  et  Hiero- 
soi.  cum  Arelatensibus  ann.  1385.  ex 
cod.  MS.  D.  Brunet  fol.  11  :  Domino  Ray- 
mundo  Bernardo  Flamigi  Milite,  legum 
doctore,  magnae  regiss  curie  Magistro  Ra- 
tionali majore  et  secundarum  appellatio- 
num  Provincie  judice.]  De  hac  dignità  te 
pluribus  disseruit  Scipio  Ammiratus 
leg.  1.  de  Famil.  Neapolit.  pag.  44.  Ca- 
mera rationum  meminit  Oharta  ann. 
1421.  apud  Vignerium  in  Alsatica  Ge- 
neal.  pag.  195.  [Dignitatis  inferioris 
fuisse  videtur  qui  Regii  Hospitii  Magister 
Rationalis  inserì  bitur,  in  Charta  Ro- 
berti Regis  Siciliae  ann.  1314.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  286. 

gggr  Ejusdem  nominis  et  dignitatis 
Magistratus  instituti  in  Dalphinatu  ab 
Humberto  II.  quorum  mentio  prima  oc- 
currit  in  Computo  ann.  1334.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag.  286  :  Apud  Gratiano- 
polim  anno  1334.  coram  dom.  Magistris 
Rationalibus  magnse  curisi  Dalphinalis 
computava  Aynardusde  Bella-comba,  cas- 
tellanus  Cabeoli.  Hinc  plures  exstitisse 
qui  Magistri  Rationales  vocarentur  cons- 
tat  ;  idem  etiam  col  ligi  tur  ex  Ordina- 
ti one  ejusdem  Humberti  ann.  1340.  quo 
denique  mediante  anno  penes  unum  no- 
men  illud  remanere  atque  ob  rem  aliis 
et  gradu  et  officio  illum  proemi  nere 
statuit  idem  Dalphinus.  Plura  vide  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  286.  et  seq. 

1  Magister  Rationum  in  regno  Ara- 
gonensi,  idem  qui  Rationalis.  Ooncil. 
Dertus.  ann.  1429.  inter  Hispan.  tom.  3. 
pag.  660  :  Sexta  litera  patens  regia,  per 
quam  D.  Alphonsus  Aragonum  Rex  illus- 
tris  declarat  Clericos  et Ecclesiastico*  viros 


actu  in  servitù)  regio  non  deservientes, 
nec  in  pitachio  (f.  pyetatio)  Magistri  Ra- 
tionum domus  suas  regiss  nominatim  des- 
criptos*..  non  esse  nec  haberi  debere  prò 
familiaribus. 

Magistri  Regales,  an  iidem  qui  Ma- 
gistri  Hospitii  Régis,  an  vero  sic  dicti 
quod  a  Rege  ad  rem  aliquam  dijudieaa- 
dam  delegati  ?  [*  Iidem  vi  de  n  tur  atque 
Magistri  curise  vel  parlamenti,  qui  hodie 
Consiliarii  n  un  cu  pan  tur.]  Judicium  Par- 
lamenti ann.  1269.  ex  Ghartul.  AB.  fol. 
ult.  Monast.  S.  German.  Paris.  :  Quse 
inquesta  ad  ullimum  venerabili  viro  Ma- 
gistro Galterio  Cantori  Silvanectensi  ad 
providendum,  abbreviandum  et  rubrican- 
dum  tradita  et  assignata,  per  ipsum  Ma- 
gistrum  fuit  Magistris  Regalibus  asportata, 
et  deliberatione  habita  super  ea,  pronun- 
tiaverunt  dicti  Regales  dieta  die  Veneris 
in  pieno  Parlamenti  consistono ,  dictum 
Abbatem  piene  et  bene  probasse  et  f nu- 
dasse intentionem  suam,  et  dominum  Re- 
gem  nichil  probasse. 

Magister  Regis.  Vide  Bajulus  2. 

\  Magister  Requestarum  Hospitii, 
Libellorum  supplicum  Magister,  Maitre 
des  requètes  de  V hotel.  Litterae  Caroli 
Reg.  Frane,  ann.  1408.  apud  Rymer. 
tom.  8.  pag.  566  :  Magistri  Requestarum 
Hospitii.  Vita  Jacobi  Gelu  Archi ep.  Tu- 
ron.  ab  ipso  conscripta  ad  ann.  1402. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecdot.  col.  1947: 
Illustnssimus  Princeps  D.  Lud.  Dux  Au- 
relianensis  me  Magistrum  Requestarum 
sui  Hospitii  retinuit. 

*  Ordinat.  Phil.  VI.  ann.  1345.  15. 
Febr.  :  Ordonnons  que  les  Maistres  des 
requestes  de  nostre  hostel,  de  nostredite 
compagne  et  de  nosdits  enfans  n'ayent 
aucune  cognoissance,  se  ce  n'èst  des  per- 
sonnes  de  nostre  hostel,  ou  cas  que  Von 
feroit  quelques  demandes  pures  person- 
nelles...Nous  ordonnons  que  nulle  amende 
uè  soit  taxée  par  eux,  se  ce  n'est  en 
nostre  présence,  quant  nous  orrons  nos 
requestes. 

Magister  Rerum  privatarum  domus 
divinse,  cui  suberant  Rationales  rerum 
privatarum,  Bastaga  privata,  Propositi 
gregum  et  stabulorum,  Procuratores  sal- 
tuum,  etc.  In  Notitia  Imperii,  ubi  plura 
disserit  Pancirollus. 

*  Magister  RotìE,  Militum  catervae, 
quae  Rota  dicebatur,  praefectus.  Charta 
ann.  1468.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd.part. 
3.  pag.  222.  col.  1  :  Mathias  D.  G.  rex 
Hungarise...  fidelibus  nostris  capitaneis, 
belliducibus,  levatoribusque  et  sollicitato- 
ribus  praesentis  exercitus  nostri,  nec  non 
Magistris  rotarum,  cunctisque  aliis  genti- 
bus,  equitibus,  peditibus,  etc.  Vide  Rota 
8.  et  in  Rumpere. 

*  Magister  in  Sagra  Pagina,  Theo- 
logus  doctor,  in  Conc.  Constant,  part. 
10.  cap.  7.  pag.  596.  Vide  supra  Divi- 
ni* s  2. 

Magister  Sacri  Palatii  summi  Pon- 
tificis,  consuevit  esse  ex  Ordine  Pr&dica- 
torum,  et  ordinarie  quando  fit  Consisto- 
rium,  legit  in  Palatio  publice  aliquid  in 
Theólogia.  Ad  hunc  spectat  ordinare,  qui 
debeat  facere  sermones  in  Cap  ella  Apos- 
tolica, et  eorum  sermones  praevidere,  cu- 
rareque,  ut  nihil  dicatur  puritati  fidei  et 
gravitati  illius  loci  contrarium,  etc.  Cere- 
mon.  Rom.  lib.  3.  pag.  319. 

1  Macister  Sartor.  Maitre  Tailleur. 
Ordinat.  domus  Dalphin.  ann.  1340.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  395  :  Item,  ordina- 
mus  haberi  aebere  unum  Magistrum  Sar- 
torem  seu  Talliatorem,  etc. 

Magister  Scacarii.  Vide  Scacarium, 
in  Scaci. 

|  Magister  Scholariorum,  Qui  Scìto- 


laribus  praeerat.  Anonymus  de  Gestis 
Manfredi  et  Conradi  Regum  apud  Mu- 
rator.  tom.  8.  col.  609  :  Legem  ponit  (Ca- 
rolus  Rex)  regnicolis,  novosque  Secreta- 
rios...  Magistros  Scholariorum,  magistros 
juratos,...  statuit.  Vide  Scholares. 

Magister  Scholarum,  dignitas  in 
Ecclesiis  Cathedralibus,  apud  Joannem 
Sarisber.  in  Epist.  non  semel,  et  Joan. 
de  Deo  in  Pcenitentiario  lib.  5.  cap.  14. 
qui  alias  Scholasticus,  et  Caput  Scholse. 
Vide  V.  CI.  Jacob.  Petit  tira  post  Poeni- 
tentiale  Theodori,  pag.  610.  [Vide  Scho- 
lasticus.] [*>  Chart.  Willegis.  Archiep. 
Mogunt.  ann.  976.  apud  Guden.  Cod. 
►  Diplom.  1.  pag.  356  :  Nullus  scolaris  qui 
non  est  canonicus,  prseter  assensum  ma- 
gistri scolas  ingredi  praesumat.  Confer 
Magister  Infantum  et  Magister  Major.) 

1  Magister  Sgholarum  de  cantu , 
Choristarum  puerorum  praepositus.  Sta- 
tuta  Eccl.  Barcinon.  ann.  1332.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  612:  Volu- 
mus  etiam  quod  Magister  Scholarum  de 
cantu,  non  possit  ipsam  portionem,  quae 
debetur  in  dictis  festivitatibus  scholaribus 
suis,  aliquatenus  retinere* 

^  Magister  Scutiferle  qui  fuerit  in 
aula  Dalphini  ex  sequentibus  disce.  Or- 
dinat. domus  Dalphin.  ann.  1340.  tom. 
2.  pag.  394  :  Item,  ordinamus  unum  scu- 
tifferum  qui  sit  Magister  Scutiferiae..., 
cujus  requirit  offieium,  tempore  quo  nos 
equitare  contingit,  nostrum  palafredum 
habere  paratum  cum  ense,  stivalibus,  cal- 
caribus  et  capello,  nostrumque  deferre 
mantellum  et  capellum  ,  nostrani  se- 
guendo comitivam  debeat,  etc.  Vide  Scu- 
tiferi. 

1"  Magister  Segretarius,  Idem  qui 
supra  Magister  custos.  Bernardi  Mon. 
Ordo  Cluniac.  part.  1.  cap.  27  :  Secreta- 
rius  Magister  dat  pueris  in  manibus  tuni- 
cas,  in  festis  qu&  fiunt  in  cappis. 

Magister  Servorum,  qui  eorum  cu- 
ram  gerit  in  domibus  magnatum,  in 
Capit.  Caroli  Magni  lib.  4.  cap.  32. 
P*  Dominus.] 

1"  Magistri  Siglarii,  apud  Baluzium 
tom.  6.  Misceli,  pag.  277.  per  per  a  m  edi- 
tum  prò  Magistri  Scholariorum. 

1  Magistri  Somerii,  Horum  offieium 
ita  descri bitur  in  Ordinat.  domus  Dal- 
phin. ann. 1340.  tom. 2  Hist.  Dalphin.  pag. 
393  :  Item,  ordinamus  prò  camera  nostra 
tres  Magistros  Somerios  et  honorabiles 
sicut  decet,  quorum  unus  arma  nostra 
deferat,  et  reliqui  duo  raubas  et  alia  ar- 
nesia  necessaria  nobis. 

*  Magister  qui  Facit  les  Sots,  Jo- 
culariae  societatis  caput.  Charta  offic. 
Lemovic.  ann.  1340.  in  Reg.  72.  Char- 
toph.  reg.  eh.  556:  Item  duos  sextarios 
frumenti  censualis  cum  accapt amento, 
quos  debet  gener  Magistri  qui  facit  les 
Sots,  ratione  cujusdam  vinéae. 

Magister  Tavernicorum.  Vide  Ta- 
vernica. 
Magister  Templi.  Vide  Templarius. 

*  Magister  Testamentorum,  Qui 
lites  ad  testamenta  spectantes  dijudica- 
bat. Lit.  ann.  1483.  in  Reg.  209.  Char- 
toph.  reg.  eh.  286:  Pour  lequél  (testa- 
rne nt)  acomplir  icellui  suppliant  a  esté 
convenu  en  la  court  de  Vévesque  de  Poic- 
tiers  pardevant  son  officiai  audit  lieu, 
pardevant  le  Maistre  des  Testamene. 

®  Magistri  Theologi  Facultatis  Pa- 
risiensis  ad  óctogenarium  numerum 
reducuntur  Bulla  Innoc.  III.  PP.  ex 
Chartul.  episc.  Paris,  in  Bibl.  reg.  Cod. 
5526.  fol.  45.  v°:  Decens  est  ut  ipsorum 
(Magistrorum  Theólogorum)  numerositas 
refrenetur  ;  ne  forsitan  propter  onerosam 
multitadinem,  quae  nihil  habet  onesti,  vel 


MAG 


MAG 


MAG 


173 


vilescat  eorum  officium,  vel  minus  com- 
posite impleatur,  cum  Deus  omnia  fecerit 
%n  numero,  pondere  et  mensura.  Hac  con- 
sideratione  prudentcr  inditeti,  auctoritate 
prsssentium  firmiter  inhibemus,  ut  Pari- 
sius  Magistrorum  Theologise  numerus  oc- 
tonarium  non  transcendat ,  nisi  forte 
multa  utilitas  et  necessitas  hoc  exposcat. 
Quod  quidem  ita  postbac  visum  est  :  ad- 
modum  enim  exerevit  Ecclesia  bono 
eorum  numerus.  Sed  et  hic  octog ena- 
ri um,  prò  octonarium,  legendum  censeo. 
[*>  Nihil  mutandum.  Eo  enim  tempore 
magistri  dice  ban  tur,  vel  magistri  regen- 
tes  qui  p os tea  Professores.  Vide  Savin. 
Histor.  Jur.  Roman,  tom.  3.  cap.  21,  § 
77.  not.  i.  et  passim.] 

*  Magistri  Valleti  appellantur  Prae- 
cipui  in  ter  monetarum  operarios,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1361.  ex  Reg.  91.  Ctìar- 
toph.  reg.  eh.  163:  Dicti  tres  Magistri 
valleti  operati  fuerant  pluries  in  dieta 
moneta  ad  partem. 

e  Magister  Venator,  Qui  regiae  ve- 
nationi  praeest,  Gali.  Grand  Vencur. 
Gharta  Caroli  V.  reg.  Frane,  ann.  1366  : 
Dominus  genitor  noster  confisus  ad  ple- 
num de  probitate  dilecti  et  fidelis  Joannis 
de  Meudon  militis,  Magistri  venatoria 
nostri,  aquarumque  et  forestarum  nas- 
trar um,  etc.  Memor.  G.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  140.  v°.  ad  ann.  1410  :  Domi- 
nus Guillelmus  de  Gamachiis  miles  cam- 
bellanus  domini  regis,  ordinatus  et  stabi- 
litus  Magister  venator  et  gubemator  vene- 
risa  regis,  loco  Roberti  de  Franconvilla. 

1  Magister  Wardorum,  apud  Anglos, 
pupillorum  et  orpbanorum  curator.  Vide 
JustitiaHus. 

*  Magister,  nude  proPraefectus  copiis 
mi  li  tari  bus  ,  Gali.  Capitarne,  in  Stat. 
ann.  1373.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  659.  art.  3. 

*  Magister,  Gali.  Maitre,  Medicus 
nude  appellatur,  in  Poem.  de  Cléomades 
Ms.  : 

Uè  sont  de  chou  qu'fl  n'y  a 

Péri)  et  que  bien  garira  : 

Car  li  Maistre  ainsi  dii  leur  ont. 

*  Unde  Mestrie  dicitur  Ars  curandi,  in 
Mirac.  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  438  : 
Quant  il  (le  chirurgien)  apercut  que  c'es- 
toit  maladie  non  mie  curable  par  nature 
et  par  Mestrie  et  par  mède  cine,  etc. 

**  Magister,  hoc  est  Villanus,  in 
Chron.  Vulturn.  ad  ann.  779.  apud  Mu- 
rat.  tom.  1.  part.  2.  pag.  363.  B.  Vide 
Major, 

e  Magistri,  Artifices  quidam,  quorum 
ars  inter  miuores  artes  reeensetur,  in 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  5.  cap.  19.  ex  Ood. 
reg.  4621. 

~  Magister,  sine  addito  nuncupatur 
Carnifex,  in  Lit.  remiss.  ann.  1395.  ex 
Reg.  148.  Chartopb.  reg.  eh.  93  :  Le 
Maistre  qui  estoit  venu  ès  dittes  pnsons 
pour  executer  icellui  Wastelier,  qui  estoit 
condempné,  etc.  Alias  ann.  1463.  in  Reg. 
199.  eh.  315  :  Maistre  Jehan  de  Tours  en 
son  vivant  exécuteur  de  la  haulte  justice 
de  Thoulouse,  etc. 

°  Magister  vel  Magistra,  Gali.  La 
Maistre,  appellatur  pars  aratri,  lignum 
nempe,  quo  aratrum  continetur,  vulgo* 
la  Haye.  Lit.  remiss.  ann.  1377.  in  Reg. 
111.  Chartoph.  reg.  eh.  35  :  Guillaume 
Vemis  prist  audit  lieu,  où  estoit  ledit 
tumbereau,  le  fer  et  coultre  de  une  char- 
me, le  vennelier,  la  Maistre,  le  tirot  et 
Vesparre  qui  se  tieni  au  vennelier,  à  quoy 
on  atelle  trois  chevaux.  Maiestre,  Magis- 
ter, prò  Maitre,  in  Lit.  Phil.  VI.  reg. 
Frane,  ann.  1346.  ex  Bibl.  reg.  M aistire9 
eadem  acceptione,  in  Vita  J.  0.  Ms.  ; 


De  Jhesu  Crist  vostre  Maistire, 
Qui  resours  est  cornine  boins  sire. 

MAGISTERIALE,  Didascalium  (a  Greco 
5i6a<JxaXetov.)  Papìas. 

*  MAGISTERIALIS,  Summus,  supre- 
mus  ;  titulus  honorariussummi  Pontifi- 
cis.  Vide  Magistratus  2.  Epist.  synod. 
conc.  Tricass.  ann,  867.  ad  Nicol.  I.  PP. 
tom.  7.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  589  : 
Nobis  quoque  in  ejusdem  rei  negotio  de- 
certantibus,  et  qu&dam  deflorantibus,  non 
tamen  terminantibus,  eo  usque  causam 
perduximus,  ut  solummodo  Magisteriali 
vestro  culmini  eorum  assignaretur  restitu- 
ito, etc.  Magistérial,  eodem  sensu,  apud 
Thaumass.  inter  notas  ad  Assis.  Hiero- 
sol.  pag.  251  : 

Le  chastelain  de  Coucy 
Moull  de  feaux  a  terriaux, 
S'en  a  de  Magistériaux. 

*  Magistral,  prò  Arrogans,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1449,  ex  Reg.  179.  Chartoph. 
reg.  eh.  354  :  Ung  appellé  Pierre,...  qui 
estoit  varlet  de  guerre  fort  Magistral,  etc. 
Hi  ne  Maistrie  et  Maistrise,  Superbia,  in- 
solenzà. Lit.  remiss.  ann.  1372.  in  Reg. 
104.  eh.  92  :  Icellui  chevalier  par  sa  Mai- 
triet  arrogance,  grant  pais  sance  et  volente 
irraisonnable,  etc.  Aliae  ann.  1381.  in  Reg. 
120.  eh.  97  :  Et  s'efforca  ledit  Ymbert  de 
la  oster  audit  mareschal  par  sa  Maistrise. 
Icellui  Vincent  et  Perrot  le  faisoient  par 
Maistrise  et  en  despit  de  Guionnet,  in 
aliis  ann.  1400.  ex  Reg.  155.  eh.  226. 
Mestrie  vero  domi nationem  son at  in  Vita 
J.  O.  Ms.  : 

Je  ne  suis  pas  pour  sìgnorer, 
Ne  pour  Mestrie  demener. 

J  MAGISTERIALITER,  Dextere,  indus- 
trie, Gali.  Adroitement,  en  maitre.  Ger- 
vasii  Tilber.  Otia  Imper.  apud  Leibnit. 
Script.  Brunsvic.  tom.  1.  pag.  978  :  Ver- 
niculus  autem  ex  arbore,  admodum  ilicis 
et  quantitatem  dumi  pungitiva  folia  ha- 
bente,  prodit  ad  pedem,  nodulum  faciens 
mollem  ad  formam  ciceris,  aquosum  et 
cum  exterius  color em  habeat  nébulse  et 
roris  coagulati,  interius  rubet  ;  et  cum 
ung  uè  Magistenaliter  decerpitur,  ne,  te- 
nui rupta  pellicula,  humor  inclusus,  a/- 
fluat,  postquam  exsiccatur,  et  corio  in- 
cluditur. 

1  Magisterialiter,  Docte,  perite, 
Gallis,  en  Maitre.  Oonc.  Armenorum 
ann.  1342.  apud  Marten.  tom.  7.  Ampi. 
Oollect.  col.  348  :  In  omnibus  diebus  Do- 
minicis  dicimus  hoc  canticum,  quod  dom. 
Nerses  Glanensis  catholicon  dicit  Magis- 
terialiter, etc. 

*  MAGISTERIANDUS,  Academia  laurea 
donandus  ;  Magistrandus,  qui  disputa- 
tionibus  eo  in  casu  praesidet.  Stat.  Uni- 
versit.  Aquens.  pag.  67  :  Ordinamus  quod 
hora,  qua  debebit  Magister iandus  venire 
ad  locum  magisterii,  etc.  Ìbidem  :  Rector 
cum  Magister  landò  et  Magistrando  suo, 
etc 

MAGISTERIANI,  Officiales  Magistri  of- 
ficiorum.  Glossas  nomicae  MSS.  :  MavSà- 
Twp,  aotyiorptavó;.  GlOSS.  Lat.  Gr.  :  Agens 
in  rebus,  fiayKrrptavói;.  MayNJTpiavwv  me- 
mi ni t  etiam  Relatio  Nestorii  in  Synod o 
Ephes.  part.  2.  Act.  1.  Oonc.  Oalchedon. 
Act.  3.  10.  pag.  176.  177.  186.  281.  Edit. 
1618.  qui  bus  locis  xa6w<ju«>pivot  dicuntur, 
spectabiles  in  Suggestione  Legatorum 
ad  Hormisdam  PP.  inter  ejus  Epistolas 
ubi  Eulogius,  qui  Magistrianus  dicitur 
in  hac  Suggestione,  Agens  in  rebus  vo- 
catur  in  Epist.  Justiniani  ad  Hormisdam 
ante  Epist.  66.  Mag  istriani  etiam  dicun- 
tur Victori  Tunnensi  in  Cnronico,  et 
Anastasio  in  S.  Hormisda  :  fiayKrrptavaì 


apud  Gelasium  Cyzicenum  lib,  3.  de 
Concilio  Nicaeno ,  Palladium  in  Hist. 
Lausiaca  cap.  149.  Isidorum  Pelusiotam 
Epist.  229.  Constantinum  de  Adminis- 
trando  Imp.  cap.  22.  Oedrenum  pag.  402. 
Glycam  et  alios  a  Meursio  laudatos,  et 
Baron.  ann.  163.  n.  3.  42.  Liberatus  Dia- 
conus  in  Breviario  cap.  15  :  Et  dir  exit 
per  totum  Orientem  Magistrianos ,  etc. 
Marcus  Gazensis  :  Venit  Magistrianus 
Epistolas  afferens  Imperatorias  ,  etc. 
ActaAbercii  apud  Baronium  :  Valeria- 
num  et  Basianum  Magisterios  divinorum 
nostrorum  officiorum  misimus.  [Biblio- 
theca  Patrum  ascetica  tom.  3.  pag.  265  : 
Venit  aliquando  Magisterianus  deferens 
ei  testarne ntum  cujusdam.]  De  iis  multa 
habet  Fabro tus  in  Glossario  ad  Oedre- 
num, quae  consulto  omittimus. 

1  1.  MAGISTERIUM,  Jus,  dominium. 
Tabulariùm  S.  Vincentii  Oenoman.  : 
Gaufridus  de  Cataglande  dedit  S.  Vin- 
centio  de  Ecclesia  de  Nulliaco  tale  Magis- 
terium  quale  kabebat  super  presbiterium 
loci  illius,  et  tertiam  partem  expleti  quod 
habebat  in  eadem  Ecclesia,  id  est,  tertiam 
partem  annonse  et  vini  et  sepulturx,  et 
decimam  expleti  quod  habebat  in  duobus 
molendinis. 

2.  MAGISTERIUM,  Artificium,  nostris 
Maistrise.  Aggenus  de  Limiti b.  agr.  : 
Magisterium  suum  si  vult  mensor  osten- 
dere  ;  modum  concessum  fano  Mi  de- 
monstret.  Oharta  Ludovici  Junioris  Reg. 
Frane,  ann.  1160.  apud  D.  Brussel  tom. 
1.  de  Usu  feud.  pag.  536:  Gontessimus 
ex  nunc  in  perpetuum  Theci  uxori  Yvoni 
Lachoe  Magisterium  canatorum...  in  villa 
nostra  Parisiensi.]  Magisterium  Sacerdo- 
tii,  apud  Suetonium  in  Oaligula  et  in 
Domitiano,  àp^iepo^vY]. 

*  Maistrise,  prò  Ars,  in  Chron.  S. 
Dion.  5.  Oollect.  Histor.  Frane,  pag.  254  : 
Entre  Ics  autres  présens  li  envoia  uns 
hologes  de  leton,  ouvrez  par  merveil- 
leuse  Maistrise.  Ubi  Annal.  Frane.  Loi- 
sell.  ibid.  pag.  56  :  Horologium  ex  auri- 
chalcho  arte  mechanica  mirifice  compo- 
situwt 

*  3.'  MAGISTERIUM,  Magistri  officio- 
rum  dignitas.  Ohiideb.  epist.  ad  Theob. 
magist.  tom.  4.  Oollect.  Histor.  Frane, 
pag.  85  :  Prelati  Magisterii  vestri  digni- 
tas excolenda,  quae  licet  per  se  magna  sit, 
etc 

*  4.  MAGISTERIUM,  Magistri  opus, 
Ital.  Magisterio,  eodem  sensu,  Oharta 
ann.  1349.  tom.  2.  Hist.  Oassin.  pag.  545. 
col.  2  :  Promiserunt  construere  tectum 
totius  ecclesia  Cassinensi^  secundum  for- 
mam, secundum  quam  laboratum  est  tec- 
tum ecclesia^  Lateranensis  de  Urbe,...  et 
ipsam  ecclesiam  et  tectum  reddere  com- 
pletum,  sine  defectu  aliquo  ;  et  in  casu 
quo  aliquis  in  eorum  Magisterio  appare- 
rei, promiserunt  resarcire. 

*  5.  MAGISTERIUM,  Magistri  moneta- 
rii emolumentum.  Oharta  Caroli  IV. 
imper.  ann.  1363.  tom.  1.  Ood.  Ital.  di- 
plom.  col.  2445:  Magister  monetse  reci- 
piet  prò  Magisterio,  operariis  dictarum 
monetarumt  custodia  et  aliis  necessariis, 
quatuor  grossos  cum  dimidio. 

*  6.  MAGISTERIUM,  Opera,  quam  sub- 
di  tus  domino  suo  praestare  tenetur. 
Oharta  ann.  1120.  apud  Murator.  tom.  3. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  1133  :  Placitum, 
et  guaittam,  et  albergariam,  et  alogamen- 
tum,  et  pólastrum,  et  Magisterium.  Vene- 
rellus  cum  suo  consorte  solidos  x.  dentur 
f eorali  ;  cetera  dentur  curti,  et  Magiste- 
rium in  szdificatione  et  allogamentum. 
Infra  loco  Magisterium,  legitur  pluries 
Laborationem  et  semel  Opera.  Vide  infra 
Magistratus  7. 


174 


MAG 


MAG 


MAG 


•7.  MAGISTERIUM,  Magistratus,  ma- 
gistrorum  consessus.  Charta  Roger. 
Castel.  Insul.  ann.  1225.  ex  Tabu].  S.  Pe- 
tri  Gand.  :  Quod  si  eos  (captos)  liberare 
nescientes  (scabini)  et  Magisterium  suum 
consulere  et  inquisitionem  veritatis  habere 
voluerint  ;  abbas  et  castellanus  eis  et  Ma- 
giste? ii  sui  consilium  et  inquisitionem  ve- 
ritatis faciet  exhiberi. 

*  8.  MAGISTERIUM.  Locus  Magisterii, 
Aula,  ubi  magistri  seu  doctores  insti- 
tuuntur.  Vide  supra  Magisteriandus. 

*  9.  MAGISTERIUM  ,  passim  Pierre 
philosophale,  auctore  D.  Falcone*.  Inves- 
tigano Magisterii,  in  titulo  Gè  bri  Arab. 

*  10.  MAGISTERIUM.  [Coloris  species  : 
«  Pro  azurro  et  Magisterio  per  e  una  dato 
in  dieta  turpi.  »  (Archiv.  Va  tic.  Ed.  Pubi. 
1460-64,  f.  197.)] 

*  11.  MAGISTERIUM.  [Gali,  les  Supé- 
rieurs  ecclésiasliques  : 

Ad  tuum  Magisterium 
Tuum  querens  officìum  ; 
Sed  si  non  habes  dtvinum, 
.  Ad  nos  non  agas  reditum. 

(Gesta  Pontificum  Cameracensium.  pag, 
56.) 

«1.  MAGISTRA,  Mulier  filiarum  prin- 
cipis  educationi  prsefecta,  vulgo  Gou- 
vernante.  Oharta  ann.  1226.  in  Chartul. 
Arremar.  eh.  150  :  Ego  Agnes  Comitissa 
Campania^  et  Briae  palatina.  Notum  fa- 
ciò.,,  quod  vir  venerabilis  Jacobus  abbas 
monasterii  Arremarensis  totusque  ejus- 
dem  loci  conventus  ad  preces  meas  dede- 
runt  et  concesserunt  dominas  Aelidi  Ma- 
gistras  mese  tres  partes  pratorum.  Eadem 
ratione  Magistra  appellabatur,  quae  be- 
guinas  Parisiis  regebat.  Lit.  remiss, 
ann.  1358.  in  Reg.  90.  Chartoph.  reg.  eh. 
146  :  Magistri,  gubematores  seu  regimen 
et  administrationem  dicti  beguinagii  (Pa- 
ris.) gerentes,  etc.  Vide  Bajulus  2. 

*■*  2.  Magistra,  Abbatissa  ordinis  S. 
Augusti  ni  Oh  art.  ann.  1299.  apud  Kopp. 
Orig.  Foed.  Helvet.  num.  81  :  Magistrae 
et  conventui  canonicarum  monasterii  de 
S.  Katherina,  ordinis  S.  Augustini,  etc. 
Vide  Schannat.  Histor.  Episc.  Wormat. 
tom.  1.  pag.  165.  et  174. 

*  3.  Magistra,  Uxor  Magistri  seu  prae- 
fecti  artis  cujusvis.  Necrol.  S,  Saturn. 
Carnot.  ann.  ampli us  500  :  VI.  Cai.  Oct. 
obiit  Maria  Magistra  Pellipariorum.  In- 
terdum  Regina  eadem  notione,  usurpa- 
tur  ibidem.  Vide  infra  in  hac  voce. 

1 MAGISTRALIS  Honor,  Dignitas  Ma- 
gistratus.  Vita  S.  Maximi  tom.  1.  Jan. 
pag.  91  :  S.  Maximus  cum  polleret  Litte- 
rarum  industria,  honore  illum  magistrali 
in  urbe  (Oaturca)  sublimaverunt. 

1  Magistralis  Oculus,  Superciliosus, 
Gali.  Arrogante  altier.  Laurent.  Byzinius 
de  Orig.  belli  Hussit.  ann.  1419.  apud 
Ludewig.  tom.  6.  pag.  210  :  Jam  cum  su- 
perbo oculo  magistrali  incipit  non  man- 
ducare sapienttss  pane/m. 

*  Magistralis  Unctio,  vox  medicis 
nota,  Remedium  quoddam  vel  unguen- 
tum  pretiosum  >  interpretibus  doctis 
Hagiographis  ad  Mirac.  S.  Rosae  tom.  5. 
Aug.  pag.  1000.  col.  2  :  Adducti  chirurgi, 
postquam  viliora  remedia  sine  profectu 
applicuerant,  protestati  sunt,  hominem 
non  aliter,  quam  unctione  Magistrali, 
quae  sumptu  non  mediocri  paranda  fuis- 
set,  curari  posse. 

*  MAGISTRANDUS.  Vide  supra  Magis- 
teriandus. 

MAGISTRARE,  Docere,  regere,  mode- 
rari.  [Gerardus  in  Vita  S.  Adalhardi 
saec.  4.  Bened.  part.  1.  pag.  349  :  Omnis 
Gallia,  quae  ejus  (Adalhardi)  Consilio  in- 
nitebatur,  pacata  probavit  :  maxime  vero 
Italia ,  quae  sibi  a  Carolo  fuerat  commissa, 


ut  Pippino  juniori  ad  regendum  Magis- 
traret,  et  ad  stateram  iustitim  reg  num 
Italicum  informaret.  Ibid.  pag.  354: 
Pr&terea  jubetur  etiam  omnibus  Ècclesiis 
Magistrare  :  quibus  Consilio  et  prudentia 
magister,  sed  discipulus  apparet  humili- 
tate.]  Occurrit  praeterea  apud  Aurelium 
Victorem,  Gassianum  semel  ac  iterum, 
S.  Hieronymum  Ep.  25.  cap.  5.  Aucto- 
rem  de  Disciplina  Scholarium  cap.  2. 
etc.  Vox  Feslo  etiam  nota. 

®  Nos  tris  alias  Maistrer,  Maistrier  et 
Mestroier.  Vii  le  hard,  paragr.  33  :  Mes  je 
voi  que  nus  ne  vos  sauroit  si  gouverner  et 
si  Maistrer  com  gè,  quevotre  sire  sui,  Lit. 
remiss.  ann.  1387.  in  Reg.  130.  Chartoph. 
reg.  eh  .253  :  LequelMilet  qui  à  san  temps  a 
voulu  batre,  suppéditer  et  Maistrier  touz 
les  autres  du  pays.  Aliae  ann.  1390.  in 
Reg.  139.  eh.  145  :  Gomme  le  suppliant  ne 
povoit  Maistrier  ledxt  cheval,  etc.  Bestiar. 

Ms.  : 

« 

Icel  les  femeles  Maistroie 
Et  en  la  plaine  et  en  l'ertole. 

1  MAGISTRARI,  Academica  laurea  do- 
nari.  Acta  S.  Bernardi  de  Monte  Jovis 
tom.  2.  Juniipag.  1074:  Studiosus  valde, 
Magistratus  in  septem  artibus  liberalibus. 
Processus  de  B.  Petro  de  Luxemb.  tom. 
1.  Julii  pag.  546  :  Multum  compatiebatur 
pauperious  clericis,  specialiter  Magistrati^ 
in  scientiis  et  non  beneficiatis. 

*  Ea  quidem  nozione  interdum  occur- 
rit, puta  in  Stat.  Universit.  Andegav. 
ann.  1435  :  Si  qui  sint....  licentiati,...  qui 
velint  Magistrati,  etc.  Et  in  Oharta  ann. 
1360.  apud  Ughell.  tom.  2.  Ital.  sacr. 
col.  26  :  Volentes  quod  itti,  qui  in  praefato 
studio  Magistrati  fuerint  in  f acuitale 
pr&dicta,  in  eo  et  aliis  generalibus  studiis 
dietse  facultatis  regendi  et  docendi,  abs- 
que  approbatione  alia,  liberam  habeant 
facultatem.  At  in  locis  supra  allatis  Ma- 
gistralus,  idem  sonat  atque  Doctus,  pe- 
ritus,  Ital,  Ammaestrato,  ut  aperte  colli- 
gitur  ex  Stat.  Veron.  cap.  126.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  savi 
col.  647  :  Omnes  camphiones  bravos  et 
Magistratos  et,  etc.  Magistrati  in  armis, 
in  Hist.  belli  Forojul.  ibid.  col.  1204.  Ita 
etiam  Gailicura  Maistrisié  ex  Lit.  ann. 
1390.  tom,  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
354  :  A  ceux  que  vous  trouverez  non  ex- 
pers  et  insouffisans  à  pratiquier  esdictes 
sciences  (Médecin e  et  Chirurgie)  defen- 
dez  sur  telles  paines  quHl  vous  semblera  à 
faire  de  raison,  que  en  aucune  maniere 
ilz  ne  exercent  la  pratique  desdictes 
sciences  ;  et  ou  cas  que  aucun  non  Mais- 
trisié ès  sciences  dessus  dictes,  vouldroit 
dire  et  maintenir  soy  estre  souffisant,  etc. 

MAGISTRATI.  Vide  Magistri  Pagorum. 

1 1.  MAGISTRATI0,  Doctrina,  eruditio. 
Epist.  S.  Hildegardis  ad  Anastasium 
PP.  in  ejus  Vita  auctore  Theodorico  :  O 
persona  quse  es  praecellens  armatura  et 
mons  Magistrationis  valde  omatae  civitatis. 

Magistrationbs  Public^,  Scholae, 
in  leg.  ult.  Cod.  Th.  de  Stud.  liberal, 
urb.  Romse.  (14,  9.)  Apuleius  de  Doctr. 
Platon,  de  Scienths,  quae  solis  disciplinis 
traduntur,  et  Magistratione  discuntur. 
Sic  enim  MSS.  libri  praeferunt,  prò  Ma- 
gistra ratione.  S.  Columban.  instruct.  4  : 
Nonne  sine  disciplina  aliqua  per  feda 
Magistratio  aut  aliqua  militia  acquiriri 
impossibile  est?  vide  Salmasium  ad 
Vopiscum  pag.  458. 

7  MAGiSTRAGiOilgMan-em  et  forestarum, 
Maistrise  des  eaux  et  forets,  in  Regest. 
80.  Ohartophyl.  regii  Oh.  754.  ann.  1351. 

#2.  MAGISTRATIO,  Inter  Magistrandos, 
id  est  docendos  seu  scholares,  annume- 
ralo, idem  quod  Inscnpt ion  appellatur 


in  scholis  Parisiensibus.  Stat.  Universit. 
Andegav.  ann.  1410.  tom.  9.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  500.  art.  10:  Pro  sup- 
portandis  oneribus,  quae  rectorem  frequen- 
ciua  subire  oportebit,  statuitur  et  ordina- 
tur,  quod  de  cetero  rector....  a  novis  scho- 
laribus  noviter  venientibus,  prò  receptione 
juramenti  et  sckolaris  novi  Magistratione, 
viginti  parvos  denarios  semel  tantum  a 
quolibet  percipiet  atque  levabit. 

1.  MAGISTRATUS,  Idem  quod  Procura- 
no, seu  jus  Pastus.  Magistralis  Gonna,  in 
Gharta  Monasterii  SilvaB-Latae.  Vide 
Dominicum  de  Pr&rogat.  allod.  cap. 
15.  §  8. 

2.  MAGISTRATUS,  Titulus  honorarius 
summi  Pontificis.  Gervasius  Remorum 
Archiep.  in  Epist.  ad  Nicolaum  IL  PP.  : 
Dicant  adversarii  quantumlibet  me  infi- 
delem  et  rebellem  Magisiratui  vestro. 
Vide  Maiestas 

1  3.  MAGISTRATUS,  Abbatialis  digni- 
tas, seu  alia  quaevis  Praepositura.  Epis- 
tola 145.  Gerberti  apud  Mabill.  tom.  3. 
Annal.  Benedict.  pag.  655  :  Sancti  Dio- 
nusii  coenobium  ejus  esse  reverentiae  ac 
dtgnitatis,  ut  nullius  ibi  Magistratus  de- 
poni debeat,  aut  imponi  sine  comprovin- 
cialium,  quorum,  interest,  consensu  ac 
favore  sollemni. 

»  4.  MAGISTRATUS,  Titulus  rationum 
regiarum  praefecti,  Gali.  Maitre  des 
Comptes.  Memor.  D.  Cam.  Oomput.  Pa- 
ris, fol.  144.  r°.  :  Dom.  Johannes  Bernier 
miles  institutus  in  officio  Magistratus  Ca- 
merae  Computorum  ad  vadia,  jura  et 
emolumenta  consueta,...  fecit...  solilum 
juramentum  in  manu  domini  cancellat^ii 
Francise 

*  5.  MAGISTRATUS,  Offtcium  ejus  qui 
h ospitali  praeest.  Gharta  Petri  episc. 
Meld.  ann.  1227.  in  Ghartul.  Campan. 
fol.  186.  col.  1  :  Comes  praesentabit  nobis 
clericum  idoneum  ad  Magistratura  domus 
Dei  Meldensis,  qui  si  idoneus  fuerit,  a 
nobis  recipietur.  Alia  ann.  1230.  ibid.  fol. 
187.  v°.  col.  2  :  Nuntiamus  vobis  quod  Ra- 
dulphum  magistrum  domus  Dei  Melden- 
sis a  Magistratu  dictas  domus  amoveatis. 

*  6.  MAGISTRATUS,  Ad  magistri  seu 
doctoris  gradum  ascensus.  Oomput.  ann. 
1372.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem. 
pag,  312.  col.  1  :  Fuerunt  apud  Montem- 
pessulanum...  prò  festo  Magistratus  ma- 
gistri Ludovici  Vallete,  qui  novus  fuerat 
factus  magister  in  medicina. 

*  7.  MAGISTRATUS,  Opera,  quam  sub- 
ditus  domino  suo  praestare  tenetur. 
Gharta  Rob.  comit.  Alengon.  ann.  1211. 
in  Reg.  forest.  comitat.  Alene,  fol.  13. 
v°  :  Faciendo  inde  prò  omni  servicio  Ma- 
gistrate™ molendinorum  meorum  et  bea- 
rum  mearum  ;  ita  quod  preedictus  Salo- 
mon vel  suus  haeres  in  quolibet  die  ut  sit 
in  servicio  meo,  prò  expensis  vj.  denarios 
Turon.  Cenoman.  habebit  ;  et  si  ferra- 
menta sua  laniata  fuerint  in  servicio 
meo,  de  meo  proprio  reficientur.  Alia  ann. 
1342.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh.  62: 
Sciendum  tamen  est  quod  prò  dieta  moi- 
neria... facere  debebamus  et  consuevera- 
mus  Magistratum  dictae  rotae  cum  comu- 
nuo,  operariis,  lignis,  lapidibus  et  aliis 
omnibus  ad  dictam  rotam  necessaria  uni- 
ver sitati  pr&dict&.  Vide  supra  Magiste- 
rium 6. 

*  8.  MAGISTRATUS  Novitiorum,  Prio- 
ratus  magistro  novitiorum  assignatus, 
in  Bulla  Pauli  III.  PP.  ann.  1535.  apud 
Stephanot.  ex  Antiq.  Lemov,  Bened. 
Mss.  part.  1.  pag.  474. 

*  9.  MAGISTRATUS,  adject.  prò  Doc- 
tus, peritus.  Vide  supra  in  Magistrati. 

|  MAGISTRESSA,  Magistra,  domina, 
Maitresse.  Chron.  D.  de  Gravina  apud 


MAG 


MAG 


MAG 


175 


Murator.  tom.  12.  col.  565  :  Confessus 
fuit.,.  dictum Ducem interferisse  Bertran- 
dum  filium  Caroli  Artus  ordinatione 
dom.  Chanciae  et  Magistressas. 

«1.  MAGISTRIA,  Medietas  fructuum 
praedii  rei  ve  cujuslibet  alterius  partia- 
rioalicui  concessae,  ad  Magistrum  seu 
dominum  feudi  pertinens  ;  un  de  no- 
men.  Charta  ann.  1208.  inter  Probat. 
tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  47.  col.  2  :  Tra- 
dimus...  medietatem  fachari&seu  Magis- 
tri&  in  pr seduto  molendino,  et  plus  si 
plus  ibi  habere  debeamus...  Pr&dictam 
siquidem  venditionem,  quas  est  medieta- 
tem diei  Veneris  et  noctis  molendinì  su- 
perioris,  etc. 

*  2.  MAGISTRIA,  Dignitas  seu  juris- 
dictio  magistri  forestarum  et  aquarum. 
Charta  ann.  1397.  in  Reg.  155.  Chartoph. 
ree.  eh.  117  :  Maaister  Johannes...  regens 
officium  Magistrias  forestarum  et  aqua- 
rum regiarum  in  senescallia  Carcassonse 
et  Biterris,  etc.  Mestrie  des  eaues  et  dee 
forez,  in  Stat.  ann.  1359.  tom.  3.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  387.  art.  12.  Vide  su- 
pra Magister  aeneralis  aquarum. 

7  MAGISTRIANI.    Vide  Magisteriani. 

MAGISTRIANUS.  Fulgentius  Placiades 
de  Continenti  a  Virgiliana  :  Elysium  in- 
greditur  campum,  Elysis  enim  Grasce  re- 
solutio  dicitur,  id  est,  feriotam  vitam 
post  Magistrianum  timorem.  Infra  :  Ma- 
gistriani  timoris  projecta  gravedine,  i. 
timoris  Magistri. 

*  MAGISTRISSA,  Magistra,  domina. 
Charta  ann.  1269  :  Noveritis  quod...  prior 
fratrum  Praedicatorum  executor  testa- 
menti defunctae  Ermengardis,  dictee  La- 
reniere,  in  jure  publico  recognovit  se.,, 
vendidisse  xl.  solidos  Turon.  annui  red- 
ditus,  quos  pr&dicta  defuncta  percipere  et 
habere  dicébatur  super  domum...  conti- 
guam  domui  dietse  Magistrissse  ex  una 
parte,  etc.  Vide  Magistressa. 

ì  MAGISTRIVUS,  in  Fabri  thesauro  ex 
Apuleio  in  Florid.  :  Pueritia  apud  vos  et 
Magistrivos.  Sed  perperam  ;  legendum 
enim  distinctis  vocibus  Magistri  vos,  ut 
ex  contextu  satis  patet. 

0  MAGISTRIX,  ut  Magistrissa.  Testam. 
Joan.  Chati  ann.  1482.  in  Reg.  2.  Armor. 
gener.  part.  1  :  Itera  volo...  quod  nobilis 
mulier  Margarita  de  la  Grelieyre  domi- 
cella,...  uxor  mea,  sit  domina  et  Magis- 
trix  tecius  domus  mesa  et  honorum  meo- 
rum  prsedictorum. 

*  MÀGISVALENTIA,  Summa  excurrens, 
Gali.  Surplus.  Charta  ann.  1319.  in  Beg. 
78.  Chartoph.  reg.  eh.  113  :  Quociens 
ipsas  res  permutabuntur,...  non  solvantur 
foriscapia  seu  laudimiar..  nisi  forte  prò 
supplemento  seu  Magisvalentia  valoris 
rerum  permutatarum.  Vide  infra  Plus- 

MAGIUS.  Vide  Madius. 

*  MAGLA,  Ansa,  annulus,Ital.  Maglia. 
Gali.  Maille.  Stat.  Astae  ubi  de  Intr. 
portar.  :  Armatura  de  Magia  ferri  per 
quemeunque  modum  portentur,  solvant 
prò  quolibet  arnexio  hominis  furnito,  etc. 
Vide  supra  Maclea. 

*  MAGLATA,  Maiata,  Maleata,  Idem 
quod  Malliata,  Hama  thoracis.  Italis 
Maglia,  Gali.  Maille.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  II.  pag.  98  :  Statuimus 
quod  nullus  de  Societatibus  armorum 
vel  artium  civitatis  bon.  ire  debeat 
vel  trahere  aliquo  modo  cum  panceria, 
spata,  vel  Maglata,  seu  bracarola,  etc.  — 
et  tom.  III.  pag.  220:  Item  juramus.... 
quod  non  ibo,  nec  traham  modo  aliquo 
cum  panceria,  spata,  Maiala,  vel  braca- 
rolia.  —  et  tom.  III.  pag.  608  :  Arma 
vero  defen8ibilia  intelligtmus  esse  pance- 


riam  sive  corìtum  cum  manicis  vel  sine 
manicis.gamberias,  Maleatam,  etc.  [Fr.] 

•  MAGLETUS.  Charta  Theob.  comit. 
ann.  1222.  in  Chartul.  Campan.  fol.  330. 
v°  :  Debebat  assignare  xxx.  libratas  ter- 
ras,...  et  falcas  averne  de  redditibus  in 
aliis  redditibus  de  Chamaio,  praeter  Ma- 
gletum  majorem.  An  vineamuro  vel  sepe 
cincta,  Gali.  Clos  de  vignes,  quae  maglio 
seu  marra  colitur  ?  Vide  mox 

*  MAGLI  US,  Ligonis  species  videtur, 
quanquam  Italis  Maglio  malleus  sit,  in 
Hist.  belli  Forojul.  apud  Murator.  tom. 
3.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  1203  :  Et  in 
stalla  pr&dicta  habentes  palos  ferreos, 
Maglios,  zapponos,  murum  domus  prae- 
dictae...  incipientes  fodere,  etc.  Ut  ut  est, 
Magie  marrani,  vulgo  Houe,  signifìcat, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1378.  ex  Reg.  114. 
Chartoph.  reg.  eh.  165  :  Icellui  Guil- 
laume férist  ledit  Oudin  de  sa  Magie, 
qufil  apporta  des  vignes,  sur  les  bras  et 
sur  la  teste.  Megle  et  Meigle,  eadem  no- 
tione,  usurparunt.  Lit.  remiss.  ann. 
1381.  in  Reg.  121.  eh.  83  :  Les  dites  gens 
d'armes...  prenoient  chevaux,  jumans  et 
utillemens  dfostel,  et  les  Megles  et  hostiz 
des  vignerons.  Alise  ann.  1414.  in  Reg. 
167.  eh.  37  :  Le  suppliant  ot  à  sa  part  un 
pot  et  une  Meigle ,  etc.  Mergle,  in  aliis 
ann.  1397.  ex  Reg.  153.  eh.  237.  Mesgle, 
in  Lit.  re  miss.  ann.  1400.  ex  Reg.  155. 
eh.  370  :  Deux  Mesgles,  que  Ven  dit  pio- 
ches  à  labourer  ès  vignes,  etc.  Mesquey  in 
aliis   ann.  1457.  ex  Reg.  189.  eh.  185. 

7  MAGMATARIUS,  (Aupe^óc.  Gloss.  Lat. 
Gr.  MSS.  Sangerm.  Unguentarius. 

MAGMENTARE,  prò  Augmentare,  Au- 
gere.  Henricus  Aquilonipolensis  in 
Adolpheide  cap.  12  : 

Magmentans  Christi  cultura  Duz  pacifer  almum. 

Utitur  rursum  semel. 

\  MAGMENTARIUS,  lq>'  ov  xà  <roX<ÌYXva 
Ti6é(A&va  to?€  (3o|aoi;  itpo<j<pépovTai,  Qui  exta 
ad  altare  prò  sacrificio  fert.  Supplem. 
Antiq  uarii. 

MAGNA  CHARTA.  Vide  Charta. 

7  MAGNA  CURIA.  Vide  in  Curia  8. 

MAGN.EVUS,  àpxatoyépwv,  in  Gloss.  La- 
tin. Graec.  Grandaevus,  senex. 

7  MAGNAGIUM,  Mansus,  vel  mansio. 
Bulla  Alexandri  PP.  IV.  ann.  1258.  ex 
Tabul.  Sangerman.  :  Magnagia,  deci- 
mas,  redditus,  terras,  nemora,  possessio- 
ne$  et  Jurisdiclionem  temporalem  quae  ha- 
betis  in  villa  quae  Noiers  appellatur.  Vide 
Managium  2. 

MAGNALIS,  Magnalia.  Glossse  anti- 
qua MSS.  :  Magnalia,  salubriora,  pros- 
pererà, magnifica,  pretiosiora.  Jo.  de 
Jan  uà  :  Magnalis,  magnus,  vel  qui  ma- 
gna fecit.  Un'de  illud  :  Loquebantur  va- 
riis  linguis  Magnalia  Dei.  Papias  :  Ma- 
gnalia, id  est,  prasstantiora,  magnifica, 
salubria.  Mamotrectus  ad  17.  Sapient.  : 
Magnalia,  Magnitudines,  Graec.  Edit. 
(leyaXetov.  Ruffus  Asterius  Quintus  in 
Carmine  de  Deipara  : 

Sigila  movent  populos,  cernunt  Magnalia  cceci. 

Auctor  Carminis  de  Missione  Spiritus 
sancti  : 

Haec  tuba  profecta  de  Sion,  Magnalibus 
Orbem  replevit  Messia;. 

Arnulfus  Lexov.  in  Epist.  :  Non  tanta 
postmodum  prosperitatis  ejus  insignia 
claruerunt,  quanta  prazeedentis  adversi- 
tatis  Magnalia  celebrantur.  Hist.  Cortu- 
siorum  lib.  3.  cap.  5  :  Qui  literis  Magna- 
lia promittébat.  Occurrit  ibi  semel  ac 
iterum.  Rodericus  Toletan.  in  Praefat. 
ad  Hist.  Hispan.  :  Hispanorum  Regum 


origo,  et  eorum  Magnalia,  etc.  Wilh 
Britto  in  Praefat.  Philipp.  : 

Cur  ego  quae  novi,  proprio  quae  lumine  vidi 
Non  ausim  magni  Magnalia  scribere  Regis  ? 

Occurrit  passim  in  libris  sacris,  et 
alibi.  Vide  observata  ab  Olao  Borrichio 
lib.  de  Variis  linguae  Latinse  aetatib. 
pag.  157.  [et  Stephanio  ad  Saxon.  Gram- 
mat.  pag.  156.] 

MAGNANI MIS,  prò  Magnanimus,  ut 
longanimis.  Occurrit  in  Chr.  Casin.  lib. 
4.  cap.  57.  88.  et  alibi  non  semel. 

MAGNANIMITAS,  Titulus  honorarius 
Episcoporum  et  aliorum,  apud  Ruri- 
cium  lib.  1.  Epist.  10.  lib.  2.  Epist.  1. 

«  MAGNANIMUS,  Cui  animus  est  ad 
iracundiam  pronus.  Lit.  remiss.  ann. 
1363.  in  R,eg.  95.  Chartoph.  reg.  eh.  1  : 
Idem  Henricus,  qui  Magnanimus  esse  di- 
citur, ob  hoc,  malo  sine  causa  motus 
animo,  confestim  ipsam  uxorem  verbe- 
rare  nisus  fuit. 

1  MAGNANUM.  Vide  Manganum. 

1  MAGNARIUS.  Martinius  in  Lexico  : 
Negotiator,  qui  mercimonia  omnis  ge- 
neris in  solidum  vendi t,  Graecis  lAeyaXÌn- 
-jropoc,  Italis  Grossiero,  Gali.  Marchand 
en  gros.  Apuleius  lib.  1.  Metamorph.  : 
Omne  enim  pridie  Lupus  negotìator  Ma- 
gnarius  coemerat.  Idem  videtur  esse 
quem  Apuleius  lib.  5.  dicit  magnis  pecu- 
niis  negotiantem.  Genus  tamen  aliquod 
peculiare  mercatorum  fuisse  Mag narios 
haud  male  suspicatur  Colvius.  Vide  no- 
tas  ad  Apuleii  locum  supra  laudatum, 
et  Turneb.  Advers.  lib.  27.  cap.  21. 
[*  Consule  praeterea  Baron.  in  notis  ad 
22.  diem  Aug.  Martyrol.]  - 

*  MAGNAS.  Inter  Magnates  seu  nobi- 
les  annumerari  poenae  gravloris  genus 
apud  Florentinos,  cum  in  rempublicam 
coaluerunt.  Stat.  ant.  Florent.  lib.  8. 
cap.  36.  ex  Cod.  reg.  4621  ;  Quicumque 
offender  et  in  persona  aliquem  suum  hos- 
tem,  id  est  illum  prò  quo  laborat  aliqua 
bona,  ultra  pcenas  alias  sibi  impositas 
per  ordinamenta,  intelligatur  esse  et  sit 
Magnas  et  de  numero  magnatum  civita- 
tis Florentias.  Rursum  lib.  5.  cap.  28  : 
Et  si  occiderit  aliquem,  qui  fuerit  de 
prioribus  artium  et  vexilliferis  justitiae, 
vel  eorum  collegiis,  vel  notariis  ipsorum, 
ultra  dictas  pcenas  intelligatur  esse  ipso 
jure  Magnas,  si  fuerit  popularis  ;  et  si 
fuerit  Magnas,  esse  supermagnas,...  et 
privatus  omnibus  officiis  et  beneficiis 
communis  Florentias,  una  cum  filiis  et 
descendentibus  suis. 

MAGNATI,  prò  Magnates.  Glossaa  anti- 
quae  MSS.  :  Magnatos,  nobiles.  Magna- 
tus,  nobilis,  potens,  sanctus.  iEneas  Pari- 
siensis  Episcopus  ad  versus  Graecos  : 
In  hoc  segnitia  deterioris  famas  per  ora 
Magnatorum  deteruntur.  [Folcuinus  ad 
ann.  953.  ubi  de  Baldrico,  qui  erat  de 
Magnatorum  terree  illius  prosapia  oriun- 
dus.  Paschasius  Radbertus  in  Epitaphio 
Walse  saec.  4.  Ben  ed.  part.  1.  pag.  502  : 
Senatus  exsiliatur,  et  Magnati  omnes, 
atque  olim  carissimi  et  primi  damnantur 
palatii.  Occurrit  ibid.  iterum  et  semel.] 
Ita  Primati,  prò  primates,  in  Chronico 
Fredegarii  cap.  76.  Magistrati,  prò  Ma- 
gistrata, etc. 

7  Magnati,  in  Barthol.  Scribae  Annal. 
Genuens.  lib.  6.  ad  ann.  1225.  apud  Mu- 
rator. tom.  6.  col.  439.  mendose  prò  Ma- 
gagnati. Vide  Mahamium. 

Magnates,  Vassalli  majores.  Charta 
Ildefonsi  Regis  Aragonum  ann.  1192. 
apud  Marcam  lib.  6.  Hist.  Beneharn. 
cap.  9  :  Item  Rex  ;  prasscriptus  manute- 
neoo  te   et   defendam  tanquam  nobilem 


176 


MAG 


MAG 


MÀG 


Magnatem  meum  per  bonam  fidem.  Vide 
Procer. 

*  MAGNATIM,  Summopere,  diligenter. 
Oharta  Caroli  Simpl.  ann.  905.  tom.  9. 
OoIIect.  Histor.  Frane,  pag.  500  :  Qui  re- 
gis  servant  Magnatim  jussa  fideles,  ejus 
honorati  débent  preceder  e  dono. 

MAGNELLA,  Magnellus.  Vide  Manga- 
num  2. 

MAGNERIUS,  [Familiari,?,  domesticus.] 
Statuta  Delphinalia  pag.  39  :  Quod  qui- 
cunque  seu  aliqui  Magnerii  vel  familiares 
Curise  Delphinalis  non  possint,  et  e.  [Vide 
Maynerius.]  [*  Ita  etiam  in  Stat.  Humb. 
II.  dalph.  ann.  1349.  ex  Reg.  Cam.  Com- 
pii t.  Paris,  sign.  Vienne  fol.  10.  r°.  prò 
Maignerius,  ut  editum  est  tom.  2.  Hist. 
Dalph.  pag.  587.] 

MAGNI,  Magnates,  quomodo  les  Gnans 
dicimus.  Paschasius  Radbertus  in  Epi- 
taphio  Walae  lib.  1.  cap.  4  :  Cum  aut 
ipse  hospites,  aut  eorurn  Magnorum  ali- 
quis  vocasset,  etc.  Adde  lib,  2.  cap.  15. 
pxtpproo 

MAGNÌCAPER,  Saxonibus,  or m sete- 
buccan,  in  Gloss.  iEIfrici,  i.  immen- 
sus  caper,  hircus. 

T  MAGNIFICARE,  Augere,  amplificare. 
Charta  Boleslai  Ducis  Silesiae  ann.  1249. 
apud  Ludewig.  tom.  6.  Reliq.  MSS.  pag. 
487  :  Cupientes  Magnificare,  et  augmen- 
tare  redditus  Ecclesiee,  etc.  Nicol aus  de 
Jamsiìla  de  Gestis  Frederici  II.  Imper. 
apud  Murator.  tom.  8.  col.  513  :  Cum 
autem  hoc  modo  ipse  Legatus  potentiam 
suam  Magnificaret  in  regno,  cuncti  pssne 
regni  Majores  sibi  tanquam  domino  reve- 
rentiam  exhibebant.  Gloss.  vett.  :  Meyoc- 
X'jvco,  amplio,  amplifico,  Magnifico. 

*  [«  Sed  mox  successit  consolacio 
gaudiosa  cum  idem  dominus  rex  (Hen- 
ricus  V.)  ejusdem  nominis  parisque  vir- 
tutis  post  se  reliquerit  filium  et  here- 
dem...  apud  quem  predictus  scutifer 
multum  Magnificatus  est  et  super  om- 
nes  aliossui  status  excel  lenti  ushonora- 
tus  est.  »  (Chart  Clun.  litt.  abbatis  Lev- 
vensis  in  Anglia  ;  coli.  Burgund.  B.  N. 
t.  83,  n.  468.  an.  1413.  )] 

T  MAGNIFICATICI  Elevatio,  praedica- 
tio.  Personarum  varia  Magnificata, 
apud  Macrob.  Saturn.  lib.  5.  cap.  13. 

MAGNIFICE,  Multum,  plurimum,  cum 
effectu.  Papias  :  Magnifice,  egregie,  ex- 
cellenter.  Alexander  Iatrosophista  lib.  2. 
Passi on.  :  Et  Magnifice  juvati  sunt  pa- 
tientes.  Passim.  Magnificus  tumor,  apud 
Caelium  Aurelian.  lib.  2.  Auctor.  cap.  12. 

MAGNIFICENTIA,  Titulus  honorarius 
Regum  et  aliorum,  in  Epistolis  Childe- 
berti  tom.  1.  Hist.  Frane,  pag.  869.  in 
Epist.  60.  Nicolai  I.  PP.  in  Capitul.  Ca- 
roli C.  pag.  48.52.  in  Concil.  Ticinensi 
ann.  855.  in  Epist.  Joannis  Vili.  PP.  30. 
291.  apud  Gregor.  VII.  PP.  lib.  3.  Epist. 
21.  etc.  Vide  Brisson.  de  Formul. 
pag.  355. 

*  Nicolao  Spinelli  cancellano  regni 
Si  ci  lise  et  Provincie  senescallo  tri  bui - 
tur,  in  Charta  ann.  1375.  ex  schedis  Pr. 
de  Mazaugues. 

T  MAGNIFICIUM,  ji,eyaXoepy:a.  Gloss. 
Lat.  Graec.  MSS.  Sangerman.  Magnifi- 
centi a. 

MAGNIFICUS,  Miriflcus,  {j.eTaXoiwio<, 
flaviAÓTGvpyoc.  Vita  S.  Simeonis  Stylitse 
cap.  2  :  Ibat  in  Monasterium  S.  Timothei 
Magnifici  viri. 

*  MAGNINUS,  Lebetum  faber,  nostris 
Chauderonnier,  alias  Maignen.  Petrus 
Royer  Magninus,  in  Charta  ann.  1490. 
Lit.  remiss.  ann.  1406.  in  Reg.  161.  Char- 
toph.  reg.  eh.  50  :  Deux  Chauderonnier s 
ou  Maignens  passans  par   le  paysf  etc. 


Ali»  ann.  1445.  in  Reg.  176.  eh.  373: 
Perrin  Lienart  apporta  au  suppliant 
Maignen  ou  chauderonnier  deux  poilliers. 
Guill,  Guiart.  ad  ann.  1285  : 

Far  la  (erre  au  roy  de  Maillorgues, 
Ou  lors  trouva-on  maint  Maignen 
Gheminent  jusques  à  Parpaignen. 

Atgue  ita  etiam  Jegendum,  prò  Mai- 
gnier,  in  Ordinat.  hospit.  Phil.  V.  reg. 
Frane,  apud  Marten,  tom.  1.  Anecd. 
col.  1362. 

*  Hinc  Magnien,  Lebes,  in  Lit.  ann. 
1342.  ex  Reg.  103.  eh.  316  :  Item  autres 
menues  coustumes,...  e* est  assavoir,.,.  des 
Magniens,  des  seilles,  des  fruiz,  etc, 

1  MAGNtPENDISSIMUS,  Admodum  aes- 
tima bili s.  Litterae  ann.  1402.  apud  Ry- 
mer.  tom.  8.  pag.  249  :  Noverint  universi, 
quod  cum  alias  inter  illustrissimas  et 
Magnipendissimas  personas,  dominum 
Ludovicum  Comitem  Palatinum  Reni  et 
Dueem  Bavariss,  etc, 

1  MAGNIP0TENS,  Splendidus  et  bellico- 
sus.  Gasp.  Barthii  Gloss.  apud  Ludewig. 
tom.  3.  Reliq.  MSS.  pag.  346.  ex  Hist. 
Palaest.  Fulcherii  Carnot. 

T  MAGNIPPANUS  Servile,  in  Actis  In- 
nocente III.  PP.  pag.  68.  prò  Megajupa- 
nus,  vel   Magnus  Jupanus.  Vide   Zupa. 

1  MAGNISSIMUS,  prò  Maximus.  Oratio 
Ferdinandi  Vacecapitis  Regis  Castellae 
legati  ad  Ludovicum  Ducem  Andegav. 
ann.  1378.  apud  Marten.  tom.  1.  Am- 
pi iss.  Collect.  col.  1505  :  Pr&terea,  Ma- 
gnissime  Princeps,  nos  inter  cetera  prin- 
cipaliter  sumus  ad  vestram  celsitudinem 
destinati,  etc.  Occurrit  etiam  apud  Jos. 
Moret.  Antiquit.  Navar.  pag.  556.  [<*Vir- 
gil.  Grammat.  pag.  131  :  O  nulli  numero 
negatur,  sive  Magnissimo  sive  midissimo.] 

«  MAGNITAS,  ut  Magnitudo,  Titulus 
honorarius  regum.  Charta  Caroli  Simpl. 
ann.  905.  tom.  9.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  500  :  Jussimus  hoc  nostrsz  Magnitatis 
edictum  fieri,  etc. 

MAGNITUDO,  Titulus  honorarius  Re- 
gum, et  aliorum,  apud  Ennodìum  lib. 
1.  Ep.  4.  Marculfum  lib.  1.  in  Capitul. 
Car.  C.  tit.  3.  cap.  8.  tom.  1.  Hist. 
Frane,  pag.  869.  882.  in  Concil.  Aquis- 
gran.  II.  ann.  896.  in  Praefat.  libri  1.  ad 
Pipinum,  in  Notitia  Eccl.  Belg.  pag.  13. 
etc.  in  Epist.  187.  243.  Joannis  Vili. 
PP.  etc.  Vide  Brisson.  de  Formul. 
pag.  355. 

Magnitudines,  Privilegia,  Preroga- 
tiva. Charta  Henrici  Imp.  ann.  1041.  in 
Histor.  Pergamensi  tom.  3.  pag.  420  : 
Ut  prò  amore  Dei  sanetse.  Pergamensi  Ec- 
clesia... nostra  regalia,  et  Magnitudines 
dignaremur  concedere.  Alia  Fridenci  I. 
ann.  1156.  ibid.  pag.  458  :  Pr eterea  om- 
nia regalia  et  Magnitudines  de  Comitatu 
Pergamensi,  etc. 

1.  MAGNUS,  interdum  usurpatur  Lati- 
nis  inferioris  sevi  prò  eo,  qui  statura 
proceriori  et  altiori  est,  ut  nostris, 
Grand.  Hinc  Ludovicus  Rex  Franciae, 
qui  vulgo  Long  us  dici  tur,  semper  Ma- 
gnus cognominatur  in  veteribus  Char- 
tis.  Chronicon  Monasterii  de  Fontanis 
cap.  2  :  Lambertus  quidam  Miles  Flan- 
drensis,  qui  dicebatur  Magnus  respectu 
cujusdam  sodi,  qui  dicebatur  Minor 
Lambertus.  Sed  et  Carolo,  primo  ex  Re- 
gibus nostris  Imperatori,  Magni  cogno- 
men  inditum  a  staturae  proceritate  tes- 
tatur  Egidius  Parisiens.  MS.  lib.  1.  Ka- 
rolini,  ubi  de  Stephano  PP.  : 

Augusti  quarta  Nonarum  luce  coire 
Concilium  fecit,  ad  quod  cum  conjuge  Regem, 
Et  cum  suacepta  de  conjuge  prole  vocavit. 
Tunc  Missam  incipiens,  quando  consedit  ad  aram, 
Regificos  cultus  aptavit  utrique  parenti, 


Cum  quibus  impresso  natorum  crinibus  auro 
Inter  utrumque  duos  chrìsmavit  vertice  fralres, 
Nominis  ejusdem,  nisi  quod  de  fratribus  alter 
Dignoscendus  erat  Karolus  cognomino  Magni, 
Corporis  ex  habitu,  mentis  cognominis  oraen, 
Qui  bene  Magnus  erat,  quia  sicut  corpore  supra 
lllius  setalis  primseve  debita  magnus, 
Sic  animo  majorque  fuit  virtute  jfuturus. 
Jam  tunc  magnus  eral  cognomino,  deinde  futurus 
Magnus  divitiis,  et  fama  magnus  et  actis. 
Praeter  quod  solenne  satis  cognomen  alius 
Gratia,  qua?  nulli  plus  affuit,  addidit  usum 
Nominis,  et  Karolo  fecero  karismata  nomen. 

Anonymus  de  Nominibus  Germanorum  r 
Carolus ,  seu  Karolus ,  haud  dubie  est 
illud  Saxonicum  Kserle,  per  m  diphthon- 
gum,  quam  UH  semper  faciunt  a,  Itali- 
cum.  Est  autem  K&rle,  vir  proceri  sta- 
tura, et  grandis  corporis,  qualem  fuisse 
Carolum  Primum  scribunt.  Quidquid  sit 
de  hac  vocis  origine,  con  stat,  Carolum, 
nude,  sua  astate  appellatum,  itaque  sic 
vocatum  in  Baptimaste.  Smaragdus  in 
Partes  Donati  cap.  21.  de  quatuor  nomi- 
num  speci ebus  :  Ergo  si  placet,  sic  ist& 
quatuor  propriorum  nominum  speciesjam 
hodie  apud  nos  teneantur,  ut  dicamus 
prsenomen,  Imper ator,  et  sit  UH  proprium 
dignitatìs,  quod  nulli  alio  in  suo  conve- 
nit  Regno:  dicamus  Karolus,  et  sit  UH 
proprium,  quod  accepit  in  Baptismo  : 
dicamus  Francus,  et  sit  UH  appellativum 
in  genere  suo  :  dicamus  prudens ,  et  sit 
UH  ag nomen  appellativum  accidens  et 
extrinsecus.  Id  praelerea  constat  ex 
Scriptoribus  Vitae  ejusdem  Caroli. 

1  2.  MAGNUS,  Vir  auctoritate  gravi s. 
Concilium  Pisanum  tom.  6.  Spicil. 
Acher.  pag.  266  :  Preeterea  est  testimo- 
nium  Magnorum  dicentium  quod  per 
totum  mensem  Augusti,  etc. 

1  3.  MAGNUS,  f.  prò  Manus.  Acta  Epis- 
cop.  Cenoman.  cap.  36.  apud  Mabill. 
tom.  3.  Anale  et.  pag.  345  :  Guido  tamen 
jugiter  pium  et  liberalem  circa  suos  Cano- 
nicos  amorem  exhibebat  et  honorem.  Nul~ 
lus  enim  eorum  remanserat ,  quem  non 
ipse  vel  ecclesiastica  dignitate  sublimas- 
set,  aut  cui  Magnum,  aut  chlamydem 
variam,  seu  renonem  grisium  tribuisset, 
seu  aliud  libemlitatis  emolumentum  pro- 
vidisset.  Vide  in  Manus. 

«  MAGO,  Capulus,  Gali.  Poignée,  Man- 
che, Lit.  remiss.  ann.  1362.  in  Reg.  93. 
Chartoph.  reg.  eh.  124:  Qui  exponens 
dictum  Johannem  percussit  in  calido 
motu  unum  ictum,  solum  de  manu  in  qua 
tenébat  gladium  subtus  guttur,  non  tamen 
de  cuspide  gladii,  sicut  credit  ;  sed  solùm 
de  vaanice  (sic)  seu  Magone. 

MAG0LCIUM,  Cloaca,  Gali.  Esgout. 
Statuta  Mediolan.  part.  1.  cap.  256: 
Cum  cloaca?,  et  Mogolcia  Mediolani  pesti- 
lentem  reddant  aerem,  etc. 

1  MAG0METUS.  Vide  in  Mahum. 

MAGRA.  Matth.  Silvatìcus  :  Cusura  est 
species  luti,  quee  dicitur  Magra. 

1  MAGRANGULES,  Herbse  species,  a 
Gracco  jiaxpóxauXoc.  Albertus  M.  de  Mi- 
rabili bus  mundi:  Si  vis  in  manu  tua 
portare  ignem,  ut  non  offendat ,  accipe 
calcem  dissolutam  cum  aqua  fabarum 
calida,  et  aliquantulum  Magranculis,  et 
aliquantulum  malvavisci,  etc. 

*  MAGREDUS,  f.  Margo,  Gali.  Bord. 
Fragm.  Hist.  belli  Forojul.  apud  Mura- 
tor. tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
1208:  Ittico  velocissime  venientes  versus 
castrum  ipsum,  quumfuerunt  in  Magredo 
Colveree  (nomen  fluvii)  sub  centa  ecclesia 
b.  Mauri  patroni  Maniaci,  etc. 

*  MAGREGRASSUS.  Vide  infra  Megre- 
grassus. 

*  MAGRUS,  Ital.  Magro,  Macer  ;  unde 
iisdem  Magrezza,  macies,  nostris  alias 
Magreche.  Stat.  Vercel.  lib.  4.   pag.   84. 


MAH 


MAH 


MAH 


177 


r°  :  Item  guod  aliquis,  cujuscunque  condi- 
tionis  existat,  non  audeat  vel  pr&sumat 
ludere...  ad  ludum,  qui  appellatur  Ma- 
grorum  et  grassorum.  Guignevil.  in  Pe- 
regr.  hum.  gen.  Ms.  ubi  de  Invidia  : 

Autrui  Magreche  me  nourrist, 
Et  courous  d'autrui  m'esjoist. 

Hi  ne  Amegroier,  Macrare,  in  Mirac.  B. 
M.  V.  lib.2: 

Qui  encraissier  veut  à  droit  s'ame, 
Le  cors  convieni  Amegroier, 
Escaucliierter  et  roidoier. 

Vide  supra  Macillentia. 

MAGUDARIS,  Caulus,  vel  siligo,  i.  genus 
frumenti  candidi.  Ita.  Gloss.  MSS.  [Pa- 
pias  MS.:  Genus  frugis.  Caulis  qui  nas- 
citur  ex  ea  parie  unde  scyrpus  avellitur; 
vel  siligo.  Joh.  de  Janua:  Maguder  vel 
Maguderis,  secundus  caulis  qui  nascitur 
in  ihyrso  abscisso,  vel  ipse  thyrsus  abscis- 
sua.  Unde  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm,: 
Maguder,  le  second  cho,  e1  est  broisson  de 
cho,  ou  tron,  ou  froment,  ou  fleur  de  fa- 
rine, Magudaris  vel  Magydaris,  ex  eodem 
Job.  de  Janua,  est  Laserpitii  genus  tene- 
rius  et  minus  vehemens.  Occurrit  apud 
Plaut.  Rud.  act.  3.  se.  2.  v.  19.  Vide 
Piin.  lib.  19.  cap.  3.] 

MAGULUM,  Gena,  bucca.  Vetus  inter- 

Sres  Juvenalis  Sat.  2.  v.  17  :  Peribomius. 
Tomen  Archigalli  Cynmdi ,  quem  Magu- 
lum  conspurcatum  dicimus  ,  qui  publice 
impudicitiam  perpessus  est.  GraBCObar- 
baris  jiayouXov,  genam,  buccam  signifi- 
cat.  Gloss.  Gr.  MS.  ex  Bibl.  Regia  Cod. 
2062  :  IlapEiai,  al  yvàDoi,  toc  p.ayoiAa.  Nar- 
ratio  de  Bertrando  Romano  MS.:  Sxójia 
XaptTwv  ^aptTo?  fióveta  (iapyapn:apta,  jxà- 
youXa  poSaxoxxtvac,  àinróéairra  xa^s{X7).Vide 
Gloss.  Meursii. 

1  MAGUNNA,  Suggestio.  Gloss.  MSS. 
x.  circ.  S3bc.  ad  calcem  Collect.  Canon, 
e  Bibl.  DD.  Chauvelin  Regio r.  sigili. 
Oustodis. 

1MAGUS,  Mansio,  veteribus  Gallis  ; 
hinc  plurium  urbium  nata  nomina  : 
Rotomagus,  Ricomagus,  etc.  Vide  Vale- 
sium  in  notitia  Gali.  pag.  477. 

|  MAHAIGNIUM,  Mahain,  Mahai- 
NIUM.  Vide  mox  Mahamium. 

MAHAMIUM,  nostratibus  Mahain  et 
Mehain:  membri  mutilatio,  vel  enormis 
laesio,  qua  quis  ad  servienti  um  Principi 
in  bello  redditur  imbecillior.  Regiam 
Majest.  lib.  3.  cap.  10  :  Si  venditor  ipse 
vendiderit  rem  suam  emptori  tanquam 
sanam  et  sine  Mahamio.  Lib.  4.  cap.  3  : 
Declinare  antera  duellum  potest  accusatus 
in  hujusmodi  placitis  per  Mahamium,  vel 
per  staterà.  Et  infra  :  Mahamium  autem 
dicitur  ossis  cujuslibet  fractio,  vel  testse 
capitis  incussio,  vel  per  abrasionem  cutis 
attenuatio .  p*  Eadem  leguntur  apud 
Glanvillam  lib.  10.  cap.  14.  §  3.  et  lib. 
14.  cap.  1.  1 8.  sed  utroque  loco  Mahe- 
mium.]  Adde  Chartas  Normannicas  post 
Ordericum  Vitalem  pag.  1063.  Littleto- 
nem  sect.  194.  502.  et  Fletam  lib.  1.  cap. 
40.  1 1.  Mahemer,  in  Statuto  Glocestrensi 
ann.  6.  Edw.  I.  Regis  Angl.  cap.  8.  Vide 
Glossar,  ad  Villhard.  voce  Maagnié,  et 
infra  in  Malignare. 

1  Mahaignium,  Eadem  notione.  Le- 
ges  Norman,  apud  Ludewig.  tom.  7. 
Reliq.  MSS.  pag.  393  :  Quantum  ad  pri- 
mum  casum  vel  Mahaignium  seu  qualitas 
illati  malefica.  Adde  pag.  161.  Occurrit 
non  semel  in  Tabular.  B.  M.  de  Bono- 
nuntio  Rotomagensi,  et  alibi. 

|  Mah atm,  in  Charta  Henrici  II.  Reg. 
Angl.  ex  Tabul.  Beccensi:  Haec  omnia 
concessi  cum  murdro,   et  morte  hominis, 
et  plaga,  et  Mahaim,  et  sanguine,  etc, 
v 


1  Mahainium.  Charta  Philippi  III. 
Reg.  Frane,  ann.  1273.  apud  Lobinell. 
tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  27  :  Nec  etiam 
contingeret  quod  percussus  membrum 
amitteret,  seu  vitam,  vel  etiam  Mahai- 
nium incurreret,  seu  membri  mutilatio- 
nem,  etc. 

IMehagnium,  in  Litteris  ejusd.  Reg. 
ann.  1278.  tom.  1.  Ordinat.  pag.  307  ; 
Retenta  nobis  justitia  mortis,  Mehagnii, 
et  vadiorum  belli  quum  secuta  fuerint. 
Occurrit  ibid.  semel. 

1  Mehaignium.  A  In  Mehaignia  diversa 
et  membrorum  amissiones  vulnerantes, 
etc.  in  Ordinat.  Philippi  Pulcri  ann. 
1311.  apud  Lobinell.  tom.  5.  Hist.  Paris, 
pag.  245.  Mehaingnium ,  non  semel  in 
Tabul.  B.  M.  de  Bono  nuntio  Rotomag. 
Mechaing,  in  Litt.  Philip.  VI.  J$eg.  Fr. 
tom.  3.  Ordin.  pag.  574. 

Mehainium.  Regestum  Parlamenti 
Parisiensis  ann.  1270:  Etiamsi  ibidem 
fuerit  aliqua  percussio,  de  qua  Mehainium 
vel  mors  minime  teneatur,  etc.  [Mechai- 
gnez,  in  Charta  Philippi  Aug.  Reg. 
Frane,  ann.  1207.  apud  Duchesn.  in 
Norman,  pag.  1063:  Óoncedimus  quoque 
quod  ipsi  teneant  per  libertatem  Rotho- 
rnagi  omnia  piacila...  in  quibus  mors  vel 
Mechaignez,  vel  placitum  ensis  non  ap- 
pendete 

1  Mehegnium,  in  Charta  Philippi  III. 
Reg.  Fr.  ann.  1277.  apud  Marten.  tom. 
1.  Ampi.  Collect.  col.  1382  :  Excepta 
justitia  de  mobilibus  catallis  et  calidis 
melleis,  sine  morte  et  Mehegnio. 

*  Mahamentum ,  Membri  mutilatio, 
vel  enormis  laesio  ;  Mehaing,  in  Lit.  ann. 
1369.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
241.  Libert.  Montisfer.  ann.  1291.  in 
Reg.  181.  Chartoph.  reg.  eh.  154:  Item 
'qui  verberationem  seu  impulsionem  fece- 
rit  incuriose  seu  malitiose,  ex  quibus  san- 
guis  subsequatur,  absque  tamen  morte  et 
membri  abscisìone  et  Mahamento  perpe- 
tuo, etc.  Vide  Mahamium. 

*  Mahanerium,  ut  supra  Mahamen- 
tum. Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1270.  in 
Reg.  Olim  fol.  64.  v?  :  Retulit  curia*  quod 
ipsa  domina  habet  ibidem  juslitiam  de 
fundo  terree  usque  ad  duellum  et  cogni- 
tionem  mesleyarum  sine  sanguine  et  sine 
murtrOf  etiam  si  ibidem  fuerit  aliqua 
percussio,  de  qua  Mahanerium  vel  acci- 
derit. 

Mahemtator,  Qui  mahemium  alteri 
infert,  in  Fleta  lib.  1.  cap.  40.  g  4.  Me- 
haigneur,  in  vet.  Consuet.  Norman,  cap. 
12.  Hinc 

1  Mehaignator,  in  Leg.  Norman, 
apud  Ludewig.  tom.  7.  pag.  176  :  Homi- 
ctdas ,  virginum  injuriosos  defior atores 
et  raptores  mulierum,  et  Mehaign atores, 
etc. 

Mahemiare,  Mahemium  inferre.  Me- 
hain, Mehaigner,  in  Consuet.  Norman, 
cap.  66.  74.  75.  100. 121.  Mayhemer,  apud 
Littletonem  sect.  194.  [Mehengner,  in 
Charta  ann.  1302.  ex  Ohartul.  S.  Van- 
ti reg.  tom.  2.  pag.  1262.]  Magagnare , 
Italis.  Bracton.  1.  2.  cap.  24.  §  1  :  Ne  quis 
hominem  Mahemiet  vel  occidat.  Occurrit 
apud  eumdem  lib.  3.  Tr.  2.  cap.  12.  §  1. 
cap.  24, 1 1.  3.  et  in  Fleta  lib.  1.  cap. 
17.  §  4. 

*  Mahanare,  Mahamentum  inferre, 
mutilare,  graviter  ledere.  Reg.  visitat. 
Odon.  archiep.  Rotomag.  ex  Cod.  re^. 
1245.  fol.  49.  v°  :  Radulfus  de  Atrio  cleri- 
cus,  cui  imponebaiur  quod  mutilaverat 
sive  Mahanaverat  Henricum  Vivet.  Vide 
Mahemiare. 

1  Mahennare,  Eadem  notione,  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  165  :  Vulneraverunt 


quamplures,  Mahennaverunt,  et  quosdam 
interfecerunt. 

1  Magagnare,  Mangagnare,  Scrip- 
toribus  Italis,  eodem  intellectu.  Bar- 
thol.  Scriba  Annal.  Genuens.  lib.  6. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  437  :  Deductis 
septuagenariis,  infirmis,  Magagnatis,  et 
absentibus  qui  super  mare  erant.  Rursum 
ibid.  occurrit  col.  471.  Statuta  Vercell. 
lib.  1.  pag.  2.  v°  :  Et  quod  Potestas,  sive 
rector  et  ejusjudex...  habeant  restitutio- 
nem  et  emendam  a  communi  Ver  cella- 
rum  de  equo  vel  darnno  alicujus  equi 
interfecti ,  mortui  vel  Mangagnati,  vet 
vulnerati  in  aliquo  exercitu  vel  cavalcata. 

1  Meh  agni  are,  in  Leg.  Norman,  apud 
Ludewig.  tom.  7,  pag.  338  :  Si  vir  ejus 
eam  Mehagniaverit,  et  emendo  sibi  ocu- 
lum,  infringendo  brachium,  etc. 

Meh  aignare,  Idem  quod  Mahemiare. 
M.  Pastorale  Eccles.  Paris,  lib.  7.  eh.  19  : 
Eundem  quoque  de  sinistro  brachio  Me- 
haignarunt.  [Le  Roman  de  la  Rose  MS.: 

Faibles,  et  vieux  et  Mehaignez, 
Par  qui  pains  ne  sont  plus  gagnez.] 

5SS^"  Italis  vero  Magagna,  ut  infra  di- 
cetur,  quod  vis  vitiura  sonat  ;  hinc  ma- 
gagnatum  vocant  quod  aliquo  vitio 
laborat.  Chron.  Parmense  ad  ann.  1293. 
apud  Murator.  tom.  9.  col.  825:  Maximi 
et  plurimi  ibi  fuerunt  terrai  motus,  quo- 
rum occasione  muU&  domus  Pistorii 
diruerunt,  et  mult&  scissse  et  Magagnata 
fuerunt.  Unde  nostri  Mehaingner  Vhon- 
neur  de  quelqu'un,  prò  illius  famam 
minuere,  dixerunt.  Le  Roman  d'Athis 
MS.: 

Or  le  voudroit  bien  engigner 
Et  de  soii  honneur  Mehaingner. 

Vocis  Mahain  vim  videntur  innuisse 
Itali,  qui  magagna  vitium  vocant,  et 
magagnare,  vitiosum  reddere,  corrum- 
pere  dicunt,  a  mangonibus  forte,  vel  a 
machina»  Rollandinus  in  Summa  Nota- 
ri9B  cap.  1.  de  Equo  :  Cum  his  viliis  et 
Magagnis  specificati*,  etc.  Jacobus  Bour- 
going  lib.  de  Orig.  et  usu  vulgarium 
vocìi m  pag.  63.  Mahaing  dictum  putat, 
quasi  malum  odium,  atque  adversa  cla- 
des.  [Aremoricis  Mahha,  et  Mahhaina, 
rumpere,  frangere,  conterere  significai 
quod  ab  Hebraico  mahha,  eodem  sensu, 
accersitur.]  Alii  denique,  et  forte  proba- 
biliori  sententia,  a  malignare.  Vide  in 
hac  voce 

MAHEMERIUM,  ut  Materia.  Vide  in 
hac  voce. 

MAHEMIARE,  Mahemiator,  Mahen- 
nare. Vide  Mahamium. 

J  MAHERIA,  Idem  quod  Macera,  ma* 
cellum.  [*  Nequaquam  ;  idem  quippe 
quod  supra  Maeria  4.  Vide  in  hac  voce.] 
Charta  Atholidis  Perónensium  Comit. 
ann.  1126.  in  ter  Instrum.  tom.  5.  novse 
Gali.  Christ.  col.  376  :  Duas  partes  decimse 
totìus  villae  de  Garne&ton,  quadraginta 
solidos  de  theloneo,  Maheriam  praefatse 
ville*.. .  similiter  in  perpeluum  concedo. 
Charta  Milonis  Episc.  Tarvan.  ann. 
1142.  qua  donationem   praedictam  con- 

iìrmat,   ibid.   col.    377:    Concedimus 

quadraginta  solidos  de  thelonio  et  totam 
Maheriam,  mansiones  canonicorum  om- 
nino  liberas,  etc.  Forte  scriptum  fuit 
Machsera.  Vide  hanc  vocem  in  Macera. 

*  Nostris  vero  alias  Maheré ,  prò 
Echauffé,  calefactus,  ni  fallor.  Lit.  re- 
miss, ann.  1462.  in  Reg.  198.  Chartoph. 
reg.  eh.  556  :  En  espérance  que  ceulx,  qui 
avoient  dance  ladite  morisque  et  estoient 
Maherez,  se  baignassent. 

»  Ut  autem  vocis  Gallicae  Maheutre,  a 
factiosis  nostris  usurpatae,  origo,  quarti 

23 


178 


MAH 


MAH 


MÀI 


viri  ethimologicsB  sci  enti  a&  periti  hacte- 
nus  non  intellexisse  videntur,  pateat  ; 
ob  servo  Mahurtre  et  Mahutre  appellatam 
a  nostns  bracini  partem,  quae  Humerus 
dicitur  :  unde  ornamenta  qusedam  to- 
mento infarcita  manicis  vesti  um  ap- 
tata,  Maheutres  et  Mahotes  nuncupa- 
runt,  ut  et  milites,  qui  iis  potissimum 
utebantur.  Ordinat.  Ms.  Car.  ducis  Burg. 
ann.  1473  :  Les  archiers  neporteront  nul- 
les  Mahotes  à  leurs  pourpoins.  Vide 
Ducat.  part.  2.  pag.  330.  Lit.  remiss, 
ann.  1394.  in  Reg.  146.  Chartoph.  reg. 
eh.  411  :  Le  suppliant  feri  de  son  coustél 
un  seul  cop  icellui  defunt  par  en  droit  la 
poitrine,  lequel  coup  escrilla  et  entra  au 
bras  d'icellui  défunt  en  droit  la  Mahurtre. 
Aliaeann.  1415.  in  Reg.  169.  eh.  74: 
Icelui  Desrues  print  Guillaume  le  Brelon 
par  les  Mahutres  des  bras ,  ou  par  Vun 
d'iceulx.  Le  suppliant  frappa  icelui  Le 
Clerc  ou  Mahutre  du  bras  destre,  in  aliis 
ann.  1460.  ex  Reg.  189.  eh.  412.  Vide 
infra  Marioth. 

1  MAHERMIUM.  Vide  in  Materia. 

*  MAHINARE,  forsitan  per  metathe- 
sin  a  Maniare,  Ita].  Maneggiare,  Gali. 
Manier.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tona. 
III.  pag.  514  :  Ut  ordinamentum  factum 
de  Biado  vendendo  ab  illis  ,  qui  ven- 
dere volunt ,  rnelius  observetur ,  nec 
incantatores  blabi  bladum  venale,  quod 
erit  in  locìs  constttutxs,  ulterius  pravo 
modo  debeant  Mahinare,  ordinaverunt..., 
predicti  quod  aliqua  persona  non  possit 
nec  debeat  deferre  aliquod  bladum  ad 
Curiam  comunis...  vel  alibi  in  scutella, 
vel  gironibus.  [Fr.] 

1  MAHIZ,  Frumentum  Indicum,  nos- 
tris  Bled  de  Turquie,  Mais.  Oonc.  Tarra- 
con.  ann.  1591.  inter  Hispan.  tom.  4. 
pag.  541  :  Nec  de  frugibus  duntaxat,  fru- 
mento, hordeo,  avena,  spelta,  milio,  Indico 

tritico  Mahiz  dicto solvi  prsecipimus 

(decimasi. 

1  MAHÓ.  Vide  infra  Mahum. 

1  MAHOLUM,  prò  Macholum,  in  Lege 
Salic.  cap.  18.  §  2.  edit.  Baluz.  Vide  Ma- 
chale. 

\  MAHOMERIA.  Vide  mox  Mahum. 

1  MAHONA,  Gali.  Mahonne,  Gale»  spe- 
cies,  qua  Turcae  utuntur.  Hieronymus 
Comes  Alex,  in  Oomment.  de  bello  Melit. 
ann.  1565:  Erant  Piali  Bassse  classis 
Turcicss  prsefecto,  triremes  munitissimse 
130»  Mahonss,  8.  Sunt  autem  Mahonm  na- 
ves  ampliores  convehendis  commeatibus, 
et  militaribus  apparatibus  accommodatse. 
Haec  post  Spelmannum. 

*  Mahon  nostris  non  unius  fuit  intel- 
lectus.  Cuprum  vel  aes  sonat,  interprete 
D.  Le  Beuf,  tom.  1.  Dissert.  pag.  169.  in 
vet.  Poem.  ibi  laudato  : 

Mainte  ymagene  de  Mahon 
Tumbes  de  gent  et  autre  oeuvre. 

Nisi  sit  prò  Nummo  aereo,  Gali.  Me- 
datile;  quo  sensu  Mahélin  legitur  in 
Lit.  remiss.  ann.  1470.  ex  Reg.  196.  Char- 
toph. reg.  eh.  165  :  Lequel  mareschal  fist 

deux  ferremens  en  facon  d'estrilles, 

cuidant  que  ce  fut  pour  faire  des  ensei- 
gnes  d'argent  ou  Mahelins.  Sed  et  Erra- 
ticum  papaver,  vulgo  Coquelicot,  Picardi 
nostri  mahon  vocant.  Lit.  remiss.  ann. 
1401.  ih  Reg.  156.  chi.  254  :  D'une  pugnie 
de  gerbe,  que  on  dit  Mahon  que  ladite 
femme  cueilli  en  allant  son  chemin,  bati 
sur  les  fesses  d'icelles  jeunes  filles.  Unde 
iisdem  Mahonner,  ejusmodi  papaver 
evellere. 

MAHUM,  et  Maho  :  sic  Mahometem  ut 
plurimum  appellabant  nostrates,  ut  ex 
Matthseo  Paris  ann.  1236.  pag.  289.  col- 


ligimus,  et  ex  Poetis  nostris  vernaculis. 
Le  Roman  de  Loherans  MS.: 

Seigneur,  dit-il,  demain  nos  combatron, 

El  non  Jesu  qui  soffrì  passion, 

Qui  nos  prest  force  contre  la  gent  Mahon. 

Alibi  : 

Que  mleux  vaut  Dieu  que  Mahons,  n'Apolins. 

Per  Mahumetum  jurabant  Mah  u  metani. 
Chron.  MS.  Bertrandi  Guesciini  : 

Je  croi  que  voua  vene»  savoir  nos  porlion, 
Vous  pensée  a  tenir  le  serment  à  Mahon. 

Hinc  Nostratibus  Ambianis  Mahoner, 
prò,  pugni s  certare,  quod  pugnando 
invicem  subinde  per  Mahumetem  ju- 
rent.  Magometus  apud  Willelm.  Briton. 
lib.  4.  Philipp. 

Mahomeria,  et  Maghomeria,  Tem- 
pi um  Mahometicum,  apud  Matth.  Paris, 
will.  Tyr.  et  alios  Gestorum  Dei  Scrip- 
tores.  Machomeria  quibusdam,  ut  Ro- 
berto Monacho,  B aidrico,,  etc.  [Charta 
ann.  1184:  Quam  ecclesia  S.  Johannis 
quondam  Machomeriam  toties  dieta  prò 

avia  mea  ecclesia   S.  Samuelis  dedit 

Campum  terrai  qxii  est  juxta  viam  quas 
ducit  de  majori  Machomeriam  in  Jerusa- 
lem,  etc]  Guibertus  in  Hist.  Hi  eros.  lib. 
4.  cap.  14  :  Ad  fanum  suum  quod  Macho- 
mariam  vocant,  ultra  pontem  Pharphari- 
cum  sepelire.  Vide  eumdem  lib.  1.  cap. 
4.  Jacobum  de  Vitriaco  lib.  3.  pag.  1143. 
Ordericum  Vitalem  pag.  735.  742.  Vin- 
centi um  Belvac.  etc.  [Machomaria,  in 
Chron.  Andr.  Dandulis  apud  Murator. 
tom.  12.  col.  275.]  Nostris  Mahomerie. 
Join villa  in  S.  Ludovico  :  Et  estoìt  le 
moustier  en  la  Mahomerie  des  Turcs  et 
Sarrazins,  et  Vavoit  fait  dedier  celui 
Legat  en  Vonneur  de  la  Mere  de  Dieu. 
Guil.  Guiart  sub  ann.  1248  : 

Et  font  sans  trop  grande  crierie 
Dedier  la  Mahomerie. 

1  Mahummaria  ,  Eadem  notione,  in 
Gestis  Tancredi  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  145:  Éxcreverat  in  cóllem 
rnodicum  tellus,  cnjus  vertici  fanum,  quod 
vulgo  Mahummariam  vocant ,  saxeum 
supersidebat. 

Hinc ,  ni  fallor,  vocabuli  nostra tis 
Momerie  origo,  quam  prò  re  ridicula 
usurpamus,  quod  preces,  clamores,  can- 
tusve  in  ejusmoai  templis  a  Turcis 
excitari  solitos  prò  ridiculis  haberent 
nostri.  Bulla  Benedicti  XII.  Pap.  apud 
Anton.  Brandaon.  lib.  15.  monarch. 
Lusitan.  cap.  11  :  Non  tempia  seu  Mes- 
chitasipsorum,  nec,  quod  absit,per  eorum 
funestos  ritus,  invocaliones  et  clamores 
verborum,  et  publicas  invocationes,  et 
peregrinationes  ipsorum  in  cordibus  fide- 
lium  scandalum  generetur.  Usurpa  tur 
etiam 

Mahumeria  ,  prò  Mahumeti  idolo. 
Chron.  Reichersperg.  de  Saladino  :  Et 
Mahumeriam  misit  ei,  ut  eam,  sicut  pro- 
miserai,  ad  honorem  Saracenorum  exal- 
taret,  et  venerabiliter  eam  habere  pr&ci- 
peret. 

*  Nostri  Mahommet  quod  vis  idolum, 
sicut  et  Mahomerie  eorumdem  fanum 
dixerunt.  Guignevil.  in  Peregr.  hum. 
gener.  Ms  : 

Et  sur  sa  teste  un  Mahommet 
Portoit,  qui  ses  yeux  encliner 
Li  faisoit  et  jus  regarder. 

Guill.  Tyrii  contin.  Hist.  belli  sacr.apud 
Marten.  tom.  5.  Ampi.  Collect.  col.  589  : 
Dex  se  corousa  à  Salomon  por  le  péchié  de 
luxure,  qu'il  ot  fait  d'une  fame  paxenne 
qu'il  tenoit,  qu'il  ne  deust  pas  tenir.  Tant 


Vaima  qu'il  fist  faire  por  lui  trois  Maho- 
meries  sur  trois  montagnes.  Comment. 
in  psalter.  ex  Glossar,  ad  calcem  Join- 
vil.  edit.  reg.  :  La  fez  Jesu  Crist  a  abatu 
toz  les  faus  dex  par  tot  lo  monde,  et  sunt 
fetes  en  leur  Mahomeries  les  beles  églises 
ou  non  de  Jhesu  Crist.  Vetus  versio  libr. 
Reg.  ibid  :  Atalie  la  félenesse  reine  et  li 
suen  ouren  mult  destruit  le  tempie  Nos- 
tre Seignur,  et  de  riches  aumemenz  del 
tempie  aveient  honured  la  Mahumerie 
Baalin. 

Macomatum,  Idem  quod  Mahomeria, 
a  Mahomet,  qui  et  Macomet  plerisque,  et 
Machumet  dicitur ,  superstitionis  auc- 
tore,  appellatum.  Rogerus  Hovedenus 
in  Ricardo  I  :  Ex  alia  parte  turoni.  ubi 
sedet  Macomatum,  (Edit.  habet  perpe- 
ram  Maconiatum)  id  est,  la  Mahumeria 
Saracenorum. 

1  Mahumigol^:,  Mahometis  sectato- 
res.  Gesta  Tancredi  apud  Marten.  tom. 
3.  Anecd.  col.  169  : 

Ergo  inter  Parthos  et  Persas,  mixlus  et  Indos, 
Inter  omnigeuum  vires  Mahumicolarum. 

1.  MAIA,  Nutrix.Glossae  Isidori:  Maia, 
medica,  obstetrix.  Commodianus  Instr. 
12: 

Percìpit  hoc  Semele  iterimi  «Tovis  altera  Maia. 

2.  MAIA,  Acervus  manipulorum,  sege- 
tis,  Belgis  nostris,  Male.  StatutaOrdinis 
de  Sempringham  :  Circumeant  procura- 
tores  omnes  grangias,  et  videant  omnes 
Maiast  et  faciant  implere  ad  summum9 
quas  potuerint. 

MAJAGTA^  Chronicon  Nonantulense 
MS  :  Per  hujus  Imperatoris  (Friderici  II.) 
tempora  rudes  erant  ritus  et  instituta 
majorum.  Nam  viri  infulas  de  squammis 
ferreis  gestabant,  biretìs  insutas,  quas 
appellabant  Majactas.  [Majatas  edidit 
Murator.  tom.  9.  col.  128.  ut  et  tom.  16. 
col.  260.  ex  Anonymi  Itali  Hist.  :  Nam 
homines  porlabant  infulas  ferreas,  quas 
vocabant  Majatas.] 

1  Mayata,  Eadem  notione,  in  Opus- 
cul.  Gualvanei  de  la  Fiamma  apud 
eumdem  Murator.  tom.  12.  col.  1033. 

|  MAIAGIDM,  Maiage,  Praestationis 
species,  sic  dieta  quod  mense  Maio  exhi- 
beretur.  Tabular.  Compend.:  Item  totum 
territorium  debet  19.  solidos  de  Maiage  in 
prima  die  Mali  annuatim,  et  quisque  de- 
bito? illius  Maiagii  debet  ducere  apud 
Compendium  in  domo  nostra  3.  minas 
biadi  propriis  sumptibus.  Item  quisque 
debitor  illius  Maiagii  debet  15.  denarios 
de  relevio.  Vide  Maxenses. 

MAIALIS.  GIoss.  Isid.  Maialis  porcus, 
pinguis,  quod  de&  Maiae  sacrificabatur, 
quasi  matri  Mercurii.  Glossse  Gra&c.  Lat.: 
AéX?a£,  Porcellus  Maialis.  Alige  :  Maialis, 
toplioc.  Sed  Iegendum.utin  Gloss.  Graec. 
Lat.  topuac  x°*P°«>  Maialis.  Ugutio  :  Ne- 
frendis  dicitur  porcus  domesticus,  carens 
testiculis,  sic  dictus,  quia  non  frendet. 
dentibus.  Hic  alio  nomine  dicitur  Maialis, 
quomodo  cincurris  dicitur  natus  ex  apro 
silvestri  et  domestica  porca.  Polyptychus 
S.  Remigli  Reme n si s  :  Stimma  porcorum, 
verri  10.  Maiales  100.  scrofse  165.  genaL 
140.  sunt  simul  capita  415.  [Charta  ann. 
1030.  ex  Archivis  S.  Victoris  Massil.  : 
Guichirannus  et  frater  ejus  Fulco  vendi- 
derunt  S.  Victori  et  S.  Zachari&  totam 
condaminam  quse  fuit  de  Bonifacio  prò 
uno  caballo,  uno  bove,  uno  verre  et  uno 
Maiale.] 

Quidam  porro  putant,  ita  dictum 
Maialem,  quod  ad  Majum&  festivitatem 
nutriretur  et  saginaretur,  reservaretur- 
que  ad  solennes  epulas  :  indeque  Maia- 
lem  sacri fum  seu  sacrivum,  dici  in  Pacto 


MAJ 


MAJ 


MAJ 


179 


Legis  Salica?  Ut.  2.  §  18  :  Si  quis  Maialem 
sacrifum  furaverit,  et  cum  testibus,  quod 
éacrifus  fuisset,  potuisset  ille  qui  peraidit, 
approbare,  eie.  $  19.  Alium  vero  Maialem 
qui  sacri  fus  non  fuerit,  etc.  In  Lege  ea- 
dem  posterioris  Editionis  §  17  :  Si  quis 
Maialem  sacrivum,  qui  dicitur  votivus, 
furaverit.  Sed  ibi  sacrivus  et  votivus, 
Maialis  est,  non  ad  sacri  fi  cium  re serva - 
tus,  sed  sacer  et  ex  voto  aedi  bus  sacri  s, 
aut  viris  religi  osi  s  datus,  quomodo  vo- 
tiva pecora  vocat  Gregorius  Turon.  lib. 
2.  de  Mirac.  cap.  3. 

S^"  Vix  certe  dubium  est  quin  Maia- 
lis porcum  castratimi  significet  ;  atque 
adeo  recte  Eccardus  nane  vocem  dedu- 
cit  a  Mahen,  maien,  quod  Germanis  exs- 
cindere,  secare  sonai  :  facile  enim  ora- 
nino  a  participio  Majelt,  exsectus,  for- 
mat ur  Maiali». 

\  MAJATA.  Vide  supra  Majacta. 

*  MAIATA.  Vide  Maglata.  [Fr.] 

1  MAIGAMPUS,  in  Annalibus  Frane,  a 
Frenerò  editis  sub  ann.  776.  prò  Mar- 
ta seu  Madii  campus,  Oomitia  publica, 
qti33  primi  Francorum  Reges  solebant 
quotannis  primum  Martio,  dehinc  Maio 
mense  indicere,  in  quibus  post  seria 
peracta,  conviviis,  ludis,  spectaculisque 
delectabantur.  Vide  Campis  Martii.  Adde 
Dissertationem  hac  eadem  de  re  Andreae 
Rivini  cap.  8.  in  Syntagm.  variar.  Dis- 
sertata edit.  1702. 

MAIDA.  [Capitul.  Pipini  Reg.  Italia? 
ann.  793.  cap.  32  :  De  pravis  illis  homini- 
bus  qui  brunaticos  (brumaticos)  colunt, 
et  de  hominibus  suis  sub  tus  Maida  cerias 
(cereos)  incendunt,  et  votos  vovent,  etc. 
Anglo-Sax.  Mseden,  Anglis  Maid,  Germ. 
Magd,  est  puella,  virgo  ;  sed  haec  quid 
ad  rem  ?  An  idem  Maida  quod  mox  Mai- 
danum  ?  haec  qulppe  erat  veterum  Gal- 
lonine superstitio,  ut  in  biviis  et  compi- 
tis  hominum  membra  ex  lino  vel  cera 
connata  ponerent,  quibus  fortean  cereos 
accende ban t.  Vide  Pes  et  Ceria. 

MAIDANUM,  Maydanum,  Turcis  et 
Sarracenis,  ut  videtur,  forum,  platea 
vel  campus.  Epistola  Carlini  de  Grimal- 
dis  ann, 4314.  apud  Waddingum  :  Inte- 
rim sancii  fratres  ducuntur  ad  Mayda- 
num,  id  est,  pia  team  vel  campum.  [Mar- 
danum  perperam  edit.  tom.  2.  Martii 
pag.  413  J  Idem  ann.  1321.  n.  4  :  Ignem 
magnum  in  Mayda.no,  seu  platea  civitatis 
accenderunt.  Joseph  us  Barbarus  in  Iti- 
nerario Persico  pag.  463  :  Mandavitque 
ut  in  forum,  quod  Maidan  illis  dicitur, 
venir  em. 

1  MAID  IN  UM,  Mensura?  genus.  Charta 
Guillelmi  Gerundensis  Sacristae  ann. 
1268  :  Ita  tamen  quod  de  miliarensi  a 
nóbis  et  D.  Infante  Jacobo  vobis  concesso, 
habendo  de  quolibet  Maidino  salis,  etc. 
Vide  Manata. 

\  MAJELLENSIS  Ordo.  Sic  dicti  olim 
Celestini  a  monte  Majello,  qui  fuit  eo- 
rum  tamquam  prima  incunabula.  Vita 
B.  Roberti  Salentini  tom.  4.  Julii  pag. 
502  :  Tandem  invenerunt  duos  fratres 
Ordinis  Majellensis. 

1  MAIENSES,  Dies  pecunia?  in  mense 
Maio  sol  venda?,  Gali.  Terme  de  May.  Ta- 
bulari um  Casa?  Dei  :  Dono..,  duos  man- 
sos...  ex  quibus  exeunt  duo  agni  censi  et 
duo  sòlidi  inter  Kalendares  et  Paschales, 
et  Maienses  et  Meisonegs.  Vide  Maia- 
gium. 

*  MAIERA,  Fermentum,  quo  in  confi- 
cienda  cere  visi  a  ut  un  tur.  Vide  supra 
Maeria  4. 

MAJERIA,  Sepes,  Iignum,  quo  ager 
clauditur,  munilur,  ex  Lat.  Materia,  ut 
censet  V.  CI.  Dion.  Salvaingus  Boissius 
in  lib.  de  Usu  feudor.  cap.  ult.  Charta 


ann.  1164.  ab  eo  descripta  :  Si  quis  vi- 
nearum,  honorum,  vel  alterius  loci  fruc- 
tus,  vel  Majeriaz,  vel  clausuram,  vel  tec- 
tum  domus  furatus  fuerit,  etc.  Alia  ann. 
1245.  apud  eumdem  pag.  323  :  Jus  pas- 
cendi  pecoris,...  jus  Ugna  scindendi,  sive 
chalfagium  in  omnibus  nemoribus  nos- 
tris,  excepto  nostro  devez,  quod  est  supra 
vineas  de  Loyras,  etc.  Consuetudo  Bor- 
donensis  art.  284  :  Autre  chose  est  des 
fruits  naturels  comme  noix,  foint  Maye- 
res,  pommesy  poires,  et  autres  ckoses  sem- 
blables,  etc.  Vide  in  Escenla. 

T  MAIERIUS,  Pra?fectus  pai  atti  Papa- 
lis.  Acta  SS.  tom.  4.  Junii  pag.  766  :  Su- 
prascriptus  vero  aurificus  hac  supras- 
cripta  occasione  in  continenti  factus  fuit 
Maierius  domini  Papae. 

1  MAIERUS,  Idem  qui  Major  villse, 
nostris  Maxeur.  De  S.  Alena  tom.  3.  Ju- 
nii pag.  397  :  Pastori,  magistris  fabricae, 
Maiero,  scabinis,  etc. 

*  MAIESTADE,  Praestationis  species  in 
mense  Maio  solvendae.  Charta  ann.  1328. 
in  Reg.  65.  Chartoph.  reg.  eh.  194  :  Item 
et  invenimus  quod  centum  nonaginta 
quinque  solidos  morlanorum,  qui  vocan- 
tur  Maiestade,  habet  dictus  dominus  rex 
in  dicto  loco  de.  Ynossio;  et  solvuntur 
anno  quolibet  in  mense  Madii...  per  cer~ 
tos  homines  prò  certis  rebus.  Vide  Maia- 
gium. 

MAJESTAS.  Glossae  Lat.  Graec.  :  Majes- 
tas, neYaXeiÓT^.  Deo  pra?sertim  tribuitur. 
Prudenti  us  in  Apotheosi  : 

....  Naro  Filius  hoc  est, 
Quod  de  Patre  micans  se  praestitit  inspiciendum 
Per  species,  quas  posset  homo  comprendere  visu. 
Nani  mera  Majestas  est  infinita,  nec  intrat 
Obtutus,  aliquo  nisi  si  moderamine  formet. 

Ubi  Iso  Magister  per  Majestatem,  Pa- 
trem,  Design  ari  putat.  Infra,  Filio  tri- 
buit  : 

Cui  non  principium  de  tempore  ;  sed  super  omne 
Tempus,  et  ante  diem  Majestas  cum  Patre  summo, 
Imo  animus  Patris,  et  ratio,  et  via  Con&iliorum. 

Et  contra  Homuncionitas  : 

Adfirmant  non  esse  Down,  ptetate  fatentur, 
Majestate  negant. 

In  Psychomachia  : 

Verbum  quippe  caro  factum,  non  destitit  esse 
Quod  fuerat,  Verbum  earnis  dum  glutinat  usum, 
Majestate  quidem  non  degenerante  per  usum 
Garnis,  sed  miseros  ad  nobiliora  trahente. 

Lib.  1.  in  Symmach.  : 

....  Nisi  quod  Irucis  Orci 

Imperium,  vera)  ceu  Majestatis  adoras. 

Arator  lib.  1.  Hist.  Evangel.  de  Christo 
res  urgente  :  Majestas  cum  carne  redit, 
etc.  Gregorius  Turon.  de  Vitis  Patrum 
cap.  12  :  Ibique  Seraphim  obumbrare  Ma- 
jestatem  Domini.  Li  ber  1.  Mirac ulor.  S. 
Bavonis  cap,  14  :  In  honore  trina  Majes- 
tatis, Patris,  et  Filii,  et  Spiri  tus  sancii, 
Hugo  Flaviniacensis  in  Chr.  pag.  166  : 
Et  in  medio  quidem  alto  satis  et  promi- 
nenti ciborio  sanctus  quiescit  Vitonus, 
frontem  auro  purissimo  et  getnmis  pre- 
tiosissimis  ,  quibus  concluditur  Majestas 
Dei  incircumscripta,  et  incomprehensibi- 
lis,  habens  ad  dexteram  B.  Peiri,  et  ad 
l&vam  ejusdem  B.  Vitoni....  imagines. 
[Ha?c  de  sacra  Eucharistia  interpretatur 
Mabillonius  Annal.  Benedict.  tom.  4. 
pag.  187.]  Helgaudus  in  Roberto  Rege  : 
Fecit  nihilominus  sancto  Pontifici  Mar- 
tino casulam  auro  operatam  optimo,  inter 
scapulas  Majestatem  veri  Ponti ficis  conti- 
nentem,  Cherubim  quoque  ac  Seraphim 
dominatori  omnium  colla  submittentium. 
Albericus  in  Chr,  ann.  1204  :  In  hac 
(icone  seu   imagine)  mirabiliter  fabre- 


facta  est  Majestas  Domini,  et  Imago  13. 
Marise  et  Apostolorum.  Vita?  Abbatum  S. 
Albani  pag.  71  :  In  quorum  uno  Crux 
cum  Crucifixo  et  Maria  et  Joanne  figuran- 
tur  :  alio  vero  Majestas  cum  quatuor 
Evangelistis  elegantissimis  csslaturis  ins- 
culpitur.  Et  pag.  90  :  In  media  tràbe  Ma- 
jestas cum  Ecclesia  et  Synagoga  figuratur. 
Gervasius  Dorobernensis  de  Combus- 
tione et  Repara t.  Eccles.  Dorobern.  pag. 
1295  :  Quas  (trabs)  per  transversum  Eccle- 
sia desuper  altare  trajecta  auro  deco- 
rata.... Majestatem  Domini,  imaginem  S. 
Dunstani,...  sustentabat.  Liber  Ordinis 
Parisiensis  cap.  56  :  Dum  transeunt  ad 
Capitulum,  similiter  ad  Majestatem  in- 
clinabunt.  Statuta  Ord.  Pra?monstrat. 
Dist.  1.  cap.  5  :  Cum  vero  Conventus  Ca- 
pitulum ingreditur,  singuli  suo  ordine 
versus  Majestatem  inclinent.  Durandus 
lib.  4.  Ration.  cap.  35.  n.  11  :  In  quibus- 
dam  codicibus  et  Majestas  Patris,  et  etiam 
Imago  depingitur  Crucifixi.  Infra  :  Sa- 
cerdos  osculatur  pedes  ipsius  Majestatis, 
et  se  signat  in  fronte.  [Marten.  de  antiq. 
Eccles.  Ritibus  pag.  631  :  Hic  libri  Ma- 
jestatem osculatur  sacerdos.]  Vetus  Charta 
apud  Catellum  lib.  5.  Rerum  Occitanar. 
pag.  901  :  Et  qu&dam  crossa  eburnea, 
cum  baculo  eburneo,  et  unum  colare  cum 
Majestatibus,  etc. 

*  Ea  potissimutn  ap  pel  lattone  desi- 
gnatur  hgura  Patris  a?terni  in  Throno 
sedentis  aut  Crucifixi  imago,  qua?  in 
antiquis  missalibus  pietà  est  ante  cano- 
nem,  quamque  osculabatur  sacerdos 
post  orationem,  Aufer  a  nobis,  ad  aper- 
turam  missalis  :  unde  in  quibusdam  le- 
gitur  haec  rubrica  :  Osculetur  majestas, 
aut  osculetur  majestatem.  Hinc  in  Mis- 
sali  ann.  1478.  apud  Charvet.  hist.  Vien. 
pag.  747  :  Hic  ponat  (sacerdos)  manus  ad 
modum  Majestatis.  Qua?"  ibi  toties  repe- 
tuntur,  quoties  in  aliis  Missalibus  legi- 
tur,  Extensis  manibus. 

Sed  et  Majestas,  prò  quavisSanctorum 
imagine  usurpatur  ab  Anonymo  de  Mi- 
racul.  S.  Fidis  cap.  8.  tom.  2.  Bibl.  Lab- 
bei  :  Erat  distributa  Sanctorum  acies  in 
tentoriis  et  papilionibus  in  prato  S.  Feli- 
cis,  quod  disparatur  ab  urbe  quasi  uno 
milhario.  (loquitur  de  capsis  et  imagi- 
nibus  SS.)  Rune  locum  precipue  S.  Marti 
aurea  Majestas  et  *S.  Amantii  seque  aurea 
Majestas,  et  S.  Saturnini  Martyris  aurea 
capsat  et  S.  Maria  aurea  imago,  et  sanetse 
Crucis  aurea  Crux,  et  sanetse  Fidis  aurea 
Majestas  decorabant.  Tabular.  Celsinia- 
nence  :  Incendia  domorum  ,  vinearum 
extirpationes,  censuum  terree  ablationemt 
patris  sui  seu  proprii  corporis  invasionem, 
et  ad  ultimum,  quod  magis  plangendum 
est,  ipsius  etiam  Majestatis  S.  Petri  lapi- 
dationem,  etc.  [Antiquit.  Benedict.  Pic- 
tav.  MSS.  part.  3.  pag.  105  :  Calicem 
domni  Ber  trami  Abbatis  magnum  cum 
Majestatibus.]  Vide  Monast.  Anglic.  tom. 
3.  pag.  309.  312. 

»  Pro  Deipara?  imagine,  in  Annal.  Pia- 
cent,  ad  ann.  1468.  apud  Murator.  tom. 
20.  Script.  Ital.  col.  925:  Dum  Majestas 
Virginis  prò  more  patria  ad  oblationes 
aedi  Virginis  faciendas  deferretur ,  etc. 
Testam.'regin.  Mafalda?  ann.  1256.  tom. 
1.  Probat.  Hist.  geneal.  domus  reg.  Por- 
tug.  pag.  31  :  Item  meum  psalterium  bo- 
num  quod  me  nutuit,  et  Majestates  meas 
parvas  de  ebore . 

Majestatem  prò  quovis  Gentilium  Deo 
usurpavi t  etiam  Tertullianus  Apol.  cap. 
13  :  Majestas  qu&stuaria  efficitur,  circuit 
cauponas  religio  mendicans.  Commodia- 
nus  Instr.  17.  de  Archigallis  : 

Inde  simulant  se  concuti  mimine  quodam, 
Majestatemque  colunt,  et  se  sub  figura  fatigant. 


180 


MAJ 


MAJ 


MAI 


Et  infra  : 

Rea  semel  in  vano  de  vetustate  processit, 
Ut  ratiocinanti  credalur  prodenti  falsa, 
Majestas  autem  illorum  nulla  locutus  ost. 

Eusebius  Emisenus  seu  Eucherius  Ho- 
mil.  contra  Idola  :  Seddicis,non  lignum 
et  lapidem,  sed  in  ligno  et  lapide  latentem 
venerar  Majes tatara. 

*  Imo  etiam  prò  imagine  viri  cujus- 
libet  potentis  in  sigillo  suo  insculpta  ; 
qua  ratione  intelligenda  Charta  Hugo- 
nis  comit.  Oampan.ann.  1114.  infra  lau- 
data, ut  et  alia  ann.  1115.  Viromand. 
comit.  ex  Ohartul.  S.  Corn.  Oompend. 
fol.  77.  r°.  col.  1  :  Reginaldus  tunc  Viro- 
mandorum  comes  fecit  litteris  annotari 
et  suas  Majestatis  insigniti  sigillo»  Charta 
ann.  1491.  in  Pomer.'  Diplom.  pag.  183  : 
Manibus  nostris  tenuimus  patente»  lite'' 
ras...  domini  Marini...  episcopi  Gammi' 
nensis...  integras  et  illaesas,  ejusdemque 
Majestatis  sigillo  subappenso  munitas. 
Hiric  et  prò  sigillo  ipso  idem  vocabulum 
adhibitum  fuisse  nonnulli  opinati  sunt. 
Vide  Heinec.  de  Sigili,  cap.  9.  num.  4.\ 
pag.  76.  [«*  et  infra  Majestas  Bulla.]  Et 
certe 

*  Majestas,  ut  et  Gallicum  Majesté, 
interdum  idem  est  quod  summa  aucto- 
ritas.  Charta  Henr.  I.  reg.  Angl.  in  Char- 
tuL  Cluniac.  eh.  223  :  Confirmavit  quoque 
eam  (donationem)  precibus  meis  dominus 
papa  Innocentius  Maj  estate  litterarum  et 
sigilli  sui.  Monstrel.  voi.  2.  ad  ann.  1437. 
fol  142.  v°  :  C*estoient  gens  de  petit  estate 
qui  ne  desiroient  autre  chose  que  de 
fort  entroubler  les  besongnes  pour  eux 
augmenter  et  avoir  Majesté  sur  les  plus 
riches. 

Majestas,  Imperatorum  et  Regum 
titulus  proprius.  Glossae  Gr.  Lat.:  'Efcov- 
ai a,  Majestas,  Ditio,  Potestas,  Agobardus 
de  Insolentia  Judaeor.  ad  Ludovicum 
Pium  Imp.  :  Dieens  Maj estat erri  vestram 
commotam  esse  valde  adversum  me  prop- 
ter  Judseos.  Charta  Caroli  Calvi  Regis 
Frane,  apud  Perardum  pag.  48  :  Isaac 
Lingonensis  Ecclesia  reverendus  Antistes 
ad  nostrani  se  colligens  Majestatem,  hu~ 
militer  postutavit,  etc.  Adde  pag.  160. 
Passim.  Vide  Filesacum  in  Querela  Ec- 
clesia Gallicana  pag.  851. 

WF*  Eumdem  titulum  Hugo  Campa- 
ni» Comes  ann.  1114.  usurpavit  in  Lit- 
teris, qui  bus  coenobio  S.  Remigii  res 
quasdam  concedit  in  Curte-Ausorum  : 
quas  Litteras  Majestatis  (ait)  nostrse  si' 
gillo  consignari  feci.  Ita  Ma  bill  on.  Di- 
plom. Iib.  2.  cap.  6.  n.  6. 

»  Philippo  duci  Burgundi»  tribuitur 
a  Gàndensibus  in  Instr.  ann.  1453.  apud 
Math.  de  Couc.  in  Carolo  VII.  pag.  657  : 
Confitentes  se  plura  crimina,  delieta  et 
offensas  contra  dictum  dominum  ducerà 
et  suam  Majestatem  perperam,  inique  et 
indebite  perpetrasse  et  commisisse,  etc. 
Rursum  occurrit  in  confirmatione  ejus- 
dem  Instr umenti  ibid.  pag.  661.  Eodem 
titulo  compellatur  quidam  Bernardus 
de  Canili anth  ,  nobili  ortus  prosapia, 
apud  Richard.  Cluniac.  in  Hist.  origin. 
monast.  de  Carit.  ad  ann.  1056.  tom.  1: 
Collect.  var.  script.  D.  Le  Beuf  pag.  388 . 
Ecce  jam  presento  eum  tuse  Majestati, 
etc. 

Majestatis  titulus  etiam  summis  Pon- 
tifici bus  tribuitur  in  Ordine  ad  conse- 
crandum  Episcopum ,  in  MS.  Codice 
Thuano  773.  in  Epistola  Caroli  Calvi  ad 
Nicol aum  I,  PP.  in  Concilio  Tricassino 
ann. 867.  in  Epistola  Concilii  Viennensis 
ann.  1112.  ad  Paschalem  PP.  apud  S. 
Anselmum  lib.  2.  Epist.  33.  Iib.  4.  Epist. 
46.  94.  Joan.  Sarisber.  Epist.  10.  11.  14.  1 


28.  29.  etc  qui  interdum  Majestatis 
Apostolica  titulo  utitur  Epist.  27.  28.  40. 
89.  etc.  ut  et  Vita  S.  Theodardi  pag. 
761.  Histor.  Translat.  S.Sebastiani  num. 
15.  etc.  Vide  [Epist.  Abbonis  Floriac. 
pag.  402.  403.  S.  Bernard um  Epist.  ad 
Eugenium.  PP.  261.  edit.  Mabill.]  Ste- 
phan.  Tornac.  Epist.  109.  Conradum 
Abbatera  Uspergensem  ann.  1116. 
Matth.  Paris  ann.  1246.  pag.  470.  Lau- 
rentium  Leodiensem  in  Episcopis  Vir- 
dunensibuspag.323.  in  Epist.  S.  Thomae 
Cantuar.  ad  Alexandrum  III.  PP.  apud 
Baron.  ann.  1170.  in  aliis  Arnulphi 
Episcopi  Lexoviensis  ad  eumdem  pag. 
98.  Cleri  Trevirensis  ad  Innocentium  II. 
apud  Browerum  lib.  13.  num.  104.  in 
Charta  5.  Tabulami  Ecclesiae  Carnoten- 
sis,  etc.  Versus  exarati  in  obitum  Anti- 
papa Guidonis  : 

Corruit  insani  Guidonis  et  Octaviani 
Impia  Majestas,  atque  intoleranda  potestas. 
Surgit  Alexander,  ratione  prìor,  Petrus  alter. 

Charta  Henrici  IV.  Imper.  in  Àctis  Mu- 
rensis  Monasterii  pag.  21  :  Et  utpraedictum 
Cosnobium  sub  Romanae  Ecclesiae  mundi' 
burdio  et  Maj  estate  securum  semper  sta- 
biliate et  defendatur.  [Adde  Append.  ad 
Antiq.  Hortae  HI.  Fontani  ni  pag.  430. 
442.  449.  et  483.  Responsionem  Pii  II. 
PP.  ad  orat.  Galloni m  Orator.  tom.  8. 
Spici  I.  Acher.  pag.  302.  etc]  [*  Illum 
Adriano  papas  adscribit  Guillelmus  rex 
Siciiiae,  qui  Magnificentise  nomenclatura 
sese  appellat,  in  Charta  ann.  1156.  apud 
Cenci  um  in  ter  Cens.  eccl.  Rora.  :  De  ca- 
pitulis  illis,  de  quibus  inter  Majestatem 
vestram  (Papam  alloquitur)  et  nos  con- 
troversia vertebatur,  quod  subscriptum  est 
observatur...  Magnijicentia  nostra  aut 
nostrorum  h&redum,  etc]  [**  Vide  Pfef- 
finger.  ad  Vitriar.  lib.  1.  til.  4.  %  9.  a. 
not.  8.  tom.  1.  pag,  391.] 

*  Cardili ales  quoque  eadem  appella- 
tone donati.  Charta  prò  Milit.  S.  Joan. 
Jerosol.  ex  Cod.  reg.  8542.  6.  fol.  62.  r°.  : 
Reverendis  in  Chrisio  patribus  et  dominis, 
episcopis,  presbiteris,  diaconibas  S.  R. 
matris  ecclesiae  Cardinolibus,  Raymun- 
dus  Rupini  Dei  clementia  princeps  An- 
tiochenus,  salutem  et  tam  debitum,  quam 
devotùm  in  omnibus  famulatum.  Majes- 
tati vestrae  significo,  etc. 

Majestatis  titulum  adscribunt  prae te- 
rea  [Archiepiscopis,  Arnulfus  Lexo- 
viensis Epist.  15.J  [s  Epist.  ann.  circ. 
1214.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ. 
col.  332  :  Reverendo  patri  et  domino  A. 
Dei  providentia  Narbonensi  archiepis- 
copo... universus  Agathensis  clerus  et  pò» 
pulus...  obsecramus  in  Domino  ipsum  a 
vestra  Maj  estate  nobis  concedi  ponti  ficem.] 
Episcopis,  Dudo  in  Praefat.  ad  Acta 
Normannor.  [Arnulphus  Sagiensis  Ar- 
chid.  tom.  2.  Spicil.  Acher.  pag.  337. 
Eumdem  sibi  arrogat  Bruno  Lingonens. 
Episc.  apud  Perardum  pag.  67.]  Abbati 
Su gerio  S.  Bernardus  Clarevallensis 
Abbas  Epist.  3.  tom.  4.  Hist.  Frane, 
pag.  493.  etc.  Archidiaconis,  Stephanus 
Tornac.  Epist.  231.  [modo  tamen  Epist. 
quae  Archidiacono  inserì bitur,  Archie- 

Eiscopo  Burdegalensi  non  sit  inscri- 
enda,  ut  conjicit  Mabillonius  loco  su- 
peri us  laudato.]  Vide,  quae  de  hac  voce 
congessi  t  Casaubonus  ad  Trebellium 
Pollionem. 

Majestas,  Bulla  Imperialis,  seu  ma- 
jus  Imperatoris  sigillum,  in  quo  scili- 
cet  cum  Imperatoria  Maj  estate  ex  primi- 
tur  :  unde  Germanis,  Majestedbrieff, 
ejusmodi  sigillo  munitae  litterae  appel- 
lante. Ita  Freherus  ad  Petrum  de 
Andlo  lib.  2.  cap.  6.  et  ad  Bullam  Sigis- 


raundi  Imp.  [Majestas  Sanctionis,  in 
leg.  80.  de  Decur.  lib.  12.  tit.  1.  Codic. 
Theodosiani.]  [<*  Vide  supra  ad  lineam 
Imo  etiam.] 

Majestas,  Praesentia.  Tabularium 
Brivatense  Ch.  7  :  Quod  in  Maj  estate  ilio- 
rum  testium  auctorizatum  fuxt  Petri, 
Pondi,  etc. 

1  Majestas,  Magnitudo.  Gasp.  Bar- 
thii  Gloss.  apud  Ludewig.  tom.  3.  Re- 
liq.  MSS.  pag.  451.  ex  Guiberti  Hist. 
Palaest.  Majestate  pretii. 

1  MAJESTATIVUS,  Augustus,  majes- 
tate et  auctoritate  venerandus.  Guiber- 
tus  de  Laude  S.  Mariae  cap.  1  :  Divinum 
Majestativumque  legimus.  Acta  SS.  tom. 
4.  J unii  pag.  800  :  Nulli  unquam  Ange- 
lorum  vel  hominum  majoritatis  et  meriti 
excellentius  testimonium  Maj  estativa  Do- 
mini veritas  ipsa  perhibuit. 

e  Majestal,  prò  Regalis,  vulgo  Royal, 
apud  Froissart  voi.  1.  cap.  325  :  Le  roi 
d'Angleterre  fu  seoir  le  jeune  damoisel 
Richard  de  lezlui,...  audessus  de  tous  ses 
enfans  en  estat  Maj  estai,  en  remonstrant 
et  reprèsentant  qu'il  seroit  roy  d* Angle- 
terre. 

*  MAIETA,  vox  Italica,  Fibula  minor, 
Gali.  Petite  agraffe.  Stat.  cri  min.  Ri  per. 
cap.  126.  fol.  19.  v°.  :  Et  idem  intelliga- 
tur  prò  pannis  aureis,  siricis  et  argenteis> 
ac  Maietis  argenteis,  et  aliis  rebus  datis 
prò  fulciendo  dictas  veste*. 

MAIGNAGIUM.  Li  ber  Ramesiens.  sect. 
265.  apud  Spelmannum  :  Idem  Hugo  te- 
nebat  unam  Cotsethelandam  cum  libero 
servitù)  in  villa ,  quae  dicitur  Fleye,  et 
unum  Maignagium  in  foro  ejusdem  villae. 
Ubi  idem  Spelmannus  officina m  fabri 
aerarii  interpreta  tur,  a  Gallico  Maignen, 
Faber  aerarius.  Sed  malim  Maignagium 
hoc  loco  interp retari  prò  Mansionagio, 
vel  Mesnagio,  seu  domo.  Vide  Mèna- 
gium  2. 

1  MAIGNERIUS.  Vide  Maynerius. 

*  MAIIESTUS.  [Gravis  :  «  Dedi  tamen 
opera m,  ut  domino  satis  facerem,  no- 
mini Maiiesto  et  dignitosso,  cujus  plu- 
ris  erat  unguis,  quam  tu  totus  es.  »  (Pe- 
tron.  ed.  Buecheler,  |  57.)] 

1  MAIL.  Charta  ann.  1293.  apud  Ba- 
luz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  297  :  Et 
prout  mólendina,  et  li  Mail,  et  omnes  sa- 
lices  dictae  Priorissae  tenent  et  compre- 
hendunt.  Ubi  leg.  videtur  una  voce  Li- 
maniae  vel  Lemmane,  qua  agrum  pla- 
num  et  fertilem  intelligunt  Arverni. 
Vide  utramque  vocem. 

*  Haud  feliciter,  ni  fall  or,  proponi  tur 
legendum  Limanias  vel  Lemmane,  prò  li 
Mail  :  hac  quippe  voce  Locus  palis, 
Maillis  appellatis,  cinctus  significari 
videtur.  Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1536, 
ex  Tabul.  de  Chissé  in  Turon.  :  Item 
unam  insulam,  l'Iste  dramours  nuncupa- 
tam,  in  salicetis  undique  plantatam,...  à 
Maillis  Gallice  clausam.  Close  à  Maillis, 
in  Decr.  ann.  1538.  ibid.  Neque  aliud 
forte  sonat  vox  Maile,  quam  vide  in 
Mainillum. 

*  MAILHETUS,  Mailletus,  a  Gallico 
Maillet,  Malleus,  tudes  ligneus.  Lit.  re- 
miss, ann.  1350.  in  Reg.  80.  Chartoph. 
reg.  ch.  766  :  De  quodam  baculo  seu 
Matlleto...  dictum  Johannem  semel  in  ca- 
pite percussit.  Alias  ann.  1416.  in  Reg. 
169.  ch.  450  :  Unus  consociorum  cepit 
Mailhetum  ac  billardum  cum  quo  luse~ 
rant,  et  volens  ludere,  dedit  ictum  de 
dicto  Mailheto  bolse,  et  chuquae.  Mailhoche, 
eodem  sensu,  prò  Manioche,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1409.  ex  Reg.  163.  ch.  487  :Le 
suppliant  print  une  Mailhoche  à  tonne- 
lier,  et  d?icelle  Mailhoche  féry  icellui  Ro- 
geron.  Vide  infra  Malleus  1. 


MAI 


MAI 


MAJ 


181 


"1.  MAILLA,  Eodem  significata.  Charta 
Henr.  ducis  Brab.  prò  commun.  Bruxel. 
ann.  1229.  ex  Cod.  reg.  10197.  2.  2.  fol. 
23.  r°.  :  De  percussione  Maillae  vel  extrac- 
tione  crinium,...  tres  librai  solventur. 

2.  MAILLA,  Species  monetai  minutio- 
ris,  quama  Medallia  contractam,  doce- 
musin  Dissertatione  de  Nummis  inferio- 
rislmperii,  vulgo  Mai  Ile.  Charta  1144.  prò 
Montealbano,  apud  Catellum  in  Comi- 
tib.  Tolosan.  pag.  323  :  Collaudarius  ex- 
traneus,  qui  attulerit  salem,  ibi  praebeat 
domino  unam  Maillam,  et  collaudarius, 
qui  extraxerit  salem,  prmbeat  unum  po- 
gesum.  Vide  M edalla. 

*  MAILLIOLUS,  Maliolus,  Novelle- 
tum,  Gali.  Jeune  plant,  nouvelle  vigne. 
Charta  admort.  Caroli  VII.  in  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  alias  Bitur.  fol. 
147.  r°.  :  Itera  super  duabus  sexlariatis 
Malioli  et  terree  conliguis,...  j.  oboi.  Tu- 
ron.  Et  fol.  148.  v°.  :  ltem  super  una  sex- 
tariata  Maillioli  ad  fontem  S.  Martini,... 
j.  den.  Turon.  Mainplant,  eadem  accep- 
tione,  in  Charta  ann.  1309.  ex  Reg.  50. 
Chartoph.  reg.  eh.  35  :  Ledit  bois  est 
Mainplant.  Lit.  remiss.  ann.  1398.  in 
Reg.  153.  eh.  256  :  En  icelles  vignes  sur- 
pris  de  vin  prist  plusieurs  racimaux  de 
j enne  Mainplant.  Meiplant,  eodem  sensu, 
in  Chartul.  Celsinian.  eh.  424  :  Dono... 
sex  operatas  de  vinea  in  ipso  alodo  S. 
Petn,  ubi  ego  habebam  Meiplant  :  ipsum 
Meiplant  dono  S.  Petro.  Sed  leg.  forte 
Meinplant.  Vide  infra  Maleollus. 

*  Mailhée  vero  et  Mailhere  est  Modus 
agri,  quarta  pars  scilicet  jugeri.  Lit.  ad- 
mort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1471.  in  Reg. 
197.  Chartoph.  reg.  eh.  159  :  La  qua- 
triéme  piece  contient  trois  Mailheres  et 
une  lieurade  de  pré...  Dix  poingnerées  de 
r>ré,  dont  les  quatre  poingnerées  ou  Mail- 
hées  font  Varpent,  en  deux  pieces  ;  la 
premiere  contenant  sept  Mailiiées  ou  en- 
viron. 

T  MAILLOLUS,  Malleolus,  surculus  vi- 
tis.  Statuta  Massil.  lib.  5.  cap.  19.  §  9  : 
ltem  quicumque  colliget  Maxllolos  in 
aliena  vinea  seu  vineis  sine  voluntate  do- 
mini cujus  erit  illa  vinea,  solvat  nomine 
pozn&  danni  prò  quolibet  Maillolo  1.  den. 
Vide  Malholtius. 

MAIMODINA.  Vide  Masmodma. 

*  MAINA,  Mansio,  domus,  ubi  quis 
manet,  nostris  alias  Maine.  Charta  ann. 
1345.  in  Reg.  75.  Chartoph.  reg.  eh.  416  : 
ltem  in  loco  dicto  Fresnoy  unam  Mainam 
cum  duabus  virgis  terrea...  ltem  in  dicto 
loco  duas  Mainas  et  quatuordecim  virgas 
terree.  Pluries  ibi.  Alia  ann.  1343.  in 
Reg.  74.  eh.  144  :  ltem  le  Maine  ou  vil- 
laige  de  la  Broa  avec  toutes  ses  apparte- 
nances  et  appendances.  ltem  le  Maine  ou 
villaige  de  G-ales  et  toutes  ses  appartenan- 
ces.  Lit.  remiss.  ann.  1468.  in  Reg.  197. 
eh.  27  :  Icellui  GueHn  demourant  ou 
Maine  ou  Manoir  appella  de  Coustans  en 
la  séneschaussée  d'Agennoys.  Vide  Mai- 
namentum. 

MAINAD,  Perjurium, a  Saxonico  Mai- 
nanà^,  alias  manea^,  quod  fal- 
sum  juramentum  sonat.  Leges  In» 
Reg.  West-Sax.  cap.  34.  juxta  Edit. 
Cantabrig.  :  Sì  nolit  abjurare,  emendet 
ipsum  Mainad,  id  est,  perjurium,  dupli- 
citer.  Vide  Leges  Saxonicas  Kanuti  Re- 
gis  Angl.  part.  1.  cap.  5.  et  part,  2.  cap. 
83.  [*>  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag. 
904.  Philips,  de  Jur.  Anglosax.  not.  463. 
et  619.  ejusd.  Histor.  Jur.  Angl.  tom.  2. 
pag.  137.  et  288.] 

MAINADA.  Vide  Maisnada. 

1  MAINADERIA.  Vide  Maisnadarii. 

1.  MAINAGIUM,  Maniamentum,  Pos- 
sessi quasi  manualis  possessio,  a  Mainì 


manus.  [Britanni  Meneur  et  Menour 
villicum  vocant,  a  Mena  seu  Meni,  trac- 
tare,  Gali.  Manier.]  Aresta  ann.  1257,  1. 
Regesti  Parlam.  f.  5  :  De  quibus  erant 
in  possessione  et  Mainagio,  etc.  Occurrit 
etiam  alibi  in  hoc  Regesto  fol.  18.  vers.  : 
In  usu  et  Maneagio,  fol.  22.  v.  Mania- 
mentum, f.  23.  vers.  31.  [Manaye, 
eadem  notione  usurpat  le  Roman  d'A- 
tte* MS.  : 

Ains  y  feray  vignes  planter, 
Semer  les  bots,  jardins  anter, 
Que  je  la  ville  a  force  n'aye, 
Et  que  soiez  en  ma  Manaye. 

Vide  Mainare.] 

*  Manance,  eodem  sensu,  in  Summa 
rural.  Butill.  §  Des  défauts  en  cours  su6- 
jectes  et  locaulx  :  Et  se  e7 est  en  meubles  il 
(le  de  man  de  ur)  en  est  mis  en  saisine  et 
Manance.  Vide  infra  Maniamentum. 

T  2.  MAINAGIUM,  Supellex  domestica  ; 
eadem  notione  Ménage  dicunt  Galli, 
Meubles.  Regestum  Parlamenti  ann. 
1408.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern. 
pag.  597  ;  Castra  insuper  quam  plurima 
ipsius  Episcopatus  a  multis  militibus  oc* 
cupata  invenerat,  quse  sua  solertia  libe- 
raverat,  domos  insuper,  furnos,  gran- 
gias,  molendina,  ruinosas  ejusdem  Epis- 
copatus restauraverat...  Domos,  castra  et 
alta  maneria  quae  sine  Mainagio  compe- 
tenti repererat,  decentibus  utensilibus 
instruxerat  et  muniverat.  Charta  Phi- 
lippi  VI.  Reg.  Fr.  ann.  1347.  tom.  2. 
Ordinat.  pag.  284  :  Et  aveuc  ce  faites  ju- 
rer  aux  sains  Euvangiles  lesdiz  receveurs 
et  noz  Tresoriers...  que  il  ne  prendront 
robbes,  ne  Mesnages  d'aucun  Seigneur. 

*  Mainnage,  eadem  accep tione,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1371.  ex  Reg.  102.  Chartoph. 
reg.  eh.  315  :  Icellui  Kardouin  est  accuse 
d'avoir  mis  hors  pluseurs  gerbes  et  Main- 
nages  d'ostel,  et  en  iceulx  mis  le  feu,  etc. 

MAINAMENTUM,  quasi  Mansionamen- 
tum,  mansio,  domus.  Charta  ann.  1232  : 
Terram  eorum  et  possessiones,  videlicet 
Mainamenta,  prata,  vineas,  etc.  Tabular. 
Dalonense  fol.  90  :  Mainamentum  de  la 
Mar  tinta.  Tabulari  um  Nantoliense  in 
Pictonibu's  anno  1394  :  Arbergamentum 
vulganter  avpellatum  Mainamentum  de 
Mailloc.  Ibia.  ann.  1418  :  Les  3»  parts  du 
Mainement  du  Mas,  avec  toutes  les  terres 
et  vignes...  du  Mainement.  [Maindre,  prò 
ma  nere,  h abitare,  usurpat  vetus  Poeta 
MS.  e  Bibi.  Coislin.  : 

B  il  s'en  vont  à  la  cité  droit, 
Ou  Marten  Maindre  soloit.] 

]  MAINARE,  Locare,  in  Maniamentum 
seu  possessionem  mittere.  Charta  fun- 
dationis  prioratusBarbezilli  inter  Instr. 
tom.  2.  novae  Gali.  Christ.  col.  270  :  In 
hac  terra  Mainaverunt  monachi  rusticos 
qui  reddunt  eis  quartum  terrai  et  oblias, 
etc.  Vide  Mainagium  1. 

1  MAINATA.  Vide  in  Maisnada. 

MAINBURNUS.  Vide  Mambumus. 

*  MAINEMENTUM,  ut  supra  Maina. 
Charta  ann.  1269.  in  Chartul.  S.  Eparch. 
Inculism.  :  Teneo  in  feodum...  omnia 
jura,  quse  ego  hàbeo...  in  Mainementis  et 
pertinenciis,  etc.  Vide  Mainamentum. 

MAINERXA,  Tributi  species.  Charta 
Adelfonsi  Imp.  Hispan.  apud  Colmena- 
rezium  in  Histor.  Segoviensi  cap.  15. 
§  11  :  Aufero  ex  illis  foris  portaticum  et 
Maineriam. 

*  MAINFESTUS,  Infestator.  Lit.  re- 
miss, ann.  1356.  in  Reg.  84.  Chartoph. 
reg.  eh.  719  :  Ciletus  le  Tigneux  citatio- 
num  ecclesiasticarum  curiarum  portitor, 
et  pauperum  gentium  in  eisdem  curiis 
prosequtor  et  comestor,  vulgaliter  lo- 
quenao  Mainfestus. 


1  MAINERIUS.  Vide  Maynerius. 

MAINFULA.  Liber  Ordinis  S.  Victoris 
Parisiens.  MS.  cap.  30.  de  Labore  Fra- 
trum  :  Ascendant  in  dormitorium,  ibigue 
se  prseparantes,  desuper  laneas  tunicas 
se  prsecingant,  minores  subtalares,  et 
Mainfulas  et  capparones  accipiant,  etc. 
Idem  videtur  quod  moffula,  chirotheca. 
Vide  in  hac  voce,  forte  quasi  manus  in- 
fula,  seu  tegumentum. 

1  MAINILLUM,  Mansio,  domus,  agri 
portiuncula  cum  aede,  Gali.  Ménti. 
Charta  ann.  1202.  ex  Tabular.  B.  M.  de 
Bono  nuntio  Rotomag.  :  Concessi  et  hac 
carta  mea  confirmavi...  Deo  et  Ecclesiee 
S.  Mariae  de  prato  Rothomagensi  et  mo- 
nachis  ibidem  Dco  servientibus  totam  ter- 
ram quam  jure  haereditario  apud  Bares 
possidebam  de  feodo  de  Valungnes,  cum 
Mainillo  et  bosco  et  pascuis,  et  omnibus  ad 
praedictam  terram  pertinentibus.  Huc 
spectare  videtur  vox  Maile  in  Charta 
Engueranni  dora,  de  Couciaco  ann. 
1264  :  Nous  volons  et  otroions  que  notre 
chier  cousin  et  ami  Mesires  Thomas  de 
Conci  Sires  de  Vervin  tiegne  de  nous  il 
et  ci  oir  auvec  son  autre  fìé  qu'il  tien  de 
nous  à  Vervin  et  és  apartenances  de  Ver- 
vin une  Maile...  laquelle  Maile  devant 
dite  fu  Jacommart  Lamiret.  Vide  Mail 
et  Mansionile. 

T  Majnisium,  Eadem  notione  saepis- 
sime  occurrit  in  Chartis  Bressiae  et 
Dumbarum. 

*  MAINSATORIUM,  prò  Minsatorium. 
Vide  supra  Madula. 

*  MAJ0IRTH.  Charta  Otton.  comit.  Ra- 
vensberg.  ann.  1166.  inter  Probat.  tom. 
2.  Annal.  Praemonst.  col.  699  :  Nec  hoc 
pr&tereundum,  quod  ad  conservanda  jura 
nemoris,  quae  Mujoirlh  vocant,  Irla  sunt 
loca  conveniendi. 

1  MAJ0LIGA,  prò  Majorica,  Major  ex 
insulis  Balearibus.  Chron.  Veron.  ad 
ann.  1368.  apud  Murator.  tom.  8.  col. 
658  :  Illustrissimus  dominus  Joannes  dic- 
tus  Infans  Rex  Majolicae,  et  marilus  Re- 
ginae  Joannae  Regime  Apuliae,  etc. 

MAJ0LUS.  Vide  Malones. 

1.  MAJOR,  nude  prò  Major  e  domus, 
nostris  Maitre  d'hostel.  Pactus  Legis  Sa- 
licse  tit.  11.  §  6  :  Si  quis  Majorem,  inte- 
riorem,  scantionemy  mariscalcum,  strato- 
rem,...  furaverit  aut  occident.  Ubi  inter 
ministros  domus  primus  statuitur,  ut 
|  seq.  Gregorius  Turonens.  Iib.  9.  cap. 
36  :  Comitibus,  Domesticis,  Majoribus,  al- 
que  nutritiis...  delegatis,  etc. 

Majorissa,  Qu33  ancillis  domus  prae- 
erat  in  eodem  Pacto  :  Si  vero  Majoris- 
sam  aut  ancillam  ministerialem,  etc. 

Major  Domus,  Qui  domui  seu  famu- 
Iis  praeest.  S.  Hieronym.  Epist.  2  :  Si 
familiarius  est  loquendum,  habet  nutri- 
cem,  Majorem  domus  virginem,  viduam, 
vel  maritatam,  etc.  Pr&positus  domus, 
apud  Monachum  Sangallens.  Iib.  1.  de 
Carolo  M.  cap.  33.  GIossaB  Isidori  :  Ar~ 
chitriclinus,  Major  domus.  Donatus  :  Co- 
lumen,  columna  :  unde  apud  veteres  Co- 
lumelìse  dicli  servi  Major es  domus.  Re- 
gula  Magistri  cap.  11  :  Sicut  in  hominis 
domo,  ut  securus  sit  de  omnibus  pr&pa- 
randis,  Dominus  rei  ordinat  Major  es  fa- 
milids,  quos  vice  Domini  minores  timeant, 
id  est,  Vicedominum,  Villicium,  Salta- 
rium,  et  Majorem  domus,  sic  in  domibus 
divinis,  etc.  Majoris  domus  Hunnerici 
Vandalorum  Regis  meminit  Gennadius 
lib.  de  Script.  Eccl.  Eugenio  Carthagin. 
Episcopo.  Major  domus  Exarchi  Italiae, 
apud  Gregor.  M.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist.  9. 
Ita  Avitus  Viennensis  Epist.  35.  Wippo 
in  Vita  Conradi  Salici  pag.  428.  Adam 
Bremensis.  cap.  153.  207.  et  alii. 


182 


MAJ 


MAI 


MAJ 


Major  Domus,  Prima  olim  in  Franco- 
rum  nostrorum  Palatio  ac  praecipua  di- 
gnitas,  quae  varie  efferri  solet  a  Scripto- 
ribus.  Dicitur  enim  apud  Persas  (let^wv 
ttì?  flafftXtxrjc  otxtac,  apud  Sozomenum 
lib.  2.  cap.  9.  idem  Eutropium  Eunu- 
chi! m  Tcpoeffxwxa  xou  fla<7iXÉa><;  ot'xov  quem 
alii  TcpaiTcóffttov,  vocat,  et  cap.  7.  pe^ova 
twv  patTcXéwv  £vvou^tóv.  Major  domus  Re- 
gia*, apud  Fortunatum  in  Vita  S.  Rade- 
gundis  cap.  44.  et  alios  passim  :  quo- 
modo  etiam  qui  eadem  fungebatur  di- 

gnitate  apud  Itali»  Gothicos  Reges,  in 
oncilio  Romano  sub  Symmacho  I.  PP. 
Gubemalor  Palatii,  apud  Fredegarium 
cap.  55.  et  Aimoin.  lib.  4.  cap.  15.  Rec- 
tot  Palata  et  Major  domus,  apud  Ursi- 
<num  in  Vita  S.  Leodeg.  cap.  8.  et  Ai- 
moin um  lib.  4.  cap.  26.  Moderator  Pala- 
Mi,  apud  Paulum  Warnefrid.  in  Episc. 
-Metens.  [Magister  Palata,  apud  Godfri- 
*dum  Viterbiens.   Chron.  part  12.]  Pa- 
lata Pr&fectus,  apud   Eginhardum   in 
Vita  Caroli  M.  in  Vita  S.  Eligii,  in  Vita 
S.  Wandregesili  cap.  13.  14.  et  in  Vita 
S.  Remacli  cap.  21.  apud  Adrevaldum 
lib.   1.   cap.  15.   e  te.    Unde  Prsefectoria 
dignitas,    apud   Aigradum  in  Vita  S. 
Ansberti  cap.  8.  Prsefectoria  administra- 
tio,  in  Vita  S.  Ansberti  Episcopi  Roto- 
mag.  Palata  Pr&positus,  quod  vulgo  dici- 
tur Major  domus,  etc.  apud  S.  Audoenum 
in  Vita  S.  Eligii  lib.  2.  cap.  53.  Provisor 
Aulse  regise,  et    Provisor  Palata,  apud 
Venericum   in  Apologetico  Henrici  IV. 
seu  lib.  de   Uni  tate    Ecclesiae  conser- 
vanda.  Princeps  Palata,  apud  Ermenta- 
rium  in  Vita  S.  Philiberti  lib.  1.  cap.  25. 
Regalis  Curise  Princeps,  apud  Eadme- 
rum  in  Vita  S.  Wilfridi  cap.  33.  Prin- 
ceps regiminis  ac  Major  domus,  in  Gesti s 
RegumFr.  cap.  48.  Comes  Palata,  apud 
Aimoin  um  lib.  4.  cap.  6.  de  Warnario, 
ubi  supra  Major  domus  dicitur,  et  cap. 
14  :  Palatio  regni  Burgundise  Prsepositus. 
[Prsefecti  Pretorio,    in   Annal.   Trevir. 
part.  7.]  Comes  domus  regise,  de  Gogone 
Majore  domus  lib.  3.  cap.  4.  Comes  Pa- 
latinus,     in    Vita    S.    Drausii,  ubi  de 
Ebroì'no,  et  apud   Philipp  um  Mouskes. 
Dux  Palata,  in  Gestis  Dagob.   cap.  31. 
et  in  Chr,  Fredeg.  cap.  75.  Dux  Franco- 
rum,   in  Vita   S.  Baboleni,  de  Erche- 
noaldo  :   Qui  tunc  Francorum   Ducatui 
prseerat,  et  omnia  Palatina  officia  suo 
moderamine  procurabat.  Et  apud  Anony- 
mum  de  Carolo  Martello,  ann.  731.  Dux 
et  Major  domus  Regni   Francorum.  Ita 
apud  Erchanbertum  in  Breviario  Majo- 
rum  domus  :    unde  Ducatus  ipsa  digni- 
tas, in  Genealogia  Regum  Francor.  tona. 
1.  Hist.  Frane,  pag.795.  ubi  de  Ebroì'no. 
Curopalata,  apud  Egidium  Parisiensem 
lib.  1.  Carolini,  ubi  de  Ebroì'no  : 

In  vice  Wulfdìdi  dominali  coepil  adhserens 
Regibus  Austrasiis,  et  eorum  Guropalates. 

Ita  Curam  Palata  gessisse  dicitur  fllius 
Waratonis  apud  Fredegarium,  tametsi 
eademne  Curopatatse  dignitas  cum  Ma- 
joris  domus  dignitate,  jure  addubitari 
possit.  [*>  npóoixoc.  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  in  hac  voce  col.  1247.1 

Atque  hae  quidem  no  menci  at  urge  su- 
prema m  Majorum  domus  aulae  Francicae 
potestatem  indicant ,  cum  penes  eos 
esset  et  Palatii,  et  Regni,  et  rerum  pu- 
blicarum  cura ,  sola  regiae  dignitatis 
specie  Principi  bus  ipsis  remanente.  Ha- 
riulf.  lib.  2.  Chronici  Centul.  cap.  1  : 
Nam  ilio  tempore,  decidente  regali  gloria, 
per  Prsefectos  Palata  domus  regia  ordi- 
nabatur;  neque  aliud  Regi  relinquebatur, 
quam  ut  regio  solum  nomine  contentus 
solio  resideret,   ac   speciem   dominantis 


ef finger  et,  legatos  undecunque  venientes 
audir  et,  eisque  abeuntibus  responsa,  quse 
erat  edoctus,  vel  potius  jussus,  ex  sua  ve- 
lut  potestate  redderet,  ac  regni  adminis- 
trationem,  et  omnia,  quse  vel  domi,  vel 
foris  erant  agenda  ac  disponendo,,  Prse- 
fectus  aulse  procurabat.  Simili  a  habent 
Eginhardus  initio  Vitae  Caroli  Magni, 
Paul us  Warnefrid us  lib.  6.  de  Gest. 
Longob.  cap.  16.  Adrevaldus  lib.  1.  de 
Miracul.  S.  Benedicti  cap.  12.  Theopha- 
nes,  Radulphus  de  Diceto  ann.  662.  et 
alii.  Hinc  Desiderius  Cadurcensis  Epis- 
copus  scribens  ad  GrimoaldumMajorem 
domus  Epistol.  6.  totius  aulse  immoque 
regni  rectorem  appellat.  Et  Sigebertus 
Gemblacensis  in  Vita  S.  Sigeberti  Regis 
Austrasiae  cap.  4  :  Grimoaldus  prò  patre 
suo  Pipino  constitutus  Major  domus,  po- 
tenter  in  aula  Sigeberti  Regis  principa- 
batur,  et  domi  militiseque  viriliter  tutaba- 
tur.  Vita  Pipini  Ducis  de  Pipino  juniore 
Majore  domus  in  Austria  :  Ètsinon  regio 
nomine,  tamen  regia  potestate  in  Austria 
regnare  caepit.  Vita  MS.  sancti  Gauge- 
rici  Episc.  Camerac.  lib.  2.  cap.  3.  de 
Landrico  :  Ille  vero  ,  quoniam  in  aula 
regia  cseteros  fastibus  excellabat,  ac  sub 
Regis  Domini  auctoritate,  moles  et  onera 
regni  prò  sua  voluntate  tractabat,  etc.  In 
Vita  et  Miraculis  S.  Rictrudis,  Arche- 
naldus  Major  domus  secundus  a  Rege  in 
Palatio  ejus  fuisse  dicitur.  Denique  Oth- 
lonus  lib.  2.  de  Vita  S.  Bonifacii  cap. 
19  :  Hic  itaque  accepta  paterne*  et  frater- 
na potestatis  monarchia,  qui  tunc  Major 
domus  dicebatur,  etc.  Inde  Subregulos 
appeilatos  docemus  in  hac  voce.  [*#  Vide 
Eichhorn.  Histor.  Jur.  Germ.  §  25.  B.] 

SSH?"  Hinc  etiam  lnlustris  seu  Illustris 
elogi  um,  etiam  tum,  cum  Regibus  vel 
maxime  placebat,  ut  monet  Mabillonius, 
sibi  arrogare  minime  dubitarunt,  exem- 
plo  Regum  ,  ut  vel  sic  omnia  regio 
nomine  agere  viderentur.  Hoc  quippe 
titulo  gaudebant  Ebroinus,  et  alii  post 
eum  omnes,  ut  ex  pluribus  Instrumen- 
tis  constat. 

Haec  porro  summa  Majorum  domus  po- 
testas  tum  primum  coepit,  cum  impera- 
vit  Clodoveus  II.  Dago  berti  fili  us,  sub 
quo  Regum  suprema  intercidit  potestas. 
Genealogia  Regum  Francor.  pag.  795  : 
Denique  a  temporibus  Clodovei,  qui  fuit 
filius  Daaoberti,  pater  vero  Theoderici 
regnum  Francorum  deeidens,  per  Majo- 
res  domus  coepit  ordinari.  Ita  etiam  alii 
Scriptores. 

SÉ*  Paulo  antiquiorem  usurpatae  Ma- 
jorum domus  auctoritati  originem  assi- 
gnat  Venericus  in  Apologetico  Henrici 
IV  :  Tempore  Clotarii,  patris  Dagoberti 
regnum  Francorum  Regi  cceptum  est,  et 
amministrari  ab  his,  qui  provisores  Aulse 
regise  ,  vel  Majores  domus  esse  vide- 
bantur, 

Majores  domus  aulae  Francicae  ab  ipsis 
Proceribus  et  populo  eligi  solebant.  Fre- 
deg. cap.  54  :  Eo  anno  Chlotarius  cum 
proceribus  et  leudibus  Burgundise  Trecas- 
sinis  conjungitur,  cum  eorum  esset  sotti- 
citus,  si  vetlent  jam  Wamachario  dis- 
cesso (defuncto)  alium  in  ejus  gradum 
sublimare.  Sed  omnes  unanimiter  dene- 
gantes,  nequaquam  se  velie  Majorem  do- 
mus eligere,  Regis  gratiam  obmxe  peten- 
tes,  cum  Rege  transegere.  Adde  Aimoi- 
num  lib.  4.  cap.  15.  Idem  Fredegar.  cap. 
105  :  Eo  tempore  elegerunt  in  honorem 
Majoris  domus  quendam  Francum  no- 
mine Raganfridum.  Gesta  Regum  Fran- 
cor. cap.  45  :  Franci  autem  Leudesium 
filium  Erehinaldi  nobilem  in  Majorem 
domus  Palatii  eligunt.  Et  ita  cap.  48. 
Eginhardus  in  Caroli  M.  Vita,  de  Majo- 


ris domus  dignitate  :  Qui  honor  nonaliis 
a  populo  dari  consueverat,  quam  his,  qui 
et  claritate  generis,  et  opum  amplitudine 
cssteris  eminebant.  Principis  tamen  inter- 
veniebat  consensus,  imo  jussio.  Gesta 
Reg.  Frane,  cap.  47  :  Franci  vero  Consilio 
accepto  Waratonem  virum  illustrem  in 
loco  cum  jussione  Regis  Majorem  domus 
Palatio  constituunt.  Fredegar.  in  Chron. 
cap.  27  :  Protadius  instigante  Brunechilde, 
Theoderico  jubente,  Major  domus  effici- 
tur.  Adde  Aimoinum  lib.  3.  cap.  92.  lib. 

4.  cap.  6.  Idem  Fredegar.  Chr.  cap.  101  : 
Grimoaldus  junior  cum  Childeberto  Rege 
Major  domus  Palatii  super  Francos  elec- 
tus  est.  Adde  cap.  104.  ejusdem  Epit. 
cap.  58.  Aimoin.  lib.  3.  cap.  4.  lib.  4. 
cap.  44.  46.  et  Gesta  Regum  Frane, 
cap.  36. 

2£§"  Atque  haec  erat  certe  recepta  con- 
suetudo  :  nihilominus  tamen  observan- 
dum  hanc  dignità tem  Gaufridp  Grisago- 
nellae  ita  concessam  a  Roberto  Rege,  ut 
illius  successores  ea  in  posterum  jure 
hereditario  potirentur.  Vide  infra  locum 
ex  Gestis  consulum  Andegav.  cap.  6. 
laudatum. 

Jam  vero  cum  Regnum  Francicum  in 
triplicem  maxime  monarchiam  divisum 
esset,  Franciam  nempe,  seu  Neustriam, 
Austrasiam,  et  Burgundiam,  iis  Regum 
interdum  filiis  attributis,  a  quibus  ser- 
va batur  nihilominus  Regis  Francorum 
titulus,  in  suis  singuli  toparchiis  ac  re- 
gnis  suos  Majores  domus,  habebant,  quo- 
rum seriem  ad  Historiae  notitiam  hic 
breviter  perstringimus. 

Series  Majorum  Domus  Regum  Fran- 
cia, EX  SCRIPTORIBUS. 

Badegisilus  ,  postmodum  Episcopus 
Cenomanensis,  sub  Ghlotario  I.  Rege,  Gre- 
gor.  Turon.  lib.  6.  cap.  9.  lib.  8.  cap.  30. 
39.  lib.  10.  cap.  5. 

Gundolandus,  sub  eodem  Glothario  1. 
Erchanbert. 

Landericus,  sub  Chilperico  1.  et  Chlo- 
tario  IL  Gesta  Regum  Francor.  cap. 
35.  36.  41.  Chronic.  Fredegar.  cap.  25. 
Aimoin.  lib.  3.  cap.  4.  Herman.  Contract. 
ann.  585. 

Gundoaldus,  sub  Chlotario  IL  Gesta 
Reg.  Francor.  cap.  41.  Erchanbert. 

Mg  a.,  vel  Eganus,  aut  Eganes,  sub  Da- 
goberto  et  Chlodoveo  11.  Gesta  Dagoberti 
cap.  24.  43.  46.  47.  Chr.  Fredegar.  cap. 
79.  80.  83.  85.  Aimoin.  lib.  4.  cap.  35.  36. 

Almarigus,  sub  Chlodoveo  il.   Passio 

5.  Bercharii  Abbatis. 
Grimoaldus  Pipini  IL  filius.  Libellus 

de  Major.  Domus  reg. 

*  Radobertus,  eo  titulo  subscribit 
Chartam  Chlodovei  IL  in  Chartul.  S. 
Dion.  pag.  22.  col.  2. 

Erchinoaldus  aliis  Herginoldus,  sub 
Dagoberto  et  Chlodoveo  post  Eganem. 
Gesta  Dagob.  cap.  48.  Gesta  Reg.  Frane, 
cap.  42.  Chr.  Fredeg.  cap.  84.  89.  90.  91. 
92.  Vita  S.  Wandregisili  cap.  13. 14.  Vita 
S.  Eligii,  Vita  S.  Furfei,  Vita  S.  Babo- 
leni,  Vita  et  Miracula  S.  Rictrudis,  Li- 
bellus de  Majoribus  domus  Regiae.  Mal- 
brancus,  etc. 

Leudesius,  Erchenoaldi  filius,  qui  Liu- 
therius  in  Vita  S.  Odiliae,  et  in  Fragm. 
Hist.  tom.  1.  Hist.  Fr.  pag.  783.  sub  Theo- 
dorico.  Gesta  Regum  Francor.  cap.  45. 
Fredeg.  Chron.  cap.  96.  Bruschius  de 
Monast.  Germ.  pag.  93. 

Ebroinus,  sub  Chlotario  filio  Chlodo- 
vei. [Vita  sanctae  Bathildis  a  Tolnero 
edita  cap.  5.]  Vita  S.  Leodegarii  cap. 
12.  Ursinus  in  ejusdem  S.  Leodegarii 
Vita  cap.  4.  8.  Passio  S.  Ragneberti, 


MAJ 


MAJ 


MAJ 


483 


Vita  S.  Drausii,  Vita  S.  Eligii,  Erchan- 
bertus,  e  te. 

Warato,  post  Ebroinum,  sub  Theodo- 
rico  I.  Gesta  Reg.  Frane,  cap.  47.  Frede- 
gar. Chr.  cap.  98.  Aimoin.  f.  4.   cap.  46. 

47.  Fragm.  Hist.  pag.  783.  Vita  S.  Au- 
doeni  cap.  26.  29.  Vita  S.  Ansberti  Ro- 
tomag. 

Bertharius,  Waratonis  gener,  sub  eo- 
dem Theoderico.  Gesta  Reg.  Francor. 
cap.  48.  Fredegar.  Chron.  cap.  99.  Ai- 
moin. lib.  4.  cap.  47.  Erchanbert.  etc. 

Nordebertus,  sub  Chlodoveo  IL  et 
Childeberto  IL  Gesta  Reg.  Francor.  cap. 

48.  49.  Genealog.  Regum  Fr.  pag.  795. 
tom.  1.  Hist.  Fr.  Libell.  de  Major,  dom. 

GRIMOALDU8  Piptni  junioris  filius,  sub 
Childeberto  II.   Gesta  Reg.  Frane,  cap. 

49.  50.  Chron.  Fredeg.  cap.  101.  102. 104. 
Aimoin.  lib.  4.  cap.  88.  Erchanbert.  Ge- 
nealog. Reg.  Francor.  pag.  795. 798.  Vita 
S.  Sige berti  Regis  Austr.  cap.  4.  5.  Li- 
bell. de  Majorib.  dom. 

Theudoaldus  filius  Grimoaldi  sub 
Dagoberto  filio  Childeberti.  Fredegar.  Chr. 
cap.  102,  104.  Erchanbert.  Libell.  de  Ma- 
jor, dom. 

Ragenfredus,  sub  Dagoberto.  Frede- 
gar. Chr.  cap.  105.  Aimoin.  lib.  4.  cap. 
49.  Erchanbert.  Geneal.  Reg.  Frane. 
Herman.  Contract.  ann.  716. 

Carolus  Martellus  ,  sub  Theode- 
rico filio  Dagoberti,  de  quo  passim  Scri- 
ptores. 

Pipinus  Caroli  filius.  Ejus  Vitam  scri- 
psit  Bollandus  21.  Januar. 

Series  Majorum:  Domus  Regni  Aus- 

TRA6I.E. 

Chrodinus  Dux,  Electus  Major  domus 
Regni  Austr  asi».  sub  Sigeberto  I.  Frede- 
gar. Epit.  cap.  58.  59.  Aimoin.  lib.  3. cap. 

4.  Fortunat.  lib.  7.  Poem.  16. 

Gogò,  sub  eodem  Sigeberto  I.  Gesta  Re- 
gum Frane,  cap.  57.  58.  Fortunat.  lib. 
7.  Poem.  1.  4. 

Rado,  sub  eodem  Sigeberto  I.  Chr.  Fre- 
deg. cap.  42.  Aimoin.  iib.  4.  cap.  6. 

Florentianus,  sub  Childeberto  Rege 
Austrasi».  Gregor.  Turon.  Hb.  9.  cap.  $0. 

Wlfoaldus,  sub  Childeberto.  Libell. 
de  Major,  domus,  Vita  S.  Leodegarii 
cap.  5.  Vita  S.  Praejecti,  Camusat.  in 
Prompt.  Antiq.  Trecass.  pag.  80.  Gesta 
Regum  Frane,  cap.  45.  46. 

Warnacharius,  sub  Theoderico  IL 
Fredeg.  Chr.  cap.  18.  22.  40.  41. 

Pipinus  Senior,  sub  ChlotaHo  L  Da- 
goberto IL  et  Sigeberto  IL  Gesta  Dagob. 
cap.  22.  47.  Erchanbert.  Fragm.  Hist. 
tom.  1.  Hist.  Frane,  pag.  782.  Vita  Si- 
geb.  Reg.  Herm.  ann.  646.  Divaeus  lib. 
1.  cap.  6. 

Martinus  ,  sub  Sigeberto  IL  Gesta 
Reg.  Francor.  cap.  46.  Fredeg.  cap.  97. 
Aimoin.  lib.  4.  cap.  45.  Libell.  de  Majo- 
rib. dom. 

Grimoaldus,  sub  Sigeberto  IL  Frede- 
gar. Chron.  cap.  88.  Gesta  Regum  Frane, 
cap.  43.  Aimoin.  lib.  4.  cap.  49.  Vita 

5.  Remacli  cap.  14.  20.  21.  vita  Pipini 
tom.  1,  Hist  Frane,  pag.  598.  Her- 
man. Contr.  ann.  644.  Vita  Sigeberti 
Regis,  etc. 

Adalgisus  Dux  Palatii  sub  Sigeberto 
1IL  Gesta  Dagob.  cap.  31.  Fredegar. 
Chron.  cap.  75.  Aimoin.  lib.  4.  cap.  26. 

Pipinus  Junior  filius  Ansegisi,  sub 
Theoderico  filio  Chlodovei,  et  sub  Chlo- 
doveo. Erchanbert.  Gesta  Reg.  Frane, 
cap.  46. 

Series  Majorum  Domus  Regni  Bur- 
gundi^. 

Warnacharius,  sub  Theoderico  Rege 


Burgundi»  Childeberti  filio.  Fredeg. 
Chron.  cap.  18.  40.  42.  Aimoin.  lib.  3. 
cap.  86.  1.  4.  cap,  1.  6. 14.  Herman.  Con- 
tract. ann.  600. 

Bertho aldus,  sub  eodem  Theoderico. 
Fredeg.  Chr.  cap.  24.  25.  26.  Herm.  ann. 
602. 

Protadius,  sub  eodem  Theoderico.  Fre- 
deg. Chron.  cap.  27.  Aimoin.  lib.  3.  cap. 
91.  92.  Herman,  ann.  606.  608. 

Claudius,  genere  Romanus,  sub  eodem 
Theoderico.  Fredegar.  Chron.  cap.  28. 
Aimoin.  lib.  3.  cap.  92.  93. 

Flaocatus,  sub  Chlodoveo  II.  Gesta 
Dagoberti  cap.  48.  Fredeg.  Chron.  cap. 
89.  90.  Vita  S.  Eligii  1.  2. 

Series  Majorum  Domus  Regni  Aqui- 

tanle. 

Hermarius  gubernator  Palatii  Regis 
Aquilani».  Fredegar.  Chron.  cap.  55. 
Aimoin.  lib.  4.  cap.  15. 

Robertus  Major  Palatii  Regni  Aqui- 
taniae  sub  Pipino  Rege  ann.  828.  Vide 
Chenutium  in  Antiq  uit.  Bit  urie.  pag.  40. 

Exbinc  qui  Major es  domus  prima  ac 
secunda  Regum  stanti  bus  stirpi  bus  ap- 
pellabantur,  Senescallos  dixerunt  nostri  : 
qua  priore  etiam  nomenclatura  insigni- 
tur  Theobaldus  Comes  Blesensis,  qui 
vulgo  Senescallus  appellatur,  in  Chartis 
Theobaldi  Episcopi  Suessionensis  ann. 
1077.  in  Tabulano  Castilionensi  :  Theo- 
baldus Comes  Major  domus  regi».  Ita 
Stephanus  Garlandus  in  Chronico  Mau- 
riniacensi  lib.  2  :  Inter ea  defuncto  Wil- 
lelmo  Anselli  dapiferi  germano,  Stepha- 
nus Cancellarius  frater  amborum  Major 
Regi»  domus  effectus  est.  Hoc  retroactis 
generationibus  fuerat  inauditum,ut  homo, 
qui  Diaconatus  fungébatur  officio,  Militi» 
simul  post  Regem  ducer  et  principatum. 
Idem  Chronicon  Radulphum,  Viroman- 
densium  Comitem,  Major etn  domus  Re- 
gi» vocat  Robertus  de  Monte  ann.  1169: 
Henricus  filius  Regis  Anglorum...  servi- 
vit  Regi  Francorum  ad  mensam,  ut  Se- 
nescallus Franti».  Hanc  Senescalciam, 
vel,  ut  antiquitus  dicebatur,  Majoratum 
domus  Regi»,  Robertus  Rex  Franti»  de- 
dit  Gaufrtdo  Grisagonélla  Corniti  Ande- 
gavorum,  etc.  Hugo  de  Cleeriis,  et  ex  eo 
Gesta  Con  sul  um  Andegav.  cap.  6.  de 
eodem  Gaufrido  :  Sibi  et  successoribus 
suis  jure  h&r editarlo  Majoratum  Regni, 
et  Regi»  domus  Dapiferatum  cunctis  ap- 
plaudentibus  et  laudantibus  exinde  dona- 
vit.  Sed  et  Majores  domus  primae  Re- 
gum nostrorum  stirpis  Senescallos  pro- 
miscue vocat  Philippus  Mouskes,  ubi  de 
Grimoaldo  : 

Grimaus  un  haus  om  cavaliere, 
Kì  Senescaus  et  Conseilliers 
Estoit  de  la  terre  d'Austrie. 

Idem  Hugo  de  Cleeriis  de  Majoratu  et  Se- 
nescalcia  Franciae,  de  Comi  te  Andega- 
vensi  :  De  c»tero  Comes  appellatur  Major 
in  Francia,  propterretutelam,  quam  facit 
in  exercitu  Regis.  Surita  lib.  1.  Ind.  ann. 
1055.  de  Senescallis  :  In  Ar&gonia,  uti  in 
Galli»  regno,  Majores  domus  appellaban- 
tur  ,  quod  aul»  regi»  pr»fecti  essent. 
Vide  Senescalcus. 

SiT  Tandem  regnante  felici  ter  tertia 
Regum  nostrorum  stirpe,  in  ter  Leges  la- 
tas  qui  bus  regni  tranquilli  tati  prò  vi  su  m 
est,  ea  potissimum  obtinuit  locum,  ne 
in  posterum  essent  Majores  domus  ut  re- 
fert  Petrus  Gregorìus  lib.  7.  de  Rep.  cap. 
8.  sic  post  rem  um  desìi  t  summa  et  paene 
regia  Majorum  domus  potestas  auctori- 
tasque. 

Major  Palatii,  Idem,  qui  Comes  Pa- 
larti, in  Testamento  S.  Leodegarii,  (si 


tamen  genuinum  est)  apud  Miraeum  in 
Donat.  Belg.  lib.  1.  cap.  4  :  Ut  reus  Ma- 
jestatis  noverit  se  coram  Majore  Palatii 
vel  capite,  vel  centum  auri  libris  mal- 
ctandum. 

Habebant  etiam  Regina?  suos  Majores 
domus.  Apud  Gregorium  Turon.  lib.  6. 
cap.  45.  lib.  7.  cap.  27.  38.  43.  Waddo  di- 
citur  Major  domus  Rigunthis  Regin».  Ita 
Amalricus  Dapifer  Reg  in».  Chartam 
Philippi  I.  Regis  Frane,  ann.  1065.  sub- 
scribit,  in  Hist.  Monast.  S.  Martini  de 
Campis  pag.  16. 

Major  domus  nuncupatur  S.  Leodega- 
rius  in  illius  Vita  cap.  4.  ubi  de  Childe- 
rico  :  Idem  sanctum  Leodegarium  Ponti- 
ficem  super  omnem  domum  suam  sublima- 
vitt  et  Major em  domus  constituit.  At  cum 
fere  constans  sit  hac  dignitate  nunquam 
donatum sanctum  Leodegarium, censent 
Valesius  lib.  21.  Hist. Frane,  et  Cointius 
in  Annàl.  Eccles.  Frane,  ann.  670.  hacce 
nomenclatura  pr»cipuum  Consiliarium 
denotari .  Quibus  sane  adstipulatur  Ad- 
di tamentum  2.  Legis  Burgundionum. 
§  13  :  Quicunque  aliquem  locum  munifi- 
centi» petere  voluerit,  cumlitteris  Comitis 
sui  veniat,  et  Consiliarii  aut  Majoris  do- 
mus, qui  pr»sentes  fuerint,  ipsas  litteras 
Comitis  ipsius  accipiant,  etc.  Et  in  Prae- 
fatione  ejusdem  Legis  :  Sciant  itaque 
Optimates,  Comites,  Consiliarii,  Domes- 
tici7et  Majores  domus  nostrse, Cancellarii, 
etc.  Similia  paene  habentur  in  Lege  Ri- 

§uar.  tit.  88.  ubi  cum  numero  multitu- 
inis  ibi  efferantur,  vix  est  ut  credam, 
habuisse  curam  aulae  regiae  :  quin  po- 
ti us  prò  Primati  bus  et  praecipuis  aul 33 
regiae  Proceribus  accipiuntur,  ut  in  Or- 
dine Romano  dici  monemus.  Ita  apud 
Adamum  Bremensem  cap.  153  :  Non  sa- 
pienter  »stimans  talium  personarum  favo- 
ribus  se  effecturum,  ut  vel  solus  piacerei 
in  Curia,  vel  Major  domus  fieret  pr»  om- 
nibus. 

Quidam  praeterea  observarunt  Majores 
domus  a  Summo  Pontiflce  ex  ordine 
Cleri,  interdum  etiam  Episcopali  eìec- 
tos,  viros  scilicet  prudentia  et  rerum 
gerendarum  peritia  insignes  quibus 
Episcopii  vel  Patriarchìi  Lateranensis 
cura  et  administratio  committebatur, 
in  gubernanda  domo,  domesticis,  et  hos- 
pitibus  excipiendis  ,  eorumque  causis 
rite  et  ordine  cognoscendis,  quos  et  Vi- 
cedominos  appellabant,  quod  fuit  Senes- 
callorum  officium.  Majores  domus  Ec- 
clesi»  Roman»  habet  Ordo  Romanus  : 
qui  tamen  infra,  Primates  videntur  ap- 
pellari,  adeo  ut  incertum  sit,  an  revera 
Majores  domus  Lateranensis  fuerint. 

Majorum  domus  Episcoporum  m emini t 
Gregorius  M.  lib.  9.  Ep.  66  :  Volumus 
autem  ut  memoratus  frater  Paschasius 
(Episcopus)  et  Vicedominum  sibi  ordinet 
et  Majorem  domus,  quatenus  possit  vel 
hospitibus  supervenientibus ,  vel  causis, 
qu»eveniuntt idoneus  etparatus  esistere. 
Baldricus  lib.  1.  Chr.  tfamerac.  cap.  92. 
deJoanne  Vicedomino  Cameracensi  :  Qui 
Majordomatu  c»teris  prsestabat  in  urbe 
sub  Pontificali  auctoritate.  [Conci lium 
Romanum  contra  Johannem  Archiep. 
Ravenna  t.  apud  Muratori  um  tom.  12. 
pag.  204.] 

Atqui  hi  non  alii  videntur  ab  Advoca- 
tis  Ecclesiarum  Cathedralium,  qui  alias 
Vicedomini,  quo  titulo  indigitatur  Theo- 
doricus  comes  Ad  vocat  us  Ecclesise  Tre- 
virensis  a  Lamberto  Schafnaburgensi 
anno  1066.  qui  Sigeberto  Comes  Treviro- 
rum  appellatur.  Annales  Francorum 
Bertiniani  ann.  867  :  Carolus  Rex  Abba- 
tiam  ipsius  Monasterii  sibiretinuit^  causas 
Monasterii  (S.  Dionysii)  et  conlaboratio- 


184 


MAJ 


MAJ 


MAJ 


nem  per  Prxpositum  et  Decanum  atque 
Thesaurarium,  militise  quoque  curam  per 
Majorem  domus  sua  commenda tione  gerì 
disponens.  Ubi  Major  domus  idem  est, 
qui  Advocatus  Monasterii  sancti  Dionysii. 
Acta  S.  Forann.  Abb.  n.  11  :  Quapropter 
decretum  ibi  est  judicio  Procerum  de  Cu- 
ria, in  ejusdem  Regis  prassentia,  quatenus 
Major  domus  ,  videlicet  Praepositus  de 
Ecclesia  S.  Mariae,  quae  est  Aquisgrani, 
cum  cxteris  valentioribus  Canonici*,  prò 
eadem  Abbatia  tempore  tribulationis  ejus- 
dem Abballa?  causidici  assurgati t ,  etc. 
Vide  Freherum  ad  Petrum  de  Andlo  pag. 
139.  2.  Edit. 

S^*  Majoris  Abbatis  Corbeiensis  oc- 
currit  mentio  apud  MabilJ.  tom.  4.  An- 
nal.  pag.  248.  ubi  ali  ara  ab  Advocato 
ejusdem  Abbatis  exstitisse,  ipsique  prae- 
positum  fuisse  certum  videtur. 

Major  Domus,  Dignitas  etiam  apud 
HispaniaeReges,  in  Chartis  Alfonsi,  Imp. 
in  Bibl.  Cluniac.  pag.  1436.  et  apud  Dou- 
bletum  pag.  892.  et  aliis  Regum  Hispa- 
nicorum  apud  Anton,  de  Yepez  in  Chro- 
nico  Ord.  S.  Benedicti.  [Ohron.  S.  Fer- 
dinand i  tom.  7  Maii  pag.  360  ;  Rodericus 
Gonzalvi  Majordomus  Curiae  Regis.] 

%.  [a  Comes  Pontius,  Majordomus  Im- 
peratoris,  confirmat.  »  (Carta  Adefonsi, 
regis  seu  imperatoris  Castelliae,  Mus. 
Arch.  dep.  an.  1149,  p.  76).] 

Majoris  Domus,  in  Regno  Aragonum 
munus  sic  describit  Vitalis  Episcopus 
Oscensis  :  Post  Regem  autem  dispensato)* 
domus  regiae  qui  dicitur  Major  domus,  in 
judicando  obtinet  principatum  :  qui  de 
omnibus  causis  et  querehs  tam  Infancio- 
num,  quam  aliorum  potest  cognoscere  in- 
distincte  ;  exceptis  probatione  Infancio- 
natus,  et  pronuntiatione  super  ea,  exauc- 
torizatione  Militis,  prolong atione  nata- 
lium,  et  restitutione  status  eorum,  qui 
illum  incamatione  regia,  vel  expressione 
infamia  amiserat  :  haec  enim  et  lis  aequa- 
Ha,  vel  major  a  sunt  soli  Regi,  vel  cui  ipse 
specialiter.  mandaverit,  reservata.  Sed 
Major  domus  semper  in  cognitione  causa- 
rum  debet  sibi  Justitiam  majorém  Regni 
Aragonum  adhibere,  vel  si  ipsum  habere 
commode  non  valer et,  alium  Justitiam,  qui 
in  aliqua  civitate,  vel  villa  domini  Regis, 
sit  per  dominum  Regem  in  Jus (Hiatus 
officio  constitutus.  Qui  Justitia  examinet 
omnes  causas,  et  determi  net  per  suam 
sententiam  in  Majordomi  curia  agitan- 
das.  Major  domus  enim  pronuntiare  sen- 
tentiam diffinitivam,  vel  interlocutoriam 
nunquam  debet,  etc,  Adde,  quae  ad  eum- 
dem  Vitalem  commentatur  Hieronymus 
Bianca  pag.  785.  Rer.  Aragon. 

Majoris  Domus,  apud  Castellanos, 
munus  ita  describitur  in  Legibus  Al- 
fonsinis,  seu  Paritis,  part.  2.  tit.  9.  lege 
17  :  Majordomo,  tanto  quiere  dezir  corno 
el  mayor  home  de  la  Casa  del  Rey  ;  para 
ordenalla  quanto  en  su  mantenimiento. 
E  en  algunas  tierras  lo  llaman  Senescal, 
que  quiere  tanto  dezir  corno  officiai,  sin 
el  qual  non  se  deve  fazer  despensa  en 
casa  del  Rey.  E  aun  le  llaman  los  anti- 
guos  assi,  por  que  Senes  tanto  quiere  de- 
zir come  viejo,  por  razon  que  tiene  officio 
honrado:  e  calculus,  corno  piedras  con 
que  contaban.  E  por  ende  tanto  muestra 
este  nome  corno  officiai  honrado  sàbre  las 
cuentas.  Ca  al  Mayordotno  pvrtenesce  de 
tornar  la  cuenta  a  todos  los  officiales, 
tambien  a  los  que  fazen  las  dispensas  de 
la  Corte,  corno  de  los  otros  que  reciben 
las  rentas  e  los  otros  derechos,  de  qual 
manera  quìer  que  sean,  assi  de  mar  come 
de  tierra,  etc.  e  por  que  el  su  officio  es 
grande,  e  tanne  a  muchas  cosas,  ha  me- 
nester  que  sea  de  biten  linaje,  e  acucioso, 


esabidor,  e  leal,  etc.  Cbartam  Urracae 
Reginae  Hispaniae  ann.  1116.  apud  San- 
dovallium,  subscribunt  cum  aliis  ma- 
gnatibus,  Exemen  Lopes  Mayor  domus, 
et  Nunus  Pelaz  Mayor  domus  in  Luparia. 

00  De  Majoribus  Domus  apud  Anglo- 
saxonesvide  Philips.  Jur.  Anglos.  not. 
252.  ejusdem  Hìstor.  Jur.  A n gì.  not.  435. 

Majores  Domus,  Caesaraugustae,  di- 
cuntur  tres  judices  Confratriae  merca- 
torum,  qui  exercent  jurisdictionem,  et 
sedent  prò  Tribunali  in  do  mi  bus  dispu- 
tationìs  in  aula  superiori  post  meri- 
diem,  etc.  Vide  Michaelem  del  Molino 
in  Repertorio  Foror.  Aragon.  in  voce 
Con  fratria. 

Major  Domus  terree  Regis,  in  Articulis 
Cleri  contra  Dionysium  Regem  Lusi- 
taniae,  apud  Bzovium  ann.  1289.  num.  5. 
129. 

Majordomatus,  Dignitas  Majoris  do- 
mus in  Gestis  Regum  Francor.  cap.  34. 
48.  50,  in  Vita  S.  Aldegundis  cap.  1.  n. 
2.  apud  Paulum  Warnefridum  de  Epis- 
copis  Metensibus  in  S.  Arnulfo,  etc. 
[Annales  Moguntini  et  Monachi  Lau- 
resham.  de  Carolo  Martello  :  Carolus 
sub  honore  Majordomatus,  tenuit  regnum 
annis  27.] 

1  Majoratus,  Eadem  notione,  in  Ges- 
tis Consulum  Andegav.  snpra  laudatis. 

*  Major  Baneri^e,  Societatis  artifì- 
cum  vel  mercatorum  praefectus,  nostris 
Maieur  et  Maire,  eodem  intellectu.  Lit. 
remiss.  ann.  1359.  in  Reg.  90.  Chartoph. 
reg.  eh.  483  :  Major  vexilli  seu  baneriae 
parmentariorum  seu  scindicorum  roba- 
rum  lanearum,  etc.  Cujus  officium  Ma- 
joratus  baneriae  ibidem  nuncupatur. 
Lib.  rub.  fol.  parvo  domus  pubi.  Abba- 
vil.  fol.  105.  r°.  :  Uns  maires  et  uns  es- 
kevins  de  la  baniere  des  tisserans,  etc. 
Lit.  remiss.  ann.  1464.  in  Reg.  199.  eh. 
403  :  En  Van  1461.  fut  le  suppliant  esleu 
et  institué  Maieur  principal  de  la  ville  de 
Hesdin,...  et  Van  ensuivanl  fut  nommé 
Maieur  de  Venseigne  des  taverniere  de 
laditte  ville.  Jéhan  Dubois  maistre  ou 
Maieur  de  la  confrairie  de  la  feste  de 
Toussaintz,  in  aliis  ann.  1479.  ex  Reg. 
206.  eh.  318. 

]  Major  Cubiculi,  Idem  qui  Italis  Ca- 
merari us,  nostris  Maitre  de  Chambre. 
Concil.  Romanum  contra  Joiiannem 
Ravennat.  Archiep.  apud  Murator.  tom. 
2.  pag.  204:  Insuper  omni  anno...  coloni- 
ciò  more,  berbices  et  oblatas,  vinum  et 
pullos  et  ova  Archiepiscopo,  et  ad  suum 
Archipresbyterum  similiter  et  ad  Archi- 
diaconum...  et  ad  Majorem  cubiculi,  etc. 

\  Major  Dierum,  Natu  major.  Óodex 
MS.  e  Bibl.  D.  de  Chalvet  Senescal.  To- 
los.  de  Haeret.  A  Ibi  gens.  :  Invenit  dictos 
haereticos  solos,  quia  nepos  dicti  Raimundi 
Delboc  hasretici,  Major  dierum  cujus  no- 
men  ignorat,  iverat. 

Major  Equorum,  Praefectus  stabulo 
regio,  dignitas  in  aula  Regum  Navarrae, 
qua  donatus  Lupus  E  neri  subscribit 
Chartam  Garcise  Regis  Na varrai  aerse 
1034.  apud  Anton,  de  Yepez  in  Chron. 
Ordin.  S.  Benedicti. 

]  Major-Merinus,  Primus  Prsetor. 
Chron.  S.  Ferdinandi  tom.  7.  Maii  pag. 
360  :  Ferrandus  Gonzalvi  Major-Merinus 
in  Castiella.  Vide  Majorinus. 

Majores  Monasteriorum  ,  Abbates. 
Regula  B.  Pachomii  :  Si  quis  de  his,  quas 
praecepta  sunt,  amplius  habuerit  absque 
concessione  majoris,  deferentur  ad  custo- 
dem  vestium.  Concilia  Afric.  sub  Celes- 
tino PP.  e.  47  :  Si  quis  de  alterius  Mo- 
nasteri*) repertum,  vel  ad  Clericatum  pro- 
movere  voluerity  vel  in  suo  Monasterio 
Majorem  Monasterii  constituerit.  Ubi  Co- 


de* Canonum  Eccl.  Afric,  cap.  80.  tiovot<r- 
Ttjptou  ^lyouftevov  habet.  Adde  Concil • 
Carthag.  IV.  can.  13.  Regulam  Magistri 
cap.  13.  etc. 

Majores  Natu,  Prsecipui  e  nobilitate, 
qui  cseteris  praeeminent,  viri  nobiles, 
qui  alios  sub  se  vassos  habent  :  Senio- 
res, nostris  les  Seigneurs,  les  Barons: 
quia  olim  aetatis  merito  honores  defere- 
bantur,  quique  annis  graviores  erant, 

Eotiores  habebantur:  unde  et  in  qui- 
usdam  ci  vi  tati  bus  Antianos  vocant 
etiamnum,  qui  aliis  dignità  te  prsecel- 
lunt.  Ciaudianus  de  Bello  Getico  : 

Hic  alitata  gravior  natu,  cai  plurima  dictis 
Consilhsque  fides,  etc. 

Senator  lib.  5.  Epist.  22  :  His  ergo  P.  C. 
Capuanum  bonis  dotatum  a  praesenti  In- 
dictione  Decuriarum  Rectorem  esse  prae- 
cipimus,  Majoris  etiam  natu  auctoritate 
subyehimus  :  ut  qui  se  morum  cana  ma- 
turiate tractavit,  quod  est  amplissimum 
reverentiae  yenus,  in  vestro  ordine  aetatis 
honore  gratuletur.  Majores  nati,  apud 
Commodianum,  Instruct.  70.  Primores, 
Patroni,  Locupletes.  Ita  Majores  natu 
passim  nostris  et  aliis  dicuntur  Ma- 
gnates,  virique  nobilitate  praecellentes, 
in  libri s  sacris  non  semel,  in  Concilio 
Carthag.  can.  6.  in  Concilio  Arvern. 
can.  15.  apud  Gregorium  Turon.  lib.  5. 
cap.  33.  lib.  7.  cap.  32.  lib.  8.  cap.  30.  de 
Gloria  Confess.  cap.  23.  Fredegar.  cap. 
95. 109.  eumdem  ann.  766.  in  Capitul. 
Aquisgran.  ann.  789.  cap.  34.  [quod  de 
Presbyteris  intelligit  Baluzius.j  in  Capi- 
tular.  Caroli  M.  lib.  7.  cap.  65.  128.  139. 
339.  [*>  85. 180. 195.  437.]  apud  Eginhard. 
Epist.  in  Annalib.  62.  Francor.  ann. 
757.  Florentium  Wigorn.  ann.  999.  1122. 
Aimoin.  lib.  4.  Histor.  Frane,  cap.  44. 
56.  57.  64.  apud  Sim.  Dunelm.  lib.  de 
Dun.  Eccl.  lib.  3.  cap.  5.  15.  19.  et  in 
Hist.  Angl.  ann.  977.  Browerum  in  An- 
tiq.  Fuldens.  lib.  2.  cap.  158.  etc.  Homi- 
nes  boni  generis  a  Carolo  M.  dicuntur  in 
Capitulis  ex  Lege  Salica,  Romana,  et 
Gorabata,  cap.  12.  Majores  personae,  in 
Legibus  Burgund.  tit.  38.  cap.  4.  Ma- 
jores homines,  in  Capit.  Caroli  C.  tit.  27. 
|  3.  apud  Marculfum  lib.  1.  form.  37. 

]  Major  Plagiti,  Praepositi,  ut  vide- 
tur, locum  tenens.  Constitutio  Leduini 
Abb.  S.  Vedasti  Atrebat.  ann.  ci  re.  1020. 
apud  D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud. 
pag.  789  :  Qui  vadem  dederit  quinque  soli- 
dos  de  lege,  dabit  xxx.  denarìos  de 
fredo.  Et  hujus  fredi  duae  partes  erunt 
Propositi,  tertiam  vero  partem  liabebit 
Major  Placiti.  Si  autem  tex  Abbatis  vel 
Propositi  fuerit,  totum  fredum  Major 
Placiti  habebit. 

Major  Populi.  Gregorius  M.  lib.  7. 
Ind.  2.  Ep.  110.  ad  Fortunatum  Episco- 
pum  Neapolitanum  :  De  quibus  (Capitu- 
lis) Theoaorus  vir  magni  ficus  major  po- 
puli ad  nos  veniens  ante  conquestus  jam 
fuerat.  [Camillus  Peregrinus  in  Hist. 
Principum  Langobard.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  339  :  Nempe  ut  intelligendum 
hinc  sit,  Majorem  populi  apud  Neapolita- 
nos  non  summo  imperio,  sedjuxta  deman* 
datam  sibi  definitamque  poteslatem  res 
publicas  administrasse  ;  cujus  pr&ter 
csetera,  munus  fuisse  vectigalia  reddi- 
tusque  curare  non  negabis.]  Videtur  idem 
qui  Magister  militum  Neapolitanae  ci  vi- 
tati s.  Vide  in  hac  voce. 

*  Major  Potest ativus  ,  Qui  cum 
omni  potestate  ac  jurisdictione  et  domi- 
nio possi det.  Charta  ann.  1202.  ex  Ta- 
bu 1.  S.  Gauger.  Camerac.  :  Major  tenet 
majoriam,  sicut  Major  potestativus,  libere 
et  quiete  in  feodum  jure  haereditario  ab 


MAJ 


MAJ 


MAJ 


185 


ecclesia  nostra,  ita  quod  haeres  ejus  post 
decessum  ipsius  debet  ecclesias  xxx.  soli- 
dos  Cameracensis  monetae  prò  relevatione 
majorias,  et  infra  xl.  dies  homagiurn  facere. 

*  Majores  Regii,  Qui  jura  regalia  in 
provinciis  curabant.  Lit,  ann.  1355.  tom. 
2.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  722  :  In  co- 
mitatu  Campania  frequentanti  guando- 
que  morantur  quidam  se  dicentes  nostros 
majores,  ibi  jurisdicionem  exercent  et 
plura  faciunt  explecta,  etc.  Hinc  Magen- 
domme,  Tributorum  exactor,  in  Lit.  re- 
miss,  ann.  1457.  ex  Reg.  187.  Chartoph. 
reg.  eh.  157  :  Le  receveur  du  lieu  de  Ilo- 
san,  que  Ven  appelle  au  commun  langaige 
du  pays  Magendomme. 

Majores  Regionum  ,  in  Relalione 
Symmachi  ad  Con  stanti  um  apud  Baron. 
ann.  1419.  n.  32. 

Majores  Villarum  primi tus  diceban- 
tur,  qui  caeteris  villae  incolis  praeerant, 
et  domini  villae  nomine  jus  aicebant  : 
qui  et  Villici  interdum  appellantur.  Ca- 
pi tu!  aria  Caroli  M.  Iib.  5.  cap.  107. 
[oo  174.]  :  Ut  Presbyteri  curas  sasculares 
nullatenus  exerceant,  id  est,  ut  neque 
Judices,  neque  Majores  villarum  fiant. 
Capitulare  de  Villis  cap.  10:  Ut  Ma- 
jores nostri,  et  forestarii,  poledrarii, 
etc.  Cap.  26  :  Majores  vero  amplius 
in  mimsterio  non  habeant,  nisi  quan- 
tum in  una  die  circumire  aut  provi- 
der e  potuerint.  Cap.  60  :  Nequaquam  de 
potentioribus  hommibus  Majores  fiant  ; 
sed  de  mediocribus,  qui  fideles  sunt.  Adde 
cap.  36.  In  Capitulis  Caroli  Calvi  tit  13. 
haDetur  quidam  Amalricus  Major  de 
Buxido.  Charta  Ludovici  Pii  prò  Monast. 
S.  Amandi  apud  Mabillonium  tom.  5. 
pag.  68  :  Quasstus  est  eo,  quod  Major  de 
fisco  Baissiaco  per  fortiam...  quandam 
silvani  a  prasdicta  cellula  abstraxisset,  et 
fisco  nostro  sociasset.  [Diploma  Oonradi 
II.  Imper.  ann.  1140.  apud  Marten.  tom. 
2.  Ampi.  Collect.  cap.  110  :  Nullus  villicus 
qui  vulgariter  Major  vocatur,  ministerium 
suum  diutius  habere  et  retinere  valeat. 
Codex  MS.  Irminonis  Abb.  Sangerm. 
fol.  19  :  Tempore  donni  Walonis  Abbatis 
fuerunt  duo  fratres  in  Antoniaco   villa, 

?\uorum  unus  major  noster  erat.  Chartu- 
àr.  Capi  tu  li  Ambian.  :  Majores  vero  in 
his  quas  ad  grenidam  veniuntt  nihil  juris 
habent.]  Majores  villarum  regiarum,  apud 
Hincmarum  Opusc.  35.  et  in  Concilio 
Duziac.  I.  parte  2.  cap.  19.  Wandelber- 
bertum  de  Mirac.  S.  tìoaris  cap.  5.  num. 
9.  etc.  Inter  Officiai es  et  Judices 
minores  ponuntur  in  Ordinat.  S.  Ludo- 
vici apud  Nangium  pag.  363.  [«  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  315. 
num.  22.  Mitterm.Princip.  Jur.  German. 
8  488.  not.  18.] 

*  Ad  eorum  praeterea  offici  um  jjertine- 
bat,  ut  ea,  quae  fisci  dominici  erant, 
colìigerent,  de  iis  rationem  reddituri  ; 
iidem  proinde  atque  Villici  :  unde  in  ter 
officiales  justitiarios  minores  ponuntur. 
Quae  omnia  aperta  sunt  ex  sacramento 
eorumdem  majorum  in  Lib.  privil.  eccl. 
Carnot.  sign.  69  :  Hoc  audiatis,  Domini, 
quod  ab  hac  hora  inantea  a  rusticis  mese 
majorias  non  exigam  aurum  vel  argen- 
ium,  neque  frumentum  aut  avenam,... 
neque  aliquid  quod  ad  exactionem  ali" 
quam  pertmeat,  neque  tenebo  piacila  eo- 
rum ante  me,  neque  submonebo  eos  sine 
jussu  propositi...  Praeterea  fidelis  ero  vo- 
bxs  amodo  de  perquirendis  et  persolvendis 
redditibus  vestrist..,  census  vestros  perqui- 
ram  ad  terminum  stabilitum  sine  frauda 
et  dolo,  et  postquam  suscepero  infra  quin- 
tum  decimum  diem  in  camera  hujus  ec- 
clesìa reponam.  Codex  MS.  ejusd.  eccl. 
ann.  ci  re.  400  :  Habent  insuper  in  dictis 

V 


villis  alios  officiarios  seu  servientcs,  qui 
Majores  vocantur,  ad  quos  spectat  facere 
adjomamenta,  redditus,  census  et  deve- 
ria  alia  capituli  perquirere,  malefaclores 
capere  et  ad  carceres  capituli  adducere,  et 
alia  expleia  juslitise  facere,  quilibet  in 
territorio  sibi  ad  olim  constituto.  Qui  om- 
nes  habent  aberg amenta,  terras,  reddi- 
benda s  et  redditus  ad  suas  majorias  per- 
tinentes,  quas  tenent  a  capitulo  in  feodum, 
et  r acheta  solvunt,  videlicet  filius  patre 
mortuo,  vel  aliqualitercumque  mutetur 
homo.  An  vero  eadem  omnium,  qui  Ma- 
jores villarum  nuncupabantur  ,  fu  eri  t 
conditio,  affirmare  mihi  propositum  non 
est. 

In  villis  porro  seu  vicis  privatorum, 
vel  nobilium,  erant  Majorias.  ut  plurimum 
h aereditari ae,  et  in  feodum  tenebantur. 
Sugerius  lib.  de  Administ.  sua  cap.  10: 
Totius  terrai  campipartem  de  feodo  Majo- 
ris  nobis  retinuimus.  Idem  Epist.  99.  de 
Majore  S.  Columbse  :  Et  sub  guadam  ini- 
qua hasreditate  Majorias,  servitù  et  servi- 
tulis  suas  oblitus,  adversus  Monachos  se 
erexit,  et  tanquam  dominum  terras  eorum 
se  facto.  Mox  rusticum,  Majorem  illum 
vocat.  Vide  Histor.  S.  Martini  de  Campis 
pag.  483.  Raguellum,  etc. 

*  Major,  nostris  Maieur  et  Maire,  dici- 
tur,  qui  rei  cuivis  administrandae  praefì- 
citur.  Chartul.  Thenol.  fol.  64.  r°  :  Quant 
on  vent  aucunes  des  terres,  on  doit  faire 
Maieur  par  V acori  des  Pargonniers,  et  cis 
Maire  puet  faire  eschevins  des  treffonciers. 

>|e  [De  majoribus  clarius  explicatur  in 
praef.  Cart.  N.  D.  Paris,  p.  cxliv-clii.] 

1  Majores,  dicti  etiam  urbi  uni  Prae- 
fecti,  nostris  Maieurs,  Maires,  Angl. 
Mayor.  Charta  apud  Madox  Forami. 
Angl.  pag.  10.  Elyas  Russel  Major  civi- 
tatis  Londonias.  Alia  ann.  1249.  ex  Cliar- 
tular.  S.  Vandreg.  tom.  1.  pag.  63:  Ac- 
tum  fuit  hoc  anno  coram  Mathaso  Grosso 
tum  Majore  Rothomagensi.  Charta  Thomae 
de  Couciaco  ann.  1258  :  Se  i  devons  (dans 
la  ville  4e  Bouroure)  mettre  Maieur  fau- 
tale  (supra  fautable)  communement  par 
nos  deus  acors.  Ubi  fautale  vel  fautable 
dici  videtur  cui  fama  favet,  qui  bonae 
est  famae.  Vide  Faudicus. 

1  Majores,  nude  prò  Majores  natu. 
Index  ve  ter.  Canon,  tom.  3.  Conc.  His- 
pan.  pag.  21  :  Qualiter  Majores  posniten- 
tiam  accipiant,  quae  minoribus  non  facile 
committenda  est. 

Majoria,  Feudum  Majoris.  Charta 
Werrici  de  Moy  ann.  1189.  apud  Heme- 
raeum  in  Augusta  Virom.  :  Majoriam  et 
totam  minutam  Castellaniam  ipsis  et  suc- 
cessoribus  in  perpetuum  tenenda  censua- 
liter  dimisi.  [Charta  ann.  1231.  ex  Tabu- 
lar. S.  Clodoaldi  :  Praeterea  Majoriam 
ejusdem  arpenti  et  totius  terras  noslras 
quam  inibì  optinemusf  sibi  et  heredibus 
suis  in  perpetuum  ad  rachatum^  et  servi- 
tium  12.  denar.  quando  acciderit  in  feo- 
dum possidendum.]  Occurrit  passim. 

Majoratus,  Idem  sonat  in  Charta 
Odonis  Episcopi  Belvac.  ann.  1140.  apud 
Loisellum  et  Louvetum  :  Pr&fecturam 
sive  Majoratum  Haleti,  quam  ex  parte 
burgali  habebat. 

Sumitur  etiam  Majoria  et  Majoratus, 
quandoque  prò  tributo,  quod  Majori  ra- 
t  ione  Maj  ori  ae  pen  si  tabatur.  Charta  anni 
1199.  apud  Mirseum  in  Donat.  Belg.  :  Ita 
quod  nullus  in  prasdicta  eleemosyna  vel 
allodio  retinet  Majoriam  vel  aliquam 
exactionem.  Tabular.  Abb.  S.  Vince ntii 
in  Dioecesi  Carnotensi  :  Hospites  Canoni- 
eorum  cum  eorum  hospitamentis  ab  omni 
Majoratus  consuetudine  et  oppressione  li- 
berat.  Charta  Adae  Dom.  de  Wallaincourt 
ann.   1199.   in  Tabu!.  Abb.  Montis  S. 


Martini  :  Dedit  eis  in  eleemosynam  sex 
modiatas  terras  a  Majoria  et  omni  exac- 
tione  liberas.  Alia  Bai  duini  D.  de  Wal- 
laincourt ann.  1191  :  Omnem  Majoriam, 
quam  in  praedicto  nemore  habebat,  mihi 
verpivit* 

1  Majora,  prò  Majoria,  ih  Charta  Bai- 
duini  Comitis  ann.  1084.  tom.  3.  novae 
Gali.  Chris  t.  in  ter  Instr.  col.  23  :  Majora 
et  submajora,  et  ut  ita  dicam,  molendi  et 
molendinaria  S.  Dionysii,  in  manu  et 
potestate  Abbatis  sinl  :  ita  ut  nullus  hseres 
in  eis  constituatur,  sed  Abbas  ad  libitum 
suum  et  profectum  eas  pr&ordinet. 

1  Major  agi  a,  in  Charta  ann.  1163.  ex 
Tabular.  Majoris  Monast.  :  Domnus  vero 
Abbas  Robertus  adjudicavit  ei  et  haeredi- 
bus  suis  in  praef ata  S.  Peregrini  Majora- 
già  constitutis,  de  decima  in  eadem  gran- 
gia apportata,  singulis  annis  vili,  sex- 
taria. 

Majoriaria,  in  Chartulario  S.  Van- 
dreg. tom.  2.  pag.  1661  :  Et  totam  illam 
partem  Majorxariae  quam  habebam  in 
feodo  pr&dictorum  monachorum. 

Mairia  ,  Idem  quod  Majoria,  apud 
Herimannum  de  Restaurat.  S.  Martini 
Tornacens.  cap.  92.  94.  Ut  praepositurae, 
sic  et  Majorias  distrahebantur,  quod  de 
dominicis  ac  regiis  intelligendum.  Re- 
gestum  Magnorum  Dierum  Campania? 
ann.  1297.  f.  50  :  Injunctum  est  et  dis- 
tricte  inhibitum  omnibus  Bailliviset  Prae- 
posilis  terrae  Campaniae  BHteque  Comita- 
tuum  ne  de  caetero  vendant  vel  vendere 
permittant  aliquibus  personis  Sergenlu- 
rasy  seu  Majorias  in  jurisdictionibus  eo- 
rumdem existentes,  quousgue  de  contrario 
mandatum  domini  Éegis  receperint  spe- 
ciale. Vide  Epist.  99.  ex  Sugerianis,  et 
Statutum  sane  ti  Ludovici  ann.  1255. 
cap.  15.  Offici  um  vero  Majoris  fuse  des- 
cribitur  in  Charta  ann.  1201.  quae  exstat 
in  Hist.  Monasterii  S.  Audoeni  Rotomag. 
pag.  479.  Caeterum  Majorias  tenere  vetan- 
tur  Canonici,  etiam  quae  jure  successio- 
nis  ad  eos  contigissent.  Exstat  quippe 
Sacramentum  Canonicorum  Carnoten- 
sium  in  Tabulano  ejusdem  Ecclesia^  in 
quo  haec  habent ur  :  Item  confessus  fuit 
talis  N.  coram  nobis,  et  in  jure,  quod  ipse 
jurejuravit  dictis  die  et  anno  in  Capitulo, 
quod  si  Majoria  ad  ipsum  contigerit  deve- 
nire ratione  successionis ,  vel  alia  ratione, 
si  vellet  habere  vel  retinere  Majoriam,  di- 
mitteret  tonsuram  :  alioquin  dictam  Majo- 
riam, imo  dieta  Majoria  ad  proxtmiores 
hasredes  absque  dicti  N.  contradictione 
devenir  et. 

Majo rissa,  Quae  Majorias  feudum  pos- 
sidet,  in  Charta  Joannae  Comitissse 
Flandriae  prò  Monast.  Marquetanno  ann. 
1230.  1 17.  apud  Buzelinum. 

1  MAJOR,  dicitur  ille  qui  viginti  quin- 
que  annorum  implevit  setatem.  Vocabul. 
utriusque  Juris.  Àt  non  ubique  idem 
hac  in  re  obtinuit  usus.  Exempla  vide 
in  voce  JEtas,  qui  bus  hoc  unum  addam 
ex  Instr.  ano.  1317.  tom.  %  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  155  :  Et  dieta  domina  Anna 
certificata  de  jure  suo  in  prasdictis  et  circa 
prasdicta,  asserens  se  Majorem  quatuor- 
decim  annis,  juravit  contra  prasdictam 
remissionem,  quittationem  et  solutionem 
deinceps  non  venire. 

1  Major  Minister,  Titulus  quo  utitur 
Praepositus  generalis  Ordinis  SS.  Trini- 
tatis.  Charta  ann.  1244.  tom.  2.  Hist. 
Eccl.  Meldens.  pag.  145  :  Frater  Nicho- 
laus,  Major  Minister  totius  Ordinis  Sànctse 
Trinitatis  et.  Captivorum. 

*  2.  MAJOR,  Limes,  terminus.  Glossar. 
Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex  Ood.  reg.  4120  : 
Major,  dicitur  Gallice  Marche.  Charta 
Alph.  Vili.  reg.  Castel,  ann.  1168.  inter 

24 


486 


MAJ 


MAJ 


MAJ 


Probat.  tom.  2.  Ann  al.  Praemonst.  col. 
697  :  Si  quis  infra  Majores,  quos  ego  per 
cìrcuitum  praefati  monasterii  propria 
manu  fixi....  Si  quis  ausu  temerario  ali- 
quem  ex  Majoribus  supradictis...  arran- 
caverit  vel  transmutare  temptaverit,  etc. 

0  MAJORACA,  A m arac us,  Ital.  Majo- 
rana, Gali.  Marjolaine.  Consuet.  monast. 
S.  Crucis  Burdegal.  ante  ann.1305.  MSS.: 
Hortum,  qui  est  juxta  infirmitorium  et 
refectorium,  juxta  dictum  claustrum,  de- 
bent  gubernare  monachi  parvi  seu  juve- 
niles,  et  débent  tenere  garnitum  de  roma- 
ris,  de  salvia,  de  Major  acis,  etc. 

1  MAJORALES,  Praecipui  e  nobilitate, 
qui  ceteris  praeeminent,  viri  nobiles, 
nostris  les  Seigneurs,  les  Barons.  Charta 
ann.  1080.  ex  minori  Chartul.  S.  Victo- 
ris  Massil.  fol.  ult.  :  Attestante  atque 
laudante  omni  conventu  Majoralium  to- 
tius  istius  terrai.  Alia  ann.  1119.  ex  ma- 
jori  Chartul.  ejusd.  S.  Vict.  fol.  180  : 
Domino  Cardinali  (Petro)  astante  atque 
omni  conventu  Majoralium  totius  illius 
terree. 

1.  MAJORALIS,  [Primus  inter  ovium 
pastores,  Hispanis  Mayoral.]  Jacob  us  I. 
Bex  Arag.  in  Foris  Oscse  ann.  1247.  fol. 
31  :  Debetjurare  super  sancta  Dei  Evan- 
gelia Majoralis  de  capanna,  sive  Major 
Pastor  infantionis ,  qui  fuerit  in  ca- 
panna, quod  in  capannis  ovium,  seu 
gannatorum,  jura  Regia  non  minuat, 
nec  abscondat.  Ibidem  :  Majoralis  de  ca- 
panna, qui  Majorau  de  la  Cabane,  in 
Consuetud,  Solensi  tit.  14.  art.  17.  appel- 
latur. 

5  2.  MAJORALIS,  Titulus  honorarius 
principis  Sectae  Valdensium.  Limborch. 
Sent.  Inquis.  Tolos.  pag.  289  :  Asseruit 
quod  Johannes  cognominatus  de  Lotha- 
ringia  Majoralis  sectae  suae,  videlicet  Val- 
densium, docuit  eam  de  praedictis.  Et  pag. 
291  :  Audivit  dici  quod  dictus  Johannes 
quamvis  non  esset  sacerdos,  set  erat  Ma- 
joralis praedictae  sectae,  Missam  poterat 
celebrare,.,  credidit  magis  esse  obedien- 
dum...  Major  ali  dictee  sectae  Valdensium 
quam  domino  Papae. 

*  MAJORANA.  [«  Herba  medicinalis.  » 
(B.  N.  ms.  lat.  16186,  f.  70*.)] 

|  1.  MAJORARE,  Meliorare,  augere. 
Prseceptum  Caroli.  Cai.  871.  apud  Baluz. 
CaDitul.  tom.  2.  col.  1492  :  Pro  hac 
utriusque  Ecclesia  Majorata  emendatione, 
omnis  Praesul  prò  nobis,  conjuge  et  prole 
regnique  statu  Dei  misericordiam  exorare 
indesinenter  accedati 

1  2.  MAJORARE  vel  Minorare  Pia- 
gita,  Emendare,  corrigcre,  Gallio.  Re- 
former,  rectifier.  p  Vel  potius  Piaci ta 
producere  aut  contrahere,  Gali.  Allon- 
ger  et  Abbréger.]  Charta  Willelmi  dom. 
Montispessulani  ann.  1103.  apud  D. 
Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  727  : 
Vicarius,  nec  itti  qui  placitabunt  placita 
prò  Vicario,  non  placitabunt  ea  sine  do- 
mino Montispessulani.  Et  omnia  illa  pla- 
cita in  quibus  dominus  Montispessulani 
non  fuerit,  Vicarius,  et  UH  qui  placita- 
bunt placita  prò  Vicario,  Majorabunt  vel 
Minorabunt  sicut  dominus  Montispessu- 
lani dicet  eis  vel  mandaverit. 

1MAJ0RARI,  Major  fieri,  honoribus 
augeri.  Gerard  us  in  Vita  S.  Adalhardi 
ssec.  4.  Bened.  part.  1.  pag.  354  :  Et  quia 
discedens  ccelum  non  animum  mutaverat, 
mutattim  imperium  refrenans  timore  et 
amore,  decupìum  Majoratur  quam  disces- 
s&rat 

*  Charta  Carol.  IV.  imper.  ann.  1360. 
apud   Ludewig.  tom.  10.   Reliq.   MSS. 

§ag.  211  :  Per  quae  (beneficia)  tua  cre&cat 
evocio  tuaque  Major entur  merita  próbi- 
tatis,  etc. 


MAJORATIO.  Glossae  Gr.  Lat.  :  "A6poi- 
ffic,  Adunatio,  Majoratio,  auctuatio.  Vide 
Maj  orare  1. 

I.  MAJ0RATUS,  vox  fori  Hispanici  Ma- 
joria,  primigeniorum  jus,  Droit  d'ainesse 
nostris,  de  quo  egit  Covarruvias  lib.  3. 
Variar.  Re  sol.  cap.  5.  cui  opponitur  Mi- 
noratus,  qui  Maisneté  dici  tur  in  Con- 
suetud. Cameracensi  tit.  8.  etc.  jus  quod 
secundogenitis  competit  in  parentum 
successioni  bus.  Maisnez  enim  vocabant 
nostri  secundogenitos,  quasi  Mainsnez, 
id  est,  minor es  natu,  ut  Ainsnez,  ante 
natos.  Michael  del  Molino,  in  Repertorio 
Foror.  Aragon.  pag.  231  :  Jus  primogeni- 
turae,  quod  vulgariter  dicitur  el  Majo- 
razgo.  [Johan.  Garsias  de  Expensis  cap. 
16.  n.  45  :  Majoratus,  est  feudum  digni- 
tatis  in  quo  succedit  primogenitus  indivi- 
due, et  prior  astate,  et  potior  sexu  in  eo- 
dem  gradu.] 

*  Ludov.  de  Molina  in  Tract.  quem 
inscripsit,  De  Hispanorum  primogenio- 
rum  origine  et  natura,  ita  definit  :  Jus 
succedendi  in  bonis  ea  lege  relictis,  ut  in 
familia  integra  perpetuo  conserventur, 
proximoque  cuique  primogenito  ordine 
successivo  deferantur.  Atque  vocem  His- 
panicam  Mayorazgo,  qua  jus  illud  signi- 
ficatur,  primum  legi  observat  in  Chron. 
sub  Joanne  I.  rege  et  in  Legi  bus  Hispa- 
nicis  sub  Joanna  regina  ann.  1505.  quae 
Leges  Tauri  appellantur. 

f 2.  MAJORATUS,  prò  quovis  Officio  seu 
dignitate.  Fragm.  Sermonum  S.  August. 
tom.  5.  part.  2.  col.  1518  :  Meliora  enim 
sunt  opera  ipsius.  Et  magnam  et  devotam 
vocem  ejus  audivimus.  Majoratum  nolo, 
Christianus  esse  volo. 

*  3.  MAJORATUS,  Officium  majoris 
seu  urbis  praefecti.  Libert.  loci  de  In- 
sula ann.  1309.  in  Heg.  74.  Chartoph. 
reg.  eh.  365  :  Primo  in  villa  et  parrochia 
praedictis  non  fiet  perpetuo  Majoratus  vel 
consulatus,  sed  anno  quolibet.  Vide  in 
Major  1. 

MAJ0RENNIS,  Major  annis,  suse  tu- 
tela, in  Magno  Chronico  Belgico  pag. 
353. 

«  Maire-aage,  prò  Majorité,  JStas  qua 
quis  sui  juris  est,  in  Charta  ann.  1319. 
tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  1286. 

1  MAJ0RENSES,  Praetoriani  Equites 
Aulae  Pontifici»,  Cencio  Camerario  Sti- 
mulati,  i.  e.  cai  cari  bus  muniti  :  forte 
hodie  Cavalieri  dello  Speron  d'oro,  quos 
Papa  creare  solet.  Vide  Macros  fratres 
in  Hierolexico.  p  Vel  Major  entes.  Vide 
Schola  Stimulati  in  Scholae.] 

1  MAJORES,  Qui  aliis  praesunt  in  exer- 
citu.  Gasp.  Barthii  Gloss.  apud  Ludew. 
tom.  3.  Éeliq.  MSS.  pag.  11.  ex  Hist. 
Palaest.  lib.  4.  cap.  18  :  Repererunt  in 
suis  consiliis  atque  operosis  scematibus, 
quod  nostrorum  Duces,  Comites,  seu  om- 
nes  Majores  Imperatori  sacramentum 
fideliter  facere  deberent.  Bartholomaeus 
Scriba  Annal.  Genuens.  lib.  6.  ad  ann. 
1225.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  439  : 
In  ipsis  vero  militibus  Ugolinus  miles  et 
socius  Potestatis,  Petrus  Ventus  et  Ober- 
tus  Advocatus  fuerunt  capitanei  et  Ma- 
jores. 

I I.  MAJORIA,  Major  pars.  Consue- 
tudo  Tolosana  tom.  4.  novi  Coustum. 
part.  2.  pag.  1052  :  Et  major  yars  deve- 
nerit  uni  quam  alteri,  et  ratione  illius 
Majoriae,  ille  qui  ipsam  habet  in  recom- 
pensatone  illius  Majoriae,  solverit  aliquam 
pecuniae  quantitatem  habenti  minor em 
partem,  quod  talis  divisto  habetur  prò 
venditione. 

*  2.  MAJ0RIA,  Tribù tum,  quod  majori 
ratione  sui  officii  pensitabatur,  nostris 
Mdirie.  Charta  ann.  1288.  in  Chartul. 


Mont.  S.  Mart.  part.  7.  fol.  127.  r\  col. 
1  :  Corei  Estevenars  Racine,  maire  héri- 
taules  de  Montbrehaing,  mes  homs,  euist 
ou  bos  de  Forestel...  les  Mairies,  c'est-à- 
dire  une  maille  de  chascune  cheretée, 
quant  on  vendoit  le  bos  devant  dit,  etc. 
Vide  Majoratus  in  Major  col.  348. 

*  3.  MAJ0RIA  Conditionata,  Feudum 
majoris  certis  conditionibus  concessum. 
Lit.  remiss.  ann.  1374.  in  Reg.  105.  Char- 
toph. reg.  eh.  318:  Gomme  Gautier  de 
Boulain  escuier  tienane  en  fiè  une  Mairie 
de  condition  en  la  ville  de  Saumorey,  etc. 
Vide  suora  Conditionare  et  Feudum  con- 
ditionabile. 

*  4.  MAJ0RIA,  Praepositura  seu  digni- 
tas  quaevis  in  ecclesia  Parisiensi.  Stat. 
ejusd.  eccl.  ann.  1168.  in  Diar.  Audient. 
tom.  7.  lib.  1.  cap.  30  :  Item  si  quis  Ma- 
joriam  ad  ecclesiam  pertinentem  suscepe- 
rit,  etc. 

jjc  [«  Et  si  major  aliquod  servicium 
fecerit  prò  Majoria,  dominus  Campanie 
inde  habebit  medietatem.  »  (Fundatur 
villa  nova  dieta  Neuville  aux  Larris,  an. 
1207,  Mus.  arch.  dep.  p.  101.)] 

5  MAJ0RIARIA.  Vide  in  Major. 

IMAJORIC^,  Saxonibus,  Uxores.  Wer- 
nerius  Bolevin.  de  An  ti  quorum  Saxo- 
num  situ  et  moribus  :  Quanquam  tamen 
uxores  universaliter  omnes  Majoricae  a 
nostratibus  nominentur,  etc» 

1  MAJ0RINA  Pecunia  ,  Quae  ex  ar- 
gento et  aere  connata,  in  Cod.  Theodos. 
leg.  6.  lib.  9.  tit.  21  :  Comperimus  non- 
nullos  staturarios  Majorinam  pecuniam, 
non  minus  criminose  quam  crebre,  sepa- 
rato argento  ab  aere  purgare.  Vide  Gotho- 
fredi  notas  ad  hunc  locum. 

MAJORINATUS.  Vita  S.  Praejecti  ex 
Cod.  Atrebat.  :  Et  horae,  quod  est  consue- 
tudinis,  jam  in  promptu  cernerentur,  ut 
solemnes  vigilias  Paschae  celebrari  licitum 
esset,  ex  regali  permisso,  vel  Majorinatu, 
Pontifices  vel  Sacerdotes,  qui  in  Eduorum 
urbe  ob  regiam  potestatem  conglobati  fue- 
rant,  etc.  Ubi  Majorinatus  videtur  esse 
auctoritas  Majoris  domus,  Wlfoaldi  sci- 
licet,  de  quo  supra. 

*  MAJ0RINUM,  Hordei  species  vide- 
tur, f.  quod  Galli  dicimus  Escourgeon, 
a  majoribus  aristis  vel  quod  primum 
cresca t,  ita  nuncupatum  ;  unde  Majo- 
rinus  etiam  adjective,  prò  Major,  usur- 
patur  in  Charta  ann.  1270.  ex  Access, 
ad  Hist.  Cassin.  part.  1.  pag.  312.  col. 
1  :  De  grano,  oraeo,  Majorino,  millio, 
grano  farris  et  fabis  Majorinis  tenentur 
praestare  de  septem  parttbus  unam  par- 
tem. 

MAJ0RINUS,  Idem  videtur  fuisse  apud 
Hispanos,  qui  Francis  nostris  Major  vil- 
la?, penes  quem  etiam  jurisdictio  regia 
erat  :  vel  certe  idem,  qui  Major  domus  : 
nam  qui  apud  Ordonium  Monachum 
lib.  de  Mirac.  S.  Budesindi  Episc.  Du- 
miensis  n.  20.  Major  domus  appellatur, 
in  alio  MS.  Majorinus  dicitur,  uti  obser- 
vat Henschenius.  [Apud  Mabill.  saec.  5. 
Bened.  pag.  543.  ex  citato  lib.  legitur 
Majorinus,  ubi  usurpatur  prò  eo  qui  ju- 
dicum  sententias  executioni  mandat,  ut 
ex  verbis  ipsis  patet  :  Permittite  me  com- 
burere depraedatorem  sanctissimi  Rude- 
sindi,  Dominus  enim  me  constituit  ulto» 
rem  et  Majorinum  ipsius.]  Erant  autem 
alii  villarum  Maiorini,aln  Majorini  ma- 
jores. Horum  officium  describunt  Leges 
Alfonsinse  seu  Partitae  part.  2.  tit.  9. 
leg.  23  :  Merino  es  nome  antiguo  de  Es- 
panna, que  quiere  dezir  tanto  corno  ome 
que  ha  Majoria  para  fazer  justitia  sàbre 
algun  lugar  sennalado,  assi  corno  villa,  o 
tierra.  Y  estos  son  en  dos  maneras  :  ca 
unos  ha  que  pone  el  Rey  de  su  mano  en 


MAJ 


MAJ 


MÀI 


187 


lugar  de  adelantado,  a  que  llaman  Me- 
rino Mayor,  y  este  ha  tan  grande  poder 
corno  el  Adelantado.  E  otros  hi  ha  que 
sonpuestos  por  mano  del  Adelantado,  o 
de  los  Merinos  Mayores,  pero  estos  atales 
non  pueden  fazer  justicia,  si  non  sobre 
cosas  sennaladas,  etc.  De  his  intelligen- 
dus  Lucas  Tudensis  in  Chron.  pag.  104  : 
Imperator  mandavit...  Maj orino  terree, 
ut  cum  rustico  venir  et  ad  Militem,  et  vi' 
deret,  qualiter  ei  justitiam  exhibébat,  et 
hoc  sibi  rescriberet.  Majorinus  Regia,  in 
Concilio  Legionensi  ann.  1012.  Conci- 
li um  Coyacense  ann.  1050.  cap.  7  :  Ad- 
monemus,  ut  omnes  Comites,  seu  Majorini 
Regales  populum  sibi  subdìtum  per  justi- 
tiam regant,  etc.  Concilium  apud  Pen- 
nam  ]ndelem  ann.  1302.  cap.  13  :  Alca- 
les,  vel  Majorini,  vel  alii  rectores  civita- 
tum  vel  aliorum  locorum,  etc.  Majorini 
isti  Majores  saepe  subscribuntin  Chartis 
Kegum  cum  adjectione  Pro  vinci  ae  cui 
praeerant,  ut  in  Charta  Ferdinandi  I. 
Regis  Castel  lae  aera  1078.  apud  Anton. 
de  Yepez,  in  Chron.  Ordin.  S.  Benedicti 
tom.  1.  Felis  Majorinus  de  Burgos  :  Son- 
no Sonaz  Majorinus  in  Castella.  In  alia 
Ferdinandi  Regis  Castellai  aerae  1#75  : 
Donus  Moriel  Majorinus  in  Castella,  San- 
cius  Pelagii  Major  Merinus  in  Gallicia, 
Garcis  Roderici  Major  Merinus  in  Le- 
gione ;  et  sic  in  aliis. 

j^c  [«  Ita  etiam  dono  eam  vobis  quod 
neque  Majorinus  neque  sagio  ibi  a  ra- 
pii us  intret.  »  (Cart.  Adefonsi  regis  Cas- 
tel, an.  1149,  Mus.  arch.  dep.  p.  76.)] 

Merinus,  vox  de  torta  ex  majorinus, 
Lusitanis  Meirinho,  Justitiarius.  Fori 
seu  Consuetudines  Jaccae  :  In  unaqua- 
que  villa  tres  vel  quatuor  de  melioribus 
jurent,  quod  non  cetabunt  furia;  sed  de- 
monstrabunt  Merino  nostro.  Passim  ibi. 
Et  Hieronymus  Bianca  testatur,  hunc 
magistratum,  qui  ordinarias  causarum 
cognitioni  praeest,  apud  Jaccetanos 
etiamnum  vigere.  Vide  eumdem  pag. 
748.  Michael  del  Molino  in  Repertorio 

Ìiag.  223.  et  Odoricum  Rainaldum  ann. 
289.  num.  26.  ubi  Meirinus  et  Submeiri- 
nus  occurrunt.  Interdum 

Merini  dicuntur  Apparitores,  et  qui 
Judicum  sententias  executioni  man- 
dane Vitalis  Oscensis  Episcopus  de  ve- 
terum  in  Aragonia  magistratuum  no- 
minibus  :  Alii  Merini,  dicti  a  merendo, 
id  est,  plorando  :  quia  inventi  in  culpa 
consueverunt  damna  posnas  pecunia-rise 
deplorare,  eo  quod  Reges  sive  Judices  ta- 
les  sunt  punire  pecuniariter  assueti....  hi 
ergo  tales  officiales  debent  compulsiones 
facere,  et  mandata  Regis,  ac  sententias 
judicum  vel  judiciorum  executioni  virili- 
ter  demandare,  etc.  [Charta  Hispanica 
ann.  1094.  ex  Archi  vis  S.  Victoris  Mas- 
si 1.  :  Con  firmo  in  hujus  conclavi  Sancti 
propter  remedium  animse  me  fé  taliter  ut 
non  in  istas  hereditates  Merino,  neque 
saione,  etc]  Merin  ou  Sergent,  in  Con- 
suetud.  Labourtensi  tit.  1.  art.  3.  7.  8. 
Ut.  14.  art.  1.  2. 14.  15. 18.  tit.  15.  art.  2. 
etc.  Vide  Foros  Aragon.  lib.  1.  tit.  de 
Merinis  pag.  320.  v. 

Merinatus,  Districtus  Merini,  Hispa- 
nis  Merindada.  Occurrit  in  Epistola 
Examini  Petri  Salanovae  Justitiae  Ara- 
gonum  apud  Blancam  pag.  748.  [Oihe- 
nartus  in  Not.  Vascon.  pag.  74  :  Ùividi- 
tur  Navarra  in  quinque  Praefecturas  quas 
Majorinatus  seu  Merindales  vocant :  Pom- 
pelonensem  scilicet,  Stellensem,  Tutelen- 
sem,  Sangossensem  et  Olitensem.  Hae  a 
totidem  oppidis  primariis  Pompeiane, 
Stella,  Tutela,  Sangossa,  atque  Olito, 
quorum  quodlibet  veluti  caput  et  metropo- 
tis  est  suse  Praefecturse,  tale  nomen  sor- 


tita sunt.  Praeest  autem  unicuique  earum 
proprius  Magistratus,  Majorinus,  seu  Me- 
rinus vulgo  dictus.  Primam  praefecturam 
ambitu  suo  80725.  familias,  proximam 
60245.  alter am  40852.  quartam  60001.  pos- 
tremam  30969.  comprehendere  colligunt, 
qui  eorum  rationem  accurate  subduxe- 
runt.] 

1 1.  MAJORISSA,  prò  Abbatissa,  apnd 
Macros  in  Hierolex.  ex  Bulla  Eugenii 
PP.  Vide  alia  notione  in  Major. 

*  2.  MAJORISSA,  Feudum  majoriae. 
Charta  Drocon.  de  Melloto  ann.  1236.  in 
Reg.  C.  Chartoph.  reg.  eh.  31  :  Ixxvj.  so- 
lidi  quos  habebam  in  Majorissa  de  Cor- 
chaio  et  de  Cultura,  et  xxxix.  solidi,  quos 
habebam  in  Majorissa  de  sancto  Quintino. 
Vide  supra  Majoria  3. 

*  3.  MAJORISSA  Domina,  id  est,  Do- 
mina suprema.  Instr.  matrim.  ann. 
1475.  ex  Tabul.  FI  amar.  :  Margarita  de 
Luppe  esset  domina  Majorissa,  usuffruc- 
tuaria  et  qubernatrix  per  totam  suam  vi- 
tam  praedictorum  bonorum. 

*  4.  MAJORISSA.  [Uxor  majoris,  quasi 
Mairesse  :  «  Notum  faci  mus  quod  in 
nostra  presentia  constituti  SebiliaMo- 
jorissa,  relieta  defuncti  Renondi,  majo- 
ris  de  Bondies  et  Guillelmus,  ejus  filius, 
recognoverunt  se  vendidisse.  »  (Carto- 
lar. N.  D.  Paris.  III,  100,  an.  1238.)] 

1 1.  MAJ0RITAS,  Incrementum,  com- 
modum,  excellentia,  accessio.  Chartu- 
lar.  Abbatiae  Boni  loci  apud  Baluzium 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  82  :  Ita  scili- 
cet quod  si  summa  ejusdem  decimse  quin- 
gentorum  sextariorum  fuerit,  minoHtas 
de  reliqua  terra  suppleatur  media ntibus 
frumento  et  avena  ;  et  si  in  eadem  fuerit 
Majoritas,  nihilominus  sua  erit.  Charta 
Officiai is  Claromont.  ann.  1354.  ibid. 
pag.  319  :  In  evantatgium  ac  Majoritatem 
procreatis  liberis  ab  ipsa  Ysabella  et  ab 
alio  viro,  si  contingebat,  procreandis. 
Vita  S.  Vitalis  Abb.  tom.  2.  Martii  pag. 
28  *  :  Et  credentes  in  te  probari  permittis, 
ut  ad  Majoritatem  boni  operis  valeant 
provenire.  Statuta  Equitum  Theuton. 
art.  30.  apud  R.  Duellium  Miscellan. 
lib.  2.  pag.  42  :  Hanc  igitur  fratres  modis 
omnibus  amplectantur,  non  solum  ut  in- 
vicem  non  provocent  vel  offendane,  sed 
contendant  secundum  Evangelia  Majori- 
tatem mutuis  ministeriis  et  charitatis  offi- 
ciis  obtlnere.  Vide  Majestativus. 

®2.  MAJORITAS,  Imperium,supremum 
domini  um,  Gali.  Souveraineté.  hit.  ann. 
1369.  tom.  5.  Ordin at.  reg.  Frane,  pag. 
282  :  Dominum  nostrum  regem  in  suum 
naturalem  dominum  recognoscendo,  bo- 
num  exemplum  aliis  fidelibus  subditis  os- 
tendendo,  et  de  primis  totius  ducatus  Ac- 

?\uitanim  se  Major  itati  r  egide  libere  et  vo- 
lontarie reddendo,  etc. 
«  3.  MAJORITAS,  Primatus,  antecessio. 
Gali.  Préséance.  Charta  Bertoldi  Aqui- 
lej.  patr.  ann.  1249.  in  ter  Monum.  ejusd. 
eccl.  cap.  68.  col.  669  :  Ad  hsec  adjunxit, 
ut  si  aliquando  capitulum  Aquilegense  ad 
funus  alicujus  illuc  vocari  continger  et, 
Majoritatem  in  Missa  et  in  aliis,  sicut  de- 
ce ty  canonici  obtinerent. 

*  4.  MAJORITAS,  Praestantia,  excellen- 
tia, Ital.  Majoranza,  Hisp.  Mayoria. 
Bulla  Innoc.  PP.  IV.  prò  Praemonstr.  : 
Secundum  majorem  vel  minorem  evectio- 
num  et  personarum  numerum,  prò  Majo- 
ritate  vel  minoritate  personarum,  praela- 
torum  etc. 

*  5.  'MAJORITAS  ,  Gravi tas.  Majoritas 
morbi,  apud  Gentil.  Fulginat.  in  Ex- 
posit. 

*  Majoritas  Causai  ,  dicitur  de  re 
majoris  momenti  et  ponderis,  in  Stat. 
Casimiri  ann.  1346.  inter  Leg.  Polon. 


pag.  8  :  Statuimus  quod  ad  locum  aw- 
dientiae,  in  quo  judices  prsesident,  non 
secundum  merita  personarum,  nec  secun- 
dum Majoritatem  vel  minoritatem  causa- 
rum,  etc. 

*  MAJORIUM,  Feudum  seu  reditus  ma- 
jorise. Redit.  Meled.  in  Reg.  34.  bis  Char- 
toph. reg.  part.  2.  fol.  108.  r°.  col.  1  : 
Majorium  de  clauso,  vj.  libras  ;  fuma,  xl. 
libras;  teloneum  piscis  et  Majorium  et 
minagium,  viijxx.  libras,  centum  solidos 
minus.  Vide  supra  Majorissa  2.  et  infra 
Meriagium. 

*  MAIRAMEN,  Gali.  Mairain,  Materia 
lignea  aedi  bus  sedificandis,  doliisve  fa- 
bricandis  idonea.  Libert.  Montisalb. 
ann.  1822.  in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  eh. 
247  :  Consules  habebunt  curam  et  diligen- 
tiam  de  Mairaminibus  seu  fustis  aut  ne- 
moribus  prò  faciendis  tonellis.  Vide  Ma- 
teria. 

»  MAIRAMENTUM  ,  Mairementum  , 
Eodem  intellectu.  Charta  Will.  comit. 
Pontiv.  ann.  1143  :  Concedimus...  in  /b- 
resla  mea  de  Almanescis  Mairementum 
(Mairamentum,  in  Ch.  confirmat.)  ad  ec- 
clesiam  vestranx  faciendam.  Vide  mox 
Maironia. 

1  MAIRANNUM.  Vide  in  Materia. 

1  MAIRCHIEUS  f  f.  Prastatio  martii 
seu  tri mes tris  frumenti.  Reges t.  Phi- 
Hppi  Pulcri  ann.  1306.  Ch.  165.  in  Char- 
tophyl.  regio  :  Omnesque  et  singulas  al- 
bergas,  corregia,  oblyas,  census,...  biada- 
tas,  bicocarias,  et  Mairchieus,  etc.  Infra 
legitur  M anaeuhs.  Vide  Marchialis  an- 
nona. 

MAI  RI  A.  Vide  Majoria  in  Major. 

*  MAIRONIA,  Pari  signitìcatu.  Bened. 
abb.  Petroburg.  de  gest.  Henr.  II.  reg. 
Angl.  ad  ann.  1181.  tom.  1.  pag.  368. 
edit.  Hearn.  :  Nullus  emat  vel  vendat  ali- 
quam  navem  ad  ducendum  ab  Anqlia, 
nec  aliquis  deferat  vel  de  ferri  faciat  Mai- 
roniam  extra  Angliam.  Ubi  Hovedenus 
habet  Maireman. 

*MAIRRENIUM,  Eadem  notione,  in 
Charta  ann.  1290.  inter  Instr.  tom.  11. 
Gali.  Christ.  col.  271  :  Ad  faciendum  ti- 
gna, trabes  et  grossa  Mairrenia  dictie  ca- 
pellse,  tradatur  de  nostro  nemore  et  etiam 
liberetur. 

MAIS,  prò  Magis.  Charta  Alfonsi  I. 
Regis  Aragon  um  apud  Blancam  :  Et 
amas  Mais  illos  seniores,  et  illos  Moros, 
quam  meum  mandamentum.  Vide  Mena- 
gii  Origines  Gallicas,  fn  Mais. 

*  Ita  Mais,  prò  Plus,  davantage,  etiam 
nunc  dicunt  Lugdunenses. 

1  MAISAGIUM,  Domus  habitationi  ido- 
nea cum  portiuncula  agri,  Anglis  Mes- 
suage.  Charta  apud  Madox  Formul.  An- 
gl ic.  pag.  132  :  Concessi  et  dedi  et  hac 
carta  mea  confirmavi  Reg  inaldo  de  Mo- 
nasterio  illud  Maisagium  quod  est  inter 
domum  meam  et  Gòdam  monialem  prò 
homagio  et  servicio  suo,  et  prò  decerti  soli- 
dis  quos  michi  dedit.  Charta  Praepositi 
burgensium  Cuciaci  ann.  1375.  apud 
Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  208  : 
Mansis ,  Maisagiis  et  cultilis  ad  dic- 
tam  terram  spectantibus.  Vide  Messua- 
gium. 

«MAISIONES,  Maisieres,  ut  opinor, 
Maceriae.  Lit.  ann.  1379.  tom.  6.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  434  :  Quae  (villa  et 
cast  rum  de  Mosonio)  cum  sint  clavis  pa- 
triae,  marchizantes  scilicet  et  existentes  in 
fronteria  regno  nostro,  pluriumque  du- 
cum,  comitum,  magnatum  ac  aliorum 
dominiis,  de  imperio  et  extra,  instanti- 
bus  guerris,  et  prò  dominii  Maisionibus , 
quee  cursus  ibidem  ssepius  vigentibus , 
plura  magna  nobis  seu  regno  nostro  ac 


188 


MAI 


MÀI 


MÀI 


populÌ8  verissimiliter  possent  evenire  et 
eveniunt  ex  inde  dampnosa  pericula,  eie. 
MAISNADA,  Mainada,  etc.  Familia, 
quasi  Mansionata,  Italis,  Masnada  :  Mes- 
née ,  apud  Scriptores  Gallicos  medi» 
«tatis.  Assi  si  se  Hierosol.  MSS.  cap.  118  : 
Et  se  il  ne  le  trouve  en  son  hostel,  il  le 
doti  dire  en  sa  Mehnée,  Et  infra  :  Il  li  dit 
à  sa  Mehnée,  que  il  estoit  là  venu.  [Mes- 
nie,  in  Charta  ann.  1320.  tom.  2.  Ordi- 
nat.  Reg.  Frane,  pag.  576:  Que  nuls  ven- 
deur,  couretier,  ne  puist  estre  marchans 
de  la  meme  marchandise,  de  quoy  il  est 
vendeur,  ne  lui,  ne  sa  Mesnie,  ne  autre 
de  par,  ne  hors,  ne  ens.]  Will.  Guiart 
ann.  1296  : 

Li  grant  Seigneur  et  leur  Mesnies. 

Meigne,  tom.  2.  Mohast.  Ànglic.  pag. 
219.  [Index  jurium  Viarii  Paris,  ann. 
1459.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu 
feud.  pag.  747  :  Et  le  doivent  sa  Maignie 
mesurer  et  bailler  la  mesure  ou  tnur  aux 
macons  et  porter  Vanire  mesure  chez  le 
Voyer.  Et  infra  :  La  Maignye  au  Voyer  de 
Paris  doivent  aler  par  les  maistres  ruès 
de  Paris  pour  commander  chacune  quin- 
zaine,  que  les  ruès  soient  delivrées  de  hui 
à  demain,  se  le  Voyer  veult.]  Vide  Gloss. 
ad  Villharduinum.  In  Charta  Willelmi 
Siciliae  Regis  anni  1177.  apud  Rogerum 
Hovedenum  pag.  552.  subscribit  Berar- 
dus  Gentilis  Regia  privata  Maisnedae 
Constabularius.  Solidarii  privata  Regia 
Masnada,  in  Charta  alia  ejusdem  Regis 
ann.  1183.  in  Bullario  Casinensi  tom.  2. 
pag.  204.  Charta  ann.  1162.  apud  Pe- 
trum  Mariam  Campum  in  Hist.  Eccles. 
PI acen tinse  :  Et  credimus  eum  in  curti- 
bus  suis  habere  feodum  suorum  villano- 
rum,  de  quibus  nabet  reditus,  vel  distric- 
tum,  et  hominium  de  sua  Marnata,  etc. 
[Sta tuta  Massi  1.  lib.  2.  cap.  39  ;  Item  de 
capa  panni  bruni  vel  bianchi  aut  nigri 
ad  opus  de  Maynada  8.  denar  J  Vide  Hist. 
Bellunensem  pag.  117.  v.  118.  [Brevia- 
rium  Hist.  Pi  sanse  ad  ann.  1264.  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  194.  et  Patavinum 
apud  eumdem  tom.  8.  col.  173.  et  356.] 
reo  vide  Haltaus.  Glosssar.  Germ.  voce 
Ing  esinde,  col.  1017.  Massenie  e  ti  ani  dici- 
tur  poetis  German.  med  aevi,  ut  Gotofr. 
Argent.  in  Tristan,  vers.  2923.  10581. 
etc] 

*  Maisnie*  in  Libert.  villae  de  Auxona 
ann.  1229.  tom.  4-  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  394.  art.  1  :  Chascune  Maisnie  de  la 
ville  doit  donner  chascun  an  cinq  sols,  à 
nous  et  à  ceulz  qui  après  nous  tendront  la 
ville.  Unde  Maisnier,  Familiaris,domes- 
ticus.  Pactum  inter  clerum  et  cives 
Leod.  ann.  1287.  tom.  2.  Hist.  Leod.  pag. 
401  :  Tous  li  esquevins  jureront  aussi  en 
chapitre  de  S.  Lambert  des  forfaitst  que 
li  borgoisou  li  Mesniers  des  borgois  feront 
envers  les  Maisnier s  des  canotnes,  qu'ils 
bm  et  loyalement  les  exécuteront  et  ra- 
porteront. 

Mainada  et  Masnada,  prò  Militari- 
bus  catervis,  ac  sodai  ita  tibus,  maxime 
praedonum  ac  latrunculorum,  qui  in 
familias  quodammodo  coeunt.  Vetus  In- 
questa apud  Golumbum  lib.  2.  de  Epis- 
copis  Vasionens.  n.  24:  Comes  Tolosa 
cum  Brabanzonibus  et  aliis  Mainadis,  et 
vi  intravit  cum  illis  villam  Vasionis. 
Charta  alia  apud  eumdem  n.  38  :  Item 
sub  eadem  poma  ut  Aragonenses,  Rupta- 
rios,  Gotarellos,  Manadas  seu  Vascones9 
vel  Brabansiones.vel  quocunque  alio  modo 
vocentur,  de  tota  terra  tua...  expellas. 
Occurrunt  eadem  verba  in  Charta  Milo- 
nis  Legati  Apostolici  apud  Catellum  in 
Comitibus  Tolosan.  pag.  246.  Diploma 
Senatus  Romani,  apud  Baronium  anno 


1188  :  De  perdentibus  autevti  res  eis  abla- 
tas  per  Masnadam  Romani  Pontificia,  et 
forisfoctores,  et  Tusculanenses  per  guer- 
ram,  sic  ut  promissum  est  a  vobis,  per  con- 
cordia™ emendabitis.  Servents  de  May- 
nada, apud  Eaimundum  Montanerium 
in  Chron.  Regum  Arag.  cap.  116. 119. 
128.  etc.  In  Conc.  Monspeliensi  ann. 
1195.  exeommunicantur  omnes  haretici, 
Aragonenses,  familia,  qua  Mainata  di- 
cuntur,  pirata,  etc*  [Instrum.  ann.  1209. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  815  : 
Pracipio  ut  Mainadas  nullo  unquam 
tempore  habeatis.  Epist.  57.  Clementis 
PP.  IV.  ann.  1265.  ibid.  tom.  2.  col.  130: 
Masnata  Sabinia  qua  subito  dicitur 
recessisse ,  an  se  subito  possit  objicere 
via  vestrse ,  vel  moliri  vobis  insidias 
ignoramus.  Alia  ejusd.  Papae  ibid.  col. 
143  :  Mitte  igitur  ad  nos  capellanum  ejus- 
dem Episcopi,  et  tu  sub  fida  custodia  et 
firmis  vinculis  tene  eum,  tuam  etiam  auge 
Maisnatam]  Vide  Ricordanum  Malas- 
pin.  cap.  149. 

]  Masnata,  Eadem  notione.  Chron. 
Parmense  ad  ann.  1307.  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  862  :  Piacentini  iverunt  in 
exercitum  contra  terram  Bardi  sui  dis- 
t  rictus,  ad  quern  exercitum  D.  Ghibertus 
prò  Communi  Parma  misit  e.  pedites... 
cum  uno  capitaneo  et  duas  ex  Masnatis 
equestribus  ad  custodiam  civitatis  Piaceri- 
tia.  Et  col.  864  :  Item  tres  ex  Masnatis 
Communis  Parma  equitibus,  etc.  Adde 
Hist.  Cortusior.  tom.  12.  col.  919. 

]  Meinata  ,  Eodem  signiflcatu  ,  in 
Charta  ann.  1205.  apud  Pitton.  in  Hist. 
Aquensi  lib.  3.  pag.  Ili  :  Hoc  sunt  male- 
fida  qua  Comes  Forcalquerii  fecit  in  Pro- 
vincia quando  assaluit  Gardanam  cum 
Meinatis. 

1  Mesnada,  in  Charta  ann.  1085.  Ap- 
pend.  Marcae  Hispan.  col.  1177:  Quod  si 
tu  volueris  staticam  facere  cum  tua  Mes- 
nada  in  civitate  Impurias,  etc.  Occurrit 
rursum  prò  familia ,  in  Charta  ann. 
1105.  ibid.  col.  1230. 

Masnadam  Facere,  in  exercitum  ire. 
In  Bulla  Gregorii  IX.  PP.  ann.  1231. 
apud  Ughellum  in  Episc.  Anagnin  :  Ita 
quidem  ut  si  contigerit  eos  exercitum  vel 
Masnadam  facere  ultra  urbem,  proventus 
isto  anno  de  macello  perceptos  prò  exer- 
citus  et  Masnada  expensis  expendant  : 
qui  si  non  suffeceHnt,  populares  de  pro- 
priis  teneantur  militibus  in  exercitu  vel 
Masnada  commorantibus  reliquas  expen- 
sas  necessaria^  ministrare. 

MAISN ADAMI,  vel  Mesnadarii,  Mili- 
tes  in  Aragonia,  sic  appellati,  ut  censet 
Surita  in  Indice  Rerum  Arag.  ann.  1118. 
quod  Regia  in  domo  educati  essent.  Cui 
accedit  Oyhenartus  in  Notitia  VasconiaB 
lib.  1.  cap.  4.  Mesnadarii,  inquit  a  Mes- 
nada, quae  vox  a  Mesonada  contracta 
est ,  derivaturque  a  Latino  vocabulo 
mansio,  nomen  habent,  videnturque  sic 
dicti  tanquam  domestici  Principis,  aut 
in  ejus  familiam  cooptati.  Vitalis  Epis- 
copus  Oscensis  :  Mesnadarius  est,  qui  de 
genere  Ricorum  hominumysaltim  expatris 
linea  oriundus,in  cujus  patris  genere  non 
exstat  memoria ,  quod  fuerit  alicujus  vas- 
sallus,  nisi  Regis,  vel  Regis  filii,  vel  Comi- 
tis  a  Regis  genere  descendentis,  vel  Epis- 
copi, vel  alterius  P rotati,  quorum  consi- 
derata reverenda  propter  Deum,  cujus 
locum  dignoscuntur  specialiter  retinere. 
Qui  non  descendit  ex  parte  patris  ab  ali- 
quo,  qui  ab  alio,  quam  a  pradictis  perso- 
nis,  extitit  Miles  factus.  Hi  enim  Mesna- 
darii, etiamsi  in  Mesnada  seu  familia 
domini  Regis  personaliter  non  morentur, 
tamen  Mesnadarii  sunt  censendi  :  quia 
dominus  Rex  non  debet  eis  Militiam,  cum 


eam  ab  eo  recipere  voluerint,  ne  quod 
sint  de  sua  familia,  cum  esse  voluerint, 
nisi  ex  causa  probabili  denegare.  Hi  au- 
tem  Mesnadarii  morari  cum  Ricis  homi- 
nibus,  vel  cum  aliis,  et  expensas  ab  iis 
accipere,  atque  dona,  non  tanquam  vas- 
salli, sed  tanquam  amici  sine  nota  ali  qua 
bene  possunt.  Idem  alibi  scribi t,deMes- 
nadariis  naturalibus  de  Aragonia,  Ricos 
homines  creare  vel  assumere  con  sue  visse. 
Examinus  Salanova  :  Mesnadarii  proprie 
sunt  UH,  qui  filii,  vel  nepotes,  vel  ex  recta 
linea  nobitium  descendunt.  Istis  talibus 
debet  dari  Mesnaderia  :  aliis  vero  dantur 
aliquoties  denarii  prò  servitio,  et  non  prò 
Mesnaderia.  Nam  secundum  veram  veri- 
tatem,  filius  Rici  hominis,  nisi  succedens 
in  Baronia,  non  debet  tenere  honorem  ; 
sed  debet  tenere  Mesnaderiam.  Et  talis 
Mesnadarius  non  debet  esse  vassallus,  nisi 
Regis.  Bianca  in  Comment.  Rer.  Aragon. 
Ricorum  hominum  di gn itati  proximus 
erat  Mesnaderiorum  iste  Militari s  seu 
Equester  ordo:  quibus  quae  dabantur  a 
Regibus  stipendia,  ut  a  prioribus  etiam 
nomine  differrent,  Cavallerias  de  Mes- 
nada, seu  Mesnaderias  vocari  consue- 
verunt. 

S©*  Longe  aliam  Maisnadariis  origi- 
nem  assignat  Jllustr.  Fontaninus  :  ii 
enim ,  ut  ex  vetustis  Longobardorum 
monumentis  conflcit  Vir  eruditissimus, 
servi  erant  colonis  majorum  praediorum, 
qui  Massarii  nuncupabantur,  subditi, 
sai  tem  in  Ecclesia  Aquileiensi  et  in  re- 
gione Fori  Julii,  ubi  primum  innotuere. 
Sed  quoniam  immane  quippiam  distare 
videtur,  ut  scribit  Carolus  de  Aquino 
in  Lex.  milit.  inter  vilissima  ejusmodi 
serviti  a,  et  Maisnadarios  su  peri  us  me- 
moratos  a  D.  Cangio,  existimo  homines 
longe  diversi  generis  et  instituti  eam- 
dem  nuncupationem  sortitos  fuisse,  ni- 
hilque  inter  illos  nisi  nomen  fuisse  com- 
mune. 

MesnaDìE,  eorumdem  Maisnaderlo- 
rum  Militia,  seu  prsediae  iis  addicta,  de 
quibus  sequens  legitur  Charta  :  Ludovi- 
cus  D.  G.  Francia  et  Navarra  Rex,  Gu- 
bernatori  Navarra,  vel  ejus  Locumtenenti, 
sai.  Cum  nos  Simon  de  Motes  Miles  nullam 
a  nobis  Mesnadam,  seu  Militiam,  hacte- 
nus  ob Unenti,  Mesnadam  30.  librar.  Tu- 
ron.  duximus  concedendam,  tenendam 
ab  eo,  et  habendam,  quamdiu  nostra pla- 
cuerit  voluntati  :  mandamus  vobis,  qua- 
tenus  dictam  Militiam  sibi  statutis  ad  hoc 
et  consuetis  terminis  de  nostro  faciatis 
per  solvi.  Dat.  Paris*  3.  Jan.  an,  Dom. 
1314. 

Mainaderia.  Guillelmus  de  Podio- 
La  urentii  cap.  25:  Petentem  ab  eo  do- 
mum  hospitalis,  quod  dicitur  Mainaderie, 
in  quo  in  obsequio  Dei  clauderet  dies 
suos,  etc. 

1  MAISNAGIUM,  Domus,  mansio  prae- 
cipua  manerii,  Practicis  nostris  Chef- 
manoir.  Leges  Norman,  cap.  27.  apud 
Ludewig.  tom.  7.  Reliq.  MSS.  pag.  218  : 
In  Maisnagiis  autem  sorores  non  possunt 
aliquid  reclamare,  nisi  piar  a  constiterint 
Maisnagia  quam  fratres.  Quae  vetus  Con- 
suetudo  Norman,  cap.  26.  sic  vernacule 
reddidit  :  Es  Mesuages  ne  peuuent  rien 
reclamer  les  seurs,  se  il  n'y  a  plus  de 
Mesuages  que  de  freres.  Vide  Messua- 
gium. 

MAISNAMENTUM ,  quasi  Mansiona- 
mentum.  Tabularium  S.  Amantii  Incu- 
lismensis  :  Ortos  et  airas  atque  Maisna- 
menta.  Occurrit  ibi  pi uries.  Vide  Maina- 
mentum. 

*  MAISNILE,  Mansio,  domus  cum  certa 
agri  portione,idem  quod  Mansus. Charta 
ann.  1104.  apud  Besl.  in  Comit.  Pictav. 


MAI 


MAJ 


MAK 


189 


pag.  424.  in  ter  Probat.  :  Ibi  super  sacra- 
tissimum  corpus  reliquimus...  omnia  quse 

injuste   reclamabamus, scilicet    duo 

Maisnilia  terrae,  etc.  Menandie,  eodem 
sensu,  in  Oh  aria  ann.  1270.  ex  Chartul. 
S.  Pelri  de  Monte  :  Et  se  Houdrois  et 
Hawions  davant  nommeis,  ou  tour  enfans, 
ne  revenoient  jamais  de  Huguerie,  il  do- 
nent  et  aquitent  pour  Deu  et  en  aumone 
à  la  gleise  de  Pierre  tour  Menandies  da- 
vant dites  et  touslour  pries  et  toutes  lour 
terres.  Vide  in  Mansionile. 

1  MAISNILUM,  Agri  portiuncula  cum 
mansione,  Gali.  Ménil.  Diploma  Ro- 
berti Reg.  Frane,  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  coi.  109  :  In  eodem  quoque  territo- 
rio supra  fluvium  Vigenne  dimidium 
Maisnilum,  quod  dicitur  Murcinctus  cum 
pratorum  copia.  E  proximo  quoque  Mais- 
nilum alterum,  quod  dicitur  Sienis  Vii" 
lere,  cum  capella  inibi  in  honore  S.  Geno- 
vette  eedificata,  Vide  Mansionile. 

|  MAISRENIUM,  Palus,  statumen,  Gali. 
Echalas  ;  Maeremium  enim,  ut  suo  loco 
dicemus,  quod  vis  materiamen  significai 
Charlularium  S.  Vincentii  Genoman. 
fol.  92  :  Gaufi*idus  et  Andreas  tenere  de- 
bent  Ulani  vineam  in  bono  statu  et  legi- 
timo,  in  propagando,  •  fimo,  Maisrenio,  et 
in  omni  cultura.  Vide  Materia. 

*  MAISSELLARIA ,  Macellum,  Gali. 
Boucherie,se\i  reditus  ex  eodem.  Oh  art  a 

grò  eccl.  Trec.  ann.  1374.  in  Reg.  105. 
hartoph.  reg.  eh.  553  :  ltem  prò  medie- 
tate  prò  indiviso  Mais  nettar  ise  et  forefacto- 
rum  in  toto  fìnagio  S.  Johannis,  etc.  Vide 
supra  Macellare  2.  - 

f  MAIT,  vox  Gallica  ,  ^lactra,  arcae 
genus,  in  qua  pinsitur  et  subigitur  fa- 
rina. Mai.  Chartul.  Compend.  :  Bsec  sunt 
nomina  utensilia  de  Ruminiaco...  unum 
basetum  et  unum  larderum  et  septem  ar- 
chx  tam  bonse  quam  pravx,  et  une  Mait 
et  19.  culcitras  bonae.  Vide  Magides  et 

c  MAITA,  Arca  longior  variis  usi  bus 
destinata.  Charta  ann.  1180.  ex  Chartul. 
S.  Mariani  Autiss.:  Garnerus  filius  dotnni 
Roberti  propositi...  confessus  est  quam- 
dam  Maitam  salinariam,  cum  loco  in  quo 
sita  est  in  foro  Autiss.  canonicis  S.  Ma- 
riani se  vendidisse.  Mayta,  in  Chartul. 
B.  M.  Graciac.  Hinc  Meth,  prò  Tabula 
torcularia,  in  Lit.  remiss.  ann.  1457.  ex 
Reg.  189.  Chartoph.  reg.  eh.  196.  Vide 
Mait. 

MAITERIATA  Terree  et  Bosci,  in  Charta 
ann.  1272.  apud  Guichenonum  in  Hist. 
Bressensi  pag.  21.  Vide  Mata,  [et  Mayte- 
riata.) 

*  MAITINATA,  Antelucana  ad  fores 
amasiae  concentus,  Gali.  Aubade.  Barel. 
serm.  in  feria  3.  post  Pascha  ;  Et  sicut 
philocaptus  de  muliere  tria  observare  so- 
lete 1°.  de  ea  cogitat;  2°.  habitat  libenter 
cum  ea;  3°.  facii  fieri  Maitinatas.  Vide 
infra  Macinata. 

\  MAJULUS.  Vide  Malones. 

.<*  MAIÙM,  Usus  erigendi  arbore m  pri- 
mo die  mensis  Maii  in  compitis,  vel  ad 
sedes  puellarum,  aliasve  quascumque. 
Charta  S.  Ludov.  ann.  1257.  in  Reg.  30. 
Chartoph.  reg.  eh.  525  :  Mandamus... 
quatinus  quociens  requisiti  fueritis  a  fra- 
tribus  Sacri  portus,  inhibeatis  auctoritate 
nostra,  ne  quis  nemora  praedictorum  fra- 
trum  intrare  praesumat  occasione  consue- 
tudinis,  quae  Maium  dicitur,  quae  revera 
potius  est  corruttela.  Diu  nihilominus 
persevera vit  haec  consuetudo,  ut  ex  se- 
quentibus  patet  ;  unde  etiam  haud  im- 
merito a  sancto  Rege  damnatam  fuisse 
colligitur.  Lit.  remiss.  ann.  1380.  in  Reg. 
118.  Chartoph.  reg.  eh.  119:  Gomme  la 
nuit  de  May...  Robin  d'Ambert  fust  alez 
avec...  certains  compaignons  de  la   ville 


de  Crecy  sur  Sere  par  esbatement  cueillir 
du  May  ou  autre  verdure,  pour  por  ter 
devant  les  hostelz  des  jeunes  filles,  si 
comme  il  est  acoustumé  de  fair  e  en  celle 
nuit,  etc.  Alide  ann.  1397.  in  Reg.  151.  eh. 
311  :  Comme  les  maistres  ouvriers  et  var- 
lés  du  mestier  de  thisseranderie  de  draps 
de  nostre  ville  de  Monstivillier  aient  vo- 
lontà chascun  an  de...  aler  esbatre  hors 
d'icélle  ville,  aussi  comme  par  maniere  de 
May,  sans  y  avoir  aucun  desguisement, 
mais  en  leurs  habits,  etc.  Aliae  ann.  1400. 
in  Reg.  155.  eh.  39:  Comme  le  premier 
jour  de  May  à  heure  d'après  souper,  le- 
dit  Jehanin  et  pluseurs  autres  compai- 
gnons de  la  ville  de  Gentilly  se  feussent 
assemblei,  comme  jeunes  gens  ont  acous- 
tumé de  fair  e  celle  nuit,  pour  aler  au 
May,  etc.  Denique  aliae  ann.  1478.  in  Reg. 
204.  eh.  27  :  En  ensuivant  laquelle  cous- 
tume et  usance,...après  la  premiere  messe 
du  matin,  allerent  avec  leurs  menestriers 
et  est  andar  t,  qu'ilz  font  d'une  serviette 
ou  couvrechief,  quérir  le  May,  ainsi  qu'il 
est  de  coustume.  Notandum  vero  quod 
corylus  ad  aedem  honestae  puellae  non 
apponebatur.  Lit.  remiss.  ann.  1393.  in 
Reg.  145.  eh.  297  :  Lesquelx  compaignons 
trouverent  que  devant  Vhostel  d'une  jeune 
fitte  du  Pont  Vévesque  Von  avoit  mis  du 
May,  qui  estoit  de  bois  de  coudre,  et  leur 
sembloit  qu'il  n' estoit  pas  bien  honneste 
pour  le  mettre devant  Vhostel  d'une  bonne 
fitte  ;  lequel  May  ih  osterent.  Hinc  En- 
maiolerr  Arborem  mai  ale m  oflerre,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1375.  ex  Reg.  107.  eh. 
140  :  La  seurveille  du  premier  jour  de 
May,  iceulx  supplians  voulant  aler  En- 
maioler  lesdittes  filles,  comme  il  est  de 
coustume,  etc.  Esnayer,  eodem  sensu,  in 
aliis  ann.  1367.  ex  Reg.  99.  eh.  17  :  Lors- 
que  fune  des  filles  dudit  exposant,  nom- 
mée  Johannette,  vit  ledit  CaroncheU  elle  li 
dit  que  la  nuit  S.  Nicolay  il  V avoit  Es- 
mayée  et  mis  sur  leur  maison  une  bran- 
che de  sear,  en  disant  qu'il  n' avoit  mie 
bien  fait  de  ce  faire,  et  qu'elle  n' estoit  mie 
femme  à  qui  l'en  deust  fair  e  telz  esmaye- 
mens  ne  telz  dérisions,  et  que  elle  n' estoit 
mie  puante,  ainsin  que  ledit  seur  le  si- 
gnifioit.  UbiSambucus,  ut  supra  corylus, 
repudiatur  et  qua  de  causa  profertur. 
Inde  praeterea  docemur  hoc  vocabulum 
etiam  usurpatum  fuisse,  cum  de  prima 
die  Maii  minime  agebatur,  licet  hinc 
originem  suam  ha  beat.  Emayoler,  in 
Rhythmo  orbicul.  Froissart.  Ms  : 

Pour  ce  vous  veux,  Madame,  Emayoler, 
En  lteu  de  May,  d'un  loyal  coer  que  j'ay. 

*  Eodem  Maii  nomine  designari  vide- 
tur  hastiludii  species,  in  Charta  ann. 
1346.  ex  Reg.  75.  eh.  521  :  ltem  disoit  nos- 
tre procureur  que  Van  quarente  les  moi- 
nes  de  Moustierender  avoient  fait  crier 
un  May  à  Sommenaire  leur  ville  et  jus- 
tice,  et  la  vint  grani  guantité  des  gens  de 
Nully  hommes  du  seigneur  de  Chastiau- 
villain.  May  praeterea  appellatur  tempus, 
quo  arbores  frondescunt,  in  Charta  ann. 
1307.  ex  Chartul.  Pontiniac.  pag.  172  : 
Jusques  elles  (les  parties  de  bois)  aient 
accompli  le  temps  de  quatre  feuilles  et  un 
May.  Vide  Maius. 

MAJUMA,  Festum,  quod  sumrais  im- 
pensis,  conviviis,  et  spectaculis,  iisque 
mdecoris  ac  procacis  licentix  celebraba- 
tur,  quodque  primo  ab  Arcadio  tolera- 
tum  [seu  restitutum]  ea  concHtione,  ut 
honestas  et  verecundia  servaretur, 
deinde  triennio  post,  et  quod  excurrit, 
prorsus  prohibitum,  ut  docent  lex  1.  et 
2.  Cod.  Th.  de  Majuma.  (15,  6.)  Istius 
porro  testi  meminit  Julianus  Imp.  in 
Misopog.  sed  de  nominis  origine  non 


consentiunt  eruditi,  quorum  alii  ex 
Suida  et  Giossis  Basilio,  a  Maio  mense, 
quo  ili ud  celebratimi  putant  ;  alii  a  Ma- 
juma Syriae  urbe  ita  appellatum  volunt. 
Horum  sententias  pluribus  expendit 
Jacobus  Gothofredus  ad  d.  titulum  ;  et 
Baronianam  àmplectitur,  a  Majuma 
nempe  urbe  id  nominis  accessisse  exis- 
timans,  quod  ejusmodi  festa  in  Oriente 
potissimum  celebrata  colligat  ex  Li  Da- 
nio et  aliis.  Sed  et  longe  post,  Leonem 
Ohazarum  Imp.  devictis  Arabibus  ann. 
3.  urbem  ingressum,  ev  Sodavate,  in  Pa- 
latio  Sophianarum,  Maioupav  fecisse  et 
celebrasse  cum  filio,tradit  Theophanes  : 
quo  loco  Oodex  Palatinus  habet  Matuav. 
[Legenda  ora  nino  in  hanc  rem  erudita 
Andreae  Ri  vini  Diatribe,  in  Syntagm. 
variaruin  dissertat.  rariorum  pag.  537. 
edit.  1702.] 

MAIUS,  Arbor  Maialis,  seu,  quae  primo 
die  Maii  mensis,  quo  tempore  virescere 
incipiunt  arbores,  erigi  solet  in  compi- 
tis, vel  ad  aedes  Magnatum,  nostris  May. 
Charta  Ingelranni  Codiciacensis  prò  Li- 
bertatibus  oppidi  Farae  ann.  1207.  art. 
14  :  Si  vero  komines  Pacisf  sive  feminee, 
die  Maii  quaerere  ierint  ad  aliquod  ne- 
mus  in  meo  dominio,  de  bosco  afferre  po- 
ter unt  sine  foris facto.  Tabular.  S.  Ger- 
mani Paris,  ann.  1270  :  Homines  de 
Casteneto  se  absiinebunt  eundi  1.  die 
mensis  Maii  in  nemora  religiosorum  prò 
Maio  ibidem  colligendo.  Vide  Dendro- 
phori. 

-  MAJUS,  Malleus,  Ital.  Maglio,  Annal. 
Placent.  ad  ann.  1483.  apud  Murator. 
tom.  20.  Script.  Ital.  col.  974  :  Ad  ipsum 
Ferrariarum  locum  accurrunt,  impetum 
faciunt,  folles  incidunt,  Majos,  ut  vulgo 
aiunt,  sive  malleos  et  incudes  vastant. 

*  MAIZIUM ,  Maizum,  Frumentum 
Indicum,  nostris  Mais.  Occurrunt  sae- 
pius  in  recentioribus  Ecclesiarum  His- 
panae  Conciliis  tom.  4.  Collect.  eorum- 
dem  pag.  363.  697.  et  703.  Vide  Mahiz. 

1  MAK,  vel  Mac,  Hibernis,  Filiùs. 
Litterae  Ed u ardi  II.  Reg.  Angliae  ann. 
1310.  apud  Rymer.  tom.  3.  pag.  238  : 
Dilecto  et  fideli  nostro  Gilberto  Mah  Ashi. 
Et  infra  :  Gilbert us  Mac  Askel.  Vide 
Mah. 

*  MAKA,  Clava,  Picardis  Maque.  Vide 
supra  Macha.  Lit.  offic.  Noviom.  ann. 
1347.  in  Reg.  68.  Chartoph.  reg.  eh.  325  : 
Johannes  dictus  Bosquet  serviens  ad  Ma- 
ham domini  Noviomensis  episcopi,  etc, 

*  MAKARIUS,  vox  Graeca,  Beatus ,  in 
Charta  ann.  923.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  559. 

1  MAKD0C0S,  vel  Makdogus,  perpe- 
ram  legi  in  Itinerario  Benj amini,  docet 
Meursius  prò  jxsyaSoOxo^,  id  est,  Magnus 
Dux,  alias  Magnodomesticus  et  Megado- 
mesticus.  Haec  Spelmannus. 

«  MAKERELLTfS,  Piscis  species  nota, 
Gali.  Maquereau.  Charta  ann,  1217.  ex 
Chartul.  Fiscan.  fol.   49.  Rélaxavi  Beo 

et  ecclesia  Fiscannensi consuetudines 

allecium  et  Maker ellorum.  Chartul.  S. 
Corn.  Compend.  fol.  69.  r°.    col.  2  :   Ve 

millenario   alexium  et  Makerellorum 

redduntur  duo  denarii.  Vide  supra  Ma- 
carsi  Lus 

1  MAKEVITS,  Scomber,  Belgis  Macke- 
reel,  Gali.  Maquereau.  Theloneum  Au- 
doniar.:  Hae  sunt  consuetudines  et  jura, 
quae  habent  Ecclesie^  SS.  Bertint  et  Au- 
domari  in  theloneo  de  castro  S.  Audomari 
et  in  appenditiis  ejus  ;  scilicet  de  sturione 
IV.  den.  de  tallia  ceti  iv.  den.  de  merluis 
II.  den.  de  mille  allecum  i.  den.  de  mille 
salsis  Makevis  n.  den.  [*  Sed  legendum 
videtur  Makerus ,  contraete  fortassis 
scriptum  prò  Makerellus.] 


190 


MAL 


MAL 


MAL 


T  MAL,  Census,  signum  jurisdictionis, 
apud  Schilter.  in  Gloss.  Teuton.  ex  Di- 
plom.  Ottonis  I.  ann.  958.  ubi  donat 
omnem  justitiam  et  censum,  qui  Saxonice 
Mal  vocatur.  Vide  Maalman  et  Malpen- 
ning. 

1.  MALA,  Equestris  sarcina,pera  viato- 
ria. Joan.  de  Janua:  Mantica,  sarcma, 
scilicet  Mala,  perperam  mola  editum. 
Gali.  Male.  Dudo  lib.  1.  de  Actis  Nor- 
man, pag.  67  : 

Malas  et  frenis  consolle  stringeque  habenis, 
Sic  poteris  forsan  peragrare  viam  lutulentam. 

Regula  Tempi ariorum  cap.  40  :  Sacculus 
et  Mala  cum  firmatura  non  conceduntur. 
Occurrit  praeterea  cap.  43.  [Testam.  ann. 
1318.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  176  : 
Item,  Monacho  et  Jocerando  cubiculariis 

suis  prò  indiviso lectos  et  alia,  coffros,. 

bastos  et  Malas,  etc.  Adde  Lobinell.  tom. 
4.  Hist.  Paris,  pag.  520.]  Le  Roman  de 
Vacce  MS.: 

Mout  veissiés  larrons  et  pautonniers  errer, 

Sas  et  manteaus  et  robes,  et  antro  meubles  embler. 

Le  Roman  du  Renard  MS.: 

Pour  ce  fas  mes  Males  emplir, 
Et  bien  atourner  mon  afaire. 

Octavianus  de  S*  Gelai*  in  Viridario 
honoris  : 

Fardeaux,  baquets,  grands  bahus,  Males,  coffres. 

[Enmaler,  prò  in  Mala  ponere,  usurpat 
le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.: 

Ses  chiers  avoirs  fist  Eramaler, 
Ses  draps,  ses  robes  fist  entorser.] 

Peronius  a  jifiXXoe,  vellus,  vocem  deducit, 
quod  principio  ex  ovium  cum  villis, 
tum  afiarum  pecudum  pel  lib  us  confici 
solita  esset.  Malim  ex  Teutonico  Maél, 
quod  idem  sonat  quod  Mala. 

*  Inter  praestationes  a  subditis  exactas 
recensetur,  in  Oharta  ann.  1354.  ex  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Vienne  fol. 
56.  v°  :  Sint  de  eetero  liberi  et  immunes... 
a  quacumque  exactione...  et  equitaturis 
suis,  bastis,  cellis  (sellis)  et  Malis  seu 
trosseriis.  * 

^2.  MALA,  Arca  sarcinaria.  I  tal.  i?cw  te, 
Gali.  Malie.  Vide  Torsa.  [Fr.] 

T  MALACHIM,  Libri  tertius  et  quartus 
Regum,  ab  Hebraeo  Meleck.  Guidonis 
Discipl.  Farfens.  cap.  15  :  Vsque  Kalen- 
das  Octobris  Malachim  atque  verba  die" 
rum  legant  in  refectorio. 

MALACHINUS,  Mone  tee  Hispanicae  spe- 
cies,  in  Bulla  Alexandri  III.  PP.  qua 
approbat  institutionem  Militum  S.  Ja- 
cobi  in  Hispania,  et  apud  Innocent.  III. 
PP.  lib.  13.  Epist.  12:  Decem  Malachinos 
nobis  persolvetis.  Vide  Molachinus. 

1  MALA-CORONA.  Sic  appellati  olim 
Clerici,  qui  clericatus  charactere  abute- 
bantur,  mali  Clerici.  Vide  Corona. 

T  MALACOTA,  Malegota,  Vestimenti 
genus,  idem  quod  nos  Veste  dicimus. 
Ordinatio  domus  Dalphin.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  315  :  De  vestimenti*.  Raubas 
hyemales.  Item,  ordinamus  quod  in  fé  sto 
omnium  Sanctorum  singulis  annis  Per- 
sona nostra...  et  de  ipso  Hospitio  nostro 
existentes,  induanlur  de  una  Malacota 
cum  mantello  alamanico  de  aliquo  panno 
plani  coloris,  et  Malacota  sit  fodrata  cum 
fodratura  de  Agnello.  Non  semel  ibid. 
occurrit.  Extractum  ex  computo  ann. 
1328.  sub  Guigone  Dalphino  inter  Av- 
versaria D.  Lancelot  :  Item  solvit  et  tra- 
didit  Peroneto  Dorerio  prò  una  marcha 
argenti  ad  faciendum  litteras  ad  opus 
Malecotse  domini...  10.  lib.  in.  sol. 
T  MALADERIA,  Nosocomium  leproso- 


rum,  Gali.  Maladerie.  Charta  ann.  1221. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  889  : 
Canes  Maladerix  Lugdunensis  vultum 
ejus  graviter  vulneraverunt.  Testamen- 
tum  Johannis  Dalphini  ann.  1318.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  171  :  Item  voluit 
et  ordinavit  quod  fiat  una  Maladeria  in 
terra  sua,  in  qua  recipientur  leprosi  no- 
biles  usque  ad  minimum  sex,  et  unus 
Capellanus  instituatur  in  eadem.  Char- 
tular.  SS.  Trinit.  Cadomens.  fol.  87  : 
Sciendum  quod  Willelmus  de  Caluz  le- 
prosus  dedit  Abbatix...  domum  quamdam 
apud  Caluz  valentem  v.  sol.  annuatim, 
et  regardum  ut  esset  particeps  orationum 
Abbatias  et  reciperetur  ad  Maladeriam  B. 
Thomas. 

535J3*  Est  et  Maladeria  pestiferorum 
nosocomium,  ut  discimus  ex  Charta 
inter  Schedas  D.  Aubret:  Domihus  de 
Franchelins  in  Dumbis  albergavit  terram 
de  Maladeria  ea  conditione,  ut  si  pestis 
superveniat  emphiteuta  aliam  terram  prò 
aegrotis  dare  et  suppeditare  teneretur,  etc. 

*  MAL  ADI  A ,  Valetudo  ,  aegri  tudo  , 
morbus,  Gali.  Maladie,  alias  Malage. 
S cacar,  apud  Cadom.  ann.  1234.  in  Reg. 
S.  Justi  Cam.  Comput.  Paris,  fol,  29.  r°. 
col.  2  :  In  essonia  de  Maladia  residente, 
necessarius  est  garantus.  Assis.  Bajoc. 
ann.  1236.  ex  Cod.  reg.  4651  :  Judicatum 
fuit  quod  essonia  de  Maladia  residente 
non  erat  recipienda  ex  parte  ejus,  qui  in 
placito  debiti  quod  debebatur  ab  eo,  illam 
essoniam  fecerat.  Christ.  Pisana  in  Ca- 
rolo V.  part.  2.  cap.  15  :  Pleuroyent  de 
compasswn  de  son  enfermeté  et  Malage. 
Mirac.  Mss.  B.  M.  V.  lib.  1  : 

Moult  longement  tint  cest  usage, 
Tant  qu'il  cai  en  un  Malage. 

Philippus  Moushes  : 

A  Acre  moni  de  Malage, 
Goume  dame  loiaus  et  sage. 

Bestiarius  Ms.: 

Quant  homme  est  en  grant  maladie, 
ftue  on  se  don  te  de  sa  vie, 
Dont  est  chis  oisians  aportés  ; 
Se  il  doit  estre  confortés 
Et  respasse  de  enei  Malage, 
L'oisel  li  tourne  le  visage. 

*  Nostri s  Maladeux,  Maladis  et  Malé- 
dieux,  prolnfirmus,  morbo  affectus.  Lit. 
remiss.  ann.  1397.  in  Reg.  153.  Chartoph. 
reg.  eh.  30:  Laquelle  femme  estoit  an- 
cienne, aagiée  de  soixante  ans  ou  envi- 
ron, et  Maledieuse  de  goute.  Alise  ann. 
1417.  in" Reg.  170.  eh.  54  :  Icellui  Nymet, 
qui  estoit  vielz  homs  de  Vaage  de  soixante 
ans  ou  environ,  et  Maladeux,  etc.  Vita 
J.  C.  Ms.  ubi  de  Herode  : 

Quant  vìt  qu'il  fu  si  Maladis, 
Il  fu  fievreus,  il  fu  delgis, 
II  fisi  mires  partout  mander, 
Pour  lui  garir  et  mechiner. 

Hinc  aegrotare,  morbo  affici,  Malader 
et  Maladier  dicebant.  Lit.  remiss.  ann. 
1377.  in  Reg.  111.  eh.  81  :  Thomas  Carnet 
féry  et  navra  oVun  coustel  ledit  de  Bay 
en  son  genoil,  dont  il  Maladia  environ 
dix  sepmaines  et  en  moru.  Poyssellet  de 
Soy ville  après  ce  qu'il  a  Maladié  trois 
sepmaines,  in  alìis  ann.  1386.  ex  Reg. 
129.  eh.  112.  Alia?  ann.  1416.  in  Reg.  169. 
eh.  285  :  Après aucunsjours  icelle  femme... 
dereckief  rencheut,...  et  Malada  jusques 
au  quinzieme  jour  de  Juillet,  qu'elle  ala 
de  vie  à  trespassement.  A  Voccasion  des- 
quelles  bleceure  et  navreure,  icellui 
Ahaume  Noise  a  Maladé  par  V espace  d'un 
mois,  in  aliis  ann.  1425.  ex  Reg.  173.  eh. 
289.  Malades  le  roy  appellari  videntur 
pauperes  infirmi,  qui  ex  eleemosina 
regia  alebantur,   in   Ordinat.    hospitii 


Philrppi  V.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  1366  :  Item,  Malades  le  roysans  nom- 
bre  mangeront  à  court,  si  comme  il  est 
accoustumé. 

*  MALADRINUS,  prò  Malandrinus,  La- 
tro, grassator,  pirata,  nostris  Malan- 
drà*. Testam.  Rob.  reg.  Sicil.  ann.  1343. 
tom.  2.  Cod.  Ital.  diplom.  col.  1108  : 
Statuii  quod  die  ejus  obitus  omnes  carce- 
rati db  remissionem  suorum  peccatorum 
debeant  liberari ,  exceptis  Maladrinis  et 
aliis  publicis  diffamati*.  Froissart.  voi. 
2.  cap.  169  :  Ils  n'osoient  fourrager,  fors 
en  grans  routes,  pour  les  Malandrà*  du 
pays,  qui  les  attendoient  aux  pas,  et  les 
ruoient  jus  et  occioient. 

°  MAL  A3,  arum,  Le  pecore  bianche. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

T  MAL£-CONSUETUDINES ,  Tributum 
quodvis  contra  jus  inductum,  aliis  in- 
justae ,  noxiae  consuetudines.  Vide  in 
Tolta. 

"  MAL£-GRATES,  Gali.  Mauvais  gre. 
Lit.  remiss.  ann.  1353.  in  Reg.  81.  Char- 
toph. reg.  eh.  843  :  Ipse  Petrus  dixerat 
quod  eidem  Nicólao  nullas  ex  hoc  Malas - 
grates  sciébat ,  nec  ipsum  propter  hoc 
habebat  odio  aliquali.  Malegratibus,  In- 
gratiis,  in  aliis  ann.  1350.  ex  Reg.  80. 
eh.  20  :  Galteronus  ira  motus  dicit  ad 
supplicantem  plurima  verba  incuriosa, 
quod  Malegratibus  dentium  ipsius  sup- 
plicantis,  ipse  bene  solveret  simbolum 
suum,  et  e.  Phrasis  Gallica:  Malgré  ses 
dents.  Malgré,  prò  Blame,  reproche,  Cen- 
sura, vituperatio.  Lit.  remiss.  ann.  1401. 
in  Reg.  lo6.  eh.  52  :  Guillemete  Quesnel 
jeune  femme  fìonmariée...  pour  ce  qu'elle 
estoit  ensainte  et  grosse  d'enfant,  elle 
doubtant  le  Malgré  de  ses  atnis,  etc.  Oc- 
currit praeterea  in  Stat.  ann.  1373.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  648.  art.  16. 
Vide  Malegratibus. 

T  MALAFACHA,  Delictum,  Gali.  Con- 
travention,  delit.  Charta  ann.  1501.  ex 
Schedis  Praesid.  de  Mazaugues  :  Quod 
prasfatus  dominus,  et  sui  successores  pos- 
sint  et  valeant  prò  banno  exigere  prò  sin- 
gula  bestia  grossa  brava  reperta  in  Mala- 
facha  denarios  qualuor.  Vide  Malesacha. 

#  Prsesertim  illud  delictum,  quod  in 
agris  commi ttitur.  Charta  ann.  1262. 
inter  Probat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag. 
86.  col.  1  :  Et  petierunt  quod  bestiae  ara- 
torisz  et  pulii  earum  possint  pascere  infra 
dieta  loca,  sine  Malafacha  et  cum  bagno 
consueto. 

MALAGMA,  ex  Gr.  |xaXay(xa,  eo  quod 
sine  igne  maceretur  et  comprehendatur, 
ut  est  apud  Isidorum  lib.  4.  cap.  9.  Vide 
Jo.  de  Janua.  Cornelius  Cels.  lib.  5.  cap, 
17:  Malagmata  vero  atque  emplastra, 
pastillique,  quos  Tpoxt'o'xouc  Grseci  vocant, 
cum  plurima  eadem  habeant,  dijferunt 
eo,  quod  Malagmata  maxime  ex  floribus, 
eorumque  etiam  surculis  :  emplastra  pas- 
tillique magxs  ex  quibusdam  metallicis 
fiunt,  etc.  S.  Augustinus  Serm.  38.  de 
Tempore  :  Utiliter  enim  Malagma ,  vel 
fibula  calidis  adhuc  vulneribus  apponitur. 
Concilium  Toletan.  XVI.  cap.  4  :  Malag- 
mam  congruam  tali  segrimomae provider e, 
Utuntur  Salvianus  lib.  6.  de  Gubernat. 
Dei,  et  lib.  1.  ad  Eccles.  Cathol.  Fortu- 
natus  in  Vita  S.  Germani  Paris.  Epis- 
copi cap.  50.  lib.  5.  Poem.  in  Epist.  ad 
Martinum  Episc.  lib.  4.  et  alii  sine  nu- 
mero. 

T  MALA-MANSIO ,  Certus  reorum  ex- 
cruciandorum  modus,  ut  ab  eis  veritas 
extorqueatur.  Bleyn.  Instit.  lib.  4.  pag. 
578  :  Quas  quidem  (quaestio)  cum  tam  de 
jure  veteri,  quam  quo  utimur,  variis  in- 
feratur  modis,  ille  prxsertim  frequenta- 
tur   per    quem    membra    extenduntur, 


MAL 


MAL 


MAL 


191 


quamve  Malam  mansionem  vocarunt 
jurisconsulti. 

1  MALANDREUSUS,  Idem  qui  Malan- 
drinus  infra.  Epistola  Johannes  Regina? 
ad  Massi lienses  ann.  1362  :  Jamque  bene- 
dictus  Deus  regnum  ubique  in  tranquil- 
lilate  persista,  piena  viget  itinerantibus 
securitas,  Malandreusis  et  pestilentibus 
sublatis,  ipsius  regni  populus  in  pulcri- 
tudine  iacis  sedet. 

MALÀNDRIA,  Equorum  morbi  species, 
nostris  Malandrei  apud  Vegetium  lib.  2. 
de  Arte  veterin.  cap.  42.  Est  etiam  ho- 
minum,  quae  elephantiasis  et  lepra,  qua 
qui  laborant,  Malandriosi  die  un  tur  Mar- 
cello Empirico  cap.  19.  pag.  130.  Mira- 
cula  S.  Desiderii   Episc.  Cadufc.  cap. 

12  :  Ecce  adolescens  quidam horrore 

cujusdam  morbi  perfusus  turgentium 
Malandrorum  copia  maxima  in  faciem 
scabridam  et  quibusdam  puslulis  obsep- 
tam  Mdituo  ostendit.  Vide  Menagii.  Ori- 
gines  Italicas  pag.  558. 

*  Malan,  eodem  intellectu,  vide  Ma- 
lannus  1.  et  2.  in  Mirac.  Mss.  B.  M.  V. 
lib.  1  : 

Qui  le  Cors  Diu  manìer  doit, 
Ne  doit  touchier  ne  mala,  ne  doit 
Au  mal  bubins,  au  mal  Malan. 

MALANDRINUS,  vox  Italica,  Malan- 
drino, Latro,  grassator,  pirata.  Thomas 
Walsinghamus  in  Henrico  V.  pag.  388  : 
Brigantinorum  more  semivestitus,  gestans 
ad  latus  sagittas  breves,  qualiter  utuntur 
Equites  illarum  partium ,  (Italiae)  qui 
Malandrini  dicuntur.  Charta  Petri  Gra- 
donici  Ducis  Venet.  apud  Odoricum 
Raynaldum  ann.  1310.  n.  30  :  Et  forban- 
nitos,  et  Malandrinos ,  et  forenses,  quot 
potuerunt,  collegerunt.  Ita  usurpat  Ber- 
tramus  Reoldus  in  Actis  S.  Francae 
Abbatissae  n.  9.  Utitur  etiam  Froissar- 
tes  prò  convicio  2.  voi.  cap.  89. 

1  Malandrentjs,  Eadem  notione,  in 
Chronico  Andr.  Danduli  apud  Murator. 
tom.  12.  col.  610  :  Paratos  ibidem  inve- 
niemus  Malandrenos. 

Maledrini,  apud  Gobelinum  Perso  - 
nam  in  Cosmodromio  aetate  6.  cap.  70  : 
Multi  latrones  et  Maledrini,  et  e.  Vide 
Hieronym.  dalla  Corte  lib.  6.  Hist.  Ve- 
ron.  pag.  309. 

Ita  porro  Franci  nostri  dum  in  Syria 
morarentur,  latrones  vocarunt,  ab 
jEgyptiis  et  Arabi  bus,  quibus  familiare 
est  latrocini  a  exercere,  quos  inde  per 
contumeliam  ut  leprosos  plerosque  Ma- 
landrinos appellabant,  nam  Elephan- 
tiasis,  ut  ait  Marceli us  Empiricus  cap. 
19.  morbus  est  AZgyptiorum  populis  notus, 
nec  tantum  in  vulgus  extremum  ;  sed 
etiam  in  Reges  ipsos  frequenter  irrepsit. 
Nec  enim  assentior  viris  doctis,  existi- 
mantibus  sic  dictos  a  mal  andare  male 
incedere,  id  est,  vivere,  [vel  a  malo  et 
latrone,  quasi  Malandrino  sit  prò  Màla- 
trino.  Haud  scio  an  rectius  vocis  etymon 
accersat  Carolus  de  Aquino  in  Lex, 
milit.  a  mala,  pera  viatoria,  et  latro; 
quod  ii  latrunculi  in  eju smodi  sacculos 
maxime  impetum  faciant.1 

1 1.  MALANNUS,  f.  Morbus  comitialis. 
Acta  S.  Raynerii  tom.  3.  Junii  pag.  451  : 
Et  seepe  cum  cultello  aperiebantur  ei  den- 
te*, ut  cibum  vel  potum  sumeret  ;  et  dice- 
bant  eam  pati  injirmitatem,  qum  dicitur 
bonannumper  contrarium,  id  est  mal, 
Malannu8. 

J  2.  MALANNUS,  Oculorum  morbus. 
Hist.  Translat.  S.  August.  et  sociorum 
per  Gocelinum  Mon.  saec.  vi.  Benedict. 
part.  2.  pag.  748  :  Aderat  quidam  miles, 
cujus  oculum  dextrum  carbunculus,  quod 
malum  Franci  per  antiphrasim  bonum 


Malannum  vocant,  adeo  possederai,  ut 
non  modo  de  visu,  sed  et  de  vita  pericli- 
taretur.  Ipse  orbis,  ipsa  super  ciliaf  nasus- 
que  spatium  suum  a  tumore  excesserant, 
tota  facies  largius  exluberabat.  Vide 
Bonum  1. 

*  MALANTERIA,  Nosocomium  lepro- 
sorum.  Charta  ann.  1271.  ex  Tabul.  Casse 
Dei  :  Malanteria  seu  domus  leprosorum 
de  Gignano,  eie,  VideMaladeria. 

*  MALARGINA,  Malarginatis  dicitur 
emplastrum ,  medicamen  quoddam ,  in 
Glossar,  veteri  ex  Cod.  reg.  521. 

MALARIUM,  Pomarium,  in  Glossis  Isi- 
doro Vide  Melum. 

MALASTANTIA.  Charta  serse  1261.  apud 
Brand aon.  tom.  4.  Monach.  Lusitan. 
pag.  272.  v°  :  Et  de  Roderico  Nunez  faciet 
juxta  Consilium  Archiepiscopi ,  ita  quod 
sit  sine  Malastantia  Dom.  Regis,  elisine 
suo  damno. 

*  Molestia,  offensa,  Gali.  Déplaisir, 
alias  Mesestance.  Vita  J.  C.  MS.: 

Alés  vous  eri,  si  lor  nonchiés. 
Mais  gardez  bien  que  n'i  targiés  ; 
Car  je  sai  bien  tout  sans  doutance 
Qu'il  onl  souvenl  grant  Mesestance. 

1  MALATASCA,  Daemon.  Vita  B.  Vero- 
nicae  de  Binasco  tom.  1.  Jan.  pag;  896  : 
Respondet  Veronica  ;  dsemon  fecit,  quem 
vulgato  nomine  Malatascam  vocitabat. 
Vita  B.  M.  Magdalense  de  Pazzis  tom.  6. 
Maii  pag.  213  :  Quia  Malatasca  (sic  appel- 
labat  daemonem)  malum  tibi  cudit.  Est 
autem  Italis  Tasca,  pera,  sacculus,  et 
vulgo  diversorium,  Gali.  Hótellerie. 

*  F.  leg.  Mala-testa.  Vide  mox  in  hac 
voce. 

*  MALATAYA,  Armoni m  genus.  Stat. 
Pistor.  ann.  1107.  apud  Murator.  tom. 
4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  560  :  Si  ali- 
quis  Pistoriensis  civis  detulerit...  spedum, 
vel  lanceam,  vel  barionem,  vel  Mala- 
tayam,  etc. 

*  MALA-TESTA,  Hac  appellatone  desi- 
gnatur  Diabolus  in  Act.  S.  Frane,  de 
Paula  tom.  1.  Apr.  pag.  177.  col.  2  : 
Quantorummalorum  causa  est  Mala-testa, 
id  est,  diabolus  ?  Bursum  pag.  188.  col. 
1  :  Quia  Malatesta  (ita  vocabat  diabolum) 
multa  tentat  facere,  etc. 

MALATI  A,  Morbus,  Maladie,  apud  Rai- 
mundum  Montanerium  in  Chron.  Arà- 
gon.  cap.  143.  Vide  Malatus. 

*  Vox  Hispanica,  Ital.  Malattia.  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Malautia,  Prov.  morbus,  infirtnitas.  Ma- 
laut,  Prov.  inftrmuSj  languidus.  Malau- 
teiar,  egrotare,  infirmati.  Vide  supra 
Maladia. 

1  MALATOLIA,  Malatolla,  Mala- 
tolta,  etc.  Vide  Tolta. 

*  MALA-TORTA,  Tributum  quodvis. 
Charta  ann.  1337.  inter  Stat.  Perus.  pag. 
7  :  Liberi  et  immunes  ab  omnibus  peda- 
giis,  leydis,  curariis,  gabellis,  afftdamen- 
tis,  Maìis-tortis,  seu  extractis  et  exactio- 
nibus  aliis  quibuscumque.  Vide  Tolta  1. 

1  MALA-TRACTATIO.  Vide  Maletrac- 
tare. 

**  MALATURA,  Locus,  cella,  ubi  bra- 
ces  coacervantur.  Statut.  antiq.  Cor- 
beiens.  lib.  2.  cap.  15  :  Portarius  autem 
de  Malatura  braces  suas  per  suam  solli- 
citudinem  ad  se  venire  faciat. 

1.  MALATUS,  ^grotus ,  inflrmus  qui 
male  habet,  Ital.  Malato,  Ammalato. 
Gloss.  Lat.  Gr.:  Malatus,  (tti5yvoc,  àp^. 
i.  àpxaVxàx;.  Gali.  Malade  ;  Occitanis, 
Malaut.  Perperam  Perìonius  a  (xaXaxog 
deductam  vocem  putat.  Vita  B.  Torelli 
Puppiensis  num.24:  Qui  erat  in  lecto 
i  gravi  febre  Malatus.  [Amaladir,  prò  in 


morbum  incidere,  usurpat  le  Boman  de 
Vacce  MS.: 

Dol  fu  grant,  il  Amaladi, 

Mal  oul  au  cors,  pose  languì,  etc. 

Infra  : 

A  cel  terme  que  je  vous  di 
Li  Roiz  Robert  Amaladi.] 

*  2.  MALATUS,  Maxillatus,  in  vet.  Glos- 
sar, ex  Cod.  reg.  7613. 

MALAXARE,  (jtaAao-crsiv,  Emo! lire,  Pa- 
pias  :  Malaxatus,  maxillatus,  aut  certe 
subactus.  Alexander  Iatrosophìsta  1.  1. 
Passionum  :  Mediocriter  Mafaxamus  ocu- 
los  eorum  ad  quietudinem.  [Dionysius 
Cartus.  in  Eccles.:  Storax  manibus  potest 
Malaxari.]  Vide  Gellium  lib.  16.  cap.  7. 

*  Glossar,  medie.  MS.  Simon.  Ja- 
nuens.  ex  Cod.  reg.  6959  :  Malaxare, 
mollire,  mollificare. 

1  MALAXATUS,  Debilis,  innrmus.  Acta 
S.  Godelevae  tom.  2.  Julii  pag.  873  :  Si$ 
malagma  Malaxato,  vulnus  nostrum  cu" 
rato. 

MALBELLA,  Malvella,  Isidoro  et  Pa- 
pise  :  Vestis,  quas  ex  malvarum  stamine 
confieitur,  quam  alti  molocinam  vocant. 
Viete  Melocineus. 

MALBERGIUM,  Mallobergium,  Mal- 
lebergium,  Varie  enim  effertur  hoc  vo- 
cabulum  in  Editione  Legis  Salicae  He- 
roldina,  Pithoeana,  et  Lindenbrogiana. 
Tit.  2.  Edit.  Heroldi  :  Malberg.  Rhanne- 
chala,  etc.  Edit.  Lindenbrogii  tit,  56  : 
Sagibarones  in  singulis  Mallobergiis,  id 
est,  plebs,  qu&  ad  unum  mallum  conve- 
nire solety  plus  quam  tres  esse  non  de- 
bentf  etc.  Ita  et  tit.  59.  §  1.  Edit.  Herold. 
Tit.  60.  ejusdem  edit.  :  Si  quis  Rathim- 
burgii  legem  noluerint  dicere  in  Malle- 
bergo  residentes.  [™  Vide  Grimm.  Antiq. 
Jur.  German.  pag.  801.] 

Ex  quibus  evidenter  colligitur,  Mal- 
bergium  locum  fuisse,  ubi  publicos  su- 
binde conventus,  seu  malia,  vel  placità, 
tenebant  et  agitabant  Franci  nostri  Sa- 
lici, in  quibus  publicae  privataeque  causae 
disceptabantur  et  dijudicabantur.  Ex 
iis  postmodum  quae  ibi  agitabantur  ju- 
dlciis,  confecta  sunt  Legis  Salicae  capita, 
et  in  unum  redacta  corpus,  adnotato 
indidem  conventu  et  loco,  in  quo  ejus- 
modi  prolatum  judicium,  mallo  scilicet 
publico,  et  consensu  Procerum,  ac  po- 
puli  conventu.  Quorum  quidem  locorum 
appellationes  .ad  ferme  200.  repraesentat 
Editto  Legis  Salicae  Heroldina,  et  in 
Taxandria,  Brabantiae  pago,  exstare  ea- 
rum  vestigia  pluribus  ostendere  conatus 
est  Gothefridus  Wendelinus  in  Natali 
solo  Legis  Salicae.  Id  certe  obtinuit  pos- 
terioribus  saec u lis  in  Assisiis,  quae  ut 
plurimum  a  locis,  ubi  tenebantur,  no- 
men  sorti tae  sunt. 

Unde  vero  enata  vox  Malbergium,  Mal- 
lobergium, ipsa  satis  prodit  nomencla- 
tura, a  Mallum,  scilicet,  et  Berg.  Quid 
sit  mallum,  mox  docemus,  placitum 
nempe  :  Berg  vero  diversorium  ac  tuta" 
men  interpretatur  Wendelinus  in  Gloss. 
Salico,  nec  eo  loci  montem  significare 
contendit.  Ita  Kilianus  Berg h  Hollandis 
et  Sicambris  promptuarium,  pabulato- 
rium,  feenile  et  horreum  esse  docet.  Ve- 
runi hic  montem  significare  piane  as- 
truunt  Leges  Malcolmi  II.  Scotiae  Regis 
cap.  1. 1  2.  quae  Malbergium  per  Montem 
placiti  videntur  expressisse  ;  ubi  haec 
habentur  :  Dominus  Rex  Malcolmus  dedit 
et  distribuit  totam  terram  regni  Scotise 
hominibus  suis  :  et  nihil  sibi  retinuit  in 
proprietate,  nisi  regiam  dignitatem,  et 
Montem  placiti  in  villa  de  Scona,  etc.  Ubi 
Skenaeus  :  Montem,  seu  locum  intelligit, 


492 


MAL 


MAL 


MAL 


ubi  piacila,  vel  Curia  regia,  de  placitis 
et  querelis  subditorum  solent  teneri,  ubi 
Barones  compareant,  et  homagium  ac  alia 
servitia  debita  offerant  ;  et  vxilgo  Omnis 
terra  vocatur,  quia  ex  terra  mole  et  con- 
gerie exadificatur  :  quam  regni  Barones, 
aliique  subditi  ibi  comparente*,  vel  coro- 
nandi  Regis  causa,  vel  ad  Comitia  publica, 
vel  ad  causas  agendas  et  dicendas,  coram 
Reg  e,  in  unum  quasi  cumulum  et  monti" 
culum  conferebant. 

Igitur  qui  ad  placitum,  seu  litigahdi, 
seu  judicandi  gratia,  conveniebant,  quo 
in  communi  loco  residere  viderentur, 
ubi  esset  piena  et  integra  judiciorum 
libertas,  eo  terrae  suae,  cujus  nempe  es- 
sent  domini,  aliquantulam  congeriem 
deferebant,  ut  dum  simul  et  una  omnes 
miscerentur,  esset  locus  omnibus  com- 
munis,  et  omnium  terra,  ut  ait  idem 
Skenaeus.  Nec  scio,  an  huc  specie t  ;  qui 
judicarius  Mons  dicitur  in  Charta  Lu- 
dovici Pii  apud  Ughellum  tom.  2. 
pag.  118. 

Utcumque  sit,  ex  iis  planum  fit,  cujus- 
modi  olim  fuerit  Mallobergiorum  exae- 
di ficandorum  ratio.  Quippe  Montem  pla- 
citi in  Legibus  Malcolmi  idem  esse  quod 
Malbergium,  nemo,  opinor,  infici abitur. 
Hanc  conjecturam  firmat  vetus  Charta, 
descripta  a  Frehero  in  Orig.  Palatinis  1. 
1.  pag.  48.  ex  qua  colligi  tur,  in  tumulis 
pi  acita  h  abita  :  De  Burganthar  in  Ciches- 
hart,  ubi  Rado  domini  Regis  Missus  fecit 
tumulum  in  confinio  silvse,  quae  ad  Mich- 
linstal  pertinet,  Infra  :  Iste  Wannus  ex 
pracepto  Caroli  regis  anno  27.  regni  ejus 
mediante  mense  Augusto  placitum  in  ea- 
dem  stiva  ad  tumulum,  qui  dicitur  Wali- 
nehoug,  habuit,  et  cumillustrium  virorum 
judicio  et  testimonio  terminum  et  divisio- 
nem  ejus  faciens,  eam...  sub  certis  et  de- 
signatis  limitibus  disterminavit.  Adde 
Oliar tam  aliam  pag.  52.  Observat  praete- 
rea  Spelmannus,  etiamnumapudScotos 
et  Hibernos  Assisias  seu  conventus  juri- 
dicos,  party -hills,  id  est,  placitandi  vel 
interloquendi  montes  appellare 

W  Restant  etiamnum,  teste  erudito 
Eccardo  in  Notis  ad  Legem  Salicam, 
hujusmodi  colles  in  pagis  Germaniae, 
ubi  plerumque  tilia  aut  alius  generis 
arbor  visitur,  quo  placitantes  tutaban- 
tur  ab  aeris  intemperie  ;  exstant  et  in 
Gallis  nostri s  eadem  monumenta,  sed 
frequentiora  sunt,  qùam  ut  iis  conven- 
tibus  congregandis  destinata  existimem. 
In  Saxonia  vero  Ty  vulgo  vocantur,  in- 
quit  idem  Eccardus,  voce  ex  Tide  popu- 
lus,  corrupta  ;  et  Berg  subintellecto,  quo 
populi  mons,  si  ve  mons,  quo  populus 
congregata  r,  indicatur.  Vide  Placitum. 

Ab  eodem  Malbergii  vocabulo  deduc- 
tam  Turris  de  Maubergeon  in  urbe  Pic- 
tavcnsi  appellationerà  censet  eruditus 
Beslius,  quod  eo  loci  pridem  judicia  et 
malia  publica  exercerentur.  Sed  fonas- 
si s  eam  appellationem  habuisse  potuit 
a  quadam  Malbergione,  Vicecomitis  de 
Castello  Airaldi  conjuge,  quam  Comes 
Pietà vensis  Guillelmus.  spreta  Hilde- 
gardi  propria  uxore,  in  thorum  suum 
adsciverat,  ut  narrat  Ordericus  Vitali s 
lib.  12.  pag.  859.  seu  de  ejus  nomine  ab 
amasio,  vel  ab  ipsamet  aeditìcata,  seu  in 
ea  demum  inclusa  fuerit. 

*  MALBOBERGDS,  Placitum,  judicium. 
Charta  Ludov.  Pii  ann.  816.  tom.  1. 
Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  167.  col.  2  :  Ut  nullus  per  Malbóber- 
gos,  nec  per  aliqua  ingenia  ejusdem  ec- 
clesia homines  admallarel.  Vide  Malber- 
gium. 

MALCAALCIA.  Vetus  Notitìa  ex  Tabu- 
lano Eccl.  S.  Laudi  Andeg.  fol.  87.  de 


quadam  domo,  a  Comite  Andegavensi 
empta  :  Voluit  eam  habere,  et  inde  Mal- 
caalciam  sitarti  facere,  quia  proxima  et 
commoda  erat  Curia,  prò  qua  domo  pe- 
trina,  de  qua  Malcaalciam  suam  fecerat, 
dedit  dictus  Comes  in  concambio,  etc. 
Idem  videtur  quod  Mareschalcia,  equii  e. 
Vide  in  hac  voce. 

1  MALCE.  Gloss.  Isid.  Popinot  qui  amat 
in  popinaa  ire. 

MALCHIO,  anfifa,  in  Glossis  Gr.  Lat. 
[Morosus,  truculentus.] 

*  MALCIDUS ,  Mensurae  Germanie» 
specie s,  seu  Praestatio  frumentaria,  quae 
ad  ejusmodi  mensuram  fit.  Charta  ann. 
837.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd.  part.  1. 
col.  68  :  Ut  maltros  et  Malcidos  non  face- 
rent,  nec  aliquem  censura  solverent,  sed 
cum  honore  et  honesta  servitia  facerent. 
Vide  Maltra. 

1  MALDA,  prò  Malta,  Caementum,  Mor- 
tier.  Pontificale  MS.  Gemeticense  :  Et 
mittat  (Episcopus)  in  ea  (aqua)  Crisma 
et  condat  ex  ipsa  aqua  calcem  et  faciat 
Maldam,  unde  recludere  debet  ipsas  reli- 
quias.  Vide  Malta. 

1  MALDARIUM ,  Malder  ,  etc.  Vide 
Maltra. 

*MALDERATUS,Eademnotione.Charta 
ann.  1279.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonst.  col.  641  :  Gratiam  facimus 
specialem,  ut  dictus  advocatus  et  sui  cives 
...  de  incultis  terris,  ubi  adhuc  sunt  vir- 
gulta,  infra  octo  annos,  nec  censum  sol- 
vent  aliqua tenus,  nec  Malderatos.  Vide 
Maldius. 

]  MALDERIA,  Vas  culi  nari  um  coquen- 
dis  ferculis  aptum.  Chron.  Mutin.  apud 
Murator.  tom.  15.  col.  608  :  Ibi  fuerunt 
plus  quam  lxxx.  caldaria  prò  convivio 
prafato  sine  Malderiis  domina  uxoris 
suae,  qua  fuerunt  ultra  L.  ad  fercula  co- 
quenda  parata. 

]  MALDIUS,  prò  Modius,  a  Germ.  Mal- 
dar  ,  alias  Malter.  Consti t.  Frederici 
Imp.  Feud.  lib.  5.  apud  Spelman.  :  To- 
tidem  20.  libras  exsolva t,  quanti  modios 
sive  Maldios  vendidisse  convictus  fuerit, 
V.  Maltra. 

j  MALDRARIUM  ,  Maldrata  ,  Mal- 
dkeda,  Maldrum,  etc.  Vide  Maltra. 

*  MALE  Nutritos  in  chartis  bono- 
niensibus  saec.  XIII.  et  XIV.  appellaba- 
tur,  nescio  qua  ratione,  ci  vis,  qui  ple- 
rumque anni  ruri  habitabat.  Stat.  Bo- 
non.  ann.  1250-67.  tom.  1.  pag.  408  :  Quod 
universitas  possit  probare  contra  Male 
nutritos  per  illos  de  terra  sua.  —  Pro 
comuni  et  publica  utililate  statuimus 
quod  Comunia  terrarum,  seu  universi- 
tatum  possint  probare  per  homines  terre 
(et)  universitatis  eorum  contra  illos,  qui 
se  defendere  volunt  occasione  ciladancie. 
—  Et  in  banno  Antianorum  Bononiae 
febr,  1386.  edito  in  literar.  Collect.  quae 
inscribuntur  II  Propugnatore,  tom.  XIII. 
p.  1.  pag.  33-34  :  El  fae  comandare  gli  no- 
stri Magnifici  signori  signuri  antiani,etc. 
a  tuti  li  massari  de  le  terre  del  contado 
de  Bollogna  che  de  quie  a  octo  die  prò- 
xime  che  deno  vegnire  si  dibbiano  pre- 
sentare in  lo  cortile  del  palaxio  de  la 
residentia  de  li  dicti  signori  denanci  ali 
oficiarij  che  serano  a  zoe  deputadj  e  da  li 
dictj  signurj  of fidar j  dare  et  apresenlare 
in  scripto  tutj  et  zaschaduno  nobillj  et 
citadini  Mallnudridi  che  abitano  per  la 
maore  parte  del  tempo  in  Ile  lloro  terre 
del  contado  de  Bollogna;  —et  in  altero 
banno  27.  martii  1386:  El  fa  coman- 
dare inostri  Magnifici  signuri,...  de  dare 
et  porgere  insscripti  tuti  et  zascaduno 
nobille  et  citadinj  che  si  chiamano  cita- 
dini  Mallenudrtdi  che   abitano   per  la 


maore  parte  del  tempo  in  le  diete  terre 
del  contado  de  Bollogna,  etc.  [Fr.] 

*  MALEABBIATUS,  Acad.  Crusc.  Mal- 
abbiato, che  abbia  in  se  del  male,  o  del 
malvagio,  Improbus ,  malus,  perditus. 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  3.  cap.  82.  ex  Cod. 
reg.  4621  :  Quicumque...  declinaverit  fo- 
rum seu  jurisdictionem  communis  Fioren- 
ti^... haoeatur  prò  Malabbiato,  et  subja- 
ceat  omnibus  poenis  quibus  subjacent  Ma- 
leabbiati  seu  descripti  in  libro  Maleabbia- 
torum.  Malbailito,  eodem  sensu,  dicunt 
Itali  ;  unde  nostris  Malbailli  vel  Mau- 
bailli,  prò  Male  habitus,  vexatus,  profli- 
gatus,  vulgo  Maltraité,  détruit,  ruiné. 
Assis.  Hierosol.  cap.  66  :  Chevaliers  au- 
roient  trop  grant  avantage  sur  toutes 
autres  manieres  de  gens,  et  autres  gens 
que  chevaliers  seroient  Maubaillis,  que  il 
poroient  estre  tous  jours  mors  ou  destruits, 
quand  chevaliers  vouldroient.  Guill. 
Guiart.  ad  ann.  1214  : 

Desconfis  sont  et  Malbailli, 
Bien  ont  à  leur  espoir  fallii. 

*  MALEABLATUM,  Tributum  quodvis, 
exactio,  quae  fit  per  vim  et  contra  jus, 
idem  quod  supra  Malatorta.  Pactum 
inter  Venet.  et  Ferrar,  ann.  1230.  apud 
Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  365  :  Illud,  quod  prò  cambio  accepe- 
rint  ex  ipso  sale,  possint  deferre  Venetias 
sine  aliquo  impedimento  vel  banno  seu 
defensione  ipsorum  Ferrariensium,  et  sine 
aliquo  datio,  toloneo,  vel  Maleablato.  Vide 
Tolta  1. 

*  MALEARMATA,  Piscis  species.  Tract. 
de  Pise.  cap.  105.  ex  Cod.  reg.  6838.  C  : 
Cornuta,  a  nostris  malarmat,  a  Liguribus 
Malearmata  per  antiphrasim  vocatur. 

*  MALE-AVISITUS,  a  Gallico  Malavisé, 
Ital.  Malavveduto,  Imprudens,  incautus. 
Lit.  remiss.  ann.  1350.  in  Reg.  80.  Char- 
toph.  reg.  eh.  315  :  Uxor  dicti  Johannis 
ignorans  et  Male-avisita,  etc.  Malostru, 
non  dissimili  sensu,  in  aliis  Lit.  ann. 
1405.  ex  Reg.  160.  eh.  259  :  Lequel  Gail- 
lard  dist  à  Chaugilon,  je  suis  bien  Ma- 
lostru de  tant  avoir  parie  à  toy  ;  car  tu 
es  en  trois  ou  en  quatre  escumenges  ;.... 
escommenié  que  tu  es.  Eodem  fortasse 
sensu  Malestrin,  in  Consuet.  Castel,  ad 
Sequanam  ex  Cod.  reg.  9898. 2  :  Se  partie 
se  plaint  de  telles  paroles  légieres,  gorgées, 
cqmme,  Tu  es  ung  mauvais  gaYnement,  tu 
es  ung  Malestrin,  etc.  Ni  si  hoc  ultimum 
ad  vocem  Malastantia  supra  referatur, 
intelligaturque  de  eo  qui  aliis  moles- 
tus  est 

1  MALEBARBIS.  Vide  Malibarbis. 

MALECLUM.  Fridericus  IL  Imoer.  lib. 
2.  de  Arte  venat.  in  Prologo  :  Qusedam 
(instrumenta)  sunt  in  acquirendo  aves 
rapaces,  ut  retia,  laquei,  et  hujusmodi, 
cum  quibus  capiuntur.  Cum  avibus  etiam 
rapacibus  quandoque  capiuntur  rapaces, 
verbi  gratia  cum  accipitribus  falcones  : 
qu&dam  sunt  in  detinendo  jam  acquisitas, 
ut  Maleclum  jacti,  et  long  a  sedilia  con- 
venientia,  et  hujusmodi.  [Retis  species 
videtur  a  Macula  sic  dieta.  Vide  in  hac 
voce  1 

*  MALECONTENTARI ,  Offensioni  du- 
cere, Gali.  Etre  mécontent.  Charta  ann. 
1354.  in  Reg.  82.  Chartoph.  reg.  eh.  324  : 
Robertus  de  Lorriz  tenens  per  manum  dic- 
tum  Johannem  d'Oignon,  nomine  ipsius  et 
prò  ipso  protulit  verba  quae  secuntur  :  Do- 
mine mi  Meldensis  episcope,  ecce  Johan- 
nem  d'Oignon,  qui  audivit  et  intellexit, 
quod  Malecontentamini  de  eodem,  quia 
relatum  est  vobis,  quod  certa  verba  incu- 
riosa protulit  contra  personam  vestram, 
videlicet  quod  vos  fuistis  in  causa  certi 
homicidii  dudum  perpetrati,  et  quod  era- 


MAL 


MAL 


MAL 


193 


tis  conjugatus.  Lit.  remiss.  ann.  1377. 
in  Reg.  112.  eh.  30  :  Malecontentati  de 
Stephano  Vigerii,  occasione  certi  reddi- 
tus,  etc. 

1  MALECONTENTUS,  Seditiosus,  fac- 
tiosus,  Gali.  Mécontent.  Litterae  Comi  tis 
Frisiae  ann.  1587.  apud  Eyraer.  tom.  16. 
pag.  7  :  Jampridem  enim  poma  capiti* 
publice  interdixit  meis,  in  Malecontento- 
rum  terras  pr&sidiaque  omnem  annonse 
transportationem. 

MALEGREDITUS,  Suspectus,  cui  fides 
non  habetur.  Fleta  lib.  1.  cap.  38.  §  21  : 
Recedet  inde  appellatus  otnnino  quietus, 
dum  tamen  a  suo  visneto  non  fuerit  Male- 
creditus  ;  sed  ipso  habito  suspecto  respon- 
debit  ulterius. 

MALECURTENSIS,  Inurbanus,  ex  Gal- 
lico Mal  courtois.  Hariulphus  lib.  3. 
Chron.  Oentul.  cap.  1  :  Miser  ille  et  Ma- 
lecurtensis  Reuto,  etc. 

1  MALEDARIA,  ut  supra  Maladeria,  in 
Bulla  Julii  II.  PP.  ann.  1506.  ex  magno 
Bullar.  Rom.  part.  4.  pag.  10. 

MALEBICERE.  Papias  :  Imprecavi  mala, 
quod  vulgo  dicitur  Maledicere.  [Hinc  ma- 
ledictus,  vox  Ohristianorum,  prò  emxoc- 
Tàpaxoi;,  gliscente  Christianismo  sensim 
usurpata  a  Paganis,  ut  observat  Casau- 
bonus  ad  Spartianum  in  Geta.  Le  Ro- 
man de  Rou  MS.  : 

Pour  ceu  que  cil  Maudistrent,  quand  la  trieuve  failli, 
Mi  Roiz  ne  Valoigna,  ne  Rou  ne  la  souffri.] 

"Nostris  alias  Maleoit,  prò  Maudit, 
Maledictus.  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Ool- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  269  :  O  tu  fame 
Maleoile  entre  toutes  aulres  fames,  etc. 
Ibid.  pag.  296  :  Allez  vous  Maloit  en  en- 
fer,  qui  est  appareilliez  au  dyable  et  à  ses 
anges.  Serm.  Mss.  ex  Bibl.  S.  Vict.  Pa- 
ris, num.  44.  ubi  de  Oain  :  Maleoite  soit 
la  terre  que  tu  laboreras  ;...  Maleoiz  soiez 
tu  sor  terre.  Maudaasoit,  eadem  accep- 
tione,  in  Poem.  Garini  : 

Maudaasoit  qui  le  vodra  sofrir. 

*  Malichons,  prò  Maledictio,  in  Vita  J. 

C.  MS.  : 

Je  vos  dì,  et  s'est  vérités, 
Que  la  Malichons  de  la  Loy 
Est  medie  desour  toy. 

M*T  Varia  maledictionum  seu  impreca- 
tionum  genera,  quaB  in  Ohartis  inten- 
tari  soleoant  earumdem  violatoribus, 
hic  referre  haud  abs  re  foret,  nisi  co- 
piose jam  eadem  de  re  egisset  Mabillo- 
nius  lib.  2.  Diplom.  cap.  8.  Adeas  itaque 
licet  virum  eruditum  :  ejusmodi  formu- 
las,  prò  uniuscujusque  li  bit u  et  genio 
multigenas,  Graecis  ab  antiquo  seque  ac 
Latinis  usitatas,  privatis  quoque  et  Re- 
gibus invenies,  iis  quidem  rarius,  quod 
ipsis  suffìciebat  regia  auctoritas.  Exem- 
plis  a  Mabillonio  laudatis  unum  aut 
alterum  notatu  di  gnu  m  subjiciemus. 
Oharta  Regis  Athelstani  ann.  933.  apud 
Th.  Blount  in  Nomolex.  Anglic.  :  Si  quis 
autem  (quod  non  optamus)  hanc  nostram 
donationem  infringere  temptaverit,  per- 
pessus  sit  gelidis  glaciarum  fiatibus  et 
malignorum  Spirituum  ;  terribiles  tor- 
mentorum  cruciatus  evasisse  non  quiescat, 
nisi  prius  inriguis  poznitentiee  gemitibus, 
et  pura  emendatone  emendaverit.  Alia 
Eadredi  Regis  tom.  2.  Monast.  Anglic. 
pag.  867  :  Belial  si  quis  filius  Chartam 
hanc  jure  meo  conscriptam  inimicali  zelo 
corrumpere  desideraverit,  si  non  dubitet, 
a  cunctis  regni  mei  servientibus,  Deo  nunc 
et  tunc  et  usque  in  setnpitemum  abdica- 
tum  et  exeommunicatum  sine  fine  cru- 
ciandum,  unde  post  morlern  a  Tartariis 
raptus  ministris,  in  profundum  pestifera? 


mortis  inferni  flammigera  concludetur  in 
domo,  et  ibidem  in  quandam  ollam  Vul- 
cani, ligatis  projicietur  membris,  quse  as- 
sidue bulliente  pice  repleta  esse  testatur  ; 
et  a  talibusfrangentibus  seu  minuentibus 
intoleratissime  atrociterque,  absque  ulla 
misericordia  sentitur  ;  nisi  hoc  ante  rnor- 
tem  pc&nitentix  lamentis  emendaverit. 

j£  [Raro  inveniuntur  hse  imprecatio- 
nes  quibus  cartae  clauduntur,  tertio  de- 
cimo ineunte  saeculo  ;  legitur  in  carta 
Rodrigo  Veloso,  Hispani,  an.  1164  :  ce  Si 
quis  tamen  aliquid  venerit  tam  lìliis 
quam  etiam  aut  de  nostris  propinquis 
aut  extraneis,  hunc  factum  nostrum  in- 
ni mpere  voluerit,  sedeat  exeommunica- 
tus  et  a  fide  Ohristi  separatus,  cum  Ju- 
das  traditore  lugeatin  inferno  inferiore, 
amen.  »  (Mus.  Arch.  dep.  p.  81).  Legitur 
quoque  de  immunitate  concessa  eccle- 
sia Beat»  Mari©  de  Aquilone  (Locmaria, 
Finistère,  an.  1072)  :  «  Hanc  igitur  re- 
giam  liberalitatem  seu  munificentiam 
si  quis  amodo  et  deinceps  violare  tem- 
ptaverit,  rex  idem  concessit  et  consti- 
tuit  illum,  quicumque  fuerit,  a  Deo  et 
ecclesia  et  episcopis  qui  interfuerunt 
anathemati  subjacere.  »  Diploma  Alde- 
fonsi  Vili  de  Castelia  (an.  1149)  hac 
imprecationis  forma  u  ti  tur  :  «  Si  quis 
vero  in  posterum  de  meo  vel  alieno  ge- 
nere, hujus  meae  donationis  paginam 
sciens,  ei  contrarius  venerit  et  eam  di- 
ruperà, sit  a  Deo  et  sa  ne  tis  ejus  male- 
dictus et  in  inferno  cum  Juda  proditore, 
nisi  digne  emendaverit.  »  (Mus.  Arch. 
dep.  p.  76).  Bullae  autem  pontificum  ita 
concluduntur  :  «  Si  quis  igitur  hujus 
nostrae  confìrmationis  naginam  sciens, 
contra  eam  temere  venire  temptaverit, 
indignationem  omnipotentis  Dei  et  bea- 
torum  Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus, 
se  noverit  incursurum.  »  (Bulla  Eugenii 
III,  1147,  Mus.  Arch.  dep.  p.  75).  Alias 
imprecationum  formas  aut  novas  aut 
ineditas  invenies  in  Mus.  Arch.  dep.  p. 
21,  29,  44,  46,  47,  quibus  Mabillonis  dis- 
sertationem  emendare  vel  locupletari 
poterisj 

*  MALEDICUS.  In  maledicas  feminas 
haec  statuitur  posna,  in  Charta  com- 
mun.  Rotomag.  ann.  1204.  ex  Reg.  34. 
bis  Chartoph.  reg.  part.  1.  fol.  34.  v°. 
col.  1  :  Si  f emina  convincatur  esse  liti- 
giosa et  Maledica,  alligabitur  fune  subtus 
assellas,  et  tunc  in  aquam  projicietur, 
[oo  vide  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag. 
643.  sqq.] 

*  Maudit  vero  nuncupatur  in  Cons. 
Petri  de  Font.  cap.  11.  art.  9.  id  quod 
male  et  praepostere  ab  advocato  in  causae 
defensionem  proponi  tur  :  Bienpuet  Phe- 
lippes  rappeler  le  Maudit  à  son  ampar- 
lier  :...  car  li  amparliers  nfa  mie  plaine 
poosté  de  dire  le  querele  kanke  il  vaura. 

MALEDRINUS.  Vide  Malandria. 

1  MALEFACHA,  ut  Malafacha,  delic- 
tum.  Oharta  Curiae  Arelat.  de  Malefi- 
ciis  ann.  1283  :  Si  aliqui  eligerentur...  ad 
cognoscendum...  et  examinandwm  Male- 
fachas. 

T  MALEFACTA,  Damnum,  jactura,  ma- 
lum.  Sententia  Vicecomit.  Carcasson. 
ann.  circ.  1080.  ex  Bibl.  Oolbert.  :  Emen- 
det  Bernardus  de  Aviciano  Imherto  et 
suis  totas  malefactas  quas  Imbertus  ha- 
bet  factas  de  ipso  castello.  Vide  Malefac- 
turium. 

*  Nostris  Malefaite  et  Malfait.  Assis. 
Hierosol.  cap.  60  :  Qui  requiert  à  autre 
en  la  court  aucune  chose,  où  il  met  sus 
aucune  Malf aite, etc.  Stat.  ann.  1376.  tom. 
6.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  227.  art.  5  : 
Que  chascun  verdier...  visite  chascune 
quinzaine  à  tout  le  moins,  toutes  les  gar- 


des  de  la  forest  dont  il  est  verdiert...  et 
voye  l'estat  et  le  port  des  sergans,  et  les 
Malfaits  qui  y  seront  fais. 

*  MALEFAGTI0,  Deliquium  animi,  ex 
Garioponto.  Vide  Reines.  lib.  3.  var. 
lection.  cap.  4.  pag.  393.  et  mox  MaU 
factio. 

1.  MALEFACTOR,  Gallice  Malfaicteur, 
Malefìcus.  Leges  Ethelredi  Regis  Angl. 
|  6  :  Si  intra  burgum  Regis  fiat  inf radio 
pacis  adeant  Burgenses,  et  conquirant 
illum  Malefactorem  vivum  vel  mortuum, 
etc.  Occurritnon  semel  in  Oapitularibus 
Caroli  Calvi. 

*  Maufaitieres,  in  Charta  ann.  1270.  ex 
Chartul.  S.  Vinc.  Laudun. 

«  2.  MALEFACTOR,  Latronum  aliorum- 
que  malefactorum  indagator  et  judex. 
Charta  Adelse  S.  Georg,  abbat.  tom.  1. 
Probat.  hist.  Brit.  col.  409  :  Gualterio 
ejus  proposito  pr&fectwram  Plubihan.... 
concedit  tali  modo,  ut  in  fidelitate  S.  Geor- 
gii  ipse  plebis  ejus  sit  defensor  et  proteo- 
tory  latronum  etiam  Malefactor,  justissi- 
musque  malefactorum  persecutor. 

»  MALEFACT0RIA,  Damnum,  injuste 
factum.  Testam.  Alph.  III.  reg.  ann. 
1271.  tom.  1.  Probat.  hist.  geneal.  domus 
reg.  Portug.  pag.  55  :  Item  mando  quod 
omnia  debita  mea  et  omnes  mese,  Malefac- 
torisB  et  omnes  injurise  quas  ego  feci,.... 
persolvantur  et  emendentur.  Vide  supra 
Malefacta. 

\  MALEFAGTUM,  Corcata,  opera  quas 
su  oditi  ac  rustici  dominis  suis  praestare 
tenentur,  Gallice  Corvée.  [*  Haud  scio 
an  bene  ;  ibi  enim  de  placitis  agi  vide- 
tur  ;  atque  adeo  idem  forte  est  quod 
Mallum.  Vide  in  hac  voce.]  Charta  ann. 
1235.  ex  Archivis  S.  Victoris  Massii.  : 
Item.  dictus  dominus  Willelmus  compelle- 
bat  homines  Ecclesia^  ire  ad  Malefacta 
vicinorum  suorum,  et  firmare  et  litigare 
in  manu  sua  prò  causis  civilibus. 

1 MALEFACTURA,  Vitiositas,  Italis  Ma- 
lefatta, Gali.  Défectuosité.  Statuta  Mas- 
sii. lib.  2.  cap.  40  :  Si  sciverint  (Draperii) 
altquarn  sarcituram  vel  Malefacturam  in 
aliquo  panno,  ea  non  vendant,  nisi  eam 
ditCPVPmt-   pto 

1  MALEFÀCTURIUM  ,  ut  Malefacta. 
Oharta  Veremundi  Regis  aerae  1070.  ex 
Tabular.  Eccl.  Lucensis  apud  Bivarium  : 
Dicentes  quod  habebant  de  illos  grande 
damnum  et  Malefacturia  in  Ecclesias. 

1  MALEFANG.  Vide  Malegano. 

*  MALEFERIATUS,  ab  Italico  Malefe- 
rito,  Improbus,  facinorosus,  apud  Rei- 
nes. var.  lection.  lib.  1.  cap.  4.  pag.  12. 

MALEFERRDTUS,  Morbus  equinus,  in 
lumbis,  vel  in  renibus  dolores  iuferens, 
apud  Petrum  de  Crescent.  li  b.  9.  de  Agric. 
cap.  33.  ubi  Gallìcus  vetus  Interpres 
Mauferu  vertit,  [Malferuto  Italis.] 

1  MALEFIGARE.  Vide  in  Male  ficus. 

MALEFICIARE,     pXdwrTetv,     in      GIoss. 

1  MALEFIGIATI,  li  potissimum  dicun- 
tur  qui  ex  fascinata  ligula,  ut  vulgo 
fingi  tur,  debitum  reddere  nequeunt, 
Galli  dicunt  :  Nouer  Véguillette.  Bleyn. 
Instit.  lib.  2.  pag.  167  :  Et  denique  non- 
nulli voeantur  Maleficiati,  ut  potè  male- 
ficio, sive  sorte,  aut  incantatone  ad  rem 
veneream  inhabiles  effecti. 

1.  MALEFICIUM,  Idem  quod  Dange- 
rium,  damnum.  Vide  in  his  voci  bus. 
Petrus  Rex  Aragonum  in  Constitutioni- 
bus  Catalaniae  MSS.  ann.  1200  :  Licitum 
sit  cuilibet,  ut  si  invenerit  ammalia  ara- 
toria, sive  qua&libet  alia  in  suo  Maleficio, 
quod  vulgo  dicitur  Cala  (aut  Tal  a)  ea  li- 
ceat  capere,  et  tandiu  tenere,  donec  sibi 
sit  cautum  et  satisfactum  a  dominis  ani- 
malium.  Vide  Talea. 

25 


194 


MAL 


MAL 


MAL 


*  Stat.  Raim.  comit.  Tolos.  contra 
haeret.  ann.  1233.  in  Reg.  30.  Chartoph. 
reg.  eh.  234  :  Item  statuimus  quod  occulta 
et  clandestina  Male  fida  de  communitale 
civitatum,  castrorum  et  villarum,  in  qui- 
bus  seu  in  eorum  tenementis  fuerint  per- 
petrata, denocte  yel  de  die,  occulte,  sive 
per  incendium,  sive  per  incisionem  arbo- 
rum  aut  vinearum,  vel  segetum,  vel  ucci- 
sione animalium,  vel  effusionem  liquido- 
rum,  vel  dispersionem  aridorum,  aut  alio 
modo,  etc. 

*  2.  MALEFICIUM,  Peccatimi  quodvis, 
malefactum.  Charta  Phil.  Pule.  ann. 
1306.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  509.  r°.  col.  2  ;  De  omnibus  malefi- 
ciis)  forifacturis  seu  delictis  officialium 
seu  ministrorum  suorum...  tenébuntur 
respondere. 

*  3.  MALEFICIUM,  Idem  quod  Maka- 
mium,  membri  mutilati o,  vel  enormis 
laesio,  Oharta  ann.  1224.  ex  Tabul.  ca- 
pit.  Carnot.  :  Cum  querela  verter etur  in- 
ter  capitulum  B.  M.  Carnotensis  ex  una 
parte,  et  Herveum  dominum  de  Gualar- 
dun  ex  altera,  super  quibusdam  injuriis 
et  Maleficiis,  qux  filii  dicti  Hervei  intule- 
rant  hominibus  ejusdem  capituli,  quorum 
filii  dicti  Hervei  quemdam  exc&caverant 
et  pugno  mutilaverant.  Mesmontance,  eo- 
dem  sensu,  in  Instr.  ann.  circ.  1385. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1622  : 
Item,  sHl  fust  que  chacun  férist  Vaulre  de 
poings,  de  bastons,  ou  de  pierres,  et  telle- 
ment  le  maniast  que  doubte  y  seroit  de 
corps,  ou  que  telles  Mesmontances  à  Vavis 
de  la  loy  fussent  si  grans  et  si  excessifs, 
que  y  auroit  doubte  de  la  mort  ou  vrai- 
SGVYk  b  lo,  ble   e  te 

*  MALEFICIUS,  prò  Maleficus,  in  Stat. 
cri  min.  Saonae  cap.  7.  pag.  79  :  Malefica, 
mathematica  lenones,  etc. 

MALEFICUS,  Incantator,  divinus,  ma- 
thematicus,  magus.  S.  Hieronym.  in 
cap.  27.  Hierem.  :  Maleficos,  quos  vel  ve- 
neficòs  possumus  appellare,  vel  daemonum 
phantasmatibus  servientes.  S.  Augustinus 
lib.  10.  de  Oivit.  Dei  cap.  9  :  Qui  quasi 
conantur' ista  discernere,  et  illicitis  riti- 
bus  deditos  alios  damnabiles,  quos  et  Ma' 
leficos  vulgus  appellai.  Lactantius  lib.  7. 
cap.  17  :  Sed  et  eos  Magi,  et  ii,  quos  vere 
Maleficos  vulgus  appellat,  cum  artes  suas 
execrabxles  exercent.  Quos  db  facinorum 
magnitudinem  vulgus  Maleficos  appellat, 
et  qui  Malefici  vulgi  consuetudine  nuncu- 
pantur,  in  leg.  4.  et  6.  Ood.  de  Maleflcis 
et  Mathemat.  (9,  18.)  Adde  Edictum 
Theoder.  cap.  108.  Leg.  Salicam  Ut.  21. 
Ripuar.  Ut.  82.  Leg.  Longob.  lib.  2.  tit. 
55.  (  11.  [**  Roth.  371.]  Oapitula  Caroli 
M.  lib.  1.  cap.  21.  Hieronym.  in  Daniel, 
cap.  2.  etc. 

Maleficium,  Magorum  ars,  in  leg.  9. 
d.  tit.  Ood.  Th,  (9, 16.)  et  leg.  1.  Quorum 
appellat.  eod.  Cod.  (11, 36.) 

Maleeicare,  Incantare.  Julius  Afri- 
canus  lib.  9.  Hist.  Àpost.  :  Ecce  enim 
Maleficati  ab  eo  Christianos  se  nunc 
dicunt.  [De  SS.  Philemone  et  Apollonio 
tom.  1.  Martii  pag.  754  :  Qua  de  causa 
sponsum  et  decus  civitatis  nostrse  Malefi- 
caveris.] 

!  MALEFR0Z,  vel  potius  Malefroch, 
Vulnus  autgravis  contusio,  Gali.  Meur- 
trissure,  praesertim  in  aperta  corporis 
parte,  a  Belg.  M alen7  mole  re,  et  frock, 
percussio,  contusio.  Consuetud.  Fura, 
ex  Tabular.  Audomar.  :  Malefroz  vulnus 
quod  tegi  non  potest  in.  Ubris  vulnerato 
et  Corniti  sex  Ubris  emendari  debetur. 

!  MALEGAN0.  Pactus  Leg.  Sai.  edit. 
Eccardi  tit.  32.  §  7  :  Si  vero  quartum  di- 
gitimi excusserit,  malb.  Malegano,  DC. 
den.  qui  f aduni  sol,  15.  culpabilis  judice- 


tur.  Ubi  Eccardus  legendum  suspicatur 
Malephano  vel  malefang,  ut  digitus 
sponsalitius,  sive  in  quo  annulus  spon- 
salitius  gerì  tur,  indicetur  :  a  mahlen 
quod  Germanis  desponsare  sonat. 

*  MALEGRAGIARE,  Exsecrari,  devo- 
tare, nostris  Maugréer  et  Malgroyer. 
Oonstit.  Oarmelit.  MSS.  part.  1.  rubr. 
5  :  Statuimus  etiam,  quod  est  pudor  di- 
cere, quicumque  fratres  jurare  per  san- 
ginem  Christi  Jhesu,  aut  per  corpus  Dei, 
vel  vulnera  ejus,  aut  aliquod  ejus  mem- 
brum  fuerint  auditi ,  aut  aliqua  turpia  de 
Christo,  vel  ejus  matre  benedicta,  aut  de 
quibuscumque  sanctis  vel  rebus  sacris 
nominare  jurando,  vel  alio  modo  inde- 
centi, vel  Malegraciando  Domino  prse- 
sumpserint,  eie.  Glossar.  Gali.  Lat.  ex 
Ood.  reg.  7684  :  Maugréer,  devotare. 
Maugréeur,  devotator.  Lit.  remiss.  ann. 
1472.  in  Reg.  197.  Chartoph.  reg.  eh. 
359  :  Adone  print  à  renier,  Malgroyer  et 
despiter  Dieu,  a  uè  se  icellui  Brochart 
rìouvroit  tost  ledxt  huis,  il  le  frédiroit  du 
corps.  Unde  Maugrément,  Exsecrandum 
illud  juramentum.  Lit.  remiss.  ann. 
1394.  in  Reg.  147.  eh.  38  :  Duquel  ser eu- 
meni et  Maugrément  icellui  Marquet  s'est 
repentiz.  Vide  Malgreare. 

1  MALEGRATIBUS,  Ingratis,  a  Gallico 
Màlgré.  Oharta  apud  Lobinel.  tom.  2. 
Hist.  Britan.  pag.  837  :  De  quo  bello  Rex 
Henricus  fughi  et  exercitus  suos  seu  acies 
prisionarios  cum  Principe  pr&fato  Male- 
gratibus  suis  dimisit.  Vide  Malo-grato  in 
Creantare.  [*  Vide  supra  Malas-grates.] 

*  MALEIA,  prò  Melleia,  ut  videtur, 
Rixa,  quae  non  verbis  tantum,  sed  et 
facto  committitur,  non  praeeunte  tamen 
animi  deliberatione.  Oharta  ann.  1267. 
ex  Ohartul.  priorat.  S.  Oricoli  Sindun. 
fol.  17.  r°.  :  Quod  Maleiam,  misclam  vel 
fore factum  hominum  extraneorum,  néc 
aliorum  ineisdem  nemoribus,non  habeat 
de  caetero  idem  dominus...  Nos  autem  mi- 
nistros  nostros  prò  Maleis,  miscla  vel  fo- 
refactis,  etc.  Vide  Mesleia. 

MALEJURUS,  Perjurus,  in  Glossis  Ara- 
bico-Lat. 

»  MALEMITTERE,  Dissipare,  male  dis- 
pendere, Ital.  Màlmettere,  nostris  Mal- 
meltre.  Oharta  Joan.  domicelli  dom.  de 
Oonflento  ann.  1298.  in  Chartul.  eccl. 
Lingon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  53.  v°.  : 
Conventum  est...  quod  si  contingeret... 
pr&dictasres  obligatas...  comburi,  capi, 
detineri  vel  deteriorari  in  aliquo,  seu 
etiam  Maternità,  etc.  Privil.  mercat.  Cas- 
tel, ann.  1364.  tom.  4.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  433,  art.  28  :  Nous  volons... 
que  se  aucuns  marchans  et  gens  dudit 
royaume  de  Castelle  Malmetoient,  dissi- 
poient  et  gastoient  aucuns  biens  des  mar- 
chandises  de  leurs  maistres,  etc.Maumetre 
vero,  prò  deterior  fieri,  vulgo  Deperir, 
in  Charta  ann.  1301.  ex  Chartul.  Mont. 
S.  Mart.  part.  4.  fol.  88  :  Et  se  par  le  de- 
faute  de  lui,...  lidis  manoirs...  empiroìt 
ou  Maumetoit  en  aucune  maniere,  etc. 
Hinc  Maumettre  sen  vceu,  Votum  infràn- 
gere, violare,  in  Bestiar.  MS.  : 

D'omme  et  de  femme  m'émerveil, 
Qui  chaslée  a  Dieu  proumet, 
Et  puis  après  son  veu  Maumet. 

*  MALENGOLIA.  [Melancholia  :  «cSunt 
4.  humores  in  corpore,  ut  sanguis,  co- 
lera, fleuma  et  Malencolia.  »  (B.  N*  Ms. 
lat.  10272,  p.  50.)] 

j  MALENC0NIA,  prò  Melancholia. 
Chron.  Comodoliac.  MS.  apud  Stepha- 
not.  tom.  2.  Fragm.  Hist.  :  Deus  enim 
ejus  meritis  et  inter  cessionibus,  a  cordibus 
eorum  qui  sancte  et  devote  eum  postulant, 
zelotypise  rancorem  et  Malenconiam  era- 


dicat  et  evellit,  et  extinguit  ardorem  luxu- 
rise.  Occurrit  etiam  apud  Murator.  tom. 
16.  col.  795. 

!  Malenconigus,  Melancholicus.  Vita 
B.  Columbse  Reatinae  auctore  Sebast. 
Perusino,  tom.  5.  Maii  pag.  358  ®  : 
Haudquaauam  atrabilis  humors  fesdaba- 
tur,  aut  i riordinato  Malenconico  virgo,  ut 
potè  regulata  suprema  abstinentia. 

*  MALENDRINUS,  Latro,  grassator, 
Ital.  Malandrino,  Barel.  serm.  in  festo 
S.  Mart.  :  Si  vis  ire  Romani,  ubi  num- 
quam  fuisti,  interrogas  de  via,  et  Ubi  di- 
citur,  quod  una  est  piena  Malendrinis, 
qui  te  occidente  si  eas  per  eam  ;  alia  est 
secura,  etc.  Vide  M alandrinus. 

®  MALE0LARE,  Malleolare,  Malleo- 
lis  agrum  conserere.  Charta  admort. 
ann.  1415.  in  Reg.  168.  Chartoph.  reg. 
eh.  328  :  Facit  quatuor  denarios  Tolos. 
Nicolaus  Martini  prò  tribus  sextariatis 
terree  et  una  carteriata  terras  prò  parte 
Maleolatis...  Pro  tribus  eyminatis  terrea 
Malleolatis,  etc. 

*  MALE0LLUS,  Malheolus,  Malho- 
lius,  Novelìetum,  ager  malleolis  consi- 
tus,  Hìsp.  Majuelo,  nostris  alias  Mailhol. 
Charta  ann.  1322.  in  Reg.  61.  Chartoph. 
reg.  eh.  126  :  Una  pars  hospicii  in  quo 
moràbatur,.,.  et  unus  Maleollus  suus  ibi, 
ubi  dicitur  al  Gaudar,  et  alius  Maleollus 
situs  ibi,   ubi    dicitur  al  Four-teeulier. 

\  Alia  ann.  1325.  in  Reg.  64.  eh.  98  : 
Unum  Malheolum  sive  vineam,...  conti- 
nentem  septem  sextariatas  terree,  etc.  In- 
fra: In  quodam  Mallolio,  etc.  Charta  ann. 
1380.  in  Reg.  117.  eh.  189  :  Item  quidam 
Malholius  sive  vinea  de  novo  piantata,  in 
quo  sunt  quatuor  quarteriatse.  Lit.  re- 
miss, ann.  1415.  in  lìeg.  168.  eh.  250  : 
Ipso  Johanne  existente  in  vinea  ac  Ma- 
leollo  Pontii  Ferrandi,  etc.  Aliae  ann. 
1459.  in  Reg.  188.  eh.  56  :  Le  suppliant 
print...  sonfessouer...  pour  aler  houyer 
ou  fougier  en  ung  Mailhol  ou  vigne  nou- 
vellement  plantée.  Vide  Malliolus. 

*  Malhollium,  Eodem  significa  tu,  in 
Charta  ann.  1362.  ex  Reg.  93.  Chartoph. 
reg.  241  :  Item  unum  Malhollium..*  ad 
censum  unius  eximinas  ordei. 

T  MALEPHANO.  Vide  Malegano. 

«  MALEQUINUS,  Monetae  aureae  spe- 
cies.  Lib.  cens.  eccl.  Rom.  apud  Mura- 
tor. tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 
852  :  In  civitate  Romana.  Ecclesia  sancii 
JEgidii  juxta  portam  auream,  unarn  un- 
ciam  Malequinorum  singulis  annis.  Vide 
Meloquinus  et  Molachinus. 

11.  MALESUASUS,  Plauto  malesuadus, 
mal us  consiliarius.  Ditmarus  in  Chron. 
apud  Leibnit.  Scriptor.  tom.  1.  pag. 
367  :  Consultum  ei  a  Malesuasis  fautori- 
bus  quod  Argentina^  damnum  inconstan- 
tia  impleret.  Passim  apud  eundem. 

*  2.  MALESUASUS,  adject.  Caducus, 
iniquus.  Charta  prò  S.  Mart.  Turon. 
ann.  890.  apud  Fleureau  in  Hist.  Bles. 
pag.  202  :  Et  sua  Malesùasa  repetitio 
nullum  effectum  obtineat. 

1  MALETA,  diminut.  a  Mala.  Eques- 
tris  sarcina,  pera  viatoria,  nostris  Male* 
Leges  Palatina  Jacobi  II.  Reg.  Majoric. 
inter  Acta  SS.  tom.  3.  Junii  pag.  xxxi  : 
At  vero  cum  nos  alibi  transferre  contin- 
get,  unus  ex  barbitonsoribus,  prout  con- 
cordabunt  inter  se,  portabit  Maletam  cum 
vestibus  coì*porÌ8  nostri.  Capitulum  gè- 
ner.  S.  Vict.  Massil.  MS.  ann.  1313  : 
Super  eo  quod  lectus  Prioris  mortui  in 
quo  visus  est  jacere,  nóbis  est  successoribus 
nostris  reservatur,  declaramus  et  volu- 
mu$  quod  intelligatur  de  ledo  ilio  quem 
itinerando  portabat  in  saumerio  vel  Ma- 
leta  Prior  qui  decessit.  Ordinat.  domus 
Dalphìni  ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Dal- 


MAL 


MAL 


MAL 


495 


phin.  pag.  392  :  Addimus  eia  unum  bar- 
berium,  qui  roncinum  bonum  habeat,  por- 
tetque  maletam  et  alia  necessaria,  quse 
ad  ejus  officium  pertinébunt.  Processus 
de  Vita  S.  Yvonis  tom.  4.  Maii  pag.  566  : 
Et  in  Maleta  quam  portabat  retro  se  liga- 
tam,  erant  multe*  Ut  tersa.  Vide  Maletus 
et  Malleta. 

*  MALETENGUDA,  Sarti  tecti  vel  cultu- 
ra in  praediis  rusticis  neglectus,  Gali. 
Mauvais  entretien.  Lit.  ann.  1388.  tom.  8. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  280  :  Probi 
viri  per  consules  Claromontenses  ele- 
gendi  ad  extimandum  talas,...  possunt 
extimare  Maletengudas,  sive  cessationes 
et  falsificaciones  operum,  quse  fiunt  per 
quoscumque  hornines  in  pr&diis  et  posses- 
sionibus,  quai  et  quas  tenent  conductas 
vel  arrendatas,  vel  quorum  et  quarum 
sunt  usufructuarii  qaocumque  titulo  ;... 
nani  dietse  Maletengudse,  etc. 

*  MALETOLLETTUM,  Maltolettum, 
Tributimi  quodvis,  quaelibet  exactio. 
Pactum  inter  Venet.  et  Ferrar,  ann. 
1230.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  365  :  Et  similiter  Ferra- 
rienses  et  omnes  aliit  qui  voluerint,  pos- 
sint  ipsam  blavam  et  legumina  Venetias 
deferre,...  sine  aliquo  banno  vel  impedi- 
mento, seu  aliquo  datio,  telonso  vel  Male- 
tolletto.  Aliud  inter  Raven.  et  Ferrar, 
ann.  1221.  ibid.  col.  435  :  Et  quod  nul- 
lum  toloneum  sive  Maltolettum,  excepto 
de  sale,  auferatur  Ferrarise.  Mantouste, 
eodem  intellectu,  prò  Mautouste,  in  Lit. 
ann.  1262.  tom.  2.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  343.  Mautoulu,  in  Consil.  Petri  de 
Font.  cap.  12.  art.  3.  quod  per  vim  et 
contra  jus  sublatum  est.  Vide  supra 
Maleablatum. 

1  MALETOLTA.  Maxetota.  Vide  Tolta. 
MALETRACTARE,  Male  aliquem  exci- 

Eere,  Gali.  Maltraiter,  in  Lege  Longo- 
ardorum  lib.  1.  Ut.  6.  §  1.  2.  lib.  2.  tit. 
11.  §  4.  in  Legib.  Luithprandi  Regis  tit. 
93.  p»  Roth.  41.  42.  Liutpr.  120.  (6,  67.)] 
Litterae  Caroli  Regenti s  ann.  1359.  in 
Reg.  90.  Ohartophyl.  regii  Oh.  444  :  Et 
quandoque  ab  eisdem  inimicis  plures  die- 
torum  brigandorum  vulnerati  et  Maletr oc- 
tati  fuerint.]  Mala  tractatio,  apud  Arno- 
bium  lib.  4.  Tertullian.  de  Poenitent. 
cap.  12.  S.  Pacianum  in  Paraenesi  ad 
pcenitentiam ,  Quinti  lianum  declam. 
383.  Senecam  lib.  3.  Oontrov.  Ourìum 
Fortunat.  Rhet.  lib.  1.  etc. 

*  Fourmener,  eadem  notione,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1368.  ex  Reg.  99.  Ohartoph. 
reg.  eh.  450  :  Icellui  Lotart  eust  une  suer 
mariée  à  Jehan  le  Wette  ;  lequel  Jehan  la 
Fourmena  par  plusieurs  foiz  et  tant  qu'il 
Vafóla  d'aucuns  de  ses  membres. 

*  MALETRACTATA,  Vulnus,  laesio.  Lit. 
remiss.  ann.  1450.  in  Reg.  186.  Ohartoph. 
reg.  eh.  39  :  Prmdictas  dampnificationes 
et  Maletractatas,  sic  modo  prsemisso  fac- 
tas,  pepercit.  Haud  scio  an  inde  Mau- 
troux,  prò  Graviter  vulneratus,  mutila- 
tus  in  aliis  Lit.  ann.  1459.  ex  Reg.  190. 
eh.  54  :  Le  cure  de  Fontaines  sur  Bou- 
tonne  ou  pam  de  Poittou...  d'une  espée 
persa  Vun  aes  bras  du  suppliant,  telle- 
ment  qu'il  en  est  Mautroux  ou  presque 
impotent.  Vide  Maletractare. 

*  MALETTARIUS,  Maletarum  seu  eque- 
strium  sarcinarum  artifex.  Johannem 
Heron  Malettarium  in  vico  sancti  Diony- 
sii,  etc.  in  Memor.  H.  Cam.  Oomput.  Pa- 
ris, ad  ann.  1413.  fol.  13.  r. 

*  MALETUS,  ut  Maleta,  Equestris  sar- 
chia. Oharta  ann.  1306.  ex  Tabul.  S.  Pe- 
tri Oarnot.  :  Administrando  unum  vale- 
tum  cum  quodam  equo  sufficienti,  prò 
equitando  cum  et  coram  ipso  priore, 
portando  ejus  prioris    Malelum.    Hinc 


equus  sarcinarius,  Cheval  malet,  appel- 
latur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1394.  ex  Reg. 
146.  Ohartoph.  reg.  eh,  208. 

*  MALEVANTIA,  Dominorum  jus  mu- 
tuo sumendi  a  subditis  res  prsesertim 
ad  victum  necessarias,  idem  quod  Cre- 
dentiaQ.  Oharta  ann.  1103.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Occit  col.  361  :  Demanda- 
bant  baille  domini,  ut  essent  per  ipsos, 
de  Malevantias,  de  conducto  domini,  ut 
bailli  essent  per  ipsos.  Vide  Mallevantia 
et  infra  Manulevatìo  2. 

*  MALEV0LUS,  Maxivolus.  [Gali, 
ennemi. 

Hinc  Galcheri  episcopi 
Golletantur  Malevoli, 
Qui  cogilalus  animi, 

Desiderabant  per  fi  ci. 

(Gesta  pontificum  Cameracensium, 
pag.  44.)] 

T  MALEXARDI.  Malvecius  in  Chr. 
apud  Murator.  tom.  14.  col.  914  :  Hac 
tempestate  quorumdam  Brixiensium  /ilio- 
rum  iniquitatis  secta  adeo  pullulavìt,  ut 
contra  patriam  eorum  manum  levar  ent. 
Hos  autem  Malexardos,  et  siquidetn  bene, 
vocaverunt  ;  semper  enim  k&c  faclio  Ma- 
lexarda  omnis  sasvitias  sua  contra  civita- 
tem  suam  arma  retorsit.  Nam  facientibus 
ipsis  Malexardis  castella  multa  civitati 
sublata  sunt,  et  anno  Christi  Domini  1242. 
castrum  Ponteviiper  eosdem  Cremonensi- 
bus  traditum  est.  Ab  Italico  male  et  ar- 
dire audere,  dicti  videntur  MalexardX, 
id  est,  homines  ad  malum  et  facinus 
,  audendum  projecti. 

j|e  Maxexarih,  Malesarti,  Maxle 
xa.rti,  ÀDud  Bononienses,  Mediolanen- 
ses  et  Brixienses  usurpa batur  hsec  vox 
ad  designandos  precipue  perduelliones, 
qui  Imperi i  partes  sequebantur.  Oonfer 
ci.  Rezascum  in  suo  Diz.  del  ling.  ital. 
pag.  593.,  qui  vocabulum  Malesardo  in- 
ter voces  italicas  recenset.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  ni.  pag.  331  :  Statui- 
mus  et  ordinamus  quod  nullus  possit  vel 
debeat  esse  potestas  bon...  qui  expulsus 
fuerit,  vel  de  sua  terra  exiverit  prò  Ma- 
lexardo  (Mallexarto  '60.  —  Malesarto  '62) 
prò  parte  condam  domini  Federici  impe- 
rato^, vel  suorum  sequatium.  [Fr.J 

*  MALEXARDIA,  Facinus  quodvis. 
Stat.  Placent.  lib.  6.  fol.  85.  v°.  :  Ordina- 
mus quod  de  caetero  nulla  persona,  cujus- 
cumque  conditionis  existat,  audeat  vel 
prsesumat  destruere  domos,  vel  devastare 
seu  devastavi  facere  aliquam  domum  in 
civitate  Placentise,  vel  burgis  vel  subur- 
biis,  nec  etiam  in  districtu,  occasione  ali- 
cujus  malefica  seu  Malexardis,  nec  etiam 
occasione  alicujus  maleficii  publici  vel 
privati.  Vide  Malexardi. 

MALFACTI0,  Asnzo^ia,  Medicis.  Ga- 
riopontus  lib.  2.  cap,  19  :  Lipothymia,  i. 
e.  malefactio,  fit  ex  nimietate  aut  evacua- 
tione  sanguinis,  etc.  Idem  lib.  1.  cap.  7  : 
Primo  caput  dolet,  vertigines  capitis  pa- 
tiuntur  cum  Malfactionibus.  Ut i tur  eo 
non  semel,  et  lib.  Symptomatum  cap. 
16.  quod  inscribitur  de  Malfactionibus. 
Ubi  et  mal  fieri  vocem  usurpat,  ut  et  lib. 
5.  cap.  8. 

*  Glossar,  medie.  MS.  Simon.  Januens. 
ex  Ood.  reg.  6959  :  Malfatio,  lipotomia, 
defectuSj  sincopis. 

*■  MALFAIR0,  Scelus,  flagitium  ;  prò 
Adulterium  sumitur  in  '  Leg.  Lusit. 
tom.  1.  Probat.  hist.  geneal.  domus  reg. 
Portug.  pag.  11  :  Mulier  si  fecerit  Mal- 
fairo  viro  suo  cum  homine  altero,...^  cre- 
metur  cum  igne,...  et  cremetur  vir  de 
Mal f air o  cum  illa  :  si  maritus  non  vult 
quod  cremetur  mulier  de  Malo  fairo,  non 


cremetur  vir,  qui  fecit  Mal  fairo.  Vide 
Malfarium. 

MALFARIUM,  Adulterium.  Ooronatio 
Henrici  Regis  Portugalliae,  apud  Anton. 
Brandaonem  lib.  10.  Monarch.  Lusitan. 
cap.  13  :  Mulier  si  fecerit  Malfario  viro 
suo  cum  homine  altero,  et  vir  ejus  accu- 
saverit  eam  apud  Alvazil,  et  ipsi  sunt  boni 
testes,  cremetur  cum  igne,...  et  cremetur 
vir  de  Malfario  cum  illa.  Vide  Mis facere 
et  Malfairo. 

T  MALFATICUM,  Vinum  Arvisium, 
Malvoisie.  Bernhardi  de  Breydenbach 
Iter  Hieros.  pag.  237  :  In  radice  Malee 
est  civitas  que  Malfasia  dicitur,  juxta 
quam  crescit  pr&ciputim  vinum  quod  no- 
minant  Malfaticum,  et  ab  ìioc  vino  trans- 
tulit  vulgus  nomen  in  vinum  Creticum, 
quod  nunc  per  mundum  dicitur  Malfati- 
cum, quod  tamen  non  est  de  Malfasia,  sed 
de  Creta,  vel  Candia  vel  Motona. 

tt  M ALFIERI,  Animae  defectionem  pati, 
Gali.  Se  trouver  mal.  Alex.  Iatrosoph. 
MS.  lib.  3.  Passi on.  cap.  42  :  Qui  autem 
ex  magnitudine  inflammationis  et  de 
malitiosa  febre  Mal  fiunt  et  deficiunt,  etc. 
Vide  Malfactio. 

*  MALGA,  Grex.  Stat.  datiar.  Riper. 
cap.  13.  fol.  10.  r°.  :  Quaelibet  persona 
conducens  bestias  aliquas  seu  Malgas  bes- 
tiarum  de  alieno  districtu  in  districtum 
dietse  Riperise,  occasione  vendendi  eas, 
etc.  Huc  etiam  spedare  videtur  eadem 
vox  ex  Charta  ann.  1188.  apud  Murator. 
tom.  2.  Antiq.  Ita),  med.  aevi  col.  79.  ad 
quam  haeret  vir  doctus  :  In  his  autem  lo- 
cis  habuit  et  tenuit  dominus  imperator 
per  suos  nuncios...  plenam  jurisdictio- 
nem,  honorem  plenum  et  districtum,  sci- 
licet  fodrumr  placiturn,  banna,  erbati- 
cum,  escaticum,  tensas,  Malgas,  cacias, 
piscationes,  venatiortes,  etc.  Forte  Praes- 
tatio  ex  gregibus  ovium  aliorumque 
animalium.  Hinc 

*  MALGARI!) S,  Qui  malgas  seu  greges 
curat,  pastor.  Stat.  Mantuae  lib.  1.  cap. 
142.  ex  Cod.  reg.  4620  :  Unusquisque  Mal- 
garius  tantum  suum  casaum  proprium, 
redactum  ex  ejus  animalibus  et  bestiis 
supradictis,  cum  dieta  licentia,  extrahere 
possit  :  non  autem  licitum  sit  uni  Malga- 
rio  ab  alio  Malgario...  caseum  emere,...  et 
prsztextu  proprii  casei...  extrahere. 

*  MALGHESIUS,  Eadem  notione.  Stat. 
datiar.  Riper.  cap.  12.  fol.  4.  r°.  :  Mal- 
ghesii  non  arctentur  ad  solvendum  datia 
prò  eorum  ustensilibus,  causa  veniendi 
pasculatum  cum  eorum  bestiis  et  causa 
faciendi  caseum  vel  aliud  ex  lacticinio. 

|  MALGIA,  perperam  prò  Mallia.  Vide 
in  hac  voce.  Oharta  Theodorici  Abb.  S. 
Martini  Tornac.  ann.  1330.  tom.  3.  novae 
Gali.  Christ.  inter  Instr.  col.  63  :  In  si- 
gnum  recognitionis  patronatus,  in  quo 
sua  Ecclesia  fundatur,  in  transitu  glorio- 
sissimi S.  Martini  nostrge  Ecclesiae  pa- 
troni, unam  Malgiam  auream  odo  solido- 
rum  Parisiensium  fortium  valentem,  vel 
valorem  ejusdem  una  cum  candela  et  de- 
nario  Parisino,  ac  etiam  in  die  solemni 
pretiosissimi  Sacramenti  unam  Malgiam 
auream  cum  candela  et  denario  Paris, 
valore  pr&dicto  mi  t  tant  et  off  erri  faciant. 

T  MALGREARE,  Exsecranda  verba  ja- 
ctare,  funditare,  Gali.  Maugréer.  Statuta 
Eccles.  Meldens.  ann.  1483.  tom.  2.  Hist. 
Eccl.  Meldens.  pag.  525  :  Qui  de  Deo  vel 
sacratissima  Virgine  ejus  genitrice  Maria 
aut  alio  quovis  S aneto,  eos  renegando, 
despitando,  Malgreando,  aut  alias  exe- 
crabiliter  blasphemiae  verba  palam  protu- 
lerit 

»  MAL-GUILLELMUS,  cur  ita  cogno- 
minatus  sit  Guillelmus,  Rogerii  regis 
Siciliaa  fllius,  docet  Bonincontr.  in  Hist. 


196 


MAL 


MAL 


MAL 


Sicul.  edit.  Lamii  park  1.  pag.  152  :  Hoc 
modo  Guillelmus,  qui  primo  juventutis 
tempore  bonss  indolis  regnum  ascenderai , 
paulatim  immutatis  moribus  ecclesisaque 
hoslis  factus,  se  principati  exuit  ;  fue- 
runtque  in  posterum  ejus  scelera  adeo 
detestando,  ut  omnium  flagitiorum  faci- 
nora  superar  et.  Nihil  moderati,  nihil 
sancti,  nihil  religiosi  kabebat.  Quare  ipse 
mali  iniquique  hominis  nomen  accepit, 
dictusque  Mal-Guillelmus. 

1  MALHA,Annulus  catenae.  Transactio 
in  ter  Abbatem  et  Monachos  Orassenses 
ann.  1351.  ex  lib.  virid.  fol.  53  :  Quando 
Malha  aliqua  ferrea  ponitur  in  catena 
putei  vel  alias  reparatur,  dominus  Abbas 
dicti  Monasterii  dot  reparanti  et  hoc  fa- 
cienti  unam  libram  panis  frumenti  pon- 
deris  antiqui. 

*  A  Gallico  Maille,  macula  ;  unde  Tu* 
nicamalhsa,  thorax hamatus seti  maculis 
contextus,  in  Oh  art  a  ann.  1385.  ex  Reg. 
139.  Chartoph.  reg.  eh.  133.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Malha, 
Prov.  macula,  scarna.  Vide  Macula  2. 

*  MALHEOLUS.  Vide  supra  Maleollus. 

*  MALHOLHUS  ,  Malleolus,  surculus 
vitis  prsesertìm.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Ood.  reg.  7657  :  Malhol,  Prov. 
Malleolus.  Nostri  s  Marcot  et  Mar- 
quot,  vulgo  Marcotte.  Lit.  remiss.  ann. 
1398.  in  Reg.  153.  Chartoph.  reg.  eh. 
148  :  Marcos,  que  Ven  appelle  planteys  de 
vigne.  Alise  ann.  1397.  ibid.  eh.  122.  bis  : 
lcellui  de  Valées  commanca  à  dire...  que 
estoient  devenus  certains  Marquos  de  vi- 
gne, que  il  disoit  avoir  mis  audit  hostel. 
Oharta  ann.  1461.  ex  Tabul.  S.  Vict. 
Massil.  :  Quod  dictus  dominus  abbas  te- 
neatur  et  debeat  dare  Malholhos  vitium 
plantandarum  suis  expensis.  Vide  Mal- 
noltius. 

*  MALHOLIUS,  Malhollium.  Vide  su- 
pra Maleollus. 

1  MALHOLTIUS  ,  Malleolus,  surculus 
vitis  praesertim,  Gal  lis,  Marcot  te  de  vi- 
gne, Massi liensib us  Mailhou,  Hispani 
Malhojo  vocant  quod  vis  ramale.  Charta 
ann.  1461.  ex  Tabul.  S.  Vict.  Massil.  : 
Et  quod  debeat  portare  Malholtios  vitium 
plantandarum.  Malhols,  in  Charta  ann. 
1300.  prò  Communia  de  Balneolo:  A liqua 
persona  non  sit  ausa,...  colligere  Malhols 
in  possessionibus  alienis.  Malleolus,  in 
Statutis  Arel.  MSS.  art.  36.  ut  apud  Ci- 
cerone m.  Vide  Maillolus. 

MALHONES.  Vide  Malones. 

\  1.  MALIA,  vox  Italica,  Magia,  male- 
ficium,  incantatio.  Miracula  S.  Johan. 
Gualberti  tom.  3.  Julii  pag.  421  :  Etiam 
non  hoc  duximus pr&tereundum,quoniam 
modo  quidam  mulier  de  monte  Miliario, 
a  demone  et  incantationibus,  quas  vulgo 
Malias  appellant,  S.  Joannis  precibus  fuit 
liberata. 

1  2.  MALIA,  Idem  quod  Mala,  Male,  va- 
lise.  Statuta  Equitum  Teuton.  cap.  14. 
apud  R.  Duellium  Misceli,  lib.  2.  pag. 
27  :  Sane  cum  omnis  noia  pi~oprietatis  a 
réligiosis  sit  evitanda,  volumus  ut  fratres 
in  domo  existentes,  clausuris  et  serris  et 
firmaculis  inMaliis  et  bissacciis  et  scriniis 
careant. 

*  MALIATOR,  Malleator,  Gali.  Forge- 
ron.  Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach, 
bellic.  cap.  91  :  Volvitur  dieta  rota  ab 
aqua  per  cadentiam  ejus  super  rotam  ;  et 
est  utilissima  ad  materiam  fabricantium 
ac  Maliatorum.  Vide  Malleator. 

MALI  BARBI  S,  ffitavoitwYuv,  in  Glossar. 
Graec.  Lat.  Glossae  Lat.  Gr.  :  Maiebarbis, 
<tjc<xvóv.  Leg.  (jtoxvgtcc&ywv.  Suidas  :  xaxo- 
Y  ève  toc,  (rreavoitcSywv.  Ita  Malebarbis  idem 
vai  et  ac  malebarbatus.  In  iisd.  Glossis 
MSS.  sub  lit.  E.  eatavawciYwv,  Malibarbis, 


id  est,  qui  barbam  habet  in  malis  seu 
genis. 

1  MALICIDA,  Qui  malos  occidit.  S.  Ber- 
nardi Edit.  Mabill.  in  Exhort.  ad  Mi- 
lit. Templi  tom.  1.  col.  546  :  Dei  etenim 
minister  est  ad  vindictam  malefactorum, 
laudem  vero  bonorum.  Sane  cum  occidit 
malefactorem,  non  homicida,  sed  (ut  ita 
dixerim)  Malicida,  et  piane  Christi  vin- 
dex  in  his  qui  male  agunt,  et  defensor 
Christianorum  reputatur. 

MALIGORDIS,  -rcovyjpoxàpSio;,  rcovY]p6<]>u- 
Xo;,  in  Glossis  Graec.  Lat. 

*  MALICOTONUS,  [Arboris  species  : 
«  Posuit  septem  baculos  sive  fustos  vi- 
delicet  ramorum,  mirti,  salicis  maligne 
nati,  Malicotonorum,  celsi  et  lauri.  »  (B. 
N.  ras,  lat.  10272,  p.  138).] 

*  MALIDUS,  Emollitus,  effractus,  in  vet. 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  7613.  Vide  supra 
Malaxare. 

*  MALIGANITAS,  prò  Malignitas,  ma- 
litia,  improbitas ,  nostris  Malignosité. 
Stat.  crimin.  Saonaa  cap.  4.  pag.  5  :  Ex 
quo  usu  s&pe  compertum  est,  multos  ob 
paupertatem,  nonnullos  vero  inimicorum 
suorum  Maliganitate,  aut  etiam  judicum 
injuria  timentes,  cum  in  judicium  vocali 
essent,  etiam  quod  innocentes  forent,  non 
fuisse  ausos  in  judicio  comparere,  etc. 
Sent.  MS.  ann.  1445  :  Se  ti  treuvent  la 
chose  estre  ainsi,  que  ce  ne  soit  point  ad- 
venu  ou  perpétré  par  Malignosité  ou 
hayne,  etc.  Malamour,  prò  Male  voi  entia, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1388.  ex  Reg.  133. 
Chartoph.  reg.  eh.  172  :  Uexposant  qui 
n'avoii  envers  eulz  aucune  malivolence  ou 
Malamour,  etc.  Malvetiez,  in  Annal.  regni 
S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  260.  Vide  infra 
Malvestat. 

MALIGAVEL.  Vide  Somnerum  in  Tra- 
ctatu  de  Gavelkynd  pag.  27. 

*  MALIGINOSUS,  ^ger  ,  valetudina- 
ri us,  Gali.  Malingre  ;  Malingeux,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1387.  ex  Reg.  130.  Chartoph. 
reg.  eh. 252.  Maligeux,  in  aliis  ann.  1396. 
ex  Reg.  150.  eh.  108.  Mirac.  S.  Domin. 
tom.  1.  Aug.  pag.  652.  col.  2  :  Apud  No- 
vum-castrum  m  Braio  qusedam  mulier t 
nomine  Ydonia,  habebat  quemdam  pue- 
rum  masculum,  qui  erat  Maliginosus  et 
gravis  mirabiliter  ad  educandum. 

MALIGNARE,  Idem  quod  Gallicum  Me- 
haigner.  Leges  Henrici  I.  Regis  Angl. 
cap.  11  :  Qui  ordinatum  occiderit,  vel  Ma- 
lignaverit,  emendai  ex  sicut  rectum  sit. 
[Vet us  Consuet.  Andegav.  cap.  162  : 
S'aucun  Malingneux  qui  puisse  montrer 
Mehain  evident,  etc.\  Vide  Maìxamium. 

1  Malignake,  Nocere,  in  Epist.  Alani 
Aurigae  de  Detest,  belli  Gali.  edit.  Du- 
chesn.  pag.  481  :  Malignandi  prava  sem- 
per  industria  vices  sequitatis  assumit,  ut 
cum  nomine  placcai,  re  noceat.  [**  Et  ne 
aliquibus  Malignare  volentibus  occasio 
tribuatur...  prsasentes  litteras  sigillonim 
nostrorum  suffragiis  fecimus  roborari,  in 
chart.  Marchion.  Brandenb.  ann.  1280. 
apud  Gereken.  Cod.  Diplora.  Brandenb. 
tom.  2.  n.  202._pag.  353.J 

*  MALIGNATIO,  [Méchanceté  :  «  Dolis 
et  obscuris  Malignationibus  ipsum  ampie 
inherentem  denuntiant.  »  (B.  N.  ms.  lat. 
16089,  f.  103c).f 

MALIGNUS,  Diabolus,  qui  scriptoribus 
Ecclesiasticis  passim  Malus  dicitur. 
Nostris  vulgo,  le  Malin  esprit.  Commo- 
dianus  Insti\  59  : 

Vincite  Malignalo,  pudica  feminae  Chrisli. 

Arnoldus  Abb.  Bonae-Vallis  de  Oper.  sex 
dier.  de  Paulo  Apost  pag.  91:Deregula 
quoque  conjugii  et  castitatis,...  deidolola- 
tris  multa  ibi  proponit  et  discutit,  in  gui- 
bus  et  elisum  et  elidendum  caput  Maligni 


ostendit.  Supra  Malignos  spiritus  vocat. 
Malignus  hostis,  apud  Petrum  Damiani 
lib.  6.  Ep.  33.  Epitaphium  Theodulft  Au- 
rei. Ep.  : 

Pro  dolor  !  hunc  pepulit  propria  de  sede  Malignus. 

Occurrit  apud  Abdiam  Babylonic.  lib. 
3.  Histor.  Apostol.  pag.  33.  Gregorium 
Turon.  de  Gloria  Confess.  cap.  55.  in 
Vita  S.  Liudgeri  Episcopi  Mimigard.  n. 
20.  in  Gestis  S.  Theotonii  n.  4.  apud 
Ughellum  tom.  4.  pag.  1288.  etc.  Vide 
Malus,  Iniquus,  Inimicus. 

MALILOQUIUM  ,  Detractio.  Caesarius 
Arelatensis  Serm.  3  :  Melius  est  huic , 
quam  UH,  qui  fratrem  paululum  ab  ali- 
quo  coniristalum  non  tam  solatio  suo  por- 
recta  manu  non  sublevat,  sed  titubantem 
sicut  parietem  inclinatum,  Maleloquiorum 
impulsu  adjuvat  ad  ruinam,  etc.  Leges 
Henrici  I.  cap.  10.  de  Criminibus  contra 
Regem  :  Infidelitas  et  proditio,  quicunque 
despectus  vel  Maliloquium  de  eo. 

*  Mesparlance,  in  Bestiar.  MS.  :  Pour 
amour  Dieu  vos  demandon  de  la  Mespar- 
lance pardon.  Mesparlier,  Qui  temere  ali- 
quid  in  medium  profert,  in  Cons.  Petri 
de  Font.  cap.  11.  art.  8.  pag.  89.  Confer 
Maudit  in  Maledicus. 

MALINA,  Malinea,  Oceani  in  ere  me  n- 
tum  ;  aestus  maris  turgidior,  et  majore 
aquarum  cumulo  in  littus  profluens,  Le- 
doni  contrarius,  qui  aestus  est  maris 
languidior  et  remissior.  Papias  :  Malinay 
crescens  eestus  maris.  [Beda  lib.  1.  de 
Nat.  rerum  cap.  29  :  Omnes  cursus  maris 
in  ledones  et  Malinas,  id  est,  minores  et 
majores  aestus  dividit.]  Chronicon  Fon- 
tanellense  cap.  1.  n.  6  :  In  mio  scilicet 
fluvio  (Sequana)  ex  infinito  Oceano  sive 
mari  Britannico  bini  eestus  diurno  noc- 
turnoque  tempore  sibimet  invicem  compu- 
gnantes  occurrunt  :  ut  versa  vice  alveus 
potius  retrorsum  converti,  quam  ad  ima 
videatur  fluere.  Talique  cum  impetu  tem- 
pore Malinese  accedunt,  ut  super  millia 
quinque,  aut  eo  amplius,  et  sonitus  nunc 
maris  ejus  humanas  repercutiat  aures,  et 
aspectibus  intuentium  ceu  farus  altissime 
lympham  ejusdem  penetret  alvei.  Vita  S. 
Maglorii  Episc.  Dolensis  cap.  25:  Ma Jina 
incredibilis  subito  accessit,  et  parvulos 
cum  navi  citissime  portavit.  Vita  S,  Her- 
melandi  Abbatis  n.  14.  de  insula  Antro: 
Qu&  in  medio  Ligeris  sita,  se  undigue  a 
quatuor  cozli  plagis  circumdantium  alto 
sublimatur  vertice,  per  mediam  sui  longi- 
tudinem  montuosa,  omnes  inundaliones 
Ligeris  ab  Oriente  aliquoties  ubertim  ef" 
fluentes,  et  Oceani  maHs  ab  Occidente  bis 
per  singulos  menses  eructantes  dispicit 
Malinas,  etc. 

Ex  quibus  satis  perspicuum  videtur? 
Malinam  non  esse  refliixum  maris,  qui 
uno  eodemque  die  bis  quotidie,  (quod 
opinati  sunt  Thomasius  et  alii)  sed  aes- 
tum  maris  velie mentio rem,  qui  certis 
diebus  secundum  Lunae  affectum  in  lit- 
tus proni mpit,  quod  vulgo  dicimus  la 
haute  marèe.  Unde  in  Glossario  Saxo- 
nico  iElfrici  Heah-flod,  i.  plenus  maris 
aestus,  ad  verbum,  alta  maris  inundatio 
redditi!  r. 

*  Quasi  Maris  lineam,  eo  quod  accessus 
recessusque  maritimi  hic  statio  sit,  inquit 
Corn.  van  Gestel  in  Hist.  sacr.  et  prof, 
archiep.  Mechlin.  tom.  1.  pag.  1. 

Inde  urbi  Mechliniensi  in  Brabantia, 
quam  veteresaliquot  Scriptores,  et  Galli 
Malines  vocant,  nomen  inditum  quidam 
arbitrantur,  idque  ex  Vita  S.  Rumoldi 
urbis  Patroni  augurantur,  apud  Mola- 
num  1.  Jul.  :  Eo  pervenite  ubi  Scaldis  flu- 
vius  in  mare  se  exonerat,  naturaque  juxta 
Lunse  curriculum  labitur  ac  perfluit7  hoc 


MAL 


MAL 


MAL 


197 


est,  Mechliniam,  ubi  fidei  rudimento, pian- 
tami. Atque  ut  urbis  Malinensìs  a  Ma- 
Unis  appellationem  sumpsit,  ita  vicina, 
Lyrensis,  Led&  in  veteribus  Chartis  et 
Auctoribus  dieta  legitur ,  ut  a  maris 
fluxu  haec  nomina  indita  supradictis  op- 
pidis  probabile  sit,  quae  est  Molani  sen- 
tenza. Vide  Ledo, 

ì  MALINCONIA,  vox  Italica,  Melancho- 
lia.  Acta  S.  Bertrandi  tom.  1.  Junii  pag. 
794  :  Et  eidem  exponerem  et  lamentarem 
infirmitatem  ìpsius  filii  mei,  ac  dolor  em 
et  Malinconiam ,  quos  ob  hoc  sustine- 
barn. 

MALINGRERIUS.  Michael  de  Platea, 
apud  Rocchum  Pirriam  in  Archiep.Mes- 
san.  sub  ann.  1347  :  Et  extortis  clavibus 
a  Malingrerio,  dictum  Patriarcham  forti- 
ter  increparunt.  Ubi  Pi rr us  annota  t,  Ma- 
lingrerium  olim  dictum,  qui  hodie  Sa- 
crista est. 

1  MALINQUINARI,  Melancholia,  tristi- 
tia  affici.  Miracula  S.  Zita3  tom.  3.  Apri- 
lis  pag.  520  :  Et  saspe  ssepius  diu  noctuque 
ultra  modum  videbat  eam  Malinquinari 
et  vexari 

1  MALIOLUS.  Vide  Malliolus. 

*  MALISCHALCHUS,  [Ut  Mariscalcus  : 
«  Excellenti  et  egregio  domino,  domino 
Jacchetto ,  Malischalcho  regni  Cipri.  » 
(Pise,  Arch.  stat.  Reg.  di  lettere  de- 
gli Auziani  n°  5.  fol.  185. 15  mai  1372).] 

*  MALISCHALKUS,  Equi  so,  Jtal.  Malis- 
calco,  idem  qui  Marescalcus.  Vide  in  hac 
voce.  Protocol,  de  Reform.  eccl.  tom.  1. 
Conc.  Constant,  part.  10.  pag.  603  :  Itera 
habeant  Malischalkum  nobilem,  justum  et 
honestwn,  etc. 

MALISOLA,  [Festum  Manichaeorum.] 
Vide  Berna. 

MALITAS,  prò  Malitia,  in  Glossis  vett. 
xaxta.  Occurrit  in  leg.  5.  D.  Quod  metus 
causa.  (4,  2.) 

1.  M  ALITI  A,  Fraus,  maliim  ingenium. 
Bulla  Honorii  III.  apud  Ughell.  tom.  1. 
parte  1.  pag.  822  :  Aeservato  jure  eundi 
et  redeundi  cum  suis  necessariis  ad  Gotti- 
fredum  et  filios  per  dictam  terram  sine 
Malitia.  Hi  ne  apud  Senec.  Epist.  31.  Ma- 
ttila virtuti  opponitur.  [**  Inviolabiliter 
observare,  doto,  f rande  et  aliis  Maliciis 
seu  versuciis  exclusis  penitus,  etc.  in 
eh  art.  ann.  1293.  apud  Haltaus.  Glossar. 
German.  col.  547.  voce  Funde.] 

*  Malice,  eodem  sensu,  in  Lit.  ann. 
1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
404  :  Pourquoy  nous,  qui  ne  voulons  souf- 
fnr  telles  fraudes  et  Malices  estre  faits  ou 
prejudice  de  nous  et  de  nostre  peuple,  etc. 
Hinc  Maligner,  prò  Fa  li  ere,  decipere,  in 
Assis.  Hierosol.  cap.  68  :  Se  le  seignor 
veaut  ouvrer  en  bonne  foi,...  rendre  le 
àoit,  se  il  ne  veaut  Maligner. 

1  2.  MALITIA,  Deprsedatio,  injustitia. 
Edictum  Pistense  ann.  864.  cap.  7  :  Au- 
divimus  eiiara  quia  hujusmodi  leves  homi- 
nes  in  aliis  Comitatibus  depr&dationes  et 
injustitias  faciant,  et  ad  Comitatum  in 
quo  commanent,  et  in  illas  Malitias  non 
faciuntf  factis  Malitiis  in  aliis  Comitatibus 
reveniunt. 

3.  MALITIA,  Malefìcium,  incanta  ti  o, 
venefici  um,  apud  Sextum  Platonic.  lib. 
2.  de  Medicina  animalium  cap.  2.  Locum 
vide  in  Medicamentum. 

4.  MALITIA,  Vexatio,  afflictio,  ut  in 
ilio  Evangelii  :  Sufficit  diei  Malitia  sua. 
Tertullian.  lib.  2.  adv.  Marcion.  :  Mali- 
ti&  apud  Gr&coc  interdum  prò  vexationi- 
bus  et  laesuris,  non  prò  rnalignitatibus 
ponuntur.  Hieronym.  Epist.  47.  ad  Aman- 
dum  :  Kaxta,  quarn  Latinus  vertit  in  Ma- 
litiam,  apud  Graecos  duo  significat,  et 
Malitiam  et  afflictionemy  quam  Kdhcuxxiv 
Grmci  dicunt,  etc.  [Vita  S.  Barbatiani 


apud  Murator.  tom.  2.  pag.  197  :  Quod 
dura  in  auribus  ejus  continuo  personatum 
fuisset,  sana  effecta  est  et  abiit  in  domum 
suam  sanissima,  tanquam  si  nullam  ha- 
buisset  Malitiam.]  Jta  Malitia  corporis, 
apud  Àlypium  Antioch.  seu  Auctorem 
Descript.  Orbis  cap.  1. 

Malitia..  Statutum  2.  Westmonaste- 
riense  cap.  46.  ubi  de  Marescalli  Regis 
juribus  in  hominiis  Baronum  :  Et  si 
forte  ad  homagium  nihil  ceperit,  ad  Mali- 
tiam suam  capiat,  id  est,  sibi  impuiet. 

*  MALITIOSA  Febris,  Gali.  Fievre  ma- 
ligne, Acuta,  apud  Alex.  Iatrosoph.  MS. 
lib.  3.  Passion.  cap.  42. 

*  MALITIOSE,  Malo  animo.  Lit.  re- 
miss, ann.  1398.  in  Reg.  153.  Chartoph. 
reg.  eh.  314  :  Dictus  Girardus  de  verbis 
procedens  ad  verbera,...  Malitiose  irruit 
in  dictum  exponentem. 

MALIVOGUS  ,  apud  Ànastasium  in 
Hist.  Eccl.  ubi  Theophanes  Sv<twvv(j.oc 
habet. 

*  MALIVOLENTIA.  [«  Teneret  dictum 
casti* um  quamdiu  esset  in  Malivolentia 
Aymari  de  Pietà  via.  »  (Chevalier,  Jnv. 
Archiv.  delphin.  n.  164,  an.  1267).] 

MALIVOLOSUS ,  Malignus  ,  xaxógou- 
Xoc,  in  Glossario  Graeco-Latino. 

MALIVOLUS,  Diabolus.  Acta  purgatio- 
nis  Caeciliani  :  Per  Malivoli  intercessum, 
qui  vult  animas  justorum  a  via  veritatis 
avertere.  Vide  Malignus. 

«  MALIUS,  Malleus,  Ital.  Maglio ;Malh, 
malleus,  tudes,  in  Glossar.  Provine.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657.  Tract.  MS.  de  Re  mi- 
lit.  et  mach,  bellic.  cap.  151  :  Postea  cum 
alia  securi  incidatur  catena,  ipsa  percu- 
tiente,  vel  cum  Mallo  ferreo. 

T  MÀLI-USUS,  Exactiones  contra  jus 
induetse.  Tabular.  Solemniac:  Ad  nichi- 
lum  redigebat  locum  cum  suis  confinibus 
prò  Malis-usibus  quos  accipiebat  in j uste. 
Vide  Tolta. 

MALIXIA,  Quae  et  sarcula,  vitis  spe- 
cies,  de  qua  Petrus  de  Crescentiis  lib. 
4.  cap.  4. 

ì  MALLA,  prò  Malia  vel  macia,  Hama 
thoracis,  nostris  Maille.  Computum  ann. 
1336.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  278  : 
Item  prò  paribus  duobus  de  arnense  de 
Malia ,  une.  in.  taren.  vi.  Vide  Ma- 
cula 2. 

MALLARDUS,  Arias  masculus,  Gallis, 
Malard ,  in  Chronico  Willel.  Thorn 
cap.  32.  pag.  2010.  Perperam  Mathlar- 
dus,  prò  Malhardus,  in  Charta  laudata 
in  voce  Cercella.  Le  Roman  de  Garin 
MSS.  : 

Grues  et  gentes  orent  à  leur  plessir, 
Et  venoison  et  Mallart  et  perdris. 

[Vetus  Poeta  MS.  e  Bibl.  Coislin  : 

Deux  chapons  et  une  grosse  oìe, 

Si  ol  et  Malart  et  plavions, 

Et  blanc  vin  qui  fut  de  Soissons.J 

T 1.  MALLARE ,  Mallatio,  Maiala- 
tura, etc.  Vide  in  Mallum. 

0  2.  MALLARE,  Maria,  seu  marga  agros 
stercorare,  pinguefacere,  nostris  etiam 
Mailer,  prò  Marler.  Maleys  vel  Malleys 
appellatur  id  omne,  quo  agri  sterco- 
rantur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1456.  ex  Reg. 
183.  Chartoph.  reg.  eh.  194  :  Gomme  les 
suppliansmenoient  du  Maleys... pour  fair  e 
du  labour,  lequel  Malleys  ih  prenoient  en 
une  marre.  Charta  ann.  1274.  in  Lib.  nig. 
2.  S.  Vulfr.  Abbavil.  fol.  66.  r>  :  Debet 
dictas  terras  Mollare  infra  festum  om- 
nium Sanctorum  proximo  venturum,  et 
totum  stercus,  quoafaciet  apud  Raimviler, 
debet  ponere  super  dictas  terras.  Doit 
Mailer  toutes  les  terres ,  in  alia  ann. 
1285.  ibid.  fol.  68.  v.  Vide  Malteria  et 
Maria. 


*  MALLATA.  Vide  infra  Malliata. 

T 1.  M ALLEARE,  Malleatio.  Vide  Mal- 
leus 1. 

*  2.  MALLEARE,  ut  Mattare,  ad  mal- 
lum citare,  in  jus  vocare.  Judic.  ann. 
circ.  873.  in  ter  Jnstr.  tom.  6.  Gali.  Christ. 
col.  7  :  Sic  interpellavit  vel  Malleavit  no- 
mine (sic)  nomine  Uni  forte ,  qui  est 
mandatarius  Daniel  abbate.  Vide  in  Mal- 
lum. 

MALLEATOR.  Gloss.  Grsec.  tr?upoxó- 
7coc,  Malleator.  Genes.  4.  22  :  Tubalca,  qui 
fuit  Malleator,  Job.  41  iMalleatoris  incus. 
Acta  S.  Anastasii  Persae  Mart.  cap.  1  : 
JDivertit  ad  quemdam  Christianum  Per" 
sam  Malleator  em.  [Ad  de  Lambertum  Ar- 
dens.  pag.  258.] 

|  MALLEBERGUM.  Vide  Malbergium. 

T  MALLENSES.  Vide  Mallum. 

ì  MALLENTA,  Plegium,  ut  videtur,  va- 
dimoni  um  ;  de  recredentia  quippe  servo- 
rum  hic  agitur  :  porro  quando  quis  no- 
ni in  es  suos  repetebat,  ii  stati m  coram 
judice  servos  se  profttebantur,  aut  vade 
dato  id  se  professuros  spondebant.  Vide 
Recredere.  Forte  etiam  Mallenta  est  jus 
aliquem  ad  mallum  citandi.  Vide  Mal- 
lum. Litterae  Eduardi  JJ.  Regis  Angl. 
ann.  1314.  apud  Rymer.  tom.  3.  pag.  50o: 
Propter  quod  eadem  Marg  areta  ex  causi  fi 
pr&viis  (et  precipue  prò  eo  quod  in  Curia 
nostra  S.  Severi  recredentia ,  vel  Mallenta 
quorumdam  hominum  suorum,  per  Senes- 
callum  laudatum  arestatorum,  ex  parte 
praefatse  Margaretae.  ibidem  petitaz,  in 
casu  vìdélicet  ubi  recredentia  vel  Mal- 
lenta,  secundum  foros  et  consuetudines 
partium  illarum,  dari  debent,  denegata 
fuerunt)  ad  Curiam  Francia  appéllavit, 
sicut  eadem  Marg  areta  nobis  significava, 
etc.  Vide  Mattare  ad  servitium,  in  Mallum. 

^  MALLEOLI,  vocantur  non  solum  parvi 
mallei,  sed  etiam  ii,  qui  ad  incendium 
faciendum  aptanlur.  Festus.  Nonius  : 
Malleoli,  manipuli  spartei  pice  contecti, 
qui  incensi  aut  in  muros,  aut  in  testu- 
dines  jaciuntur.'kéde  Vegetium  lib.  4. 
cap.  18.  Vide  Carolum  de  Aquino  in  Le- 
xic.  milit. 

*  MALLEOLLUS  ,  Novelletum ,  ager 
Malleolis  consitus.  Charta  prò  rnonast. 
B.  M.  de  Boi  bona  ann.  1364.  in  Reg. 
103.  Chartoph.  reg.  eh.  78  :  Item  et  quon- 
dam petiam  vinese  sive  Malleollorum  ; 

in  quapetia  sunt  circa  sexdecim  sexta- 
riatas  Malleollorum. 

Vide  supra  Maleollus. 

MALLE0LUM,  Falconariis  est  sacculus 
quidam  lineus,  capax  longitudinis  et 
grossi  tiei  corporis  fai  con  is  recens  capti, 
perforatus  ex  utraque  extremitate,  ita 
ut  caput  et  cauda  per  utrumque  fora- 
men  libere  transeat,  ut  falco  sine  1  se- 
sione  domum  transferri  possit.  Vide 
Fridericum  II.  imp.  lib.  2.  de  Venat. 
cap.  44. 

1  MALLERIA,  Fossa,  un  de  eruitur 
maria  seu  marga,  Gali.  Marniere.  Charta 
Matthasi  de  Roia  ann.  1226.  ex  Tabular. 
Corbeiensi  :  Dedi  eis...  novem  similiter 
sextariatas  terree  mese  proprise  in  pluri- 
bus  campi  s  tara  citra  aquam  de  Marg  etti  s 
quam  ultra,  et  Malleriam  de  Eskenfol,  in 
qua  meum  habebo  usuagium.  Vide  Mar- 
lari&. 

*  Alias  Maltiere.  Charta  ann.  1217.  in 
Chartul.  S.  Petri  In  sul.  sign.  Decanus 
eh.  132  :  Venditionem  trium  bonariorum 
terree,  jacentium  juxta  Malleriam  Bavain, 
ad  jurisdictionem  nostrani  spectantium 
factam...  concessimus.  Occurrit  praeterea 
in  Ch.  ann.  1271.  ex  Lib.  nig.  2.  S.  Vulfr. 
Abbavil.  fol.  95.  r°.  Lit.  remiss.  ann. 
1380.  in  Reg.  118.  Chartoph.  reg.  ch.  423  : 
Icellui  Polart...  avoit  esté  occis  et  mis  à 


198 


MAL 


MAL 


MAL 


mort  ;...  et  par  lesdiz  malfaiteurs  avoit 
esté  porte  et  geté  en  une  Maltiere.  Vide 
supra  Mollare  2. 

«  MÀLLETA.  Pera  viatoria,  Gali.  Malie. 
Chart.  Joan.  due.  Burgund.  ann.  1409. 
apud  Scboepflin.  in  Alsat.  Diplom.  tom. 
2.  pag.  317.  num.  1256  :  Una  cum  eguis, 
harnesiis,  equitaturìs,  Malletis,  auro,  ar- 
gento, etc.  vide  Mala,  Maleta  et  Maletus, 

1  MALLETI,  Gali.  Maillotins,  a  malleis 
quibus  dimicabant,  sic  dicti  seditiosi 
quidam  sub  Carolo  VI.  Rege  Frane, 
ann.  1413.  Vita  Clementis  VII.  PP.  apud 
Bosquetum  :  Eodem  fere  contextu  quo  et 
praemissa  invaluerunt,  eis  similia  cives 
Parisienses  machinati  sunt  attentare  : 
quorum  directores  et  promotores  esse  de- 
ereverant  illos  qui  Malleatores  seu  Malleti 
vuìgariter  nominantur  :  sed  eis  deductis 
ad  notitiam  Regis,  quotquot  ex  eis  culpa-, 
biles  inventi  sunt,  morte  damnati,  aut  bo- 
nis  spoliati,  aut  in  exilio  damnati  fue- 
runt.  Rabelais  lib.  4.  cap.  36  :  Et  à  bon 
droit  est  jusques  à  present  de  prudence 
grandement  loué  Charles  Boy  de  France, 
sixieme  de  ce  nom,  lequél  retournant  vic- 
torieux  des  Flamans  et  Gantois  en  sa 
bonne  ville  de  Paris,  et  au  Bourget  en 
France,  entendant  que  les  Parisiens  avec 
leurs  Maillets,  dont  furent  surnommez 
Maillotins,  esloient  hors  la  ville  issus  en 
bataille,  jusques  au  nombre  de  vingt  mille 
combat  tans,  n'y  voulut  entrer.  Vide  Me- 
nagi! Origin.  Gali,  in  voce  Maillotins,  et 
infra  Malleus. 

*  Horum  originerà  nominisque  ratio- 
nem  prodi t  Ordi natio  ejusd.  reg.  ann. 
1382.  27.  Jan.  ex  Memor.  E.  Cam.  Com- 
put.  Paris,  fol.  73.  v°.  :  Gomme  assez  tost 
apres  le  trespassement  de  nostre  tres  cher 
seigneur  et  pere,  que  I)ieux  ab  solile,  les 
ai  des,  qui  à  son  temps  avoient  cours  en 
nostredit  royaume  pour  la  défense  d'icél- 
lui,  et  mesmement  en  nostre  ville  de  Pa- 
ris, eussent  èie  abatuz  de  fait  et  mis  au 
néant  par  certaine  commotion  de  peuple 
faite  à  Paris  par  plusieurs  gens  de  male 
voulenté  et  desordonnée,  et  les  boistes  de 
noz  fermìers  abatuez  et  despéciez  ;  et  de- 
puis  ce  en  Vannée  derniérement  passée, 
les  bourgois,  manans  et  habitans  de  nos- 
tredite  ville,  ou  a  plus  grant  et  saine  par- 
He  d'iceulx,  nous  eussent  accorda  avoir 
cours  en  nostredite  ville  de  Paris  pour  la 
défense  de  nostre  royaume  certains  aides 

communs, plusieurs  des  manans    et 

habitans  de  nostredite  ville,.,,  pour  em- 
peschier  le  cours  desdiz  aides,.,,  se  f eussent 
asemblez  ès  halles  de  nostredite  ville  et 
y  tue  et  murtry  aucuns  qui  estoient  or- 
donnez  et  comrnis  sur  le  fait  desdiz  aides... 
Et  apres  se  feussent  transportez  en  la 
maison  de  la  ville  et  d'icelle  rompu  les 
portes,  huys  et  coffres,  et  prins  grant 
quantità  de  Maillez  quiy  estoient,  lesquelz 
Hugues  Aubriot  jadiz  prevost  de  Paris 
avoit  fait  faire  du  commandement  de 
nostre  tres  cher  seigneur  et  pere,  o;ue 
Dieux  ab  solile  :  et  aussi  eussent  tue  et 
murtry  aucuns  de  nos  officiers...  Et  avec- 
ques  ce  aient  fait,  commis  et  perpetri 
plusieurs  autres  désobéissances,  rebel- 
lions,  monopoles,  crimes  et  malefices,... 
depuis  ledit  premier  jour  de  Mars  jusques 
au  Dimenche  secona  jour  de  ce  présent 
mois  de  Janvier  que  nous  venismes  en 
nostredite  ville  de  Paris.  Lit.  re  miss, 
ann.  1383.  in  Reg.  123.  Chartoph.  reg. 
eh.  120  :  Le  premier  jour  de  Mars  Van 
1381.  que  la  commotion  fut  a  Paris....  de 
ceux  qui  couroient  lors  parmi  ladite  ville 
de  Paris,  que  on  dit  Maillés.  Dehinc  qui- 
vis  factiosi,  Mailliés  nuncupati,  ut  colli- 
gitur  ex  aliis  Lit.  ann.  1397.  in  Reg.  152. 
eh.  236  :  Lequél  sergent  dist  que  c'estoit 


grant  dommage  que  lesdis  de  Dieppe  n'a- 
voient  les  testes  coppées,...  qu'ils  n'estoient 
que  hareleux,  traitres,  rebelles  à  nous  et 
faux  Mailliés. 

MALLEVANTI  A,  Idem  quod  Creditio, 
quasi  mala  levatio,  séu  ablatio.  Liber 
Mirabilis,  seu  Tabular.  Abbati»  Con- 
chensis  in  Ruthenis  cap.  59  :  Et  si  ibi 
mercatum  factum  fuerit,  retineo  Malie- 
vantiam  usque  ad  quindecim  dies  ;  et  si 
non  reddidero  usque  ad  quindecim  dies, 
non  amplius  mihi  credati  Vide  Credentia, 
Oreditum. 

•  MALLEVATUM,  Cubiculum  altius, 
subtegulanea  contabulatio,  Gali.  Gale- 
tas,  ut  videtur.  Stat.  ant.  Florent.  lib. 
1.  cap.  73.  ex  Ood.  reg.  4621.  fol.  40.  v°.  : 
Ipsi  superstites  teneantur..,  retinere  intra 
muros  dictorum  carcerum  in  Mallevato 
vel  granario  omnes  et  singulos  carceratosi 

®  M  ALLE  VERI  UM,  Italis,  Malleveria, 
Fidejussio,  sponsio.  Stat.  prò  castro 
Oastil.  ann.  1371.  ex  Ood.  reg.  5376.  fol. 

85.  v*.  :  Habere  debeat  dictus  potestas 

duos  notarios,  unum  videlicet  ad  Malleve- 
ria, et  alterum  ad  damna  data. 

1.  MALLEUS,  in  ter  arma  dimicantium  : 
Clava  forte,  vel  potius  gladius  ipse. 
Gesta  Philippi  III.  Fr.  Reg.  ann.  1279  : 
In  quodam  illorum  tyrociniorum  Comes 
Clarimontis...  armorum  pondere  prsagra- 
vatus,  et  Malleorum  ictibus  super  caput 
pluries  et  fortiter  percussus  in  amentiam 
decidit.  [*  Quid  sit  Malleus  haud  obscure 
innuunt.  Lit.  remiss.  ann.  1384.  in  Reg. 
125.  Chartoph.  reg.  eh.  104  :  Lui  osta  ou 
fist  oster  par  ceulx  qui  en  son  aide  furent 
venuz  un  baston,  nommé  Mail  de  pione. 
Vide  supra  Mailhetus.]  Hinc 

Malleare,  Malleo  seu  gladio  dimi- 
care.  [Sallas  Malaspinae  lib.  3.  Rer.  Si- 
cul.  apud  Baluz.  tom.  6.  Misceli,  pag. 
273  :  Ex  hoc  quidem  vulnere  se  in  altum 
dextrarius  erigens  sessorem  casualiter 
excussit  ad  terram,  quenx  illieo  ribaldi 
excutum  arma  innumeris  ictibus  Mallea* 
runt.]  Willel.  Britto  lib.  11.  Philipp.  : 

...  Dum  multìplici  latus  undique  Malleal  ietti 
Hostìlis  rabies. 

[Mailler,  prò  malleo  seu  clava  percutere. 
Le  Roman  de  la  Rose  MS.  udì  de  viro 
qui  uxorem  suam  fuste  caedit  : 

Aids  fiert  el  frape  el  roiUe  et  Maille, 
Et  celo  bret,  crie  et  baaille.] 

Vide  Martus. 

1 Malleare,  Malleo  contundere.  Lam- 
bertus  in  Hist.  Comitum  Ardensium 
apud  Ludewig.  tom.  8.  Reliq.  MSS.  pag. 
566  :  Si  ed  cum  per  angustissimam  semi- 
tam  ad  sonitum  proditorum  in  quercum 
Malleantium  ,  quasi  ad  sonitum  asciss 
rustici  quercum  abscindentis,  solus  cum 
solo  properaret,  etc.  Vita  B.  Lidwinae 
tom.  2.  Aprilis  pag.  314  :  Sane  igitur 
Lidwina...  mira  Domini  dispensatane, 
sub  manu  summi  fabri  adhuc  Malleanda. 
Adde  Vitam  S.  Bernardini  tom.  5.  Maii 
pag.  284.  et  Chr.  Petri  Azarii  apud  Mu- 
ra tor.  tom.  16.  col.  390. 

*  Nostris  Mailler  et  Mailer.  Joan.  de 
Trokelowe  in  Annal.  Ed u ardi  IL  reg. 
Angl.  pag.  26  :  Adeo  ut  lancearum  cuspi- 
dibus  ex  omni  parte  sui  corporis  applica" 
tis,  impingentibua  hinc  inde  diversis,  ad 
terram  prostemitur,  et  caput  ejus  clavis 
hostium  undique  Malleatur,  donec  àni- 
mam  cum  sanguine  suo  pedibus  equinis 
exalaret.  Le  Roman  du  Chevalier  Déli- 
béré  MS.  : 

Tanl  onl  fera  et  Maillé 

Chacun  d'eulx,  sans  faire  reprinse, 

Que  le  plus  saia  fa  meshaìgné. 


Mirac.  MSS.  B.  M.  V.  lib.  1  : 

N'i  a  celui  qui  no  l'assalle, 

Cascuns  le  fiert,  cascuns  le  Malie,  etc. 

Lit.  remiss.  ann.  1471.  in  Reg.  197. 
Chartoph.  reg.  eh.  110  :  Jcellui  le  Douche 
s'è  forca  de  prandre  le  suppliant  à  la 
gorge  et  le  vouloir  Mailer.  Ubi  Mailer 
proprie  est  Molestiam  inferre,  multare. 
Vide  in  Malleus  1.  et  Marritio. 

1  Malleatio,  Mal  lei  percussio.  Epis- 
tola Innocentii  IV.  PP.  apud  Maoill. 
Supplem.  Diplom.  pag.  101  :  Nuper  su 
quidem  contigit  atterum  bulla?  nostrae 
typdrium,  quo  veneranda  videlicet  Apoa- 
tolorum  Petri  et  Pauli  capita  exprimun- 
tur,  jam  attritum  innumeris  Malleationis 
diutinse  percussuris,  etc. 

Mallei  Jo  via  les.  Saio  Grammaticus 
lib.  13.  Hist.  Danicae  pag.  236:  Magnus 
inter  csetera  trophseorum  suorum  insignia^ 
inusitati  ponderis  Malleos,  quos  Joviales 
vocabant ,  apud  insularum  quandam 
prisca  virorum  religione  cultos  in  patriam 
deportandos  curavit.  Cupiens  enim  anti" 
quitas  tonitruorum  causas  usitata  rerum 
similitudine  comprehendere,  Malleos,  qui- 
bus coiti  fragores  fieri  credebat,  ingenti 
sere  complexa  fuerat,  aptissime  tantse  so- 
noritatis  vim  machinarum  fabrilium  spe- 
cie imitandam  existimans.  [**  Vide 
Grimm.  Mythol.  Germ.  pag.  122.] 

Malleus  Thoronis.  Vide  Monumenta 
Danica  Olai  Wormii  lib.  1.  pag.  93.  Ja- 
nus  Dolmerus  ad  Jus  Aulicum  Norvegi- 
cum  vetus  pag.  499  :  Antiquissimus  hic 
Septentrionalium  mos  fuitt  signo  aliquo 
Conventum  indicere.  Sic  apud  Islandos 
adhuc  gentiles  Conventus  habendi  signum 
Cestra  et  Malleus  Jovis,  Ramar  Thors. 
Sed  post  annum  millesimum,  cum  jam  in 
(idem  Christianam  jurassent,  Crux  lignea 
adhibebatur,  quam  quilibet  Colonua  ad 
suum  vicinum  perferret,  causa  et  loco 
Conventus  indictis,  cujus  signi  intermissi 
aut  neglecti  certa  poma  daretur.  [Vide 
Stephanium  ad  Saxonem  pag.  250.] 
[**  Et  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag. 
162.1 

1 2.  MALLEUS,  f.  prò  Moletrina  papy- 
racea,  Gali.  Moulin  à  papier,  quia  mal- 
leis linteorum  quisquilia  conteruntur 
et  macerantur,  unde  conficitur  charta 
nostra  vulgaris.  Oharta  Roberti  Comit. 
ann.  1284.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  134  :  Nec  permittemus  aedifi- 
cari  a  nobis  seu  ab  aliquo  alio  aliquod 
molendinum  batiffol  seu  gaus  seu  Malleos 
infra  confines  superius  nominatos.  Alia 
ejusdem  Roberti  ann.  1285.  ibid.  pag. 
135:  Quss  eadem  universa  et  singula  prae- 
missa nos  eisdem  réligiosis  et  eorumdem 
ecclesia?  donavimus...  ad  tenendum  elpos- 
sidendum  ut  rem  suam  perpetuo,  ad  aedi- 
ficandum  et  re&dificandum,  Malleos  et 
piscarias  quascumque  ad  piscandum. 

3.  MALLEUS  ,  Equorum  morbus,  de 
quo  multa  Vegetius  lib.  1.  Artis  veterin. 
cap.  2.  et  seq.  Adde  lib.  3.  cap.  23.  et 
Meursium  in  M«Xi<;. 

*>  4.  MALLEUS,  Diabolus,  apud  Gre- 
gor.  M.  tom.  1.  pag.  1125.  et  S.  Hieron. 
Vide  Grimm,  Mythol.  Germ.  pag.  559. 

*  MALLEXARTI.  Vide  Malexardi.  [Fr.] 
1.  MALLIA,  Monetae  species  apud  nos- 

tros,  quo  nomine  aureas  quasdam  mo- 
netas  appellatas  docemus  in  Disserta- 
tione  de  Nummis  Imperatorum  Byzan- 
tinorum.  Maxime  vero  ita  appellantur 
minutiores  monetae,  quarum  duae  prò 
uno  denario  computabantur,  ut  est  in 
Chartis  ann.  1306.  et  1309.  in  Probat. 
Hist.  Castilionensis  pag.  98.  192.  Vide 
Masculi  et  Moneta. 

*  In  usu  quoque  fuit  apud  exteros. 


MAL 


MAL 


MAL 


199 


Une  maille  au  chat,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1449,  ex  Reg.  176.  Chartoph.  reg.  eh.  690. 
Trois  mailles  d'or  au  chat,  in  aliis  ann. 
1451.  ex  Reg.  184.  eh.  149.  Une  maille 
postulat,  in  aliis  ann.  1468.  ex  Reg.  195. 
eh.  80.  Maille  de  Rint  in  Lit.  ann.  1405. 
tom.  9.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  64.  et 
in  Lit.  remiss.  ann.  1459.  ex  Reg,  189. 
eh.  373.  Maille  de  Hollande,  in  Chartul. 
Corb.  sign.  Ezechiel  ad  ann.  1419.  20. 
Mart.  fol.  75.  v°.  :  Six  cens  soissante  trez 
Mailles  de  Hollande,  qui  vallent  les  iij. 
mailles  deux  couronnes  d'or  de  Franche, 
Rursum  ad  ann.  1421.  fol.  149.  v°.  et  ad 
ann.  1423.  fol.  202.  r°.  Vide  infra  Medala. 

1 2.  MALLI  A,  Idem  quod  Macula,  Maille. 
Litterae  Ed  nardi  IV.  Reg.  Angl.  ann. 
1474.  apud  Rymer.  tom.  11.  pag.  841  : 
Manceas,  gleyves  et  Mallias,  ac  omnia 
alia.  Iterum  occurrit  in  aliis  ejusdem 
R^gis  Litteris  ann.  1481.  apud  eumd. 
Rymer.  tom.  12.  pag.  140. 

1  MALLIARE  monetam,  Cudere,  f  ab  ri- 
cari, Battre  monnoye.  Charta  Alberti 
Romanorum  Regis  prò  Leodiensi  Episc. 
ann.  1299.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Col lect.  col.  1405:  Permittimus  ut  idem 
Episcopus  monetam,  quam  ab  Imperio 
tenet  in  feodum,  cudere,  Malliare,  sive 
fabricare  debeat  in  sua  dicecesi,  in  aequi' 
valentia  et  pondere,  in  quibus  viciniores 
Episcopi...  cudi  faciunt. 

*  MALLIATA,  Mallata,  Hama  thora- 
cis,  Ital.  Maglia,  Gali.  Maille.  Charta 
ann.  1230.  apud  CI.  V.  Garamp.  in  LMs- 
sert.  7.  ad  Hist.  B.  Chiarae  pag.  231  : 
Paria  caligarum  ferri,  corretti,  Mallat&, 
etc.  Invent.  ann.  1240.  ibid.  pag.  233  : 
Item  unum  collare  ferri  ad  bacan.  Item 
unam  Malliatam.  Testam.  ann.  1347. 
ibid.  in  Ind.  pag.  510.  col.  2:  Pietro  Aca- 
piti.... unum  corellum  et  unam  Mallia- 
tam, quam  habemus  nos.  Vide  Macula  2. 

*  MALLIDICUS  Locus,  Ubi  mallum  seu 
placitum  tene  tur,  idem  quod  Malber- 
gium.  Vide  in  hac  voce.  Charta  Otton. 
I.  imper.  ann.  947.  tom.  1.  Hist.  Trevir. 
Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  282.  col.  2  : 
Justitiam  de  familia  reddat  vel  exigat 
infra  comitatum  in  Mallidicis  locis. 

»  MALLI NUM,  ut  Ciminile,  vas  aquati- 
cum  ad  manus,  Bassin,  Prov.  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Vide 
M^a  l  luv  ise 

MALLIÒLUS.  Charta  Pontii  Comitis 
Emporitanni  ann.  1063.  in  Appendice  ad 
Capitul.  Reg.  Frane,  n.  149  :  Vel  ipsam 
matam,  quae  dicitur  Silva  sancii  Romani, 
sicut  terminal  de  parte  Circi  in  Malliolo 
S.  Petri  pr&scripti,  et  descendit  per  ipsam 
9erram,  etc.  Infra  :  Descendit  usque  ad 
ipsas  palumbarias,  sicque  conjungttur  us- 
que in  ipsa  villa  via  de  ipso  Malliolo. 
Hispanicum  forte  Majuelo,  [Novelletum, 
nostris  Jeune  plant,  vigne  nouvelle  ;  quae 
conjectura  admodum  firmatur  ex  locis 
mox  laudandis.] 

1  Maliolus,  Eadem  notione,  in  Pla- 
cito h  abito  Albiee  ann.  878.  in  ter  Instr. 
tom.  1.  novae  Hist.  Occitan.  col.  135  : 
De  illas  vero  vineas  et  Maliolos,  quos  jam 
dictos  Fulcrada  hedificavit  super  ipsum 
territorium,  a  suis  partibus  obtineat,  et 
donet  ad  dictos  jam  h&redes  alium  tan- 
tum terrai,  quantum  eo  die  et  ipsis  vineis 
et  Malliolis  ipsis  advenire  debuisset.  Tes- 
tament.  Adalaidis  ann.  978.  apud  Mar- 
ten. tom.  1.  Anecdot.  col.  96  :  Villa  Ba- 
jas,  cum  ipso  terminio  teneat  Guadaldus 
dum  vixerit,  exceptis  ipsos  Maliolos  quos 
alii  ibidem  plant ant.  Et  cum  factum  fue- 
rit cosnobium  S.  Salvatoris,  post  mortem 
Guadaldi,  cum  omni  integriate  illic  re- 
maneat  ;  et  si  factum  non  fuerit  illud 
monasterium  ,    remaneant  ipsas  vineas 


quae  ad  meam  partem  veniunt  in  ipsa 
villa  ad  custodem  atque  clavigerum  S. 
Pauli,  qui  illud  altare  custodit.  Vide 
Malones. 

*  MALLI  UM,  metaphorice,  prò  Opus, 
labor.  Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach, 
bellic.  cap.  10  :  linde  dux  batallias  levi 
Mallio  campum  Jiostium  adeptus  fuerit. 

MALLO,  In  flatus  tuber  est  sine  dolore, 
in  articulis  vel  genibus  equorum.  Veget. 
lib.  2.  Art.  veterin.  cap.  48. 

1  MALLOBERGIUM.  Vide  Malbergium. 

°  MALL0LIUS.  Vide  supra  Maleollus. 

MALL0NES,  (xaMof  Graecis,  Cirri,  cin- 
cinni, implexi  crines  :  a  [laXXbs,  vellus, 
<ruveoTpa|j.|JÌVY)  8pc£,  c&saries  implicata. 
xaTEijiévTj  xójatj  7j  xéxpii*,  apud  Varìnum. 
Glossae  antiquae  MS.  :  Mallonem,  comam, 
Grasce.  Papias  :  Malonem  Grasce  comam 
capitis  dicunt,  quod  nos  cirros.  Ugutio  : 
Grrnci  cirrum  vocant  Mallonem.  Alibi  : 
A  malon,  hicmalo,  onis;  Malonem  Graeci 
comam  capitis  dicunt,  quam  nos  cirrum 
vocamus.  Anastasius  in  Benedicto  II. 
pag.  57  :  Hic  una  cum  Clero  et  exercitu 
suscepit  Mallones  capillorum  Domini  Jus- 
tiniani  et  Heraclei  fdiorum  clementissimi 
Principis,  etc.  Graeci  recentiores  uaXt'ov, 
capillos  vocant.  Vide  Gì  ossari  um  Meur- 
sii  [et  mediee  Graecitatis.] 

*  Latior  est,  si  fldes  Muratorio  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  1087.  hujus 
vocis  signiflcatio  ;  proprie  enim  signifi- 
cai Globum  alicujus  rei,  quae  e  filis  aut 
pilis  aliisve  fluxis  rebus  constet  :  quam 
vocem  ex  antiquissimisltaliseìncolis  ad 
hodiernos  manasse  suspicatur  ;  unde 
Mutinenses  etiamnum  dicunt  un  Malloco 
di  cera,  di  neve,  etc,  ut  globulum  signi- 
fìcent. 

*  MALL0NUS.  Vide  Malonus.  [Fé.] 
MALLUM,  Mallus,  Publicus  conven- 
ti^ in  quo  majores  causae  disceptaban- 
tur,  judiciaque  maj or is momenti  exerce- 
bantur  a  Corniti  bus,  Missis  domìnicis, 
alii sq  uè  Judicibus.  Papias  :  Malum,  (leg. 
Mallum)  generale  placitum  dicebatur, 
quando  totus  conveniebat  populus  ter  in 
anno.  Guichardus  a  Malal  Hebraeo,  id 
est,  dicere,  loqui,  etymon  arcessit  :  alii 
probabili us  a  voce  Germanica  Mael,  quae 
congregationem,  vel  convivium,  sonat,  ut 
Guillimannus  lib.  2.  de  Reb.  Helvet. 
cap.  9.  aut  Mael  Saxonico,  Jus,  Lex,  Ju- 
dicium  ;  atque  inde  compi  u  ri  um  in  Bel- 
gio locorum  ac  vìcorum  nominibus  ad- 
jici  Mail  observat  Wendelinus,  quod  in 
iis  olim  Malli  h abiti  sint.  Danis  etiam 
Male  et  Maal,  causam,  rem,  actionem 
significat,  ut  observat  Reseni  us  ad  Jus 
aulicum  Canuti  II.  Regis  Daniee  pag. 
595.  Islandis  pariter  Mael  loquelam  so- 
nare idem  scribi t  pag.  702.  Vita  S.  Wa- 
larici  Abbatis  cap.  15:  Ubi  quidam  Co- 
mes... juxta  morem  saeculi  concioni,  prae- 
sidebat,  quod  rustici  Mallum  vocant.  [Et 
cum  ibidem,  ut  solet  adesse,  malis  gestis 
justa  vel  injusta  sententia  unicuique  pro- 
deretur,  etc]  Capitul.  Caroli  C.  tit.  39. 
cap.  12  :  Mallus  neque  in  Ecclesia,  neque 
in  porticibus,  aut  atrio  Ecclesia*,  neque 
in  mansione  Presbiteri  juxta  Ecclesiam 
habealur.  Similia  leguntur  tit.  9.  cap. 
78.  in  Capitul.  Carol.  M.  lib.  4.  cap.  28. 
et  Lege  Longob.  lib.  2.  tit.  55.  §  26, 
P»  Lud.  P.  22.] 

SS^*  Iis  originationibus  addam  et 
Schilteri  in  Thes.  Antiquit.  Teuton.  hac 
de  re  opinionem,  a  qua  minime  abludit 
doctissimus  Eccardus  ad  Leg.  Salicam 
tit.  1.  cap.  1.  Mallum  nempe  a  Germa- 
nico Mani  quod  signum  sonat  derivari; 
hinc  eadem  voce,  inquit,  utitur  Otfridus 
ubi  de  Crucis  vel  Zodiaci  signi s  loqui- 
tur  :  Mallum  autem  dictum  locus  in  quo 


exercebantur  judicia  publica,  quod  si- 
gno  aliquo,  puta  gladio,  aut  alio  quovis, 
insigniretur.  Non  satis  apte,  ut  opinor, 
cum  vox  Mallus  usurpata  sit  iis  conven- 
ti bus  signi  fìcandis,  ea  etiam  astate,  qua 
in  aperto  campo  habebantur  ;  nisi  Mal- 
lum dictum  putes,  quia  loco  notato  et 
designato  teneri  solebant.  p*  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  746. 
Graff.  Thesaur.  Ling.  Fr.  tom.  2.  col. 
650.  Savin.  Hist.  Jur.  Rom.  med.  temp. 
tom.  1.  cap.  5.  §  123.  Haltaus.  Glossar. 
German.  voce  Mal  et  derivat.  col.  1299. 
sqq. 

SBS*  Bis  in  anno  habebatur  ejusmodi 
Mallus  seu  publicus  conventus,  in  quo 
majores  causae  disceptabantur.  Capitul. 
Caroli  M.  ann.  769  :  ut  ad  Mallum  venire 
nemo  tardet,  primum  circa  asstatem,  se- 
cundo  circa  autumnum.  Frequentiores 
erant  qui  circa  minores  causas  versa- 
bantur,  certis  tamen  diebus  prohibiti. 
Synodus  Suession.  ann.  853.  tom.  2.  Ca- 
pitul. col.  55  :  Ut  Missi  nostri  Comitibus 
et  omnibus  reipublicae  ministris  firmiter 
ex  verbo  nostro  denun tieni,  atque  praeci- 
piant  ut  a  quarta  feria  ante  initium  Qua- 
dragesimas,  nec  in  ipsa  quarta  feria,  us- 
que post  octavas  Paschse,  Mallum  vel 
placitum  publicum,  nisi  de  concordia  et 
pacificatone  discordantium,  tenere  prae- 
sumant.  Similiter  etiam  a  quarta  feria 
ante  Nativitatem  Domini  usque  post  con- 
secratos  dies  observent,  necnon  et  in  jeju- 
niis  quatuor  temporum,  et  in  Bogationi- 
bus  simili  observatione  eosdem  feriatos 
dies  venerari  omnimodis  studeant.  De 
iis  minori  bus  Mallis  intelligendum  cap. 
51.  Capit.  lib.  3.  quo  liberi  homines  a 
mallo  frequentando  eximuntur  :  Ut  nul- 
lus  alius  de  liberis  hominibus  ad  placi- 
tum vel  ad  Mallum  venire  cogatur,  ex- 
ceptis scabineis  vel  vassis  Comitum,  nisi 
qui  causam  suam  adquirere  debent  aut 
respondere.  Vide  Placitum.  [*•  et 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Grimm.  pag.  822. 
sqq.] 

*  Mallum,  Judicium  in  mallo  prola- 
tum.  Placit.  ann.  890.  in  ter  Probat.  tom. 
2.  Hist.  Occit.  col.  26  :  Homo  quidam, 
Genesius  nomine,  absque  ulta  inquisitione 
et  Mallo  seu  judicio,  ipso  absente  episcopo, 
villam  Bizagium  invasit  ac  malo  ordine 
retinet. 

Plenus  Mallus,  Gali. Plein  jugement, 
pleine  audience.  Charta  Gorziensis  Mo- 
nasterii  ann.  957.  sic  clauditur:  Actum 
in  villa  Dexteriaca  in  pieno  Mallo  ;  apud 
Chiffletium  in  Vindiciis  Hispan. 

Mallus  Publicus,  in  Capit.  Caroli 
M.  lib.  3.  cap.  57.  Chr.  S.  Benigni:  In 
Luco  villa  in  Mallo  publico  ad  res  audien- 
das  vel  judicandas  venit.  Charta  Caroli 
M.  apud  Henricum  Mei  borni  um  in  Not. 
ad  Witikind.  pag.  63  :  Quapropter  in  illa 
parte  Saxonix  Trutmannum  virum  illus- 
trem  ibidem  Comitem  ordinamus,  ut  resi- 
deat  in  curie  ad  campos  in  Mallo  pu- 
blico, ad  universorum  causas  audiendas, 
vel  recta  judicia  terminanda.  Charta 
Caroli  Mag.  in  Actis  Episcopor.  Ceno- 
man.  pag.  261  :  Postmodum  licentiam 
habeat,  ut  in  Mallo  publico  suas  querelas 
juste  et  rationabiliter  atque  legaliter  quae- 
rat.  Sic  veteres  Formulae  Bignonii  cap. 
2.  Flodoardus  lib.  2.  Hist.  Rem.  cap. 
18.  Beslius  in  Hist.  Pict.  pag.  224. 
Chartae  Alemannicae  Goldasti  num.  99. 
etc. 

1  Mallum  Indicare,  in  Lege  Salica 
tit.  46.  num.  1. 

1  Mallum  Intekjigere,  Differre. 
Edictum  Pistense  ann.  864.  cap.  32  :  Et 
ne  grave  ei  sit  qui  suum  Mallum  Inter- 
jecit,  qui  uno  anno  primus  tenuerit  mal- 


200 


MAL 


MAL 


MAL 


lum,  seguenti  anno  consentiat  alteri  pri- 
mum  tenere. 

Mallum  Tenere.  Synodus  Suessio- 
nensis  sub  Carolo  0.  cap.  7  :  Ne  Malia 
publica  vel  placita  in  exitibus  et    atriis 

Ecclesiarum teneant.    Adde  cap.  8. 

Charta  Heriberti  Oomitis  Viromand. 
arili.  1076  :  Loco,  qui  dicitur  Broilus,  ubi 
placita  et  Mallos  tenebat.  Adde  Capi  tu  la 
Caroli  C.  tit.  30.  §  32. 

Mallyum;  GERERE,Gall.  Tenir  lesplaits. 
Chron.  S.  Benigni  pag.  414:  Isaac  Epis- 
copo, Odone  Comite.  Hildeberto  Abbate... 
atque  casteris  Missts  Dominici*  Mallum 
gerentibus. 

Ad  Mallum  Comitis  Venire.  Privi- 
legium  concessum  Hispanis  a  Ludovico 
Pio  :  Et  ad  placitum  venire  jussus,  ad 
Comitis  sui  Mallum  omnimodis  venire 
non  recuset.  V.  Capit.  Caroli  M.  lib.  7. 
cap.  96.  [»  133.] 

Ad  Mallum  Mannire,  in  jus  vocare, 
in  Lege  Ripuar.  tit.  32. 

Mallare,  Ad  mallum  citare,  in  jus 
vocare,  in  Lege  Salica  tit.  18.  §  18.  tit. 
52.  54.  Alamann.  tit.  36.  94.  Baiw.  tit.  1. 
cap.  11.  j  2.  tit.  12.  cap.  2.  §  1.  Ripuar. 
tit.  58.  Capit ul.  Ludovici  Pii  ann.  825. 
cap.  5.  6.  7.  Capitul.  Caroli  C.  tit.  28.  etc. 
Vetus  .Tu dicium  anni  874.  ex  Tabularlo 
Casauriensi  :  Iste  Majus  advocatus  hic  in 
Judicio  vestri  praesentia  Mallavit  mef  ut 
ego  haberem  uxorem  Gundi,  etc,  Chronic. 
S.  Benigni  pag.  414:  Mallavit  qitemdam 
Hildébrannum...  quod  ipse  et  sui  quercum 
unum  truncassent.  Charta  alia  in  Hist. 
Augustodun.  part.  2.  pag.  89  :  Unde  ad 
judicium  Scabmeorum  Abbo  Mallavit  su- 
pradictum  Cadilonem,  etc.  Adde  Perar- 
dum  in  Burgundicis  pag.  34.  35.  147. 
Steph.  Baluz.  in  Appena,  ad  Capitul.  n. 
104.  etc. 

1"  Mallare  post  finitam  et  emendatam 
causam.  Lex  Alamann.  tit.  94  :  Si  quis 
aliquem  post  finitam  causam  et  emenda- 
tavi Mallare  voluerit,  post  testes  tractos 
et  emendationem  datam  si  hoc  pr&sump- 
serit  tentare,  et  iste  se  non  potest  per  sa- 
cramenta, vel  per  testes  defensare,  tunc 
per  pugnarti  duorum  se  defendat.  Et  post 
nmc  ille  testator  cum  quadraginta  solidis 
componat. 

1  Mallare  ad  ^Eneum,  Ad  judicium 
seu  probationem  aquae  ferventis  provo- 
care, citare.  Lex  Salica  tit.  55.  §  1  :  Si 
quis  ad  Mneum  Mallatus  fuerit,  et  forsi- 
tan  convenerit  ut  ille  qui  admallatus  est 
manum  suam  redimati  etc.  Et  %  7  :  Si 
autem  leudem  alter  alteri  imputaverit,  et 
eum  ad  Mneum  Admallatum  habet,  etc. 
Pactus  Childebertum  inter  et  Chlotha- 
rium  Reges  ann.  593.  tom.  1.  Capitul. 
col.  15  :  Si  homo  ingenuus  in  furto  incul- 
patus,  ad  Mneum  provocatus,  manum 
incenderti,  etc. 

1  Mallare  ad  Servitium,  vel  in  ser- 
vato, Aliquem  in  jus  vocare  ut  servum 
se  profiteatur.  Capitulare  Lotharii  Im- 
per.  tit.  3.  \  32  :  Si  forte  quispiam  ali- 
quem mallaverit,  et  ille  qui  mallatus  fue- 
rit^  dixerit  eum  servum  suum  esse,  vel 
alius  in  ipsa  altercatane  veniens  eum  ad 
servitium  Mallaverit,  volumus  ut  praesen- 
taliter  se  vuadiet  ut  ad  primum,  aut  se- 
cundum,  vel  tertium  placitum  causam 
ipsam  deliberet.  Et  infra  :  Et  sunt  altrui 
dum  aliquos  in  servitium  Mallant,  et  xpsi 
de  sua  libertate  probanda  dant  vuadiam. 
Ibidem  §  31.  aliis  verbis  idem  pronuncia- 
tur:  Si  vero  aliquem  adduxerit  qui  se 
dominum  e  jus  esse  dicat,  et  illum  quern 
de  servitio  appellavit  replicare  ad  servi- 
tium non  potuerit,  etc.  Vide  Mallenta. 

Mallatio,  Submonitio,  in  jus  voca- 
tio.   Edictum  in  Carisiaco  :    Quasdam 


adinventiones ,  quod  mullum  Dominus 
detestatur,  et  in  Mallatione,  et  in  exac- 
tione  intromittunt.  Chartae  Alemannicae 
Goldasti  n.  27:  Quoddam  praedium,... 
quod  Notgerus  omni  genere  studii,  quasi 
haeres  Otharii,  repetere,  publicaque  Mal- 
latione Monasterio  abstrahere  conabatur. 

Mallator,  Actor,  qui  ad  Mallum  sub- 
monet.  Vetus  Notitia  tom.  12.  Spicilegii 
Àcheriani  pag.  154  :  Quam  vero  causam 
praedictus  Sigebertus  minime  negare  va- 
lens,  confessus  est  verba  Mallatoris  in  om- 
nibus esse  vera,  etc. 

Admallare,  Idem  quod  mallare,  ad 
mallum  vocare,  in  Lege  Salica  tit.  52.  § 
2.  tit.  53.  §  1.  et  tit.  55.  §  1.  Ripuar.  tit. 
51.  Charta  Caroli  Mag.  apud  Meuris- 
sium  in  Episc.  Metensibus  pag.  185  :  Nec 
homines  eorum  per  mallos,  byrgos  publi- 
cos,  nec  per  audientias  matlus  deberet 
Admallare.  FormulaB  Andegavenses  : 
Haec  contra  parentis  meus  vel  contra  cu- 
juslibet  hominum  accidere,  vel  Admallare, 
seu  adliticare  faciaiis.  Occurrit  in  iis 
non  semel. 

Obmallare,  Eadem  notione,  in  Lege 
Salica  tit.  37.  §  8.  in  Capitul.  3.  Ludo- 
vici Pii  ann.  819.  cap.  7.  et  in  form.  9. 
Auxilius  in  Causa  Formosi  Pap.  :  Lex 
dicit,  qui  hostem  ad  murum  conantem 
viderit,  et  non  se  opposuerity  puniatur. 
Quidam  vidit,  ascendi t,  profligavit,  reje- 
cit  :  Obmallatur  ?  Infra  :  E  contra  lex, 
qui  viderit  matri  inferri  vim,  et  opera 
non  tulerit ,  puniatur.  Quidam  procul 
means,  vidensque  matrem  vapulantem, 
opem  tulit  :  Obmallatur  ?  Perperam 
Glossa  interlinearis,  morti  datur.  Sen- 
sus  enim  est,  an  in  judicium,  qui  legi 
paruit,  vocatur  f 

Remallare,  Eodem  perinde  signifi- 
cata, in  124.  formula,  apud  Lindenbrog.: 
Et  si  postea  aliquis  extxterit...  qui  ipsum 
hominem  de  hoc  Remallare  voluerit,  etc. 
Remallatio,  form.  125. 

Mallatura,  Pensitatio,  quse  prò  mal- 
lis  publicis  fiebat.  Charta  Ludovici  II. 
Imp.  ann.  imperii  25.  prò  Casauriensi 
Monasterio,  in  Tabulano  ejusd.  Eccles.: 
Pro  nulla  denique  Mallatura  quispiam  a 
Monachis  de  praefato  Monasterio,  vel  ab 
Advocato  eorum,  tortum  quasrere  audeatt 
quia  ób  reverentiam  S.  Trinitatis  eidem 
concessimus.  Diploma  Henrici  I.  Imper. 
ann.  1043.  ibìd.  :  Et  quidquid  de  prae- 
dicti  Monasteri  possessionibus  fiscus  nos- 
ter  sperare  potuerit,  ipsi...  concedimus, 
et  ut  nullus  Mallaturam  persolvat  Ad- 
vocato ejus.  Adde  Diploma  Ottonis  III. 
Imper.  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  496.  et  Henrici  III.  ibid.  col.  610.1 

1  Mallum  Tollere,  Pensitationem 
prò  mallis  esigere.  Charta  ann.  1173. 
apud  Murator.  delle  Antic.  Estensi  pag. 
340  :  Neque  ullum  Mallum  tolletur  de 
pr&dicta  terra. 

Mallenses,  Judices  Malli,  seu,  ut 
aliis  placet,  in  judicium  vocati  prò  ne- 
gotiis  persequendis  ac  disceptandis  ; 
apud  Odonem  Abbat.  Cluniac.  in  Vita 
S.  Geraldi  Comitis  lib.  1.  cap.  19:1» 
crastinum  vero  Mallensibus  undique  ad 
Senior em  confluentibus  jubet  reum  ad" 
duci. 

1  Mallum,  Forum,  ni  fallor,  Gali. 
Place.  Charta  ann.  1050.  ex  Schedis  D. 
le  Fournier  :  Et  est  ipsa  donatio  in  pago 
Tolonense  in  villa  Solarios.  Haec  sunt, 
du&  tenuraz  in  Mallo  cum  presbiterio  et 
parrochianis  ecclesise  B.  Mariae  de  Bello- 
loco. 

\  MALLUS,  prò  Malus,  Ga.il. Mat.  Epis- 
tola Petri  de  Condeto  tom.  2.  Spicil. 
Acher.  pag.  565  :  Frangebantur  Malli 
rumpebantur  anchorae ,   et    naves,   licet 


maximx,  submersm  sunt  in  profundum 
quasi  lapis. 

1  MALLUVIjE,  Malluvium,  Vas  quo 
manus  lavantur.  Itinerar.  Adriani  VI. 
PP.  apud  Baluz.  tom.  3.  Misceli,  pag. 
409  :  Cui  Oratores  et  magnates  in  fastu 
ad  manus  lavandas  deserviebant,  Mallu- 
vias  ac  alia  prò  hujusmodi  obsequio  defe- 
rentes.  Vox  Festo  nota.  Vide  Archica- 
merarius. 

MALMAN.  Vide  Maalman. 

1  MALMASETUM  Vinum,  Arvisium 
vinum,  Malvoisie,  Angli s  Malmsey.  Ber- 
nhardi  de  Breydenbach  Iter  Hierosol. 
pag.  31  :  Nani  ibidem  aliud  non  habetur 
vinum  nisi  Malmasetum.  Vide  Malfati- 
cum. 

€i  MALM0LA,  Vectigal,  tribù tum,  An- 
glo-Saxonibus  Male.  Chartular.  Gemeti- 
cense  tom.  1.  pag.  324  :  Porro  tributum 
Malmola,  hominum  futurorum  vehemen* 
ter  cupiditate  inardescente,  si  decreverint 
malfari,  non  plus  tribuunt,  quam  hoc 
nostro  tempore  illì  concessum  est  dare. 
Vide  Maalman,  Mal  et  Maltmulna. 

1  MALNA.  Hariulfus  lib.  3.  Chron. 
Centul.  can.  3:  Malnas  sericas  tres  ex 
pisce  1. 

*  MALNEGAT0R,  prò  Malvegator.  Vide 
infra  in  hac  voce. 

11.  MALO,  Cirrus.  Vide  Mallones. 
2.  MALO,  Species  malae,  pera  viato- 
ria. Charta  Eduardi  IV.  Regis  Angl. 
ann.  1480.  apud  Rymer.  tom.  12.  pag. 
122  :  Cum  familiaribus,  amicis  et  benevo- 
lis  suis...  malis,  malettis,  bogeis,  hasket- 
tis,  Malonibus,  etc.  Vide  Mala. 

1  MAL0BATRATUS,  Malobathro  Une- 
tus.  Sidonius  lib.  8.  Epist.  3  :  Inter  Sa- 
trapas  Regum  tiaratorum  myrrhatos,  pu- 
micatos,  Malobatratos  venerabili  squallore 
preciosum. 

*  MAL0CHIA.  Vide  infra  Melusia. 

1  MAL0GRANATA  Gutta,  HemicraniaB 
species,  quam  Galli  vocant  Pomme  gre- 
nade.  Vide  in  Gutta  2. 

1  1.  MAL0GRANATUM,  Tintinnabulum 
vel  campanula.  Tintinnabulis  interdum 
exornatse  sacerdotales  vestes.  Chron.  S. 
Trudonis  tom.  7.  Spicileg.  Acher.  pag. 
349  :  Reperimus  de  thesauro  S.  Trudonis 
....  capsas  evangelica^  argento  paratas  : 
Malogranata  argentea  duo,  etc. 

•  2.  MALOGRANATDM,  Titulus  libri  de 
Triplici  statu  religiosorum,  in  Bibl. 
Heilsbr.  pag.  69. 

-MALO-GRATIBUS,  Invite,  ingratiis. 
Form.  MSS.  ex  Cod.  reg.  7657.  folr  36. 
r°  :  Dictus  délatus...  quamdam  mulierem 
accepit,...  et  contra  voluntatem  ipsius... 
ipsam  portavit  ad  locum  de  Casico,  quam 
ibi  tenuit  Malo  suis  gratibus  per  multos 
dies  adulterando  cum  ea.  Vide  Malae- 
grates. 

MAL0GRATO,  Gali.  Malgré.  Vide  Cr can- 
tare. 

\  MAL0LIS.  Vide  Malones. 

ì  MALOLIUS,  Idem  quod  Malliolus. 
Statuta  Montis-olivi  ann.  1231.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  967:  Quod 
nullus  inhabitans  villam  prasdictam  pes- 
sit  vel  debeat  ab  aliquo  capi...  infra  ter- 
minos  jurisdictionis  monasterii...  videli- 
cet  usque  ad  Malolium  Bernardi  Garcini 
....  et  Malollium  Eleazarii,  et  usque  ad 
Malolium  Petri  Aulini. 

#  MAL0LUS,  Ager  malleolis  consitus. 
Charta  ann.  1311.  in  Reg.  48.  Chartoph. 
reg.  eh.  39  :  Sub  hac  venditione  compre- 
hendi  specialiter  volumus...  unum  Malo- 
lumt  situm  in  loco  vocato  ad  podum  den 
sola.  Vide  supra  Maleollus. 

MALOMELLUM,  Genus  pomi  melliflui 
et  dulcis,  quia  fructus  ejus  habeat  sapo- 
rem  méllis,  vel  quod  in  melle  servetur. 


MAL 


MAL 


MAL 


20 1 


Jo.  de  Janna.  [Une  maniere  de  pomme 
doulce  corame  miei,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerman.] 

MALONES,  Malhones.  Charta  Bay- 
mundi  Comitis  Tolosani  ann.  1326.  in 
Regesto  Tolosae  Cam  erse  Comput  :  JEdi- 
fida  et  bastimento,,  terras  cultas  et  incul- 
tas,  vineas  et  Malones,  agros  et  condami- 
nas.  Alia  ann.  1243.  in  eodem  Regesto 
fol.  88:  Qusestas,  toltas,  et  adempriva, 
albergas,  successiones,  et  escaducas,  fur- 
nos,  et  molendina,  aquas,  littora,  et  pis- 
carias,  vineas  et  Malhones  cum  terris,  in 
quibus  sunt,  etc.  Alia  ann.  1246.  fol.  46: 
Videlicet  forciam,  et  aulam,  et  domos  et 
Malolem,  et  furnum,  etc.  In  Chartis  aliis 
vernaculis  Mailoles  dicuntur,  quse  vox 
crebro  ibi  occurrit,  videturque  vineam 
aliquam  sonare.  Petrus  de  Crescentiis 
lib.  4.  Majulum  uvaB  specie m  facit,  a 
qua  forte  Malones  vineae  ipsae  dictae  : 
Èst  et  alia  species  (uvae,)  qua  vocatur 
Majolus,  quae  est  uva  nigrat  valde  cito 
maturabilis,  et  pulcros  et  spissos  et  longos 
botriones  faciens,  in  sapore  dioicissima,  et 
vinum  facit  durum  et  satis  servabile,  etc» 
[Vide  Malliolus.] 

*  MALONOMUS,  Mandra,  opilio,  pastor, 
in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657.  Aliud  Gali.  Lat.  ex  Cod.  7684  :  Ma- 
lonomus,  pasteur  de  brebiz.  Occurrit  prae- 
terea  in  Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

*  MALONUS,  Mallonus,  Lateris  spe- 
cies. a  voce  Gallica  Malonsy  Briques 
doni  on  se  sert  pour  maijonner  les  chau- 
dières  à  savon,  Ital.  Mattone.  Stat.  Ni- 
ciae  ann.  1233.  in  Mon.  Hist.  Patr.  Taur. 
tom.  il.  col.  74  :  De  forma  teulorum  et 
Mallonorum.  —  Ttem  statuimus  quod  car- 
Unum  detur  teulerio  ad  calcem  et  formam 
Malonorum  et  tegulorum  antiquam,  et 
cum  omnibus  illis.  qui  calcem  vendent. 

[FR.] 

1  MALO-VELLE,  Invitus,  nolens,  Gali. 
Malgré.  Regi  min  a  Paduae  ad  ann.  1312. 
apud  Murator.  tom.  8.  col.  429  :  Vasta- 
verunt  rostam,  et  aperuerunt  aquam  Ma- 
lovelle  dòmini  Canis.  Ibidem  ad  ann. 
1337.  col.  443  :  Dictam  portam  cum  pluri- 
bus  domibus  combusserunt  Mallo-velie 
dominorum  Alberti  et  Mastini  de  la  Scala, 
qui  erant  ibi  praesentes,  et  ausi  non  fue- 
runt  defendere.  Adde  Ghron.  Parmense 
ad  ann.  1249.  apud  eumdem  Murator. 
tom.  9.  col.  776. 

MALPAGA,  Debitum.  Charta  Catha- 
rinae  Comitissae  Virtutum  ann.  1381  : 
Pro  defectibus  et  Malpagis  illorum  nulla- 
tenus  possint  molestali.  Alia  Galeacii 
Comitis  Virtutum  ann.  1387  :  Pro  resto 
dicti  subsìdii  solvendi  prò  Malpagis,  etc. 
Scribit  Catellus  lib.  2.  Rerum  Occitana- 
rum  pag.  297.  Lutevae  carcerem  esse 
Malepag ne  dìctum, in  quem  conjiciuntur 
debitores  a  creditori  bus  ipso  facto,  ex 
quo  non  eximuntur,  nisi  post  debita 
persoluta  :  unde,  inquit,  appellatur  Ma- 
lepague. 

MALPENNING,  [Denarii  pensitatio  ex 
qua  vis  Consuetudine  prò  facultate  ali- 
qua  vel  privilegio  haoendo,  ex  Saxon. 
Male,  tributum,  vectigal  ;  et  Peny, 
denariusj  Charta  ann.  1264.  apud  Maxi- 
mi  lian.  Henric.  in  Apolog.  prò  Archie- 
pisc.  Coloniens.  part.  2.  pag.  62  :  Ita  ta- 
men  quod  de  personis  Ecclesiasticis  et 
Religiosis  denarii  cervisiales,  et  denarii, 
qui  dicuntur  Malpenning  non  recipiantur. 
V80  Germ.  Malen,  Molere.] 

MALPITIO,  Italis  Malpizzone,  Morbus 
equinus  in  bulletis  unguìarum  equi,  cum 
carnes  vivas  junguntur  ungulis,  etc.  apud 
Petrum  de  Crescentiis  lib.  9.  cap.  48. 
cujus  vetus  Gallicus  Interpres  nabet 
Palpizon, 

y 


1  MALPRÒ FIECH.  Statuta  Eccl.  Ave- 
nion.  ann.  1837.  apud  Marten.  tom.  4. 
Anecd.  col.  561  :  Cum  sponsaz  ad  eorum 
traducuntur  hospitia,  de  ipsorum  domi- 
bus  bona,  more  prasdonum,  rapiunt  vio- 
lenterà prò  quibus  pecuniarias  ab  invitis 
redemtiones  extorquent,  quas  expendunt 
in  scurrilitatibus  et  comessationibus  in- 
honestis,  quse  juxta  eorum  vulgare  Mal- 
profiech  damnabiliter  appellarli.  Quod  in 
malum  usum  impendatur  sic  dictum 
existimo. 

*  MALSARDUS,  Proditor  ;  Hispan.  Mal- 
sin  est  Delator,  calumniator,  accusator  : 
unde  Malsinar,  cai  um  ni  ari.  Charta  ann. 
1265.  tom.  4.  Cod.  Ital.  diplom.  col.  417  : 
Exceptis  exbannitis,  MaUardis  et  inimicis 
dictorum  nobilium  marchionis  et  comitis. 
Ita  quoque  legitur  tom.  1.  Corp.  diplom. 
pag.  123.  col.  1. 

*  MALSERNUS,  Eodem  intellectu.Con- 
suet.  Carcass.  ex  Reg.  L.  Chartoph.  reg. 
eh.  3  :  Qui  ad  contumeliam  vocat  aliquem 
Malsernum,  vel  traditorem,  vel  furem 
probatum,  etc. 

1.  MALTA,  Caementum,  Mwtier.  Ordo 
Romanus  de  consecratione  Ecclesiae  : 
Tunc  faciat  Maltam  de  calce  et  tegula 
cum  ipsa  aqua  benedicta  ad  occludendas 
Sanctorum  reliquiasin  loco  altaris.  Hugo 
de  S.  Victore  lib.  1.  de  Ceremon.  Eccl. 
cap.  8.  habet  molta  :  Et  quod  remanet  de 
Molta,  qua  conditse  sunt  Sanctorum  reli- 
quisey  fundit  ad  basim  altaris.  De  hac 
voce  multa  commentatur  Octav.  Ferra- 
rius  in  Originibus  Ital. 

1  2.  MALTA,  prò  Molta,  Molitura,  Gali. 
Mouture.  Charta  ann.  1256.  apud  Lude- 
wig.  tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  70  :  Piane 
renunliavimus  omni  actioni  quam  habe- 
mus  contra  eos,  quod  nobis  gratis  sine 
Malta  molere  tenebantur,  si  hoc  per  ali- 
quod  tempus  facere  neglexerunt. 

1  3.  MALTA,  prò  Mei  ita,  et  Maltensis, 
prò  Melitensis,  ap.  Murat.  tom.  6.  col. 
393. 

]  1.  MAI/TARE,  Maltarium,  Malter, 
etc.  Vide  Maltra. 

2.  MALTARE,  Solidare.  Vetus  Inter- 
pres Juven al.  Sat,  5:  Quia  Iwc  solent 
vitrum  solidare,  id  est,  Mattare.  [Vide 
Malmola. IT**  et  Smaltum.] 

*  MALTELLUS,  Clavus  figendis  tegulis 
accommodatus,  Gali.  Clou  à  latte.  Com- 
put.  fabr.  S.  Lazari  iEduens,  ann.  1295. 
ex  Cod.  reg.  5529.  B.  :  Item  prò  Maltellis 
ad  latandum  factis,  xxtj.  den. 

T  MALTHO.  Pactus  leg.  Sai.  tit.  30. 
edit.  Eccardi  :  Si  quis  lidum  alienum 
extra  consilium  domini  sui  ante  Regem 
per  denarium  ingenuum  dimiserit,  malb. 
Maltho  theato  meolito,  etc.  ubi  doctiss. 
Editor  Maltho,  designaverit,  interpre- 
tatur,  a  verbo  German.  Malen,  desi- 
gnare. 

MALTMULNA,  Molendinum,  ubi  bra- 
sium  molitur;  vocabulum  compositum 
ex  vocabulis  Angli  cis  ,  malt,  brasi  um, 
et  muln,  vel  milne,  molendinum.  Occur- 
rit in  Vitis-  Abbat.  S.  Albani  pag.  63. 

*  MALTOLETTUM.  Vide  supra  Maletol- 
lettum. 

^  Maltolectum  ,  Male  partum  , 
Ital.  Maltolto,  antiquitus  Maltolletto. 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  1.  pag. 
445  :  Si  quU  igitur  a  Comuni  bon.  hinc 
retro  aliquod  lucrum  pecuniarum,  ultra 
quam  debuit  ei  licitum  fuerit,  receperit... 
sit  liberatus  a  Comuni,  et  perinde  habea- 
tur  ac  si  Comuni  reddiderit,  dum  tamen 
illud  det...  prò  redemptione  anime  sue  in 
loco  religioso...  Hoc  enim  intelligimus  de 
illis  et  in  illis  Maltolectis  (Maltolletis 
'53  ;  —  MaUoletis  '59  ;  —  Maltollectis  '67), 
que  non  inveniuntur,  de  quibus   Comune 


nihil  perdidit,  quia  ita  celate  sunt  facte, 
quod  inveniri  non  possunt,  preter  quam 
in  usuris  ;  et  hoc  intelligatur  in  illis 
Maltolectis.  que  sunt  ab  hodie  retro,  etc. 
[FrJ 

*  MALTOTA,  Tributum  quodvis,  quae- 
libet  exactio,  idem  quod  supra  Maletol- 
lettum.  Charta  ann.  1348.  ex  Tabul.  eccl. 
Camerac.  :  Concesserat  quod  qusedam 
Maltota  sive  assizia  in  civitate  Camera' 
censi  supra  goudalias  et  vina  curreret, 
sive  currat  et  recipiatur  ad  opus  et  sus- 
tentationem  murorum  et  fortalicium  dietse 
civitatis  Cameracensis.  Vide  Tolta. 

T  MALTOUTA.  Vide  Tolta. 

MALTRA,  Maltrum,  Maldrus,  Mal- 
drum,  Max/ter,  promiscue,  Mensura 
Germanica,  continens  quatuor  modios, 
Germ.  Malter  halt  mut  :  modius  vero  seu 
muti  comprehendit  quatuor  quartales. 
Ita  Vadianus  et  Goldastus.  Eckeardus 
junior  de  Casib.  S.  Gali.  cap.  1  :  De 
tarra  avenis  centum  Maltrorum.  Charta 
Henrici  Imp.  ann.  1114.  in  Actis  Muren- 
sib.  pag.  32  :  Unum  Maltrum  de  frumento, 
et  unum  fritschingum ,  et  unum  siclum 
de  vino.  Eadem  Acta  pag.  37  :  Debet 
singulis  annis  dare  4.  Maltra  de  spelta, 
et  6.  de  avena.  Occurrit  iterum  pag.  56. 
Adde  Ottonem  de  S.  Biasio  cap.  47.  [et 
Histor.  Lotharìng.  tom.  1.  col.  416.] 

Sai?"  Ne  cui  vero  negotium  exhibeant 
Instrumenta  quaedara,  in  quibus  Maltra 
minoris  mensurae  memoratur,  obser- 
vandum  aliam  fuisse  publicam,  quae 
major;  aliam  claustralem,  quse  Eccle- 
siasticorura  erat,  eaque  minor:  hujus 
quae  fuerit  capacitas  discere  est  ex  Cod. 
MS.  Consuetud.  Eccl.  Colon,  fol.  11  : 
Canonici  majoris  Ecclesiae  habebunt  an- 
nuatim  ad  album  panem...  900.  Maldra 

et  78.  Maldra  tritici 50.  parvi  partes 

albi  fiunt  de  Maldro  tritici  mensurae  Co- 
loniensis...  de  ista  summa  solvet  Vrisheim 
500.  modios  tritici  qui  faciunt  300.  Maldra 
claustralis  mensurse.  Erat  praeterea  Mal- 
drum  parvum  cujus  mentio  fit  in  iisdem 
Consuetud.  90  :  Maldra  parva  faciunt 
152.  Maldra  claustralis  mensurae  50.  modii 
siliginis  faciunt  112.  maldra  et  dimidium 
maldrum. 

1  Maldre.  Sigefridi  Comitis  Palat. 
Rheni  Litterse  apud  Tolner.  Histor. 
Palat.  in  ter  Instr.  pag.  33  :  Cum  vero  in- 
vitatus  venerit.  subscriptum  tantum  ser- 
vitium  a  fratribus  habébit,  duo  Maldre 
ad  panem  vespere  et  unum  mane,  ad 
pabulum  equorum  decem  Maldre  hyeme, 
quinque  destate. 

Maldrum  et  Maldrus,  apud  Csesa- 
rium  lib.  4.  cap.  6.  lib.  10.  cap.  17,  et  47. 
in  Concilio  Coloniensi  ann.  1260.  can. 
11.  et  in  Charta  Friderici  I.  Imp.  ann. 
1152.  prò  Ecclesia  Marsnensi  apud  Mi- 
raeum  in  Donat.  Belgic.  pag.  444.  rphro- 
nic.  Wormat.  ad  ann.  1272.  apud  Lude- 
wig.  tom.  2.  Reliq.  MSS.  pag.  130. 
Rerum  Mogunt.  tom.  2.  pag.  328.  et  329.] 
Summula  Raimundi  : 

Usuram  facìo  si  marcam  presto  per  annura 
Pro  pulita,  vel  prò  Maldro  pisae,  vel  avena. 
Aule  diera  messis  mimmos  poteris  dare  tali 
Conditane,  quod  certo  tempore  Maldra 
Tot  reddara  tibi,  quotpotent  tua  summa  valere. 

Vide  Vitam  Balduini  Lutzemburg.  lib, 
3.  cap.  1. 

Maldrus.  Polyptychus  S.  Remigii 
Remensis  :  Census  de  Marsna  de  6.  mo- 
lendinis,  centum  Maldros,  etc.  Infra  :  De 

camma  132.  Maldr.  de  questu  cervisias 

ad  Natale  Domini  18.  Maldr.  avenae  de 
obb.  Charta Lotharii  III.  Imp.  ann.  1131  : 
Duos  Maldros  panis,  quatuor  ovest  et 
amam  vini  Abbas  habebit.  [Adde  Acta 
SS.  tom.  1.  Junii  pag.  527.1 

26 


202 


MAL 


MAL 


|MAL 


*  Maxtrus,  ut  Maltra,  Mensurae  Ger- 
la anicae  species,  seu  Praestatio  frumen- 
taria,  quae  ad  hanc  mensuram  fit.  Locus 
est  supra  in  Malcidus. 

Maldarius.  Oharta  Henrici  Oomitis 
Namurcensis  et  Luxemburg.  ann.  1182  : 
Ea  conditione,  quod  singulis  annis  septem 
Maldarios  annonse  eidem  Ecclesia  tenean- 
tur  respondere. 

Maldarium,  in  veteri  Oharta  apud 
Comelium  Kempium  lib.  2.  cap.  11  : 
Quinque  Moldavia  panum  siliginis,  Mal' 
darium  tritici,  et  e. 

!  Maldrarium.  Acta  S.  Adalheidis 
tom.  1.  Febr.  pag.  713:  Distribuebatur 
spinda,  ut  loquuntur,  duodecim  Maldra- 
riorum  tritici. 

M alter  et  Malder,  in  Tabulis  An~ 
selmi  Abbatis  Lauresham.  apud  Frehe- 
rum  in  Orig.  Palat.  in  ipso  Chronico 
Lauresham.  pag.  84.  in  Chartis  Ale- 
mann.  apud  Goldastum  eh.  12.  49.  69. 
79.  83.  et  84. 

Maltare,  apud  Conrad um  Usperg.  in 
Philippo,  et  Suenonem  pag.  325.  [Oharta 
ann.  1374.  apud  Ludewig,  tom.  1.  Reliq. 
MSS.  pag.  389  :  Duodecim  Maltaria  sili- 
ginis, minus  duobus  modiis  Hertzbergen- 
sis  mensurae ,  et  quindecim  Maltaria 
avenae  Muckowensis  mensurae.] 

Maldrata,  Quantum  Maldra  conti - 
net.  Speculum  Saxon.  lib.  2.  art.  16.  § 
4  :  Quando  praeco  Judici  mulctam  deme- 
retur  prò  eo,  quod  eum  super  suo  negle- 
xerit  judicio,  tunc  mensuram  Regis ,  id 
est,  Maldratam  prò  muleta  praestet,  quae 
in  triginta  duobus  virgae  quer cinse  viridis 
duorum  cubitorum  longitudine  verberibus 
noscitur  eomprehensa.  [Oharta  ann.  1276. 
apud  Ludewig.  tom.  1.  Reliq.  MSS.  pag. 
114  :  De  ipso  molendino  sedecim  Maldra- 
tas  siliginis  mensurae  Belgerensis  annis 
singulis  ministrabit.] 

1  Maldredxjm,  in  Oharta  ann.  1205. 
apud  Ludewig.  tom.  1.  Reliq.  MSS. pag. 
25  :  Eidem  Ecclesiae  odo  Mdldreda  fru- 
menti advocatialis  quae  nobis  annuatim 
de  eadem  solvebantur  curia,  contulimus. 

MALTSHOT,  Praestationis  species  apud 
Anglos.  Vetus  Oharta  apud  Somnerum 
in  Trac  tatù  de  Gavelkind  Dag.  27  :  De 
Maltshot  termino  Circumcisionis  Domini 
20.  den.  [Forte  ab  Angl.  Malt,  brasi  um. 
Anglo-Sax.  Mallz,  polenta.] 

!  MALTUM,  Vox  quae  Architectis  soli- 
damentum  sonat.  Vide  Smaltum. 

!  MALVAGGIUS.  Scelestus.  Acta  S. 
Àlexandri  Episc.  tom.  1.  Junii  pag.  750  : 
Sed  non  esse  valde  antiquas  cognovimus, 
cum  notaremus  ibi  verba  prorsus  Italica. 
Malvaggius  ,  adrtegatus  ,  pelligrinasium, 
ac  fluvium  Po,  prò  scelestus,  submersus, 
peregrinalo,  Padus.  [*  Ital.  Malvagio, 
Voces,  Malvaggius,  adnegatus,  pelligri- 
nasium, fluvium  Po,  descriptae  sunt  ex 
Lectionibus  officii  S.  Àlexandri,  aliae 
ad  editorem  pertinent.J 

*  MALVATICUM,  Vinum  Oreticum, 
Ital.  Malvagia,  Gali.  Malvoisie.  Barelet. 
serm.  in  Domin.  4.  Advent.:  Nonne 
reputaretur  insipiens,  qui  optimam  roma- 
niam,  vel  Malvaticum  poneret  in  vase 
murulento  ?  Vide  Malvaxia. 

!  MALVA  VISCUM,  Herbse  genus.  Vide 
supra  in  Magrancules. 

f  MALVAXIA,  Arvisium  vinum,  Gali. 
Malvoisie,  Ital.  Malvagia.  Statuta  Ver- 
cell.  lib.  4.  pag.  95.  v«  :  Quod  nullus  in 
dvitate  vel  districtu  Vercellarum  audeat 
vel  praesumat  vendere  vel  vendi  facete 
vinum  vernacie,  Malvaxie  ,  decreti ,  vel 
alterius  generis  vini,  etc. 

*  MALvAZIA,  Eadem  notione,  in  Con- 
vent.  Saon.  ann.  1526.  Malvissée,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1464.  ex  Reg.  194.  Chartoph. 


reg.  eh.  250  :  Le  suppliant  s'en  ala  avec 
plusieurs  autres  pour  recrèer  et  boire  de 
la  Malvissée  en  la  maison  et  hostel  aVun 
espissier  en  nostre  ville  de  Tournay.  Vide 
Malvaticum. 

*  MALVEGAT0R,  Maleficus,  incanta- 
tor,  Ital.  Malvagione.  Stat.  cri  min.  Ri- 
per.  cap.  104.  fol.  17.  v°:  Quod  malefici 
et  Malvegatores  arbitrio  dom.  capitanei 
et  judicis  maleficiorum  puniantur  in  per- 
sona, vel  havere.  Stat.  Palavic.  lib.  2. 
cap.  29.  pag.  97  :  Malefici  vel  diabolici 
incantatores  seu  Malvegatores  (editum 
Malnegatores)  qui  etiara  artem  exercent 
in  alterius  detrimentum  vel  consumptio- 
nemt  seu  matrimonii  turbationem,  in$- 
pecta  qualitate  facti  et  conditione  perso- 
narum,  puniantur  in  havere  et  persona 
arbitrio  jusdicentis. 

MALVEISIN,  Machinae  bellicae  species, 
sic  appellata  lingua  Gallica,  tanquam 
malus  vicinus,  seu  mauvais  voisin,  quod 
proximos  hostes  maxime  incommoda- 
ret.  Petrariae  speciem  facit  Matthaeus 
Paris  sub  ann.  1216  :  Propter  petrariam, 
quae  Malveisine  Gallice  nuncupatur,  qua 
cum  machinis  aliis  Franci  ante  castrum 
locata,  muros  acriter  crebris  ictibus  ver- 
berabant.  Ex  qui  bus  colligitur,  fuisse 
mach  in  ara,  qua  muri  lapidibus  ingenti- 
bus  impugnabantur.  At  Guignevilla  in 
Poe  ma  te  vernaculo,  le  Pelerinage  de 
Vhumaine  lignee,  vide  tur  innuere  plures 
simul  eodemque  impetu  sagittas  emis- 
sas  per  hanc  machinam,  ita  ut  illa  sit 
catapulta,  quam  Angelus  Portenarius 
lib.  5.  de  Felici!.  Patavina  describit,  et 
cujus  tìguram  expressit.  Sic  vero  Gui- 
gnevilla : 

Ne  nuls  tels  dars  ni  puet  meffaire, 
Gom  bien  quo  on  i  sache  traire 
Malveisine  ies  sajetes. 
Ne  Esprimale  ses  mouchettes. 

Ita  etiam  appellavit  Willelmus  II. 
Rex  Angliae  Oastellum  a  se  extructtim, 
quo  aliud,  quod  ad  deditionem  compel- 
lere  nitebatur,  incommodaret.  Henricus 
Huntindon.  lib.  7.  Hist.  pag.  373.  et  ex 
eo  Jo.  Brompton  :  Post  haec  obsedit  Con- 
svlem  ad  Bamburg  :  quod  cum  armis  inex- 
pugnabile  viderèt,  paravit  ante  illud 
castellum  aliud,  quod  appellavit  Malvei- 
sin,  in  quo  partem  relinquens  exercitus, 
recessit.  Vide  Cambdenum  in  Descript. 
Comitatus  Northumberland. 

\  MALVELLA.  Vide  Malbella. 

*  MALVESTAT,  Prov.  Facinus,  flagi- 
tium.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood. 
reg.  7657.  Italis,  Malvagia,  Malum,  im- 
probitas.  Vide  supra  Malia anitas. 

1  MALVESY,  Arvisium  vinum,  Malvoi- 
sie» Mandatum  Rie  nardi  II.  Reg.  Angl. 
ann.  1393.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  745: 
Tres  buttas  de  Malvesy.  Vide  Malvaxia. 

MALUGINOSUS,  Kaxsvxpex^  Subdolus, 
in  Glossis  Graec.  Lat.  [*  Adde  ex  Casti- 
gat.  in  utrumque  Glossar.  Germ.  Mali- 
gnosus."] 

MALVITIUS,  Avis  species,  nostris  Mau- 
vist  apud  Fridericum  II.  Imper.  lib.  1. 
de  Venat.  cap.  18. 

1.  MALUM,  Oandelabri  pars  instar 
mali,  seu  pomi  rotunda.  Ohronicon 
Oasin.  lib.  3.  cap.  57  :  Alia  candelabro 
argentea  cum  malis  crystallinis  parium 
unum,  Cap.  ult.:  Aliud  parium  (cande- 
labri argenteum  cum  Malis  crystallinis. 

Malum,  in  aedium  sacrarum  su  riuni- 
tati bus,  quomodo  etiam  hodie  in  sede 
S.  Petri  Romse.  Vita  Caroli  M.:  Tacta 
etiam  de  cozlo,  in  qua  postea  sepultus  est 
basilica,  (Aquensis)  Malumque  aureum, 
quo  tecti  culmen  erat  ornatum,  ictu  ful- 
minis  dissipatum,  etc. 


1 2.  MALUM,  Publicus  judicum  con- 
ventus.  Tabular.  Rothon.;  Ha&c  carta 
indicat  quod  fuit  Malum  Inter  monachos 

Rotkonenses  de  fine  terree ante  Alan. 

Principem.  Vide  Mallum. 

*  MALUM  Dicere,  Contradicere,  ad- 
versari.  Inquisit.  ann.  1268.  ex  schedis 
Pr.  de  Mazaugues:  Et  tempore  ilio  ipse 

pastorabat  oves per    totum    Cravum, 

sine  contentione  ajicujus  hominum ,  et 
non  invenit  qui  diceret  sibi  aliquod 
Malum. 

*  MALUM-B0NUM,.  Gali.  Bon-mal,  per 
antiphrasim,  Morbi  genus.  Lit.  remiss, 
ann.  1450.  in  Reg.  185.  Chartoph.  reg. 
eh.  71  :  Certaine  maladie,  appellee  le  Bon- 
mal,  etc. 

1  MALUM-MORTUUM ,  Morbi  genus 
pedum  et  tibiarum,  GalK  Mauxmorz. 
Miracula  B.  Edmundi  Archiep.  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1893  :  Gau- 
terius  de  Charni  a  fistula  et  Mali-mortui 
incommodo  liberatur.  Ibidem  col.  1895  : 
Guillelmus  ex  urbe  Parisiensi  a  Malo- 
mortuo  curatur.  Epist.  Johannis  Archiep. 
Viennensis  ad  Honorium  III,  PP.  ann. 
1221.  apud  eumdem  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  890:  Johannes  monachus  et 
Sacerdos  juratus  dixit,  quod  Guichardus 
de  Montannis ,  Lugdunensis  dioecesis , 
segritudine  quadam  quae  lingua  nostra 
dicitur  Mauxmorz  in  pedibus  et  tibiis 
universaliter  oppressus;  ita  quod  sine 
adjutorio  alterius  nusquam  posset  ince- 
dere, etc.  [*  Vide  Bibl.  Labb.  tom.  1. 
pag.  496.1 

«  MALUM  REGIS,  Strumae,  Gali.  Es- 
crouelles.  Mirac.  S.  Fiacrii  tom  6.  Aug. 
pag.  618.  col.  2:  Filia  Bartholomaei  cus- 
turarii  habebat  in  collo  scrophulas  gra- 
vissimas  :  quae  infirmitos  vocatur  Malum 
Reois 

*  MALUM-TERRE.  [Legitur  in  Ms.  lat. 
16089,  f.  114 c:  «  Iterum  accipe  sucum 
M ali-terre  ;  ammisceatur  medullam  os- 
sium  bovis.  »] 

MALUS,  Dia  boi  us,  Scripto ribus  sacris. 
Lexic.  Gr.  MS.  Reg.  sign.  2062  :  IIovYjpta, 
éxouuio?  xaxoitoua,  Si'  ^v  %cà  ò  8ià6oXoq 
rcov7jpò;  Xéyexat.  Paul  in  us  Natali  4.  de 
Exorcista  : 

Inde  graduai  cepit,  cui  munus  -voce  fideli 
Adjurare  Malos,  et  sacris  pellere  verbis. 

Idem  Natali  5  : 

Non  tulit  haec  Malue  Ole  diu  ;  sed  inhorruit  atris 
Crinibus,  etc. 

Natali  7  : 

Velut  illi  qui  meruere 

Vasa  Malis  fieri. 

Carmen  iambicum  vetus  edit.  a  Barthio 
lib.  34.  Advers.  cap.  1  : 

Gursu  vagante  lubrico  infortunio 
Tenlationibus  Mali. 

Ita  passim  Tertullianus  lib.  de  Poeni- 
tentia  cap.  5.  lib.  de  Patienta  cap.  11. 
14.  de  Ouitu  feminarum  cap.  5.  lib.  2. 
ad  Uxorem  cap.  6.  Idem  Paulin.  Epist. 
4.  adSeverum,  Oyprianus  de  Orat.  Dom. 
cap.  10.  Chromatius  Aquileiensis  Con- 
cione  1.  in  D.  Matthseum,  Olympiodorus 
ih  Ecclesiast.  cap.  8.  Commodianus 
Instit.  44.  57.  62.  etc: 

Atqueita  Malum9  in  Oratione  Domi- 
nica,  Sed  Ubera  nos  a  malo,  Patrum 
plerique  intelligunt.  Origenes,  sive  quis 
alius  in  Orat.  Domin.:  cO  8à  jatj  ecffeXdojv 
eig  8iXTua  TOtpaqjioO,  eppuOvj  atto  xo0  7TOvyj- 
pou.  IIovY]pò<;  ò*é  eartv  ó  8ia6oXoc,  ou  qvgei 
aXXà  wpoatpéffet*  ou  yàp  xfiv  ex  ^uffetóc  eartv 
rj  7ttMipta,  àXX*  i\  auxe^ouafou  xaxta;  xa\ 
wpoaipéffea);   yivevat.  xax*   Ho/^v   8è  ouxw 


MAM 


MÀM 


MAM 


203 


xaXetxat,  8tà  ir\v  ò-rcep6oVr)V  ttj;  xaxcac  Sic 
quoque  Chrysostomus ,  Euthymius , 
Theophylactus,  Petrus  Daraianus,  e  te. 
Quin  etiam  haec  verba  Joannis  Epist.  1. 
V.  17.  xat  ó  xócrfio?  8Xo<;  ev  «cai  irovqpo)  xetxat, 

nondesunt,  qui  de  diabolo  capienda 
censent.  Vide  Casaubon.  ad  Epist.  Gre- 
gor.  Ny sseni  pag.  85. 

Sed  et  Gallis  nostris  eadem  olim  dse- 
monum  familiaris  fuitappellatio  :  Mau- 
fést  enim  tficuntur  Scriptoribus  verna- 
culis  medii  sevi,  quasi  malefici,  (nam 
Kaxorcotorì  Suvajtst;  dicuntur  Synesio)  vel 
potius  malefacti,  quod  turpi  et  putida 
Ut  plurimum  figura  donentur,  unde 
effteta  postmodum  etiam  hodie  in  usu 
vox,  Mauvais,  qua  res  quaepiam  mala 
denotatur.  Le  Roman  de  Garin  : 

Seignor,  dìt-il,  ceanz  a  un  Maufé. 

Ohron.  Bertrandi  du  Guesclin  MS.: 
Il  ne  croit  nostre  Loy  neant  plus  quo  li  Maufés. 

Rursum  : 

Rampoient  conlre  moni  en  huant  com  Maufés* 

Robert  de  Bourron  en  son  Roman  de 
Merlin  MS.:  S'empartent  del  Chastel ,  et 
commandent  as  Maufés  tous  cheus,  qui  y 
remainent.  Vide  Notas  nostras  ad  Join- 
villam  pag.  106. 

®  MALUS-CASUS,  nostris  Malucase,  in 
ludo  pilae  dicitur,  cum  pila  datur  male, 
Gali.  Quand  la  baie  est  mal  servie.  Lit. 
remiss  ;  ann.  1396.  in  Reg.  150.  Chartoph. 
reg.  eh.  177  :  Au  mettre  et  livrer  Vestuef 
sur  où  ilz  jouoient  par  icellui  Tassin,  ledit 
Tassiti  eust  failli  et  fait  Malucase ,  s3il 
qu*il  semola  à  icellui  Jacotin  sa  partie 
adverse,  et  pour  ce  lui  eust  dit  gue  ledit 
coup  ainsi  servi  ne  valoit  néant  et  qufil 
avoit  gaqnié,  etc. 

1  MAÌ.US-CLERICUS,  Gali.  Mauclerc, 
Indoctus,  ignarus  ;  nostris  enim  olim 
Clericus,  idem  quod  doctus  sonabat. 
Genealogia  Reg.  Frane,  tom.  2.  Spicil. 
Acher.  pag.  805  :  Qui  (Robertus  Comes 
Drocarum)  genuit  Henricum  Archiepis- 
copum  Bemensem,  Joannem  de  Brana, 

Petrum  Malum-clericum Item   Petrus 

Malus-clericus  accepit  in  uxorem  sororem 
Arturi  Bucis  Britannise.  Vide  D.  de  Ca- 
seneuve  Ori  gin.  Gali.  v.  Malotru. 

*  MALUS-DENARIUS.  E  sire  mauvais 
dicuntur  denarii,  qui  in  partitione  ali- 
cujus  summae  supersunt  assignandi, 
cum  scilicet  pauciores  sunt  denarii, 
quam  homines  qui  eos  solvere  debent. 
Lit.  re  miss.  ann.  1447-  in  Reg.  179.  eh. 
91  :  Pour  lequel  compte  ilz  deurent  cha- 
cun  ung  petit  blanc,  sauf  que  en  payant 
chacun  ung  petit  blanc,  ilz  avoient  deux 
deniers  mauvais;  voyant  laquelle  chose,... 
et  que  difficile  chose  leur  seroit  de  partir 
et  paier  entre  eulx  cinq  lesdits  deux  de~ 
niers,  qui  estoient  mauvais,  etc. 

J  MALUS-FAGUS,  Fagi  species  infruc- 
tifera,  quae  glandem  fageam  non  fert. 
Litterae  Geraldi  Tornac.  Episc.  ann. 
1152.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col. 
451  :  Sylva  adjacens  vìllse  eoa  regia  muni- 
ficentia  libera  possessio  est  ecclesia  B. 
Amandi)  quercus,  Malus- fagus,  nespilus, 
etc.  Vide  Faia  1.  [*  Sed  legendum  vide- 
tur  distinctis  vocibus  Malus,  fagus  ;  est 
enim  Malus  silvestris  arbor  nota.] 

1  MALUS-FOSSATUS,  Fossatum  pas- 
cuum.  Charta  ann.  1196.  ex  Archivis  S. 
Vict.  Massi  1.:  De  Malo-fossato  percepe- 
runt  quod  esset  palium,  et  gastum. 

1  MAMA,  Oerevisia.  Telomonius  de 
Bello  cum  civitate  Brunsvic.  apud  Leib- 
nit.  tom.  2.  Script.  Brunsvic.  pag.  90  : 
Cerevisia,  quam  Mamam  aut  mocam  ridi- 
cule  appellant,  prò  potu,  ac  quodam  atri 


saporis  acido ,  quod  Coventum  vocant, 
homines  huius  loci  utuntur. 

|  MAMAGHUTUS.  Fatuus  ac  stolidus. 
Vocabular.  Sussannsei. 

1  MAMACULUS ,  Spc^a.  GÌ.  Lat.  Gr. 
MSS.  Sangerm.  [*  Adde  ex  Castigat.  in 
utrumque  Glossar,  forte  Dramatulum.] 

1  MAMALIRETS,  Soldani  milites.  In- 
formati ones  civit.  Massil.  de  Passagio 
transmarino  ex  Cod.  MS.  Sangerm.:  Et 
ita  predicte  galee  impediente  aufferent  et 
turbabunl  quod  nemo  audebit  portare  vel 
adducete  ad  terras  vel  partes  Sarraceno- 
rum  et  Soldani  homines  illos  qui  vocan- 
tur  Mamalirets  qui  efficiuntur  et  sunt 
meliores  et  magis  experti  in  armis  quos 
habeat  Soldanus ,  quoniam  naturales 
homines  ipsius  Soldani  seu  Saraceni  in 
se  et  de  se  parum  valent  in  armis.  [*  Vide 
Mamelucht.] 

] MAMATIO,  Vadium  seu  pignus,  quod 
duello  decertaturi  ex  decreto  judicis, 
apud  eum  deponebant.  Litterae  Castel- 
lani Insulensis  ann.  1236.  ex  Chartul. 
S.  Quintini  in  Insula  :  Si  qui  provocave- 
rint  se  ad  duellum  in  pr&dicta  villa, 
causa  tractari  debet  per  ecclesiam....  Et 
tota  Mamatio  duelli  ad  ecclesiam  pertine- 
bit,  ila  quod  quando  pugiles  campum 
ingrediantur  ex  tunc  cum  serviente  eccle- 
sia, etc. 

]  MAMBAX,  mendose  in  Gloss.  Arabi- 
cis  prò  Bambax,  quod  vide  in  Bombax. 

1 MAMBOTA,  prò  Manbota,  in  Legibus 
Edmundi  cap.  3  :  Et  nolof  ut  aliqua  fih- 
tewita  vel  Mambota  condonetur. 

MAMBURNUS,  Tutor,  Gubernator; 
Mambour  vel  Manbour,  in  Consuetud. 
Hannoniensì  cap.  77.  Namurcensi  art. 
20.  Montensi  cap.  38.  Valentianensi  art. 
27.  67.  79.  80.  etc.  [Bulla  Innocentii  II. 
PP.  ann.  1131.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  94  :  Fuimus  per  pr&fatos  Mambur- 
noset  gubernatores  dicti  Hospitalis,  debita 
cum  instantia,  requisiti,  quatenus,  etc] 
Lewoldus  Northovius  in  Chronico  Mar- 
kano  ann.  1249  :  Cum  esset  Mamburnus 
Comitatus  de  Teckemburg.  Vide  eumdem 
ann.  1347.  Joan.  Hocsemius  in  Episco- 
pis  Leod.  lib.  1.  cap.  17  :  Tunc  temporis 
Episcopo  decumbente,  pater  ejus  Guido, 
quasi  Mamburnus  patriam  gubemabat. 
Eadem  notione  idem  Scriptor  usurpai 
cap.  29.  et  cap.  34.  ubi  haec  verba habet  : 
Ad  eligendum  Mamburnum,  id  est,  in 
temporalibus  pr&sidentem.  Vide  eumdem 
lib.  2.  cap.  5.  Vitam  Balduini  Lutzem- 
burg.  Archiep.  Trevir.  lib.  3.  cap.  9.  et 
Monstrelletum  3.  voi.  pag.  125.  224. 
Etymon  a  Theutonico  mondt  accersunt 
viri  docti,  quod  os  significai  et  bar, 
si  ve  baer,  id  est  paratum,  preesens,  nu- 
dum,  apertum;  quia  os  esse  de  beat  pu- 
bi ice  iis,  quorum  tutelam,  si  ve  mun- 
dium  suscepit.  Sed  probabilius  est, 
voces  has  efnetas  esse  ex  Mundium,  et 
Mundiburdus,  quas  vide. 

1  Mamburnia,  Gubernatio,  regimen. 
Chronic.  Cornelii  Zantfliet  apud  Mar- 
ten. tom.  5.  Ampliss.  Collect.  col.  367  : 
Finaliter  ad  suscipiendum  Mamburniam 
patria  et  rebellionem  contra  suum  Prin- 
cipe w  arripiendam  induxit.  Idem  occur- 
rit  col.  368. 

1  Mamburnus,  Qui  pago  praeest.  Acta 
SS.  tom.  4.  Junii  de  S.  Walhero  nag. 
616  :  Aberarn  ego  tunc  domo  :  sed  ipsa 
quod  factum  erat,  narravit  Manburno 
pagi  nostri. 

ÀIamburnia,  Mamburnium,  Tutela. 
Charta  Communiae  S.  Quintini  ann. 
1195  :  Nisi  aliquis  qui  dispatriaverit,  aut 
aliquis,  qui  est  in  Mamburnia,  super  hoc 
clamorem  fecerit.  Charta  anni  1238.  in 
Tabul.  AbD.  Thenaliensis  :  Et  quia  pro- 


pria sigilla  non  habebamus,  sigillo  nobi- 
lis  viri  Galteri  D.  de  Mignies,  in  cujus 
Mamburnia  fueramus...  fecimus  commu- 
niri.  Charta  ann.  1146.  in  Tabular.  Prio- 
rat.Neroni svili 88  fol;  17  :  Ante  Bernar- 
dum  de  Milli,  qui  eo  tempore  in  Mambur- 
nio  habébat  Muciam  et  Amalricum  filium 
Rainardi  Pulcri,  de  cujus  feodo  hsec  terra 
fuit.  [Ordinat.  Philippi  Pulcri  ann.  1308. 
tom.  1.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  459  : 
La  Royne  nostre  compaigne,...  nos  effans 
estans  avec  nous  en  nostre  Mainboumie. 
Statuta  Johannis  domini  de  Commer- 
ciaco  ann.  1362  :  Item,  nous  establissons 
et  comtnandons  que  nul  ne  pourchassoit, 
ne  fasce  fair  e  mariaige  ny  fianceailles 
dyenfans  quelz  qui  soient  en  Mainbomye 
de  pere  ou  de  mere...  sans  le  congiè  et  le 
consentement  de  leurs  Mainbours.]  Frois- 
sart.  1.  voi.  cap.  155  :  Fussent  eri  garde, 
bail}  tutele,  cure,  Manbumie.  Adde  Le- 
ges  Leodienses  cap.  18.  Consuetud.  Va- 
lencian.  art.  63.  79.  Ordinationes  Me- 
tenses,  etc. 

T  Manburina,  Eadem  notione.  Charta 
Thomae  Abb.  Sangerm.  prò  libert.  ho- 
minum  Villse  novae  S.  Georgii  ann.  1249. 
in  lib.  Annivers.  B.  f.  218  :  Bujusmodi 
autem  remissionibus  et  libertatibus  tan- 
tummodo  gaudere  volumus  homines  su- 
perius  nominatos,  cum  uxoribus  et  kxre- 
dibus  eorumdemf  tempore  confectionis 
pr&sentium  litterarum,  in  eorum  Man- 
burina  existentibus. 

|  Manburnia,  in  Chartul.  AB.  San- 
germ. ann.  1253.  fol.  212  :  In  eorum 
Manburnia  existentibus  quantum  ad  per- 
sonas  eorum,  etc. 

*  Manbornia,  Charta  Goberti  de  As- 

Seromonte  in  Chartul.  Campan.  Qam. 
omput.  Paris,  fol.  387.  r°.  :  Et  de  terra 
ista  non  eram  homo  vester,  nisi  per  Man" 
borniam  Guidonis  fratris  mei.  Hi  ne  Man- 
burnir ,  prò  Tueri,  uti  tutores  soient,  in 
Ch.  A.  episc.  Meld.  ann.  1261.  ex  eod. 
Chartul.  fol.  189.  v*.  :  Jura  (li  maistre) 
lo  roi  ou  son  commandement  que  les 
biens  de  la  maison  il  gardera  et  Manbur- 
nira  bien  et  loialment. 

1  Mandeburda,  in  Charta  Ludovici 
Boni  ann.  815.  apud  D.  Calmet.  tom.  1. 
Hist.  Lotharing.  col.  298  :  Hartmannus 
Comes  ad  nostrani  accessit  Clementiam, 
deprecans  ut  ipsam  precariam  quam  a 
supra  memorato  abbate  Optario  accepe- 
rat,  per  nostrani  Mandéburdam  et  licen- 
tiam...  Iiabere  potuisset. 

1  Maniburnia.  Litterae  Philippi  III. 
Reg.  Frane.  :  Et  quando  liberi  nostri, 
vel  alter  eorum  (quandiu  fuerint  in  Mani- 
burnia nostra)  ibidem  morabuntur,   etc, 

1  maniburnium,  Administratio,  regi- 
men, Gouvernement.  Charta  ann.  1270. 
apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  437  :  Nihil  in 
eam  (villani)  juris  praelendat  Advocatus, 
qui  in  feodum  ligium  sumet  de  manu 
Begis  Maniburnium. 

f  Manubrunea,  Tutela.  Charta  Hu- 
gonis  Militi s  ann.  1259.  ex  Tabul.  S. 
Nicasii  Remens.  :  Item  habemus  alias 
literas  de  Manubrunea  liberorum  domini 
Joannis  de  Alneto  Militis. 

1  Manuburnia,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1207.  ex  Tabul.  S.  Nicasii 
Remens.  :  Et  liberi  eorum  tunc  extra 
Manuburniam  parentum  facti,  et  ab  eo- 
rum potestate  universaliter  emancipati. 
Alia  Curiae  Remens.  ibid.  :  Et  sciendum 
quod  iidem  fratres  in  Manuburnia  non 
erant.  Charta  Johan.  Comitis  Suess. 
ann.  1265.  :  Et  de  illis  qui  sunt  extra 
Manuburniam  alterius.  Adde  Tabul. 
Blein.  ann.  1349. 

Mamburnire,  Tueri,  uti  tutores  so- 
ient. Vita  B.  Ivettae  Reclusae  cap.  9.  n. 


204 


MAM 


MxVM 


MAM 


25  :  Qui  quasi  pueros  Mambumire  vide- 
batur.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  ; 

Au  douziéme  an  quii  terre  raaìniinst  et  Mainborm. 
Balduinus  de  Condato  vetus  Poeta  MS  : 

Il  n'aura  jà  si  grant  avoir, 
Ne  si  grani  terre  à  Mainburnir. 

Idem  : 

Celuì  va  proece  croissant, 
Qui  grani  terre  a  à  Mainburnir. 

1  MANBURiNARE,Idem  quod  Manbur- 
nire.  Charta  ann.  1813.  ex  Chartul.  S. 
Martini  Pontisar.  :  Omnes  expensae,  et 
custus  facti  prò  querendis,  adducendis, 
troturandis  (Jeg.  triturandis)  etManburi- 
nandis  fructibus. 

Mamburditor,  Tutor,  Mambumus. 
Charta  Richardi  Regis  Rom.  ann.  1267. 
apud  Miraeum  in  Donat.  Belg.  cap.  117  : 
Absque  tutoris  sive  Mamburditoris 
auxilio. 

1  Mainburnus,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1300.  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  298  :  Quorum  se  asse' 
ruit  et  asserii  Mainburnum  et  adminis- 
tratorem  legitimum. 

1  Màmburgus,  Eodem  intellectu. 
Charta  ann.  1253.  apud  Miraeum  tom.L 
pag.  584  :  Gilberto  marito  meo  et  Mam- 
ourgo  vel  tutore  consentente  et  volente. 

1  Maniburnus,  in  Charta  ann.  1360, 
apud  Ludewig.  tom.  6.  Reiiq.  MSS.  pag. 

26  :  Nostros  veros  et  legitimos  Manibur- 
nos,  tutor  es  et  defensores  irrevocabiles 
fecimus. 

Manburgium  et  defensio,  in  Legatione 
Synodi  Mantalensis  ad  Bosonem  Regem 
ann.  879  :  Defensionem  et  Manburgium 
singulis  exhibentes,  etc.  Responsio  ejus- 
dem  Regis  :  Omnibus,  ut  monuistis,  le- 
gem7  justitiam,  et  rectum  Manburgium, 
auxtliante  .Beo,  conservabo,  etc» 

MAMELUCHI.  Sic  appellabant  jEgyptii 
mancipia  Christiana,  aut  ex  Christianis 
parentibus  orta,  in  pueritia  capta,  et 
pretio  distracta,  ex  quibus  eligebatur, 
qui  caeteris  iraperabat,  Sultani  appella- 
tione.  De  his  sic  Willelmus  Tyrius  lib. 
21.  cap.  23  :  Solent  enim  Turcorum  Sa- 
trapi et  majores  Principes,  quos  ipsi  Un- 
gua  Arabica  vocant  Emyr,  adolescentes, 
sive  ex  ancilla  natos,  sive  emptos,  sive 
capta  in  prseliis  mancipia  studiose  alere, 
disciplina  militari  instruere  diligenter, 
adultis  autem,  prout  cujusque  exigit  me- 
ritum,  dare  stipendia,  et  largas  etiam 
possessiones  conferre.  In  dubiis  autem 
ìellorum  eventibus,  proprii  conservandi 
corporis  solent  his  curam  committere,  et 
de  obtinenda  Victoria  spem  habere  non 
modicam  :  hos  lingua  sua  vocant  Mame- 
luc<  Sanutus  lib.  2.  part.  2.  cap.  6  :  Et 
deferunt  de  Mari  Majori  a  partibus  sep- 
tentrionalibus  pueros  et  puellas,  quos 
pr asfati  Mgyptii  nominant  Mamuluchos. 
Vide  Jovium  de  Reb.  Ture.  Leuncl.  in 
Pand.  Tur.  cap.  207.  et  aìios  rerum  Tur- 
cicarum  Scriptores  ;  Scaligerum  prae te- 
rea  lib.  3.  Canon.  Isag.  pag.  326.  ult. 
Edit.  Edward um  Pocockium  in  Supple- 
mento ad  Gregorium  Abul-Faragium 
pag.  7.  et  Notas  nostras  ad  Join villani 
pag.  80. 

1  MAMERRIUM.  Acta  D.  Erardide  Li- 
signiis  Episcopi  Autiss.  apud  Duchesn. 
tom.  1.  Histor.  Card.  Gali.  pag.  215.  in- 
ter  Probat.  :  Propter  bonum  castitatis... 
habébat  etiam  tres  cathenas  argenteas 
nodis  plenas  quodam  insertas  Mamerrio, 
ex  quibus  de  nocte  carnem  suam  discipli- 
na pluries  castigabat.  Ubi  leg.  Manubrio. 

%.  MAMES.  [«  Manes:  Mames,  ame.  » 


(Lex.  Lat.    Gal.   Bibl.  Ebroic.  n.   23, 
xiii.  s.)ì 

*  MAMESSOR,  Apparitor,  Gali.  Ser- 
gent.  Sent.  major,  et  jurat.  Burdegal. 
ann.  1307.  in  Reg.  62.  Chartoph.  reg. 
eh.  497  :  Qui  quidem  pr&dictum  judicium 
acceptando  dixerunt,  quod  prxsto  erant 
et  parati  dictum  facere  juramentum,*.. 
petente»  sibi  dari  Mamessorem  seu  Ma- 
messores  ad  videndum  hujusmodi  sacra- 
mentum...  Qui  retulerunt  quod  dicti  Ber- 
trandus,  Dominicus...  super  forte  pr&dic- 
tum  in  eorum  praesentia  fecerant  hujus- 
modi sacramentum.  Vide  infra  Mansse- 
rius. 

«  MAMETRACTUS,  prò  Mammolrectus, 
Titulus  libri,  in  quo  voces  Bibliorum 
enucleantur,  apud  Cyprian.  in  Catal. 
Codd.  MSS.  Bibl.  Goth,  pag.  8.  Vide 
Praefat.  Cangi i  in  Glossar,  pag.  30.  et 
Erasm.  in  Antibarb. 

MAMILIARES,  (jlovox^P^,  in  GIoss.  Or. 
Lat.  Editis  et  MSS.  ubi  Meursius  emen- 
da t  mamuales  :  malim  manulares. 

MAMILLAM  Stringere,  in  Lege  Sa- 
lica tit.  22.  §  4.  Prendre  le  sei  ri  dfune 
femme.  Ubi  haec  Lindenbrogius  :  Leges 
Alfredi  Regis  cap.  11.  18.  Pcenitent. 
Rom.  lib.  3.  cap.  20.  Mamillas  obtrectare. 
Cap.  27.  Obtrectare  puellas  aut  mulieris 
pectus.  Burchard.  Decret.  lib.  19.  pag. 
275. 302.  Mammas  stringere.  Saxo  Gram. 
lib.  2.  pag.  17.  Plautus  Bacchid.  :  Ma- 
nus  ferat  ad  papillas,  labra  a  labris  nus- 
quam  au  ferat.  Idem  Asin.  :  Si  papillam 
pertractavit,  etc.  In  Lege  Frision.  tit. 
22.  §  88.  Feminam  per  maxillam  strin- 
gere. Forte  quis  legat  Mamillam.  [Edi- 
tto Aleman.  Mamillam  capulaverit,  hoc 
est  amputa  veri  t.] 

T  MAMILLARE,  Amiculi  genus,  quo 
ubera  mulieres  tegere  consueverunt, 
quia  eo  mammas  adstringunt.  Martin, 
in  Lexico. 

MAMILLARIA ,  Armatura  species. 
Computum  Stephani  de  la  Fontame  Ar- 
gentarti Regis,  incipiens  1.  Julii  ann. 
1352.  cap.  dfOrf averte  :  Pour  faire  et  for- 
ger  la  garnison  d'une  paire  de  hamois 
tout  blanc,  en  quoi  est  entré  14.  marcs 
6.  ences  à"argentf  et  un  once  d'or  fin  à  la 
dover  ;  e* est  à  scavoir  1068.  clos  à  estoil- 
les,  8.  boucles,  8.  mordans  à  fermer  les 
plates  d'une  grani  boucle  pour  le  dossier, 
12.  rivez,  2.  chamieres,  2.  Mamellieres,  et 
deux  chaxenes  pour  icelle  Mameliere. 

1  MAMILLARIUM.  Tota  animalis  pars 
interior.  Vetus  MS.  Corbeiense,  cui  titu- 
lus, de  mensa  Abbatis  :  De  porco  qui  di- 
citur  escaudeis,  habet  (famulus)  totum 
Mamillarium  a  g  ut  ture  per  ventrem  us- 
que  ad  caudam. 

1  MAMIUM,  f.  mendose  prò  Manium, 
\e\  Manilio,  p*  Malim  Animalium.] 
Charta  ann.  1465  apud  Rymer.  tom.  11. 
pag.  556  :  Per  aliquas  incursione*,  inva- 
siones,  deprsedationes,  deroborationes 
(leg.  derobationes)  personarum  Mamium, 
seu  rerum  captiones,  etc. 

1  MAMLERNA.  Diploma  Alfonsi  Regis 
Casti! iae  prò  Monasterio  S.  Johannis  de 
Burgos  apud  Stephanot.  tom.  3.  Fragm. 
Hist.  MSS.  pag.  215  :  Dono  insuper  et 
concedo  prae  fato  monasterio  totam  illam 
Mamlernam  quae  Holza  nuncupatur  et 
jacet  inter  villam  Imo  et  Lem  Christofori 
de  villa  Diagoy  ex  integro,  sicut  eam  ha- 
beo  vel  habere  debeo  jure  h&reditario  in 
perpetuum  habendam. 

*  MAMMA,  Mater,  in  Epitaph.  apud 
Montemfalc.  in  Diar.  Ital.  pag.  147  : 
Ildibrandus  ejus  genitor,  Theodoraque 
Mamma.  Pro  nutrice,  in  Stat.  Genuens. 
lib.  4.  cap.  67.  pag.  117.  v°.  Sed  et  hono- 
ris ergo  usurpatur  in  Vita  S.  Appol.  I 


tom.  1.  Jan.  pag.  259.  col.  2  :  Abiens  vero 
vetula,  ei  hoc  in  re  inservit.  Cum  ea  au- 
tem att  ulisse tt  ei  precata  est,  dicens  : 
Deus  te  adjuvet,  Mamma.  Vide  Mam- 
mare.  [**  Glossar,  med.  Graecit.  voce 
Ma^a,  col.  859.  infra  Mammare.] 

1  MAMMALUCI,  Iidem  qui  Mameluchi. 
Bernhardi  de  Breydenbach  Iter  Hiero- 
sol.  pag.  38  :  De  Japha  associava  se  nóbis 
dommus  ipse  de  Rama  nobiscum  equi- 
tando  propria  in  persona,  cum  multia 
Mammalucis,  \d  est,  (ut  dicitur)  apostatis 
Christianis.  Ibidem  pag.  215  :  Id  enim 
certum  habetur  quod  omnes  Mammaluci 
pueros  suos  masculos  faciunt  baptisarit 
non  ob  id  quidem  (multorum  opinione) 
ut  pueri  salutem  consequantur  animas, 
neque  ut  in  fide  Christiana  perseverent, 
sed  ut  in  patemis  bonis  fìant  successores. 

MAMMARE,  Lactare,  mammam  dare, 
Plauto  in  Mena^ch.  hinc  Mamma,  nu- 
trix,  et  Mammula,  nutrie ula,  apud  Gru- 
ter.  88.  3.  663.2.  S.  Augustin.  in  Psalm. 
39  :  Prsegnantes  sunt,  qui  spe  intumes- 
cunt  :  Mammantes  autem,  id  est,  lactan- 
tes,  qui  jam  adepti  sunt,  quod  concupie- 
rant.  Maja^stv,  in  Glossis  Graeco-Bar~ 
baris. 

MAMMELINUS,  prò  Miramomélinus,  oc- 
curri  t  apud  auctorem  Magni  Coronici 
Belgici  ann.  1212.  pag.  210. 

1  MAMMETREGTUS,  corrupte  dictum 
prò  Mammothreptus,  id  est  avia3  alum- 
nus,  a  nutrice  educatus,  Graec.  Mocy.- 
a66TpenTo<;.  Goclen.  Lex.  Philos. 

«  MAMMGH.  Vide  infra  Mannigh. 

MAMMIOS,  u{jly)v,  apud  veterem  Inter- 
pretem  Moschionis  de  morbis  mulierum 
cap.  42. 

*  MAMMIS,  Cheval,  in  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg.  7692. 

MAMM0CESTIS,  Apitius  lib.  8.  de  Re 
cu  Un.  cap.  6  :  Hozdus,  sive  agnus  surin- 
gatus,  quod  est  Mammocestis,  exossatur 
diligenter,  etc.  Ubi  Mammocestis  perpe- 
ram,  ni  fallor,  prò  {jLa^óOpsuToc,  qui 
adirne  lac  sugit. 

1  MAMMONA,  vox  Chaldaea,  Divitiae, 
lucrum.  Hieronymus  in  cap.  6.  Matth.  : 
Mammona  sermone  Syriaco  divitise  nun- 
cupantur.  August.  lib.  2.  de  Serm.  Do- 
mini in  monte  :  Mammona  apud  Hebr&os 
divitise  appellari  dicuntur.  Convenit  et 
P unicum  nomen  ;  nam  lucrum  Punice 
Mammon  dicitur.  Vide  eumdem  August. 
in  Psal.  53.  et  de  Verbis  Domini  serm. 
35.  Mammona,  Monnoie,  ou  richesse  mal 
acquise  ou  nom  deDyable,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm. 

MAMMONES,  Simiae.  Guillelmus  de 
Baldenzel  in  Hodoeporico  pag.  112  : 
Vidi  plures  baburnos,  coctos,  mammones, 
psittacos,  mirabiliter  in&tructos,  gestibus 
suis  homines  mirabiliter  ad  deductio- 
nem  provocantes. 

*  MAMONA.  [Ut  Mammona  :  «  Facite 
vobis  amicos  de  Mamona  iniquitatis  qui 
vos  recìpiant  in  eterna  tabernacula.» 
(Chart.  Óluniac.  coli.  Burgund.  B.  N. 
t.  78,  n°  143,  an.  1081.  )] 

1MAMULA.  Vide  Mammare. 
MAMOTREPTI,    Pueri  dicuntur  qui 
diu  sugunt,  quod  non  decet.  Papias  ex  D. 
Augustin  o. 

*  MAMPH0RA,  Sudarium,  linteum. 
Acta  S.  Amator.  tom.  4.  Aug.  pag.  24. 
col.  2  :  Vestes  etiam  ejusdem  virginis  et 
celerà  multa ^  talia,  necnon  Mamphoram 
cum  impressione  similitudinis  faciei  Do- 
minici, a  nomine  dictae  mulieris  Vero- 
nicam  nuncupatamf  prout  Romae  ostendi- 
tur,  fideliter  collegit  et  salubriter  custodi" 
vit.  Ma  fora  vero  est  Operimentum  ca- 
piti s  praesertim  f eminar  um.  Vide  Mafors 
et  confer  Manupiarium. 


MAN 


MAN 


MAN 


205 


1  MAMZER,  Spurius.  Gasp..  Barthii 
Glossar,  apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq. 
MSS.  pag.  56.  Vide  Manzer. 

MANA,  Mater,  anus,  femina  aetate 
provectior.  Luithprandus  in  Legat.  cap. 
23  :  Obviantes  mihi  mulieres  quae  prius, 
in  stuporem  mentis  versae,  Maria,  Mana 
clamabant.  Gervasius  TiUeberiensis  MS. 
de  Otiis  Imper.  decis.  3.  cap.  95  :  Mulie- 
res agnosco  Manas  nostra»,  quse  processe- 
runt  in  diebus  suis,  quse  proponebant,  se 
de  nocte  vidisse,  eie,  Utitur  etiam  Fr. 
Recuperius  in  Miraculis  B.  Àmbrosii 
Senensis  num.  59.  et  128.  Apud  Senen- 
ses  Mano,  è  nome  d'honoranza,  per  le 
donne  di  bassa  conditione,  a  cui  non 
convenga  titolo  di  Madonna.  Ita  Acade- 
mia  Cruscana.  Graeci  {tavoc  eadem  no- 
tione  usurpar unt.  Emanuel  Georgillas 
Limenites  in  Poem.  MS.  de  Mortali  tate 
Rhodi  ann.  1498  : 

Kat  ntxpave  touc  yépovta?,  xa\  OXc^et  Tal? 

[jiavdtèes, 
Tal;  xópec,  ^aT?  àveYXuTe?,  xai  Tais  oixoxou- 

[pdtòe^. 

Vide  Glossar.  Meursii,  [Cang.  med. 
Graecit.  col.  860.]  et  Fabro  ti  ad  Cedre- 
num,  et  Codinum  de«Orig.  Edit.  Reg. 
pag.  60. 

1  MANA  Dies,  Vox  f amili aris  veteri- 
bus  Gallis  notos  mane  salutanti  bus, 
qua  bonam  faustamque  diem  amici s 
apprecabantur,  ut  observat  Valesius 
in  Notitia  Galliarum  pag.  562. 

MANAGIA,  Minse,  ex  Gallico  Menace. 
Glossae  MSS.  Reg.  Cod.  1198  :  Minis, 
Manaciis.  Quae  quidem  vox  occurrit,  ni 
fallor,  apud  Hincmarum  Laudunens. 
Episc.  pag.  612  :  Tunc  Dom.  Rex  dixit, 
quia  si  ille  ipsam  silvam,  ut  dicebat,  nu- 
trierat,  quam  pater  suus  nutrire  c&perat, 
et  ex  eo  amicis  suis,  non  destruendo,  sed 
cum  Manacia  dedisset,  aut  si  ad  suam 
necessitatene  ex  ea  cum  mensura  accepis- 
set,  prò  hoc  non  debuisset  illud  beneficium 
amittere.  Editus  Codex  habet  Manacta. 

3SST  Vix  est  ut  cum  D.  Cangio  sen- 
tiam  vocem  Manacia  apud  Hincmarum 
minas  significare  :  probabilius  videtur 
ad  vocem  Manaties  respexisse,  qua  in 
Consuetud.  Lotbaring.  tit.  6.  art.  9.  de- 
signante r  possessiones  ea  lege  ad  cen- 
sura annuum  concessa^  ut  in  iis  ma- 
neant  (unde  f.  etymon)  possessores,  eas- 
que  non  distrahant,  atque,  ipsis  sine 
liberisdecedentibus,  ad  dominum  reyer- 
tantur.  Quse  quidem  non  male,  ut  opi- 
nor,  cum  allatis  cohaerent. 

MANACIARE.  Glossae  MSS.  ad  Cano- 
nes  Con  ci  1.  :  Comminari,  Manaciare. 
[Le  Roman  de  Rou  MS.  ; 

Tant  pramist  au  Comte  et  offri, 
Tant  Manacha  et  tant  blandi 
Que  Guy  Heralt  au  Due  rendi.] 

*  Hinc  Manecheur,  qui  minas  inten- 
tai in  Charta  ann.  1403.  toni.  2.  Hist. 
Leod.  pag.  437.  quomodo  etiam  legen- 
dum,  prò  Mancheurt  in  alia  ann.  1424. 
ibid.  pag.  445.  Unde  Manechement,  prò 
Menace,  Minatio,  apud  Guignevil.  in 
Peregr.  bum.  gener.  MS.  : 

Quant  j'ouy  ce  Manechement,  etc. 

*  MANADA,  ManipuJus,  .quantum 
manu  continetur.  Glossar.  Provine.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657  :  Manada,  Prov,  Mani- 
pulus.  Comput.  ann.  1412.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  206.  col.  1  :  Item 
solverunt...  prò  sex  intorticiis  cerae,  et 
tribus  Monadts  de  doblises,  et  Pontio  Tu- 
telli  prò  tribus  Manadis  de  doblises 
cera,...  praesentatis  consorti  dicti  domini 


gubernatoris,  etc.  Vide  in  Manata  et  in- 
fra in  Manna  3. 

1  MANADERIUS,  Idem  videtur  qui 
Mandatarius.  Statuta  MSS.  Auscior. 
art.  66  :  Item  est  consuetudo  ibidem  quod 
in  honore  dom.  Comitis  est  praeceptor 
unus  seu  Manader,  et  in  honore  dom.  Ar- 
chiepiscopi alius,  et  in  parochia  S.  Oren- 
tii  alius  :  qui  praeceptor  sive  Manader  id 
quod  facil  faciat  de  mandato  Consulum 
civitatis  Auxis,  et  aliter  factum  non  va- 
leat  ;  qui  Manader  debet  ire  ad  exerci- 
tum  cum  aliis  hominibus  civitatis  Auscis 
ad  expensas  dictorum  Consulum,  quando 
praedicli  homines  ire  tenentur  ;  verumta- 
men  praedictus  Manader  potest  quittare 
unum  ex  vicinis  quem  vult  ad  cognitio- 
nem  Consulum  ne  vadat  ad  exercitum 
praedictum,  et  tenetur  facere  dictus  Ma- 
nader quae  ei  mandantur  per  dictos  Con- 
sules ;  et  ille  Manader,  quando  collecta 
imponitur  per  Consules  civitatis  preedictae 
in  praedicta  Civita  te,  est  immunis,  nisi 
collecta  altera  (f.  ultra)  impositionem 
quatuor  denariorum  Morlanorum  (sit  ;  ) 
quando  autemper  Consules  civitatis  prae- 
dictae  mandatur  aliquibus  civibus  quod 
vadane  ad  valla  curanda,  vel  ad  alia  uti- 
litatis  publiese  facienda,  praedictus  Ma- 
naderìus  est  immunis,  et  unum  vicinum 
civitatis  pr&dictae  potest  quittare  a  prae- 
dictis  facicndis  ;  et  quando  collecta  impo- 
nitur per  dictos  Consules,  exigitur  per 
Manaderium,  qui  habet  prò  suo  labore 
quatuor  denarios  Morlanos  in  die,  et  debet 
esse  cum  collectoribus  in  exercitio  per  to- 
tam  diem. 

ì  MANAEUHS.  Vide  Mairchieus. 

1  MANAGERIUS ,  Idem  qui  Manens , 
mansuarius,  hospes,  qui  ra tione  mansio- 
nis  vectigal  aut  censura,  quotannis  do- 
mino persolvit.  Charta  Caroli  Regentis 
ann.  1362.  Reg.  92.  Chartophyl.  regii  Ch. 
191  :  Honestis  pauperibus  villae  Manager 
riis  illa  (pecunia)  distribuetur,  id  est,  in 
civitate  natis.  Chartular.  S.  Vandreg. 
tom.  2.  pag.  1825:  Quod  jus  et  proprietas 
levandi  et  habendi  duas  partes  minu- 
tar um  decimarum  in  parrochia  praedicta 
et  a  parrochianis  parrochiae  praedictae, 
exceptis  duntaxat  parrochianis  et  Ma- 
nageriis  existentibus  et  commorantibus 
in  Habello.  Vide  Mansionarii  et  Mana- 
gium  2. 

*  Mannager,  alio  sensu,  prò  Artifice 
scili  ce  t,  Gali.  Artisan,  ouvrier,  legitur 
in  Reg.  2.  sign.  R.  urbis  Duac.  fol.  26. 
v°.  ad  ann.  1439  :  Item  fu  ale  au  devant 
d'elle  (Me  de  Charolois,  fille  de  Charles 
VII.)  à  cheval  par  les  officiers  de  M.  le 
Due,  le  log  et  gens  notables,et  fu  deffendu 
de  non  y  alter  frutiers,  Mannager s,  ne 
gens  de  petit  estat. 

^  1.  MANAGIUM,  Advectio,  transporta- 
tio,  a  Gali.  Mener,  ducere.  Litterae  B au- 
livi de  villa  T errici  ann.  1221  :  Cum  con- 
tenti*) diu  fuisset...  super  Managio  blado- 
rum  granchise  domni  Martini..,  De  Mana- 
gio autem  bladorum  ita  compositum  est, 
quod  equi  hominum  vel  vehiturae  eorum 
cum  quibus exeolunt  terras  suas,  cum  prò- 
priis  Fr  appositi  de  domno  Martino  simul 
ducent  biada  apud  Meduntam,  in  do- 
rmirti Abbatis.  Ibi  Pr&positus...  provide- 
bit  dictis  hominibus  panerà  album  et  vi- 
num  rationabile. 

2.  MANAGIUM,  Mansus,  vel  mansio. 
Testamentum  Herberti  Comitis  Viro- 
mand.  ann.  1059.  apud  Joan.  Carpen ta- 
ri um  in  Hist.  Camerac.  :  Apud  Goia- 
cum...  tria  Managia.  Charta  Wi  11  elmi 
Comitis  Ponti  vi  ann.  1205  :  Concessi  Ma- 
gistro  Simoni  Cappellano  S.  Crucis  13. 
libras,  in  recompensatione  Managii  Evx 
Signoreas.  Charta  Matthsei  et  Mari»  Co- 


mitum  Pontivi  ann.  1248.  in  Tabular. 
S.  Judoci  :  Et  si  contingat,  quod  prasdicta 
duna  detur  ad  Managia   facienda,  ita 

?uod  hospites  ibi  morentur,  etc.  Alia  ann. 
251.  in  Tabular.  Episcopat.  Ambian. 
fol.  97  :  Hospitale,,..  quod  continet  duo 
Managia,  quae  censum  annuum  nobis 
tanquam  domino  debent.  Alia  Henrici  III. 
Regis  Angl.  tom.  2.  Monastici  Anglic. 
pag.  82  :  Managium  ejusdem  Hugonis 
cum  campo  adiacente.  [Charta  ann.  1272. 
tom.  3.  Hist.  Harcur.  pag.  52  :  Acram 
unam  terree  ad  Managium,  et  unam  acram 
prati  ad  pasturagium.  Alia  Philippì  de 
Arbosio  Episc.  Tornac.  ann.  1368.  apud 
Mirseum  tom.  2.  pag.  1328  :  Cum  uno 
manerio  sive  Managio  pertinente  ad  die- 
tas  terras.]  Vetus  Consuetudo  Norman- 
niae  cap.  24  :  Et  si  doit  Ven  savoir  que  le 
Manage  est  relevé  par  trois  sols,  et  par  ce 
aquite  la  premiere  acre,  ou  tout  le  tene- 
ment  ;  s'il  n'y  a  plus  d'un  acre.  Le  Ro- 
man dfAubery  MS  : 

Descendu  sont  eu  lor  maistre  Manaige. 

*  Pro  praedio  rustico,  in  Charta  au- 
thent.  offic.  Attrebat.  ann.  1259.  ex  Ta- 
bui.  S.Petri  Gand.  :  Domina  Mathildis... 
quitavit...  sexies  viginti  libras  Paris, 
qua*  ipsa  domina  habebat  nomine  assi- 
gnamenti  supra  Managium,  quod  Eusta- 
chius  filius  praedicti  Egidii  militis  mariti 
sui  tenebat  apud  Loison,  et  etiam  supra 
certas  pischarias,  aquasy  redditus  et  om- 
nia alia  ad  dictum  Managium  pertinen- 
tia.  Nostris  vero  Manandiseì  mansio, 
domus.  Lit.  remiss.  ann.  1455.  in  Reg. 
183.  Chartoph.  reg.  ch.  30  :  Gomme  le 
suppliant  eust  prins  à  louage. . .  à  Amiens. . . 
une  maison  ou  Manandise,  etc.  Reg.  13. 
Corb.  sign.  Habacuc  ad  ann.  1509.  fol.  7. 
v°.  :  Et  aussi  par  condition  que  se  ledit 
prendeur  y  fait  édifier  et  aloncguier  quel- 
que  édificeou  Manandise,  etc.  Chron.  MS. 
Bertr.  Guescl.  : 

Anglois  furent  issus  hors  de  leur  Manandie. 

Hinc  Manable,  qui   alicubi    man  et,  in 

Bestiar.  MS.  : 

» 

Or  vos  conterai  d'un  oisel , 
Qui  mouìt  parest  courtois  et  bel, 
Tousdis  est  en  eue  Manabale. 

Unde  etiam  Mannage,  prò  Supellex  do- 
mestica, Gali.  MeuSle.  Pedag.  prior  S. 
Gondulfi  Bitur.  ann.  1314:  Ung  Mannage 
d'ostel,  v.  solz.  Manandie  autem  vel  Ma- 
nantie  nostratibus  praeterea  facultates, 
bona,  redditus,  suppellectilem  qua  do- 
mus ornatur  significat.  Lit.  prò  monast. 
Sagiens.  ann.  1359.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  459  :  Gomme  à  cause  de 
leur  église  ilz  aient,  tant  en  chief  comme 
en  membres,  pluseurs  patronnaaes  d'è- 
glise,  droiz,  seigneuries,  Mananties,  pro- 
fiz  et  émolumens  et  revenus,  etc.  Vita 
J.  C.  MS.  : 

Ghil  Mahieus  estoit  tonloiers, 
Àssés  avoit  grant  Manandie. 

Pactum  inter  Phil.  Pule,  et  GuiJl.  co- 
mit.  Hannon.  ann.  1314  :  Et  deffendre 
en  bonne  foy  en  nostre  terre  que  il  rìi 
aient  Manandie,  ne  confort,  ne  marchan- 
dise  nulle.  Inde  Mayiant,  prò  Divi  te,  in 
Doctr.  : 

Et  qui  a  bones  teches,  riche  est  et  Mariani. 

Vide  Massaritia. 

*3.  MANAGIUM,  FamiIia;quo  sensu 
etiam  Ménage  dicimus.  Lit.  remiss.  ann. 
1376.  in  Reg.  108.  Chartoph.  reg.  ch. 
299  :  Se  Suessionas  transferens,  ubi  prò 
victu  suo,  uxoris  et  Managii  lucrando, 
mercari  cepit...  Diclus  exponens,  qui  cum 


206 


MAN 


MAN 


MAN 


uxore  et  familia  honeste  vivere  consueve- 

VOit     GtC 

*'4.  MANAGIUM,  Jus,  quod  domino 
competit  in  Managia  seu  praedia  subdi- 
torum.  Gualt.  Hemingf.deGest.Eduardi 
I.  reg.  Angl.  ad  ann.  1296.  pag.  93  :  Fide- 
litatem  et  homagium  vobis  facta,  tam  a 
nobis,  quam  ab  aliis  quìbuscumque  regni 
nostri  incolis,  fidelibus  nostris,  ratione 
ferrar um,  quas  in  regno  vestro  de  vobis 
tenebant,  et  etiam  ratione  Managii  seu 
retencionis  vestrae,  etc. 

*  5.  MANAGIUM,  Tributum,  quod  prò 
mercibus  quae  advehuntur,  debetur. 
Charta  ann.  1280:  Nobilis  vir  Pontius 
Bremundi  dominus  castri  de  Ga&lario..., 
concessi*  et  tradidit,  seu  quasi,  dicto  do- 
mino regi....  medietatem  prò  indiviso  sta- 
cae  seu  juris  quod  habet  in  staca  et  in  Ma- 
nagio,  p.t  generaliter  medietatem  prò  in- 
diviso totius  alterius  juris,  quod  ipse  Pon- 
tius  Bremundi  habet  in  staca  et  Managio 
et  pedaqio  supradictis....  Si  contingeret 
quod  ahquid  committeretur  a  transeunte 
seu  transeuntibus,  nomine  vel  occasione 
Managii)  passagii  et  stacse  seu  pedagii, 
et  e.  Et  quod  dictum  pedagium,  staca  et 
Managium  sine  consensu  utrius  partis 
nullo  tempore  possit  dividi. 

MANAGUR,  [f.  Negotii  alicujus  rector, 
Angli  s,  Manager,]  vox  Wallica,  in  Legi- 
bus  Hoeli  Boni  Regis  Walliae  cap.  9  : 
Mie  est  unus  homo  eorum,  cui  soli  credi- 
turi  scilicet  Managur,  dictator  continens 
cum  testimonio  Sacerdotis,  etc. 

T  MANAHEDA,  Idem,  ut  videtur,  quod 
Mansus ,  domus ,  habitatio.  Tabular. 
Rothonense  :  Et  hoc  est  tributum  istius 

terree  :  de  avena   modiqs  X In   Ma- 

naheda  xn.  denarios,  sine  censu,  sine 
tributo. 

MANAIA.  Testamentum  MS.  Raimundi 
Comitis  Melgoriensis  in  procinctu  iti- 
neris  Hierosol.  exaratum  :  Dono  D.  Beo 
et  S.  Petro...  sedis  Magalon...  Manaiam 
quam  habeo  in  salinis.  Et  infra  :  Et  re- 
linquo  suprascriptam  Manaiam  et  totum 
pulmentum  piscium,  quam  de  toto  sta- 
gno habeo.  Idem  videtur  quod  pugillata 
salis,  quantum  manu  continetur,  ac 
proinde  idem  quod  Manata,  de  qua  voce 
mox. 

MANALES  Lapide s,  qui  in  modum  cy- 
lindrorum  per  limites  trahebantur.  Pa- 
pias. 

«  MANAUS,  Mobilis;  dicitur  de  officio 
a  quo  quis  amoveri  potest.  Stat.  eccl. 
Tuli.  ann.  1497.  fol.  98.  v°  :  Furnerius  te- 
netur  ex  officio  suo,  quod  est  Manale  et 
ad  nutum  capituli  amovibile,  et  ideo  nul- 
latenus  venale,  nobis  ministrare  prò  quo- 
libet  resali  frumenti  claustralis  xij.  denas 
panum  alborum. 

]  MANALITES,  Eadem  notione  qua 
Missi,  qui  res  dominicas  disponunt,  ad- 
ministrant.  Praeceptum  Lotharii  Regis 
prò  Mon  aste  rio  Prumiensi  ann.  865. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect. 
col.  176  :  Tam  de  ipsa  villa  quam  de  om- 
nibus rebus  Richardi,  sicut  supra  compre- 
hensum  est,  Manalxtis  (1.  Manalites)  ve- 
rter abilis  Marcwardi  Abbatis,  Goerannum 
scilicet,  Adalbertum,  et  Hildifrandum, 
simulque  et  Theotfredum  advocatum  ip- 
sius  monasterii  revestivit,  et  ipsi  easdem 
res  secundum  legem  insiderunt.  Et  infra  : 
De  omnibus  vero  mancipiis  per  servum 
unum  nomine  Germinianum  eosdem  Mis- 
sos  revestivit. 

*  MANALIUM,   RIUM.  [Molendinum. 

*  MANAMENTUM,  Mansio,  domus  in 
qua  quis  manet.  Charta  ann.  1265.  in 
Reg.  feud.  Aquit.  ex  Cam.  Comput.  Pa- 
ris, sign.  JJ.  rub.  fol.  47.  r°.  :  Quitave- 


runt  omnes  planaturas,  Manamenta, 
plateas,  domos  et  lapides,  quae  sunt  in 
castro  Podii  Willelmi.  Vide  supra  Mana- 
gium 2. 

MANANA.  Vide  in  Mannus. 

1  MANAPIATUS,  Hypothecatus,  1.  si 
quis  comparaverit.  de  praesumpt.  Ita 
Hierolexic.  Macri. 

*  MANARA,  Securis,  Ital.  Mannaia. 
Chron.  Domin.  de  Gravina  apud  Mura- 
tor.  tom.  12.  Script.  Ital.  col.  559  :  In 
quodam  vexillo  suo  regali  facto  de  novo, 
praeter  arma  sua  regalia,  depingi  fecit 
quamdam  Manaram  et  cippum.  Vide 
Manaria. 

1  MANARIA,  Batillum,  falcula,  Gallis 
Faucille,  serpette,  Italis  Manarino,  quod 
ad  manum  facilis  sic  dieta.  Capit.  Ca- 
roli II.  Regis  Sicilia?  Rubr.  de  Armis 
acutis  :  Qui  cum  roncha  ferrea,  accetta, 
Manaria,  cult  elio  quocumque  quemquam 
percusserit,  etc.  Glossae  Andreas  de  Yser- 
nia  in  alium  locum  eorumd.  Capitul.  : 
Et  ita  de  portatione  roncae  vel  Manariae 
non  tenetur  poena  portationis  armorum, 
quia  facta  est  ad  incidendum  sepes  et 
alia.  Chron.  Parmense  ad  ann.  1232. 
apud  Murator.  tom.  9.  col.  706:  Et  eo 
anno  fuit  factus  murus  in  glarea  Com- 
munis  in  ripa  Parmae  a  sero  de  subtus  a 
ponte  lapidum,  cujus  memoria  in  quo- 
dam lapide  marmoreo  sculpta  fuit  cum 
Manaria.  Inter  militum  arma  recense- 
tur  ibid.  col.  797  :  Et  tunc  per  milites  et 
alios,  qui  ibi  erant  prò  Ecclesia  Ro- 
mana, ter  omni  septimana  guastum  fie- 
bat  circumquaque  Forlivium.  Et  erant 
ibi  prò  ipsa  Ecclesia  mille  guastatore^ 
cum  securibus  et  Manariis.  Vide  Ma- 
nuaria. 

#MANARIXIUS,  ut  Manara.  Inter  arma 
vetita  recensetur,  in  Stat.  Vallis-Ser. 
rubr.  44.  ex  Cod.  reg.  4619.  fol.  88.  r°. 
Vide  Manarota. 

T  MANAROTA,  Idem  videtur  quod  Ma- 
naria. Histor.  Cortusior.  lib.  2.  apud 
Murator.  tom.  12.  col.  800  :  Et  inspiexens 
vidit  maximam  peditum  multitudinem  a 
lanceis  longis,  a  balistis  et  Manarotis 
ante  portam,  etc. 

MANAS,  Malas,  maxillas.  Papias. 

MANATA,  quasi  Manuata.  Italis  certe 
Manata  est  brancata,  tanta  quantità  de 
materia,  quanta  puoi ,  stregnere,  o  tener 
con  mano,  manipulus,  nostris  Manée. 
Charta  Amedei  Com.  Sabaud.  ann.  1249. 
apud  Guichsnonum  :  Concessit  prò  reme- 
dio  animae  suse...  leydam  salis,  quam  ha- 
bebat  apud  Ghamberiacum,  prseter  Mana- 
tam  salis ,  quam  recipiebat  Mistralis 
Ghamberiaci  nomine  ipsius.  Lib  erta  tes, 
concessa  vili»  Franchae  ab  Archembaldo 
Dom.  Borbonensi  ann.  1217.  MSS.  :  Si 
aliquis  extraneus  ducit  asinos  cum  sale, 
dabit  unam  Manatam,  si  vendit.  Quicun- 
que  vendit  sai  in  foro  ad  archam,  vel  in 
nundinis,  dabit  unam  Manatam  salis  a 
pollice  in  antea.  [Regestum  87.  in  Char- 
tophylacio  regio  :  Percipiunt  D.  Aynar- 
dus  junior  unam  cartam,  unam  mondi- 
nam  et  unam  Manatam  nucleorum,  etc. 
Statuta  Massil.  lib.  5.  cap.  19.  %  11  .Item 
quicumque  capiet  de  alieno  honore  fa- 
oas,...  vel  bladum  solvat  nomine  banni, 
prò  quolibet  'Manata,  de  die  vi.  den.] 
Charta  Libertatum  villae  de  la  Perouse 
ann.  1260.  apud  Thomasser.  :  Et  li  sau- 
ners  (donerà)  do  setier  une  Manée  de  laide, 
et  autre  de  terrage. 

*  Pugili us.  Reg.  episc.  Nivern.  ann. 
1287  :  Item  quilibet  qui  vendit  salinburgo  ! 
comitis,  debet  quolibet  Sabbato  totius  anni 
unam  Manée  salis  usque  ad  policem,  et 
debet  mensurari  ad  manum  recipientis. 
Menée,  eodem  sensu,  in  Consuet.  Bitur. 


ex  Reg.  Joan.  ducis  Bitur.  Cam.  Com- 
put. Paris,  fol.  117.  v°.  :  Itern  quiconques 
amene  sei  à  Bourges,  S.  Supplice  a  pour 
chacun  cheval  une  Menée.  Mannée  vero 
pensitationem  signiflcat,  quas  prò  fru- 
menti molitura  exigitur,  in  Charta  ann. 
1232.  inter  Annal.  Tervan.  pag.  125  :  Je 
Eustasseì  soer  le  conte  de  Saint  Polt  fay 
scavoir...  que  j'ay  donnei  et  octroiet...  as 
nonnains  de  Éiaupré  de  Vordene  de  Gis- 
tiaus,  qui  mainent  ou  tenement  de  le 
Gorghe,  leur  Mannée.  En  tele  maniere 
que  elles  poent  morre  as  molins  de  le  Gor- 
ghe quiltement  sans  moture  et  sans  aulire 
droiture,  tout  chou  que  il  convenra  à  la 
souffisance  de  le  maison.  Vide  infra  Ma- 
nuata. 

Man  ad  a.  Tabu  lari  um  Conchensis  Ab- 
batiae  in  Ruthenis  eh.  226  :  Sextarios  sex 
de  civada,  et  sex  gallinas,  et  tres  Mana- 
das  de  canbet,  i.  tres  manipulos  canna- 
bis. Vide  Palma  3. 

*  MANATIGUM,  Praestatio  propter 
mansiones  sol  venda.  Reg.  feud.  Aquit. 
sign.  JJ.  rubr.  in  Cam.  Comput.  Paris. 
fol.  32.  v°.  :  Item  habet  (dom.  rex)  Ma- 
naticum  proprium  prò  eorum  domibus 
burgi. 

*MANATUS.  Charta  ann.  1489.  inter 
Probat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  281  : 
Ac  (cum)  aliis  supra  Manatis  et  mentio- 
natis  dumtaxat.  f.  scriptum  e  rat  con- 
traete Meratis,  unde  male  lectum  est 
Manatis,  prò  Memoratis. 

>- MAN  AVERI  A,  Instrumentum  quod- 
dam  ad  piscandum  utile.  Charta  ann. 
1307.  in  Reg.  47.  Chartoph.  reg.  eh.  130  : 
Item  intendit  probare  dictus  procuratore 
quod  dictus  dominus  episcopus  (Magalo- 
nensis)  et  sui  praedecessores...  sunt  et  fuc- 
runt  in  possessione...  concedendi  in  aca- 
pitum  Manaveriam  et  manguerias  et  alia 
ause  ad  artem  piscandi  vel  aliter  utilia. 
Vide  infra  Manca. 

*MANAVESIUS,  Armorum  genus, 
idem  quod  supra  Manarixius,  in  Stat. 
Mantuae  lib.  1.  cap.  112.  ex  Cod.  reg. 
4620. 

MANAZEI,  ita  dicti  in  Bosnensi  re- 
gno Paterini  haeretici,  ut  est  in  Hist.  A 
Cutheis  ann.  1366.  a  Manichaeis  id  voca- 
buli  fluxit. 

*  MANBORNIA,  Tutela.  Vide  in  Mam- 
burnus. 

MANBOTA,  Compensatio  mortisi  voce 
Saxonica  Man,  quae  hominem  sonat,  et 
Bode,  quae  a  bettan  deducitur,  quod 
compensare  est.  Erat  igitur  Manbota 
perempti  hominis  illa  aestimationis  pars, 
quae  caesi  domino  compensationis  loco 
tributa  est.  Leges  Inae  Regis  cap.  69: 
Ex  eestimatione  capitis  viri,  gui  vicenis, 
dum  vixeraty  aestimabalur  solidis,  subtra- 
hantur  30.  solidi  ad  compensandam  do- 
mino mortem,  etc.  Saxonicum  habet 
Monbote.  Occurrit  haec  vox  non  semel 
ea  notione  in  Legibus  Edw.  Confess. 
cap.  12.  Henrici  I.  cap.  12.  69.  70.  74.  75. 
76.  79.  80.  etc.  Leges  Normannicae  Wil- 
lelmi Nothi  cap.  8  :  Si  home  occit  V altre, 
et  il  seit  counsaut,  et  il  doive  faire  les 
amendes,  durrad  de  sa  Manbole  al  seignor 
per  le  frane  home  10.  sols,  et  pur  le  serf 
20.  sols.  [#*  Vide  Philips,  de  Jure  Anglo- 
sax.  §  47.  et  Histor.  Jur.  Anglic.  tom.  2. 
pag.  258.  315.] 

1 M  ANBURGIUM,  Manburina,  etc.  Vide 
Mambumus. 

1.  MANGA,  prò  Marca,  seu  certo  auri  et 
argenti  pòndere.  Willelm.  Malmesb.  lib. 
2.  de  Gestis  Angl.  :  Ad  omnes  principales 
sedes  librum  hunc  suo  jussu  conscriptum 
se  velie  transmittere,  cum  pugillari  aureo, 
in  quo  esset  Manca  auri.  Glossari  um  ve- 
tus  Anglican.  circa  tempora  Edw.  III. 


MAN 


MAN 


MAN 


207 


exaratum,  M ancam  sive  mantam  auri, 
triginta  denariorum  fuisse  tradit.  Lam- 
bardus  mancusam  et  marcam,  (quae 
verba  idem  sonant  cum  manca)  mini- 
mum argenteum  30.  valentem  denariis 
interpreta  tur.  Verum  jure  in  dubium 
vocat  Somnerus,  an  Manca  et  Mancusa 
nummus  aut  percussa  moneta  fuerit, 
cum  probabilius  sit,  fuisse  auri  aut  ar- 
genti quid  certo  quodam  pondere  cons- 
tans,  qua  notìone  marcam  vulgo  accipi- 
mus,  cujus  valor  tam  in  auro  quam  ar- 
gento cresci t  aut  min  ui  tur  prò  ratione 
valoris  iftonetae,  qui  ut  plurimum  prò 
nutu  et  libito  Principum  minuitur  aut 
augetur.  Atque  inde  fit,  ut  in  Legibus 
Henrici  I.  cap.  69.  manca  sex  solidis  aes- 
timetur,  quinis  nimirum  denariis  ad 
solidum  :  in  Lege  Adelstani  Reg.  cap.  6. 
30.  denariis  ;  mancusa  vero  apud  Wil- 
lelmum  Thorn  pag.  1776.  in  Varian- 
tibus  Lect.  pondus  2.  solid.  et  6.  denar. 
dicatur.  Occurrit  in  Legibus  et  Scrip- 
toribus  Anglicis  passim.  Vide  Monastic. 
Anglic.  tom.  2.  pag.  266.  et  infra  Man- 
cusa. 

SBIT  Som  neri  sententiam  firmare  li- 
cet  ex  Testamento  Byrhtrici  apud  Hic- 
kesium  pag.  52.  ubi  armillae  aurese  pon- 
dus ad  80.  Mancas  sesti matur  :  Primum 
naturali  domino  suo  Regi  armillam  au- 
ream  quae  habet  80.  Mancas  auri.  Et  in- 
fra :  Et  dominai  suaa  Regino  armillam 
unam  quae  habebat  triginta  Mancas  auri... 
Prasterea  dedit  eidem  Ecclesia....  unam 
torquem  auream  de  quadraginta  Mancis 
auri* 

Mango.  Liber  mirabilis,  seu  Tabu- 
larium  Abbat.  Conchensis  in  Ruthenis 
eh.  19  :  Et  in  memoria  census  per  sin- 
gulos  annos  S.  Petro  Romae  Apostolo 
unum  Manconem  auri  persolvant.  Nisi 
legendum  sit  Mancosum,  ut  in  Charta 
207. 

2.  MANCA,  Defectus,  nostris  Manquet 
Italis  Mancanza.  Urbanus  II.  PP.  in 
Epist.  ad  Ivonem  Carnotensem  Episco- 
pum  :  Oves  dominicas...  absque  morbo  vel 
Manca  per  ducere. 

13.  MANCA,  f.  Naviculae  piscatoriae 
genus.  Vita  S.  Oswaldi  saec.  5.  Bene- 
die  t.  pag.  745  :  Totam  simul  piscariam 
Ramesensi  Ecclesia  contulit  cum  Mancis 
et  costis  piscatorum.  Vide  Manciva. 

4.  MANCA  Manus,  Sinistra.  Electio 
Henrici  Regis  Portugallige  apud  Bran- 
daon.  in  Monarch.  Lusitana  lib.  10.  cap. 
13  :  Si  Rex  Portugalliae  non  habuerit  mas- 
culum,  et  habuerit  filiam,  ista  erit  Re- 
gina, ììon  accipiet  virum,  nisi  de  Portu- 
gal.  nobilis  et  talis  non  vocabitur  Rex, 
nisi  postquam  habuerit  de  Regina  filium 
Varonem,  et  quando  fuerit  in  congrega- 
tione ,  maritus  Regino  ibit  in  Manca 
manUy  et  maritus  non  ponet  in  capite  co- 
ronam  regni. 

T  MANCALDUS ,  Mensura  annonaria, 
Mancaud.  Chartul.  Aquicinctense  fol. 
60  :  Godefridus  de  Strumel  dedit  Eccle- 
sia Aquicinensi....  censum  2.  modiorum 
avenaa  duorum  etiam  Mancaldorum  pisae. 

*  MANCALIS.  [Vide  Methcalis  : 
«  Unde  censum  annualem,  mille  videli- 
cet  aureos  quos  vulgo  Mancales  appel- 
lant  conventui  Oluniacensi  ad  vestia- 
rium  proprie  dedit.  »  (Chart.  Cluniac. 
Coli.  Burgund.  B.  N.  t.  79,  n°  155  bis, 
an.  10900] 

1  MANCALZ,  Modus  agri,  qui  mancal- 
dum  capit.  Chartul.  Aquicinctense  fol. 
26  :  Johannes  de  Hainelcurt  vendidit  no- 
bis  duas  Mancalz  terras. 

MANCANARES,  Pomaria.  Vox  -  Hispa- 
nica  ;  mangana,  pomum.  Charta  aerae 
1010.  apud  Ant.  de  Yepez  in  Chron.  Ord. 


S.  Bened.  tom.  5  :  Vineas  et  terras,  et 
ortaleSy  et  Manganar  es,  cum  pratis,  pas- 
cuis,  eie. 

MANQANUM.  Charta  aerae  978.  apud 
Anton,  de  Yepez  in  Chron.  Ord.  S.  Be- 
ned. tom.  6.  pag.  460  :  Concedimus  ibi 
serviendam  illa  vinea  de  ilio  Mancano 
alia  vinea  juxta  alia  vinea  de  illa  Comi- 
tissa,  etc.  [Idem  videtur  quod  Mangana- 
res,  Hispan.  Manzanal,  Pomarium.] 

MANCARE,  Mancaster.  Vide  Mancus  1. 

*  1.  MANQARIA.  [Gali.  Manquement  : 
«  Habuimus  noticiam  multas  novitates, 
Mancarias  et  extorssiones  factas  fuisse 
in  h avere  et  personis  nostrorum  merca- 
torum.  »  (Venise,  Arch.  gén.  Senato. 
Misti  LV.  f.  117,  an.  1425.)! 

stc  2.  MANQARIA,  Comessatio,  con  vi- 
vi um.  Ital.  Gozzovig Ha. Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  1.  pag.  138  :  Mancarias, 
sive  comestiones  non  fatiam,  nec  fieri 
permittam  in  massaria  meo  tempore,  ne- 
que  sinam.  [Fr.] 

*  MANCATUM,  perperam,  ut  videtur, 
prò  Mandatum,  in  Stat.  Genuens.  lib.  4. 
cap.  20.  pag.  127  :  Si  aliquis  propinquus 
aut  vicinus  requisitus  noluerit  consentire, 
et  facto  prascepto  de  Mancato  magistratus, 
non  comparuerit,  etc. 

1  MANCAUS ,  Mensura  frumentaria. 
Chartular.  S.  Vedasti  Atrebat.  V.  pag. 
264  :Adpontemde  Wendin  debet  celle- 
rarius....  in  festo  omnium  SS.  quatuor 
Mancaus  frumenti.  Vide  Mancaldus. 

1  MANCEA,  Mensa,  Gali.  Table.  Inven- 
tari um  ann.  1342.  ex  Archiv.  S.  Vict. 
Massil.  :  Item  unam  mapam  piste,  itera 
duas  Manceas,  etc.  Vide  Mancia. 

MAN  GELI.  Vide  Moneta  Baronum. 

MANGELLA,  Parva  manica,  man  ice  Ila, 
nostris  Manchette.  Wolphardus  Presbyt. 
lib.  1.  de  Vita  S.  Walpurg.  cap.  6.  n.  19  : 
Mancéllam  ei  a  manu  prevaricatrice  et 
tumida  dissuerunt. 

*  Alias  Mancelon.  Lit.  remiss.  ann. 
1457.  in  Reg.  189.  Chartoph.  reg.  eh.  186: 
Une  paire  de  Mancelonsf  qui  pouoient  va- 
loir  deux  sols,  six  deniers. 

1.  MANCEPS,  Satelles,  lictor,  vel  qui 
satelliti  bus  praeest.  [Manceps,  Sergent, 
in  Glossar.  Lat.  Gali.  Sangerm.]  S.  Cy- 
prianus  Epist.  69  :  Latrones  Mancipi, 
obsequio  pieno  humilitatis  obtemperant. 
Mox  :  Praepositus  illic  agnoscitur  et  ti- 
metur. Lucifer  Calaritanus  lib.  2.  prò  S. 
Athanas.  pag.  89  :  Non  esse  Ghristianus, 
sed  piane  Manceps  latronum  cognosceris. 
Manceps  carceris,  et  vinculorum  janitort 
apud  Prudentium  libro  Peristeph.  S. 
Zeno  in  Serm.  de  S.  Arcadio  :Hunc  vero 
profitentem  ad  nefandam  custodiam  noxiae 
mentis  Mancipes  rapuerunt. 

Manceps   Mutationum.    Gloss.f  Gr. 

Lat.  :  'E-jctffTaOfAOG,  o  t5^  xaTajiovfo  rjyou- 
jtevo;,  Stationarius,  Manceps.  mancipes 
cursus  publici,  de  quibus  in  Cod.  Th.  in 
leg.  15.  22.  35.  36.  42.  etc.  de  Cursu  pubi. 
(8,  5.)  Senator  lib.  4.  Epist.  47  :  Si  quos 
autem  intemperans  culpa  pertulerit,  col- 
lectam  quantitatem  per  vices  agentes 
Mancipibus  mutationum  volumus  appli- 
cavi, ut  cursualis  tractus  inde  habeat  re- 
medium,  unde  hactenus  sumpsil  incom- 
modum. 

Manceps  Thermarum,  Salinarum,  in 
Cod.  Th. 

1  Mancipes,  Publicani  spontanei,  in- 
quit  Gothofredus  ad  leg.  17.  lib.  13.  Cod. 
Theod.  tit.  1.  quibus  cura  ut  distri bu- 
tionis,  ita  exactionis  injungebatur,  suo 
privato  co m modo. 

2.  MANCEPS,  Pistor  publicus.  Mdcyxt^, 
ó  Teyvmj;  toG  8rjfJit68ouc  apxou,  in  GlOSSÌS 
Basilic.  Ita  Mancipes  usurpant  leg.  1.  et 
2.  Cod.  Theod.  de  Frumento  urb.  CP. 


(14, 16.)  ut  censet  Cujacius.  At  Jacob us 
Gothofredus  non  quosvis  pistores;  sed 
eos,  qui  pistrinis  publicis,  atque  adeo 
panum  civili  um  et  militarium  pistoribus 
praepositi  erant,  ex  d.  leg.  18.  et  ex  So- 
crate lib.  5.  cap.  18.  sol os  Mancipes  ap- 
pellatos  contendit.  Verum  in  d.  leg.  18. 
Mancipatus,  non  est  praepositura  pistri- 
norum  ;  sed  panis  exeoctio,  et  obsequium 
pistrini ,  ad  quod  tenebantur  omnes, 
praeter  eos,  qui  ratione  dignitatis  a  mu- 
neribus  sordidis  immunes  erant,  ex  leg. 
15.  eod.  Cod.  de  Extraord.  sive  sordid. 
(11,16.)  Praeterea  Graecos  recentiores  pay- 
xwca  quemvis  pistorem  vocasse  con  stat. 
Vide  Vitam  S.  Auxentii  Archimandritae 
cap.  8.  et  alios  laudatos  a  Meursio.  Hinc 
LLayxiiceiov,  apud  Cedrenum  pag.  324.  in 
Basilicis,  apud  Suidam,  etc.  et  ^avxi- 
7«ov,  in  Chronico  Alexandrino  pag.  786. 
prò  pistrino.  Lexicon  Gr.  MS.  Reg.  Cod\ 
2062  :  'Ap-rowóXiov,  tò  (i,ayxu7retov,  ev  <I> 
ot  apxot  YtvovTocc.  Aliud  Lexic.  habet  {a«y- 
xumov.  [**  Vide  Glossar,  med.  Graecit. 
col.  846.]  Anastasius  Bibl.  in  Vita  S. 
Joannis  Eleemosynarii  cap.  7.  n.  36  : 
Et  animai  portane  siligines  a  Mancipio 
causa  prandii  ipsius.  Vide  Panetarius. 

*  MANCER,  Spuri  us,  prò  Manzer.  Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692.  Mancer, 
fis  de  putein  : 

Natus  de  scorto  Ubi  Mancer,  Manceris  esto. 

TI.  MANCHA,  Idem  quod  Manca  1. 
Charta  Henrici  Reg.  Angl.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  38  :  Si  quis  de  ho- 
minibus  suis  in  forisfactura  mea  justo 
judicio  et  causa  aperta  missus  fuerit  de 
xx.  Manchis,  adquietet  se  ante  judicium 
pervi,  denarios,  et  post  judicium  perxil. 

dpTiCLvin^ 

*  2.  MANCHA,  a  Gallico  Manche,  Ma- 
nica. Pro  Manchis  dominae  comitissae,  etc. 
in  Comput.  ann.  1244.  MS. 

*  MANCHALDUS,  Mensura  annonaria, 
in  Charta  Nicolai  episc.  Camerac.  ann 
1169.  ex  Chartul.  S.  Juliani  Camerac 
eh.  3.  Vide  Mancaldus. 

*  MANCHEUS,  MANCIfcUHS,  Jus  gisti 
seu  procurationis,  vel  Praestatio  pecunia 
ria,  quae  ob  id  exigebatur.  Charta  ann 
1306.  prò  vicecomit.  Lautric.  in  Reg.  61 
Chartoph.  reg.  eh.  168  :  Usatica,  biada- 
tas,  bicocarias  et  Mancheus.  Infra  :  Usa 
tica,  albergas,  cor  regia,  Mancieuhs,  etc 
Vide  Mando  1. 

*  MANCHUM,  Manubrium,  Gali.  Man- 
che. Guido  de  Vigev.  MS.  de  Modo  ex- 
pugn.  T.  S.  cap.  9  :  Fiet  una  bota  ro- 
tunda,  et  ista  bota  habeat  in  medio  unum 
Manchum  ab  una  parte  botse,  taliter  fac- 
tum, quod  leviter  possit  teneri  intus  gamba 
cum  streva 

1.  MANCIA.  Innocentius  III.  lib.  1. 
Epist.  pag.  30.  Edit.  Venetae,  de  officio 
Camerarii  in  Ecclesia  Per usina  :  Ipse 
vero  quod  cuique  opus  erit,  juxta  faculta- 
tes  domus  provide  dispensabit,  Mancias, 
et  alia,  quae  fuerint  necessario  danda  in- 
tus et  foris,  cum  Consilio  Archipresbyteri 
sine  murmure  tribuet,  etc.  Ubi  Mancia 
idem  est ,  quod  mensa.  Vide  in  hac 
voce. 

WW  Mancias  donum  clienti  bus  factum 
interpretatur  Mabillonius  in  Notis  ad 
Ord.  Rom.  tom.  2.  Musei  Italici  pag. 
129.  unde  manum  vocat  Benedictuspres- 
byterium,  seu  donativum  quod  summi 
Pontifices  distri buere  solent,  maxime 
cum  inaugurantiir.  Vide  in  Manus. 

*  Acad.  Gru  se.  :  Mancia,  quel,  che  si 
da  dal  superiore  allo  inferiore,  e  nelle  al- 
legrezze, o  nelle  solennità  per  una  certa 
amorevolezza,  Lat.  Sirena. 

*2.  MANCIA,  Auguriuni,  omen,  devina- 


208 


MAN 


MAN 


MAN 


don,  Prov.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood. 
reg.  7657. 

*  MANGID ,  Praestationis  species,  f. 
quae  ex  piscibus  flt  Charta  Alf.  II.  reg. 
Aragon.  ann.  1172.  inter  Probat.  tom.  3. 
Hist.  Occit.  col.  124  :  Dono...  pedaticos  in 
mari  et  in  terra,  et  Mancid  in  piscatione 
maris. 

*  MANCIEUHS.  Vide  supra  Mancheus. 
MANCINUS.  Vide  Mancus  1. 

1  1.  MANGIO,  Jus  gisti  seu  procuratio- 
nis,  vel  Praestatio  pecuniaria  quae  ob  id 
exigebatur.  Charta  Caroli  M.  ann.  3.  ip- 
sius  imperii  in  Hist.  Mediani  Monast. 
pag.  159  :  Nullus  judex  publicus  injuste 
ad  causas  audiendum,  vel  freda  exigen- 
dum,  nec  Mandones  seu  paratas  facien- 
dum...se  inaerete  aut  exactare  prasumat. 
Vide  Mansiones. 

12.  MANGIO,  TCEptarjXov,  Peristylium.. 
Gloss.  Lat.  Graec.  MSS.  Sangerm.  Per- 
p erara  prò  Mansio. 

MANGIONATOR.  Vide  Mansionator. 

1  MANCIPA,  Meretrix.  Statuta  Massil. 
lib.  5.  cap.  13  :  Constiluimus  ne  aliquis 
tenens  stupas  recipiat  meretricem  publi- 
cam  sive  Mancipam,  nisi  duntaxat  una 
die,  scilicet  in  singulis  septimanis  die 
Luna. 

*  Hisp.  Manceba,  Concubina,  pellex  ; 
unde  Mancebia,  lu panar,  prostibulum. 

MANCIPALIA,  Publica  res,  in  Glossis 
MSS.  ad  Concil.  Afric.  cap.  36. 

MANCIPALIS,  Mancipium.  Gildas  in 
Gemi  tu  pag.  9  :  Romanis  nonnullis  ad 
servitutem...  Mancipalibus  reservatis... 
Italiam  petunt. 

*1.  MANCIPARE,  Lacerare,  veì  per 
vini  auferre.  Stat.  synod.  eccl.  Tornac. 
ann.  1366.  cap.  18.  pag.  47:  Cujuscumque 
dignità tis  aut  conditionisexistat,quinun- 
tios  aut  executores  ecclesiarum  judicum, 
aut  alias  litteras  eorumdem  actave  judi- 
ciaria  deferentes,  hac  occasione  verberare, 
capere,  detinere,  occultare,  scriptionem 
Mancipare,  mutilare ,  aut,  quod  gravius 
est,  interficere,  litteras  vel  acta  pradicta 
personis  memoratis  auferre,  seu  etiam 
corrumpere,  cancellare  aut  deliner  e,  etc. 

*  2.  MANCIPARE,  In  se  quid  suscipere, 
vadem  se  prestare,  idem  quod  Manuca- 
pere.  Vide  in  hac  voce.  Charta  ann.  1210. 
ex  Tabul.  Carnot.  :  Islam  venditionem 
concesserunt  Engessendis  mater  dicti 
Gerardi  et  Isabel  uxor  e  jus,  et  fide  inter- 
posita  eam  garentizare  Mancipantes,  quid- 
quid  ratione  dotalitii  in  rebus  pr denomi- 
na tis  habebant,  sponte  quittaverant.  Vide 
mox  Mancipium  5. 

1  MANCIPARI  Eppegtum,  Sortiri,  ob- 
tinere.  Litterae  Henrici  III.  Reg.  Angl. 
ann.  1225.  apud  Rymer.  tom.  1.  pag.  280 : 
Et,  si  acceptis  eorutn  responsis,  audieritis 
quod.  non  se  capient  dieta  negotia,  dicatis 
quod  moleste  feramus  rem  ejfectum  non 
Mancipatam.  [**  Effectui  Mancipari,  in 
ehart.  Dagobert.  I.  ann.  628.  apud  Bre- 
quin.  nov.  edit.  num.  245.] 

MANGIPARIUS,  Mancipiorum  mango, 
vendi tor.  Scholiastae  Juvenalis  ad  illud 
Sat.  11.  v.  147  : 

Non  Phryx,  aut  Mycius,  non  a  mangone  pelitus. 

Quales  vendunt  care  Manciparii.  Perpe- 
ram  videtur  scriptum  in  Notis  Tyronis 
pag.  80  :  Massipiarius,  prò  Mancipiarius. 

1.  MANGIPATIO,  prò  Emancipalo,  seu 
poti us  Manumissw.  Charta  Iwani  Comi- 
tis  Alostani  ann.  1139.  apud  Miraeum 
tom.  1.  pag.  104  :  Excepta  Mancipatione 
servorum,  ab  omni  nostra  vel  laica  potes- 
iaté  omnimodo  mancipatum,  prò  amplifi- 
cando Dei  nominis,  et  laudis  honqre  ad 
usum  Fratrum  Trunciniensis  Ecclesia... 


qua  loco  prafato  prxsidet,  libere  tra- 
aidi. 

*  2.  MANCIPATI0,  Obligatio,  servitus. 
Charta  ann.  1183.  ex  Chartul.  21.  Corb. 
fol.  184.  v°.  :  Concessiti,  de  terra  sua  in- 
eulta,  ubi  quindecim  modii  furmenti  (sic) 
seminari  queanl  ,  sine  Mancipatione 
servitii  vel  alicujus  redditus.  Vide  Man- 
cipatus. 

1  MANCIPATUS,  Servitus,  ministerium. 
Epist.  Stephani  VI.  PP.  tom.  3.  Conc. 
Hisp.  pag.  161  :  Et  cunette  ejusdem  dice- 
cesis  Ecclesia  qua  prius  UH  paruerant, 
revenant ur  in  Mancipatun  obséquela  il- 
lius.  Mancipatus,  prò  ministerio  pistrini, 
vide  Manceps  2. 

1  MANCIPIA,  Servi  homines,  sed  non 
ejusdem  ordinis  atque  conditionls  ;  Man- 
cipia quippe  Ecclesiastica  ab  aliis  dili- 
genter  secernunt  Capitularia  Regum 
nostrorum,  cum  ne  in  servitutem  secula- 
rem  redigantur,  proni  ben  t  tom.  2.  col. 
364.  neque  ea  commutari  nisi  ad  liberta- 
tem  permittant.  Capituli  Caroli  C.  ibid. 
col.  56:  Neque  Mancipia  ecclesiastica  quis- 
quam  nisi  ad  libertalem  commutet  ;  vide- 
licet  ut  Mancipia  quse  prò  ecclesiastico 
dabuntur,  in  Ecclesia  servitute  perma- 
neant  ;  et  ecclesiasticus  homo,  qui  com- 
mutatus  fuerit,  perpetua  liberiate  frua- 
tur. 

1  Mancipia  Adventitia  et  fugitiva,  in 
Capitul.  Caroli  M.  ex  Lege  Longobard. 
num.  7. 

1  Mancipia  non  casata,  hoc  est,  servi 
rurali  bus  possessioni  bus  non  addicti. 
Vide  Casati. 

1  Mancipia  Originalia,  Servi  a  prima 
origine  colonariae  conditionis.  Appendix 
Marculfì  form.  16  :  Propterea  obnoxiatio- 
nem  de  capud  ingenuitatis  meain  te  fieri 
et  ad  firmare  rogavi  ;  ut  quicquid  de  man- 
cipia tua  origmalia  vestra  facitis,  etc. 
Idem  occurrit  inter  Li ndenbrogiiformu- 
las  n.  136.  Vide  Originarii. 

1  Mancipia  Palatii,  Ejusdem  condi- 
tionis atque  Mancipia  Ecclesiarum,  in 
Capitul.  Caroli  M.  ann.  793.  num.  12. 

**  Mancipia  Dotalia,  Ecclesiastica, 
quae  in  dote  ecclesiae  sunt.  Chart.  Otton. 
I.  Imperat.  ann.  950.  apud  Guden.  Cod. 
Diplom.  tom.  2.  pag.  1  :  Reddidimus  cce- 
nobitis  S.  Maximini...  acclesias  cum  de- 
cimis,  dote,  Dotalibusque  Mancipiis. 

T  Mancipia,  Serva.  Praeceptum  Lo- 
thariiRegis  ann.  856,  apud  Marten.tom. 
1.  Ampliss.  Collect.  col.  146  :  Ex  benefi- 
cio Irigilmari  Mancipias  duas,  nomina 
earum  Ottruth  et  Willigart,  et  istas  supra 
nominalas  Mancipias  cum  infantibus  eo- 
rum  ad  proprium  tribuimus.  Vide  Mar- 
culfì Appendicem  form.  37. 

MANGIPIALIS  ,  in  Glossis  antiquis 
MSS.%:  Originis  ejusdem,  vel  locum,  of fi- 
cium  gerens. 

MANCIPIATA  Casa.  Edictum  Rotharis 
Regis  Longob.  tit.  92.  §  1.  p*230.J  :  Si 
quis  comparaverit  terram,id  est,  solum  ad 
eedificandum,  aut  casam  Mancipiatam,  et 
quinque  annos  inter  prsesenles  possederit, 
etc.  Ubi  Lex  Longob.  Iib.  2.  tit.  35.  1 1. 
habet  Mancipatam.  [Recte  Muratoriusin 
hunc  locum  casam  Mancipiatam  vel 
Mancipatam  dici  existimat,  quae  ad  auc- 
tionem  vendita  est. 

MANGIPIOLUM,  Mancipium,  servus  mi- 
noris  pretii.  Concil.  Turon.  IL  cap.  19  : 
Reliqui  Presbyteri  et  Diaconi  et  Subdia- 
coni vicani  hoc  studio  se  custodiant,  ut 
Mancipiola  sua  ibi  maneant,  ubi  uxores 
suds.  liti  tamen  segregatim  solitarii  in 
cella  jaceant,  et  orent,  et  dormiant.iMan- 
cipiolum,  petit  sergent,  mancip,  in  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.J 

1 1.  MANCIPIUM,  Villa,  mansus,  tene- 


mentum  ;  quae  omnia  una  hac  voce  si- 
gnificari  videntur,  in  Charta  Im berti 
Archiep.  AreJat.  ann.  circ.  1190  :Nos  ita- 
que  cum  Consilio  et  voluntate  Consulum 
Arélatensium  et  totius  populi  collectam 
eleemosynam,  quam  ad  subventionem  ter~ 
ree  Hierusalem  in  civitate  nostra  et  in 
Mancipiis  fecimus}  per  eosdem  fratres  ul- 
tra mare  duximus  transmittendam. 

^W  Strictiori  notione,  nempe  prò  Fa- 
milia,  domus,  usurpatur  in  Conc.  Tolet. 
XVI.  ann.  693.  inter  Hispan.  tom.  2. 
pag.  741  :  Ut  ecclesia,  qua  ad  decem  ha~ 
buerit  Mancipia,  super  se  habeat  Sacerdo- 
tem  ;  quse  vero  minus  decem  Mancipia 
habuerit,  aliis  conjungatur  ecclesiis. 

12.  MANCIPIUM.  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
german.  ex  Johan.  de  Jan  uà  :  Manci- 
pium, Fils  ou  fitte  non  émancipés,  ou  ce 
qui  peut  estre  prins  à  la  main,  et  estre 
subjet,  si  comme  homme  ou  beste. 

13.  MANCIPIUM,  Pistrinum.  Vide  Man- 
ceps 2. 

*  4.  MANCIPIUM  Addicens,  Discipu- 
lus,  tiro,  Gali.  Apprenti  ;  nude  vero  so- 
cium,  vulgo  Compagnon,  significat.  Stat. 
sabbat.  Carcass.  ann.  1402.  tom.  8.  Or- 
dinat.  reg.  Frane,  pag.  565.  art.  21  :  Quod 
nullus  homo  sutor  dicti  burgi  Carcassonse 
sit  ausus  conducere  nec  tenere  aliquod 
Mancipium  addicens,  nisi  primitus  et 
ante  omnia  dictum  Mancipium  sic  addi" 
cens  seu  addicere  volens  dictum  ministe- 
rium, solvat  prò  bona  sua  inlrala,  vel  suus 
magister  prò  eodem,  decem  solidos  Turo- 
nenses,  Ibid.  pag.  566.  art.  24  :  Quod  si 
quis  magistrorum  dieta  artis  sabbateria 
aliquod  conduxerit  Mancipium  certo  tem- 
pore, et  dictum  tale  Mancipium  magis- 
trum  suum,  antequam  tempus  collogh  sui 
perpetraverit,  et  compleverit,  dimitteret, 
etc.  Rursum  pag.  568.  art.  29  :  Teneantur 
(suprapositi)  eligere...  quatuor  Mandria 
dicti  ministerii  sive  artis  die t fé  sabbateria, 
bona  et  sufficientia  et  habitantia  dicti 
burgi  Carcassona  ;...  qua  quidem  qua- 
tuor Mancipia  in  omnibus  negociis  tan- 
gentibus  dictum  ministerium  sabbateria, 
sive  capellam  et  sanctum  luminare,  sive 
curam  vel  provisionem  pauperum  vel  in- 
firtnorum,  sive  cadavera  pauperum  dicti 
ministerii  sepelienda,  quam  alia  nego  eia 
sive  causas,  tangencia  sive  langentes  dic- 
tum ministerium,  habeant  ire  et  laborare 
...  cum  dictis  suprapositis.  Masip,  in  Stat. 
barbit.  Tolos.  ann.  1457.  ex  Reg.  187. 
Chartoph.  reg.  eh.  49  :  Tout  Masip  ou 
compaignon  qui  aura  arrendat  aitai  obra- 
dor,  pagar  a  per  pena  vint  solz  Tolsas. 
Vide  infra  Mango  8. 

-5.  MANCIPIUM,  Fidejussor,qui  vadem 
se  praestat.  Charta  ann.  1300.  in  Reg.  38. 
Chartoph.  reg.  eh.  47  :  Acquisivit  dictus 
prioratus  de  Blanhacho ,  ex  venditione 
sibi  facta  per  bonum  Mancipium,  dimi- 
diam  cartonatam  terra.  Vide  supra  Man- 
cipare  2. 

MANCIPIUS,  [f .  Institor,  Gali.  Facteur.] 
Consuetudo  Tolosae  parte  2.  tit.  2.  art. 
3  :  Est  similis  consuetudo...  inter  merca- 
tores  et  Mancipium,  seu  mancipios,  et 
socium  sive  socios,  videlicet  si  dictus  reci- 
piens  Mancipius  aut  socius  talis  extiterit, 
qui  nullam  partem  habeat  in  dieta  mer- 
canderia,  etc.  Chronic.  Petri  IV.  Regis 
Aragon.  Iib.  3.  cap.  32  :  Et  per  occasion 
df aquesta  tractament,  10.  Mancips  exiren 
à  carrera  alport  de  la  casa,  etc. 

1  MANCIVA ,  Navis  Indica  ,  de  qua 
Maff.  Histor.  Ind.  lib.  16  :  Biremes  qua- 
tuor, Mancivam  unam  (actuarii  genus  id 
est)  confestim  omnibus  ad  bellum  rebus 
ornavit.  Oarolus  de  Aquino. 

MANCIUS.  Julius  Firmicus  lib.  2.  cap. 
12  :  Magos,  Sophistas,  Mancios  etiam  et 


MAN 


MAN 


MAN 


209 


tabellarios,  sive  cursores,  qui  Principum 
negotia  nuncient.  Sed  indurne  legendum 
nuncios. 

1  MANCLAVIUM,  Graecis  recentioribus 
jAayitXagtov,  Fustis  est,  quo  caedebantur, 
qui  fustuarium  meruerant  :  quasi  ma- 
nualis  clava.  Vide  Salmas.  ad  Trebel. 
Pollionem  in  GalJienis  cap.  16.  et  in 
Claudio  cap.  14.  Ita  Hofmann  us. 

MANCO.  Vide  Manca  1. 

T  MANCOLDUS,  Mensurae  species.  Pri- 
vilegium  Leduini  Abb.  S.  Vedasti  Atre- 
bat.  ann.  1036.  ex  Chartul.  ejusd.  Ab- 
bat.  V.  pag.  243  :  Et  semel  in  anno  unus 
Mancolaus  salis,  unde  debemus  Corniti  2. 
modios  salis  per  annum.  Trigmta  Man" 
coldos  de  manu  nostra  accipiet,  et  prò 
duóbus  habet  redditum  ollarum.  Vide 
Mencaldus. 

*  MANCONES.  [Besants.  Dief.] 

1  MANCOR,  Genus  frumenti.  Chartu- 
larium  SS.  Trinit.  Cadomens.  foJ.45: 
Triginta  acras  frumenti t  et  quater  vi- 
ginti  de  Mancor,  et  10.  acras  or 'dei ,  et  10. 
avena. 

1  MANCOSUS.  Vide  Mancusa. 

t  MANCOTUS,  Mensura  agraria,  Gallis 
Mancau.  Charta  Laurentii  Abb.  Centul. 
ann.  1180.  ex  Tabul.  ejusd.  loci  :  Catnpus 
unius  sextarii,  et  una  foravia  quarterium 
seminatura...  duo  Mancati,  unum  arpen- 
tutn  duarum  minarum  et  dimidia  juxta 
arpentum  S.  Amandi...  tres  Mancoti  in 
uno  arpento  quod  est  cum  uno  arpento  S. 
Sulpitii ,  et  cum  uno  arpento  S.  Ste- 
phani, 

1  MANCULA,  f.  prò  Machina.  Vide 
Tractarea 

MANCULARI.  Gloss.  Greec.  Lat.  :  Ilei- 
pa£t»>,  Tempto,  Manculor.  Ita  MS.  et  H. 
Steph.  Vide  Maniculare. 

1  MANCU0SA.  Vide  Mancusa. 

1.  MANCUS.  Glossae  Isonis  Magistri  : 
Mancus,  contvactus,  débilitatus,  mutila- 
tus}  vel  imminutus.  Pactus  Legis  Salicae 
tit.  32,  1 1  :  Si  quis  alterum  manu  aut 

Sede  capolaveritt  de  manu  capotata  unde 
tancus  est,  et  ipsa  manus  super  eum 
pendeat,  eie.  Et  §  3  :  Si  vero  ipse  pollex  in 
ipsa  manu  Mancatus  pependerit,  etc.  §  9. 
et  10:  Si  vero  pes  capolatus  fuerit,  Mancus 
ibidem  tenuerit,  etc.  Leo  Aleman.  tit.  65. 
§  10  :  Si  autem  totum  brachium  Mancum 
fuerit,  ut  nihil  cum  eo  facete  possiti  etc. 
Lex  Ripuar.  tit.  5.  §  4  :  Si  manus  Manca 
ibidem  pependerit,  etc,  §  5  :  Quod  si  pol- 
lex ibidem  Mancus  pendiderit,  etc.  Pro- 
prie porro  nostri,  Mancos  vocant,  seu 
Manchots,  qui  altera  carent  manu,  vel 
certe  qui  alterius  manus  usu  privantur, 
Gloss.  Graec.  Lat.  'Apicrrepóxeip,  mancus- 
setus.  Cod.  MS.  habet  mancussecus.  Forte 
legendum, mancus,  scsevus,  vel  scava,  qui 
sci  lice  t  manu  sinistra  prò  dextra  u  ti  tur, 
axatóg.  [Oonjecturam  hanefirmat  Glos- 
sar. Lat.  Graec.  MS.  Sangerm.  :  Mancus- 
setus,  otpKTTepóxeip,  i«  e.  qui  agit  manu 
sinistra.]  Lupus  Servatus  in  Vita  Wig- 
berti  cap.  23  :  Manci  exoptabilem  ma- 
nuum  nacti  sunt  usum.  Hi  ne 

Mancinus,  Joanni  de  Jan  uà,  qui  uti- 
tur  sinistra  prò  dextra  manu,  et  e  con- 
verso, a  manus;  sed  legendum,  a  mancus, 
[ut  in  edit.  ann.  1506.]  Italis  Mancini 
eadem  notione  etìamnum  sunt. 

Mancare,  Mutilare,  membro  privare, 
in  Lege  Alamann.  tit.  12. 13.  14.  Capi- 
tuia  ad  eamdem  Legem  cap.  8  :  Si  quis 
alteri  brachium  super  cubitum,  aut  coxa 
super  genuculum  cum  spata  aut  cum 
fuste  fregerit,  et  non  Mancat,  solvat  soli- 
dos  sex.  Cap.  9  :  Si  quis  alterum  brachium 
Mancat,  solvat  sol.  20.  etc.  Occurrit  ibi 
pluries.  Charta  divisionis  Imperii  Caroli 
M.  cap.  13.  (al.  18.)  :  Placuit  nobis  praci- 


pere,  ut  nullus  eorum  per  quaslibet  occa- 
siones  quemlibet  ex  illis  apud  se  accusa- 
tum  sine  justa  discussione  atque  exami- 
natione  aut  occidere,  aut  membris  Man" 
care,  aut  exeoscare,  aut  invitum  tondere 
faciat.  Hinc  nostris  mansit  vox  Man- 
quer,  prò  detìci,  deesse. 

Mancatus,  in  Pacto  Leg.  Salicae  tit. 
32.  %  3  :  Si  vero  ipse  pollex  in  ipsa  manu 
Mancatus  pependerit,  eie. 

Mancatio.  [Lex  Ripuar.  art.  6  :  Sic  in 
omni  Mancatione,  si  membrum  mancum 
pendiderit,  etc]  Capi  tuia  Caroli  M.  ad 
Monachos  cap.  16  :  Ut  disciplina  Mona- 
chis  regularis  imponatur,  non  sacularis, 
id  est,  non  orbentuv,  non  Mancationes 
alias  habeant,  [nisi  ex  auctoritate  regula. 
Quod  non  de  membri  alicujus  mutila- 
tione  intelligendum,  sed  de  gravi  virga- 
rum  castigatione.] 

Emancare.  Sugeriusin  Ludovico  VI.: 
Qui  cum  redimi  se  multo  rogarent,  impe- 
rat  eos  Emancari  :  mancos  autem  pugnos 
referentes  intus  sociis  remitti. 

Mancaster,  Mancus,  in  Gloss.  MS. 
Reg.  Cod.  1913. 

2.  MANCUS,  prò  Manca,  vel  Mancusa, 
seu  Marca.  [Piaci  tum  Spole  ti  habitum 
ab  Adalhardo  Abb.  ann.  814.  apud  Mu- 
rator.  tom.  2.  part.  2.  col.  361  :  Et  si  non 
divisisset,  ut  aut  ipse,  aut  Herfualdus 
filius  ejus  ita  non  adimplessent,  et  aliter 
removere  qusssissent ,  per  qualecumque 
ingenium,  componerent  mihi  Mancos  cxc. 
Occurrit  iterum  col.  362.]  Vide  Man- 
cusus. 

MANCUSA,  prò  Manca,  seu  marca,  pas- 
sim habent  Scriptores  Anglici,  Anglo- 
Saxonibus  mances,  mance  ss  a,  et 
mancus,  ut  auctor  est  Spelmannus. 
Matthaeus  Westmonast.  ann.  857  :  Roma 
autem  singulis  annis  400.  denariorum 
Mancusas  pracepit  por  tari,  etc.  Simeon 
Dunelmensis,  ann.  865  :  Romam  quoque 
prò  redemptione  animai  sua  trecentos 
Mancusas  portavi  pracepit,  etc.  Alibi  ha- 
bet trecentas  Mancusas  denariorum.  Ita 
Will.  Malbesb.  lib.  1.  de  Gestis  Angl. 
cap.  4.  pag.  31.  Asserus  de  Rebus  gestis 
Alfredi  pag.  4.  Auctar.  ad  Matth.  Paris 
pag.  158.  Monasticum  Anglic.  tom.  1. 
pag.  123.  215.  tom.  2.  pag.  842.  tom.  3. 
pag.  116.  120.  etc.  Per  per  am  mancala, 
videtur  editum  apud  Rogerum  Hovede- 
num  pag.  415.  Vide  in  Berbix. 

^W  Apud  nostros  quoque  fuit  in  usu 
haec  monetae  species  sub  nomine  Man- 
gon,  quod  a  nemine,  quodsciam,  hacte- 
nus  observatum  existimo.  Le  Roman 
de  Guillaume  au  Faucon  MS.  : 

Dist  la  dame  or  avez  faucon, 
Deux  besans  valent  un  Mangon. 
Ce  fu  bien  dit  deux  mota  a  un, 
Quii  en  auroit  deux  pour  un. 

Vide  Mango  in  Manganum  2.  et  Meloqux- 
nus. 

*  De  qua  moneta  etiam  mentio  fìt  in 
vita  J.  C.  MS.  : 

Treote  Mangons  d'or  ra'en  donnés, 
Ce  li  respondi  la  pucele. 

Le  Roman  d'Alexandre  MS.  part.  1  : 

Et  son  cbeval  ferrant,  qui  vaut  tous  les  Gascon, 
Ne  seroit  éligié  pour  un  mui  de  Mangon. 

Quidam  ex  isti  man  t,  vocem  Mancusa 
esse  Anglo-Saxonicam  :  alii  Mancusam 
ita  appellatam  fuisse  quasi  manu  cu- 
sam,  ut  Cai  us  et  Watsius,  quod  procul 
abest  a  vero,  cum  constet,  Mancusam 
non  fuisse  monetam  percussam;  sed 
certum  monetarum  aliquot  pondus,licet 
contra  sentiat  Lambardus  in  voce  Man- 
cusa. Vide  Manca  1.  et  Marca.  Codex 
*  MS.  Will.  Thorn.  S.  Benedicti  Cantuar. 


sub.  ann.  848  :  Et  prò  hac  donatione  pra- 
dictus  Clericus  dedit  eidem  Regi  cenlum 
Mancusas  in  duabus  armillis  et  nota, 
quod  Mancusa  est  pondus  duorum  solido- 
rum  6.  denar.  Addit  vetus  Chronicon, 
laudatum  a  Spelmanno  in  voce  Romes- 
cot,  ann.  858  :  Et  sciendum,  quod  Man- 
cusa et  marca  prò  eodem  tunc  tempovis 
accipiebantur.  [His  adde  Hickesium  in 
Dissertat.  Epistol.  pag.  109.  Vide 
Mavca  1.] 

SS^*"  Fuit  et  Mancusa  mensura  liqui- 
dorum,  ut  colligitur  ex  Indice  Cod. 
MSS.  dom.  Simondsii  d'Ewes  apud  Hi- 
ckesium pag.  306.  ubi  memoratur 
Charta  venditionis  vili.  Mansarum 
agelluli  prò  lx.  Mancusis  puvissimi  olei. 

Mangusus  ,  Mancosus  ,  Idem  quod 
Mancusa.  Charta  90.  in  ter  Alamannicas 
Goldasti  :  Folcardus  et  Adalolfus  ejus 
fidejussores  sunt  in  Mancosos  mille.  Tes- 
tamento m  S.  Everardi  Comitis  Foro- 
juliensis  :  Quartus  Rodulfus  volumus  ut 
habeat  spatas  tres,  Mancosos  100.  balteum 
unum,  etc.  Tabularium  Casauriense  ann. 
13.  Ludov.  Imp.  Ind.  11  :  Ut  componerent 
ipsi  Totoni  vel  suis  h&redibus  Mancosos 
50.  et  illas  res  per  nullomodum  ingenium 
qu&rere  vel  causare  possit.  Mancusi  mo- 
neta Barcinonensis,  in  veteri  Charta.  In 
alia  apud  Diaao  de  Corniti b.  Barcinon. 
lib.  2.  cap.  53.  7000.  Mancusi  ejusdem 
monetae  dicuntur  confi  cere  1000.  uncias 
auri.  Usurpatur  promiscue  de  moneta 
auri  et  argenti.  Charta  Sanctii  Pampi- 
lonensium  Regis  aerse  1111.  apud  Bian- 
ca m  :  Convenit  enim  Almutadyr  dare 
Regi  Sanctio  120.  Mancussos  auri  vel  ar- 
genti, ita  quod  si  vult  argentutn,  accipiat 
septem  solidos  monetae  C&saraugustae  prò 
Mancusso. 

Mancusi  Auri.  Iso  Magister  in  Glos- 
sis  ad  Prudent.  aureos  :  Mancusa.  Phi- 
lippei,  Mancosi.  Mox  :  Mancuoaa.  Prse- 
ceptum  Caroli  Mag.  prò  monast.  Casaur. 
tom.  5.  Spici!.  Acher.  pag.  396:  Mille 
Mancosos  auri  eidem  monasterio  per  sol- 
vere culpabilis  habeatur.  Piaci  tum  Rai- 
nerii  Ducis  Tuscise  ann.  circ.  1014.  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  526:  fune 
domnus  Rainerius  Marchio  et  Dux,  exinde 
mistt  bannum  domni  Imperatoris,  ut  si 
quis  monasterium  hoc  (Farfense)  de  eis 
disvestire  prsesumserit,  duo  millia  Man- 
cosorum  aur eorum  composi tor  existat.] 
Charta  Italica  apud  Franciscum  Ma- 
riani in  Mathildi  Oomitissa  lib.  3.  pag. 
95  :  Qui  vero  fecerit,  preedictos  mille  Man- 
cosos  auri  se  agnoscàt  composituvum. 
Adde  pag.  116.  118.  Anastasius  Bibl.  in 
Hadriano  pag.  116  :  In  auro  solidos  Man- 
cussos numero  ducentos.  Quidam  Oodd. 
MSS.  habent  Mancos.  Petrus  Rex  Arag. 
in  Curia  Generali  Catalaniae  ann.  1351. 
ubi  de  monetis,  quarum  mentio  fit  in 
Usaticis  Barcinonensibus  :  Mancussus 
auri  Valentia  valet  16.  denarios  ipsius 
moneta, (Barcinonensis  de  Terno)  et  non 
ultra.  Vide  Historiam  Pinnatensem  pag. 
479.  et  Puricellum  in  Ambrosiana  Basi- 
lica pag.  267. 

T  Mancuscea  ,  Mancusia  aurea ,  in 
Charta  ann.  1117.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estensi  pag.  284. 

Mancusi  Argenti.  Anastasius  Bi- 
blioth.  in  Leone  IV.  pag.  197  :  Multosque 
ei  in  argento  Mancosos  pr&buit.  Tabula- 
rium Casauriense  1.  part.  cap.  93.  ann. 
Christi  953:  Componamus  tibi  vel  tuis 
hxredibus  argentum  Mancosos  sexcentos. 
Alibi  :  Componamus  vobis  Mancosi  ar- 
gentei 20.  Rursum:  Una  cum  socio  fisco 
distringente  argenti  Mancosos  20.  compo- 
namus. Passim  in  hoc  Tabul.  Innocen- 
1  tius  III.  lib.  1.  Ep.  pag.  209.  242  :  Dabi- 

27 


210 


MAN 


MAN 


MAN 


mus  vobis  nunc  et  per  singulos  annos 
decem  millia  Mancusorum  argenti.  Vide 
Joan.  Vili.  PP.  Epist.  67.  74.  89.  206.  et 
270.  ubi  pondo,  prò  mancuso  usurpat, 
Leojiem  Ostiens.  lib.  1.  cap.  36.  Ughel- 
lum  in  Italia  sacra  tom.  4.  pag.  596. 
tom.  5.  pag.  602.  666.  tom.  6.  pag.  135. 
tom.  7.  pag.  1296. 1439. 1441.  etc. 

1  Mancusi  Barcheonenses,  Barcino- 
nenses,  in  Charta  Guillelmi  Oomit.  Ce- 
ri t.  ann.  1067.  Append.  ad  Marcam  Hisp. 
col.  1137  :  Et  accipio  a  vobis  prò  hac  do- 
natione  liberiti  animo  et  prò  hac  diffini- 
tione  et  evacuatione  quatuor  millia  Man- 
cusos  Barcheonenses. 

1  MANGUSSEGUS,  Mancussetus.  Vide 
Mancus  1. 

1  MANGUSUS,  Ornamentum  muliebre 
ex  auro  vel  argento,  f.  armili  a,  Gali. 
Bra&selet.  Testam.  Adalaidis  ann.  978, 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  97: 
Rogo  ut  filia  mea  sii  inde  Abbatissa,  et 
ad  ipsam  remaneant  ipsi  nodelli  mei  cum 
ipsos  Mancusos  et  inaures. 

]  1.  MANDA,  Deceptìo,  fraus.  Gloss. 
Isid.  ubi  Graevius  :  Gebhardus  legen- 
da m  aìt  mandra,  hanc  puto  ob  causam, 
quod  mandrator  et  hi  e  et  apud  Papiam, 
et  in  MS.  Gloss.  exponatur  cavillator. 
Ut  ut  sit  eadem  vox  Manda  occurrit  in 
Charta  x.  seculi  apud  Stephanot.  tom. 
7.  Fragm.  Histor.  MSS.  pag.  361  :  In 
excarnamentum  propter  ipsas  res  de  Ba- 
jeriis  coram  testibus  qui  eos  jurare  fece- 
runt  quod  nec  ipsi  nec  filli  eorum  Man- 
darti nec  commandam  in  prasfatis  rebus 
recepissenU  Vide  Commanda  3.  et  Man- 
drator, 

ì  2.  MANDA,  vox  Hispanica,  Lega- 
tura, Gallic.  Legs.  Testam.  Ramiri  San- 
cii Eeg.  Navarr.  apud  Jos.  Moret.  Antiq. 
Navar.  pag.  630  :  Super  has  vero  Mandas 
instituo  in  bonis  meis  et  pertinentibus 
meos  legitimos  et  irrepudiabiles  h&redes, 
videlicet  Garciam  primogenitum  meum, 
etc. 

e  Sed  et  prò  Testamentum,  quo  ejus- 
modi  donatio  flt,  occurrit  in  Testam. 
reginse  Mafai  dae  ann.  1256.  tom.  1.  Pro- 
bat.  hist.  geneal.  domus  reg.  Portug. 
pag.  31  :  Ergo  regina  domna  Mafalda... 
condo  hoc  testamentum  meum  sive  Man- 
dam.  Unde  Mandare,  prò  legare,  ibi- 
dem. 

*  3.  MANDA,  Arca,  in  qua  pecunia  re- 
ponitur,  a  Gallico  Mande,  Cista,  vulgo 
Panier.  Consuet.  MSS.  monast.  S.  Cru- 
cis Burdegal.  ante  ann.  1305  :  Qu&libet 
con  fratria  habet  unum  comitemf  unum 
burserium  et  unam  Mandam.  Chartul. 
21.  Corb.  fol.  348.  v°  :  Itera  pour  le  Mande 
de  tnerlanst  1.  den,  Occurrit  praeterea 
in  Lit.  ann.  1403.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  614. 

«  MANDACIUS,  Ostioli  custos,  Gali. 
Guichetier.  Lit.  Joan.  dalph,  ann.  1316. 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  209: 
Inde  (e  carcere)  non  exeunt  donec  solve- 
rint  gaytae  seu  Mandaciis  aut  ceteris  fa- 
miliaribus  quingue  solidos. 

1  MANDAERIUS,  Mandaers,  Mandae- 
ria.  Vide  Mandatarius. 

*  MANDAGIUM,  ut  infra  Mandatagium. 
Libert.  novaa  bastidae  de  Avoy  ann.  1308. 
in  Reg.  40.  Chartoph.  reg.  eh.  62  :  Item 
fumi  dietse  yillas  erunt  domini  regis  et 
domini  dbbatis,...  quibus  dabitur  prò  for- 
nagio  et  Mandagio  ac  portagio  decimus 
octavus  partis. 

*  MANDAG0RE,  [Mandegloire.  (Glos. 
Lat.  Gal.  Bibl.Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

*  MANDALA,  Manipulus,  Gali.  Bote. 
Charta  Joan.  de  Marca  milit.  ann.  1242. 
ex  Chartul.  Mont.  S.  Mart.  part.  1.  eh. 
109  :  Quatuor  modios  siliginis  et  quatuor 


tnodios  avena  et  viginti  Mandalas  strami- 
niSf  tarn  hyemalis  quam  sestivi,.»,  perei' 
piet...ln  illis  octo  modus  siliginis  et  avense 
et  viainti  Mandalis  straminis,  etc.  Occur- 
rit ibi  non  semel. 

MANDALUS,  xorroxóg.  Ita  Gloss.  Graec. 
Lat.  MS.  et  Editum.  Alibi  :  MàvSaXo?, 
Pessulus.  Gloss.  Lat.  Gr.  :  Repagulum, 
xópoc£,[melius  /dcpaSjxXrjOpov,  ^ipa  6upag, 
pàvSaXov.  Gloss.  S.  Benedicti  cap.  de 
Habitationib.  :  Mandalus,  xaTo^euc-  Pa- 
pias  :  Mandalus,  genus  clausura?  hortù 
Ita  etiam  MS.  Codex  [f.  a  Britannico 
Dola,  tenere ,  retinere.  Supplem.  vero 
Antiq uarii  :  Mandalus ,  xàToxoc,  xaxóxevs, 
Imbricitor.] 

*  Charta  Frider.  II.  imper.  ann.  1218. 
prò  monast.  S.  Apri  :  Confirmamus.... 
quicquid  habetis  in  Mandalis,  terris,  pra~ 
tis,  molendinis  et  redditibus  aliis.  Vide 
mox  Mandarla. 

1  MANDAMEN,  prò  Mandatum.  Gesta 
Episcop.  Leodiens.  apud  Marten.  tom. 

4.  Ampliss.  Collect.  col.  902:  Responsa- 
lem  suum  ilio  transmisit,  et  ingrata  Im- 
peratori inter  alia  confidenter  deferri 
jussìt  Mandamina,  qum  fuere  hujusmodi, 
etc 

V  1.  MANDAMENTUM.  Mandatum, 
jussio.  Charta  ann.  1233.  ex  minori 
Chartul.  S.  Vict.  Massil.  pag.  142  :  Non 
credebant  Priorem  habere  Mandamentum 
a  domino  Abbate  S.  Victoris.  Alia  ann. 
1164.  tom.  8.  Spicil.  Acher.  pag.  196  : 
Quod  si  facere  non  possente  ad  Manda- 
mentum domni  Abbatis  et  monachorum  se 
placitarent.  Adde  Acta  SS.  tom.l.Martii 
pag.  412. 

*  Nostris  Kant,  eodem  intellectu.  Le 
Eoman  de  Gléomades  MS  : 

Et  chil  li  ont  en  convenant 
Que  il  revenront  à  son  Mant. 

1  Mandamentum,  Litterse  quibus  Ma- 
gistrata aliquid  mandat.  Charta  Wil- 
lelmi  dom.  Montispess.  ann.  1103.  apud 
D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  727  : 
Pertinent  etiam  ad  Vicariata  omnia  Man- 
damenta  et  omnes  vetationes  propter  pia- 
tita ;  pr&ter  Ma  Mandamenta  et  illas 
vetationes  quse  dom.  Montispessulani  oh- 
ceret  vel  mandar  et  per  se  vel  per  alium, 
etc 

2.  MANDAMENTUM,  Districtus,  juris- 
dictio,  territorium.  Passim  in  tabulis 
Delphinatus ,  Provincie,  etc.  [Charta 
Guidonis  II.  Comit.  Forensis  ann.  1195. 
tom.  4.  Gali.  Christ.  inter  Instrum.  col. 
25  :  Dedit  etiam  quidquid  habebat  in  Man- 
damento Rupis  sciss3s9etc.  Alia  ann.  1223. 
ibid.  col.  27  :  Concessimus...  castrum  de 
Modanio  et  Mandamentum  cum  omnibus 
appenditiis  et  pertinentiis  suis.  Vide  Man- 
datio  1.  Hinc  Mandement  prò  locus,  Gali. 
Endroit,  terrein9  usurpat  le  Roman  de 
Vacce  MS.  : 

En  la  ville  et  en  boiz,  fist  herbergier  sa  gent, 
Li  suen  ostel  list  prendre  el  plus  haut  Mandement. 

Hoc  est,  in  editiori  loco.] 

*  Charta  ann.  1056.  ex  Tabul.  S.  Vict. 
Massil.  :  In  eodem  rnanso  habebarn...  jus- 
titiam  et  Mandamentum  et  albergarias. 
Mandé,  eodem  sensu,  in  Lib.  rub.  fol. 
parvo  domus  pubi.  Abbavil.  fol.  33.  v°. 
ad  ann.  1276  :  Cumme  debas  fut  devant 
nous  entre  le  visconte  de  S.  Pierre  d'une 
part  et  les  boulenguiers  manans  el  Mande 

5.  Pierre  d'autre;  liquex  Mandes  siet 
el  markil  pardevant  le  maison  Aelis 
Galie. 

1  3.  MANDAMENTUM,  Mandatum, 
Pactum,  conventio,  judicatum.  Charta 
ann.  1213.  ex  Schedis  Praesid.  de  Ma- 
zaugues;  Et  dicébant  se  praedietsz  pcense 


non  esse  obnoxios,  quia  nunquam  contro, 
Mandamentum  Roncelini  venerante  Imo 
allegabant  dominum  Ildefonsum  Gomi- 
tem  Provincia^  citra  Mandatum  illud  ve- 
nisse, et  ideo  dicébant  posnam  esse  com- 
missam. 

*  MANDARE,  Idem  est  quod  rogare* 
Aliud  est  enim  cum  papa  mandai,  aliud 
cum  prescipit  ;  licet  inter dum  prxtipiatur 
per  verbum  Mandat.  Vocabuf.  Jòan.  Er- 
lebach.  Vide  supra  Manda  2. 

MANDARE  Aliquem,  apud  Thom,  Can- 
tiprat.  de  Apib.  Accersere,  aut  j ubere 
accersiri  aliquem.  Phrasis  Gali.  Mander 
quelqu'un.  Interdum  significare,  renun- 
tiare,  ut  apud  Nithardum  lib.  3.  Flo- 
doardum,  Matth.  Paris,  Hoved.  et  alios, 
Mander  à  quélqu'un,  [Capitul.  Caroli  C, 
tit.  20.  |  1  :  Mandat  vobis  senior  noster 
salutes.  Mandat  etiam  vobis  quia  valde 
miratur  quod  pladtum  tale  non  custodis- 
tis  sicut  vos  UH  promisistis,  et  sicut  ipse 
vobis  Mandavit.  3Non  semel  ibid.  occur- 
rit.] Hincmarus  Opusculo  29  :  Excusio- 
nem  impossibilitatis  suse  illue  v emendi 
Mandavit.  Leo  Ost.  lib.  2.  cap.  29  :  Post 
menses  aliquot  Mandaverunt  Pandulfo... 
ut  venir  et.  Cap.  34  :  Angelum  Episcopum 
cum  aliquot  fratribus  ad  eam  solenniter 
dedicandam  Mandavit.  Adde  cap.  60.  65. 
69.  71. 

Mandare,  Submonere,  citare.  [Pactus 
leg.  Sai.  edit.  Eccardi  tit.  47  :  Et  in  ipso 
mallo  scutum  habere  debet,  et  tres  homi- 
nesf  vel  caussas  Mandare.  Infra  tit.  49. 
Demandare  legitur  eadem  notione.j  Li- 
bertates  villae  S.  Germani  in  Foresi o 
ann.  1249  :  Habens  uxorem  in  puerperio 
jacenlem  non  teneatur  ire  in  mandum, 
nec  excubias  facere9  nisi  vellet...  item 
concedimusy  quod  si  Mandentur  homines 
villse,  debent  remanere  quot  sunt  neces- 
sarii  ad  villam  custodiendam. 

Mandare,  Imperare.  Vetus  Charta 
apud  Hieron.  Blancam  in  Commentario 
Rerum  Aragon.  pag.  715.  735  :  Regnante 
Cornile  Raymunao  in  civitate  G&sar-au- 
gusta9  et  Mandante  eam  civitatem  per 
illius  manus  senior  Lopiz, 

Mandare,  Mittere,  ablegare.  Fulgen- 
tius  in  Mythol.  fab.  45  :  Postquam  in 
Thraciam  redit,  Phylomelam  Mandat  ad 
Lynceum  Regem.  [Annal.  Genuens.  ad 
ann.  1242.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
499  :  El  cum  festinantia  ad  exercitum 
Januensium  (naves)  Mandarentur.] 

Mandare,  Nuntium  perferre.  Saio 
Grammatic.  lib.  5  :  Sclavorum  Mandatur 
irruptio.  Vide  infra  Mandatum  1. 

1  Mandare  ,  Commendare,  tradere, 
Gasp.  Barthii  Gloss.  ex  Baldrici  Histor. 
Palaest.  apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq. 
MSS.  pag.  157. 

®  MANDARIA,  Domini  um,  jurisdictio, 
idem  quod  supra  Mandamentum  2.  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  sign.  JJ.  rub.  fol. 
12.  v°  :  Johannes  de  Terraforti  miles  tenet, 
ratione  vicecomitatus  Fronciaci,  Manda- 
riam  de  Bia  in  parochia  de  Set  zac.  Vide 
Manatio  1. 

*  MANDARITIDS,  Servorum  genus, 
apud  Cencium  inter  Cens.  eccl.  Rom. 
apud  Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  829:  Servis,  et  ancillis,  aldiis, 
aldionibus ,  angararibus ,  Mandaritiis, 
colonis  et  colonabus,  etc, 

*  MANDATAGIUM,  Quod  solvitur  man- 
datariisy  hoc  est,  iis  qui  ad  furnum  do- 
minicum  bannales  mandant  seu  sub- 
monent  de  bora  cocturae:  quae  submo- 
nitio  Gommande  dicitur  in  Consuet. 
Bitur.  apud  Thaumass.  pag.  192:  Les 
fermiers  d'iceluy  (four)  sont  tenus...  fair  e 
deux  Cornmandes,  l'une  pour  mettre  le 
levain  et  Vautre  pour  pétnr.  Charta  ann. 


MAN 


MAN 


MAN 


211 


1326.  in  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  420  : 
Cum  Mandatagia  major  a  solito  a  manda- 
tariis  et  furneriis  exigantur,  de  quibus 
subditi  curias  regiae  querelam  non  audent 
deducer e,  cogitantes  quod,  tam  in  servien- 
tum  salariis,  quam  scripturarum  et  aliis 
sequendo  querelam  hujusmodi,  amplius 
eisdem  decoustaret  quam  pastse  et  panis 
deperditi,  et  plus  debito  aucti  Mandatagii 
valor  ascender  et,  etc.  Alia  prò  habitat. 
Regalismont.  ann.  1340.  in  Reg.  72.  eh. 
167  :  Pro  pane  coquendo,  prò  fornacita  et 
Mandatario ,  dabitur  domino  vicesimus 
quintus  panis.  Vide  mox  Mandatarius  1. 

*  1.  MANDATARIA,  Eodem  significata . 
Charta  ann.  1141.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hlst.  Occit.  col.  494:  Ego  prasdictus  Ro- 
gerius,  cum  Consilio  et  voluntate  dominai 
matris  meas  Cascilise  vieeeomitissas,  dono 
vobis  prszdictis  Pontio  Ferreol...  ipsam 
Mandatariam  de  praedicto  fumo  ad  fé- 
vum. 

1  2.  MANDATARIA,  Officium,  districtus, 
jurisdictio  Mandatarii.  Vide  in  Manda- 
"tarius 

*  MANDATARIUM,  Libellus,  in  quo 
ordo  divini  officii  mandatur  et  precipi- 
tili*. Stat.  ann.  1315.  eccl.  Carcass.  ex 
Cod.  reg.  1613  :  Pr&cipimus....  quod  qui- 
lib  et  rector  faciat  scribi  Mandatarium 
novum,  et  quod  secundum  illud  dicat  di- 
vinum  officium  et  nocturnum. 

T  1.  MANDATARIUS,  Mandaerius,  Man- 
daers,  Manderius,  promiscue  dicitur  qui- 
dam Curiae  Dalphinalis  Minister,  cujus 
officium  idem  atque  Villici  fuisse  vide- 
tur  :  uterque  enim  censi  bus  aliisque 
Principis  rediti  bus  colligendis  prgeerat. 
Charta  anni  1220.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  129  :  Interrogati  cujus  sunt  villica- 
tiones  ipsius  loci  et  mandamenti,  respon- 
dent  quod,...    Villici   seu   Manderii  cu- 

piunt denarios  censuales ,   bladum, 

foyaces,  pullos,  etc.  Alia  vero  quae  ad 
Mandatarii  officium  pertinent,  hic  sub- 
jiciemus  ex  Dissertatane  quam  de  eo 
habuit  eruditus  Author  Hist.  Dalphin. 
tom.  1.  pag.  117.  nihil  quippe  ea  doctius 
pressiusve  dici  potest.  Illud  inter  cetera 
praecipuum,  quod  ne  aliquid  de  j  uri  bus 
xntercideret  curabat,  atque  invigilabat 
publicis  reparandis.  Charta  ann.  1352. 
ibid.  pag.  149  :  Notum  serie  prassentium 
fieri  volumus  universis,  quod  cum  officium 
Mandatariae  et  reparotionis  itinerum  pu- 
blicorum  qux  yemalibus  temporibus  im- 
minet  facienda,  S.  Martini  de  Cayreria 
de  prassenti  vacet,  et  a  tempore  mortali- 
tatis  extra  vacaverit,  propter  quod  reddi- 
tus  Domini  nostri  Dalphini  patiuntur 
detrimentum,  etc.  Ex  Charta  conventio- 
nis  Dalphinum  inter  et  Archiep.  Ebre- 
dun.  Mandatarius  idem  fuisse  etiam 
videtur  qui  aliis  Apparitor  :  Correarius 
Archiepiscopi  duos  Mandatarios  seu  Ap- 
paritores,  et  Baillivus  domini  Dalphini 
alios  duos,  qui  prszcepta  et  mandata  ac 
executiones  dictorum  Officialium  facerent. 
Ead.  notione  in  Charta  ann.  1300.  ibid. 
pag.  54  :  Mandatarii  quoque  in  civitate 
prasdictat  qui  olim  a  dictis  Consulibus  po- 
nebanlur,  etc.  Quaequidem,  quemadmo- 
dum  et  alia  officia,  exinde  sub  f eodali 
servitio  concessa,  probat  laudatus  Au- 
thor ibid.  pag.  118.  ex  quadam  Inquisi- 
tione  cujus  haec  verba  sunt  :  Nicolaus 
Mandaers  tenet  de  Comite  triginta  fosso- 
riatas  vinesz,  et  debet  inde  tres  solidos  et 
quatuor  denarios  census,  et  debet  inde 
facere  usagia  Mandaerias.  Et  ex  alia  ibi- 
dem laudata:  Quigo  de  Fonte  Mandae- 
rius  tenet  de  Comite  Mandaeriam  d'Her- 
beis  cum  Willelmo  Mandaerio  et  debet 
placitum  ad  mutationem.  Iis  hoc  unum 
addam,  mihi  videri  Mandatarius  nomen 


commune  fuisse,  quod  pluribus,  quorum 
officia  distincta  diversaque  omnino 
erant,  tribuebatur  ;  quis  enim  credat 
Mandatarios  qui  res  Dalphini  adminis- 
trabant.  eosdem  fuisse  atque  ii  qui  Ma- 
gistratibus  ad  obsequium  prsesto  erant? 
Vide  Exvacuatio. 

Mandatarius,  Procurator.  Assertor, 
causidicus  vel  Mandatarius  Archiepiscopo 
Danielo,  etc.  in  veteri  Placito  sub  Ludov. 
Pio  apud  Catellum  lib.  5.  Rerum  Occi- 
tan.  pag.  742.  et  Steph.  Baluzium  in  Ap- 
pena, ad  Cap.  Adde  eumdem  num.  97. 
104.  118.  [et  Append.  Marc»  Hispan. 
col.  780.]  Cfccurrit  etiam  in  Codice  Jus- 
tin.  [Hinc 

T  Mandatarius  Apostolicus,  dici- 
tur is  cui  mandata  Romani  Pontificis 
exsequenda  committuntur.  Charta  ann. 
1604.  in  Histor.  Mediani  monast.  pag. 
420  :  Simulatque  reverendus  dommus 
Prsepositus  S.  Deodati  judex  et  Mandata- 
rius Apostolicus  easdem  litteras  aposto- 
licas  venerandis  dominis  Priori  et  Con' 
ventui...  notificaret.  Vide  Mandatum  5. 

T  Mandatarius  Regis,  Qui  Regis 
mandata  defert.  Instrum.  ann.  1523. 
apud  Ludewig.  tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag. 
330  :  Ad  requisitionem  regie  sue  dignita- 
tis  Mandatariorum,  qui  ipsum  vestigio 
prosecuti  jure  arreatatus  et  ad  exicium 
postulatus  in  captivitatem  quidem  venit. 

•  2.  MANDATARIUS,  Mandaterius, 
Qui  bannales  ad  furnum  dominicum 
mandat  vel  submonet.  Libert.  castri 
Montisol.  ann.  1312.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  506.  art.  45  :  Clibanariis 
et  Mandateriis  illa  arte  peritis  muniant 
ante  dictos  (furnos)  ;  et  a  quoquentibus 
vicesimum  quartum  recipiant  panem 
Mandat erii.  Vide  supra  Mandat agium  et 
infra  Mandatrix. 

•  3.  MANDATARIUS,  Qui  mandata  al- 
terius  exsequitur.  Stat.  crimin.  Saonse 
cap.  32.  pag.  65  :  Si  offensio  realis  fuerit, 
vel  ex  hujusmodi  incitatone  vel  induc- 
tione  sequetur,  cogatur  offensam  realem 
inferens,  si  solvendo  fuerit,  restituere 
damnum  itti  cui  illatum  fuerit,  taxan- 
dum  arbitrio  magistratus  ;  quod  si  in 
utriusque  bonis,  vel  alterius  ipsorum, 
Mandatarii  vel  mandantis,  reperiri  non 
poterit,  de  quo  possit  damnum  hujusmodi 
resarciri,  forestetur  etiam  et  banniatur 
uterque  de  civitate. 

MANDATELA,  Mandatum,  apud  Pris- 
cianum  lib.  4.  et  Joannem  ae  Jan  uà. 
Roswitha  Monialis  in  Panegyrico  Otto- 
nis  M.  Imp.  : 

Hìs  mandatelfs  cessit  Regina  benignis, 
Et  quo  jussa  fuit  pariter  comitantibus  ivit 
Permultis  subjectorum  cuneìs  populoram. 

Utitur  ibi  non  semel. 

•  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Mandatélla,  mandamentum,  Com- 
madamentt  Prov. 

«MANDATERIUS.  Vide  supra  Manda- 
tarius  2 

<»  MANDATICIUM,  Mandatum.  Thang- 
mar.  Vita  Bernward.  Ep.  cap.  34  :  Ad 
prassentiam  papas  et  imperatoris  cum 
epistolis  et  Mandaticiis  missus. 

1.  MANDATI 0,  Idem  quod  Mandamen- 
tum, dominium,  jurisdictio,  districtus. 
g'oncil.  Legion.  ann.  1012.  can.  9.  inter 
ispan.  tom.  3.  pag.  190  :  Junior  vero 
qui  transierit  de  una  Mandatione  in 
aliam  et  emerit  hasreditatem  alterius  ju- 
nioris,  si  habuerit  (leg.  habitaverit)  in 
ea,  possideat  eam  integram  ;  et  si  noluerit 
in  ea  habitare,  mutet  se  in  villam  inge- 
nuam  usque  in  tertiam  Mandationem,  et 
habeat  medietatem  prasfatas  haereditatis, 
excepto  solare  et  horto.]  Charta  Ferdi- 


nandi  Regis  Castells  aer®  1081  :  Quod 
si  aliquis  homo,  qui  sit  de  Mandatione 
Regis,  moratur  in  domo  S.  Andreas,  sit 
absolutus  ab  Imperio  Regis,  etc.  Adde 
Sandovallium  in  Episcopis  Pampelo- 
nensib.  pag.  57.  Occurrit  non  semel  in 
Chartis  Hispanicis. 

T  2.  MANDATI0,  Legatio.  Gasp.  Barthii 
Gloss.  ex  Histor.  Palaest.  Fulcnerii  Car- 
not.  apud  Ludewig.  Reliq.  MSS.  tom.  3. 
pag.  347. 

1 1.  MANDAT0R,  ut  Mandatorius,  in 
Litteris  ann.  1587.  apud  Rymerum  tom. 
14.  pag.  10  :  Ut  potè  aromata,  maximique 
pretii  margaritas  et  uniones  et  alia  habe- 
rent,  quae  ad  fratres  et  respective  insti- 
tores  et  Mandatores  suos  Olissiponas  resi- 
dentes,  destinata^  essent. 

2.  MANDAT0R,  Officium  palatinum  in 
aula  Imp.  CP.  apud  Anastasium  in  Vita 
Hadriam  II.  PP.  pag.  228.  et  in  Colla- 
tione  S.  Maximi  Martyris  stati m  initio, 
Luithprandum  in  Legat.  cap.  58.  Theo- 
phanem  in  Justiniano  pag.  550.  et  alios 
laudatos  a  Rigaltio,  Meursio,  et  Fabroto, 
in  Glossariis  [**  Med.  Graecit.  col.  863. 
a.]  :  ubi  Mandatores  dicuntur,  qui  Impe- 
ratorum  jussa  et  mandata  expedite  defe- 
rebant,  o\  xofts  pa<7iXtxat<;  SiaToféeijc  xax^- 
xaToc  Siaxovofy&vot,  ut  definiuntur  in  Glos- 
sis  Basii ican  Labbeanis,  verbo,  ^ep6- 
Spojjiot.  Gloss.  Graec.  Lat.  :  'E^x^P"^?, 
Mandator,  'EvTeXXóixevo;,  Mandator.  Le- 
xic.  Gr.  MS.  Reg.  Cod.  2062  :  n^v,  ò 
jJiavSc&Ttòp...  o\  yàp  (xavSaTOps;  iroto0<7t  toc 
jjnrjv^(xaxa  evxs  to!c  Sixaorirjpcotc,  xa\  toic  sv 
auTots  5ixa£oyévotc.  GlOSSse.  Basilic.  :  Mav- 
Saxopes,  <ri  zet  jJLavSaxa  arcò  tcov  àpxóvTtov 
izpoQ  xoo<;  GTpaTt&Tas  colcos  Staxoju^ovTes. 
Totidem  habentur  apud  Leonem,  in  Tac- 
ticis  Consti t.  4.  |  16.  cui  Militare  est 
officium,  de  quo  eodem  cap.  4.  |  6.  35. 
49.  cap.  7.  etc.  Vide  Epistolam  Concilii 
Itali»  ad  Theodosium  Imperatorem. 

PROTOMANDATORj    TTptòxojJiavSaTtop,  qui 

primus  Mandator,  Anastasio  in  Vili. 
Synodo  act.  5.  ubi  Primus  Mandator  Ex- 
cubitorum,  Primus  Mandator  Icanato- 
rum.  De  hac  dignitate  Scylitzes  pag. 
541.  620.  [Continuator  Theophanis  lib.  4. 
num.  16.  Anonymus  Com Defisi anus  in 
Romano  Lacapeno  n.  8.]  et  Leo  Gram- 
maticus  pag.  498. 

Ejusdem  nomenclaturae  et  muneris 
Offìciales  perinde  habebant  Castellani 
Reges.  Leges  Alfonsinae,  Partidae,  part. 
2.  Ut.  9.  lege  21  :  Mandaderos  son  llama- 
dos  aquellos  que  el  Reu  embia  a  algunos 
omes,  que  non  puede  dezir  su  voluntad 
por  paìabra,  o  non  puede,  o  non  quiere 
embiargelo  dezir  por  carta  ;  estos  tienen 
officios  grandes  e  mucho  honrrados,  come 
aquellos  que  han  de  monstrar  la  voluntad 
del  Rey  por  su  palabra. 

*  3.  MANDATOR,  Fidejussor,  sponsor, 
Gali.  Caution,  garant.  Charta  ann.  1164. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
599  :  Donamus  vobis  Mandatorem  et  fide- 
jussorem  eumdem  Raymundum  Trenca- 
velli  et  filium  ejus  Rogerium,  etc.  Alia 
ann.  1166.  ibid.  col.  528  :  Et  de  hoc  Man- 
datorem, custodem  el  defensorem  dono 
Isamum  Jordanis...  Ego  Isamus  Jordani 
dono  me  ipsum  custodem  et  defensorem  et 
facio  guirentiam  per  me  et  per  meampos- 
teritatem,  etc.  Chartul.  eccl.  B.  M.  Con- 
ven.  :  Ego  Bernardus  comes  Convenarum 
dedi  Mandatores  et  obslaticos  A.  W.  de 
la  Barta  et  B.  de  Maleon  et  Garmon  de 
S.  Beato  et  Petrum  de  Malabesina  et 
Bern.  de  Jutsan,  Arsivo  episcopo  Conve- 
narum prò  omnibus  debitis  quas  ei  debe- 
bamus.  Vide  supra  Mancipium  5. 

•  4.  MANDATOR,  Lictor,  consulum  mi- 
nister, Gali.  Sergent  de  ville.  Pactum 


212 


MAN 


MAN 


MAN 


inter  episc.  et  cives  Vasat.  ann.  1340.  in 
Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh.  59  :  ltem 
quod  kabeant  unum  ministrum,  vocatum 
vulgariter  Mandatorem,  qui  baculum,  cum 
signo  seu  arrnis  villse  depiclis  in  baculo, 
deferre  possit.  Charta  commun.  castri 
de  Podio  Surìgario  ann.  1353  in  Reg. 
82.  eh.  153  :  Habeant  unum  messegarium 
seu  Mandatorem ,  qui  mandare  valeat 
dictos  consules  ,  consiliarios  et  clava" 
rios.  Ubi  nominis  ratio  ne  m  habes , 
ut  et  ex  Lìbert.  villae  de  Lespiniano 
ann.  1379.  toni.  6.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  546.  art.  4  :  Dicti  consules  eligent 
et  habebunt  unum  famulum  seu  Man- 
datorem, qui  similiter  jurabit  dictos 
consiliarios  mandare  prò  Consilio  et  aliis 
negociis  dicti  consulatus  tractandis,  et 
aliis  ad  dieta  negocia  evocandis.  Hinc 

*  Màndator  etiam  appellantur  con- 
fratriae  S.  Affrodisii  famulus,  in  Stat. 
ejusd.  ann.  1393.  ex  Reg.  145.  Chartoph. 
reg.  eh.  313  :  ltem  quod  post  mortem  ali- 
cujus  confratris  vel  confratrissse,  Manda- 
tor  diete  confratrie  hospitalerius  hospi- 
talis  S.  Affrodisii  possit  ire  per  villam 
eques  vel  pedes,  indutus  quodam  super- 
vestimento,  insignyto  ymagine  beati  Af- 
frodisii, portans  quandam  campanam, 
ad  denuntiandum  confratnbus  et  confra- 
trissis  ,  ut  intersint  in  exequiis  dicti 
viortui 

"TI.  MANDATOMI)  S,  Procurator,  insti- 
tor,  Gali.  Facteur.  Litterae  Henrici  VII. 
Regis  Angl.  ann.  1506.  apud  Rymer.  tom. 
13.  pag.  159  :  Et  Antonio  mercatori  Se- 
nensi  ejus  factori  sive  Mandatàrio,  etc. 
[*  Occurrit  praeterea  in  Stat.  Genuens. 
lib.  4.  cap.  13.  pag.  111.] 

•  2.  MANDATORIUS,  Idem  quod  Advo- 
catus  ecclesiae  vel  monasterii.  Charta 
Pipini  reg.  Aquit.  prò  monast.  S.  Fio- 
rent.  in  Reg.  107.  Chartoph.  reg.  eh. 
264  :  Si  vero  in  eadem  immunitate  reus 
repertus  fuerit  vel  ductus,  a  nemine  dis- 
tringatur,  nisi  a  jam  dicti  loci  Mandato- 
rio,  nisi  forte  exinde  ipsius  latronis  fuerit 
erectio.  vide  in  Mandatarius  3. 

"  MANDATRIX,  ut  supra  Mandatarius 
1.  Pactum  inter  monach.  et  habitat. 
Anianae  ann.  1332.  in  Reg.  69.  Chartoph. 
reg.  eh.  175:  ltem  super  ilio,  quantitate 
paste,  quam  in  singulis  cuechis  Manda- 
taci fumi  dari  et  solvi  consuevit,  etc, 

1.  MANDATUM,  Rumor,  nuntii,  litterae 
rem  aliquam  enarrantes.  An astasi us  in 
Hadriano  PP.  :  Quibus...  Perugiam  con- 
jungentibus,  conjunxit  Mandatum,  quod 
jam  fatus  Desiderili»  abstulisset  civitatem 
Faventiam,  etc.  i.  in  via  rumor  ei  allatus 
est.  Lex  Long.  1.  3.  tit.  16.  f*»  Rach.  8.]  : 
Mandant  aut  annuntiant  nostra  secreta, 
et  adhuc  in  extraneas  provincias  Manda- 
tum  faciunt.  Matth.  Paris  ann.  1242: 
Urgebant  autem  regem  Mandata  Ultra- 
marinorum,  i.  quae  per  litteras  nuntia- 
bantur,  mandabantur.  Ad  de  pag.  547.  et 
Additamenta  pag.  118. 

2.  MANDATUM.  Breve,  vel  Edictum 
Regium.  In  Addit.  ad  Matth.  Paris: 
Mandatum  Regis  de  juratis  ad  arma. 
Adde  Anonymum  Barensem  ann.  1042. 
[Mandatum  Papale,  in  Chron.  Andr. 
Danduli  apud  Murator.  tom.  12.  col.  544.] 
Gloss.  Gr.  Lat.  :  Mandatum,  svtoX?).  Theo- 
phanes  pag.  211  :  eO  Se  Sirene  pavSaTov 
Xsyov,  etc.  vide  Glossarla  Rigai tii  et 
Meursii,  voce  M«v8àxov. 

Ì  3.  MANDATUM,  Mandatarius,  procu- 
rator, actor,  missus,  qui  alio  nomine  ju- 
risdictionem  exercet,  Locumtenens.  Con- 
suetud.  Apamienses  ann.  1212.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  832  :  Qui- 
cumque  in  quolibet  crimine  vel  alio 
modo    clericum    ceperit ,     etiam  si    non 


haberet  coronam  ,  reddatur  Episcopo, 
vel  Archidiacono,  aut  Mandato  suo  sme 
dtlatione.  Charta  Willelmi  Episc.  Au- 
tiss.  ann.  1215.  ibid.  col.  844  :  Si  au- 
tem contingeret  quod  dicti  burgenses  defi- 
cerent  in  aliquo  pagamento  statis  ter- 
minisi Comes,  vel  Mandatum  suum  hoc 
ostenderet  nobis....  et  exinde  precipienti- 
bus  nobis  Comes  vel  Mandatum  suum  pos- 
se t  assignare  ad  res  burgensium.  Charta 
Willelmi  Pictavens.  Episc.  ann.  1217. 
apud  Stephanot.  tom.  3.  Antiquit.  Bened. 
Pietà v.  MSS.  pag.  852  :  Ita  videlicet  quod 
Mandatum  Abbai is  et  Mandatum  domini 
de  Luciaco  eligent  duos  vel  tres  vel  qua- 
tuor  probos  viros  de  eadem  villa.  Litterae 
Henrici  III.  reg.  Angl.  ann.  1263.  apud 
Rymer.  tom.  1.  pag.  759  :  Post  redditio- 
nem  clavium,  introitum  et  ascensum  die- 
torum  hominum,  cum  vexillo  predicto,  et 
ejusdem  vexilli  ostensionem,  statim  nos, 
vel  heredes  nostri,  vel  Mandatum  nostrum 
(cui  diete  claves,  nomine  nostro,  et  heere- 
dum  nostrorum,  redditi  fuerunt)  easdem 
claves  incontinenti  restituemus  dicto  Vi- 
cecomiti  Tur  enne.  Et  pag.  761  :  Parati- 
que  fuerint  coram  nobis,  vel  heredibus 
nostris,  vel  seniscallo,  aut  Mandata  nos- 
tro, justitie  facere  complementum.  Charta 
ann.  1285.  ex  Chartul.  Angeriac.  f.  272  : 
Per  quam  (portam)  predicti  Abbas  et 
Conventus  vel  Mandatum  suum  et  nomi- 
ne* tenentiarii  dicti  Monasterii  possint 
ire  libere  et  redire.  Diploma  Philippi 
Regis  apud  Perardum  pag.  348  :  Pre- 
sente Mandato  nostro  si  voluerit  inte- 
resse.... quas  missiones  nos  vel  Mandatum 
nostrum  perturbare  et  contradicere  non 
possumus.  Hist.  MS.  S.  Cypriani  Pietà v. 
pag.  433  :  Si  vero  Mandatum  Abbatis 
maliciose  per  diem  et  noctem  terragiare 
et  decimare  distulerit,  etc.  Adde  Litteras 
Johannis  Reg.  Frane,  ann.  1351.  tom. 
4.  Ordinat.  pag.  91.  Kemant,  Picard  is, 
eadem  notione,  in  Litteris  Caroli  Regen- 
tis  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  295  :  Et  se  aucuns  estoient 
arrestez  par  mi  ou  par  men  Kemant,  etc. 

*  Commandement,  eadem  acceptione, 
in  Lit.  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  660.  art.  12.  et  Commant,  in 
Stat.  ann.  1355.  tom.  5.  earumd.  Ordi- 
nat. pag.  510.  art.  6. 

j  4.  MANDATUM,  Charta,  qua  negotii 
alicujus  actor  quis  constituitur,  Gali. 
Procuration.  .Vari as  ejusmodi  mandato- 
rum  formulas  videre  licet  inter  Marcul- 
fìanas  et  Lindenbrogianas. 

1  5.  MANDATUM  Apostolicum,  vox 
Cancellariae  Romanae,  Gallice  Mandat. 
Compendiosa  benefic.  Expositio  fol.  39  : 
Mandata  Apostolica  sunt  diplomata  qui- 
bus  generaliter  sub  variis  literarutn  for- 
mis  mandat  Pontifex  Romanus  collatori- 
bus,  ut  alieni  conferant  beneficium  primo 
vacaturum,  quod  mandatarius  recusare 
nequit.  Rebuffio  :  Mandatum  de  provi- 
dendo.  Honorius  III.  PP.  Episcopo  No- 
viom.  scribens,  Decretai,  mand.  de  Res- 
cript. :  Mandatum  Apostolicum  ad  te  di- 
rectum,  ut  magistrum  S.  faceres  in  Cano- 
nicum  recipi.  Observat  Rebufflus  in 
Praxi  benef.  §  ult.  de  Mandat.  Aposto  1. 
quod  cum  Ponti  fices  Romani  Ordina  rios 
frequentioribus  ejusmodi  mandatis  gra- 
varent,  illud  in  Concord,  inter  Leonem 
X.  et  Franciscum  I.  decretum  fuisse  : 
Statuimus  et  ordinamus  quod  quilibet 
Romanus  Pontifex  semel  duntaxat  tem- 
pore sui  Pontificatus,  litteras  in  forma 
Mandati  juxta  formam  inferius  annota- 
tam  dare  possit.  Huic  decreto  jam  prae- 
iverat  Concilium  Basileense  ,  aliquas 
Leges  certosque  fines  iis  mandatis  ap- 
ponendo, apud  Labbeum  Conci  1.  tom. 


14.  pag.  369.  Verum  a  Concilio  Trident. 
tandem  penitus  exstincta  sunt  Sess.  25. 
cap.  9.  de  Reform.  :  Decermt  S.  Synodus 
Mandata  de  providendo,  et  gratias  quae 
expectative  dìcuntur,  nemini  amplius, 
etiam  cóllegiis,  universitatibus,  senatibus, 
et  aliis  personis  singularibus,  etiam  sub 
nomine  Indulti  aut  ad  certam  summam... 
concedi  licere.  Horum  mand  a  torum  auc- 
torem  Alexandrum  III.  PP.  seri  bit  Re- 
bufflus loco  citato  ;  aiii  ad  Clementem 
V.  id  referunt. 

1"  6.  MANDATUM,  Decretum  a  superio- 
ribus  judicibus  ad  pedaneos  missum. 
Vide  Arestum  1. 

17.  MANDATUM,  Districtus,  jurisdic- 
tio,  territorium.  Concil.  Legion.  ann. 
1012.  can.  16.  inter  Hispan.  tom.  3.  pag. 
191  :  ltem  si  aliquis  sayo  pignuram  fecerit 
in  Mandato  alterius  sayonis,  persolvat 
quemadmodum  si  non  esset  sayo  ;  quia 
vox  ejus  et  dominium  non  valent,  nisi  in 
suo  Mandato.  Vide  Mandamentum  2. 

*  Charta  ann.  1140.  inter  Probat.  tom. 
2.  Hist.  Occit.  col.  492  :    Trado  Ubi  Guil- 

lelmo  Montispessulani  domino ad  feu- 

dum  et  ad  totos  honores,  et  cui  dimittere 
volueris,  videlicet  totum  castrum,  quod  vo- 
catur  Paulhan,  quod  est  in  episcopatu  Bi- 
terrensi,  cum  mandato  suo,  et  cum  homi- 
nibus  et  feminis,  et  omnibus  feudatariis. 

1  8.  MANDATUM,  Pactum,  conventio, 
judicatum.  Vide  Mandamentum  3. 

9.  MANDATUM,  Ablutio  pedum,  quas 
fit  in  Ccena  Domini  cum  silicet  Chorus 
cantat  illud  Christi  :  Mandatum  novum 
do  vobis  :  de  quo  more  S.  Augustinus 
Epist.  119.  cap.  18.  Chìlienus  Monach  us 
in  Vita  S.  Brigidae  cap.  2  : 

Proxima  Ccena  fuil  Domini,  qua  sancta  solobat 
Mandatum  Christi  calido  compiere  lavacro. 

Synodus  Aquisgran.  can.  20:  In  Ccena 
Domini  pedes  Fratrum  post  Mandatum 
Abbas  lavet  et  osculetur.  Eadem  habentur 
in  Addit.  1.  Ludovici  Imperat.  ad  Capit. 
Caroli  M.  cap.  23.  Tabul.  Abb.  Belinoci 
in  Lemovicib.  num.  10  :  Sanctum  Man- 
datum ,  quod  Salvator  noster  instituit 
pridie  quam  pater etur,  abluendis  pedibus 
pauperum,  nunc  destructum  est  ab  eodem 
Abbate  nostro,  qui  melius  merito  lupus 
dicitur  rapax,  qui  sibi  vindicat  eandem 
eleemosynam,  nummos,  quos  D.  Pontifex 
Rodolfus  constituit.  Vide  Leonem  Os- 
tiens.  lib.  2.  cap.  34.  Ut  vero  ea  ceremo- 
nia  peragi  soleat  tum  a  Monach  is,  tum 
a  Clericis,  consule,  si  lubet,  Udalricum 
lib.  1.  Consuet.  Cluniac.  e.  12.  Ceremo- 
niaiem  Episcop.  lib.  2.  cap.  24.  etc. 

Mandatum  quo  vis  sabbato  septimanae 
fieri  jubetur  in  Regula  S.  Bened.  cap. 
35.  [Nullibi  in  Regula  S.  Bened.  Manda- 
tum occurrit  ea  de  qua  nunc  agitur  no- 
tione; capite  autem  laudato,  ubi  de 
Septimanariis  coquinae  sermo  fit,  praece- 
pit  S.  Pater  ut  egressus  de  settimana, 
sabbato  munditias  faciat,  quo  sci  licet,  ut 
infra  habetur,  Vasa  ministerii  sui  munda 
et  sana  cellerario  reconsignet.]  Li  ber  Or- 
dinis  S.  Victoris  Parisiensìs  MS.  cap. 
63  r  Omni  Sabbato  faciendum  est  Manda- 
tum, nisi  festum  fuerit  novem  Lectionum, 
vel  Octavse,  aut  aie  postero  hoc  Dominico 
festum  duplex  sequatur.  Inter  Pascha 
etiam  et  Pentecosten  non  fit  Mandatum, 
Adde  cap.  12.  Folcardus  in  Vita  S.  Ber- 
tini  cap.  10  :  Ad  Mandatum  Domini,  quod 
apud  Monachos  singulis  sabbatis  ex  more 
celebratur.  Vita  S.  Ermi  noi  di  Abbat.  : 
Erat  autem  sabbatum,  kora,  qua  sonitu 
tabule  ad  Mandatum  Fratres  more  solito 
convocantur.  Vita  S.  Odonis  Abbat.  Clu- 
niac. lib.  2  :  Peracta  itaque  illa  hebdo- 
mada,  sabbato  vesperascente,  cum  nostri 


MAN 


MAN 


MAN 


213 


Fratres  coepissent  Mandatum  regule 
more  preparare,  etc.  Ut  porro  peragatur 
ej  usiti  odi  Mandatum,  haoet  lì  ber  Ordi- 
nis S.  Vieto  ris  d.  cap.  63.  Ad  de  Vitas 
Abbatum  S.  Albani  pag.  34.  et  Gesta 
Innocentii  III.  PP.  pag.  150.  Vide  Ah 
veolus  2. 

32^"  Moris  erat  in  quibusdam  monas- 
teriis  tot  pauperum  pedes  lavare,  quot 
erant  monachi  ;  quibus  etiam  interdum 
alii  addebantur,  in  animarum  amico- 
rum  familiariumque  defunctorum  sola- 
tium.  Bern.  Mon.  Ordo  Cluniac.  part.  2. 
cap.  15  :  Quo  facto  pronuntiatur  a  came- 
rario qui  sutulares  quo  erogati  sint,  nu- 
merava, quot  fratres  in  claustro  sint,  ut 
totidem  pauperes  a  decano  et  hospitario 
ad  Mandatum  eligantur  ;  et  insuper 
quantum  visum  fuerit  D.  Abbati  prò  ami- 
cis  et  familiaribus  nostrts. 

Mandatum  Quotidianum  ,  quod  a 
Monachis  peragitur,  a  capite  jejunii  us- 
que  ad  Kalendas  Novembris  omni  die, 
sive  una  vice,  sive  duabus  comedatur, 
post  cornava,  ut  est  apud  Udalricum  lib. 

2.  Consuet.  Cluniac.  cap.  37.  Adde  eum- 
dem  lib.  3.  cap.  8.  24.  et  Hugonem  Fla- 
viniacensem  pag.  268.  [Bulla  Benedicti 
XII.  PP.  ann.  1337.  in  Tabul.  S.  Victoria 
Massil.:  Locus  in  quo  fit  quotidie  Man- 
datum reparetur.]  Mandata  etiam  post 
co&nam  fieri  jubentur  in  Capitulari 
Ludovici  Pii  ann.  817.  cap.  18.  in  Addit. 
1.  ad  Capitul.  Caroli  Magni  cap.  24. 

SSIT  Praecipuis  anni  festi  vitati  bus 
rite  celebranais  ejusmodi  Mandato  sese 
disponehant  Cluniacenses,  ex  praecepto 
B.  Odilonis,  ut  testatur  Bernard us  Mon. 
in  Ord.  Cluniac.  part.  2.  cap.  24:  Man- 
datum faciendum  esset,  nisi  in  quinta 
feria  precedente  factum  est;  nam  more 
universalis  Ecclesia,  qui  fit  de  sancto 
mandato,  quinta  feria,  que  nuncupatur 
Come  Domini,  roboratus  et  autorisatus 
venerabili»  pater  B.  Odilo,  sanxit,  ut  hoc 
idem  feria  quinta  precedente  Pentecos- 
ten  a  fratribus  celebretur  :  in  Nativitate 
etiam  Domini,  natalique  summorum 
Apostolorum  Petri  et  Pauli,  atque  A$- 
sumptione  sanate  Marie,  si  Sabbatis  aut 
Dominicis  diebus  evenerint,  hoc  idem  fieri 
precedenti  quinta  feria  censuit  :  quibus 
domnus  et  venerabilis  pater  Hugo  festum 
Vinculorum  S.  Petri,  et  festum  Omnium 
Sanctorum ,  et  transitum  B.  Martini, 
Purificationem  guoque  B.  Marie,  et  Dedi- 
cationem  ecclesie,  si  extra  Quadragesi- 
mam  evenerit,  et  solemnitatem  santis- 
sime Trinitatis  conjunxit,  si  in  predictis 
diebus  eadem  festa  evenerint, 

Mandatum  trium  pauperum,  quodver 
singulos  dies  cum  eleemosyna  in  Quadra- 
gesima fit,  in  libro  Ordinis  S.  Victor. 
Parisiensis  cap.  14.  et  63.  quod  in  capite 
jejunii  incipit,  et  in  Coma  Domini  fini- 
tur,  ubi  et  ritus  ejusmodi  Mandati  des- 
cribitur.  Consuetudìnes  Floriac.:  Qui- 
cunque  Psalmos  prostratos,...  vel  Manda- 
tum trium  pauperum.,,..  perdiderit,  (i. 

omiserit)  veniam  in  Capitulo petere 

deb  et.  Bursum  :  Per  totam  estatem,  quo- 
ties  est  dies  jejunii,  fit  Mandatum  post 
prandium  trtbus  pauperibus.  Petrus  Clu- 
niac. lib.  1.  Epist.  2»  :  Et  per  totius  anni 
spatium  unaquaque  die  tribm  peregrinis 
hospitibus  manus  et  pedes  abluimus , 
panem  cum  vino  offerimus,  Interdum 
pluribus.  Eadem  Consuetud.  Floriac. 
pag.  399  :  Faciuntque  UH  Mandatum  ad 
duodecim  pauperes.  Ordericus  Vi  tal.  lib. 

3.  pag.  487  :  Et  post  Capitulum  ab  omni 
Conventu  Mandatum  pauperum,  sicut  in 
Coma  Domini  peragitur.  Vide  Hugonem 
Flaviniacensem  pag.  167.  et  Bernard um 


Monach.  in  Consuetud.  Cluniacens.  cap. 
48.  part.  1. 

5B^*  Viget  etiamnum  in  Abbatia  S. 
Dionysii  in  Francia  usus,  ut  post  pran- 
dium ter  quali bet  hebdomada,  ieriis 
scilicet  4.  6.  et  Sabbato,  a  capite  jejunii 
ad  Kalendas  Novembris  hebdomadarius 
trium  pauperum  manus  abluat  in  capi- 
tulo, quibus  et  eleemosyna  tribuitur. 

Mandatum  Pauperum,  quod  agi  tur 
in  ter  pauperes,  Sabbato  ante  Palmas, 
de  quo  Rupertus  lib.  5.  de  Divin.  Offic. 
cap.  22.  Joannes  Abrinc.  de  Eccl.  Off. 
pag.  44.  et  liber  Usuum  Ordinis  Cisterc. 
cap.  21.  Concilium  Biterrense  ann.  1233. 
cap.  20  :  Item  consulimus,  ut  Mandatum 
pauperibus,  saltem  in  hebdomada  semel 
fiat,  sicut  in  Monasteriis  ordinatis  fieri 
quotidie  consuelum  est, 

*  Hi  ne  Mandé  a  nostris  nuncupata 
haec  ceremonia,  quam  non  monachos 
tantum,  sed  etiam  clericos,  certis  anni 
temporibus,  adjuncta  in  pauperes  ero- 
gatione,  usurpasse  certum  est.  Necrol. 
Paris.  Ms.  vij,  ld.  Jan.:  Ordinatum  est  et 
stalulum  sollempne  illud  Mandatum 
Quadragesime,  in  quo  singulis  diebus  a 
secunda  feria  post  Invocavi t  me  usque 
ad  quintam  feriam  in  Coena  Domini,  solis 
diebus  Dominicis  exceplis,  etc.  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1309.  in  Reg.  13.  Char- 
toph.  reg.  eh.  112  :  Ad  supplicationem 
dilectorum  nostrorum  prepositi,  decani 
et  capituli  ecclesie  Attrebatensis,  ad  aug- 
menlationem  cultus  divini  in  eadem  ec- 
clesia, et  precipue  cujusdam  elemosine, 
vulgaliter  vocate  le  Mande,  que  per  eos 
annuatim  certis  temporibus  fieri  consue- 
vit,  etc.  Joinvil.  in  S.  Ludov.  edit.  reg. 
pag.  321  :  Com  il  soit  acoustumé  en  l'or- 
are de  Cistiaus  que  certains  molnes  en 
chascune  abete  de  cele  ordre,  ore  cil,  ore 
il,  chascun  Samedi  apres  vespres,  combien 
que  lijors  soient  sollempnex,  doivent  laver 
les  piez  as  autres  en  fesant  le  Mandé,  etc. 
Occurrit  rursus  ibid.  pag.  342.  Quo 
sensu  etiam  haec  vox  Mande  legitur  in 
Constit.  Fontis-Ebraldi  cap.  23. 

10.  MANDATUM,  Domus  hospitum  in 
Monasteriis,  quod  hospitum  advenien- 
tium  pedes  lavarentur.  Chronicon  Lo- 
biense  :  Fabricam  domus  susceptionis  hos- 
pitum, quam  Mandatum  vocant,  perfecit. 
Historia  Abbatiae  Condomensis  pag.  507  : 
Fecit  reparari  et  meliorari  domurn  Man- 
dati, ubi  recipiantur  hospites  et  pauperes. 
Silvester  Giraldus  in  Cambriae  Descript, 
cap.  10.  de  Wallensibus  :  Adeo  nempe 
hospitalis  hic  gratia  communione  letatur, 
quod  itinerantibu8  ea  nec  offeratur,  nec 
petatur  :  tantum  etenim  domum  intran- 
tes  protinus  arma  custodie  tradunt , 
deinde  statim  aquam  offerentibus ,  si 
pedes  ablui  permiserint,  hospitio  suscepti 
sunt  :  aque  nimirum  pedibus  oblatio, 
hospitalis  apud  hanc  gentem  est  invitatio. 
Vide  librum  Usuum  Ordinis  Cistercien- 
sis  cap.  79. 107. 

#  11.  MANDATUM,  Proclamatio  solem- 
nis,  quae  inter  Missarum  celebrationem 
fieri  sol  et,  Gali.  Annonce,  ban,  Charta 
Nic.  Camerac.  episc.  ann.  1270  :  Tenebi- 
tur  dictus  capellanus,  si  in  capella  sua 
diebus  Dominicis  et  festivis  celebrare  vo- 
luerit,  post  offertorium  Misse  diete  paro- 
chie  de  Barastre,  et  post  Mandata,  que  a 
sacerdotibus  talibus  diebus  fieri  consueve- 
runt,  dum  tamen  Mandata  ante  conse- 
crationem  fiant,  Missam  suam  celebrare. 

1  MANDEBURDA.  Vide  in  Mamburnus. 

{  MANDERIUS.  Vide  Mandatarius. 

t  MANDIBILE  Festum.  Vide  in  Fes- 
tum. 

]  MANDIBILIS,  qui  potest  manducari. 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.:  MandibìUs, 


Manjable.  Guibertus  lib.  2.  de  Pigneri- 
bus  Sanct.  cap.  3  :  Deum  ergo  et  homi- 
nem Mandibilem  fieri  que  permittet 
ratio  9 

*MANDIBULA,  Maxilla,  Gali.  Machoire, 
Chron.  S.  Mariae  Magdal.  Ms.:  Anno 
Domini  1458.  die  29.  Junii,  regnante  sere- 
nissimo principe  reg  e  Renato,  fuit  missus 
per  eundem  principem  R.  in  Christo  pater 
episcopus  Massiliensis  D.  Nicolaus  de 
Francami  ad  transferendum  Mandibu- 
lam  capitis  B.  Marie  Mag datene  de 
civitate  Aquensi  et  de  monasterio  monta- 
lium  de  Nazareth  ad  sanctum  Maximi- 
num. 

MANDIBULUM,  Mantile.  Charta  Ru- 
desindi  Episcopi  Dumiensis  aerae  1076. 
apud  Antoni  um  de  Yepez  in  Chronico 
Ord.  S.  Benedicti  tom.  5  :  Ad  ministe- 
rium  refectionis ,  mensas,  Mandibola, 
sabana,  aquamanilia,  et  facitergia,  dis- 
cos,  et  paropsidas,  fialas  t  et  inferturias 
argento  sculptas  et  auro  perlucidas,  eie, 
[Supplem.  Antiquarii  :  Mandibulum , 
<pdxvtóaa,  laquear.\ 

1MÀNDIBURDIUM,  Mandiburnus,  etc. 
Vide  Mundiburdus, 

*i  MANDIGARE,  prò  Mendicare,  in 
Charta  ann.  1407.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  87  :  Alie  vero  (garde  vacantj  prop- 
ter  recessum  aliquorum  ex  dictis  garde- 
riis,  qui  recesserunt  a  dieta  castellania 
et  a  patria  Dalphinali,  aliqui  Mandi- 
cando,  et  alii  aliter  et  alio  modo  nullis 
bonis  sibi  relictÌ8. 

*  MANDI  CU  S,  Lignea  figura  hominis, 
que  ingens  solet  Circensibus  malas  mo- 
vere, quasi  manducando.  Glossar,  vet.  ex 
Cod.  reg.  7613.  Vide  Manducus. 

MANDILE,  prò  Mantile,  Charta  ann. 
1197.  apud  Ughellum  tom.  7.  pag.  1275  : 
Duo  Mandilia  parva  Saracenica,  quinque 
Mandilia  cum  profulis,  etc.  [Graecis  (xav- 
SViXtov,  in  Vita  S.  Nicolai  Studiti  pag. 
913.  et  in  Anonymo  Combefisiano  in 
Lacapeno  n.  48. J 

*  Pro  Velum,  Hisp.  Mandil,  Gali.  Ri- 
deau,  legitur  in  Charta  ann.  1294.  tom. 
1.  Probat.  hist.  geneal.  domus  reg.  Por- 
tug.  pag.  107  :  Cum  vero  colloquium  hu- 
jusmodi  fieri  contigerit,  sit  inter  dominas 
et  ostia  graditele  intermedium  Mandile, 
Haud  scio  an  inde  Mendilh,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1468.  ex  Reg.  197.  Chartoph. 
reg.  eh.  59:  Icellui  (xuillaume  persa  au 
suppliant  son  Mendilh,  qu'il  portoit  en 
droit  de  son  estomac.  Vestimenti  genus 
esse  vi  de  tur. 

*MANDITÙM,  Lo  mangano,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  Ms. 

MAND0AD0.  Vide  Mandualis. 

MAND0NES,  in  Glossis  Isidori,  Ambro- 
nes,  Ardeliones ,  a  Manducare.  [Mando, 
Mandox,  mangeur,  hardel,  lecheur,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.] 

*  MAND0RA,  f.  Placentae  SDecies. 
Charta  ann.  1221.  tom.  1.  Hist.  Cassin. 
pag.  317.  col.    1  :    Tenimentum   Dameli 

debet  facere  hominium  et  fidelitatem, 

et  unam  tortellam  de  tribus  pullis  et  tri- 
bus  Mandora  de  ovis. 

M  ANDRA,  Monasteri  um.  Vox  etiam 
Graecis  recentioribus  eodem  significatu 
nota.  Alcuìnus  Epist.  27  :  Celestis  Man- 
dre  agmina.  Idem  lib.  2.  de  Vita  S. 
Willibrordi  : 

Circuit  ìdeirco  vigili  hoc  tutamine  Mandras  : 
Nominibus  mentis  ut  Christi  augeret  ovile. 

Charta  Rogerii  Regis  Sicil.  ann.  1130. 
apud  Rocchum  Pirrum  tom.  l.jjag.  304: 
Decernimusque  prò  Episcopali  jure  sol- 
vere eandem  Mandram  diete  Ecclesie 
Episcopali  (Messanensi)  annuo»  censii s 
100.  libras  cere,  20.  thuris,  etc.  Alia  Sixti 


214 


MAN 


MAN 


MAN 


PP.  IV.  ibid.  pag.  305  :  Decrevitque  prò 
omni  Episcopali  jure  solvere  Mandram 
Ecclesia  Episcopali  Messane?  annuum 
censum,  etc.  Vide  Epistolas  Hormisdae 
post  Epist.  21.  'Auò  xwv  jxavSp&v  dieta 
Monasteria  quidam  putant,  id  est,  a 
specubus  eteavernis,  in  quibus  primi- 
tus  Monachi  habitarunt,  et  Monasteria 
sua  exstruxerunt  :  Grseci  enim  jxàv8pav 
vocant  speluncam.  Gloss.  vet.:  Spelunca, 
uavSpa.  GrlOSS.  Gr.  Reg.  MS.  Cod.  1673  : 
Stock,  (rreiqXatov,  pàvSpa.  Gloss.  Lat.  Graec: 
Caute,  TOp(6o>oi,  jxàvSpai.  Alii,  ut  Bu- 
dasus,  a  grege  Monachorum,  cui ,  ceu 
Mandra;  id  est,  ovili,  praesint  pastores 
Abbates  :  quippe  Latinis  quoque  Man- 
dra  prò  grege  passim  sumitur  apud 
Juvenal.  Sat.  3.  et  Martial.  lib.  5.  Chro- 
nicon  Novalicense  cap.  19  : 

Frodoinus  qui  pridem  Pastor  et  inclitus  Evex, 
Nam  per  decies  quater  stabuli  custos  ovìumque  est. 

Ugutio  :  Archimandrita ,  Princeps  vel 
pastor  ovium,  unde  quadam  translatione 
Episcopi  et  Archiepiscopi  et  Sacerdotes 
dicuntur  Archimandrita,  quasi  Pastores 
ovium  Christi.  [Vide  Gloss.  med.  Grsecit.J 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657  :  Mandra  ,  bubulcus  ,  qui  nomina 
boum  mandat  memoria,  Boyer,  Prov. 
Aliud  Gali.  Lat.  ex  Cod.  7684  :  Mandra, 
Bouvier  ou  bergier;  i.  bubulcus.  Vide 
supra  Fracta. 

1  Mandra,  Cellula  monachica.  Vita 
S.  Ethelwoldi  saec.  5.  Bened.  pag.  615  : 
In  tertìo  quoque  cenobio  Wmtoniensi, 
quod...  in  honore  semper  Virginia  Maria 
Beo  consecratum,  Mandras  sanctimonia- 
lium  ordinavit?  quibus  matrem...  Ethel- 
dridarn  prafeext,  ubi  regularis  vita  norma 
hactenus  observatur.  Hinc  Mandres  vulgo 
dicitur  vicus  quidam  in  Briegio,  non 
procul  a  Braia  Comitis  Roberti,  a  Man- 
dria scilicet,  id  est  casulis,  ut  observat 
Valesius  in  Notit.  Gali.  pag.  422.  tumul- 
tuario opere  ex  Ugno  factis.  A  Mandra, 
<    monasterium, 

Mandrita,  prò  Monacho.  Epitaphium 
Gaitelgrimae  Principis  Beneventana^ , 
quod  exstat  in  ea  urbe,  in  interiori 
Ecclesia  Monialium  S.  Petri  : 

Huc  Lector  propera,  Mandritam  corde  saluta. 

[Iter  Germanicum  Mabillonii  tom.  4. 
Analect.  pag.  57  : 

Gonseerat  «diculam  Mandrita  lupambulus  islam, 
Abbas  Ramvoldus  quam  libi,  Christe,  struit.] 

Ermenoldus  in  Vita  S.  Soli  cap.  9:  Man- 
dritis  e  diverso  venientibus.  Walafridus 
Strabus  Abbas  Augiens.  de  Vita  S. 
Othmari  cap.  1  :  Boni  Mandrita  studium 
in  ipso  executus.  [Ubi  prò  abbate  usur- 
patur.]  MavSptTqc,  in  Concilio  Constanti- 
nopolitano  sub  Menna  act.  5.  Hinc  qui 
Man  dritis  praeerat,  Archimandrita  dici- 
tur. Avitus  Viennensis  Epist.  2  :  Copiosa 
multitudinis  prapositus  fuit,  cujus  officii 
personas  Episcopi  Orientales  Archiman- 
dritas  appellant.  Vide  Glossar.  Meursii 
et  Fabroti  ad  Cedrenum. 

Mandrogerontes  ,  apud  Luitpran- 
dum  in  Legat.  cap.  55.  Vetuli  Monachi. 

1  MANDRABULUS.  Annales  Novesien- 
ses  apud  Marten.  tom.  4.  Ampliss.  Col- 
Iect.  col.  670  :  Mandrabuli  equidem  more 
res  mecum  successerunt.  Eram  enim  ante 

in  quìetiori  loco  constitutus. Rie  inter 

armorum  strepitus...  vivitur. 

1  MANDRAGORA,  Pomi  genus  ,  cujus 
mentio  fìt  Gen.  30.  14.  nostris  etiam 
notum  sub  nomine  Madagoiresy  quod 
pretiose  asservatum  sibi  divitiis  acqui- 
rendis  idoneum  somniabant.  Hanc  su- 
perstitionem   memorant   Commentarla 


ad  Histor.  Caroli  VI.  et  VII.  pag.  121  : 
Et  en  ce  temps  (frere  Richart  Cordélier) 
fist  ardre  plusieurs  Madagoires  que  main- 
tes  sottes  gens  gardoient  en  lieux  repos, 
et  avoient  si  grant  fot  en  celle  ordure,  que 
pour  vrai  ils  croyoient  fermement  que 
tant  comme  ils  V avoient,  mais  qu'il  fust 
bien  neltement  en  beaux  drapeaux  de 
soye  ou  de  Un  enveloppé,  que  jamais  jour 
de  leurs  vies  ne  seroient  pouvres. 

*  Mandagloire,  in  Bestiar.  Ms.: 

Jouste  Paradis  en  un  mont, 
Illuec  ou  croil  le  Mandagloire. 

MANDRATOR,  Cavillator,  calumniator, 
in  Glossis  MSS.  Papias  et  Gloss.  Isid.: 
Manda,  deceptio,  fraus.  Leg.  Mandra. 
[Vide  Manda  1.] 

*  MANDRINUS,  prò  Marturinus  vel 
Martrinusy  apud  Albert.  Aquens.  lib.  2. 
Hist.  Hierosol.  cap.  16.  ut  monet  Mura- 
tor.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
412.  Vide  Martures. 

*  MANDRUS,  prò  Mandra.  Constit.  Mss. 
Caroli  reg.  Sicil.:  Et  nullas  extorsiones 
per  terras,  campos  et  Mandros  de  rebus 
et  animalibus  faciant. 

MANDUALIS,  Germanis  Mandel,  Can- 
cellus,  qui  desuper  tumulum  stat.  Sic 
vetus  Gloss.  ad  Legem  Salicam  tit.  57. 
ubi  haec  verba  ha  ben  tur  :  Si  quis  aris- 
tatonem,  hoc  est,  staplum  super  mortuum 
missùm  capulaverit ,  aut  Mandualem, 
quod  est  structura,  sive  selave,  qui  est 
ponticulus,  sicut  more  antiquorum  facien- 
dum  fuit,  qui  hoc  destruxent,  etc.  Editio 
Heroldi  habet  hoc  loco  Mandoado,  eadem 
notione  et  origine,  ubi  Wendelinus  : 
Mandel  vocamus  id,  quod  in  metam 
surgit,  veluti  mergites  segetum,  veluti 
et  camini;  unde  mantel-vert  dicimus 
lignum,  quod  supra  focum  eminet,  cui 
caminus  superstructus  est  :  ejus  magni- 
tudinis  ac  formai  (quadratae  oblongae,) 
solebat  superstrui  tumulis  in  defuncti 
honorem  aliquid  ex  asseribus  compac- 
tum,  quod  ornamenta  tumulo  instrata 
tegerét.  Tumulos  cancellis  muniri  soli- 
tos  docet  Pìthoeus  ex  Gregorio  Turon. 
cap.  30.  de  Glor.  Confess.  et  lib.  4.  de 
Miracul.  S.  Martini,  et  Fortunato  in 
Vita  B.  Hilarii. 

®g*  Heroldi  lectio  longe  probabilior 
doctissimo  Eccardo  videtur,  nec  incu- 
ria ;  si  quidem  Mandoado,  vox  est  Ger- 
manica, qua  haec  verba  hominem  mor- 
tuum, reddita  esse  existimat  vir  linguae 
suae  peritissimus  :  Man  enim  hominem  ; 
Doado,  Saxonibus  Dode,  Germanis  supe- 
rioribus  Toter,  mortuum  design at.  Vide 
Vitam  S.  Lucse  Junìoris  pag.  1009.  edit. 
Combeflsii. 

MANDUGALIS,  [f.  Gistum,  procuratio.] 
Tabular.  S.  Eparchii  Inculism.  fol.  43  : 
Hoc  igitur  totum,  quid  quid  in  ipso  manso 
habere  videor,  et  meum  dominicatumy  et 
meos  Manducales ,  censuales,  et  feodum 
nepotis  mei  Iterii,  etc.  Fol.  49  :  Unus 
mansus  debet  12.  d&nar.  1.  arietem,  4. 
sestar.de  cibaria,  1.  Manducalem.  Fol. 
75  :  Neque  celabit  justitias,  cum  cognove- 
rit  east  monacho  obedientiario  Manduca- 
les  PrapositaleSy  id  est,  les  restoblages 
simul  accipient,  etc.  Adde  fol.  123. 

1  1.  MANDUCARE,  Convivium ,  refec- 
tio;  Jus  etiam  divertendi  in  domum 
alteri  us  con  vi  vii  causa.  Charta  Pontii 
Archiep.  Arelat.  ann.  1000.  tom.  6.  Spi- 
cil.  Acher.  pag.  428:  Tali  tenore,  ut  pas- 
cal tres  pauperes  ad  unum  Manducare 
de  ipso  conducto,  quo  ipse  manducaturus 
est.  Charta  ann.  108é.  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  122  :  Consue- 
tudintbus  Pontificatus  sedis,  Manducare  * 


scilicet,  circadis  et  synodo  specialiter  no- 
minando exceptis.  Vide  Pastus. 

*  Manducare  per  consuetudinem  dici- 
tur, in  Chartul.  S.  Alb.  Andegav.;  Gos- 

fridus per  forciam  suam  per  exit   ad 

Campigniacum ,  et  Manducavit  ibi,  ut 
aiebat,  per  consuetudinem.  Qui  una  co- 
mederant,  vel  hospitati  fuerant,  sibi 
mutuo,  quacumque  ex  causa,  per  sep- 
tem  sequentes  dies  damnum  inferre 
non  licebat  ex  Usaticis  Barcin.  Mss. 
cap.  117  :  Si  quis  cum  alio  hospitaverit 
vel  comederit,  septem  sequentibus  diebus 
ab  illius  damno  se  abstineat,  vel  per  ali- 
quod  ingenium  aliquam  forisfacturam 
nullo  modo  ei  faciat,  nec  per  seniorem 
suum,  nec  per  amicumt  nec  per  seme- 
tipsum. 

1  2.  MANDUCARE  super  tumulos  mor- 
tuorum  prohibet  Capitul.  lib.  6.  cap. 
197  :  Et  super  eorum  tumulos  nec  Mandu- 
care nec  bibere  prasumant.  Quod  si  fece' 
rint ,  canonicam  sententiam  accipiant. 
Antiqua  haec  consuetudo,  quam  a  paga- 
nis  acceperant  Christiani,  quamque  ut 
aboleret  Augustinus,  quantum  labora- 
verit  omnibus  notum  arbitror. 

MANDUGARIA,  Comestio,  pastus,  ex 
Gallico  Mangerie.  Charta  Vitriacensis 
ann.  1157:  ìnsuper  Abbas  et  Monachi, 
quicquid  in  terra  Vitriacensi  possidebunt, 
absque  corveis  et  absque  consularibus 
Manducar iis,  qua  ad  solum  Abbatem  per- 
tinent,  quidquid  etiam  in  terris  et  feodis 
legitime  deinceps  possent  acquirere,  Ec- 
clesia Vitriacensi  perpetuo  tenendum 
concesserunt.  Vide  Comestiones. 

1 1.  MANDUCARIUM,  Jus  pastus,  sive 
sumrna  pecuniaria  in  ejusdem  juris 
redemtionem  exsoluta.  Charta  .  ann. 
1187.  ex  Tabul.  S.  Melanii  Redon.:  Pe- 
trus de  Chaune  prò  quodam  milite  a  se 
interfeclOy  quendam  monachum  fecit  in 
Abbatia  S.  Melanii  de  ejus  progenie,  prò 

cujus  receplione  dedil  Abbatia unum 

Manducarium  annuum  et  unam  minam 
avena  xn.  den.  annui  redditus.  Vide 
Mangerium. 

2.  MANDUCARIUM.  Regula  Templario- 
rum  cap.  44:  De  Manducariis  equorum. 
Nullus  frater  facere  prasumat  Manduca- 
ria  linea,  vel  lanea,  ideirco  prius  prin- 
cipaliter  facta,  nec  habeat  ulta,  excepto 
cofinello. 

*  Saccus  videtur,  in  quo  avena  equis 
praebetur,  ut  et  Gallicum  Mengoire,  in 
Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Croix9 
ubi  de  rebus  necessariis  prò  exercitu 
Scotise  fol.  184.  v°  :  Item  il  convient  dix 
mille  aunes  de  toille  grosse  pour  fair  e 
Mengoires  et  autres  choses. 

*  MANDUCAT-PANEM,  Cognomentum 
Isam bardi  testìs,  in  Charta  ann.  1120. 
inter  Instr.  tom.  12.  Gali.  Christ.  col;  25. 

*  MANDUCATUS.  Tabul.  Major,  mo- 
nast.  :  Pro  hac  terra  et  de  commendila 
unam  minam  de  Manducatu  domini. 
Hoc  est,  unam  minam  frumenti,  de 
quo  manducat  dominus. 

1  MANDUCO,  Vorax,  gluto.  Gloss.  Isi- 
dor.  Onomast.  :  Manduco,  àSSKpayos. 
Apul.  Metamorph.  lib.  6  :  Nec  vos  memo- 
ria deseruit  utique  quod  jam  dudum  de- 
creveritis  de  isto  asino,  semperpigro  qui- 
dem, sed  Manducone  summo.  viae  Man- 
dones. 

MANDUCUS.  Ugutio  et  .To.  de  Janua  : 
Manduca,  joculator,  ore  hians,  turpiler 
mandens.  [Papias  :  Lignea  figuraingens, 
qua  aolet  Circensibus  malas  movere  quasi 
manducando.  Vide  Lexicon  Marti nii.l 

*  MANDULA,  Ital.  Mandola,  Amygda- 
lum,  Gali.  Amande.  Stat.  Ri  per.  cap.  12. 
fol.  3.  v°  :  Dequalibet  soma  Mandularum 


MAN 


MAN 


MAN 


215 


integrarum,  de  duodecim  quartis,  prò  in- 
troiti* soldi  sex. 

MANDULUS.  Vide  Mandalus. 

1.  MANDUM,  Dispositio  testamentaria. 
Charta  Lusitanica  aerae  1208.  apud  Bran- 
daonum  tom.  4.  Monarch.  Lusitan.  pag. 
270.  v.  :  Et  mando,  quod  si  omnes  isti, 
quibus  mando,  adimpleri  Manda  mea 
non  potuerint,  convenire,  eie.  Id.  pag. 
272  :  Dividant  pecuniam  inter  se,  excepta 
illa,  quam  mandaverit  prò  anima  sua 
dari. 

1  2.  MANDUM,  Convocatici  submoni- 
tio  ad  exercitum,  seu  Lìtterae  quibus 
vassallus  ad  serviti um  militare,  quod 
domino  suo  feudali  de  Set,  citatur.  Lit- 
terae  ann.  1340.  tom.  1.  Hist.  Dalphìn. 

gag,  53  :  Parali  nobiles  et  Francos  vestrea 
astellaniae  librare  per  omne  tempus  et 
modum  in  aliis  nostris  litleris  dicti  Mandi 
insertum.  Instrum.  ann.  1339.  ibid.  pag. 
65  :  Obviavimus  Gileto  de  Lustrino,.,  qui 
ibat  ad  D.  nostrum  Dalphinum  ad  secun- 
dum  Mandum.  Extractum  computi  ann. 
1327.  et  1328.  ibid.  tom.  2.  pag.  216  : 
Item  in  vigilia  B.  Joannis  B.  Peroto 
messagerio  misso  eques  de  Cabeolo  in 
Brxanconesium  prò  Mando  Flandriarum, 
Aliud  ann.  1334.  ibid.  pag.  245  :  Die  sexta 
Julii  Johanni  de  Alvemya  misso  in  Gas- 
coigniam  prò  Mando  dom.  et  gentium  in 
armis  properando. 

MANDUS,  Veslis  virginalisf  in  Glossis 
Isidori,  quasi  mantus,  vel  mantum,  nos- 
tris Manteau. 

T  MANDYA,  Pallii  genus,  quod  Impe- 
ratorum  ac  Regum  praesertim  fuit.  Acta 
S.  Symeonis  Stylitae  tom.  5.  Maii  pag. 
801  :  Pientissimus  autem  Imperator  Jus- 
tinus...  saccum  indutus  luxit  ;  adeo  ut 
festa  quoque  luce  procedens  in  lemplum, 
coronam  aut  chlamydem  g estare  renue- 
rit  ;  verum  sic  simplici  habitu  cum  solo 
Mandya  purpureo  processerit.  Vide  Glos- 
sar, med.  Graecit.  v.  MavStftj. 

MANE,  Oriens.  Charta  Lotharii  Regis 
Italiae  ann.  946  :  Sunt  autem  cohaerentise 
ipsius  terree  a  Mane  via,  a  meridie  et  ves- 
pere  supra  taxam  S.  Prosperi,  a  septen- 
trione,  etc.  Vita  S.  Domitiani,  apud  Gui- 
ebenonum  in  Hist.  Bressensi  pag.  231  : 
Et  terminatur  a  Mane  interque  consor- 
tes  colonos,  et  campum  de  ipsa  ratione, 
subtus  viam  a  meridie  via,  a  sero  inter 
consortes  colonos,  eie.  Rollandinus  in 
Summa  Notarias  :  A  Mane  possidet  L.  a 
meridie  N.  a  sero  et  septentrione  sunt 
vige  publiese,  etc.  Adde  Ughellum  tom.  4. 
Ital,  Sacrae  pag.  212.  228.  229.  Paradi- 
num  lib.  2.  Hist.  Lugdun.  cap.  103. 
Hist.  Pergamensem  tom.  3.  pag.  183. 
[Statuta  Mediolan.  part.  2.  cap.  329. 
Chron.  Parmense  apud  Murator.  tom.  9. 
col.  763.]  etc. 

*  Quae  vox  per  Main  et  Mein  a  nostris 
olim  reddìta  est.  JoinviL  in  S.  Ludov. 
edit.  reg.  pag.  86  :  Me  commenda...  que 
mangasse  avec  li  ades  et  au  soir  et  au 
Main.  Comment.  in  Psalter.  ex  Glossar, 
ibid.  :  U  Vespre,  et  ou  Mein  et  ou  midi. 
Ubi  psal.  54.  v.  18.  habet  :  V T espere  et 
Mane  et  meridie.  Poema  Meri.  Ms.  :  U 
vous  en  converrà  moult  Main  issir  fors. 
Caton  en  Roman  : 

Teus  rit  au  Main,  qui  au  soir  pleure. 

1  Bono  Mane,  Phrasis  Gallica,  de  bon 
matin, .multo  mane,  ut  habet  Cicero  lib. 
5.  Epist.  4.  ad  Att.  Biarium  Magist. 
Ceremon.  Cùr.  Rom.  inter  notas  Gode- 
fredi  ad  Caroium  Vili.  pag.  711  :  Feria 
sexta  dieta  mensis  Januarii,  Bono  mane 
recesserunt  ex  urbe  Ascanius  vicecancel- 
larius  et  de  Luneat  Cardinales. 

0  MANEA,  Cistae    species  piscationi 


accommoda.  Gali.  Manne.  Chartul.  S. 
Joan.  Angeriac.  fol.  118.  v°  :  Dedit... 
de  feodo  pr depositali...  panicios  et  gessias 
et  vessias  et  linos  et  charbas  tali  poeto, 
ut  faciat  Maneas  ad  unam  de  piscaturis 
S.  Joannis,  quantum  opus  fuerit  in  loto 
anno.  Vide  supra  Manda  3. 

J  MANEAGIUM.  Vide  Mainaaium  1. 

1  MANEBRA,  Corvata,  serviti  um  ma- 
nuale quod  vassalli  et  subditi  domino 
suo  exhibere  tenentur.  Charta  Philippi 
Pulcri  Regis  Frane,  ann.  1287  :  Questas 
suas  et  tallias  et  redevantias  quss  vocan- 
tur  Manebre,  et  alias  bladadam  et  vina- 
tam  dicti  castri...  tradiderunt.  Vide  Ma- 
nopera. 

*  MANECANTANS, ,  Officium  in  eccle- 
sia Lugdunensi,  cui  Missam  matutina- 
lem  celebrare  incumbit.  Acta  capitul. 
Mss.  ejusd.  eccl.  ad  ann.  1345.  fol.  117. 
r°.  col.  2  :  Ordinaverunt  quod  ex  nunc, 
sive  matutinse  fuerint  in  choro,  sive  retro 
altare,  quod  Manecanlans,  qui  nunc  est 
et  qui  prò  tempore  fuerit,  incipiat  Mis- 
sam matutinalem.  Vide  in  Manicare  1. 

T  MAN  EDA,  Mansus,  habitatio,  domus. 
Charta  ann.  1041.  in  Append.  Marcae  Hi- 
span.  col.  1083  :  Donamus...  preedictum 
quoque  castrum,  cereas  et  Manedas  suas, 
sicut  illa  via  ause  exit  a  monasterio,  etc. 

*  MANEDERIA,  Mansio,  domus.  Reg. 
A.  2.  Cam.  Comput.  Paris,  ad  ann.  1322. 
fol.  54.  v°  :  Augerio  de  Grammonte  do- 
micelio  dantur  aues  Mahederix,  quamli- 
bet  de  xxv.  lib.  Turon.  Vide  Maneda. 

MANEFICIUM,  Supellex,  opus,  ma- 
nuum  x^potfpY^a-  Consultatio  post  Ob- 
servantias  Regni  Aragon.  pag.  43,  v.  : 
Et  duas  bestias  meliores  arativas,  si  sintt 
cum  omnibus  suis  apparamenlis,  et  unam 
taceam  argenteam,  et  (ex)  omnibus  Mane- 
ficiis  unum  ante-partem. 

*  MANEGIA,  Manubrium  :  unde  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Manegue,  Prov,  manubrium.  Guido 
de  Vigev.  Ms.  de  Modo  expugn.  T.  S. 
cap.  8  :  Et  ista  duo  liana  insimul  con- 
jungantur  cum  una  Manegia  de  ferro. 
Rursum  cap.  11  :  Conjungantur  ambea 
(rotae)  insimul  cum  una  manegia  ferri, 
quss  fit  in  medio  feramentorum,  et  super 
ipsis  ferris  volvatur  ipsa  Manegia  cum 
illis  duabus  rotis  indentatis  exterius  sic 
positis. 

*  MANEGIUM,  Pai us  castaneus,  quo 
sustentantur  vites ,  ut  sentit  Julius 
Porro  Lambertenghi  in  sua  editione 
Lib.  Consuet.  Mediol.  ann.  1216.  inter 
Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  xvi.  col. 
885  :  Dominus  quoque  semper  pr&fertur 
aliis  creditoribus  etiam  antenoribus  in 
fructibus,  aui  ex  terris  suis  exierint,  in 
fictis,  ter  ito  et  medietate,  et  biava  data 
prò  semine,  et  denariis  datis  prò  Mane- 
giis  et  radiis.  [Fr.1 

1  MANEGUERIUM,  f.  perperam  prò 
Marescagium,  Palus,  locus  palustris, 
Gali.  Marais.  Charta  Gaucefini  Abb. 
Anian.  ann.  1202.  apud  Stephanot.  Anti- 
quit.  Benedict.  Occitan.  MSS.  part.  1. 
pag.  380  :  Et  totius  alterine  juris  ordi- 
narti vel  extraordinarii  quod  unquam 
monasterium  Anianense,  vel  aliquis  no- 
mine ipsius  monaslerii,  habuit,  tenuit, 
vel  percepii  in  stagno,  mari  et  Manegue- 
riis,  vel  \n  usaticis,  vel  in  servitiis  eorum, 
etc.  Vide  Mariscus. 

MAN  ELATA,  Herba  perniciosa  et  mala, 
Scotis,  Guild  appellata,  Lolium  Skenaeo. 
Statuta  Alexandri  III.  Scotiae  Regis  cap. 
18  :  Si  firmarius  tuus  ponat  Manelatam 
in  terra  Regis  vel  Baronis,  et  non  vult 
eam  deliberare  et  mundare,  debet  puniri 
sicut  seductor,  qui  ducit  exercitum  in 
terram  Domini   Kegis,  vel  Baronis.  Et 


1 2  :  Si  nativus  tuus  habeat  Manelatam 
zn  terra  tua,  prò  qualibet  planticula  da- 
bit  Ubi  vel  cuilibet  olii  suo  domino  muto- 
nem  ad  forts factum  suum,  et  nihilomi- 
nus  terram  mundabit  a  Mandata.  Legem 
nane  tulisse  aiunt  Kenethum  Regem, 
delinquentem  primo  bove  mulctasse  ; 
secundo  denis,  tertio  teme  amissione. 
Vide  Hectorem  Boetium  lib.  10.  Histor. 
Scotic. 
MANENTES,    Inquilini,     coloni.    Sed 

Sroprie  Manentes  sunt,  inquit  Ranfri- 
us,  qui  sub  Friderico  II.  floruit,  qui  in 
solo  alieno  manent,  in  villis  quibus  nee 
liberis  suis  invito  domino  licei  recedere. 
Isti  Manentes  prasstant  aliquando  certos 
reditus,  et  pr&stant  certa  servxtia.  Item 
et  Manentes  appellamust  qui  30.  annis  in 
solo  alicujus  supersederint  :  et  dominus 
soli  prò  Manentibus  habuerit,  et  manentia 
servitia  vel  redilus,  vel  operas  vel  collec- 
tas,  prò  maritando  filia,  et  prò  aliis  ab 
illis  30.  annis...  petiit  scientibus  et  pa- 
tientibus  ;  vel  etiam  si  alibi  habitant  vo- 
luntate  domini,  manentia  tamen  servitia 
dominus  relinuit.  Gregorius  Turon.  de 
Vitis  Patrum  cap.  1  :  Relinquentes  hoc 
habitaculum,  quod  expetieranl,  ad  villas 
Manenlium  sunt  regressi.  Hel modus  lib. 
1.  cap.  10  :  Septem  mansis,  totidemque 
Manentibus  ex  h&r editate  palrum  fuit 
contentus.  Donationes  factae  Ecclesia^ 
Salisb.  cap.  4  :  Tradidit  ad  eandem  se- 
dem...  villam  dictam  Opinga,  casam  et 
curtem,  cum  territorio,  etsilvam,  Manen- 
tes 20.  Cap.  8  :  Tradidit  villam  Loufi  ca- 
sam et  curtem,  cum  territorio  suo,  et  Ma- 
nentes 15.  Eodem  cap.  :  Tradidit...  ca- 
sam cum  curtifero  suo  et  territorio  et 
Manentes  9.  cum  colonis  et  aliis  appen- 
diciis  suis.  Ex  quibus  liquet,  colonos  et 
manentes  eosdem  esse,  qui  et  interdum 
servi  Manentes  di  cu  n  tur.  Cap.  1  :  Com- 
parava ad  eam  villam,  quse  dicitur  Pin- 
digia,  cum  servis  ibi  Manentibus  in  colo- 
niis  suis.  Cap.  2.  Dedit  Manentes  servos 
duos  ad  Megilingen.  Concili  um  Clo- 
veshoense  ann.  822.  cap.  Il  :  Ut  prò 
piena  reconciliatione  susciperet  terram 
centum  Manentium.  Mox  :  Retenti  sunt 
enim  tres  Manentes  de  pr&dicta  condi- 
zione, et  libri  4lÌ.  Manentium.  Asserus 
Menevensis  ann.  855  :  Omnem  h&redita- 
riam  terram  suam  semper  in  decerti  Ma- 
nentibus unum  pauperem  aut  indigenam, 
aut  peregrinum,  cibo,  potu,  et  vestimento 
successoribus  suis  usque  ad  ultimum 
diem  judicii  post  se  pascere  praecepit. 
[Charta  Ugonis  et  Lotharii  Reg.  Italia& 
ann.  932.  apud  Eccardum  Orig.  Habs- 
burgo-Austr.  col.  151  :  In  loco  Mozatico 
Manentes  duos,  in  Arsitulo  Manentes 
duos,  etc]  Terra  decem  Manentium,  in 
Charta  Ecfredi  Regis.  Adde  Egbertum 
de  Ecclesiastica  institutione  pag.  92. 
Vitam  S.  Machuti  cap.  14.  Adamum 
Bremensem  cap.  54.  Albertum  Stadens. 
ann.  961.  Chronic.  Laurisham.  pag.  64. 
Fr.  Mariam  in  Mathild.  lib.  3.  pag.  100. 
Auctar.  ad  Matth.  Paris  pag.  155.  156. 
Ughellum  tom.  1.  pag.  854.  Monast.  An- 
glic.  tom.  1.  pag.  109.  etc.  Gallis,  Ma- 
nans  et  habitans,  qui  et  Couchans,  et  le- 
vans  dicuntur.  Vide  Raguellum  [**  et 
Haltaus.  Glossar.  German.  voce  Hubner, 
col.  962.] 

Submanentes,  Iidem,  qui  Manentes, 
qui  sub  dominio  alicujus  manent  : 
Soubsmanans,  in  veteri  Consuetud.  Am- 
bian.  art.  82.  90.  et  veteri  Bononiensi 
art.  1.  2.  4.  Tabular.  S.  Bertini  :  Decir 
mam  omnium  terrarum  suarum  dominix 
mei  et  animalium  ipsius,  et  Submanen- 
tium  suorum,  et  hospitum  resignavit  in 
rnanu  mea,  etc.  [Charta  Caroli  Flandr. 


216 


MAN 


MAN 


MAN 


Comit  ann.  1112  :  Submanentea  vero  S. 
Silvini  in  villa  Alci  ad  domos  suas  cons- 
truendas  materiam  lignorum  sufficien- 
tem  accipiant.  Occurrit  ibid.  semel.] 

Submansores  ,  Eadem  notione. 
[Charta  Roberti  Comit.  Flandr.  ann. 
1101.  apud  Miraeum  tom.  2.  pag.  1148  : 
Ut  homines  ipsius  Ecclesia  vestrse,  qui 
Submansores  nuncupantur,  ab  omni  pu- 
blica  exactione  ac  jugo  etiam  dominatio- 
ni$  suae  sint  liberi  et  immunes.]  Charta 
Philippi  Comitis  Flandr.  ann.  1183. 
apudeumd.  tom.  1.  pag.  716  :  Hac  inter 
cseteras  libertates  gratia  potitur,  ne  Sub- 
mansores ejusdem  Ecclesia  ab  omni  pu- 
blica  exactione  liberi,  etc. 

**  MANELOQUIUM,  Conventus  et  con- 
sulta tio  opificu m  matutina.  Vide  Hal- 
taus.  Gloss.  Germ.  voce  Morgensprache, 
col.  1367. 

T  MAN  EOPERA,  prò  Manuopera. 
Charta  Hugonis  Episc.  Gratianop.  ann. 
1094.  in  Tabular,  ejusd,  Eccl.  fol.  14  : 
Nantelmus  de  Jerra  habuit  3.  chabana- 
rias  prò  Episcopo  Hugone  Gratianopoli- 
tano,  qui  reddit  unaquaque  13.  sexlarios 
de  civaia...  et  opera  et  Maneopera.  Vide 
Manopera. 

T  1.  MANERE,  Detinere,  demorari, 
Gal  li s  Arrèter.  0  berti  Cancellarli  An- 
nal.  Genuens.  lib.  2.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  308  :  Et  appropinquantibus 
ibi  Manserunt  galeas  ad  Arelatem  et 
Tencataliam  circa  dies  viginti  gentes 
Comitis,  ut  irent  cum  iis  super  Pisanos 
et  darent  UH  secundum  suum  arbitrium. 

2.  M ANERE,  Coire,  vel  matrimonio 
conjungi,  aut  cum  muliere  rem  habere, 
Concilio  Vermeriensi  ann.  752.  cap.  2. 
17.  19.  20.  et  Compend.  ann.  757.  cap. 
10. 14. 15. 17.  Collatio  Leg.  Mosaicae  tit. 
5  :  Moyses  dicit  :  Qui  Manserit  cum  mas- 
culo  mansione  muliebri,  aspemamentum 
est,  ambo  moriantur.  Ubi  Editio  vul- 
gata Levitici  cap.  20  :  Qui  Bormierit 
cum  masculo  coitu  femineo,  etc.  Apud 
*  Senecam  lib.  3.  de  Benefic.  cap.  15.  et 
Su  etoni  um  in  Augusto,  manere  apud 
aliquem,  est  cubare,  uti  observatum  a 
Salmasio. 

*  MANERESIUS,  Ensis  species.  Lit. 
remiss.  ann.  1335.  in  Reg.  69.  Chartoph. 
reg.  eh.  254  :  Johannes  de  Pinu...  arma- 
tus  cum  ense  et  bloquerio  ac  spaleriis, 
etiam  cum  dicto  ense  sive  Maneresio  eva- 
ginato in  via  publica.  Vide  supra  Mana- 
rixius. 

1.  MANERIA,  [Idem  videtur  quod  in- 
fra Manerium,  habitatio,  vel  villa  rus- 
tica.] Charta  Ildefonsi  Regis  Aragonum 
apud  Gariellum  in  Episcopi s  Magai on. 
pag.  159  :  Scilicet  castrum  meum,  et  vil- 
las, et  mansos,  et  terras,  et  vineas,  et 
prata,  et  justitias,  et  firmantiast  et  Ma- 
nerias,  et  nemora,  sive  eulta,  sive  inculta, 
etc.  [Charta  Philippi  Pulcri  Reg.  Frane, 
ann.  1302.  apud  Menester.  Hist.  Lug- 
dun.  pag.  83  :  Neque  arbores  quse  ab  an- 
tiquo servata  fuerunt  propter  decorerà  et 
amosnitatem  Maneriarum...  aliquo  tem- 
pore scindantur.  Bern.  de  Breydenbach 
Itin.  Hierosol.  pag.  78  :  Sarraceni  fece-' 
runt  sibi  Maneriam,  et  maxime  de  se- 
pulchro  ejusdem  B.  Johannis  B.  quod  de 
marmore  fuit  factum,  etc]  Vide  Mane- 
rium. 

T  2.  MANERIA,  Modus,  ratio,  ut  mox 
Maneries.  S.  Bern.  de  Cantu  tom.  1. 
edit.  Mabill.  pag.  696  :  Utrumquef  in- 
quies,  falsum  :  quia  nec  omnes  cantus 
primse  Maneries  in  illa  tantum  possunt 
terminari,  cum  et  finem  in  g  ponant  per 
b  rotundum  ;  nec  omnes  qui  in  illa  ter- 
minante prima  sunt  Maneries.  Charta 
ann.  1309.  tom.  1.  Hist.  Dalph.  pag.  98  : 


Quselibet  bestia  onerata  télis,  pannis  cu- 
juscumque  Maneri&  sint,  ferro  seu  cupro 
operati»...  debet  prò  pedagio  12.  denarios. 
Occurrit  rursum  infra  in  voce  Mane- 
rium. [®*  Abaelard.  de  gener.  et  spec. 
pag.  523.  ed.  Cousin.  :  Hi  tamen  expo- 
nunt  genera,  id  est,  Manerias.  Vide  doc- 
tissimum  editorem  Praefat.  pag.  151.  et 
Schmid,  ad  Petr.  Alphons.  Disciplinam 
clerical.  pag.  97.  num.  3.  et  pag.  150. 
num.  4.] 

T  3.  MANERIA,  Exactionis  genus.  Vide 
~M.anvter\a 

1.  MANERIES,  Gali.  Maniere,  Modus, 
ratio,  via.  Ugutio  :  Species  dicitur  re- 
rum Maneries,  secundum  quod  dicitur, 
Herba  hujus  speciei,  id  est,  Maneriei, 
crescit  in  horto  meo.  fChron.  Pipini  apud 
Murator.  tom.  9.  col.  706  :  In  eodem 
etiam  viridario  omnis  herbarum  et  arbo- 
rum  Maneries  habebatur.  Epistola  Gre- 
gorii  IX.  PP.  ann.  1228.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  948  :  Sed  exinde 
gravius  indignatus  novas  nocendi  Mane- 
riesadinvenit.]  Joan.  Sarisberiensis  lib. 
2.  Metalogici  cap.  17.  de  quodam  Philo- 
sopho  sui  temporis  :  Nunc  enim  cum 
genus  audit  vel  species,  res  quidem  dicit 
intelligendas  universales,  nunc  rerum 
Maneries  interpretatur.  Hoc  autem  no- 
mea, in  quo  auctorum  invenerit,  vel  hanc 
distinctionem,  incertum  habeo  :  nisi  forte 
in  Glossematibus,  aut  modernorum  lin- 
guis  doctorum.  Sanutus  lib.  2.  pari.  4. 
cap.  24  :  Pictse  g alese  sint  tali  modo  et 
Manerie,  Utuntur  praeterea  S.  Bernard us 
Epist.  339.  Chronic.  Windesem.  lib.  2. 
cap.  44.  Tho.  Archid.  Spalat.  in  Hist. 
Salonitana  cap.  30.  Jacobus  Cardin.  de 
Anno  Jubilaeo  cap.  6.  Hubertus  de  Mi- 
rac.  lib.  2.  cap.  1.  Frideric.  H.  de  Arte 
venandi  pag.  18.  30.  37.  [Adde  Hist. 
Dalph.  tom.  2.  pag.  316.  Acta  SS.  tom.  2. 
Junii  pag.  396.1  etc.  Vide  Maneria  2. 

*  2.  MANERIES.  [Congeries  lapidum. 
Dief.] 

MANERIUM,  Habitatio  cum  certa 
agri  portione,  a  manendo  dieta,  Gal lis, 
Manoir  :  quomodo  in  Consuetudinibus 
nostris  municipalibus  vulgo  accipitur 
prò  precipua  feudi  domo,  quae  cum 
universo  ipsius  ambi  tu  penes  primoge- 
nitum  esse  debet.  Vide  Raguell uni. 

Manerium  vero  aliud  apud  Anglos  so- 
nat  :  Cowello  enim  idem  est,  quod  unius 
feudi  circuì  tus.  Rastallo  est  res  compo- 
sita ex  diversis  rebus,  verbi  gratia  ex 
habitatione,  terris  arabili  bus,  pascuis, 
pratis,  sii  vis,  rediti  bus,  advocatione, 
curia  Baronis,  etc  Ut  vero  manerium 
sit,  debet  esse  ab  antiquo,  cujus  memo- 
ria non  exstet.  Maneriorùm  differenti as 
ita  exequitur  Bractonus  lib.  4.  Tract.  1. 
cap.  31.  §  3  :  Sciendum  est,  quod  Mane- 
rium  poterit  esse  per  se,  ex  pluribus  &di- 
ficiis  coadunatum,  sine  villis  et  hamletis 
adjacentibus.  Poterit  etiam  esse  Mane- 
rium per  se,  et  cùm  pluribus  villis,  et  cum 
pluribus  hamletis  adjacentibus,  quorum 
nullum  dici  poterit  Manerium  per  se,  sed 
villas,  sive  hamletss.  Poterit  etiam  esse 
per  se  Manerium  capitale,  et  plura  conti- 
nere  sub  se  Maneria  non  capitalia,  et  più- 
res  villas,  et  plures  hamletas,  quasi  sub 
uno  capite  aut  domino.  Manerium  autem 
fieri  potest  ex  pluribus  villis,  vel  una  : 
plures  enim  villse  poterunt  esse  in  cor- 
pore  Manerii,  sicut  una.  Idem  lib.  5. 
Tract.  5.  de  Exceptionibus  cap.  18.  dis- 
crimen  inter  Mansionem,  Villam,  et  Ma- 
nerium, sic  describit  :  Mansio  esse  pote- 
rit constructa  ex  pluribus  domibus,  vel 
una,  quae  erit  habitatio  una  et  sola  sine 
vicino  ;  etiam  etsi  alia  mansio  fuerit  vi' 
cinata,  non  erit  villa,  quia  villa  est  ex 


pluribus  mansionibus  vicinata,  et  collata 
(collecta)  ex  pluribus  vìcinis.  Manerium 
autem  fieri  poterit  ex  pluribus  villis,  vel 
una  :  plures  enim  villse  possunt  esse  in 
cor  por  e  Manerii,  sicut  et  una,  et  ad  unam 
mansionem  pertinere  poterunt  plura  te- 
nementa...  Item  quandoque  est  Mane- 
rium in  villa,  et  ubi  non  fuerit  nisi  unica 
villa  in  Manerio,  denominari  possunt 
uno  nomine,  et  tenementa  tali  manerio 
adjacentia  erunt  in  tali  villa,  et  in  tali 
Manerio,  et  Manerium  a  villa  e  contrario. 
Adde  Fletam  lib.  6.  cap.  51.  p*  Vide 
Phillips.  Histor.  Jur.  Anglici  tom.  2. 
pag.  181.]  [Maners,  eadem  notione  qua 
Manerium  apud  Anglos,  usurpat  le  Ro- 
man de  Vacce  MS.  : 

Villes  essìllent  et  Maners, 
Meftons  ardent,  prennenl  avere.] 

Manerium,  villse  appellatione  dona- 
tur  ab  Orderico  Vitali  lib.  4  :  Ducentas 
et  octoginta  villas  (quas  a  manendo  Ma- 
nerios  vulgo  vocamus)  obtinv.it.  Hi  ne,  Ma- 
neria Regalia,  apud  Ingulfum  pag.  880. 
et  Dominica  Maneria,  in  Diplomate 
Joannis  Regis  Angli©  apud  Matthaeum 
Paris  ann.  1215.  quae  Scriptoribus  villse 
regise  appellantur.  Idem  ann.  1249.  pag. 
508  :  Ad  alterutrum  dictorum  Manerio- 
rùm mansurus  perrexit.  Occurrit  saepe 
in  Legibus  Henrici  I.  et  in  Chartis  et 
Scriptoribus  Angli  ci  s  Manerium  vox, 
quam  a  Normannis  in  Angliam  invec- 
tam  opinantur  plerique,  cum  ante  Nor- 
mannos  vix  in  veteribus  Tabulis  repe- 
ri atur. 

mi  Manerium,  nude  prò  aede  seu  domo 
rustica,  Gali.  Maison  de  Campagne.  Ge- 
nealogia Comitum  Flandriae  apud  Mar- 
ten. tom.  3.  Anecd.  col.  425  :  Maneria  ci- 
vium  Gandensium  extra  villam  existen- 
tia  comburentes.  Regest.  82.  Chartophyl. 
regii  ann.  1354.  Oh.  139  :  Domum,  seu 
Manerium^  seu  hébergamentum.  Index 
MS.  benehe.  dioecesis  Constant,  fol.  58  : 
Manerium  presbyteratus  est  in  dieta  ele- 
mosina prope  ecclesiam. 

<>  Menor,  in  Chartul.  Campan.  fol.  79. 
Nude  prò  Domo,  in  Charta  ann.  1379. 
apud  Boullaeum  tom.  5.  Hist.  Univers. 
Paris,  pag.  384  :  Et  prò  collegio  Andega- 
vensi  Manerium  seu  domum  quamdam, 
vocatam  deBueil,  in  vico  Sauveressesitua- 
tam.  Pro  palatio  regio  occurrit  apud 
Elmham.  in  Vita  Henr.  V.  reg.  Angl. 
edit.  Hearn.  cap.  13.  pag.  24. 

1  MANESCALLUS,  prò  Marescallus,  Fa- 
ber  solarius.  Statuta  Massil.  lib.  6.  cap. 
77  :  Et  quia  Manescallorum  ìmperitia,  seu 
defectu  inclavant  frequenter  ammalia, 
nulla  coertione  sequuta  :  providimus  igi- 
tur  presenti  statuto,...  quod  omnes  Manes- 
calli  hujus  civitatis  Massilise,  etc. 

*  MANESCALLUS  Logiciorum,  Gali. 
Maréchal  de$  logis,  Qui  hosmtia  regi  et 
curi  as  parat.  Vide  supra  Logicium. 

T  MANESCERE,  Illucescere,  oriri.  Ta- 
bular. S.  Johannis  Pinnat.  apud  Moret. 
Antiqui t.  Navar.  pag.  381  :  Et  die  Lunis 
Manescente,  Reg  e  equitante  suo  equo  ro- 
sello  cum  totos  suos  varones. 

®  MANEUUM,  Haud  scio  an  mendum 
sit  prò  Manerium,  certe  eadem  notione 
legitur  apud  Visselbec.  in  Chron.  Hu- 
xar.  ad  ann.  1304  :  Bartholdus Ley  obtulit 
eidem  (S.  Nicol ao)  post  mortem  saam 
Manetium  suum  in  Amelunxia. 

T  MANEY^,  Minuta  stramina,  Picar- 
dis  Manées  a  verbo  manere,  quod  rem a- 
neant  in  area  cum  majora  colliguntur 
atque  ligantur.  Charta  ann.  1303.  e  Ta- 
bu!. Corbeiensi  :  Dictus  Symon  nollet  quod 
trituratores  dictorum  portionariorum  seu 


MAN 


MAN 


MAN 


217 


censarii  eorumdem...  haberent  Maneyas, 
sive  les  Manées,  de  dictis  fourragiis. 

*  Melius  forte  de  manipulis  intelliges. 
Vide  supra  Mandala, 

1  MANEZARE,  Contrectare,  Italis  Ma- 
neggiare,  Gali.  Manier.  Vita  B.  Catbari- 
nae  de  Palantia  toni.  1.  Aprii,  pag.  652  : 
Manezaverunt  manus  ipsius...  et  brachia 
quas  erant  alba  et  colorita. 

V  MANGA,  prò  Manganum,  apud  Rade- 
vicum  Frising.  de  Gestis  Frideric.  I. 
Imper.  lib.  2.  cap.  47  :  Efferalis  vero 
ammis  Princeps,  obsides  eorum  machinis 
alligatos,  ad  eorum  tormenta  (quas  vulgo 
Manga*  vocant)  decrevit  objiciendos. 

*  1.  MANGAGNA,  Vitium,  labes.  Stat. 
Monti s-reg.  pag.  154  :  Et  si  aliqua  bestia 
vel  bestia?  fuerint  in  casu  reddibitionis 
propter  morbum,  vitium  et  mangagnam, 
etc.  Vide  supra  Magagna  et  Mahamium. 

*  2.  MANGAGNA,  Idem  quod  mox  Man- 
aanaria.  Tabul.  S.  Andr.  Avenion.  :  xx. 
Mangaqnas  biadi. 

1  MANGAGNARE,  ut  Mahemiare,  muti- 
lare, graviter  laedere.  Vide  Mahamium. 

1 MARGANA,  prò  quavis  Machina.  Epis- 
tola inter  August.  8  :  Qui,  inquam,  mo- 
dus, id  est,  qttomodo  id  faciant,  qua  arte, 
quibus  Manganis,  quibusve  instrumentis, 
aut  medicamentis.  Vide  Manganum  2. 

1  MANGANARE,  Saxa,  et  alia  quaevis, 
manganis  projicere,  emittere.  Chron.  Ve- 
ronense  ad  ann.  1249.  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  634  :  Et  ea  die  rocham  dictas 
terree  obsederunt,  et  ibi  steterunt,  per  duos 
menses  circa  dictam  rocham  cum  xm. 
manganis  grossis,  in  ipsa  rocha  die  noc- 
tuque  Manganantibus  ;et  ipsam  ceperunt. 
Memoriale  Potestatum  Regiens.  ad  ann. 
1238.  ibid.  col.  1110  :  Brixienses  Manga- 
nabant  castra,  et  homines  qui  erant  in 
dictis  castris,  etc.  Vide  Manganum  2. 

9  MANGANARIA,  Manguanaria,  Men- 
sura  annonaria ,  quae  aestimatur  in 
Charta  ann,  1215.  de  pedagio  Avenion. 
ex  Cod.  reg.  4659  :  Lesda  biadi  accipia- 
tur  in  hunc  modumy  videlicet  quod  de 
singulis  tribus  Manganariis  biadi  aut  le- 
guminis,  accipiant  prò  lesda  unam  co- 
ciam,...De  tribus Manguanariis  exportatis 
per  terram,  unum  obolum...  In  exitu 
civitatis  prò  modio,tres  obolos ;  et  modium 
intelligitur  xvj.  Manganarla.  Quinqua- 
ginta  libras  frumenti  nane  mensuram 
ponderare  mi  hi  dictum  est  ;  quod  tamen 
praestare  nolim. 

*  Manganarius  ,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1282.  ex  Tabul.  S.  Andr. 
Avenion.  :  Item  quod  abbas  teneatur  dare 
ipsi  corroserto  xxv.  cannas  boni  olei  an- 
nuatim,  v.  Manganarios  amigdalarum. 
Duodecim  Manganarios  annonse,  in  eod. 
Tabul. 

*  Manganus,  Pari  significata  ;  si  ta- 
men non  est  contraete  scriptum.  Ctaarth 
ann.  1239.  in  jam  laudato  Tabul,  :  Reti- 
nens  sibi...  procurationem  etvisitationem, 
cum  quinque  vel  sex  bestiis  semelinanno, 
et  censum  annualem  duodecim  Mangano- 
rum  annonse.  Alia  ejusd.  ann.  in  Hist. 
Ms.  huj usce  monast.  fol.  63.  r°,  habet, 
xij.  Manguanos  annonas. 

]  MANGANAMI,  Manganellus.  Oc- 
currunt  infra  in  Manganum  2. 

1  MANGANERIUS.  Statuta  Arelat.  MSS. 
art.  123  :  Quolibet  mense  faciat  curia  pon- 
derare panem  Manganeriorum,  et  si  pa- 
nis  Manganane  alicujus  inveniretur  ille- 
gitimus,  panis  ille  frangatur  et  detur 
pauperibus.  Versio  Gali,  eorumdem  Sta- 
tut.  ann.  1616.  habet  :  La  Cour  fera  peser 
tous  les  mois  le  pain  des  bolangers  et 
Manganiers.  Charta  ann.  1344.  ex  Sche- 
dis  D.  Lancelot  :  Item  quod  nullus  pistor 
sive  Manganeria  sit  ausus  sive  ausa  lu- 


erari  prò  seslario  biadi  nisi  solum  et  dum- 
taxat  sex  denarios  Turon.  Legendum 
forte  Mangonarii  et  Mangonaria,  a  Man- 
gonare.  nundinari.  Vide  in  hac  voce. 

T  MANGANIA,  Idem  videtur  quod  Ma- 
hamium, seu  muleta  prò  il  lata  gravi  Ia- 
sione praestanda.  Statuta  Vercell.  lib.  2. 
pag.  34.  recto  :  Ita  quodnemo  admittatur 
ad  petitionem  Communi  faciendam  per 
eum  occasione  alicujus  restitutionts , 
emende,  vel  Manganie,  vel  alterius  rei, 
qui  aliquid  dare  déberet  Communi  prò 
fodro.  Vide  Mahamium.. 

\  1.  MANGANUM,  Praestigiae.  Hesy- 
Chio  :  M«YYava>  «pappaxa,  Sixxua,  Yoy)T^" 
(xaxa.  Apud  Suidam  [/.àyyoLvov  exponitur 
TOxpà8o£ov  ti,  id  est,  mi  rum  aliquid  seu 
insolens.  Eidem  etiam  parlava  est  vas 
vinarium  ligneum.  Supplem.  Antiqua- 
rii  :  Manganum  ,  ji.aYyavov  ,  obba.  Vide 
Lexicon  Marti  nii. 

2.  MANGANUM,  et  Mangana,  numero 
multitudinis,  Machina»  bellica»  jacula- 
toriaB.  Gloss.  Graeco-Lat.  :  MàyYavov  i 
Manganum.  Boxhornius  a  Cambro-Bri- 
tannico  Mangnél,  aries  bellicus,  bellica 
machina,  deducit.  Gloss.  Lat.  MS.  Re- 
gi um  :  Machinas  ,  Mangana  ,  Insidias. 
Papias  :  Tormentum  dicitur,  quidquid  vi 
torquetur,  ut  vulgo  Manganum.  Addo  lib. 
1.  de  Obsid.  Lutetiae  vers.  364  : 

Confidimi  longis  seque  lignis  gemìnalis 
Mangana,  quae  proprio  vulgi  lioilu  vocitantur, 
Saxa  quibus  jaciunt  ingenlia. 

Will.  Tyrius  lib.  3.  cap.  5  :  Jaculatorìas, 
quas  vulgari  appellatane  Mangana  dir 
cunt  et  petrarias  fabrefieri  placuit.  Lib. 
8.  cap.  6  :  Castella  et  machinas  jaculato- 
rias,  quas  Mangana  et  petrarias  vocant. 
Cap.  13  :  Alti  vero  minoribus  tormentis, 
quas  Mangana  vocantur,  minor es  immit- 
tendo  lapides,etc.  Thwrocz.  in  Aba  Rege 
Hung.  :  Quosdam  vero  lapidibus  obruen- 
tes,  alios  autem  in  Manganis  ferreis  vas- 
tantes  occiderunt.  [Chroh.  Pisanum  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  102  :  Compositis  au- 
tem ab  ingeniosis  Pisanorum  artificibus 
Manganis,  gattis  atque  ligneis  castelli** 
urbem  fortiter  expugnabant  ;  et  cum  his 
machinis  urbis  mosnia  et  mosnium  turres 
potentissime  rumpebant.]  Hi  ne 

Manganami,  in  Hist.  Miscella  lib. 
17.  (xaYY«vapto^  apud  Theophanem,  et 
Leonem,  in  Tacticis  cap,  5.  |  7.  27.  cap. 
15.  |  35.  qui  mangana  confìciunt. 

Ars  est  nota  quibus  usu  balearica  longo, 

ut  ait  Will.  Brito  lib.  7.  pag.  173.  Voces 
istas  nostri,  hoc  est,  Latini,  a  Graecis 
hau  sera  nt,  apud  quos,  ftaYYavov*  machina 
est.  Niceph.  Cali.  lib.  9.  cap.  9  :  4Q^  ex 
ftaYYav*l?  Ttvòc,  vj  ©eoe,  tò  XeYopvov,  arcò 
[AYjxavfa.  Nec  dubium,  quin  Graeci  ipsi 
prius  a  Latinis  acceperint,  et  a.  machina 
suum  ndcYYavov  efformarint.  Synaxaria 

ad  29.  Octob.  jiayYavot?  tkt\  mé^EToci.  Vide 

Glossaria  Rigaltii,  Meursii  Fabroti  P"  et 
Cang.  med.  Graec.  col.  840.] 

1  Manganus,  Idem  quod  Manganum. 
Bartholomaei  Scribae  Ann  al.  Genuens. 
lib.  6.  ad  ann.  1224.  apud  Murator.  tom. 
6.  col.  436  :  Post  h&c  autem  Terdonenses 
cum  Alexandrinis  apud  Arquatam  ive- 
runt,  et  quum  ibi  Manganos  erexissent  in 
castrum  ac  ipsum  pr&lwrentur ,  etc. 
Chron.  Malvecii  apud  eumdem  tom.  14. 
col.  911  :  Erexerant  quoque  petrarias  , 
quas  nos  Manganos  aut  trabuccos  dici- 
mus,  etc. 

1  Manghanum.  Chron.  Parmense  ad 
ann.  872.  apud  Murator.  tom.  9  :  Quum 
ordinatum  esset  per  Commune  Parmas 
exercitum  facere  generalem  contra  prx- 
dictos  extrinsecos,  et  multa  Manghana 


et  apparamenta  fierent.   Occurrit  ibid. 
iterum. 

1  Manganellus,  diminut.  a  Manga- 
nus. Card,  de  Aragon.  in  Honorio  III. 
PP.  apud  Murator.  tom.  3.  pag.  568  :  Im- 
missus  ab  adversa  parte  lapis  Manganelli 
cecidit  super  caput  ejus  (Simonis  Comi- 
tis)  et  comminutus  expiravit.  Inventar^ 
castri  Sommer.  in  Occitan.  ann.  1260  : 
Item  mi.  fonde  de  Manganello,  etc. 

*  Manganella,  Idem.  Charta  ann. 
1359.  ex  Bibl.  reg.  :  Prxnominatis  consu- 
libus  in  adjutorium  perficiendi  opus... 
dicti  pontis  de  fusta,  qux  nunc  est  in  loco 
pr&dicto  de  Moisiaco  de  resta  certse  sum- 
m&  fustorum,  qu&  prò  prò  visione  in  ob  se- 
dio  B.  Antkonini  portata  fuerantì  dempta 
tamen  de  fusta  et  resta  prxdicta...  fusta 
apta  et  dedita  ad  faciendum.,.  Manganel- 
las,  usque  ad  valorem  D.  scutorum  auri, 
dedimus. 

Mangena,  Idem  quod  Manganum.  Oc- 
currit vero  apud  Paulum  Diac.  lib.  21. 
Histor.  Mise.  Scriptorem  Vitae  Lud.  Pii 
ann.  803.  Monachum  Egmondan.  in 
Chronico  Belgico  ann.  1160.  Albertum 
Aq.  lib.  2.  cap.  31.  lib.  3.  cap.  25.  41.  lib. 
5.  cap.  31.  lib.  6.  cap.  2. 11. 

Mangenella,  diminutivum  a  Man- 
gena, hoc  est,  minor  machina  jaculato- 
ria,  apud  Albertum  Aquens.  lib.  7.  cap. 
3.  et  Jo.  de  Beka  in  Chron.  in  Joanne  IL 
Episc.  Ultraject. 

t  Mangenellus  ,  in  Computo  ann. 
12Ò2.  apud  D.  Brussel.  de  Usu  feud.  tom. 
2.  pag.  GXG.  :  Pro  turre  Musterolii  fa- 
cienda,  et  de  granariis  et  logis  ad  Man- 
genéllos,  mi.  lib.  et  vi.  s. 

1  Manginella.  Beka  de  Episc.  Tra- 
ject  tom.  1.  SS.  Aprii,  pag.  218  :  Appli- 
cando Manginellas  ad  quasdam  turres. 

Magnella,  perperam  prò  Mangenella, 
apud  Galbertum  in  Vita  Caroli  Comit. 
Fiandr.  n.  181. 

1  Magnellus,  in  Epist.  Anonymi  de 
capta  urbe  CP.  ann.  1204.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  786  :  Pr seterea  qui- 
dam Ussarius  suus  habébat  Magnellum 
erectum,  etc.  Chronic.  Arno  Idi  Lubec. 
apud  Leibnit.  tom.  2.  Script.  Brunsvic. 
pag.  723  :  Nihilominus  inter  duas  turres 
quaslibet  seu  petraria  seu  Magnellus  eri- 
gitur. 

Mango,  Eadem  notione.  Vita  Lud. 
Pii  ann.  808  :  Adeo  ìllam  arietibus,  Man- 
gonibus,  vineis,  et  casteris  instrumentis 
lacessivit.  Le  Roman  de  Gay  don,  : 

Chargie  un  macie  d'or  fin  et  de  Mangons. 

SSS*  Ubi  vox  Mangon  minus  recte  ad 
machinam  bellicam,  de  qua  mox,  referri 
videtur.  Est  enim,  ni  fallor,monetae  spe* 
cies  notissima,  quae  Mancusa  alio  no- 
mine nuncupabatur.  Vide  in  hac  voce. 

Mangon  a,  in  Passione  S.  Thyemonis 
Archiepiscopi  Juvavensis  :  Primitus 
eum  ligaverat,  proh  dolor  !  ad  machinam 
extructam,  guam  vulgo  Mangonam  ap- 
pettimi. 

1  Mangonabulum.  Chronicon  Come- 
lii  Zantfliet  apud  Marten.  tom.  5.  Am- 
piiss.  Coliect.  col.  280  :  Erectis  autem  pe- 
trariis,  Mangonabulis,  fundibulis,  acriter 
impetitum  est  castrum. 

1  Mangon  ale,  apud  eumdem  Zant- 
fliet in  Cbron.  ibid.  col.  386  :  Machinis 
petrariis  fundisque  ,  et  Mangonalibus 
circum  circa  sagaci  ter  ordinatis.  Vide 
Bibita. 

Mangonus.  Ugutio  :  Librilla  dicitur 
instrumentum  librandi,  id  est,  projiciendi 
lapides  in  castra,  Mangonus. 

Mangonellus  ,  Idem  quod  Manga- 
nella. Will.  Brito  lib.  7.  Philipp.  : 

28 


w 


MAN 


MAN 


MAN 


Interea  grossos  petraria  miltit  ab  intus 
Assidue  lapides,  Mangonellusquo  mìnores. 

Utuntur  hac  notione  Matthaeus  Paris 
pag.  398.  502.  516.  Rigordus  ann.  1190. 
etc.  Will.  de  Podio-Laurentii  cap.  30. 
Jo.  Mona  eh  us  Majoris  Monasterii  lib.  1. 
Hist.  Gaufredi  D.  Norm.  pag.  94.  Gode- 
frid.  Mon.  ann.  1203.  idem  Willelm. 
Brito  lib.  2.  Philipp,  pag.  107.  116.  Mo- 
li achus  Vallis  Sarnai  cap.  86.  Gesta  In- 
nocenti III.  PP.  pag.  88.  etc.  Manga- 
nelli navales,  in  Addit.  ad  Matth.  Paris 
pag.  108.  Ohronicon  Petri  VI.  Regis 
Arag.  lib.  3.  cap.  24  :  Après  faem  laseure 
un  Manganell  de  dos  caxes  de  Barcelona 
après  deldit  giny  qui  tirava  en  la  vila. 
Ita  Ood.  MS.  prò  meranganell ,  apud 
Mich.  Carbonellum.  Mangoneau  dicunt 
nostri  Scriptores  passim,  Villharduinus 
n.  38.  86. 122.  207.  Froissart.  1.  voi.  cap. 
50.  etc.  Guillelmus  Guiart  sub  ann. 
1204  : 

Qa  et  là,  avant  et  arrieres 
Gietent  Mangoniaus  et  perieres. 
La  grosse  pierre  arondie, 
Dematne  a  l'aller  grant  bondie. 

Et  alibi  : 

En  ront  Mangoniaus  et  perieres, 
Qui  souvent  tendent  et  destendent, 
En  déstachant  grans  escrois  rendent, 
Pierres  qui  par  l'air  se  remue. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS 


Vous  peussez  bugles,  Mangoniaux 
Veoir  par  dessus  les  carnìaux.") 


WP  Nostri  vero  non  machinam  jacu- 
latoriam  tantum  Mangoneau  vocabant, 
sed  etiam  quidquid  ex  ea  emittebatur, 
ut  observat  Menagius  in  Origin.  Gali. 
ex  Froissart.  lib.  3.  cap.  118  :  Et  avoient 
les  Brabancons  de  tres  grans  engins  de- 
vant  la  ville,  qui  getoient  pierres  de  faix 
et  Mangoneaux  jusques  en  la  ville.  Hinc 
Ovide  MS.  apud  Borei lum  : 

'  Onques  pour  une  (or  abatre, 
_         JVe  vit-on  Mangoniaux  descendre 
Plus  briement,  ne  du  del  destendre 
Fouàre  pour  abatre  un  clocher. 

|  Mangunella,  in  Vita  Caroli  Comit. 
Flandr.  tom.  1.  pag.  215  :  Securibus  ex- 
ciderunt  jactatona  ingenia,  scilicet  Man- 
gunellas  quibus  lapideam  domum  et  tur- 
rim...  prosternerei.  Magnella  ex  ead. 
Vita  mox  exseripsit  D.  Oangius. 

1  Mangunellum,  apud  Sugerium  de 
Vita  Ludovici  Grossi  cap.  17.  Vide  Fun- 
dabulutn. 

1.  MANGANUS,  Mango.  Papias  :  Man- 
iion,  nis  ,  seductor ,  qui  vulgo  dicitur 
Manganus.  Capit.  Aquisgran.  ann.  779. 
cap.  77.  et  Capitularia  Caroli  M.  lib.  1. 
cap.  79  :  Ut  isti  Mangones  et  cogeiones, 
qui  Bine  lege  omni  vagabundi  vadunt. 
Ejusmodi  sunt,  quos  Gueux  vocamus, 
qui  ab  hac  voce  videntur  dicti.  [Si  non 
ab  Armoricano  Cueux  vel  Keus,  afflictio  ; 
aut  monosyll.  Kaez,  miser,  Germanis 
Mengen.) 

12.  MANGANUS,  Machina  bellica  jacu- 
latoria.  Vide  Manganurn  2. 

MANGAPIUM,  prò  Mancipium,  legi  in 
MSS.  Legis  Burgundionum  tit.  4.  §  1. 
monet  Lindenbrogius. 

^M  ANGELI  A,  Locus,  ubi  ammalia  dam- 
num  agris  inferentia  collocantur  ad 
pabulum ,  nostris  Fourriere.  Inquisit. 
ann.  1351  :  Ducendo  ammalia  capta  ad 
Mangeliam,  etc, 

^  MANGENA,  Mangenella,  etc.  Oc- 
currunt  in  voce  Manganurn  2. 

T  MANGERIUM,  Jus  divertendi  in  do- 
mum alterius  convivii  seu  pastus  causa, 
vel  jus  illud  in  praestationes  pecuniarias 
commutatum.  Charta  ann.  1181.  apud 


Lobinell.  tom.  2.  Histor.  Britan.  pag. 
133  :  In  Caheneria  habet  Archiepiscopi 
unum  guarterium  frumenti...  in  terra 
Johanms  Corbon.  tv.  minas  frumenti  et 
Mangerium.  Unaqueque  villa  de  Espi- 
niac  debet  Archiepiscopo  1.  minam  fru- 
menti et  arietem.  Alia  ibid.  pag.  156  : 
Tenebam  scilicet  medietatem  ecclesia,  et 
de  altera  parte  ecclesia  xu.  denanos  de 
Mangeria  Aprilis,  de  decima  vini  duas, 
etc.  Aliaiterum  ann.  1209.  ibid.  pag.  332: 
Prima  (prsebenda)  sic  esty  decima  Mange- 
riorum  meorum  omnium  Quadragesimi 
et  Pentecostes  prò  e.  solidis  et  in  passagio 
meo  de  Vitreio.  Vide  M a nducarium  1. 

®  Mengier,  eadem  acceptione,  in  Charta 
Guid.  de  Brit.  dom.  de  Penthievre  ann. 
1319.  ex  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh. 
484  :  Item  les  Mengiers  de  Pomeroit,  etc. 
Charta  ann.  1404.  in  Reg.  feud.  comit. 
Pictav.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  102  r°  : 
Item  ung  Mengier  à  lui  tiers,  que  doivent 
chascun  an  les  hommes  desdìtz  villages. 
Interdum  nude,  prò  Cibus,  refectio.  Lit. 
remiss.  ann.  1392.  in  Reg.  144.  eh.  81  : 
Après  un  grant  et  notable  disner  ou  men- 
gier, qui  fu  fait  en  une  maison  et  taverne 
d'Aubmalle,  etc.  Vita  J.  C.  MS.  : 

Illuec  firent  un  grant  Mangier 
Morteus  fu  à  l'apareillier. 

Mingnier  et  Mignier,  prò  Manger,  Ci- 
bum  sumere  ,  in  Consuet.  Camerac. 
MSS.  :  Après  s'on  se  claimme  à  le  justice 
par  eskievins,  soit  au  main  soit  au  vies- 
pre,  et  di  de  cui  on  s*est  clamés  n'est  à  le 
maison  le  justice  à  eure  de  Mingnier \  li 
justice  ne  aoit  point  avoir  les  xij  Cambre- 
siens  pour  le  droiture  de  le  prison  :  mais 
s'il  y  estoit  à  eure  de  Mignier,  fust  au 
main,  fust  au  viespre,  Mignast  u  non,puis 
k'on  li  aroit  livrèe  sa  provende,  etc.  Vide 
Meng  erium. 

*  Hinc  Mengier  de  Dieu  dicebant,  prò 
Sacrum  Christi  Domini  Corpus  perci- 
pere.  Lit.  remiss.  ann.  1397.  in  Reg.  151. 
eh.  297:  Gomme  Jehan  Guilot  eust  semons 
à  Chartres  ledit  exposant,...  dist  que  il 
garderoit  bien  ledit  exposant  et  Richart 
de  Mengier  de  Dieu  à  Pasques. 

*  At  vero  inferiores  aulge  regiae  minis- 
tri, Menger  sur  le  sac  dici  videntur,  ad 
discrimeneorum,  qui  in  cenaculo  come- 
debant.  Ordinat.  hospit.  reg.  ann.  1317. 
ex  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Croix 
fol,  75.  v°  :  Item  il  y  aura  deux  aides  qui 
Mengeront  sur  le  sac  sanz  autre  chose. 
Et  fol.76.v°:  Item  devers  le  commun  aura 
deux  boutiers,  et  mengeront  en  sale. 

«MANGERUM,  ut  Mangerium,  inCharta 
ann.  1153.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col. 
618  :  In  quibus  quidem  terris  habet  Redo- 
nensis  episcopus  per  annos  singulos 
Mangerum  xx.  soliaorum  Redonensis  mo- 
netsR 

*  1.  MANGIA,  Eodem  intellectu.  Tes- 
tam.  Guill.  le  Borgne  ann.  1215.  tom.  1. 
Probat.  Hist.  Brit.  col.  828  :  Assignavit 
ei  Henricus  et  D.  Joslinus  avunculus  ejus, 
qui  prassentes  erant,  totam  decimam  et 
Mangiam  de  Ploagat,....  et  totam  deci- 
mam et  Mangiam  et  firmam  molendino- 
rum  de  Plelou,  etc. 

^2.  MANGIA,  Manica,  Gali.  Manche. 
Regest.  Comput.  Visiliaein  Dalphin.  ann. 
1337  :  Item  prò  quibusdam  Mangiis  ponen- 
dis  in  eorum  tunicis  2.  sol.  6.  den.  . 

*  Nostris  etiam  alias  Mange.  Conso- 
lai Boet.  MS.  lib.  4: 

L'un  fiert,  et  l'autre  se  revange, 
N'y  ot  haubert,  faude,  ne  Mange, 
Où  deinourast  anel,  ne  raaille. 

Li  Manges  de  la  destral,  Aratri  manica, 
in  Vit.  SS.  MSS.  ex  Cod.  28.  S.  Vict.  Pa- 


ris. Esmanchon,  prò  Mancheron,  eadem 
notione,  in  Lit.  remiss.  ann.  1386.  ex 
Reg.  130.  Chartoph.  reg.  eh.  17  :  Icellui 
Jehannin  avoit  par  pluseurs  foiz  la  char- 
rue  du  suppliant  levée  en  hault  sur  les 
Esmanchons,  etc. 

*  MANGI  ARI  A,  Gali.  Mangerie,  Vexatio, 
exactio.  Stat.  Genuens.  lib.  4.  cap.  82. 
pag.  135.  r°.  :  Ubi  jus  reddi  sibi  debuisset 
sine  dolo  malo,  fraude,  vel  largitione,  quse 
Manyiaria  vulgo  dici  solet,etc.  Quo  sensu 
poti  us  quam  prò  fallacia,  mini  intelli- 
genda  videtur  vox  Gallica  Mengue  lau- 
data in  Mango  4. 

1  MANGIARINUM,  Cibi  genus.  Vita  S. 
Francae  tom.  2.  Apnlis  pag.  395  :  Come- 
dente  ipsa  cum  sociabus  Mangiarinum  et 
carnes  salsas  circa  horam  diei  sextam, 
Inter  prandium  intravit  gulam  suam  0$ 
carnium. 

1  MANGIATORIUM,  a  Gali.  Mangeoire, 
Prsesepe.  Ordinat.  domus  Dalphin.  ann, 
1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  394  : 
Marescallus  personaliter  interesse  debeat , 
ut  avena  vanetur,  Mangiatorium  seu  prse- 
sepe mundetur,  et  fenum  et  avena,  prout 
fuerit  expediens,  distribuantur, 

»  MANGLAVITJE,  apud  Luidpr.Antap. 
lib.  6.  cap.  10.  Clava  armati,  cohors  im- 
peratoria CPoli.  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  voce  MayxXa6ÌTvj«  col.  847. 

1 1.  MANGO,  Carnifex,  laniarius,  Bou- 
cher.  Chron.  Corn.  Zanifliet  apud  Mar- 
ten.  tom.  5.  Ampliss.  Collect.  col.  347: 
Receptus  est  idem  miles  ad  ministerium 
Mangonum  seu  carnificum. 

1  2.  MANGO,  Simoniacus;  hinc  nostris 
Maquignon  de  Benefices.  Hierat.  Juris 
Pontif.  pag.  88  :  Tanta  fttit  Regum  nos- 
trorum  erga  Deum  pietas  et  religio ,  ut 
quoties  effrenata  Mangonum  seu  Mago- 
rum  illorum  caterva  prodierit,  statini  le- 
gibus  adversantibus  cohibiti  suntf  imo  et 
exularunt. 

1 3.  MANGO,  Praedo.  Nicolaus  Specia- 
lis  de  Sicul.  reb.  lib.  7.  cap.  17.  apud 
Murator.  tom.  10.  col.  1068  :  Armenta 
gregesque  animalium  hinc  inde  passim 
per  agros  vagantium,  in  castra  undique 
a  pr&donibus  congregantur,  segetes  ad 
maturitatis  jam  propinqua  tempora  decli- 
nantes  ;  nulla  metendi  opportunitate  ser- 
vatatnon  mess&,  quin  potius  a  Mangoni- 
bus,  quos  assumpto  ab  effectu  operum 
conveniente  vocabulo  moderni  rapaces 
vocant,  aliisque  plebeis  in  castris  manen- 
tibus  divulsae  oc  dispersa.  Mango  ergo  a 
Manganurn,  Italis  Mangano,  quod  ille 
instar  Mangani,  quo  muri  destruuntur, 
omnia  labefactat  evertitque. 

7  4.  MANGO,  Fallax,  deceptor.  Impos- 
teur.  Glab.  Rodulph.  apud  Ducnesnium 
tom.  4,  Script.  Hist.  Frane,  pag.  43  :  Et 
licet  plures  sane  mentis  detestabile  fig- 
mentum  abominandum  clamarent,  vulgus 
tantum  rusticane  plebis  Mangonem  cor" 
ruptum  injusti  nomenpro  justo  venerans, 
ohm  in  suo  permansit  errore.  Eadem 
notione  accipienda  haec  vox  in  locis  Ca- 
pit ul.  citatis  ad  v.  Manganus  1.  Hinc 
nostratibus  Poetis  Mengue,  prò  fallacia, 
dolus.  [*  Vide  Mangiaria.]  Le  Roman 
de  salute  Leocade  MS.  : 

Rome  nos  ret  totes  les  mains, 
Rome  nos  ret  et  plus  (pieds)  et  mains, 
Rome  est  si  pisene  de  Mengue, 
Que  tos  ses  membres  demengue. 

^  5.  MANGO,  Equiso.  Vita  S.  Yvonis 
tom.  4.  Maii  pag.  596  :  Sed  ex  adverso 
clamat  Mango,  justa  ultione  Dei  percus- 
sus.  Et  pag.  602  :  Dictus  palefredus  inf es- 
tatus et  perterritus  in  mari  se  cum  Man- 
gone  pr&cipitavit  ;  quo  viso  ipse  dominus 
statim  exclamavit  :  Sancte  Yvo  et  vale" 


MAN 


MAN 


MAN 


219 


tum  meum  et  palefredum    Ubi   recom-  | 
mendo.  [**  Mango,  mercator  equorum..*, 
vel  intermediator,  ex  Glossar.  Lat.-Teut. 
MS.  apud  Haltaus.  Glossar.  Germ.  col. 
1956.  voce  Unterkceuffer.] 

]  6.  MANGO,  Famulus,  pedisequus, 
Gali.  Laquais.  Menoti  sermones  fol.  5: 
Non  est  cauda  Prselatorum,  qui  hodie 
post  ducunt  canea  et  Mangones  indutos  ad 
modum  armigerorum  sicut  Suytenses. 
Ibid.  fol.  161  :  Ipsa  ante  se  misit  Mango- 
nes  portantes  force  de  carreaulx  de  cra- 
moisy,  ut  disponerent  sibi  locum. 

*  Vel  Page,  ut  in  Oodicil.  2.  Caroli 
Andegav.  ultimi  comrt.  Pròv.  ann. 
1481  :  Item  legavit  D.  noster  rex  cuilibet 
Mangonibus  suis,  sive  Gallice  à  chacun 
de  ses  pagest  summam  tricentorum  scuto- 
rum. 

T  7.  MANGO,  Idem  quod  Manganum  2. 
machina  bellica.  Vide  in  hac  voce. 

*  8.  MANGO,  Discipulus,  tiro,  Gali. 
Apprenti,  alias  Mangon.  Stat.  sabbat. 
Carcass.  ann.  1402.  tom.8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  568.  art.  28  :  Nisi  tamen  dic- 
lus  talis  magister  véli  et  solvere  et  solveret 
de  facto  prò  dicto  mancipio  sive  Mangone 
dictum  denarium  qualibet  septimana. 
Lit.  remiss.  ann.  1448.  in  Reg.  176.  Char- 
toph.  reg.  eh.  590  :  Hacquin et  Duduret 
Mangon  demourant  en  la  maison  de  Ja- 
quemart  Hanocque,  aussi  Mangon  demou- 
rant en  la  ville  et  ette  de  Tournai,  etc. 
Vide  supra  Mancipium  4. 

*  9.  MANGO,  Pastor,  ovium  custos,  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.reg.  7657. 
Vide  supra  Mandra. 

T  MANGOLDUS,  Mensurae  genus.  Tabu- 
larium  S.  Quintini  de  Monte  :  Unde 
reddit  quatuor  Mangoldos  avense.  Vide 
Mencaldus. 

1  MANGOMETA,  Idem  forte  quod 
Manda.  Vide  in  hac  voce.  Charta  ann. 
1312.  e  Tabul.  Eccles.  Anic.  :  Andreas 
Chaberti  donatus  hospitalis  levavit  in 
Arragonio  et  aliis  locis,  se  dicens  esse 
procuratorem  Ecclesiae  Aniciensis,  licet 
non  esset  ,  Mangometas  t  commendasi 
legata,  helemosinas  factas  ecclesia  prae- 
dietss. 

°  Leg.  Mangoneta,  ut  in  Àrest.  ann. 
1403. 1.  Jun.  ex  voi.  9.  arestor.  parlam. 
Paris.  :  Decanus  et  capitulum  Aniciensis 
ecclesia  erantin  possessione  et  saisina... 
oblata  capìendiy...  nec  non  medietatem 
Mangonetarum  dicto  altari  oblatarum. 
Aliud  ann.  1402.  19.  Aprii,  ibid.  :  Toutes 
les  Mangonnettes  appartiennent  en  pro- 
priété  et  possession  ausdits  de  chapitre 
(du  Puy)  seuls  et  pour  le  tout...  est  or- 
donné  que  sur  le  totage  desdites  óblations 
se  prendra...  le  luminaire  de  Vautel,  etc. 
Oblationis  itaque  species  est,  illa  forte 
quae  in  cera  fiebat  ;  nisi  monetam  intel- 
ligas,  qu38  nostris  Mangon  dicebatur. 
Vide  supra  Mancusa. 

!  MANGON  A,  Mangonalium:.  Vide  Man- 
ganum 2. 

MANGONARE,  prò  Nundinari,  Trafi- 
quer,  Maquignoner.  [Quod  de  iis  propolis 
potissimum  dicitur  qui  futiles  merces 
vili  pretio  emtas  aliquanto  carius  dis- 
trahunt.]  Leges  Ethelredi  Regis  An- 
glica apud  Jo.  Brompton.  cap.  24  :  Si 
veniat  ad  mercatum  Mongestre  Sinere, 
qui  Mangonant  in  caseo  et  butyro  diebus 
ante  Natale  Domini,  1.  denarium  (da- 
bunt)  ad  theloneum.  Et  cap.  26  :  Dixe- 
runt,  quod  nihil  eis  interesse  videbalur 
inler  falsarios  et  mercatores,  qui  bonam 
pecuniam  portant  ad  falsarios,  db  ipsis 
emunt,  ut  impurum  et  minus  appendens 
operentur,  et  inde  Mangonant  et  bargan- 
niant.  Hinc 

1  Mangonarius,  Provincialibus  Man- 


gana, minutorum  propola,  nostris  Re- 
gratier,  revendeur.  Charta  ann.  1155.  ex 
Schedis  Praesid.  de  Mazaugues  :  Tali 
videlicet  paclo  ut  xvi.  sextarios  boni  fru- 
menti ad  mensuram  Mangonarii  Avenio- 
nensis  qui  per  villam  communiter  discur- 
rit,  de  censu...  de ferr e  faciant.  Vide  Man- 
ganerius. 

»  Vel  Vestium  interpolator.  Gali.  Fri- 
pier,  alias  Mangonnier  :  haud  scio  an 
ab  Hispanico  Mangonear,  vagari  ;  quod 
ad  ejusmodi  hominum  conditionem  sa- 
tis  pertinet.  Lit.  remiss.  ann.  1459.  in 
in  Reg.  188.  Chartoph.  reg.  eh.  200  :  Et 
cependant  failly  au  suppliant  (qui  étoit 
sergent)  aler  mettre  baudiment  en  une 
vigne  de$  héritiers  de  feu  Jehan  Blanc, 
jadis  Mangonnier  habUant  de  Besiers. 

t  MANGONEIiIiUS ,  Mangonus  ,  etc. 
Vide  Manga num  2. 

*  MANG0NETA.  Vide  supra  Mango- 
meta. 

c  MANGRELUS,  mendum  videtur  prò 
Macarellus.  Vide  supra  in  hac  voce. 
Charta  Ludov.  VII.  ann.  1179.  apud 
Fleureau  in  Hist.  Bles.  cap.  28.  pag. 
Ili  :  Nullus  emat  pisces  Stampis,...  excep- 
tis  harengis  salitis  et  Mangrelis  salitis. 

1  MANGSNILUM,  Agri  portiuncula 
cum  mansione,  Gali.  Ménil.  Charta 
apud  Stephanot.  tom.  3.  Antiq.  Bened. 
Pietà v.  MSS.  pag.  405  :  Alodem  meum 
ìndominicatum  qui  est  situs  in  pago  Pio- 
tavo in  villa  quae  vocatur  Monte-vinardo 
(cum)  Mangsnilis,  vineis,  terris,  silvis.... 
tradimus.  Vide  Mansionile. 

*  MANGUANARIA,  Manguanus.  Vide 
supra  ManganaHa. 

*  MANGUDARIS,  [Trono  de  choul  ou  de 
colet.  (Glos.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36. 

xv.  s.yi    . 

\  MANGUDERES,  vox  Calabrica.  Acta 
S.  Francisci  de  Paula  tom.  1.  Aprilis 
pag.  185  :  Mairi  has  castaneas  in  filai  as, 
tostas  cum  Manguderibus  offeras.  Vide 
Magrancules. 

°  MANGUERIA,  Instrumentum  quod- 
dam  ad  piscandum  utile.  Charta  ann. 
1307.  in  Reg.  47.  Chartoph.  reg.  eh.  130: 
Item  intendit  probare  dictus  procurator, 
quod  dictus  dominus  episcopus  (Magalo- 
nensis)  et  sui  praedecessores...  sunt  et 
fuerunt  in  possessione...  concedendi  in 
acapitum  manaveriam  et  Manguerias  et 
alia  quae  ad  artem  piscandi  vel  aliter 
ulilia.  Erit  forte  aliquis,  qui  Mangue- 
riam>  escam,  Gali.  Appas,  in terp retari 
malit  ;  non  repugnabo.  Vide  supra  Ma- 
nca. 

*  MANGULARE,  Vulnerare,  mutilare. 
Lit.  remiss.  ann.  1361.  in  Reg.  84.  Char- 
toph. reg.  eh.  200:  Johannes  Buée  prae- 
dictum  Bemardum...  de  dicto  cutello... 
percussit;  quodvidens  praedictus  Bernar- 
duSf  qui  per  praedictum  Johannem  Buée 
Mangulatus  erat,  etc. 

*  Aliud  vero  sonat  vox  Gallica  Man- 
gler,  Manubrio  scilicet  instruere,  vulgo 
Emmancher,  in  Lit.  remiss.  ann.  1459. 
ex  Reg.  188.  eh.  125  :  Une  gibe  Manglée 
defust.  Vide  supra  Mangia  2. 

]  MAGUNELLA,  Mangunellum.  Vide 
Manganum  2. 

*  MANGUS,  MANG0S,  [Gali.  Manche*, 
Manchons.  «  Emi...  Vili,  ganivetos  et 
no  veni  cutellos  cum  Mangis  de  boli.  T. 
21.  p.  481 prò  II.  paribus  caliga- 
rum...  et  prò  1.  pari  Mangos  seupunhe- 
torum...  T.  22.  p.  414.  »  (Arch.  Histor. 
de  la  Gironde.)] 

^  MANHANIA,[Gallice  Chaudronnerie  : 
«  Hélias  de  Manhania  (dedit  no  bis)  x. 
sol.  in  domo  Guido  de  Monprezet  ad 
Quadruvium.  »  (Obit.  S.  Martialis.  f.  2. 


XIII.  S33C.   in   Archiv.   dép.  de   la   Htc- 
Vienne,  serie  H.)] 

*  MANHEIXETHMAAL ,  Vadimonium 
desertum  ;  dicitur  a  Mallo,  ad  quod  quis 
vocatus  non  stat.  Leg.  Danicae  apud 
Ludewig.  tom.  12.  Reliq.  MSS.  pag.  185: 
Item  si  prò  causis  trium  marcarum  con- 
victus  fuerit  aliquis,  excepta  executione 
Manhellethmaal,  si  appellare  voluerit,  vel 
aliquis  nomine  suo,  ad  judicium  regis 
appellet. 

fi.  MANIA,  (xavta.  Gloss.  Lat.  Grac. 
MSS.  Sangerman.  Acta  SS.  tom,  2.  Ju- 
nii  pag.  86  :  Furore  accenditur,  ignescit 
ira ,  perturbatur  Mania.  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.  :  Mania,  forcenerie,  des- 
verie. 

*  Vox  eo  intellectu  purioribus  Latinis 
nota. 

7  2.  MANIA,  prò  Cenomania,  Gali,  le 
Maine.  Charta  ann.  1101.  apud  Rymer. 
tom.  1.  pag.  5  :  Et  si  Rex  Henricus  Co- 
mitem  Robertum  in  Normanniam,  vel 
Maniam ,  in  auxilio  secum  habere  vo- 
luerit. 

T  MANIACUS,  Furibundus,  insanus. 
Idem  qui  infra  Maniaticus.  Miracula  S. 
Apri  inter  Acta  Tullens.  Episcop.  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1035:  Et 
quidem,  ut  pr&termittantur  diversae  Ma- 
niacorum  passiones ,  etc.  Miracula  B. 
Ed  mundi  Archiep.  ibid.  col.  1885  :  Maria 
de  Melligny  a  morbo  Maniaco,  vel,  ut  olii 
putabant,  demoniaco ,  diutius  pr aggra- 
vata, etc.  Miracul.  S.  Dionys.  ssec.  3. 
Bened.  part.  2.  pag.  353:  Vir  quidam 
nomine  Bernarius  morbo  Maniaco  depres- 
sus,  penitus  sensum  amiserai,  etc. 

j  MANIA!,  Formidinum  imagines. GÌ OSS. 
Isidori.  Vide  Festum. 

e  Nostris  Manies  appellata  effigies 
quaedam  ex  cera  compactae,  quibus  in 
maleflciis  utebantur.  Authent.  proces- 
sus  Rob.  Attrebat.  ex  Cam.  Comput. 
Paris.  :  Que  est  ce  que  voust  ?  C'est  un 
image  de  ciré,  que  Ven  fait  pour  bapti- 
sier,  pour  grever  ceux  qiae  Ven  vuelt  gre- 
ver.  L'en  ne  les  appelle  pas  en  ces  pays 
voulz;  Ven  les  appelle  Manies.  Vide  su- 
pra Imaginatio  2. 

*  Haud  scio  an  huc  spectet  Petrus  de 
Vineis  in  Epist.  38.  lib.  2  :  Cum  multo 
minorem  quantitatem  subventionis  ab 
universis  exigi  mandemus,  ac  praesens 
ecclesiarum  et  clericorum,  necnon  feudo- 
rum  nostrorum  et  de  cameris  feudatario- 
rum  in  ipsa  collecta  subddiis  computatis, 
prout  scedula  continel  interclusa,  quam 
de  Maniis  nostris  tantum  serenitas  nostra 
exigere  consuevit.  An  de  subditis  intel- 
ligendum  :  Vide  mox  Marnare  2. 

j  1.  MANIAMENTUM,  Exercitium,  ad- 
ministratio.  Dicitur  praesertim  de  justi- 
tise  exercitio  intra  alicujus  dominii 
fìnes.  Charta  pacis  inter  Guidonem 
Flandr.  Comit.  et  Capitulum  S.  Barthol. 
Bethan.  ann.  1237.  in  Tabul.  ejusdem 
Capit.  :  Super  jure  et  Maniamento  justi- 
tiarum  terree  et  tenementi  quae  dicti  Pree- 
positus  et  Capitulum  habent  infra  prae- 
cinctum  territorii,  etc.  Ibidem  :  Nec  prop- 
ter  aliquod  Maniamentum  quod  ibidem 
faciant  possunt  aut  débent  trahere  ad  jue. 
Chron.  Bonse-Spei  pag.  286  :  Maniamen- 
tum seu  exercitium  scabinorum  dicti  loci, 
nec  non  bonarium...*  eisdem  Abbati  et 
Conventui  cedimus. 

0  Vel  potius  Jus  utendi,  possessione 
et  usu  firmatum  ;  Maniement,  in  Sent. 
arbitr.  ann.  1237.  ex  Tabul.  eccl.  Came- 
rac.  :  Sfil  truevent  he  li  Maniement  le 
segneur  d*Oysi  et  ses  ancisseurs  valle 
mieus  he  li  Maniement  lervesque  et  ses 
ancisseurs,  li  avoerie  demeure  au  segneur 
d'Oysi.  Charta  ann.  1232.   ex  Tabul.  S. 


220 


MAN 


MAN 


MAN 


Gauger.  Camerac.  :  Quod  a  longo  tempore 
retroacto  fuerant  (scabini  Vallencenen- 
ses)  in  possessione  vel  quasi  possidentia 
et  Maniamenio  administrationis  hospita- 
lium  Vallencenensium,  et  honorum  eo- 
rumdem.  Alia  ann.  1230.  ex  eod.  Tabul.: 
Cum....  Th.  praepositus  ecclesia  nostrae 
de  his  omnibus,  quae  ad  prasposituram  ec- 
clesia nostrae  pertinent,  et  de  Maniamen- 
tis  et  etiam  de  consuetudinibus  ejusdem 
praepositurae  se  nostrae  recordationi  sup- 
posuerit,  eie.  Pr&dictam  vero  recordatio- 
nem  sub  juramento  fecimus  secundum 
meliorem  veritatem  quam  novimus,  et 
Maniamenta  quae  vidimus  et   a  nostris 

frxdecessoribus  didicimus  et  antiquis,etc. 
uerant  in  Maniamento  sive  usagio  dicti 
risei  etpasturae  ejusdem,  in  Charta  ann. 
1243.  ex  Tabul.  S.  Aut berti  Camerac. 
Inquisit.  ann.  1271.  in  Reg.  Olim  par- 
lata. Paris.  :  Major  et  communitas  Petrae- 
fontis...  non  sunt  in  Maniamento  piscandi 
pacifice,  etc.  Charta  Joan.  episc.  Leod. 
ann.  1287.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonstr.  col.  279:  Ob  hoc  usuagium 
seu  Maniamentum  in  nemoribus  de 
Breurt  et  deBallairehabeamus.  Manience, 
eodem  intellectu,  in  Charta  ballivi  In- 
sili, ann.  1307.  ex  Reg.  48.  Chartoph.  reg. 
eh.  127  :  Corame  ainsi  fusi  que  Jehans  du 
Nuef-markiet  et  Maroie  se  fame  fussent 
en  saisine  et  en  Manience  des  viviers  de 
Diergnau  et  de  toutes  les  appartenances, 
etc.  Manuyance,  eadem  notione,  in  Lit. 
Joan.  Hannon.  ann.  1273.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  1136  :  Et  si  doit  avoir 
la  vile  de  Biaufort,....  et  tot  si  avant  en 
justices,  en  gardes  et  en  toutes  autres 
droitures  et  Manuyances,  Vide  supra 
Mainagium  1. 

*  2.  MANIAMENTUM,  Jus  puniendi. 
Vide  mox  in  Maniare  1. 

*  1.  MANIARE,  Punire,  multare.  Arest. 
parlam.  Paris,  ann.  1271;  in  Reg.  Olim  : 
Licet  ipsi  (major  et  scabini)  dicerent... 
quod  non  possunt  judicare  vel  Maniare 
'de  delictis  ibidem  perpetratisi  licet  sit 
infra  metas  banleucae  de  Dourlens  :  sed 
quod  totum  dominium,  tota  justitia  et 
totum  Maniamentum  sunt  Petri  de  Am- 
biano. Nostris  Manieravo  Aliquem  male 
excipere,  verberare.  Lit.  re  mi  ss.  ann. 
1456.  in  Bjeg.  183.  Chartoph.  reg.  eh.  209  : 
Fut  d'oppinion  icellui  suppliant  que  icel- 
lui  cure  feust  Manie  par  aucunes  gens 
qu'ilz  trouveroient,  sans  trop  grani  oul- 
traige  lui  taire. 

*  2.  MANIARE ,  Regere,  gubernare, 
Ital.  Maneggiare.  Inquisit.  prò  capit.  S. 
Petri  Suess.  in  Reg.  30.  Chartoph.  reg. 
eh.  565:  llli  qui  tenebant  dictum  locum, 
Maniaverunt  locum  praedictum  tamquam 
suum,  seminaverunt,  arborea  plantave- 
runt,  fructus  collegerunt. 

*  3.  MANIARE,  Ital.  Maneggiare,  nos- 
tris Manier,  Tractare,  tangere.  Stat. 
Saluc.  colìat.  8.  cap.  248  :  Si  quis  voluerit 
emere  panem  in  platea  Saluciarum,  te- 
neatur  emere  panem,  quem  Maniaverit 
seu  tetigerit,  et  non  alium.  Menoyer,  eo- 
dem sensu,  in  Lit.  remiss.  ann.  1375.  ex 
Reg.  108.  Chartoph.  reg.  eh.  55  :  Pierre 
Aubert  vint  devant  la  boucherie  de  S.  Ge- 
nys  dudit  Clermont(en  Auvergrie)  pour  y 
vendre...  un  petit  de  char...  et  là  survint 
un  jeune  enfant  qui  prist  à  patoier  et 
Menoyer  de  ladxte  char,  etc. 

MANIARE,  Manire.  Vide  Mannire. 

MANIATIGUS,  Maniacus,  insanus,  fu- 
ribundus,  a  piavia,  Grseca  voce.  Hincma- 
rus  Epist.  seu  Opuscul.  17:  Viderunt 
usque  ad  ostium  Synodi  venientem,  et 
inde,  ut  Maniaticum  redeuntem.  Epist. 
24  :  In  quibus  evidenter  cognoscitur  aut 
daemoniacus  esse,  aut  Maniaticus.  Et  scia- 


tis,  quoniam  mania  esse  non  solet  absque 
dazinone. 

!  MANIBLES,  Ornamentumecclesiasti- 
cum,  Manipulus,  Gali.  Manipule.  Tabu- 
lar. S.  Victoris  Massil.  :  Tres  casublas 
de  pur  pura,  sex  slolas  et  sex  Manibles. 
Vide  Manipulus. 

1  MANIBURNIA,  Maniburnus.  Vide 
Mambumus. 

1.  MANICA ,  Chirotheca.  [  Capitul. 
Aquisgr.  ex  cod.  Halmsestad.  cap.  22: 
Manicas  quas  vulgo  wantos  appellamus.] 
Vita  S.  Guthlaci  cap.  26  :  Duas  Manicas 
suas  illic  obliviscendo  dimisisse  se  aiebat. 
Missa  vetus  ex  Codice  Ratboldi  Abba- 
tis  Corbeiensis,  de  Episcopo  sacra  fac- 
turo  :  Tunc  ministrentur  ei  Manicas,  ut 
supra  : 

Digna  manus  nostras  Christi  custodia  servet, 
.   Ut  traciare  queant  nostre  monumenta  salutis. 

Postea  detur  ei  annulus  in  dextra  manu, 
desuper  Manica.  Occurrit  semel  ac  ite- 
rum  in  Testamento  Everardi  Comitis 
Forojuliensis,  apud  Miraeum  in  Codice 
Donat.  :  Bruniam  unam,  helmum  unum, 
Manicam  unam.  Rursum  :  Helmum  cum 
halsberga,  et  Manicam  unam,  bemivergas 
duas,  etc. 

!  2.  MANICA,  Gallis  Manche.  Manicas 
botonatae,  in  Statutis  Ord.  Cisterc.  ann. 
1437.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecdot.  col. 
1590.  Manicae  fractae,  in  Concil.  Terracon. 
ann.  1591.  inter  Hisp.  tom.  4.  pag.  615. 
Manicae  virgatae,  in  Statutis  MSS.  Auge- 
ri  i  Episc.  Conseran.  ann.  1280.  Manica 
tonica,  prò  Manicata  tunica,  in  Exposit. 
brevi  antiq.  Liturg.  Gallic.  apud  eumd. 
Marten.  toni.  5.  Anecd.  col.  100.  Mani- 
cles,  nostratibus  Poetis.  Le  Roman  de 
Partonopex  MS.  : 

Le  fermail  de  sos  le  menton 
Sont  de  rubi  et  li  bouton, 
Li  bras  sont  fort  par  les  Manicles 
.    Qui  faites  sont  d'or  et  d'omicles. 

3.  MANICA.  Chronicon  Abbati»  S.  Tru- 
donis  lib.  10.  pag.  470  :  Fecit  pUlchram 
et  amplam  sibi  et  majoribus  hospitibus 
cameram,  habentem  ab  utroque  latere 
duas  alias  usibus  hospitantium  necessa- 
rias,  ex  quibus  aptus  et  secretusin  Monas- 
terium  est  introitus,  interclusa  Manica  a 
Monasterio,  factoque  ad  tumulum  S.  Lam- 
berti Martyris  oratorio,  etc.  Mox  :  In 
pariete  hujus  Manicae  versus  Monaste- 
riurn,  est  fenestra,  etc.  Ubi  Manica  est 
sediflcium,  aìterius  latus  veluti  effìciens. 
Ita  Ditmarus  lib.  6.  cap.  46.  pag.  177  : 
Corpus  Archipraesulis  tumulatur  ad  dex- 
tram  antecessoris  sui,  in  australi  Manica. 
[*>  Ursino:  Cujnsvis  sedifieii,  praesertim 
templi,  latus  sive  latior  ejus  pars.]  Vide 
Ala  6. 

}  4.  MANICA,  .Manu  bri  uni,  capulus. 
Vita  S.  Juvenalis  Episc.  tom.  1.  Maii  : 
Produxitque  gladium  et  inversam  gladii 
Manicam  in  os  ejus  misit,  qui  strictis 
dentibus  tenuit  viriliter.  Gloss.  vetus 
MS.  Sangerm.  :  Capulus,  locus  in  quo 
mortui  efferuntur,  sive  Manica  gladii. 
Gali.  Manche. 

1  5.  MANICA,  Mantica,  pera  viatoria. 
Vita  S.  Benedicti  Anian.  ssec.  4.  Bened. 
part.  1.  pag.  211  :  Ex  quibus  (schedulis) 
adsuetus  aliquoties  serenissimus  Impera- 
tor  mapulam  Manicasque  ejus  palpans 
reperiebat,  repertasque  legebat. 

•  Idem  est  quod  Manica  2.  Et  quidem 
manica,  prò  pera  utebantur  antiqui. 

*  6.  MANICA,  Ignota  mini  notione,  in 
Charta  ann.  1238.  ex  Hist.  MS.  monast. 
S.  Andr.  Avenion.  fol.  53.  v°.  :  Cum  con- 
troversia  verteretur...  super  limitatione 
Manicae  et  stagni  de  Ruperforti  et  territo- 
rii  dicti  monasterii,....  electus  arbiter  di- 


xit  ad  monast erium  pertinere  quidquid 
a  parte  monasterii  usque  ad  terminum 
positum  in  Manica  per  duas  versanas. 
An  modus  agri  ab  ejus  forma  ad  mani- 
cam spectante  sic  nuncupatus  ? 

1  MANIGANTARIA,  Domus  puerorum 
Symphoniacorum,  Gali.  Enfans  de  coeur, 
ita  Lugduni  nuncupatur,  ut  nobis  rela- 
tumest:  unde  et  Manicantarus  dicitur 
qui  eos  cantu  imbuit  ;  forte  quod  a 
summo  mane  cantent. 

«[  MANICANTER,  Manigantius.  Vide 
Istante  are 

*  MANICANTUS,  in  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Catamane,  Ma- 
nicantus,  mane,  matin,  Prov.  Vide  Ma- 
nicare 1. 

1.  MANICARE,   Ire,  venire,  proficisci. 
Gloss.  Graec.  Lat.  Cod.  reg.  85  :  'OpQpsfro, 
Manico,  mane  surgo,  de  luce  vigilo.  Ugu- 
tio  :  Manicare,  festinare,  mane,  et  haec 
manica ,     css,    i.    aurora,   vel   Dea,    quae 
praeest  UH  horae,  quae  est  inter  noctem  et 
diem.  Will.  Britto  in  Vocab.  :  Manico, 
as,   dicitur  festinare,  mane  ire.  [Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Manicare,  haster, 
aler  matin,  lever  matin,  convenir  matin  ; 
et  dicitur  a  mane.]  Papias  et  Gloss.  MS. 
Reg.  :    Manicat,    per  manum   tenet,  vel 
mane  surgit.  S.  Lue.  in  Evangel.  cap. 
22  :  Omnis  populus  Manicabat   ad  eum. 
Vetus  Interpres  Juvenalis  Sat.  5  :  Prop- 
terea  semper  Manicasti  per  pluviam.  Odo 
Cluni  ac.  lib.  1.  de  Vita  S.  Geraldi  cap. 
11  :    Quos   ne  tardius  veniens  demorari 
videretur,  Manicare  studuit,  et  priusquam 
illucesceret,  proficisci.  Odericus   Vitalis 
lib.  7  :  Clientuli  ut  magistros  suos  sic.  Ma- 
nicasse prospexerunt.  Lib.  10.  pag.  782  : 
Plures  Óptimatum  ad  lares  suos  de  saltu 
Manicaverunt.  Et  lib.  11  :Ad  nostri  sub- 
sidium  summopere  Manicantes.    Petrus 
Chrysol.  Serm.   82  :  Quia  sol,  ut  mane 
faceret,  tunc  Manicavit.  Petrus  Damiani 
lib.  6.  Epist.  31:  Decedente  crepusculo, 
mox  ad  hominem  properahs,  Manicavi. 
Radulfus  in  Vita  S.  Ricardi  Episcopi 
Cicestrensis  n.  68  :  Orandi  enim  et  psal- 
lendi  studio  sic  duxerat  in  consuetudinem 
Manicare,  ut  si  etiam   verno   vel  aestivo 
tempore,  quando  noctes  noscuntur   bre- 
viori  spatio  terminar^  crepusculum  et  vi- 
gilis  lituum  non  preterir  et,  etc. 

Quidam  negant  esse  vocem  barbaram, 
licet  D.  August.  quaest.  46.  in  libr.  Judic. 
id  genus  verbi  sibi  non  occurrere  dixerit 
apud  Scriptores  Latinos.  Ludovicus  de 
Lacerda  a  Manare,  efflctam  putat,  alii 
a  Manaus  deducunt,  qui  Horatio,  Isi- 
doro lib.  12.  cap.  1.  et  aliis,  est  equus 
brevior,  ut  Manicare  sit  equo  veni,  equi- 
tare.  Sed  potior  est  cseterorum  senten- 
tia,  qui  Manicare,  a  mane  deducunt, 
ut  sit  mane  ire.  Hinc 

Manica.tio.  [Matutinae  accelerationes.] 
Concili um  Turonense  IL  can.  18.  de 
observatione  psallendi  :  Ut  in  festis  diebus 
ad  Matutinum  sex  Antiphonae  binis  Psal- 
mis  explicentur  :  toto  Augusto  Manica- 
tiones  fìant,  quia  festivitates  sunt  et  Missss 
Sanctorum  :  Septembri  7.  Antiphonae  ex- 
plicentur binis  Psalmis,  etc.  Aimoinus 
lib.  3.  Hist.  Frane,  cap.  81  :  Porro  toto 
Augusto  ,  propter  crebras  festivitates  , 
Manicationes  fiebant.  Manicare  autem 
mane  surgere  dicitur.  Vita  S.  Attractae 
Virg.  Hi  ber  ni  se  :  Orto  jam  sole,  dum  in 
specie  purpurea...  rutilaret,  Manicattone 
summa  jam  facta  solus  inceder  et. 

Maniga-Nter,  Matutino  tempore.  Li- 
ber  2.  Mirac.  S.  Bertini  cap.  9  :  Nebula 
prò  natura  loci  Manicanter  nata  adhuc 
aerem  maculante. 

1  Manigantius.  Processionale  vetus 
MS.  B.   M.  Deauratae  Tolos.  :  Summo 


MAN 


MAN 


MAN 


221 


mane  pulsatur  Prima,  videlicet  Manican- 
tius  solito,  et  pulsata  dicitur  :  deinde ,  et  e. 
id  est,  maturius  solito. 

*  2.  MANICARE,  Facete  manicam,  in 
ve  ter  i  Glossar,  ex  Ood.  reg.  521. 

*  MANIGELLA,  diminut.  a  Manica, 
Ansa,  ansula,  Proviucialibus  Manelha. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg.  7657  : 
Manelha,  Prov.  ansa,  ansula.  Inventar. 
MS.  thes.  Sedis  Apostol.  ann.  1295  :  Item 
unum  flasconem...  cum  collo  ad  duas  Ma- 
nicellas.  Manuelle,  eodem,  ut  videtur, 
intellectu,  in  Inventar,  jocal.  Eduardi  I. 
reg.  Angl.  ann.  1297:  Item  un  pot  es- 
maillié,  s'a  desus  le  Manuelle  deux  pu- 
meles  contredorses.  Vide  infra  Manicum  2. 

*»  MANICES,  prò  Manica,  in  chart. 
ann.  816.  apud  Neugart.  Ood.  Diplom. 
Aìem.  tom.  1.  pag.  158.  num.  187.  Vide 
Manica  I. 

1  MANICHEI,  Haeretici  satis  noti,  quo- 
rum Manes,  a  quo  nomen  habent,  ante- 
signanus  fuit.  Altius  rem  repetunt  non- 
nulli, qui  Scythianum  quemdam  Sarra- 
cenum  medio  circi  ter  secundo  saeculo 
delirantem,  hujus  sectae  authorem  prae- 
cipuum  constituunt.  Consule  Epipha- 
nium  haer.  66.  cap.  21.  Augusti  num  pas- 
sim et  aiios. 

1  MANICI,  Mente  capti,  qui  mania  la- 
borant.  Papias  ad  vocem  mania  :  Mani- 
corum  spedes  multa  sunt,  ut  subito  ri- 
deant,  irascantur ,  plangant,  timeant, 
cantent  et  saltent. 

1  MANI  CIA,  prò  Manica,  chirotheca. 
Placitum  ann.  814.  apud  Murator.  tom. 
2.  part.  2.  col.  362  :  Scaptolfus  sua  sponte 
cessit  et  perdonavit  eis  ipsos  cxc.  mancos, 
et  suscepit  ab  eis  launechild,  similiter 
Manicias  par  unum» 

e  Charta  ann.  936.  apud  Murator.  tom. 
2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  135  :  Per 
hanc  pr&sentem  paginam  vendicionis,  et 
per  duas  Manicias  hoc  tradere  visus  sum, 
et  corporaliter  facio  tibi  investituram  ven- 
ditionis  justa  legem  meam  Alemagnorum. 
Menicle,  prò  Manicle,  Manica  ferrea,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1384.  ex  Reg.  125.  Char- 
toph.  reg.  eh.  120:  Sa  femme  Richarde 
ala  en  la  ville  de  Caen  pardevers  le  lieu- 
tenant  du  viconte  du  lieu  requerir  les 
Menicles  pour  le  amenicler. 

MANICIUM,  Manuela.,  xetP^>  m  Gloss. 
Gr.  Lat.  Manica.  Grgeci  recentiores  y.avJ- 
xtov  dixerunt.  Constantinus  de  Adm. 
Imp.  cap.  37  :  Toc  yap  X^óczia  avxa>v  etfft 
xoveoupa   xaì    ^avcxia    arcò    ta>v    ppa^tóvcov 

àTcoxexoyL^éva.  Symeon  Thess.  de  Tempio 
pag.  220  :  Aio  xat  aàxxov  tutcov  exet>  oufiè 
yàp  £xet  toOto  a  xaXoOm  iiavcxia.  Occurrit 
etiam  in  Chronico  Alexandr.  pag.  780. 
sed  ibi  legendum  y.ctviàxtov,  i.  torques. 
Gloss.  Lat.  Gr.  :  Torques,  y.aviaxYj;.  Glos- 
sar. Grsec.  Lat.  :  MavsaS.  tortile,  circulus 
tortus.  Alia  vide  apud  Meursium  in 
Gloss.  [et  in  Gloss.  media?  Graecit.]  Aliud 
sonat  jjLavt<rxsov  recentioribus  Graecis. 
Lexicon  Gr.  MS.  Reg.  Cod.  2062  :  2mw<S, 
•co  jAavt<jxtov,  ?3  àptoOirixiQ.  Nostris  Mane- 
quin,  arca  panaria,  quae  manu  tenetur. 

Manicillium,  xetptStov.  in  iisdem  Gloss. 
Graec.  Lat.  diminut.  a  Manicium.  [Grae- 
cis  recentioribus  fiavtxéXiov.] 

*  MANIGLEATA.    [Tunica    manicato. 

I)lEF  1 

1MÀNIC0NUS,  ab  Italico  Manicone, 
latior  manica.  Ohron.  Petri  Azarii  apud 
Murator.  tom.  16.  col.  377  :  Qui  (officia- 
lis)  per  Papiam  discurrebat,  incidendo 
Maniconos  guamazanorum  Phrygio  opere 
contextos,  vel  auro  et  argento  ornatos. 

1 1.  MANICULA,  Chirotheca.  Vita  Ca- 
roli Comitis  Flandriae  tom.  1.  Martii 
pag.  201  :  Cui  Wido  incumbebat  Maniculis 
ferreis  ora  et  oculos  contundens  militis. 


2.  MANICULA,  Cophinus,  ni  fall  or, 
Gali.  Manequins.  Otto  Morena  in  Histor. 
Rerum  Laudensium  pag.  49:  Cremenses 
vero  per  fossatum  ipsius  castri  cum  ram- 
pinis  et  Maniculis  euntes,  suos,  qui  in 
fossato  necati  erant,...  foras  extraxerunt. 
[Recti  us,  mea  quidem  sententi  a,  Carolus 
de  Aquino  in  Lexico  milit.  unci  vel  har- 
pagonis  genus  interpretatur,  quod  ma- 
nus  ferrea  dicebatur  Latinis.] 

MAN ICU LARE,  Papiae,  dolum  vel  stro- 
phas  exeogitare.  Galli  dicimus,  Mania an- 
cer%  faire  des  manigances,  quasi  mani  bus 
luditìcari,  uti  agunt  praestigiatores. 

MANICULARIÀ,  in  ter  vesti  menta  sacra, 
in  Visitatione  Thesaurariae  S.  Pauli 
Londinensis  ann.  1295  :  Cum  alba , 
amicta,  stola,  fanone,  spatulariis,  et  Ma- 
niculariis,  apparitis  de  quodam  panno 
diasperato  de  Laret,  etc.  Occurrunt  ea- 
dem  verba  pjaulo  infra.  Ita  autem  appel- 
lane r  manica  ejusdem  speciei  panni, 
ex  qua  confecta  sunt  vestimenta  Sacer- 
dotum  vel  Diaconorum,  quae  Albis  circa 
manus  aptantur  :  quod  etiamnum  ob- 
servare  est  in  aliquot  Ecclesiis,  prseser- 
tim  Oathedralibus,  ubi  in  sacrariis  ser- 
vantur  vestes  Ecclesiasticae. 

*  MANIGULUS,  Arson  de  selle  à  cheval, 
in  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1352.  ex  Cod. 
reg.  4120. 

1  1.  MANICUM,  Manubrium,  Gali.  Man- 
che. Papias  :  Manubrium,  dictum  quod 
manu  teneatur,  vulgo  Manicum  dicitur. 
Vita  S.  Angeli  Carmel.  tom.  3.  Maii  pag. 
813  :  Cum  ergo  Joannes  unam  arborem 
inciderei,  securis  de  Manico  exivit. 

*  Capulus,  Ital.  Manico.  Stat.  Montis- 
reg.  pag.  167  :  Dummodo  spatam  seu  cul- 
tellum  vel  alia  arma  portet  ligata  cum 
Manico,  ita  quod  non  possit  extrahi. 

*  2.  MANICUM,  Ansa.  Inventar.  MS. 
thes.  Sedis  Apost.  ann.  1295  :  Invenimus 
unum  urceum  de  auro  cum  Manico  et  ros- 
tro et  coperculo,  etc.  Vide  supra  Manicella. 

*  MANICUS ,  Manubrium.  Inventar, 
ann.  1389.  tom.  3.  Cod.  Ital.  diplom.  col. 
363  :  Cutelleria  una  cum  cutellis  quatuor 
ad  Manicos  de  cristallo.  Vide  Manicum  1. 

1  MANIER,  prò  Manire,  vocare  in  jus. 
Leges  Caroli  M.  e.  77.  apud  Murator.  t. 
1.  part.  2.  pag.  102  :  De  Manier  vero,  nisi 
de  genuitate,  aut  de  her editate,  non  sit 
opus  observare,  et  ceteris  vero  causis  per 
districtionem  Comitis  ad  mallum  veniant 
et  juste  examinentur  ad  justitiam  facien- 
dam.  Vide  Mannire. 

*  MANIERES,  Modus,  ratio,  species,  f. 
prò  Maneries.  Vide  in  hac  voce.  Stat. 
ann.  1314.  in  ter  Probat.  tom.  2.  Hist- 
Nem.  pag.  18.  col.  2  :  Dominus  noster  rex 
mandat  quod  omnes  Manier es  gentium, 
privata  vel  extranese,  etc. 

*  MANIFACTURA.  [Italis  Manifattura, 
construction  :  «  Pro  Manifacturis,  operi- 
bus,  davi  bus,  ferramentis  et  lignamini- 
bus  capanne  talami  exequiarum  felicis 
recordationis  Calisti  pape  III.  »  (  Arcniv. 
Va  tic.  mandat.  camer.  apostoì.  1458. 
f.  1181.)] 

*  MANIFACTURARE,  Elaborare,  Ital. 
Maniffatturare,  Gali.  Manufacturer.  Stat. 
Genuens.  lib.  4.  cap.  10.  pag.  108:  Jn 
salvisconductibus  non  inteltigantur  com- 
prehensa...  debita  prò  setis  et  lanis  datis 
ad  Manifacturandum. 

MANIFESTARIUS,  Papiae,  Nocens.  La- 
et an ti us  de  Morti b.  Persecutor.  num. 
30  :  Profertur  e  cubiculo  cadaver  occisi, 
h&ret  Manifestarius  homicida,  etc.  [Ubi 
Manifestarius  idem  est  quod  manifestus, 
apertus  ;  ut  et  apud  Geli.  lib.  1.  cap.  7  : 
Sol&cismus  Manifestarius.  Manifestarius 
fur,  apud  Plaut.  Aul.  act.  3.  se.  4.  10.] 


**  MANIFESTATIM,  Manifesto,  apud 
Virgil.  Grammat.  pag.  48. 

MANIFESTALO,  Vox  Juris  Hispanici. 
Scribit  Hieronymus  Bianca  in  Comment. 
Rer.  Aragon.  con  tra  regi  or  um  ministro- 
rum  iram  vel  affectus  immodicos  a  Lege 
duo  inventa  praesidia,  quibus  aliqua 
mora  et  tardi  tate  frangerentur,  quorum 
alterum  furisfirmam,  alterum  Manifes- 
tationem  vulgo  appellant  Hispani.  De 
Juris  firma  quaedam  suo  loco  attigimus. 
Manifestatignis  potestas  tam  solita  est, 
inquit  ille,  ac  repentina,  ut  nomini  jam 
collum  in  laqueum  inserenti  subvenìat. 
Illius  enim  praesidio  damnatus,  dum 
per  leges  licet,  quasi  experiundi  juris 
gratia,  de  manibus  judicum  confestim 
extorquetur,  et  in  carcerem  duci  tur  ad 
id  aedifteatum,  ibidemque  tamdiu  asser- 
vatur,  quamdiu  jurene,  an  injuria,  quid 
in  ea  causa  factum  fuerit,  indicetur  : 
propterea  career  hic,  vulgari  lingua  la 
Uarcel  de  los  Manifestados  nuncupatur, 
a  cujus  ingressione  supremi  judices  om- 
nino  prohibentur,  ut  eorum  precipiti 
iracundiae  eo  pacto  subtrahatur  mate- 
ria. Quod  si  aliquid  contra,  ac  per  leges 
liceat,  factum  est,  prò  irrito  li  a  be  tur  et 
infecto.  Si  vero  nihil  fuit  decretum  con- 
tra jus,  Manifestationis  tollitur  interdic- 
tum,  regiorumque  judicum  retardata 
illa  excitatur  potestas,  ut  nocentium 
supplicio  scelera  et  fraudes  constrin- 
gantur.  Id  autem  eo  tandem  spectat,  ne 
ullus  detur  contra  leges  locus  crimini- 
bus,  quorum  auctor  non  exstet,  inferen- 
dis  :  ne  et  temere  credatur  oblatis,  etc. 
Similia  fere  habet  Michael  del  Molino  in 
Repertorio  Fororum  Aragonensium,  in 
voce  Manifestano,  ubi  totam  liane  mate- 
riam  pi  uri  bus  exequitur.  Exstat  in  Foris 
Aragon.  lib.  9.  pag.  155.  tit.  de  Manifes- 
tationibus  persónarum,  ex  Statutis  Ferdi- 
nandi  II.  ann.  1510. 

1 1.  MANIFESTUM,  est  publica  vel  fa- 
mosa proclamatio  ex  certa  scientia  et  cer- 
tis  auctoritatibus  proveniens.  Vocabul. 
u  tri  usque  juris. 

*  2.  MANIFESTUM,  Documentum,  in 
quo  merces  in  navi  onera tae  manifes- 
tantur,  Ital.  Manifesto.  Arest.  ann.  1348. 
14.  Aug.  in  voi.  3.  arestor.  parlam.  Paris.: 
Quod  de  prsedxctis  mille  florenis  dictus 
Petrus..,  haberet  medietatem  totius  Mani- 
festi, quod  est  seu  ascendit  xij.  denarios 
prò  libra,  de  omnibus  mercibus  in  navi 
positis  ad  vendendum. 

\  MANIFESTUS  Sum,  Formula  haud 
infrequens  in  veteribus  Chartis  apud 
Murator.  delle  Antic.  Estensi.,  quae  huic 
responde t,  Notum  facio.  Manifestus  sum 
ego  Adélbertus  in  Dei  nomine  Comes 
et  Marchio,  filius  b.  m.  Bonifacii  olim 
Comitis,  quia  inspirante  me  Dei  omnipo- 
tentis  misericordia,  etc.  in  Charta  ann. 
884.  lib.  laudati  pag.  210. 

1  MANIFEX,  Manum  dans,  f.  Manifer, 
inquit  Graevius.  Gloss.  Isidori. 

£  1.  MANIFLUA.  [«  Maniflua,  Moufle.  » 
(Glos.Lat.  Gal.  Bibl.Insul.  E.36.XV.  s.)] 

*  2.  MANIFLUA.  [Gants.  Dief.J 

1  MANIGLERIUS,  iEdituus,  custos  et 
con  serva  tor  aedis  sacrae,  matricularìus, 
Manillier  apud  Rabelaisium  *4.  51.  inter 
ministros  ÉcclesiaB  de  Romanis  recense- 
tur  inLitteris  Caroli  Regentis  ann.  1358. 
tom.  3.  Ordinat.  pag.  274.  Hinc 

T  Manigleria,  Offlcium  maniglerii, 
quod  interdum  in  feodum  concessum 
fuisse,  docemus  in  v.  Matricula.  Tabul. 
Ma  ti  sco  n.  fol.  110  :  Erat  controversia  in- 
ter AgeHum  de  S.  Cinicio  et  Ecclesiam 
Malisconensem,  quia  Agerius  Manigle' 
riam  de  S.  Cinicio,  decimam  ole  Brodei  et 
coacervationem   decimai  dieta  parochise, 


222 


MAN 


MAN 


MAN 


et  celiarla  injuste  possidere  vidébatur. 
Vide  Mansionarius  1. 

•  MANIGOLDUS,  Carnifex,  Ital.  Mani- 
goldo, apud  Theodor,  de  Niem  toni.  2. 
Oonc.  Constant,  part.  15.  cap.10.  col  .848  : 
Pluribus  mandavit  lìcloribus  seu  Mani- 
goldis,  qui  executionem  sanguinis  in  con- 
demnatos  capitàliter  illic  debebant  facere, 
quod  se  subito  expedirent.  Vide  Mango  1. 

MAN  ILE,  Uree  us,  urceolus,  quo  aqua 
manibus  infunditur.  Chronicon  Mogun- 
tinum  :  Erant  pelves  4.  argeniese,  et  ur- 
cei  diversarum  formarum,  quos  Manilla 
vocant,  eo  quod  aqua  Sacerdotum  mani- 
bus  f under  etur  ex  eis.  Accipitur  etiam 
prò  Aqu&manili,  hoc  est,  prò  pelvi  seu 
pollubro,  nempe  vase  inferiori,  in  quod 
manibus  infusa  aqua  delabitur.  [Tes- 
tane. Everardi  Gomitis  ann.  837.  apud 
Miraeum  tom.  1.  pag.  21  :  Urceum  cum 
aqua,  Monile  argenteum,  cipheum  aureum 
1.  etc]  Hi  storia  Episcop.  Autisiod.  cap. 
51  :  Urceum  ad  aquam  benedictam,  et 
urceum  ad  manus  Sacerdotum  abluendas, 
Manile  etiam  et  labrum  ad  aquas  de 
manibus  abluentium  suscipiendas.  Tradì  t. 
Fuld.  lib.  1.  cap.  39:  Orciarii  (urcei)  4. 
Manile  unum,  conchse  4.  Necrologi  um 
Ecclesia^  Oarnotensis  :  Dederat  quoque 
ei  nova  5.  dor salia,  caro  pretio  empta,  et 
duo  Manilia  cum  urceo.  Vide  Lanfran- 
cum  Epist.  13.  et  Aquamanile. 

1  MANILIA,  Armilla,  brachiale,  Gali. 
Brasselety  Ital.  Maniglia,  Hispan.  Ma- 
nilla. Matthseus  de  Aflictis  Decis.  315  : 
Marius  mittit  uxori  sum,  quando  est  in 
domo  patris  vel  fratrìs,...  torquem  au- 
reum, cathenam  auream,  Manilias  aureas, 
etc 

1*  MANILLO,  Tutela,  Protectio,  defen- 
sio.  Praeceptùm  Caroli  Simplicis  Reg. 
Frane,  prò  Monaster.  Psalmodiensi  tom. 
3.  Annal.  Benedict.  pag.  696  :  Innotuit 
nobis  qualiter  eadem  et  fisca  sibi  perti- 
nenza sub  Manillone  et  mundeburde 
atque  immunitatis  tuitione  progenitores 
priscis  temporibus  constituissent. 

MANIMUNDULUS,  quasi  Mundus  mani- 
bus.  Petrus  Damian.  lib.  6.  Epist.  26: 
Ne  quorundam  more  durus  postmodum 
stare  videaris  et  rigidus,  et  Manimundu- 
lus,  ut  aiunt,  quasi  sacra  Cereris  obla- 
turus. 

MANINGA,  Jurisdictio,  aut  potius  ju- 
dicum,  justitiae  administrandae  causa, 
consessus,  vel  sessio,  conventus  ad  cau- 
sas  disceptandas  indictus.  A  Saxonico 
Monunge  vel  Manu n gè,  quod  idem 
sonat,  uti  Somnero  placet  ;  vel  potius  a 
Mannire  et  Mannina,  quae  vide.  Leges 
Adel stani  Regis,  apud  Bromptonum  cap. 
3  :  Einominentur  in Maninga singulorum 
Praepositorum  tot  homines,  quot  pernos- 
cuntur  esse  credibiles,  qui  sint  in  testimo- 
nio causarum. 

1 1.  MANIPOLIUM,  Manipolum,  Con- 
ventus ad  illicitum  aliquod  violenter 
perpetrandum,  conjuratio,  Hispan.  Ma- 
nipulo.  Epitome  Consti t.  Eccles.  Valent. 
tom.  1.  Conc.  Hispan.  pag.  188  :  Variis 
juramentis  se  ad  illicita  et  quodammodo 
Manipolia  adstringentes.  Charta  ann. 
1363.  ex  Arch.  S.  Vict.  Massil.  :  Prohibiti 
sunt  homines  Podiiluderii  facere  rassam 
et  Manipolum.  Capitulum  gener.  MS. 
ejusd.  S.  Vict.  ann.  1446:  Non  inten- 
dente* quin  dominus  Abbas  contra  conju- 
ralores,  conspiratores,  vel  Manipolum  fa- 
cientes possit  inquirere.  Charta  ann.  1501. 
ex  Schedis  Praesid.  de  Mazaugues  :  JRa- 
tione...  quarumdam  inquisitionum  per 
Curiam  factarum  contra  et  adversus  par- 
ticulares  personas  ejusdem  loci  de  Mazal- 
guis  occasione  cujusdam  pr&tensas.  rassae 
et  Monopoli...  Dominus  debeat  remittere 


particularibus...  omnes  condempnationes 
fiendas  et  proferendas  prsetextu  et  occa- 
sione cujusdam  inquisitionis  contra  eas~ 
dem  personas  factas  de  et  supra  quadam 
pretensa  congregatane  illicita,  seu  rossa 
et  Manipolio. 

*  MANIPOLIUM,  ut  Monopolium  ;  quo- 
modo  etiam  forte  legendum  est.  Vide  in 
hac  voce.  Lit.  ann.  1411.  tom.  9.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  628.  art.  10  :  Ipsum 
sai  sive  albaranos  emendo,  mercando,  fu- 
rando, fraudando  aut  Manipolium,  ut 
fiat  carins,  f adendo,  etc. 

«■  MANIPOLLUM,  Confoederatio.  Stat. 
Placent.  lib.  6.  fol.  78.  r°.  :  Nulli  paratici, 
consules  società tis,  collegio,  universitates 
vel  singulares  pèrsone  audeant  facere 
Manipolium  vel  ligam.  Vide  Manipolium  1. 

1.  MANIPULA,  Scipio,  baculus,  qui 
manibus  gestatur.  Historia  Translatio- 
his  S.  Sebastiani  Mart.  cap.  12.  n.  60  : 
Homo  quispiam...  damnatis  quinquennio 
luminibus,  illieo  ut  ante  Sancta  Sancto- 
rum  Manipula  regente  pervenit,  amis- 
sum...  lumen  resumit. 

SSSir  Modo  tamen  id  accipi  non  debeat 
de  muliere  quae  manu  ducit,  ut  in  Ap- 
pend.  ad  Agnelli  lib.  Pontif.  apud  Mu- 
rator.  tom.  2.  pag.  195  :  Tunc  postulata 
est  Augusta  ut  Manipulam  suam  quse  do- 
lore pessimo  oculorum  urgebatur ,  suo 
adjutorio  eam  adjuvaret.  Vide  M am- 
putare. 

1  2.  MANIPULA,  est  quoddam  ornamen- 
tum  quod  Imperator  Constantinus  Cardi- 
nalibus  concessit.  (Mira  homi  ni  s  eruditio.) 
Alii  dicunt  Manipulam  esse  mitram  Epis- 
copalem.  Vocabul.  utriusque  juris. 

1  3.  MANIPULA,  Mappula,  mantile. 
Bernardi  Mon.  Ordo  Cluniac.  part.  1. 
cap.  11  :  Ad  hoc  habent  cultellos,  quibus 
eos  (panes)  radant,  et  praeparant,  et  ad 
hoc  manipulas  quas  prius  ad  collum  .sus- 
pendunt  ;  ut  dum  raserint  et  paraverint 
ipsos  panes,  possint  contra  pectus  honeste 
reclinare. 

1  4.  MANIPULA,  Trulla  caementaria. 
Acta  S.  Francisci  de  Paula  tom.  1.  Apri- 
lis  pag.  188  :  Dedit  sibi  quamdam  Manu 
pulam,  cum  qua  fabricatores  solent  fabbri- 
care. 

\  MANIPULARE,  Manu  ducere.  Mira- 
cula  S.  Genulphi  auctore  Gonzone  Abb. 
tom.  2.  Maii  pag.  655  :  linde  tam  hospes 
quam  maritus  satis  admirati,  postquam 
gratias  retulerunt  tali  curatori,  mulier 
illa  quae  prius  marito  Manipulante  adve- 
nit,  libero  et  inoffenso  gressu  domum  re- 
diit. 

*  MANIPULARES,  Qui  ferunt  signa  ante 
reges.  Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg.  521. 
Glossar,  aliud  ex  Cod.  7613  :  Manipula- 
res,  signorum  portitores.  Vide  Manipu- 
lum  1. 

|  MANIPULARIUM,  Una  e  vestibus 
Episcop  ali  bus.  Bulla  Johannis  XV.  prò 
Ecclesia  Breunoviensi  *  ann.  993.  apud 
Ludewig.  tom.  6.  pag.  54  :  Vobis  uti  in 
Christo  filiis  Abbati  et  aliis  qui  prò  tem- 
pore monasterio  pr&fuerint,  ut  chirotecis, 
Manipulariis,  sandaliis,  balteoque  uti 
possitis,  auctoritate  prxsentium  indulge- 
mus.  Vide  Manipula  2.  et  Manipulus  2. 

7  MANIPULARIUS,  Qui  negotia  alte- 
rius  regit,  administrat.  Agnellusin  Vita 
Mauri  schismatici  apud  Murator.  tom. 
2.  pag.  143  :  Igitur  misit  ad  rectorem 
suum  Sicilia  nomine  Benedictum  diaco- 
num,  qui  ilio  tempore  reg ebat  curam  de 
causis  ac  rebus  Ravennatis  Ecclesiae,  Ma- 
nipularium  suum,  et  voluit  ipsum  recto- 
rem  Sicilise  constituere  per  epistolam. 

MANIPULOSUS,  Directus.  Papias. 

Jl.  MANIPULUM,  Qui  auxilium  dat  in 
lo.  Gloss.  Isid.  ubi  Graevius  :  leg.  Ma- 


nipulus, vexillum  fert  in  bello.  Posterio- 
ri bus  Manipuli  dicti  sunt  signiferi,  quia 
olim  manipulus  foeni  fuit  prò  vexillo  ; 
hinc  Papias  :  Manipulares,  signorum 
vortitores.  Sed  vet  usti  ori  bus  seri  p  tori- 
bus  Manipulares  sunt  gregarii,  caligati 
milites,  ut  constat.  Hgec  ille- 

1  2.  MANIPULUM,  Vas  quoddam.  Vita 
Burchardi  Co  mi  tis  auctore  Odone  mo- 
nacho  ann.  1058.  ubi  inter  alia  donaria 
quas  Burchardus  ad  Fossatense  monas- 
terium  con  tu  Ut,  commemorat  vas  unum 
quod  Manipulum,  inquit,  vocamus,  eo 
quod  manu  geritur  :  in  quo  etiam  titterse 
habentur,  quae  Abagari  Megis  ad  sangui- 
nem  minuendum  illud  fuisse  testantur. 
Vide  Manile. 

1  1.  MANIPULUS  Curatorum,  Brevis 
quorundam  canonum  collectio.  Statuta 
Eccl.  Meldens.  ann.  1493.  tom.  2.  Hist. 
ejusd.  Eccl.  pag.  516  :  Singulis  sub  poma 
emendse  injungimus  parrochialibus  pres- 
byteris,  quatinus  eorum  quilibet  libellum 
habeat  ac  frequenter  legat  qui  dicitur 
Manipulus  Curatorum,  ut  sic  canonicis 
(saltem  summarie)  eruditus  institutis1  ea 
quae  sacerdotali  officio  incumbunt  aptius 
valeat  exercere,  A  collectis  canoni  bus  vo- 
cis etymon. 

2.  MANIPULUS,  Una  e  vestibus  Eccle- 
siasticis,  quae  et  Sudarium  appellatur, 
quam  in  brachio  sinistro  deferunt  Sa- 
cerdotes.  Will.  Brito  in  Vocab.  :  Mani- 
pulus est  omamentum  manus.  Anasta- 
sius  in  S.  Zozimo  :  Fedii  consiitutum,  ut 
Diaconi  laevas  tectas  haberent  de  palliis 
linostimis.  Lan  frane  us  lib.  1.  Ep.  13  : 
Plerique  autumant,  Manipulum  esse 
commune  omamentum  omnium,  sicut  et 
Albam  :  nani  et  in  Coenobiis  Monacho- 
rum  etiam  Laici  cum  Albis  induuntur, 
ex  aliqua  Patrum  institutione  solent  ferre 
Manipulum.  Leo  Ost.  lib.  3.  cap.  19. 
(al.  20.)  :  Stolas  auro  textas  cum  Manipu- 
lis  et  semicinthiis  suis.  Testamentum  Ri- 
culfi  Episcopi  Helenensis  ann.  915  : 
Manipulos  sex  cum  auro,  unum  ex  Us 
cum  tintinnabulis.  Jacob  us  Cardinal,  de 
Coron.  Bonif.  Vili.  lib.  2.  cap.  1  : 

...  Chirotheca  manus,  digit osque  venustat 
Annulus,  et  cubitum  laevum  cingitque  Haniplus. 

Vide  Innocent.  III.  lib.  1.  Myster.  Mis- 
sae,  cap.  10.  43.  Jacobum  a  Vitriaco  in 
Hist.  Occident.  cap.  34.  Durand.  lib.  3. 
Ration.    cap.   6.   etc.   Vide    Manipula- 

VÌU  Yìk . 

*  3.  MANIPULUS,  Famulus,  minister, 
quasi  qui  ad  manum  alterius  est.  Vita 
S.  Goar.  tom.  2.  Jul.  pag.  334.  col.  1  : 
Vir  autem  Dei  cum  hsec  audisset,  statini 
et  sine  mora,  stravit  asinum,  et  Manipulo 
suo  jussit  stemere  mulum  suum,  et  cozpe- 
runt  ambulare.  Ibid.  col.  2  :  Vidit  de  an- 
gulo  domus  per  fenestellam  exire  radium 
solis,  et  visura  est  ei  vel  Manipulo  suo 
quasi  fustis  esset  roboreus,  etc.  Vide  Ma- 
nipularius. 

f  MANIRE.  Vide  Mannire. 

*  MANISCALCHERIA,  Districtus  Ma- 
niscalci  seu  Marescalli,  in  Stat.  ant. 
Florent.  lib.  3.  cap.  175.  ex  Cod.  reg. 
4621.  Vide  in  Marescalcus. 

*  MANISCALCIA.  [Maréchalerie  (f)  : 
<c  Habet  cerugiam  et  habet  Maniscal- 
ciam.»(B.  N.  MS.  lat.  10272,  p.  120.)] 

0  MANISNIA,  La  beuanda,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

MANISSIME,  Valde  mane,  in  Ritu  or- 
dinandi Episcopi  tom.  2.  Analectpr.  Ma* 
billonii  pag.  466.  et  in  Notis  ad  Joan. 
Abrincensem  Episcopum  de  Offlc.  Eccl. 
[Ad de  vett.  Consuetud.  Monast.] 

1  MAN  ITER,  Furiose,  a  Grseco  {xavia. 
Vita  sancti  Winwaloei  MS.  fol.  52  :  mi 


MAN 


MAN 


MAN 


223 


autem  qui  antea    Maniter,    tumultuose  | 
fluctuabant,    frigidi ,  exsangues  pene  ef- 
fecti,  ìgnorantes  quid  agere  deberent,  etc. 

1  MANITIO,  Monticulus,  eminentia, 
Gali.  Eminence,  hauteur.  Vita  S.  Conradi 
Episc.  Constant,  apud  Leibnit.  tom.  2. 
Script.  Brunsvic.  pag.  8  :  Sane  in  ipsa 
ripa  Manitio  prominet  supradicta  ;  in 
qua  dum  ambo  consisterent  almi  prsefati 
Pontifices,  decurrentes  aquas  intuentes, 
etc.  Vide  Malbergium, 

1  MANIVOLA,  Chirotheca.  Constitut. 
Sororum  Poenit.  sanctae  Magdal.  art. 
25.  apud  E.  Duellium  Misceli,  lib.  1. 
pag.  197  :  Ocreas  non  portabunt  fratres, 
sed  Manivolas  laneas  habere  possunt. 
Vide  Manumola, 

MANLAT,  Species  monetae  Graecanicae, 
cujus  meminit  Arnoldus  Lubecens.  lib. 
3.  cap.  88  :  Unum  denarium,  qui  Manlat 
dicitur,  ei  voluntarie  persolvam.  Et  in- 
fra :  Est  autem  Manlat  de  viliorum  nu- 
mismate,  qui  nec  lotus  sii  aureus,  nec  to- 
tus  cupreus  ;  sed  quasi  de  confusa  et  vili 
constat  materia.  Proinde  Manlat  longe 
Byzantio  aureo  inferior  erat,  et  metalli 
dignitate,  et  pretio,  ut  idem  auctor  in- 
nuit.  Erat  autem  Manlat  moneta  Ma- 
nuelis  Comneni  Imperatoris  imagine  et 
nomine  signata,  quae  Manulat  dicitur  in 
Instru mento  pacis  Theodor um  Lasca- 
rim  Imp.  inter  et  Venetos,  cujus  memi- 
nit Julius  a  Puteo  Veronens.  in  Geneal. 
familiaa  Lascar.  pag.  16  :  Nelle  monete 
che  si  battevano,  fussero  differenti  gli 
Yperperi,  et  i  Manulati  ne  gV  Imperii 
loro.  Mox  addit  :  Manulato  era  moneta 
di  reputatione  fatta  battere  da  Manuel, 
che  ne  fu  V autore.  Vide  Notas  nostras 
ad  Alexiadem. 

1  MANLCOLDIATA,  Mensura  agraria, 
eadem  quae  mencaldata,  Gali.  Mencau- 
dèe.  Tabular,  sancti  Quintini  de  monte  : 
Viginti  Manlcoldiaias  terrse.  Vide  Men- 
caldus. 

T  MANLEHEN,  melius  quam  infra 
Mannelechen,  sed  eadem  notione.  Charta 
ann.  1259.  apud  Eccardum  in  Ori  gin. 
Habsburgo-Austriac  col.  245  :  Tria  etiam 
feodalia  bona,  qu&  vulgo  dicuntur  Man- 
lehen,  prasdictis  curtibus,  et  praediis  atti- 
nentia  vendimus,  resignavimus,tradimus, 
s&pedictis  religiosis,  sub  hac  forma,  etc. 

*  MANLENTA,  Manlents,  Manle- 
vantia,  Fidejussio,  sponsio  seu  praes- 
tatio  quae  in  eo  casu  domino  solvi  tur, 
Hisp.  Manlieva.  Charta  ann.  1131.  inter 
Prooat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  460  : 
Quistam  et  firmantias,  placita  et  justitias 
et  Manlents...  habeat  (episcopus  Biter- 
rensis).  Alia  ann.  1160.  ibid.  col.  576  :  Et 
retineo  meas  Manlevantias  per  unum 
mensem,  dum  conductum  faciam  in  villa 
Castrensi,  et  de  illis  bajuli  mei  persol- 
vant  débitum  completo  mense.  Stat.  ann. 
1291.  ex  Tabul.  archiep.  Auxit,  :  Pre- 
tium  solvere  debent  sine  omni  diffugio  et 
Manierila.  A  verbo 

1  MANLEVARE,  Fidejubere.  Compu- 
tum  ann.  1324.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  132  :  Item  computat,  quod  de  man- 
dato domini  Montis-Albani  sibi  litterato- 
rie  facto,  ipse  traxit  et  Manlevavit  Guio- 
neto  Bavis  Marescalco  D.  Dalphini  prò 
expensis  ultimis  factis  apud  Crimiacum, 
etc.  Vide  Manulevare. 

*  Tabul.  S.  Vict.  Massil.  :  Notum  sit 
omnibus  quod  domina  Petrona  comitissa 
Bigorrse...  tale  dedit  testamentum  :  in 
primis  concedit  quod  tenet  a  Vitali  Gasco 
de  Tarvia  in  debitis...  xviij.  sol.  prò  cai- 
ciamentis  quae  dom.  comitissa  misit  regi- 
me Anglise  et  xiij.  sol.  et  dimidium  prò 
tunica  una  quam  sibi  Manlevavit.  Hinc 

*  MANLEVATOR,  Fidejussor,  sponsor. 


Charta  ann.  circ.  1124.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  427  :  Pro  pace  et 
treva  emendando,  et  amodo  fìrmìtcr  te- 
nenda,  dedit  se  in  potestatem  B.  Atonis 
vicecomilis,  prò  se  et  prò  suis,  Guillaber- 
tus  de  Laurag  Manlevator.  Ubi  et  Manie- 
vare  pìuvies  occurrit.  Vide  in  hac  voce 
et  in  Manulevare. 

1.  MANNA,  Liquor,  vel  pulvis  odorus, 
qui  de  sepulchris  aut  corporibus  Sanc- 
torum  effunditur  et  effluit.  Julius  Afri- 
canus  lib.  5.  extremo,  de  tumulo  S. 
Joannis  Evangel.  ;  Et  protinus  Manna 
exiens  de  sepulcro  apparuit  cunctis,  quam 
usque  hodie  gignit  locus  iste.  Gregor. 
Turon.  lib.  1.  de  Mirac.  cap.  30.  de  eo- 
dem  S.  Joanne  :  Cujus  nunc  sepulcrum 
Manna  in  modum  farina  hodieque  eruc- 
tat,  ex  qua  beatissima  reliquiae  per  uni- 
versum délatse  mundum  saluterà  morbi- 
dis  praestant.  Leo  Ost.  lib.  3.  cap.  30  : 
De  Manna  sepulcri  S.  Joannis  Evange- 
lista, etc.  De  manna  S.  Joannis  plura 
congessit  Combefisius  ad  Orat.  Pane- 
gyr.  Nicetae  Paphlagonis  pag.  485.  Adde 
Menolog.  Basilii  7.  Maii,  Synaxaria  ad 
8.  Maii,  ubi  de  eodem  sepulcro,  sacrum 
pulverem  vocant,  xóviv  àytav,  yjv  ol  eyx^- 
ptot  jjLawa  jjL£tovo[jLaCou(nv.  Vita  S.  Fortu- 
nati Episcopi  Fanensis  :  Memini  quo- 
que... petram  vidisse  madefacere,  et  dictu 
mirabile,  Manna  codeste  saxo  repente  de- 
fluere.  XJghellus  tom.  7.  pag.  503  :  Ex 
quo  sacratissimo  corpore  pretiosus  ac 
sanctus  liquor  (Manna  dicuntj  effluit. 
[Mupov  dicunt  Graeci.  S.  Joannes  Da- 
mascenus  Orat.  in  Constant.  Caballin. 
pag.  668  :  IloXXà  xa\  a™ para  tc&v  àycwv 
Mypov  e6Xwov.  Hinc]  Sanctos,  e  quorum 
sepulcris  aut  sacris  reliquiis  emanabat 
ejusmodi  oleum  aut  liquor,  [xypo6Xura<: 
vocant.  Compi ures,  aliud  agendo,  a  me 
ad  notati,  atque  in  iis,  idem  de  quo  su- 
pra  S.  Johan.  Evang.  apud  Orde  rie.  Vi- 
tal.  lib.  2.  pag.  408.  Ughell.  tom.  9.  pag. 
286.  et  Raimundum  Montanerium  in 
Chronico  Aragon.  cap.  206.  S.  Andreas, 
apud  Orderic.  Vi  tal.  lib.  2.  pag.  404. 
Gregor.  Turon.  lib.  1.  Mirac.  cap.  31. 
Ughell.  tom.  7.  pag.  272.  S.  Alexius,  in 
Menaeis,  17.  Martii.  Theodorus  Trichinas, 
20.  Aprii,  in  Menaeis.  S.  Perpeluus 
Episc.  Leod.  apud  Hariger.  Lob.  cap.  35. 
in  Chron.  M.  Belg.  etc.  S.  Nicolaus, 
apud  Jo.  Diac.  5.  Januar.  in  Vita  S. 
Nicolai  sub  fin.  Nicetam  Paphlag.  in 
ejusdem  Encomio,  Ughell.  tom.  5.  pag. 
1312.  Matth.  Westmonast.  ann.  Ì087. 
Thiotfrid.  lib.  3.  cap.  5.  S.  Philotheus 
Presbyter,  in  Synaxar.  15.  Sept.  S.  De- 
metrius,  Thessalonicae.  Vide  Not.  ad 
Alexiad.  pag.  252.  S.  Euphemia,  Calche- 
done,  apud  Evagr.  lib.  2.  cap.  3.  7.  Theo- 
phanem  pag.  370.  Cedren.  pag.  469. 
Theoph.  Simocattam  lib.  8.  cap.  14.  SS. 
XL.  Martyres,  apud  Procop.  lib.  1.  de 
iEdif.  cap.  7.  Petrus  Thaumaturgus,  in 
Synaxario  4.  Maii.  S.  Lucas  Junior,  in 
ejus  Vita  pag.  1013.  Sanctus  Cyrillus 
Martyr  apud  Continuator.  Theophanis 
lib.  2.  n.  23.  S.  Euthymius  Abbas,  in 
ejus  Vita  n.  127.  S.  Walpurgisf  apud 
Philipp.  Eystet.  in  Vita  S.  Willibaldi 
cap.  32.  Henr.  Rebdorff.  ann.  1359.  S. 
Glyceria,  apud  Simocattam  lib.  1.  cap. 
11.  S.  Theodora  vidua,  apud  Nicol  a  um 
Cabasilam  in  ejus  Vita.  B.  Gundetka- 
rust  apud  Gretzer.  in  Episcop.  Eyste- 
tens.  pag.  457.  S.  Eligius  Noviom.  Episc. 
apud  S.  Audoenum  in  ejus  Vita  lib.  2. 
cap.  40.  et  58.  Acherianae  Editionis.  S. 
Glodesindis,  in  Histor.  Translat.  ejus- 
dem Virginis  apud  Labbeum  tom.  1. 
Bibl.  pag.  736.  S.  Catharina,  apud  Lam- 
bert. Ardens.  pag.  112.  et  Hug.   Flavi- 


niac.  pag.  182.  S.  Elizabeth  Thuriny. 
apud  éodefrid.  Mon.  ann.  1236.  Theode- 
ric.  in  ejus  Vita  cap.  14.  B.  Robertus 
Eremita,  apud  Matth.  Wes  t  mon  aste  r. 
ann.  1238.  SS.  Martyres  Ebbekesdorpien- 
ses,  apud  ©ollandum  2.  Febr.  pag.  315. 
S.  Paulus  Episcop.  Virdunensis,  apud 
Bolland.  8.  Feb.  pag.  174.  S.  Babolenus 
Abbas  Fossat.  in  Lib.  Miraculor.  ejusd. 
cap.  3.  B.  Willemus  Episcopus  Ebora- 
cens.  apud  Matth.  Paris  pag.  219.  Adde 
tom.  2.  Canisii  pag.  756.  818.  Codini  Ori- 
gin,  pag.  54.  Matth.  Westmonast.  pag. 
269.  Bocchum  Pirrhum  in  Notit.  Siciliae 
tom.  1.  pag.  57.  [<»  Glossar,  med.  Grae- 
cit.  voce  Mupov,  col.  978.]  etc. 

De  Manna  veterum  edita  est  haud  ita 
pridem  Dissertatio  CI.  Salmasii.De  hac 
etiam  copiose  egerat  antea  Leonardus 
Fuchsius  lib.  1.  Paradox,  medicinal. 
cap.  6. 

2.  MANNA,  Equa.  Vide  Mannus. 

*  3.  MANNA,  vox  Italica,  Manipulus, 
Gali.  Bote.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Manolh,  Prov.  maniplus. 
Charta  ann.  813.  apud  Murator.  tom.  1. 
Antiq.  Ital.  med.  33 vi  eoi".  521  :  Milio 
modia  quincto,  lino  Manna  quart,  etc. 
Alia  ann.  869.  ibid.  col.  721  :  Grano 
grosso  modio  quarto,  minuto  autem  mo- 
dio  quinto,  lino  Manna  quinta,  etc. 
Ubi  notat  vir  doctissimus  veterem  In- 
terpretem  Juvenalis  Manipulos,  Mannas 
fosni  interpretari  ;  verum  Manuam  le- 
gendum  docet  Cangi us  in  v.  Manna  : 
quod  tamen  praestare  nolim,  cum  toties 
apud  diversos  auctores  occurrat  vox 
Manna,  qua  etiam  utuntur  Itali.  Charta 
Bern.  de  Mirabella  ann.  1195.  apud 
Ughell.  tom.  1.  Ital.  sacr.  col.  1126  : 
Item  tradimus  Pennensi  ecclesise...  octo 
salmas  vini  et  sex  Mannas  lini.  Àcta  no- 
tar. Senens.  ann.  1283.  ex  Cod.  reg.  4725. 
fol.  7.  r°.  :  Confiteor  me  principalem  de- 
bitorem  tibi...  in  ecc.  Mannis  parvichali- 
bus  ad  modum  et  consuetudinem  actenus 
observatam.  Vide  Manna.  Hinc 

*  Manna,  Taeda  seu  cerei  species,  quo- 
modo  Poignée  nostri  dixerunt.  Mirac.  B. 
Davanzati  tom.  2.  Jul.  pag.  526.  col.  1  : 
Incontinenti  dictus  Vivi  descendit  de 
asina j...  et  pedibus  suis  venit  ad  sepul- 
crum B.  Avanzati,...  et  ibi  Mannara  unam 
fieri  fedi  librarum  trium  ceree,  etc.  Vide 
supra  Manada. 

w  4.  MANNA,  Panis  delicatior  et  te- 
nuissimus,  ut  opinor.  Constit.  capitul. 
eccl.  Barchinon.  ann.  1423.  rubr.  14.  ex 
Cod.  reg.  4332  :  Et  hoc  idem  de  distribu- 
tionibus  Mannarum,  quae  diebus  Sabba- 
tinis  in  dicto  matutinali  officio  omnibus 
clencis  in  sacris  ordinibus  constitutis 
exhibentur. 

*  MANNAGIUM,  Mansus,  praedium  ru- 
sticum.  Charta  ann.  1238.  ex  Chartul. 
Miciac.  :  Willelmus  dictus  Custosius 
quidquid  juris  habebat  vel  habere  pote- 
rat  in  Mannagio,  quod  dicitur  Villaus, 
et  in  omnibus  terris  ad  dictum  Manna- 
gium  pertinentibus  Philippo  priori  B.  M. 
de  Feritate  Abreni  et  ejus  prioratui  quit- 
tavit  penitus.  Pluries  ibi.  Vide  supra 
Managium  2. 

MANNARE,  Modus  agri.   Charta  ann.  ' 
1019.  ex  Tabulano  Abbatiae  Abundantiae 
in  Biblioth.  Sebus.  pag.  88  .APeloniaco 
Mannare     1.      a     Filennio      Mannare 
unum,  etc. 

*  Zweyer  manne  matten,  in  Instr.  em- 
phyteut.  apud  Schilt.  in  Dissert.  de 
Jure  Emponemat.  pag.  37.  Haec  post  vi- 
rum  doctiss.  Schcepflinum. 

1  MANN  ARIA,  Securis,  Gali.  Hache. 
Acta  S.  Nicolai  peregrini  tom.  1.  Junii 
pag.  238  :  Et  accipientes  de  domo  Man- 


224 


MAN 


MAN 


MAN 


nariam,  asciam  et  cutellum,  ascendit  in 
tnontem  ubi...  cedrina  Ugna  ceedebat. 
Vide  Manuaria  2. 

*  MANNARICE,  an  Oum  servitio  ma- 
nuali, vel  ex  obligatione  reddendi  Man- 
nas  seu  manipulos  cerae  ?  Vide  sapra 
Manna  3.  Charta  ann.  ci  re.  1070.  tom.  1. 
Hist.  Cassi n.  pag.  235.  col.  2  :  Cum  or- 
tuis  et  vineis  vovarice  sive  Mannarice, 
cum  omni  illorum  pertinentia. 

MANNELECHEN,  ex  Man,  homo,  et 
Lehen,  feudum.  Charta  ann.  1224.  in 
Metropoli  Salisburgensi  tom.  1.  pag. 
237  :  Advocaliam,  quss  Kasten-Vogtei 
dieta,  quae  erat  de  eodem  feudo,  excepi- 
mus,  illam  Duci  recompensaturi  per  feu- 
dum, quod  vacare  cceperit,  ad  sestimatio- 
nem  20.  librar,  quarum  10.  sint  absoluti 
reditus,  quod  vulgo  sonat  Urbor,  10.  vero 
infeudala,  quod  vulgo  sonat  Mannelechen. 
[Vide  Manlehen.] 

j  MANNELLUS,  Campana  mediocris. 
Ordinarium  Abbatiae  S.  Laurentii  in 
dioecesi  Autissiod.  ann.  1286.  scriptum  : 
Cinere  dato  puhatur  processio  cum  duo- 
bus  Mannellis.  Vide  Maanellus,  et  Mo- 
nellus. 

1  MANNERG,  Mannere.  Vide  Mann- 
werch. 

MANNERIA,  Mankria,  Manuaria, 
[Idem  videtur  quod  Mannwerch.  Vide 
in  hacvoce.]  Charta  aerae  1018.  apud  An- 
ton, de  Yepez  in  Chronico  Ordinis  S. 
Benedicti  tom.  1  :  Neque  respondeat  ali- 
quid  ad  ejus  debita,  non  prò  furtum,  ne- 
que prò  homicidium,  neque  prò  fornitio, 
non  prò  Manneria,  neque  prò  sema,  ne- 
que prò  fossare,  neque  prò  anubda,  ne- 
que prò  castéllia,  neque  prò  facienda 
villa,  eie.  Alia  Adelfonsi  VI.  aerae  1133. 
tom.  1  :  Ut  omnes,  qui  in  ilio  locofuerint 
commorantes,  non  timeant  sayonem,  ne- 
que rausum,  neque  homicidium,  neque 
ossatera,  nec  Manuaria,  [vel  manaria] 
nec  aliquem  fiscum  regalis  Palath. 
Charta  Alfonsi  VII.  Imperat.  Hispaniae 
aeree  1152.  tom.  6  :  Item  Majorinus  nos- 
ter  non  intret  in  villa  sancti  Vetri,  nisi 
fuerit  vocatus  per  Abbatissam  vel  Prio- 
rem.  Item  intra  istos  terminos  nullus  in- 
tret prò  casteleria,  nec  prò  rogo,  nec  prò 
vodo,  nec  prò  Maneria. 

1  MANNERIUS,  ^dituus,  custos,  con- 
serva tor  aedis  sacrae,  quod  in  Ecclesia, 
mt  eam  serve t,  maneat,  forte  sic  dictus. 
Constit.  x.  Francisci  III.  Episc.  Barci- 
non.  :  Nullus  beneficiatus  dictas  ecclesia?, 
vel  clericus  aliquam  quantitatem  pecu- 
nia prò  aliquo  defuncto  in  celebratione 
Missarum  in  eadem  ecclesia  recipere  prse- 
sumat  ;  sed  absque  mora  Mannerio  sub 
pcena  30.  solid.  fabricx  applicandorum 
tradere  teneatur.  Mannerius  autem  inter 
omnes  de  ecclesia  in  sacris  ordinibus 
constit utos  distribuat.  Vide  Mansiona- 
rio 1. 

MANNES,  Pulvera  tkuris,  sic  Gloss. 
Arabico-Lat.  Vide  Manna  1. 

MANNETA.  Vide  Sanutum  Iib.  2.  parte 
4.  cap.  22.  pag.  80. 

*  MANNIGH,  Injuria  illata  in  publico 
loco,  interprete  Ludewig.  ad  Leg.  Da- 
nic.  tom.  12.  Reliq.  MSS.  pag.  194.  §  23  : 
Item  quicumque  verbis  malis  aliquem  et 
contumeliosis,  quee  Mammgh  (sic)  dicun- 
tur,  coram  pr&dicto  domino  nostro  rege 
vel  in  curia  sua,  seu  coram  dapifero  suo 
vel  mar  scalco,  in  judiciis  existentibus,  in 
parlamentis,  in  placitis...  allocutus  fue- 
rit vel  infestaverit  :  super  quibus  et  prò 
quibus  loquimur,  primo  perdat,  et  cum 
hoc  secundum  leges  terrai  emendobit. 
p*  Manngh  legit  Westph.  Monum. 
ftimbr.  tom.  4.  col.  1775.] 

1  MANNINA.  Vide  mox  Mannire. 


MANNIRE,  Vocare  in  jus,  quod  flebat 
tri  bus  testi  bus  praesentibus,  ex  Germ. 
Manenf  Monere,  submonere,  nostris  Se- 
mondre,  ut  est  apud  Guillimannum  lib. 
1.  de  Reb.  Helvet.  cap.  9.  et  alios.  [Hinc 
scribendum  Manire,  auctor  est  Éccar- 
dus.]  Arverni,  etiamnum  marno  dicunt, 

Fro  lite  agere,  pi  acita  re.  Lex  Salica  Ut. 
.  1 1  :  Si  quis  ad  mallum  legibus  domv- 
nicis  Mannitus  fuerit,  et  non  veneriti  et  e. 
Mannire  cum  testibus}  tit.  51.  Ad  Regis 
preesentiam  Mannire,  tit.  59.  Ad  de  tit. 
47.  et  Legem  Ripuar.  tit.  32.  50.  Hinc- 
marus  Laudunensis  contra  Epistolam 
Remensis  55.  capitum  :  Non  advocato 
meo  ad  mallum,  ut  publicae  se  kabent  le- 
ges,  prò  rebus  ipsis  Mannito.  Mannire  ad 
placita,  lib.  1.  Capitul.  Caroli  M.  cap. 
121.  Ad  mallum  legibus  Mannire,  lib.  3. 
cap.  45.  Juxta  legis  constitutionem  Man- 
nire, lib.  4.  cap.  26.  Adde  Capitul.  6. 
ann.  803.  cap.  4.  Formulae  veteres  cap. 
38  :  lbique  veniens  homo  aliquis  nomine 
ille,  suggesit  eo  quod  apud  nostrum  si- 
gnaculum  hominem  aliquem  nomine  illum 
Mannitum  habuisset,  et  super  noctes  tan- 
tas  nos  debuisset  venire  in  rationes,  prò 
eo  quod  dixit,  et  e.  Adde  Chronic.  Lau- 
risham.  pag.  79.  Leges  Henrici  I.  cap. 
50.  Concil.  Moguntinum  ann.  847.  cap. 
17.  etc.  [«*  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur. 
Germ.  pag.  842.] 

Mannita,  Submonitio,  Ajoumement. 
Lex  Salica  tit.  52.  §  1  :  Et  si  ei  solem 
culcaveritj  tres  solidos  super  debitum  ad- 
data et  sic  usque  ad  tres  vices  per  tres 
Mannilas  facere  debet. 

Mannitio,  Eadem  notione.  Capitu- 
lare  3.  Lud.  Pii,  ann.  819.  cap.  1  :  De  hoc 
Capitulo  judicatum  est,  ut  ille,  qui  man- 
nitur,  spatium  Mannitionis  suee  per  40. 
noctes  habeat.  Occurrit  praeterea  in  Ca- 
pit.  Legis  Salicae  Ludov.  cap.  6.  in  Edicto 
Pistensi  Caroli  Cai.  cap.  6.  etc.  Adjour- 
naments  ou  Ménadures  de  cour,  in  Con- 
suet.  Soìensi  tit.  7.  art.  4. 

Differebat  vero  mannitio  a  bannitione  : 
nam  etsi  bannire,  sitin  jus  vocare, aeque 
ac  mannire,  in  eo  tamen  diversi  mode 
haec  verba  accipiuntur,  quod  mannire 
adversarii,  bannire  autem  judicis  erat, 
in  jus  aut  ad  placitum  et  judicium  ci- 
tare. Leges  Longob.  lib.  2.  tit.  43.  §  4. 
[**  Ludov.  P.  19.]  et  Capit.  Caroli  M.  lib. 
4.  cap.  25  :  Si  quis  de  statu  suo,  id  est,  de 
liberiate  vel  de  h&r editate  compellendus 
est,  juxta  legis  constitutionem  Mannia- 
tur.  De  c&teris  vero  causis  unde  quis  ra- 
tionem  est  redditurus,  non  manniatur, 
sed  per  Comitem  banniatur.  Igitur  ban- 
niebat  ex  officio  suo  judex  aut  Comes  ; 
nullo  adversario  provocante.  Vide  Le- 
ges Longob.  eodem  tit.  §  2.  L°*  Carol. 
M.  77.] 

Mannina,  Mannitionis  compositio, 
quam  adversario  solvebat,  qui  vocatus 
ad  placitum,  si  mannitus  fu  erat,  nec 
justam  excusationem  habebat,  non  ve- 
nerata de  qua  compositione  agitur  in 
Capitul.  Caroli  M.  lib.  3.  cap.  45.  inFor- 
mulis  vett.  cap.  38.  et  in  Legibus  Hen- 
rici I.  cap.  50.  Ita  quidem  censet  Marca 
lib.  4.  Hist.  Beneharn.  cap.  17.  n.  6. 
Hincmarus  Opusc.  15.  cap.  15  :  Comites 
et  Vicarii  vel  etiam  Decani  plurima  pla- 
cita consti tuunt  :  et  si  ibi  non  venerint, 
compositionem  ejus  exsolvere  fadunt.  Et 
quia  prius  per  Manninas  veniebanty  ex- 
cogitarunt  quidam  ut  per  bannos  veni- 
rent  ad  placita,  quasi  propterea  melius 
esset,  ne  ipsas  Manninas  alterutrum  sol- 
verent  :  hsec  ideo  facientes  ut  ipsi  ban- 
num  acciperent. 

Maniare,  prò  Mannire,  in  Facto  Le- 


gis Salicae  tit.  50.  Manita,  prò  Mannita, 
tit.  53. 

]  MANNUA,  Manipulus.  Vide  Manua. 

1.  MANN  US,  Equus.  Jo.  de  Jan  uà  : 
Mannus,  a  mansuetus,  palephredus,  quia 
mansuetudinem  manuum  sequatur,  vel 
quod  mansuetus  sit  :  vel  dicitur  a  manust 
quia  manu  nitatur  et  ducatur.  Tabula- 
rium  Casauriense  ann.  1140  :  Habenis 
Manni,  quem  equitabat,  etc.  [Manni  pre- 
tiosi,  in  Charta  ann.  1088.  apud  Lobi- 
neil.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  125. 
Manni  gilvi,  apud  Fridegodum  in  Vita 
S.  Wilfridi  saec.  3.  Bened.  part.  1.  pag. 
125.]  Occurrit  passim,  etiam  apud  Scrip- 
tores  Latinos. 

Manna,  Equa.  Charta  42.  inter  Ala- 
mannicas  Goldasti  :  Frischengam  tre- 
messem  valentem,  et  30.  Mannas,  et  arare 
duos  jochos  in  anno. 

Manana,  Eadem  notione.  Charta  Hen- 
rici Regis  Portugalliae  tom.  3.  Monarch. 
Lusitan.  pag.  282  :  Faciant  unum  servi- 
tium  manno,  et  inter  vos  non  sit  ulta 
Manana. 

*  2.  MANNUS,  Nomen  aliquando  ap- 
pellativum,  ut  in  Epitaph.  Dicemanni, 
qui  obiit  ann.  1307.  apud  Paullin.  Ann. 
Isen.  tom.  1.  Syntagm.  rer.  et  antiq. 
Germ.  pag.  71.  [**  DUz- mannus  per 
tmesin.J  : 

Diiz  ego  sum  Mannus  :  mo  olim  genuere  parentes 

Albertus  princeps  Margarethaque  pia. 
Imperium  titulunique  dedit  Thuringia  nobis, 

Marchia  Lusatiae,  Miseria  et  ipsa  polena. 

MANNWERCH.  Vocis  signi  flcationem 
docent  Acta  Murensis  Monasterii  pag. 
58  :  In  vitibus  autem  habemus  24.  partesf 
ause  dicuntur  Mannwerch,et  lS.rusticos... 
Si  qu&ris,  cur  vocatur  Mannwerch,  ideo 
dicitur,  quod  uni  viro  committitur  ad  co- 
lendum,  et  est  tantum  terrse,  quantum 
par  boum  in  die  arare  sufficit.  Infra  :  Et 
sic  nos  ibi  nihil  plus  de  ejus  prssdiis  habe- 
mus nisi  4.  Mannwerch,  et  de  agris  et 
pratis  paene  ad  6.  diurnales.  Ibidem  : 
Unusquisque  ergo  debet  in  suum  Mann- 
werch singulis  annis  7.  carradas  stercoris 
ex  sua  parte  inducere,  etc.  Pag.  60  :  In 
Schliengen  pssne  duos  diurnales,  et  de 
vitibus  minus  quam  tria  Mannwerch, 
Pag.  62  :  Du&  domus,  et  60.  partes  in  vi" 
tibus ,  qué  ibi  vocantur  Skaza,  et  est 
quinta  pars  illius,  quae  dicitur  Mannwerch, 
et  37.  jugera  in  agris,  et  2.  prata,  et  ad 
Pfalffenheim  14.  Skaza.  [*'*  Chart.  ann. 
1275.  apud  Neugart.  Cod.  Diol.  Alem. 
tom.  2.  pag.  296  :  Excepto  uno  jugero  vi- 
nearum,  quod  in  vulgo  dicitur  Mann- 
werch.] Ex  his  emendanda  Charta  Gro- 
degangi  Episcopi  Metensis  ann.  765. 
apud  Meurisium  pag.  168  :  Debent  omni 
nocte  vigilare,...  lectos  dare,  curtim  se- 
pire,  vineas  quoque  sepire,  quod  vulgo 
dicitur  Mannere,  arare,  etc.  Legendum 
enim  Manwerc,  i.  opus  hominis,  opera, 
manuopera,  ex  man,  homo,  et  werck, 
opus,  operatio,  etc.  [Eamdem  Chartam 
emenda  apud  D.  Calmet.  Hist.  Lotti a- 
ring.  tom.  1.  inter  Instr.  col.  282.  ubi 
editum,  Mannare.] 

1  MANOBRA,  Manobria.  Vide  Mano- 
pera. 

1  MANOPA,  f.  prò  Manopera  :  videtur 
autem  accipiendum  prò  Charta  manu- 
mi8sionis  seu  libertatis.  Veteres  formulae 
apud  Baluz.  tom.  6.  Misceli,  pag.  549  : 
In  pr&sentia  plurimarum  personarum 
qui  ipsa  Manopa  subter  firmaverunt, 
p»  Manu  propria.] 

MANOPERA ,  Manuopera ,  manuum 
opera;  Servitium  manuale,  lib.  5.  Capit. 
Caroli  M.  cap.  151.  [®*803.]  quo  tenentur 
coloni  et  inquilini  domino  villae»  Ma- 
nceuvréesy  vel  Manozuvres,  in  Charta  ann. 


MAN 


MAN 


MAN 


225 


1427.  apud  Thomasserium  in  Consuet. 
Bituric.  pag.  128.  qua  postrema  appella- 
tione  etiamnum  operas  et  mercenarios 
dicimus.  Quae  vox  occurrit  pariter  priori 
significata  in  Oonsuetud.  Arvemensi 
cap.  17.  art.  15.  cap.  31.  art.  30.  49.  51. 
Marchensi  art.  430.  Edictum  Pistense 

Caroli  C.  cap.  29  :  Vi  UH   coloni tam 

fiscales  quarn  Ecclesiastici...  non  denegent 
carropera  et  Manopera  ex  antiqua  con- 
suetudine. Et  infra  :  Et  de  Manopera  in 
scuria  battere  debent,  et  tamen  non  dene- 
gante quia  Manoperam  debent.  Gharta 
ann.  1248.  in  Tabular.  Corbeiensi  lib.23. 
Charta  11  :  Ducentas  et  quadraginta  ma- 
nuum  operas,  quae  vulgariter^  Ma noeuvres 
appellantur,  in  quibus  nobis  annuatim 
homines  supradicti  tenébantur.  Alia  Ho- 
berti  Abb.  Corb.  ann.  1248  :  Et  toutes 
les  Manozuvres,  que  Robers  d'Amiens  y 
avoit  chacun  an.  Vide  Froissartem  2. 
voi.  cap.  74.  [et  Menagium  in  Origin. 
Gali.] 

Manuopera,  Catallum,  instrumenta 
rustica,  quorum  ususin  operis  et  agri- 
cult  uri s.  Charta  Ricardi  II.  Regis  An- 
glise  :  Et  quod  pr&dictus  Dux  ad  totam 
vitam  suam  haberet  qusecunque  bona,  et 
catalla  vocata  Manuopera  capta  et  ca- 
pienda,  cum  quacunque  persona*  infra 
terram  et  feodum  prsedicta,  ac  per  ean- 
dem  personam  coram  quocunque  Judice 
de  advocata.  Monastic.  Anglican.  tom. 
1.  pag.  977  :  Ac  etiam  Deodanda,  thesau- 
rum  inventum,  et  omnia  bona  et  catalla 
vocata  Manuopera ,  inventa  et  inve- 
nienda.  Fleta  lib.  2.  cap.  52.  §  42  :  Pro- 
batores  cum  Manuopere  capti,  id  est  f ures 
catallorum. 

Manuoperarius,  nostris  Manouvrier, 
qui  manibus  opera  tur,  xetP0^xv*jc>  apud 
Palladium  in  Vita  Chrysostomi  pag.  96. 
Occurrit  in  Regesto  Philippi  Aug.  ann. 
1214.  fol.  115.  [Manoperarius,  in  Polypty- 
cho  Fossatensi  apud  Baluzium  tom.  2. 
Capitul.  col.  1387.]  [*#  Qui  servitium  per 
manus  debet,  Guerardo  in  Glossar.  Po- 
lypt.  Irmin.  vide  Grimm.  Antiq.  Jur. 
German.  pag.  561.  et  infra  Mansi  Mano- 
perarii.] 

1  Manuperarius,  in  Obituario  S.  Ge- 
rardi  Lemovic.  :  Obiit  Laurentius  Miri- 
gon  Manuperarius. 

Manuperatio,  Idem  quod  Manopera. 
Charta  ann.  1093.  tom.  11.  Spici leg.  pag. 
307  :  Ut  nullus  successorum  meorum... 
equitationem  aut  servitium  exercitus,  seu 
Manuperationem  super  homines  Ecclesise 
de  csetero  habeat. 

Manobra,  in  Charta  Poncii  de  Vis- 
saco  ann.  1247.  in  Probat.  Hist.  Arver- 
nensis  pag.  95.  idem  sonat  quod  Mano- 
pera.  Gali.  Manozuvre.  Tabular.  Priora- 
tus  de  Domina  in  Delphinatu  fol.  115  : 
Et  corovatam  sicut  olii  villani,  et  quarta 
pars  vini,  obra  et  Manobra,  etc.  [Statuta 
Massil.  lib.  6.  cap.  47  :  Constituimus 
quod  de  c&tero,  nullus  magister  lapi- 
aum,  vel  Manobra,  etcA  Occurrit  non 
semel  in  Tabulano  S.  Fiori  Arvernens. 
Vide  Probationes  Hist.  Bressensis  pag. 
106. 

1  Manobria,  in  Charta  ann.  1308. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
7$2  :  Item  homines  usatgii  non  debent 
toltam,  talliam,  carratgium  vel  Mano- 
briam  hominum,  boum,  asinorum.  Rur- 
sum  occurrit  in  alia  ann.  1340.  ibid. 
pag.  173. 

'*  Mannobrium,  Manuum  opera,  idem 
quod  Manopera.  Terrear.  vi  11  ©  d e  Bus- 
seul  ex  Cod.  reg.  6017.  fol.  27.  r°.  :  Hugo 
Bergho  Busseuli  confessus  fuit  se  debere, 
videlicet  duas  libras  cerse,  prò  franchisia 
talhise  et  Manobrii  cujusdam  curtilis. 
v 


Provinciales  etiamnunc  Manóbro  dicunt, 
nostri  Maneuvre.  Charta  ann.  1309.  in 
Reg.  50.  Chartoph.  reg.  eh.  35  :  Ledit 
bois...  est  coustivé par  Maneuvre  d*homme, 
Quod  servitium  aliquando  in  pecuniam 
commutatum  fuisse  sub  eadem  nomen- 
clatura, docent  Lit.  admort.  ann.  1464. 
in  Reg.  199.  eh.  418:  Item  xix.  Maneuvres 
qui  valent  de  rente  au  pris  de  vj.  deniers, 
chacun  Maneuvre  ix.  solz,  vj.  den.  Tour. 
Hinc  Manourable  di  ci  tur  ejusmodioperae 
obnoxius,  in  Charta  ann.  1389.  ex  Reg. 
139.  eh.  265  :  Gomme  les  hommes  du  lieu 
de  la  Faye...  sontt  ensemble  leurs  terres 
et  possessioni,  de  main  morte,  Manoura- 
ble et  taillable  à  mercy,etc.  Manourc  vero 
appellantur  Instrumenta,  quorum  usus 
est  in  operis;  quo  sensu  Manuopera  oc- 
currit in  Manopera.  Reg.  forest.  de  B ro- 
to n.  ex  Cod.  reg.  4653  :  Possunt  et  debent 
capere...  residuum  gloerii  et  lignifabri  et 
caronnii,...  quando  Manourc  pr&dictorum 
operariorum  erit  inde  remota,  Menovrer, 
Operari,  in  Ch.  ann.  1303.  tom.  1.  Pro- 
bat. Hist.  Brit.  col.  1182.  Unde  Mennou- 
vrage,  Opus,  cultura,  apud  Bellona.  MS. 
cap.  29.  pag.  68.  r°.  col.  1. 

1  MAN0P0LIUM.  Vide  Manipolium. 

1.  MAN  SA,  Mansata,  Mansarius.  Vide 
Mansus. 

*  2.  MANSA,  Trudes,  momentum,  pon- 
dus,  ut  videtur  ;  idem  quod  Italis  Ma- 
novella. Chron.  Sublac.  apud  Murator. 
tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  1045  : 
Alio  tempore  qui  assistebat  ibi  ad  of fi- 
cium  peragendum,  cum  vellet  lampadem, 
quae  ante  altare  erat,  ut  congruum  sibi 
fuerat,  deducere,  subito  tunc  lapsa  est. 
Cumque  eam  in  terram  venire  creder  et, 
subito  Mansa,  de  qua  deponi  solita  erat, 
visa  est  dependere,  lumine  accensa. 

*  MANSANAR1US  vel  Mansauarius, 
Qui  mansum  ingenuilem  aut  servilem 
excolebat,  et  certum  censum  aut  an- 
nuam  pensionem  domino  praedii  ac 
fundi  praestabat.  Charta  Rod.  abb.  S. 
Germ.  Prat.  in  Chartul.  AD.  ejusd.  rao- 
nast.  fol.  83.  v°.  col.  2  :  Ho$  Ix.  solidos... 
idem  Johannes  recipiet  a  proposito  nos- 
tro vel  a  serviente  saspe  nominata*  potes- 
tatis,  singulis  annis  infra  octavam  S. 
Dionysii,  ubicumque  Mansanarius  fuerit, 
quamdiu  vixerit.  Ni  si  idem  sit  atque 
nude  Manens,  id  est,  ubicumque  man- 
sionem  fece  ri  t.  Vide  Mansionarii  et  in 
Mansus» 

*MANSATICUS,  Mansio,  domus.  An- 
nal.  Bértin.  ad  ann.  874.  tom.  7.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  118  :  Inde  per  Atti- 
niacum  et  consuetos  Mansaticos  Compen- 
dium  adiit  (Carolus  rex.)  Vide  in  Man- 
sionaticum. 

*  MANSELLA.  (Mansus  minor  :  «  Man- 
sella  quae  Hildeourgis  dedit  Monaste- 
riolum  medium.  »  (Constitut.  Concil. 
Pist.  an.  864,  Mus.  arch.  dép.  p.  20.)] 

1  MANSELLI,  Iidem  qui  Mansionarii. 
Charta  Rodulfi  Reg.  Frane,  ann.  930. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  66  : 
Vr&cipientes  etiam  volumus,  ut  Manselli 
qui  sunt  ad  Berbezilos  instituta  compleant 
servitia 

1  MANSELLUS.  Vide  Mansus. 

ì  MANSE0LUM,  prò  Mansellum,  minus 
mansum,  castellum.  Gesta  Trevir.  Àr- 
chiep.  apud  Marten.  tom.  4.  Ampliss. 
Collect.  col.  395  :  Inimicorum  &dificia, 
turres,  Manseola  publicavit ,  (Henricus 
Rex  Homanorum) et  ad  terram  dejiciendo 
funditus  extirpavit. 

*  MANSEOLUS,  Locus  exiguus.  Vita  B. 
Villanae  tom.  5.  Aug.  pag.  865.  col.  2  : 
Prope  fortes  domus  quodam  in  Manseolo 
se  condiderat,  ubi  aulss  purg amenta  jac- 
tabantur. 


81 


1  MANSER,  est  illegitimus,  proprie  de 
scorto  natus.  Vocabul.  utrinsque  juris. 
Diploma  Ruperti  Regis  Roman,  ann. 
1401.  apud  Tolnerum  Hist.  Palat.  pag. 
145  :  Ac  etiam  naturales,  Manseres,  »pu- 
rios,  bastardos,  et  quoslibet  de  damnato 
sive  illicito  coitu  procreatos,  etc.  Vide 
Manzer. 

J  M ANSILE,  Mansilium,  Mansinile. 
Vide  Mansionile. 

MANSIO,  Ubicunque  manemus;  hinc 
nostris  Maison,  prò  aede.  Glossae.  :  Movtj, 
y)  xaxoqjLovri ,  mansio.  Alibi  :  nepc<rxu>ov, 
mansio.  perperam  Edit.  mando.  Angus- 
Use  mansionum,  apud  Sidon.  lib. 2.  Epist. 
2.  Gregorius  Tur.  lib.  3.  Histor.  cap.  15: 
At  ille  ingressus  Mansionem  domini  sui7 
apprehendit  scutum  ejus.  Lib.  2.  cap.  1  : 
Sexto  ab  urbe  miliario  Mansionem  acce- 
pit.  Vide  eumdem  lib.  9.  cap.  1.  Hinc- 
marus  Laud.  :  Cum  Mosomum  venissem, 
unde  non  long  e  sua  distabat  Mansio, 
Hincmar.  Remens.  Annal.  ad  ann. 
78  :  Ludovicus  rex...  venìt  ad  apostolici 
Mansionem.]  f Chron.  Farfense  apud  Mu- 
rator. tom.  2.  pfart.  2.  col.  407  :  Et  ejus 
homines  in  ipso  monte  lignamenta  ad 
Mansione m,  vel  ad  alias  causas  incidere 
(possint).  Charta  Caroli  Simplicis  tom. 

2.  novae  Gali.  Christ.  inter  Instr.  pag. 
129  :  Prmterea  volumus  et  decemimus  ut 
unusquisque  cleri corum  supradictorum, 
Mansiones  suas  cuicumque  clericorum 
ejusdem  monasterii  voluerit  dimittendi 
sive  vendendi  licentiam  habeat.  Quod 
vero  Mansio  prò  domo  canonici  hicacci- 
piatur,  patet  ex  Capitili.  Aquisgran. 
cap.  142  :  Quamvis  canonicis  proprias  li- 
eti um  sit  habere  Mansiones.  In  Legibus 
Pippini  Regis  apud  Murator.  tom.  1. 
part.  2.  pag.  123.  Mansionem  dare,  hoc 
est,  domo  excipere.]  [°°  Coram  domino, 
sub  quo  ipse  reus  morandi  habet  Mansio- 
nem, in  chart.  Episc.  Camin.  ann.  1304. 
apud  Haltaus.  in  Glossar.  German. 
voce  Haushseblich,  col.  849.]   Adde   leg. 

3.  Cod.  Th.  de  Aquseductu.  (15,  2.)  Ca- 
pit.  3.  ann.  803.  cap.  17.  lib.  3.  Capit. 
cap.  39.  Capit.  Caroli  Cai.  tit.  19.  $  1. 
tit.  39. 1 12.  Capitul.  Carlomanni  tit.  2. 
cap.  1.  §  12.  etc.  Passim  Scriptores,  etiam 
veteres. 

"Mansion,  in  Privil.  Judaeor.  ann. 
1370.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
492.  art.  1.  Manssion,  in  Lit.  ann.  1369. 
ibid.  pag.  169. 

Mansionum  Redemptio,  ea,  ni  fallor, 
erat  in  Flandria,  qua  ejus,  qui  domum 
in  urbe  possidebat,  haeres,  nane  data 
certa  pecunia  redimere  a  domino,  seu 
Comite  tenebatur.  Galbertus  in  Vita 
Caroli  Comitis  Flandriae  cap.  12  :  Insù- 
per  de  coemptione  gravissima  Mansionum 
in  Erdenburg,  volumus  quoddam  medium 
Regem  et  Comitem  ponere,  ut  per  duode- 
cim  nummos  tantum  redimatur  unusquis- 
que nummorum  illorum,  quos  secundum 
positionem  Mansionum  hactenus  sedecim 
nummi8  redimebant  filii  post  mortem  pa- 
trum  suorum. 

Mansiones  Militum,  Stationes,  se- 
des,  diversoria,  in  quae  se  recipiunt  ex- 
pedi tionis  tempore.  Lampridius  :  Milites 
expeditionis  tempore  sic  disposuit,  ut  in 
Mansionibus  annonas  acciperent,  nec  por- 
tar ent  cibaria  17.  ut  solent,  dierum,  nisi 
in  barbarico,  Milites  in  Mansione  dor- 
mientes  aggredì,  apud  Vegeti  um  lib.  3. 
cap.  19.  Idem  cap.  8  :  Non  enim  belli 
tempore  ad  stativa,  vel  Mansionem  civi- 
tas  murata  semper  occurrit.  Vide  leg.  11. 
C.  de  Re  militari  lib.  12.  tit.  35.  leg.  2.  C. 
de  Lucr.  Advoc.  (12,  61.)  Hinc  Mansio- 
nem tenere,  apud  Albertum  Aq.  lib.  3. 
cap.  11.  Tenir  gamison.  Exodi  cap.  17. 1. 

%9 


226 


MAN 


MAN 


MAN 


et  40. 36.  etNum.  33. 1.  Mansiones,  ic«pe(i.- 
éoXorì  exponuntur. 

Mansio,  Latinis  Scriptoribus  proprie 
dìcitur  locus,  ubi  confecto  itinere  per 
noctem  quiescebant  ;  unde  ut  plurimum 
prò  diei  unius  itinere  sumitur  :  Graecis 
<7t<x8ii.ó<;.  Thomas  Magister  :  StocOjaoi,  ot 
xoccà  toitous  8y] {ió<7io i  aypoc,  (leg.  otxoi)  £vt<x 
xal  iTCTiot  8vj{i6(xiot  expé^ovro.  Qui  mansio- 
ni bus  èjusmodi  praeerant,  Itzìgxolò\loi  ap- 
pellabantur  :  Latinis  Stationarìi,  Man- 
cipes.  Glossar.  Gr.  Lat.  :  Stationarius, 
Manceps,  em<Tra8|j.o$,  ó  riyo^jievos  ^  \lo- 
v?)s.  Manceps,  erci<TTa6jio<;,  ó  toO  oroc8y.o0 
yjyoyjiÈvos.  Solinus  cap.  33:  Pagus  Sabseo- 
rum,  a  quo  octo  Mansionibus  regio  thuri- 
fera  disterminatur.  Jornandes  de  Rebus 
Geticis  cap.  5  :  Qu&  flumina  multis  Man- 
sionibus mvicem  ab  suri  t.  [Chron.  An- 
drense  tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag.  377  : 
Apud  quoddam  munttissimum  castrum 
nomine  Archas,  ab  Jerusalem  octo  Man- 
sionibus distans  pervenerunt.]  Liberatus 
Diaconus  cap.  12  :  Chrysaphium  in  mul- 
tas  Mansiones  Eutyches  r elegar at  exilio. 
Adde  cap.  5.  Facundus  Hermianensis 
lib.  6.  cap.  1  :  Conquerens,  se  absentem 
et  innoxium...  fuisse  damnatum,  et  in 
quadraginta  Mansiones,  per  diversas  dis- 
tractum  provincias ,  viginti  et  amplius 
career es  mutasse.  Lactantius  de  Morti- 
bus  Persecut.  num.  45  :  Licinio  jam  se- 
cunda  Mansione  tenente.  Mox:  Aliquanto 
moratus,  processit  ad  Mansionem  millia 
et  octo.  Hi  ne  passim  mansiones  et  muta- 
tiones  occurrunt  in  Itinerariis,  praeser- 
tim  in  Hierosolymitano,  in  quo  mansio- 
nes 20.  millibus  praeter  propter  Cons- 
tant, ita  ut  plurimum  duae  mutationes 
prò  una  mansione  recenseantur.  De 
Mansionibus,  atque  adeo  iis,  quas  Carne- 
lorum  vocat  Plinius,  copiose  egit  Sal- 
masius  ad  Solin.  pag.  494.  Mov^  eadem 
notione  Graecis  Scriptoribus  dicitur. 
Acta  Ooncil.  Ephesini:  Te(x<yapàx(ma  yàp 
{Jtovàc  toS£U(7a{A£v,  pLY]5e(Juà<;  àvaxo>^^c  xaxa 
*ty}V  rcopecav  o«roXad(xavTe$.  Concil.  Ephes. 
part.  3  :  E(fyou  o^v,  Séffiwra»  xa\  tct^aQ 
Tac  irévce,  \  £1;  jaov«c  ai  ore  àXtfiwoc  7){xac 
óSeO(xat.  Adde  Concil .  Calchedon.  Act.  9. 
iniUo,  Palladium  inHist.  Lausiaca  cap. 
28.  et  Anonymum  de  Martyrio  Bacchi 
Jun.  pag.  66.  Mansiones  et  mutationes 
in  numero  civitatum  non  habebantur, 
leg.  2.  Cod.  de  Cond.  in  pubi.  horr.  (10, 
26.)  leg.  Modios,  de  Suscept.  et  arcar. 
(10,  70,  const.  9.)  leg.  2.  de  Lurc.  Advoc. 
(12,  62.)  leg.  9.  Cod.  Th.  de  Annon.  et 
trio.  (11,  1.)  Agitur  tamen  Curialium 
mentio  Claudiopolis,  Prusiadis  et  Tottai 
et  Voridis  oppidorum,  seu  mansionum, 
per  Bithyniam  in  leg.  119.  C.  Theod.  de 
Decur.  (12, 1.)  Sane  Tottaio  Bithyniae 
mansio  est  in  Itinerario  Hieros.  Sed 
mansiones  illas  civitatis  jure  donatas 
liquet  ex  ipsa  Constitutione.  Et  quidem 
in  Actis  Conci  liabuli  Ariminensis  Epis- 
copus  Mansionis  Nicseae  in  Thracia  :  et  in 
Act.  3.  Concil.  Calched.  Helpidius  Man- 
sionis Termens%8  Episcopus  memoran- 
tur.  Gregor.  Nazianzen.  De  Vita  sua 
ait,  se  creatum  a  Basilio  M.  Episco- 
pum  Sasimorum,  quod  (rraOjios  erat  seu 
mansio  : 

Sxa6{J.ó?  xìq  è(TT\v  ev  [jì<tcd  Xew^ópo) 
T>ic  KamtaSox&v,  etc. 

Ubi  Gregorius  Presbyter  in  ejusdem  Na- 
zianzeni  Vita  :   Aswfòpoo  yàg    Sa<rtXsx5ìe 

toc  tTwro(rrà(xta.  Qui  his  praeerat,  servator 
hospitiorum  et  Mansionum  dicitur  in 
Disputat.  Archelai  cum  Manete.  Vide 
Juretum  ad  lib.  2.  Symmachi  Epist.  27. 
Mansiones  praeterea  dicebantur,  di- 


versoria  Legatorum,  Missorum,  et  alio- 
rum  Magistratuum  publicorum,  qui 
Principis  mandato,  aut  in  provincias 
ad  justitias  faciendas,  et  reformandas, 
uti  loquebantur,  vel  in  exteras  regiones, 
reipublicae  causa,  proficiscebantur.  Te- 
nebantur  enim  subditi  hospitio  excipere 
èjusmodi  Missos  et  Legatos,  et  eorum 
ministros,  et  viaticum  eis  prò  uniuscu- 
jusque  dignitate  praestare.  Capitul. 
Caroli  M.  lib.  3.  cap.  39  :  De  Missis  nos- 
tris  discurrentibus ,  vel  casteris  propter 
utili tatem  nostrani  iter  agentibus,  ut 
nullus  Mansionem  contradicere  pr&su- 
mat.  Adde  Legem  Longob.  lib.  3.  Ut.  4. 
§  2.  4.  [«  Carol.  M.  11.  115.]  Capitula 
Ludovici  Imp.  Lotharii  fìlii  post  Synod. 
Ticinensem  ann.  850.  cap.  4.  et  5.  Con- 
cil. Remense  II.  Trotarium  lib.  5.  Mira- 
culor.  S.  Benedicti  n.  1.  et  Buzelinum 
in  Gallo-Flandr.  lib.  2.  cap.  21.  pag. 
349.  etc.  Atque  hae  mansiones  interdum 
redimebantur  pecunia,  quod  vetatur  in 
Concilio  Tolet.  IV.  apud  Gratian.  27. 
q.  1.  de  Viduis:  Sunt  quidam  Episcopi... 
qui  exigunt,  ut  Mansiones,  quibus  in  pro- 
fectione  uti  debuerant,  aliquo  pretto  redi- 
mane qui  parare  debebant,  etc.  [**  Sunt 
haec  in  Concil.  Tribur.  can.  26.  apud 
Burchard.  lib.  1.  cap.  229.  Vide  Marcam 
de  Concord.  lib.  5.  £ap.  51.  §  9.]  Vide 
Procuratio. 

Mansionariorum,  de  quibus  mox,  vel 
certe  Comi  tu  m  provi  ncialium,  offici  um 
erat,  eas  mansiones  praeparare,  praBser- 
tim  si  Reges  ipsi  peregre  irent.  In  eam 
rem  Tractoria  iis  dabatur,  cujus  for- 
mula hsec  erat  :  Quando  ad  vos  venerit, 
Mansionem  ei  et  focum  et  panem,  et 
aquam  largiti  dignemini,  Interdum  Prin- 
cipes  Ecclesias  et  Monasteria  ab  èjus- 
modi hospitum  exceptione  eximebant, 
privilegio  peculiari,  quod  Emunitatis 
nomine  appellabatur ,  quo  cavebatur 
vulgari  formula,  ne  quis  Judex publicus, 
sub  quolibet  praetextu ,  Mansiones  aut 
paratas  tollere  praesumeret  :  [vel,  ut  nul- 
lus eorum  aut  suorum  hominum  deinceps 
freda  aut  tributum  donet,  vel  Mansiones 
faciat  invite.] 

Mansio,  apud  Leguleios  Anglos,  quid 
sit,  docet  Bractonus  libro  5.  tract.  5.  §  1  : 
Mansio  esse  poterti  constructa  ex  pluribus 
domibus,  vel  una,  quas  erit  hobitatto  una 
et  sola  sine  vicino  ;  etiam  et  si  alia  Man- 
sio fuerit  vicinata,  non  erit  villa  :  quia 
villa  est  ex  pluribus  Mansionibus  vicinata, 
et  collata  ex  pluribus  vicinis.  Adde  lib.  4. 
tract.  1.  cap.  31.  et  Fletam  lib.  6.  cap. 
51.  §  1.  •[«*  Leg.  Henr.  I.  cap.  41.] 

Mansio.  Concilium  Cloveshovense 
ann.  800  :  Baret  mihi  prò  commutatone 
saspe  fati  Ccenobii  terram  centum  et  decerti 
Mansionum,  sexaginta  cassatorum,  vide- 
licet  in  loco,  qui  dicitur  Fleor,  etc.  Charta 
Ofiae  Regis  Merciorum  :  Terram  50.  Man- 
sionum  in  locis  supradictist  etc.  Alia 
Edberti  Regis  Saxon.  Occident.  ann.  801. 
tom.  2.  Monast.  Angl.  pag.  843  :  Terram 
20.  Mansionum.  Ubi  Mansio  videtur  esse, 
quod  in  aliis  Chartis  familia  appellatur. 
Vide  in  hac  voce  ;  praeterea  Testamen- 
tum  Herberti  Comitis  Viromand.  ann. 
1059.  apud  Joan.  Carpentarium  in  Hist. 
Cameracensi  pag.  7.  Ita  Maison  prò 
familia  etiamnum  vulgo  dicimus.  Potest 
etiam  capi  prò  manso,  ut  in  Tabulano 
Abbat.  Conchensis  in  Arvernis  Ch.  90: 
Et  in  ipsa  Ecclesia  domus  hoc  censum 
idem  tres  modios  et  4.  sextarios  de  vino, 
et  de  unaquàque  Mansione  terrae...  1.  den. 
de  aliis  vero  Mansionibus,  quas  in  solario 
constructa  erunt,  2.  denarios.  [Et  in 
'  Chartul.  S.  Vincentii  Cenoman.  f.  69  : 


Quandam  Mansionem  terrai,  et  unum  bor- 
dogiurn...  et  unum  molendinum.] 

f  Mansiuncula,  in  lib.  7.  Capitul. 
cap.  144  :  Èorumque  erroneum  ministe- 
rium  non  in  Ecclesia,  sed  per  ag restia 
loca  et  Mansiunculas  agunt.fà*  Gerhard. 
Vita  S.  Oudalrici  cap.  5  :  Quorum  vero 
Mansiunculas  et  totas  procurationes  ipse 
per  aliqxiem  suorum  fidelium  cottidie 
caute  disposuit.  Occurrit  etiam  Genes. 
6, 14.  Vulgat.] 

Mansio,  Familia,  quomodo  Maison 
dicimus.  Sanutus  lib.  3.  part.  12.  cap. 
8:  Tunc  etiam  Hugo  de  Lusignan  cum 
tribus  Mansionibus,  et  aliis  militibus 
Gallis,  versus  Tiberiadem  processit.  Cap. 
11  :  Rex  Cypri,  et  tres  Mansiones,  et  pe- 
regrini, cum  peditibus  iverunt  Cassar  eam. 
Cap.  seq.:  Tunc  etiam  venit  Ptolemaidem 
Baylivus  prò  Venetis,...  sed  milites  Man- 
sionum, prò  vitando  scandalo ,  fecerunt 
ire  illum  Nazareth.  Cap.  14  :  Inter  ipsum 
enim  et  Communitatem  et  Fraternitates, 
et  Mansiones  plures  fuerunt  controversia*. 
Chronicon  Flandriae  cap.  11  :  Or  avoit 
amene  Henri  d'Angiau  bien  30.  mille 
Mansions  pour  demourer  en  Constanti- 
nople.  Ubi  loquitur  de  Armenis,  quos 
Henricus  fra  ter  Bai  duini  Imp.  adduxe- 
rat:  de  quibus  ita  Vilharduinus  noster 
num.  201  :  Et  avec  lui  s'en  estoient  passe 
li  Hermins,  qui  lui  avoient  aidié  vers  les 
Grieux  bien  20.  mil  à  totes  lor  fames,  et  à 
toz  lor  enfans.  Vide  paulo  supra. 

Mansio,  Contignatio,  seu  id  quod 
Estage  dicimus.  Ericus  Upsalensis  lib. 
5.  Hist,  Suecicae  pag.  159  :  Fecit  Engel- 
bertus  azdificium  aliquod  ligneum  supra 
aquas  altitudine  quingue  Mansionum 
multo  ingenio  pr&paran. 

MANSIONALE,  Idem  quod  Mansust  vel 
certe  quod  Mansionile,  de  quo  mox.  Ca- 
pitul are  de  Vii  Iis  cap.  19  :  Ad  Mansio- 
ìiales  vero  pullos  habeant  non  minus  50. 
[«*  Pertz.  Mansioniles.]  Testam.  Her- 
berti Viromand.  Comitis  ann.  1059. 
apud  Jo.  Carpent.  in  Hist.  Cameracensi  : 
Mansionalia  mea  apud  Attas  et  Dalonias 
cum  ochis,  arpiniis,  forestagiis ,  et  pas- 
cuaticis,  etc.  Infra  :  l)e  Marisa  mea  apud 
Tetignias,  etc.  [*  Charta  ann.  1047.  tom. 
1.  Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  384.  col.  1  :  Et  quia  Ix.  Mansionalia, 
qu&  et  curtilia  vocitantur,  haeveditarie 
dicuntur  possidere,  etcA 

T  MANSIONAMENT0M ,  Idem  quod 
Mansionile.  Hist.  Beccens.  monast.  MS. 
pag.  367  :  Beneficium  quod  a  nobis  requi- 
sivistis  libenter  vobis  concedimus,  scilicet 
Mansionamenturn,  et  unam  acram  terrai 
in  dominica  cultura  nostra. 

1  MANSIONARE,  Mansionem,  domum 
aedificare.  Charta  ann.  1233.  ex  Schedis 
Praesid.  de  Mazaugues  :  Asseruerunt  quod 
homines  villae  de  Mari  usi  fuerunt  pras- 
dieta  sylva  accipiendo  et  scindendo  Ugna 
vivida  ad  Mansionandum,  et  sicca  ad 
lignandum  et  comburendum.  Vide  alia 
notione  in  Mansionaticum. 

*  Nostris  Maisonner.  Charta  ann. 
1285.  inter  Probat.  domus  de  Castell. 
pag.  v.:  En  tei  maniere  que  ly  homme.... 
devoienl  avoir  tour  usuaire  pour  Maison- 
ner en  mon  bois  de  Hermefail.  Alia  ann, 
1372.  in  Reg.  105.  Chartoph.  reg.  ch.  74  : 
Un  boti  et  bel  hostel  avecques  un  gardin 
bien  enclos,  ledit  hostel  bien  Maisonné  et 
ordené  pour  demourer.  Lit.  Caroli.  VI. 
ann.  1384.  in  Reg.  125.  cM.  56  :  La  ville 
de  Cravant  en  Auccerrois,  laquelle  ville 
est  grosse,  bien  Maisonnée,  etc.  Remaison- 
ner,  prò  simplici  Maisonner,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1401.  ex  Reg.  156.  ch.  301  :  Le 
seigneur  de  Crevecuer  devoit  Remaison- 
ner  et  édiffier  audit  lieu  pour  demou- 


MAN 


MAN 


MAN 


227 


rance,  mettre  chevaulx  et  bestail  pour 
gouvemer  la  ditte  ferme,  Pro  reaedificare 
vero,  in  Charta  ann.  1343.  ex  Chartul. 
S.  Vino.  Laudun.:  Comrnander  aux  pos- 
sessans  de  les  Remaisonner  et  d'icelles 
masures  donner  pour  Remaisonner,  quant 
li  possessans  en  sont  refusant.  Sed  et  prò 
Materia  lignea  domibus  aedificandis 
apta,  ut  Maisonnage  et  Maisonnée  dixe- 
runt.  Soit  an  ardoir  ou  an  Maisonner, 
in  Charta  ann.  12Q7.  ex  Chartul.  Cam- 
pan,  fol.  326.  Alia  Joan.  Attrebat.  comit. 
Aug.  ann.  1379.  in  Reg.  115.  eh.  348: 
Donnons  à  nostre  très  cher  et  très  amé 
filz  Philippe  dArtois...  son  frane  Maison- 
ner de  chesne,  son  ardoir  emprès  terre, 
etc.  Charta  ann.  1267.  ex  eod.  Chartul. 
fol.  273.  col.  2  :  Et  devons  tenir  ladite 
maladerie  an  soffisant  estat,  tant  come 
au  Maisonnage,  etc.  Alia  ann.  1283.  ex 
Chartul.  S.  Dion.:  Je  Guy  Mauvoisin  sire 
de  Rooni  ne  nus  de  mes  hoirs,  ne  de  mes 
successeurs  ne  puissent  vendre,  ne  don- 
ner, ne  couper  de  ma  f or  est  de  Chevrie 
que  200.  arpens  de  bois  chacun  an,  ce  qui 
convendra  por  nostre  ardoir  et  por  nostre 
Maisonnée.  Denique  Maisonner  usurpa- 
runt  prò  Domo  excipere.  Li  beli,  supplex 
Gandensium  ad  ducem  Burg.  ann.  1385. 
apud  Mar  te  n.  tom.  1.  Anecd.  col.  1623  : 
Item,  s'il  fust  que  aucun  de  fait  avisé  ou 
deseuè  sans  fraude  Maisonnast  ou  recep- 
tast  celui  qui  auroit  fait  les  mauvais  faits 
contraire  de  ladite  paix,  etc.  Messongner, 
prò  Domo  seu  horreo  condere,  in  Char- 
tul. S.  Petri  Insul.  sign.  Decanus:  Se- 
ront  tenus...  de  fair  e  les  salsi  nes  des  biens 
estant  sur  yceulx  héritages  et  de  les  fair  e 
enclore  et  Messongner  aux  despens  des 
biens,  comme  dessus. 

*  MANSIONARIA,  Munus  et  beneficium 
mansionarii  seu  capellani  perpetui, 
idem  quod  Capellania  1.  Vide  in  hac 
voce.  Charta  ann.  1073.  apud  Murator. 
tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  807  : 
Ideoque  nos,  qui  supraf  mater  et  fìliì 
donamus  et  offerimus  in  eadem  ecclesia 
sanetse  Marisa  ad  Mansionariam ,  quam 
suprascriptus  Guido  aenìtor  noster  cons- 
tituit  in  eadem  ecclesia;...  eo  vero  ordine, 
ut  presbiteri,  qui  inibì  sunt  ordinati,  can- 
tent  Primam  et  Completam  ad  horam  le- 
gitimam  et  Missam  celebrent  cura  tanais 
(in  alia  Letaniis)  una  die  prò  salute  vivo- 
rum,  alia  die  prò  requie  defunctorum, 
omni  die,  excepta  die  Dominica  et  festivis 
diebus,  prò  remedio  animai  nostras  et  pa- 
rentum  nostrorum.  Quee  rursum  legun- 
tur  ibid.  col.  809.  Scalabr.  ad  vitam  B. 
Joan.  Taussin.  tom.  5.  Jul.  pag.  810. 
col.  1  :  De  reditibus  ejus  duas  fundavit 
Mansionarias  in  ecclesia  cathedrali,  etc. 
Bino,  Mansionario,  ecclesia,  intellìgenda 
videtur  de  Ecclesia  collegiata,  quam 
canonici  seu  capellani  deserviunt.  Vide 
Mansionarium  in  Mansionarius  1. 

1  MANSIONARIA  Ecclesia,  Terra. 
Vide  mox  Mansionarii. 

MANSIONARII,  Iidem  qui  Manentes, 
Mansuarii,  Hospites,  qui  ratione  man- 
sioni^, seu  mansi,  vectigal,  aut  censum, 
quotannis  domino  perso I  ve bant.  [w  Gue- 
rard.  in  Glossar.  Irminon.:  Qui  mansio- 
nem  alienam  incolit,  inquiìinus.]  Ugu- 
tio  :  Mansionarius,  Manens,  vel  ad  man- 
sionem  pertinens.  Charta  S.  Eligii 
Noviomensis  Episcopi  edita  a  Mabil Ionio 
tom.  2.  SS.  Ordin.  S.  Benedicti  pag. 
1091  :  Cum  omnibus  adjacentiis  suis,  cum 
Mansionariis,  originariis ,  inquilinis  ac 
servis,  etc,  [Juramentum  Philippo  Regi 
Frane,  praestitum  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  1029  :  Eidem  tra- 
dam  et  securitatem  omnium  hominum 
meorum  Mansionariorum  in  eisdem  cas- 


tellis.  Charta  Ludovici  IV.  Reg.  Frane, 
ann.  950.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag. 
261  :  Mansum...  unum  cum  Mansionario... 
aliisque  mancipiis  numero  xil.]  Acta 
Murensia  pag.  43  :  Deinde  libera  utens 
potestate,  pmne  quasi  sui  Mansionarii 
essent,  jussit  sibi  servire,  scilicet  in  agri- 
cultura  sua,  et  secando  feenum  et  me- 
tendo.  Adde  pag.  39.  Notitia  de  Rogero 
Episcopo  Bellovac.  apud  Loisellum: 
Neminem  vero  hospitem,  non  Mansiona- 
rium, nec  dejustificabit.  Chronicon  Lo- 
bi en  se  :  Noctumo  diverticulo  jacendo 
pauperes  Mansionarios  omnimodis  affli- 
gunt.  Alibi  :  Culturas  villse  de  Tullies, 
quas  Mansionarii  colendas  tenebant,  ad 
indominicatum  Ecclesia  revocavit.  Apud 
Sugerium  Constit.  2.  tom.  4.  Hist.  Frane. 

Sag.  548  :  Oppidani  et  Mansionarii  villae. 
>.  Dionysii.  Mansionarii  Ecclesia,  in 
Hist.  Episc.  Salisb.  pag.  266.  267.  317. 
apud  Canisium  tom.  2.  et  apud  Marcam 
in  Hist.  Beneharn.  lib.  5.  cap.  31.  n.  3. 
Mansionarii  Gapituli,  apud  Henierseum 
in  Aug.  Viroman.  ann.  1216.  In  Charta 
Ludovici  Bertholdi  ann.  1245.  apud  Mi- 
raeum in  Cod.  Don.  piar.  cap.  103.  Man- 
sionarii opponuntur  feodalibus  homini- 
bus.  Mansioniers  nostri s  dicuntur,  et  in 
Consuetud.  municip.  Britanniae  art.  376. 
et  377.  Vide  Chronicon  Valciodorense 
pag.  564.  565.  Chronic.  Andrense  pag. 
454.  471.  532.  Doubletum  pag.  876.  907. 
Sammarthanos  in  Episcopis  Santonen- 
sibuspag.982.  Probat.  Histor.  Castilion. 
pag.  41.  Monmorenciacae  pag.  395.  etc. 

*  Massonyers,  eodem  sensu,  in  Charta 
ann.  1323.  ex  Reg.  61.  Chartoph.  reg. 
eh.  418  :  Comme  il  nous  fu  raporté  par 
nos  mayeurs  et  Massonyers,  etc.  Ubi 
etiam  masoniers  et  Maysonniers.  Census 
autem  a  Mansionariis  debitus,  Masonage 
appellatur,  in  Charta  Egidii  de  Soyecu- 
ria  dom.  de  Vailly  ann.  1360.  ex  Reg. 
89.  eh.  560:  Comme  ladite  maison  soit 
chargié  envers  nous,  comme  seigneur  de 
ladite  ville  de  nuef  Masonages  chascun 
an,  lesquels  Masonages  valent  un  tonneal 
de  vin,  treize  sextiers  et  demi  d'avaine, 
etc.  Vide  infra  Masuragium.  At  vero 
Mencionaire, .nude  prò  Habitat  or,  manens 
alicujus  loci,  intelligendum  opinor,  in 
Charta  ann.  1300.  ex  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  134.  r°.  col.  1  :  Les 
droiz  et  les  actions  que  nous  avions  et 
avoir  devions  et  poions  en  mil  livres  en 
deniers,  en  quoy  nous  estoient  tenuz  les 
Mencionnaires  de  la  terre  de  Rochefort. 
Masnier  certe  eo  sensu,  in  Lit.  ann.  1290. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1235  : 
Et  jurames  sólempneument  le  Vile  de 
Valenchienes,  les  cors  et  les  avoirs  dos 
bouraois  et  des  Masniers  de  ladite  vile  à 
warder.  Hinc  Coulon  manssar,  Colum- 
bus domesticus,  in  Lit.  reroiss.  ann. 
1420.  ex  Reg.  171.  eh.  197:  Un  jeune 
enfant...  monte  sur  un  arbre...  pour  oster 
et  desracher  un  ny  de  coulons  Manssars, 
qui  estoit  audit  arbre. 

Masoverius,  Idem  qui  Mansuarius. 
Consuetudines  Cataloniae  inter  dorainos 
et  vassallos  MSS.  cap.  55  :  Si  duo  vel  tres 
Masoverii  vel  aloerii  franchi  erunt  intra 
terminos  alicujus  castri,  vel  in  termino, 
et  dominus  castri  habet  guerram,  seu 
speratf  homines  Masoverii,  licet  sint  alo- 
dium  franchum  Militis,  seu  Ecclesia?,  te- 
nentur  operari  in  muris  et  vallis  et  lizis, 
et  antemuralibus  sive  anpits,  et  propu- 
gnaculis,  sive  barbacanis,  et  arqueriis. 

Terra  Mansionari  a,  quae  a  Mansio- 
nariis h  abita  tur.  Diploma  Henrici  V. 
Imp.  ann.  1107.  apud  Chapeavillum  tom. 
2.  Hist.  Leod.  pag,  54.  55  :  Si  autem  non 
claustralis  sedis,  sed  Mansionario  terree 


domus  fuerint ,  ipsas  domos  spoliandi, 
obsèrandi,  habitatores  capiendi  jus  erit 
forensi  potestati.  Et  mox  :  Si  aliquis  vel 
emptione,  vel  hser  editate  aliquid  de  terra 
claustrali ,  vel  Mansionaria  obtinuerit, 
quando  investituram  requisierit,  domino 
ipsius  terra?  quantum  eensus,  tantum  re- 
demptionis  dabit.  [**  Chart.  ann.  1249. 
in  Guden.  Cod.  Diplom.  tom.  2.  pag.  89  : 
Mansum  receperunt  Jure  Mansionario,  de 
ipso...  1.  maldrum  tritici  et  1.  siliginis 
annis  singulis  assignantes.] 

Mansionaria  Ecclesia.  Ekkeardus 
Jun.  de  Casibus  S.  Galli  cap.  2  :  Crasti* 
nam  autem  processionem  ad  Mansiona- 
riam suam  S.  Crucis  disponens  Ecclesiam, 
in  proximo  prato  stationari  jussit. 

Mansionarii,  Canonici,  qui  residentes 
vulgo  dicuntur,  ad  discrimen  forensium, 
qui  non  resident,  in  Charta  anni  1130. 
apud  Vassoriura  in  Histor.  Noviomensi 
pag.  878.  Charta  17.  Tabularii  Carnoten- 
sis,  qu33  est  Alexandri  PP.:  Pr seterea  ab 
eodem  statutum  est  et  ordinatum,  ut  qui 
ante  hanc  institutionem  Canonici  facti 
ad  minus  dimidio  Mansionarii  in  vestra 
civitate  non  fuerint,  centum  solidos  mi- 
nus, quam  Mansionarii  annuatim  conse- 
quantur,  etc.  Charta  19.  ejusdem  Alexan- 
dri :  Ut  qui  in  eadem  Ecclesia  vestra  de 
asterò  canonizandi  fuerint  ;  et  ibidem 
Mansionarii  non  extiterint,  40.  tantum 
solidos  de  pr asbenda  sua  singulis  annis 
percipiant.  Adde  Ch.  44.  Vide  Fora- 
neitas 

1.  MANSIONARIUS,  Custos  et  conser- 
va tor  asdis  sacrae ,  sedituus,  matrieula- 
rius.  Glossse  Isid.:  Mansionarius ,  ostia- 
rius.  Apud  Gregorium  Magn.  lib.  3. 
Dial.  cap.  24.  et  25.  Abundius,  Mansiona- 
rius et  custos  promiscue  appellatur. 
Erant  autem  ii  in  Cleri  ordine.  An  asta- 
si us  in  Benedicto  II.  Joanne  V.  et  Gre- 
gorio II.  pag.  57.  58.  71  :  Eie  dìmisit  omni 
Clero,  Monasteriis,  Diaconibus ,  et  Man- 
sionariis solidos  mille.  Leo  Ostiensis  lib. 
1.  Chron.  Casin.  can.  18  :  Manusque  suge 
ac  filiorum  subscriptione  corroborans , 
decem  Episcopos,  et  orto  Abbates,  Comites 
quinque,  Ribliothecarium,  Mansionarium, 
et  Ostiarium  unum  subscribere  fecit. 
[Pontificale  Eccl.  Remensis  :  Feria 
quinta  majoris  hebdomadse ,  id  est,  in 
coma  Domini,  mane  primo,  Mansionarii 
ordinent  omnia  quas  sunt  necessaria  ad 
consecrationem  Chrismatis.]  In  Tabular. 
Casa  urie  n  si,  Chartam  ann.  975.  subscri- 
bit  Scambertus  Presbyter  Monachus  et 
Mansionarius.  [Chron. Novaliciense  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  744  :  Fertur 
quod  quadam  die  Mansionarius  illius 
ecclesias,  more  assueto  dum  extinxisset 
cereum  unum  vespertino  in  tempore ,  in 
crastinum  cum  surrexisset  ut  sonaret 
matutinum,  illum  cereum  minime  reperti, 
sed  candelam  aliam  in  ceroferario,  cospit- 
que  mirari,  et  inter rogatus  suum  adse- 
clam,  etc.  Unde  colligitur  ad  Mansiona- 
rios spectasse  ut  campanas  ad  Offici  um 
divinum  pulsarent.]  His  etiam  incum- 
bebat  reliquiarum  et  phylacteriorum 
cura,  ut  ex  eodem  Leone  lib.  2.  cap.  34. 
colligitur,  et  clavium  Ecclesiae ,  ut  ex 
lib.  4.  cap.  53.  quod  a  no  bis  jam  obser- 
vatum  in  Descriptione  aedis  Sophianas 
cap.  86.  ubi  et  monuimus,  Mansionarios 
appellato^,  quod  mansionem  seu  aedem 
Ecclesiae  adjunctam  haberent  :  quod 
praeterea  ex  autore  Miraculorum  S. 
Mauri  Abbatis  cap.  10.  probavimus. 
Hinc  irpo<T{iavaptoe  Grsecis  dicti,  in  Vita 
S.  Nili  junioris  pag.  73.  in  Miraculo  S. 
Georgii  erga  captivum  quemdam  rum. 
19.  in  Menaeis  21.  Jan.  in  S.  Zozimo, 
[apud  Symeonem  Logothetam  in  Basilio 


228 


MAN 


MAN 


MAN 


Macedone  n.  10.]  et  apud  alios  Scripto- 
res  a  nobis  laudatos.  Alia  Mansionario- 
rum  munia  habet  Ceremoniale  Ecclesiae 
Eotomagensis,  editum  a  Menardo  ad 
li  bruna  Sacramento™  m  Gregorii  M. 
pag.  80.  MansionaHorum  vero  Ecclesia? 
crebra  occurrit  mentio,  in  Lege  Wisi- 
goth.  lib.  5.  Ut.  4.  1 17.  apud  Gregor.  M. 
lib.  3.  Epist.  30.  lib.  1.  Dial.  cap.  5.  lib. 
3.  cap.  29.  30.  lib.  4.  cap.  51.  52. 54.  Joan- 
nem  Diaconum  in  ejusdem  Vita  lib.  3. 
cap.  58.  Falconem  Benevent.  ann.  1128. 
Leonem  Ost.  lib.  1.  cap.  16.  lib.  2.  cap. 
33.  Petrum  Diac.  Casin.  lib.  4.  cap.  51. 
101.  104.  in  lib.  de  Miracul.  S.  Bened.  n. 
15.  25.  35.  in  lib.  Miraculor.  S.  Virgilii 
Saltzburg.  Episcopi  nura.  4.  etc.  [«*  Vide 
Glossar,  med.  Graec.  voc.  Mavdtovapioc, 
col.  874.  et  napajjiovaptoc,  col.  1111.] 

Primus  Mansionarius,  Dignitas  in 
Ecclesia  Romana  ;  qui  primus  scilicet 
in  Mansionariorum  ordine  erat.  Ordo 
Romanus  :  C&tera  vasa  aurea  et  argen- 
tea,... de  Ecclesia  S.  Salvatoris  per  ma- 
nus  primi  Mansionarii  sumunt,  et  Bajuli 
portant.  Alibi  :  Hsec  cura  erit  Acolytorum, 
ut  sacri  ministerii  vasa  per  manutn  primi 
Mansionarii,  qui  est  custos  dominicalis 
Vestiarii  accepta  deferantur  per  Baju- 
los,  etc. 

Mansionariì  Juniores,  inferioris  or- 
dinis,  qui  primo  Mansionario  suberant. 
Ordo  Roman us  :  Post  quos  Acolyti,  qui 
rugam  conservante  post  eos  extra  Presby- 
terium  cruces  portantes,  deinde  Mansio- 
nari juniores,  etc. 

Mansionarium,  Dignitas  Mansiona- 
riì, [seu  praebenda  Mansionario  assi- 
gnata.l  Vetus  Charta  apud  Petrum  Ma- 
riani Oampum  in  Histor.  Eccles.  Pia- 
centi n.  tom.  2.  pag.  237  :  Jnstituit  in 
Ecclesia  S.  Gervasii  beneficium  unum  sa- 
cerdotale, quod  Mansionarium  nuncupa- 
vit.  Vide  Regestum  ejusdem  tomi  pag. 
397.  [Appendix  ad  Agnellum  de  Petro- 
cinoArcniep.  apud  Murator.tom.5.  pag. 
-211  :  Quatuor  beneficia,  quse  Mansionario, 
nuncupantur,  in  Ecclesia  Ursianaposuit, 
quarum  Mansionarii  Missas  diebus  non 
festivis  altemis  hebdomadis  cantant,  quod 
opus  peroptimum  fuit.\  Vide  Ughellum 
tom.  5.  Ital.  sacrae  pag.  985. 

Mansionarii  mansionum  S.  Petri,  Ro- 
mae,  in  Bulla  Benedicti  PP.  ann.  1035. 
prò  Episcopis  Silvae-Candidae  ,  apud 
Ughellum  tom.  1.  part.  1.  pag.  124  :  Pa- 
rentatum  autem  ejusdem  Ecclesia  S.  Pe- 
tri  (Romae)  et  supradictorum  suorum  Mo- 
nasteriorum,  et  mansionariorum  omnium 
mansionum  S.  Petri,  seu  totius  civitatU 
Leonina  urbis,  vobis  vestrisque  successo- 
ribus  concedimus. 

Mansionari^  Ecclesiae  Pragensis,  ex 
ordine  Canonicorum,  de  quibus  egitBo- 
huslaus  Balbinus  in  Histor.  Bohemiae 
pag.  383. 

2.  MANSIONARIUS,  Dignitas  in  Palatio 
Regum  Francorum,  ut  ex  Hincmaro  do- 
cemur  in  Epist.  de  Ordine  et  Offic.  Pa- 
latii  cap.  16.  et  23.  ubi  ejus  offlcium  ita 
describit  :  Inter  quos  et  Mansionarius 
intererat,  super  cujus  ministerium  incum- 
bebatf  sicut  et  nomen  ejus  indicata  ut  in 
hoc  maxime  solicitudo  ejus  intenta  esset, 
ut  tam  supradicti  actores,  quamque  et  sus- 
ceptores,  quo  tempore  ad  eos  ilio  vel  ilio  in 
loco  Rex  venturus  esset,  propter  mansio- 
num pr&parationem,  ut  opportuno  tempore 
pr&scire  potuissent,  ne  aut  inde  tarde  scien- 
te», propter  afflictionem  familise  importun  o 
tempore  peccatumt  aut  hi  propter  non  con- 
dignam  susceptionem,  ac  si  bene  noluis- 
$ent,cum  certe  non  volendo, sednon  valendo 
offensionem  incurrerent.  Veterem  preca- 
riam  sub  Ludovico  Pio  in  Vita  Aidrici 


Episcopi  Cenoman.  n.  70.  subscribunt 
Bagenarius  Comes  Palata  ,  Gauzlinus 
Mansionarius,  Ramnulfus  Comes  Palatii, 
et  alii  Comites.  Ordericus  Vitalis  lib. 
13  :  Mansionario  aulse  principalis  ut  Re- 
giam  sibi  et  optimatibus  suis  festive  orna- 
rent  imperiose  mandavit.  Hi  ne,  instruere 
et  providere  manstones.  S.  Ambrosi us  de 
Morte^ Valentin.  :  Ecce  postridie  litterse 
de  instruendis  mansionibus,  invectio  or- 
namentorum  regalium,  quae  ingressurum 
iter  Jmperatorem  significarent .  Frotha- 
rius  Tullensis  Episcop.  Epistola  18  :  De 
his  ob  id  precipue  sollicitus  maneo,  quia 
et  ipse  secundum  Imperiale  prseceptum  ad 
providendas  mansiones,  in  quibus  Legati 
suscipi  debentt  scilicet  a  Monte  Jovis  usque 
Palatium  Aquis  ire  débeo,  et  infra  men- 
sem  Octobrem...  domum  regredì  cupio. 

Comes  Mansionarii,  qui  Mansiona- 
riis  praeerat.  Regino  ann.  895  -.Folconem 
Episcopum,  et  Adalongum  Comitem  sui 
Mansionarii...  in  media  via  offender unt. 
Vide  Metator  in  Metare. 

*  3.  MANSIONARIUS,  Mansionatici  ex- 
actor.  Charta  Ludov.  Pii  ann.  821.  tom. 
6.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  526:  Prse- 
terea  ut  nullus  prs&sul,  nulla  potestas, 
nec  eliam  ullus  noster  Mansionarius  infra 
ejusdem,  monasterii  claustra  et  loca  dam- 
nare  vel  mansionare  prsesumat.  Vide 
Mansionaticum. 

*  4.  MANSIONARIUS,  Idem,  ni  fallor, 
qui  alibi  Commendator.  Lit.  remiss.  ann. 
1388.  in  Reg.  135.  Chartoph.  reg.  eh. 
132  :  Frater  Guillelmus  Bianchi  ordinis 
S.  Johannis  Jerosolymitani  Mansionarius 
seu  stagiarius  sanetse  Eulaliae  de  Lac- 
zaco,  etc. 

1  MANSI0NATICA,  Eadem  notione  qua 
mox  mansionaticum.  Jus  hospitii  etpas- 
tus.  Diploma  Ludovici  Germ.  Reg.  ann. 
853.  saec.  4.  Bened.  part.  1.  pag.  527:Sif- 
que  in  potestate  Episcopi,  utrum  hssc  per 
singulas  ad  unam  Mansionaticam,  an 
ad  duas  velit  habere.  Chr.  Farf.  apud 
Murat.  tom.  2.  part.  2.  col.  411  :  Et  si 
nobis  oportuerit,  vel  nostris  monachis,  aut 
nostHs  hominibus,  manstones  aut  hospi- 
tium  infra  castellum  dar  et  in  una  Man- 
sionatica,  vel  duabus  aut  tribus. 

MANSIONATICUM,  et  Mansionaticus, 
Locus,  qui  publice  parabatur,  ubi  Prin- 
ceps  Seniorum  diverteret,  inquit  Browe- 
rus  lib.  8.  Annal.  Trevir.  pag.  472.  1. 
Edit..  Capitul.-  Caroli  M.  lib.  2.  cap.  17  : 
In  illis  locis,  ubi  modo  via  et  Mansiona- 
tici  a  genitore  nostro,  et  a  nostris  per  Ca- 
pitolare ordinati  sunt.  Privilegi  um,  con- 
cessum  Hispanis  a  Ludovico  Pio  Imp.  : 
Aut  Comes  ille,  vel  successores  ejus  hoc  in 
consuctudinem  prsesumant,  neque  eos  sibi 
vel  hominibus  suis  aut  Mansionaticos 
parare,  aut  veredas  dare,  aut  ullum  cen- 
sum  prestare  cogant.  Charta  ej  u  sd.  Ludo- 
vici Pii  apud  Hariulfum  lib.  3.  cap.  13  : 
Ad  nostram  accedens  Serenitatem,  pre- 
catus  est,  ut  propter  hospitum  oppressio- 
nem  facere  juberemus  prseceptum  nostra 
auctoritatis,...  quatenus  nemo  ibi  Mansio- 
naticum faciat,  nec  in  hostem  vadens,  nec 
iterans  ;  sed  Ubera  sit  jam  dieta  villa  ab 
omni  oppressione  hospitum,  etc.  Aimoinus 
lib.  5.  cap.  31  :  Inde  per  Atiniacum  et 
consuetos  Mansionaticos  Compendium  ad- 
iti. Quo  loco  Annales  Fr.  Bertiniani 
habent  mansaticos. 

Suinuntur  crebri  us  Mansio  natici  prò 
expensis  ad  hospitum  susceptiones,  ut 
habet  Aimoinus  lib.  5.  cap.  10.  et  hospi- 
tii jure,  quo  gaudebant  Missi  et  Judices 
regii.  Provincialibus  enim  Missos  et 
Legàtos  Principis,  Comites,  Duces,  «t 
eorum  ministros  recipiendi  onusincum- 
bebat,  eisque  viaticum  prò  uniuscuj us- 


que dignitate  praestare,  quod  Parata  di- 
cebatur.  Plinius  in  Panegyr.  :  Nullus  in 
exigendis  vehiculis  tumultus,  nullum  circa 
hospitia  fastidium.  Infra  :  Sitamen  tran- 
situs  ille  non  populatio  fuit,  cum  abactus 
hospitum  exerceret.  Capit.  Caroli  C.  Ut. 
43.  cap.  20  :  Nemo  in  villis  nostris,  vel  in 
villis  uxoris  nostrse  Mansionaticum  aed- 
piat.  Capit u lare  de  Villis  cap.  27  :  Nullo 
moda  in  curtes  dominicas  Mansionaticas 
prendant.  Charta  Formosi  PP.  prò  Mo- 
nasteri S.  Teuderii  dioecesis  Vienneii- 
sis  ann.  891  :  Ea  scilicet  ratione,  ut  neque 
eidem  venerabili  Episcopo,  neque  cuilibet 
successorum  suorum  licitum  sit  illis  du- 
rum  servitiumimponere,  neque  long  issimi 
itineris  profectionem  ;  sed  neque  Mansio*- 
naticos  onerosos,  neque  censum  prseter  id 
quod  impositum  est  in  festivitate  prsedicti 
S.  Theuderii  in  fine  anni,  et  libram  ar- 
genti. Carolus  M.  Pipino  F.  Italiae  R. 
apud  Sigon.  an.  802  :  C&teri  per  singula 
territoria  habitantes  ac  discurrentes  Man- 
sionaticos et  paraveredos  accipiunt.  Idem 
Carolus  apud  Aimoin.  cap.  35  :  Neque 
servitia  ex  eis  exactet,  vel  paraveredos, 
aut  expensas  ad  suas  vel  hospitum  sus- 
ceptiones recipiat,  sive  Mansionaticos  exi- 
gat.  Hincmarus  Rem.  :Ne  Mansionaticos 
suis  amicis,  aut  suis  hominibus  a  Presby- 
teris  parari  faciat.  Synodus  Pistensìs 
ann.  862  :  Sed  neque  servitia  ex  eis  exac- 
tent,  seu  paraveredos,  aut  expensas  ad 
seniorum  vel  hospitum  susceptiones  requi- 
rant  :  neque  de  villis  in  aliqua  re  exac- 
tiones  aut  Mansionaticos  exigant,  prseter 
consuetudinaria*  operationes  ex  his  villis. 
Joannes  Vili.  PP.  Epist.  96  :  Et  per  pa- 
rochiarrì  vestram  nobis  congruas  Mansio- 
naticas preparate.  Charta  Burchardi  I. 
Archiepiscopi  Lugdunensis  ann.  14.  re- 
gni Conradi  Regis  ex  Tabulano  Monast. 
Saviniacensis  :  Nullusque  successorum 
nostrorum  novi  aliquid  injustumque.  im- 
ponere  prsesumat,  nec  Mansionaticos  illi- 
citos,  nec  ex  occasione  itineris  molestiam 
eis  inferre  attentet.  [Testa m.  Widradi 
saec.  3.  Bened.  part.  1.  pag.  686  :  Consti- 
tuo,  ut  nullus  Episcopus  ullius  civitatis... 
de  prsedicto  monasterio  S.  Prsejecti  nul- 
lum prsesumat  exercere  dominatum,  non 
ad  Mansionaticos  aut  repastus  exigendo, 
etc] 

*  Manseis  et  Mansois,  eo  signifìcatu,  in 
Charta  S.  Ludov.  ann.  1258.  ex  Chartul. 
Boni-port.  :  Concessimus...quemdam  red- 
ditum  ibidem  percipiendum ,  wlgaliter 
diciturles Manseis.  Reg.  S.  Justi  in  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  199.  r*  :  Ecce  partes 
firmse,  videlicet  medietas  subtrabum  prae- 
ri&  vallis  Rodolii...  cum  medietate  loglse 
et  redditus,  qui  vocatur  li  Mansois. 

Hujus  vocis  crebra  alibi  occurrit  men- 
tio.  Vide  Chartas  Alemannicas  Goldasti 
cap.  90.  Chartam  Ludovici  II.  Pii  filli, 
apud  Mabillonium  tom.  5.  pag.  527. 
Chartam  Roberti  Regis  Franciae  ann. 
1028.  in  Probat.  Histor.  Eresse nsis  pag. 
5.  Ughellum  tom.  4.  pag.  794.  795.  praete- 
rea  Cassi odorum  lib.  12.  Epist.  15.  Ab 
ejus  modi  Mansionaticis  fluxit  jus  illud, 
quod  gisti  postmodum  nostri  appella- 
runt,  de  quo  suo  loco  copiose  egimus. 

Mansionaticum,  prò  mansio,  Domus, 
aedes.  Tabular.  Brivatense  eh.  129  :  Cam- 
pellos  duos,  quos  acquisiva  ad  Mansiona- 
ticum Donnoleni. 

Mansionare,  Mansionaticum  exigere. 
Charta  Caroli  Crassi  Imp.  in  Tabular. 
S.  Cy  ri  ci  Ni  verri,  n.  34  :  ut  nullus  judex, 
nullus  speculi  principatus  Mansionare,  aut 
servitium  exigere,...pr&sumat.  Alio  sensu 
vide  suo  loco. 

MANSI0NAT0R,  Idem  qui  Mansiona- 
rius, qui  mansiones  parat,  Metator.  Iti- 


MAN 


MAN 


MAN 


229 


nerarium  Gregorii  XI.  PP.  :  Celeriter  per 
vicos  currebatur,  sicut  Dei  paranymphus 
Bertrandus  Raphini  Mansionator.  Perpe- 
ram  editum  mancionator  ut  manciù  prò 
Mansio,  in  Glossae  Gr.  Lat.  ubi  raptaTuXov 
exponitnr. 

MANSIONILE,  Mansionilis  ,  Masni- 
lium,  Masnile,  Agri  porti uncula  cum 
mansione,  seu  aede,  Gallis  Maisnil,  vel 
Mesnil.  Vita  S.  Remi  gii  Episc.  Remen- 
sis  :  Partem  etiam  maximam  silvae  in 
Vosago  pretto  comparavit,  et  Mansionilia 
ibidem  constiluit,  etc.  Flodoardus  lib.  3. 
Hist.  Rem.  cap.  26:  Mansionile  conaban- 
iur  au/ferre.[ChartaPipini  Principis  apud 
Marten.tom.  l.col.  ^.Mansionile  ad  ipsam 
cellam  delegavimus.  Diploma  Caroli  C. 
ann.  863.  ibid.  col.  168  :  In  Witiconia 
Mansionilem  unum.  Et  in  Culbraco  Man- 
sionilem  unum  cum  omnibus  mancipiis, 
seu  tetris,  sive  silvis  ad  eosdem  Mansio- 
niles  pertinentibus.]Gh&Tt3L  Lotti  arii  Reg. 
Frane,  ann.  962:  Ut  traditionem  de  Man- 
sioniliy  qui  dicitur  Gaziacus  in  pago  Ver- 
mandensi...  corroborar  emus.  Chronic. 
Fontanellense  cap.  6  :  Per  illum  Mansio- 
nilem, qui  vocatur  Pomaritus.  Vita  S. 
Rigoberti  Arch.  Rem.  cap.  2  :  Et  non 
illic,  ut  hodie,  villa,  sed  exiguus  Mansio- 
nilis fuerat. 

Mansionillum  ,  Tabular.  Morignia- 
cense  :  Mansionillum,  quod  dicitur  Bo- 
nus-villaris. 

*  Mansionillus,  Mansio  cum  agri 

fortiuncula.  Charta  ann.  1134.  inter 
nstr.  tom.  7.  Gali.  Chris t.  col.  56  :  In 
pago  Gastinensi,  Mansionillos  tres,  cum 
terra  et  molendino  et  cseteris  eorum  ap- 
penditiis.  Vide  Mansionile» 

1  Masnilus.  Chartularium  S.  Vincen- 
tii  Ceno  man.  fol.  64  :  Et  unum  Masni- 
lum  (dedit)  qui  dicitur  Ramada  cum  hos- 
pitibus  quinque. 

Mesnillum.  Tabular.  Morigniacense 
ann.  1142  :  Dederunt  Mesnillum  quod' 
dam  desertum  ,  nomine  Eschevillerum. 
[Non  semel  occurrit  in  Chartular.  S. 
Vandreg.l 

Masntle.  Monachus  Altisiod.  in  Chr. 
ann.  1180  :  Reditus  Episcopales  non  me- 
diocriter  ampliavit  emptione  agrorum  et 
pratorum,  constructione  mdificiorum,  et 
acquisitone  Masnilium.  Masnilium1  in 
Tabu).  S.  Cypriani  apud  Beslium  in  Co- 
mitibus  Pictav.  pag.  249.  Le  Roman  de 
Garin  : 

N'ì  a  meson,  ne  borde,  ne  Mesnil. 

Alibi  : 

Abatez  lor  et  vfles  et  Mesnis. 

Le  Roman  du  Renard  : 

La  bonne  femme  do  Maisnil 
A  ouvert  l'iris  de  son  Courtil. 

Maxnile.  Vide  suo  loco. 

Mansile  ,  Idem  quod  Mansionile. 
Charta  Goffredi  de  Pruilliaco  apud  Du- 
chesnium  in  Probat.  Hist.  des  Chastai- 
gniers,  pag.  68  :  Curri  adjacentibus  terris, 
cum  quatuor  hospitiis,  scilicet  de  terra 
Hugonis,  et  duobus,  aliis  Mansilibus,  quo- 
rum unus  dicitur  Chadegloidus,  etc. 

1  Mansilium,  in  Charta  apud  Lobi- 
nell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  223  :  Frio- 
chus  filius  Gauzberti  de  Monte  Germundi 
vendidit  S.  Martino  Mansilium, 

1  Mansinile  ,  Calendarium  Autiss. 
apud  Marten.  tom.  6.  Ampliss.  Collect. 
col.  703  :  Obiit  Vuibertus  laicus  et  Duti- 
nus  puer,  qui  dederunt  nobis  Mansinile 
cum  vinea  m  valle  juxta  Matriacum.  Oc- 
currit iterum  col.  724.  et  731. 

1 MANSIONOTERIUM,  Idem  quod  Man- 
sionile. Charta  Bathildis  Regina?  ann. 


[  1030.  ex  Chartul.  Gemetic.  tom.  1.  pag. 
303  :  Dedit  in  perpetuum  possidendum,... 
cum  suis  omnibus  appendiciis,  Mansiono- 
teriis,  et  ecclesiis,  molendinis,  etc. 

1  MANSIS  ,  ut  Mansus.  Vide  in  hac 
voce 

1 MANSITATI0,  Habitatio.  Vita  S.  Neoti 
Abb.  saec.  4.  Bened.  part.  2.  pag.  327  : 
Sibi  destinatane  attigit  nemorosx  Mansi- 
tationis  aptitudinem. 

MANSIT0RIUM,  Locus  aptus  admanen- 
dum.  Uff  litio. 

MANSI0NUCULA.  Vide  in  Mansio. 

MANSIVUM,  [prò  Mensura.]  Vide  Na- 
vagium. 

MANSKUT.  Charta  Suecica  ann.  1314. 
apud  Joan.  Schefferum  ad  Chronicon  Ar- 
ch iepi  se.  Upsalens.:De  cap  tura  alecium  de 
gualibet  sagena  unam  partem  dictam 
Manskut,  de  qualibet^  nave,  quae  vadit 
Holmis  cum  mercimoniist  unum  denarium 
Swecicum.  Ibidem  :  De  captura  foese  prò 
decem  personis  dimidium  Manskut,  etc. 
Vide  Mesa. 

1  MANSNADA,  ut  Maisnada.  Occurrit 
in  Ch.  ann.  1178.  apud  Murat.  delle  An- 
tic.  Estensi  pag.  348. 

1  MANS0ARIUS,  Vide  in  Mansus. 

MAN  SOR,  [Qui  manet,  residet,  incola» 
Manant.  Miracula  S.  Genulphi  tom.  2. 
Maii  pag.  751  :  Praefati  quoque  viculi 
Mansoribus  ejus  ad  festa  se  praeparanti- 
bus.]  Vide  Emanere. 

1  MANSORIUM,  Idem  quod  Mansus,  vel 
poti us  Mansionile.  Charta  MS.  Caroli 
Flandriae  Comitis  :  Mansorium  et  terram 
appendicem  Garini...feodum  Roberti  pres- 
biteri, Mansorium  Petri  de  Cruce  prò 
concambio  duorum  denariorum.  Et  infra  : 
Mansorium  quoddam  in  prato,  etc. 

1MANS0YATA,  Dimidium  vehis,  plaus- 
tri seu  carrectae,  D  \irnbensib\is  Mansoyée, 
a  mansu,  minus  plaustrum  ;  mansus 
vero  .dictus  quod  in  mansis  excolendis 
necessarius  sit.  Charta  Thossiacensis 
ann.  1462  :  Pratum  continens  plateam 
duarum  Mansoyatarum  fosni.  Vide  Man- 
sulta.  [Vide  infra  Massoda  et  Massul- 
tata.] 

*  MANSSERIUS,  Serviens,  apparitor, 
idem  quod  Maynerius.  Lìbert.  Brian  e. 
ann.  1343.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  728.  art.  15  :  Ordinavit  dictus  domi- 
nusdalphinus,  quod...possint  et  sibi  liceat 
eligere  et  constituere  sex  sindicos,  procu- 
ratores,  Mansserios  ;...  qui  Mansserii  seu 
procuratores  et  sindici  constituendi,  in 
creatione  jurare  debeant  in  manibus  cas- 
tellani  sui,  vel  ejus  locumtenentis,  statum 
et  honorem  dicti  dom.  dalphini  et  haere* 
dum  et  successorum  suorum  observare,  et 
eciam  negocia  universitatum  prò  quibus 
fuerunt  constitutit  bene,  fideliter,  et  legi- 
time  gerere. 

1  irfANSTRUG^,  prò  Mastruga,  Sardo- 
rum  vestis  pelli ta.  Glossar,  vet.  ex  Cod. 
reg.  7613  :  JNationibus  sua  quique  propria 
vestis  est  ;...  Sardis,  Manstrugx. 

*  MANSUAGIUM,  Mansio,  domus  cum 
agri  portione.  Charta  ann.  1209.  inter 
Instr.  tom.  11.  Gali.  Chris t.  col.  31  :  Con- 
cessi... monialibus  ordinis  Cisterciensis 
totum  Mansuagium  meum  de  Gaumeri- 
fonte  cum  virgulto  adjacente. 

1  MANSUALIS,  Qui  mansum  ingenui- 
lem  aut  servii  em  excolit.  Freder.  Schan- 
nat.  Vindem.  Litter.  pag.  78  :  Ad  nos  ve- 
nti conquerens,  quosdam  Mansuales  suae 
ecclesia?  civitatem  nostram  inhabitare. 
Mansualis  terra.  Vide  in  Mansus. 

MANSDARIUS.  Vide  Mansus. 

MANSUETARIUS,  in  Gloss.  Graec.  Lat. 
Y)li.EpoTCotó;.  Jul.  Firmicus  lib.  8.  Mathes. 
Càp.  17  :  Erunt  ferarum  Mansuetarii,  qui 
ursos,  tauros,  leones,   feritate  deposita, 


humanis  conversationibus  socient.  Lam- 
nridius  in  Heliogabalo  :  Habuit  leones  et 
leopardos  exarmatos  in  deliciis ;  quos  edoc- 
tos  per  Mansuetarios  subito  ad  secundam 
et  tertiam  mensam  jubebat  accumbere, 
ignorantibus  cunctis  ,  quod  exarmati 
essent,  ad  pavorem  et  ridiculum  excitan- 
dum.  Man  ili  us  lib.  4.  sic  Mansuetarios 
describit  : 

Quadrupedum  omne  genus  positis  domitare  magis- 
Exorare  ligres,  rabiemque  auferre  leoni,  [tris, 

Cunique  elephante  loqui,  eie. 

Et  lib.  5  : 

Me  marni  vaetos  polerit  frenare  leones, 

Et  palpare  lupos,  panineria  ludere  captis,  eie. 

Mansuetare  vero  prò  Mansuefacere, 
dixit  vetus  Interpres  BibJ.  e.  16.  Sa- 
pient.  18. 

c  Nos  tris  alias  Adebonnairir .  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  :  Adebonnai- 
rir, assoager,  mansuefacere.  Asouagier, 
Assouagèr  ,  eadem  notione,  dixerunt. 
Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  167  :  Fierté  pour  les  pervers 
espoenter  ;léesche  pour  les  bons  reslééchier 
et  Asouagier.  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7684  :  Assouagiert  demulcere.  Guill. 
Guiart.  ad  ann.  1205  : 

Ce  les  allast  Àssouagant. 

Li  Lusidaires  : 

Et  lor  paìne  Assouagera. 

-MANSUETUD0,  Titulus  honorarius., 
quo  appellantur  abbates,  in  Charta  Ful- 
con.  aob.  Corb.  ann.  3.  Phil.  Aug.  reg. 
Frane,  ex  Chartul.  21.  Corb. 

1 MANSULTA,  Idem  quod  Mansoyata. 
Charta  inter  Adversaria  J>.  AubretiCon- 
fitetur  tenere  quemdam  claponem  prati  in 
quo  fieri  potest  Mansulta  fesni.  [#  Vide 
infra  Massultata.] 

1  1.  MANSURA,  prò  Mensura,  praesta- 
tio  prò  mensuris  persoluta.  Litterae  Jo- 
hannis  Reg.  Frane,  ann.  1351.  tom.  2. 
Ordinat.  Reg.  pag.  435  :  Dictis  Proposito 
et  Scabinis  ex  adverso  dicentibus,  quod 
crieriam  et  Mansuras  a  nobis  tenebant. 

1  2.  MANSURA,  Idem  quod  Mansionati- 
cum,  Jus  gisti,  seu  procurationis.  Bulla 
Leonis  IX.  PP.  ann.  1094.  apud  Marten. 
tom.  2.  Ampliss.  Collect.  col.  68  :  Nec... 
quisquam  eorum  prsesumat  aut  in  villis 
vel  possessionibus  quss  ad  ipsa  monasteria 
respicere  videntur  placita  tenere,  Mansu- 
ras aut  precarias  facere,  redhibitiones  vel 
freda  exigere,  etc.  Charta  Henrici  Comi- 
tis Trecens.  ann.  1159  :  Notum  fieri  volo 
me  monachis  S.  Fiorentini  Deo  servienti' 
bus,  diem  concila  quod  constitutum  est 
secundo  die  Lunss  Quadragesimi,  et  fori- 
fachones  magnas  et  parvas,  qum  in  jam 
dicto  concilio  fient,  et  justitiam  et  Man" 
suras  et  teloneum...  in  perpetuum  possi" 
denda  dedisse. 

3.  MANSURA,  prò  Mansione,  domo, 
aedificio  :  nostri s  Masure.  [Charta  ann. 
1122.  ex  Hist.  Beccensi  MS.  pag.  324  : 
Anno  vero  seauenti  Guillelmus  de  Gar- 
lande...  dedit  illis  in  puram  et  perpetuam 
eleemosynam  suum  dominium  in  Marbo- 
dio...et  suam Mansuram  Marbodii.  Charta 
Johannae  Comit.  Fland.  ann.  1232.  apud 
Miraeum  tom.  2.  pag.  1219  :  Prsspositus, 
Decanus  et  Capitulum  Ecclesia  S.  Dona- 
tiani  Brugensis  recipere  poterunt  in  ter- 
ram suam  homines  Comitis...  vel  eos  qui 
ibi  habuerunt  Mansuram.]  Occurrit  apud 
Innocentium  III.  PP.  lib.  13.  Epist.  206. 
Willelmum  Thorn  ann.  1143.  Loisellum 
in  Hist.  Bellov.  pag.  270.  Beslium  in 
Hist.  Pictav.  Comit.  pag.  424.  507.  in 
Monast.  Anglic.  tom.  1.  pag.  383.  etc. 


230 


MAN 


MAN 


MAN 


Hodie  apud  nos  ut  plurimum  sumitur 
mansura  prò  loco,  ubi  olim  exstructa 
gedes  fuit,  nunc  vacua  et  eulta.  \y*Man- 
suram  intrare,  Domicilium  consti  tu  ere, 
in  chart.  Otton.  Oomit.  Eberstein.  ann. 
1265.  qua  confìrmantur  statuta  oppidi 
Holzminden  in  Schcenem.  cod.  Dipi.  tom. 
1.  pag.  181  :  Quicunque  inlraverit  Mari" 
suras  in  eo,  sive  servus  vel  cujuscunque 
conditionis  homo,  infra  annuiti  et  diem 
a  nemine  requisitus,  de  cetero  liber  ha- 
beatur.] 

Videtur  etiam  quandoque  sumi  prò 
manso,  seu  modo  agri  fPraeceptum  Ca- 
roli 0.  ann.  849.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  117:  Mansuram 
unamy  quae  habet  plus  minusve  aripen- 
num  unum.  Tabular.  B.  M.  de  Bono- 
nuncio  Rotomag.  :  Concessi  Rogerio..., 
quamdam  meam  Mansuram  terree  in  par- 
rochia  S.  Laurentii  sicut  se  porportat  ante 
et  retro  cum  toto  porprisio  ibi  pertinente, 
quae  sita  est  inter  Mansuram  filii  Adelmi 
et  Mansuram  filiae  Emme  de  Cruce,  ante 
Mansuram  Radulphi  de  Passagio.  Chron. 
Watinense  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd. 
col.  805:  Quae  in  sutnma  ducenta  viginti 
tria  diurnalia  quae  vulgo  Mansuras  nomi- 
namus  faciunt.  Charta  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Brit.  pag.  223  :  In  quo 
mansilio  habetur  Mansura  terrai  ad  odo 
boves.  Ex  qui  bus  videtur  Mansura  nus- 
quam  statutae  et  definita  mensurae 
fuisse.]  Tabularium  Vindocinense 
Thuani  eh.  50  :  Quot  antera  Mansuris 
constet,  (terra  illaj  prò  magnitudine  ip- 
sius  non  potuit  aestimari.  Oh.  98  :  Tres 
Mansuras  terras  arabilis.  Oh.  117  :  Duas 
Mansuras  silvae  Gastinensis,  Ch.  121  : 
Partem  terrai  illius..,  cujus  quantitas  4. 
Mansurarum  eestimatur.  Occurrrit  semel 
ac  iterum  hac  notione  in  veteri  Charta 
apud  Baldricum  Noviomensem  lib.  1. 
cap.  52.  [*  Charta  ann.  1087.  ex  Tabul. 
S.  Alb.  Andegav.  :  Dedit  etiam  unam 
Mansuram  optimas  telluris,  id  est,  quan- 
tum quatuor  immensae  fortitudinis  boves 
arare  possunt,  juxta  morem  agricolarum.] 
reo  Polypt.  Irmin.  Br.  12.  cap.  15  :  Alias 
Mansuras  novem  in  eadem  villa,  habentes 
de  terra  arabili  inter  totos  bunuaria  23. 
de  prato  aripennos  6.  de  pasturas  bunua- 
ria 5.  Ubi  Gerardo  est,  Agri  portiuncula 
cum  tugurio.] 

1  Mansura,  ut  quid  diminutivum  a 
manso ,  occurrit  in  Charta  ann.  1191. 
tom.  8.  Spicil.  Acher.  pag.  205:  Cum 
omni  dominio  ejus  et  dominatione,  der- 
vesis,  mansis  et  Mansuris,  appennariis, 
etc. 

MANSURALE,  Idem  quod  Mansura.  Ta- 
bularium Ecclesia  Cadurcensis  :  Et 
dono  filio  meo  Mansurale,  ubi  manet, 

*  MAN  SU  RN  US,  Ad  mansionarium  ec- 
clesiasticum  pertinens.  Charta  ann.  1294. 
in  Lib.  sai.  S.  Ttiomae  Argent.  fol.  226  : 
De  cancellarla  quoque,  et  aliis  Mansurnis 
officiis  in  ecclesia  nostra,  idem  quod  de 
vicariis  nostris  duximus  ordinandum. 
Vide  Mansionarius  1. 

1  MANSURPIUM,  prò  Marsupium,  ni 
fallor.  Laudes  Papiae  apud  Murator. 
tom.  11.  col.  43  :  Venduntur  quoque  in 
platea  illa  funes  subtiles  et  grossi,  veteres 
sotulares,  panni  lannei  et  pelles  seu  pel' 
licia,  Mansurpia  et  chirothecse  et  consi- 
miles  merces,  etc. 

MANSUS,  vel  Mansa,  aut  Mansum, 
(trino  enim  genere  haec  vox  effertur)  de- 
tìnitur  Caesario  Prumiensi  apud  Bro- 
ker um  in  Hist.  Fuldensi  pag.  208.  villa 
aut  locus  familisp,  :  Sirmondo,  fundus cum 
certo  agri  modo  ;  Signornò,  villula  coloni 
unius  habitationi  propria  :  Alvarotto,  Za- 
sio,  et  Itali s  quibusdam  Scrip  torio  us, 


quantitas  terras,  quae  sufficit  duobus  bobus 
in  anno  ad  laborandum  :  denique  Papiae, 
mansus  dictus  a  manendo,  quod  integrum 
sit  duodecim  jugeribus.  Ex  qui  bus  confi- 
citur ,  revera  mansum  fuisse  certam 
agri  portionem,  quae  et  coleretur,  et  in 
qua  coloni  aedes  esset.  [**  Vide  Grimm. 
Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  536.  Guerard.  ad 
Irminon.  Polyptych.  et  in  Prolegom. 
Chartul.  S.  Petri  Carnot.  §  22.  Mitter- 
maier.  Princip.  Jur.  German.  §  81.]  Unde 
mansus  idem  videtur  quod  colonia,  vel 
curia,  ita  ut  prò  ratione  provinciarum 
nomenclatura  saepe  diversa  fuerit.  Certe 
vox  mansus  nostris  familiaris  fuit,  quam 
in  [Meix  Burgundiones,  Mois,  Normanni, 
Ar  verni  et  Provi  nei  al  es  in]  Mas  effere- 
bant.  Ita  in  Consuetudine  Arverniae  cap. 
28.  art.  5.  pascua  dicuntur  terminari 
per  villas,  mansos,  et  tene  menta  :  Pas- 
turages  se  terminent  par  villages  Mas  et 
tenemens:  ita  ut  aliud  sit  villa,  aliud 
mansus,  aliud  tenementum.  Adamus  Bre- 
mensis  cap.  54  :  Vir  iste  pauperibus  ortus 
natalibus,  primo,  ut  aiunt,  septem  Man- 
sis,  totidemque  manentibus,  ex  hser editate 
parentum  fuit  contentus, 

Mansum  idem  esse  quod  curia  aliis 
dicitur,  indicat  Speculum  Saxonicum 
lib.  2.  art.  54.  §  2  :  Nemini  licet  segrega- 
tim  pecora  pascere,  ut  per  id  communi 
pastori  pretium  minuatur,  nisi  tres  Man- 
sos habeat  sub  titulo  proprietatis  aut  feu- 
dalis.  Ad  oram  scriptum  :  Nisi  tres  cu- 
rias  aut  plures  habeat,  aut  feudum  in  ea- 
dem villa.  Et  %  3  :  Ubi  pretium  pastori 
solvitur  de  Mansis  seu  curiis,  etc» 
[*#  Germ.  Hove.]  [Chron.  Comodoliac. 
apud  Stephanot.  tom.  2.  Fragm.  Hist. 
MSS.  :  Prope  vicum  seu  Mansum  cui  no- 
men  Comodoliacus.  Qui  quidem  Mansus 
illis  temporibus  adeo  erat  parvus,  quod  in 
ipso  vico  seu  Manso  tria  tantum  hospitia 
cum  sua  quaeque  familia  habebantur.  Ubi 
aperte  Mansus  idem  sonat  atque  colonia, 
seu  villula.] 

*  Mansus  aliquando  idem  quod  Villa, 
complurium  nempe  in  agris  mansionum 
vel  aedium  collectio,  Village,  hameau. 
Charta  ann.  1308.  in  Reg.  40.  Chartoph. 
reg.  ch.  57  :  In  villa  seu  Manso  de  Sauvac, 
continente  quindecim  focos  paleos  seu 
palea  Cooper tos. 

Promiscue  vero  in  trino  genere  apud 
Scriptores  haec  vox  usurpatur  :  ac 
primum 

Mansa  in  f eminino,  [in  Charta  Arnul- 
phi  Imper.  ann.  889.  apud  Miraeum  tom. 

I.  pag.  34  :  Dedimus...  in  loco  Huvi  vocato 
Mansam  unam,  et  in  loco  Tkeole  Mansam 
unam...  et  quidquid  ad  easdem  hobas  et 
Mansos  jure  legitimeque  pertinere  vide- 
tur. Ita  et]  in  Charta  Mathildis  Ducissae 
ann.  1074.  apud  Franciscum  Mariani  in 
Historia  ejusdem  Mathildis  :  Sex 
Mansas  cum  suis  pertinentiis  in  loco  et 
finibus,  etc.  Et  mox  :  Qu&  prima  Mansa 
regitur  per,  etc.  Antiq.  Fuldenses  lib.  1. 
cap.  93  :  Duas  mansas  cum  asdificiis  suis. 
Adde  Monasticum  Anglic.  tom.  1.  pag. 
17. 36. 146.  215. 244.  tom.  3.  pag.  117.  Vita 
S.  Egwini  Episc.  Wigorn.  apud  Godwi- 
num  de  Praesul.  Angl.  Bolland.  tom.  1. 
pag.  712.  713. 

Mansus,  masculino  genere.  Ditmarus 
lib.  4.  pag.  45  :  Centum  Mansos  propriae 
haereditatis  concessit.  Synodus  Aquis- 
gran.  cap.  122  :  In  locis  vero,  ubi  major  es 
sunt  facultates  Ecclesiae ,  verbi  gratia 
tria,  aut  quatuor,  aut  certe  octo  et  eo 
amplius  millia  Mansi,  etc.  [Charta  Caroli 

II.  Reg.  Frane,  apud  D.  Èrussel  de  Usu 
feud.  tom.  1.  pag.  74  :  Quot  decem  Mansos 
in  beneficio  possideant,  tot  brunias  cum 
duobus  scutariis  singulas  marcas  acci- 


piant.]  Vita  S.  Popponis  Abb.  cap.  11  : 
Sui  juris  in  Amblania  cespitem,  qui  in 
duodecim  Mansos  extendebatur.  Adde 
Vitam  Godefridi  Comitis  Campebergen- 
sis  cap.  54.  Baldricum  in  Chr.  Camerac. 
lib.  3.  cap.  49.  Jo.  Columbum  in  Episcop. 
Vivariensib.  lib.  1.  n.  48.  et  seqq.  etc. 

T  Mansis,  is,  in  Charta  ann.  974.  Ap- 
pena. Marcae  Hispan.  col.  904  :  Donamus 
m  ejus  adjacentiis  terram  eremam....  si- 
mul  cum,..  pratis  et  pascuis,  Mansibus  et 
vallibus,  etc, 

Mansus,  quartae  declina  ti  onis.  [Histo- 
ria Novientensis  Monast.  apud  Marten. 
tom.  3.  Anecdot.  col.  1135  :  Dedit  itaque 
prsedicto  monasterio.,,  tres  Mansus  cum 
curtibus  suis  et  piscationibus,  in  Cune- 
nheim  v.  Mansus  cum  curte  dominica,] 
Conradus  Usperg.  in  Lothario  Imp.  et 
Chron.  Weingartense  cap.  3  :  Homagium 
ei  et  subjectionem  fecitt  et  in  beneficio  4. 
millia  Mansuum  in  superioribus  partibus 
Bavarise  suscepit,  Metellus  in  Quirina- 
libus  : 

Fundatores  scriptas  tribuere  loco  rea, 

Centum  minus  quae  lune  erant  et  quater  undecime» 

Infra  MiUenos  Mansus  serie  duodenos. 

Et  mox  : 

Nihil  remansit  ex  els,  condito»  in  quibus  est, 
Bis  nisi  septeni  Mansus,  deciesque  deceni. 

Idem  Urspergensis  in  eodem  Lothario  : 
Cujus  curvai  mille  et  centum  Mansus  sunt 
uno  vallo  comprehensi.  Adde  Acta  S.  Fo- 
ranani  Abbat.  n.  9. 

Mansum  ,  neutro  genere.  Annales 
Francor.  Bertin.  ann.  869  :  Ut  Episcopi, 
Abbates,  et  Abbatissse,,,  breves  de  honori- 
bus  suis,  quanta  Mansa  quisque  kaberet... 
deferre  curar  et.  Capi  tuia  Caroli  Calvi 
tit.  31.  cap.  30  :  Qui  Mansa  deservire  non 
possunt.  Conci lium  Tricassinum  ann. 
878.  cap.  2  :  Mansa,  cortes,  villas,  etc, 
[Charta  Philippi  I.  Keg.  Frane,  ann, 
1066.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  67  : 
Apud  Furnes  Mansum  unum  Drusloni, 
apud  Eches  in  Mempisco  septem  Mansa 
terrai,  apud  Wideschat  28.  Mansa  terrx.] 

T  Masus,  prò  Mansus,  in  Bulla  Bene- 
dicti  Vili.  PP.  ann.  1017.  Append.  ad 
Marcam  Hisp.  col.  1001  :  Et  in  S.  Sil- 
vestri eremos,  et  cum  decima  de  ipso 
Manso,  cum  terras  et  vineas,  et  cum  ipso 
Maso*  Et  in  Deredeldos  Maso  cum  terras 
et  vineas,  etc.  Vide  in  Massa  5. 

Et  sane  mansum  fuisse  certum  agri 
modum,  ex  eo  patet,  quod  12.  jugeribus 
terrae  constitisse  dicat  Papias  :  Hincma- 
rus,  locis  infra  annotandis,  duodecim 
bunnariis,  adeo  ut  jugerum  et  bunna- 
rium  idem  fuerint.  Mansorum  vero  non 
modo  fìnes  ac  limites  vulgo  describun- 
tur  in  veteribus  tabulis  ;  sed  etiam  agri 
modus,  id  est,  quot  terrae  jugera,  perti- 
cas,  aut  virgas  conti neat.  Charta  Frede- 
rici  Episcopi  Hamaburgensis  :  Mansi 
vero  mentione,  ne  discordia  in  posterum 
in  populo  haberetur,  quae  mansio  in  lon- 
gitudine septingentas  et  viginti,  in  latitu- 
dine vero  triginta  habet  regales  virgas, 
cum  rivulis  terram  inter fluentibus,  etc. 
Acta  Murensis  Monasterii  pag.  45  :  Cum 
antera  debent  arare,  cum  virga  metitur 
eis,  qua  et  Mansi  solent  metiri.  Vetus 
Charta  apud  Perardum  in  Burgundicis 
pag.  143:  lpse  Mansus  habet  termina- 
tiones.,,  et  habet  in  longo  perticas  agri- 
pennaleslft.  etpedesd.  et  in  lato  perticas 
5.  infra  istas  terminationes  vel  periica- 
tiones.  Infra  :  lpse  Mansus,..  habet  in 
longo  perticas  agripennales  19.  in  ambis 
vero  frontibus  et  in  medio  perticas  8.  et 
pedes  9.  etc.  Adde  pag.  155.  156.  [Charta 
ann.  1047.  tom.  2.  novae  Gali.  Christ.  In- 


MAN 


MAN 


MAN 


231 


ter  Instr.  col.  479  :  Ibi  quoque  juxta  de 
silva  nostra  dominica  tantum  delegamus 
ad  complantandum,  et  hospitandum  cul- 
tores,  ut  fiant  in  ter  prsenominatam  cur- 
tem, et  illam  saltem  (ìeg.  saltus)  extirpa- 
tionem  300.  Mansi  terrai  integri...  In  supra 
antera  dicto  Maritimo  donavimus  Domino 
et  S.  Mariae  septem  Mansos  terrse,  etc] 

*  Dialog.  creatur.  diaL  105:  Invene- 
runt  bubulcum  quemdam,  qui  conjunge- 
bat  boves,  et  ad  Mansum,  id  est  terram 
xij.  jugerum  arandum  mandat.  Interdum 
denotat  insigne m  terree  quantitatem, 
quae  et  agros  et  silvas  et  aquas  compre- 
hendit.  Charta  ann.  1231.  apud  Grupen. 
in  Orig.  Pyrmont.  cap.  5.  pag.  82  :  Man- 
sos duos  in  pr&fata  villa  sitos,  qui  vocan- 
tur  Vrighose,  abbati  in  Aucelungesborne, 
cum  omni  utilitate,  tam  in  agns,  quam 
in  silvis,...  aquis  et  piscationibus  prò  no- 
vem  marcis  vendiderunt.  Mais,  eodem 
sensu,  in  Charta  Rob.  ducis  Burgund. 
ann.  1288.  ex  Chartul.  eccl.  Lingon.  fol. 
22.  r°  :  Exceptez  trois  Mais  ou  en  tout 
tant  que  mes  sires  Jehan  Dare  y  ha,  et 
ung  Mais  que  mes  sires  Odes  de  Savigney 
hi  ha,  ès  quels  Mais,  etc» 

Mansi  vero  qui  ea,  qua  esse  debebant, 
agri  portione,  vel  definito  a  lege  j  ugerum 
numero  constabant,  integri  dicuntur  in 
Capit.  Caroli  M.  lib.  1.  cap.  83.  et  in 
Chronico  Fontanellensi  cap.  15.  alii  vero 
non  omnino  integri. 

Mansi  medii,  videntur  appellari  in 
eod.  Chronico  Fontanellensi  dicto  cap. 
15.  vel 

Mansi  Dimidii,  Qui  scilicet  aut  sex 
agri  jugeribus,  aut  minore,  quam  par 
erat,  jugerum  numero  constabant.  Fro- 
tharius  Episcop.  Tullensis  Epist.  7  :  De 
ecclesia  illius  Presbyteri  vestri  tulerunt 
dimidium  Mansum,  et  dimidiam  deci- 
mami Chronicon  Besuense  pag.  548  : 
Quidquid  etiam  super  tria  Marna  et  dimi- 
dium in  ipsa  villa  inventum  est.  Charta 
Ragenfredi  Episc.  Carnotensis  ann.  954  : 
In  pago  quoque  Camotensi  dedimus  Eccle- 
siam,  quse  dicitur  Immonis  villa,  cum  9. 
Mansis  et  dimidio.  [Charta  Theoderici 
V.  Holland.  Com.  ann.  1083.  apud  Mi- 
raeum  tom.  1.  pag.  71  :  Obtulit  et  ipse  ad 
eumdem  locurn  in  Scagen  sex  mansos,  in 
Haregon  undecim  mansos,  et  quartam 
partem  Mansus,  in  Wimnen  Mansus  et  di- 
midium, Quod  ibid.  pluries  occurrit.] 
r**  Sed  in  alias  partes  passim  divide- 
bantur  mansi,  ut  in  Chart.  ann.  1140. 
apud  Guden.  Cod.  Diplom.  tom.  1.  nag. 
126:  Curtim  unam...  cum  sexta  decima 
parte  unius  mansi  terree,  quam  appellant 
Erbe.]  Adde  Chartas  Ecclesi»  Hamabur- 
gensis  pag.  200.  et  Speculum  Saxon.  lib. 

1.  art.  34.  1 1.  Neque  alii  videntur 
Manselli  ,   Minores   nempe    mansi, 

apud  Marculfum  lib.  2.  form.  36.  Pan- 
charta  nigra  S.  Martini  Turon.  :  Alodum 
nostrum  condonamus....  habentem  plus 
minus  Mansellos.  44.  [Bullarium  Fonta- 
nell.  fol.  10  :  Calciacum  cum  integriate 
Ecclesie?  et  dominatus  S.  Ansberti  oc 
Mansellos.  Adde  Codicem  MS.  Irminonis 
Abb.  Sangerm.  Provinciales  Maset  di- 
cunt.] 
Mansella,  in  Charta  ann.  864.  tom. 

2.  Spicilegi i  Acheriani  pag.  589  :  Man- 
sella  in  Mariaco,...  Mansella,  qusc  Rilde- 
burgis  dedit  in  Monasteriolum  medium. 
Ibidem  :  Mansella  in  Fontaniliis  quse 
cum  Wenilone  Metropolitano  Episcopo 
permutaverunt,  etc.  [Diploma  Ludovici 
Pii  ann.  832.  apud  Marten.  tom.  1.  Am- 
pi iss.  Collect.  col.  88  :  In  eodem  pago,  in 
loco  qui  dicitur  Vulpilionis  Mansellum 
absum  unum  cum  tewulis  et  silvolis  ad 
eum  aspicientibus.  Formula  vett.  Ande- 


gav.  n.  36.  apud  Mabill.  in  Supplem.  Di- 

Slom.  pag.  83  :  Ergo  transcrivimus  Ubi 
ìansello  nostro  ilio  super  terraturio  vir  in- 
luster  ilio,  etc.  Tabularium  S.  Bemigii 
Bemensis  :  Denique  si  fuerit  aliquis  inge- 
nuus,  qui  propter  paupertatem  mansum, 
vel  partem  quamlibet  mansi  tenere  non 
possit,  debet  hoc  probare  a  septem  suis 
patribus.  Cum  vero  probatum  hoc  habue- 
rit,  facit  suo  seniori  tempore  messis  dies 
3.  cum  prebenda  sibi  data  ;  sin  autem, 
dabit  propter  hoc  denarium  et  dimidium. 

Mansorum,  prò  ratione  possessorum 
et  co  lo  noni  m,  species  variae  recensentur, 
alii  enim  dicuntur  Dominici,  Regales, 
Capitales,  alii  Ecclesiastici,  alii  ingenui- 
les, alii  servilest  tributales,  letales,  mano- 
perariiy  alii  denique  exercitales. 

Mansi  Ingenuiles  dicebantur  ii,  qui 
ab  ingenuis,  hoc  est»  li  ber»  condì  tionis 
nomini  bus,  colebantur,  vel  qui  servii i- 
bus  oneri  bus  obnoxii  non  erant.  Caesa- 
rius  Abbas  Prumiensis  in  Gloss.  ad 
Diplomata  ejusdem  Monasterìi,  ubi  de 
quadripartito  mansorum  genere  :  Inge- 
nuilia  erant  in  Arduenna,  vulgo  dieta 
Kuenishóben,  i.  regalia,  ut  Germanicam 
nane  vocem  effert  Browerus,  quasi  Hobse 
regales.  [#  Gloss.  Caesar.  Heìsterbac. 
apud  Honth.  Histor.  Trever.  tom.  1.  pag. 
662.  col.  1  :  Mansi  ingenuales  sunt,  qui 
j acent  in  Ardenna,  id  est  Osdine  ;  in  qua 
terra  jacet  Alve  et  Hunlar  et  Vilantia. 
Quilibet  istorum  mansorum  habet  clx. 
jurnales  terree,  quos  appellamus  vulg ari- 
ter  Koninhkgeshuive.]  Charta  Calvi  prò 
Monasterio  Fossatensi  :  Et  in  villa,  qu& 
vocatur  Montericus,  Mansum  inqenuilem, 
quem  tenet  Nodalbertus  cum  hseredibus 
suis,  etc.  Occurrit  ibi  pluries  in  Tabul. 
ejusdem  Monast.  f.  9.  Hincmarus  Be- 
mensis tom.  1.  pag.  716  :  Quot  Mansos 
habeat  in  sua  Parochia  ingenuiles  aut 
serviles,  aut  accolas,  unde  decimam  acci- 
piat.  Idem  in  Opusc.  55.  Capitulor.  cap. 
1  :  Et  sunt  in  eadem  villula...  Mansi  in- 
genuiles 9.  serviles  11.  Charta  ann.  996. 
in  Probat.  Hist.  Luxemburg.  pag.  9  : 
Cum  Ecclesia,  omnique  ejus  decimaticene, 
et  casa  dominicali,  cum  12.  Mansis  inge- 
nuiltbus,  et  20.  servilibus  ad  eam  perti- 
nentibus.  Adde  Capit.  Caroli  Calvi  tit. 
42.  et  Annales  Fr.  Bertinian.  ann.  866. 

Mansi  Ingenuales,  ut  Ingenuiles,  in 
Charta  Lotharii  Beg.  ann.  842.  apud 
Menester.  Hist.  Lugdun.  pag.  86. 

Mansi,  vero  serviles  erant  ii,  quos 
servi  et  coloni  excolebant,  sub  censu, 
qui  domino  praestabatur,  et  aliis  condi- 
tionibus,  q use  in  servili  graviores  erant, 
quam  in  ingenuili.  Cesario  Abb.  Pru- 
miensi  in  Glossario  servilia  mansa  di- 
cuntur, qu&  in  servitiis  omnibus,  et  pen- 
dendo fructu  conditione  deteriora  erant. 
Sed  maxime  serviles  mansos  vocabant, 
quorum  coloni  ex  agri  conditione  vilio- 
ribus  servitiis  domino  obnoxii  erant. 
Chronicon  Besuense  pag.  574  :  Debet  vero 
iste  Mansus  porcum  et  arietem,  6.  panes 
et  6.  sextarios  vini,  carroperam,  et  omnes 
consuetudmes,  quos  dominis  persolvere 
debent  servi.  [Charta  Caroli  C.  prò  Mo- 
nast. Sithiensi  :  Habeant  ad  suos  usus 
Mansum  indominicatum  et  Mansa  servilia 
12.  Charta  Macharii  Comitis  ann.  885. 
apud  Miraeum  tom.  2.  pag.  935  :  Mansi 
serviles  tv.  est  ibi  cambai....  Mansos  ser- 
viles ibidem  deservientes  absos  tv.  Cod  ex 
MS.  Irminonis  Abb.  Sangerm.  :  De  man- 
sis servilis.  Autlemarus  swvus  et  uxor 
ejus...  tenent  dimidium  Mansum  servilem.] 
Tabularium  S.  Remigii  Remensis  : 
Mansos  ingenuiles  32.  serviles  34.  Tabula- 
rium Bellilocensis  Ab  bat.  in  Lemovic. 
eh.  3  :  Curtem  meam  indominicatam 


cum  bachalariis  indominicatis  et  Mansis 
servilibus.  Adde  Capitul.  Caroli  C.  tit. 
42.  et  Baldricum  lib.  1.  Ch.  Camerac. 
cap.  52.  p  Adde  ex  laudatis  CaBsar. 
Gloss.  ibid.  :  Mansi  serviles  sunt,  qui  con- 
tinuo tenentur  nobis  servire  :  id  est,  omni 
hébdomada  per  totum  annum  tribus  die- 
bus,  Pr&terea  faciunt  alia  jura  multa, 
sicut  expressum  est  in  libro.] 

1  Mansi  Censuales,  a  censu,  quem 
domino  pendebant  eorum  coloni,  sic  ap- 
pellati, iidem  qui  serviles.  Hist.  Novien- 
tensis  Monast.  apud  Marten,  tom.  3. 
Anecd.  col.  1131  :  Suiza  curtis  dominica 
cum  omnibus  appenditiis  suis,  Ecclesia 
videlicet  matrice  cum  decimis  suis,  Man- 
sus censuales  al  que  serviles,  agri  cum  vi- 
neisac  pratis,  curtes  cum  curtificiis,  fami- 
lia  ministerialis  servilis  et  censu alis.  Co- 
dex  MS.  Irminonis  Abb,  Sangerm.  fol. 
107  :  De  Mansibus  censilis.  Culfoinus  colo- 
nus...  habet  de  terra  arabili  bun,  xin. 

W!t  Observandum  vero  vocem  Mansus 
unde  interdum  occurrere  ut  terra  servi- 
tiis obnoxia  significetur.  Statuta  refor- 
mat. S.  Claudii  ann.  1448  :  Feudorum  at- 
que  feudarum  alienationes  in  jurisdic- 
tione  dicti  monast erii,  videlicet  feudorum, 
retrofeudorum  nobilium,  Mansorum  quo- 
que et  terrarum  servilis  et  manus  mortuse 
conditionis,  ab  inde  non  fiant,  Mansos, 
terras  et  possessiones  manumit tendo  vel 
affranchisando. 

Mansi  Servitiales  ,  apud  Willel. 
Hedam  in  Baldrico  Episc.  Ultraject. 
Hìnc 

Mansi  Manoperarii  appellati  in 
Chronico  Fontanellensi  cap.  14.  quod 
operis  essent  obnoxii  eorum  coloni  : 
Sunt  Mansi  integri  reperti  numero  1326. 
medii  238.  Manoperarii  18.  qui  fiunt  simul 
1569.  absi  158.  molendina  39.  in  benefìciis 
vero  relaxati  sunt  mansi  integri  numero 
2120.  medii  40.  Manoperarii  225.  qui  simul 
juncti  fiunt  1395.  absi  156.  etc.  Mox  : 
Summa  namque  universitatis  prgesentium 
rerum  inter  integros,  medios,  atque  Ma- 
noperarios  reperti  sunt  mansi  4264.  Poly- 
ptychum  Floriacense  passim. 

1  Mansus  Taillabilis,  Tallix  obno- 
xius.  Charta  dom.  Barbarelli  ann.  1407: 
Quia  ipsum  cornerium  vines»  erat  de 
Manso  taillabili  dicti  domini  qui  remittit 
ad  servitium  recognoscibile. 

Mansi  Tributales,  Mansi  serviles  et 
tributales,  in  Annota tione  Arnonis  Epis- 
copi, apud  Canisium  tom.  2.  Antiq.  lect. 
pag.  485.  487.  488.  et  494.  videntur  ii, 
quibus  a  Principe  tributum  erat  impo- 
situm  ad  onera  bellica,  et  sumptus  rei- 
publicse  procurando  :  nisi  iidem  sunt, 
qui  serviles.  Conradus  Uspergensis  in 
Philippo  Suevo  :  Vt  videlicet  quilibet 
Mansus  rusticanorum  prxdiorum  solveret 
mattare  unum  avense,  etc. 

Mansi  Carroperarii,  qui  carrorum 
operas  debent,  in  Polypt.  Fior,  pas- 
sim. 

Mansi  Lidiales,  vel  letales  dicti,  qui 
a  litis,  seu  servis ,  excolebantur,  ac 
proinde  iidem,  qui  serviles,  vel  certe  qui 
militari  bus  oneri  bus  obnoxii  erant.  In 
Glossar.  Caesarii  Prumiensis  Abbatis, 
ledilia  mansa  sunt,  qu&  multa  quidem 
dominis  commoda  ferebant  ;  sed  non  ita 
continuo  serviebant.  Ubi  expungenda 
videntur  verba  non  ita,  vel  certe  vox 
non.  p  Apud  Hontheim.  :  Mansi  lediles 
sunt,  qui  nobis  multa  jura  solvunt  ;  sed 
tamen  ita  continue  non  serviunt,  sicut 
mansi  serviles.]  Diploma  Ludovici  Pii 
apud  Chapeavillum  tom.  1.  Hist.  Leod. 
pag.  148  :  Curtem  dominicatam  cum  Man- 
sis letalibus  et  servilibus.  [Codex  MS. 
Irminonis  Abbat.  Sangerm.  fol.  68  :  Er- 


232 


MAN 


MAN 


MAN 


moldus  colonus  et  frater  ejus  Gerardus.... 
tenent  Mansum  1.  lidum....  solvunt  Inter 
utrosque  soledos  11.  ad  hostem,  et  reliqua 
sicut  UH  qui  tenent  Mansum  ingenuilem, 
praeter  unum  solidum  ad  hostem.  Et  fol. 
69  :  Airulfus  lidus  S.  Germani  et  uxor 
ejus.,.  tenent  Mansum  1.  Lidilem...  sol- 
vunt totum  debitum  sicut  ceteri  de  Mansi- 
bus  lidorum.]  Vide  Leti.  [™  Novem  Man- 
sos  Litonum  et  quindecim  Mansos  expedi- 
tos,  in  chart.  ann.  1262.  apud  Haltaus. 
in  Glossar.  German.  voce  Freyhufe,  col. 
508.] 

Rursum  Mansi  alii  erant  amasati,  id 
est,  aedificiis  instructi ,  de  qui  bus  in 
voce  Amasatus  :  alii  vero  absque  aedi  bus. 
Hincmarus  tom.  1.  pag.  736:  Quoniam 
vestrum  Ecclesias  vestras  negligere,  et 
alodes  audio  comparare,  et  in  eis  Mansos 
exstruere  atque  excolere,  ac  in  eisdem 
Mansis  feminarum  habitalionem  habere, 
etc. 

Mansorum  praeterea  alii  erant  culti, 
alii  inculti.  Charta  Ragenfredi  Episc. 
Carnotens.  ann.  954.  in  Probat.  Hist. 
Monmorenciacae  :  Germinionis  villam 
in  pago  Dunensi  cum  30.  Mansis  cultis  et 
incultis.  Mansi  inculti  erant  ii,  quos 
vulgo  absos  dicebant,  de  quibus  egimus 
in  hac  voce. 

Mansi  Nudi  non  semel  dicuntur  in 
Tabulano  S.  Remigii  Remensis  :  Sunt 
ibi  11.  Mansi  vestiti,  nudi  3.  Culti  vero 
iidem,  qui  vestiti.  Oapitul.  1.  ann.  812. 
cap.  1  :  Ut  omnis  liber  homo,  qui  quatuor 
Mansos  vestitos  habet  de  proprio  suo,  etc. 
[Oh rome,  vetus  S.  Benigni  Divion.  tom. 
1.  SpiciJ.  Acher.  pag.  370  :  Gontulit  me- 

moratus  Princeps his  et  aliis    locis 

Mansa  vestita  et  apsa.]  Charta  Leudonis 
Remorum  Episcopi,  apud  Col  venenum 
ad  Chronicon  Flodoardi  :  Ut  prò  vestita 
nobis  ad  prsesens  ex  ea  retineremus  Man" 
sos  ingenuiUs  et  vestitos.  Vetus  Charta 
apud  Baldricum  Noviom.  lib.  1.  cap. 
53  :  Mansos  etenim,  qui  ad  supradictum 
Mansum  dominicatum  deserviunt,  vestitos 
12.  et  alios,  qui  nuper  vestiti  sunt  12.  qui 
nec  adhuc  integrum  possunt  solvere  cen- 
sum  absos  16.  Alia  in  Chronico  Besuensi 
pag.  574  :  Apud  Vetus-vineas  unum  Man- 
sum Vestitum,  cùm  servo  in  eo  habitante, 
....  delegavit.  Traditiones  Fuldenses  lib. 
1.  cap.  103  :  Duas  Mansas  vestitas,  cum 
omnibus  substantiis  suis.  Qui  quidem 
Mansi  vestiti  iidem  sunt,  qui  Mansi  de 
terra  arabili  dicuntur  in  Charta  Wil- 
lelmi  Aquitan.  Ducis  ex  Tabulano  An- 
geriacensi  :  In  ipsa  villa  Mansum  de  terra 
arabili.  Rursum  :  Quatuor  Massos  de 
terra  arabile. 

*  Mansi  Absi,  Inculti.  Gloss.  CaBsar. 
Heisterbac.  in  Reg.  Prum.  tom.  1.  Hist. 
Trevir.  Job.  Nic.  ab  Hontheim.  pag. 
662.  col.  2  :  Mansi  absi  sunt,  qui  non  ha- 
bent  cultores,  sed  dominus  eos  habet  in 
sua  poi  estate,  qui  vulgariter  appellantur 
Wroinde.  Vide  Absus  et  mox  Mansus 
Dominicatus. 
Mansi  Coopertt.  Vide  Coopertus. 
Mansi  Laborati,  Iidem  qui  culti, 
Gali.  Labourez.  Charta  ann.1064.in  Hist. 
Eccl.  Pedem.  cap.  24:  Tres  quoque  alios 
Mansos  in  infrascripta  Plausiaschaf  unum 
ibi  est  solum  in  Dominicata  cum  Capella, 
alium  rectum  et  laboratum  per  Constan- 
tiurn,  etc.  Infra  :  In  Raconisio  Mansum 
unum  sicut i  fuìt  rectum  et  laboratum  per 
Willelmum. 
Mansi  B  ars  calci.  Vide  Barscalcus. 
J  Mansus  Cabalis,  Eadem  notione. 
Vide  Cabalis  Mansus. 

1"  Mansus  CAMiNATiE,id  est,  Camerae; 
C aminata  quippe  est  camera.  Chart ul. 
Aquicinct.fol.  41  :  Dedit  etiam  idem  prae- 


nominatus  Haymo  eidem  Ecclesise  dimi- 
dium  Mansi  Camìnatse  apud  Gendre  cum 
omnibus  appenditiis  suis. 

Mansum  Capitale,  quod  vulgo  Caput 
Mansi,  nostris  Chefmez,  in  Charta  Hen- 
rici  I.  Reg.  Angl.  tom.  2.  Monastici  An- 
glic.  pag.  133:  Retinuit...  Rex  in  manu 
sua  Mansum  suum  capitale,  quia  infra 
sepia  Canonicorum  adhuc  receptaculum 
competens  non   habebat.   [  Charta   ann. 

1192.  apud  Kennett.  Antiquit.  Ambros- 
den.  pag.  150  :  Noverit  universitas  vestra 
me...  concessisse  Ecclesias  S.  Mariae  de 
Oseneia...  Capitale  Mansum  meum  in 
Westona  cum  ejus  per tinentiis.  Alia  ann. 

1193.  ìbid. :  Concessi...  totum  manerium 
meum  Mixeburg  in  liber am  et  perpetuam 
elemosinam  cum  Capitali  curia  et  cum 
omnibus  pertinentiis.  Idem  ergo  Man- 
sum  quod  cuna,  ut  supra  dictum  est.] 
Vide  Caput  mansi,  in  Caput. 

*  Mansus  Commendatus,  Cujus  pos- 
sessor  domino  fideiitate  et  hominio  as- 
trictus  est.  Placit.  ann.  891.  inter  Instr. 
tom.  6.  Gali.  Christ  col.   170  :  In  ipsa 

scriptura  conlinebatur,  quia villam 

Caderillam  ab  integrum ,  et  in  Manso 
commendato,...  sólemniter  condonaverat. 
Vide  Commendatus. 

Mansus  Dominicatus,  indominicatus, 
dominicus,  dicebatur  propri  us  et  pecu- 
liaris  domini  mansus,  quem  dominus 
ipse  colebat,  cujusque  fructus  percipie- 
bat.  Capit.  Caroli  C.  tit.  42  :  Comes,  qui 
habet  Abbatiam,  de  suo  Manso  indomini- 
catoy  similiterque  et  de  vasallorum,  acci- 
piat  de  Manso  indomìnicato  denarios  12. 
de  Manso  ingenuili  4.  denarios  de  censu 
dominicalo,  et  4.  de  sua  facultate.  De  ser- 
vili vero,  duos  denarios  de  censu,  et  de 
sua  facultate  duos.  [Charta  Macharii 
Comitis  ann.  885.  apud  Miraeum  tom.  2. 
pag.  935  :  Donamus  atque  transfundimus 
ad  partem  Ecclesise  S.  Dei  Genitricis  Ma- 
rise...  Mansum  dominicatum  cum  casti- 
tiis,  ad  quem  aspiciunt  de  terra  arabili 
bunnaria  iv.  de  silva  bunnaria  ce.  Alia 
ann.  1096.  ibid.  pag.  1144:  Totum  et  inte- 
grum cum  Mansis  dominicatis  et  indomi- 
nicatis ,  alodiis ,  feudis  ,  mancipiis ,  etc.] 
Chron.  S.  Benigni  pag.  421  :  Dederunt 
S.  Benigno  Mansum  unum  indominicatum 
cum  supraposito,  terrisque  ad  eum  perti- 
nentibus.  Vetus  Charta  apud  Baldricum 
Noviom.  lib.  1.  cap.  52  :  In  villa  Haidis 
Mansum  dominicatum  cum  castitiis  et 
arboreto  ,  etc.  Mansus  domintealis ,  in 
Charta  ann.  996.  Adde  tom.  1.  Spicilegii 
Acheriani  pag.  589. 

*  Gloss.  Caesar.  Heisterbac.  in  Reg. 
Prum.  tom.  1.  Hist.  Trevir.  Joan.  Nic. 
ab  Hontheim  pag.  662.  col.  2  :  Praeterea 
etiam  invenitur  in  libro  de  Mansis  indo- 
minicatis,  qui  sunt  agri  curiae,  quos  vul- 
gariter appellamus  sélgunt^  sive  atten  vel 
cunden. 

Mansus  Ecclesiasticus,  vel  Eccle- 
sias, dicitur  ea  agri  portio,  quae  ipsi  Ec- 
clesia in  dotem  assignari  solebat,  vel 
Presbytero  Ecclesiae  deservienti,  cum 
aliquot  mancipiis,  quae  immunis  erat  ab 
omnibus  oneribus.  [Chron.  Wormat. 
apud  Ludewig.  tom.  2.  Reliq.MSS.  pag. 
26.  ex  Glossa  in  Decret.  :  Mansus  appel- 
lata unde  percipitur  frumentum  et  vi- 
num  ad  Eucharistiam  consecrandam.  Vel 
Mansum  appellai;  dotem  Ecclesise,  quia 
dos  talis  esse  debet,  ut  Ecclesiae  possit 
inde  suf ficere  et  sustentari  absque  servi- 
tù), et  non  debet  ei  dari  portio  onerosa.] 
Gillebertus  Lunicensis  Episcopusde  usu 
Ecclesiastico  :  Octo  sunt,  quibus  susten- 
tatur  Sacerdos,  parochia.  Mansum, 
atrium,  coemeterium  ,  templum,  altare, 
calix  cum  patena,  corpus  cum  sanguine. 


Mox  :  Mansum  dico  terram  aratri,  quam 
ad  minus  debet  habere  Sacerdos.  Capit u  la 
Caroli  M.  de  Partibus  Saxoniae  cap.  15  : 
De  minoribus  capitulis  consenserunt  om- 
nes  ad  unamquamque  Ecclesiam  curtem 
et  duos  Mansos  terrae  pogenses  ad  Eccle- 
siam recurrentes  condonent,  etc.  Sed  duo 
isti  Mansi  prò  Ecclesiarum  dote  apud 
Saxones    duntaxat   obtinuerunt ,   nam 
alias  unicus  sufficiebat.  Capitui.  Caroli 
M.  lib.  1.  cap.  83  :  Sancitum  est,  ut  uni- 
cuique   Ecclesiae  unus    Mansus    integer 
absque  ulto  servitio  attribuatur.  Capitula 
Ludovici  Pii  nuper  edita  in  nova  Con- 
cilior.  Editione,  ad  ann.  824.  cap.   1  : 
Quod  si  forte  in  aliquo  loco  sit  Ecclesia 
constructay  quae  tamen  necessaria  sit,  et 
nihil  dotis  habuerit,  volumus  ut  secun- 
dum  jussionem  Domini  et  genitoris  nostri 
unus  Mansus  12.  bunnariis  de  terra  ara- 
bili ibi  detur,  et  mancipia  duo  a  liberis 
hominibus,  qui  ad  eandem  Ecclesiam  of fi- 
cium  Dei  audire...  ut  Sacerdos  ibi  possit 
esse,  (et)  divinus  cultus  fieri.  Quod  si  hoc 
populus  facere  noluerit,  destruatur.  Quo 
spectant,  quae  habet  auctor  Vitae  Ludo- 
vici Pii  ann.  817  :  Volens  etiam  unam- 
quamque Ecclesiam  habere  proprios  sump- 
tus,  ne  per  ejuscemodi   inopiam   cultus 
divini  negliger 'entur  ,    inseruit  prsedicto 
edicto,  ut  super  singulas  Ecclesias  Mansus 
tribueretur  unus  prò  pensatione  legitima 
et  servo  atque  ancilla.  Et  Matth.  Paris 
in  Vitis  Abbatum  S.  Albani  pag.  548  : 
Vicarius  Ecclesise  habebit  Mansum  com- 
petentem.  Hincmarus  tom.  1.  pag.  716  : 
Si  (Presbyter)  habeat  Mansum  habentem 
bunnaria  12.  praeter  coemeterium  et  cor- 
tem,  ubi  Ecclesia  et  domus  ipsius  contine- 
tur,  aut  si    habeat   mancipia    quatuor. 
Denique  vetus  Charta  apud  Baldricum 
Noviomensem  lib.  1.  cap.  52  :  Ecclesiam 
unam    in    Gentlinio   cum    Ecclesiastico 
Manso  habente  de  terra  arabili  bunnar. 
12.  De  ejusmodi    Ecclesiastici    mansi 
immunitate  agunt  prasterea  Capit.  Ca- 
roli M.  lib.  5.  cap.  45. Ludovici  Pii  Wor- 
maciense  ann.  829.  cap.  4.  Caroli  Calvi 
tit.  32.  cap.  11  :  Ut  de  uno  Manso  ad  Ec- 
clesiam dato  nullus  census,  neque  caballi 
pastus,  senioribus  de  Presbyteris  requira- 
tur.  Adde  ead.  Capit.  Caroli  Calvi  tit.  11. 
cap.  2.  tit.  34.  cap.  9.  et  Concil.  Worma- 
ciense  cap.  50.  Joannem  Vili.  PP.  Epist. 
113.  Concil.  Coloniense  ann.  887.  cap.  4. 
Metense  ann.  888.  cap.  4.  Excerpta  Eg- 
berti  Archiep.  Eborac.cap.  25.  etc.  Agros 
olim  apud  paganos ,   Sacerdoti  bus  et 
templis  attributos  fuisse,  docent  Siculus 
Flaccus  et  Aggenus. 

Mansus  Presbyter alis.  Tabularium  Ec- 
clesiae Gratianopoiitanae  sub  Hugone 
Episcopo  fol.  25:  Mansus  vero  in  qua 
Ecclesia  S.  Imerii  fundata  est,  et  voca- 
tur  Mansus  Presbyteralis,  etc.  Tabula- 
rium Monast.  S.  Andreae  Viennensis  : 
Et  in  Manso  Presbyterali  medietatem  de 
quacunque  re  accipiant. 

35^*  Interdum  vero  Mansus  prò  sola 
aede  curali  usurpa  tur.  Charta  ann.  1336. 
apud  Kennett.  Antiquit.  Ambrosden. 
pag.  431  :  Habeat  etiam  dictus  vicarius 
prò  inhabitatione  sua  illum  Mansum  in 
quo  presbyter  parochiae  dictae  Ecclesise 
inhobitare  consuevit,  et  duo  cottagia  ad- 
jacenlia  :  quem  quidem  Mansum  dicti 
Rector  et  Conventus  prima  vice  sufficien- 
ter  et  congrue  aedificare  teneantur. 

1  Mansi  Equitum  et  pagensium,  in 
Charta  Mi  Ioni  s  Montani  Comitis  Apten- 
sis  ann.  835.  tom.  1.  novae  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  pag.  74.  hoc  est,  qui  a  Mili- 
ti bus  et  paganis  seu  rusticis  excolun- 
tur. 

Mansi  Exercitales.  Annotatio  Ar- 


MAN 


MAN 


MAN 


233 


nonis  Episcopi  apud  Oanisium  tom.  2. 
Antiqu.  Lection.  pag.  493:  In  eo  Mansos 
60.  inter  vestitos  et  absos,  et  inter  Exerci- 
tales  et  barschalcos  cum  omnibus  appen- 
ditiis,  etc.  Mansi  nimirum,  qui  a  militi- 
bus  excolebantur,  quibus  mercedis  loco 
attributi  fuerant.  Ibid.  :  Tradidit  impri- 
mi* Theodebertus  Dux  in  pago.,,  villam... 
cum  Mansis  30.  inter  vestitos  et  absos,  et 
exercitales  viros,  et  quod  ad  eandem  vii- 
lam  pertinet. 

1  Mansus  Finitivus,  an  idem  qui  in- 
teger  ?  Charta  ann.  926.  apud  Marten. 
tom,  1.  Ampliss.  Collect.  col.  281:  Quod 
sibi  concambiare  suas  e  contra  duplice 
dando  obnixe  flagitabant  instabiles  haere- 
ditates  cum  Mansis  finilivis  vi.  et  jugeri- 
bus  vili,  hocque  eis  benivoìenter  concessi- 
mi. [*  Id  est,  Finitus,  determinatus, 
duodecim  jugeribus  constane.  Vide  su- 
pra.] 

1  Mansum  Fiscale,  Patrimoniale, 
quod  jure  h aereditario  a  parentibus  ha- 
betur.  Charta  ann.  924.  apud  Marten. 
tom.  2.  Ampliss.  Collect.  col.  41  :  Tradi- 
dit nobis  adimmeliorationem  loci  Marisa 
fiscalia  duo,  ex  propria  her editate  in  loco 
nuncupante  Fostias,  cum  familia  ibi  de- 
gente XXII. 

1  Mansi  Flandrenses,  in  Privileg. 
Doberluc.  ann.  1285.  apud  Ludew.  tom. 
1.  Reliq.  MSS.  pag.  128  :  Trans  ripam 
vero  ejusdem  fluminis  Primznitz  odo 
Mansos  Flandrenses  ipsis  termini»  adjeci- 
mus,  id  est,  si  bene  conjicio,  tot  agri 
modos,  quot  octo  Mansi  apud  Flandros 
continent,  adjecimus. 

1  Mansum  Hereditarium,  Idem  quod 
Fiscale.  Capitul.  Caroli  Calvi  ann.  869. 
cap.  13  :  De  Mansis  her editariis  presby  ter 
parochias,  sicut  conatitutum  est,  decimum 
consequatur. 

*  Mansus  Indaginarius.  Vide  supra 
Indaginarius. 

*  Mansus  Inmasellus.  Vide  supra 
Inmasellus. 

*  Mansus  Medionarius.  Vide  infra 
Medionarius. 

Mansi  Mutabiles. Charta  Communi» 
Cerniaci  in  agro  Laudunensi  ann.  1184  : 
Homines  autem  de  Mansis  mutabilibus, 
quotquot  venire  voluerint,  absque  contra- 
aiclione  recipientur.  Id  est,  homines,  qui 
nulli  certo  manso,  seu  glebae  sunt  ad- 
dicti. 

1  Mansi  Sediles,  Notione,  ut  vide- 
tur,  opposita.  Diploma  Caroli  Crassi 
Imper.  ann.  882.  apud  Marten.  tom.  2. 
Ampliss.  Collect.  col.  32  :  Ut  concedere- 
mus  eis  quemdam  fisculum  nostrum, 
Blandonium  nomine...  cum  capella  et  per- 
tinentiis  ejus,  Mansos  sediles  xxxii.  ser- 
viles  xn. 

Mansum  Regale  ,  quod  Regis  pro- 
pri um  erat,  in  Capitul.  2.  ann.  813.  cap. 
19.  Vita  S.  Egwini  Episc.  Wigorn.  n. 
17  :  Castrum  Alvecestre,  regale  tunc  Man- 
sum. Adde  Divos  Barn  ber genses  Gretseri 
pag.  75.  77. 

tt  Charta  ann.  1206.  apud  Leuckfeld. 
in  Antiq.  Gandersh.  cap.  12.  %  4  :  Cas- 
trum in  Bruggem  cum  ecclesiis  et  quin- 
gentis  regalibus  Mansis. 

Sella,  Sellula  mansi,  Domus  coloni 
in  singulis  mansis.  Edictum  Pistense 
cap.  30  :  Ut  quoniam  in  quibusdam  Vocis 
cotoni,  quam  et  de  ca&is  Dei,  suas  h&redi- 
tates,  id  est,  mansa,  quae  tenente  non 
solum  suis  paribus,  sed  et  Clerici*,  Cano- 
nicis,  ac  villanie  Presbyteris,  et  aliis  qui' 
buscunque  hominibus  vendant,  et  tan- 
tummodo  Sellam  retinent  :  et  hoc  occa- 
sione sic  destructss  fiunt  vill&,  ut  non 
solum  census  inde  possit  exigi  ;  sed  edam 
quse  terrss  de  singulis  mansis  fuerunt, 

V 


jam  non  possint  agnosci.  Hincmarus  : 
Excepto  atriolo  ad  sepulturam,  et  excepta 
Sellula  Mansélli  ipsius  Capélli,  cum  hor- 
tulo.  Vide  Sedes  3.  p*  Confer  Graff. 
Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  6.  col.  176. 
voce  Sai.] 

*  Tenere  ad  Mansum,  Sub  certo  sci- 
licet  censu  et  annua  pensione  domino 
fundi  praestanda.  Charta  ann.  1227.  in 
Chartul.  Guill.  abb.  S.  Germ.  prat.  fol. 
153.  v».  col.  1  :  Arbitrium  nostrum  protu- 
limusin  kunc  modum,videlicet  quoddict& 
domus  et  grangia  sunt  de  manso  dicti 
Johannis,  et  quod  eas  tenet  dictus  Johan- 
nes ad  Mansum  ab  abbate  et  conventu  S. 
Germanni  de  Pratis,  et  quod  dicti  abbas 
et  conventus  habent  in  dictis  domo  et 
grjxngia  omnimodam  justiliam  siculi  de 
manso,  excepto  quod  in  ipsis  domo  et 
grangia  dictus  Johannes  kabebit  ventas, 
iuvestituras  et  rotaticum,  et  excepto  hoc, 
quod  dictae  domus  et  grangia  immunes 
erunt  a  t alita. 

*  Mansus,  nude  prò  Mansione  seu 
domo,  in  Vita  S.  Godegr.  tom.  1.  Sept. 
pag.  771.  col.  1  :  Qui  vero  loco  ilio,  novo 
scilicet  Manso,  obsequiis  beati  confessoris 
tenebantur,  etc. 

1  Mansus,  prò  Reditu  seu  servitio 
mansi,  in  Cod.  MS.  Irminonis  Abb.  San- 
ger m.  fol.  72  :  Solimanus  et  Amingus 
inter  utrosque  persolvunt  Mansum  1.  ser- 
vilem,  etc. 

Mansarius,  qui  mansum  ingenuilem 
aut  servilem  excolebat,  et  certum  cen- 
sum  aut  annuam  pensionerai  domino 
praedii  ac  fundi  praestabat,  quod  secus 
erat  in  Dominicis  et  indominicatis 
mansis,  qui  sine  Mànsario  erant,  prop- 
terea  quod  non  elocarentur,  sed  ab  ipsis 
dominis  colerentur.  Capitularia  Caroli 
Calvi  tit.  42  :  Episcopi,  Abbates,  Gomites, 
ac  Vassi  dominici  ex  suis  honoribus  de 
uno  quoque  manso  indominicato  donent 
denarios  12.  de  manso  ingenuili  quatuor 
denarios  de  censu  dominicato,  et  quatuor 
de  facultate  Mansuarii  :  de  servili  vero 
manso,  duos  denarios  de  censu  indomini- 
cato ,  et  duos  de  facultate  Mansuarii. 
Ubi  tam  dominus  fundi, quam  Mamua- 
rius,  manso  onus  impositum  inter  se 
partiuntur  :  ita  ut  de  sensu  dominicato, 
id  est,  quem  persolvit  Mansuarius  do- 
mino mansi,  dominus  partem  exsolvat, 
ut  Mansuarius  ex  sua  facultate.  Adde 
Epistolam  Episcoporum  Regni  Frane, 
ad  Ludovicum  Imp.  cap.  14.  Edictum 
Pistense  cap.  23.  Aimoinum  lib.  5.  cap. 
35.  etc.  p*  Vide  Guerard.  ad  Irmi  non. 
Griram.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  317. 
num.  26.  Mitterm.  Princip.  Jur.  Germ.  § 
48.  not.  4.  et  |  85.] 

Mansoarius.  Marculfus  lìb.  1.  form. 
22  :  Prsecipientes,  ut  sicut  reliqui  Man- 
soarii,  qui  per  talem  titulum  a  jugo  servi- 
tutis  in  prxsentia  Principum  noacuntur 
esse  relaxati  ingenui,  etc.  [Cod ex  MS. 
Irminonis  Abb.  San  germ.  fol.  62  :  Et 
h&c  terra  est  tota  divisa  per  Mansoa- 
rios.] 

Masoerius.  Tabularium  Prioratus  de 
Paredo  fol.  33  :  Et  reddit  ipse  Masoerius 
por  cum  bonum,  et  multonem  vestitum,  et 
coxam  de  vacca,  etc. 

Mansuarius. Capitulare  de  Villis  cap. 
39  :  Volumus,  ut  pullos  et  ova,  quos  ser- 
vientes  vel  Mansuarii  reddunt,  etc.  Capi- 
tul. Caroli  C.  tit.  31.  cap.  14:  Quatenus 
non  sit  vobis  necesse  per  quascunque  oc- 
casiones...  majores  quam  ratio  postulat, 
paratas  exquirere,  et  pauperes  Ecclesia*- 
ticos,  et  fidelium  vestrorum....  Mansua- 
rios  in  carrucaturis  et  paraveredis  contra 
debitum  exigendis  gravare.  [Charta  Bai- 
duini  Comitis  Fland.  ann.  1116.  apud 


Miraeum  tom.  2.  pag.  1154  :  Neque  Man- 
suarios  justificabit  de  his  qu&  ad  mansos 
pertinent.  Adde  aliam  ann.  1140.  apud 
eumdem  Miraeum  tom.  1.  pag.  388.J 

*  Mansuariorum  Comes,  apud  Ni- 
thard.  lib.  3.  pag.  372.  cap.  2.  in  fine. 
Idem  forte  qui  Mansionarius  in  regum 
Francorum  aula  ;  male  igitur  Mansua- 
rios  hic  de  pop u lo  quodam  intellexit 
Falcetus,  quem  ideirco  castigat  Beslius 
R.  de  Guienne  pag.  51.  et  52.  Vide  in 
Comes  2.  [***  et  Mansionariorum  Comes 
in  Mausionarius  2.  Pertz.  Script,  tom. 

2.  pag.  663.] 

Mansa ta  est,  quando  dominus  dat 
alicui  mansum  cum  diversis  possessioni- 
bus,  et  propler  hoc  Me  facit  se  hominem 
dominit  et  ad  certum  servitium  tenetur  ; 
et  talis  dicitur  homo  de  Mansata,  qui  est 
homo  ratione  possessionum  :  persona  ta- 
men  ejus  libera  est,  secttndum  Consuetu- 
dinem  Regni  Francia,  si  dimissa  Man- 
sata alio  setransferat.  At  Itali,  secundum 
quondam,  vocant  homines  de  Mainata, 
quasi  de  familia,  et  UH  quasi  prò  servis 
habentur.  Heec  Speculator  lib.  4.  par  tic. 

3.  de  Feud.  Ita  in  Charta  Hugonis  Ducis 
Burgundi®  ann.  1253.  apud  Perardum  : 
Insuper  confessi  sunt  pr&dicti  homines  se 
servos  esse  omnes  de  conditione,  Mansata, 
et  de  manu  mortua ,  et  de   potestate  et 

fisco  dictorum  dominorum  suorum in 

quibus  possunt  facere  voluntatem  suam, 
videlicet  in  talliis ,  exact  ionio  us ,  etc. 
Charta  Philippi  Reg.  Frane,  ann.  1306. 
prò  Ecclesia  Mimatensi,  in  Regesto 
Ludov.  Hutini  Reg.  Frane,  fol.  60:  Et 
homines  dicti  castri  sunt  et  esse  consueve- 
runt  ab  antiquo  homines  de  Mansata,  sive 
de  corpore,  et  casalatico,  tam  domini 
Regis,  etc.  Charta  Guillelmi  Episcopi 
Gabalitani  ann,  1309.  in  9.  Regesto  Phi- 
lippi Pulcri  Regis  Oh.  44.  ex  Tabulano 
Regio:  In  qua  quidem  terra  idem  domi- 
nus P.  poterit  omnes  homines  de  corpore 
vel  de  Mansata  ejusdem  terrae  affrancare 
et  liberos  facere.  Vide  Mansa  1. 

Terra  Mansualis,  Ager  a  manso 
depende ns.  Charta  Gerard i  Decani  S. 
Quintini  in  Viromand.  ann.  1127:  An- 
nuimus  etiam  pariter  hoc  annuente  Bai- 
duino,  de  Dominion  terra  nostra,  quod  si 
eam  propria  carruca  non  èxercuerimus, 
ut  ipsi  exerceant,  et  nonum  manipulum 
nobis  inde  persolvant.  De  terra  autem 
Mansuali,  quam  ipsi  diruperint,  donec 
venerit,  qui  possit  se  ostendere  hseredem, 
semper  prò  nono  manipulo  teneanl  .  . .  . 
Terram  autem  marliatam  a  primo  die 
marliationis  usque  ad   15.   annos  libere 

obtineant sìlvestris  autem  terra,  quae 

sartus  vocatur,  etc. 

1  Mansus.  Mansus  fuerit,  prò  Manse- 
rit,  in  Charta  ann.  1357.  apud  Lobinell. 
tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  431  :  Slatuimus 
quod  quicumque...  per  mensem  conti- 
nuum... Mansus  fuerit  extra  domum,  etc. 

MANTA,  Toralis  et  straguli  species, 
Gali.  Mante.  Innocentius  III.  PP.  lib.  13. 
Epist.  61  :  Tapeta  duo,  Unteamina  tria, 
totidem  pulvinaria,  Mantas  tres,  culci- 
tram  unam,  mantilia  4,  etc.  Theodema- 
rus  in  Epist.  ad  Carol.  M.:  Similiter  et 
loco  cuculiar %um  duas,  quas  nos  dicimus, 
Mantas,  habemus,  qu&  ex  grossiori  sago 
fiunt.  Ubi  Manta  videtur  fuisse  genus 
vestis,  seu  palili.  Vide  Mantum. 

S^*  Mantam  certe  genus  vestis  seu 
pallii  fuisse  dubitare  nequaquam  sinunt 
Statuta  Synodalia  Ecclesise  Cadurcens. 
apud  Marten.  tom.  4.  Anecdot.  col.  727  : 
Omnibus  etiam  prohibemus,  ne  epitogium, 
tabardum,  seu  Mantam  foliatam  usque 
ad  oram  curtam  sic  def erant,  quod  vestis 
inferior  notabiliter  videatur,  quia  vestis 

30 


234 


MAN 


MAN 


MAN 


talis  militis  sacularis  est  potius  quarti 
ecclesiastici  seu  ccelestis,  et  in  clero  ela- 
tionetn  denotai  inhmiestam. 

*  Mante,  eadem  notione,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1401  ex  Reg.  158.  Chartoph. 
reg.  eh.  461  :  Icellui  Jaques  avoit  vendu 
audiCBoyer  un  vestement  appellé  Mante, 
dit  man  tei. 

1  Manta,  Opertorium  ephippii.  Leg. 
Palat.  Jacobi  II.  Reg.  Majoric.  tom.  3. 
SS.  Junii  pag.  lv  :  Jubemus  quod  qua- 
tuor  saltem  Manta  continue  sint  parata 
ad  tegendum  dictas  sellas  nostra  persona 
servilio  destinatas. 

*  MANTACUS.  [Gali,  soufflet  de  forge. 
(In  Arch.  secret.  Vatic.  brevia  Sixti  IV, 
1483,  f.  60.)] 

1  MANTARE ,  Mantatura,  Mantea, 
e  te.  Vide  Mantutn. 

c  MANTARIUM,  f.  prò  Mansarium, 
Mansi o,  domus.  Charta  ann.  1341.  in 
Reg.  73.  Chartoph.  reg.  eh.  74  :  Mdificia 
seu  Mantaria,  si  qua  traderentur  dicti 
corniti  in  eadem  assista ,  nullathenus 
computarentur. 

*  MANTEGATIUS ,  Follis  species,  ut 
videtur,  Ital.  Maniaco.  Stat.  crimin.  Cu- 
man.  cap,  24.  ex  Cod.  reg.  4622.  fol.  69. 
r°  :  Si  aliquis  puer....  fecerit  bellum  cum 
alio  in  civitate  Cumana,  vel  infra  confi' 
via,  de  lottis,  lapidibus,  vel  vagautis  et 
baculis ,  vel  mantegatiis ,  solvat  prò 
hanno soldos  deceva .  Vide  Manticum. 

T  MAN  TELA,  Idem  quod  Mantellus. 
Charta  Henri  ci  II.  Imper.  ann.  1023. 
apud  Tolnerum  Histor.  Palat.  inter 
Instr.  pag.  23  :  Has  duas  curtes  ad  sagi- 
men  et  ad  femoralia,  Mantelas  etiam,  et 
mensalia  frattura...  specialiter  constitui- 
mus.  Idem  occurrit  in  Diplomate  Hen- 
rici  III.  ann.  1051.  apud  Marten.  tom. 
1.  Ampliss.  Collect.  fol.  426.  Vide  Man- 
tum. 

*  MANTELES,  Cortina,  velum,  Ital. 
Mantellino.  Charta  fundat.  abbat.  Aqui- 

.lar.  ann.  832.  inter  Probat.  tom.  1.  An- 
nal.  Praemonst.  col.  104:  Duodecim  lectos 
cum  sua  lectaria,  illud  unum  lectum  or- 
natum  de  pallio  et  sex  parelios  de  Man- 
teles 

-  MANTELETUS ,  diminut.  ex  Manto, 
palliolum.  Charta  ann.  1332.  in  Tabul. 
S.  Germ.  Prat.:  Unum  Manteletum  du- 
plicem  de  marbreco  et  panno  flavo,  etc. 
Vide  in  Mantum. 

«  MANTELLA,  Dictae  nostris  eae  ves- 
tium  liberationes,  quae  fiebant  officiali- 
bus  regiis  convivis,  seu  com mensali bus, 
quae  aliis  Pallia  vel  Roba  nuncupantur. 
Vide  in  his  vocibus.  Charta  Phil.  Pule, 
ann.  1296.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  3.  v°.  col.  1  :  Concessimus  quod 
ipse  (Guill.  de  Barris  miles)  quatuor 
sólidos  Paris,  quos  in  hospicio  nostro  per- 
cipiebat  per  diem,  una  cum  decem  libris 
Paris,  prò  Mantellis  per  annumt  exin  in 
prapositura  nostra  meleduni  duobus  ter- 

minis percipiat  annuatim.  Vide  mox 

Mantelli. 

*  MANTELLARE.  Vide  mox  in  Mantel- 
lus 3. 

MANTELLARIA,  Mantìcula.  Papi». 
5  MANTELLA^.  Vide  Mantum, 
1  MANTELLATI  Cespites.  Locum  vide 
in  Cespitarii. 

*  MANTELLATI.  Vide  infra  Ordo  Man- 
tellatorum. 

*MANTELLATUS,  Dicitur  filius  ante 
matrimonium  natus,  qui  in  ipsis  nup- 
tiarum  sacris  solemnibus,  cum  patreet 
matre  pallio  cooperitur,  legitimationis 
gratia.  Lib.  salic.  eccl.  S.  Th.  Argent. 
fol.  11  :  Nesa  de  Tumbach  domicella  Man- 
tellata.  Ibid.  fol.  141  :  Johannes  de  Ryns- 
tette  decanus  ecclesia  S.  Thornse,  et  En- 


nelina  de  Rynstette  puella  Mantellata, 
filia  naturalis  prafati  domini  Johannis 
decani,  etc.  Vide  in  Pallium  1.  et  alia 
notione  infra  in  Mantellus  3.  [**  Vide 
Mittermaier.  Princip.  Jur.  Germ.  %  364. 
not.  4.1 

MANTELLETUM.  Vide  Mantum. 

«MANTELLI,  Eodem  significatu  quo 
supra  Mantella.  Charta  Ludov.  X.  ann. 
13l5.  in  Reg.  52.  Chartoph.  reg.  eh.  205  : 
Cum  Johanni  de  Broda  Rotonda  militi... 

genitor  noster vadia  sua  consueta  et 

Mantellos  percipiendos,  ad  domum  suam 
et  in  domo  sua ,  quamdiu  viver  et,  super 
emolumenta  et  reddilus  ballivia  Cateten- 
sis  concessisset,  etc. 

1  MANTELLINA,  Pallium  nigrum.  Vita 
B.  Columbae  Reatinae  tom.  5.  Maii  pag. 

343  :  Induta  erat  tunica  alba et  pallio 

nigro,  quod  Mantellinam  dicunt. 

*  MANTELLUM  yel  Mantellus,  quasi 
advocatorum  vestis  esset  propria,  indi- 
catur  in  Lit.  remiss.  ann.  1385.  ex  Reg. 
128.  Chartoph.  reg.  eh.  4:  Auquel  sup- 
pliant  ledit  Peresson  demanda,  As  tu 
vestu  Mantel,  dont  te  vient  il,  es  tu  advo- 
cas?  Certe  vestis  honestae  loco  habeba- 
tur  mantellus,  cum  an  meretricesillum 
induere  debeant,  subdubitetur  in  Stat. 
Avenion.  ann.  1243.  cap.  116.  ex  Cod. 
4659:  Utrum  autem  merelrices  publica 
Mantellum  deferre  audeant,  ni  si  in  arbi- 
trio potestatis.  Ubi  a  velo  distingui  tur, 
quod  iisdem  deferre  prohibeturomnino. 
Mantel  nostris,  Panni  limbus,  ora,  vulgo 
Lisierie,  in  Stat.  ann.  1399.  tom.  8.  Ordi- 
nat.  ijeg..  Frane,  pag.  336.  art.  8.  Vide 
in  fra  mantellus  3. 

*  l.  MANTELLUS,  Vestis  ecclesiastica, 
casula.  Ordinar,  eccl.  S.  Petri  Insul.: 
In  Missis  vigiliarum  sanctorum  fiant 
suffragia  ferialia;  sed  utiturrubeis  Man- 
tellis; et  sunt  tantum  tres  pueri  albis 
induti.  Vide  in  Mantum, 

*  2.  MANTELLUS,  Foris,  Gali.  Ba ttant 
d'une  porte.  Comput.  eccl.  Paris,  ann. 
circ.  1381.  ex  Bibl.  S.  Germ.  Prat.:  Item 
quarendi  aessellas  cum  merreno  prò  fa- 
cione  porta  granchia ,  qua  fìet  ad  duos 
Mantellos,  quolibet  Mantello  latitudinis 
quinque  pedum  super  decem  pedibus  alti- 
tudinis 

*  3.  MANTELLUS,  Mantellum,  Muni- 
tionis  species  ex  lapidibus  vel  ex  lignis 
compacta,  defensioni  simul  et  aggres- 
sioni utilis,  nostris  alias  Manteau,  nunc 
Mantelet  ;  unde  Mantellare,  eju smodi 
machinam  construere.  Elmham,  in  vita 
Henr.  V.  reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap. 
59.  pag.  148:  Castellum  vero...  antemura- 
libus  quibusdam  municionibus  lapideis, 
quas  guerratores  Mantellos  appellant , 
tuiatum,  etc.  Stat.  ann.  1357.  inter  Pro- 
bat. tom.  2.  Hist.  Nem.  pag,  195.  col.  2: 
Mantelletur  turis  nova,  qua  est  ante  dic- 
tum  portale.  Infra  :  Fiat  unum  Mantel- 
lum magnum  de  cladis  voi  postibus,  tale 
quod  habeat  custodire  debellai  or  es  ibidem 
destinatos.  Ordinat.  ann.  1355.  ibid.  pa^. 
169.  col.  1  :  Item  que  la  barbacanne...  soit 

repparée  et gamie  de  gachils  et  de 

stagieres  et  Manteaux.  Comput.  Barth. 
du  Drach,  thesaur.  guerr.  ann.  1338  : 
Pour  faire  porter  par  charettes  et  som- 
miers  Manteaux,  eschelles  et  artillie,  etc. 
Lit.  ann.  1375.  in  voi.  6.  arestor.  parla m. 
Paris.:  Item  bretesches  et  Manteaux  cou* 
ronnez  ou  galandiz  de  tours  soustendront 
d'aisselles  seulement  sans  gros.  Monstrel. 
voi.  1.  cap.  78:  Et  y  avoit  Manteaux 
d'aisselez  et  sur  le  derriere  longues  bro- 
ches  de  ferpour  clorre  une  bataille.  Vide 
Mantelletum  in  Mantum. 

*Mantellatus,  Eadem  notione.  Stat. 
ann.  1356.  inter  Probat.   tom.  2.  Hist.  I 


Nem.  pag.  180.  col.  2  :  Primo  fieri  debent 
barbacanna,  cada  falsi  et  Mantellati  in 
muris. 

*  4.  MANTELLUS,  Arca  lignea  lapidi- 
bus  oppleta^  quae  aquis  opponitur,  molis 
species.  Sentent.  arbitr.  ann.  1500  : 
Item  plus  pronuntiaverunt.*.  dicti  arbitri 
quod  dicti  par  crii....  teneantur  et  debeant 
facere  unum  Mantellum  nemoris  sappeti 
bonum,  fortem  et  sufficientem,  long%tuài- 
nis  quatuor   theysiarum   et    altitudinis 

quatuor  mayeriarum supra  rippam 

Breydam,.,..  et  illum  Mantellum  replerè 
et  implere....  debeant  de  lapidibus  boni* 
et  sufficientibus. 

*  MANTELUS,  prò  Mantellus,  Pallium. 
Regula  fratrum  Fontis-Ebraldi  cap.  11  : 
Non  habeatis  Mantelos  in  forma  sacula- 
rium,  quos  solent  habere  breviores  tuni- 
cis.  Vide  infra  Mantulus. 

1  MANTENEMENTUM ,  Admi  ni  strado, 
Gali.  Maniment.  Vita  B.  Gregorii  Veru- 
culen.  tom.  1.  Maii  pag.  536  :  De  prole 
autem  et  Mantenemento  domus  (dicebat  :) 
Prolem  quippe,  ait,  satis  acquirit  qui 
januas  paradisi  ingredi  dignus  efficitur. 

*  MANTI,  Funes  ,  quibus  tenelur  an- 
tenna et  véla,  in  Gioss.  Frane.  Barber. 
ad  Docum.  d'amor,  pag.  258.  Ital.  Manto. 

1  MANTI  A,  f.  Mansi  appenditi».  Charta 
Ludov.  Reg.  Frane,  ann.  874.  apud  Mar- 
ten. tom.  2.  Ampliss.  Collect.  col.  29: 
In  strafa  mansum  unum  et  Mantias,  et 
in  Bratis  mansum  dimidium. 

1 1.  MANTICA  Suffarcinatà,  Stragu- 
lum  acu  punctum,  Gali.  Ceurte-pointe. 
S.  Bernardus  in  Apologia  ad  Guillel- 
mum  Abbat.  tom.  1.  edit.  Mabill.  col. 
538  :  Tum  deinde  gestari  jubentur  map~ 
pula,  scyphi,  bacini,  candelabra,  et  Man- 
tica  suffarcinatà,  non  stramentis  sed 
ornamentis  lectulorum. 

1  2.  MANTICA,  Certa  capillorum  dis- 
posi tio.  Vita  MS.  Geraudi  de  Sala  apud 
Stephanot.  tom.  2.  Antiquit.  Bened. 
Pictav.  MSS.  pag.  576  :  Contigit  eum 
(Geraudum)  ad  moniales  Fontis  Ebraldi 
pradicationis  gratia  declinare,  ingressus- 
que  Capttulum  vidil  in  mulieribus  illis 
Deo  et  Angelis  abominabile  monstrum; 
nam  crinium  suorum  tortura  et  circum- 
datura  more  meretricio  phaleras  et  Man- 
ticas  pralendebat  posterius,  cornua  ante- 
rius.  Inspectis  ergo  cornutis  UH  rationa- 
bilibus  bestiis..,.  Spiritu  sanclo  suscitante 
et  per  os  Giraudi  suggerente  tondentur 
universa  repente. 

*3.  MANTICA,  Vestis  species,  pallium. 
Stat.  synod.  eccl.  Castr.  ann.  1358.  part. 
2.  cap.  1.  ex  Cod.  reg.  1592.  A.:  Pannis 
rubeis  aut  viridibus  et  Manticis  decollatis 

nec  notanter  brevibus, non  utantur 

clerici.  Vide  supra  M antélus. 

*  MANTIGARE,  Colligere  vasa,  manti- 
cam  seu  peram  viatoriam  componere. 
Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692: 
Manticare,  trousser.  Vide  Manticulatus, 

MANTIGULARE.  Papias:  Manticulare, 
furari.  Manticulatio,  fallacia,  vel  lenoci- 
nium.  Gloss.  MS.  Regium  Cod.  1197:  * 
Manticulare,  fraudare ,  furare»  Aliud 
Gloss.  MS.  Regium  Cod.  1013  :  Manticu- 
lat,  fraudat,  furat.  Infra  :  Menticulare, 
adtentare  dohs  ac  fallaciis,  vel  divinare. 
Vocis  origiuem  habet  Festus.  Fridego- 
dus  in  S.  Wilfrido  cap.  36  : 

Non  errare  licet,  non  Manticulare  neces»  est. 

MANTICULATUS ,  Pera  instructus. 
Gloss.  Lat.  Gr.:  Mantica,  iz-f^a.  Ita  pe- 
regri nos  nostros  Hierosolymitanos  ap- 
pellabant.  Matth.  Paris,  ann.  1248  :  Ut 
peregrinaret  ille  monachus  Manticulatus. 

*MANTICULUS,  Follis,  in  Glossar.  Lat. 


MAN 


MAN 


MAN 


235 


Gali,  ex  cod.  reg.  7692  :  Manticultts,  fool. 
Vide  Manticum. 

MANTICUM,  Manticus.  Papias:  Fol- 
lie, vulgo  Manticum  fabri.  [Ottonis  Mo- 
renae  Hist.  Laudens.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  1043  :  Cumque  super  ipsarn 
machinam  habuerunt,cum  Manticis  quos 
ibi  habebant,  ignem  in  ipsis  carrariis 
accenderunt ,  postea  cum  bene  accensse 
fuerant. ...  p rojecenjint .] 

*  MANTILE,  Vas  escarium,  in  veteri 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  521.  Latinis  vero 
Linteum  est  ad  abstergendas  manus; 
un  de  nostris  Mantiz,  eadem  acceptione. 
Lit.  remiss.  ann.  1457.  in  Reg.  185.  Char- 
toph.  reg.  eh.  325  :  Linceux  ,  Mantiz  , 
nappes  et  autres  linges.  Est  et  telae  cu- 
jusdam,  forsan  mantilibus  aptae,  nomen, 
in  aliis  Lit.  ex  Reg.  137.  eh.  8.  ann, 
1389  :  Jehan  Charle  de  Besournay  avoit 
pris  environ  douze  aulnes  de  toille,  appel- 
lée  Mantis. 

1  MANTILE  Feriale,  id  est,  ni  fall  or, 
quotidiani  usus.  Testamentum  S.  Remi- 
gli apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  4  :  Remi- 
gi&  cochlearia  tria,  quse  meo  sunt  nomine 
titillata,  Mantile  ipsius,  quod  habeo  Fe- 
riale, transcribo. 

1  Mantilium  Dator,  inter  ministros 
ecclesiae  de  Romanis  recensetur  in  Lu- 
teri s  Caroli  Regentis  ann.  1358.  tom.  3. 
Ordinat.  pag.  274.  idem  qui  Mapparius. 
Vide  in  hac  voce. 

-MANTINUS.  Glossar.  Provine.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657  :  Senequiar,  Prov.  se- 
nisterius,  Mantinus. 

MANTIPARA,  Papiae,  Levata. 

MANTIPERIUM,  Mantum  cum  pera. 
Christianus  de  Scala  in  Vita  S.  Wences- 
lai  pag.  55  :  Crusina,  Mantiperiaque,  vel 
vestimenti*  largiens. 

1  MANTISSA.  Onomast.  npócrooaa,  Auc- 
tarium,  superpondium.  Vide  Martinii 
Lexicon  et  Scali ger.  ad  Festum.  Hi  ne 

1  MANTISSARfi,  Accumulare,  super 
addere,  in  Hierat.  Juris  Pontif.  pag. 
160  :  Et  sic  de  aliis  qui  novis  novissima 
semper  Mantissarunt. 

*  MANTO,  Mentum,  Gali.  Menton.  Lit. 
remiss.  ann.  1386,  in  Reg.  129.  Chartoph.. 
reg.  eh.  237  :  Pellis  palpebrarum  per  vul- 
tura  ipsius  pendebat  usque  ad  Mantonem. 
Vide  mox  Mantum  2. 

1MANT0R,  f.  Coriarius,  Gali.  Taneur. 
Statuta  Avenion.  MSS.:  Statuimus  quod 
Mantores  qui  vendunt  fUscam  teneantur 
tradere  eam  fususceriis  sequentem  sicut 
supererit  si  promiseHnt  emptori. 

*  MANTU ALARE ,  f.  prò  Manticulare. 
Vide  in  hac  voce.  Glossar.  Provine.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657  :  Mantualare,  calvereì 
decipere,  Prov.  Engannar. 

MANTUELIS,  Paenula,  ex  Graec.  ixavfiiSij. 
Epistola  Gallieni  apud  Trebeliium  Pol- 
li onem  :  Chiami/ dem  Dardanicam,  Man- 
tuelem  unam.  Glossae  Basii.:  MavSuag,  tò 
Xouptxtov.  Occurrit  non  semel  apud  Xi- 
phiiinum  pag.  103.  220.  280.  Edit.  Rob. 
Stephan.  Artemidorum,  Hesychium  et 
alios  Grammaticos. 

MANTULA,  Papiae,  Mantellana. 

»  MANTULUS,  Mantellus,  Paìlium. 
Form.  MSS.  ex  Cod.  reg.  7657.  fol.  39. 
v°  :  Armatus  uno  jaque  et  uno  costélerio 
subtus  Mantulum,  quem  portabat ,  etc. 
Vide  supra  Mantelus. 

1.  MANTUM,  Pallium  ;  Italis,  Manto  ; 
Gallis,  Manteau  ;  GlossaB  Lat.  Gr.:  Palu- 
damentum,  ^Xa(Au8a,  tò  jjlkvtiov.  Gloss. 
Arabico- Lat.:  Diplois,  sagum,  Mantum. 
Isidor.  lib.  19.  Originum  cap.  24.  et  ex 
eo  Papias  :  Mantum  Hispani  vocant,  quod 
manus  tegat  tantum;  est  enim  brevis 
amictus.  Testamentum  S.  Caesarii  Are- 
la  tens.  Episcopi  :  Ancillse  nostrte  Csesa- 


rix  Abbatissx,  quem  ipsa  fecit  Mantum 
majorem,  quem  de  cannabe  fecit,  dari 

volo Domino  meo  Cypriano  Episcopo 

Mantum  et  cinctorium  melioretn  dari 
volo.  Anastasius  in  Gregorio  II.  de 
Luithprando  Rege  Longobardorum  pag. 
70  :  Sic  ad  tantam  compunctionem  piis 
monitis  flexus  est,  ut  qu&  fuerat  indutus, 
exueret,  et  ante  corpus  Apostoli  poneret, 
Mantum,  armilausiam,  baltheum ,  spa- 
thum,  atque  ensem  deauratum,  necnon 
coronam  auream,  etc,  Charta  Ferdinandi 
I.  Regis  Hispan.  aeree  1101  :  Mantos  duos 
auro  fusos,  alio  alguexi  auro  texto ,  etc. 
[Chron.  Sicilia?  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  89:  Forma  militaris  appara- 
tus  est  cum  spalleriis  de  cindato  et  Manto 
de  cindato.] 

Bay f fi us  vocem  Mantum  a  Graeca  (xav- 
Btiij  deducit.  Servius  ad  4.  Geòrgie,  ex 
Lucilio  et  Plauto,  Manlellum  esse  pari- 
ter,  ait,  quod  Graeci  nav§ua  vocant. 
Gloss.  Graec.  MS.  Reg.  Cod.  1673  :  Mav- 
Beias,  eT5o<  Ijiartou  oitep  xaXeiTou  Xouptxiov. 
Aliud  Lex.  Graec.  Reg.  MS.  Cod.  2062  : 
'EpeorpiBe;,  'Pw^atxa  \^.àxta,  \£ye,x<xi  òl  xa\ 
ó  jiav80a?,  xa\  pt'ppov.  Alibi:  MavSuas,  eto*o<; 
tjxaxtou,  xac  tò  t&v  jxovax&v  itaXXtov.  Vide 
Pachymerem  tom.  1.  pag.  184.  Sed  et 
ejusdem  originis,  Mantella,  mandilia,  et 
Mantiliat  id  est,  mappas  vilJosas,  qui  bus 
non  modo  mensas,  sed  et  humeros  in- 
terdum  tegerent,  innuit  idem  Servius. 
Glossae  veteres  :  Mantelia,  mappas  di- 
cunt  villosas.  Isidor.  1. 19.  cap.  26  :  Man- 
tella nunc  prò  operiendis  mensis  sint, 
qu&y  ut  nomen  ipsum  indicat,  olirà  ter- 
gendis  manibus  pr&babantur  :  sive  man- 
delia  a  mandendo.  Glossae  Gr.  Lat.:  Xei- 
pex^ayscov,  Man  tei  a,  mappa.  Xecpó{xaxTpov, 
Mantela.  Joan.  de  Jan  uà  :  Marnile,  vel 
mante  quasi  manutergile,  gausape,  quod 
in  tergendis  manibus  praebetur,  unde 
dicitur  Mantile  vel  Mantele,  quasi  manus 
tela.  Trebellius  Pollio  in  Gallienis  : 
Mantilibus  aureis  semper  stravit.  Mante- 
lia CypHa,  apud  eumdem.  Leo  Ostiensis 
lib.  3.  cap.  57:  Et  cooperuit  omnes  men- 
sas  refectorii  Mantellis.  Vide  Sai  masi  um 
ad  Vopiscum  pag.  343.  et  357. 

SSiT  Errane  si  fldes  Hickesio,  quicum- 
que  ejusmodi  vocum  originem  a  Graeca 
lingua  accersere  conankir  ;  cui  quidem 
sententiae  calculum  facile  adjiciet  quis- 
quis  probe  noverit  quantum  in  hac  lin- 
gua extranei  fuerintantecessores  nostri. 
Itaq uè  a  Celtica,  Theotisca,  Cimbrica, 
Saxonica  quibus  Mattul  vel  Mottul  pal- 
lium sonat,  Mantum  deducere  promp- 
tum  est.  Germanis  Mantel  non  pallium 
modo  significat,  ut  monet  Eccardus,  sed 
etiam  id  omne  quod  aliud  circumdat; 
hinc  murus  arcis  atque  structura  quae 
focum  in  vesti  t  Mantel  ipsis  dicitur  ; 
unde  nostris  etiam  Mantelet,  ut  infra 
observabimus. 

Mantum  vero  olim  habitum  inter 
praecipuas  summorum  Ponti  fi  cum  ves- 
tes,  adeo  ut  dignitatis  investituram  per 
illud  àcciperent.  Ceremoniale  Roma- 
num  lib.  1.  sect.  2  :  Legimus  superiori- 
bus  temporibus,  cum  duse  partes  in  elee- 
iione  concordabant,  Priorem  Diaconorum 
consuevisse  induere  Electum  Mantum  Pa- 
pale, dicendo  Ego  investio  te  de  Papatu, 
ut  prsesis  urbi  et  orbi.  Arnulph.  Lexo- 
viensis,  de  Octaviano  Antipapa  :  Man- 
tum arripuit,  et  ita  se  damnabili  pr&- 
sumptione  intrusit.  Gerhohus  Reichersp. 
de  Alexandre  PP.  :  Oblato  ei,  ut  mos  est, 
per  Archidiaconum  Manto,  rubea  vidéli- 
cet  illa  cappa,  ause  insigne  Papale  est. 
Acta  ejusdem  Alexandri  III.  PP.  :  Juxta 
priscum  Ecclesia  ritum  electum  suum 
Alexandrum  fugientem,  excusantem  in- 


super et  omnino  reluctantem  Papali 
Manto,  Beo  j avente,  tnduerunt.  Vide 
ejusdem  Alexandri  Epistolam  1.  Jaco- 
bus  Cardinalis  de  Coronat.  Bonifacìi 
Vili.  PP.  lib.  2  : 

....  Mantoque  relieto, 

Induitur  niveuni  zona  succinctus  amictum. 

Ita  si  deponebantur,  aut  sponte  digni- 
tà tem  aodicabant,  Mantum,  ut  praeci- 
puum  insigne  dimittebant.  Panduìphus 
apud  Baronium  ann.  1124.  et  Willelm. 
Tyr.  lib.  13.  cap.  15.  de  Elect.  Honorii 

II.  PP.  :  Et  quia  electio  ipsius  Honorii 
minus  canonice  processerai.,  mitram  et 
Mantum  sponte  refutavit  et  deposuit.  Vide 
Epist.  Alexandri  III.  PP.  apud  Radevi- 
cum  lib.  2.  cap.  51.  Vitam  Gregorii  X. 
PP.  pag.  346.  Joan.  Villaneum  lib.  8. 
cap.  5.  etc. 

SU"  Nec  tamen  Mantum  summis  Pon- 
tifici bus  peculiare  fuit  ornamentum  : 
inter  sacerdotali  a  enim  recensetur  in 
Charta  Adelgastri  Principis  tom.  3.Con- 
cil.  Hispan.  pag.  90  :  Ad  ornamentum 
ecclesiae  damus  octo  vestimenta  et  tres 
Mantos  et  sex  stolas.  Mantos  vero  casulas 
interpretatur  Mabillonius  tom. 2.  Anna!, 
pag.  273. 

Mantare,  Immantare,  Ammantare, 
Pallio  induere,  tegere.  Mantatum,  dixit 
Martialis  1.  14.  Epigr.  27  : 

In  Pompeiano  tecum  spectabo  theatro, 
Mantatus  popolo  vela  negare  solet. 

Glossae  Isidori  :  Paludatis,  mantatis.  Ita 
lego  prò  mantuatis,  nisi  a  mantua  dica- 
tur,  ex  Graec.  |jwcv8ua$  et  ^avo*^,  quod 
vult  Sai  masi  us. 

Immantare,  proprie  de  summis  Pon- 
tifici bus  dicitur.  Radevicus  lib.  4.  de 
Gesti s  Frid.  cap.  65  :  Et  accepto  manto 
voluerunt  Immantare  D.  Rolandum  Can- 
cellarium.  Et  cap.  71  :  Canonici  B.  Petri 
miserunt  ad  Rolandum  Cancellarium  Ca- 
nanicos  suosf  qui  viderent  an  esset  Im- 
mantatus,  sicut  quidam  credebant,  aut 
aliquo  modo  promotus.  Unde  bis  missi 
Inquisitores  retulerunt  eum  esse  lmman- 
tatum,  nec  aliqua  promotionis  specie  va- 
riatum.  Gerhohus  Reichersp.  de  eedem 
Octaviano  :  Qualiter  in  Ecclesia  B.  Petri 
ipse,  nullus  alius  Immantatus  et  introni- 
zatus,  etc.  Fastradus  Abbas  Clarevallen- 
sis  in  Epistola  ad  Omnibonum  Vero- 
nensem  Episcopum  :  Octaviani  nullam 
fuisse  electionem,  Immantationem  fecisse 
sibi  ipsi,  laicali  adjutorio  Pontificalem 
occupasse  cathedram.  Adde  Joan.  Saris- 
beriens.  Epist.  59.  pag.  128. 129.  ubi  bis 
peccarunt  operae,  Albert.  Stad.  ann.  1159. 
et  Otton.  Morena m  pag.  63. 

Ammantare,  prò  Immantare,  ex  Ita- 
lico Ammantare.  Cenci  us  Camerari  us  in 
Ceremoniali,  sub  Celestino  III.  PP.  :  Et 
perscrutata  omnium  Cardinalium  volun- 
tate  ab  aliquibus  de  ipsis,  in  quem  major 
et  melior  pars  convenerit,  Prior  Diacono- 
rum  ipsum  de  pluviali  rubeo  Amantat,  et 
eidem  Electo  nomen  imponit.  Itali  Am- 
manto interdum  dicunt  prò  manto,  ut 
Joannes  Villaneus  lib.  8.  cap.  8. 

Mantum,  proprium  etiam  fuit  Prae- 
fectorum  urbis  Romae,  cum  hac  digni- 
tate  eo  investirentur.   Acta  Innocentii 

III.  PP.  :  Petrum  urbis  Pr&fectum  ad 
ligiam  fidelitatem  recepit,  et  per  Man- 
tum  quod  UH  donavit,  de  pr&fectura  eum 
publice  investivit.  Describi  tur  in  Cere- 
mon.  Roman,  lib.  1.  sect.  7.  ubi  de  in- 
vestitura ejusdem  praefecti  :  Mantum  au- 
reo limbo  circumtextum,  apertura  a  parte 
dextra. 

Mantum  praeterea  inter  regalia  insi- 
gni a  Regum  Aragonensium  recensetu 


236 


MAN 


MAN 


MAN 


in  Gestis  Innocente  III.  PP.  pag.  134. 
135.  et  in  Epistola  Martini  IV.  PP.  tom. 
5.  Hist.  Frane,  pag.  878. 

$$g*  Manto  etiatn  vesti  tas  mulieres, 
cujus  formam  sic  describit  le  Roman  de 
la  Violette  MS.  : 

Et  Mantel  ot  d'ormine  au  col 
Plus  veri  que  n'est  feuille  de  col, 
A  flouretes  d'or  eslevces 
Qui  moult  soni  richemant  oeuvrées, 
Et  ot  à  chascune  flourete 
Atachié  une  campanete 
Dedans  sì  que  riens  n'en  paroit, 
Et  si  très  doulcement  sonnoit, 
Quant  ou  Mantel  frapoit  le  vent, 
Je  tous  di  que  par  nul  couvent 
Harpe,  ne  vielle,  ne  rote 
Ne  rendroit  point  si  doulce  note 
Cova  les  escheletes  d'argent. 

1  Mantum  Rotatum,  Chlamys  lim- 
bi s  circum-ornata.  Vita  B.  Gerardeschae 
tom.  7.  Aprilis  pag.  174  :  Induta  est  per 
B.  Joannem  quodam  Manto  Rotato  mira- 
bili. 

Mantatura,  prò  Manto,  pallio,  seu 

goti us  attexta  pallio  pelle  :  Doubleure. 
X)landinus  in  Chr.  lib.  2.  cap.  14  :  Quo- 
rum  omnia  similia  fuerunt  vestimenta,  in 
re  una  solummodo  discrepanti^,  quod  sci- 
licei  Mantatura  patris  mei  fuit  de  arme' 
rinis,  sed  aliorum  fuit  de  pretiosis  Varis 
Sclavoni&a, 

*  Stat.  Ferrar,  ann.  1279.  apud  Mura- 
tore, tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
424  :  Et  in  gomita  de  Mantatura  fo- 
drata  de  pellibus ,  sex  solidos  Ferra- 
rienses. 

Mantea,  Idem  quod  Mantum,  ex  Gali. 
Manteau.  Matth.  Paris  ann.  1188  :  Rex 
indutua  Mantea,  hoc  est,  paludamento 
regio. 

*  Manteus,  Eadem  notione.  Conci  1. 
Valenti num  ann.  1565.  inter  Hispan. 
tom.  4.  pag.  69  :  Decer nit  igitur  omnes 
prima  tonsura  initiatos....  habitum  etiam 
clericalem  ordinarie deferre,ut potè  oblon- 
gum  pallium  quod  vestium  genus  Manteos 
appellamus. 

Mante llarium.  Innocenti us  ITI.  PP. 
lib.  1.  Epist.  pag,  29.  Edit.  Colon,  et  31. 
Venetaa  de  Canonicis  regularibus  :  Ca- 
pas  nigras  singuli  de  Mantéllario  ha- 
oeant  vel  nadivo,  pelles  agninas  albas, 
etc. 

Mantellum  ,  Mantellus ,  di  minuti - 
vum  ex  Mantum  :  Gallic.  Manteau. 
Ital.  Mantello.  Ebrard.  in  Grecismo 
cap.  12  : 

Pauperis  est  palla  :  dìtìs  chlamys  :  ac  mediocris 
Pallia  sunt  :  bis  Mantellus  convenit  haec  vox. 

Liber  ordinisS.Victoris  Parisiensis  MS. 
cap.  18  :  Pallium,  id  est,  Mantellum.  Vox 
nota  Lucilio  et  Plauto  in  Cap  ti  vis.  Ar- 
noldus  Lubecensis  lib.  2.  cap.  9  :  Dedit 
autem  et  dona  plurima,  Mantellum  et  tu- 
nicam  de  optimo  serico,  etc.  Aimoinus 
lib.  5.  cap.  23  :  150.  libris  argenti,  150. 
Mantellis  et  150.  spatis,  et  150.  mancipiis, 
etc.  Chronicon  Moguntinum  :  Purpuram 
optimam  de  almaria  tollens,  sibi  fecit  ves- 
tes,  tunicam,  sorcotium,  et  Mantellum,  ut 
in  lmperatoris  curia  gloriosior  apparerei. 
Testamene  S.  Everhardi  Ducis  Foro- 
jul.  :  Mantellum  unum  de  auro  paratum, 
cum  fibula  aurea,  et  alteram  spatam  vo~ 
lurnus  ut  habeat.  [Concil.  Trevir.  ann. 
1310.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  coi. 
249  :  Pr&acipimus  districte  ne  Abbates  vel 
monachi,  Abbatissse  vel  moniales,  sub 
pcena  exeommunicationis  lat&  séntentias, 
mantella  seu  sorcotia  aperta  portent  de 
catterò.]  Adde  W.  Tyr.  lib.  10.  cap.  11. 
lib.  12.  cap.  7.Falconem  Benevent.  ann. 
1122.  cap.  224.  Caesarium  1.  3.  cap.  6.  1.6. 
cap.  5.  Simeonem  Dunelm.  in  Hist.  Du- 


nel.  Eccles.  Radulf.  de  Diceto  ann.  960. 
lib.  Usuum  Ordin.  Cìsterciensis  cap. 
102.  Rainardum  in  Institutis  ejusdem 
Ordinis  cap.  59.  etc. 

1  Mantellum  Mensale,Quo  ad  men- 
sam  utebantur,  ut  aliis  vestibus  parce- 
rent.  Testam.  ann.  1433.  in  Tabu!.  Ec- 
cles. Massi  1.  :  Item  (legamus)  unum  Man- 
tellum óbscurum  mensole  cum  duobus  ca- 
puciis.  Vide  Mensole. 

SS0"  Mantellum  uti  vestis  irreligiosa 
et  inhonesta  prohibetur  scholaribus  in 
Statutis  Collegii  Majoris-monast.  ann. 
1390.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Histor.  Pa- 
ris, pag.  396  :  Item,  quod  nullus  deferat 
Mantellum  pei*  villani,  nec  alias  vestes 
irreligiosas  vel  inhonestas.  Quod  de 
aliqua  mantelli  specie  accipiendum  vi- 
detur. 

Mantellus.  Concilium  Metense  ann. 
888.  cap.  6  :  Nemo  Clericorum...  cottos  vel 
Mantéllos  sine  cappa  portet.  [Statuta  Mo- 
nialium  S.  Salvatoris  Massiliens.  MS. 
ann.  1400  :  Mandamus  ut  subtus  cadaver 
monialis  defunetse  ponatur  Mantellus  ho- 
nestus  penna foratus.]  Joannes  de  Gar- 
landia  in  Synonymis  : 

Pallia,  palliola,  chlamys,  cum  cyclade  palla, 
Ac  habilis  manibus,  Mantellus  jungìtur  istis. 

Poeta  vel  Grammaticus  infimi  aevi  MS. 
post  W.  Britonis  Vocabularium  : 

Pontificie  struma,  fax  Clerici,  sordida  spuma, 
Qui  dedit  in  bruma  mihi  Mantellum  sine  piuma, 
Pauper  Mantelle,  sum  vilis  et  sine  pelle, 
Si  potes  ex  presse  frigus  rabiemque  procella?. 
Dixit  Mantellus,  Mihi  nec  pilus  est  neque  vellus. 

Vide  Mantellum  et  Mantellus  suis  locis. 

1  Mantellus  Alamanicus,  An  more 
Alemannorum  ?  Ordinatio  domus  Dal- 
phin. tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  315  : 
Volumus  et  ordinamus  quod  in  festo  om- 
nium Sanctorum  singulis  annis  Persona 
nostra,  Barones,  Milites,  Phisici,  Doctores 
et  Jurisperiti  nóbiscum,  et  de  ipso  Hospi- 
tio  nostro  exislentes,  induantur  de  una 
malacota  cum  Mantello  Alamanico  de  ali- 
quo  panno  plani  coloris,  et  malacota  sit 
fodrata  cum  fodratura  de  agnello, et  Man- 
tellus  sit  de  panno  duplici,  ita  quod  fo- 
dratura sit  de  panno  alterius  coloris*  Ita 
quod  malacota  cum  fodratura,  et  Mantel- 
lus, etc. 

1  Mantella  Penulata,  Pelli tio  or- 
nata. Charta  ann.  1445.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  434  :  Item  do  et 
lego  (  Willelmo    Bastard    et    Elizabeth^ 

uxori  ejus meavn  Mantellam    penu- 

latam  cum  furris  ejusdem.  Vide  Penu- 
latus. 

**  Mantel  Mardrinum.  Ruodlieb 
fragm.  13.  vers.  108  : 

Mantel  Mardrinum  senio  sudoreque  fuscum. 

Mantellum  ad  RosTRA:Gallis  Man- 
teau àpoinle.  Statuta  Ordinis  Hospita- 
lariorum  S.  Joannis  Hieros.  tit.  4.  §20  : 
Cum  e  vita  decesserint,  Mantellis  ad  ros- 
tro, id  est,  cum  punctis  et  cruce  alba  se- 
peliantur.  Tit.  10.  §  5  :  Utantur  tunicis 
et  habitu  longo  et  decenti,  cum  chlamy di- 
bus  rotundis  longis  ad  minus  sub  genu, 
vel  rostratis  sive  ad  punctas  vulgariter 
dictis. 

Sic  porro  Mantellum  regium  describi- 
tur  in  Computo  Stephani  de  la  Fontaine 
Argentarli  Regii  ann.  1351  :  Pour  20. 
aulnes  et  demie  de  fin  velluau  vermeil  des 
fors,  pour  fair  e  une  g  amache,  un  long 
Mantel  fendu  à  un  coste,  et  chaperon  de 
meesmes,  tout  fourré  d'ermines,  pour  le 
Roy  à  la  derniere  feste  de  VEstoille,  eie. 
une  fourrure  de  gris  à  fourrer  un  grand 
Mantel  fendu  à  un  coste,  que  ledit  Sei- 
gnor  ot  pour  relever  de  nuis.  Alibi  :  Pour  * 


fourrer  un  surcot,  un  Mantel  long  fendu 
à  un  coste,  et  chapperon  de  meesmes,  que 
le  Roy  ot  d'une  escarlatte  vermeille,  pour 
cause  de  ladite  feste,  etc.  Et  capite,  pour 
le  Due  d'Orliens:  Pour  fourrer  un  grand 
surcot,  un  Mantel  fendu  à  un  coste,  et 
chapperon  de  meesmes,  que  ledit  Sei- 
gneur  ot  d'une  escoriate  vermeille.  Vide 
Pallium  1. 

1  Mantello  Verso,  Proverbi um,Gal- 
lis  ead.  notione  Tourner  casaque.  Lit- 
terae  Angeli  Pechinolii  ad  Innocentium 
VIII.  PP.  ann.  1489.  apud  Illustr.  Fon- 
taninum  in  Antiq  uit.  Hortae  pag.  476  : 
Et  quia  Maj estati  suee  tractatus  ille  pla- 
cuerat,  statim  verso,  ut  aiunt,  Mantello, 
contro  omnem  charitatem  et  proximi  sui 
amorem...  pacem  cum  illis  conclusit. 

*  Deficere,  ab  aliquo  ad  aliquem  des- 
ciscere.  Instr.  ann.  1384.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  59.  col.  2  :  Quod 
ex  ilio  capite  non  poterant  dominari, 
statim  cceperunt  vertere  Mantellum,  et 
declinarunt  nonnulli  ad  dictum  domi' 
num  ducem  Bituricensem  et  locumtenen- 
tem. 

Mantelletum,  di  min  ut.  a  Mantello. 
Gali.  Mantelet.  Ceremonial.  Episcopo- 
rum  lib.  1.  cap.  1  :  Super  vestem  inferio- 
rem  talaremt  cum  extra  domum  exibit, 
induet  aliam  vestem  breviorem  apertam, 
ut  per  scissuras  brachia  extrahi  possint, 
quod  genus  vestis  Mantelletum  vocant. 
Est  etiam 

Mantelletum,  Machinae  bellicae  spe- 
cies,  [quae  palis,  perticis  cratibusque  so- 
ndata, teste  Vegetio,  quasi  pallio,  pu- 
gnantes  tegebat,  dum  in  hostes  tela  et 
lapides  e  machinis  projiciebant.  Com- 
putus  ann.  1334.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  292  :  Pro  expensis  factis  in  quadam 
domo  apud  Vorapium  in  qua  sunt  repo- 
sitss  machinae  et  Mantelli  domini  Dal- 
phini.  Ibid.  pag.  282  :  Item,  prò  palis  seu 
perticis  Mantellorum,  vili.  sol.  Occurrit 
praeterea  in  Chron.  Domin.  de  Gravina 
apud  Muratorìum  tom.  12.  col.  674.]  Pe- 
trus IV.  Rex  Aragon.  in  Chron.  lib.  3. 
cap.  23  :  Faen  fer  ginys  en  Valencia  y  en 
Barcelona,  e  Mantelet s  e  Gates  per  com- 
balre.  Adde  cap.  25.  lib.  6.  cap.  4. 

Mantellat.se  dictae  Sorores  de  Poe- 
nitentia  B.  Dominici,  quod  laneo  utan- 
tur pallio,  ut  testatur  Raimundus  Ca- 
puanus  in  Vita  S.  Catharinae  Senensis 
num.  69.  [tom.  3.  Aprilis  pag.  870  :  Et 
cum  sororwus  de  poznitentia  B.  Dominici 
quas  vulgari  sermone  Mantellatse  vocan- 
tur.] 

1  Mantellati  dicti  pariter  fratres 
tertii  alicujus  ordinis  eadem  ratione,  in 
Bulla  Leonia  X.  ann.  1516.  in  Contin. 
Bullar.  Rom.  part,  4.  37. 

*2.  MANTUM,  Mentum,  Gali.  Menton. 
Constit.  Carmelit.  MSS.  part.l.  rubr.  10: 
Quotiescumque  communicant  fratres,  Un- 
meus  mundissimus  a  duobus  fratribus  te- 
neatur,  qui  Mantis  communicantium  sub- 
mittatur.  Vide  supra  Manto. 

*  MANTUS,  Armaturae  speci es,  qua  ca- 

§ut  et  humeros  tegebant.  Testam.  Rich. 
e  Bisunt.  archiep.  Rem.  ann.  1389.  in- 
ter Instr,  tom.  10.  Gali.  Christ.  col.  70  : 
Item  dedit  et  legavit  magistro  Johanni 
Vetulse,  olim  ballivo  suo  tiemensi,  suam 
tunicam,  Gallice  Cote  à  armer,  ferra- 
tam  argento,  bassinetum  suum,  melio- 
rem  Mantum,  Gallice  Carnati,  et  melio- 
rem  suam  tunicam  ferream.  Vide  Came- 
laucum. 

MANUA,  Mannua,  Manipulus,  fascis  : 
Italis,  Manata.  Gloss.  vetus  :  Mannua, 
Spaypwc,  al.  6pay^-  Gloss.  Grsec.  Latin.  : 
Aporia,  Maniputum,  Manua,  Dragma. 
Grseci  Spay^aTa,  vocant  S&o^àc,  xod  orap  yj 


MAN 


MAN 


MAN 


237 


^etp  fipa^tjTat.  Idem  Gloss.  Graeco-Lat.  : 
1  Aé<uL?).  Marina,  fascis  :  leg.  Manua.  Glos- 
sae Isid.  Mannua,  manipuli.  Gloss,  Lat. 
Gali.  .Manipulus:  Mannée,  ou  poignée 
de  bled.  Manua  foeni,  apud  veterem  In- 
terpret.  Juvenal.  Sat.  8.  v.  152.  sic  enim 
legendum  prò  manna.  pAnbene,  vide 
supra  in  Manna  3.]  Spartum  in  acervo 
Manuatum,  apud  Plinium.  Idem  Manua- 
les  fasces  dixit  de  lino.  Charta  ann.1195. 
apud  Ughell.  tom.  7.  pag.  1321  :  Octo 
salmaa  vini,  et  duas  Manuas  lini,  etc. 
Perperam  editum  mannas,  ut  et  in  Ex- 
cerptis  ex  vet.  Lexico  pag.  252.  Recen- 
tiores  Graeci  nocvouOtov  videntur  appel- 
lasse, quod  Latini  Manuam.  Passio  SS. 
XX.  Martyrum  Lauras  S.Sabaen.  25: 
©ajjivou;  yàp  xà  XeyójjLsva  |i,avou0ta  eupc'axov- 
T£5,  (eicóOaat  yàp  ol  itaTepe;  oWTà  (ruvecdàystv 
xat  aitOTi0e<T8at)  eTo\p,a);  Xomòv  8t*  auxcov  xà 

olxTQiiaxa  cvsTtcóptCov.  Occurrit  etiam  in 
Vita  S.  Euthymii  n.  138. 

1.  MANUALE,  Sudari um.  Glossae  Isid.: 
Manuale,  Orarium,  Gloss.  ^Elfrici  :  Ma- 
nualis, Hand-Iin,  i. man u tergi um.Acta 
Passionis  S.  Maxi  mi  ni  Martyris  :  Ma- 
nualem  quo  oculos  fuerat  ligaturus,  in 
partes  duas  discidit,  etc.  Acta  S.  Cy- 
priani:  Linteamina  vero  et  Manualia  fra- 
tribus  ante  eum  mittebantur.  Mox  :  Qui 
cura  lacinias  Manuales  ligare  sibi  non 
potuisset,  etc  Vita  S.  Pel  agi  33  mere  tri  ci  s 
cap.  3.  in  Vitis  Patrum  :  Posuit  faciem 
super  genua  sua,  et  Manuale  sanctum 
quod  tenebat  sanctis  manibus  suis.  'Ey ye(- 
piov  vocant  Graeci.  Germanus  Patr.  CP. 
in  Theoria  Myst.  :  Tò  ài  ey^eipiov  Tògliti 
tyjs  frSvTj;  è<rx\  tò  aTro|j,à|av  toc?  X£tPaS  otuxoO 
Xevxiov. 

2.  MANUALE,  Manipulus.  Vetus  Cere- 
moni  al  e  Roman,  ex  MS.  Vaticano  :  Ha- 
bendo  stolam  super  humerum,  et  Ma- 
nuale in  brachio,  sicut  Diaconus.  Liber 
Anniversarior.  Ecclesiae  Vaticanae  fol. 
144  :  Item  tres  stolas,  et  tria  Manualia 
de  opere  Cyprensi.  Ita  etiam  usurpat 
Hist.  Episcoporum  Autissiod.  cap.  49. 
pag.  450. 

3.  MANUALE,  eyx£tptòcov,  Li  beli us  qui 
manu  facile  gestari  potest,aut  qui  sem- 
per  in  promptu  est,  et  ad  manum  habe- 
tur,  Joanni  de  Jan  uà.  Glossae  Isidori  : 
Manuale,  liber  ad  gerendum  aptus,  qui 
Enchiridion  dicitur.  Agobardus  in  Epist. 
ad  Ebbonem  Remensem  Episc.  :  Jubeas 
demum  talia  qua  viderentur  congrua, 
proprio  inserere  Manuali.  Supra  Enchiri- 
dii  voce  us  us  est.  Mox  sub  nnem  Epis- 
tolae  :  Tale  fieri  jussistis  opus  quod  pau- 
lisper  manu  gestetur,  non  quoain  arma- 
rio vel  in  scrinio  reservetur.  Liudgerus 
in  Vita  S.  Gregorii  Traject.  n.  20  :  Li- 
brum  S.  Augustini  tradidit,  quem  Enchi- 
ridion, id  est,  Manuale  ipse  nuncupavit. 
Idem  Augusti n.  lib.  Retract.  cap.  63  : 
Cum  a  me  postulasset,  ut  aliquod  opuscu- 
lum  haberet  meum  de  suis  manibus  non 
recessurum  :  quod  genus  Gr&ci  Enchiri- 
dion vocant.  Idem  in  Enchir.  ad  Laur. 
cap.  5  :  Tu  autem  Enchiridion  a  nobis 
postulas,  id  est,  quod  manibus  possit  ads- 
tringi,  non  quod  armaria  possit  onerare. 
Cathwlphus  in  Epistola  ad  Carolum  M. 
Regem  Frane.  :  Post  fidem  Dei,  et  amo- 
rem  et  timor 'ero,  ut  sapius  habeas  Enchi- 
ridion, quod  est  librum  Manualem,  legem 
Dei  tui  scriptam  in  manibus  tuis,  ut  le- 
gas  illam  omnibus  diebus  vitas  luae.  Adel- 
bertus  Abb.  Heidem.  praefat.Relat.etc.: 
Quasdam  ex  plurimis  collegi,  et  in  quod- 
dam  minutum  opusculum,  et,  ut  ita  di- 
cam,  in  quoddam  Manuale  redegi.  Ma- 
nuale psalterium,  in  Vita  B.  Mariani 
Abb.  Ratisp.  n.  9.  Editus  est  Ingoi stadii 
ann.  1583  :  Liber  orationum,  quem  Karo- 


lus  piissimus  Rex  Hludovici  C&saris  filius 
colliaere  atque  sibi  Manuelem  scribere 
jussit.  Ubi  nemo  non  videt  scribendum 
manualem.  Libellus,  et  liber  Manualis, 
in  Epistola  Taionis  Episcopi  Caesaraug. 
adQuiricum  Barcinonensem  Antistitem, 
et  in  Vita  B.  Mathildis  Reginae  n.  1.  Al- 
cuinus  in  Praef.  ad  Libr.  de  Virtù  ti  bus  : 
Ut  habeas  jugiter  inter  manus  Manuales 
paterna  ammonitionis  sententias,  in  qui- 
bus  teipsum  considerare  debuisses,  atque 
ad  ssterna  beatitudini»  excitare  studium. 
Isidorus  in  Prologo  in  libr.  Geneseos  : 
Veterum  Ecclesiasticorum  sententias  con- 
gregante,  veluti  ex  diversis  pratis  flores 
collectos  ad  manum  fecimus,  etc. 

Manualium,  eyxeiptòiov,  in  Glossis  Gr. 
Lat. 

Manualis,  vel  Manuale,  Liber  in  quo 
continetur  or  do  servitù,  Èxtremse  Unc- 
tionis,  Catechismi,  Baptismi,  et  hujus- 
modi,  in  Statutis  synodalibus  Odonis 
Episcopi  Parisiensis,  in  Concilio  Bu- 
densi  ann.  1279.  cap.  42.  et  in  Synodo 
Bajocensi  ann.  1300.  e.  25.  et  apud  Lind- 
wodum  ad  Provinciale  Cantuariensis 
Ecclesiae  lib.  3.  tit.  27.  pag.  361.  [Annal. 
Benedict.  ad  ann.  898.  tom.  3.  pag.  303  : 
Libros  ecclesiasticos,  scilicet  psalterium, 
comitem,  antiphonarium,  Manuale  ora- 
tionum ,  passionum,  sermonum,  ordinum, 
precum  et  horarum.  Statuta  Eccles.Nan- 
net.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col- 
934  :  Librum  qui  dicitur  Manuale  ha- 
beant  singuli  presbiteri  parochiales,  ubi 
continetur  or  do  servitù  mortuorum,  bap- 
tismatis,  catechismi,  extremae-unclionis.] 
Manualis  meminit  praeterea  Gillebertus 
Lunicensis  Episcopus  de  Usu  Ecclesias- 
tico, 

4.  MANUALE  ,  Pulpitum  portatile. 
Gloss.  S.  Benedicti  :  Manuale ,  àvaXó- 
ytov.  Glossae  antiquae  MSS.  :  Logium , 
Manuale.  Alibi  :  Manuale,  logium,  orale. 
Vide  Analoaium. 

1  5.  MANUALE,  Fasciculus,  Gali.  Bou- 
quet. [*  Nisi  sit  Series  sacrorum  globu- 
lorum,  vulgo  Ckapelet.  Vide  Rosarium 
1.]  Acta  S.  Franciscae  Rom.  tom.  2.  Mar- 
tii  pag.  141  *  :  Et  dictus  Apostolus  in 
forma  humana  prassentavit  ipsi  Beata 
unum  Manuale  rosarium  satis  pulchrum, 
in  quo  erant  rosse  viginti. 

*  6.  MANUALE ,  Cingulum  videtur  ad 
usum  ecclesiasticorum.  Inventar.  MS. 
thes.  Sedis  Apost.  ann.  1295  :  Item  unum 
succinctorium  vel  Manuale  rubeum  et  en- 
dicum  (sic)  cum  nodis  et  manipulis.  Vide 
Manuale  2. 

«  7.  MANUALE,  Quidquid  ad  manum 
alterius  assignatur.  Charta  ann.  1233. 
apud  Cene,  inter  Cens.  eccl.  Rom.  :  Hssc 
sunt  donentalia  et  Manualia,  qusz  domi- 
nus  Offreducius  de  Miranda  assignavit 
domino  Batono  castellano  Miranda.  Quae 
Charta  sic  inserì  bit  ur  :  Instrumentum 
donitaliarum  et  Manualium  roesz  Mi- 
randa. 

*  8.  MANUALE,  Prima  perscriptio,  pro- 
typum  scriptum,  Gali.  Minute.  Stat. 
comitat.  Venaiss.  sub  Clem.  VII.  PP. 
cap.  11.  ex  Cod.  reg.  4660.  A  :  Notarii... 
acta  inter  partes  eorum  manibus  descripta 
ordinent,...  et  ipsorum  finito  officio  ipsa 
Manualia  eisdem  futuris  notariis  in  dicto 
officio  eis  succedentibus  restituere  te- 
neantur. 

*  9.  MANUALE,  Accepti  et  impensi 
diurni  liber,  Gali.  Journal.  Instr.  ann. 
1383.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
44.  art.  42  :  Quod  receptor  generalis,...nec 
non  idem  contrarotulator  tenebuntur  fide- 
liter  scribere  in  eorum  papiris  et  Manua- 
libus  omnes  receptas  per  eos  factas.  Stat. 
colleg.  de  Marchia  ann.  1423.  fol.  89  :  In 


ipso  collegio  habeatur  Manuale  seu  dieta- 
rium  commune,...inquo  scribantur  omnes 
misise  saltem  extraordinariae  et  omnes 
receptas. 

**  Manuale  Pretium.  Vide  in  Pre- 
tium. 

MANUALES,  in  Glossis  antiq.  MSS. 
Forcipes  ferrarii.  Addit  Papias  :  Longum 
ferrarli.  Ita  Codex  MS. 

1  1.  MANUALIA,  Manicae.  Expositio 
brevis  antiquae  Liturgias  Gali,  apud  Mar- 
ten. tom.  5.  Anecd.  col.  99  :  Manualia 
vero,  id  est  manicas  induere  sacerdotibus 
mos  est  instar  armillarum,  quas  Regum 
vel  sacerdotum  brachia  constringébantur. 

1  2.  MANUALIA,  Quotidiani  et  minores 
praebendaereditus.  Compendiosa  beneflc. 
expositio  fol.  Il  :  Ut  dispensati  fructus 
percipiant  quosvulgus  nomine  grossi  indi- 
cat,  diariis  vero  et  Manualibus  sive  gania- 
giis  priventur.  Co  nei  1.  Mexicanum  ann. 
1585.  inter  Hispan.  tom.  4.  pag.  408  :  Et 
nihilominus  universis  prasbendas  suse  emo- 
lumentis  et  obventionibus,  anniversariis 
et  Manualibus  quae  nonnisi  ab  actualiter 
assistenlibus  percipiuntur,  perinde  ac  si 
divinis  officiis  inter esset,  gàudeat. 

3.  MANUALIA,  Pecora  seu  animalia 
mansueta,  quae,  ut  loquitur  Varrò  lib. 
2.  de  Re  rust.  cap.  7.  ad  manus  accedere 
consueverunt  :  Graecis  x«po^6tj  ;  Hispanis 
Alimannas.  Lex  Aìamann.  tit.  99.  \  14  :  Si 
quis  peeus  Manualem,  qui  dicitur  alatust 
aut  verrem,  aut  ducariam  occiderit,  etc. 
Ubi  Manualium  alatorum  nomine  intel- 
liguntur  gallina?,  pulii,  et  alia  volatilia 
domestica.  Tabular.  Casauriense  :  Cum 
casis,  Manualibus,  coloniciis,  terris,  vineis. 
[Quod  de  manoperariis  i n teli igend uni 
opinor.  Chronicon  Farfense  apud  Mura- 
tor.  tom.  2.  part.  2.  col.  625  :  Manualia 
per  singula  castella,  et  boum  paria  eis 
sufficientia,  villanos  omnes  ad  opera  exer- 
cenda,  etc]  Chron.  Casin.  lib.  3.  cap.  57  : 
Cum  decima  piscarise  et  Manualium  suo~ 
rum.  Res  Manuales,  in  Charta  ann.  1052. 
in  eodem  Tabulano  Casaur.  et  tom.  6. 
Ughelli  pag.  871.  Isidorus  Pacensis  Epis- 
copus in  Chron.  aera  754  ;  Praeda  et  Ma- 
nualia, vel  quidquid  illud  est  quod  olim 
prasdaliter  indivìsum  retentabat.  Vide 
Probat.  Hist.  Sabaud.  pag.  20. 

A  Latino  hocce  vocabulo  deflexum 
GalUcum  Aumaille,  ead.  notione.  Guill. 
Guiart  in  S.  Ludov.  : 

Vilains  tuent,  femmes  despueillent, 
Les  Aumailles  partout  acueillent, 
Aignelets  belent,  vaches  muient. 

Idem  ann.  1302  : 

Et  puis  retournent  vera  la  ville, 
Espés  con  le  eonduit  Aumaille,  etc. 

[Le  Roman  de  Vacce  MS,  : 
Les  brebiz  prennent  et  l'Aumaille.] 

Statuta  Parisiensia  in  veteri  Regesto  de 
mercium  variarum  pretio  :  Charsy  Au- 
maille, beufs,  vachet  toule  maniere  d'Aub- 
maille,  8.  den.  Charta  ann.  1303  in  Hist. 
Abbatiae  Longi ponti s  :  Leurs  bestes  Au- 
mailles, à  scavoir  vaches  et  veaux.  [Charta 
ann.  1461.  ex  Chartul.  monast.  Bauge- 
seii  :  Lequel...  a  prins  par  plusieurs  et 
diverses  fois  les  pourceaux,  Ausmailles  et 
autres  bestes  qu'il  trouvoit  és  dits  bois.] 
Occurrit  praeterea  in  Consuetud.  Bri- 
tanniae  art.  409.  Senonensi  art.  147.  Lo- 
dunensi  cap.  19.  art.  1.  Bestes aumalines, 
in  Charta  Libertatum  oppidi  Aussonen- 
sis  ann.  1229.  apud  Claud.  Juvanum,  in 
qua  perperam  scriptum  armalines.  Vide 
Ughellum  tom.  1.  part.  1.  pag.  298.  tom. 
4.  pag.  1457. 
SS^-  Circa  hujusce  vocis  etymon  potior 


238 


MAN 


MAN 


MAN 


mi  hi  videtur  Eccardi  sententi  a,  qui  ab 
ammalia,  Autnaille  deductum  censet.  Et 
guidem  Aumailles  dixerunt  nostri  ma- 
j ora  pecora,  quae  alii  ammalia  vocabant. 
Mitto  Menagli  originationem ,  quippe 
quae  a  fictitio  verbo  excogitata  sit. 

1.  MANUALIS,  Amanuensis.Oarolus  M. 
seu  Alcuinus  Epist.  84  :  A ngilbertum  Ma- 
nualetn  vestre  familiaritatis  vestre  dire- 
ximus  Sanctitati.  Qui  quidem  Angilber- 
tus,  Auricularius sive  Secretanus  dicitur 
ejusdem  Caroli,  Epist.  83.  Manualis  No- 
tarius,  in  veteri  Charta  a  pud  Baldricum 
in  Chron.  Camerac  lib.  1.  cap.  52.  qua© 
sic  ci  a  udì  tur  :  Ego  Ernaldus  indignus 
Presbyter  et  Manualis  notarius  hanc  do- 
nationem...  scripsi.  Librarhts  ad  manum, 
in  veteri  Inserì  pt.  584. 11. 

2.  MANUALIS,  Instrumentum  medico- 
rum  sic  dictum,  quod  manu  astringatur, 
dum  plurima  continet  ferramenta,  scilicet 
similiariam  ,  angistrum  ,  spathomerem, 
ginam  vel  giniam.  Ugutio, 

*  Nostris  Manuel  apuy,  prò  E  tal,  bou- 
tique, Mensa  operarii.  Arest.  ann.  1312. 
in  Reg-  Olim  parlam.  Paris,  fol.  135  : 
Issues,  saillieSy  huisseries,  huvrelas,  ap- 
pentis,  e&taures  ou  Manueles  apuys,  ne 
autres  manieres  d'ouvrages  ou  édifices  ès 
fros  de  la  ville  de  S.  Richier. 

8.  MANUALIS,  Domesticus,  familiaris. 
Joannis  Vili.  PP.  Epist.  141  :  Quoniam 
specialiter  noster  es  manualis. 

*  Inquisit.  ann.  1235.  apud  Cene,  in  ter 
Cens.  eccl.  Rom.  :  Rem  dicit  quod  vidit 
bucarones...  servire  nunciis  curie,  sicut 
proprii  curie  Manuales,  in  omnibus  sicut 
volebant  et  precipiebant  ipsi  nuncii. 

*  Manualis,  Manuoperarius ,  nostris 
Manceuvre.  Breve  recorda tionis  Boni 
Abb.  S.  Michaelis  apud  Pisas  tom.  4. 
Annal.  Benedict.  pag.  435  :  Quod  habe- 
bam  et  habere  potui,  dedi  in  reparatio- 
nem  ipsius  turris  ad  magistros  ad  Manua- 
les, et  ad  quod  necesse  erat. 

3J<  [«  Pro  fabrica  pulpiti  benedictionis 
quod  fit  in  dieta  basilica  (S.  Petri),  vi- 
de licet  dicto  Johanni  in  deductionem 
sue  provi  Sion  is  et  decem  Manualibus 
predictis  et  infrascriptis.»(Mandament 
Camer.  Apostol.  arch.  Va  tic,  f.  159,  an. 
1463)0 

1  Manualis,  Servus  praedio  addictus. 
Chronic.  Farfense  apud  Murator.  tom. 
2.  part.  2.  col.  395:  unum  servum  Ma- 
nualem nomine  Marcellinum.  Et  col.  590  : 
Ut  decima  terrarum ,  quas  Manuales 
laborant  ad  suas  manust  et  servi  et  liber- 
tini, etc. 

**  Manualis  Fides.  Vide  in  Fides  et 
Haltaus.  Glossar.  German.  voce  Hand- 
g ebende  Treue,  col.  803. 

**  Manualis  Obedientia.  Vide  in 
Obedientia. 

**  Manualis  Prebenda.  Vide  in  Pre- 
benda. 

|  1.  MANUALITER  Pugnare,  Manus 
conserere,  cominus  pugnare,  Gali.  En 
venir  aux  mains.  Bar,tholomaei  Scribae 
Annal.  Genuens.  ad  ann.  1224.  apud  Mu- 
rator. tom.  6.  col.  436  :  Imo,  quod  non 
est  prxtermittendum,  gens  nostra,  dimis- 
sis  portis  ipsius  villae  apertis,  in  occursum 
inimicorum  foras  exibant,  et  Manualiter 
cum  eis  pugnabant.  Sallas  Mal  aspinse 
lib.  4.  Rer.  Sicul.  apud  Baluz.  tom.  6. 
Misceli,  pag.  298  :  Sane  utrinque  magna 
erat  aviditas  confligendi  et  tanta  quippe 
quod  modo  milites,  modopedites  Manua- 
liter singulari  concertatione  se  jungunt. 

2.  MAftUALITER.  Willel.  Brito  lib.  8. 
Philipp.  : 

Plusque  laborabant  populo  Manualiter  ornili. 

i.  opere  manuario. 


|3.  MANUALITER,  Pacifice.  Charta 
ann.  1501.  ex  Schedis  Praesid.  de  Ma- 
zaugues  :  Manualiter  colligere  et  sine  aca- 
natione  quacumque  de*dictis  glandibus. 

*  Vel  poti us  nude,  prò  Manu,  ut  in 
Charta  ann.  1330.  ex  Tabul.  Flamar.  : 
Juravit  ad  sancta  Dei  evangelia  Manua- 
liter tacto  libro.  [**  Sub  debito  fidei,  quam 
ipse  vicedominus  Manualiter  prestitit,  i. 
e.  manu  data  promisit,  in  chart,  ann. 
1291.  apud  Guden.  in  Cod.  Diplom.  tom. 
1.  pag.  848.]  Occurrit  passim.  Legitur 
alia  noti o ne  Manualiter  deprehendi  infra 
in  Manus. 

VMANUALIUM.  Vide  Manuale  3. 

MANUAPTUS,  Ad  manum,  in  promptu. 
Vita  S.  Wnebaldi  Abb.  Heidenhem.  n. 
8  :  Primordialia  Prophetarum  vaticinia 
aliasque  Sanctorum  expositiones  Manuap- 
tas  habere  solebat,  ut  de  illarum  imita- 
tione  scripturarum  aliquid  exsequendo 
conservarci. 

T 1.  MANUARIA,  Exactionis  genus,  in 
Manneria. 

2.  MANUARIA,  Securis,  quae  quibus- 
dam  dextrale  dicitur,  [Provinciali bus 
destrau.]  Auctor  de  Miracul.  S.  Colum- 
bani  cap.  27  :  Jussit  filio  ut  ei  ferramen- 
tum,  quod  vulgo  Manuariam  vocant,  af- 
ferret ,  quatinus  arbusculas  ipsius  agri 
succiderei.  Tabul.  Casaur.  1.  part.  :  Ven- 
didimus...  et  in  ipso  casale  quicquid  ha- 
bere visus  sum.  Et  pretium  a  vobis  rece- 
pimus  vaccas  duas,  porcos  duos,  pecudes 
duas,  vomerem  unum,  Manuariam  unam. 
[Vide  Mandria.  1 

MANUARIOLuM ,  Sudariolum  quod 
manu  gestatur.  Regula  Magi  stri  cap.  81  : 
In  estate  habeant  singula  Manuariola  li- 
nea propter  sudores. 

J  MANU  ARI  US,  Operari  us,  Manceuvre. 
Vita  S.  Johann  is  Valent.  Episcopi  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1701  :  Acce- 
dit  quemdam  Manuarium  in  solemnitate 
S.  Marie  ftenum  illicite  carucasse,  etc. 

MANUARTIFICES,  unica  voce,  apud  Mi- 
chaelem  Scotum  lib.  2.  Mensa»  Philoso- 
phicae  cap.  16. 

*  MANUATA  ,  Manipulus  ,  pugillus  , 
quantum  manu  capi  potest.  Inquisit. 
ann.  1254.  in  Reg.  Ohm  parlam.  Paris.  : 
Abbas  S,  Sulpitii  Bituricensis  de  qualibet 
quadriga  ducente  sai  Bituricum,  habeat 
unam  Manuatam  salis  prò  quolibet  equo 
de  quadriga.  Vide  supra  Manata  et 
Manua. 

MANUATIM,  de  manu  ad  manum,  Gali. 
de  main  en  main.  Vetus  Pcenitent.  apud 
Morin.  :  Interim  pcenitentes  Manuatim 
ab  Archidiacono  reddantur  Episcopo:  et 
Episcopus  reddat  Diacono,  qui  ex  parte 
ejus  est. 

1  MANUATTREGTATIONES.  Quid  illae 
sint  manuattrectationes  ,  prò  qui  bus 
emendandis  reo  pecuniaria  muleta  irro- 
gabatur,  non  omnino  constat  :  suspicor 
tamen  illa  esse  conventionum  signa, 
qui  bus  alter  alteri  us  manum  percutie- 
bat  ;  quae  cum  haberentur  tanquam  ju- 
r amenta,  non  diraittebantur  nisi  inflicta 
prius  aliqua  pecuniaria  poena,  quae  in 
usum  cede  bat  sacerdoti  s  ;  un  de  Manuat- 
trectationes inter  ea  quae  erant fisci  sacer- 
doti! recensetur.  Si  quis  vero  hac  voce 
matrimonium,  vel  quidquid  prò  contrà- 
hendo  matrimonio  sacerdoti  persolve- 
batur,  designatum  existimaverit,  non 
diffitebor  omnino.  Tabular.  Vosiense 
fol.  3  :  Concesserunt  Deo  et  Sancto  Petro 
Vosiensi  ornnem  fiscum  sacerdotii  ex  ea- 
dem  ecclesia,  ex  baptisteriis,  ex  pceniten- 
tiis,  ex  Manuattrectationibus,  et  ex  omni- 
bus que  ad  fiscum  sacerdotii  pertinent. 

*  MANUBIUM,  Promptuarium,  pena- 
ria.   Ordo  eccl.   Ambros.  Mediol.  ann. 


circ  1130.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ita],  med.  aevi  col.  899  :  Officio  (diei  Pas- 
chae)ineoepto,  cicendelarius  ebdomadarius 
porrigit  panem  azymum  subdiacono  ebdo- 
madario, receptum  de  Manubio  archiepis- 
copi vel  camera  ejus. 

MANUBLA,  Iter  alio  doctrine,  in  Gloss. 
Isid.  [Ubi  apte  omnino  Graevius  :  sunt 
haec,  inquit  prodigiose  corrupta.  Forte 
prò  his  substituendum  :  Manubie,  spo- 
liatio,  rapine.  Papias  :  Manubie,  spolia, 
rapine,  resdepr&aa  manu  collecte.  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Manubie,  Es- 
chargaitesy  espies,  ou  despoilles,  choses 
de  proie,  rapine.] 

*  MANUBRIARÉ,  Tacere  manubria  vel 
ponere  illa.  Glossar,  vetus  ex  Cod.  reg. 
521.  Manubriare,  Emmencher,in  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Cod.  7684.  Unde  Manubria- 
tor ,  aptator  et  opifex  manubriorum. 
Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1368.  in  lib. 

I.  Statut.  artitìc.  Paris,  fol.  303.  v°.  : 
Quam  ( visitatone m)  pnefati  tnercerii  ad 
illos,  qui  dictos  custellos  Manubriabant  et 
Manubriant,  et  non  ad  illos  spedare  et 
pertinere  dicebant.  Ibid.  fol.  306.  r°.  :  Alii 
manubria  f aduni,  alii  ea  perforant  et 
specialiter  inter  dictos  artifices  sunt  plu- 
res,  qui  dicuntur  Manubriatores...Dictique 
Manubriatwes  prefati  mercerii  manubria 
et  virolas  per  alios  predictos  factat  et  alu- 
mellas  alibi  fabricatas  tradere  consueve- 
runt  prò  Manubriando. 

MANUBRIUS,  [Thuribulum.]  Tabular. 
S.  Eparchii  Inculism.  :  Fecitque  cruces 
et  tabulas  argenteas  deauratas,  calices 
vero  et  luribulos  sive  Manubrios,  sonantia 
cimbala  argenteos  deauratos,  etc. 

1  MANUBRUNEA,  Manuburnia.  Vide 

v([aYY$)'iLrifìi1JL*ì 

1  MANUCÀLIS  Sporta.  Vide  Manuen- 
sis  Sporta. 

MANUCAPERE,  In  se  quid  su  sci  pere, 
vadem  se  praestare,  se  prò  aliquo  obli- 
gare  :  vox  forensi s.  Charta  ann.  1293.  in 
Regesto  Constabulariae  Burdegal.  fol. 
204  :  Ad  majorem  rei  securitatem  nobiles 
viri  N.  N.  prò  nobis  Manuceperunt,  et 
dicto  Domino  Regi  in  causam  predictam 
omnia  bona  sua...  obligarunt.  Alia  Guil- 
lelmi  D.  de  Feritate  ann.  1206.  in  Tabu- 
lar. Abb.  S.  Vincentii,  dioec.  Carnot.  : 
Propter  ipsam  quitationem  ipse  Hugo 
concessit  Canonicis,  et  Manucepit  ad  ga- 
rantizandum  cunctas  eleemosynas  ab  an- 
tecessoribus  suis  factas.  Alia  ann.  1250. 
in  Tabulano  Monast.  Hederae  fol.  103  : 
Et  Manuceperunt  predicte  persone  prò 
se  et  prò  aliis  parochianis  ejusdem  villas 
fide  in  manu  nostra  corporali,  quod,  etc. 
[Charta  Johannis  Reg.  Angl.  in  Lib.  ni- 
gro  Scaccarii  pag.  380  :  Mandaverunt 
tamen  nobis,  quod  Manuceperunt  prò  eo* 
dem  Willelmo,  quod  venir  et  ad  nos  infra 
certum  terminum.]  Addit.  ad  Matta.  Paris 
pag.  102  :  Et  post  illam  redemptionern 
inveniet  12.  plegios  qui  ipsum  Manuca- 
pient,  quod  deinceps  non  malefaciet  in 
parcis.  Thom.  Walsinghamus  in  Ricardo 

II.  pag.  245  :  Radulfus  de  Ferrariis  et 
Barones  4.qui  Parliamento  proximointer- 
fueré,  Manucaptus  est,  donec  per  magis 
evidentes  rationes  suam  innocentiam  as- 
ciar asset,  id  est,  se  vadem  constituit  sis- 
tendi  juri  :  nisi  hoc  loco  manucaptus, 
sit  idem  quod  captus.  Gloss. Gr.  Lat.:  Ao- 
P'jàXwToc,  manucaptus.  Occurrit  priori 
significata  in  2.  Statuto  Westmon.  cap. 
12.  apud  eumdem  Matth.  Paris,  ann. 
1244.  pag.  422.  et  ann.  1251.  pag.  543. 
Florent.  Wigorniens.  pag.  429.  Brom- 
pton.  in  Stephano  pag.  1039.  Duchesn, 
in  Probat.  Hist.  vergeiac.  pag.  142. 
Bractonum  lib.  3.  tract.  2.  cap.  1.  in 
Fleta  lib.  1.  cap.  41.  §  7.  apud  Stanfor- 


MAN 


MAN 


MAN 


239 


dium  lib.  2.  de  Placit.  Coronae  cap.  17. 
etc.  Vide  Manucaptio  et  Manucapere. 

Ì  Manucapere  de  Rato,  Haeredita- 
tem  adire  prò  sua  parte.  Óharta  ann. 
1324.  apud  Thomasserium  Consuetud. 
Bituric.  pag.  725  :  Quod  dictus  Gaufridus 
habebil  prò  parie  sua  et  prò  parte  Joannae 
sororis  monialis  Fontis-Evraudi,  prò  qua 
Manucepit  de  rato,  ut  est  dicium,  castrum 
de  Vodolione. 

MANUCAPTIO,  [Fidej  ussio,  cautio  ;  at- 
que etiam  interdumipse  ndejussor,  Gali. 
Ùaution.  Lit.  Edw.  I.  Reg.  Augi.  ann. 
1306.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  1005  : 
Ipsi  amici  dictorum  burgensium  in  An- 
gliam  venia nt  ad  inveniendum  ibidem,  si 
possint,  Manucaptionem  prò  burgensibus 
illis...  Et  quod  Manucaptio  prwdicta  per 
manum  tabellionis  in  instrumentum  pu- 
blicum  redigatur,  et  nobis  sub  sigillisMa- 
nucaptorum  postmodum  transmittatur. 
Vide  Memprisa.] 

MANUCAPTOR,  in  Synodo  Exoniensi 
ann.  1287.  cap.  50.  in  Fleta  lib.  1.  cap. 
41.  §  7.  cap.  48.  §  6.  apud  Henricum  de 
Knyghton  ann.  1330.  etc.pro vade.fCharta 
Ed u ardi  Reg.  Angl.  ann.  1369.  apud  Mar- 
ten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1509  :  Et  quia 
dilectus  nobis  in  Christo  frater  Philippus 
Rannulfi  procurator  Abbatis  de  Ffiscampo 
in  Anglia  alienigena  de  potestate  Ffran- 
eorum  invenit  coram  nobis  in  Scaccario 
nostro...  Manucaptores  suos,  qui  manuce- 
pe**unt  prò  prasdicto  procuratore.  Liber 
niger  Scacc.  pag.  386  :  Manucaptores 
prò  finis  Willelmi  de  Braosa.]  Mainper- 
nor,  seu  Mainpreneur,  in  Statuto  Acton- 
Burnel.  ann.  11.  Edw.  I.  Reg.  Angl.  Vide 
Manucapere. 

Vocis  origo  inde  manasse  videtur  , 
quod  qui  se  vadem  praestabant,  aut  fide- 
li  ubebant,  illum,  cujus  sponsores  erant, 
ad  judicem  deducebant,  Manuque  illius 
apprehensa,  seu  capta,  palam,  coram 
judice  et  aliis,  fidej  ussionem  suam  pro- 
lite  bantur. 

MANUDUGTI0,  Idem  quod  Conductus, 
Sauvegarde.  Joannes  Sarisberiensis  lib. 
1.  Epist.  33.  apud  Baron.  ann.  1165  :  Di- 
cunt  enim  quod  Pisani...  mare  ingressi 
$unt...  et  piraticam  exercent,  ut  sine  Ma- 
nuduclione  eorum  nulli  omnino  liceat 
navigare  in  ilio  mari. 

1  MANUENSIS  Sporta,  Quae  manu  fer- 
tur.  Sic  legendum  auctor  est  Graevius, 

Sro  amanuensis  sporta,  apud  Cassianum 
ollat.  19.  4  :  Ob  quam  etiam  causam  se%- 
tem  dierum  cibus,  hoc  est,  septem  praxi- 
maciorum  paria  sequestratum  in  proche- 
rio,  id  est,  Amanuensi  sporta,  die  Sabba- 
thi  reponuntur.  Alibi  :  Manucalis  sporta, 
prò  Manualis  ut  putat  la  Cerda. 

MANUFICTILE,  in  Legibus  Henrici  I. 
Regis  Angliae  cap.  90.  Manu  operatum. 

MANUFIDELES,  seu  ultimarum  execu- 
tores  voluntatum,  in  Concilio  Coloniensi 
ann.  1300.  cap.  10.  et  in  Synodo  Colo- 
niensi ann.  1366.  cap.  7.  [Testamentum 
Berthold i  ann.  1275.  tom.  2.  Rer.  Mo- 
gunt.  pag.  508  :  Item  volo  et  Manufideli- 
bus  meis  committo,  ut  ipsi  omnes  com- 
mensales  meos,  sive  sint  Canonici,  sive 
vicarii,  post  obitum  meum  in  expensis  cu- 
rie mee  procurent  honeste  per  mensem, 
ne  ipsos  tanquam  oves  errantes  contingat 
evagari.  Statuta  Eccl.  Leodiens.  ann. 
1287.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
884  :  Et  nos  excommunicamus...  omnes 
executores  seu  Manufideles,  qui  bona  de- 
cedentium,  quorum  sunt  executores  inva- 
dunt,  recipiunt.][**  Vide  Haltaus.  Glos- 
sar. Germ,  voce  Treu-Hcender ,  col. 
1805.] 

MANUFIRMA  Manufirmatio,  Manu- 
firmare.  Manufirma  est,  fundus  con- 


cessus  alicui  ad  vitam,  et  haeredum  sub 
censu  annuo,  certis  condì tionibus  inter- 
posi tis  :  proinde  di  versus  ab  Alodo,  qui 
erat  haereditarius.  Tabulari  um  Vindo- 
cin.  eh.  17  :  Cujus  etiam  Manu  fir  mas 
censum  de  meo  jure  in  eorum  transfero 
dominium?  ut  hxc  non  Manufirma,  sed 
alodus  deiuceps  existat  Majoris  Mo nasie- 
ra Monachorum.  Charta  Caroli  Crassi 
Imperatoris  ex  Tabul.  S.  Cyrici  Nivern. 
num.  34  :  De  Manu  etiam  firmis  ut  judi- 
do  Episcopi  et  dispositione  sicut  incipiunt 
habere  exordium,  in  judicio,  et  de  fini" 
tione  Episcopi  utrum  verse  an  falsas  sint, 
utrum  stabiles  an  inutiles  sint,  tantum- 
modo  absque  judiciali  potestate  compor- 
tentur. 

Manufirmarum  primitus  eadem  fuit 
conditio,  quae  feudorum  et  Beneficio- 
rum,  cum  a  dominis  ad  vitam  concede- 
rentur,  eaque  finita  ad  donatores  redi- 
rent.  Hariulfus  lib.  4.  cap.  21  :  Hanc 
(terram)  domni  Geruini  antecessores  cui- 
darà  concesserant  Agenardo,  ut  quandiu 
vixisset,  firma  manu  possideret.  In  hoc 
tameninter  se  differebant,  quod  Benefi- 
cia nulli  alii  oneri  obnoxia'  essent,  prse- 
terquam  homagio  et  servitio  militari  ; 
quo  erga  dominum  a  quo  habuerat 
quisquis  iis  investi t us,  tenebatur,  ab  eo 
requisitus.  Manufirmae  vero  vilius  quid- 
piam  redole bant,  cum  sub  censu  annuo 
concederentur.  Exstat  praeclarum  et 
vetus  de  Manufirmam  ad  vitam  conces- 
sione Instrumentum,  in  Tabulano  No- 
biliacensis  Monasterii  in  Pictonibus,  ex 
quo  ejusmodi  contractuum  et  concessio- 
num  originem  observare  quivis  potest  ; 
quod  quia  hactenus  ineditum,  in  lucem 
prof  erre  haud  grava  bor  :  Mos  Mosaica  a 
priscis  temporibus  est  promulgata,  ut  qui- 
cunque  potens,  vel  aporos,  possessionem 
suam  venundare  vellet,  transacto  anno 
jubilaso,  id  est,  quinquagesimo,  restitue- 
retur  UH  posse&sio.  Ad  instar  ergo  hujus- 
cemodi  moris  constitutum  est  per  spatium 
hujus  vasti  orbis,  ut  Manufirma  fini  tis 
successoribus  absque  ulla  calumma  re- 
deat,  unde  fuerat.  Igitur  ego  in  Dei  no- 
mine Yvo  Abbat  et  Fratres  nostri  cuidam 
fideli  nostro,  Rorgoni  scilicet,  Canonico  et 
Archidiacono  S.  Petri  Pictavensis,  Manu- 
firmam  facimus  de  tribus  jugeris  vinea- 
rum,  aut  eo  forsitan  amplius.  Et  sunt  se- 
cus  aliam  Manufirmam  de  Cassanas,  ut 
quandiu  vixerit,  teneatt  et  post  discessum 
ejus  ad  locum  S.  Juniani  remaneat,  et  ad 
festivitatem  ejus  omni  anno  unam  libram 
de  piperum  reddat.  Manufirmam  vero  de 
Cassanas  ipse  et  mater  ejus  Aidear dis, 
quandiu  vixerint,  simul  teneant  ambof  et 
post  discessum  amborum  ad  locum  rema- 
neat, nullo  contradicente  propinquo.  Si 
quis  autem  hanc  Manufirmam  calun- 
niare, vel  inquietare  pr&sumpserit  post 
discessum  Rorgonis  et  Matris  ejus,  mille 
solidos  coactus  componat,  et  in  ira  Dei 
omnipotentis  corruat,  et  alienus  a  consor- 
tio  Christianorum  fiat,  atque  exeommu- 
nicatus  permaneat,  consepultus  in  in- 
ferno cum  Dathan,  Chore  et  Abiron.  Et 
ut  h&c  Manufirma  stabilis  et  inconvulsa 
sit,  manibus  Rorgoni  et  matris  ejus  Al- 
deardis  est  firmala,  et  parentibus  ìllorum 
ad  firmandum  data.  S.  j;  Hugonis  filli 
Alboini.  S.  -f  Hugonis  filii  Arberti. 

Quandoque,  et  crebro,  manufirmam  da- 
bantur  non  ad  unius  modo,  sed-  ad 
primi  aut  secundi  haeredis  vitam,  ita  ut 
iis  decedentibus,  licet  liberos  haberent, 
ad  dominos  reverterentur,  quae  erat 
Prascariarum  et  Prsbstariarum  condì tio. 
Liber  Aganonis,  sive  Tabularium  Mo- 
nasterii S.  Petri  Carnotensis  :  Pars  vero 
B.  Petro  data  a  Guiberto  Abbate  quon- 


dam improvide  cuidam  Militi  et  duobus 
haeredibus  suis  in  Manufirma  concessa 
esse  dignoscitur.  Prostant  in  eamdem 
sententiam  varia  Diplomata  in  Chron. 
Hariulfì  lib.  4.  cap.  21.  in  Tabul.  Abbat. 
Vindoc.  apud  Galfandum  de  Franco  aio- 
dio  pag.  20.  et  in  Tabulano  S.  Hilarii 
Major.  Pictav.  apud  Beslium  pag.  284. 
286.  290.  in  quorum  altero  notandum 
occurrit,  interdum  successorum  vocabulo 
non  semper  liberos,  aut  proximiores 
hseredes  intelligi,  sed  eos  quos  ille  cui 
fundus  datus  erat  ad  manufirmam,  eli- 
gere  aut  nominare  voluisset  :  Depreca- 
tu8  est  ut...  cuidam  viro  nomine  Mai- 
nardo,  et  duobus  successoribus  ejus,  quos- 
cunque  eligere  voluerit,  sub  censu  3.  soli- 
dorum  concedere  deberemus.  En  aliud  ex 
Originali  Monasterii  Nobiliac.  desump- 
tum  : 

In  nomine,  etc.  Interveniente  Dei  gratia 
Alboinus  Episcopus  (Pictavensis)  atque 
Abbas  G&nobii  Nobiliacensis,  cum  omni 
Congreg ottone  ipsius   Monasterii ,•  notum 

Ìuidem  fieri  cupimus  cunctis  fideìibus  S. 
>ei  Ecclesia,  prassentibus  scilicet  atque 
futurisy  quod  quidam  fidelis  noster  no- 
mine Berneriusy  Sacerdos  B.  Petri  Cano- 
nicus,  accedens  venit  ad  nos  tram  pieta- 
tem  et  precatus  est  nos  ut  aliquid  ex  nos- 
tro beneficio  videlicet  ut  ex  quartas  terrai, 
et  aliam  terram,  quantum  in  terra  villa 
Vilziaco  visum  est  habere  S.  Marias  et  S. 
Lucas  Evangelista^  et  S.  Juliani  ex  Nobi- 
liaco  Monasterio,  sub  Manufirma  per 
nostrae  auctoritatis  scriptum  dignaremur 
concedere,  quod  et  omnimodo  nobis  pla- 
cuit  fecisse.  Terminatur  vero  ex  uno  la- 
ter  e  terra  S.  Petri,  altera  parte  S.  Hila- 
rii, tertia  parte  terra  S.  Radegundis, 
quarta  vero  via  publica.  Eo  videlicet 
modo,  quandiu  vixerit  prsefatus  Berne- 
rius  sub  censu  xvm.  denanorum  teneat, 
possideat,  et  faciat  exinde  quidquid  elege- 
rit,  jure  Ecclesiastico,  nemine  contradi- 
cente* Post  suum  quoque  decessum,  duo- 
bus  successoribus  suis  qualescunque  me- 
lius  voluerit,  sub  eodem  censu  remaneat» 
Et  si  tardi,  aut  negligentes  hujus  census 
fuerint,  duplicatum  reddant,  et  res  non 
perdant.  Precamur  denique  omnes  nos- 
tros  successores,  ut  ea  quae  juste,  ac  ratio- 
nabiliter  statuimus,  ita  conservent,  sicut 
a  suis  successoribus  optaverint permanere 
gesta.  Ut  autem  fisse  Manufirma  in  Dei 
nomine  pleniorem  ob  lineai  vigor  em  ma- 
nibus firmavimus,  postea  Fratribus  Mo- 
nasterii corroborandam  tradidimus.  S. 
Alboini  Ep.  hanc  Chartam  a  me  factam 
et  firmatam,  etc.  Vide  Hariulfum  lib.  3. 
Chron.  Centul.  cap.  31. 

Certe  inde  colligitur  vix  ullum  esse 
discrimen  in  ter  Manufirmam  et  Praesta- 
riam,  qui  bus  alienare  sole  bant  Eccl  e* 
siarum  praep ositi  res  ipsas  Ecclesiasti- 
cas.  Hinc  querelai  Abbonis  Monachi 
Serm.  5  :  Diversis  piane  dolis  et  fraudi- 
bus  praRdicti  invasores  Ecclesias  destruunt 
prsesidia  Christianitatis,  hoc  est,  sede* 
Episcopales  et  Monasteria,  prasdiis  scili" 
cet,  rapinis,  precariis  falsidicis,  Manu- 
firmitatibu8  iniquis.  Vide  infra  Prxsta- 
ria  et  Precaria. 

Extinctis  iis,  ad  quos  Manufirma  ex 
concessionis  pacto  devoluta  erat,  ad  do- 
minos re  verte  ba  tur,  nisi  iidem  eorum 
haeredibus  denuo  concederent,  per  no- 
vam  concessionem,  cujusmodi  secundae, 
aut  continuatae  donationis  in  manufir- 
mam, exemplum  profert  idem  Gallan- 
dus  ex  Tabulano  saneti  Cypriani  Pic- 
tav. pag.  19. 

Denique  idem  in  manufirmis,  quod  in 
feudis,  accidit  :  nam  quae  primum  ad 
vitam  concedi    solebant,    postmodum 


240 


MAN 


MAN 


MAN 


hsereditario  jure  possessae  sunt,  et  de 
iis  disponendi  facultas,  aeque  ac  de  feu- 
dis,  concessa  est.  Unde  non  semel  Ma- 
nufirmas donatas  Monasteriis  legimus, 
apud  PithCEum  in  Oomm.  ad  Oonsuet. 
Trecens.  art.  59.  Ph.  Labbeiim  tom.  2. 
Miscellan.  pag.  567.  Gallandum  pag.  18. 
in  Tabulano  Vindocinensi  Thuani,  etc. 
Adde  Jac.  Petitum  post  Pcenitentiale 
Theodori  pag.  669. 

*  Hujus  posterioris  usus  testis  est 
Charta  Guill.  episc.  Oamerac.  ann.  1287. 
ex  Chartul.  Vafcel.  eh.  65  :  Gomme  Cho- 
lars  de  Audencort  ait  vendut  al  abbet  et 
au  couvent  de  Vaucieles  un  courlil  ; ... 
leguel  courlil  cils  Cholars  tenoit  de  nous 
à  Main ferme,  etc. 

Nullum  porro  erat  discrimen  inter 
manufirmas,  et  terras  censuales,  seu 
censui  obnoxias,  quae  in  eo  differebant 
a  feudalibus,  quod  censuales,  seu  ma- 
nufirm»,  nullum  homagium,  servitium, 
exercitum,  domino,  ut  feuda,  sed  cen- 
sum  annuum  tantummodo  deberent, 
qui  in  pluribus  locis  in  mutatione  do- 
mini duplicatur,  ut  habet  Butilerius  in 
su  mina  rurali,  ubi  terras  coterise,  et  Ma- 
nufirmas, perpetuo  feudalibus  opponit, 
fol.  140.  154.  177.  183.  186.  vet.  Edit. 
Idem  observare  est  in  Gonsuetudinibus 
municipalibus  Oameracensi  tit.  1.  art. 
18.  23. 74.  Hannonensi  cap.  68.  69.  77.  80. 
84.  Montiumcap.4.  7. 12.  20. 21.  26.  Atre- 
batensi  art.  14.  23.  136.  Valentianensi 
art.  81.  91. 182.  Census  de  Manufirma,  in 
Charta  anni  1250.  apud  eumdem  Galìan- 
dum  :  15.  solidos  Paris,  de  capitali  censu, 
qui  census  dicitur,  census  de  Manu  firma. 

9  Interdum  Manu  firma,  idem  est  at- 
que  prsedium  ab  omni  preestatione  libe- 
rum  et  a  quolibet  servi tio  reali  et  per- 
sonali immune,  ut  colligitur  ex  Gharta 
ann.  1327.  in  Reg.  64.  Ohartoph.  reg.  eh. 
687  :  Sunt  omnia  pr&dicta  moventia  de 
frane hisia,  vocata  Manufirma,  quod  est 
idem  quod  frane  alleu. 
'  Jam  vero  Manufirmas  nomen  inde  ma- 
nasse  videtur,  quod  eju smodi  conces- 
siones  manu  concedenti um  et  donato- 
rum  firmar entur,  peculìarisque  esset 
iis  in  contractibus  formula,  quae  in  ple- 
risque  habetur,  quos  supra  indicavi- 
mus  :  Ut  autem  hujus  modi  Manufirma 
stabilis  et  inconcussa  permaneat,  manu 
propria  firmavimus.  Tabularium  Eccle- 
siae  Gratianopolitanae  eh.  12.  sub  Ra- 
dulfo  Rege  iSignum  Drogoni  qui  cartam 
eleemosynariam  istam  scribere  et  firmare 
rogavit  manu  ejus  firma.  Tabular.  Bri- 
vatense  eh.  257  :  S.  Ardmandi,  S.  Ber- 
tillae  uxore  sua,  qui  cartam  confertoriam 
znter  se  conscribere  vel  ad  firmare  rogave- 
runt  manu  eorum  firma.  Form.  54.  ex 
Andegavensib.  :  Unde  convenit,  ut  ma- 
nus  eorum  firmatas  inter  se  accipere  de- 
berent, quod  ita  et  fecerunt,  etc.  Tabular. 
Vindocinense  eh.  106  :  Quod  factum  est, 
quando  omnes  contactu  manuum  cartam 
firmaverunt.  [Gharta  Eboli  Oomitis  Pic- 
tav.  apud  Stephanot.  tom.  3.  Antiq.  Be- 
ned.  Pietà v.  MSS.  pag.  343  :  Ut  autem 
haec  Manus -firmata  pleniorem  in  Dei  no- 
mine optineat  firmitatem  manibus  nostris 
propriis  subterfirmavimua.] 

Neque  diffiteor  tamen  formulam 
hanc  non  in  solis  duntaxat  Manufinnis 
ita  fuisse  usurpatane  ut  in.aliis  conces- 
sioni bus  non  reperiatur.  Imo  observare 
licet  ex  Oapitulari  3.  ann.  803.  cap.  19. 
et  lib.  6.  Oapitul.  Caroli  M.  cap.  237. 
Manufirmationes,  appellàri  universi m 
omnia  Diplomata,  Regum  et  Imperato- 
rum  manibus  firmata  et  subscripta.  Ita 
apud  Beslium  Gharta  Guillelmì  Picta- 
vensis  Gomitis  ann.  1019.  qua  alodum 


quoddam,  Columbarium  dictum,  Mo- 
nasterio  Burguliensi  concedit,  absque 
ullo  census  onere,  Manufirma  appella- 
tur,  his  verbis  :  Data  est  hsec  Manufirma 
in  civitate  Piclavis,  eie.  Tabular.  S.  Mar- 
tini de  Gampis  :  Ego  Rex  Henricus  et 
Regina,  pari  ter  et  Philippus  filius,  cum 
fratribus  suis  Manufirmatam  corrobora- 
timi. Alia  Ludovici  Regis  ann.  936. 
apud  Sammarth.  in  Episcopis  Pari- 
siens.  num.  49  :  Petierunl  ut  Ecclesie^  S. 
Petri  in  qua  S.  Medericus  cor  por  e  quies- 
cit,  Manufirmas  quasfecerint  Comes  Ada* 
lardus  et  Abbo  vassus,...  pr&ceplo  nostrae 
auctoritatis  renovaremus  ac  confirmare- 
mus.  [**  Vide  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  voce  Hand feste,  col.  802.  et  voce 
Handfestung,  col.  2206.] 

Firma  Manus,  prò  Manufirma,  occur- 
rit  in  Ohronico  Andrensi  pag.  366.  372. 
458. 

J  Ma.nufirmita.s,  Charta  qua  fundus 
alicui  nomine  Manufirmas  concedi  tur, 
in  Chartulario  sancti  Cypriani  Pictav. 
Vide  Gloss.  Juris  Gallici  v.  Main-ferme. 

1  MANUF0LLIA,  Chirothecae,  Gali. 
Mouffles.  Miracula  S.  Martialis  Episc. 
tom.  5.  Junii  pag.  555  :  Cujus  ictu  Ma- 
nufollia,  quae  sub  capite  auro  fola  posue- 
rat,  patefacta  in  pavimento  Ecclesise,  ac 
si  sacrilega  horror  e  impedita,  orna- 
menta gemmarum  in  lucem  coram  testi- 
bus  vomuerunt. 

*  MANUFORTIS,  Davidis  epithetum, 
apud  Glabr.  Rodulph.  tom.  10.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  41  :  Sicut  ait  Manu* 
fortis  insignis  pr&centor  bellorum  Do- 
mini :  Dej ecisti  eos,  inquiens,  dum  alle- 
varentur. 

MANUINSPEX,  sporcò™;,  in  Gloss. 
Graec.  Lat. 

MANULARES.  Glossar.  Graec.  Lat.  MS. 
et  Edi  tura  :  Movo^épia,  Mamillares.  Repo- 
nunt  viri  docti  manuales;  sed  legendum 
videtur  manulares,  seu  manuleares. 
Vide  Manulea. 

MANULATUS.  Vide  Manlat. 

MANULAVIUM,  ubi  lavantur  manus, 
antiquis  malluvium.  Ugutio. 

MANULEA.  Glossarium  vetus  :  Manu- 
lea, x«P{'?'  GÌ.  Graeco-Lat.  :  Xeipk,  mani- 
cium,  manuela.  Jo.  de  Jan  uà  :  Manulea, 
manica,  manuleatus,  manicatus.  [Unde 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Manche  de 
robe,  ou  amannette,  comme  chaiene  de 
fer  à  mettre  en  prison  par  les  mains.] 
Gloss,  cifrici  Anglo-Sax.  :  Manuliatus, 
vel  manicatus,  geslefed.  Gloss.  Lat. 
Gali.  :  Manulea,  idem  quod  manica. 

Ma.nulea.rii,  qui  manuleas  faciunt,  a 
manuela,  quaz  est  manica.  Ugutio. 

1  MANULEVAMENTUM.  Vide  Manule- 
valio  in  Manulevare. 

MANULEVARE,  Fidej  ubere.  Consuetu- 
dines  et  jura  Eccles.  de  Regulain  Aquit. 
tom.  2  Bibl.  Lab  bei  :  Omni  tempore  sta* 
tutum  est  forum  in  villa  Regulae.  In  die 
Sabbati  dominus  de  Girunda  tenet  in  hoc 
foro  in  feodum  de  Priore  justitiam  mer- 
cati :  nec  debet  alia  die  Sabbati  aliquid 
ultra  rivos  emere  :  quod  si  factum  fuerit} 
ad  dominum  Girundaz  pertinet  justìtia, 
et  ipse  die  Sabbati  Manulevabit.  Et  infra  : 
Prior  et  Claviger  poterunt  Manulevare. 
Ibidem  :  Si  duo  vel  tres  sodi  fuerint  in 
porco  vel  vacca  vel  ariete,  de  unoquoque 
Manulevabit,  etiam  si  unus  vendiderit 
prò  omnibus.  Fori  Morlanenses  art.  22  .: 
Nemo  hujus  vill&  debet  domino  accommo- 
dare,  vel  Manulevare  pr&ter  voluntatem 
suam.  Fori  Oscae  ann.  1247.  fol.  4  :  Cum 
prò  ullo  clamo  aliquis  homo  pignoraverit 
ahi  homini  aliguam  bestiam,  et  postea 
dederit  ei  ad  Manulevandum  usque  ad 
certum  terminum,  etc.  [Ghartarium  Eccl. 


Auxitanee  cap.  92  :  Bonicellus  captus 
olim  apud  Lavardenum,  cum  se  redimere 
non  posset,  Raimundum  Bergot  consan- 
guineum  suum  rogavit  ut  eum  Manuleva- 
ret.]  Vide  Foros  Aragonenses  Edit.  1. 
Consuetudin.  Tolosse  part.  2.  Rubr.  de 
Societat.  et  Consuetudines  villa?  Mar- 
telli apud  Justellum  in  Probationibus 
Hist.  Turenensis  pag.  40. 

Ma.nuleva.tor,  inquit  Michael  del 
Molino  in  Repertorio  Foror.  Aragon.  : 
Fidantia  et  Fidejussor  sunt  vocabula  sy- 
nonyma,...  et  Fori  et  Observantiaz  dictis 
vocabulia  promiscue  utuntur.  Consuetu- 
dines seu  Fori  Jaccae  in  Hispania  apud 
Hieron.  Blancam  :  Mercatores  de  Jacca, 
vel  alios  homines  extraneos  nullus  au 
deal  pignorare,  nec  desturbare,  nisi  fide- 
jussor sit,  Manulevalor,  vel  cr editor.  Ibi- 
dem :  Nullus  sit  fidejussor,  vel  Manule- 
valor ultra  quam  potest.  Usatici  Majori- 
censes  MSS.  :  Debitor  vel  fidejussor  pos* 
sit  dare  pignus  suo  creditori  ad  10.  dies 
cum  Manulevatore  idoneo.  Vide  tom.  8. 
Spicilegii  Acheriani  pag.  195.  Itali  Mal- 
levadore dicunt,  de  qua  voce  vide  Mena- 
gi um  et  Ferrarium. 

Ma.nuleva.tio.  Charta  ann.  1237.  in 
Regesto  Comitatus  Tolosae  fol.  93  :  Fon- 
tes.  piscarias,  et  ribalica,  qu&stas,  toltas, 
successiones,  et  escaducas,  Manulevatio- 
nes,  et  adempriva,  etc.  [Sta tuta  Massil. 
lib.  1.  cap.  1.  |  18  :  Rem,  quod  ipse  Ree- 
tor  teneatur  post  exitum  sui  regiminis 
moram  facere  in  Massilia  per  quindecim 
dies  continuos,  causa  persolvendì  debita 
et  Manulevationes  si  quae.  debuerit,  et  su- 
bierit  tempore  sui  regiminis,  vel  post 
quandiu  fuerit  in  Massilia  donec  solverit, 
vel  solvi  fecerit  debita  quae  tunc  tempo- 
ris  debebit  in  Massilia,  et  Manuleva- 
menta,  vel  alius  seu  olii  prò  eo,  et  nihilo- 
minus  secum  retineat  interim  omnes  illos 
qui  prò  eo  aliquid  Manulevassent  tem- 
pore sui  regiminis,  quod  tamen  nondum 
esset  solutum.] 

1  Ma.nuleva.tum,  Eadem  notione,  in 
Charta  ann.  1412.  ex  Archi  vis  D.  de  Fil- 
marens  :  Recognosco  me  recepisse  ab  Ay- 
merico  Bermondi  plenam  et  integram  so- 
lutionem,  satisfactionem  et  emendam  in 
et  de  omnibus  et  singulis  debitis,  creditis, 
Manulevatis. 

Ma-NULeuta.,  Idem  quod  Manulevatio. 
Prima  Curia  Generalis  Cataloniae  Jacobi 
Regis  Aragon.  ann.  1291  :  Nec  ejiciamus 
ipsum  a  cap t ione,  neque  absolvamus  Ma- 
nuleutam,  si  manulevatus  erit,  usque 
dum  restituerit  male  factum.  Occurrit  ibi 
pluries. 

»1.  MANULEVATI0,  Fidej ussio,cau tio. 
Vide  in  Manulevare. 

»  2.  MANULEVATIO,  Dominorum  jus 
mutuo  sumendi  a  subditis  res  ad  vie- 
tum  necessarias  ;  quod  non  sine  aliqiia 
cautione  fiebat  :  unde  nomen.  Pariag. 
inter  comit.  Fuxi  et  abb.  S.  Anton. 
Ajpam.  ann.  1149.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  526  :  Consentio  etiam 
libi  (Rogerio  Bernardi  corniti  Fuxi)  Ma- 
nulevationem  ciborum  et  vestimentorum 
in  castello,  sicut  usus  esty  per  unum  men- 
sem.  Vide  supra  Malevantia. 

*  3.  MANULEVATIO,  Cessio,  abaliena- 
tio.  Testam.  Romei  de  Villanova  ann. 
1250.  ex  Tabul.  D.  Venciae  :  Rem  debeo 
Guillelmo  Elzeario  prò  Manulevalione  et 
alienatione  mihi  facta,  viginti  quinque  li- 
bras  Raymonetas. 

\  MANULIATUS.  Vide  Manulea. 

4  MANULIS.  Vide  Manulus. 

"  MANULIUM,  Lo  instrumento  de  mano. 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

MANULUS.  Charta  ann.  1197.  apud 
Ughellum  tom.  7.  pag.  1275  :  Unam  sto- 


MAN 


MAN* 


MAN 


241 


lam  de  catasfittulo,  unum  Manulum  de 
catasfittulo,  etc.  Forte  manipulumt  vel 
manulem,  seu  manualem.  Oh ron icori 
Fossaenovae  ann.  1196  :  Manibus  suis  po- 
suit  super  altare...  pulchram  s totani  cum 
Manule,  optimam  tunicam,  etc. 

MANUMISSIO,  apud  Justinianum  Ins- 
titi, de  Libertinis,  et  ex  eo  Gian  villani 
lib.  5.  cap.  5.  et  in  lib.  2.  cap.  14  :  est  li- 
bertatis  datio,  nani  quandiu  quis  in  servi- 
tute  est,  manui  et  pot estati  sui  domini 
suppositus  est.  Et  cum  manumissus  fue- 
r%t,  ipse  est  a  manu  et  polestate  domini 
sui  liberatus.  Adde  Littletonem  sect. 
204.  Hi  ne  formula,  Per  manum  liberum 
dimitterey  in  Lege  Bajw.  tit.  4.  Liberum 
dimittere,  tit.  7.  §  11  :  Per  manum  pro- 
priam  seu  per  alìenam  liberum  dimittere, 
in  Lege  Ripuar.  tit.  57.  §  1.  Manum  su- 
per servum  mittere,  tit.  58.  §  8.  Bractono 
vero  lib.  1.  cap.  5.  num.  8.  manumissio, 
est  datio  libertatis,  i.  de  tertio  secundum 
quosdam,  quia  libertas  quae  est  de  jure 
naturali,  per  jus  gentium  au ferri  non 
potuti^  licet  per  jus  gentium  futi  obfu- 
scata.  p*  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur. 
Germ.  pag.  331.  sqq.] 

Manumissionum  autem  species  variae 
recensentur  :  alia  enim  est  directa,  alia 
conditionalis. 

Manumissio  Directa,  dicitur  abso- 
luta,  plenaria,  nullo  retento  obsequio, 
aut  patronatus  jure,  in  Concilio  Tole- 
tano  IV.  can.  73  :  Quicunque  libertatem 
a  dominis  suis  ita  percipiunt,  ut  nullum 
sibimet  in  eis  obsequium  Patrenus  reten- 
tet  :  isti  si  sine  crimine  capitali  sunt,  ad 
Clericatus  ordinem  suscipiantur,  quia 
directa  Manumissione  absoluti  esse  nos- 
cuntur.  Qui  vero  retento  obsequio  manu- 
tnissi  sunt,  prò  eo  quod  adhuc  a  patrono 
servituti  tenentur  obnoxii,  nullatenus 
sunt  ad  Ecclesiasticum  ordinem  promo- 
vendi, ne,  quando  voluerint  eorum  do- 
mini, fiant  ex  Clericis  servi.  Adde  Capi- 
tolare Attonis  Episc.  cap.  62.  Libertas 
directa,  in  leg.  un.  Cod.  Th.  de  Manu- 
miss.  (4,  7.)  Dicitur  etiam  perfecta  et  ab- 
soluta  ingenuitas,  in  Charta  Ludovici 
Pii  laudata  in  v.  Ingenuitas. 

Manumissionis  direct»  ea  est  formula 
apud  Marculfum  lib.  2.  form.  32.  33.  34  : 
Te  illum  aut  illum  ex  familia  nostra  a 
pr  aesente  die  ab  omni  vinculo  servitutis 
absolvimus,  ita  ut  deinceps  tanquam  si  ab 
ingenuis  parentibus  fuisses  procreatus, 
vitam  duca»  ingenuam,  et  nulli  haeredum 
aut  prohssredum  nostrorum,  vel  cuicunyue 
servitium  ,  nec  libertinitatis  obsequium 
debeas,  nisi  soli  Deo,  cui  omnia  subjecta 
sunt  :  peculiari  concesso,  quod  habes,  aut 
deinceps  elaborare  poteris.  Adde  Formu- 
las  vett.  Bignonii  cap.  13.  Formulas  se- 
cundum legem  Rom.  cap.  12.  et  alias 
apud  Vadianum  lib.  2.  de  Colleg.  et 
Monast.  German.  pag.  74. 83.  Goldastum 
in  Chartis  Alaman.  cap.  7.  8.  et  Rollan- 
dinum  in  Arte  Notariae  cap.  7.  rubr.  4. 

Manumissionis  directas  potissimus  ef- 
fectus  erat  libertas  data  manumisso 
eundi  quo  vellet,  quae  variis  formulis 
concipitur.  Plautus  in  Menaechmis  :  Li- 
ber  esto,  atque  abito  quo  voles.  In  Lege 
Burgund.  tit.  57  :  Ut  habeat  licentiam 
quo  voluerit  discedendi.  In  Lege  Ripuar. 
tit.  61  :  Si  quis  servum  suum  libertum 
fecerit,  et  civem  Romanum ,  portasque 
apertas  conscripserit,  etc.  [***  Et  subiciun- 
tur  cives  Romanas  portas  apertas  libera 
potestà  te  eant  pergant  partem,  quam  se 
elegerint,  in  eh  art.  ann.  784.  apud  Neug. 
Cod.  Dipi.  Alem.  num,  88.  tom.  1.  pag. 
81.  Vide  Brisson.  de  Formul.  lib.  8.  pag. 
827.]  Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap. 
78  :  Qui  servum  suum  liberai  in  Ecclesia, 


et  mercato,  comitatu  vel  hundredo  coram 
testibus,  et  palam  faciat,  et  liberas  ei  vias 
conscribat  apertas,  et  lanceam  et  gladium, 
vel  quae  liberorum  arma  sunt,  in  manibus 
ei  ponat.  In  Formulis  veterib.  Bignonii 
cap.  6  :  Ut  eat  ubique,  et  quam  voluerit 
partem  pergat,  tanquam  si  ab  ingenuis 
parentibus  fuisset  natus.  In  Testamento 
Billongi  Episc.  Veronensis  anni  850. 
apud  Ughellum  :  Ut  ambulandi  liberam 
habeat  licentiam.  In  Lege  Longob.  lib. 
2.  tit.  35.  §  1.  [*»  Rothar.  225.]  :  De  qua- 
tuor  vii8  ubi  volueris  ambulare,  liberam 
habeas  potestatem.  Vetus  Charta  manu- 
missionis r  Ut  post  hunc  diem  in  4.  angu- 
lis  terree  licentiam  et  potestatem  habeat 
faciendi  qualemcunque  senior em  eligere 
voluerit  in  omnibus,  et  sibi  ambulet,  et 
sibi  vivat,  de  libera  et  absoluta  maneat 
omnibus  diebus  vitse  suae.  In  manumis- 
sione Burgensium  Burgi  S.  Germani  de 
Prati s  ann.  1250  :  Et  omnimodam  servi- 
tutem  quam  habebamus,  vel  habere  pote- 
ra?nus,  in  dictis  hominibus,  et  eorum  hae- 
redibus  quantum  ad  personas  et  corpora 
ipsorum  ubicunque  de  cantero  se  transferre 
voluerint,  totaliter  et  in  perpetuum  remit- 
timus,...  ac  perpetua  libertati  donamus. 
Sane,  ut  est  apud  Nicolaum  I.  PP.  in 
Responsis  ad  Sulgar.  cap.  20  :  Liber  non 
est,  si  quia  de  patria  sua  non  audet  exire. 
Vide  Cujacium  lib.  14.  observat.  cap.  27. 
P*  et  Savin.  Hist.  Jur.  Roman,  med. 
temp.  tom.  2.  cap.  9.  §  46.] 

*  Hinc  est,  quod  ubi  quis  in  mona- 
chum  recipiebatur,  inclinato  capite,  cui 
manum  impositam  habebat  prior,  per 
quatuor  partes  sese  verte  bat,  quasi  li- 
bertati nuntium  daret.  Hujusmodicere- 
moniae  meminit  Ordinari  um  S.  Petri 
Aureae-val.  ubi  de  canonico  regulari  re- 
cipiendo  :  Postea  prior  claustralis  acci- 
piat  canonicum  (novitium)  et  faciat  ei 
fieri  signum  sanetse  crucis,  tenendo  eum 
et  tangendo  eum  de  manu  super  caput, 
vertendo  eum  per  quatuor  partes,  incli- 
nando caput  versus  terram  in  signum  hu- 
militatis  et  obedientix.  Deinde  ducatur 
ad  tondendum  caput  tonsura  regulari,  ut 
moris  est. 

Hujusce  formu lae  prae  caeteris  damus 
testes  prseterea  duasChartulas  ex  Tabul. 
S.Laudi  Andegavensis  excerptas,quarum 
prima  sic  se  habet  :  Quoniam  omnis 
potestas  a  Deo  est,  et  qui  potestati  resistitt 
ordinationi  Dei  resistit,  qui  summa  et  mi- 
rabili dispensatione  Reges  et  Ducest  caete- 
rasque  potestates  in  terra  constituit,  ut 
minor  majori,  ut  consequens  erat,  serviret 
potestati  ;  et  inter  eos,  quosdam  dominos, 
alios  servos  esse  voluti^  ita  tantum  ut  et 
Deum  Domini,  et  servi  Dominos  venera- 
rentur  et  amarent,  juxta  illud  Apostoli, 
Servi  obedite  dominis  carnalibus  cum 
timore  et  tremore  ;  et  ad  dominos,  Domini 
quod  justum  est  et  sequum  est,  servis 
prsestale,  minas  remittite,  quia  et  vos  do- 
minum  habetis  in  ccelo  :  si  et  vobis  et  illis 
dominatur,  quicunque  ipse,  qui  Rex  et 
dominus  omnium  est,  forma  et  speculum 
totius  boni ,  jugum  servitutis  prò  nobis 
subire  dignatùs  est,  quatenus  nos  a  Legis 
maledicto  et  servitute  diabolica  liberar  et, 
et  suae  ineffabilis  libertatis  participes  effi- 
ceret.  Idcirco  ego  prò  redemptione  animse 
mese  et  prò  seternse  beatitudini^  retribu- 
tione,  hunc  servum  meijuris  W.  et  omnem 
fructum  ejus  db  omni  servitutis  ejus  jugo 
absolvo,  ut  ab  hodierna  die  et  deinceps 
securus,  et  suse  polestatis  existat,  eat  quo- 
cumque  voluerit,  portas  habens  apertas, 
et  nulli  servitutis  obsequium,  nisi  soli 
Deo,  prò  cu  jus  amore  ipsum  manumittot 
debeat,  etc. 

Altera  hisce  ver  bis  concipitur  :  Piissi- 


mus  dominus  noster  Jesus  Christus  salu- 
tem  fiumani  generis  paterno  amore  desi- 
derans  inter  alia  praecepta,  quas  fidelibus 
suis  dedit  ut  asternae  vitae  gaudia  possent 
adipisci,  praecepit  eis  debitores  suos  a  de- 
bitis  illorum  absolvere,  quo  ipsi  ante  sum- 
mum  judicem  suorum  commissorum  ve- 
niam  securi  valeant  expectare.  Tantae 
igitur  aucloritatis  prasconio  compulsa,  do- 
minaeque  Hugardis  Comitissae  gratia  pre- 
cibusque  animati,  nos  Canonici  S.  Laudi 
hunc  fidelem  nostrum  Radulfum  Ècclesiae 
nostrae  vinculo  servitutis  obnoxium ,  ab 
omni  debito  servilis  conditionis,  prò  ani- 
mabus  nostris,  Goffridique  Comitis  excel- 
lentissimi,  qui  potissimus  Ècclesiae.  nostrae 
fundator  et  ornator  extitit,  omniumque 
benefactorum  nostrorum,  absolvimus  :  ut 
deinceps,  cum  omni  fructu  suot  licentia 
liberali  donatus,  in  quamlibet  mundi 
partem  eat,  nec  cuiquam  successorum 
nostrorum  eum  ab  arbitrio  suo  revocare 
liceat.  Actum  est  Andegavi  in  Claustro  S. 
Laudi  4.  Kal.  Octob.  Anno  ab  Incarnat. 
Dom.  1112.  Ind.  5.  concurrente  1.  Epacta 
1.  Luna  3.  Paschali  Papa  sedem  Aposto- 
licam  obtinente,  Ludovico  in  Gallia  re- 
gnante, Fulcone  adolescente  Consulatum 
Andegavensem  regente,  Raignaldo  Epis- 
copo Andegavensem  Ecclesiam  guber- 
nante.  Huic  rei  affuit  Raignaldus  Epis- 

copus,  et  de  Canonicis  sancii  Mauricii 

de  laicis...  prassentibus  et  videntibus  istis 
testibus  imposuimus  nos  Canonici  S. 
Laudi  manus  nostras  super  caput  Radulfi, 
ob  favorem  et  confirmationem  libertatis 
suae,  videlicet  Radulfus  Sacerdos,  Rotal- 
dus  Sacerdos,  etc. 

Alter  Manumissionis  plenariae  in 
Chartulis  adscriptus  etfectus  erat  in  pe- 
culiis  Manumissorum  quse  ipsis  deinceps 
competebant ,  hac  formula ,  Peculiari 
concesso  quod  habes,  aut  deinceps  elaborare 
poteris,  apud  Marculfum  lib.  2.  form.  22. 

*  Charta  Gauf.  comit.  Andegav.  ex 
Tabul.  S.  Al b.  :  Eat  vias  quadrati  orbis, 
nemine  reclamante,  habere  suum  libere 
possideat  et  quid  de  eo  voluwit  sibi  facere 
liceat. 

*  Ejusdem  manumissionis  absoluta? 
effectus,  pluribus  declaranturin  Charta 
Guill.  de  Sancta  Maura  thesaur.  eccl. 
Laudun.  ann.  1332.  ex  Reg.  66.  Chartoph. 
reg.  eh.  1195:  Eximentes  penitus' eum  et 
dimittentes  nunc  et  imperpetuum  a  nostra 
pot  estate,  manu,  dominio  et^  ab  omni  con- 
dtiione  servili  et  gravamine  ac  etiam 
operis  et  operarum  impositione  óbsequia- 
lium,  quse  consistunt  in  faciendo  et  in 
assurgendo,  salutando  et  hujusmodi,  quam 
earum  quee  consistunt  (in)  non  faciendo, 
ut  puta  non  de  vocando  in  jus  manumis- 
sorem,  venia  non  petita,  et  aliarum  om- 
nium, tam  artificialium  quam  fabrilium, 
et  revocatone  in  servitutem  ob  quameum- 
que  ingratiludlnem,  et  breviter  ab  omni 
jure  patronatus,  quocumque  sit,  illud  sibi 
libere  remittentes. 

Testamenti  etiam  condendi  facultas 
indulgebatur,  jusque  civitatis  Roman®, 
quod  testantur  veteres  formulas  cap.  13. 
etc.  Salvianus  lib.  3.  ad  Ecclesiam  Ca- 
thol.  :  In  usu  siquidem  quotidiano  est, 
ut  servi,  etsi  non  optimrn,  sed  impróbae 
servitutis,  Romana  a  dominis  liberiate 
donentur  :  in  qua  scilicet  et  proprietatem 
peculii  capiunt,  et  jus  testamenti  conse- 
quuntur  ita  ut  et  viventes  cui  volunt  res 
suas  tradant  ,  et  morientes  donatione 
transcribant.  [Charta  ann.  1251.  in  Bibl. 
Coibert.  :  Totam  dicto  capitulo  absolvimus 
et  in  omnem  libertatem,  vitam,  biada- 
gixim  et  Guil.  Radulfi  filium  suum  consti- 
tuimus  et  inducimus,  et  tamquam  Cives 
Romanos  eos  et  suos  pronunciammo 

31 


242 


MAN 


MAN 


MAN 


*  Hac  manumissione  praesertim  abso- 
luta  donabantur  servi,  qui  clero  coop- 
tandi  erant,  in  cujus  signum,  maxime 
si  ecclesia^  servitio  addicti,  ab  unoquo- 
que  canonico  solemni  ritu  tondebantur, 
teste  D.  Le  Beuf  tom.  2.  Dissert.  pag. 
93.  non  sine  aliqua  tamen  conditione, 
ut  videre  est  infra  lin.  Singularis  certe, 
pag.  254.  col.  1.  et  in  Mercur.  Frane. 
ann11734.  mens.  Sept.  pag.  1953. 

W  Manumissioni  direetse  eam  quo- 
que accensendam  existimo  q use  sub  con- 
ditione census  annui  tantum  concede- 
batur,  cujus  exemplum  nobis  profert 
Charta  Alfonsi  Com^tis  Pictav.  ann. 
1269.  in  Bibl.  Colbert.  :  Manumittimus 
et  ab  omni  jugo  servitutis  absolvimusi  et 
quìtamus  ipsum  et  h&redes  suos  de  cor- 
pore  ex  legitimo  matrimonio  procreatos  et 
procreandos  perpetua  libertatis  munere 
decorantes,  bona  ipsius  tam  mobilia  quam 
immobilia  de  caselagio  seu  aliunde  prove- 
nientia...  possidenda  pacifice  et  quiete  in 
perpetuava  relinquentes  ,  volentes  ut 
exinde  faciant  suam  in  perpetuum  omni- 
modam  voluntatem  sub  deverio  sex  dena- 
riorum  Tholosanse  monetx  prò  caselagio 
suo,  nunc  a  nobis  eidem  concesso  in  feu- 
dum  censitale. 

Manumissionis  species  altera,  directx 
opposita,  ea  erat,  quse  sub  conditione, 
vel  retento  servitio  ac  obsequio  flebat  ; 
ita  ut  qui  manumittebantur,  non  plena- 
ria m  ac  omnimodam  libertatem  conse- 
querentur,  ut  Latini  Juniani,  et  Dediti- 
tii  apud  Romanos,  sed  quodammodo  ob- 
noxii  remanerent,  eoque  nomine  vel u ti 
servi  ad  sacros  Ordines  non  possent 
promoveri,  ut  est  in  Concilio  Toletano 
IV.  can.  73.  laudato.  Leo  Ost.  lib.  1.  cap. 
16  :  Servos  autem  suos  et  ancillas  omnes 
libertati  donavit  ;  ita  tamen  ut  essent  sub 
ditione  et  tutela  Monasterii,  singulique 
singulas  annuatim  operas  Monasterio  ubi 
eis  prxciperetur,  exercerent.  Exstat  apud 
Marculf.  lib.  2.  cap.  33.  formula  imper- 
feetse  manumissionis,  qua  scilicet  ma- 
numissor  servo  suo  libertatem  confert, 
ea  conditione,  ut  dum  advixerit,  sibi  de 
serviat  :  post  obitum  vero  suum,  si  sibi 
superstes  fuerit,  sit  ingenuus,  etc.  Quse 
fuit  olim  dedititia  libertas.  Cap.  vero  34. 
habetur  alia  formula, x  qua  ita  libertas 
datur ,  ut  manumissus  manumissoris 
sepulcrum  luminaribus  annis  singulis 
procurar  et.  Exstant  preeterea  in  Tabula- 
rio  Fossa ten si  formulae  alias  ejusmodi 
conditionalium  manumissionum,  ann. 
1266.  in  hsec  verba  :  Manumittimus  sub 
condilionibus  insertis  inferius,  et  de  vo- 
luntate  ipsorum  ante  manumissionem, 
non  tamen  causa  onerando  libertatis  ta- 
lia  jura  retinemus,  etc.  In  alia  vero 
Charta  ann,  1270.  ubi  eadem  verba 
habentur,  haec  subduntur:  Item  voluit 
dieta  Isabellis  suo  et  hxredum  suorum 
futurorum  nomine  et  expresse  consensit 
in  jure  coram  nobis,  quod  nec  ipsa,  nec 
heredes  sui  possint  petere,  habere  vel  te- 
nere possessiones  aliquas ,  sive  aliqua 
bona  jure  proximilatis  parentum  vel  con- 
sanguineorum  suorum  per  emptionemf 
vel  etiam  quemeunque  alium  titulum  sive 
modum,  nec  ex  testamento  vel  db  intes- 
tato succedere,  dummodo  proximiilli  sint, 
vel  fuerint  de  conditione,  et  manu  mortua 
ipsorum,  etc. 

SSS0*  Singularis  certe  manumissionis 
conditio  quam  exhibet  Charta  Guil- 
lelmi  de  Curtiniaco  ann.  1207.  ex  Tabul. 
Crisenon  :  Ego  Guillermus  de  Curtiniaco 
notum  facto  ùniversis  prsesentibus  et  futu- 
ris,  quod  pietatis  intuitu  et  remissione 
peccatorum  meorum  manumisi  Guiller- 
mum  filium  Roberti  de  la  Gurt,  si  clericus 


permanseril,  si  autem  dictus  Guillermus 
clericus  esse  noluerit  volo  ut  in  pristinam 
redigatur  servitutem. 

*  Manumissionis  vero,  cui  adjecta 
erat  conditio,  haec  procul  dubio  mode- 
ratior,  qua  manumissus  contra  patro- 
num  ne  mi  ni  auxilio  esse  debebat.  Charta 
Petri  episc.  Laudun.  ann.  1377.  in  Reg. 
130.  Chartoph.  reg,  eh.  12  :  Edelinam 
feminam  nostram  de  corpore,  videlicet  de 
capitagio  duarum  chalongiarum,....  sub 
infrascriptis  modis  et  conditionibus  ma- 
numittimus per  pr&sentes,  videlicet  quod 
de  c&tero,  tanquam  advocata  vel  procu- 
ratrix  seu  alio  modo  quocumque  contra 
nos,  successores  nostros  episcopos,  vel  ec- 
clesiam  nostram  Laudunensem  alicui 
alteri,  publice  vel  occulte,  consilium,  auxi- 
liumt  vel  patrocinium  aut  juvamen  dare 
ac  etiam  impertiri  non  possit. 

0  Interdum  unius  mensis  servi  ti  um  in 
anno  exigebatur.  Charta  Eustach.  de 
Gonflans  ann.  1238.  in  Chartul.  Campan. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  380.  v°  col.  1  : 
Ego  franchivi  Róbertum  de  Besil  et  h&- 
redes  ipsius  de  cor  por  e  Maria  quondam 
uxoris  sux  procreatos  :  ita  quod  dictus 
Robertus  mihi  serviet  per  unum  mensem 
in  anno,  tanquam  de  libero  feodo,  vel  al- 
ter sufficiens  loco  sui,  si  haberet  essonium, 
per  quod  non  posset  mihi  servire  ;  nec 
ipsum  ultra  dictum  servitium  possum 
eoa  ere  ad  aliud  servitium  mihi  faciendum, 

*  Duriores  nonnunquam  adeo  erant 
conditiones,  ut  hsec  libertas  a  servitute 
nihil  discrepare t  ;  puta  cum  manumis- 
sus, etiam  clericus  factus,  servitio  ita 
mancipatus  remanebat,  ut  ab  eo  rece- 
dere nullatenus  posset,  imo  tanquam 
fugitivus  servus  repeteretur,  et  cujus 
posteritas  servi tuti  obnoxia  esset.  Ejus- 
modi manumissionis  exemplum  profert 
Tabularium  Major,  monast.  circa  ann. 
1162.  in  Lib.  de  Servis  fol.  32  :  Noverit 
posteritas  quod  dominus  abbas  Alvertus 
et  Majoris  monasterii  fratres  quemdam 
servum  S.  Martini,  nomine  Radulfum, 
liberum  fecerunt  et  clericaverunt ,  tali 
ratione  et  convenienti  a,  ut  numquam  se 
a  Martini  servitio  ad  alienos  transiens 
auferat  ;  sed,  sicut  prius,  omni  famulatu 
monachis  ejus  subjiciatur.  Quod  si  se  sub- 
traxerit,  revocetur  ut  fugitivus  et  repeta^ 
tur  ut  servus,  ubicumque  fuerit.  Prxterea 
ut  caste  se  agat  et  pudici  tiam  tueatur.  Et 
si  ad  ordines  ecclesias tic os  promot u$  fue- 
rit, numquam  ausu  illictto  mulieri  socie- 
tur  turpi  cupidine  illectus  et  nefaria  te- 
meritate,  sicut  nonnulli,  deceptus,  qui 
publicis,  fronte  perdita,  nupliis  contra  jus 
fasque  uxoribus  sacrilegis,  imo  scelestiori- 
bus  adulteris  copulantur.  Sin  vero  clericus 
scium  manens  uxorem  duxerit,  fructus 
ejus,  si  scilicet  infantes  habuerit,  cum 
omni  eorum  deinceps  progenie  S.  Martini 
sit  servituti,  qua  pater  eorum,  antequam 
clericus  fieret,  astringebatur,  addictus,  etc. 

Sed  posteriori  bus  saeculis  longe  magis 
obtinuit  apud  nostros  imperfecta  hsec 
libertas,  quse  ita  concede batur,  ut  reten- 
tis  servorum  obsequiis  ac  operis  consue- 
tis,  non  tam  servile  nomen  deleretur, 
quam  servitus  ipsa  augeretur,  adeo  ut 
ad  abolendas  et  extinguendas  duras  is- 
tas  conditiones  manumissioni  bus  appo- 
sitas,  rursum  manumissiones  aliae  ne- 
cessariae  essent.  Istiusmodi  sunt  eorum 
manumissiones,  quos  homìnes  de  corpore 
et  de  capite,  vel  capitales  appellabant, 
qui  et  obsequia  de  corpore  suo,  id  est, 
operas  et  corvatas,  (unde  nomen)  et  cen- 
sura de  capite  seu  capitale  quotannis  ex- 
sol  vere  tenebantur,  qui  ita  glebse  addicti 
erant,  ut  ab  ea  recedere  iis  non  licitum 
esset,  quemadmodum  nec  matrimonia 


contrahere  inconsultis  dominis  ,  quse 
quidem  suis  omnia  locis  pluribus  obser- 
vamus.  In  hoc  tamen  a  servis  differe- 
bant,  quod  ad  testimonia  interdum  con- 
tra liberos  admitterentur.  Charta  Caroli 
M.  ex  Tabulano  S.  Germani  Paris,  i 
Nemo  homìnes  de  capite  in  judicio  repro- 
bare ullatenus  prxsumat.  Alia  Caroli  C. 
ex  eod.  Tabular,  apud  Beslium  in  Epis- 
copis  Pictav.  pag.  33  :  Homines  de  capite 
contra  liberos  %n  omni  placito  testimonium 
ferre  concedimus. 

SSF"  De  iis  haud  dubie  postremi  s  ma- 
numissis  intelligendum  Capitul.  Chil- 
derici  III.  n.  15.  quo  libertis  testimo- 
nium dicere  vetatur  :  Liberlus  et  liberta 
in  nullis  negotiis  contra  quemquam  testi- 
monium dicere  permittantur,  exceptis 
illis  causis  in  quibus  ingenuitas  deesse 
dinoscitur,  sicut  prsemissum  est,  et  de 
servis, 

Perstitit  diu  imperfecta  ista  libertas 
apud  nostros,  quam  recti us  servitutis 
nomenclatura  vulgo  donabant,  quod 
nihil  ferme  haberet  quod  libertatis  esset, 
jmo  paene  omnia  quse  servitutis  ;  donec 
sensim  aboleri  coepit,  dominis  ipsis 
seu  pi  etate  ac  misericordia  motis,  vel 
ex  ipso  compendio,  acceptis  ab  manu- 
missis  pecuniis,  plenariam  libertatem 
indulgenti  bus.  Nam  interdum  si ngu la- 
tini ea  conferebatur  libertas,  interdum 
subditis  omnibus  servitutis  istius  nexu 
devinctis.  Utriusque  manumissionis  in- 
fìnitse  propemodum  exstant  Chartae, 
ac  prioris  quidem  apud  Doubletum  in 
Histor.  S.  Dionysii  Monast.  pag.  907. 
Harseum  in  Castellanis  Insulensib.  pag. 
181.  182.  Locri  um  in  Chronico  Belgico 
pag.  128. 129.  Buzelinum  in  GaHo-Flandr, 
pag.  55.  533.  Duchesnium  in  Hist.  Ver- 
giacensi  pag.  241.  Guichenonum  in  Bibl. 
Sebusiana  pag.  43.  in  Histor.  Bressensi 
pag.  5.  etc. 

Manumissionum  generalium,  seu  li- 
bertatum,  quae  pagorum  incolis  istius 
servitutis  nexu  oDligatis  generatim  con- 
ferebantur,  alise  compi  ures  pari  ter  le- 
guntur  Chartae,  ac  in  primis  Sugerii 
Abbatis  S.  Dionysii  ann.  1125.  prò  homi- 
nibus  villae  S.  Dionysii  apud  Doublet, 
pag.  857.  alia  deinde  Ludovici  VII.  Re- 
gis  Frane,  ann.  1180.  apud  Hubertum 
in  Histor  S.  Aniani,  qua  servos  et  ancil- 
las quos  homines  de  corpore,  inquit,  ap- 
pellamus  quicunoue  erant  Aurelianis,  et 
in  suburbiis  et  vicis  et  villulis  infra  quin- 
tam  leucam  existentibus,  eorumque  fili&s 
filiasque  ab  omni  servitutis  jugo  absolvit, 
et  tanquam  qui  ingenui  nati  fuerant, 
vult  permanere  liberos ♦  Extat  ibidem  alia 
anni  1206.  qua  Capitulum  ejusdem  Ec- 
clesia} ad  300.  manumisit.  Ludovicus 
Comes  Blesensis  et  Clarimoatis  in 
Charta  ann.  1197  :  Omnes  homines  Cre- 
dulio  manentes  taliam  mihi  debentes  et 
eorum  hxredes,  a  talia,  ablatione,  im- 
pruntato,  et  roga  coacta,  de  csetero  peni- 
tus  quitos  et  immunes  esse  concedo,  sta- 
tuette quod  quicunque  Credulio  masuram 
habuerit,  5.  solidos  Parisiensium  singulis 
annis  persolvet,  etc.  Infra  :  Similiter  om- 
nes Credulio  manentes,  qui  de  mea  servili 
conditione  erant,  et  eorum  hseredes  et  te- 
neuras  ab  omni  jugo  servitutis  mese  peni- 
tus  quito  et  absolvo.  Quilibet  si  a  villa 
recedere  voluerit,  liber  et  quietus  recedat, 
etc* 

Habetur  alia  Mathildis  Comitissse 
Nivernensis  1.  Aug.  ann.  1223.  qua  cives 
de  Autissiodoro  tam  in  civitate,  quam  in 
suburbiis,  et  Burgo  S.  Gervasii  manentes, 
et  ipsorum  h&redes,  qui  non  erant  de 
libera  conditione,  omnino  et  in  perpetuum 
manumittit,  et  servitutis  opprobrio  post- 


MAN 


MAN 


MAN 


243 


posito  et  quittato,  ipsos  et  hseredes  ipsorum 
quotiescunque  voluerint  ab  Autissiodoro 
recedant  et  libere,  verumtamen  suis  ipsis 
rebus  manentibus.  Prostant  similes  ma- 
rni missionum  generalium  Ohartse  Hen- 
rici  II.  Brabantiae  Ducis  ann.  1247.  prò 
vassallis  suis,  et  Hugonis  Castellani 
Gandensis  ann.  1243.  prò  hominibus  suis 
de  Wasia,  apud  Miraeum  in  Diplom. 
Belg.  pag.  174.  et  396.  Alia  Guillelmi  Ab- 
batis  S.  Dionysii  ann.  1248.  prò  homini- 
bus villarum  ad  idem  Monasteri um  per- 
tinenti um  apud  Do  ubi  et  um  pag.  907. 
Alia  denique  Thomae  Abbat.  S.  Germani 
Paris,  ann.  1250.  prò  Burgensib.  S.  Ger- 
mani apud  Brolium  lib.  2.  Histor.  Pari- 
siensis  pag.  279.  Caroli  Comitis  Vaden- 
sis  9.  Aprii,  ann.  1311.  prò  servis  ejusdem 
Comitatus  in  47.  Regesto  Chartophylacii 
Regii  eh.  118.  et  aliae  apud  Thomasse- 
rium  in  Consuetudini  bus  Bituricensib  us. 
Exhinc  Reges  nostri,  non  tam  pieta- 
tis,  quam  compendii  intuitu,  ita  rerum 
ac  status  urgente  necessitate,  subditos 
suos  omnes  huicce  servi tuti  obnoxios 
subinde  libertate  donarunt,  accepta  aj> 
iis  indemnitate  :  atque  in  primis  Phi: 
lippus  Pulcber,  qui  Diplomate  ann. 
1302.  quod  descriptum  legitur  in  Regesto 
36.  Chartophylacii  Regii ,  Charta  47. 
Magistro  G.  de  Cilliaco  praecipit,  ut  in 
Bai  li  vi  a  Cadomensi  certum  servorum 
numerum  manumittat,  accepto  ab  iis 
libertatis  pretio,  ob  ingruentia  cum 
Flandrensibus  bella,  data  ei  facultate, 
ut  ipsemet  loquitur  Rex,  manumittendi 
homines  nostros  de  creor,  (sic,  i.  de  cor- 
pore)  et  quascunque  personas  Bailliviae 
jugo  cujuslibet  hominis  conditionis  astric- 
tis,  eosque  ab  servitutis  onere  liberandi, 
plenius  et  piene  libertati  donandi,  ac  con- 
cedendi  eisdem  vice  et  auctoritate  nostra, 
quod  possint  esse  Burgenses,  et  gaudere 
privilegiis,  libertatibus,  et  franchisiis  qui- 
buscunque ,  quibus  gaudent  Burgenses 
alii  regni  nostri,  usque  ad  certum  nume- 
rum, concedendi   quoque  quibuslibet 

temporalibus  fidelibus  nostris,  quod  homi- 
nes suos  de  corpore,  vel  personas  alias  sibi 
subjectas  jugo  cujuslibet  servitutis  manu- 
mittere  valeant,  et  ab  hujus  servitutis 
onere,  etc.  Idque  mediante  pecunia. 
Exstat  simile  Ludovici  Hutini  Diploma, 
quod  ex  primo  Memoria) ium  Camerae 
Comput.  Paris,  volumine,  f.77.  eruimus, 
hocque  loco  integrum  describere  operaB 
preti  um  existimamus  :  Loys  par  la  grace 
de  Dieu  Roy  de  Trance  et  de  Navarre,  à 
nos  amez  et  feaux  Mestre  Saince  de  Chau- 
mont,  et  Mestre  Nicole  de  Braye,  salut  et 
.%  dilection.  Comme  selon  le  droit  de  nature 
chascun  doie  nestre  frane,  et  par  aucuns 
usages  ou  coustumes  qui  de  Grande  an- 
cienneté  ont  esté  entreduites  et  gardées 
jusques  cy  en  nostre  Royaume,  et  par 
avanture  par  le  mejfait  de  leurs  prede- 
cesseurs  mult  de  personne  de  nostre  com- 
mun  pueple  soient  encheus  en  lien  de  ser- 
vitude  et  de  diverses  conditions  qui  moult 
nous  desplet  ;  nous  considerans  que  nos- 
tre Royaume  est  nommé  le  Royaume  des 
Frans,  et  veillans  que  la  chose'  en  vèr  ite 
soit  accordant  au  nom,  et  que  la  condition 
des  gens  amende  de  nous  en  la  venue  de 
nostre  nouvel  Gouvernement  par  delibe- 
ration  de  nostre  Grand  Conseil  avons 
or  donne  et  ordenons  que  generaument 
par  tout  nostre  royaume  de  tant  comme 
il  puet  apartenir  à  nous  et  à  nos  succes- 
seursy  teles  servitudes  soient  ramenées  à 
franchise,  et  de  ceux  qui  de  ourine  ou 
ancienneté  ou  de  nouvel  par  mariage  ou 
par  residence  de  lieux  de  serve  condition 
sont  encheus  ou  pourroient  escheoir  ou 
lien  de  servitude,  franchise  soit  donnée  o 


bonnes  et  louables  conditions,  et  pour  ce 
especialment  que  notte  commun  pueple, 
qui  par  les  Collecteurs,  Sergens  et  autres 
Officiaus  qui  ou  temps  passe  ont  esté  de- 
putez  seur  le  fait  des  Main-mortes  et  for- 
mariages,  ne  soient  plus  grevez  ne  doma- 
qiez  pour  ces  choses,  si  comme  il  ont  esté 
jusques-cyt  laquele  chose  nous  desplet.  Et 
pour  ce  que  les  autres  Seigneurs  qui  ont 
hommes  de  cors,  pregnent  exemple  à  nous 
de  eus  ramener  à  franchise  :  Nous  qui  de 
vostre  leauté  et  approuvée  diserà tion  nous 
fions  tout  à  plain,  vous  commettons  et 
mandons  par  la  teneurde  ces Lettres,  que 
vous  aliez  en  la  Baillie  de  Senlis  et  és 
ressors  d'icelle  et  à  tous  les  lieux,  villes, 
Gommunautez  et  personnes  singulieres, 
qui  ladite  franchise  vous  requerront,trai- 
tiez  et  accordez  avec  eux  de  certaines 
compositions  par  lesqueles  souffisant  re- 
compensation  nous  soit  fatte  des  emolu- 
mens  qui  desdites  servitutes  pooient  venir 
à  nous  et  à  nos  sue  cesseurs,  et  à  eux  don- 
née de  tant  comme  il  puet  touchernous  et 
nos  successeurs}  general  et  perpetuel  fran- 
chise en  la  maniere  que  dessus  est  dit,  et 
selon  ce  que  plus  plainement  le  vous  avons 
dit,  desclairé  et  commis  de  bouche,  et  nous 
prometons  en  benne  foy  que  nous  pour 
nous  et  nos  successeurs  ratifierons ,  et 
aprouveronst  tendrons  et  ferons  tenir  et 
g arder  tout  ce  que  vous  ferez  et  accorderez 
sur  les  choses  dessusdites,  et  les  lettres  que 
vous  donrrez  seur  vos  traitiez,  composi- 
tions et  accors  de  franchise  à  villes,  com- 
munautez,  lieux  ou  personnes  singulieres, 
nsus  les  agreons  desorendroit,  et  leur  en 
donrons  les  nostres  ;  seur  ce  toutefois  que 
nous  en  serons  requis.  Et  donnons  en  man- 
dement  à  tous  nos  Justiciers  et  subgets, 
que  en  toutes  ces  choses  il  obeissent  à 
vous,  et  entendent  diligemment.  Donne  à 
Paris  le  tiers  jour  de  Juillet  Van  de  grace 
1315. 

Alio  porro  Diplomate  iisdem  Commis- 
sariis  praecipit,  ut  si  qui  ex  servis  manu- 
mitti  nolint,  ab  iis,  habita  facultatum 
ratione,  rata  subsidia  exigant.  Tradit 
denique  Boissius  in  tractatu  de  Juribus 
dominicis  cap.  32.  Henricum  II.  Regem 
Delphinates,  Bressienses,  Sabaudos, 
Bugeienses  et  Veromeenses  ab  omni 
talliabilitatis  et  manus  mortu&  servitù  ti - 
bus  absolvisse,  Edicto  mensis  Novem- 
bris  ann.  1552. 

Quod  porro  spectat  ad  generales  istas 
manumissiones,  haud  videtur  omitten- 
dum  quod  de  Blanch»  Reginse  sancti 
Ludovici  matris  pi  etate  ad  hanc  rem 

Sertinens  refert  Chronicon  vernacul  um 
[S.  ex  Bibl.Memmiana,  hisce  vernacu- 
lis  :  La  Roine  Bianche  mere  S.  Loys,  qui 
lors  gouvernoit  le  Roiaume  de  France,  oy 
dire  "que  les  Chanoines  de  N.  D.  de  Paris 
avoient  emprisonnez  plusieurs  hommes  et 
femmes  de  corps  qui  ne  leurs  pouvoient 
paier  leurs  taillesf  et  avoient  en  la  prison 
moult  de  mesaises.  Parquoi  la  Roine  qui 
ot  grant  pitie,  fist  rompre  les  prisons 
desdits  Chanoines,  et  les  fist  deslivrer.  Et 
pour  ce  que  celle  Roine  avoit  pitie  des 
gens  qui  ainsi  estoient  serfs,  ordonna  en 
plusieurs  lieux  que  les  gens  fussent  affran- 
chis,  moiennant  autres  droits  et  seigneu- 
ries  que  les  Seigneurs  prendroient  sur 
leurs  hommes  et  femmes  de  corps,  et  le 
fist  en  partie  pour  la  pitie  qu'elle  avoit  de 
plusieurs  belles  filles  à  marier,  que  on 
laissoit  à  prendre  pour  leur  servitude,  et 
en  estoient  plusieurs  gastées. 

Porro  ex  Diplomate  Philippi  Pulcri 
Regis  laudato  colligitur,  dominis  feuda- 
libus  ejusmodi  servos  suos  inconsulto 
superiore  domino  manumittere  non 
licuisse,  ex  lege  passim  recepta,  ut  est 


|  in  Stabilimentis  S.  Ludovici  lib.  2.  cap. 
34  :  Nus  Vavasors  ne  Ge?ityhom  ne  puet 
franchir  son  home  de  cors  en  nule  ma- 
niere sans  Vassentement  au  Baron  ou  du 
chief-Seigneur  selon  Vusage  de  la  Cori 
laie.  Seri  bit  Justinus  lib.  41.  apud  Par- 
thos  nulli  servos  manumittendi  conces- 
sam  fuisse  facultatem. 

Exstat  apud  Chopinum  lib.  3.  de  Sa- 
cra poi  iti  a  tit.  2.  §  19.  Charta  Ludovici 
VI.  ann.  1110.  qua  Abbati  et  Monasterio 
S.  Dionysii  plenam  concedi t  potestatem 
de  servis  ecclesia  emancipandis,  et  liberos 
faciendis  Consilio  Capitali  sui,  seu  irre- 
quisito assensu  vel  Consilio  suo  :  et  ita  ut 
neque  ipse  neque  successores  sui  nec  qui- 
libet  Principum  super  eos  aliquam  recla- 
mationem  faciat,  vel  redemptionem 
proinde  exigat.  Eamdem  facultatem  in- 
dulsit  Ludovicus  Vili.  Capitulo  Aure- 
lianensi,  ut  colligitur  ex  Chartis  sequen- 
tibus,  quas  ex  Schedis  Peirescianis 
descripsimus  :  Ludovicus  D.  G.  Fr ancor. 
Rex  dilectis  suis  Decano  et  Capitulo  Au- 
relianensi,  salutem  et  dilectionem.  Conce- 
dimus  vobis  quod  manumittatis  homines 
vestros  de  corpore,  qui  habitant  in  terra 
vestra  Stampensi,  vel  qui  tenent  de  ea  ;  et 
quod  eis  vel  successoribus  eorum  et  terrse 
vestrse  imponatis  onera  et  consuetudines, 
sicut  convenerit  inter  vos  et  homines  me- 
memoratos,  salvo  jure  nostro.  Actum  Se- 
non.  ann.  Dom.  1224.  mens.  Jan.  Ego 
Lebertus  Decanus,  et  universum  Capitu- 
lum  Aurelianense  omnibus  in  perpetuum. 
Noverint  universi  tam  praesentes  quam 
futuri  quod  omnes  homines  nostri  de  cor- 
pore, tam  masculi,  quam  feminse  qui  ha- 
bitant in  terra  nostra  de  Stampesio,  et 
UH  edam  qui  de  ea  tenent,  vel  possident 
ubicunque  commorantes,  astrinxerunt  se 
nobis  per  sacramentum  a  singulis  sigil- 
latim  corporaliter  prsestitum  et  receptum9 
quod  si  servitutis  opprobrium  ab  eis  tolle- 
remus,  libertatis  beneficium  eis,  et  filiis 
suis,  tam  natis,  quam  nascituris,  impen- 
dentes,  quascunque  redhibitiones,  quse- 
cunque  onera  eis  et  hseredibus  ipsorum, 
et  tèrree  nostrse  vellemus  imponere,  ipsi 
gratanter  reciperent,  firmiter  observa- 
rent,  et  in  nullo  contrairent.  Nos  igitur 
attendentes  multimoda  commoditatum 
genera  tam  nostris  hominibus  et  eorum 
h&redibus,  quam  nobis  etiam  et  Ecclesia 
ex  hujusmodi  concessione  libertatis  posse 
provenire,  eis  libertatem  duximus  conce- 
dendam,  et  tam  ipsos  quam  uxores  eorum, 
et  filios  tam  natos,  quam  nasci turos,  ab 
omni  servitutis  jugo  emancipantes,  in 
perpetuum  liberos cóncessimus  permanere, 
cum  impositione  tamen  redhibitionum  et 
onerum,  qux.  sunt  inferius  annotata.  Im- 
primis  igitur  ad  extirpandum  penitus  de 
terra  nostra  de  Stampesio  constituta  ser- 
vitutis opprobrium,  statuimus,  ut  nullus 
seu  nulla  conditionis  serviltis  homo  vel 
f emina  de  catterò  in  ea  domum,  vineam, 
vel  agrum  valeat  possidere ,  ut  sic  de 
terra  illa  in  posterum  praeconio  exalletur 
libertatis,  quse  huc  usque  humilis  fuit,  et 
depressa  opprobrio  servitutis.  Nullus  de 
Manumissis,  vel  eorum  successoribus  ma- 
nens  in  terra  nostra  sine  voluntate  nos- 
tra Stampensem  poterit  intrare  Commu- 
nem.  Quilibet  in  terra  nostra  manens,  ad 
molendina  nostra  molere  tenebitur,  et 
alibi  ei  molere  non  licebit.  Nullus  poterit 
transmittere,  vel  transfer  re  aliquomodo 
terram  nostrani  in  aliam  personam,  quge 
non  teneatur  nobis  omnxno  ad  omnem 
redhibitionem,  ad  quam  ipse  teneretur, 
Volumus  autem,  et  istud  onus  prsecipue 
propter  beneficium  libertatis  concessa  im- 
ponimus,  ut  de  singulis  xu.  gerbis,  quas 
colligentur  in  terra  nostra,  vel  etiam  de 


244 


MAN 


/ 


xi.  si  plures  non  supereruntl  in  campo 
numerando,  unam  gerbam  habeamus  a 
nobis  numerandam,  et  eligendam  per  cui- 
totem  agri  ad  nostram  grangiam  depor- 
tandam,  quae  appellabitur  Gerba  liber- 
tatis.  Circa  campipartem  tamen,  et  deci- 
mam,  propter  hoc  nihil  immutamus,  sed 
salvum  sit  nihilominus  nobis  per  omnia 
jus  campiparlis,  et  decimss  sicut  ante. 
Simili  antera  modo  per  omnia  duodeci- 
ma™ partem  habebimus  de  bladis  non  li- 
gatis.  Per  heee  autem  quae  specialiler 
expressa  sunt  in  hac  liberta  tis  Charta,  in 
nullo  alias  juri  nostro  volumus  pr&judi- 
cium  generari.  Super  caeteris  enim  redhi- 
bitionìbus  nostris,  consuetudinibus,  cor- 
veis,  justitiis,  tallii*,  et  generaliter  super 
alio  quocunque  jure  nostro  nil  immuta- 
mus, sed  votumus,  quod  ea  omnia  illibata 
et  inconcussa  in  perpetuum  maneant, 
èxceptis  tamen  capilalious  quas  remiltenda 
eis  penitus  duximus,  et  quitanda.  No- 
mina autem  hominum  nostrorum  quos 
manumisimus ,  etc.  Actum  ann.  Dom. 
1224.  mense  Febr.  In  Regesto  Parlamenti 
signato  B.  fol.  40.  inter  Aresta  Epipha- 
niae  ann.  1277  :  Dictum  fuit  quod  Èpisco- 
pus  Catalaunensìs  manumittere  non  po- 
test  servientes  suos,  etiamsi  Capitulum 
consentiate  sine  voluntate  Regis. 

j^c  [Hic  cartam  manumissionis  ex  car- 
tulario concharum  Ruthenorum  (p.  172. 
an  1060.)  transcribemus,  quum  ex  vetus- 
tate  tum  ex  Christiana  propositi  magna- 
nimitate  :  «  In  nomine  Dei  Patris  omni- 
potentis  ejusque  unigeniti  Filii  domini 
nostri,  qui  ad  hoc  incarnari  voluit  ut 
eos  qui  sub  peccati  jugo  detinebantur 
in  libertate  filiorum  adoptaret.  Quate- 
nus  etipse  nobis  nostra  peccata  rei  axare 
dignetur,  sub  nostre  jugo  servitutis 
homines  depressos  rei  axare  decernimus. 
Ipse  etenim  dixit  :  «  Dimitte  et  dimitte- 
tur  vobis;  »  et  Apostolus  «  Omnes  enim 
vos  fratres  estis.  »  Ergo,  si  fratres  su- 
mus,  nullum  ex  fratribus  quasi  ex  de- 
•bito  ad  servici  um  cogere  debemus.  Et 
iterum  ipsa  veritas  testatur:  «  Ne  voce- 
mini  magi  stri.  »  Igitur  si  arguì  t  im- 
mane prelacionis  arroganciam,  multo 
magisdominacionis  violenciam.  Unde  et 
nos  ego  Petrus  et  Gerbertus,  tam  com- 
petenti bus  testimoniis  correcti,  hos 
servos  et  ancillas,  videlicet  Jeraldum 
nomine,  cum  uxore  et  filiis  et  filiabus, 
et  cum  sorores  ipsius  Jeraldi  Ildegarda 
et  Ingelberga,  cum  flliis  et  filiabus  eo- 
rum,  ab  omni  jugo  servitutis,  cum  om- 
nibus rebus  suis  et  cum  liberis  suis,  si 
qui  ab  eis  vel  ab  eas  sunt  procreando 
absolvimus  :  ita  ut  in  quascumque 
mundi  partes  voluerint,  liberal  iter  per- 
gant,  nec  unquam  alicui  ex  nostro 
j  enere  vel  fa  mi  li  a  prò  servili  condicione 
respondeant.  Facta  carta  ista  in  mense 
Octobrio,  feria  V.regnante  domino  et 
Franchorum  rege  Philippo.  »] 

Manumissio  in  Ecclesia  inducta  potis- 
simi] m  legitur  a  Oonstantino  M.  in  leg. 
1.  Cod.  de  his  qui  in  Ecclesia  manumit- 
tuntur  (1, 13.):  «Tarn  dudum  placuit  ut  in 
Ecclesia  Catholica  libertatem  domini  suis 
famulis  prestare  possint,  si  sub  aspectu 
plebis,  adsistentibus  Christianorum  An- 
tistitibus,  id  faciant,  ut  propter  facti  me- 
memoriam  vice  actorum  interponatur 
qualiscunque  scriptura,  in  qua  ipsi  vice 
testium  sìgnent.  Adde  leg.  ùnic.  Cod.  Th. 
eodem  tit.  (4,  7.)  et  Sozomen,  lìb.  1.  cap. 
9.  S.  Augustinus  :  Servum  tuum  manu- 
mittendum  ducis  in  Ecclesiam  :  recitatur 
libellus  aut  fit  desiderii  tui  prosecutio. 
Dicis  te  servum  tuum  manumittere,  o\uod 
Ubi  in  omnibus  servaverit  fidem.  Ubi  ob- 
servare  Jicet  dominum  libellum  offerre, 


MAN 

quo  libertatem  servo  suo  ab  Episcopo 
don  ari  expetebat,  quem  Petitorium  vo- 
cat  Ennodius  Opusculo  8  :  Gerontium 
itaque,  cujus  a  me  comperla  fides,...  per 
pr&sens  petitorium  a  Éeatitudine  vestra 
Romapae  deprecor  civitatis  gaudere  con- 
sorti!!, cujus  ego  absolutionis  non  tam 
largitor,  quam  testis  existo.  Vetus  Ins- 
criptio  in  Ecclesia  S.  Crucis  Aurelia- 
nensi  :  Ex  beneficio  sanctae  Crucis  per 
Joliannem  Episcopum,  et  per  Albertum 
sanctas  Crucis  Casatum,  factus  est  liber 
Lambertus  teste  hac  sancta  Ecclesia. 
Exstat  in  Tabulano  Burguliensi  Charta 
Theo  baldi  cognomento  Pagani  de  Villa- 
nova,  qua  quemdam  colibertum  suum 
Lambertum  nomine  Jibertate  donat, 
ubi  haec  subduntur  :  Et  ut  hoc  perpetua- 
liter  inconvul8um  permanerei,  hanc  char- 
tam  in  publico  Conventu  astante  et  tes- 
tante omni  populot  w  Ecclesia  S.  Chris- 
tophori,  die  dominico,  ante  processionem, 
tam  ego  quam  omnes  qui  tunc  successo- 
res  esse  poterant,  crucibus  nostris  firma- 
vimus.  Actum  tempore  Philippi  Regis 
Francorum,  et  Wolfridi  Parisiorum  Epis- 
copi, Milonis  quoque  ac  Widonis  fratris 
ejus,  Magni  Milonis  de  Monteleherici  filiis, 
etc. 

Fiebant  autem ejusmodi  manumissio- 
nes  ad  altare,  vel  circa  altare,  ex  Con- 
cilio Berghamstedensi  ann.  697.  cap.  9. 
Legibus  Luithprandi  tit.  109.  §  4.  Legib. 
Astulph.  tit.  5.  §  4.  Lege  Longob.  lib.  2. 
tit.  18.  |  3.  tit.  34.  §  3.  5.  8.  9.  [*>  Liutpr. 
140.  (6,  87.)  Aist.  3.  Liutp.  9.  (2, 3)  23.  (4, 
5.)  55.  (6,  2.)  Aist  2.]  in  Capitul.  2.  ann. 
806.  cap.  6.  Juxta  altare,  in  Capitul  ari 
Bajw.  ann.  788.  cap.  6.  Concil.  Lemovic. 
ann.  1031.  sess.  2  :  Denique  semper  fuit 
consuetudo,  ut  quicunque  voluerint ,  sur- 
surn  aut  ante  altare  Redemptoris,  aut 
ante  corpus  beati  Martialis,  servos  suos 
libertati  darent.  Infra  :  Haec  de  baptismo 
satis  sint  :  nunc  de  servorum  libertate 
dicendum,  quia  hanc  agere  licitum  est, 
vel  apud  sedem,  vel  ante  corpus  B.  Mar- 
tialis, vel  ad  quamcunque  Ecclesiam  do- 
mini elegerint  coram  testibus,  vel  ante 
corpus  defuncti  proximi,  sicut  saspe  per 
plures  civitates  fieri  vidimus  :  ita  sane  ut 
hujus  sedis  nominativus  Cancellarius 
libertatem  scribat.  Nam  et  apud  regale 
palatium,  vel  in  quocunque  loco  rex  fue- 
rit,  coram  Rege  liber tates  legitimas  fieri 
cernimus  :  immo  Lex  Salica  continet,  ut 
ubicunque  servi  dominus  voluerit,  potest 
servum  relaxare.  Willelmus  Malmesbur. 
lib.  1.  de  Gest.  Angl.  pag,  33  :  Ipsa  de- 
dicationis  die  Rea  erti  captivum  ad  altare 
manumittensy  libertate  palpavit,  memo- 
rabile clementise  suse  spectaculum  exhi- 
bens.  Vide  Probationes  Hist.  Guinens. 
pag.  61. 

Ante  cornu  altaris.  Formulae  veteres 
Bignonii  cap.  8  :  Censeo  te  atque  statuo 
ante  sacri  altaris  cornu,  in  conspectu 
Sacerdotum  et  Clericorum,  etpopuliads- 
tantis  a  presenti  die  et  deinceps  ab  omni 
jugo  servitutis  humanse  absolutum  foret 
civemque  Romanum  appellavi.  Adde  For- 
mulas  secundum  Legem  Rom.  cap.  12. 
Charta  Dadonis  Episcopi  Virdunensis  : 
Eo  quod  ex  familia  nostra  fuit,  dedimus 
ei  libertatem  receptam  a  cornu  altaris 
canonice,  et  ordinavimus  eum  ad  gradum 
Presbyterii. 

Hac  manumissionis  forma  liberti 
facti,  plenariam  consequebantur  liber- 
tatem, eoque  nomine  Cives  Romani  fie- 
bant ex  leg.  2.  Cod.  de  His,  qui  in  Ec- 
clesia manumittuntur  :  Qui  religiosa 
mente  in  Ecclesia  suse  gremio  servis  suis 
meritam  concesserint  libertatem,  eandem 
eo  jure  donasse  vtdeantur,  quo  civitas 


MAN- 

Romana  solennitatibus  decursis  davi  con- 
suevit.  Quam  quidem  prorogati  va  m  his, 
qui  in  Ecclesia  manumittebantur,  ads- 
cribunt  veteres  Formulae  Bignonii  cap. 
56.  quae  direct»  et  plenari»  manumis- 
sioni alias  conveniebat  ex  cap.  8.  et  ex 
formulis  secundum  Legem  Rom.  cap. 
12.  et  Formula  43.  ex  Baluzianis.  Epis- 
tola Ludovici  Pii  Imp.  ad  Bernouvinum 
Chrysopolitanse  Ecclesiae  Archiep.  data 
ann.  Imperii  8.  indict.  14:  Scribatur 
libellus  perfectse  et  absolutae  ìngenuitatis, 
more  quo  hactenus  hujuscemodi  libelli 
scribi  solent,  civem  Romanum  libere  po- 
testatis  continens  :  et  in  fine  libelli  tam 
eorum,  qui  in  tua  parochia  sunt  Sacerdo- 
tum, quam  illorum  quos  dominus  servi 
secum  adduxerit  testimonia.  Exstat  alia 
formula  plenari»  Libertatis  in  Diurno 
Romano  cap.  6.  tit.  21.  ex  qua  haec  dun- 
taxat  damus  :  Cumulo  libertatis  largito 
ab  omni  servili  fortuna  et  conditione 
liberum  esse  censemus,  civemque  Roma- 
num solulum  ab  omni  subjectionis  noxa 
decernimus,  nec  aliud  cunctis,  nisi  so- 
lam  salutationem  debere,  ut  perfecto 
absolutus  jugo  servili,  ritu  possis  deaere, 
quibus  advixeris  diebus,  et  more  lioero- 
rum. 

Hac  denique  ratione  liberi  facti,  una 
cum  eorum  progenie  sub  tuitione  Eccle- 
sia consistebant,  ex  dicto  tit.  58.  Legis 
Ripuar.  §  1. 

?jc  [De  manumissionibus  servorum, 
Vide  Cartular.  N.  D.  Par.  p.  p.  Guérard, 
1. 1.  praef.  p.  CXCVII.  p.  COIV.] 

35^  Atque  eam  ob  rem  charta  manu- 
missionis in  Archivis  Ecclesiae  asserva- 
batur,  ut  manumisso  libertatem  assere- 
ret,  si  qua  deinceps  controversia  de  eó 
moveretur.  Appendix  ad  Marculfum 
form.  8  :  Igitur  ego  ille  minimus  servo- 
rum  Dei  famulus  Ecclesiae  Senonicse  Ar- 
chiepìscopus  tanta  Serenissimi  H  tu  dovici 
Augusti  auctoritate,  quae  senonis  in  ar- 
abo Ecclesia  episcopii  servatur,  fultus 
per  hunc  libellum  manumissionis  te  fra- 
trem  nostrum,  quem  servilis  conditio  hac- 
tenus addictum  tenuit  inter  hujus  Eccle- 
sia familiam,  quia  fratrum  testimonio, 
inter  quos  enutritus  es,  dignus  ad  sacer- 
dotalem  honorem  suscipiendmn  prxdica- 
ris,  etc.  Hi  ne  est  quod  manumissionum 
Chartae,  ut  mox  dicetur,  a  Scrini ario, 
Protonotario,  vel  Arcidiacono  conscri- 
bebantur,  quia  penes  eos  erat  custodia 
scrinii  vel  archivi  ecclesiae,  ubi  cons- 
criptae  reponebantur. 

Ejusmodi  vero  manumissio,  quae  fie- 
bat  in  Ecclesia  coram  Episcopo  et 
Clero,  dicebatur  fieri  fipiscopalibus  aut 
Ecclesiasticis  g estis,  ut  apud  S.  Augusti- 
num  Serm.  50.  de  Diversis,  et  Serm.  53, 
ad  Fratres  in  eremo.  Tabulae  autem 
co nscri bebantur  a  Seri nia rio.  Anasta- 
sius  Bibl.  in  S.  Julio  PP.  :  Hic  constitu- 
tum  fecitì  ut...  manumissiones  Clerici  in 
Ecclesia  per  Scrinarium  sanctae  Sedis 
celebrarent.  In  Lege  Ripuariorum  tit. 
38.  §  1.  Archidiaconus  tabulas  libertatis 
conscribere  jubetur  secundum  Legem 
Romanam ,  qua  Ecclesia  vivit.  Apud 
CPolitanos  Protonotarii  Ecclesiae  offi- 
ci um  prae  caeteris  erat  eXeu8ep(«<;  in  Ec- 
clesia factas  scribere,  ut  est  in  Catalogo 
Offic.  Eccl.  CP.  ad  Medonium. 

Manumissionis  in  Ecclesia  memine- 
runt  praeterea  Concìli  um  Arausic.  I. 
can.  7.  Aurelian.  V.  cap.  7.  Matiscon. 
II.  cap.  7.  Burchard.  lib.  2.  cap.  29.  32. 
Ivo  pag.  6.  cap.  130. 133.  Sozomenus  lib. 
2.  cap.  9.  sub  finem,  Lex  Wisigoth.  lib. 
5.  tit.  7.  |  2.  9.  Papianus  lib.  Resp.  tit. 
4.  Lex  Alaman.  tit.  17.  tit.  18.  |  i.  Lex 
Ripuar.  tit.  58. 1 1.  Capit  Caroli  M.  lib. 


MAN 


MAN 


MAN 


245 


5.  cap.  30.  Testamentum  Perpetui  Turo- 
nensis  Episc.  ann.  474.  Formulae  vett. 
Bignonii  cap.  56.  Leges  Henrici  I.  Reg. 
Angl.  cap.  78.  etc. 

Exstat  p  ras  te  rea  manumissionis  in 
Ecclesia  et  ad  altare  vetus  diploma , 
quod  hic  damus  ex  Schedis  Peirescia- 
nis  :  Cum  Chrislianissimus  ac  religiosis- 
sima Imperator  Ludovica*  c&lestis  pro- 
tectionis  ope  suffragante  invictissimus 
Augustus  sanctam  matrem  Ecclesiam  ad 
meliora  in&tantissime  subveheret ,  hoc  et 
inter  estera  sanetse  devotionis  su&  studia 
exhibuit,  ut  usus  valde  insolitus  atque 
reprehensibilis,  qui  dignitatem  ejus  ma- 
gna ex  parte  fuscare  videbatur,  ut  quod 
scilicet  servilis  et  originaria  conditionis 
persona  contra  statuta  Canonum  sacris 
divinisque  Mysteriis  yuatenus  applica- 
rentur,  suse  auctoritatis  pr&ceplo  ab  ea 
pellerentur,  et  qualiter  dehinc  hujusmodi 
conditionis  homines  Ecclesia  utilitati 
idonei  reperti,  nexu  servitutis  eriperen- 
tur,  et  ad  hanc  dignitatem  promoveren- 
tur,  una  cum  consensu  Pontificum  et 
Optimatum  Imperii  sui  statuere  procura- 
vit  :  idipsum  quoque  veneranda  proles 
ejusdem  Imperatoris  invictissimus  Rex 
Carolus  pari  voto  honorificentise  S.  Dei 
Ecclesia^  annuii.  Igìtur  ego  in  Dei  no- 
mine Hugo  misericordia  Dei  Abbas  Eccle- 
sia gloriossimi  Confessoris  Christi  Aniani, 
juxta  memorati  piissimi  Augusti  pr&cep- 
tum,  te  Clericum  nomine  Raiginaldum, 
ex  famitia  ejusdem  sancti  Aniani  proge- 
niem  ducentem,  hoc  est,  exApiariis  villa, 
ante  sanctum  altare,  et  pr&sentiam  fra- 
trum  S,  Aniani,  una  cum  collubentia 
eorumdem  fratrum,  et  deprecatione  Ada" 
*lardi  Archiepiscopi,  qui  jamdictam  vil- 
lani, Api  aria  $  scilicet,  in  beneficium  ha- 
bet,  a  vinculo  servitutis  ob  amorem  Dei 
nostri t  J.  C.  ad  cujus  militiam  eligeris, 
publice  absolvo ,  civemque  Romanum 
mstituo,  ut  abhinc  Christo  f avente,  in  tuo 
jure  et  potestate  consistens,  ita  vivas  in- 
genuus,  civisque  Romanus,  tanquam  si  a 
libertis  ortus  fuisses  parentibus,  et  ncque 
nobis,  neque  successoribus  nostris  quic- 
quam  noxialis  debeas  servitutis  :  sed  sub 
integra ,  plenaque  ingenuitate ,  quam 
propter  sacri  Ordinis  dignitatem  accipere 
mereris,  tempore  vita}  tux  permaneas, 
quatenus  catena  servitutU,  cui  nascendo 
hactenus  obnoxius  extitisti,  per  hanc  abso- 
lutionem  ereptus ,  securius  liberiusque 
divinai  potenti^  Domino  adjuvante  famu- 
lari  valeas.  Ut  vero  absolutionis  hujus 
titulus  prò  reverendis  cultibus  venerabi- 
liter  celebratis  firmum  omni  tempore  obti- 
neat  vigor em,  manu  propria  subter  robo- 
ravimus,  nobilissimoque  S.  Aniani  Clero 
astipulante  destinavimus.  R.  Hugo.  7, 
Adalardus  Epicopus.  V.  Varimundus.  V. 
Cunno,  etc. 

*  Fiebant  autem  ejusmodi  manumis- 
siones  a  sacerdote,  manumissum  cum 
cereo  in  mani  bus  circa  altare  ter  du- 
cente. Charta  ann.  1056.  apud  Murator. 
tom  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  854  : 
In  mano  mito  te  Renzo  persbiter  da  ple- 

bem  sancti  A ani,  ut  vadat  tecum  in 

ecclesia  S.  Rartholomei  apostoli,  traad  te 
tribus  vicibus  circa  altare  ipsius  ecclesia} 
cum  cereo  apprehensum  in  manibus  tuis 
et  in  manibus  suis  :  deinde  exite  et  ambu- 
late in  via  quadrubio,  ubi  quatuor  vide  se 
dividuntur,  et  date  eam  licentiam.  Alia 
ann.  1107.  ibid.  col.  860  :  In  piena  et  in- 
tegra maneat  liberiate,  sicut  illi,  qui  in 
quadrivio  in  quarlam  manum  traditi  et 
amunth  facti  sunt,  vel  sicut  illif  qui  per 
manum  sacerdotis  circa  sanctum  altare 
ad  liberos  dimittendos  deducti  sunt. 

Manumissiones    fiebant    etiam   per 


chartam,  vel  ckartulam,  quae  ingenuita- 
ti8  vulgo  appellabatur,  a  qua  Chartulati 
dicti  hac  manumissionis  specie  manu- 
missi,  de  qua  agunt  lex  Alemannorum 
tit.  17.  tit.  18.  |  1.  Capi  tu  lare  2.  ann. 
806.  cap.  6.  7.  Capit.  ann.  813.  cap.  8. 
Capitul.  3.  cap.  2.  11.  12.  Lex  Longob. 
lib.  2.  tit.  18.  §  3.  tit.  34.  §  12.  [-*  Aist. 
3.  Ludov.  P.  6.]  Gregor.  Turon.  lib.  5. 
Hist.  cap.  27.  Concilium  Toletan.  VI. 
can.  9.  Leo  Ost.  lib.  1.  cap.  11.  etc.  Qui 
autem  per  chartulas  manumittebantur, 
plen ariani  non  semper  li|bertatem  con- 
sequebantur,  cum  conditiones  datae 
li  berta  ti  adderentur  :  seu  servi  ti  a  et 
operas  interdum  et  censum  pecunia- 
rium  sibi  reservarent  patroni,  unde 
conditionales  dicti  passim. 

Hac  porro  ratione  libertas  confere- 
batur  :  charta  manu  missi  capiti  impo- 
nebatur,  ut  fortean  cunctis  esset  cons- 
picua  :  quod  testari  videtur  vetus  haec 
Notitia  ex  Tabul.  Vindocin.  fol.  217. 
verso  :  Notum  sit  omnibus  hominibus, 
quod  cum  domus  Gaufridus  Vindocinen- 
sis  Abbas  quendam  servum  suum  Stepha- 
num  Popinellum  nomine  annuente  Capi- 
tolo suo  liberum  fecisset,  res  illa  Gaufrido 
Corniti  Vindocinensi,  qui  Grisagonella 
cognominabatur,  displicuit,  et  eidem  Ste- 
phano  cartam  libertatis  de  capite  eripuit. 
Quod  cum  domnus  Abbas  G.  audisset,  su- 
pradictum  Comitem  de  hac  re  ad  ratio- 
nem  misit,  et  quod  Vindocinensis  Abbas 
servos  suos  absque  ullius  licentia  et  Consi- 
lio posset  liberos  facete  rationabiliter, 
ostendit.  Qua  ille  ratione  convictus,  co- 
gnovit  se  male  fecisse,  et  de  reliquo  se 
nihil  tale  facturum  promisit.  Hoc  vide- 
runt  domnus  Goffridus  Abba,  Hamelinus 
Abba  Belliloci,  Goffridus  Comes  Vindoci- 
nensis, qui  Grisagonella  cognominatur, 
Raynaldus  de  Turre.  Actum  Vindocini 
anno  ab  Incarn.  Dom.  1124.  prima  septi- 
mana  Quadragesima}  feria  quinta,  et  in 
crastino  movit  idem  Comes  ad  S.  Jaco- 
bum* 

®  Imo  illius  capiti  ita  impositam  subs- 
cribebant  libertatis  concessa^  auctores. 
Charta  ann.  1108.  ex  Ghartul.  S.  Alb. 
Andegav.:  Hujus  manumissionis  testes 
sunt  Ademius  Nutricis  et  Burgundio  de 
Calumpna ,  qui  Chartam  istam  super 
caput  Benedicti  (manu missi)  composuit, 
quando  comes  et  soror  ejus  sua  signa  in 
ea  fecerunt. 

Manumissio  per  Tabulas,  Eadem 
quae  per  chartam,  (unde  Tabularti,  dicti 
ejusmodi  per  tabulas  liberi  facti)  apud 
S.  Augustinum  Epist.  50.  Gregor.  Tu- 
ron. lib.  10.  cip.  9.  in  Lege  Ripuar.  tit. 
58.  in  Concilio  Aurelianensi  Tir.  ann. 
538.  can.  26.  etc.  Ut  et 

Manumissio  per  Scripturajvi,  in 
Lege  Wisigoth.  lib.  5.  tit.  7.  §  1.  14.  15. 
in  Lege  Burgund.  tit.  88.  §  2.  in  Conci  l. 
Aurelian.  III.  can.  26.  etc.  Atque  adeo 

Manumissio  per  Epistolam,  apud 
Greg.  M.  lib.  1.  Epist.  53.  lib.  5.  Epist* 
12.  Hujus  manumissionis  per  modum 
epistola^  servis  ipsis  manumittendis 
inscriptae  formula  concipiebatur.  Tes- 
tamentum Bertichramni  Episc.  Cenom.: 
lllos  vero,  quos  de  ratione  Ecclesia}  prò 
singulis  festivitatibus  in  Albis  per  Epis- 
tolas  relaxavi,  aut  rélaxavero,  sxcut  Epis- 
tola eorum  edocent,  sub  tuitione  et  defen- 
sione  sancta}  Ecclesia}  rependeant.  Supra: 
Tarn  isti,  quorum  nomina  hic  continen- 
tur,  vel  quos  postea  de  gente  barbara 
comparavi,  aut  adhuc  comparare  potueroz 
tam  pueri  quam  puellse,  qui  a  me  empti 
cognoscuntur,  et  epistolas  eis  feci,  et  ipsi 
in  integra  ingenuitate  perdurent,  et  hoc 
observent,  quod  et  pluris  eorum  et    toti 


sub  tuitione  et  defensione  sancti  Petti 
perseverent.  Eustathius  lib.  10.  de  Isme- 
niae  et  Ismenes  amorib.  pag.  336  :  'Etev- 
6sptccv  <roi  xapt£o(JÌvY]  !£  àSpou  paXavxtou,  xa\ 
Xeipò;  xolW/\z  s^r)?,  ?[  tyjv  éuio-xo^v  lyxapaT" 
xet  <rot,  ^Yo-juviqv  éi  irat$t<jXY)V  e(Jtr,v  %&\  <njv 
à$e>q>Yjv  etavOeoiav  g^etv  ex  tqvtqv  tou  ypap 
ttaxo;.  Vide  Festum  in  Manumitti,  et  ibi 
Scaligerum,  praeter  J.  C.  Habentur 
praeterea  aliae  passim  manumissionum 
formula^  cujusmodi  est 

Manumissio  per  Testamentum  ,  de 
qua  Concilium  Arelat.  II.  can.  33.  Au- 
relian. III.  cap.  26.  Matiscon,  II.  can. 
7.  etc.  Charta  Bajonis  Viri  inlustris 
ann.  7.  Childerici  Regis,  ex  Tabular. 
FI avinia censi  :  Mancipiis,  libertis,  inge- 
nuis,  qui  apud  nos  epistolas  meruerint 
accipere,  inspectas  eorum  ingenuitates, 
accolabus,  cum  merito  eorum,  vel  omni 
re,peculiam  tam  majore,  quam  minore, 
etc. 

*  Manumissionis,  valiturae  tantum- 
modo  post  mortem  illam  concedentis, 
formulam  prorsus  notandam  ex  hi  bet 
Codex  reg.  7657.  fol.  19.  r°  :  Sciens  ego  P. 
me  nunc  habere  et  tenere  ac  a  pluribus 
annis  citta  habuisse  et  etiam  tenuisse 
quemdam  servum  sive  sclavum  meum, 
vocatum  M.  de  partibus  T.  nunc  christia- 
num  et  unioni  sanctn  christianitatis  re- 
ductum,  qui  mihi,  quamdiu  ipsum  tenui, 
fideliter  et  legualiter  servivit,  ac  eum  in- 
veni  in  omnibus  promptissimum  et  fide- 
lem  ;  unde  pietà  te  molus  volens  et  admo- 
dum  cupiens  ego  dictus  P.  de  mei  certa 
scientia  eum  gratiose  affranquimenti  bene- 
ficio pr&miare  ac  reducere  Christianorum 
fidelium  libertati,  ob  reverentiam  illius, 
qui  cartam  cirografi  fiumani  generis  pro- 
prio sanguine  cancellava,  ipsum  ideo  M. 
servum  sive  sclavum  meum  prmdictum 
post  mortem  meam  et  non  ante,  ex  nunc 
prout  ex  tunc,  et  ex  tunc  prout  ex  nunc, 
manumittOy  quitto,  libero,  absolvo  perpe- 
tuo penitus  et  relaxo  ab  omni  jugo  et 
omni  servitute,  prò  salute  animai  mese  ac 
meorum  peccatorum  redemptione ,  ut 
francum,  quitum  et  liberum  esse  volo, 
jubeo  atque  mando,  ita  quod  a  tempore 
mortis  mese  inantea  plenam  et  liberam 
potestatem  et  personam  habeat  legitimam, 
ac  si  esset  de  ventre  libero  procreatus, 
standi  in  judicioy  emendi,  venaendi,  con- 
trahendi,  mutuandi,  testandi,  testificandi, 
uxor aridi  ac  omnia  et  singula  aicendi, 
faciendi  et  exercendi,  tam  in  judicio 
quam  extra,  quae  quilibet  Christianus  et 
homo  liber  faeere  potest  et  debet. 

Manumissio  per  Manum  Propriam, 
in  Lege  Ripuar.  tit.  57.  §  1.  [Vide  Han- 
drata.] 

Manumissio  per  Manum  Erogato- 
fcis,  in  Lege  Longob.  lib.  2.  tit.  20.  %  5. 
[est  pippin.  34.]  id  est,  per  manum  exe- 
cutoris  testamentarii .  vide  Erogator. 

Manumissio  in  Comitatu.  Leges 
Willelmi  Nothi  cap.  65:  Si  quis  velit 
servum  suum  liberum  faeere,  tradet  eum 
Vicecomiti  per  manum  dextram  in  pieno 
Comitatu,  quietum  clamare  debet  a  jugo 
servitutis  sax  per  Manumissionem,  et  os- 
tendat  ei  liber as  vias  et  portas,  et  tradat 
illi  libera  arma,  scilicet  lanceam  et  gla- 
dium,  deinde  liber  liomo  efficitur.  Vide 
Leges  Henrici  I.  cap.  78. 

Manumissio  per  Denarium  coram 
et  praesente  Rege,  qui  manumissionem 
ratam  habebat,  et  manumissi  deinceps 
defensor  erat,  jactato  denario  quo  vis, 
tanquam  manumissionis  pretio,  per 
manum  vel  domini,  vel  atteri us,  et  ex- 
cusso  de  manu  ipsius  servi,  qui  manu- 
mittebatur,  qui  inde  Denariatus  et  De- 
narialis  censebatur  et  appellabatur.  Ea 


246 


MAN 


MAN 


MAN 


autem  manumissionis  forma  Legis  Sa- 
licae  propria  fuisse  dicitur  in  veteribus 
Chart.  ex  Ut.  48.  ubi  servi  ante  Regem 
per  denarium  dimissi  mentiofit.  Formili, 
vett.  Bignonii  cap.  46  :  Et  postea  ante 
domnum  Regem  jactante  denario,  secun- 
dum Legem  Salicam  te  ingenuum  dimisi. 
Vetus  formula  a  pud  Pithoeum  :  Nos  vero 
manu  propria  excutientes  de  manu  su- 
pradicti  N.  denarium,  vel  nummum,  vel 
araenteumi  vel  aureum,  vel  dragmam, 
vei  sestertium,  vel  minavi,  et  e.  Exstat 
formula  sequens  ejusmodi  Manumissio- 
nis per  denarium  ih  Tabulano  S.  Flo- 
rentii  Salmuriensis:  In  nomine  sanct& 
et  individuai  Trinitatis  Odo  gratia  Dei  ' 
Rex,  notum  sit  omnibus  fidelibus  sanctde 
Domini  E  celeste ,  pr&sentibus  scilicet 
atque  futuris,  quia  nos  ob  amorem  Dei 
seternorumque  remunerationem,  perque 
deprecationem  Rainonis  Episcopi ,  servum 
juris  nostri  nomine  Albertum  astantem 
in  conspectu  nostro  et  fidelium  procerum- 
que  nostrorum,  manu  propria,  a  manu 
ejus  excutientes  denarium  secundum  le- 
gem salicam  liberlum  facimtis,  atque  ab 
omni  sèrvitutis  vincalo  absolvimus.  Ejus 
quoque  absolutionem  per  hanc  pr&sentem 
auctoritatem  nostrani  confirmamus,  et 
nostris  futurisque  temporibus  firmiter 
atque  inviolabiliter  ralam  eam  esse  volu- 
mus.  Pr&cipientes  ergo  jubemus,  ut  sicut 
reliqui  manumissi  qui  a  Regibus  anteces- 
soribus  nostris  hoc  modo  noscuntur  esse 
relaxati  ingenui,  ita  deinceps  jam  norni- 
natus  Albertus  per  hoc  nostrum  preeeep- 
tum  solemniter  in  Domini  nomine  confir- 
matum  nomine  inquietante  ;  sed  Deo 
auxiliante  per  se  h&c  nostre^  mercedis 
relaxatio  per  omnia  tempora  inviolabili- 
ter conservetur,  annulo  nostro  subtersi- 
gnari  jussimus.  Truannus  notarius  ad 
vicem  hollonis  et  recognovit  etsubscripsit. 
Data  iv.  Idus  Januarii  anno  ab  Incarna- 
tane Domini  DCCCLXXXVin.  anno  se- 
cundo  regnante  Odone  gloriosissimo  Rege. 
Actum  Aurelianis  feliciterà  Amen.  [Aliam 
lege,  si  placet,  inter  veteres  formulas 
Alsaticas  quas  Legi  Salicae  subjecit 
Eccardus.  Praeceptum  Caroli  Crassi 
Imper.  ann.  887.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  51  :  Gujus  petitionem  rationa- 
bilem  prospicientes ,  imperiali  dignitate 
nostra  decrevimus,  ut  more  pr&decesso- 
rum  Imperatorum  ac  Regum  nostrorum, 
videlicet  a  manu  ipsius  Leuthardi  dena- 
rius  excutiatur,  quatenus  auctoritate 
imperiali  nostra  notum  omnibus  habea- 
tur,  ut  a  praesenti  die,  et  in  reliquum, 
idem  Leuthardus  semper  et  ubique  omni- 
bus locis  liberali  valeat  uti  propria  potes- 
tate.]  Gharta  Ludovici  Regis  ann.  906. 
apud  Guillimann.  lib.  2.  de  Reb.  Helvet. 
cap.  11  :  Quemdam  proprium  servum 
nostrum  Johan  nominatum  in  praesentia 
fidelium  nostrorum  per  excussionem  de- 
narii  de  manu  illius,  juxta  Legem  Sali- 
cam, in  eleemosynam  nostram  Uberum 
dimisimus,  etc.  Charta  Caroli  Regis  Bur- 
gundiae  filii  Lotharii  Imp.:  Servum  juris 
nostri,  nomine  Anseleum,  manu  propria 
a  manu  illius  excutientes  denarium,  se- 
cundum  Legem  Salicam ,  liberum  cum 
omnibus,  qux  habebat,  vel  qu&  acquisie- 
rit,  fecimus.  Alias  proferunt  istiusmodi 
manumissionis  per  denarium  secundum 
Legem  Salicam  formulas  et  Chartas 
Marculfus  lib.  1.  form.  22.  Paradinus 
lib.  2.  Histor.  Lugdun.  cap.  24.  Bigno- 
nius  ad  Marculfum,  Goldastus  in  Char- 
tis  Alemann.  num.  6,  et  Wendelinus  in 
Glossar,  ad  Legem  Sai. 

Neque  tamen  omnino  Saliis  propria 
fuit,  cum  et  apud  Ripuarios  observata 
legatur,  ut  coiligitur  ex  Lege  Ripuar. 


tit.  57.  §  1  :  Si  quis  libar tum  suum  per 
manum  propriam,  seu  per  alienam  in 
pr&senlia  Regis  secundum  Legem  Ripua- 
riam  ingenuum  dimiserit  per  denarium, 
etc.  In  alia  apud  Willelmum  Hedam  in 
Hegilbodo  Trajectensi  Episcopo,  Fran- 
cis etiam  adscribitur:  Qui  ejus  contuitu 
famulam  quandam,  datis,  ut  Lex  Salica 
docet,  in  commutatione  duobus  mancipiis 
prius,  et  postea  secundum  Legem  Fran- 
corum  denarium  ejus  excutiens^  hoc  modo 
servitutis  vinculo  ìiberavit,  et  donavit  in- 
genuitate.  Ad  Salicam  forte  Legem  refe- 
renda  quae  de  hacce  specie  manumis- 
sionis habet  S.  Audoenus  in  Vita  S. 
Eligii  lib.  1.  cap.  10  :  Redemptos  captivos 
protinus  coram  Rege  slatuens  ,  jactatis 
ante  eum  denariis ,  cartas  eis  iibertatis 
tribuebat.  Adde  Chartam  ejusdem  Eligii 
apud  Mabillonium  tom.  2.  SS.  Ord.  S. 
Benedicti  pag.  1091. 

Ea  autem  erat  con  ditto  Denarialis 
hominis,  seu  per  denarium  manumissi, 
ut  h&reditatem  in  suagjeneralionenon  ha- 
beret,  antequam  usque  in  tertiam  genera- 
tionem  pervenisset:  quod  de  Chartulario, 
seu  manumisso  per  chartulam,  pariter 
obtinuit  :  uti  statuita r  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  34.  %  11.  [<*  Pippin.  13.]  et  lib. 
6.  Capit.  Car.  M.  cap.  208.  deinde,  ut  est 
in  lege  Ripuar.  tit.  57.  §  4.  si  absque 
liberis  decedebat,  Regem  seu  fiscum 
haeredem  habebat  :  ita  si  occideretur, 
illius  compositi©  ad  Regem  spectabat, 
uti  cavetur  in  Capituiis ,  quae  Carolus 
Mag.  Legi  Bajwar.  addidit,  tit.  1.  cap. 
6.  et  in  Capitul.  2.  ann.  806.  cap.  5.  et  B. 
ubi  idem  ootinuisse  de  manumissis  per 
chartam  observatur.  Licebat  porro  uni- 
cuique  hac  manumissionis  forma  et 
ratione  servum  suum  manumittere.Lex 
Ripuar.  tit.  61,  §  3  :  Quod  si  dominus  ejus 
(servi)  eum  ante  Regem  Denariatum  fa- 
cere  voluerit,  licentxam  habeat.  Et  tit. 
seq.  |  2  :  Quod  si  Denarialem  eum  facere 
voluerit,  licentxam  habeat,  et  tunc  200. 
sol.  solvat.  Minime  tamen  poterant  Ta- 
bularti hac  manumissionis  forma  liber- 
tate  donari.  Eadem  Lex  Ripuar.  tit.  58. 
1 1  :  Nullus  Tabularius  denarium  ante 
Megem  prsesumat  jactare  :  quod  si  fecerit, 
200.  sol.  culp.  jud.  et  nihilominus  ipse 
Tabularius  et  procreatio  ejus  Tabularli 
persistant1  etc.  Exacta  istiusmodi  manu- 
missione, conficiebatur  charta,  quae  rem 
gestam  contineret,  et  prxceptum  dena- 
riale  dicitur  Marculfo,  et  charta  dena- 
rialis. 

Huc  etiam  quodammodo  pertinet , 
quod  habent  Leges  Henrici  I.  Regis 
Angl.  cap.  78  :  Si  quis  de  servitute  redeat 
in  liberum ,  in  testem  manumissionis  cum 
testibus  redditionis  domino  suo  30.  dena- 
rios  reddat,  scilicet  pretium  corii  sui,  in 
signum,  quod  ei  dignum  sit  in  aeternum. 
Vide  Capitale  4. 

Manumissio  in  prg&sentia  Regis,  secun- 
dum Legem  Ripuariam,  tit.  57. §  1.  eadem 
quae  per  denarium.  Manumissio  per  rega- 
lem  largilionem,  in  Concil.  Tribù riensi 
ann,  895.  cap.  38. 

Manumissio  in  manu  Regis  dando,  in 
Lege  Longob,  lib.  2.  tit.  34.  {  3.  8. 
P»  Liutpr.  9.  (2,  3.)  55.  (6.  2.)]  Vide  quae 
mox  annotamus  de  Longobardorum 
Manumissionibus. 

Manumissio  Coram  Testibus,  in  Lege 
Wisigoth.  lib.  5.  tit.  7.  §  1.  in  Lege  Bur- 
gund.  tit.  88.  |  2.  in  Synodo  Trullana 
can.  85.  in  Legi  bus  Henrici  I.  Regis 
Angl.  cap.  78.  etc. 

Apud  Longobardos  quadruplex  fuit 
manumissionis  species,  ut  est  in  libro 
2.  tit.  34.  §  1.  f»  Rothar.  225.]  ac  prima 
quidem,  quae  nebat  per  quartum  manum, 


cujusritus  ita  ibidem  describitur:  Si 
quis  servum  suum  proprium  aut  ancillam 
suam  liberos  dimittere  voluerit,  sit  UH 
licentia,  qualiter  ei  placuerit:  nam  qui 
fulfreal  et  a  se  extraneumt  id  est,  Amund, 
facere  voluerit,  sic  debet  facere.  Tradat 
eum  prius  in  manus  alterius  hominis 
liberi,  et  per  garalhinx  ipsum  confirmet, 
et  ille  secundus  tradat  eum  in  manus 
tertii  hominis  eodem  modo,  et  tertius 
tradat  eum  in  quarti,  et  ipse  quartus 
ducat  eum  in  quadrivium,  et  thingat  in 
wadia,  et  gisiles  ibi  sint ,  et  dicant  sic  : 
De  quatuor  vns,  ubi  volueris  ambulare, 
liberam  habeas  potestatem.  Si  sic  factum 
fuerit,  tunc  erit  Amund ,  et  ei  manebit 
certa  libertas,  et  postea  nullam  repetitio- 
nem  palronus  adversus  ipsum,  aut  filius 
ejus  habeat  potestatem  requirendi.  Et  si 
sine  h&redibus  legitimis  ipse,  qui  Amund 
factus,  mortuus  fuerit,  curtis  regia  UH 
succedat,  nam  non  patronus,  aut  heres 
patroni.  Adde  §  5.  9.  [«*  Liutpr.  23.  (4, 5.) 
Aist.  2.]  Exstat  hujusce  manumissionis 
Diploma  Scaunibergse  et  Luithprandi 
Ducum  Longobardorum,  in  Chr.  S.  So- 
phiae  Benevent.  pag.  637.  ex  quo  haec 
excerpsimus  :  In  nostris  tradidit  manibusf 
ut  juxta  ritum  gentis  Longobardorum 
liberam  (Liupergam  ancillam)  sine  con- 
ditane constitueremus  :  quam  equidem 
audientes  postulationem ,  in  pr&sentia 
fidelium,  ipse  Ansprandus  in  nostris  tra- 
didit manibus,  et  nos  eam  tradidimus  in 
manum  Theudbaldi  Duddi,  et  Referenda- 
rii,  Theudbaldus  tradidit  in  manum 
Joannis,  Joannes  tradidit  in  manum  Ro- 
doaldi  nostri,  hoc  est,  in  quarta  manu 
tradidimus,  qui  te  per  nostram  jussionem 
in  witr epera,  in  g alida,  et  gisil  constituit 
una  cum  filia  tua,  et  in  omni  tua  subs- 
tantia hsereditatis  :  quatenus  amodo  et 
deinceps,  libera  dominiorum  nostrorum 
h&res  inveniaris,  etc*  Ex  qui  bus  colligi- 
tur  ejusmodi  manumissionem  fuisse 
directam  ac  plenaria m,  ut  et  aliam  ma- 
numissionem per  impans ,  id  est,  in 
votum  Regis  factam,  quod  idem  valet  ac 
coram  Rege,  de  qua  rursum  agitur  §  3. 
et  8.  perinde  ac  tertiam  manumissionis 
specie m,  per  quam  qui  fulfreal  fiebat, 
vi  cujus  Amund  factus  pie  nam  liberta- 
tem  consequebatur,  quatuor  etviis  osten- 
sis.  In  hoc  tamen  saltem  a  priori  diffe- 
rebat,  quod  ejusmodi  liberto,  si  sine 
liberis  decederet ,  patronus  succederet. 
Quarta  denique  manumissionis  species 
apud  Longobardos  fuit,  cum  quis  al- 
dium  aut  aldiam  faciebat,  quibus  qua- 
tuor vias  non  dabantur.  Vide  Edictum 
Rotharis  Regis  tit.  91.  [**  225.  sqq.J  et 
Leges  Astulphi  Regis  tit.  8.  p*  2.] 

Manumissionis  per  Sagittam  apud 
Langobardos,  meminit  Paulus  Warne- 
fridus  de  Gestis  Longob.  cap.  13:  A 
servili  jugo  ereptos,  ad  Iibertatis  statum 
perducunt,  utque  rata  eorum  haberi  pos- 
set  libertas,  sanciunt  more  solito  per  sa- 
gittam, immurmurantes  nihilominus,  ob 
rei  firmitatem,  quidam  patria  verba. 

Manumissio  Armorum  Traditione. 
Leges  Wi  Ilei  mi  Nothi  Reg.  Angl.  cap. 
65:  Si  quis  velit  servum  suum  liberum 
facere,  tradat  eum  Vicecomiti  per  manum 
dextram  in  pieno  comitatu,  et  quietum 
illuni  clamare  debet  a  jugo  servitutis  suse 
per  manumissionem,  et  ostendat  ei  libe- 
ras  portas  et  vias ,  et  tradat  UH  lìbera 
arma,  scilicet  lanceam  et  gladium,  deinde 
liber  homo  efficitur.  Eadem  ha  ben  tur  in 
Leg.  Henrici  I.  cap.  78. 

Manumissio,  seu  datio  Iibertatis  «s- 
que  in  septimum.  Tabularium  Casau- 
riense  :  Ego  Raynaldus  filius  Gemma 
prò  redemptione  anima  mex  et  Gemma 


MAN 


MAN 


MAN 


247 


et  Dodonis,  genitoris  mei,  te  Vastam  an- 
cillam  liberam  dimitto,  et  liberam  cons- 
lìtuo  absque  ulta  occasione,  et  tradidi 
te  liberam  manibus  meis  in  manum 
Adelberti  Monachi,  ut  tu  et  filii,  qui  de 
te  nascuntur,  liberi  sitis  usque  in  septi- 
mum, 

Erant  praeterea  species  aliae  manumis- 
sionis, seu  potius  rationes  consequendae 
libertatis  ;  verbi  gratia,  cum  servi  aegro- 
tantes  ejiciebantur  a  dominis  suis  :  hos 
enim  lex  facit  Jiberos,  at  est  in  Pietà 
lib.  3.  cap.  1.  §  8.  Adde  lib.  1.  cap.  5.  | 
6.  et  Appendicelo  Codicis  Theod.  Cons- 
tit.  5.  Suetonium  et  Zonaram  in  Clau- 
dio. 

Cum  servus  propria  pecunia  seme- 
tipsum  a  domino  suo  redimebat,  in 
Lege  Frision.  tit.  11.  §  2.  Vide  Redemp- 
tionale. 

Aut  cum  dominus  concedebat  servo  et 
ejus  haeredibus  liberum  servi tium,  apud 
Bractonum  lib.  4.  Tract.  1.  cap.  9.  et  22. 

ag:  170.  194.  et  in  Fleta  lib.  4.  cap.  11. 

22. 

Alias  denique  rationes,  quibus  ad  li- 
bertatem  pervenitur  absque  manumis- 
sione, tradit  Regiam  Majestatem  lib.  4. 
cap.  12. 

SSH"  Solemne  praeterea  Regibus  nos- 
tri s  erat  quosdam  servos  manumissionis 
gratia  donare,  cum  aliquod  insigne  a 
Deo  beneficium  acceperant  :  quod  fac- 
tum prgesertim  videmus  ob  natum  ipsis 
filium.  Marculfi  I.  1.  form.  39:  Ille  Rex 
Francorum  viro  inlustri  ilio  Corniti.  Bum 
et  nobis  divina  pietas  juxta  votum  fide- 
lium  et  procerum  nostrorum  de  nativitate 
filli  nostri  illius  magnum  gaudium  ha- 
bere  concessi  t,  ut  misericordia  Dei  vitam 
eidem  concedere  dignetur,  jubemus  ut  per 
omnes  villas  nostras,  quse  in  vestra  vel  in 
cuncto  regno  nostro  aliorum  domestico- 
rum  sunt  actionibus,  tres  homines  ser- 
vientes  in  utroque  sexu  in  unaquaque 
villa  ex  nostra  indulgentia  per  vestras 
epistólas  ingenuos  relaxare  faciatis.  Me- 
morata epistolae  formulam  legesis  ibid. 
lib.  2.  form.  52. 

Manumittere  praeterea  dicebatur , 
qui  servum  suum  in  Dominium  alterius 
transmittebat,  ut  esset  ejus  servus  : 
qiiod  maxime  fìebat  in  commuta tioni- 
bus  hominum  de  corpore,  cum  matri- 
monia contraherent  cum  hominibus  al- 
terius  Domini.  M.  Pastorale  Ecclesiae 

Paris.  :  Quidam  servus  noster habens 

filiam  nomine  Genovefam,  quae  anelila 
nostra  erat,  non  habens  vero  unde  ali' 
quando  eam  maritare  posset,  rogavit  nos, 
ut  prò  amore  Dei  eam  Manumitteremus, 
ita  ut  de  servitute  nostra,  in  servitutem 
B.  Mari&  Paris,  transiret.  Hoc  autem 
ideo  rogabat,  quia  quidam  servus  B. 
Marte  illam  in  conjugem  habere  volebat, 
et  e. 

SSB*  Eamdem  vocem,  sed  minus  pro- 

Srie,  usurpatam  quoque  legimus  in 
harta  ann.  1298.  qua  Petrus  Ymbaudi, 
qui  domicelli  insignitur  nomine,  li  ber  ab 
omni  vinculo  servitutis  et  hominii  cons- 
ti tuitur  :  hanc  ut  minime  vulgarem  exs- 
eri bimus  ex  Bibl.  Colbert.  :  Noverint.... 
quod  nos  Amaldus  de  Turre  filius  quon- 
dam nobilis  viri  D.  Bern.  de  Turre  mili- 
tis  prò  nobis  et  Bernardo  de  Turre  nepote 
nostro  filio  quondam  Bern.  de  Turre  fra- 
tris  nostri  et  cunctis  successoribus  nos- 
tris.,,  absolvimus,  Manumittimus  et  libe- 
rum facimus  vos  Petrum  Ymbaudi  domi- 
cellum  de  Planhano  et  omnem  progeniem 
ex  vobis  natam  et  nascituram  ab  omni 
vinculo  servitutis  atque  hominii  seu  ho- 
tnagii  quod  nobis  facere  tenebamini  prò 
feudo  seu  redditibus  et  honoribus  qui  sunt 


apud  podium  Lunar  et  in  toto  tenemento 
dietss  villsB...  quod  quidetn  feudum,  pro- 
ventus  et  redditus  fuerunt  Pontii  de  Me- 
grefort  Militis  quondam,  et  venerunt  in 
commissum  D.  nostro  Regi  a  dicto  Mìlite, 
et  emistis  ab  eodem  D.  nostro  Rege  pr&- 
dicto....  quos  tamen  redditus,  honores  et 
feudum  prsedictum  tenébatis  et  tenere  a 
nobis  debebatis  in  feudum  honoratum, 
pr&missa  vobis  facientes  cum  plenitudine 
libertatis  irrevocabili  vobis  et  vestris  sine 
retentione  aliqùa,  quam  in  persona  vestra 
et  successorum  vestrorum  et  infantium  et 
rerum  vestrarum  non  facimus,  imo,  totum 
jus  et  patronatus  omnino  remittimus  vo- 
bis... tali  modo  quod  nulla  occasione  of- 
fensse  vel  jure  vos  vel  aliquis  ex  vobis  pro- 
creatus  numquam  possitis  de  csetero  in 
servitute  vel  recognitione  ratione  dicti 
feudi...  revocari,..Hanc  autem  libertatem, 
Manumissionem  et  absolutionem  et  liber- 
tatis donationem  vobis  et  vestris  facimus 
et  fieri  volumus  propter  multa  et  grata 
servitia  quse  vos  erga  nos  pluries  fecislis... 
Renunciamus....  omni  juri  divino,  et  spe- 
cialiter  illi  legi  quae  loquitur  de  servis  et 
libertinis  ex  causa  ingratitudinis  in  servi- 
tute  revocando 

Manumittere,  Licentiam,  vel  f acui- 
tatelo dare  aliquid  faciendi.Tabularium 
Ecclesiae  Oarnotens.  :  Et  quod  petit  a 
Capitalo  Carnotensi  se  Manumitti  ad  Cle- 
ricatum  et  tonsuram  Clericalem,  et  quod 
dieta  die,  qua  manumissus  fuit,  et  ante 
manumissionem  suam  juravit  publice  in 
Capitulo,  quod  prò  hujus  manumissione, 
quam  intendebat  habere,  nec  dedit,  nec 
fecit  dari,  nec  alius  prò  ipso  quod  sci- 
verit,  Capitulo  Carnotensi,  vel  alicui  olii, 
etc. 

Manumissio,  Dimissio,  remissio,  Quit- 
tement.  Tabularium  Conchensis  Abbat. 
in  Ruthenis  eh.  49  :  Scripta  autem  vel 
firmata  h&c  donatio,  vel  convenienza,  seu 
Manumissio  Kalendis  Julii,etc.  Hildeber- 
tus  Turon.  Archiep.  Epist.65:  Utramque 
autem  exactionem  sub  oculis  totius  Conci- 
la Comes  in  nostra  rnanu  deposuit,  postu- 
lans  in  eos  exeommunicationis  gladium 
extendi,  quicunque  aliquando  vel  manu- 
missa  petere,  vel  manumissionis  plenitu- 
dinem  imminuere  attentar  ent.  Infra  : 
Illam  preeterea  Manumissionem  de  nau- 
fraga* et  de  substantia  morientium , 
quam  Comes  in  nostra  manu  deposuit, 
etc.  Vide  Metropolim  Salisburgensem 
tom.  3.  pag.  42.  et  Manum  mittere  in 
Manus, 

*  Manumittere,  f.  prò  Manum  mit- 
tere, manum  injicere.  Lit.  Theob.  co- 
mit.  Campan.  ann.  1230.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  362  :  Quod  si.,.  Matheus 
dux  Lotharingias  et  marchio K  vel  aliquis 
suorum....  Manumitteret  in  ipsos  vel  in 
aliqùem  ipsorum,  prò  cadendo,  vel  capti- 
vum  tener  et,  eie.  Vide  in  Manus.  A  la- 
tino Manumittere,  libertatem  dare,  nos- 
tri Manumitter,  dixerunt.  Lit.  ann.  1354. 
in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  414:  Avons 
franchi  et  franchissons,  avons  Manumit- 
tez  et  Manumittons  les  enfans  dudit  Je- 
han  Camion.  Occurrit  praeterea  in  aliis 
Lit.  ann.  1367.  tom.  5.  earumd.  Ordinat, 
pag.  464.  Unde  Manumiz,  manumissus, 
in  Charta  ann.  1516.  ex  Chartul.  La- 
ti niac.  fol.  243  :  Gens  de  serville  condi- 
cion,  main-morte,  Manumiz  et  affranchiz, 
etc. 

Manumissio,  quae  aliis  Emancipano, 
cum  scilicet  Clericusab  Ecclesia  sua, 
ad  quam  intitulatus  est,  ad  aliam  ab 
Episcopo  suo  transeundi  faeultatemim- 

getrat,  apud  Stephanum  Tornacensem 
Ipist.  135. 
jl.  MANUMISSOR,   Qui    manumittit, 


Concil.  Emeritense  inter  Hispan.  tom. 
2.  pag.  630  :  Contingere  etenim  solet,  ut 
postquam  Manumissor  eorum  ab  hac  dis~ 
cesserit  luce,  talis  occurrat  successor  qui 
aut  Ecclesiss  familiam  minime  quserat, 
aut,  etc. 

%.  MANUMISSOR  Testamenti,  Execu- 
tor.  Testamentum  Petri  Infantis  Portu- 
galliae  Regni  Majoricarum  Domini  7.1d. 
Oct.  ann.  1255  :  Facimus  testamentum 
nostrum,  in  quo  elegimus  Manumissores 
nostros  D.  Raym.  Episcop,  Major  ic.  et  Ab- 
batem  de  Regali  Ord.  Cisterc.  [Testamen- 
tum JacobiReg.  Majoric. ann.  1272.  tom. 
9.  Spici!.  Acher.  pag.  246  :  Nos  Jacobu& 
D.  G.  Rex...  nostrum  facimus  testamen- 
tum, in  quo  eligimus  Manumissores  nos- 
tros, vìdelicet  venerabiles,  etc]  Oharta 
ann.  1304:  Nos...  Manumissores  et  execu~ 
tores  testamenti  seu  ultimse,  voluntatis 
nobilis  viri,  etc.  Testament.  Saurae  D.  de 
Pinozo,  fìliae  Jacobi  Regis  Arag.Id.  Jun. 
1305  :  Eligimus  et  constituimus  Manumis* 
sores  et  executores  hujus  testamenti,  etc. 
[Tabular.  Prioratus  S.  Johannis  Tolos.: 
In  Dei  nomine  ego  Amaldus  de Fenolelo... 
volo.,,  facere  testamentum, et  eligo  Manu- 
missores meos  Guillelmum  Fonolensem 
Archidiaconum,  etc]  Occurrit  praeterea 
in  Testamento  GuìlJelmi  Jord.  Comitis 
Geritaniae  ann.42.  Philippi  Regis  Frane, 
et  in  Foris  Aragon.  lib.  7.  pag.  132.  et  in 
observantiis  Regni  Aragon.  lib.  5.  tit.  de 
Tutoribus,  Manumissoribus,  et  cabecala- 
riis.  Vide  Cabecalam. 

1 3.  MANUMISSOR,  Ohartarum  subsi- 
gnator.  Vide  Manus. 

T  1.  MANUMITTERE.  Vide  in  Manumis- 
sio. 

*  2.  MANUMITTERE.  [Gallice  Enga- 
ger  :  «  Ego  Andreas  et  uxor  mea  Eltru- 
dis  inpignoramus  seu  Manumittimus.  » 
(Oart.  S.  Andreae  Vienn.  ed.  Ohevalier, 
n.  65,  an.  975.)] 

^  MANU  MOLA,  Chirotheca,  quod  ma- 
nus molam  seu  formam  referat  sic  dieta. 
Computus  ann.  1202.  apud  t>.  Brussel 
tom.  2.  deUsu  feud.  pag,  olxxv:  Pro 
residuo  Manumolarum  portandis  apud 
Gollenfontein,  et  prò  una  summa,  et  prò 
balistis  et  gabeisionibus  portandis  in  Mar- 
ciam,  lxi.  s.  Vide  Manivola. 

•  MANUMORTABILIS,  Practicis  nostris 
Mainmortable ,  Servus  glebae.  Oharta 
prior.  de  Joignaco  ann.  1388.  in  Reg. 
138.  Chartoph.  reg.  eh.  267  :  Johannem 
Villeloup  hominem  nostri  prioratus  esse 
dicimus  et  dicebamus  de  corpore  et  ca- 
pite taillabilem  et  explectabilem  de  alto 
et  basso  ac  etiam  de  prosecutione  et  Ma- 
numortabilem.  Vide  Manus  mortua  in 
M^attus 

*  MANUM0RTIZATI0 ,  Consensus  do- 
mini ad  praediorum  translationem  in 
manum  mortuam,  idem  quod  Admortiza- 
tio.  Charta  ann.  1269.  in  Chartul.  Ponti- 
niac.  pag.  278  :  Promittens  idem  Johan- 
nes... quodcontra  concessionem,  laudatio- 
nem,  quitationem,  ManumortiiaHonem.., 
non  veniet.  Rursum  legitur  ibid.  in 
Charta  ann.  1273. 

•  MANUMORTUA,  Jus  in  bona  defunc- 
torum.  Form.  MS.  Instr.  fol.  31  :  Eum- 
dem  abbatem  per  suum  anulum,  ut  est 
moris,  manuahter  investivit  (episcopus) 
salvis  et  reservatis  juribus  episcopalibus 
in  decimis  et  Manumortuis,  etc  [***  Manu- 
mortuum  in  eh  art.  ann.  1208.  in  Schàn- 
nat.  Hist.  Epist.  Wormat.  tom.  1.  pag. 
72:  Tributariorum...  capitalem  justitiam, 
id  est  Manumorluum,  etc]  Vide  Manus 
mortua  in  Manus. 

..  |  MANUMUNDIUM,  Manutergium,  Ugu- 
tioni,  quo  manus  mundantur.  Promotus 
in  Grammatica  MS:  Facitergium,togilla, 


248 


MAN 


MAN 


MAN 


mappa,  mappula^  gausape,orarium,men- 
sale,  manutergium,  prandeum,  Manu- 
mundium,  manupiarium. 

1  MANUMUNITUS,  f.  Rei  domestica 
administrator,  procurator,  Gali.  Inten- 
dant.  Gesta  Oonsulum  Andegav.  tom. 
10.  Spicil.  Acher.  pag.  494:  Cum  Comes 
custodiam  domicilii  sui  Haimerico  deCur- 
rone  pr&buisset  ;  dura  celeri  murmura- 
rent,  tres  famuli  Hugónis,  Gofridus  Ma- 
numunitus,  Robertus  telonearius,  et  Rail- 
nesinus  carpentarius  rem  difficilem  ag- 
gressi  sunt. 

•  MANUMDTABILIS,  Gali.  Mainmuable, 
dicitur  Servus,  qui  dominum  prò  libitu 
mutare  potest.  Charta  ann.  1255.  ex  Ta- 
bul.  S.  Joan.  Laudun.  :  Se  il  avenoit... 
que  li  maires  et  li  juré  devant  dit  receus- 
seni  ou  extssent  receu  aucun  home  ou  au- 
cune  femme  de  cors  de  Véglise  de  Vabé  de- 
vant dit  en  lor  commune,  qui  ne  fust  des 
Mainsmuables,  etc. 

%  MANUOL.  [e  ii  solid.  et  ni  denar.  et 
i  Manuol  canapis  census.  »  (Chevalier, 
Inv.  archi v.  delphin.  n.  849,  an.  1*277.)] 

MANUOPERA,  etc.  Vide  Manopera. 

MANUOPUS,  seu  cum  manuopere  cap- 
tus,  in  Fleta  lib.  2.  cap.  52.  §  42.  est  in 
furto,  vel  cum  re  furtiva  deprehensus. 
Will.  Thorn  pag.  2021  :  Clamai  in  hun- 
dredo  isto  in  manerio  suo  de  Swanes  te- 
nere placita  de  felonibus  captis  cum  Ma- 
nuopere ad  sectam,  etc.  Vide  Handha- 
benda.  Alia  notione  apud  Radulfum  de 
Hengham  in  Parva  cap.7.disseisina  fieri 
dicitur,  cum  Manuopus  alicujus  impedì- 
tur,  etc. 

Manuoperare.  Idem  Radulfus  de 
Hengham  capite  laudato  :  Divortium  ce- 
lebratum  est  inter  virum  et  mulierem,  si 
post  divortium  vir  teneat  se  in  hsereditate 
perquisita  in  maritagio  mulieris,  statim 
cum  post  divortium  Manuoperetur,  dissei- 
svi or  est 

*  MANUPARIUM,  La  toualìa,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS.  Vide  Manupiarium. 

-  MANUPASTUS,  et  Manupastum,  Do- 
mesticus,  gefe^&neman,  inOanonibus 
Saxonicis  Edgari  Regis  cap.  1.  §  4.  vox 
composita  ex  gefe->&,  nutriti us,  pastus. 
Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  66  :  Si 
Manupastum  alicujus  accusetur  de  furto, 
solus  pater  familias  emendare  potest,  si 
velit,  fracta  lege  sine  perdurante.  Conci- 
li um  Islebonense  cap.  19.  apud  Orderi- 
cum  Vital.  lib.  5  :  Si  Clericus  raptum  fe- 
cerit  vel  furtum....  aut  incendium  fecerit, 
aut  Manupastus  ejus,  aut  habitat  or  atrii 
similiter.  Cap .  28  :  Si  quid  per  contentio- 
nem  in  domo  Presbyteri  vel  Clerico,  vel 
eorum  Manupasto  relictum  fuerit,  Epis- 
copi erit.  [Charta  ann.  1082.  in  Hist.  MS. 
mbnast.  Beccens.  pag.  146  :  In  cseteris 
antera  parochiis  qu&adeandem  Abbatiam 
pertinent,  et  sunt  de  nostra  dicecesi,  hoc 
solum  ei  concessimus,  ut  Manupastos  suos 
laicos  quietos  habeat.]  Cbronicon  Bec- 
cense  ann.  1124  :  Propter  hanc  reconcilia- 
tionem  Ecclesia  Lexoviensis  non  perdei 
forisfacturas  suas  de  violatoribus,  excepto 
Manupastu,  id  est,  servientibus  Monacho- 
rum.  Eadem  notione  occurrit  in  Monas- 
tico Anglic.  tom.  2.  pag.  71.  952.  994. 
1002.  apud  Bractonum  lib.  3.  Tract.  2. 
cap.  10.  §  1.  Britonum  cap.  12.  fol,  19.  in 
Fleta  lib.  1.  cap.  27.  §  2.  4.  etc. 

Esse  in  Manupastu  Alicujus.  Le- 
ges Alvredi  Regis  cap.  5:  Nullum  a  se  di- 
mittat,  qui  inculpatus  sit  in  Manupastu 
suo.  Leges  Forestar.  Scotic.  cap.  13  :  Si 
aliquis  mastinus  inventus  fuerit  in  aliqua 
foresta,...  dominus  ipse,  cujus  mastinus 
fuerit,  erit  culpabilis  tanquam  de  Manu- 
pasto.  Charta  Henrici  I.  Regis  Angl.  in 
Regesto  Normann.  signato  P.  fol.  24.  in 


Camera  Comput.  Paris.  :  Ut  habeant  et 
teneant  in  pace  et  integre...,  et  quiete  in 
omni  pot estate  mea  ab  omni  teloneo  et 
modiatione,  et  omni  alia  consuetudine,.... 
et  de  omni  saeculari  servitio  et  exactione, 
et  fouagio  hominum  de  Manupastu  eorum, 
et  de  omnibus  querelis,  etc.  [Charta  Hu- 
gónis Ducis  Burgund.  ann.  1188.  apud 
D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag. 
1008  :  Dum  liberi  manebunt  cum  parte 
existentes  de  Manupastu  et  familia  pa- 
tris.]  In  Statuto  de  Decimis  Saladinis 
apud  Rigordum  ann.  1188.  filius  in  Ma- 
nupastu patris  esse  dicitur,  qui  nondum 
est  emancipatus.  Adde  Fletam  l.  1.  cap. 
27.  38.  §  21.  lib.  2.  cap.  52.  §  7.  cap.  67. 
§  6.  Perardum  in  Burgundicis  pag.  298. 
etc. 

*  Nostris  Mainpast,  eodem  sensu.Pac- 
tum  inter  capitala  m  et  consules  No- 
vi om.  ann.  1339.  in  Reg.  73.  Chartoph. 
reg.  eh.  280  :  Item  du  descort  meu  en  par- 
lement  entre  nous  doyen  et  chapitre  des- 
susdit  pour  nous,\noz  chapellains,  noz 
clers,  noz  familiers  et  noz  sergens,  comme 
d'autres  personnes  de  noz  Mainpast,etc. 

*  MANUPERARIUS.  [Gali.  Bordier  : 
«  ....  Solvi  Geraldo,  Manuperario  de  Pes- 
saco,  prò  xlii.  jornalibus....  T.  22,  p. 
511.  —  Solvi  dicto  Geraldo,  Bordilerio  de 
Pessaco...  T.  22,  p.  512.  »  (Arch.  histor. 
de  la  Gironde.)] 

MANUPIARIUM.  Joan.  de  Janua  :  Ma- 
nupiarium, gausape,  quasi  manus  pians. 
In  Gloss.  Lat.  Gali.  Nape.  Glossai  Isid.  : 
Mappa,  gausape,  togilla,  expiarium.  Vide 
Manumundium. 

MANUPLETIUM.  Gloss.  Graec.  Lat.  :  Xw- 
PotcXyiQtJ;,  Corpulentus.  xetpottXqOéc,  Manu- 
pletium.  In  MS.  Mapletum  habetur. 

MANUPRETIUM,  xe'pfcv  j/.i<reóc,in  Gloss. 
Gr.  Lat.  in  Giossis  vero  Lat.  Graec.  Ma- 
nupretium,  x^poàó<nov.  Àsconius  3.  in 
Verrem  iManupretium  dicebatur,ubi  non 
tam  materiae  ratio,  quam  manus  atque 
artis  ducitur.  Vide  Varronem,  et  Plau- 
tum  in  Menechm. 

MANUS,  Subscriptio,  chirographum. 
Cicero  in  Catilinam  :  Statilius  cognovit 
Manum  et  signum  suum.  Ita  ad  Atticum 
lib.  11.  Ep.  2  :  Signum  et  Manum  meam 
requirent.  Facundus  Hermianensis  1.  4. 
cap.  4  :  Sed  nunquid  vel  si  propriam  Ma" 
num  Romano  Episcopo  non  probante  re- 
cipiat,  etc.  Supra  chirographum  appella- 
va :  Et  juratum  sibi  fuisse  respondit,quod 
chirographum  suum  reciperet,  si  hsec  Ro- 
manus  Episcopus  non  probaret.  Epistola 
Clericorum  Italiae,  directa  ad  Legatos 
Francorum,  qui  CPolim  proflcisceban- 
tur  ann.  522  :  Quoniam  ipsi  Episcopi 
Gr&ci  ad  voluntatem  Principis  damna- 
verant  e  api  tuia  ipsa,  unde  causa  mota 
est:  sed  beatissimus  Papa  Manus  eorum 
a  serenissimo  Imperatore  receperat.  Vetus 
Charta  exarata  ann.  13,Hludovici  Regis 
in  Orientali  Francia,  apud  Joachimum 
Vadianum  pag.  63  :  Ego  in  Bei  nomine 
Wolfger  cum  Manu  filii  mei  Engilgacì 
consentientis  tradimus  ad  Monasterium, 
etc.  Charta  ann.  1170.  apud  Ughell.  in 
Episcop.  Bergomensib.  ita  clauditur  : 
Manus  Petri  et  Heriprandi  :  Manus  Ma- 
nifredi  Vicecomitis,  etc.  Ita  in  alia  ann. 
1173.  ibid. 

Manus  Figere  ,  Subscribere,  manu 
ac  scripto  firmare.  Canones  Hibern.  lib. 
33.  cap.  4  :  Rata  reddat  debita,  prò  qui? 
bus  fixerat  Manus.  Manus  suas  imponere 
in  epistola,  prò  epistolam  subscribere,  in 
Lege  Bajwar.  tit.  1.  cap.  1.  Manum  po- 
nere  in  charta  falsa,  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  51. 1 1.  [f*Luitpr.  63.  (6,  10.)] 
Leges  Luithprandi  Regis  Longob.  tit. 
17.  §  2,  [»  22.  (4,  4.)]  :  Ita  tamen  ut  ipsi 


parentes,  qui  interfuerint,  aut  judex  in 
Chartula  ipsa  Manum  ponant.  Adde  Le- 
ges Ratchis  Regis  tit.  7.  §  2.  [«  4.]  Vide 
Firmare  2. 

1  Manu  Capere,  Eodem  significata. 
Charta  ann.  1166.  in  Chartular.  Meld.  : 
Ego  etiam  (Henricus  Trecensis  Comes) 
tpsis  rogantibus  Manu  cepi...  annotatum 
sigilli  mei  impressione  firmavi. 

Manum  Mittere,  nude,  eadem  no- 
tione, non  semel  in  Chartis  Veneticis 
apud  Joan.  Lucium  lib.  3.  de  Regno 
Dalm.  cap.  11. 12.  lib.  4.  cap.  9.  quaehoc 
modo  clauduntur  :  Ego  N.  Manum  misi. 
Manus  suas  in  chartam  mittere,  in  Lege 
Alemann.  tit.  2.  §  1.  Manum  Ponere,  in 
Lege  Longob.  1.  2.  tit.  10.  §  2.  tit.  55.  § 
17.  f»  Liutpr.  22.  (4,  4.)  Rach.  4.]  Char- 
tae  Alemannicae  Goldasti  cap.  90  :  Et  Ma- 
nus suas  in  ipsam  cartulam  posuissent. 
Acta  S.  Max  imi  Confess.  pag.  56  :  TeOei- 
xÓTec  na\  toc;  iSia;  Yetpac  l%\  p&Saicóaeat  tiov 
XaXvióévTwv.  Vide  Gloss.  med.  Graecit.  in 
Xet'p. 

*  Vel  potius  Manu  tangere  ;  quod 
etiam  nunc  in  quibusdam  provinciis  in 
usu  est,  ubi  seri  bere  nesciì  coram  nota- 
no conventum,  manuum  tractu  appro- 
bant.  Id  praeterea  aperte  innuit  Charta 
Will.  Castel  1.  S.  Audom.  ann.  1205.  in 
Chartul.  S.  Bert.  pag.  211  :  Hanc  eleemo- 
sinam  super  altare  S.  Bertini,  fratribus 
meis  assentientibus  et  Manum  apponenti- 
bus,  optuli.  Vide  infra  Tangere  3. 

Manus  Divina,  Imperatoria  subscrip- 
tio, de  qua  Brissonius  in  formulis  pag. 
365. 

Manumissores,  Chartarum  subsigna- 
tores.  Charta  Germanica  ann.  793.  apud 
Henschenium  ad  Vi  tam  S.  Ludgeri 
Episc.  :  Acta  èst  autem  publice  hsec  tradì- 
tio....  coram  testibus  et  Manumissoribus, 
etc.  Occurrunt  eadem  verba  in  alia  ann, 
799.  apud  eumdem.  Tradit.  Fuld.  lib.  1. 
trad.  21  :  Coram  his  testibus  et  Manumis- 
soribus, quorum  nomina  et  signa  infra 
scripta  sunt. 

Manu  Fidem  Dare.  Tabularium  Vin- 
dociuense  Oh.  179.  ann.  1064:  Dedit  etiam 
Domno  Abbati  Oderico  fidem,  Manum 
suam,  sicut  mos  sascularis  exigit,  in  il" 
lius  manum  mittens.  [Le  Roman  d'Athis 
MS.: 

Et  les  Barons  qui  o  lui  furent, 
En  la  main  Dieu  de  vrai  lui  mirent 
Qu'ils  assembleront  leurs  navies, 
Et  pourchasseront  leurs  aies.] 

p»  Vide  Dextrss  2.  Grimm.  Antiq.  Jur. 
Germ.  pag.  138.  sqq.  et  Haltaus.  Glos- 
sar. German.  voce  Hand,  col.  795.  sqq. 
ubi  multa  de  significationibus  vocis 
Manus.] 

Manum  Mittere  in  aliquem,  in  Lege 
Salica  tit.  15.  §  1.  Formula  loquendi  nos- 
tris familiaris  Mettre  la  main  sur  quél- 
qu'un  :  Manum  alicui  injicere,  in  Lege 
Bajwar.  tit.  3.  cap,  1. 13.  tit.  4.  §  3.  tit. 
5.  §3.  et  in  1.7.  de  Fil.  Apparitor.  (7, 
22.)  et  in  1.  8.  de  Appellat.  (il,  30.)  Cod. 
Theodosiani.  Vide  in  Manumissor. 

Manum  Mittere  super  manum  alte- 
rine. Tabularium  Ecclesia^  Matisconen- 
sis  :  Misit  autem  Manum  domini  Hugonis 
Diensis  Episcopi  et  Romani  Legati,  quasi 
in  loco  sacramenti,  ne  aliquis  filiorum 
vel  successorum  suorum  hanc  werpitionem 
prwsumeret  infringere.  Vide  Jur  are  in 
Juramentum. 

Manus  in  hominiis,  la  bouche  et  les 
mains,  in  Consuetud.  Trecensi,  et  aliis. 
Leo  Ost.  lib.  3.  cap.  48.  (alias  50.)  :Man- 
dabat  ei,  ut  sibi  fidelitatem  faceret,  et 
homo  ipsius  per  Manus  deveniret.  Vide 
Homimum.  Hinc 


MAN 


MAN 


MAN 


249 


1  Manum  Dare,  prò  Hominium  pres- 
tare, man us  suas  scilicet  in  manus  do- 
mini immittendo.  Oharta  Henrici  Im- 
per.  ann.  1014.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estens.  pag.  108  :  Postquam  nos 
in  Regem  et  Imperatorem  elegerunt ,  et 
post  manus  nobis  datasy  et  Sacramenta 
nobis  facta,  etc.  Le  Roman  de  Rou  MS.  : 

Rou  devint  homs  li  Roiz  et  ses  Mains  li  iivra. 

*  Manus  Suas  facere,  Obedientiam 
alicui  profiteri,  manus  suas  scilicet  in 
manus  superioris  immittendo.  Judic. 
ann.  715.  apud  Murator.  tom.  6.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  369  :  Nam  et  ipsi 
presbiteri,  quomodo  ibidem  custodes  sunt, 
ita  professi  sunt  per  Evangelia  et  sawa- 
tione  ab  Aretina  ecclesia  episcopo  susce- 
pissent,  et  Manus  suas,  juxta  antecesso- 
rum  suorum  consuetudinem,  ibidem  fecis- 
sent,  et  sacramenta  prsefouissent,  et  obe- 
dientiam usque  actenus  impendissent  et 
crisma  suscepissent.  Inquisit.  ejusd.  an. 
ibid.  col.  377  :  Cum  epistola  Willerat 
multoties  electus  clericus  venire  ad  eccle- 
$iam  S.  Donati,  et  sagrationem  ab  epis- 
copo Aretino  suscipere,  et  Manus  suas 
facere  et  sagramenta  prsebere.  Charta 
ann.  746.  ibid.  col.  411  :  Repromecto  et 
spondeo,  aique  Manus  meam  facio  tivi 
dorano  venerabili  Walprand  epxscopus, 
prò  eo  cot  me**,  presbiterum  hordinasti. 

*  Manum  Obedientle  Tribuere,  Ea- 
dem  notione.  Charta  ann.  1152.  apud 
eumd.  Murator.  tom.  5.  earumd.  Antiq. 
col.  1033  :  Sacerdotem  seu  clericum  elec- 
tum  abbas  de  ecclesia  illa  et  his,  qu&  ad 
ecclesiam  perlinent ,  investiat.  Sacerdos 
seu  clericus  Manum  obedientiss  ex  tri- 
buat. 

Manibus  Compositis  feudum  recipere. 
Jus  feudale  Saxon.  cap.  23.  §  1  :  Multis 
fratribus  poterli  dominus  solum  feudum 
conferre,  si  compositis  Manibus  hoc  rece- 
verini  omnes  simul,  Id  est,  si  una  omnes 
nomagium  domino  praestent.  Adde  cap. 
29.  |  16. 

Per  Manum  Alterius  Tenere,  Ab 
alio  per  homagium  et  in  feudum  possi- 
dere.  Testamentum  Ranimiri  Regis  Ara- 
gon.  aerae  1099.  apud  Martinezium  in 
Hist.  Pinnatensi  lib.  2.  cap.  38  :  Et  si 
Deus  tnihi  dederit  sanitatem,  et  ego  vi- 
xero,  quod  teneam  illam  terram  et  hono- 
rem, quomodo  usque  hodie  ìllum  tenui  in 
Dei  servitio ,  et  post  meos  dies  habeat 
illam  Sanctius  filius  meus  jam  dictus 
(primogenitus)  in  servitio  Dei.  Et  dimitto 
Àybar  et  Exavierre  Latri  cum  omnibus 
earum  villis,  quse  ad  eos  perlinent,  ad 
alium  filium  meum  Sanctium,  ut  possi- 
deat  illas  supra  scriptas  villas  per  Ma- 
num fratris  sui  Sanctii,  quasi  per  me.  Et 
si  desvenerit  de  eo,  et  laxaverit  filium, 
teneat  ipse  ejus  filius  eas  per  Manum  de 
Sanctio  filio  meo  in  sua  fidelitate.  Et  si 
talem  insaniam  fecerit  ad  fratrem  suum 
Sanctium,  ut,  quod  absit,  ex  mentir et , 
et  e. 

t  Per  Manus  alterius  justitiam  acci- 
perey  Emendationem  et  jus  suum  a  ju- 
diceobtinere.  Tabul.  Gemeticense  :  Quod 
si  forte  aliquis  eorum  hominum  aliquem 
de  hominibus  Comitisy  vel  aliquem  alium 
vulneraverit  vel  occiderit,  et  non  detentus 
potuerit  inde  evadere,  seque  ultra  prseta- 
xatam  viam  in  propriam  monachorum 
partem  recipere,  nulli  omnino  liceat  usque 
prosequi,  vel  ibi  capere  ;  sed  justitiam 
inde  accipiet  per  Manum  monachi  qui 
Prior  erit  de  Beu.  In  Charta  ann.  1235.  ex 
minori  Chartul.  S.  Vi  et.  Massil.  :  Litigare 
in  manu  sua  compellebat,  id  est,  coram 
-se  de  rebus  suis  dicere. 


t  Per  Manum  tertiam  res  suas  adrha- 
mire.  Vide  suo  loco  Adramire. 

Manum  Alterius  Lucrari.  Wich- 
bild  Magdeburg.  art.  109  :  Manum  alte- 
rius si  unus  testimonio  lucrari  vellet,  oc- 
casione falsi,  id  facere  cogitur  mettertius, 
cum  hominibus  fide  dignis. 

Manum  Regi am  apponere  dicitur  Rex, 
qui  praedia,  de  qui  bus  lis  est,  interim 
dum  ea  dirima  tur,  sibi  asserì  t  :  ut  Ma- 
num regiam  inf ring  ere,  qui  bannum  re- 
gi um  infringit,  in  Aresto  Paris,  penult. 
Janu.  ann.  1319.  Aliud  ejusdem  ann.  28. 
Junii  :  Dieta  Boneta  existente  in  speciali 
gardiaet  protectione  nostra  una  cum  bonis 
suis,  Manu  nostra  et  penoncelle  et  aran- 
done regiis  apparenter  positis,  etc. 

1  Manum  Mittere  in  fortunam  alte- 
rius, Bona  illius  sibi  asserere,  in  Lege 
Salica  tit.  52.  num.  2.  Eodem  sensu  in 
Statutis  Eccl.  Cadurc.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecdot.  col.  739  :  Manum  appo- 
nere in  rebus. 

1  Manus  ,  Donati vum  quod  Clero  a 
summis  Pontifici  bus  in  nonnul  lis  solem- 
nitatibus,  erogari  solet  ;  idem  quod  Pres- 
byterium.  Vide  in  hac  voce.  Ordo  Roma- 
nus  apud  Ma  bill.  tom.  2.  Musei  Ital.  pag. 
129  :  Isto  vero  die  Natalis  domini  et  die 
sanetse  Paschae  dai  omnibus  prioribus  Ma- 
num, id  est  presbyterium  duplum,  pras' 
fedo  scilicet  xx.  solidos  dominus  Papa  et 
Manum.  Pluries  ibi. 

Manibus  Complosis  deprecari.  Rode- 
ricus  Toletan.  lib.  2.  de  Reb.  Hispan. 
cap.  18  :  Confestim  quasi  debita  jura  nos- 
centes,  remissis  telis,  et  complosis  ad  pre- 
ces  Manibus  supplices  submittunt  ei  colla. 
[Manibus  velatis  orasse  supplices  testis 
Plautus  in  Amphitryone  1. 

Velatis  manibus  orarti,  ignoscamus  peccatum  suum. 

Virgil.  iEneid.  lib.  7.  v.  237  : 

Preferimus  manibus  vittas  ac  verba  precantura.] 

1  Manibus  Cangellatis,  id  estexten- 
sis,  seu  decussatis.  Johanni  de  Jan  uà  : 
Cancellare,  brachia  extender  e.  Epist.  Pa- 
normit.  ad  Martinum  IV.  PP.  in  Chron. 
Sicilia  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd. 
col.  34  :  Vniversitas  Siculorum  terree  os- 
culum  ante  pedes  et  flexis  poplitibus  ae 
Manibus  cancellatis.  Vide  Cancellare. 

*  Manum  in  Terram  ponere  sole- 
bant  veniam  petentes,  etiam  supremae 
dignitatis  viri.  Chron.  Andr.  presbyt. 
apud.  Murator.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  46  :  Imperator  vero  Manum  in 
terram  ponens,  veniam  petivit,  et  gratiam 
(ilio  suo  reddidit. 

1  Manu  Clausa,  id  est,  Pugno  percu- 
tere,  in  Lege  Salica  tit.  20.  num.  9. 

Manus  Ferrea,  Exercitus,  copiae  mi- 
litares.Idacius  Pacens.  Episc.  in  Ohron. 
aera  649  :  Eraclius  exercitu  adunato,  cum 
omni  Manu  ferrea  Persidem  proficiscitur 
insequendo. 

Sub  Manu  Alicujus  Esse,  id  est, 
sub  potestate.  Concilium  Vernense  ann. 
755.  can.  11.  et  Aquisgran.  II.  cap.  3. 
can.  21.  etc. 

Ad  Manum  Suam  aliquid  habere,  te- 
nere, possi  dere  ;  no  stris,  Avoir  en  mai». 
Vetus  Charta  apud  Freherum  in  Ori- 
gin.  Palat.  cap.  6  :  Conscriptio  Marcuse 
et  silvse,  qu&  pertinet  ad  Virunhein  in 
pago  Rinicgowe,  sicut  eam  Chunradus 
Kex  ad  Manum  suam  habuit,  etc. 

*  Sub  Manibus  Habere,  id  est,  Ad 
manus,  Galli  dicimus,  Avoir  sous  la 
main.  Elmham.  in  vita  Henr.  V.  reg. 
Angl.  edit.  Hearn.  cap.  32.  pag.  78  :  Cu m 
qusedam  negocia  ,  puta  illud  quod  sub 
Manibus  jam,  habetur,  per  alias  mferioris 


condicionis  personas...  expedicione  felici 
deduci  valeant  ad  effectum. 

Per  Manum  Suam  se  defendere,  id 
est,  per  duellum,  in  Regiam  Majest. 
cap.  12.  §  2.  Adde  Speculum  Saxon.  lib. 

1.  art.  18.  §  1.  lib.  2.  art.  2.  {  7. 
Donationes  Factìe  per  manum  Re- 
gis, id  est,  coram  Reg  e,  ut  est  in  Capi- 
tul.  Caroli  M.  lib.  6.  cap.  207.  [«  212.J 
Vide  Marculfum  lib.  1.  form.  12,  13. 
[Dare  servum  in  manu  Regis,  hoc  est, 
coram  Rege  manu  mittere,  in  Legibus 
Liutprandi  apud  Murator.  tom.  1.  part. 

2.  pag.  61.]  f»  Liutpr.  9.  (2,  3.)  Vide 
chart.  ann.  1195.  apud  Schannat.  Histor. 
Episcop.  Wormat.  tom.  1.  pag.  246.] 

1  Ad  Manum  suam  ponere,  Sibi  asse- 
rere, occupare,  Gali.  Se  saisir.  Charta 
ann  1399  :  Dictam  carroneriam  ad  suam 
Manum  ponere  et  sibi  appropriare  pos- 
sit. 

1  Extra  Manum  Ponere,  Rem  quam- 
piam  quovis  modo  cedere,  Gali.  Délais- 
ser,  abandonner.  Charta  Theo  baldi  Co- 
mi tis  Campaniae  ann.  1233  :  Ac  si  in 
ponendo  extra  Manum  eorum  hseredita- 
tem  illam  quse  de  ipsis  non  movebit,  ali- 
quid  habuerint,  ego  similiter  inde  nihil 
percipiam. 

*  De  Manibus  dare  in  terram,  Phra- 
sis  Gallica,  Donner  des  mains  en  teme, 
Se  manibus  excipere.  Charta  ann.  1252  : 
In  dominum  Amalricum  et  socios  suos  im- 
pinxerunt,...  ita  quod  de  Manibus  dedit 
bis  in  terram. 

Manus  Consegrata.  Charta  anni 
1108.  in  Tabularlo  Ecclesia?  Gratianopo- 
litanae  sub  Hugone  Episcopo  fol.  23  :  Et 
Eufemia  uxor  Ismidonis  prsedicti  gurpi- 
vit  et  donavit,  sive  laudavit  prsefatam  de- 
cimam  in  manu  prsedicti  Episcopi  Hugo- 
nis  ;  quam  laudationem  in  manu  Epis- 
copi confirmatam  prò  sacramento  habe- 
mus.  Similiter  et  filise  Guigonis,  neptse 
Ismidonis  sive  Eufemise,  in  Manu  conse- 
crata  Episcopi  Hugonis  donaverunt  ac 
dimiserunt,  sivegurpiverunt  tertiam  par- 
tem hanc  decimarum  harum  de  tota  pa- 
rochia  deMejolano,  etc.  Et  fol.  81:  Omnes 
autem  decimas...  in  Manu  prsedicti  Epis- 
copi gurpisco  :  quam  guirpitionem  sicut 
sacramentum  super  altare  timeo.  Fol.  99  : 
Et  hsec  promitto  me  servaturum  prò  jura- 
mento,  in  sacrata  Manu  prenominati 
Episcopi  Hugonis,  et  inde  do  ei  osculum 
cum  bon&  fidei  sponsione. 

1  Manus  ìEqua,  De  fidejussore  dici- 
tur, in  Charta  ann.  1301.  apud  Madox 
Formul.  Angl.  pag.  10  :  Ita  videlicet  quod 
nisi  illas  (marcas)  redderet  xn  festo  Nati- 
vitati  s  S.  Johannis  B.  anno  supradicto, 
quod  D.  Willelmus  de  Betonya  cui  illa 
quieta  clamatio  credebatur  custodienda  in 
sequa  Manu,  dicto  Nicholao  vel  suo  certo 
attomato  liberar  et. 

Manus  Judigiata,  Jn dicium  per  fer- 
rum  candens.  Liber  Chirographorum 
Absiae  fol.  171  :  Si...  contentio  insurrexe- 
ritper  legitimos  tesles,  si  potest  fieri,  finia- 
tur.  Sin  autem,  finiatttr  sine  duellio,  et 
judiciata  Manu,  sicut i  Abbas  per  fidem 
unius  hominis  af firmare  fecerit.  Et  fol. 
199  :  Atque  si...  contentio  fuerit  orta,  tes- 
timonio  legitimorum   virorum, sine 

duello  et  judiciata  Manu  finiri.  Vide  Fer- 
rum  candens. 

Manus  Publiga.  Chronicon  Frede- 
garii  cap.  58  :  Avaros  et  Sclavos,  cseteras- 

?ue  gentium  nationes,  usque  Manu  pu- 
lica,  suse  ditioni  subicienaum  fiducialiter 
spondeo  at. 

1  Manus  Recta,  Sincere,  sine  fraude. 
Charta  ann.  932.  apud  Miraeum  tom  1. 
pag.  38  :  Si  tempusjxut  res  expostulave- 

32 


250 


MAN 


MAN 


MAN 


rit,  recta  marni  et  vero  auxilio,  subminis- 
tret  Ecclesia  opem  sui  adjutorii, 

Manum  aut  dextram  perdere,  Poena 
decreta  maxime  in  perjuros,  in  Lege  Wi- 
sigoth.  lib.  8.  tit.  5.  §  1.  in  Lege  Burg. 
tit.  6.  |  11.  tit.  26.  1 4.  tit.  55.  |  3.  Manum 
redimere,  in  Lege  Bajwar.  tit.  2.  cap. 
6.  et  cap.  11.  12.  §  1.  Cum  marni  res- 
cissa componere,  tit.  9.  cap.  4.  Adde  tit. 
1.  cap.  5.  tit.  6.  cap,  2.  §  3.  Capitul.  5. 
Caroli  M.  ann.  803.  cap.  2.  13.  etc.  Capi- 
tolare ann.  779.  cap.  10.  Capitul.  4.  ann. 
805.  cap.  6. 11.  Capitul.  triplex  ann.  808. 
cap.  4.  Capit.  1.  ann.  809.  cap.  21.  Capi- 
tul. 3.  ann.  813.  cap.  30.  Capitul.  2.  ann. 
825.  cap.  5.  11.  Chartam  Waldemari  Re- 
gis Daniae  ann.  1326.  apud  Pontanum 
lib.  7.  Rerum  Danic.  pag.  443.  Ottonem 
a  S.  Biasio  cap.  40.  Poena  etiam  mone- 
tariorum  in  Edicto  Pistensi  e.  16.  etc. 

MEDiiEet  Infima  Manus  Homines, 
Mediocris  et  infìmae-  condì tionis,  qui 
mediocres  et  minor es  persona  aliis  di- 
c  un  tur.  Vide  in  voce  Homo.  Radulfus  de 
Diceto  ann.  1112  :  Et  plures  mediae  Ma- 
nusf  quos  ex  justis  et  rationabilibus  causis 
Rex  pater  exhaeredaverat.  Idem  ann. 
1186  :  Tandem  Rex  Francorum  a  latere 
suo  duos  MUites  medise  Manus  homines.». 
direxit  in  Angliam.  Ita  ann.  1190.  et  1192: 
Inferioris  et  infimae  Manus  homo,  apud 
eumdem  ann.  1138.  1185.  [Assisi®  Hie- 
rosol.  cap.  2  :  Chevaliers  ne  doivent  pas 
estre  ensi  menez  com  bourgés,  ne  bourgés 
et  gens  de  basse  Main  com  Chevaliers.] 

Manu  Involuta  in  palla  altaris  of- 
ferre.  Tabular.  Casauriense  ann.  24. 
Ludov.  Imper.  F.  Lotharii  :  Ego  Lupo... 
Ubi  dono  Romano  Abbati  ad  partes  Mo- 
nasterii-  cum  oblatione  Manu  involuta  in 
palla  altaris,  etc.  Vide  Oblati  1. 

Manus  Rubra,  vel  rubra  Manus.  Fla- 
grans  delictum,  manifestum.  Glossae 
MSS.  :  'Eie'  auto^pcp,  eie'  ócpTaX|i.or?,  eu* 
avTw  Tòi  .nXéiAiAorct.  Leges  Baronum,  seu 
Quon.  Attach.  cap.  39.  §2  :  Cum  quisca- 
piatur  cum  rubra  vel  recenti  Manu  homi- 
cidii,  vel  quod  manualiter  deprehendatur 
cum  furto,  vel  latrocinio.  Statuta  Davi- 
dis  IL  Regis  Scotiae  cap.  2  :  Si  quis  ca- 
lumniatus  fuerit  de  latrocinio,...  si  capta- 
tur  cum  rubea  manu,  et  aliquis  eum 
sequatur,  statim  subeat  judicium.  Sii  ves- 
te r  Girai d us  lib.  2.  Itinerarii  Cambriae 
cap.  1  :  Merlini  proverbio  quo  dici  solebat, 
Anglias  Regem  Hibemim  triumphatorem 
ab  homine  cum  rubra  Manu  in  Hibernia 
vulneratum,  per  Meneviam  redeundo  su- 
per Lechlavar  moriturum. 

Furtum  Habens  in  Manibus,  vel  fur- 
tum  inter  Manus  habens,  in  furto  seu 
flagranti  crimine  deprebensus,  in  Legi- 
bus  Adelstani  Regis  apud  Brompton. 
pag.  849.  et  850.  Lex  Bajwar.  tit.  8.  cap. 
5  :  Fur  nocturno  tempore  captus  in  furto, 
dura  res  furtivas  secum  portat,  etc.  Latro 
cum  furto  ambulans,  in  Capitul  ari  3. 
ann.  813.  cap.  29.  Anglis,  Maynour  dici- 
tur  fur,  qui  in  manuali  furto  deprehen- 
ditur,  ut  auctor  est  Bastali  us.  Fur  ma- 
nifestare ,  apud  Plautum  in  Aulul. 
jEschini  contra  Ctesiphontem,  xXércnK 
hz*  avTO<p6pq>  ,  deprehensus  in  admisso, 
apud  Papianum,  in  leg.  Si  dominus.  D. 
de  Praescript.  W  alTt<£p.aTi,  apud  ^Eschy- 
lum  in  Prometheo  vincto  pag.  16.  Edit. 
H.  Stephani. 

Manuale  Factum,  in  Speculo  Saxon. 
lib.  2.  art.  35.  36.  §  1.  art.  64.  §  1.  2.  art. 
71.  §  4.  lib,  3.  art.  35.  §  1.  2.  art.  64.  §  5. 
Wichbild  Magdeburg.  art.  110. 114.  115. 
et  in  Constit.  Fridericil.ann.  1158.  apud 
Goldast.  tom.  3.  Constit.  Imper.  pag. 
330.  Present  fet,  interdum  present,  nude, 
in  Stabilirà.  S.  Ludovici  lib.  1.  cap.  163. 


lib.  2.  cap.  2.  Present  mesfet,  in  Con  sue- 
tud.  Insulse  tit.  1.  art.  18.  Normanniaa 
art.  36.  Altisiod.  art.  36.  Silvanect.  art. 
118.  etc.  Vide  Harmenop.  pag.  427. 

Manualiter  Deprehendi,  in  furto 
flagranti  in  Quoniam  Attachiam.  cap. 
39.  1 2. 

Manu  Potestativa  Tradere  ,  in 
Cbartis  Alamannicis  Goldasti  37.  54.  55. 
70.  76.  Charta  vero  76.  sic  ci  a  udì  tur  : 
Notavi  diem  Martis  4.  Non.  Octob.  sub 
potestativa  manu  Hludovici  Regis  et  pueri 
et  sub  Adalberto  Comite.  Ita  ut  potesta- 
tiva Manus  hic  sumatur  prò  auctoritate 
et  facultate  donandi  a  Principe  indulta. 
Vide  Potestativus. 

*  Manu  Communigata  Vendere,  Da- 
tis  d extris  de  pretio  rei  vendendae  con- 
venire. Cbarta  ann.  1345.  tom.  2.  Hist. 
Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim  pag.  157. 
col.  1  :  Cupimus  fore  notum,  quod  nos 
Manu  communicata,  deliberato  animo  et 
spontanea  voluntate  vendidimus  et  vendi- 
mus...  domos  nostras.  Vide  infra  Merca- 
tum  manuale.  [**  Communis  consensus 
compi u ri um  una  vendentium,  sponden- 
tium,  etc.  Vide  Haltaus.  Glossar.  Ger- 
man.  voce  Gesammte  Hand,  col.  677.  De 
mariti  et  uxori s  coadunata  vel  communi- 
cata manu  vide  Mitterm.  Princ.  Jur. 
Germ.  § 315.] 

Manus  Impositio,  ^ejpoTovta,  spote- 
sta, est  positio  manus  super  caput  ali- 
cujus.  Hinc  emTiBlvai  tòcs  x^Pa^»  -A-Ct.  6. 
ttjv  Xe*Pa  btA  tyjc  xecpocXrjc  eutTiòévai,  apud 
Clementem  lib.  8.  Constit.  Apost.  cap. 
16.  et  alios.  Isidorus  lib.  6.  Orig.  cap.  19  : 
Manus  impositio  ideo  sit  ut  per  benedic- 
tionem  advocatus  invilelur  Spiritus  sanc- 
tus. Tunc  enim  ille  Paracletus  post  mun- 
data  et  benedicta  corpora  libensa  Patre 
descendit  :  et  quasi  super  baptismi  aquam, 
tanquam  super  pristinam  sedem  reco- 
gnoscens  quiescit.  Nam  legitur  quod  in 
principio  aquis  superferebatur  Spiritus 
sanctus.  Concilium  CharthaginenselV.  de 
ordinatione  Presbyteri  can.  3:  Episcopo 
eum  benedicente,  et  Manum  super  caput 
ejus  tenente.  Et  can.  4  :  Solus  Èpiscopus, 
qui  eum  benedicit  Manum  super  caput 
illius  portat. 

Manus  autem  impositio  primitus  prò 
simplici  benedictione  sumpta  est,  qu® 
xeipoOeo-ia  euXoyiac  dicitur  Tarasio  Patr. 
CP.  act.  1.  Concil.  Nicaeni  II.  Cum  enim 
aliquem  simpliciter  benedicimus,  ma- 
num ei  antiquo  more  imponimus.  Sic 
enim  Patriarcha  Jacob  cum  fili os  Joseph 
benediceret,  manus  eis  imposuit,  Gen. 
48.  et  Dominus  in  Evangelio  Marc.  10. 
oblatos  sibi  parvulos  per  imposi tionem 
manuum  benedixisse  dicitur.  Honorius 
Augustodunensis  lib.  1.  cap.  185  :  Quod 
autem  benedictio  per  Manus  impositionem 
datur,  unde  exortum  dicitur,  quod  Isaac 
Jacob  Manus  imposuit,  dum  eum  benedi- 
xit,  et  Moyses  JosuaeManus  imposuit,  dum 
eum  ducem  praefecit,  et  Dominus  in  Evan- 
gelio Apostolis  Manus  imposuit,  dum  eos 
principes  et  sacerdotes  Ecclesiae  constituxt. 
Sed  et  ipsi  Apostoli  Manus  imposuerunt, 
cum  Spiritum  sanctum  dederunt.  Vide 
S.  Augustinum  Ep.  59.  S.  Ambros.  lib. 
1.  de  Poenitentia  cap.  7.  etc. 

SBir  Nec  alia  notione  accipiendum 
arbitror  Capitulum  71.  lib.  1.  Capitul. 
quo  Abbatissis  manus  impositiones  in- 
terdicuntur  :  Auditum  est  aliquas  Abba- 
tissas  contra  morem  sanetss  Dei  ecclesia 
benedictiones  et  Manus  Impositiones  et 
signaexila  sanctas  Crucis  super  capita  vi- 
rorum  dare,  necnon  et  velare  virgines 
cum  benedictione  sacerdotali. 

Manus  Impositio  in  benedictione  Dé- 
1  votarum,  in  Concilio  Venet.  can.  4.  et 


Aurelianensi  I.  can.  10.  prò  ipsa  bene- 
dictione. Vide  Notas  ad  Alexiad.  pag. 
418. 

Manus  Impositio  Ordinatoria,  qua 
Diaconi,  Presbyteri,  Episcopi  ordinan- 
tur,  ut  Actorum  6.  in  Epist.  1.  ad  Ti- 
moth.  cap.  4. et  2.ad  Timoth.  cap.  1  :  x*i- 
poTovta  xaQtsptiffetD?  Tarasico  CP.  Hiero- 
nymus  cap.  58.  Esaiae  :  Ordinatio  non 
solum  ad  imprecationem  vocis,  sed  etiam 
ad  impositionem  impletur  Manuum.  S. 
Ambrosius  lib.  de  Dignità  te  Sacerdotali 
cap.  5  :  Homo  imponit  Manum,  Deus  lar- 
gitur  gratiam  :  Sacerdos  imponit  suppli- 
cem  aexteram ,  Deus  benedicit  potenti 
dextera.  Vide  Stephanum  Episcop.  Tor- 
nac.  Epist.  28.  Baronium  ann.  44.  num. 
83.  84.  Seldenum  ad  Eutychii  Orig.  pag. 
17.  24. 1.  Edit.  Morinum  de  Sacris  Ordi- 
nationibus,  etc. 

Manus  Impositio  Reconciliatoria 
e  a  est,  per  quam  poenitentes,  h  aeretici, 
sive  exeommunicati,  sanctaB  Ecclesi® 
reconcìliantur.  Anastasius  in  S.  Euse- 
bio PP  :  Hic  hmreticos  invenit  in  urbe 
Roma,  quos  vere  ad  Manus  impositionem 
reconciliavit.  Idem  in  S.  Sirici o  :  Hic 
constituit  hsereticum  sub  Manu  imposi- 
tionis  recipi  prsssente  cuncta  Ecclesia. 
[Capitul ar.  lib.  5.  cap.  127  :  Criminalia 
peccata  multis  jejuniis  et  crebris  Manus 
sacerdotum  impositionibus  eorumque  sup- 
plicationibus  juxta  Canonum  statuta  pia* 
cuit  purgati,  ita  ut  nemo  sine  Manus  im- 
positione  Episcopi,  aut,  ejus  jussu,  alicU' 
jus  Presbyteri,  se  credat  esse  a  suis  faci- 
noribus  absolutum.']  Triplicem  porro  ma- 
nus impositionem  in  poenitentia  publica 
fuisse  observat  Sirmond.  in  Historia 
Poenitentiae  publicae  cap.  7.  primam  per 
quam  publicorum  criminum  rei  ad  poe- 
nitentiam  agendam  admittebantur  ab 
Episcopo  :  alteram,  quae  non  una,  sed 
multiplex  fuit,  in  ipso  poenitentiìB  de- 
cursu  :  tertiam  denique  et  postremam, 
in  qua  poenitentes  omnibus  rite  perac- 
tis  Ecclesiae  reconci liabantur  :  quae  qui- 
dem  Manus  impositio  reconciliatoria  di- 
citur in  Concilio  Arausicano  I.  can.  3. 
De  ejusmodi  manus  impositionibus  su- 
per poenitentes  agunt  praeterea  Conci- 
lium Carthag.  IV.  can.  78.  Carthag.  V. 
can.  11.  Meldense  can.  76.  Arelatense  I. 
can.  8.  Canones  S.  Patricii  cap.  7.  Vigi- 
lius  PP,  ad  Eleutherium  Episc,  S.  Au- 
gustin.  lib.  3.  de  Baptismo,  Leo  M.  ad 
Rusticum  Inquisit.  18.  et  ad  Nicetam 
Aquileiensem  cap.  7.  Avitus  Vien.  Epist. 
6.  24.  etc. 

£feec  autem  manus  impositio  Laicos 
tantum  spectat,  non  Clericos.  Nam  cum 
Laici  absque  Ecclesiastica  communione 
soleant posnit ere,  inquit  Bernaldus  Cons- 
tantie nsis,  Clerici  vero  absque  adminis- 
tratione  offici^  non  mirum,  si  Clerici  per 
Manus  impositionem  remedium  pceni- 
tendi  prò  criminibus  admissum,  non  ut 
Laici  consequuntur,  qui  nequaquam,  ut 
UH,  prò  criminibus  exeommunicari  ju- 
bentur.  Si  autem  ipsi  usque  ad  anathe- 
matis  sententiam  inobedientes  extiterint 
consequens  est,  ut  per  Manus  impositio- 
nem sanetse  redintegrentur  Ecclesia,  cum 
redierint,  sicut  et  sanctum  Nicasnum 
Concilium  de  Novatianis  instituit.  Nun- 
quam  tamen  ut  Laici  remedium  pozniten- 
ti&  per  Manus  impositionem  consequen- 
turt  etiamsi  penitus  absque  ordine  sus- 
cepto  recipiantur,  etc.  Vide  S.  Augusti- 
num Ep.  54. 

Manus  Impositio,  in  Confirmatione 
Catechumenorum ,  Neophytorum,  vel 
noviter  baptizatorum,  de  qua  Concilium 
Eliberitan.  can.  38.  39.  Arelatense  I. 
can.  8.  Euseb.  PP.  in  Epist.  Anastasius 


MAN 


MAN 


MAN 


251 


Bibliot.  ih  Vita  Ejusdem  Eusebii,  Mel- 
chiades  PP.  in  Epist.  cap.  1.  et  2.  Inno- 
centius  II.  PP.  cap.  8.  August.  lib,  3.  de 
Bapt.  contra  Donat.  cap.  16.  etc. 

Manus  Impositio  in  Baptismo,  de 
qua  Concilium  Carthag.  IV.  can.  3.  85. 
Arelat.  I.  cap,  6.  8.  Matiscon.  II.  cap.  3. 
Tolet.  XIII.  cap.  10.  Isidor.  lib.  6.  Orig. 
cap.  19.  etc. 

Manus  Impositio  super  infirmos, 
juxta  illud  Matthsei  cap.  28  :  Super 
segros  manus  imponente  scilicet  super 
Catechumenos  et  Energumenospro  ex- 
pulsione diaboli,  quae  specialiter  Exor- 
cistis  in  ordinationibus  conceditur, 
quippe  ut  habeant  potestatem  impo- 
nendi  manus  super  Catechumenos,  si  ve 
Energumenos.  Vide  Menardum  ad  li- 
brum  Sacra ment.  pag.  340. 342. 

Per  Manus  Impositionem  ab  haereti- 
cis  baptizatos  in  nomine  Patris  et  Filii 
et  Spiri tus  sancti  purgari  debere,  obser- 
vat  Zacharias  PP.  in  Ep.  ad  S.  Bonifac. 
Mogunt. 

Manus  Impositio  in  Coronatione  Re- 
gum,  apud  Adamnanum  in  Vita  S.  Co- 
lumbae  lib.  2.  de  AidanoRegeHiberniae  : 
Imponensque  Manum  super  caput  ejus 
ordinans  benedixit.  Ordo  ad  Reginam 
benedicendam  :  Ut  quae  per  Manus  im- 
positionem hodie  Regina  instituitur,  sanc- 
tificatione  tua  digna  et  electa  permaneat, 

*  Manus  Bassa,  Sinistra,  apud  Joan. 
de  Saintréc&p.  40.  pag.  mini  265  :  Après 
eulx  venoient  les  rois  d'armes  et  héraulx 
du  roy,  per  à  per  à  ceulx  de  France  et  à 
leur  basse  Mairi. 

*  Manus  Manca,  Eodem  intellectu  ; 
sic  dieta  quod  ea  minus  dextre  agimus. 
Leg.  Lusit.  sub  Alph.  reg.  tom.  1.  Pro- 
bat.  hist.  geneal.  domus  reg.  Portug. 
pag.  10  :  Quando  fuerit  in  congregatane 
maritus  reginae,  ibit  in  Manu  manca. 
Hinc  Main  potè  appellatur  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1386.  ex  Reg.  130.  Chartoph. 
reg.  eh.  101  :  D'un  coustel  que  ledit  Jehan 
tenoit  en  sa  main,  il  navrast  cruelement 
le  suppliant  en  sa  main  potè.  Se  je  me 
feusse  donnez  garde  de  la  potè  Matn,  in 
aliis  ann.  1397.  ex  Reg.  151.  eh,  368. 

*  Manus  Garnita,  id  est,  Armata. 
Chartul.  Oorb.  sign.  Caesar  ibi.  8.  v°.  : 
Si  aucun  sebat  en  ladite  mairie  de  Main 
garnye,  ily  a  soixante  solz  Paris.  d*amen~ 
des. 

7  Manus  Lignea,  inter  superstitiones 
et  paganias  recensetur  in  earumdem 
indiculo,  Capitolar,  tom.  1.  col.  152. 

Manus  Mortua,  Glebalis  servi  abs- 
que liberis  [masculis]  ex  legitimo  ma- 
trimonio procreatis  decedentis  bona,  ac 
haereditas,  quae  ad  dominum  ipsojure 
pertinent  :  cum  de  iis  testamento  mi- 
nime disponere,  etsi  donatione  inter  vi- 
vos,  liceat,  ut  est  in  Consuetudine  Ar- 
vernensi  cap.  27.  art.  3.  4.  5.  Exactio 
consuetudinis  pessima,  quae  Mortua  ma- 
nus diciturf  apud  Sugerium  in  Charta 
prò  liberiate  villae  S.  Dionysii.  Servitus 
Manus  mortuae,  linese  fiumani  generis 
inhumana,  in  Chron.  Episcop.  Autisiod. 
cap.  64.  Charta  ann.  1162.  ex  Tabul. 
Campania  :  Statutum  inter  nos,  ut  an- 
nis  singulvs  idem  Episcopus  noster  et  suc- 
cessores  ejus  Episcopi  praedictorum  homi- 
num  capitalia  libere  et  integre  habeant  ; 
carter  a  vero,  id  est  Mortuam  manum  li- 
centiam  matrimoniorumt  et  alegia,  inter 
nos  eequaliter  dividantur.  [w  Vide  Hai- 
taus.  Glossar.  German.  voce  Todte 
Hand,  col.  1791.  sqq.] 

*  De  quo  jure  haee  habet  Charta  Steph. 
abb.  ann.  1202.  inter  Probat.  ult  Hist. 
Trenorch.  pag.  182  :  Nos  vero  prò  his  om- 
nibus consuetudinem  illam,  quae  Mortua 


manus  dicebatur,  et  odiosa,  dura  nimis 
et  ìmportabilis  burgensibus  villas  Tre- 
norchiensis  eratt  sed  et  infamis  et  pere- 
grina videbatur  extraneis,  sibi  suisque 
successoribus,  cum  bona  voluntate  et  fide 
remisìmus  in  perpetuum. 

Varie  autem  haec  vox  in  consuetudi- 
nibus  municipalibus  et  apud  Practicos 
sumitur.  Nam  Manus  mortua,  interdum 
ipsos  h ornine s  spectat,  quos  Manus  mor- 
tuae  vulgo  dicunt  ;  interdum  praedia 
ipsa,  quse  bona  Manus  mortux  appellant. 

Homines  Manus  Mortua  sunt  servi 
gìebae,  quibus  uti  diximus,  de  bonis  suis 
testamento  cavere  fas  non  est,  perinde 
ac  Latinis  libertis  apud  Romanos,  qui, 
ut  ait  Salvianus  lib.  3.  ad  Ecclesiam  Ca- 
thol.  negato  ultima  voluntatis  arbitrio, 
etiam  quae  superstites  kabebant,  morien- 
tes  donare  non  poterant.  Redit  igitur 
kominum  Manus  mortuas  hereditas,  si 
absque  liberis  decedant,  ad  dominum, 
in  cujus  Manumortua  esse  dicuntur. 
Aresta  Candel.  1261.  1.  Regesto  Parla- 
menti f.  120  :  Abbas  Compendiensis  rece- 
perat  in  monasterio  suo  in  monachum 
Conversum  quendam  rusticum  suum  ser- 
vum  Ecclesia  suee,  in  cujus  Manu  mor- 
tua, si  remansissel,  Rex  haberet  tertiani 
partem,  etc.  Horum  mentio  est  in  Char- 
tis  anni  1270.  1274.  et  1351.  apud  Rove- 
rium  in  Reomao,  in  Consuetud.  Calvi- 
montensi  art.  78.  Victriacensi  art.  103. 
Melodunensi  art.  163.  Meduntensi  art. 
78.  Burgund*  Ducat.  art.  81.  et  seqq. 
Burgund.  Comit.  art.  99.  Trecensi  art. 
3.  5.  6.  91.  Catalan.  art.  17. 18.  etc.  Atque 
ii  dicuntur  à  cause  de  leurs  personnes  de 
condition  servile,  Mainmortables  envers 
leurs  Seigneurs  en  tous  biens,  meubles  et 
heritages,  en  quelque  part  qu'ils  soient 
assis,  in  d.  art.  5.  Consuetudinis  Trecen- 
sis. 

Manus  Mortua  rursum  ipsa  praedia 
spectat,  cum  aliquis  scilicet  alicujus, 
aut  Ecclesiae  dominio  hac  se  conditione 
addixit,  servumque  se  esse  professus 
est  :  vel  cum  id  juris  in  eadem  praedia 
ex  longi  temporis  praescriptione  habet 
dominus,  id  est.  cum  ea  praedia  huic 
servi  tu  ti  sunt  obnoxia  jure  constituti, 
vel  praescriptionts,  ut  habent  Consue- 
tudo  Arvernensis  cap.  27,  art.  11.  et 
Marchensis  art.  127.  quae  quidem  prae- 
dia dicuntur  heritages  tenus  à  condition 
de  Mainmorte,  in  eadem  Consuetud.  Ar- 
vernensi  d.  cap.  27.  art.  i  quorum  pos- 
sessorespro  servis  habentur,  eoque  ipso 
servilibus  praestationibus  et  operis,  quas 
pluribus  recenset  eadem  Consuetudo 
Marchens.  cap.  17.  obnoxii.  [Charta  ann. 
1282.  ex  Chartul.  S.  Vandreg.  tom.  1. 
pag.  952  :  Et  porroi  avoir  Maininole  en 
ladite  masure  se  jen  wil.]  Ejusmodi  prae- 
diorum  mortuae  manus  mentio  est  in 
Consuetudine  Senonensi  art.  23.  Mei- 
densi  art.  48.  77.  Vadensi  art.  3.  Victria- 
censi art.  69.  70.  Nivernensi  tit.  8.  art. 
7.  8.  Trecensi  art.  59.  Ducat.  Burgund. 
art.  11.  75.  Comitat.  Burg.  art.  86.  93.  95. 
etc.  [Charta  ann.  1198.  ex  Chartul.  Cam- 
paniae  fol.229  :  Emptione  centum  libra- 
rum  Manum-mortuam  in  perpetuum  con- 
cessi possidendam.'y Charta  P.  Episcopi 
Meldensis  ann.  1229.  mens.  Febr.  in 
Tabulano  ejusdem  Ecclesiae  f.  35  :  Qui- 
tavimus  hominibus  de  Varedis,  de  Ger- 
miniaco,  de  Villanolio,  Manus  mortuas, 
tam  immobilium,  quam  mobilium  quae  ad 
nos  devenire  soleoant,  vel  ad  antecessores 
nostros  in  territoriis  et  dominiis  sivejus- 
titiis  villarum  praedictarum  :  ita  quod 
dictae  Manus  mortuae  immobilium  ad  pro- 
pinquiores  haeredes  devolventur  ubicun- 
que  fecerint  mansionem,   mobilium  vero 


Manummortuam,  prout  solet  evenire,  ad 
Episcopum  de  hominibus  in  dictis  vallis 
manentibus,  ubicumque  sint  dieta  mobilia, 
habebunt  propinquiores  haeredes,  ubicum- 
que mansionem  fecerint  dicti  h&redes. 
Sed  Manum  mortuam  mobilium,  deve- 
nientem  ad  Episcopum  de  hominibus  ex- 
tra  tres  villas  manentibus,  habebit  Epis- 
copus ubicumque  sint  mobilia,  sive  inpree- 
dictis  villis,  sive  extra  ;  si  vero  terra  bia- 
data excadat  in  praediclis  villis  et  terri- 
toriis sive  justitiis  earumt  sicut  erit  bia- 
data, ad  propinquiorem  haeredem  deve- 
nie t.  Sed  si  homo  manens  in  aliqua  prae- 
dictarum  villarum  haberet  terram  extra 
dictas  villas  et  territoria  et  justitias  ea- 
rum,  de  quibus  solet  Episcopus  habere 
Manum  mortuam,  terra  tamen  biadata 
ad  Episcopum  deveniat. 

Interdum  Manusmortua  res  ipsas  mo- 
biles  tantum  spectat.  Consuetudo  Tre- 
censis  art.  6.  de  servis  :  Les  autres  sont 
Mainmortables  en  meubles  et  les  autres 
en  heritages  seulement.  Mox  addit  ejus- 
modi servis  non  licuisse  testari  de  re- 
bus Manui  mortuae  obnoxiis,  ultra  5.  so- 
lidos  in  praej u dicium  domini. 

Manusmortua  denique  quandoque 
ad  certam  pecuniae  quantità tem  redacta 
erat,  ex  manumissoria  conditione,  quae 
ex  bonis  decedentis  domino  haeres 
praestare  tenebatur.  Vetus  Charta  apud 
Haraeum  in  Castellanis  Insulse  pag. 
178  :  De  respectione  capitis  sui  2.  dena- 
rios  de  Mortua  vero  Manu  sex,  de  licen- 
tia  maritali  sex  simili  modo.  Alia  :  Pro 
censu  capitali  duodecim  denarios,  et  prò 
licentia  maritali  quinque  solidos  ;  prò 
Mortua  vero  Manu  totidem  solidos  persol- 
vant.  Vetus  Charta  ann.  1102.  ex  Tabu- 
lano S.  Arnulphi  Crespiac.  :  Et  in  tan- 
tum numerum  eorum  (servorum)  tumul- 
tum  popularem  valuisse,  ut  omnino  com- 
meatum  uxorum  ducendarum,  et  partem 
suarum  pecuniarum,  quam  vulgo  Mor- 
tuam Manum  dicimus,  se  daturos  dene- 
gar ent. 

Hujusmodi  vero  servitutis  immuni- 
tates  passim  produnt  veteres  Tabulae. 
Sugerius  in  eadem  Charta  apud  Doublé* 
tum,  et  tom.  4.  Histor.  Frane.  :  Cum 
autem  contigerit  praefatos  burgenses  pro- 
les  suas  nuptiis  tradere,  post  mortem  ea- 
rum,  si  absque  haeredibus  obierint,  etiam 
si  parentes  in  villa  S.  Dionysii  Mortuam 
Manum  habebunt,  propinquìor  aliquis 
fuerit,  qui  in  terra  1B.  Dionysii,  vel  sub 
viatura  ejus,  mansionem  inpr&fata  villa 
minime  habuerit.  Si  aliquando  etiam 
evenerit,  ut  filias  suas  hominibus  alieni 
juris  maritent,  nullatenus  eis  Mortuam 
Manum  concedimus,  sed  in  jus  revocati 
omnino  petimus  atque  prsecipimus.  C  harta 
Philippi  Flandriae  Comitis  ann.  1174: 
Nihil  de  Manu  mortua  infra  Burgi  ambi* 
tum  extorquebat,  nec  morientium  pos- 
sessiones  permittebat  partiri.  Charta 
Communiae  S.  Quintini  ::  Neque  vos,  nc- 
que alius  super  homine  de  Communia 
Mortuam  Manum  clamabimus.  Charta 
Mathildis  Comitissae  Nivernensis  ann. 
1223  :  Quitto  omnino  et  in  perpetuum 
liberis  meis  civibus  Autisiodorensibus  Ma- 
num mortuam,  quam  in  praejudicium  eo- 
rum confiteor  me  arestasse,  ut  eorum  hae- 
redes et  successores  ubicunque  manse- 
rintf  excasuras  parentum  et  pr&decesso» 
rum  suorum  sine  aliqua  perturbatione  et 
interventu  pecuniae  possideant  pacifice  et 
quiete. 

35fT  Quale  fuerit  jus  Manus-mortux, 
quae  ve  servi  tia  praestita  ab  hominibus 
ejusmodi  servi  tu  ti  obnoxiis,  lucnlenter 
explicatur  in  Charta  Libertatum  Mon- 
tis-Britonis  ann.  1376.  tom.  1.  Hist.  Dal- 


252 


MAN 


MAN 


MAN 


phin.  pag.  82.  quam  hic  summatim  ex- 
seri bere  operae  pretium  duximus  : 
Primo  quittavit  penitus  et  in  perpetuum 
remisit  Manum  mortuam  quam  ejus  pre- 
decessores  capere  et  habere  in  dicto  loco 
et  mandamento  consueverant...  Conce- 
denti ideo  dictus  D.  predictis  hominibus, 
incolis,  personis  et  habitatoribus  dìcti  loci 
et  mandamenti  ejusdem,  tam  presenti- 
bus,  quam  absentibus,  et  qui  nunc  sunt, 
et  qui  prò  tempore  fuerint...  quod  ipsi  ho- 
mines, et  persone  testari  possint  et  ordi- 
nare de  eorum  bonis  quibuscumque,  et  in 
personis  quibus  eis  videbitur  et  placuerit, 
ultimas  voluntates,  donationes  causa 
mortis,  et  alios  contractus  facete  prò  li- 
bito voluntatis  ;  et  quod  eis  et  in  eorum 
bonis ,  debeant  et  possint  succedere  eo- 
rum liberti,  fratres,  consanguinei,  proxi- 
miores  et  propinqui  per  testamentum  vel 
ab  intestato,  prout  jura  volani.  Item  cum 
dicti  homines  consaeverint  varias  et  di- 
versas  corvatas  facere  et  tantas  quantas 
Domino  erat  necessarium  et  placebat, 
concessit,  etc.  Item  concessit  quod  ipse 
dominus  suique  heredes  et  successores, 
aut  aliquis  Officialium  suorum  non  pos- 
sint nec  debeant  contra  dictos  homines  et 
personas  inquirere  ex  officio  curisi  nec 
contra  ipsos  seu  alterum  ipsorum  inquisi- 
tlones  facere  sine  legitimo  denuntiatore, 
etc.  Item  concessit...  quod  ipsi  homines  et 
persone  successoresque  sui  aut  ipsorum 
alter  cogi  non  possint  nec  debeant...  ad 
gaytandum  in  castro  et  forlalitio  nec  ad 
custodiendum  por  tam  fortalitii,  seu  alibi 
in  dicto  fortalitio  aliqito  tempore,  de  die 
vel  de  nocte...  Item  concessit,  quod  ipsi 
homines  et  persona  utriusque  sexus... 
possint  et  sibi  liceat  maritari,  et  uxorari 
se  liberosque  nepotes,  agnatos  et  cognatos 
ipsorum  quotiescumque  et  ubicumque  sibi 
placuerit  et  eis  videbitur  ad  ipsorum  om- 
nimodam  voluntatem,  licentia  domini  seu 
alterius  personas  non  petit  a  seu  expectata, 
-  etc.  Item  concessit,  quod  ipse  dominus 
successoresque  sui...  non  possint  nec  de- 
beant, nec  eis  licitum  sit  in  futurum  dic- 
tos homines,  incolas  et  personas,  cujus- 
cumque  status  sint....  tailliare  seu  pere- 
quare talliam,  seu  perequationem  ali- 
quam  eis  facere,  aut  aliquam  servitutem 
tallite,  doni  vel  exactionis  pecunie  cujus- 
cumque  eis  imponeref  ac  eisdem  summas 
pecuniarum  extraordinarium  petere,  vel 
exiaere,  nisi,  etc.  Item  concessit,  quod 
ipsi  homines  et  incoia*...  non  possint  nec 
debeant  in  futurum  aliqualiter  cogi  ad 
fortificandum  donjonum  dicti  D.  Montis- 
Britonis,  nisi,  etc.  Inter  quas  illud  pre- 
cipue observandum  arbitror,  quod  Li- 
foeris,  etiam  ex  legitimo  matrimonio 
procrea tis,  facuìtas  concedatur  bonis 
paternis  succedendi  ;  ex  eo  quippe  recte 
col  ligi  tur,  jus  illud  aliquando  denega- 
ta m  fuisse  iis  qui  sub  mortue  Manus 
servitute  degerent. 

SU*  An  vero  ratione  Manus-mortue 
cui,  ob  ligeitatem  de  corpore  et  persona, 
obnoxii  erant  nobiles  in  Delphinatu 
aeque  ac  rustici  ignobiìesque  viri,  eidem 
servitutis  jugo  adstricti  tenerentur,  du- 
bitare me  fateor.  Atqui  tamen  nihil  in- 
ter  eos  discriminis  occurrit  in  Oharta 
ann.  1349.  tom.  2.  Hist.  Dalph.  pag.  591. 
qua  a  Manu-mortua  nobiles  liberat  Dal- 

Ehinus,  ea  conditione  ut  illi  perinde 
omines  suos  ab  ea  eximerent  :  Item 
ipse  D.  Dalphinus  per  se  et  successores 
suos  remisit,  quittavit  totaliter  et  reliquit 
ubicumque  terrarum  et  locorum  Dalpki- 
natus  et  terrarum  suarum  perpetuo ,  om- 
nem  Manum-mortuam,  et  omne  jus,  actio- 
nem  et  requisitionem,  quod  et  que  sibi 
competebant,  aut  competere  poter ant  in 


Barones  et  Banneretos,  Nobiles,  Valvasso- 
res  et  alios  quoslibet  subditos  Dalphina- 
tus  et  terrarum  suarum  quarumeumque, 
seu  in  eorum  bonis  et  hereditatibus  qui- 
buscumque, ubicumque  sint,  occasione 
Manus-mortue,  volens  et  ordinans  quod 
eodem  modo  Barones,  Banner eti%  Nobiles, 
Valvassores  et  alii  subditi  Dalphinatus, 
et  aliarum  terrarum  suarum  quittent  et 
remittant  et  remittere  debeant  et  tenean- 
tur  perpetuo  hominibus  et  subditis  eorum- 
dem  Manum-mortuam  quameumque,  et 
omne  jus  sibi  competens  et  competiturum 
occasione  Manus-mortue,  adversus  eorum 
homines,  seu  subditos,  seu  bona  eorum, 
alias  nisi  predictam  quittationem  et  re- 
missionem  facerent,  aut  si  ulterius  dieta 
Manu-mortua  uterentur,  UH  sic  utentes  et 
volentes  quittare  dictam  Manum-mor- 
tuam, nequaquam  gaudeant  nec  gaudere 
possint  presenti  privilegio  remiss ionis 
Manus -mortue,  sed  ab  eo  totaliter  sint 
excepti,  si  quandocumque  casus  f or  san 
contingeret  in  eosdem  aut  successores  eo- 
rum. V.  Salvaingum  de  Usu  feud. 
cap.  32. 

*  Manus  Mortua,  Jus  regis  vel  do- 
mini alicujus  loci  in  extraneorum  dece- 
denti um  bona,  Gali.  Droit  dfaubaine. 
Privi l.  mercator.  Ital.  ann.  1277.  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  670.  art.  3  : 
Et  eis  concedimus  quod  Sona  decedentium, 
sine  reclamatione  Manus  mortue,  assi- 
gnentur  personis  que  legitimam  a  dece- 
aentibus  causam  liabeant.  Oharta  ann. 
1224.  ex  Ohartul.  23.  Oorb.  :  Ego  vero 
dictam  prseposituram...  quittavi  in  perpe- 
tuum, cum  omni  jure  ad  eamdem  perti- 
nente, videlicet  justiciis,  relevaminibus, 
Mortuis  manibus,  invadiamentis,  etc. 

Cum  igitur  hominibus  manus  mortue 
de  bonis  suis  testari  haud  liceret,  id  no- 
minis  postmodum  inditum  personis  Ec- 
clesiasticis,  Collegiis,  Communitatibus, 
etc.  quibus  perinde  de  bonis  benefìcio- 
rum  aut  dignitatum,  vel  Collegiorum 
testari  ac  disponere  non  licet  :  qua  no- 
tione  vocem  nane  usurpant  fere  semper 
Oonsuetudines  municipales,  et  Edicta 
Eegia. 

Ejus  modi  porro  predia  in  manum 
mortuam  tran  sferre  non  licet  absque 
Eegis  et  domini  capital is  licentia.  Me- 
minit  Edwardus  Rex  apud  Willelm. 
Thorn  ann.  1286,  et  1288.  Statuti  a  se 
editi  de  terris  et  tenementis  ad  Manum 
mortuam  non  ponendis,  licentia  sua  super 
hoc  non  obtenta.  Unde  Cowello  Mortue 
manus  est  talis  rnanus,  que  feudum  ap- 
prehensum  sine  omni  metu  amittendi, 
aut  feoffatori  ex  quacumque  causa  resti- 
tuendi  tenet.  Inde  etiam  Edwardus  Co- 
leus ad  Littletonem  sect.  1.  ejusmodi 
Mortuam  manum  dictam  vult,  quia  pos- 
sessio  eorum  est  immortalis  :  ita  ut  ma- 
nus prò  possessione  ;  mortua  vero  per 
antiphrasin  prò  immortali  accipiatur. 
Praedia  igitur  quse  dabantur  Ecclesiis, 
dicebantur  dari  in  manum  mortuam, 
hac  formula  descripta  in  Charta  ann. 
1266.  in  Tabular.  S.  Arnulfi  Crispiacen- 
sis  :  Ita  scilicet  quod  dictus  Philippus  de 
Giacca  Armiger  dedit  in  Manu  mortua, 
et  absque  aliquo  censu,  reditu,  seu  domi- 
nio, alieni  domino  per  solvendo,  eie.  M. 
Pastorale  Ecclesia  Paris,  ann.  1273  : 
Et  volumus,  quod  dicti  Decanus  et  capi- 
tulum  dictas  vineas  teneant,  et  possideant 
in  Manu  mortua  sine  homagio,  sine  servi- 
tio,  aut  redhibitione  aliqua  nobis  vel  he- 
redibus  aut  successoribus  nostris  in  pos- 
terum  faciendis. 

Sed  unde  re  ver  a  caduca  servorum  ista 
hereditas,  quae  ad  dominum  ipso  jure 
de  veni  t,  mortua  manus  dieta  fuerit,  haud 


temere  quis  deflniat.  Nescio  enim,  an 
omnibus  probe  tur,  quod  tradì  t  Auctor 
magni  Chron.  Belgici  ann.  1123.  ubi  de 
Adalberone  II.  Episcopo  Leodiensi,  a 

?uo  sublatum  manus  mortue  jus  seri  bit: 
n  eo  vero  consistebat  jus,  ut  quandocun- 
que  aliquis  pater familiaSf  qui  hanc  debuit 
servitutem,  insignum  servitutis  preterite 
optimum  pignus  vel  jocale,  quod  in  ipsius 
domo  repenri  contigerìt,  a  domlnis  exige- 
retur  :  sin  autem  nihil  esset,  ut  tum  de- 
f une  ti  dextra  manus  offerretur.  Molanus 
lib.  3.  de  Canonicis  cap.  35.  et  ex  eo  Lo- 
crius  in  Chron.  Belg.  ann.  1142.  addunt, 
dextram  manum  ob  la  tam  in  signum,  quod 
ei  amplius  non  servirete 

™  Ma.nus  eterna.  ,  Eodem  sensu. 
Vide  Haltaus.  GIoss.  Germ.  v.  Ewigkei- 
ten,  col.  418. 

1  In  Manu-Mortua.  Tenere,  in  Tes- 
tam.  Roberti  de  Sorbona  tom.  8.  Spicil. 
Acher.  pag.  249  :  Primo  emm  omnia  bona 
sua  immobiliai  que  tenet  in  Manu-mor- 
tua, videlicet  vineas,  domos,  census,  cum 
eorum  pertinentiis  que  acquisivit  Pari- 
sias,  etc. 

Pla.gitum  Manus  Mortile,  signifìcat 
rachatum,  quod  debetur  domino  post 
mortem  vassalli.  Nam  placitum  hoc  loco 
id  sonare,  docemus  infra.  Exstat  Charta 
Aimerici  Vicecomitis  Thoarc.  ann.  1253. 
qua  Do m.  de  Rupe  Militi  concedi t,  quic- 
quid  habet  in  villa  S.  Benedicti  de  An- 
gli a,  praeter  Iwmagium  ligium,  et  placi- 
tum Mortue  manus,  usque  ad  10.  libras 
monete  currentis,  quando  illud  contigerit 
evenire,  et  queda-m  calcarea  deaurata, 
quandiu  vixerit  die,  qui  predictum  pla- 
citum fecerit.  A  liana  ejusdem  Aimerici 
anni  1254.  profert  Gallandus  lib.  de 
Franco  allodio,  in  haec  verba  :  Et  est 
assavoir,  que  ledit  Vicomte  de  Thoars  nos 
a  quitte  icele  partie,  que  nous  doussent 
mettre  au  plaxt  et  à  rachat,  que  il  a  feti 
au  Comle  de  Peitiers  daudevant  dites  cho- 
ses  :  et  si  il  aveneist,  que  rechat  ou  plait 
de  Morte  main  fu  fait  au  viage  de  moi  Ai- 
meric  dauvant  dit,  des  choses  dauvant 
dites,  gè  ne  fus  tenus  à  rien  mettre  :  més 
aprés  ma  mort,  ma  devant  dite  femme, 
et  mi  hoir,  et  mi  successor  sunt  tenu  à 
mettre  au  plait  et  àrachat  de Morte-main, 
segond  nostre  partie  dessus  nommée,  que 
nous  avons  des  choses,  et  segond  cou  que 
nostre  autre  mettrontau  plait  et  à  rachat, 
por  raison  de  la  partie  segun  le  usage  et 
la  costume  du  pays.  Catalogus  Militum 
ann.  1271.  tom.  5.  Hist.  Frane.  551  :  Pe- 
trus de  Sainte  Flaive  dicit,  quod  nihil 
debet  preter  piacila  Manus  mortue,  et 
servitium  ad  castellum  de  Lue.  Tabula- 
rium  S.  Cypriani  Pictaviensis  ann.  1404: 
Cum  tribus  solidis  de  placito,  et  cum  12. 
denariis  prò  omnibus  servitiis  solvendis 
de  Mortua  manu.  Idem  :  Cum  30.  solidis 
de  placito  solvendis  de  Mortila  manu.  V. 
Cons.  Pict.  art.  173.  et  174. 

Mortimanus.  Charta  Henrici  Imper. 
ann.  931.  apud  Miraeum  in  Cod.  Donat. 
Piar,  lib,  1.  cap.  30  :  Campestria  et  silves- 
triajuratet  Mortimanus  suas,  et  abma- 
trimonia  tam  libere  in  sempiternum  pos- 
stdeat,  sicut  fundator  ipsius.. .possederai. 
Vide  Mortalia,  Manumissio. 

Manus  Mortua.  In  Capi tul ari  2.  Ca- 
roli M.  incerti  anni  cap.  1.  Edit»  Baluz. 
et  in  Capitulis  Caroli  M.  lib.  5.  cap.  110. 
Rationabiles  ac  legitime  commutationes 
Ecclesiis  utiles  ratse  ha  beri,  inutiles  vero 
et  incommode  atque  irrationabiles  dis- 
solvi jubentur.  [**  et  recipiat  unusquis- 
que  quod  dedit.]  Deinde  additur  :  Ubi  vero 
Mortua  manus  interjacet,  aut  alia  que- 
libet  causa,  que  rationabilis  esse  videatur, 
inventa  fuerit,  diligenter  describatur,  et 


MAN 


MAN 


MAN 


253 


ad  nostram  notitiam  perferatur.  Eadem 
habentur  in  Lege  Longob.  lib.  3.  tit.  10. 
§  3.  p*  Lothar.  I.  51.]  in  Capitul.  Wor- 
matiensi  ann.  829.  cap.  5.  in  Capit.  Ca- 
roli O.  tit.  32.  cap.  6.  tit.  39.  cap.  8.  ubi 
prò  rebellis,  legenda m  rationabilis,  Fa- 
teor  hic  me  caecutire.  [**  Si  qui  commu- 
taverat  mortuus  fuerit. 

SB^*  Oommode  omnino  locum  hunc  il- 
lustravit  eruditus  Muratorius  in  Notis 
ad  eamdem  Legem  tom.  1.  part.  2.  pag. 
142.  Manus  mortua,  inquit,  in  hac  lege 
significare  mihi  videtur  potestatem  Re- 
gis si  ve  possessionem  Regis  aut  fisci,  ut 
sit  sensus  :  Ubi  vero  Ecclesiarum  prae- 
dia  sint  in  manu  Regis,  sive  possessa 
per  fiscum,  aut  alia  q  use  vis  rationabilis 
causa  intervenerit,  diligenter  describa- 
tur,  etc.  ut  lì  ab  et  Codex  Estensis.  Fiscus 
enim  nunquam  moritur,  et  immortalis 
est,  edam  decedente  Rege  :  ad  cujus 
similitudinem  Manus-morlua  deinde 
coeperunt  appellari  Ecclesise,  collegia, 
etc.  ut  supra  observatum  est.  In  Capi- 
tul.  Caroli  Calvi  haec  eadem  Lex  repeti- 
tur  his  ver  bis  :  Et  si  Mortua  manus,  vel 
praeceptum  regium  super  eis  inter jacet. 
manus  mortua,  ut  reor,  fìscum  designat 

Eossessorem  :  Prasceptum  Regis  privatum 
ominem  possesso  rem ,  sed  Praecepto 
regio  munitum.  Tunc  ad  Regem  haec 
erant  deferenda.  Vide  Legem  234.  Ro- 
tharisapud  eumdem  Murator.  ibid.  pag. 
35.  ubi  de  re,  quae  ad  curtem  Regis  ceci- 
derit,  nulla  fit  repetitio.  Quod  firmare 
iterum  licet  ex  Capìtul.  apud  Carisia- 
cum  cap.  8.  in  quo  haec  eadem  Lex  in- 
serta legitur  ubi  de  rebus  Ecclesiasti- 
cis  et  de  rebus  quae  ad  fiscum  regium 
pertinent  sermo  sit. 

Neque  proclivius  est  divinare,  quid 
eadem  vox  sonet in  WichbildMagdeburg. 
art.  103  :  Quilibet  persoluta  debita  decla- 
rare  debet  ad  sacra  post  Manum  mor- 
tuam  metseptimus. [Sensus  forte  est: qui 
defuncti  bona  obtinuerit,  hujus  debita 
se  persolvisse  cuoi  sex  aliis  ad  sacra 
jurabit.]  [**  Germ.  nach  todter  Hand,  id 
est,  Post  mortem  ejus  cui  exsoluta  est 
pecunia.] 

1  Manu  Propria,  singula  se  idoneum 
facere,  id  est  absque  conjuratoribus  seu 
consacramentalibus.  Capitular.  lib.  3. 
Cap.  91  :  Et  si  aliquis  quaelibet  persona 
adversus  eum  quamlibet  querelam  habere 
voluerit,  liceat  ei  secundum  Legis  ordinem 
cum  sacramento  quodposuimus  Manu  pro- 
pria singula  se  idoneum  facere,  eie.  vi  de 
Juramenlum. 

Manu  Tertia,  sepiima,  duodecima, 
etc.  jurare.  Vide  Juramenlum. 

Manu  Salva  Capere,  quasi  in  salva 
gardia,  seu  in  secura  manu.  Synodicon 
Nicosiense  cap.  26.  de  Clericis  :  Ne  va- 
dant  de  nocte,  maxime  post  tertiam  pul- 
sationem  :  quod  si  inventi  fuerint,  licen- 
tiam  damus  custodibus  civitatis,  ut  eoa 
capiant  salva  Manu,  et  detineant  usque 
maneì  nobis  quantocius  prsesentandos. 

Manus  Vestita.  Vide  Vestire. 

j  Manus  dicuntur  avium  rapacium 
pedes,  in  Legibus  Palatinis  Jacobi  II. 
Reg.  Majoric.  ubi  de  Falconerio  majori 
tom.  3.  SS.  Junii  pag.  xxiv  :  Voluti  Io- 
gres,  capucia,  longas,  et  alia  arnesia  ad 
rostrum  et  Manus  ipsarum  praeparandas 
et  etiam  qu&cumque  alia  necessaria  pro- 
videbit. 

®  Manus  Molaris,  Mola,  ut  videtur, 
quae  manu  versari  potest.  Pedag.  Ba- 

£alm.  ex  Chartul.  21.  Corb.  fol.  259.  v°.  : 
a  carette  qui  maine  meulles,  ij.  deniers 
le  meulle,  et  Mains  mollaires,  j.  den. 
•[*>  Margar.  Comit.  Flandr.  chart.  ann. 
1252.  apud  Lappenb.  in  Orig.  Feeder. 


Hanseat.  pag.  61  ;  Par  Manus  Molarium 
obolum.] 

*  Manus  Christi,  Massa  quaedamsac- 
charo  condita.  Comput.  ann.  1334.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  85.  col. 
1  :  Pro  duóbus  pixidibus  sive  massapa- 
nist  unum  de  Manu  Christi,  et  alium  de 
confiegs,  etc, 

*  Manus  Papiri,  Gali.  Main  de  papier, 
Chartarum  scapus.  Comput.  ann.  1402. 
inter  Probat.  tom.  8.  Hist.  Nem.  pag. 
174.  col.  1  :  Pro  media  Manu  papiri,  in 
qua  fuit  scriptus  liber  censuum  et  usatico- 
rum  supradtctorum,xv.den.  Turon.  Alter 
ann.  1450.  ex  Tabul.  S.  Vulfr.  Abbavil.  : 
Item  prò  duabus  Manibus  papiri,  ij.  sol, 
vj.  den. 

*  Manus,  Manubrium,  Gali,  Manche. 
Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul.  Flamar.  : 
Item  plus  tres  picas  ferri  latomorum  sive 
peyreriorum  cum  earum  Manibus  sive 
caudis. 

*  MANUS  Lapidum,  Unius  laterum 
ordinis  crassities.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67.  tom.  II.  pag.  582  :  Quod  (funda- 
mentum)  fieri  debeat  de  muro  cum  qua- 
tuor  bracalibus  longitudinis  iiijor  pedum 
prò  quolibet  bracate,  et  altitudinis  iij. 
Manuum  Lapidum)  et  fiat  de  bona  calcina. 

("Fr.1 

*  MANUS  Vanghe,  Bipalii  ictus,  id  est 
quantum  terrae  bipalii  ictu  fodit  agri- 
cola :  Italis,  Vangata,  Gali.  Coup  de  bè- 
che.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  II. 
pag.  145  :  Statuimus  et  ordinamus  quod 
dieta  fovea...  debeat  cavari  et  aptari  in 
hunc  modum,  scilicel  incipiendo  juxta 
molendinum  Gallerie  ad  cavandum  ve- 
niendo  superius  scodigando  et  remon- 
dando dictam  foveam,  et  cavando  ij.  Ma- 
nus Vange  usque  ad  Maxumaticum...  Et 
pag.  146  :  Ita  quod  fossati  sint  amplitu- 
dinis  ij0T  pedum  ,  et  cavi  una  Manus 
Vange.  [Fr.J 

MANUSCRIPTIO ,  Subscriptio.  Conci- 
li um  Carthaginense  I.  sub  Julio  I.  PP. 
cap.  12  :  Manuscriptiones  nostras  tenentur 
et  pittacia.  Berta  Sanctimonialis  in  Vita 
S.  Adelheidis  Virg.  n.  7  :  Cujus  liber tatis 
donatio  ut  in  perpetuum  rata  foret  et 
firma,  et  duorum  Imperatorum,  scilicet 
Ottonis  et  Henrici,  Manuscriptione  ac  si- 
gilli impressione  confirmata. 

Manuscriptura.  Gregor.  Turon.  de 
Vitis  Patrum  cap.  8  :  Tangens  Manus- 
cripturam,  quam  ipse  depinxit. 

MANUSGRiPTUM,Chirographum,  manu 
propria  subscriptum.  Vita  S.  Basilii, 
apud  Heriveum  Archiepiscopum  Remen- 
sem  in  Epist.  ad  Widonem  Rotomagen- 
sem  Archiepisc.  cap.  17.  de  quodam,  qui 
seipsum  diabolo  tradiderat  :  Abnegavit 
Christum,  (verba  sunt  daemonis)  et  pro- 
fessus  est  mihi  et  ecce  Manuscriptum  ha- 
beo,  et  in  die  judicii  ad  communem  judi- 
cem  eum  duco.  Infra  :  Et  stante  populo 
in  horam  multam,  extensas  habente  ma- 
nus in  coelum,  ecce  Manuscripta  pueriper 
aèrem  delata  et  ab  omnibus  visa  venit,  etc. 
Concilium  Avenionense  ann.  1337.  cap. 
27  :  Statuimus,  quod  nullus  creditorum, 
Christianis  aut  Judseis,  postquam  fuerit 
ei  de  integro  debito  satisfactum,  possit 
contra  voluntatem  debiloris  instrumen- 
tum vel  Manuscriptum  soluti  jam  debiti 
retinere.  p  Pro  Charta,  diploma,  inlnstr. 
ann.  1184.  apud  Dan.  Eoerh.  Barringii 
Clav.  diplom.  pag.  112.  ut  monent  Auc- 
tores  novi  Tract.  diplom.  tom.  1.  pag. 
419.  ] 

1  MANUSIGNATUS,  id  est  Manumissus 
in  Gloss.  MSS.  Cluniac.  inter  opera  post- 
huma  Mabillonii  tom.  2.  pag.  23. 

*  MANUTENENS,  Protector,  defensor, 
vel  vir  potens  et  nobilis.  Regula  hospit. 


S.  Jac.  de  Alto  passu  an.  circ.  1240.  cap. 
67  :  Manutenentes,  reges  et  principes  ter- 
rarum  blasfemantes. 

1  MANUTENENTIA ,  Auxilium,  praesi- 
dium, supetiae;  si  vocis  etymon  spectes, 
Manutenentia  celerem  ac  promptam 
opem  signitìcat,  citius  enim  adesse  po- 
tes  ei,  quem  manu  tenes.  Charta  ann. 
1202.  apud  Stephanot.  tom.  1.  Antiquit. 
Occitan.  MSS.  pag.  331  :  Defensionem  et 
Manulenentiam  ego  et  successores  mei 
exhibebimus  et  plenarie  faciemus.  Alia 
ann.  1230.  tom.  4.  nova?  Gali.  Christ.  in- 
ter Instr.  col.  29  :  Nos  Dalphinus  Vien- 
nensìs..,  notum  facimus  universis...  quod 
ob  reverentiam  et  amorem,  nec  non  et 
Manulenentiam  Archiepiscopi  Ecclesia 
Lugdunensis  nobis  promissam.  Charta 
Reginaldi  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  89  :  Comes  Arvernias  mihi  .  .  . 
auxilium  et  Manulenentiam  contra  G.  de 
Bello- juco  fide  interposila  promisit.  Sub- 
trahere  Manulenentiam,  apud  Scotum. 
Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Oncques  puiz  n'en  eusmes  de  vous  Maintenement, 
Aioz  nos  avez  esté  en  tout  temps  en  nuisement. 

Vide  Manutenere. 

1  Manutenentia,  ut  mox  Manutenen- 
tio.  Ad  Manutenentiam  pacis  publicae,  in 
Charta  ann.  1542.  apud  D.  Calmet.  tom. 

3.  Hist.  Lotharing.  col.  395.  Occurrit 
passim. 

1  MANUTENENTIO,  a  Gali.  Manulen- 
tion.  Con  serva  ti  o  ,  integritas.  Charta 
Eduardi  VI.  Regis  Angl.  ann.  1552.  apud 
Rymer.  tom.  15.  pag.  306  :  In  major em 
augmentationem  et  Manutenenlionem  re- 
galis  status  coronae  suge,  etc. 

1.  MANUTENERE,  Asserere,  partes  ali- 
cujus  tu  eri,  Gailis  Maintenir.  Habetur 
haec  vox  in  Epistola  Eleutherii  PP.  ad 
Lucium  Regem  Britann.  ann.  169.  cons- 
cripta,  si  genuina  est,  quod  in  dubium 
jure  vocatur.  Matth.  Paris  :  Archiepisco- 
pum contra  me  Manutenere  pr&sumunt. 
[Charta  pacis  inter  Philippum  Frane,  et 
Joannem  Angl.  Reg.  ann.  1200.  apud 
Duchesn.  in  Norman.  :  Et  si  ideo  Comes 
Flandrise...  ipsi  Regi  Francia^  malum  vel- 
let  facere,  nos  non  possemus  contra  do- 
minum  Francix  juvare  vel  Manutenere, 
etc.  Adde  Chron.  Parm.  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  821.  in  Statut.  Massi  1.  lib. 

4.  cap.  12.  Vide  Manutenentia.]  Occurrit 
passim. 

1  2.  Manutenere,  Conservare,  alere, 
Gali.  Maintenir,  enlretenxr.  Statuta  re- 
f or m.  S.  Cla udii  ann.  1448  :  Tenelur  Can- 
tor  Manutenere  compelenter  antiphonaria, 
legendaria...  et  etiam  ad  Manutentionem 
aliorum  librorum.  Hist.  MS.  Beccens. 
monast.  pag.  378  :  Dedit  eidem ,  Ecclesia 
decimam  omnium  fructuum  de  feodo  suo 
de  Gampanis.:  ad  luminare  Ecclesia^  Ma- 
nutenendum.  Adde  Chartam  Philippi  V. 
Reg.  Frane,  ann.  1318.  apud  LoDinell. 
tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  130. 

•  3.  MANUTENERE  ,  Subministrare  , 
suppeditare  ,  Gali.  Fournir.  Inquisit. 
ann.  1284  :  Pro  quo  antivagio  dominus 
qui  illud  accipit,  debet  eis  minatoribus 
Manutenere  nemus  ad  muniendum  fo- 
veam, ubicumque  nemus  valeat  reperire, 
salvis  arboribus  fructiferis.  Nostri  Main- 
tenir une  femme  dixerunt,  prò  Commer- 
cium  libidinis  habere  cum  ea.  Lit.  re- 
miss, ann.  1389.  in  Reg.  138.  Chartoph. 
reg.  eh.  119  :  Munier  estoit  moult  dotent 
et  courroucié  contre  ledit  Brussardln,  qui 
avoit  dit  plusieurs  fois  contre  vérité  qu'il 
Maintenoit  la  femme  dudit  Brussardln. 

1  MANUTENTIA,  Protectio,  defensio. 
Charta  Beroldi  de  Saxonia  ann.  1020. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  140  : 


254 


MAN 


MAN 


MAP 


Recipìmus  in  salva  tutela,  custodia.  Ma- 
nutentia,  et  securo  guardagio  prsedictum 
locum  de  Taltueris  cum  omnibus  suis  bo- 
ni8  et  appenditiis. 

] MANUTENTId,  Sumptus,  conservatio, 
Gali.  Entretien.  Charta  ann.  1451.  ex 
Tabular.  B.  M.  de  Bono-Nuntio  Roto- 
li) ag.  :  Liberi  et  exempti  erunt  et  tene- 
buntur  ab  omni  reedijìcatione  et  Manu- 
tenlione  dicti  cancèlli.  Bulla  Pauli  III. 
PP.  ann.  1537.  tom.  4.  novse  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  col.  118  :  Magister  puerorum, 
chori  prò  se  et  pr&fatis  sex  pueris  unam 
pr&bendam  cum  dimidia...  prò  eorum 
victu,  vestita  et  Manutentione  percipiant. 
Vide  Manutenere. 

MANUTENTORES,  JC.  Anglis  Bastallo 
et  Cowelio  sunt  illi,  qui  vel  pecuniis 
suis,  vel  alia  ope  litem  alteri  usjudicia- 
lem,  in  qua  ipsi  justum  interesse  non 
liabent,promovent,  aut  fovent.  Vide  Lit- 
tletonem  sect.  701.  et  ibi  Edw.  Cokum. 
[<»  Executores  testamentarii  sunt  in 
chart.  ann.  1494.  apud  Haltaus.  in  Glos- 
sar. Germ.  voce  Handhaber,  col.  807.] 

\  MANUTENTORI^  Litteile,  quibus 
ut  aliquid  in  suo  statu  permaneat  man- 
datur.  Instrum.  ann.  1473.  in  Bullario 
Carmelit.  pag.  297  :  Reformatoriasf  Ma- 
nutentorias...  atque  exequutorias  litteras 
decernere  et  concedere  dignaremur. 

*  MANUTENTUM,  Est  illapars  flagelli, 
quse  tenetur  in  manu  verberatoris.  ulos- 
sar.  Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex  Cod.  reg. 
4120. 

1  MANUTERCIUS,  Testamenti  execu- 
tor.  Charta  Goi berti  ann.  839.  apud  Fol- 
quinum  Levitarti  Sithiensem  lib.  2.  pag, 
109  :  Anno  eodem  posthaéc  in  mense  No- 
vembrio,  cum  informatus  sensisset  appro- 
pinquare obitus  sui  diem,  descripsit  ipse 
propria  manu  intabulis  ceratis...  qualiter 
suas  rea  Manutercii  sui  disponerent.  Vide 
Manumissor  2. 

1  MANUTERE,  prò  Manutenere,  Conser- 
vare, Entretenir.  Testam.  Card,  de  Ta- 
laru  ann.  1392.  tom.  2.  Macer.  Insulse 
Barb.  pag.  667  :  Ordinavit  quod  dictus 
sacrista  B.  Stephani  et  successores  sui 
teneantur...  Manutere  in  dieta  capella  in 
bono  statu ,  libros,  calicem,  etc.  Tabula- 
rium  B.  M.  de  Bono  nuntio  Rotomag.  : 
Ita  quod  pr&dictum  pratum  defendere  et 
Manutere  ad  opus  Ecclesia  promisi. 

]  MANUTERGILE.  Vide  Mantum. 

MANUTERGIUM,  Joanni  de  Jan  uà:  To- 
gillacum  qua  tergitur  manus  :  [Touaìlle, 
in  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.]  x^po^a*- 
xpov,  Graecis.  Gregorius  M.  in  libro  Sacra- 
mene :  Subdiaconus  cum  ordinalur,... 
de  manu  Arcidiaconi  accipiat  urceolum 
cum  aquamanili,  ac  Manutergium.  His- 
tor.  Episcoporum  Àutisiodor.  cap.  51. 
pag.  452  :  Contulit...stolas  albas  cumMa- 
nutergiis,  multiplices  ac  pretiosas.  Adde 
Ordinem  Romanum  sub  initium. 

Manutergia  ad  ostium  refectorii. 
Udalricus  lib.  3.  Consuetud.  Cluniac. 
cap.  22.  Mutet  Illa  tria  Manutergia,  quae 
in  claustro  jugiter  pendent  ad  tergendas 
manus.  Historia  de  Fratrìbus  Conscrip- 
tis  tom.  2.  Antiquitatum  Alamannic. 
Goldasti  :  Sed  et  foris  ostium  refectorii 
ejusdem  texturae  Manu  ter gix  sunt  hinc 
inde  suspensx.  Occurrit  ibidem  mox. 

Manutergia,  Mantile,  Gali.  Serviette. 
Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul.  Flamar.: 
Itemplus  trigintaManutergias,  vulgariter 
vocatas  servietas,  fili  lini. 

|  Manutergius,  in  veteri  Processio- 
nali MS.  B.  M.  Deauratse  :  Hit  qui  ab- 
luunt  pedes  et  manus  pauperum  débent 
dum  abluerint  tergere  cum  Manutergio 
quem  portant  super  collum  per  modum 
stolse. 


j  Manutergiolum,  di  min  ut.  a  Manu- 
tergium.  S.  Wilhelmi  Constit.  Hirsaug. 
lib.  1.  cap.  98  :  Tria  Manutergiola  quain 
omni  quinta  feria  mutantur  ;  minimeque 
manus  ad  solida  tergunt.  manutergia  fra' 
trum,  quse  pendent  in  claustro. 

Manutergium,  Sudarium,  quoSacer- 
dos  sacra  facturus  manus  extergit.  Gii- 
bertus  Lunicensis  de  Usu  Ecclesias- 
tico :  Pelvis  ad  manus  lavandum,  cum 
Manutergio. 

1  Manutergia  ad  involvendos  codices. 
Th  eodem  ari  Usus  Casin.  :  Concessum  est 
etiam  fratrìbus  nostris  habere  Manuter- 
gia, sive  ad  tonsurae  obsequium,  sive  ad 
codices,  quos  ad  legendum  suscipiunt,  in- 
volvendos 

•  1.  MÀNUTERIUM,  ut  Manutergium. 
Pontif.  MS.  Mogunt.  fol.  23  :  Episcopus 
det  subdiacono  patenam  ad  tangendum 
posteaque  calicem  vacuum  cum  Manuterio 
dicens,  etc.  Vide  Subdiaconus.  |**  Oc- 
currit etiam  in  Testament.  ann.  1332.  in 
Guden  Syllog.  pag.  632.] 

*2.  MANUTERIUM,  Alia  notione,  f. 
Candelabri  species  ad  formam  manus, 
cujusmodi  est  illud  quod  Bras  vocamus. 
Cbron.  Forojul.  ad  ann.  1298.  in  Ap- 
pend.  ad  Monum.  eccl.  Aquilej.  pag.  28. 
col.  2  :  De  Stellis,  quse  sunt  super  altare 
majus  projecit  (fulgur)  ad  terram  ultra 
xij.  et  Manuteria,  quae  sunt  circa  altare. 

*  MANUTHIA.  Vita  S.  Euthym.  tom.  2. 
Jan.  pag.  324.  col.  2  :  Cum  nos  autem 
aliquando  colligeremus  alimentum  in  so- 
litudine, id  vero  erat  quod  vulgo  solet  no- 
minavi Manuthia,  etc.  Vide  ibi  Editoris 
notam. 

MANUTIGIUM  ,  quod  Graeci  x«P«" 
tj>(«v  vocant,  [id  est,  Mollis  attrectatio.] 
Caelius  Aurelian.  lib.  1.  Tardar,  pass, 
cap.  4  :  Non  aliter  quam  si  quispiam  tur- 
batos  oculos  Manutigio,  quod  Gr&ci  xetpa- 
4/tav  vocant,  temporalità  fricando  rele- 
vare videatur. 

TMANUTIUS,  Magnas  manus  habens. 
Gloss.  Isid.  ubi  Graevius:  Melius  in  veteri 
Vocabulario  :  Manutus,  ut  a  nasus,  na- 
sutus,  sic  a  manus,  manutus.  Manutius 
est  mane  ortus. 

MANUTRADERE,  unico  verbo,  Tradere. 
Diploma  Roberti  II.  Principis  Capuse 
ann.  1128  :  Quinetiam Manutradimus,  con- 
cedimus,  atque  confirmamus...  omne  jus, 
etc 

MANWERC.  Vide  Mannwere. 

AMANZA,  ItalisJ uve nca,  Gali.  Genisse; 
Manzo  ,  iisdem  ,  Vitulus  anniculus. 
Chron.  Bergom.  ad  ann.  1406.  apud  Mu- 
rator.  tom.  16.  col.  985  :  Et  Ubi  cum  eorum 
insidiis  et  aguaytis  acceperunt  unam 
quantitatem  vaccarum,  Manzorum  et  pe- 
cudum,  etc.  Ibid.  col.  1006  :  Ceperunt  su- 
per territorio  de  Sorisole  et  de  Poltra' 
nica  pecudes  circa  ecce,  et  vaccas  et 
Manzas  lx. 

MANZER,  Spuri us,  nothus,  e  scorto 
natus,  Hebraeis-nno,aquibus  Graeci  piav- 
tfjp  apud  Gregentium,  Theophanem,  Ce- 
drenum,  etc.  Ugutio  :  Manzeres  dicuntur 
filii  scorti,  vel  adulterini,  vel  sceleratì. 
[Gì.  Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Manzer,  fils  de 
putain,  ou  mauvais,  desloial;  et  inde  Man- 
zerinus,  i.  adulterinus.]  Versus,  laudati 
a  Dionysio  Pontano  ad  tit.  146.  Consue- 
tud. Blesensis  : 

Manseribus  scortimi,  sed  raoecha  nothis  dedit  ortum. 
Ut  seges  a  spica,  sic  spurius  est  ab  amica  : 
Sunt  naturata»,  qui  nobis  sunt  speciales. 

In  Deuteron.  23  :  Non  ingredietur  Man- 
zer,  hoc  est,  de  scorto  natus,  in  Ecclesiam 
Dei.  Graeci  interpretes,  ex  nópvy}?,  Arabici 
Pharuch  alzani,  id  est,  pullus  meretrici*. 
Vide  Joan.  Seldenum  lib.  de  Success. 


Hebraor.  in  bona  defunctor,  cap.  8.  ubi 
multa  de  hac  voce  habet.  Fragmenta 
Capitularium ,  edita  a  Steph.  Baluzio 
cap.  4  :  Viles  persona  et  infames,  histrio- 
nes  scilicet,  nugatores,  Manzeres,  scurrse, 
concubinarii,  etc.  Ademarus  Cabanensis 
in  Chron.  :  Nolentes  sibi  precesse  filium 
scorti,  erat  enim  (Gauzlinus)  nobilissimi 
Francorum  Principis  filius  Manzer.  Idem  : 
Jordanus  quoque  Manzer  frater  defuncti. 
Utuntur  praeterea  Seduli  us  lib.  5.  Ead- 
merus  in  Histor.  Novorum  pag.  195. 
Historia  Episcopor.  Engolìm.  cap.  19. 
Gaufredus  Vosiensis  lib.  1.  cap.  12.  Pe- 
trus Blesensis  Serm.  42.  etc. 

Manzerinus  ,  Papiae,  Adulterinus. 
Gaufredus  Vosiensis  lib.  1.  cap.  73  : 
Prìsci  Coznóbitse  religione  florentes  nos 
ManzeHnos  heeredes  habuere.  Sic  etiam 
videtur  legendum,  apud  Baldricum  lib. 
4.  Histor.  Hierosol.  :  Hierusalem  itaque 
sic  obsessa,  filiis  suis  occludebatur  :  intus 
a  populis  Manzerinis  profanabatur.  Edi- 
tus  Codex  Mazelinis  praefert.  Adde  Orde- 
ricum  Vitalem  lib.  9.  pag.  750. 

Manzarus,  Eadem  notione.  Fortuna- 
tus  lib.  5.  Poem.  4.  de  Judaeis  : 

Christicolae  ut  cernunt  tunc  agmina  Manzara  jungì,  etc. 

1  MANZERINA  Vascula.  Epist.  Abbo- 
nis  ad  Gregorium  y.  PP.  :  Direxi  etiam 
duo  vascula  Manzerina,  in  quibus  anagli- 
pho  opere  continentur  Chantas  et  Etnica. 
Itinerarium  Bauldry  Abb.  Burgoliensis 
ex  Archivis  Monast.  Fisca mn.  :  Mini  de- 
dit Abbas  scyphum  Manzerinum,  quem 
tota  aviditate  suscepi...  quia  et  tornum  et 
formam  et  materiam  decentissimdm  pre* 
tendebat.  Vide  Mazer. 

®  MANZI  A.  Vide  mox  Manzius. 

4  MANZILE,Mansio  seu  aedes  cum  agri 
portiuncula,  idem  quod  Mansionile.  Vide 
in  hac  voce.  Charta  ann.  1321.  in  Reg. 
61.  Chartoph.  reg.  eh.  31  :  Plures  olii  in- 
terrogati per  me  notarium,...  si  dicto  do- 
mino regi  erat  comodiosum  et  utile  infeu- 
dare... piscaria,  vocata  domini  regis  de 
Vauro,  cum  adh&rentibus  eisdem  nemora 
de  Campo  Maurello,...et  alia  similia  Man- 
zina de  Vauro. 

0  MANZIUS,  Manzus,  Vitulus  annicu- 
lus; Acad.  Cr use.  Manzo,  bos.  Stat.  da- 
tiar.  Riper.  cap.  4.  fol.  15.  v°.  :  Ordina- 
tum  est  quod  prsedicti  beccharii  possint  et 
valeant  occidere  carnes  Manziorum  et 
Manziarum,  qui  et  quee  teneant  dentem 
vitulL  Stat.  Placent.  lib.  6.  fol.  80.  r°.  : 
Carnes  de  vitulo  de  lacte  et  de  Manzio 
dedentp-,  prò  libra  v.  den.  Stat.  Montis- 
reg.  pag.  293:  Carnes  Manzi  et  Manziae 
de  lacte,  libra  una  solvat  den.  x.  Vide 
Manza. 

*  MANZO,  ut  Manzer.  Vocabul.  jur.  ca- 
non. Martini  MS.  :  Spurii  et  Manzones 
usque  ad  decimam  generationem,  secun- 
dum  legemMoysi,  non  intrabant  ecclesiam» 
Inter  spurios,  naturales  et  nothos  et  Man- 
zones diversa  fit  dispensano. 

*  MANZ0LUM,Corium  vitulinum.  Stat. 
Placent.  lib.  6.  fol.  82.  v°.  :  Dictse  pianel- 
la, tam  de  nomine  quam  de  domina,  ha- 
beant  corollos  de  Manzolo  vel  cordoano* 
Vide  supra  Manzius. 

*  MANZUS.  Vide  supra  Manzius. 
-MAO,   Fructus   species,  f.  pomum. 

Charta  ann.  1354.  inter  Stat.  Perus.  pag. 
16  :  Remisit  in  perpetuum  communi,  ho- 
minibus  et  universitati  dicti  loci  Perusise 
omnes  decimas  et  jus  decimationis  grani, 
vini,  Maonum  et  omnium  aliarum  et  sin- 
gularum  rerum. 

|  MAP.  Vide  Mepe. 

1£  MAPA.  [Nape  oVaulel  :  «  Inter  can- 
delas,  Mapas  non  honestas  et  alia  brol- 


MÀP 


MAP 


MÀP 


255 


lymenta.  »  (Chevalier,  Visit.  episcop. 
Gratianop.  p.  76.)] 

]  MAPADA.  Vide  Mappa  4. 

1  MAPALIA,  Oasae  rusticorum.  Leo 
Marsicanus  in  Ohron.  Casin.  lib.  2.  cap. 
20  :  Ecclesia  qusedam  juxla  idem  munici- 
pium  posita  ab  his  qui  secum  ierant  cum 
aliquot  eorumdem  rusticorum  Mapaliis 
igne  succensa.  [*  Vox  Virgilio  aliisque 
Latinis  eo  intellectu  nota;  atque  adeo  a 
Glossario  amandanda.J 

1  MAPARIUS,  Officium  domus  regi» 
apud  Anglos,  cui  scilicet  incumbebat 
mappas,  canabum,  marni  tergi  a  et  simi- 
lia  providere.  Naparios  itidem  appella- 
bant  ;  sed  mappa  et  nappa  tantumdem 
vale  bant.  Li  ber  niger  Scaccarii  pag. 
348  :  Maparius  cibum  consuetudinarium 
homi  ni  suo  in.  ob,  in  die,  etc.  Vide  Map- 
parius. 

1 1.  MAPHORIUM ,  Muliebre  pallium. 
Vita  S.  Àmphilochio  adscripta  tom.  2. 
Junii  pag.  954  :  Tum  ait  sponsae  :  tene  in 
hoc  Maphorio,  donec  tibi  dicam.  Vide 
Mafors. 

1  2.  MAPHORIUM,  Scapulare.  Vita  S. 
Dorothei  tom.  1.  Junii  pag.  600  :  Et  ac- 
cinga Maphorium  seu  scapulare  suum,  et 
projicit  semetipsum  in  flumen. 

*  MAPHORS,  Velum  sericeum,  quo  al- 
tare obvolvebatur.  Mirac.  S.  Gibr.  tom. 
7.  Maii  pag.  628.  col.  1  :  Saspe  memo- 
randa comitissa  cum  suis  ad  memoriam 
sancii  accessit^...  et  Maphortem  sericum 
non  minimi  pretti  prò  benedictione  obtu- 
Ut,  deprecans  quotiescumque  Missa  ad 
ejus  altare  celebraretur,  ipsi  mense  sa- 
crate ob  memoriam  sui  superponeretur. 
Vide  Mafors. 

*  MAPHRIANUS,ex  Syriaco  Maphriono, 
idem  qui  in  ecclesia  Latina  Prima*, 
in  Assemanni  Bibl.  Orient.  tom.  2.  pag. 
215. 

1  MAPLETUM.  Vide  Manupletium. 

1.  MAPPA.  Mappe  appellati  ludi  Cir- 
censes,  quia  cum  proxime  edendi  erant, 
mappa  dimittebatur:  cuj us  ritus  origi- 
nerai Neroni  adscribit  Senator  lib.  3. 
Var.  Epist.  51  :  Cum  enim  prandium  pro- 
tenderei, et  celeritatem,  ut  ossole t,  avidus 
spectandi  populus  flagitaret,ille  Mappam, 
qua  tergendis  manibus  utebatur,  jussit 
abjtci  per  fenestram,  ut  liberlatem  dar  et 
certammis  postulandi.  Hinc  tractum  est, 
ut  ostensa  Mappa,  certa  videatur  esse 
promissio  Circensium  futurorum.  At  Sil- 
vius  in  Laterculo  id  Tarquinio  Regi 
adscribit,  qui  Rome,dum  die  Circensium 
pranderet  in  Circo,  de  mensa  pua  Map" 
pani  foras,  ut  aurigis  post  prandium  cur- 
rendi  signum  dar  et,  abjecerat.  Hinc  idem 
Silvius  Mappam  prò  Circensibus  ludis 
usurpa vit  :  7.  Idus  Jan.  Prima  Consulis 
Mappa.  Idi  bus  Januarii,  secunda  Mappa. 
Et  13.  Kal.  Maias  :  Consulis  tertie  Map- 
pe. Julianus  Antecessor  Const.  98  :  Se- 
cunda  antera  (processio  Consulis)  ea, 
que  Mappa,  tertia  autem  eay  que  Thea- 
troquinegium  appéllatur.  Infra  :  In  sexta 
antea  (processione)  in  Circum  procedati 
et  faciat  Mappam.  [Tertullianus  de  Spec- 
taculis  cap.  16.  ubi  de  Ludo  Circensi  : 
Non  vident  missum  quod  sit.  Mappam 
putant:  sed  est  Diaboli  ab  alto  precipitati 
gula.]  Sed  et  has  mappas  in  Diptychis 
Consulum  Bituricensi ,  Compendiensi, 
et  Leodiensi  expressas  annotant  viri 
docti.  [***  Punicam  vocem  esse  seri  bit 
Quinctil.  lib.  1.  cap.  5.  Vide  Forcelli- 
n um.j  Nescio  porro,  an  non  et  velum 
dieta  fuerit  mappa,  nam  ut  mappam  fa- 
cere  et  dare  dice  bant,  ita  et  velum.  Chro- 
nicon  Alexandrinum  pag.  752  :  *0  6è  8etó- 
toccoc  Zvjvwv  7capa(7X<iv  tò  B9jXov  tov  tmcixoti, 
lu6éo>c  àveXOàv,  eOstipna-ev,  xat  èòéx^A  fatò  Tà>v 


i%  itÓXewc  Scio,  velis  obductos  fuisse 
Circos  docuisse  Bulingerum  lib.  1.  de 
Theatr.  cap.  16. 

M apparii,  qui  in  Circo  mappam  de- 
mi tte  bant,  aut  excipiebant,  in  signum 
proxime  edendorum  Circensium  :  jian- 
rcapeot ,  D.  Chrysostomo  in  orat.  de 
Circo,  in  Chronico  Alexandrino  pag. 
876.  in  Glossis  Basii,  apud  Nicetam  in 
Alexio  Aug.  lib.  3.  num.  2.  Scylitzen,  et 
alios. 

2.  MAPPA  Mundi,  Charta  vel  mappa 
explicata,  in  qua  orbis  seu  mundi  des- 
cnptio  continetur  IIivaxee,èv  oh  «È  ttjs  y*K 
«eptoSot  et(7tv,  ut  est  in  Testamento  Theo- 
phrasti  apud  Diogenem  Laertium  :  qua- 
rum  quidem  Tabularum  Geographica- 
rum  primum  auctorem  fuisse  Anaxi- 
mandrum,  quem  subsecuti  sunt  Heca- 
taeus,  Democritus,  Eudoxus,  et  alii,  tra- 
dit  Eustathius  in  Epistola  praefìxa  Notis 
ad  Dionysium  Periegetem.  Eumenius 
prò  resta urandis  Scholis  :  Siquidem  illic 
instruende  pueritie  causa,  quo  manifes- 
tius  oculis  discerentur,quedifficilius  per- 
cipiuntur  auditu,  omnium  cum  nominibus 
locorum  situs,  spatia,  intervalla  descripta 
sunt,  quidquid  ubique  fluminum  oritury 
et  conditur,  quocunque  se  littorum  sinus 
flectunt,  quo  vel  ambitu  cingit  orbem,  vel 
impetu  irrumpit  Oceanus.  S.  Hieron. 
Epist.  3  :  Sicul  ii1  qui  in  brevi  tabella  ter- 
rarum  situs  pingunt,etc.  VideBergerium 
lib.  3.  de  Itinerib.  Roman,  cap.  7.  num. 

1.  2.  Papias  :  Mapa,  togilla,  mapa  etiam 
dicitur  piclura,  vel  forma  ludorum,  unde 
dicitur  Mapa  mundi.  [Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerm.  :Mapa  mundi,  mapemunde;  et 
dicitur  a  mapa,  nappe  ou  pìcture,  ou 
forme  dejeus.)  Rathbertus  de  Casi  bus  S. 
Galli  cap.  10  :  Inter  hos  (libros)  etiam 
unam  mappam  mundi  subtili  opere  pa- 
travit,  quam  inter  hos  quoque  libros  con- 
numeravit.  Gervasius  Tilleberiensis  lib. 

2.  Otior.  Imperiai.  :  Considerantes,  quod 
ipsa  pictorum  varietas  mendaces  efficit  de 
locorum  varietate  picturas,  quas  Mappam 
mundi  vulgus  nominat.  Vide  Annal.  Col- 
marienses  ann.  1265.  et  Joan.  Villaneum 
lib.  1.  cap.  89. 

3.  MAPPA ,  Mappula,  Umbraculum, 
quod defertur  supra Episcopi  caput, dum 
procedit  ad  altare,  sacra  facturus,  seu 
stationesfacit,  diversisimaginibus  ador- 
natum,  quatuorque  baculis  innixum, 
quod  a  quatuor  ministris  tenetur,  qui 
inde  Mappularii  appellantur.  Ita  Duran- 
dus  lib.  4.  Ration,  cap.  6.  num.  11. 

4.  MAPPA,  vox  Agrimensorum.  Apud 
Auctores  de  Li  miti  b.  pag.  270  :  Ratio  li- 
mitum  regundorum  hsec  est  :  auctores 
Theodosius  et  Neuterius  de  terminis  et  li- 
neis  exposuerunt,  304.  jugi  agrimensoris 
qui  Mappa,  quas  lineas  habuerint,  obser- 
vetur.  Pag.  273  :  Terminus  si  scriptus  fue- 
rit, et  punctos  habuerit  litteris  Gr&cis, 
sequeris  cursum  ejus  a  Sion,  hoc  est,  ab 
Oriente,  per  litteras  Graecas  de  Mappa, 
hoc  est,  Pentagonum,  quod  interpretantur 
cubitos  quinque.  Denique  pag.  319  :  In 
Mappa  Albanensium  inveniuntur  h&c, 
Ager  Heclanensis,  ager  Benusinus,  etc. 
De  Mappis  linteis,  quàrum  in  leg.  1. 
Cod.  Th,  de  Alim.  (11,  27.)  mentio  est, 
in  qui  bus  scribebatur ,  haec  intelli- 
genda  censet  Jacobus  Gothofredus.  Hinc 
forte 

Mappa,  Mapada,  Mappadat  Mappati- 
cus,  prò  modo  agri. 

Mapada.  Tabularium  S.  Remigii  Re- 
mensis  :  Sunt  ibi  aspicientes  inter  majo- 
res  et  minor es  campi  46.  continentes  Map. 
100.  ubi  seminari  possunt  de  frumento 
modii  34.  etc.  Occurrit  ibi  pluries  cum 
duplici  pp.  Ibidem  :  In  Lurba  habet  man- 


sum  dominicatum,  casam,  horreum,  pu- 
teum,  de  terra  arabili  Mapp.  108.  possunt 
ibi  seminari  inler  ambas  sationes,  de  anno 
modii  120. 

Mapp ada.  Idem  Tabular.  :  Arat  Map- 
padam  et  corvadam,  ut  supra. 

Mappaticus,  Eadem  notione.  Charta 
Caroli  C.  in  Hist.  S.  Marculfl  Corbinia- 
censis,  et  apud  Marlotum  in  Metropoli 
Remensi  lib.  4.  cap.  7  :  De  terra  vero  in- 
dominicata  ad  summum  Tilidum  Mappa- 
ticos  quatuor. 

Mappagium.  Tabularium  S.  Remigli 
Remensis  :  Septem  mod.  avene  de  Map- 
pagio  et  tres  mod.  de  siligine.  Ibidem  : 
Medio  Martio  5.  sol.  de  cap.  de  Mappagio 
12.  mod.  et  dimid.  de  siligine,  de  avena 
26.  mod. 

1 5.  MAPPA,  Ornamentum  equi.  Sic 
vocantur  strata  candida,  quibus  coo- 
periuntur  equi  Cardinalium,  cum  so- 
lemni  pompa  procedunt.  Vide  infra 
Mappula. 

*  6.  MAPPA,  Vestis  species  videtur  ad 
usum  virorum.  Vide  in  Mappula.  Charta 
ann.  1242.  ex  Chartul.  S.  Petri  Insul. 
sign.  Decanus  eh.  123  :  Hellinum  una 
Mappa,  Peronam  una  juppa  prò  suse  vo- 
luntatis  arbitrio  sine  causa  rationabili 
spoliavit.  Mappe  nostris  a  Mappa,  prò 
Nappe  in  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1454.  ex  Reg. 
182.  Chartoph.  reg.  eh.  130.  Vide  Toa- 
cula. 

*  MAPPAMPARIUS,  Qui  mappam  lava- 
turo  parat  et  porrigit.  Chron.  Le  ino  v; 
MS.  :  Floruit  per  idem  tempus  in  aula  re- 
gis  Guntramni  adolescens  strenuus,  no- 
mine Austregisilus,  Mappamparius  regis, 
qui  prò  sua  nonestate  et  sanctitate  postea 
Bituricensis  archiepiscopus  consecratus 
est.  Vide  Mapparius. 

1  MAPPADA,  Mappagium.  Vide  Mop- 
pa  4. 

|  MAPP  ALE,  f.  Vexillum  ;  est  enim  ve- 
luti  quaedam  major  mappa.  Gesta  Tan- 
credi apud  Mar  te  n.  tom.  3.  Anecd.  col. 
149  :  Nam  quid  de  turbinibus,  quid  de 
ventorttm  rabie  dicam  f  Illis  grassantibus, 
nec  tentorium  stabat,  nec  Mappale,  vìx 
palatium  seu  turris. 

Mappale  Opus.  Monasticum  Anglic. 
tom.  3.  pag.  330  :  Item  casula  de  opere 
Mappali,  quo  scilicet  mappae  fieri  so- 
lent. 

J  MAPPARII.  Vide  Mappa  1. 

MAPPARIUS,  Qui  mappam  lavaturo 
porrigit.  Patriarchi um  Bituricense  cap. 
30:  Era t  (Austregisilus)  Regi  gratissi- 
mus...  in  tantum,  ut  linteum,  quo  Rex  lo- 
ti* manibus  tergere  solebat,ipse  proferret 
et  ob  hoc  Mapparius  vocaretur.  Vide  Ai- 
moin.  lib.  4.  Histor.  Frane,  cap.  2.  [et 
MapariusA 

1MAPPELLA.  Vide  Mappula. 
1APPULA,  Parvula  mappa,  qua  na- 
sum  tergimus,  sudarium,  Gallis  Mou- 
choir.  Kero  Monachus  :  Mappula,  Duva- 
hila,  id  est,  togilla;  nostris,  Touaille. 
Alcuinus  de  Offlciis  Eccles.  cap.  39  : 
Mappula,  quae  in  sinistra  parte  gestatur, 
qua  pituitam  oculorum  detergimus,  dici- 
tur et  manipulus.  Occurrit  hac  notione 
in  Regulis  S.  Benedicti  cap.  55.  et  S» 
Fructuosi  cap.  4.  apud  Ardonem  in  Vita 
S.  Benedicti  Abbatis  Anianensis  n.  35. 
Victorem  PP.  lib.  3.  Dial.  in  Chronico 
Farfensis  Monast.  pag.  661.  etc. 

Apud  S.  Gregorium  lib.  2.  Dial.  cap. 
19.  Mappulas  eY^eipta  Zacharias  vertit. 
Est  vero  eyxe*Pt0V  aPud  Geraanum  Patr. 
CP.  in  Theoria  Eccl.  tò  lià  ty^  Scóvyjs  tò 
òwropiaSiac  xa<;  x&tp«C  XevTiov,  linteum  de  zona 
pendens  ad  tergendas  manus, 

1  Mappula,  Mantile.  Charta  Alme- 
radi  Reiensis  Episc.tom.  1.  Gali.  ChrisL 


256 


MAP 


MAQ 


MAR 


in  ter  Instrum.  pag.  82  :  Accepi  ab  eis 
prelium  libras  IV,  denariorum  novemque 
modios  frumenti  ac  vini,  Mappulam  valde 
bonam  ac  scyphos  ad  aquam  in  manibus 
fundendam  adeo  optimos.  Ubi  perperam 
editum  :  Novemque  modios  frumenti,  ac 
vini  Mappulam  valde  bonam,  ac  si  esset 
certa  vini  mensura. 

1  Mappula,  interdum  idem  quod 
Mappa.  Constitutio  Ansegisi  Abb.  in 
Chron.  Fontanell.  tom.  3.  Spicil.  Acher. 
pag.  245  :  De  Gera  camsilés  ni.  ad  Map- 
pulas  faciendas  longitudine*  ulnarum 
XIII.  latitudinem  trium. 

Mappula,  aliud  videtur  apud  Isido- 
rum  in  Reguìa  cap.  13  :  Monachi  in  Mo- 
nasteriis  palliis  semper  utantur,....  sane 
si  quis  pallium  non  habet,  humeris  Map- 
pulam superponat.  [Erat,  ni  fall  or,  vesti  s 
genus,  qua  utebantur  in  itinere  mona- 
chi. Vita  S.  Benedicti  Anian.  num.  49. 
S8BC.  4.  Ben  ed.  part.  1.  pag.  211  :  Ex  qui- 
bus  (schedulis)  adsuetus  aliquolies  sere- 
nissima Imperalor  Mapulam  manicasque 
ejus  palpans  reperiebat,  repertasque  lege- 
bat.] 

Mappulas  fuisse  propria  Cleri corum 
Romanorum  ornamenta,  adeo  ut  aliis 
non  nisi  ex  privilegio  uti  fas  esset,  seri- 
bit  Gregorius  M.  in  processionibus  sci- 
licet  publicis  cum  ipso  summo  Pontifìce, 
lih.  2.  Ind.  11.  Epist.  54.  ad  Joannem 
Ravennatem  Episcopum  :  Illud  autem, 
quod  prò  ulendis  a  Clero  vestro  Mappulis 
.scripsistis,  a  nostris  est  Clericis  fortiter 
obviatum,  dicentibus  nulli  hoc  unquam 
alii  cuilibet  Ecclesia?  concessum  fuisse,,.. 
sed  nos  servantes  honorem  fraternxtatis 
tuse ,  licet  contra  voluntatem  antedied 
Cleri  nostri,  tamen  primis  Diaconibus 
vestris,  quos  nobis  quidem  testificati  sunt 
etiam  ante  eis  usos  fuisse,  in  obsequio 
duntaxat  tuo  Mappulis  uti  permtttimus  ; 
alio  autem  tempore,  vel  alias  personas  hoc 
agere  vehementissime  prohibemus.  Epis- 
tola vero  sequens,  quae  est  Joannis  Ra- 
vennatis  Episcopi,  satis  indicat  in  pro- 
cessionibus iis  potissimum  Olericos  usos, 
quae  vel  cum  summo  Ponti fìce,  vel  in 
ejus  obsequium  aut  ejus  Apocrisiarii 
fiebant  :  Quia  quoties  ad  Episcopatus  or- 
dinationem,  seu  Responsi,  Sacerdotes  vel 
Levitm  Bavennatis  Ecclesia  Romam  ve- 
rter un  t,  omnes  in  oculis  decessorum  ves- 
trorum  cum  Mappulis  sine  aliqua  repre- 
hensione  procedebant  :  quare  etiam  eo 
tempore,  quo  istic  a  praedecessore  vestro 
peccator  ordinatus  sum,  cuncli  Presbiteri 
et  Diaconi  mei  in  obsequium  Domini  Pa- 
pae  mecum  procedentes  usi  sunt.  [Agnel- 
lus  in  eodem  Johanne  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  127:  Sanctissimus  tamen 
Ponti f ex  concessit,  ut  Ravennatis  Epis- 
copi diaconi  Mappulis  uterentur,  quando 
cum  Episcopo  procedebant,  et  ejus  obse- 
quii  grada,  non  alias.]  Clericos  autem 
Mappulatos  et  Planetatos,  cum  summo 
Pont  iti  ce  ad  stationes  processisse  testa- 
tur  Joannes  Diacon.  lio.  2.  Vitae  S.  Gre- 
gorii  M.  cap.  43  :  Cumque  magi  ex  plane- 
tatorum  Mappulatorumque  processionibus 
magnum  Pontificem  cognovissent ,  etc. 
Verum  hisce  locis  mappas  non  esse  ma- 
nipulos,  sed  candida  equorum  strata 
conjicit  Laurentius  Lantmeterus  lib.  1. 
de  Veste  Clericor.  cap.  18.  quod  sane 
firmare  videtur  A n astasi us  in  Constan- 
tino  PP.  :  Pontifex  autem  et  ejus  primates 
cum  8ellaribu8  Imperialibus,  selUs,  et  fre- 
nis  inauratisi  simut  et  Mappulis  ingressi 
sunt  civilatem  (GP.)  Vide  quae  supra  an- 
notarmi s  de  Mappulis,  seu  umbraculis 
summi  Pontiflcis. 

*  Quodnam  fuerit  clericis  Romanis 
ornamenti  genus  indicat  Cerem.  Rom. 


MS.  fol.  48:  Promoti  clerici  seculares  sta- 
tim,  ut  diximus1  utuntur  rocheto  et  ca- 
pello, ab  extra  panno  nigro,  ab  intus  se- 
rico viridi  Cooper io,  cum  cordulis  et  Ma- 
pulis  viridibus.  Ibid.  fol.  51  :  Pileum  ab 
extra  nigro  panno,  ab  intus  serico  cum 
cordulis  et  Mappulis  ccelestis  coloris. 

SI?*  Neque  id  Clericis  qui  cum  Ro- 
mano Pontiflce  procederent  proprium 
fuit,  ut  in  processionibus  equos  vesti- 
rent  candidis  stratis  ;  hunc  quippe  mo- 
rem  a  Militibus  accepisse  videntur,  qui 
ejusmodi  ornamentis  in  solemnioribus 
pompis,  puta  in  tornamentis,  uti  con- 
sueverant.  Le  Roman  de  Partonopex 
MS.  : 

Et  sont  bien  covert  lor  cheval 
De  coverlures  de  cendal, 
Lì  uns  est  tresqu'a  terre  blans, 
Li  autres  plus  vermeil  que  sang. 

M appella,  id  est,  parva  mappa.  Du- 
randus  lib.  3.  Ration.  cap.  6.  num.  3. 

Mappula,  apud  Scriptores  Ecclesias- 
ticos  est  sudari um,  quod  in  sinistro 
bracino  Sacerdos  defert,  quod  interdum 
Manipulus  et  Phano  dici  tur.  Alcuinus 
loco  citato  :  Mappula,  quae   in  sinistra 

parte  gestatur dicitur  et  manipulus. 

Honorius  Augustod.  lib.  1.  cap.  208:  Ad 
extremum  Sacerdos  fanonem  in  sinistrum 
brachium  ponit,  qui  et  Mappula  et  suda- 
rium  vocatur,  per  quod  olim  sudor  et 
narium  sordes  extergebantur.  Or  do  Ro- 
manus  :  Subdiaconus  regionarius  porrigit 
ei  (Papae)  Mappulam.  Infra  :  Subdiaconis 
vero  sibi  congrua  vestes  (praebendae)  quae 
apud  qtwsdam  Subdiaconales  nominan- 
tur,  ctMappulae  in  sinistra  manu  ferendae. 
[S.  Wilhelmi  Constitut.  Hirsaug.  lib.  1. 
cap.  19  :  Pro  signo  fanonis  vel  Mappulas, 
manicam  sinistram  sub  brachio  compre- 
hensam  parum  deorsum  trahe.]  Vide 
prseterea  Stephanum  Eduens.  lib.  de 
Sacramento  altaris  cap.  10.  Rabanum 
lib.  1.  de  Institut.  Cleric.  cap.  18.  Mis- 
sam  ab  Illyrico  editam  et  Menardum 
ad  librum  Sacrament.  Gregorii  pag. 
282.  [«#  Glossar,  med.  Graecit.  voc.  T™- 
Yovàxiov  col.  1643.  et  'EyxzipiBtov  col.  348.] 

1  MAQUERELLA,  a  Gali.  Maquerelle, 
Lena.  Vide  mox  Maquerellus.  Regest. 
80.  Tabularti  Regii  ann.  1350.  Ch.  115  : 
In  domo  cujusdam  Maqueréllae  publicae  in 
villa  Valentianis,  eie. 

MAQUERELLUS,  Pi  sci  s  species  nota, 
vulgo  Maquer'eau.  [Codex  MS.  re  di  tu  um 
Episcopat.  Autissiodor.  ann.  circ.  1290  : 
Millia  Maquerellorum  debent  Episcopo  et 
Corniti  mi.  den.]  Compotus  Baillivorum 
Francia^  ann.  1295  :  Compotus  Renrici 
Monachi  de  Explelis...  Maritima  Picardiae 
et  aliis,  de  Wada  capta  super  Anglìcos, 
de  biado  capto  super  eos...  de  Maquerellis 
super  eos  captis.  Maquereaux  nostris  di- 
cuntur  lenones,  Maquerelles,  meretri- 
cum  conci liatrices,  in  Consuet.  Baio- 
nensi  tit.  25.  art.  3. 

9  Unde  Maquerelerie,  Lenocinium,  in 
Stat.  ann.  1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  441.  art.  3.  Qua  vero  poena 
hujus  farina?  mulieres  olim  afflcieban- 
tur,  docent  Lit.  remiss,  ann.  1357.  in 
Reg.  89.  Chartoph.  reg.  ch.  188:  Fuit 
impositum  eidem  Ysabelli  quod  dictam 
filiam  vendiderat  dicto  canonico,  fuitque 

propter  hoc dieta   Ysabellis  in  scala 

posxta,  et  ibidem  taliter  martirizata  et 
combusta  cum  uno  tortissio  ardenti ,  et 
exinde  de  dieta  terra  bannita. 

1  MAQUILA,  vox  Hispanica,  Molitura. 
Gal  lice  Moulure.  Cpnciì.  Legion.  ann. 
1012.  inter  Hispan.  tom.  3.  pag.  192: 
Quicumque  cibariam  suam  ad  mercatum 
detulerit,  et  Maquilas  Regxs  furatus  fue- 


rit, reddat  eas  in  duplum,  hoc  est,  qui 
Regem  jure  suo,  praestatione  nimirum 
solita,  fraudaverit,  etc. 

1.  MAR,  prò  mas,  Masculus,  in  Foris 
Aragon,  lib.  3.  de  Lege  Aquilia. 

*  2.  MAR,  Syriace,  Dominus  meus,  ut 
post  Àssemannum  observant  docti  Ha- 
giographi  tom.  4.  Jul.  pag.  263.  col.  1. 
Mar,  prò  Gallico  Mal,  saepius  in  Poem. 
Garini: 

Mar  le  penserent,  par  le  cors  S.  Denys. 

1.  MARA,  Pai  us,  lacus,  stagnum.  Àn- 
glo-Saxonib.  Mere,  Kiliano ,  Maer9 
Maere,  Gali.  Mare.  [Charta  ann.  1181. 
apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan. 
pag.  134  :  Et  omnes  Maree  quae  sunt  in 
marisco,  et  campus  Trossebof  quem  dedit 
Rollandus  Archiepiscopi  Carino  Trosse- 
bof joculatori  quamdiu  viveret ,  sunt  de 
dominico  Archiepiscopi.]  Villelmus  Ge- 
mette, lib.  2.  cap.  20:  Sedens  super  la* 
cum,  quem  usu  quotidiano  loquendi  Ma- 
ram  vocamus.  Willelm.  Britto  in  Phi- 
lipp, lib.  5.  pag.  146  : 

Lexovea  fonti»  egena, 

Quae  prò  fonte  Maras  gaudet  potare  lutosas. 

Histqr.  fundationis  Abbatiae  Barnes,  in 
Anglia  :  Ambitur  prseterea  idem  locus 
paludibus  anguillosis,  Maris  late  paten- 
tibus,  et  stagnis  multimodi  generis  pis- 
cium  et  aviutn  natatilium  nutritivis  :  de 
quibus  Maris  una  est  Ramesmere,  de 
nomine  insulse  dieta,  quae  caeteras  adja- 
centes  aquas  pulcritudine  et  fertilitate 
superexcellens,  etc.  Non  desunt,  qui  opi- 
nantur,  effictum  vocabulum  a  Lat. 
Mare,  quod  Isidoro  teste,  aquarum  ge- 
neralem  collectionem  signiflcat.  Alii  ab 
i(j.àpa  deducunt,  quae  vox  aquaeductum 
sonat,  si  ve  sulcum  in  prato,  per  quem 
aqua  ducitur  irrigandae  terrae  gratia. 

]  2.  MARA,  Dolor  gravis.  Carmen  de 
varia   fortuna  Ernesti  Bavariae  Ducis   * 
lib.  6,  apud  Marten.  tom.  3.   Anecd. 
col.  352  : 

Piangente  corpora  luctu 

Multimodo,  dura  comparuit  tot  niiilia  strato 
Rege,  sub  hospilìbus  Mara  cecidere  verendis. 

Vide  Marancia. 

*  3.  MARA,  La  capa,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS. 

MARAB0TINUS,  Maurabotinus,  Marmo- 
tinus,  Marbotinus,  Morabotinus.  Haec 
omnia  idem  sonant,  sed  Marabotinus 
crebrius  occurrit  apud  Scriptores,  Mat- 
thaeum  Paris  ann.  1176.  Radulphum  de 
Diceto  pag.  598.  Doubletum  in  Hist.  S. 
Dionysii  pag.  891.  Guichenonum  in  Bibl. 
Seb.  Cent.  2.  cap.  51.  Gariellum  in  Epis- 
cop.  Magalon.  pag.  279.  et  alios.  Sic 
autem  indigitantur  monetae  quaedam 
Hispanicae,  aureae  praesertim. 

1  Marabetinus,  in  Charta  Ramiri 
Sancii  Regis  Navarro,  apud  Jos.  Moret. 
Antiq.  Navar.  pag.  630. 

1  Marabitinus.  Charta  Alphonsi  Heg, 
Lusitan.  aera  1142.  ex  Tabular,  CI  ara- 
vai  1.:  Tribuant  in  modum  feudi  et  vassa- 
litii  quinquaginta  Marabitinos  auri  prò- 
bati. 

]  Maraboginus.  Limborch.  lib.  Sent. 
Inquis.  Tolos.  ad  ann.  1306.  pag.  68  : 
Item  custodivit  per  15.  dies  60.  Maraboci- 
nos  auri  et  3.  denarios  aureos. 

Marabutinus  ,  in  Charta  Hugonis 
Archiepiscopi  Genuensis  ann,  1184.  apud 
Ughellum. 

*  Marabuntinus  ,  apud  Cene,  inter 
Gens.  eccl.  Rom.  MSS.:  In  episcopatu 
Portuensi,  Petrus  Later  ij.  Marabuntinos 
prò  castro  Chere. 

*  Marabutinus  Anfusinus,  in  Charta 


MAR 


MAR 


MAR 


257 


ann.  1247.  apud  Murator.  tom.  2.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  785.  Alia  Jac.  reg. 
Aragon.  ann.  1229.  ex  Bibl.  reg.  cot.  16  : 
Quicumque  autem  tenori  hujus  nostri 
privilegii  temptaverit  in  aliquo  contraire, 
tram  nostrani  et  indignationem  etpmnam 
mille  Morabatinorum  Alfussinorum  se 
noverit  absque  remedio  mcursurum. 

Marbotinus.  Charta  Guilielmi  de 
Novelliano  Militis  ann.  1270  :  Debet  Do- 
mino Duci  (Aquitanige)  unum  Marboti- 
num  sporte  in  mu tallone  Domini.  Con- 
suetud,  Tolosae  part.  2.  Rubr.  de  Dona- 
tion.:  Oboli,  seu  Marbotini  aurei.  Ad  de 
Monasticum  Anglic,  tom.  3.  pag.  312. 
[Litterae  Philippi  VI.  Reg.  Frane,  ann. 
1336.  prò  Priore  S.  Gemmi  in  Xan toni- 
bus,  ex  Regest.  Parlamenti  :  Et  pour 
cause  de  notre  souveraineté  et  ressort  ton- 
te fois  et  quantes  que  au  dit  lieu  a  muta- 
tion  de  Prieur,  et  nouvelle  institution 
d'icelui  Von  nous  rend  et  paye  un  Marbo- 
tin  d'or.]  [#  Comput.  MS.  ann.  1268.  ex 
Bibl.  reg.:  Derechief  pour  la  meson  à  la 
fame  feu  Guilliaume  de  Foie,  bourjois  de 
la  Rochelle,....  un  Marbotin  chascun  on.J 

Marabatinus  auri  boni,  in  Charta 
Hispanica,  apud  Malbrancum  lib.  11. 
de  Morin.  cap.  52. 

Morabatinus,  in  Bulla  PaschalisPP. 
apud  Diago  lib.  2.  de  Comitib.  Barcin. 
cap.  95.  [et  in  Charta  ann.  1190.  in  Ap- 
pend.  Marcse  Hìsp.  col.  1381.] 

1  Marapetinus  ,  in  Testam.  Sancii 
ann.  1211.  tom.  1.  SS.  Maii  pag.  763  : 
Et  hereditalem  de  Sena  quse  fuit  matris 
su&,  quadraginta  mille  Marapetinos  et 
ducentas  marchas  argenti. 

Marmotinus  Aureus,  apud  Pianta- 
vi tium  in  Histor,  Episc.  Lodovens.  pag. 
103.  257.  et  306,  et  Albertum  Argentin. 
in  Chron.  1289. 

Morbotinus,  apud  Rodericum  Tolet. 
in  Hist.  Arab.  cap.  20. 

Morabedis,  in  Charta  Alfonsi  I.  aerse 
1157.  prò  Cassaraugust.  apud  Mich.  de 
Molino  in  Repertorio  pag.  265.  col.  3. 

1  Morabetinus.  Charta  ann.  1134. 
tom.  1.  Gali.  Christ.  inter  In&tr.  pag. 
46  :  Debent  reddere  per  unumquemque 
annum  clericis  B.  Antonini,  prxsentibus 
et  futuris,  in  die  festivitatis  ejus,  unum 
Morabetinum  quinque  solidos  iene  valen- 
tem.  Occurrit  praeterea  in  Statutis  Sy- 
nodalibus  Arnaldi  Episc.  Valentini  in- 
ter Conc.  Hispan.  tom.  3.  pag.  519. 

1  Morapetinus,  in  Charta  Ermen- 
gaudi  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  374  : 
Dono  etiam  ad  operam  Beatse  Marte  cen- 
tum  Morapelinos.  Concil.  Hi  spai.  ann. 
1512.  ibid.  tom.  4.  pag.  6  :  Si  vero  fuerint 
laici,  et  permanserint  in  exeommunica- 
tione  per  medium  annum ,  deinceps  in- 
currant  prò  quolibet  mense  in  paenam 
centum  Morapelinorum  prò  ecclesia. 

Maurabotinus  ,  in  Foedere ,  quod 
sancitum  est  Bayonae  mense  Aprili  ann. 
1290.  inter  Francise  et  Castel Ias  Reges  : 
Cseterum  cum  prgefata  Blancha  se  restituì 
peteret  ad  perceptxonem  24.  Maurabotino- 
rum  de  bona  moneta,  vidélicet  veterum 
Burgalensium,  prò  dotalitio  suo,  valen- 
tium  annuatim  7.  millia  librarum  160. 
librar um  Turon.  Nigrorum,  ut  dicebat, 
et  sibi  satisfieri  in  eadem  moneta  de  pro- 
ventibus  14.  annorum  transactorum,  post- 
quam  ipsa  exivit  de  Castella  gente  nos- 
tra,  satisfactionem  omnium  prxdictorum, 
deducto  eo,  quod  solutum  erat  exinde  ad 
monetam,  qu&  de  Guerra  dicitur,  offeren- 
tur,  et  dicente  nos  ad  pr&stationem  alte- 
rius  monete  non  teneri.  Tandem,  et  e. 

Morabotinus.  Exstat  Charta  Alfonsi 
Regis  Castellae,  data  Segoviae  21.  Sept. 
1258.  in  Regesto  Feodorum  Ducatus 
Y 


Burgundi»,  parte  2.  fol.  90.  qua  Hugoni 
Duci  Burgundiae  concedit  decem  millia 
Morabotinorum  computatis  15.  solidis  Pi- 
pionum  prò  Mor  abotino,  in  feudum,  et 
nomine  feudi,  dandos  et  solvendos  an- 
nuatim eidem  Duci  et  successoribus  suis, 
vel  eorum  nuntio,  in  festo  Nativitatis  M. 
V.  mense  Septembrx,  in  Regno  Castella, 
vel  Imperio,  in  reditibus  usque  adeandem 
quantità tenij  et  de  pr&dicto  feudo  dictum 
Ducem  solenniter  investivi t  cum  virga, 
quamin  manu  tenebat.  Sic  etiam  scribi- 
tur  apud  Bromptonum  in  Henrico  IL 
pag.  1125. 

Morabotini  boni  in  auro  curribiles 
Alfussini  recti,  in  Charta  Majoricensi 
ann.  1280.  semel  ac  iterum.  In  alia  1282  : 
Morabotini  boni  Alfonsini  auri  fini  et 
ponderis  recti.  Occurrit  pluries  in  Char- 
tis  Aragon. 

Marabatini,  passim  in  Chartis  Lusi- 
tanicis  apud  Rodericum  da  Cunha,  in 
Hist.  Episcop.  Portensium,  in  Lusita- 
nia.  In  Libello  Catalonico  MS.  de  Batal- 
lia  facienda,  dicuntùr  200.  unciae  confi- 
cere  400.  Mor  aboti  nos  :  Per  200.  unces 
d'or  de  Valentia,  qui  son  400.  Morabotins. 
Charta  Petri  Regis  Aragon.  in  Curia 
Generali  Catalani  se  ann.  1351  :  Morabo- 
tinus, de  quo  in  Usaticis  mentio  fìt,  valet 
4.  solidos  monetse  Bàrcinonensis  de  terno. 
Morabati,  in  Chr.  Petri  IV.  Reg.  Arag. 
lib.  4.  cap.  8. 

1  MorobatinusÌ  in  Testam.  Raym. 
Berengarii  Comit.  Barcinon.  ann.  1131. 
Append,  Marcae  Hisp.  col.  1273.  et  in 
Testam.  Peronella^  Reg.  Aragon.  ann. 
1152.  ibid.  col.  1314. 

3BJT  Morabotinorum  usus  obtinuit 
etiam  in  Occitania,  quem  a  Wisigothis, 
cum  hujus  provinciae  domini  essent, 
inductum  existimo.  Charta  Jacobi  Reg. 
Aragon.  ann.  1231.  ex  lib.  Talamus  Mon- 

tispessul.  fol.  32:  Nos  Jacobus conce- 

dimus  vobis  Montispessulanis  fidelibus 
nostris  stagna  et  maria....  Vos  autem  et 
successores  vestri  dabitis  nobis,  vidélicet 
nostro  bajulo  Montispessul.  annuatim  in 
festo  Natalia  Domini  unum  Morabotinum 
censualem. 

Quaesitum  a  viris  doctis,  unde  enatae 
haevoces;  in  qua  disquisitione  aiunt 
Bochartum,  virum  in  Hebraì'cis  et  aliis 
Orientalibus  linguis  oculatissimum , 
cum  in  Cadomensi  virorum  litteratorum 
consessu  acrius  insisteret,  apoplexia 
correptum  haud  multo  post  expirasse. 
Uni  porro  ex  iis,  qui  super  hac  contro- 
versia per  litteras  sententi  a  m  meam 
expetierat,  rescripseram ,  videri  mihi 
Marabotinos  appellatos  primum  nummos 
aureos  Maurorum  Hispanicorum,  qui 
iis  fusis  subinde  ac  deletis  in  Hispano- 
rum  potestà  tem  venerant,  quasi  Marra- 
norum  spolia  :  nam  Botino,  Hispanis 
idem  est  quod  nostris  Bulin:  Marranos 
vero  Mauros  Hispanicos  appellatos  suo 
loco  docemus,  At  Mariani  lib.  de  Pon- 
der.  et  mensur.  cap.  23.  Marevedinos 
monetam  fuisse  Regum  Gothicorum 
Hispanicorum  existimat,  ac  proinde 
multo  ante  Maurorum  in  Hispanias 
irruptionem  cognitam,  quod  ex  solo 
nummorum  Gothicorum  pondere  elicit. 
Ut  sese  res  habeat,  eae  monetae,  quae 

Maravedini  Hispanis  dicuntùr,  ab 
eodem  fonte  nomen  ducunt:  qui  enim 
prius  Marabotini,  postea  Maravedini 
dicti  :  de  quorum  aureorum  pretio  et 
pondere  multa  commentantur  Antonius 
Nebrissensis  in  Repetitionibus,  Didacus 
Covarruvias  in  veterum  Collatione  nu- 
mismatum  cap.  5.  et  Jo.  Mariana  de 
Ponderib.  et  Mensur.  cap.  22.  23.  Inde 
id  nominis  inditum  quibusdam  minutio- 


ribus  monetis  aereis:  qua  tamen  in 
parte,  ait  idem  Covarruvias  cap.  1.  Ma- 
ravedinus  non  tam  est  nummus,  quam 
nummorum  numerus,  qui  constat  ex 
duabus  Blancis,  aut  Corona tis  sex,  vel 
denariolis  decem.  [Vide  L.  le  Blanc 
Tract.  de  Monet.  pag.  165.] 

MARACH,  March,  Equus.  Lex  Aleman. 
tit.  69.  §  2  :  Si  ille  totem  equum  involave- 
rit,  quem  Alemanni  Marach  vocant.  Tit. 
70.  §2:  Si  quis  equo,  quem.  Alemanni 
Marach  dicunt,  oculum  excusserit.  Lex 
Bajwar.  tit.  13.  cap.  10.  |  1  :  Si  equus 
est,  quem  Marach  dicimus.  Editio  He- 
ro Idi  tit.  7.  §  1  :  Si  equus  est,  quod  March 
dicimus.  At  in  Lege  Aleman.  habet  utro- 
bique  Marach. 

Vetus  est  autem  vox  Gallica,  siquidem 
Pausanias  in  Phocicis  pag.  335.  IWwv  ™ 
ovovia  apud  Gali os  esse  napxav  auctor 
est,  unde  xptjjLapxtatav  equestris  pugnae 
quamdam  institu'tionem  vocabant.  Sed 
et  etiamnum  Armorici  nostri,  penes 
quos,  ut  et  apud  Guallenses  Anglos, 
veteris  Gallici  idiomatis  reliquias  per- 
manere aiunt,  equum  Marach  [vel 
March]  dicunt,  marcheguez,  equitare. 
p»  Vide  Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane, 
tom.  2.  col.  844.  voce  Mar  ah.] 

MARAGHFALLI.  Vide  Marchfalli. 

1  MAR  AG  10,  Vasa  quaecumque  et  alia 
utensilia  quae  sali  conficiendo  inser- 
viunt.  Charta  ann.  circ.  917.  apud  Ste- 
phanot.  tom.  3.  Antiquit.  Pictav.  MSS. 
pag.  339  :  Sunt  plus  minus  de  terra  ad 
areas  componendas  e.  excepto  Maracione, 
a  die  pra&sente  ipsa  terra  superius  nomi- 
nata ad  xpsum  locum  vel  ad  Abbatem 
Rotar dum  necnon  et  ad  monacos  ipsius 
loci  eam  trado  adque  transfundo  cum 
sua  ministeria  omnia  vel  Maracione  ad 
abendum,  etc.  Alia  ibid.  cap.  401  :  Areas 
triginta  septem  qui  fuerunt  Geraldo  cum 
omni  ministeria  et  Maracione  quee  ad 
illas  areas  pertinent.  Charta  ann.  6. 
Lotharii  Reg.  ibid.  pag.  403:  Sunt  areas 
triginta  cum  sua  misteria  vel  Maracione, 
a  die  presente  ego  vobis  trado,  vendo. 
Alia  ann.  11,  Ugonis  Reg.  ibid.  pag. 
403  :  Sunt  plus  minus  de  terra  ad  areas 
componendas  sexaginta  excepto  Mara- 
cione et  omnia  misteria.  Observandum 
iis  omnibus  locis  de  salinis  sermonem 
fieri. 

1  MARAGDENIS,  f.  prò  Smaragdus. 
Litterae  ann.  1261.  apud  Rymer.  tom.  1. 
pag.  730:  Item  duos  baculos  continentes 
sexaginta  sex  anulos  cum  Maragdeni- 
bus   etc 

1.  MARAGIUM,  Palus,  ex  Gallico  Ma- 
rais.  Charta  ann.  1246.  ex  Tabular.  Fos- 
satensi  fol.  39  :  Et  dimidium  arpennum 
in  Maragio,  quod  fuit  patris  sui  ad  3. 
denarios-de  censii.  Vide  Mara  1. 

*  Hi  ne  forte  Gent  Marage  appellatur 
natio,  quae  in  paludosis  locis  habitabat, 
in  Poem.  Alex.  MS.  part.  1  : 

La  furent  assemblò  icele  gent  Marage. 

s2.  MARAGIUM,  Materia  lignea,  mate- 
riatio,  idem  quod  Marcementum,  Charta 
ann.  1208.  exChartul.  Longivadi  :  Scien- 
dum  est  quod  Maragium  illud,  quod  in 
finagio  tllmaii  capi  non  poterit,  in  netno- 
ribus  Longivadi  capietur  ;  et  custx  et 
gravamina  in  commune  solventur.  Vide 
in  Materia. 

1  MARAGMA.  Constitut.  Frederici  Reg. 
Sicil.  cap.  116  :  Item  quod  procurent  im- 
munditias  terrarum,  Maragmatum  et 
vinatium  de  ferri,  et  ejici  extra  civitatem 
pr&dictam,  ut  est  hactenus  consuetum. 

MARAHWORFI.  In  Edicto  Rotharis 
Reg.  Longob.  Titulus  11.  [«  cap.  32.J 
inscribitur  Marahworfi.  Mox  sequitur: 

33 


258 


MAR 


MAR 


MAR 


Si  quia  hominem  liberum  de  caballo  in 
terram  per  quodlibet  ingenium  iniquo 
animo  jactaverit,  eie.  Ubi  Mar  ah  est 
equus  worfìn  vero  dejicere  :  quae  vox 
aliis  ejusmodi  adjungi  sol  et,  ut  weywor- 
fin,  rapoworfin,  et  e.  Vide  Merworphm, 

1  MARALLUS,  Maralus.  Vide  Meral- 
lus. 

1MARAN-ATHA,  Voces  Syriacse,  quae 
Dominusvenit  significant.  Imprecationis 
genus  quod  in  chartarum  infractores 
intentari  solitum  erat.  Charta  S.  Amandi 
Tungrens.  Episc.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  8  :  Si  quis  vero  contradicere  volue- 
rit...  sit  anathema  Maranatha,  quod  est 
perditio  in  adventu  Domini  nostri  Jesu 
Christi.  Charta  Girili  elmi  Alpherici  prò 
Hospital.  Hi  eroso  1.:  Si  aliquis  de  heredi- 
Òus  nostris  venerit  et  aliquid  de  dono 
suprascripto  disrumpere  voluerit,  sit  par- 
ticeps  cum  Juda  traditore  in  inferno  et 
anathema.  Maranatha.  Conci  1.  Toletan. 
III.  inter  Hisp.  toni.  2.  pag.  342  :  Cui 
hssc  fides  non  placet  aut  non  placuerit, 
sit  anathema,  Maranatha  in  adventum 
Domini  nostri  Jesu  Christi,  Àdde  Bullam 
Alexandri  II.  PP.  tom.  4.  Annal.  Bened. 
pag.  755.  Append.  Marcae  Hispan.  col. 
970.  997. 1065.  Hist.  Lothar.  D.  Calmeti 
tom.  1.  col.  262.  340.  etc.  Vide  Lex.  Mar- 
tina et  infra  Marani. 

MARANGIA,  Dolor,  qui  concipitur  ex 
aliquo  damno,  vox  a  Marrire,  et  Mar  ri- 
tto deducta  :  unde  postmodum  traducta 
ad  ipsas  mulctas  aut  poenas,  quae  prae 
levioribus  delie tis,  vel  prò  defectibus 
seu  absentia  irrogatur  :  nostris  vulgo 
Marance.  Charta  ann.  1245.  in  Ilistor. 
Episcoporum  Silvanect.  pag.  454  :  Si 
poma  pecuniaria,  quse  prò  defectibus  seu 
Marancìis,  quse  in  Ecclesia  nostra  statuta 
est,  voluerit  se  liberare.  Consuetudines 
Ecclesiee  Rotomagensis  :  Post  hasc  solent 
recitari  Marancias,  et  offensx  diei,  et  hora- 
rum  pr&cedentium,  et  ibi  puniri.  Charta 
ann.  1247.  in  Histor.  Mohast.  S.  Mariae 
Suession.  pag.  459:  Si  infra  prìmam 
Collectam  veneri  nt,  Maranciam  non  fa- 
cient.  Infra  :  Qui  vero  Maranciam  in 
officio  majoris  Missee  fecerit,  duos  dena- 
rios  nigrorum  de  propria  bursa  persolvet. 
Rursum  :  Et  nihilominus  persolvet  Dia- 
conus  Maranciam,  Ibidem  :  In  majori 
Missa  pcena  2.  denariorum  incurrente 
contra  eum,  qui  Maranciam  fecerit  con- 
vertendorum.  [Statuta  Capituli  Suession. 
cap.  28  :  S'ils  font  Mar  ance  seront  mulc- 
tez  par  Vadvis  du  Chapitre.]  Statuta  prò 
Ecclesia  Abbavillensi  ann.  1208.  in  Ta- 
bular. Episcopat.  Ambian.  fol.  31  :  Qui 
Maranchiam  Missse  fecerit,  de  pcena  6. 
denarios  solvat.  Qui  vero  Maranchiam 
Evangelii  vel  Epistola  fecit  4.  denar. 
Adde  fol.  134.  et  aliud  Tabul.  ejusd. 
Episc.  fol.  40.  v.  [Instrum.  ann.  1423.  e 
Tabul.  A udo mar.:  Itera  super  articulo  de 
Maranciis  super  quo  D.  Nicolaus  le  Bos 
vicarìus  Marancias  commisisse  dicébatur 
in  officio  suo,  etc.  Statuta  Capituli  Tul- 
lens.  ann.  1497.  cap.  7  :  Et  si  qui  perci- 
piantur  in  navi  deambulare,  puniuntur 
Marancia.  Autissiodorenses  dicunt,  Pu- 
nir de  mar  ance,  vel  Marancer  quelqu'un.] 
Caton  en  Roman  MS.: 

Se  par  ta  deserle  as  Maranche, 
Souffrir  le  dois  en  patianche. 

Alibi  : 

Il  trouvera  sans  doutanche 
Mainte  cose  qui  fait  Maranche. 

MARANG0,  et  Marangonus,  Ital.  Ma- 
rangone, Faber  tignarius,  Gali.  Char- 
pentier.  Sanutus  lib.  2.  part.  4.  cap.  15  : 
Habendo  edam  swibas,  quos  in  exercitu 


esse  decet  ad  scribenda  et  dislribuenda 
victualia...  atque  Marangones  lignaminis 
in  magno  numero.  Cap.  20  :  Expedit  quod 
in  qualibet  pr&dictarum  galearum  foret 
semper  unus  Marangonus,  et  unus  simi- 
liter  calefatus.  Et  infra:  In  hominibus 
galearum,  quibus  stipendia  erogari  de- 
bent,  recensentur  Marangoni. 

if  [«  Antonio  fabro  lignaminis,  seu 
Marangono..,.  prò  parte  ejus  solutionis 
conductionis  certarum  trabium.  »  (Man- 
dat.  Camer.  Apostol.  Arch,  Vatic.  an. 
1460-62.  f.  215.Vf 

*  MARANHATA,  ut  Maranatha,  in 
Charta  ann.  955.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  97. 

MARANI,  apud  Hispanos  Mauri  appel- 
lari  solent  :  de  qua  voce  ita  Joannes 
Mariana  lib.  7.  de  Rebus  Hispan.  ubi 
de  donatione  Aurelii  Eegis  Galleciae  in 
Hi  spanica  sera  813.  facta  Monasterio  : 
Est,  inquit,  ad  memoriam  insignis  iis 
in  litteris  contenta  execratio,  qua  ejus 
donationis  violaior  jubetur  esse  Ana- 
thema Marano  et  exeommunicatus,  Unde 
intelligitur,  Marani,  vocem  vulgarem 
non  a  Mauris,  quasi  Mauriani,  ut  qui- 
dam suspicantur,  factam  in  Italia  Fri- 
derici  iEnobarbi  tempore  cum  Mauri 
plurimi  fidem  Christo  datam  in  bap- 
tismo  passim  ejurata,quam  susceperant 
religione,  violarent  ;  sed  potius  ex  Sy- 
riaca  voce  Maranatha  deductam,  qua 
anathematis  ignominia ,  execratioque 
in  divinìs  litteris  contìnetur.  At  secus 
sentit  Scaliger  de  Emendatione  tempo- 
rum  lib.  6.  pag.  625.  In  verbis,  inquit, 
Geographi  Arabi s  fit  mentio  factionis 
Maravanjun.  Sciant  igitur  studiosi, 
Abaz  fuisse  patruum  »  Muhammedis, 
atque  ejus  progeniem  et  gentem  dictam 
fuisse,  dicique  adhuc  Abazium.  Ad  eos 
jus  Chalifatus  pertinebat,  utpote  qui 
propius  sanguine  Muhammedem  attin- 
gerent.  Sed  Marawan  quidam  primus 
Chalifatum  ab  illa  gente  ad  suos,  qui 
Maravanum  dicti  sunt,  transtulit  per 
tyrannidem ,  eoque  nomine  omnibus 
Muhammedanis  in  odio  est  nomen  Ma- 
rawanin  ad  hanc  usque  diem.  Vide 
Marrones. 

*  Steph.  de  Infestura  MS.  ubi  de  In- 
noc.  Vili.  PP.  :  lnnocentius  traxit  unam 
bullam  contra  quosdam  Bispanos,  Jud&os 
vel  hsereticos,  vulgariter  dictos  Marani 
lingua  Hispàna. 

SBP*  Inde  est,  ut  videtur,  quod  Itali 
prodi tores  per  antonomasiam  Maranos 
vocant.  Armai.  Caesenat.  ad  ann.  1304. 
apud  Murator.  tom.  14.  col.  1125  :  Et  die 
eadern  fecit  pr&dictos  captos  ligalos  du- 
cere ,  et  contra  castrum  furcas  figere, 
attestane  eist  si  non  facerent,  quod  fra- 
tres  qui  erant  intus,  parerent  manda  tis 
Communis,  poneret  eos  in  furcis  prsedic- 
tis,  in  quibus  Pater,  qui  morabatur  in 
castro,  cumMaranis  vel  proditoribus  aliis, 
impendere  eos  videbat. 

f  MARANTIA,  prò  Marancia,  apud  Jo- 
han.  Abrinc.  de  Offic.  eccles.  pag.  100. 
edit.  1679. 

MARANUS,  Ital.  Marana,  Navigli  spe- 
cies.  Eaphanus  de  Caresinis  in  Chron. 
MS.  ann.  1079  :  Passus  S.  Clementis  et 
S.  Spiritus  Maranis  et  aliis  navigiis  obs- 
trusus.  Occurrit  in  Histor.  Obsid.  Ja- 
drensis  ann.  1345.  lib.  1.  cap.  35.  lib.  2. 
cap.  11.  Sic  forte  appellata  quod  Ma- 
ranorum,  seu  Hispanorum  primitus 
esset 

1  MARAPETINUS.  Vide  Marabotinus. 

*  MARASGAGHIA,  Jus  quod  marescallo 
competit.  Vide  in  Marescalcus.  Chartul. 
S.  Joan.  Laudun.  eh.  63  :  Causa  quse 
inter  ecclesiam  S.  Johannis  Laudunensis 


et  Hermundum  super  Marascachia  verte- 
batur....  Nichilominus  abbas  ei  concessit 
prsebendam  unam  ad  equum  suum  singu- 
lis  diebus,  cum  ferro  et  davo  et  coria  equo- 
rum, qui  de  setta  sua  morientur. 

1  MARASGALCUS,  Marasoalia.  Vide 
"M^a  reseti  leu  s 

1  MARASCAUSIA,  Locus  palustris,  pas- 
cei) di s  pecoribus  aptus.  Charta  apud 
LobineU.  tom.  2.  Histor.  Britan.  pag. 
168  :  Concessit  Frioldus  Vicecomes  ut  in 
Marascausia  xn.  boves  et  equos  et  porcos 
nostros  semper  haberemus. 

*  MARASM0DES,  Ex  egritudine  senec- 
tus,  in  GIoss.  ad  Alex.  Iatrosoph.  MS. 
lib.  2,  Passion.  cap.  38  :  Hii,  qui  sicca  et 
calida  sunt  natura,  in  febres  hecticas  et 
Marasmodes  infirmi tates  incidant  necesse 
est.  Vide  Marasmus. 

1  MARASMUS,  {j.ocpaCT|j.ós,  Tabes,  mar- 
cor,  a  Graeco  |j.ocpa!va>,  Tabefacio.  ma- 
cero. Apud  Medicos  special  iter  Maras- 
mus est  corruptio  viventis  corporis,  quae 
fit  ob  siccitatem.  Ita  Martinius. 

MARATHUS,  Thomas  Eliensis  Mona- 
chi! s  in  Vita  S.  EthUdritae  cap.  77  :  Acci- 
pientes  sacculos  Marathi ,  unde  fuerat 
compia  totius  super ficies  pavimenti,  eie, 
[Meli us  apud  Boi  land.  tom.  4.  Junii 
pag.  521  :  Accipientes  sur  eidos  Marathi, 
unde  fuerat  cooperta  totius,  etc.']  Ubi  viri 
docti  Marathum  herbae  specie m  esse 
scribunt.  [Foeniculum  nempe,  Gali.  Fe- 
nouil,  cujus  mentio  fit  apud  Auctorem 
de  Medica  mi  ne  factei  inter  Ovidii 
opera  : 

Profuit  et  Marathos  bene  olenlibus  addere  myrrhis  ; 
Quioque  trahant  Marathi  scmpula,  myrrha  novero.] 

MARAT0RLE  Big.e.  Lambertus  Arden- 
sis  :  Rustici  cum  bigis  Maratoriiset  carris 
funariis  (forte  fimariis)calculos  trahentes. 
[Rectius  apud  Ludewig.  tom.  8.  Reliq. 
MSS.  pag.  600  :  Rustici  cum  bigis  Maria- 
toriis  et  curlis  (1.  curris)  fimariis.  Est 
autem  Marlatoria  biga,  currus  speci es, 
quo  in  agris  marga  stercorandis  utun- 
tur  agricolae.l 

*  MARATRUM,  Feniculus,  ut  Macer  : 
nos  autem  prò  ipsius  semine  solum  in  usu 
habemus.  Glossar,  medie.  MS.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  6959.  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg.  7679:  Maratrum,  se- 
mence  de  fanoul.  Aliud  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  7657:  Fenolh,  Prov.  feniculum,  Ma- 
ratrum.  Vide  Marathus. 

*  MARAYDA,  Locus  palustris,  ut  vide- 
tur, pascendis  pecoribus  aptus.  Charta 
Otton.  III.  comit.  Burgund.  ann.  1195. 
inter  Probat.  tom.  1.  Annal.  Praemonst. 
col.  455  :Mansum  etpratumapud  Vaner, 
Maraydas  et  terram  apud  Bombalum, 
Vide  Marascausia, 

*  MARBONE0S,  Uno  heretico,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

MARB0TINUS.  Vide  Marabotinus. 

*  MARBRETUS,  Pannus  ex  filis  diversi 
et  varii  coloris  textus,  nostris  Mabre  et 
Marbré.  Vadia  hospit.  Rob.  comit.  Cla- 
rini, ann.  1295.  agud  Ludewig.  tom.  12. 
Reliq.  MSS.  pag.  13.  col.  2  :  Pro  xiij. 
alnis  Marbreti  prò  quatuor  tunicis  au- 
dacibus,  prò  quatuor  pag  iis,  Iviij.  sol. 
vj.  den.  Lit.  oftic.  Paris,  ann.  1332. 
ex  Tabul.  S.  Germ.  Prat.  :  Unum  super- 
tunicale  de  Marbreto,  fourratum  de  bou- 
aref  cum  capucio  fourrato  de  eodem.  Hu- 
jus  panni  vari  as  speci  es  memorat  Com- 
put.  Steph.  de  Font,  argent.  reg.  ann, 
1351  :  Marbré  verdelet,  marbré  vermeillet, 
marbré  brousequin,  marbré  caignez,  mar- 
bré acole,  marbré  de  graine,  marbré  do- 
sien,  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1380.  in  Reg. 
118.  Chartoph.  reg.  eh.  233:  Ysabeau  de 
Dampnemarie,,.,    et  Guillaume   Huet.... 


MAR 


MAR 


MAR 


259 


prindrent,...  une  cote  de  Marbré  nuefve 
à  (emme.  AJiae  ann.  1397.  in  Reg.  153. 
eh.  74:  Une  cote  hardie  de  Marbré  cai- 
gnety  fourrée  de  Gros  vair.  Manbre,  in 
Stat.  prò  pannif.  Commerc.  Le  Roman 
de  Garin: 

Gilbert  amoine  mil  nhovaliers  o  lui, 
Piax  ont  de  Marbré  et  bliaut  de  eamis. 

Vide  Marbrinus. 

1  MARBRINUS  Pannus,  Qui  ex  fllis 
diversi  et  varii  coloris  textus,  Statutum 
prò  Draperiis  Trecens.  ann.  1360.  tom. 
3.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  414:  Et  si 
ne  peut-on  tiltre  en  est  aiti  qu'il  soit  prés, 
camelin  ou  Manbré,  etc.  Melius  ibid.  pag. 
416.  art.  17  :  Et  tous  draps  tixus  de  diver- 
ses  laines,  comme  Marbrez  ou  carnelins, 
etc. 

1.  MARCA,  Marcus,  Pondus,  quod  ap- 
pendi t  bessem  Jibrae  regi  se,  qua  nego- 
tiatores  et  pigmentarii,  et  alii  utuntur, 
omnesque  omnino  qui  appensas  merces 
venditant.  Papias:  Marca  dicitar  pondus 
argenti  unius  libras.  Meli us  Jotìan.  de 
Jan  uà  :  Marca  dicitur  quoddam  pondus, 
scilicet  media  libra.  Bai  bus  in  Catholico  : 
Marcha  est  quoddam  pondus,  $cil.  media 
libra,  ut  dicitur  marcha  argenti.  Oh  Toni- 
co n  Moguntinum  :  Nota,  quod  auri  libra 
habet  duas  Marchas  auri. 

Apud  nos  igitur  Marca  duplicata  li- 
bram  efflcit,  quae  dividitur  in  16.  uncias  ; 
uncia  vero  subdividitur  in  octo  drach- 
mas,  vel  24.  scrupulos,  seu  denarios  : 
drachma  siquidem  tribus  constat  dena- 
riis, et  in  72.  grana  secatur,  quorum  24. 
continet  denarius.  Quapropter  uncia 
constat  576.  granis,  ut  libra  9216.  At 
auri  examinatores,  vulgo  Essaieurs,  exa- 
men tam  accuratum  insti tuunt  in  auri 
probanda  bonitate,  ut  ipsum  granum  in 
512.  particulas  dividant.  Haec  ferme  ex 
Budaeo  et  Mersennio. 

3^"  Marcas  usum  in  ponderatione 
auri  vel  argenti  ad  tempora  Philippi 
Augusti  referunt  nonnuìli  Scnptores. 
Antiquiorem  esse  merito  observat  D.  le 
Blanc  in  Tract.  de  Monet.  pag.  mi  hi 
150.  atque  sub  Philippo  I.  inter  ann. 
1075.  et  1093.  coepisse  probatex  pluribus 
Chartis,quas  piget  hic  exseri  bere.Ipsum 
consule. 

Marcae  nomen  Gerinanicum  esse  seri- 
bit  Georg.  Agricola  lib.  de  Restituendis 
ponderi  bus  pag.  243.  Sane  vetus  est,  ut 
quod  habeatur  in  Charta  ^Edenulphi 
Regis  Anglorum  ann.  857.  apud  Dou- 
bletum  pag.  786.  et  in  Charta  Caroli 
Crassi  ann.  881.  de  Expeditione  Ro- 
mana. Adde  Ughellum  tom.  1.  part.  1. 
pag.  391. 

Vocis  Etymon  a  veteri  Germanico 
Mark  arcessit  Joan.  Stiernhookus  lib.  1. 
de  Jure  Suenonum  vetusto  cap.  11.  pag. 
133.  voce,  quae  signum  sonat,  ut  apud 
nos  marque. 

Quadruplicem  autem  Ma  rea  m  obti- 
nuisse  in  Gallia  observo,  Trecensem, 
Lemovicensem,  Turonensem,  et  Rupel- 
lensem,  si  ve  Anglica  nam,  pondere  invi- 
cem  diversas,  ut  habetur  in  Regesto 
Camerae  Gora  putor.  Paris,  signato  Nos- 
ter,  fol.  204.  205.  ex  quo  sequentia  des- 
cripsimus  :  Ou  royaume  souloit  avoir  4. 
marcs.  Cest  assavoir  le  Marc  de  Troyes, 
qui  poise  14.  sois  2.  den.  esterlins  de  poix. 
Le  Marc  de  Limoges,  qui  poise  13.  sois  3. 
ob.  esterlins  de  poix.  Le  Marc  den.  de 
Tours,  qui  poise  12.  sois  11.  den.  ob.  ester- 
lins de  poix.  Le  Marc  de  la  Rochelle,  dit 
d'Angleterre,  qui  poise  13.  s.A.  den.  ester- 
lins de  poix.  Par  le  Marc  de  la  Rochelle, 
qui  poise  13.  «.  4.  den.  esterlins t  toutes 
monnoies     quelle     qu'elles     soient,    se 


alouoient  pour  12.  den.  d'argent  fin  de 
poix  Vun  comme  Vautre  :  et  tuit  ensemble 
doivent  faire  et  peser  ledit  mare,  et  chas- 
cun  desdits  12.  den.  doit  peser  24.  grains. 
Chascun  esterlìn  doit  peser  3.  den.  ob. 
Tourn.  et  ainsi  aeneratement  doit  estre 
Marc  de  Tournois  selon  le  Marc  de  la 
Rochelle  à  20.  fi,  Tourn.  et  ainsi  se  ordon- 
nent  et  haussent  toutes  les  monnoies  du 
monde  selon  le  plus  le  moins,  qui  plus  y 
mei  d'argent  des  devanditz  12.  den.  et  le 
demourant  du  metail,  si  comme  se  l'en 
disoit  Mailles  petit es  Tournoises  à  17.  s.  6. 
den.  au  Marc,  de  Troyes,  qui  est  de  Pari- 
sis.  Et  ledit  Marc  est  plus  grant  de  celuy 
de  la  Rochelle  de  10.  esterlins,  qui  doivent 
peser  30.  ob.  qui  valent  2.  s.  6.  den.  ainsi 
sont-il  de  20.  s.  au  Marc,  selon  celuy  de 
la  Rochelle  ;  et  furent  faites  telles  petit  es 
Mailles  Van  1329.  de  18.  grains  de  loy  ar- 
gent  le  Roy. 

Marca  Trecensis  appenditl4.solidos 
2.  denarios  esterlingos,  ut  est  in  laudato 
excerpto  :  nec  in  Gallia  duntaxat,  sed 
et  in  Germania,  Anglia,  Hi  spania,  FI  an- 
dria,  et  aliis  Europae  Provinciis,  in  pu- 
blicis  praesertim  commerciis,  in  usu 
fuit,  et  nominabatur.  Quod  inde  eve- 
nisse putant,  quod  in  Nundinis  Campa- 
ni», seu  Trecensibus,  quibus  nullae  in 
Europa  celebriores  et  antiquiores  existe- 
runt,  ejusmodi  pondere. mercatores  ute- 
rentur.  Ponderis  Trecensis  mentio  fit  in 
Epistola  224.  ex  Francicis,  quae  exstant 
tom.  4.  Hist.  Frane.  Duchesnii,  et  in 
Instit.  Capituli  gener.  Cisterciens.  dist. 
7.  cap.  3.  quae  eadem  videtur  cum  Marca 
Regia,  seu  Marc  le  Roi,  in  Oh  arti  s  ann. 
1306.  et  1309.  in  Probat.  Histor.  Casti- 
lioneae  pag.  97. 162.  ubi  de  Monetis  Co- 
mitum  S.  Pauli  et  Blesensis  agitur. 

*  Marca  tr ecena,  Eadem  quae  Trecen- 
sis, in  Charta  Alfonsi  comit.  Tolos.  ann. 
1253.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Occit. 
col.  492  :  Dicti  simplices  Tolosani  debent 
deliberari  de  pondere  xviij.  solidorum,  j. 
denarii,  ad  Marcha m  Trecenam.  Neque 
alia  est  quae  de  Triasta,  prò  Tricassa,  ni 
fallor,  dicitur  in  alia.  Charta  ann.  1251. 
ibid.  col.  490  :  Quam  fabricam  dictae  mo- 
netai faciendam  ad  legem  et  pondus  et 
numerum  Turonensium,  scilicet  ad  legem 
iiij.  den.  minus  pogesia,  et  ad  pondus 
xviij.  sol.  et  j.  den.  prò  marcha,  ad  Mar- 
cham  de  Triasta. 

Marca  Lemovicensis  appendit  13. 
solidos  3.  obolos  esterlingos,  ut  est  in 
eod.  Regesto. 

Marca  Turonensis,  Ibidem,  appendit 
12.  solid.  11.  denar.obol.  esterlingos  :  ad 
quam  marcam  appendebantur  monetae 
Regura  nostrorum,  et  aliorum,  quae  Tu- 
ronenses  vulgo  appellabantur. 

Marca  Rupellensis,  de  qua  supra 
diximus. 

Marca  Anglicana,  Eadem  quae  Ru- 
pellensis, et  apud  Matth.  Paris  ann. 
1235.  pag.  286.  et  Willelm.  Thorn  in 
Chron.  pag.  2107.  prò  13.  solidis  et  4. 
den.  esterlingis  computatur.  At  sub 
Henri  co  I.  Rege  videtur  Marca  fuisse 
tantum  pondere  6.  solidorum  et  unius 
denarii  :  ita  enim  in  Legibus  ejusdem 
Regis  cap.  34  :  Si  erga  Comitem,  40.  sol. 
erga  Hundredum,  30.  sol.  et  5.  den.  qui 
faciunt  5.  mancas,  ut  solidus  denar.  12. 
computetur.  Est  autem  Manca  idem  quod 
Marca.  Cap.  69  :  De  Tihindi  hominis 
(occisi)  wera ,  debent  reddi  secundum 
Legem  30.  solidi  ad  manboiam,  idem  ho- 
die  5.  Marcae,  de  Thesindo,  id  est,  Thaino} 
120.  sol.  qui  faciunt  20.  Marcas. 

T  Marca  Sterlingorum,  Eadem  ause 
Anglicana.  Litterae  ann.  1286.  apud  Ky- 
mer.  tom.  2.  pag.  327  :  Noverit  universi- 


tas  vestra  nos ,  nomine  domini  nostri 
Erici  D.  G.  Regis  Norwagise  illustri*... 
mutuo  recepisse  a  magnifico  Principe  D. 
Edwardo...  duo  millia  Marcarum  nova- 
rum  et  legalium  Sterlingorum  in  pecunia 
numerata,  tresdecim  tolidis  et  quatuor 
denariis  prò  qualibet  Marca  computatis. 

1  Marca  et  Libra,  in  Anglia  unum  et 
idem  interdum  sonat.  Charta  ann.  1296. 
apud  eumdem  Rymer.  tom.  2.  pag.  732: 
Cum  nos  concesserimus  dilecto  clerico  nos- 
tro Gilberto...  quamdam  ecclesiam  viginti 
Marcarum  vel  librarum  valor em  annuum 
attingentem. 

SRIf  Aliarum  marcharum,  sed  infre- 
quentioris  usus,  mentio  fit  in  Charta 
Richard!  Reg.  Angl.  et  Norman.  Ducis 
ann.  1158.  ubi  earumdem  pretium  assi- 
gnatur  :  Ita  ordinatum  est...  quod  Marca 
de  C  adomo ,  Dune  sensi ,  Perii  censi ,  et 
Vendosilenci  capiatur  ad  scacarium  prò 
Xiv.  solidis  et  ix.  denariis,  et  de  Giun- 
gampn  prò  Xlll.  solidis  et  ix.  denariis, 
et  de  Andegavensi  prò  xv.  solidis  Turo- 
nensibus. 

Marca  Germanica  videtur  fuisse  20. 
solidorum,  quot  marca  dicitur  ponde- 
rare in  Speculo  Saxonico  lib.  3.  art.  45. 
§  3.  In  Chronico  Laurishamensi  pag.  95. 
dicuntur  talenta  18.  et  dimidium  surgere 
in  Marcas  15.  Jo.  Hocsemius  in  Adolpho 
a  Marita  Episc.  Le  od.  cap.  18  :  In  prò- 
vincia  nostra  Colonie  nsi  uncia  20.  sterlin- 
gos  ponderat  :  sterlingus  36.  vel  circiter 
hordei  grossi  grana,  sive  speli  se,  quae  apud 
nos  communior  est,  et  quasi  seque  ponde- 
rans,  ad  cujusmodi  grana  sterlingi  pon- 
dus acquavi  :  octo  vero  uncias  Marcham 
adaequant  :  sed  et  Marcha  quinquaginla 
quinque,  pondus  prasdictorum  Regalium 
asquipendit,  eie.  Vide  Pondus  Coloniense, 
in  Pondus. 

De  Marca  Danicat  Haec  observat  Pe- 
trus Resenius  ad  Jus  Aulicum  Canuti 
II.  Regis  pag.  703.  aliam  scilicet  fuisse 
auri  et  argenti ,  aliam  vero  aliorum 
ponderum  :  marcam  enim  auri  puri  et 
argenti  defecati  8.  unciarum  pondus 
habuisse,  marcam  vero  aliorum  ponde- 
rum, idem  fuisse  quod  semis  et  sex  un- 
cias Romae,  etc. 

Marca  Hispanica,  de  qua  sic  Joan- 
nes  Mariana  libro  de  Ponder.  etmensur. 
cap.  9  :  Aurifices  Marcum,  hoc  est,  un- 
cias octo  auri  quidem  dividunt  in  Castel- 
lanos  50.  quod  genus  ponderis  et  nummi 
est  drachma  majoris  atque  denar  io  Ro- 
mano. Castellanus  in  octo  tomines  dividi' 
tur  :  tomin  in  12.  grana.  Argenti  autem 
Marcum  dividunt  in  uncias  8.  unciam  in 
totidem  octavas  sive  drachmas,  octavam 
in  grana  75.  sic  Marcus  argenti  aurique 
eundem  granorum  numerum  continet. 
[Chronic.  Barcinon.  tom.  3.  Co  nei  1.  His 
pan.  pag.  544  :  Undecimo  Kai.  Maxi  anno 
mccxiii.  fuit  injunctum  omnibus  notariis 
Barcinonensibus,  quod  ponerent  in  Char- 
tis  Marcham  argenti  ad  48.  solidos...  Eo- 
dem  anno  fuit  injunctum  dictis  notariis, 
quod  ponerent  in  Chartis  Marcham  ar- 
genti ad  88.  solidos.] 

\  Marcha  Curile  Romanie,  Quae  sub 
Johanne  XXII.  PP.  ann.  1322.  erat  64. 
florenorum ,  in  Dalphinatu  vero  65. 
Charta  ann.  1327.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  214  :  Videlicet  florenos  de  viginti 
quatuor  quaratis  auri  fini  et  debeant 
intrare  in  Marcha  Curiae  Romanas  sexa- 
ginta  quinque  de  dictis  florenis  et  non 
plures. 

Marca  Ponderosa,  nempe  Germa- 
nica, appendit  26.  solidos,  ex  Wichbild 
Magdeburg.  art.  19.  §  1. 

5SD^  Hinc  Marc  pese,  apud   nostra tes 


260 


MAR 


MAR 


MAR 


Poetas,  prò  ea  quae  ponderosior  erat.  Le 
Roman  de  Partonopex  MS.  : 

Que  s'il  se  fusi  bien  porpensez 
Nel  fejst  por  mile  Marcs  pesez. 

Marc  au  grand  pois  vocat  Le  Roman 
d'Athis  MS.  : 

Vingt  mils  Mars  d'or  au  grani  pois, 
Et  cent  pattes,  et  ceni  orfrois. 

Marca.  Slavonica,  appendit  12.  so- 
lid.  Ita  idem  Wichbild  Magdeburg.  art. 
44.  §  3. 

Marca.  Stendata.,  ad  stendardum 
examinata.  Charta  ann.  1293.  apud  H. 
Meibomium  ad  Chronicon  Mindense 
pag.  40  :  Pro  25.  Marcie  stendatis  ar- 
genti, prò  quo  filiam  fratrìs  mei  in  suum 
collegium  ad  serviendum  Deo  receperunt. 
Vide  Standardum. 

Etiamsi  porro  Marca  solidis  et  dena- 
riis  cqnstiterit,  non  ideo  cum  Watsio 
existimandum  videtur,  Marcam  fuisse 
minimum  cusum  ac  signatum.  Solidi 
enim  et  denarii,  qui  hic  recensentur, 
pondera  sunt,  quae  nusquam  mutaban- 
tur,  quod  de  Marcae  argenti  aut  auri 
pretio  dici  non  pò  test,  quod  prò  libito 
Principum,  minuebatur  aut  crescebat, 
prò  ratione  pretii,  quod  monetae  impo- 
nebatur. 

Aliud  praeterea  fuit  Marcae  auri  aut 
argenti  signati,  aliud  infecti  pretium. 
Pluris  enim  semper  valuit  Marca  si- 
guata,  quam  infecta  idque  propter  trac- 
tum,  ut  Monetariorum  voce  utar,  quo 
nomine  intelligitur  vectigal,  quod  Prin- 
ceps  ex  unaquaque  monetae  signatae  aut 
cusae  marca  perei  pi  t.  Cujus  quidem 
marcse  infectae  pretium  Princeps  solet 
significare  Magistris  Generalibus  Mo- 
netarum,  quoties  Monetam  cudendam 
curat.  Quod  ut  planum  cuivis  fiat,  en 
propono  exempla,ex  Tabulariis  publicis 
Ouriae  Monetarum  desumpta,  quae  non 
minimum  proderunt  ad  percipienda, 
quae  vulgo  in  horum  temporum  Diplo- 
mati bus  et  Chartis  de  Marcarum  pretio 
circumferuntur. 

S5P*  Haec  cum  non  minimae  utilitatis 
existimaverit  D.  Cangius,  ejus  vestigiis 
inhaerentes,  pretium  marcae  altius  repe- 
temus  ex  Cod.  MS.  Sangerman.  manu 
accurata,  ut  videtur,  descripto  :  unde 
etiam  quae  addenda  videbuntur  iis  quae 
prò  tuli  t  D.  Gangius  ,  exseri  bere  non 
pigebit. 

Valor,  in  quo  Marcha  auri  fuit  tempo- 
ribus infra  scriptis.  et  formas  ,  cursus, 
leges,  et  ponderum  Florenorum  factorum 
ibidem. 

\A  1.  Febr.  1306.  usque  ad  15.  Maii 
13Ò8.  fiebant  Parvi  Regales  auri,  cursus 
11.  sol.  par.  et  dabanturpro  Marcha  auri 
puri  48.  I.  tur.  quod  usque  ad  diem  Jovis 
ante  15.  Aug.  1310.  duravit. 

1  A  dieta  die  ante  15.  August.  1310. 
usque  ad  8.  Febr.  ejusd.  an.  fiebant  Re- 
gales duri,  cursus  24.  s.  t.  ad  22.  karaté 
auri  puri,  et  dabantur  prò  Marcha  auri 
33.  Regales  ponderis  33.  den.  1/2  auri  ad 
marcam  Paris, 

1  Ab  8.  Febr.  1310.  usque  ad  1.  Sept. 

1311.  fiebant  Agni  auri  fini  pond.  59.  et 
1/6  ad  marcam  Paris,  cursus  15.  sol.  tur. 
et  tunc  varium  fuit  pretium  Marche, 
scilicet  57.  I.  10.  sol.  tur,  57.  I.  12.  sol. 
tur.  54,  l.  15.  sol.  tur.  et  52.  1. 10.  sol.  tur, 

1  A  1.  Sept.  1311.    usque  ad  24.  Aug. 

1312.  fiebant  Agni  ponderis  et  cursus  ut 
supra,  Marchse  pretium  etiam  ut  supra. 

*  A  24.  Aug.  1312.  usque  ad  vigiliam 
Paschse  1313.  fiebant  Agni  ponderis  ut 
supra,  cursus  20.  sol.  tur.  1,  prò  20.  Bur- 
gensium,  et  tunc  varium  fuit  pretium 


Marchse,  scil.  52.  I.  10.  sol.  tur.  53.  I.  54. 
I.  10.  sol.  tur.  57.  I.  10.  sol.  57.  I.  12.  sol. 
tur.  et  58.  I. 

T  A  dieta  vigilia  Paschse  1313.  usque  ad 
7.  Maii  1315.  fiebant  Agni  ponder.  ut  su- 
pra cursus  15.  sol.  tur.  et  dabantur  ad 
Marcham  53.  et  58.  Agni. 

]A6  Maii  1315.  usque  ad  23.  Jan.  1319. 
fiebant  Agni  ponderis  et  cursus  ut  supra, 
et  dabantur  ad  Marcham  53.  et  57.  Agni. 

1"  A  23.  Jan.  1319.  usque  ad  27.  Martii 
1323.  fiebant  Agni  ponderis  et  cursus  ut 
supra,  et  dabantur  ad  Marcham  53.  56. 
57.  et  58.  Agni. 

1  A  27.  Martii  1323.  usque  ad  16.  Febr. 
1325.  fiebant  Agni  ponderis  et  cursus  ut 
supra,  et  dabantur  ad  Marcham  54.  57.  et 
58   Acini 

ì  A  16.*  Febr.  1325.  usque  ad  20.   Sept. 

1330.  fiebant  Regales  duplices  auri  fini, 
pond.  58.  ad  marcam  Par.  et  dabantur 
ad  Marcham  54.  Regales,  cursus  20.  sol. 
par.  subìnde  varii  pond.  et  cursus  usque 
ad  28.  sol. 

A  20.  Sept.  1330.  usque  ad  9.  diem  Jan. 

1331.  fiebant  Parisienses  auri  fini,  cursus 
20.  sol.  par.  pond.  33.  [cum  trtbus  quintis 
et]  dabantur  prò  Marcha  32.  peciae  auri 
cum  duobus  quintis  valentes  40.  I.  10.  s. 

A  9.  Januar.  1331.  usque  ad  24.  Januar. 
[vel.  1.  Febr.]  1336.  fiebant  Regales  auri 
fini,  cursus  15.  sol.  tur.  ponderis  66.  Re- 
qal.  et  dabantur  prò  Marcha  auri  fini 
Regales  54.  valentes  40.  I.  10.  s.  t. 

A  1.  Febr.  1336.  usque  ad  1.  Febr.  1337. 
fiebant  Scuta  fina,  cursus  20.  sol.  t.  pon- 
deris 54.  scut.  et  dabantur  prò  Marcha 
auri  50.  scuta  valentes  50.  lib.  et  51. 
scuta  versus  finem  dicti  temporis  valentes 

51.  1. 10.  s.t. 

A  1.  Febr.  1337.  usque  ad  11.  Septemb. 
1338.  fiebant  Scuta  ut  supra,  cursus,  pon- 
deris, ut  supra,  et  dabantur  prò  Marcha 
auri  in  principio  51.  I*  10.  s.  t.  et  postea 

52.  I.  t. 

ilo  11.  Sept.  1338.  usque  ad  14.  Novemb. 
postea  fiebant  Scuta,  cursus  et  ponderis 
ut  supra  ;  et  dabantur  prò  Marcha  auri 
52.  I.  t. 

A  14.  Novemb.  1338.  usque  ad  7.  Jan. 
post  fiebant  Leones  aurei,  cursus  25.  sol. 
t.  ponderis  50.  et  dabantur  prò  Marcha 
auri  58. 1.  t. 

A  dieta  7.  Jan.  usque  ad  25.  Maii  1338. 
[leg.  1339.]  Leones  ut  supra,  et  dabantur 
prò  Marcha  auri  60.  1. 10.  s.  t.  [Ood.  MS. 
Sangerm.  59. 1. 10.  sol.  tur.] 

A  dieta  25.  Maii  [1339.]  usque  ad  14. 
Jun.  post  fiebant  Leones  ut  supra.  Mar- 
cha auri  empia  61.  I.  10.  sol.  tur. 

A  14.  Junii  1339.  usque  ad  16.  [Ood. 
Sangerman.  10.]  Augusti  post  fiebant  Pa- 
pi  11  Jones  auri  fini,  cursus  30.  sol.  tur. 
ponderis  48.  Marcha  auri  empta  66.  I.  t. 

A  dieta  16.  [10.]  August.  usque  ad  17. 
Decemb.  [Ood.  Sangerm.  19.  Jan.]  post 
Leones  [leg.  Papilliones]  ut  supra.  Mar- 
cha auri  empta  69.  I.  t. 

A  dieta  17.  Decemb.  [Ood.  Sangerman» 
A  20.  jun.]  1339.  usque  ad  7.  Febr.  post 
Leones  ut  supra.  Marcha  auri  empta 
82.  I.  t. 

A  dieta  7.  Febr.  1339.  usque  ad  20. 
Aprii.  1340.  [Ood.  Sangerm.  usque  ad  6. 
Aprii,  post,  ante  Pascha]  fiebant  Ooronae 
auri  fini,  cursus  40.  sol.  tur.  ponderis  45. 
Marcha  auri  empta  82.  I.  t.  et  versus 
finem  86.  I.  tur. 

A  dicto  20.  Aprii.  [Ood.  Sangerm.  A 14. 
Apr.]  1340.  usque  adii.  Maii  post  fiebant 
Duplices  auri  fini,  cursus  60,  sol.  tur. 
ponderis  36.  Marcha  auri  empta  95.  I.  t. 

A  dieta  7.  Maii  1340.  usque  ad  27.  Julii 
post  fiebant  Duplices  de  23.  haratz  auri 


fini  cum  uno  karat  temere,  cursus  et  pon- 
deris. ut  supra.  Marcha  auri  empta  100. 1. 1. 

A  dieta  27.  Julii  1340.  usque  ad  17.  Oc 
tob.  Duplices  ut  supra,  et  ponderis  ut 
supra.  Marcha  auri  empta  104.  I.  t. 

A  17.  Octobr.  usque  ad  7.  Februar. 
post  Duplices  ut  supra,  cursus  et  ponde- 
ris prout  supra.  Marcha  auri  empta  108. 1. 1. 

A  dieta  7.  Febr.  1340.  usque  ad  26.  Maii 

1341.  post  fiebant  Angeli  fini,  cursus  75. 
sol.  tur.  pond.  33.  cum  duobus  tertiis. 
Marcha  auri  empia  115. 1.  t. 

A  dieta  26.  Maii  1341.  usque  ad  23.  Aug. 
post  Angeli,  legis,  cursus  et  ponderis  ut 
supra.  Marcha  auri  empta  ut  supra. 

A  dieta  23.  Augusti  1341.  usque  ad  7. 
Sept.  post  Angeli  fini,  cursus  ut  supra, 
ponderis  38.  cum  tertia  unius.  Marcha 
auri  empta  130.  l.t. 

A  dieta  17.  Sept.  1341.  usque  ad  19. 
Januar.  post  Angeli  legis,  cursus  et  pon- 
deris ut  supra,  Marcha  auri  empta  130.  l.t. 

A  19.  Januarii  1341.  usque  ad  28.  Junii 

1342.  Angeli,  legis,  cursus  et  ponderis  ut 
supra.  Marcha  auri  empa  137.  I.  t.  [Ood. 
Sangerm.  136.  I.  t.] 

A  dieta  28.  Junii  1342.  usque  ad  1.  Aug. 
post  Angeli  fini,  cursus  4.  I.  5.  s.  t.  pon- 
deris 42.  Marcha  auri  empta  138.  I.  t. 

A  dieta  1.  Augusti  1342.  usque  ad  16. 
Sept.  post  Angeli,  legis,  cursus  et  ponde- 
ris ut  supra.  Marcha  auri  empta  ut 
supra. 

A  dieta  16.  Septemb.  1342.  usque  ad 
4.  Aprii.  [Ood.  Sangerm.  10.  Apr.]  post 
Angeli,  legis  et  ponderis  ut  supra.  Mar- 
cha auri  empta  111 .  I.  t. 

A  dieta  4.  Apr.  1342.  usque  ad  25.  Sept. 

1343.  fiebant  Scuta  fina  cursus  20.  s.  t. 
ponderis  54.  Marcha  auri  empta  52.  scuta 
auri. 

A  dieta  25.  Septemb.  1343.  usque  ad  1. 
Novemb.  post  fiebant  Scuta  fina,  cursus 
45.  s.  t.  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri 
empta  117.  l.t. 

SBIT  Ood.  Sangerman.  A  1.  Aprii.  1342. 
usque  ad  1.  Jan.  1343.  fiebant  Scuta  auri 
fini,  pond.  54.  cursus  usque  ad  22.  Sept. 
56.  58,  et  59.  sol.  par.  ad  arbitrium  populi. 
A  22.  Septemb.  1343.  cursus  ex  Ordinat. 
medise  monetse  36.  sol.  par.  usque  ad  1. 
Nov.  1343.  et  dabantur  ad  Marcham  117. 
I.  tur. 

A  dieta  1.  Novemb.  1343.  usque  ad  27. 
Martii  1344.  fiebant  Scuta  /?na,  cursus 
16.  so J.  8.  den.  tur.  ponderis  54.  Marcha 
auri  empta  43.  J.  6.  s.  8.  d.  *.  ve 2  52.  Scuta 
de  pr&dictis. 

A  dieta  27.  Martii  1344.  usgue  ad  20. 
Augus*.  [Ood.  Sangerm.  17.  Julii.]  1346. 
fiebant  Scuta,  legis,  ponderis  et  cursus  ut 
supra.  Marcha  auri  empta  44.  I.  3.  s.  4. 
den.  tur. 

AU.  Julii  [Ood.   Sangerm.  17.  Julii] 

1346.  usque  ad  3.  Martii  post,  non  obstante% 
quod  per  aliquam  portionem  temporis 
fierenl  Scuta  ut  supra,  fiebant  etiam  Ca- 
thedra auri  fini,  cursus  20.  sol.  t.  [Ood. 
Sangerman.  addit,  ex  Ordinat.  regiis,  ex 
arbitrio  vero  populi  cursus  18.  19.  20.  et 
21.  sol.  par.]  pond.  52.  Marcha  auri  empta 
52.  I.  t.  [Ood.  Sangerm.  50.  I.  tur.] 

A  3  Martii  1346.  usque    ad   6.    Aprii. 

1347,  fiebant  Cathedra  ut  supra.  cursus 
30.  s.  *ur.  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri 
empta  72.  I.  t. 

A  7.  Aprilis  1347.  usqrue  ad  25.  Sep- 
temb. [Ood.  Sangerm.  11.  Jan.]  post  fie- 
bant Cathedrae,  legis,  ponderis  et  cursus, 
ut  supra.  [Ood.  Sangerm.  ex  arbitrio  po- 

Suli  cursus  26.   28.   29.  et  32.  sol.  par.] 
larcha  auri  emyta  75.  s.  t. 
Item  a  14.  Aprii.  1347.  usque  ad  10.  Ju- 
lii post,   non  ob stante,   quod  Cathedrae 
fierent,  fiebant  etiam  Scuta  fina,  cursus 


MAR 


MAR 


MAR 


261 


16.  sol.  8.  den.  t.  ponderis  54.  Marcka 
auri  empta  52.  scuta  fina  valentes  44.  I. 
3.  s.  4.  den.  t. 

A  25.  Sept.  supra  scripta  videlicet  1347. 
usque  ad  8.  Jan.  post,  fiebant  Cathedra 
finse,  cursus  SO. sol.  t.  ponderis  52.  Marcha 
auri  empta  75.  I. 

A  26.  [Cod.  Sangerm.  Ab  11.]  Jan,  post, 
usque  ad  14.  [Cod.  Sangerm.  30.]  Auqust. 
1348.  fiebant  Scuta  fina  de  23.  karats,  cur- 
sus 18.  soZ,  9.  den.  turon.  ponderis  53. 
[Cod.  Sangerm.  54.]  Marcha  auri  empta 
51.  Z.  10.  s.  t. 

A  28.  [Cod.  Sanger  man.  A  30.]  4«gr. 
1348.  usgue  ad  26.  [Cod.  Sangerm.  12.] 
Martii  post,  fiebant  Scuta  de  22.  karats 
cum  tribus  quintis,  cursus  [16.  sol.  par. 
ex  Cod.  Sangerm.]  et  ponderis  53.  ut 
supra.  [Cod.  Sangerm.  54,]  Marcha  auri 
empta  51.  I.  10.  s.  t. 

A  dicia  26.  [Cod.  Sangerm.  12.]  Martii 

1348.  usque  ad  22.  Aprii.  [Cod.  S anger- 
man.  23.  Mail]  1349.  fiebant  Scuta  de  22. 
karats,  cursus  et  ponderis  ut  supra.  [Cod. 
Sangerm.  cumes  20.  sol.  par.  ex  Ordinat. 
regiis  24.  sol.  par.  ex  arbitrio  populi,  pond. 
54.]  Marcha  auri  empta  51.  t.  15.  s.  3. 
den.  t. 

A  dieta  22.  Aprii.  1349.  usgue  od  28. 
Maxi  post  fiebant  Scuta,  legis,  cursus  et 
ponderis  ut  supra.  Marcha  empta  52.  1. 15. 
s.  6.  den.  t. 

A  dieta  28.  [Cod.  Sangerm.  23.]  Mali 

1349.  usque  ad  3.  [Ood.  Sangerm.  5.]  De- 
cemb.  post  fiebant  Scuta  de  20.  karats, 
cursus  et  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri 
empta  52.  I.  1.  s.  6.  den.  t. 

A  dieta  3.  [Cod,  Sangerm.  5.]  Decembr. 
1349.  usque  ad  21.  Aug.  [Cod.  Sanger- 
man.  23.  Aprii.]  1350.  fiebant  Scuta,  legis , 
cursus  et  ponderis  ut  supra,  [Cod.  San- 
germ. eas  arbitrio  populi  cursus  25.  so!, 
par.  e*  30.  sol.  par.  an.  1350.]  Marcha 
auri  empta  53.  I.  turon. 

1  A  23.  Apr.  1350.  usque  ad  1.  Sepf. 
post  fiebant  Scuta  cursus  et  ponderis  ut 
supra.  Marcha  auri  empta  53.  I.  ex  Cod. 
Sangerm. 

A  4.  [Cod.  Sangerm.  1.]  Septemb.  1350. 
«sgue  ad  4.  [Cod.  Sangerman.  20.]  «Turni 
1351.  fiebant  Scuta,  legis,  ponderis  et  cur- 
sus ut  supra.  Marcha  auri  empta  53.  I.  18. 
8.  9.  den.  tur. 

A  dieta  4.  Junii  1351.  usque  ad  20.  ejus- 
dem  mensis,  fiebant  Scuta,  legis,  cursus 
et  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri  empta 
54.  I.  17.  s.  6.  den.  tur. 

A  dieta  20.  Jun.  1351.  usque  ad  23. 
[Cod.  Sangerm.  27.]  7uZii  post  fiebant 
Scuta  de  20.  karats  cutn  dimidio,  cursus 
et  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri  empta 
54.  Z, 18.  [Cod.  Sangerm.  17.]  s.  6.  den.  tur. 

A  dieta  23.  [Cod.  Sangerm.  27.]  Jultl, 
1351.  usque  ad  9.  [Cod.  Sangerm.  20.] 
Aug.  post  fiebant  Scuta  de  20.  karats,  cur- 
sus et  ponderis  ut  supra.  Marcha  auri 
empta  ut  supra. 

A  dieta  9.  [Cod.  Sangerm.  20.]  Augusti 
1351,  usque  ad  23.  ejusdem  mensis.  [Cod. 
Sangerman.  18.  Sept.  post,']  fiebant  De- 
nari! auri  fini  ad  nores  lilii,  cursus  40. 
sol.  t.  ponderis  50.  Marcha  auri  empta 
96.  [*®  an  56  ?]  I.  turon. 

A  dieta  23.  Aug.  1351.  usque  ad  24. 
Septembr.  post  fiebant  Scuta  de  20.  karats, 
cursus  18.  s.  9.  d.  t .  ponderis  54.  Marcha 
auri  empta  56.  Z.  5.  s.  t. 

A  23.  Sept.  1351.  usque  ad  17.  [Cod. 
Sangerm.  19.]  Novemb.  post ,  fiebant 
Sciita  de  18.  karats,  cursus  et  ponderis 
54.  Marcha  auri  empta  58.1.  2.  s.  è.  den.  t. 

A  dieta  17.  [Cod.  Sangerman.  20.]  Nov. 
1351.  usque  ad  19.  [Cod.  Sangerm.  21.] 
Aprii.  1352.  post  Pascha,  fiebant  Scuta,, 


legis,  cursus  et  ponderis  ut  supra.  Marcha 
auri  empta  60.  I.  t. 

A  dieta  19.  [Cod.  Sangerm.  21.]  Aprii. 
1352.  usque  ad  12.  [Cod.  Sangerm.  18.] 
Janu.  post  fiebant  Scuta  ut  supra.  Mar- 
cha  auri  empta  60.  Z.  18.  s.  9.  den.  turon. 

A  dieta  12.  [Cod,  Sangerm.  18.]  Janu. 

1352.  usque  ad  23.  [Cod.  Sangerm.  25.] 
Octóbr.  1353.  fiebant  Scuta  ut  supra.  Mar- 
cha auri  empta  61.  l.  17.  s.  6.  den.  J«r. 

A  dieta  24.  [Cod.  Sangerm.  25.]  Octob. 

1353.  usque  ad  15.  Januar.  [Cod.  Sanger- 
man. 24.  iVov.]  1354.  fiebant  Scuta  u* 
supra.  Marena  auri  empta  52.  [Cod.  San- 
germ. 62.]  I.  16.  s.  den.  tur.  valentes  66. 
scuta. 

A  15.  Janu.  [Cod.  Sangerm.  24.  Nov.] 

1354.  usgue  ad  1.  [Cod.  Sangerm.  3.J  Ju- 
nii 1355.  fiebant  Mutones  fini,  auri  fini, 
cursus  25.  s.  Z.  ponderis  52.  Marcha  auri 
empta  60,  Z.  Zur. 

A    diefa  1.   [Cod.  Sangerm.  3.]  Junii 

1355.  usgue  ad  16.  [Cod.  Sangerman.  19.J 
dicti  mensis  fiebant  similiter  Mutones 
fini,  legis,  cursus  et  ponderis  ut  supra. 
Marcha  auri  empta  61.  Z.  10.  s.  t. 

A  dieta  16.  [Cod.   Sangerm.   19.]  Junii 

1355.  usque  ad  25.  [Cod.  Sangerm.  23.J 
Januar.  1356.  fiebant  Mutones  ut  supra J 
Marcha  auri  empta  62.  I.  10.  s.  tur. 

A  dieta  25.  [Cod.  Sangerman.  28.]  Jan. 

1356.  usque  ad  ultimam  Aug.  1358.  fiebant 
Mutones  ut  supra.  Marcha  auri  empta 

63.  I.  2.  s.  6.  den.  t. 

A  dieta  ult.  Auq.  1358.  usque  ad  20. 
Aprii,  posti  ante  Pascha  fiebant  Regales 
fini,  cursus  25.  s.  t.  ponderis  66.  Marcha 
auri  empta  78.  I.  15.  s.  t. 

A   dieta  20.  Aprii,  usque  ad  2.  /unii 

1359.  fiebant  Regales,  cursus  ut  supra, 
ponderis  69.  Marcha  auri  empta  80.  Z.  12. 
8.  6.  den.  t. 

A  dieta  2.  /unii  1359.  usgue  ad  9.  [Cod. 
Sangerman.  12.]  Januarii  1360.  fiebant 
Regales,  legis,  cursus  et  ponderis  ut  su- 
pra. Marcha  auri  empta  81.  I.  5.  s.  t. 
valentes  65.  Regales. 

A  dieta  9.  [Cod.  Sangerm.  12.]  Januar. 

1360.  usque  ad  13.  JuZii  [Cod.  Sangerm. 
18.  Aug.]  1363,  fiebant  Denarii  auri  fini, 
vocali  Franci,  cursus  20.  sol.  turon ,  pon- 
deris 53.  (JZ  /tattf  63.  [comme  au  MS.  cité\ 
et  peseroient  3.  den.  tres-fort.)  Marcha 
auri  empta  60.  I.  t. 

A  dieta  13.  Julii  [Cod.  Sangerm.  18. 
Aug.]  1383.  usque  ad  29.  /uZii  [Cod.  San- 
germ. 5.  Aug.]  1364.  fiebant  Franci,  cur- 
sus, legis  et  ponderis  ut  supra.  Marcha 
auri  empta  61.  1. 1. 

A  dieta  29.  Julii  1364.  usgue  ad  22. 
Apr.  1365.  fiebant  Franci  ut  supra.  Mar- 
cha auri  empta  62.  I.  t. 

1  A  5.  Aug.  1364.  usque  ad  10.  Septembr. 
post  fiebant  Regales  auri  fini,  cursus  20. 
sol.  tur.  ponderis  63.  et  dabantur  prò 
Marcha  62.  I.  tur. 

1  A  10.  Sept.  1364.  usgue  ad  5.  Maii 
1365.  fiebant  Franci  auri  puri  ut  supra, 
et  dabantur  prò  Marcha  62.  Z.  t. 

|  A  dieta  5.  Maii  1365.  usgue  ad  30. 
Aug.  1368.  fiebant  Flores  lilii,  ponderis 

64.  cursus  20.  soZ.  tur.  et  dabantur  prò 
Marcha  62.  I.  10.  soZ.  tur. 

1  A  30.  Aug,  1368.  usque  ad  12.  Martii 
1372.  fiebant  idem  Flores  lilii,  ejusd. 
pond.  et  dabantur  prò  Marcha  62.  I.  18. 
soZ.  tur. 

J  A  12.  MarZ.  1372.  usgue  ad  18.  JtfaWii 
1384.  fiebant  iidem  Flores,  ponderis  et 
cursus  ut  supra,  et  dabantur  prò  Marcha 
63.  1. 10.  sol.  tur. 

A  dieta  22.  Aprilis  1365.  usgue  ad  13. 
Martii  1384.  fiebant  Flores  lilii  auri  fini, 
cursus  20.  soZ.  t.  ponderis  64.  Marcha  auri 
empta  62.  Z.  10.  s.  t. 


A  13.  MarZii  1384.  pr&dicta  usque  ad... 
fiebant  Scuta  auri  /ini,  cursus  22.  s.  6. 
den.  t.  prò  pecia,  ponderis  61.  prò  Marcha , 
et  dabantur  prò  Marcha  65.  Z.  10.  soJ.  Zur. 

]  A  18.  Martii  1384.  usgue  ad  5.  Sept. 
1386.  fiebant  Scuta  cum  corona  cursus 
22.  soZ.  6.  den.  tur.  ponderis  60.  et  daban- 
tur prò  Marcha  65.  I.  10.  s.  t, 

jA  dieta  5.  Septemb.  1386.  usgue  ad 
3.  Martii  1387.  fiebant  eadem  Scuta,  cur- 
sus 22.  sol.  6.  den.  tur.  ponderis  60.  et 
dabantur  prò  Marcha  66.  È.  t. 

Ai»  11.  Martii  1387.  publicata  fuit  Cam- 
psoribus  Parisiensibus  crescentia....  in 
Marcha  auri  dando  prò  Marcha  66.  Z.  10. 
s.  t. 

Ordina tum  fuit  per  Regem,  auod  per 
omnes  Monetas  suas  fierent  similia  Scuta, 
quse  sunt  61.  scutis  cum  uno  ter  ilo,  prò 
Marcha,  dando  Mercatoribus  et  Campso- 
ribus  de  qualibet  Marcha  auri  fini  66.  I. 
10.  sol.  t.  per  Litteras  Regias,  datas  28. 
Febr.  1387. 

1  A  3.  Martii  1387.  usgue  ad  8.  Aprii. 
13Ó1.  fiebant  eadem  Scuta  cum  corona, 
ponderis  61.  et  1.  tert.  scuti,  cursus  22. 
soZ.  6.  den.  tur.  et  dabantur  prò  Marcha 
66. 1.  10.  soZ.  tur. 

|  A 6  8.  Aprii.  1391.  post  Pascha  usque 
ad  1.  Apr.  ante  Pascha  1392.  fiebant  ea- 
dem Sciita,  ejusd.  cursus,  pond.  61.  et  1. 
ZerZ .  den.  et  dabantur  prò  Marcha  67.  Z. 
turon. 

|  A  1.  Aprii.  1392.  ante  Pascha,  quo 
die  publicata  fuit  Campsoribus  Parisiens. 
crescentia,  usque  ad  28.  Aug.  1394.  fie- 
bant eadem  Scuta,  cursus  et  ponderis  ut 
supra,  et  dabantur  prò  Marcha  67.  I.  10. 
sol.  tur. 

|  A  28.  Augusti  1394.  usgue  ad  5.  JVov. 
1411.  fiebant  eadem  Scuta  ponderis  62,  et 
dabantur  prò  Marcha  68.  Z.  6.  sot  tur.  et 
tunc  publicata  fuit  Campsoribus  Paris, 
crescentia. 

|  A  5.  Nov.  1411.  gwa  iterum  publicata 
Campsoribus  Paris,  crescentia,  usque  ad 
5.  Martii  post  fiebant  eadem  Scuta,  cur^ 
sus  22.  sol.  6.  den.  tur.  ponderis  64.  et 
dabantur  prò  Marcha  70.  t.  tur. 

J  A  5.  Martii  1411.  usque  ad  11.  Oct. 
1415.  fiebant  eadem  Scuta  ponderis  et 
cursus  ut  supra,  et  dabantur  prò  Marcha 
70.  I.  15.  sol.  tur. 

\AS.  Julii  1413.  usgue  ad  11.  Oct.  1415. 
fiebant  Scuta  cum  corona  cursus  15.  so- 
tid.  turon.  ponderis  96.  et  dabantur  prò 
Marcha  70.  t.  15.  sol.  cum  grano. 

1  Ab  11.  Oct.  1415.  usgue  ad  10.  Af aii 
14Ì7.  fiebant  parva  Scuta  cum  corona 
cursus  et  ponderis  ut  supra,  et  dabantur 
prò  Marcha  72.  I.  tur. 

1  A  10.  Maii  1417.  usgue  ad  21.  Octob. 
post  fiebant  Mutones  ad  23.  karats,  cursus 
29.  soZ.  tur.  ponderis  96.  et  dabantur  prò 
Marcha  92.  È.  Zur. 

1  A  21.  Oct.  1417.  usgue  ad  17.  Jun.  1418. 
fiebant  Scuta  galea ta  cum  tribus  liliis  ad 
22.  karats,  cursus  40.  sol.  ponderis  48.  et 
dabantur  prò  Marcha  92.  Z.  t.  Jtem  fiebant 
Mutones  ejusdem  tituli,  ponderis  96. 
cursus  20.  sot.  Zur. 

j  A  17.  Junii  1418.  usque  ad  18.  /un. 
1419.  fiebant  eadem  Scuta  parva  et  ma- 
gna, ponderis  et  tituli  ut  supra,  et  daban- 
tur prò  Marcha  94.  I.  tur. 

1  7.  Martii  1418.  ordinatum  fuit  ut  in 
moneta  Tornac.  fierent  Scuta  cum  corona 
cursus  30.  sol.  tur.  ad  23.  karats,  ponde- 
ris 67.  et  dabantur  prò  Marcha  103.  lib. 
tur. 

.Mj  18.  Jun.  1419  usgue  ad  2.  Martii  post 
fiebant  Mutones  ad  22.  karats,  cursus  30. 
sol.  ponderis  96.  et  dabantur  prò  Marcha 
144.  t,  Zur. 

T  A   2.   Mart.  1419.  usgue  ad  11,  Aug. 


262 


MAR 


MAR 


MAR 


1421.  fiebant  Scuta  cum  corona  ad  28. 
karats  ponderiti  67.  cursus  50.  sol.  tur.  et 
dabantur  prò  Marcha  111.  lib.  13.  sol.  4. 
den.  tur» 

\  Ab  11.  Aug.  1421.  usque  ad  6.  Feor. 

1422.  fiebant  Salutes  ad  1/8  fcaral  reme- 
dii, poader.  63.  cursus  25.  sol.  tur.  Itera 
Semisses  eorumdem  cursus  12.  sol.  6.  den. 
ponderis  126.  £t  dabantur  prò  Marcha  76. 
t.  5.  sol.  tur. 

1  A.  6.  .Fe&r.  1422.  uggite  ad  4.  /uti.  1423. 
fiebant  Salutes  ad  1.  quart.  karat  reme- 
dii cum  scutis  Francia  et  Angliae,  ponde- 
ris 63.  cursus  25.  sol.  tur.  et  dabantur  prò 
Marcha  76.  1.5.  sol.  tur. 

1  4.  /unii  1423.  ordinatum  ut  fierent 
Salutes  ut  supra,  et  dabantur  prò  Marcha 

77.  I.  10.  sol.  tur. 

1  A  6.  Sept.  1423.  us^ue  ad...  fiebant 
Salutes  cum  scutis  Francix  et  Angliae  ad 
1.  quart.  karat  remedii,  cursus  22.  sol.  6. 
den.  ponderis  70.  et  dabantur  prò  Marcha 

78.  I.  tur. 

^  A  24.  .Ma ii  1427.  fiebant  Angeli  auri 
fini,  quorum  3.  valebant  2.  Salutes,  et 
dabantur  prò  Marcha  78.  lib.  tur.  ut  su- 
pra. 

1  A  28.  Jan.  1435.  usque  ad...  fiebant 
Scuta  cum  corona  et  duobus  liliis  corona- 
tis  quss  scuti  latera  ambiunt,  ad  1.  quart. 
karat  remedii,  ponderis  70.  cursus  25.  sol. 
tur.  et  dabantur  prò  Marcha  86.  lib.  5. 
sol.  turon. 

T26.  Aprii.  1438.  fiebant  Semi-Sciata 
auri  fini  dei.  quart.  karat  remedii, pond. 
140.  ad  Marcham. 

1  Ordinatum  fuit  per  Regem  Lilteris da- 
tis  19.  Nov.  1443.  ut  Campsores  et  Merca- 
tores  darent  prò  Marcha  69.  1/2.  senta ,  id 
est,  86.  I.  17.  sol.  6.  den.  tur.  valente  acuto 
25.  5.  far. 

^  Litteris  12.  Aug.  1445.  ordinatum  fuit 
ut  fierent  Scuta  de  23.  karats  3/4  cum  1. 
o/uart.  karat.  remedii,  ponderis  70.  1/2  et 
semi- scuta  ejusdem  lituli  ponderis  140.  e* 
'dabantur  Campsoribus  et  Mercatoribus  prò 
Marcha  70.  1/2  scuta,  i.  e.  88.  I.  2.  sol.  6. 
dtm.  tur.  ad  rationem  25.  s.  quolibet 
acuto. 

1  Litteris  20.  Januar.  1446.  faefa  Scuta 
de  23.  karats  1/2  cum  1/2  frarat  remedii, 
ponderis  70.  1/2  cursus  27.  sol.  6.  den.  tur. 
et  Semi- scuta  tituli  et  remedii  ut  supra, 
ponderis  140.  cursus  13.  sol.  9.  den.  et  da- 
bantur prò  Marcha  71.  scuta  et  1/11  scuti, 
i.  e.  97.  1. 15.  sol.  tur. 

1  Zìi  lem  26.  Maii  1447.  facto  Scuta  de 
23.  karats  et  3.  quart.  cum  1.  quart.  re- 
medii, ponderis  70.  1/2  cursus  ut  supra, 
et  dabantur  prò  Marcha  97.  I.  5.  sol.  7. 
den.  ob. 

1  Litteris  18.  Maii  1450.  facto  Scuta  de 
23.  karats  et  1/8  cum  1/8  karat  remedii, 
ponderis  70.  1/2  cursus  27.  s.  6.  den.  tur. 
et  dabantur  prò  Marcha  99.  I.  tur. 

1  Litteris  16.  /un.  1455.  facto  Scuta  ti- 
tuli remedii,  et  cursus  ut  supra,  et  da- 
bantur prò  Marcha  100.  lib.  tur. 

1  Litteris  4.  Jan.  1423.  facto  Scuta 
tituli  et  remedii  ut  supra,  cursus  30.  sol. 
3.  den.  tur.  et  dabantur  prò  Marcha  110. 
I.  tur. 

1  Litteris  2.  Nov.  1475.  facto  Scuta  cum 
sole  de  23.  karats  et  1/8  cum  1/8  karat 
remedii,  ponderis  70.  cursus  de  30.  sol. 
tur.  et  dabantur  prò  Marcha  118.  I.  10. 
sol.  tur. 

1  Litteris 24.  A»ril*  1488.  facto  Scuta  uf 
supra ,  cursus  36.  sol.  3.  den.  lur.  et 
dabantur  prò  Marcha  130. 1. 3.  sol.  4.  den. 
tur. 

1  Litteris  19.  tfov.  1507.  facto  Scuta 
cum  hi  stri  ce,  tituli,  remedii,  ponderis 
et  cursus  ut  supra,  et  Marcha  empta  ut 
supra. 


Valor  March aa  argenti 

A  die  Mar  tis  ante  Carnisprivium  1288. 
usque  ad  S.  Vincentium  1294.  eo  usque  ad 
Pascha  1295.  valuit  Marcha  argenti  3.  I. 
8.  gross.  68.  sol.  tur. 

Ad  Pascha  1295.  ualuit  61  s.  t. 

Ad  Trinitatem  1296.  66.  s.  t. 

Ad  Nativitatem  post  68.  s.  t. 

Mar  tis  ante  S.  Mar  Unum 

sestivalem  1297.  78.  s,  t. 

Ad  Pentecostes  1299.  4.  I.  5.  s.  t. 

Ad  Pascha  1300.  4.  I.  5.  s.  t. 

Ad  S.  Georgium  1302.  4.  I.  8.  s.  t. 

[5ffiw  A  die  Martis  ante  S.  Martin um 
sestivalem  1397.  hucusgue  in  statuendis 
Marcai  argenti  pretiis  diflerunt  ab 
allatis  God.  Sangerm.  et  Regest.  Ca- 
mera Oomput.  in  Bibl.  regia  asserva- 
tum  n.  8405. 

Ad  S.  Martinum  esslivalem  1297.  70.  s. 
Ad  Pentecostes  1298.  75.  s. 

Ad  Pentecostes  1299.  78.  s. 

Dominìca  post  S.  Dionys.  1299.  4.  I.  5.  s. 
Ad  S.  Georgium  1302.  4.  I.  5.  s.  t.] 

Martis  ante  Brandones  1302.     104.  s. 
Ad  S.  Bartholomesum  1803.  6.  I. 

Ad  Asc'e^sio/iem  1304.  6.  I.  5.  s. 

Ad  S.  /oannem  post  6.  1. 12.  [14.]  s. 
8.  Se  pi.  post.  6.  1. 15.  s. 

13.  Decemb.  post  7.  I.  5.  s. 
1.  Martii  1304.  7.  I  10.  s. 
Ad  Pascha  1305.  et  usgue  ad  Pascha  1306 
et  a  dieta  die  usque  ad  8.  Septemb.  5 
grossos  Turonenses,  quos  de  3.  sol.  4.  den 
vali.  8.  I.  10.  s. 
8.  Septemb.  post,  usque  ad 

14.  Aprii.  1308.  exclusive  55.  s.  6.  d. 
14.  Aprii.  1308.  70.  s. 
20.  Januar.  1310.  75.  s. 

19.  Septemb.  1313.  '  54.  s. 
1.  Martii  1317.                           67.  s.  6.  d. 

7.  Jtfaii  1322.  4.  I. 
24.  /ulti  1326.                           4.  I.  10.  s. 

20.  Januar.  post  100.  s. 

8.  Januar.  1327.  108.  s. 
7.  Novemb.  1328.  111.  s. 
26.  Decemb.  1329.                        4.  I.  4.  s. 

9.  Aprii,  1330.  55.  s.  6.  d. 
9.  /anuar.  1331.  57.  s.  6.  d. 
Et  fuit  chomagium  a  20.  Martii  133 
usqrue  ad  13.  Febr.  1336.  et  tu  ne  valebat 
Marcha  argenti  supra  magnum  Pontem 
4.  Regales,  qui  a  13.  sol.  par.  pecia 
regali  valebant  52.  sol.  par.  qui  vale- 
bant 65.  s. 
13.  Fe6r.  1336.  72.  s.  6.  d. 
1.  Febr.  1337.  76.  s. 
17.  Febr.  post  4.  I. 

Pascha  1338. 
Tunc 

19.  Decembr.  1338. 
4.  Januar. 


Pascha  1339. 
Tunc 

19.  Augusti  post 
8.  Feor,  tunc 


4.  I. 

4. I.  16.  s. 

100.  s. 

100.  s. 

105.  s. 

6. 1.  15.  s. 


Pascha  1340. 

Tunc  6. 1. 15.  s. 

Prima  Augusti  post  7.  I. 

3.  Decemb.  7.  1. 15.  s. 

13.  Febr.  9.  I.  4.  s. 

Pascha  1341. 

Tunc  9.  I.  4.  *. 

24.  Maii  9. 1.  12.  s. 

18.  Augusti  10.  I. 

13.  Decemb.  10.  I.  10.  s. 

10.  Martii  11.  I. 

Pascha  1342. 

Tunc  11.  I. 

Ult.  /unii  tunc  12.  L  10.  s. 

1,  Febr.  tunc  13. 1. 

9.  Aprii.  13.  I.  10.  s. 


Pascha  1343. 

fune  13.  1. 10.  s.  t. 

22.  Sept.  post  18.  *•  15-  «•  '• 

28.  0ctoò.  64.  s.  *. 

Pascha  1344. 

Tunc  64.  s.  t. 

16.  Feòr.  post  68.  s.  t. 

Pascha  1345. 

fune  68.  s.  t. 

9.  Aprii,  tunc  70.  s.  6.  d._t. 

Pascha  1346. 

Tunc  76.  s.  6.  d.  t. 

16.  ./unii  tunc  4. 1.  10.  s.  t. 

24.  /anuar.  tunc  100.  s.  t. 

4.  die  Martii  post  6.  I.  15.  s.  t. 

Pascha  1347. 

Tunc  6.  I.  15.  s.  t. 

23.  Junii  tunc  7.  I.  10.  s.  t. 
13.  Januar.  post  4,  l,  16.  s.  t. 

Pascha  1348. 

Tunc  4.  1. 16.  s.  t. 

Ult.  Augusti  100.  s.  t. 

2.  Decemb,  100.  s.  t. 

17//.  Decemb,  6.  I.  t. 

Pascha  1349. 

Tunc  6.  I.  t. 

12.  Maii  tunc  6. 1.  8.  s.  t. 

7.  Augusti  6. 1.  15.  s.  t. 

8.  Decemb.  7.  I.  2.  s.  t. 

29.  /anuar.  7.  1. 10.  s.  t. 

Pascha  1350. 

Tunc  7.  I.  10.  s. 

26.  Aprii.  4.  1. 15.  s. 

lì.  Augusti.  100.  s.  f. 

26.  Aug.  105.  s.  t. 
28.  Novembr.  112.  s. 

5.  Fe&r.  6.  I.  t. 
7.  Martii  6.  I.  8.  s.  t. 

25.  Martii  6.  I.  8.  s.  /. 

Pascha  1351. 17.  Aprii. 

Tunc  6.  1. 8.  s.  t. 

Eflt.  /unii  7.  I.  8.  s.  t. 

17.  Aug.  8.  I.  10.  s.  t. 

12,  Sept.  pos*  9.  I.  10.  s.  t. 
16.  Decemb.  tunc  10.  I.  t. 

15.  /anuar.  11.  1. 1. 
21.  Feor.  4.  I.  5.  s.  t. 

27.  Mar*.  4. 1. 16.  s.  t. 

Pascha  1352.  8.  Aprii. 

2.  Junii  104.  s.  t. 

24.  Julii  12.  s.  t. 

16.  Aug.  6.  I.  t. 
24.  Octob.  6. 1.  8.  s.  t. 
24.  iVbvemò.  7.  I.  10.  s.  f. 
24.  Decemb.  8.  1. 10.  s.  t. 
7.  Febr.  9.  I.  4.  s.  t. 

Pascha  1353.  24.  Martii. 

Die  19.  Aprii.  11.  I.  t. 

30.  «^uUi  11.  I.  15.  s.  t. 

28.  Aug.  12.  I.  15.  s.  t. 

13.  ÀTow.  4.  1. 10.  s.  t. 

10.  Fe&r.  100.  s.  t. 
27.  Martii  110.  s.  t. 
12.  Aprii.  6.  I.  5.  s.  t. 

Pascha  1354. 13.  Aprii. 

Die  24.  Maii  13.  I.  10.  s.  t. 

26.  Maii  9.  I.  2.  s.  t. 

5.  Julii  10.  I.  12.  s,  t. 

6.  Septemb.  11. 1.  8.  s.  t. 
24.  Novemb.  4.  I.  4.  s.  t. 
21.  Januar.  4.  I.  12.  s.  t. 
26.  Januar.  4.  j.  16.  s.  t. 
4.  Aprii.  106.  s.  t. 

Pascha  1855.  5.  Aprii. 

Tunc  106.  s.  t. 

20.  Maii  6. 1. 10.  s.  f. 


MAR 


MAR 


MAR 


263 


6.  Julii 
14.  Julii 
26.  Aug. 
25.  Sept. 
17.  Oct. 
9.  Novemb. 
6.  Decemb. 
2.  Januar. 


7.  2. 10.  a.  *. 

10.  I.  t. 

11.  J.  t. 
12.  J.  10.  s.  t. 

14.  Z.  t. 

16.  I.  t. 

18.  J.  t. 

4.  Z.  15.  5.  f. 


Pascha  1856.  24.  Aprii. 

Tunc  4.  I.  10.  a.  t. 

10.  Aug.  6.  J.  10.  s.  t. 

18.  .Sepf.  7. I.  5.  s.  *. 

27.  Oct.  8.  J.  10.  a.  t. 

9.  Decemb.  10.  J.  f. 

10.  Januar.  10.  I.  10,  s.  f. 
20.  Fe&r.  11.  I.  10.  «.  t. 
4.  Martii  13.  J.  *. 
26.  Martii  6.  J.  10.  s.  *. 

Pascha  1357.  9.  Aprii. 

6.  I.  10.  5.  t. 
8.  J.  10.  a.  t. 


Tane 

27.  Januar. 


Pascha  1858. 


Time 
1.  Jtfoti 
1.  Julii 
24.  /ulii 
1.  tfept. 
21.  Octob. 
13.  Novemb. 
6.  Decemb. 
9.  Fe&r. 
27.  Jtfar/ti 


Tunc 
3.  itfoii 

9.  /wiii 
tftf.  /uJii 

8.  Sepie mb. 
19.  0cto&. 

23.  Novemb. 
19.  Decemb. 
UU.  Decemb. 
21.  Januar. 

10.  F<j6r. 
25.  -FtJ&r. 
3.  Martii 
18.  Jtfarfti 

24.  Marcii 


8.  J.  10.  s.  *. 

10.  I.  t. 

12.  J.  *. 

14.  1. t. 

7.  2.  15.  s.  t. 

7.  J.  t. 

8.  2.  *. 

9.  I. 10.  s.  *. 

7.  I.  t. 

7.  2. 10.  fi.  t. 


Pascha  1359. 


7,  l.  10.  s.  *. 

9.  1. 1. 

12.  J.  *. 

16.  I.  141  fi.  t. 

22.  I.  3.  s.  *. 

29.  I.  8.  fi.  *. 

15.  I.  t. 

18.  J.  8.  «.  6.  d.  t. 

23.  1. 12.  fi.  6.  d.  t. 

24.  J.  9.  s.  4.  d.  f. 

42.  I.  t. 

52.  J.  17.  fi.  6.  d.  t. 

72.  1. 16.  fi.  *. 

102.  I.  t. 

11.  !.  *. 


Pascha  1360.  6.  Aprii. 


28.  Martii 
6.  Junii 

29.  «/unii 
6.  Aug. 
16.  ilwg. 
26.  Aug. 

13.  Septemb. 
3.  Novemb. 
19.  Novemb. 
12.  Decemb. 
25.  Martii  tunc 


11.  J.  *. 

7.  J.  f. 

10.  J.  10.  fi.  *. 

15.  J.  f. 

17.  1'.  *. 
18.  I.  10.  a.  *. 

7.  I.  t. 

8.  I.  *. 

9.  I.  t. 
4.  J.  18.  fi- 1. 

100.  s.  t. 


Pascha  1361.  26  Martii. 
Die  24.  Aprii,  tunc  4.  I.  5.  fi.  t. 

i?f  fuit  Marcha  argenti  ad  hoc  pretium 
sine  mutatione  abhxnc  usque  ad  5.  Maii 
1365.  et  dieta  5.  die  Maii  1365.  valuit  100. 
«.  t. 

£Y  fuit  Marcha  argenti  ad  hoc  pretium 
usque  ad  11.  Martii  1384.  qua  ordinata 
fuit  moneta  25.  usque  ad  ultimam  Orto- 
oris  1389.  exclusive,  fiebant  Albi  Denarii 
ad  Scutum,  cursus  10.  de»,  t.  ad  6.  dcn. 
Zegis  6/  ponderis  6.  sol.  3.  dm.  in  Mar- 
cita. Et  fuit  empta  Marcha  argenti 
albi  106.  s.  t. 

Nigri  usque  ad  28.  Octob.  1385.  et  adhuc 
usque  ad  ult.  Oct.  1389.  112.  s.  t. 

Et  ab  ult.  Oct.  1389.  incepta  fuit  mo- 
neta 27.  usque  ad  7.  Aprii.  1311.  Post 
Pascha  fiebant  similes  Albi,  et  magni  et 


parvi,  ad  5.  den.  12.  gr.  legis  et  ponderis 
6.  sol.  2.  den.  cum  quarto.  Marcha  argenti 
albi  empta  6.  J.  t. 

A  dieta  8.  die  Aprii.  1391.  tifigue  ad  26. 
Octobr.  1411.  fiebant  similes  Albi,  ejusdem 
legis  et  ponderis.  Marcha  argenti  albi 
empta  6.  J.  5.  fi.  t. 

Et  in  Nigro  6.  I.  8.  fi.  t. 

Et  30.  Octod.  1412.  usque  ad  7.  /un.  1412. 
(sic)  fiebant  similes  Albi,  magni  ef  parvi, 
ejusdem  legis  et  ponderis.  Marcha  in 
Albo  7.  I.  t. 

Et  in  Nigro  6.  1. 13.  fi.  t. 

Et  a  7.  die  Januar.  1413.  inclusive,  qua 
die  suscepta  fuit  moneta  39.  usque  ad  3. 
Novemb.  post ,  fiebant  Denarii ,  vocali 
Grossi  Argenti,  cursus  20.  den.  t.  ad  11. 
den.  16.  gran,  legis,  ponderis  7.  $.  et  7. 
duodecirnis  de  Denarii».  Et  valuit  Marcha 
argenti  tam  albi,  quam  nigri,         7.  I.  t. 

Et  a  dieta  die  3.  Nov.  1413.  usque  ad  4. 
Junii  1414.  fiebant  Albi  Grossi  ejusdem 
cursus  ad  9.  denar.  legis,  ponderis  5.  sol. 
5.  den.  cum  quarto.  Et  valuit  Marcha  ar- 
genti albi  et  nigri  7. 1.  t. 

Et  a  4.  die  Junii  1414.  usque  ad  10.  Maii 
1417.  fiebant  Albi  de  10.  den.  t.  ad  5.  den. 
/egrifi,  ponderis  6.  sol.  8.  den.  £*  valuit 
Marcha  argenti  albi  7.  I.  2.  fi.  f. 

Et  a  dieta  10.  d?e  Maii  1417.  usque  ad 
21.  Octob.  post  exclusive  fiebant  Grossi 
Denarii  de  20.  den.  f.  ad  8.  den.  Jeais, 
ponderis  6.  s.  8.  d.  £/  dabantur  prò  Mar- 
cha argenti  albi  et  nigri  8.  I.  t. 

Et  21.  Octob.  1417.  gna  incepta  fuit  mo- 
neta 60.  usque  ad  28.  Maii  1418.  inclusive, 
fiebant  Grossi  consimiles  de  5.  den.  8. 
gran,  legis.  ponderis  6.  fi.  8.  den.  Marcha 
argenti  "albi  et  nigri  empta  9.  1. 1. 

Et  a  dieta  28.  die  Maii  1418.  usque  ad 
19.  /anuarii  sequentis  fiebant  Albi  ut 
fiupra,  magni  et  parvi,  diversorum  legis 
et  ponderis.  Marcha  argenti  albi  em- 
pta 12.  1. 10.  s.  t. 

Et  tamen  quamvis  dicat  ejusdem  legis, 
intelligendum  est,  quod  dicti  Albi  sunt 
de  2.  den,  16.  granis  legis,  quod  est  me- 
die tas, 

Et  10.  die  Januarii  1418.  usque  ad  7. 
Martii  post  fiebant  consimiles  Grossi  ut 
supraf  et  Albi,  parvi  et  magni,  diverso- 
rum  legis  et  ponderis.  Et  dabantur  Pari- 
siis  soìum  usque  ad  8.  mille  Marchas  prò 
Marcha  argenti  albi  10.  I.  t. 

Intelligendum  est  tamen,  quod  Albi 
sunt  de  medietate  legis  dietse. 

Et  a  7.  Martii  1418.  qua  incepta  fuit 
moneta  96.  usque  ad  9.  Aprii.  1420.  post 
Pascha  f  fiebant  Grossi  ejusdem  cursus  et 
ponderis,  ad  3.  den.  8.  gr.  legis.  Mar- 
cha  argenti  tam  albi  quam  nigri,  em- 
pta 16.  I.  10.  s.  t. 

Et  a  9.  Aprii.  1420.  post  Pascha,  usque 
ad  6.  Maii  sequentis,  fiebant  consimiles 
Grossi  ejusdem  cursus,  legis  et  ponderis. 
Marcha  argenti  albi  empta.  18.  I.  t. 

Et  a  6.  Maii  1420.  qua  incoepta  fuit  mo- 
neta nova  160.  usque  ad  11.  diem  Febr. 
post,  fiebant  Parisienses  Grossi  de  20. 
den.  tur.  ad  2.  den.  12.  gran,  legis,  pon- 
deris 8.  s.  4.  den.  Marcha  argenti  em- 
pta 26.  I.  t. 

Et  ab  11.  die  Febr.  1420.  usque  ad  11. 
Aug.  1421.  fiebant  consimiles  Grossi  ejus- 
dem cursus,  legis  et  ponderis.  Marcha 
argenti  empta  28.  I.  t. 

Qui  quidem  Grossi  habuerunt  usque  ad 
3.  diem  Nov.  post  exelusive,  qua  die  pro- 
clamata fuit  moneta  nova,  de  qua  in  parte 
sequenti  habetur  mentio.  Quapropter  ava- 
luationes  debent  fieri  usque  ad  dictam  3. 
Novemb.  pretio  28.  I.  t.  prò  Marcha , 
prout  cavetur  in  A  puntamento  in  parte 
seguenti  facto. 

Et  ab  11.  die  Aug.  1421.  prsedicla  usque 


ad  23.  Nov.  1422.  fiebant  Albi  denarii,  vo- 
cati  Duplices  Turoni,  cursus  2.  t.  d.  ad 
1.  d.  12.  gr.  legis,  ponderis  9.  fi.  4.  d.  cum 
dimidio  :  et  similiter  fiebant  alii  Albi  De- 
narii parvi  ejusdem  legis,  cursus  1.  d.  t. 
ponderis  18.  fi.  9.  den.  Marcha  argenti 
empta  6.  I.  3.  s.  t. 

Et  3.  die  Novemb.  prxdicta  1421.  publi- 
catae  fuerunt  dictx  Monetai  Duplichi  m  et 
Parvorum  Turonorum  :  et  ideo  habxto 
respectu,  Litteris  Regis  super  facta  ava- 
luationum  confectis,  apunctuatum  fuit, 
et  deliberatum  in  Camera  Computorum 
ultima  Januarii  sequentis  per  Gentes  Con- 
silii  Regis,  in  qua  erant  Generale»  Magis- 
tri  Mohetarum,  quod  avaluationes  fiant 
pretio  6.  I.  3.  s.t.  prò  Marcha,  ineipiendo 
ci  computando  a  dieta  3.  Novemb.  qua  die 
dietse  monetai  prò  dando  iis  cursum,  fue- 
runt, ut  dictum  est,  publicatas. 

Et  23.  Nov.  1422.  usque  ad  4.  Junii  fie- 
bant Albi  Denarii  ad  duo  Sciita,  unum 
ad  Arma  Franciee,  et  aliud  ad  Arma  An- 
glifB>  cursus  1.  den.  t.  ad  5.  denar.  legis, 
ponderis  6.  fi.  3.  den.  prò  Marcha.  Pari- 
siis  Marcha  argenti  empta       6.  I.  15.  s.t. 

Et  6.  die  Sept.  1423.  post  prandium  fue- 
runt proclamati  dicti  Duplices  allocarii 
sex  prò  quinque,  valentes  8.  denar.  par. 

Et  dieta  4.  Junii  usque  ad...  fiebant 
similes  Albi  Denarii  ejusdem  legis,  cursus 
et  ponderis,  virlute  Litterarum  Regiarum, 
datar um  dieta  4.  die.  Marcha  argenti 
empta  6.  1. 18.  s.  t. 

*  Oum  rei  monetari»  cognitjo,  non- 
nullis  haud  ingrata,  pluribusque  con- 
troversiis  et  litibus  dirimendis  utilis- 
sima, a  notitia  praetii  marcse  praesertira 
pendeat,  hsec  ad  illustranda,  quse  supra 
in  hanc  rem  proferuntur,  exseri  benda 
duximus  ex  Reg.  B.  Cam.  Oomput.  Pa- 
ris, fol.  105.  v°  :  Le  mare  d'or  valu  du  1. 
Jan.  1336.  jusques  au  1.  Fev.  1337.  50.  I. 
Tour,  et  du  1.  Fev.  1337.  jusques  au 
14.  Nov.  1338.  valu  le  mare  d'or  52.  I. 
Tour. 

*  1.  Fev.  1337.  donna  Ven  3.  s.  6.  d. 
Tour,  decreue  aumarcdyargent,etparmi 
ce  fu  76.  fi.  Tour,  par  mare  ;  mais  il  n'y 
ot  point  de  lettre  du  roy  de  ceste  creue, 
fors  seulement  les  lettres  closes  de  noss. 
des  Comptes,  qui  les  envoierent  par  les 
monnoies  où  elle  fu  faite. 

*  18  Fev.  1337.  donna  Ven  4.  s.  Tour,  de 
creue  au  mare  d'argent,  et  panni  ce  fu  4. 
I.  4.  Tour  pour  mare  d'argent. 

*  28.  Oct.  1338.  fu  faite  creue  de  4.  s. 
Tour,  pour  mare  d'argenta  et  par  mi  ce  fu 
4.  I.  4.  fi.  Tour,  pour  mare  d'argent. 

*  18.  Dee.  1338.  fu  faite  creue  de  4.  s. 
Tour,  etparmi  ce  fu  4. 1.  16.  fi.  pour  mare 
d'argent. 

*  3.  Jan.  1338.  fu  faite  creue  de  4.  s. 
Tour,  au  mare  d'argent  et  ainsi  fu  pour 
mare  100.  s.  Tour. 

*  3.  Jan.  1338.  fu  faite  creue  de  30.  s. 
Tour,  au  mare  d'or,  et  ainsi  fu  59.  I.  10. 
s.  Tour,  pour  mare. 

*  25.  May  1339.  fu  faite  creue  de  40.  s. 
Tour,  au  mare  d'or,  et  ainsi  fu  61.  1. 10. 
s.  Tour,  pour  mare  d'or. 

*  14.  Juing  1339.  fu  faite  creue  de  4.  I. 
10.  s.  Tour,  au  mare  d'or,  et  ainsi  fu  6&. 
I.  Tour,  pour  mare  d'or. 

•"  10.  Aoust  1339.  donna  l'en  60.  s. 
Tour,  de  creue  au  mare  d'or,  et  parmi  ce 
fu  69.  I.  Tour,  pour  mare  d'or. 

*  19.  Jan.  1339.  donna  Ven  40.  fi.  Tour, 
de  creue  au  mare  d'or,  et  parmi  ce  fu 
pour  mare  d'or  71.  I.  Tour. 

*  19.  Aoust  1339.  donna  Ven  5.  s.  Tour, 
de  creue  au  mare  d'argent,  et  parmi  ce 
fu  105.  tf.  Tour,  pour  mare. 

*  17.  Dee.  1339.  5.  fi.  Tour,  de  creue  par 
mare  d'argent. 


264 


MAR 


MAR 


MAR 


*  6.  Avril  1339.  avant  Pasques  Ven 
donna  au  mare  d'or  4.  I.  Tour,  de  creue 
par  dessus  les  82.  I.  Tour,  que  Ven  y  don- 
noit  par  avant,  et  panni  ce  fu  86.  I.  Tour, 
pour  mare  d'or. 

*  29.  Jul.  1340.  5.  s.  Tour,  de  creue  au 
mare  d'argent  en  oultre  et  par  dessus  les 
6.  I.  15.  s.  Tour,  que  Ven  y  donnoit  para- 
vant. 

*  12.  May  1840.  de  100.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'or  en  oultre  et  par  dessus  les 
95.  I.  Tour,  que  Ven  y  donnoit  paravant, 
et  par  mi  ce  sont  100.  I.  Tour  pour  mare 
d'or. 

e  21.  Jul.  1340.  de  4.  I.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'or?...  et  pour  ce  fu  104.  I.  Tour, 
pour  mare  d'or. 

«28.  Oct.  1340.  de  4.  I.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'or,...  et  panni  ce  fu  pour 
mare  d'or  108.  I. 

*  4.  Dee.  1340.  de  10.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'argent  en  oultre  et  pardessus 
les  7.  I.  Tour,  que  Ven  y  donnoit  para- 
vant,... et  par  mi  ce  fu  pour  mare  d'ar- 
gent 7.  I.  10.  s.  Tour. 

*  Ibid.  fol.  109.  v.  :  Ut.  Phil.  VI.  27. 
Jan.  1340.  Un  mare  d'or  fin  au  mare  de 
Paris  vaudra  et  courra  pour  12.  mars 
d'argent,...  eourant  le  mare  d'argent  le 
roy  pour  10.  I.  10.  s.  Tour,  et  un  mare 
d'or  fin  pour  126.  1.6.  s.  Tour. 

•Fol.  110.  r°  :  6.  Fev.  1340.  9.  I.  4.  s. 
Tour,  au  mare  d'argent. 

*  8.  Aoust  1341.  de  15.  I.  Tour  de  creue 
au  mare  d'or,  et  ainsi  pour  mare  d'or  130. 
I.  Tour. 

*  23.  May  1341.  deS.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'argent  en  oultre  et  par  dessus 
les  9.  I.  4.  s.  Tour,  que  Ven  y  donnoit 
paravant. 

*  8.  Aoust  1341.  de  8.  s.  Tour,  de  creue 
en  oultre  et  par  dessus  les  9.  I.  12.  s. 
Tour,  au  mare  d'argent  que  Veny  donnoit 
paravant. 

*  13.  Dee.  1341.  de  10.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'argent. 

0  9.  M ars  1341.  de  10.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'argent. 

*  19.  Jan.  1341.  de  6.  I.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'or  en  oultre  et  par  dessus  les 
130.  I.  que  Ven  y  donnoit  paravant. 

*  13.  May  1341.  de  4.  8.  Tour,  au  mare 
d*argent,  en  esterllins  et  argent  d'Ale- 
maingne  seulement,  en  oultre  et  par  des- 
sus les  9. 1. 12.  8.  Tour,  que  Ven  y  donnoit 
paravant. 

*  26.  Juing  1342.  168.  I.  Tour.au  mare 
d'or. 

*  3.  Sept.  1342.  de  10.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'argent. 

°  14.  Sept.  1342.  de  60.  s.  Tour,  de  creue 
au  mare  d'or. 

Makoe  Aure^j  praestatio  apud  nos- 
tros  nota,  quae  ab  Officialibus  praestari 
solet,  cum  codicillos  dignitatis  suae  im- 
petrane cujus  mentionem  fieri  observo 
involumine  Ordinationum  Ludovici  XI. 
fol.  117.  ubi  describitur  Charta  mensis 
Julii  ann.  1466.  qua  vetantur  Commis- 
sari! Regii  in  terris  ducis  Burbonensis 
franca  feoda,  novos  aquestus,  vel  Mar- 
cas  aureas  de  Notariis  exigere.  Marca 
il  la,  quae  a  Notariis  pensitabatur,  ar- 
genti dicitur  in  Litteris  anni  1281.  in 
Histor.  Episc.  Lodovensium  pag.  268. 

1  Marcha,  prò  Marca  frequenter  in 
veteribus  Chartis. 

Marcus,  prò  Marca,  non  semel  apud 
Ordericum  Vitalem  lib.  5.  pag.  578.  580. 
583.  585.  603.  668.  et  in  Tabulano  Con- 
chensi  in  Ruthenis  eh.  234.  Frodoardus 
in  Adriano  PP,  ; 

Arcus  argenti,  calices  Marco  struit  auri. 

Marcata,  Reditus  unius  mare®  auri 


aut  argenti.  Monasticum  Anglican. 
tom.  1.  pag.  341  :  Et  unam  Marcatam 
redditus  de  Newenton.  Occurrit  iterum 
pag.  360.  et  apud  Ericum  Upsaliensem 
lib.  5.  Hist.  Suecicse  :  Rusticus,  qui  cole- 
bat  unam  Marcatam  terree,  solvit  in  tri- 
buto majori,  etc.  Ubi  haec  Loccenius  : 
Markatam  terram,  Marclandt  nostrates 
voeant  ;  fundi  enim  et  agri  ex  prisco  ins- 
titulo  secundum  marcas  et  asses  distin- 
guuntur.  Eumdem  vide  in  Antiquit. 
Suegothicis  lib.  2.  cap.  19.  [Hist.  Har- 
cur.  tom.  4.  pag.  2198  :  Ex  dono  Roberti 
de  Bosco  ecclesiam  de  Clestona  et  eccle- 
siam  de  Thorp  juxta  Melton  cum  terris, 
decimis...  et  unam  Marcatam  redditus  in 
Leicestria.]  Vide  Librata  in  Libra. 

*  Marquée,  eodem  sensu,  in  Charta 
ann.  1288.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit. 
col.  1086  :  Hervé  de  Leon,  par  la  raison 
de  ceule  Joane  sa  feme,  demandoit  audit 
vicomte  (de  Rohan)  cent  Marquées  de 
rente promises  audit  Hervé...  De  laquelle 
assise  desdites  cent  Marquées  de  rente  et 
sesine  se  tindrent  lesdiz  Hervé  et  Joane 
pour  bien  payez  pour  les  cent  Marquées 
de  rente  dessusdites. 

1  2.  MARCA,  Ora,  littus  ;  interdum  et 
ipse  fluvius,  quod  sit  veluti  terminus, 
limes.  Charta  Bertradae  ann.  722.  apud 
Calmet.  tom.  1.  Hist.  Lotharing.  col. 
269  :  Deinde  per  Melina  Suso  a  qua  usque 
ubi  nóbis  obtingit  legitimo,  usque  ad 
Winardo  curte  usque  ad  illa  Marca  qui 
nobis  obtingit.  Charta  ann.  992.  apud 
Miraeum  tom.  1.  pag.  146  :  Silvam  ad 
porcos  alendos,  quemadmodum  jacet  In- 
ter duas  Marcas  (fluvios  sci  1  ice t  Breda- 
num  et  Aa)  cum  omni  jure,  etc.  Charta 
Lotharii  Cassaris  ann.  1131.  ibid.  pag. 
278  :  Mittimus  nuntios  nostros,  ad  termi- 
nandam  et  dilatandam  Marcam,  seu  na- 
valem  viam  in  alveo  supradicti  fluminis 
xx.  pedum  latitudinis.  Vide  Marena  1. 

*  3.  MARCA,  Mensura  vinaria.  Terrear. 
Castel!,  ad  Sequanam  ex  Cod.  reg.  9898. 
2  :  A  Chastillon  a  la  plus  grant  mesure 
de  vin  de  Bourgoingne  ;  car  e' est  la  me- 
sure  que  les  seigneurs  y  establissent.  Pre- 
mier ement  tient  deux  pintes  de  icelles 
qu'on  vend  le  vin  enmenu,  et  est  appellé 
le  Marc  au  vin  ;  et  s'il  estoit  perdu,  Von 
prendroit  la  mesure  au  blef  et  empliroit 
Von  de  ?mllet  ou  de  senevey,  et  le  sixieme 
d'ieelle  mesure  seroit  le  Marc  au  vin  et  le 
douzieme  la  pinte,  à  quoy  Von  a  accous- 
tumé  de  venere  vin. 

*  MARCAANDIA,  Mercatura.  Scacar. 
S.  Mich.  apud  Cadom.  ann.  1224.  ex  Cod. 
reg.  4653.  A.  :  Burgenses  Cadomì  cogno- 
scunt,  quod  non  debent  capere  talliam  de 
septem  servientibus  abbatise,  facientibus 
sua  minisi cria  in  abbatta,  nisi  fecerint 
Marca andiam  in  villa  Cadomi.  Vide 
Marcandisia. 

1  MARCAGLARIUS,  iEdituus,  vel  qui 
bona  ecclesiae  administrat,  a  veteri 
Gali.  Marclier  et  Mare glier,  jam  Mar- 
guillier.  Necrologi um  Fratrum  Mino- 
rum  Silvanect.  :  Obiit  Magister  Johan- 
nes diclus  Dionise  Marcaelarius  B.  Marie 
de  Silvan.  sepultus  in  claustro  juxta  hos- 
tium  porte.  Litterae  Caroli  Regentis  ann. 
1358.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  228  :  C'est 
assavoir  que  toutes  manieres  de  genz,  con- 
tre-Marregliers  lais ,  monnoiers ,  etc. 
Vide  Marrelarius. 

1  MARCADANTIA,  Merces,  Ital.  Mar- 
canzia,  Gali.  Marchandise.  Chron.  As- 
tense  ad  ann.  1318.  apud  Murator.  tom. 
11.  col.  254  :  Post  hssc  Januenses  mise* 
runt  plures  galeas  ante  portum  Savonss, 
prohibentes  victualia  et  Marcadanlias  ne 
mirar ent  Savonam.  Vide  Marcandia. 

1  MARCADUS,  Mercatura,  forum,  nun- 


dinaa,  Gali.  Marche.  Charta  Childebertì 
Reg.  Frane,  ann.  710.  apud  Mabill.  Di- 
plom.  pag.  483  :  Et  ad  Parisius  civetate 
xnter  sancii  Martini  et  sancii  Laurentii 
baselicis  ipse  Marcadus  fuit  factus.  Alia 
Pippini  Frane.  Reg.  ann.  753.  apud 
Doubletum  Hist.  S.  Dion.  pag.  694  : 
Anteriores  Reges  D.  Dagobertus  et  Chlo- 
dovius...  quondam  omnes  telloneos...  ad 
festivitate  S.  Dionysii  Mari,  tam  in  ipso 
Mar  cado,  quam  et  in  ipsa  civ'Uate  Pari- 
sius, etc. 

*  MARgAGIUM,  Martium,  trimestre 
frumentum,  no s tris  Marsage.  Charta 
ann.  1210.  ex  Chartul.  S.  Vinc.  Laudun. 
eh.  172  :  Quod  si  forte  aliqua  pars  tocius 
dicti  fundi  Marcagio  vel  ibernagio  fuerxt 
onerata,  collectis  fructibus  ad  communem 
pasturam  redigetur.  Vide  mox  Marces- 
chia. 

1  MARCANDO  VILL.E,  Emporia,  nun- 
dinae  public».   Liber    niger    Scaccarii 
pag.  362    :  Pro  custo  vecturse  ad   villas  , 
marcandas.  Ibid.  :   Marcando,  Mercan- 
d&,  eadem  nòtìone. 

1 MARCANDISIAM  Facere,  Mercatu- 
ram  facere,  negotiari,  Gali.  Trafiquer. 
Charta  Philippi  Aug.  Reg.  Frane,  ann. 
1218.  tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag.  2174  : 
Ita  quod  de  supradictis  Marcandisiam 
non  faciant,  scilicet  quod  nihil  emerint 
ad  revendendum. 

1  MARGANDIZA3,  Quaevis  supeliex,  seu 
instrumenta  quae  ad  agriculturam  per- 
tinent.  Charta  apud  Madox  Formul, 
Àngl.  pag.  90  :  Pr&dicti  vero  Rogerus... 
habebunt  liberum  introitum  et  exitum 
cum  equis,  et  bigis,  et  omnibus  aliis  Mar* 
candizis,  per  por  tam  et  placeam  pr&' 
dictùJohannis  ad  tenementa  sua  quas.  ha- 
beni,  et  ad  hauriendum  aquam  de  fonte 
sine  perturbacione. 

1  MARGAPETUM,  Suppedaneum,  Gali. 
Marchepied.  In  ven  tari  um  ann.  1339  : 
Item  unum  Marcapetum  debile. 

1  1.  MARCARE,  a  Gali.  Marquer,  No- 
tare, signare.  Arrestum  Parlamenti 
ann.  1418.  in  Tabul.  Latiniac.  :  Nec  non 
in  possessione  et  saìsina...  ipsas  mensuras 
eorum  signo  Mar  candì  et  signandi,  etc. 
Vide  alia  notione  in  Marcha  1. 

*  2.  MARCARE,  Jus  pascendi  ratione 
limitis  contermini  seu  Marcai,  ut  vide- 
tur.  Charta  Theob.  comit.  in  Chartul. 
Campan.  fol.  297.  r°.  :  Sciendum  quod 
in  nemore  de  Lantogio  non  pòterunt 
dicti  fratres  Marcare.  Nisi  sit  prò  Pi- 
gnori capere.  Vide  in  Marcha  1. 

*  MARGASITA.  [Italis  Marcassita  : 
«  Pro  Marcasita  quae  pò  ne  bat  ur  cum 
stagno  prò  dictis  saldaturis.»  (Libri  cen- 
suàles  S.  Petri  Romae,  an.  1464.)] 

1  MARCASIUM,  Palus,  stagnum,  vel 
locus  pai u stris,  Gali.  Marais.  Charta 
ann.  1226.  ex  Tabular.  Corbeiensi  :  Dedi 
etiam  eis  Marcasium  continuum  Avesne 
quse  est  desuper  malleriam  dictam.  Tabu- 
larium  Kemperleg.  :  Ibi  sunt  miracula 
aqux,  videlicet  tria  Marcasia  miro  modo 
ebullientia,  sicuti  mare  crescentia  et  de 
crescentia,  unum  salsum,  alium  dulce, 
tertium  mixtum  ;  et  ita  sunt  ut  ncque 
profunditas  tllorum  inveniri  possit.  Vide 
Mariscus. 

1  Marcasiolum,  diminut.  a  Marca- 
sium. Tabularium  Kemperleg.  :  Et 
paulo  post  recurvat  (fossa)  ad  unum 
Marcastolum. 

MARCASIUS.  Vita  S.  Agili  Abb.  :  In 
eodem  loco,  qui  prisco  vocabulo  propter 
geminum  lacunar,  Gemellus  Marcasius 
nuncupabatur.  Editio  Mabillouii  saeculo 
2.  Benedict.  habet  Mercasius  :  sed,  ni 
fallor,  legendum  Plancasius,  id  est,  ta- 
bulatum  nostris,  Plancher.  [Legendum 


MAR 


MAR 


MAR 


265 


opinor,    propter  geminum  lacum,  atque 
adeo  retinendum  Maramus,  eadem  no- 
tione  qua  Marcasium  supra.]  [•«  Forte 
propter  geminam  lacunam.] 
1  MARCATA.  Vide  in  Marca  1. 

*  MARCATIO,  Nota,  inustio,  stigma, 
Ital.  Marchio.  Stat.  crimin.  Saonae  cap. 
17.  pag.  19  :  Puniatur  talis  delinquens  et 
condemnetur  ad  frustam  et  Marcatio- 
nem  ;  et  uno  die  fustigetur  publice  per  ci- 
vitatem  Saonse,  alio  die  ferro  ignito  mar- 
chetur  in  fronte. 

1  MARCATUM,  Forum,  Gallice  Mar- 
che.  Charta  Lotharii  Imp.  ann.  845. 
apud  Lag  utile  in  ter  Instr.  Hist.  Alsat. 
pag.  5  :  In  pago  Prisgaudi  Muninga  villa 
cum...  hanno  et  ctjppo,  Marcato  et  omni- 
bus justitiis.  Hist.  Comitat.  Ebroic.  in- 
ter  Instr.  pag.  31  :  Redditum  quem  per- 
cipiebat  idem  Ingerranus  in  et  super 
Marcato  de  Grainvilla.  Vide  Marchetum. 

I  MARGAZANA  Libra.  Vide  Libra. 

1  MARCELLI)  M,  prò  Macellum.  Capi- 
tul.  gener.  S.  Vict.  Massil.  MSS.  : 
Emantur  carnes  prsedictsR  de  melioribus 
quae  in  Marcello  reperiH  poterunt.  Mar- 
celle, in  Poemate  de  la  guerre  de  Troyes 
MS.  videtur  usurpari  prò  ea  currus 
parte  qua  continentur  quae  in  curru 
imponuntur  : 

Phyon  cist  Rois  un  carré  avoit 
Qi  d'estrange  richece  estoit... 
Le  tabernacle  et  la  Marcelle 
Fu  de  mer  d'olifant  boilliz, 
Peint  à  collors  et  o  verniz. 

*  Forum,  nundinae.  Charta  ann.  1320  : 
Item  homagium  f ranci  Marcelli  et  om- 
nium campsorum  Tornacensium.  Occur- 
rit  praeterea  in  Lit.  ann.  1366.  tom.  4. 
Ordina t.  reg.  Frane,  pag.  676.  art.  7. 
Haud  scio  an  bene  intellecta  vox  Gal- 
lica M arcelle,  quam  lubentius  de  peda- 
neo  subsellio,  vulgo  Marchepied,  inter- 
pretarer. 

1  MARCEMENTUM,  Lignea  materia, 
materiatio,  Gali.  Charpente.  Leges  Nor- 
man, apud  Ludewig.  tom.  7.  Reliq. 
MSS.  pag.  201  :  Si  autem  domus  eorum 
tali  loco  fuerint  constitutaef  quod  non  sine 
dampno  alterius  incendi  valeant  et  ere- 
mari,  tegimen  earum  et  Marcementa  de- 
bent  evelli,  et  tali  loco  cremar  it  quod  aliis 
propter  hoc  nullum  inferalur  incornino- 
duini.  Vide  Materia. 

*  MARGEOLUS.  [Martiolus  :  «  Deinde 
Màrceolum  de  sinu  protulit  et  phialam 
otio  belle  correxit.»  (Petron.  ed.  Bueche- 
ler.  §  51.  )] 

1  MARGESCA,  Marcescha.  Vide  Mar- 
ceschia. 

MARCESCHIA,  Marti um  seti  trimestre 
frumentum,  quod  Martio  mense  seri- 
tur  :  nostris,  Mars,  Marsés  ;  Mar  soia,  blé 
Maraois.  Grains  de  Mars,  in  Con  su  et. 
Bononiensi  art.  140.  [Marsage,  in  Statu- 
tis  Scabinorum  Maceriarum  ad  Mosam  : 
Ils  doivent  pour  chacun  stier  de  bled  1.  d. 
p.  et  pour  chacun  stier  de  Marsage  une 
>ob.  Marsaige,  in  Charta  Hugonis  Comit. 
Regitestens.  ann.  1233.  Gallice  reddita  : 
De  chacun  stier  de  Marsaige  une  ob.] 
Charta  Philippi  Aug.  ann.  1215.  prò  Au- 
rei ianen si  bus  :  De  singulis  modiis  biadi 
4t  vini,  quod  habuit  tam  de  hibernagio 
quam  de  Marceschia,  qusecunque  illa  sit, 
nobis  dabit,  in  Regesto  Philippi  Aug. 
fol.  73.  Charta  ann.  1276.  ex  Tabul.  Fos- 
satensi  f.  119.  122  :  De  ybernagio,  Mar- 
ceschia, fabis,  pisis,  veciis,  gueda,  legumi- 
nibus,  etc.  Ita  fere  semper.  Alibi  :  De- 
rbent  de  quolibet  animali  4.  corveias  per 
annum,  videlicet  3.  in  Marceschiis  in  bi- 
nalibus  et  in  tertialibus,  et  in  vindemiis, 
sete.  Annona  Marcialis,  in  Charta  ann. 


1065.  in  Tabulano  Ecclesiae  Carnoten- 
sis  num.  57. 

1  Marcesca  et  Marcescha,  Idem 
quod  Marceschia.  Chartul.  Aureliense  in 
Lemovic.  :  Dedit...  quidquid  habebat  sci- 
licet  la  vinata ,  xii.  denarios  in  ortis, 
Marcesca,  etc.  Tabular.  Vosiense  fol.  42  : 
De  hoc  manso  reddit  Petrus  Lavali....  vi- 
nada  et  Marcescha. 

1  Marcessa,  in  eodem  Tabular.  Vo- 
si ensi  f.  49  :  De  hoc  manso  reddit  9.  sex- 
tarios  segl.  de  recepto  6.  denarios  et  vi- 
nada  et  Marcessam  et  popadam. 

Mareschia,  Ead.  notione.  Charta  Pe- 
tri  Episc.  Paris,  ann.  1208.  in  M.  Pasto- 
rali lib.  20.  charta  10  :  In  Coma  Domini 
unum  modiuni  biadi  ad  mensuram  Pari- 
siensem,  medietatem  hibernagii  et  medie- 
tatem  Mar  eschise.  In  manumissioni  bus 
servorum  ibid.  1.  2.  cap.  4.  etc.  Capitu- 
lum  Parisiense  retinet...  sextam  deci- 
mam  partem...  de  ybernagio,  Mareschia, 
fabis,  pisis,  etc. 

Marcisca,  Eadem  notione,  in  Tabul. 
Monast.  Hederge  fol.  43.  ann.  1173.  alibi 
Marceschia,  f.  8.  Marcesche,  fol.  16. 17. 
Tabular.  Maurigniacense  eh.  79.  ann. 
1200  :  Modium  et  dimidium  de  hiberna- 
gio, modium  et  dimidium  de  Marcesche. 
[Arverni  Marsinge  dicunt.] 

*  Nostris  Marcaiche  et  Marchaine. 
Charta  Phil.  VI.  ann.  1339.  in  Reg.  B. 
2.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  113.  v°.  : 
Item  sur  chascun  mui  de  pois,  de  feves, 
de  vesses  et  autres  Marchaines,  trois  de- 
niers  du  vendeur  et  trois  deniers  de  Va- 
cheteur,  et  au  dessous  d'un  mui  desdiz 
blefs,  avaine,  pois,  vesse,  feves  et  autres 
Marchaines  à  Vavenant.  Lit.  re  miss, 
ann.  1451.  in  Reg.  181.  Chartoph.  reg. 
eh.  65  :  Pour  ce  que  Colin  Daguin  n1 'avoit 
estè  fair  e  lesdites  Marcaiches  eri  ladite 
mélairie,  qui  est  semer  les  menus  blez, 
etc.  Unde  Marcesche  legendum  puto,  prò 
Mar  esche,  in  Charta  ann.  1200.  apud 
Fleureau  Hist.  Bles.  part.  3.  pag.  521  : 
Sacerdos  ecclesia...  singulis  annis  capiet 
in  granchia  de  Estrechis  de  decima  biadi 
modium  et  dimidium  de  ybernagio,  et 
modium  et  dimidium  de  Mar  esche.  Vide 
infra  Marcheschia. 

*  Ejusdem  originis  est  vox  Marcein- 
che,  qua  festum  Annuntiationis,  quae 
Martio  mense  celebratur,  signitìcatur 
in  Charta  ann.  1262.  ex  Chartul.  Buxer. 
part.  2.  eh.  21  :  Ne  pouns  ne  devuns  pas- 
turer  ou  dit  pré  dès  lou  jour  de  la  Mar- 
ceinche  jusques  à  la  ijuinzaine  de  la  S. 
Ronni.  Marcesche,  eadem  acceptione,  in 
Lit.  ann.  1311.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Fra  ne.  pag.  272.  Et  Marchesche,  in  Charta 
ann.  1407.  ex  Reg.  162.  Chartoph.  reg. 
eh.  159:  Le  jour  de  VAnnonciation,  que 
l'en  dit  la  Marchesche,  etc. 

J  MARCH,  Equus.  Vide  Marach. 

1.  MARGHA,  Marca,  Marchia,  Ter- 
minus,  limes,  seu  fìnes  cujusque  regio- 
nis.  [«*  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur.  Ger- 
man.  pag.  496.  Graff.  Thesaur.  Ling. 
Frane,  tom.  2.  col.  846.  voce  Marka. 
Halt.  Glossar.  Germ.  voce  March,  col. 
1315.  sqq.]  Capitula  ad  Legem  Aleman- 
nor.  cap.  34  :  Si  quis  alter  um  ligat,  et  fo- 
ris  Marc  ha  eum  vendit,  ipsum  ad  locum 
revocet,  etc.  40.  sol.  componat.  Charta  di- 
visionis  Imperli  Caroli  M.  cap.  1  :  Ut 
nullus  eorum  fratris  sui  terminos,  vel  re- 
gni limites  invadere  pr&sumat,  ncque 
fraudulenter  ingredi  ad  conturbanaum 
regnum  ejus,  vel  Marcas  minuendas,  etc. 
Adde  Divisionem  Imperii  Ludovici  Pii 
cap.  2.  Marca  Tolosana,  in  Charta  alia 
Divisionis  Imperii  ejusdem  Ludovici, 
edita  a  Steph.  Bai u zio  cap.  1.  Marca 
Hispanica,  apud   Eginhard.   ann.    827.  * 


828.  Regino  :  Carolus  Ratisbonam  venit, 
ibique  Marchas  et  fines  Bajoariorum  dis- 
posuit.  Annales  Francorum  ann.  788  : 
Avares  in  Marcha  Bajoariee  atque  Italies... 
fugati  sunt.  Ann.  825...  Impera tor  cum 
filiis  Godefridi  pacem,  quam  ipsi  pete- 
bant,  cum  eis  in  Marca  eorum  confirmare 
jussit.  [Charta  Ottonis  Imper.  ann.  965  : 
Quicquid  proprietatis  in  Marca  vel  regno 
Danorum  ad  Ecclesias  in  honorem  Dei 
constructas...  per tinere videtur.  Confoede- 
ratio  inter  Flandriae  et  Hannoniae  Co- 
mi tes  ann.  1176.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecdot.  col.  586  :  In  confinio  etiara  ter- 
rarum  nostrarum  quod  vulgo  Marcha  di- 
ci tur,  non  debemus,  nec  possumus  alias 
consiruere  firmitudines.]  Milo  in  Vita  S. 
Amandi  Episcopi  Trajectensis  cap.  2  :     , 

Tu  socio  sine  per  Marcas  clusasque  ruebas. 

Vide  Leges  Bajw.  tit.  12.  cap.  9.  Alem. 
tit.  47.  Ripuar.  tit.  60.  §  5.  tit.  75.  Capi- 
tul.  1.  Caroli  M.  incerti  anni  cap.  3.  4. 
et  lib.  2.  cap.  14.  lib.  3.  cap.  84.  lib.  4. 
cap.  4.  lib.  5.  cap.  132.  Synod.  Carisiens. 
Capit.  Caroli  Cai.  tit.  8.  Leg.  Longob. 
lib.  2.  tit.  30.  |  2.  [f *  Carol.  M.  72.]  Codi- 
cem  Carolinum  Epist.  88.  Ordericum 
Vitalem  1.  5.  pag.  ò53.  Eigilem  in  Vita 
S.  Sturmii  cap.  12.  etc. 
Le  Roman  d'Amile  et  d'Amy  MS.  : 

Si  saisirez  vos  honors  et  vos  Marches 
Que  l'au  vos  a  dunnées. 

[Le  Roman  cte  Vacce  MS.  : 

Cele  terre  conquistrent,  si  tieonent  bien  la  Marche. 
Ibidem  : 

Mout  l'ont  cil  de  ses  Marehes  creimi  et  redoulé. 
Le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

Les  Marches  soni  si  assez  prés, 
Et  li  home  sont  moult  engrés.J 

Hinc  [Marchiare  dicitur  de  eo  qui  vici- 
nus  est  et  conterminus.  Charta  ann. 
1380.  apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  246  :  In 
Comitatibus  praedictis,  qui  eidem  terr& 
Walliae  immediate  adjacent  etMarchiant. 
Alia  ann.  1421.  apud  eumd.  tom.  10. 
pag.  132  :  Adeo  piene  et  libere,  sicut  ali- 
qui  dominorum  Marchiantium  in  domì- 
niis  et  marchiis  suis  Wallise  habent  et 
utuntur.  ]  Marchiser  ,  eadem  notione 
apud  Poetas  nostrates.  Le  Roman  de 
Garin  MS.  : 

Si  neveu  sont,  el  Marchisenl  à  mi. 

[Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Pour  conseil  prendre  de  ceste  euvre, 
Ainz  que  nul  autre  se  desqueuvre, 
Manda  Robert  le  Corate  d'O 
Qui  Marchisi  à  ceux  de  Vismo. 

Le  Roman  de  Cleomades  MS.  : 

Car  tolir  li  vorrent  sa  terre 

Cinq  Rois  qui  à  lui  Marchissoient.] 

*  Inde  Marche  appellari  videtur  Ora 
silvae,  inRecognit.  feud.  dom.deVeteri- 
ponte  prò  castell.  de  Buri  ann.  1366  : 
item  cent  arpens  de  bois,  que  haies,  que 
buissons,  que  frisches,  que  Marches,  etc, 
p*Confer  Mariscus.] 

Marchia  ,  eadem  notione.  [Charta 
ann.  1044.  in  Append.  ad  Capitul.  col. 
1550  :  Infra  temtorium  Pennense  in  loco 
qui  nominatur  S ala j ano,  aut  infra  istam 
Marchtam  Firmanam ,  aut  infra  totum 
regnum  Longobardorum.]  Apud  Adamum 
Bremensem  cap. 93.  Rad ul rum  de  Diceto 
ann.  1173.  et  alibi,  Sanutum  lib.  3.  parte 
11.  cap.  10.  in  Chronico  Andrensi  pag. 
665.  670.  in  Gestis  Innocentii  III.  pag. 
114.  116.  etc. 

Marcha,     Marchionis     territori  um, 

34 


266 


MAR 


MAR 


MAR 


Marchionatus.  Ditmarus  lib.  6.  de  Lo- 
thario  Marchio  ne  :  Filio  suimet  Wirinha- 
rio  beneficium  patria,  et  Marcarti  cum 
ducentorum  pretto  talentorum  acqui- 
sivit.  Utitur  etiam  Lambertus  Schanna- 
burg. 

Marchia,  Eadem  notione,  apud  eum- 
dem  Schaffnaburg.  ann.  1068. 

MArch  a  vide  tur  etiam  su  mi  inter- 
dum  prò  modo  agri,  vel  certe  prò  terri- 
torio. Notitia  Alamannica  Gofdasti  91  : 
Testificati  sunt,  quod  ex  traditione  Perah- 
toldi  Comitis  medietas  omnis  Marchss, 
quas  ad  villani  Filisininga  nuncupalam 
aspidi  tara  in  silvis  quam  in  aquis  sive 
pasciti  sì  vel  aliis  quibuslibet  rebus,  ad 
Monasterium  S.  Galli  juste  et  legali  ter 
pertinere  debet.  Et  Charta  18  :  Et  casas 
cum  curtis  casterisque  asdificiis,  atque  cum 
silvaticis  Marchis  ad  eosdem  pertinenti- 
bus,  etc.  [**  Vide  Grimm.  et  Haltausium 
locis  supra  laudatis.] 

3SIT  Id  aperte  colìigitur  ex  pluribus 
Instrumentis,  quae ,  ut  sententia  D. 
Cangi i  firmetur ,  subjicimus.  Charta 
Dago berti  Frane.  Reg.  ann.  2.  Regni  sui 
inter  Vindem.  litter.  Schannati  pag.  5: 
Visi  fuimus  concessxsse  cum  omnibus, 
etiam  cum  ipsa  Marca  ad  ipsas  Balneas 
pertinente,  quas  venit  de  ambabus  lateri- 
bus  usque  ad  fluvium  Murga,  et  de  uno 
fronte  ad  partem  Occidentalem  rasta  una, 
etc.  Charta  Ottonis  Imperat.  ibid.  pag. 
7.  qua  omnibus  qui  monachis  serviunt 
concedit  ut  sive  habitent  in  Àbbatia,  id 
est  in  Marchia ,  aut  ubicumque,  non  pos~ 
sintcogi  ad  muniendum  castellum. Charta 
Caroli  M.  tom.  1.  Rer.  Mogunt.  pag. 
266  :  Quidquid  in  hoc  sub  mea  pot estate 
consista...  tradOy  ita  ut  ab  ilio  loco  undi- 
que,  ab  Oriente  scilicet  et  Occidente,  a 
Septentrione  et  Meridie,  Martha  per  tria 
milliaria  passuum  tendatur.  Praeceptum 
Lotharii  ann.  864.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampli  ss.  Collect.  col.  173  :  Gontulit... 
quidquid  in  pago  Tulpiacensi  m  villa  vel 
Marca  quas  vocatur  Herigarda ,  habere 
videbatur,  id  est,  Ecclesiam  imam  simul 
cum  terris,  domibus,  casterisque  asdificiis* 
Charta  ann.  1307.  apud  Ludewig.  tom. 
4.  Reliq.  MSS.  pag.  411  :  Vexilìum  S. 
Mauritii...per  Marcam  in  die  Ascensionis 
Domini  more  solito  deferendum,  etc.  Adde 
Epist.  S.  Bonifacii  ad  Fulradum  tom. 
1.  Rer.  Mogunt.  pag.  372.  Et  Vitam 
Meinwerci  Episc.  apud  Leìbnit.  tom. 
1.  Script.  Brunsvic.  pag.  529.  Vide 
Marca  2. 

Marchia.  Sugerius  in  Ludovico  VI  : 
Sicut  ejusdem  Normannise  Ducatus  se 
porrigil,  Marchiis  regni  collimitans.  Mar- 
chia censualis,\n  Charta  anni  1180.  apud 
Guichenonum  in  Bibl.  Sebus.  ex  Tabu- 
lano Cluniacensi  :  Dictum  est,  quod  in 
Obedientia  de  Chaveniis  et  ejus  appendi- 
tiis  habeat  Comes  latronem,  adulterum, 
homicidam,  et  fosneratorem,  qui  in  pree- 
sentia  Decani  de  Chaveniis  legitime  appro- 
bati  fuerint  vel  co?wictif  censum,  et  Mar- 
chias  censuales,  et  custodiam  viatorum 
et  pascuorum.  [Charta  Henri  ci  Ducis 
Silesiae  ann.  1319.  apud  Ludewig.  tom. 
6.  pag.  4  :  Damus  omnia  et  singula  jura 

?uas...   nobis,    hseredibus   aut  successori- 
us  nostris  in  Marchiis,  provinciis,  terris, 
etc,'] 

Marchantjs,  March iae,  seu  Provincia^ 
limitane»  incola.  CapitulareRadelchisi 
Principis  Beneventani  cap.  17.  de  Ser- 
vis  fugacibus:  Quod  si  suspicio  fuerit, 
ut  per  consensum  Marchanorum  nostro- 
rum  per  nostras  marchas  extra  terram 
nostram  exiverint,  satisftat  ab  his  Mar- 
chanis. 

Marchiani  ,  Marc»  Anconitana  in- 


colse, q  use  et  Marchia  dici  tur,  in  Actis 
Innocentii  III.  PP.  pag.  4.  Perperam 
Mapxa  itóXtc,  Ancona  dicitur  Cinnamo 
lib.  4.  n.  12.  quod  regionis  adjacentis 
nomen  est.  Guillelmus  Apuliensis  1.  2. 
de  Gestis  Normann.  ; 

Spem  dabat  his  Italae  fa&x  indignissima  genlis 
Gens  Marchana  probi»  digne  reprobala  Latinis. 

Marcheus,  Marchio,  custos  limitum. 
Joan.Abbas  in  Chron.  Casinensi  :  Mar» 
cheos  tamen  ad  incolarum  tutamina  di- 
misit. 

Marchensis,  Idem.  Vide  in  Marchia. 

Marchitimus,  Li  mi  tane  us.  Gauterius 
Cancellarius  de  Bellis  Antioch.  :  Forte 
contigit  Algazi...  bellico  apparatu  Antio- 
cheni honoris  partes  Marchitimas  aiti- 
gisse. 

Marcha,  Facultas  a  Principe  subdito 
data,  qui  injuria  affectum  se  vel  spolia- 
tum  ab  alterius  Principis  subdito  que- 
ritur,  de  qua  jus  vel  rectum  ei  denega - 
tur,  in  ejusdem  Principis  Marchas  seu 
limites  transeundi,  sibique  jus  faciendi, 
ut  habet  Bretius  lib.  2.  de  Superioritate 
Reg.  cap.  17.  vulgo  droit  de  Marque  et 
de  represailles,  [Jus  marchium,  Andreas 
de  Ysernia  in  Commentar.  Juris  utrius- 
que.l  Marcha  vel  reprsesalia,  in  Charta 
Jaco*bi  Regis  Aragon.  ann.  1326.  tom.  8. 
Spicilegii  Acheriani  pag.  280.  [Charta 
ann.  1381.  in  Regest.  Peiresciano  73.  voi. 
2.  apud  Praesid.  de  Mazaugues  :  Nam  de 
jure,  secundum  multorum  doctorum  sen- 
tentiam,  repr esalias,  seu  Marchas,  vel  gaja- 
riss,  quss  secundum  diversorum  locorum 
morem  diversa  nomina  assumpserunt, 
sunt  omnino  prohibitas.  Infra  :  Nam  cum 
Marchas  loxatio  sit  quasdam  belli  indictio, 
ut  dicunt  doctores,  tale  bellum  indici  non 
potest  nisi  per  illum  qui  habet  supremam 
potestatem.] 

Marcas,  mentio  fit  non  semel  in  Reges- 
tis  Parlamenti.  In  eo,  quod  Olim  ins- 
erì bitur  fol.  40.  descriptum  legitur  Man- 
datum  Curiae,  quo  jubetur  Ludovicus 
Rex  Siciliae  uni  e  regiis  subditis,  qui  a 
praedonibus  in  mari  spoliatus  fuerat, 
jus  dicere,  cum  Marcas  comminatione, 
absque  data.  Ibidem  fol.  151.  describitur 
Epistola  Caroli  VI.  Regis  Frane,  .ad 
Martin  um  Regem  Aragon  iae,  qua  jus  se 
facturum  pollicetur  ej  us  subditis,  qui  a 
Francis  se  in  mari  praedatos  quereban- 
tur,  ut  Marca  vi  tare  tur,  5.  Martii  ann. 
1396.  Denique  in  Regesto  ordina tionum 
Barbinarum  fol.  95.  habetur  extinctio 
Marcar  um,  concessar  um  Occitani  s  et 
Bellicadrensibus  con  tra  cives  Avenio- 
nensis  civitatis  et  Comitatus,  decretum- 
que,  ut  in  posterum  nullae  concederen- 
tur  Marcas  nisi  a  Rege,  vel  a  Curia  Par- 
lamenti, 13.  Junii  ann.  1443.  in  Consue- 
tudine Beneharnensi  rubrica  de  Marcas 
6  represalhas,  Marcas  impetrari  non  pos- 
so nt,  nisi  ter  jus  denegatum  fuerit. 
Alias  Marca  non  conceditur,  nisi  in  casu 
denegati  juris.  [Excomm  unica  ti  pronun- 
tiantur  in  Statutis  Eccl.  Cadurc.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  744.  qui 
contra  Ecclesiasticos  aut  eorum  bona 
Marcam  fieri  permittunt.]  Charta  anni 
1152.  apud  Catellum  in  Corniti  bus  Tolo- 
sanis  lib.  2.  :  Si  aliquis,  qui  habitat  extra 
Tolosanum,  abstulerit  rem  aliquam,  vel 
aliud  malum  fecerit  alicui,  qui  nabitet  in 
urbe  Tolosa,...  et  si  noluerit  rectum  facere, 
ille,  qui  malum  accepit,  faciat  Maircham 
de  illis  hominibus  ter  ras.  His  ita  f actis,  si 
aliquis  fecerit  Marcham,  ducat  eam  in 
domum  suam,  et  ei  ducenti  nullus  vim 
faciat  :  et  det  eam  Marcham  ad  manule- 
vandum,  et  sit  judex  bene  securus.  Et  si 
non  sit,  qui  eam  Marcham  velit  manule- 


rare,  ille  qui  Marcham  fecit,  eadem  die 
vel  altera  ducat  eam  in  plateam  ad  judi- 
cium  proborum  hominum.  Et  si  non  po- 
terit  eam  Marcham  retinere,  judicto  pro- 
borum hominum  faciat  rectum  capto 
homini.  Et  si  eadem  die  vel  altera  non 
traxerit  Marcham  ad  judicium ,  faciat 
sicut  supra  scriptum  est,  perdat  illam 
Marcham,  et  faciat  rectum  ei,  qui  Mar- 
cham extra  Tolosam  ducat,  et  leneat  eam 
in  Tolosa,  vel  in  suburbio,  et  faciat  sicut 
scriptum  est.  Si  quis  traxerit  Marcham 
de  Tolosa,  vel  de  suburbio,  reddat  illam 
solutam,  et  faciat.  rectum,  et  detjustitiam 
Corniti  et  nunquam  amplius  faciat  Mar- 
cham propter  illud  factum.  [Iis  addenda 
Ordinatio  Philippi  Pulcri  ann.  1313.  tom. 

1.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  516:  Atten- 
dentesque  quod  Marche,  seu  pignoracio- 
nes,  si  quas  in  futurum  fieri  continger  et 
inter  pr asfati  Regis  et  nostri  subditos, 
materiam  dissensionis  et  discordie  inter 
utriusque  regnicolas  de  facili  inducerent 
et  afferrent,  ideo  juxta  tractatum  et  ordi- 
nationem  inter  ipsum  Regem  et  nos  habi- 
tam,  tenore  prsssenlium  volumus  ac  etiam 
ordinamus  quod  de  celerò  inter  dictum 
carissimum  consanguineum  nostrum  Re- 
gem Aragonum  inclitum,  et  nos,  regna  et 
ter  ras,  ac  gentes  ipsius  et  nostri,  non 
ftant,  nec  fieri  possint,  nec  debeant,  Mar- 
che vel  pignorationes,  propter  defectum 
justitie,  qui  inventus  dicatur  in  regno 
nostrum  altero,  vel  in  àfficialibus,  seu  gen- 
tibus  nostris,  vel  subditorum  nostrorum  ; 
dictus  defectus  justitie  exponatur  fuisse 
inventus  primus,  si  una  peremptoria  re- 
quisitione  novem  mensium  spatium  conti- 
nente, de  facienda  justitia  alter  fuerit  per 
alterum  requisitus  ;  et  si  nos,  vel  dictus 
Rex  cum  de  hoc  requirendi  essemus,  tem- 
pore diete  requisitionis  faciende,  non  es- 
semus in  regnis,  vel  terris  nostris,  quod 
requisilio  prasdicta,  in  casu  absentie  nos- 
tre, fiat  et  fieri  possit  in  civitate  Pari- 
siensi  coram  gentibus  nostris,  aut  magis- 
tris  per  nos  ibi  deputatisi  et  in  casu 
absentie  dicti  Regis  Aragonum  in  civitate 
Barchinonensi ,  coram  procuratore,  vel 
vicem  gerente  ejusdem,  et  quod  de  dieta 
requisitione,  et  de  requisiti  in  reddenda 
justitia  defectu,  constet  UH  qui  Marcham 
indicere  voluerit  per  litter as  regias,  vel 
alia  publica  instrumenta,  antequam  ad 
dictam  Marcham  faciendam  procedat  ;  et 
si  continger  et,  quod  absit,  quod  contra 
dictam  observantie  seu  ordinationis  for- 
mam  Marcha  seu  pignoratio  fiet,  Rex  in 
cujus  regno,  vel  terra  illa  Marcha  indu- 
cer etur,  sive  per  ipsum  Regem,  sive  per 
sibi  subditum  aliam  justitiam  habentem 
perperam  indicatur,  teneaturque  ipsam 
propriis  sumptibus  retractare,  omniaque 
dampna  et  expensas,que  ex  dieta  Marcha^ 
et  ejus  occasione  Marchati  seu  pignorali 
incurrerent,  ipsorum  jur amento,  ubi  alie 
probationes  deficerent ,  declaranda,  de 
fisco  proprio  reparare,}  De  hoc  Marcarum 
jure  agunt  praeterea  Honoratus  Bonnor 
en  VArbre  des  batailles,  4.  part.  cap.  80. 
et  seqq.  Guido  Papa  Decis.  32.  et  seq. 
Chopinus  lib,  3.  de  Dom.  tit.  25.  Jaco- 
bus  a  Canib.  et  Martinus  Laudensis, 
Lì  ber  de  Contractib.  marit.  cap.  10. 
Cardinus  Bretius  de  Superioritate  Re- 
gis, lib.  2.  cap.  17.  et  alii, 

*  Nostris  Marque.  Lit.  ann.  1339.  tom. 

2.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  137.  art.  10: 
Nous  voulons  et  leur  octroyons  que  pour 
cause  des  Marques  à  donner  cantre  les 
subgets  desdiz  royaumes  ou  aucun  d'y- 
ceuls, ils  ou  aucun  d'euls,  ne  leurs biens, ne 
puissent  estre  arrestez.  Occurrit  praeterea 
tom.  5.  earumd.  Ordinat.  pag.  384.  et 
493.  etc.  Unde  Marquer,  prò  hac  facul- 


MAR 


MAR 


MAR 


267 


tate  uti  atque  adeo  pignori  capere.  Lit. 
re  mi  ss,  ann.  1389.  in  Reg.  138.  Char- 
toph.  reg.  eh.  154  :  Lesquelz  habilans 
n'ayant  voulu  tenir  et  payer  ledit  accorda 
le  prestre  s'en  retourna  aux  Anglois,  et 
fit  par  iceulx  Anglois  Mar quer >  piller  et 
prendre  prisonniers  les  bonnes  gens  et 
habitans  de  ladite  paroisse  saint  Vie- 
tour» 

\  Contramarca,  Facultas  a  Principe 
concessa,  ut  quis  contra  alterius  Prin- 
cipis  subditum,qui  jnre  Marca?  ad  versus 
eum  utitur,  eodem  jure  sese  defendat, 
Contremarque.  Oharta  ann.  1492.  apud 
Godefredum  in  Observat.  ad  Vitam  Ca- 
roli Vili.  reg.  Frane,  pag.  632  :  Quod 
omnes  et  singuli  utriusque  dictorum  Prin- 
cipimi (Frane,  et  Angl.)...  vassalli  et  sno- 
dili... possint.,.  emere  et  vendere.,,  absque 
ulto  impedimento,  offensa,  arrestatione  ob 
causarti  Marca?  t  Contramarca?,  represa- 
liarum,  aut  alia  distrazione  quacumque, 
etc. 

Marcare,  Pignori  capere,  Saisir, 
Prendre  par  droit  de  Marque.  Libertates 
concessae  Barcinonensibus  a  petro  Rege 
Arag.  ann.  1283.  MSS.  :  Victualia,  qua? 
apportantur  in  Barcinona  per  mare  vel 
per  terram,  de  pane,  vino,  carnibus  et 
piscibus  non  Marcentur,  nec  pignorentur... 
tara  prò  alienis  debitis,  quam  prò  prò- 
priis.  Oharta  Jac.  Regis  Aragoniae  lau- 
data :  Et  pr&textu  ipsius  Marche  Officia- 
les  vestri  possent  pignorare,  capere,  seu 
Marchare  in  Mari  et  in  terra  ubique 
bona,  res,  et  tnerces  quorumeunque  sub* 
ditorum  nostrorum,  etc.  [Li tt erse  Ed u ardi 
I.  Reg.  Angl.  ann.  1295.  apud  Rymer. 
tom.  2.  pag.  691  :  Rex  omnibus  Ballivis, 
etc,  Unae  dictus  Bernardus  asserii  se 
dampnificatum  usque  ad  valor em  700. 
libr,  sterlingorum  de  raptu  et  rapina  pra?- 
dictis.  Quapropter  idem  Bernardus  nóbis 
supplicava 7  ut  nos  sibi  licentiam  Mar- 
candi  homines  et  subditos  de  regno  Por- 
tugallia?  et  bona  eorum  per  terram  et 
mare,  ubicumque  eos  et  bona  eorum  inve- 
nire posset,  concederemus,  quousque  de 
sibi  ablatis  integram  habuisset  restitutio- 
nem.  Hujusmodi  litterae  nostris  dicun- 
tur  Lettres  de  Marques  ;  de  quarum  legi- 
tibus  fuse  in  Statutis  Naval. lib.  3.  Ut.  10.] 
Concili um  Marciacense  ann.  1326.  can. 
44  :  Persona  Ecclesiastica  vel  eorum  bona 
prò  aliis  non  Marchientur,  vel  pignoren- 
tur, etc,  Consuetudines  Tolosae  part.  4. 
de  Immunitat,  civium  Tolosa?  :  Et  aliquis 
vivens  in  itinere  ilio..,  illum  hominem 
ceperit ,  aut  Marcabit,  aut  depra?dabitt 
Consules  debent  hominem  illum  manute- 
nere,  etc* 

Marchagitjm,  Droit  de  Marchage,  in 
Consuetud.  Arvern.  cap.  28.  art.  2.  Bri- 
vatensi,  Pinholensi,  et  Pradensi,   quo 

Sagani  jure  limitis  contermini,  seu 
larca?,  quam  Galli  Marche  vocant,  in 
alterius  jurisdictionem  seu  dominium 
pascua  sua  immittere  possunt,  quo  in 
eo  pascantur.  Per  per  a  m  porro  a  Mar- 
cherf  ire,  vocem  quidam  deducunt. 

Aliud  est,  quod  apud  Pictones,  Andes 
et  Armoricos,  vulgo  Marchas  vocant, 
feuda  scilicet  vel  prsedia  in  harum  Pro- 
vinciarum  sita  lìmitibus,  quae  singula- 
rum  jurisdictioni  prò  parte,  vel,  ut 
aiunt,  ex  pra?ventione  obnoxia  sunt,  de 
quibus  copiose  egit  Gabriel  Hullinus 
peculiari  tractatu,quem  inscripsit,de  la 
Nature  et  usage  des  Marches  separante* 
les  provinces  de  Poitou,  Bretagne  et  An- 
jou,  Nannetis  edito  ann.  1616. 

1  2.  MARCHA,  a  Gali.  Marque,  Nota, 
signum.  Epitome  Constit.  Eccl.  Valent. 
tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  174  :  Quic- 
quid  ex  Màrchis  sive  multis  absentium 


cujusvis  hebdomada?  resultaverit,  id  totum 
dividatur  die  Dominica  subsequenti  inter 
eos  dumtaxal  Canonicos,  qui  in  Ecclesia 
tuncprxsentes  inveniantur. 

*  Charta  ann.  1332.  in  Reg.  68.  Char- 
toph. reg.  eh.  2:  Item  quod  Marcham 
custodis  pluries  mutavit,  ut  pondus  falsi- 
ficar et. 

*  3.  MARCHA,  Vectigalisspecies  ;  illud 
nempe,  quod  praestatur  prò  mercibus 
quae  in  marchas  regni  vel  provinciae  in- 
feruntur  aut  ex  eis  efferuntur.  Charta 
ann.  1406.  ex  Bibl.  reg.  :  In  et  super  ju- 
ribus  et  emolumentis  impositionis  trium 
denariorum  prò  libra,  qua?  impositio  vul- 
gariter  Marcha  nuncupatur, 

*  4.  MARCHA,  [Gallice  Marc:  «  Duas 
ampulas  argenteas  ponderantes  duas 
Marchas.  »  (Chevalier ,  Necrol.  Fratr. 
Praedicat.  Grati anop.  p.  8.)] 

1  MARCHABIUS,  Genuinus,  legitimus, 
Gallis,  Loial  et  Marchand.  Charta  ann. 
138  J  :  Tres  bichetos  siliginis  ad  mensuram 
Villa?-francha?  boni  biadi  legalis  et  Mar- 
chabilis 

I  MARCHAGIUM.  Vide  Marcha  1. 

1  MARCHALCHUS.  Vide  M arescalcus. 

*  MARGHALIS ,  Ad  marcam  legalem. 
Charta  ann.  1216.  ex  Chartul.  Villelup.  : 
Abbatia  Villelupensis  teneretur...  reddere 
duos  ciphos  argenteos  Marchales  ad  pon- 
dus Turonensis  monetai.  Vide  M arca  1. 

1  MARCHALLUM,  Armoricis  Marchal- 
lach,  Mercati  platea,  forum,  in  Chartu- 
lario  Abbatiae  de  Daoulas  apud  Armori- 
cos  saepius  occurrit. 

MARCHALSIA  Vide  Mareschalcia. 

1  MARCH AMENTUM  ,  Idem  videtur 
quod  Marcha,  jus  repr&salise.  Charta 
ann.  1381.  in  Regest.  Peiresc.  73.  voi.  2. 
apud  Praesid.  de  Mazaugues  :  Quaestio 
vertebatur  utrum  cives  Arelatenses  pos- 
sent marcham  sive  repr  esalias,  seu  gaja- 
ria  contra  Massilienses  facere,  vel  impo- 

nere    per   eorum   Officiales Possunt 

laxari  seu  concedi  Marchamenta  seu 
gajamenta.  Charta  ann.  1430.  in  Tabul, 
Communis  Massil.  :  Ut  Massilienses  po$- 
sint  et  valeant  marchare  et  Marchamenta 
et  etiam  gajerias  facere.  Haec  dubitanter 
proponi mus,  quod  Chartas  integras  le- 
gere  non  licuit  ;  lubens  quippe  credide- 
rim  Marchamentum  bic  esse  vectigal 
quod  praestatur  prò  mercibus  quae  in 
Marchas  regni  vel  provinciae  inferuntur, 
aut  ex  iis  efferuntur,  nostris  Ir  aite 
foraine;  ea  certe  notione  occurrit  in 
Charta  ann.  1328.  in  Tabul.  Massil.: 
Quod  Hgnum  (navigium)  quod  veniet 
Massiliam  causa  caritandi  vinum  sit  qui- 
tum  ab  omni  Marchamento, 

*  Idem  certe  est  quod  Marcha  in  Ch. 
ann.  1430.  mox  laudata  et  in  Instrum. 
ann.  1257.  ad  calcem  Stat.  Massil.  Mss. 
ibi.  98.  v°.  col.  1  :  Dominus  comes  tenea- 
tur  eos  (cives)  juvare  et  inimicos  eorum 
per  sequi  et  se  opponere  prò  Massiliensi- 
bus  universis  et  singuli s  ubique  et  Mar- 
chamenta seu  gajamenta  facere  secundum 
quod  de  jure  vel  consuetudine  fuerit  fa- 
ciendum. 

|  MARCH ANDA,  Quae  mercaturam  fa- 
cit,  Gali.  Marchande.  Charta  ann.  1309. 
tom.  1.  Hist.  Dalph.  pag.  91  :  Item  quin- 
que  solidos  bona?  moneta  census,  quos 
eidem  Joanni  faciebat  et  facere  teneba- 
tur,  ut  dicebat  Domengia  Marchanda  de 
Mura. 

1  MARCHANDARI ,  Mercari,  negotiari, 
Callis,  Trafiquer.  Charta  ann.  1306.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  126  :  Hseredes  et 
familia?  eorumdem  insimul  vel  divisim 
possint  et  eis  lìceat  ubique  per  totam 
terram  nos  tram,  Baroniam  et  districtum 


ire,  conversari  et  Marchandari  salve  et 
secure. 

*  Nostris  Marchander.  Lit.  remiss, 
ann.  1400.  in  Reg.  155.  Chartoph.  reg. 
ch.  214:  Icellui  Jehan  avoit  Marchande 
et  rongé  des  escus  de  notre  coing  et  aussi 
des  blans  en  la  compaignie  d'un  homme 
qui  Marchandoit  et  rongnoit  df iceulx  et 
blans.  Aliae  ann.  1409,  in  Reg.  163.  ch.  308: 
Le  sappliant  et  icelle  Jehanne  ont  tous- 
jours  demouré  ensemble  en  hostel  en  com- 
munaulté  et  vivoient  et  Marchandoient 
par  commun.  Occurrit  praeterea  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  493.  art.  6.  et 
pag.  538.  art.  1.  Aliud  sonat,  scilicet  de 
pretio  rei  venalis  convenire,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1389.  et  Reg.  138  :  Michel  le 
Charpentier  et  Jehan  le  Charpentier  offri- 
rent  à  Jehan  le  Conte,  dit  Mercier,  un  ou 
deux  caques  de  ver  jus  à  acheter,  et  comme 
il  ne  voulut  en  donner  de  chacun  caque 
que  14.  sols,  il  ne  March anderent  point. 
Marchandément  vero  dixerunt,  prò  Mer- 
caturae  seu  negotiationis  causa,  merca- 
torum  more.  Lit.  remiss.  ann.  1363.  in 
Reg.  101.  ch.  7  :  Comme  le  suppliant  fast 
alez  Marchandément  par  mer  en  un  vais- 
sel  chargié  de  gloe.  Certains  Flamens  qui 
venuz  estoient  Marchandément  en  nostre 
ville  de  Harefleu,  in  aliis  ann.  1378.  ex 
Reg.  113.  ch.  214. 

*  MARCHANDARIA,  Merx,  Gali.  Mar- 
chandise.  Instr.  ann.  1314.  inter  Proba t. 
tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  18.  col.  2:  Quod 
null&  monetae  factae  extra  regnum  Fran- 
cia? non  haberent  aliquem  cursum ,  nec 
fuissent  acceptx ,  nec  missse  ad  aliquas 
Marchandarias,  etc.  Marchandise ,  prò 
Conventio,  pactum ,  vulgo  Marche,  in 
Lit,  re  miss.  ann.  1453.  ex  Reg.  184. 
Chartoph.  reg.  ch.  351  :  Si  me  as  fait 
torcher  et  palesonner  une  paroy,  qui  n'es- 
toit  pas  de  nostre  Marchandise,  j'en  vueil 
estre  payé. 

1  MÀRCHANDIA,  Mercatura,  Gali. 
Trafic.  Charta  ann.  1251.  apud  Thomas- 
serium  Consuet.  Bituric.  pag.  91:  llliet 
illas  qui  vel  quae  de  Marchandia  vixerint, 
reddent  mihi  unusquisque  unum  sexta- 
rium  avena?,  etc, 

1  Marchandia,  Merces,  Marchandise. 
Genealogia  Comitum  Fland.  apud  Mar- 
ten.  tom.  3.  Anecdot.  col.  427:  Flandros 
graviter  consternebat,  quod  Marchandias 
modo  solito  ad  ipsos  deduci  non  poterant 
propter  Regis  Edictum.  Vide  Marcadan- 
tia. 

MARCHANDISA,  Merces,  ex  Gali.  Mar- 
chandise. Matth.  Paris  :  Mercator...  salva 
Marchandisa  sua.  Vet.  Charta  :  Cum 
omnibus  navibus  et  Marchandisis. 

1  MARCHANDISIA,  Mercatura,  Trafic. 
Litterae  Philippi  Pulcri  ann.  1309.  tom. 
2.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  159:  Con- 
cedimus  ut...  utantur  et  gaudeanl  quan- 
diu  ipsos  cum  suis  mercaturis  in  dieta 
nostra  villa  de  Hareffteu  morari,  Mar- 
chandisias  exercere  contigerit. 

-MARCHANS.  Vendibilis,  qui  vendi, 
et  emi  possi t,  Gali.  Marchand.  Codici!, 
ann.  1434.  ex  Tabul.  Fiamar.:  Dare  jus- 
sit  duas  cónquas  frumenti  boni,  puri  et 
Marchantis  mensuree  Leomanise.  Vide 
Marchabilis. 

*  Marghandus,  Eadem  notione.  Li- 
bert.  Montisaib.  ann.  1322.  in  Reg.  61. 
Chartoph.  reg.  ch.  247:  Consules  habe- 
bunt  curam  et  diligentiam  de  mairami- 
nibus  seu  fustis  aut  nemoribus  prò  facien- 
dis  tonellis,  videlicet  quod  sint  Marchanda, 
bona  et  legalia. 

ÌMARCÈTANUS,  Marchi»  incola.  Vide 
Marcha  1. 

ì  1.  MARCHARE,  Notare,  signo  aliquo 
distinguere,  Gali.  Marquer,  Charta  ann. 


268 


MAR 


MAR 


MAR 


1372.  tom.  1.  Annal.  Tolos.  Inter  Instr. 
pag.  96  :  Faciendo  Marchare  et  signare 
uno  signo  equos  ipsos,  ne  fraus  vel  muta- 
titi possit  commitli.  Et,  seront  leurs  che- 
vaux  signez  et  Marchez,  etc.  in  Edicto 
Johannis  Reg.  Frane,  ann.  1355.  tom.  3. 
Ordinat.  pag.  35. 

*  2.  MARCHARE,  Pignori  capere. 
Charta  Jac.  reg.  Aragon.  ann.  1232.  ex 
Chartul.  Oampan.  fol.  549.  col.  2:  Nul- 
lus  ergo  de  gratta  nostra  confidens   an- 

deat terram   pignorare,   Marchare, 

impedire  vel  detinere  alicubi  prò  alieno 
debito.  Vide  Marcare  in  Marena  1.  et 
mox  Marchatum. 

*  MARGHASITA.  [Marcassite  :  «  Luna 
exraetallis  habet  argentum  et  ex  lapi- 
di bus  Marckasitam.  »  (B.  N.  ms.  lat. 
10272,  p.  85.)] 

1  MARCH  ATA  Terree,  Fundus  reditus 
unius  marcae  auri  vel  argenti.  Tabular. 
Castri  Blein.:  Henricus  D.  G.  Rex  An- 
glia....  concessimus  Alano  Vicecomiti  de 
jRohan    ducentas   marchas  percipiendas 

ad  festum  S.  Michaelis nomine  annui 

census.  Concessimus  etiam  eidem  quod 
infra  festum  S.  Michaelis  anno  regni 
nostri  xv.  assignabimus  ei  ducentas  Mar- 
chatas  terra  in  regno  nostro  Anglia,  ubi 
ea$  assignare  possumus  viciniores  terris 
suis.  Anno  regni  nostri  xml.  Vide  Mar- 
cata in  Marca. 

*  MARCHATIO,  Idem  quod  Marcha, 
Facultas  a  principe  subdito  data  alte- 
rius  principia  marchas  seu  limites  tran- 
seundi,  sibique  jus  faciendi.  Lit.  Jac. 
reg.  Aragon.  ad  Phìl.  Pulcr.  reg.  Frane, 
ann.  1310:  Cupientes  attamen,  ut  semper 
fecimus,  evitare  per  posse,  ne  inter  nos- 
tros  et  vestros  subditos  Marchationes,  qua 
scandali  ac  dissentionis  possent  materiam 
suscitare,  aliquatenus  orirentur. 

1  MARCHATUM,  Mercatus ,  forum, 
Gali.  Marche.  Charta  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  22  :  Et  ita 
vendidimus....  Factum  est  hoc  in  loco 
Marchato  Rannaco  die  Mercurii  11.  Kal. 
Anvilis 

*  MARCHATUM  Bestiarum,  Earum 
pignus.  Sent.  ann.  1390.  inter  Constit. 
Mss.  Petri  III.  reg.  Aragon.:  Per  quam 
(sententiam)  declaravit  bestiarum  Mar- 
chatum per  eundem  subvicarium  ad  ins- 
t antiarti  dicti  archiepiscopi  fore  restituen- 
dura  aliquibus  carnificibus  Barchinona, 
quorum  erat,  et  ipsum  non  potuisse  nec 
debuisse  pignorari  tanquam  victualia, 
qua  portantur  ad  civitatem  Barchinona. 

1  MARCHATUS.  Vide  Marchio. 

*  MARGHEARE,  Negotiari.  Arest.  ann. 
1290.  in  Reg.  2.  Olim  parlam.  Paris  fol. 
86.  r°  :  De  averiis  emptis  in  villa  sancii 
Quintini  causa  Marcheandi  vel  lucrandi. 
Marcheter,  eodem  sensu,  in  Lit.  ann. 
1395.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  7. 
Vide  supra  Marchandari. 

1  MARCHEHELAGE,  vox  Saxonica.  Sic 
Legem  Martianam,  quae  et  Merciorum, 
vocant.  Vide  in  Lex  1. 

T  MARCHENSIS  Moneta.  Vide  Moneta 
Baronum. 

1  MARCHENSIS,  ut  Marchio.  Vide  in 
hac  voce. 

1  MARCHERÀ,  Gradus,  a  Gali.  Mar- 
ches.  Bernardi  Monachi  Ordo  Cluniac. 
part.  1.  cap.  33  :  Qui  vero  processioni  in- 
serviunt,  ordinate  stani  ante  altare  Cru- 
cifixi  extra  Marcherias  versis  vultibus  ad 
Conventuum  (leg.  Conventum.)  Et  cap. 
24  :  Infantes  vero  cum  magistris  stant 
juxta  Marcheriam  Crucifixi  ad  sinistram 
partem. 

*  Marcheis  vero  idem  quod  Incessus, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1392.  ex  Reg.  143. 
Chartoph.  reg.  eh.  5  :  Tantost  que  Jehan 


de  Lorme  oy  la  frainte  et  les  Marchies 
desdiz  jeunes  gens  audit  jardin,  etc. 

«  MARCHERUM,  perperam  editum,  prò 
Marchetum,  raercatum,  forum,  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  641.  art.  37. 

1  MARCHESATICUS ,  Marchionatus  , 
Ital.  Marchesato;  Gali.  Marquisat.  Ohron. 
Parmense  ad  ann.  1307.  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  865  :  Captus  fuit  et  conflictus 
per  quemdam  Gracum  filium  Imperatoris 
CPolitani,  et  cujusdam  filia  quondam 
Marchionis  Montisferrati,  qui  illue  vene' 
rat  ad  accipiendum  dictum  Marchesati- 
cum.  Vide  Marchio. 

*  MARCHESCHIA ,  Marti um  seu  tri- 
mestre frumentum,  quod  Martio  mense 
seritur.  Charta  ann.  1217.  ex  Chartul. 

5.  Aviti  Aurei.:  Duosmodios  Marcheschia 
unum  scilicet  or  dei  et  alimn  de  avena,  ad 
minam  granarti  percipies  annuatim. 
Vide  supra  Marceschia. 

*  MARCHESIUM,  Palus,  stagnum,  nos- 
tri s  alias  Marchiai.  Charta  Phil.  episc. 
Aurei,  ann.  1236.  in  Chartul.  S.  Aviti: 
Marchesium  vero  quoddam ,  situm  in 
nemore  pr edicto,  dividendo  per  dictum 
nostrum,  volumus  omnibus  esse  commune. 
Lit.  feud.  episc.  Aurei,  fol.  113.  v°  :  Aqua 
seu  Marchesium  ad  piscandum  infra 
metas  herbosas  apud  Scobrium.  Lit.  re- 
miss, ann.  1410.  in  Reg.  165.  Chartoph. 
reg.  eh.  378:  Gomme  les  supplians  feus- 
sent  alez  peschier  en  un  Marchaiz  com- 
mun  en  ladite  ville  de  Chesoy  en  Ganti- 
nois,  etc.  Aliae  ann.  1467.  in  Reg.  200. 
eh.  11  :  Ainsi  que  le  suppliant  abuvroit 
les  beufz  de  son  hostel  en  una  Marchaiz 
ou  lac  eslant  ou  village,  etc.  Quo  spectat 
etiara  vox  Marcheau,  prò  Mare  ,  aqua- 
rium,  in  Lit.  remiss.  ann.  1365.  ex  Reg. 
98.  eh.  306  :  Icellui  Guiot  trouva  Perrote... 
estant  accroupie  en  ladite  rue  devant  sa 

maison  pour  son  aisément  faire; ledit 

Guiot  li  respondi:....  Alez  pisser  en  votre 
Marcheau.  Vide  Marchesum. 

TMARCHESTA,  ut  supra  Marceschìa, 
Marti  um  seu  trimestre  frumentum. 
Charta  Johannis  Regis  Fr.  ann.  1362. 
in  Reg.  91.  Tabular,  regii  Ch.  390:  Tene- 
bamur  reddere  canonicis  Gerboredensibus 
temos  modios  singulis  annis  imperpe- 
tuum,  prò  frumento  frumentum ,  et  prò 
Marchetta  avenam. 

*  Leg.  puto  Marchesca.  Vide  supra 
lutare  he  'ichi  a 

1 MARGHESUM,  Palus,  locus  palustris, 
Gallis,  Marais.  Tabular.  S.  Sergii  Ande- 
gav.:  Quam  divisionem  ostendit  eis  Abbas 
per  medias  noas,  usque  ad  Marchesum 
Bisrorum  quod  est  in  divisione  quinque 
parochiarum.  Vide  Marchesium. 

MARGHETA ,  Marghetum.  Regiam 
Majestatem  lib.  4.  cap.  31  :  Sciendum 
est,  quod  secundum  assisarn  terra,  quss- 
cunque  mulier  fuerit,  sive  nobilis ,  sive 
serva,  sive  mercenaria,  Mar  cheta  sua  erit 
una  juvenca,  vel  3.  solidi,  et  rectum  ser- 
vientis  3.  denarii.  Et  si  filia  liberi  sit,  et 
non  domini  villa,  Mar  cheta  sua  erit  una 
vacca ,  vel  6.   solidi,  et  rectum  servientis 

6.  denarii.  Item  Mar  chela  filia  Thani,  vel 
Ogelharii  2.  vacca  vel  12.  solidi....  llem 
Mar  cheta  filia  Comitis,  est  Regina  12. 
vacca.  In  quem  locum  sic  Skenaeus: 
March  equum  significai  prisca  Scotorum 
lingua.  Bine  deducta  metaphora  ab  equi- 
tando,  Marcheta  mulieris,  dicitur  virgi- 
nalis  pudici tia  prima  violatio  et  delibatio, 
qua  ab  Eveno  Reg  e,  dominis  capitalibus 
fuit  impie  permissa,  de  omnibus  novis 
nuptis,  prima  nuptiarum  nocte.  Sed  et 
pie  a  Malcolmo  III.  sublata  fuitf  et  in  hoc 
capite  certo  vaccarum  numero ,  et  quasi 
pretto  redimitur.  Id  hausit  ex  Hectore 
Boethio  lib.  8.  et  12.  Histor.  Scotor.  pag. 


260.  [Consuetudo  olim  ab  Eveno  tyranno 
inducta,  ut  domini  prafeetive  in  suo  ter* 
ri  torio  sponsarum  omnium  virginitatem 
pralibarent ,  dimidiata  argenti  marca 
unam  noctem  a  prafectorum  uxoribus 
redimente  sponsa  ;  quod  etiamnum  pen- 
dere cogunturf  vocantque  vulgo  Market- 
tam  mulierum.]  Alii  a  Marca  vocem  de- 
ducunt,  quod,  ut  ait  Buchananus  lib.  7. 
eumdem  Malcolmum  (ann.  circ.  1090.) 
uxoris  suae  precibus  concessisse  ferunt, 
ut  primam  novae  nuptae  noctem,  quae 
Proceri  bus  per  gradus  quosdam  ex  lege 
Eveni  debetatur,  sponsus  dimidiata 
argenti  marca  redimere  posset,  atque 
inde  ejusmodi  pensionem  Marchetam 
appellatane  Occurrit  praeterea  in  Legi- 
bus  Burgor.  Scoticor.  cap.  19.  Eo  etiam 
referri  debet,  quod  habent  Leges  Hoeli 
Boni  Regis  Walliae  cap.  21  :  Nemo  femi- 
nam  det  viro,  antequam  de  mercede  do* 
mino  reddenda  fidejussorem  accipiat. 
Puella  dicitur  esse  desertum  Regis,  et  ob 
hoc  Regis  est  de  ea  amachyr  (i.  preti  um 
viginitatis)  habere.  Sed  et  huc  fere 
spectat,  quod  de  Maximiano  Galerio 
seri  bit  Lactantius  lib.  de  Mortib.  Per- 
seo utor.  n.  38  :  Postremo  hunc  jam  in- 
duxerat  morem,  ut  nemo  sine  ejus  per- 
missu  uxorem  ducerei,  ut  ipse  in  omnibus 
nuptiis  pragustator  esset. 

35^*  Huc  etiam  pertinet  quod  refert 
Polydorus  Virgilius  lib.  1.  de  Rer,  in- 
venta, pag.  18.  Adyrraachidas  riempe 
Poenorura  populos,  teste  Herodoto  lib. 
4.  solitos  fuisse  virgines  nupturas  Regi 
exhibere,  qui  quam  vellet  primus  vi- 
tiaret. 

At  Merchetum,  in  Angli  a,  spectavit 
tantum  eos,  qui  obnoxiae  conditionis 
erant,  non  vero  liberos.  Bracton.  lib.  2. 
cap.  8,  |  2  :  Merchetum  vero  prò  filia  dare 
non  compelit  libero  nomini ^  inter  alia, 
propter  liberi  sanguinis  privilegium,  etc. 
Et  lib.  4.  tract.  1.  cap.  28. 1 5:  Qui  tenet 
in  villenagio,  talliari  potest  ad  volunta- 
tem  domini^...  item  dare  Merchetum  ad 
filiam  maritandam.ltd.  apud  Littletonem 
sect.  174.  et  209.  homines  liberi  nihil 
dominis  suis  praestant  prò  filiorum  aut 
fìliarum  matrimoniis  ;  sed  villani.  Vetus 
Scheda  apud  Spelmannum  :  Merchetum, 
fwc  est,  quod  Sokemanni  et  nativi  debent 
solvere  prò  filiabus  suis  corruptis  sive 
defior  atis,  5.  sol.  4.  den.  id  est,  ni  fall  or, 
ne  corrumpantur  aut  deflorentur  a  suis 
dominis  in  prima  nuptiarum  suarum 
nocte.  Nam  apud  Anglos  obtinuit,  ut 
Merchetum  diceretur  ea  praestatio,  quae 
prò  licentia  nubendi  dabatur.  Ex  tenta 
manerii  de  Wivenho  sub  Edw.  III.:  Ri" 
cardus  Burre  tenet  unum  mesuagium,.... 
et  debet  tallagium,  sectam  Curia ,  et  Mer- 
chet,  hoc  modo  :  Quod  si  maritare  voluerit 
filiam  suam  cum  quodam  libero  nomine 
extra  villamf  faciet  pacem  domini  prò 
maritagio  ;  et  si  eam  maritaverit  alicui 
custumario  villa ,  nihil  dabit  prò  marita' 
gio  ;  et  dabit  duplex  heriotum.  Placita 
coram  Consilio  Regis,  sub  Henrico  III  : 
Dicity  quod  tempore  Regis  H.  avi  Regis, 
solebant  habere  totem  consuetudinem, 
quod  quando  maritare  volebant  filias 
suas,  solebant  dare  prò  filiabus  suis  mari- 
tandis  duas  horasf  (oras)  qua  valent  32. 

denarios, postea  veniunt   homines,   et 

concedunt,  quod  domina  Johanna  potest 
eas  talliare  semel  in  anno  secundum  fa- 
cultatem  eprum,  et  quod  debent  carriare 
maeremium  ;  et  quod  debent  dare  Mer- 
chetum prò  filiabus  suis  mantandis,  sci- 
licet 32.  denarios.  Placita  de  Banco  sub 
eodem  Henrico  III  :  Will.  Maynard,  qui 
tenuit  terras  in  Heurst,  cognoscit  se  esse 
villanum  Abbati*  de  Abbendon,  et  tenere 


MAR 


MAR 


MAR 


269 


de  eo  in  villenagio,  et  per  villanas  consue- 
tudines,  videlicet  per  servitium  18.  den. 
per  annum,  et  dandi  marit'agium,  et  Mar- 
chetum  prò  filia,  et  sor  ore  sua,  ad  volun- 
tatem  Abbatis,  et  f adendo  omnes  villanas 
consuetudines.  Porro  Boxhornius  in 
Lexico  Britannico,  Amobr,  Cambro-Bri- 
tannis  appai  lari  ait  eam  mulctam,  quae 
apud  Britannos  domino  solvebatur  prò 
pretio  virginitatis. 

Seri  bit  praaterea  vir  doctissimus  Da- 
niel Papebrochius  ad  Vitam  S.  Foranni 
Abbatis  Walciodorensis ,  eam  praesta- 
tionem  prò  redemptione  primae  noctis 
nuptiarum  a  servis  glebae  exigi  etiam- 
num  a  prasdiorum  dominis,  in  Belgii, 
Frisiae,  ac  Germaniae  aliquot  tractibus  : 
ad  quam  etiam  consuetudinem  referen- 
dum illud  videtur,  qaod  olim  Ambia- 
nensis  Episcopus  in  suos  dioecesanos 
jus  sibi  competere  asserebat,  videlìcet 
ut  iis,  qui  noviter  nuptìas  inierant,  tri- 
bus  prioribus  noctibus  post  earum  cele- 
brationem  una  cubare  non  liceret,  nisi 
certa  pecunias  summa  ei  persoluta  : 
quod  quidem  [prohibitum  Litteris  Phi- 
lippi  VI.  ann.  1336.  et  Caroli  VI.  ann. 
1388.  apud  de  Lauriere  tom.  2.  Ordinat. 
pag.  117.]  tandem  penitus  abrogatum 
fuit  Abbavillensium  petitione  Aresto 
Parlamenti  Parisiensis  19.  Martii  anno 
1409.  nisi  forte  id  juris  sibi  arrogarit 
Episcopus,  quod  Concilio  Carthaginensi 
IV.  can.  13.  sponsus  et  sponsa,  cum  bene- 
dictionem  acceperint ,  eadem  noeta  prò 
reverentia  ipsius  benedictionis  in  virgmi- 
tate  permanere  jubeantur.  Ita  ut  post- 
modum  Episcopi,  qui  ea  tempestate 
non  tam  animarum  curae,  quam  rediti- 
bus  per  fas  et  nefas  ampliandis  invigi- 
labant,  prò  relaxatione  hujusce  decreti 
pecunias  extorserint.  [Vide  Bathino- 
aium.] 

*  Ad  consuetudinem,  qua?  apud  Ain- 
bianenses  obtinuit,  Ulustrandam,  addo 
duo  aresta  parlamenti  Parisiensis  ;  pri- 
mum  ann.  1393.  17.  Jan.  ex  voi.  8.  ares- 
tor.  ejusd.  curia?  :  Quod  singuli  habitan- 
tium  villae  Ambianensis,  habiles  et  volentes 
contrahere  matrimonium  et  sponsalia, 
possent  die  dictorum  sponsaliorum  et  so- 
lemnisationis  matrimonii  messiare,  pran- 
dere,  ccenare  ac  simul  eodem  die  cubare 
et  alias  solemnitates  die  dictorum  sponsa- 
liorum et  matrimonii  contractinecessarias 
et  opportunas  facere  et  compiere,  absque 
hoc,  quod  secundam  et  tertiam  diem 
expectare  tenerentur  vel  deberent  ;  aut 
si  diclis  habitantibus  aut  singulis  eorum- 
dem  piacer  et  licentiam  et  cedulam  eorum 
curatis  dirigendam  a  dicto  episcopo  et 
sui$  officiariis  petere,  libere  et  absque 
aliqua  pecuniae  solutione  habere  deberent, 
Alterum  ann.  1401.  11.  Mart.  in  voi.  9. 
eorumd.  arestor.:  Quamvis  de  pure  com- 
myini  viris  desponsatis  cum  suis  uxoribus 
libere  cubare  prima  nocte  sui  conjugii 
concedatur,  dictus  tamen  episcopus  (A «Ti- 
bia nensis)  per  se,  aut  suos  officiarios, 
ipsos  componit  et  componere  satagit,  quos- 
aam  ad  decem,  alios  ad  duodecim,  non- 
nullos  ad  viginti  vel  triginta  francos, 
prius  quam  ipsis  de  cubando  prima  nocte 
cum  suis  de  novo  uxoribus  licentiam  im- 
pertiri  velit,  aut  ali  ter  ipsos  compelle  rido 
a  suis  uxoribus  per  tres  noctes  abstinere. 
Vide  Keysler.  Antiauit.  Septembr.  pag. 
484. 

*  Inter  has  vexationes  recensenda 
quoque  videtur  exactio  ìlla,  quam  Ma- 
tisconensibus  impositam  olim  fuisse  ab 
ecclesiae  Matisconensis  cantore  discimus 
ex  Charta  ann.  1335.  in  Reg.  72.  Char- 
toph.  reg.  eh.  385:  Asserebant  nomine 
dictae  ecclesia  Matisconensis  dicium  can- 


torem  et  suos  praedecessores  dictae  ecclesia 
cantores,  per  se  vel  alium,  esse  et  fuisse... 
in  possessione  et  saisinapacificis  tradendi 
civibus  et  habitatoribus Matisconis  civitatis, 
volentibus  nubere  seu  benedictionem  nup- 
tialem in  dieta  civitate  recidere,  quandam 
cartam  sigillo  cantoris  sigillatam  :  ita 
quod  civis  vel  habitator  Matisconis  volens 
nubere,  non  poterat  nec  debebat  benedic- 
tionem recipere  nup tialem  absque  dieta 
carta,  super  hoc  primitus  a  dicto  cantore 
vel  ejus  mandato  pelila,  ob tenta  et  re- 
cepta,  et  sigillo  officii  dictae  cantoria  sigil- 
lata ;  indeque  prò  dieta  carta  et  sigillo 
pr&dicto  et  emolumento  eorumdem  no- 
mine, ad  opus  et  ratione  officii  dictae  can- 
toria, a  dictis  civibus  et  habitatoribus 
dictae  civitatis  nubere  seu  benedictionem 
nup  tialem  recipere  volentibus,  recipiendi, 
exigendi,  levandi  et  habendi  in  pecunia 
aut  aliter  ad  ipsius  cantoris  vel  mandati 
sui  voluntatem,  consideratis  conditione  et 
divitiarum  potentia  perso narum.  Cum 
vero  id  moleste  ferrent  Matisconenses, 
lisque  ad  curiam  parlamenti  delata  es- 
set,  controversiam  tandem  seatentia 
arbitrali  definivit  Guillelmus  archiep. 
Lugdun.  in  hunc  modum  :  Cum  jure 
canonico  et  civili  matrimonia  debeant  esse 
libera,  proaunciamus,  dicimus,  arbitra- 
mur  et  ordinamus,  quod  cives  et  habitato- 
res  civitatis  Matisconis,  tam  prsesentes 
quam  futuri  et  eorum  imperpetuum  suc- 
cessores,  possint  et  eis  liceat  nubere  et  bene- 
dictionem nuptialem  recipere  impune, 
absque  Hcentia  sive  carta  prgedicti  et  alte- 
rius  cujuscumque  nomine  dicti  cantoris: 
ita  tamen  quod  prò  jure  et  emolumento, 
quae  dictus  cantor  a  nubere  volentibus 
percipere  consueverat,  ratione  dictarum 
cartarum,  quilibet  civis..,  nubens  et  bene- 
dictionem nuptialem  recipere  volens ,  ut 
supra,  in  ingressu  ecclesiae  et  antequam 
intret  ecclesiam,  curato  sive  capellano  a 
quo    recipiet    benedictionem    nuptialem, 

prò  jure  cantoria sex  denarios  Paris. 

t radere  et  solvere  teneantur,  dicendo  pu- 
blice  sic  :  Veez  ci  six  deniers  Parisis  pour 
lo  droit  dou  chantre  de  Véglise  deMascon. 
Huc  denique  pertinet  quod  legitur  in 
Libert.  Vienn.  ann.  1361.  ex  Pveg.  101. 
eh.  118  :  Item  puellse  maritando  non 
teneantur  corani  officiali  personaliter  res- 
pondere,  nisi  probabiliter  dubitetur  an 
sint  viri  potentes  et  nisi  in  casibus  a  jure 
expressis. 

3SJ^"  Obtinuit  et  in  Galliis  nostris  pes- 
sima Marchete  consuetudo  sub  nomine 
Cullage  vel  Culliage,  ut  in  hac  voce 
observat  D.  de  Lauriere  in  Gloss.  juris 
Gallici  ex  Instrum.  ann.  1507.  cap.  de 
Reditu  Baronias  S.  Martini  le  Gaillard: 
Item  a  ledit  seigneur  (le  Co  nate  d'Eu) 
audit  lieu  de  saint  Martin  droit  de  Cul- 
lage quand  on  se  marie.  Singulare  autem 
factum  hac  de  re  refert  Boeri us  Decis. 
297.  num.  17  :  Ego  vidi  in  curia  Bituri- 
censi  coram  Metropolitano ,  processum 
appellationis,  in  quo  rector,  seu  curatus 
parochialis,  praetendebat  ex  consuetudine 
primam  habere  carnalem  sponsee  cogni- 
tionem,  quae  consuetudo  fuit  annullata, 
et  in  emendam  condemnatus.  Et  pariter 
dici  audivi,  et  prò  certo  teneri,  nonnullos 
Vasconiae  dominos  habere  facultatem 
prima  nocte  nuptiarum  suorum  subdito- 
rum  ponendi  unam  tibiam  nudam  ad 
latus  neogamae  cubantis,  aut  componendi 
cum  ipsis.  Eamdem  hanc  consuetudi- 
nem exstitisse  apud  Pedemontanos, 
quam  Cazzagio  vocabant,  testis  est  His- 
toria  Sabaudias.  [**  Vide  Mitterm.  Prin- 
cip.  Jur.  Germ.  J  93.  not.  18.  sqq.] 

*  Hujus  moris  appendix  est  quod  le- 
gitur in  Pacto  ann.  1318.  inter  Joan.  de 


Berbigny  dom.  de  Dercy  et  habitatores 
ejusd.  villae  ex  Reg.  59.  Chartoph.  reg. 
150  :  Se  aucuns  demourans  en  ladite  ville 
de  Dercy,  se  marioit  hors  de  ladite  ville 
de  Dercy,  il  devoit  et  estoit  tenuz  à  ame- 
ner  sa  famme  au  giste  en  la  devant  dite 
ville  de  Dercy,  la  nuit  queil  l'esposoit  :  et 
se  famme  de  Dercy  se  marioit  à  aucun  de 
dehors,  elle  devoit  et  estoit  tenue  à  gesir  à 
Dercy,  la  nuit  que  elle  esposoit. 

Merchetum  Sanguinis,  in  Fleta  lib. 
3.  cap.  13.  §  1.  inter  vilissima  servitia 
recensetur.  Vide  Maritagium. 

MARGHET-FUDER,  [Pabulum  equorum, 
stramentum,  palea,  a  Germanico  March 
equus,  et Futter,  pabulum;  eadem  no- 
tione  qua  Fodrum,  quod  vide.]  Charta 
Friderici  II.  Imp.  prò  Ecclesia  Pata- 
viensi  ann.  1215.  in  Metropoli  Salisbur- 
gensi  tom,  1.  pag.  380  :  Super  generali 
terrae  judicio,  quod  Landgericht  nomina- 
tur,  quod  idem  Dux  in  quibusdam  bonis 
Pataviensis  Ecclesiae  suo  juri  vindicabat, 
et  in  quibusdam  bonis  ejusdem  Ecclesiae 
fodrum,  quod  vulgo  dicitur  Marcfiet-fuder, 
ad  se  asserebat  pertinere,  etc.  Infra  Mar- 
ketfuter  scribitur.  Charta  Rudolfl  Imp. 
ann.  1277.  in  ead.  Metrop.  Salisburg. 
tom.  1.  pag.  394  :  Cum  decem  modiorum 
redditibus  ibidem  dari  consuetis  Principi 
terrae,  prò  jure,  quod  Marck-futer  dici- 
tur, etc.  Supra  pag.  390.  habetur  Mar- 
schul. 

1  March-futer,  Eadem  notione,  Lit- 
teraa  Friderici  Austriae  et  StyriaB  ann. 
1243.  prò  monast.  S.  Floriani  apud  Lu- 
dewig.  tom.  4.  Reliq.  MSS.  pag.  222  : 
Jus  quoque  nostrum  quod  March-futer  in 
omnibus  ecclesia?  praedìis,  secundum  anti- 
guam  collatam  ipsi  gratiam  rélaxamus. 
Chron.  Mellicense  pag.  144.  ex  Privilegio 
Ottocarii  :  Exactiones  in  pabulo  quod  di- 
citur March  futer...  sive  in  aliis  quocun- 
que  nomine  censeantur,  circa  eos  fieri  om- 
nimodis  inhibemus. 

1.  MARCHETUM,  Mercatum,  forum, 
nundinae,  Gali.  Marche.  Charta  Roger i 
de  Buliaco  in  Monastico  Anglìc.  tom.  1. 
pag.  553  :  Dedi  etiam  eis  feriam  et  Mar- 
chetum  in  eadem  villa,  absolute  et  libere, 
absque  tenemento.  [Comput.  ann.  1202. 
apud  D.  Brussel  de  Usu  feud.  tom.  2. 
pag.  CCV.  :  De  forisfactis  de  Marchetis 
xv.  *.]  Bris  et  excés  faits  à  jour  de  foire 
ou  de  marche,  in  veteri  Consuetud.  Per- 
ticensi. 

1  2.  MARCHETUM,  Alia  notione.  Vide 
JtfVi)*  eh  età 

MARGHEUS.  Vide  Marcha  1. 

1  MARCHEXATUS,  Marchionatus,  Gali. 
Marquisat.  Rolandinus  Patavinusde  fac- 
tis  in  marchia   Tarvis.  lib.  12.  cap.  8. 

Eud  Murator.  tom.  8.  col.  351  :  Cujus 
tense  cast  rum  et  roccham  Eccelinus  ce- 
pit  hostiliter  olim;  sed  ob  reverentiam 
Marchexatus ,  guamvis  plurimi  peterent 
castri  destructionem,  castrum  ipsum  ser- 
vavit  incolume  et  illaesum. 

*  MARCHEYUM,  Mercatum,  forum.  Mo- 
vimi Marcheyutn,  in  Feud.  Norman,  ex 
Reg.  S.  Justi  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
154.  v°.  col.  1. 

MARGHFALLI,  Ab  equo  depositi o,  ex 
march,  equus,  et  fall,  casus.  Lex  Baj- 
war.  tit.  3.  cap.  3  :  Si  quis  aliquem  de 
equo  suo  deposuerit,  quod  March  falli  vo- 
cantt  etc.  Ubi  Editio  Heroldi  tit.  18. 
MarcFchfalli. 

«  MARGHFU0TER,  in  indice  onomas- 
tico Meichelbecbi  ad  Hist.  Frising.  Certa 
quantitas  avenas,  ex  Rubro  parvo.  Vide 

I&n.rchet—fuder 

J  MARCHFURT,  Praestatio  martii  seu 
trimestris  frumenti.  Charta  Friderici 
Ducis  Austriae  et  StyriaB  ann.  1243.  apud 


270 


MAH 


MAR 


MAR 


Ludewig.  tom.  4.  Reliq.  MSS.  pag.  228  : 
Cum  abavus  noster  Leopoldus  pise  memo- 
risi sui  privilegii  concessione  omnia  prae- 
dictae  Ecclesia  prasdia  habila  vel  habenda 
ubicumque  in  sui  regiminis  jure  sita,  ad 
petitionem  Isemberti  loci  illius  quondam 
Propositi  absolvit  a  redditione  Marchialis 
annonse,  qu&  dicitur  Marchfurt,  et  omnis 
sue  juris  exhibitionem  voluntarias  remisit. 
Vide  Marceschia. 

*  Eadem  n ottone ,  qua  Marchfuder  ; 
avena  enim,  una  est  Martialis  frumenti 
species. 

|  MARCH -FUTER.  Vide  Marchet-fu- 
der. 

T  1.  MARCHIA,  Nota,  sigillum.  Chron. 
Cremon.  apud  Murator.  tom.  7.  col.  640: 
Et  judices  et  notarios  ipsorum  cassavit  et 
Marchiaa  et  capita  deposuit,  et  omnibus 
legitimis  artibus  et  jurisdictionibus  illos 
privavit.  Marchia,  alio  sensu,  vide  in 
Marchio. 

1  2.  MARCHIA,  Gradus,  a  Gali.  Marche. 
Bassa  mare hias, ordo inferior  dictus  quod 
in  publicis  comitiis  infìmas  sedes  teneat. 
Homagium  Johannis  IV.  Ducis  Britan. 
apud  Lottiteli,  tom.  2.  Hist.  Britan. 
pag.  526  :  Licet  in  bassis  Marchiis  dica- 
tur  quod  ipse  vobis  tenetur  ad  homagium 
fidelitatis  r adone  sui  Ducatus  et  P are- 
rie  Francia  duntaxat,  attamen,  etc.  Mar- 
chia, alia  itidem  notione,  vide  in  Mar- 
cha  1. 

*  3.  MARCHIA,  Idem  quod  Marchiona- 
tus,  Comitis  marcha  propositi  dignitas. 
Investit.  comitat.  Prov.  data  ann.  1162. 
Raym.  comit.  Barchin.  per  Frider.  I. 
imper.  :  Nitebantur  probare  Marchiani  et 
totum  comitat um  Provincie  ab  utroque 
sibi  esse  concessum...  Et  quod  comitatus 
Provincia?  seu  Marchia  pra&dictorum  pri- 
vilegiorum  auctoritate  nullo  modo  ad  pree* 
fatùm  Hugonem  de  Baucio-  spedare  de- 
bent.  Quod  ibi  Marchia  dicitar,  Marchio- 
natum  appellat  Frider.  II.  imper.  in  Oh. 
conflrm.  ann,  1226.  prò  Raym.  Bereng.  : 
Baymundus  Berengarius,  comes  et  mar- 
chio Provincia,  et  comes  Forcalquerii... 
devote  et  humiliter  supplicava,  quatenus 
et  Marchionatum  Provincie  et  comitatum 
Forcalquerii,.,..  nec  non  privilegia  pra- 

decessorum   nostrorum de  nostra  di- 

gnaremur  gratta  confirmare.  Vide  in 
marchio. 

*  4.  MARCHIA,  Idem  quod  Maresca Ida 
in  Marescalcus.  Locus  est  infra  in  March- 
multe. 

1 MARCHIABILIS,  Modus  agri  certis 
limiti  bus  seu  Marchis  definitus.  Oharta 
ann.  1375.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  208  :  Una  cum...  redditibus, 
talhiis,  francis  et  servis,  bonnariis  et 
Marchiabilibus,  e  te.  Et  pag.  209  :  Marcia- 
bilibus,  decimis,  parceriis,  eie.  Vide  Bon- 
marium 

«  MARCHIAGIUM,  Eodem  sensu  atque 
Marciagìum  2.  Oh  art  a  ann.  1406  :  Cum 
omnibus  et  singulis  ipsius  marni  sive  vil- 
laggi et  tenguda  supradicta  introitibus, 
exitibus,...  aquarum  cursibus,Marchiagiis9 
pascuragiis,  etc. 

1  MAftCHIALIS  Annona,  Martium,  tri- 
mestre frumentum,  Gali.  Blé  Marsois. 
Litterae  Roberti  Carnot.  Episc.  e  Tabu- 
lar. S.  Germ.  a  Prati s  :  Decimam  de  Gar- 
domilo  monachi  propriam  habuerint,  ned 
tamen  annuatiminde  dederint  presbitero 
duo  sextaria  annona  Marchialis.  Vide 
"Mareschva 

1  MARCHIANUS,  Marchiare.  Vide 
Marcha  1. 

I  MARCHIC0MES.  Vide  Marchio. 

T  MARCHILEIUM ,  Mercatum,  forum, 
Gali.  Marche,  Armoncis  Marchallach. 
Oharta  ann.  1206.  tom.  2.  Hist.  Britan. 


pag.  329  :  De  tanno  nundinarum  in  Mar- 
chileio  bannitarum  clamat  bannum  ex 
parte  Comitis  et  Episcopi. 

«MARCHILIUM,  Pafus,  locus  palus- 
tris.  Oharta  Hugon.  dom.  Fischae  ann. 
1218.  ex  Bibl.  reg.  :  Contuli  totam  terram 
qua  jacet  a  cheminello,  quo  itar  a  villa 
qua  dicitur  Goncort  t  ad  villam  qua 
nominatur  Eschaleuronnes,  recta  linea 
ab  ipso  cheminello  per  medium.  Mar- 
chilium  Emalrici.  Vide  supra  Marche- 
siutn 

MÀRCHIMU0TTA.  [•  Idem  quod  infra 
Marchmutte.  Vide  in  hac  voce.]  Vetus 
Oharta  in  Metropoli  Salisburgensi  tom. 
3.  pag.  497  :  De  Duce  Bavaria  habet  Co- 
tnetiam  in  Luxchental  :  a  Duce  Orien- 
talis  provincia  de  pradiis  ipsis  Comitis 
in  terra  ipsa  positis,  habet  modios,  qui 
vocatur  Marchimuotta,  et  justitiam  ope- 
rum,  quas  in  urbibus  Ducis  fieri  debent, 
etc. 

MARCHIO,  Marchisus,  Marchensis, 
etc.  Marcae  vel  Marchae,  seu  Provincia 
limitane»  Praefectus,  Comes  Marcae 
prsepositus.  Papias  :  Marca  dicitur  Co- 
mitatus terrai  alicujus,  unde  ipse  Comes 
Marchio  dicitur.  Joannes  VII.  PP.  Epist. 
21  :  Quidam  videlicet  ex  viciniis  nostris, 
quos  Marchiones  solito  nuncupatis,  etc. 
vita  Ludovici  ann.  786  :  Relictis  tantum 
Marchionibus,  gui  fines  regni  tuentes , 
omnes,  si  forte  ingruerent,  hostium  arce- 
rent  incursus.  [Oharta  Caroli  Simplicis 
Frane.  Regis  tom.  3.  Annal.  Bened.  pag. 
698  :  Rotbertus  venerabilis  Marchio,  nostri 
quidem  regni  et  consilium  et  juvamen  no- 
biscum.  Rhenanus  lib.2.  Ber.  Germ.  pag. 
94  :  Erant  praterea  Comites  ad  custodiam 
maritimam,  item  ad  marcam  tuendam 
deputati,  quos  hodie  Marchiones  vocamus. 
Oh  ristop  hori  Mulleri  Introductio  in  His- 
tor.  Canoni»  Sand-Hippol.  apud  Duel- 
li um  Misceli,  lib.  1.  pag.  239  :  Certis 
Francorum  regni  limitibus,  quas  mar- 
chas  appellabant,  assignati  sunt  prafecti 
seu  Marchiones  ex  quorum  numero  fuere 
in  Noricum  missi  Albertus  et  Okarius.] 
Adam  Bremensis  cap.  48  :  Sic  Henricus 
Victor  apud  Sliaswick...  regni  terminos 
ponens,  ibi  et  Marchionem  statuit.  Vide 
Capitul.  4.  Caroli  Magni  incerti  anni 
cap.  5. 

Marchenses,  in  Annalib.  Francor. 
Fuldensibus  ann.  886.  893.  895.  apud 
Adonem  Vienn.  ann.  799.  in  Fragm. 
Hist.  Longobard.  edito  a  Camillo  Pere- 
grino pag.  147.  in  Chron.  Beneventano- 
rum  Ducum,  etc. 

Marchisi,  Hincmaro  in  Epistola  de 
Ordine  Palatii  cap.  30  :  Si  inter  Marchi- 
sos  in  qualibet  regni  parte  ad  aliud  tem- 
pus  dextra  data  fuissent,  etc.  [Charta 
ann.  937.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  39; 
Arnulphus,  adminiculante  supremi  Begis 
clementia,  Marchisus,  etc.  Balduinus  Mar- 
chisus,  in  Charta  ann.  1042.  tom.  4.  An- 
nal. Bened.  pag.  734.]  Utuntur  etiam 
Ordericus  Vitalis  lib.  3.  pag.  481.  Radul- 
phus  de  Diceto  pag.  680.  Bromptonus, 
Aldrevaldus  lib.  1.  de  Mirac.  S.  Bene- 
die  ti  cap.  33.  etc. 

1  Marghisani,  in  Bulla  Nicolai  V.PP. 
1451.  in  Bullar.  Carmelit.  pag.  225  :  In- 
ter alia  voluit  et  ordinavit,  quod  de  tri- 
bus  millibus  librarum  monetai  Marchisa- 
norum,  etc.  Vide  Moneta  Baronum.  Le 
Roman  d'Athis  MS.  : 

Un  rtche  Due  de  grani  povoir, 
Puissaris  d'amia,  riche  d'avoir, 
Y  est  Marchisans  de  la  contrée. 

|  Marchisarius,  in  Charta  ann.  1371  : 
Ludovicus  Marchisarius  de  Salerno  miles, 
etc. 


|  Marchisinus  de  Bonelda,  in  Annal. 
Oaesenat.  ad  ann.  1316.  apud  Murator. 
tom.  14.  col.  1135. 

7  Marchisius,  Idem  qui  Marchio.  Ta- 
bu larium  S.  Florentii  :  Giraldus  venera- 
bilis Abba  monasterii  S.  Florentii  nostram 
deprecatus  est  munificentiam  et  potesta- 
tem  Liuriacum  concedere  dignaremur , 
quam  jam  divas  memoriae  genitor  noster 
Gaufredus  Marchisio  ejusdem  loci  nomine 
Roberto  ante  concesaerat. 

®  Nostris  alias  Marchis,  a  verbo  Mar- 
chir,  Oonterminum  esse.  Lit.  ann.  1388. 
tom.  7.  Ordina t.  reg.  Frane,  pag.  208  : 
La  riviere  du  Rosne  par  tout  son  cours, 
lant  comme  elle  joint  et  Marchit  en  ou  à 
notre  royaume.  Lit.  Theob.  comit.  Cam- 
pan.  ann.  1231.  tom.  5.  earumd.  Ordinat. 
pag.  550  :  Mathieu  due  de  Lohiriogne  et 
Marchis,  etc.  Je  Ferris  dux  de  Loherreine 
et  Marchis  fas  conessant,  etc.  in  Charta 
ann.  1257. ex  Tabul.  S.  Apri  Tuli.  Margis, 
in  alia  ann.  1267.  ex  Chartul.  Campan. 
fol.218.  v». 

Nonnulli,  ut  Rhenanus  et  Brodeus  lib. 
3.  Miscellan.  putarunt,  vocem  efflctam 
a  Marcisia  Celtico  vocabulo,  cujus  me- 
minit  Pausanias  lib.  10.  quse  alam  equi- 
tum  significabat,  aut  a  March,  quod 
Francis  nostris  sequioribus  equum  no- 
tabat,  ita  ut  Marchiones  dicti  sint, 
quasi  equitum  Magistri.  Alii  a  Grsecis 
deducunt,  apud  quos  vojiapxta  est  pro- 
vincia, unde  prima  syllaba  ablata  na- 
tum  vocabulum  Marchia,  et  Marchio, 
opinantur. 

Veruni  a  Marcha,  seu  limite  dictos 
Marchiones  pridem  observarunt  Albertus 
Krantzius  in  Wandalia  lib.  3.  cap.  13. 
Hotomanus  in  Comment.  verb.  Feudal. 
Chop.  lib.  1.  de  Dom.  tit.  5.  n.13.  Zazius 
ad  lib.  Feud.  parte  5.  num.10.etc.  Unde 
Custode»  limitum,  in  Vita  Ludovici  Pii 
ann.  822.  829.  Comites  Marcai ,  apud 
Eginhardum  ann.  822.  et  826.  Prae  caete- 
ris  vero  accurate  et  docte  de  Marchioni- 
bus disseruit  Jo.  Seldenus  libro  de  Titu- 
lis  honorariis  parte  2.  cap.  1.  n.  47.  ut 
et  Scipio  Ammiratus  tom.  1.  de  Familiis 
Neapolit. 

Marchio  Palatinus,  cui  adnexa  erat 
Palatini  Comitis  dignitas  in  ea  mar- 
chia, quam  regebat  :  occurrit  apud  Pe- 
trum  de  Vineis  lib.  2.  Epist.  48.  lib.  3. 
Epist.  79. 

Marchio  S.  Imperii.  Froissart.  3.  voi. 
cap.  9.  ait,  Oarol.  IV.  Imp.  Wenceslaum 
fìlium  creasse  Marchionem  S.  Imperii  : 
Si  lui  donna  encore  la  Souveraineté  de 
la  belle,  bonne  et  riche  cité  de  Strasbourg, 
et  le  fit  Marquis  du  S.  Empire  pour  aug- 
menter  son  estat. 

0  Marchio  regni  Francorum  nuncu- 
patur  Hugo  abbas  Majoris  monasterii, 
in  Charta  Rodulfi  reg.  Frane,  ex  Tabul. 
ejusd.  monast. 

|  Marchionatus  ,  Gali.  Marquisat. 
Charta  ann.  1122.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  84  :  Danense  Karolo  Marchionatum 
administrante  in  Flandria.  Et  alibi  pas- 
sim. 

1  Markisus,  in  Vita  MS.  S.  Folquini 
Tarvan.  Episc.  ex  Bibl.  Bertiniana  :  In 
ipso  quoque  ejus  ingressu  Markisus  Ar- 
nulphus prò  rogatu  ejusdem  suee  aman- 
tissimas  conjugis. 

VMarquesius.  Charta  ann.  1366.  apud 
Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  343  : 
Nobilis  Mdrquesius  de  Bello  forti  filius  na- 
turalis,  etc.  Alia  ann.  1369.  ibid.  pag. 
350  :  Item  dictus  D.  Dalphinus  promisi t 
et  donavit  dieta  Marquesio,  nominibus 
quibus  supra,  arnezia  eidem  Catherine 
competentia. 

1  Marquisius,  in  Hist.  Tullensi  pag. 


MAR 


MAR 


MAR 


271 


511  :  Edouardua  de  Barro  Marquisius  de 
Pontis-Montonis...  ejusdem  Marquisii  ad- 
jutor,  et  e. 

1  Marquisus,  in  Charta  ami.  965.  ex 
Tabular.  Montis  S.  Michaelis  :  Lotharius 
G.  D.  Rex.  Richardus  Northmannorum 
Marquise,  cum  auctoritate  D.  Johannis 
S.  R*  Sedis  Papae  restaurava  in  melius 
locum  S.  Michaelis  situm  in  maris  pe- 
lago, p*  Vide  Glossar,  med.  Graecit.  in 
voce  Mapxéfftoc,  col.  879.] 

IMarquisia,  Marchionissa,  Gallice 
Marquise.  Regest.  Parlamenti  ann.  1403. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
342  :  Hugo  Dalphini  Miles  et  Marquisia  Se 
Godeto  ejus  uxor,  etc. 

1  Marcionissa,  Eadem  notione,  in 
Charta  ann.  1124.  apud  Calmet.  tom.  2. 
Hist.  Lotharing.  col.  275  :  Isla  et  alia 
guatnplurima  contulit  Otto  Comes,...  si- 
cut  pater  suus  Arnulfus  Comes  pri- 
dem  contulerat  jussu  Marcionissee  Ma- 
thildis. 

Marchia  ,  Marchionatus.  Speculum 
Saxonicum  lib.  2.  art.  12.  §5:  Sententia 
in  Comilatu  reprobata,  ad  Marchiam  ap- 
pellavi non  potest,  llcet  Comes  sit  cum  eo 
Comitatu  a  Marchione  infeudatus  ;  et  hoc 
ideo,  quia  in  Marchia  non  est  regalis  ban- 
nus,  et  eojura  eorum  discrepant  potissi- 
mum  :  ad  Romanorum  ergo  Principem 
appellatur.  Adde  Wichbild  Magdebur- 
gense  arti  e.  10.  §  1. 

Marchiones,  apud  Meginfredum  de 
S.  Emeranno,  tom.  1.  Antiq.  Lect.  Oani- 
sii  pag.  63.73.  et  122.  Gomites  Provincie 
ad  Regni  confìnia. 

Marghigomes,  Marchio  et  Comes, 
in  Vita  S.  Wolfgangi  Episcopi  Ra- 
tispon.  cap.  14.  fet  in  Vita  S.  Ramuoìdi 
Aob.  num.  1.  et  22.  saec.  6.  Bened. 
part.  1.] 

*  Charta  ann.  1122.  inter  Instr.  tom.  6. 
Gali.  Christ.  col.  277  :  Ostenderunt  anti- 
q\tam  Chartam,  in  qua  Raimundus  Mar- 
chicomes  ecclesiam  eandem  dedit  in  alo- 
dem  Juncellensibus,  cum  omnibus  suis 
pertinentibus. 

Marchatus,  prò  Marchionatus,  apud 
II.  de  Knyghton  ann.  1339.  nostris  Mar- 
quisat. 

*  MARCHIONALIS  Dignitas.  Vide  su- 
pra  Bannerialis. 

1  MARCHIONES,  Marchi»,  ut  videtur, 
incolse,  seu  Marchiani  milites.  Est  au- 
tem  Marchia,  limes  Angliae  proxime 
Walliam,  hodie  TAeMarc/ies.Raaulphus 
de  Diceto  in  Imag.  Hist.  ann.  1173  ;  Re- 
ceptus  est  intra  burgum  Marchionum  ca- 
tervis,  Brebantinorum  cohortibus  faciem 
suam  prsecedentibus.  Et  mox  :  Brebanti- 
nis  et  Marchionibus  in  direptionem  cesse- 
runt.  Eorum  praeterea  meminit  ann. 
1174.  et  1187.  pag.  576.  579.  et  639.  ubi  : 
Infinitum  Anglorum,  Marchionum,  Wa- 
lensium  et  Armoricanorum  congregavit 
exercitum.  Marchisii  appellantur  a  Mat- 
thaeo  Parisio,  ann.  1244.  pag.  431.  et  ann. 
1238.  pag.  660.  Atque  ii  praecipua  militi© 
laude  et  exercitatione  prsscellebant,  ma- 
xime propter  continua  bella,  qui  bus  cum 
vicinis  walìensibus  conflictabantur, 
cum  fere  semper  eorum  incursus  retun- 
dere  necesse  haberent. 
,  1  Marchiones,  Marchisenses.  Vide 
Moneta  Comitum  Marchi»,  in  Moneta  Ba- 
ronum. 

*  MARCHIONITA,  Marchine  seu  provin- 
cia limitaneae  judex.  [*>  March  ae  ligna- 
riae  consortes.  Vide  in  Marena  1.  mox 
Marckemote,  Marcomanni  et  Grimm.  An- 
tiq. Jur.  Germ.  pag.  502.]  Charta  Otton. 
comit.  Ravensberg.  ann.  1166.  inter  Pro- 
bat.  Annal.  Praemonst.  col.  698:  Tribu- 
nos  et  jurisperitos  in  marchia   conver- 


santes  secretius  advocavi,  qui  unanimi- 
ter  in  idpsum  consentiebant....  Quando 
Marchionitae  Ugna  cuique  prò  sua  por- 
tione  partiuntur,  duse  illae  curtes  ilio  tem- 
pore termino,  prò  placito  succidant. 

-  MARCHI  PEDI  UM,  Idem  quod  mox 
Marchipes.  Chartul.  eccl.  Carnot.  ann. 
circ.  300:  Ipse  coqus  deb  et..,,  ponere  ta- 
bulam  ligneam,  quse  est  sub  pedi  bus  ma- 
triculariorum,  quando  tenent  sanctam 
capsam  prope  altare,  et  estendere  desuper 
unum  Marchipedium  sub  pedibus  sacer- 
dotis. 

'"MARCHIPES,  Tapes,  quo  tabulatum, 
vulgo  E  strade,  insterni  tur,  Gali.  Tapis 
de  pied.  Inventar.  S.  Capei.  Paris,  ann. 
1335.  in  Reg.  I.  Chartoph.  reg.  eh.  7  : 
Itera  quatuor  Marchipedes  de  lana  de  ar- 
mis  Franciae  ad  quatuor  compassus  Fran- 
cia et  Burgondiae.  Lit.  remiss.  ann.  1397. 
in  Reg.  152.  eh.  72  :  Un  couvertoir  de  co- 
nins,  un  Marchepié,  un  seurcot  à  femme, 
une  houppelande,  etc.  Marchepié  pras te- 
rea  appellatur  Instrumentum  quoddam 
piscationi  accomraodum.  Stat. ann.  1327. 
ex  Reg.  65.  eh.  69  :  Item  nous  deffendons 
Marchepié  à  Varchet  de  Pasque»  à  Pen- 
thecouste.  Occurrit  etiam  in  Stat.  ann. 
1388.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
779.  art.  47. 

«HARCHÌPIS,  Tabulatum,  Gali.  Mar- 
chepied,  estrade.  Inventar,  ann.  1476.  ex 
Tatui.  Flamar.  :  Unum  lectum  incorti- 
natutn...  cum  suo  arcalecto  postium  co- 
ralli et  cum  suo  Machipe  coralli,  etc, 

*  MARCHISANA  ,  Italis,  Marchesana, 
Marchionissa.  Charta  ann.  1224.  apud 
Cene,  inter  Cens.  eccl.  Rom.  Mss.  :  Ego 
domicella  Benedicta  Marchesana  Masse, 
judicissa  Bealatrinà,  etc. 

1 M  ARCHISINUS,  M  archisius,  etc.  Vide 
Marchio. 
\  MARCHITIMUS.  Vide  Marchal. 

*  1.  MARCHIUS,  prò  Marcha,  Pondus. 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  3.  cap.  129.  ex 
Cod.  reg.  4621  :  Et  demini  monetai  seu 
aliquis  alius...  partiri  faciat...  quoniam, 
torsellumt  pilatn,  puntellum,  Marchium 
seu  pondus  monetae  aure&  vel  argentea^. 
Vide  Marca  1.  et  infra  Marchus  2. 

*  2.  MARCHIUS,  [Italis  Marchio,  moule  : 
«  Simoni  Johannis  de  Florentia  aurifa- 
bro...  ad  emendum  per  eos  Marchios  et 
ottonem  adfaciendum  plurescampiones 
seu  matres  ponderum  reti nendor uni  in 
Camera  Apostolica  ad  justandum  prò 
tempore  stateras  et  alia  pondera  alme 
urbis.  »  (Mandam.  Camer.  Apost.,  12. 
Aug.  1466,  f.  31).] 

1 MARCHIXAGA,  Monetae  species,  forte 
sic  dieta  quod  in  districtu  March ionis 
in  usu  esset.  Chron.  Estense  ad  ann. 
1393.  apud  Murator.  tom.  15.  col.  529  : 
Dominus  (Albertus  Estensi s)  Marchio  die- 
tam  capellam  dolavit  insignibus  introiti- 
bus  annua tim  Ubrarum  mille  Marchixa- 
garum  summam  capientibus. 

*  MARGHMUTTE,  Idem  quod  Marchel- 
fuder.  Charta  Conradi  II.  reg.  Rom.  ann. 
1147.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd.  part.  1. 
col.  346  :  Statuimus  etiam  et  benigna  con- 
cedimus  clementia,  ut  justitia  ilia  mar- 
chiai, quse.  vulgo  Marchtnutte  dicilur,  et 
opera,  quae  hactenus  a  colinis  (1.  colonis) 
exvgebantur,  deinceps  ad  usum  ejusdem 
ecclesia  conferantur.  Ubi  Leopold.  dux 
Austriae  in  diplom.  ann.  1181.  nabet  :  Pa- 
bulum,  quod  marstallo  nostro  solvitur. 
Idem  proinde  est  quod  Marescalda.  Vide 
Marchimuotia.  p*  et  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  700.  voce  Mutti, 
modi  us.  1 

1 MARCHOCIA,  Machoria,  Equile,  sta- 
bulum  equorum,  Gali.  Ecurie,  Armori- 
cis  Marchaucy.   Charta  an.  circ.   1297. 


I  tom.  2.  novae  Gali.  Christ.  inter  Instr. 
col.  453  :  Et  ipse  (Episcopus)  debebat  et 
poter at...  suos  equos  stabulare  in  Marcho- 
ciis  dicti  reparti.. .  et  fecit  de  MachoriU 
expelli  omnes  equos  quos  invenit  ibi,  et 
suos  et  familtse  suae.  et  eorum  qui  secum 
erant,  ibi  reponi.  Vide  Mareschalcia. 

*  MARCHOMANNICUS.  Vide  infra  Mar- 
comanni. 

lMARCHONATICUS,Pabulum  equorum, 
jus  exigendi  fodrum.  Charta  an.  circ. 
813.  tom.  1.  novae  Hist.  Occitan.  inter 
Instr.  col.  37  :  Ut  nulla  magna  parvaque 
persona,  neque  Dux,  neque  Comes,  ncque 
Marchio,  vir  vel  f emina,  neque  ulta  cleri- 
calis  vel  laicalis  phalangia,  potestatem 
habeat  nec  paratas,  nec  Marchonaticos, 
nec  teloneos...  ibi  requirat.  Vide  Marchet- 
fudet* 

•  m'a&CHRECHT,  Marghtreght,  Jus 
mercatuminstituendi  et  vectigalia  exeo 
percipiendi.  Charta  Frider.  imper.  ann. 
1189.  apud  Meichelbec.  tom.  1.  Hist.  Fri- 
sing.  pag.  380  :  Cum  dux  Austrix  Leopol- 
dus  ejusque  filius  Fridericus  omnem  ma- 
j  estati  nostrae  resignassentjustitiam.quam 
per  dominicalia  Frisingensis  episcopi 
quondam  ab  imperio  posseder  ant  in  Aus- 
tria, id  est  Marchrecht,  etc.  Alia  Wols- 
keri  Patav.  episc.  ann.  1195.  inter  Probat. 
tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col.  289  :  Jus- 
tiliam  fori  nostri  in  Patavia,  quod  Mar- 
chtrecht  dicunt,  justitiam  quoque  nostrani 
de  Thelo,  quod  muta  vocatur,  in  perpe- 
tuum  remisimus. 

1  MARCHUM,  Idem  quod  Marca,  Pon- 
dus. Charta  ann.  1347.  apud  Rymer. 
tom.  5.  pag.  571  :  Quindecim  rnilia  mar- 
carum  sterlingorum  argenti,  adcommune 
Marchum  Angliae.  Ubi  videtur  esse  pon- 
dus regale,  quo  cetera  pondera  proban- 
tur.  Occurrit  etiam  in  Statut.  Astens. 
cap.  11.  pag.  17. 

*Charta  Guid.  episc. Clarom.  prò  villis 
Biliomi  et  S.  Lupi  ann.  1281.  in  Reg.  73. 
Chartoph.  reg.  eh.  1  :  Qui  libra  propria 
falsa,  vel  Marche  proprio  falso  vendiderit 
et  convictus  fuerit,  sexaginta  solidos  com~ 
ponet.  Vide  supra  Marchius. 

1.  MARCHUS,  Scopus  uvarum,  race- 
morum,  Gali.  Marc  de  vin.  In  Statutis 
Synodalibus  Odonis  Episcopi  Parisien- 
sis  cavetur,  ne  aliquis  Christianus  reti- 
neat  apud  se  Marchum  vindemiarumt 
quem  Judsei  calcant  aliquo  modo,  etc.  Ta- 
bularium  Ecclesia  Carnotensis  ann. 
1218.  Ch.  145  :  Et  ad  vindemiatores  con- 
ducendos,  et  racemos  colligendos  et  folan- 
dos,  et  Mar  cum  in  torculari  pr  emendum, 
etc. 

1  2.  MARCHUS,  ut  mox  Marchum.  Item 
xiv.  Marchos  perlarum  minutarum  non 
computandarum  ,  in  Annal.  Mediol. 
ann.  1389.  apud  Murator.  tom.  16.  col. 
809. 

MARCHZAN.  Lex  Alemann.  tit.  63.  |  5  : 
Si  quis  dentem  absciderit ,  quem  Ala- 
manni Marchzan  vocant,  etc.  Lex  Baj- 
war.  tit.  3.  cap.  1.  §  24  :  Si  quis  alicui 
dentem  maxillarem,  quem  Marchzan  vo- 
cant, excusserit,  etc.  Edit.  Heroldi  tit.  16. 
Marchzant.  Ubi  Lindenbrog.  dentes  ter- 
mi n  al  es  ita  appellari  posse  putat,  id 
est,  qui  caninosamaxillaribus  dentibus 
separa nt,  quos  nunc  Germ.  Scheidelza- 
nen  appelìant.  [**  Vide  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Fr.  tom.  2.  col.  846.  et  tom.  5. 
col .  684J 

1  MARCIA,  vox  Italica,  rei  cujusvis 
faex,  nostris  Marc.  Statuta  Vercell.  lib. 
7.  pag.  150.  v°  :  Item  statutum  est  quod 
si  homo  vel  aliquis  de  familia  sua  aliquas 
scopaturas,....  compositam  Marciam  in 
rugiis ,  vel  plateis  ,  vel  viis  projece- 
rity  etc. 


272 


MAR 


MAR 


MAR 


1  MARCIABILIS.  Vide  Marchiabilis. 

1  1.  MARCIAGIUM,  Marti  um  seu  tri- 
mestre frumentura,  Gali.  Blé  Marsois. 
Oharta  ann.  1225.  in  Tabular.  Eccl.  Car- 
ilo t.  n.  203  :  In  ea  (grangia)  habere  de- 
bent  jure  perpetuo  omnia  straminei  et 
forragia  cujuslibet  biadi  tam  fiybernagii 
quarti  Marciagii.  Vide  Marceschia. 

1  2.  MARCIAGIUM)  Jus  quod  domino 
censii  ali  et  directo  competit  [*  in  muta- 
tione  domini,  non  venditione,  ut  habent 
Glossae  Thaumasseriì,]percipiendi  fruc- 
tus  unius  e  tribus  annis,  aut  medieta- 
tem  ejusdem  anni  ratione  fructuum  ex 
industria  procreator  um.  Droit  de  Mar- 
ciaige,  vel  marciage,  Marcier,  ad  calce m 
Oonsuetud.  Burbonensis.  Oharta  ann. 
1308.  in  Tabular.  Medii  monast.  Bitu- 
ric.  :  Ab  omni  feodo,  retrofeodo,  rachatu, 
Mar xiagio ,  anniversario,...  garantiet  et 
deffendet.  [*  Charta  Petri  abb.  Aquicinct. 
ann.  1310.  in  Reg.  47.  Chartoph.  reg.  eh. 
61  :  In  tetris  arabilibus,  pratis  et  nemori- 
bus,  decimisy  terragiis,  redditibus,  homa- 
giisy  foraviis,  Marciagiis,  introitibus,  exi- 
tibus,  releviis,  etc.'} 

MARCIALIS  Annona.  Vide  Marces- 
chia. 

*  MARGIAMEXNUS  [«  Est  munì tio  facta 
per  praelium.  »  Dief,] 

-MARCIANI,  Appellationis  rationem 
docet  Joan.  Simoneta  in  Hist.  Frane. 
Sfortiae  ad  ann.  1448.  apud  Murator. 
tom.  21.  Scriptor.  Ita!,  col.  470  :  Quod 
essent  prxter  cseteros  maxime  studiosi 
Veneta?  dignità tis,  a  divo  Marco  evange- 
lista Marciani  appellati. 

*  MARCIATON,  Unguenti  genus.  Epist. 
1.  Hugon.  Metelli  ad  S.  Bern.  tom.  2. 
Monum.  sacr.  antiq.  pag.  322  :  Compo- 
nunt  unguenta  ad  tollendos  morbos  men- 
tis efficacia...  Componunt  Marciaton  vi" 
ride,  quod  facit  animum ,  non  corpus 
vivere,  cujus  viriditas  propter  frigus  non 
marcescit,   nec   propter   ardorem  cancri 

fallescit  aut  languescit.  Glossar.  Lat. 
tal.  MS.  :  Marciatum  ,  uno  unguento. 
Itali  dicunt  Marcire,  prò  Tabescere  ;  a 
quo  for tasse  voce  etymon. 

MARGIDARE,  Turpare ,  dissipare,  in 
Gloss.  Arabico  Latinis. 

*  MARGIDITAS  ,  Marcor  ,  flactor  ,  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg.  7657. 
Vide  Marcor. 

MARGILIS.  Chronicon  Andegavense 
ann.  1163.  tom.  1.  Bibl.  Labbei  :  Hoc 
anno  Rodulfus  Senescallus  tum  lemporis 
in  Santonia  extorsit  a  Pagano  Priore  S. 
Georgii  de  Olerone  150  nummos,  inscio 
Abbate  Gerardo,  et  12.  scyphos  argenteos 
Marciles.  Vide  Mazer.  [Forte,  qui  unam 
marcam  appendebant.j 

MARCIO,  Lato m us.  Vide  Macìo. 

5  MARCI0NISSA.  Vide  Marchio. 

1  MARCISCA,  ut  Marceschia.  Vide   ibi. 

Ì  MARCIUM.  Vide  Marejum. 

1  MARCKEM0TE ,  Marchio.  [**  Vide 
Marckionita.]  Charta  Th eodorici  Episc. 
Traject.  an.  1200.  apud  Jo.  Lindeoor- 
nium  in  Not.  Episc.  Daventriensis  pag. 
514  :  Comprovinciales  et  Gommar chiones, 
qui  vulgo  Marckemote  vocantur.  Adde 
pag.  519. 

1  MARCK-FUTER.  Vide  Marchet-fu- 
der. 

-MARCHIA.  Vide  infra  Marka. 

*  MARCLENIA.  Testam.  Romei  de  Vil- 
lano va  ann.  1250.  ex  Tabul.  D.  VenciaB  : 
Item  débeo  Isnardo  de  Gastronovo  prò 
Marcleniis  mihi  factis  in  civitate  Niciae 
usque  ad  viginti  quinque  libras  Turonen- 
ses.  An  Thorax  maculis  contextus  ?  Vide 
Macula  2. 

*  MARG0GIA,  Jus  herbam  immaturam 
depascendi.  Tabu],  priorat.  Longi  pont. 


dioec.  Paris.  :  Guido  senior  de  Monte  Le" 
therico  dat  ut  omnia  prata  quitta  essent 
ab  omni  Mar  coda  armigerorum.  Vide 
Marcouceia. 

MARG0MANNI.  Hermannus  de  Ler- 
becke  in  Hist.  Comitum  Schawenburg. 
pag.  16  :  Vocitantur  autem  usitato  nomine 
Marcomanni  plebes  undecunque  collectae, 
quas  marcam  incolunt.  Sunt  autem  in 
terra  Slavorum  marcas  complures  ,  etc. 
Vide  Meibomium  ad  hunc  locum  p.  50. 
et  Marckionita. 

*  Eadem  appellatane  donati  Nor- 
manni. Hinc 

*  Marchomannica  Severità s,  prò 
Normannorum  sasvitia,  in  Oharta  ann. 
875.  in  ter  Probat.  ult.  Hist.  Trenorch. 
pag.  93  :  In  comilatu  Alvernico  cellam  S. 
Portiani,  cum  omnibus  appenditiis  suis, 
quss  ipse  solita  pie  tate,  causa  confugii, 
monachis  sanetse  et  intemerate  Dei  Geni- 
tricis  Mariss  sanctique  Filiberti  inelyti 
confessoris',  ob  vitandam  Marchomanni" 
cam  severitatem  contulerat.  De  Norman- 
nis  hic  agi  certum  est  ex  Charta  Caroli 
C.  ann.  871.  ibid.  pag.  88.  concedentis 
abbatiam  S.  Portiani  monachis  S.  Fili- 
berti ut  quandiu  persecutio  Normando- 
rum  invaluerit,  eandem  abbatiam  S.  Por- 
ciani  jam  dictifratres  (possideant)  tiec  huc 
illucque  vacillarti es  discurrant,  ad  locum 
refugii  congratulantes  aptum.  Et  ex 
Charta  Joan.  Vili.  PP.  ihid.  pag.  99.  ubi 
legitur  :  Veruni  quia  ob  vitandam  perse- 
cutionem  Normannorumpr&dictum  locum 
gloriosus  rex  necne  pater  ejus  contuie" 
rant,  etc.  Normannica  saevitia,  infra  p. 
111.  ex  Charta  an.  924. 

*  MARGONES,  perperam,  ni  fallor,  prò 
Martures,  fera  scilicet  exiguaB  ex  genere 
mustelarum,  quarum  pelles  habentur  in 
pretio.  Charta  Henr.  ducis  Carinth.  ann. 
1103.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd.  part.  1. 
col.  28o  :  Cum  omni  utilitate,  silvis,  vena- 
tionibus,  piscationibus,  pascuis,  pratis, 
cultis  locis  et  incultist...  castoribus  et  Mar- 

conibus Saltimi    autem  ,    qui    Vorst 

vulgo  dicitur,  cum  omni  usu,  quem  habet, 
venationibus  ,  melle  ,  pellibus  Marco- 
num,  etc. 

]  MARCOR,  Sopor,  Gali.  Assoupisse- 
ment.  Regula  monast.  S.  Caesariae  tom. 
1.  Jan.  pag.  731  :  Si  qua  gravatur  somno, 
aids  seaentibus  jubeatur  stare,  ut  possit 
a  se  somni  Marcorem  repellere,  ne  in 
opere  Dei  aut  tepida  inveniatur  aut  ne- 
gligens.  Eadem  notione  Celsus  lib.  3. 
cap.  20  :  In  hoc  (le  th  argo)  Marcor  etinex- 
pugnabilis  perdormiendi  necessitai. 

'- MARC0R0SUS ,  Surculis  abundans. 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS.: Marcorosus, pieno 
de  marza.  Italis,  Marza,  surculus.  Vide 
suora  Malholhus. 

»  MARC0SI  Solidi.  Vide  infra  in  Soli- 
dus  2 

MARCOUCEIA.  Charta  Roberti  Comitis 
Drocarum  ann.  1205.  ex  Tabularlo  Fos- 
satensi  f.  21  :  Illam  pratorum  depastio- 
nem,  quam  in  pratis  subtus  Torciacum 
sitis  a  medio  Martio  usque  ad  1.  diem 
mensis  Maii  singulis  annis  kabebamus, 
quss  pratorum  depastio  vulgariter  Mar- 
couceia vocabatur,  etc.  Vide  Mar  coda. 

«f  1.  MARGULUS,  Malleus  pusillus,  Isi- 
doro lib.  19.  Or ig.  cap.  17.  Marculus,  pe- 
titmail,  maillet,  in  Gioss.  Lat.  Gali.  San- 
germ.  Martialis  Epigr.  57.  lib.  12  : 

negant  viiara 

Ludimagistri  mane,  nocte  pistores, 
Mva&ìoTxxm  Marcirti  die  toto. 

Martulum  scripsit  Plinius  lib.  7.  Hist. 
Natur.  Est  autem  Marculus  diminutivum 

A  J&éSfCUS  1 

«  2.   MARCULUS  ,   dimin.   ab  Italico 


Marco,  Monet»  minutioris  species.  Ba- 
rel.  serm.  in  fer.  2.  hebd.  4.  Quadrag.  : 
Et  omnis  ludus  qui  inititur  fortunse,.., 
sicut  de  ilio  qui  occisus  est  prò  uno  Mar- 
culo  Man  fuse. 

<*  1.  MARCUM,  Scopus  uvarum,  race- 
morum,  Gali.  Marc  de  vin.  Charta  ann. 
1217.  ex  Tabul.  Major,  monast.  -.Ita quod 
neminem  virorum  illorum  sive  mulierum, 
qui  nobis  debent  pressoragium,  si  ad  pres- 
sorium  ipsius  Simonis  Marca  sua  detuie- 
rint  pressorandat  contra  nos  prsesumat 
de  fender  e.  Alia  ann.  1224.  in  Chartul. 
Barbel.  pag.  281  :  Homines  de  Nemosio 
non  pressorabunt  Mar  cum  suum  de  vineis 
suis,  quas  habent  in  censiva  monachorum. 
Tabul.  S.  Maglor.  Paris,  eh.  14  :  Goram 
quolibet  torculari  erit  qu&darn  porta,  quas 
de  die  et  de  nocte  quolibet  anno,  a  primo 
Marco  in  vindemiis  ibidem  pressorato  us- 
que ad  ultimum  tantummodo  erit  aperta. 
Mere,  in  Consuet.  Castel,  ad  Sequanam 
ex  Cod.  reg,  9898.  2.  Vide  Marckus  1. 

*  2.  MARCUM,  Signum,  nota,  stigma, 
Ital.  Marco.  Stat.  cri  min.  Saonae  cap.  31. 
pag.  64  :  Marcketur  in  facie  Marco  appa- 
renti ferro  ignito,  ita  quod  cicatrix  pu- 
blice  appareat. 

T  1.  MARCUS,  Malleus  major  dictusquod 
major  sit  ad  c&dendum.  Papias. 

2.  MARCUS,  Excelsus,  in  Gloss.  Arabi* 
co-Lat. 

3.  MARCUS,  prò  Marchaet  limite,  saepe 
occurrit  in  Tradit.  Fuld.  pag.  449.  450. 
451.  452.  etc.  522.  et  apud  Freher.  in  Orig. 
Palat.  1.  part.  pag.  51. 

4.  MARCUS  ,  prò  Marca.  Vide  in 
Marca  1. 

1  MARDANUM,  prò  Maidanum.  Vide  in 
hac  voce. 

MARDANUS,  Mas  ovium,  in  Foris  Ara- 
gonensibus  apud  Michaelem  del  Molino 
in  Repertorio,  in  voce  Ganata  :  Marem 
ovium,  qui  alias  dicitur  Mardanus,  si  ali- 
quis  eum  surripuerit,  etc. 

1MARDARA  Scuba,  Toga  pellibus  mus- 
tellarum  instructa.  Epistolas  obscuro- 
rum  virorum  :  Sed  alias  sum  inimicus 
Jurislarumì  quia  vadunt  in  rubeis  caligis, 
et  in  Mardaris  scubis.  Vide  Martures. 

®  MARDARINA  Pellis.  Vide  in  Mar- 
tures 

*  MARDARIUS,  [Martre.  Dief.] 
MARDEGENA,  Uvae  species,  de  qua  Pe- 
trus de  Crescentiis  lib.  4.  cap.  4. 

1  MARDERELLUM.  Charta  ann.  1282. 
ex  Chartul.  S,  Vandreg.  tom.  1.  pag. 
1029  :  Tradidimus  et  concessimus  in  feo- 
dum  et  kaereditagium  perpetuum  Radulfo 
dicto  le  Vilain..*  unam  pechiam  terrae... 
sitam  juxta  domum  Roberti  Crespin....  et 
aboutat  ad  vicum  prò  ante,  et  Marderel- 
lum  prò  retro.  Forte  nómen  propri  um 
loci  alicujus,  ut 

1  Merderellum,  apud  Senonas,  locus 
quidam  suburbanus,  vulgo  Merderet  vel 
Merdai .  Charta  Offlcialis  Senon.  ann. 
ann.  1275  :  Recognovit  concepisse  quas- 
dam  cameras...  sitas  super  Merderellum 
subtus  muros  Senonenses,  etc. 

*  Locus,  ubi  latrinae  public»,  Provin- 
cialibus  Lou  Mardaric. 

*  MARD0LUM,  [Gali.  Martre:  «  Dua 
paria  cirotecarum  foderatarum  de  pelli- 
Bus  al  bis  et  Mardolis.  »  (Invent.  Ca- 
lixt.  IH  ,  an.  1458  ,  in  Archiv.  Vati- 
cano).] 

%  MARD0RES,  [Gallice  Marlres:  «  Tres 
vestes,  una  videlicet  nigra,  et  due  rubee, 
omnes  foderate  de  Mardoribus.  »  (In- 
vent. Calixt.  Ili,  an.  1458,  in  Archiv. 
Vaticano).] 

1  MARDRINUS.  Albertus  Aquens.  lib. 
2.  cap.  16  :  In  splendore  et  ornatu  pretto- 
sarum  vestium  tam  ex  ostro  quam  auri~ 


MAR 


MAR 


MAR 


273 


frigio,  et  in  niveo  opere  harmellino  et  ex 
Mardrino,  grisioque  et  vario,  quibus  Gal- 
lorum  Principes  prascipue  utuntur.  Idem 
lib.  8.  cap.  20  :  Sustuterunt...  molles  ves- 
tes,  pellicios  varios,  grisios,  harmellinos, 
Mardrinos,  etc.  Ex  quibus  certuni  vide- 
tur  vocem  Mardrinus  inteliigendam  de 
pellibus  mustellarum,  quaB  magno  in  pre- 
do apud  nostros  erant,  atque  adeo  idem 
esse  quod  Martures.  Vide  in  hac  voce. 
Hi  ne  facile  crediderim  prò  Mardrinus 
legendum  esse  Martrinus.  [**  Mardrinus 
occurrit  etiam  in  Ruodlieb.  fr.  13.  vers. 
108.  Vide  Mantel  in  Manta.]  Mardrinus, 
alia  notione,  occurrit  in  Mazer. 

1  MARDRUM,  f.  prò  Maldrum,  Mensu- 
raegenus.  Vetus  charta  Cantabrig.  apud 
Somnerum  in  Tractat.  de  Gavelkind 
pag.  135  :  Concèssi  etiam  eis  quietantiam 
Mardri  infra  urbem.  Vide  Maltra. 

*  Mardre  ,  quod  idem  esse  videtur 
atque  Mardrum,  recensetur  in  ter  privi- 
legia civitatis  Rigensis  in  Charta  ann. 
1452.  tom.  5.  Cod.  dipiom.  Polon.  pag. 
137.  col.  2  :  Confirmavimus  omnia  eorum 
privilegia,..,  tam  quse  loquuntur  super 
judiciis,  libertatibus,  et  Mardre  vulgariter 
dictis ,  nostra*  civitatis  Rigensis,  quam 
super  aliis  libertatibus.  Quae  vox,  si  ad 
Maldrum  referenda  est,  absolutionem  a 
praestatione  prò  mensuris  exsol venda 
signifìcat. 

MARDUBINA  Pellis.  Vide  in  Mar- 
tures. 

MARE,  Receptus  quarumvis  aquarum. 
Isidor.  lib.  13.  cap.  14.  ex  S.  Hieronym. 
in  Quaest.  in  Genesin  :  Mare  est  aquarum 
generalis  collectio  :  omnis  enim  congrega- 
tio  aquarum,  sive  salsa?  sint,  sive  dulces, 
abusive  maria  nuncupantur,  juxta  illud  : 
Et  congregationes  aquarum  vocavit  maria. 
Monumentum  Ancyranum  :  Rivos  aqua- 
rum compluribus  locis  velustate  labentes 
re  feci,  et  aquam,  quae  Maria  appellatur, 
duplicavi,  etc.  [Chron.  Farf.  tom.  2.  Mu- 
rat.  part.  2.  col.  409  :  Concessit  Guido- 
nato  unam  petiam  terrae  ad  casas  sedift- 
candum,  et  alias  res  ibidem  ad  cellam 
nostram  S.  Maria*  de  Minione  pertinente^ 
...  et  si  necesse  esset,  gunitas  ad  Mare 
facienditm.]  Gervasius  Tilleberiensis  lib. 
3.  Otior.  Imper.  cap.  54.  observat,  He- 
braeos  lacus  majores ,  seu  quamlibet 
congregationem  aquarum,  maria  appel- 
lare. [Cui  concinit  Petrus  Abaelardus 
Exposit.  in  Hexam.  apud  Marten.  tom. 
5.  Anecd.  col.  1380:  Apud  Hebrseos  cunct&z 
aquarum  congregationes,  sive  salsse,  sive 
dulces  appellati,  Maria  dieuntur.]  Ita  la- 
cus Tiberiadis,  quem  Pausanias  lib.  1. 
Eliac.  Xtp.vtjv  Tt6epcoc8a  vocat,  semper 
8dfta<rffa  ttjc  Ti6epta8os  dicitur  in  Evange- 
lia ;  S.  Lucas  Xillvyiv  perinde  vocat,  quod 
alii  8a>affff<xv  de  Gennasara.  Sed  et  obser- 
vatum  a  Scholiaste  Oppiani  lib.  3.  Ha- 
lieut.  v.  215.  eumdem  Poetam  mare,  \ì\l- 
vijv  appellare.  Lacus  Asphaltitis,  Mor- 
tuum  mare  vulgo  appellaìur.  Inde  forte 
enatae  voces,  moer,  mor,  prò  palude,  aut 
lacu,  apud  Germanos,  Flandros,  et  An- 
glos,  apud  quos,  ut  auctor  est  idem  Til- 
leberiensis cap.  90  :  Omnis  concursus  meer 
seu  Mare  dicitur.  Hinc  stagna  Havering- 
mere  ,  Mare  Haveringi ,  Wlferesmere , 
Mare  Wlferi  Règisfetc.  [Charta  ann.  1218, 
apud  Kennet.  Antiquit.  Ambrosden.pag, 
187  :  Gum  marisco  integro  qui  vocatur 
Croowélle-moor.  Alia  ann.  1499.  ibidem 
pag.  531  :  Incipiendo  juxta  quoddam  par- 
■vum  Moore  jacens  ad  finem  cujusaam 
semitae.]  Vide  Caesarium  fratrem  S.  Gre- 
gorii  Theologi  Dial.  1.  cap.  81.  Conrad. 
Usperg.  Propontidem  paludem  vocat  : 
Usque  ad  paludem  sive  sinum  Maris,  qui 
JBrachium  S.  Georgii  dicitur,  devastantes. 

V 


Fundatio  Monasterii  S.  Crucis  Burde- 
galensis  :  Cum  Oratorio  S.  Dei  genitricis 
Marisa,  cum  aquis  dulcis  de  Mare  salissas, 
usque  ad  Mare  dulcia,  cum  montaneis, 
cum  pinetat  cum  piscatione,  etc.  ubi  mare 
salisse  videtur  esse,  quod  dicimus,  Mer 
salée. 

$&"  Audiendus  ea  de  re,  le  Roman 
de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

En  la  partie  d'Orìent, 

Dont  ja  parlai  premierement, 

Oit  seul  huit  mers  ;  c'esi  Capion, 

Et  l'autre  est  mer  Persicon, 

Li  tierce  nomerent,  ce  m'est  vis, 

La  mer  de  Tymbriadis, 

Lì  qatre  fenomeni  apres 

Par  nom  la  mer  Eufrates, 

Et  la  qinte  mer  Rubrum, 

Li  siste  mer  Arabicum, 

Li  septisme  mer  ot  nom  Ghampforte, 

Li  buitisme  dient  la  mer  Morte. 

T  Mare  Australe,  Mare  Tyrrhenum, 
Gali.  Mer  de  Toscane,  pars  maris  Medi- 
terranei. Charta  divisionis  regni  inter 
fili os  Caroli  M.  :  Una  cum  ducatu  Tus- 
cano  usque  ad  Mare  australe  et  usque  ad 
Provinaam. 

Mare  Gr^corum  ,  Mediterraneum. 
Bracton.  lib.  5.  Tract.  2.  cap.  2.  §  3.  ubi 
de  Essoni is  :  Sunt  quidem  de  ultra  Mare 
plura  genera,  scilicet  de  ultra  mare  et 
extra  Mare  Grascorum,  et  est  Essonium 
de  ultra  Mare  Grsecorum  et  de  extra 
Mare  Grascorum  sicut  in  peregrina- 
tione  versus  S.  Jacobum,  etc.  vinc.  Bel- 
vac.  lib.  32.  cap.  21  :  Intrantque  Mare 
Grasciae ,  quod  dicitur  magnum  Mare. 
Mare  Graecum,  in  Monastic.  Anglic.  tom. 
2.  pag.  193.  Ita  apud  Brittonum  pag. 
119.  d.  v. 

Mare  Leonis,  Pars  maris  Mediterra- 
nei ad  Galliae  littora,  vulgo  la  Mer  des 
Lions.  Gesta  S.  Ludovici  ann.  1269:  Die 
vero  Veneris  subsequenti  circa  mediam 
noctem  ventorum  turbinibus  procellosos 
fluctus  exagitans  mare  discutitur  in  Ma- 
ris Leonis  introitu,  quod  ideo  sic  nuncu- 
patur,  quod  semper  est  asperwn,  fluctuo- 
sum  et  crudele.  Petrus  Alectensis  Epis- 
cop.  Senogall.  in  Itinerario  Gregorii 
XI.  PP.  :  Noster  transitus  fuit  ante  Leo- 
nes  Forojuliensis  diozeesis.  Golf  de  Lieo, 
apud  Raimundum  Montanerium  in  His- 
toria  Reg.  Aragon.  cap.  172.  Vide  nupe- 
ram  Notitiam  Galliae. 

Mare  Magnum,  non  modo  Veteres 
vocarunt  Mare  illud,  quod  Mediterra- 
neum dicimus,  ut  observavit  Turnebus 
lib.  19.  Advers.  cap.  20.  lib.  20.  cap.  26. 
sed  etiam  Scriptores  mediae  sstatis.  at- 
que in  iis  Sidon.  in  Panegyric.  Majo- 
riani  v.  394.  Senator.  lib.  4.  Epist.  50. 
Isid.  lib.  13.  cap.  16.  S.  Eucherius  de 
Laude  eremi,  Fulcherius  Carnotensis 
lib.  2.  Hist.  Hieros.  cap.  55.  lib.  3.  cap. 
34.  59.  Villharduinus  n.  65.  Conrad.  Us- 
perg. ann.  1152.  Brocardus  in  Descript. 
Terrae  Sanctae  pag.  mihi  259.  286.  Chro- 
nic.  Novalicense  lib.  5.  Dag.  641.  vetus 
Charta  in  Chronol.  Lerinensi  1.  part. 
pag.  365.  Historia  Cortusiorum  lib.  10. 
cap.  7.  Ruffus  in  Corniti  bus  Provine, 
pag.  64,  etc.  Papias  :  Mare  magnum  est, 
quod  ab  Occasu  ex  Oceano  fluit,  et  in 
Meridiem  vergit,  deinde  ad  Septentrio- 
nem  tendit  :  quod  inde  Magnum  appella- 
tur,  quia  asterà  maria  in  comparatane 
ejus  minora  sunt.  Istud  est  et  Medite7*ra- 
neum,  etc.  Caelius  Aurei,  lib.  2.  Acut. 
cap.  30  :  Vulgus  quadam  consuetudine 
propria  atque  dominantia  magnis  nomi- 
nibus  appellat,  ut  Magnum  mare,  sacrum 
mare,  atque  luem  deificam,  epilepticam 
passionerà . 

Mare  Majus,  Idem  quod  Mare  ma- 
gnum. Con  ven  tio  nes  Michael  is  Pai  geo- 


logi Imperat.  et  Genuensium  a  nobis 
descriptse  in  Hist.  Franco-Byzant.  pag. 
11  :  Promisit  iterum  et  convenit,  quod 
non  permittet  de  csetero  negotiari  xnter 
Majus  mare  aliquem  Lalinum  ,  neque 
Januensem  et  Pisanum.  [Bernardi  de 
Breydenbach  Itin.  Jerosol.  pag.  170  : 
Libet  hic  prseterire  mare  Euxinum  (ut 
aiunt)  Mediterraneum,  quod  etiam  vulgo 
Mare  majus  dicitur.'] 

T  Mare  Orientale,  Pars  oceani  Sep- 
tentrionalis  seu  maris  Baltici.  Praecep- 
tum  Ludovici  Pii  de  institutione  Epis- 
copatus  Hammaburgensis  tom.  1.  Ca- 
pitul.  col.  683  :  Certo  limite  circumscrip- 
tum  esse  volumus,  videlicet  ab  Albia  flu- 
mine  deorsum  usque  ad  mare  oceanum, 
et  rursum  per  omnem  Slavorum  provin- 
ciam  uque  ad  Mare  quod  Orientale  vocantt 
et  per  omnes  prasdictas  nationes  Septen- 
trionis. 

Mare  Petrosum,  Mare  Adriaticum. 
Breviloql  :  Adria  est  Mare  petrosum,  et 
dicitur  ab  Adros,  Grasce,  id  est,  Petra,  eo 
quod  magis  est  petrosum  quam  alia  tnaria. 

Mare  Scotio,  in  Legibus  Mal  col  mi  II. 
Regis  Scotiae  cap.  8-  §  1-  appellari  ait 
Skenaeus  amnem  seu  fluvium,  cui  no- 
men  est  Fortha:  cujus  aestuarium  Lo- 
thianam  et  Fifam  Pro  vi  nei  as  separat, 
et  reliqua  omnia  aestuar ia  in  hoc  regno 
magnitudine  superat,  ideoq  uè  Mare  Sco- 
ticum  dicitur.  Ita  Buchan.  lib.  1.  For- 
thaen,  mare  Scoticum  vocat,  pag.  14. 

*  Mare  Geronda,  FI u vi u s,  vulgo  Gi- 
ronde.  Charta  Henr.  V.  reg.  Angl.  ex 
Cod.  reg.  8387.  4.  fol.  44.  r°  :  Usque  ad 
bocam  Jalse,  ubi  J ala  cadit  in  Mare,  vo- 
catum  Geronda....  A  qua  appellata  Blan- 
qua  descendit  usque  ad  bocam  sterii  de 
Corredano,  ubi  dictum  esterium  cadit  in 
Mari,  vocato  Geronda.  Vide  Vales.  in 
Notit.  Gali.  pag.  222.  col.  2. 

Marta  Quatuor.  Statutum  de  Reli- 
giosis  ann.  7.  Edw.  I.  Regis  Angliae  :  Et 
si  omnes  hujusmodi  capitales  domini  hu- 
jusmodi  feodi,  qui  plenae  aetatis  fuerxnt, 
infra  quatuor  Maria,  et  extra  prisonam, 
per  unum  annum  et  dimidium  negli- 
gentes  fuèrint,  vel  remissi  in  hac  parte, 
etc. 

Mare  Vitreum,  Vasis  species.  Charta 
Hugonis  Ducis  Burgundiae  tom.  6.  Spi- 
cilegii  Acheriani  pag.  456  :  Caps&  ar- 
gentea*,... urceolum,  Mare  vitreum  unum, 
corona  argentea  una,  etc. 

Mare,  incerta  mihi  notione,  nisi  pa- 
ludem so  net.  Vetus  pactum  huptiale 
MS.  ann.  1129  :  Excepto  usufructu  feudi 
Guillelmi  Montispessulani,  et  drudana 
Pontii  Raimundi,  et  unius  Maris. 

Maris  Desponsatxo.  Andr.  Dandulus 
in  Chr.  MS.  ann.  1176  :  Tunc  summus 
Ponti f ex  (Alexander)  gratias  Deo  agens, 
anulum  duci  porrexit,  dicens,  Te,  fili 
Dux,  tuosque  successores  aureo  anulo  sm- 
gulis  annis  in  die  Ascensionis  Mariae 
Mare  desponsare  volumus,  sicut  vir.... 
sibi  desponsat  uxorem,  cum  vere  ipsius 
custos  censearis,  et  ab  infestationibus 
nostrum  mare  tutum  conservasti.  Vide 
eumd.  sub  ann.  1177.  Nota  sunt,  quas 
observant  Veneti  in  ejusmodi  ceremonia. 

*  MAREA,  a  Gallico  Marèe,  Marinus 
piscis.  Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1379. 
tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  407  : 
Proquolibet  calato  Marese,  unum  dena» 
rium,...  prò  quolibet  equo  portante  Ma- 
ream,  unum  denarium. 

MAREARGHUS,  Marisarchus,  Amira- 
lius,  Thalassiarcha,vel  Praefectus  maris  : 
vox  ex  Latina  et  Graeca  compacta,  apud 
He n rie.  Knyghtonem  in  Edw.  III.  et 
Ri  cardo  II. 

|  MAREARE,  Mare  navigare,  Hispanis 

35 


874 


MAR 


MAR 


MAR 


Marcar,  Ital.  Mareggiare.  Charta  ann. 
1231.  ex  Arch.  Castri  Nannet.  :  Salvi  con- 
ductus  et  victualium  prò  navigantibus  seu 
Mareantibus  per  mare  Britannicum. 

0  Fluctuare,  per  mare  vel  in  portum 
navem  dirigere,  n ostri s  alias  Marèer  et 
Marer.  Charta  ann.  1342.  in  Reg.  74. 
Chartoph.  reg.  eh.  492:  Accordons...  que 
des  ores  en  avant  lesdiz  religìeux  aient 
et  prengnent...  de  chascune  gabarre,  qui 
par  ledit  port  Maréera,  dix  soulz  chascun 
an  qu'elle  Maréera  oudit  port...  Et  est 
par  le  transigè  et  accorda,  que  si  par 
leur  fait,  faute  ou  coulpe....  Veri  nepeust 
bonnement  et  libérament  Marèer  par 
ledit  port,  eie.  Lit.  remiss.  ann.  1391.  in 
Re§.  141.  eh.  89  :  Tu  as  fait  que  faux  et 
traitre  oValer  Marèer  avecques  aulres  que 
ceulx  avec  qui  tu  te  estoies  loué.  Aliae 
ann.  1453.  in  Reg.  82.  eh.  52  :  Le  maistre 
d'icellui  balenier  le  voult  habandonner, 
disant  que  plus  ne  le  Mareroit  pour  le 
grand  trait  qu'il  portoit.  Occurrit  prae- 
terea  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  792. 
Maroier,  eadem  acceptione,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1453.  ex  Reg.  182.  eh.  59  :  Le 
suppliant,  deputa  qu'il  vint  à  Vaage  de 
xvij.  ans  ou  environ,  il  s'est  mis  àmaron- 
ner  sur  la  mer,...  tellement  qu'il  savoit 
bien  et  sceurement  mener,  conduire  et 
Maroier  ung  navire.  Vide  infra  Marrones. 

!  MARECALCIA.  Vide  in  Marescalcus. 

ì  MARECLA,  Partes  maritimi  dici  vi- 
dentur  in  Annal.  Caesenat.  ad  ann.  1297. 
apud  Murator.  tom.  14.  col.  1115  :  Caese- 
nates  cura  Romagnoli*...  et  Imolensibus 
cremaverunt  extra  Mar  edam  quasi  totum 
Comitatum  Arimini  et  Lonzanum. 

MAREDES.  Charta  Hispanica  ann.  955. 
apud  Sandovallium  :  Off  ero  et  concedo 
Ecclesiam  sanctx  Marix  de  Flebenia, 
quse  est  sita  in  Alfoz  de  Celorico,  curri 
Ecclesia  Sancii  Romani,  et  cum  hxredi- 
tatibus,  et  coltatis,  et  cum  quantum  ibi 
ad  ine  pertinet  ;  et  illam  meam  Maredes, 
quse  est  in  Alfoz  de  Ceroceda,  quam  com- 
paravi a  Reg  e  meo  Ordonio,  etc. 

MAREDUS,  Madidus,  udus.  Papias. 

1  MAREJUM,  Mercatum,  forum.  Gali. 
Marche.  Charta  Philippi  Aug.  Frane. 
Regis  prò  h  omini  bus  Clariaci  ann.  1201. 
apud  Stephanot.  tom.  13.  Fragm.  Hist. 
MSS.  pag.  176.  :  Quando  homines  de  Cla- 
riaco-ibunt  Aurelianis  cum  mercatura 
sua,  prò  quadriga  sua  solum  nummum 
persolvent  in  urbts  egressu,  scilicet  quando 
ibunt  non  causa  f erise,  et  quando  causa 
ferix  in  Marejo  ierint  in  ingressu  Aure- 
lianis quatuor  denarios  persolvent.  Eadem 
ha  ben  tur  in  Charta  ejusd.  Regis  prò 
hominibus  Boscom.  ann.  1186.  tom.  4. 
Ordinat.  pag.  67.  ubi  prò  Marejo  editum 
marcio  ;  unde  suspicor.id  intelligendum 
de  feriis  quae  mense  Martio  Aurei iae 
habebantur.  [*  Pro  Martreium,  ut  opi- 
nor.  Vide  infra  in  hac  voce.] 

*  MARELARIUS.  Vide  infra  Marrela- 
rius  2. 

*  MARELITJM,  Palus,  iocus  palustris. 
,  Tabul.  Vallis  B.   M.  in  dioec.  Paris.  : 

Drogo  Buffe  cum  se  in  ecclesia  Vallis 
sanctx  marix  Dei  servitio  subdidisset, 
dedit  eidem  in  eleemosynam  nemus  de 
guerreria,  cum  ipsa  guerreria  et  Mareliis 
adjacentibus  sui  juris.  Vide  supra  Mar- 
chilium. 

|  MARELLA.  Ludere  ad  Maréllas,  Jouer 
aux  Marelles  vel  Merelles,  ludi  genus 
notissimum,  in  Satutis  Montis  Regal. 
pag.  178.  Vide  Menag.  in  Orig.  Gali.  v. 
Mer  elle,  et  infra  Marrella. 

1  MARELLUS.  Vide  Merallus. 

*  MARELUGIUM.  [Merlens.  Gì os.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.l 

MAREMIUM.  Vide  Materia. 


1 1.  MAREMMA,  vox  Italica,  Ager  fer- 
tilis  et  cultus  ad  maris  littora.  [*  Acad. 
Crusc.  nude  ,  Regio  mariti  ma,  ora.l 
Chron.  Astense  ad  ann.  1312.  apud 
Murator.  tom.  11.  col.  236  :  Henricus 
cum  paucis  militibusf  et  quasi  occulte 
equitavitilla  nocte  per  Maremmani,  donec 
pervenit  ad  terram  Comiium  de  S.  Florio, 
etc.  Vide  Maritimx. 

*  2.  MAREMMA,  Ca tapi  us,  ut  opinor, 
Gali.  Flotte  marchande.  Pactum  inter 
Pisan.  et  Arelat.  ann.  1221.  apud  Mura- 
tor. tom.  4.  Antiq,  Itah  med.  sevi  col. 
398  :  Et  quod  in  prima  andata,  quam  hoc 
anno  et  singulis  annis  de  celerò  fecerint 
Maremmani  prò  biada,  quxeumque  Ugna 
fuerint,  ad  portum  Pisanum  venient,  et 
potestati  vel  rectoribus  vel  consulibus,  qui 
prò  tempore  tunc  erunt,  eorum  adventum 
significabunt.  Vide  supra  Marear  e. 
P»  Vide  Maritima.] 

MARENA  ,  Dalmatis  dictum  videtur 
tributum  de  mercibus,  quae  ex  mari  im- 
portanti! r,  persolvi  solitum.  Charta  Gre- 
gorii  II.  Comitis  civitatum  Dalmati» 
ann.  1315.  apud  Jo.  Lucium  lib.  4.  de 
Regno  Dal  ma t.  cap.  13  :  ltem  quod  de 
tributo  civitatis  et  Marena,  cum  nos  me" 
dietatem  habemus,  et  aliam  medietatem 
Commune  Almiss.  etc. 

*  MARENCIA,  Muleta  aut  pcena,  quae 
prò  levioribus  delictis  vel  prò  defectibus 
seu  absentia  irrogatur.  Srat.  MSS.  eccl. 
Tuli.  ann.  1497:  Et  ibi  instiluuntur  offi- 
ciarti ad  Marencias  super  defectibus  aut 
excessibus  in  officio  divino  per  totum 
annum  commissis,  qui  defectus  seu  Ma- 
rencix....  applicantur  ad  convivandum 
episcopum  et  ceteros  de  numero  innocen- 
tium,  etc.  Vide  Mar  ancia. 

*  MARENNUM,  Marenum,  Materia  li- 
gnea aedibus  aedificandis  idonea,  Gali. 
Marrien,  vulgo  Mairain.  Charta  ann. 
1208.  in  Chartul.  archiep.  Bitur.  fol.  166. 
r°.  :  Si  vero  in  via  publica,  qux  ducit  a 
cap  ella  Gilonis  ad  sanctum  Palladium, 
inventum  fuerit  ducens  Ugna  seu  Maren- 
num,  jurare  poterit  quod  non  sit  de  bosco 
ipsorum,  etc.  Arest.  parlam.  Paris,  ann. 
1261.  in  Reg.  Olim  fol.  115:  Marenum 
aptum  prò  molendinis  suis  reparandis. 
Cfharta  ann.  1294.  in  Lib.  nig.  2.  S. 
Vulfr.  Abbavil.  fol.  65.  r°.  :  Thesaurarius 
dicébat  et  asserebat  v etera  Marena  seu 
Ugna  ejusdem  ecclesix  nostrx,  quae  prop- 
ter  nimiam  vetustatem...  de  tecto...  depo- 
nuntur,  etc.  Lit.  remiss.  ann.  1389.  in 
Reg.  137.  Chartoph.  reg.  eh.  79  :  Aucuns 
charretiers  furent  trouvez  menans  trois 
charretes  chargèes  de  Marrien,  etc.  Vide 
Materia. 

*  MARENSALIX,  Salicis  species,  Gali. 
La  saule  male.  Charta  Th.  comit.  Pertic. 
ann.  1217.  in  Reg.  forest.  comitat.  Alen- 
con.  fol.  50.  r°.  ex  Cam.  Comput.  Paris.: 
Confirmamus  quod  prior  et  monachi  (de 
Bellismo)  in  prsedicta  foresta  nostra  per- 
cipiant  paciftee  et  quiete  quercum  et  fa- 
gum,  sitas,  stantes,  et  bolum  et  salicem 
et  Marensalicem,  etc.  Vide  infra  Marsalix. 

j  MAREPAHIS,  Marepalis,  Marepazis. 
Vide  Marpahis. 

*  MAREQUIN^ffi  Terra,  Pagi  cujusdam 
nomen,  in  Charta  ex  Tabul.  Ruae  :  Davit 
Jacobus  Sanglet  jornale  de  sua  terra  in 
marisco  de  Marequinx  terra  sancto  Spi- 
ritui  Crucifixo  de  Rua. 

t  MARES,  Palus,  stagnum.  Charta  Lu- 
dovici Pii  ann.  832.  apud  Felibian.  in 
Hist.  S.  Dionysii  pag.  lit  :  Villam  si 
quidem  quae  dicitur  Brinevdllis,  nec  non 
et  Mares  et  piscaturam  in  Tellis  cum 
omni  integritate,  etc. 

1.  MARESCAGIUM,  Mabescheius.  Vide 
infra  Mariscus. 


*  2.  MARESCAGIUM,  f.  prò  Marcagium, 
Jus  marcandi  seu  signandi  ligna.  Arest. 
ann.  1351.  30.  Apr.  in  voi.  2.  arestor. 
parlam.  Paris.  :  ltem  dictus  dominus 
(vii lae  de  Hamo)  nisus  fuerat  auferre  ab 
eisdem  (majore  et  juratis)  Marescagium 
lignorum  et  mensuragium  carbonum. 

MARESCALCUS  ,  Marscalgus  ,  etc. 
Equiso,  Curator  vel  Praefeetus  equorum, 
ex  Germ.  march,  vel  marach,  equus,  et 
schalch,  potens,  magister,  ut  est  apud 
Rhenan.  lib.  2.  Rer.  Germ.  vel  famulus, 
minister,  ut  apud  Cluver.  in  Germania 
antiq.  lib.  1.  cap.  8.  Anonymus  de  Nomi- 
nibus  Germanorum  :  Marschalcus  nul- 
lum  nomen  feedius  est  corruptum  per 
Italos,  vel  Scriptores.  Est  enim  id,  quod 
Mehier,  seu  major,  et  Stalher ,  qui  est 
Magister  equitum,  ab  equitatibus  guber- 
nandis  ;  et  dicendum  ac  scribendum  fuit 
Merstalhere,  id  est,  major,  superior,  sum- 
mus  Magister  equitum,  qui  est  hodie  titu- 
lus  Ducis  Eleciorìs  Saxonix:  ac  si  non 
fuisset  vox  ea  corrupta,  non  esset  opus 
nunc  addere  Archivelerz-marschalk  ;  sed 
Merstallerr,  dedisset  id,  quod  Erz  vel 
Archi,  cum  signi ficet  summum  Magistrum 
equitum.  Quasi  vero  Marschalci  vox  non 
ab  ipsis  Fra  nei  ae  incunabulis  nota  esset. 
Lex  Salica  :  Si  quis  majorem,  Infertorem, 
Scancionem,  Mariscalcum,  Stratorem,.... 
occiderit,  etc.  Lex  Aleraann.  tit.  79.  §  4  : 
Si  Mariscalcus,  qui  super  12.  caballos  est, 
occiditur,  11.  solid.  componatur.  [**  Hpw- 
ToaTpaTopa  vertit  Nicetas  in  Bai  dui  no 
num.  1.  Vide  Glossar,  med.  Graecit.  in 
MapK7x<iXXoc  col.  879.  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  1.  col.  482.  voce  Ma- 
rahscalh,  et  Murator.  Antiq.  Ital.  tom. 
1.  col.  119.] 

*  Horum  offici um  in  aula  Regia  ali- 
quando  ex  concessione  regis  ad  filios 
transiit,  ut  docent  Annales  Victor.  MSS. 
ad  ann.  1214  :  Sepultus  est  (Henricus  Do 
marescallus)  in  monasterio  de  Torpanaio, 
cui  in  Marescallia  de  mera  benignitate 
regis  Philippi  successit  fllius  e  jus  Johan- 
nes impubes.  Sed  Galterus  de  Nemosio  in 
Vastineto  ejus  vices  gessit,  quousque  ad 
xtatem  adultam  pervenisset. 

9  Suos  Marescallos  habuere  etiam  re- 
gi nse  Fr  ancor  um  :  Guillermus  Marescal- 
lus carissimae  consortis  nos  trae  Johannx 
reginx  Francorumt  in  Charta  Phil.  Pule, 
ann.  1304.  ex  Lib.  rub.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  480.  v<>.  col.  2. 

Marabcalcus,  ex  Marach,  equus,  de 

?ua  voce  supra.  Capitul.  Caroli  Cai.  tit. 
.  cap.  13  :  Quando  Marascalcos  suos  ad 
fodrum  dirigunt.  Vide  mox,  in  Mares- 
calcia. 

1  Marghalchub,  in  Charta  Frederici 
Land gra vii  Thuring.  ann.  1335.  apud 
Schannat.  Vindem.  litter.  pag.  135  :  Tes- 
tibus  his,  Petro  dicto  Portih  Marchalcho 
nostro. 

1  Maresgalchus,  in  Annal.  Mediola- 
nens.  apud  Murator.  tom.  16.  col.  828. 

1  Marescallus,  in  Legibus  Palat. 
Jacobi  Li.  Reg.  Majoric.  tom.  3.  SS.  Ju- 
nii  pag.  xxin  :  Equorum  cura  non  solum 
consistit  in  victualibus  ministrandis,  sed 
etiam  in  ferraturis  eorum  pedibus  affi- 
gendis,  aegritudinibusque  curandis  et  mi- 
nutionibus  faciendis,  quae  omnia  solent 
per  Marescallos  expediri.  Et  alibi  passim. 

1  Maresgtalus.  Anecdota  Murator. 
tom.  3.  pag.  219  :  Antonius  de  l'Acqua  in 
tam  ardo  atque  extremo  casu  nec  sui 
immemor,  nec  desertor  fuit,  inquiens  : 
Maresciale,  non  hac  intrabis  urbem  via. 

T  Maresqualquus.  Charta  ann.  1220. 
tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag.  93  :  Isti  de- 
narii  dividuntur  in  sexdecim  partes,  de 


MAR 


MAR 


MAR 


278 


quibus  D.  Comes  capit  septem  partes,  et 
Maresqualquus  novem  partes. 

J  Mariscalcus.  Charta  ann.  1077.  tom. 
2.  Gali.  Christ.  inter  Instrum.  col.  351  : 
Non  aliquis  propinquus,  non  dapifer,  non 
prsepositus,  non  Mariscalcus,  nonserviens, 
etc. 

1  Marscallus,  in  Charta  HenriciRom. 
Reg.  ann.  1233.  inter  Instr.  Hist.  Alsatiae 
pag.  37  :  Feodum  quod  D.  Fridericus 
Marscallus  de  Hagenowe  a  nobis  in  villa 
Benheim  habere  dignoscitur. 

1  Marescalli,  seu  Equisonis  offici um 
fuse  explicatur  in  Ordinatone  doraus 
Hum berti  II.  Dalphini  ann.  1340.  quam 
consulas  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  394. 

Marsgalgus,  in  Capitul.  2.  ann.  813. 
cap.  10. 

Marschalcus.  Constitutio  Caroli 
Crassi Imp.  de  Expeditione  Romana  |6: 
Singuli  vero  Princtpes  suos  habeant  Offi- 
cionarios  speciale* ,  Marschalcum,  Dapife- 
rum,  Pincernam,  et  Karnerarium,  qui 
quatuor  quanto  plus  in  stipendio,  in  ves- 
titu,  in  equitatu,  prse  c&teris  sunt  hono- 
randi,  sdlicet  et  unicuique  istorum  decem 
librae  cum  tribus  equis  tribuantur,  quar- 
tus  Mar  scalco  adda  tur,  quorum  unum  ad 
prsecurrendum,  alterum  ad  pugnandum, 
tertium  ad  spatiandum,  quartum  ad  lori- 
cam  portandum.  Adde  Arnold.  Lubec. 
lib.  3.  cap.  9. 

Marescalli  postea  dicti,  qui  exerci- 
tibus  et  copiis  militari  bus  praeerant , 
Ducibus  interdum  dignitate  et  imperio 
inferiores,  ut  qui  Conestabulo  suberant. 
Unde  Budaeus  Marescallos  esse  a  pud 
nostros  opinatus  est,  qui  Graecis  rcoXI- 
papxot  dicti.  Polemon  pag.  3  :  Kcà  yàp 
ffTpaTTQY^k  £<ttiv,  S?  xa\  toO  noXefiapYov  xa\ 
jtet^wv  lem.  Matth.  Paris  ann.  12Ì£:  Rex 
autem  Joannes  constituerat  Marescalcum 
illius  exercitus  Willelmum  Comitem  Sa- 
risberiss,  cum  militia  Regni  Anglorum. 
[Fridericus  in  Constit.  Sicui.  lib.  2.  Ut. 
30  :  Quae  omnia  per  Marescalcum  nostrum, 
vel  per  alium  qui  exercitui  de  mandato 
nostro  prò  tempore  pr&erit,  probari  debe- 
bunt.  Chronic.  Domin.  de  Gravina  apud 
Murator.  tom.  12.  e.  569:  Mandaverat 
autem  Jmperatrix  ipsa  sui  exercitus  Ma- 
r  escallo,  quod,  etc.  Hi  ne  Propositi  guer- 
rarumdicuntur  in  Ordinat.  Caroli  Lo- 
cumtenentis  Johannis  Reg.  Fr.  ann. 
1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  112  :]  Mares- 
chat  de  l'Host  le  Roi,  apud  Littleton  sect. 
102.  Willeim.  Brito  lib.  8.  Philippid.  : 

Cujus  eral  primum  geslare  in  praelia  pilum, 
Quippe  Marescalli  claro  fulgebat  tumore. 

Neque  hic  omittendum  vocis,  etsi  in- 
sulsum  elymon,  quod  habet  Matth. 
Paris  ann.  1245  :  Willellelmus,  utpote  bel- 
licosus  et  strenuus,  dictus  Marescallus, 
quasi  Martis  Senescallus» 

5BP*  Et  quidem  veteribus  nostris  Scrip- 
toribus  Senescallus  et  Marescallus  idem 
sonabat.  Hi  ne  Philipp  us  Mouskes  : 

Hue  li  grans  ot  ce  non,  cil 
Si  fu  fais  Seneschal  de  Franco 
Aprés  son  pere,  sane  doulance. 

Et  alibi  : 

Hugues  Capet  ses  fius  atsnez, 
Qui  moult  est  vites  et  senez, 
N'onrques  n'ayma  droit  ne  bien  fés, 
Pu  Marescaux  de  Franco  fés, 
Pour  gardcr  la  tierre  comune?. 

0  Marescalli  dignitate  privari  inter- 
dum poterant,  maxime  cum  certis  offi- 
ciis  donabantur.Sic  Bernardus  dominus 
de  Moreuil,  Joannis  '  ducis  Normanni» 
educationi  praepositus,  ea  spoliatus  est 
a  rege  ;  quod  tamen  in  illius  grava men 
nullatenus  factum  esse,  deci  ara  t  Philip- 


pus  Valesius.  Idem  quoque  colligitur  ex 
Petro  de  Craon,  qui  Marescallus  Francise 
diciturin  Charta  ann.  1382.  et  dehinc  eo 
nomine  nusquam  appellatur.  Vide  Me- 
nagwn  Hist.  Sabol.  pag.  267. 

S^*  Marescalli,  qui  apud  nostros  se- 
cundus  a  Comite  stabuli,  praecipua  haec 
fuit  prerogativa,  ut  primae  scilicet  exer- 
citus fronti  praeesset:  quae  tandem  di- 
gnitas  eo  pervenit,  ut  a  Regibus  exinde 
cautum  fuerit,  ne  haereditario  jure  in 
eadem  familia  permaneret.  Charta  ann. 
1223.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampli  ss. 
Collect.  col.  1175  :  Ego  Johannes  Mares- 
callus D.  Ludovici  Regis  illustris  ;  notum 
facio  universis.».  me  super  sacrosancta 
jurasse  ipsi  D.  Regi,  quod  non  retinebo 
equos  nec  palefridos,  nec  roncinos,  reddi- 
tos  ad  opus  meum  ratione  ministerii  mei 
quod  habeo  de  dono  ipsius  D.  Regis.  Nec 
ego,  nec  haeredes  mei,  reclamobimus  Ma- 
rescalliam  jure  haereditario  tenendam  et 
habendam.  Duellis  quoque  praeerat  Ma- 
rescallus qua  in  re  quae  fuerint  illius 
jura  videsis  in  Edicto  Philippi  Pulcri 
in  voce  Duellum.  Hac  dignitate  per 
baculum  hodie  investi  un  tur  Marescalli, 
quod  ante  annos  200.  apud  Italos  in  usa 
fuisse,  cum  alicui  praefectura  copiarum 
conferebatur,  testis  est  Leonardus  Bru- 
nus  in  Orat.  habita  ad  Nicolaum  Tol- 
lentinalem  ducem  Florentinorum.  Vide 
Valesiana  pa§.  193.  [*s  et  supra  An~ 
nelatus  de  baculo  Marescallorum  An- 
gli».] 

3SS^*  Marescalli  dignitas  in  Dalphi- 
natu,  eadem  quae  in  Francia  ;  sive  Ma- 
rescallum  Dalphinatu,  sive  Marescallum 
in  armis,  aut  Marescallum  aciei  appella- 
veris  ;  iis  quippe  nominibus  idem  offt- 
ciura  designatum  reperire  est.  [*  Vide 
Hist.  Dalph.  tom.  1.  pag.  49.] 

Magnus  Marescallus,  apud  Anglos, 
qui  Comes  Marescallus  interdum  dicitur, 
ut  in  voce  Comes  adnotavimus.  Vide 
Matth.  Paris  ann.  1233.  pag.  263. 

Marescallus  Aulje,  et  Marescallus 
intrinsecus,  apud  Anglos,  cujus  officium 
est  Mensis  prseparatis,  mappis  stratis, 
intrinsecos  et  extrinsecos secundum  facul- 
tates  suas  evocare ,  et  decenter  et  cwnose 
collocare,  et  indignos  ejicere,  non  permit- 
tere  canes  aulam  ingredi,  et  toti  familiae 
Regis,  ipso  monente,  hospitia  liberare,  in 
Fleta  lib.  2.  cap,  15.  Intrinsecus  dicitur 
eidem  Scriptori  eodem  lib.  cap.  5.  |  2. 
Liber  rubeus  Scacarii  Anglici  fol.  30  : 
De  officio  Marescalcise  servivit  Gilbertus 
Strogull,  cujus  est  officium  tumultus 
sedare  in  domo  Regis,  liberationes  officio- 
rum  f acerei  ostia  aulse  Regis  custodire. 
Recepit  autem  de  quolibet  Barone  facto 
Milite  a  Rege,  et  quolibet  Milite,  palefri- 
dum  cum  sella.  Apud  Matthaeum  Paris 
ann.  1250.  dicitur  Marescallus  aulse  Re- 
gia virgam  praeferre  Magno  Marescallo. 
Vide  Radulphum  in  Vita  S.  Ricardi 
Episcopi  Cicestrensis  num.  26. 

Marescallus  Regis  de  feodo,  dici- 
tur in  Statuto  2.  Westmonast.  cap.  46. 
ubi  eadem  de  hominiis  Baronum  ha- 
bentur. 

SSP*  Hinc  Marescalliam  teneri  a  Rege 
in  capite  legimus  in  Charta  Eduardi  I. 
Reg.  Angl.  ann.  1287.  apud  Rymer.  tom. 
2.  pag.  353  :  Nos  eidem  Corniti  promitti- 
mus9  quod  nullum  factum  quod  ipse  aut 
sui,...  fecerunt  in  expeditione  nostra....*, 
vertatur  in  prsejudicium  super  Mar  es- 
calcia, quam  de  nobis  tenet  in  capite^ 
aut  cedat  eidem  in  servitutem  serjan- 
tise,  per  quam  tenet  Marscalciam  pr sedie- 
tam. 

Marescallus  Curle,  in  Bulla  aurea 
Caroli  IV.  Imper.  cap.  27. 


Marescallus  Bangi  Regii,  apud  An- 
glos, Mareschal  du  Banc  le  Roy,  in  Sta- 
tuto Edwardi  III.  ann.  5.  cap.  8.  cui 
Eotissimum  incarceratorum  cura  incum- 
ebat.  Inde  Mareschalcia  dictus  ipse 
career  Londinensis.  Vide  Piaci tà  Coronae 
lib.  2.  pag.  73. 

Marescallus  Fidei,  dictus  Guido 
de  Levis,  Marescallus  exercitus  Crucesi- 
gnatorum  con  tra  Albigenses,  ut  auctor 
est  Tillius  :  sed  idem  in  Charta,  quam 
ipsemet  exaravit  anno  1229.  in  30.  Re- 
gesto Archivi  Regii  Ch.  75.  sic  inscribi- 
tur,  Guido  de  Liviis  Marescallus  domini 
Regis  Francise  illustris  in  partibus  Albi- 
gensium.  Ita  ut  titulus  Marescalli  Fidei 
a  vulgo  ei  attributus  sit,  quod  prò  Fide 
Catholica  militaret.  In  Tabulano  S. 
Dionysii  Thuano,  uterque  Guido  de  Le- 
viis,  pater  et  fìlius,  Marescalli  Albigen- 
8ium  inserì buntur  in  Litteris  ann.  1233. 
et  1234.  Horum  prae  caeteris  meminit 
Monachus  Vallis  Sarnai  cap.  56.  62.  et 
Chronicon  Flandriae  vernaculum  cap. 
27.  Guill.  Guiart;  ann.  1264  : 

Souffri  le  jour  d'armes  le  pois 
Li  Marechaus  de  Milepois. 

Marescallus  Forinsecus,  ad  discri- 
men  Marescalli  aulse,  qui  Intrinsesus  An- 
glis  dicitur,  ut  est  in  Fleta  lib.  2.  cap. 
4.  Eju smodi  autem  Marescalcia,  (ver bis 
utor  ejusdem  Scriptoris)  est  quasdam 
Magna  Sergentia  Regis  Corniti  Norfol- 
ciensi  in  feodo  commissa ,  cui,  cum 
personal  iter  prò  Sergentia  il  la  Regi 
debitum  servitium  facere  non  semper 
possi t,  licet  loco  suo  quemdam  Militem 
constituere,  assensu  tamen  Regio  inter- 
veniente, qui  vice  dicti  Comitis  faciat 
quae  fuerint  facienda:  cui  quidem  ser- 
vienti commissa  est  virga  coram  Rege 
deferenda,  quae  significat  pacem,  unde 
Virgata  appellatur  spatium  12.  Jeuca- 
rum,  quae  sequitur  Regem,  ubicumque 
fuertt.  In  omni  autem  guerra  seu  bello 
Regis,  eius  est  officium,  esse  in  prima 
acie,  et  loca  assignare  toti  exercitui,  et 
universis,  in  quibus  eruntmoraturi,  etc. 
Tempore  autem  pacis  ejus  officium  est 
hospitia  liberare  seu  assignare  Camera- 
rio Regis  prò  Rege  et  Camerario  et  in- 
trinseci s  suis,  et  alia  exequi,  quae  refert 
idem  Auctor  cap.  5.  ut  et  Schedae  Gal- 
licae,  a  Spelmanno  editai  quas  hic  rur- 
sum  describemus,  quod  multa  conti- 
neant  haud  passim  obvia. 

Le  Conte  Marescal  doit  avoir  le  pale- 
froy  le  Roy,  ou  tout  le  harnois,  et  le  pale- 
froy  la  Roy  ne,  avecq  la  chamber,  quant 
ilz  vendront  au  lieu,  où  ilz  dovient  estre 
coronés  à  lour  descendre. 

Le  Conte  doit  estre  plus  prés  au  Roy, 
quant  il  serra  corone,  et  il  doit  la  Corone 
en  sa  main  tenir,  et  mettre  la  Corone  sur 
la  chiefdu  Roy. 

Doit  le  Conte  mettre  la  main  à  la  ftour 
devant,  et  tenir  celle  flour  en  sa  main,  et 
soutenir  la  Corone,  pour  ce,  qu'il  est  Ma- 
rescal en  pais  et  en  guerre. 

Et  doit  en  temps  de  pais  g arder  la  pais, 
et  fair  e  droitureen  toutez  choses,  qui  tou- 
chent  la  Corone  là  où  le  Roy  est,  et  à  12. 
leughes  environ. 

Et  en  temps  de  guerre  et  en  Vost  doit-il 
avoir  Vavant  garde. 

Et  nut  autre  luy  doit  mettre  la  main  à 
sa  Corone  fors  que  le  Conte  le  Marescal. 

Doit  apaisier  les  noises,  et  visiter  tous 
ceulx  qui  coucés  sont  en  la  salle,  et  par  la 
verge  12.  leughes  dehors,  d* environ  des 
choses,  qui  appendent  à  la  verge  et  à  la 
Corone. 

Il  doit  avoir  le  jour  de  Coronement  pour 


276 


MAR 


MAR 


MAR 


la  huisserie  le  blauncheur  del  deys,  et  le 
drap,  qui  pent  deriere  le  Roy. 

Le  Marescal  doit  garder  le  jour,  et  al 
Coronement  et  as  grandes  festes  le  huis 
de  la  sale,  et  tous  les  aultres  huis,  sauve 
les  huis  de  la  chambre  le  Roy,  et  avera 
les...  qui  as  huissiers  appendente 

H  doit  avoir  tous  les  attachemens,  les 
ferrea,  et  les  emprisonnemens  cel  jour  de 
tous  ceulx  dedens  12.  leughes  enveron,  et 
avoir  les  devant  le  Senescal  et  devant  luy 
à  fair  droit. 

Si  avera  il  de  cascun  prisonier  4.  d.  et 
tous  les  amerchiemens,  qui  soni  de  40.  d. 
et  de  mains. 

Et  si  dott  communement  fair  e  droit  de 
tout  au  pueple  au  Coronement. 

Le  Marescal  doit  avere  de  Erchevesque 
le  jour  qu'il  fait  Jiomaige  au  Boy,  ou  aul- 
tre,  dix  livres,  ou  son  palefroy,  avec  tout 
le  hamoys,  oul.  marcpour  le  harnoys  ; 
et  de  Conte, quant  il  est  fait  Chevalier, son 
pale f roy ,  avec  le  hamoisy  ou  1.  mare 
pour  la  selle,  et  pur  le  frain,  ou  pur  le 
palfroy  10.  I.  Et  quant  il  serra  ceynt 
del  Conte,  si  avera-il  son  palefroy  ou  10. 
livrea. 

Et  des  Evesques,  Abbés,  PHours,  et  de 
tous  aultres,  qui  tiennent  en  chief  du  Roy 
et  Baronie,  quant  ìlz  sont  receus  du  Roy, 
et  luy  faichenl  feaultés,  ou  quant  les  lais 
seront  fais  Chevalier,  ou  qu'ils  faichent 
homaige,  si  avera-il  leur  palefroy  avec  le 
harnois,  ou  cinq  mare  pour  le  palefroy, 
et  demy  mare  pour  le  harnois,  si  ne 
ait  eu  devant  al  homaige  faire  au  Roy. 

Et  de  tous  aultres,  qui  ne  tiennent 
point  du  Roy  par  Baronie,  mais  que  aul- 
trement  tiengnent  du  Roy ,  quant  ilz  fe- 
ront  hommage  ou  feauté  au  Boy,  il  avera 
le  palefroy,  ou  le  harnois  liei  come  il  veit 
suyre  Ut  Court. 

Et  si  nul  fait  homage  au  Boy  hors  de  sa 
chambre,  ou  hors  sa  Capette,  il  aura  le 
fée>  qui  est  demi  mare. 

Et  si  nul  fait  homage  au  Roy  as  camps 
armés  à  che  vai,  le  Marescal  avera  le  che- 
vai  et  les  armes. 

Le  Marescal  doit  livrer  les  hostelx  à  la 
joumée,  et  par  tout  là  où  le  Roy  est;  et 
faire  quancque  appent  à  la  livre  à  tout 
temps,  en  temps  de  pais  et  en  lemps  de 
guerre,  et  à  passi  le  Boy  à  la  mer,  les 
neifs  doit  le  Marescal  livrer. 

Le  Marescal  doit  estre  al  jour  de  la 
feste,  et  à  tous  aultres  jours  à  les  ac- 
comptz:  et  les  establissementz  del  hostel 
seront  faitz  par  le  Senescal  et  par  luy  :  et 
si  doit-il  seer  a  destre  le  Senescal  à  mai- 
gnier  :  le  Marescal  doit  avoir  le  jour  de 
la  feste  1.  demi  sextre  de  vin  le  sextre  de 
Londres  q'amont  7.  barel  faire  ;  deux  tor- 
chesetchunc  candeilles  :  Et  aultres  jours, 
quant  il  vieni  à  la  Court,  il  avera  demi 
sextre  de  vin  de  bouche,  et  demi  sextre  de 
anitre  vin,  torch  et  tortis,  et  chunc  can- 
deilles come  le  Senescal. 

Le  Marescal  avera  toutes  les  besles 
yuey'ntes  le  jour  de  la  feste,  ou  aultres 
jours. 

Et  il  doit  avoir  à  la  joumée  dix  livres 
del  3 urie  de  Londres,  et  la  plus  belle 
coupé  de  Londres  al  issue  de  la  sale. 

Le  Marescal  avera  le  jour  de  Corone- 
ment et  de  aultres  festes,  toutes  les  eschi- 
nes  des  gives  et  des  chignes. 

Cestes  choses  appendent  au  jour  de 
Coronement  et  à  la  joumée  doit  il  avoir 
la  maison  del  Eschequier  pour  soi  her- 
neissier. 

Le  Marescal  doit  avoir  au  Noèl  de  la 
livrèe  le  Roy,  trois  robes,  doni  la  unerobe 
doit  estre  de  scarlet,  et  les  deux  de  la 
suyte  des  Chevaliers  ;  et  si  dovient  les 
deux  robes  estre  ou  furures  de  bisshes,  la 


une  de  dix  feeses,  et  Vautre  de  noef,  et  la 
tierche  fourure  de  conynges.  Et  à  Pente- 
couste  doit-il  avoir  trois  robes,  dont  la 
une  de  scarlet  linee  de  cendal,  et  les  deux 
de  la  sieut  des  Chevaliers. 

Le  Marescal  doit  avoir  un  Chevalier 
verge  por  tant,  et  jurera  a  celer  le  coun- 
seil  le  Boy  :  et  si  avera  un  Sergeant  verge 
porlant  à  liverer  les  hostels,  et  à  faire 
aultres  choses  :  et  si  avera  un  Clerq  à  re- 
cevioir  de  la  paie  as  Sergeans  et  Saudi- 
jourj  2.  den.  de  la  livre,  et  à  faire  le  com- 
mandement  du  Marescal  corame  as  mar' 
chées  et  aillers. 

Et  si  avera  le  Chevalier  un  Escuier,  et 
un  garchon,  et  tous  y ceulx  maigneront 
en  la  salle  du  Boy,  et  le  Chevalier  doit 
gesir  en  la  sale  :  et  s'il  doit  gesir  hors  de 
la  sale,  si  avera-il  demi  sextre  de  vin, 
chuncq  candeilles  et  1.  tortis. 

Il  gardera  tous  les  huis  où  le  Boy  con' 
seille,  fors  huys  de  la  chambre  le  Roy. 

Tous  les  chevaulx  recrus  de  V hostel  le 
Boy,  doit  le  Marescal  avoir  q'or  ad  le  Al- 
moignier. 

Le  Marescal  doit  avoir  un  Clerq,  ouun 
Sergeant  pour  faire  les  attachemens  à 
merces  et  à  prender  ce  que  append  au 
Marescal. 

Et  doit  faire  crier  le  baan  le  Roy  as 
villes  ou  le  Roy  doit  gesir,  et  à  12.  leughes 
environ. 

Le  Marescal  et  son  Bachelier  doivent 
estre  francs  au  seal  de  tout  leur  pourchas, 
et  francs  au  passage  de  la  mer  lui  et  tous 
les  siens. 

Le  Clerq,  que  est  attor  né  d 'alter  as  mar- 
chies  de  par  le  Roy,  et  de  par  le  Conte 
Marescal,  doit  avoir  un  contr erotte  en- 
contre  le  Sergeant  du  marcine,  et  du  Bolle 
le  Sergeant  et  du  Clerq  doivent  estre  les 
estretes  livres  à  le  Garderóbe  le  Roy,  et 
par  icelles  estretes  dovient  sourdre  les  fins 
et  les  issues  de  les  marches. 

Et  le  Bacheler  le  Conte  et  le  Sergeant 
du  marchée,  et  le  Clerq  le  Conte  doivent 
estre  as  coustages  de  la  ville  le  premier 
nut  qu'ils  veignent  en  la  ville  pour  faire 
le  mestier. 

Si  Conte,  Baron,  Visconte,  Archevesquet 
Evesque ,  Abbé  ,  Priour ,  Cìievalier  ou 
Bourgols  soit  arestus  en  la  presence  le 
Boy,  il  donra  cascun  jour  demi  mare  au 
Marescal.  Et  al  Eschequier  quique  soit 
arestus,  il  donra  cascun  jour  demi  mare, 
que  en  fee  ore  a  le  Clerq  le  Conte  Mares- 
cal, que  est  assigné  à  l  Eschequier. 

Se  le  Boy  soit  en  guerre,  dont  doit  le 
Conestable  et  Marescal  tenir  les  plees,  et 
le  Marescal  avera  les  amerchiemens  et 
fourfaitures  de  tous  ceulx,  qui  enfregne- 
ront  les  commandemens  le  Conestable  et 
Marescal . 

Et  de  cascune  praie  avera  le  Marescal 
toutes  les  bestes  veires  fqrspris,  moutons, 
chevers,  pors,  que  home  àpele  pel f re. 

Le  Conestable  et  Marescal  doivent 
avoir  4.  d.  de  cascune  livre  que  le  Roy 
paye  asgens  d'armes,  pour  sous  et  gaiges 
en  tems  de  guerre,  forspris  les  gaiges  des 
Senescaulx  et  Chambrelens. 

Tous  les  Chevaulx  recrus  rendus  en 
host,  sont  Marescal. 

Si  en  temps  de  pais  ou  de  guerre  soit 
pris  laron  par  le  Marescal,  les  armes  sont 
au  Marescal,  et  le  corps  et  les  autres  ca- 
teulx  tous  au  Roy. 

Et  si  soloit  estre  que  le  Marescal  devoit 
avoir  douze  damoisellez  à  la  Court  le  Boy, 
qui  devioient  faire  seirement  à  son  Ba- 
cheler, qu'elles  ne  sauveroient  aultres  pu- 
tains  à  la  Court  qu'elles-mesmes,  ne  ri- 
baudes  sans  avowerie  de  altre  ;  ne  laron 
ne  mesel,  qu'elles  ne  les  monstreront  au 


Marescal  ;  et  il  doit  pourvoir  la  Court  de 
tout. 

Et  se  aucun  home  ou  feme,  àpié  ou  à 
cheval,  suie  la  Court  pour  briefs  avoir, 
et  respondu  lui  soit  par  le  Conseil  du 
Boyf  ou  par  le  Chancelier,  qu'il  ne  doit 
tiel  pourcach  avoir,  le  Marescal  lui  de- 
fendra  la  Court,  et  se  il  suye  oultra  la 
defense,  le  Marescal  avera  le  cheval  avec 
harnois. 

Le  Marescal  doit  avoir  tous  les  che- 
vaulx as  garceones  de  mestier,  qui  ne 
prendent  gaigez  à  leur  chevaulz  du  Boy 
tous  les  chevaulx  as  messagiers  du  Roy, 
et  tous  aultres  chevaux,  qui  suyent  le  Boy 
à  cassement. 

Le  Marescal  doit  avoir  avec  le  haulte 
Justice  le  Boy,  par  tout  là  il  soit,  son 
tour  ne  ou  ses  allées,  un  Clercq  ou  un 
Sergeant  à  recevoir  les  prisonniers  et  les 
fées,  qui  appendent  au  Marescal. 

Le  Marescal  doit  avoir  1.  Clerq  al  Es- 
chequier, qui  getterà  les  sommes,  et  doit 
avoir  la  garde  de  tous  ceulx,  qui  sont 
arestus  al  Eschequier,  et  avera  de  cascun 
le  jour  demi  mare  tant  que  ilz  soient  deli- 
vrés. 

Item  le  Conestable,  et  Marescal  ten- 
dront  tous  les  plais  devant  eux,  et  le  Co- 
nestable doura  lejudgmens,  et  avera  pour 
cascune  bilie  qui  est  donne  en  la  Court,  4. 
d.  et  le  Marescal  2.  d.  et  les  plais  ne  pour- 
ront  estre  tenus  sans  le  Conestable  et 
Marescal  ou  leur  Lieutenans  Chevaliers 
et  le  Conestable  avera  les  commandemens, 
et  le  Marescal  ferra  execution  des  atta- 
chemens et  tous  autres  arriests. 

Le  Marescal  semondra  lesenquests  et  les 
fera  venir,  et  le  Boy  Irouvera  le  crieur,  et 
celi  avera  de  cascune,  qui  est  delivrés  à 
la  barre,  qui  quyil  soit,  1.  d.  Et  le  Senes- 
cal ne  se  mestra  de  la  mainie  le  Roy  de- 
dens la  porte,  et  ceux  qui  mesfont  dehors, 
et  pourront  estre  pris,  responderont  en  le 
manier  en  le  Marescal  ci  e. 

Ensement  le  Marescal  avera  en  banch 
du  Roy  un  Marescal,  qui  avera  la  garde 
despnsoners,  et  prenderà  fées  come  avant 
est  dit  de  ceulx,  qui  sont  commandés  à  sa 
garde,  en  la  Marescal  eie  de  Vostel.  Et  ne 
doit  nul  estre  mainpris  en  le  Banck  du 
Roy  par  la  place,  ne  par  nul  des  Justxces 
de  dit  place,  qui  sont  endités  ou  apellés 
pour  mort  d'home,  ou  de  diverses  róberies  ; 
et  ce  voelt  le  statut.  Et  ledit  Conte  doit  de 
droit  de  son  office,  par  là  où  il  vendra  en 
Engleterre  aussi  bien  dedens  franchises 
come  dehors  ;  et  aussi  bien  dehors  la  pre- 
sence du  Boy  come  dedens  sa  presence, 
attacher  tous  les  felons  et  trespasseurs, 
s'il  viegne  freschement  sur  le  fait,  et  livrer 
le  corps  au  Visconte  du  lieu,  ou  la  cause, 
ouBaillif  des  franchine, dedens  francheses 
soient  les  corps  ;  ou  mener  eux  tane  que 
au  Mareschasie. 

Item  le  Conte  Marescal  avera  un  Ma- 
rescal en  V  Eschequier,  qui  getterà  les 
sommes  de  V Eschequier,  et  avera  la  garde 
des  foellez  et  tailles  que  sont  allouez  en 
mesmes  la  place,  et  prendra  de  cascun, 
qui  est  commandé  au  garde  pour  la  debite 
le  Boy  cascun  jour  qu'il  demourreit  en 
garde,  demi  mare  pour  son  fee  ;  et  ne  doit 
nul  estre  commandé  au  Fleet,  fors  tant 
suellement  au  Marescal,  come  pertpar  le 
recorde  del  noir  livrer  del  Eschequier,  qui 
voelt  que  se  nul  Visconte  ou  Baillif  soit 
trouvés  en  arrierag  deverse  le  Roy,  que 
maintenant  soit  commandé  au  Marescal  - 
sie  et  à  Conte  avant  en  la  garde  ledit 
Marescal  ;  et  ce  par  le  statut. 

Item  ledit  Conte  Marescal  claime  de  aver 
cognoissance  de  tous  maneres  des  plais 
devant  le  Senescal  le  Roy,  et  lui  si  avant 
comma  Us  solloient  avoir  en  lemps  des 


MAR 


MAR 


MAR 


277 


progenitoura  nostre  dit  Sr.  le  Roy.  C'est 
assavoir  Assises  de  nouvielle  Dessaisine, 
Freshe-forc  eri  aunchien  demene ,  tous 
manneres  de  fellonies,  trespasses }  dettes, 
contraete,  et  convenants  de  cascati  ternps. 
Vide  Marescallus,  in  Comes. 

Marescallus  Intrinsécus.  Vide  su- 
pra  Marescallus  Aulae. 

Marescalli  Templi,  S.  Johannis  Hie- 
ros.  apud  Jacob,  de  Vitriaco  lib.  3.  Hist. 
Hieros.  pag.  1138.  1139.  Statuta  Ordinis 
S.  Joan.  Hieros.  Ut.  19  .  Marescallus, 
Bajulìvus  conventualis  veneranda  linguai 
Alvernise,  vocabulum  est  militare,  quod 
Galli  a  Germanis  acceptum  usurpant, 
quo  nomine  Tribunos  militum  vocant. 
Vide  Chronic.  Flandr.  cap.  32. 

Marescallus  exercitusDei  et  Ecclesise 
sanctae.  Vide  Matth.  Paris  ann.  1215. 
pag.  177. 

*  Marescallus  Campi,  Qui  exerci ti- 
fo us  castra  praeparat,  Gali,  Maréchal  de 
camp.  Gharta  PhiJ.  Oatal.  episc.  ann. 
1233.  ex  Tabul.  Monast.  in  Argon.:  Vir 
nóbilis  Renar dus,  dominus  de  Dampetra, 
compromisit  in  discretum  virum  Joffridum 
dominum  de  Cepeio,  Marescallum  Campi , 
ut  pacem  faceret  de  multis  querelis  con- 
tra  abbatem  et  conventum  de  Monasterio 
in  Aragona, 

Marescalli,  Qui  hospitia  magnatibus 
ac  dominis  suis  parant,  olim  Mansiona- 
rii,  hodie  Marèchaux  des  logis.  Hugo  de 
Cleeriis  de  Majoratu  et  Senescallia 
F ranci»  :  Si  Comes  perrexerit  ad  Curiam 
D.  Regis,  Senescallus  prsecipit  Marescal- 
lis  D.  Regis,  ut  prasparent  et  liberent  hos- 
pitia Corniti.  Gharta  Friderici  I.  Imp. 
ann.  1185.  apud  Puricellum  in  Ambro- 
siana Basilica  pag.  1030  :  Et  reservato 
in  Modoetia,  quod  Marescalco  nostro  vel 
Regis  liceat  ibi  hospitia  assignare.  Matth. 
Paris  ann.  1251  :  Dum  quidam  Magnatum 
geditui ,  quos  Marescallos  appellamus, 
dominis  suis  hospitia  provider 'ent,  e  te.  Et 
anno  1252  :  Prxmisit  suum  Marescallum, 
ut  adventum  ejus  nuntiaret.  Id  porro 
muneris  videtur  primi  tu  s  fuisse  Mares- 
callorum  militar ium,  quod  et  ii  in  exer- 
citibus  castris  loca  idonea  praepararent  ; 
unde  Protostratores  a  Graecis  appellatos 
docuimus  ad  Cinnamum  pag.  475.  [Le 
Eoman  d'Artus  : 

Quant  la  court  li  Roi  fust  i  oslée, 
Moult  viasiez  belle  assembleo, 
Les  Marescbaux  oster,  livrer 
Soliers,  et  chambres  delivrer, 
Et  ceux  qui  n'avoient  ostex 
Faire  loges  et  tcndre  tex.] 

1  Marescallus  Summi  Pontificis, 
apud  Nicol aum  de  Jamsilla  de  Gestis 
Friderici  II.  Imp.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  519  :  MarescalCus  Summi  Ponti ficis, 
sicut  ex  ejus  notìficatione  accepi,  mihi  e 
Capua  usque  ad  nemus  quod  est  contra 
Magdalenam deb  et  occurrere. 

*  Maresgaulus  Romania,  ita  se  ins- 
cribit  Willeharduinus  in  Ohartul.  Cam- 
pan,  fol.  123.  r°. 

1  Marescallus  Episcopi.  Tabula- 
rium  Eccl.  Gratianopolit.:  Petrus  de 
sancto  Andrea  Marescallus  Episcopi, 
Utrum  vero  ad  hujus  officium  id  tan- 
tum pertinuerit,  ut  aulas  et  interiora 
domus  Episcopi,  ut  infra  dici  tur,  rege- 
ret,  an  etiam  ut  copiismilitaribus,  quas 
Episcopus  suis  stipendi is  cogebat,  im- 
peraret,  haud  satis  mihi  constat;  ut 
ut  sit,  eadem  notione 

1  Marescallus  Abbatis  ,  in  Oharta 
ann.  1085.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens. 
pag.  14  :  De  famulis  domini  Abbatis, 
Ebalus  de  Turone,  Frogerius,  Durannus 
Mariscalcus. 

*  Quae  fuerint  ejus  jura  colligere  est 


ex  Charta  Ger.  abb.  ann.  1334.  inter 
Probat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  246: 
Et  primo  declaramus  et  discernimus 
dictum  Marescallum  esse  et  esse  debere , 
dum  et  quando  nobiscum  fueritf  cambel- 

latus  seu  senescallus  hospitii  nostri 

Itera  debet  habere  idem  Marescallus  et 
successoves  sui  ratione  sui  officii  equos 
nostros  et  successorum  nostrorum  recre- 
datos  et  inhabiles  ad  laborandum,  sive 
sint  equi  roncini,  paleffredi,  somerii,  sive 
mulee  vel  muli,  una  cum  veteribus  cellis, 
baslis,  frenis,  beris  et  aliis  equorum  nos- 
trorum instrumentis,  quotiescumque  ea 
mutare    contigerit.   Item    debet    habere 

idem  Marescallus vestes  nobilium  feo- 

dalium  vexallorum  nostrorum,  sive  sint 
viri  sive  sint  rnulieres...Jtem  debet  habere 
dictus  Marescallus  et  successore^  sui  quo- 
libet  anno  in  die  Dominica  bordarum 
unum  Gallice  Salignonsalis  super  illum, 
qui  dictum  sai  dieta  die  pauperibus  ero- 
gabit.  Marescalli  priora tus  de  Paredo 
mentio  fit  in  Lit.  ann.  1321.  ex  Reg.  75. 
Chartoph.  reg.  eh.  303.  ubi  ejus  jura  et 
munia  fusius  declarantur. 

*  Maresc  alisia,  Offici  ara  Marescalli 
nomine  feodi  possessum.  Reg.  feud. 
Norman,  ex  Cod.  reg.  4653.  A.  fol.  197: 
Dominus  Guillelmus  de  Anger  villa  ma- 
rescallus tenet  feudum  suum  per  Mares- 
calsiam  suam,  in  qua  debet  esse  mars- 
callus  ducis  Normanni^.  Oharta  Guid. 
comit.  Fland.  ann.  1282.  ex  Ohartul. 
Namurc.  in  Cam.  Oomput.  Insul.  fol. 
24.   r°  :    Gomme  nostre  chiere  dame   et 

mere  Margherite, jadis  comtesse  de 

Fiandre  etdeRaynaut,  feist  une  eschange 
àmons.  Baudouin  de  Bailleul  qui  fu, 
liquels  fut  huissiers  héritables  de  Flan- 
dr es,  en  teil  manier  que  elle  li  donnast  à 
lui  et  à  son  hoir  le  Mareschaude  de  Flan- 
dres  à  tenir  héritablement  pour  Vuisserie 
qu'il  tenoit,  etc.  Hi  ne  Mareschaude,  prò 
Marescalli  uxor,  in  Charta  comit.  Ni- 
vern.  ann.  1250.  ex  Ohartul.  S.  Steph. 
Autiss.:    Nostre   amée   et    nostre    facile 

Adeli  ne  la  Mareschaude  de   Nevers 

Joffroy  de  Sally  Mareschaud  de  Nevers, 
etc. 

Marescallus  in  domi  bus  privatis 
nobilium,  cujus  officium  describitur  in 
Fleta  lib.  2.  cap.  74.  Lindwodus  in  Pro- 
vinciali Oantuar.  lib.  3.  Ut.  22.  Mares- 
callos Episcoporum  eos  esse  ait,  qui 
regunt  eorum  aulas  et  interiora.  In 
eju  smodi  Marescallos,  ni  fall  or,  invehi- 
tur  Petrus  Blesensis  Epistola  14:  Ut 
exteras  taceam,  molestias  Marescallorum 
sustinere  non  possum...  vidi  plurimos,  qui 
Marescallis  manum  porrexerant  libera- 
lem.  Hi  dum  hospitium  post  longi  fatiga- 
tionem  itineris  cum  plurimo  labore  quse- 
sissent,  cum  adhuc  essent  eorum  epulse 
semicruda,  aut  cum  jam  forte  seder  ent 
in  mensa,  quandoque  etiam  cum  jam 
dormir  ent  in  stratis,  Marescalli  superve- 
nientes  insuperbia  et  abusione,  abscissis 
equorum  capistris,  ejectisque  foras  sine 
delectu  et  non  sine  jactura  sarcinulis,  eos 
ab  hospitiis  turpiter  expellebant.  Horum 
Marescallorum  vexationes  et  praedatio- 
nes  inhibentur  in  Oapitulis  Caroli  O. 
tit.  12  :  Ut  Misd  in  illorum  Missaticis 
curam  habeant,  ne  homines  nostri,  aut 
alii  quilibet  vicinos  suos  majores  vel  mi- 
nores  tempore  asstatis,  quando  ad  herbam 
suos  caballos  mittunt}  vel  tempore  hiemis, 
quando  Marescallos  illorum  ad  fodrum 
airiguntì  vicinos  majores  vel  minor es 
deprxdentur,  etc.  Eae  vero  molesti ae 

Marescalche  appellantur  in  veteri- 
bus Chartis.  Oharta  Odonis  Due.  Bur- 
gund.  ann.  1102.  ex  Tabul.  S.  Benigni: 
Relaxavi Monachis  Divionensibus...,. 


per  cursus,  Mar  escalcias,  brennarias,  ar- 
bergarias,  cautiones,  et  superprisias.  In 
alia  ej  usdem  ann.  1102  :  Illam  pravam 
consuetudinem,  qua  homines  Ducis  sole- 
bant  per  agros  discurrere,  et  homines 
sancii  cum  ani  m  aliò  us  suis  in  corvatam, 
vel  in  carr opera  Ducis  violenter  adducere, 
amodo  remitto,  et  ut  tam  injusta  exactio 
ulterius  non  fiat,  interdico.  Item  excur- 
sum,  quem  Marischalci  et  Armigeri  Ducis 
apud  Longum-vicum  infra  villam  facie- 
bant  ulterius  fieri  prohioeo.  Charta  Heri- 
berti  Oomitis  viromanduorum  ann. 
1076.  apud  He meraeu .m  :  Mariscalli  mei 
campos  Ecclesia  ad  ejus  justitiam  perti- 
nentes  prata  et  horrea  quieta  dimittant  : 
nihil  ex  eis  annonee,  nec  feeni,  nec  stipulse, 
nihil  straminis  prxter  Abbatis  voluniatem 
habeant.  Charta  Luitpoldi  Ducis  Bava- 
riae  in  Chronico  Reichersperg.  ann.  1141  : 
Ipsa  quoque  duo  beneficia  prxsignata  ita 
decemimus  permanere  libera  in  fratrum 
propria  potestate  sicut  erat  in  nostra,  ne 
vel  Camerarii ,  vel  Mar  scalci,  seu  alii 
servitores  nostri,  ac  posterorum  nostrorum 
in  ulto  sint  molesti  cultorìbus  eorum,  vel 
de  rebus  Curiae  traducendis,  vel  de  an- 
nona equorum  persolvenda,  vel  de  aliis 
ministns  huju smodi  traducendis.  Tabu- 
lar. Dalonensis  Abbat.  fol.  87:  Mares- 
caleias,  praepositurasy  messiones,  convivia, 
justitias,  ac  trossas  forni,  et  quxlibet  alia 
servitia,  vel  quaslibet  exactiones  justas 
velinjustas....  dimitto.  Tabul.  Oelsinia- 
nense  :  Et  1.  agnum  et  6.  denar.  prò  eo, 
etl.  gallinam  et  Marescalciam  diurnalem, 
et  medietatem  unius  molendini.  Vide 
Ohartam  Luxoviensem  in  Operibus 
sancti  Columbani  pag.  333.  Oharta  ann. 
1293.  in  Tabulano  Ecclesiae  Autissiodo- 
rensis  fol.  44  :  Mareschalcias,  quas  acqui- 
sierunt  a  Constabulario  Francise  apud 
Appoigniacum,  id  est,  jura  Marescallo- 
rum, seu  quae  Marescallis  competunt. 
Guido  de  Gestis  Abbatum  sancti  Ger- 
mani Autissiod.  cap.  1  :  Cumque  Mares- 
calli dicti  Ducis  in  villis  S.  Germani  ac- 
ciperent  consuetudine-m  Salvamenti  et 
Marescalcise,  etc.  Oharta  Wi  11  e  Imi  Ducis 
Aquitan.  ann.  1087.  prò  Monasterio  novo 
Pictav.:  Et  concedo  omnia  ad  ipsum  Mo- 
nasterium  pertinentia  libera  ab  hospitio 

et  arbergaria ita  ut  nec  ego,  nec  uxor 

tnea,  nec  aliquis  propinquus,  non  Dapi- 
fer,  non  Marescallus,  non  Cubicularius, 
non  Pr&positus  aliquis  meus,  aut  serviens 
in  Obedientiis  ipsius  Monasterii  aut  locis, 
hospitium  aut  arbergariam  per  consuetu- 
dinem  qu&rat,  aut  talliatam  faciat,  aut 
sibi  dari  cogat.  Vide  Metropolim  Salis- 
burgensem  tom.  3.  pag.  230. 

SSJT  Erat  autem  Marescallise  praestatio 
in  provincia  Dumbensi  duorum  biche- 
torum  siliginis,  quae  ab  iis  potissimum 
exigebatur  qui  animaiia  aratoria  habe- 
bant.  Marescallia  vero  dieta  haec  praes- 
tatio a  March,  equus,  quod  fosno,  sti- 
pula, stramine  aliaque  ad  equos  perti- 
nente annona  praecipue  exsolveretur. 

1  Mar  asc  ali  a,  Idem  quod  Mar  escal- 
cia. Spicileg.  Acher.  tom.  9.  pag.  129  : 

Dimitto consuetudinem  quam    pater 

meus  et  ego  accipiebamus  ritu  temerario 
in  guadam  potestate  eorum  quas  dicitur 
Cussiacus  ad  equos  nostros  sive  ad  canes, 
quam  vulgo  Marascaliam  et  canariam 
appellane  Hinc  patet  vocis  etymon. 

1  Marecalcia,  Eadem  notione.  Tabu- 
lar. S.  Juliani  Oenoman.:  Guillermus  D. 
G.  Rex  Anglorum...  Notum  sit  omnibus,.. 

me  concessisse Deo  et   S.  Juliano 

omnem  terram  S.  Juliani..,  omni  tempore 
quietam  de  vicaria,  et  de  barnagio,  et  de 
Marecalcia  et  de  omnibus  aliis  consuetu- 


278 


MAR 


MAR 


MAR 


dinibus.  Occurrit  etiam  in  Tabular. 
Bonse-vallis  ann.  1238. 

1  Marescalca  ata.  Charta  Gaufredi 
Vicecomit.  Oastriduni  ann.  1232.  prò 
Monast.  Bonae-vallis  ex  Tabular,  ejusd.: 
ltem  quicquid  idem  dominus  habebat 
apud  S.  Maurum,  scilicet  hospites  suos, 
census,  furnum  et  omnem  justitiam  quam 
habebat  in  villa  pr&dicta,  et  terras  et  ne- 
mus  et  aquas,  suas  omnes  Marescalciatas 
quas  ipse  percipiebat...  apud  S.  Maurum 
et  apud  Bonam-vallem,  in  quibuscumque 
pratis  per  expere.  Bursum  occurrit  in 
eodem  Tabul.  ann.  1234. 

1  Marescallia.  Charta  ann.  1193: 
Omnes  homines  Ecclesise  B.  M,  Bellas-villse 
liberavit  (Guichardus  de  Bellijoco)  ab 
omni  manopere  et  Marescallia.  Alia  ann. 
1326  :  Unam  tantum  Marescalliam  ha- 
beant  dictx  domini  communem  inter  eos, 
et  recipiant  emolumenlum  ratione  unius 
Marescallia  tantum. 

1  Mareschaucia,  Eadem  notione  qua 
Marescalcia.  Charta  Philippi  VI.  Kegis 
Fr.  ann.  1331.  ex  Tabul.  Bonae-vallis 
Monast.:  Licet  essent  et  fuissent  per  tem- 
pus  sufficiens  in  possessione  et  saisina... 
habendique  roagium  ibidem ,  nec  non 
habendi  ibidem  et  recipiendi  in  pratis 
Bonse-valUs  Mareschaucias  in  quadregiis 
et  frassellis  usque  ad  f eslum  B.  Joannis. 
Teloneum  MS.  Episcopat.  Autissiodor. 
ann.  circ.  1290  :  Mareschauchie  circa  xvi. 
sextar.  avenx.  Mareschaucie  de  Wssello 
circa  v.  sextar.  avense. 

1  Marescisgalcia.  Index  MS.  redi- 
tuum  Monast.  Corbeiens.:  In  omnibus 
aquis  nostris  et  marescis  et  eorum  foris- 
factis,  nihil  habet,  nisi  si  Maresciscalcia 
fuerit,  medi  et  as  Vicecomitatus  nostra  est, 
altera  Balduini  de  Dours. 

1  Marisghachia.  Charta  ann.  1140. 
tom.  4.  Gali.  Christ.  inter  Instr.  col. 
172  :  hi  villa  vero  qu&  dicitur  Neronis 
nihil  sibi  retinuit  prxter  Marischachiam 
et  brennariam. 

*  Mareschausìe  d'avoine,  in  Charta  ann. 
1281.  ex  Chartul.  S.  Steph.  Autiss.  Ma- 
reschaucie, in  Lit.  ann.  1371.  tom.  7. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  391.  art.  4. 
Hinc  Marchaucie  legenda m  prò  Mar- 
chances,  in  Libert.  villae  de  Tannay  ann. 
1352.  tom.  6.  earumd.  Ordinat.  pag.  59. 
art.  3  :  La  redevance  d3avoinne,  appellée 
Marchances,  deue  esdiz  seigneurs,  etc, 

1  Marescalcialis,  Ad  offlcium  et  di- 
gnitatero  Marescalli  pertinens.  Charta 
ann,  1559.  apud  Kymer.  tom.  15.  pag, 
536  :  Legem  Marescalcialem  et  Martia- 
lem...  prò  executione  et  exercitio  ejusdem 
legis  Mariscalci&siveMartialis....  ad  exer- 
cendum,  utendum  et  exequendum  praedic- 
tam  legem  Marescalcialem,  sive  Martialem. 

*  MARESCALIA,  Equile,  stabulum 
equorum.  Obituar.  eccl.  Lingon.  ex 
Cod.  reg.  5191.  fol.  51.  v°  :  Qui  Symon  de 
Bosancuria  dedit  ecclesise...  domumsuam 
in  qua  inhabitat ,  una  cum  manso  et  Ma- 
rescallia retro.  Vide  Mareschalcia. 

MARESCHAGIUM.  Tabularium  S.  Dio- 
nysii  ann.  1267:  Vendidit  Abbati  S.  Dion. 
quosdam  reditus  et  magia*.,  apud  Argen- 
tolium:  qui  reditus  Cursus  et  Marescha- 
giutn  vulgariter  nuncupantur,  prò  qua- 
draginta  libri*  Paris,  etc.  [*  Vide  Mares- 
cagium  in  Mariscus.] 

MARESCHALCIA.  Catholicon  Armori- 
cum  :  Marchaucy,  Gali.  Estable  à  che' 
vaux,  Lat.  Equistratium.  Matth.  Paris, 
ann.  1252  :  Ubinam  est  Marischalcia  ad 
equos  nostros  stabulandos  ?  Le  Roman 
de  Garin  : 

Lh  ont  oslex  par  la  vile  sessi», 
Mareschaussée»  de  chevaux  establis. 


[Le  Roman  d'Athis  MS.: 

Tanl  y  a  de  grans  gens  venues, 
Toates  en  soni  pleinea  les  rues , 
Marechaucies  et  celier, 
Ne  se  sceveri  t  mais  ou  logier. 

Le  Roman  de  la  Violette  MS.: 

Dedan*  une  Mareschaucie 
Lui  ont  son  cheval  establé, 
Et  lui  donneili  et  foia  et  blé.] 

Sed  et  fabri  solarti,  seu  qui  equorum 
pedes  ferro  muniunt,  vulgo  Mareschaus 
ferrane,  dicuntur  Marechausser  les  che- 
vaux ,  cum  equos  curant.  Computum 
Barth.  du  Drach,  Thesaurarii  Guerra- 
rum  ann.  1338  :  Pour  Mareschaucier  ledit 
coursier,  qui  s'estoit  blessiés  et  affolez 
audit  vpyage,  etc.  Assisi ae  Hierosolymi- 
tanse  MSS.  cap.  106  :  Des  bestes  restives  : 
Le  Seignor  li  doit  fair  e  rendre  ses  deniers, 
et  reprendre  à  Vautre  sa  beste,  se  il  four- 
nit  l'assise,  se  il  ria  la  beste  fatte  Mares- 
chauser,  ou  cinture  (l.  culturerj  ou  traire 
dens,  ou  descoiller  la,  et  il  aprés  la  treuve 
restive,  il  ne  la  peut  rendre  par  V Assise. 
Et  se  il  ria  la  beste  faite  Mareschauser 
de  l'arie  des  trois  avant  dites  choses ,  et 
elle  restive,  et  il  la  veaut  rendre,  fair  e  le 
peut  par  ladite  Assise.  [Le  Roman  de 
Cleomades  MS.: 

Li  marescal  qui  lors  estoient 
Enz  le  pays  ne  gaaignotent 
Nule  riens  à  Mareschaucier.] 

*  Mareschaussia  ,  Eadem  notione 
atque  Marescalia,  Equile,  nostris  Mares- 
chacie  et  Mareschaussée.  Lit.  remiss, 
ann.  1397.  in  Reg.  154.  Chartoph.  reg. 
eh.  344  :  In  quadam  Mareschaussia  prope 
dxctos  muros  eandem  reposuerunt  ean- 
demque  Johannetam  violenter  corrupue- 
runt.  Charta  ann.  1246.  ex  Chartul. 
monast.  de  Escureio  :  Je  Jehans  sire  de 
Joinville...  fai  octroyé  à  l'abbé  et  couvent 
dyEscurey  le  pouvoir  d'acquester  une 
place  à  Joinville;  là  oùil  pourront  édifier 
à  lor  aisement  une  Mareschaussée  pour 
dix  chevaux.  Lit.  re  miss.  ann.  1374.  in 
Reg.  105.  eh.  322  :  Lequel  varlet  eust 
laissé  une  chandelle  ardoir  en  la  Mares- 
chaucie,.... de  laquelle  chandelle  le  feu  se 
estoit  pris  en  ladite  Mareschaucie  ;  et  se 
rieust  esté  Prigent  de  Quirac  qui  ledit 
feu  estaint,  tous  ses  chevaux  eussent  esté 
ars. 

1  Mareschauchie  Servitium  ,  in 
Charta  ann.  1284.  tom.  1.  Chartularii  S. 
Vandreg.  pag.  853  :  Vendidi,  concessi.... 
viris  religiosis  domino  G.  Abbati  et  Con- 
ventui  S.  Vandreg  esili  prò  quindecim 
libris  Turon.  totum  jus  et  orane  illud 
quod  habebamus...  in  Abbatia  S.  Vandre- 
g  esili  ratione  cujusdam  servitù  quod 
vocatur  servitium  de  la  Mareschauchie,  et 
quidquid  nobis  ratione  Mareschauchie 
debetur. 

Marchalsia,  seu  Marescallia,  vel 
Marescalcia,  Career  curae  et  fi  dei  Maris- 
calli  Domus  Regi&  apud  Anglos  commis- 
sus,  quàlis  ille  in  suburbiis  Londinen- 
si  bus,  vulgo  the  Marshalsy  dictus.  Hen- 
ricus  de  Kmjghton  ann.  1330  :  Venit 
unus  ribaldus  sceleratus  de  Marchalsia, 
et  prò  sua  vita  inde  habenda,  decollava 
eum.  Idem  ann.  1389  :  Marchalsia  Regis. 
Vide  Willelmum  Stanfford.  lib.  1.  Pla- 
citor.  Coronae  cap.  23.  27.  32.  pag.  32.  33. 
35.  Petrus  de  Vineis  lib.  5.  Epist..  59  : 
Tua  noscat  devolio,  quod  idem  P.  nun- 
tius  tuus  supradictum  M.  cum  compedibus 
et  dextris  in  manibus  Marescalcise  nostra 
caute  et  fideliter  assignavit.  Occurrit 
prseterea  in  Charta  Guillelmi  Comitis 
Nivernensis  in  Tabulario  Ecclesiae  Au- 
gustodunensis. 


*  Marchaucie ,  eodem  sensu,  apud 
Froissart.  in  voi.  2.  cap.  76  :  Ils  vindrent 
ès  fauxbourgs  de  Lonàres,....  abbatirent 
les  prisons  du  roy,  que  Von  dit  les  Mar- 
chaucies.  Cap.  77.  Mangarte  nuncupatur  : 
Laprison  du  roy,  que  Von  dit  Mangarte, 
fut  abbatue. 

1  MARESCHEIUS,  ut  Mariscus.  Vide  in 
hac  voce. 

MARESGHIA,  Idem  quod  Mariscus. 
Tabularium  Ecclesiaa  Gratianopolitanae 
sub  Hugone  Episcopo  fol.  50  :  Et  habeo 
unum  mansum  in  eadem  parochia,  qui 
fuit  de  Stephano  ,  et  est  in  prata,  sive 
juxta  Mareschiam.  Vide  Marcasium. 

1  MARESCHUS,  f.  Mercatura,  forum, 
Gali.  Marche.  Chartularium  S.  Vandreg. 
tom.  2.  pag.  2032  :  Et  modium  et  dimi- 
dium  biadi  quod  valeat  avenam  Mares- 
chi,  i.  pretii  quo  avena  in  foro  distra- 
hitur. 

1  MARESCOSUS,  Maresgum,  Mare- 
zium,  etc.  Vide  Mariscus. 

MARESMUS.  Charta  Ludovici  VII.  Reg. 
Frane,  in  Patriarchio  Bituricensi  cap. 

64:  Quidquid  de  Ugno  est  et  ferro, 

piuma  et  corio,  lana,  cannaba,  et  lino, 
Maresmos,  et  omnia  domorum  utensilia. 
Videtur  esse  nostrum  Marrein,  quod  vis 
lignum  aedi  bus  aedificandìs  idoneum. 
Vide  Materia. 

MA  RESTALLA,  Maristalla,  Equile, 
stabulum  equorum,  Germanis,  Marstall. 
Petrus  de  Vineis  lib.  5.  Epist.  70  :  Ron- 
chine vero  in  nostra  Marestalla  non  sunt 
ad  prsssens,  quos  Ubi  possemus  commo- 
dare.  Thwroczius  in  Attila  cap.  14  :  Sua 
etiam  Maristalla,  quam  suis  exercituali- 
bus  in  expeditionibus  deferebat,  prò  ma- 
jori  parte,  de  purpura  c&terisque  sericis 
pannis  erat  preparata. 

*  MARETEUS,  Paludosus,  Gali.  Mare- 
cageux.  Instr.  ann.  1459.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  291.  col.  2:  Ipsa 
Nemausi  civitas  est  aquosa ,  male  et 
pexime  fundala  et  constructa,  quoniam 
super  aquam  Mar  eteam,  etc.  Vide  Ma" 
riscus. 

*  MARETINIUM,  .Estus  marinus,  Gali. 
Marèe.  Charta  Joan.  comit.  Ponti v.  ann. 
1190.  apud  Joseph.  Ignat.  in  Hist.  Major. 
Abbavil.  pag.  79  :  Dedi  etiam  et  concessi 
dietse  ecclesise  (S.  Vallerici)  in  perpetuum 
jus  reditus  et  donationis  de  piscibus  ma- 
ris,  <pi&  ego  habebam  prius   de  qualibet 
navi  territorii  illius  in  mari  piscante  per 
totius  anni  circulum  singulis  diebus    et 
Maretiniis.    Comput.     dominii    Bonon. 
comitat.  ann.  1478.   in  Cam.   Comput. 
Paris.:  Recepte  de  eawes  deues  au  roy, 
c*est  assavoir  que  chascun  pescheur. ...... 

doivent  au  seigneur  en  saison  de  caresme 
une  Marèe.  Nisi  hic  idem  sitquod  supra 
Marea,  pisci s  marinus. 

«  MARETUM,  a  Gallico  Marel,  Palus, 
locus  palustris.  Charta  Gualt.  Laudun. 
episc.  ann.  1153.  ex  Chartul,  S.  Vinc. 
Laudun.  eh.  59  :  Ad  usus  ecclesise  (con- 
cessi t)  sex  falces  singulis  annis  in  Maretis 
suis,  et  ibidem  harundines  ad  tecta  fa- 
cienda.  Ibid.  eh.  107  :  Pastura,  Maretum 
et  eorum  aisentiss  ecclesise  S.  Vincentii.... 
adjudicata  sunt.  Vide  supra  Mareteus. 

*  MAREUM,  Eadem  acceptione.  Charta 
ann.  1080.  inter  Instr.  tom.  11.  Gali. 
Christ.  col.  231  :  Dedi  etiam  pasturam 
animalibus  suis  in  plano  et  in  nemoribus 
meis,  et  in  haia,  et  in  Mareis. 

1 MARFAGA,  Mtjrfaca,  Species  telaB 
crassiorìs.  Charta  ann.  1470.  apud  Ry- 
mer.  tom.  11.  pag.  675  :  Triginta  et  sex 
arrolios  sive  pecias  de  Murfaca  valoris 
unius  librds  cum  dimidia  prò  qualibet  pe- 
cia.  Et  infra  :  Garricaverunt  triginta  et 
sex  arolios  sive  pecias  de  Marfaca  de  quo 


MAR 


MAR 


MAR 


279 


fiunt  sacci  valoris  unius  librai  cum  dimi- 
dia  prò  quolibet  arrolio  sive  pecia. 

1.  MARGA,  vox  Gallica  Plinio  lib.  17. 
cap.  6.  prò  eo,  quod  Marlam  dicimus. 
Idem  eoa.  lib.  cap.  8.  Glischromargam 
genus  terrai  candidai  vocari  apud  Gallos 
et  Britannos  auctor  est,  ex  Anglico 
Glister,  fulgere,  vel  Germanico  Glitze- 
ren,  et  Glitzen,  et  Gleissen,  quod  idem 
sonat,  ut  auctor  est  Cluverius  lib.  1. 
German.  antiq.  cap.  8. 

Margila,  ex  Marga,  unde  nostri 
Mario.  Edictum  Pistense  Caroli  Calvi 
§  29  :  Garropera  et  manopera  ex  antiqua 
consuetudine  debent,  et  Margilam  et  alia 
quxaue  carricare. 

2.  MARGA,  Otho  Frising.  lib.  2.  de  Ge- 
stis  Frid.  cap.  16  :  Ferunt  quadam  die 
lapidem  vi  tormenti  ex  balista,  quam 
vulgo  Margam  dicere  solent,  propulsum. 
Veruni  hoc  loco  mangani  legendum  pri- 
dem  monuit  Isaac.  Pontanus  lib.  6. 
Orig.  Francie,  pag.  561. 

*  Nostri s  Marge,  prò  Manubrium, 
vulgo  Manche.  Lit.  remiss.  ann.  1481.  in 
Reg.  209.  Chartoph.  reg.  eli.  105  :  Le 
suppliant  qui  tenoit  en  ses  mains  ung 
hernois,  que  on  appelle  pouda  ou  podet 
de  fer  avecques  son  Mar  gè  de  bois,  etc. 

•  MARGAINON,  vox  Gallica,  cujus  vim 
explicat  Tract.  Ms.  de  Pise.  cap.  4.  ex 
Cod.  reg.  6838.  C  :  Anguilla s  in  marem 
et  feminam  dislingunt.  Marem  vocant 
Margainon,  quod  breviore,  crassiore,  la- 
tiore  est  capite, 

1  MARGANATICA,  est  tertia  vel  quarta 
pars  qua?  uxori  in  bonis  mariti  compe- 
tit, ex  Legibus  Longobardorum.  Vide 
Morganegiba. 

T  MARGARITA  Scienti^,  Philosophia 
dici  vide  tur,  in  Litteris  Caroli  Regen- 
tis  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  237. 

MARGARITA,  dictae  Graecis  Scriptori- 
bus  Ecclesiasticis  saerse  Eucharistiae 
particulae  :  quippe  Sacerdos  post  sacri- 
ficium,  dum  communicat,  hostiae  quar- 
tam  partem  absumit,  tres  reliquas  sum- 
mis  digitis  in  particulas,  easque  minu- 
tulas  super  patena  comminuit,  quod 
aptius  commodiusque  ex  pane  recenti 
absolvitur,  cum  veterascens  alias  panis, 
humore  absumpto,  in  pulverem,  ut  ita 
dicam,  fatiscat  ;  quae  quidem  particulae 
prò  infirmis  reservantur.  Has  particu- 
las  txeptèocs  vocat  Euchologium,  (Aapyaps- 
•cac  Liturgia  Chry  sosto  mi,  et  German  us 
inHist.  Eccles.  pag.  147.  +ixac,  Cyrillus 
Hierosolymitanus  ;  micas,  Paschasius 
lib.  de  Corpore  et  Sanguine  Domini, 
[Margaritum,  Fortunatus  lib.  3.  Carm. 
23.  ad  Felicem  Bitur.  Episcopum  ; 

Quam  bene  juncta  decent,  sacrati  ut  corporis  Agni 
Margaritum  ingens,  aurea  dona  ferant.] 

Sed  et  (xapyapitto  appellari  Graecis  re- 
centioribus  vas,  in  quo  eae  asservantur, 
docet  Franciscus  Richard  us  in  Relat. 
de  Insula  sanetse  Irenes  pag.  221.  Vide 
Vitam  S.  Lucae  juuioris  Thaumaturgi 
cap.  6.  num.  42.  [pag.  985.]  et  Leonem 
Allatium  de  recentiorum  Graecorum 
Tempi is  :  praeterea  Conci lium  Matisco- 
nense  II.  can.  6.  ubi  de  reliquiis  sacrifi- 
ciorum  vino  conspersis,  ab  innocentibus 
absumendis.  [**  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  voce  MapyapiT^c,  col.  878.]  Hinc 

1  Margaritum,  vocat ur  quaedam  cru- 
cicula  quae  Sanguinei»  et  Crucis  Christi 
particulam  continebat,  in  libello  de 
sanguine  Christi  Augi  se  asservato,  apud 
Mabill.  tom.  3.  Annal.  Benedict.  pag. 
704  :  Agillimus  erga  dominam  suam  in- 
tervenir existébat  (Tougolfus)  quate- 
nus...  fulgidissimum Margaritum  ad  Mo- 
nasterium  condonare  dignaretur...  Post- 


quam  prsedicta  Dei  cultrix  saepe  nomina- 
tam  cruciculam  ad  monasterium  magna 
sub  devotione  transmisit. 

MARGARITARII,  Concharum  margari- 
tariarum  investigatores,  qui  urinando 
se  in  profundum  mittunt,  apud  Firmi- 
cum  lib.  8.  Math.  cap.  16.  Sic  describi- 
tur  a  Manilio  lib.  4.  Astron.  : 

Gumque  suis  domibus  conchas,  valloque  latentes 
Protratti  immersasi,  nihil  est  audere  relictum, 
Quaestus  naufragio  petitur,  corpusque  profondo 
Immissum  pariter  quam  prseda  exquiritur  ipsa. 

1  MARGARITION,  Margarita.  Vox  in- 
terdum  usurpata  in  epitaphiis,  ut  ob- 
servat  D.  de  Montfaucon  Antiq uit.  expl. 
tom.  9.  pag.  55.  qua  laudis  vel  amoris 
affectus  exprimitur. 

1 MARGARIZARE,  prò  Magarizare,  Ej  ti- 
rata Christi  fide  Mahometismum  pro- 
fi  teri.  Acta  S.  Raynerìi  tom.  3.  Junii 
pag.  447  :  Tunc  Ammira  Mumminus  jus- 
sit  vocari  istum  Bentivegnam...  cum 
multi  essent  in  exercitu  suo  Margarizati, 
qui  bene  sciebant  legere  et  exponere.  Vide 
Magarizare. 

*  MARGASSIUM,  tiara  cunicularia, 
ubi  nutriimtur  cuniculi  et  multiplican- 
tur.  Pactum  inter  Humbert.  dalph.  et 
episc.  Gratianop.  ann.  1343.  in  Reg.  134. 
Chartoph.  reg.  eh.  34  :  Recte  tendendo 
ad  pedem  cujusdam  Margassii  seu  clape- 
rii,...  in  quo  Margassio  seu  clepperio  sunt 
duss  mutes  arboris. 

MARGELLA,  Cora] lium,  xopaXXtov,  in 
Gloss.  Gr.  Lat.  Vide  Meursium  in  jiap- 
yéMa,  et  Salmasium  ad  Vopiscum. 

*  MARGERIUS,  Acervus,  congeries. 
Inquisit.  Ms.  ann.  1480  :  In  brotellis  ilio- 
rum  de  Molone,  ubi  ipse  portus  abordat  a 
parte  Bressiae,  aposuit  cruces  domini  Cas- 
tellionis  paludis  in  quodam  Margerio  la- 
pidum.  Ibidem  :  In  quodam  Margerio 
lapidum  vidit  aponere  penoncellos  aut 
cruces 

MARGGRAVIUS,  Idem  qui  Marchio  : 
vox  confecta  ex  March,  limes,  et  Grave, 
Comes.  Udalricus  Zazius  de  Feudis 
part.  5.  n.  10  :  Hujusmodi  Marchionum, 
sive,  ut  nos  appellamus,  Margraphiorum 
origo  in  limitaneos  Praepositos,  sive  Du- 
ces  re f erenda  :  Margraphii,  aicti,  quod 
limitibus,  quos  vulgo  Marcken  appella- 
mus, graphiiy  id  est,  Propositi  fuerunt. 
Aliud  etymon  huic  vocabulo  arcessunt 
Leges  Edwardi  Confess.  cap.  35.  Locum 
vide  in  Mergreve.  Arnoldus  Luhecensis 
lib.  6.  cap,  8.  de  March  ione  Landesper- 
gensi  :  Cum  igitur  Marggravius  castra 
remeasset,  etc.  Supra,  Marchionem  ap- 
pella vi  t.  Margravius  de  Brandenburg, 
qui  alias  Marchio,  in  Historia  Archi  e- 

Eiscoporum  Bremensium,  et  apud  Al- 
ertum  Stadensem  ann.  1240. 

e  MARGHENGHELT,  Morgenghelt, 
Census  species.  Charta  capìt.  S.  Petri 
Traject.  ann.  1310.  in  Suppl.ad  Miraeum 
pag.  427.  col.  1  :  Willelmus  comes  Han~ 
noniat...  dedit  censam  suam  annuam 
universum,  qux  Teutonice  cuns  sive  Mar- 
"ghenghelt  dicitur,  jacentem  in  de  Nesse. 
Cum  censibus  annuis  universis,  qui  Theu- 
tonice  cuns  sive  Morgenghelt  dicuntur,  in 
Bulla  Clem.  PP.  V.  ann.  1312.  ibid.  pag. 
430.  col.  1. 

1  MARGIA,  Margo,Gall.  Marge.  Charta 
ann.  1482  :  In  quadam  inferiori  Mar  già 
litterarum  depinguntur  sex  circuii  secun- 
dum  morem  antiquum  figurati. 

\  MARGIDUS,  prò  Marcidus.  Papiae. 

MARGILA.  Vide  Marga  1. 

T  MARGILLA,  Margo,  ripa.  Charta 
Philippi  III.  Frane.  Regis  ann.  1279.  in 
Cod.  MS.  Consuetud.  Tolos.  e  Bibl.  D, 
Abb.  de  Grozat  :  Aliajura...  quss  habent 


in  terris,  pratis  et  vmeis,  molendinariis 
et  Margillis  existentibus  ultra  et  citra  ri- 
vum  Yrcii. 

1  MARGINARI,  Deflniri,  terminare 
Gali.  Borner,  limiter.  Homilia  S.  Aviti 
de  S.  Mamerto  tom.  2.  Maii  pag.  631  : 
Eligitur  tempori  triduum  pr&senS)  quod 
inter  Ascensionis  sacrae  cultum  diemque 
Dominicumì  quasi  quodam  opportunitatis 
proprim  limbo,  circumpositis  solennitati- 
bus  Marginaretur.  Sidonius  lib.  4.  Epist. 
20  :  Viridantia  saga  limbis  Marginata 
puniceis. 

1  1.  MARGO,   Terminus,  finis.  Negotia 
ad  Marginerà  perducere,   id   est,  ad  exi- 
tum.  Libellus  de  sanguine  Christi  Au- 
giae  asservato,  apud  Mabill.  tom.  3.  An- 
nal. pag.  699  :  Rex  interim  ad  procuran- 
dum  commisit,  donec  negotia  guee  insta- 
banìy  ad  Marginerà  perducerentur.  Anas- 
tasius  Bibl.  Epist.  ad   Aronem  Episc» 
Benevent.   tom.  3.  Spici!.  Acher.  pag. 
14  :  Salve   Praesul  amate  Beo  sine  Mar- 
gine* 

2.  MARGO,  Gradus  scalae,  in  Hist.  MS. 
Gemmet.  Monast.  pag.  74. 

»  MARGOT,  Gallicum  nomen  unius  e 
militari  bus  turmis,  quae  Galliam  olim 
vasta  ver  unt,  forte  a  pica,  quae  nostri  s 
Margot  dicitur,  sic  appellatae.  Lit.  re- 
miss, ann.  1372.  in  Reg.  103.  Chartoph. 
reg.  eh.  239  :  Dum  societates  et  inimici 
nostri,  et  specialiter  societas  dieta  la  Mar- 
got,  et  Seguini  de  Bada  follo  militis,  ac 
plures  alias  regnum  nostrum,  maxime  in 
senescallia  BelUcadri  et  Nemausi  discur- 
rebant  etc 

1  MARGRAPHIUS,  Margravius.  Vide 
Marggravius. 

1  MARGUELLARIUS,  iEdituus,  a  Gali. 
Marguillier.  Acta  S.  Africani  Episc.  tom. 
1.  Maii  pag.  67  :  Joannis  Valeux proìmno 
ilio  Gonsulis  parochiae  ejusdem,  Jacobi 
Grosse  Syndicì,  et  Antonh  Maignon  Mar- 
guéllarii.  Vide  Marrelarius. 

MARGUILLUM.  Charta  ann.  1244.  in 
Regesto  Tolosano  fol.  14  :  Praxeriam 
illam  et  Marguillum,  quam  et  quod  habe- 
mus  in  flumine  Tarni,  cum  rappis,  abar- 
dillis  piscariis,  et  omnibus  aliis  juribus 
et  pertinentiis  suis,  etc.  [Videtur  esse  prò 
Anguillum  vel  Anguillarium,  Locus  vel 
instrumentum  aliquod  in  quo  capi  unt  ur 
angui  11  se.  Et  quidem  praxeria  ibi  est 
series  palorum  qui  in  flumine  ponun- 
tur,  ut  facilius  capiantur  alii  pisces.] 

*  Nihil  immutandum  est  in  hac  voce, 
qua  significatur  Locus  in  fluvio  vel  rivo, 
ubicoenum  abundat,  Gali.  Margouillis, 
unde  nomen,  capiendis  pisci  bus  et  ma- 
xime anguillis  accommodatus.  Charta 
Phil.  III.  ann.  1279.  in  Reg.  52.  Char- 
toph. reg.  eh.  98  :  Et  alia  jura...  qux 
haoent  in  terris,  pratis,  vineis,  molendinis, 
Marguillis  existentibus  ultra  et  circa  ri- 
vum  Ircii.  Pariag.  inter  reg.  et  monast. 
Grandis-silvae  ann.  1290.  in  Reg.  152.  eh. 
25  :  Item  molendina,  cum  suis  paxeriis  et 
execatoriis  et  aliis  pertinentiis  suis  et 
Marguillis,...  sint  perpetuo  per  medium 
inter  dictum  dom.  regem  et  dictum  mo- 
nasterium... Item  molendina  seu  Mar- 
guilla,  quae  construentur  dliquo  tempore 
in  flumine  Garonx,...  sint  per  medium 
perpetuo  inter  dictum  dom.  regem  et  dic- 
tum monasterium.  Charta  ann.  1316.  in 
Reg.  53.  eh.  327  :  In  quodam  Marguillo 
pisquse  fluminis  Agoti  decem  solidos  Tu- 
ron.  annui  redditus.  Alia  an.  1330.  in 
Reg.  66.  eh.  724  ;  Dieta  medietas  aquae 
seu  fluminis  se  tenet  cum  alia  medietate 
ejusdem  fluminis...  ad  faciendum  ibi 
Marguillum  et  quemvis  alium  modum 
piscae  et  utilitates  suas,  etc.  Hinc  Mar- 
goilloier,  in  luto  volutare,  in  Lit,  remiss. 


280 


MAR 


MAR 


MAR 


ann.  1385.  ex  Reg.  127.  eh.  172  :  Lesquelx 
prindrent  le  suppliaht  au  corps  et  aux 
draps,  et  le  Margoilloient  corame  un 
pourcel;...  après  ce  qu'il  fu  ainsi  Mar- 
goilloié,  eie. 

1  MARGULIENSIS  Moneta.  Vide  in 
Moneta  Baronum. 

MARGULUS.  Adrevaldus  Floriacensis 
lib.  1.  de  Miracul.  S.  Benedict.  cap.  24  : 
Cum  neque  subulas  major  es,  neque  mal- 
leos,  Margulos,  nec  ali  quid  officina  fabri- 
lis  secum  haberent,  quo  tam  fabrefactum 
destruerent  opus.  Vide  tur  legendum 
Marculos.  Gloss.  Lat.  Gr.  :  M arculus, 
malleolus,  et  malleus,  erompa,  o-tSrjpa,  xoci 
xórcavov.  [Vide  Marculus.] 

1  MARCUS,  Tpanéfcov  twv  vautwv,  Nau- 
tarum  memula.  Supplem.  Antiquarii. 

**  MARHA,  prò  Maretta,  Moneta  aurea. 
Bulla  Alex.  PP.  III.  ann.  1179.  tom.  1. 
Probat.  hist.  geneal.  domus  reg.Portug. 
pag.  8  :  Ad  indicium  autem  quod  pr&s- 
crìptum  regnum  (PortugaJiae)  beati  Pe- 
tri  juris  existat,  prò  amplioris  reveren- 
ti^ argumento,  statuisti  duas  Marhas 
auri  annis  singulis  nobis  nostrisque  suc- 
cessoribus  persolvendas.  Vide  in  Marca  1. 

*  MARIA,  Aura,  mella,  or  dea,  vina. 
Glossar,  vet.  ex  Ood.  reg.  7613.  Marie 
vero  quid  apud  nostrates  sonet,  docent 
Lit.  remiss,  an,  1475.  in  Reg.  195.  Char- 
toph,  reg.  eh.  1566  :  Marie  !  Marie  !  qui 
vault  autant  à  dire  en  parolles  de  joyeu- 
sete  cornine  Voire,  Voire.  Aliae  ann.  1446. 
in  Reg.  178.  eh.  118  :  Lesquelz  compai- 
gnons  par  dérision  disdfent  aux  sup- 
plians  :  Marie  !  que  ces  gens  là  sont 
crueulx. 

1.  MARIAGIUM,Dos  mulieris, Mariage. 
Ordericus  Vitalis  lib.  3.  pag.  468  :  Sub- 
ripuit  Mariagium  suum,  hoc  est,  Noer 
Menar  di,  e  te.  Infra  pag.  479  :  Ecclesiam 
S.  Nicolai...  cum  adjacenti  fundo  in  Ma- 
riagio  concessit.  Ad  de  lib.  5.  pag.  582. 
589.  [Charta  apud  Madox  Formul.  Angl. 
pag.  180  :  Sciatis  me  dedisse  et  concessisse 
totam  terram  de  San  fard,  quse  data  fuit 
matri  mese  in  Mariagio,  cum  omnibus 
pertinenciis.]  Vide  Maritagium. 

*s2.  MARIAGIUM,  Matrimonium,  Gali. 
Mariage.  Charta  ann.  ciré.  1204.  tom.  1. 
Probat.  Hist.  Brit.  col.  797  :  Tales  con- 
ventiones  faetse  sunt...  super  Mariagio 
Gaufridi  de  Filgeriis  cum  filia  praedicli 
Eudonis  filii  corniti*,  quod  Willelmus  de 
Filgeriis  habebit  et  paci/ice  tenebil  tertiam 
pàrtem...  ìllius  videlicet  terrss,  de  qua 
prsedictus  Willelmus  saisitus  erat  in  die 
Ma,  qua  Mariagium  illud  factum  fuit. 
Rompre  son  mariage,  dici  tur  de  muliere, 
quse  fidem  marito  datam  frangit,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1398.  ex  Reg.  153.  Char- 
toph.  reg.  eh.  514  :  Durant  lequel  ma- 
riage ,  il  fui  commune  renommée  que  la- 
dite  Tiphaine  avoit  rompu  son  Mariage, 
et  par  especial  que  Perrinot  de  S.  Ger- 
main  escuter  la  rnaintenoit. 

MARIALE,  Graeculis  recentioribus  Ma- 
pi  «Xe,  pc6Xtov  '£yo\  T7j<  ®£ot6xou  èyxw|xtov. 
Ita  Theodosius  Zygomalas  apud  Marti- 
num  Crusium  in  Turco-Graecia  pag. 
243.  Ita  porro  librum  suum  de  Miracul is 
B.  Mariae  Suession.  non  ita  pridem  edi- 
tum  cum  Hi  storia  ejusdem  Monasterii, 
a  Michaele  Germano  Benedictino,  ins- 
cribere  Hugonem  Farsitum  observat 
Sanderus  in  Bibl.  MSS.  Belgii  pag. 
858.  360. 

t  MARIARE,  Mare  navigare.  Literae 
Eauardi  Regis  Angl.  ann.  1315.  apud 
Rymer.  tom.  3.  pag.  509  :  Cum  testate 
proximo  preterita,  Petrus  Arnaldi...  ma- 
gister  navis  vocatse  S,  Jacobi  de  Baiona, 
qu&  est  Johannis  de  Villa  et  Arnaldi  de 
Oloro,  concivium  Baianm,  et  cum  ea  Ma- 


riassent  ;  filii  iniquitatis,  quidam  Fla- 
mingi  et  Scoti,  ad  dictam  navem  accesse- 
runt,  et  Inter  se  atrociter  debellarunt. 
Vide  Mareare. 

*  MARICADIUM,  Palus,  stagnum. 
Charta  ann.  1185.  inter  Instr.  tom.  10. 
Gali.  Christ.  col.  324  :  Fratribus  dietse 
ecclesia  quoddam  Maricadium,  quod  vo- 
catur  Gerardi  le  Pellu,  situm  inter  ne* 
mus  vallis  Hìvonis  et  villam  de  Campa- 
gnes,  et  pratum  quod  est  ante  por  tam 
vallis  Hivonis  extra  fossatum,  ad  usa- 
gium  dictae  ecclesia  omnino  libera  con- 
firmavi  tenenda  in  perpetuum.  Vide  Ma- 
ricium. 

*  MARICINI  A,  Loca  mari  vicina,  in  ve- 
teri  Glossar,  ex  Cod.  reg.  521. 

T  MARI  CIUM,  Pai us,  stagnum.  Charta 
Richardi  Reg.  Angl.  apud  Marten.  tom. 
1.  Ampli  ss.  Coliect.  col.  990  :  Teneant  de 
nobis  et  heredibus  nostris  prsedictas  villas 
cum  omnibus  pertinentiis  suis  bene  et  in 
pace...  in  vivariis  et  stagnis,  in  Mariciis 
et  piscariis.  Occurrit  praeterea  in  Charta 
apud  Madox  Formul.  Angl.  pag.  183. 
vide  Mariscus. 

«  MARICUS,  Idem  qui  alibi  Major  vel 
Syndicus  appellatur,  qui  res  alicujus 
comm unita tis  curai.  Charta  ann.  1199. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med. 
aevicol.  177:  Et  juvabimus  sequi..  Tar- 
visii  potestatem  et  successores  ejus,.., 
cum  requisiti  fuerimus  per  nuncium  Tar- 
visii,  vel  per  Maricum  nostrum  :  et  quod  t 
Maricus  teneatur  facere  juraire  homines, 
ut  dicium  est  superius,  omni  anno.  Sy- 
nod.  Aquilej.  ann.  1282.  inter  Monum. 
ejusd.  eccl.  cap.  79.  col.  790  :  Potestates, 
gastaldio/tes,  Maricos,  Lectores,  ancianos, 
consiliarios,  eie.  Stat.Cadubr.  lib.  1.  cap. 
58  :  Quilibet  Maricus  vinculo  sacramenti 
teneatur  et  debeat  sine  fraude  et  sorde 
procurare  et  facere  suo  posse,  quod  omnes 
et  singulae  stratae  et  viee,  ac  etiam  calles 
et  pontes  existentes  in  suis  villis  et  regu- 
lis  teneantur  curdtse  et  mundae  db  omni 
immunditia.  Correct.  eorumd.  statut. 
cap.  7  :  Ordinamus  quod  quandocumque 
aliquis  tabernarius  vel  alius  volens  ven- 
dere vinum  ad  minutum  in  contracta 
Cadubrii,  teneatur  et  debeat  denunciare 
jurato  vel  Marico  villse  in  qua  habitat,... 
quod  veniant  ad  ponendum  vinum  ejus 
ad  manum,  et  secundum  quod  per  eos 
setimatum  fuerit,  teneatur  et  debeat  dic- 
tum  vinum  vendere. 

T  MARIDATGE,  Mariagium,  dos  mulie- 
ris. Chartular.  Aureliense  in  Lemovici- 
bus  :  Dedit  duos  solidos  quos  hàbebat  de 
son  Maridatge.  Vide  Maritagium. 

*  MARIDATGIUM,  Quod  favore  et  in- 
tuitu  matrimonii  datur.  Charta  ann. 
1372.  in  Reg.  4.  Armor.  gener.  pag.  xxij  : 
Maria  de  Ar agone...  donavit  Guillelmo 
Bertrandi  de  Guisquardo  domicello  sponso 
suo  futuro...  in  dote  et  Maridatgio...  om- 
nia bona  sua  mobilia  et  immobilia.  Vide 
Itfarida  tei  e 

T  MARIENUM,  ut  Materia.  Vide  in  hac 
voce. 

»  MARIGLERIUS,  ^Edituus,  custos  ec- 
cl esias  ;  cujus  offici um  Marioleria,  Gali. 
Marglerie  vel  Marreglerie,  appellatur. 
Chartul.  S.  Mart.  Augustod.  :  Sciendum 
est  quod  de  Marioleria  ip&ius  ecclesia, 
quia  abbatis  est,  et  ipse  debet  Mariglerium 
ponere  et  mutare.  Instr.  ann.  1406.  ex 
Bibl.  reg.  :  Icelui  déposant  et  messire 
Guillaume  Rigolet,...  qui...  avoit  en  ce 
jour  la  garde  de  la  Marglerie  de  la  Cha- 
pelle,  se  allerent  esbatre  en  Vostel  de  Guil- 
laume Simon  espicier,...  et  après  ce  que 
ils  y  orent  estè  par  certaine  espace  de 
temps...  un  des  serviteurs  de  messire 
Guillaume  Belier  vint  dire  audit  Rigolet 


que  il  sfen  venist  tantost  en  la  sainte  Cha- 
pelle  et  que  Vuys  en  estoit  ouvert,  etc.  In- 
fra :  Marreglerie.  Marillier,  in  Charta 
ann.  1472.  inter  Instr.  tom.  12.  Gali. 
Christ.  col.  203.  Vide  Marrelarius, 

j  M ARILA,  a  Graeeo  pocpcXa  seu  [/.aptXv], 
Pulvis  carbonum,  favilla.  Pollux  Cael. 
Rhodig.  14.  16  :  Faber  fumo  oppletus  et 
Marita. 

1  MARIMENTUM,  Quodvis  lignum  aedi- 
bus  construendis  aptum.  Charta  Wil- 
lelmi  Episc.  Lingonens.  ann.  1216.  tom. 
4.  Gali.  Christ.  inter  Instrum.  col.  202  : 
Retinuerunt  autem  sibi  usuarium  in  ne- 
moribus  suis  ad  foca  sua  et  ad  Marimen- 
tum  ecclesia  suse  et  domorum  suarum. 
Vide  Materia. 

T  MARINA,  JSstus  maris  turgidior. 
Vita  S,  Wlf ramni  Episc.  Senon.  saec. 
3.  Bened.  part.  1.  pag.  361  :  Cumque 
rheuma  maris  tempore  Marina  pr&dic- 
tum  impleret  locum,  etc.  Vide  Malina. 

*  Marine,  prò  Mer,  mare,  apud  Guill. 
Guiart.  ad  ann.  1249.  ubi  de  navali  pu- 
gna : 

Tel  nombre  d1  autres  i  demeurent 
Que  couvert  en  esl  la  Marine. 

1  MARINA  Vasa,  Naves  cujusvis  ge- 
neris. Est  etiam  Manna,  nude  maritima 
ora,  Gali.  La  còte.  Memoriale  Potestà- 
tum  Regiens.  ad  ann.  1284.  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  1161  :  Videntes  Pisani^ 
omne  malumy  quod  eis  a  Januensibus 
erat  inflictum,  volentes  suam  injuriam 
vendicare,  multas  naves  et  galeas  et  vasa 
Marina  fabricaverunt  in  flumine  Arni... 
Et  discurrebant  per  totam  Marinam  Ja- 
nuensem  destruendo,  comburendo,  occi- 
dendo,  capiendo  et  depredando.  Occurrit 
praeterea  in  Chron.  Estensi  apud  eum- 
dem  tom.  15.  col.  367.  Vide  Marilimse. 
Marina,  fascis,  6é<r|ii],  in  Gloss.  Lat. 
Graec.  mendose  prò  Manua  ;  quod  vide. 

*  MARINALIS  Lex.  Vide  supra  in 
Lex. 

1  MARINARICIA.  Vide  Marinarius. 

MARINARIUS  ,  Navicularius ,  nauta, 
Marinier.  Usatici  Barcinonenses  MSS. 
cap.  56  :  Homines  nobiles  et  ignobiles  , 
Magnai es  et  Milites,  et  pedites,  Marinara, 
et  cursarii,  et  monetarii  in  illorum  terra 
stantes.  [Concil.  Rom.  sub  Nicolao  II. 
PP.  ann.  1059.  tom.  4.  Annal.  Bened.  pag. 
749  :  Post  heec  dum  consultaretur  capitu- 
lum  illud,  quod  uni  persona  qualuor  li- 
brse  panis  et  sex  potus  quotidie  concedun- 
tur,  sacer  Conventus  Episcoporum  excla- 
mavit...  quod  illa  expensa  magis  videre- 
tur  constituta  Marinariis,  quam  Canoni- 
cis  ,  matronis  quam  sanctimonialibus  , 
scilicet  ut  habeant  unde  sibi  concilient 
greges  liberorum.  Informationes  civit. 
Massil.  prò  passagio  transmarino  ex 
Cod.  MS.  Sangerm.  :  Et  si  voluerit  con- 
ducere Marinarios  ad  mensem,  constabant 
Marinara  quilibet  X.  lib.  qui  erunt  in 
summa  vc.  lib.  quolibet  mense  et  facient 
ipsi  Marinarii  omnes  sumptus  suos.]  Oc- 
currit apud  Constantinum  Africanum 
lib.  Commun.  locor.  Medicor.  cap.  18. 
Bromptonum  ann.  1100.  1189.  Joan.  Car- 
messonum  in  Vita  S.  Petri  Thomasii 
cap.  4.  in  tom.  4.  Spicilegii  Acheriani, 
etc.  [Adde  Constit.  Friderici  Reg.  Sicil. 
cap.  33.  Breviarium  Hist.  Pisanae  ad 
ann.  1163.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
173.  Memoriale  Potestatum  Regiens. 
apud  eumd.  tom.  8.  col.  1098.  Nicolaum 
Specialem  de  Reb.  Siculis  lib.  4.  itidem 
tom.  10.  col.  990.  etc.  Le  Roman  de  Roti 
MS.  : 

Donc  fist  à  tous  dire  et  crier, 
El  as  Marineaux  commander 
Que  les  nefs  fussent  depechiez.] 


MAR 


MAR 


MAR 


281 


Marineria  in  Libertatibus  Barcino- 
nensib.  anni  1283.  [Statuta  Arelat.  MSS. 

art.    144  :   Teneantur    mittere bar- 

chas  suas  cum  Marineriis  in  subsidium 
Ugni.] 

Marinaricia,  Italis  Marinareza,  Mer- 
ces,  quae  marinariis,  seu  nautis  exsolvi- 
tur  a  Patrono,  in  Statutis  Venetorum 
lib.  6.  cap.  71.  et  in  libro  Promissionis 
maleficii,  in  eodem  Codice,  cap.  32. 

T  Marinari us,  Viator,  nostris  Passa- 
ger.  Oharta  ann.  1390.  e  Tabular.  Mas- 
si!. :  Quilibet  Marinarius  solvat  proviagio 
suo,  etc.  Statuta  Massi),  lib.  4.  cap.  15  : 
Si  quis  conduxerit  Marinarios,  vel  alios 
operarios,  aliasve  personas  qui  ei^  prò 
pretto,  seu  loquerio  constituto,  aliquid 
licitum  se  facturos  convenerint,  etc.  Oc- 
«urrit  ibidem  pluries  et  cap.  16.  non 
semel* 

*  MÀRINIARIUS,  Nauta,  nostris  alias 
Marinaire  et  Marinel.  Tabul.  Massi I.  : 
Item  Bertrandus  de  Vilar dello  Catalanus 
consuluit,  quod  dictus  dominus  amiratus 
faciet  juxta  consilium  majoris  partis  die- 
torum  Marinariorum.  Le  Roman  d'Alex. 
Ms.  part.  2  : 

La  outre  vueilh  passer  avec  ce  Marinaire. 

Lit.  remiss.  ann.  1377.  in  Reg.  113.  Char- 
toph.  reg.  eh.  187  :  Gieffroy  Bertrand  de 
Saint  Malo  de  Lille  poure  Marinel,  etc. 
Alise  ann.  1412.  in  Reg.  166.  eh.  279  : 
Gomme  le  suppliant  se  feust  mis  en  un 
vaissel  en  la  compaignie  du  maistre  et 
autres  Marineaulx  d'icellui  vaissel  pour 
aler  pescher,  etc.  Vide  Marinarius. 

MARINELLI,  Iidem  ,  qui  Marinara  , 
apud  Matth.  Paris  pag.  162.  166.  et  S. 
Bernard u m  lib.  de  Modo  bene  vivendi 
cap.  57.  [Litterae  Henrici  VI.  Reg.  Angl. 
ann.  1431.  apud  Rymer.  tom.  10.  pag. 
489  :  De  nostris  mercatoribus  seu  Marinel- 
lis7  ac  eorum  naves  vel  bona,  cum  ad  por- 
tus  seu  stathes  dictarum  terrarum  vestra- 
rum,  etc.  Adde  lib.  nigrum  Scaccarii 
pag.  369.] 

5  MARINERII.  Vide  Marinarius. 

MARINOLA,  Gloss.  MS.  Eccles.  Pari- 
siens.  :  Encetecia,  Marinola  lignea,  qua 
amphora  sustinetur.  Papias  habet  :  En- 
cetegna,  macinola,  qua,  etc.  [Leg.  Ma- 
ritinola ,  parva  machina.  Vide  Ence- 
teria.] 

1  MA  RI  N  OS  US  .  Mar  in  us,  maritimus. 
Epist.  Manasses  Oamerac.  Eptsc.  apud 
Baluz.  tom.  5.  Misceli,  pag.  319  :  Itaque 
cum  Deus  spiritualem  gladium  nobis  so- 
lummodo  reliquerit,  illos  spirituali  gladio 
puniamus  quorum  Marinosis  impulsi 
tempestatibus  neque  die  neque  hora  quies- 
cere  possumus. 

\  1.  MARINUS,  Provincialibus,  Auster, 
vulgo  Lou  marin  ,  quia  a  mari  fiat. 
Oharta  ann.  1473.  ex  Schedis  Pr.  de  Ma- 
zaugues  :  Et  ab  alio  latere  dictus  terminus 
respicit  versus  Marinum. 

•2.  MARINUS,  Piscator.  Charta  Adelf. 
reg.  Aragon.  aera  1165.  prò  habitat.  Tu- 
te laè  in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh.  295  : 
Et  persolto  vobis  totas  xllas  aquas  quod 
pesquetis  ubi  potueritis  ;  sed  totos  illos 
sollosy  quifuerint  ibi  priso$f  sedeantmeos 
et  predat  eos  meo  Marino  prò  ad  me. 

MARIOLA,  Imago  S.  Mariae  virginis. 
Vitae  Abbatum  S.  Albani  :  Hic  quoque 
fere  perfecit  pulcram  Mariolam  cum  per" 
tinentiis.  Iterum  :  In  Australi  Ecclesia 
parte,  juxta  nobilem  Mariolam.  Alio  loco  : 
Ante  majus  altare  et  Mariolam,  quae  eì- 
dem  supra  ponitur.  Willelmus  Guìart 
MS.  in  Ludov.  Vili  : 

Aubes,  fros,  chasuble*,  estole», 
Crois,  Crucefis,  et  Marioles, 
Unes  d'argent,  autres  de  fast. 


*  Mirac.  Mss.  B.  M.  V.  lib.  1  : 

Devant  ne  sai  quel  Mariolo, 
Ki  tient  un  enfant  et  acole, 
Toute  jour  s'aloit  acroupant. 

*s  MARIOLI  dicebantur  Sacerdotes  vel 
Clerici,  qui  die  sancto  Paschas  trium 
Mariarum  personas  agebant.  Ordinar, 
eccl.  Oamer.  Ms.  fol.  42.  v°.  :  Interimin 
revestiario  parantur  tres  Mariolae,  quarum 
duae  indulse  sunt  casulis  albis,  et  tertia 
dalmatica  alba,  coopertis  capitibusamictu, 
tenentes  in  manibus  poma  aurea  in  si- 
gnum  aromatum. 

*  MARIOTH,  El  brazo  sopra  el  cubito. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms.  Vide  supra  in 
Maheria. 

1  MARI0TI0,  perperam  prò  Marritio, 
Detrimentum  ,  jactura  rei.  PJacitum 
ann.  821.  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  373  :  Jasserat  ipse  Princeps  (Ludovi- 
CUS  Pius)  supradiclis  Aledranno  et  Leoni, 
ut  sine  Mariotione  el  de  omni  causa  quam 
cum  Guinigis  habebamus...  plenam  justi- 
tiam  facere  jussissemus. 

T  MARIS,  Mensura  sex  capiens  heminas. 
Vocabular.  Sussannasi. 

*  MARISAN,  Lo  octavo  mese,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

MARISARGHUS.  Vide  Marearchus. 

*  MARISGALGHUS,  Equarius  medicus, 
Ital.  Maliscalcof  Maniscalco  e  Mariscalco. 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  I.  pag. 
377  :  Testes  fuerunt  Joannes  filius  Johan- 
nis  sartoris,  qui  habitat  in  domo  bona- 
cursìi  Mariscalchi.  [Fr.1 

MARISCUS,  Palus,  Gallis  Marés,  vel 
Marais,  quam  vocem  a  Mare,  id  est, 
collectione  aquarum  deducit  Salmasius  : 
Somnerus  a  Saxonico  mersc,  palus. 
[Charta  apud  Mabill.  tom.  2.  Annal.  Be- 
ned.  pag.  697  :  Cum  terra  et  silo  a,  Ma- 
risco  ad  integrum  meam  partem...  trado 
atque  transfundo.  Tabular.  Dolense  ann. 
1303  :  Quaedam  terree  arabiles  sitse  in  pa- 
rochia  de  Pleudehen  juxta  flumen  de  Ren- 
tra,  qui  vulgariter  appellantur  magni 
Marisci  D.  de  Querquen.]  Ingulfus:  Vici- 
nas  paludes,  circumque  jacentes  Mariscos 
immeabiles  reddebant.  Infra  :  Cum  insula 
circumjacente,  et  duóbus  Mariscts  adja- 
centibus.  Occurritnon  semel  apud  Matth. 
Paris,  et  alios. 

1  Marescitjm  ,  Eadem  notione  ,  in 
Chartular.  S.  Vincentii  Cenoman.  fol. 
118. 

1  Maresgum.  Charta  ann.  1030.  ex  Ta- 
bulano Montis  S.  Michaelis  :  Alanus  D. 
G.  Britannorum  Comes  dedi  Beo  et  Beato 
Michaeli  villam  Bohel  cum  omni  Mar  esco 
quod  ad  eam  pertinet.  Charta  Eustachii 
Comit.  Bolon.  ann.  1112.  apud  Baluz. 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  137  :  In  aquis, 
in  piscationibus,  in  pralis  et  in  Marescis. 
Chron.  Andrense  tom.  9.  Spicil.  Acher. 
pag.  471  :  Tertiam  partem  Maresci  de  Ba- 
velinghem...  pertinaciler  exegit. 

*  Nostris  Maresqs,  Mareschat  et  Mare s- 
chiere.  Chron.  S.  Dion.  lib.  1.  cap.  2. 
tom.  3.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  156  : 
Li  leux  estoit  tant  fort  et  si  périlleus  pour 
les  fonteniz  et  pour  les  Mareschieres,  etc. 
Instr.  ann.  1406.  ex  Bibl.  reg.  :  Laquelle 
fiefferme  est  toute  en  un  lieti,  où  il  souloit 
avoir  un  vivier,  qui  piega  aterry  et  vint 
en  prezt...  et  de  present  est  en.  Maresqs. 
Lit.  re  miss.  ann.  1475.  in  Reg.  195.  Char- 
toph. reg.  eh.  1483  :  Pour  fener  et  mettre 
en  mullon  le  foing  qui  esloit  faulché  en 
leur  pré,  Mareschatz,  botz  oumarates... 
Le  bot  du  prestre,  autrement  dit  marates 
ou  Mareschatz.  Hi  ne  Mareschier,  Pratum 
adaquare,  in  Charta  ann.  1364.  ex  Reg. 
96.  eh.  75  :  Les  kabitans  peuent  et  porront 


fouir  une  gauge  en  parfont  en  leursdiz 
marez  pour  Mareschier. 

1  Maresbum,  in  Chartular.  S.  Van- 
dreg.  tom.  1.  pag.  10  :  Item  vendldi.... 
unam  piecham  terree  sitam... supra  Mare- 
seum. 

Maresium,  Eadem  notione.  Charta 
Philipp®  Comitissae  Pictavensis,  uxoris 
Guillelmi  Vili  :  Quod  ego  audiens  gravi- 
ter  tuli,  prò  eo  quod  eadem  Mar  e  sia  dice- 
bantur esse  de  osculo  meo.  [Charta  ann. 
1239.  ex  Tabular,  monast.  de  Alba  co- 
rona :  Joscelinus  D.  de  Rocha  Bernardi 
dedit  Abbatise  de  Alba  corona  salinam 
suam  quam  habebat  in  Maresxis  de  Tre- 
vali,  in  ipso  videlicet  introitu  Maresio- 
rum.  Charta  de  Aquariatu  de  Tale- 
mundo  :  Item  sex  sextaria  salis  ad  men- 
suram  Olona?  quae  habemus  super  Maresio 
Martini  sìngulis  annis,  annui  et  perpetui 
redditus  ;  quod'  quidem  Maresium  tenet 
archipresbyter  Alperiensis .]  Occurrit  prae- 
terea  in  Charta  anni  1217.  apud  Sam- 
marthanos  tom.  4.  Galliae  Christ.  pag. 
5.  et  in  alia  anni  1244.  in  Probat.  Hist. 
Castanetorum  pag.  23.  24. 

Marescagium.  Charta  anni  1267.  qua 
Matthaeus  de  Montemorenciaco  vendit 
Abbati  S.  Dionysii,  quosdam  redditus  et 
usagia  in  terra  et  supra  terram  Ecclesiae 
S.  Dionysii  in  Francia  apud  Argento- 
lium.  Qui  redditua  Cursus  et  Marescagium 
vulgariter  nuncupatur,  prò  40.  Ubris  Pa- 
ris. Facultas  forte  u  tendi  marescis  al  te- 
ri  us  domini.  [Hic,  Marescagium,  nomen 
est  propri um  territori i  cujusdam  prope 
Argentolium,  quod  vulgo  le  Marais  dici- 
tur.  ] 

Marescheius,  Palus,  locus  palustris, 
Marais.  Charta  Gilonis  de  Aciaco  Mili- 
tis  ann.  1227.  in  Tabulano  Ecclesiae  Mel- 
densis  f .  30  :  Ex  parte  Crociaci  ab  introitu 
Mar  eschei... ita  tamen  dicerem  mareschicos 
de  Estrepill.  qui  sunt  inter  molendinum 
de  Molignon,  etc,  Mareschere,  dicebant 
nostri  ,  quomodo  pascua  vertit  Hugo 
Plagon  in  versione  Gali.  MS.  Will. 
Tyrii  lib.  2.  cap.  19.  Guill.  Guiart  ann. 
1304  : 

D'autre  part  outre  la  riviere, 
Se  sont  prés  d'une  Mareschiere 
Li  Flamens  lendus  a  grant  presse. 

Robert  us  Bourronus  in  Merlino  MS.  : 
Une  tour  fort  et  hautì  qui  seoit  en  une 
Marescherie. 

1  Marisculum,  diminut.  a  Mariscus. 
Lambertus  Ardensis  apud  Ludewig. 
tom.  8.  Reliq.  MSS.  pag.  517  :  In  Maris- 
culo  apud  Ardeam  juxta  molendinum  ex- 
clusam...  fecit. 

*Ita  Maresquel,  a  Marest,  in  Charta 
ann.  1399.  ex  Ohartul.  23.  Corb. 

|Marescosus,  Locus  palustris.  Wil- 
lelmus Brito  lib.  2.  Philipp.  : 

Quaque  Marescosos  extendit  Flandria  campos. 

^Marisiacus,  Idem  quod  Mariscus, 
Palus,  Marais.  Bulla  Johannis  VIII.  PP. 
ann.  877.  tom.  8.  Annal.  Bened.  pag.  679: 
Berziacum  una  cum  molendino,  Berziso 
Marisiacos  duos  atque  spicariurn. 

*  MARI  SMARE,  Marennium,  seu  mate- 
riam  ligneam  domibus  sedificandis  ap- 
tam  exseindere.  Charta  ann.  1276.  in 
Chartul.  eccl.  Lingon.  fol.  256.  r°:Abbas 
et  conventus  quittaverunt...  totum  usa- 
gium,  quod  habebant  in  omnibus  nemori- 
bus  de  Marasco  scindendi  et  Marismandi. 
Vide  Marrimare. 

MARISTALLA.  Vide  Marestalla. 

1  MARISTUS  ,  prò  Mariscus  ,  Palus. 
Charta  Henrici  Reg.  Angl.  ann.  1285.  in 
Tabul.  regio  Reg.  92.  Ch.  58  :  Cum  om- 
nibus aliis   libertatibus...  in   stagnis  et 

36 


282 


MAR 


MAR 


MAR 


vivariis,  inMaristisetpiscariis,  etc.  Charta 
Johannìs  de  Monteforti  Ducis  Britan. 
ann.  1360.  ex  Arch.  castri  Nannet.  :  Si- 
mul  cum  membris  hamelettis,  pratis,  pas- 
cuis,  Maristis,  etc, 

MARITA,  Uxor.  Vetus  Inscriptio  Bar- 
rinone :  Covnelius  L.  F.  Secundinae  L. 
Valer.  Rufus  Maritai  optim.  etc.  Alia  Ro- 
ma? :  D.  M.  Julim  Pietà  ti  Maritae  optimae 
C.  Julius  Symfor.  fedi. 

0  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Molher,  Prov.  uxor,  Marita,  mari" 
fella, 

MARITAGIUM,  Donatio,  qua?  a  parente 
filiaefitpropter  nuptias,  seu  intuitu  ma- 
trimonii.  Regiam  Maiestatem  lib.  2.  cap. 
18.  §  1.  et  Gian  villa  lib.  7.  cap.  1  :  In  alia 
acceptione  accipitur  dos  secundum  Leges 
Romanas,  secundum  quas  proprie  appel- 
latur  dos,  id  quod  cum  muliere  datur  vira, 
quod  vulgariter  dicitur  Maritagium.  Potest 
itaque  quilibet  liber  homo  terram  habens, 
quandam  partem  terree  suae  dare  cum 
nlia  sua}  vel  cum  qualibet  alia  muliere  in 
Maritagium,  etc.  Et  cap.  48.  1 12.  ab  hae- 
reditate  distinguiti^.  Hinc  possidere  ex 
Maritagio,  apud  Ordericum  Vitalem  lib. 
5.  pag.  590.  Dare  in  Maritagium,  apud 
Radulphum  de  Di  ceto  ann.  1199.  nostris 
vulgo,  Donner  en  mariage,  id  est,  favore 
matrimonii.  Consuetudo  municipalis  de 
Labourt,  tit.  9.  art.  12  :  Dot  ou  donation 
pour  nopces,  vulgairement  appelé  Ma* 
riage.  Leges  Edwardi  Oonfess.  cap.  19  : 
Remaneant  legales  cum  dotibus  suis  et 
Maritagiis.  Oh  art  a  Henrici  Regis  Angliee 
apud  Matth.  Paris  ann.  1213  :  Et  si  mor- 
tuo  marito  uxor  ejus  remanserit,  et  sine 
liberis  fuerit,  dotem  suam  et  Maritagium 
habebit.  Adde  aliam  Joannis  Regis  ann. 
1215.  ibid.  pag.  178.  Statuta  Alexandri 
II.  Regis  Scotiae  cap.  22.  §  1.  2.  Fletam 
lib.  5.  cap.  24.  Petrum  de  Vineis  lib.  3. 
Epist.  5.  etc.  [JSdictum  Phiiippi  Pulcri 
ann.  1219.  toni.  1.  Ordinat.  Reg.  Fr.  pag. 
38  :  Parentibus  vero  mulieris  accedet  id 
quod  ipsa  secum  attulit  in  Matrimonium, 
salvo  legato  suo,  quod  ipsa  facere  potuit 
per  j us.  Epist.  Friderici  II.  Imper.  tom. 
2.  Spicil.  Acher.  pag.  575  :  Nonpossumus 
silentio  preterire  qualiter  Marchioni  Mis- 
niae  sorore  sua  nuptui  tradita,  in  terra 
sua  nuptiis  celebratis,  cum  prima  thori 
gaudi  a  celebrasset,  aggressus  est  in  ledo, 
et  surgere  non  permisit,  donec  eos  in  ejus 
manibus  dotes  et  jus  de  quibus  tenebatur 
eis  prò  Maritagio  respondere ,  oportuit 
necessario  remisisse.  Charta  ann.  1207. 
apud  Kennett.  Antiquit  Ambrosden. 
pag.  171  :  Cencessimus...  villam  de  Mene- 
lida  cum  pertinentiis  suis  quam  Alanus 
de  Dunstanvil  pater  ipsius  Cecilia  dedit 
ad  se  Maritandam.]  Maritagium  autem 
aliud  est  liberumt  aliud  servitio  obno- 
xium. 

Maritagium  Liberum,  nostris  Prac- 
ticis  ,  Frane  mariage ,  dicitur,  inquit 
Bracton.  lib.  2.  cap.  7.  |  3  :  ubi  donator 
vult,  quod  terra  sic  data,  quieta  sit  et 
libera  ab  omni  s&culari  servitio,  quod  ad 
dominum  m  feodi  possit  pertinere  ;  et  ita 
quod  Me,  'cui  sic  data  fuerit,  nullum  om- 
nino  faciat  inde  servitium  usque  ad  ter- 
tium  haeredem,  et  usque  ad  quartum  gra- 
dum,  ita  quod  tertius  haeres  sit  inclusivus. 
Et  infra  :  Gradus  autem  computandi 
sunt  a  primo  donatario  usque  ad  tertium 
hseredem  inclusivum,  ut  donatarius  faciat 
primum  gradum,  et  kaeres  suus  faciat  se- 
cundum, et  haeres  hseredis  tertium,  et  h&~ 
res  secundi  h&redis  quartum,  qui  quidem 
tenebitur  ad  servitium,  etc.  Eadem  paene 
habentur  apud  Glanvillam  lib.  7.  cap. 
18.  in  Regiam  Majestat.  Hb.  2.  cap.  57. 
et  apud  Littletonem  sect.  17.   et  seqq. 


[Hinc  in  Lib.  nigro  Scaccar.  pag.  82  : 
Maritagium,  quod  dicit  non  adhuc  debere 
servitium.]  His  autem  locis  cum  donator 
liberari  dicitur  a  servitio  et  homagio,  id 
intelligendumest  de  servitio  et  homagio 
donatoris,  quod  exerte  indicat  Littleton. 
sect.  19.  nam  donator  terram  suam  libe- 
ranti ab  alterius  domini  homagio  et  ser- 
vitio conferre  non  potest.  Charta  Ma- 
thildis  de  S.  Lizio,  in  Monastico  Anglic. 
toin.  1.  pag.  370  :  Dedi...  tertiam  partem 
totìus  manerii  mei  de  Cratesféld,  quod  est 
liberum  Maritagium  meumì  etc.  Pag.  416: 
Terram  suam  de  Rudham  pater  suus  de- 
dit in  liberum  Maritagium,  Pag.  514  : 
Ecclesìam  S.  Crucis...  quae  sita  est  in  li- 
bero Maritagio.  [Lib.  niger  Scaccarii  pag. 
252  :  Praeterea  Willelmus  Peverell  dedit 
tnichi  in  franco  Maritagio  quiete  cum  so- 
rore sua  feodum  11.  militum,  Charta 
ann.  1256.  apud  Kennett.  Antiquit.  Am- 
brosden. pag.  251  :  Williel mus  Longspe 
dedit  et  concessit  Henrico  /ilio  dicti  Ed- 
mundi  Margaretam  filiam  suam  et  h&re- 
dem  et  cum  ipsa  in  libero  Maritagio 
maneria  sua  de  Bumcester  et  Midlington 
cum  omnibus  homagiis,  redditibus,  servi- 
tiis  et  consuetudinibus  et  omnibus  aliis 
pertinentiis  sine  aliquo  retinimento.] 

Ma.rita.gium  autem  servitio  obnoxium 
illud  est  quod  datur  cum  speciali  reser- 
vati one  servitii  debiti  domino  capitali  : 
et  qui  hujusmodi  terras  accipit  nomine 
mari tagii,  ipse  et  omnes  ejus  haeredes 
tenentur  facere  servi tia  domino.  Sed 
neque  ipse  ,  neque  duo  ejus  haeredes 
facient  homagium  domino  ;  verum  ter- 
tius haeres  omnia  servitia  et  homagium 
facere  tenebitur.  Ita  Regiam  Majestat. 
lib.  12.  cap.  57.  §  7.  8.  9.  et  Bracton.  d. 
cap.  |  4.  [**  Vide  Philips.  Histor.  Jur. 
Anglic.  tom.  2.  pag.  184.  sqq.] 

1  In  Libero  Maritagio,  hoc  est,  So- 
luto matrimonio,  atque,  ut  habent  alia 
Instrumenta,  in  pura  viduitate,  in  libera 
viduitate  et  in  ligia  potestà  te  ;  cum  scili- 
cet  uxor  defuncto  marito  tota  sui  juris 
est.  Kennettus  sub  ann.  1129.  Antiquit. 
Ambrosden.  pag.  90  :  Dictus  Robertus 
Ecclesiam  de  Oseneia  fundavit,  et  Cano- 
nicos  regulares  in  ea  conslituit,  et  Eccle- 
siam de  Claidon,  et  alias  quamplurimas 
eisdem  Canonicis  contulit.  Post  mortem 
vero  ejusdem  Roberti  praefata  Editha  in 
libero  Maritagio  suo  plurimas  terras  prae- 
fatis  Canonicis  in  Cleidona  dedit.  Vide 
Ligius. 

f  Maritagium  Habere,,  Formula  usi- 
tata  apud  Anglos  in  Litteris,  quibus  Rex 
alicui  concede bat  in  uxorem  ducere 
filiam,  quee,  dum  minor  aetate  esset,  sub 
ejus  tutela  existebat.  Litterae  ann.  1215. 
apud  Kennett.  Antiq.  Ambrosden.  pag. 
182  :  Habere  faciunt  W.  Com.  Sarum. 
Maritagium  filias  Ricardi  de  Camville  ge- 
nilae  de  Eustachia...  ad  opus  Willielmi  sui 
primogeniti,.,  Cum  tota  hser editate  sua 
contìngente  ipsam  filiam  ejusdem  Ricardi 
in  balliva  sua  ex  parte  ma  tris  su  se. 

Maritagium,  Littletoni  sect.  103.  Ma- 
riage, nude,  dicitur  jus  quod  domino 
feudi  competit  maritandi  filias  vassalli 
sui  defuncti  :  seu,  ut  definitur  a  Co- 
wello  1.  2.  tit.  3.  §  20  :  est  commodum 
illud,  quod  domino  feudi  e  nuptiis  mino- 
ris  de  se  per  servitium  Militare  tenentis 
conficere  potest.  Statutum  Merton  e n  se 
cap.  7  :  Maritagium  ejus,  qui  infra  asta- 
tem  est,  de  verojure  pertinet  ad  dominum 
feodi.  Vide  Statutum  2.  Westmonaste- 
riense  cap.  18.  Regiam  Majestatem  lib. 
2.  cap.  48.  Fletam  lib.  1.  cap.  9.  §  5. 
et  cap.  13.  et  quae  notavimus  ad  Statuta 
S.  Ludovici.  Quibus  adjungenda  omnino 
Charta  Henrici  III.  Reg.  Angl.  ubi  istius 


legis  ac  juris  ratio  redditur,  apud  Gu- 
liel.  Prynneum  in  Libertatib.  Anglic. 
tom.  2.  p.  602.  ex  qua  quaedam  delibabi- 
mus  :  Cum  per  experientiam  didicimus, 
quod  quamplures  Dominae  regni  nostri, 
spreta  securilate,  quas  per  legem  et  ariti- 
quam  consuetudinem  regni  Anglias  capi 
solet  et  débet  ab  eis,  ne  se  maritari  per- 
mitterent  sine  consensu  et  voluntate  nos- 
tra, non  requisito  super  hoc  nostro  assensu, 
unde  tam  nobis  quam  Coronai  nostras  et 
damnum  et  opprobrium  emerserunt.  Mox: 
Vobis  mandamus,  firmiter  injungentes  in 
fide,  qua  nobis  tenemini,  qualenus  sine 
dilatione  a  Mar  gerla  sorore  quondam  Co- 
mitis  Warwicensis,  quae  est  una  de  gene- 
rosioribus  mulieribus  regni  nostri ,  et  cas- 
trum  habet  ingentis  fortitudinis,  et  situm 
versus  partes  Marchiai,  prò  quo  nobis  nul- 
latenus  expediret,  guod  aliquem  in  vi- 
rum  acciperet ,  nisi  de  ipso,  tanquam 
de  nobis  confiderem,  castrum  de  Warwic 
et  de  terris  suis,  quas  ipsi  eligetis^  in  ple- 
gium  capiatisy  prseter  securitatem  debi- 
tam  ,  quod  ipsa  nulli  viventium  sine 
licentia noslrain  matrimonio  copulabitur; 
ita  quod  si  forte  temerario  ausu  contra 
hoc  fecisset,  castrum  praedictum  et  terras 
in  plegium  similiter  captae,  nobis  perpe- 
tuo et  haeredibus  nostris  incurrantur, 

\  Maritagii  Servitium  domino  feudi 
deoere  dicebantur  feminae,  quae  feuda 
militaribus  servitiis  obnoxia  posside- 
bant;  eas  quippe,  ne  consuetum  servi- 
tium periret,  ad  nuptias  cogebat  domi- 
nus  feudi,  modo  sexagesimum  annum 
non  attigissent.  Qua  ratione  vero  id  fie- 
bat  discere  est  ex  Assisiis  Hieros.  cap. 
242  :  Quant  le  Seignor  veaut  semondre  ou 
fair  e  semondre  si  com  il  doit  femme  de 
prendre  baron  quant  elle  a  et  tient  fié  qui 
li  doie  service  de  cors,  ou  à  damoiselle  a 
qui  le  fié  escheit  que  il  li  doit  service  de 
cors,  il  li  doit  offrir  troxs  barons,  et  tels 
que  il  soient  à  lui  afferans  de  parage,  ou 
à  son  autre  baron,  et  la  doit  semondre  de 
deus  de  ses  homes  ou  de  plus,  ou  fair  e  la 
semondre  par  trois  de  ses  homes  Vune  en 
leuc  de  lui,  et  deus  com  Court,  et  celui 
que  il  a  est  ab  li  en  son  leuc  à  ce  fair  e  doit 
dire  enei  :  Dame,  je  vous  euffre  de  par 
Monseignor  tei  et  le  nome,  trois  barons 
tei  et  tei  et  les  nome,  et  vous  semons  de 
par  Monseignor  que  dedans  tei  jour,  et 
motisse  le  jour,  aiés  pris  Vun  des  trois 
barons  que  je  vous  ay  només...  et  enei  li 
die  par  trois  foie,  Adde  cap.  243.  244. 
et  245. 

Maritagium  Rationabile,  quod  do- 
ni in  us  haeredi  offert,  ubi  non  disparage- 
lur,  in  Statuto  Mertonensi  ann.  aO.  Hen- 
rici III.  quod  Mariage  advenant  vocat 
Consuetudo  Normannica  vetus  cap.  26  : 
Se  aucune  femme  demande  à  son  frere 
mariage,  se  il  veul,  il  la  menerà  avec  luy, 
et  l'aura  en  garde  un  an  et  un  jour,  et 
puis  la  pour  verrà  de  avenant  mariage. 
Mariage  avenant  est,  se  elle  est  mariée  à 
convenable  personne  selon  son  lignage  et 
ses  possessions.  Nova  consuetudo  Nor- 
man, art.  357  :  Les  seurs  ne  peuvent  de- 
mander  partage  en  la  succession  du  pere 
et  de  la  mere,  ains  seulement  demander 
mariage.  Mariage  advenant,  ibid.  art. 
262.  et  seq.  Vide  Notas  nostras  ad  Stat. 
S.  Ludov.  pag.  174. 

Maritagium  Desavenans,  Matrimo- 
nium impar  et  minusdignitati  persona? 
conveniens.  Primum  Regestum  Johan- 
nìs de  sancto  Justo  in  Camera  Compu- 
tor.  Paris  :  Pater  dat  filias  desavenans 
Maritagium,  moritur  pater  relieto  filio 
infra  aetatem,  qui  filias  tacet  per  annum 
et  diem,  postquam  pervenerxt  ad  aetatem 
legitimam,  postea  conqueritur,  et  sororem 


MAR 


MAR 


MAR 


283 


suam  et  maritum  ejus,  de  Marilagio  de- 
savenanti,  quaeritur  an  possit. 

1    MARITAGtA     REGALEFAGTA  ,     Gali. 

Mariages  réchaufés ,  Secundse  nuptiae. 
Boeri  us  Con  sii.  40  :  Sponsalia  viduarum 
debent  fieri  de  nocte,  et  non  de  die,  ad 
differentiam  virginum  quae  debent  des- 
ponsari  de  die,  et  conoocatis  amicis...  et  ita 
dtcit  (Angelus)  servari  Perusii,  et  verum 
d'idi,  quod  etiam  ubique  terrarum  viduse 
desponsantur  ante  auroram,  et  solis  or- 
tum,  dixi  in  §  1.  in  addit.  incipiente  Ubi, 
lib.  cons.  Bitur.  et  h&c  viduarum  matri- 
monia vocantur  in  vulgari  nuptiae,  seu 
Matrimonia  recale  facta,Noces  rechaufées. 
Ita  D.  de  Lauriere  in  Gloss.  Jiiris  Gallici. 

Maritagium,  seu  licentià  maritalis, 
maritandi,  matrimoniorum,  dicitur  de 
servis,  conditionalibus,  et  gJebae  ads- 
criptis,  quibus  matrimonili  m  co n tra h ere 
absque  licentià  et  consensu  domini  non 
licebat.  Eginhardus  Epist.  16.  ad  Hat- 
tonem  Co  m ite m  :  Quidam  homo  vester 
nomine  Hunno  venit  ad  limina  sanctorum 
Marcellini  et  Petri,  veniam  postulans  prò 
eof  quod  conservam  suam  ancillam  ves- 
tram  sibi  in  conjugium  sociasset  sine 
vestra  jus sione.  Propter  hoc  precamur 
benignitatem  v estram,  ut  a  nobis  indul- 
gentiam  de  hoc  facto  percipere  mereatur, 
etc.  [Charta  ann.  1325.  apud  Kennett. 
Antiquit.  Àmbrosden.  pag.  401  :  Rober- 
tuSy  et  omnes  alti  custumarii...  non  debet 
filium  suum  ad  literaturam  ponere,  ncque 
filiam  suam  maritare  sine  licentià  et  vo- 
luntate  Priorissas.] 

Ut  porro  consensum  dominorum  obti- 
nerent  servi,  censum  defìnitum  iisdem 
praestabant.  Charta  G.  Laudunensìs 
Episcopi,  apud  Cognatum  in  Historia 
Tornacensi  :  De  unoquoque  eorum  tam 
servo  quam  anelila,  habebitis  annuatim 
sex  denarios  censuales,  et  de  rnortua 
manu  duos  solidos,  et  de  Marilagio  duos 
solidos.  Vetus  Charta  apud  Willelmum 
Hedam  in  Episc.  Traject.  cap.  20  :  Ite- 
rum  ne  omnimodis  sine  respectu  videatur 
sancta  Dei  Ecclesia  prò  licentià  nubendi 
infra  sive  extra  concedere  potestatem, 
dentur  12.  denarii,  etc.  Alia  apud  Buze- 
linum  lib.  3.  Gallo-Flandr.  cap.  21  :  Quas 
familia  unoquoque  anno...  persolvet  de 
respectione  capitis  sui  2.  denarios,  de 
mortua  vero  manu  6.  de  licentià  Maritali 
sex  simili  modo,  etc.  Licentià  matrimo- 
niorum, in  Charta  ann.  1162.  ex  Tabu- 
lano Campani  se  Thuano.  [**  Licentià 
nude  dicitur  in  Notit.  de  hominib.  S. 
Michaelis  Belvac.  circ.  ann.  1100.  exa- 
rata, post.  Irmin.  pag.  379:  Pro  filia  $e- 
cum  adducta,  quam  in  conjugium  erat 
datura,  consuetudinem,  quae  Licentià  vo- 
catur,  scil.  15.  den.  S.  Michaeli...  donavit.] 
Adde  Haraeum  in  Castellanis  Insulens. 
pag.  178.  179.  et  Galiandum  de  Franco 
allodio  pag.  84.  Chronicon  S.  Bertini, 
de  Sifrido  ,  primo  Guinensi  Comite  : 
Servitutem  aliam  induxit,  ut  quilibet,  vir, 
mulier,  senex,  puer,  aut  infans,  ei  dena- 
rium  unum  solver  et  in  anno,  in  Nuptiis 
4.  et  in  morte  quatuor.  Charta  ann.  981. 
in  Probat.  Hist.  Guinensis  pag.  48  :  Sin- 
guli  (servi)  ad  4.  denarios  in  censu  Kal. 
Octobr.  12.  in  Matrimonio  5.  sol.  post  obi- 
tum.  [Charta  ann.  1348.  apud  Kennett. 
Antiquit.  Arabrosden.  pag.  470:  Williel- 
mus  Searich  ad  habendum  in  uxorem 
Johannam  quae  fuit  uxor  Willielmi  Foul, 
venit  hic  in  curiam  et  dat  domino  de  fine 
prò  eadem  in  Maritagio  habenda  x.  sol. 
Vide  iEgid.  Gelend.  in  S.  Engilb.  pag. 
115.  et  Forismaritagium.]  [**  Vide  Hal- 
taus.  Glossar.  German.  voce  Hemd-schil- 
Ung,  col.  878.] 

©e*  Eadem  erat  apud  Anglos  Tenen- 


tium  etiam  a  Rege  seu  Corona  conditio, 
cum  Alias  suas  extra  manerii  sui  dis- 
trictum  nuptui  tradebant.  Charta  ann. 
1277.  apud  Kennett.  Antiquit.  Àmbros- 
den. pag.  320  :  Et  sciendum  quod  si  ho- 
mines  praedicli  filias  suas  extra  liberta tem 
dicti  manerii  maritare  voluerint  dabunt 
domino  prò  qualibet  filia  sic  maritala 
duos  solidos,  et  hoc  prò  catallis  extra 
libertatem  dicti  manerii  cum  ipsa  remo- 
tis,  et  si  infra  libertatem  ejusdem  mane- 
rii eas  maritaverint,  nihil  dabunt  prò 
Maritagiis  earundem. 

Cum  igitur  inter  servitutum  onera 
non  minimum  iJlud  esset,  quod  matri- 
moniorum libertatem  spectabat,  hi  ne 
in  privilegiis  civitatum  et  oppidorum 
incolis  a  Regibus  et  Principibus  indul- 
tis  legere  est,  id  potissimum  cautum  ac 
concessimi,  ut  eis  et  eorum  haeredibus  ad 
libitum  suum  puellas  et  viduas  suas  nup- 
tui tradere,  et  juvenes  uxor  are,  et  ballia 
juvenum  et  puellarutn  sive  viduarum  ha- 
bere  sine  aliqua  contradictione  licer  et,  ut 
est  in  Charta  Alienorae  Reg.  Angl.  ann. 
1199.  prò  Libertat.  urbis  Santonens. 
apud  Beslium  pag.  596.  Alia  Ricardi 
Comit.  Pictav.  prò  Rupellensib.  apud 
eumd.  pag.  600  :  Pr  aeterea  ipsis  concessi, 
quod  si  ipsi  inter  filios  et  filias  suas  et 
mulieres  viduas  matrimonia  contrahere 
voluerint,  ego  eis  nullam  inferam  violen- 
tiam,  nec  ego  eis  quaeram  filios  et  filias 
suas  ad  maritandum  ;  et  si  quis  super  hoc 
in  eis  manus  mitteret,  ipsi  sine  occasione 
se  deffenderent.  Charta  Communi»  Ro- 
to magens.  ann.  1207  :  Item  nullum  de 
Cioibus  Rotomag.  cogere  poterimus  de 
filiis  maritandis,  nisi  de  voluntate  sua. 
Charta  Communi»  Hamensis  :  Conces- 
sum  vero  est,  ut  quicunque  filium,  sive 
filiam  maritare  voluerit,  sine  sui  conces- 
sione domini  et  absque  xdlo  foris facto  fa- 
cere  poterit.  Similìa  propemodum  haben- 
tur  in  Libertatibus  concessis  Angeriaci 
vncolis  ann.  1204.  Castelli  Amorosi  in 
dicecesi  Aginnensi  ab  Edw.  I.  Reg.  Angl. 
in  Regesto  Consta bularìaa  Burdegal.  fol. 
5.  item  Valentia?  in  eadem  dioecesi  ab 
eodem  Edw.  fol.  140.  Oleronensibus  ab 
Alienora  ann.  1199.  fol.  186.  et  Hugone 
Lusiniano  Comite  Marchi»  ann.  1286. 
fol.  187.  Santonensib.  ann.  1199.  apud 
Beslium  pag.  596.  etc.  Adde  Statuta 
Delphinalia  pag.  39.  v.  Constitutiones 
Siculas  lib.  3.  Ut.  21.  [Statuta  MSS.  Ca- 
roli I.  Regis  Siciliae  cap.  154.]  Santitum 
lib.  3.  part.  11.  cap.  3.  Consuetudinem 
Solensem  tit.  1.  art.  2.  [»  Privileg.  Ri- 
chard. Rom.  Regis  ann.  1277.  Wetfla- 
riens.  datum  in  Guden.  Syllog.  pag.  473.] 
Vide  Mar  cheta. 

Eximebantur  in  ejusmodi  immunita- 
tibus  Nobilium  feudalium  matrimonia, 
de  quibus  copiose  egimus  in  Notis  ad 
Stabilimenta  S.  Ludovici,  Charta  Phi- 
lippi  Aug.  ann.  1220.  M.  Novemb.  prò 
Cadomensibus  :  Pr&terea  concessimus 
eisdem,  quod  nec  nos  nec  h&redes  nostri 
trademus  uxores  vel  filias  eorum  aliquibus 
in  Maritagium  contra  voluntatem  eorum, 
nisi  feodum,  vel  membrum  loricae  teneant, 
„  propter  quod  debemus  maritare  secundum 
usus  et  consueludines  Normanniae.  Adde 
Vitam  S.  Godebertae  n.  3.  Epist.  388.  in- 
ter eas,  quae  habentur  tom.  4.  Hist. 
Frane.  Matth.  Paris,  pag.  168.  g.  178.  b. 
etc. 

S^"  Haud  scio  an  huc  spectet  Charta 
Ludovici  I.  Reg.  Hungar.  ann.  1353.  apud 
Ludewig.  tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  496  : 
Promiltentes  fide  qua  supra,  quod  si  ali- 
quando  filios  vel  filias  obtinuimus  in  futu- 
rum,  quod  illos  vel  illas  Maritagio  sive 
nuplu  invicem  c&pulare  volumus  nec  de- 


bemus quibuscumque  spondere  personis, 
absque  prmdictorum  Regum  Boemiae  Con- 
silio f  favore  et  consensu.  Utrum  id  ratione 
feodorum  quae  a  Rege  Boemiae  posside- 
bat,  promiserit,  aut  quavis  alia,  mihi 
incertum. 

Mabitagitjm  Impeditone,  incombra- 
tum.  Vide  Combri. 

5S5^*  Lege  et  consuetudine  inductum 
fuisse  supra  observatum  est  in  Auxi- 
lium,  ut  dominus  a  vassallis  et  subditis 
certum  tributum  exigeret,  cum  filiam 
suam  primogenitam  nuptui  tradebat. 
Idem  etiam  alicubi  obtinuisse  prò  caete- 
ris  flliabus  maritandis  colligitur  ex 
Scriptoribus  a  Salvaingo  laudatis 
Tract.  de  Usu  feud.  cap.  49.  Sed  et  prò 
sorore  idem  vectigal  aliquando  pensi  ta- 
tù m,  prsesertim  in  Anglia,  ibidem  pari- 
ter  dictum  est.  Quibus  addendum  vide- 
tur  postremum  illud  auxilium  ab  ipso- 
met  Henrico  Rege  inter  libera  et  gra- 
nosa annumerari  in  Charta  ann.  1235. 
apud  Madox  Formul.  Anglic.  pag.  5: 
Quia  cerciorari  non  possumus,  utrum  ple- 
narie fuerìt  nobis  responsum  ad  Scacca- 
rium  nostrum  de  Auxilio  quod  nobis  nu- 
per  Liberaliter  concessistis,  ad  maritan- 
dam  sororem  nostrani  Romano  Impera- 
tori scilicet  duas  mar  eas  de  quolibet  feodo 
quod  de  nobis  tenetis  in  capite,  tam  de 
veteri  feoffamento  quam  de  novo  :  et  eo- 
dem modo  de  feodis  Miti  tum  vestrorum, 
etc,  Porro  haec  prsestatio. 

1  Maritagium  nude  dicitur,  in  Cons- 
tit. .  Jacobi  Reg.  Siciliae  tom.  1.  cap.  7  : 
Licet  nobis  et  h&redibus  nostris  in  eodem 
anno  subventiones  imponere...  prò  militia 
quinque  millium,  et  prò  Maritagio  quin- 
que  millium  unciarum  auri  summam. 
Vide  Maritatio  2. 

^  Maritagium  nude,  matrimonium. 
LitteraB  ann.  1402.  apud  Rymer  tom.  8. 
pag.  249  :  In  negotio  matrimonii,  sive  Ma- 
ritagli praeclarissimx  D.  Blancìàee  D.  nos- 
tri Regis  filida  senioris,  etc.  Et  alibi 
passim. 

1  MARITALIS  Filius,  Ex  legitimo 
matrimonio  procreatus.  Testamentum 
Armandi  d'Alegre  ann.  1263.  apud  Mar- 
ten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1115  :  In  primis 
Hugonetum  filium  meum  legitimum  et 
Maritalem  instiluo  in  heredem  universa- 
lem  seu  generalem  in  eas  tris  meis  d'Ale- 
gre et  de  Chamel,  etc. 

MARITAMENTUM,  prò  Maritagium,  i. 
dos.  Tabularium  Monasterii  S.  Andreae 
Viennensis  :  Quae  terra  erat  jus  et  Mari- 
tamentum  ejusdem  Galburgis,  etc.  [Tes- 
ta ment.  Beatricis  de  Al  borei  a  ann.  1367. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1527  : 
Ita  quod  cum  omni  legato  quod  eidem 
supra  facimus,  sint  duodecim  milia  fio- 
reni  auri,  ad  suum  Maritamèntum,  in 
pecunia.'] 

)  MARITANE  Partes,  prò  Maritimi. 
Litterae  Roberti  Comitis  Flandriae  ann. 
1305.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  964  :  Ne 
quis  eosdem  in  sìùs  rebellionibus  seu  rapi- 
nis  confortet  seu  suslentet  quoquo  modo,  et 
speciahter  in  partibus  Maritanis. 

\  X.  MARITARE,  Fsetare,  Papias. 

-2.  MARITARE,  Neutro  sensu  sumi- 
tur,  in  Testam.  ann.  1121.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist  Occit.  col.  416:  Ermen- 
gardi  quoque  filias  mese  dimitto  quinque 
millia  solidomm  Melgonensium  in  h&re- 
ditate,  cum  quibus  Maritet.  Maritare  ma- 
trimonium, in  Charta  ann.  1228.  tom.  1. 
Probat  hist.  geneal.  domus  reg.  Portug. 
pag.  28.  Mariager,  prò  Marier,  matrimo- 
nium contrahere,  in  Stabil.  S.  Ludov. 
ann.  1270.  cap.  12.  tom.  1.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  118.  Etre  marie  en  femme, 
Uxorem   habere,  in  Lit.   remiss.  ann. 


284 


MAR 


MAR 


MAR 


1404.  ex  Reg.  159.  Chartoph.  reg.  eh, 
249  :  Combien  que  feti  Simon  Bradieu  fu 
Marie  en  femme,  don t  il  devoit  estre  con- 
tesi, etc. 

*  MARITATICUM,  Dosmulieris.  Charta 
ann.  1062.  ex  Tabul.  Major,  monast.  : 
Cum  de  medietale  ipsius  terree,  movisset 
calumniam  quidam  Constantinus,...  asse- 
rena earn  suaz  eonjugi  in  Marilaticum 
datam.  Vide  Maritamentum. 

1.  MARITATIO,  Idem  quod  Maritagium, 
Dos.  Charta  Henrici  I.  Regis  Angl.  prò 
Libertatibus  Angliae  in  ejusdem  Legi- 
bus,  apud  Ricardum  HagustaJd.  Matth. 
Paris.  Bromptonum  et  alios  :  Et  si  mor- 
tuo  marito  uxor  remanserit  ejus,  et  sine 
liberis  fuerit,  dotem  suam  et  Maritationem 
habebit,...  et  si  uxor  cum  liberis  remanse- 
rit, dotem  quidem  et  Maritationem  suam 
habebit,  dum  corpus  suum  legitime  serva- 
verit,  etc.  [Charta  ann.  1088.  apud  Mi- 
r se  uni  tom.  1.  pag.  458:  Quod  contingit 
ex  capite  matrzs  mese,  mese  Maritationis 
sorte  offerendum  credo  in  Illa  domo..., 
preedium  mihi  competens  jure  matrimo- 
nii, etc.  Testamene  Johannìs  de  Nevill 
ann.  1386.  apud  Madox  Formul.  Anglic. 
pag.  429  :  Item  lego  prò  Maritatone  Eli- 
zabeth filisi  mese,  si  fuerit  super stes,  mille 
marcas.] 

J  2.  MARITATIO,  Tributum,  quod  do- 
minus,  nomine  Auxilii,  a  vassallis  et 
subditis ,  prò  maritanda  primogenita 
Alia  sua,  ex  Lege  et  Consuetudine,  exi- 
gere  poterat.  Charta  ann.  1153.  apud 
Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  157  : 
Preeterea  rogaverunt  me  supraaicti  mo- 
nachi ut  eis  quasdam  Consueludines,  quas 
eis  dominus  Gaufredus  pater  meus  dede- 
rat,  confirmarem,  scilicet  censum,  osta- 
giùm,  Comitis  esumt  Muritationem,  terre 
emptionem,  corporis  sui  redemptionem. 
Ex  quibus  ultimis  verbis  perspicuum 
est  vocem  Maritatio  ea,  qua  exposuimus, 
notione,  hic  intelligendam  esse  ;  ne  quis 
vero  remaneat  scrupulus,  vide  Auxilium. 
Verum,  quod  omnino  notandum  est,  yi- 
detur  ex  allatis  tributum  illud  etiam 
pensitatum  fuisse,  ubi  nulla  aderat  ma- 
ritanda Alia,  quandoquidem  monachis, 
ut  eo  utantur,  concessum  videmus. 
TJnde  alicubi  quasi  censum  annuum  ex- 
actum  fuisse  lubens  crediderim.  Vide 
supra  in  Maritagium. 

*  3.  MARITATIO,  Matrimonii  celebra- 
tio.  Chron.  Guili.  Burdini  ad  ann.  1303. 
Inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Occit.  col. 
11  :  Quod  prò  baptismateì  Maritatone  et 
unctione  sancti  olei  a  parrochianis  duos 
Mei  tres  vel  quatuor  denarios  solent  (cle- 
rici) exigere. 

1MARITATUS,  Matrimonium.  Pactum 
matrimonii  in  ter  Henricum  filium  Regis 
Aleman.  et  Constantiam  filiam  Gastonis 
Vicecom.  Bearn.  ann.  1268.  apud  Mar- 
ten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  1361  : 
Per  filias  ceteras  domini  Gastonis  vel  jam 
maritatas ,  vel  junior em  quae  non  est 
adhue  Maritatili  collocata,  quee  juxta  as- 
sertionem  D.  Gastonis  jam  pubes  effecta 
et  emancipata  juravit  se  conventionem 
ratificare  praedictam. 

J  MARITELLUS,  Maritus.  Berberius  in 
Viatorio  u tri usq uè  j uri s  part.  1.  Rubr. 
de  Adulteris  :  Si  aliquis  Maritellus  ha- 
bere  cornua  suspicaretur.  Ibi d.  Rubr.  de 
Tut.  et  curis  :  Mulieres  maxime  juvenes, 
confidentes  in  disposilùmibus  Maritello- 
rum,  qui  ipsas  analogistas  faciunt,  du- 
cunt  in  bonis  dxes  suos,  etiam  cum  inimi- 
cis  capitalibus  Maritellorum  defuncto- 
rum  ;  quia  utplurimum  gaudent  de  morte 
virorum. 

*  Glossar.  Lat.  Ital.  Ms.  :  Maritellus, 


mantella,  lo  picolo,  e  tristo,  e  marito. 
Vide  supra  Manta. 

1  MARITENUS,  Secundum  mare.  Vita 
S.  Guthlaci  tom.  2.  Aprilis  pag.  41  :  Ab 
Austro  in  Aquilonem  Maritenus  longis- 
simo  tractu  protenditur.  [*  Pro  Mare- 
tenus.'] 

*  MARITI,  mine  Porci,  in  vet.  Glossar. 
ex  Cod.  reg.  7641. 

1  MARITIMA,  Mare.  Ogerii  Panis  An- 
nal.  Genuens.  ad  ann.  1202.  apud  Mu- 
rator.  tom.  6.  col.  385:  Eodem  quippe 
anno  Beltramus  de  Nervi  quum  ir  et  in 
Maritimam  cum  nave  sua,  quae  vocatur 
Castella  prò  grano,  invenit  naves  duas 
Pisanorum.  Ibid.  ad  ann.  1121.  col.  401  : 
In  eodem  mense  galese  tres  armatas  fue- 
runt,  quibus  praefuit  Ceba,  causa  in  Ma- 
ritimam mittendi  prò  custodiendis  multis 
mnumerabilibus  lignis,  quas  in  Maritima 
prò  grano  et  biava  iverant.  [**  Henric. 
VII.  eh  art.  ann.  1310.  apud  Pertz.  Leg. 
tom.  2.  pag.  502  :...  Terrarum  et  provin- 
ciarum  b.  Romanee  Ecclesia  ubique  posi- 

tarum,   preeeipue Comitatus   quoque 

Campante  atque  Maritimi,  ami  omnibus 
civitatibus,  etc.  Vide  Maremma  et  vocem 
sequentem.] 

MARITIMI,  Agri  et  praedia  ad  maris 
littora.  Charta  ann.  1068.  apud  Sam- 
marthanos  in  Archiepisc.  Burdegalens.: 
Causa  igitur  inccepta,  cum  ad  id  ventum 
esset,  ut  jatn  dictus  Preepositus  hanc  in 
Maritimis  nostris  esse  consuetudinem  af- 
firmaret,  ut  quamdiu  Comitis  servientes 
salem  justo  pretio  vellent  emere,  etc.  Ro- 
ger us  Hoveden.  pag.  661  :  Tota  vero  Ma- 
ritima, qua  itur  ad  Cayphas,  Pisani  cas- 
tra melati  sunt,  etc.  Vide  tom.  8.  Spici- 
legii  Acheriani  pag.  278.  Gesta  Innocen- 
tii  III.  PP.  pag.  142.  Chronicon  Petri 
IV.  Regis  Arag.  initio,  etc.  Etiamnum 
hodie  in  Pictonibus  les  Marennes  dicun- 
tur  agri  ad  Oceani  littora,  in  quibus 
exstant  salinae  :  Maremma  Itali,  Ma- 
resme  Catalani  die  un  t,  un  de  Banyuls  de 
Maresme,  locus  dictus  in  Ruscinonensi 
Comitatu,  haud  procul  a  CaucoJiberi, 
apud  Andream  Boschum  lib.  1.  des  Ti- 
tols  de  honor  de  Catalunya  cap.  26.  Qui- 
bus addo  haec  ex  Charta  Caroli  Majoris 
domus,  apud  Willelmum  Hedam  in  Hist. 
Episeopor.  Trajectens.  pag.  217. 1.  Edit: 
Idcirco  trado...  in  loco  nuncupato  Mari- 
thime,  ubi  castrum  fuit,  etc.  [Marage, 
Eadem  notione,  usurpat  le  Roman  de 
Rou  MS.  : 

Une  lille  a  mout  gente  qui  est  de  haut  parage, 
Celle  te  veut  donner  o  riche  mariage, 
Dezore  vers  la  mer  lout  le  pais  Marage.] 

1  MARITIMALIS,  Maritimus.  Gesta  Jo- 
han.  VII.  PP.  apud  Baluz.  tom.  7.  Mis- 
celi, pag.  349  :  Èie  beatissimus  prò  utili- 
tate  omnium  Ecclesiarum  et  precipue 
Gallicana  Ecclesia,  Arelatem  Maritimali 
itinere  deversus  est. 

°  MARIT0RNE,  Exactio,  tributum,  f. 
prò  Maletote.  Vide  Tolta  1.  Charta  ann. 
1324.  in  Reg. 62.  Chartoph.  reg.  eh.  156: 
Omnes  redditus,  exitus  et  proventus  quos 

in   pisside  Senonensi idem    Erardus 

per  expere  consuevit ,  redditus,  inquam, 
vocatos  communiter  et  Gallice  la  Mari- 
tome . 

]  1.  MAREA,  Regio.  Acta  S.  Isidori 
Episc.  Hispal.  tom.  1.  Aprilis  pag.  338  : 
Quee.  civitas,  quae  solitudo,  quae  Marka, 
quse  hujus Doctoris  non  senserit  beneficia? 
VideMarcha  1. 

0  2.  MARKA,  Terminus,  limes,  ora. 
Charta  Godefr.  comit.  Arnsberg.  ann. 
1368.  in  ter  Probat.  tom.  2.  Annal.  Pras- 
monst.  col.  277:  In  juribus,  vulgariter 
echtwart  diclis,  inter  nemora  et  sylvas, 


quas  Mar  kae  vocantur,...numquam  aliquid 
juris  habuimus,...  dictis  juribus  egthwart 
in  ipsis  sylvis  et  Marckiis,  tanquam  bonza 
Deo  et  sibi  appropriatis,...  quiete  potian* 
tur.  Vide  Marcha  1. 

1  MARKATA.  Vide  in  Marca  1. 

1  MARKET-FUDER.  Vide  Marchet- 
fuder 

|  MARKETA,  ut  Marcheta.  Vide  in  hao 
voce. 

MÀRKETZELD.  Monasticum  Anglic. 
tom.  2,  pag.  187:  Et  valent  per  annum 
le  Streteward,  et  le  Market zeld  18.  sol.  et 
oboi.  etc.  [Legendum  Market  geld,  Stalla- 
gium  seu  praestatio  prò  stali is  ia  merca- 
tis  et  nundinis, nostris  Etalagetàb  Angl. 
Market,  mercatum ,  et  Saxon.  gild, 
praestatio,  tributum.] 

1  MARKISUS.  Vide  Marchio. 

MARLA,  Marga,  de  qua  Plinius  lib.  18. 
cap.  6.  qua  agri  impinguantur,  Gallis 
Marie  et  Marne.  Observat  Cluverius  lib. 

1.  Germaniae  antiquae  cap.  8.  in  anti- 
quissimis  MSS.  Plinii  Codicibus  Biblio- 
thecae  Regis  Angliae  Londinensis,  lib. 
17.  cap.  6.  prò  marga,  quod  ter  ibi  habe- 
tur,   ubique  scriptum  Maria.  Bracton. 
lib.  4.  Tr.  1.  cap.  34.  §  7  :  Et   ita  quod 
deficiat  melioratxo  in  Maria,  vel  in  sterco- 
ralione.  Fleta  lib.  2.  cap.  76.  |  4  ;  Maria 
durabilior  est  (lìmo)  eo  quod  fimus  des 
cendendo,  et  Maria  ascendendo  consumi 
tur.  [Jacob us  de  Vitriaco  Hist.  Orient 
lib.  3.  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col 
291  :  Est  autem  aqua  fluminis  (Nili)  pin 
guist  spissa  et  paludosa,  quae  plus  quam 
aliquis  fimus  vel   Maria  terram  impin- 
guai.] 

*  Marlays,  in  Lit.  remiss.  ann.  1390.  ex 
Reg.  139.  Chartoph.  reg.  eh.  230  :  Icellui 
Jehannin  avoit  mene  aux  champs  deux 
chevaux  avec  une  char rette  ou  tumberel 
chargié  de  fembroy  ou  Marlays.  Vide  su- 
pra Mattare  2. 

T  Terminus  Marl-se  ,  Tempus,  quo 
agros  Maria  impinguare  solent,  spatium 
scilicet  quindecim  annorum.  Charta 
ann.  1166.  ex  Chartul.  S.  Vandreg.  tom. 

2.  pag.  2036  :  Concessi...  tres  acras  terree 
nostra^  de  Mainillo  tenendas  ad  Termi- 
num  Marlae,  hoc  est,  ad  quindecim  annos, 
eo  pacto  quod  singulis  annis  tertiam  gar- 
barti de  illa  terra  ab  illis  accipiemus  ; 
finito  vero  termino  terram  nostram  quie- 
tam  habebimus.  Alia  ann.  1178.  ibid.: 
Tradidi  Radulfo  de  Mesnil  duas  acras 
terree  nostree  ad  medietatem  et  ad  termi- 
num  Marlse.  Charta  Gerardi  Decani  S. 
Quintini  in  Viromand.  ann.  1127:  Ter- 
ram autem  marliatam  a  primo  die  mar- 
liationis  usque  ad  15.  annos  libere  obti 
neant. 

Ma.rla.re,  Maria  seu  marga  agros 
stercorare ,  pinguefacere  ,  Marler  vel 
Marner  une  terre.  Chronicon  Andre nse  : 
Ipsam  terram  Marlare  fecit.  Occurrit  in 
Fleta  lib.  2.  cap.  73.  §  5.  cap.  76.  §  2. 
tom.  1.  Monast.  Anglic.  pag.  722.  tom. 
2.  pag.  202.  etc.  Necrologi um  Ecclesiae 
Carnotensis  :  Marnavi^  ter  ras  et  ad  cui- 
turam  redegit.  [Charta  apud  Madox  For- 
mul. Angl.  pag.  253  :  Duas  acras  terree 
meee....  unam  videlicet  Marlatam  versus 
monlem,  etc.  Legitur  praeterea  passim  in 
Chartular.  Necrologiis,  Computis  Ec- 
cles.  Attrebat.] 

1  Marliare,  Eadem  notione.  Marlia- 
tio, ipsa  agrorum  stercoratio.  Vide  paulo 
supra  in  Terminus  marlee. 

Marlarle  ,  Fossae  ,  unde  eruitur 
maria,  seu  marga,  Gallis  Marlieres,  [et 
Marnieres.]  ^Egidius  Aureae-Vallis  Mo- 
nachus  in  Episc.  Leodiensib.  cap.  Ili  : 
Aliis  vero  in  foveis,  quae  Marlariae  dicun- 
tur,  projectis,  etc.  Adde  Fletam  ]ib.  2. 


MAR 


MAR 


MAR 


288 


Cap.  41.  |  2.  et  Foros  Beneharn.  Rubr. 
de  Boscages  art.  14. 

Marler-e,  Eadem  notione.  Charta 
Joannis  Regis  Angl.  de  Forestis  ann. 
1215  :  Unusquisque  liber  homo  de  esalerò 
sine  occasione  faciat  in  bosco  suo  vel  terra 
sua,  quam  habet  in  foresta,  molendinum, 
vivarium,  stagnum,  Marleram,  fossatum, 
eie. 

Marlerle,  in  Inquisitionibus  de  fo- 
risfacturis  forestarum  §  15  :  Inquiratur 
etiam  de  Marleriie,  mineriis,  turbariis, 
etc.  Fossa  marleria,  tom.  2.  Monastici 
Anglic.  pag.  1011.  Charta  Roberti  D.  de 
Boves  ann.  1247.  in  Tabulano  Corbeiensi 
lib.  7.  Ch.  3  :  Et  si  est  assavoir  gue  li  ke- 
mins  me  demeure  ensi  come  il  est  bonnés, 
et  les  Maillieres  devant  dites  ne  autre 
kemin  je  ne  puis  faire  ne  clamer  dedans 
le  terroir  de  Thanes,  etc.  Et  est  assavoir 
que  les  Maillieres  devant  dites  soni  ke- 
muns  à  aisemens  as  homes,  etc. 

1  Marlatorle  Bigm.  Vide  Mara- 
tona?. 

Marleicle,  Agri  marga,  seu  maria 
inpinguati.  Charta  Philippi  Aug.  Regis 
Frane,  ann.  1220  :  Et  les  Marleis  et  gas- 
tinas,  o\uae  sunt  extra  boscum,  quem  bos- 
cum  ex  non  donavimus.  In  quibus  Mar- 
leiciis  et  g astiai s  numerantur  45.  aerse. 

Marletum,  Eadem  notione.  Vetus 
Charta  apud  Spelmannum  :  Scialis,  me 
dedisse  in  perpetuum  22.  acras  et  dimid. 
Marleli  Ecclesia  S.  Michaélis,  etc. 

°  MARLLARDUS,  Anas  masculus,  in 
"Reg,  S.  Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  194.  v°.  prò  M a llardus.  Vide  in  hac 
voce. 

1  MARLOTA,  Vestis  species,  Bigerris 
et  Beneharnensibus  etiamnum  in  usu, 
quasi  Melota,  quia  villosa  et  hispida,  ex 
crassi  ori  lana  confecta.  Hujus  memi  ni  t 
Rabelaisius  1.  56.  atque  eam  interdum 

Eer  aestatem  deferre  mulieres  ibid.  scri- 
it.  Vide  Bigera. 

1  MARLUCIUS,  Asellus  minor,  Gallic. 
Merlan.  Charta  prò  Aquariatu  de  Tale- 
mondo  :  Item  in  diebus  debent  comedi 
pisces,  dabit  et  ministrabit  dictus  Aqua- 
rius  secundum  tempora,  vldelicet  de  Mar- 
lucio  recenti  fercula  de  duobus  peciis  prò 
duobus. 

*  Vel  pò  ti  us  Merlus,  quasi  Maris  lu- 
cius.  Consuet.  Mss.  monast.  S.  Crucis 
Burdeg.  ante  ann.  1305  :  Marlucium  in 
diebus  piscium  quatuor  (monadi  is). 

*  MARMA.  Pontif.  Ms.  eccl.  Elnensis 
ubi  de  inauguratione  regis  :  Induit  (rex) 
super  vesles  communes  lineam  sive  am- 
plam  camisiam  lineam  ad  similitudinem 
albae,  amphibalum  novum,  mundum  et 
candidimi,...  ac  desuper  Marmam  purpu- 
ram  auro  ac  gemmis  decoratam.  Sed  le- 
genduni  prorsus  Mantam  vel  Mantum. 
Vide  in  hac  voce. 

1  MARMARITIS,  Herba  quae  in  desertis 
petris  et  saxis  pr&ruptissimis  nascitur. 
Vocabul.  Sussannaei. 

*  MARMARIUS,  prò  Marmorarius,  in 
Castigat  ad  utrumque  Glossar. 

*  MARMATORA,  [Flos  aromaticus  : 
«  Inquit  Demascenus  :  Almamacora  est 
calidior  quam  majorana.  »  (B.  N.  Ms. 
Lat.  16186.  f.  70».)] 

j  MARMESSOR,  perperam  prò  Manu- 
tnissor ,  Executor  testamenti.  Concil. 
Tarracon.  ann.  1591.  in  ter  Hi  s  pan.  tom. 
4.  pag.  535  :  Liceat  etiam  hmredibus  seu 
Marmessoribus  aut  aliis  consanguineis 
defuncti...  majorem  eleemosynam  prò  suf- 
fragiis  ipsius  def aneti  eidem  parocho 
libere  et  gratis  dare. 

MARMlTA  Ecclesia,  dici  tur  quidam 
Diaconus  in  Inquisitione  de  Vita  et  mo- 
ribus  B.  Joannis  Episcopi  Vicentini.  Sed 


verentur  viri  docti,  ne  mendum  insit. 
Vide  Marotimus. 

1  MARMITO,  a  Gali.  Marmiton,  qui 
vilioribus  culinae  ministeriis  inservi t. 
Instrum.  ann.  1599.  apud  LobinelL  tom. 
5.  Hist.  Paris,  pag.  801  :  Nec  tenebuntur 
iidem  bursarii  ecclesiastici  pauperes  seu 
non  beneficiati,  sicut  et  famuli,  sive  Mar- 
mitones  solvere  quicquarn,  etc. 

*Nostris  Marmite,  Blandiloquus,  vir- 
tutis  et  mansuetudinis  simulator, 
vulgo  Chatemite.  Mirac.  Mss.  B.  M.  V. 
lib.l: 

Tex  fait  le  simple  et  le  Marmile, 
En  cui  orgiex  maint  et  habite. 

Ibidem  :  f 

Tex  faìt  le  simple  et  le  Marmite, 
Tex  fait  devant  semblant  cTermite, 
Qui  regibe  et  fieri  par  deriere. 

Rursura  : 

Le  Marmite,  le  mìte-moe , 

Font  tant  qu'il  sont  desour  la  roe. 

*  Marmiteux ,  in  Diction.  Trevolt. 
Moestus,  tristis,  animo  aeger  ;  unde  Mar- 
mouserie,  prò  Moestitia,  animi  dolor, 
vulgo  Mélancolie,  apud  Froissart.  voi. 
3.  cap.  35  :  Francois  Attremen  entra  en 
une  Marmouserie,  telle  que  le  plus  du 
temps  il  alloit  tout  seul  parrai  la  ville  de 
Gand. 

*  Est  et  fili  serici  species,  quse  Mar- 
mite appellatur,  in  Costum.  Paris,  ex 
Reg.  sign.  Noster  Cam.  Comput.  fol.  36. 
v°.  :  La  livre  de  saye  Marmite  de  Geraut 
et  pampée,  iiij.  den. 

*  MARMO.  Vide  infra  Mormylus. 

1.  MARMOR,  Morbi  equorum  species 
in  genibus  vel  articulis.  Vogetiuslib.  2. 
Artis  veterin.  cap.  48  :  Marmor  duritiam 
ostendit  ex  nomine,  etc. 

2.  MARMOR,  Tabellula  marmorea  ima- 
ginata,  quae  in  quibusdam  Ecclesiis  de- 
fertur  osculanda  ad  Pacem  in  sacra 
Liturgia.  Synodus  Bajocensis  ann.  1300. 
cap.  10  :  Inhibemus  firmiter  et  districte, 
ne  pace  recepta  a  Presbitero  in  altari, 
pluribus  quam  duabus  mulieribus,  Mar- 
mor tradatur  deosculandum.  Vide  Lapis 
pacis,  et  (Jsculum  pacis. 

13.  MARMOR,  Mare.  Fridegodus  in 
Vita  S.  Wilfridi  saec.  3.  Bened.  part.  1. 
pag.  178  : 

Dum  tensis  alta  pererrant 

Marmora,  Psalmigraphi  recolentes  orgia  velis  ; 
Ecce  repentinis  pontus  fundoteous  undis 
Infremuit. 

^  Utitur  Virgili  us   Georg,  lib.  1.  v. 
254  : 

Et  quando  ìnfidum  remis  impellere  Marmor. 

1  MARMORARE,  Marmoribus  ornare. 
Acta  S.  Leonis  III.  PP.  tom.  2.  Junii 
pag.  589  :  Tamque  presbgterium^  quam 
totam  ecclesiam  Marmoravit, 

1  MARMORARIUS,  MappiapoTioio?,  àyaX- 
jj.aToyXu<poc,  (qui  statuas  e  mar  more  fa- 
cit.)  Gloss.  Lat.  Graec.  Sangerman. 

*  Occurrit  praeterea  in  vet.  In  script, 
apud  Gudium  coxi.  4.  et  Fabret.  111. 
463.  195. 

«  MARMORATA,  Ora  maritima  ;  mar- 
mor enim  mare  dixerunt  Latini.  Vide 
paulo  ante.  Charta  ann.  1158.  apud 
Cene,  inter  Cens.  eccl.  Rom.  :  Dabunt 
(Hostienses)  duas  placiatas  lignorum  do- 
mino Papa?,  qui  prò  tempore  fuerit,  et 
suis  sumptibus  afferent  et  deponent  ad 
mandatttm  dom.  Papas  a  Marmorata  sive 
a  ripa  Romea,  unde  dom.  Papa  voluerit. 

1  MARMORATIO  Paviménti,  Solum 
marmore  ornatum,  interstratum.  Apul. 
florid.  num.  18  :    Pr&terea  in  auditorio 


hoc  genus  spedavi  debet,  non  pavimenti 
Marmoratio,  nec  proscenii  contabulatio, 
nec  scense  columnalio. 

1  MARMORATUM,  apud  Vitruvium,  est 
marmor  lusum  calce  admixta,  quo  ute- 
bantur  veteres  in  tectoriis. 

MARMOREUS  Pannus.  Visitatio  The- 
saurariae  S.Pauli  Londinensis  ann.  1295  : 
Tunica  de  quodam  panno  Marmoreo 
spisso  cum  rotis  et  grifonibus,  etc.  Alibi  : 
Casula  Marmorei  coloris.  Marbré  appella- 
mus,  quod  variis  coloribus  interstingui- 
tur.  Vide  suora  Marbrinus. 

*  MARMOSETUS,  [Gallice  Marmouset  : 
«  Re  ver  tendo  superius  versus  vicum 
posteme  sancti  Pauli,  usque  ad  quan- 
dam  domum,  ubi  sunt  duo  Marmoseti 
lapidei.  »  (Cart.  N.  D.  Paris  III.  278.  an. 
1280.)ì 

MARMOTINUS.  Vide  supra  Marabo- 
tinus. 

1  MARNA,  Idem  quod  Maria,  Gali. 
Marne.  Processus  de  Vita  S.  Yvonis  tom. 
4.  Maii  pag.  566  :  Navis  quaedam  onusta 
terra  appellata  Marna. 

*  Charta  ann.  1266.  ex  parvo  Reg.  S. 
Germ.  Prat.  :  Ipsi  abbas  et  conventus  aut 
homines  sui  capient  lapides  et  Marnam 
aicut  ante,  videlicet  ad  usum  suum  pro- 
prium  tantummodo.  Hi  ne  Marcatura. 

T  MARNARIUS,  prò  Mari narius,  Nauta, 
navicularius.  Computum  ann.  1334.  tom. 
%  Hist:  Da Iph.  pag.  278  :  Item,  quando 
Senescallus  venit  in  Ugno  parvo  de  por  tu 
Dalphini  Januam,  Marnariis  ejusdem 
tigni,  gran.  x.  Ibid.  pag.  279:  Item,  prò 
vacca  una  empta  Januae  distributa  Mar- 
nariis, une.  i.  taren.  x.  gran.  xv. 

*  MARNATURA,  Agrorum  cum  marna 
stercoratio.  Charta  Odon.  archiep.  Ro- 
tomag.  ann.  1253.  ex  Cod.  reg.  1245.  fol. 
193.  r°:  Terras  vero,  quas  rumpet,  cum 
expensis  noslris  faciet  essartari,  Marna- 
turas  quoque  et  expensas,  quas  prò  susti- 
nendis  et  relevandis  domibus  expediet 
fieri,  persolvemus.  Vide  Marna. 

1  MARNERIA,  Fossa,  unde  eruitur 
Marna,  Gali.  Marniere.  Charta  ann.  1283. 
tom.  %  Chartul.  S.  Vandreg.  pag.  1471  : 
Tres  acras  terras  sitas  in  duabus  peciis 
terrae,  prima,  ad  spinam...  secunda  ad 
Marneriam  juxta  terram  haeredum  Pelle- 
chaste.  Vide  Maria. 

1  MAROCHINUS,  Hircinum  corium, 
nostris  Marroquin,  in  Statut.  civit.  Salu- 
ciar.  cap.  146. 

*  MAROGHUS,  Homo  corruptissimus, 
a  voce  vernacula  bononiensi  Maroca, 
quae  mercium  quarumeumque  rejectio- 
nem  significat.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67. 
tom.  III.  pag.  509:  Ordinaverunt...  pre- 
dirti quod  omnes  meretrices  et  latrones  et 
rufiani  et  rufiane  earum  meretricum  et 
bescacerii,  sive  Marochi  expellantur  de 
civitate  bori,  et  districtu  hinc  ad  octo  dies 
proximos.  [Fr.1 

*  MARONA.  [Alsine,  herba.  Dief.] 
"MARONES.  Vide  Marrones. 

«  MARONEUS,  Ad  Maronem  seu  Virgi- 
lium  pertinens.  Petrarcha  in  Itin.  Si- 
riaco pag.  559  :  Atrocitalemque  facinoris 
Maroneo  eloquio  excusatam,  etc. 

MARONITA  Haeretici  ad  Libanum 
montem,  ita  dicti  a  Marone  quodam 
Haeresiarcha,  uti  vult  Willelmus  Tyrius 
lib.  22.  cap.  8.  Jacobus  de  Vitriaco  in 
Hist.  Orientali  cap.  79.  vel  ut  Timo- 
theus  Presbyter  de  Hseresibus  :  'Atto 
toO  aovaoTYjpfov  cxvt&v  Mapà>  xaXouu.evov  ev 
Supla.  De  eorum  haeresi  iidem  consu- 
lendi,  et  Gabriel  Sionita  et  Hesronita 
in  libro  de  Nonnullis  Orientalium  ur- 
bibus  cap.  6.  post  Geographum  Nubien-1 
sem. 

MAR0SSERIUS,    Proxeneta.     Statuta 


286 


MAR 


MAR 


MAR 


Mediolanensia  2.  park  cap.  420:  Nullus 
Marosserius  vel  mediator  alicujus  mer- 
cati, cujuscumque  generis  et  maneriei, 
vql  matrimonii,  possit  habere  nec  habere 
aliqualiter  prò  marosso,  vel  e  jus  mercede 
alicujus  marossi,  ut  supra,  ultra  soldos 
10.  imperialium.  Adde  cap.  421.  422.  et  1. 
part.  cap.  89.  Maroseriu$t  in  Statutis 
Astens.  cap.  6. 

1  MAROSSUM,  Proxeneticum.  Vide 
Marosserius 

MAROTIMUS.  Charta  Theotolonis  Ar- 
chiepiscopi Turonensis  ann.  933.  apud 
Sammarthanos:  De  valentioribus  igitur 
ac  potentioribus  rebus,  sigillis  Regum  in- 
signita  lestamenta  feci  :  de  quibusdam 
vero  mese  ditioni  subactis  chartas  edidi 
atque  firmavi,  et  Marotimo  ipsius  Eccle- 
sia ser vanda  tradidi.  Eadem  forte  digni- 
tas,  quae  Marmita  Ecclesia  dicitur  in 
Inquisitione  de  Vita  et  Mori  bus  B.  Joan- 
nis  Episcopi  Vicentini  :  sed  qualis  illa, 
fateor  me  ignorare,  tametsi  idem  videa- 
tur,  qui  archivi  custos. 

MAROTUA,  Locus,  vel  piscina  cum 
ci  austro,  in  Jure  Hungarico. 

MARPAHIS,  Strator,  apud  Longobar- 
dos.  Ugutio  :  Marphais,  Strator.  Perpe- 
ram  structor  in  MS.  Paulus  Warnefri- 
dus  lib.  2.  de  Gestis  Longob.  cap.  9  : 
Qui  eidem  Strator  erat,  quem  lingua  pro- 
pria Marpahis  appellant.  Lib.  6.  cap.  6. 
Rex  vero  Cunibert,  dum  post  hac  cum 
Strator  e  suo,  quem  lingua  propria  Mar- 
pahis dicuntf  etc.  Marepahis,  apud  Er- 
chempertum  cap.  21.  perperam  Marepa- 
zis  in  Charta  Longobardica  ann.  774. 
apud  Ughellum  tom.  8.  Italiae  sacra 
pag.  34  :  Qui  fuerunt  de  judiciaria  Fo- 
roaldi  Marepazis  nostro.  Adde  Chronic. 
S.  Sophiae  Benev.  pag.  629.  632.  637.  733. 
ubi  male  etiam  Marepalis  editum,  prò 
'  Marepahis.  Germanis  Mar  est  equus  ; 
est  igitur  Marpahis,  vel  Marpais,  aut 
Marpaige,  quasi  puer  equi,  qui  equum 
cu  rat.  [**  Vide  Murator.  Antiq.  Ital. 
-     tom.  1.  col.  117.  Inde] 

**  Marepahis  satus,  dignitas  et  mu- 
nus  Marpahis,  in  cap.  21.  Erchempert. 
supra  laudato,  apud  Pertz.  Script,  tom. 
3.  pag.  248  :  Landò  Capuam,  Panda  Ma- 
repahissatum,  Landonolfus  Teanum  re- 
gebat. 

*  MARPHANHATTJS.  [Gali.  Morveux  : 

«  dominns  Petrus  de  Mota   misit 

duos  roncinos  Marphanhatos....  prò  cu- 
rando.... »  (Arch.  Histor.  de  la  Gironde 
T,  21.  p.  243.)] 

1  MARQUA,  Jas  repraesaliae.  Charta 
Jonannis  Reg.  Frane,  ann.  1360.  tom.  3. 
Ordinat.  pag.  475  :  Volumus  et  eisdem 
(Judaeis)  concedimus  quod  in  regno  nos- 
tro intrare,  venire  et  in  eodem  morari, 
absque  eo  quod  v'ir  tute  cujusdam  Marque 
vel  gagiamenti  Marque,  privilegii  vel  aliis 
quibuscumque ,  valeant  arrestari ,  etc, 
Littera  vero  de  Mar  qua  vocantur  eae  qui- 
bus  hsec  facultas  a  principe  conceditur, 
in  Litteris  Ricardi  II.  Reg.  Angl.  ann. 
1399.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  97  :  Veli- 
rnus  ea  consideratione  pr  afato  Johanni 
Literas  nostras  de  Mar  qua,  versus  prafa- 
tum  Ducem  et  subditos  suo$y  quousque 
eidem  Johanni  de  summa  pradicta  una 
cum,...  nomine  Mar  quae  et  represalia,  etc. 
Vide  Marcha  1. 

•  MARQUARE,  Signare,  a  Gali.  Mar- 
quer.  Charta  ann.  1489.  inter  Probat. 
ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  280  :  Jus  et 
facultas  escandilandi  et  signandi  quas- 
cumque  mensuras  tam  biadi,  vini,  olei, 
salis,...  illasque  tradendi,  visitando,  Mar- 
quandi,  nec  non  etiam  ulnas  tam  panni, 
quam  etiam  tela.  Vide  supra  Cartayra- 
gium  et  Marcare* 

s. 


»     T  MARQUEZIUS,  Marquisius,  Marqui- 
sus,  Marquisi  a.  Vide  Marchio. 

MARRA,  Italis,  Marra,  Ferreum  ins- 
trumentum ad  exseindendas  herbas  ac- 
commodatum.  Marre  de  Vigneron.  Gloss. 

Lat.  Gr.  MSS.  :  Marra,  xetPe*P«Yl0V-  ^a" 
pias  :  Marra,  sappa,  instrumenta  rusti- 
corion.  Idem  :  Marra,  terebrum,  idem 
verrubius.  Vocab.  Willel.  Britt.  :  Ligo, 
instrumentum  rusticanum ,  Marra ,  ut 
dicit  Ugutio  ,  Gallici  appellant  Picois. 
Catholicon  Armoricum  :  Marr,  G.  Hoe, 
Foussouer,  de  guoy  on'houe  les  vignes,  L, 
Ligo.  [Hi  ne  vignes  Marrées,  i.  e.  marra 
pastinata,  in  Òonsuet.  Blesensi  art.  184. 
Prise  de  Marres,  in  vet.  Consuet.  Aure- 
lian.  art.  104.  cum  instrumenta  quae 
agriculturae  inservi unt,  ob  census  sta- 
tuto die  non  exsolutos,  obsignantur.] 
Columella  de  Cultu  hortorum  : 

Mox  bene  cum  plebis  vivacem  cespilis  barbara. 
Conlundat  Marra. 

[Gesta  Tancredi  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecdot.  col.  166  : 

Utimini  gladiis  ;  egei  his  haec  area  Marris.] 

Occurrit  etiam  in  Vita  S.  Deodati  apud 
Surium  tom.  7.  cap.  3.  [et  apud  Juvena- 
lem,  Sat.  lo.] 

*  Unde  emendanda  Miracula  S.  Joan. 
Gualb.  tom.  3.  Jul.  pag.  432.  col.  1:  Tan- 
dem Martis  et  sarculis  loco  purgato,  etc. 
Ubi  leg.  Marris.  Marrochon,  eadem  ac- 
ceptione,  di  min  ut.  a  Gallico  Marre,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1446.  ex  Reg.  178.  Char- 
toph.  reg.  eh.  162:  Le  suppliantse  baissa 
pour  prendre  à  terre  un  Marrochon  ou 
cerclouere,  etc. 

1  MARRAMAS.  Vide  Mattabas. 

*  MARRAMENTUM.  Vide  infra  in  Ma- 
teria. 

|  MARRANCI  A,  prò  Mar  ancia.  Charta 
ann.  1227.  ex  Tabul.  Eccl.  Audomar.  : 
Ecclesia  suo  non  defraudetur  servitio. 
Non  inde  turbatio  sive  Mar  rancia  prove- 
niat  in  Ecclesia.  Si  vero  per  culpam  ali- 
cujus acciderit  defectus  in  cantando  vel 
legando,  unde  oriatur  scandalum  vel 
Marrancia,  si  presbyter  est  hebdomada- 
rius,  p&na  puniatur  duorum  solidorum. 
Charta  fundationis  Capellaniae  S.  Cle- 
mentis  in  S.  Capella  Paris.  :  Quibus  ho- 
ris  si  non  Inter fuerit,  faciet  Marrantiam 
et  eam  persolvet,  sicut  dicti  subcapellani 
ab  ipsis  horis  absentes. 

1  MARRANI,  Iidem  qui  Marani.  Trac- 
tatus  Vincent.  Cigaltii  de  Bello  Italico: 
Magister  Paulus  Brun  scienticus  in  me- 
dicina et  multum  expertus  de  Brinata 
nunquam  voluit  assistere  cum  Marranis, 
nec  Judeis,  et  bene  facit. 

*  MARRANIA.  [Haeresis  Marrano - 
"rum  :  ce  Causa  detentionis  hujus  fuit 
quia  dictus  episcopus  de  heresi  et  Mar- 
rania  ac  similibus  suspectus  erat.  » 
(Diar.  Burch.  ed.  Thuasne,  II,  459,  an. 
1498.)] 

11.  MARRARE,  Appropriare,  rem  quam- 
piam  alicui  asserere,  in  illins  usus  et 
commoda  convertere.  Chron.  Andrense 
ad  ann.  1224.  tom.  9.  Spicileg.  Acher. 
pag,  648  :  Eodem  pretto  prafatam  deci- 
mam  redimendam  ad  opus  nostrum  Mar- 
ravit.  Et  infra  :  Hereditatem  ipsius  de- 
cima ad  opus  Andrensis  Ecclesia  appro- 
priai, etc. 

2.  MARRARE.  Ugutio":  Ligo,  marra. 
Ligonizare,  Marrare,  terram  tigone  ver- 
tere. Vide  Martire. 

*  Nostris  Marrer  ;  unde  Marreux,  Ope- 
rarius,  qui  marra  laborat.  Lit.  re  miss, 
ann.  1463.  in  Reg.  199.  Chartoph.  reg. 
eh.  174  :  Le  suppliant  et  Guillaume  Mo- 
reau  allerent  Marrer  au  courtil  de  André 


Mandet...  Aprez  quHlz  eurent  beut  lesdìz 
Marreux  sfen  retournerent  besongnxer  ou- 
dit  courtil.  Mar reneur,  idem  quod  Mar- 
reux, in  aliis  Lit.  ann.  1415.  ex  Reg. 
168.  eh.  391  :  Lesquelz  compaignons  la- 
bouroient  en  tache  à  Marre neur  et  par- 
chois  une  vigne.  Merrer,  eodem  sensu, 
in  Lit.  re  miss.  ann.  1409.  ex  Reg.  163. 
eh.  344. 

1  1.  MARRELARIUS,  ^Edituus,  custos 
aedis  sacrae,  vulgo  Marguillier.  Charta 
Eccles.  Aniciensis  ann.  1312  :  Thesaura- 
rio  Ecclesia  vili.  I...  luribulario  e.  $.  prò 
violeta  x.  s.  prò  Marrelario  e.  s.  por  ter  io 
minori  prò  balais  xx,  s.  Statuta  Eccles. 
Massi  1.  ann.  1472  :  Marre  la  rii  non  te- 
neant  campanas  erectas,  nec  illas  vìrent, 
sub  poena  denartorum  iv.  Marlier  in  Sta- 
tutis Scabinorum  Maceriarum  ad  Mo- 
sam  :  Item  ledit  Marlier  est  tenu  d'avoir 
servi teurs  souffisans  avec  lui  pour  aidier 
à  chanter  à  Vautel  ou  cuer.  Marlage  vero 
dicitur  in  eisdem  Statutis  quod  ipsi  ra- 
tione  sui  offlcii  competit  :  Ven  doit  cha 
cun  an  audit  Marlier  lejour  de  Pasques 
communaulx  chacune  personne  qui  recoit 
Corpus  Domini...  son  Marlage,  c'est  assa- 
voir  du  moins  ung  doublé.  Vide  Matricu- 
larii,  et  Marcaclariu.s. 

*  2.  MARRELARIUS,  Qui  marellos  seu 
tesseras  in  praesentiae  signum  canoni- 
ci s,  capei! ani s ve  distri b uè bat.  Vide  Me- 
rallus.  Charta  NAmaur.  episc.  Venet. 
prò  fundat.  colfeg.  eccl.  de  Clitio  ann. 
1411.  fol.  146.  r°  :  lnstituatur  ad  tempua 
unus  Marrelarius  de  dictis  capellanìs 
aut  aliis  ministris,  qui  singulis  diebus, 
horis  et  missis  interessentibus  marellos 
distribuat,  et  capellanorum  celebrantìum 
nomina  scribat.  Infra  :  Marelarius. 

1  MARRELLA,  Ludi  genus,  Madrel- 
lum.  Vide  supra  Marella.  Statuta  Ec- 
cles. Lingonens.  ann.  1404  :  Non  ludant 
etiam  (Clerici)  ad  Marrellas,  ad  volas, 
ad  cursum  vel  currendum  in  campo  prò 
lucro  vel  prò  vino.  Qui  ludus  ab  Ovi- 
dio lib.  2.  Tristi um  v.  481.  sic  descri- 
bitur  : 

Parva  sed  et  terni»  instructa  tabella  lapillis  ; 
In  qua  vicisse  est,  continuasse  suos. 

*  Hinc  Marrellier,  Tabula  lusoria,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1412.  ex  Reg.  166. 
Chartoph.  reg.  eh.  366  :  Icellui  Estienne 
prist  lors  toutes  marelles  et  les  getta 
jus  du  Marrellier.  Mérellier,  ludus  ipse, 
apud  Guignevil.  in  Peregr.  hum.  ge- 
ner.  Ms.  : 

Gieus  de  tables  et  d'eschequìers, 
De  boulies  et  de  Mérelhers. 

*  MARRELLUS.  Vide  supra  Bouque- 
tus. 

1  MARRENTIA,  Muleta  pecuniaria  prò 
levioribus  delictis.  Statuta  Capitùli  Au- 
tissiodor.  .Anno  Domini  1392.  in  Capitulo 
generali  S.  Lucia  inhibitum  fuit  ne  de 
catero  aliqui  fabulenturin  choro  sub  pc&na 
Marrentia.  Vide  Mar  ancia. 

MARRENUM.  Vide  Materia. 

*MARRESHALLTJS,  utMarescalcus  apud 
Angios.  Vide  in  hac  voce.  Elmham.  in 
Henr.  V.  reg.  AngL  edit.  Hearn.  cap. 
64.  pag.  180  :  Eximia  probitatis  miles, 
prafulgoris  milida  titulis  attollendus,  Co- 
mes Mareshallus,  tunc  temporis  nomina- 
tus  et  existens,  etc. 

|  MARRHEA,  prò  Marchia,  Termi nus, 
limes.  Charta  ann.  1377.  apud  Rymer. 
tom.  7.  pag.  175  :  Quod  prò  reparatione 
facienda  super  attemptatis  factis  super 
Marrkeis  Anglia  et  Scotia,  quidam  dìes 
se  tenebit  apud  Lilbottros.  Et  infra  :  Vo- 
lumus tamen  quod  si...  ad  dictos  diem  et 
locum  Marchia,   abesse    contigerit,  etc. 


MAR 


MAR 


MAR 


287 


Vide  Marcha  1.  [*  Male  fortassis  editum 
prò  Mar  chea.] 

*  MARRIANUM  Marrienum,  Materia 
lìgnea  aedibus  aedificandis  idonea,  Gali. 
Mairain ,  alias  Marrenage  et  Marrien. 
Charta  ann.  1342.  in  Reg.  72.  Chartoph. 
reg.  eh.  341  :  Quamplurima  debentur  ex 
reslancia  fustium  seu  Marriani  empto- 
rum,  etc.  AJia  Odon.  comit.  Trecens.  ex 
Cod.  reg.  9612,  T.  :  Absolvimus...  carpen- 
tarios  qui  Marrienium  csssum  venaunl, 
etc.  Libert.  villae  de  Perrusses  ann.  1347. 
tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  32. 
art.  8:  Lesdiz  hommes  et  femmes  de  la- 
diete  ville  de  Perrices...auront  leur  usage 
en  tous  les  bois  nom  (sic)  bannez,  pour 
Marrenage,  effouage  et  closure,  eie.  Charta 
ann.  1357.  ex  Chartul.  Monast.  in  Ar- 
gon a  :  Fr,  Paris  abbez  du  Monstier  en 
Argone  a  donne  à  notre  épouse  la  dame 
de  Possesse  quantità  de  Marrien  pria  en 
boys  du  Trambloy.  Vide  supra  Maren- 
num. 

1MARRIMARE,  Ligna  «elibus  sedifì- 
candis  aut  reparandis  apta  parare,  ela- 
borare. Charta  ann.  1157.  apud  D.  Cal- 
met.  tom.  2.  Histor.  Lotharing.  col. 
353  :  Per  totum  vero  bannum  Mortensne 
et  Lunaris  villse  dederunt  pasturas,  pis~ 
caturas,  vias  et  usueria  ligna  ad  Mar- 
rimandum  et  ignes  abbatiee  et  grangia- 
rum  ,  et  hsec  usuaria  concesserunt  per 
totum  alodium  suum  et  feodum.  Vide 
Materia. 

MARRIRE.  Capitul.  1.  Caroli  M.  ann. 
802.  cap.  1  :  Et  nemo  per  ingenium  suum 
vel  astutiam  prssscriplam  legem,  ut  multi 
solent,  vel  suam  sibi  justitiam  Marrire 
audeat,  vel  prsevaleat,  etc.  id  est,  marri- 
tionem inferre,  seu  con  tra  legem  quic- 
quam  agere,  legem  labefactare.  Et  cap. 
8  :  Ut  nullus  bannum  vel  pr&ceptum 
domni  Imperatoris  nullus  omnino  in 
nullo  Marrire  pr sesumai,  neque  opus  ejus 
stricare  vel  minuere,  vel  impedirei  etc. 
Mox  :  Et  ut  nemo  debitum  suum  vel  cen- 
sum  Marrire  ausus  sit.  Adde  cap.  9.  Est 
autem 

*  Nostri s  Marrir,  marritionem  seu  mo- 
lestiam  inferre  vel  pati.  Lit.  remiss, 
ann.  1390.  in  Reg.  139.  Chartoph.  reg. 
eh.  260  :  Guillaume  Hureau  disi  à  Vex- 
posant  de  prime  face  moult  arrogaument, 
Garson  t-en  faut-il  parler  ?  et  se  plus  en 
parloit  qu'il  le  Marriroit.  Aliae  ann. 
1473.  in  Reg.  204.  eh.  13  :  Souvent  quanl 
iceìlui  Jehan  Carrignon  se  Marrissoit 
d'aucune  chose,  il  esloit  et  devenoit  fu- 
rieux.  Hinc  s'Esmarir,  prò  Se  troubler, 
sHnguieter,  Agitari,  conturbari,  in  Vita 
J.  C.  Ms.  : 

Saint  Gabriel  la  regarda, 
Qui  doucement  la  conforta, 
Ne  t'Esmari,  fait-il,  Marie, 
De  la  grace  Dteu  ies  emplìo. 

MARRITIO,  Detrimentum  aut  jactura 
rei,  vel  molestia  aut  animi  dolor,  qualis 
ex  damno  nasci  soJet,  quo  sensu  et  nos 
vulgo  marritum  nunc  quoque  dicimus 
illuni,  qui  de  re  quapiam  dolet:  Gallis 
Marrxcon.  Charta  Caroli  M.  apud  Chopi- 
num  in  Cons.  Andium  :  Absque  ulta 
Marritione  vel  dilatione  reddere  faexant, 
Capitul.  Caroli  C.  tit.  10.  eap.13  :  Et  ipse 
tranquillo  et  pacifico  animo  donat  UH 
commeatum,  tantum  ut  ipsi  et  in  suo  re- 
gno<  vel  suis  fidelibus,  aliquod  damnum 
aut  aliquam  Marritionem  non  faciat.  Ve- 
tus  Charta  in  Actis  Episcop.  Cenoman. 
pag.  197  :  Quiete  et  reg ular iter  absque 
ulta  vexatione  aut  Marritione  securiter 
sancte  vivere  permitlant.  Adde  pag.  266. 
Charta  Ludovici  Pii  Imp.  in  Vita  Al- 
drioi  Episcopi  Cenoman.  pag.  31  :  De 
his  autem  prsecipimus,  et  censum  legiti- 


mum,  et  nona»  et  decimas  annis  singulis 
partibus  pr&script&  matris  Ecclesia  abs- 
que ulta  Marritione  vel  dilatione  reddere. 
Tabular.  Ecclesia?  Viennensis  fol.  52  : 
Post  decessum  namque  nostrum  agricul- 
toree  S.  Mauricii  absque  Marritione,  vel 
prsejudice  in  suorum  ad  matrem  Eccle- 
siarn  revocentur  potestate  et  dominatione, 
etc.  Tabular.  Brivatense  eh.  323:  Et  post 
nostrum  discessum,  nulla  expectata  judi- 
cis  traditione,  vel  nemine  contraddente, 
absque  ulta  Marritione  mansus  jam  dic- 
tus...  ad  ipsam  casam  Dei  in  integrum 
revocetur.  Charta  56.  in  ter  Alemanni<jas 
Gold  asti  :  Post  obitum  vero  meum  absque 
ulla  Marritione  ad  dicium  Monasterium 
firmiter  pertineant.  Adde  Chartas  61.  62. 
et  Vadianum  de  Monast.  Germ.  lib.  2. 
pag.  72.  Le  Roman  de  Girard  de  Vienne 
MS.: 

Dedans  Vianne  sus  el  mestre  donjon, 
Dame  Guiborg  faisoit  grani  Marison. 

Le  Roman  de  Rou  MS.  : 

Salemon  qui  de  Dol  iert  sire 
Out  grani  Marrement  et  grani  ire. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 
Me  mena  duel  ne  Marrement.] 

De  vocis  origine  sic  censet  vir  doctissi- 
mus  in  Notis  ad  Regum  nostrorum  Ca- 
pi tuia,  marrire  idem  valere  quod  irrum- 
pere,  perfringere  legem,  metaphora 
sumpta  ab  itinerantibus,  qui  a  recta  via 
declinantes  marrire  iter  dicuntur  etiam- 
num  suis  Lemovicensibus.  Quod  si  ita 
est,  marrire  idem  eritquod  viam  costare, 
contradicere,  fossa  sci  li  ce  t  in  trans  ver- 
sum  duota  ligone,  quem  marram  voca- 
bant  :  un  de  marrare,  ligonisare,  id  est, 
fossam  ligone  lacere,  uti  supra  obser- 
vatum.  Sed  et  Italis  Smarrito  dici  tur, 
qui  a  via  aberrat,  qui  rectum  iter 
amisit.  Vide  Octav.  Ferrari um  in  Smar- 
rire. 

*  Pro  animi  dolore  nostri  dixerunt 
Marrement  et  Marison,  Itali  Marrimento. 
Lit.  remiss.  ann.  1385. in  Reg.  128.  Char- 
toph. reg. oh. 36:  Laquelle  servante  trouva 
que  il  lui  défailloit  une  dariolet...  et  pour 
ce  que  elle  en  faisoit  noìse  et  grant  Mari- 
son,  lidiz  Maissins  son  frere  qui  laiens 
esloit,  oyant  ces  paroles  et  grans  Marre- 
mens,  eie.  Unde  Marris,  Matricis  mor- 
bus, qui  animi  angorem  creat,  appella- 
tur  in  Lit.  remiss.  ann.  1425.  ex  Reg. 
173.  eh.  244  :  Le  mal  la  Marris,  duquel 
cheent  femmes  camme  lengoureuses...  La 
femme  de  Perrenet  dist  qu'elle  avoit  mal 
en  sa  forcelle,  en  ses  rains  et  en  ses  ai$- 
nes,  qui  est  la  forme  et  maniere  que  ont 
femmes  malades  de  téle  maladie...  Nisi 
Marris,2i  Latino  Matrix  potius  accersen- 
dum  putes. 

*  MARRITUS ,  f.  Liquefactus  ,  Gali. 
Fondu.  Comput.  fabr.  S.Lazari  iEduens. 
ann.  1295.  ex  Cod.  reg.  5529.  B.  :  Item 
prò  sipo  Marrilo,  prò  uncto,  prò  aceto, 
protriginla  libris  candelarum  per  annum, 
xlvij.  sol. 

MARRONES,  Marones,  Marruci.  Vita 
sancti  Odonis  Cluniacensis  Abbatis  : 
Dum  patriam  r everter elur,  inter  BurdO" 
num  Alpes,  etc.  Secus  locum  autem  illum 
habitat  quoddam  genus  hominum,  qui 
Marrones  vocantur,  et  arbitror  ex  Marro- 
nea  Aquilonari  provincia  illud  nomen 
traxisse  originem.  Iidem,  qui  Marruci 
appellantur  ab  eodem  Odone  in  Vita  S. 
Geraldi  lib.  2.  cap.  17  :  Ipsi  quidem  Mar- 
ruci, rigentes  videlicet  Alpium  incolse, 
nihil  qusestuosius  sestimabant^  quam  ut 
supelleclilem  Geraldi  per  juga  montis  Jo- 
vina  transveherent.  Chron.  S.  Trudonis 


lib.  12.  ubi  de  Monte  Jovis,  in  Alpibus  : 
Et  post  aliquot  dies  pr&monstrata  eis  a 
pr&ducibus  Maronibus  difficillima  via  : 
Marones  enim  appellantur  viarum  pr&- 
monslratores ,  etc.  [Hinc  Maronnier 
etiam  dictus  qui  navibus  in  portum 
introducendis  prseest.  Le  Roman  d'A- 
this  MS,  : 

Li  Maronnier  furent  bon  Maestre, 
Car  du  port  savoienl  tout  l'estre. 

Nisi  legendum  malis  Marinnier,  vel  Ma- 
rennier."] 

Sic  vero  appellata}  circa  Alpium  juga 
Saracenicae  gentis  reliquiae  quaedam. 
Saraceni  enim  Afri,  cum  a  tempestate 
valida  in  Provincise  oras  ejecti  fuissent, 
Leone  Philosopho  imperante,  illam  po- 
tissimum  regionem  insederunt,  tenue- 
runtque  annis  aliquot,  quae  circa  Mau- 
rum  montem  in  Italia?  et  Gallise  confl- 
niis  adjacet,  castroque  Fraxineti  expu- 
gnato, quod  eorum  latrociniis  et  excur- 
sioni  bus  opportunissimum  fuit,  propter 
adjaoentes  silvas,  quas  Fraxinidos  saltus 
vocat  Flodoardus  in  Chron.  ann.  931. 
vicinas  provincias  vastarunt,  occupa- 
rmi t  urbes  et  castra, tandemq uè  Alpium 
claustra  et  juga  insederunt,  unde  in 
Burgundiam  et  Italiana  ssepius  excurre- 
runt,  uti  pi  uri  bus  commemorant  Witi- 
kindus  libro  3.  extremo,  Luithprandus 
lib.  1.  cap.  1.  lib.  2.  cap.  12.  lib.  5.  cap. 
4.Bonifacius  Arohiepisc.  Mogunt.  Epist. 
19.  Chron.  Novalic.  lib.  4.  cap.  21.  22. 
Chron.  Farfense  pag.  668.  Vita  sancti 
Romuli  Episc.  Genuensis  apud  Ughel- 
lum,  Glaber,  et  alii.  De  iis  etiam  intelli- 
gendus  Anonymus  Combefisianus  in 
Constanti  ni  Porphyrog.  vita  num.  31. 

Ipse  Hugo  Rex  Italiae,  cui  admodum 
molesti  erant,  Saracenos  adortus,  prop- 
ter Berengarium,quirecens  regiasump- 
serat  insignia,  facto  et  sancito  cum  iis 
f cedere,  in  glori  us  recessi  t,  ut  est  apud 
Luithpr.  lib.  5,  cap.  7.  Verum  haud 
multo  post,  vicini  Toparohae  colleoto 
exercìtu,  non  modo  ex  Alpium,  quas  in- 
sederai, jugis,sed  et  exipsa  Provincia, 
atque  adeo  prima  eorum  sede  Fraxineto, 
penitus  exegerunt  fugaruntque.  Quod 
quidem  militare  facinus  Rotboldo  For- 
calcariensi  Corniti,  Arduino  Hyporegise 
Marchioni,  et  Aymoni  Corniti  attribuit 
Chron.  Novalic.  Willelm.vero  Com.  Pro- 
vine. Rotboldi  fra  tri,  Glaber.  lib.  1.  cap. 

4.  Odilo  in  Vita  S.  Majoli,  et  Charta  Ri- 
culfl  Episc.  Forojuliens.  apud  Ruffium 
et  Sammarthan. 

De  Fraxineti  peculiari  situ,  (ut  et  hoc 
obiter  moneam)  video  controverti.  Gui- 
chenonus  in  Hist.  Sabaud.  pag.  185. 
Luithprandi  auotoritate  nixus,  qui  lib. 
1.  cap.  1.  in  Italicorum  Provincialiumque 
confinio  Fraxinetum  oppidum  statuit, 
illud  esse  autumat,  quod  vulgo  Portus 

5.  Suspiriiy  aut  Exuperii,  appellatur, 
versus  Villam-Francam,  in  Comi  tatù 
Niciensi.  Verum  cum  Chron.  Novali- 
cense  lib.  4.  cap.  21.  tradat*,situm  fuisse 
super  ora  maris  in  Provincia  prope  Are- 
latem,  loci  positionem  in  Francia,  atque 
adeo  in  ipsa  Provincia  investi gandam 
necessario  oonsequitur.  Et  certe  Fraxe- 
netum  in  dicecesi  et  Comitatu  Foroju- 
liensi  videtur  statuere  vetus  Pontii  Mas- 
siliensis  Episc.  Charta  ann.  1008.  quae  a 
Sammarthanis  refertur  in  Episcopis 
Massiliensibus  et  apud  Guesnaium  in 
Annalibus  Massiliens.  ann.  1014  :  De  es- 
tero omnem  partem  meam  dono  Monaste- 
ri S.  Victoris,  sed  et  in  Comitatu  Foro- 
juliense,  id  est,  in  Fraxeneto,  in  villa, 
quam  vocant  ad  Molam,  etc.  omnem  par- 
tem  meam.  Molam,  la  Mole,  statuunt 


288 


MAR 


MAR 


MAR 


Tabulae  Geographicae  ad  dextram  sinus 
Grimaldei,  juxta  quem  exstat  vallis 
Freneti  dieta,  cujus  jurisdictionem  et 
domini  um,  una  ciim  Grimal  do  Castro 
et  Turri  S.  Tropelii,  datam  Genti  Gri- 
maldi constat.  Istius  vallis  mentìonem 
fieri  comperio  in  Diplomate  Ludovici 
Regis  Neapol.  ann.  1406.  apud  A u  gus- 
ti num  du  Pas,  in  Stemmate  Acigniacae 
Familiae  pag.  601.  Adde  praeterea  Ek- 
kehardum  Juniorem  de  Casibus  S. 
Galli  cap.  5.  sub  fin.  et  15.  initio,  Ruf- 
fìum  in  Oomitib.  Provincia^  pag.  50. 
Columbum  pag.  75.  110.  et  alios.  Vide 
Marani. 

tt  Hinc  nostris  Pirata,  imo  et  qui  vis 
nauta  vel  n  a  vie  ularius,  M aronnel  et  Ma- 
ronnier appellatus.  Lit.  re  miss,  ann. 
1371.  in  Reg.  102.  Chartoph.  reg. eh. 270: 
Un  Maronnel  appella  Jekan  Chir  elire,..:, 
granì  nomare  de  Maronneaulx  garniz 
d'espées  et  de  couteaux,  etc.  Aliae  ann. 
1410.  in  Reg.  164.  eli.  230  :  Le  suppliant 
demanda  à  un  pescheur  ou  Maronnel 
combien  il  faisoit  une  venie  de  poissons 
quHl  avoit  ;  lequel  pescheur  ou  Maronnel 
lui  eust  fait  un  certain  pris  d'argent,  etc. 
Charta  ann.  1366.  in  Reg.  99.  eh.  260  : 
Gomme  Jehan  Bonne  de  la  ville  de  Leure 
nostre  Maronnier  eust  arme,  appareillié 
et  avitaillié  un  craier  à  ses  propres  coux, 
fraiz  et  despens,  appellala  Mahiere,  gami 
de  xlv.  compaignons  pour  aler  en  la  mer 
sur  nos  ennemis,  etc.  Lit.  remiss.  ann. 
1377.  in  Reg.  111.  eh.  26  :  Colart  Couvin, 
dit  Ponnet.  Maronnier  de  eaue,  demou- 
rans  à  Camons  emprès  Amiens.  Aliae  ann. 
1380.  in  Reg.  118.  eh.  34  :  L'exposant  en- 
tra en  un  vaissel  d'armée  sur  mer  avec- 
ques  plusieurs  Maronniers  et  escumeurs 
de  mer,  pour  aler  gaignier  sur  tes  enne- 
mis.  Bestiar.  Ms.  : 

Les  Maronniers  qui  par  mer  vont,  etc. 

Unde  Maronner,  Artem  piraticam  vel 
nauticam  exercere,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1453.  ex  Reg.  182.  eh.  59  :  Le  suppliant 
depuis  quHl  vint  à  Vaage  de  dix-sept 
ans  ou  environ,  il  s'est  mis  à  Maronner 
sur  la  mer,,..  tellement  qu'l  savoit  bien 
et  sceurement  mener,  conduire  et  maroier 
ung  navire.  Vide  supra  Marcare  et  Ma- 
riniarius. 

1.  MARSA.  Pascti asi us  Radbertus  in 
Epitaphio  Wal9B  lib.  1.  cap.  2  :  Et  quod 
callidi  dissertorum  loca  tener  ent,  et  infimi 
notissimos  populo  atque  amicissimos 
Mar  sa  manu  prostrarent.  An  sparsa  prò 
larga  ?  [f.  Mersa.] 

1  2.  MARSA,  <x<ji«8oTr,pa?7  Marsio,  àfio- 
8«6xty)c,  Qui  venatur  serpentes,  in  Sup- 
plem.  Antiquarii.  Vide  Afarsi. 

jMARSALIX,  Salicis  genus.  Charta 
ann.  1221.  ex  Tabu!.  Sangerm.  :  Com- 
positum  est  quod  dicti  homines  in  praz- 
dicto  nemore  capient  genestas,  spinam 
nigram  et  albam,  salices  et  Marsalices, 
etc. 

*  Gali.  La  saule  male,  alias  Marsaus. 
Charta  ann.  1319.  in  Reg.  56.  Chartoph. 
reg.  eh.  603  :  Nomine  bosci  mortui  acci- 
piuntur  salices,  Marsalices,  tremble,  ara- 
ile,  charme,  etc.  Et  est  à  entendre  mort 
bois  boulz,  tramble,  fou,  Marsaus  et  gè- 
nestres,  in  alia  ann.  1317.  ibid.  eh.  483. 
Occurrit  praeterea  totidem  verbis  in 
Charta  ann,  1310.  ex  Reg.  45.  eh.  120. 
Vide  Marensalix. 

1  MARSALLA,  Marsallus,  f.  Merca- 
tum,  forum,  Gali.  Marche.  Charta  Lo- 
tharii  Imper.  ann.  844.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  35  :  Nulla  theloniade 
illa  eorum  patella,  quse  est  in  Mediano 
vico,  hoc  est  Marsalle  dare  nec  solvere  de- 
heant,...,  omnique  tempore  ipse  thelonius 


de  ipsa  patella  in  Mediano  vico  seu  Mar- 
salta,  etc.  Chron.  Monast.  S.  Mieti aelis 
in  pago  Virdun.  apud  Calmet.  tom.  1. 
Histor.  Lotharing.  col.  555  :  Nihil  sol- 
vant,  nec  teloneum,  nec  tranaticum,... 
nec  de  patellis  eorum  in  vico  et  in  Mar- 
salto  aliquid  requiratur. 

*  Nomen   castelli  ad  Saliam    flumen  > 
inter   Medianum    vicum,  Moyenvic,  et 
Decem  pagos,  Dieuze,  vulgo  Marsal.  Vide 
Vales.  Notit.  Gali.  pag.  317.  col.  2. 

*  MARSAMUTINUS ,  Monetae  species, 
eadem  quse  Masmodina.  Vide  in  hac 
voce.  Lib.  cens.  eccl.  Rom.  Ms.  :  Eccle- 
sia S.  Lazari  de  Ter  iota  unum  Marsamu- 
tinum....  In  episcopatu  Cassanensi  eccle- 
sia de  Aqua  formosa  unum  Massamuti- 
num. 

*  1.  MARSGALGIA ,  Equile,  stabulum 
equorum.  Charta  ann.  circ.  1034.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  189  : 
Excepta  ipsa  sua  sala  de  Petrone  episcopo, 
quse  est  in  civitate  Care  assona,  cum  ipsas 
cambras,  et  cum  ipsas  coquinas,  et  cum 
ipsas  Marscalcias  et  cum  appendiciis}  etc. 
Vide  Marescalia. 

*  2.  MARSGALGIA,  Quod  ad  victum 
diurnum  equo  prseberi  solet.  Chartul. 
Celsinian.  eh.  664  :  Dedit  unam  eminam 
Brivatensem  de  civada  et  unum  agnum 
aut  sex  denarios  prò  eo,  et  unam  galli- 
nam  et  unam  Marscalciam  diurnalem. 
Vide  Mar  escalcia. 

1 3.  MARSGALGIA,  Marscalgus,  Mars- 
CALLUS.  Vide  Marescalcus. 

MARSCHUL,  in  Charta  Rudolfi  Imp. 
ann.  1277.  in  Metropoli  Salisburg.  tom. 
1.  pag.  390.  Vide  Marchet-fuder,  supra. 

*  MARSENGHA,  Martium  seu  trimestre 
frumentum,  Ital.  Marzuolo.  Stat.  Taurin. 
ann.  1360.  cap.  131.  ex  Cod.  reg.  4622.  A  : 
Si  bestia  grossee  inventai  fuerint  damnum 
dantes  in  bladis  vel  Marsenghis  vel  vineist 
etc.  Vide  supra  Marceschia. 

*  MARSI,  Homines,  quibusnaturalem 
vim  contra  serpentes  in  esse  olim  credi- 
tum,  incantatores.  Rath.  Veron.  episc. 
Preeloq.  apud  Marten.  tom.  9.  Ampi. 
Collect.  col.  793  :  Marsorum  genus  est  in 
Africa  ,  cui  non  nocent  serpentes  ,  et 
quando  volunt  filios  suos  probare,  utrum 
sui  sint,  an  non,  mittunt  illos  inter  ser- 
pentes, et  si  sunt  extranei  generis,  illos 
devorant  serpentes....  Marsi  fuerunt  in 
Italia  incantatores  serpentium,  qui  eos 
aut  interficiebant  aut  nocere  non  sine- 
bant.  Vita  S.  Amandi  Traject.  episc. 
tom.  1.  Febr.  pag.  875.  col.  2  : 

Fama  est  serpentes  Marsos  turbare  suetos. 

P*  Vide  Forcellin.  et  Isidor.  Ori  gin.  lib. 
9.  cap.  2.  sect.  88.] 

T  MARSICULUS,  Qui  cito  movetur  ad 
iram.  Plautus  :  Quid  ais  homo  Marsi- 
cute  f  Gloss.  Isidori.  Haec  pessime  cor- 
rupta,  restaurata  vide  in  Momar. 

MARSIPPA.  Gloss.  Saxon.  cifrici: 
Marsupium,  vel  Marsippa,  Leod,  i.  cru- 
mena. 

MARSUM,  in  Gloss.  Saxon.  Cottoniano, 
vyrmgalere.  p*  Serpentum  incanta- 
tor.  Vide  Mar  sa  2.  et  Marsi.] 

MARSUPA,  Piscis  species,  de  qua  men- 
tio  est  in  Vita  S.  Filiberti  Abb.  Gemet. 
cap.  31.  [Gali.  Marsouin.  Tabular.  Ro- 
tti on.  :  Dedit  locum  ad  exclusam  facien- 
darn  in  mare  juxta  Bronaril  in  monachia 
sempiterna  ;  et  dedit  et...  Praspositus  ter- 
tiam  pattern  in  illa  ad  opus  suum,  excep- 
tis  Marsupis  et  sepiis  et  aliis  ad  luminaria 
Ecclesise  pertinentibus.] 

*  De  quo  ita  Tract.MS.  de  Pise.  cap. 
130.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  :  Delphinus  ab 
accolis  Oceani  Marsouin  vel  Moerschouin, 
quasi  maris  sus.  Chartul.  S.  Joan.  Ange- 


riac.  ad  ann.  1190.  fol.  187.  v°.  :  Dederunt 
insuper  omnem  piscationem  quse  veniet 

ad  eorum  (monachorum)  molendina, ,. 

hoc  solo  retento,  quod  si  balena  aut  Mar- 
supa  vel  spiculus  in  ipsa  bessa  capti  fue- 
rint, ipsius  (Isem  berti)  erunt. 

MARTA.  Statuta  Davidis  II.  Regis 
Scoti 33  cap.  52  :  Ordinatum  est,  quod 
certas  summse  victualium,  quse  abundant 
in  partibus  illis  superioribus,  ut  Mar  tee, 
hordeum,  et  hujusmodi,  leventur  per  an* 
num  ad  expensas  domus  Domini  nostri 
Regis,  etc.  [Martt  Anglis,  nundinae,  Gali. 
Foires.  Sed  quid  haec  ad  vocem  hanc  ? 
videtur  esse  miscellum  frumentum. 
Vide  infra  Martellisi 

*MART^G,  Insulis  appellantur  Mulie- 
res  pauperes,  quae  in  una  domo  ex  anti- 
qua fundatione  nutriuntur.  Acta  MSS. 
capit.  S.  Petri  Insul.  ann.  1555  :  Hoc 
anno  die  prima  Augusti  proxime  venturi 
transeundo  ante  capellam  Martarum,  etc. 
[«*  Albert.  Archiep.  Magdeb.  Statiit. 
Synodal.  apud  Haltaus.  voce  Pfaffen- 
dirne,  col.  1460  :  Terminarvi  in  domibus 
suis  frequenter  soli  cum  mulieribus,  quas 
ipsorum  Martas,  ut  eorum  verbis  utamur, 
habitare  non  verentur,  etc. 

»  MARTAL0GIUM,  Neerologium  seu 
obituarium,  prò  Martyrologium.  Vide  in 
hac  voce.  Instr.  ann.  1392.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  167.  col.  2  :  Quod 
deinceps  anno  quolibet  fient  per  fratres 
ipsius  conventus...  tria  cantaria  sive  anni~ 
versarla;...  et  ita  ibidem  fuit  scriptum  per 
alterum  ex  dictis  fratribus  in  libro  dicti 
conventus,  vocato  Martalogium. 

«  MARTALUS,  Mustelae  species,  in 
Gloss.  super  tres  lib.  Salomonis  ex  Bibl. 
Heilsbr.  pag.  54.  Vide  Martures. 

*  MARTARUS,  ut  Martrinus,  ad  Marta- 
los  vel  Martures,  pertinens.  Chron.  Viti 
Arenpeck.  apud  Pez.  tom.  1.  Script. 
Austr.  rer.  col.  1254  :  Ipsa  denique  Eliza- 
bet  intoxicata,  ut  dicebatur,  per  regem 
Wladislaum  in  mastrutis  (1.  raastrucis) 
Martaris  anno  Domini  1442. 

T  MARTELARE,  Molam  malleo  tun- 
dere,  Italis,  Martellare,  Gali.  Marteler* 
Statuta  civit.  Saluciar.  Collat.  5.  cap. 
128  :  Quod  quilibet  molinarius  cum  suum 
motendinum  Martelaverit,  teneatur  im- 
plere  canaletum  de   suo  farinaceo. 

MARTELLAGIUM,  Jus  quoddam,  sic 
appellatum,  quod  Cenomanensi  Corniti 
competebat  in  universis  merci  bus,  quae 
vel  ab  artificibus,  vel  ab  ipsis  mercato- 
ribus  in  officinis  propriis,  vel  in  nundi- 
nis  venum  exponebantur,  ita  ut  ex  qua- 
cunque  mercium  specie,  postqnam  arti- 
fex  vel  mercator  caput  unum  sei  egisse  t, 
Martellagli  redemptor  seu  firmari  us  me- 
lioremsibi  adscribere  liceret.  Vox,ut  vi- 
detur, nata  a  Martello,  quod  primi  tu  s  id 
juris  in  merci  bus  duntaxat,  quae  malleo 
conficerentur,  exigi  soleret:  sed  postea 
ad  alias  quasvis  traductum  est,  ut  colli- 
gi tur  ex  Regesto  Ludovici  Regis  Siciliae, 
quod  in  Camera  Computorura  Paris,  as- 
servatur,  fol.  30.  31. 

*  MARTELLARIUS .  Faber  ferrarius. 
Arest.  ann.  1380.  6.  Óct.  in  voi.  7.  ares- 
to r.  parlam.  Paris  :  Martialis  Chabaudi 
Marlellarius,  Stephanus  Bonandi  drape- 
rius...  consules  Nemausi,  etc. 

*  MARTELLERIA,  Cataracta,  qua  con- 
tinentur  aquae.  Instr.  ann.  1358.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  207.  col. 
2  :  Quod  alatm  intus  muros  existentes 
reparentur,  et  turnéllx  ftant,  et  aquae  re- 
tineantur  per  Martellerias  fiendas.  Ibid. 
pag.  216.  col.  1  :  Et  alia  (fossata)  curen- 
tur  circumquaque  viltam  ;  et  fiant  Mar- 
tellerix  ordinata.  Vide  mox  Martellus. 

MARTELLINUS  Pulsus,  apud  Medicos, 


MAR 


MAR 


MAR 


289 


qui  in  dilatatione  sua,  antequam  ad 
centrum  regrediatur,  ex  percussione 
spiritus,  et  organi  duritie  bis  digitos 
percutere  videtur,  et  flunt  quasi  dila- 
tati ones  duae  ;  sed  prascedens  est  major, 
secunda  minor,  etc.  Ita  Gentilis  de  Ful- 
gineo  ad  hsec  Egidii  Iib.  de  Pulsibus  : 

In  febre  continua  Martellino  dominante 
Gaumate  febrili  cordi*  depascitur  humor. 

|  MARTELLIS,  Miscellum  frumentum, 
Gallis,  Bled  méteil.  Charta  ann.  1204. 
Histor.  Comitat.  Ebroic.  in  ter  Instrum. 
pag.  9  :  Percipiet  singulis  annis  unum 
tnodium  biadi,  scilicet  sex  sextarios  fru- 
menti, et  sex  sextarios  Martellis  in  gran- 
chia  oVAlboe.  Ubi  legendum  puto  Maitelli 
vel  Mastellis  ;  est  enim  Mastilio  seu  mes- 
tino ejusdem  signifìcationis.  VideMestal- 
lum  2.  et  Mixtum  2. 

*  MARTELLUS,  Idem  quod  Macelleria. 
Beparat.  fact»  in  senescal.  Oarcass. 
ann.  1485  :  Pro  una  pecia  de  covai  ex  lon- 
gitudine duodecim  palmorum  et  latitu- 
dine trium  quartonum,  prò  faciendo  Mar- 
tellum  dictse  Carcassonae,  emptis  pretio 
xv.  sol.  Item  prò  vjxx.  libris  cavillarum 
ferri  prò  dictis  tarrassaria  et  paxeria, 
prò  Martello  et  prò  cathenis,  emptis  pre- 
tio v.  Iib.  Vide  alia  notione  infra  in 
Martus  1. 

MARTELUS.  Vide  Martus. 

T  MARTERIN.fi!  Pelles.  Vide  Martures. 

\  MARTEROR  et  Martror,  Occitanis 
vulgo  Martrou.  A  voce  Martyrium,  sic 
vocant  festum  O.  SS.  quod  primo  B. 
Virgini  solisque  Martyribus  sacratum 
esset,  ut  testatur  Usuardus  ad  Kal.  No- 
vena bris  :  Festivitas  JJ.  Dei  Genitricis,  et 
omnium  Marlyrum,  quam  Bonifacius 
Papa  celebrerà  et  generalem  instituit  agi 
omnibus  annis  in  urbe  Roma.  Tertius 
vero  Gregorius  Pontifex  postmodumdecre- 
vit  eandem  in  honore  omnium  Sanctorum 
8ollemniter  observari  perpetuo  ab  ornni 
Ecclesia.  Charta  Rogerii  Gomitis  Fuxen- 
sis  ann.  1095  :  In  tali  vero  ratione  impi- 
gnoro vobis  hsec  omnia  pr&scripta,  ut  ab 
hodierna  die  kabeatis  et  possideatis  islam 
preedictam  pignoram  de  Martror  in  Mar- 
tror, usque  ego  vobis  jam  dictum  pretium 
persolvam  ad  Martror.  Alia  ann.  1101. 
apud  Stephanot.  Antiquit.Occitan.MSS. 
tom.  1.  pag.  485  :  Totum  hoc  impignorant 
prò  triginta  solidos  de  denarios  Hugo- 
nenquos  de  Marteror  qui  venit  ad  unum 
annum  ;  et  postea  de  Marteror  in  Marte- 
ror sine  ullo  enganno.  Charta  Aymerici 
Vicecom.  Narbon.  ann.  1114.  ibid.  pag. 
515  :  Et  ista  pignora  permaneat  de  isto 
Martror  ad  tres  annos,  et  de  tres  annos 
in  antea  si  reddiderimus  istud  aurum  et 
istam  platani  ipso  die  de  Martror  in  Mo- 
nasterio  Crassee  sine  inganno  recupera- 
mus  istum  honorem  ;  quod  si  ipso  die  de 
Martror  non  reddidenmus,  istud  ptgnus 
permaneat  de  ista  festivitate  in  alia. 
Charta  Occitanica  ann.  1399  :  Item  mes 
se  son  amigablement  composits,  accordats 
et  transigits  que  en  Van  present...  de  la 
feste  de  Marteror,  alias  de  Toussants, 
prochen  venant  en  sept  ans  prenque  la- 
dite  Infante  au  Bearn  dus  mille  fioris, 
ite.  Non  alterius  originis  videtur  vox 
Gallica,  Martroy  vel  Martrè,  qua  donatur 
forum  Aurelianense  aliorumque  quorum- 
dam  locorum. 

'1  MARTHA,  Mustellae  genus,  seu  vestis 
mustellarum  pellibus  munita.  Statuta 
Arelat.  MSS.  art.  53  :  Et  si  dominus  volue- 
rit  facere  bastati  sa  Martham,  habeat 
sartor  11.  den,  et  super  totis  cum  chioto 
xviii.  den.  Concil.  Dertus.  in  ter  His- 
pan.  tom.  3.  pag.  663  :  Neque  (Clericus) 
v 


folleratus   deferat  pellium    de  Marthis. 
Vide  Mar  tur  es. 

|  MARTHERIN.E  Pelles.  Vide  Mar- 
tures 

*  MARTHILOGIUM,  prò  Martyrologium, 
Fasti  sanctorum,  in  Inventar.  S.  Capei. 
Paris.  Marthologium,  in  Stat.  MSS.  S. 
Fiori  fol.  34. 

T  MARTHIMONIUS,  prò  Mathematica. 
Jacobi  de  Vitriaco  Hist.  Orient.  Iib.  3. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  276: 
De.  Italia  sunt  in  terra  Jerosolymitana 
tres  populi  ipsi  terree  quamplurimum  effi- 
caces  et  utiles,  scilicet  Pisani^  Januenses 
et  Venetiani,  navali  exercitio  pr&diti,  in 
aquis  invidi,  et  in  omni  bello  exercitati, 
Mathimoniorum,  vel  Marthimoniorum  vel 
Mathematicorum  ingenio  flagrantes.  Ubi 
ultimum  apposuisse  sat  fuisset,  reliqua 
enim  menda  sunt  librarli  quae  medica 
manus  emenda vit. 

1  MARTIANA  Lex,  seu  Merciorum. 
Vide  J^ex. 

*  MARTIAPANIS.  [Gali,  massepain  : 
«  Presentari  fecit  eidem  cardinali  de 
Medicis  confectiones ,  Martiapanes.  » 
(Diar.  Burch.  I.  454.  an.  1492.)] 

1  MARTIATICUM,  Martium,  trimestre 
frumentum.  Radulphus  de  Gestis  Fride- 
rici  I.  Imp.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
1190:  Et  ante  medium  Martium  nemo 
unquam  arare  potuit,  et  immoderate  se- 
getes  corrupit  (nix)...  Frumenta  vero  non 
sunt  adeo  corrupta.  Martiaticum  tamen 
bonum  fuit.  Vide  Marceschia. 

*  MARTICA.  [Terminus:  «  De  illa 
cruce  usque  in  alia  que  est  juxta  via 

gublica  et  usque   Marticam    Stephano 
anallario  et  usque  in  ecclesiastico.  » 
(Cartul.  Conchar.  Ruthen.  p.  336.  ann. 

1087.)] 

*  MARTIGULARIA.  [MàTRICULARIA  : 
«  Primo  capella  beate  Marie,  que  est 
annexata  officio  Marticularie  dicti  offi- 
cia »  {Chevalier,  Visit.  Episcop.  Gratia- 
nop.  p.  73.)] 

fi.  MARTIGULARIUS,  prò  Matricula- 
rius9  in  Charta  ann.  1353.  Tabular,  regii 
Reg.  81.  fol.  599.  Vide  in  hac  voce. 

*  £  MARTICULARIUS.  [Marguelier. 
(Gloss.  Lat.  Gal.BibI.InsuI.E.36fXV.s.)] 

MARTILAGIUM,  et  Martilogium,  prò 
Martyrologium,  habetur  in  Monastico 
Anglic.  tom.  2.  pag.  322.  323.  370.  657. 
tom.  3.  pag.  244. 

*  Stat.  MSS.  eccl.  S.  Laur.  Rom.  :  De- 
beatis  emere  unum  Martilogium,  et  in 
ipso  Martilogio  anniversaria  scribere,  ut 
decet,  quemadmodum  in  ecclesia  principis 
Apostolorum  Petri  servatur.  Item  quod 
anniversaria  scribenda,  in  dicto  Marti- 
logio ponan  tur  die  proprio,  cum  prsesen- 
tia  capitoli^  cum  suo  relieto  generaliter  et 
particulariter.  No  stris  Marteloge.  Charta 
Ludov.  comit.  Clarim.  et  dom.  Borb. 
ann.  1325.  in  Reg.  I.  Chartoph.  reg.  eh. 
6  :  Nostre  présente  ordenance  soit  enrègis- 
trèe  à  perpétuelle  mémoire  ou  Marteloge 
de  laditte  sainte  Chapelle.  Matriloge,  in 
Inventar.  Gali.  S.  Capei.  Paris.  Vide 
infra  Matrilogium. 

MARTINELLI.  Vide  Passionali* ,  in 
Passìonarius. 

MARTINETTI,  Aviculae  merulis  mino- 
res,  nostris  Martinets.  De  iis  Silvester 
Girai  dus  in  Topograph.  Hibern.  dist.  1. 
cap.  18. 

f  MARTINETI,  Sic  dicti  vagì  scholares 
in  Uni  versi  tate  Paris,  du  Boulay  tom. 
5.  Hist.  ejusd.  Univers.  pag.  658.  :  Die 
7.  Octobris  1463.  Facultas  Artium  decernit 
adversus  vagos  scholares,  vulgo  Mar t ine tos, 
qui  de  collegio  in  collegium  discurrebant, 
etc 

l'MARTINETUS,  Ustrinà,  Gallis  Forge, 


a  Martellis  seu  malleis  sic  dieta.  Charta 
ann.  1340.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
411  :  Mandamus...  quatenus  visis  pr&sen- 
tibus,  excusatione,  obstaculo,  et  dilatione 
cessantibus,  omnes  quoscumgue,  et  singu- 
los  Martinetos,  ac  charbonerias  factos  et 
factas,  ubicumque,  vel  per  quoscumque 
in  proprietatibus  nostris...  ac  domos  et 
mdificia  ipsorum  Martinetorum  ubicum- 
que  et  quorumeumque  sint,  amoveatis 
celeriter,  et  faciatis  totaliler  amoveri,  et 
destrui  funditus,  nullo  quocumque  Marti- 
neto...  remanente,  nec  ulterius  patiamini, 
quod  aliqua  nemora...  nostra  scindantur, 
essartentur,  vel  charbonentur  prò  Marti- 
netis  vel  aliis  grossis  ferrorum  operibus 
faciendis.  Occurrit  etiam  in  Statut.  civ. 
Saluciar.  cap.  139. 

*  Proprie  Moletrina  ferraria,  vulgo 
Martinet  ;  quod  in  parochia  S.  Martini 
plures  exstant,  nomen  habere  docet  Di- 
ction.  Trevolt.  Pactum  inter  Joan.  dalph. 
et  Petr.  Barrai,  ann.  1315  :  Item  volumus 
et  concedimus  quod  quilibet  prasdictae  uni- 
versitatis...  possint  in  re  sua  propria  vel 
alibi  facere  construere...  fabricas.  Marti- 
netos vel  fusinas  libere  prò  libito  volun- 
tatis. 

*  Martinetum  in  Sent.  arbitr.  ann. 
1500  :  In  tantum  quod  dictum  Martine- 
tum dicti  Lamberti  se  reposat  et  non  po- 
test  in  eodem  operari.  Lit.  remiss.  ann. 
1474.  in  Reg.  204.  Chartoph.  reg.  eh.  88  : 
Le  suppliant  estant...  en  ung  Martinet 
illec  assis  dedans  une  chambre,  etc. 

*  Eodem  nomine  appellatur  machina 
quaedam  bellica  projiciendis  lapidi  bus 
accommoda,  apud  Froissart.  voi.  1.  cap. 
121  :  Ceux  du  chastél  décliquerent  quatre 
Martinets  qu'ils  avoient  faits  nouvelle- 
ment  pour  remédier  cantre  lesdits  chauf- 
faux.  Ces  quatre  Martinets  gettoient  si 
grosses  pierres  et  si  souvent  sur  ces  chauf- 
faux,  qu'ils  furent  bientost  froissez. 

*  MARTINIANA,  Chronicon  Martini 
Poloni,  idem  qui  Mariinulus  dicitur  in 
Indice  librorum  ad  calcem  antiquissimi 
Pontificai is  literis  Saxonicis  exarati,  et 
Martinellus  in  Necrol.  MS.  eccl.  Paris. 
6.  Id.  Jan.  :  Dedit  etiam  tres  libros,  duos 
passionales,  et  unum  qui  dicitur  Marti- 
nellus. Instr.  ann.  1392.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  j)ag.  166.  col.  1  :  Or- 
dinaverunt  quod  viginti  sex  franchi  auri 
debiti  per  conventum  fratrum  Augustino- 
rum  Nemausi,  racione  unius  libri  Decreti, 
et  alterius  libri  vocali  Martiniana.  qui 
fuerunt  de  exequtione  dicti  domini  Gauf- 
fridi  Palmerii,  etc. 

MARTINIEGA,  Tributi  species  apud 
Hispanos,  [quod  forte  ad  festum  S.  Mar- 
tini solvebatur,  sic  dieta.]  [*  Acad.  Hisp. 
Diction.  :  Martiniega,  Cierto  genero  de 
tributo  o  contrìbucion,  llamada  assi  por- 
que  se  debia pagar  et  dia  de  san  Martin.] 
Joannes  Diacon.  in  actis  S.  Agricola^ 
num.  15  :  Accidit,  quendam  virum  ex 
ejus  curia  ad  colligendam  exactionem  re- 
qiam,  quse  vulgariter  dicitur  Martiniega, 
in  tempore  hiemis  sub  mense  Decembri 
Majorinum  certissime  advenisse. 

MARTIN  US,  Qui  suam  acrius  quam  par 
est,  et  obstinatius  opinionem  tuetur, 
cuiusmodi  fuit  Martinus  Jurisconsultus 
Celebris  sub  Frederico  I.  a  quo,  inquit 
Baronius  ann.  1158.  in  vulgare  prover- 
bium  ejus  duri  ti  es  ajmd  JC.  in  hanc 
usque  diem  pertransiit,  ut  Martinum 
appellent,  qui  suae  ipsius  sententiae  sin- 
gulari  pertinaci  studio  inhserescat.  Fuit 
is  Martinus  Grosia,  una  cum  Bulgaro, 
Legum  Professor  in  Acade  mia  Bono- 
niensi,  de  quo  pi  uri  bus  Otto  Morena  in 
Hist.  Rer.  Laudens.  pag.   38.   De  alio 

37 


290 


MAR 


MAR 


MAR 


Magistro  Martino,  vide  Matth.  Paris  arni. 
1244.  pag.  434. 

T  MARTINUS  Buluans,  vulgo  S*  Mar- 
tin d'est  è.  Vide  in  Festum. 

1  MARTIOBARBULI.  Sic  legendum  prò 
Matliobarbuli  apud  Vegeti um  lib.  1.  cap. 
17  :  Plumbatarum  quoque  exercitatio 
(quos  Marliobarbulos  vocant)  tradendo, 
est  junior ibus.  Nam  in  Illyrico  dudum 
du3B  legiones  fuerunt,...  quei,  quod  his 
teli*  scienter  utebantur  et  fortiter,  Mar- 
tiobarbuli  vocantur.  Ex  qui  bus  recte  col- 
ligit  Carolus  de  Aquino  in  Lex.  milit. 
Martiobarbulos  non  solum  armorum  ge- 
li us  fuisse,  sed  etiam  appella. tionem  mi- 
litum,  quibus  ab  eo  armorum  genere 
idem  erat  inditum  nomen.  Erant  autem 
Martiobarbuli  idem  quod  plumbatae  : 
unde  idem  Carolus  suspicatur  reponen- 
dum  esse  Mattibalum  quod  est  missile, 
piane  consimile  fusti  baio  ;  ut  sit  f  ustis, 
seu  clava  jaculatoria,  appensa  habens 
lora  coriacea  cum  insutis  globis  plum- 
beis.  Plura  vide  in  laudato  Lexico  ad 
hanc  vocem.  Adde  Stewechium  ad  Ve- 
getii  locum  allatum,  et  Turneb.  Advers. 
lib.  24.  cap.  12. 

1  MARTIOLINUS,  Martiollus,  Italis 
idem  quod  nostris  Marceschia,  Bled  Mar- 
sois.  vide  Tremisium. 

MARTIOLUS.  Vide  Martus. 

MARTIRA,  [Marttrinus.]  Vide  Mar- 
tures 

*  MARTIRILOGIUM.  [Martyrologium  : 
«  Martirilogium  et  vita  canonicorum.  » 
(Thes.  Eccl.  Clarom.  mus.  arch.  dép. 
p.  41.  ann.  980.il 

*  MARTIRIUM  (Ponere  ad.)  Vide 
Martyrium.  [Fr.J 

\  MARTIRIZIARE.  Vide  Martyrizare. 

*  MARTIS-AQUA.  Vide  infra  Mortua- 
Aqua. 

MARTISIA.  Glossar.  Saxon.  cifrici  : 
Martisia ,  vel  Baptitura :  gebeaten 
fi  se  se.  Somnero  gebeaten,  est  percus- 
sus,  c&sus,  tu  sus,  fi  se  se,  caro.  Isid.  lib. 
20.  cap.  2  :  Martisia  in  mortario  ex  pisce 
fiunt,  unde  nominata.  [*  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS.  :  Martisium,  el  cibo  posto  in 
mortario,] 

1.  MARTI  US.  Martium  suum  ha  bere  di- 
cebatur,  cui  agrum  colere  mense  Martio, 
vel  serere,  licebat.  Id  autem  concedeba- 
tur  urbium  incoi  is,  quibus  caeteroquin, 
et  aliis  anni  temporibus  in  urbe  stare 
necesse  erat  :  ause  obligatio  resseandisia 
et  stagium  dicebatur.  Charta  Oommuniae 
Incrensis  ann.  1158:  Concessum  est,  ut 
omnes  homines  de  Communia  suum  ha- 
beant  Martium  apud  villani  a  Purifica- 
tione  S.  Marite  Candel.  usque  ad  medium 
Aprilem,  et  a  festivitate  S.  Joannis  Bap- 
tistse  suum  similem  habeat  Augustum 
usque  ad  festivitatem  omnium  Sanctorum  : 
et  si  in  Communia  redire  voluerint,  ipsi 
et  sua  salva  erunt.  Charta  Communi» 
Royensis  ann.  1190  :  Burgensis  potest 
sine  foris facto  manere  extra  villam  a  Pu- 
rificatone B.  Maria}  usque  ad  exitum 
Aprilis  prò  suo  Martio,  et  a  festo  S.  Joan- 
nis B.  usque  ad  festum  S.  Martini  prò 
suo  Augusto,  Adde  Communiam  S. 
Quintini. 

1 2.  MARTIUS,  Praestatio,  seu  census 
qui  exigi  solet  in  annona  vel  denariis 
mense  Martio,  de  quo  passim  in  Tabu- 
lano Vosiensi,  ac  praesertim  fol.  56  :  De- 
bet  sex  denarios  in  Martio.  Mansus  Bene- 
dicti  monachi  sex  sextarios  segl.  in.  de- 
narios  vinadat  et  quatuor  Martii.  Mansus 
Aridi,  xn.  denarios  de  recept.  ad  S.  Mar- 
tin, vinada  sex,  quatuor  Martii. 

*  3.  MARTIUS,  prò  Medardus,  a  Gallico 
Mard,  quod  abbreviando  dixerunt  prò 
Medard.  Charta  ann.  1357.  in  Reg.  89. 


Chartoph.  reg.  eh.  97:  Domus  domini 
abbatis  et  religiosorum  sancii  Martii  Sues- 
sionensis. 

1  MARTORES,  Idem  quod  Martures.  Pe- 
trus Damiani  lib.  2.  Epist.  1  :  Non  in 
flammantibus  Martorum  submentalibus 
rosis,  etc.  Epist.  2  :  Ovium  itaque,  simul 
et  agnorum  despiciuntur  exuvise...  Mar- 
tores  exquiruntur  et  vulpes. 

1  MartrjE,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1406.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist. 
Britann.  pag.  827  :  Legat  nobili  viro  Ber- 
tranno  de  Dinanno...  unam  suam  hoppe- 
landam  rubeam  Martris  foderatam.  Tes- 
tam.  ann.  1433. in  TabuJ.  Eccles.  Massil.: 
Item  nepoti  nostro  Henrico  tunicam  nos- 
trani rastacii  coloris  foderatam  de  Mar- 
tres 

*  '  MART0RETUM.  Vide  mox  Mar- 
treium. 

*  MARTREIUM,  Gali.  Martroi,  Forum 
publicum,  ubi  rei  torquentur  et  morte 
multantur  seu  martyrizantur  ;  unde  no- 
men. Charta  ann.  1317.  in  Reg.  56.  Char- 
toph. reg.  eh.  116  :  Domus  sita  in  Mar- 
treio  S.  Johannis  in  Gravia.  Obituar.  MS. 
hospit.  S.  JacobiMeledun.  3.  Non.  Mart: 
Obiti  Agnes  filia  Petri  de  Aubigniaco, 
quae  dedit  nobis  duos  solidos  Paris,  annui 
redditus  silos...  supra  domum  Petri  de 
Albigniaco,  quse  domus  sita  est  in  Mar- 
treio.  Ita  quoque  legendum  puto,  prò 
Marejum.  Vide  in  hac  voce.  Martray,  in 
Stat.  ann.  1439.  ex  lib.  1.  Ordinat.  artif. 
Paris,  fol.  20.  r°.  :  Et  a  ce  que  chascun 
soit  acertené  dudiz  pris  du  pain,  se  fera 
cry  publique  ès  halles,  en  Greve  et  au 
Martray  en  la  Juifrie.  De  quo  intelligen- 
dum  videtur  Ordinar,  eccl.  Paris.  MS. 
in  festo  Corporis  Christi  :  In  Martoreto 
datur  benedictio  :  post,  sermo. 

MARTRICES,  Martes,  Gallis,  Martes. 
Silvest.  Giraldus  in  Topogr.  Hibern. 
dist.  1.  cap.  19  :  Martricum  copia  abun- 
dant  kie  silvestria,  quarum  venatio  in 
igne  noctes  diebus  continuata  etc. 

MARTRINUS.  Vide  Martures. 

*  MARTR0R,  Festum  Omnium  Sanc- 
torum,Occitanis  Martrou.  Charta  Raim. 
Trencav.  ann.  1167.inter  Probat.  tom.  3. 
Hist.  Occit.  col.  117  :  Donec  nos  vel  pos- 
teri nostriundecim  mille  solidos  antedictos 
vobis  et  cui  volueritis  ad  Martror  redda- 
mus.  Stat.  ann.  1411.  tom.  9.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  609.  col.  2.  art.  9  :  De 
Martro  jusqu'à  Careme-prenant,  douze 
tours  ;  et  de  Careme-prenant  jusques  à  la 
Toussaint  apres  venant  kuit  tours.  Vide 
Marteror. 

MARTULA.  Chronicon  Magnum  Belgi - 
cum  ann.  1042  :  Saxeo  sedili  prò  ledo, 
Martula  utens  prò  lectisternio.  Sed  legen- 
dum, macula,  vide  Matta. 

]  MARTULUS.  Vide  Martus. 

MARTURES,  Martes,  et  Pannonicse  cat- 
tai, Martiali  lib.  10.  [*>  ep.  37.  ubi  alii 
legunt  Mele.]  ferae  exiguae  ex  genere 
mustelarum,  quarum  pelles  habentur 
in  pretio.  Helmodus  lib.  1.  cap.  1.  et  ex 
eo  Adam  Bremensis  cap.  227  :  Ad  Mar- 
turinam  vestem  anhelamus ,  quasi  ad 
summam  beatitudinem.  Idem  Bremensis 
cap.  229  :  Omnia  enim  instrumenta  vanae 
glorise,  hoc  est,  aurum,  argentum,  sonipe- 
des  regiosy  pelles  Castorum  et  Marturum, 
quai  nos  admiratione  sui  dementes  faciunt, 
UH  prò  nihilo  ducunt.  Roccus  Martrinus 
et  Lutrinus,  in  Capitulari  triplici  Caroli 
M.  ann.  808.  cap.  5  :  [Coopertorium  Mar- 
trinum,  in  Testamento  Arnoldi  Episc. 
Tolosani  Testam.  Guislae  Comit.  Ceri- 
tan.  ann.  1020.  in  Append.  Marcae  His- 
pan.  col.  1020  :  Meas  pellicias,  unam  Mar- 
trinam,  et  aliam  armellinam ,  vendite, 
etc]  Marterinse  pelles,  in  Synodo  Londi- 


nensi  ann.  1138.  cap.  15.  Hugo  Metellus 
Epist.  11  :  Mutavi  mentem,  mutavi  ves- 
tem, et  prò  pellicula  peregrini  muris  re- 
dolente, involutus  sum  ovina  pelle  :  prò 
pelle  Mardarina,  vestitus  sum  pelle  ca- 
prina. Ita  Mardirinx  pelles,  in  Charta 
Brzetislai  Bohemi»  Ducis  apud  Bohus- 
Iaum  Balbinum  in  Histor.  Bohemi» 
pag.  191.  adde  pag.  299.  Le  Roman  de  la 
Prise  de  Hierusalem  MS.  : 

Et  mist  desor  son  chief  un  chapel  Marterin. 

Marturinarum  Pr^statio  ,  apud 
Hungaros,  in  regno  Sci  avo  ni».  Decreta 
Alberti  Regis  Hungariae  pag.  62.  Vide 
Bansolmora. 

Martures  Albi,  in  Normannia  Sep- 
tentrionali,  apud  Adamum  Bremensem 
cap.  239. 

Martira,  apud  Eadmerum  lib.  2.  Vi- 
tae  S.  Anselmi  n.  65  :  Et  ecce  in  via,  qua 
gradiebatur ,  bestiola,  quam  Martiram 
vocant ,  perdicem  in  ore  ferebat. 

1  Martherin^e  Pelles,  in  Vita  S. 
Meinwerci  Episc.  tom.  1.  Junii  pag.  523.: 
Pelles  Martherinas  et  ni.  uncias  auri  prò 
mercede  tribuens. 

T  Martirin^  in  Epist.  anonymi  Mo- 
nachi tom.  4.  Annal.  Bened.  pag.  574  : 
Dedit...  altera  vice  quasdam  pelles  Mar- 
tirinas. 

1  Martrin-e.  Charta  Philippi  Reg. 
Fr.  ann.  1207.  apud  Duchesnium  Hist. 
Norman,  pag.  1063  :  Si  mercatores  navis 
jurare  poterunt  quod  Matrinas  non  inve- 
nerunt  emendas  ad  portum  in  quo  char- 
giaverunt.  Alia  prò  Communia  Baln. 
ann.  1208  :  Duodena  pellium  Martrina- 
rum  vel  vulpinarum  5.  denar. 

1  MARTURIARE,  Idem  quod  Martyri- 
zare.  Radulphus  de  Gestis  Friderici  I. 
Imper.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  1183  : 
Tota  ergo  nocte  onagris  suis  laboraverunt, 
et  lapidaverunt  et  occiderunt  ex  illis  qui 
erant  in  turri  septem...  Et  isti  Marturiati 
sunt  ea  morte,  qua  aliquos  periisse  nus- 
quam  legimus. 

*  Nostris  Mar  tir  er ,  eodem  sensu. 
Chron.  S.  Dion.  tom.  8.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  344  :  Ils  sachierent  les  espées, 
et  Martirerent  Vinnocent,  etc.  Lit.  remiss. 
ann.  1372.  in  Reg.  103.  Chartoph.  reg.  eh. 
94  :  Les  annemis  firent  mener  hors  dudit 
fort  (de  Breteuil)  ledit  Denis,...  le  firent 
illeuc  Martirer  et  couper  la  teste.  Con- 
suet.  Aurei,  apud  Thaumasser.  ad  cai- 
cem  Assis.  Hierosol.  pag.  469  :  Ciljuige 
quiMartyre  aucun  à  tort,  li  martyres  de 
cellui,  qui  est  livré  à  Martyre,  est  tost 
passez,  etc. 

1.  MARTUS,  Malleus,  Gallis,  Marteau. 
Conradus  de  Fabaria  de  Casib.  S.  Galli 
cap.  14  : 

Ex  incade  mala  Martis  quassatur  ut  aula. 

Marttjlus,  in  Vita  S.  Genulfi  lib.  2. 
cap.  5. 

Martiolus,  apud  Joannem  Sarisber. 
lib.  4.  Policr.  cap.  5  :  Marliolum  de  sinu 
proferensf  vitrum  correxit  aptissime. 

Martellus,  Papiae, MediocHs  malleus. 
Glossa?  S.  Benedicti  :  Martellus,  (790 p a. 
Sic  potissimum  appellatus  Carolus  Ma- 
jor domus  Regni  Franciae,  Pipini  Regis 
pater.  Caroli  M.  Imperatoris  aevus,  ob 
eximiam  in  bellis  et  prseliis  fortitudi- 
nem.  Philippus  Mouskes  MS.  : 

Angis,  Pepiti,  Pepin,  Carlon, 
Celui  qui  Martiaus  ot  non. 

Vita  S.  Rigoberti  Archiep.  Remensis  n. 
10.  de  Carolo  :  Et  quia  ab  ineunte  sitate 
fuerit  vir  béllicosus,  et  robore  fortissimus, 
postmodum  Martellus  est  cognominatus. 
Li  ber  de  Diversis   Casibus   Dervensis 


MAR 


MAR 


MAR 


291 


Monasterii,  de  eodem  Carolo  :  Qui  ob  ni- 
miam  et  Christianis  temporibus  antea 
invisam  inquietudinem  Martellus  vocita- 
tus  est,  A  malleo  sciiicet  seu  t udite  quo 
fabri  utuntur,  quod  ut  ii  tudite  ferrum, 
ita  hostes  in  praeliis  ense  ille  contunde- 
ret  ac  prosternerete  Adrevaldus  lib.  1. 
de  Miracul.  S.  Benedicti  cap.  14.  et  Ha- 
riulfus  lib.  2.  cap.  1  :  Quamobrem  cum 
adversantibus  nullatenus  cedere  sciret , 
nullique  par  cere,  diti  a  poster  is  Tudites, 
ab  actu  rerum  sciiicet,  agnomen  indeptus 
est,  Tudites  enim  mallei  dicuntur  fabro- 
rum,  quorum  ictibus  cuncta  atteritur  du- 
rittes.  Hugo  Flaviniacensis  in  Ohronico: 
Qui  ideo  Tutides  appellatus  est,  quod  est 
malleus  fabri  :  quia  sicut  malleo  universa 
tunduntur  ferramenta,  ita  ipse  contrivit 
omnia  regna  sibi  vicina.  Eadem  Jtiabet 
Chronicon  S.  Benigni  pag.  394.  similia 
etiam  Chronicon  Malleacense  pag.  194  : 
Karolus  filius  ejus  senior  vocatus  est  Mar- 
tellus. Tudites  enim  mallei  dicuntur  fa- 
brorum,  quorum  ictibus  cuncta  atteritur 
durities.  Vita  S.  Genulfi  lib.  2.  cap.  5  : 
Qui  Tudis,  id  est,  Martulus  ag nomina tus 
est,  ob  plurimam  sciiicet  bellorum  virtu- 
tem.  Sigebertus  Gemblacensis  in  Vita  S. 
Sigeberti  Regis  Austrasi® :Carolumì  qui 
Tudetes,  id  est  y  Martellus  est  agnominatus. 
Egidius  Parisiensis  MS.  lib.  1.  Karolini, 
de  Carolo  Martello  : 

Et  quia  contusor  tanfus,  cootusus  et  ipse 
Deinde  fuit,  qui  cum  Christi  contunderet  hostes, 
Ecclesiam  tutudit,  nunc  carcere  tunditur  idem 
Poenali  merito,  a  tuodi  seu  tundere  verbo, 
Nola  magie  laico  sermone  voc&hula  sumpsit. 
Dictus  Tudites  vulvari  Malleus  ore, 
Ille  sui  simul  et  contusi  malleus  orbis,  etc» 

Caroli  porro  memoria  Sarracenis,  quos 
ille  non  semel  fuderat  ac  contuderat, 
adeo  formidanda  fuit,  ut  Carolum  ex 
filio  nepotem  non  alio  cognomine  quam 
Martelli  donarent,  ut  auctor  est  Mona- 
chus  S.  Galli  lib.  2.  de  Rebus  Caroli  M. 
cap.  22. 

Tudes  autem  vel  Tudites  appellatus 
Carolus,  quod  contundi  hostes  a  victori- 
bus  vieti  et  superati  dicerentur,  quod 
proprium  est  mallei  seu  tuditis.  Albino- 
vanus  de  Druso  : 

Ille  genus  Suevos  acre,  indomitosque  Sicambros 
Contudit,  inque  fugam  barbara  terga  dedit. 

Et  Severus  Sulpitius  lib.  1.  Hist.  Sacrae, 
ut  antiquiores  praeteream  :  Allophylos- 
que  frequentibus  praeliis  contudit.  Id  sane 
de  Carolo  fìrmat  Willelmus  Malmesbu- 
riensis  lib.  1.  de  Gestis  Regum  Anglor. 
cap.  3  :  Carolus  Tudites,  quem  UH  Mar- 
tellum vocantf  quod  tyrannosper  totam 
Franciam  emergentes  contuderity  Sarace- 
nos  Gallias  infestantes  egregie  depulerit. 
Atque  inde  viri  fortes,  et  qui  crebris 
praeliis  hostes  attere bant,  mallei  saepe 
appellati.  Ita  Nabucodònosor,  Hiere- 
miae  cap.  50.  Malleus  universa  terrai  di- 
ci tur,  quomodo  etiam  Belphetum  Turci- 
cum  Sultanum  Willel.  Tyr.  lib.  1.  cap. 
9.  vocat  Saladinum,  Malleum  Christiani 
nominis,  Willelmus  Neubrigensis  lib.  3. 
cap.  10.  lib.  4.  cap.  28.  et  lib.  5.  cap.  14. 
denique  Alexandrum  Magn.  totius  Mal- 
leum orbis,  Jacob us  de  Vitriaco  lib.  3. 
pag.  1132.  et  Nicolaus  de  Braia  in  Ca- 
rolo Vili.  pag.  292.  Philippus  Galterus 
lib.  7.  Alexandreid.  pag.  59.  Sed  et  Ca- 
rolus ipse  in  Epitaphio,  quod  in  aede 
Sandionysiana  olim  extitit,  mundi  Mal- 
leus  appellatur  : 

Iste  Brabantinus  Dux  primus  in  orbe  triumphat, 
Malleus  in  mundo,  etc. 

Sic  denique  Arthurum  Britannicum  Re- 
gem  Mab-uter  appellatum  seri  bit  Nen- 


nius,  ob  ferocem  in  pueritia  animum, 
Arthurum  vero,  voce  Britannica,  quae 
malleum,  quo  leonum  ora  conteruntur, 
signiflcat,  in  futurae  fortitudinis  praesa- 
gium. 

Ex  hac  igitur  loquendi  formula  Mar- 
telli nomen  inditum  ensi,  quo  hostes 
conteruntur  :  quod  sane  indicat  Frois- 
sartes  4.  voi.  cap.  53.  ubi  ait,  dissono 
Comitis  stabuli  dignitatem  abroga tam 
supremo  Senatus  judicio  :  tum  enim, 
lui  fut  mandé  qu'il  renvoia  le  martel,  e* est 
à  entendre  Voffice  de  Connestable  de 
Frante.  Nec  scio,  an  eadem  notione  hanc 
vocem  usurparit,  quod  sane  vero  simile 
videtur,  auctor  Chronici  MS.  Bertrandi 
du  Guesclin  : 

Olivier  de  Clicon  par  la  bataille  va, 

Et  tenoit  un  Martel  qu'à  ses  deus  maina  porta, 

Toul  ainsi  qu'un  boucher  abatist  et  versa,  etc.    . 

Infra  : 

Bertrand  de  Glajeguin  fu  ou  champ  plenier, 
Ou  il  assaut  Anglois  à  un  Martel  «rader, 
Tout  ainsy  les  abat  comme  fait  le  bouchier. 

Incertum  etiam,  an  Guillelmus  de  Nan- 
giaco  in  Philip  pò  III.  ann.  1279.  per 
malleum  ensem  intellexerit,  cum  ait,  in 
quodam  hastiludio  Comitem  Clarimon- 
tis  juvenem  et  novum  Militem  armorum 
pondere  praegravatum,  et  Malleorum  icti- 
bus super  caput  pluries  et  fortiter  percus- 
sum,  vexatione  cerebri  intonitum,  deci- 
disse  in  amentiam  perpetuam.  Certe  a 
crebris  malleorum,  seu  ensium  ictibus, 
Marteleis  dictus  ipse  conflictus  :  quod 
sciiicet  ensibus  hostium  capita  quodam- 
modo  contunderentur.  Guillelmus  Guiart 
ann.  1202  : 

Mult  fu  fier  le  Marteleis, 
La  noise,  et  le  cliqueteis. 

Et  anno  1205  : 

Et  puis  à  fier  Marteleis 
Trebuchié  le  poni  leveis. 

Ut  ut  sit,  constat,  Goffridum  Comitem 
Andegavens.  Henrici  II.  Regis  Angliae 
parentem  eadem  qua  Carolus  de  causa, 
Martellum  perinde  appellatum.  Hi  storia 
Andegavensium  Consulum,  de  Comite 
Goffrido  :  Merito  Martellus  nominatus  est, 
quasi  suos  conterens  hostes.  Albericus 
ann.  1040  :  Andegavensis  Comes  Gaufri- 
dus  Martellus,  hoc  cognomen  sibi  usurpa- 
verat,  quia  videbatur  omnes  sibi  obsisten- 
tes  felicitate  quadam  contundere  :  nam 
dominum  suum  Comitem  Pictaviensem 
aperto  Marte  cepit,  etc,  Baldricus  Burgu- 
lìensis  : 

Hic  Martello  jaces,  Martelli  nobilis  hsres, 
Res  a  Marte  quibus  digna  dedit  titulum. 

Et  infra  : 

Marlia  Martellum  te  fecìt  causa  vocarì. 

Eodem  etiam  cognomine  donatum  Ca- 
rolum I.  Regem  Hungariae  notum  est, 
ut  et  Carolum  IV.  Imp.  apud  Joannem 
Abbat.  Laudun.  in  Speculo  Historiali 
MS.  ann.  1388.  lib.  11.  cap.  2.  lib.  12. 
cap.  35. 

~  Martelus,  Malleus,  Gali.  Marteau. 
Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  in 
Bibl.  reg.  8406.  fol.  180.  v°.  :  De  sex  de- 
nariis  merceriorum  operantium  in  lima 
et  Mar telo ,  prò  ixxx.  x.  lib.  per  annum. 

1  Ad  Martellum  campanam  pulsare, 
Quod  iterati s  pulsationibus  sit.  Gali. 
Sonner  le  toesin.  Charta  ann.  1328.  ex 
Archivis  S.  Victoris  Massil.  :  Quando 
audiet  pulsare  campanam  ad  Martellum. 
Anonymi  opusculum  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  109  :  Quadam  die  mattana 
cepit  ipsum,  quod  volebat  facere  pulsati 


campanam  ad  Martellum,  causa  videndi 
quaìiter  cives  Vicenti&  currerent  ad  pia- 
team.  Regimina  Paduae  ad  ann.  1325. 
ibid.  pag.  438  :  Campana  magna  Commu- 
nis  sonavit  ad  Martellum,  et  confalones 
fratalearum  cum  suis  frataleis...  iverunt 
ad  plateam  propter  rixam  et  pr&lium. 
Adde  Chron.  Domin.  de  Gravina  apud 
eumdem  tom.  12.  col.  698. 

*' Itali,  eodem  sensu,  dicunt  Sonare  a 
martello.  Annal.  Victor.  MSS.  ad  ann. 
1378  :  Campanam  capitola  ad  Martellum 
seu  ad  modum  quo  pulsari  seu  percuti 
solent,  cum  adunatur  populus  ad  rumo- 
rem  seu  hostium  invasionem,  indesinenter 
uno  impetu  ac  eodem  contextu  pulsa- 
verunt. 

*  2.  MARTUS,  prò  Martius>  Opera,  quae 
mense  Martio  debetur.  Reg.  S.  Justi  ex 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  207.  r°.  :  Item 
sunt  ibi  tresdecim  homines  qui  debent 
colligere  poma  et  triblare.  Item  quidam 
alius  debet  facere  Martum.  Vide  Mar- 
tius  2. 

MARTYR,  Qui  mortem  prò  Christo  et 
fide  Christiana  oppetiit.  Ita  Ecclesia 
hodie  hoc  nomen  usurpat.  Isidorus.lib. 
7.  cap.  11  :  Martyres  seu  testes  ideo  vocati 
sunt,  quia  propter  testirnonium  Christi 
passiones  sustinuerunt,  et  usque  ad  mor- 
tem prò  veritate  certaverunt.  S.  August. 
lib.  22.  contra  Faustum  cap.  76  :  Per 
quorum  confessiones,  passiones  et  mortes 
hoc  Beo  placuit  attestari,  Martyres  appel- 
lantur,  qui  Latine  testes  interpretantur. 
Ammianus  lib.  22  :  JEdes  illis  exstrueren- 
tur  ut  reliquis,  qui  deviare  a  Religione 
compulsi,  pertulere  cruciabiles  posnas,  ad 
usque  gloriosam  mortem  intemerata  fide 
progressi,  et  nunc  Martyres  appellantur. 
Idem  lib.  27  :  Hos  enim,  quos  interfici 
tanquam  noxios  jubes,  ut  Martyres,  id 
est,  divinitati  acceptos,  colit  Religio  Ro- 
mana. Ubi  legendum  censuerim  ad- 
scriptos. 

At  primitus,  et  sub  ipsius  Ecclesiae 
incunabulis  non  eadem  videtur  fuisse 
ratio.  Constat  enim  S.  Cyprianum  su- 
perstiti bus  Martyrum  appellationem 
tribuisse,  uti  Epist.  9.  quae  inscribitur 
Martyribus  et  Confessoribus  Jesu  Christi. 
Et  Epist.  12  :  De  hoc,  et  ad  Clerumy  et  ad 
Martyras ,  et  Confessores  literas  feci. 
Epist.  15  :  Literas  feci,  quibus  Martyres 
et  Confessores  Consilio  meot  quantum  pos- 
sem,  ad  Dominica  pr&cepta  revocarem. 
Sic  et  Epist.  20.  23.  52.  et  69.  In  Concilio 
Carthaginensi  quidam  Confessorum,  qui- 
dam Martyrum  titulis  donantur.  Sed  et 
aliis  locis  Martyres  a  Confessoribus  dis- 
tinguit  Cyprianus,  videturque  innuere 
Martyres  vocari,  qui  usque  ad  effusio- 
nem  sanguinis  prò  Christo  passi  erant, 
licet  superstites,  nec  consummato  mar- 
tyrio,  cum  Confessores  dicerentur,  qui 
sola  voce  constanter  Christum  confessi 
essent,  de  quibus  agit  Epist.  30.  Idem 
Luciano  scribens  Epist.  22  :  Nunc  caris- 
sime ,  jam  inter  Martyres  deputande. 
Epist.  25  :  Contigit  hic  per  tormenta  con- 
summari  martyria.  Epist.  30  :  Illud  prm- 
terea  vellemus  addiscere,  si  Martyres  non 
propter  aliud  Martyres  fiunt,  nisi  ut  non 
sacrificantes  teneant  Ecclesiae  usque  ad 
effusionem  sanguinis  sui  pacem.  Faten- 
dum  tamen  interdum  utrumque  nomen 
confundere,  verbi  gratia,  duna  Aure- 
liuna,  Celerinum,  et  Numidicum,  quam- 
vis  tormenta  passos,  Confessores  vocat. 

Martyrum  appellatone  donat  etiam 
interdum  Ecclesia  viros  sanctitate  illus- 
tres?  q  ui  non  prò  confessione  nominis 
Christi,  sei  alia  quavis  ratione  mortem 
perpessi  sunt,  verbi  gratia  a  latronibus, 
aut  viris  impiis  caesi.  Ejusmodi  sunt  S. 


292 


MAR 


MAR 


MAR 


Gervas.  Oenomanensis  Diac.in  ejus  Vita 
MS.  cujus  festum  agitur  pridie  Non.  Ju- 
lii,  S.  Landoaldus  in  ejus  Vita  n.  6.  S. 
Patern.  Senonens.  Monaca,  in  ejus  Vita 
num.  14.  15.  S.  Lietphard.  apud  Mola- 
num,  S.  Gerra.  Abb.  in  ejus  Vita  n. 
13.  S.  Leopard.  in  ejus  Vita  MS.  Non. 
Octob.  S.  Germanus  Scotus  in  ejus  Vita 
Ambiani  edita,  S.  Praetextus  Episc.  Ro- 
tomag.  in  ejus  Vita,  S.  Patern us,  S.  Eo- 
harnus  apud  BolJand.  Benedictus  PP. 
V.  apud  Baron.  ann.  965.  n.2.  S.  Thomas 
Archiep.  Cantuar.  et  alii  passim.  Vide 
Gervasium  Dorobern.  pag.  1296.  E  ad  aie- 
rum  in  lib.  1.  Vitae  S.  AnseJmi  Cani. 
Arch.  cap.  26.  27.  28.  apud  Sur.  21.  Aprii. 
Mabillonium  tom.  6.  vitae  SS.  Ord.  S. 
Benedicti  pag.  580.  et  Baron.  ann.  400. 
num.  4. 

1  MARTYRA,  Quae  prò  Christo  sangui- 
neo! fudit.  Missale  Gothicum  apud  Ma- 
bill,  de  Liturg.  Gallic.pag.  215  :  Eviden- 
ter  ostendens,  quod  non  solum  perpetua 
virginitatis  Martyra  esset  (B.  Agnes)  et 
Virgo  mansura,  eie.  Ibid.  j>ag.  216  :  San- 
ct&  Martyrae  tuae  Cecilise,  Domine,  etc. 

*  MARTYRALIS  Passio,  Martyrium,  in 
Act.  S.  Adulphi  tom.  7.  Sept.  pag.  510. 
col.  2.  Vide  Martyrialis. 

MARTYRARIUS,  Idem  qui  Mansiona- 
ri™, Custos  Ecclesia,  qui  sacras  in  Ec- 
clesia reliquias  custodit,  servat.  For- 
mula 48.  ex  Andegavensibus  :  Ideo  con- 
venti nóbis  unanimiter  consentientes,  et 
?er  volunlatem  Martyrario  nomen  ilio 
*resbytero,  ut  ipso  infantulo  ad  homine, 
nomen  ilio,  venumdare  deberemu$}  etc. 
Gregorius  Turon.  lib.  2.  de  Mirac.  cap. 
46  :  Post  obitum  Proserii  MartyrariùhibA. 
Hist.  cap.  11  :  Undr.  factum  est,  ut  con' 
iuncti  Clerici  Leubaste  Martyrario  et  Ab- 
bate,.... Arvernum  properarent.  Testa- 
mento in  S.  Aredii  :  Turres,  calices,  pai- 
lai  et  coopertoria  pr&dictis  Martyrariis 
ad  custodiendum  tradidimus.  Concili um 
Aurei ianense  II.  can.  13  :  Abbates,  Mar- 
tur  arii,  Reclusi,  vel  Presbyteri,  apostolia 
dare  non  pr&sumant.  Idem  qui  Custos 
Martyrum,  Anastasio  in  S.  Silvestro  PP.* 
Hic  constituit,  ut  si  quis  desideraret  in 
Ecclesia  militare,  aut  proficere,  ut  esset 
prtus  Ostiarius,  deinde  Lector,  et  postea 
Exorcista  per  tempora,  quae.  Episcopus 
constituerit,  deinde  Acolythus  annis  5. 
Subdiaconus  annis  5.  Custos  Martyrum 
annis  5.  Diaconus  annis  5.  Presbyter  an- 
nis 3....  et  sic  ad  ordinem  Episcopatus 
ascendere.  Vita  S.  Zozimi  Episcopi  Sy- 
racusani  n.  6  :  S.  Zozimuscum  &tate,tum 
virtulibus  inter  Sanctos  profieiens,  custos 
preliosi  loculi  S.  Virginia  Lucide  constitui- 
tur  a  sancto  Fausto  Abbate  ipsius  Monas- 
terii.  Et  num.  9.  idem  S.  Zozimus  ad 
Ecclesias  loculique  S.  Virginis  Lucide  cus- 
todiam  relictus,  moxque  Ostiarius  et 
templi  custos,  dici  tur.  Vide  Synodum 
Rom.  sub  eod.  Silvestro  cap.  11.  et  quae 
annoiavi  m  us  in  voce  Capellanus. 

1  MARTYRIA,!»  mortorio  ex  pisce  fiunt, 
unde  et  dicuntur  setola  parva.  Papias 
MS.  in  Edito  ex  pice.  Leg.  Mar tisia. Vide 
in  hac  voce. 

J  MARTYRIALIS,  Ad  martyrium  spec- 
tans.  Ambr.  Moralis  Ohronol.  eorum 
quae  in  Operibus  S.  Eulogii  continentur, 
tom.  3.  Conc.  Hispan.  pag.  145  :  Gaus- 
sam  cur  in  carcerem  fuerit  missus,  ipse 
in  documento  Martyriàli  et  in  epistolis 
reddit. 

MARTYRIANI,  Haeretici ,  de  quibus 
Epiphanius  haeresi  80.  et  alii. 

T  MARTYRISATIO  ,  Martyrium.  Mira- 
cula  S.  Eadmundi  Angl.  Reg.  apud  Mar- 
ten.tom.  6.  Ampliss.  Oollect.col.823  ;  In 
villula  Suthune  dieta,  de  prope  loco  Mar- 


tyrisationis  prò  instanti  fervore  rabidse 
persecutionis*..  requievit. 

1.  MARTYRIUM,  ^des  sacra,  Deo  sub 
Martyrum  invocatione  dicata.  Isidorus 
lib.  15.  cap.  9  :  Martyrium,  locus  Marty- 
rum, Graeca  derivatione,  eo  quod  in  me- 
moria™ Martyris  sit  contructum,  vel  quod 
sepulcra  sanctorum  ibi  sint  Martyrum* 
walafridus  Strabo  lib.  de  Reb.  Eccl. 
cap.  6  :  Mar tu ria  vocabantur  Ecclesia, 
quae  in  honore  dliquorum  Martyrum  fie- 
bant  :  quorum  sepulcris  et  Ecclesiis  honor 
congruus  exkibendus  in  Canonibus  decer  - 
nitur.  Lex  7.  Cod.  Theod.  de  Sepulcris 
violat.  (9, 17.)  :  Habeant  in  potestate  si 
quolibet  in  loco  Sanctorum  est  aliquis 
conditus,  prò  ejus>  veneratione,  quod  Mar- 
tyrium vocandum  sit,  addant,  quod  volue- 
rint  fabricarum.  Sedes  Apostolorum  vel 
Martyrum,  in  leg.  6.  eodem  tit.  Hiero- 
nym.  in  Chron.  :  Cujus  industria  in  Hie- 
rosól.  Martyrium  extructum  est.  Rursum  : 
Costantinopoli  Apostolorum  Martyrium 
dedicatur.  Testamentum  S.  Remigii 
Remensis  Episc.  :  Martyriis,  Diaconiis, 
Xenodochiis, etc.  Anastasius  in  S.Leone: 
Factum  est  Concilium  sanctum  Episco- 
porum  in  Calcedona  in  Martyrio  sanctae 
Euf emisi.  Adamnanus  lib.  1.  de  Locis 
SS.  cap.  8  :  Inter  iìlam  quoque  Golgotha- 
nam  basilicam  et  Martyrium,  qusedam 
inest  exedra,  etc.  Theodulphus  lib.  2. 
Oarm.  9.  de  S.  Quintino  : 

Cujus  Martyrium  devota  mente  frequentai 
Plebs,  etc. 

Sic  Graeci  Map^upiov  passim  usurpant, 
Socrates  lib.  4.  cap.  18.  Theodoritus  lib. 
3.  cap.  2.  Sozomen.  lib.  2.  cap.  26.  Con- 
cil»  Laodic.  cap.  8.  Chrisostomus ,  et 
alii.  Memoria  Martyrum  Juliano  Tole- 
tano  lib.  1.  Progn.  cap.  20.  et  21.  Basi- 
lica Martyrum  dicuntur  in  Oapitulis 
Caroli  M.  lib.  7.  cap.  2.  Quo  spectant 
ista  S.  Hieronymi  in  Apologia  ad  Pani- 
mach,  cap.  6  :  Quare  ad  Martyres  ire 
non  audent,  quare  non  ingrediuntur  E  e- 
clesias  ? 

Maktykia,  proprie  etiam  ipsa  Marty- 
rum sepulcra,  memoriae,  confessiones, 
quibus  supersediticantur  altaria.  Liber 
Pontificai is  Damasi  in  Felice  I  :  Hic 
constituit  supra  sepulcra  aut  memorias 
Martyrum  Missas  celebravi.  S.  Augusti- 
nus  lib.  22.  de  Oivit.  Dei  cap.  10  :  Nos 
aulenti  Martyribus  nostris  non  tempia 
sicut  diis,  sed  memorias  sicut  hominibus 
mortuis,  quorum  apud  Deum  vivunt  spi" 
ritus,  fabricamus  ;  nec  ibi  erigimus  alta- 
ria,  in  quibus  sacrificemus  Martyribus, 
sed  uni  Deo  et  Martyrum  et  nostro  sacri- 
ficium  immolamus ,  etc.  Eadem  habet 
Serm.  101.  de  Divers.  et  lib.  20.  con  tra 
Faustum  Manich.  cap.  21.  Oeremonialis 
Episc.  lib.  1.  cap.  12  :  Sub  altari  majori 
....  ubi  sanctorum  Martyrum  corpora  re- 
quiescunt,  qui  Martyrium  sive  Confessio 
appellatur.  Seri  bit  vero  Theophanes 
lege  sanxisse  Constant.  M.  idolorum 
tempia  ocitoSiSocflat  xoTg  tu  Xpcorw  àcpiepw- 
pivoic. 

Martyrum  Concilia,  etiam  dicuntur 
eju smodi  aedes,  Martyribus  dicatae,  in 
Martyrol.  23.  Jan.  Liber  Ponti  fica lis,  de 
Damaso  :  Qui  Martyrum  concilia  atque 
sepulcra  versibus  declaravit.  .S.  Hieron. 
in  Epitaph.  Nepotiani  :  Martyrum  conci- 
liabula  diversis  floribus,  et  arborum  co- 
mis,  vitiumque  pampinis  obumbravit.  De 
Memoriis  Martyrum  floribus  ob um- 
bra tis  agit  S.  August.  lib.  2^.  de  Civit. 
Dei  cap.  8.  ubi  etiam  Martyrium  vocat, 
templi  partem,  in  qua  exstat  ipsum  Mar- 
tyris sepulchrum.  Habetur  perinde,  (ri- 


vale t&v  fjtapxupwv,  in  Conci  1.  Gangrensi 
can.  20. 

*  Haud  scio  an  non  prò  Die  Sancto- 
rum memoriae  sacra  intelligendum  sit, 
praesertim  ob  mensis  Junii  adnotatio- 
nem,  in  Charta  Otton.  imper.  ann.  947. 
ex  Cod.  reg.  10197.  2.  2.  fol.  4.  r°  :  Actum 
in  opido  Franconefort  mense  Junio  in 
Martyrio  Apostolorum  Petri  et  Pauli. 

fr  Martyria,  Martyrum  ossa ,  reli- 
quiae.  Mirac.  S.  Florent.  tom.  7.  Sept. 
pag.  426.  col.  2:  Factum  est,  ut  hi,  qui 
ferebant  tam  pr&clarissima    Martyria  , 

*  2.  MARTYRIUM  (Ponere  ad),  Ex- 
torquere  crfrnen  tormentis  ab  aliquo. 
Ita!.  Porre  alla  tortura.  Gali.  Appliquer 
à  la  question  un  accuse.  Stat.  Bo non.  ann. 
1250-67.  tom.  I,  pag.  289  :  Item  si  pote- 
stas  per  próbationes  ipsos  malefactores 
invenire  non  poterit,  et  presumptiones . 
aliquas  contra  ipsos  habebit,  vel  habere 
poterit,  habeat  potestatem  ponendi  ipsos 
ad  Martirium,  et  si  prò  martirio  aliquid 
invenerit  teneatur  potestas  infra  viij.  dies 
facere  emendare  ipsos  boves.  [Fr.] 

MARTYRIZARE,  Martyrem  facere,  cru- 
ciare. Rogerus  Hovedenus  in  Willelmo 
I  :  Dani  suum  dominum  Canutum  Reg  era 
Martijrizaverunt. 

*  Martirier,  in  Contin.  Guill.  Tyrii 
apud  Marten.  tom.  5.  Ampi.  Collect. 
col.  601  :  Quant  le  roi  d'Angleterre  ot  fait 
Martirier  S.  Thomas  de  Óantorbire,.etc. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Martray,  martirizatus.  Id  est,  Tormen- 
tum,  cruciatus. 

1  Martyrizare,  neutro  sensu,  Mor- 
tem  Chris  ti  causa  perpeti.  Acta  SS. 
tom.  2.  Martii  pag.  377.  de  S.  Longino 
milite  :  Ad  extremum  vero  Martyrizavit 
in  Cappadocia  sub  Octavio  Precide,  Acta 
S.  Theodorae,  tom.  1.  Aprilis  pag.  5: 
Quìb  sub  Aureliano  Imperatore  Martyri- 
zavit. 

1  Martyrizare,  Angere,  torquere, 
interfìcere.  Miracula  S.  Wal  arici  tom.  1. 
Aprilis  pag.  26  :  Cur  me  tandiu  Martyri- 
zasì  qui  Christi  dona  evangelizas  ?  Vita 
S.  Willibaldi  saec.  8.  Bened.  part.  2.  pag. 
878  :  Cito  illos  punientes  Martyrizarent. 
Hist.  Cortusior.  lib.  2.  apud  Murator. 
tom.  12.  col.  794  :  Et  omnes  sua?  comitiva^ 
(Regis  Conradini)  postquam  capti  fue- 
runt,  salvissime  Martyrizavit.  Le  Roman 
de  Rou  MS.  : 

Et  Normanz  o  les  haches  les  luent  el  Mariirent. 

*  Lit  remiss.  ann.  1357.  in  Reg.  89. 
Chartoph.  reg.  eh.  188  :  Dieta  Ysabellis 
in  scala  posita,  et  ibidem  taliter  Martiri" 
zataet  combusta  cum  uno  tortissio  ardenti, 
et  exinde  de  dieta  terra  bannita. 

1  Martiriziare,  Morte  ob  Christum 
afficere*  Vetus  Ceremoniale  MS.  B,  M. 
Deauratae  Tolos.  :  Sequitur  festum  S. 
Saturnini  martyris  quifuit  primus  Epis- 
copus Tholozanus,  et  ibi  prò  fide  Martiri- 
ziatus,  cujus  corpus  jacet  in  praedicta  ci~ 
vitate  Tholozana. 

\  MARTYRIZAT0R,  Qui  cruciatibus  af- 
fìcit.  Hariulphus  in  Chron.  ubi  de  Ger- 
vino  Centulensi  Abb.:  Proprii  corporis 
Martyrizator,  regula  virtutum,  et  corpore 
virgineo,  etc. 

MARTYROL0GIUM,  Fasti  Sanctorum. 
Gregorius  M.  lib.  7.  Ind.  1.  Epist.  29: 
Nos  autem  paene  omnium  Martyrum  dis- 
tinctis  per  dies  singulos  passionibus  col- 
leda  in  uno  codice  nomina  habemus , 
atque  quotidianis  diebus  in  eorum  venera- 
tione Missarum  solennia  agimus ,  non 
tamen  in  eodem  volumine  quis  qualiter 
sit  passus,  indicatur,  sed  tantummodo 
nomen,  et  dies  passionis  ponitur.  Vide, 


MAR 


MAS 


MAS 


293 


quse  notavi  t  Baronius  in  Prsefat.  ad 
Martyrolog.  Roman. 

Sequioribus  saeculis,  maxime  apud 
Monachos,  Martyrolog  ium  laxius  sump- 
tum  prò  Necrologio,  seu  Obituario  et 
Regula,  quod  fere  semper  in  eodem  vo- 
lumine  Martyrologium,  Obituarium,  et 
Regula  Ordinis  descripta  legerentur. 
rOapit.  Aquisgran.  ann.  817.  nura.  69: 
Ut  ad  CapUulum  primitus  Martyrologium 
lega  tur,  et  dìcatur  versus,  deinde  Regu- 
la, aut  homelia  qu&libet  lega  tur.]  Unde 
Martyrologio  inscribi  dicitur,  cujus  obi- 
tus  dies  ibi  annota  tur,  ut  scilicet  ex  ea 
congregatione  seu  fraterni  tate,  cui  quis 
adscriptus  est.  Ingulphuspag.  907:  No- 
men  ejus  et  uxoris  ejus  fratrum  nostro- 
rum  Martyrologio  inscribi  consensimus. 
Statuta  Guigonis  Prioris  Cartusiae  de 
Quadripertito  exercitio  Cellae  cap.  41  : 
Nomen  vero  cujusquam  in  suo  non  seri' 
beni  Martyrologio,  nec  cujusquam  anni- 
versarium  ex  more  facient.  Adde  Hist. 
Abbati»  Condomensis  pag.  473. Tabular. 
S.Eparchii  Inculismensisfol.43.44:  Qua- 
tenus  ipsi  fratres  memoriale  meum  post 
mortem  meam  in  Martyrologio  suo  subs- 
cribant,  et  dominum  omnipotentem  prò 
peccatis  meis  et  parentum  meorum  devo» 
tius  exorent.  Neque  dies  duntaxat  obitus 
annotabantur,  sed  etiam  Ecclesiis  quae- 
vis  impensa  beneficia,  aut  factae  dona- 
tiones.  Ditmar.  lib.  ult.  pag.  109  :  Sanc- 
torum  reliquias  et  munda  earum  recep- 
tacula ,  cum  aliis  utilitatibus  plurimis 
tam  in  pr&diis  quam  in  mancipiis  ego 
acquisivi,  et  ne  te  forsitan  laterent,  Mar- 
tyrologio inscripsi  meo.  Vide  Fraternitas, 
Fratres  conscripti,  Monachi  ad  succurren- 
dum,  Regula. 

T  Martilegitjm,  Obituarium,  necro- 
logi um.  Charta  ann.  1438.  apud  Ken- 
neth Antiquit.  Ambrosden.  pag.  626  : 
Ordinavimus  quod  cum  contigerit  eun- 
dem  Edmundum  ab  hoc  luce  migrare,  ut 
nomina  omnium  supradictorum  cum 
obitu  eorum  in  nostro  Martilegio  inseran- 
tur,  et  singulis  annis  futuris  perlegantur 
in  die  anniversariorum  suorum  presenti 
Conventu  in  domo  nostra  capitulari. 

*  Ovidii  fastos  Martyrologii  nomine 
appellat  Auctor  libri  de  Mirab.  Romae 
in  Diar.  Ital.  Montisfalc.  pag.  293. 

*  MARTYROR,  ut  supra  Martror,  in 
Obarta  ann.  1114.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  389. 

MARUS,  Scotis,  Idem  qui  vulgo  sub- 
monitor  :  unde  Serjandus  dicitur  non 
semel  in  Regiam  Majestatem  lib.  l.cap. 
6.  |  7.  lib.  4.  cap.  8.  1  3.  in  Statutis 
Alexandri  II.  Regis  cap.  15.  §  4.  in  Sta- 
tutis Davi  di  s  IL  cap.  51.  et  in  Statutis 
Roberti  II.  cap.  2. 

*  MARUSIA,  La  cima  delli  cipressi,  in 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

T  MARZARIA,  Minutae  merces,  ut  vi- 
detur,  nostris  Mercerie,  Ital.  Merzaria 
et  Merceria.  Statuta  Vercell.  lib.  3.  pag. 
104.  v°  :  Liceat  tamen  cuilibet  ducere  vel 
duci  facere,  mittere  vel  mitti  facere  bes- 

tias, cathenas ,  patinos ,   Marzarias, 

ferramenta,  specianas,  et  e.  Vide  Mer- 
zaria. 

1  MARZARius,Harum  mercium  propola, 
Ital.  Mereiaio.  Statuta  Astens.  Collat.  7. 
cap.  12.  f.  24.  v°:  Ordinatum  est  quod 
nullus  fàber,  Marzarius,  campsor,  merca- 
tor,  vel  quivis  alius  de  Ast.  audeat  lobo- 
rare  seu  laborari  facere  aliquod  opus 
novuni  de  auro  vel  argento,  nisi  opus 
illud  sìt  de  bono  auro  vel  argento.  Ibid. 
Collat.  17.  cap.  61.  pag.  61  :  Item  Mar- 
zarii  et  daurerii  prò  quolibet  malo  pon- 
dere,  seu  mala  mensura  per  eos  facto  vel 


facta  in  rebus  et  mercibus  quas  vendent 
vel  ementt  solvant,  etc. 

c  MARZATIGUM,  Martium,  trimestre 
frumentum,  Ital.  Marzuolo,  a  Marzo, 
Martius.  Stat.  Placent.  lib.  3.  fol.  32.  r°  : 
De  Marzaticis  vero,  videlicet  milicamilio 
et  panico,  vicia  et  omnibus  leguminibus, 
teneatur  domino  justam  reddere  ratio- 
nem.  Vide  Martialicum. 

*  MARZOCHUS,  vox  Italica  ejusdem 
originis,  Martius,  animosus.  Barel.  serm. 
in  Domin.  1.  Quadrag.  :  Quod  unus  sit... 
facundus,  alter  Marzochus,  hoc  totum  esse 
dicunt  a  constellationibus. 

1  MAS,  Malis,  prò  Mas,  maris,  nisi 
mendnm  fu  eri  t.  Charta  ann.  1348.  ex 
Schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Quod  possint 
dictos  homines  suos....  facere  condemnari 
pecuniariler  de  adulteriis  voluntariis , 
seu  sine  violentia  perpetratis  tam  in 
Malem  quam  in  fozminam  cujuscumque 
sexus. 

MAS  A,  Masada.  Vide  Afasia  5. 

1 MASACRIUM.  Vide  Mazacrium. 

*  MASAGARA,  Lacan ica',  botulus. Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  :  Maza- 
gara,  saucice. 

Ì  MASAGIUM.  Vide  Massa  5. 

1 MASAMUTINUS.  Vide  Masmodina. 

*  MASANA.  Vide  supra  Macana. 
MASARA,   Saracenis   Siculis,  dictum 

Molendinum  ad  molendas  cannas  mellis, 
in  Charta  Guillei.  Reg.  Siciliaeann.  1176. 
apud  Rocchum  Pirrum  in  Archiep.  Mon- 
tis  Reg.  et  in  Bullario  Casin.  tom.  2. 
pag.  191.  [ubi  edit.  Massara,  quod  in  Si- 
cilia ex  Graeco,  ut  monet  Macer  in  Hie- 
rolex.  Trapeto  vocaturj 

*  MASARATIGA.    Vide    Massara  dea. 


[Fr.1 
MAS 


MASARII,  Qui  prmsunt  victui  vel  seri- 
banis,  in  Navibus,  apud  Sanutum  lib.  2. 
parte  4.  cap.  21. 

1  MASARIUS,  AÌicujus  operis  conduc- 
tor.  Statuta  Astens.  Collat.  20.  cap.  35. 
pag.  69  :  Si  quis  aptaverit  seu  fuerit  Ma- 
sarius  ad  aplandum  putheum  possit  ta- 
leam  facere  et  factum  Potestas  exigere  vel 
exigi  facere  per  se  et  suam  familiam  te- 
neatur ad  voluntatem  MasanL  Vide  alia 
notione  in  Massarius  et  Massa  5. 

MASARUM,  Man s us.  Vide  Massariti- 
cum. 

MASATA.  Vide  Massa  5. 

T  MASBUTINA,  ut  Masmodina.  Vide  in 
hac  voce. 

MASGA,Mascha.  TJgutio  :  Masca,  stria. 
Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  11.  §  9.  [«*  Roth. 
379.]  :  Nullus  prsesumat  aldiam  alienam, 
aut  ancillàm,  quasi  strigam,  quse  dicitur 
Masca,  occidere.  Lib.  2.  tit.  11.  §  3.  et 
Edictum  Rotharis  tit.  77.  [**  197.]  :  Si 
quis  eam  strigam,  quod  est  Masca,  eia- 
maverit,  etc.  Gervasius  Tilleberiensis 
MS.  de  Otiis  Imper.  decisione  3.  cap.  88  : 
Lamias,  quas  vulgo  Mascas,  aut  in  Gal- 
lica lingua  strias,  Physici  dicunt  noctur- 
nas  esse  imagines,  qu&  ex  grossitie  humo- 
rem  animas  dormientium  perturbant,  et 
pondus  faciunt.  Ar verni  etiamnum  Mas- 
ques,  scorta  vocant.  In  Glossario  Saxo- 
nico  Cottoniano  Egesgrimma,  expo- 
ni  tur  masca  :  vox  composita  ex  É  gè  sa, 
horror,  terror,  et  grim ma,  faeda  oris 
species,siquidem  vox  Grimace  apudnos- 
tros  hac  notione  inde  orta  sit,  quod 
prorsus  reor.  [**  Vide  Grimm.  Mythol. 
Germ.  pag.  586.  Talamasca,  pag.  513. 
Egesgrima,  pag.  146.] 

W  Masco,  Provinciali  bus  etiamnum 
sagam,  veneficam  sonat.  Hinc  Gallicum 
Masque,  larva  natum  arbitror,  quod 
primum  deformes  essent  ejus  modi  larvae 
atque  turpes,  quales  vulgo   finguntur 


mulierculae  illse  venefiche.  Vide  Mena- 
giuminOrig.  Gali,  voce  Masque. 

Masgha,  eidem  Ugutioni,  Larva,  Si- 
mulacrum,  quod  terret,  quod  vulgo  dici- 
tur Mascarel,  quod  apponitur  faciei  ad 
terrendos  parvos.  Joannes  de  Janua 
habet  Mascara.  S.  Althelmus,  de  8.  Vi- 
tiis  : 

Sic  quod  MAScharum  facies  cristata  facessit, 

Cum  larvarti  et  Mascham  miles  non  horreat  audax, 

Qui  proprio  fretus  praesumit  fìdere  gestu. 

Catholicon  Armoricum;  Gueen ,  Gali. 
Faux  visage,  Lat.  larva,  quod  vulgo  dici- 
tur Mascara.  Vide  Talamasca. 

*  Alias  Faux-visage.  Monstre!,  voi.  S. 
ad  ann.  1449.  fol.  10.  r*.  :  Se  nommoient 
et  faisoient  appeller  ces  malfaicteurs  (An- 
glois)  les  Faulx-visages,  pour  ce  qu'en  ce 
faisant  ces  choses,  ilz  se  vestoient  et  de- 
guisoient  d'habits  dissolus  et  espouventa- 
bles,  a  fin  qu'on  ne  les  cogneust.  Inter 
vestes,  quae  domesticis  et  officialibus 
praebebantur  a  principi  bus,  recensentur 
in  Comput.  Rob.  de  Sens  ann.  1332.  in- 
coepto,  ex  Reg.  5.  Chartoph.  reg.  fol.  3. 
v°  :  Item  baillié  et  délivre,..  xij.  cotes  de 
samit  longues  pour  dames  et  pour  cheva- 
liers,...  et  pour  xij.  Faux-visages  avec  les 
cheveleures  de  soye  deffilée  pour  chascune 
cote  avec  les  Faux-visages.  Vide  infra 
Visagium  falsum. 

*  MASCARA,  Personatorum  turba,  Ital. 
Mascherata,  Gali.  Mascarade.  Steph.  de 
In f estura  MS.  ubi  de  Innoc.  VIII.  ad 
ann.  1491  :  Unusquisque  cardinalis  in 
carnisprivio  sumptuosissime  in  carris 
triumphalibus  et  etiam  equitibus ,  cum 
tubis  et  sonis  larvatos  et  Mascaras  ad 
urbem  miserunt.  Vide  Masca  et  Masca- 
rata. 

T  MASCARATA,  vox  Italica,  Larvato- 
rum  pompa,  nostris  vulgo  Mascarade, 
Miracula  S.  Angeli  Mart.  tom.  2.  Maii 
pag.  73  :  Per  totam  civitatem  vicosque 
circumjectos  quovis  vespere  renovabatur 
Ixtitia  dvei  xvi.  per  Mascaratas  cavalca- 
tast  quintanas,  luminaria. 

1  MASGARATI  et  Mascherati,  ab  Ita- 
lico Maschera,  Gali.  Masque,  appellati 
apud  Januenses  qui  Gibeilinorum  fac- 
tioni  notissimae  adhaerebant.  Charta 
ann.  1231.  Hist.  Massil.  pag.  257:  Vos 
jurabitis  ad  sancta  Dei  Evangelia  quod 
nunquam  inimicos  prsedictse  civitatis  Mas- 
caratos  et  suos  recipietis,  Statuta  Massil. 

lib.  3.  cap.  36  :   Statuimus quod   qui- 

cumque  civis  Massilix,  vel  emet  de  ceetero 
aliquas  possessiones  seu  aliquas  res  immo- 
bile* quse  sint,  vel  fuerint  sub  dominio 
Mascaratorum,  etc.  Chron.  Januense  Ja- 
cobi  de  Voragine  apud  Murator.  tom.  9. 
col.  55  .Anno  Domini  mggxcv.  de  mense 
Januarii  facta  est  pax  generalis  et  uni- 
versalis  in  civitate  Janux  inter  illos  qui 
dicebantur  Mascarati  sive  Gibellini,  et 
illos  qui  dicebantur  Rampini  sive  Guelfi. 
Bartholomaei  Scribae  Annal.  Genuens. 
lib.  6.  ad  ann.  1244.  apud  eumdem  tom. 
6.  col.  505  :  Qui  dominus  Philippus,  quum 
jam  Potestas  fuisset  alias f  et  voluntates 
civium  Januse  cognosceret,  tanquam  sagax 
et  probus  in  principio  sui  regiminis  pa- 
cem  inter  Rampinos  et  Mascheratos  com- 
ponere  curavit.  Adde  coli.  491.  492.  493. 
513.  517.  et  Histor.  Cortusior.  lib.  2. 
apud  eumdem  Murator.  tom.  12.  col. 
800. 

1  MASCAREL.  Vide  Masca. 

*  MASGARPI0  ,  [Aliis  mas  t  un  ratio  : 
«  Ingemui  ego  utique  propter  Mascar- 
pionem,  lacrimisque  u berti m  mananti- 
l)us  obscuratum  dextra  caput  super  pul- 
vinum  inclinavi.  »  (Petron,  ed.  Bueche- 
ler,  %  134.)] 


294 


MAS 


MAS 


MAS 


MASCAUDA.  [Genus  vasis,  cacabus.] 
Vide  Bascaude. 

MASCELLARE.  Rainerius  de  Invent. 
Reliquiarum  SS.  Eutychetis  et  Acutii  : 
Fccit  et  paria  duo  Mascellarium  ex  auro 
mira  arte  sculpta,in  quibus  Evangelia  in 
solennibus  festivitatibus  legerentur.  Forte 
manuellarium  quis  legat,  id  est,  Puìpi- 
torum  :  nam  manualia,  analogia  dieta 
supra  observatum. 

f  MASCHA.  Vide  Masca. 

t  MASCHALAM  Tollere  ,  Proverbii 
genus.  De  bìbonibus  dicitur  qui  dum 
calices  ebibunt  altius  erigunt  cubitos  ; 
sumta  metaphora  a  machina  quadam 
ejusdem  nominis  qua  sarcinas  deponun- 
tur  in  naves,  aut  ex  iis  extrahuntur. 
Vide  Erasmum  in  Adagiis. 

*MASCHARA,  Ital.  Maschera,  Galea? 
species.  Stat.  Man  tu»  lib.  1.  cap.  3.  ex 
Cod.  reg.  4620  :  Habitatores  in  castris  et 
villis,  ubi  sunt  fortalitia,  compellantur 
habere....  singulum  tavolatium  et  sine/u- 
lam  Mascharam  vel  capellum  ferri,  et  Ma 
arma  tenere,  etc. 

1  MASCHARATIUM  Corium,  Idem,  ut 
videtur,quod  Masegaticum  infra.  Statuta 
Astens.  ubi  de  intratis  portar um  :  Coria 
Mascharatia  solvant  prò  qualibet  dozena 
lib.  6. 

*  MASGHAREA ,  [Gal  lice  Mascarade  : 
«  In  hoc  carnis  privio...  non  facte  mas- 
charee.  »  (Diar.  Bu renard,  ed.  Thuasne, 

II.  433.  an.  1498.)] 

*  MASCHARICIUM,  Corium  aluta  con- 
fectum.  Stat.  datiar.  Riper.  cap.  12.  fol. 
4.  r°:  De  qualibet  soma  pensium  duode- 
cima coriorum  et  pellium  confectarum, 

et  etiam  Mascharicii,  prò  introitu  soldi 
sex.  Vide  Mascharatium. 

*  MASCHERPA,  Oasei  recentis  species, 
Ital.  Mascarpa  et  Mascherpo.  Stat.  Val- 
lis-Ser.  cap.  20.  ex  Cod.  reg.  4619.  fol. 

III.  r°  :  Quelibet  persona...  que  vendide- 
rit  aliquod  formagium ,  butirum,  Mas- 
cherpam  et  sonziam,  etc.  Annal.  PI  acent. 
ad  ann.  1483.  apud  Murator.  tom.  20. 
Script.  Ital.  col.  976  :  Butyrus  denarios 
viginti  prò  libra  ;  Mascherpa  recens  dena- 
rios sex;  caseus  carus,  etc. 

*  MASGHOTUM,  Idem  quod  Machale, 
Horreum  sinetecto.  Vide  supra  Machale. 
Charta  prò  canonicis  Castri  vii.  ann. 
1373.  in  Reg.  105.  Chartoph.  reg.  eh. 
158  :  Sub  duobus  Maschotis,  quod  Gallice 
Maschos  nuncupatur,  sitis  in  introitu  vo- 
cato  de  Rencemer,  tres  solidi  Turon. 

*  MASCIA,  Mansio,  domus  cum  agri 
portione.  Charta  ann.  1233.  apud  Cene. 
in  ter  Cens.  eccl.  Rom.  :  In  domibus,  ca- 
salinis,  ortis ,  canapinis,  Masciis,  etc. 
Vide  Massa  5. 

1.  MASGLA,  Morbi  species.  Joan.  de 
Burnino  Archiepisc.  Viennensis  de  Mi- 
racul.  Stephani  Episc.  Diensis  :  Altera 
egritudine ,  que  morbus  Mascle  dicitur 
vulgariter,  nimis  graviter  laborabat. 

2.  MASGLA,  Masglus.  Tidericus  Lan- 
genius  in  Saxonica  : 

Tunc  infinilus  populus  ratibus  rediraitus, 
Masciis  ornati»,  ad  qusevis  bella  paralus, 
Multi  Barones  de  Graecis  nobiliores 
Tunc  processerunt  huc,  navigioque  veoerunt.  ?^1 

Infra  : 

Gens  armatorum  vemt  ex  hoc  Ungariorum, 
Millia  Masclorum  Rex  quinquaginla  suoruro 
Secum  ducebat,  etc. 

Ubi  masciis  omatos,  et  masclos,  loricatos 
interpretor.  Vide  Macula  2. 

*  MASGLUS.  [Gali.  Male.  «  Masculus, 
non  Masclus.j>  (Àpp.  ad  Probum,  Meyer, 
text.  bas  latins,  1,  1.  4.)] 

MAS  CULI  Pictavenses,  Masculina  pe- 
cunia. Monetse  species.  Goffridus  Vindo- 


cin.  lib.  1.  Epist.  20  :  Quod  si  trecentos 
soltdos  Pictavensium  Masculorum  vobis 
daret,  etc.  Charta  ann.  1081.  ex  Tabula- 
riis  Angeriacensi  et  S.  Stephani  Lemo- 
vicensi  :  Solidi  ejusdem  monete  Mascu- 
line.  Paulo  ante  :  Solidi  nummorum 
Pictavinorum.  Ubi  Masculi  Pictavenses, 
sunt  eas  minusculae  monet3e,quas  vulgo 
Mailles  vocant,  crebri us  Mailles  Poite- 
vines,  Pitas  Pictavinas,  de  quibus  agi- 
mus  suis  locis  :  ita  ut  Scriptores  et  No- 
tarli ejusce  setatis  vocem  Maille  per 
masculus  extulerint,  quod  masle,  vel 
male,  id  apud  Latinos  sonet.  Vide  Dis- 
sertai nostram  de  Imperatorum  CPolit. 
nummis  n.  102.  et  103. 

*  MASCULINITAS,  Gali.  Masculinité, 
Sexus  masculini.  S.  Thomas  1.  Sentent. 
dist.  8.  qu.  1.  art.  2  :  Masculinitas  non 
ponitur  circa  Deum  apud  scholasticos. 

MASCULO-FEMINA,  Hermaphroditus, 
apud  Philastriura,  in  Catalogo  Haere- 
seon  pag.  26.  1.  Edit. 

MASCULORUM  Congubitores,  in  Leg. 
Wisigoth.  lib.  3.  tit.  5.  §  5.  in  Capit.  Ca- 
roli Mag.  lib.  7.  cap.  273.  I*  356.]  in 
Addit.  2.  Ludov.  Pii  cap.  18.  Addit.  4. 
cap.  102.  7ratSepa(7Tac,  àpaevoxonrat.  Vide 
Molles. 

|  1.  MASCUS,  Larva,  Gali.  Masque. 
Charta  Henrici  Vili.  Reg.  Angl.  ann. 
1545.  apud  Rymer.  tom.  15.  pag.  62  : 
Concedimus  eidem  Thome  officium  ma- 
gistri  jocorum,  revelorum  et  Mascorum... 
vulgariter  nuncupatorum  Revells  et 
Masks. 

|  2.  MASCUS,  Idem  quod  Mansus. 
Charta  ann.  993.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampìiss.  Collect.  coi.  347  :  In  Ebrano 
Masci  novem...  seu  et  villa  que  dicitur 
Allegole,  Masci  sex,  seu  et  villa  que  dici" 
tur  Miletute,  Masci  novem,  seu  et  villa 
que  dicitur  Òsingana,  Masci  octo. 

*  MASDANERIUS,  prò  Masnaderius, 
Ital.  Masnadiere,  Miles  in  masnadam 
seu  familiam  cooptatus.  Vide  Maisna- 
darii.  Stat.  ant.  Fforent.  lib.  5.  cap.  42. 
ex  Cod.  reg.  4621  :  Omnes  et  singuli 
magnates  de  civitate  et  districtu  Floren- 
tie  tenentes  aìiquos  Masdanerios,  domi- 
cellos  vel  familiares  armatos,  teneantur 
prò  dictis  Masdaneriis,  domicellis  et  fa- 
miliaribus,  si  aliquod  maleficium  commi- 
serint  ipsi  vel  aliquis  eorum,  ad  repre- 
sentandum  ipsum  vel  ipsos.  Infra  cap. 
48  :  Nullus  magnatum  cum  Masnarde- 
riis  armatis,  etc. 

MASEGATICUM  Corium,  [hoc  est  Alu- 
tarium,  Gali.  Passe  en  mégie.]  Charta 
Ildephonsi  Comitis  Tolosae  ann.  1141. 
apud  Catellum  in  Comitibus  Tolosan. 
pag.  192  :  Concedo...  quod  habeant  salem 
undecunque  voluerint,  et  libere  mittant 
ad  omnem  suam  dispensam  sine  ulto 
usatico,  excepto  ilio  sale,  quod  necessa- 
rium  erit  coriis  Masegaticis  albis.  [Vide 
Mascharatium  corium.] 

*  M ASEGNA,  Masigna,  Dura  silex,  a 
voce  vernacula  bononiensi  Masegna , 
Italis,  Macigno;  Gali.  Pierre  grise  pour 
bàtir.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom. 
II.  pag.  498  :  Statuimus  et  ordinamus 
quod  unus  puteus  muratus  de  lapidibus 
focariis  et  cum  una  bona  delta  de  Masi- 
gna  debeat  fieri,  etc...  Et  tom.  II.  pag. 
614  :  Statuimus  et  ordinamus   quod  prò 

Comuni  Ar geliate debeat  fieri  unus 

puteus  cavus  xx.  pedes muratus  de 

bonis  lapidibus  bene  coctis  cum  una  delta 
lapidea)  sive  de  Masegna.  [Fr.] 

1  MASELATRIA,  Macellum,  locus  ubi 
carnes  distra huntur,  Occitanis  etiam- 
num  Masel.  [»  Vel  forte  idem  quod  Mi- 
sellaria,  domus  leprosorum.  Vide  Mi- 
selli.]  Statuta  Montis-olivi  dioBcesis  Car- 


casson.  an.  1231.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  967  :  Termini  autem  sunt  ta- 
lea, videlicet  usque  ad  malolium  Bernardi 
Garcini,  et  usque  ad  Maselayriam,  et  us- 
que ad  carreriam  saissagnesiam. 

j  MASELLUM,  prò  Macellum,  in  Litte- 
ris  Joaannis  Reg.  Frane,  ann.  1363. 
tom.  3.  Ordinat.  pag.  625. 

*  MASELLUS,  diminutivum  videtur  a 
Masus,  habitatio,  domus.  Charta  Phil. 
V.  ann.  1319.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg. 
eh.  279  :  Itera  quantitatem  nemorum  et 
Masellorum  ad  prsedictum  dominum  in 
dieta  villa  et  ejus  finagio  pertinentes,  etc. 
Mazelot,  eadem  acceptione,  in  Lib.  cens. 
Castel  1.  Arciac.  ad  Al  barn  fol.  22.  r°  :  Le 
Galois  (doit)  pour  ledit  Mazelot  demie 
courvée.  Jehan  David  pour  un  Mazelot, 
demie  courvée.  Vide  in  Massa  5. 

{  MASEMUTUS.  Vide  Masmodina. 

*  MASENATA,  Idem  quod  supra  Maci- 
nata 2.  Familia,  homines  alicui  domino 
subditi.  Stat.  Ferrar,  ann.  1264.  lib.  2. 
rubr.  107.  apud  Murator.  tom.  1.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  809  :  De  liberis  homi- 
nibus  accipientibus  feminas  de  Masenata 
in  uxores.  Quod  nulli  libero  homini  prosit 
habere  vel  in  futurum  accipere  feminam 
de  Masenata,  quin  teneatur  ad  prestatio- 
nem  collecte  et  portet  onera  ville  sue. 

j  MASERARE,  ab  Ital.  ni  fall  or,  Mazze- 
rare,  Tundere,  Gali.  Battre.  Statuta 
Vercell.  lib.  4.  pag.  82.  v°.  :  Item  quod 
fornasarius  faciat  lapides,  cupos...  bene 
coclos,  Maseratos,  etc. 

j  MASERIA,  ut  infra  Masura.  Charta 
ann.  1232.  apud  Lobinell.  tom.  3. 
Hist.  Paris,  pag.  116  :  Concessimus... 
quandam  petiam  terre,  sitam  juxta  Ma- 
seriam  quam  libere  possidebamus. 

*  Italis  Masseria,  nostris  Mésisre.  Ex- 
tractum  ex  Charta  Ludov.  X.  reg. 
Frane,  ann.  1315.  in  rotulo  ex  Bibl.  reg. 
qua  concedit  Ludovico  Sacricaesaris 
Vusage  au  bois  mort  en  ta  forest  de  Bour- 
ges  à  coper  à  la  coignié  pour  son  ardoir 
et  son  us  en  sa  maison  et  Mésieres.  Lit. 
remiss.  ann.  1399.  in  Reg.  154.  Chartoph. 
reg.  eh.  155  :  Vexposant  chargié  de  vin 
print  un  estuy  de  cuir  boulli  et  onte 
cuillers  d'argent  dedens  ;  et  ainsi  abuvré 
les  porta  mussier  sur  une  Mésiere. 

MASERIGA,  Maserius.  Vide  Mazer. 

*  MASEVUM,  prò  Mazerum,  ni  fallor. 
Vide  in  Mazer.  Charta  ann.  1366.  inter 
Monum.  eccl.  Aquilej.  cap.  97.  col.  946  : 
Item  una  cuppa  de  Masevo  ornata,  ar- 
gento cooper  ta. 

1  MASGNELLUM,  Idem  quod  Mansio- 
nile,  agri  portiuncula  cum  mansione  seu 
sede,  Gali.  Maisnil,  vel  Ménti.  Charta 
ann.  1211.  apud  Stephanot.  Antiq.  Be- 
ned.  Pictav.  MSS.  tom.  3.  pag.  792  : 
Bertrandus  Gauvang  de  Siuraico  miles 
bone  memorie  dedit  Beo  et  Ecclesie  B.  Ju- 
niani  Nobiliacensis  quicquid  jurìs  habe- 
bat  apud  Conaicum  in  feodo  ab  Abbate 
Nobiliacensi  tam  in  decimis  quam  terra- 
giis,  quam  vineis,  quam  pratis,  quam 
mestivis,  quam  hominibus  et  Masgnellis  et 
censu  et  aliis  rebus  perpetuo  habendwn. 

MASHAU.  Capitolare  3.  ann,  813.  cap.- 
25  :    Et  quicquid  in  Mashau  furaverit, 
duos  g eidos  componere  faciat,  in  wirdira 
uncias  duos,  etc. 

*  Idem  forte  quod  supra  Maschotum. 
Vide  in  hao  voce  et  Machale. 

MASHFATUM,  [Cupa  in  qua  tempe- 
rante quae  cerevisise  conficiendaB  inser- 
vi unt,  ab  Angl.  Mash,  mix  tura,  et  Fat, 
cupa.]  Vide  Taptroughe. 

*  MASIA,  Mansio,  domus  cum   agri 

Sortione,  idem  quod  Massa  5.  Vide  ibi. 
harta  ann.  1120.  apud  Murator.  tom.  3. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  1135  :  Et  tota 


MAS 


MAS 


MAS 


295 


Masia,  quam  delinei  prsedictus  Bonfilius, 
posita  in  loco,  ubi  dicttur,  a  Rio...  Et  om- 
nia sedia  supradicta,  et  otnnes  Masiee,  et 
terree,  et  vinex,  eulta  et  incult  a,  etc.  Plu- 
ries  ibi,  Massa  semel. 

1  MASIGNUM  Saxum,  Saxum  vivum. 
Translatio  SS.  Prosperi  et  Veneri!  tom. 
5.  Junii  pag.  64  :  Et  capita  ligaminum 
sunt  magno  artificio  inferrata  et  inplum- 
bata  in  dicto  saxo  Masigno. 

1 MASILIN  DM,  Mansus,  domus.  Marty- 
rologia  antiqua  apud  Marten.  tom.  6* 
Ampliss.  Collect.  col.  699  :  Obiit  Petrus 
diaconus  qui  dedit  fratribus...  omnia  pro- 
pria sua  qu&cumque  visus  est  habere, 
cum  Masilinis  et  terris  et  vineis  ad  sui 
memoriam  recolendam. 

1  MASINATA,  Familia,  militaris  ca- 
terva, idem  quod  Maisnada.  Annal.  Cae- 
senat.  ad  ann.  1324.  apud  Murat.  tom. 
14.  col.  1143  :  Agrestus  Contestabilis  cum 
tota  ejus  Masinata,  Thomaxinus  Contes- 
tabilis cum  sua. 

1  Masinatura,  Eadem,  ut  videtur, 
notione,  in  Chron.  Andr.  Dahduli  apud 
eumd.  tom.  12.  col.  374  :  Quo  tempore 
fama  in  populo  divulgata  est,  quod  de 
duplicando,  solutione  Masinaturse  consi- 
lium  ageretur. 

1  MÀSINILE,  Agri  portiuncula  cum 
mansione,  seu  domo,  Gali.  Ménil.  Marty- 
rologia  antiqua  apud  Marten.  tom.  6. 
Ampliss.  Collect.  col.  724  :  Obiit  Trut- 
bertus  laicus  qui  dedit  fratribus  Masinile 
suum  cum  vineis  et  campis  in  pago  Seno- 
nico  in  villa  Caciaco.  Occurrit  iterum 
coli.  725.  727.  Vide  Mansionile. 

}  MASIO,  Mansio,  domus,  Gali.  Maison. 
Charta  a.^ndMadox  Formul.  Angl.  pag. 
50  :  Sciatis  me  concessisse,  illam  karucha- 
tam  terrse  quam  idem  Gilebertus  tenuit... 
cum  Masione  qux  fuit  Fronae. 

MASIUM,  Domus,  Gali.  Maison.  Lam- 
bertus  Ardensis  pag.  155  :  Cuilibet  Ca- 
nonico in  villa  conversanti  et  stationario 
circa  forum  et  circa  novam  Ecclesiam 
Masium  dedit,  et  liberutn  concessiti  Nìsi 
hoc  loco  Lambert us  Gallicum  mas  ex- 
presserit,  qua  voce  nostri  mansos  dona- 
oant. 

MASK-FAT,  [Eadem  notione,  ut  vide- 
tur, qua  Mahsfatum.]  Leges  Burgorum 
Scoticor.  cap.  125.  §  1  :  Lectum  piuma- 
lem,  melius  plumbum  cum  le  Maskfat, 
barellum,  etc. 

|  MASLINGUA,  Genus  avis,  Parieth  di- 
cilur.  Papias.  • 

MASMODINA,  Moneta  Saracenor.  M- 
gyptiorum,  quos  Masmudos  et  Masemu- 
tos  perpetuo  vocant  Hugo  Falcandus  in 
Hist.  de  Calamit  Sicil.  pag.  649.  675.  et 
alibi,  et  Anonymus  Casinensis  sub  ann. 
1160.  Andreas  Boschus  in  sua  Catalania 
pag.  490  :  Maymondins  de  or  valian  dos 
Reals  Castelans,  y  dos  diners  Valencians, 
dits  per  altre  nom  Maimondines  los  espi- 
nes.  Vide  Beuterum  lib.  2.  cap.  20.  Ta- 
bular. S.  Victor is  Massiliensis  foi.  166  : 
Et  recepimus  nomine  accapiti  a  vobis 
unam  Masmodinam  auri  novam.  Di  ci  tur 
Moneta  Masemutorum,  in  quodam  Di- 
plomate Petri  Regis  Arragon.  apud  Ba- 
roni um  ann.  1097.  n.  92.  Epistola  Ar- 
noldi  Archiep.  Narbonensis  de  Victoria 
relata  in  Hispania  con  tra  Mauros  ann. 
1212  :  Posmodum  de  compositione  tracta- 
tum  est  in  hunc  modum,  ut  videlicet  Sa- 
raceni Ubedx  darent  Regibus  millies 
mille  Mazmutinas,  ipsi  vero  remanerent 
in  ipsa  villa  cum  omnibus  aliis  rèbus  suis. 
Epistola  Honorum.  PP.  in  Hist.  Epis- 
copor.  Magalo nensium  pag.  227  :  Ad 
perpetuum  antera  devotionis  indicium 
duas  marchas  auri,  centum  Masumatinis 
còmputandis   prò  marcha,    quas    Sedi 


Apostolica  liberaliter  obtulistis,  etc.  Ubi 
Garieilus  observat,  nescio  quo  auctore, 
Masumatinos  nummos  aureos,  vel  ar- 
genteos  singulos  senis  regali  um  aesti- 
matos,  ab  Aben-Josepho  Mahosumeto 
Miramulmino,  ilio  forte,  de  quo  Roderi- 
cus  Toletanus  in  Hist.  Arabum  cap. 
ult.  traxrsse  nomen,  qui  supremum  in 
Mauros  Hispanos  imperium  habuerat. 
[Gariello  assenti t  Rufiius  tom.  2.  Hist. 
Massi  1.  edit.  1696.  pag.  325.  ubi  editum 
Masbutina  et  Macemutina.] 

Matmodina,  Testamentum  Nunonis 
Sancii  Comitis  Ruscinon.  16.  Kl.  De- 
cembr.  1241  :  Item  abstuli  cuidam  Pi- 
sano in  fosse  sive...  apud  Romam  1200. 
Maimodinas  in  auro. 

1  Masmutina,  in  Charta  Rai  mundi 
Berengarii  prò  Archiep.  Arelat.  ann. 
1225.  ex  Tabul.  Arelat.  :  Retenta  nobis 
et  successoribus  nostris  jure  dominii  in 
dicto  castro  una  Masmutina  fini  auri  cm- 
nuatim  %n  festo  S.  Michaèlis  a  vobis  et 
successoribus  vestris  prsestanda  prò  loco 
pr&dicto. 

Massa bitini  Oboli,  in  Charta  ann. 
1211.  in  Regesto  Philip.  Augusti  Herou- 
valliano  fol.  109  :  Propter  hoc  autem  no- 
bis reddent  singulis  annis  marcam  auri 
obolorum  Massabitinorum  legitimorum, 
Massamutini  Byzantii,  in  Charta  ann. 
1186.  apud  Ughellum  tom.  3.  pag.  486. 
Privilegium  Regis  Aragon.  in  Gestis  In- 
nocentii  III.  PP.  pag.  134  :  Ut  annualim 
de  Camera  Regis  ducente  quinquaginta 
Massemutinse  Apostolica  Sedi  reddantur. 
Masamutinus.  Bulla  Nicolai  IV.  PP.  de 
Censib.  Ecclesia?  Romana?  :  Hospitale  S. 
Jacobi  casalis  novi  1.  obolum  Masamuti- 
num.  Occurrit  ibi  pluries.  Fori  Bene- 
harnenses  Rubr.  de  Praescr.  art.  10  : 
Los  Baìles  rendants,  sian  deu  senhor,  o 
de  Gentius,  non  poderi  demanda  deguns 
oVarrerages  de  Fìus,  Leys,  Manmudes,  ni 
autres  drets  à  lor  deguts  per  rayson  de 
las  diitas  Baìlyes,  passats  tres  ans. 

Masumatini,  in  Epistola  Honorii  III. 
PP.  apud  Gariellum  in  Episc.  Magalo- 
nens.  pag.  227.  Vide  Marabotinus. 

|  MA  SMORRA,  Career  apud  Mauros. 
Acta  S.  Ferdinandi  Principis  Lusitan. 
tom.  1.  Junii  pag.  572  :  m  ostenderunt 
infanti  et  sociis  Masmorram,  id  est  carce- 
rem,  et  catenas  qu&  ypsi  parabantur. 

]  MASMUTINA.  Vide  Masmotina. 

MASNADA.  Vide  Maisnada. 

]  MASNAGIUM,  Mansio,  domus,  inter- 
dum  cum  agri  portiuncula.  Charta  Hu- 
gonis  Comitis  Regitest.  ann.  1199.  ex 
Tabular.  S.  Remigii  Remens.  :  Vendide- 
runt  quidquid  infra  Masnagium  et  viva- 
rium  reclamabant.  Charta  ann.  1211.  ex 
Archi  vis  Montis  S.  Michaèlis  :  Concedo 
donum  quod  Gaufredus  Apollonii  fecit 
ecclesia  S.  Michaèlis  de  periculo  maris, 
scilicet  duas  acras  terrai  et  Masnagium 
Ranulfi  molendinarii,  et  unum  alterum 
Masnagium  j noeta  Masnagium  filii  Geu- 
duini.  Tabular.  S.  Fromondi  :  Dimidia 
aera  terree  sita  in  Masnaqio  prsedicti 
Guillelmi.  Ibidem  :  Unum  boissellum  fru- 
menti percipiendum  super  totum  meum 
Masnagium  de  Malvalet.  Vide  Mansio- 
nile. 

1  Masnagium,  prò  Familia  qua?  in 
masnagio  seu  domo  est.  Charta  Ludovici 
Comit.  Blesens.  ann.  1198.  in  Tabul.  Bo- 
naevall.  :  Si  paupertate  vel  quacumque 
necessitate  domus  a  Masnagio  deperisset, 
vel  etiam  integra  existens  habitatorem 
non  haberet,  etc. 

*  Hi  ne  Masnage,  prò  Census,  qui  do- 
mino propter  domum  seu  habitationem 
debetur,  in  Libert.  Busenc.  ann.  1357. 
tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.   370. 


art.  3  :  Et  parmi  ce,  lidit  bourgois  et  bour- 
goises  ne  paieront  ne  denront  aucuns 
Masnages.  Vide  supra  Mansionarii. 

*  MASNARDERIUS.  Vide  supra  in  Mas- 

J  MASNATA.  Vide  Maisnada. 

1  MASNENGA,  ut  Maisnada,  familia. 
Statuta  Astens.  collat.  4.  cap,  1.  pag.  16  : 
Nullus  possit  esse  qui  sit  minor  annis  25. 
nec  pater  et  filius  ullomodo,  nec  duo  fra- 
tres,  nec  patruus  et  nepos  simul  stantes 
ad  unum  fochum,  nec  Masneng  as  alicu- 
jus,  vel  aliunde  ortus  quam  de  civiiate 
Astensi.  Hinc 

1  Masnengonus,  vel  Masnengus,  Fa- 
miliaris,  domesticus,  in  Statutis  Ver- 
cell.lib.  5.  fol.  122.  v°.  :  Item  quod  ad 
omnes  et  singulas  potnas  pr&dictas  sol- 
vendas  teneatur  dominus  prò  Masnengo- 
nis  suis  dummodo  ipsis  aominis  denun- 
tielur  infra  octo  dies  post  damnum  da- 
tura, ipsum  suum  Masneng  um  fecisse 
damnum.  Masneng hus,  in  Stat.  Mont. 
Reg.  pag.  166.  ubi  et  Masnengha  occur- 
rit prò  domestica. 

*  MASNIGILUS,  Mansio  seu  aedes  cum 
agri  portiuncula,  idem  quod  Mansionile. 
Oharta  ann.  24.  Lothar.  ex  Chartul.  S. 
Petri  Carnot.  :  Concedo  ad  locum  S.  Pe- 
tri Carnotensis  ecclesiam  in  honorem 
Apostolorum  principis t  clavigerici  regni 
coslorum  Petri  consecratum,...  cum  Mas- 
nigilis  et  vineis  et  cum  omni  inlegritate 
ad  ipsum  pertinente.   Vide  Masgnellum. 

MASNILE,  [Masnilus.]  Vide  Mansio- 
nx\e 

MAS0ERIUS.  Vide  Mansus. 

MAS0RIGUS.  Anastasius  in  Leone  IV. 
pag.  196  :  Obtulit  Masoricas  oleas  tres  se- 
rico textas,  coloregue  depictas,  qux  in 
circuitu  aitar  is  depender ent.  Dominio  us 
Magrus  vocem  Arabicam  putat,  ^Egyp- 
tiamque  interpretatur,  nescio  quo  auc- 
tore. Sed  videtur  idem  valere  quod  Ma- 
zerica,  adeo  ut  àlea,  qua?  non  fuit  oliva 
praegrandis,  uti  opinatur,  sed  species 
gemma?  aut  bulla?  grandioris,  ex  ma- 
zoro,  seu  murrhina  materia  confecta 
fuerit.  Vide  Mazer,  Olea. 

\  MAS0VERIUS.  Vide  Mansionario 

MASPILUS.  [Synodus  Pergam.  ann. 
1311.  apud  Murator.  tom.  9.  col.  547  : 
Vestes  virgulatas  seu  de  catabriato,  de 
medietate,  vel  listatas,  vel  frixis  aut  Mas- 
pilis  argenteis,  vel  de  metallo  aliquo... 
minime  deferentes.]  Constitutiones  Joan- 
nis  Archiepisc.  Nicosiensis  ann.  1320. 
cap.  4.  de  Habitu  Canonicorum  extra 
Ecclesiam  :  Ut  nullus  extra  domum  suam 
portet  guamachiam  de  ante  scissam,  seu 
apertam  per  terram  :  nec  Maspilos  de 
argento  seu  auro,  nisi  de  panno  tantum, 
aut  osse,  etc.  [f.  Maspilus,  prò  Mespilus, 
Gali.  Nefflier,  mespilum,  Neffle  ;  qua 
quidem  voce  globulos  vesti  um,  Gali. 
Boutons,  signi ficatos  existimo,  qui  ideo 
Maspili  dicuntur,  quod  mespili  formam 
referrent.] 

*  Maspillus.  Stat.  ant.  Florent.  lib. 
1.  cap.  66.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Bannitores 
communis  Florentise,,,  debeant  induere 
se  expensis  propriis,...  et  in  eorum  vesti- 
bus  portare  Maspillos  argenteos.  Stat. 
ann.  1342.  in  ter  Monum.  eccl.  Aquilej. 
cap.  90.  col.  903  :  Item  quod  in  pannis  et 
in  vestibus  non  possint  portare  orna- 
menta,... exceptis  lanzettis  seu  Maspillis 
circa  pectus...  Quas  tamen  lancette  vel 
Maspilli  non  excedant  valorem  unius 
marchss  denariorum.  Ex  quibus  aperte 
col  ligi  tur  vesti  um  fuisse  ornamentum 
nomini  bus  perinde  ac  mulieribus  com- 
mi une  ;  quod  poti  us  de  aciculis,  Italice 
Spilli,  quam  de  globulis,  Gali.  Boutons, 
cum  clarissimo  editore  Bern.  Maria  de 


296 


MAS 


MAS 


MAS 


Rubeis  intelligendum  ex i stimo  :  si  qui- 
dem  ibi  memorantur  botoni,  a  quibus 
proinde  Maspilli  distingui  debentur. 

MASPINA.  Gloss.  Grac.  Latin.  cIepòv 
oftoQv,  Coxendix,  Maspina. 

*  MASPITER,  Lo  padre  della  madre. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

*  MASQUARATA,  Personatorum  ludus  ; 
dicitur  de  pompa  seu  ceremonia,  quee 
irridenda  videtur  :  quo  sensu  Mascarade 
usurpamus.  Arest.  parlam.  Tolos.  ann. 
1289.  inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Occit. 
col.  87  :  Si  quis  in  suggillationem  domini 
nostri  regis,  aut  in  fomentimi  haereticse 
pravitatis,  seu  etiam  in  derisionem  Ca- 
tholicorum  inveneritis  Masquaratas  ap- 
pellare, etc.  Vide  supra  Mascara. 

*  MASQUERIUM,  Idem  videtur  quod 
Pasquerium,  pascuum  ;  ut  hoc  a  Pas- 
cari,  ita  illud  a  Masticare,  mandere, 
formatum.  Charta  ann.  1319.  in  Reg.  59. 
Chartoph.  reg.  eh.  318  :  Ascendendo  us- 
que  ad  carreriam  seu  passatemi  de  Mas- 
queriis,  dictis  Masqueriis  remanentibus 
communiter,  sicut  prius.  Quo  etiam  sensu 
vox  Gallica  Masaige  accipi  videtur  in 
Lit.  remiss.  ann.  1469.  ex  Reg.  169.  eh. 
262  :  Lesquelz  compaignons  trouverent  en 
ung  pasguier  ou  Masaige  de  Saint  Mar- 
tin une  jument,  etc. 

*  MASQUINUM,  [Ut  Damasquinum, 
Gali.  Damas  :  «  Una  alia  casula  de  Mas- 
quino,  cum  stola,  manipulo  et  cingulo.» 
(Invent.  Calixt.  in,  an.  1458,  in  Archi- 
vio Romano).] 

*  MASQUITA,  ut  Meschita,  Tempi  um 
Mahumetanorum,  in  Consti  t.  Mss.  Ja- 
cobi  II.  reg.  Aragon.  ann.  1306. 

MASRA.  Charta  ann.  871.  in  Hist.  Mo- 
nast.  S.  Mariae  Suession.  pag.  432  :  Mas- 
ras  etiam  et  piscinas  super  mare,  etc. 
Vide  Mare  1. 

1.  MASSA,  Clava,  n ostri s  Masse.  Joan. 
de  Jan  uà  :  Clava,  quse  vulgariter  dicitur 
Jfassa.[LegesPalat.  Jacobi  II.  Reg.  Ma- 
joric.  tom.  3.  SS.  Junii  pag.  xxxiv  : 
Pacis  vero  tempore  ensem  et  Massam  de- 
ferre  habeant,  etiam  et  arma  completa. 
Ermoldi  Nigelli  Carmen  prò  Ludov.  Im- 
per. lib.  1.  apud  Murator.  tom.  2.  part. 
2.  pag.  21  : 

IIluc  tende  gradirai,  infer  mimerà  Massis. 

Le  Roman  de  la  Violette  MS.  : 

Li  plus  couars  est  Irop  hardis, 
Mais  n'ont  ne  ìances  ne  espées, 
Chascun  ol  Masse  ou  mail  de  fer. 

VidesMaxuca.] 

T  2.  MASSA ,  Malleus  ligneus.  Vetus 
Ceremoniale  MS.  B.  M.  Deauratae  To- 
los. :  Prior  ascendet  ad  mensam  et  pul- 
sabit  cum  Massa...  factaque  cóllatione 
dum  visum  fuerit  Priori  pulsabit  cum 
Massa.  Occurrit  ibi  non  semel.  Vide 
Massare  2. 

T  3.  MASSA,  Globus  armatorum,  Galli 
dicimus  Peloton  de  gens  de  guerre.  Me- 
moriale Potestatum  Regiens.  ad  ann, 
1275.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  1138  : 
Reduxit  se  dictus  Guido  Comes  contra 
populum,  qui  erant  sine  numero,  ultra 
quatuor  millia  qui  erant  adhuc  in  campo 
%n  una  Massa  ad  vexillum  carrocii.  Non 
multum  diversa  notione  quarvis  moles 
Massa  dicitur.  Hi  ne  Massa  vocatur  au- 
ruminfectum,  Gali  .Lingot d'or, in  Charta 
Henrici  IV.  Reg.  Angli»  ann.  1406.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  441.  [*  Charta  ann. 
1315.  ex  Bibl.  reg.  :  Item  in  Massa  seu 
platis  argenti  tria  millia  sexties  centum 
sexaginta  *t  decem  marchas.]  Sic  etiam 
Massa  ferri,  in  Charta  ann.  1312.  apud 
Ludewig.  tom.  4.  Reliq.  MSS.  pag.  188. 
Massa  murales,  in  Instrum.  ann.  1270. 


apud  Menesterium  Historiae  Lugdun. 
pag.  13.  [*  Masse  d'un  poni,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1450.  ex  Reg.  186.  Chartoph. 
reg.  eh.  49  :  Les  supplians  monteront  sur 
la  Masse  du  pont  du  chastel  de  la  Bru- 
yere,  etc] 

j  4.  MASSA,  Matricula,  apud  Bollan- 
distas  tom.  7.  Maii  pag.  543.  ubi  de  S. 
Valentino  :  Per  reverendos  D.  Francis- 
cum  Ferrariis  et  D.  Seguranum  Moran- 
dum,  capellanos  Massse  pr&dictee  Ecclesia 
majoris  Genuse,  etc. 

5.  MASSA,  Massum,  Masa,  Mabada, 
Voces  ejusd.  notionis  et  originis,  ac 
Mansa,  et  Mansus,  certus  agrorum  mo- 
dus, seu,  ut  quidam  volunt,  conglobatio 
ac  coliectio  qugedam  possessionum  ac 
pradiorum,  quam  Grasci  <n5yxT*]<nv  vo- 
cant.  [**  Murator.  Ant.  Ital.  tom.  2.  col. 
1245  :  tinto  aliquot  prsediorxim  atque  unum 
inter  dura  prsedium  ;  quo  sensu  vox  saepe 
occurrit  in  chartis  Longobardicis  anti- 
quissimis  et  apud  Marinium  in  Diplom. 
papyr.  ubi  vide  not.  7.  ad  chart.  91.  col. 
300.]  Gloss.  Lat.  Graec.  :  Massam,  «r\5v- 
xTYjdtv.  ita  enim  legendum.  Will.  Brito 
in  Vocab.  :  Massa,  villa  vel  casula.  Sena- 
tor  lib.  5.  Epist.  12:  Palentinam  Massam, 
quam  eis  prò  compensatone  largitas  nos- 
tra transfuderat.  An  astasi  us  Bibìioth. 
in  S.  Sylvestro  PP.  :  Massam  Garihanam 
in  territorio  Suessano,  prsestantem  singu- 
lis  annis  solidos  quadringentos.  In  Za- 
ccaria PP.  pag.  79  :  Donationem  in  scri- 
ptis  de  duabus  Massis,  quas  Nymphas  et 
Formias  appellant,  juris  existentes  pu- 
Òlici  eidem  sancissimo  Papas  perpetuo 
dir  exit  possidendas.  Epistola  Adriani 
PP.  tom.  3.  Hist.  Frane,  pag.  775  :  De- 
precante, ut  Massas  illas,  quas  ei  conces- 
shtis,  per  vestrse  auctoritatis  largitatem 
possideat.  Concili  um  Ravennense  ann. 
904.  cap.  8  :  Palrimonia,  seu  suburbana , 
atque  Massse  et  cclonitise,  etc.  [Charta 
Conradi  II.  Imper.  ann.  1027.  apud  11- 
lust.  Fontaninum  in  Append.  ad  Anti- 
quit.  Hortas  pag.  386  :  Castellum  de  Buc- 
ciniano  in  integrum  cum  ipsa  Massa, 
quam  pise  memoria  Benedictus  Papa  in 
ipso  monasterio  coniulit.  Adde  aliam 
Henrici  III.  Imper.  ann.  1040.  ibid.  pag. 
39.  Chron.parvum  Ferrariense  apud  Mu- 
rator. tom.  8.  col.  473  :  Superauxerunt 
quidam  ex  Augustis  successoribus  ipsi. 
Ecclesia  Romana^  jurisdictiones  et  dona. 
Inter  quse  dona  xii.  Massas  et  plures  fun- 
dos ,  ex  quibus  civitas  Ferrarisa  fluvio 
Pada  contermina  constituta  mox  est...  In 
territorio  quidem  Ferraris...  Massse  xn. 
sunt  inventa,  quarum  prima  dieta  est 
vicus  Aventinus,  etc.  Ubi  perspicuumest 
Massam  procollectionepraediorum  usur- 
pari.J  Ita  Gregor.  Mag.  lib.  1.  Epist.  41. 
lib.  5.  Epist.  44.  et  alibi  saepe,  Petrus 
Damian.  lib.  4.  Epist.  10.  etc. 

1  Massalioe  Casìe,  id  est,  simul  col- 
lectae.  Charta  ann.  993.  apud  Marten. 
tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  347  :  Nos 
Hugo  et  Julita  jugalibus  donamus  et  offe- 
rimus...  id  est  cur lem  de  S.  Stephano  quse 
est  in  burgo  Arisa  cum  viginli  et  octo  si- 
militer  Casis  Massalicis,  cum  rebus  suis 
vel  cum  omnibus  ad  ipsa  curte  pertinenti- 
bus.  Vide  an  non  idem  sit  quod  Massari- 
Use  casse,  in  Massaritia. 

T  Massa,  interdum  strictius  sumitur 
prò  domo,  mansione.  Charta  apud  Lobi- 
nell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  341  : 
Donavi  eis  Massam  meam  in  Landegon, 
et  vineam  meam  et  quatuor  manentes, 
etc. 

•  Hinc  Maasse  et  Maaisse,  Census,  qui 
ex  massis  vel  domi  bus  percipitur.  Charta 
ann.  1339.  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  fol. 
281.  r».  :  La  taille  accoustumée  àpaier  en 


argent  chascun  an  de  mes  hommes,  les 
gelines,  les  Maaisses  de  Chenoue...  xvj. 
Maasses  de  Chenoue  avecques  toutes  les 
rentes.  Mastau,  eodem  intellectu,  vide- 
tur accipi  in  Lib.  cens.  Castel.  Arciac. 
ad  Al  barn  fol.  9.  v°.  ;  Autres  rentes  d'a- 
voines  dehues  de  coustumes  chascun  an... 
sur  les  héritaiges  qui  s'ensuient,...  et  en 
ce  sont  comprinses  les  coustumes  que  Van 
dit  Mastau.  Hinc  Terres  masaus  appel- 
lari  opinor  agros  ejusmodi  tributo  obno- 
xios,  in  Redit.  comitat.  Namurc.  ann. 
1289.  ex  Reg.  Cam.  Comput.  Insul.  Sign. 
Le  papier  aux  aysselles  fol.  4.  r°.  :  Encor 
i  a  1%  cuens  rentes  des  terres  Masaus 
k*on  apelle  terre  des  quartiers  ;  si  a  petis 
quartiers  et  grans  quartiers.  Ibid.  fol.  8. 
r*  :  Se  a  li  cuens  rentes  des  terres  Man- 
saurs  (sic)  k'on  apelle  quartiers  ;  si  tient 
chascuns  quartier  cinq  bonniers.  Vide 
supra  Mansionari^  Masnagium  et  mox 
Masuragium. 

Massus,  in  Tabularlo  Angeriacensi  : 
In  Castro  Metulo  4.  Massos  de  terra  ara- 
bili. Gallis,  Mas  de  terre. 

T  Massus  Meitaerius,  et  Tertiarius, 
Qui  mediana  vel  tertiam  redituum  par- 
tem  reddit.  Chartul ar.  Prioratus  S.  Pe- 
tri  de  Domina  fol.  60  :  Massus  Tertiarius 
(debet)  11.  lib.  de  porco,  2.  sol.  de  mul- 
tone  et  5.  spallas...  Massus  Meitaerius  8. 
libras  de  porco  et  sex  denar.  de  ublias  et 
4.  spallas* 

T  Masus,  Eadem  notione  qua  Massa. 
Testamentum  Matfredi  Vicecom.  ann. 
966.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  85  : 
Ad  monasterium  S.  Michaelis  de  Galiaco 
remaneant  ipsi  Masi  de  Tauro.  Charta 
ann.  1238.  ex  Tabular.  S.  Cornelii  Com- 
pend.  :  Et  sciendum  quod  in  Maso  empio 
denariis  Abbatis  et  Conventus,  tenentur 
facere  grangiam  bonam...  Item  granaria 
in  eodem  Maso  capientia  300.  sextarios 
biadi  et  amplius...  claudent  etiam  Masum 
prxdictum  muro  de  lapide  et  terra.  Ta- 
bular. S.  Cypriani  Pictav.  fol.  116  .Inter 
monachos  S.  Cypriani  et  moniales  Fontis 
Evraldi  concordatum  est  de  sex  Masos 
terres,  qui  sunt  Conollio,  ut  moniales  pri- 
mitus  habeant  duos  Masos,  quatuor  olii 
partiantur...  Et  minus  sunt  quatuor  sex- 
tariata  terra.  Occurrit  alibi. 

Massum,  neutro  genere.  Charta  Ro- 
berti Regis  Francia  ann.  20.  Regni  :  In 
villa,  quae  nuncupatur  Cavannas,  tria 
Massa  cum  una  mansura.  [Charta  ann. 
1247.  apud  Stephanot.  tom.  3.  Antiquit. 
Bened.  Pictav.  MSS.  pag.  714  :  Ipsi  ec- 
clesia in  perpetuum  possidenda  reliquit, 
videlicet  Massum  de  Groia  ,  prata  de 
fonte,  etc] 

Masa.  Ugutio  :  Masa,  villa  vel  casale. 
Epistola  Adriani  PP.  tom.  3.  Hist. 
Frane,  pag.  796  :  Si  vero  perfidus  Deside- 
rius  dudum  Bex,  non  sub  integritate,  sed 
tantummodo  Masas  nobis,  quantum  repe- 
riri  potuit,  quas  ex  antiquitus  Romana 
Ecclesia  tenuit,  ut  nullus  exillis  partibus 
Longóbardorum  ausus  est  resistere.  Re- 
gestum  Carcassonense  fol.  45  :  El  mou- 
lin  de  Magai,  et  tous  les  Mases  que  li  en 
ay.  Hinc  Philippus  Mouskes  in  Hist. 
Frane.  MS.  hanc  vocem  usurpavit  prò 
ipsa  Masarum  familia  : 

De  sa  geni  ot  grani  Mase  A  lui. 

Mas  ad  a.  Tabul.  Bellilocense  in  Lemo- 
vicibus,  n.  83  :  Dtmitto  ad  filias  meas... 
quatuor  Masadas.  Vetus  Charla  apud 
Dominicum  de  Prserog.  allod.  pag.  818  : 
Illas  vineas  de  illa  Biveria  quinque  Ma- 
sadas. Tabular.  Celsinianense  :  Et  tres 
appendarias,  et  unam  Masadam  de  vineas 
ad  Berlenas.  [Charta  apud  Stephanot. 
tom.  1.  Antiquit.  Occitan.  MSS.  pag. 


MAS 


MAS 


MAS 


297 


889  :  Dono  tibi  Vetro  et  infantibus  tui$  las 
Masadas  de  Seivraco.] 

Masagium,  Man  si  o,  domus,  habitatio, 
Masure,  casa  villici,  coloni.  Monasticum 
Anglican.  tom.  1.  pag.  862  :  Confirmavi 
unam  acram  terra  xn  Wenet,  cum  Masa- 
giis  super  eandem  acram  factis.  Charta 
ann.  1208.  in  Tabulario  Prioratus  Belli- 
loci  in  dioecesi  Rothom.  :  Dedi  et  con- 
cessi quoddam  Masagium,  quod  habebam 
apud  S.  Martinum.  Occurrit  non  semel 
in  Tabuiario  Fiscanensi  fol.  46.  [Charta 
ann.  1183.  tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag. 
1346  :  Concessi.*,  monachis  ibidem  Deo  ser- 
vientibus  capellam  S.  Pkiliberti  de  Torpo 
cum  Masagio  sex  acrarum  in  foresta  Bro- 
tonia  et  carrucatam  terra.  Ghartular.  S. 
Vandreg.  tom.  1.  pag.  6  :  Licebit  autem 
dicto  Roberto...  facere  plenam  justitiam 
supra  nostrum  Masagium  et  supra  nos- 
trum hareditagium.  Maissaige  et  Mas- 
saiget  in  Charta  ann.  1279.  ex  eodem 
Chartul.  tom.  1.  pag.  45  :  Un  Maissaige 
ou  tous  les  edifimens  dessus  edifiez,  lequel 
Massaige  est  assis...  juste  le  ckemin  de 
nostre  Seigneur  le  Roy.  Masage,  in  alia 
ann.  1293.  ibid.  pag.  276  :  Un  Masage 
oveques  les  edifices^] 

1  Massagium,  Domus  itidem,  mansio. 
Tabul.  Prioratus  S.  Himerii  :  Do  Massa- 
gium  et  gardinum  quod  habebam  in  villa 
S.  Himerii. 

Masucagium,  Eadem  notione  crebro 
in  Tabulario  S.  Egidii  Pontis  Audomari 
in  Normannia. 

Masata,  Mansio ,  domus,  mansura, 
n ostri s  Masure.  Curia  Generali s  Catala- 
ni» Barcinone  acta  sub  Petro  II.  Rege 
Arag.  ann.  1283.  MS.  cap.  23  :  Si  tenent 
Masatam ,  bordam  vel  pernalam ,  etc. 
Charta  Raimundi  de  Canaveilis  Domi- 
celli  Comitatus  Ruscinonensis  ann.  1298: 
Duas  partes  quarundam  Masatarum  et 
bordarum,  qua  sunt  in  dicto  villari. 

*  Nostris  etiam  Masage.  Lit.  remiss, 
ann.  1449.  in  Reg.  179.  Chartoph.  reg. 
eh.  311  :  Le  suppliant  se  transporta  en 
ung  ort  ou  vergier  qu'il  avoit  auprès  d*un 
Masage  ou  hostel.  SaBpius  vero  prò  sede 
coloni  cum  agris  huic  adjectis,  vulgo 
Métairie,  ut  in  locis  supra  laudatis  ;  aut 
prò  agris  colendis  tantum,  ut  in  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1308.  ex  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  338.  r°.  col.  1  :  La  ferme 
de  Carville  o  les  appartenances...  Le  tref- 
fonz  de  Masage,  ou  que  n'apoint  dfédifice, 
ovecques  un  closet,  prisie  à  vint  soulz 
Toumoys  de  rente. 

9  Masata  de  Salinas,  Locus  vi  de  tur, 
ubi  sai  confici  pò  test.  Charta  ann.  circ. 
989.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
192  :  Donamus  sxmul  in  unum  aliquid  de 
nlodem  nostrum  sancti  Salvatoris  Gello- 
nensis...  ecclesiam  disruptam,  qua  voca- 
tur  sanctam  Reparatam,  cum  una  mo- 
diata  de  terra,  qua  est  in  circuitu  eccle- 
sia istius,  cum  una  modiata  magna  de 
vineaSy  et  cum  una  Masata  de  salinas. 
Vide  in  Massa  5. 

6.  MASSA  Candida,  Locus  ita  dictus 
apud  Carthaginem,  in  quo  sub  Impera- 
toribus  gentilibus  et  in  Christianos  sae- 
vientibus,  fovea  erat  calce  piena,  in 
quam  Christian],  gentili um  diis  sacrifi- 
care renuentes,  praecipitabantur.  Pru- 
denti us  Poristeph.  Hymn.  4  : 

Pro&iluere  alacres  cursu  rapido  sioiul  trecenti, 
Gurgite  pulvereo  mersos  liquor  aridi»  voravit, 
Pr&cipitemque  globuoi,  fundo  tenus  implicavi t  imo. 
Corpora  candor    habet,  condor  vehit  ad  superna 

[roentes,] 
Candida  Massa  dehlne  dici  meruit  per  omne  seclum. 

Ubi  Glossae  Isonis  Magistri  :  Candida 
massa,;  id  est,  ecc.  Martyres.  Massa  Cu- 
priam  dicuntur.  Vincentius  Belvac.  Iìd. 


12.  cap.  130.  de  Passione  18.  Martyrum, 
qui  dicuntur  Massa  Candida  :  Hi  pra 
innumera  multi tudine  Massa  sancta,  vel 
Candida  appellantur.  Vide  Savaron.  ad 
Sidon.  lib.  6.  Epist.  1.  et  Leonardum 
Fuchsiumad  Myrepsum  sect.  3.  cap. 89. 

ÌMASSABITINUS.  Vide  Masmodina. 
MASS  AGONI  Gì.  Vide  MaceconicL 
ASSACUMA.  Matth.  Silvaticus  :  Peta- 
mum,  est  quadam  aqua,  cum  qua  alkean- 
tur  vel  invitreantur  vasa:  et  fit  explumbo 
et  limatura  aris,  et  lapide  focali,  et  voca- 
tur  ab  aliquibus  Massacuma,  vel  aqua 
vitri,  vel  aqua  vasorum,  quia  ex  ipsa 
invitreantur  viridi  invitreatione  vasa 
terrea 

*  MÀSSADITIUM,  Territorium,  distric- 
tus  alicujus  massa.  Stat.  Mutin.  rubr. 
158.  pag.  28.  v°  :  Stajtutum  est  prò  utilitate 
hominum  habentium  terras  et  possessiones 
in  Massaditio  burgi  S.  Joannis,  quod  sdu- 
garium  antiquum,  quod  est  in  possessione 
Orioni  et  a  latere  de  subtus  clausuram 
Massaditii,  debeat  cavar i  hoc  modo,  etc. 
Masement,  eodem  intellectu,  in  Pacto 
inter  abb.  deFonten.et  Gaufr.de  Charni 
ex  Reg.  79.  Chartoph.  reg.  eh.  59  :  Nos 
hommes  de  Sauvoisy  et  du  Masement 
pourront  par  commun  parcourt  user  l'un 
sur  Vautre  du  droil  de  traire  et  penre 
pierre  et  layne  sans  fraude. 

5  MASSAGIUM.  Vide  Massa  5. 

1  MASSAJARIA,  Legatio.  Charta  con- 
ventionis  inter  Alfonsum  Comit.  Tolos. 
et  Carolu m  Comit.  Andegav.  ann.  1251. 
apud  Sebast.  Fanton.  tom.  2.  Hist.  Ave- 
nion.  pag.  110  :  Item  quicumque  cives 
Avenionis  a  dictis  dominis  vel  eorum  Cu- 
ria in  embaxaturam  sive  Massa j ariani 
mittentur,  expensis  dominorum  seu  Curia 
ibunt. 

1MASSAIGIUM,  Agri  portiuncula  cum 
mansione.  Charta  ann.  1375.  apud  Ba- 
luzium  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  209  : 
Mansis,  Massaìgiis,  curtilis...  laliis,  su- 
pertaliis,  francis  et  servis,  etc.  V.  Maisa- 
gium. 

M  ASSALI  ANI,  Hseretici,  qui  et  eutf- 
xat  dicti,  quod  paene  assidue  orarent, 
quorum  meminit  Facundus  Hermianen- 
sis  lib.  8.  cap.  7.  De  iis  etiam  Epipha- 
nius,  Leontius  de  Sectis,  Harmenopu- 
lus,  Psellus  de  Operatione  daemonum, 
et  alii. 

1  MASSALITER,  Viritim,  in  commune. 
Tertulliano  de  fuga  in  persecut.  cap. 
13  :  Massaliter  tota  Ecclesia  tributum  sibi 
irrogaverunt. 

1  MASSAMUTINUS.  Vide  Masmodina. 

*  MASSANTIUM  ,  Moles  ,  congeries  , 
Gali.  Masse.  Stat.  Placent.  lib.  6.  fol.  80. 
v°  :  De  Massantio  ferri  a  cochina  et  de 
acutis  prò  libra  ultra,  viij.  denar.  Item 
de  massa  cum  azzali  ad  eam  opportuno , 
prò  libra  xj.  denar. 

*  MASSANUS,  Massa  incola,  habitator, 
rusticus.  Charta  ann.  1158.  apud  Cene, 
inter  Cens.  eccl.  Rom.  :  Hoc  autem  om- 
nia f  acta  sunt  in  prasencia...plurimorum 
circumstancium  ,  tam  militum  quam 
Massanorum.  Ubi  milites  Massanis  op- 
poni notandum  est.  Vide  mox  Mas- 
sarius 

-MÀSSANUTI,  Saraceni.  Chron.  mo- 
nachi Cisterc.  ad  ann.  1153.  ex  Cod.  reg. 
5950  :  Massanuti,  quos  quidam  Moabitas 
dicunt,  Mauritaniamt  Bulgiam,  Siciliam 
et  Apuliam  invadunt  acin  ipsam  Romam 
minantur  insurgere*  Vide  Marrones  et 
Moabita. 

1  MASSAPANUM,  Arcula.  Gali.  Petite 
boéte,  Massiliensibus  Massepan.  Charta 
ann.  1399.  ex  Archivìs  S.  Vi  et.  Massil.  : 
Per  D.  G.  Massiliensem  Episcopum  fuit 
desigillatum  Massapanum  in  quo  sunt 


ossa  capitis  gloriosi  martyris  B.  Lazari 
dieta  Ecclesia  primi  Episcopi  ad  ea  osten- 
dendum  illustrissimis  Priucipibus  D-.  D. 
Ludovico  D.  G.  Regi  Jerusalem  et  Sicilia 
et  Carolo  Principi  Tarentino  fratri  suo  et 
D.  D.  Maria  dictorum  fratrum  matri. 
Unam  boyssiam  sive  Massapanum ,  in 
Charta  ann.  1400.  ex  eodem  Tabulario. 
Vide  Maczapanum. 

1  MASSARA,  ut  Masara.  Vide  in  hac 
voce. 

®  MASSARA,  Idem  quod  supra  Massa  5. 
Charta  ann.  1252.  apud  Murator.  tom.  1. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  co).  823  :  Et  dicit, 
quod  ipsa  erat  Massara  de  bona  g  rossic- 
cia. [**  Ubi  de  femina  quadam  Theopha- 
nia  agi  tur  quae  erat  Massara  i.  e.  usu- 
fructuaria  post  mortem  mariti.  Vide 
Murator,  ibid.  tom.  2.  col.  1245.]  Vide 
alia  notione  in  Masara. 

*  MASSARATICA,  Ma  sabatica.  Mas- 
sebatica,  Eadem  notione,  qua  Massari- 
ticum  et  Massaritia.  Stat.  Bonon.,  ann. 
1250-67.  tom.  I.  pag.  856  :  Siatuimus  quod 
molendina  et  gualcherie  ac  possessiones 
Comunis  scribantur  in  uno  libro  Comw 
nis,  f adendo  mentionem  de  campanis  et 
Massaraticis  (Masaraticis  W)  nwlendino- 
rumf  et  gualcheriarum...  et  tom.  II.  pag. 
166  :  Et  cum  ipse  dederit...  dicto  hospitali 
domum  unam  predi  clx.  librar  um  bono- 
ninorum,  et  alias  res  plures  et  Massera- 
tica  sua.  [Fr.] 

I.  MASSARE,  Mandere ,  in  massam 
tundere,  Mascher.  Leges  Henrici  I.  Re- 
gis  Angl.  cap.  93  :  Ultimi  (dentes)  sunt 
molares,  qui  concisa  a  prioribus  vel  con- 
fracta  a  sequentibus  molunt,  et  inde  Mas- 
sant. 

*Theod.  Priscian.  lib.  1.  cap.  8.  et  lib. 
2.  cap.  29.  Graev.  in  Hesiod.  pag.  109. 
Vide  Masticare  1. 

|  2.  MASSARE,  Massa,  seu  malleo  li- 
gneo fragorem  edere.  Vetus  Ceremoniale 
MS.  B.  M.  Deauratae  Tolos.  :  Quibus 
candelis  extinctis...  pulsatur  sive  Massa- 
tur  ab  omnibus...  fustibus...  et  interim 
omnes  seculares  recedunt  et  exeunt  Eccle- 
siam ad  libitum.  Ubi  sermo  est  de  stre- 
pi tu  qui  sub  finem  offlcii  Tenebrarum 
cietur.  Vide  Massa  2. 

I I.  MASSARIA,  Collectio  quaedampos- 
sessionum  ac  praedìorum.  Testa mentum 
Friderici  Imper.  ann.  1250.  apud  Mura- 
tor. tom.  9.  col.  663  :  Item  statuimus  quod 
tota  Massaria  nostra,quam  habemus  apud 
S.  Nicolaum  de  Offido,  omnesque  proven- 
tus  ipsius  deputentur  ad  reparationem  et 
observationem  pontis  ibi  conti tructi  vel 
constraendi.  Constitut.  Jacobi  Reg.  Si- 
e  il.  cap.  11  :  Mandamus  quod  nullus  ali- 
qua  officia  et  procurationes  Ma&sariarum 
nostra  curia  recipere  et  exercere  cogatur 
invitus,  etc,  Adde  Constitutiones  Frede- 
rici  itidem  Reg.  Sicilise  cap.  108.  Vide 
Massa  5.  et  infra  Massarius. 

**  2.  MASSARIA,  Officium  massarii,  seu 
fisci  publici  administratoris.  Correct. 
stat.  Cadubr.  cap.  11  :  Item  omnes  expen- 
sas  et  omnes  introytus  communis  Cadubrii 
singulo  anno,  tempore  quo  per  massarium 
communis  redditur  ratio  Massaria,  tenea- 
tur  et  debeat  describere  seriatim  in  uno 
quaterna.  Vide  in  Massarius. 

*  3.  MASSARIA,  Anelila,  famula,  Ital. 
Massara.  Stat.  crimìn.  Ri  per.  fol.  18.  r°  : 
Qui  vero  pedisequam  seu  fanticellam  sive 
Massariam  stupraverit  vel  carnaliter  co- 
gnoverit,  eie.  Ni  si  sit  massa  incola. 

1  MASSARICA,  ut  Massaritia,  in  Charta 
ann.  1107.  apud  D.  Calmet.  Hist.  Lotha- 
ring.  tom.  1.  col.  524  :  Ideoque  ego  qua 
supra  Mathildis  confero  et  offero  Ecclesia 
S.  Dei  Genitrici^...  Septiniacum  et  Mosa- 

38 


298 


MAS 


MAS 


.  MAS 


gium,  cum  casis  et  Massaricis,  et  Ecclesiis 
seu  familiis,  etc. 

1  MASSARIOLUS.  Vide  Massarius. 

MASSARITIA ,  Massaritium  ,  Italis 
Masseritia  ,  Su  peli  ex ,  instrumentum 
massa  rusticum.  Auctor  Mamotrecti  : 
Supellex ,  dicitur  Massaritium  ;  [**  de 
qua  interpretatione  vidend.  Murator. 
Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  1245.  voce  Mas- 
sarò.]  vel  etiam  mansus  ipse  hac  supel- 
lectife  instructus.  Ratherius  Veronensis 
in  libello  de  Discordia  inter  ipsum  et 
Clericos  :  Ita  inaqualiter  et  per  Massari- 
tias  dividere,  ut  quidam  iltorum  inde 
fiant  ex  pauperrimis  locupletissimi,  etc. 
Infra  :  Causa  enim  iltorum ,  cum  Beo 
gratias  non  mediocris  sit,  ita  per  Massa- 
ntias  et  alia  hujusmodi  extat  divisa ,  ut 
quidam  illontm  inde  valdè  di t escati t, 
multi  tudo  vero  paupertate  languescat,  etc. 
[Acta  sancti  Syri  Episc.  tom.  5.  Junii 
pag.  481  :  Positam  juxta  flumen  Tobia  et 
littus  maris,  usque  ad  jugum  Alpium 
cum  Massariciis  et  familiis  utriusque 
sexus  suo  jure  pertinentibus.]  Testament. 
Andre*  Dertonensis  Episcopi ,  in  Ap- 
pendice tom.  4.  Ughelli  :  Seu  et  Massa- 
ritii  duo  in  Ancasano,  et  duo  in  Saffi- 
niano,  et  Massaritium  unum  in  casale 
Remissi,  etc.  Occurrit  ibi  pluries,  ut  et 
in  Cbartis  Ludovici  IL  Imper.  in  Tabu- 
lano Casauriensi,  et  Berengarii  Regis 
Ital.  ann.  961.  et  Con  radi  Imp.  ann. 
1028.  apud  Augustinum  de  la  Chiesa  in 
Hist.  Eccl.  Pedem.  pag.  233.  310.  et  aliis 
apud  Ughellum.  tom.  4.  pag,  612.  616. 
tom.  5.  pag.  1573.  Franciscum  Mariam 
in  Mathildi  lib.  3.  pag.  105.  106.  117. 
Guichen.  in  Bibl.  Sebusiana  pag.  185. 
403.  et  in  Chartis  Italicis  passim. 

*  Charta  ann.  1252.  apud  Murator. 
tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  819  : 
Item  dicity  quod  dicti  canonici  dederunt 
dictam  terram  et  Massaritiam  dicti  Ber- 
nardi  dictis  fratribus,  tamquam  homini- 

bus  macinata  dieta  canonica Et  ipse 

testis  apportava  Massaricia  ad  domum 
dicti  Bernardi.  Chron.  Bergom.  ad  ann. 
1406.  apud  eumd.  tom.  16.  Script.  Ital. 
col.  981:  Et  habuerunt  totum  bladum, 
vinum,  Massaritiam,  lectos,  et  omnia 
existentia  in  dicto  castro.  Yide  mox  Mas- 
satum. 

35$^*  Ejusdem  notionis  et  originis 
videtur  vox  Gallica  Manantie,  qua  apud 
Poetas  nostrates  significatur  opulentia 
vel  quaevis  supellex  lauta  et  pretiosa 
unde  apud  eosdem  Manans  dicuntur, 
qui  iis  optime  sunt  instructi.  Le  Roman 
de  la  guerre  de  Troyes  MS.: 

Onques  ne  fu  liei  Manantie, 
Ne  si  riche  proie  acoillie. 

Ibidem  : 

Toles  ont  lor  meissons  gerpies 
Pleines  de  riches  Mananlies. 

Rursum  : 

Tant  donnent  à  lor  masnies 
Et  à  prochains  de  lor  Lignies, 
Que  onques  puis  povre  ne  furent, 
Tosjors  riches  et  Malnans  esturent. 

Le  Roman  de  Rou  MS.: 

Gentil  fu  de  parage,  et  d'avoir  fu  Manans, 
Onques  ne  fu  Roiz,  tant  fu  fort  et  puissans. 

Vetus  Poeta  MS.  e  Bibl.  Coislin.: 

Porquoi  nos  efforcon  nos  tant 
D'e6lre  si  riche  et  si  Manant. 

Amàssaricia,  in  Chro.  Farfensi  pag. 
658. 

1  Massaritle  Cas^e,  Supellectile  et 
instrumentis  rusticisinstructae.[**  Casse 
in    quibus   Massarii  habitabant.   Vide 


Marin.  Diplòm.  papyr.  pag.  103.]  Chron. 
Casaur.  tom.  5.  Spici  1.  Acher.  pag.  365  : 
Accepit...  curtem  in  fundo  Palma  cum 
casis  Massaritiis.  Vide  Massalica  casa  in 
Massa  5. 

SST  Massaritia  opponi  videntur  domi- 
nicatis,  in  Charta  ann.  1011.  apud  Mu- 
rator. delle  Antic.  Estensi  pag.  195  :  Et 
rebus  vero  ipsis  tara  dominicatis,  quam 
et  Massariciis,  seu  aldionaricis  et  tributa- 
reis,  etc.  Unde  colligi  tu  r  Massaricia  fuisse 
praedia  quae  sub  annua  prasstatione  ex- 
colenda concedebantur  villicis,  qui  ex 
iis  prò  dominorum  libitu  poterant  amo- 
veri. 

Massarum,  et  Masarum,  Mansus, 
praedium  rusticum,  in  Veteribus  Chartis 
Dalmaticis  apud  Joann.  Lucium  lib.  2. 
de  Reg.  Dalmat.  cap.  2.  et  15.  pag. 
62.  99. 

MASSARITICUM,  Eadem  notione  qua 
Massaritia.  Statuta  Venetorum  anni 
1242.  lib.  4.  cap.  16  :  Si  aliquis  reliquerit 
alieni  Massariiicum,  volumus,  quod  no- 
mine Massaritici  intelligantur  ea  omnia, 
quibus  is,  qui  reliquit,  utebatur  in  domo 
ad  communem  usum,  vel  utilitatem  et 
commodum  ejus,  et  familia  sua,  exceptis 
his,  qua  sunt  in  auro,  argento,  et  gem- 
mis,  etc. 

MASSARIUS ,  Màsarius  ,  Villicus  , 
Massa  custos,  colonus.  Ugutio  et  W. 
Brito  in  Vocab.:  Massarius,  cui  commissa 
est  cura  totius  familia.  Conductores  Mas- 
sarum, apud  Senatorem  lib.  12.  Epist. 
5.  Casa  Massarii,  in  Lege  Longob.  lib. 
1.  tit.  8.  §  29.  [»  Rothar.  357.]  Servus, 
qui  sub  Massario  est ,.  tit.  11.  §  3.  5. 
[<**  Rothar.  134.  et  132.  ubi  servum  Mas- 
sarium,]  [Praeceptum  Caroli  M.  ann.  773. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect. 
col.  37  :  Villis,  mansis,  mancipiis,  Massa- 
riis,  adificiis,  etc]  Bulla  Honorii  III. 
PP.  ann.  1217.  apud  Ughellum  in  Episc. 
Anagn.:  Item  mandamus,  quod  Massarii, 
qui  a  collectis  aliquo  tempore  sunt 
exempti,  etc.  Charta  Conradi  Imp.  apud 
August.  de  la  Chieza,  in  Hist.  Eccl. 
Pedem.  pag.  223  :  Seu  etiam  mansos  10. 
cum  omnibus  rebus  ad  eas  pertinentibus... 
sicut  nunc  recta  et  lavorata  sunt  per 
illos  Massarios.  Liberi  Massarii  super 
Ecclesiasticas  rea  residentes,  Massarii  et 
coloni  liberi,  in  Charta  Caroli  Crassi 
ann.  882.  apud  Ughellum  tom.  5.  pag. 
628.  Vetus  lnscriptio  in  Ecclesia  Catti  e- 
drali  Alexandria?  in  Italia  :  B.  Guillel- 
mus  Zuccus,  Civis  Alex.  Massarius  hujus 
Ecclesia.  Ubi  Boll  and  us  Massarium  in- 
terpretatur  custodem  supellectilis,  quae 
Masserie  Italis  dicitur.  Alia  lnscriptio 
ann.  1178.  apud  Hieronymum  dalla 
Corte  lib.  5.  ex  tremo  Historiae  Veronen- 
sis :  Fieri  fecit,  coadjuvantibus  Salomone 
atque  Rainaldo,  ejusdem  operis  Massariis, 
aliisque  réligiosis,  etc.  Id  est,  condii  e  to- 
ribus. 

*  Masarius,  nude,  prò  Habitator,  qui 
massam  seu  domum  habet.  Vide  Massa 
5.  Charta  ann.  1252.  apud  Cene,  inter 
Cens.  eccl.  Rom.:  In  eodem  etiam  parla- 
mento surrexit  magister  Jacobus  Munaldi 
notarius  et  nomine  suo  et  omnium  Ma- 
sariorum  seu  popularium  castri  et  loci 
pradicti  concinnando  dixit  et  (quod)  pia- 
cebat  sibi  et  universis  Masariis  et  popula- 
ribus  et  hominibus  ejusdem  castri,  etc. 

Sfiir  Frequentissima  est  haec  vox  apud 
Ital os  prò  custode  totius  supellectilis, 
machinarum  scilicet  bellicarum,  alio- 
rumque  instrumentorum  ad  publica 
opera,  quibus  ex  officio  invigilabat  Mas- 
sarius. Statuta  Vercell.  lib.  3.  pag.  52. 
v°  :  Item  quod  ille  qui  fuerit  Massarius 
Communis  tenens  utensilia    Communis, 


habeat  prò  suo  feudo  medii  anni  libras 
quatuor  Papienses.  Id  clarius  natet  ex 
formula  juramenti  quod  praestaDat  Mas- 
sarius, ibid.  lib.  7.  pag.  180.  v°  :  Ego 
Massarius  Communis  juro  ad  sancta  Dei 
Evangelia  bona  fide  et  sine  fraude  salvare, 
custodire  et  gubernare  balistas,  tentoria 
sive  travachas,  ferramenta,  lignamina,  et 
omnia  alia  ad  ipsum  Commune  pertinen- 

tiat  et  mihi  commissas  et  commissa 

Item,  quod  omnia  laboreria  qua  fieri 
faciam  per  commune  Vercellarum  bona 
fide  fieri  faciam,  etc.  Adde  Stat.  Mont. 
Reg.  pag.  58. 

ì  Massarius,  Diversa  nonnihil  no- 
tione, prò  Administrator,  dispensator, 
Gali.  Econome,  Ital.  Massaio.  Synodus 
Pergam.  ann.  1311.  apud  Murator.  tom. 
9.  col.  552  :  Et  hanc  pcenam  extendimus 
ad  Pralatos  et  rectores  Ecclesiarum  non 
sólventes  prò  ipsis  Ecclesiis  in  totum,  ubi 
ad  ipsos  pertinere  talium  solutio  consue- 
vit,  si  ipsos  justa  causa,  sive  impossibili- 
tas  non  excusat,  de  qua  infra  duos  mense* 
plenaria  fiat  fides,  et  ad  illorum  Massa- 
rios  et  canevarios  dispensatores  reddi- 
tuum,  quipotestatem  habuerint  plenariam 
hac  solvendi.  Chron.  Parmense  ad  ann. 
1292.  ibid.  col.  823  :  Item  eo  anno  per 
Commune  Parma  fuit  ordinatum  quod 
Fratres  de  Clara  valle  debent  esse  Mas- 
serii  Communis \  et  Massaroli  Communis 
et  suprastantes  tam  in  civitale  quam  extra 
ad  doanam  salis  et  salina  Communis. 
Testamentum  Humberti  Dalphini  ann. 
1347.  tom.  2.  Histor.  Dalphin.  pag.  543  : 
Volo  quod  duo  probi  viri  de  dieta  terra 
eligantur  per  Universitatem  ejusdem, 
annis  singulis,  qui  tanguam  Massarii  et 
gubernatores  ejusdem  Èospitalis,  ipsum 
Hospitale  regant  et  gubernent.  Acta  S. 
Joli  tom.  2.  Junii  pag.  253:  Pralibati 
commissarius ,  et  architector ,  defensor, 
consiliarii,  Massarii  seu  santenses  dieta 

Ecclesia  dixerunt dictam  Ecclesiam 

fore  et  esse  fabricandam. 

*  Massarius,  Fisci  communis  custos  ; 
unde  nos  tris  etiam  Massari,  prò  Tréso- 
rier,  cujus  officium  Massarderie  dicitur. 
Inventar.  Ms.  ann.  1366  :  Constituit  (nun- 
cius  Apostolicus)  alios  capitaneum  et 
Massarium  seu  clavigerium,  qui  jurave- 
runt  et  promiserunt  bene  et  fideliter 
nomine  dicti  domini  papa  custodire  et 
gubernare.  Idem  proinde  qui  alibi  Cla- 
varius.  Vide  in  hac  voce.  Stat.  Cadubr. 
cap.  1.  lib.  1  :  Item  havere  dicti  commu- 
nis custoditi  faciam  per  Massarium  sive 
Massarios  communis,,.,  nec  de  dicto  havere 
permittam  expendi ,  nisi  prò  evidenti 
utiHtate  et  necessitate  dicti  communis. 
Stat.  datiar.  Riper.  cap.  1.  fol.  9.  v°  : 
Qualibet  persona,  cujuscumque  conditio- 
nis  existat,  vendens  vinum,  t  enea  tur  sol- 
vere Massario  dicti  datii  soldos  quindecirn. 
Lit.  ann.  1366.  tom.  4.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  649  :  Les  jurés,  eschevins, 
Massars,  et  autres  officiers  de  ladicte  ville 
(de  Tournay),  etc.  Vide  ibi  no  tam  docti 
Editoris. 

1  Massarii  Molendinorum,  in  Statutis 
Astens.  Collat*.  15.  cap.  11.  pag.  44. 
recto. 

Massari  a,  Cura  et  officium  Massarii. 
Unde 

Massariarum  Provisor,  seu  Magis- 
ter Massariorum,  qui  Massariis  praeest, 
iisque  invigilat.  Petrus  de  Vineis  lib.  3. 
Ep.  66  :  Te  Provisorem  Massariarum  Cu- 
ria nostra  infrascriptorum  locorum 

duximus  statuendum quod  si  diminu- 

tionem  eandem  culpa  seu  negligentia 
Massarii,  quipraeat,  reperieris  contigisse, 
studeas  eum  inde  convincere  coram  aliis 
Massariis  convicinis,  etc.  Videas  praterea 


MAS 


MAS 


MAS 


299 


ne  Massarii  ipsi  possessiones  nostrse  Cu- 
rise,  suae  Massari^  proprie  debitas,  usur- 
pare  prsssumant, si   Massari»   ips& 

munitasi  sunt  lignis,  paleo,  et  fosno,  etc. 

*  Constit.  Mss.  Caroli  reg.  Sicil.:  Item 
magie  tri  passuum ,  magistri  Massaria- 
rum,  etc, 

Massariolus,  Prsediolum,  in  Charta 
Berengarii  Regis  Italiae  ann.  900.  apud 
Ughellum  tom.  5.  pag.  630:  Quatenus 
quendam  Massariolum  juris  nostri  situm 
in  Comitatu  Veronensi,  etc. 

T  MASSAROLUS,  Idem  qui  Massarius, 
administrator.  Vide  Massarius. 

T  MASSARUM.  Vide  Massaritia. 

*  MASSATIO.  [Comessatio.  Dief.] 

1  MASSATIUM,  Terminus  agrorum 
plumbo  stannove  distinctus;  vox  Agri- 
mensorum.  Auctor  incertus  :  Terminus, 

si  aliquid  fictum  habuerit  per  se aut 

plumbum  aut  stannum  epitecticum,  hoc 
est  Massatium  fabricatum  Inter  censa 
Centuria.  Nostri s  un  Massi f  de  pierres. 

*  MASSATUM,  Supellex,  instrumen- 
tum massse  rusticum.  Instr.  ann.  987. 
inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ.  col. 
271  :  Per  singulos  annos  prò  manso  et  prò 
Massaio,  quse  ego  dedi  sancto  Martino, 
prò  luminari  donet  eidem  altari  duo  sex- 
taria  de  oleo.  Vide  supra  Massaricia. 

*  MASSEA,  Clava.  Stat.  ann.  1356.  in- 
ter Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  181. 
col.  1  :  Item  quod  quilibet,  tam  pauperes 
quam  divites,  habeat  unam  Masseam  cum 
fronda,  etc.  Vide  Massa  1. 

1  MASSELLARIUS,  prò  Macellarius,  qui 
carnes  in  macello  vendit.  Litterse  Phi- 
lippi  IV.  ann.  1313.  tom.  1.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  532  :  Prsecipimus  quod 
omnes  talamellarii,  tabernarii,  Massella- 
rli, charboneti,  fornerii  et  omnes  alti  ven- 
ditores  denariatarum,  etc.  Charta  ann. 
1321.  apud  Fanton.  Histor.  Avenion. 
pag.  16o:  Stare  Petri  de  Turribus  Mas- 
sellarti. 

*  Nostris  Masceclier  et  Masélier.  Stat. 
civìt.  Tuli.  ann.  1297.  in  Reg.  A.  Char- 
toph.  reg.  eh.  1  :  Se  aucuns  Masceclier 
avoient  char  forcemèe,  etc.  Lit.  remiss, 
ann.  1454.  in  Reg.  191.  eh.  95  :  Le  sup- 
pliant  vendi  icelles  vaches  à  ung  boucher 
ou  Masélier.  Maserier,  eodem  sensu,  in 
aliis  Lit.  ann.  1457.  ex  Reg.  189.  eh.  150. 
Vide  supra  Macelator. 

*  MASSELLUS,  Tabula,  ubi  massella- 
rti carnes  venum  exponit,  Gali.  Etal. 
Charta  prò  consul.  Appam.  ann.  1343. 
in  Reg.  75.  Chartoph.  reg.  eh.  605  :  Con- 
sules  venerunt  ad  hospitium  dominorum 
abbatis  et  conventus  Combse-longse,  situm 
in  loco  vocato  à  la  Bocana,  et  bancos  sive 
Massellos  in  dieta  capella  ante  dictum 
hospitium  constructos,  in  quibus  carnes 
vendebantur,  diruerunt.  Vide  supra  Ma- 
cellus  2. 

1  MASSEMUTINA.  Vide  Masmodina. 

*  MASSEMUTINUS  Obulus,  Moneta 
Saracenorum  iEgyptiorum,  inter  Cens. 
eccl.  Rom.  ann.  1192.  apud  Murator. 
tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  853. 
Vide  Masmodina. 

*  MASSERARE,  Baculo  seu  clava  per- 
cutere  ;  unde  Masseratio,  ejusmodi  per- 
cussio  :  Ital.  Mazzicare.  Instr.  ann.  1384. 
inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag. 
75.  col.  2  :  Guillelmum  Duranti  coeperunt 
hostililer  et  acerbe  tractarunt  per  Masse- 
rationes....  Item  modo  praemisso  c&perunt 
hostililer  quatuor  homines  dicti  loci  S. 
A  nestazise,  eosque  Masserarunt. . . .  Item .... 
coeperunt  hosttliter  Johannem  Bays  de 
Mossyaco,  ipsumque  Masseraverunt,  adeo 
quod  fuit  quasi  semis^nortuus,  et  cum 
ferro  calido  signatus  in  fronte,  et  taliter 
compulsus  inhumaniter  quod  ad  certam 


financiam  ipsum  deduxerunt.  Vide  supra 
\fftssea 

*  MÀSSERATIGA.  Vide  Massaratica. 
[FR.1 

MASSERE,  Mercator,  vox  Anglo-Saxo- 
nica  in  Capitulis  de  Weregildis  post 
Ooncilium  Grateleanum  ann.  928. 

•  MASSERIA,  vox  Italica,  qua  merces 
cujusvis  generis  signiflcantur.  Charta 
Frider.  I.  imper.  ann.  1159.  apud  Mura- 
tor. tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 
68  :  Apud  Figarolum  de  qualibet  soga,  prò 
qua  navis  trahUur,  quse  Masseriam  portai, 
odo  solidos  Mediolanensium  veterum. 
Masseriam  autem  dicimus  quamlibet  na- 
vem,  quascumque  merces,  praeter  sdlem, 
portantem.  Vide  mox 

•  MASSERICIA,  Supellex  quaevis,  Ital. 
Masserizia.  Hist.  Belli  Forojul.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  1212:  Homines  non  habentes  canipas, 
in  castro  posuerant  eorum  arcas  ,  biada 
in  eis,  carnes,  pannos,  Massericias.  Vide 
supra  Massaricia. 

f  MASS  ERI  US,  Qui  massam  seu  clavam 
fert,  clavator,  serviensarmorum,  nostris 
olim  Masser  vel  Sergeant  à  masse,  nunc 
Massier.  [*  Ital.  Mazziere.  Vide  Mazerius 
1.]  Commentarla  Humb.  Pilati  de  Hum- 
berto  II.  Dalphin.  ad  ann.  1345.  ex  Sche- 
dis  D.  Lancelot  :  Item  apud  Massiliam 
18.  Aug.  fecit  20.  Masserios,  sive  servien- 
tes  armorum.  3.  Septemb.  e  portu  exiit. 
Consistorium  publicum  prò  obedientia 
Regis  Scotiae  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist. 
Arvern.  pag.  688  :  Dux  ingressus  est  con- 
sistorium cum  multis  Gallis  et  precedente 
heraldo  et  quatuor  Masser iis.  Vide  Massa 
1.  et  Serviens. 

T 1.  MASSIA,  Curia,  a  Massa  seu  clava 
servientium,  quomodo  barra  dici  tur  a 
barris  seu  cancellis  quibus  septum  est 
auditorium.  Charta  Johannis  Reg.  An- 
gliae  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  1024  :  Qu&  etiam  triaplacita 
per  manum  ipsius  vel  ballivorum  suorum 
ante  nos  vel  senescallum  nostrum,  vel 
Massias  nostras  debent  adduci. 

1  2.  MASSIA,  BacilIus.Miraculasanctae 
Zitae  tom.  3.  Aprilis  pag.  526  :  Inveniendo 
ipsam  cum  una  croccia  et  una  Massia  in 
manibus  appodiata.  Vide  Massiola. 

T  MASSICOTI,  Minores  chori  ministri 
in  Cathedralibus,  P  a  ris  iis  Macicoti,  li  de  m 
qui  Italis  Macèconchi.  Ordinarium  Sii— 
vanect.  apud  Marten.  de  Ant.  Eccl.  dis- 
Cipl.  pag.  83  :  Massicoti  vel  clerici  cleri- 
caliter  induti  cappi*  sericis  incipiunt  In- 
vitatorium,  Christus.  Hinc  eorumdem 
ordo  Massicotia  dici  tur  in  Instr.  ex  Ar- 
chivis  Eccl.  Paris.  Vide  Maceconici. 

MASSICUS.  Edgarus  Rex  in  Legibus 
Heydensium  Monachorum  cap.  3.  de 
Adamo  :  Non  illicito  Massìcus  delectaba- 
tur  edulio  ;  sed  parcitate  contentus  licito 
utébatur  cibario.  Sed  legendum  Massu- 
cus,  id  est,  edaxt  ut  est  apud  Papiam. 
Glossae  antiq  usa  MSS.:  Massucum,  eda- 
cem. 

*  MASSINA,  Instrumentum  piscationi 
idoneum ,  retis  species.  Charta  ann. 
1287.  in  Chartul.  Guil.  abb.  S.  Germ. 
Prat.  fol.  218.  v°.  col.  2  :  Dicti  homines 
de  catterò   piscare  poterunt    in   riparia 

dietse  villae, nec  hdbere  poterunt  in 

dieta  riparia  naves,  nec  filetum  vel  Mas~ 
sinas. 

1  MASSI0,  Mallo.  Papias  MS.  Bituric. 

1  MASSIOLA,  Bacili ns.  Miracula  B. 
Zitae  tom.  3.  Aprilis  pag.  524  :  Et  cum 
ipsa  Massiola  coepit  iter  et  viam  prò  ve- 
niendo  Lucam.  Vide  Massia  2. 

1  MASSIPIARIUS.  Vide  Manciparius. 

®MASS0DA,  Massodata,  Idem  quod 
Mansoyata,  quantum  veni  potest  plaus- 


tro Massultus  dicto  ;  d  uà  bus  barrotis 
aestimatur,  ut  videre  est  supra  in  voce 
Bar  rota.  Terrear.  Ms.  Bell  ij  oc.  ann.  1529. 
fol.  5.  r°  :  Item  plus  dimidiam  cuppam 
siliginis...  super  quodam  prato,  conti' 
nente  duas  Massodatas  fenivel  circa.  Fol. 
7.  v°  :  Super  quodam  prato %  continente 
unam  Massodatam  feni  vel  circa.  Rursus 
fol.  39.  r°  :  Super  quodam  prato,...  conti- 
nente sedem  duarum  Massodarum  feni 
vel  circa.  Non  semel  ibi.  Mansoie,  eodem 
sensu,  in  Lit.  remiss.  ann.  1413.  ex  Reg. 
167.  Chartoph.  reg.  eh.  217  :  Lequel  Ber- 
lue  disoit  que  icellui  Fournier  avoit  pris 
plus  d'un  sien  bois  qu'il  ne  devoit  pren- 

dre Lequel  Fournier  dist quHl  en 

avoit  encores  à  prendre  deux  ou  trois 
Mensoies.  Ibid.  eh.  440.  Mensoées.  Vide 
infra  Massultata. 

°  MASS0M ,  Structura  ex  lapidibus. 
Charta  ann.  1225.  ex  Bibl.  reg.  cot.  17  : 
Dono  ad  laborandum...  Lo  tam  illam  clau- 
sam,  cum  suo  solo  et  planterio  vinese  et 
arborum,...  ita  quod  in  hoc  presenti  anno 
claudatis  totam  ipsam  clausam  ad  tapiam 
vel  ad  Massom,  cum  bona  sorda  desuper. 
Vide  Massoneria. 

T  MASSONERIA,  Structura,,  Gallis, 
Magonnerie.  Bullarium  Fontanell.  MS. 
fol .  119  :  Tam  in  verreriis,  muris  et  Mas- 
soneria et  coopertura. 

1  MASSONERIUS,  a  Gali.  Mapon,  Lato- 
mus.  Regest.  Johannis  Comit.  Pictav. 
in  Camera  Comput.  Paris,  ann.  1358. 
fol.  92  :  Stephanus  Sterlini  lathomus  seu 
Massonerius  habitator  Tholosas,  etc.  Oc- 
currit  prseterea  in  Catalogo  MS.  ann. 
1328.  B.  M.  Deaur.  Tolosanae. 

*  MASS0NUS,  a  Gallico  Macon,  Lato-     . 
mus.  Lapiscidss  seu  Massoni ,  in  Instr. 
ann.  1304.  inter  Probat.   tom,   2.  Hist. 
Nem.  pag.  49.  col.  2.  Vide  Massonerius. 

*  MASS0NYA,  Clava,  Gali.  Massue. 
Lit.  remìss.  ann.  1364.  in  Reg,  96.  Char- 
toph. reg.  eh.  427:  Eam  (domum)  more 

hostili  intrans, de  quadam  clava  seu 

Massonya ,  quam  deferebat,  tam  impe- 
tuose.,, percussit,  quod,  etc.  In  iisdem 
Lit.  ex  Reg.  98.  eh.  256.  melius,  Kassuya. 
Vide  Massa  1. 

»  MASS0TA,  di  min  ut.  a  Massa,  parva 
clava,  nostris  Massuelte.  Lit.  remiss, 
ann.  1409.  in  Reg.  163.  Chartoph.  reg. 
eh.  304  :  Cepit  exponens  quemdam  bacu- 
lum  seu  Massotam,  quam  juxta  se  inventi, 
etc.  Alia  ann.  1376.  in  Reg.  109.  eh.  289  : 
Pour  doubte  de  mort  se  mirent  à  deffense, 
e' est  assavoir  Jehan  Pourcél  le  pere  d'une 
petite  Massuette  qu'il  portoit,  féry  Jehan 
de  Pumeroy  dTune  petite  Massuelte  qu'il 
avoit  en  la  teste,  in  aliis  ann.  1383.  ex 
Reg.  124.  eh.  224. 

|  MASSOTA  Foeni,  Eadem  notione  qua 
Mansoyata,  in  Tabulano  S.  Crucis  Savi- 
gniac. 

MAS  SUBÌ  A,  prò  Mastigia.  Ooncilium 
Coloniense  ann.  1260.  seu  Statuta  Con- 
radi Archiep.  Coloniensis  de  Monachis 
cap.  5  :  Statuimus  inhibendo,  ne  ali- 
quis  Monachorum  surcotiis  y  caligis^  co- 
loratis ,  calceis  nodatis ,  cingulis  irre- 
gularibus,  aut  Massubiis  sericis  utatur, 
etc. 

MASSUBITINUS.  Vide  Masmodinus. 

MASSUCUS.  Vide  Massicus. 

*  MASSULTATA,  ut  supra  Massoda. 
Terrear.  Ms.  Bellijoc.  ann.  1529.  fol. 645. 
r°.  :  Super  quodam  prato,...  continente 
sedem  duodecim  Massultatarum  feni  vel 
circa.  A  voce 

*  MASSULTUS,  Carri  seu  plaustri  ge- 
nus,  in  eodem  Terrear.  fol.  38.  r°.  : 
Débeant  intertenere  dictum  iter,...  adeo 
quod  transeuntes  per  illud  possint  facile 
transire   cum    bobus,    Massulto,    pedes, 


300 


MAS 


MAS 


MAS 


equea,  etc.  Lit.  remiss.  ann.  1376.  in  Reg. 
110.  Chartoph.  reg.  eh.  159  :  Qui  quidem 
Michael  dicit  sibl  :  Amice,  dimitte  verba 
iuta,  et  dimitte  ire  boves  meos,  qui  sunt 
hic  onerati  Massulto  et  fumo.  Vide  Man- 
sovata. 

ì  1.  MASSUM,  Ludus  ad  massa,  nostris 
Jeu  de  mail.  Breviarium  Hist.  Pisanae 
ad  ann.  1264.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
195:  Quadrellos,  sagittamina  et  virgas 
Sardorum  in  civilatem  Lucanam  projici 
fecimu8  (ex  quibus  supra  muros,  et  in 
civitate  ipsa  plures  fuerunt  lethifere  sau- 
ciati;)  ludum  ad  massa,  scutum  et  alia 
jucunda  tripudia  fieri,  etc. 

*  2.  MASSUM,  ut  Massa  5.  Item  et  su- 
per med telate  cujusquam  Massi,  Gallice 
Matz,  tara  terrarum,  brueriarum,  eie. 
Quod  quidem  Massum  le  net,  etc.  in  Ter- 
rear.  Ms.S.-Maurit.  in  Foresio  ann.  1474. 
Vide  supra  Massa  5. 

T  MASSURA,  Mansio,  domus.  Cb  art  Il- 
la r.  S.  Vincentii  Ce  no  man.  fol.  34  :  Ho- 
miaes  mei  cura  assensu  meo  dederunt, 
Willelmus  de  Samai  quinque  agras  ter- 
ras...  Burchere  ad  montem  lineosum  unam 
Massuram.  Ibidem  :  Robertus  Ruandi 
prò  anima  uxoris  suae  (dedit)  unam  Mas- 
suram de  quinque  solidis  coareguardis. 
Tabul.  S.  Martini  Pontisar.  :  Quatuor 
sextarios  avene, uno  prebendario  minus... 
super  quibusdam  hospitibus  vel  Massuris 
virorum  religiosorum  Abbatis  et  Gonven- 
tus  sancii  Martini  Ponlisarensis.  Vide 
Mansura  et  Masura. 

MASSUS.  Vide  Massa  5. 

*  MASSUYA.  Vide  supra  Massonya. 

*  MAST,  vox  Germanica,  Sagina,  sagi- 
natio  :  unde  prò  jure  pascendi  porcos 
glande  in  si  Iva,  quod  h  odi  eque  Mast- 
recht  Germanis  dici  tur,  et  Waltmasta  a 
Germanico  Wald,  silva,  nuncupatur,  in 
Charta  Ludov.  Pii  ann.  828.  ex  Chartul. 
Àndelav.  :  Ad  Fregistatt  sortes  duas  et 
Walt -inasta  ad  porcos  suginandum  sep- 
tingentos  septuagiata  duos.  Diploma  Ot- 
ton.  III.  imper.  ann.  999.  prò  monast. 
Altorf.  :  Quidam  fidelis,  Hemediech  no- 
mine ,  dedit  bannum  villae  cum  omni 
jure  ex  integro  et  justitia,  quae  vulgo 
dicitur  Mast.  Vide  in  Glandis  2.  p*  et 
Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  2. 
col.  882.1 

1  MASTALO,  Bollandistis,  Inferior  la- 
pis, seu  limen  fenestrae,  cui  virga  im- 
missa  j)lumbo  affuso  infigitur.  Acta  S. 
Raynerii  tom.  3.  Junii  pag.  464  :  Et  tra- 
henles  adhuc  fracta  est  tnferius  et  reman- 
sit  in  fenestra  Mastalo  plumbatus. 

1  MASTELLUM,  Academicis  Cruscanis, 
Label I uni,  Gali.  Cuvette.  Vita  B.  Hen- 
rici  Baucens.  tom.  2.  Junii  pag.  374  : 
Bum  una  die  de  quodam  Mastello  vinum 
distribuerent  et  pauperibus  pr  opinar  ent. 
Miracula  S.  Antonii  de  Padua  ibid. 
pag.  719  :  Prosdocima....  manu  et  pedi- 
bus  ambobus  contrada,  in  Mastello 
quodam  ad  B.  Patris  tumulutn  depor- 
tata est. 

1.  MASTICARE  ,  Mandere ,  dentibus 
conficere,  Gali.  Mascher  :  prò  Mastacare, 
inquit  Salmasius  ad  Spartianum,  a  ufo- 
Ta£,  (idurtaxoc,  quae  evOe^tv  significata  et 
mansum,  et  maxi  11  am.  [Masticare,  come- 
dere,  Papiae  :  Masticare,  mascher,  ou 
tnanger,  ou  debiliter,  enquerir,  in  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  Italia  Mastugare, 
eadem  notione.]  Baldricus  lib.  1.  Histor. 
Hieros.  :  Si  forte  segetes  immaturas  in- 
veniebant,  spicas  vellebant,  et  fricantes 
Masticabant  et  gltttiebant.  Oliverius  Scho- 
lasticus  de  Oaptione  Damiatae,  et  Jaco- 
bus  de  Vitriaco  lib.  3  :  Dentes  obduxit, 
Masticandi  potestatem  auferens.  Occur- 
ritapud  Marceli.  Empiricum,Ca3sarium 


Heisterbach.  lib.  8.  cap.  44.  54.  et  Me- 
dìcos. 

*  2.  MASTICARE  Perpendere,  medi- 
tari  ;  quo  sensu  Masticare  Itali  et  Galli 
Macher  etiam  dicunt  :  unde  Masligatio, 
Consideratio.  Elmham.  in  vita  Henr.  V. 
reg.  Angl.  edit  Hearn.  cap.  63.  pag.  171  : 
Viis  igilur  et  modis,  quibus  remocior  ripa 
Sequanse  ftuminis  suse  dicioni  succumbe- 
ret,  pensalis,  et  Masticata  consideratici ni$ 
digesto  ponderati^  scrutinio,  etc.  Ibid. 
cap.  86.  pag.  243  :  Demum  postquam  al- 
terni conflictus  long  seva  fastidia,  quasi 
per  septem  mensium  spada,  partes  dimi- 
cantes  alterutrim  anxiassent,  inclusi,  ma- 
turas  Mastigacionis  digestione  perpenden- 
tes,  etc.  Charta  ann.  1224.  tom.  5.  Cod. 
Dipiom.  Polon.  pag.  7.  col.  1  :  Quibus 
(Iiteris)  per  nos  receptis,  et  debite  Mdsti- 
catis,  etc. 

1  MASTICINALIA,  dieta  quod  color em 
masticis  habeat.  Crocea  est.  Papias. 

T  MASTIGATIO,  Flagellata.  Vita  S.Di- 
liae  apud  Eccardum  Origin.  Hasburgo- 
Austr.  col.  87  :  Sed  in  continua  Masti- 
gatione  corpus  suum  dilaniar  et.  Vide 
Mastigia. 

MASTIGIA,  Flagrum,  flagellum,  ex 
Graeco  tia<m£.  Gloss.  MS.  Reg.  Cod. 
1197  :  Mastigia,  flagella  vel  virga.  Glossae 
antiquae  MSS.  et  ex  iis  Papias  :  Masti- 
gi&,  taureae,  flagella.  Charta  Ludovici 
Pii  Imper.  apud  Do  ubi.  pag.  376  :  Si  véro 
servus  fuisse  comprobalur,  centum  quin- 
quaginta  ictibus  publice  nudatus  coram 
Judicibus  Mastigia  feriatur.  Gilda  Sapiens 
de  Excidio  Britanniae  :  Quosdam  relin- 
quentes  Praepositos,  indigenarum  dorsis 
Mastigias,  cervicibus  jugum,  solo  nomine 
Romana  servìtutis  honorem  facturos.  Ai- 
moinus  lib.  2.  Hist.  cap.  6  :  Non  etiam 
ferreis  constringer etur  nexibus,  aut  liga- 
retur  Mastigia.  Àtque  inde  Mastigia  prò 
fustuaria  et  flagellarla  poena  sumiturin 
Deere tis  sancti  Stephani  Regis  Hunga- 
riae  lib.  1.  in  Procem.  qua  apud  Hunga- 
rqs  servi  punì  un  tur  :  Filiusque  Salomo- 
nis....  minatus  est  populo  percussiones 
frameas  prò  Mastigiis. 

Mastigia,  praesertim  accipitur  prò 
scutica,  ex  corio  confecta,  qua  Monachi 
praecinguntur.  Papias  :  Mastigia,  corri- 
gia,  qua  mantellum  conglutinatur.  Jo. 
de  Jan  uà  :  Mastigia  est  corrigia  balthei, 
vel  quo  manlellus  conglutinatur  ante,  et 
pò  aitar  quoque  prò  flagello.  Guibertus 
lib.  3.  de  Vita  sua  cap.  5  :  Orabat  sane 
Mastigia  chlamydis  a  tergo  rejecta,  junc- 
tis  a  pectore  inter  orandum  palmis.  Cons- 
tricta  itaque  a  posteriori  parte  lacerna, 
alter  eorum  ita  eum  insuit,  ut  facile 
manus  movere  non  posset.  Vita  S.  Mo- 
choemori,  seu  Pulcherii  Abbat.  n.  25  : 
Et  ponens  S.  Pulcherius  Mastigiam  suam 
in  terra,  ibi  oblitus  est  eam,  quse  crevit 
in  magnam  arborem.  Mastigiale  vincu- 
lum,  in  Miraculis  S.  Agili  Abb.  lib.  1. 
cap.  5. 

f  MASTIG0PH0RUS,  Flagellarius,  Ugu- 
tioni. 

MASTILIO,  Gallis,  Bled  mesteih  quasi 
frumentum  mixtum.  Statuta  '  Gildae 
Scoticae  cap.  19  :  Nullus  frumentum, 
Maslilionem,  vel  siliginem  ad  molas  ma- 
nuales  molare,  pr&sumat,  nisi...  penuria 
molendinorum  hoc  cogente.  [Vide  Mix- 
tum 2.] 

MASTINUS  ,  Molossus,  Gali.  Mas  Un. 
Leges  Forest.  Scotic.  cap.  13  :  Si  ali- 
quis  Mastinus  inventus  fuerit  in  aliqua 
foresta.  Assisa  forest aa  Henrici  IL  Reg. 
Angl.  art.  6  :  Rex  prsecepit,  quod  expedi- 
tatto  Mastinorum  fiat,  ubicunque  feree 
suae  pacem  habent,  vel  Iiabere  consueve- 
runt.  Knyghton  lib.  2.  cap.  15  :  Canea  et 


Mastini  per  omnes  forestas  Angliee  occi- 
duntur.  Perperam  Masti vus,  prò  Masti- 
nus, in  Assisa  forestae  cap.  9.  apud  Spel- 
mannum  :  Si  quis  Mastinus  inventus  fue- 
rit super  aUquam  feram,  et  mutulatus 
fuerit,  ipse  cujus  canis  erat,  quielus  erit 
de  ilio  facto  :  si  non  fuerit  mutulatus, 
ipse  cujus  fuerit  Mastinus,  erit  culpabilis 
tanquam  de  manupasta.  [Statuta  Arelat. 
MSS.  art.  80  :  Et  Castellani  teneantur 
ibi  tenere  quatuor  canes  Mastinos  ad 
custodiendum  dictum  castrum.]  Occurrit 
etiam  apud  Petrum  de  Crescentiis  lib. 
10.  de  Agricult.  cap.  29.  Joan.  de  Con- 
dato MS.: 

Grani  roule  de  chiens  uns  et  autres, 
Mastins  et  gousses,  et  gratis  viautres. 

Vide  uEgidii  Menagii  Origines  Italicas. 
[<»  Can  de  la  Scala,  Veronae  dominus, 
passim  dicitur  Mastinus  ut  in  Vita  Ca- 
rol.  IV.  Imper.  et  alibi.] 

|  MASTIvA,  prò  Meshva,  Praestatio  ex 
frumento.  Charta  Ludovici  VII.  ann. 
1145.  tom.  1.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag. 
10  :  Porro  de  his  Maslivis  praeceptum  est 
ut  ad  justam  minam  praefatse  civitatis 
reddantur.  Vide  Mestiva. 

J  MASTIVUS.  Vide  Mastinus. 

1  MASTIX,  aoud  Papiam,  prò  Mastiche, 
Resina  lentisci,  Gali.  Mastio.  Mastix,  Une 
maniere  de  gomme  proffìtable  aux  deus, 
ou  de  couler,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
germ. ex  Johan.  de  Janua. 

0  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Mastegue,  Prov.  Mastix.  Mastto, 
quoddam  gumi  ad  'corróborandum  den- 
tes, iu  Gloss.  ad  Doctr.  Alex,  de  Villa- 
Dei  edit.  ann.  1484. 

TI.  MASTRA ,  Arcus,  fornix,  Gali. 
Arche,  arcade,  Statuta  Mediolanens. 
part.  2.  cap.  272  :  Teneatur  judex  stra- 
tarum  bis  in  anno  visitare  stratas,  Mas- 
tras,  et  fagias,  et  ponte»  super  eis  exis- 
tentps   pte 

1  2.  MASTRA,  prò  Mactra,  Gali.  Mait, 
Massìliensibus  Mastre.  Inventar,  ann. 
1294.  ex  Tabular.  S.  Victoris  Massil.  : 
Unam  sagoniam,  unam  Mas  tram,  etc. 

1 3.  MASTRA,  Arca,  Gali.  Goffrè.  Litte- 
rae  Johannis  Reg.  Frane,  ann.  1356. tom. 
3.  Ordinat.  pag.  159  :  Quod  possint  ipsi 
Consules  tenere  archas  si  ve  Mastras  com- 
munes,  ubi  possint  et  valeant  tenere  Ins- 
trumenta  sua,  pecuniam,  et  alia  tangen- 
za diclam  universitatem. 

1  MASTRUCA,  Sardorum  vestis  pellita. 
Isidorus  Origin.  lib.  19.  cap.  23  :  Mas- 
truca,  vestis  Germanica,  ex  pelliculis  fe- 
rarum,  de  qua  Cicero  prò  Scauro  :  Quem 
purpura  regalis  non  commovit,  eum  Sar- 
dorum Mas  truca  mutavit.  Sed  illudens 
Cicero  ex  industria  hoc  usus  est  pere- 
grino vocabulo,  ut  monuit  Quintilianus 
Orat.  Institut.  lib.  1.  cap.  5.  Acta  S.  Fe- 
licis  Presbyt.  tom.  1.  Januar.  pag.  950  : 
Quid  huic,  quasso,  obfuit  seni  persona  sen- 
tinatoris  et  in  nautis  vilissima,  inops  ha- 
bitus et  Maslruca  Sardorum.  Domnizo 
lib.  1.  de  Vita  Mathild.  cap.  13  : 

Rex  sibi  Hastrucas  post  escara  maxime  pulchras 
Donavit,  floreol  quoque  pelliciones. 

1  Mastrucatus,  Maslruca  indù  tus,  ut 
togatus,  qui  vesti  tus  toga,  apud  Cicero- 
nem  de  Prov.  15  :  Res  in  Sardinia  cum 
Maslrucatis  latrunculis  gesta. 

j  1.  MASTRUGA,  Idem  quod  Mastruca. 
Histor.  Monast.  Chombergensis  cap.  8. 
apud  R.  Duellium  Misceli,  lib.  2.  pag. 
2o4  :  Pro  his  tamen  omnibus  delegationem 
facere  recusavit,  donec  Mastrugam  valde 
bonam  et  bovem  unum  et  sex  urnas  vini 

\  daret.  Vide  Crusna. 

1      2.  MASTRUGA,  in  Glossis  antiq.  MSS. 


MAS 


MAS 


MAT 


301 


fortis,  aut  fortissimus.l'PàpiàS  :  Mastruga, 
f ortis  valde,  lingua  Sardorum.] 

*  MASTRUTA,  perperam  prò  Mastruca. 
Vide  supra  Martarus. 

MASTURZUM.  Charta  arni.  1284.  apud 
Ughellum  tom.  7.  ItaJiae  sacrae  pag.  611: 
Corona  una  de  rame,  cruce  una  de  rame, 
cum  calenis  earum,  ovis  duobus  de  Mas- 
turzo,  calice  uno  de  staino,  etc.  [Italìs 
Masturzo  est  nasturtium.] 

1  MASTURBARE,  Manu  turbare,  Béfcv, 
i.  subigere,  mollire.  Gloss.  Lat.  Gr.  MS. 
Sangerman. 

1  MASTUS,  Malus,  navìs  arbor,  Gali. 
Mdt.  Litterae  Eduardi  III.  Reg.  Angl. 
ann.  1327.  apud  Rymer.  tom.  4.  pag.  273: 
Unum  videlicet  dolium  ante  Mastum,  et 
aliud  retro  Mastum.  Pag.  vero  269:  Unum 
dolium  vini  ante  Malum  et  unum  aliud 
retro. 

*  Gharta  Phil.  V.  ann.  1320.  in  Reg. 
61.  Ghartoph.  reg.  eh.  439  :  Nos  seu 
justiciarii  nostri  prò  nobis  duo  dolia  de 
vinis  prxdictis  capere  in  navi  seu  vase 
prxdictis,  vxdelicet  unum  in  et  de  sex 
doliis  ante  malum  seu  Mastum  dietse  na- 
vis,  e  te. 

\  MASTYX,  vox  Graeca,  ^a^Ttyevc,  fla- 
gellator ,  metaph.  prò  Reprehensor. 
Christoph.  Mulleri  Introductio  in  Hist. 
Canoniae  SandHyppolyt.  apudR.  Duel- 
lium  Misceli,  lib.  1.  pag.  30Ì  :  Porro  qui 
primxvam  Ecclesixnostrx  institutionem... 
ad  xtatem  D.  Altmanni  Pataviensis  Epis- 
copi, sive  annum  1080.  reducunt,  antiqui  - 
tatis  nostrx  Mastygies,  ii  palmare  menda- 
cium  a  seme t  ipsis  confictum  sibi  habeant 
prò  mercede. 

1  MASTZ.  Charta  Petri  de  Roteys  Vi- 
carii  Tolosan.  ann.  1272.  ex  God.  MS. 
Gonsuet.  et  privil.  urbis  Tolos.  pag. 
27.  in  Bibl.  D.  Abb.  de  Grozat  :  Item 
constituimus...  quod  nullus  fusteriorum 
Tholosx  sit  ausus  emere  aliquas  fustas 
seu  trabes  vel  perticas  de  podio...  nisi 
coudram,  et  mairannum,  et  Mastz,  et 
virgas. 

f  MASUAGIUM,  Domus  habitationi 
idonea,  Cowello.  [*  Praedium  rusticum, 
idem  quod  Massa  5.  et  Masagium.  Vide 
supra.]  Gharta  ann.  1225.  ex  Tabular.  S. 
Remigii  Remens.  :  Vendidisse  (recogno- 
verunt)  quidquid  hàbébant,  videlicet  in 
Masuagiis  censualibus  et  edam  redditibus 
universis.  Tabular.  SS.  Trinit.  Cado- 
mens.  fol.  70  :  Radulfus  Blondus  tenet  i. 
Masuagium...  et  fecit  Abbatissam  heredem 
sui  catalli.  Et  fol.  83  :  Reficiunt  Masua- 
gia  manerii  et  f ossela.  Charta  apud  Ma- 
dox  Formul.  Angl.  pag.  185  :  Noverit 
universitas  vestra  nos..*  concessisse  et  hac 
preesenti  carta  nostra  confirmasse  Deo  et 
B.  Marix  et  Monachis  de  Brueria,  Ma- 
suagium situm  juxta  molendinum  nos- 
trum de  F lieta...  habendum  et  possiden- 
dum,  cum  omnibus  pertinenciis  suis.  Vide 
Messuagium. 

1  MASUALE,  Idem  quod  Mansus,  vel 
certe  quod  Mansionile;  vide  utrumque. 
Tabul.  S.  Nicolai  Andegav.  :  Barbotinus 
dominus  Prugniadet  Guessius  frater  ejus 
dederunt  S.  Nicholao  landiam  de  Alta 
perchia  et  terram  omnem  etMasuale  suum 
atque  piscaluram  aliam  in  illa  terra. 
Gharta  Milonìs  Abb.  S.  Medardi  Sues- 
sìon.:  Assignat  autem  prxdictum  censura 
super  idem  Marnale. 

T  MASUGAGIUM.  Vide  Massa  5. 

•  MASUCHUS,  Mai  lei  seu  clavae  spe- 
ci es,  Ital.  Mazzuolo,  iuter  arma  vetita 
recensetur  in  Stat.  Valiis-Ser.  rubr.  44. 
fol.  88.  r°.  ex  Cod.  re$.  4619. 

1  MASUELLA,  Species  armorum,  mi- 
nor clava.  Charta  ann,  1319.  Apud  Ry- 
mer. tom.  3.  pag.  790  :  .Me  quis  per  civi- 


tatem....  gladium,  Masuellam,  vel  alia 
arma,  ex  quibus  contumelias  pr&suma- 
tur  oriri  posse ,  aut  alias  suspiciones  mali 

habere  debeat deferet  in  civitate  prx* 

dieta. 

MASUMATINUS.  Vide  Masmodina. 

Ì  MASURA,  prò  Mansura,  mansio,  do- 
mus ;  interdum  cum  aliqua  agri  por- 
tione.  Charta  ann.  1095.  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Britan.  pag.  182  :  Apud  eamdem 
autem  villam  donavit  Deo  et  S.  Nicholao 
Gosbertus  Bomus  unam  Masuram  terne 
cum  examplis  qux  ibi  erant  unde  Robi- 
nus  suus  mxterius  erat.  Charta  apud 
Madox  Formul.  Angl.  pag.  302  :  Dedi... 
in  perpetuam  eleemo&inam  quandam  Ma- 
suram terree...  Hanc  igitur  donationem 
meam  de  prxdicta  Masura  cum  tota  terra 
ad  eam  pertinente,  et  extera  qux  hic  dieta 
sunt,  concesserunt  filii  mei.  Tabular.  S. 
Fro mondi  :  Ex  dono  Gellonis  de  Marti- 
gneio  duas  Masuras  terra.  Charta  Inger- 
ranni  Codiciac.  ann.  1233.  apud  Tho- 
masserium  Consuet.  Bituric.  pag.  233  : 
Si  ali  quis  hominum  illorum,  terram  suam 
ubi  terragium  habeamus  vel  habere  debea- 
mus,  dederit  vel  vendiderit  prò  Masura 
facienda.  Charta  ann.  1298.  ex  Tabul.  B. 
M.  de  Bononuntio  Rotomag.  :  Domus  et 
Masura  sita  est  in  mesmillo  Monachorum 
juxta  domum  et  Masuram  meam  ex  uno 
tatere,  et  Masuram  Petri  ex  alio.  Occur- 
rit  ibid.  pluries.  Tabular.  S.  Ricliarii 
ann.  1265  :  Vendiderunt  quamdam  Ma- 
suram sitarti  in  vico  recto,  et  nobis  debet 
xv.  den.  census.  Charta  Otonis  Aquit. 
Ducìs  tom.  2.  Gali.  Christ.  inter  Instr. 
col.  478  :  Insuper  confirmo  prxscriptis 
fratribus  sicut  continetur  in  charta  se- 
cundi  W.  C.  M.  N.  Comitis  Pictaviensis 
atavi  mei  duas  Masuras  de  foresta  mea 
ad  amplìationem  circa  locum  de  Sablon- 
cellis.  Liber  niger  Scaccarii  pag.  312  : 
Remanet  autem  modo  in  dominio  meo  i. 
carucata  terree  et  vi.  Masurse  super  prx- 
dictum servitium  milit.  quod  vobis  débeo. 
Ghartul.  S.  Vincentii  Cenom.  fol.  94  : 
Ruaudus  de  Galigneio  Masuram  Gis- 
mundi  et  partem  suam  de  mólendino 
(tenet.)  Occurrit  praeterea  ia  Chartular. 
S.  Vandreg.  tom.  1.  pag.  9.  Hist.Harcur. 
tom.  4.  pag.  1998.  tom.  4.  Grdinat.  Reg. 
Frane,  pag.  63.  et  alibi. 

*  Unde  di  min.  Gallicum  Masurette,  in 
Reg.  Corb.  13.  sign.  Hàbacuc  ad  ann. 
1510.  fol.  55.  v°.  Masureau,  eodem  sensu, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1408.  ex  Reg.  163. 
Chartoph.  reg.  eh.  33:7/?  trouverent  une 
femme  tonte  seule  assise  auprès  de  cer- 
tame masure  ou  Masureau,  et  e.  Vide  su- 
pra Maseria. 

*  MASURAGIUM,  Census,  qui  ex  masu- 
ris  seu  do  mi  bus  percipitur,  nostri  s  Ma- 
surage.  Charta  ann.  1317.  in  Reg.  76. 
Chartoph.  reg.  eh.  292  :  ltem  octoginta 
quataor  assinos  avenx  renduales,  debitos 
ratione  Masuragiorum  in  festo  Nativitatis 
Dominicx...  Item  quadraginta  duas  galli- 
nas...  debitas  ratione  Masuragiorum.  Reg. 
S.  Justi  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  196. 
v°.  :  Ecce  partes  (fìrmae)  videlicet  Masura- 
gia  Guerost  pertinentia,  tres  acras  sine 
superficie  unius  acrx,  in  qua  est  boscus. 
Belloman.  Ms.  cap.  30.  pag.  70.  r\  col.  2: 
Se  les  rentes  sont  deues  par  le  raison  des 
Masurages,  else  les  rentes  sont  deues  par 
le  raison  d'autres  hirétages,  le  seigneur 
puet,  se  il  n'est  paiés,  les  hirétages  saisìr, 
et  aussi  fet  il  les  masures.  Hi  ne  qui  ejus- 
modi  censum  debet,  Masurier  nuncupa- 
tur,  in  Charta  Rob.  abb.  Marchien.  ann. 
1312.  ex  Reg.  48.  eh.  106  :  Dis  et  wit  muis 
et  demi  blé...  de  rente  des  Masurier s  de 
Sandemont,  que  on  nous  doit  livrer  chas- 
cun  an  à  Marchiennas...  Et  se  en  aucun 


temps,  tant  comme  il  le  (manoir)  tenront, 
gros  marrien  y  falloit,  etc.  Vide  supra 
Mansionarii  et  Massa  5. 

5  MASUS.  Vide  Massa  5. 

1.  MATA,  Modus  agri.  Charta  Hispa- 
nica,  seu  Judicatum  ann.  876.  in  Ap- 

?iendice  Stephani  Baluzii  ad  Capitul.  n. 
04  :  De  ipso  poio  ubi  est  ipsa  Mata, 
erecte  descendit,  etc.  Charta  Pontii  Co- 
mitis Emporitani  ann.  1063.  apud  eum- 
dem  n.  149  :  Donamus  namque  prò  hxre- 
ditate  paterna  vel  materna  ipsum  forest, 
vel  ipsam  Matam,  qux  dicitur  stiva  S. 
Romani,  sicut  tenninat  de  parte  Circi  in 
malliolo  S.  Petri  prxscripti,  et  descendit 
per  ipsam  serram,  et  pervadit  usque  ad 
ipsam  Guardiolam.  [Pancarta  Abbatiee 
S.  Stephani  de  Val  li  bus  apud  Xanto- 
nes,  Charta  2  :  Videlicet  in  decimis,  ter- 
ris,  vineis,  hominibus  et  burgo  de  Valli- 
bus,  et  fumo  cum  saltibus  et  augiis  totius 
parrochie  ad  fumi  necessaria,  in  palude 
et  Matis  cum  nemore.  Ibidem,  Charta  3  : 
In  palude  et  Matis  et  pratis.]  Mata  terrx, 
in  Gharta  Balduini  Comitis  Guinensis, 
in  Historia  Guinensi  pag.  26.  et  in  Chro- 
nico  Andrensi  pag.  349.  [Vide  Mates,  et 
Mayteriata.] 

*  Vox  Hispauica,  Frutex,  virgultum, 
plantarum  seu  arborum  congeries,  du- 
mus.  Lit.  remiss.  ann.  1404.  in  Reg. 
158.  Chartoph.  reg.  eh.  459  :  Antedictus 
custos  ab  inde  recessit,  et  ìnquodam  viridi 
dumo  seu  Mata  a  dieta  vinea  modicum 
longe  se  reposuit.  Schilt.  in  Glossar. 
Teuton.  Matten  wiesen,  prata. 

1  Matha,  Eodem  signifìcatu.  Charta 
ann.  1030.  Append.  Marcae  Hisp.  col. 
1043  :  Vindimus...  ipsa  terra  erema  su- 
prascripta,...  exceptus  Matha  de  Junguls 
et  vinea  vetula  ;  et  exceptus  Matha  de  S. 
Romano. 

Matata,  Eadem,  ut  videtur,  notione. 
[Infelix  conjectura  ;  est  enim  Matata, 
idem  quod  Berlia,  quae  vox  gregem 
trium  millium  animalium  significat.] 
Vide  Berlia. 

%  2.  MATA.  [Gallice,  Outil  de  boulan- 
ger  :  «  Tenetur  prepositus  facere  omnia 
que  sunt  fumo  necessaria...  coxas,  pas- 
terias,  Matas,  cassas.  (Cart.  Magalon. 
Rev.  Soc.  Sav.  1873,  p.  417.)] 

»  MATABULUM,  Metabulum,  Campa- 
nae  tudicula,  Gali.  Battant  d'une  cloche, 
Occit.  Matable.  Stat.  ann.  1352.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  151. 
col.  2  :  Item  quod  ammalia  grossa  de 
quatuor  in  quatuor  portent  ad  minus 
unam  sonalham,  cum  Matable  competenti. 
Comput.  ann.  1381.  inter  Probat.  tom.  3. 
ejusd.  Hist.  pag.  33.  col.  1  :  Solvi  prò 
una  corda  canapis  ad  trahendum  Mata- 
bulum  campanx,  ad  faciendum  locasse nr 
etc.  Stat.  ann.  1476.  ibid.  pag.  332.  col. 
2  :  Et  collo  alter ius  decem  animalium 
minutorum  seu  lanutorum,  unam  nolam 
sive  sonalham  cum  Metabulo,  etc.  Vide 
Matalhus  ;  ubi  legendum  forte,  Mata- 
buio. 

MATAFUNDA,  Machina  bellica,  qua  Ia- 
pides  in  hostes  ejaculabantur.  Mona* 
ebus  Vallis  Sarnai  in  Hist.  Albigensi 
cap.  86  :  Jaciebant  siquidem  hostes  super 
nostros  creberrimos  lapides  cum  duobus 
trabuchetis,  mangonello,  et  pluribus  Ma- 
tafundis.  Vetus  Interpres  Gallicus  Wil- 
lelmi  Tyrii  verba  ex  lib.  13.  cap.  6  : 
Tantoque  instabant  saxorum  pugillarium 
jactu  ;  sic  reddidit  :  Pierres  leur  gitoit- 
Von  assez  à  Macefondes  et  aus  mains. 
[Vox  deducenda,  ut  videtur  Carolo  de 
Aquino  in  Lex.  milit.  a  funda,  et  ma- 
età  re.  Vide  infra  Matare.] 

Ì  MATALAGIUM,  Matalassium  ,  a 
Gallico  Matelas,   Culcitra.     Capitul um 


302 


MAT 


MAT 


MAT 


gener.  S.  Victoria  Massil.  ann.  1294.  ex 
Archivis  ejusd.  Monast.  :  Breviario,  com- 
pleta, capai,  capelli,  et  ocrex  et  calcana, 
lectus,  Matalacia,  etc.  Testamentuin 
Beatricis  de  Alboreya  ann.  1367.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1525  :  Item 
plus,  duo  Matalassia  de  cirico  listata 
crocei  et  rubei  colorum.  Ubi  Matalassium 
idem  quod  stragulum  acu  punctum, 
Gali.  Courte-pointe,  videtur  esse. 

1  Matallasgum,  Eodem  significatu, 
apud  Amelium  in  Ord.  Rom.  tom.  2. 
Musei  Ital.  Mabill.  pag.  527  :  Vieti  poeni- 
tentiarii  ponunt  eum  (Papam  )  super  fere  - 
trum  novum  vel  lecticam,m  quo  debet  esse 
bonum  Matallascum  Cooper tum  de  serico 
rubeo. 

1  Matalitium,  Eadem  notione,  in 
Statutis  MSS.  monialium  S.  Salvat. 
Massi),  ann.  1400  :  Matalitium  cum  tra- 
versano seu  pulvinari. 

1  MATALHUS,  Idem  quod  Martellus. 
Charta  ann.  1344.  ex  Schedi s  D.  Lance- 
lot  :  Qui  habeat  vel  teneat  boves,  teneatur 
portare  de  nocte  prò  pari  boum,  mularum 
vel  roncinorum  imam  sonalham  apertam 
cum  Matalho.  Gali.  Une  sonnette  avec 
son  balani.  Vide  Matabulum. 

*  MATALUTUM,  f.  prò  Maletoltum,  Tri- 
butimi quod  vis,  Ital.  Maltolto.  Obarta 
ann.  1214.  apud  Lamium  inter  not.  ad 
Chron.  Imper.  Leon.  Urbevet.  in  Delie, 
erudit.  pag.  217  :  In  perpetuum  non  tol- 
leve  pedagium,  vel  Matalutum,  etc.  Vide 
supra  Maletolletum. 

MATAPANUS,  monetai  Veneticae  spe- 
cies.  Chronicon  MS.  Andreas  Danduli 
ann.  1193  ;  Subseguenter  Dux  argenteam 
monetamfvulgariterdictam,  Grossi  Vene- 
Ciani,  vel  Matapani,  cum  imagineJesu 
Ghnsti  in  throno  ab  uno  latere,  et  ab  alio 
figura  S.  Marci  et  Ducis,  valoris  26.  par- 
vulorum,  primo  fieri  derrevit...  Henricus 
Dandulo  Dux  Venetiarum.  [*  Hujus  mo- 
neta typum  exhibet  Muratorius  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  652.  ubi  de 
monetis  Veneticis.] 

T  MATAPONTUM,  Metabula  matris. 
Gloss.  Isid.  leg.  divisis  vocibus  meta 
pontum  putat  Graevius  ;  quasi  prò  ^exà 
ttóvxov,  iietoiSoXy)  maris. 

T  MATARA,  ut  Matarus.  Vide  in  hac 
voce. 

|  MATARATIUM,  ut  supra  Matalacium, 
nostris  olim  Materas,  Ital.  Matar accio. 
Constit  Freder.  Reg.  Sicil.  cap.  58  : 
Nulli  omnino  curialium...  licere  decrevi- 
mus,  Mataratia  et  alias  raubas  lectorum... 
patrono  invito  accipere.  Acta  S.  Petri 
Celestini  tom.  4.  Maii  pag.  436  :  Ossa 
omnia  hujus  sanctissimi  Confessoris  lineo 
panno  et  albo  circumvolventes,  in  Mata- 
ratio  in  quo  jacuerant,  absconderunt. 

MAT  ARE,  quasi  mataro  configere,  ut 
quibusdam  placet.  Alii  a  mactare,  quo- 
modo  etiam  scribitur  in  Charta  Adel- 
fonsi  Regis  Hispaniae  apud  Antonium 
de  Yepez  in  Chronico  Ord.  S.  Benedicti 
tom.  6.  pag.  467.  et  in  Foris  Aragonen- 
sibus  fere  semper.  Auctor  Mamotrecti 
ad  1.  Esdra?  cap.  4  :  Mactat,  secai,  ne- 
cat,.,.  quidam  sine,  e,  dicunt,  Matavit,  id 
est,  quasi  ad  scacos  vicit  :  unde  malo, 
a$,  verbum  ludentium  ad  scacos.  Alii  de- 
nique  Mat,  vocem  esse  Persicam  con- 
tendunt,  ut  et  Schacht-mat,  unde  nostri 
Eschet-mat  effinxerunt,  Itali  Scacco 
matto,  idemgue  sonare  quod  Rex  mor- 
tuus  est,  periit,  csesus  est.  Le  Roman  de 
Vacces  MS.  : 

D'eschez  sout  et  des  tables  son  compagnon  Maler. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS.  ubi  de  Men- 
fredo  et  Carolo  Sicilise  Regibus  : 


En  la  premeraino  bataìlle 
L'assailli  por  li  deconfire, 
Escheo  et  Mat  li  ala  dire... 
Puisquo  sans  Roy  se  combatoient, 
Eschec  et  Mat  riens  ne  doutoienl.] 

Chronicon  Senoniense  Richerii  1.  3.  cap. 
14  :  Pro  ludo  scacorum,  quo  eum  ipsa 
uxor  sa&pius  Mataverat,  ipsam  verber ave- 
rat.  Vide  Ducae  Historiam  Byzantinam 
cap.  16.  pag.  37.  Hinc  nostris  Mater,  ad 
angustias  redigere,  metaphora  deducta 
a  ludo  scachorum.  Idem  Vacces  in  Ri- 
cardo  I.  Duce  Norman.  : 

Bien  cuide  avoir  Normans  Matós  et  confondus.        , 
Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

■  Gar  li  siens  est  recreus  el  Matés. 
Le  Roman  de  Roncevaux  MS.  : 

S'en  fu  fuis  Matés  et  recrcans. 
Le  Roman  de  Girard  de  Vienne  MS.  : 

Celle  bataìlle  ferons  el  champ  mellé, 
Tant  que  li  uns  sont  vaincu  et  Mate. 

Ordericus  Vitalis  1. 12  :  Castrum  condere 
ccepit,  quod  Matapulenam,  id  est,  devin- 
cens  meretricem  prò  despeclu  Haduissaz 
Gomitissas  nuncupavit.  JSalmasius  in 
Hist.  Augusti  pag.  461  :  Mattus,  antiqua 
vox  et  Latina,  quae  emollitum,  subactum 
et  maceratum  signi  fica  t.  Inde  verbum 
Mattare  prò  domi  tare,  subigere  et  mace- 
rare.] Scribit  Joan.  Bruxerinus  Campe- 
gius  lib.  6.  de  Re  cibaria  cap.  9.  pag. 
421.  Lugdunenses  quoddampanisgenus 
in  sartagine  confectum.  Mattafanos, 
seu  Matefaim  vocare,  quasi  famis  domi- 
tores  ac  victores,  qui  messoribus  fosso- 
ribusque  suavissime  manduntur. 

Mat  are,  Occidere,  Hispanis,  Matar. 
Charta  Lorbansis  in  Lusitania  ann. 
734.  apud  Sandovallium  in  Favila  : 
Christiani  habeant  Comitem  de  sua  gente, 
qui  manuteneat  eas  in  bono  juzgo  secun- 
dum  solent  homines  Christiani,  et  isti 
component  rixas  inter  illos,  et  non  Mata- 
bunt  hominem  sine  jussu  de  Alcalde,  seu 
Alvacile  Saraceno  :  sed  monstrabunt  suos 
juzgos,  et  vile  dicebit  :  Bene  est  ;  et  Mata- 
bunt  culpatum.  Electio  Henrici  Regis 
Lusitan.  :  Qui  in  bello  Mataverit  Regem 
inimicum,  vel  ejus  filium,  et  gancaverit 
ejus  pendonem,  sit  nobilis, 

1  Hinc  Mathe,  prò  sepulcro,  in  veteri 
Inscriptione  in  ecclesia  Pompei  ad  Mur- 
tam  fluvium,  ubi  de  S.  Eucbario  Mar- 
tyre  et  sociis  sub  Juliano  Apostata  oc- 
cisis  :  Monsieur  S.  Eucaire  par  Valdres, 
Sarrazins  et  Princes  étant  avec  Vapostat 
Julien,  vingt  et  deux  cents  par  nombre 
sont  icy  niis  en  comble  en  362.  Le  10.  des 
Calendes  de  May,  furent  mie  en  cette 
Mathe. 

*  Hinc  nostris  Mat,  Tristis,  moestitia 
affectus,  Lit.  remiss.,  ann.  1386.  in  Reg. 
129.  Chartoph.  reg.  eh.  10  :  Lesquelx  ex- 
posans  appercurent  que  ledit  Philipeau 
faisoit  moult  Mate  chiere,  et  avoit  une 
plaxfe  ou  front.  Vide  Mattus  1. 

5  MATARITATA.  Vide  Matarus. 

]  MATARITIUM,  Lanea  culcita.  Charta 
ann.  1391.  ex  Archivis  Massil.  :  Carolus 
de  Duratis  Johannam  Reginam  inter  duo 
Mat  ari  Ha  crudeliter  et  inhumaniter  suffo- 
care  fecit.  Vide  Mataratium. 

*  MATAROSIS  seu  Mulfosis,  Paulo  est 
defluxio  pilorum  palpebrarum.  Glossar, 
medie.  Ms.  Simon.  Januens.  ex  Cod. 
reg.  6959. 

MATARUS,  Matara,  Telum  vel  mis- 
sile, Gallis  proprium.  Cassar,  lib.  1.  de 
Bello  Gali,  de  Helvetiis  :  Nonnulli  inter 
carros  rotasque  Mataras  ac  tragulas  sub- 
jiciebant,  nostrosgue  vulnerabant.  Auctor 


ad  Herennium  lib.  4  :  Ut  si  quis  Macedo- 
nas  appellavit  hoc  modo  :  Non  tam  cito 
Sarissae  Grascia  potitte  sunt  :  aut  idem 
Gallos  significans  dicat  :  Nec  tam  facile 
ex  Italia  Materis  Transalpina  depulsa 
est.  Màxapu;,  apud  Strabonem  lib.  4. 
-reaXxou  xfc  sTSos  dici  tur,  Hesychio  jiaSapt? 
et  (xatpic-  Agobardus  lib.  Contra  j udi- 
ri um  Dei  cap.  6  :  Gontra  quem  exerto 
brachio  gladium  vibrans,  aut  Matarum 
tenens,  stas  paratus  ad  cszdendum,  eie. 
Huc  etiam  pertinent  ista  ex  Fragmento 
Petronii  de  Coena  Trimalcionis  :  Gla- 
dium tamen  strinxi,  et  matarilata  um* 
bras  cecidi.  Ubi  forte  legendum  matarit 
aut  matara.  Galli  inde  vocem  Matras 
retinuere,  prò  telo,  quae  occurrit  in  Con- 
suetud.  Bayonensi  Ut.  26.  art.  4. 

*  Matelas,  eodem  sensu,  f.  prò  Matras, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1390.  ex  Reg.  140. 
Chartoph.  reg.  eh.  557  :  Rommet  du  Bosc 
avoit  une  arbalestre  et  quatre  Matelas 
Matrasse,  in  aliis  ann.  1478.  ex  Reg.  203. 
eh.  370  :  Le  suppliant  benda  une  arba- 
leste,...  et  tira  une  Matrasse. 

1  MATASSA.  Acta  S.  Francisco  Roma- 
nas  tom.  2.  Martii  pag.  103  *  :  Habebat 
etiam  certas  Matassas  filorum  auri  pu- 
rissimi, ex  quibus  ipse  Àngelus  faciebat 
globos  filorum  aureorum.  Ubi  Hensche- 
nius  observat,  ita  appellari  Italis  fila- 
menta  in  spiram  grandiorem  collecta 
ex  rhombo  super  pannum  textorium 
glomeranda  in  tramam,  ad  miniculo  ra- 
dii  per  stamina  trajiciendam.  Tales  au- 
tem  Ali  super  pannum  in  tramam  con- 
voluti glomos  auctor  hic  globos  dicit. 
Vide  Mataxa. 

1  MATATA,  Vide  Mata. 

MATAXA,  Idem  quod  Metaxa,  Sericum 
vel  bombix,  seu  bombasium.  Gloss. 
Saxon.  jElfrici  :  Mataxa,  vel  corductum, 
vel  stramentum  :  strael,  vel  bedding, 
i.  stramentum.  [Papias  :  Mataxa,  dieta 

?uasi  metaxa  a  circuitu  scilicet  filorum... 
nstrumentum  est  texendi.]  Leo  Ost.  lib. 
3.  cap,  57.  (al.  58.)  :  Albas  de  Matassa 
bambacii  octo.  Interdum  mataxa  est  fu- 
niculus.  Gloss.  Lat.  Gr.  :  Mataxa,  <rip«. 
Hesychio  vero    «npà,  dicuntur    anapxat 

fsyaXat,  ned  tcXsxtòv  i^avxw^a  Iv  Tott?  vav<7iv. 
ta  emendant  viri  docti.  Malim  aetpdc  : 
nam  Mataxa,  Vitruvio  lib.  7.  cap.  3.  est 
restis  seu  funiculi  specìes,  ut  vult  Phi- 
lander.  Glossai  :  Mataxa  rplu.  Octavius 
Horatianus  1.4  :  De  capillis  ipsius  mu~ 
lierisy  qui  excidunt,  quando  se  ornat  cum 
Mataxa,  facit  in  medio  nodum,  etc.  Vide 
Matassa. 

*  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex 
Cod.  reg.  4210  :  Mataxa,  Gallice,  Gerest 
et  ce  retz.  Vide  infra  Mataxa. 

1 1.  MATALLA.  Gloss.  Graec.  Lat.  :  Sxdt- 
liviov,  Maiella.  Sxànvos,  Maiella,  urceus, 
urna. 

*  2.  MATELLA,  f.  diminut  a  Meta, 
Congeries  vel  strues  in  acutum  tendens. 
Charta  ann.  982.  tom.  9.  Collect.  His- 
tor.  Frane,  pag.  648  :  Etpervenit  ad  ip- 
sam Matellam  de  Gomesindo,  etc.  Vide 
infra  Medo  2. 

]  MATELLATA.  Vide  Matulata. 

x.  MATER,  Abbatissa,  Monasteriorum 
Sanctimonialium  Praefecta,  apud  S. 
Hieron.  in  Epist.  ad  Sabinianum,  Gre- 
gorium  M.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist.  28.  et 
alios,  quae  crebrius  Mater  MonasteHi  di- 
citur,  ut  apud  S.  August.  Epist.  109. 
Hildebertum  Cenoman.  Epist.  79. 
Adhelelmum  Episc.  Sagiensem  in  Vita 
S.  Opportuna  n.  8.  Rudolfum  in  Vita 
S.  Liooae  num.  2.  in  Regula  S.  Caesarii 
ad  Virgines,  in  Vita  S.  Bathildis  Regi- 
na cap.  2.  num.  7.  in  Vita  S.  Boniti 
Episc.  Clarom.  cap.  7.  in  Vita  S.  Prae- 


MAT 


MAT 


MÀT 


303 


jecti  cap.  1.  n.  3.  etc.  [*  Vide  in  Abbas 
pag.  16.  col.  1.] 

1  Mater  Ecclesia,  Cathedralis.  His- 
tor.  MS.  Monast.  Beccens.  pag.  146  :  Si 
autem  in  eadem  parochia  talis  causa  orla 
fuerit,  qux  ferri  judicio  fini en da  sii, 
lune  ex  placito  Abbatis,  aut  apud  Matrem 
Ecclesiam  £ausa  finiatur,  judiciumque 
portabitur,aut  Archiepiscopi  ferrumju- 
dicii  ad  locum  per  ministros  suos  destina- 
bit.  Vide  Ecclesia. 

*  Vulgo  Eglise  matrice.  Mater,  nude, 
appellatur  in  Actis  S.  Gauger.  tom.  2. 
Aug.  pag.  689.  col.  2  :  Porro  vir  Domini 
Gaugericus  non  procul  a  Matre  superbis 
in  se  di  bus...  habitabat  ;verum  semper  aut 
in  ecclesia  aut  juxta  ecclesiam  versaba- 
tur.  Vide  infra  Matemitas. 

T  Mater  de  Fonte  et  Conftrmatione, 
Quae  aliis  Matrina,  Gali.  Marraine,  dici- 
tur.  Concilii  incerti  Decretum,  apud 
Marte n.  tom.  4.  Anecd.  col.  57  :  Homo  si 
incestum  commiserit  de  istis  causis  :  de 
Beo  sacrata,  aut  cum  Matre  sua  de  Fonte 
et  Conftrmatione,  etc.  Mater  Spiritualis, 
apud  Aimoin.  1.  3.  Hist.  cap.  6. 

1  Mater  Coquin^e,  Quae  viliora  co- 
quinae  officia  implet.  Vetus  Ceremo- 
niale  MS.  B.  M.  Deauratae  Tolos.  :  Ma- 
ter  coquxne  teneatur  isto  die  portare  in 
refectorio  duas  dumasplenas  aque  spe- 
cialis.  Et  infra  :  Prius  administrator  de- 
bet  provider  e  expensis  Conventus  de  alleis 
et  lactucis...  et  hoc  debet  facere  mundare 
et  preparare  in  coquina  videlicet  a  Matre 
coquine. 

1  Mater  Facultataria,  dicitur  quae 
habebat  ex  testamento  mariti  facultatem 
aliquid  agendi,  disponendo  determinandi 
prò  liberis,  in  Decis.  Rotae  ad  calcem 
Fontanella  de  Pact.  nupt.  edit.  Lug- 
dun.  ann.  1719.  Decis.  43.  et  44. 

T  Mater  Noctium  nuncupabatur  apud 
veteres  Saxones  et  Danos  ea  nox  qua 
Chris tum  natum  existimabant,  quod  ab 
ea  anni  exordium  ducerent,  quasi  illa 
esset  parens  et  princeps  omnium  reliqua- 
rum  noctium,  ut  potè  a  qua  caput  anni 
civilis  sumeretury  inquit  Jos.  Scaliger 
lib.  2.  de  Emendat.  temp.  pag.  170. 
quem  consule. 

*  2.  MATER,  nude,  prò  Nutrix,  vulgo 
Mere  nourrice.  Lit.  Caroli  IV.  ann.  1322. 
in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  eh.  342  :  Nos 
dileetse  Mairi  nostra  Agneti  de  Yssiaco 
domicéllse,  quse  nos  de  suo  lacte  nutrivit, 
etc.  Alia  ejusd.  reg.  ann.  1324.  ex  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  9.  v°.  :  Nous  à 
nostre  chiere  et  amée  Mere  Agnes  d'Issy, 
laquelle  nous  nourri  de  son  leit,  avons 
donne  50.  livres  à  Tournois  de  rente.  Ea- 
dem ratione  Joanna  des  Fossez,  Mater 
nuncupatur  Joannae  reginae  Caroli  IV. 
uxoris,  in  Reg.  64.  eh.  532. 

•8.  MATER,  Alveus,  Gali.  Lit  d'une 
riviere,  Charta  ann.  1319.  in  Reg,  59. 
Chartoph.  reg.  eh.  318  :  Exinde  tenendo 
Matrem  antiquam  dicti  rivi  Dandaut, 
usque  adgurgim  ejusdemrivi.  Alia  ejusd. 
ann.  in  Reg.  61.  eh.  166  :  Deinde  prout 
ipse  rivus  de  Vera  descendit  per  Matrem 
antiquam  dicti  rivi  seu  fluminis  Verse. 
Vide  infra  Matrix  2. 

Matres  Cerebri,  sic  dicti  panniculi 
duo,  qui  circumdant  cerebrum,  quorum 
alter  crassior,  dura  mater  vocatur;  alter 
via  mater.  Vide  Constantinum  African. 
lib.  3.  Pantechn.  cap.  11. 

*  Lit.  ann.  1358.  in  Reg.  93.  Chartoph. 
reg.  eh.  230  :  Cum  dicto  ense  dictum 
Raymundum  Fomesii  uno  Hctu  in  pulsu 
capitis  percussit  et  letaliter  vulneravit  et 
sibi  pia  et  dura  Mater  fregit.  Vide  infra 
Miringse. 

*  BLATERA,  Fermentum,  quo  in  confi- 


cienda  cerevisia  utuntur.  Vide  supra  in 
Maeria  4. 

1  MATERACIUM,  Lanea  culcita.  Charta 
ann.  1347.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
567  :  Item  volumus  quod  libi  de  lectis,  vi- 
delicet de  Materaciis,  et  pulvinaribus  et 
paleis,  tantum  forrerii  nostri  debeant  mi- 
nistrare. Vide  matarit ium. 

1  MATERATIUM,  Grabatus.  Miracula 
B.  Ambrosii  Senens.  tom.  3.  Martii  pag. 
239  :  Puer  quidam  de  Ciggiano  cecidit  de 
quodam  Mat  eratio,  quo  pauperes  prò 
ledo  utuntur,  et  casu  sic  concussus  est, 
quod  manibus  et  pedibus  et  toto  cor  por  e 
tmmobilis  factus,  mortuus  ab  astantibus 
putaretur.  Occurrit  praeterea  in  Constit. 
Caroli  II.  Reg.  Siciliae. 

1  MATERGULARIA,  Ecclesia,  cui  ad- 
j  un  età  matricula  ;  quo  sensu  etiam  wo- 
tricula  nude  dicitur.  p  Vel  potius,  redi- 
tus  officio  Matricularii  assignatus.]  Sta- 
tuta  reformat.  S.  Claudii  an.  1448  :  Item 
Matercularia  villx  de  Poncino  Lugdu- 
nensis  dicecesis  debetur  sacrista  monaste- 
rii.  Hinc  Matercularius,  qui  Matercula- 
ria donatus,  in  iisdem  Statutis  pag.  56. 

MATERIA,  Materies  ,  Materiatura, 
Materiamen,  Maeremium,  etc.  Voces,  quae 
unum  idemque  significante  materiam 
scilicet  ligneam  aedibus  aedificandis  ido- 
neam  :  [quo modo  Graeci  vIXyjv  dicunt.] 
Nam,  ut  observat  Pollux  lib.  7.  cap.  25. 
lignorum  alia  igni  et  foco  destinantur, 
alia  aediiìciis  :  illa  Itila.  xa\5<np.a,  hac  àp- 
ydfft^a  vocat.  Gloss.  Graec.  tLat.  :  'TXyj  £\5- 
Xti>v,  materia.  Alibi  :  SuXa  epyam^a,  Ugna 
fabricaria.  Vide  leg.  55.  D.  de  Legat.  3. 

Materia,  in  Gloss.  Lat.  MS.  exponi- 
tur  trabes.  Cornell us  Fronto  :  Materies, 
animi  est  ;  materia ,  arboris  :  et  materies 
qualitas  ingenii,  Materia  fabris  apta. 
Vegetius  lib.  2.  cap.  25  :  Secures,  ascias, 
serras,  quibus  Materia  ac  pali  dedolan- 
tur.  Materiam  dedolate,  lib.  3.  cap.  4. 
Adde  lib.  4.  cap.  14.  Pactus  Legis  Salicae 
tit.  27  :  Si  quia  in  silva  Materiam,  aut  ti- 
gna furaverit,  etc.  Ubi  aut,  nihil  aliud 
sonai  quam  et,  ita  ut  idem  sit  materia 
cum  ligno,  quidquid  dicat  Wendelinus. 
Lex  Salica  tit.  8.  habet  nude  materia- 
men. Capitulare  de  Villis  cap.  3  :  Non 
corvadas,  non  Materiam  csedere.  [Charta 
ann.  1180  :  Willelmus  dominus  Monti for- 
tensis  concessi  ut  habeat  Abbatia  S.  Ja- 
cobi  phaselam  in  aqua  ad  def erenda  Ugna 
ad  usum  suum  et  Ugna  ad  Materiam,  qua 
habuerit  de  concessione  mea.  Diploma 
Theoderici  Frane.  Reg.  ann.  724.  apud 
Eccardum  Orig.  Habsburgo-Austr.  col. 
Ili  :  Ut  nullus  ibidem  campas  facere,  nec 
porcos  saginare,  nec  Materiam  succidere, 
neque  ipsius  ftnes  penìtus  irrumpere  pre- 
sumerei.] Hispani  Madera  dicunt,  ut  ob- 
servat Bi vari  us  ad  Chronicon  Marci 
Maximi  pag.  315.  Gloss.  Lat.  G.  :  Male- 
rise,  £\A&ia.  Differt  vero  materia  a  tabu- 
latis  :  nam  materia  nomine  trabes  in  tei - 
liguntur  ;  tabulatorum  vero  asseres.  Vide 
Jacobum  Gothofredum  ad  leg.  15.  Cod. 
Th.  de  Extraordin.  muneribus.  (11,16.) 

Materies,  eidem  Vegetio  lib.  2.  cap. 
10.  Monasticum  Anglic.  tom.  2.  pag.  148  : 
Dedi  illius  Materiem  in  Escalada  in  per- 
petuum  ad  sedi  fida  sua  et  csetera  omnia 
necessaria  domus  suse.  Tom.  1.  pag.  821  : 
Et  Ugna  et  Materiem  ad  omnia  necessaria 
sua,  et  ad  domos  suas  sedificandas, 

Materiarius  ,  Faber  1  ignari  us,  in 
vet.  Inscript.  apud  Gruter.  460.  7.  et 
apud  Plautum  in  Milite  glorioso. 

*  Alia  Inscript.  in  Diar.  Ital.  Montis- 
falc  pag.  391.  Negotianti  Materiario. 
Ubi  solidae  mercis  propola,  Gali.  Mar- 
chand  en  gros,  intelligendus  videtur. 

Materiaria  Mansio,  ex  Materia^  seu 


ligno  confecta.  Willel.  Tyrius  lib.  12. 
cap.  25  :  Et  ejusdem  rugss  aliam  partem, 
et  unam  Materiariam,  et  duas  lapideas 
mansiones  habentes. 

Materiare,  Ex  ligno  conficere,  apud 
Vitruvium  lib.  5.  cap.  12:  Eaque  sedifi- 
cia  minime  Materianda  sunt  propter  in- 
cendia. [Charta  ann.  1362.  ex  Reg.  93. 
Tabul.  regii  n.  39:  Et  concessa  eis.... 
nutrimentum  omnium  pecorum  et  anima- 
lium  et  ad  Materiandum  et  ad  ornnes 
illos  usus.] 

Materiatura,  Lignea  materia,  apud 
eumdem  Vegetium  lib.  4.  cap.  2. 

Materiamen.  Lex  Salica  tit.  8.  §  4  : 
Si  quis  in  silva  alterius  Materiamen  fu- 
rat  us  fuerit,  aut  incenderit,  etc.  Lex  Ri- 
puar.  tit.  76  :  Si  quis  Ripuarius  in  silva, 
communi...  Materiamen  vel  Ugna  fissa 
abstulerit,  etc.  Appendix  2.  ad  lib.  4.  Ca- 
pi tular.  Caroli  M.  de  Materiamine  ad 
naves  faciendum.  Capitulare  de  Villis 
cap.  62  :  Quid  de  axilis,  et  alio  Materia- 
mine,  etc.  Adhalardus  in  Statutis  Cor- 
beiensib.  lib.  1.  cap.  7  :  Boves  et  reliquam 
pecuniam  habeat...  unde  possit  molinum 
construere,  et  omne  Materiamen,  quod  ad 
illud  molinum  etnendandum  pertinet,  ad- 
ducere.  Charta  Archiepiscopatus  Re- 
mensis  :  De  Materiamine  carrucas  5. 
Epistola ,  quae  habetur  tom.  2.  Hist. 
Frane,  pag.  665  :  De  plumbo  autem  et 
Materiamine  similiter  demandate.  Mate- 
riamina  lignorum,  in  Vita  S.  Fàronis 
Episcopi  Meldensis  cap.  130.  Adde 
Chartam  Dago berti  Regis  Frane,  apud 
Henschenium  de  Tribus  Dagobert.  pag. 
28.  Ab  hac  voce  appellarunt  nostri  omne 
lignum  silvse  ssditìciis  idoneum  Bois 
marmentau,  ut  Consuetudo  Andegav. 
art.  36.  103.  113.  497.  et  Cenomanensis 
art.  116.  et  124.  et  Marmau,  Burbonensis 
art.  264. 

**  Maderame,  ih  eh  art.  ann.  779. 
apud  Neugart.  in  Cod.  Dipi.  Alem.  tom. 
1.  pag.  67.  num.  72.  Vide  Madera. 

Maeremium,  Maremium,  et  Mere- 
mium,  Quaevis  materia  lignea,  aedifican- 
dis domibus  apta,  seu  quodvis  materia- 
men, unde  vocabuli  origo  ;  nostris  Mer- 
rien,  ut  in  Consuetud.  Comitatus  sancti 
Pauli  art.  21.  vel  Marrian,  ut  in  Am- 
biali, art.  210.  Mairan,  Occitanis  :  Mar- 
rent  in  Charta  Godefridi  Lingonensis 
Episcopi  apud  Chiffletium  in  S.  Ber- 
nardo, ubi  Perardus  pag.  256.  habet 
Marremum.  Charta  fundationis  Arme- 
thaytensis  Monasterii  in  Cu  moria,  in 
Monastico  Anglic.  tom.  1.  pag.  324  :  Con- 
cessimus  etiam  eisdem  Monialibus  com- 
muniam  pasturam  cum  omnibus  anima- 
libus  suis...  per  totamforestam,  capiendis 
ibidem  sufficientem  Maeremium  prò  om- 
nibus suis  aedificiis,  etc.  In  Addita m.  ad 
Matth.  Paris.  :  lnquiratur  de  extraetori- 
bu$  vel  venditoribus  buscss,  Maeremii  et 
carbonis  de  foresta.  Adde  tom.  2.  Monas- 
tici Angl.  pag.  143.  tom.  3.  pag.  15. 
[Charta  ann.  1337.  apud  Rymer.  tom.  4. 
pag.  730  :  Ac  sub  confidentia  Maeremii 
illius,  facturam  prsedictee  g alese  jam  in- 
cepi  fecerimus.  Alia  apud  Madox  Formul. 
Anglic.  pag.  148  :  Pro  reparacione  ejus- 
dem molendini  sufficiens  Maeremium  ad 
custagia  ipsius  Johannis  cariandum.] 

T  Maerennum.  in  Charta  ann.  1348. 
apud  Rymer.  tom.  5.  pag.  6  :  Nec  non  et 
Maerennum  et  buscampro  cleiis,  pontibus, 
bordis,  etc. 

J  Mairannum.  Vide  Mastz. 

Maremium,  apud  Thomam  Walsing- 
hamum  pag.  104.  Mareimum,  tom.  2. 
Monastici  Angl.  pag.  286. 

T  Marienum.  Charta  Communiae  S. 
Quintini   ann.   1237.    ex  Chartular.  S. 


304 


MAT 


MAT 


MAT 


Quintini  in  insula  pag.  156  :  Et  illas  tres 
haherias  et  planketas  et  ventalia  tenentur 
suìs  sumptibus  de  omni  marieno  necessa- 
rio et  de  omni  carpenlatione  in  perpetuimi 
detihere. 

Meremium.  Ingulfus  :  Fecit  ipse  de 
eodem  Meremio  plurima,  pulcherrimaque 
aedi  fida*  Henricus  de  Knyghton  in  Ri- 
cardo  II  :  Fecerat  unum  bastile  de  Mere- 
mio.  [C  li  art  a  ann.  1310.  apud  Madox  For- 
ni al.  Anglic.  pag.  384  :  Et  ad  capiendum 
necessaria  mea  de  Meremio  ad  carucatàs, 
carras,  et  e.  Meremium  qrossum  et  par- 
vum,  in  Charta  ann.  1403.  ibid.  pag.  124.] 

0  Meremium,  in  Chron.  Joan.  Whe- 
tham.  edit.  Hearn.  pag.  534  :  Et  ad  erec- 
cionem  sive  fabricationem  capellse  istius, 
ultra  Merenium,  etc. 

Maheremium,  in  Fleta  lib.  2.  cap.  41. 
%  9  :  Maheremium  aut  buscam  de  foresta. 

1  Mahermium  ,  in  Litteris  Henrici 
Vili.  Regis  Angl.  ann.  1530.  apudRymer. 
toni.  14.  pag.  369  :  Ac  prò  captione  et  pro- 
visione quorumeumque  Mahermii,  petra- 
rum  sive  lapidum}  eie. 

Marrenum,  in  Chronico  Rotomag.  a 
Labbeo  edito  ann.  1227.  [Charta  Petri 
Comitis  Autissiodor.  ann.  1229.  apud 
Thomasserium  Consuet.  Bituric.  pag. 
709  :  Et  semel  in  anno  michi  usque  adu- 
cent  Marrenum  vel  Ugna  de  Fretoy  apud 
Mailliacum  villam.  Computus  ann.  1247. 
ex  Tabul.  Capituli  Autissiodor.  :  Ultra 
hoc  quod  necessarium  est  Capitulo  ad 
Marrenum  clausi  reponendum.] 

1  Meremum.  Charta  Theobaldi  Comi- 
tis Blesensisann.  1215.  ex  Tabul.  Calensi 
pag.  170  :  Dedi  ei  siquidem  Meremum  in 
foresta  mea  de  Hez  capiendum. 1 

Merrenum,  in  Charta  Philippi  Au- 
gusti ann.  1209.  lib.  2.  Hist.  Parisiensis. 

*  Marramentum,  Eadem  notione.  In- 
ventar. Chartar.  reg.  ann.  1482.  fol.  307  : 
Littera  decani  et  capituli  Turonensis  de 
Marramento  eis  concesso  de  gratta  in  fo- 
resta de  Taleio.  De  anno  1241.  Arest. 
parlam.  Paris,  in  Reg.  Olim  ann.  1290. 
fol.  88  :  Jus  non  habeo  arrestandi  vel  im- 
pediendi  ne  major  vel  communia  et  jurati 
S.  Joannis  Angeliacensis  possint  emere 
Marramentum,  et  illud  extrahere  a  dieta 
villa  Burdegalss  et  Wasconia.  Occurrit 
praeterea  in  Lit.  ann.  1248.  tom.  5.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  601.  art.  16. 

1  Merramentum,  in  Charta  ann.  1260: 
Merramentum  etiam  quod  habet  idem  Ab- 
bas  (Sangerm.)  et  eidem  Guillermo  jam 
tradiderat,  ut  dicebat,  scilicet  duo  milita 
et  centum  de  chevrones,  etc.  Chartular. 
S.  Vincentii  Cenoman.  fol.  74:  Et  si 
eam  (gra.ngia.rn) pejorari  permitteret,  dicti 
monachi  possent  capere  Merramentum 
domus  et  petram  de  circuì  tu,  etc. 

1"  Merreamentum.  Vita  S.  Yvonis 
tom.  4.  Maii  pag.  595:  Ubi  tam  pii  et 
sancti  operis  Merreamenta  scissa  sump- 
taaue  sunt. 

f  Merrementum.  Statuta  Eccles.  Ni- 
vern.  ann.  1246.  apud  Marte n.  tom.  4. 
Anecd.  col.  1071:  lnhibemus,  ne  quando 
legitur  Biblia  secundum  Ecclesia^  vestrae 
unum,  clerici  aliqui  seu  Canonici  Merre- 
menta  seu  Ugna  aliena  comburere  prae- 
sumant. 

Merremium  operatum  et  non  opera- 
tum,  in  Charta  Roberti  Comitis  Drocen- 
sis  et  Yolendis  uxoris. 

Muremidm,  perperam  prò  Maremium, 
in  Quòniam  Attachiamenta  cap.  30. 

Merannum,  Eodem  significatu.  Charta 
ann.  1261.  apud  Perardum  in  Burg un- 
dici s  :  Ad  omne  genus  lignorum  et  Me- 
ranni.  Mox  :  Merannum  et  omne  genus 
lignorum  %n  omnibus  et  singulis  dictis 
nemoribus...  percipiant. 


1  Merennum.  Computus  ann.  1425. 
apud  Kennett.  Antiquit.  Ambrosden. 
pag.  575  :  Et  in  diversis  hominibus  con- 
ductis  ad  deponendum  et  extrahendum 
vetus  Merennum,  massam  et  lapide s.  Oc- 
currit iterum  ibidem  pag.  577. 

Marronner/ìii  Charta  Gallica  ann. 
1277.  apud  e  uni  de  m  Perardum  pag.  541. 
materia men  ex  sii  vis  auferre  :  Fors  les 
bois  de  vente,  qui  en  sont  excepté,  sauf  ce 
que  nostre  dite  Dame  y  ay  son  usaigepor 
aff'oer,  por  maisonner.  por  Marroner,  et 
por  la  paisson  de  ses  pors. 

T  Maronage,  Droit  de  Maronage,  Jus 
ligna  in  nemoribus  prò  aedificiis  exsein- 
dendi.  Charta  ann.  1622  :  Que  les  bois  en 
seront  distraits  esquels  elle  nepourra  rìen 
prétendre,  sinon  pour  son  chauffage,  Ma- 
ronage et  pesselage. 

Mairien  et  Marriens,  passim  Scrip- 
torious  nostris.  [Le  Roman  de  Rou  MS.: 

Merriens  à  traire  et  fust  porter, 
Chevilles  faìre  et  bois  doler.] 

Johannes  de  Mehun  in  suo  Testamento  : 

Helae  quand  je  regarde  mon  estat  premerain 
Coment  Dieu  me  list  homme  qui  n'estoie  rìen, 
Et  de  si  vile  matiere,  et  de  si  vii  Mairrien, 
Bien  devroie  aimer  Dieu,  au  mains  au  derrata. 

Gal  ter  us  de  Mets  in  Mappamondi  MS. 
cap.  42  : 

Un  haut  moni  en  Ermenie  a, 
0u  l'arche  Noè  reposa, 
Encore  y  treuv'on  assés 
Du  Mairien  ou  elle  fu.  faite. 

Guignevilla  : 

Qui  de  Mairien  mestier  aroient, 
Ou  qui  busche  à  ardoir  vaurroient. 

Philippus  Mouskes  de  Simone  Comi  te 
Mon tisf ortis  : 

Et  li  Qjjens  i  ert  à  ses  engiens, 
U  il  faisoit  traire  Mairiens, 
De  la  rebombe  d'une  pierre, 
Fut  conseus  el  cìef  derriere. 

Vetus  versio  Gallica  ^Egidii  de  Roma  de 
Regimine  principum  cap.  19  :  Et  se  doit- 
on  avoir  grant  piente  de  fer  et  de  Mairien 
pour  fair  e  engins  necessaires.  Adde  cap. 
17.  et  Gloss.  ad  ViUharduinum. 

*  Materia,  Surculus,  in  re  agraria. 
Pallad.  de  Re  rust.  lib.  6.  tit.  2  :  Non 
autem  amplius  reseetse  et  pullulanti  viti" 
culae,  quam  duse  vel  tres  Materiae  relin- 
quantur.  Utitur  etiam  Columella. 

*  Materia  Franca.  Consuet.  Norman, 
part.  1.  cap.  26.  ex  Cod.  reg.  4651  :  Ex 
insti tutione  autem  fit  successio,  quando 
feodum  ex  institutione  facta  ad  alium 
revertitur,  quam  ad  h&redes  possidenti^  : 
et  hoc  maxime  attenditur  in  dotibus  et 
viduitatibus  secundum  villarum  consuetu- 
dines,  ut  apud  Bajocas  fracta  feste,  domo- 
rum  possessio,  quae  sine  franca  Materia 
est  constructa,  ad  dominumt  de  quo  tene- 
turt  debet  revenire.  Quid  sii  vero  Materia 
franca  aperte  declaratur  in  Gallico  :  Qui 
est  sans  franche  Matiere,  e* est  sans  carrel 
et  sans  mortier.  Quo  etiam  sensu  intelli- 
genda  videtur  vox  Matiere,  in  Stat.  ann. 
1366.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
720.  art.  11  :  Maconnerie,  charpenterie, 
couverture,  Matieres,  servicepour  ce  (aire, 
etc. 

*  Materia  Grossa,  Stercus  humanum, 
nostris  etiam  Matiere.  Lit.  remiss.  ann. 
1354.  in  Reg.  82.  Chartoph.  reg.  eh.  695  : 
Quadam  necessitate  dictum  Johannem  co- 
gente prò  grossa  Materia  et  urina  facien- 
dis,  in  quodam  parvo  nemore  prope  dic- 
tum iter  ivit. 

*  Materia,  prò  Fermento,  quo  cere- 
visia  conflcitur.  Vide  supra  in  Maeria  4. 


*  MATERIACIUM.  [Materes.  (Gloss. 
Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

1  MATERIALIA  Themata,  Propositio- 
nes  illustrando,  discutiendae.  Libellus 
Episcoporum  Italiae  conlra  Elipandum 
tom.  3.  Conci).  Hispan.  pag.  100:  Pona- 
mus  igitur  exempli  causa  secundum  hu- 
manae  rationis  affectum,  necessitate  per 
omnia  compellente ,  Materialia  themata 
disputando 

*  MATERIALIS,  Nothus,  spurius,  ille- 
gitimus.  Stat.  aut.  Florent.  lib.  5.  cap. 
33.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Ordinatum  est 
quod  omnes  et  singuli  leg itimi  et  Mate- 
riales,  sive  Materiales  tantum  sive  qui 
vulgo  bastardi  appellanturf  de  domibus 
et  casatis  scriptis,  etc.  Vide  supra  Filius 
materialis. 

1  MATERIAMEN,  Materiare.  Vide 
Materia. 

1  MATERIARII  ILeretici,  Qui  mate- 
riam  natam  aut  factam  negant.  Tertul- 
lianus  adversus  Hermogenem  cap.  25  : 
Audio  enim  apud  Hermogenem  ceterosque 
Materiarios  ha&reticos,  terram  qùidem  il- 
lam  informem  et  invisibilem  et  rudem 
fuisse  :  hanc  vero  nostrani  proinde  et  for- 
mam,  et  conspectum,  et  cultum  a  Beo 
consecutam. 

1  MATERIARIUS,  Materiatura,  Vide 
Materia. 

1 1.  MATERIATUS,  Opus  quodvis  arte 
elaboratum.  Libellus  de  Canone  mystici 
Ordinìs  vulgo  Hugoni  a  S.  Victore  ads- 
criptus  cap.  5  :  Ordine  naturai  flos  praece- 
dit  fructum,  sonus  cantum,  materia  Ma- 
teriatum. 

e  2.  MATERIATUS,  Constructus.  Ins- 
cript.  ann.  1582.  apud  Naldin.  in  Corogr. 
ecclesiast.  della  cita  e  dioc.  di  Giusti- 
nop.  pag.  61  :  Hanc  xdium  partem  male 
Materiatam,  antequam  pene  vitium  face- 
ret  etc 

MATERINUS,  Lanea  culcita,  ex  Gali. 
Materas.  Charta  Ludovici  Regis  Frane, 
ann.  1259  :...  Qui  tasse  et  in  eisdem  domi- 
bus  liberasse,  quicquid  de  Ugno  est,  et  de 
ferro,  aere  quoque  et  vitro,  plumbot  sta- 
gno, piuma,  corto,  lana,  canabo,  et  lino 
materino,  et  omnia  domorum  utensilia. 

MATERIOSUS,  IloXyuXoc,  in  Gloss.  Graec. 
Lat.  [*  Germ.  Nemorosus,  in  Castigat. 
ad  utrumque  Glossar.] 

T  MATERI0LA ,  npoauiconostoc  ,  Fictio 
personae.  GÌ.  Lat.  Graec.  Sangerm. 

5  MATERIS.  Vide  Matarus. 

t  MATERNA,  prò  Matrona,  Gali,  la 
Marne.  Charta  Matthaei  domini  Montis- 
Mirabilis  prò  Prioratu  de  Radolio  {Reuil) 
ann.  1244.  ex  Archi  vis  ejusdem  Priora- 
tus  :  Dedi  in  puram  eleemosinam  Priora- 
tui  de  Radolio  piscatoriam  in  aqua  mea 
Maternae.  Vide  Maturna. 

T  MATERNA  Lingua,  Vulgaris,  verna- 
cula.  Chart.  ann.  1503.  apud  Madox  For- 
mul.  Anglic.  pag.  339:  Omnes  easdem 
animas  nominatim  et  in  specie  in  lingua 
Materna  idem  Canonicus  presbyter  pu- 
blice  recitans  etDeo  devote  recommendans. 

T  Maternaliter,  Vernacule,  vulgari 
sermone.  Charta  ann.  1189.  apud  Mura- 
tor.  delle  Antic  Estensi  pag.  356  :  Et 
cum  predictus  Patriarcha  (Aquileiensis) 
litteraliter  sapienter  predicasset,  et  per 
eum  predictus  Gherardus  Paduanus  Epis- 
copus  Maternaliter  e  jus  predicationem  ex- 
planasset,  etc. 

MATERNIGUM  ,  Haereditas  ,  quse  ex 
parte  matris  prò  veni  t,  ut  paternicum, 
quae  ex  parte  patris.  Chartae  Alamannic» 
Goldasti  n.  50  :  Quantumcunque  mihi 
in  jam  dicto  pago  Auguscauginse  advenit 
tam  de  patemico,  quam  de  matemico,  seu 
de  comparato,  eie.  [**  Adde  chart.  ann. 


MAT 


MAT 


MAT 


305 


744.  et  783.  apud  Neugart.  in  Cod.  Dipi. 
Alem.  num.  10.  et  85.]  Vide M a trimonium. 

*  MATERNITAS,  dicitur  de  ecclesia 
matrici  seu  Cathedrali,  in  Bulla  Calixti 
IL  PP.  ann.  1122.  inter  Probat.  ult.  Hist. 
Trenorch.  pag.  143  :  Ex  communi  fratrum 
judicio  diffinitum,  vestram  beati  Johan- 
nis  ecclesiam  debere  Maternitatis  pr&ro- 
gativam  inperpetuum  obtinere.  Ibid.  pag» 
144  :  Matric%8  ecclesia  possideat  futuris 
temporibus  dignitatem.  Vide  supra  Ma  ter 
ecclesia  in  Ma  ter  2. 

MATERONES.  Vide  Macerio. 

1  MATERTERA,  Amita.  Johannes  Ske- 
naeus  de  verborum  significatione  pag. 
97  :  Sed  aliquando  Matertera  sumitur 
improprie  prò  patris  sor or e ,  Latine  amita. 
In  lib.  2.  C.  deficientibus  34.  Post  avuncu- 
lum,  h.  e.  patruum  ejusque  lìberos,  Mater- 
tera ejusque  liberi  habent  jus  successionis: 

*  Stat.  Palavic.  lib.  1.  cap.  26.  pag.  30  : 
Quod  si  contingat  aliquam  litem,  causam 
vel  qu&stionem  esse  vel  movevi  inter  pa- 
trem  et  filium,  avum,  proavum,  nepo- 
tem,...  patruos,  amitas  et  Materteras,  et 
quosque  alios  ntriusque  sexus  conjectos, 
usane  ad  quartum  gradum,  etc. 

fMATES,  Hortus.  Pancarta  Abbati» 
S.  Stephani  de  Vallibus  apud  Xantones, 
Charta  32  :  Censum  qui  est  supra  ortos 
qui  appellantur  Mates.  Vide  Mata.  [«  No- 
men  loci  esse  videtur.] 

J  MATESIS.  Vide  Mathesis. 

T  MATESMA.  Chron.  Bergom.  ad  ann. 
1393.  apud  Murator.  toro.  16.  col.  870  : 
Facta  fuit  una  andata  per  homines  partis 
Gibellinm  de  Brembilla  super  territorio 
Guelphorum  Vallis  Immani»,  et  inter  fec- 
tus  fuit  unus  Guelphus,  ut  dicitur  in 
Matesma. 

T  MATHA,  Modus  agri.  Vide  Mata. 

1  MATHALACIUM,  Culcitra,  Matelas. 
Arsit  palea  et  Modicum  de  Mathalacio  et 
de  flassana,  in  Mirac.  MSS.  Urbani  V. 
PP.  ex  Tabular.  S.  VictorisMassil.  Vide 
Matalacium, 

*  MATHALUM,  La  macula,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms. 

1  MATHEA  Vide  Mattea. 

*  MATHELATIUM.  [Mathalacium  : 
«Item  una  lateria  cum  duobus  Mathela- 
tiis  et  d  uà  bus  cui  tris  albis.  »  (Invent. 
Galixt.  III.  an.  1458,  in  archivio  Vati- 
cano.)] 

*  MATHELINUS,  prò  Mathurinus,  Gali. 
Mathelin.  Charta  ann.  1356.  in  Reg.  84. 
Chartoph.  reg.  eh.  528:  Le  ministre  de 
la  Trinità  de  Vordre  saint  Mathelin,  etc. 
Vide  infra  Morbus  S.  Mathelini. 

MATHEMA,  Doctrina,  ex  Gr.  ^àe^oc, 
apud  Maxentium  Joannem  in  libello 
Fidei.  [Gloss.  Grsec.  Lat.  :  Ma9vi|ia,  Ma- 
thema,  documentum,  studium.]  Sic  porro 
Symbolum  Nicsenum  appellarunt  SS. 
Patres,  quod  esset  id,  quod  Christianos 
doceri  oporteret,  vel  quod  fidei  decreta 
edoceret.  Goncil.  Chalcedon.  Act.  1  :   Tò 

{ià9y){jLa  •rG>s  '£%zl  )  %V*i  °  *^P  'Iwavvrjc,  oti 
rap  tò  ità8Yj{j.a  'é^et  èjJiooóffiov  x<£  tzolxqì 
{jlóvov.  Occurrit  ibi  aliquoties,  et  in  v. 
Synodo  Constantinop.  Act.  8.  [Vide 
Henr.  Valesium  ad  Socratem  lib.  1.  cap. 
8.1  [**  et  Glossar,  med.  Graecit.  col.  851. 
ubi  Symbolum  Apostolorum  exponitur.] 

MATHEMATICA,  Magia.  Vita  MS.  S. 
Samsonis  Confess.  :  Tu  et  pater  tuus  in 
principio  magica  arte  eruditi  fuistis  ;  non 
enim  conventi  cum  collesti  sapientia  mun- 
danam  exercere  Mathematicam. 

1  Mathematigus,  Magus,  Daemonum 
invocator.  Judicia  Sacerdot.  apud  Mar- 
ten.  tom.  7.  Ampliss.  Oollect.  col.  32  :  Si 
quis  Mathematicus  fuerit,  id  est,  invocator 
daemonum,  mentes  hominum  tulerit,  aut 
<JLebacchantes  fecerit,  vii.  annis  pomiteat. 
v 


MATHEMATICA  Genetliaci,  Chaldaei, 
qui,  ut  ait  Gellius  lib.  14.  cap.  1.  de 
motu  deque  positu  stellarum  dicere  posse, 
quse  futura  sunt,  profitentur.  Ibid.  lib.  1. 
cap.  9  :  Vulgus,  quos  gentilitio  vocabulo 
Chaldaeos  dicere  oportet ,  Mathematicos 
dicit.  Unde  col  ligi  tur,  Gellii  sevo  vocem 
hanc  vulgi  tantum  fuisse  ac  novitiam. 
S.  Augustin.  lib.  2.  deDoctr.  Ohrist.  cap. 
21  :  Neque  UH  ab  hoc  genere  perniciosa 
superstittonis  segregarteli  sunt,  qui  Gene- 
tliaci propter  dierum  natalium  conside- 
rationes  nunc  autem  vulgo  Mathematica 
vocantur.  Alcuinus  lib.  de  Divin.  Offic: 
Astrologi-plicti,  necnon  Genethliaci  propter 
natalium  considerationes..*.  hi  vulgo  Ma- 
thematici  appellabantur.  S.  Audoenus  de 
Vita  S.  Ehgii:  Mathematici  spernendi, 
auguria  perhorrescenda,  somnia  contem- 
nenda ,  etc.  Adde  Rabanum  lib.  3.  de 
Instit.  Oleric.  cap.  16.  Sidonium  lib.  8. 
Epist.  11.  et  ibi  Savaron.  Sic  MaO^ati- 
xov;  usurpat  Ooncilium  Laod.  can.  36. 

1  MATHERA,  Matheria.  Voces  mini 
incertse  notionis  perinde  ac  Matherium 
infra,  nisisit  prò  Fomix,  aut  certe  quse- 
dam  fornicis  pars.  Acta  S.  Lietberdi 
tom.  4.  Junii  pag.  606  :  Cameraci  vero 
decimam  monetae  et  Matheram,  et  in  vico 
de  Paschiertrau  cambam  unam,  et  in 
bolengria  furnum  unum.  Hist.  Britan. 
tom.  2.  pag.  88.  ex  Chron.  S.  Florentii  : 
Cum  destructa  S.  Joannis  Baptist»  ca~ 
pella  super  Yberim  sita  ;  consensu  mo- 
nachorum  ab  amnium  inundatione,  ab 
Alberga  religiosa  muliere  restauraretur, 
in  ea  juxta  Matheriam  dextram  sacor- 
phagum  aperuerunt,  etc. 

*In  Actis  S.  Lietberti  idem  est  quod 
Maeria  4.  ut  videre  est  supra  in  hac 
voce.  In  Chronico  autem  S.  Florentii 
legendum  esse  Maceriam  existimo,  sic- 
que  apertus  est  sensus. 

MATHERIUM.  Catalogus  Abbatum  Flo- 
riacens.  lib.  1.  Miscellan.  Baluzii  :  Porro 
in  Matherio  turris  de  qua  signa  pende- 
bant9  hujuscemodi  inseruit  versus,  etc. 
Vim  vocis  non  agnosco,  nisi  legendum 
sit  narthecio.  Vide  Descript,  nostram  S. 
Sophise,  ubi  de  Narthece.  [**  Trabes. 
Vide  Materia.] 

MATHESIS.  Ebrardus  in  Graecismo 
cap.  10: 

Scire  facit  Mathesis  :  sed  divinare  Mathesis. 
Datque  Mathematicos  comburi  Theologia. 

Joan.  Sarisberiensis  lib.  2.  Policrat. 
cap.  18  :  Mathesim  ergo  probabilem,  quss 
penultima  brevi  enuntiatur,  quam  et  na- 
tura induciti  ratio  probat,  et  utilitatis 
experientia  appróbat,  quasi  quoddam  doc- 
trinse  suse  jaciunt  documentum,  ut  exinde 
opinionum  suarum  lubrico,  quasi  quadam 
tmagine  rationis,  in  Mathesim  reprobam, 
qua&  profertur  extensa  penultima,  per- 
niciosissime prolabantur.  Ita  [Aà9e<riv  et 
lj.a0Y)<Tiv  distinguebant  Philosophi  istius 
sevi,  tametsi  (j.à0e(riv  nusquam  dietùm  a 
Graecis  constet.  Egit  con  tra  hanc  regu- 
lam  Prudentius  lib.  2.  con  tra  Symma- 
chum  : 

Quisque  putat  fato  esse  locum  :  sciat  omniparentem 
Esse  Deum,  nulli  vetitum  fatalibus  astris  : 
Nec  Mathesis  pr&scripto  aliquo  pia  vota  repelli. 

Ita  Sarisberiensis  infra,  jjt,a9e<yiv  doctri- 
nalem  vocat,  quae  sci  li  ce  t  in  quatuor 
speciebus  tota  consistita  Arithmetica  sci- 
licet,  Musica,  Geometria  et  Astrologia. 
[Papias  :  Matesis,  sine  aspiratione  dicitur 
insirumentalis  scientia,  ut  facere  ostium 
quod  aderivi  non  possit.  (Mathesis)  cum 
aspiratione  doctrinalis.  De  doctrinali 
Placidus  Diaconus  in  Supplemento  vi- 
rorum  illustrium   Gasin.  cap.   7.  apud 


Murator.  tom.  6.  col.  68  :  Innocentius  de 
Novarìa  professus  monachus  monasterii 
Fiorenti»  et  hujus  monasterii  Abhas  cen- 
tesimus  quartus,  vir  disertus  et  valde 
eruditus  in  divinis  Scripturis  ;  verum  in 
Philosophia  et  Mathesi  versatissimus.] 
Vide  Quadrivhim.  De  magica  vero  Ma- 
thesi, Auctor  Queroli  :  Mathesim  et  magi- 
cam  sum  consecutus.  Vide  Isidor.  lib.  3. 
cap.  70.  Luithprand.  lib.  l.cap.  3.  Gloss. 
med.  Graecit.  col.  851. 

•  MATHIANA,  Poma  silvestria,  in 
Gloss.  ad  Doctr.  Alex,  de  Villa.  Edit. 
ann.  1484. 

J  MATHIMONIUS.  Vide  Marthimonius. 
MATHITES,  Maestrie,  Discipulus.  Ver- 
sus Salomonis  Episcopi  : 

Malhitae  fido  praesens  didascalus  esto. 

T  MATHLARDUS,  perperam  prò  Mal- 
hardus,  Anas  masculus.  Vide  Mallardus 
et  Cer cella. 

1  MATHURINI.  Vide  Asinus  2. 

j  1.  MATIA,  Baculus,  offtciiseu  digni- 
tatis  insigne.  Chron.  Parmense  ad  ann. 
1302.  apud  Murator  tom.  9.  col.  844  :  Et 
videns  ipse  dominus  Maphseus,  quod  non 
poterat  resistere  dictis  adversariis  suis,in 
instanti  sine  aliquo  pr selio  et  sine  tenore 
deposuit  in  dicto  exercitu  dominium  civi- 
tatis  Mediolaniy  et  baculum  sive  Matiam 
sui  capitaneatus,  et  se  posuit  in  dic- 
tum  dominum  Albertum  *  Scotum.  Vide 
Mazia. 

2.  MATIA.  Papias  :  Matta,  intestina, 
qu&  sordes  emittunt,  unde  Matiarii  di- 
cuntur7  qui  eadem  tractant  ac  vendunt. 
[Hinc  etiam  Matiarii  nuncupantur  latri- 
narum  destercoratores.] 

MATIBERNI,  [Judices  probi  et  boni  ; 
Mat  enim  Britannico  i  dio  mate  prisco  et 
moderno  est  Bonus,  et  Barn,  judicium, 
unde  Barna,  judicare.l  Charta  Alani 
Comitis  Britanni»  ann.  1087.  apud  Ar- 
gentreum  lib.  I.  Histor.  Armoricse  :  Bu- 
dicias  quondam  Rex  Britanni»  concesse- 
rat  et  dederat  uni  pr&decessorum  (  Vice- 
comi  tis  Leonensis  plures  nobilitates 
super  navi  bus,  etc.)  in  matrimonio  prò 
ipsius  Vicecomitis  probitate,  fidelitate,  et 
valentia,  de  consensu  Pr&latorum,  Comi- 
tumt  Matibemorum,  et  procerum  Britan- 
ni^ etc. 

1  MATINA.  Chron.  Domin.  de  Gravina 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  608  :  Ordina- 
veramus  ad  Matinam  Padulis  Vivae  stbi 
tollere prsedicta  omnia  bona  atque  vitam, 
tamquam  nostrorum  capitalium  semulo- 
rum.  An  festina nter,  propere  ?  Mastino 
ea  notione  utuntur  Itali. 

*  Non  apertior  mihi  est  ejusdem  vocis 
intellectus,  in  Charta  ann.  1117.  ex  Ac- 
cess, ad  Hist.  Cassi n.  part.  1.  pag.  234. 
col.  2  :  Et  concedimus  ipsi  homines,  ut 
qualemcumque  terram  de  sanum  exaudi- 
naverit,  in  hereditatem  habeant  ad  res- 
pondendum,  sicut  in  Matinee  consuetudo 
est 

*MATINATA,  Mattinata, Acad.  Crus- 
ca nis,  Mattinata,  Matutinum  amanti um 
Carmen ,  matutinus  cantus ,  ut  supra 
Mattinata.  Correct.  stat.  Cadubr.  cap. 
127  :  Eandem  quoque  poznam  xncurrant 
omnes  Mi,  qui  temerarias  pr&sumpserint 
facere  Matinatas ,  miligandam  tamen 
arbitrio  vicarii  et  consulum,  inspecta  gua- 
ntate facti  et  personarum.  Stat.  ant.  Flo- 
rent.  lib.  3.  cap.  193.  ex  Cod.  reg.  4621  : 
De   pcena  cytarizantium  vel  facientium 

Mattinatam.  Nulla  persona....  audeat 

ire  cum  cornamusis,  tubis  seu  cum  aliquo 
instrumento  vel  aliquo  alio  genere  musi- 
corum,  seu  cum  cantoribus  seu  sonando, 
cantando  vel  Mattinatas  f adendo.  Mas- 
terne,  prò  Matinée,  Matutinum  tempus, 

39 


306 


MAT 


MAT 


MAT 


in  Lit.  remiss.  ann.  1348.  ex  Reg.  77. 
Chartoph.  reg.  eh.  394  :  Le  suppliant  se 
leva  unMastenéeenviron  deux  lieux  avant 
jour,  et  e. 

\  MATIO,  Latomus.  Vide  Macio. 

j  MATIOLICHUS,  Qui  parum  comedit, 
aut  qui  in  minimis  aslutum  se  prasbet,  vel 
qui  ex  mensuris  lucrumvenatur.Matium, 
minutum  lucrum.  Vocabul.  Sussannsei. 
A  Graeco  uuxtioXoiyóc. 

1  MATISCONENSIS  Moneta.  Vide  in 
Moneta  Baronum. 

*  MATISSITIUS,  f.  Ad  artem  macionis 
seu  1  atomi  pertinens.  Munit.  Peronae  in 
Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg.  part.  1.  fol. 
98.  v°.  col.  1  :  Òmnes  tornella  habebunt 
supra  terram  xij.  pedes  de  pota  Matissi- 
tia.  Vide  Macio. 

T  MATIUS,  Vervex,  Gali.  Mouton  ;  ab 
Italico,  ut  videtur,  Maschio,  Masculus. 
Chron.  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
col.  437  :  Isti  qu%  supra  in  isto  colon- 
nello scripti  suntf  solvere  debent  pensio- 
nerà den.  in.  pullum  unum,  Matium  ca- 
nepae  I.  carnatum,  secundum  quod  habent, 
prò  v. 

*  MATMONOCUS,  Bonus-monachus,  ex 
Britannico  Mat,  bonus,  et  Monocus,  prò 
monachus.  Charta  Ludov.  Pii  ann.  818. 
tom.  6.  Oollect.  Histor.  Frane,  pag. 
513  :  Notum  sit  quod,  dum  Matmonocus 
abba  ex  monasterio  Landevennoch  nos- 
tram adiisset  praesentiam,  eie.  Vide  Mali- 
bemi. 

5  MATO,  ut  Matto.  Vide  in  hac  voce. 

\  MATOLOGIUM,  Catalogus,  descriptio, 
index  ;  f.  prò  Martyrologium  cui  non 
raro  subjiciebant  honorum  ecclesiae  in- 
dicene Statuta  Eccl.  Meldens.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  948  :  Item  et 
si  Matologium  habeant  Curati,  praecipiat 
(Decanus)  omnia  donata  ecclesiae  quocum- 
que  Ululo,  in  eo  scribi. 

1  NATONUS,  Later,  ab  Ital.  Mattone, 
Gali.  Brique.  Charta  ann.  1345.  tom.  2. 
Hìst.  Dalphin.  pag.  504  :  Ipsum  castrum 
ac  villam  claudere  et  firmare  muris,  seu 
paliciis  et  fossatis,  et  prò  clausuris  et  fos- 
satis  dictae  villae  accipere  de  terris  pere- 
riis  et  nemoribus  quibuscumque  dictae 
Abbatte  quantum  prò  praedictis  castro  et 
villa  construendis,  firmandis,  et  clauden- 
dis,  tegulis,  Matonis,  calce  et  aliis  neces- 
sariis  faciendis  opus  erit.  Chron.  Astense 
ad  ann.  1190.  apud  Murator.  tom,  11. 
col.  147  :  Erat  dieta  civitas  (Ast)  de  spi- 
nis  clausa,  et  non  erat  in  ipsa  civitate 
domus  aliqua  de  Matonis  novis.  Statuta 
civit.  Saluciar.  Collat.  5.  cap.  153  :  For- 
nasarius...  teneatur  et  facete  debeat  sin- 
gulos  Mattonos  seu  later es, ponderisi,  lib. 
13.  Vide  Matto. 

*Hinc  forte  appellata  Mate»,  placenta 
species.  Fabul.  tom.  2.  pag.  117  : 

Orent  assez  la  nuit  si  oste, 
Lait  boilli,  Matons  et  composte. 

1  MATRA,  rì-rpa,  Matrix.  Supplem. 
*     Antiquarii. 

1  MATRACIUM,  Lanea  culcita,  a  Gali. 
Matras.  Vita  S.  Vincentii  Ferrerii  tom. 
1.  Aprili s  pag.  511  :  Habetur  Veneti  quod- 
dam  stratum  ex  lana  confectum,  quod 
vulgo  vocant  Matracium, 

MATRASTA,  nude  in  Gì.  Arabico-Lat. 
Noverca. 

1  MATRATIUM,  ut  Matracium.  Regula 
reform.  monast.  Mellicensis  in  Chron. 
ejusdem  pag.  359:  Pro  lecto  habeat  Ma- 
tratium,  lecto  plumarum  non  utatur  sa- 
nus  intra  monasterium,  sed  infirmus  ; 
extra  monasterium  ubi  Matratium  non 
habetur,  poterit  in  tali  lecto  quiescere. 
Occurrit  rursum  pag.  360. 

1 1.  MATRATUMC  a  Gali.  Matras,  Cul- 


citra.  Epist.  Johannis  Troester  apud 
Raim.  Duellium  lib.  1.  Misceli,  pag.  239  : 
Quam  (morbi  causam)  ut  effugere  valeas, 
praeclaris  dotatus  es  donis,  nunc  polite 
scribendo,  venando....  nunc  saginationem 
minuendo,  super  duris  et  intractabilibus 
Matratis  corpus  resupinando. 

1  2.  MATRATTJM,  Crepitaculum,  Gali. 
Cresselle.  Tabula  lignea  quae  pluribus 
malleolis  pulsatur,  sive  ad  excitandos 
fratres  in  monasterìis,  sive  ad  horas 
divini  Officii  indicandas  diebus  infra 
hebdomadam  sanctam  quibus  silent 
campanai  Missale  Mozarabum  :  Bis  pe- 
ractis  pulsetur  ad  Vesperas  cum  Matratis 
Honeis 

MATREA,  Noverca,  in  Gloss.  Lat.  MS. 
Reg.  Cod.  1013.  prò  Matrinia.  Vide  infra. 
Occurrit  etiam  haec  vox  in  Gloss.  Arabi- 
co-Lat. 

1  MATRES,  prò  Mare,  Lacus,  aquae 
receptaculum,  Gali.  Reservoir  ;  si  tamen 
asserta  lectio.  Charta  ann.  1196.  ex  mi- 
nori Chartul.  S.  Victoris  Massil.  pag. 
188  :  Salem  vero  qui  succresceret  in  Ma- 
tribus  (f.  mari  bus)  vel  locis  (leg.  lacis, 
prò  lacubus)  praeceperunt  esse  comune 
omnibus  Sexfurni  hominibus.  Vide  Mara 
2.  et  Matroces. 

T  MATRICA,  Urbs  provincia  caput, 
Gali.  Capitale.  Expositio  compendiosa 
benefic.  fol.  5  :  Primates  qui  pluribus 
provinciis,  Metropolitani  qui  Matricae, 
Archiepiscopi  qui  provincia^ ,  Episcopi 
qui  civitaiì  prxsunt.  Vide  Metropoli- 
tanus. 

MATRICARII.  Scholiastes  Juliani  An- 
tecessoris  in  Const.  23.  cap.  88  :  Matri- 
carii  dicuntur  UH,  quos  videmus  ad  in- 
cendia currentes,  et  portantes  spongias 
cum  ferramentis,  et  alia  ferramenta,  per 
quae  possint  de  pariete  in  parietem  tran- 
sire,  et  ita  incendium  extinguere.  Alii 
Carpentarios  interpretantur ,  Glossae 
laudatae  a  Pithceo  :  Maxpfoiov,  tò  ita^u 
fcuXov  xat  tcXocti5.  Matpixàpioi,  fcuXoupYOi.  A, 
voce  Materia,  ubi  vide,  [vel  a  Ma  incula, 
quod  in  Matriculam  Praetoris  essent 
relati,  ut  monet  Brissonius.] 

•  MATRICIANUS,  Idem  quod  Matri- 
cida ;  minus  quidem  proprie,  cum  de  eo 
dicitur,  qui  filium  matri  dilectissimum 
occidit  vita  B.  Joan.  Bassandi  tom.  5. 
Aug.  pag.  888.  col.  1  :  Optimam  igitur 
occasionem  rex  juvenem  perimendi  nac- 
tus,jussu  tpsius  a  Matricianh  in  redeundo 
crudeliter  est  occisus.  Unde  mater  in  tan- 
tum doluit,  ut  pene  iotaliter  desperar  et. 
Non  placet  doctorum  Editorum  conjec- 
tura  ad  hunc  locum. 

1  MATRICOLA.  Vide  in  Matricula. 

MATRICULA,  Catalogus,  descriptio, 
index  :  vox  nota  JO.  Codex  Canonum 
Eccles.  Afric.  can.  86  :  Ma-tpnuov  xai 
àpxéiuTCOV  ttjc  Nou[u8(a<;,  ubi  óod.  Lat. 
cap.  53.  Matricula  et  archivum  Numidiae. 
Vide  Matrix  1.  et  Brevis.  [Statuta  Eccl. 
Valent.  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.510: 
Item  aliquis  non  recipìat  ordines,  nisi 
fuerit  nomen  ejus  scriptum  in  Matricula 
Archidiaconorum.] 

Apud  Scriptores  vero  Ecclesiasticos 
duplex  est,  altera  Clericorum ,  altera 
pauperum.  Clericorum  matricula  ea  est, 
in  quam  Ecclesiarum  Clerici  refereban- 
tur,  qui  eo  nomine  stipendiorum  Eccle- 
siasticorum  erant  participes,in  Concilio 
Agathensi  can.  2.  Aurelianensi  IV.  can. 
13.  Autisiodorensi  can.  3.  Capit.  Caroli 
M.  lib.  7.  cap.  167.  [237.]  etc. 

Dicitur  etiam  Matricula,  in  qua  Cleri- 
corum hebdomadariorum  in  Ecclesias- 
ticis  Officiis  munus  indicatur.  Charta 
Odonis  Episcopi  Parisiensìs  ann.  1199  : 
Campanie  ordinate  pulsabuntur,  Cantor 


facit  Matriculatn  in  omnibus   ordinate. 
Vide  Tabula?  officiales,  in  Tabulse. 

1  Matricula  itidem  appellabatur 
Ordo  divini  Officii  celebranai  per  heb- 
domadam, qui  singulis  Sabbatis  in  ec- 
clesiis  legendus  exponebatur.  Litterae 
ejusdem  Odonis  ann.  1203.  in  Tabul.  S. 
C  lodo  aldi  :  Ab  ilio  autem  qui  breve  faciet 
singulis  Sabbatis  scribetur  dies  in  Matri- 
cula, qua  preedictum  officium  debeat  cele- 
brar i. 

Matricula  pauperum  ea  erat,  in  qua 
pauperum,  qui  Ecclesiasticis  stipendiis 
alebantur,  nomina  descripta  erant.  Ma- 
tricula egenorum,  apud  Lambertum  in 
Vita  S.  Heri berti  Archiepiscopi  Colo- 
niensis  n.  25.  Hinc  pauperes  ipsi  matri* 
culae  interdum  appellati,  ut  in  Concilio 
Autisiod.  ann.  578.  can.  3.  Vita  S.  Epar- 
chii  Abb.  Inculismensis  cap.  9  :  Jussit, 
ut  collectis  infirmis  et  Matriculis  ad  por- 
tam  civitatis  rei  expectaret  eventum.  Ita 
usurpat  Gregorius  M.  lib.  2.  Indict.  11. 
Epist.  44.  45.  Fortunatus  in  Vita  S.  Ra- 
degundis  '  cap.  17  :  Prseter  quotidianam 
mensam,  qua  refovebat  Matriculam  duo- 
bus  semper  diebus,  etc.  id  est,  pauperes 
Matriculae.  [Gesta  Bertichrammi  Episc. 
Cenoman.  tom.  3.  Analect.  Mabill.  pag. 
Ili  :  Peregrinorum  quoque  sive  Matricu- 
larum  receptiones  et  refocillationes  devo- 
tissime supplevit.  Testam.  ejusdem  Ber- 
tichrammi ibid.  pag.  127  :  Tarn  in  vesti- 
mentis  ,  quam  et  in  lectariis ,  aut  in 
calciamentis,  et  istis  fratribus  nostris  et 
Matricolabus  S.  Petri  qui  sub  regimine 
suo  esse  noscuntur,  etc]  Nam 

Matricula,  saepe  usurpatur  prò  do- 
mo, in  qua  pauperes  alebantur,  ad  ostia 
Ecclesiarum  ut  ,plurimum  extructa. 
Test  amen  tum  S.  Remi  gii  Remensis 
Episcopi  :  Martyriis,  Diaconiis,  Xenodo- 
chiis,  omnibusque  Matriculis  sub  tua  dis- 
posinone positis.  Gregorius  Turon.  lib. 
2,  de  Mirac.  cap.  37  :  Cum  ea  ad  Basili- 
cani  properat,  celebratisque  vigiliis,  mane 
pauperibus ,  qui  ad  Matriculam  illam 
erant,  cibum  potumque  protulit.  Gesta 
Regum  Francorum  cap.  11  :  Ante  Eccle- 
siae Matriculam  in  medio  pauperum  con- 
sedit.  Charta  S.  Leodegarii  Episc.  Au- 
gustodun.  ex  Tabular,  ejusdem  Eccle- 
siae :  Quas  villas...  in  statura  Matriculam 
nostrae,  quam  ad  ostium  Ecclesiae  S.  Na- 
zarii  fabricavimuSfCum  omnibus  appendi- 
tiis  aelegamus,  secernimus,  transfundi- 
mus,  ea  ratione,  ut  tam  a  Proposito 
ejusdem  Matriculae  Ber  cario ,  quam  a 
successoribus  ejus,  quos  nostri  successores 
Pontifices  ordmaverint,  40.  fratres  coti- 
diana  diaria  et  stipendia  omni  tempore 
accipiant,  ut  liberius  prò  salute  Regni  ac 
Principum  ac  totius  orbis,  dominum  de- 
precari possint.  Testam entum  Berti- 
chrammi Episcopi  Cenòm.  :  Propterea 
in  his  locis  Ecclesiae  stipendia  et  Madri- 
cola,  quam  ego  mihi  erexi,  supplex  quaeso 
Domino  meo  Pontifici,  qui  mihi  successor 
fuerit,  ut  omni  tempore  Madricola  ipsa, 
sicut  usque  nunc  in  eìs  temporibus  sti- 
pendia promeruit,  et  semper  in  antea 
ministrante  sancta  Ecclesia  alatur.  Infra 
Matricula  appellatur.  Chronicon  Moso- 
mense  :  Mosomensem  itaque  Matriculam 
saepe  per  se  revisens,  saepe  per  internun-  ' 
tios  commonefaciens,  piis  eleemosynarum 
suarum  largitionibus  iHstanter  educans, 
Ecclesiarum  altariis,  prout  in  manu  sua 
veniébant,  victualia  fratrum  ordinabat, 

Annexi  autem  erant  certi  reditus  Ma- 
triculis, quibus  pauperes  alerentur. 
Adrevaldus  lib.  1.  de  Mirac,  S.  Benedicti 
cap.  20:  Cuncta,  quae  juri  subjacebant 
Ecclesiae  Aurelianensis ,  excepta  Matri- 
cula,... in  pvopriam  molitur  redigere  pò- 


MAT 


MAT 


MAT 


307 


testatem.  Hoc  est,  reditibus  ad  matricu- 
lam pertinentibus.  Chronicon  Fontanel- 
lense   cap.  14  :    Eie  Matriculam   beati 

Martini  Turonensis  in  benefica  jure 

tenuti.  Testamentum  S.  Remigii  apud 
Flodoardum  :  Pauperibus  12.  in  Matri- 
cula positis,  ante  fores  Ecclesia  exspec- 
tantibus  stipem,  duo  solidi,  unde  se  refi- 
ciant,  inferentur,  quibus  Corcelum  villam 
dudum  deservire  prxcepi.  Idem  Flodoar- 
dus  lib,  2.  cap.  4  :  Qu&dam  matriculm 
quoque  sancti  Martialis  deputava ,  etc. 
Cap.  5  :  Ad  Matriculam  pr&terea  sanctx 
Remensis  Ecclesia  nonnulla  contulit  do- 
narla. Vide  Doubletum  in  Hist.  S.  Dio- 
nysii  pag.  670.  677.  690.  809.  et  Privile- 
gium  prò  Monasterio  Atrebatensi  circa 
ann.  866. 

Matricula  ,  ipsamet  Ecclesia  ,  cui 
adjuncta  Matricula.  [Formula  inter  An- 
degav.  48.  apud  Mabill.  tom.  4.  Analect. 
pag.  263  :  Cum  in  Dei  nomen  nos  vero 
fratris,  qui  ad  Matricolam  Sancti  illius 
rendere  videmxtr.  Vetus  Chron.  Turon. 
laudatum  ab  eod.  Mabill.  tom.  4.  Annal. 
Benedict.  pag.  195.  meminit  cujusdam 
oratorii  quod  erat  juxta  Matriculam  B. 
Martini,  scilicet  ecclesiam  B.  Marix  de 
Scrimolo,  ubi  moniales  erant.]  In  vita  S. 
Udalrici  Episcopi  Augu stani,  Marinus 
PP.  eidem  Udalrico,  qui  se  Augusta 
Vindelicorum  ortum  dixerat  :  Ne  turbe- 
ris,  inquity  animo,....  te  ejusdem  Matri- 
cul&  decet  esse  pastorem.  Baronius  ma- 
tricem  Ecclesiam  hic  interpretatur. 
[**  Omnes  simul  Deum  laudentes  ad 
JScclesiam  Matriculam  pervenerunt , 
apud  eumdem  Oudalricum  Pertz.  Scrip- 
tor.  tom.  4.  pag.  392.  Occurrit  etiam 
pag.  389.  lin.  27.  qui  locus  infra  exserip- 
tus  est,  ad  lineam  Ex  quibus  haud  obs- 
cure,  etc.  ubi 

**  Matricularii  videntur  esse  Clerici 
ecclesiae  cathedralis,  ut  et  cap.  20.  et 
24.  ibid.  pag.  407.  et  409.  Vide  Matricu- 
lus,  et  supra  ad  lineam  Apud  Scriptorest 
etc. 

Matricularii,  Pauperes  in  matricu- 
lam reiati.  Glossae  Isidori  :  Matricula- 
rius,  pauper,  inops.  Charta  DagobertL 
Regis  apud  Doulbletum  pag.  669.  677  : 
Ad  Matricularios  domni  Dionysii  Marty- 
ris...  qui  ad  ipsa  Basilica,  vel  infra  ejus 
atrio  ad  matriculas  residere  videntur. 
Quippe  pauperes  ad  Ecclesiae  fores  sta- 
bant,  stipem  expectantes,  vel  postulan- 
tes.  S.  Hieronym.  Epist.22.cap.  13:  Vidi 
nuper  nobilissimam  Romanorum  mulie- 
rem  in  Basilica  B.  Petri,  semiviris  ante- 
cedentibus,  quo  religiosior  putaretur,  sin- 
gulos  nummos  disperare  pauperibus,  etc. 
Alia  Zuentebulchi  Regis,  apud  eumd. 
Doublet,  pag.  809  :  Ad  usus  pauperum 
et  Matriculariorum,  etc.  Gregorius  Tu- 
ron. lib.  7.  cap.  29  :  Nonnulli  etiam  Ma- 
triculariorum et  reliquorum  pauperum, 
etc.  Acta  Episcopor.  Cenoman.  pag.  111. 
ubi  de  Xenodochio  :  Et  hoc  constituit,  ut 
omnes  adventantes  inibì  omnia  necessaria 
sumerent ,  ibique  monachos  regulariter 
degere  constituit,  et  Matricularios  numero 
et  tenore,  quo  in  ejus  continetur  testa- 
mento, et  ipsum  synodochium  suse  sedis 
Ecclesiae  subjugatum,  atque  suis  successo- 
soribus  possidendum  futuris  temporibus 
more  Canonico  atque  Ecclesiastico  dere- 
liquit.  Vita  S.  Arnulfl  Episc.  Metensis 
cap.  14  :  M atricularii  seu  c&teri  pauperes. 
Hincmarus  Remensis  apud  Flodoardum 
lib.  3.  cap.  26  :  Dictum  est  mihi,  quod 
Matricularios  a  ministro  meo  constitutos 
de  illa  matricula  ej ecisti,  et  ibi  Bovarium 
misisti,  et  prò  illa  matricula  in  pretto 
unum  asinum  accepisti.  Idem  Hincma- 
rus in  Capitulis  de  Rebus  Magistri,  etc. 


cap.  17  :  Ut  Matricularios  habeat  juxta 
qualitatem  loci,  non  bubulcos  aut  porca- 
rios,  sed  debiles  et  pauperes  de  eodem 
dominio.  Ad  de  eumdem  in  Capitulis 
Synodi  Remens.  ann.  874.  cap.  2.  Al- 
dhelmus  de  Laudibus  virginitatis  :  Sed 
omne  patrimonium  et  ornamentorum 
gloriam,  tam  discriminalia  capitum,  et 
periscelides  crurum,  quam  olfactoriola 
nardi,  et  crepundia  collo  gemmi  feris  lu- 
nulis  pendentia  ad  stipem  mancis  et  Ma- 
triculariis prodiga  liberalxtate  contuie' 
runt.  Flodoardus  lib.  1.  Hist.  Rem.  cap. 
20  :  Quo  perveniens,  cibariis,  quee  detulit, 
Matricularios  pavit.  Conventus  Pistensis 
ann.  864.  tom.  2.  Spicilegii  Acheriani 
pag.  590  :  Ad  stipendium  Matriculario- 
rum, quos  Nonnones  vocant.  Adde  Gesta 
Dagoberti  Regis  cap.  35.  Aimoin.  lib.  4. 
Hist.  Frane,  cap.  33.  Hist.  Trenorchien- 
sem  Chiffletii  pag.  220.  etc. 

Primicerh  Matrigularum,  Qui  ex 
ipsis  matriculariis  deligebantur,  quo 
aliorum  vivendi  ratìoni  invigilarent, 
apud  Chrodegangum  in  Regula  Cano- 
nicor.  Metensium  cap.  ult.  ubi  multa 
de  Matriculariis,  et  quo  modo  ad  pieta- 
tem  ab  Episcopo  instituerentur. 

Ex  Matriculariis  pauperibus  quidam 
seligebantur  ad  vili  or  a  Ecclesiarum  ad- 
jacentium  munia,  verbi  gratia,  qui 
campanas  pulsarent,  Ecclesiarum  cus- 
todiae  invigilarent,  eas  scoparent  ac 
mundarent,  et  huju smodi,  ita  ut  dein- 
ceps  in  alimonia  mercedem  Ecclesiarum 
obsequiis  totos  se  darent.  Gesta  Dago- 
berti Regis  cap.  30  :  Nam  et  Matriculam 
et  Senodochium,  exteraque  loca  ad  hoc 
ibidem  insti tuit,  ut  pauperes  utriusque 
sexus,  sive  etiam  qui  Sanctorum  ope  sa- 
nitati  danari  dignx  fuissent,  in  reliquum 
ipsius  eleemosynis  sustentati,  qui  vellent, 
in  servitio  ecclesia,  ac  si  prò  gratiarum 
actione,  p&nnanerent.  Apud  Adalardum 
in  Statutis  Corbeiensibus  lib.  1.  cap.  6. 
in  divisione  annonae,  prima  pars  est 
famulorum  vel  matriculariorum  Monas- 
terii  qui  semper,  inquit,  eequaliter  ha- 
bendi  sunt.  [**  Guerardo  in  Glossar. 
Polypt.  Irmin.  Matricularii  in  Statut. 
Corb.,  ubi  occurrunt  praeterea  lib.  1. 
cap.  1.  et  Append.  num.  2.  pag.  336. 
sunt:  Qui  in  Matriculam  ecclesiae  ins- 
cripti  sub  servitiis  quibusdam  in  mo- 
nasterio praestandis,  inibì  tectum,  vic- 
tum ,  vestitum  invenerunt.]  Ejus  modi 
Matriculariorum  vilia  munia  descri- 
buntur  passim.  Epistola  collectionis  in 
Form,  vett.:  Nos  quoque  in  Bei  nomine 
Matricidarii  Sancti  illius,  dum  matutinis 
horis  ad  ostia  ipsius  Ecclesia  observanda 
convenissemus,  etc.  [Miracula  S.  Richariì 
saec.  5.  Bened.  pag.  572  :  Cumque  ipse 
sacer,  quo  beatissimi  Richarii  corpus  pau- 
sai, locus  cselesti  lumine  esset  repletus,... 
ivit  citius  et  suscitavit  unum  de  Matricu- 
lariis, etc]  Alcuinus  Epist.  7.  ex  Mabil- 
lonianis  :  Nos  Matriculares  prò  te  orare 
non  cessamus,  ut,  etc.  Vita  S.  Trudonis 
cap.  26  :  Futi  quidam  vir,  habitans  prope 
Ecclesiam  S.  Trudonis,  propter  excubium 
sacratissimx  aulse,  quem  nos  Matricula- 
rium  vulgo  vocamus,  etc.  Hinc  Alcuinus 
in  Epist.  Matricularium  S.  Martini  se 
inserì  bit,  i.  custodem.  Atque  inde  Ma- 
triculariorum [nostris  Marguilliers]  in 
Ecclesiis  parochialibus  origo,  quorum 
sedes  ideo  ad  Ecclesiae  fores  assignan- 
tur,  quod  eas  observarent  :  vel,  ut  alii 
putant,  quod  Matricularum ,  quse  ad 
ostia  Ecclesiae  erant,  custodes  essent, 
pauperumque  alimoniis  invigilarent  : 
quod  quidem  munus,  seu  onus  ipsis 
Parochianis  postea  attributura.  Chroni- 
con Senoniense  cap.  5  :  Quicunque  vero 


Abbas  sit  Senoniensis Ecclesiarum  S. 

Mauricii,  S.  Joannis  de  Palma....  Matri- 
cularios deponet ,  et  prò  voluntate  sua 
sine  aliqua  contradictione  instituet  et 
destituet.  Vetantur  tamen  Presbyteri 
prò  loco  matricula  quodeunque  xenium, 
vel  servitium  in  messe,  vel  in  quocunque 
suo  servitio  requirere  vel  accipere,  et  Ma- 
triculariis debitam  partem  decimas,  quam 
fideles  prò  peccatis  suis  redimendis  Do- 
mino offerunt,  vendere,  in  Capit.  Hinc- 
mari  Remensis,  datis  in  Synodo  Re- 
mensi  ann.  874.  cap.  2. 

3SP*  Alia  est  Matriculariorum  in  Ec- 
clesiis parochialibus  notio  in  Conc. 
Trevir.  ann.  1310.  apud  Marten.  tom.  4. 
Anecd.  col.  243.  ubi  caput  19.  sic  ins- 
erì bitur:  Pro  MatHculario  habendo  in 
parrochiali  Ecclesia...  Quilibet  presbyter 
pastor,  seu  vicanus,  in  quacumque  paro- 
chiali  Ecclesia  divina  celebrans ,  nisi 
propter  paupertatem  nimiam  et  notoriam 
excusetur,  clericum  vel  personam  saltem 
litteratam  secum  habeat,  qui  sibi  compe- 
tenter  legendo  et  cantando  respondeat  in 
divinis.  Ibi  Matricularius  idem  qui  Ma- 
gister  pagi.  Huc  etiam  spectant  Statuta 
Eccl.  Leodiens.  ann.  1287.  ibid.  col.  851: 
ltem,  statuimus,  quod  nequaquam  laicus 
vel  clericus  uxoralus  instituatur  Matricu- 
larius, ubi  matricula  valet  lx.  solidos 
Leodienses  vel  amplius,  sed  clericus hones- 
tus,  non  uxoratus,  si  haberi  possit. 

*  Matriculariatus,  Matricularii  of- 
ficium.  Arest.  ann.  1391.  in  voi.  8.  ares- 
tor.  parlam.  Paris.:  Quem  censum  matri- 
cularii ecclesiae  Parisiensis  ad  causam  sui 
officii  Matriculariatus  se  habere.....  prx- 
tendebant. 

Matricularii  in  Ecclesiis  Cathedra- 
libus  et  Collegialibus  ex  ordine  Clerico- 
rum  et  Laicorum  erant,  quorum  munia 
ita  exequitur  Historia  Episcopor um 
Autisiodorensium  cap.  59:  Sacrista  pro- 
vider e  tenetur  et  exhibere  Clericum  unum 
Matricularium ,  et  alios,  qui  campanas 
pulsare,  et  ea,  qux  ad  officium  suum  per- 
tinent ,  valeant  exercere  :  Episcopus 
propter  illos  instituit  tres  Matricularios, 
unum  videlicet  Clericum,  quem  attitulavit 
altari  sanctas  Crucis  in  eadem  Ecclesia, 
ut  ibi  servir  et  in  officio  Sacer  dotis,  medie- 
tatem  benefica  ejusdem  altaris  UH  mairi- 
cularias  perpetuo  jure  annectens,  cum 
centum  solidis  in  denariis  Pentecostali- 
bus  de  Varziaco  percipiendis  annuatim, 
et  duos  Laicos ,  quibus  singulis  decem 
libras  in  redditibus  assignavit, 

SS^  Ex  quibus  haud  obscure  colligere 
licet  Matricularios  in  ter  dum  jure  bene- 
fica concessas  fuisse  ;  quod  ut  manifes- 
tius  fiat,  notioraque  Matriculariorum 
munia  habeantur,  quaedam  ex  diversis 
ecclesiis  subjiciemus.  Testameli t.  An- 
seberti  Eduensis  Episc.  ann.  696.  tom. 
4.  Gali.  Christ.  inter  Instr.  col.  44  :  Qua- 
tuor  Matricularios,  qui  ad  ipsum  orato- 
rium  domni  Leodegarii  deserviuntt  ibidem 
instituimus,  ut  totum  victum  atque  vesti- 
tum de  supra  scriptis  rebus  habeanl. 
Charta  ann.  1208.  tom.  2.  Hist.  Eccl. 
Meldens.  pag.  101  :  Statuimus  ut  nulli 
beneficium  ecclesiasticum  habenti  Matri- 

cularia  deinceps  con f erat ur et  juret 

quod  aliud  beneficium  ecclesiasticum  in- 
resìgnata  Matricularia  non  recipiet.  Alia 
ann.  1292.  ibid.  pag.  189:  Statuimus  quod 
quotiescumque  alter am  de  tribus  Matri- 
culariis quas  usque  nunc  in  Meldensi 
Ecclesia  tres  obtinuerunt  clerici....  vacare 
quomodolibet  contigerit,  quod  ex  illa 
Matricularix  fiant  duss.  Matriculariorum 
vero  officia  sic  infra  describuntur  : 
Habébunt,...  curam  pulsationis  campa- 
narum  temporibus  et  horis  debitis,  custo" 


308 


MAT 


MAT 


MAT 


dient  eccclesiam  Meldensem,  et  res  ipsius 
ecclesia  nocte  dieque  ;  ac  in  eadem  eccle- 
sia assidue  pernoctando  jacebunt  ;  ad 
processiones  in  ecclesia  et  extra  pr&ibunt, 
et  alia  facient  ad  pr&ceptum,  dispositio- 
nem  et  ordinationem  Thesaurani  Mei- 
densis.  Codex  MS.  Consuetud.  S.  Augus- 
tini  Lemovic.  fol.  2:  Kant  omnes  ad 
processione™  in  capella,  sicut  est  consue- 
tum,  ita  quod  Matricularius  indutus  de" 
bet  pr&ire  processionem  cum  magna 
Cruce  et  uno  vexillo,  et  Diaconus  indutus 
dalmatica  portare  librum  Éuangeliorum. 
StatutaEccl.  Aniciensis  MSS.  ann.  1410: 
Matricularius  omni  die  Matutinis,  Miss&, 
et  Vesperis  ad  pulsandum  campanas 
chori,  stellam  illuminandum ,  vestimenta 
et  alia  necessaria ,  prout  suo  incumbit 
officio,  ministrandum  incessante?^  per  se 
vel  per  alium  substitutum  teneatur  inte- 
resse. Vita  S.  Udalrici  Episc.  August. 
ssec.  5.  Bened.  pag.  426  :  Cursus  scilicet 
quotidianus  cum  Matriculariis  in  choro 
ejusdem  matriculx  ab  eo  caute  observa- 
batur. 

*  Nostris  Marregliers.  Charta  ann. 
1403.  ex  Bibl.  reg.:  Chanoines  et  Marre- 
gliers de  la  saincte  Chapelle  de  nostre 
palais  royal,  etc.  Margliers,  in  Instr.  ann. 
1406.  ex  ead.  Bibl.  Contresmarregliers 
lais,  in  Ordinat.  ann.  1358.  tom.  3.  Or- 
dinat.  reg.  Frane,  pag.  228.  art.  15.  ubi 
legendum,  Coutres,  Marregliers.  Varia 
Matriculariorum  officia  in  ecclesia  Lug- 
dunensi  referunt  Statuta  MSS.  ejusd. 
eccl.:  Statutum  etiam  fuit,  quod  sacrista 
poneret    Matricularium ,     qui    custodiat 

ecclesiam  die  ac  nocte Matricularius 

etiam  custodit  clavem  unius  archx,  in 
qua  reponuntur...  vestimenta  sacerdotali  a 

ad  opus  Missa?  mojoris  altaris Habet 

etiam  in  custodia  omnem  thesaurum , 
quando  ponitur  super  altare  in  solemni- 
tatibus....  Item  tenetur  custodire  Matricu- 
larius omnia  qua  infra  ecclesiam  sunt,... 
clavem  librorum,  qui  sunt  necessarii  ad 
opus  servitù  ecclesia?.  Officium  Matricula- 
rii  est  illuminare  et  estinguere  omnia  lu- 
minaria... Tenetur  etiam  Matricularius 
facere  officium,  quod  pertinet  ad  ipsum, 
in  propria  persona,  nec  debet  nec  potest 
vicarium  ponere,  nisi  sit  diaconus  vel 
presbyter,  in  officio  suo,  sine  causa  appa- 
rente, scilicet  xgritudinis  vel  minutionis, 
et  semper  debet  esse  paratus  respondere 
cuique  venienti  et  guarenti  se  prò  aliqua 
necessitate.  Omnibus  horis  tenetur  in 
ecclesia  inveniri  sine  maxima  necessi- 
tate... Item  debet  habere  diligentiam  circa 
pulsationem  campanarum .  ut  bene  et 
sine  defectu  pulsentur,  et  ipse  debet  pul- 
sar e,  si  necesse  fuerit;  et  nisi  fecerit, 
gravissime  debet  puniri. 

In  Ecclesia  Parisiensi  Matricularii 
Sacerdotes  seu  Clerici,  quatuor  instituti 
fu  ere  ab  Odone  Episcopo,  ut  constat  ex 
illius  Diplomate  ann.  1204.  quod  habetur 
post  Petrum  Blesensem  pag.  789.  et  in 
M.  Pastorali  lib.  20.  eh.  8.  Exstat  aliud 
ann.  1282.  eodem  lib.  eh.  220.  ubi  de 
eorum  officio  agi  tur.  Vide  Sammartha- 
nos  in  Episcopis  Aginnensibus  n.  29.  De 
matriculariis  vero  Laicis  ejusdem  Ec- 
clesia Parisiensis,  ita  Odo  Episcopus 
in  eadem  Charta  anni  1204  :  Si  vero 
major  Matricularius  Laicus  circa  sérvi- 
tium  Ecclesia?  ossiduitatem  non  fecerit, 
prò  se  servitorem  idoneum  providebit,  qui 
cum  tribus  residuis  Matriculariis  tam 
circa  pulsationem  campanarum ,  quam 
alia,  c/ua?  ipsis  incumbunt  agenda,  Matri- 
cularii supplebit  officium.  Is  autem  ra- 
tione  Matricularia  homagium  praestabat 
Episcopo.  Tabular.  Ecclesiae  Parisiens. 
ex  Bibl.  Puteana  sub  ann.  1278  :  Joannes 


dictus  de  Crolent  Matricularius  in  Eccle- 
sia Parisiensi  fecit  homagium  ligium 
Episcopo  Parisiensi  prò  Matricularia 
Ecclesia  prmdictse.  In  Charta  ann.  1255. 
ult.  Aug.  in  Regesto  Memorialium  Ca- 
mera Comput.  Paris,  signato  C.  fol. 
161  :  In  sancia  Capella  Regis  sunt  tres 
Canonici  Matricularii  ratione  prebenda- 
rum  suarurn,  qui  suos  Clericos  deputant 
loco  sui  ad  custodiam  Ecclesia?  nocte  et 
die,  et  ad  custodiam  rerum  et  ornamento- 
rum  Capette.  De  matriculariis  Clericis 
et  Laicis  in  Ecclesia  Aurelian.  vide 
Hubertum  in  Hist.  Ecciesiae  S.  Aniani 
pag.  65. 

if  [De  Matriculariis  in  ecclesia  Pari- 
siensi vide  Cartular.  N,  D.  Par.  p.  p. 
Guerard,  t.  I,  praef.  p.  clxxji-clxxvi.] 

Matricularii  vero  in  Monasteriis 
officium  sic  describit  liber  Ordinis  S. 
Victoris  Parisiensis  MS.  cap.  21  :  Sa- 
crista socium  et  coadjutorem  habere  debet 
Matricularium  Ecclesia? •,  ad  cujus  officium 
specialiter  pertinet  horas  canonicas,  nocte 
et  die  ad  diyinum  Officium  célebrandum 
custodire,  signa  pulsare ,  horologium  tem- 
perare, ad  matutinas}  et  in  a?state  post 
meridianam  ad  excitandos  Fratres  in 
dormitorio,  nolam  pulsare,  ostia  Ecclesise 
statuto  tempore  claudere  et  aperire ,  et 
his,  qui  vel  ad  januas  Ecclesise  vel  chori 
pulsant,  ad  eorum  causam  cognoscendam 
occurrere...  Matricularius  adjuvare  debet 
Sacristam  in  Ecclesia  scopa nda,  in  lam- 
padibus  lavandis  et  pr&parandis,  etc.  In 
Ecclesia  tres  semper  ad  minus  dormire 
debent,  videlicet  Sacrista,  Matricularius, 
et  tertius.  cui  Abbas  injunxerit,  etc.  Vide 
Sugerium  de  Administr.  sua  cap.  5. 
Chartam  ejusdem  apud  Doubletum  pag. 
874.  [et  Bernardum  Mon.  in  Ord.  Clu- 
niac.  part.  1.  cap.  68.] 

}  Matricularii,  nude  prò  Monachi. 
Miracula  S.  Vedasti  cap.  9.  ssec.  4.  Be- 
ned. part.  1.  pag.  603  :  Comes  Atrebaten- 
sis  provincia,  nomine  Teutboldus,  ambie- 
bat  Fratribus  auferre  quamdam  culturatn 
cum  horto.......  et  ecce  conglobati  palatii 

Proceres  auferunt  Matriculariis,  quod 
collatura  est  a  fidelibus. 

Matricularii  Nutricarii.  Vide  Nu- 
tricarii. 

1  Matriculatus,  ut  Matricularius. 
Bulla  Innocentii  Vili.  PP.  ann.  1484. 
in  Contin.  magni  Bull.  Rom.  pag.  290  : 
Non  liceat  nisi  rectori  parva  fabrica, 
procuratoribus  capituli,  et  cleris  chori  ac 
Matriculatis  dieta?  ecclesia,  qui  prò  nego- 
tiis  peragendis  possint  intrare  et  exire, 
etc. 

Matricularii,  Diaconissse,  Presby- 
ter ae,  viduae.  quae  in  matriculam  Eccie- 
siae relatae,  beneficiis  et  redditibus  Ec- 
cl esiasticis  alebantur.  Isidorus  Mercator 
in  Concilio  Laodic.  can.  11  :  Mulieres, 
qua  apud  Gracos  Presbyter  a  appellan- 
tur,  apud  nos  autem  vidua,  seniores,  et 
Matricularia  nominantur,  in  Ecclesia 
constituì  non  debere.  Flodoardus  lib.  1. 
Histor.  Remensis  cap.  9  :  Deputat  et  so- 
lidos  20.  ad  ejusdem  Ecclesia?  reparatio- 
nem,....  Sanctimonialibus  et  viduis  in 
Matricula  positis  solidos  tres. 

Matricularia,  Officium  Matricula- 
rii. Vide  supra. 

*  MATRICULARES  Avvocati,  Ecclesi33 
scilicet  matricis  seu  cathedralis.  Vide 
in  Advocati  pag.  111.  col.  1. 

1  MATRICULUS,  Clericus  matricis  Ec- 
clesise seu  Cathedralis.  Acta  S.  Udalrici 
tom.  2.  Julii  pag.  104.  [*»  apud  Pertz. 
pag.  393.  lin.  11.  cap.  4.]  :  Ibi  mensas  tres 
omni  decore  praparatas  invenit ,  unam 
cui  ille,  cum   quibus   volebat,    adsedere 


solebat,  et  aliam  Matriculis,  tertiam  con- 
gregai ioni  S.  Afra. 

j  MATRICUM,  prò  Matricula  seu  cata- 
logus  pauperum.  Testamentum  Berti- 
chramni  apud  Mabill.  tom.  3.  Analect. 
pag.  117  :  in  usibus  sancta?  basilica  et 
monasterii  sui,  sive  alimonia  Canonico- 
rum  vel  pauperum,  qui  ad  ipsam  basili- 
cam  sane  tam  ad  Matrico  sedere  videntur, 
victus  et  vestitus  per  singulos  annos  suf- 
ficiente** ministretur.  Vide  Matricula. 

1  MATRIGUS.  Festus  :  Matrici  cognomi- 
nantur  homines  malarum  magnarum  at- 
que  oribus  late  patentibus.  Udì  Scaliger 
legendum  censet  Mattici,  quod  veteres 
Graeci  maxillas  vocarent  [AarrOac. 

*  MATRIFILIAS,  Sanctimoniales  nun- 
cupantur,  in  Translat.  S.  Glodes.  tom. 
6.  Jul.  pag.  214.  col.  1  :  Veluti  Matrifilias, 
ut  viventes  devotis  obsequìis,  ita  seculo 
functas  sub  tempus  glorificationis  sua? 
debita  corporis  videas  adkarere  quiete. 

1  MATRIG0LARIA,  prò  Matricula,  in 
Charta  Chlotarii  III.  Reg.  Frane,  ann. 
670.  tom.  1.  Annal.  Benedict.  pag.  693  : 
Villas  ipsas  ipsi  Matrig  otaria,  unde  sub- 
stancia  viditur  habire,  tempure  presente 
asserint  possedire  vel  domenare.  Hinc 
Matrigolarius  ibidem  prò  Matricularius, 

1  MATRILOCUS ,  Ecclesia  matrix,  a 
qua  aliae  dependent.  Charta  G.  Abbatis 
Septem-fontium  ann.  1200.  ex  Chartul. 
S.  Nicasii  Rem.:  Quia  Burys  Matrilocus 
est,  et  Wimbeis  ejusdem  Matriloci  ca- 
pella. 

*  MATRIL0GIUM,  Necrologium  seu 
Obituari  uni,  prò  Martyrologium,  nostris 
etiam  M dtrologe.  Charta  ann.  1467.  ad 
calcem    Necrolog.    Paris.    MS.:    Quam 

domum ad  annuum  redditum  deeem 

librarum  Parisiensium distribuenda- 

rum  anno  quolibet  manualiter  in  dictis 
Missa  et  anniversario,  modo  et  forma 
contentis  in  registro  super  hoc  in  Matri- 
logio  dieta?  ecclesia?  nostrae  confecto,  nobis 
redliter  tradiderit.  Alia  ann.  1389.  in 
Reg.  138.  Chartoph.  reg.  eh.  28  :  Et  aussi 
ou  Matrologe  de  Véglise  S.  G-ermain 
(TAuxerrois)  sera  enregistré  le  jour  du 
trespassement  dudit  feu  M.  Guillaume. 
Vide  suora  Martilogium. 

MATRlMIS,  prò  Matrìmus,  qui  matrem 
habet  adhuc  superstitem.  [GIoss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.:  Matrimis ,  semblant  à 
mere,  ou  qui  survit  sa  mere.]  S.  Gerard us 
Abb.  Silvae  Major,  in  Vita  S.  Adalardi 
cap.  6.  n.  27  :  Recepto  patre  fiunt  Matri- 
mes  orphani ,  gubernatorem  recipiunt 
vidux  et  pupilli.  Vide  Petrum  Pithoeum 
ad  Collationem  Legis  MosaicaB  tit.  16. 

«  MATRIMONIALE,  Matrimonium. 
Charta  ann.  1178.  tom.  1.  Probat.  Hist. 
Brit.  col.  672  :  Exceptis  oblationibus  con- 
fessionum  in  Quadragesima,  oblationibus 
purificationum,  oblationibus  Matrimonia- 
lium,  oblationibus  sponsi  et  sponsx,  etc. 

T  1.  MATRIMONIALIS,  Ad  matrimo- 
nium pertinens.  Tabulas  matrimoniales, 
apud  Jul.  Firmicum  lib.  7.  cap.  17. 

*  2.  MATRIMONIALIS,  Ex  legitimo 
matrimonio  ortus.  Chartul.  Major,  mo- 
nast.  prò  pago  Vindoc.  eh.  121  :  Nosse 
debebiiis....  Robertum  quemdam  et  Rugo- 
nem  fratrem  ejus,  Isembardum  quoque 
istorum  amborum  non  Matrimonialem 
fratrem,  etc.  Vide  Maritalis. 

1.  MATRIMONIALITER.  Passio  S.  Eu- 
1  aliae  Virginis  MS,:  Hsec  ergo  virgo  Irtis- 
sima Sanctimonialis  puella  Beo  timorata, 
atque  Matrimonialiter  edocta ,  annorum 
circiter  tredecim,  etc.  An  a  matre ,  vel 
ut  liberi  e  matrimonio  nati  educari  so- 
lente Vide  Dextrum  Bivarii  pag.  348. 

1  2.  MATRIMONIALITER  CONTRAHERE, 
In  uxorem  ducere.  Charta  Henrici  III. 


MAT 


MAT 


MAT 


309 


Reg.  Angl.  ann.  1254.  apud  Rymer.  torti. 
1.  pag.  520  :  Etiam  super  sancta  Dei 
Evangelia  juramus,  quod  nos  cum  inclyta 
Alienora  preecellentis  Regis  Castellai  et 
Legionis  sor  or  e,  Matrimonialiter  contra- 
hetnus,  et  ex  nunc  in  eam,  quantum  in 
nobis  est,  tanquam  in  uxorem  legitimam 
consentimus,  et  hoc  etiam  per  sacramen- 
tum  confirmamus.  Charta  Oasimiri  Reg. 
Poloni»  ann.  1341.  apud  Ludewig.  tom. 
5.  Reliq.  MSS.  pag.  502  :  Cum  serenissi- 

mu8  Princeps inclitam  Margaretam 

Comitissam  Palatinatus  Rheni....  dudum 
nomine  juramenti  tradere  promiserit 
Matrimonialiter  in  uxorem.  Matrimonia- 
liter copulare,  prò  matrimonio  jungere, 
in  Statutis  MSS.  Augerii  Episc.  Conse- 
ran.  secalo  13. 

MATRIMONIARE,  Matrimonio  jungere, 
in  Lege  Longob.  lib.  2.  tit.  1.  §  8.  et 
in  Edicto  Rotharis  Regis  tit.  89.  §  1. 
[*>  223.] 

MATRIMONIUM,  Uxor.  Marcellus  Em- 
pir, cap.  13  :  Augustam  constai  hoc  usam 
Messalìnam ,  deinde  aliorum  Caesarum 
Matrimonia  hoc  dentifricio  usa  sunt.  Sul- 
pitius  Severus  lib.  1.  Hist.:  Ac  naturss 
suse  originisque  degeneres,  relictis  supe- 
rioribus,  quorum  incolte  erant,  Matrimo- 
niis  se  mortalibus  miscuerunt.  Eodem 
libfo:  Disciplìnaeque  immemor,  Matrimo- 
nia ex  victis  assumere occozpit.  Ita 

ibidem  Conjugium  eadem  notìone  usur- 
pat: Cum  adversum  interdictum  Dei  ex 
alienigenis  Conjugia  cepisset.  Ut  un  tur 
Sue  toni  us  in  Caligula  cap.  25.  Florus 
Hb.  1.  cap.  1.  Justinus  lib.  3.  ubi  de 
Lycurgo,  et  Augustinus  Serm.  185.  Ita 
Ammianus  lib.  17.  conjugium  usurpat, 
ubi  de  terrae  motu  Nicomediensi  :  Inte- 
rim clamoribus  variis  excelsa  culmina 
resultabant ,  queritantium  Conjugium, 
liberosque,  et  si  quid  necessitudinis  arde 
constringit.  Sic  idem  Scriptor  Sacerdo- 
tium,  prò  Sacerdote  usurpat  ibidem 
pag.  98. 

Matrimoniorùm  Commutatio.  Vide 
Uxorare. 

Matrimonium,  prò  bonis  ex  succes- 
sione materna  :  Matrimoine.  Biens  ma- 
trimoniaux,  in  Consuetudine  Juliodu- 
nensi  cap.  25.  art.  1.  cap.  29.  art.  23. 
Materna  bona,  in  Legibus  Wisigoth.  lib. 
4.  tit.  2.  %  5. 13.  Vetus  Charta  apud  Will. 
Hedam  in  Bernulpho  Episcopo  Trajec- 
tensi  :  Cum  omni  ha^r editale  patrimonii 
et 'Matrimonìi  sui,  etc.  Innocenti  us  III. 
lib.  1.  Epistol.  pag.  124  :  Cum  in  diversis 
Ecclesiis  jus  obtmeat  patronatusf  in  qua- 
dam  Capella  sua  de  Rupetra,  qu&  est  in 
suo  propìzio  Matrimonio  constructa,...  pro- 
posuit  Canonicos  instituere  seculares. 
Usos  hac  voce  eadem  notione  Suetonium, 
Valerium  Maximum,  et  Senecam,  qui- 
dam contendunt,  tametsi  secusvideatur 
Casaubono  ad  Suetonium,  [qui  eos  ex 
corrupta  codicum  lectione  deceptos  exis- 
timat.  Vide  Christoph.  Colerum  Parerg. 
cap.  6.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Anjou  oul  et  le  Mainane  de  son  droìl  patremoingne, 
Normanz  et  Engleiz  out  de  son  droit  Malremoingne.J 

1  MATRIMONIUM    CONTRADIGTUM,  In- 

terdictum,  vetitum.  Charta  ann.  1212. 
tom.  2.  Hist.  Eccles.  Meldens.  pag.  102  : 
Abbas  Resbacensis...  exercebit  jurisdictw- 
nem,  quatuor  exceptis,  videlicet  crimine 
haereseos,  sacrilegio,  contradiclo  Matrimo- 
nio, et  p&nitentiis  qux  ad  Episcopum 
pertinente  Vide  Contradicere. 

1  MATRIMONIUM  PR-E8UMPTUM,   Voca- 

tur  quando  cognoscit  quis  carnaliter  spon- 
sam,  cum  qua  sponsatia  fecerat  de  futuro, 
in  Statutis  Eccles.  Cadurc.  et  aliarum 
apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  719. 


ubi  et  matrìmonii  etymon  sic  proponi  - 
tur  :  Dicitur  autem  matrimonium  matris 
munium,  id  est  officium.  Et  denominatur 
magis  a  matre  quam  apatre,  quia  in  prin- 
cipaliori  bono  matrimonìi  ,  scilicet  in 
prole,  magis  laborat  quam  pater  :  nam 
proles  ante  partum  est  matri  onerosa,  in 
partu  dolorosa,  et  post  partum  laboriosa. 

*  Matrimonium  Tale  Quale.  Nos- 
tris  Tel  quel  despectum  sonat  ;  unde 
Matrimonium  tale  quale  conjugium  im- 
par  et  dign itati  persona  non  conveniens 
significare  videtur  ;  veruni  hic  opposito 
sensu  intelligendum  opinor  :  quando- 
quidem  materna  h aereditate  neptem  pri- 
vare tentat  amita,  quod  illa  non  dicebat 
se  natam  ex  matrimonio  tali  quali  dece- 
bat  ;  atque  proinde  legitimam  se  esse 
matris  haereaem.  Assis.  Fales.  ann.  1236. 
in  Reg.  S.  Justi  ex  Cam.  Comput.  Pa- 
ris, fol.  20.  v°.  col.  1  :  Amita  petens  breve 
de  nova  escaeta  tanquam  propinquior  hse- 
res,  debebat  habere  sesinam  de  hxr  editate 
soroHs  Slide,  contra  neptem  sesitam,  prò 
eo  quod  neptis  non  dicebat  se  natam  ex 
Matrimonio  tali  quali. 

*  A  Lat.  Matrimonium,  nostri  Matri- 
moine,  prò  vulgarì  Mariage,  dixerunt. 
Lit.  remiss.  ann.  1408.  in  Reg.  162.  Char- 
toph.  reg.  eh.  212  :  Frere  Guillaume  de 
S,  Benoit  religieux  du  mouslier  S.  Mar- 
tial  de  Limoges,. . .  nez  de  bons  parens  et 
de  log  al  et  légitime  Matrimoine,  etc. 

e  Matrimonium  contra h ere  cum  ca- 
pite damnato  si  puella  offerret,  reum  a 
morte  liberabat,modo  li  terse  remissionis 
a  rege  concederentur.  Lit.  remiss.  ann. 
1382.  in  Reg.  121.  Chartoph.  reg.  eh.  271  : 
Hennequin  Doutart  a  esté  condempné  par 
nos  hommes  liges  jugans  en  nostre  cour 
à  Péronne...  à  estre  traine  et  pendu.  Pour 
lequel  jugement  entériner,il  a  esté  trayné 
et  mene  en  une  charette  par  le  pendeur 
jusques  au  gibet  et  lui  fut  mis  la  hart  au 
col  ;  et  lors  vint  illeaques  Jehennete  Mour- 
chon,  dite  Rébaude,  josne  fille,  née  de  la 
ville  de  Hamaincourt,  en  supplì ant  et  re- 
quérant  audit  prévost  ou  son  lieutenant 
que  ledit  Doutart  elle  peust  avoir  à  ma- 
riage, ou  cas  qu'il  nous  plairoit  ;parquoy 
il  fu  ramené  et  remis  ès  dites  prisons.... 
Par  la  teneur  de  ces  lettres  remettons, 
pardonnons  et  quittons  le  fait  et  cas  des- 
sus  dit.  Ejusdem  moris  alia  exempla  ha- 
bentur  in  Lit.  ann.  1376.  ex  Reg.  109. 
eh.  49.  et 276.  Reg.  150.  eh.  144.  rursum 
in  aliis  ann.  1419.  Consule  Chasseneuz  in 
Consuet.  Burg.  de  Justi tiis  rubr.  1.  §  v. 
num.  96.  et  99.  pag.  239. 

*  Matrimonium  di  ri  mi  tur,  cum  unus 
conjugum  inhabilis  probatur  ad  actum 
matrìmonii.  Lit.  ann.  1373.  in  Reg.  105. 
Chartoph.  reg.  eh.  173  :  Et  il  soit  advenu, 
depuis  que  lodile  maison  fu  ainsi  rédifiée 
par  ledit  Thevenin,  que  sépairation  ait 
esté  faite  par  la  court  de  VEglise  de  lui  et 
de  ladite  Gillon  sa  femmet  pour  ce  que 
trouvé  fu  que  icelle  n'estoit  pas  abile  d'a- 
voir  compaignie  d'omme,  par  la  f aulte 
d'elle,  etc. 

°  Matrimonialis  Benedictio  ,  quia 
sacramentalis  est,  iter  ari  non  debety  in 
Stat.  MSS.  S.  Fiori  fol.  5.  Cujus  decisio- 
nis  ratio  subjicitur  ibid.  fol.  32.  v°;  Quia 
caro  semel  benedicta  trahit  ad  se  non  be- 
nedictam  ;  cum  per  carnalem  conjunctio- 
nem  effecti  fuerint  uaa  caro...  Sacerdos 
vero,  qui  contrarìum  fecerit,  ab  officio 
beneficioque  est  suspensus  et  de  jure  ad 
sedem  Apostolicam  mittendus.  Theologis 
haud  sane  probabitur  quod  legitur  in 
iisdem  Stat.  :  Quia  non  per  hoc  sacra- 
mentum  (matrimonìi)  confertur  gratta, 
sed  per  alia  sacramenta.  Tempus  vero, 
quo  concedenda  est  benedictio  nuptialis 


definitur  ibid.  fol.  32  :  In  fine  Miss&  be- 
nediclionem  recipiunt  nuptialem,  post- 
quam  sacerdos  susceperit  C liristi  corpus 
et  sanguinem,  et  non  ante,  ut  in  Missali- 
bus  continetur. 

*  Matrimonium,  Conjonctio,  permis- 
tio.  Arnauldus  in  Rosar.  MS.  lib.  2.  cap. 
8  :  Aqua  tamen  abluit  et  dealbat  terram, 
faciens  Matrimonium  tincturarum. 

*  MATRIMONIZARE,  Matrimonio  jun- 
gere, vel  dotem  assignare.  Charta  ann. 
1356.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  757  : 
Pro  adjuvando  eum  ad  maritandum  sea 
Matrùnonizandum  tre*  filias  quas  habet, 
jus  et  obligationes  preedictas...  donamus 
et  remittimus.  Vide  Matrimoniare. 

1.  MATRI  N  A.  Jo.  de  Jan  uà  :  Matrina, 
qum  aliquem  de  sacro  fonte  levat,  vel  in 
Ecclesìam  introduca  ,  Gallis  Maraine. 
Matrina  spiritalis  de  Fonte  et  Confirma- 
tione,  in  Synodo  Metensi  ann.  753.  cap. 
1.  et  in  Capit.  Caroli  M.  lib.  5.  cap.  7. 
[**  9.]  Mater  spiritalis,  apud  Aimoinum 
lib.  3.  Hist.  e.  6. 

*  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Matrina,  marraine,  qui  lieve  l'enfant  des 
fons.  Invenitur  etiam  pour  marratre. 
Aliud  Provine.  Lat.  ex  Cod.  7657  :  May" 
rina,  Prov.  Matrina. 

'  2.  MATRINA,  Noverca.  Jo.  de  Jan  uà, 
Matrina  ,  noverca,  Italis  Matrigna.  In 
Leg.  Longobard.  lib.  2.  tit.  8.  %  3. 
[*>  Luitpr.  32.  (5,  3.)] 

Matrinia,  Eadem  notione.  Capi  tu - 
lare  Arechis  PrincipisBenevent.  editum 
a  Camillo  Peregrino,  cap.  8  :  Qui  de  in- 
certo  matrimonio  nascuntur,  ex  nuverca, 
id  est,  Matrinia,  aut  previgna,  id  est, 
filiastra  vel  cognata ,  etc.  Tabularium 
Casauriense  ann.  13.  Ludovici  Imp.  In- 
die t.  11  :  Sicut  ipse  Waldepertus  praedic- 
tam  curtem  cum  pertinentiis  suis  Areldi 
Matriniae  suae  in  portionem  dedit  per  ejus 
morgincaph.  Ad  de  Edictutn  Rotharis  Re- 
gis tit.  61.  §  3.  tit.  68.  |  1.  [w>  169.  185.] 
et  Legem  Longob.  lib.  2.  tit.  14.  §  12. 
Vett.  Glossae  pag.  331  :  Materna,  ^Tpta. 
Legendum,  Matrina,  piyjTpia. 

^c  MATRIS,  [Matrix  :  «  Matris,  mar  ri  s.  » 
(Gloss.  Lat.  Gali.  Bibl.  Insul.  E.  36, 
XV.  s.)1 

T  MATRISANIMOLA,  Papide,  est  genus 
herbae  sic  dieta  quod  menstrua  moveat, 
quae  alio  nomine  Erpillus  dicitur. 

1.  MATRIX.  Gloss.  Graec.  Lat.  :  Bpe- 
6:ov,  Matrix.  Ita  Cod.  MS.  prò  Oratrix. 
[a©  ubi  Matrix  prò  Matricula.  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.  in  Bps6(ov  col. 
226.] 

Vacc&  Matrices, in  Fleta  lib.  2.  cap.  76. 
§  10.  Oves,  Bidentes  Matrices,  cap.  79.  |4. 
8.  12.  cap.  80.  §  2. 

Matrix  Ecclesia.  Vide  Ecclesia. 

--2.  MATRIX,  Alveus.  Charta  ann.  1394. 
in  Reg.  149.  Chartoph.  reg.  eh.  78  :  Qui 
(reccusj  est  qu&dam  modica  pars  dicti 
fluminis  Eraudi,  alibi  extra  principalem 
Matricem  fluminis  ejusdem.  Vide  supra 
Mater  3. 

MATR0GES,  [Lacus,  stagna,  ubi  aqua 

grò  conficiendo  sale  reservatur.  Charta 
aroli  Simplicis  Regis  Frane,  ann.  898.] 
tom.  13.  SdìcìI.  Acher.  pag.  265  :  [Cxim 
illorum  salinas,  et  Matroces,  et  corzoriis, 
vel  adjacentiis  eorum.  Charta  Petri  Co- 
mit.  Biterr.  ann.  1054.  Append.  Marcae 
Hisp.  col.  1100  :  Donamus  nos...  piscato- 
ria fluminis  et  mari,  seu  rivis  atque  sali- 
nis,  cum  cortoriis  et  Matrocibus  et  plani- 
tiis,  etc.  Vide  Matres.] 

*  MATROCIUS,  f.  prò  Matracius,  a  Gal- 
lico Matras,  Telum  vel  missile.  Lit.  re- 
miss, ann.  1455.  in  Reg.  189.  Chartoph. 
reg.  eh.  28  :  Tetendit  balistam  quam  ha- 


310 


MAT 


MAT 


MAT 


bebat  et  cum  Matrocio  dedit  super  capud 
dicli  hominis.  Vide  supra  Matarus. 

MATRONA  ,  Uxor.  Glossae  antiqua 
MSS.  :  Uxor,  Matrona,  conjux.  Idatius  in 
Fastis  de  Oynegio  Oonsule  :  Cum  magno 
fietu  totius  populi  civitatis  deductum  est 
corpus  ejus  ad  Apostolos  14.  Kal.  Aprii,  et 
post  annum  trans lulit  eum  Matrona  ejus 
Achantia  ad  Hispanias  pedestre,  Julius 
Africanus  lib.  9.  Histor.  Apost.  pag.  115: 
Treptia,  quas  erat  uxor  Regis,  et  Mygdo- 
nia  Ckarisii  Matrona,  etc.  Historia  S. 
Appollinaris  Mart.  :  Matrona  vero  cujus- 
dam  Tribuni  milttum  nomine  Thecla,  etc. 
Messianus  in  Vita  S.  Csesarii  Arelat.  : 
Illustrissima  feminarum  Agressia  Ma- 
trona ejusdem  viri ,  (Li beri i  Patricii.) 
Charta  ami.  579.  ex  Tabulano  S.  Beni- 
gni Divion.  :  Godimi 8  et  Matrona  sua 
Lantrudis.  Alia  ann.  632  :  Ego  illustri» 
vir  Ermenbertus,  ejusque  Matrona  Erme- 
noara,  etc.  Exstant  apud  Perardum  in 
Burgundicis  pag.  5.  7.  Tabular.  S.  Vi- 
toni  Virdun.  pag.  1  :  Illuster  vir  Pipinus 
ejusque  illustra  Matrona  Pleetudris. 
[Charta  Theoderici  Regis  ann.  677.  tom. 
3.  Gali.  Ohrist.  inter  Instr.  col.  28  :  Per 
consensum  vel  voluntatem  illustris  viri 
Amai f ridi,  vel  Matronas  ipsius  Childeber- 
tanee  seu  et  filies  eorum  Aurianae  Abbatis- 
sas,  etc]  AddeGennadium  de  Ecclesiast. 
dogmat.  cap.  72.  Usus  est  etiam.Martia- 
lis  lib.  8.  Epigram.  12  : 

Inferìor  Matrona  suo  Bit,  Prisco,  marito, 
Non  aliter  fueriut  femina  virque  pares. 

Vide  Dionysium  Salvaingum  in  Ibin. 
pag.  71.  [et  infra  Matroneum.] 

Matronari.  Archithrenius  lib.  8. 
cap.  6  : 

Promhiet  in  speda  Majestas,  sobrius  oris 
Matronatur  honor. 

Matrona,  prò  Matrix.  Matth.  Paris 
ann.  1248  :  Cathedralis  Ecclesia  B.  Petri 
in  Colonia,  quas  est  omnium  Ecclesiarum, 
aux  sunt  in  Alemannia,  quasi  Mater  et 
Matrona,  usque  ad  muros  incendio  est 
consumpta. 

1  Matrona,  Patrona.  Vita  B.  Colum- 
baB  Reatina  tom.  5  Maii  pag.  360  *  :  Imi- 
tata pariter  est  Senensem  iUarn  eximiam 
virgmem  Catharinam,  alumnam  ejus  et 
Malronam. 

1  MATRONARE.  Vide  Matrona. 

Ì  MATRONATUS ,  Matronalis  habitus. 
Apul.  Metamorph.  lib.  4  :  TJnicam  virai- 
nem  filio  liberali,  et,  ut  Matronatus  ejus 
indicabat ,  summatem  ejus  regionis,... 
mcerentem,  et  crines  cum  veste  sua  lace- 
rantem  advehebant.  A  Hi  conditionem 
matronae  interpretantur. 

MATRONEUM.  Anastasius  in  Symma- 
cho  PP.  :  Apud  B.  Apostolum  Paidum... 
cameram  fecit  et  matroneum.  Idem  in 
Gregorio  IV  :  Presbyterium  amplum  ope- 
rosi operis  funditus  construxit,  cui  ex 
Septentrionali  plaga  lapidibus  circa  sep- 
tum  Matroneum  adposuit.  [Hinc  emen- 
dandus  idem  Anastasius  in  Leone  III  : 
Malronam  vero  ipsius  Lateranensis  Pa- 
triarchii  quas  extenditur  a  campo,  et  ultra 
imagines  Apostolorum,  etc.  Ubi  leg.  Ma- 
troneum.] Eadem  Ecclesiae  pars  videtur, 
quae  pars  matronarum  dicitur  in  ordine 
Romano,  pars  mulierumt  pars  femina- 
rum, ibidem  et  apud  eumdem  Anas- 
tas.  pag.  61;  118.  155.  in  qua  scilicet 
consiste  bant  matronge  et  mulieres. 
Vide  notas  nostras  ad  Alexiadem  pag. 
420.  421. 

T  MATRONICARIUS  ,  Cui  matronarum 
viduarum,  quae  ad  Ecclesiae  ministerium 
erant  adlectae,  vel  quae  Ecclesiae  stipen- 
diis  alebantur,  cura  demandata  erat. 


Vita  S.  Stephani  Sabaitae  tom.  3.  Julii 
pag.  572  :  Audivi  et  alium  quemdam  reli- 
ligiosas  vitas  monachum ,  eumdemque 
Chris  ti  Dei  nostri  resurrectionis  presby- 
terum  ac  Matronicarium,  genere  Alexan- 
drinum. 

1  MATRUELIS,  Ex  matris  fratre  natus, 
in  leg.  1.  Dig.  ad  leg.  Pomp.  de  paricid. 
(48,  9.)  Aurei.  Victor,  de  Orig.  Rom.  cap. 
13  :  Turnus  Matruelis  Amatae.  Gloss.  Lat. 
Gali.  S angerm.  :  Matruelis ,  marratre , 
Malistrue  et  hoc  Matruele,  pertinens  ad 
marteram  (1.  mater  ter  am)  Matrueles,  filz 
ou  filles  de  marratre. 

1  MATSELDE,  Prgestatio  ad  bellorum 
exbensas.  Vide  in  Hostis. 

fi.  MATTA,  Mensura  annonae,  quae 
pretii  loco  molitoribus  exhibetur,  Gali. 
Mouture.  [<*©  Eadem  quae  German.  ho  die 
Mette.  Vide  Haltaus.  Glossar.  Germ. 
voce  Matte,  col.  1332.]  Charta  Alberti  Ar- 
chiep.  Magdeburg.  ann.  1219.  apud  Lu- 
dewig.  toni.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  21  :  UH 
finem  imponere  volumus  questioni  quam 
super  mensura  mólendinaris  pretii  quae 
Matta  vocatur,  burgenses  nostri  de  Hallis 
adversus  Ecclesiam  Novi-operis  hactenus 
kabuerunt.  Vide  Molta  2. 

T2.  MATTA,  Rusticis  Dumbensibus, 
est  congeries  cannabis  quae  in  aqua  ad 
macerandum  ponitur,  Gali.  Matte  de 
chanvre. 

|  3.  MATTA,  Lapis  Sepulcralis,  Gali. 
Tombe,  Gali.  Ohrist.  tom.  3.  col.  756  : 
Bertoldus  de  Spreng  Marhensis  quiescit 
in  capitulo  sub  Matta.  Vide  Matare. 

4.  MATTA,  Storea,  teges.  Vetus  inter- 
pres  Juvenalis  Sat.  6  :  Teges,  ut  Matta, 
supellex  cubilis  obsc&ni.  Gloss.  Graec. 
Lat.  :  ^FìocOoé,  Teges,  teg estimatoria,  Matta. 
Ita  Oodex  MS.  sed  vocem  tegestratoria 
dividendam  puto  in  teges,  slratoria,  vel 
storea  ;  perperam  terratoria,  in  Editis. 
Papias  :  Matta,  tapetum.  Idem  :  Matta, 
vulgo  cella  dicitur  Gregorio  in  Dialogo  ; 
inde  mattula,  prò  culcitra.  Nostris,  Nat- 
tes.  [Inquisì tio,  de  Vita  D.  Caroli  apud 
Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  45  : 
Itera  quod  nec  supra  culcitram  plumeam 
jacebat  nequejacuit  postquamcaptus  fuit, 
ut  preefertur,  sed  super  quemdam  parvum 
lectum  de  Matta,  Matteras  Gallice,  aliquo- 
ciens  super  str amina,  cum  solo  cooper to- 
rio et  lintheaminibus.  Et  infra  :  Per  to- 
tum  tempus  quo  fuit  cum  dicto  D.  Carolo, 
ipse  D.  Ùarolus  jacuit  super  straminibus, 
superpositis  quadam  sargia  seu  Matta  et 
lintheamine  ,  absque  culcitra  plumea. 
Adde  Histor.  Paris,  ejusdem  Lobinelli 
tom.  5.  pag.  730.]  Vox  veteribus  nota. 
Ovidius  lib.  6.  Fastor.  vers.  679  : 

In  plaustro  scirpea  Matta  fuit. 

Matta  Monachica,  apud  Petrum  Clu- 
niac.  lib.  2.  Epist.  1.  quae  Monachorum 
propria  habita  est,  quod  et  eas  ipsimet 
texerent,  in  iis  cubarent,  orationes  fun- 
derent,  collationes  haberent,  extremum 
denique  spiritum  exhalarent. 

Mattas  autem  texuisse  et  confecisse 
Monachos,  docet  in  primis  Regula  S. 
Pachomii,  §  5  :  Funiculos  in  Mattarum 
stramina  manu  celeri  preeparabit.  Et 
1 26  :  Si  Mattas  operabuntur,  interrogdbit 
minister  ad  vesperum  pr&positos  domo- 
rum  singularum,  quibus  juncorum  singu- 
lis  domibus  necessarium  sit  ;  et  sic  infun- 
det  juncos,  et  mane  per  ordinem  unicuù 
que  tribuet ,  etc.  Adde  j  12.  24.  27. 
124.  125. 

In  mattis  dormiebant  Monachi.  Con- 
sultationes  Zachaei  lib.  3,  cap.  3.  de  Mo- 
nachi s  :  Juncia  perinde  lectulis  strata, 
parvisque  velaminibus  permissum  somno 
corpus  obtegitur.    Regula  S.   Pachomii 


|  88  :  Praster  psiathium,  id  est,  Mattam, 
in  loco  cellulas  ad  dormiendum  nihil  aliud 
omnino  substemet.  Regula  S.  Benedicti 
cap.  55  :  Stramenta  autem  lectorum  suf- 
fictant,  Malta,  sagum,  leena  et  capitale. 
Adde  Regulam  Magistri  cap.  81.  Joan- 
nes  Mon.  Cluniac.  in  Vita  S.  Odonis 
Abbat.  Cluniac.  lib.  2  :  Qui  super  nudam 
humum,  Matta  solum,  et  quibus  indueba- 
tur  vestibus  contentus  erat.  Petrus  Clu- 
niac. lib.  1.  Ep.  20  :  Mattas,  antiquum 
Monachorum  opus  compone,  super  quas 
aut  semper,  aut  sape  dormias. [Vita  S.  Mo- 
negundis  monialis  saec.  1.  Bened.  pag.  203: 
Nullum  habens  stratum  feni,  palasque 
mollimen,  nisi  tantum  illud,  quod  intextis 
junci  virgulis  fieri  solet,  quas  vulgo  Mat- 
tas vocant... hoc  omnis  lectuli  commoditas.] 
Adde  S.  Hieron.  in  S.  Hilarione,  Grego- 
rium  Turonens.  de  Vitis  Patrum  cap. 
11.  etc.  [f*  Vide  Glossar,  med.  Grsecit. 
voci  bus  XapàSptov  et  TFta8tov,  col.  1731. 
et  1783.] 

In  mattis  orationes  fundebant.  Eu Io- 
gius  lib.  3.  Memorialis  SS.  cap.  10:Adeo 
ut  subtus  Matta,  in  qua  illa  prostrato  cor- 
por  e  exorabat,  humectum  lacrymis  pavi- 
mentum  ostenderetur.  Gregorius  Mag. 
lib.  2.  Dialog.  cap.  11  :  Prxcepit  vir  Dei 
statim  eum  in  cella  sua  in  psiathio,  quo 
orare  consueverat,  projici. 

In  mattis  collationes  habebantur.  Pe- 
trus CI  un.  lib.  2.  Epist.  1:  Ipse  ei  (Episc.) 
in  Malta  monachica,  quae  sedi  UH  conti' 
gua  erat,  assedit  :  collatio  non  de  imis, 
sed  de  sttpemis  habita  est. 

Mattas  etiam  mori  tu  ri  s  substerni  sole- 
bant.  Caesarius  Heisterbach.  lib.  7.  cap. 
52  :  Pr asparate  aquam  calidam,  unde  la- 
vari  debeam,  et  post  paululum  sterilite 
Mattam,  Adde  lib.  11.  cap.  9.  16.  17.  19. 
25.26.  et  Vitam  S.  Hildegundis  n.  34. 
Mattarum  monachicarum  passim  alibi 
occurrit  mentio,  apud  Lanfrancum  in 
Statutis  Ordinis  S.  Bened.  cap.  10.  Pe- 
trum Blesensem  Epist.  90.  in  libro 
Usuum  Ordinis  Cisterciensis  cap.  94.  in 
Chronico  Windesemiensi  lib.  2.  cap.  23. 
65.  etc.  Vide  caetera  in  Psiatium. 

SS^*  Substernebantur  et  mortuis  in 
solemnitate  exequiarum.  Statuta  monia- 
lium  S.  Salvatoris  Massil.  ann.  1400  : 
Mandamus  ut  subtus  cadaver  monialis 
defunctasponatur  mantellus  honestuspen- 
naforratus,  coopertorium  bonum  et  suffi- 
ciens  ,  ac  Matalitium  cum  traversano 
seu  pulvinari.  Vide  Matalacium. 

Mattarii,  appellati  Manichaei,  quod 
super  arundines  et  mattas  accumberent, 
ut  auctor  est  Augustinus  lib.  5.  contra 
Faust um  cap.  5.  et  ex  eo  forte  Eckber- 
tus  Schonaugiensis  Serm.  1.  adversus 
Catharos. 

Mattula,  Culcitra,  Papias,  vel  minor 
matta.  Alibi  :  Matura,  Culcitra.  Hariul- 
fus  lib.  4.  Chron.  Centul.  cap.  26  :  Lec- 
tuli pompa t  congesta  vili  Matula,  procul 
aberat.  Occurrit  apud  Hug.  a  S.  Vict. 
lib.  2.  de  CJ austro  animae  in  Prologo,  in 
in  Vita  S.  Sulpitii  Pii  Episc.  Bituric.  n.  14. 
in  Vita  S.  Berlendis  Virg.  cap.  2.  num.  9. 
in  Miracul.  S.  Richarii  Jib.  1.  cap.  6. 
Hinc  nostrum  Matelas  vel  Mater as,  prò 
culcitra. 

MATTABAS,  Species  panni  aurei.  Com- 
putum  Stephani  de  la  Fontaine  Argen- 
tarli Regis  ann.  1351  :  Pour  50.  pieces  de 
drap  oVor  Mattabas  et  Marramas  achetées 
de  luy  pour  les  garnisons  de  V argenterie, 
17.  escus  la  piece. 

5  MATTAFANUS.  Vide  Matare. 

t  MATTANA,  Fatuitas,  insulsitas,  ab 
Ital.  Matto,  fatuus,  ineptus.  Anonymus 
apud  Murator.  tom.  8.  col.  109  : 
mcglxxxviii.  fuit  D.  Joannes  de  Caode- 


MAT 


MAT 


MAT 


311 


vacca  de  Padua  Potestas  Vicentise,  qui 
erat  de  testa,  et  quaderni  die  Mattana 
cepit  ipsum,  quod  volebat  facere  pulsavi 
campanam  ad  martellum,  etc.  Galli  dice- 
rem us,  et  un  jour  il  eut  la  sotise  de,  etc. 
Vide  Matlus  2. 

*  Acad.  Cruscanis  :  Spezie  di  maninco- 
nia,  nata  da  rincrescimento^  e  da  non 
sapere,  che  si  fare.  Vide  supra  Matare. 

*  MATTARE.  [Mattas  fabricare.DiEF.] 
J  MATTAMI.  Vide  in  Matta  4, 

1.  MATTEA.  Fragm.  Petronii  :  Hanc 
humanitatem  insecutss  sunt  Mattea,  sin- 
guise  enirn  altiles  prò  turdis  circuiate 
sunty  et  ova  anserina  pileata.  Et  infra  : 
Sumptis  igitur  Matheis,  respiciens  ad  fa- 
miliam  Trimalcio  :  Quid  vos  ,  inquit, 
adhuc  non  cosnastis?  [Tertulliano  de 
Testini,  animae  cap.  4  :  Vocas  porro  se- 
curos,  si  quando  extra  portam  cum  obso- 
niis  et  Matleis  Ubi  potius  parentans  ad 
busta  recedis.  Est  autem  Athenaeo  Mat- 
tea, Cibus  delicatus  et  pretiosus,  Gr. 
paTróv).  Sue  toni  us  Macteas  dixit  in  Ca- 
lig.  cap.  38.  Vide  ibi  Casaubon.  et  Tor- 
renti um.l 

*  2.  MATTEA,  ut  Matta  4.  Storeae  seu 
tegetis  vel  culcitae  minoris  species. 
Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach,  bellic. 
cap.  142  :  Post  eguiles  armatos  torace, 
cossialis,  gamberiis,  scuto  et  elmo,  bra- 
chialiis,  cirothechis  et  Matteis  in  capite 
eorutìi  . 

MATTIARII,  in  Notitia  Imperii,  sub 
dispositione  Magistri  militum  praesen- 
tahs,  jungunturque  cum  Lanciariis  vel 
Lanceariis:  ut  et  apud  Zosimum  lib.  3. 
Ammianum  lib.  21.  et  Senatorem  in 
fiist.  tripartita  lib.  6.  cap.  37.  Ita  dictos 
putant  a  quodam  teli  genere  quod  Mat- 
tium,  seu  Mattiobarbulum  vocabant,  a 
quo  Mattiobarbuli,  appellati  milites  qui- 
dam apud  Vegetium  lib.  1.  cap.  17. [Vide 
Matiobarbuli.] 

S5P"  Nomen  est  unius  ex  legioni  bus 
sex  Palatinis,  quse  sic  appellata  est,  ut 
recte  seri  bit  Carolus  de  Aquino  in  Lex. 
milit.  a  Mattio  Gattorum  oppido,  cujus 
memìnit  Tacitus  lib.  1. 

1  MATTIBALUM,  Genus  missilis.  Vide 
Martiobarbuli. 

1  MATTICI.  Vide  Matricus. 

*  MATTINATA.  Vide  supra  Matinata. 
MATTIO,  Latomus.  Vide  Macio. 

1  MATTIOBARBULUS,  Mattixjm.  Vide 
M&ttiarii 

1  MATTO,  Mato,  Later,  Gali.  Brique. 
De  eleva tione  corporis  S.  Secundi  tom. 
3.  Martii  pag.  808:  Et  tunc  audivit  late- 
rem  seu  mattonem  a  muro  cadere.  Statuta 
Astens.  Colla t.  7.  cap.  6.  fol.  24.  recto  : 
Juro  dare  vel  dari  facere  prò  Communi 
illis  fornasariis  de  Ast.  qui  hoc  anno 
coquere  voluerint  et  kabere  fomacem, 
modulos  Communis  tam  ad  cupos  quam 
ad  Matones  faciendos. 

%  [«  Item  solvi mus  magistro  Nicol ao 
fornaciario  prò  150.  Mattonibus  prò  gra- 
dibus  supradicti  eh  ori.  »  (Libri  censua- 
les  S.  Petri,  an.  1464.)  —  «  Paulino  de 
Bi nasco  et  sociis  muratori  bus  prò  Ma- 
tonibus  et  sepul tura  felicis  recordationis 
Calisti  pape  III.  »  (Arch.  Vatic.  Mandat. 
Camer.  1458.  f.  1.)] 

*  MATTOLECTUM,  Male  partum,  quod 
per  vim  et  contra  jus  follitur ,  Ital. 
Maltolto.  Vita  Innoc.  III.  PP.  apud  Mu- 
rator.  tom.  3.  Script.  Ital.  col.  489  : 
Jurarunt  stare  manaatis  domni  papse 
super  facto  Vetrallae,  stratse  securitate, 
Mattolectis,  etc.  Vide  supra  Maletollet- 
tum. 

*  MATTONATURA,  [Ital.  Mattona- 
mene, Gallice  Carrelage:  «  Magistro 
Maufredino  Lombardo  prò  Mattonatura 


solarii.   »  (Mandam.   Camer.    Apostol. 
1460.  f.  19.  Arch.  Vatic.)] 

*  MATUALIS,  Mat-vallis.  Vide  supra 
Madualis. 

t  MATTONUS,  ut  Matto.  Vide  Mato- 
nus. 

T  MATTS,  vox  Anglica,  quge  idem  quod 
Matta,  storea,  teges,  sonat,  a  Saxon. 
Me  atte.  Computus  ann.  1425.  apud 
Kennett.  Antiquit.  Ambrosden.  pag. 
574  :  Et  in  v.  scotellis  minoris  sortis  emp- 
tis  ibidem  prò  c&teris  officiis  ix.  den.  et 
in  iv.  Matts  ibidem  hoc  anno  xni.  dòn. 
Vide  Matta  4. 

1  MATTULA,  diminut.  a  Matta,  storea. 
Vide  in  hac  voce. 

1.  MATTUS,  Tristis,  in  Vett.  Glossis  a 
Turnebo  laudatis.  Fragmentum  Petro- 
nii :  Staminatas  duxi,  £t  piane  Matus 
sum.  Ubi  quidam  matus  idem  putant, 
quod  ad  angustias  redactus,  nostris 
Mate.  Vide  in  Matare,  et  Sai  masi um  ad 
Hist.  Aug.  pag.  461.  [Le  Roman  de  la 
Rose  MS.  : 

Honteux  et  Mat,  si  me  repens.] 

2.  MATTUS,  Stultus,  ex  Italico,  Matto, 
in  Vita  B.  ^Egidii  Minoritae  num.  4. 
[tom.  3.  Aprii is  pag.  221  :  Multi  vero 
deridébant  eum  dicentes,  Mattus.  Vide 
Mattana.] 

1  3.  MATTUS,  Vestis  grossioris  genus, 
qua  loco  cucullae  utebantur  Casinenses. 
Theodemari  Usus  Casin.  in  Epist.  ad 
Carolum  M.  :  Seniores  tamen  nostri,  et 
preteriti  Abbates  instituerunt  fratribus 
nostris  propter  diversos  labores,  tres  tuni- 
cas  habere,  duas  grossiores  in  hyeme, 
unam  subtiliorem  in  gustate  ;  similiter  et 
in  loco  cucullarum  duos,  quos  nos  dici- 
mus  Matt os,  qui  ex  grossiori  sago  fiunty 
et  unum  in  sestate  subtilius  operimen- 
tum. 

MATULATA,  prò  Matula.  Gloss.  Graec. 
Lat.  :  Matulàta,  àptfratva.  Eaedem  :  Ma- 
iellata,  dTafjivtov.  [Supplem.  Antiquarii  : 
Malulata,  àp  comi  va,  Aratena,  vas  aqua- 
rium.] 

1  MATUNUS,  Moneta?  genus.  Hultzin- 
gus  in  Histor.  Monast  Hilgertal.  pag. 
358:  Qu&dam  grangia  sua  per  Anglicos 
talliata  fuit  ad  octingentos  Matunos  tem- 
pore capituli  generalis. 

MATURA.  Vide  Matta  4. 

*  MATURALITER,  Mature,  Gali.  De 
bonne  heure.  Charta  Henr.  reg.  Angl. 
ann.  1457.  in  Chron.  Joan.  Whetham. 
edit.  Hearn.  pag.  421  :  lpsi  edam  Matu- 
raliter  communicaverunt  et  diligenter 
exquisiverunt  mociones  et  vias,  etc.  Matu- 
rément,  eodem  sensu,  in  Libello  regi 
oblato  ann.  1561.  tom.  1.  Comment.  Con- 
dseor.  pag.  31.  ult.  edit. 

1.  MATURITAS.  Amalarius  de  Ordine 
Antiphonarii  cap.  69  :  Populus  enim  in- 
vitatur  ad  vigilias  et  kora  noctis,  de  qua 
dicebat  David  Propheta  :  Prseveni  in  Ma- 
turità te  et  clamavi.  Ubi  maturitas  acci- 
pitur  prò  media  nocte,  ut  ex  S.  Augus- 
tino  explicat  idem  Amalarius.  Atque  ita 
ea  vox  accipi  debel  apud  Eckeardum 
Juniorem  de  Casibus  S.  Galli  cap.  1  : 
Progreditur  interea  prssventor  Maturità- 
tis  ad  sepulcra  cimiterii  oraturus.  Cap. 
3  :  Quadam  nocte  in  Ecclesia  pr&veniens 
in  Maturi  tate.  Ibid.  :  Quem  invenit  sur- 
gentem,  ut  et  ipse  prevenir  et  in  Maturi- 
tate.  Vocis  vim  exponit  Iso  de  Othmaro 
lib.  1.  cap.  7:  Cum  noctumse  celebratio- 
nis  vigilias  consurgendo  prssveniret.  Ubi 
perperam  Goldastus  maturitatem,  matu- 
tinitatem  et  aurora m  interpretatur. 

*  2.  MATURITAS,  Judicium,  mens, 
Gali.  Bon  sens.  Sidon.  Apollin.  Epist.  1. 
lib.  1  :   C.  Symmachi  rotunditatem,  C. 


Plinii  disciplinam,  Maturitatemque  vesti- 
giis  pr&sumptuosis   insequuturus.  Hi  ne 

Personnes  sages et  plains  de  grant 

science  et  Meurté,  in  Stat  ann.  1356.  tom. 
3.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  141.  art.  46. 
Dicitur  etiam  de  fructibus  maturis,  prò 
Maturité,  in  Lit.  remiss.  ann.  1369.  ex 
Reg.  99.  Oliartoph.  reg.  eh.  279:  Les 
fruiz  dficelles  vignes  venuz  à  Meurté  et 
presque  en  estat  de  cueillete. 

*  3.  MATURITAS,  Modestia,  gravitas. 
Stat.  MSS.  eccl.  Lugdun.  cap.  De  Matu- 
ritate  incede  adi  per  chorum.  :  Quicurnque 

debel  per  chorum  mature  incedere, 

humiliter  et  honeste,  dum  facit  officium 
suum. 

1  MATURNA,  prò  Matrona,  Gali,  la 
Marne.  Charta  Johannis  Reg.  Frane, 
apud  Rymer.  tom.  6.  pag.  422  :  Datum 
Germaniaci  supra  Maturnam,  anno  1363. 
Vide  Materna. 

MATUS.  Vide  Mattus  1. 

*  MATUTINALE,  Liber,  in  quo  offi- 
cium ecclesiasticum  matutinum  conti- 
netur,  nostris  Matines;  quo  praesertim 
significato  officium  B.  M.  V.  vel  libel- 
lus  sacrarum  precum.  Charta  ann.  1214. 
apud  Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  519  :  Et  dicit,  quod  dieta  eccle- 
sia dedii antiphonarium  unum  de 

die  et  alium  de  nocte,  et  unum  psalte- 
rium, et  unum  Matutinale.  Arest.  par- 
lam.  Paris,  ann.  1338.  in  Reg.  71. 
Chartoph.  reg.  eh.  296:  In  signum  hu- 
jusmodi  liber ationis,  investitura,  posses- 
sionis  dicto  Girar  do  tradidit  dictus  Pe- 
trus Hermerii  commissarius  quemdam 
librum,  vocalum  Matines.  Lit.  remiss, 
ann.  1392.  in  Reg.  142.  eh.  266  :  TJnes 
heures  ou  Matines  de  Nostre  Dame.  Aliae 
ann.  1404.  in  Reg.  158.  eh.  426  :  Gomme 
le  suppliant....  eust  prins  furtivement  en 
Vostel  Noel  Gilles  audit  lieu  de  Montfort 
unes  heures  ou  Matines,  qui  valoient  en- 
vxron  vint  huit  solz.  La  femme  du  sup- 
pliant a  tenu  escoles  de  jilles  pour  apren- 
dre  leurs  Matines,  in  aliis  Lit.  ann. 
1477.  ex  Reg.  206.  eh.  1154.  Vide  in  Ma- 
tutini. 

1  MATUTINALE  Altare,  Dicitur  ili  ud 
minus  altare  in  quo  Missa  Matutinalis 
celebratur  in  Eccles.  Cathedralibus.  Or- 
dinarium  Canonie.  S.  Laudi  Rotomag. 
ad  calcem  Johann.  A  brine,  pag.  267  : 
Diaconus  incensimi  ponat  in  turibulo,  et 
cum  processione  sua  aliare  majus  et  Ma- 
tutinale incenset.  Adde  pag.  275. 

J  MATUTINALE  Donxjm.  Vide  Morgane- 
giba. 

1  MATUTINALE  Officium,  Laudes,  ut 
jam  diximus.  Vita  S.  Joannis  Abb. 
Gorz.  ssec.  4.  Bened.  pag.  392  :  Audires 
illum  in  ilio,  quod  mos  habet  monasticust 
inter  nocturnum  et  Matutinale  officium 
intervallo,  etc.  Adde  Amalarium  in  Anti- 
phonar.  cap.  4.  Vide  Matutini. 

1  MATUTINALIS  Liber.  Vide  Matu- 
tini 

MATUTINARIUS.  Regula  Monachorum 
S.  Csesarii,  seu  S.  Tetradii,  §  21  :  Post 
hoc  dicant  Matutinos  directaneum  :  Exal- 
tabo  te,  Deus  meus  et  Rex  meus.  Deinde 
in  ordine  totus  Matutinarius  in  Antipho- 
nas.  Regula  S.  Aureliani  pag.  67  :  Et  sic 
impletis  tribus  Missis ,  (ìd  est  officiis) 
dicite  Matutinarios  Canonicos ,  id  estt 
Canticum  in  Antiphona,  deinde  directa- 
neum, Judica  me,  Deus,  etc.  [Vide  Matu- 
tini.] 

Matutinarii,  in  Ecclesia  Carnotensi 
videntur  appellati,  qui  Matutinis  intere- 
rant,  quibusque  ex  eo  certa  distributio 
assignata  erat,  in  Tabul.  ejusdem  Ec- 
cles. Ch.  175.  278.  279.  307. 

*  Haec  minus   accurate  ;    capellani 


312 


MAT 


MAU 


MAU 


quippe  designantur,  qui  ratione  benefi- 
ci orum  suorum  non  matutinis  modo, 
sed  et  aliis  omnibus  diurnis  oftìciis  in- 
teresse eaque  exequi  tene ban tur  ,  in 
quibus  vices  canonicorum  agebant,unde 
ipsorum  vicarii  interdum  dicuntur.Gall. 
Matiniers.  Haud  scio  an  ab  Horariis  d is- 
ti nguen  di  sint  Malutinarii,  nisi  forsan 
quod  aliqui  ex  illis  potissinium  matuti- 
nis erant  addicti.  Lib.  jurament.  eccl. 
Carnot.  MS.  ami.  400  :  Pro  officio  divino 
sunt  ibi  instituti  viginti  quatuor  Matuti- 
narii  prò  horis  nocturnis,  et  alii  sunt  ins- 
tituti  prò  horis  diurnis.  Vidi  supra  Rora- 
rius  2.  Necrol.  vet.  ejusd.  eccl.  :  iiij. 
non.  Mart.  Obiit  Petrus  de  Minciaco  dia- 
conus  et  archidiaconus  Blesensis,  qui  de- 
dit  ecclesia  xij.  lib.  annui  reditus  super 
domos  suas  in  vico  Vassellorum,  prò  quo- 
dam  Matutinario  perpetuo.  In  recentiori 
Necrol.  de  eodem  legitur  :  Pro  sito  Ma- 
tutinarum  vicario  perpetuo,  ex  ejus  Tes- 
tamento ann.  1297.  et  ex  Computo  ann. 
1318.  Idem  Necrol.  vet.  :  Pridie  Cai.  Maii 
(ann.  1302.)  Obiit  J.  de  Albiniaco  presby- 
ter,  subdecanus  hujus  ecclesia,  qui  dedit 
domum  suam,sitam  in  claustro  retro  Elee- 
mosynam,  ita  ut  de  pensione  pradicta 
domus  solvantur  xiv.  libra  cuidam  Matu- 
tinario presbytero  instituendo,  qui  conti- 
nue surgat  ad  Matutinas.  Aliud  recens  : 
x.  Cai.  Maii  Obiit  Philippus  de  Cornillon 
....  qui  dedit,...  xij.  lib.  prò  unius  Matuti- 
narii  perpetui  institutione.  Charta  Caroli 
V.  ann.  1367.  ex  Tabul.  Carnot.  :  Opta- 
mus  quod  duodecim  dieta  ecclesia  capel- 
lani  in  collegio  horariorum  et  Malutina- 
riorum  ipsius  ecclesia  ex  nunc  per  deca- 
num  et  capitulum  ejusdem  ecclesise  electi, 
etc.  Qui  iis  praeerat  in  ecclesia  Pari- 
sìensi  vel  qui  reditus  prò  matutinis  assi- 
gnatos  collìgebat,  distribuebatve,  Matu- 
tinarius  nuncupatur  in  Comput.  ejusd. 
eccl.  ann.  circ.  1381.  ex  Bibl.  S.  Germ. 
Prat.  :  A  Matutinario  super  redditibus 
datis  per  eum  apud  Vernotum,  x.  lib. 
Charta  ann.  1312.  ex  Tabul.  capit.  Car- 
not. :  Pierre  de  Rochefort  chantre  de 
Chartres  et  arcediacre  de  Langres  a  don- 
ne.... à  Vèglise  de  Chartres  cent  souls  et 
un  mui  de  blé  de  rente  perpétuel  aus  us 
de  un  Matinier  perpétuel  en  l'église  de 
Chartres.  Charta  vero  concessionis  eius- 
dem  Petri  de  Eupeforti  ex  eod.  Tabul. 
habet  :  Ad  usus  matutinarum.  Lit.  re- 
miss, ann.  1463.  in  Reg.  199.  Chartoph. 
reg.  eh.  550  :  Ouguel  cloistre(de  l'église 
de.  Chartres)  avoit  en  la  maison  des  Ma- 
tinier s  plusieurs  des  chantres  de  ladite 
église,lesquelx  chantoient,jouoient  et  se 
esbatoient  à  plusieurs  instrumens.  Nunc 
Matiniers  vel  Heuriers  vocant  cantores 
quoscumque  mercenarios. 

1  MATUTINATUS,  Factus  mane.  Gasp. 
Barthii  Gloss.  apud  Ludewig.  tom.  3. 
Reliq.  MSS.  pag.  160.  ex  Baldrici  Hist. 
Palasst.  :  Antequam  Matutinalus  lucifer 
exalbesceret.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Au  Matinel,  ains  l'ajornant 
Encore  alloient  aommeillant. 

*  Nostris  alias  Matinier,  matutinus, 
vulgo  Matinal.  Lit.  remiss.  ann.  1475.  in 
Reg.  195.  Chartoph.  reg.  eh.  1512:  Icel- 
lui  Gendarme  dist  à  Jehan  Delpiat  telles 
paroles  ou  semblables  :  Soyés  Matynier 
demain. 

MATUTINELLUM,  Jentaculum,  ci  bus, 
qui  mane  sumitur.  Custumarium  Prio- 
ratus  de  Lewes  fol.  18  :  Lanceta  falca- 
bunt  pratum  domini  cum  corredio  tali  : 
Ad  Matutinellum  pane  ordeo  et  caseo  ;  ad 
nonam  potagio  et  duplici  companagio  ; 
ad  vesperani  unum  panem  curia,  et  fasél* 
lum  herba.  Etfol.  82:  Dabit  Matutinel- 


lurn de  consuetudine  his,  qui  venerint 
propter  solem  in  sestate. 

*  Matinel,  eadem  acceptione,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1369.  ex  Reg.  100.  Char- 
toph. reg.  eh.  322  :  Le  suppliant  avoit 
fait  son  labour  ou  meslier  de  foulon  et 
mengoit  Matinel,  e7 est  assavoir  un  pou  de 
pain  qu7il  trenchoit. 

MATUTINI,  Vigili»  nocturn®,  Ai- 
moino.  Concilium  Tur.  IL  can.  18  :  In 
diebus  festisad  Matutinum  sex  antiphonse 
binis  psalmis  explicentur.  Infra  :  Cur  ad 
Matutinum  non  itemque  vel  duodecimi 
explicentur  ?  Zachaeus  lib.  3.  Consult. 
cap.3.  de  Monachis  :  Nunquam  praterea 
diei  falluntur  adventu,  sed  strenuos  sem- 
per  fallentis  aurora  tempus  exsuscitat, 
atque  offerendas  Beo  Laudes  devotio  Ma- 
tutina  compellit.  [Chr.Novaliciense  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  744  :  Man- 
sionario illius  ecclesise.,..  cum  surrexis- 
set,  ut  sonar  et  Matutinum,  illum  cereum 
minime  reperti.]  Vide  Honorium  Àugus- 
tod.  lib.  2.  cap.  28.  et  Baron.  ann.  57. 
nùm.  161. 

S5P*  Ambigua  significationis  esse  Ma- 
tutinum  seu  Matutinos  post  Mabillo- 
nium  hic  observare  juvat.  Apud  pleros- 
que  veterum,  cum  eo  nomine  in  plurali 
numero  utuntur,  illam  ecclesiastici 
oftìcii  partem  signifìcat,  quam  Laudes 
appellamus.  Ita  SS.  Benedictus,  Aure- 
lianus,  et  Isidorus  in  Regulis  suis  Ma- 
tutinorum  vocem  u  su  rpant.  Cassia  no  prò 
Laudibus  itidem  usurpatur,  et  lib.  1. 
Institut.  cap.  4.  in  singulari  prò  officio 
Prima.  Alii  vero  hac  voce  significant 
nocturnas  preces,  quae  duplicis  generis 
distinguntur  :  ali»  Vigilia  in  solemnio- 
ribus  festis  usitatse,  sic  dictse,  quod  ab 
ineunte,  aut  certe  a  media  nocte  circi - 
ter  initium  ducerent  :  ali®  Matutina  in 
profestis  et  Dominicis,  quibus  tardi  us 
nocturnse  preces  persolvebantur.  Hoc 
postremo  signi  fica  tu  Matutinum  sumi- 
tur in  Conci!.  Turon.  laudato,  atque  in 
Venetensi  ann.  465.  can.  14  :  Ut  clerici 
qui  in  civitate  fuerint,  Matutinis  hymnis 
Inter  sint.  In  duplici  notione  Gregorius 
Turon.  Matutinas  non  raro  appellat  : 
prò  Laudibus  in  lib.  1.  de  Mirac.  S.  Mar- 
tini cap.  33  :  Mane  autem  facto,  signo  ad 
Matutinas  commoto,  reversi  sumus  dor- 
mitum;  prò  Vigilila  in  lib.  de  Vitis  Pa- 
trum  cap.  8  :  Quodam  autem  mane  cum 
surrexisset  ad  Matutinas  S.  Nicetius,  ex- 
spectatis  duabus  antiphonis  ingrsssus  est 
in  sacrarium  ;  ubi  dum  resideret,  Dia- 
conus  responsorìum  Psalmum  canere 
cozpit. 

Matutinàrius  cursus  B.  Maria.  Hugo 
Flaviniac.  ann.  961.  pag.  135:  Qui  tunc 
forte  solo  prostratus  Matutinarium  beata 
Virginis  decantabat  cursum.  Unde  li- 
quet  officium  B.  V.  in  Ecclesia  peranti- 
quum. 

Matutinaus  Liber,  in  quo  officium 
Ecclesiasticum  matutinum  conti netur, 
in  Charta  Antibarensis  Episcopi,  apud 
Joan.  Lucium  lib.  2.  de  Regno  Dalmat. 
cap.  14.  et  in  Chronico  Montis-Sereni 
ann.  1137.  Vide  Matutinale. 

1  MATZUCA,  Clava,  Italis  Mazza.  Cu- 
ropal.  de  Offic.  CP.  in  Hierolex.  Macri  : 
Loco  sceptri  fert  eam,  quam  vulgus  vocat 
Matzucam.  Vide  Maxuca. 

*  MAUBEUGE,  Campanie  nomen  apud 
Abbatisvillam.  Stat.  pannif.in  Lib.  rub. 
fol.  mag.  domus  pubi.  Abbavil.  art.  31  : 
Est  ordené  que  ouvriers  et  manouvriers 
de  bras  de  quelconques  mestier  que  il 
soient,  soient  alés  à  Vozuvre  à  Veure  de 
Maubeuge  du  matin,  etc.  Art.  17.  Tous 
manouvriers  retour  ne  à  son  service  aux 
heures  qui  sont  ordenées  au  son  de  la 


cloche  de  Mobeuge.  Perperam  Moberge 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  338. 
art.  17.  Forte  a  voce  Malbergium  sic 
appellata,  quod  convocandis  civibus 
in  servi  ret.  Vide  ibi. 

MAVECHARIUS.  Charta  Muncimiri 
Regis  Chroatiae  ann.  892.  subscribitur 
cum  aliis,  a  Prusna  Mavechario  Iup.  et 
Zelli  Drago  Maccechario  Comitissa,  apud 
Joan.  Lucium  lib.  2.  de  Regno  Dalm. 
cap.  2.  adeo  ut  in  alterutro  menduni 
subsit,  tametsi  Maccecarius  utrobique 
legendum  censeam,  ut  hasc  dignitas 
eadem  fuerit  quae  Magni  Coci  apud  nos. 
Idem  porro  Lucius  eodem  lib.  cap.  15. 
Mavevarius  1  egisse  vide  tur.  Vide  Madie- 
carii 

*  MAUGNIMITAS,  [«  Maugnimitas,  har- 
demens.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic. 
n.  23.  XIII.  s.V| 

*  MAUGNOPERE,  [ce  Maugnopere,  soi- 
gneuement.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic. 
n.  23.  XIII.  s.)] 

*  MAUGRA  Sacramenta.  Libert.  villae 
de  Andeloto  ann.  1269.  tom.  8.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  126.  art.  7  :  Si  Maugra 
sacramenta  faci  a  fuerint,  et  postea  com- 
posuerint,  uterque  reddet  quindecim  soli- 
dos.  Qua3  emendenda  proponi t  doctus 
Editor  ex  aliis  Lit.  ann.  1198.  ibid.  pag. 
408.  art.  3  :  Vadia  duelli  in  manu  pnoris 
dabuntur,  et  tenebit  illud  (il la)  usque  ad 
Major  a  sacramenta.  Mag  num  .vero  sacra- 
mentum  dicitur  illud, quod  fit  ad  sancta 
Evangelia.  Vide  in  Juramentum  pag. 
939.  col.  1. 

*MAVISCUS,  Malvicius,  avis  genus, 
Gali.  Mauvis.  Glossar,  Lat.  Gali.  ann. 
1348.  ex  Cod.  reg.  4120  :  Maviscus,  Gal- 
lice  Mavis.  Lit.  re  miss.  ann.  1367.  in 
Reg.  99.  Chartoph.  reg.  eh.  207:  Cum 
Warinus  de  Grebovalle  armiger  duos 
Maviscos,  aves  videlicet  vocatas  Gallice 
Mauvis,  prò  suo  sólacio  ad  instruendum 
garrulare  vel  loqui,  ut  faciunt  aves  hujus- 
modi,  Petro  Heuvin  pictaciario  vel  savete- 
rio,  in  talibus,  una  cum  quadam  ejus 
fi  Ha  experte,  qui  se  onerami  super  hoc, 
tradidisset,  etc.  Chron.  Angl.  Th.  Otter- 
bourne  edit.  Hearn.  pag.  261  :  Anno  gra- 
tta 1408...  futi,  hiems  gravissima,...  sic 
quod  pene  cuncta  volucres  de  genere  Ma- 
viscorum  vel  merularum  fame  f rigor  eque 
defecervnt. 

*  MAULA,f.  prò  Maura,  Frenum,  Gali. 
Mors.  Charta  ann.  1321.  in  Reg.  75. 
Chartoph.  reg.  cb.  303:  Marescallus  et 
sui  heredes  habere  consueverunt  fimum 
omnium  stdbulorum  prioratus  pradicti 
(de  Paredo)  sellas,  bastum,  Maulam,  ben- 
tum  dicti  prioris  veteres,  etc.  Vide  supra 
Bera  1. 

«■MAV0NES,  inter  superstitiones  pa- 
ganicas  recensetur  apud  D.  Le  Beuf 
tom.  1.  Collect.  var.  script,  pag.  304  : 
Aviculas  cantantes  vel  sternutationes 
ridiculosas  et  signos  observant  et  Mavo- 
nes,  quasi  messes  et  vindemia  portare 
possint. 

5  MAVORS,  Mavorte.  Vide  Mafors. 

T  MAVORTINI,  id  est,  Excussio  equitis 
de  equo.  Papias.  Corrupte  omnino  prò 
Mar chf alti,  quod  vide. 

*  MAUPTES.  Acta  S.  Pherbuth®  tom. 
3.  Apr.  pag.  22.  col.  1  :  Exiit  igitur  im- 
peratoria jussu  Mauptes,  cujus  nominis 
interpretatio  est,  Pontifex  mag  orum,  etc. 

1  MAURA,  Sic  catenam  quamdam,  quae 
nocentibus  puniendis  erat  destinata , 
vocabant  Lemovicenses.  Vita  S.  Leo- 
nardi 6.  Novembr.  apud  Surium  pag. 
167.  n.  9  :  Lemovicensium  Vicecomes  qui- 
dam, ob  deterrendos  homines  a  male  fidi  s, 
immanis8imam  jusserat  parari  catenam, 
eamque  ad  cippum  alligati,  qui  erat  in 


MAU 


MAX 


MAX 


343 


media  turri,  haud  procul  ab  ecclesia  B. 
Martialis  exstructa.  Prominébat  autem  e 
turri  catena,  et  qui  ea  ad  collum  vincie- 
bantur,  sub  dio  stabant  :  et  sestate  quidem 
expositi  erant  solis  ardoribus,  hyeme  au- 
tem nivibus  et  frigori  :  et  utroque  tempore 
pluviis,  ventis  et  imbribus,  aliisque  c&li 
tnjuriis,  ita  ut  non  unam,  sed  mille  mortes 
per f erre  viderentur.  Eam  catenam,  Mau- 
ram  appellabant...  Surge  incolumts,  et 
hanc  Mauram  perfer  ad  ecclesiam  rneam. 
Quod  suppUcii  genus  haud  infrequens 
fuisse  innuit  le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Par  un  jugement  prirent  Athìs, 
S'il  ont  en  la  chaìne  mia. 
Une  chaine  avoit  a  Rornme, 
Ou  tenoient  trois  jours  un  nomine 
Qui  avoit  fait  forffait  mortai, 
Tous  l'esgardoient  communial. 
Pour  ce  que  aulcuns  les  veoient, 
Qui  de  tei  fait  se  chastioient. 

MAURABOTINUS.  Vide  Marabotinus. 

*  MAURELLUM  vocatur  a  multis  sola- 
trum  et  strignum.  Glossar,  medie.  MS. 
Simon.  Januens.  ex  Cod.  reg.  6959.  Vide 
infra  Morella  1. 

*  MAURELLUS,  Subfuscus.  Monstra 
ann.  1339.  inter  Probat.  tom.  4.  Hist. 
Occit.  co).  182  :  Raymundus  Athonis  de 
Vivos  cum  equo  Maurello.  Vide  Morellus  1. 

MAURI  Albi,  appellati  per  con  tu  me- 
liaca Genuenses,  Moros  bianche,  a  Regi- 
bus Aragonensibus,  ut  observat  Michael 
Carbonel  1  us  in  Chron.  Hispan.  fol.  100. 

1  MAURIA,  f.  Spinarum  genus.  Char- 
tul.  S.  Petri  de  Domina  fol.  107:  Post 
Calendas  6.  denarios  dublias...  et  trainas 
de  ligniSf  et  decem  faxos  de  Mauria  :  et 
50.  estendala*  (debent.) 

*  Rubus  est  fructum  nigrum  ferens, 
quem  vulgo  Mure  sauvage  appellamus. 

*  MAURISALUS,  Maurizalis,  Doctius 
seu  castri  nomen  a  Mauris  indi  tu  m. 
Gharta  Guid.  episc.Clarom.  prò  viìlisBi- 
liomi  et  S.  Lupi  ann.  1281.  in  Reg.  73. 
Chartoph.reg. ch.l :  Pr&terea ( pò terimus 
facere)  turrim  unam  in  muro  communis 
ubi  voluerimus,  prseter  domos  quas  ibi 
modo  habemus,  scilicet  turrim  S.  Lupi  et 
salam  Maurizalem.  Sallam  Maurisalam, 
in  eadem  Gharta  ex  Reg.  185.  eh.  77. 
Vide  mox  Maurus. 

MAI) RISGI,  Equi  Arabes.  [Item  Mauro- 
rum  posteri,  reliquia?,  in  Elogio  Johan- 
nis  de  Ribera  tom.  4.  Ooncil.  Hispan. 
pag.  135  :  Cujus  prsecipue  impulsu  memo- 
rabilis  illa  facta  est  e  regno  ilio  atque 
universa  Hispania  Mauriscorum,  hoc  est 
Mauri  sanguinis  reliquiarum  expulsio.] 
Vide  Farius,  et  Meursium  in  Moa»pc<rxtov, 
[Glossar,  med.  Graecit.  in  Maupisxioc.] 

MAURUIENSIS  Moneta  ,  Monasterii 
Agaunensis,  quod  sancto  Mauricio  dica- 
tum  fuit,  in  veteri  Charta  apud  Guiche- 
non.  in  Probat.  Hist.  Sabaud.  pag.  40. 

MAUR0RUFUS,  Equi  color,  in  veteri 
Inserì ptione  343.  Graecis  naupóc,  est  ni- 
ger,  Mavpoq>opetv,  nigra  veste  indui,  in 
Hist.  Apoll.  Tyr.  pag.  20.  23.  Vide  Meurs. 
in  Mowpóc.  >  Vide  Morellus  1.] 

*  MAURUS,  Leprosus,  f.  prò  Misellus. 
Bened.  abbas  Petroburg.  in  Henr.  II. 
reg.  Angl.  edit.  Hearn.  tom.  2.  pag.  460. 
ad  ann.  1186  :  Templarii  et  Hospitalares, 
et  comites  et  barones,  et  clerus  et  populus 
elegerunt  comitissam  de  Japhes  in  regi- 
nam  (Jerusalem)  sororem  scilicet  pr&- 
dicii  Mauri  (Balduini  leprosi.) 

*  MAURUSIA,  Maurica  pictura,  vulgo 
Moresque,  D.  Falconet,  in  cujus  museo 
exstat  li  ber  sic  inserì  ptus  :  Variar  um 
protractionum,  quas  vulgo  Maurusias  vo- 
cant,  Liber  nunc  primum  editus  1554. 
Balthaz,  Sylvius  fectt. 

1  MAUSEOLUM,  Sepuìcrum,  vel  fere- 
v 


trum  alicujus  Sancti.  VitaS.  Godebertae 
tom.  2.  SS.  Aprilis  pag.  36  :  Beatissimam 
Godebertam  trans  ferri  sategit....  in  prae- 
fulgentissimum  Mauseolum,  tota  puris- 
simi argenti  massa  decoratum.  Vita  S. 
Jonannis  Abb.  Parmens.  tom.  5.  Maii 
pag.  183  :  Mauseolum  adivit,  in  quo  sanc- 
tissimi  Johannis  Abbatis  occultabantur 
ossa.  Acta  S.  Raymundi  Episc.  tom.  4. 
Junii  pag.  133  :  Atque  ad  ejus  confluebant 
Mauseolum^cum  gratiarum  multiplici  ac- 
tione.  Vide  Mausoleum. 

T  MAUS0LE,  Interius  conclave.  Vita 
S.  Silverii  Papae  tom.  4.  Junii  pag.  16  : 
Quse  ingresso  Silverio  cum  Vigilio,  solis 
in  Mausole.  Ubi  forte  legendum  Mansole. 

J  MAUS0LEARE.  Vide  Mausoleum. 

MAUSOLEUM,  Feretrum  Sancti  alicu- 
jus apud  Harmerum  MS.  de  Miracul. 
S.  Maurilii  Episc.  Andeg. 

Mausoleum,  prò  Musivo.  Vide  Musi- 
vum. 

Ma.usolea.re,  Mausoleo  condere.  Ta- 
bu larium  Bri  vatenseCh.  43  :  Sacrosanctx 
Dei  Ecclesia  S.  Juliani  Martyri$7  qua 
ipse  sanctus  Dei  Martyr  corpore  requies- 
cit  cum  sociis  suis  ibidem  honorifice  Mau- 
soleatis.  Ethelwerdus  lib.  4.  cap.  1  :  Cu- 
jus corpus  jacet  Mausoleatum,  et  e.  Et 
cap.  3  :  Cujus  Mausolsatur  Evoraca  cor- 
pus, etc.  [Liber  Miracul.  S.  Ead mundi 
Angl.  Reg.  apud  Marten.  tom.  6.  Am- 
pliss.  Gollect.  col.  823  :  Mausoleatus  qui- 
dem, utmajorum  nobis  inlimarunt  relata, 
in  villula  Suthune  dieta,  etc] 

*  MAUSSUS,  f.  Agger,  moles.  Oharta 
ann.  1408.  in  Reg.  feud.  comitat.  Pictav. 
fol.  255.  v°.  ex  Gam.  Oomput.  Paris.  : 
Item  advouho  unum  molendinum  drapier, 
situm  ad  Maussum  de  brolio  de  Vitraco. 

*  Mausse  vero ,  Monetae  minutioris 
species,  in  Lit.  remiss,  ann,  1404.  ex 
Reg.  159.  Chartoph.  reg.  eh.  114  :  Dix 
blans,  chacun  du  pris  de  cinq  deniers 
Tournois  la  piece ,  deux  Mausses,  et  un 
Blanc  Breton. 

*  MAU  SUGA,  Paulo,  ad  dissolutum  sto- 
machum  et  imbecillem  aloe,  Mausuca, 
mastix.  Glossar,  medie.  MS.  Simon.  Ja- 
nuens. ex  Cod.  reg.  6959. 

!  MAUSURA,  prò  Mansura,  vel  masura. 
Charta  ann.  1191.  tom.  8.  Spici).  Acher. 
pag.  205  :  Trado  Ubi  Guillelmo,..  castrum 
de  Omelacio  cum  omni  dominio  ejus.... 
munsis  et  Mausuris,  appennaciis,  toltis, 
etc 

1*  MAUT0TA.  Vide  in  Tolta. 

T  MAUTSTET,  Tributum,  quod  prò 
transvehendis  mercibus  exsolvitur,  Gali. 
Droit  de  trespas,  vel  Traile- foraine.  Est 
etiam  tributum  omne  quod  a  transeun- 
ti bus  per  terras  alicujus  domini  pensi- 
tatur,  Gali.  Droit  de  passage;  Germani 
Mautner  vocant,  qui  vectigal  illud  exi- 
git.  Oharta  Friderici  Ducis  Austri© 
ann.  1248.  apud  Ludewig.  tom.  4.  Reliq. 
MSS.  pag.  228  :  Nos  quoque  prsefati  prx- 
vilegium  Marchionis  super  eadem  conces- 
sione ratum  habentes,  ipsam  ecclesiam 
esse  concedimus  absolutam  tam  a  prsedicto 
jure,  quam  ab  omni  vectig alluni  absolu- 
tione,  quee  ipsa  vel  officiales  ejus  in  pas- 
sagiis  nostns  vel  quibuscumque  locis  nos- 
tri Ducatus  quae  Mautstet  dicunlur,  hac- 
tenus  persolverunt.  Statuente*  ut  in  terris 
vehendo  vino  suo  vel  annona  sua  nomine 
telonei,  sive  in  aquis  sive  in  terris,  nulla 
unquam  ab  eis  pensio  exigatur.  [®*  Maut, 
vectigal,  stet,  locus.] 

3  MAUTURA.  Vide  Molta  2. 

1  MAXA,  Massa,  moles,  Gali.  Masse. 
Bulla  Alexandri  VI.  PP.  ann.  1500.  prò 
erectione  Academiae  Valent.  tom.  3.  Con- 
cil.  Hispan.  pag.  691  :  Uteo  facilius  ho- 
mines  ad  tam  excelsum  humanse  condì- 


tionis  fastigium  acquirendum,  et  acqui- 
situm  in  alios,  cum  augmento  semper 
tanti  boni  acquisiti,  transferendi  facilius 
inducantur,  cum  aliarum  rerum  distribu- 
tio  Maxam  minuat. 

T  MAXARIA,  Minister,  vel  qui  vectiga- 
lia  colligit.  Epistola  Panormit.  ad  Mar- 
Unum  IV.  PP.  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  35  :  De  salerà  tritici  et  hordei 
data  per  regios  Maxarias  violenter  agri- 
colis  cer lam  expetebat  in  areis  supradic- 
torum  victualium  quantitatem,  de  cente- 
nario omnium  determinatum  agnorum  nu- 
merum  et  agnarum,  etc.  Alia  omnino  no- 
tione  Maxaria  apud  Lotharingos  usur- 
patur;  sic  quippe  vocant  casas  exlignis 
abiegnis  inter  se  compactis,  absque  luto 
aut  bitumine  fabricatas,  quarum  habi- 
tatores  Maxaros  ideirco  appellant.  Ejus- 
modi  autem  casis  utuntur  ii  ab  initio 
veris  usque  ad  Oetobrem,  quo  tempore 
armenta  ipsis  pascenda  ex  inito  pacto 
committuntur. 

*  MAXENADA.  Familiaris,  homo  de 
Maisnada  vel  Masenata  alicujus.  Charta 
ann.  1173.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  221  :  Exceptis  castel- 
lanis,  qui  cotidie  habitant  in  castris  sine 
fraude  et  militibus,  et  Maxenadis,et  mini- 
stris  ejusdem  monasterii,  etc.  Vide  supra 
Macinata  2. 

T  MAXENARE,  Molare,  ab  Ital.  Maci- 
nare, Moudre.  Memoriale  Po  test.  Re- 
giens.  ad  ann.  1280.  apud  Murator.  tom. 
8.  coi.  1147:  Et  fecerunt  multa  statuta 
prava  contra  Clericos.  Primo  ut  nullus 
deberet  solvere  eis  aliquam  decimam,.... 
nec  etiam  eis  Maxenare,  nec  infornare, 
nec  barbam  radere,  etc.  Vide  Mazinare. 

*  MAXENATA,  Maxinata,  Idem  quod 
Maxenada,  et  Macinata  2.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  II.  pag.  346  .*  Compro- 
miserunt  in  predictum  d.  manfredum  de 
marengo  bon.  potestatem...  occasione  ser- 
vorum  et  ancillarum,  seu  illorum  qui  ha- 
biti  sunt  de  Maxenata,  etc.  Et  pag.  349  : 
Scripta  sunt  nomina  servorum  et  ancilla- 
rum,  seu  Maxinatarum,  et  approbata  per 
potestatem,  etc.  [Fr.1 

«*  MAXENATURA,  Mola  molendinaria. 
Oharta  ann.  1192.  apud  Murator.  tom. 
5.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  87  :  Et  prò 
hoc  debeat  tenere  communi  duas  Maxena- 
turas  in  canali  vetero,  et  alias  duas  in 
canali  novo.  Vide  supra  Macinata  1. 

-  MAXIBATRUM,  La  coda  del  porco. 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

IN  MAXILLA  comburi,  2?iYixaTi?e<rQa( 
in  genis,  Pcenae  species  servis  propria. 
Radevicus  lib.  3.  cap.  26  :  Si  servus,  ton- 
debitur,  et  in  Maxilla  comburetur.  Infra  : 
Si  servus  furtum  fecerit,  et  in  furto  fuerit 
deprehensus,  siprius  fur  erat,  non  ideo 
suspendetur,  sed  tondébitur,  verberabitur, 
et  in  Maxilla  comburetur.  Occurrit  ibi 
non  semel.  [Eamdem  poenam  dabant, 
qui  merces  a  se  emtas,  carius  in  exer- 
citu  vendebant,  ut  constat  ex  eodem 
Radevico  lib.  1.  cap.  26.  Locum  vide  in 
Mercatum. 

MAXILLARE,  SxoptoxcmeTv,  in  Gloss.  Gr. 
Lat.  [Vide  Malaxare.] 

MAXILLARES  Dentes,  in  Lege  Lon- 
gob.  lib.  1.  tit  7.  §6.  [»  Roth.  52.]  Le 
Roman  de  Parise  la  Duchesse  MS.  : 

An  la  boche  li  briae  daus  dana  Maissellers. 

Le  Roman  de  la  Prise  de  Jerusalem  MS.: 

Bien  le  mangea  la  rape  jusqu'à  dens  Maicellers. 

SSKsT  A  maxilla  Masselle  et  Mais  elle,  prò 
gena,  Gali.  Joue,  dixerunt  Poetae  nos- 
trates.  Le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes 
MS.  : 

40 


314 


MAX 


MAY 


MAY 


De  son  frere  satt  la  nauve/Ie 
Por  ce  se  moille  sa  Massello, 
0  chaudes  lermes  grani  duel  fet. 

Ibidem  : 

Mout  avoienl  les  faces  belles, 
Et  nez,  et  boches  et  Masselles. 

Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Des  yeux  pleure  la  Damoiselle, 
Que  toute  en  mouille  sa  Maiselle, 
Le  nez,  la  bouche,  et  le  raenton 

Inde  diminut.  Maisseletes  ibid.  ubi  de 
muliere  elegantis  formae  : 

De  Ks,  de  roses  qu'ils  mellerent, 
Les  Maisseletes  coulourerent. 

MAXIMA,  Recepta  sententia,  Regula, 
vulgo  nostris  et  Anglis  Maxime.  Forte  s- 
cutus  de  Laude  Legum  Angliae  cap.  8  : 
Principia  autem  quse  Comentator  dicit 
esse  causas  efficienles,  sunt  qusedam  uni- 
ver  salia,  quse  in  Legibus  Angli»  dodi  si- 
militer  et  Mathematici  Maximas  vocant, 
Rhelorici  Paradoxa,  et  Civilista  Regulas 
Juris  denominante  Christophorus  de  S. 
Germano  in  Dialog.  de  Fundamentis 
Legum  Angliae  cap.  8.  initio  :  Quartum 
fundamentum  legis  Anglias  stai  in  diversis 
principiis,  quae  a  peritis  Legis  Anglise 
Maxima  vocantur,  guas  semper  habita  et 
tenta  sunt  prò  lege  in  hoc  regno  Angliae, 
quibus  non  est  licitum  alieni  legis  perito 
contradicere. 

|  MAXIMATES,  Proceres,  Gali,  les 
Grands.  Bulla  Clementis  VII.  PP.  ann. 
1533.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris, 
pag.  600  :  Civitas  ipsa  (Parisi us)  Franco- 
rum  Regum  et  regni  Francia  procerum 
beneficiis  adeo  exerevit,  ut  Regum  eorum- 
dem  ac  procerum  et  Maximatum,  nec  non 
Prselatorum  dicti  regni  quasi  communis 
habitatio  habeatur. 

1  MAXIM  ATIM,  Cataplatos,  Maximam 
partem.  Gloss.  MS.  Sangerm.  num.  501. 
legendum  Catapleistos ,   a  Graeco   xaxà 

MAXIMITAS.  Utitur  Arnobius  lib.  6. 
[post  Lucretium  lib.  2  :  Ne  qusedam  co- 
gas  immani  Maximitate;  id  est,  magni- 
tudine.] 

«  MAXINA.  Vide  supra  Macina  2. 

*  MAXINATA.  Vide  supra  Macinata  2. 

1  MAXIUM  Vexillum,  prò  Maximum, 
ni  fallor  ;  usus  enim  Itahs  erat  praeci- 
puum  totius  exercitus  vexillum  in  curru 
imponere,  atque  illud  magna  cura  ser- 
vare. Hist.  Rer.  Laudensium  apud  Leib- 
nit.  tom.  1.  Script.  Brunsvic.  pag.  830  : 
Sed  ipsi  perterriti  statim  signo  dato  ten- 
tenna cozperunt  deponere,  omnesque  pedites 
cum  plauslris  et  carazolot  super  quod  Ma- 
xium  vexillum  album  cum  cruce  rubea 
deferebatur,  abire  cozperunt.  Vide  Carro- 
cium. 

|  MAXNILE,  prò  Marnile,  Agri  por- 
tiuncula  cum  aede,  Gali.  Ménil.  Codex 
MS.  Irminonis  Abb.  Sangerm.  fol.  126  : 
In  Maxnili  Badansete  habetur  area  mo- 
lettdini  una.  Charta  apud  Stephanot. 
tom.  3.  Antiquit,  Pictav.  MSS.  pag.  344: 
In  villa  quae  dicitur  Anciacus  Maxnilis, 
curtiferis,  viridigariis,  etc.  Vide  Man- 
sionile 

1  MAXORIMEN.  Jus  Vicentin.  lib.  4  : 
Coloni  tenentur  dare  fictus  de  grossilibus, 
8ive  de  Maxoriminibus  in  festo  S.  Felicis. 
.  MAXUGA,  Clava,  Gallis  Massue,  Orde- 
ricus  Vitalis  lib.  8:  Quidam  enormis 
staturse  ferens  ingentem  Maxucam» 

Mazuca.,  Eadem  notione.  Chronicon 
Casauriense  lib.  4  ;  Iste  Presbyter  qui  hic 
astat,  cum  Mazuca  uno  ictu  confregit 
tempora  mea.  Ma^o^xv)  Graecis  recentio- 
ribus  :  Leoni  in  Tactic.  cap.  6.  §  27.  cap. 


13.  §  84.  Heroni,  Nicet®,  et  aliis  a  Rigal- 
tio  laudatis.  Steph.  Sacklec  in  Versibus 
Graec.   Politicis  MS.  :  Ma  ttjv  |iaxÉotfxa 

icoXsiicov    tòv    avepLov     va    duped.     Willelm. 

Guiart  ann.  1304  : 

Un  ribaut  mal  vesta  et  nu, 
En  sa  main  uno  Macuete, 
Le  lance  en  cele  riverele. 

Idem  anno  1305  : 

La  oist-on  aus  coups  donner 
Diverses  armes  raisonner, 
Et  lentir  espées  et  Maces. 

[Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Grani  joye  font  borjoes,  et  autre  gent  menue, 
Neis  les  legeres  tames,  les  vieilles,  les  chanues, 
0  bastona,  ó  avaux,  Ó  barre»,  ó  Ma<jués. 

Idem  : 

Lors  veissiez  haster  vilains, 
Piex  et  Machues  en  leurs  matos.] 

Ohron.  MS.  Bertrandi  du  Guesclin  :  De 
la  Court  du  Roy  sui  pour  sa  Mace  porter. 
Scribit  Nangius  sub  ann.  1236.  Ludovi- 
cum  ab  Assassinis  sibi  metuentem  corpus 
suum  per  homines  cupreas  clavas  assidue 
deportantes  fecisse  diligentissime  custo- 
dire Supra  laudatus  Guiart us  ad  ann. 
1191.  vers.  1800: 

Ainsi  que  Jouhan  par  mesprison, 
Feist  au  Roy  grant  traìson, 
Oa  poi  trova  de  contredit, 
Òrent  au  Roy  de  France  di( 
Tiex  qui  le  sorent  par  enquerre, 
Que  le  roì  Richart  d'Engleterre 
Falsoit  enfans  endoctriner, 
Pour  lui  occire  et  affiner, 
Qui  ja  ierent  tout  enbarnis, 
E  de  tele  aprison  garnis, 
Que  chacun  d'eus  home  ocist, 
Tel  con  son  mestre  li  deist, 
Et  puis  quii  l'eut  mori  rué, 
Ne  li  chausist  d'estre  tue, 
Car  il  devoit  tantost  sus  estre 
Selonc  la  promesse  du  mestre. 
Par  ceus  avoit  Richart  beance 
De  mettre  à  mori  le  Roy  de  France, 
Doni  il  fu  forment  esjoì. 
Puis  que  li  Rois  dire  l'oj, 
Ne  fust-il  qu'H  ne  se  feist,  ^ 
Doutens  qu  en  ne  le  soupreist, 
JSschauguitìer  en  toules  places 
Nuit  et  jour  de  serjans  a  maces. 
Et  par  chaleur,  et  par  froidure, 
Celte  coustume  encore  dure, 
Et  durra  si  con  gè  propose,  etc. 

Vide  Will.  Brittonem  lib.  11.  Philippid. 
pag.  327. 

1  MAYA,  Meta,  Congeries,  cumulus  ; 
in  Maya  vel  Meia,  id  est,  Insimul.  Con- 
suetudines  Marchiae  Dumbarum  art.  30  : 
Si  aliquis  furetur  de  die  nemus  scissum 
existens  insimul  vel  in  Maya,  quod  in  ilio 
casu  ille  furator  15.  s.  Vien.  bonos  solvere 
teneatur.  Et  art.  31  :  Si  aliquis  furetur 
in  Meia  seu  gerberio,  etc, 

1  MAYATA,  ut  Majacta.  Vide  in  hac 
voce. 

I MAYDANUM.  Vide  Maidanum. 

~  MAYERA,  Mayeria.  Vide  supra  in 
Maeria  4. 

1 1.  MAYERIA,  Axis  crassior,  Gali.  Ma- 
drier.  -Item,  quod  vis  lignum  aediflcationi 
idoneum.  Extractum  computi  ann.  1334. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  248  :  Item, 
prò  expensis  Johannis  Morelli  magistri 
ingeniorum  missi...  prò  aliquibus  Mayeriis 
capiendis  ad  opus  machinarum.  Charta 
ann.  1347.  ibid.  tom.  1.  pag.  66  :  Ideo  fuit 
injunctum  Cellarerio ,  quod  ibidem  de 
dieta  Mayeria  fieri  faciat  unam  muetam 
bastardam  cum  quatuor  culiis:  et  si 
Mayeria  deest,  quod  ipse  suppleat  et  pr se- 
dieta  faciat  cum  expensis  domini,  vide 
Materia. 

9  Sent.  arbitr.  ann.  1500  :  Item...  quod 
dicti  parerti...  teneantur...  realiter  expe- 


dire  dicto  Glaudio  Lamberti...  duodecim 
Mayerias  prò  reparando  dictam  suam 
archam,  longitudini»  qu&libet  quatuor 
theysiarum  prò  minori  et  dimidii  pedis 
in  cauda.  Pro  Pedamento,  cui  vitis  inni- 
titur,  Gali.  Echalas,  occurrit  in  Charta 
Humb.  dalph.  ann.  1343  :  Si  aliquis  in 
vineis  vel  arboribus  alienis  reprehensus 
fuerit  fructus  vel  Mayeriam  vinese  capiens, 
vel  ipsas  arboree  sci ndens,  etc.  Dom  ben- 
sì bus  May  ere,  dicitur  Ramus  salìcis  exs- 
cissus.  Vide  supra  Maeria  3. 

*2.  MAYERIA.  [Materia:  «  Carta.... 
de  men amento  Mayeriarum.  »  (Chevalier, 
Inv.  Archiv.  Delphin.  n.  249.  an.  1277.)] 

*  MAYESCARE.  [Esmayescare.  Gali. 
Deuxième  faeton  de  la  vigne  :  «  ...In  fine 
junii  feci  May  escare  vineas  de  Laureo- 
monte....  T.  21.  p.  342....  Bordiderius  de 
Pessaco  computavit  se  habuisse  ad  Es- 
mayescandum  vineas  de  Pessaco.  T.  22. 
p.  185.  »  (Arch.  histor.  de  la  Gironde.)] 

•  MAYGNERIA ,  Maynerii  officium. 
Charta  Humb.  dalph.  ann.  1338.  in  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Vienne  fol. 
40.  v°.  :  Contulissemus  etiam  officia  May- 
gneriarum  curise  nostrx  et  castellanise 
Belli  visus.  Quia  modo  dictus  Hugo  prò 
dictis  officiis  mistrallix  et  Maygneriarum 
tenendis...  nobis  remisit...  500.  florenos 
auri,  etc.  Vide  Maynerius. 

"  MAYMA,  Ludos,  qui  primo  die  Maii 
mensis,  unde  nomen,  agebantur,  hac 
voce  indicat  Oliver.  Maillardus  in  serm. 
de  SS.  Jacobo  et  Philippe  :  Hsec  vobis 
loquor,  qui  hodie  curritis  ad  May  ma,  ad 
choreas,  ad  ludos,  etc.  Vide  supra  Maium. 

j  MAYM0.  Gattus-Maymo,  Species  si- 
mise.  Vide  in  Gatus  2. 

1  MAYNADA,  ut  Maisnada.  Vide  in  hac 
voce 

J  MAYNAGIUM,  Quidquid  ratione  offi- 
cii  alicui  competit,  puta  habitatio,  vic- 
tus,  vesti t us.  Charta  ann.  1811.  tom.  2. 
Hist.  Dalphin.  pag,  120  :  Ipsum  Guillel- 
mum  quandiu  vixerit  retinuit  de  suis 
raubis  et  Maynagio  scutiferorum  et  mili- 
tum,  videlicet  quandiu  erit  scutifer  ad 
raubas  scutiferorum  et  quam  cito  erit 
miles  ad  raubas  militum. 

•  1.  MAYNAMENTUM,  Mansio,  domus. 
Charta  ann.  1408.  in  Reg.  feud.  comitat. 
Pictav.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  255. 
v.  :  Johannes  Salebrache  domicellus.... 
confiteor  habere...  altam%  mediam  et  bas- 
samjustitiam  et  juridictionem  dicti  loci 
de  Viclriacot...  cum  terris,  pratis,  nemo- 
ribus  et  pertinentiis  et  Maynamentis.  Vide 
Mainamentum. 

*  2.  MAYNAMENTUM,  Praedium  rusti- 
ci! m,  idem  quod  Mansionile.  Charta 
Guid.  de  Rupe  ann.  1314.  in  Reg.  56. 
Chartoph.  reg.  eh.  424  :  Concedimus... 
quod  idem  magister  (Arnaldus  Leu  tardi) 
aut  sui  heredes...  possint  edificare...  do- 
mum  fortem...  in  Maynamento  suo  de  là 
Leutarderia. 

1  MAYNERIA,  Meyneria,  Idem  apud 
Delphi nates  quod  aliis  Maisnada,  mai- 
nada,  hoc  est,  Familia,  unde  et  prò  offi- 
cio Maynerii  usurpatur,  quod  is  inter 
domesticos  et  familiares  censeretur  : 
hinc  itaque 

MAYNERIUS,  Maignerius,  Mainerius, 
et  Meynerius,  Familiaris,  domesticus, 
servieiis,  apparitor  ;  rustici  Dumbenses 
etiamnum  famulos  suos  Meignats  vo- 
cant.  Jam  vero  quodnam  fuerit  Mayne- 
rii officium,  quae  ejusdem  privilegia  et 
immunitates,  discere  licet  ex  iis  quae 
subjicimus,  unde  et  varias  ejusdem  vo- 
cis efformationes  notionesque  accipies. 
Charta  ann.  1274.  tom.l.  Hist.  Dalpnin. 
pag.  126  :  Item  de  famulis  seu  Mayneriis 
Archiepiscopi  Viennensis,  Abbatis  Roma- 


MAY 


MAZ 


MAZ 


315 


nensis,  et  Ecclesias  de  Romanis  sic  dici- 
tnus  et  ordinamus,  quod  UH  qui  dictas 
Maynerias  ad  pr&sens  obtinent,  illa  gau- 
deant  immunitate  et  liberiate  qua  hacte- 
nus  usi  sunt  :  quia  vero  aliquando  conti- 
git,  quod  aliquas  Maynerise  ad  dictum  D. 
Archiep.  bel  Ecclesiam  de  Romanis  ali- 
quo  casu  vel  certa  causa  devenerunt,  et 
modico  pretto  accepto,  divitibus  homini- 
bus  de  Romanis  concessa  fuerunt,  ut  im- 
munitatem  tailliarum  et  onerum  villes  ex 
hoc  consequerentur,  eie.  Et  infra  :  Item... 
quod  Archiepiscopi  nec  ejus  familia 
spolient  sine  causae  cognitione  aliquem 
Canonicum,  clericum,  vel  aliquem  de  eo- 
rum  familia,  vel  Mayneria.  Charta  ann. 
1338.  ibid.  tom.  2.  pag.  367  :  Atquejura 
dictorum  Decani  et  Capituli,  et  singula- 
rum  personarum  ipsius  Ecclesiss  et  eo- 
rum  familiarium  et  Mayneriorum...  cus- 
todient.  Alia  ann.  1336.  ibid.  pag.  120. 
ubi  de  officio  Maynerii  :  Qui  Andrevonus 
in  civitate  et  territorio  Gratianopolis  ci- 
tare et  sausire  ad  instantiam  partis  et 
partium  debite  valeat,  mandata  exequi, 
et  litteras  juxta  fbrmam  et  tenorem  dictas 
Curias  Graisivodani.  Statutum  H Um- 
berti II.  Dalphini  ann.  1349.  ibid.  pag. 
587  :  Item,  voluti ,  declaravit  et  ordinavit 
ipse  D.  Dalphinus  numerum  Maignerio- 
rum  seu  servientium  Curim...  Item,  quod 
Maignerii  vel  olii  officiales  Dalphinales 
in  domibus  Baronum  seu  aliorum  Nobi- 
lium  Dalphinatus,  seu  aliarum  terrarum 
suarum  pignorare  non possint  nec  debeant 
infra  domos  ipsast  quandiu  pignora  suf- 
ficientia  ipsorurn  pignorandorum  extra 
domos  eorum  poter unt  reperiri  ad  evitan- 
dum  scandala  quae  inde  possent  forsitan 
evenire.  Charta  ann.  1361.  ibid.  tom.  1. 
-pag.  150  :  Constituimus  Meynerium  et 
oannerium  nomine  D.  Dalphini,  pariter 
et  ordinamus,  concedentes  eidem  Guigoni 
licentiam  et  autoritatem  infra  dictam 
Castellaniam  et  ejus  ressortum  citandi, 
ajornandi,  mulctandi,  arrestandi,  ban- 
neyandi,  bonna  levandi,  et  alias  ipsum 
officium  Meyneriae  et  bannerim,  prout 
consuetum  extitit...  exercendi.  Charta 
ann.  1339.  ibid.  pag.  128  :  Et  emolumen~ 
tum  proveniens  ex  delictis  Maineriorum 
delinquentium  in  suo  officio, 

*  Pro  apparitore  Mainnier  occurrit  in 
Lit.  remiss.  ann.  1358.  ex  Reg.  86.  Char- 
toph.  reg.  eh.  129  :  Après  ce  vint  un  ser- 
gente appellé  Radis,  que  l'en  appelle  au~ 
dit  Dauphiné  Mainnier  de  court,  etc. 
Mesnier,  eodem  intellectu,  ut  videtur, 
in  Stat.  ann.  1370.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  358.  art.  14. 

T  MAYNILE,  Mansio,  domus.  Pancarta 
Abbatiae  S.  Stephani  de  Vallibus  apud 
Xantones  in  Charta  1  :  Abbas  et  Con- 
vento* nobis  in  quolibet  Maynili  reddant 
et  mittant  unum  biscoctum  in  festo  Nati- 
vitatis  Domini.  Vide  Maxnile. 

1  MAYNITIUM.  Vox  frequens  in  Bres- 
siae  et  Dumbarum  tractu,  ejusdem  si- 
gni fteationis  ac  Mansionile,  de  quo  su- 
pra. 

1  MAYRAMEN,  Lignum,  unde  dolia 
componunt,  Gali.  Mairrin.  Consuetudo 
Brageriac.  art.  76  :  Item  nullus  sit  ausus 
extra  villam  dicti  loci  et  districtus  ejus- 
dem  dolia  tonellorum  vacuorum  trans- 
ferre,  neque  Mauramen,  neque  .vimos, 
neque  codram.  Adde  art.  77.  vide  Mate- 
ria. 

*  MAYRASTRA,  Gali.  Maràtre,  Noverca. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Mayrastrat  Prov.  materna,  no- 
verca. Acta  MSS.  Inquisit.  Carcass.  ann. 
1308.  fol.  23.  v°.  :  Raimunda  Mayrastra 
ipsius  testis,  eie. 

1   MAYRE,  Matrix,   Gallice    Matrice. 


Mirac.  MSS.  Urbani  V.  PP.  in  Tabul. 
S.  Victoris  Mass  il.  :  Mulier  quedam  pa- 
tiebatur  infirmitatem  corporalem  quae 
vulgariter  appellatur  la  May  re. 

*  MAYTA.  Vide  supra  Maita. 

I  MAYTALLATA.  Vide  Materiata. 

1  MATTERIA,  Mensura  frumentaria. 
Statuta  reformat.  S.  Claudii  ann.  1448  : 
Per  Glaudium  Peillard  supra  unum  pra- 
tum  duas  Mayterias  frumenti.  Vide  Mei- 
ter  ia  2.  Hi  ne 

1 MAYTERIATA,  Modus  agri,  quantum 
sufficit  ad  sationem  unius  mayterias. 
Antiq.  Recognit.  Albaeripae  in  Regesto 
Probus  fol.  62  :  ltem  Comes  capit  tas- 
chiam  in  in.  Mayteriatis  terrea  super  ri- 
pam  Rodani,  versus  caminum  d'Amba- 
leut,  quam  terram  tenet  Guigona  de 
Gruce-;  et  potest  valere  taschia  communi- 
bus  annis  1.  Mayteriatam  siliginis  per 
annum.  Vide  Meiteriata. 

1  Maytallata,  Eadem  notione,  in 
eodem  Regesto  fol.  62.  verso  :  Richardus 
sutor  et  tres  fratres  sui  tenent  de  comite 
XV.  fossor.  vineae  retro  castro,  et  débent 
inde  xn.  denarios  censuales.  Et  tenet  1. 
Maytallatam  terree  juxta  pontem. 

1  MAYUS,  Medius,  dimidius,  Gali. 
Demi  ;  Arvernisprsesertim  Aniciensibus 
Lou  mey,  nostns  Le  milieu,  Medium. 
Charta  Guidonis  Archiep.  Bituric.  prò 
CommuniaS.  Palladiiann.  1279  :  Si  in- 
fra quatuor  annos  et  Mayum  ammalia 
essent  inventa  in  talliis,  solvent  emen- 
dam. 

1  1.  MAZ  A,  Rigidus  panis,  biscoctum, 
ut  vocant,  vel  quod  ex  farina,  oleo  et 
aqua  confteiebatur,  atque  etiam  ex  lacte. 
Vocabul.  Sussannaei.  Cìbus  est  castren- 
sis,  seu  potius  polentae  genus,  pecu- 
liare Persarum  militum,  quod  quidam 
ex  hordeo,  melle  et  saia  commixtum 
fuisse  existimant.  Vide  l.ex.  miiit.  Ca- 
roli de  Aquino. 

\  2.  MAZ  A,  vox  Italica,  Clava,  in 
Chron.  Bergom.  apud  Murator.  tom.  16. 
col.  939.  Vide  Massa  1.  et  Maxuca. 

MAZAGGARA,  Salsitia,  Màfrj;  xplac, 
Alexander  Iatrosophista  lib.  2.  Passion. 
cap.  67  :  De  quadrupedibus  autem  sunt 
offerendi  pulmones,  intestina,  vel  ex  eis 
cordulas  factae,  aut  Mazaccarae.  Ubi  GIos- 
sae  MSS.  :  Mazaccarae,  salsutim  factae  de 
tritis  carnibus  intestinorum. 

MAZAGRIUM,  Caedes,  strages,  vel  ho- 
micidium  dire  perpetratum,  Gali.  Mas- 
sacre.  Charta  anni  1218.  in  Probat.  Hist. 
Mon morene,  pag.  84  :  Cum  in  domo  illa 
habeant  omnem  justitiam...  videlicet  rap- 
tum,  Mazacrium*  homicidium.  In  alia 
ann.  1222.  in  Tabul.  S.  Dionysii  :  Dici- 
mus  quod  B,  Dionysius  in  terra  sua  de 
Diogilo  habet  rapinam,  homicidium,  Ma- 
sacrium,  et  omnimodam  justitiam.  Ubi 
usurpatur  prò  murdro.  Vide  in  hac  voce. 

*  MAZADA,  Mansio,  domus  cum  agri 
portione.  Charta  ann.  1137.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  485  :  Ego  Ray- 
mundus  Trencavel  vicecomes  Biterris  et 
uxor  mea  Adalaicia,  nos  ambo  donamus... 
tibi  Raymundo  de  Pomairol...  tertiam 
partem  de  tota  Mazada  Stephani  Aldega- 
riL  Vide  supra  Massa  5. 

*  MAZAFuSTUM,  Mazzafrustum,  Ma- 
china bellicae  jaculatoriae  species,  fusti- 
balus,  Ital.  Mazzafrusto.  Tract.  MS.  de 
Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap.  1  :  Cas- 
tella sive  oppida...  de  istis  sint  fulcita... 
fustis,  Mazafustis,  fundis,  etc.  Et  cap. 
58  :  In  cabiis  stare  débent  homines  ar- 
mati ad  offendendum  castellanos  sive  ci- 
ves  cum  ballistis,  saxis9  igne,  scopetis  et 
Mazafustis.  Hist.  belli  Forojul.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  1206  :  Finaliternostri  ferventi  animo 


cum  balistreriis  nostris,  arcubus,  Mazza- 
frusto, frandegulis,  etc.  Vide  Manga," 
num  1. 

1  MAZAGAN1A,  Curia  regia  Mauro- 
rum.  Acta  S.  Ferdinand!  Principis  Lu> 
sitan.  tom.  1.  Junii  pag.  586  :  Interim 
equitabat  Rex  cum  Lazaraquio  suis^ue 
prasfeclis  et  tota  aula  quam  Mazaganiam 
vocant.  Vide  Maisnada. 

*  MAZALIS,  Porcus  castratus,  pinguis, 
f.  prò  Maialis.  Vide  in  hac  voce.  Stat. 
Placent.  lib.  5.  fol.  65.  v°.  :  Si  vero  die- 
tam  porcam  a  rotio  non  tenuerit,  possit 
tenere  sex  porcos  a  carnibus ,  qui  Maza- 
les  appellantur. 

1  MAZAREIUS,  Mazareus,  Idem  quod 
Mazerinus.  Vide  in  Mazer.  Testam.Rich. 
de  Bisunt.  Rem.  archiep.  ann.  1389.  in- 
ter Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ.  col.  72  : 
Item  magistro  Remigio  de  sanato  Hilario 
unum  cyphum  Mazareum  cum  pede  de 
argento...  Item  domino  Egidio  curato  de 
Cormissiaco...  legavit  unum  de  cyphis 
suis  de  Mazareio  cum  pede  de  argento. 
Vide  mox  Mazerius  2. 

*  MAZARINUS,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1251.  in  Chartul.  Valcel.  sign.  E. 
eh.  47  :  Insuper  idem  Adam  contulit  prse- 
dictas  ecclesia?  Vaucellensi  in  puram  eie- 
mosinam  quaedam  mobilia  bona  sua,  vi- 
delicet unatn  carrucam  estofatam,  chy- 
phum  Mazarinum  valentem  decem  solidos 
alborum.  Vide  mox  in  Mazer. 

1  MAZARINUS,  Mazarum.  Vide  Mazer. 

MAZATI  Nummi.  Leo  Ost.  lib.  1. 
Chron.  Casin.  cap.  28  :  Rupit  ipsum  Mo- 
nasterii  vestiarium,  et  inde  tulit  solidos 
Mazatos  14.  milita. 

MAZEGADIGUS.  Charta  Ildefonsi  comi- 
tis  Tolosse  prò  Libertatibus  urbis  Tolo- 
sae  ann.  1141  :  Excepto  ilio  sale,  quod  ne- 
cessarium  erit  coriis  Mazegadicis.  [Vide 
Masegaticum  ;  ubi  quae  prseponenda  erit 
lectio,  defìnies.] 

|  MAZELINUS,  prò  Manzerinus,  Al  ie- 
ri igena,  adulterinus.  Vide  Manzer.  Alia 
notione,  vide  in  Mazer. 

*  MAZELLATOR,  Carnifex.  Stat.  Pia- 
cent,  lib.  6.  fol.  77.  v°.  :  Quicunque  bec- 
charius  vel  Mazellator  in  beccharia  ven- 
diderit  carnes  porchorum  f eminar um  prò 
masculis,  etc.  Vide  supra  Macélator  et 
Macellum  facere. 

1  MAZELDM,  f.  prò  Macellum,  Merca- 
tura, forum.  Memorial.  Potest.  Regiens. 
.  ad  ann.  1287.  apud  Murator.  tom.  8.  col. 
1169  :  Tempore  precedente  diruptis  domi- 
bus  ipsorurn  exlrinsecorum  D.  Matthasus 
de  Foliano  ex  lapidibus  et  lignamine  ip- 
sarum,  super  Mazelum  de  platea  fecit 
fieri  quandam  pulcherrimam  domum, 
quae  vocata  fuit  Alta-Bella.  [°  Vide  supra 
Macellum  tacere.} 

1  MAZENARIUS,  Qui  a  calicibus,  vulgo 
Mazer es  dictis,  erat.  Li  ber  niger  Scac- 
carii  pag.  350  :  Mazenarii  duplicem  ci- 
bum  tantum  (habeant.)  Ubi  Editor  Hear- 
nius  Somneri  sententiam  de  iis  poculis 
amplectitur. 

MAZER,  Mazertnus,  Mazarum,  Mas- 
drinum  :  ita  passim  appellant  Scripto- 
res  pretiosiora  pocula  ;  sed  quae  eorum 
fuerit  materia,  non  omnino  constans 
est  opinio.  Somnerus  lignea  fuisse  dixit, 
et  acerna,  quod  Maezer,  Belgis,  aceris 
arboris  tuberculum  sonet.  Sane  scribit 
Janus  Dolmerus  in  Notis  ad  Jus  auli- 
cum  Norvegicum  antiquum  pag.  461.  po- 
cula ex  acere  facta  olim  fuisse  in  pretio 
apud  Norvegios.  At  Fortunatus  in  Epis- 
tola praeflxa  lib.  1.  Poemat.  pocula 
acerna  ut  viliora  recenset.  [**  Germ. 
Maser,  olim  Masar,  est  Tu  ber,  nodus 
trunci.  Vide  Graff.  Thesaur.  Ling. 
Frane,  tom.  2.  col.  875.] 


316 


MAZ 


MAZ 


MAZ 


Genuinam  vero,  ni  fallor,  notionem 
attigit  vetus  Glossarium  Lat.  Gali,  do- 
cet  quippe  eadem  fuisse  vasa,  quae  La- 
tini Murrhina  vocant  :  Murrha,  Hanap 
de  madre.  Sed  et  Matti)  seus  Paris  ann. 
1181.  videtur  appellasse,  Murrhina,  quae 
alii  Mazerina,  pag.  97  :  Tres  cuppse  Mur- 
rina. Gharta  Guillelmi  Episc.  Ambian. 
ann.  1293.  in  Tabul.  Episcop.  Ambian. 
fol.  99.  v.  :  Et  cuilibet  lectum  et  sciphum 
argenteum  et  Murreum.  [Testam.  Johan- 
nìs  de  Albiniaco  Episc.  Trecens.  apud 
Gamusatum  pag.  201  :  Una  cum  omnibus 
et  singulis  ciphis  meis  Murreis  tam  cum 
pedibus  argenteis,  quam  sine  pedibus, 
etc.][*Lit.  officiai.  Autiss.  ann.  1338.  in 
Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  40  :  Item 
duos  ciffos  Murreos,  valentes  tunc  com- 
muni extirn attorie  sexaginta  solidos  Tu- 
ron.  Charta  ann.  1375.  in  Reg.  108.  eh. 
286  :  Item  omnes  ciphos,  tam  argenti 
quam  alios  de  Madre,  etc.  Un  henap  de 
Madre  vermeil,...  lequel  henap  fut  prisié 
douze  sols  Parisis,  in  Lit.  remiss,  ejusd. 
an.  ibid.  eh.  66.]  Est  autem  Murrha,  ut 
auctor  est  Plinius  lib.  37.  cap.  2.  lapidis 
pretiosi  genus  odoris  prestanti  a  com- 
mendabile, et  colorum  varietate  insi- 
gne, subinde  circum-agentibus  se  ma- 
culisinpurpuram  candoremque,  et  ter- 
tium  ex  utroque  ignescentem,  veluti 
per  transitum  coloris  purpura  Tubes- 
cente, aut  lacte  candescente. 

Nascitur  autem  in  Oriente  apud  Par- 
thos.  Papias  :  Murina,  gemma,  apud 
Parthos  gignitur,  unde  dicitur,  quia  va- 
rietas  ejus  in  purpuram  candoremque  et 
ignem,  quasi  in  celesti  arcu  conspicitur. 
t»  Ex  Isidori  Origin.  lib.  16.  cap.  12. 
sect.  6.]  Notum  vero  Murrhea  et  Mur- 
rhina pocula  et  vasa  magno  olim  fuisse 
in  pretio  apud  Veteres,  non  modo  ex 
Plinio,  sed  et  Seneca  lib.  7.  de  Benef. 
cap.  9.  Suetonio  in  Augusto  cap.  71. 
Propertio  lih.  4.  Eleg.  5.  vers.  26.  Mar- 
tiale  lib.  14.  Epigr.  113.  Paulo  et  Javo- 
leno  JC.  in  leg.  3.  1 4.  et  leg.  11.  §  2.  D. 
de  Supellectile  legat.  (33,10.)  Capitolino 
in  Antonino  Philosophoetin  Mìio  Vero, 
Lampridio  in  Heliogabale,  Victore  in 
Epit.  in  eodem  Antonino,  etc. 

Exquibus  quidem  Scriptoribus  invi- 
cem  collatis  nondum  certo  erui  potuit 
quaenam  fuerit  Murrhinorum  materia, 
adeo  ut  cum  Turnebo  lib.  8.  Adv.  cap. 
1.  dicere  liceat,  ubi  de  Murrhinis,  tan- 
tam  nobilissimorum  Scriptorum  in  re 
frequentissima  dissensionem  adnotatione 
dignam  prorsus  existimandam.  Quippe 
Baronius  ann.  34.  ex  Mich.  Mercato, 
Mirrhara  veterum,  idem  esse  ait  quod 
hodie  Indi  Benzni.  seu  Benivinurn  vo- 
cant, materiam  scilicet  ex  mirrhae  ar- 
bore incisa  fluentem,  ex  qua  in  massam 
coagmentata,  coloribus  ad  speciem  in- 
ductis,  arte  inde  potoria  effingebantur, 
quae  in  summis  populi  delicìis  essent. 
Cardanus,  Julius  Scaliger  in  lib.  de 
Subtilitate,  et  Salmasius  ad  Solinum, 
murrhina  antiquorum,  esse  vasa  nostro 
saeculo  porcellanea  vocata  contendunt, 
proindeque,  ut  Baronius,  fictilia  ;  [cui 
sententi»  favet  Alph.  Ci  aconi  us  in  epist. 
ad  Princ.  Cardinal,  apud  Marten.  tom. 
3.  Ampi.  Collect.  col.  1324  :  Taceo...  vasa 
Murrhyna  ex  China  tot  generum,  qu& 
Porcellana  pàtrio  sermone  appellantur.] 
Petrus  vero  Bellonius  lib.  2.  Observat. 
cap.  7.  vasa  murrhina  ex  aliquo  concha- 
rum  genere  fuisse  confecta  existimayit: 
et  ideo  sic  denominari  a  Murice  pisce, 
qui  per  excel  lenti  am  alio  nomine  Con- 
cini ium  dicitur.  Antoni  us  Nebrissensis 
agaten  esse  putat.  Andreas  Caesalius  de 
metallis  lib.  3.  cap.  23.  ex  scoriis  metal- 


lorum  confecta  murrhina  vasa  existi- 
mat,  eaque  sic  dieta,  quod  myrrham  re- 
doleant.  Denicjue  Nicolaus  Guibertus 
Medicus  Mussipontanus  in  Assertione 
de  Murrhinis,  edita  Francofurti  ann. 
1597.  conf utatis  hisce  virorum  doctorum 
sententiis,  novam  induxit,  contenditque 
murrhina  vasa  lapidea  fuisse,  et  ex  ma- 
teria fossili,  non  vero  fictilia,  licet  id 
Propertius  videatur  dixisse  :  quod  etiam 
ante  eum  statuerat  Georgi  us  Agricola 
lib.  6.  de  Natura  fossilium,  scribens, 
Onychen  in  Caramania  natam,  nunc 
onycha  nominare  Plinium,  nunc  mur- 
rhina. At  cum  species  varise  sint  Ony- 
chis,  idem  Guibertus  putat  murrhina 
vasa  elaborata  ex  ea  quam  Corneolam 
al  barn  vocant,  zonis  tamen  diversis  co- 
loribus, et  aliquam  similitudinem  ha- 
bentibus  ad  arcum  caelestem,  (quas  qui- 
dem venas,  madratas7  a  vulgo  appellari 
annotateap.  6.  extremo)  qualis  impro- 
prie Sardonyx  dieta,  quae  potissimura  in 
Caramania  prò batissi ma  nascebatur.  Id 
praeterea  firmant  Glossa?  Graee.  Lat.  : 
SapSiov,  tò  iJ/yj^jov,  marra,  <rapSóvu£.  Sed 
et  Sidonius  Carm.  11.  myrrinam  Sardo- 
nìchen  dixit  : 

Myrrina  Sardoniches,  amethystus  Iberus,  iaspis 
Indus,  etc. 

[Apud  AnnamComnenam  lib.  3.  Alexiad. 
pag.  94.  xauxiov  crapSovuYtov,  Aretas  in 
Apocalypsim  cap.  57.  de  Sardonyce  :  *0 
XcÒoc;  outos  xoc\  xP°'av  oùy&TicLlay  eyxoXm^e- 
xai.  Ejusmodi  onychìnorum  vasorum 
meminit  Concilium  Duziacense  I.  part. 

4.  cap.  5  :  Et  probatum  est  coram  omni- 
bus in  Synodo,  quia  calicem  onychinum 
de  ipsa  Ecclesia  auro  et  gemmi s  ornatum, 
et  patenam  onychinam,  quam  Domnus 
Rex  S.  Maride  Laudunensis  Ecclesia  de- 
dit,  auro  et  gemmis  ornatam  de  scriniis 
suis...  lalentius  jussit  arripere.  Unde  col- 
ligitur  ejusmodi  calicibus  usos  etiam  in 
sacrificiis  Sacerdotes,  ut  et  ex  Chr.  Ca- 
sin.  lib.  3.  cap.  ult.  Helgaldus  in  Ro- 
berto Rege  pag.  68  : .  Urceolum  ex  ony- 
chino  factum,  quod  comparaverat  Rex 
ditissimus  pretio  60.  librarumì  iterum 
ipsvsanctas  Crucis  loco  contulit.  In  hoc 
tamen  differre  observat  idem  Guibertus 
antiquorum  murrhina  et  onychina  vasa, 
quod  vasa  murrhina  ex  Onyche  gemma 
confecta  appellationem  hanc  sortieban- 
tur  :  pocula  vero  onychina,  quae  ex  Ony- 
chite,  hoc  est,  ex  Calchedonio  erant 
confecta.  Sed  hasce  virorum  erudito- 
rum  sententias  aliis  examinandas  relin- 
quimus,  quas  legere  est  potissimum 
apud  Iacobum  Gretzerum  in  Syntagm. 
de  Vino  myrrhato  et  myrrhinis. 

Murrhina  porro  pocula  intellexisse 
Virgilium  2.  Georg,  non  desunt  qui  pu- 
tant  : 

Ut  gemma  bibat  et  Sarrano  dormial  ostro. 

Ubi  Servi  us  :  Gemmeo  poculo,  non  gem- 
mato. 
Mazer,  Mazarum,  Wibertus  in  Vita 

5.  Leonis  IX.  PP.  cap.  6  :  Et  quemdam 
scyphum  pretiosi  Mazeris  ob  sui  memo- 
riam  obtulerat.  Ubi  Codices  alii  mo- 
nente  Henschenio,  praeferunt  pretiosi 
Marmoris.  [Mazeris  legendum  censet  Ma- 
bill,  ssec.  6.  Bened.  part.  2.  pag.  73.  ubi 
observat  Brunonem  Signiensem  asse- 
re  re  hunc  scyphum  ligneum  fuisse,  at- 
que  a  Desiderio  Casinensi  seu  Victore 
III.  poculum  lignarium  appellatum.] 
Will.  Thorn  in  Chr.  pag.  2205  :  Et  em- 
pia un  hanap  de  Mazer,  oue  un  pée  d'ar- 
ti enU  Visitatio  Thesaurariae  S.  Pauli 
Londinensis  ann.  1295  :  Item  ciphus  de 
Anserne  magnus  de  Mazero,  cum  basso 


pede,  et  circulo  argenteo.  Item  cupa  ma- 
gna de  Mazero,  ornata  pede  alto  2.  circu- 
ìis  et  pomellis  argenteis.  Oharta  Heccardi 
Comitis  Augustodunensis  apud  Perar- 
dura  :  Et  anapo  corneo  major  e,  cum  ilio 
de  Mazaro.  Testamentum  Mag.  Geraudi 
de  Abbatis-villa  Arcidiaconi  Ambia- 
nensis  ann.  1271  :  Et  tota  supellectilis 
mea  argentea^  et  cyphi  de  Mazaro,  cum 
pedibus,  et  sine  pedibus.  [Charta  ann. 
1347.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  556  : 
Item,  unum  ciphum  de  Mazaro  sine  co- 
pertorio,  cum  pede  argenteo  laborato  in 
medio  et  deaurato,  cum  sex  esmaltis  par- 
vis.  Item,  unum  alium  ciphum  minorerà 
cum  copertorio  de  Mazaro  cum  pede  ar- 
genteo, habente  unum  esmaltum  labora- 
tum  in  summitate  dicti  copertorii.] 

Galli  vulgo  Madre  vocant  ejusmodi 
scyphos  et  pocula.  Computum  Steph. 
de  la  Fontame  Argentarli  Regis  ann. 
1350.  ti  tu  lo,  Madres  et  caillers  pour  boire 
vins  nouveaux:  Pour  un  hanap  de  Madre 
fin  à  tout  le  couvercle.  duquel  Ven  sert  le 
Roy  à  table,  16.  liv.  Par.  In  eodem  Com- 
puto :  Pour  fair  e  et  forger  7.  bouillons 
dT  argent  pesans  2.  onces,  dorez  et  émaillez 
à  leurs  armes,  et  mis  és  fons  desdits  cail- 
lers. Alibi  :  Pour  apareiller  et  recoudre 
2.  hanaps  caillers,  pour  argent  et  facon 
28.  sol.  Paris.  Rursum  :  Pour  fair  e  et 
forger  la  garnison  de  sa  couppe  de  Madre 
de  son  hennap  de  jour,  et  de  son  cailler 
de  nuit,  pour  le  terme  de  Toussains,  et 
les  12.  bouillons  pour  les  caillers  de  sa 
table.  Ibidem  :  Pour  faire  et  forger  4. 
boullons  d*  argent  dorè  et  émaillez  pour 
mettre  és  fons  des  4.  caillers,  etc.  Et  cap. 
quod  inscribitur  Coutellerie:  Deux  paires 
de  couteaux  à  trenchier  avec  les  pare- 
pains,  Vune  paire  à  manches  de  cedre, 
garnis  de  vìrolles  et  de  tinglettes  d 'argent 
dorées,  et  émaillées  de  France  :  et  Vautre 
paire  à  manches  de  Madre  semblables, 
garnis  et  émaillez,  delivrez  en  ce  terme 
pour  le  Roy  aux  festes  de  Toussains  et  de 
Noel,  douze  livres.  Passim  ibi  Regestum 
Peagiorum  Paris.  :  Hanap  de  Madre  doi- 
vent  un  denier,  et  s'il  y  a  hanap  de  fust, 
si  aquile  le  madre  le  fust  tout  pour  un 
denier.  Infra  :  Du  tonlieu  des  hanaps  de 
Madre,  de  fust,  d'escuelle,  et  de  plateaux. 
Regestum  continensPeagium  Bapalma- 
rum  :  Le  hanap  de  Madre  à  pied  d 'ar- 
gent. Infra  :  Le  hanap  de  Madre  pour 
son  boire.  [Tabularium  Compendiense  : 
Tradita  fiierunt  Priori  2.  plates,  3.  es- 
cuéles  oV argent,  1.  hennas,  2.  bises  dorées, 
13.  cuilliers  enun  cofin,  9.  en  Vautre  d* ar- 
gent, 3.  hennas  de  Madre  à  pie.  Testam. 
Droconis  de  Vaucelles  ann.  1358  :  Item 
do  Alizonas  de  Nigella  pedicese  mesz...  x. 
libras  Par.  et  meum  magnum  scyphum 
de  Madre  cum  pede  argenti.]  Charta  Ro- 
berti Corniti  Drocensis  in  Histor.  Dro- 
censi  pag.  250  :  Excepto  quod  scriptum 
est  de  merceriis  et  cyphis  de  Madre. 
Etiamnum  hodie  Angli  pateram  Mazer 
vocant. 

Mazerinus,  Scyphus  ex  mazare.  Ra- 
dulphus  de  Diceto  in  Imag.  histor.  ann. 
1182  :  Ciffi  9.  argentei,  tres  cuppse  Maze- 
rinsz,  3.  salsaria  argentea.  Tel on eum  S. 
Audomari  in  Tabulano  S.  Bertini  :  Sac- 
cus  cordatus  cyphorum  Mazerinorum  4, 
den.  [Oharta  ann.  1247.  tom.  2.  Hist.  Ec- 
cles.  Meldens.  pag.  150  :  Legavit...  sorori 
defunctaR  Eremburgis,  quadraginta  soli- 
dos, et  quemdam  ciphum  Mazerinum.] 
Inde  apud  Poetas  nostrates  vernaculos 
passim  Mazerin,  prò  scypho  ex  mazare 
reperire  est.  Philippus  Mouskes  MS.  in 
Philippo  Aug.  : 

Et  apporterei  eslreìins, 
Hanas,  coupes,  et  Mazerins. 


MAZ 


MAZ 


MAZ 


317 


Le  Roman  d'Aubery  MS.  : 

\enir  cn  fait  tout  plein  un  Mazerin, 
Aubery  bust,  qu'il  n'y  quist  poìnt  d'engin. 

Alibi  : 

Tu  en  beuvras  à  un  tei  Mazerin, 
Dont  tu  raorras  encore  à  male  fin. 

Manzerina  Vascula.  Vide  suo  loco. 

Mazdrinus.  Lambertus  Ardensis  : 
Wido  de  Elembon  dedit  feodum,  quod  ab 
eo  tenebat  Gerardus  de  Sauvingehem,  prò 
tribus  fertis  argenti ,et  elfo  uno  Mazdnno, 
Ubi  Chronicon  Andrense  pag.  352.  habet 
mazerino. 

1  Madelinus.  Tabular.  Compen- 
di en  se  :  Hasc  sunt  nomina  utensiha  de 
Ruminiaco...  duo  manutergia,  tria  auri- 
cularia,  duo  ci  fi  Madelini  cum  pedibus 
argenteis. 

*  Maderinus.  Charta  ann.  1225.  in 
Chartul.  S.  Mariani  Autiss.  :  Promisit 
abbas  Eroardo  quemdam  cifum  Maderi- 
num,  et  e. 

Madrinus.  Testamento  m  Abbonis  Ca- 
nonici Altisiodor.  ann.  1191.  in  Tabular. 
Eccles.  Altisiodor.  fol.  48  :  Duos  cyphos 
argenteos,  11.  cochlearia,  unum  Madri- 
num. Et  mox,  Cifum  Madrinum.  Necro- 
log.  S.  Martini  de  carapis  4.  Id.  Jan.  : 
Dedit  Conventui  ciphum  Madrinum  ad 
pedem  argenteum  et  deauratum...  an, 
1331.  [Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

CU  prent  touailles,  cil  bacins, 
Gii  coupé  d'or,  cil  Maderins.] 

1  Mardrinus,  in  vita  S.  Udalrici  saec. 
5.  Ben  ed.  pag.  453  :  Unum  coopertorium 
Mardrinum  ad  servitium  sui  successoris 
dimisit. 

1  Maserius.  Testam.  D.  le  Scrop  ann. 
1415.  apud  Rymer.tom.9.pag.276:  Unum 
Maserium  coopertum,  cum  pede  et  bordu- 
ris  argenteis  et  deauratum. 

Mazelìn  us.  Necrolog.  EccJesiae  Pari- 
siensis  Non.  Aprii.  :  Dedit  etiam  nobis 
cyphum  Mazelinum  cum  pede  argenteo  ad 
serviendum  in  refectorio.  Àdde  21.  Kl. 
Maii.  Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

Si  m'ont  tolu  et  mon  pein  et  mon  via, 
Et  m'escuelle,  mon  banap  Mazelìn. 

Alio  loco  : 

Giebert  appaile,  Baillez-moy  cà  le  vin, 
Deasus  ma  table  mettez  iuon  Mazelìn. 

Infra  : 

Desor  la  table  fiert  si  le  Mazelìn, 
Le  banap  froisse,  si  espandi  le  vin. 

Nolim  tamen  hisce  omnibus  Auctorum 
locis,  murrina  va  sa,  e  ujusmodi  antiquo- 
rum erant,  intelligi,  cum  doceat  Papias 
sua  aetate  ita  appellata  universim  vasa 
vitrea,  seu  scypbos  vitreos  :  Murra,  ge- 
nus  vasi$f  prò  vase  vitreo  ponitur.  Edit. 
habet  prò  vitro.  Alibi  :  Myrrhinum,  gè- 
nus  optimi  vitri  et  saphyrini  coloris,  inde 
myrrhina  vasa  dicuntur.  Ita  Codex  edi- 
tus  :  at  MS.  prò  vitri,  habet  vini,  Sed 
prior  Jectio  melior;  atque  ita  sumi  de- 
bere  vasa  mazerina  in  Regestis  Peagio- 
rum  supra  laudatis  fortean  exis  ti  man- 
duca est. 

Madrinarius,  Officium  Scantionariae, 
cui  madrinorum  et  poculorum  cura  in- 
cumbebat.  Computum  Hospitii  Reg. 
ann.  1313  :  Rad.  de  Asneriis  Madrina- 
rius. Statuta  Philippi  Longi  prò  sua 
domo  ann.  1317.  in  Regesto  Pater,  Ca- 
mera Comput.  Paris,  fol.  79  :  Il  y  aura 
un  Madrinier,  qui  servirà  de  voires  et  de 
hanaps,  et  aura  3.  den.  de  gages  par  jour 
pour  toutes  choses.  Nescip  an  huc  spec- 
tent  Glossaft  Gr.  Lat.  :  Hapa^To;,  Mestri- 
nus,  Pr&fusor.  Ubi  Codex  I^S.  S.  Ger- 


mani Paris,  habet  Meterinus,  Profusor, 
ut  legendum  sit  Meserinus,  vel  Maseri- 
nus,  nacque  voce  intelligatur  Pincerna. 
Sed  haec  vox  non  est  istius  aevi. 

Madelinaritjs,  idem  dicitur  in  Ordi- 
nat.  Hospitii  S.  Ludovici  Reg.  Frane, 
ann.  1261  :  Guillelmus  Madelinarius..., 
tam  prò  ciphis,  quam  prò  vitris  quaeren- 
dis  et  portandis,  etc  Vide  Olea,  Maso- 
ricus. 

*  Madelinier  vero  in  Lib.  pitent.  S. 
Germ.  Prat.  et  Maderinier,  ejusmodi  va- 
sorum  opifex,  in  Charta  ann.  1312.  ex 
Reg.  48.  Chartoph.  reg.  eh.  205.  Vide  su- 
pra Madarinarius  et  Madrelinerius. 

Cum  igitur  madrina  vasa  ac  pocula  in 
usu  cotidiano  fuisse  ita  videantur  ac 
vulgata,  ut  iis  servandis  et  adminis- 
trandis  minister  proprius  praepositus 
fueritin  aulis  Regum,  mirari  sanesubit, 
quod  ex  iis  potoriis  vix  hodie  aliqua 
suppetant  :  praeter  illud  forte  quod 
etiamnum  servat  illustre  ac  regium 
omnino  Sandionysianum  gazophyla- 
cium,  de  quo  ita  Doubletus  pag.  344  : 
Le  hanap  du  Roy  S.  Louis,  dans  lequel 
il  beuvote,  fait  de  Madre,  avec  son  cou' 
verde  de  mesme  matiere,  garny  d'un 
pied  d'argent  dorè,  et  dedans  icelui  ha- 
nap, au  milieu  du  fond,  un  email  de 
derny  rond  taillé  de  fieurs  de  lys  d'or  à 
champ  d'azur,  et  e.  Qui  quidem  sane  ti 
Ludovici  scyphus  coloris  subfusci  est, 
et  ex  preti  osi  ori  lapillo  confectus,  adeo 
ut  agatse  formam  praeferat,  firmetque 
sententiam  Antonii  Nebrissensis  :  cu- 
jusmodi  forte  fuere  de  quibus  Nicol,  de 
Braia  in  Ludov.  Vili  : 

Dfccumbunt  proceres,  implentur  vasa  phalerno 
Gemmea,  clam  labor  est  crateres  evacuare. 

Tametsi  Doetis  veteribus  loquendi  for- 
mula familiaris,  de  qua  Savaro  ad  Sido- 
nium  lib.  2.  Ep.  13. 

Materiae  denique  vasorum  murrhino- 
rum  excellentia  ac  raritas,  facit  ut  du- 
bio  locus  sit,  an  poteria  illa  omnia,  quae 
hac  appellatione  censentur  apud  Scrip- 
tores,  revera  fuerint  ex  Onyche,  juxta 
Gui berti  sententiam  :  an  vero  pleraque 
ex  iis  fi  etiti  a,  verorumque  aemula,  con- 
ciata ex  versicolore  materia  vitrea,  et  in 
fornaci  bus  vitri  ariorum  cocta  :  quod 
sane  olim  factum  annotat  Plinius  lib. 
36.  cap.  26.  Quemadmodum  hodie  artifi- 
ces  porcellanas  imitantur,  vasis  ex  ar- 
gilla opere  figulino  elaboratis,  incrusta- 
tionequadam  albissima  intinctis  deinde 
in  fornacem  positis,  quo  nitorem  et  lae- 
vorem  vitri  acciperent. 

*  Cum  vero  ejusmodi  vasa  in  usu  co- 
tidiano ita  fuerint,  ut  in  tabernis  ipsis 
ministrarentur  ;  aliapretiosioris  materiae 
puta  Porcelaine;  alia  inferioris,  quam 
Fayance  appellamus,  fuisse  certum  vi- 
detur.  Et  quidem  distinguebantur  Le 
grand  et  petit  madre,  ut  colligitur  ex 
Lit.  remiss.  ann.  1383.  in  Reg.  124.  eh. 
64  :  Raoulin  Guillet  vit  quatte  hanaps  de 
caillier  ou  de  petit  Madre ,  desquelz  l'en 
servoit  en  ladite  taverne.  Aliae  ann.  1400. 
ex  Reg.  155.  eh.  432  :  Un  hennap  de  Ma- 
dre du  pris  d'environ  six  blans.  Argii] a m 
fuisse  innuere  videntur  Lit.  remiss. ann. 
1408.  in  Reg.  162.  eh.  212:  Jcellui  Boyaud 
avoit  esté  fort  blecié  en  sa  teste  d'une 
grant  pierre,  qui  estoit  cheue  sur  saditte 
teste,  et  y  portoit,  comme  l'en  dit,  du  Ma- 
dre ou  autrement. 

Maseriga,  Vox,  ut  videtur,  ejusdem 
originis.  Poeta  MS.  infimi  sevi,  ex  Bibl. 
Thuana  Cod.  525  : 

Adsit  piena  sero  Maserìca  theca  liaeo, 
Penus  et  artocopis,  et  acerna  popina  ferinis. 


Ubi  Glossa  Masericam,  ollam  interpre- 
tatur. 

1.  MAZERIUS,  Italis  Mazziere,  qui  cla- 
vam  tenet ,  Massier  :  in  Ceremoniali 
Episc.  lib.  1.  cap.  11.  *  [«  Quos  seque- 
bantur  nobiles  et  barones  suo  ordine, 
Mazerii  regis.  »  (Diar.  Burchard.  ed. 
Thuasne,  II,  165,  an.  1494.)  —  «  Servien- 
tes  armorum  si  ve  Mazzera  quinque.  » 
(Id.  177.)] 

*  2.  MAZERIUS ,  ut  supra  Mazareius. 
Charta  ann.  1121.  in  Chartul.  Arremar. 

eh.  98  :   Abbas    Gualterius   dedit ci- 

fum  unum  novum  multum  bonum  Maze- 
rium. 

1  MAZETTA,  Vox  Italica.  Annal.  Me- 
diol.  apud  Murator.  tom.  16.  col.  807  : 
Centura  una  argenti  cum  Mazettis  duobus 
et  siquectis  XLin.  Ejusdem  signiflcatio- 
nis  videtur 

1  Mazius,  ibid.  Centura  una  facta  ad 
rosettas  perlarum  cum  Mazio  et  fibbia 
argenti,  etc. 

6  Vel  Mazettus,  Ital.  Mazzetto,  dim. 
a  Mazzo,  fasciculus,  ornarne ntige nus. 

1  MAZIA,  Clava,  Ital.  Mazza,  Chron. 
Petri  Azarii  apud  Murator.  tom.  16.  col. 
329  :  Patrem  ipsius  dom.  Johannis  de  Ole- 
gio  cum  una  Mazia  ferrea,  quam  tunc 
portabat,  interemit,  etc.  Erat  et  Mazia 
officii  seu  dignitatis  symbolum.  Chron. 
Modoet.  apud  eumd.  tom.  12.  col.  1095  : 
Divino  juaicio  dominationis  Maziam  red- 
didit.  Vide  Matia. 

1  M AZI N ARE,  Molere,  Gali.  Moudre.  ab 
Ital.  Macinare.  Charta  ann.  1370  :  Quod 
ipsi  possine  percipere  molegium  ab  illis 
personis....  quae  ibunt  ad  Mazinandum 
sive  franzendum  frufnentum,  bladum,  le- 
gumina,  etc.  Vide  Maxenare. 

1  MAZMUTINA.  Vide  Masmodina. 

*  MAZOLIUS,  Manipulus,  ab  Italico 
Mazzuolo,  Mazzo.  Stat.  Casa  Iis  saec.  XIV. 
in  Mon.  Hist.  Patr,  Taur.  tom.  IL  col. 
1048  :  Item  quod  aliquis  messonerius,  seu 
messoneria  non  possit  portare  Mazolios 
scamzatos  seu  semerzatos  sub  pena  et 
banno  prò  quolibet  ipsorum  et  qualibet 
vice  soldorum  V.  papiensium,  et  teneatur 
portare  Mazolios  omnes  legatos.  [Fr.] 

MAZUCA.  Vide  Maxuca. 

7  MAZURA,  prò  Mansura ,  domus. 
Charta  ann.  circ.  1120.  ex  Archivis  S. 
Victoris  Massi!.  :  Vilelmus  monachus  in- 
terrogava eum  de  illa  Mazura  quae  voca- 
tur  Festacias.  Charta  Gu  ìli  elmi  Comitis 
Claromont.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist. 
Arvern.  pag.  62  :  Comprehendendo  vete- 
rem  Mazuram  antiquse  Gergobias.  Àdde 
Litteras  ann.  1250.  apud  Lobinell.  tom. 
3.  Hist.  Paris,  pag.  207.  Vide  Mosura. 

1  MAZ UR ALE,  Agri  portiuncula  cum 
aede.  Charta  apud  Stephanot.  tom.  3. 
Antiquit.  Bened.  Pictav.  MSS.  pag.  749  : 
Dono  et  concedo...  quidquid  juris  habeo 
et  domimi  in  nemore  de  Clochay,  quod 
dicitur  nemus  B.  Juniani,  et  Mazurale 
quod  habeo,  etc.  Vide  Mansionile. 

T  MAZUZ.ffi,  Schedae  erant,  inquit  Hof- 
mannus,  quae  periodis  e  Deuteronomio 
binis  inscriptae,  posti  bus  ex  lege,  apud 
Hebrseos,afhgi  solebant.Plura  vide  apud 
eumdem  in  Lexico. 

*  MAZZA,  vox  Italica,  Clava.  Acta  B. 
Amad.  tom.  2.  Àug.  pag.  574.  col.2:i?cce 
quidam  miles  armatus  cum  una  Mazza 
aurata  in  manu  super venit.  Mazza  fer^ 
rata,  in  Stat.  castri  Redaldi  lib.  2.  pag. 
39.  v*. Mazza  lignea,  in  Stat.  Mutin.  rubr. 
384.  pag.  80.  r°. 

*  MAZZAFRUSTI^.  Vide  supra  Maza- 
fustum. 

i-  1  MAZZERIUS,  Qui  massam  seu  clavam 
gestat.  Vita  B.  Columbae  Reatinae  tom. 
5.  Maii  pag.  354  :  Qui  clavas  pontificias 


318 


MEG 


MEG 


MED 


poHabant,  quos  Mazzerios  dicimus.  Vide 

1  MAZZETTA,  Vestis  Episcopalis  pars, 
quae  nostris  Camail  dicitur.  Articuli  re- 
format.  Paris,  ann.  1586.  apud  Marten, 
tom.  4.  Anecd.  col.  1194  :  Tunicam  li- 
neam,  quam  rochetum  vocant,  semper  in- 
duat,  cum  Mazzetta,  ex  Innocentii  de- 
creto.  Sirie  talari  tunica  quae  ad  collurn 
adstricta  sit,  ac  Mazzetta,  neque  e  cubi- 
culo exeat,  etc.  [*  Leg.  Moietta.  Vide  in 
hac  voce.] 

1  MEABILIS,  Genuinus,  Jegitimus,  Gali. 
Loial  et  marchand.  Tabular.  Cartusiae  de 
Bello-Larico  :  Quadraginta  odo  bissetos 
avense  ad  cumulum  bonze,  et  Medbilis.  Vide 
Marchabilìs. 

1  MEAGLA,  Nummus  aureus,  medallia, 
Italis  Medaglia.  Regi  min  a  Paduae  ad 
ann.  1274.  apud  Murator.  tom.  8.  col. 
424  :  Hoc  anno  de  mense  februarii  fuit 
inventum  in  clausura  domus  Dei  per  fra- 
trem  Rolandum  tantum  aurum  in  Mea- 
glis,  quod  valuit  circa  xvil.  millia  libra- 
rum  Bagatinorum.  Eadem  Italice  legun- 
tur  ibid.  col.  380:  In  quest*  anno  del  mese 
di  Fébraro  fu  ritrovato  nella  chiesa  della 
ea  de  Dio  per  frate  Orlando  tanta  quan- 
tita  d*oro  in  Medaglie  che  valse  circa  di- 
ciasette  libre  de  bag attlni.  Vide  Medalta 
et  Medalea  1. 

T 1.  MEALA,  Genus  placenta.  Locum 
vide  in  Collyrida  sub  finem. 

*  2.  MEALA,  Minutioris  monetae  spe- 
ci es,  Gali.  Maille.  Charta  ann.  1159.  in- 
ter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  574  : 
Ego  Raymundus  Trencavelli  dono  licen- 
tiam  operandi  vobis  Arnaldo  de  Carcas- 
sona  et  Guillermo  Stephani  et  Petro  Guil- 
termi  in  moneta  tnea  de  Carcassona, 
quando  volueritis,  de  xxiv.  solidis  dena- 
rios  in  libra,  et  de  xxvj.  solidis  Mealas  in 
libra  et  sexta  pars  sint  de  Mealas.  Item 
quando  voluntas  nostra  erit,  habeatis  li' 
centiam  minuendi  unam  Mealam  et  non 
plus.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  God.  reg. 
7657  :  Mealhà,  Prov.  óbolus)  as.  Vide  Mat- 
tia 1.  et  Medalla, 

\  MEASUS,  prò  Mansus,  aedes  cui  ad- 
juncta  certa  agri  portio.  Gharta  Rixo- 
vendis  dominae  de  Terminis  ann.  1208. 
in  30.  Regesto  Tabular.  Regii  n.  61  :  Nos 
tenebamus  in  feudum  albergava  duorum 
Militum  in  unoquoque  Measo  et  casata" 
tico.  Et  infra  :  In  quibus  Measis,  ma- 
satis  vetulis  manent  homines,  etc.  Vide 
Massa  5. 

MEATIM,  Meo  more,  in  Glossis  Isid.In 
Glossario  veteri  Saxonico,  min  lice, 
meatim.  Vide  Priscian.  lib.ll.  Donatum, 
et  Grammaticos  veteres. 

*  MEBRETUS,  Pannus  ex  fìlis  diversi 
et  varii  coloris  textus,  f.  prò  Marbretus. 
Vide  supra  in  hac  voce.  Ltt.  remiss, 
ann.  1360.  in  Reg.  88.  Ghartoph.  reg.  eh. 
37  :  Ab  eodem  Galardo  mercatore  emit 
quatuor  pannos,  videlicet  tres  de  Mebreto, 
et  quartum  de  rubeo.  Lib.  rub.  fol.  parvo 
domus  pubi.  Abbavil.  fol.  36.  v°.  ad  ann. 
1253  :  Chest  li  feurs  des  dras,...  li  Ma- 
bres...  iiij.  I.  et  xv.  s. 

*  MECA.  ("Candela.  Dief.] 

*  MECANlCUS,  prò  Mechanicus,  Arti- 
fex,  Ita!.  Meccanico.  Gali.  Artisan.  Arest. 
parlam.  Paris.  8.  Aug.  ann.  14l6.exBibl. 
S.  Germ.  Prat.  :  Dent  prò  ip3a  decima 
parte  seti  ejus  sestimatione  hseredes  vel 
executores  seu  causam  habentes  defunc- 
torum  burgensium,  practicantium,  mer- 
catorum,  Mecanicorum,  etc.  Gens  méca- 
niques,  in  Lit.  Frane.  II.  reg.  Frane, 
ann.  1559. 

MECAPUS,  Papi».  Fatuus  :  forte  quasi 
mente  captus,  [aut  prò  malum  caput,  ut 


mefacere,  prò  male  facere,  et  mefactum} 
prò  malejfactum.'] 

jjc  MEQARIA,  AMEgARiA,  Idem  quod 
Meytaderia,  Mezadria,  Parti  ari  a  agro- 
rum  locatio,  Ital.  Mezzadria,  Gali.  Mé- 
tairie.  Sed  usurpatur  etiam  haec  vox  prò 
partiaria  societate  in  quocumque  alio 
negotio,  ut  hinc  apparet  :  Stat.  Bonon. 
ann.  1252-53.  tom.  II.  pag.  130:  Quod  UH 
qui  volunt  exercere  artem  Mecarie  panno- 
rum  solvant  Comuni  e.  sola,  et  faciant 
publicas  factiones.  —  Statuimus  et  ordi- 
namus  quod  quicumque  forensis,  qui  vo- 
luerit  Amecariam  exercere,  teneatur  quo- 
libet  anno  solvere  Comuni  Bonon.  e.  sol, 
bononinorum,  et  nihilominus  teneatur 
facere  publicas  factione9  ;  intelligimus  de 
iis,  qui  faciunt  Amecariam  pannorum  et 
mercantarle,  [Fr.] 

*  MECELLUS,  Messor.  Vide  infra  in 
Messonare, 

*  MEGERIDS,  Messium  custos  ut  Mes- 
sarius  1.  Li  ber  t.  villae  de  Andel.  ann. 
1269.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
127.  art.  13  :  Burgenses  ejusdem  villa  suos 
ponent  Mecerios  et  custodes  vinearum. 
Vide  infra  Messerius. 

1  MEGHAMIUM  ,  Membri  mutilatio , 
seu  fractio.  Johannes  Skenaeus  de 
Verborum  significatione.  Vide  Malia" 
mium. 

J  MECHANEMATA,  Vocantur  qu&dam 
mirifica  humanis  artibus  facta  de  Dei 
creatura,  qu&  qui  nesciunt,  opinantur 
esse  divina.  Papias.  Sidon.  lib.  1.  Ep.  9  : 
Deus  bone,  quae  ille  digit  is  Mechanemata 
facit.  Vide  Mechanicus. 

MECHANIGUM.  Leges  Henrici  I.  Re- 
gis  Angl.  cap.  90  :  Si  homo  cadat  ab  ar- 
bore, vel  quolibet  Mechanico  super  ali- 
quem,  etc.  id  est,  quali bet  arte,  vel  ra- 
ti one. 

1.  MECHANICUS,  Praestigiator.  Hilde- 
bertus  Episc.  Cenomanensis  in  Vita  S. 
Hugonis  Abbat.  Cluniacensis  n.  16.  de 
quodam  Monacho  cujus  osculum  res- 
puerat  idem  Hugo  :  Respondentem  se 
Mechanicum  esse,  et  nicromantisz  prxs- 
tigiis  inquinatum.  Inter  jxvjxavixTi?  xix- 
vyj?  partes,  unam  esse,  quae  8av|iaTovp- 
yt*V  dicitur,  observat  Politianus  in  Pa- 
nepistemone  :  quae  scilicet  quaedam  mi- 
randa effieit  seu  naturae  praestigia  :  atque 
hinc  praestigiatores  ipsi  |iy]x<mxoi  forte 
appellati. 

*  2.  MECHANICUS.  [Operosus,  qui 
manu  operam  navat  :  «  Inter  ipsos  soli- 
citatores  esse  infantes,  pueros,  laicos, 
Mechanicos  fabros,  sartores...  plurium 
artium  Mechanicarum  artifìces.  »  (Diar. 
Burchardi,  p.  269,  an.  1487.)] 

«  MECHINA,  Pulmp  alicujus  animalis, 
Gali.  Mou  ou  poumon.  Oomput.  ann. 
1488.  inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Nem. 
pag.  46.  col.  1  :  Item  solverunt  ulterius 
prò  una  oncia  speciarum  et  croco,  empta- 
rum  prò  repponendo  super  Mechinis  edu- 
lorum  emptorumpro  dieta  co&na,  etc. Ibid. 
col.  2  :  Item  quia  dieta  die  de  mane  ser- 
vitores  et  mulieres,  qui  prseparabant  ne- 
cessaria prò  dieta  cozna,  voluerunt  bibere 
seu  prandere,  emerunt  prò  eisdem  quas- 
dam  Mechinas  mutonis...  Item  in  oleo  pto 
coquendo  dictas  Mechinas,  etc. 

T  MEGHITA  prò  Meschita,  Tempi  um 
Mahumetanorum,  Hisp.  Mezquita,  nos- 
tris Mosquèe.  Gharta  Petri  Sancii  Ara- 
gon.  Reg.  ann.  1101.  tom.  1.  GaU.Christ. 
inter  Instr.  pag.  54  :  Notum  sit  me...  de- 
disse S.  Salvatori,  et  sanctx  Fidei  de 
Conchis...  unam  Mechitam  meliorem  sci- 
licet, ause  esset  in  Barbastro,  excepto  de 
sede  Episcopali,  ad  construendum  ibi  mo- 
nasterium.  Et  infra  :  Prseterea  damus  S. 
Fidi  gloriosa  virgini,  molendinos  cum 


aqueeductu  suo  :  et  hortos  ad  ipsam  por" 
tam,  cum  balneis  et  fumo  quse  fuerant  de 
ipsa  Mechita.  Vide  Meschita. 

1.  MEDA,  Curatio,  remedium.  Papi®, 
prò  medicina.  [Est  etiam  potionis  genus, 
Belgis  Mede  vel  Meede.  Bulla  Lucii  PP. 
in  Chartul.  S.  Quintini  in  insula  pag. 
109  :  Decimam  alleorum  et  Medse  in  villa 
de  Michem.]  Vide  Medo. 

*  2.  MEDA,  Acervus  segetum,  conge- 
ries  vel  strues  in  acutum  tendens.  Stat. 
Cadubr.  lib.  3.  cap.  72  :  Volumus  quod  si 
quis  Medas  vel  cogólos  vel  segetes  inter 
scandolas  vel  Ugna  alterius  fraudulenter 
conduxerit,  condemnetur  in  decern  libris 
Pap.  curise  prò  qualibet  Meda  seu  cogolo 
vel  Ugno.  Vide  Meta  1. 

*  3.  MEDA,  prò  Meta,  limes,  ter  min  us. 
Charta  ann.  982.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  648  :  Ab  ipsa  Meda,  qu&  est 
infra  portum  Fraxani,  etc. 

MEDACULA,  Idem  videtur  quod  Me- 
dallia,  [Gali.  Maille.  Chartular.  Gamala- 
riense  :  Appendaria  de  qua  fevales  sunt 
motarelli  reddit  in  Maio  m.  den.  et  Me- 
daculam  et  i.  agnum  ;  etinKal.  ini.  den. 
et  Medaculam.]  Vide  in  Posnitentes. 

3|c  [«  Solummodo  gaddium  et  peniten- 
tiam  de  illis  hominibus  qui  mansos  vel 
appendarias  de  parrochia  mea  tenùe- 
rint,  hoc  est  unum  denarium  prò  guad- 
dio  et  Medaculam  prò  poenitencia.  » 
(Cart.    Oonchar.   Ruthen.   p.   173,   an. 

1065.)] 

®  MEDALA,  ut  Medalla,  Minutioris 
monetae  species,  Gali.  Maille,  in  Gharta 
ann.  1132.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Occit  col.  464.  Hinc  Maaille  appellatur 
praestatio  quaedam,  quod  ea  moneta 
solveretur.  Gharta  Renaldi  vicec.om» 
Fales.  et  Joan.  de  S.  Lienardo  custodis 
balliv.  Gadom.  ann.  1295.  ex  Lib.  rubr. 
Gam.  Gomput.  Paris,  fol.  242.  v.  col.  2  : 
Avons  baillé  la  maaille  de  ladite  prevosti 
pour  Ixx.  livres  Van.  Alia  Petri  de  Oham- 
oliaco  ann.  1307.  ex  Reg.  44.  Ghartoph. 
reg.  eh.  87  :  Item  le  marchia  et  la  cos- 
tume de  la  prevosti,  que  Ven  appélle  la 
Maaille.  Maailles  des  tavernes,  ex  Gharta 
ann.  1287.  laudata  in  Macula  1.  Vide 
supra  Mallia  1. 

-  MEDALADA,  Eodem  significata. 
Chartul.  Gelsinian.  eh.  689:  De  unoquo* 
que  manso  a  Paschas  1.  dinar ada  de  cera 
et  appendaria  1.  Medalada. 

*  MED  ALATA,  ALI  ADA.  [Mensura 
agraria  :  «  Et  vineam  de  fumo,  et  una 
Medalata  de  vinea  quem  tenet  Boca 
Moza.  »  (Cart.  Conchar.  Ruthen.  5.  32, 
an.  1032.)  —  «  Gum  vineas  v.  denariadas 
et  Medaliada.  »  (Id.  p.  146 ,)1 

j  MEDALEA,  idem  quod  Medalla.  Regi- 
mala Paduae  ad  ann.  1274.  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  461  :  Repertum  thesau- 
rum  tantum  auri  in  Medaleis  in  certis 
orziis  ad  summam  librarum  xvi.  miL 
denar.  Venetorum.  Vide  Meagla. 

®  MEDALHATA.  Vide  mox  Medallata. 

*  MEDALH0,  natot,  paccotus.  [Gali. 
Botte,  amas,  tas,  meule  de  foin  :  «  Et 
de  in.  libris  receptis   ex  pretio  trium 

Medalhonum  feni ex  pretio  11.  Meda- 

Ihonum  si  ve  natots  feni  venditorum  in 
pratio,  t.  21,  p.  10....  fecerunt  acervum 
seu  Medalhonem  de    dicto   feno,   t.  22, 

p.  374 Emi  a  priore  Sancti-Jacobi 

xxii.  paccotos  feni  recenti  in  capite  sui 

prati t.  22,  p.  873.  »  (Arch.  histor.  de 

la  Gironde.)] 

*  MEDALH0NARE.  [Gali.  Mettre  le 
foin  en  meules  :  a  Sequntur  expense 
facte  prò  colligendo,  portando  et  Me- 
da Ihonando  dictum  fenum,  t.  22,  p.  324.  » 
(Arch.  histor.  de  la  Gironde.)] 

*  1.  MED  ALI  A,    ut  supra  Medala,  in 


MED 


MED 


MED 


319 


Charta  ann.  1128.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  445.  Pro  nummo  aureo 
oecurrit  in  Invent.  ann.  1240.  apud  CI. 
V.  Garamp.  in  Dissert.  7.  ad  Hist.  B. 
Chiara  pag.  283  :  Item  viginti  quinque 
Medalias  auri.  Quae  multum  differt  ab 
ea,  de  qua  in  Novel.  antiq.  cujus  memi- 
nit  Cangius  v.  Medalla.  Vide  ibi. 

%  2.  MEDALIA,  Monetae  minutioris  spe- 
cies,  quarum  duae  denarium  valebant. 
Stat.  Bonon.  ann,  1250-67.  tom.  1.  pag. 
131  :  et  expendam  ita  bonam  monetarvi 
sicut  acciptam,  nec  medalias  accipiam, 
nec  dabo,  vel  davi  faciam  scienter.  Etiam 
auctor  libri,  qui  inscribitur  II  Novellino 
de  hoc  nummo  mentionem  facit  :  Usa- 
vansi  allora  le  Medaglie  in  Firenze,  che 
le  due  valevano  un  danaio,  [Fr.] 

MEDALLA,  Medallià.  Willelm.  Brito 
in  Vocabul.  et  auctor  Mamotrecti  27. 
Levit.:  Obolus  dxcitur  Medalia,  id  est, 
medietas  nummi.  Joanni  de  Janua,  in 
Diobolaris':  obulus  quod  est  M edalia. 
[*<*  Medili,  assis,  in  vett.  Gloss.  Germ. 
apud  Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom. 
2.  col.  707.]  Tabulari um  Conchensis 
Abb.  in  Ruthenis  eh.  418  :  Bernardus 
Odo  donavit  in  Graisaco  unam  mediam 
appendariam,  et  medium  quartum,  et 
tres  Medalias  de  censu.  CJiarta  Willelmi 
D.  Montispessulani  ann.  1103  :  Sextala- 

ricum  dono  vobis et  tertium  denarium 

in  Ar quintali,  et  Medallias,  quas  donant 
ìiomines  Montispessulani  et  Longobardi 
prò  Arquintali.  Alia  ann.  1136.  apud 
Jofredum  in  Episc.  Niciensibus  :  Red- 
dunt  enim  supradicti  homines  annuatim 
18.  denarios  Mergolìenses,  et  Medallam, 
et  4.  sextarios  annonse,  etc.  Tabular. 
Celsinianense  :  Unam  medallam  Claro- 
montensem  debent  de  Cereo  Paschali. 

Datur  etiam  interdum  Medalliae  no- 
men  nummis  aureis.  Legimus  enim 
Medailhe  d'aur,  medallia  aurea,  in  ve- 
teri  Instrumento  Vasconico  apud  Mar- 
cam  Jib.  5.  Hist.  Beneharn.  cap.  13.  n.  3. 
Scriptor  Novell arum  antiq  uarum  apud 
Pergami  ri  um  :  Usavan  si  allora  le  Meda- 
glie in  Firenze,  che  le  due  valevano  un 
danaio.  [Ogerii  Panis  Ann  al.  Genuens. 
lib.  4.  ad  ann.  1214.  apud  Murator.  tom. 
6.  col.  406:  Statuerunt  insuper  quod 
collecta  super  immobile  constitueretur  de 
denariis  sex  per  libram,  de  quibus  Meda- 
Ita  prò  portu  colligeretur.  Additam.  ad 
Chr.  Mon.  Patavini  apud  eumdem  tom. 
8.  col.  737  :  Thesaurus  cum  Medaleis  au- 
reis ìnventus  fuit  in  horlo  Domus  Dei  de 
Padua.] 

Hinc  nummis  veterum  Romanorum 
si  ve  Gracorum  aureis ,  argenteis  et 
aereis,  Medallise  nomen  mansit.  Scaliger 
ad  Eusebium,  ab  Arabico  vocem  accer- 
sit  :  IIpOTojjiYìv  nos  vulgo  Medaliam  voca- 
mus,  Arabes  etiam  Methalia  ;  quod  nescio 
quo  commercio  ab  Arabibus  ad  Jtalos  et 
Gallos  delatum.  Ita  enim  vocant  numis- 
mata  Christianorum ,  quse  expressum 
caput  humanum  prseferunt.  Verum  non 
est  cur  ad  Arabes  recurramus,  cum  ipsas 
nummorum  nostrorum  veterum,  hoc 
est,  Francicorum  inscriptiones,  origi- 
nem  vocabuli  videantur  prodidisse. 
Prostant  enim  in  libello  Petaviano 
Nummi  aliquot  argentei  Ludovici  Pii 
et  Caroli  Calvi,  in  quibus  METALLUM 
scribi  tur  in  nummi  circulo,  interdum 
etiam  in  medio  nummo,  ita  ut  nummi 
inde  Metalla  nuncunari  Jotuerint,  guod 
vero  admodum  simile  est,  cum  etiam- 
num  Francis  Metail,  sit  Metallum,  vox 
a  Medail,  vel  Medaillet  non  abludens. 
Manilius,  de  Collybista,  seu  nummu- 
lario  : 


Et  facti  mercator  erit  per  utrimque  Melali!, 
Allenimi  et  alterius  semper  mutabtt  in  usua. 

Ubi  factum  metallum,  ut  factum  argen- 
tum  appellavit,  i.  em'<nopv,  signatum, 
cui  opponitur  aovj^ov,  infectum,  non 
signatum. 

52^-  Alii  ea  voce  ih  nummis  exarata 
argentum  nude  signifìcari  exìstimant  : 
quod  mini  verisimile  non  videtur,  cum 
ses,  aurum  aut  quaevis  alia  moneta 
eadem  voce  designari  potuerit.  Vide  le 
Blanc  pag.  100. 

Medaliata,  Beditus  terra  valoris 
medallite.  Tabular.  Ecclesiae  Cadurcen- 
sis  :  Illas  3.  Medaliatas,  quse  subtus  vinea 
Danielis,  etc.  Tabulari  um  Conchensis 
Abbat.  in  Buthenis  Ch.  32  :  Et  vineam 
de  fumo,  et  una  Medaliata  de  vinea 
quem  tenet  Bocamoza.  Ita  in  Ch.  84.  176. 
260.  310.  etc.  Vide  Medaliata. 

*  MEDALLATA,  Medalhata,  Terra 
reditus  seu  valoris  unius Medalias.  Charta 
ann.  1303.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg. 
eh.  308  :  Item  acquisiverunt  (canonicae  S. 
Saturnini  Tolos.)  quandam  domum  cum 
orto  ibi  contiguo  et  quandam  bordam 
cum  una  Medaliata.  Alia  ann.  1326  :  Pro 
omnibus  tresdecim  aripentis  et  tribus 
Medallatis  ter r se,  etc.  Infra  :  Medalhatis 
terree.  Vide  Medaliata  in  Medalla. 

1  MEDARIUS.  Charta  Alamannica  Gol- 
dasti  33  :  Confinit...  de  alium  in  via,  et 

2.  Medarios,  in  ipso  loco,  in  ipso  agro,  et 
1.  sestairale  in  roncale  confinit  in  Leones 
ex  alia  parte  ipso  Magno. 

*  MEDE,  Herbae  genus,  qua  utuntur 
tinctores.  Charta  commun.  Mechl.  ann. 
1316.  ex  Cod.  reg.  10197.  2.  fol.  82.  r°  : 
Omnes  mensurse,  quarumeurnque  rerum 
fuerint,  sunt  et  remanebunt  villse  nostrae 
praedictx,  exceptis  quatuor  mensuris,  vi- 
delicet  mellis,  salis  et  herbarum  tincto- 
riarum,  quse  weedt  et  Mede  vocantur.  Ubi 
Marten.  tom.  1.  Ampi.  Collec.  col.  1424. 
edidit  :  Vuoed  et  Meode. 

1  MEDELA.  Vide  Medella  1. 

1  MEDELAMIUM,  prò  Medelanium,  non 
rectius,  apud  Bollandistas  in  Vita  ejus- 
dem  S.  Guthlaci  tom.  2.  Aprilis  p.  46. 

MEDELANIUM.  Vita  S.  Guthlaci  cap. 
31  :  Irruit  in  quandam  spinulam  sub 
incultse  telluris  nerbis  latentem,  Medela- 
nium plantse  ipsius  infigens.  Pro  me- 
dium, ni  fall  or,  aut  medietanum. 

1.  MEDELLA.  Lex  Aìemannor.  tit.  96  : 
Si  quis  Medellam  rumpit  aut  involat,  sol» 

3.  solvat,  si  carrucam  involat,  aut  rotas, 
etc.  Editio  Heroldi  habet  Medelam.  Vi- 
detur esse  modiolus  rotse,  le  Moieu. 
[**  Gloss.  Leg.  Alem.  Lancuuit,  quod 
exponitur  vinculum  plaustri,  carpentum. 
Vide  Graff,  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom. 
1.  col.  745.  et  infra  Medula  et  Metella.] 

1  2.  MEDELLA  ,  Mensura  liquidorum, 
eadem  quae  Meillerola.  Vide  in  hac  voce. 
Charta  ann.  1163.  ex  Lib.  viridi  Episco- 
pat.  Massi  1.  pag.  11  :  Domos  autem  quas 
Raymundus  de  Soleriis  Episcopus  abstu- 
lerat  retento  servitio  Medellam  de  melle, 
et  campum  de  carello,  aut  concambium 
valens  operi  Ecclesiae  reddi  mandavimus. 
Eodem  significatu  oecurrit  Medellarii 
de  melle,  in  Charta  ex  Archi  vis  S.  Vieto  - 
ris  Massi!.  Eo  denique  sensu  accipi- 
pienda  etiam  Bulla  Anastasii  IV.  PP. 
ann.  1153.  tom.  1.  Gali.  Christ.  inter 
Instrum.  pag.  112  :  In  Ecclesiis  S.  Zacha- 
riae  Vii.  sol.  et  duos  Medollalios  de  melle, 
etc.  Vide  Medualia.  £»  Vide  infra  Medol- 
laliu$.~\ 

*  3.  MEDELLA,  Retis  macula,  Gali. 
Maille.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1289. 
inter  Consuet.  Genovef.  Mss.  fol.  35.  v°  : 
Omnia  alia  ingenia  piscatoria  qui  de  filo 
sunt,  volumus  quod  fiant  ad  modulum 


nostrum,  videlicet  ad  amplitudinem  unius 
Turonis  grossi  quselibet  Medella.  V.  Ma* 
cula  2. 

MEDENA.  Charta  Ludovici  Lotharin- 
gise  Regis  ann.  902.  apud  Browerum  1. 
9.  Annal.  Trevir.  pag.  542.  1.  et  443.  2. 
Edit:  Nostrse  mansuetudini  suggesse- 
runt....  ut  Trevericx  civitatis  monetamy 
telonium,  censuales,  tributum  atqueMe" 
denam  agrorum  cum  fiscalibus  omnibus... 
eidem  Episcopo  nostrse  majesiatis  aucto- 
ritas  restitueret.  Charta  Ricardi  I.  Regis 
Anglor.  tom.  2.  Monastici  Anglic.  pag. 
133  :  Et  quoddam  rete  liberum  Medena  in 
poi estate  sua  liberam,  etc.  Germanis  Me- 
den,  est  mensura  et  modus  agri,  nostris, 
Mesure  de  terre,  ait  Browerus  :  nescio 
an  id  sonet  in  his  locis.  p*  Quid  sit 
docet  charta  Trevir.  ann.  1083.  apud 
Guntner.  in  Cod.  Rheno-Mosell.  num. 
66.  tom.  1.  pag.  148  :  De  eis  tributum  et 
Medena  S.  Marix  sicut  antea  persolvan* 
tur.  Est  autem  Medena  septena  de  agris, 
tributum  vero  census  statutus  de  vineis9 
i.  e.  septima  pars  fructuum  agrorum. 
Vide  Mitterm.  Princip.  Jur.  Germ.  § 
178.  not.  8.  et  Graff.  Thesaur.  Ling.  Fr. 
tom.  2.  col.  708.] 

1.  MEDERE,  prò  Metere.  Pactus  Legìs 
Salicae  tit.  27.  in  lectione  variante  :  Si 
guis  messem  alienam  tripaverit,  vel  Me- 
axrit%  hoc  est,  demessuerit. 

*2.  MEDERE,  Curare.  Vita  S.  Prajecti 
inter  Acta  SS.  Bened.  ssec.  2.  pag.  640  : 
Medicos  vel  strenuos  viros,  aui  kanc  cu- 
ram  gererent,  ordinavit  ;  ita  tamen  ut 
semper  ibidem  vigenti  aegroti  Mederentur, 
et  stipendia  sibì  acciperent. 

*•  MEDERII  VERSUS.  Vide  Virgil. 
Grammat.  pag.  109. 

1  MEDETARIA,  prò  Medietaria ,  Pra- 
dium  quod  a  colono  partiario  coli  tur. 
Charta  ann.  1210.  ex  Tabular.  Castri 
Vitreii  :  Gauffridus  Abbas,  totusque  Con- 
ventus  S*  Melami 7  dedimus  Canonicis  B. 
Magdalenae  de  Vitreio  ecclesiam  de  Moli- 
nis  excepta  Medetaria  nostra  et  duabus 
partibus  decimarum  praedietse  Medet aride. 
Vide  Medietarius. 

1  MEDFEE,  vox  Anglica,  a  Saxon. 
Medfeoh,  quse  munus,  praemium  si- 
gniflcat,  vel  etiam  illud  omne  quod  in 
compensationem  datur,  cum  aliqua  fit 

Sermutatio.  Charta  ann.  1331.  apud  Th. 
ìlount   in    voce    Arrura  :  Bemisit 

eisdem  Ricardo  et  Johannse...  omnimoda 
opera,  videlicet  arruras,  messiones  et  ca- 
riagia...  Et  ipsi  non  dabunt  Medfee,  etc. 

1  1.  MEDIA,  Gali,  la  Mée,  Territorium 
quoddam  in  agro  Nànnetensi,  sic  dic- 
tum  quod  medium  sit  Ligerim  inter  et 
Hederem.  Charta  Henrici  Regis  Angl. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  270  :  Et  omni- 
bus ìhominibus  et  fidelibus  suis  totius  Me- 
diae...  In  Garrandia,  vel  in  tota  Media , 
etc.  Vide  Mediterranea. 

1  2.  MEDIA,  prò  Medica,  vide  in  hac 
voce. 

*:  3.  MEDIA.  [Citrum.  Diep.] 

1  MEDIA  Vini,  Mensura,  quse  alteri us 
media  est,  hemina.  Chron.  Mellicense 
ad  ann.  1451.  pag.  424  :  Habeatque  quili- 
bet  non  ultra  mediani  vini  ad  mensamt 
et  si  opus  fuerit,  inter  prandia  et  post 
comam*  non  ultra  quartale. 

•  MEDIACI.  Vide  mox  in  Mediale  2. 

1  MEDIAC0N,  Gonfectio  dei  omnia  com- 
burens.  Papi©. 

1  MEDIALADA,  Modus  agri,  idem,  ni 
fallor,  qui  Medaliata.  Vide  Medalla. 
Charta  ann.  circi  ter  1030.  apud  Baluz. 
Histor.  Tu  tei.  col.  421  :  Ego  enim  in  Dei 
nomine  Deusdet  monachus  emo  ad  opus 
S.  Petri  ad  locum  jam  dicium  tres  Media- 


320 


MED 


MED 


MED 


ladas  de  vinea  de  aliqua  f emina  nomine 
Àdalberga. 

1  1.  MEDIALE,  Mensura  annonaria, 
caderci,  ut  videtur,  quse  Medimna.  Vide 
in  hac  voce.  Charta  Martini  IV.  PP. 
ann.  1284.  apud  IUust.  Fontanin.  in 
Antiquit.  Hortse  pag.  411  :  Extiiit  ordi- 
natura,  ut  ad  opus  camera  supradicta 
usque  ad  quantitatem  trecentorum  Media- 
lium  spelta?,  ipsius  Carrier arii  nuncius  in 
terra  vestra  posset  libere  emere  et  habere... 
Fecit  emi  ducenta  Medialia  spelta  de  pe- 
cunia camera  supradicta. 

*  2.  MEDIALE  appelJatur  etiam  in  re 
lignaria  Pars  ìntima  arboris,  Gali.  Le 
cceur  de  Varbre,  quod  ad  intestina  opera 
et  minutiora  facienda  sumebatur,  de 
quo  Saimasius  in  Solinura  et  Jac.  Go- 
thofr.  in  Comment.  Cod.  Theod.  toni.  5. 
pag.  52.  ad  leg.  2.  Cod.  de  excusat.  artif. 
in  qua  prò  Medici  legendum  censet  Me- 
diaci; recte,  ut  videtur. 

MEDIAMNjE  veJ  Mediamnes,  Insulae, 
vel  terrse,  in  mediis  amnibus  emergen- 
tes.  [Priscianus  lib.  17  :  A  medio  amnis, 
Mediamna.]  Ebrardus  in  Grecismo 
cap. 10  : 

*  Insula  sit  maria  :  at  si  dulcis  aquae,  Mediamnis. 

Joan.  de  Garlandia  in  Synonymis  : 

Die  rivos,  latìces,  puteos,  die  stagna,, paludes  : 
Amnis  jungatur,  a  quo  Mediamnis  vocitatur. 

Silvester  Giraldus  in  Topogr.  Hiberniae 

dist.  1  :  Lacus  quoque  plurimos hac 

terra  profert  ;  qui  et  Mediamnas  aliquan- 
tulum  elevatas  et  valde  amosnas  intra  se 
continent  :  ubi  securitatis  et  refugii  loca 
propriaque  domicilia,  et  praterquam 
navigio  inaccessibiìia  dominatores  terra- 
rum  metari  solent.  Sueno  in  Hist.  Da- 
nica  cap.  2  :  Tandem  confluentibus  undi- 
que  innumerabilibus,  in  Égdorse  fiuminis 
Mediamne  locus  pugna  constituitur.  In- 
fra :  Deinde  emissis  utrimque  pugìlibus, 
in  medio  amne  convenerunt.  [Monast. 
Anglic.  tom.  1.  pag.  2  :  Hac  itaque  insula 
(Glastonia)  primo  aBritonibus  dieta  est.., 
insula  vitrea,  propter  ampnem  scilicet 
quasi  vitrei  coloris  in  marisco  circum- 
fluentem.  Insula  vero  dieta  est,  quoniam 
marisco  profundo  est  undique  clausa; 
Mediampnis  magis  proprie  diceretur, 
quoniam  mediis  ampnibus  sita  est,  sicut 
melius  insula  dicuntur,  qua  in  mari  sita 
noscuntur.] 

MEDIANA,  Porta  media  Basilio»,  seu 
templi,  quam  Regiam  alii  appellante 
Gregorius  Tur.  lib.  2.  de  Mirac.  cap.  48  : 
Procedens  autem  psallendo,  cum  ad  Me- 
dianam  pervenissel,  et  e.  Anastasius  in 
Honorio  I.  PP.  pag.  48  :  Investivit  regias 
ianuas  in  ingressu  Ecclesia  major e$,  qua 
*appellantur  Mediana,  ex  argento.  Vide 
Hebdomada  Mediana  et  Ordinari um 
Prsemonstrat.  Ord.  pag.  904. 

1  MEDIANA  Serrata,  Mediana  utralis, 
Scripturse  species.  Vide  Scriptura.  Do- 
minica  Mediana.  Vide  in  Dominica. 

MEDIANETUM.  Fori  Oscenses  ann. 
1247.  fol.  13  :  De  spond alari is  vel  cabeca- 
lariis,  aut  testibus  qui  eos  fecit,  sive  cons* 
tituit,  qualicumque  loco  facit  eos,  ibi  ha- 
bet  se  juvare  de  eis  ;  et  si  sunt  alterius 
regni,  non  possunt  se  juvare  de  eis,  nisi 
in  Medianeto,  id  est,  neutro. 

*  Judicium,  ut  videtur,  quod  per  me- 
diatores  seu  arbitros  fit.  Charta  Ferdin. 
reg.  Castel,  tom.  6.  Jul.  pag.  57.  col.  1: 
Sic  quoque  et  UH,  qui  ultra  Serram  sunt, 
si  aliquod  judicium  habuerint  cum  aliquo 
Toletano,  veniant  ad  Medianetum  in  La- 
latalifa,  ibi  sejudicent  sanctorum  patrum 
4)bedire  et  implere  pracepta. 

1  MEDIANS.  Mediante  certa  financia 


1  pecuniaria,  in  Litteris  Johannis  Frane, 
Reg.  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
265.  Galli  diceremus  Au  moyen  de,  moien- 
nant. 

*  Mediante  competenti  mercede ,  in  Cor- 
rect.  stat.  Cadubr.  cap.  134.  Meant,  ea- 
dem  notione,  in  Lit.  Phil.  V.  ann.  1321. 
tom.  3.  Spicil.  Acher.  2.  edit.  pag.  710. 
col.  2. 

1  MEDIANUM  Altare,  Idem  quod 
Matutinale.  Translat.  B.  Bathildis  saec. 
4.  Ben  ed.  part.  1.  pag.  452  :  Mox  venera- 
bile corpus  contingunt,...  ac  retro  altare 
Medianum  condigne  posuerunt. 

»  1.  MEDIANUS,  Dicitur  de  misceilo 
frumento,  Gali.  Bled  méteil.  Mediana 
annona,  in  Charta  ann.  1185.  Nivel.  episc. 
Suession.  ex  Tabul.  S.  Crisp.  in  cavea. 
Meissiau,  eodem  intellectu,  in  Charta 
ann.  1368.  ex  Reg.  99.  Chartoph.  reg. 
eh.  255  :  xviij.  sextiers  de  Meissiau  et 
xviij.  sextiers  de  tremois  par  an,  grain 
de  moison.  Vide  infra  Mediasticus  et 
Mixtum  2. 

2.  MEDIANUS,  Medius.  Mediana  acro- 
teria,  Mediana  columna,  Mediana  vox, 
apud  Vitruvium.  Mediahus  arcus,  Me- 
diana  frons,  apud  Paulinum  Epist.  12. 
pag.  153.  Adde  Capituiare  Compendiense 
ann.  757.  cap.  7. 

*  Mediana  vena,  Anatomicis  nostris, 
Vena  inter  basii icam  et  cephalicam,  ex 
Animadv.  D.  Falconet. 

|  Medianus,  prò  Secundus.  Àudoenus 
in  Vita  S.  Eligii  :  Lotharius  Medianus, 
Pactus  Legis  Salicae  tit.  2  :  Si  quis  por- 
cellum  lactantem  furaverit  de  chranne 
prima  aut  de  Mediana;  id  est,  de  se- 
dando coitu. 

Medianus,  Com promissari us  eiector, 
cui  eligendi  facultas  datur,  ad  idque 
deligitur  a  parti  bus.  Acta  Innocentii 
III.  pag.  3  :  At  exclusis  justitiariis  Sena- 
toris,  qui  ei  fidelitatem  juraverunt,  suos 
justitiarios  ordinavit,  electo  per  Media- 
num suum  alio  Senatore  tam  in  urbe, 
quam  extra ,  patrimonium  recuperavit 
nuper  amissum.  Et  pag.  146  :  Fecerunt 
nuntios  destinari,  qui  ad  eligendum  pete- 
rent  Medianos,  de  iis  ^qui  Romae  Sena- 
tores  eligebant.  Mox  :  Consultum  est 
ergo  summo  Pontifici,  ut  convocato  populo 
assignari  eisfaceret  Medianum,  qui  unum 
eligeret  Senatorem.  Ipse  vero  ne  contra 
personam  Mediani  quidquam  objicere 
possent,  fecit  eis  assignari  prò  Mediano 
nobilem  virum  Joannem  Petri  Leonis,  qui 
ab  universo  populo  approbatus,  juramento 
secundum  morem  exhibito,  Gregorium 
Petri  Leonis  Rainerii  Senatorem  eligit. 
Charta  ann.  1207.  apud  Ughellum  in 
Aprutinis  Episc:  Concedimus  quoque 
vobis  judices,  et  potestatem  jura  vestra 
perpetuo  exercere,  sed  hoc  modo:  cum 
tempus  etenim  potestas  eligendi  venerit, 
Episcopus  kareditariis  hominibus  hujus 
civitatis  Medianum  inventai;  hominem 
videlicet  idoneum,  convenientem  et  non 
diffamatum,...  qui  potestatem  eligendi 
habeat.  Occurrit  ibi  piuries. 

Medianus,  Mediae  magnitudi nis.  Ita 
passim  in  Historia  Episcopo  rum  Autis- 
siodor.  cap.  25  :  Gabata  Mediana,  etc. 

Medianus  Caballus,  Medii  pretii, 
in  Lege  Alem.  tit.  70.  g  3.  Medianus  bos, 
tit.  78.  Mediana  equa,  Medianus  Alaman- 
nus,  mediae  sortis  ac  conditionis,  in 
Capitulis  ad  eamdem  Legem  cap.  22. 43. 
[Medianus  infans,  in  Leg.  Alem.  edit. 
Baluz.  tit.  39.  Mediani  digiti,  in  Leg. 
Bajwar.  tit.  3.  |  13.  i.  e.  medii  :  Bios 
Medianos  duos  digitos  cum  decem  solidis 
comvonat.  Adde  tit.  4.  §9.] 

MEDIARGITUS,  In  medio  statutus  et 
arctatus.  Joan.  de  Janua,  [Unde  GIoss. 


Lat.  Gali.  Sàngerm.:  Establis  au  milieu 
par  force.] 

1  1.  MEDIARE,  Rem  trac  tare,  agere, 
componere,  non  ut  judex,  sed  ut  inter- 
medius  et  sequester:  quo  vocabulo  An- 
gli potissimum  usi  sunt,  cum  de  consti- 
tuendis  Attornatis  seu  procuratori  bus 
agebatur.  Charta  Caroli  Reg.  Frane, 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
206  :  Sed  quod  per  unum  ipsorum  in- 
ceptum  fuerit,  per  alium  et  alìos  prosequi, 
Mediari  valeat  pariter  et  finiri  et  ad  ef- 
fectum  adduci.  Instrum.  ann.  1400.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1659:  Pro 
qua  sedanda  (discordia)  desideravit,  quod 
certa  prafigeretur  dieta  loco  et  tempore 
congruis,  in  qua  Rex  Francia  Mediare 
vellet  inter  partes  pradictas,  sperans  se 
easdem  componere  velie,  salvo  utriusque 
partis  honore.  Litterae  Owini  Principi s 
Waìliae  ann.  1404.  apud  Rymer.  tom.  8. 
pag.  356  :  Dantes  et  concedentes  eisdem 
procuratoribus  nostris,  et  eorum  utrique 
per  se  et  in  solidum,  potestatem  genera- 

lem  et  mandatum  speciale Mediare  et 

finire,  prò  nobis  et  nomine  nostro,  etc. 
Charta  ann.  1482.  ex  Tabul.  B.  M.  de 
Bono-nuntio  Rotomag.:  Quod  per  utrum- 
vis  ipsorum  inceptum  fuerit,  alter  eorum- 
dem  id  prosequi  valeat,  Mediare,  termi- 
nare et  finire,  Adde  Chartam  ann.  1453. 
apua  Madox  Formul.  Angl.  pag.  351.  etc. 

*  Moienner,  eodem  sensu,  in  Charta 
Ludov.  reg.  Navar.  et  comit.  Campan. 
ann.  1314.  in  Reg.  50.  Chartoph.  reg. 
eh.  11  :  Nous  traitans  et  Moiennans auvec 
lesdiz  due  de  Lorraine,  évesque  de  Metz  et 
seigneur  de  Blancmont,  etc.  Com  proni, 
inter  abb.  Bonasval.  et  Guid.  dom.  de 
Alneolo  ann.  1291  :  Et  pourra  ledit  Dean 
quenoistre,  ordener,  prononceret  Méeisner 
sus  ledit  descort. 

1  2.  MEDIARE,  Per  medium  dividere. 
Leges  Palatinae  Jacobi  II.  Reg.  Majoric. 
tom.  3.  SS.  Junii  pag.  lvii  :  Et  cortina 
jam  dieta  sint  talis  longitudinis  quod  ser- 
viant  tam  ad  ponendum  eas  ante  lectum 
nostrum,  cum  opus  fuerit,  quam  ad  Me- 
diandum,  sive  per  medium  dividendum 
unam  cameram,  vel  aliam  magnani  do- 
mum,  vel  usus  alios  similes.  Apicius  lib. 
3.  cap.  9  :  Coliculos  elixatos  Mediabis. 
Statuta  Canon.  Regul.  art.  84.  apud 
Raim.  Duellium  lib.  1.  Miscellan.  pag. 
103  : 

Nec  retinere  sibi  valet  (pralatut)  ullum  vel  Mediare, 
Vel  defraudare,  truncare,  vel  pretiare. 

*  Moienner,  nostris,  eadem  notione. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Moienner,  dimidiare,  i*per  medium  divi- 
dere. Charta  ann.  1297.  apud  Lam.  in 
Delie,  erudit.  inter  not.  ad  Hodoepor. 
Charit.  part.  1.  pag.  114  :  Inventa  per 
testes  omni  exceptione  màjores  loca  et 
antiqua  confinia  esse  et  fuisse  et  Mediare 
inter  comitatum  Florentinum...  et  comita- 
tura  S.  Miniatis,  etc. 

1  Mediare,  Separare,  disjicere,  Gali. 
Diviser,  écarter.  Chron.  Andre»  Danduli 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  462  :  Ne  ga- 
lea hostiles  Mediar ent  vi.  galeas  venturas 
de  Candia,  etc. 

1  Mediare,  Medius  incedere.  Compen- 
dium  Jur.  et  Con  su  et.  Univers.  Paris, 
per  Robert.  Goulet  fol.  13  :  Sic  progre- 
diuntur  ducentes  corpus,  quod  quasi  est 
medium  inter  Parisiensem  Episcopum  et 
Rectorem  Universitatis  ;  sicque  ipse  Epis- 
copus et  ipse  Rector  semper  lateraliter 
incedunt.  Nec  aliqui  inter  Episcopum  et 
corpus  de  suo  lat  ere  debent  Mediare. 

*  Mediare  Placitum,  Dare  operam 
ut  veniatur  ad  colloquium,  Gali.  Moien- 
ner une  entrevue.  Annal.Bertin.  ad  ann. 


MED 


MED 


MED 


321 


863.  tom.  7.  Collect.  Histor.  Frane,  pag. 
80  :  Mediantibus  inter  eos  domesticis  et 
amicis  illorum  placitum,  quo  simul  re- 
deant,  et  de  ipso  regno  apud  se  trac- 
tent. 

w>  Mediare  Synodum  dicitur  is,  cu- 
jus  auspici] s  congregatur  concilium,  in 
Decreto  Gelasii  PP.  apud  Fontanin.  de 
Antiq.  Hortse  pag.  321  :  S.  Synodum  Nì- 
caenam  318.  patrumt  Mediante  Maximo 
Constant  ino  Augusto.,.  S,  Synodum  Ephe- 
sinam...consensu  Gcelestini  PP.  mediante 
Cyrillo  Alexandrinae  Sedis  Antistite  et 
Arcadio  episcopo  ab  Italia  destinato,..  S. 
Synodum  Calchedonensem  ,  Mediante 
Marciano  Augusto  et  Anatolio  CPano 
Episcopo. 

*  Mediare,  Inter  duo  loca  positura 
esse,  Hispan.  Mediar,  Elm ha m.  in  Henr. 
V.  reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap.  66.  pag. 
186  :  Non  igitur  erant  prò  tempore  civitas 
et  abbathia  ab  accessibus  mutuis,  cum 
nulli  Mediar ent  Anglici,  praspeditas. 

*  Mediare,  Dicitur  de  eo  qui  incoep- 
tum  prosequitur.  Sermo  mag.  Joan. 
Parvi  in  Oonc.  Constant,  ex  Bibl.  Heil- 
sbr.  pag.  110  :  Eum  jam  j ustissime  prin- 
cip  asse,  virtuose  Mediasse  et  gloriose  ter" 

YM.YÌtCLt'tl  rWtYl 

*  MEDIARIUS,D.-Bott<7uef  in  Praeloquio 
ad  tom.  1.  Jur.  pubi.  Frane,  pag.  xix. 
Golonus  parti  ari  us,  non  vero.  Servus 
duobus  dominis  addictus,  ut  interpreta- 
tur  Cangi  us,  inquit  il  le  :  sed  haec  vox 
non  legitur  suo  ordine  in  Glossario  : 
occurrit  autem  Medietarius,  ea  notione, 
in  hac  voce.  Il  li  praeiverat  Murator.  tom. 

1.  Antiq.  Ita!,  med.  aevi  col.  874. 

*  MEDIASTICUS,  ut  supra  Medianus  1. 
Bladummediasticum,  Misceli  umfrumen- 
tum,  in  Charta  ann.  1311.  ex  Tabu].  S. 
Crisp.  Su  essi  on.  in  cavea. 

^MEDIASTINO,  Secundo.  Ratherii  Ve- 
ron.  Episc.  Qualitatis  conjectura,  tom. 

2.  Spicileg.  Acher.  pag.  200:  Se  primum, 
se  Mediastino ,  se  rodens  ipsam  postremo  : 
inde  omnes  suopte  more  viventes.  Genui- 
num  in  eis  figere  non  desinìt  dentem. 

1 1.  MEDIASTINUS,  Medius.  Translatio 
S.  Guthlacì  tom.  2.  Aprilis  pag.  59  :  In 
partibus  Angliae  Mediastinis,  vilìula  qui- 
dam, patrio  xdiomate  Cavee  nomen  sortita, 
sita  est  in  confinio  fluminis  Umbrensis, 
etc.  Vita  S.  Jacobi  eremitse  saec.  4.  Be- 
ned.  part.  2.  pag.  148  :  Solvitur  ergo  a 
portu  Cons tantino polit ano,  maresulcatur, 
satis prospere  ad  Corsicam  insulam  usque, 
qu&  Mediastina  est  inter  Constantinopo- 
lim  et  Romam. 

1  2.  MEDIASTINUS,  Caminus,  locus  ; 
sic,  ut  videtur,  dictus ,  quod  in  medio 
cubiculo  exstruatur.  Vita  B.  Heìmeradi 
presbyt.  auctore  Egberto  apud  Leibnit. 
tom.  1.  Script.  Brunsvic.  pag.  567  :  Nec 
morat  proripientes  se  ad  eumdem  Abba- 
tem,  ei  exposuerunt  sermonem,  camino 
adjicientes  oleum,  qui  Mediastinus  incan- 
duerat  adversus  eumdem  virum,  cujus 
favillas  long  e  in  post  eros  essent  duraturse. 
[*  Hinc  prò  Famulo  culinark^qui  focum 
curabat,  apud  Mornac.  Mediastinus  co- 
guinae  regix.  Vide  supra  Galopinus 
p*  et  Forcellin.in  Mediastinus.] 

*  3.  MEDIASTINUS,  ut  paulo  ante  Me- 
diasticum.  Vide  supra  in  Bladum. 

1  MEDIATERIA ,  Mediaterria.  Vide 
Medietarius. 

*  MEDIATIM,  Ex  dimidia  parte,  Gali. 
Par  moitìé,  Arest.  pari am.  Paris,  ann. 
1372.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  604  : 
Licet...  pr&fatae  financiae  in  dieta  terra 
^communi ,  Mediatim  ad  nos  et  dictum 
episcopum  spectent  prò  indiviso.  Vide 
:infra  Mediocriter  2.  et  Medium  2. 

1  MEDIATIO,  perperam  prò  Modiatio,  in 
V 


Charta  Henrici  Reg.  Angl.  tom.  4.  Hist. 
Harctir.  pag.  1411. 

1.  MEDIATOR,Intermedius.  Cyprianus, 
seu  auctor  de  Cardinalibus  operi b. 
Chris  ti  in  Prologo  :  Unde  haec  sitis  divi- 
tiarum  miseris  pectoribus  assidet,  et  am- 
bi tionis  salsuyo  bibulam  animam  occupata 
uti  per  fas  et  nefas  ad  loca  superiora 
etiam  de  latebria  eremi,  nonnulli  se  inge- 
rant  :  et  de  omni  gradu,  ubi  aliquis  jadi- 
tus  patet,  anheli  prodeant,  discurrant  ad 
judices,  blandiantur  Mediatoribus,  con- 
ducant  auxiliarios ,  et  modis  omnibus 
elaborent,  ut  sedeant  cum  Principibus. 
[Chron.  Romuaidi  II.  Archiep.  Salem. 
apud  Murator.  tom.  7.  col.  226  :  Et  Hya- 
cynthum  diaconum  Cardinalem  ,  cum 
Christiano  Cancellarlo,  et  aliis  Theutoni- 
cis,  qui  pacis  Mediatores  erant,  ad  eum 
dir  exit.]  [«*  Vide  Haltaus.  Glossar,  voce 
Mittel-mann,  col.  1360.  et  infra  Medius.] 
[•  Hispan.  Medianero,  Gallis ,  alias, 
Maienierres,  eodem  sensu,  in  Chron.  S. 
Dion.  tom.  8.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  331.  Moiéhierres,  in  iisd.  Chron.  ubi 
de  Gest.  Caroli  M.  ibid.  tom.  5.  pag  241. 
Méeneur,  in  Charta  ann.  1260  :  Et  se  li 
dui  enquerreur  se  discordoient,  Us  apor- 
teroient  le  descort  au  tiers  Méeneur  que 
li  rois  y  mettra...  Et  li  dui  enquerreur  et 
li  Méenerres  doivent  jurer  seur  sains  que 
il  en  bonne  foy  termineront  cette  chose, 
Lit.  ann.  1265.  tom.  7.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag,  399  :  Liquels  Méenneurs  les 
contens  des  marchiez,  qui  seront  entre  les 
devant  diz  tanneurs  et  les  bouchiers,  pour 
raison  de  la  marchandise  des  devant 
diz  cuirs  ,  Méenneront  bien  et  loy- 
aument  entre  lesdictes  personnes ,  par 
leur  serement  ;  lequel  Meennement  fait, 
etc.  Maeneresse,  ubi  de  muliere  agi  tur. 
Charta  Clementi»  do  minse  de  Fou  vento 
ann.  1255.  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex 
Cod.  reg.  5188.  fol.  171.  r°  :  Com  li  abbés 
et  li  couvanz  de  Biauleu  m'eussent  mise 
Maeneresse  de  appaisir  le  descort,  qui 
eatoit  entre  Vabbé  et  le  couvant  devant  dit 
d'une  part,  et  les  hommes  d'Ortes  et  de  la 
Chapelle...  d'autre  part,...  cilz  descorz  ait 
esté  accordez  bonnement  par  nostre  Méa- 
nement.  Hinc  etiam  Moiennement,  prò 
Médiation,  entr  emise,  in  Charta  scabin. 
Camerac.  ann.  1260  :  Par  mi  Vatirement 
et  le  Moiennement  des  preudommes,  hi 
s'en  entremisent,  nous  sommes  accordet 
enviers  le  capille  devant  dit,  et  en  avons 
fait  pais  des  descors  devant  diz.  Vide  in- 
fra Medius.] 

Ita  GraecisMeffàSovrei;  dicuntur,  qui  re- 
bus gerendis  in  Palatio  praesunt,  seu 
qui  bus  veluti  sequestris  Principes  res 
suas  peragunt  ;  Ministri  aula,  Mamer- 
tino  in  Paneg.  Rerum  Ministri,  Manilio 
lib.  5.  nuncupati.  Horum  mentio  occur- 
rit apud  Nicetam  in  Man.  lib.  n.  3.  et 
Cantacuzenum  lib.  3.  cap.  15.  lib.  4.  cap. 
39.  Summus  vero  rerum  Minister  Mévae 
M£<Ta£wv  dicebatur,  cujus  dignitas  in  Pa- 
latio proinde  summa,  cui  Ducas  cap.  21. 
22.  et  28.  Vesiriorum  Turcicorum  digni- 
tatem  aequiparat. 

Mediatores,  apud  Bavaros  diceban- 
tur,  qui  bus  veluti  mediis,  bona  Laico- 
rum,  quse  ab  iis  comparare  ex  Legibus 
non  licebat,  ad  Monasterii  usus,  iisdera 
per  imaginariam  donationem  eadera 
concedenti  bus,  sibi  comparabant  Mona- 
chi. Vita  B.  Mariani  Abb.  Ratisp.  n.  16  : 
Aream  unam...  ementes  per  manum  Me- 
diatoris  Praefecti  Ratisponensis,  ibidem,,.. 
Mona  ut  e  Hi  fundamentum  jecerunt .  Num. 
19  :  Agros  et  possessiones  in  usus.,.  Fra- 
trum  per  manum  Mediatorum  Henrici 
Ratisp.  Burchgravii,  atque  Othonis  Land- 
gravii  comparava.  Adde  num.  20.  Eadem 


Vita  n.  28  :  Eclesiam  quam  ipse  de  prò- 
priis  facultatibus  suis...  construxerat , 
cum  17.  aratris  Abbati  prasfato,.,.  per  ma- 
num Mediatoris  Comitis  Gerardx,  more 
Bavarico,4..contradidit.  [*>  Vide  Haltaus. 
Glossar.  Germ.  col.  1586.  et  infra  Sala- 
mannus.] 

Ea  porro  acquirendi  ratio  per  Monas- 
teria,  Delegatio  appellabatur.  Charta 
Luitpoldi  Ducis  Bavariae  in  Chronico 
Reichersperg.  ann.  1141  :  Haec  autem 
traditio  ad  altare  S.  Michaelis  in  Richers- 
perg  meprsescnte  ac  petente  facta  est  per 
manum  Comitis  Luitoldi  de  Bleiera  dele- 
gai ione  firma,  in  cujus  manum  Delegatio 
eadem  per  manum  nostrani  prius  fuerat 
facta.  Idem  Chronicon  ann.  1157  :  Idem 
Comes  Pertholdus...  in  manum  Comitis 
Pertholdi  de  Pogen  ad  fidem  Delegavit 
Richerspergensi  Ecclesia^  per  manum  ejus 
omnimodis  Delegandum  ad  petitionem 
ejusdem  Ecclesia^  Propositi  tunc  Fratrum, 
Et  ann.  1162  :  Ibi  Praepositua  Richersper- 
qensis  Magister  Gerhous  in  audientia  pu- 
blica  (Curiae)  interpellavit  ac  monuìt  Co- 
miteni  Pertholdum  de  Pogen ,  quatenus 
praedium,  quod  dicitur  Manstuer,  secun- 
dum  quod  in  manum  ejus  devenerat,  Ri- 
cherspergensi Ecclesia  Delegar  et.  Et  Dei 
quoque  providentia  pr&sens  fuit  Comes 
Pertholdus  de  Andechs,  qui  locutus  est  in 
hunc  modum  :  Facere  debes,  o  cognate 
Comes  Pertholde,  quod  postulatiti',  quia 
egoidipsumpr&diumsic  in  manum  tuam 
Éatisponae  delegavi,  ut  tu  hoc  Delegar es 
jam  dicto  Ccenobio,  etc.  Ejusmodi  autem 
donationes  ac  traditiones  per  manus  ad- 
vocatorum  fiebant,  ut  ibidem  innuitur. 
Charta  Ludovici  Iraper.  ann.  910.  apud 
Brower.  lib.  3.  Antiq.  Fuld.  cap.  16:Si- 
gnum  Gebehardi  et  Chunradi  Comitum, 
qui  easdem  traditiones  rerum  fideli  manu 
susceperunt,  et  hoc  coram  Reg  e  jur  ave- 
runt,  ut  eas  S.  Bonifacio  Martyri  jideliter 
Delegar ent^  et  pr&cepto  regio  confirma- 
rent.  Ad  hunc  etiam  morem  referenda 
videntur  quae  habent  Traditiones  Ful- 
denses  lib.  3.  trad.  1  :  H&c  idem  Wer- 
mundus  in  manum  praedicti  Goldeboldi 
Comitis  allegavit,  ita  et  ille  fidem  ipsi 
servans  in  altare  patroni  nostri  Delegavit. 
Tradit.  3  :  Pradium...  in  usum  fratrum 
hujus  Ecclesia^  db  memoriam  sui  Delega- 
vit. Tradit.  31  :  Idoneos  testes  6.  numero 
coazqualium  suorum  delegerunt ,  quibus 
h&raditariae  traditionis  jus  Delegaretur, 
illis  hoc  jus  delegationisinvicem  sibimanu 
ad  manum  tradenlibus,  etc. 

2.  MEDIATOR,  Idem  qui  Medietarius, 
Gal.  Metaier.  [Charta  ann.  1244.  in  Ta- 
bu!. Compena.  :  Mediatores  vero  et  ille 
qui  carionem  ducei...  nihil  miscebunt  cum 
carione  in  prsejudicium  dicti  Majoris, 
Tabular.  SS.  Trinit.  Cadomens.  fol.  23  : 
Habemus...  in  Amblia  terram  unius  caru- 
cae,..  et  Mediatorem  sex  acrarum  terrae.] 
Tabularium  S.  Sergii  Andeg.  Ch.  35  : 
Terram  prope  Capellam  S.  Laur.  apud 
Calonnam  Mediator  Episcopi  Huberti  An- 
deg, bobus  suis  et  carruca  consuetudine 
mediatoria  exercuit,  p*  Vide  Guerard. 
Proleg.  Chartul.  S.  Petri  Carnot.  pag. 
62.  1 

3.  MEDIATOR,  Prses,  sponsor.  Charta 
exarata  ann.  973.  apud  Ughellum  in  Be- 
neventanis  Archiep.  :  Guadium  mihi  de- 
derunt  Simeon  Cleri cus  et  Judex,  et  Ra- 
doaldus  Diaconus,...  et  Mediatores  posue- 
runt  Gaidarios  de  jam  dieta  civitate 
Sipontina,  Similiter  tam  Marcus  Glericus 
guadium  mihi  dedit,  et  posuit  Mediatorem 
Milum  fratrem  suum,..*  ea  ratio  ne,  ut  si 
aliquo  tempore  adveniente  aliquam  con- 
Irarietatem  fecerint,  per  qualemcunque 
modum  vèl  ingenium ,    obligaverunt   se 

41 


322 


MED 


MED 


MED 


omnes  componere  cum  prssdicto  Archiepis- 
copo, eie.  vide  Medie tates. 

1  MEDIATORIA,  Praedium  quod  a  co- 
lono parti ario  colitur.  Charta  Odonis 
Militis  ann.  circiter  1050.  apud  Marten. 
tom.  1.  Ampli  ss.  Collect.  col.  420  :  Dono 
medietatem  unius  capelli  fundatam  in 
honore  S.  Mari&  Virainis,  et  dono  unam 
terram  ad  unam  Medialoriam,  cum  pratis 
et  duos  agripennos  de  vinea.  Vide  Medie- 
tarius. 

•  Gali.  Métairie,  alias  Mestarle  et  Mes- 
téerie.  Charta  ann.  1218.  inter  Instr.  tom. 
8.  Gali.  Christ.  col.  528  :  Ego  Gaufridus 
vicecomes  Castridunensis,.. .  cum...  dedis- 
sem  et  contulissem  unum  hibernagii  mo- 
dium  in  Mediatoria  mea  de  Memberolles, 
etc.  Alia  ann.  1301.  in  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  140.  r°.  col.  1  :  La 
Mesteerie  de  Pauleon  ou  jour  de  Toz  sainz, 
dix  livres.  Recognit.  feud.  dom.  de  Ve- 
teri-ponte  ann.  1366.  prò  Castel,  de  Buri: 
Itera  une  Mestarle  assise  audit  lieu  de 
Buri,  etc.  Moictenrie  vero,  Reditus  ejus- 
modi  praedii,  ut  et  Moitarie.  Lit.  remiss, 
ann.  1482.  in  Reg.  208.  Chartoph.  reg. 
eh.  216  :  Pour  raison  de  la  moitie  du  gaa- 
gnaige  de  la  Moictenrie  de  l'année,  etc. 
Tabul.  Fossat.  fol,  2  :  Il  ne  doivent  nul- 
les  coustumes  de  leur  propre  bestail  norri 
en  leur  maisons,  soit  en  Moitarie  ou  autre- 
meni.  Moitesrie,  eadem  acceptione,  apud 
Bellona.  Ms.  cap.  27.  pag.  67.  v°.  col.  2. 
Vide  infra  Moitoieria. 

MEDIATORIUM.  S.  Hieronym.  lib.  2. 
adversus  Helvidium  cap.  9  :  Quale  illud 
jejunium  est,  aut  qualis  Illa  refectio  post 
jejunium,  cum  pridianis  epulis  distendi- 
mury  et  guttur  nostrum  Mediatorium  effi- 
citur  latrinarum  ?  [hoc  est,  quasi  inter- 
medi m.l 

T MEDIATURA,  Medietura,  Eadem  no- 
ti one  qua  Mediatoria,  Gali.  Métairie.  Di- 
ploma Odonis  Gomitis  Garnot.  ann. 
eira  1015. apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  376  :  Tribuit  igitur  presfatus 
Hugo  clericis  in  jam  dieta  ecclesia...  et 
in  eodem  loco  duas  Medieturas,  unam  cum 
tribus  arpennis  pratorumf  alteram  cum 
quatuor.  In  ipsa  quoque  terra  unum  mo- 
lendinum  in  dominio,  et  censum  de  tribus 
molendinis,  et  duos  vinearum  arpennos 
et  dimidium  solvente  censu,  et  in  loco  qui 
vocatur  Gelroim  aliam  Mediaturam. 
Gharta  ann.  1047.  apud  Stephanot.  in 
Antiquit.  Bened.  Xanton.  .MSS.  pag. 
327  :  Donamus...  Ecclesiam  S.  Joannts  de 
Anglis  cum  integri  taf  e  sua  et  redecima- 
tiones  de  universis  Mediaiuris  nostris  do- 
minicis.  Alia  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  pag.  118  :  Ibi  donavit  permanum 
ejus  Gausfredus  Comes  filius  Eudonis 
Comitis  S.  Martino  Majoris  Monasterii 
duas  Mediaturas  cum  bubus  et  agricolis. 
Ibid.pag.  169  :  Jtemguededit  et  duas  par- 
tes  decime  duarum  Medieturarum  et  to- 
tani decimam  equarum  suarum.  Vide  Me- 
dietarius. 

1 1.  MEDIATUS,  Ex  parte  media  ple- 
nus.  Acta  SS.  Philemonis  et  Apollonii 
tom.  1.  Martii  pag.  756  :  Jussit  exhiberi 
et  alios  quatuor  saccos  Mediatos  arena,  et 
immisit  in  eos  etiam  quatuor  protectores 
et  projecit  in  mare.  Supra  :  Jussit  exhi- 
beri saccum  cum  arena. 

f  2.  MEDIATUS,  prò  Medietas,  Moitié. 
Litterae  Caroli  Johannis  Reg.  Fr.  pri- 
mogen.  ann.  1363.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
637  :  Sub  poma  viginli  solidorum  Paris, 
tot  vicibus  a  transgressoribu8  exigendo- 
rum,  quot  casus  exigitcommittendorum,  et 
applicando  Mediatum  dicto  dom.  genitori 
nostro  et  nobis,  per  receptorem  Paris,  vel 
futurum,  et  Mediatum  in  usibus  confra- 
triss  Beate  Marisa,  etc. 


MEDIA  VITA.  Ooncilium  Coloniense  \ 
ann.  1310.  can.  21  :  Prohibemus  item,  ne 
in  aliqua  Ecclesiarum  nobis  subjectarum 
imprecationes  fiant,  nec  decantetur  Me- 
diavita  contra  aliquas  personas,  nisi  de 
nostra  licentia  speciali  :  cum  nostra  inter- 
sit  talia  discutere,  quando  sint  talia  fa- 
cienda.  Joan.  Hocsemius  in  Adolpho 
Episcopo  Leod.  cap.  23:  Gozperunt  Eccle- 
sia Ducem  maledxcere ,  et  Media  vita 
canere  contra  ipsum.  Albertus  Stadensis, 
et  Hist.  Archiepisc.  Bremensium  ann. 
1234  :  Clerus  qui  eminus  astans  rei  exi- 
tum  expectabat,  Media  vita,  et  alia  mise- 
rationis  carmina  cum  mozrore  canebat. 
Ubi  intelligitur  Prosa  illa  Lamentatio- 
nis,  quam  fecisse  Notkerum  Balbulum 
Sangallensem  tradunt,  cum  in  Martins- 
dodel  pons  in  loco  precipiti  et  periculo- 
sissimo  aedificaretur.  Media  vita  in  morte 
sumusj  quem  qu&rimus  adjutorem,  nisi 
te,  Domine,  qui  prò  peccatis  nostris  juste 
irasceris.  Exstat  apud  Canisium  tom.  5. 
Antiq.  lect.  pag.  770.  Ganitur  autem  illa 
Antiphona  in  Sabbato  Dominicae  tertiae 
Quadragesimaein  Completorio.  Vide  Du- 
randum  lib.  6.  Ration.  cap.  52.  num.  5. 

6.  Ordinarium   Ord.   Praemonstr.  pag. 
904.  et  in  voce  Reliquise. 

MEDICA,  Obstetrix,  in  Glossis  Isidori 
in  voce  Maia,  u  bi  perperam  editum  Me- 
dia. Ejusmodi  Medicai  non  semel  occur- 
runt  in  vett.  Inscript.  312.  4.  635.  9.  636. 
1.  2.  3.  Vide  Glossar,  med.  Grsecit.  in  'Ia- 

TptVY). 

1  MEDICABULUM,  Quod  medelam  af- 
fert.  Apuleius  Florid.  n.  16  :  Gontulerim- 
que  me  ad  Persianas  aquas  :  gratissima 
prorsus  et  sanis  natabula,  et  segris  Medi- 
cabula. 

*  MEDICAFERA,  Caverà,  f  Mensura 
quinque  modiorum.  Dief.] 

MEDIGALIS,  prò  Medicinalis.  S.  Co- 
lumban.  instruet.  il  .Plus  suave  est,  plus 
Medicale  est,  plus  salubre  est  cordi  dxlec- 
tio  etc. 

ÀEDICAMENTA  Mala,  Pharmaca,  ve- 
nena,  incantationes,  et  omnium  venefi- 
ciorum  noxaa.  Sextus'  Platonic.  lib.  2.  de 
Medicina  animalium  cap.  2.  n.  6:  Adver- 
sus mala  Medicamenta  ;  cor  vulturis  liaa- 
tum  in  pelle  lupina  si  circa  brachia  na- 
beas,  nullum  Medicamentum  nocere  Ubi 
potest,  nec  serpens,  nec  latro,  nec  ulta 
malitia,  nec  quidem  phantasma  senties. 
[Plinius  lib. 20.  Hist.  natur.  n. 39  :  Pytha- 
goras  scillam  in  limine  quoque  janu& 
suspensam  malorum  Medicamentorum 
introitum  pellere  tradit.  Adde  lib.  25. 
num.  31.] 

MEDIGAMENTARIUS,  Veneficus,  in  leg. 

7.  Cod.  Just,  de  Repud.  (5, 17.)  in  leg.  1. 
eod.  tit.  Cod.  Theod.  (3, 16.) 

*  MEDICARE  ,  Medicinam  profiteri , 
exercere.  Lit.  ann.  1462.  in  Hodoepor. 
Charit.  part.  2.  apud  Lam.  in  Delie, 
erudit.  pag.  520  :  Fiant  literse  magnifico 
Gerardo....  medico  habitanti  in  castro 
Franco,  ut  sibi  placeat  venire  ad  habitan- 
dum  et  Medicandum  in  civitate  Pisarum. 
Vide  Medicinare  1. 

1  MEDICATA  Cada  vera,  Medicamen- 
tis  condita,  apud  Plinium  lib.  11.  His- 
tor.  natur.  n.  70  :  Quibus  (iEgyptiis)  mos 
est  Cadavera  asservare  Medicata.  Medi- 
cato melle,  apud  eumdem  ibid.  num.  34. 
hoc  est  venenato. 

*  MEDICATIVI^,  Medicinalis.  Vita  S. 
Walth.  tom.  1.  Aug.  pag.  258.  col.  2  :  In 
his  tamen  tam  discrete  Medicativum  em- 
plastrum  et  antidotum  apposuit  anima- 
rum  vulneribus,  etc. 

1  MEDICATURA,  Pretium  quod  Chi- 
rurgo prò  vulneris  curatione  datur. 
Pactus  Leg.  Salicae  tit.  19.  §  6  :  Excepta 


Medicatura,  quse  est  trecentorum  sexa- 
ginta  denariorum ,  qui  faciunt  solidos 
novem. 

*  MEDICINA,  Emplastrum,  malagma  ; 
Médecinée,  in  Stat.  ann.  1312.  tom.  1. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  512.  art.  1. 
Lit.  remiss.  ann.  1355.  in  Reg.  84.  Char- 
toph. reg.  eh.  530  :  Quidam  medici  ali- 
quas Medicinas  supra  dictasplagas  posue- 
runt  prò  curando  eas  ;  tamen  idem  Ste- 
phanus  quasi  sperneret  sanari,  dictas 
Medicinas  de  super  vulnera  pr&dicta,  sta- 
tim  cum  dicli  medici  recedebant,  amove- 
hot.  Moistre,  eadem  noti  one,  ut  vide  tur, 
apud  Guignevil.  in  Peregr.  hum.  gen. 
Ms.  ubi  de  Medicina  : 

Et  non  pour  quant  maugré  ses  boistes, 
Et  ses  emplastrea  et  sei»  Moistres, 
Et  ses  empotionnemons,  etc. 

Machine,  prò  Médecine,  in  Poem.  Ms. 
Rob.  Diaboli  : 

Car  moult  y  ot  arbres  plantés 
Et  herbes  et  bonnes  rachines, 
Dont  on  f ait  les  bonnes  Méchines. 

Bestiar.  Ms.  ubi  de  Castore  : 

Se  fait  on  de  ses  genétaires 
Mécbines  à  pluiseurs  afaires. 

Ubi  textus  Lat.  Gujus  testiculi  medicinse 
sunt  aptissimi. 

MEDIGINAGULUM,  'Wcxóv,  in  Gloss. 
Graec.  Lat.  [Medicinabulum ,  in  Gloss. 
Lat.  Gr.  MSS.  Sangerm.l  [*  Adde  ex 
Casti gat.  in   utrumque   Glossar.  Medi- 

CblìifliLiUTYl    1 

1  MEDICINALIA,  Medicorum  ars.  Pac- 
tus Leg.  Salicae  in  variante  lectione 
apud  Eccardum  pag.  178  :  De  Medicina- 
liat  ut  infantes  nane  discere  mittantur. 
Ubi  Editi  :  De  Medicinali  arte. 

®  MEDICINALITER,  Medicorum  arfe. 
Acta  B.  Frane.  Fabrian.  tom.  3.  Àpr. 
pag.  989.  col.  2  :  Marcutius...  habebat  ma- 
ximum et  periculosam  infirmitatem  in 
oculo,  qu&  a  medicis  judieata  fuit  quod 
esset  fumus  cataracti,  a  qua  non  crede- 
bant  quod  posset  sanari  Medicinaliter. 

1 1.  MEDICINARE,  Medicinam  profiteri, 
exercere.  Statuta  Montis  Regal.  cap.  47  : 
ltem  statutum  est  quod  aliqua  persona 
non  possit  nec  debeat  Medicinare,  vel  uti, 
seu  exercere,  aut  in  aliquo  operari  artem 
Medici  yhysice...  Et  qui  approbatus  fuerit 
ad  Medicinandum  in  dieta  arte,  tenea- 
tur...  videre  aquam  infirmi. 

*  2.  MEDICINARE,  Medicamenta  adhi- 
bere,  Gali.  Médeciner.  Lit.  remiss.  ann. 
1355.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  495  : 
Dieta  Mahauta  expiravit,  non  occasione 
ipsius  percussioni^  solummodo,  sed  ex  eo 
quod  caruit  medico;...  si  Medicinata  fuis- 
set  ,  sanari  et  reconvalescere  potuisset. 
Charta  fundat.  collegii.  de  Vernala  To- 
los.  ann.  1337.  ex  Cod.  reg.  4223.  fol.  12. 
r°  :  Nulli  eorum  extra  mensam  communem 
panis,  vinum,  pecunia,  vel  aliqua  alia 
victualia  ministrentur  ;  nisi  Medicinali, 
sanguine  minuti,  aut  alias  tali  corporis 
necessitate  detenti  fuerint. 

«  MEDICUS  REGIS.  Vide  Archiatri. 
Chart.  Langob.  ann.  716.  apud  Brunett. 
Cod.  Diplom.  Etrur.  tom.  1.  pag.  458  : 
Accepit  ad  Gaduald  vir.  manif.  Medico 
Reqispublicus. 

*  MEDICUS  Vulnerarius,  Chirurgus, 
qui  vulnera  curat.  Mirac.  S.  Hyac.  tom. 
3.  Aug.  pag.  372.  col.  2  :  Petrus  sartor 
de  Casimiria,  marni  dextra  araviter  vul- 
neratus,  et  Medicis  vulnerariis  destitutus, 
post  vota  sanatur.  Glossar.  Provine.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657  :  Mege,  Prov.  medicus, 
plagarius. 

*  MEDICUS  Plagarum,  Idem  quod 
Medicus  vulnerarius,  Ital.  Medico  chi- 


MED 


MED 


MED 


323 


rurgo,  Gali.  Chirurgien.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  II.  pag.  47  :  Be  Medico 
Plagarum.  —  Statuimus  quod  si  a  ma- 
gistro  Deot esalvi  medico,  vel  a  magistro 
de  lucha,  vel  ab  aliquo  alio  Medico  Plaga- 
rum  quesitum  faerit  a  potestate  de  ali- 
quo  membro  debilitato,  quod  ipsi  de  novo 
jurare  teneantur.  [Fr.] 

»  MEDIDURA,  Tributimi,  quod  ex 
mensuris  percipitur  ;  ab  Hispan.  Medida, 
mensura.  Charta  Aldef.  reg.  Castel,  in- 
ter  Acta  SS.  tom.  6.  Jul.  pag.  55.  col.  2: 
Accipiatis  semper  ornnes  Mediduras  atque 
directuras,  quas  in  eodem  mesone  evene- 
rintj  de  omni  trìtico  quod  ibidem  vende- 
retur,  ila  quod  quantum  accipiatis  de 
illis  Mediduris  et  directuris,  expendaiis 
in  illis,  quas  necessaria  fuer'mt. 

MEDIE;  prò  Mediocriter,  usurpasse 
Lactantium,  lib.  6.  cap.  15.  Ulpianum, 
Gapitolinum  in  Albino,  etc.  observatum 
a  Salmasio  ad  Spart.  pag.  134. 

1  MEDIESTINUS,  prò  Mediastinus,  ser- 
vus  ad  viliora  serviti  a  deputatus.  Vox 
Latinis  Scriptoribus  haud  ignota.  Tabu- 
lar. S.  Leodegaril  Pratellensis  tom.  4. 
Hist.  Harcur.  pag.  7  :  Dunelma  quoque 
soror  Rogerii  Éellimontis  dedit  in  villa 
ause  vocatur  Boscus-vehardi  quendam 
Mediestinum  Ascelium  nomine. 

1  MEDIESTRINUS,  rap^u^c  ,  Eadem 
notione,  prò  Mediastinus.  Gloss.  Lat.  Gr. 
MSS.  Sangerm. 

T  MED1ETANEUS,  Medius.  Chyrogra- 
phum  medietaneum ,  Signum  quod  in 
media  Charta  apponi  sol  et.  [°  Melius, 
ni  fallor,  Charta  in  duas  partes  divisa, 
quarum  una  uni,  altera  alteri  e  con  tra- 
denti bus  dabatur.  Vide  in  Chirogra- 
phum,]  Charta  ann.  1171.  apud  D.  Cal- 
met.  tom.  2.  Histor.  Lotharing.  col.  364  : 
Prsstendebant  quod  ad  nostri  contume- 
liam  nominis  noe  actitatum9  cum  inde 
factam  nostri  cartam  preedecessoris,  Me- 
dietaneo  subsequente  chyrographo,  quod 
exinde  abbas  uterque  composuit,  deletam 
faterentur 

1  MEDIETARIA,  Medietas,  Gali.  Moitié. 
Charta  ann.  1255.  in  Chartul.  S.  Vandreg. 
tom,  2.  pag.  1529  :  Tradidi....  domino 
Abbati  et  Conventui  S.  Vandregisilli  in 
guram  et  perpetuava  elemosinarne,  totam 
xllam  Medietariam  campiparti  quam  ego 
hàbébam  et  percipiebam  apud  Chanfors 
in  ilio  feodo  qui  dicitur  feodus  de  medie- 
tate  sito  in  castéllariis  cum  omnibus  per- 
tìnentiis  dictas  Medietariae  ,  justitiis  et 
redditibus ,    et  breviter  cum  omni  jure 

?\uod  in  dieta  Medietaria  habebam.  Tabu- 
ar.  Pontisar.  :  Medietariam  terrx  habe- 
bit.  Vide  Medietarius.  Hinc  Metoierie, 
divisto,  partag e.  Le  Roman  de  la  Uose 
MS.  : 

Si  qu'il  n'i  soit  mie  demi, 
Mes  tout  entier  sans  trichcrie, 
Gar  je  n'aime  pas  Metoierìe. 

MEDIETARIUS  ,  Colonus  partiarius  , 
Metayer  :  in  Consuet.  Ceno  man.  art. 
185.  [Mestaier,  in  Bìturic.  tit.  9.  art.  48.] 
rewpybc  \kopz\vf\df  in  Basilicis.  Moscho- 
pulus  pag.  67:  Ve^opow,  yj  xotv&c  (J-op™. 
^HixtffeiadTTjc,  in  Georgicis  legib.  cap.  1. 
§  24.  Mept$6|ji£vos  touc  icópwouc,  apud  Har- 
menop.  lib.  3.  tit.  8.  §  7.  Qui  ad  medieta- 
tem  laborat,  in  Capitul.  Caroli  M.  lib.  1. 
cap.  163.  f**  157.]  Partiarius  colonus,  in 
leg.  25.  §  6.  D.  Locati.  (19,  2.)  Metaier 
partiaire,  in  Consuetud.  Turonensi  art. 
113.  Charta  fundationis  Abbatiae  d'Or- 
bestier,  ann.  1007  :  Sive  sint  pr&dictis 
Fulcherio  et  successoribus  suis  propria 
animalia,  sive  Medietariis  suis  partiona- 
ria.  [Chartular.  S.  Vincenti!  Cenoman. 
fol.  ol  :  Contentio  super  quadam  gallina 


et  mestiva  quam  d'ictus  Willelmus  petebat 
a  Medietario  eleemosynse  B.  Vincentii. 
Vide  Facherius  et  Partionarii.] 

«  Mettoier,  in  Charta  ann.  1425.  ex  Ta- 
bul.  Cartus.  B.  M.  de  Parco.  Moitoion, 
in  Charta  ann.  1374.  ex  Eeg.  106.  Char- 
toph.  reg.  eh.  202.  Moitoier,  apud  Bel- 
lo m.  Ms.  cap.  27.  pag.  63.  v°.  col.  2. 

1  Medietaria  Functio,  Media  pres- 
ta tio,  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  850. 

Medietarii  Servi,  Qui  duobus  domi- 
nis  obnoxii  erant.  [«  Minus  bene  ;  neque 
enim  de  servis,  sed  de  villanis  atque 
adeo  colonis  partiariis,  qui  ad  medieta- 
tem  fructuum  tenebant,  hicagitur.  Vide 
supra  M ediarius.]  Tabularium  Angeria- 
cense  :  Concessit  Beo  et  S.  Joanni  Bap- 
tist &  Cavillarti,  qua  erat  sua  villana,  ut 
esset  Medietaria  S.  Johannis  ipsa  et  filii 
sui  in  sempiternum,  et  totum  servitium 
quod  solebat  persolvere  Corniti,  de  castero 
persolveret  S.  Joanni. 

Medietaria,  PraBdium  quod  colitur  a 
colono  partiario,  in  Bibliotheca  Cluniac. 
pag.  545.  Vetus  Charta  Theobaldi  Cha- 
bot  :  In  decìmis  ac  terragiis  rupturarum 
et  Medietariarum.  [Charta  ann.  1077. 
apud  Stephanot.  tom.  4.  Antiquit.  Bened. 
Pictav.  MSS.  pag.  465  :  Dedi  insuper 
monachis  ibidem  Beo  servientibus  de  pos- 
sessionibus  meis  Medietariam  scilicet  de 
Conderia  quae  sita  est  in  insula  Oleronis. 
Alia  ann.  1240.  ex  Tabul.  Pontis  Otranni  : 
Gaufridus  de  Ver  Miles  concessi  monachis 
Pontis  Otranni  quandam  Medietariam 
sitam  in  feodo  meo  in  parochia  de  Arnez. 
Chartular.  S.  Vincentii  Cenoman.  fol. 
76  :  Commutavit....  omnia  illa  quas  sunt 
juxta  Medietariam  monachorum  quas 
dicitur  Morqueriapro  duabus  oschis  terree. 
Charta  Guillelmi  Episc.  Catalaun.  ann. 
1221.  Hist.  Pertic.  lib.  3.  pag.  224  :  Con- 
cessimus...  herbogium  propriis  pecudi- 
bus...  et  suarum  Medietariarum.  Ad  Me- 
dietariam committere,  in  Chartul.  S.  Vin- 
cent. Cenoman.  fol.  106. J  Tenere  ad  Me- 
dietariam, quod  nos  dicimus,  Tenir  à 
moitié.  Tabularium  Fiscanense  ann. 
1218.  fol.  68  :  Quam  quidem  vineam  ego 
et  prasdecessores  mei  de  Ecclesia  Fisca- 
nensi  ad  Medietariam  tenueramus.  Ex- 
colere  ad  Medietariam,  in  Arestis  Omn. 
SS.  Ann.  1262.  1.  Regesti  Parlam.  Vide 
tom.  13.  Spicilegi i  Acheriani  pag.  299. 
Mediaioria,  non  semel  in  Tabul.  Novi- 
genti-rotroci  S.  Dionysii. 

\  Mediateria  et  Mediaterria,  Ea- 
dem notione.  Charta  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  189  :  Concedens 
annuo  terram  unius  carrucas  quas  adjacet 
prasdicto  loco  et  duas  Medietarias  apud 
villani  quas  nuncupatur  Piriacus.  Charta 
Guillelmi  de  Mellento  ann.  1193.  tom.  4. 
Hist.  Harcur.  pag.  1637  :  Et  duas  Media- 
terrias  apud  Valles  scilicet,  clausum  suum 
de  hortis  et  vineam  Begeolias  et  pressora- 
gium  earumdem  Medlaterriarum  quod 
spectat  ad  Canonicos.  Mediateria,  non 
semel  in  Tabular.  S.  Dionysii  Novigenti 
Rotroci.  Moitoierie,  in  Charta  vernacula 
ann.  1283.  ex  Chartul.  Domus  Dei  Pon- 
tisar. Faire  à  Moiteerie,  ibid.  Tenir  à 
Moiteerie,  in  Charta  ann.  1285.  ex  eodem 
Chartul. 

*  Hinc  Donner  à  moitai  vel  à  moiturie, 
Ad  medietatem  fructuum  agros  locare. 
Charta  capit.  S.  Vulfr.  ann.  1317.  in  Lib. 
nig.  2.  ejusd.  eccl.  fol.  68.  r°:  Avons 
baillé  à  Bicart  Heket  de  Vaucheles  à  Moi- 
tai, guarente  deux  journeux  de  terre. 
Alia  JEgid.  abb.  S.  Mart.  Tornac.  ann. 
1321.  in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  eh.  209  : 
Lesquelles  (terres)  pour  ce  que  nous  ne 


lespoiens  cultiver,  nous  aviens  donne  à 
Moiturie.  Infra  :  A  moitoirie. 

1  1.  MEDIETAS,  Eadem  notione  qua 
Medietaria  t  PraBdium  quod  a  colono 
partiario  colitur.  Codex  MS.  Irminonis 
Abb.  Sangerm.  fol.  62  :  Be  terra  arabili 
bun.  in...  tenet  eam  Wineradus,  aut  arat 
eam  ad  Medietatem,  aut  denar.  xn.  sol- 
vi t.  InMedietatesuijusticiàbilis,  explecta- 
bilis  et  taillabilis,  in  Charta  ann.  1371. 
hoc  est,  ratione  mediae  partis  honorum 
suorum.  Medietas,  non  raro  occurrit 
apud  Scriptores  mediae  et  infimae  aetatis 
prò  dimidia  parte  redituum  rei  cujusvìs  ; 
quod  annotasse  sufflciat.  Pro  Medietate, 
in  Lege  Salica  tit,  61.  idem  quod  prò 
sua  cujusque  parte  sonat. 

1  Medietas  Beneficii,  Dimidia  redi- 
tuum ecclesiasticorum  pars  a  Clero  An- 
glicano in  Belli  sumtus  Eduardo  I.  con- 
cessa. Charta  ejusdem  Regis  ann.  1294. 
apud  Kenn  e  tt.  Antiquit.  A  mbrosden.  pag. 
32  :  Cum  dilectus  nóbis  magister  Radulfus 
de  Mertival  persona  Ecclesia  de  Ambros- 
den  Medietatem  Benefica,...  nóbis  in  sub- 
sidium  nostrum  de  anno  prassenti  juxta 
taxationem  ultimo  inde  factam  libar aliter 
concesserit  et  gratanter. 

1  Medietate  Teneri  Feuda,  dicitur 
in  veteri  Consuet.  Norman.  :  quando  ali- 
qua  persona  intervenerit  inter  dominum 
et  tenentes.  Et  hoc  modo  tenent  omnes 
postnati,  Mediante  ante  nato.  Vide  Me- 
dietaria. 

*  Medietas  Perpetua  appellari  vide- 
tur  Praedium,  quod  ea  conditione  feodo 
nomine  possidetur,  in  Charta  Phil.  Pule, 
ann.  1285.  ex  Reg.  B.  Chartoph.  reg.  eh. 
2  :  Concedimus...  quicquid  in  dieta  vavas- 
soria  (de  Quatuormaris)  habemus,  sive  in 
nemoribus,  terris,  campipartibus  et  Me- 
dietatxbus  perpetuis. 

1  2.  MEDIETAS,  Panus  serico  lanaque 
textus,  Ferandine.  Chron.  Parmense  ad 
ann.  1294.  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
828  :  Et  ipse  dominus  Azzo  Miles  factus  in 
continenti  fecit  alios  lii.  Milites  suis  pro- 
priis expensis,  quamdiu  fuerunt  in  civi- 
tate  Ferraris,  quorum  singulis  donavit 
duas  vestes  varas,  unam  de  samito,  quam 
donaverunt  ad  curiam,  et  aliam  de  Me- 
dietate, quam  in  se  retinuerunt.  Synodus 
Pergam.  ann.  1311.  ibid.  col.  547  :  Vestes 
virgulatas  seu  de  catabriato,  de  Medietate, 
vel  listatas...  more  laicali  minime  defe- 
rentes. 

*  3.  MEDIETAS,  Opera,  intercessus, 
Gali.  Moyen,  entremise.  Charta  ann. 
1395.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Burg. 
pag.  173.  col.  1  :  Per  Medietatem  probo- 
rum  virorum  dictus  prior...  publice  con- 
fessus,  etc.  Vide  supra  in  Mediator  1. 

*  4.  MEDIETAS,  prò  Mediocritas,  in 
Opusc.  Pithoei  apud  Loisel.  pag.  357. 

MEDIETATES,  Medietarii.  Sacramen- 
tum  Majorum  in  villis  ac  praediis,  in 
Charta  uosleni  Episcopi  Carnotensis  in 
Tabulano  ejusdem  Ecclesiae  num.  227  : 
Non  exigam  ab  eis  (rusticis)  relevationes 
terrarum,  vel  aliarum  possessionum  dece- 
dentibus  patribus,  vel  aliis  possessoribus 
earum,  neque  de  conjugandis  feminis 
venditiones,  neque  Medietàtes  habebo  cum 
rusticis,  neque  eos  mittam  in  plegium,  etc. 
Infra  :  Neque  ab  eis  quicquam  exigam, 
nec  annonam,  nec  avenam,  nec  ovem,  nec 
agnum,  nec  anseres,  nec  gallinas,  nec 
Ugna,  neque  eos  Medietario»  habeam,  aut 
in  plegium  mittam ,  neque  corveiam  ali- 
quam  ab  eis  exigam,  etc.  Ubi  Medietàtes, 
piegia  seu  fidejussiones,  Mediatore^  vero 
fidejussores  esse  videntur.  Vide  supra 
Mediator  3. 

*  Mini  vero  haec  in  tei  li  gen  da  videntur 
de  participatione  seu  socie  tate,  quam  in 


324 


MED 


MED 


MED 


locandis  et  procurane! is  praediis  aliisve 
rebus,  cum  rusticis,  majorum  jurisdic- 
tioni  subjectis,  ha  bere  iis  ve  ti  tu  m  erat. 
Unde  in  Juram.  bailiìv.  apud  Joinvil. 
edit.  reg.  pag.  147  :  Et  avec  ce  il  (les  bail- 
lifz)  jureront  que  il  ne  partiront  à  rente 
nulle  de  nos  rentes,  etc.  Cseteram  secun- 
dus  locus  tue  alJatus  ita  ernendandus 
est  ex  ipsamet  Oharta  :  Non  patiar 
amodo  quod  servientes  propositi  apud 
rusticos  mese  majorise  hospitium  habeant, 
neque  ab  eia  quidquam  exigant,...  neque 
eos  Medietarios  habeant,  aut  in  plegium 
mittant,  neque  corveiam  aliquam  ab  eis 
exigant,  Quam  nostrani  interpretationem 
manifeste  probat  sacra  mentum  majoris 
rusticorum  ex  Cod.  ann.  400.  eccl.  Car- 
not.  :  Ne  ne  serez  pleges  por  aus,  ne  ne 
serez  leur  métoiers  de  nulle  chose.  Ibi- 
dem :  Neque  ero  plegius  eorum  aut  Me- 
diet  ar  ius 

MEDIETENARII,  [Administratores,  pro- 
cura tores,  qui  rem  al  te  ri  us  tractant,] 
P  Vei  potius  coloni  parti arii.  Vide  supra 
medietarius,]  in  Charta  ann.  1299.  apud 
Thomasserium  in  Oonsuetud.  Bituric 
lib.  1.  cap.  88  :  Medietenarii  et  servientes 
dictorum  religiosorum,  etc. 

J  MEDIETURA.  Vide  Mediatura. 

■•*  MEDILLA,  Medicamentum,  remedium, 
sanitatem.  Glossar,  vet.  ex  Cod.  reg.  7641. 

*  MEDIMISSARIA,  Dignitas  ecclesias- 
tica secundi  ordinis.  Reg.  collat.  dioec. 
Eystet.  apud  Falckenst.  in  Antiq.  Nord- 
gav.  cap.  3.  pag.  298  :  Freyenstatt,  pri- 
maria. Freienstatt,  Medimis saria.  Frien- 
statt,  capellania  hospitalis  S.  Trinitatis. 
Infra  :  Greding.  primaria  S.  Jacobi,  Gre- 
ding  Medimissaria,  Greding  capellania 
B.  M.  V.  ad  sepulcrum  extra  muros. 

1  MEDIMN A, Mensura  est  quinque  mo- 
diorum  ,  dieta  quod  medietur  quinque 
modiis,  qui  sunt  per  fedi  numeri,  id  est, 
decem  medietas.  Papias. 

1  MEDINUS,Monetae  Turcicae  species, 
quae  18.  den.  monetae  Frane,  valet.  Voca- 
bularium  Latino-Sarracenicum  ad  cal- 
cem  itineris  Hìeros.  Bern  bardi  deBrey- 
denbach  pag.  250  :  Ducatus,  ducat.  dena- 
rius,  denar.  Medinus,  medin. 

*  MEDIO,  DO.  [Anglishydromel.DiEF.] 
MEDIOGRES  Persona.  Vide  Homo. 

*  MEDIOCRIS,  Inferioris  gradus.  Instr. 
ann.  1308.  tom.  5.  Cod.  diplom.  Polon. 
pag.  26.  col.  2  :  Ne  dum  in  prselatos  Me- 
aiocres,  sed  etiam  in  superiores,  puta 
episcopos  et  Archiepiscopos,  etiam  succes- 
siva rebellionis  suse  spiritum  temere 
erexerunt 

1  1.  MEDIOCRITER,  prò  Mediocritas,  in 
Spicil.  MS.  Fontanel.  pag.  208  :  Medio- 
criter  semper  servetur  in  cantu. 

*  2.  MEDIOCRITER,  Dimidiatim,  sequa 
portione,  Gali.  Par  moitié.  Charta  ann. 
1322.  in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  eh.  142: 
Totum,  quantumeumque  fuerit,  emolu- 
mentum. ..  diete  ville  de  Colareda,...  sit 
commune  et  Mediocriter  dividatur  inter 
dominum  nostrum  regem  et  dictum  mili- 
tem  (Bernardum  de  Aspello).  Infra  :  Me- 
diocriteret  prò  indiviso.  Rursum  :  Media- 
tim  et  prò  indiviso.  Pariag.  inter  reg.  et 
abb.  Scalae  Dei  Tarn,  dioec.  ann.  1328. 
in  Reg.  65.  2.  eh.  234  :  Molendina  insuper 
ut  batanna  in  dicto  pariagio...  noviter 
facienda  cum  eorum.  redditibus,  emolu- 
mentis  et  proventibus  prsadicto  dom,  nos- 
tro regi  et  nobis  abbati  prsedicto...  sequa- 
liter  et  Mediocriter  pertinebunt.  Vide 
supra  Mediatim, 

*  3.  MEDIOCRITER ,  Annis  inter  se 
comparati s  ,  vulgo  Bon  an,  mal  an. 
Charta  Joan.  de  Cabilone  episc.  Lingon. 
ann.  1331.  in  Chartul.  ejusd.  jeccl.  ex 
Cod.  reg.  5188.  fol.  272.  v°.  :  Item  in  cras- 


Unum  festi  nativitatis  Domini  prò  servi- 
tiis,  quae  ascendunt  et  descendunt,  valent 
Mediocriter  xxv.  sol.  Turon. 

•  4.  MEDIOCRITER,  Satis ,  abunde, 
Gali.  Suffisamment.  Chron.  Lemov. 
MS  :  Hic  rex  (Robert us)  mansuetus  fuit 
et  Mediocriter  litteratus,  et  amator  réti" 
gionis  et  ecclesiarum. 

«  MEDI0CRUS,  prò  Mediocris,  Gali. 
Moyen.  Testam.  ann.  1392.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  161.  col.  1  :  Item 
lego  amore  Dei,  Ar laudo  filio  Guillelmi 
Peyreriae,  canonico  Nemausi,  Mediocras 
decretales  meas.  Paulo  ante  memorantur 
Parve  decretales. 

«■  MEDIOLA,  f.  prò  Modiola,  Mensura 
frumentaria;  ve!  Medalia,  Minutioris 
monetae  species,  Gali.  Maille.  Notit. 
Lietb.  Camerac.  Episc.  :  In  Besaing  ter- 
tam  arabilem  xj.  den.  et  unam  Mediolam 
solvenlem.  Vide  Medala  et  in  Modius  2. 

»  MEDI0NARIUS  Ma.nsus,  Qui  ad  me- 
die tate  m  fructuum  tene  tur,  cujus  colo- 
nus  partiarius  est.  Charta  Caroli  C.  ann. 
855.  tom.  8.  Collect.  Histor.  Frane,  pag. 
543  :  Mansos  Medionarios  duos  in  Basi- 
liaca  et  Vidiliaco,  etc.  Vide  in  Mansus, 

1  MEDIOXIMUM,  Meditullium.  Acta  S. 
Materni  Episc.  tom.  4.  Juìii  pag.  368  : 
Et  Mediolani,  velut  hinc  indeque  concur- 
rentium  partium  Medioximo,  augustale 
palatium  collocavit. 

1 1.  MEDI0XIMUS,  Minor  natu,  secundo 
geni  tu  s,  quasi  medius.  Codex  Traditio- 
num  Sanct-Emmeram.  cap.  194.  apud 
Bernardum  Pezium  tom.  1.  Anecd.  part. 
3.  col.  178:  Monitu  itaque  et  petitione 
Friderici  filii  ejus  qui  Medioximus  fra- 
trum  suorum  erat,  et  gladiatura  se  exue- 
rat...  fratres  ejus  Otto  senior  et  Otto 
junior  prò  anima  patria  et  matris  eandem 
donationem  vini  in  loco  Ensdorf  in  manus 
Episcopi  Chunonis  resignaverunt. 

*  Nos  tris  Moyen-né.  Lit.  re  mi  ss.  ann. 
1375.  in  Reg.  107.  Chartoph.  reg.  eh.  315  : 
Colin  Garin  fylz  Moyen-né,  de  ladite  Go- 
lette, et  Philippot  Garin  puisné,  etc. 
Aliae  ann.  1450.  in  Reg.  176.  eh.  783  :  Le 
suppliant  ala  acompaigné  d'un  jeune 
filzu  nommé  Perrin,  Moyen-filz  de  sa 
femme,  etc. 

•  2.  MEDIOXIMUS,  Medius.  Pasch. 
Ratb.  in  vita  S.  Adel.  tom.  1.  Jan.  pag. 
111.  col.  1  :  Sepulta  sunt  autem  decenter 
membra  carissimi  senis  in  basilica  B.  Pe- 
tri  Apostoli  sub  fastigio  inter  ejusdem  Me- 
dioxime  quatuor  ecclesia  centra.  Gerard, 
in  Mirac.  ejusd.  ibid.  pag.  118.  col.  1  : 
Sepultus  apud  ecclesiam  Petri  primipatu 
principalem,  medio  jacuit  loco,  antegra- 
dum  cancelli  inferiorem.  En  le  moyenne, 
In  medio,  Gali.  Au  milieu.  Reg.  2.  sign. 
R.  urbis  Duac.  ad  ann.  1472.  fol.  110.  r°.  : 
Et  se  y  estoient  Prudence  et  Justice,  qui 
prenoient  la  représentatton  de  nostredit 
seigneur  le  due  de  Bourgogne  par  la 
main,  pour  le  faire  asseoir  sur  le  bancq 
en  le  Moyenne  desdiz  neuf  preulx,  en 
ung  haut  siege. 

*  3.  MEDIOXIMUS,  dicitur  de  Miscello 
frumento,  Gali.  Bled  méteil.  Chartul.  S. 
Joan.  Laudun.  eh.  127  :  Ecclesia  B. 
Johannis  duos  modios  frumenti,  ad  con- 
sideralionem  ministerialium  de  Noviant, 
Medioximi  ejusdem  villsa  mensura,  in  f es- 
tiviate S.  Remigii  W amerò  et  h&redibus 
ejus  annuatim  persolvet.  Vide  supra  Me- 
dianus  1 

1  MEDITALLIA,  Semitallia,  Gali.  Demi- 
t aille.  Charta  ann.  1224.  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Histor.  Britan.  pag.  342  :  Dedit 
D.  Juhellus  omnem  talliam  et  Medital- 
liam  quam  percipìebat  in  terra  et  feodis 
dictorum  Canonicorum  Belliloci.  Vide 
Metallia. 


\  MEDITANEUM  Bladum,  vulgo  Blè  mé- 
teil, in  Tabularlo  S.  Genovefae  Paris, 
ann.  1221.  Vide  Bladum  et  Mixtum  2. 

*.  MEDITANEI,  Mediterranei.  Chron. 
Angl.  Th.  Otterbourne  edit.  Hearn.  pag. 
29  :  Sed  de  Anglis  venerunt  Meditanei, 
id  est,  Mercii  et  gens  Northumbrorum. 

1  1.  MEDITACI,  Animum  relaxare, 
praesertim  venatione.  Genesis  cap.  24. 
63  :  Et  egres s us  fuerat  (Isaac)  ad  Medi- 
tandutn  in  agro  inclinata  jam  die.  Leges 
Palatinae  Jacobi  II.  Reg.  Majoric.  tom. 
3.  Junii  pag.  xxv.  :  Assumatur  qui  ve- 
nator  nominetur  et  existat,  qui  canes 
nostros  venaticos  custodiat  et  de  ipsis  cu- 
ram  gerat  ;  cum  quibus  quotiens  decens 
fuerit  et  nobis  placuerit  Meditemur.  Vide 
Afeitare  et  Meditatio. 

»  2.  MEDITARI,  Indicare,  significare. 
Ordo  eccl.  Ambros.  Mediol.  ann.  circ 
1130.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  910  :  Tunc  pHmicerius  lec- 
torùm  paululum  semotus  a  loco  suo  infra 
chorum,  incipit  antiphonam  in  choro, 
lectoribus  circumstantibus  in  modum  co- 
rona, ipso  Meditante  manu  et  voce  des- 
censionem  antiphonee  et  ascensionem.  Si- 
mili modo  finita  antiphona,  magister 
scholarum  vicissim  cantat  eamdem  cum 
pueris  suis,  Meditando  super  ab  altera 
parte  chori....  Hac  antiphona  finita,  sa- 
lutai archiepiscopus,  et  magister  pergit 
in  medium  chori  cum  pueris  suis  ad  ca- 
nendum  hymnum  vicissim  cum  choro,  et 
respondendo  cum  Meditatione  de  Perve- 
niamus. 

T  MEDITARIA,  Idem  quod  Medietarià, 
Gallice  Metairie.  Antiq uit.  Bened.  Aure- 
lian.  MSS.  apud  Stephanot.  pag.  540  : 
Leder unt  nobis  medietatem  Meditaries.  de 
la  Bouchardìere.  Et  infra  :  Dedit  nobis 
tertiam  partem  Medit arise  de  Mesnoy. 
Charta  ann.  1218.  apud  Baluz.  Hist. 
Tu  tei.  col.  527  ;  Assignavi  eis  20.  lib. 
censuales  Pictavinorum  veterum,  quas 
habébam  in  Meditariis  parochise  S.  Can- 
didi. 

^  MEDITARIUS,  Idem  qui  Medietanus. 
Chartular.  S.  Vincentii  Cenoman.  fol. 
236  :  Huic  insuper  adjunxit  dono  Medi- 
tariorum  suorum  decimam  pr escripte  pa- 
rochie.  Charta  ann.  1427.  apud  Lobinell. 
tom.  5.  Hist.  Paris,  pag.  698  :  Firmas 
molendinorum,  fabricarum  Meditarium 
et  redituum  ac  etiam  nemora  habeat  visi- 
tare 

T  MEDITATIM,  prò  Meditate.  Vita  S. 
Anselmi  Episc.  Lucensis  tom.  2.  Martii 
pag.  655  :  Psalmos  quidem  ut  caute  et 
meditatim  recitaremus,  prsecepit. 

1  MEDITATIO,  Animi  relaxatio.  Leges 
Palatinse  Jacobi  II.  Regis  Majoric.  tom. 
3.  Junii  pag.  xxv.  :  Illse  Meditationes 
sive  recreationes  magis  avidius  assumun- 
turf  quas  non  circa  unum  tantum,  sed 
circa  diversa,  licita  tamen  et  honesta,  oc- 
cupationem  capere  dignoscuntur.  Vide 
Meditari. 

MEDITATORIUM,  Locus  ubi  quis  me- 
di tatù  r,  studet.  Rabanus  in  Hieremiam  : 
Gravi  egritudine  pressus  jam  ssepius  in 
ledalo  accumbo,  quam  ad  scribendwm, 
vel  ad  legendum  in  Meditatorio  sedeo. 

^  MEDITERRANEA,  Certum  in  agro 
Nannetensi  territori  um,  sic  dictum 
quod  Ligerim  inter  et  Hederem  situm 
sit,  vulgo  la  Mée.  Charta  apud  Lobinell. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  269  :  Contigit 
temporibus...  Henrici  qui  Francorum 
rempublicam  regebat,  et  illustris  Hoél  qui 
Mediterranea  singulari  prudentia  guber- 
nabat.  Vide  Media. 

MEDITILLUS.  Gloss.  Graec.  Lat.  MS.  : 
Metróyeioc,  Meditillus,  (Edit.   meditullius) 


MED 


MED 


MED 


325 


mediterraneus.  Mecróyeiov,  Meditullum, 
mediterraneum.  Edit.  Meditullium. 

MEDITURIRE,  Meditari  saepiuscule, 
occurrit  in  Miracul.  S.  Servatii  Epis- 
copi num.  57. 

fi.  MEDIUM,  Tribunal,  seu  jurisdic- 
dioapud  Genuenses  ubi  de  causis  civi- 
li bus  agebatur.  Marchisi i  Scribae  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1222.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  427  :  Pro  justitia  vero  in 
consulatu  civitatis  Ancelinum  de  Fontana 
Placentinum,  in  Medio  autem  Guilelmum 
filiutn  Agathi  Picentinif  in  burgo  namque 
Jacobum  de  Runco  Terdonensem.  Bartho- 
lomaei  Scribae  Annal.  Genuens.  lib.  6.  ad 
ann.  1230.  ibid.  col.  459  :  Consules  placi- 
torum  fuerunt  in  palatiò  civitatis  Henri- 
cus  Rochemus,  in  palatio  de  Medio  Gui- 
lelmus  filius  Agadi,  in  palatio  foritano- 
rum  Jacobinus  de  Saragoza,  in  palatio 
burgi  Thomasius  magistri  Cazuli. 

T  Medium,  prò  Media  parte,  dixisse 
Capitolinum  in  Pio  observat  Casau bo- 
nus. 

J  Medium  Lugrum.  Vide  Mejaria. 

Medium  Plantum.  Vide  Compian- 
tavi 

^c  [Gal  lice  terre  concédée  pour  étre 
complantée,  puis  partagée  entre  le  sei- 
gneur  et  le  tenancier  :  «  Cedimus  cui  da m 
nomini  nomine  Girberto  aliquid  ex  nos- 
tra hereditate  ad  Medium  Plantum.  » 
(Cartul.  s.  Andreae  Vienn.  ed.  Chevalier. 
p.  116.  an.  1004.)] 

|  Medium  Planum,  Campus,  plani- 
ties.  Sallas  Malaspinae  de  Kebus  Sicul. 
lib.  2.  apud  Baiuzium  tom.  6.  Misceli, 
pag.  241  :  Contigit  quod  cum  dictus  Co- 
mes et  sui  de  strenuitate  et  multitudine 
confidentes  in  qusedam  Media  Plana  pro- 
cederei, memorati  Franciscus  et  Petrus 
cum  Theutonicis  secum  morantibus...  in 
eos  viriliter  irruerunt. 

|  Medium  Tempus,  Formula  in  foro 
Anglicano  usitata.  Th.  Blount  in  No- 
molex.  :  In  placito  de  quo  Warranto  Ab- 
bas  de  Burgo  dicit  quod  clamat  annum 
et  vastum  et  Medium  tempus. 

Medium  Vinum,  seu  tenere  ad  medium 
vinum,  vineam  scilicet,  e-  qua  vinitor 
partiarius  vini  quod  ex  ea  provenit,  al- 
teri ex  pacto  praebet.  Vetus  Charta  in 
Tabularlo  Ecclesi©  Viennensis  fol.  71  : 
Et  laudaverunt  UH  et  suis  hseredibus  quos 
haberet  de  Petronilla  suum  tenorem  ad 
servitium  denominatum,  par  lem  clausi 
ad  Medium  vinum,  plantatas  ad  quan- 
tum vinum ,  et  unam  coxam  vaccse,  et 
sextarium  vini,  et  panem  de  quartallo 
frumenti.  [Dare  ad  Medium,  in  Chron. 
Parmensi  ad  ann.  1280.  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  794  :  Fuit  tanta  abundantia 
vini  quod  vixpoterat  gubernari  ;  et  mul- 
tse  vineae  dabantur  ad  vindemiandum  ad 
Medium .  Dare  ad  Medium  plantum .  Vi  de 
Gomplantare.] 

*  Per  medium,  Pbrasis  Gallica,  Par 
moitié,  Ex  di  midi  a  parte.  Charta  ann. 
1314,  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex  Cod. 
reg.  5188.  fol.  194.  v°.  :  Jtem  pluresper- 
sonas  de  Guseio  teneri  ipsis  conjugibus 
quolibet  anno  infra  nativitatem  È.  Jo- 
hannis  Baptistse  in  xviij.  aminetis  biadi 
per  Medium  frumenti  et  a  vende...  Dictus 
Petrus  habet  quartam  partem  xxxij.  ami- 
netarum  biadi  per  Medium  frumenti  et 
avense.  Occurrit  rursus  in  Ch.  ann. 
1331.  ibid.  fol.  272.  v*.  Vide  supra  Me- 
diatim. 

*  Dare  ad  Medium  Bastimentum. 
Vide  supra  in  Bastimentum  2. 

*  In  Medio  Relinquere,  Id  est,  in 
dubio,  Gali.  Laisser  en  doute.  Chron.  fr. 
Andreae  tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  290  :  De  morte  quoque  ejus  (Gerberti) 


non  recte  tractatur,  a  Diabolo  enimper- 
cussus  dicitur  obiisse,  quam  rem  in  medio 
relinquimus. 

*  Ire  Per  Medium,  Trajicere,  Gali. 
Passer  au  travers.  Vita  S.  Guid.  tom.  4, 
Sept.  pag.  44.  col.  2  :  Habitatores  loci 
frequenter  ibant  per  Medium  sepulckri. 

*  3.  MEDIUM,  Ratio,  argumentum  ; 
scholasticis,  Medius  terminus,  Gali. 
Moyen.  Stat.  Univers.  Andegav.  ann. 
1410.  tom.  9.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
503.  art.  29  :  Arguent  doctores  modoprx- 
tacto,  quilibet  duobus  Mediisy  ad  quorum 
unum  dumtaxat  licenciandi  respondere 
tenebuntur. 

**  Medium,  Media  via  et  ratio,  modi- 
ficati o,  ad  conci liandos  animos  salubris 
et  accommodata,  «qua  conditio,  Gali, 
Moyen,  Moyen  terme.  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  col.  1359;  voce  MitteL 

MEDIUS.  Glossae  Isidori  :  Receptor,  ac- 
tor  concordia,  Medius.  Papias,  et  ex  eo 
Will.  Brito  in  Vocab.  :  Medius,  inter- 
nuntius,  pacificator,  et  actor  concordia. 
Idem  Papias  :  Arbiter,  dicitur,  judex  Me- 
dius, internuncius.  Ita  vocem  \kiaoi;  apud 
Graecos  usurpari  observat  Salmasius  de 
Usuris,  pag.  475.  Consultat.  Zachasi  lib. 
1.  cap.  31.  de  Angelis  :  Hi  ergo  propio- 
res  Deo,  qui  magis  liberi,  et  quia  impe- 
riorum  ejusdem  ministri  semper  oc  Me- 
dii,  ideo  plus  scientes.  Charta  Chunr. 
Imp.  apud  Brower.  lib.  3.  Antiq.  Fuid.  : 
Cum  inter  se  de  alterius  electione  discor- 
darent,  sano  Consilio  habito^  Medium  me 
sibi  fecerunt,  et  orane  concilium  miài  im~ 
posuerunt.  Alia  Frider.  II.  Imper.  ann. 
1218.  in  Tabul.  Campan.  :  Episcopus 
Claromontensis  constitutus  est  Medius,  cu- 
jus  arbitrio  staretur.  [Charta  ann.  ci  re. 
1050.  in  majori  Chartul.  S.  Vi  et.  Massi  1.  : 
Ego  Ricarius  Medius  episcopus  hoc  do- 
num  firmo.]  Pacis  medius,  apud  Aimoi- 
num  lib.  3.  de  Miracul.  S.  Bened.  cap. 
5.  Collatio  Chartagin.  III.  cap.  138  :  Tu 
vir  nobilis,  qui  Mediam  tenes  hoc  loco 
personam,  etc.  Adde  Gregorium  M.  lib. 
7.  Indict.  2.  Ep.  104.  p»  Charta  ann. 
1268.  apud  Kopp.  Orig.  Feeder.  Helvet. 
num.  10.  pag.  18  :  Nos  Rodolfus  comes 
de  Habisburg,  etc.  et  nos  frater  Johannes 
Abbas  de  S.  Urbano  preesentibus  protes- 
tarne ,  quod  nos  prsefatus  comes...  Mag. 
Hermannum  de  Murato  et  vir.  nob.  Gun- 
radum  de  Wediswile,  Et  nos  pr&dictus 
abbas...  Mag.  Heinricum  de  Basilea  et 
vir.  nob.  Volricum  de  Balme...  elégimus 
arbitros,  et  Medium  videlicet  nob.  vir. 
dom.  Kuononemde  Bekburg.  Ubi  Medius 
is  est  quem  Galli  dicunt  Surarbitre, 
Compromissari us  communi  partium 
consensu  constitutus,  cujus  arbitratu 
res  terminetur,  arbitris  singulis  ab 
utraque  parte  nominatis  quoque  prò 
parte  sua  stantibus.  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  voce  Mittel-mann,  col. 
1360.  Dicitur  etiam  Media  Persona  et 
Mediator.] 

*  Moyen,  eadem  notione,  nostris.  Pac- 
tum  inter  Henr.  comit.  Luxemb.  et  Tre- 
vir.  ann.  1302.  tom.  2.  Ilist.  Tre  vir.  Joan. 
Nic.  ab  Hontheim  pag.  15.  col.  2  :  Et 
apres  des  dettes  et  des  bestans,  he  nostre 
sougis  ont  eu  az  dis  citains  jusques  au- 
jourd*hui,  nous  en  serons  bons  moyens. 
Froìssart.  voi.  1.  cap.  145  :  Les  deux  car- 
dinaux  estoient  traiteurs  et  Moyens. 
Chron.  FI  and.  :  La  contesse  de  Haynault, 
qui  seur  du  roy  de  France  estoit,  et  fille 
du  roy  d 'Angleterre,  se  ftst  Moyenne  des 
deux  princes.  Hinc  Alter  entre  deux,  prò 
Media toris  partes  agere,  in  Stat.  ann. 
1389.  tom.  7.  Ordinat,  reg.  Frane,  pag. 
278.  art.  1  :  Se  lesdits  arbalestriers  de  la 
confrarie  dessusdicte,   ou  li   uns   aVeulx, 


eust  ou  eussent  affaire  contre  le  prouchain 
sane  de  un  de  leurs  confreres,  ou  pluseurs, 
tenuz  est  d'Aler  entre  deux,  sur  estre  re- 
putez  de  son  serment.  Meiansier,  Prov. 
mediator,  in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657.  Vide  supra  Mediator  1. 

|  Medius  Judex  dicitur  is  ad  quem 
et  a  quo  ad  alium  provocari  potest  Lit- 
terae  Caroli  primogen.  Johannis  Reg. 
Frane,  ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
145  :  Voulons  et  ordonnons  que  si  aucuns 
des  subgez  et  justiciables  dudit  royaume, 
appellent  desormais  de  juge  sub  jet,  d*au- 
cune  sentence,  prononciation  ou  juge- 
ment  en  la  Court  de  Parlement  ou  autre 
Court  royal,  en  délaissant  le  Juge  moyen, 
etc.  Litterae  salvamenti  ejusdem  Jo- 
hannis Reg.  Frane,  ann.  1360.  ibid.  pag. 
457  :  Et  suum,  absque  Medio,  noscantur 
habuisse  ressortum  coram  dictis  justitia- 
riis  et  officiariis  nostris.  Vide  Judex  Me- 
dius in  Judex. 

Medius,  Mediocris,  qui  nec  summi, 
nec  infimi  ordinis  est.  Medius  Princeps, 
apud  Ammian.  lib.  14.  Medius  vir,  apud 
Vopiscum  in  Caro,  Meditis  dux,  apud 
Spartianum  in  ^lio  Vero.  [Medius  Ala- 
mannus,  in  Leg.  Alaman.  tit.  68.  §  4.] 
p*  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur.  German. 
pag.  280.] 

Medius,  seu  Tenens  medius,  vox  fo- 
rensis.  Dicitur  autem  vassallus,  seu 
Tenens  domini  capitalis,  qui  aiios  ha- 
bet vassallos,  aut  Tenentes,  prò  qui  bus 
respondere  tenetur  domino  capitali. 
Vide  Stat  ut.  2.  Westmonasteriense  cap. 
9.  et  Fletam  lib.  2.  cap.  50.  Vide  Medie- 
tate  teneri  in  Medietas  1. 

|  Medius,  nude  dicitur  ager  qui  a  co- 
lono ad  medietatem  fructuum  colitur. 
Charta  ann.  1251  :  Damus  omnipotenti 
Deo  et  S.  Mariae  matri  ejus  et  toti  capi- 
tulo  S.  Nazarii  Gar cassone...  Medio sì 
quartos,  tertiarios,  census,  etc. 

1  Medius  Mansus,  Ead.  notione.  Vide 
Mansus. 

MEDLETA,  Idem  quod  Melleta,  Melleia, 
apud  Bractonum  lib.  3.  tit.  de  Corona 
cap.  35.  [Culpa  dicitur,  inquit  Spel man- 
nus, quam  quis  inopinate  co m miseri t 
non  rixando  solum  et  pugnando,  sed 
immiscendo  se  pacifice  rei  cui  vis  vel 
negotio.  Ranulphus  de  Glanvilla  Tract. 
de  Leg.  Anglic.  lib.  1.  cap.  2:  Ad  Vice- 
comitem  etiam  pertinet  per  defectum  do- 
minor um  cognoscere  de  Medletis,  de  ver- 
beribus,  deplagis,  etc.  Anglis  etiamnum 
Medie,  prò  se  im  mi  scere  rei  ali  cui  di- 
citur.] vide  Mesleia. 

MED0,  Meda,  Aqua  mulsa,  et  meli  ora- 
to n,  Medi  ci  s,  et  hydromeli,  potio  melle 
mixta,  et  dicitur  a  mei,  quasi  melo,  in- 
quit Jo.  de  Janua.  [Qnde  Gloss.  Lat. 
Gali.  San  german,  :  Medo,  beuvrage  de 
miei  et  d'yaue  cuite.]  Gloss.  cifrici  : 
Mpdo,  Meda,  vel  Medus.  Ugutio  :  Hydro- 
milum,  aqua  mellita,  qu&  constat  ex  aqua 
cocta  et  melle.  Idem  dicitur  Medo,  scilicet 
mulsum.  [***  Vide  Graff.  Thesaur.  Ling. 
Frane,  tom.  2.  col.  658.  voce  Medu.]  Con- 
cilium Wormatiense  ann.  868.  can.  30. 
et  Tribù  ri  ense  ann.  895.  can.  56.  de  Pe- 
nitenti bus  :  Abstineat  a  carne  et  caseo, 
a  vino,  et  Medo  ne  y  ac  mellita  cervisia, 
nisi  diebus  Dominicis.  Adde  cap.  58.  Mo- 
nasticum  Anglic.  tom.  1.  pag.  26.  Duas 
amphoras  de  mellito  potu,  quem  Medonem 
vocant.  Ditmarus  lib.  7  :  Ignem  imposi- 
tum,  quia  defecit  aqua,  Medone  extin- 
gunt.  Chron.  Reichespergense  et  Ta- 
gè  no  Pataviensis  :  Omnes  Principes  a 
Cornile  in  vino  et  Medone  et  animalibus 
tnultum  honorati  sunt.  Petrus  de  Dus- 
burg  in  Chron.  Prussiae  cap.  5  :  Pro  potu 
habent  simplicem  aquam,  et  mellicratum 


326 


MED 


MEE 


MEG 


seu  Medonem.  jEneas  Silvi us  in  Hist. 
Bohem.  de  Medone  :  Erat  autem  potus 
suavÌ8simus  quem  Bohemi  ex  albo  inelle 
confidimi.  [Annal.  Bened,  tom.  3.  pag. 
33  :  Vigiliti  situlse  de  Medone  seu  vino 
mulso.  Tabular.  Eothon.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  pag.  80  :  Tristobatur  tamen  ad- 
modum,  quod  in  adventu  tantorum  viro- 
rum  vinum  non  habebat,  quanquam  Me- 
donem et  cervisiam  abundantissime  ha- 
beretJ]  Vide  Reginonem  lib.  2.  cap.  7. 
9.  Michael.  Scotum  lib.  1.  Mensae  Philo- 
sophicae  cap.  8.  Bromptonum  et  W. 
Thorn  ann.  1144.  Chronic.  Montis-Se- 
reni  cap.  163.  Metropolim  Salisburg. 
tom.  2.  pag.  6.  etc.  [Versus  antiqui  sin- 
gulis  mensibus  subjecti  in  veteribus 
Missalibus,  sub  Januario  hi  leguntur  : 

In  Jano  claris  calidisque  cibis  potiaris, 
Atque  decens  potus  post  fercula  sit  libi  notus. 
Ledit  enìm  Medo  lune  potus,  uti  bene  credo. 
Balnea  tunc  intres,  et  venam  scindere  cures.] 

3^"  Occurrit  etiam  Medo  prò  mensura 
ejusce  potionis,  in  Praecepto  Ottonis 
Regis  ann.  949.  apud  Eccardum  in  Pro- 
bat.  Hist.  Marchionum  Orient.  col.  130  : 
In  tribus  vero  locis,  Bidrici,  Burg  scilicet 
et  Mokranici,  in  unaquaque  eorum  tres 
Medones,  duasque  cervisias,  sex  modios 
tritici,  duos  porcellos,  duas  anseves,  de- 
ceva gallinas,  etc. 

Meda,  Eadem  notione,  apud  iElfri- 
cura.  Etbelredus  Rievallensis  :  Cum  ca- 
lice pieno  Meda  egrediens,  proceres  invi- 
tat  ad  potum.  Leges  Burgorum  Scotico* 
rum  cap.  69.  %  5  :  Simile  judicium  erit  de 
Meda,  sicut  de  mala  cervisia.  Monasticum 
A n glie.  tom.  1.  pag.  187  :  Decimam  totius 
conredii  mei  prseter  decimam  vini  et  Me- 
dse.  [Haud  scio  an  ea  notione  accipienda 
haec  vox  in  Charta  Caroli  Simplicis 
Reg.  Frane,  ann.  922.  Append.  Marcae 
Hisp.  col.  844  :  Quicquid  praefalus  Ponti- 
fex  Wigo  emit  in  villa  stagne  et  stagneolo 
et  in  Cuculio ,  valle  Guntravit  vel  ipsas 
Medas,  etc] 

•  Mbdus,  apud  jEIfricum,  MéSoc,  apud 
Priscum  in  Excerpt.  de  Legat.  Capito- 
lare de  villis  cap.  34  :  Bracios,  cervisias , 
Medum,  mèi,  ceram,  etc.  Medi  decoctio, 
apud  Fortunatum  de  Vita  S.  Radegun- 
dis  cap.  15.  et  in  Vitis  Abbatum  S.  Al- 
bani. Medonis  porro  varios  conficiendi 
modos  docent  Dioscorides  lib.  5.  cap.  9. 
Columella  lib.  12.  cap.  12.  Palladius  in 
mense  Julio,  et  Plinius  lib.  14.  cap.  17. 

|  MEDOGRAPHIA,  id  est,  Littera,  inde 
Medoaraphus,  id  est,  medicina  scriptor. 
Vocao.  Juris  utriusque. 

*  Errat  Vocabularium  laudatum,  ut 
et  Calvin  us  in  Lexico.  Medogrammateos, 
in  leg.  4.  Cod.  de  Tabular,  scrib.  (10, 
69.)  ubi  nonnulli  Demogrammateus 
emendant  ;  non  autem  Medographi. 
Quae  ad  medicinam  nullo  modo  perti- 
nere,  sed  ad  munia  publica,  nemo  non 
videt. 

*  MEDOLLALIDS.  Locus  est  in  Medella 
2.  quae  deflnitur  Mensura  liquidorum, 
eadem  quae  Meillerola,  Minus  ree  te  : 
amplioris  quippe  capacitatis  est  Meille- 
rola, quam  ut  melli  mensurando,  quod 
Massiliae  rarissimum  erat,  et  quod  id- 
circo  ad  unciam  appendi  solet,  fuerit 
adhibita  ;  idem  ergo  Medella  et  Medo- 
lallius  atque  Meda.  Vide  in  Medo. 

|  MEDOSCUS,  ^euo-Tìi;,  Mendax.  Sup- 
plem.  Antiq.  [°  Adde  ex*  Castigat.  in 
utrumque  Glossar.  :  Germ.  Mendosus.] 

1  MEDUALIA,  Mensura  liquidorum, 
eadem  quae  Meillerola.  Charta  ann.  1070. 
ex  majori  Chartul.  S.  Vict.  Massil.  fol. 
54  :  Pontius  Gaufridi  dedit  colaresum 
unum  cum  sextario  legarli  de  octo  Medua- 
liis  de  oleo  olivae...  prò  tenendis  duabus 


luminaribus  in  altare,  etc.  Vide  Me- 
della 2. 

<*  MEDULA.  Adalh.  Statut.  S.  Petri 
Corbeiens.  lib.  2.  cap.  9  :  Spelta  autem 
aut  ordeum,  qui  similiter  cum  Meduld 
sicut  spelta  colligitur,  etc.  Ubi  Guerardo 
Medula  idem  èst  quod  Meta,  scilicet 
acervus  segetum  in  acutum  cacumen 
fasti gatum,  Gallis  Meule.  Confer  Medella 
1.  et  Metella. 

1  MEDULGARE,  Amarum  dulci  tempe- 
rare. Chron.  S.  Michaelis  apud  D.  Cal- 
met.  tom.  1.  Hist.  Lotharing.  col.  553  : 
Noverit  difficillima  óbservatione  quseque 
Mosaici  legis  amaricata,  gratia  Evange- 
Hi  Medulcata,  etc. 

*  MEDULCUM.  Nominis  rationem  do- 
cet  Charta  ann.  1339.  in  Reg.  71.  Char- 
toph.  reg.  eh.  317  :  Quos  redditus  ipse 
Bernardus  de  Lesparra  habebat  pacis 
tempore  in  Medulco  Burdegalse  inter  duo 
maria.  Vide  Mediterranea. 

*  1.  MEDULLA,  Ellychnium,  Gali.  Mi- 
che. Stat.  MSS.  eccl.  Tuli.  ann.  1497.  fol. 
95.  v°  :  Medullam  administrent  (matricu- 
larii)  ad  usus  lampadarum. 

*  2.  MEDULLA,  Mica,  Gali.  Mie.  Cere- 
rà on.  Rom.  MS.  fol.  11  :  Electo  autem 
sedenti  in  sua  sede  diaconus  cardinalis 
tergit  caput  cum  Meditila  panis  diligenter 
et  cum  panno  mundo  ;....  et  tunc  electus 
lavat  manus  cum  mica  panis  et  bene 
mundat. 

T  MEDULLITER,  Perfecte,  piene,  abso- 
lute.  Nicolaus  de  Jamsilla  de  Gestis 
Friderici  II.  Imper.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  502:  Ibique  nuntios Barolitanorum 
remissos  secunda  vice  recepit  ;  auditisque 
ipsorum  verbis,  sensuque  verborum  Me- 
dulliter  intellecto,  remisit  eos,  ut  certum 
sibi  responsum,  non  suspensivum,  ac  du- 
bium  a  civitate  referrent.  Charta  ann. 
1233.  ex  Schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Alle* 
gationibus  utriusque  partis  consideratis  et 
matura  deliberatione  Medulliter  indaga- 
tis  etc 

*  MEDULLITUS,  Perfecte,  idem  quod 
Medulliter,  in  Tract.  de  Doti  bus  Baldi 
No  vel.  de  Bartolinis  edit.  ann,  1497. 

^  [Legitur  in  charta  Tarasi  ae,  reginae, 
filiae  Adefonsi  VI.  Hispaniarum  regis 
(an.  1127)  :  «  Post  raortem  vero  meam 
rogo  vos  et  Medullitus  efflagito  ut  in 
monasterio  Cliiniacensi  meura  tricena- 
rium  fiat.  »  (Chart.  Cluniac.  Coli.  Bur- 
gund.  B.  N.  t.  80.  n»  211.)] 

T  MEDUNTENSIS  Moneta.  Vide  in  Mo- 
neta Baronum. 

1  MEDUS.  Charta  ann.  804.  apud  Mar- 
ten,  tom.  1.  Ampliss.  CoIIect.  col.  56  : 
Nec  si  (sic)  quoque  quod  repetit,  valeat 
vindicare  nullo  Medus  ;  prò  nullo  modo. 
Alia  notione,  vide  in  Medo. 

*  MEECHANDISA ,  prò  Merchandisa, 
Merx,  in  Lit.  ann.  1366.  tom.  4.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  696.  Vide  in  Mer- 
caium. 

T  MEENELLUM,  Campana  mediocris. 
Polyptychus  Fiscanensis  ann.  1235  :  Fi- 
lius  Bernerii  fabri  debet  habere  unum 
galonem  vini  et  unum  panem  emendatio- 
nis,  quando  fabricat  batellos  magnorum 
signorum  vel  Meenellorum..,  Et  quando 
Meenella  vel  grossiora  signa  sonabunt. 
Vide  Maanellus. 

TMEERI.  Vide  Marc. 

j  MEERIA,  Reditus,  proventus,  Meer 
Anglice  ea  notione  apud  Th,  Blount  ex 
Littletone.  [*  Nisi  sit  prò  Mejeria,  Fruc- 
tuum  seu  redituum  medietas.  Vide  Me- 
jaria.]  Charta  ann.  1291.  tom.  1.  Hist. 
Dalphin.  pag.  136  :  Item,  super  eo  quod 
dictus  D.  Episeopus  indebite  percipit 
quartam  partem  Meerim  cujusdam  vinese 
sitse  prope  Portum  Rupis  subtus  Essonem, 


qusè  Meeria  spectat  ad  dictam  Eccleaiam 
ex  causa  legati  seu  eleemosyn&  faetse,  etc» 
Et  infra  :  Item  quod  Meeria  prsedictse 
vineae  eidem  Ecclesia  remaneat  in  perpe- 
tuum,  contradictione  aliqua  non  obstante, 
ita  tamen  quod  sit  de  communi  dominio 
supradicto. 

1  MEERITZ,  ab  Anglico  Meer,  Limes, 
terminus,  Gali.  Borne  ;  seu  praestatio 
quae  ballivo  prò  limitibus  ponendis  ex- 
sol  ve batur,  Mere,  in  vet.  Consuet.  Turon. 
art.  8.  Mere,  in  Cenoman.  art.  50.  et  in 
Usatico  Vicecomitat.  Bajocens.  art.  2. 
Charta  ann.  1249.  ex  Tabular.  B.  M.  de 
Bono-nuncio  Rotomag.  :  Debébam  reci- 
pere  et  habere  12.  garbas  frumenti  in 
aliqua  culturarum  dictorum  Religiosorum 
et  les  Meeritz  de  omnibus  culturis  suis 
quae  sunt  in  ballivia  mea. 

*  MEETERIA,  Praedium,  quod  a  colono 
parti  ario  coli  tur,  Gali.  Métairie,  Mestèe- 
rie,  supra  in  Mediatoria.  Reg.  forest. 
comitat.  Alencon.  ex  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  31.  v°  :  Sciatis  me  dedisse.... 
abbatise  de  Trapa  in  perpetuam  elemosi- 

nam Meeteriam  meam  de  Maheru, 

cum  omnibus  libertatibus  suis.  Vide  Mei- 
tsria  1 

MEFÀCERE.  Vide  Misfacere. 

1  MEFFA,  Resolutio,  vel  effundens.  Pa- 
pias  MS.  Bituricensis. 

1  MEFFACERE,  Mefactum,  prò  Malefac- 
tum,  delictum,  Gali.  Mesfait.  Charta 
Philipp!  Augusti  ann.  1217,  apud  D. 
Brussel  tom.  1.  de  Usu  feud.  pag.  402  : 
Si  vero  tertiam  partem  reddituum  et  prò- 
ventuum  de  Vestannóbis  integre  non  red- 
derent,  nos  sine  Meffacere,  possemus  ad 
partem  illam  assignare  quam  habent 
apud  Extoldunum.  Li tt erse  Matthsei  Lo- 
tharing. Ducis  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  1032  :  Quod  si  non 
facerem,  concessi  eis  et  concedo,  ut  de  meo 
capere  possint  sine  Meffaceret  et  sine  fidem 
mentiri.  Vide  Misfacere. 

MEFFIUM.  Vide  Methium. 

MEGA,  Hungaris,  est  Regio,  di  stri  ctus, 
Comitatus.  Decretum  Calomani  Regis 
Hung.  lib.  1  :  Ducis  ministri  qui  in  Mega 
Regis  sunt,  et  Regis  qui  in  Mega  Ducis 
sunt,  ante  Comitem  et  Judicem,  minor es 
vero  ante  Judicem  delitigentur.  Alibi  :  In 
quacunque  ComitisMega  Rex  digrediatur, 
ibi  Judices  duo  Megales  cum  eo  conjun- 
gentur  f  qui  dissensiones  populi  illìus 
discreto  examine  dirimant. 

*  MEGACENUM,  Promptuarium,  cella, 
Gali.  Magasin.  Stat.  Genuens.  lib.  2.  cap. 
20.  pag.  51  :  Si  quis  alienam  domum  vel 
apothecam,  aut  Megacenum,  vulgo  Maga- 
zenum  appellatum,  animo  furandi  effre- 
geritf...  furca  suspendatur.  Vide  supra 
Magasenum. 

MEGADOMESTICUS.  Magnus  Domesti- 
ca, dignitas  in  aula  CPoIitana,  sum- 
mus  militi»  prsefectus.  Willelmus  Ty- 
rius  lib.  15.  cap.  23:  Erat  autem  inter 
Principes  vir  magnificus,Megadomesticust 
Joannes  nomine,  etc.  Vide  quae  de  hac 
dignitate  attigimus  supra  in  verbo  Do~ 
mesticus. 

MEGADUCAS,  et  Megalducas,  apud 
Will.  Tyrium  lib.  20.  cap.  14.  et  17.  lib. 
22.  cap.  11.  qui  Graecis  seu  Byzantinis 
S  cripton  bus  Mlya?  8otf£>  i-  Magnus  Dux9 
dicitur,  penes  quem  summa  rei  nauticae, 
seu  classis  mi  li  tari  s  praefectura  erat. 
MsyaBov%aL<;,  apud  Ducam  cap.  37.  pag. 
148.  Andreas  Dandulus  in  Chron.  MS. 
ann.  1205  :  Philocalus  et  Navigaioso  Sta- 
limenen  obtinentt  imperiali  privilegio 
imperii  Megaduca  effectus.  Vide  Notas  ad 
Vii  hard.  n.  71.  et  Meursium  in  Gloss. 
[«*  Gang.  Glossar,  med  Graecit.  col.  328. 
voce  M!yacAou£.]  Errat  Madriaga  Hispa- 


MEG 


MEG 


MEI 


237 


nus  Scriptor  lib.  del  Principe  y  su  Se- 
nado,  pag.  185.  qui  putavit  ita  dictos  los 
Governadors  generate  del  Imperi,  forte 
ex  Raimundo  Montanerio,  qui  in  Ch ro- 
meo Oatalanico  Regum  Aragon.  cap.  19. 
de  hac  dignitate  Rogerio  Floro  Brundu- 
sino  ab  Andronico  seniore  col  lata,  h»c 
subdit  :  E  fare  Roger  que  fos  Megaduch 
de  tot  l'Emperi,  e  Megaduch  es  tal  offici, 
que  voi  aytant  dir,  cum  Princep  senyor 
de  tot s  los  soldaus  de  VEmperi,  e  que 
haja  à  fer  sobrell  V Amirai,  et  que  totes 
les  Illes  sieri  sotmeses  de  la  Romania  à 
eli,  et  encara  los  llochs  de  les  Marines. 
Quo  verborum  contextu  satis  innuit 
Montanerius  praecipuam  fuisse  Magni 
ducis  in  re  nautica  auctoritatem. 

MEGAJUPANI,  [appellati  prsesertim 
Servi»  Principes.J  Vide  Zupa  1. 

*  MEGALANDER,  a  Gr.  jiéya?  avyjp,  Ma- 
gnus  vir,  Epithetum  quo  Lutherus  a 
sedatori  bus  suis  insigni  tur,  passim  in 
Amoenit.  liter.  et  alibi. 

1  MEGALDUGAS.  Vide  Megaducas. 

MEGALINA  Pellis,  eadem  quae  Myga- 
lina ,  uti  censet  Salmasius.  Andreas 
Mon.  lib.  1.  Vitae  S.  Ottonis  Episc.  Bam- 
berg.  cap.  43:  Tegumentum  noctumale 
mirabilis  pretii  de  serico,  auro  et  Mega- 
lina  pelle  confectum  inter  alia  dona  ei 
est  allatum.  Infra  :  Aientes  non  opus  esse 
Megalinis  tegi  pellibus  leprosos,  et  para- 
lyticos,  quibus  utique  ovium  aut  leporum 
vest intenta  sufficere  potuissent.  Vide  tom. 
2.  Antiq.  lection.  Oanisii  pag.  464.  465. 
Est  autem  iu>yaXY],  animai,  cujus  mentio 
est  Levit.  cap.  11. 

MEGALTRIARCHA.  Ita  corrupte  apud 
W.  Tyrium  lib.  21.  cap.  16.  prò  Megahe- 
teriarcha,  qui  Byzantinis  Scrip tori  bus 
MevaeTatpiàpx*]?  dicitur  :  sic  autem  ap- 
pellabantur  Proceres,  qui  cohortibus 
Palatinis,  ex  Sociis  Imperii  conflatis, 
pr»erant,  quas  'ETaipeta?  vocabant  Scy- 
litzesin  Michaele  Balbo  :  cEv  tg>  IlaXaTto) 
(T^oXà?  eiX*]<p&c,  xa\  tocc  'ETaipefa?,  £Éet<rt 
xaTà  toO  TUpàvvou.  Quo  ex  loco  col  ligi  tur, 
ut  et  alio  Ann»  Comnen»  lib.  1.  pag. 
11.  'ETaipet'ac  ad  Palatii  et  Imperatorum 
potissimum  custodiam  institutas.  Ho- 
rum  Prsefecti  lET«ipeidpxai,  quique  his 
summo  imperio  praeerant.  MeyaeToci- 
petapxat  dicti  Oonstantino  de  Adm.  Imp. 
cap.  51.  Oantacuzeno  lib.  1.  cap.  52. 
lib.  2.  cap.  6.  Scylitz»,  Zonar»,  Ma- 
nass»,  et  aliis  a  Meursio  et  Fabroto 
laudatis.  p»  Vide  Glossar,  med.  Greecit. 
col.  439.] 

1  MEGARES,  Placent»  species.  Godex 
MS.  B,  M.  de  Argentolio  fol.  57  :  Nove- 
rint  omnes  quod  Conventus  de  Argentolio 
feria  2.  et  3.  Rogationum  debet  habere  a 
Priore  generale  de  ovis  cum  tartìs.  Quarta 
vero  feria  debet  habere  Megares  prò  ge- 
nerali, et  in  die  S.  Marci  Evangelista  et 
in  Sabbatis  iv.  Temporum  prò  generali 
Megares. 

*  MEGARIA,  Pr»stationis  agrari»  spe- 
cies, qu»  ad  medietatem  fructuum  exi- 
gitur.  Oharta  ann.  1257.  in  Reg.  S.  Lu- 
dov.  ex  Chartoph.  reg.  fol.  43.  v°.  :  Cum 
quartis,  quintis,  taschis,  Megariis,  labo- 
rationibus,  culturis,  eie.  Vide  Mejaria, 

s  MEGARIGUS,  Mensur»  vinari»  spe- 
cies, ut  videtur.Census  eccl.  Rom.  apud 
Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  »vi 
col.  835  :  Prsestat  annue  in  auro  quidem 
cviij.  vini  Megaricos  centum.  Vide  Me- 
gena. 

^  MEGARUS ,  [Macherel,  maquereau. 
(Gloss.  Ms.  Turon.  XII.  s.  Bibl.  Schol. 
Ohart.  1869.  p.  328.)] 

1  MEGAS  Curator,  Dignitas  in  aula 
Byzantina.  Vide  Curatores. 

|  MEGATERIARCHUS,  a  Gneco  tiér*t> 


Magnus ,  et  T^péwt  Servo ,  sic  dictus 
quod  regia  Diplomata  servaret,  quod  ad 
officium  Gancellarii  spectabat.  Epistola 
Innocentii  VI.  PP.  ad  Imper.  Pal»olo- 
gum  ann.  1356.  in  Bullario  Garmelit. 
pag.  89  :  Venerabilis  frater  noster  Paulus 
Archiepiscopi  Smyrnensis  et  nobilis  vir 
Nicolaus  Sigeros  Megateriarchi  et  Apo- 
crisarii  Magnitudims  tuse  ad  Sedem 
Apostolicam  venientes,  etc.  [°*  Vide  Me- 
galtriarcha.] 

*  MEGEICERARIUS ,  Alutarius,  Gali. 
Megissier.  Arest.  ann.  1368.  in  lib.  2. 
Ordinat.  artif.  Paris,  ex  Cam.  Gomput. 
fol.  79.  r°  ;  Ministeria  baudreriorum,  tan- 
natorum,  sutorum,  bursariorum  et  Megei- 
cerariorum,  etc.  Vide  Megeiciare  et  infra 
Megissarius. 

*  MEGEIGHARIUS  ,  Medie us  ,  nostris 
alias  Mieges,  a  veteri  Gallico  Mégier  et 
Meigier,  Medicari,  Guérir  ;  un  de  et  Mé- 

?ementt  Medicamentum.  Ohartam  ann. 
129.  ex  Ohartul.  S.  Joan.  in  valle  subs- 
cribunt  Uxor  Guillelmi  minutoris  et  ejus 
filius  Joscelinus  Megeicharius.  Vit»  SS. 
MSS.  ex  Ood.  S,  vict.  Paris,  sign.  28. 
fol.  66.  r°.  col.  2  :  Saint  Luque  qui  estoit 
Mieges  et  très  bons  painturiers,  etc.  Ibid. 
fol.  113.  r°.  col.  1  :  Tu  sez  de  médecine, 
tu  es  Mieges ,  tu  me  dois  garir...  CU  dìst: 
L'art  de  Meigier,  sire,  ne  sai,  et  pour  ce 
toi  ne  puis  garir.  Infra  :  Mégier.  Rursum 
fol.  58.  r°.  col.  1.  ubi  de  S.  Agatha: 
Entor  la  mienuit  li  vint  uns  viellarz,  et 
devant  lui  aloit  uns  enfés  qui  portoit  lu- 
miere, et  portoit  avec  soi  moult  de  Mége- 
wiens.Occurrit  pr»terea  in  Assis.Hieros. 
cap.  223.  Vide  infra  Miro  2. 

1  MEGEICIARE,  Coria  subigere,  Gali. 
Passer  les  peaux  en  Mégie.  Gomputus 
ann.  1202.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de 
Usu  feud.  pag.  cxlv  :  Pro  x.  coriis 
tannatis  et  sex  Megeiciatis  ix.  I.  et  xii. 
denar. 

*  MEGERIA,  Meggeria,  Mensura  fru- 
mentaria,  simul  et  liquidorum,  alterius 
media  ;  unde  nomen  :  Provincialibus 
Me/o,  Gali.  Demi  pot.  Oharta  ann.  1339. 
in  Reg.  71.  Chartoph.  reg.  ch.  297:  Item 
tres  Meggerias  et  tertiam  partem  unius 
Meg geriae  vini  annui  census,  extimatas 
ad  quadraginta  solidos  Turon.  Alia  ann. 
1362.  in  Reg.  93.  e h.  241  :  Item  super  qua- 
dam  oliveta...  unam  Megeriam  olei.  Rur- 
sum alia  ann.  1394.  in  Reg.  146.  ch.  441  : 
Raimundus  Rami  servit  duas  partes 
quinque  cops  frumenti  et  unam  Megeriam 
rasam  avense.  Vide  infra  Migeirius  et 
Migeria.  Hinc  Megerius  2.  * 

1  1.  MEGERIUS,  Golonus  partiarius, 
Gali.  Métaier.  Tabular.  S.  Salvatoris 
Massil.  :  JDescriptio  mancipiorum  de 
agro  Albuciano  col.  in  Plumbarias  telo* 
neus  Megerius  cum  uxore,  etc.  Vide  Me- 
dietarius* 

*  %.  MEGERIUS,  Qui  vasa  ad  statutam 
mensuram  exigit.  Stat.  ann.  1354.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  158. 
col.  2  :  Item  quod  nullus  Megerius  race- 
morum  venditorum  sit  ausus  recipere  per 
diem  ad  faciendum  banastonos  Megerios 
ultra  octo  solidos  Turon.  Vide  Megeria. 

*  3.  MEGERIUS,  Intermedius,  Gali. 
Mitoyen.  Oharta  ann.  1193.  ex  Bibl.  reg. 
cot.  19  :  Notum  sit  autem  quod  paries, 
quse  inter  istum  localem  et  localem  Ste- 
phani  Rosselli  fiet,  debet  esse  Megeria. 
Vide  infra  Meianus  2. 

*  MEGGERIA.  Vide  supra  Megeria. 
jMEGINA,  f.    Vas   salinarium,   Gali. 

Saloir. [*Nequaquam  ;  est  enim  Dimidia 
pars  porci  seu  lumbus  porcinus,  Provin- 
cialibus Megino.]  Inventar,  ann.  1336.  ex 
Archivis  S.  Victoris  Massiliens.  ;  Duas 


Meginas  carnium  porcinarum,  tres  pana- 
les  de  eiceribus,  etc. 

MEGIRA,  Mensur»  pistoribus  impe- 
rat»  genus  apud  Hispanos,  inquit  Dia- 
gus  lib.  2.  cap.  114. 

*  MEGISSARIUS,  a  Gallico  Mégissier, 
Alutarius.  Arest.  ann.  1395.  29.  Jan.  in 
voi.  8.  arestor.  parlam.  Paris.  :  Megis- 
sarii  Parisienses  seu  pellium  conreatores, 
etc.  Vide  supra  Megeicerarius. 

*  MEGO.  [Sacrilegus.  Dief.] 
«  MEGREGRASSUS ,  Lusori»   tesser» 

species,  f.  astragalus,  Gali.  Osselet.  Stat 
nova  crimin.  Guman»  cap.  89.  ex  Ood. 
reg.  4622.  fol.  86.  v°  :  Nulla  persona  pa- 
tiatur  aliguem  ludere  ad  taxillos,  seu  ad 
aliquem  ludum  taxillorum,  vel  Megre- 
grassorum.  Et  cap.  114.  fol.  89.  r°  :  Item 
stalutum  est  quod  taxilli  etiam  appellen- 
tur  Magregrassi,  etc. 

1MEHAGNIARE,  Mehaignator,  Me- 
Haignium:,  etc.  Vide  Mahamium. 

*  MEHENCHUM,  f.  Fascis,  Gali.  Rote, 
vel  Acervus,  Meule.  Stat.  Avell»  ann. 
1496.  cap.  120.  ex  Ood.  reg.  4624  :  N emini 
de  Avilliana....  liceat  in  pratis....  causa 
venandi  ingredi,  nisi  fenis  et  Mehenchis 

ac  reseytis  ex  dictis  pratis prius 

recóllectia 

»  MEHÉNNARE,  Mutilare,  graviter 
l»dere,  nostris  alias  Méhenier.  Libert. 
Domnimed.  ann.  1246.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  690.  art.  7  :  Si  serviens 
domini  melìeiam  fecerit  in  villa  erga 
juratum,  ita  quod  eum  non  interfecerit 
nec  Mehennaverit ,  eie.  Méhenier,  in 
Ohron.  S.  Dion.  tom*.  3.  Oollect.  Histor. 
Frane,  pag.  183.  Vide  Mahamium. 

1  MEIA.  Vide  Maya.  Occurrit  etiam 
apud  Gruterum  Meia  prò  Maja,  obste- 
trix.  Vide  Gr»vium  ad  Gloss.  Isid.  in 
voce  Maja. 

*  MEIA-HOSTEDA,  Panni  species,  Gali. 
Demi-ostade.  Gharta  ann.  1516.  in  Reg. 
4.  Armor.  gener.  pag.  xvj  :  Una  pecia  de 
Meia-hosteda  et  tribus  aunis  panni  bru- 
nette de  Paris.  Item  unam  raupam  de 
Bemye-ostada  tanéet  in  Oh.  ann.  1522. 
ibid.  pag.  xxxyj.  Vide  supra  Hostrades. 

1 1.  MEIANUS,  Idem  videtur  quod  Ma- 
teria, lignum  aedificandis  aut  reparandis 
»dibus  idoneum,  Sententia  arbitralis 
ann.  1292.  inter  abbatem  et  con  sul  es  de 
Gi monte  :  Hoc  tamen  excepto  quod  bu- 
bulci  seu  laboratores  laborantes  circa 
dieta  nemora  dictorum  hominum  et  dicti 
monasterii  possint  et  debeant  libere  ex- 
trahere  et  accipere  inde  trategas  et  Meia- 
nos.  [•  Maxime  illud  lignum  quod  clau- 
suris,  Gali.  Cloisons,  aptum  est,  nam] 

*2.  MEIANUS,  nude,  Murus  interme- 
dius, Gali.  Mur  mitoyen.  Stat.  an.  1270. 
inter  Probat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag. 
94.  col.  1  :  Item  a  portali  de  Poscheriis  ad 
portale  de  Pertus,  et  per  totum  Meianum, 
etc.  Libert.  vili»  S.  Pauli  senese.  Tolos. 
ann.  1319.  in  Reg.  29.  Chartoph.  reg.  ch. 
221  :  Et  de  stillicidiis,  protectis  et  Meianis 
et  consimilibus  ratwne  domorum....  pos- 
sint cognoscere.  Oharta  ann.  1324.  ex 
Tabul.  monast.  Montisol.  :  Osilius  abbas 
de  consensu  et  voluntate  conventus....  as- 
signavit  fratri  Alberto  de  Lissaco  ejusdem 
monasterii  monacho  quamdam  cameram 

subtus   dormitorium    faciendam, sub 

hac  conditione  videlicet,  quod  ipse  Alber- 
tus faceret  de  suo  proprio  Meianum  sive 
panetem  de  petra  et  de  bast  et  batudam 
de  morterio  ,  inter  ipsam  cameram  et 
aliam  juxta  eam  faciendam.  Et  certe 
nostris  Meian,  prò  Moyen,  medius.  Tract. 
Ms.  de  Pise.  cap.  57.  ex  Ood.  reg.  6838. 
0.  :  In  Gallia  Narbonensi  prò  tetatis  dif- 
ferentia,  (aurata)  quae  magnitudine  defi- 
nitur,  diversa  nomina  habet  :  nam  quae 


328 


MEI 


MEI 


MEI 


palmi  maqnitudinem  nondum  attigitf 
sanqueae  dicitur  ;  qua  cubili  est  magni- 
tudine ,  daurade  ;  qua  inter  illas  est, 
Melane,  quasi  dicas  mediam.  Vide  supra 
Megerius  2. 

ì  1.  MEJARIA,Fructuum  seu  redi  tu  um 
raedietas,  Gali.  Megerie.  Charta  ann. 
1188.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arver. 
pag.  489  :  Laudo  in  feudum  Ubi  Rai- 
mundo  Cantarelle  et  successoribus  tuis.... 
omnem  honorem.,,  quem  visus  est  tenuisse 
pater  tuus  Bernardus  Poncius  Cantarella 
et  tu  post  eumf  vel  aliquis  prò  vobis,  sive 
ad  Mejariam,  vel  terzariam,  vel  carta- 
riam.  Charta  ann.  1490.  ex  Schedis  Pr. 
de  Mazaugues  :  Quod  non  sit  Hcitum  ali- 

quibus   hominibu8 recipere   aliquod 

avere  porcinum ad  Mejariam  seu  Me- 

jarias,  vel  alias  ad  medium  lucrum  et 
perdre  a  festo  B.  M.  Magdalena.  Vide 
Mei  erta. 

~2.  MEJARIA,  Praedium,  quod  a  colono 
partiario  coli  tur.  Charta  ann.  1042.  et 
Tabul.  S.  Vict.  Massil.  :  Rostagnus  dona- 
vit  nobis  in  Tor amina  Mejariam  suam 
quam  tenet. 

T  MEICEDARIUS.  Vide  Mercedarius. 

1  MEICULUM,  f.  Via  qua  de  cubiculo 
in  cubiculum  patet  aditus,  quasi  mea- 
culum,  via  per  quem  meatur.  Laraber- 
tus  Ardensis  apud  Ludewig.  tom.  8. 
Reliq.  MSS.  pag.  550  :  Hic  gradalia  et 
Meicula  de  area  in  aream,  de  domo  in 
coquinam,  de  camera  in  cameram,  item 
a  domo  in  logium  etc.  Ibid.  pag.  468  : 
In  ea  quoque  (turri)  laberinthini  formam 
sedi  fidi  exprimens,  et  gradalia  superadifi- 
cans  Meicula  cameram  camera  superpo- 
suit. 

*  MEJEIRA,  Mensurae  species,  eadem 
quae  supra  Megeria.  Charta  ann.  1152. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
540  :  Conquestus  est  domnus  Raimundus 
Trencavellus  de  eis,  clamando  ilhs  fur- 
num  de  Limoso,  et  omnes  justitias,  et 
mensuram  ipsam,  quae  vocatur  emina,  et 
Mejeiram  olei. 

1  MEJERIA,  Idem  quod  Mejaria.  Re- 
gest.  Probus  fol.  328  :  Saraceni  sunt  ho- 
mines  Comitis,  et  lenent  de  eo  tertiam 
par  temi  pradicti  massi  de  Chaubertein,  et 
debet  etiam  ni.  solidos  vi.  den.  et  Meje- 
rias  nisi  de  legumine,  qua  possunt  valere 
per  annum  il.  /io.  i.  eminam  frumenti  et 
tot  avena,  et  debet  talliam,  prater  Mi- 
chaeìem  et  Jordanam. 

*  MEILHUM,  Milium,  Gal.  Millet. 
Charta  ann.  1304.  ex  Tabul.  S.  Andr. 
AjVenion.  :  Decima  omnium  frumentorum, 
siliginunit  leguminum,  ordeorum,  speaul- 
tarum,  Meilhorum,  vinorum,  canabis,  etc. 
Vide  Millium. 

MEILLEROLA ,  Liquidorum  mensurae 
species  in  Provincie  Comitatu.  Li  ber 
Rubeus  Archiepiscopatus  Aquensis  ex 
Bibl.  Regia:  Ecclesia  qua  faciunt  cer- 
tam  quantitatem  vini  domino  Aquensi 
Archiepiscopo,  videlicet  Ecclesia  de  Veri- 
tabrens  facit  Meillerolas  vini  duodecim. 

T  Meillarola  et  Meillairola  t  Ea- 
dem notione,  vulgo  Millerole.  Charta 
ann.  1216.  ex  Archivis  Massil.:  In  Libris 
subtilibus ,  in  grossis,  in  marchis,  in 
Meillarolis  vini  et  olei,  in  quibuscumque 
aliis  juribus  consistane.  Alia  ann.  1392  : 
Unum  vaysellum  vini  rubei  tenentem 
novem  metretas  seu  Maillarolas  et  duo 
scandalia,  etc.  Hinc  Meillarola,  videtur  ' 
eadem  mensura  quae  Metreta;  et  quid  e  m 
promiscue  utraque  vox  usurpatur  in 
pluribus  Instrumentis  ex  Tabular.  S. 
vict.  Massil.  Statuta  Massil.  lib.  1.  cap. 
39  :  Rector...  faciat  fieri  de  pecunia  Com- 
munis  24.  mensuras  de  cupro  ad  talem 
mensuram    quod    quatuor  de  prsedicto  l 


numero  faciant  unam  Meillairolam ,  et 
cum  illis  24.  mensuris  de  cupro  debeat 
mensurari  omne  vinum  quod  vendetur  in 
Massilia  en  gros,  et  non  debeat  mensu- 
rari cum  Meillairola,  vel  cum  aliis  men- 
suris, nini  Ma  Meillairola  per  ipsos  emen- 
tem  et  vendentem,  vel  alios  prò  eis  eorum 
consensu,  essent  àpprobata  et  coaquata 
cum  prsedictis  mensuris  de  cupro ,  taliter 
quod  dieta  Meillairola  faceret  quatuor  de 
diclis  m ensuris  cupri.  Ibid.  cap.  52  : 
Meillairola  vini  et  olei.  Ad  de  cap.  56. 
ejusdem  lib.  Massiliensis  Metlarola  60. 
mensuras,  vulgo  pots,  con  Une  t,  quarum 
singula  duas  libras  et  12.  uncias  appen- 
dit  :  ubi  observandum  16.  uncias  Massi- 
lienses  valere  tantum  14,  uncias  Pari- 
sienses.  Meilarolam  ut  plurimum  divi- 
saci in  duobus  vasis  appensis  ad  latera 
equus  deferre  solet  ;  unde  tantumdem 
valet  ac  saumata  seu  onus  qui  sagmarii. 
Aquensis  meilarola  48.  mensuras  supra- 
dictas  capit;  sed  Aquensis  mensura 
major  est  Massiliensi. 

TMeilleirola,  in  Charta  ann.  1564. 
e  Tabul.  Eccles.  Cathed,  Massil.:  Item 
prò  distributione  vini  prò  15.  canonicis 
sunt  in  summa  prò  anno  345.  Meilleirola. 
Item  prò  distributione  vini  decerti  cleri- 
corum  sunt  in  summa  prò  anno  230. 
Meilleirola.  Item  prò  vino  refectorii  prò 
anno  140.  Meilleirola.  Summa  dicti  vini 
est  715.  Meilleirolarum ,  qua  valent  in 
summa  ad  rationem  8.  sol.  prò  qualibet 
Meillerola  186.  libra  regales. 

|  Millairola.  in  Charta  ann.  1336. 
ex  Tabular.  S.  Vict  Massil.:  xxxvi. 
Millairolas  boni  vini  et  puri. 

T  Millarola.  Charta  ann.  1216.  in 
Archivis  Massil.:  In  Millarolis  vini  et 
olei,  etc. 

1  Milla yrola.  Informationes  prò 
passagio  transmarino  ex  Cod.  MS.  San- 
germ.:  Item  de  vino  duas  Millayrolas  prò 
qualibet  persona...  Item  aquam  prò  equis 
mm.  ecce.  Millayrolas. 

1  Millerola.  Charta  ann.  1243.  ex 
Archivis  Commu niae  Massil.:  Tres  solidos 
de  Millerola  vini. 

MEILLIA  Vide  Mesleia. 

1  MEINAGIUM,  ut  Menagium  1.  in 
Charta  ann.  1500.  apud  D.  Calmet.  tom. 
3.  Hist.  Lotharing.  col.  331. 

|  MEINASME.  Chronicon  Ecclesiae  Ha- 
melensis  apud  Leibnit.  Script.  Brunsvic. 
tom.  2.  pag.  515  :  Beve  autem  sunt  jura 
ejusdem  civitalis,  qua  sequuntur,  Buer- 
meister  eorum  auctoritate  et  ex  parte 
Consulum  habebit  j  udì  care  super  omne 
pretium  deservitium  (f.  de  servi tio)  quod 
vocatur  Meinasme  vel  hure,  et  super  ani- 
malia  pennata  et  super  vestes  abluendas, 
et  super  loca,  sepium  et  super  qualibet 
adi  fida.  Occurrit  eadem  notione  in  Le- 
gib.  Brunsvic.  et  Cellensibus. 

*  Meinasne  et  Meynasne  edidit  Lude- 
wig. tom.  10.  Relig.  Mss.  pag.  22.  54. 
et  64.  sed  vim  vocis  non  indicat  ;  idem 
forte  quod  Mesleia:  rixa,  seu  ejusmodi 
delictorum  cognitio  et  jurisdictio. 
reo  Apud  Ludewig.  semper  Pretium  de- 
servitum.  Conf.  Haltaus.  Glossar.  Germ. 
voce  Lidlon,  col.  1265.  Asna  est  Servi- 
tium,  emolumentum ,  apud  Schmeller 
in  Glossar.  Saxon.  voce  A rundi,  et  Graff. 
tom,  1.  col.  478.  unde  Mein  idem  signi- 
ficai forte  quod  Lid  in  Lidlon,  de  qua 
voce  dubitare  video  Graffi  um  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  220.] 

1 MEINATA.  Vide  Maisnada. 

MEINERII,  Apparitores  ,  Delphinati- 
bus,  qui  nostris  Sergeans.  Statuta  Del- 
p  binali  a  pag.  87  :  Ne  propter  multitudi- 
nem  ipsorum  Servientum  et  Meineriorum 


graventur  nimis  ipsì  subditi  Delphinales 
pradicti.  [Vide  Maynerius.] 

TMEINITIUM,  Mansio,  domus  ;  est 
etiam  locus  ubi  prius  exstitit  domus. 
Charta  ann.  1465  :  Meinitium  in  quo  sole- 
bat  esse  domus.  Vide  Mansionile. 

MEINPRISA,  Vadimonium,  manucap- 
tio,  de  qua  voce  supra.  Charta  Angh 
ann.  1174.  apud  Bromptonum:  Redie- 
runt  soluti  et  absoluti  ab  omni  juramento 
et  Meinprisa,  quam  inter  se  vel  cum  aliis 
fecerunt  contra  eum  vel  homines  silos. 
Alia  Gal  lice  exarata  anno  1375.  apud 
Will.  Thorn  in  Chron.  pag.  2153  :  Ùest 
assaver  par  chascun  bilie  6.  d.  outre  les 
Meynprises  que  montent  à  30. 1.  par  esti- 
mation  ou  plus.  Vide  Cowellum  in  Main- 
prise. 

1  MEJ0RAL,  vox  Hispanica,  vestis 
muliebris  species.  Testam.  G.  Comitissae 
Montisferrandi  ann.  1199.  apud  Baluz. 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  257  :  Totum 
reliquum  argentum  et  aurum  quod  habeo 
ex  una  copa  et  en  joyas,  et  major es  carni- 
si&  mea,...  et  mas  guimplas  et  Mejoral... 
vendantur. 

MEIRA.  Exstat  titulus  1.  in  Statutis 
Corbeiensibus  Adalardi  lib.  1.  inscrip- 
tus,  deMeirisin  festivitatibus  Sanctorum. 
[**  Lib.  2.  cap.  2.]  Sed  quid  haec  vox  so- 
net,  non  facile  est  divinare,  tametsi  vir 
doctissimus  suam  conjecturam  adscrip- 
serit.  [Vide  Spicilegium  Acherianum 
tom.  4.  pag.  12.]  [#*  Guerardo  eaedem 
sunt  qui  Meralli,  Gali.  Méreaux,  Tesser» 
propter  solennitates  peractas  datae  cle- 
ricis;  quibus  postea,  his  ipsis  redditis, 
pecunia  numerabatur.] 

*  Gallicum  Meire,  Vestis  genus  vide- 
tur, in  Lit.  remiss.  ann.  1404.  ex  Reg. 
158.  Chartoph.  reg.  eh.  431  :  Le  suppliant 
print  une  Meire  et  un  gone  en  la  ville  de 
Tramons. 

\  MEIREMIUM,  Gali.  MairrinAn  Char- 
tul.  S.  Vandreg.  tom.  1.  pag.  623.  Vide 
Materia. 

MEIRINHUS.  Vide  Majorinus. 

*  1.  MEISA,  Doliolum,  Gali.  Caque,  vel 
Certa  cujusvis  rei  collectio,  nostris 
Maise  et  Meisse  :  hine  Méesse,  prò  Fascis, 
manipulus,  vulgo  Gerbe,  bote.  Lit.  re- 
miss, ann.  1402.  in  Reg.  157.  Chartoph. 
reg.  eh.  274  :  En  la  paroisse  de  Chasteau- 
neufen  plusieurs  héritages  le  suppliant 
prinst  quatre  Méesses  d*osier,  dont  il  en 
trouva  les  trois  Méesses  cueillies.  Gerbes, 
in  alia  de  eadem  re  ibid.  eh.  284.  Charta 
ann.  1226.  apud  Ludewig.  tom.  12.  Re- 
liq.  Mss.  pag.  321  :  De  Meisa  halecum, 
denarius.  Stat.  ann.  1320.  tom.  2.  Ordi- 
nai reg.  Frane,  pag.  576.  art.  6  :  Que 
nuls  ne  puisse  vendre  ne  acheter  ledit 
harenc  en  Maises,  ne  en  tonniaus  sans 
comte  ;  e* est  assavoir  en  ckacune  Maise  de 
harenc  sor,  doit  avoir  un  millier  et  vingt 
harens  pour  fourneture ,  en  la  Maise  ae 
harenc  olanc,  doit  avoir  huit  cent  et  seize 
harens  pour  fourneture.  Charta  ann. 
1450.  in  Reg.  185.  eh.  83:  Ung  estrelin 
chacune  Meisse  de  harenc.  Meze,  in  Stat. 
ann.  1403.  tom.  8.  Ordinat.  pag.  614. 
Mese,  in  alio  Stat.  ex  Lib.  rub.  fol.  ma- 
gno domus  pubi.  Abbavil.  art.  4  :  Que 
tous  herens  en  masse  demeurent  en  le 
mesasure  de  quoy  il  sont  enmasé  du  lieu 
dont  il  viennent,  soit  blanc  ou  roux,  sans 
remuer  des  Meses,  là  u  il  ont  esté  enmasé. 
Vide  Mesa  1. 

®*  2.  MEISA,  Parus,  Gali.  Mcsange. 
Vox  Germanica,  hodie  Meise,  occurrit 
apud  Monach.  Sangall.  de  Gest.  Carol. 
M.  lib.  1.  cap.  25.  Vide  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  874. 

*  MEISEIA,  an  Praedium,  quod  a  co- 
lono   partiario    colitur?    Vide    supra 


MEI 


MEL 


MEL 


329 


Mejaria  2.  Reg.  Phil.  Aug.  de  Feud. 
Norman,  ex  Cod.  reg.  4653.  A.  fol.  159  : 
Roger us  Camus  tenet  unum  quarterium 
feudi  lorica  prò  Meiseia  quam  de  eo  tenet. 
Meseia,  in  Reg.  S.  Justi  ex  Cam.  Com- 

Sut.  Paris,  fol.  160.  v°.  col.  1.  Vide  mox 
[eisteria. 

1 MEISONEGS,  Meissoneges,  Praestatio 
quae,  ea  anni   tempestate    qua   fruges 
metuntur,  domino  exsolvitur.  Rotulus 
saeculi  xii.  de  Prioratu  S.  Pauli  de  Tar- 
tan in  Archi  vis  monast.  Casae-Dei  :  Pe- 
trus Bernardi  dedit.......  il.  sol.  Pod.  in 

Maio  et  Kl.  ni.  sol.  prò  recetum,  et  vi. 
denar.  Paschales  et  vi.  Meissoneges  et  vi. 
Kalendares  et  unum  agnum  et  unum  re- 
cetum  Meissoneges  cum  quatuor  dominis... 
Dono  duos  mansos,  quos  habebam  in  villa 
quae  dicitur  Teula,  ex  quibus  exeunt  duo 
agni  censi  et  duo  solidi  inter  Kalendares 
et  Paschales,  et  Maienses  et  Meisonegs. 

1  MEISOS,  Meissos  et  Meyssos,  ut 
Meisonegs.  Idem  Rotulus  :  Dedit  censum 
quod  exit,  scilicet  iv.  sol.  Podienses  prò 
recet  ad  Meisos  et  n.  sol.  Pod.  prò  frese- 
nia.  Chartular.  Camalariense  :  Unus- 
quisque  debet  in  Meissos  quartam  et  con- 
vivìum.  Ibidem  :  Ad  verenas  est  unus 
masus  qui  reddit  prò  Meyssos  quartum 
et  recetum.  Vide  Messionaqium. 

*  MEISSONARIUS,  Messòr,  Gali.  Mois- 
sonneur.  Oharta  ann.  1215.  ex  Cod.  reg. 
4659  :  Mandaverunt  quod  de  biado  Meis- 
sonariorum  nichil  accipiatur»  Vide  infra 
Messonare. 

*  MEISTERIA,  Praedium,quod  a  colono 
partiario  coli  tur.  Oharta  fundat.  abb. 
Montisf.  tom.  1.  Prob.  Hist.  Brit.  col. 
614  :  Dedi  eis...  in  Bretulio  duas  Meiste- 
rias,  quas  emeram  a  Conano  Rothaudi) 
eie.  Vide  Metterla  1. 

1  MEISTRALES,  dici  videntur  inter 
artifices  praecipui  qui  aliis  praesunt,  in 
Statutis  Montis  Regal.  pag.  48  :  Et  non 
possint  officiales  Meistrales  seu  textores 
vel  textrices  et  similes  persona  de  dictis 
villis  compelli  per  cunam  civitatis  pra- 
dicta  ad  veniendum  jurare  eorum  officia 
in  dieta  civitate,  nec  etiam  possit  notarius 
curia  dieta  civitatis  facere  inquisitionem 
contra  pradictos  Meistrales  vel  officiales, 
etc.  Ibia.  pag.  268  :  Et  prasens  capitulum 
teneantur  omnes  ferrarii  jurare,  quando 
alii  Meistrales  jurabunt,  attendere  et  ob- 
servare.  Occurrit  ibi  pluries. 

fcMEISURA.  Chartul.  eccl.  Glasguens. 
ex  Cod.  reg.  5540.  fol.  80.  v«  :  Dedit  unum 
plenarium  toftum  et  unam  Meisuram  in 
castello.  Pro  Mansura,  /Domus,  habita- 
tio,  ut  legitur  in  alia  Oharta  ibidem. 

1  MEITADENA,  Mensuras  genus  in  Le- 
movicibus.  Oharta  ann.  1222.  ex  Tabul. 
Pinerac:  Guido  de  Sedals  Abbas  Piperaci 
emit  a  Dalmatio  de  Peyrusaa  quinque 
Meitadonas  avene  ad  Brugeriam.  Vide 
Meiteria  2. 

1  MEITAERIUS  Massus.  Vide  Massa  5. 

ìl.  MEITERIA,  Praedium  quod  a  co- 
lono partiario  coli  tur,  Gali.  Metairie. 
Tabular.  S.  Florentii  :  Ego  Johannes 
filius  Rivalloni  de  castro,  quod  antiquitus 
Dolis  vocatur,  confero  parte/m  victus  meit 
duas  scilicet  Meiterias  apud  prafatum 
castrum  et  odo  arpennos  vmearum.  Vide 
Medietarius. 

2.  MEITERIA,  Mensurae  frumentariae 
species.  Acta  Capitali  Eccles.  Lugdun. 
ann.  1347.  fol.  126.  v.:  Tres  Meiteria 
avena  ad  mensuram  veterem. 

*  Meitaer,  Idem,  Oharta  ann.  1196. 
in  Chartul.  eccl.  Vien.  fol.  85.  v°.  col.  2  : 
Debet  singulis  annis  xxviij.  Maitaers 
annona,  tam  frumenti  quam  siliginis  et 
averne.  Vide  supra  Megeria. 

1  Meyterium,  Eadem  notione.  Antiq. 
v 


recogn.  de  Alba- ripa  in  Regesto  Probus 
fol.  62  :  Item  capit  Comes  taschiam  in  111. 

Mayteriatis  terra et  potest  valere  tas- 

chia  cotnmunibus  annis  1.  Meyterium 
siliginis  per  annum.  Et  fol.  67  :  Blancus 
Bergoini  tenet  de  Comite  1.  curtile  quod 
contine t  111.  Meyteriatas  et  1.  eminam 
terra  en  la  Chap,  et  debet  inde  111.  Mei- 
teria frumenti  censualis.  Meyterium  in 
Dumbis  et  Bressia  duos  bichetos  capit, 
Lugduni  unum;  sed  neque  bichetus 
ubique  ejusdem  est  ponderis  :  ut  pi  uri  - 
mum  tamen  quadraginta  libras  appen- 
di t.  Vide  May t evia. 

Meiteriata,  Modus  agri,  quantum 
ad  uni  us  meiteria  sationem  s  uffici  t,  seu 
tantum  frumenti  producens.  Oharta 
Rainaudi  Oomit.  Forens.  ann.  1263  :  De 
cujus  feodo  dieta  tres  Meiteriata  terra 
existunt,  etc.  Occurrit  pluries.  [Reges- 
tum  Probus   mox    laudatum   fol.    67: 

Petrus  Borellus  et  Hugo  fratres sunt 

homines  Comitis,  et  tenent  de  eoi.  curtile 
quod  continet  111.  Meyteriatas  terra,  et 
debet  inde  v.  solidos  censuales.  Vide 
Mayteriata.J 

*  MEKALLUS,  prò  Makerellus,  ut  opi- 
nor.  Vide  supra  in  hac  voce.  Oharta 
Aldef.  reg.  Castel,  aera  1180.  in  Chartul. 
Cluniac:  Ne  elemosinam ,  duo  scilicet 
miltia  Mekallorum,  quam  ipsi,  rex  scili- 
cet Fredenandus  (sic)  proavus  meus  et 
Adefunsus  avus  meus,  Ùluniacensi  eccle- 
sia  reddi  statuerunt,  videar  retinere, 

etc 

MEKOTES,  Fridegodus  in  S.  Wilfrido 
cap.  22  : 

Gentiles  stupuere  nirois,  sed  suroroa  Mekotes 
Regem  cum  Ducibus  placatos  reddidit  omnes. 

[Vox  haud  dubie  a  Graeco  efficta  et  cor- 
rupta,  f.  a  ^xo;,  Oonsilium  ;  ita  ut  sen- 
sussit:  summo  Consilio,  summa  pru- 
denza animos  delinivit.] 

*  MELA,  Paulus  capitulo  de  Anorexia, 
i.  fastidio,  qua,  inquxt,  a  Romanis  appel- 
latur  Melea,  est  aut  velut  aliquid  de  lacte, 
etc.  Est  quod  fit  ex  spuma  lactis  et  vino 
acerbo,  aliquantulum  aceto,  qua  Januen- 
ses  utuntur,  et  vocant  Mélaa,  vulgariter 
nure,  appetitum  provocans  et  fastidium 
auferens.  Glossar,  medie  MS.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

*  MELACOM.  Chron.  Blancford.  pag. 
82:  Populus  insuper  dicti  loci  in  inefre- 
natam  et  subitam  se  erigens  Melacom, 
tamen  propter  supremum  dominium  tanti 
principis,  etc.  Ubi  Hearnius  editor  emen- 
dat  Elacionem.  Our  non  Melancoliam? 
Vide  mox  in  hac  voce  et  Melencolia. 

1.  MELAGIUM.  [Praestationis  genus, 
sed  incertae  mini  notionis,  nisi  idem  sit 
quod  Mesleia,  seu  ejusdem  cognitio  et 
jurisdictio.  Oharta  Richardi  Reg.  Angl. 
ann.  1.  regni  ejusdem  in  Tabular.  Diep- 
pensi  :  Habeant  libertatem  et  quietantiam 
de  consuetudine  et  exactione  halecum.... 
de  Melagio,  de  botagiot  et  galinagio,  etc] 
Vide  Botagium. 

*  F.  praestatio  quae  ex  melle  percipie- 
batur.  Oharta  Rob.  comit.  fìlii  Rich. 
ducis  Norman,  prò  monast.  S.  Mich.  in 
Reg.  66.  Ohartoph.  reg,  eh.  1496  :  Trans- 
fundo  omnes  consuetudines,  quas  in  meos 
usus  retinebam,  hoc  est  Melagium,  et 
omnia  quacumque  ex  ipso  beneficio  tneis 
usibus  proveniunt.  Melaium  ex  Tabul. 
ejusd.  monast.  Vide  in  hac  voce. 

*  2.  MELAGIUM,  Oleosus  humor,  qui 
ex  corruptis  ossibus  effluit  et  instar 
ossium  comminutorum  foetet.  Dol.  En- 
cycl.  chirurg.  tom.  2.  de  Ulceribus  pag. 
280.  et  288.  Haec  ex  animadv.  D.  Fal- 
cone*. 

1  MELAITJM,  Idem,  ut  videtur,  quod 


i 


mox  Melagium  1.  Tabular.  Montis  S. 
Michaelis  :  Ego  Rotbertus  Comes  filius 
magni  Richardi,  G.  D.  et  Princep*  Nor- 
mannia  trans  fundo  in  usus  servorum 
Dei  in  loco  S.  Michaelis  servienlium.... 
omnes  consuetudines  quas  in  meos  usus 
retinebam  hoc  est,  Melaium  et  omnia 
quacumque  ex  ipso  beneficio  meis  usibus 
proveniunt. 

*  MELANC0LIA,  Querela,  expostula- 
tio.  Stat.  Mss.  eccl.  Tuli.  ann.  1497.  fol. 
51.  r°.:  Quotidianis  angimur  dissidiis  prò 
defensione  ipsorum  fructuum  ;  et  post 
maximas  impensas,  vix  possumus  respi- 
rare ex  multis  querimoniis  et  Melancoliis, 
quibus  non  cessamus  vexari.  Vide  infra 
Melencolia. 

*  MELANGOLUS,  Malum  aurantium. 
Ital.  Melangolo,  Steph.  de  Infestura  Ms. 
ubidelnnoc.  Vili.:  Comestibilia  dona- 
bat...  unam  rhedam  panis,  unam  salmam 
boni  vini,  et  aliam  carnium  salitar  um,.... 
et  pomorum  seu  Melangolorum.  Meran- 
golus,  ibid. 

*  MELANGRAFICUM.  Vide  Graffagia. 
MELARIUM.  Vide  Melum. 

'•  MELATA,  Mespilum,  Gali.  Nefle,  qui- 
busdam  in  locis  Mèle.  Acta  Mss.  Inqui- 
sii Carcass.  ann.  1308.  fol.  34.  r\:  Ipsi 
portaverunt  in  quodam  cabacio  fructus, 
videlicet  ficus,  Melatas,  et  comedebant 
pisces.  Atque  ea  notióne  intelligenda 
videtur  vox  Gallica  Mele  laudata  in 
Métta  3.  Meste,  in  Lit.  re  miss.  ann.  1457. 
et  Reg.  189.  Ohartoph.  reg.  eh.  225  :  Le 
suppliant  requist  à  icellui  Poncélet  lui 
aidier  à  cueillir  les  neffles,  appellèes  ou 
pais  (Laonnois)  Mesles,  etc.  Vide  Mélla 
2.  et  infra  Mellerius. 

MELGHIT^,  dicti  Graeci  qui  per  totum 
Oriente  m  longe  lateque  sparsi,  Spiri  tu  m 
sanctum  a  solo  Patre  procedere,  Pur- 
gatorium  nullum  existere  pessime  ere- 
fi  unt.  Ita  Gabriel  Sionita  de  Nonnullis 
Orientalium  urbibus  cap.  14. 

1  MELCODIATA,  prò  Mencaldata,  Gali. 
Mencaudée.  Tabular.  S.  Quintini  de 
Monte  :  Quinque  Melcodiaias  apud  Til- 
loie  et  quatuor  apud  Rioncourt.  Vide 
Mencaldus. 

*  MELCULUM,  Lo  debile  mele.  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms. 

MELDA,  Manifestalo,  in  Legious 
Adelstani  Regis  ex  Saxonic.  Meld,  in- 
dicatio,  unde  Mei  da,  proditor,  et 
Meld-feoh,  indicationis  pretium.  Vide 
Blanchornum. 

MELDEFEOH,  Praemium  indicationis 
vel  delaturse,  a  Saxonico  Meld,  indi- 
cium  vel  deiatura,  et  fé  oh,  pecunia, 
praemium.  Leges  Inae  cap.  20  :  Qui  in- 
vesta} abat  eam,  (cameni  furtivam)  habeat 
le  Méldefeóh.  Vide  Delatura. 

T  MELDENSIS  Denarius.  Vide  in  Mo- 
neta Baronum. 

\  MELEACECJS,  Meleacea  penna,  Melea- 
gndis,  ut  opinor,  Gali.  Poule  d'Inde. 
Statuta  Astens.  Col  lat.  7.  cap.  3.  fol.  23. 
v°.:  Ordinatum  est  quod  aliqua  persona 
de  civitate  Ast.  non  audeat  piscare  seu 
piscari  facere...  ad  ingenium  quod  appel- 
latur  inefenium  de  taravellis  $ive  de  anel- 
li s,  nec  ipsum  ingenium  contrafacere  cum 
pennis  Meleaceis,  corregiis,  etc. 

6    MELEARE,    Mesleiare,    Mesleiam 

?rovocare,  rixari.  Charta  ann.  1206.  tom. 
.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  805  :  Si  forte 
contigerit  quemque  ex  servientibus  cono- 
nicorum  rixando  vel  Meleando  extra 
claustrum  suum  aliquem  ex  hominibus 
meis  percuterit,  si  ad  mesleiam  applegia- 
tus  fuerit  vel  detemptus,  ad  me  omnis 
jurisdictio  pertinebit  et  in  curia  mea  juri 
stabit.  Sed  si  ad  meleiam  aplegiatus  non 
fuerit  nec  detemptus ,  et  ad   claustrum 

42 


330 


MEL 


MEL 


MEL 


redire  poterti,  omnis  jurisdictio  ad  cano- 
nico* perlinébit,  Verumtamen  si  infra 
claustrum  serviens  ipsorum  rixando  vel 
Mesleiando  aliquem  ex  hominibus  meis.... 
percusserit,  eie.  Hi  ne  Melleys,  prò  Que- 
relleur,  brouillon,  Rixosus,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1375.  ex  Reg.  107.  Cbartoph. 
reg.  eh.  209  :  Jekan  Fenin,  qui  estoit  homs 
rioteux  et  félons  et  Melleys,  et  e.  Mellif, 
eodem  sensu ,  in  charta  Joan.  ducis 
Brit.  ann.  1433.  ex  Bibl.  reg.:  Item  si 
aucun  des  dits  chappellains  est  Mellif,  ne 
rioteux,  il  ne  mangerà  point  en  salle. 
Merlis,  apud  Bellom.  Ms.  cap.  1.  pag. 
3,  v°.  col.  2.  et  pag.  4.  r°.  col.  2.  Meslieux, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1432.  ex  Reg.  175. 
eh.  115  :  Icellui  Guerard,  qui  estoit  nomine 
merveilleux,  Meslieux  et  rioteux,  etc.  A 
verbo  Metter,  Discordiam  concitare, 
vulgo  Brouiller.  Lit.  remiss.  ann.  1427. 
in  Reg.  174.  6  :  Pour  ce  que  icellui  Wai- 
ron,  qui  estoit  parent  au  suppliant,  l'a- 
voit  Mellé  envers  le  seigneur  du  Bos,  etc. 
Vide  Mesleia. 

J  MELECHINUS  Bizantius.  Vide  in 
Bizantius. 

*  MELEGARIUS,  Mellegaeitjs  ,  Ab 
Italico  Melegario,  Milii  indici  culmus, 
vulgo  Melice.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67. 
tora.  II.  pag.  193  :  Statuimus  quod  infra 
foveas,  nec  infra  circlam  civitatis  nulla 
domus  cooperta  de  palea,  vel  de  Melega- 
riis  (de  Mellegariis  '67.)  debeat  esse,  (FR.) 

1  MELEGETA,  Floris  species.  Peregri- 
natio  B.  Odorici  tom.  1.  Januarii  pag. 
989  :  In  ipsa  (insula  Java)  nascitur  cam- 
phora,  cubebse  crescunt,  et  Mélegetss,  nu- 
cesque  musquatae.  Rolandinus  Patavinus 
de  factis  in  Marchia  Tarvisina  lib.  1. 
cap.  13.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  181  : 
Camphora,  cardamo,  cymino,  gariofolis, 
Melegetis,  cunctis  immo  florum  vel  spe- 
cierum  generibus ,  quacumque  redolent 
vel  splendescunt,  Meligeta,  in  Statutis 
Astensibus,  ubi  de  intratis  portarum. 
.  |  MELEIA.  Computus  ann.  1202.  apud 
D.  Brussel  de  Usu  feud.  tom.  2.  pag. 
oli  :  Pro  vino  Judseorum  ix.  I.  Pro  Meleia 
Stephani  messoris  xx.  lib.  Idem  quod 
infra  Melleia. 

*  MELELLUS,  Mixtus  ;  dicitur  de 
panno  diversae  texturae  aut  diversi  colo- 
ris.  Charta  an.  circ,  761.  apud  Murator. 
tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  407  : 
Pro  quibus  datum  est  in  ipsa  venerabilia 
loca  in  primis  suprascripto  pontifici  pal- 
lio uno  de  blata  Melella  :  similiter  Saba- 
tioni  archipresbitero  alio  pallio  de  blata 
lusca 

*  MELENC0LIA,  Angor,  aegritudo, 
Gali.  Facherie,  chagrin.  Lit.  re  miss.  an. 
1392.  in  Reg.  144.  Cftartoph.  reg.  eh.  143: 
Durante  furore  et  Melencolia  occasione 
verborum  prasdictorum,  etc.  Mélancolieux 
et  Mélencolieus,  nostris,  Melancholicus  : 
Teles  besongnes  sont  moult  ennieuses  et 
font  homme  Mélencolieus,  in  Reg.  Cam. 
Oomput.  Paris,  sign.  Qui  es  in  cselis  fol. 
85.  v°.  Le  Roman  de  Cléomades  Ms.: 

Et  l'a  en  la  chambre  trouvé 
Mélancolieux  et  ire. 

Hìnc  Mélancomoyer ,  Meditari ,  vulgo 
Rever ,  apud  Guill.  de  la  Perene,  in 
Gest.  Brit.  tom.  3.  Anecd.  Marten.  col. 
1457: 

Une  nuit  en  Italie, 
Mélancomoye  en  Urne 
D'un  chevalier  de  bel  estre, 
Que  l'on  dame  monsieur  Selveslre. 

Chagrineux,  eodem  sensu, in  Lit.  remiss, 
ann.  1471.  ex  Reg.  195.  eh.  538  :  Martin 
Hermeau,  qui  estoit  homme  ancien  et  Cha- 

?rineux,  cornine  sont  communément  viel- 
es  gens,  etc. 


*  MELEQUINUS,  Monetae  aureae  spe- 
cies. Oencius  in  Lib.  cens.  eccl.  Rom. 
Ms.  :  In  civitate  Romanm,  ecclesia  S.Egi- 
dii  juxta  portam  auream  j.  unciam  Me- 
lequinorutn  singulis  annis.  Si  aliquis  ab' 
bas  mitratus  prsssens  fuerit  (D.  Papa)  dot 
ei  unum  Melequinum  et  xij.  den.  Paiien- 
ses,  in  Disquisit  de  sigil.  Garfagn. 
pag.  75.  Consule  ibi  notam  doctiss.  viri 
Garampii.  Vide  Meloquinus  et  Mola- 
ckinus. 

1  MELESPERIUM,  \ul<f><?a<x.  Gloss.  Lat. 
Graec.  p  Adde  ex  Oastigat.  in  utrumque 
Glossar.  Melesperum,  \l&kò<ùi\u,  forte  |xe- 
XajjupuXXov.  Vide  Rueil.  lib.  3.  cap.  16. 
Vulc.  legit  Mespilum,  ixéonttXa.  Infra  Mes- 
polerium,  prò  Mespilum.] 

*  MELETHIA.  Vide  infra  Melitia. 

*  MELETUM,  Mali  species,  Ital.  Me- 
leto. Arest.  ann.  1321.  9.  Maii  in  Reg. 
Olim  parlam.  Paris.  :  Item  duas  capas 
rubeas  cum  Méletis  de  auro  rubeis,  pretii 
sex  librarum. 

T  MELEZE,  vox  vernacula,  Larix,  spe- 
cies arboris.  Computus  ann.  1336.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  325  :  Dictum  pala- 
tium  est  bene  coopertum  de  optimis  posti- 
bus  de  Meleze  bene  clavellatis, 

MELG0RIENSIS.  Vide  Moneta  Baro- 
num. 

®  MELIACHUS,  Ad  melicam  pertinens. 
Stat.  ci  vii.  nova  Cumanae  cap.  30.  ex 
Cod.  reg.  4622.  fol.  132.  v°.  :  Si  aliquis 
massarius  de  cetero  derelinquerit  aliquod 
massaritium,...  non  possit  nec  debeat  ex- 
portare  de  ipso  massaritio  cesas,  nec 
Ugna  cessss  (sic)  nec  paleam  Meliacham, 
nec  culmum,  etc.  Vide  Melica  et  infra 
H^elio  avius 

MÈLICA."  Charta  Innocentii  IV.  PP. 
apud  Ughellum  tom.  2.  pag.  577  :  Tarn 
in  frumento,  hordeo,  faba,  Melica,  et 
alia  biava,  et  leguminibus,  etc.  an  mi- 
lium  ? 

SKIT  Vox  est  Italica,  nostris  Blé  Sara- 
zin,  vel  milium  Indicum.  Memoriale  Po- 
testatum  Eegiens.  ad  ann.  1227.  apud 
Murator.  tom.  8.  col.  1105  :  Et  eo  anno 
fuit  maxima  caristia  biavi s,  ita  quod  sex- 
tarius  frumenti  vendebatur  xii.  solidos 
imperiales....  et  sestarius  Melicse  vili,  so- 
lidos, Ibid.  ad  ann.  1277.  col.  1143  :  Et 
magna  pluvia  fuit,  ita  quod  homines  non 
potuerunt  colligere  Melicas  de  campis, 
nec  eas  siccare,  nec  potuerunt  bene  semi- 
nare. Adde  Chron.  Mutin.  ad  ann.  1311. 
apud  eumdem  tom.  11.  col.  99.  [*  Vide 
infra  MilicaA 

*  MELICHUS,  Praetor  Saracenus.  Chron. 
Jord.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital. 
med.  sevi  col.  1032  :  Erat  autem  in  loco 
unus  Saracenus  de  Alexandria,  Ifusus 
nomine,  qui  accessit  ad  Melichum,  id  est 
ad  rectorem  terree,  etc.  Acta  martyr.  ord. 
S.  Frane,  tom.  1.  Apr.  pag.  53.  col.  2  : 
Motus  hoc  officio  Melich,  id  est,  potestas 
vel  justitiarius  civitatis,  etc, 

MELI FIC ARE,  In  melos,  seu  Carmen 
redigere.  Chron.  Abbati»  Gemblacensis 
tom.  6.  Spici I.  Acher.  pag,  530  :  Vitam 
S.  Ver  ani  Confessoris  composuit.  cantum 
etiam  de  eo  Melificavit.  Sigebert.  de 
Scriptoribus  Eccles.  cap.  171  :  Arte  au- 
tem Musica,  Antiphonas  et  Responsoria 
de  Sanctis  Maclovo  et  Guiberto  Melifi- 
cavi. 

*  MELIGA,  Eadem  notione,  qua  Me- 
lica. Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  III. 

pag.    515:    Item   ordinaverunt quod 

omnes  et  singule  persone,  que  habent  bla- 
dum  necessarium  prò  se  et  eorum  familia. . . 
nonpossint  nec  debeant  emere.,,  et  qui- 
cumque...  emerit  in  e.  lib.  bon.  (punia- 
tur),  quotiens  contrafecerit,  nisi  emeret 
vel   emi  faceret   legumina   sibi  et    sue 


familie  necessaria,  si  non  haberet,  vel 
speltam,  vel  ordeum,  seu  Meligam  prò 
suis  equis,  etc.  (Fr.) 

«  MELIGARIUS ,  Melicse  palea,  stra- 
men.  Stat.  Mutin.  rubr,  103.  pag.  20.  r\: 
Canalìs  D.  abbatis  de  Palude  communis 
non  restringatur  in  aliquo,  et  si  restrictus 
est,  modo  debito  relaxetur  ;  nec  in  ipso 
Meligarii,  nec  aliquid  aliud  projiciatur, 
quod  aquse  cursum  impediat.  Vide  supra 
Meliachus. 

1  MELIGETA,  ut  Meleqeta.  Vide  in  hac 
voce. 

1"  MELIGNIOSUS,  Vitiosus.  Cames  me- 
tta niosse,  id  est,  morticini,  corrupt®. 
Litterae  Philippi  Pulcri  Reg.  Frane,  in 
Regesto  xiii.  ann.  1308.  Camerae  Com- 
puti Paris.  :  Item  volumus  et  concedi- 
mus...  quod  si  in  alio  loco  dietse  cames 
vendantur  ad  tallum...  ut  potè  caprae, 
yrcos  seu  boxas,  oves,  cames  Meligniosas, 
et  alias  cames  quse  in  bono  macello  vendi 
non  debent.  Huc  referre  licet  Chartam 
ann.  1291,  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag. 
29  :  Item  qui  cames  Morbosas,  aut  vitìo- 
sas,  aut  cames  suis,  aut  caprse  in  ma- 
cello vendideritt  debet  prò  hanno  sexa- 
ginta  solidos  Viennenses,  Vide  Maha- 
mium. 

®  Hi  ne  supra  Millargeuse,  mal  lem  Mil- 
hageuse  vel  Milhagneuse,  in  Lit.  ann. 
1373.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
681.  art.  4  :  Touz  bouchers  vendans  aux 
bans  char  Millargeuse,  etc, 

|  MELIG0R,  Vox,  ut  videtur,  a  Graeco 
yLeXtvYipus,  Vocali s,  suaviter  canens,  ef- 
flcta.  Fndegodus  in  Vita  S.  Wilfridi 
saec.  4.  SS.  Benedict.  part.  1  : 

Fistula  rurestris  cecinit  prothemata  cavis, 
Callosas  cani  Ueligor  velut  excola  sannas. 

•  MELIGRATUM,pro  Mellicratum.  Vide 
in  Medo.  Glossar,  medie.  Ms.  Simon. 
Jan.  ex  Cod.  reg.  6959  :  Meligratum,  vi- 
num  ex  mette  et  aqua  factum,  et  vo- 
catur  mulsa.  Differt  autem  ab  ydro- 
mele,  eo  quod  ydromel  plus  aqux  ha- 
beat,  quasi  ipsa  sit  aqua  mellita.  Vide 
Mellita, 

I  MELIN0P0RPHYRUS.  Vide  Melinus. 

MELINUS,  color  luteus.  seu  co] ore m 
mali  habens,  ex  Gr.  MviXtvoc.  Glossar. 
Graec.  Lat.  MS.  Reg.  Cod.  85  :  MsXtvVi,  ge- 
nus  coloris.  Gloss.  Lat.  Graec.  :  Luteus,  jjmtj- 
Xtvòv  xp&pa»  Ita  emendat  Salmasius 
ad  Plin.  prò  rcr)Xtv6vf  ubi  plura  de  Me- 
lino colore  pag.  256.  257.  p  Tinctio  me- 
lina, apud  Mabill.  tom.  1.  Itin.Ital.  pag. 
189.] 

Melinum  praeterea  est  color  quidam 
nati v  us,  et  optimus,  quod  ejus  vis  metalli 
per  insulas  Cyclades  Melo  dicitur,  ut  na- 
te t  Anonymusde  Re  archi tectonica  cap. 
27.  ex  Vitruvio  lib.  7.  cap.  7.  ubi  Phi- 
lander. 

Melinoporphyrus,  Color  luteus  pur- 
pureus.  Charta  donationis  factae  Eccle- 
siae  Comutianae  edita  a  Suaresio  :  Vela 
loricata  Melinoporphyra  uncinata  duo. 
Hinc  etiam  vox 

MiLiNOVtiLTis ,  in  Epist.  Michaelis 
Balbi  Imp.  ad  Ludovicum  Pium  Imper. 
apud  Baronium  ann.  824.  n.  30  :  Causa 
memorile  dilectionis  qu&  inter  nos  est, 
misimus  per  pr&dictos  missos  nostros  prò- 
sinovultim  unum,  Milinovultim  unum, 
Tyria  duo,  blattas  veras  duas,  dirhodina 
duo,  etc.  Ubi  melius  melinovultim,  ut 
fuerit  pannus  nescio  quis  lutei  coloris 
ut  prasinovultim,  viridis.  Si  Graeca  sup- 
peterent,  fortasse  vera  nolio  erui  pos- 
set  :  verum  ne  et  quis  conjecturam 
nostrani  hac  in  re  desideret,  addam 
eam  quam  Fortunatus  noster  suppedi- 


MEL 


MEL 


MEL 


331 


tat  lib.  8.  Poem.  9.  de  Floribus  super  al- 
tare : 

Aurei»  ordo  crocis,  vlolis  hinc  blatteus  exit, 
Cocctnus  bine  rubicat,  lacteus  inde  inveì. 

Stat  prasino-Venelua,  pugnant  et  flore  colores, 
Inque  loco  pacis  herbida  bella  putes. 

Ex  hoc,  inquara,  loco  licet  augurari, 
vultim  hic  prò  Venetus  male  effingi,  ut 
in  Grsecis  yoces  istse  barbarie»  sic 
scriptae  fuerint  |AY]Xtvo6éve8o;  et  itpawtvoSé- 
ve8o;.  Ab  eodem  fonte  vox  Rhodomelinus, 
in  eadem  Charta  Cornutiana,  de  qua 
suo  loco,  ut  et  Coccomelinus,  in  eadem 
Donatione. 

*  MELIORAMENTUM,  Reparatio,  refec- 
tio,  instauratio,  Gali.  Améliorissement. 
Stat.  ord.  S.  Joan.  Hieros.  tit.  15.  art.  9: 
De  modo  visitandi  commendas  prò  Melio- 
ramentis.  Occurrit  passim  in  Chartis 
emDhytheuticis.Vide  aliis  notionibusin 
Meliorare. 

%.  [Affinage  :  or  Item  prò  Melioramento 
auri,  ac  si  fuisset  positum  in  zeccha  ad 
faciendum  florenos.  »  (Mandat.  Oamer. 
Apost.  Arch.  Vatic,  an.  1484-39,  fol. 
208  MI 

T  MELIORAMENTUM  Facere.  Cere- 
monia  apud  Albigenses  hsereticos  usi- 
tata,  forte  quando  quis  illorum  sectae 
nomen  suum  dabat.  Limborch.  Sent. 
Inquis.  Tolos.  pag.  192  :  Vidit  quandam 
personam  aenuflectentem  coram  PetroAu- 
ferii  hxretico  in  domo  suaprxdicla,  et  tunc 
ipso,  fuit  requisita  quod  faceret  Melior  a- 
mentum  suum  coram  dicto  h&retico  sicut 
alia  faciebat;  et  tunc  ipsa  cepit  genuflec- 
tere  coram  dicto  hasretico,  et  nescivit  fa- 
cere  Melioramentum  praedictum,  et  tunc 
illiquierant  preesentes  inceperunt  ridere, 
et  ipsa  fuit  verecundata  et  recessit  inde, 
Melìoramentum,  alia  notione,  vide  in 
Meliorare  et  Meliorari. 

«  Vim  vocis  explicant  Acta  Mss.  In- 
qulsit.  Carcass.  ann.  1308.  fol.  60,  r°  : 
Interrogatus  de  modo  quo  faciebat  Melìo- 
ramentum, respondit  et  confessus  est, 
quod  hser etici  hr&dicti  docuerunt  eum, 
quod  ipse  debebat  flectere  genua  ter  et 
dicere  ter,  Boni  Christiani,  benedictionem 
Dei  et  vestram  a  vobis  peto,  Benedicite, 
ter;...  et  haeretici  respondebant  in  tertia 
benedictione  vel  in  tertia  genuflexione, 
Deus  vos  perducat  ad  bonum  finem.  Ibid. 
fol.  66.  v°  :  Dixit  mihi  Petrus  Auterii, 
quod  consuetudo  erat  apud  eos,  quod 
postquam  aliquis  amicus  eorum  eos  vide-' 
rat  ter  vel  quater,  quod  faceret  suum 
Melioramentum  coram  eis.  Quid  est  il- 
lud  f  dixi  ego.  Recipere,  dixit  ipse,  be- 
nedictionem a  Christianis,  quia  ita  est 
consuetudo  apud  nos.  Et  qualiter  fit  ? 
dixi  ego.  Flectendo  genua,  dixit  ipse,  et 
dicendo  ter,  Benedicite.  Vide  supra  Ado- 
rare. 

MELIORARE,  Meli orem, vel  melius  red- 
dere,  Meliorer.  Vetus  Charta  apud  Hens- 
chenium  26.  Mart.  pag.  635  :  Prestiti 
dimidiam  comprehensionem  illam  in  ea 
ratione,  ut  diebus  vitse  suse  et  filii  sui  Me- 
lioratse  fiant  res  ipsse.  [Chron.  Farfense 
apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  624  : 
Eumdem  electam  nequaquam  in  cura  re- 
giminis  tara  magni,  Meliorare  vel  pros- 
pere, sed  potius  deficere  cernebamus.  Mè- 
liorem  facere,  in  Capitul.  lib.  7.  cap. 
335.]  Utuntur  Ulpianus  leg.13.de  Usufr. 
(7,  2.)  Gregor.  Mag.  lib.  1.  Epist.  50.  lib. 
2.  Ind.  2.  Ep.  52.  lib.  3.  Ep.  30.  Baldricus 
lib.  3.  Ohron.  Oamerac.  cap.  1.  6.  et  alii 
passim. 

1  Meliorare,  Emendare,  corrigere. 
Capitul.  Caroli  M.  ann.  802.  cap.  1  :  Ubi 
ixutem  aliter  quam  recte  et  juste  in  lege 
aliquid  esset  constitutum,  hoc  diligentis- 
simo  animo  exquirere  jussit  et  sibi  inno- 


tescere,  quod  ipse  donante  Deo  Meliorare 
cupit. 

1  Meliorare  Chartam,  Conftrmare. 
Prseceptum  Ludovici  Pii  ann.  815.  in 
Appendice  ad  Capit.  col.  1406  :  Ostendit 
nobis  exinde  auctoritate  quod  genitor  nos- 
ter  ei  fecit.  Nos  vero  alia  ei  facere  jussi- 
mus,  sive  Melioravimus. 

MELIORATIO,    'Erci6eVrfw<ne,   in    GlOSS. 

Graec.  Lat.  [Emendatio,  incrementum, 
refectio.  Formula  25.  in  ter  Lindenbro- 
gianas  :  Cum  omni  addita  Melior  atione, 
vel  omnibus  suprapositis,  etc.  Charta  ann. 
1076.  ex  Tabul.  Eccles.  Matiscon.  :  Ad 
opus  suum  aedificet  quia  non  est  recipien- 
aum  ad  Meliorationem  terrarum,  sed  ad 
quantitatem.  Alia  apud  Madox  Formul. 
Anglic.  pag.  125:  Et  ad  decessum  eorum, 
ea  bene,  competenter  reparata, et  sedificia 
cum  omni  Melioracione  superposita  dimit- 
tent.  Promiserunt...  ponere  in  Meliora- 
tione  dieta  domus,  etc.  in  Charta  ann. 
1321.  apudLobinelI.  tom,  4.  Hist.  Paris. 

gag.  528.  Adde  Chron.  Andrense  tom.  9. 
picil.  Acher.  pag.  654.] 

IMMELIORARE  SERVITIUM,  in  CapitU- 

lari  2.  ann.  815.  cap.  19.  et  in  Charta  Lu- 
dovici Pii  in  Vita  Aidrici  Episcopi  Ce- 
noni, pag.  38. 

Emeliorare.  Baldricus  Burguliensis 
Abbas  :  Emeliorasti  subjecto,  ordine,  re- 
bus,  etc. [Formula  19.  inter  Lindenbrog.  : 
Quicquid  idem  adtractum  Emelioratum- 
que  repertum  fuerit,  etc] 

Meliorare  Filium,  servum,  in  Lege 
Wisig.  lib.  4.  tit.  5.  |  4.  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  20.  §3.4.  [«Liiitpr.  113.  (6, 
60.)  Aist.  4.]  aliquid  donare  quod  praeci- 
puum  habeat,  Avantager,  nostris.  [For- 
mulas  hac  in  re  usitatas  vide  apud  Mar- 
culfum  lib.  2.  Form.  11.  et  21.  inter  Sir- 
mondicas.]  Ita 

Melioramentum,  [prò  Dotis  acces- 
sione, incremento, Ga.U.Augment  de  dot,] 
usurpat  Contractus  nuptialis  inter  Her- 
mannum  Comitem  Kiburgensemet  Mar- 
garetam  Sabaudam  ann.  1218  :  Et  ipse 
Comes  Artemannus  donavit  prò  Meliora- 
mento Margaret^  uxori  suse  duo  millia 
marcharum  argenti  qua  ipsa  habere  debet 
super  Friburgum.  Infra  :  Comes  vero  Ul- 
dricus  donavit  filio  suo  Artemanno  extra 
partem  filiorum  suorumpro  Melioramento 
castrum  de  Medenges.  [Contractus  matri- 
moni inter  Raynaldum  dominum  Bal- 
giaci  et  Sibillam  de  BelHjoco  ann.  1228. 
ex  Archi vo  Pedemontano  :  Cum  autem 
a  parte  dicti  Raynaudi  petitum  esset  Me- 
lioramentum, volui  et  pracepi  quod  cum 
me  a  partibus  Albiniacensibas  redire  con- 
tigerit,  dominus  R.  de  Matiscone  Melio- 
randi  liberam  habeat  potestatem.]  Charta 
alia  ann.  1267.  descripta  a  V.  CI.  Diony- 
sio  Salvaingo  Boissio  :  Item  voluit  et  or- 
dinava pradictus  Humbertus  in  ultima 
voluntate  sua,  quod  Alasia  dilecta  uxor 
sua  haberet  tale  donum,  quod  pradictus 
Humbertus  eidem  Alasias  quondam  fecerat 
30.  librarum  Viennensium  prò  Meliora- 
mento.  Observat  porro  idem  vir  eruditis- 
simus  interdum  hanc  vocem  usurpar! 
prò  emphyteosi. 

T  Melioratio,  Eadem  notione,  in  Li- 
bello divortii  ann.  1135.  in  Appendice 
ad  Capitul.  col.  1558  :  Donec  habeat 
(Beatrix)  in  vita  sua  medietatem  omnium 
dominicaturarum  et  staticam  S.  Martia- 
lis  per  Meliorationem  cum  laboratione 
boum. 

t  Meliorari,  Convalescere.  Capitul. 
Caroli  C.  tit.  12.  cap.  1  :  Donec  annuente 
Domino   isdem  frater  venerabilis  a  sua 

infirmitate    optabiliter    convalesceret 

quousque  ut  pradiximus,  a  sua  infirmi- 
tate Melioraretur.   Miracula  S.  Thomse 


Aquinatis  tom.  1.  Martii  pag.  720  :  Et 
emisso  voto  puer  Mélioratus  ibidem  exti- 
tit,  et  absque  incisione  totaliter  est  cura- 
tus.  Hinc 

|  Melioramentum,  Profectus  in  me- 
lius, sanatio.  Vita  S.  Yvonis  tom.  4.  Maii 
pag.  607  :  Cum  Oliverius...  in  dextro  pede 
prope  cavillam  infirmar etur...  nec  Melio- 
ramentum perpenderet,  sed  de  sua  cura 
desperaret,  etc. 

Mélioratus  Testis,  Melior,  in  Lege 
Wisigoth.  lib.  2.  tit.  4.  |  6. 

Meliosissimus,  Optimus,  in  Lege  Ale- 
mann.  tit.  106.  Edit.  Heroldi.  Mellissi- 
mus,  cap.  75.  in  Cod.  MS.  Métiorissimus, 
in  Capitul.  ad  eamdem  Legem  editis  a 
Steph.  Baluzio  cap.  39.  43. 

M  ELIO  RES,  Meliores  homines,  Melior es 
villa,  Praecipui  villaecives,  in  Lege  Lon- 
gob. lib.  1.  tit.  19.  %  27.  P*Lothar.  I.  78.] 
in  Leg.  Henr.  I.  R.  Angl.  cap.  7.  Auctor 
Mamotrecti  ad  Job  cap.  12  :  Optimates, 
i.  Meliores.  Apud  Tacitum  lib.  13  :  Pa- 
tienda  Meliorum  imperia.  Libellus  sup- 
pellex  Presbyterorum  Romanor.  ad  Ho- 
norium  Irap.  apud  Baron.  ann.  419.  n. 
23:  Acclamatone  totius  populi,  ac  con- 
sensu  Meliorum  civitatis,  etc.  Gregorius 
Turon.  lib.  1.  Hist.  cap.  29  :  Senatores, 
vel  reliqui  Meliores  loci.  [Additi o  4.  ad 
Capitul.  cap.  105  :  Ut  in  omni  Comitatu 
hi  qui  Meliores  et  veraciores  inveniri  pos- 
sunt  eligantur,  etc]  Charta  Lotharii  Re- 
gis  Burgundi ae,  Lotharii  Imp.  filii  tom. 
12.  Spici legii  Acheriani  :  Per  veriores 
Melioresque  homines  hujuscereiveritatem 
investigaturum,  etc.  Fulbertus  Carnot. 
Epist.  15  :  Si  consentirent  illis  cuncti 
Marchiones  Italise  et  Episcopi,  ac  cseteH 
Meliores.  Otto  Frising.  lib.  1.  de  Gest. 
F rider ici  cap.  20  :  Gladio  exerto  in  Me- 
lior em  et  nobiliorem  omnium  Ravenna- 
tensium  manum  misit.  Arnoldus  Lube- 
censis  lib.  2.  cap. 26:  Accidit  ut...  quidam 
Thetmarcus  quemdam  de  Melioribus  terrse 
occidisset.  Meliores  regni,  apud  Ericum 
Upsalensem  lib.  4.  Hist.  Suecicae  pag. 
118. 128.  et  alibi.  Meliores  terra,  apud 
Sugerium  in  Ludovico  VI.  cap.  17.  Adde 
Reginonem  ann.  756.  et  Andrea m  Mona- 
chum  lib.  1.  Vitae  S.  Ottonis  Episcopi 
Bambergensis  cap.  43. 

Meliores  Natu,  qui  aliis  Majores 
natu,  apud  Gregorium  Turonensem  lib. 
6.  cap.  45.  lib.  7.  cap.  19. 

*  Nostris  Mieudres.  Guill.  Guiart.  in 
S.  Ludov.  : 

Chelles  li  quens  d'Anzo  ses  freres, 
Li  preus,  li  plains  de  harderaens, 
Li  Mieudres  eri  tournoiemens. 

Le  Roman  de  Garin  : 

Trestot  li  Mieudres  qui  est  del  parente. 
Chron.  Ms.  Bertr.  Guescl.  : 

De  celle  ville  cy  tous  les  Mieuldres  avisez,  etc. 

1  Meliori  Hora,  Gali.  De  meilleure 
heure,  Solito  citius.  Vetus  Ceremon.  MS. 
B.  M.  Deauratae  Tolos.  :  Officium  matu- 
Unum  incipitur  hora  Meliori  propter  so- 
lempnitatem. 

\  MELIORISSIMUS.  Vide  Meliorare. 

\  MELIORITAS,  Bonitas,  virtus.  Mira- 
cula S.  Eadmundi  Angl.  Regis  apud 
Marten.  tom.  6,  Ampliss.  Collect.  col. 
831  :  Sed  tumor  arrogantiae  talis  in  mo- 
dum  vertitur  Melioritatis,  Deo  et  Sancto 
peccatori  propitiatoribus,  etc. 

*  MELI0RS,  vox  vulgaris  Occitanica. 
Vide  infra  Molegium. 

\  MELIOSISSIMUS.  Vide  Meliorare. 

*  MELIS  ,  seu  Melen  Grasce  ,  Instru- 
mentum cirurgicorum,  scilicet  tenta  vel 
tasta  ad  tentandum  cavernas  vulnerum, 


332 


MEL 


MEL 


MEL 


ab  uno  capite  in  latitudine,  ab  alio  in 
acumine  desinens.  Glossar,  medie.  Ms. 
Simon.  Jan.  ex  Cod.  reg.  6959.  Vide  Spe- 

ÙtliLum 

1MELISENSIS  Urbs,  Ravennas.Agnel- 
lus  in  Vita  Martini  Papse  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  182  :  Admirati  sunt  proceres 
istius  Melisensis  urbis,  una  cum  sacerdo- 
tlbus  heec  videntibus. 

*  MELITTA,  Potio  confecta  ex  melle, 
eadem  quse  Medo  et  Mellita.  Vide  in  his 
voci  bus.  Charta  ann.  1220.  ex  Tabui. 
Autiss.  :  Noveritis  quod  de  controversia 
cujusdam  consuetudinis ,  quse  vocatur 
Melitia,  quse  din  observata  fuisse  dici" 
tur,  inter  villas  nostras  Tuciacum,  Tar- 
vas  et  Bordas,  etc.  Melethia,  in  Charta 
ann.  1218.  ex  Chartul.  S.  Germ,  Autiss. 
cap.  19. 

"MELIUS,  Potius.  Charta  ann.  1090. 
inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ.col.352: 
Antequam  darei  et,  episcopus  dixit  ad 
eum,  Cognoscis  tu  quod  Melius  beneficium 
habeas  de  me,  et  de  S.  Petro,  quatn  de 
alio  seniore  ;  et  cognoscis  tu  quod  Melius 
sis  homo  de  S,  Petro  et  de  me,  quatn  de 
alio  seniore  ?  respondit  Guillelmus,  Co- 
g nosco,  Nostris  Avoir  du  meilleur,  Pre- 
valere, Gali.  Avoir  le  dessus.lAt.  remiss, 
ann.  1477.in  Reg.  203.  Chartoph.  reg.  eh. 
13  :  Voyant  icellui  suppliant  qu'il  nfavoit 
pas  du  Meilleur,  etc. 

*  Melius  Forum,  Gali. .Meilleur  mar- 
che, Min us  preti um.  Stat.  ann.  1454. 
inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag. 
286.  col.  1  :  Imponente*  eisdem  correcta- 
rio  et  mercatori  Melius  forum  fecisse,  et 
prò  minori  predo  dimisisse  cenlum  die- 
torum  allecorum  quampluHmis  de  Ne- 
mauso. 

1  MELIZ0MUM  Conditum,  apud  Api- 
cium  lib.  1.  cap.  1.  Vini  seu  potionis  ge- 
li us,  ex  aromatibus  et  aliis  odoriferis 
confectum.  Vide  Conditum, 

1 1.  MELLA,  Mensurae  annonari»  ge- 
nius. Charta  Willermi  Archiep.  Remens. 
ann.  1190.  ex  Tabular.  S.  Medardi  Sues- 
Sion.  :  Habeat  duodecim  denarios  et  Mel- 
lam  frumenti  et  avenee  ;  similiter  et  de 
equis  carrucarum  duos  solidos  et  prsedic- 
tam  annona  mensuram.  Charta  ann. 
1265.  in  eodem  Tabu  1.  :  Ecclesia  indul- 
sa  ei Molam    frumenti  et   Molam 

avenee.  Ubi  in  recentiori  Chartul.  legi- 
tur  Mella. 

*  Melle,  eodem  intellectu,  in  Charta 
ann.  1330.  ex  Reg.  66.  Chartoph.  reg.  eh. 
421  :  Itera  deus  sistiers  de  blét  trente  sis 
soulz  ,  trois  Melles  et  six  gallois  ren- 
dables. 

1  2.  MELLA,  f.  Mespilum,  Occitanis, 
aliisque  Meste  ,  Parisiis  Nefle.  Charta 
ann.  1203.  in  Chartul.  S.  Vandreg.  tom. 
1.  pag.  126  :  Ad  Natale  Domini  tres  capo- 
nes  et  tres  denarios,  ad  Pascha  lx.  ova  et 
tres  denarios  feodi,  et  ad  festum  S.  Mar- 
tini  dimidium  bossellum  Mellarum, 

3.  MELLA.  M.  Robertus  de  Sorbona  in 
Serm.  de  Conscientia  :  Et  certe  Magistri 
itti  quantumeunque  probi  essent,  possunt 
bene  ponere  Mellas  suas,  quia  nullos  ha' 
berent  auditores.  [Gesta  Tancredi  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  IBfòijEstuat, 
furit,  dólet,  se  non  sibi  tuUsse  veliera  do* 
ìet,  Mellee,  auri  venam  ab  infimis  terrse 
eruisse  cavernis.  Nec  magis  agnosco  vim 
vocis  Gallicae  Meles,  quam  ex  Perceval 
iaudat  Borei  1  us  : 

Unes  armies  riches  et  beles, 

Dont  d'or  et  d'argent  sont  les  Melos.] 

MELLAKIUM,  Vas  in  quo  mei  conser- 
vata, vel  in  quo  vinum  poni  tur  f  vel  uvee 
calcantur,  Jo.  de  Janua.  [Unde  Gloss. 


Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Mellarium,  Vaissel 
à  garder  miei.] 

f  MELLAT,  Britannis  Soule,  vulgo  Ba- 
lon,  Ludi  genus,  quod  etiamnuin  exer- 
cent  Britanni,  atque  in  iis  plebs  vilior  ; 
strophum  scruteum  grandem ,  furfure 
aut  tomento  suffartum,  loci  dominus 
aut  aliquis  ab  eodelegatus,  saltemprae- 
cipuus  quidem  incola,  projicit  in  me- 
dium, populo  in  duas  factiones  diviso, 
cujus  pars  una  admetamlonge  positam 
aut  assignatam,  puta  ad  Orientem,  al- 
tera ad  metam  aliam,  strophum  mani- 
bus,  pedibus,  toto  nisu  conabatur  pro- 
pellere; quod  non  fit  sine  rixis  et  vulne- 
ribus,  Statuta  Radulphi  Episc.  Trecor. 
ann.  1440.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd. 
col.  1151  :  nino  est  quod  relatibus  fide  di- 
gnor um  nobis  significatum  extitit,  quali- 
ter  in  nonnullis  parochiis,.,  quidam  ludus 
valde  pemiciosus  et  noxius,  nuncupatus 
vulganter  Mellat,  cum  stropho  rotundo 
grosso  et  eminenti,  festis  et  aliis  tempori- 
bus  exerceri,  in  quo  ludo  multa  scandala 
concia erunt.  Vide  Cheolare. 

1  MELLATI0,  Mellis  vindemia,  apud 
Colum.  11.  2.  Mellatio  &stivaf  apud  Plin. 
lib.  11.  cap.  15. 

]  MELLATIUM,  Nonius  :  Sapa,  quod 
nunc  Mellarium  dicimus,  mustum  ad 
mediani  partem  decoclum.  Onomast.  : 
Mellatium ,  flcum ,  \iekixoy\i<x.  MeXitóco, 
quasi  mello,  melle  condio.  Ita  Martinius 
in  Lex. 

*  MELLEA,  Rixa,  idem  quod  Mesleia. 
Vide  in  hac  voce.  Charta  ann.  1202.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  487.  art.  8  : 
Si  Mellea  in  villa  forte  facta  fuerit,  qui 
inde  accusabitur,  se  tertio  se  purgabit,  et 
si  unus  juratorum  Melleam  viderit,  reus 
non  poterit  se  purgare. 

*  MELLEGARIUS.  Vide  Melegarius. 
[Fr.1 

1 1.  MELLEIA,  f.  Tributum  prò  melle 
praestitum.  Computus  ann.1202.apud  D. 
Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  oli  : 
Pro  vino  Altissiod.  et  prò  glande  S.  Ger- 
mani et  Roboreti ,  e.  I.  de  Melleia,  xx.  I. 
Ibid.  pag.  cltii  :  Et  de  Melleia  Duni  xl. 
I.  Idem  jus  esse  videtur  quod  alibi  Abol- 
lagium,  in  Consuet.  municipal.  Espave 
d'avettes  vel  Espave  d'abeilles  dicitur. 
Jus  nempe  quod  habet  dominus  feudi 
in  apum  examinibus  et  earum  melle, 
cum  reperiuntur  in  ne  mori  bus  vassal- 
lorum.  Vide  Bigrus. 

1  2.  MELLEIA,  Melleta,  Melliator. 
Vide  Mesleia. 

*  MELLERIUS,  Mespilus,  Gali.  Neflier, 
alias  Mellier.  Charta  Mari®  comit.  Pon- 
tiv.  ann.  1247.  in  Lib.  nig.  2.  S.  Vulfr. 
Abbavil.  fol.  20  :  Omnia  supràdicta  fide 
mea  interposta  promisi  me  fideliter  ob- 
servare,.:  retenlis  mihi  et  hseredibus  Pon- 
tivi  (in  dicto  nem  ore  de  Cresciaco)  alta 
justitia,  pomerio  et  Mellerio,  Exceptés 
Mellier  et  pomierf  in  Charta  Gallice  red- 
dita  Joan.  comit.  Ponti v.  ann.  1177.  ex 
Lib.  albo  domus  pubi,  ejusd.  urbis  fol. 
167,  v<\  Vide  infra  Meslerius. 

1  MELLETUS,  Piscis  species.  Spicileg. 
Fontanell.  MS.  pag.  94  :  De  quibus  Melle- 
tis  capiunt  et  a  nobis  detrahunt  interiora, 
scilicetles  coullettes  Gallice,  et  hoefacien- 
tes  secundum  dominum  (i.  e.  Abbatem) 
secundum  nos  omnes,  secundum  suam  Ut- 
teram  hanc  cartam.  Ibid.  Et  similiter  de 
Melletis,  Gallice  Melles, 

1  MELLICATUS,  Illectus.  Vita  S.  Vin- 
centii  Madelgarii  tom.  3.  Julii  pag.  675  : 
Quemadmodum  sane  apes  ad  alvearia 
convolant  et  revolant  assidue,  ita  nihilo- 
minus  ad  montem  vocabulo  et  religione 
altum  altematim  confluébant  Christiana 


signiferi  militisi,  pr$sfatt  viri  procul  du- 
bio  Mellicati  dulcedine* 

MELLIGIDA,  [Cui,  ut  videtur,  apum 
cura  demandata  erat]  Constitutio  Ca- 
roli IV.  Imper.  de  Forestariis  et  Zeidla- 
riis  ann.  13o8.  apud  Goldastum  tom.  1. 
Constit.  Imperiai,  pag.  369  :  Forestarii  et 
Mellicidae,  qui  Zeiàlarii  vulgariter  nun- 
cupantur.  Occurrit  ibi  non  semel. 

MELLICRATUM,  MeXtxpaTov,  Idem  quod 
Medo.  Petrus  de  Dusburgin  Chron.Prus- 
siae  cap.  5  :  Pro  potu  habunt  simplicem 
aquam ,  et  Melhcratum  seu  meaonem. 
Vide  Mellita. 

MELLICUS,  prò  Mellitus.  Rythmi  in 
obitum  Henrici  VII.  Imper.  : 

Veracem,  fidum,  Mellicum, 
Verbisque  seriosum. 

1  MELLIFICIUM,  Apum  opus.  Charta 
ann,  1296.  apud  Ludewig.  tom.  1.  Re- 
liq.  MSS.  pag.  165  :  Insuper  proprietatis 
titulo  in  prxdicta  villa...  debxtores  Melli- 
ficiorum,  qui  vulgo  dediti  appellantur,  et 
eorum  Mellificiorum  jura  vendidimus. 
Alia  ejusd.  ann.  ibid.  pag.  171  :  Donavi- 
mus  Mellificia  et  eorum  solutores  qui  de- 
diti nuncupantur.  Charta  Johannis  Reg. 
Boheraise  ann.  1338.  apud  eumdem  Lu- 
dewig. tom.  5.  pag.  625  :  Nec  pascuis, 
non  campis,  alloàiis...  pratis,  Metti ficiis, 
piscinis,  piscationibus,  etc, 

1MELLISLUUS,  prò  Mellifluus,  in  Actis 
S.  Cassiani  apud  III.  Fontaninum  An- 
tiq.  Hortae  pag.  345  : 

Archas  Mellìsluus,  fama  super  aethera  notua. 

1  MELLISSIMUS.  Vide  Meliorare. 

MELLITA,  Potio  confecta  ex  melle, 
cum  scilicet  favi  decoquuntur  in  dulcem 
et  barbar am  potionem,  ut  ait  S.  Hierony- 
mus  Epist.  2.  Delibuta  melle  vina,  Epist. 
99.  Capitula  Theodori  Cantuar.  cap.  1  : 
Tres  dies,.,  a  vino,  medone,  Mellita,  et 
cervisia..,  abstineat,  Adam  Bremensis 
cap.  103.  et  Albertus  Stadensis  ann. 
10&)  :  Ordinavit  ut  Canonicis  in  Domini- 
cis  diebus  unicuique  duplex  datur  Mellite 
copia.  Potio  ex  melle,  in  Epist.  Theode- 
tnari  Abbatis  ad  Carolum  M.  Potus  in 
quo  mei  est,  in  Epist.  62.  Bonifacio  Ar- 
chiep. Mogunt.  Idem  quod  Pigmentum. 
Vide  in  hoc  verbo.  Mellita  cervisia,  non 
semel  in  Pcenitentiali  MS.  Thuano,  et 
in  Concilio  Wormaciensi  cap.  40.  Vide 
Medo. 

S5P*  In  jejuniis  prohibita  ejusmodi  po- 
tio. Formulae  veteres  Alsaticae  apud  Éc- 
cardum  ad  calcem  Legis  Salicae  pag. 
243  :  Cunctis  omnino  a  carne  et  pingue- 
dine, et  omni  quod  ex  lacte  conficitur. 
Pisces  et  oves  pr&ter  infirmitatem  nemo 
prxsumat.  Similiter  vinum  et  omne  quod 
melle  dulcioratum  est, 

MELLITAS  ,  Suavitas.  S.  Bonifacius 
Moguntinensis  Archiep.  Epist.  1  :  Quem 
mihi  temporalis  caducum  auri  munus, 
nec  Melhtate  per  blandimenta  adulan- 
tium  verborum  faceta  urbanitas  ascivii. 

MELLIT0R,  Qui  mei  vel  ceram  confl- 
cit.  Fori  Leirenae  :  Mellitor  det  per  an- 
num  unum  almude  de  melle,  et  unam 
libram  de  cera. 

MELLITUM.  Vide  Mulsa. 

*  MELLO,  [Profunda  vorago   vallis. 

DlEJ?  1 

MELL0PR0XIMI,  qui  a  Proximo  seri- 
niorum  primi  proximique  erant,  proxime 
Proximt  futuri ,  bienno  veniente  ;  qui 
Proximos  proxime  conti n gè bant  :  quibus 
etiam  eadem  quae  Proximis  dignitas  at- 
tributa.  Vide  leg.  16.  et  17.  Cod.  Th.  de 
Proximis,  (6,  26.) et  ibi  Gothofredum.  In 
scrip.  RomaB  :  D.  M,  M.  Aurelio  Aug.  lib, 
Isidoro  Mélloproximo  a  rationibus  Her- 


MEL 


MEL 


MEL 


333 


mes  alumnus  et  Gylcon  nutritor  et  Maxi* 
mus  bene  inerenti  fecerunt.  In  alia  Ins- 
cript.  393.  5.  Spe  beneficiarius,  idem  va- 
le t  ac  Mello-Beneficiarius. 

Melloproximatus.  Constitutio  Jus- 
tiniani  de  Adju  tori  bus  Quaastoris,  edita 
a  Fr.  Pithoeo  :  In  aliis  autem  duobus 
scriniis,  id  est,  Epistolarum  et  Libellorum, 
in  secundum  gradimi  venientibus  et  Mel- 
loproximatum  ingredientibus,  ut  hi  tan- 
tutnmodo  licentiam  sibi  haberent  alium 
subrogare. 

MELNUS,  Melinus  color.  Hariulfus 
lib.  3.  Chron.  Centulensis  cap.  3  :  Casu- 
la caslaneee  40...  galnae  sericee  5.  Mélnae 
sericee  3.  Melinum  vestimentum,  apud 
Plàutum  in  Epidico.  [Gloss.  MSS.  Col- 
bert.  :  MiXwov,  X9^a-Ì 

1  MELO,  Nilus  dicitur  Symmacho  lib. 
1.  Epist.  8  :  Est  JEgyptio  Melone  major  ; 
ab  aquis  lutosis  et  coenosis.  Ita  etiam 
apud  Festum  et  Servi um. 

1  MELOCINA,  Vide  Melocineus. 

MELOCINEUS.  Carmen  de  Carolo  M. 
quod  Al  cui  no  tribuitur  [**  Angilbert. 
lib.  3.  vers.  231]  : 

Tecla  Melocineo  fulgescit  femina  amiciu. 

Isidorus  lib.  19.  Orig.  cap.  22.  sect.  12. 
de  Vestibus  :  Melocinia,  quae  malvarum 
stamine  conficitur,  quam  alii  Melocinam, 
alti  malvellam  vocant.  Papias  :  Molocina 
vestis,  quae  albo  stamine  fit,  quam  alii 
malbellam  vocant.  Idem  :  Malbella  quae 
ex  malvarum  stamine  conficitur ,  quam 
alii  molocinam  vocant.  Alii  ex  colore 
vestemhanc  dictam  volunt,  qui  Molochi- 
nus  vocatur,  quod  malvae,  quam  Graeci 
{toXo^Yjv  et  |xaXà^Y)v  vocant,  colorem  refe- 
rat  :  nam  et  Molochinarios  appellant  Cae- 
cilius,  apud  Nonium,  et  Plautus  in 
Aulul.  molochini  coloris  infectores. 

*  Unde  Gallicum  Molechin  et  Moloquin. 
Fabul.  tom.  1.  pag.  217  : 

Ghascune  eut  vestue  chainse  bianche, 
Plus  blans  que  ne  soit  nois  sor  branche 
Et  Molechins  moult  avenant. 

Le  Roman  de  la  Rose  Ms.  : 

Puis  le  revest  en  maintes  guiscs, 
Robes  faites  par  grani  mestrises,... 
Cendax,  Moloquins,  galebruns, 
Indes,  vermens,  jaunes  et  bruns. 

Hi  ne  Meulequinier,  Mollequinier  et  Mul- 
lequinier,  ejusmodi  pannorum  fextor. 
Lib.  nig.  prior.  S.  Petri  Abbavil.  fol.  27. 
r°.  :  Jehan  Ratei  telier  de  toilles...  Ma- 
thieu  Wiet  Meulequinier.  Lit.  remiss, 
ann.  1369.  in  Reg.  100.  Chartoph.  reg. 
eh.  441  :  Jehan  de  Villers  Mollequinier,... 
qui  est  un  bon  marcheant,...  et  Nicaise 
Noel  Mollequinier,  eie.  Alias  ann.  1392.  in 
Reg.  143.  eh.  204  :  Lorxn  Bretoul  Mulle- 
quinier  de  queuvrechiefs,  nez  du  Chas- 
tei  de  Cambresis,  etc.  Vide  Moscia. 

1  MELODA.  Vide  Melodus. 

MELODIA ,  Cantus  Ecclesiastici  spe- 
cies,  Ordo  Romanus  :  Sequitur  versus, 
Epulemur,  inde  Melodia.  [Bernardi  Mon. 
Ordo  Cluniac.  part.  2.  cap.  19  :  Ad  solos 
Nocturnos  et  vesperas  super  Psalmos , 
nonnisi  Alleluia  cantatur,  ad  Melodiam 
subscriptarum  antiphonarum  formata. 

*  Ordo  eccl.  Ambros.  Mediol.  ann. 
circ.  1130.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  871  :  Tutte  magister 
scholarum  canit Mélodias cum  pueris  suis. 
Prosam,  quam  alii  sequentiam  vocant, 
hic  designari  opinor.  Vide  Melodiare. 
Nude,  prò  Cantus,  in  Charta  Caroli 
Simpl.  ann.  917.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  532  :  Ra  tamen  ut  quamdiu 
advixertmus,..*  septem  psalmorum  Melo- 
diam cotidie  decantent. 

1  MELODI  ARE,  Certa  vocis  modulatione 


decantare.  Guidonis  Disciplina  Farfen- 
Sis  cap.  40  :  Missam  dicant  honorifice,  si- 
cut  superius  intulimus ,  et  sequentiam 
Melodient  in  eadem  die,  Chron.  Francisci 
Pipini  lib.  3.  cap.  39.  apud  Murator. tom. 
9.  col.  706  :  Ree  doctae  psallere,  choreizare 
ac  Melodiari,  et  tympanizare...  puerorum 
demulcébant  auditum. 

MEL0DIMA,  MsXoS^a,  Concentus.  Vita 
S.  GuillelmiÓivion.  cap.  13:  Psalmorum 
concentum  distinguens,  aulcissimo  decora- 
vit  Melodimate.  Melodioma  ,  Alano  de 
Piane  tu  nat. 

1  MEL0DI0SUS,  Canorus.  Vita  B.  Co- 
letas  tom.  1.  Martii  pag.  556  ;  Audita  fuit 
in  medio  duorum  ipsorum,  vox  qusedam 
placabilis  et  Melodiosa. 

1  MEL0DISENTER,  Suavi,  sed  tristi 
modulatione.  Aimericus  de  Peyrato  Ab- 
bas  Moissiacensis  in  Vita  Caroli  M.  in 
Cod.  MS.  1343.  Bibl.  Regias  fol.  83:  Prae- 
dulci  melodia  hanc  sequentiam  cecinerunt 
Melodisenter  in  memoriam  et  laudem  de- 
functi. 

1  MEL0DIUM,  Melos,  suavi tas.  latterà? 
ann.  1345.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
513  :  Rine  est,  quod  vos,  cujus  vocis  Me- 
lodium  in  capella  nostra  nuper  audivimus 
resonare,  in  Capellanum  nostrum  ipsius 
capellae  domesticum,  cum  privilegiis,  gra- 
tiis  et  prterogativis...  tenore  prsesentium 
retinemus. 

MELODUS,  Cantator.  Ausonius  in  Pro- 
fesso ribus  Burdegal.  Carm.  16  : 

Te  fabulanlem  non  Ulysses  linqueret, 
Liquil  canentes  qui  Melodas  vìrgines. 

Milo  Monachus  Elnonensis  lib.  2.  Vita? 
S.  Amandi  cap.  1  : 

In  caulisque  jubes  sacris  astare  Melodos. 

[Vita  S.  Romani  Archiep.  Roto  ma  g. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1663  : 

Cantal  dulcisonus  prò  virginitate  Melodus.] 

Melodi  Infantes,  in  Ordine  Roman o, 
no  stris  Enfans  de  Chceur.  Qui  vero  Me* 
lodi  potissimum  apud  Graec.  Byzantinos 
appellati  fuerint,  atti gi mus  in  Notis  ad 
Alexiadem. 

Melodus,  Cantus.  Pru denti us  Hymno 
9.  Cathemer.  : 

Da  puor  pleclrum  choreis 

Ut  canam  fidelibus, 
Dulce  carmen  et  Melodum, 

Gesta  Cturisti  insignia. 

S.  Radbodus  Episc.  Carm.  in  S.  Sui- 
bertum  Episc.  : 

Hic  libi  suavisonum  pagit,  vir  sancte,  Melodum. 

Meloda,  Eadem  notione.  Fortunatus 
lib.  9.  Poem.  7  : 

Gur  mini  injungts  lyricas  Melodas. 

Sidonius  Mb.  9.  Epist.  15  :  Melodis  inso- 
nare pulsibus,  id  est,  concentibus  suavi- 
bus.  [<**  Vide  Glossar,  med.  Graecit.  col. 
900.  voce  M£Xo;.] 

MEL0GARIUM,  [f.  Crates,  Gali.  Claie, 
vel  virgultorum  fasciculus,  Gal  lice  Fas- 
cine.] Petrus  de  Crescentiis  lib.  10.  de 
Agricult.  cap.  20  :  Poterisque  optime  lo- 
cum  custodire,  atque  viam  introitus  lon- 
gdm  cavare,  et  Melogariis  et  sabulo  desu- 
per operire.  Cap.  26  :  In  capitibus  parvi 
iaculi  vel  Melogarii,  etc. 

!  MELOPYCNUS  ,  Cantus  modulatio. 
Vide  supra  Barypycnus.  j*  Perperam  prò 
Mesopycnus.  Vide  infra  in  hac  voce.T 

MEL0QUINUS,  MonetaB  Italie»  species. 
Cencius  Camerar.  in  Ceremoniali  Ro- 
mano :  Sciendumque  quod  Cardinales 
omnes,  Graeci,  Primicerius,...talepresbyte- 
rium  et  taliter  datum  accipiunt,  quale  in 
die  Paschse  superius  nominatum  reci- 
piunt  :  Subdiaconi  autem  singuli  singulos 


Meloquinos  habent,  quod  tamen  non  fit 
in  aiiqua  praedictarum  solemnitatum  : 
nam  non  dantur  eis,  sicut  ibidem  scri- 
ptum plenius  invenitur,  eliamsi  30.  vel 
amplius  essent,  nisi  12.  Meloquini.  Bulla 
Nicolai  IV.  PP.  ann.  de  Censibus  Eccle- 
si»  Roman,  in  Regno,  Campania  et  Ma- 
ri tim a  :  In  Archiepiscopatu  Barensi  , 
Ecclesia  S.  Benedicti  2.  Meloquinos.  [Le 
Roman  de  Partonopex  MS.  : 

S'esgarde  vers  soleil  levant, 
La  mer  i  voit  qui  dure  latit 
Que  nus  n'en  puet  veoir  la  fin  : 
Par  là  li  poile  Alixandrin 
Viennent  et  li  bon  siglaton, 
Li  Melequin  et  li  Mangon.] 

Vide  Molachinus. 

®  Pretii  octo  grossorum  haec  moneta, 
ut  ex  Cabrospini  scheda  observat  Mura- 
tori us  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 
806.  quam  vocem  Arabie»  sive  Sarace- 
nicae  originis  esse  censet,  a  Melech,  id 
est  rex,  quod  essent  nummi  ab  illius 
gentis  rege  percussi.  Vide  infra  Mori- 
kinus. 

1  MELOS,  odis,  in  Vita  B.  Davanzati 
tom.  2.  Junii  pag.  528  :  Itaque  quod  fa- 
mulus  ille  festinanter  patrem  et  confes- 
sorem  praefatum  excitabat,  ut  Meloaem 
illam  audiret. 

1.  MEL0TA,  Taxus,  animai  mordax. 
Ebrardus  Betun.  cap.  12  : 

Est  arbor  Taxus,  si  dicas,  haec  ;  animalque, 
Hic,  si  prsecedat  :  etiam  MeJola  vocatur. 
Dicitur  a  multis  etiam  sub  nomine  pellis. 

Vide  Silvestri! m  Giraldum  in  Topog. 
Hibern.  dist.  1.  cap.  20.  Theodemarus 
Abbas  in  Epist.  ad  Carolum  Mag.  de 
Melote  pellicula,  de  qua  voce  mox  :  Quod 
tegumentum  ideo  sic  appellatum  est  , 
quia  solebant  antiquitus  de  illius  animan- 
ti* pelle  fieri,  quod  Melos  propter  rotundi- 
tatem  sui  corporis  appellatur,  quod  genus 
bestiole^  a  nonnullis  Tacsus  appellatur. 
£  2.  MEL0TA,  Melotes,  Usurpatur 
etiam  hasc  vox  prò  loco,  in  quo  amma- 
lia degunt,  ut  videtur  ex  his  verbis  Dia- 
rii  Paridis  de  Grassis  editi  ab  A.  Frati 
inter  Documenti  et  studii  pubbl.  per 
cura  della  deputaz,  di  st.  patria  et  di  Ro- 
magna tom.  1.  pag.  136:  Ibi  (in  Monte 
Ilorum)  curia  et  equitatus  omnis  vix  at- 
que  aegre  hospitatus  est,  alii  in  stabulis, 
alii  in  ovilibus,  alii  in  Melotis  habitantes. 

(Fr.) 

MELOTE,  Pellis  ovina,  ex  Grasco  jxy)- 
WrVi,  a  |xy|Xov,  ovis.  Glossse  vett.  Pellis  la- 
nata,  |AY)X6)xri,  àpvaxt;.    ESBdem  :  My)Xo)t^, 

pellis.  Adde  Hesychium  in  jx^Xa.  Glossa? 
MSS.  Reg.  :  Muovono; ,  à  xà  rapinata 
ve|X6)v,  o8sv  xal  toc  Slpjtaxa,  {nrjXwxapta.  Eu- 
cherius  :  Melote,  in  Regum  libro,  pellis 
simplex  qua  Monachi  JEgyptii  etiam  nunc 
utuntur,  ex  uno  latere  d'ependens.  Glos- 
sai Lat.  MSS.  Regia?  :  Melotes,  pellis  sor- 
dida, vel  simplex,  ex  uno  latere  pendens, 
qua  Monachi  utuntur.  Papias  :  Melotes, 
pelles  ovium  sordidae.  Meìota,  lanuta. 
Glossai  cifrici  :  Melotes  vel  pera,  g se- 
te n,  vel  broccen  rocc,  i.  hircinus  vel 
fractus  rocc  us.  Jo.  de  Jan  uà  :  Melota, 
qusedam  vestis  de  pilis  vel  pellibus  illius 
animalis  (Melotae)  facta,  a  collo  pendens 
usque  ad  lumbos,  qua  Monachi  utuntur, 
et  iste  habitus  est,  necessanus  proprie  ad 
operis  exercitium  :  eadem  et  pera,  ut  di- 
cunt.  [GÌ.  Lat.  Gali.  Sanger m.  :  Melotay 
une  robe  faite  de  paulz,  ou  la  pian  du 
taixon  qui  va  jusques  aux  reins,  ou  robe 
aspre  de  chamois.]  Elise  Melotes,  apud 
Hieronymum  et  Paulinum  Epist.  36. 
Cassi an us  lib.  1.  cap.  8.  de  Monachis 
^gyptiis  :  XJltimus  habitus  eorum  est  pel- 
lis caprina,  quae  Melotes  vel  pera  appel- 


334 


MEL 


MEM 


MEM 


latur.  Sanctus  Hieronymus  in  Pra&fat. 
ad  Regulam  S.Pachomiin.  4:Gaprinam> 
quam  Melotem  vocant.  Ruffìnus  de  Vitis 
Patrum  cap.  9:  Melotem,  qua  est  caprina, 
pellis.  Melotes  pellicea,  in  Reg  u  la  S,  Isi- 
dori  cap.  13.  Vita  S.  Aigulfi  Abbatis  Li- 
ri  nensis  :  Super  quam  (feminam)  B.  Ai- 
gulfi Melotem  xmponentes,  quasi  somno 
evigilans,  coram  omnibus  surrexit.  Vita 
MS.  S.  Mauri  Abbat.  : 

Vidi  Melotam,  dicens,  super  aequora  notam. 

Vita  S.  Fructuosi  Archiep.  Bracar,  n.  4  : 
Melotem  ex  caprinis  pellibus  indutus.  S. 
Eulogius  lib.  1.  Memorial.  SS.  de  Mona- 
ca is  r  Qui  illieo  relictis  urbibus,  et  his 
quee  mundanis  hserent  actibus,  avida  ra- 
piendi  regnum  Dei  cupidine  flagrantes, 
etreumierunt  in  Melotis  et  pellibus  capri- 
nis, egentes ,  angustila  af (lieti.  Melotem 
etiam  S.  Benedicto  tribuit  Gregor.  M. 
lib.  2.  Dial.  cap.  7.  et  ea  caput  operuisse 
indicat,  quod  et  affirmat  Theodemarus 
Abbas  in  Epist.  ad  Carolum  M.  unde 
conficit  Haeftenus  idem  esse  cum  cu- 
culia, quod  prseterea  fìrmat  ex  ordine 
Romano.  Sed  quod  ait  idem  Theodema- 
rus et  Joan.  Hierosolymit.  de  Instit.  Mo- 
nadi, cap. 38.  Melotem  ita  dictam,  quod  ex 
pelle  illius  animantis  facta  esset,  quod 
melos  Graeci,  Latini  taxum  vocant,  jure 
ab  omnibus  improbatur  ;  quam  senten- 
tiam  attigit  etiam  Papias  :  et  ex  eo  Ugu- 
tio,  ubi  de  Melote  :  Est  vero  propria  ad 
operis  exercitium,  fiebat  autem  prius  de 
pelliculis  Melonum,  ut  quidam  existimant, 
unde  et  Melotum  dieta.  Idem  :  Melota  et 
pellibus  caprinis  esse  dicitur,  ex  una  vero 
parte  dependens.  Alii  dicwit  quod  ex  pel- 
libus asperi  taxi,  qui  Melius  dicitur,  fiat, 
unde  Melota  vocatur  :  qua  utuntur  Mona- 
chi  in  jEgypto  propter  asperitatem.  MyjXw- 
tìc  Grseci  pariter  Monachis  non  semel 
adscribunt,  praesertim  jEgyptiacis,  ut  S. 
Athanasius  in  Vita  S.  Antonii  pag.  120. 
et  Palladius  in  Histor.  Lausiaca  cap. 
-38.  48.  70.  83.  88.  Idem  si  ve  alius  Palla- 
dius in  Vita  Ohrysost.  pag.  57,  Editionis 
BigOtiangs  :  Aocéóvres  auT&v  xàc  pj^avràs, 
etc.  MviXwTapta  aliis  dicuntur.  Gloss.  MSS. 
Regise  Cod.  1673  :  Tà  Zippata,  ^XoTapta. 
Vita  S.  Nili  Junior,  pag.  163  :  'Aito-pav-re; 
<ruv  pjXcorapioii;  v.a\  rapiSoXatoic,  etc.  Vide 
Isid.  Orig.  sect.  19.  lib.  19.  cap.  24.  et 
Rosweidum  ad  Paulinum. 

Melotina,  Pellicula  ovina.  Vita  S. 
Guthlaci  cap.  30.  et  Ordericus  Vitalis 
lib.  4.  pag.  539  :  Lutherio  Melotinse,  in 
quo  solebat  orare,  ipsum  circumdedit,  id 
est,  lodice  ex  pelle  agnina. 

T  MELOTHRUM,  M^uepov,  Coloramen- 
tum,  quo  panni  tinguntur.  Est  et  Melo- 
thrum  vitis  alba,  quss  al  iter  psilothrum, 
quia  ejus  fructu  coria  ùiXoGvtou,  id  est, 
pilis  exuuntur,  et  glabra  fiunt.  Vide 
Lexicon  Martinii. 

^  M ELOTUS.  [«  Melotus,  taissons.  » 
(Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic.  n.  23. 
XIII.  s.)J 

*  MELQUEMURUS.  [Morue.  (Gloss.  Lat 
Gali.  Bibl.  Insui.  E.  36.  XV.  s.)] 

*  MEIiSGADA,  Potionis  species,  eadem 
quae  Melita.  Vide  in  hac  voce,  Erchanb. 
episc.  Frising.  Epist.  apud  Pez.  tom.  6. 
Anecd.  part.  1.  col.  77  :  Rogamus  vero  et 
jubemus  ,  qui  spontanea  voluntate  hoc 
jejunium  colere  volueritis,  ut  abstineatis 
vos  a  vino  et  carne  et  meda  et  Mélscada, 
cervisà,  et  de  lacte  et  ovo.  Si  tamen  non 
est  adjectivum  vocis  Cervisa,  ut  quam- 
dam  cerevisiam  alio  liquore  mixtam 
signiflcet. 

j  MELSETTE,  vox  vernacula  ejusdem 
notionis  ac  Mesleia.  Oonstitut.  Sicil.  lib. 
1.  tit.  17  :  Si  quando  in  locis  ipsis,   aut 


circa  ea,  rixast  quss  vulgariter  Melsette 
dicuntur,  injurias,  vìolentias  aut  hujus- 
modi  flagitia  forte  praenoverint  commit* 
tenda,  etc. 

MELUM,  Pomum,  ex  Gr.  MrjXov.  Melum 
cotoneum,  apud  Innocentium  de  Oasis 
literar.  pag.  236. 

Meiarium,  Pomari um  melis  (rìXoi?), 
hoc  est,  malis  consitum,  Wendelìno. 
Lex  Salica  tit.  39.  §  8  :  Si  quis  impotos 
de  Melario  aut  de  pirario  tulerit,  etc.  %  10.  : 
Si  quis  Melarium  aut  pirarium  decorti- 
caverit,  etc.  Sed  hic  potius  ipsae  arbores 
design  ari  videntur,  pomier,  poirier.  Ita- 
lis,  Melario,  est  alveari  um  unde  mei 
eruitur. 

MELUMEN.  Petrus  de  Orescentiis  lib. 
4.  cap.  4  :  Albarica  (vitis)  cum  qua  tin- 
guntur alia  vina,  quae  nimis  Melumen 
timet,  etc,  Ubi  legendum  fulmen,  ex 
veteri  Interprete  Gallico  qui  doubte  moult 
tempeste  et  orage. 

1 1.  MELUS,  prò  Malus,  Gali.  Pommier, 
Italis  Melo.  Leges  Rotharis  ex  Ood.  Es- 
ten, apud  Murator.  tom.  1.  part.  2.  pag. 
41  :  Aut  Melum  alienum  inciderit,  com- 
ponat  prò  unaquaque  arbore  solidum 
unum. 

<»  2.  MELUS,  i,  Cantus,  clamor,  in 
Ecbas.  vers.  341.  Vide  Melos. 

*  MELUS I A,  aliquando  scribit  Stepha- 
nus  prò  malva ,  quaè  malochia  Arabice  vo- 
catur. Glossar,  medie,  Ms.  Simon.  Jan. 
ex  Ood.  reg.  6959. 

*  MEMBORNIA,  Tutela.  Arest.  parlam. 
Paris,  ann.  1272.  in  Reg.  Olim  fol.  57. 
v°  :  Pro  eo  quod  non  habebat  liberos,  qui 
essent  in  Membomia  parentum,  etc.  Vide 
in  Mambumus. 

»  MEMBRACULUM  ,  Involucrum ,  ut 
videtur,  quasi  ex  membrana  ;  unde  leg. 
puto  Membranulum.  Ryth.  satyr.  tom. 
10.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  94  : 

Promisaionis  scissio  presentati»  in  subdolo, 
Verborum  sub  Membraculo  in  mendoso  voluttabro. 

Ubi  Edito res,  f.  Umbraculo.  Vide  mox 
Membr  anula. 

*  MEMBRAGIUM,  Praestatio  ex  membris 
animali  um.  Oharta  ann.  1329.  in  Reg. 
66.  Ohartoph.  reg.  eh.  273:  ltem  fema- 
gium  de  fundecis,  Membragium  earnifi- 
cum  castri  Turonensis.  Alia  Joan.  Trevir. 
archiep.  ann.  1210  :  Vicarius  debet  abbati 
octo  solidos  Tullenses  et  odo  denarios  an- 
nuatim  et  octo  Membra  pecorum*  Reg. 
episc.  Ni  vera.  ann.  1287  :  Pedagium 
aquse...  cum  forchagio,  Membris  anima- 
lium,  etc.  Membra  animalium  occisorum 
in  tota  castellatila  Albigniaci  sunt  epis- 
copi, quolibet  membro  redempto  de  trwus 
denariis.  Vide  Membrum  2. 

1  MEMBRANARIUS,  6t98eponot6c  Gloss. 
apud  Martin.  Qui  membranas  parat. 

1  MEMBRANATIM,  Membratim,  per 
partes.  Gloss.  Lat.  Gr.  ;  Ad  membrana- 

Hm,  Y.WZCL  (jìXoc. 

T  MEMBRANE0,  tv  jatox  vistai;,  Qui  pulsat 
tympanum.  Gloss.  Lat.  Grasc.  MSS. 
Sangerm. 

T  MEMBRANEUS,  Ex  membrana  factus. 
Onomast.  :  Membraneus,  Séppaio?.  Lexi- 
con Martinii.  Codices  Membr  ami  et  char- 
tacei.  in  Leg.  52.  D.  de  Legat.  lib.  3. 

*  MEMBRANUGIUS.  [Parcheminnier. 
(Gloss.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36. 
XV.  sj] 

*  MEMBRANULA,  Membrana,  Oharta. 
Tabul.  S.  Vict.  Massil.  ann.  1035  :  Cum 
donationem  vix  stdbilitam  esse  viheulis 
sacramentalibus  cemamus,  ideo  in  cartis 
et  Membranulis  scribere  dignum  duximus. 
Vide  Membranulum. 

T  MEMBRANULUM,  Membrana,  charta. 
Tabularium  Rothonense  : 


Ad  pr&sentis  et  futura 
;"Etatis  indicium, 
Judicalis  Venetensis 
Presili  Episcopium 
Rothonensis  Abbati® 
Nunc  et  in  perpeluum 
Ut  concessit  Salvatori, 
Hoc  servai  Membranulum. 

MEMBRANUM,  Membrana,  charta,  in 
Lege  Longob.  lib.  1.  tit.  29.  §  1.  [*>  Roth. 
247.]  Suidas  :  rUpyaiJLirivcrì,  ai  (xefigpàvai, 
al  Séppets.  Oharta  Arechis  Ducis  Longob. 
apud  Ughellum  in  Arch.  Benevent.  : 
Per  suum  Membranum  firmitatis  et  abso- 
lutionis,  etc.  Mox  :  Juxta  Membranum 
ipsius  Episcopi.  Adde  pag.  617.  636.  et 
Vitam  S.  Theodardi  apud  Oatellum  pag. 
757.  Vide  Salmasium  in  Hist.  Aug.  pag. 
447.  [**  et  Glossar,  med.  Grsecit.  col.  902.] 

Membranum  Purpureum,  quod  infi- 
citur  colore  purpureo,  in  quo  aurum  et 
argentum  liquescens  patescat  in  literis, 
Isidoro  lib,  6.  Orig.  cap.  11.  Hieronymus 
in  PrsBfat.  in  Job  :  Habeant  qui  volunt 
veteres  libros,  vel  in  Membr anis  purpu- 
reis  auro  argentogue  inscriptos,  etc.  Idem 
Epist.  :  Inficiuntur  Membranas  colore 
purpureo,  aurum  liquescit  in  literas,  gem- 
mis  codices  vestiuntur  ,  etc.  Theonas 
Episcopi) s:  Veteres  item  codices  prò  indi- 
gentia  resarciri  procuret,  ornetque  non 
tantum  ad  super stitiosos  sumptus,  quan- 
tum ad  utile  ornamentum,  itaque  scribi 
in  purpureis  membr  anis,  et  literis  aureis 
totos  codices  ,  nisi  specialiter  Princeps 
demandaverit  ,  omnia  tamen  *  G&sari 
grata®,  maxima  cum  obedientia prosegue- 
tur.  [Edius  Stephanus  in  Vita  S.  wil- 
fridi  cap.  16  :  Quatuor  Evangelia  de  auro 
purissimo  in  Membranis  de  purpuratis 
coloratis  prò  animai  suae  remedio  scribere 
jussit.  Ubi  forte  legendum  de  purpura.] 
Chron.  Fontane Uense  cap.  16  :  Quatuor 
Evangelia  in  Membrano  purpureo  ex 
auro  scribere  jussit  Romana  litera...  Lec- 
tionarium  etiam  in  Membrano  purpureo 
argenteis  scriptum  literis  omatumque 
tabulis  eburneis. 

*  MEMBRARE,  Instruere,  ornare,  Gali. 
Garnir.  Lit.  remiss.  ann.  1352.  in  Eeg. 
81.  Chartoph.  reg.  eh.  355:  Item  unam 
zonam  de  serico  Membratam  de  argento 
et  esmaudis.  Alise  ann.  1366.  in  Beg.  99. 
eh.  1  :  Cepit  duas  zonas  de  serico,  argento 
stofatas  et  Membratas,  et  plures  alias  res 
et  bona. 

1  MEMBRARI,  Per  membra  formari. 
Oensorinus  de  Die  Nat.  cap.  11  :  Quinque 
et  triginta  diebus  infans  Membratur. 

*  MEMBRATIUS.  [Factor  pergameni. 
Dief.] 

7  MEMBRELLUM,  Parvum  membrum. 
Egilwardus  in  Vita  S.  Burchardi  Episc. 
Wirtzib.  siculo  3.  Bened.  part.  1.  pag. 
709:  Ideoque  luce  clarius  constai  opera 
pretium  esse,  quandoquidem  utrìusque 
meritis,  si  veractter  et  digne  membris  ut 
potè  Membr  ella  congloriamur,  etc. 

MEMBROSITAS  ,  Membr orum  magni- 
tudo. Ugutioni  et  aliis.  [Membr u,  mem- 
brosum  et  corpulentiorem  virum  vocat 
le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

Agamenon  qui  estoit  Rois, 

Et  Due  et  maistre  des  Grecois, 

Fu  grana,  merveilleus  et  Membrus.] 

1.  MEMBRUM,  prò  Membrana,  inter- 
dum  usurpatum  docet  Salmasius  ad 
Hist.  August.  pag.  157. 

2.  MEMBRUM.  Chronicon  Besuense 
pag.  689:  Dedit  S.  Petro  Besuensi  man- 
sum...  singulis  annis  nummos  12.  duoque 
Membra ,  sive  duas  gallinas  in  Natale 
Domini  persolventem.  Tabularium  Oon- 
chensis  Abbat.  in  Ruthenis  Oh.  44  :  Et 
donai  de  censiva  9.  denarios  Pogesos,  et 


MEM 


MEM 


MEM 


335 


ad  Calendas  duos  Membros,  etc.  Mox  :  In 
alia  appendaria  vallenca  de  censum  4. 
denanos  Pogesos,  et  unum  Membrum,  et 
una  emina  de  vino,  etc,  Ch.  151  :  Quatuor 
sestarios  de  civaia,  et  4.  Membros  de  por- 
co*, etc»  Tabu] ari um  Prioratus  Dominae 
in  DeJphinatu  :  Ad  Natale  Domini  aite- 
rum  receptum  de  4.  Membris  de  carne, 
etc.  Fol.  108  :  De  manso  in  villa  Navisia 
servitium  per  Kalendas  4.  Membra  de 
carne,  et  4.  panes,  etc.  Ubi  membrum 
idem  valet  quod  perna. 

Membra  Volatilia,  Qusb  motum  ha- 
bent.  Leges  Opstal bornie®  cap.  18  :  Mu- 
tilationes  Membrorum  volatilium,  ex  indi- 
gnatione  factas,  utpote  oculorum,  pedum, 
manuum  vel  labrorum,  punianlur,  sicut 
de  homicidii$  est  pr&missum. 

Vita  et  Membrum  :  Formula  usitata 
in  hominiis,  qua  vassallus  domino  cavet, 
ne  vita  ei  eripiatur,  aut  in  membris 
laedatur,  curam  praecipuam  se  adhibitu- 
rum.  Éegestum  Tolosanum  Camerae 
Comput.  Paris,  fol.  1.  et  alibi  passim  : 
Omnia  servitici  quse  fidelis  vassallus  tacere 
débet  bono  domino  suo  fideliter  exhibendo, 
et  specialiter  vitam  et  Membrum  vobis 
per  solennem  stipulationem  bona  fide 
promitto,  et  inde  ligium  homagium  vobis 
facio,  etc.  [Vide  Hominium.] 

T  Membrum,  Pars  alteri us,  vel  quod 
ab  alio  dependet.  Charta  ann.  1442.  apud 
Madox  Formul.  Anglic.  pag.  147  :  Mane- 
rium  de  Rakell  cum  omnibus  suis  Mem- 
bris et  pertinenciis  suis.  Ibidem  non 
semel  occurrit,  Hinc 

Membrum  Loriche,  Pars  feudi  loricae, 
atque  ut  definitur  in  veteri  Jure  muni- 
cipali Norman niae  MS.  1.  part.  sect.  3. 
cap.  23  :  Memore  de  fieu  de  Hauàerc  est 
Vuitisme  partie  del  fieu  de  Hauberc,  et 
toutes  les  autres  parties  qui  sont  contenues 
sous  le  menoor  Membre,  si  come  la  sep- 
tisme  partie  de  la  sisisme,  et  ces  autres 
ensuivantes.  In  nova  Consuetudine  art. 
336.  et  360.  licet  feuda  omnia  nobilia 
dividi  non  possi nt,  si  f emiri ae  tantum 
haeredes  supersint,  feuda  loricae  in  ter 
eas  dividi  possunt  usque  in  octo  partes, 
quae  Membra  loricae  appellantur,  [atque 
teneri  per  Membrum  lorica  dicuntur,  ut 
habet  Charta  Philippi  Pulcri  Reg.  Frane, 
ann.  1308.  tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag. 
1197. J  eoque  casu  habet  unumquodque 
membrum,  j  us  cu  rise,  usagium,  jurisdic- 
tionem ,  et  gagium-plegium.  Charta 
Philippi  Augusti  Regis  Frane,  ann. 
1218  :  Exceptts  boscis  et  feodis  loricae  et 
Membris  feodorum  loricae,  etc.  in  Herou- 
valliano  Regesto  fol.  176.  [Vide  Feudum.] 

*  Hinc  Tenirpar  membre  dicitur,  cum 
feudum  inter  plures  dividi  tur.  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1298.  in  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  42:  Les  fiez  et  les 
arrerefiez  de  la  chastelerie  d'Eureues 
(Evreux)  tenuz  par  Menbre  ou  par  demi 
Menbre,  ou  par  baronnie,  ou  en  autre 
maniere  nu  a  nu  du  conte  d'Eureues. 

*MEMBRUS,  Membrana.  Testam.  re- 
gina Mafaldae  ann.  1256.  tom.  1.  Probat. 
hist.  geneal.  domus  reg.  Portug.  pag. 
31  :  Item  mando  monasterio  fratrum  Prae- 
dicatorum  de  Portu..,  ducentos  Membros 
veteres  de  illis,  quos  debent  mihi  domnus 
Silvester  de  Portu  de  Eiris  et  Pelagius 
Joannis,  frater  Dominici  Joannis  capei' 
lani  mei,  ad  libros  armarii,..  Item  fratri- 
bus  Minoribus  de  Portu  centum  Membros 
veteres ,  quos  mihi  debet  Steph.  Bordallus 
de  Portu.  V.  Membrum  1  et  2. 

MEMENTO,  Pars  Canonis  Ecclesiastici, 
in  qua  mentio  fìt  vivorum  et  defuncto- 
rum,  qu»  incipit  ab  hac  voce.  ICharta 
ann.  1427.  apud  Lobinell.  tom.  5.  Hist. 
Paris  pag.  697  :  In  suo  Memento  Miss» 


kabeat  specialem  memoriam  dicti  funda- 
toris,]  Archi  treni  us  lib.  3.  cap.  22  ; 

Item  in  eodem  ortusque  sui  natura  Memento 
Nemo  suos  habeat  odio,  etc. 

Vulgaris  loquendi  formula. 

MEM  IN  ERE,  prò  Meminisse.  Ch  ro  de- 
gang us  Metensis  Episcopus  in  Regula 
Canoni  cor.  cap.  56  :  Meminere  debent 
Canonici  quod  nec  Davide  sanctiores,  nec 
Salomone  sapientiores  possunt  esse. 

1  MEMINITUS,  Praefatus,  cujus  facta 
mentio.  Charta  Adefonsi  Reg.  Hispan. 
ann.  1094.  apudMarten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  548  :  Dono  et  off  ero  adipsum 
atrium  jam  Meminitum,  alterum  monas- 
terium  de  Penna-fidel,  cum  suas  hseredi- 
tates  ad  integrum. 

1  MEMORAGULUM  ,  Monumentimi. 
Apuleius  in  Apolog.  pag,  mihi  497  :  Non 
inducat  in  animum,  verum  esse  quod 
dixi,  me  santissime  tot  sacrorum  signa 
et  Memor  acida  custodire. 

1  MEMORALE,  Instrumentum,  quo  in- 
quisì tiones  jurid icae  praecipiuntur.  Sta- 
tuta  Eccl.  Bajocens.  ad  calcem  libri 
Johan.  Abrinc.  de  Offlc.  Ecclesiast.  pag. 
4  :  Nam  quidam  falsis  nominibus  nuncu- 
pantes  obligatoria  instrumenta,  et  quitta- 
torta,  Memor  alia  et  mandata  contra  alios 
impetrante 

*  MEMORALIS,  prò  Memorabilis,  in 
Hist.  invent.  corp.  S.  Baudelii  ann.  878. 
inter  Instr.  tom.  o.  Gali.  Christ.  col.  168  : 
Inter ea  accidit  ut  Memor alis  Gothorum 
princeps  Bernardus...  idem  monasterium 
adventaret,  etc.  Ubi  Memorabilis  edidit 
Menardus  inter  Probat.  tom.  1.  Hist, 
Nem.  pag.  3.  col.  2. 

MEMORALI  US,  Actuarius,  uTuoiwjTOYpa- 
q>oc,  in  Gloss.  Graec.  Lat. 

MEMORAMENTUM  ,  Monimentum,  in 
Glossar.  Isonis  Magistri. 

MEMORANDA,  Adversaria,  Gallis,  Me- 
moires.  Monasticum  Anglic.  tom,  2.  pag. 
803  :  Vobis  mandamusquod  ai  per  registra, 
rotulos,  et  Memoranda  vestra,  aut  alio 
modo  legitimo  vobis  constare  poterit,  etc. 

1  MEMORAR!,  prò  Meminisse.  Notitia 
judicati  prò  Ecclesia  Gerundensi  tom. 
3.  Concil.  Hispan.  pag.  143  :  Memorati 
sumus,  ubi  nos  Dominus  per  divina  pr&- 
cepta  admonuit  dicens  :  Diligite  justitiam 
qui  judicatis  terram. 

*  Nos  tris  Membrer,  eodem  sensu,  f.  ab 
Italico  Membrare,  recordar i.  Assis.  Hie- 
ros.  cap.  52  :  Parce  que  on  ne  seroitpas 
Membrant  que  le  clam  fut  qu'on  auroit 
fait  autrefois  de  lui,  que  mémoire  d'ome 
est  mout  escoloriant.  Chron.  Frane,  ad 
ann.  1296.  apud  D.  Le  Beuf  tom.  1.  Dis- 
sert.  pag.  clv.  : 

Et  cele  année,  si  coiti  mei  Membre, 
Furenl  les  iaues  grana  en  Deeembre. 

1  MEM0RAT0RIA ,  Idem  quod  mox 
Memor atorium.  Placitum  ann.  999.  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  499  :  Et 
ideirco  hanc  brevem  Memoratoriam  de 
praecepto  supra  dicti  Imperatori*  (Ottonis) 

et  consensu  domni  Apostolici fecimus 

Abbati  Hugoni.  Ibid.  col.  502  :  Sic  nam- 
que  finitum  est  ;  unde  prò  futura  memo- 
ria futuroque  testimonio  et  cautela,  nane 
brevem  Commemoratoriam  praedictus  Im- 
perator....  scribere  pr&cepit. 

MEMORATORIUM,  Notitia,  breve  reme* 
moratorium.  Leo  Ost.  lib.  1.  cao.  47  :  Non 
autem  videri  superfluum  est,  si  hoc  loco 

Memoratorium  quod  praadicti  Abbatis 

studio  gestum  reperimus  de  rebus  et  cellis 
kujus  Monasterii...  annectimus.  [Placi- 
tum ann.  999.  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  508  :  Et  post  solutam  pcenam 
hoc  breve  Memoratorium  in  omni  robore 


firmitatis  permaneat.  Vita  S.  Ansegisi 
saec.  4.  Bened.  part.  1.  pag.  639  :  Memo- 
ratorium, qualiter  domnus  ac  venerabilis 
Ansegisus  Abbas  disposuit  vestimenta  et 
calciamenta,  etc]  Vide  Breve  rememora- 
torium,et  Notitia.  Alìud  sonat  in  Vita 
S.  Licinii  Episc.  Andegav.  n.  24  :  Praece- 
pit  ante  se  memoratum  leprosum  adda- 
cere,  et  de  cibo  suo  reficere,  et  post  com- 
pletum  Memoratorium  eum  sibi  presen- 
tavi: peracto  autem  Completorio  tota 
nocte,  etc.  Ubi  vide  tur  sumi  prò  Com- 
pletorio. 

MEMORIA,  Monumentum,  sepulcrum, 
lAVYjjietov.  Festus  :  Monumentum  est  quod 
mortui  causa  ssdificatum  est,  et  quidquid 
ob  memoriam  alicujus  factum  est ,  etc. 
Florentinus  JC.  :  Monumentum  genera- 
liter  res  est  ìnemorise  causa  in  posterum 
prodita,  in  qua  si  corpus,  vel  reliquise  in- 
ferantur,  fiet  sepulcrum.  S.  Hieronym. 
in  cap.  22.  Esaìae  :  Quod  non  tam  taber- 
naculum  et  domus,  quam  sepulcrum  et 
Memoria  appellandum  est.  S.  August.  de 
Cura  prò  mortuis  gerenda  cap.  4  :  Non 
ob  aliud  vel  Memorile  vel  monumenta 
dicuntur  ea  quae  insignita  fiunt  sepulcra 
mortuorum,  nisi  quia  eos  qui  viventium 
oculis  morte  subtracti  sunt,  ne  oblivione 
etiam  cordibus  subtrahantur,  in  Memo- 
riam revocant ,  et  admonendo  faciunt 
cogitari  :  nam  et  Memorise  nomen  id 
apertissime  ostendit,  et  monumentum,  eo 
quod  moneat  mentem,  id  est,  admoneat, 
nuncupatur,  etc.  Idem  in  Ps.  48  :  Pompa 
est  funebris,  excipitur  sepulcro  pretioso, 
involvitur  pretiosis  veslibus ,  sepelitur 
unguentis  et  aromatibus,  deinde  Memo- 
riam qualem  habet,  quam  marmoratam  ? 
vivit  in  ipsa  Memoria  ille  ubi  mortuus 
est.  Infra  :  Quando  cogitat  sibi  Memoriam 
marmoratam  aut  exsculptam  facere,  quasi 
de  domo  seterna  cogitat,  quasi  ibi  maneat 
ille  dives.  Vide  eumdem  lib.  22.  de  Civit. 
Dei  cap.  10.  [S.  Paulinus  Epist.  32.  ad 
Severum  :  Prospectus  vero  basilicae  non, 
ut  usitatior  mos  est,  Orientem  spectat,  sed 
ad  domini  mei  B.  Felicis  basilicam  perti- 
net  Memoriam  ejus  aspiciens.  Adamnan. 
de  Locis  Sanctis  lib.  2.  saeculo  3.  Bened. 
part.  2.  pag.  513  :  Trium  quoque  f emina- 
rum  viliores  et  minor es  Memonas  ibidem 
adspexit  Arculfus.]  Vetus  Inscriptio  : 
Servilius  Troilus  se  vivo  comparava  Me- 
moriam sibi  et  suis.  Alia  :  Comparaverunt 
sibi  Memor ias  duas.  Occurrit  non  semel 
in  aliis  vett.  Inscrizioni  bus.  Vitalis 
agrimensor  :  In  aliis  locis  Memoriam  in 
finem  constituimus.  Ita  apud  S.  Athana- 
sium  in  Vita  S.  Antonii  cap.  3.  \pfì\v.aL  prò 
sepulcro  sumitur,  ut  {Avviai,  in  Novel. 
Justin.  135.  cap.  3.  Vide  S.  Hieronym. 
Epist.  17.  sub  finem. 

Memorile,  dieta  praesertim  Christianis 
Oratoria,  in  quibus  reconduntur  Sancto- 
rum  corp  ora  ;  interdum  ipsa  reliquia - 
rum  conditoria.  Lucifer  Calaritan.  lib. 
2.  prò  S.  Athanasio  pag.  112.  1.  Edit.  : 
Cum  sis  Memorias  Beatorum  Martyrum 
instaurans.  S.  Augustin.  lib.  10.  contra 
Faustum  Manie haeum  cap.  21  :  Popu- 
lus  Christianus  Memorias  Martyrum 
religiosa  solennitate  concelebrat ,  et  ad 
excitandam  imitationem,  et  ut  meritis 
eorum  consocietur  atque  orationibus  adju- 
vetur  :  ita  tamen  ut  nulli  Martyrum,  sed 
ipsi  Deo  Martyrum  sacrificemus,  quamvis 
in  Memoriis  Martyrum  constituamus  alta- 
ria.  Consultatio  Zachaei  1.  1.  cap.  18  : 
Non  tamen  Deus  Dicitur,  cujus  effigies 
salutatur,  nec  adolentur  thure  imagines, 
aut  colendae  aris  superstant,  sed  Memorise 
prò  meritis  exponuntur,  ut  exemplum 
factorum  probabilium  posteris  praestent, 
aut  prsesentes   prò    abusione  castigeni. 


336 


MEM 


MEM 


MEM 


Paulinus  Epist.  13  :  Ipsum  tempus  ante 
meridiem  in  votis  nostris,  quorum  cura 
veneramus,  per  Apostolorum  et  Marty- 
rum  sacras  memorias  consumentes.  Itine- 
rarium Hierosolymit.seu  Burdegalense  : 
In  Therebinto  Cebron  mil.  VII.  ubi  est 
Memoria  per  quadrum  ex  lapidibus  mirae 
pulcritudinis,  in  qua  positi  sunt  Abraam, 
Isaac,  Jacob,  etc.  [Concilili  m  Bracar,  in- 
ter  Hispan.  tom.  2.  pag,  190  :  Barbarsi 
gentes  aevastant  untversam  Hispaniam, 
tempia  evertunt,  servos  Christi  occidunt 
in  ore  gladii,  et  Memorias  Sanctorum, 
ossa  ,  sepulcra  ,  cosmeteria  profanante 
Utuntur  passim  Scriptores,  Acta  mar- 
tyrii  S.  Saturnini  in  Prologo  et  cap.  3. 
n.  16.  Gregor.  Turon,  lib.  1.  Miracul. 
cap.  27.  Aimoinus  lib.  1.  de  Mirac.  S. 
Bened.  cap.  28.  29.  Adamnanus  de  locis 
SS.  1.  2.  cap.  10.  Lupus  Ferrariensis  in 
Vita  S.  Maximi  Trevir.  cap.  6.  Fulcui- 
nus  de  Gestis  Abbatum  Lobiensium 
cap.  38.  Vita  S.  Walarici  cap.  29.  n.  39. 
Anastasius  in  Vitis  PP.  pag.  3.  Liber 
Miracul.  S.  Leutfredi,  Rudolph us  in 
Vita  S.  Liobae  cap.  24.  25.  Lib.  1.  de  Mi- 
rac. S.  Dionysii  cap.  5.  etc.  Adde  Bal- 
duinum  ad  Optatum  pag.  100.  1.  Edit. 

1  Memoria.,  Ecclesia,  sacellum. 
Charta  ann.  1046.  ex  Archi  vis  S.  Victo- 
ris  Massil.  :  Cedimus  quippevel  condona- 
mus  prasdicto  nostro  Redemptori  ejusqxie 
almas  Genitricis  Memorias.  Vita  S.  Lio  ose 
saeculo  3.  Bened. part.  2.  pag.  257  :  Eccle- 
sia augustius  aedificata....  ossa  ejus  trans- 
tulit,  et  in  australi  porlicu  juxta  Memo- 
riam  S.  Ignatii  martyris  posuit.  Aimoi- 
nus de  Miracul.  S.  Benedicti  saec.  4. 
Bened.  part.  2.  pag.  373  :  Domum  emtam 
ceram,  juxta  prasostensam  visionem,  ad 
Memoriam  inclitas  Virginis  Mariae  defe- 
rens,  etc, 

1  Memoria,  Altare.  Vita  S.  Bertulfì 
Abb.  Renticens.  saec.  5.  Bened.  part.  1. 
pag.  59  :  In  Élandiniensi  namque  ecclesia 
Memoriam  fidelium  defunctorum  cons- 
truxit  fidelium  vivorum  industria. 

)  Memoria,  Loculus,  in  quo  Reliquiae 
alicujus  Sancti  recondita}.  Miracula  S. 
Lande  berti  Episc.  Traject.  saec.  3.  Be- 
ned. part.  1.  pag.  80  :  Dignam  ex  praspa- 
raverunt  mansiunculam,  quas  opere  arti- 
ficum  mirabili  et  copiosa  mole  auri  et 
argenti  et  gemmarum  et  lapidum  pretio- 
sorum....  fabricata  est.,.:  Ibique,  ut  dece- 
bat,  urbana  et  venerabilis  mirifica  Memo- 
ria hssc  prasgrandi  ecclesia  composila  est. 
Ubi  de  loculo  sermonem  Aeri  ex  eo  pro- 
bat  Mabillonius,  quod  in  primo  Trium- 

Sho  ejusdem  Sancti  Obertus  Episcopus 
lemoriam  B.  Martyris  in  quo  jacébant 
sacratissimse  ejus  Reliquia,  auro  cooper- 
tum  excrustasse  dicitur. 

1  Memoria,  dicitur  de  qualibet  re  ausa 
Sancto  alicui  in  usu  fuit,  v.  g.  de  ia- 
culo. Translat.  S.  Launomari  Abb.  Cur- 
bionens.  saec.  4.  Bened.  part.  2.  pag. 
248  :  Missi  eo  monachi  secum  deferunt 
gloriosi  baculum  Confessoris....  Atnequis 
tgnoraret  istam  Sancii  Memoriam  suas 
inesse  ecclesia ,  superpositus  altari  rei 
fidem  exhibébat. 

Memorle,  Exequise.  Provinciale  Can- 
tuar.  Eccl.  1.  3.  tit.  14  :  Peractis  a  viris 
Ecelesxasticis  mortuorum  Memoriis,  etc. 
[Synodus  Limensis  tom.  4.  Concil.  His- 
pan. pag.  754:  Quod  in  oblationibun  et 
Memoriis  quas  prò  defunctis  fiunt  non 
apponantur  sacci  palearum  nec  lagenas 
aquae,  vel  alias  res  quas  in  specie  non  com- 
pteant.] 

Memorile,  Anniversarii  Sanctorura 
dies,  seu  festa.  Joannes  Hierosolymita- 
nus  lib.  3.  in  Stratagemata  B.  Job.  : 
Propterea  et  Memorias  Sanctorum  faci- 


mus,  et  parentum  nostrorum  vel  amico- 
rum  in  fide  morientium  devote  Memoriam 
agimus,  eie.  Anastasius  Bibliothec.  in 
Histor.  Eccles.  :  Festus  Senator  urbis 
Romae  missus  ad  Anastasium  propter 
quasdam  civiles  utilitates, Memorias  sanc- 
torum Apostolorum  festivitate  majori 
petiit  celébrari. 

*  Memoria  Victoria,  Tropaeum,  Gali. 
Trophée,  Lib.  de  Mirabil.  Romae  ex  Ood. 
reg.  4188  :  Date  michi  xxx.  milia  sexter- 
nas ,  et  Memoriam  victorias  michi  fa- 
ciett8j>ost  peractum  bellum. 

*  Memoria,  Commemoralo  alicujus 
sancti  in  officio  ecclesiastico.  Stat.  S. 
Capei.  Bitur.  ann.  1407.  ex  Bibl.  reg.  : 
Benedicamus  dicetur  a  vicario  hebdoma- 
dario  in  sua  sede,  et  ver  siculi  Memoria- 
rum,  et  etiam  habebit  ibidem  incipere  an- 
tiphonam  Memoriarum. 

Sanctus  Memorle.  Magno  de  Notis  : 
SC.  MM.  sanctas  memorias.  Epitaphium 
in  Cathedrali  Ecclesia  Vasionensi  :  f 
Rie  in  pace  requiescit  Sanctae  Memorias 
Eripius  Pbr.  qui  vixit  ans.  XXVII  mens. 
X.  d.  XVIII.  db.  VI  IL  KL  Februar.  P.  C. 
iterum  Agapiti  V.  C.  Conss.  4.  Coin mo- 
nitori um  Marii  Mercatoris  %  1  :  A  quo- 
dam  Paulino  Diàcono  Sanctas  Memorias 
Ambrosii  Mediolanensis  Episcopi,  etc. 
Vide  Ughelium  tom.  4.  Ital  Sacrae  pag. 
948.  et  1052.  Bonas  Memorias.  Aliud  Epi- 
taphium :  Obiit  bon.  M.  Cosar ia  medium 
noct.  D.  Dominico  inlucescente  VI.  Idus 
Decembr.  quatragies,  et  VI.  P.  C.  Basilii 
junioris  v.  CC.  ann.  XII  reg.  domini 
Childeberti  Reg.  Indict.  quinta.  Adde 
Joannem  Sponum  in  Antiquitatibus 
Lugdun.  pag.  48.  49.  66.  74.  201.226. 
Beatas  Memorias.  Marius  Mercator  lib. 
subnotat.  cap.  9  :  Sanctas  ac  beatas  Memo- 
rias Augustini  Episcopi ,  eie.  Perenni* 
Memorias,  Constantinus  M.  de  Constan- 
tio Patre,  in  1.  6.  Cod.  Th.  de  Cohort. 
(8,  4.)  Maxap (oc;  |iv^{it)?,  de  eodem  Au- 
gusto, apud  S.  Athanasium  in  Epist.  ad 
Constantium.  Triumphalis  Memorias,  in 
1. 1.  Cod.  Si  nuptiae  ex  rescripto  petan- 
tur,  et  (3,  10.)  in  Collat.  3.  Carthagin. 
cap.  ult.  Venerobilis  Memorias ,  apud 
Facundum  Hermianensem  lib.  4.  cap.  4. 
Augustas  Memorias1  apud  eumdem  lib.  12. 
cap.  3.  de  Marciano  Imp.  Principalts 
Memorias,  in  Diurno  Romano  pag.  36. 
de  Theodosio  Imperatore.  Clarissimas 
Memorias.  Magno  de  Notis  :  C.  M.  V. 
clarissimas  Memorias  vir.  Vide  1.  1.  Cod. 
Th.  de  annona  et  trib.  (11, 1.)  1. 14.  de 
Navicular.  (13,  5.)  Illustris  memorias , 
apud  Willelm.  Tyrium  lib.  5.  cap.  23. 
lib.  20.  cap.  3.  lib.  21.  cap.  1.  lib.  22.  cap. 
10.  Spectahilis  Memorias,  in  leg.  45.  de 
Haeretic.  (16,  5.)  Admirabilis  Memorias, 
apud  Vigilium  Tapsensem  pag.  558. 
Felicis  Memorias,  apud  Victorem  III.  lib. 
1.  Dial.  Apostolica  Memorias,  de  Summo 
Pontifice,  in  Epist.  9.  Hadriani  II.  PP. 
Hilaris  Memorias,  de  Gui Delmo  de  Cam- 

Sellis  Episcopo  Catalaunensi ,  apud 
ohan.  Sarisber.  lib.  3.  Metalogic.  cap. 
9.  Bonas  et  jucundas  recordationis,  apud 
eumdem  Epist.  39. 

*  Beat.e  Memoria  Pipinus  rex  dici- 
tur a  Carolo.  M.  in  Charta  ann.  679. 
tom.  5.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  717. 
Ita  et  Ludovicus  VI.  in  Ch.  Ludov.  Jun. 
ann.  1138.  ex  Reg.  122.  Chartoph.  reg. 
ch.  240.  Divas  ac  felicis  Memorias  Henri- 
cus  I.  rex  Frane,  in  Ch.  Phil.  I.  ejus 
filii  ann.  1075.  ex  Chartul.  S.  Magi.  ch. 
12.  Excellenlissimas  memorias  Alphonsus 
rex,  in  Charta  ann.  1211.  tom.  1.  Probat. 
hist.  geneal.  domus  reg.  Portug.  pag. 
12.  Liberalis  memorias  Stephanus  avun- 
culus  Manassis  episc.  Aurei,  in  Ch.  ann. 


1150.  Inter  Instr.  tom,  8.  Gali.  Christ 
col.  510.  Magnae  memorim  Henricus  dux 
Brabantise,  in  Ch,  ann.  1267.  ex  Cod. 
reg.  10197.  2,  2.  fol.  35.  r°.  Personne  de 
grant  Mèmoire  feu  maistre  Guillaume  de 
S.  Germainf....  procureur  general  du  roy 
nostre  seigneur,  in  Charta  ann.  1389.  ex 
Reg.  138.  ch.  28.  Meritas  recordotionis  S. 
Ludovicus,  in  Arest.  ann.  1306.  ex  Reg. 
Olim  parlam.  Paris.  Perhennis  recorda- 
tionis,  inclitissimas  et  divas  memoriae  Hen- 
ricus V.  rex  Angl.  in  Ch.  Henr.  VI.  ex 
Cod.  reg.  8887.  4.  fol.  97.  v°.  Persuavis 
memorias  Amolfus,  Carolomanni  filius, 
in  Mirac.  S.  Emmer.  tom.  6.  Sept.  pag. 
499.  col,  1. 

Neque  tantum  istae  formulae  de  mor- 
tuis  usurpata?,  sed  etiam  de  supere  ti  ti - 
bus,  ut  apud  Eddium  Stephanum  in 
Vita  S.  Wilfridi  cap.  21  :  Porro  beatas 
Memorias,  odhuc  vivens  gratta  domini, 
Arco  Episcopus,  etc.  Cui  scilicet  librum 
suum  dedicat.  Adde  cap.  53.  61.  Un  de 
vero  eae  ortae  formulae,  docet  Goarus  ad 
Eucholog.  pag.  144.  [«*  Vide  Marin. 
Diplom.  papyr.  num,  75.  not  13.] 

*  Alia  simul  collecta  in  hanc  rem 
exempla  videsis  in  Dissertatione  de  For- 
mulis  Bonas  memorias,  Pias  memorias, 
edita  tom.  9.  Opusculorum  philolog.  ab 
Ignat.  Maria  Como  publicatorum  Vene- 
tiis  ann.  1733. 

*  Memoria,  Scriptum  summarium, 
quod  rerum  actarum  memoriam  reno- 
vat;  unde  quaedam  Camerae  Computo- 
rum  regesta,  Mémoriaux  appellata.  Inst. 
Cam.'  Oomput.  Paris,  ann.  1383.  tom.  7. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  42.  art.  24  :  In 
tertio  libro  scribantur  et  registrentur  Me- 
morias, acta  et  gesta  in  dieta  Camera 
Compotorum. 

*  Memoria,  Sensus,  Gali.  Sentiment, 
esprit,  sens,  alias  Mémoire.  Lit.  remiss, 
ann.  1381.  in  Reg.  120.  Chartoph.  reg. 
ch.  49  :  Johannes  Condaez....  percussit 
cum  tigone  atrociter  super  capud  ipsum 
Johannem  Molnerii,  sanguinis  unda  non 
modica  profluente  ac  in  terram  decur- 
rente,  ita  quod  capucium  ipsius  Johannis 
Molnerii  fuit  ex  ilio  ictu  Ugonisruptum  in 
quatuor  partes,  et  ipse  Johannes  Molnerii 
maximo  timore  fere  Memoria  privatus.... 
Dictus  Johannes  Molnerii  videns  tot  an- 
gustiai, licet  graviter  percussus  ac  vulne- 
ratus  Memortaque  fere  privatus  fuisset, 
ut  jam  dictum  est,  arripuit  fugam.  Pro- 
log, in  Mirac.  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag. 
39Ì  :  Ceus  qui  estoient  hors  de  leur  Mé- 
moire, etc.  Mémoire,  Pars  capi  ti  s  a  versa 
nuncupatur,  in  aliis  Lit.  ann.  1455.  ex 
Reg.  187.  ch.  145:  Icéllui  Pradel  getta 
une  pierre  à  Vencontre  dudit  Estienne, 
qui  estoit  encliné  vers  terre,  et  lui  en  bailla 
sur  la  Mémoire  de  la  teste,  et  lui  en  fist 
une  grant  piate. 

T  Memoria,  Litis  judicandae  instruc- 
tio,  ordinatio,  Mémoire.  Regestum  Par- 
lamenti ann.  1452.  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  455  :  Quod  dictas  Me- 
morias seu  scripturas  per  modum  Memo- 
riarum processui  principali  jungerentur. 
Vide  Metnorialia. 

j  MEM0RIACUS,  Qui  memoriam  con- 
servat  et  ab  oblivione  vindicat.  Prologus 
MS.  Vitae  S.  Samsonis  Dol.  :  Hasc  paucis- 
sima  admodum  verba  Memoriacis  litteris 
tradere  conatus  sum. 

MEMORIALE,  Idem  quod  Memoria, 
Monumentum ,  sepulcrum.  Ordericus 
Vitaiis  lib.  7.  pag.  648  :  Memoriale  ejus 
super  ipsam  ex  auro  gemmis  mirifice 
constructum  est,  et  epitaphium  hujusmodi 
literis  aureis  comiter  exaratum  est.  Utitur 
et  lib.  8.  pag.  663.  [Johannis  Iperii 
Chron.  S.  Bertini  part.  12.  apud  Marten. 


MEM 

tom.  3.  Anecd.  col.  613  :  Memoriale  vero 
ejus  (Bai duini)  sive  tumbam  solemnem 
8latuerunt,  et  altam  ex  sere  fabrefactam 
et  auratam  cura  cruce  desuper  posila  et 
affixa,  qum  adhuc  hodie  sofemnis  et  ho- 
nesta  durat,  Anniversarium  autem  ejus, 
etc] 

1  Memoriale,  Diploma,  charta,  noti- 
tia.  Litterae  PhiJippi  I.  Reg.  Frane,  ann. 
1082.  tom.  2.  Histor.  Eccl.  Meldens.  pag. 
15  :  Et  ut  hoc  largitionis  donum  et  cori" 
cessio  nostra  firma  et  inconcussa  perma- 
neat.  Memoriale  istud  inde  fieri,  et  nostri 
nominis  caractere  et  sigillo,  prsesenlibus 
depalatio  nostro,  quorum  nomina  subti- 
tulata  sunt,  signan  et  corroborari  praeci- 
pimus.  Vide  Memor  atorium. 

|  Memoriale,  Index,  syllabus.  Epi- 
tom.  Constit.  Eccl.  Valent.  tom.  4.  Con- 
ci 1.  Hispan.  pag.  147  :  Per  archiverios 
Capituli  fiat  unum  Memoriale  omnium 
negotiorum  ecclesia. 

Memoriale,  Memoria.  Gesta  Regum 
Fr ancor,  cap.  1  :  Cceperuntque  edificare 
civitatem  ób  Memoriale  eorum,  appella- 
runtque  Sicambriam,  id  est,  in  eorum 
memoriam.  Charta  Hugonis  Capeti  Re- 
gis  prò  Monast,  Fossatensi  in  ejusdem 
Monasterii  Tabul.  fol.  13:  Nostrum  Me- 
moriale conjugisque  mese  seu  filii  nostri 
Roberti  Regis  ac  consortis  regni  nostri 
setemaliter  fundendo  prò  nobis  preces 
inibi  habeatur. 

*  MEMORIALE  Collectarum,  Tabu- 
la public»,  in  quas  referebantur  col- 
lationes,  tributa.  Stat.  Bonon.  ann. 
1262.  tom.  III.  pag.  311  :  Quod  de  libris 
Collectarum  et  Condempnationum  fiant 
duo  Memorialia.  In  aliis  codici  bus  eorun- 
dem  Statutorum  eodem  intellectu  usur- 
natur  vox  Abecedarium  :  De  Abecedariis 
faciendis  de  libris  Collectarum,  et  Capu- 
soldorum.  [Fr.] 

*  MEMORIALE  Condempnationum. 
Vide  vocem  supra  allatam.  [Fr.] 

MEMORIALES,  Qui  in  scriniis  Memorisi 
militabant,  de  quibus  lex  2.  Cod.  Th.de 
Privileg.  eorum  qui  in  sacro  Palat,  etc. 
(6,  35.)  S.  Ambrosius  Epist.  ad  Marcel - 
lam  :  Palatina  omnia  officia,  hoc  est, 
Memoriales,  Agentes  in  rebus,  apparitores 
diversorum  commodorum.  Vetus  Cod  ex 
Prisciani  MS.  laudatus  a  Steph.  Balu- 
zio  :  FI.  Theodos,  V.  D.  Memortalis  sacri 
scrinii  epistolarum,  et  Adjutor  Qusestoris 
sacri  Palata,  etc.  In  Conci  1.  Aquileiensi 
sub  Damaso  PP.  exstat  Epistola  Mar- 
celli Memorialis.  Co  nei  1.  Calchedon. 
Act.  4  :  'EXictSto;  (AsjAopo^Xa^  t&v  IIpoxo- 
7«ov  e<rn.  Memoriarum  seu  monumento- 
rum  custos.  [lepofivTfo.ovo<;,  in  Hist.  Concil. 
Fiorentini  per  Sylvest.  Sguropulum 
sect.  3.  cap.  15.]  Eosdem  esse  putat  Meur- 
sius  ,  qui  posteriori  bus  dicti  sunt  o\ 
lià  t&v  'AvajjivTfaewv.  Vide  Magister  Me- 
morisi. 

Memoriales  videntur  appellati  in  ve- 
tere  Consuetud.Bituric.apud  Thomasse- 
rium  pag.  335.  quos  Graphiarios  dici mus, 
seu  Greffiers.  Statutum  ann.  1327.  prò 
Castel leto  Paris,  in  Regesto  temporali- 
tatù  m  Cameras  Paris.  Comput.  fol.  105  : 
Ceux  qui  feront  les  Memoriaux  seront 
personnes  souffisans  et  jurez,  et  ne  feront 
Memoriaux  ne  accors,  si  les  parties  ne 
sont  presentes,  et  a  accort  de  Vescriture, 
etjureront  les  Advocats  qu'ils  ne  contre- 
diront  les  Memoriaux  queplaider  auront, 
ains  les  accorderont  selon  ce  que  plaidé 
auront,  et  y  seront  iceux  Notaires  mis  et 
establis,  de  par  le  Prevost,  bons  et  souffi- 
sans, etc. 

Memoriales  Membrana,  in  Inscript. 
Codicis  Carolini  MS.  apud  Lambecium 
lib.  2.  Commentar,  de  Biblioth.  Cesarea 


MEM 

i  cap.  5.  quse  conservant  memoriam,  et 
ab  oblivione  vindicant.  Capitul.  Caroli 
C  tit.  32.  §  12  :  Et  in  suis  Memorialibus 
adnotent  de  quibus  Comitibus  commenda- 
verint.  Eodem  sensu  quo  Memoriales 
libri  apud  Suetonium,  et  Memoriales 
tituli  apud  A  Gellium. 

1  MEMORIALIA,  Scripta,  quae  liti  ins- 
truendae  inservi \int,  Memoires.  Instrum. 
ann.  1482.  ex  Tabular.  B.  M.  de  Bono- 
nuntio  Rotomag.  :  Testes,  litteras,  act  a, 
Memorialia,  imstrumenta,  et  quseviscum- 
que  probatìonum  genera  in  modum  pro- 
bationis  producendum.  Vide  in  Me- 
moria. 

3(c    MEMORIALIA  contractuum  ,  et 

ULTIMARUM  VOLUNTATUM ,  Acta  pu- 
bi ica,  in  q usb  referebantur  per  notarios 
instrumenta  contractuum  et  ultimarum 
voi  u  n  tatù  m.  Stat.  facta  per  dd.  Lode- 
rengum  et  Catalanum  ann.  1265.  inter 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  III.  pag. 
625  :  Qualiter  contractus  et  ultime^  volun- 
tates  per  notarios  in  Memorialibus  redu- 
cantur,  et  qualiter  ipsi  notarti  eligantur, 
et  qualiter  ipsa  Memorialia  fiant.  [Fr.] 

f  MEMORIALIS  Liber,  Necrologium, 
in  quo  nomina  benefactorum  et  amico- 
rum  notabantur  ;  in  codice  vero,  quo 
Reguia  descripta  erat,  ii  solummodo 
inscribebantur  qui  monasterium  potio- 
ribus  beneflciis  dotaverant,  aut  qui  fra- 
ternitatis  foedere  monachis  conjuncti 
erant.  S.  Wilhelmi  Constitut.  Hirsaug. 
lib.  2.  cap.  17  :  In  libro  Memoriali  guem- 
cumque  vult  (Prior)  facit  notari  ;  sed 
non  in  Reguia  absque  domni  Abbatis 
licentia. 

Memorialis  Cuculla,  [Poenae  genus 
Canonicorum  Regularium,  qui  sine  li- 
centia Abbatis  Ordinem  monasticum 
susceperant]  Vide  Cucullus. 

**  memoriale  SiGNUM,Documentum, 
recognitio.  Chart.  Henric.  episc;  Numb. 
ann.  1329.  apud  Haltaus.  voce  Erhent- 
nus,  col.  395:  In  Memorialeque  signum 
juris  dicti  artificii  per  nos  dati  pistores 

annis   singulis duos  panes  triticeos 

longos ad  curiam    nostrani    solvere 

obligarunt. 

*  MEMORIALIS  (Liber)  Datiorum, 
Acta  pub Hca,  in  quae  referebantur  Da- 
tia.  Stat.  Jurisdict.  Mediol.  ssec.  xiv. 
inter  Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  XVI. 
col.  1025  :  Fiant  duo  libri,  qui appellentur 
Memoriales  Datiorum,  et  Intratarum 
Comunis  Mediolani.  [Fr.] 

*  MEMORIALIS  (Liber)  Intratarum. 
Vide  vocem  supra  allatam.  [Fr.] 

1.  MEMORIALITER  ,  prò  Memoriter  , 
usurpat  Eddius  Stephanus  in  Vita  S. 
Wilfridi  cap.  2  :  Omnem  psalmorum  se- 
riem  Memorialiter  et  aliquantos  libros 
didicit.  Adde  cap.  3.  49.  61. 

»  2.  MEMORIALITER,  In  memoriam. 
Charta  Radulf.  dom.  de  Couciaco  ann. 
1187.  in  Chartul.  Mont.  S.  Mart.  eh.  15: 
Pro  anima  mea  sollempne  servicium  cele- 
brabunt  et  anniversarium  meum  Memo- 
rialiter perpetuo  facient.  Lib.  de  Mirab. 
Romse  apud  Montemfalc.  in  Diar.  Ital. 
pag.  297  :  Ipsum  quoque  regem.,.,  sub 
unqula  equi  Memorialiter  destinaverunt . 
Vide  Memoriter, 

MEMORIOSUS,  Qui  memoriam  habet  ; 
Memor  vero,  beneficus,  vel  qui  defensio- 
nis  memor  est,  Papias.  Glossse  antiquse 
MSS.  :  Capax,  Memoriosus.  [Pontius  in 
Vita  et  pas&ione  S.  Cypriani  :  Cui  enim 
posset  non  esse  miraculo  tam  Memoriosee 
mentis  oblivio.  S.  Gerardus  in  Vita  S. 
Adalhardi  saec.  4.  Bened.  part.  1.  pag. 
355  :  Et  sermo  quemque  audientem  sui 
faciebat  Memoriosum.] 

Memoriosus,  Bonse  memorisi;  Epita- 


MEN 


337 


*S2SStó 


phium  Petri  de  Cernitis  LegumDoctoris 
Bononiensis,   apud    Ghirardaccum   lib. 

22.  Histor.  Bonon.  pag.  143  :  Hic  jacet 
vir  Memoriosus  D.  Petrus  de  Cernitis  Le~ 

?um  Doctor   legalissimus,  sepultus   1328» 
3.  Decembr. 

«MEMORITER,  ut  Memorialiter  2. 
Charta  Sim.  Tornac.  et  Noviom.  episc. 
ann.  1143.  in  Chartul.  S.  Petri  Insul. 
sign.  Decanus  eh.  79  :  Utinea  (ecclesia) 
anniversarium  nostrum  annuatim  et  Me- 
moriter celebretur.  Alia  ann.  1249.  in 
parvo  Reg.  S.  Germ.  Prat.  fol.  44.  vd.  col. 
2:  Cujus  portss  altitudo  et  profundum 
debet  quatuor  et  dimidium  vel  circiter 
conliner  e  (pedes)  cujus  mensura  penes 
nos  et  penes  dictos  abbatem  et  conventum 
in  baculo  ferreo  Memoriter  retinetur. 
Charta  Frider.  episc.  Brandeburg.  ann. 
1308.  inter  Probat.  tom.  2.  Annal.  Prae- 
monst.  col.  126  :  Qui  (Norbertus)  in  ec- 
clesia S.  Marisa  Magdeburgensis  Memori- 
ter tumba  requiescit. 

*  MEM0RIUM,  Scriptum,  in  quo  actpr 
querelas  suas  exponit.  Chartul.  B.  M. 
Medi!  monast.  fol.  67.  v°  :  Cum  decanus 
et  capitulum  B.  M.  de  Medio  monasterio 
traxissent  in  causam  fratrem  Andrseam 
cellerarium  S.  Snlpith,  Girardum  Majes- 
tet  et  Robertum  de  Burgo  super  contentis 
in  quodam  Memorio,  etc. 

1.  MEM0R0SUS,  Mvyjjjlovixó^  Memorabi- 
lis,  in'  Gloss.  Grane.  Lat. 

*  2.  MEM0R0SUS,  Memor.  Passionar. 
eccl.  S.  Quint.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  110  :  Cujus  (ecclesia  Am Ma- 
ne nsis)  primo  lacte  aulciter  fuerat  lacta- 
tus  (Otgerus),  ut  talem  decuit  filium, 
semper  permansit  Memorosus.  Vide  Afe- 
moriosus. 

1  MEM0RPHIM,  apud  Murator.  tom. 
1.  part.  2.  pag.  47.  prò  Merworphìn,  quod 
vide. 

1  MEMPANIS,  Torporibus.  Gloss.  Isi- 
dori.  Ubi  Gravi us  :  ex  Pithceanis  Ex- 
cerptis  lege  :  Membranis,  tergoribus  ;  et 
vide  Isidorum  lib.  6.  cap.  11. 

*  MEMPERIUM,  [Torchon  de  cui.  (Glos. 
Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

1  MEMPHITICUM  ,  Profanum  quid, 
abominandum.  Libellus  Auxilii  apud 
Mabill.  tom.  4.  Analect.  pag.  619  :  Et 
cum  tanta probitate  predicatus  totomundo 
ut  alter  lucifer  illuxisset  (Formosus  PP.) 
vim  passus  in  sepulcro,  busta  diruta,  ossa 
fracta,  uti  quoddam  Memphiticum,ejectus 
est  extra  publicum.  Ubi  auctor  ad  cap. 

23.  lib.  4.  Reg.  respicere  videtur.  Mephi- 
ticus  odor,  apud  Sidonium  lib.  3.  Epist. 
13.  prò  gravi s,  putidus.  Metìs  (leg.  Mem- 
phis) lieu  puant,  ou  pueur  de  terre,  qui 
naist  d'yaues  ensouphrées,  in  Gloss.  Lai. 
Gali.  Sàngerm. 

1  1.  MENA,  Fodina,  Gali.  Mine;  nec- 
non  et  id  quod  ex  ea  exfoditur.  LitteraB 
ann.  1290.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
54  :  Ut  menam  quam  exinde  extraxerint, 
possint  et  debeant  ducere  in  terram  nos- 
trani,,... et  operari  et  affinare  ipsam  Me- 
nam et  f under  e  et  probare  expensis  suis 
propriis.  Extractum  computi  ann.  1336. 
ibid.  pag.  323  :  Item  prò  expensis  magistri 
Petri  de  Rausana  et  quatuor  someriorum 
portantium  Menam  prò  f adendo  auro, 
Ibid.  pag.  15  :  Item  potest  Menas  omnium 
metallorum  apperire,  etc.  Computum. 
ann.  1842.  ibid.  tom.  1.  pag.  94  :  Primo, 
recepit  a  Fiorito  Gerbergiss  prò  triginta 
duodenis  Mense,  glatis  prò  qualibet  duo- 
deno, Mense  duabus  libris  ferri,  60.  libr. 
ferri.  Vide  infra  Mineria. 

]  2.  MENA,  Luna}  Dea  qu&  fluxibus 
prseest.  Laur.  in  Amalth.  A  Gr.  ^v, 
mensis,  vel  ^vt],  luna.  Vide  S.  Aug.  de 

43 


338 


MEN 


MEN 


MEN 


Civit.  Dei  lib.  4.  cap.  11.  et  supra  Flo- 
res 2. 

s*  3.  MENA,  Idem  quod  infra  Mena- 
mentum.  Vide  in  hac  voce. 

1  MENACHE.  Statuta  Card.  Trivultii 
Abb.  S.  Vietoris  Massil.  ann.  1531  :  Sub- 
prior  in  die  S.  Illidii  tenetur  providere 
de  pitantia  dieta  du  Menache,  ut  moris 
est  oene  et  honorifice. 

1  MENAGERIUS,  in  Chartis  Massilien- 
sibus  frequenter,  prò  villicus,  colon us, 
no  stris  Fermier,  Massiliensibus  Mena- 
gier. 

1.  MENAGIUM,  Familia,  Ga.ll.  Mesnage. 
Oharta  Joan.  Regis  Scoti»  apud  Wal- 
singham.  pag.  66.  et  in  Chron.  Trivetti 
ann.  1296.  pag.  677  :  FìdelUatem  et  homa- 
gium.,.  ratione  terrarum  quas  in  nostro 
regno  tenébant,  et  etiam  ratione  Menagli) 
seu  retentionis  nostrse...  vobis  reddimus 
per  presentes. 

SÉ*  Rectius  Menagium  eadem  no- 
ti o ne  qua  Retentio  interpretatus  fuisset 
D.  Cangi  us.  Vide  in  hac  voce.  Pro  fami- 
lia vero  occurrit  in  Testamento  Theo- 
baldi  de  Marliaco  ann.  1287  :  Pauperi- 
bus  Menagiis  de  Levavilla,  de  Usavilla, 
et  de  Burco  Alberti,  istis  tribus  locis  e. 
solidos  distriòuendos.  Pro  certa  agri  por- 
ti uncula  cum  mansione  seu  sede  occur- 
rit vox  Menage,  in  Coarta  Thomae  de 
Couciaco  ann.  1258  :  Je  vetieng  ma  mai- 
son et  mon  porpris,  et  puis  accroistre 
mon  Menage  de  deux  masures  de  terre 
par  le  gre  des  homes  qui  ce  seront.  Idem 
proinde  quod  Messuagium. 

T  2.  MENAGIUM  Decima,  prò  Decima 
decimse  seu  Redecima ,  occurrit  in  Charta 
ann.  1239.  memorata  tom.  1.  Maceria- 
rum  Insulse  Barbar»  pag.  151,  Quod 
ministerialitatis  jus  dicitur  apud  Perar- 
dum  in  Burgundicis  pag.  118.  Adde  pag. 
92.  et  122.  Vide  Ministerialitas  1.  et  Ca- 
rio. 

"  •  Vectura,  ductio.  Lib.  virid.  eccl. 
Carnot.  ann.  ci  re.  400  :  Propositi  eccle- 
sia Garnotensis...  tenebantur...  biada  et 
avenas  adduci  facere  ad  orrea  capituli... 
per  illos  qui  debebant  Menagia  grano- 
rum, 

3.  MENAGIUM,  prò  Romenagium.  Vide 
in  Hominium.  [Menage,  Poetis  nostrati- 
bus  prò  tutela,  defensìo.  Le  Roman  de 
la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

Agamenon  seul  sacrifie, 
Vers  la  Deusse  se  humilie, 
Dou  tot  se  met  en  sa  Menage.] 

ft  Vel  Dotius,pro  Arbitrium,  potestas, 
ut  Manaide,  apud  Rob.  Burron.  in  Poem. 
Meri.  MS,  :  Ore  m'en  aquile  de  chou  que 
li  creantai  ;  car  je  me  met  del  tout  en 
vostre  Manaide,  si  porez  ores  faire  de 
moi  quanques  il  vous  pi  air  a,  ou  de  occire 
ou  de  laissier  vivre. 

•  MENAICIUM,  f.  Minutum  lignum 
quod  aqua  duci  tur  ;  unde  vocis  origo. 
Stat.  Taurin.  ann.  1360.  cap.  179.  ex 
Cod.  reg.  4$Ì2.  A.  :  Nulla  persona  capiat 
Menaicium  super  alienam  terram.  vide 
Menayca  Ugna. 

•  DJENAIDA,  Vectura,  quam  quis  do- 
mino praestare  debet  ;  a  Menare,  ducere. 
Charta  ann.  1188.  in  Chartul.  Cluniac.  : 
Homines  de  Grandi-fonte  et  Fuians  de 
tribus  mansis  debent  mòisons,  arietes, 
denarios  et  Menaidas  juxta  consuetudi- 
nem  antiquam.  Vide  Menatura. 

•  MENALCHERA,  Servitium  militare 
cum  equis.  Charta  Theob.  comit. 
Barri  ann.  1246.  interProbat.  Hist.  Vir- 
dun.  pag.  15,  col.  1  :  Omnes  liberi  erunt 
et  immunes  ab  omnibus  Menalcheriis  et 
exercitibus  meis  in  perpetuum.  Ubi  le- 


gendum  suspicor  Gavalcheris.  Vide  su- 
pra in  Càballus. 

*  1.  MENAMENTUM  Mena,  Pactio, 
tractatus,  Ital.  Menamento  a  Menare, 
ilsdem,  Tractare.  Instr.  ann.  1217.  apud 
CI.  V.  Garam.  in  Ind.  ad  Hist.  B.  Chia- 
ra pag.  526.  col.  1  :  Quod  prò  Mena  vel 
ordinamento  inter  Tudertinos  et  Interam- 
nenses,  vel  illorum  occasione,  nihil  dedi- 
mus  nec  dare  convenimus,  per  nos  vel 
per  alium,  potestati  Tuderti,  etc.  Aliud 
ann.  1242.  ibid.  in  Dissert.  8.  pag.  245  : 
Juraverunt  non  facere  pactum,  neque  fi- 
nem,  nec  Menamentum  aliquod  cum  com- 
plemento, cum  imperio,  nec  cum  aliquo 
qui  prseesset  imperio t...  sine  civit at e  Pe- 
rusii.  Charta  ann.  1257.  apud  Murator. 
tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  129  : 
Ad  quse  vobiscum  firmanda  et  facienda, 
Ranerium  Zanghinum...  nostrum  procu- 
ratore™ mittimus  cum  mandalo  ad  hoc, 
quod  pr&dicta  vobiscum  infra  terminum 
auorum  dierum  tantum,  cum  ultra  àuos 
dies  vobiscum  Menamentum  de  praediclis 
tenere  non  possi t,  faciet  et  firmabit. 

*  2.  MENAMENTUM  MAYERIARUM. 
[«  Item,  carta  donationis  facte  a  Ray- 
mundo  Borardi  de  Menamento  Mayeria- 
rum.»  (Chevalier,  Inv.  archiv.  Delphi- 
nat.  n.  249,  an.  1277.)  Gali  ice  Contrat 
pour  la  coupé  des  bois  de  construction.] 

*  MENANDISIA.  Charta  ann.  1313.  in 
Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.393. 
r°.  col.  1  :  Redditus  tkelonei,  quod  an- 
nuatim  percipimus  et  habemus  super  Me- 
nandisias  ascendentes  et  descendentes 
per  archam  magni  pontis  Paris.  Sed  leg. 
Mercandisias.  V ide  in  Mercatura. 

1  MENARE,  a  Gallico  Mener,  Ducere, 
regere.  Camillus  Peregrinus  in  Histor. 
Princip.  Longobard.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  258.  :  De  aliis  vero  personisf 
vel  rebus  habeat  sicut  proprium  suum 
Menandum  et  gubernandum  usque  ad 
menses  tres.  Chro  ni  e.  Ber  goni,  ad  ann. 
1397.  apud  eumdem  tom.  16.  col.  894  : 
Acceperunt  duos  equos  qui  Menabant 
dieta  plaustra.  Vide  Menata  et  Minare. 

*  Unde  nostris  Meneur,  Tutor,  guber- 
nator.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1308.  in 
Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  340, 
col.  2  :  Jehanne  dame  du  bois  Arnaut  et 
Rogier  du  bois  Arnaut  tuteurs,  curateurs, 
Meneur Sf  etc.  Lit.  remiss.  ann.  1410.  in 
Reg.  164.  Chartoph.  reg.  eh.  329  :  lcellui 
suppliant  ou  ses  amis  pour  lui  ont  fait 
paix  et  satisfaction  au  filz  dudit  Turout, 
qui  est  soubzagié  ;  ou  à  ses  Meneur s  ou 
tuteurs  pour  lui.  A  verbo  Mener,  Tueri, 
uti  tutores  solent.  Lit.  ann.  1371.  tom. 
7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  392.  art.  9  : 
Et  a  esté  accordi  entre  nous  et  les  diz 
habitans,  que  se  il  advenoit  que  aucuns 
desdiz  habitans  Menast  son  enfant,  etc, 
Mesmener,  prò  Malmener,  Male  accipere, 
in  Poem.  Roberti  Diaboli  MS.  : 

As  félons  tient  et  députaire 
Ceux  qui  sont  fol  ont  Mesmenó. 

Vide  supra  Malelractare.  Par  mener  vie 
dissolue,  Libidinose  vivere,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1409.  ex  Reg.  163.  eh.  267. 

T  MENARIA,  An  idem  quod  in  Con- 
suet.  Britan.  art.  269  :  La  menée  et 
obeissance  du  fief  dicitur  ?  Charta  Pon- 
tii  Episc.  Glandatensis  ann.  1096.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampliss.,  Collect.  550  : 
Dedit  prsedicto  monasteriò  (S.  Vietoris 
Massil.)-.  de  honore  suo  quem  per  alo- 
dium  ex  parte  genilorum  suorurn  possi- 
debat,  videlicet  decenam  in  Castellana,  et 
unum  mansum  in  Rocha-rusa^  et  dece- 
nam in  Alonsxo,  et  decenam  in  Thora- 
mina,  cum  tertia  parte  de  Menaria  quam 
ibi  habebat.  Vide  Menée  de  poullet.  [#  F. 


Ero  Manetta,  mansio,  domus.  Vide  in 
ac  voce.] 

J  MENARS,  f.  Fons,  scaturigo,  ab 
Hisp.  Manart  scaturire.  Charta  ann. 
1060.  Append.  Marc»  Hispan.  col.  1119  ; 
Et  sunt  hsec  omnia  terree,  vinese,  casse, 
casales,...  molendina  et  Menars,  et  aquse, 
cultum  et  eremum.  Vide  Meneres. 

1.  MENATA,  Clandestinum  consilium, 
ex  Gali.  Menée,  Formula  24.  ex  Andega- 
vensib.  :  Quasi  ammalia  per  sua  Menata 
eos  ducere  habuissit,  et  ipsa  ammalia  per* 
sua  Menata  aliquas  mortas  fecerant,  etc. 
ipsa  pecora  UH  exeorticassit,  etc.  Infra  : 
Et  ipsi  UH  taliter  locutus  fuit,  quod  nec 
sua  ammalia  nunquam  menassit,  nec 
per  sua  Menata  ipsa  ammalia  degere 
nunquam  habuissit,  etc. 

*  2.  MENATA,  Ductio,  ab  Italico  Me- 
nare, Ducere.  Stat.  Cadubr.  pag.  52.  r°.  : 
Item  quod  omnes  et  singuli  mercatore* 
lignaminis,  tam  terrigena  quam  forenses, 
conducentes  seu  conduci  facientes  tayolas 
per  aquas  et  flumina  terree  Cadubrii,  te- 
neantur et  debeant  cum  auctoritate  do- 
mini per  quindecim  dies,  antequam  in- 
cipiant  Menatam  aliquam  facere,  etc. 

^  MENATO R,  Asinarius  in  molendino 
serviens,  Ital.  Asinaio.  Gali.  Anier,  Stat. 
Casal,  saec.  xiv.  inter  Mon.  Hist.  Patr. 
Taur.  tom.  II.  col.  1057  :  Item  statutum 
est  quod  mólinarii  teneantur  molere  gra- 
num  illud  quod  prius  fuerit  ad  molen- 
dum...  et  possit  quilibet  Menator  ducere 
tres  asinas...  Et  paulo  post  :  Item  statu- 
tum est  quod  Menator es  non  debeant  du- 
cere ad  Padum  multuram,  sed  capta  mul- 
tura  ad  locum,  ubi  pensatur  biava  et 
farina,  debeant  ipsam  ducere  intus  bur- 
gum  Cassallis,  etc.  [Fr.] 

»  MENAT0RIUM,  Instrumentum,  quo 
aliquid  cum  altero  jungitur  et  move- 
tur,  Ital.  Menatoio,  a  Menare,  iisdetn, 
Agitare,  commovere.  Guido  de  Vigev. 
MS.  de  Modo  expugn.  T.  S.  :  Restrin- 
gantur  cordae  cum  lignis  Menai oriis  gros- 
sist  ut  est  lancea  ;  sic  longis,  ut  unum 
Menatorium  con Jung atur  cum  altero,  ut 
possit  simul  ligari  et  Menatoria  unius  la- 
teris  assidis  ligentur  cum  Menatoriis  al- 
terius  lateris. 

f  MENATURA,  Vectura,  ductio,  ab 
Ital.  Menare,  conducere.  Statuta  Ver- 
cell.  lib.  4.  f.  72.  v°.  :  Teneantur  mólina- 
rii omne  granum  custodire  bona  fide  per 
se  et  ductores  suos,  et  non  capere  prò 
moltura  cocte  et  Menatura  ultra  cupos 
sex. 

1  MENAULUM,  Jàculi  genus  est?  cujus 
memi  ni  t  Leo  Imperator  in  Tacticis,  sed 
sol  us,  quod  sciam,  meminit.  Ita  Caro- 
lus  de  Aquino  in  Lex.  milit.  f**  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.  in  MlvauXo;, 
col.  904.1 

T  MENAYCA  Ligna,  Minuta,  ni  fallor, 
Gallice  Menus  bois.  Statuta  Vercell.  lib. 
5.  f.  123.  recto  :  Salvo  quod  ligna  Menay- 
cia  et  sicca  de  bosco-possint  portari,  Ibid. 
fol.  124.  v°.  :  Item  quod  liceat  cuilibet  ca- 

Sere  et  portare  Ugna  ause  invenirent  de 
(enaycis  aquarum.  Huic  cap.  titulus 
praetìgitur:  De  lignis  Menaycis.  [*  Vide 
supra  Menaicium.] 

MENCALDUS,  Mensura  frumentaria, 
in  dkeeesibus  Cameracensi  et  Atreba- 
tensi  nota.  Charta  Nicolai  Episc.  Ca- 
meracensis  ann.  1161.  in  Tabul.  Montis 
S.  Martini  :  Statutum  est  etiam  quod  17. 
Mencaldi  de  frumento,  quorum  cumulus 
abrasus  fuerit  fuste  ad  fustem  dabuntur 
prò  modio  frumenti,  et  16.  Mencaldi  de 
avena  cumulati  dabuntur  prò  modio  ave- 
nse. 

1  Mengaudus,  Eadem  notione,  in 
Charta  ann.  1302.  e  Chartul.  2.  S.  Quin- 


MEN 


MEN 


MEN 


339 


tini  in  insula  pag.  170  :  ltem  6.  raso» 
avente,  13.  cappones,  9.  fouachas,  queli- 
bet  fouacha  valoris  unius  Mencaudi  biadi 
solubilis  ad  consuetudinem  brugensium. 
Maincot  dicitur  in  Adaequatione  mensu- 
rarum  infra  in  voce  Moaius  2. 

Mencaldata,  Gali.  Mencaudée, [Men- 
sura  100.  virgarum.]  Charta  anni  1209  : 
Quatuor  modiatas  et  quinque  Mencalda- 
tas  nemoHs  de  Hangicourt  reclamarunt. 
[Charta  Eustachii  de  nova  villa  ann. 
1255.  apud  Duchesniura  Hist.  Betun. 
inter  Probat.  pag.  165  :  Eidem  capella- 
ni&  conferens  decera  et  septem  Mencalda- 
tas  terree.  Occurrit  passim  in  veteribus 
Chartis  apud  Joan.  Carpentar.  4.  parte 
Hist.  Camerac.  pag.  26.  29.  40.  [Vide 
Lancea  Sartatoria  et  Mencoldiata.] 

1  Mencaldata,  prò  M enea Idus.  Charta 
ann.  circ.  1000.  apud  Miraeum  toni.  2. 
pag.  935  :  Ex  quibus  Petrus  Porcarius 
triginta  Mencaldatas  annuatim  solvit, 
Botar  dus  etiam  totidem. 

MENCALIS,  [Monetae  Hispanic©  ge- 
li us.]  Charta  Hispanica  apud  Yepez  in 
Chronico  Ordin.  S.  Benedicti  toni.  6. 
pag.  353  :  De  singulis  quibusque  annis 
ducentos  Mencales,  quibus  incipiatur  dor- 
fnitorium,  quod  ego  compiere  me  spondeo, 
si  vita  cornea  fuerit. 

*  MENCATUS,  ut  Mencaldus,  Mensura 
frumentaria.  Charta  ann.  1200.  ex  Ta- 
bul.  eccl.  Camerac.  :  Unum  Mencatum 
avenss,  duos  capones  et  sex  denarios  da- 
bit.  Vide  mox  Mencoudus. 

MENGEPS,  Mente  captus,  insanus,  Ugu- 
tioni.  $pevóXYiTtTo<;.  [Vita  S.  Gerardi  Abb. 
Broniens.  S9bc.  5.  Bened.  pag.  202  :  Vnde 
quasi  Menceps  dentibus  stridere,  manus 
contorquere,  crura  brachiaque  huc  illue 
disjectare.  Menceps,  hors  du  sens,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.J 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Dessennat,  Prov.  Menceps,  cadu- 
cus,  delirus, 

*  MENGIÀNUS,  prò  Meltianus,  Pagus 
Meldensis,  vulgo  he  Multien,  alias  Men- 
cien.  Lit,  remiss.  ann.  1358.  in  Keg.  86. 
Chartoph.  reg.  eh.  298:  Jehan  Hullotde- 
mouranl  à  Estaneguy  en  Mencìen  ou 
bailliage  de  Valoys,  etc. 

\  MENGLA,  4/uXy],  Mentula.  Supplem. 
Antiq. 

*  MENGODATUS,  Mensura  agraria  cen- 
tuno virgarum.  Charta  ann.  1230  ex 
Cbartul.  21.  Corb.  :  De  quolibet  antera 
dimidio  Mencodato  terrss,  castigato  apud 
Coluncanp,  kabeo  xij.  denarios.  Vide  in 
JVTencaldìts 

*  MENC0LAITA,  Eadem  notione.  Charta 
Andr.  Noviom.  episc.  ann.  1308.  in  Reg. 
45.  Chartoph.  reg.  eh.  113  :  ltem  tres 
Mencolaitas  terree  vel  circiter,  quee  fue- 
runt  Simonis  le  Laitier, 

1  MENCOLDIATA  Terr.33,  Idem  quod 
Mencaldata.  Codex  MS.  Montis  S.  Quin- 
tini :  Insuper  dedit  ei  Abbas  unam  Men- 
coldiatam  terrai  in  pheodum,  liberam  a 
terragio,  set  non  a  justitia.  Vide  Men- 
caldus. 

*  MENCOUDUS,  Mensura  frumentaria, 
idem  quod  Mencaldus.  Charta  ann.  1234. 
in  Chartul.  prior.  Lehun.  eh.  16  :  Cum 
prior  et  conventus  Lehunensis  tenerentur 
nobis  annuatim  in  duobus  Mencoudis  fru- 
menti et  dimidio;...  et  nos  tener  emur  eis 
in  duobus  Mencoudis  frumenti,  etc. 

1.  MENDA.  Chronicon  Aulse  Regiae 
cap.  23  :  Curta  et  arta  cum  quadam 
Menda  circa  cubitum  dependente,  in  tu- 
nica, qu&  quasi  auris  circumvolat  asi' 
nina,  jam  videntur  plurium  vestimenta. 
Ubi  legendum  puto  Mencha,  ex  Gallico, 
Manche,  id  est,  Manica,  dependens  a 
cubito. 


1  2.  MENDA,  ipro  Emenda.  Tabular. 
Parteniac.  et  Casse  Dei  apud  Stephanot. 
tom.  2.  Antiquit.  Bened.  Pictav.  MSS. 
pag.  498  :  Nullam  rem  penitus  in  pree- 
dictis  burgis...  retinentes  pr&ter  Mendam 
consuetudinariam  quam  solvent  preedicti 
homines  monachorum. 

T  MENDACILOQUIUM,  iJ/euSoXov/a  i. 
Mendacium.  Gloss.  Lat.  Graec.  MS.  San- 
germ. 

MENDACILOQUUS,  ^eu8oX6yo;.  Vetus 
versio  Epistola  S.  Pauli  ad  Timotheum, 
in  Conciliis  Sirmondi  tom,  1.  pag.  211  : 
Intendens  Spiritibus  seductoribus  et  doc- 
trinis  deemoniorum  et  Mendaciloquorum. 
Ita  Lucifer  Calaritanus  pag.  328,  I. 
Edit.  Mendaciloquentium  praefert,  \Men- 
coignier  prò  Mensonger,  mendax,  usur- 

Sat  le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes 
[S.  : 

Nos  sera  més  tosjors  retrait 
Quo  parjure  somes  et  faus, 
Et  Mengoignier  et  desloiaus.] 

*  Mencongier,  qui  est  autant  à  dire 
comme  menteur,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1476.  ex  Reg.  204.  Chartoph.  reg.  eh.  33. 
Menchonnable,  eadem  acceptione,  apud 
Guignevill.in  Peregr,  hum.  gener.  MS.  : 

Volés  vous  or  tenir  à  fable 
L'Evaogile  et  Menchonnable  ? 

A  veteri  Gallico  Menchoigne,  prò  Men- 
songe,  Mendacium.  Le  Roman  de  Robert 
le  Diable  MS.  : 

Et  moult  bien  scet  que  c'est  Menchoigne. 

Gravi  muleta  puniebatur,  qui  alterum 
Mendacem  dicebat.  Charta  ann.  1240.  ex 
Chartul.  Campan,  fol.  365.  col.  2  :  Si 
quis  aliquem  dixerit  Mendacem,  licei 
inde  clamor  factus  non  fuerit  ;  si  ad  no- 
titiam  majoris  pervenerit,  si  convictus 
fuerit  testimonio  duorum  burgensium, 
duodecim  denarios  reddet  domìnis  et  ma- 
jori  duos  denarios. 

*  MENDATIOSUS.  [Mendax  :  «  Pasto- 
res,  Jatrones,  satellites  viarum,  Menda- 
tiosos  et  prodi tores.  »  (B. N.  Ms.  lat.  10272, 
p.  149.)] 

1  MENDATOR,  in  Gloss.  Isidori,  prò 
Mendax  vel  mentitor,  ex  emendatione 
Graevii. 

*  MENDIBULA.  [«  Mendibula,  joe  ou 
masquoire  auquerole.  »  (GIos.  Lat.  Gal. 
Bibl.  Insul.  E  36,  xv  s.)] 

T  MENDICABUIiA,  de  monachis  potis- 
simum  dicitur,  qui,  relictis  suis  Monas- 
teriis,  per  diversas  cellas  vagabantur. 
Pauiinus  in  Poem.  ad  Cytherium  : 

Qualia  vagari  per  mare  et  terras  solent 

Avara  Mendicabula, 
Qui  dejerando  monachos  se  vel  naufragos, 

Nomea  casumqae  venditant. 

*  MENDICALITER.  Lit.  Phil.  VI.  ann. 
1340.  in  voi.  3.  arestor.  parlam.  Paris.  : 
Exceptis  ecclesiis,  monasteriis,  viduis,  pu- 
pillis  et  clericis  Mendicaliter  viventibus. 
Id  est,  ex  corrogatis  eleemosynis.  Men- 
dis,  prò  Mendiant,  in  Vita  J.  C.  MS.  ubi 
de  claudo  ad  porta m  Templi  curato  : 

Gar  bien  sdireni  qu'll  fu  garis, 
Qui  tous  tans  ot  esté  Mendis. 

1  MENDICÀNTES,  Gali.  Le*  Mendians. 
Compendium  Jurium  et  Consuet.  Uni- 
vers.  per  Robert.  Goulet  fol.  13.  ubi  de 
ordine  processionis  :  Doctores  in  Theo- 
logia  ante  quos  parvus  bidellus  Faculta* 
tis,  et  aliqui  bidèlli  Mendicantium. 

*  MENDOLE,  Piscis  genus.  Vide  infra 
Sclave. 

"T  MENDOSITAS,  Fallacia,  mendacium. 
Oberti  Cancellarli  Annal.  Genuens.  lib. 
2.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  301  :  Pisis 


redeuntibus  sub  nimia  Mendositate  res- 
ponderunt  :  nos  dicimus  civitatem  Pisa- 
nam  honestam  et  legalem  esse  pr&  ni- 
miumt  nec  unquam  falsum  aut  inhones- 
tum  amavit. 

•  MENDOSUS,  Falsus,  supposititius. 
Lit.  Caroli  VI.  ann.  1418.  tom.  10.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  486  :  Plurima 
Mendosa  et  infausta  sub  nostro  nomine 
scripserunt.  Vide  Mendositas. 

MENDUM,  Damnum.  Charta  ann.  1180. 
apud  Georg.  Pilonum  in  Hist.  Bellu- 
nensi  pag.  90  :  Et  si  contigerit  quod  ali- 
quis  ex  supradictis  fecerit  aliquod  factum, 
unde  Mendum  exire  debeat,  vel  propter 
jam  dictam  sociètatem  aliquid  ex  suis  bo- 
nis  amiserit,  prxfatum  Commune  prò  eo 
Mendum  facere  debet,  et  amissa  in  iute" 
grum  staurare. 

1  Mendum.  Papias  :  Menda  in  culpa 
operis  vel  corporis.  Mendum  vero  menda- 
cium,  ltem  :  Mendum  in  libris  proprie... 
Mendacium  in  exteris  rebus. 

1  MENEE  de  Poullet.  Hist.  Abbati® 
S.  Albini  Cisterc.  Ord.  MS.  auctore 
Guillelmo  Gauthier  :  Denique  tum  mo- 
nachis, tum  ipsorum  hominibus  indulge- 
tur  ut  libertatem  recuperent,  qua  die  as- 
signata  fuerit  Rhedonis  la  Menée  de 
poullet,  quibus  verbis  signari  mini  viden- 
tur gener  alia  piacila  prò  quodam  territo- 
rio vicino  uteumque  dicti  loci  a  S.  Al- 
bino ;  maxime  cum  apud  Dupaz  Juhellus 
et  Gervasia  concesserint  Abbatix  Veteris- 
villx  minam  frumenti  capiendam  in  feodo 
Renaudi  de  Mota  prope  Castrum  novum 
Nose  en  Poullet ,  vel  certe  sequentibus  sai- 
tem  diebus.  Vide  Meneria  et  Meneia. 

\  MENEHIS.  Charta  ann.  1452.  ex  Ar- 
chi vis  castri  Nannet.  :  Guillelmus  Car~ 
dinalis  de  Estoutevilla  in  Regno  Francise, 
Ducatu  Britannise,  etc.  Apostolica  Sedis 
Legatus...  Crebra  aures  nostras  querela 
pulsavity  quam  etiam  gravius  ad  nos  de- 
tulit  illustris.  PHnceps  et  dominus  Pe- 
trus Britanni^  Dux,  Pr&latos  ac  locorum 
Ordinarios  criminosis  materiam  tribuere 
delinquendo  dum  scelerati  homines  et 
variis  irretiti  criminibus,  ad  qu&dam 
prophana  Episcoporum  loca  confugiuntf 
quorum  aliqua  Menehis  vulgariter  nun- 
cupantur.  Bulla  Nicolai  V.  PP.  ann. 
1453.  ex  eodem  Archivo  :  Sane  prò  parte 
dilecti  filii  nobilis  viri  Petri  Britanni» 
Ducis  nobis  fuit  querelanter  expositum, 
quod  quidam  Prsslati  sui  Ducatus  te- 
mere ecclesiastica  immunitate  abutentes  a 
sacris  canonibus  Ecclesiis  et  Ecclesiasticis 
locis  concessa,  illam  ad  qusedam  loca  pro- 
phana, Menehis  vulgariter  appellata, 
etiam  inculta  et  ab  hominibus  deserta, 
et  extra  moznia  civitatum  et  alia  territo- 
ria  Ecclesiis  ipsorum  vel  illis  forte  sub- 
jecta  nituntur  extender  e  f  crìminosos  et 
delinquente^  ad  illa  confugientes,  prm- 
textu  immunitatis  pr&dictm,  tanquam  si 
ad  loca  sacra  confugerent,  defendentes  ; 
ex  quo  plurima  patrise  scandala,  latroci- 
nia  et  homicidia,  aliaque  dispendia  obve- 
niunt.  [*  Vide  infra  Munhyt.] 

MENEIA.  Charta  Edw.  I.Regis  Angliae 
apud  Gul.  Prynneumin  Libertatib.  Ec- 
cles.  Anglic.  tom.  3.  pag.  672  :  Ita  quod 
hi  dictam  venationem  illuc  deferent,  sin- 
gulis annis  faciant  duas  Meneias  ante 
magnum  altare  S.  Petri  Westmonaste- 
rium,  eie.  [Vide  Menée  de  poullet.] 

MENERES,  Meneria.  Vetus  Charta 
Aragonens.  tom.  8.  Spicil.  Acheriani 
pag.  268  :  Et  insuper  vobis  dono  omnes 
pasturales,  aquas  et  aquales,  boschos  et 
Meneres,  yr&sentia  et  futura,  etc.  [Et 
infra  :  Et  insuper  vobis  dono  omnes  pas- 
turas,  aquas  et  aquales,  boschos  et  Mene- 
rias  prsesentes  atque  futuras,  et  piscatio- 


340 


MEN 


MEN 


MEN 


nes.  Idem  videtur  quod  Menars.  Vide  in 
h&c  voce  1 
1  MENÈRIGJE.  Vide  Merenigee. 

*  MENERIUM,  Fodina,  Gali.  Miniere. 
Charta  ann.  1327.  in  Reg.  74.  Chartoph. 
reg.  eh.  304  :  Expostterunt  nobis...  eorum 
preedecessores  in  accapitum  accepisse  a 
gentibus  tunc  regiis  Meneria  ferri%  ex  quo 
fit  calibs  seu  asserium.  Vide  Minerà* 

«1.  MENESCALLUS ,  ut  Marescalca, 
Copiis  militaribus  praefectus.  Steph.  de 
Infestura  MS.  de  Beilo  inter  Sixt.  IV. 
PP.  et  reg.  Ferdin.  ann.  1482:  Posuerunt 
cu&todes  portis  et  pontibus,  et  fecerunt 
unum  Menescatlum  prò  guardia  in  quali- 
bet  regione. 

1  2.MENESCALLUS,  Qui  equorum  pe- 
des  ferro  munit,  Gali.  Maréchal.  Vetus 
Oeremoniale  MS.  B.  M.  Deaura  Las  To- 
los.  :  Bajuli  Menescallorum  faciunt  dicere 
unam  Missam  in  altari  B.  Èligii. 

*  MENESTERELLUS,  Mimus,  qui  ins- 
tru  mentis  m usici s  canebat,  nostris  Afe- 
nestrel  Charta  Phil.  VI.  ann.  1336.  in 
Reg.  68.  Chartoph.  reg.  eh.  22  :  Cum 
Franchequinus  de  Lucais  Menesterellus 
noster  exposuisset  nobis,  etc.  Lit.  remiss, 
ann.  1377.  in  Reg.  111.  eh.  67  :  JceuxMé- 
nestriez  alerent  pour  corner  et  faire  mes- 
tar en  la  chambre  des  compaignons  de  la 
ville  de  S.  Goubain.  Àlias  ann.  1383.  in 
Reg.  123.  eh.  6:  Simo»  Danguy  Ménestrel 
de  haulz  instrumens,  etc.  Menestrels  de 
trompes,  in  aliis  ann.  1388.  ex  Reg.  137. 
eh.  6:  Quinquin  Ménestrel  de  bouche,  nez 
du  pays  d'Alemangne,  in  aliis  ann.  1393. 
ex  Reg.  144.  eh.  441.  Hinc  Ménestrer, 
Instru mentis  musicis  canere.  Lit.  re- 
miss, ann.  1469.  in  Reg.  195.  eh.  338  : 
Ausquelles  nopces  Philippou  et  Jehan  le 
Seeher  devoient  Ménestrer ,  comme  ilz 
firent.  Et  Ménestraudie  aut  Menestrau- 
dise,  Menesterellorum  ars.  Lit.  re  mi  ss. 
ann.   1373.  in  Reg.  105.  eh.  68  :  Comme 

m  Eennequinet  Willeguin  ménestrez  sefeus- 
'  sent  m\9  à  servir  li  connestable  d' Angle- 
terre  de  leur  mestier  de  Ménestraudie,  etc. 
Stat.  ann.  1407.  in  Reg.  161.  eh.  270  : 
Nous  avons  receu  Vumble  supplication  dxi 
roy  des  ménestriers,...  contenant  comme 
des  l'an  1396.  pour  leur  science  de  Mé- 
nestraudise  faire  et  enlretenir,  etc.  Male 
editum  Ménestrandise  tom.  9.  Ordinat. 
pag.  198.  et  199.  Ménestrauderie,  in  iisd. 
Stat.  ex  Reg.  182.  eh.  93.  Vide  Minis- 
telli. 

1 MENESTRA,  vox  Italica,  Pulmentum. 
Johan.  Demussis  Chron.  Placent.  ad 
ann.  1388.  apud  Murator.  tom,  16.  col. 
582  :  Posi  Menestram  risi  cum  lacte  amig- 
datarum  et  zucharo  et  speciebus,  etc. 

*  Italis,  Minestra,  Jusculum,  Hispan. 
Menestra,  Herbarum  condimentum  vel 
opsonium. 

ì  MENESTRALIA.    Vide   in    Ministe- 

1  MENESTRALII,  Artifìces,  Gali.  Gens 
de  métier.  Instrum.  ann.  1350.  tom.  2. 
Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  480  :  Item , 
quod  Consules  habeant  potestatem  affo- 
randì  textores,  sutores,  sartores  et  alios 
Menestralios,  et  providendi,  taxandi,  sta- 
tuendi  et  ordinandi,  quod  biada,  vina,... 
non  immoderate  vendantur.  Consuet. 
Auscior.  MSS.  art.  87  :  Consules  debent 
eligere  odo  probos  homines  de  civitate 
prsedicta...  viaelicet  duos  de  minoribus  et 
duos  de  Menestralibus  et  quatuor  de  labo- 
rantibus. 

MENESTRALIUS.  Vide  Ministelli. 

*  MENESTRALLUS,  ut  supra  Meneste- 
rellus. Joan.  de  Trokelowe  Annal.  Eduar. 
II.  reg.  Angl.  pag.  39  :  Al  UH,  in  tanta 
perplexitate  constituti,  de  necessitate  vir- 
tutem  faciebant,  dicendo  non  esse  tnoris 


regii  alicui  Me  nes  trailo ,  palacium  in- 
trave  volenti,  in  tanta  solempnitate  adi- 
tutti  deneoare 

1  MENESTRES,  Artifices,  qui  in  nundi- 
nis  merces  suas  exponunt.  Codex  MS. 
redi  tu  um  Episcopat.  Autissiod.  ann. 
ciré.  1290  :  Mer  cervi  qui  sedent  ad  terram 
unum  obolum.  Omnes  olii  Menestres  se- 
dentes  ad  stallum,  si  sint  de  ista  villa 
vel  de  extra,  quilibet  debet  unum  dena- 
rxum 

|  MENESTREYS.  Vide  Ministelli. 

*  MENESTRI0NES,  Artifices,  nostris 
alias  Menestres  et  Ménestriers.  Stat.  ann. 
1300.  inter  Consuet.  Genovef.  MSS.  fol. 
10.  r°.  :  Nus  ouvriers,  ne  nus  Ménestrieus 
ouvrans  en  leur  mestier  de  serreures,  etc. 
Charta  ann.  1342.  in  Reg.  72.  Chartoph. 
reg.  eh.  403:  Lequel  maistre  des  ozuvres 
du  roy  nous  rapporta  que  lesdites  répara- 
cions  cousteroient  bien  Irois  cenz  livrts 
Parisis  et  que  il  nepovoit  trouver  ouvriers, 
qui  pour  moins  le  vousissent  faire,  com- 
tien  que  il  en  eust  enquis  et  sceu  diligem- 
ment  à  pluseurs  Menestres.  Reg.  Capi  tu  1. 
eccl.  Belvac.  ad  25.  Sept.  ann.  1536  : 
Operantibus  in  januis  ecclesia  Menestrio- 
nibus  dentur  prò  vino  xxx.  solidi.  Vide 
Menestralii. 

MENETUM.  Leges  Forestarum  Scotic. 
cap.  2.  §  3  :  Et  si  solus  fuerit  Forestarius, 
debet  crucem  facere  in  terra,  vel  arbore^ 
ubi  ammalia  inveniuntur,et  tercornuare 
Menetum.  Ubi  Skeneus  annotat,  Mene- 
tum  esse  speciem  et  formam  cornu  li- 
gnei, quod  si  inflatur,  magnum  et  rau- 
co m  edit  sonum  :  illud  forte  quod 
Gracile  appetì abant,  quod  acutum,  te- 
nuem,  et  minutum  (unde  vocis  etymon) 
sonum  redderet.  Chronicou  Bertrandi 
du  Guesclin  MS.  : 

Leurs  trompetes  ont  fait  sonner  et  graloier. 

MivvptSeiv  Graeci,  Minurire  Latini  dicunt 
gracilem  sonum  edere  ;  [qui  sonus  pa- 
iumbis  est  pecuiiaris,  unde  etiam  vocis 
etymon  haud  absurde  accersiri  posset] 
Apud  Spartianum  in  Geta,  palumbes  Mi- 
nurrire  die  un  tur.  Porro  menutum  cor- 
nuare,  sic  expressit  le  Roman  de  Ronce- 
vaux  MS.  : 

A  sept  cens  grisles  font  sonner  la  Menée. 

Alibi  : 

De  rOliphant  la  lumière  dorée 
Mist  à  sa  bouche,  si  come  la  Menée. 

Le  Roman  de  Garin  : 

Sonnent  cil  greille,  et  cil  Oliphant  cler, 
Gii  Menuel  pennent  à  rechigner. 

[Le  Roman  &  Alexandre  MS.  : 
Ces  Menujaus  sonner,  et  ces  tabors  tentir. 

Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Sonnent  buisines  et  tabours, 
Grans  cor  d'airain  et  Moenel. 

Le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 
Lor  fet  souner  dos  Moine!. 

Ibidem  : 

Sonnent  tant  cors,  tant  Moeneus, 
Et  tant  olliFans  cliers  et  heus, 
Tot  le  murail  en  retanlissent.] 

Vide  Gracilis. 

*  MENEVELLUS,  Manipulus.  Consuet. 
eccl.  paroch.  de  Thoisiaco  JMuens. 
dio&c.  ann.  1383.  ex  Cod.  reg.  5529.  B.  : 
Singuli  parrochiani  capita  hospitii  debent 
curato  annis  singulis  unum  Menevellum 
canapis  femellas.  Ménevelle  vero,  prò  Ma- 
novelle, Manubri  um  versori  um.  Pactum 
iuter  abb.  et  homines  S.Rico,  ann.  1324. 


in  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  2  :  Si  le$ 
estrayures  des  puis...  ont  mestier  de  répa- 
ration,...  ou  se  il  failloit  Ménevelles,  etc, 
Lit.  remiss.  ann.  1389.  in  Reg.  135.  eh. 
287  :  Icellui  Enguerran  prist  la  Méne» 
velie  ou  manche  du  treulle  d'un  puis,  etc. 

MENEVERUM.  Jo.  Fortescutus  de 
Laudibus  Legum  Angliae  :  Capitium 
ejus  non  alio  quam  Menevero  penula  tur. 
Ubi  expressit  nostrum  Menuvair.  Vide 
in  Varius. 

MENGERIUM,  Pastus,  ex  Gallico  Man- 
gerf  [seu  jus  pastus  in  prsBStationes  pe- 
cuniarias  co  in  muta  tum.]  Charta  Phi- 
lippi  Regis  Frane,  ann.  1283.  qua  idem 
Rex  prò  quadam  commutatione  inter 
Theobaldum  Episcop.  DoJensem  et  Si- 
monem  de  Claromonte  Dom.  de  Hesse, 
dimittit  8.  libras  prò  uno  Mengerio,  etc. 
[Charta  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  pag.  215  :  Non  volui  eos  sub  tempore 
meo  saisinam  doni  sui  amitteret  sed  assi* 
gnavi  illos  reddendos  monachis  singulis 
annis  de  Mengeriis  de  Servonio.  Charta 
ann.  1383.  apud  D.  Brussel  tom.  2. de  Usu 
feud.  pag.  758  :  Item  ung  Mengier  sur  le 
dit  Evesque  chacun  an  pour  le  Prèvot  et 
Sergent  dudit  Vidame,  et  un  Mengier 
chacun  an  en  Veglise  de  Toussains  ès 
jourset  en  la  maniere  accouturnez.]^  Vide 
suora  Mangerium.] 

~  MENJALLIA,  Expensae  prò  vietu. 
Stat.  ann.  1409.  toni.  9.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  454.  art.  85  :  Ammalia  prò 
ma  Jori  summa  centum  solidorum  quanta- 
cumque  sit,  capta  et  dis tracia,  per  debi- 
torem  redimi  non  poter unt  ultra  mensem, 
ne  in  Menjalliis  consumantur.  Vide  Men- 
jayllia. 

T  MENIANUM,  Projectio,  projectus,  l^o- 
ty)?.  Gloss.  Lat.  Graec.  MS.  Sangerman. 
Georgi us  Florus  de  Expedi t.  Caroli  VIII. 
in  Neapolit.  Reg.  apud  Gotofredum  ad 
eumdem  Reg.  pag.  236  :  Nam  quod  Hel- 
vetium  ad  Meniana  quxdam,  ut  speda- 
ret ,  conscendenlem ,  etc.  Ubi  meniana 
aedificia  interpretatur  vir  doctissimus. 
Vox  nota  Latio.  Vide  Festum  et  No- 
ni um. 

«  MENIARIUM,  Solier,  quia  solet  fieri 
super  menta,  in  veteri  Glossar,  ex  Cod. 
reg.  521.  Vide  Menium. 

f  MENJAYLLIA,  Expensae  prò  incarce- 
rati hominis  vietu  et  potu,  a  Gali.  Man» 
geaille.  Charta  ann.  1334.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  244  :  Et  captos  hinc  inde 
libere  sine  Menjaylliis  aliquibus  relaxan- 
dos  et  restituendos  in  locis  ubi  expedierit. 
Occurrit  praeterea  saepe  in  Computis 
Castellanorum  ejusdem  provincia^,  vide 
Minjayllia  et  Carcerarium. 

*  MENIGA,  ITA,  [Meningite.  DlEF.] 

®  MENIDULA,  Passer,  Gali.  Moineau. 
Hist.  monast.  a  Kenlos  in  Scot.  apud 
Marten.  tom.  6.  Ampi.  Collect.  col.  321  : 
Sub  initium  istius  aboatis  (Simonis)  arsii 
monasterium  a  Kenlos  anno  Domini  1258 
...  qux  (fama)  docet  id  contigisse  per  Me* 
nidulam,  dum  suum  eonstitueret  nidum 
et  in  eum  conjecisset  ardentem  festucam. 

|  MENIFERRUM,  Collare,  millus,  Gali. 
Collier.  Joh.  Demussis  Chronic.  Placent. 
apud  Murator.  tom.  16.  col.  579  :  Et 
super  aliquibus  ponuntur  f risia  magna  et 
larga  auri  circumcirca  collare  guise,  in 
modum  Meniferri,  quod  ponitur  canibus 
circa  collum  eorum. 

VMENINUS,  Ephebus  honorarius,  His- 
panis  Menino.  Acta  B.  Aloysii  Gonzag» 
tom.  4.  Junii  pag.  939  :  Aloysius  et  Ru» 
dolfus  adlecti  in  Menino s,  hoc  est,  Ephe- 
bos  honorarios,  Jacobo  Principi...  minis- 
trarunt.  Hinc  Gallicum,  Menin,  Mignon. 

|  MENIUM ,  vel  Meniarium,  idem  est 


MEN 


MEN 


MEN 


341 


quoti  vestìbulum,  a  manibus  sumptum,  etc. 
Vocabul.  utriusque  juris. 

1  MENLA,  Panis,  seu  placenta  genus. 
Statuta  Card.  Trivultii  Abb.  S.  Vict. 
Mas  sii.  ann.  1531  :  ltem  diebus  Natalia 
Domini...  dare  tenelur  (Pi tan tiarius)  tres 
xsoleridas  sive  Menlas  prò  quacumque  pi" 
tantia.  Occurrit  iterimi  infra. 

0  MENNA,  vox  Arabica,  Beneficus,  pro- 
pi  ti us  ;  nomen  Dei,  qui  sua  sponte  lar- 
gitur  et  benefacit,  ex  Lexico  heptaglot. 
Castelli,  apud  Marten.  in  Ind.  Onomast. 
ad  calcem  tona.  9.  Ampi.  Collect.  :  Ado- 
rabant  Jahot,  et  Jahoc,  et  Nuzara  ,  et 
Allat,  et  Alozei,  et  Menna,  in  Tract.  de 
Conc.  novi  et  vet.  Test.  ibid.  col.  180. 

*  MENNE,  prò  Mense,  saepius  in  Ind. 
Onomast.  Meichelbecki  ad  Hist.  Frisin- 
gensem. 

1  MENNONUS,  Hircus  castratus,  ab 
Ital.  Menno,  castratus.  Charta  ann.  1390, 
ex  Are  hi  vis  S.  Victor.  Massi  1.  :  Quilibet 
Mennonus  solvat  quaiuor  palar os. 

*  MENO,  Idem  quod  Mennonus,  Hircus 
castratus ,  Provine.  Menou.  Inquisit. 
ann.  1268.  ex  schedis  Pr.  de  Mazaugues  : 
Comederant  furtive  quendam  Menonem 
de  capri*  Guillelmi  Grossi.  Mennonus  non 
semel  ibid. 

1  MENOARE,  prò  Minuere.  Charta  Clo- 
dovaei  II.  Beg.  Frane,  ann.  653.  apud  Fe- 
libian.  Hist.  S.  Dionysii  pag.  vi  :  Argen- 
toni aurumve,  vel  qualemcumque  speciem 
de  quod  ibidem  conlatum  fuit,  aut  erit, 
auferre  aut  Menoare,  vel  ad  civetate  de- 
ferre  non  debeat.  [*  Menomare  et  Meno- 
mare, eodem  sensu,  dicunt  Itali.] 

*  MENOGLUS,  Manipulus  minor,  fas- 
ciculus,  ab  Italico  Meno,  minor.  Stat. 
Avellse  ann.  1496.  cap.  46.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  Solvat  prò  quahbet  j avella  seu  mi- 
nori quant itale  Menogli  de  bampno  dena- 
r%08  duodecim,  et  prò  quolibet  Menoglo 
solidos  duos.  Vide  supra  Menevellus. 

1  MENOLATUS,  ab  Italico,  ut  videtur, 
Menoia ,  piscis  species.  Stcardi  Episc. 
Cremon.  Chronic.  apud  Murator.  tom. 
7.  coi.  609  :  Restanus  vero  dominus  ilio- 
rum  cum  magno  exercitu  in  strictura 
montium  transitum  prohibebat ,  dicens 
quod  non  transirent,  nisi  centum  summa- 
rios  auro  et  argento  oneratos  darent.  Im- 
perator  autem  respondit,  se  libenter  dare, 
sed  non  nisi  Menolatom  unum.  Nisi  ma- 
lis  de  minuta  moneta  id  accipere. 

jMENOMENA,  ut  Menolatus ,  quem 
Rosweydus  eumdem  esse  piscem  existi- 
mat,  qui  Plinio  Marna  dicitur.  Vita  S. 
Johannis  Eleemosyn.  tom.  2.  Januarii 
pag.  505  :  Mille  restes  siccatorum  piscium, 
qui  Menomenas  dicuntur,  mille  vascula 
vini.  Vide  Masnidium. 

1  MENORULUS,  a  Minor  diminutivum 
esse  videtur.  Praeceptum  Caroli  C.  ann. 
851.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  38: 
linde  et  eis  tractum  sagenas  concessit  in 
Ligere  de  Menorula  villa  Reste.  Nostri 
Menor  dixere  olim  prò  Petit,  moindre. 
Petit  Jean  Monjot  de  Paris  apud  Borei- 
lum  : 

Seignor  or  escoutez,  li  grand  et  li  Meuor. 

*  MENORUM  vel  Menotum,  Manica 
ferrea,  Gali.  Menotte.  Stai,  crimin.  Sao- 
nae  cap.  21.  pag.  34  :  ltem  quod  aliquis 
faber  seu  ferrarius,  seu  qussvis  alia  per- 
sona cujuscumque  conditionis  existat , 
non  audeat  vel  prxsumat  deferre  seu  de- 
ferri vel  aufern  facere  compedes  seu  fer- 
reas,  aut  Menorum  ab  aliquo  sciavo  vel 
sclava  alicujus  civis  vel  districtualis  Sao- 
nse  ,  absque  licentia  domini  vel  do- 
minse. 

MENOSCABARE,  detrimentum  pati,  vox 
Hispanica  Menoscabar.  Observantise  Re- 


gni Aragon.  lib.  9.  tit.  Actus  Curiar. 
§  10  :  Quod  tales  teneantur  satis facere 
parti  lassas  totum  illud  quod  ratione  dietse 
collusionis  perdiderint,  vel  Menoscabave- 
rint,  etc.  [ vide  Minus  valere.] 

1  MENOTYRANNUS,  Attidis  epitheton, 
quasi  tyrannus  seu  rex  mensium  :  Attis 
quippe  idem  qui  sol,  apud  veteres.  Ins- 
cript.  antiq.  :  Et  Attidi  sancto  Menoty- 
ranno.  Vide  Vandal.  Dissert.  1.  pag.  29. 
et  146.  Reynes.  Epist.  19.  pag.  616. 

MENSA,  Tumba,  lapis  qui  sepulcro 
insterni  tur,  Table  de  pierre.  Miracula 
S.  Columbani  cap.  9  :  Jussit  supradicto 
magistro,  ut  ad  sacralissimum  corpus  cum 
magna  reoerentia  acceder  et,  Mensamque 
sublevaret.  Marmor  repertum  ann.  1223. 
in  Area  SS.  Martyrum  Faustini  et  Jovi- 
tae,  Brixiae  in  Italia,  apud  Ascanium 
Marti nengum  in  horum  SS.  Vitis: Faus- 
tino et  Jovitas  Martyriòus  Victor  Maurus 
ex  voto  posuit  Mensam  civibus  suis.  In 
Inscriptionibussepulcralibus  non  semel 
occurrunt  hsec  verba,  Mensam  contra 
votum  posuit»  850.  6.  1049.  9.  Observat 
porro  Scaliger  ad  Festum  mensas  in 
sepulcris  poaitas,  quod  ad  ea  res  divi- 
nae  fierent  sacro  parentali. 

Mensa  Cypriani,  Carthagine,  dicitur 
locus  ubi  martyrium  consummavit  et 
posimodum  in  memoriam  mensa  erecta 
est,  non,  inquit  S.  Augustin.  Serm.  113. 
de  Diversis,  cap.  2.  quia  ibi  est  unquam 
Cyprianus  epulatus,  sed  quia  ibi  est  im- 
molatus.  Exstant  aliquot  Sermones  ejus- 
dem  S.  Augustini  ad  hanc  mensam 
h abiti.  Vide  Enarrat.  in  Psaltn.  38.  et 
80.  et  Serm.  137.  de  Tempore,  praeterea 
S.  Fulgenti um  homil.  56. 

Mensa,  Altare  sacrum,  in  quo  scilicet 
sacrum  convivium  peragitur,  id  est,  in 
quo  sacra  Eucharistia  conflcitur  et  per- 
cipitur ,  unde  et  divina  Euchanstia 
mensa  nuncupatur  ab  Apost.  1.  ad  Co- 
rinth.  20.  Non  potestis,  inquit,  Mensas 
Domini  participes  esse,  et  mensas  deemo- 
niorum.  Ubi  mensa  Domini  est  ipsa  Eu- 
caristia, cui  nomen  istud  inditum  a 
loco,  in  quo  a  Ch  risto  insti  tuta  fuit  : 
quam  itidem  exemplo  Pauli  sic  saepe 
Patres  nominant,  tum  Graeci  maxime, 
apud  quos  frequens  est  usurpatio  hujus 
appellationis  cum  diversis  qua?  adjun- 
gunt  epithetis  :  èrcoupavio;  TpaTrefc  »  in 
Jacobi  Liturgia,  a  Johanne  Chrysos- 
tomo  in  allatum  Pauli  locum,  Upó,  (xu<7- 
xi-K-fi  <pptx<i8^  passim  vocitatur.  Neque 
mirum  terribilem  appellare  ut  quae  no- 
bis  repraesentet  ih  <pp»cuà  [x.uo~T7jpia,  ut 
Graeci  loquuntur  Patres.  Neque  aliud, 
opinor,  est,  jurare  xatà  ttj?  toO  Samjpoc 
TpaTue^?,  apud  Palladi  um  in  Vita  Chry- 
sost.  pag.  51.  quam  jurare  per  sacram 
Eucharist.  Nicol.  I.  PP.  Epist.  2  :  Altare 
sanctum,  in  quo  Deo  omnipotenti  sacrifi- 
ciorum  vota  persolvimus,  lapis  est  natu- 
raliler  communis,...  quia  vero  sacratum 
est  Dei  adjutorio,  et  benediclionem  sus- 
cepit ,  Mensa  sancta  efficitur.  Paulin. 
Nat.  9  : 

Namque  et  Apostolici  cinerea  sub  caelite  Mensa 
Depositi,  etc. 

In  Capitul.  Caroli  M.  ann.  769.  cap.  14. 
vetantur  Sacerdotes  Missas  celebrare, 
nisi  in  Mensis  lapideis  ab  Episc.  conse- 
cratis.  Vide  Descriptionem  nostram 
jEdia  Sophianae  n.  53.  [°°  Glossar,  med. 
GraBcit.  voce  TpdwceSa  Upa,  col.  1597.] 

Mensa  Canonica,  ad  quam  una  con- 
viva bantu  r  Ecclesiarum  Clerici.  Grego- 
rius  M.  lib.  3.  Epist.  37  :  De  Fortunato 
autem  fraternitatem  vestram  esse  sollici- 
tam  volumus,  ne  vobis  a  malis  hominibus 
in  aliquo  subripiatur.  Nam  audio  eum 


cum  decessore  vestro  ad  Mensam  Ecclesiae 
per  annos  plurimos  nunc  usque  contedisse, 
inter  nobile*  consedisse,  etc.  Gregor.  Tu- 
ron.  de  Vitis  Patrum  cap.  9  •  Ut  nec  ad 
convivium  Mensse  Canonica  cum  reliquis 
accederei  Clericìs.  Idem  lib.  10,  Hist.  cap. 
31.  de  Baudino  Episc.  Turon.  :  Hic  ins- 
tituit  Mensam  Canonicorum,  id  est,  ut  in 
commune  vescerentur.  Hinc 

Mensa,  dictum  quicquid  ex  bonis  ali- 
cujus est,  bona  ipsa,  patrimonium,  do- 
minicum,  denique  quidquid  ad  mensam 
instruendam,  id  est,  ad  vescendum,  seu 
ad  vitae  commoda  necessari  um  est,  aut 
conduci  t  ;  nostris  vulgo  Mense.  FI  età 
lib.  5.  cap.  5.  §  18  :  Dominicum  est  pro- 
prie terra  ad  Mensam  avvignata.  Cypria- 
nus in  Vita  S.  Caesarii  Arelat.  :  Donec 
omnes  ab  ipso  essent  redempti  eo  argento, 
quod  venerabilis  Eonius  antecessor  ejus 
Ecclesise  Mensas  reliquerat.  Charta  ann. 
850.  apud  Meurissium  in  Histor.  Episc. 
Metens.  pag.  137  :  Ut  nullus  pr&dictam 
villam  totlat,  alienet,  abstranat...  ab  al- 
tare B.  Arnulphi,  et  Mensa  Fratrum  Mo- 
nachorum.  Alia  Steph.  Episc.  Metensis 
apud  eumdem  pag.  415  :  Nemo  autem  nos 
de  mensa  nostra  quicquam  recidere,  aut 
ab  Ecclesia  Melensi  aliquid  alienare  con- 
cessione tali  arbitretur.  Adam  Bremensis 
cap.  103  :  Claustrum  renovavit,  et  Cano- 
nicis  Mensam  ipse  primus  instituil.  Prius 
enim  cum  pr  asbenda  fere  tenuis  videretur, 
adjeclis  ex  sua  parte  quibusdam  decimis, 
ita  ordinavit,  ut  albus  delur  Fratribus 
panis  ultra  solitam  annonam  cotidie.  In 
Epistola  Joannis  IL  Archiep.  Lugd.  ad 
Glascuensem  Episc:  In  civitate  Sene' 
ventana,  quas  proprie  ad  Mensam  Apos- 
tolicam  pertinet,  rectorem  Dominus  Papa 
ordinat.  Tabularium  Ecclesiae  Augus- 
tod.  ann.  922:  Villam  Ecclesias  S.  Naza- 
rii  destinamus ,  obsecrantes  ut  nullus 
Episcopus  aut  Comes  a  mensa  eorurndem 
Canonicorum  subtrahere  prassumat.  [Obi- 
tuarium  MS.  Eccl.  Morinens.  fol.  9  : 
Leprosario  Morin.  8.  sol.  Mensas  S.  Spi- 
ritus  7.  sol.  prò  f umilia  sigilli  feri  5.  sol.] 
Eodem  sensu  Mensa  Episcopatus ,  in 
Gestis  Innocentii  III.  PP.  pag.  103. 
Mensa  Episcopalis  [in  Bulla  Bonifacii 
VIII.  PP.  ann.  1295.  et]  apud  Anselmum 
Leod.  cap.  71.  Mensa  Episcopi,  apud 
Baldricumin  Chron.  Camer.  lib.  3.  cap. 
49.  [Mensa  Monachorum,  in  Invent.  Be- 
liq.  S.  Berti  ni  saec.  3.  Bened.  part.  1. 
pag.  160.  et  in  Vita  S.  Hildulphi  Episc. 
Trevir.  ibid.  part.  2.  pag.  479.  480.  eadem 
quae  Conventualis  dicitur  in  Hist.  Me- 
diani Monast.  gag.  410.]  Mensa  Patriar- 
chalis,  in  Ep.  Clementis  VI.  PP.  ann. 
1342.  apud  Waddingum.  Mensa  regali*, 
apud  Silvestrum  Giraldum  in  Topogr. 
Hibern.  dist.  3.  cap.  5  :  Totam  Medium 
Mensas  regali  appropriava.  Monasticum 
Anglicanum  tom.  2.  pag.  846  :  Abstulit 

ex  etiam  Rex Ecclesiam  de   Simond- 

burne,  quam  appropriava  Mensas  suae. 
Hinc  in  Consuetudinibus  inunicipalibus 
dominus  feudalis  dicitur  praedia  vasalli 
sui  unire  suae  mensae,  Unir  à  sa  table, 
in  Turonensi  art.  279.  etc.  Vide  Ste- 
phan.  Tornacensem  Episc.  77.  227.  229. 
Gesta  Abbatum  Lobiens.  pag.  559.  tom. 
6.  Spicilegii  Acheriani,  Bovonem  Si- 
thiensem  Abbatem  de  Invent.  S.  Bertini 
cap.  6.  Privilegia  Ecclesiae  Hammabur- 
gensis  pag.  178.  190.  Perardum  in  Bur- 
gundiefs  pag.  47.  52.  Buzelinum  in  Gallo 
Flandr.  pag.  331.  Probat.  Hist.  Guinen- 
sis  pag.  43.  Bosquetum  ad  In  noe.  III. 
pag.  141.  etc.  Ita  Tabula  usurpatur  in 
Tabulano  Abbat.  Conchensis  in  Buthe- 
nis  Ch.  56:  Et  si,  quod  absit,  advenerit 
aliquis  Abbas  aut  Monachus,    qui   hunc 


342 


MEN 


MEN 


MEN 


honorem  vellet  auferre  de  Tabula  sanctm 
Fidis,  etc. 

*  De  Mensa  seu  patrimonio  proprio 
domini  mei  regis,  in  Lit.  ann.  1368.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  287.  art.  9. 
Hinc 

e  Mensa  Dei,  vulgo  Bureau  des  pau- 
vres,  hótel-Dieu.  Charta  ann.  1240.  ex 
Tabul.  Compend.:  Recognovit  se  vendi- 
disse  vendutone  legihma  Mensae  Bei  de 
Compendio  decem  solidos  Parisienses 
annui  census,  eie. 

**  Mensa  S.  Spiritus,  eodem  sensu, 
apud  Haltaus.  in  Glossar.  Gerra.  voce 
HeiU  Geist,  col.  622. 

De  Mensa  Aligujus  Esse,  id  est,  de 
familia,  unde  Commensales,  domestici. 
Tabular.  Fiscanense  ann.  1108.  f.  58  : 
Et  homines  qui  sunt  de  Mensa  ejus,  ca- 
pient  lepores  in  warenna  Abbatis.  Liber- 
tates  Villae  de  S.  Palad.  in  Biturigib. 
ann.  1279  :  Praepositus  noster  adversus 
aliquem  supradictorum  hominum  per 
hominem  de  Mensa  et  de  cibo  suo  nihil 
poterit  probare  nec  disr  azionar  e.  Adde 
Thomasser.  in  Consuet.  Bituric.  pag. 
64.68. 

e  Mensal,  eodem  intellectu,  in  Charta 

ann.  1571  :  Le  vicaire  de  S.  Jacques 

comme  eslant  Marnai  dudit  seigneur 
abbé,  etc. 

Mensam  Tenere,  Convivio  excipere, 
nostri s,  Tenir  table.  Anastas.  in  Ste- 
phano  IV.  PP.:  Tribuensque  denuo,  ut 
mos  est,  pacem,  ascendit  sursum,  et  Men- 
sam}  ut  assolent  Ponti  fices,  tenuti,  seden- 
tes  cum  eo  aliquanli  ex  primatibus  Eccle- 
sia et  optimatibus  Ecclesia.  Guill.  Bibl. 
in  Stephano  VII.:  Per  omnia  sacri  Pala- 
ta perrexit  vestiaria,  quae  in  tantum 
devastata  reperti,  ut  de  sacratis  vasis, 
quibus  Mensas  tenere  festis  diebus  Pon- 
tifices  consueverunt ,  paucissima  inveni- 
rentur. 

A  Mensa  Separari,  Excommunica- 
tionis,  seu  Epitimii,  species  apud  Cleri- 
"cos  et  Monachos,  qua  qui  damnabatur, 
àireuXo^'oci;  dicebatur,  quod  Abbatis  be- 
nedictione  in  mensa  privaretur.  Regula 
S.  Benedicti  cap.  31  :  Si  quis  Frater  in 
levioribus  culpis  invenitur,  a  Mensae  par- 
ticipatione  privetur.  Ebo  Remensis  Ar- 
chiepiscopus  de  Ministris  :  Omnes  ne- 
gligentias  omnium  publice  deprehensas 
in  Capitulo  omnium  Fratrum  judicio 
puniens  his  tribus  modis,  id  est,  aut  car- 
cere ,  aut  separatione  Mensae ,  sive  in 
omnium  verberum  diver sitate.  Adde  Re- 
gulam  S.  Csesarii  cap.  11.  et  Concilium 
Arelatense  ann.  1260.  cap.  11.  pra&terea 
Constitut.  Ord.  Prsed.  dist.  1.  cap.  18. 

I». 

Cum  exeommunicatis  porro  non  lice- 

bat  cibum  sumere:  unde  qui  a  Christia- 
norum  conviviis  arcebantur,  exeom- 
municati  censebantur.  Vincentius  Li- 
rinensis  Commonit.  1  :  Quid  est  devitare? 
cum  hujusmodi  nec  cibum  sumere.  Versus 
antiqui  : 

Si  prò  delictis  analhema  quis  effidatur, 
Os,  orare,  vale,  communio,  Mensa  negatur. 

Si  tamen  pater familias  domus  exeommu- 
nicationis  sententia  fuerit  innodatus,  a 
participatione  ipsius  familia  excusatur, 
ut  est  apud  Innocentium  III.  in  Gestis 
ejusdem  PP.  pag.  80.  Vide  Excommuni- 
catio. 

Scribunt  Saxo-Grammaticus  lib.  10. 
et  Sueno  in  Legib.  Castrensi b.  cap.  5. 
statuisse  Kanutum  Magnum  Dani» 
Regem,  ut  Curialesin  capessendo  mens© 
discubitu,  ordine  quo  quisque  Militaris 
muneris  advocationem  sortitus  fuerat, 
uteretur,  locoque  antecelleret,  qui  prior 


obsequio  foret.  Unde  si  quis  delictum 
commisisset,  non  alia  ei  imponebatur 
poena,  quam  ut  a  consueto  loco  ad  in- 
feriorem  transferretur,  atque  adeo  tot 
gradi  bus  discubitu  indignior  fiere t,  quot 
vicibus  sodalem  offendisset.  Quod  si 
quarto  se  quis  eodem  reatus  genere 
maculasset ,  discreto  a  Milite  loco , 
mensae  alienus  fiebat ,  commilitonum 
nemini  catino  aut  calice  communica- 
bat  :  neque  enim  ter  veniam  experto 
ulterius  ignoscendum  putabat  :  quia 
suajam  noxapoenam  meruit,  qui  se  ea 
toties  affecit.  Ita  Grammaticus.  Sueno 
vero  paulo  aliter:  Si  auem  obstinata 
pr&sumptio  temis  excessibus  inobsequen- 
tem  notaverit,  et  resipiscere  detrectarit, 
extremum  omnium  locandum  statuerunt, 
imo  decreverunt,  ut  quilibet  convictorum 
ossa  in  eum  prò  arbitrio  suo  jactaret,  nec 
guisyuam  propterea  temeritatis  aut  petu- 
lantige  argueretur.  Insuper  ut  illi  in  potu 
et.  cibo  nemine  communicante,  solus  suo 
catino  contentus  esset  etpoculo. 

|  Mensa  Marmorea,  Una  e  Parla- 
menti jurisdictionibus  antiquior,  cui 
praesunt  Comites  stabuli,  Marcescalli 
Franciae,  Amirallus  et  Protoforestarius. 
Arestum  Parlamenti  ann.  1499.  apud 
Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  464  : 
Dieta  autem  causa  inde  ad  praedictam 
Mensam  marmoream   remissa  extiterat. 

Mensa  Rotunda.  Vide  Tabula  ro- 
tunda. 

SSir  Si  quis  vero  quo  ordine,  quibusve 
cibis,  non  conquisi  ti  ssimis  certe,  mensa 
Delpbinorum  exstruebatur,  cognoscere 
velit,  adeat  Ordinationem  super  numero 
et  ordine  mensarum  ab  Humberto  III. 
editam,  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  311. 
et  seqq.  Addat  et  quae  hac  de  re  disse- 
ruit  docte  et  erudite  auctor  ejusdem 
Hist.  tom.  1.  pag.  365. 

*  Mensa  Aurea,  Ad  usum  reginarum 
Siciliae,  apud  Bened.  abb.  Petroburg.  in 
Henr.  II.  reg.  Angl.  tom.  2.  pag.  612.  ad 
ann.  1190  :  Rex  Anglise  exigeoat  a  Tan- 
credo  rege  Sicilia....  cathedram  auream 
ad  opus  ejusdem  Johannes  (sororis  suae) 
de  consuetudine  reginarum  terrae  illius  ; 
et  ad  opus  sui  ipsius  Mensam  auream  de 
longitudine  duodecim  pedum  et  de  latitu- 
dine pedi  s  et  dimidii,...  et  duos  tripodes 
aureos  sub  mensa  aurea,  etc. 

Mensa,  Stali um.  Concil.  Monspeliense 
ann.  1258.  cap.  3  :  Clerici  mercimonio 
publice  exercentesy  operatorium  scilicett 
sive  Mensam,  hypothecam  vél  similiapro 
vendendis  tnerctbus  tenentes,  etc.  Vide 
Tabula. 

*  Mensa  Forensis,  Ubi  in  foro  mer- 
ces  venum  exponuntur.  Bulla  Innoc.  II. 
PP.  ann.  1143.  inter  Probat.  tom.  1. 
Annal.  Praemonst.  col.  274:  Domum 
quam  dedit  Lamhertus  de  Afosa,  et  duas 
Mensas  forenses,  et  hortum  monti  ecclesia 
vestras  adjacentem. 

1  Mensa,  in  re  bellica,  ut  observat 
Carolus  de  Aquino  in  Lex.  milit,  sumi 
solet  prò  e  a  machinae  jaculatorise  parte, 
quae  brachia,  sive  alas  machinae  et  to- 
tum  pegma  sunerimpositum  sustinet; 
quam  sic  describit  Turnebus  Adversar. 
lib.  2.  cap.  5  :  Mensa  interior  est,  et  me- 
dia inter  duas  hinc  inde  scutulas,  cons- 
tatque  regulis  diapegmatis,  et  tabula  inter 
regulas  et  diapegmala  collocata. 

MENSALE,  Mensalis,  Mappa,  linteum 
stragulum,  quo  mensa  insternitur. 
Glossae  antiquae  MSS.  et  ex  iis  Papias  : 
Mantilia,  mappae  villosa,  Mensales.  Idem  : 
Mensole,  dicitur  quod  in  mensa  est. 
Glossae  MSS.:  Mappae,  Epularum  Mensa- 
Ha.  Brito  in  Vocabular.:  Mappa,  quod 
Mensale  dicitur.  S.  Audoenus  in  Vita  S. 


Eligi i  :  Vestimenta  etiam  et  lectuaria,  ae 
linteamina,  Mensalia,  necnon,  etc.  Ansel- 
mus  Canonicus  Leod.  in  Wazone  Epis- 
copo Leod.:  Alii  mensas  et  Mensalia 
conculcantes,  de  ipsis  mensis  in  medium 
refectorium  saltum  dederunt.  Ratherius 
Veronensis  in  Qu alita tis  conjectura  nag. 
200  :  Scamnalia  non  quserit,  Mensalibus 
indiget,  lectisterniis  mediocribus,  caste- 
raque  supellectile  delectaiur.  [Charta 
Henrici  II.  Imper.  ann.  1023.  apud  Tol- 
nerum  Histor.  Palat.  inter  Instr.  pag. 
23:  Has  duas  curtes  ad  sagimen,  et  ad 
femoralia,  mantelas  etiam,  et  Mensalia 
fratrum,...  specialiter  constituimus.  Gui- 
donis  Discipl.  Farfens.  cap.  48:  Refec- 
torii  quippe  Mensales  et  zallas  atque  lin- 
teamina, quibus  seniores  manus  tergunt, 
etc]  Galfridus  de  Vino  salvo  in  Poetria 
MS.: 

Venit  in  opprobrium  mensae  Mensale  lutosum, 
Panis  furfureus,  cibus  asper,  potus  amarus. 

[Haud  scio  an  eadem  notione  Sarnovius 
apud  Ludewig.  tom.  8.  Reliq.  MSS.  pag. 
321.  canit  : 

Addens  Mensale  longum,  multum  grattale, 
Reficiens  castrimi  perpulchre,  fulget  ut  astrum.] 

Occurrit  praeterea  in  Speculo  Saxon. 
lib.  1.  art.  22.  g  4.  art.  24.  |  2.  lib.  3.  art. 
38.  [**  Germ.  Dischlaken.]  apud  Udalri- 
cum  in  Consuet.  Clun.  lib.  3.  cap.  21. 
Vincent.  Belvac.  lib.  26.  cap.  62.  in  Sta- 
tutis  iEgidii  Episc.  Sarisberiens.  ann. 
1256.  in  Vita  S.  Willelmi  Abb.  Roschild. 
n.  21.  in  Archithrenio  lib.  2.  cap.  15. 
[apud  iEgidium  Gelenium  in  Colonia 
pag.  69.1  ©te. 

Mensale  Dividere.  Joannes  aLeydis 
lib.  31.  cap.  50  :  Anno  Bom.  1395.  in  festo 
Epiphaniae  Domini ,  cum  illustrisstmus 
Dux  Willelmus  Comes  de  Ostervant  sede- 
ret  ad  mensam  Francorum  Regis  cum 
multis  aliis  Principibus,  ecce,  superbenti 
quidam  Heraldus,  scindens  et  dividens 
Mensole  ante  jam  dictum  Comitem  Wil- 
lelmum,  asserens  non  decere  Principem 
sedere  aliquem  ad  mensam  Regis ,  qui 
clypeo  seu  armis  privatus  esset.  Et  cum 
idem  Guillelmus  respondisset  se  habere 
clypeum  et  arma,  rursus  Heraldorum 
Senior  ait,  Nequaquam,  domine  mi,  quia 
Willelmus  quondam  Comes  Hollandiae 
tuus  quondam  proavunculus  nedum  in- 
terfectus  est  a  Frisionibus,  sed  et  hodierna 
die  adhuc  invindicatus  jacet  in  terra  ini- 
micorum  suorum.  Ab  ilio  die  idem  Willel- 
mus Comes  cogitare  ccepitt  qualiter  con- 
fusionem  illam  a  se  removere  posset. 
Willelmus  Heda  :  Anno  eodem  Willelmo 
Corniti  Hollandiae  assedenti  mensae  Regis 
Franciae,  fecialis  quem  Heraldum  vocant, 
tacer avit  Mantile  sibi  antepositum,  obji- 
ciens  indignum  fore,  quod  aliquis  interes- 
set  mensae  regiss  carens  insigniis  armo- 
rum ,  innuens  insignia  ipsius  Willelmi 
apud  Frisios  Orientales  amissa.  Tracta- 
tus  MS.  de  officio  Heraldorum  :  Se  au- 
cun  Chevalier  ou  Gentilhomme  avoit  fait 
trahison  en  aucune  partie,  et  estoit  assis 
à  table  avec  autres  Chevalier s,  ou  Gentils- 
hommes,  ledit  Roy  d'armes  ou  Heraut  lui 
doit  alter  couper  sa  toùaille  devant  lui,  et 
lui  virer  le  pain  au  contraire,  s'il  en  est 
requis  par  aucuns  Chevaliers  ou  Gentils- 
hommes,  lequel  doit  estre  prest  de  le 
combattre  sur  cette  querelle  :  car  ce  n*est 
pas  belle  chose,  que  un  traistre  soit  hon- 
nouré  comme  un  autre  Chevalier,  ou  Gen- 
Hlhomme,  Denique  Alanus  Charterius 
in  Quadrilogo  invectivo  pag.  451  :  Cet- 
tui  Bertrand  laissa  de  son  temps  une 
telle  remonstrance  en  memoire  de  disci- 
pline, et  de  Chevalerie,  doni  nous  parlons, 


MEN 


MEN 


MEN 


343 


que  quiconque  homme  nóble  se  fourfaisoit 
reprochablement  en  son  estat,  on  lui  ve- 
noit  au  manger  trancher  la  nape  devant 
soi.  Vide  Toacula  et  Mappa. 

Mensale  ,  alias  Supertunica,  quod 
mensalis  speciem  referret.  Provinciale 
Ecclesiae  Oantuar.  lib.  3.  tit.  1.  pag. 
127  :  Nolumus  prohibere ,  quin  Clerici 
aperti*  et  patentibus  supertunicis ,  alias 
Mensalibus  nuncupatis ,  cum  manicis 
competentibus  locis  et  temporibus  oppor- 

tunis uti  valeant.    Ubi   Lindwodus 

Mensalia  sic  dieta  ait,  quia  in  eis  sole' 
bant  utentes  sedere  ad  mensam  :  et  erant 
hujusmodi  supertunicm  antiqua  vestes 
preparata  ad  parcehdum  vestibus  magis 
pretiosis,  maxime  tempore  prandii  vel 
ccsnse,  quibus  solent  comedentium  et  bi- 
bentium  vestes  cibo  vel  potu  ab  ore  cadente 
delurparL 

MENSALES  Tebmini.  Vetus  Agrimen- 
sore pag.  256  :  Termini  sunt  major es  qui 
juxta  flumina  positi  sunt,  Mensales  vo- 
cantur.  Quod  mensarum  formam  refer- 
rent. 

*  MENSARE,  Ssepius  mingere.  Glossar, 
vet.  ex  Cod.  reg:  7641. 

*  MENSARIUS,  Ofticium  in  collegiata 
ecclesia  dioecesìs  Nivemensis ,  is ,  ni 
fallor,  qui  mensam  seu  bona  illius  eccle- 
siae administrabat,  vel  qui  mensam  es- 
cariam  curabat.  Polypt.  paroch.  ejusd. 
dioec:  In  archipresbiteratu  de  Luperciaco 
burgo  cura  de  Puteolis,  pr&sentatio  capi- 
tuli  de  Franaio  ad  nominationem  Men- 
sarii,  cotlatio  episcopi.  Quod  of  fi  cium 

*  1.  MENSATA  appellari  videtur  in 
Constit.  capitul.  eccl.  Barchin.  ann. 
1423.  rubr.  8.  ex  Cod.  reg.  4332  :  Caveatur 
antea  sufficientert  quod  servitium  Meri" 
sat&  debitum,  ad  quod  fructus  et  jura 
anni  ipsius  immediate  pr&cedentis  obli' 
gantur  indubie,  fiat  debite  et  complete. 
Rursum  rubr.  15:  Declaraverunt  tamen 
sub  eadem  constitutione  nullatenus  com- 
prehendi  debere  canonicatus  et  prwben- 
das  ac  pr&posituras  seu  Mensatas,  nec 
non  officia  diaconalus  et  subdiaconatus 
ac  dormitorarii  dieta?  sedis,  et  beneficia 
alia  simplicia. 

2.  MENSATA,  Unius  mensis  servitium, 
quo  Milites  in  Aragonia  Regi  obnoxii 
erant,  quos  inde  Ricos  hombres  de  la 
Mesada  appellabant,  ut  observat  Hiero- 
nymus  Bianca.  Ximinus  Petri  Salanova 
Justitia  Aragonum  tit.  de  Privilegiis 
Baronum  :  Rem  servatur  de  ussanzia, 
guemlibet  Ricum  hominem  debere  servire 
in  anno  sùis  expensis  per  Mensatam,  quse 
durat,  sive  computatur  a  die  qua  incipit 
ire  ad  Regem  usque  ad  reversionem,  juxta 
generale  privilegium  domini  Regis  Petri. 
Et  de  Militum  privilegiis  :  Miles,  vel 
aliquis  de  genere  ejus,  non  tenetur  facere 
prò  denanis,  quos  tenel,  Mensatam  suis 
expensis ,  sed  Rex  tenetur  ei  providere 
juxta  numerum  bestiarum,  quas  duxerit. 
Quse  Mensata  per  Ricos  homines  non  fit, 
nisi  propter  calonias  qu&  sunt  eis  con- 
cessa. Eadem  habet  Vitalis  Oscensis 
Episcopus.  Apud  Michael em  del  Molino 
in  Repertorio  Foror.  Arag.:  Qui  tenent 
cavallerias  honoris,  tenentur  servire  D. 
Regi  tempore  guerra*  per  tres  menses  in 
anno,  in  eundo,  stando  et  redeundo.  Vide 
Servitium  fallitum. 

Mensata,  Annona  aut  cibus  ad  unum 
mensem.  Ohronicon  Fontane! lense  cap. 
8  :  Mensatas  ad  unumquemque  mensem 
sufficientes  prseberent  alimoniam,  etc. 
Actus  B.  Hugonìs  Archiepisc.  Ro toma- 
gens.  MSS.:  Mensatas  in  hoc  Comóbio 
constituit,  deputatis  videlicet  villis,  quse 
per  unumquemque  mensem  sufficientem 
prseberent  alimoniam.  [Vide  Mesaticum.] 


J  MENSIONARIUS,  prò  Mansionarius, 
sedi  tu  us,  matricularius.  Epist.  Innocen- 
te III.  PP.  ad  Tarracon.  Archiep.  tom. 
3.  Conc.  Hispan.  pag.  410  :  Sane  ad  nos- 
tram  noveris  audientiam  pervenisse,  quod 
Ecclesia  Ubi  commissa  propter  beneficia 
tam  Mensionariis  quam  non  Mensionariis 
as stanata,  cum  ipsius  redditus  ad  hoc 
sufficere  non  valeant,  jam  fere  ad  nihi- 
lum  est  redacta. 

1  MENSIONATUS,  prò  Memora tus , 
pluries  occurrit  in  Oharta  ann.  1438. 
inter  Schedas  Pr.  de  Mazaugues.  Vide 
Mentionare. 

MENSIS  Intrans,  stans  et  exiens. 
Scriptores,  et  Diplomata,  aut  Regesta 
sevi  medii,  hoc  est,  post  annum  1000. 
crebro  haec  verba  ingerunt,  dum  rerum 
gestarum  characterismos  per  dierum  et 
mensium  notas  scrupufosius  consi- 
gnant.  [*  Antiquior  est  anno  1000.  haec 
numerandi  ratio  in  recensendis  men- 
sium diebus,  ut  videre  est  ex  Oharta 
ann.  757.  apud  Murator.  tom.  3.  Antiq. 
Ita!,  med.  sevi  col.  569  :  Regnantedomno 
nostro  Desiderio  rege,  anno  regni  ejus, 
Deo  propitio,  primo,  quinto  die  intrante 
mense  Novembrio,  indictione  xj.  Alia  ann. 
806.  apud  eumd.  in  iisd.  Antiq.  tom.  1. 
col.  501  :  Rcgnantes  D.  N.  N.  Carolo  et 
Pippino  filio  ejus,  viris  excellentissimis 
regibus  Langóbardorum  in  Italia,  anno 
eorum  xxxiij.  et  xxv.  die  quinto  decimo 
intrante  mense  Januario,  indictione  xiv.] 
Ex  quibus  menses  integros  in  duas 
distinxisse  ac  divisisse  sectiones ,  non 
Italos  modo,  sed  et  Gallos  nostros  col  li- 
gi mus,  sumpto  primae  mensium  partis 
initio  a  primo  mensis  die,  alteri us  vero 
a  decimo-sexto.  Di  versus  tamen  fuit 
utriusque  partis  numerando  et  compu- 
tando modus.  Nam  prima  mensis  pars 
ordine  consueto  dinumerabatur,  sumpto 
a  primo  ejusdem  die  principio,  usque 
ad  decimum  quintum;  altera  autem 
sumpto  ah  ultimo  mensis  die  initio, 
ordine  retrogrado,  non  a  Kalendis  et  a 

£rimo  succedentis  mensis,  ut  apud 
atinos,  ita  ut  decimus-sextus  fuerit 
ultimus  secundse  partis.  Rollandinus 
qui  vixit  anno  1265.  in  tractatu  Notula- 
rum,  seu  de  Arte  No  tari  se  :  Ponitur  dies 
in  instrumentis  diversimodo  :  uno  modo 
secundum  consuetudinem  Rononiensem 
in  hoc  exemplo,  primo  die  intrante  Maio, 
et  sic  de  singulis  usque  ad  16.  transactis 
autem  16.  ponuntur  per  Exeunte,  hoc 
modo,  15.  die  exeunte  Maio,  14.  die 
exeunte  Maio,  et  sic  de  singulis  usque  ad 
penullimum  diem  :  in  penultimo  dicunt, 
Penultimo  die  Maii  ;  et  in  ultimo  dicunt, 
Ultimo  die  Maii  :  et  ita  de  singulis  men- 
sibus  qui  habent  31.  diem.  In  aliis  autem 
qui  habent  30.  dies,  procedunt  similiter 
usque  ad  15.  per  hanc  dictionem,  In- 
frante; et  finitis  15.  diebus  primis,  des- 
cendunt  per  alios  15.  cum  hoc  dictìone, 
Exeunte.  Semper  in  prima  die  cujuslibet 
mensis  non  ponatur,  Intrante  ;  et  in  pe- 
nultimo et  ultimo  non  ponatur,  Exeunte. 
Aliam  methodum  edidit  ex  MS.  Ood. 
doctissimus  Mabillonius  lib.  4.  Analect, 
vet.  pag.  480.  hac  ratione  :  Mense  Janua- 
rio intrante  dies  duo ,  et  exeunte  dies 
septem.  Mense  Februario  intrante  dies 
novem,  et  exeunte  dies  quinque.  Martio 
infrante  dies  tres,  et  exeunte  dies  odo. 
Mense  Aprili  dies  decem,  et  exeunte  dies 
octo.  Maio  intrante  dies  sex,  et  exeunte 
dies  octo.  Junio  intrante  dies  novem,  et 
exeunte  dies  novem.  Julio  intrante  dies 
quatuor,  et  exeunte  dies  decerti.  Augusto 
tntrante  dies  sex,  et  exeunte  dies  duode- 
cim.  [*  Settembri  intrante  dies  tres,  et 
exeunte  dies  septem.]   Octóbri  intrante 


dies  novem,  et  exeunte  dies  duodecim. 
Novembri  intrante  dies  octo  et  exeunte 
dies  duo.  Decembri  infrante  dies  duo- 
decim, et  exeunte  dies  tredecim.  Haec 
per  otium  expendat  Lector,  quee  cum 
Rollandino  et  Ohartis  non  quadrant. 
[*  Ex  his  colligendum  videtur,  ut  apud 
Mabill.  adnotatur,  si  non  ubique,  saltem 
quibusdam  in  locis,  menses  non  fuisse 
divisos  in  duas  tantum  partes,  ita  ut 
primi  quindecim  dies  mensi  intran  ti, 
mensi  vero  exeunti  reliqui  dies  assigna- 
rentur:  sed  dies  solum  aliquot  paucio- 
res  mensi  cum  in  tran  ti,  tum  exeunti 
fuisse  assignatos.]  Est  igitur 

Mensis  Intrans,  Pars  prima  mensis. 
[Oharta  consecrationis  Eccles.  B.  M.  de 
Epeia  dioec.  Veron.  :  In  Christi  nomine 
Dei  et  &terni,  anno  a  Nativitate  D.  N.  J. 
C.  1186.  Ind.  4.  die  dominico,  secundo  In- 
trantis  Novembris,  etc]  Vetus  Oharta 
apud  Ughell.  tom.  2.  pag.  465  :  Anno  D. 
1259.  Indict.  2.  die  14.  infrante  Madio,  etc. 
Adde  pag.  653.  Epitaphium  jiEgidii  Di  ni 
Judicis  Patavini,  apud  Schraderum  : 
Cujus  anima  1283.  Ind.  12.  15.  infrante 
Januario  sui  corporis  nexu  soluta  luteo, 
etc.  Nihili  est  quod  habent  viri  doctis- 
simi  ad  20.  Martii  pag.  202.  et  204.  ubi 
die  19.  intrante  mense  Aprili  :  quippe 
mendum  est  in  numeri  nota,  qua?  forte 
est  10.  aut  9.  Vide  Inscriptiones  Pucci- 
nelli  pag.  57. 

1  Mensis  Introiens,  Ead.  notione, 
in  Oharta  Henrici  II.  Imper.  ann.  1050. 
apud  Murat  delle  Antic.  Estensi  pag. 
83  :  Pridie  dei  Introeunte  mense  Decem- 
ber,  etc. 

»  Mensis  Introitus,  Idem,  in  Reg. 
71.  Ohartoph.  reg.  eh.  398  :  In  nomine 
Domini.  Amen.  Anno  incamationis  ejus- 
dem millesimo  cccmo.  quadragesimo,  die 
vicesima  quinta  introitus  mens.  Aprilis, 
intitulata  septimo  Kal.  Maii. 

Mensis  Exiens,  Mensis  pars  altera, 
cujus  dies,  ut  diximus,  ordine  retro- 
grado computantur,  sumpto  ab  ultimo 
initio.  Vetus  Oharta  apud  Georgi  uni 
Pilonum  in  Historia  Beflunensi  lib.  3. 
pag.  Ili  :  Anno  ejusdem  Nativit.  1220. 
Indictione  8.  die  Dominica  8.  exeunte 
Madio,  etc.  quo  quidem  anno  litera  Do- 
minicalis  fuit  ED.  Et  fol.  117  :  Anno 
Domini  1236.  Indictione  9.  die  Veneris  11. 
exeunte  Madio,  etc.  quo  anno  lit.  Domi- 
nicalis  fuit  FÉ.  Alia  Oharta  apud  Ughel- 
lum  tom.  2.  pag.  468  :  Acta  sunt  h&c 
Anno  Domini  1274.  Indictione  2.  die  3. 
exeunte  Septemb.  Alia  apud  eumdem 
pag.  647  :  An.  1214...  die  7.  exeunte  mense 
Octob.  Ind.  2.  etc.  Adde  pag.  1010.  tom. 

5.  pag.  767.  768.  769.  775.  830.  Statuta 
Venetorum  a  Jacobo  Theupulo  Duce 
Venetorum  facta,  ex  a  rata  dicuntur,  Cur- 
rente  anno  Dominici  Incarn...  die  6. 
exeunte  mense  Sept.Ind.  1.  Vetus  Oharta 
apud  Hieronymum  dalla  Corte  lib.  1.  et 

6.  Hist.  Veron.  :  Anno  1194.  Indict.  12. 
die  Dominico,  duodecimo  exeunte  Martio, 
etc.  quo  anno  litera  Dominicalis  erat  B. 
et  ita  12.exéuntis  Martii  erat  vigesimus. 
Scheda  alia  apud  Ughellum  in  Episco- 
pis  Veronens.  pag.  757:  Die  Veneris  8. 
exeunte  Januario...  anno  1186.  quo  litera 
Dominicalis  erat  E,  Ita  dies  8.  exeuntis 
Januarii,  est  24.  [Tabul.  Mela.  :  Anno 
Domini  1291.  Ind.  5.  Pontificatus  dom. 
Nicolai  PP.  IV.  anno  4.  octava  die  men- 
sis Octobris  exeuntis,  videlicet  die  Mercu- 
rii  ante  festum  SS.  Simonis  et  Judse 
Apostolorum,  etc.  quo  anno  litera  Domi- 
nicalis erat  G.  et  ita  dies  8.  exeuntis 
Octobris  erat  22.  Vide  Hist.  Oortusiorum 
lib.  1.  eap.  3.  Anonymum  in  Miraculis 
S.  Ursmari  num.  26.  Vitam  B.  Luche- 


344 


MEN 


MEN 


MEN 


sii  Tertiarii  num.  5.  Miracula  B.  Mgi* 
dii  Minorità?  n.  105.  etc.  [Vide  Exitus 
mensis.] 

Mensis  Stans,  instans,  astans,  idem 
qui  exiens.  Richardus  de  sancto  Ger- 
mano pag.  1010  :  Die  Mer curii  octavo 
stante  Julio  in  vigilia  S.  Jacobi,  etc.  qui 
est  .Tulii  24.  Diurnus  Roman us  cap.  2. 
tit.  1.  Die  enim  ili.  inslantis  mensis  obiti. 
Charta  apud  Ughellum  in  Episcopis 
Veronensibus  pag.  772  :  Die  10.  instante 
Martio,  etc.  Ibid.  :  Die  10.  inst.  Aprii. 
Interdum  et  saepe  dies  stans  mensis  seri- 
bitur.  Apud  eumdem  tom.  1.  part.  2. 
pàg.  202  :  Anno.  Dom.  1203.  Indici.  6. 
mense  Augusti  die  quinta  astante.  [Char- 
tarium  Oasauriense  apud  Mabil).  de  Re 
Dipìomat.  lib.  2.  cap.  28.  n.  5  :  In  anno 
millesimo  centesimo  quinto,  et  die  mensis 
Octobris  stante  quarto  decimo,  per  lndic- 
tionern  quartam-decimam.]  Apud  Falco- 
nerà Beneventanum  pag.  319.  Anacletus 
f>seudo-Pontifex  dicitur  obiisse  anno 
138.  septimo  die  stante  mensis  Januarii, 
hoc  est,  25.  ex  quo  error  deprehenditur 
Baroni i,  qui  perperam  haec  verta  ad 
septimum  Januarii  retulit,  ul  cum  seri p- 
sit  Innocenti  um  II.  PP.  captum  a  Roge- 
rio  Rege  Siciliae  anno  1140.  die  decima 
mensis  Julii,  cum  Falco,  a  quo  exeripsit, 
tradat  captum  decima  die  stante  mensis 
Julii,  hoc  est,  22.  Julii.  Ita  apud  eum- 
dem Falconetti,  Rainulphus  Dux  Apu- 
li &  dicitur  obiisse  ultimo  die  stante  men- 
sis Aprilis,  quod  recte  idem  Baroni  us  ad 
ultimum  Aprilis  conjicit.  Romualdus 
Salernitanus  ann.  1177  :  Apud  Vetustam 
usque  in  quartam  feriam,  quando  jeju- 
nium  inchoatur,  nono  scilicet  die  intran- 
tis  Martii  demoratus...  13.  die  residuo 
stante  mensis  Martii  ad  pórtum  Veneties, 
aura  flante  secunda  pervenit.  Ubi  13.  dies 
stans  Martii,  est  19.  non  23.  ut  est  in 
margine.  Idem  Romualdus  hoc  ipso 
anno  .  Celebrato  ibidem  festo  Virginis, 
-(Assumpta?)  altero  die  Hadriaticum  mare 
intrantes,  aura  flante  secunda,  nono  die 
stante  mensis  Augusti  sani  et  incolumes 
cum  omnibus  suis  Barolum  descenderunt, 
hoc  est,  23.  Augusti.  Idem  rursum  :  Se- 
quenli  vero  die  Dominica,  octava  scilicet 
die  residua  stante  mensis  Julii  in  vigiliis 
B.  Jacob  i,  etc.  Denique  anno  1178  :  Anno 
Dominici  Incarnationis  1178.  mense  Au- 
gusti, 11.  Indici,  quarta  die  stante  ejus- 
dem  mensis,  videlicet  in  festo  Decollatio- 
nis  B.  Joannis  Baptistes,  etc.  qui  in  29. 
incidit. 

Mensis  Restans.  Charta  ann.  1187. 
apud  Ughellum  in  Neapol.  Archieg. 
num.  13  :  Octavo  die  restantis  mensxs 
Madii. 

Sed  et  haec  numerandi  ratio  in  recen- 
sendis  mensium  diebus  obtinuit  in 
Francia  nostra.  Exstant  siquidem  in 
Regesto  Tolosano  Camera?  Comput.  Pa- 
risiens.  Charta?  complures,  qua?  sic 
clauduntur  :  Actum  tali  die  introitus  vel 
exitus  talis  mensis,  v.  g.  fol.  10  :  Actum 
anno  Domini  1246.  feria  5.  tertio  die  in- 
troitus mensis  Madii.  Eo  ann.  litera  Dom. 
fuit  G.  Alia  fol.  73  :  Hxc  omnia  fuerunt 
sic  posita  et  concessa  13.  die  introitus^ 
mensis  Novemb.  feria  1.  anno  1244.  quo 
litera  Dominicalis  fuit  CB.  Fol.  103  :  15. 
die  introitus  mensis  Octob.  die  Dominica 
ann.  1234.  lit.  A.  Et  fol.  13.  in  Charta 
alia  :  Nona  die  exitus  mensis  Januarii 
feria  2.  anno  Dom.  1244.  qui  quidem  an- 
nus  1245.  numerari  debet,  sumpto  scili- 
cet a  Paschate  initio,  quo  litera  Domi- 
nicalis fuit  A.  Et  fol.  50  :  In  mense  Febr. 
feria  4.  in  14.  die  ad  exitum  ipsius  men- 
sis anno  1183.  ab  Incarnatone  Domini, 
hoc  est,  anno  1184.  sumpto  a  Paschate 


anni  initio  :  quo  litera  Dominicalis  fuit 
A  G.  proinde  usque  ad  24.  Febr.  lit.  A. 
cucurrit.  Fol.  77  :  Actum  8.  die  exitus 
mensis  Sept.  Sabbato  anno  1245.  quo  li- 
tera Dominicalis  fuit  A.  Alia  f.  51.  haec 
verba  praefert  :  Hoc  autem  fuit  7.  die 
exitus  mensis  Februarii,  feria  1,  anno 
1236.  qui  fuit  annus  1237.  sumpto  a  Pas- 
chate initio,  quo  D.  littera  Dominicalis 
cucurrit  :  ac  proinde  hic  dies  incidit  in 
22.  Febr.  Alia  fol.  72  :  Hoc  fuit  ita  lauda- 
tum  et  concessum  2.  die  exitus  Februar. 
feria  6.  ann.  1248.  (hoc  est,  1249.)  quo 
litera  Dominicalis  fuit  C.  Fol.  79  :  Act. 
ultima  die  mensis  Decemb.  feria  3.  ann, 
1247.  guo  litt.  Dominic.  fuit  F.  [Charta 
ann.  1347.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens. 

Sag.  222  :  Die  Martis  post  festum  Paschse 
ktmini,  qux  fuit  mensis  Aprilis  intrantis 
dies  tertia.]  Ejusmodi  porro  loquendi, 
et  mensium  dies  numerandi  formula? 
occurrunt  etiam  non  semel  in  Regesto 
Majori  ejusdem  Camerae  Computor.  Pa- 
risiens.  hominia  a  Nobilibus  Aquitaniae 
Regi  Angliae  Burdegalae  anno  1274.praes- 
tita  continente. 

*  Etiam  in  ChartisGallicis  usurpatam 
hanc  formulam  reperio. Memor. D.Cam. 
Comput.  Paris,  ad  ann.  1362.  fol.  47.  r°  : 
Il  ont  ottroyé  au  roy  nostre  sire  pour  un 
an  tant  seulement,  commercant  le  jour  S. 
Pierre  entrant  Aoust  prochain  venant, 
aide  pour  sa  délivrance.  Charta  ann. 
1450.  ex  Chartul.  23.  Corb.  :  Dont  pre- 
mier terme  de  paiement  sera  et  esquerra 
au  jour  S.  Pierre  entrant  Aoust  prochain 
venant. 

5SB^"  Huc  revocari  debere  merito  ob~ 
servavit  Mabillonius  Diplom.  lib.2.  cap. 
28.  n.  6.  id  quod  A.  Gellius  lib.  12.  cap. 
13.  inquirit,  utrum  scilicet  his  verbis, 
intra  Kalendas,  ipsae  quoque  Kalenda? 
tenerentur.  Qua  in  re  ex  Apollinaris 
Sulpicii  sententia  pronunciai  intra  Ka- 
lendas, non  ante  Kalendas  esse,  sed  in 
Kalendis  :  id  est,  eo  ipso  die  quo  Kalendss 
sunt.  Con  tra  vero  existimat  ipsemet  Gel- 
lius ;  quoniam  omne  tempus,  quod  Kalen- 
darum  die  includitur,  intra  Kalendas  esse 
recte  dicxtur. 

*  Mensis  Careii.  Vide  supra  Ca- 
reium  2. 

*  Mensis  Fenalis,  Julius.  Vide  Fe- 
nalis. 

tt  Mensis  Magnus,  Junius  appellatur 
in  Chartul.  Pontiniac.  pag.  286:  En  nom 
de  nostre  Seignour.  Amen.  En  Van  de 
Vincarnation  dHcelui  1292.  ou  mois  de 
Juing  le  Grant,  etc.  Ob  longiores,  ut 
puto,  dies  ipsius. 

*  Menses  Materni,  Quibus  mater 
gravida  est.  Vita  Theoder.  abb.  Andagin. 
tom.  4.  Aug.  pag.  849.  col.  1  :  Maternis 
interea  Mensibus  evolutis,  postquam  mu- 
lier  conceperat  divinitus  nuntiatum,  ipsa 
nocte  festivitatis  S.  Martini,  dum  populus 
ad  vigilias  matutinales  concurreret,  pepe- 
rit  filium. 

*  Mensis  Messionum  ,  Augustus. 
Charta  Joan.  decani  Christianit.  Daniel- 
la? in  Chartul.  S.  Petri  de  Monte.  :  Ce 
fut  fait  Van  he  li  miliaires  corroit  par 
1278.  ans,  ou  Mois  de  messons. 

*  Mensis  Novarum,  dicitur  Aprilis, 
quia  in  Terra  sancta  nov&  fruges  tunc 
tnveniuntur.  Glossar.  Anonymi  Ms.  ex 
Bibl.  reg. 

Menses  Pasghales.  Vide  Bernonem 
Abbat.  de  Missa,  cap.  6. 

*  Mensis  Pascile,  Pascti atis  hebdo- 
mada,  vel  Tempus  a  Ramis  palmarum 
ad  Dominicam  in  Albis,  quod  medii 
mensis  spatium  est.  Charta  Petri  abb. 
S.  Remigli  Rem.  in  Chartul.  Campan. 
fol.  247.  v°.  col.  1  :  Actum  anno  Domini 


r  m.  ce.  xl.  vij.  Dominica  Mensis  Paschse. 
Lit.  baili.  Senon.  ann.  1286.  in  Chartul. 
eccl.  Lingon.  fol.  43.  r°  :  Donne  à  Gray 
landemain  don  Mois  de  Pasques.  Charta 
Ludov.  comit.  Nivern.  et  Regitest.  ann. 
1304.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  346: 
Liquels  bans  (de  vin)  commence  estrepris 
chascun  an  au  jours  de  Pasques  comme- 
nians  la  grant  messe  chantèe,  et  dure 
continuelement  jusqueau  Dimoingche  dou 
Mois  de  Pasaues,  et  en  ce  Dimoinone  faut 
et  fenist  lidiz  bans  la  grant  messe  chan- 
tèe. Stat.  Avenion.  Mss.  ubi  De  loco 
dando  piscatori  bus,  in  quo  vendere  pos- 
si nt  pisces  suos  :  Et  ad  hoc  faciendum 
rector  civitatis  usque  ad  Mensem  Paschse r 
post  statuta  recitata,  omni  dilacione  post- 
posita  teneatur. 

*  Mensis  Philosophorum,  apud  Ar- 
naud.  in  Rosario  Ms.  lib.  2.  cap.  4  :  Me- 
lius  per  Mensem  philosophorum,  quam 
adustio  in  animalibus  per  inhumanatio- 
nem  tollitur  et  decoctionem. 

*  Mensis  vulgo  Resaille,  Ea  nomen- 
clatura donantur  menses  Junius  et  Ju- 
lius. Hist.  Leod.  tom.  2.  pag.  418  :  Sen- 
tencié  et  prononcé  à  Floynes  par  nous  les 
six  arbitres  desusdits,  Van  de  grace  1330. 
le  j.  jour  de  Juillet,  qu'on  dit  Resailhe- 
ìnois,  le  Vendredi  après  la  Pentecoste.  Et 
pag.  430  :  Van  de  grace  1376.  le  14.  jour 
de  mois  de  Juing,  que  on  appella  Resail- 
lemois. 

*  MENSIVAGUS.  [Histrio  vagusque 
circa  mensas  aliorum.  Dief.] 

MENS0R,  Agrimensor,  apud  Fronti- 
num,  Aggenum,  Dolabellam,  et  alios. 
Alii  sunt  Mensores  in  Cod.  Theod.  de 
quibus  est  tit.  34.  lib.  6.  Horum  enim 
munus  fuit  h  ospiti  a  Principi  preparare, 
Palatini s  Principem  comitantibus  sin- 

fulis  deputatas  domos  enotare,  et  posti- 
us  hospitaturi  nomen  adscribere,  ut  do- 
cet  lex  4.  de  Metatis  (7,  8.)  eodem  Cod. 
ubi  plura  Jacobus  Gothofredus.  [Di- 
versi erant  Mensores  a  metatoribus  :  hi 
integris  castris  locum  deligebant,  illi 
singulis  hominibus  vel  in  castris,  vel  in 
urbe.  Vide  Pitìscum.]  [**et  Glossar,  med. 
Graecit.  in  Mcv<rwp,  col.  936.] 

MENSORIUM.  Ugutio  et  Joan.  de  Ja- 
nua  :  Mensorium,  quod  est  in  mensa,  ut 
mantile,  et  vas  escarium.  Gloss.  Saxonic. 
JElfrici  :  Mensorium,  Meose.  In  Gloss. 
Lat.  Gali.  :  Chose  detable,  comme  nape, 
écuelle,  plat  à  servir  à  table.  Vide  Misso- 
rium. 

*  MENSTRUA,  Reditus  species.  Bulla 
Innoc.  III.  PP.  ann.  1199.  in  ter  Instr. 
tom.  11.  Gali.  Christ.  col.  169  :  Cajjellam 
qux  est  in  grangia  vestra  de  Bodevilla,  et 
Menstruas  de  archidiaconatu  Belismen. 
Vide  mox 

1  MENSTRUALIA,  Idem  quod  Mensata, 
unius  mensis  servitium.pTributasigni- 
flcari  videntur,  quae  singulis  mensibus 
exigebantur.]  Charta  ann.  1235.  ex  Sche- 
dis  Peiresc.  apud  Pr.  de  Mazaugues  : 
Concesserunt...  quidquid  habentt  vel  ha- 
bebant  in  Gravo,  sive  sint  pedagia,  usa- 
tica,  Menstrualia,  etc. 

*®  MENSTRUARE ,  Diminuere.  Bene- 
dicti  Chronicon  cap.  39.  apud  Pertz. 

Script,   tom.  3.   pag.   719  :  Boma a 

Saxone  rege  expótiata  et  Menstruata  for- 
txter 

»  MENSTRUI  Casus,  Morbus,  quo  quis 
singulis  mensibus  vexatur.  Vita  S.  Ar- 
nulfl  tom.  3.  Aug.  pag.  235.  col.  1  :  Do- 
mesticus  mihi  fidelis  procurator  et  servus 
Menstruis  casibus  male  torquetur. 

1  MENSUALE,  ut  Mensata,  nisi  fall  or, 
Annona  aut  cibus  ad  unum  mensem. 
Praeceptum  Caroli  C.  ann.  849.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampliss.   CoIIect.  col. 


MEN 


MEN 


MEN 


345 


118  :  Decemimus...  utjpr&fata  villa  An- 
toniacus  cum  omni  integriate  suisque 
appendiclis  deinceps  per  omnia  deserviat 
fratribus  S.  Martini  peculiaris  patroni 
nostri,  ad  illorum  annuatim  vestimento, 
excepto  Mensuali  atque  agrario  in  victu 
eorumdem  attributo. 

1  Mensualis,  Menstruus.  Castello  in 
Chron.  Bergom.  ad  ann.  1402.  apud  Mu- 
rator.  toni.  16.  col.  906  :  Item  quod  quae- 
libet  talea  Mensualis,,.,  non  duvet  nec  vi- 
geat,  nisi  usque  ad  Kalendas  Junii  pro- 
xìme  venientis. 

1  Mensuatim  ,  Singulis  mensibus. 
Praeceptum  Caroli  Mag.  apud  Marten, 
tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  34  :  Inno* 
tuit  Sereni  tati  regni  nostri,  qualiter  ante- 
ceasor  suus  Autlandus  Àbba  quasdam  vil- 
las  instituerit,  quae  fratribus  Mensuatim 
per  totum  annum  sentire  debent. 

1 1.  MENSULA,  diminuti vum  a  Mensa, 
quo,  quidquid  ex  bonis  alicujus  est,  si- 
gnificatur.  Chronicon  Mosomense  :  De 
mea  Mensula  unam  villani,  Odontem  no- 
mine, cum  omni  banno  suo  subtraho.  Vide 
Mensa. 

1  2.  MENSULA,  Mappula.  Chronicon 
S.  Trudonis,  Spicileg.  Acher.  tom.  7. 
pag.  464  :  Tres  solidos  ad  utensilia 
emenda...  mappa  s,  et  Mensulas,  et  ma- 
nutergia,  et  minuta  nomini.  Vide  Men- 
sole. 

MENSULARII,  TponreSkai  qui  Scripto- 
ribus  Latinis  Mensarii,  qui  mensam 
exercent,  apud  Firmicum  lib.  3.  Math. 
cap.  8. 

1.  MENSURA,  Modus  agri,  vulgo  Me- 
sure.  [Eadem  ni  fallor,  qua?  Arapennis 
seu  jugerum,  Gali.  Arpent.  Charta  ann. 
1187.  apud  Mirasum  tom.  1.  pag.  286  : 
Terram  quam  habebant  in  pago  óostburch, 
circiter  quinquaginta  et  septem  Mensuras, 
reddentem  singulis  annis  decem  marcas... 
werpiverunt.  Alia  ann.  1228.  ibid.  pag. 
417  :  Ut  inhabitantes  villam  liberam , 
Mensuras  quinquaginta  pedum  latitudi- 
ms  et  centum  pedum  longitudinis  ha- 
beant  ;  et  singulae  Mensuras,  singulis  an- 
nis duos  sohdos  Flandrenses  et  duos  ca- 
pones  nobis  et  successoribus  nostris  sol" 
vant.  Charta  Guidonis  Flandria?  Comit. 
ann.  1279.  ibid.  pag.  590  :  Viginti  solidos 
annui  census  super  duas  Mensuras...  vi- 
delicet  super  duas  partes  Mensuras  juxta 
Wervum  suum,  et  Mensuram  et  tertiam 
partem  Mensurae  in  Oudervliet.]  [*  Vide 
Mensura  3.]  [Chron.  Bonae  Spei  pag.  289 : 
Acquisierat...  Mensuram  aliam  prati  16. 
virgis  minus  in  eadem  Roseria.\  Chroni- 
con Andrense  :  Terra  12.  Mensurarum, 
boscus  30.  Mensurarum.  Occurrit  ibi 
passim,  et  in  Tabulano  S.  Bertóni,  in 
Probationibus  Hist.  Guinensis  pag.  96. 
124. 125.  etc.  [*°  Vide  Forcellin.  in  hac 
voce.] 

T  Mensura  Annonaria,  Chronic.  Bo- 
nae Spei  pag.  182  :  Sub  id  tempus  (i.  ann. 
ci  re.  1252.)  mutata  Binchiensi  granorum 
Mensura,  orta  est  difficultas  inter  nos  et 
Pictonenses  Templarios,  prastendentes  sibi 
debere  solvi  nova  Mensura ,  quae  veteri 
multo  major  erat,  censum  23.  modiorum 
hyvemagii  et  tolidem  avenae...  Quae  decisa 
fuit  anno  1253.  reductis  23.  modiis  hyver- 
nagii  antiquss  Mensuras  ad  16.  novas  et 
23.  avenae  modiis  ad  20.  Mensura,  idem 
quod  Sesteirale,  in  Charta  ann.  1278.  ex 
Convention  e  inter  Jacob  um  Aragon. 
Reg.  et  Berengarium  Magalona?  Episc. 
Sesteirale  sive  Mensura  biadi,  etc.  Belli- 
joci  Mensura  est  Bichelus  dimidiatus , 
q  ui  capit  12.  Coponos. 

*  Mensurae  frumen tariae  capaci tas 
describitur  in  Consuet.  Castell.  ad  Se- 
4juanam  ex  Cod.  reg.  9898.  2  :  Les  mu- 
v 


gniers  doivent  prendre  d'un  moiton  une 
escuelle  et  non  plus;  et  d'une  Mesure 
demie  escuelle...  La  grandeur  de  la  Me- 
sure du  blè  doit  tenir  justement  six  pin- 
tes  au  minot. 

Mensura  ,  in  liquidis.  Eckehardus 
Junior  de  Casib.  S.  Galli  cap.  9  :  Cum 
pane  abundo  et  quinque  Mensuris  de  cer- 
visia. 

Mensura  Regalis,  ad  quam  ceeterae 
mensuras  examinantur  et  reducuntur, 
in  veteri  Charta  apud  Will.  Thorn  pag. 
1912.  Edictum  Pistense  Caroli  C.  §  20  : 
Comes  et  reipublicae  ministri...  provideant, 
quatenus  justus  modius,  xquusque  sexta- 
rius...  in  civitatibus,  et  in  vicis  et  in  vil- 
lis,  ad  vendendum  et  emendum  fiat;  et 
Mensuram  secundum  antiquam  consuetu- 
dinem  de  palatio  nostro  accipiant,  etc. 
Mensuras  vero  ista?  publicas  in  uniuscu- 
j  usque  civitatis  Ecclesiis  servari  juben- 
tur,  in  Novella  Justiniani  128.  et  apud 
Julianum  Antecess.  cap.  555.  Vide  Notas 
nostras  ad  Alexiadem  pag.  384.  [De  Men- 
suris Saxonum,  vide  Hickesium  Gram- 
mat.  Anglo-Sax.  pag.  168.] 

*  Mensura  Bassa,  Eadem  quae  Rasa, 
Adasquata.  Charta  ann.  1344.  in  Reg.  87. 
Chartoph.  reg.  eh.  45  :  Item  relieta  Si- 
monis Bernerii  unam  eminam  Bassam 
frumenti...  Item  Mathaeus  Marmerii  unam 
eminam  avenae  ad  Mensuram  bassam. 
Pluries  ibi. 

*  Mensura  Cessalis,  Recta.  Vide  su- 
pra  Cessalis. 

*  Mensura  Currens,  qua?  in  usuest. 
Reg.  feud.  Aquit.  in  Cam.  Comput.  Pa- 
ris, sign.  JJ.  rub.  fol.  33.  r°  :  Àrnaldus 
de  Fagia...  debet  solvere  frumentum  ad 
mensuram  rasam  et  avenam  ad  Mensu- 
ram currentem. 

1  Mensura  Mercadalis,  Publica,  ad 
quam  res  omnes,  qua?  in  mercato  ven- 
duntur,  exigi  solent.  Charta  ann.  1201. 
apud  Stephanot.  Antiquit.  Bened.  Occi- 
tan.  MSS.  part.  2.  pag.  440  :  Singulis  an- 
nis in  perpetuum  unum  modium  ejusdem 
biadi,  quod  bladum  ad  Mensuram  merco- 
dalem  Anianensem  annuatim  in  dicto 
festo  B.  Mansi  solvere  nobis  debetis.  Men- 
sura cursabilis  dicitur  tom.  1.  Chartul. 
S.  Vandreg.  pag.  216. 

*  Mensuras  Ponere,  De  iis  statuere 
et  definire.  Charta  ann.  1294.  in  Chartul. 
Belli  1.  :  Estoient  en  bonne  saisine  et  pai- 
sible  possession  de  mettre  les  Mesures  à 
bled  et  à  vin,  et  toutes  autres  manieres  de 
mesures,  grandes  et  petites,  quelles  gu'ils 
soient  dedans  leur  banlieue. 

1  Mensurabiles  Panes,  id  est.  Certi 
et  statuti  ponderis.  Edictum  Pistense 
Caroli  C.  |  20:  Sed  quantos  Mensurabiles 
panes  i'n  unaquaque  civitate  de  justo  mo- 
dio  Episcopi  vel  Abbatis  seu  Comitis  mi- 
nisteriales  a  pistoribus  suis  recipiunt, 
tantos  Mensurabiles  panes  de  sequo  modio 
a  pistoribus,  qui  panem  vendunt,  fieri 
faciant. 

2.  MENSURA.  Charta  Dudonis  Abbatis 
Dervensis  in  Tabul.  ejusdem  Monaste- 
ri! :  Ut  neque  suis,  neque  successorum 
suorum  temporibus  quisquam  vel  Minis- 
terialium  vel  Officialium  aliquam  vim 
vel  malam  consuet  udinem  contra  nostrum 
decretum  inferre  audeat,  neque  Mensuras 
imponere,  augere,  minuere,  neque  carro- 
pera  extorquer  e,  etc.  Idem  Tabulari  um  : 
Monachi  S.  Vetri  et  B.  Bercharii  procla- 
mationem  fecerunt  ad  magnanimum  Co- 
mitem  Theobaldum, de  super  fluitate  quam 
Comes  Breonensis  dominus  Walterius 
faciébat  eis.  Quam  proclamationem  misit 
prsedictus  Comes  in  Mensuram.  Est  autem 
talis  Mensura  :  Quando  accipiendum  erit 
opus  castelli,  et  corroperum,  accipiet  Mi- 


nisterialis  S.  Petri,  et  cum  laude  ipsius 
Ministerialis  Breonensium  Comitis ,  et 
accipient  secundum  salvationem  homi- 
num  S.  Petri,  et  secundum  salvationem 
Comitis.  [Ubi  Mensura,  idem  esse  vide- 
tur  quod  Corvatas  seu  operae,  quas  sub- 
diti ac  rustici  ex  Lege,  non  ex  arbitrio 
dominorum  suorum,  ipsis  praestare  te- 
nentur.l 

*  3.  MENSURA,  Idem  quod  Montura, 
Locus  domui  aedi  fica  ndae  idoneus  et  ipsa 
habitalio  cum  agri  portione.  Libert. 
villa?  Piciac.  ann.  1208.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  604.  art.  13  :  Non  licet 
burgensibus  meis  aliquam  suscipere  com- 
muniam,  nisi  sub  me  Mensuram  suscepe- 
rit ,  quamdiu  supra  dominicum  meum 
infra  muros  villss  vacuam  habebo  Mensu- 
ram ;  ita  dico  ;  si  eidem  velim  invenire  et 
deputare  Mensuram.  Atque  ita  intelli- 
gendae  videntur  Charta  ann.  1228.  et 
1279.  laudata?  in  Mensura  1. 

1  MENSURABILITER ,  Mensuratim. 
Charta  conventionis  inter  Henricum 
Reg.  Angl.  et  Willelmum  Reg.  Scot.  in 
Lib.  nigro  Scaccarii  pag.  38  :  Et  ad  cas- 
tella custodienda  assignabit  Rex  Scotorum 
de  reditu  suo  Mensurabiliter  ad  volunta- 
tem  domini  Regis.  Charta  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  276:  Et  ad  capien- 
dum  de  eadem  aera  Mensurabiliter  in 
emendationem  slagni  sui. 

1  MENSURAGIUM,  Idem  quod  Mensu- 
raticum,  Gali.  Droit  de  Mesurage.  Tabu- 
larium  S.  Albini  Andegav.  ann.  1260  : 
Fulco  de  Torallo  minor  Miles....  vendidit 
et  concessit....  omnes  fruclus  quos  habere 
poterai....  in  bannis,  pressoriis,  pressora- 
giis,...  mensuris,  Mensuragiis  et  vaeria 
sive  vaeriis.  Vide  Mesuragium. 

1  Officium  Mensuragii  carbonum , 
inter  officia  quae  ad  domani  um  Regis 
pertinent  recensetur  in  Memoriali  Ca- 
mera? Comput.  Paris,  pag.  57.  verso. 

*  MENSURAGIUM  Vini,  Jus  mensurae, 
ad  quam  exiguntur  dolia  vinaria,  Gali. 
Droit  de  jaugeage.  Vide  supra  Jalagium. 
Inventar.  Chart.  reg.  ann.  1482.  fol.  127  : 
Littera  sub  sigillo  curias  Bituricensis  su- 
per venditione  voerias  Dunensis,  facta  per 
Stephanum  Naalez  et  e  jus  uocorem  Guil- 
lermo  Picardi  de  S.  Amando ,  exceptis 
mineria  et  Mensuragio  vini. 

-  MENSURALE,  Quod  prò  mensura 
exigi  tur  ;  idem  quod  Mensuraticum.  Leg. 
Polon.  a  Priiusio  collectas  pag.  432  : 
Nulla  etiam  vectigalia  aquatica,  f or  alia  t 
Mensuralia,  alias  Pomyeme,  etc. 

*  MENSURARE  ad  aliquem  Sanctum, 
jEgrum  puerum  vel  ejus  cadaver  ad 
alicujus sancti  feretrum  seu  sepulchrum 
appendere  et  cereum  ex  voto  ad  ejus- 
dem staturam  sancto  offerre.  Canonizat. 
S.   Th.    Herford.  episc.  in   Reg.   Joan. 

XXII,  PP.  fol.  7.  r°.  col,  1  :  Infans in 

fundo  cujusdam  fossati....  repertus  mor- 
tuus,...  Mensuratus  ad  hunc  sanctum, 
vitae  juit  mirabiliter  resti tutus.  Vide  in- 
fra Ponderare  1. 

MENSURARIUS,  Qui  res  venales  ad 
mensuram  distrahit.  Libertates  con- 
cessa? Barcinonensibus  a  Petro  Rege 
Arag.  ann.  1283  :  Quod  quiliòet  civis  Bar- 
cinonensis  possit  vendere  oleum  in  domo 
sua,  et  quod  nullus  Mensurarius  àtei  sit 
ausus  vendere  oleum. 

1  MENSURATA,  Eadem  notione  qua 
Mensura  1.  Charta  ann.  1086.  in  Addit. 
ad  Chron.  Casaur.  apud  Murator.  tom. 
2.  part.  2.  col.  1003  :  Prima  petia  est  in 
vocabulo  S.  Petri,  sunt  modiola  sex,  habet 
fines  ex  utraque  parte  congruum  de  pras- 
dicta  nostra  ecclesia,  secunda  petia  in 
vocabulo    de    Cerretu   in  pertinentia   de 


346 


MEN 


MEN 


MEN 


villa  Maina, ex  Mensurata  juxta  culturam 
loci  modiola  quinquaginta. 

MENSURATE,  Mediocriter.  Fredegar. 
cap.  84  :  Erat  sapiens,  sed  in  primis  cum 
simplicitate  rebus  Mensurate  ditatus. 

MENSURATICUM,  Quod  prò  mensura 
exigitur.  Libertates  Regni  Majoricarum 
editae  a  Jacobo  Re  gè  Aragon.  ann.  1248  : 
Silis  fr arici  et  liberi  ab  omni  lesda,  peda- 
tico,  Mensuratico,  et  penso,  et  rihatico,  et 
ab  omni  questa,  tolta,  forvia,  eie.  Mox  : 
Intelligentes  quod  homines  insula  Majo- 
rica  extra  civitatem  habitantes  Mensuva- 
ticum  et  pensum  solvere  consueverunt. 
Alibi,  de  biadi  venditione  ;  Soluto  nobis 
et  nostris  jure  nostro  seu  mensuratico 
consueto.  Occurrit  etiam  in  Curia  Gene- 
rali Catalani»  ann.  1320.  MS.  in  Charta 
Petri  li.  Regis  Arag.  ann.  1283.  prò  li- 
bertatib.  Catalani»,  et  in  Bulla  Honorii 
III.  PP.pro  Ecclesia  Senogalliensi,apud 
Ughellum  tom.  2.  pag.  959.  etc.  [Jus 
mensura  tura,  dicitur  Andreae  de  Ysernio 
in  Comment.  utriusque  jurisj  Vide 
Gloss.  med.  Graecit.  in  Me-rpYjTtxóv. 

1  MENSURATIO,  Mensio,  Gali.  Mesu- 
rag  e.  Charta  apud  Madox  Formul.  An- 
glic.pag.  163  :  Secundum  Mensuralionem 
factam  per  viros  fide  dignos,  ex  parte 
nostra  et  ex  parte  eorumaem  monacho- 
rum  electos  et  juratos. 

*  MENSURATOR,  Agrimensor ,  Gali. 
Arpenteur,  alias  Mesurierres.  Memor.  C. 
Cara.  Comput.  Paris,  ann.  1350.-  fol.  93. 
r°  :  Albertus  de  Scala  Mensurator  bosco- 
rum  per  lilteras  regis  datas  viij.  Marcii 
1350.  Consuet.  Àurei,  apud  Thaumass. 
ad  cai  ceni  Àssis.  Hierosol.  pag.  468  :  Se 
Mesurierres  de  chans  fet  fausse  mesure  à 
son  esciant,  etc, 

*  MENSURATORIUS,  Ad  legitimam  et 
receptam  mensuram  pertinens.  Privil. 
Pisan.  ann.  1269.  apud  Lamium  tom.  3. 
Delie,  erudit.  pag.  276  :  Ex  latere  pra- 
dicta  loggia  de  Messana  versus  Avanel- 
lam,  qua  Avanella  pertenditur  recta  linea 
usque  ad  mare,  et  fit  larga  per  xij.  pai- 
mos  Mensuratorios  canna. 

MENSDRNA  Lamentatici  Vide  La- 
mentatio. 

*  MENSURNALIS,  Menstruus,  in  not. 
Matthaei  Syllog.  Epist.  pag.  536.  Vide 
Mensumum. 

MENSURNUM,  Unius  mensis ,  sicut 
Biurnum,  unius  diei.  Papias.  Liber  de 
Disciplina  Scholarium  falso  Boetio  ads- 
criptus  cap.  3  :  Qui  satyricis  inhiabat 
atramentis  Mensurnus ,  historiographus 
persape  diurnus,  elegiaris  annuus,  etc. 
Occurrit  ibi  rursum,  et  cap.  4.  [Gesta 
Abbatum  Mediani  monast.  apud  Marten. 
tom.  3.  Anecd.  col.  1119  :  Tetris  jam 
Mensumi  imbris  vehementia  resolutis, 
etc] 

MENTAGR.X  orbis  terrarum,  dicuntur 
Britonxim  Scottorumque  particula  seu 
regiones,  Cummiano  Hiberno  de  Con- 
troversia Paschali. 

1  MENTALIS  Invocatio,  Quae  sola 
mente  concipitur.  Laur.  Byzynius  de 
Bello  Hussitico  ann.  1419.  apud  Lude- 
wig.  tom.  6.  Reliq.  MSS.  pag.  193  :  Item 
invocationes  aut  postulaliones  tam  Men- 
tales  quam  vocales,  etc. 

1MENTANEI  Oculi,  id  est,  Mentis. 
Bulla  Bonifacii  Vili.  PP.  ad  Episc. 
Scotiae  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  905  : 
Quam  Mentaneis  oculis  depressam,  uti- 
nani  !  non  prostratam  cum  anxietate  res- 
picimus. 

1MENTATUS,  unde  Dementatus,,  bar- 
barum  prorsus  est.  Lat.  Eruditus,  cor- 
datus,  mentis  acie  prgeditus.  Goclenii 
Lex.  Phil. 

1  MENTIAUTER,  Alta  mente,  attente. 


Annal.  Bened.  tom.  3.  pag.  719:  No$ 
igitur  pctitionem  cum  consensu  omnium 
fratrum  Mentialitev  considerantes,  et  de- 
préhendentes  non  esse  superfluam,  sed 
rationabilem,  etc. 

*  MENTICA,  \Malette.  (Gloss.  Lat.  Gal. 
Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

MENTICULARE,  Papiae,  Dolis  et  falla- 
ciis  attentare,  vel  divinare.  Vide  Manti- 
culare. 

1  MENTILLA,  IXa/i^TOTaTiQ.  Gloss.  Lat. 
Graec.  MS.  Sangerm.  Ubi  \eg.  Minutilla, 
i.  e.  minima.  [*  Adde  ex  Castigat.  in 
utrumq uè  Glossar.  Germ.  Minutalia  Reg. 
Minutila,  forte  Min utula.] 

1  1.  MENTIO,  Memoria,  sepulcrum. 
Vita  S.  Forannani  saec.  5.  Bened.  pag. 
592  :  Ante  Sancti  adveniens  iterum  se 
projecit  Mentionem.  Vide  Memoria. 

2.  MENTIO,  Mendacium.  Gloss.  Lat. 
Gr.:  Mentio,  àvcuwiaic,  xai  ipeOajjLa.Regula 
Magistri  cap.  lo  :  Si  Mentionem  suadet 
frequenler,  legatur  ex  dìversis,  ubi  pra- 
cipit  verilatem.  Hi  ne 

Mentiosus,  Mendax:  Gallis  Menteux, 
vel  Menteur.  Lex  Alemann.  tit.  41.  §  1. 
de  Judice  :  Qui  nec  Mentiosus  sit,  nec 
perjurator,  nec  munerum  acceptor  sit. 

Mentionaiuus,   Eadem  notione,  Im- 

gostor.  Anastasius  Biblioth.  in  Hist. 
Iccl.  in  Leone  Isauro  :  Dominus  Abas- 
gorum  intimat  Alanis,  dicens,  Ut  inverno, 
alium  talem  Mentionarium  Justinianus 
non  habuit,  quem  mittere  debuisset,  et 
commovere  vo$  contra  nos  vicinos  vestros  : 
fefellit  enim  vos,  etc.  Ubi  Theophanes 
habet  ù£u<mnv. 

MENTIONALIS  Sepes.  Vide  Mento- 
nalis. 

1  MENTIONARE,  Mentionem  facere. 
Charta  Ludovici  Episc.  Xanton.  ann. 
1462.  in  Tabul.  Angeriac.  pag.  535  :  Nos 
etiam  qui  contractui  in  ipso  Instrumento 
Mentionato  ante  nostram  promotionem 
personaliter  inter  fuimus.  Alia  ann.  1482. 
ex  Tabul.  B.  M.  de  Bono-Nuntio  Roto- 
mag.  :  De  qua  (appellatione)  in  dictis 
lilteris  Apostolicis  Mentionatur  cum  suis 
dependentiis  et  connexis  responsis.  Pro- 
cessi! s  de  B.  Herman  no  tom.  1.  Aprilis 

pag-.  718:  Qui  mentionatis  pastoribus 

supra  positam  commissionem  ostendit. 
Adde  Chartam  ann.  1399.  apud  Menes- 
ter.  Histor.  Lugdun.  pag.  126. 

1  MENTIONARIUS ,  Mentiosus.  Vide 
Mentio  2. 

MENTIRI,  nude  prò  fidem  mentivi. 
Vide  Fides.  Mentiri  vadium.  Vide  Va- 
dium. 

MENTIRIOSUS,   Papiae,    Fallax    aut 

Tyi&Yl.dOi'TC 

«*  MENTIUNCULA,  Mentio,  apud  Vir- 
gil.  Grammat.  pag.  113. 

MENTO,  prò  Mentum,  usurpat  Michael 
Scotus  de  Physionomia  cap.  73.  p  Inven- 
tar. S.  Capei.  Paris,  ann.  1363.  ex  Bibl. 
reg.  :  Item  quoddam  sanctuarium  conti- 
nens  de  Mentone  et  dentibus  S.  Ursula. 
Aliud  ann.  1376.  ex  ead.  Bibl.:  Item 
unum  sanctuarium  sive  reliquiarium  ar- 
genti deauralum,  in  quo  est  Mento  cum 
dentibus  S.  Ursula  virginis.  Aliud  Gal  li  - 
cum  :  Un  sanctuaire,  oùil  y  a  du  Men- 
ton  à  tout  les  dens  de  sainte  Ource.  Oc- 
currit rursum  inter  Instr.  tom.  11.  Gali. 
Christ.  col.  213.]  [»  Arnobio  lib.  3.  cap. 
7,  Mento  est  Mentum  habens  solito  ma- 
jus.] 

MENTO  NALIS.  Mentionalis  sepes,  quae 
ad  mentum  usque  pertingit.  Lex  Ri- 
puar.  tit.  70.  |  3  :  Quod  si  animai  sepem 
impalaverit,  et  ipsa  sepis  Mentonalis  non 
fuerìt.  Perperam  mentionalis,  in  Legi- 
bus  Henrici  I.  Regis  Angl,  cap.  90.  ubi 
eadem  habentur. 


MENTOR.  Papi»,  Inventar.  [Ita  et  Gloss. 
MSS.  Sangerm.  num.  501.] 

1  MENTORIA,  dicuntur  diversoria,  vel 
diverticula,  id  est,  secreta  adificia,  alias 
Montoria.  Vocabular.  utriusque  Juris. 

1  MENTRE,  prò  Intra.  Charta  ann.  27, 
Conradi  Reg.  ex  Archivis  S.  Victoris 
Massi  1.  :  Qua  decurril  Mentre  varaginem 
per  terras,  usque  in  via,  qua  dicitur  Au- 
velia 

*  MENTUM,  prò  Collum.  Reg.  visitat, 
Odon.  archiep.  Rotom.  ex  Cod.  reg. 
1245.  fol.  17.  y°:  Visitavimus  prioratum 
de  villa  Ar celli.  Ibi  sunt  xxiij.  moniales... 
Omnes  nutriunt  comam  usque  ad  Men- 
tum.... Pracipimus....  quod  comam  non 
nutriatis  ultra  aures. 

*  MENTURA,  f.  Frons,  facies  aedificii, 
Gali.  Fagade.  Charta  ann.  1309.  tom.  2. 
Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontkeim 
pag.  37.  col.  1  :  Romani  imperii  celsitudo 

columpnis  meruit  stabilibus  stabilivi, 

et  egregìis  adificiorum  Menturis  indisso- 
lubiliter  adornati. 

*  MENUALIS,  f.  prò  Manualis  ;  nisi  le- 
gendum  sit  Bannalis.  Libert.  de  Ande- 
loto  ann.  1269.  tom.  8.  OrcUnat.  reg. 
Frane,  pag.  126.  art.  8  :  Bannales  furnos 
et  molendina  Menualia  nobis  retinuimus. 
Vide  in  Molendinum. 

J  MENUDET-ffi,  Fratres  Minores,  ab 
Hispan.  Menudo,  Gali.  Menu.  Testam. 
Beraldi  domini  de  Rupeforti  ann.  1383. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
325  :  Item  do  et  lego  a  las  Menudetas 
Claromontenses  Ordinis  S.  Francisci 
sexaginta  solidos  Turonenses  reddituales. 
Nostris  etiam  olim  les  Freres  Menus 
dicti.  Mehun  au  Codicille  apud  Borel- 
lum: 

J'ay  mes  petits  enfans  à  qui  ^e  suis  tenus, 
Plus  qu'aux  povres  Estrangier»,  ne  qu'aux  Freres 

[Menus. 

Le  Roman  des  Braies  MS.  : 

Quant  fu  grant  eure  et  grant  jors, 
Pour  changer  sa  honte  a  hennor, 
S'en  vieni  a  un  Frere  Menor. 

Infra  : 

Ains  fist  cil,  hors  prist  congié 
Li  borgois  au  Frere  Menus. 

*  MENUDUS,  an  prò  Mutuus  ?  Charta 
ann.  1331.  in  Reg.  66.  Chartoph.  reg.  eh. 
527  :  Ad  reportandum    concordiam   seu 

pacem  Menudam  inter  dictas  partes, 

dictum  nostrum  seu  pronunciationem  su- 
per pramissis  in  modum  qui  sequitur 
pronunciamus. 

*  MENUISERIUS,  a  Gallico  Menuisier, 
in  Terrear.  abbat.  de  Jugo  Dei  ann. 
circ.  1491. 

*  MENUSIA,  Parvus  et  minutus  piscis. 
Charta  ann.  1287.  in  Chartul.  Guill.  abb. 
S.  Germ.  Prat.  fol.  218.  v°.  col.  2:  Nec 
etiam  vendere  poterunt  dicli  homines 
chopinam  Menusia,  nec  similiter  centum 
cancerum,  nisi  tres  denavios  Turonenses 
tantummodo,  nisi  in  Quadragesima,  in 
qua  poterunt  vendere  quatuov  denavios 
Turon.  tantummodo.  Glossar.  Gali.  Lat. 
ex  Cod.  reg.  7684  :  Menuyse,  silurus,  i. 
parvus  et  minutus  piscis.  Lit.  remiss, 
ann.  1391.  in  Reg.  142.  Chartoph.  reg. 
142  :  A  fin  que  eulx  pescheurs  d'eau  doulce 
vendissent  mieulx  leur  Menuise,  que  les- 
diz  Guillaume  ne  sa  femme  leurs  poissons 
de  mev.  Loches  et  vaivons  ou  autre  Me- 
nuise, in  aliis  ann.  1480.  ex  Reg.  207. 
eh.  209. 

*  MENTITE,  Intestina  animalium, 
Gali.  Menuailles,  Ital.  Minuge.  Stat.  Pe- 
r us.  pag.  58  :  Quod  nulla  persona  audeat 
effondere  seu  vacuare  buellas  seu  viscera 


MER 


MER 


MER 


347 


aut  Menutas  bestiarum  infra  villani ,  etc. 
Vide  Minutalia. 

*  MENUTUNL  Minutior  moneta.  Com- 
put.  ann.  1372.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Nem.  pag.  312.  col.  1:  Tradidi 
dicto  Stephano  Salvatoris  xl.  francos  ; 
erant  in  Menuto  xj.  frane,  et  in  auro 
xxtx. 

1  MENZERIZARE.  Vide  Magarizare. 

*  MEODE.  Vide  supra  Mede. 

1  MEOLETUM  Boschum,  Silva  caedua, 
ut  videtur,  Gallice  Bois  taillìs.  [*  An  non 
poti us  Lignum  ,  quod  Bois  de  moule 
appellamus  ?]  Statuta  Vercell.  lib.  6. 
fol.  137.  v°.  :  Pro  duobus  terceriis  ha- 
beant  precipuum  modios  quadragintos 
boschi  Meoleti,  videlicet  de  ilio  nemore 
quod  axoratum  fuerat   inter   pr&dictos 

*  MEOLHÓNUS,  ab  Hispanico  Meollo, 
Medulla ,  nucleus.  Oharta  ann.  1516  : 
Pro  jure  moltur&  dare  teneantur  partem 
olei  fiendi  in  molendino  praemisso,  et  me- 
diani partem  Meolhonorum ,  sive  dels 
Meolhons. 

MEPE,  Iberorum  Regis  dignitas  ac 
appellatio ,  apud  Georgi um  Pachym. 
lib.  3.  cap.  21.  et  Phranzem  lib.  3.  cap. 
1.  [«  Mine,  in  Glossar,  raed.  Graecit. 
col.  906.]  Apud  Galfridum  Monemuthen- 
sem  lib.  7.  cap.  4.  observoproceres  quos- 
dam ,  Hibernos  ,  ni  fallor,  dignità tis 
Map  passim  donari,  quae  forte  eadem 
cum  Mepe  :  Pr&ter  Consules  pr&dictos 
venerunt  non  minoris  dignitatis  heroes, 
Donandus  Map-apo,  Chenes  Map-choil, 
Penedurus  Map-eridur,  etc.  Qui  autem 
hic  map  dicuntur,  hodie  mac  videntur 
appellari,  quae  vox  prseponi  solet  cogno- 
minibus  compi urium  familiarum  illus- 
tri um,  ut  discere  est  ex  Britanni  a  Oam- 
deni  pag.  708.  709.  etc.  Edit.  3.  verbi 
gratia,  Mac-connell,  Mac-guir,  etc.  [Map 
vero  aut  Mab  Britannis,  et  Mac  Hiber- 
nis,  fili  us  dicìtur.l  Vide  Septetus. 

\  MEPHIUM.  Vide  Methium, 

1  MEQUERELLUS,  prò  Maquerellus , 
Gallice  Maquereau,  Tabular.  Oalense 
ann.  1247  :  Item  prima  die  Rogationum 
unum  flatonem  ,  et  secunda  die  simi- 
liter  unum  flatonem,  tertia  vero  die  unum 
Mequerellum,  si  interfuerint  processio- 
nibus. 

MERA,  [Locus  palustrisj  Vide  Mora  2. 

^  MERA  Gutta,  Gali,  mere-goutte,  vi- 
num  SDonte  defluens.  Oharta  ann.  1250. 
apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris,  pag. 
2<j7  :  Pro  quolibet  modio  vini  unum  sex- 
tarium  de  Mera  Gutta  vini  prò  decima. 
Vide  in  Gutta, 

J  MERA  Pro  Visio,  Formula  usi  tata  in 
Diplomatibus  Pontificum  Romanorum 
qui  bus  alicui  beneficia  ecclesiastica 
conferebant,  cum  electio  tempore  sta- 
tuto facto  non  fuerat,  aut  ipsis  vitiosa 
videbatur.  Chartular.  Eccl.  Ebredun. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  75  :  Demum 
per  D.  Bonifacium  Papam  Vili,  ex  Mera 
Provisione  Apostolica  Sedis  anno  Dom. 
mggxcv.  mense  Martii,  die  lunm  in  cras- 
tinum  Ramis  palmarum,  scilicet  die 
xxvili.  Rom&  apud  Lateranum  fuit  in 
Archiepìscopum  Ebredunensem  primitus 
consecratus, 

*  1.  MERACA,  Idem  quod  Medicina,  in 
veteri  Glossar,  ex  Ood.  reg.  521. 

*  2.  MERACA,  ATA,  [Pocio  vinosa  ad 
purgandum  cerebrum.  Dief.] 

MERACULA,  Monetae  minutioris  spe- 
cies  :  idem  forte  quod  Minuta,  Xetctóv. 
PI  anta  viti  us  in  Episc.  Lodovensib.  ann. 

1187  :   Ea   leqe  ut  Prior  ab  Episcopo 

dar  et  singuhs  Synodis  sex  denarios  et 
Meraculam  unam,  etc.  Vide  Merallus. 

1  MERACUS,  tepóc,  Merus.  Onom.  Me- 


rax,  cus,  fotpaxoc.  Vocabul.  vetus  :  Merax, 
purus,  dar  us,  defecatus  ;  meracitas,  pu- 
ritas,  claritas,  Sed  merax  non  legi.  Ita 
Marti  ni  us  in  Lexico. 

1  MERAGULARIUS,  Idem  qui  Matricu- 
larius.  Ordinar.  Oabilon.  apud  Marten. 
tom.  1.  de  Antiquis  Eccl.  Rit.  pag.  615: 
Diaconus  et  Subdiaconus  inter  se  pli- 
cant  vestimenta  sua,  Meragularius  praes- 
tat  auxilium  sacerdoti.  Vide  Marrela- 
rius 

MÉRAL.  Vide  Amir, 

MERALLUS.  Oharta  Willelmi  Oomitis 
Nivernensis  ann.  1167.  in  Tabulario  S. 
Stephani  Ni  ver  n.  :  Ego  Willelmus  Comes 
Nivernensis  dedi  et  concessi  Bernardo 
Priori  et  Monachis  S.  Stephani  Beo  ibi- 
dem servituris,  ut  deinceps  in  burgo  suo 
habeant  Merallum,  et  proprium  servien- 
tem  suum ,  qui  proclamet  per  burgum 
vinum,  jure  perpetuo  possidendum.  Alia 
ann.  1173.  in  eodem  Tabulario  :  Ego 
Guido  Comes  Nivernensis  laudavi  et  con- 
cessi Ecclesia  S,  Stephani,  et  Bernardo 
ejusdem  Ecclesia  Priori,  quod  Marellum 
suum,  et  nuncium  Maralli  sui  publice 
conclamare  per  totam  villam  Nivernen- 
sem,  et  curreret,  sicut  nuncii  cssteri  qui 
meos  habent  Maralos,  statuens  deinceps, 
et  inhibens,  ne  quis  nuncio  Ecclesia  defe- 
renti maralum,  impedimentum  ullum  fa- 
cere  pr&sumat.  Oharta  prò  Vicario  Bitu- 
ricensi  ex  Tabul.  S.  Sulpicii  Bitur.  : 
Habebit..,.  de  cutis  unam  cutam  :  de 
Merallis  vitri,  unum  vitrum,  etc,  Nos 
Mereau,  et  Merel,  calculum  putatorium 
vulgo  dicimus.  Usatica  Vicecomitatus 
Aquarum  Rotomagi  :  Se  Ven  baille  à 
aucun  le  Merel  en  enseigne  que  il  a 
aquité  sa  marchandise  en  la  Vicomté  de 
l'Eauè,  et  il  avient  que  il  le  perde,  etc. 
Sed  et  Meralleresse,  dieta  olim  obstetrix? 
nescio  unde  ducta  vocis  origine,  nisi 
quod  prò  mercede  merallum  acciperet  ; 
[a  paia,  obstetrix,  deduci  posse  opinatur 
Menagi  us  ;  quid  si  a  Gali.  Mere  et  Alle- 
ger,  quod  matri  in  partu  laboranti  alle- 
vameritum  ferunt  ?]  Regestum  Domus 
public»  Ambianensis  sub  ann.  1267  : 
Emméline  le  Hardie  a  esté  receuè  à  estre 
Meraleresse  ,  par  la  relation  de  plu- 
sieurs  femmes  qui  scavent  comment  Me- 
r alter esses  se  doivent  contenir  en  ladite 
science,  etc, 

3SSST  Paulo  intricatiora  videntur  quae 
de  Merallis  scripsit  D.  Oangius,  quod  va- 
ri as  hujusce  vocis  notiones  haud  satis 
disti nxerit  :  quae  ut  apertiora  fiant  ob- 
servandum  quod  vis  signum  seu  symbo- 
lum  nostris  olim  Marel  dictura  fuisse, 
hinc  in  aJlatis  a  D.  Cangio  videtur  ac- 
cipi  posse  prò  signo  quo  vinum  venale 
signiticatur.  Longe  vero  frequentior  no- 
tio  qua  Merallus  prò  symbol  um  seu  tes- 
sera occurrit,  qu©  in  pi  uri  bus  Ecclesiis, 
Canonicis,  Oapellanis  aliisque  praeben- 
dariis  dantur  in  praesentiae  signum,  ut 
his  quolibet  Sabbato  exhibitis  testentur 
quoties  et  quibus  offlciis  interfuerint,  et 
debitas  recipiant  distri butiones.  Statuta 
Canonicorum  S.  Capellae  Paris,  pag.  22  : 
Quolibet  Sabbato  anni  omnes  Canonici, 
Capellani  et  clerici  conveniunt  in  camera 
solutionis,  et  debent  Merellos  suos  ibi  as- 
portare, ut  videatur  quid  et  quod  eorum 
unusquisque  fuerit  lucratus.  Re  formatto 
S.  Capellae  per  Carolum  VI.  Reg.  Frane: 
Distributori  Meréllorum  in  vim  prestiti 
per  eum  juramenli  inhibentes  ne  per- 

sonis     h&c     committentibus distri- 

butiones  aliquas  exsolvere  pr&sumat. 
Litterae  Francisci  I.  Reg.  Frane,  prò 
reform.  ejusd.  S.  Capellae  :  Demum 
Merelli  prseinsertis  Canonicis,  Oapellanis 
et  clericis  distribuendi  in  choro  dictm  Ca- 


pette tradentur,  ne  exsolvetur  ali^uideis- 
dem  Canonicis  et  Capellanis  nisi  ad  ra- 
tionem  et  modum  dictorum  Meréllorum. 
Ex  Charta  autem  fundationis  S.  Capel- 
li, percipiebant  Canonici  diebus  privatis 
12.  den.  In  Domini cis  et  festis  9.  lectio- 
num  16.  den.  In  festis  quae  cum  semidu- 
plo celebrantur  18.  den.  In  festis  dupli- 
cibus  2.  sol.  In  festis  annuaHbus  3.  sol. 
Statuta  Capituli  Au domar.  MSS.  :  Item 
circa  parvum  bursarium  distributorem 
Marellorum  et  punctuatorem  anniversa- 
riorum,..  recipiet  quilibet  eorum  (clerico- 
rum  de  Scoteria)  iv.  Marellos  prò  die 
interessendo  Divinis.,,  de  quibus  iv.  Ma- 
rellis  prò  prandio  solvet  il.  Marellos  et 
unum  prò  corna  receptori  Domus  singulis 
diebus. 

ìSSS*  Plumbei,  ut  plurimum,  erant  hu- 
jusmodi  Merelli;  hinc  Plumbi  nude  di- 
cuntur  in  Charta  ann.  1480.  apud  Mi- 
raeum  tom.  2.  pag.  1343  :  Item  idem  Can- 
tor  sive  Psssidens  Plumbos  interessentibus 
Horis  distribuet.  Erant  interdum  et  char- 
tacei  :  plumbei  etiamnum  in  pluribus 
ecclesiis  ac  praesertim  in  Ecclesia  Atre- 
bat.  Oapellanis  distribuuntur  prò  sti- 
pendio Missarum  quas  celebrare  tenen- 
tur;hi  formam  teruncii  Francici  ,  et 
calicem  ab  altera  eorum  parte  praefe- 
runt,  cum  hac  inscriptione  :  Pour  les 
Messes,  In  nundinis  praeterea  dabantur 
Merelli  in  signum  soluti  pretti  prò  mer- 
cibus  expositis.  Dantur  etiam  in  Eccle- 
siis Reformatis,  iis  qui  ad  S.  Coenam 
admittendi  sunt.  Vocis  etymon  a  Graeco 
txépoc  vel  (Aepùc  Pars,  portio,  accersit  D. 
de  Caseneuve  ;  Mornacus  vero  in  1.  52. 
Merellos,  Gali.  Mereaux  dictos  putat, 
quod  merentibus  tribuerentur. 

#  Merellus,  Solutio  consignata  ali- 
quo  symbolo,  Gali.  Acquit  ;  a  Marel, 
quod  signum  vel  symbolum  significai 
sic  dieta.  Charta  ann.  1222.  inter  Instr. 
tom.  7.  Gali.  Christ.  col.  93  :  De  merel- 
lis  volumus  quod  amoveantur  quantum 
pertinet  ad  res  ecclesiasticarum  persona- 
rum,  et  ducantur  res  illae  quitm,  dota 
fide  a  quadrigariis  velservientibus  earum- 
dem  personarum,  quod  res  quas  ducunt, 
sunt  clericorum  vel  ecclesiasticarum  per- 
sonarum. Alia  ann.  1233.  in  Ohartul. 
Campan.  fol.  467.  col.  1  :  Vina  deputata 
ad  partitiones  cotidianas  in  dieta  ecclesia 
(Trecensi)  et  vina  propria  sinpulorum  li- 
aere  sine  Merello,  sine  pedagxo,  sine  ali- 
qua  contradictione  jure  clericali,  secun- 
dum  quod  decet  honestatem  clericalem,  in- 
troducent  in  civilatem  Trecensem.  Merel, 
eadem  notione,  in  Lit.  ann.  1369.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  216. 

1  Merelli,  Calculi,  scrupi,  Gali.  Da- 
mes  àjouer.  Annal.  Mediol.  apud  Mura- 
tor.  tom.  16.  col.  809  :  Tàbolerium  unum 
laboratum  ad  gnara  et  de  jaspide  cum 
scacchis  et  Merellis. 

S^*  Nos  vero,  ut  supra  raonuit  D. 
Oangius,  Mereau  et  Merel,  calculum  pu- 
tatorium vulgo  dicimus.  Iis  haud  absimi- 
les  Merelli  aerei  argentei  ve  qui  in  genia- 
li bus  Regum  nostrorum  festis  percussi 
sunt, e  quibus  aliquot  etiamnum  in  suis 
Musaeis  asservant  rei  nummariae  curiosi 
indagatores,  quos  re  ferunt  ad  tempora 
Francisci  I.  et  Catharinae  de  Medicis, 
Vide  librum  Gallicum  cui  titulus  est, 
Vart  des  Devises  et  Emblemes  par  le  P, 
Menestrier.  Villon  apud  Borellum  : 

Une  bouree  d'argent  legiere, 
Qui  estoit  pleine  de  Meareaulx. 

Le  Roman  de  Cortois  d'Artois  MS.  : 

Bien  a  eon  tens  et  son  Merel, 
Qui  boit  et  joe  au  tremerei. 


348 


MER 


MER 


MER 


»  Merellus  ,  Oalculus  putatorius  , 
Gali.  Jetton.  Privil.  prò  canonicis  eccl. 
colleg.  S.  Galli  de  Leugiaco  dioec.  S. 
Fiori  ann.  1375.  in  Reg.  108.  Chartoph. 
reg.  eh.  41  :  Tradì  volumus  et  jubemus 
Merellos  de  cupro  vel  stagno  sive  plumbo, 
de  duobus  aut  tribus  maneriebus  aut  for- 
mis  dissimilibus,  ad  gallum,  leonem  seu 
leporem,  aut  alia  signa  signatos  :  non  ta- 
men  ad  instar  monetarum  nostrarum  ;... 
proviso  tamen  quod  de  ipsis  Merellis  seu 
forma  jactorum  in  dictis  cugneis  sic  con- 
cessis  fabricandis  aut  formandis,  in  allo- 
catione  prò  moneta  se  non  juvent,  nec  in 
aliis  usìbus,  quam  ut  pramittitur,  ullate- 
nus  convertantur.  Pro  moneta,  quae  in 
usu  erat,  occurrit  in  Reg.  actor.  capitili, 
eccl.  Camerac.  si^n.  O.  ad  26.  Nov.  ann. 
1483  :  Hodie  domini  conclusionem  fece- 
runt  de  moneta  seu  Merellis,  dictis  Me- 
reaux  de  vj.  deniers  Tournois.  Vide  Me- 
rallus. 

*  Mereau  vero,  vox  convicii,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1482.  ex  Reg.  207,  eh.  334  : 
Icellui  Labastide  criast  au  suppliant  :  Ri- 
bault,  tr altre,  Mereau,  etc. 

1  MERAMENTUM,  Idem  quod  Materia, 
Lignum  domibus  aptum.  Charta  ann. 
1328.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Pa- 
ris, pag.  392  :  Salvis  scholaribus  nostris 
sacularibus  omnibus  Meramentis  et  li- 
gnis  integraliter  domus  existentis  in  capite 
aula. 

*  MERÀNGOLUS.  Vide  supra  Melan- 
golus. 

1  MERANNIA,  Malignitas,  improbitas. 
Charta  ann.  1341.  tom.  2.  Hist.Dalphin. 
pag.  431  :  Verum  quia  dicti  domini  Hum- 
bertiDalphini  sic  exerevit  malitiay  habun- 
davit  Merannia,  et  ferocitas  ebullivit  quod 
nedum  pramissis  mandatis  nostris  parere 
protervitate  sua  malitia  recusavit.  Nos- 
tris olim  Merain,  idem  quod  indignatio, 
Depit.  Perceval  apud  Borelium  : 

Par  Merain  sa  lance  brÌ9a. 

MERANNUM.  Vide  Materia. 

T  MERARE,  Distribuere,  erogare.  Ca- 
nones  Hibern.  apud  Marten.  tom.  4. 
Anecd.  col.  17: Si  quis  ad  ecclesiam  arma 
portaverit,  et  litem  commiserit,  argenti 
libram  unam  ecclesia  cogatur  exsolvere  : 
et  hoc  egentibus  in  eleemosynam  Meretur, 
vel  finialur. 

*  MERARI  interpretaiur  Amaricans  , 
sive  amaritudo,  in  Li  bel.  de  Div.  ordin. 
apud  Marten.  tom.  9.  Ampi.  Collect.  col. 
1067.  Vide  Merarus.  [*>  nnno.] 

1 1.  MER  ARI  A,  Popina.  Gloss.  Isidori  ; 
ad  quas  Graevius  :  Ubi  merum  venditur. 
Glossar.  Meraria,  yeo<rrpis.  Vide  Clepse- 
draria  in  Clepsydra. 

#2.  MERARIA,  Meretrix,  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Vide  su- 
pra Centrix. 

»  MERARITA,  Filius  Merari,  in  Libel. 
laudato  in  Merari,  col.  1068. 

MERARIUM,  'Axparo^ópov,  in  Gloss.  S. 
Benedicti  cap.  de  vasis  argenteis,  vas 
nempe  quo  merum  mensse  vel  convivis 
infertur. 

1  MERARUS,  au<TTqp6<;,i.  Severus.  Gloss. 
Lat.  Graec.  MSS.  Sanger m. 

ì  MERATUS.  Acta  S.  Judicaelis  MSS.  : 
Hujus  hastilis  dimidium  inferius  erat 
ferreum,  splendens  ut  stannum  candidis- 
simtim  et  Meratum.  Ubi  Meratum  idem 
esse  existimo  quod  nos  Bruni  dicimus, 
et  veteres  fabularum  Gallicarum  Scrip- 
tores  vocabant  Mier.  Vide  Brunus. 

1  MERAYCE,  vox  Hispanica,  Genus 
panni.  Donatio  S.  Rudesindi  Epìsc.  tom. 
3.  Conc.  Hispan.  pag.  181  :  Alias  casulas 
xui.  quinquede  alchaz,  sex  feray  cardena, 
7.  barragan,  8.  cardena  Merayce. 


T  MERCA,  Nota,  indicium.  Consuet. 
Brageriac.  art.  104  :  Possessio  vero 
adepta  dieta  rei  vendita  dicitur,  quando 
mercator  pecùniam  exsolvit,  seu  partem 
ejusdem,  aut  Mercam  suam  ibidem  ìnter- 
posuit. 

<*  Charta  Eduar.  primog.  reg.  Angl. 
ann.  1356.  ex  Cod.  reg.  8387.  fpl.  28.  r°.  : 
Mensura  et  pondera..,  de  Merca  seu  pa- 
trono regio  et  nostro  in  dieta  villa  (Li bur- 
nire) inslituto  consignentur  et  etiam  pa- 
tronentur.  Mere ,  eodem  intellectu  ;  in 
Charta  ann.  1410.  ex  Reg.  165.  Chartoph. 
reg.  eh.  23. 

f  MERCABILIS  ,  Mercada,  Mercan- 
disare,  Mercanti^,  etc.  Vide  in  Mer- 
catum. 

*  MERCADALE,  Forum,  Gali.  Marche, 
idem  quod  Mercatum.  Charta  senec.  Bi- 
gor.  ann.  1391.  in  Reg.  142.  Chartoph. 
reg.  eh.  80  :  Cum  ipse  supplicans  habeat... 
quoddam  molendinarium  extra  villam 
Tamia  in  capite  Mercadalis  ejusdem 
villa  ,  etc.  Mercadin  ,  eodem  intel- 
lectu, in  Lit.  remiss.  ann.  1480.  ex  Reg. 
207.  eh.  66  :  Gomme  le  suppliant  estoit  ou 
Mercadin  de  la  ville  de  Nogaro,  en  Gas- 
coigne,  etc. 

*  MERGADANDIA,  ut  infra  Mercaday- 
ria.  Charta  ann.  1275.  in  Reg.  M.  Char- 
toph. reg.  eh.  6  :  Item  quod  rubina  una 
talis  fiat  et  fieri  debeat  per  dominum  re- 
gem,  per  quam  res  et  Mercadandia  mer- 
catorum  possint  cum  copanis  libere  con- 
duci et  portari  de  mari  ad  civitatem  Ne- 
mausensem. 

*  MERCADATUS,Quiin  commercio  est, 
Gali.  Marckand.  Charta  ann.  1204.  ex 
Tabul.  S.  Tiberii  :  Quod  prxdicti  quatuor 
modii  debent  intelligi  Mercadati,  videli- 
cet  centum  viginti  octo  eminar um  Jun- 
celli. 

9  MERCADAYRIA,  Merx,  mercimoni  um. 
Charta  ann.  1322.  in  Reg.  61.  Chartoph. 
reg.  eh.  126  :  Emerunt  frequenter...  Mer- 
cadayrias,  tam  de  pannis  pluribus,  et  di- 
versi* t  quam  de  hiis  qua  spectant  ad  mi- 
nisterium  seu  artem  de  ypothecaria.  Vide 
in  Mercatum. 

*  MERGADERIA.  Vide  in  Mercatum, 

T  MERCAGIUM  ,  Martium  ,  trimestre 
frumentum,  Gali.  Bled  Marsois.  Charta 
Hugonis  Comitis  Regitest.  ann.  1233  : 
Et  de  quolibet  sestario  Mercagii  unum 
obolum, 

*  MERCANCIA,  [Ut  Mercantia  :  «  Dice- 
bat  insuper  dictus  procurator  noster, 
quod  in  aicto  dommanio  mutabili  anti- 
quitus  fuerat  unum  membrum,  consis- 
tens  in  parvis  juribus,  videlicet  in  dene- 
riatis  et  Mercanciis.  »  (Cartular.  N.  D, 
Paris.  Ili,  309,  an.  1408).] 

e  MERCANDARIA,  Mercatura,  negotia- 
tio,  commercium.  Stat.  Cadubr.  lib.  2. 
cap.  18  :  Decernimus  quod  mercator es  in- 
ter  se  teneantur  et  debeant  pacta  servare. 
Et  cum  in  Mercandariis  sit  multa  et  ma- 
xima fides  adhibenda,  et  inter  contrahen- 
tes  ser vanda  ad  invicem,  etc.  Vide  in 
Mercatum. 

MERCANDIA,  Mercantia.  Vide  infra 
in  Mercatum. 

*  MERCANTIA ,  ut  Mercandaria  ,  ili 
Correct.  eorumd.  Stat.  cap.  33  :  Ordina- 
mus  quod  nullus...  valeat  contrahere  aut 
mercari  cum  Clericis  vendendo,  emendo , 
permutando,  vel  alio  modo  contrahendo 
in  modum  faciendi  Mercantiamo  Pro  mer- 
cimonio, vide  in  Mercatum, 

*  MERCAREj  prò  Marcare,  notare,  si- 
gnare ;  Mercher,  apud  Joinvil.  in  S.  Lu- 
dov.  edit.  Cangi anae  pag.  120.  Merchier, 
in  Stat.  ann.  1370.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  358.  art.  14.  A  Gallico  Mer- 
che,  prò  Marque,  signum,  in  Lit.  remiss. 


ann.  1455.  ex  Reg.  191.  Chartoph.  reg. 
eh.  153.  Mere,  in  Charta  commun.  Roto- 
mag.  ann.  1204.  ex  Reg,  34.  bis  part.  1. 
fol.  34.  r°.  col.  2  :  Latro  vel  falsonarius,.. 
ponetur  in  pilorio,  ut  eum  omnes  videant 
atque  cognoscant;  et  sidebet  habere  Mere, 
fiet  ei.  Male  editimi  Mere,  tom.  5.  Ordi- 
nat. pag.  673.  art.  9.  Constit.  Mss.  Ca- 
roli reg.  Sicil.  :  Sed  si  potius  voluerit 
fustig ari,  quam  solvere  pomam  praedic- 
tam,  fustigetur  et  Mercetur  merco  curia 
in  fronte.  Aliis  notionibus  in  Mercatum. 

MERCARI  dicuntur  monetae,  quss  usum 
[in  mercatisl  ha  ben  t.  Capi  tu  lare  triplex 
Caroli  Magni  ann.  808.  cap.  7  :  Et  UH 
denarii  palatini  Mercentur,  et  per  omnia 
discurrant. 

"®  MERCARI  aterna,  ccelestia.  Formula 
frequens  in  Chartis  donationum  pia- 
rum,  ut  Chilper.  II.  ann.  716.  et  alibi. 
Vide  Mercare  in  Mercatum. 

MERCARIA.  Vetus  Charta  Pontii  Co- 
mitis Tolosaniann.  936.  apud  Catellum 
in  Comitibus  Tolos.  pag.  9  :  Cum  silvis 
et  forestis,  et  cum  omnibus  finalibus  et 
Mercariis  et  sirnunjugiis ,  et  cum  homi- 
nibus  et  feminabus  inde  naturalibus,  etc. 
Vox  forte  confecta  a  marca,  limes. 

**  Tributi  species,  f.  quod  prò  limiti- 
bus  tìgendis  solvebatur.  Charta  Gauter. 
de  Monteforello  ex  Tabul.  Fontis-Ebr.  : 
Dono...  et  per  alias  terras  ubicumque, 
comuetudines  quas  habeo  de  omnibus 
Mercariis  et  de  omnibus  pallagiis. 

\  MERGARIUS,  inter  domesticos  recen- 
setur  in  Testamento  Roberti  III.  Comit. 
Claromont.  ann.  1302.  apud  Baluz.  tom. 
2.  Hist.  Arvern.  pag.  407  :  Legamus  cui- 
libet  de  vayletis,  sommeleriis,  Mercariis, 

barberio , sexaginta    solidos    Turon. 

semel  solvendos.  Ubi  le  gè  nd  uni  forte  Ber- 
carii8. 

EMERGASI  A,  Idem  q  u  od  M erca  t  um,  Em- 
porium,  nundinae  publicse.  Conc.  Senon. 
ann.  1220  :  Clamari  fecit  publice  in  ter- 
ram  suam  ne  aliqui  de  baillivìs  et  prapo- 
sitis  suis,  sicut  chara  habent  sua  corpora 
et  catalla,  de  catero  mercata  faciant  vel 
Mercasias,  ubi  sit  catallum,  quibus  inter- 
veniat  juramentum  et  fiducia. 

]  MERCASIUS.  Vide  Marcasius. 

1  MERCATA  Terree,  prò  Marcata,  Re- 
ditus  unius  marcae  auri  vel  argenti. 
Charta  HenricilII.  Reg.  Angl.  ann.  1254. 
apud  Rymer.  tom.  1.  pag.  519  :  Et  cum 
sublimata  fuerit  in  Reginam,  nos  pradic- 
tam  dotem  suam  augebimus  dequingentis 
Mercatis  terra  per  annum,  assignandis  ei 
in  regno  Anglia  in  locis  competentibus. 
Charta  ann.  1250.  tom.  1.  Chartul.  S. 
Vandreg.  pag.  350  :  Vendidi...  Johanni 
Louvel...  omnes  redditus  quos  mihi  dèbe- 
bat  de  omnibus  Mercatis  hareditagii  quo- 
cumque  in  tempore  preterito. 

*  MERCATALIS  Dies,  Qua  forum  tene- 
tur,  Gali.  Jour  de  Marche.  Consuet.  Car- 
cass.  in  Reg.  L.  Chartoph.  reg.  eh.  3  : 
Dominus  Carcassona  suam  habet  mensu- 
ram,  scilicet  eminam,  per  duos  dies  Mer- 
catales  in  Carcassona. 

*  MERCATILIS,  Eadem  notione.  Charta 
Bernadazt  vicecom.  Carcass.  ann.  1082. 
ex  Bibl.  S.  Germ.  Prat.  :  Dono  vobis  in 
ipsam  meam  leudam  de  Limos  tres  pu» 
neiras  de  sai  in  unaquaque  die  Merca- 
tile. 

1  MERCATILIS,  Mergatio,  Mercato- 
rium.  Vide  Mercatum. 

«  MERGATIO,  Mercatura,  negotiatio, 
commercium.  Charta  Regin.  episc.  Car- 
not.  ann.  1215.  ex  Chartul.  ejusd.  epis- 
cop.  :  De  liberiate  siquidem  ipsius  feodi, 
potest  sapedictus  Hugo  omnimodam  exer- 
cere  Mercationem,  ab  omni  Mercationis 
consuetudine  liber  et  immunis.  Eodem 


MER 


MER 


MER 


349 


intellectu  occurrit  apud  A.  Gellium.  Pro 
mercimonio,  vide  in  Mercatum. 

*  MERCATO R  Cursorius,  Qui  merces 
suas  per  diversa  loca  venum  portat.  Lo- 
cus  est  suora  in  Cursorius  2.  Merquatour, 
prò  Marchand,  qui  pecuniam  undequa- 
que  colligit.  Le  Reclus  de  Moliens  in 
Poem.  de  Charitate  inter  observat.  Can- 
gii  ad  Hist.  S.  Ludov,  pag.  99.  ubi  de 
Cardinal ib us  : 

De  la  grani  court  Je  fìs  un  tour, 
Là  ou  maineat  li  Cardounal  : 
Mais  tous  les  trouvai  d'un  atour, 
Chà  et  là  tous  soni  Merquatour. 

\  MERGATRIX  averi  ponderis,  Marchan- 
doise  d'avoir  poids,  id  est,  merci  um  quae 
pondere  venduntur  ,  in  Charta  ann. 
1350.  Regest.  80.  Tabular,  regii  Ch.  256. 

MERCATUM  ,  Mercatus  ,  Mercada, 
Emporium,  nundinae  publicae,  feriae, 
Galfis  Marche,  Foire.  Cujacius  ad  Ut.  de 
Nundinìs  et  mercati  bus,  ait  mercatus 
esse  parvas  nundinas,  in  idiotismo,  As- 
sembtées  :  neque  adeo  celebres  ac  nundi- 
nas :  denique  mercatura  unius  civitatis 
aut  vici,  nundinas  vero  esse  unius  pro- 
vincia aut  Imperli. 

Mercatum,  Eadem  notione.  Capitu- 
lare  de  Villis  cap.  54  :  Unusquisque  in- 
dex provideat,  quatenus  familia  nostra  ad 
eorum  opus  bene  laboret,  et  per  Mercata 
vagando  non  eat.  [Charta  Petri  Ducis 
Britann.  ann.  1273  :  ltem  de  Mercato  de 
S.  Albino  quod  nos  statueramus  ad  diem 
Marlis,  qua  die  Mercatura  de  Chevreio 
erat  ab  antiquo,  nos  removebimus  illud 
Mercatum  ad  alium  diem.  Mercatum  an- 
nate, in  Charta  ann.  1123.  apud  D.  Cal- 
met.  tom.  2.  HisL.  Lotharing.  col.  271.] 
Adde  Edictum  Caroli  Calvi  in  Carisiaco, 
et  Leges  Luitprandi  Regis  Longobardo- 
rum  Ut.  56.  §  1.  [**  78.  (6,  25.)] 

Mergadus,  in  Formula  Lindenbrogii 
161.  Charta  Caroli  M.  apud  Doubletum 
pag.  708  :  Tarn  in  civitates,  castellis,  vi- 
ci s,  portis,  pontis  publicis ,  vel  reliquas 
Mercadus  advenerinl ,  etc.  [**  German. 
Marktflecken,  vicus.  Vide  infra.] 

Mergada  ,  in  Formula  Lindenbro- 
giana  11. 

t  Mercatori  um  ,  Idem  quod  Merca- 
tura. Litterae  Eduardi  I.  Reg.  Angl.  ann. 
1300.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  864  :  In 
civitatibus,  burgis,  villis,  Mercatoriis  et 
singulis  aliis  locis,  etc.  Tabular.  S.  Fio- 
rentii  :  Dedit  terram  illam  in  qua  est 
ecclesia  S.  Nicholai  et  decimarti  vineae  et 
pomarii  et  Mercatorii. 

Mercata  autem  die  bus  dominicis  fieri 
vetanturin  Capìtulis  Caroli  M.  lib.  1. 
cap.  145.  [«  139.]  in  Capii,  ann.  809.  cap. 

18.  et  in  Edicto  Pistensi  Caroli  C.  cap. 

19.  Fiebant  ea  ut  plurimum  sabbato,  ut 
et  hodie.  Agobardus  de  Insolentia  Ju- 
daeor.  :  Cum...  ne  sabbatismus  eorum  irn- 
pediretur,  Mercata,  qttae  in  sabbatis  fieri 
solebant,  transmutart  praeceperint.  Cujus 
instituti  hanc  rationem  affert  idem 
Scriptor,  ut  Christiani  scilicet  sabbato 
ementes  victus  necessaria,  liberius  die  do- 
minico  Missarum  solennitatibus  et  prse- 
dicationibus  vacent  :  et  si  qui  de  long  e 
veniunty  ex  occasione  Mercati  tam  vesper- 
tinis  quarn  matutinis  occurrentes  of ficus, 
Missarum  solennitate  peracta,  cum  tedifi- 
catione  revertantur  ad  propria.  Tabula- 
riumConchensisAbbat.  in  RuthenisCh. 
74  :  Excepta  medietale  de  Mercato  quod 
factum  fuerit,  sicut  constitutum  est,  in 
sabbatis ,  etc.  Horum  mercatorum  sabba- 
tinorum  meminit  etiam  Aimoinuslib.4. 
de  Miraculis  S.  Benedicti  cap.  46. 

Quaevis  vero  mercata  Regum  auctori- 
tate  insti  tuta  docet  Edictum  Pistense 
Caroli  Cai.  cap.  19.  adeo  ut  non  omnibus 


Comitibus  seu  oppidorum  et  provincia- 
rum  praefectis  ea  instituere  licitum  fue- 
rit. Adde  Legem  Longob.  lib.  8.  Ut.  18. 
foo  Carol.  M.  52.1  Mercatum  annuale,  vel 
hebdomadale,  in  Charta  Caroli  C.  ann. 863. 
prò  Ecclesia  Lingonensi  apud  Perar- 
cluni  pag.  48.  et  in  Chartis  Adalberonis 
Episcopi  Metensis,  et  Leonis  IX.  PP. 
apud  Meurissium  in  Episc.  Metensib. 
pag.  309.  355.  apud  Ughellum  tom.  2. 
part.  2.  pag.  333.  etc. 

Hinc  posttnodum  fluxit  jus  quod  mer- 
cati vocant,  [vel  etiam  nude  Mercatum, 
ut  habet  Praeceptum  Ludovici  Pii  ann. 
836.  Append.  Marcae  Hisp.  col.  773.]  ab 
ipsis  Principi  bus  Dominis  feudalibus 
indultum.  Charta  Ottonis  Imper.  apud 
Baldricum  lib.  1.  Cliron.  Camerac.  112  : 
Dedimusjus,  fas,  atque  licentiam  faciendi, 
statuendi,  ac  construendi  Mercati,  cum 
moneta,  teloneo,  banno,  etc.  [<**  Ubi  jus 
vicum  ipsum  construendi,  in  quo  nun- 
dinae fiant,  comprehenditur,  ut  plenius 
apparet  ex  charta  Ottonis  I.  ann.  994. 
apud  Guden.  in  Syllog.  pag.  452  :  Mer- 
catum construendum  cum  omnibus  appen- 
diciis,  quae  ad  hoc  pertinent  ;  id  est  mo- 
neta,  teloneo,  exitibus  et  redilibus,  aquis 
aquarumve  decursibus  ,  silois  ,  pascuis 
rnolendinis,  viis  et  inviis,  quesitis  et  in- 
quirendis,  cunctisque  aliis,  quae  ad ^  prae- 
dictum  mercatum  dici  vel  nominari  pos- 
sunt.  PJura  vide  apud  Haltaus.  in  Glos- 
sar. German.  col.  1004.  voce  Jahr-Marht 
et  col.  1322.  voce  Markt,  sqq.  Pfeffinger. 
ad  Vitriar.  lib.  3.  Ut.  2.  §  37  et  38.  Impera- 
torum  etiam  fuit  jus  prohibendi  ne  novi 
mercatus  in  praejudicium  veteruminsti- 
tuerentur.  Ibid.  |  71.  not.  13.]  In  iis 
porro  mercati s  ea  est  securitas  ac  im- 
munitas,  ut  non  infringantur  absque 
gravi  delieto,  quod  mercatum  frangere 
vocat  eadem  Charta,  nostri  Bris  de 
marche,  ut  est  in  Consuetudine  Ande- 
gavensi  art.  79.  et  in  Normannica  art. 
25.  ubi  perperam  bis  editum,  Bruit  de 
marche,  prò  Bris  de  marche.  In  mercatis 
denique  Regum  Edicta  publice  relegi 
solita  docent  Capitula  Caroli  Calvi  28. 
extremo. 

Mercatus,  Forum,  seu  locus  ipse,  in 
quo  nundinae  flunt.  Ditmarus  lib.  7.  de 
Kiovia  :  In  magna  kac  civitate,  quae 
ipsius  regni  caput  est,  plus  quam  400. 
habentur  Ecclesia,  et  Mercatus  octo. 

1  Mercadtl,  Occitanis,  Eadem  no- 
tione. Litterae  Johannis  Reg.  Frane, 
ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  156  : 
Et  quod  possint  dicti  homines  univer si- 
tatisi, se  congregare  in  uno  loco  communi 
per  eos  destinando  in  loco  communi  no- 
minato le  Mercadil.  etc. 

Mercati  Palatii  Telone arius.  Vide 
Telonearius,  in  Telon. 

Mercatum,  Commeatus,  cibaria  ad 
alimonia m  exercitus,  forum,  interdum. 
Tudebodus  lib.  1.  pag.  777:  Jllic  invenit 
Italicos  et  Longobardos...  quibus  Impera- 
tor  jusserat  dari  Mercatum.  Eod.  lib.  : 
Venientibus  autem  nobis,  ante  civitates 
eorum,  imperabat  civibus,  ut  nobis  secure 
apportarent  Mercatum.  [Rade vicus  Fri- 
singensis  de  Gesti s  Friderici  I.  Imp. 
lib.  1.  cap.  26.  apud  Murator.  tom.  6. 
col.  764:  Sed  si  mercalor  Teulonicus  civi- 
tatem  intraverit  et  emerit  Mercatum,  et 
portaverit  ad  exercitum,  et  carius  vendi- 
derit  in  exercitti  ;  camerarius  auferet  ei 
omne  forum  suum,  et  verberabit  eum  et 
tondebit,  et  comburet  in  maxilla.]  Vide 
Ottonem  Morenam  in  Hist.  Rerum  Lau- 
densium  pag.  18.  76.  77.  92.  Frideric.  I. 
Imp.  in  Epist.  ad  Ottonem  Frisingens. 
Episc.  etc.  [  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 


Tout  le  Marchiò  li  atolloit 
Qui  par  terre  venir  sollott.] 

1  Mercatus,  prò  Pretio  rerum  vena- 
li um,  quo  in  mercatis  distraili  solent. 
Chartul.  SS.  Trinit.  Cadom.  fol.  23 
Dom.  Abbatissa  debet  habere  pisces  ad 
meliorem  mercatum  quam  ullus  homo 
Gali,  à  meilleur  marche.  Chron.  Domin 
de  Gravina  apud  Murator.  tom.  12.  col 
620  :  Et  vere  valuerunt  ultra  mille  quin- 
gentas  (uncias)  largo  Mercato.  Nostri 
dicerent,  à  grand  marche.  Vide  Forum. 

Mercatum,  Contractus  emptionis  vel 
venditionis,  nostris  Marche.  Statutum  de 
decimis  Saladinis  apud  Rigordum  ann. 
1188  :  Omnia  Mercata  quse  facta  fuerunt,... 
vel  quae  deinceps  fient,  rata  erunt.  [Di- 
ploma Philippi  Pulcri  ann.  1302.  tom.  1. 
Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  361  ;  Nec  cum 
per sonia  dictarum  Ecclesiarum,  aut  aliis 
quibuscumque  subjectis  suis  conventiones, 
pacta  seu  Mercata  faciant  de  danda  certa 
summa  pecuniae.  Charta  ann.  1437.  apud 
Madox  Formul.  Anglic.  pag.  101  :  Per 
scriptum  suum  obligatorium  statuti  Mer- 
catoni.]  De  voci  bus  Mercatus  et  Merca- 
tum, multa  congessit  Felix  Osius  in 
Notis  ad  Othonem  Morenam  in  Historia 
Rerum  Laudensium. 

*  De  Mercato  se  intromittere, 
Mercari,  mercaturam  exercere,  Gali.  Se 
mèler  de  négoce.  Charta  Odon.  I.  ducis 
Burg.  ann.  1101.  inter  Probat.  tom.  1. 
Hist.  Burg.  pag.  34.  col.  1  :  Si  homo 
sancti  (Benigni)  de  Mercato  se  intromise- 
rit,  homines  ducis  polerunt  in  eum  facere 
exactionem  consuetudinariae  cautionis  , 
quamdium  idem  ministeHum  tenuerit  : 
at  si  a  Mercato  defficerit,  nichil  ulterius 
ab  eo  vel  ab  ejus  herede  exigetur,  nisi 
ipse  vel  heres  suus  de  Mercato  rursum  se 
intromiserit. 

*  Mercatum  Manuale,  Datis  mani- 
bus  conci  u su m.  Stat.  Riper.  cap.  100. 
fol,  12.  r°.  :  Judices  debeant  facere  et  red- 
dere  rationem  cuilibet  petenti  de  fictis, 
drictis ,  redditibus ,  decimis,  alimentis, 
Mercato  manuali,  armis,  equis  et  mer- 
cede. Vide  supra  Manu  communicala 
vendere  in  Manus. 

1  Mercatum  Burs^e,  Vox  u sitata  apud 
Normannos,cum  quisactor  tenementum 
seu  feudum  sibi  revocare  tentat  jure 
consanguinitatis  vel  domìnii.  Charta 
Ludovici  X.  ann.  1315.  tom.  1.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  594  :  Quod  in  nullo 
casu  in  Mercato  bursae  querelatus,  nisi 
mercatum  possideat,  respondere  nullate- 
nus  teneatur,  etiamsi  nos  Mercatum  bursae 
retrohere  niteremur:  Tabular.  B.  M.  de 
Bononuntio  Rotomag.  :  ltem  dicit  quod 
pluribus  et  plures  personas  placitare  in 
dictis  placitis  pr&dictis  de  maritagio  im- 
pedito, de  foro  bursae,  sed  de  nominibus 
personarum  non  recolit,  nisi  quod  ipse 
tractus  fuit  in  causam  prò  Mercato  bursae 
in  dieta  curia.  Et  infra  :  Vidit  eos  utentes 
de  brevibus  de  maritagio  impedito,  de 
dote,  de  partibus  inter  fratres  et  de  Mer- 
cato bursae.  Practicis  Clameur  de  Bourse, 
vel  Démarche  de  Bourse. 

*  Marchié  de  Bourse,  in  Charta  ann. 
1380.  ex  Reg.  117.  Chartoph.  reg.  ch.  85. 
Vide  supra  Retractio  per  Bursam  in 
Bursa  1. 

Mercadare,  Negotiari.  Charta  Pipini 
Regis,  apud  Doubletum  pag.  694:  Ad 
illos  necutiantes  vel  Mercadantes,  etc. 

Mercandisare,  Mercari,  nundinari, 
mercaturam  exercere.  Leges  Alfredi  et 
Godrini  cap.  10  :  De  illis  qui  Mercandi- 
sant  in  diebus  dominicis.  [Charta  ann. 
1345.  apud  Madox  Formul.  Angl.  nag. 
92  :  Decem  libras  bonorum  et  leg alium 
sterlingorum    ad  Mercandizandum  cum 


35.0 


MER 


MER 


MER 


eisdem  denariis,  ad  opus  et  utilitaiem 
eju8dem  Willelmi.]  Utitur  hac  voce  etìam 
Thomas  Walsinghamus  pag.  357. 

1  Mercare.  Eadem  notione.  Testa- 
mentum  Rudesindi  Episc.  ann.  978.  tona. 
3.  pone.  Hispan.  pag.  183  :  Et  Mercare 
mihi  libeat  prò  cgeìestibus  terrena. 

T  Mercare,  Emere.  Acta  S.  Vincentii 
Episc.  tom.  1.  Junii  pag.  627  :  Et  Merca- 
vit  corpus  ejus  librx  pondere  auri,  et  con- 
dens  aromatibus  sepelivit  prsedio  suo. 

J  Mercatare,  Negotiari.  Tabular.  S. 
Victoris  Massil.  :  Volunt  dura  vóbis  pla- 
ccai paci/ice  et  quiete  cum  vestri  Merca- 
tando  et  neg oliando  conversari. 

Mercatiles  res  dicuntur,  quae  facile 
distra  hi  possunt  in  commerciis  vel  in 
mercatis.  Vetus  Charta  apud  Gariellum 
in  Episcopis  Magai on.  pag.  103  :  Viginti 
modios  boni  frumenti  Mercatiles,  et  toti- 
dem  modios  boni  vini  puri  et  f ranci  Mer- 
catiles, eie. 

1  Mercabilis,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1261.  in  Chartul.  S.  Vandreg.  tom. 
1.  pag.  824:  Odo  minas  annui  redditus 
medietatem  ordei  et  medietatem  avenss,  ad 
magnam  mensuram  S.  Vandregesilli 
boni,  sani,  Mercabilis  et  competentis.  Mer- 
cabile  aurum ,  in  Charta  ann.  1426  : 
Joannes  de  Monteaureo  debet  unum  scu- 
tum  auri  boni  et  Mercabilis  Jacobo  de 
Rupe  forti. 

1  Mercadalts  Mensura.  Vide  Men- 
sura  1.  Mercantali  more,  in  Charta  ann. 
1421.  apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  120. 

1  Mercatibtlts,  in  Chartul.  minori 
S.  Benigni  Divion.  :  Quinque  eminas 
biadi  frumenti  et  avenss  per  medium  ac 
etìam  Mercatibilis  ad  mensuram  grana- 
rti Ecclesia  S.  Benigni. 

Mercandisle  ,  Merces  ,  ex  Gallico 
Marchandise,  et  Anglico  Merchandise, 
in  Monastico  Anglic.  tom.  1.  pag.  408. 
tom.  3.  pag.  69. 

T  Mercadantle,  Eadem  notione. 
Chron.  Parmense  ad  ann.  1304.  apud 
Murator.  tom.  9.  col.  850  :  Combusta  fuit.t. 
cum  omnibus  fondeckis  et  mercationibus 
et  drapperiis  et  aliis  Mercadantiis)  etc. 

1  Mercaderia,  in  Statutis  Avenion.  : 
Statuimusquod  qu&libet  Mercaderia  cujus- 
cumque  reif  eie.  p  De  contractu  seu 
conventione  in  ter  ementem  et  venden- 
te m  intelligenda  est  haec  vox.] 

T  Mercanderle,  in  Consuet,  Tolos. 
Rubr.  de  Societ.  art.  1.  4  :  Consuetudo 
est  Tolosss  inter  mercatores,  quod  si  ali- 
quis  tradiderit  alicui  vina  vel  aliquam 
Mercanderiam  causa  ducendi  seu  aiffe- 
rendi  in  quibuscumque  partibus  extra 
Tolosam,  etc.  Mercandia,  ibid.  rubr.  de 
debitis  art.  1. 

1  Mercandis^e.  Charta  ann.  1481. 
apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan.pag. 
1400  :  Item,  quod  mercatores  Ducatus  Bri- 
tannise  tractabuntur  in  regno  Anglise, 
quantum  ad  custumas  et  ceteras  res  con- 
cementes  intercursum  Mercandisarum. 
Charta  Scabinorum  S.  Audomari  in  lib. 
nig.  Scaccarii  pag.  386  :  Ne  in  terram 
nostram  veniamus  ad  Mercandisas  ibi 
faciendas,  nos  ideo  illud  non  omittemus. 

T  Mercantile,  in  Charta  ann.  1421. 
apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  121  :  Cum 
personis,  Mercantiis,  navibus ,  libris  et 
rebus  suis  quibuscumque.  Mirac.  B.  Co- 
letae  tom.  1.  Martii  pag.  591  :  Naviculse 
diversis  onustse  Mercantiis.  Occurrit  prae- 
terea  in  Statut.  Vercell.  lib.  1.  f.  15. 
recto,  apud  Marten.  tom.  7.  Ampliss. 
Collect.  col.  1009.  etc. 

1  Mercationes.  Ogerii  Panis  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1204.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  390  :  Mercatores  Januse  galeas 
quatuor  armaverunt    circa   festivitatem 


Natalis  Domini,  in  quibus  Mercationem 
suam  in  Siciliam  portaverunt.  Bartholo- 
raaei  Scribae  iidem  Annal.  ad  ann.  1264. 
ibid.  col.  532  :  Et  quumibi  essel  caravana 
Venetorum  quss  cum  Mercationibus  navi- 
gare intendebat  versus  Alexandriam, 
apparuit  ei  et  virililer  pervenit  ad  ipsam. 
Adde  Chron.  Andr.  Danduli  apud  eum- 
dem  Murat.  tom.  12.  col.  462. 

1  Mercatus.  Codex  censuum  Eccles. 
A ud ornar  :  Si  quis  Anglicus  de  Anglia 
huc  venerit  cum  Mercatu  suo,  etvult  ven- 
dere in  hac  villa,  dabit  iv.  den...  Si  vero 
per  villam  cum  Mercatu  suo  transire  vo- 
ìuerit,  dabit  theloneum  sicut  alius  ex- 
traneus. 

1  Mercadaria,  Mercatura,  negotiatio, 
co m merci um  ,  Gali.  Trafic,  commerce. 
Statuta  Massil.  lib.  2.  cap.  1.  §  33  :  Ex- 
ceptis  tamen  de  kis  rebus  quae  secundum 
usum  Mercadarim  in  alienando  consueve- 
runt  trans  ferri  ad  pondus,  fune  in  his 
causis  adconsequendam  solutionem  débiti, 
etc. 

T  Mercandisia  ,  Eadem  notione. 
Charta  Henri  ci  IV.  Reg.  Angl.  ann. 
1404.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  376  :  Ad 
incrementum  communis  Mercandisiss,  ac 
ad  utilitatem  Ckristianorum  totius  reipu- 
blicss,  etc. 

|  Mercandisa,  in  Charta  ann.  1478. 
apud  eumdem  tom.  12.  pag.  71  :  Mercari 
seu  Mercandisam  facere,  tam  victualium 
quam  cujuslibet  altenus  generis  mercimo- 
niorum. 

1  Mercandtsatio.  Litterae  Henrici  IV. 
Regis  Angl.  ann.  1411.  apud  eumdem 
Rymer.  tom.  8.  pag.  687  :  Super  facto 
communis  Mercandisationis  hinc  inde 
habendse. 

1  Mercandia.  Charta  Ludovici  Reg. 
Frane,  apud  Marten.  tom.  1,  Ampliss. 
Collect.  col.  1192  :  De  propriis  nutrtturis 
suis  sine  Mercandia  facienda  sicut  bur" 
genses  nostri. 

J  Mercantaliter.  Litterae  Henrici 
IV.  Regis  Angl.  ann.  1412.  apud  Rymer. 
tom.  8.  pag.  736  :  Cum  exortse  diu  con- 
troversia et  magna*  discordisi  inter  certos 
mercatores  villse  nostrse  de  Leun,  partes 
de  North-Berne  prssdictse  Mercantaliter 
visitantes,  mercium  scilicet  comparan- 
darum  causa. 

1  In  Merce  Placabile,  Formula  usi- 
tata  in  contractibus  emtionis  et  vendi- 
tionis,  quae  Gali,  reddi  potest,  En  mar- 
chandise qui  nous  a  été  agréable.  Tabu- 
lar. Aptense  fol.  139  :  Inde  accepi  de  vobis 
pretium  sicut  inter  nos  bonss  fldeiplacuit 
alque  convenit  in  Merce  placabile  valente 
sol.  ix.  et  nihil  post  vos  de  ipso  pretio 
remansit  indebite. 

*  MERCATUS,  ut  supra Marca  1.  Chron. 
Angl.  Th.  Otterbourne  edit.  Hearn.  pag. 
223  :  De  regis  benevolentia  allocati  sunt 
Katherine  Swyneford,  nuper  ducissss 
Lancastrise,  mille  Mercatus  redditus  an- 
nui de  ducatu  Lancastrise  quos  dux,  pater 
ejus,  sibi  conce sseratt  dum  adhuc  filius 
suus  esset  comes  de  Derbie.  Aliis  notioni- 
bus,  vide  in  Mercatum. 

MERCEDARIUS.  Isidoro  in  Glossis,  et 
Papi  se,  Qui  prò  labore  sibi  impenso  dat 
mercedem.  Jo.  de  Jan  uà  :  Mercedarius, 
et  Mercedonius,  servus,  vel  alius  qui  dis- 
tribuii pecuniam  sub  domino  suo.  [Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Mercedarius,  Dis- 
tribueur  de  loyers,  Mercedonius,  Seigneur 
qui  paio  le  loier  aux  ouvriers.]  jElfricus 
in  Gloss.  Saxon.  Mercedarii,  (perperam 
Meicedarii)  Hyregildan,  i.  qui  merce- 
dem solvunt  Glossae  a  Scaligero  lau- 
datae  :  Mercedonius,  qui  solvit  Mercedem. 

*  MERCEDICUS.  [Loquens  prop ter  Mer- 
cedem. Dief.] 


*  MERCEIA,  Arbitrium,  voluntas,  nos- 
tris  Mercy.  Charta  Odon.  Ducis  Burg.  et 
Blanch©  comit.  Trec.  ann.  1217.  in 
Chartul.  Campan.  :  Quod  si  aliquis  homi- 
num  nostrorum  aliquam  injuriam  vel 
aliquod  forefactum  fecerit,  de  quo  nolit 
jus  facere  et  capere  in  curia  illius  nostrum , 
cujus  homo  esset  ante  alios.  Ille  nostrum, 
cujus  homo  erit  ante  alios,  tenetur  per 
pr&dictum  juramentum  ipsum  destruere 
et  fugare  de  terra  donec  ad  Merceiam 
illius  venerit...  Donec,  sicut  prsedictum 
est,  venerit  ad  Merceiam  et  satisfactio- 
nem.  Vide  Merces. 

TMERGELLARIUS,  Mercator.  [»  Minuta 
mercis  propola,  Gali.  Mercier.  Vide  Mer- 
cenaria 1.]  Acta  S.  Francisci  de  Paula 
tom.  1.  Aprilis  pag.  149:  Honorabilis 
David  le  Maistre  D.  N.  Regis  Francorum 
Mercellarius  ordinarius. 

MERCENARIA,  [et  Mercenari™,  Fo- 
rum rerum  venalium,  simul  et  jus  quod 
inde  domino  fori  competit.]  Regestum 
Burbonense  ex  Camera  Comput.  Paris, 
fol.  11  :  Ego  Archinbaudus  Doni.  Barbo- 
nii...  concessi  Matth&o  de  Monteacuto,  et 
ejus  hssredibus  de  uxore  sua  procreatis 
Mercenariam  meam  de  Veteribus  casis, 
sitam  in  Parochia  S.  Angeli,  cum  perti- 
nente ejusdem  Mercenaria...  quandiu 
dictus  Mattheeus  et  hseredes  erunt  man- 
sionari in  terra  mea,  etc.  [Chron.  S. 
Marti  ali  s  Le  movie,  ad  ann.  1286.  apud 
Stephanot.  tom.  1.  Fragm.  Hist.  MSS.  : 
Mercenaria  fructuum  et  aliarum  mercium 
quss  vendebantur  in  claustro  Lemovicensi 
fuerunt  mutata  per  gentes  Vicecomitis 
Lemovicensis  ad  plateam  S.  Michaelis  de 
leonibus  circa  leones  lapideo s.] 

1.  MERGENARIUS,  Mercator,  minuta? 
mercis  propola,  vulgo  Mercier.  [Charta 
ann.  1267.  in  Tabul.  S.  Vandreg.  tom.  1. 
pag.  1023  :  Ex  altera  aboutante  ad  kemi- 
mum  D.  Regis  prò  ante,  et  ad  haulas 
Mercenariorum  prò  retro.]  Teloneum 
Monasteri i  S aneti  Audomari  :  Magnus 
Mercenarius,  parvus  Mercenarius,  etc. 

»  2.  MERCENARIUS,  Presbyter,  qui 
ecclesiam  deservi t,  certa  ei  assignata 
mercede,  qui  et  Firmarius  dicitur.  Vide 
supra  in  hac  voce.  Lit.  remiss.  ann. 
1364.  in  Reg.  95.  Chartoph.  reg.  eh.  189  : 
Jehan  Adam  preslre,  chappellain  Merce- 
naire  de  Rhetet,  etc.  Ali  se  ann.  1396.  in 
Reg.  151.  eh,  61  :  Coustant  prestre,  Chap- 
pelain  Mercenaire  de  la  ville  de  Chavones, 
etc.  Pierre  Duplesseiz  chappellain  fermier 
de  Véglise  de  la  paroisse  de  Leure,  ibid. 
eh.  109.  Rursum  aliae  ann.  1454.  in  Reg. 
191.  eh.  33  :  Jehan  de  Bourges  prestre.... 
Mercenaire  et  sans  aucune  provision  de 
bénéfice  en  Véglise,...  gaignant  sa  vie  en 
célébration  de  messe  pour  le  soustenement 
de  son  vivre  et  estat.  Vide  infra  Presby- 
ter Mercenarius. 

MERCENELAGA.  Vide  Lex  Merciorum 
in  Lex. 

®  MERCERIANUS,  Idem  qui  Mercerius. 
Vide  in  hac  voce. 

MERCENNALE  Ordeum,  quod  Martio 
mense  seritur.  Tabularium  Abbati» 
Fiscanensis  f.  126.  et  alibi  passim  :  Pa- 
gaverunt  6.  minas  ordei  Mercennalis.  [f. 
legitimi  Gali.  Marchand.] 

*  MERCENNALIS.  [Mercenaire  :  «  Agen- 
tes  operibus  curam  Mercennalem.  »  (Du 
Méril,  poes.  lat.  med.  set.  pag.  161.)] 

f  MERCERIA,  Minuta  merx.  Vide  Mer- 
cerius. 

MERCERIUS,  Minutae  mercis  propola, 
Mercier.  Usatici  Barcinonenses  MSS. 
cap.  55  :  Omnes  Milites  et  pedites,  tam 
Mercerii,  quam  negotiatores.  Libertates 
urbis  Seiselli  ann.  1285  :  Mercerius  alie- 
nus  debet  de  leida  unum  obolum  in  die 


MER 


MER 


MER 


351 


Ì'ori.  [Charta  ann.  1309.  tom.  1.  Hist. 
)alphin.  pag.  97  :  Item  a  Mercerio  expo- 
nenti merces  suas  ad  vendendum  in  villa 
supra  bancham,  levatur  enim  in  septi- 
mana  unus  obolus.  Godex  censualis  Calo- 
mont.  :  Branchia  Mercerii  continens  duos 
colonellos  in  ingressu  ala  Calomontis. 
Statuta  Arela  MSS.  art.  74  :  Gommane 
habeat  pondera,  que  eruntin  Ar  elate,  et 
a  libra  inferius,  cum  quibus  legitimentur 
omnia  pondera  numuìariorum,...  Merce- 
riorum.]  Adde  Statuta  Willelmi  Regis 
Scotiae. 

1  Mebcebus,  Eadem  notione.  Oh  art  a 
ann.  1345.  apud  Madox  Formul.  Angl. 
pag.  92  :  Noverint  universi,  me  Hugonem 
de  Huntingdon...  habuisse  et  recepisse..., 
de  Willelmo  de  la  Panetere  cive  et  Mer- 
cero  ejusdem  civitatis,  decem  libras  hono- 
rum et  legalium  sterlingorum. 

»  Merchier  à  taulette,  qui  super  tabu- 
larli merces  suas  venum  exponit,  in  Pe- 
dag.  Peron.  ex  ChartuL  21.  Corb. 

*  Qui  Merceriis  praeerat  Rex  mercerio- 
rum  appellabatur  ;  un  de  alios  mercerios 
exjure  insti  tue  bat,  quos  Militum  mer- 
ceriorum  nomenclatura  donabat,  ut  dis- 
cimus  ex  notis  Guill.  Fage  notar.  fol.  6. 
v°.  :  Anno  Dotnini  1360.  et  die  ultima 
mensis  Aprilis,  domino  Johanne  D.  G. 
Francorum  rege  regnante,  universis  et 
singulis  notum  fiat,  quod  nos  Johannes 
de  Gaudiaco  de  S.  Saturnino  de  porlu, 
Rex  merceriorum  in  tota  Uticensi  diocesi, 
eri  proxime  lapsa  apud  Balneólas  nundi- 
nas  tenentes,  habito  prius  jur  amento  in 
talibus  pr  astari  consueto ,  in  prasentia 
Johannis  de  Mala,  Johannis  de  Paris,  Jo. 
Rosseti  de  Savoya,  Joh.  de  Besansono, 
Girardini  messatgerii  merceriorum  et 
plurium  aliorum  publice,  ut  est  moris 
et  consueludinis,  fecimus,  creavimus  et 
constiluimus  acordinavimus  Raymundum 
Rocelli  de  Chastillono  Sulhan  archiepis- 
copatus  Sauxiensis,  prasentem  et  reci- 
pientem  Militem  merceriorum  seu  in  officio 
merceria  ipsum  inscripsimus  militiae  mili- 
tari, cui  concessimus,  et  per  prasentium 
tenorem  concedimusplenariam  facultatem 
dictum  officium  merceria  ubique  exer- 
cendi  et  de  privilegiis  merceriorum  ubique 
gaudendi  et  omnia  alia  faciendi  et  di- 
cendi  qua  ad  sapedictum  (officium)  mi- 
litia  merceriorum  facienda  incumbunt, 
etc.  Vide  Hist  Tutel.  Baluz.  pag.  787. 
et  infra  Rex. 

1  Mebceria,  Mulier  quse  minutas 
merces  distrahit,  Gonsuet.  Tolos.  rubr. 
de  debitis,  art.  1  :  Quod  si  aliqua  mu- 
lier habitans  simul  cum  marito  suo,  ipso 
marito  consentente  aliquandam  mercan- 
diam  exerceat  publice,  ut  pula,  sit  taber- 
naria,...  Merceria,  vel  alterkts  hujus- 
modi,  et  e. 

Merceria,  Minuta  merx.  jcharta 
Childeberti  Frane.  Reg.  ann.  705.  aut 
706.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  244  : 
Una  cum  omni  mercato  vel  adjacentia 
sua,  et  quidquid  fiscus  noster  tam  de  ga- 
rantia  quam  de  Merceria  ibidem  tenuit, 
vel  de  qualibet  coustuma  ibidem  possiduit. 
Statuta  Montis  Regal.  cap.  50.  pag.  288  : 
Speda,  Mercerise.  drogane,  nec  aliqua 
aliae.  res  comprehensa  sub  genere  Merce" 
riarum...  portantes  ad  vendendum  Mer- 
ceriam,  etc.  Occurrit  rursum]  in  Charta 
Roberti  Comitis  Drocensjs  in  Hist.  Dro- 
censi  _pag.  250.  Vide  Mercenarius. 

1  MERGERNARIUS,  prò  Mercenarius, 
Qui  operam  suam  alii  locat.  Statuta 
Arelat.  MSS.  art.  154  :  Quilibet  Mercena- 
rius tenetur  locare  se.,,  sub  hac  forma. 
Vide  Mercedarius. 

1  MERCERUS.  Vide  Mercerius.  i 

MERCES,   Misericordia,    Gali.  Mercy,  I 


pitie.  Gregorius  M.  lib.  12.  Epist.  17  ; 
Prudentes  viros,  sicut  estis,  Regibus 
adharere  multorum  solamen  est.  Nam 
dura  prastantiorem  sibi  locum  ad  anima 
utilitatem  sibi  datum  intelligunt,  certum 
est,  quia  Mercedis  causas,  ubi  inveniunt, 
non  postponunt.  Vide  eumd.  lib.  4. 
Epist.  40.  Faust us  Regiensis  in  Epist. 
ad  Felicem  :  Cum  foeneratores  nostri  si- 
tis,  incipitis  nostri  esse  debitores,  si  qui- 
dem  causa  vestra  devotionis  et  Mercedis 
vestra  materia  sumus.  Athalaricus  apud 
Senatorem  lib.  9.  Epist.  16  :  Dignus 
enim  locus  est,  qui  et  gloriosam  Merce" 
dem  nostram,  et  Senatus  amplissimi 
laudabilia  decreta  contineat.  Desiderius 
Episcopus  Gadurcensis  Epist.  3  :  Tom 
de  nos  servos  vestros,  quam  de  cunctos 
fideles  integram  dignamini  habere  Mer- 
cedem.  Ledradus  Archiepiscopus  Lug- 
dunensis  ad  Garolum  Imp.  :  Per  quam 
Deo  juvante,  et  Mercede  vestra  annuente, 
in  Lugdunensi  Ecclesia  est  or  do  p  salien  di 
instauratus.  HincmarusLaudun.  Episc.  : 
Cum...  per  wadia  emendaverit  quod  mis- 
factum  habebat,  mandaveritaue  mihi  se 
velie  ad  meam  Mercedem  venire,  et  susti- 
nere  qualem  UH  commendassem  harmis- 
caram.  Idem  in  satisfactione  facta  Ca- 
rolo Regi  :  Et  inde  precor  vestram  Mer- 
cedem, ut  vester  animus  sit  mihi  placa- 
tus.  S.  Benedictus  Abbas  Anianensis  in 
Epist.  ad  Nebridium  Archiep.  Narbon.  : 
Supplico,  carissime  Pater,  ut  sicut  Mer- 
cedem habuisti  semper  de  Fratribus,  qui 
degunt  in  Monaslerio  Amano,  ita,  eie. 
Observantise  Regni  Aragon.  lib.  6.  tit. 
de  Generalib.  privi! eg.  §  6  :  Pro  unoquo- 
que  membro  solva t  mille  sol.  vel  stet  ad 
Mercedem  Domini  Regis,  etc.  [Bartholo- 
maei  Scribae  Annal.  Genuens.  apud  Mu- 
rator.  tom.  6.  col.  448  :  Venerunt  ad 
Mercedem  Potestatis  et  Communis  Janua, 
et  se  et  dictum  castrum  Communi  Janua 
reddiderunt,  etc] 

*°  In  Mercede  Aligujus  se  Ponere, 
In  potestà tem  alicujus  se  permittere. 
Consti t.  Freder.  II.  Imper.  ann.  1244. 
apud  Pertz.  Leg.  tom.  2.  pag.  349  :  Ob- 
tulerunt  nobis...  Ponere  se  in  Mercede 
nostra  et  proicere  vexilla  eorum. 

Merces  quandoque  sumitur  prò  gra- 
tuita indulgentia.  Capi  tu  lare  Pi  pini  Re- 
gis Itali»  cap.  21.  Lex  Longob.  lib.  2. 
tit.  18.  cap.  6.  [*>  Pipin.  33.]  Gapitul. 
Caroli  M.  ann.  613  :  Qualiter  in  aomni 
Regis  Mercede  eleemosyna  fiat  facta.  Ca- 
pii. Caroli  C.  tit.  16.  cap.  1  :  Ut  ad  vos 
suos  denominatos  fideles  in  sua  Mercede 
transmitteret.  Tit.  30  :  Sic  erga  me  sem- 
per in  sua  Mercede  fecit  sicut  et  il- 
luni decuit,  et  mihi  necesse  fuit.  Vita 
S.  Bathildis  Reginae  num.  6  :  Pro- 
hibuit  hoc  ipsa  domina  prò  Mercede 
sua,  ut  hoc  nullus  facere  prasume- 
ret.  Ex  quo  facto  copiosam  et  valde 
magnam  Mercedem  expectat.  Charta  Ai- 
monis  Valentinensis  Episcopi  ex  Tabu- 
lar. Ecclesia  Gratianopolitanse  fol.  70  : 
Et  quoniam  Arelas  caput  est,  et  esse  de- 
bet  istius  Gallio,  proclamationem  nos- 
tram ante  prasentiam  rectoris  ejus  de- 
ferre  decrevimus,  quatinus  ne  dedigne- 
tur  Merces  ejus  tantis  patronibus  preli- 
ba tis  assensum  accommodare.  [Vide 
Diurnum  Romanum  cap.  2.  tit.  3.] 

**'Hinc  Charta  mercedis  dicitur,  qua 
aliquid  dona  tur  :  Carta  vero  hujus  do- 
nationis  vel  Mercedis  omni  tempore  ma- 
neat  firma  et  stabilis,  in  Chartul.  Gellon. 
ann.  1029. 

Alio  sensu  in  mercede,  vel  ad  merce- 
dem suam  se  facere  dicebant,  quod  spe 
flebat  divinae  remunerationis,  et  ad 
consequendam  divinam  misericordiam. 


Pipinus  in  Diplomate  prò  S.  Dionysio 
apud  Doubletum  pag.  b96  :  Propter  ea 
in  nostra  Mercede^  et  in  remedio  animse 

?\enitoris  nostri  Karoli,  donamus  ipsum 
ocum,  etc.  Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  39. 
1 1  :  Propter  Deum  et  anima  suse  Merce- 
dem. Epist.  Hadriani  PP.  in  Cod.  Caro- 
lino 92  :  Pro  Mercede  anima  vestra,  at- 
que  sempiterna  memoria.  Guillelm.  Bi- 
bliothecarius  in  Sthephano  VI.  PP  : 
Immo  et  prò  perenni  Mercede  in  Ecclesia 
alias  Sanctorum  reliquias  per  diverso* 
cardinales  titulos...  largitus  est.  [Charta 
Gonradi  Imper.  ann.  1029.  apud  Mura- 
tor.  delle  Antic.  Estensi  pag.  91  :  Pro 
anima  mea,  vel  parentum  meorum,  et 
conjugis  mea  Mercede,  etc]  Inde  haec 
Formula  eodem  sensu  in  Chartis  aliis 
apud  eumdem  Doubletum  pag.  700.  708. 
712.  et  Ughellum  tom.  5.  pag.  618  :  Pro 
Mercedis  nostra  compendio...  Pro  Mer- 
cedis nostra  aug mento.  Adde  Regulam 
S.  Benedicti  cap.  59.  Chartam  Caroli 
Gal.  in  notis  ad  Lupum  Ferrar,  pag.  510. 
Perardum  in  Chartis  Burgundicis  pag. 
19.  Sammarthanos  in  Episc.  Cabilo- 
nens.  num.  14.  in  Abbatibus  pag. 
821.  etc. 

Merces,  Arbitri um,  voluntas.  Homa- 
gium  factum  Joanni  Episcopo  Magalo- 
nensi  a  Guillelmo  Alio  Mathildis  Dom. 
Montispessul.  mense  Aprii.  1184  :  Audi 
tu  Joannes  Magalonensis  Episcope.  Ego 
Guillelmus  Dom.  Montispessulani  filius 
Mathildis  ab  ista  hora  in  antea  personam 
tuam  non  capiam,  vitam  et  membra  tua 
Ubi  non  tollam,  nec  homo  nec  f emina 
meo  Consilio,  vel  meo  ingenio.  Et  si  in 
ilio  honore  quem  tu  hodie  habes  et  possi- 
des,  et  Canonici  Magalonenses  habent, 
et  possident  in  Communia,  vel  in  antea 
tu  acquisieris  meo  Consilio,  et  Canonici 
meo  Consilio  acquisierint,  ego  Guillelmus 
tollerem,  vel  forisfactum  ibi  facerem, 
cum  tu  me  commonras  per  sacramentum 
infra  40.  dies  cabalmen  orendrai  (al. 
oredrai)  od  oemendarai,  vel  ad  tuam 
Mercem  men  contanrai,  et  ad  Mercedem 
Canonicorum  similiter,  etc.  Exstat  si- 
mile homagium  Mariae  Guillelmi  filile 
ann.  1208.  Vide  Misericordia. 

Mercedem  Reperre,  Agere  gratias, 
quomodo  dicimus  ;  Grand  mercy  prò 
Ago  Ubi  gratias.  Epistola  Hildegarii 
Episcopi  Belvac.  ad  Widonem  Suessio- 
nensem  Episcopum,  ex  Cod.  Belvac. 
MS.  ;  Mulliplices  cum  flexis  poplitibus 
referimus  grates  atque  Mercedes  de  tanto 
feederis  nostri  erga  nos  amore,  quem 
sceda  nostris  partibus  directa  retulit  at- 
que denotavit. 

®  Mercedes  Replicare,  Gratias 
agere.  Epist.  Advent.  Mett.  episc.  ad 
Nic.  PP.  I.  ann.  867.  tom.  7.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  594  :  Cum  in  deside- 
rantissimo  voto  habeamus  tales  legatos 
dirigere,  qui,  uti  decet  summum  pontifi- 
cem,  multìplices  replicent  Mercedes,  quod 
tam  pie  ac  misericorditer  nobis  et  eccle- 
sia nostra  perpetuum  munimen  porri" 
gere  decrevistis.  Rendre  mercis,  eodem 
sensu,  apud  Christ.  Pisan.  in  Carolo  V. 
part.  1.  cap.  2  :  Adone  lui  trez  benigne 
(le  due  de  Bourgogne)  après  que  son  hu- 
milite  m'eust  rendu  plus  Mercis  qu'à  re- 
cepvoir  ama  petitece  n'appartenoit,  etc 

1  MERCETARIUM,  Mercatum,  empo- 
rium,  Gali.  Marche.  Regestum  Philippi 
Regis  Frane,  de  feodis  Normanniae 
tom.  3.  Hist.  Harcur.  pag.  195  :  Apud 
Saucey  unum  Mercetarium  quod  tenet 
Richardus  de  Harecourt. 

\  MERCHA,  Clarigatio,  compensatio, 
Gali.  Marque,  represailles.  Charta  ann. 
1295.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  692  :  Si 


352 


MER 


MER 


MER 


sa tis factum  fuerit  extunc  cessent  Mercha, 
retentio  et  appropriatio  ante  dieta.  Vide 
Marcha  1. 

»  MERCHATA,  Modus  agri  reditus 
uni us  marca  auri  vel  argenti.  Oh  aria 
ann.  1067.  ex  Tabul.  Major,  monast.  : 
Dedimus  quoque  supradictis  monachis 
unam  Merchatam  terra,  cum  pratis  qua 
ad  illarn  perlinent.  Vide  Marcata  in 
Marca  1. 

1  MERCHENELAGA  Lex.  Vide  Lex 
Merciorum. 

MERCHETUM.  Vide  Marcheta. 

*  MERCHIDUS.  [Mergus.  DiEB'J 

|  MERGHORIS  Dies,  prò  Mercurii. 
Concilium  Tulugiense  ann.  1065.  inter 
Hispan,  tom.  3.  pag.  234  :  Ab  occasu  so- 
li» quarta  feria,  id  est,  Merchoris  die, 
usque  ad  ortum  solis  secunda  feria,  id 
est,  Lunis  die.  Vide  Mercoris  dies. 

j  1.  MERCI  A,  Mercatura,  negotiatio, 
Gali.  Trafic,  négoce.  Bulla  Clementis  IV. 
PP.  in  Statut.  Astens.  fol.  5.  v°  :  Nullum 
etiam  statutum  conditum  vel  condendum 
eorum  officium  valeat  impedire  ;  et  si 
quis  eorum  officium,  vel  Merciam  seu  oc- 
cupationem  aliquam  (impedi  veri  t),  et  e. 

2.  MERGIA,  Merciamentum,  Muleta, 
amerciamentum,  misericordia ,  ex  Gallico 
Merci.  Monasticum  Anglic.  tom.  2.  pag. 
14  :  Item  catalla  furum,  et  Merda  qua 
ex  murdris  vel  aliis  forisfactis  contin- 
gunt.  Pag.  16.  exponitur  pecunia  qua 
davi  solet  prò  murdro.  Pag.  17  ;  Si  ali- 
quis  hominum  suorum  sit  in  Merda  erga 
Regem,  vel  Ballivos  suos,  prò  quacunque 
causa ,  vel  delieto,  vel  foris facto,  Merda 
et  Merciamenta  pradictis  Canonicis  red- 
dnntur,  servata  Regia  potestati  justitia 
mortis  et  membrorum.  Pag.  18  :  Catalla 
furum  et  Merda  vel  misericordia  qua  ex 
murdris  vel  ex  aliquibus  aliis  forisfactis... 
contingunt.  Adde  pag.  71.  138.  264.  [Ta- 
bular. Majoris  Monast.  :  Quod  si  quis 
hanc  eleemosynam  violaret,  in  Merda 
domini  Cumbumii  esset,  et  de  damno 
monachis  illato  in  septuplum  restitueret.] 
Hi  ne  n  ostri  s  Reliefs  à  merci  dicuntur 
relevia,  quae  mulctae  obnoxia  sunt,  si 
stato  tempore  non  fiant.  Vide  Amer- 
ciare. 

1  Merciamentum,  Jus,  ut  videtur, 
manusmortua,  quod  ad  arbitrium  do- 
mini exigebatur.  Charta  Guidonis  Co- 
mit.  Nivern.  inter  Ordinat  Reg.  Frane, 
tom.  3.  pag.  118  :  Si  aligui  vel  aliqua  sine 
filio  vel  filia  decesserit,  echeeta  mortui 
vel  mortue  sine  Merciamento  aliquo  ad 
propinquiorem  liberum  heredem  deveniet. 

*  3.  MERGIA,  Misericordia,  indù! gen- 
ti a,  vulgo  Mercy.  Charta  H.  Episc.  Ma- 
tiscon.  ann.  1234.  in  Chartul.  Oluniac.  : 
Rugo  de  Petra  Campi  ecclesia  Clunia- 
censi  in  capitulo  et  Petro  Barnesse  Mer- 
ciam clamavit  super  morte  dicti  Johannis 
Barnesse,  palris  ejusdem  Petri.  Manaie, 
£Odem  sensu,  in  Bestiar.  MS.  : 

Mais  il  n'i  a  point  de  Manale, 
Pui5  qu'il  les  tieni  en  son  goitron, 
Tous  les  dévore  chis  larron. 

Poem.  reg.  Navar.  tom.  2.  pag.  149  : 

Molt  parest  fox,  ki  autre  amor  essaie, 
K'en  cestai  n'a  barai,  ne  fauseté, 
Ne  òs  autres  n'a  ne  merci,  ne  Manaie. 

Hi  ne  Merciable,  Misericors.  Sermo  30. 
ex  Cod.  S.  Vi  et.  Paris,  ssec.  14  :  Dex  qui 
pius  est  et  Merciable,  oie  nos  oroisons, 
Bestiar.  MS.  : 

N'est  à  mot  estro  Merchìable 
Vers  costui  qui  vint  orendroit 
Ma  signorìe  que  vauroit. 

1  1.  MERCIARE,    et  Mergiari,  Mulc- 


tam  seu  poenam  pecuniariam,  prò  de- 
lieti modo  et  quali  tate  in  reum  decer- 
nere. Tabular.  Gè  me  ti  e.  :  Ita  quod  Ab- 
bas  Merciatur  illos  prò  forefacto  suo  us- 
que ad  valorem  30.  solidorum...  et  si  fore- 
fecerint,  dictus  Abbas  ipsos  homines  Mer- 
ciabit  et  levabit  emendas.  Actum  fuit  hoc 
in  Scacario  Pascha  anno  Domini  1247. 
Vide  Amerdare. 

*2.  MERCIARE,  Emere,  in  Charta  ann. 
1281.  ex  Schedis  D.  Le  Beuf. 

1  MERCIARIUS,  Bollandistis,  Qui  mer- 
ces  ad  ulnam  vendit.  Acta  B.  Micheli- 
na) tom.  3.  Junii  pag.  936  :  Omnes  mer- 
catores,  sartores,  cimatores,  Merdarii. 
Vide  Mercerius. 

MERCI  DI  US,  Propter  mercedem  dicens, 
vel  loquens.  Joan.  de  Jan  uà.  [Gouretier, 
in  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.]  [*  Glos- 
sar. Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7684  :  Merci- 
dius,  Courratier,  i.  qui  parie  pour  loyer.] 

1  MERCIMONIO,  Merces,  Gali.  Mar- 
chandises.  Vita  B.  Coletse  tom.  1.  Martii 
pag.  560  :  Quidam  famosus  mercator... 
cogentibus  negotiis,  tanaentibus  facto, 
suarum  Mercimoniarum.  [~  Utitur  Plau- 
tus  eadem  notione.] 

1  MERGIMONIARE,  Negotiari,  merca- 
turam  facere.  Charta  ann.  1409.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  581  :  Nulli  dubium 
quod  extranei  mercatores,  soliti  cum  suis 
mercimoniis  ad  dictam  civitatem  Baiona 
Mercimoniando  venire,  et  de  repertis  in 
ea  civitate  emere,  et  e.  [®  Occurrit  prae  te- 
rea  in  Correct.  statut.  Cadubr.  cap.  26.] 

MERCIMONIATUS,  Emolumentum  ex 
mercaturis  Angli»  Fisco  obveniens, 
tributum  quod  Angli  pendebant  ob  illa- 
tas  in  Daciam  merces.  Henr.  Knyghton 
Jib.  1.  cap.  5  :  Tertius  filius  vocatus  est 
Godardus,  quem  feoffavit  in  Senescaria 
Bacia,  et  in  Mercimoniatu  Anglia,  qua 
non  se  extendebant  ad  tantum  valorem 
quam  nunc. 

1.  MERCIMONIUM,  Emporium,  forum 
publicum.  Hodoeporicum  S.  Wil  libai  di 
Episcopi  :  Ad  loca  venerunt  destinata, 
juxta  illud  Merdmonium,  quod  dicebatur 
Hamvic.  Mox  de  Roto  mago  :  Tentoria 
fixerunt  in  ripa  fluminis,  quod  nuncupa- 
tur  Sigona,  juxta  urbem  qua  vocatur  Ro- 
tum,  ibi  etiam  fuit  Merdmonium.  Acta 
S.  Wunebaldi  Abb.  :  Ad  loca  venerunt 
venalia,  quod  est  Merdmonium.  Porro 
quod  merdmonium  in  laudato  Hodoepo- 
rico  dicitur,  in  Actis  ejusdem  S.  Willi- 
baldi  portus  nuncupatur  :  Secus  portum, 
quod  dicitur  Ramvic. 

1  2.  MERCIMONIUM,  Mercatura,  nego- 
tiatio. Constit.  Federici  Reg.  Sicil.  cap. 
65  :  Quod  si  quem  (Judaeum  vel  Sarrace- 
num)  nondum  ad  fidem  conversum, 
causa  Mercimonii  emeret,  etc. 

3.  MERCIMONIUM,  Merces,  premium. 
Pascli asi us  Radbertus  in  Epitaphio 
Walae  lib.  1.  cap.  7  :  Hanc  sibi  haredita- 
tis  computans  partem,  hanc  lucri  pre- 
tium,  hanc  justitia  sua  Merdmonium. 

**  MERCIPOLIS,  Tabernarius,  caupo. 
Ruodlieb  fr.  18.  e.  vers.  7  : 

Quia  ad  Mercipolira  venies  si  nummi voracem, 
Nil  das  cauponae  quod  trudat  in  ima  crumenae. 

MERCIPOTUS,  Pignus  contractus,  vel 
emptionis,  in  Decretis  Hungaricis,  [sic 
dictum,  quod,  ut  plurimum,  in  potu  in- 
sù matur.j 

*  Twing.  Vocab.  Lat.  Germ.  MS.  : 
Mercipotus,  Winkoff  oder  bottenbrot. 
Instr.  locat.  decimse  in  Kunheim  ann. 
1485  :  Mercipotum,  vulgariter  Winkauff 
dictum.  Nostri s,  Vin  du  marche.  Vide 
infra  in  Vinum.  [**et  Haltaus.  Glossar. 
German.  voc.  Weinkauf  et  Leikauf,  col. 
2058.  et  1256.] 


1  MERCIPRECARI,  Misericordiam  im- 
plorare et  exposcere,  Gali.  Crier  mercy. 
Oberti  Cancellarli  Annal.  Genuens.  lib. 
2.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  306  :  Con- 
sules  S.  AZgidii  advenerunt  Consulem  et 
alios  potentes  viros  qui  secum  venerunt 
dicentes  :  Domini  Januenses  Mercipreca- 
mur,  ne  faciatis  nobis  injuriam,  guoniam 
Pisani  in  nostra  fiducia  sunt.  Vide  Mer- 
ces 

*  MERCOBULA,  vel  Mergobulum,  Ma- 
china pulsationi  campanarum  utilis. 
Consuet.  MSS.  monast.  S.  Crucis  Bur- 
deg.  ante  ann.  1305  :  ltem  habet  (sacrista) 
tenere  campanas  monasterii  bene  qarni- 
tas  et  munitas  de  cys,  de  cygonias,  Merco- 
bulis  et  funibus,  et  de  cunctis  aliis  ne- 
cessar  ìis,  ut  bene  possint  trahi  per  cleri- 
cos  suos.  Sed  legendum  fortean  Metabu- 
lum,  campanse  tudicula.  Vide  supra 
Matabulum. 

M ERCOLI 0N,  Murorum  aggregatio.  Pa- 
pi as. 

1  MERCONARI,  Mercari,  negotiari. 
Epist.  Clementis  IV.  PP.  ann.  1266. 
apud  Marten.  tom.  2.  Anecd.  col.  410  : 
Et  tu,  prout  apud  nos  dicitur,  non  in  an- 
gulis,  sed  in  capite  potius  omnium  platea- 
rum,  cum  aliquibus,  qui  Deum  nesciunt, 
mercatus  par  iter  et  Merconatus.  (alias 
metatusque  vel  et  mecatus)  effusa  pecu- 
nia, etc. 

MERCORIS  Dies,  prò  Mercurii,  habe- 
tur  in  veteribus  Taoulis.  [Prseceptum 
Zuendeboldi  Regis  ann.  898.  apud  Mar- 
ten. tom.  1.  Anecd.  col.  58  :  Concessimus 
eis  perpetuum  memoriale  nostrum  :  pis- 
cationem  scilicet  in  foreste  nostra  super 
fluvium  Mosella  in  unaquague  hebdomada 
dies  duos  Mercoris  et  veneris.  Italis 
Mer  cor  e.]  Vide  Perardi  Burgundica  pag. 
157. 166. 

*  MERCUM,  Nota,  signum,  Gali.  Mar- 
que.  Vide  supra  Mer  care. 

T  MERCURA,  prò  Mercatura,  Merx. 
Charta  ann.  circ.  1104.  apud  Stephanot. 
Antiquit.  Vascon.  Bened.  MSS.  part.  1. 
pag.  485  :  Si  vero  annonam,  vel  alibi  ali- 
quid  emerit,  et  infra  mensem  et  diem  ali- 
quid  de  ilio.  Mer  cura  vendiderit,  lemnam 
prò  toto  dabit. 

*  MERCURINUS  Dies,  Demierkes,  in 
Charta  ex  Chartul.  Valcel.  sign.  E.  eh. 
66  :  Denées  Van  de  grasce  mil  ce.  no- 
nante vij.  le  Demierkes  après  le  Magde- 
lainne.  Quae  ita  Gallice  redduntur  ex 
Charta  Latina  ibid.  :  Datum  anno  Do- 
mini u.  ce.  nonagesimo  septimo,  feria 
quarta  post  festum  B.  Maria  Magdale- 
na.  Vide  supra  post  Diesi. 

|  MERCURI  US,  Lapidum  congeries  in 
cacumine  collium.  Gloss.  Isid.  Ubi  Gras- 
vius  :  Ex  Prov.  26.  8.  Vide  Scaliger.  de 
Emendat.  tempor.  et  Seldenum  de  Diis 
Syris. 

1  MERGYIER,  Mercerius,  Minuta  mer- 
cis  propola.  Charta  Leduini  Abb.  S.  Ve- 
dasti  in  Chartul ar.  ejusdem  pag.  243  : 
Stallus  divitis  Mercy ier  in  anno  iv.  de- 
nar.  Stallus  pauperis  Mercyier,  Sabbato 
1.  ovum. 

*  MERDA,  vox  convici i,  Spurcus. 
Charta  officiai is  Autiss.  ann.  1338.  in 
Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  40  :  Invenit 
Isabellim,...  qua  juvenis  et  pulchra  mu- 
lier  erat,...  cui  tunc  parturienti,...  loco 
salutationis  dixerunt  talia  vel  similia 
verba  :  Or  sus  orda  vetula  de  Merda,  vos 
vos  fingitis,  foris,  foris,  Gallile  or  fors. 
Lit.  remiss.  ann.  1376.  in  Reg.  109.  eh. 
324  :  Tu  me  dois  deux  journées  d'Aoust, 
paie  les  moi,  tu  fais  que  mauvaise  Merde 
que  tu  les  me  dois  tant.  Hinc  Gallicum 
Merdaille,  eadem  acceptione,  in  aliis 
Lit.  ann.  1377.  ex  Reg.  111.  eh.  132  :  Les 


MER 


MER 


MER 


353 


habitans  de  Nuefcastel  vilainement  cou- 
rurent  sus  aux  diz  sergens,  present  ledit 
maire,  en  disant  tres  deshonnestement, 
sanglante  Mer  datile,  vous  faut-ìl  ici  faire 
cry  de  par  le  roy. 

MERDARE,  Cacare,  apud  Albertum 
Argentili,  in  Chr.  pag.  208,  [Vide  Mena- 
gi um  in  Orig.  Gali.] 

*MERDARIUS.  Porla  merdaria,  Qua 
scilicet  immundi  ti»  extrahuntur,  in 
Lib.  de  Mirab.  Romae  in  Diar.  Ital.  Mon- 
tisfalc.  pag.  283.  Vide  supra  Marderel- 
lum. 

I  MERDERELLUM.  Vide  Marderellum. 

*  MERDOSUS,  Merda  inquinatus,  Ital. 
Merdoso.  Gali.  Merdeux.  Necrol.  eccl. 
Paris.  MS.  xiij.  Kal.  Oct.  :  Et  triginta 
solidos  super  quinque  quarteriis  prati, 
quas  tenet  Johannes  carnifex  in  territo- 
rio,quod  vocatur  vicus  Merdosus.  Vulgo 
rue  Merderet. 

1  MERE,  vox  Saxonica,  Som  nero,  Pa- 
lus,  stagnum,  lacus  ;  unde  vox  Gali. 
Mare.  Charta  Guillelmi  I.  Reg.  Angl. 
apud  Hickes.  Dissert.  pag.  71  :  Do  et 
concedo,.,  hoc  manerium  regium...  cum 
cunctis  pertinentibus  in...  silvis  et  palu- 
dibus,  aquis,  molendinis  aut  stagniti  cum 
mere  et  Mere  et  sde,  eie.  Vide  Mora. 

1  MEREGELDT,  perperam  prò  Were- 
geld,  Muleta  prò  nomine  interfecto,  a 
Sax.  vere,  homo  et  geld,  muleta,  so- 
lutio,  quasi  valor  seu  pretium  hominis. 
Charta  ann.  1112.  apud  D.  Calmet.  tom. 
2.  Hist.  Lotharing.  col.  531  :  Si  quis  ex 
familia  interfectus  fuerit,  pretium  illius, 
id  est  Meregeld,  totum  abbalis  ent.  Vide 
Wera. 

*  MERELLA,  Merellum  Vinum,  Vi- 
mini tenue  et  aqua  mixtum.  Mirac.  B. 
Margar.  Favent.  tom.  5.  Aug.  pag.  853. 
col.  1  :  Volens  autem  liac  vina  vendere, 
de  utroque  dedit  emptoribus  ad  gustan- 
dum,  nihil  eis  dicens,  utrum  essent  Me- 
velia  vél  pura  :  qui  cum  bis  de  utroque 
gustassent ,  emerunt  Mer elise  congium 
pluris  tribus  libris  quam  puri,  dicentes 
quod  numquam  sic  bonum,  saporosum  et 
pretiosum  vinum  biberunt ,  quale  hoc 
aqualicum  fuit ,  ignorantes  illud  esse 
Merellum. 

ft  Aliud  sonat  vox  Gallica  Mesrele,  ic- 
tum  nempe,  ni  fallor,  manu  in  faciem 
impactum.  Lit.  remiss.  ann.  1402.  in 
Reg.  157.  Chartoph.  reg.  eh.  114  :  Jlz 
avoient  escrivé  ensemble  pour  un  tot  de 

briemas  ou  cervoise Se  vous  ne  feus- 

siez  mon  maistre,  vous  eussiez  une  Mes- 
relè. 

1  MERELLUS.  Vide  Merallus. 

t  MEREMIUM,  Meremum.  Vide  Ma- 
tsria 

1  MERENATUS,  f.  Striatus,  Gali.  Ca- 
nelé.  Ann  al.  Mediol.  apud  Murator.  tom. 
16.  col.  807  :  Alia  collana  auri  cum  boto- 
nis  xxxn.  Merenatis. 

*MERENC0LICUS,  Melancholicus,  nos- 
tri s  alias  Merancolieux.  Instr.  ann.  1459. 
inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag. 
291.  col.  2  :  Nemausi  civitas  est  aguosa, 
male  et  pexime  fundata  et  constructa, 
quoniam  super  aquam  maretam  prò  tribus 
nominum  qualitatìbus,  videlicet  sangui- 
nosis,  Merencolicis  et  fleomatis  dampno- 
sissimam.  Lit.  remiss.  ann.  1375.  in  tteg. 
108.  Chartoph.  reg.  eh.  151  :  Comma 
Robert  Briseteste  feust  très  austera,  mer- 
veilleux  et  Merancolieux,  eie.  Mirencou- 
lie,  jEgritudo,  molestia,  in  aliis  ann. 
1389.  ex  Reg.  138.  eh.  36:  Après  plusieurs 
courroux,  desplaisances  et  Mirencoulies, 
etc.  Vide  supra  Melencolia. 

1  MERENDARE ,  Meridie  edere,  quasi 
post  prandium.  Ita  Papias  et  Gloss. 
MSS.  Sangerman.  num.  501.  Marender 
v 


eadem  notione  dicunt  etiamnum  qui- 
dam e  nostratibus.  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerm.:  Merenda,  le  mangier  de  Vheure 
de  None. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521  : 
Merenda,  Marende,  Gallice.  Lit.  re  mi  ss. 
ann.  1409.  in  Reg.  163.  Chartoph.  reg. 
eh.  368  :  Icellui  compaignon  se  transporta 
en  Vostél  de  Ber  tran  à  heure  de  Marende 
ou  relevée.  Hinc  Marander,  in  aliis  Lit. 
ann.  1470.  ex  Reg.  195.  eh.  487  :  Après 
ce  que  les  compaignons  de  la  ville  de 
Boulzicourt....  eurent  Marandé  en  Vostél 
de  Jehan  Rohart,  etc. 

*  MERENDINA,  Merenda  ;  unde  Meren- 
dinare ,  idem  quod  Merendare.  Stat. 
Tauri n.  ann.  1360.  cap.  287.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A  :  Fogatia  et  Merendina  de  foga- 
tiis  jacentium  in^  partu  penilus  rema- 

neant  ; et  qui  contrafeceril  tradens 

fogatias  vél  Merendinas,  etc.  Inquisit. 
ann.  1288.  in  Access,  ad  Hist.  Cassin. 
part.  1.  pag.  386.  col.  2  :  Antiquitus  con- 
sueverunl  dari  videlicet  in  mane  pani- 
cellos  parvulos  odo  ad  prandium,  ad  Me- 
rendinandum  in  Nonis  panicellos  septem. 

MERENIGA!  ,  Manifesta  turpitudines, 
sive  ingrata  fabula ,  macula.  Papiae  MS. 
in  Edito  habetur  Mereriaa.  In  MS.  Col- 
legii  Navarraei  :  Menenga ,  Manifesta 
turpitudines,  sive  ingrata  macula. 

*  MERENIUM.  Vide  supra  in  Materia. 
1  MERENNUM.  Vide  Materia. 
MERENTES,    Milites.    Lex  Wisigoth. 

lib.  9.  tit.  2.  |  4  :  Si  aliquis....  de  hoste 
ad  domum  suam  refugerit,  aut  de  domo 
sua  in  hostem  proficisci  noluerit,  in  con- 
vento Merentium  publice  centena  flagella 
accipiat,  etc. 

*  MERENTUM,  Meritum.  Merentum 
capere,  Piacere,  gratus  ha  beri.  Charta 
Anselli  Bridaine  in  Chartul.  Campan. 
ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  451.  v°.  col. 
2  :  Gaudeo  quod  Petrus  filius  meus  pro- 
posuerit  et  velit  homo  vester  (comitis 
Campani»)  fieri.  Rogo  autem  et  attentius 
exoro  nobilitatem  vestram  quod  donum 
ejus  prò  supplicatane  mea  capiat  Meren- 
tum. Vide  mox  in  Merere. 

MERERE  Alicui,  Remunerari ,  seu 
potius  benefìcium  agnoscere,  Reconnoi- 
tre  un  bienfait,  Meriter  envers  quélquyun. 
Capitula  Caroli  C.  tit.  16.  cap.  7:  Quia 
nulli  de  ista  causa  volet  reputare,  sed 
totum  ex  corde  dimitlere,  quod  in  illius 
persona  in  ista  commisit,  et  suum  servi- 
tium,  quod  UH  et  ante  fecit,  et  adhuc  Deo 
juvante  faciet ,  debite  et  rationabiliter 
vult  UH  Merere.  Tit.  21.  cap.  2  :  Deus 
omnipotens  nobis  donet,  ut  vestram  fide- 
litatem  et  vestrum  adjutorium,  qua  sem- 
per  contra  nos  cum  omni  Barnatu  demons- 
trastis,  vobis  sic  Merere  possimus,  sicut 
antecessores  nostri  vestris  antecessoribus 
in  bene  Meruerunt,  et  nos  vobis  cum  omni 
bonitate  volumus  commerere.  [Merir,  apud 
nostrates  Poetas.  Le  Roman  de  Guil- 
laume au  Faucon  MS.: 

Avoit  un  chastelain  servì, 
Encor  ne  li  avoit  Meri 
Li  cervice  qu'il  li  fesoit, 
Pour  avoir  armes  le  servoit. 

Le  Roman  d*Athis  MS.: 

Et  dient  tous,  bièn  veigniez,  Sire, 
Et  il  respont  Dieux  le  vous  mire. 

Idem  : 

Dieuxvous  Mense  c'e&t  servise, 
Doni  joie  avez  en  mon  cuer  mise. 

Le  Roman  de  la  Rose  MS.: 
Dieu  le  vous  sgaura  bien  Merir. 

Vide  Remerire.] 

*  Nostris  Mérir  et  Mériter,  eadem  ac- 


ceptione.  Chron.  S.Dion.  tom.3.Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  244  :  Pour  ce  le  me- 
natoti forment,  et  disoit  que  se  il  pooit 
jamés  recouvrer  la  grace  le  roy,  il  li  Mér\- 
roit  ceste  bonté.  Ubi  Aimoin.  lib.  3.  cap. 
65.  ibi d.  pag.  97  :  Similem  ei  retribueret 
vicissitudinem.  Quod  nos  diceremus  :  Lui 
rendroit  la  par  etile.  Christ.  Pisan.  in 
Carolo  V.  part.  2.  cap.  14.  Le  benoist  Filz 
de  Dieu  lui  vueille  Mériter.  Froissart. 
voi.  2.  cap.  94  :  Dieu  le  vous  vueille  Mèri* 
ter  au  corps  et  à  Vame. 

*  Merere  Aliccji,  Offlcium  prestare, 
Gali.  Rendre  service,  faire  plaisir.  Lit. 
remiss.  ann.  1386.  in  Reg.  134.  Chartoph. 
reg.  eh.  52  :  Idem  exponens  respondit, 
quod  revera  ipse  satis  habuerat  agere  et 
multum  passus  fuerat  in  solvendo  suam 
partem ,  adeo  quod  non  posset  ipsum 
juvare  ad  solvendum  suam  partem  ante- 
dictam.  Super  quibus  idem  Ghabertus 
multum  ad  hoc  indignatus....  dixit,  quod 
postquam  eum  juvare  nolebat  in  solutione 
pradicta,  ipse  volebat  quod  eorum  amor 
dissolveretur  ; qui  exponens  sibi  gra- 
nose respondit,  quod  sibi  valde  displicebat 
si  eorum  amor  segregaretur,  et  quod  sibi 
non  forefaceret,  quia  non  ei  Meruerat. 
Vide  supra  Merentum. 

1  MERESCALCHUS,  Qui  equorum  pedes 
ferro  munit.  Acta  B.  Michelinae  tom.  3. 
Junii  pag.  936  :  Fabri-magistri  lignami- 
num,  molendinavii,  Merescalchi,  sellarvi, 
etc.  Occurrit  et  prò  exercitus  Praefecto 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  1026.  Vide 

M"cLresccL  leus 

®  MERESGHAGIA,  Equile ,  stabulimi 
equorum.  Charta  ann.  1263.  in  Chartul. 
Lingon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  208.  rv. 
Daniela  domina  de  Vilorcelo  recognovit... 
se  vendidisse....  Guidoni  episcopo  Lingo- 

nensi Mareschaciam,  qua  est  juxta 

parvam  grangiam  fromageriam.  Vide 
supra  Mareschaussia. 

~  MERETRIGALIS,  Herba,  qua  se  inun- 
gunt  mulieres  ut  appareant  pulchra,  in 
veteri  Glossar,  ex  Cod.  reg.  521. 

J  MERETRIGALIS  Vestis,  Qu»  mere- 
tricem  tantum  decet.  Decretai,  lib.  5. 
tit.  39.  cap.  25  :  Lex  saecularium  Princi- 
pum  huic  responso  satis  efficax  afferat 
arguméntum ,  qua  manifeste  cautum 
habetur,  matronam,  cujus pudicitia  atten- 
tata fuerit,  non  posse  injuriarium  agere, 
si  in  veste  Meretricali  fuerit  deprehensa. 
Haec  ex  Macri  Hierolex.  ubi  addit  ille 
in  Melita  ex  tegumento  contradistingui 
meretrices  ab  aliis  honestis  feminis. 

<*  Ut  certis  in  habitu  signis  ab  hones- 
tis feminis  distinguerentur  meretrices, 
variis  statutis  passim  definitum  fuisse 
reperire  est.  Tolosanis  statutis  prses- 
criptum  erat,  ut  capitis  tegmen  album 
cum  taeniolis  al  bis  deferrent  ;  a  quo 
signo  ut  liberàrentur  petierunt,  cum 
Carolus  VI.  regnum  auspicatus  est  :  qui 
Lit.  ann.  1389.  in  Reg.  137.  Chartoph. 
reg.  eh.  81.  iis  indulget  ut  tantum  de- 
ferre  teneantur  entour  Vun  de  leurs  bras 
une  enseigne  ou  différence  d'un  jaretier 
ou  Visiere  de  drap,  d'autre  conleur  que 
leur  robe.  Severiora  sunt  in  eas  statuta 
Mantuae  Mss.  lib.  1.  rubr.  120  :  Ordina- 
mus  quod  meretrices  publica  et  qua  pu- 
blice, sine  personarum  delectu  et  palam, 
se  omnibus  t raduni  et  sui  corporìs  aues- 
tum  faciunty  in  prosi ibulo  et  loco  publico, 
illis  per  commune  Mantua  assignato, 
commorari  teneantur  ac  debeant,  et  non 
in  alio  loco  vél  contrata  civitatis  Mantua; 
et  dum  accedunt  et  vadunt  per  civitatem, 
teneantur  portare  super  alios  pannos 
unam  clamydem  brevem  panni  lini  seu 
pig notati  albi,  cum  uno  sonalio  a  parte 
anteriori,  pcena   cuilibet  contraddenti, 

45 


354 


MER 


MER 


MER 


vice  qualibet,  qua  contro, fecerit ,  centum 
soldorum  parvorum  de  facto  auferendo- 
rum  et  communi  Manluse  applicandorum. 
Et  quod  dictss  meretrices  et  impudiche 
mulieres  non  audeant  vel  prsesumant 
accedere  per  civitatem  diebus  dominicis 
vel  festivis  ad  aliquod  festum  solemne, 
nec  ad  aliquam  ecclesiam  seu  aliquem 
locum ,  in  quo  congregano  pudicarum 
matronarum,  dominarum  et  mulierum 
honestarum  et  pudicarum  adesset.  Sed  et 
ipsis,  panem  vel  fructus  venales  tan- 
gere, nisi  emerent,  proni  bent  Statuta 
Avenion.  ann.  1243.  cap.  137.  ex  Cod. 
reg.  4659  :  Statuimus  quod  Judsei  vel  Me- 
retrices non  audeant  tangere  tnanu  pa- 
nem  vel  fructus,  qui  exponuntur  venales  ; 
quod  si  fecerint,  lune  emere  illud,  quod 
tetìgerint,  teneanlur.  Vide  infra  Mulier 
levis. 

*  Qu»  hic  uti  infames  habentur,  de 
comitatu  regio  fuerunt,  pensionibus 
etiam  donisque  dotatae  medium  usque 
ad  saeculum  xvj.  ut  patet  ex  Comput. 
»rarii  reg.  ann.  1535  :  A  Olive  Samte, 
dame  des  fillea  de  joye  suivant  la  cour  du 
roy,  90.  livrespar  lettres  données  à  Wat- 
teville  le  12.  May  1535.  pour  lui  aider  et 
auxdites  filles  à  vivre  et  supporter  les 
dèpenses  qu*il  leur  convieni  faire  à  suivre 
ordinairement  la  cour.  Alius  ann.  1539: 
A  Cecile  Viefville,  dame  des  filles  de  joye 
suivant  la  cour  90.  livres  par  lettres  du 
6.  Janv.  1538.  tant  pour  elle,  que  pour  les 
autres  femmes  et  filles  de  sa  vacation,  à 
départir  entr'elles  pour  leur  droit  du  1. 
jour  de  May  demier  passe,  qui  èloit  du 
à  cause  du  bouquet  qu'elles  présenterent 
au  roy  ledit  jour,  que  pour  leurs  estrai- 
nes  du  1.  Janvier  ;  ainsi  qu*il  est  accous- 
tutìié  de  faire  de  tout  temps.  Eadem  oc- 
currunt  annis  1540.  41.  42.  43.  44.  et  46. 

*  Meretricibus  indicta  fuere  statuta, 
qu»  si  violassent,  pecunia  mulctaban- 
tur.  Comput.  Joan.  de  Brassia  vicari i 
curi»  S.  Saturnini  de  portu  ann.  1414  : 
Ab  Isabelle Fornaria  prostibulari  muliere, 
quia  die  sancto  Paschx  Domini  cum 
Georgio  ejus  amico  jacuit  et  adulteravit, 
x.  sol,  Comput.  Castellani  Bellic.  eod. 
ann.:  A  Margarita  abbati ssa  lupanaris. 
super  eo  quodt  cum  ex  ordinatione  Belli- 
cadri,  qusecumque  sit  abbatissa  non  debeat 
recipere  aliquem  hominem  prò  cubando 
secum  ultra  unam  noctem,  ipsa  cubavit 
in  dicto  lupanari  cum  nominato  Anequin 
per  sex  vel  septem  noctes  continuas  ;  per 
compositionem  factam  cum  dom.  castel- 
lano, x.  sol.  Tur.  Nota  sunt  statuta,  qu» 
anno  1348.  edidit  Joanna  regina  Sicilise 
prò  publico  Avenionensi  prostibulo. 
Vide  Gyn&ceum. 

*  MERETRICALITER,  Meretricum  mo- 
re ;  En  maniere  mérétricale,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1473.  ex  Reg.  195.  Chartoph. 
reg.  eh.  906.  Ali»  ann.  1383.  in  Reg.  120. 
eh.  330:  Quse  Dionysia  pluribus  viris  se 
Meretricaliter  copulare  dicebatur,  et  quasi 
prò  meretrice  publica  tenebatur. 

\1.  MERETRICARI,  metaphorice,  prò 
Diis  paganorum  servire ,  idola  colere. 
Pascti  asius  Radbertus  lib.  3.  de  Partu 
Virg.:  V esona  quam  incolitis,  quw  prius 
Meretricabatur  post  idola  fornicatumis, 
et  e 

*  2.  MERETRICARI,  Rem  habere  cum 
muliere,  copulari.  Bened.  abb.  Petro- 
burg.  in  Henr.  II.  reg.  Angl.  edit.  Hearn. 
tom.  2.  pag.  383.  ad  ann.  1183  :  Mulieres 
et  filias  et  cognalas  liberorum  hominum 
vi  rapiebat  (Ricard us  comes  Pietà v.)  et 
concubinas  illas  faciebat  ;  et  postquam 
in  eis  libidinis  sux  ardorem  extinxerat, 
tradebat  eas  militibus  suis  ad  Meretri- 
candum. 


1  MERETRICATIO,  Fornicalo.  Papi»  ; 
lenocinatio,  in  Gloss.  MSS.  Sangerm.  n. 
501.  Indiculus  luminosus  :  Aliqua  super 
ejus  Meretricationis  subsannium...  habita 
con  fliclat  ione  verborum. 

*  MERETRICAT0R,  Meretricum  secta- 
tor.  Lit.  re  miss.  ann.  1455.  in  Reg.  191. 
Chartoph.  reg.  eh.  153:  Quidam  Catha- 
lanus,  nuncupatus  Gabriel  Barraga,  con- 
jugatus,  magnus  Meretricator  et  adul- 
tev   &tc 

MERÈTRICIUM,  Stuprum,  adulterium. 
Libertates  concessa  Reomagensi  urbi 
ab  Alphonso  Comite  Pictavensi  ann. 
1270.  MSS.:  Si  aliqua  mulier  de  extra 
villam,  quse  sit  maritata,  venerit  in  die- 
tam  villam,  et  fecerit  Meretricium  cum 
nomine  dictss  villse,  etc.  Charta  Occita- 
nica habet  hoc  loco,  aia  fait  adulteri. 

MERGA,  a  merges  dicitur  :  furca  cum 
qua  con  a  segetis  portatur.  Joan.  de  Ja- 
nua.  [Utitur  Columella  lib.  2.  cap.  21.] 

1.  MERGERIA.  Tabularium  Monasteri! 
S.  Andre»  Viennensis  :  Et  dono  post 
discessum  meum  mansum  de  Festale, 
cum  omnibus  appenditiis  suis,  et  totam 
illam  terram  quse  fuit  adjuncta  ipsì 
marno  per  Mergeriam,  quod  vocamus 
Medietatem  laboris.  [Leg.  forte  Mejaria 
vel  Mejeriam.  Consule  utramque  vocem,] 
Vide  Medietarius. 

®  2.  MERGERIA,  Mensura  vinaria, 
eadem  qu»  supra  Megeria.  Vide  in  hac 
voce.  Charta  Phil.  V.  ann.  1318.  in  Reg. 
56.  Chartoph.  reg.  eh.  267:  Item  omnes 
Mergertas  vini  prò  xij.  lib.  et  x.  sol.  Tu- 
ron.  Ita  quoque  legitur  in  Lib.  rub. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  564.  r°. 

ì  1.  MERGES,  Manipulus  segetis.  Trans- 
latio  S.  Genulfi  s»c.  4.  Bened.  part.  2. 
pag.  235  :  In  Resurrectionis  Dominici 
prima  Sabbati,  ex  multiplicatis  manipu- 
lis,  Mergeten  colligere  nititur.  Vox  Plinio 
non  ignota  eadem  notione. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521  : 
Merges,  Gali.  Marnée.  Aliud  ex  Cod.  7641  : 
Merges,  fustes  cum  quibus  messes  colli- 
guntur.  Vide  Mera  a. 

*  2.  MERGES.  [Mergus  :  «  Merges,  tis, 
pluaons.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic. 
n.  23,  xiip  s.)l 

*  MERG0,  dicitur  sequivoca,  quia  potest 
esse  pertica  qusedam,  quse  ponitur  in 
aquis  ad  commovendum  pisces,  vel  potest 
esse  ille,  qui  se  mergit  in  aquis.  Glossar, 
vetus  ex  Cod.  reg.  501. 

MERG0NES,  Corvi  marini,  apud  Fri- 
dericum  II.  Imperat.  lit).  1.  de  Venat. 
cap.  2.  4.  55.  [Boncompagnus  de  obsi- 
dione  Ancon»  apud  Murator.  tom.  6. 
col.  931  :  lite  vero  ad  modum  Mergonis, 
qui  restrictis  alis  profunda  pelagi  petit, 
propere  se  submergebat  in  aquam.] 

MERG0RJE,  Situlse  quibus  aqua  de 
puteo  trahitur,  in  Glossis  Isid.  Joan.  de 
Janua  :  Mergus,  goris,  situla,  cum  qua 
aqua  de  puteo  trahitur:  et  dicitur  a 
merao  is. 

MERGORESUS.  Vide  Moneta  Melgo- 
rensis 

MERGREVE,  Vox  conficta  et  M»re, 
Saxon.  et  greve,  Comes,  quasi  major 
Comes  vel  dominus.  Leges  Edw.  Con- 
fess.  cap.  35  :  Teutonici ,  Frisones,  et 
Flandrenses  Consules  suos  Mergreve, 
quasi  majoresdominos,  vel  bonos  pacificos 
vocare  solent.  Vide  Marggravius. 

1  MERGULA,  Ornamentum  vesti um, 
quod  prohibetur  in  Constitut.  Federici 
Reg.  Sicil.  cap.  95  :  Et  quod  in  gerlandis 
ipsis  non  sint  aliquss  Mer guise  sub  penna 
unciarum  duodecim. 

1  MERGULUS.  Johan.  de  Janua  :  Mer- 
gulus,  est  diminutivum  de  mergus;  et 
est  ssquivocum  ad  ferrum  quod  mergilur 


in  lampade ,  et  ad  tenendum  papyrum, 
et  ad  averti  mergum.  Unde  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.:  Mergulus,  le  ferret  de  la 
lampe,  en  quoy  est  la  meche,  ou  le  jon,  ou 
petit  pluvion. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Morgon,  Prov.  mergus,  Mergulus. 

]  MERI  Benarh .  Vide  Merus. 

*  MERIA;  Feudum  Merini  seu  Majoris, 
Gali.  Mairie;  Mèrie,  in  Charta  ann.  1333. 
ex  Lib.  rubr.  Cam.  Comput.  Paris.  foJ. 
443.  v\  Inventar.  Chart.  reg.  ann.  1482. 
fol.  198  :  Assignavit  Ix.  lib  ras  annui  redi- 
tus  supra  receptum  prmpo&iturx,  Merise 
seu  judicaturss  de  Bezmulle.  vide  in 
Major  1.  et  Majorinus. 

*  MERIAGIUM,  Pari  intellectu.  Charta 
ann.  1221.  ex  Lib.  albo  episc.  Carnot.: 
De  Meriagio  dicimus,  quod  episcopus  de- 
bet  ibi  habere  suum  servientem ,  et  de 
collecto  Meriagio  habebit  episcopus partem 
suam  et  major  suam,  et  si  fuerit  defectus 
in  Meriagio,  débet  hoc  serviens  episcopi 
monstrare  majorit  et  major  debet  facere 
haberi  defectum  eumdem.  Vide  supra 
Majores  villarum  in  Major  1.  et  Majo- 
rium. 

1  MERIBIBULA,  Potatrix.  Vita  B.  Lid- 
winse  tom.  2.  Aprii  is  pag.  320  :  Qusedam 
quoque  de  Meribibulis  mulier culis  venien- 
tes  ad  eam  dicébant,  etc.  Adde  August. 
lib.  9.  Confess.  cap.  8. 

1 1.  MERIGA,  Nemus,  Silva,  atque  in- 
terdum  terr»  circumquaque  adjacentes. 
Charta  ann.  1301.  apud  Ludewig.  tom. 
1.  Reliq.  MSS.  pag.  235:  Preedictum 
nemus  sive  Mericam  certis  metis  distinxi. 
Alia  ann.  1313.  ibid.  pag.  268:  Vendidi 
etiam  eisdem  villam  Drewitz  cum  silva 
posita  retro  villam...  Cum  autem prsedicta 
Merica  ex  parte  una  Mericam  patrui  mei 
Bodonis,  et  ex  altera  parte  Mericam  Saxo- 
ni&  Ducis  attingat,  etc»  Ibidem  :  Vendidi 
medietatem  nemoris  quse  quondam  Mar" 
chionis  fuerat  Misnensis...  Et  hwc  distinc- 
tio  certa  inter  Mericam  quse  quondam 
fuerat  Marchionis,  et  Inter  Saxonise  Du- 
cis Mericam.  Charta  ann.  1323.  ibid. 
pag.  302  :  Nos  Bodo....  dedimus  et  contu- 
ìimus  Mericam  quse  dicitur  Merica  Mar- 
chionis, quse  est  ad  nos...  hac  conditione 
inter jecta  ut  tres  villse  Domastrof,  Rotins- 
tein  et  Wristwitz  habeant  in  prsedicta 
Merica  ad  usum  eorum  Ugna  jacentia 
atque  sicca. 

*  Proprie,  Silva  in  qua  aluntur  apes  : 
unde  Merica  apum,  in  Charta  ann.  1436. 
Stat.  Casi  miri    ann.   1347.  inter   Leg. 
Polon.  pag.  47:  De  quercubus  vero  Meri- 
carum,  vulgariter  Dabrowa ,  duos  scotos 
quilibet  ipsam  incidens  persolvat......   Si 

quis  autem  arborem  cum  apibus  succide- 
rit,  etc.  Consule  Frisch.  in  Vocab.  Lat. 
Germ.  part.  1.  pag.  643. 

]  2.  MERICA,  Stipula,  Gali.  Chaume, 
vel  tegula  qu»vis.  Charta  ann.  1042. 
apud  Madox  Formul.  Anglic.  pag.  124  : 
Et  pr&dicti  Robertus  et  Isabella  et  hserer 
des  eorum ,  grossum  meremium  et  parvum 
ac  stramen  seu  Mericas  invenient  dictis 
Johanni  et  Johannse  uxori,  cum  necesse 
fuerit,  ad  dictum  molendinum  facien 
dum,  reparandum  et  Cooper iendutn. 

MERIGULUM,  Potio  vini  pura.  Gloss. 
Gr»c.  Latin.  MS.:  "Axpaiov,  Merum, 
purum.  'Axpatóptov ,  Mericulum.  Edit. 
àxpaTaptov.  Vide  Merus. 

1  MERIDIALIS  Pars,  Qu»  meridie m 
spectat.  N ecroi og.  S.  IUidii  Claromont. 
apud  Stephanot.  tom.  3.  Fragm.  Hist.  : 
Sepultus  vero  fuit  prsedictus  Abbas  infra 
dictam  ecclesiam  a  parte  Meridiali.... 
Item  sepulcrum  D.  Pontii  Abbatis  situm 
est  juxta  introitum  capituli  a  Meridiali 
parte.  Gloss.  Isidori  :   Diale,  diurnum, 


MER 


MER 


MER 


385 


Meridiale.  Ubi  observat  Graevius  Veteres 
Merlettale  non  dixisse,  sed  meridianus. 
Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Une  riviere  Tavlronne 
Devers  Midy  et  devers  Nonne. 

MERIDIANA,  Somnus  meridianus,  Sì- 
donio  Jib.    1.  Ep.   2.  lTnvò?  a\io\  rijiipav 

jjLgffYjv,  Procopio  lib.  1.  de  Bello  vand. 
cap.  2.  qui  Monachis,  si  non  praescribi- 
tur,  saltem  permittitur  in  Eegula  S. 
Benedicti  cap.  48.  Meridie  pausare,  in 
Capitolari  Aquisgran.  ann.  817.  cap.  17. 
Meridianam  pausare,  in  Libro  Ordinis  S. 
Victons  Parisiensis  MS.  cap.  17.  22.  35. 
Ibidem  cap.  37:  In  mstate  hora  meridiana 
potest  qui  vult  in  dormitorio  legere  ;  sed 
cavere  débet,  ne  in  reversione  filiorum 
strepitum  faciat.  In  Illa  hora  debenl  Fra- 
tres  vestiti  jacere,  et  cavere  debent  ne  vel 
pedes  extra  lectum  extendant,  vel  in  ipso 
lecto  competenter  nudi  appareant.  Adde 
Usus  antiq.  Ordin.  Cisterciensis  cap.  84. 
Regulae  monialium  B.  Maria?  de  Sope- 
wel,  in  agro  Herfordensi  in  Angli  a  :  Et 
en  est  è  en  temps  de  la  Meriene  soient  les 
hus  de  le  parlour  et  de  la  gardein,  et  les 
fenestres  devers  la  cuisine  clos,  et  ne 
soient  pas  ouvert  tant  que  home  soune  à 
koure  de  None,  qui  sera  chantée  apres  la 
Meriene*  Meridiana*  autem  incipiant  in 
Dominica  Ramis  palmarum,  ut  est  in 
consuetudinibus  Floriac.  pag.  396.  a  die 
Iduum  Maiarum  usque  in  diern  Iduum 
Septembrium,  in  Regula  Pauli  et  Ste- 
phani  Abbatum  cap.  11.  Has  Kalendis 
Octobris  finiri  annotat  Lanfrancus  in 
Decretis  Ord.  S.  Bened.  cap.  1.  sect.  1. 
et  4.  [et  Bernardus  Mon.  in  Ord.  Clu- 
niac.  part.  2.  cap.  81  :  In  hac  die  (pridie 
Calen.  Octobris)  ultimum  vale  Meridiana 
suscipit  et  propinatio  aquse  in  refectorio. 
In  crastino  si  fuerit  dies  Dominica,  nulla- 
tenue  est  agenda  Meridiana,  cum  ipso  die 
Calendse  Octobris  habeantur,  in  quibus 
certissime  constai  eandem  Meridianam 
dimitti.] 

Meridiana  Jejuniorum,  seu  in  die- 
bus  jejunii  post  Sextam,  breves  esse  ju- 
bentur,  adeo  ut  momentanea  et  simulati- 
Use  dicantur  in  Statutis  Oluniac.  Petri 
Venerab.  cap.  24.  et  apud  Udalricum 
lib.  2.  Consuet.  Oluniac.  cap.  29.  Vide 
Haeftenum  lib.  12.  Disquisit.  Monast. 
disquisìt.  4. 

1  MERIDIARE,  Per  dìem  alicubi  ma- 
nere.  Vita  S.  Bonifacii  Episc.  saec.  3. 
Bened.  part.  2.  pag.  87  :  linde  etiam  in 
quibusdam  locis,  ubi  cum  sanct.o  corpore 
pernoctabant  vel  Meridiabant ,  in  ejus 
honoreecclesias  postea  construebant,  Quod 
de  somno  meridiano  minus  bene  intel- 
lexit  Mabillonius. 

MERIDIARI,  Meridianum  somnum  ca- 
pere. Vox  Latinis  Scriptoribus  etiam 
nota.  Regula  Magistri  cap.  50  :  Statim 
post  dictam  Sextam,  tam  post  prandium, 
guani  in  jejunio,  omnes  modice  in  suis 
tectis  Meridientur.  Ordì  nari  us  Praemons- 
tr.  cap.  15.  pag.  909  :  Ab  hac  die  (octava 
Paschae)  usque  ad  Exaltationem  S.  Cru- 
cis quotidìe  Meridiarl  solemus. 

jMERIDIES,  Pars  officii  divini,  quam 
Sextam  dicimus.  Ordinarium  MS.  Abba- 
ti» Piperac.  ann.  1301  :  Sciendum  quod 
post  Tertiam  immediate  dicimus  Meri- 
diem,  deinde  Nonam.  Statuta  S.  Capei  1» 
Paris,  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist. 
Paris,  pag.  154  :  Notandum  est  inter  alia, 
quod  cantata  Prima,  absque  pausa  débet 
tncipi  commendano  mortuorum,  si  sit  obi- 
tus,  et  deinde  Tertia,  magna  Missa,  et 
deinde  Hora  Meridiei. 

*  Quia  ad  meridiem  cantabatur,  ut 
monet  D.  Le  Vert  pag.  426.  unde  nos- 


? 


tris  Midi  appellatur.  Testam.  Joan.  re- 
gina? ann.  1304.  in  Reg.  sign.  Noster 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  221.  v°:  Mati* 
nes,  prime,  tierce,  Midi,  none,  vespres  et 
complie.  Charta  Odon.  comit.  Burg.  ann. 
1341.  ex  Cod.  reg.  9484.  2.  fol.  198.  r°: 
Matines,  prime,  tierce,  Miedy,  none,  ves- 
pres, etc.  Mariane,  prò  Midi,  Hora  meri- 
diana, in  Bestiar.  MS.  : 

Aossi  comme  l'asce  recaae 
A  mienuit,  à  Mérìane. 

MERINATUS.  Vide  Majorinus. 

1.  MERINGA,  Idem  quod  aliis  Me- 
renda dici  tur,  Pomeridianum  prandium. 
Codex  MS.  Consuet.  Eccl.  Coloniens.  e 
Bibl.  Eccl.  A  tre  b  a  t.  :  Proposito  majori 
ad  Meringam  datur  unus  denarius  et 
albus  panis  et  I.  stopus  vini,  Majori  de- 
cano, etc.  cuilibet  istorum  datur  Meringa 

sicut  majori  Proposito Quilibet  obe- 

dientiarius  quando  incipit  dare  Merin- 
gam, tunc  propinai  dominis  cum  sextario 
vini  in  tribus  magnis  cifis;  et  quando 
terminatur  Meringa,  propinat  dominis  ; 
obedientiarius  majoris  Meringse  proxima 
quinta  feria  post  octavam  Paschse  incipit 
piene  dare  Meringam  cum  i.  denario,  in- 
tegro pane  et  stopo  vini  ;  et  prsedicta 
Meringa  piene  terminatur  usque  ad 
vigiliam  S.  Petri  ad  vincula.  Vide  Me- 
f Andare 

*  2.  MERINGA.  [Pellicula  in  aure  ubi 
fit  auditus.  Dief.J 

1  MERINGI.  Vide  Merovingi. 

*  MERINIA,  Jurisdictio,  districtus  Me- 
rini. Vide  hanc  vocem  in  Majorinus. 
Stat.  prò  reform.  regni  Navar.  ann. 
1322.  ex  Reg.  sign.  Noster  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  436.  r°  :  Cum  multi  mesnaderii 
essent  in  dicto  regno  et  terra  esset  one- 
rata multum,...  fuit  ordinatum  quod  in 
Merinia  Ripperise  essent  50.  mesnaderii, 
in  Merinia  Sangossse  40.  in  Merinia  Pam- 
pilonensi  30.  in  Merinia  Stellse  60.  Vide 
supra  Meria. 

MERINUS.  Vide  Majorinus. 
1  MERI  OR,  Turpis,  vel  timidior,  vel  te- 
merior  propter  fosditalem.  Papias. 

*  MERISSE,  Terminus,  limes,  meta. 
Charta  ann.  1065.  apud  Murator.  tom. 
1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  197:  Quam 
vero  scripta  integra  clusuria  de  scripta 
terra  diviserunt  xnter  se  scriptis  germa- 
nis  per  Merissis  divisionis,  hecce  jam 
prseteritos  annos  quadragintaunum.  Unde 
per  ipsa  Merisse  tetigit  a  scripto  quondam 
Gregorio  portio  ex  ipsa  clusuria  a  parte 
Septentrionis,  etc. 

»  MERITA,  Exactio,  praestatio  sub  no- 
mine meriti,  quse  sci  lice  t  quasi  merendo 
so  Ivi  tur.  Vide  supra  Merere.  Charta 
ann.  1260.  in  Reg.  173.  Ohartonh.  eh. 
548  :  Confirmo  beatse  Marisa  Montisburgi 
manerium  quod  elemosinavit  Willelmus 

de  Auvilla liberum  et  quietum  ab 

omni  servicio  et  demanda  et  ab  omni 
Merita. 

*  MERITAS ,  tis  ,  Puritas,  in  veteri 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  521. 

*  MERITORIA,  Meretrix,  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Vide 
Meritorium. 

1  MERITORIA  Taberna  ,  Hospitium 
seu  diversorium,  in  quod  pretio  et  mer- 
cede divertitur.  Vita  B.  King©  tom.  5. 
Julii  pag.  694  :  Cum  denique  ea  die  pel- 
lex  illa  una  simul  quadriga  cum  ducìssa 
Cunegundi  veda,  tabernam  Meritoriam, 
nocte  super  veniente,  ad  quiescendum  su- 
biisset.  Gloss.  Lat.  Graec.  MS.  Sanger- 
man.  :  Meritorium,  gevofio^etov,  Hospitale. 
Meritorium,  hale,  estai,  log  e  à  vendre 
denrées,  ou  bourdel,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerm. 


MERITORIUM,  Lupanar,  in  Actis  Pro- 
consularibus  martyrii  SS.  Didymi  et 
Theodor©  num.  2  :  Judex  dixit  :  Jusse- 
runt  lmperatores  vos  quse  estis  virgines, 
aut  diis  sacrificare,  aut  injuria  Meritorii 
provocari.  Occurrit  ibi  non  semel,  ubi 
Grasca  habent,  Tropvetov.  [S.  Ambrosius 
in  Psal.  118  :  Àn  putas,  tunc  primum  te 
intrare  Meritorium,  cum  fornicem  mere- 
trici* ingredierxs  ?] 

*  MERITORIUS,  Premio  dignus,  Ital. 
Meritorio,  Gali.  Mériloire.  Ohron.Pontif. 
Leon.  Urbevet.  apud  Lamium  in  Delie, 
erudi t.  pag.  331  :  Hic  ( Nicol aus  PP.)  re- 
gulam  È.  patris  nostri  Francisci,  quam 
multi  malevoli  impugnare  conabantur, 
dicentes  illam  inobservabilem  et  discrimi- 
nosam ,  lucidissime  declaravit ,  adpro* 
bando  ipsam  non  solum  observabilem,  ve- 
runi et  Meritoriam  et  sanctam. 

1.  MERITUM,  Proventus,  Profits. Schoì, 
Juvenal.  Sat.  5.  de  Oalpurnio  Pisone  : 
Post  consulatum  materna  h&r  editate  di- 
tatus,  magnificentissimus  vixit,  Meritis 
sublevare  inopes  ex  utroque  ordine  solitus. 
Passio  SS.  Nicandri  et  Marci  ani  :  Maxi- 
mus  Praeses  dixit  :  Merita  dignitatis  nos- 
tra ut  quid  non  accipitis  9  Sanctus  Ni- 
cander  respondit  :  Merita  dignitatis  ves- 
trse  ideo  non  accipimus,  quia  pecunia 
impiorum  contagium  est  viris  Dominum 
colere  institutis.  Charta  Dago berti  Regis 
Frane,  apud  Doubletum  pag.  674  :  Vil- 
lam  cui  nomen  est...,  cum  omni  integri- 
tate  vel  Merito.  Et  alia  Pipi  ni  Regis 
apud  eumdem  pag.  699  :  Hoc  est  foresta 
nostra,  cognominante  Mqualina ,  cum 
omni  Merito  et  soliditate  sua,  quidquid 
ab  ipsa  silva  aspìcere  vel  pertinere  vide- 
tur.  ("Charta  ann.  654.  apud  Miraeum 
tom.  1.  pag.  7:  Cum  omni  Merito  suo  vel 
adjacentiis,  seu  aspicientiis  ipsius  villss.] 
Formulae  veteres  Pithoei  MSS.  cap.  96  : 

Cum adjacentiis,  appenditiis,  et  omni 

Merito  et  termino  suo  ibidem  aspiciente. 
Cap.  101  :  Unde  accepimus  a  vobis  prò 
ipsa  vinea,  sicut  inter  nos  bene  compla- 
cuit  alque  aptificavit,  hoc  est,  in  argento 
et  in  alio  Merito  solidos  tantos,  etc.  Vide 
Ohartas  Ohlodovei  III.  Reg.  Frane,  in 
Actis  SS.  Ord.  S.  Bened.  tom.  4.  pag. 
617.  et  Chilperici  apud  Meurissium 
pag.  146.  Formulam  27.  ex  Baluzianis, 
etc. 

Meritum  Acgolanarum,  in  Formul. 
62.  inter  Lindenbrogianas. 

TìERRìE  Meritom,  Terr©  proventus. 
[Charta  ann.  1251.  in  Bibl.  Colbert.  Ut. 
de  Episcopatu  Carcas.  :  DominaUones  et 
dominium  et  calerà  terree  Merita,  bona 
etjura,  etc]  Charta  Mali  Gaulini  Comi- 
tis  Impuri arum  ann.  1319.  in  Camera 
Comput.  Paris,  qua  vendit  Sancio  Regi 
Majoricarum  castrum  de  Rupe  :  Et  tas- 
chas,  agraria,  quartos,  quintos,  et  alia 
terree  Merita,  et  directa  ac  utilia  dominia, 
etc,  Occurrit  in  aliis  Chartis  Petri,  Ja- 
cobi  Regis  Arag.  filii,  Comi  tis  Impuria- 
rum  et  Rippacurciae  ann.  1336. 

1  Merita  Militaria,  Annona  militi- 
bus  prsestanda,  in  ì.  16.  jubemus.  C.  de 
erogat.  milit.  annon.  lib.  12.  tit.  38. 

Malum  Meritum,  Damnum.  Pactum 
inter  Gregorium  VII.  PP.  et  Princìpem 
Beneventanum  lib.  1.  post  Ep.  18  :  Vel 
si  per  se  aut  per  suppositam  personam, .. 
studuerit  qualicunque  modo  aut  ingenio 
reddendi  malum  Meritum  aut  damnita- 
tem  cuilibet,  etc. 

|  Meritum,  Crimen,  delictum.  Vita 
S.  Gurthierni  in  Chartular.  Quemper- 
leg.  :  Quadam  autem  die  quidam  venator 
ad  illum  locum  venit,  et  videns  juvenem 
sedentem  et  orantem  sine  intermissione 
super  petram,  interrogavit  eum  et  dixit  : 


350 


MCR 


MER 


MER 


cur  hic,  fili,habitas?  et  respondit  juvenis  : 
Merilum  meum  mihi  fecitj  et  juravit  UH 
nulli  se  dicturum.  Qui  juvenis  sororis 
suae  filium  occiderat,  atque  eam  ob  rem 
poenitentiam  agebat. 

Merttum,  Preti  uni.  Lex  Wisigothor. 
lib.  8.  tit.  4.  §  13  :  Alium  ejusdem  Meriti 
domino  re  formare  cogatur.  Ad  de  lib.  9. 
tit.  1.  %  6.  Legem  Bajwar.  tit.  8.  cap.  18. 
|  2.  tit.  14.  cap.  1.  etc. 

*  2.  MERITUM,  Donum,  quod  in  ven- 
ditionibus  cessioni busve  iis,  qui  vendi- 
tionem  autcessionem  gratara  habebant, 
concedebatur,  seu  munus  ultra  pretium 
rei  vendi tae  datum  ;  quod  Launechilde 
dictum  fuisse  observatum  est  in  hac 
voce.  Charta  ann.  1109.  apud  Lamium 
in  Delie,  erudit.  inter  not.  ad  Hodoepor. 
Charit.  part.  3.  pag.  1120:  Pro  qua  mea 
venditione  et  traditione  recepì  Merilum 
ab  Gherardo^  abbate  et  rectore  supra 
scriptae  ecclesie, unum  par  pellium  in  pre- 
finito.  Alia  ann.  1198.  ibid.  pag.  1193  : 
Pro  qua  donatione  ego  Symeon  profiteor 
me  recepisse  Merilum  seu  launelchild  a 
supradìcto  patre  tuo  Sardo,  anulum  au- 
reum  in  pre finito.  Pactum  inter  Gerard, 
comit.  et  Atton.  archiep.  Pisan.  ann. 
1120.  apud  Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital. 
ni  ed.  aevi  col.  1138  :  Unde  prefatus  vice- 
dominus  fecit  ei  Meritum  spatam  unam. 
Charta  ann.  1129.  ibid.  col.  1146:  Unde 
ipse  Roger ius  archiepiscopi  fecit  ei  Me- 
rilum anulum  aureum,  ut  magis  omni 
tempore  predicta  finis  et  transactio  atque 
refutatio  firma  et  stabilis  permaneat  atque 
persistat. 

«  3.  MERITUM,  Corpus  alicujus  sancti, 
vel  illius  pars  quaelibét,  ejusdem  reli- 
quia. Hist.  translat.  S.  Baudelii  inter 
Probat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  4.  col. 
2  :  Cernebatur  ferri  geminas  sanctorum 
fredas,  quarum  alia  habebat  Merita  S. 
Baudelii  martyris,  altera  vero  Pauli  et 
Amantii  confessorum  Omnipotentis.  In- 
ventar. S.  Capellae  Paris,  ex  Reg.  sign. 
Nosfer  Cam.  Comput.  fol.  196.  v°:  Le 
Merita  d'une  des  onze  mille  Vìerges,  et  le 
repositoire  et  le  pie.  Porro  extant  in  S. 
Capella  duae  sacrarum  reliquiarum 
thecae,  in  quarum  una  mentum  S.  Ur- 
sulae  ;  in  altera,  ad  modum  capitis 
efficta,  ejusdem  sanctae  os  capitis  asser- 
vatur. 

*  4.  MERITUM  Suum  altcui  Tra- 
dere,  Poenam,  quam  meretur,  infligere. 
Charta  ann.  1310.  tom.  4.  Cod.  Ital. 
diplom.  col.  1609:  Omnes  bucos  platese 
fecimus  preparare  et  armatìs  gentibus 
custodir  i,  ut  si  ipsi  venirent,  obviaremus 
eisdem  viriliter,  et  suum  Meritum  trade- 
remus. 

*  5.  MERITUM,  Ratio,  argumentum. 
Instr.  ann.  1385.  tom.  5.  Cod.  diplom. 
Polon.  pag.  81.  col.  2  :  Predictarum  cau- 
sarum  Meritis  long  a  deliberatione  pensa- 
tisi etc. 

*  6.  MERITUM,  Ipsa  merces,  aut  pre- 
mium, quod  prò  merito  datur,  Ital.  Ri- 
compensa, Gali.  Prxx,  paiement.  Stat. 
Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  III.  pag.  539  : 
Jtem  ordinaverunt  et  provideruntpredicti, 
quod  dominus  Mecovillanus  bonzagni  et 
dominus  Rovixius  mergarius,  qui  prefue» 
runt  officio  biadi...  prò  Merito  laboris 
eorum,  quem...  sustinuerunt  in  dicto  offi- 
cio... quilibet  eorum  habeat...  quindecim 
libras  bononinorum.  [Fr.J 

|  MERITUS,  Idem  quod  meritum,  Pro- 
ventus.  Charta  ann.  954.  apud  Perar- 
dum  in  Burgundicis  pag.  165  :  Ree  om- 
nia snperscripta,  pre  ter  quod  habet  Me- 
ritos  meoSf  reservavi,  quicquid  in  jam 
dieta  villa....  ad  me  pervenit. 

*  MERLA,  Ecc] esige  pars,  pinnis  or- 


nata. Hist.  belli  Forojul.  apud  Murator. 
tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  1219  : 
Quidam  nomine  Milunus  audito  clamore 
ecclesiam  cum  solo  ense  velociter  intrans 
conlra  ipsos,  et  isti  contra  eum,  ejus  ensis 
fractus  est  ad  Merlas.  Ambo  fortassis 
designatila  Vide  in  Merulutn. 

]1.  MERLARE,  Agros  maria  seu  marga 
sterco  rare  ,  Gali.  Marler.  Tabularium 
A udo mar.  :  Tenentes  eam  (terra m)  de- 
beant  fintare  bis  ad  minus  infra  duo- 
decem  annos  et  semel  Merlare.  Vide  Mar- 
lare. 

1  2.  MERLARE,  Turris  seu  muri  fasti- 
gium  pinnis  distinguere,  Gali.  Creneler. 
Computus  ann.  1324.  tom.  1.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  132:  Pro  Merlando  vinteno 
Burqi  diete  ville,  prò  faciendis  tribus 
eschises,  etc.  Chron.  Parmense  ad  ann. 
1285.  apud  Murator.  tom.  9.  col.  806  : 
Domus  magna  cum  stationibus  mercato- 
rum  juxta  plateam  Communis  a  lalere 
de  suptus...  et  Merlala  atque  depicla.  Oc- 
currit  passim.  Vide  Merulum. 

1  Merlatare,  Ead.  notione.  Charta 
ann.  1375.  tom.  1.  Gali.  Christ.  inter 
Instrum.  pag.  52.  col.  1  :  Cum  ipaa  eccle- 
sia fortificavi)  construi  et  cri  nettari,  sive 
Merlatari  de  Materia  lapidum  cum 
cemento  et  fustium,  seu  alter utrius  ea- 
rum. 

]  MERLATI 0,  Ipsa  Merlar um  construc- 
tio.  Chron.  Parmense  ad  ann.  1284.  apud 
Murator.  tom.  9.  col.  806  :  Pons  domine 
Gilise  de  Porta-nova  expletus  est,  et  cons- 
tilit  in  summam  mmdv.  libras  et  solidos 
vi.  imperiales ;  et  hoc  sine  planellatione 
et  Merlatione  dicti  pontis  per  medietatem. 
Quod  vero  merlis  pontes  munire  sole- 
bant,  testis  Petrus  Azarius  in  Chronico 
apud  Murator.  tom.  16.  col.  322  :  Nus- 
quam  visus  fuit  pons  lignetts  aliquis  tara 
longus,  tam  securus,  quia  ab  utraque 
parte  asseribus  erat  conclusus  et  Merlatus, 
et  preparatus  ad  pugnam. 

MERLEIA.  Vide  Mesleia. 

*  MERLETARE,  Merletos  seu  pinnas 
construere,  pinnis  munire,  Ital.  Mer- 
lare. Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Merlet,  Prov.  propugnaculum.  Stat. 
ann.  1357.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Nem.  pag.  194.  col.  1  :  Fiat  murus  fortis; 

et  Merletetur  desuper,  etc.   Aliud 

ann.  1381.  ibid.  tom.  3.  pag.  47.  col.  1  : 
Quod  murus  qui  non  est  Merletatus,  Mer- 
letetur prout  decet.  Vide  Merlare  2. 

1  MERLETUS,  Idem  quod  merla,  Pinna. 
Charta  ann.  1382  :  Johanni  Juglar  lapis- 
cide  prò  edificando  Merletos  allerius  ex 
lurribus  novi  portalis  Laureti.  Vide  Me- 
rulum. 

®  Hinc  Merlette  appellari  videtur  Virga 
apparitoris,  quod  in  pinnam  desineret, 
vel  il  li  vice  propugnaculi  esset  eaque 
ab  injuriis  tueretur,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1376.  ex  Reg.  109.  Chartoph.  reg.  eh. 
293  :  Icellui  sergent  avoit  esté  audit 
Suippe  par  aucuns  des  habitans  d'illec 
batuz  et  féruz  oVun  coustel  parmi  le  corps 
tout  oultre  en  plusieurs  lieux,  en  disant, 
Tu  ne  sergent eras  plus,  va  porter  ta  Mer- 
lette à  Chasteillon. 

1  MERLINUS,  f.  prò  Mellinus  vel  Meli- 
nus,  a  Melote.  Vide  in  hac  voce.  Amicu- 
lum  seu  amictus  quo  Canonici  caput 
humerosque  tegebant.  Statuta  Eccl. 
Aqu ensis  ann.  1259  :  Clerici  beneficiati 
cappas  portent  de  pellibus  esquirolorum 
forratas,  aut  agnorum  nigrorum,  vel  por- 
tent eorum  Merlinum  cum  ipsa  cappa..... 
Tempore  antera  quo  superpellicium  por- 
tabunt,  habebunt  almusias,  vel  capellos 
sive  Merlinos  Canonici  de  grisiis,  benefi- 
ciati de  esquirolis.  Ibid.  :  Cum  chorum 
intraverint  Canonici  clerici  et  alti  chorum 


frequentantes,  amolo  capucio  capss,  al- 
rnussia  sive  Merlino  et  birreto  toto,  etc. 
Charta  ann.  1437:  Cum  superpellicìo  et 
Merlino,  etc.  Laurentio  in  Amalth.  : 
MelinOjf  Vesti$  scortea,  mantica.  Vide 
Almucium. 

*  MERLUCIUS,   Ital.   Merluzzo,    Piscis 

genus.  Tract.  Ms.  de  Pise.  cap.  117.  ex 
od.  reg.  6838.  C.  :  Asellus,  ahis  asino, 
aliis  nasello ,  nostris  Merlus  dicitur. 
Charta  Joan.  ducis  Brit.  ann.  1279;  in 
Reg.  50.  Chartoph.  reg.  eli.  31  ;  Concedi- 
mus  dictam  siccariam  congrorum  et  Mer- 
luciorum,  cum  suis  perlinenliis  et  juribus 
consuelis,  habendam  et  tenendam  ab  eis... 
Debemus  eliam  nos....  districte  servare.... 
quod  nemo,  exceptis  ipsis  mercatoribus,... 
possit  in  dieta  siccaria  congros  et  Merlu- 
cios  a  Paschale  usque  ad  festum  B.  Mi- 
chaelis  in  monte  Tuba  siccare.  Pedag. 
Massi  1.  ann.  1404  :  Ilem  prò  qualibet  sal- 
mata  Merlucii,  etc.  Vide  Merluus. 

1  MERLUS,  ut  Merulum,  ab  Ital.  Merla. 
Caffari  Annal.  Genuens.  ad  ann.  1159. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  272:  Fecerunt 
eliam  in  ipso  muro  Merlos  mille  septua- 
ginta,  tam  prò  formositate  et  fortitudine 
muri,  quam  prò  commoditate  et  tuitione 
civitatis  et  civium.  Rolandinus  Patav.  de 
factis  in  marchia  Tarvis.  lib.  6.  cap.  18. 
apud  eumdem  tom.  8.  col.  270  :  Et  ecce 
quidam  in  apparenlia  satis  directushomo 
relulit,  quod  nocte  preterita  per  castra  de 
Podevenda  ubicumque  erant,  visus  est 
ignis  per  Merlos  castrorum  ardere  diu,  et 
manifeste  comburere  crates  et  muniliones. 
Occumt  alibi  passim. 

|  MERLUUS,  Piscis  genus,  Gali.  Mer- 
lan,  vel  Morue.  Cod  ex  censuum  Eccl. 
A  udo  mar.  :  De  Merluis  il.  den.  De  mille 
allecum  i.  den.  etc.  Vide  Menagi  um  in 
Origin.  Gali,  voce  Merlus  et  supra  Mer- 
lucius. 

*  MER0NNARIUS,  Faber  materiarius, 
Gali.  Charpentier.  Comput.  ann.  1371.  ex 
Tabul.  S.  Petri  Insuf.  :  Ilem  Arnoldo 
Meronnario  prò  alio  bosco,  roillis,  pos- 
teaulXf  aséllis,  etc.  Vide  supra  in  Ma- 
teria. 

%  MER0PS,  Mésange  ou  espée,  in  Glos- 
sar. Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684. 

c  ÌILER0SlTAS,Ebrietas.  Merosus,  ebrius. 
Glossar,  vetus  ex  Cod.  reg.  521.  Vide 
Merosus. 

^  MEROSUS,  Vinosus,  a  Merum.  Johan. 
de  Jan  uà.  Vineus,  plein  de  vin,  in  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm. 

EMEROTECA,  Custos  vini;  et  prò  vase 
potest  accipi,  in  Glossario,  ex  Cod.  reg. 
521. 

MEROVINGI  ,  dicti  Reges  nostri  ex 
prima  stirpe,  qui  a  Meroveo  genus  du- 
cebant.  Ado  Viennensis  in  Chronico  ; 
Meroveus  successit,  a  quo  Francorum  Re- 
ges Merovingi  sunt  appellati.  Jonas  in 
sancti  Columbani  Vita  cap.  30.  ex  Su- 
rio  :  Dixeruntque  nunquam  se  audivisse 
Merovingum  in  Regem  sublimatum  sponte 
sua  Clericum  fuisse.  Eginhardus  in  Prae- 
fat.  Vi  tae  Caroli  M.  :  Gens  Merowingo- 
rum,  de  qua  Franci  Reges  sibi  creare  (MS. 
procreare)  soliti  erant  usque  in  Hilaeri- 
cuin  Regem,  qui  jussu  Stephani  Romani 
Ponti ficis  depositus  ac  detonsus  atque  in 
Monasterium  trusus  est,  durasse  putatur. 
Ubi  Codd.  Caesarei,  ut  monet  Lambe- 
cius,  habent  Meringorum  et  Meroingo- 
rum.  Regnum  Meruwngorum,  in  Lege 
Alemann.  Edit.  Heroldi  tit.  ult.  Vide 
Radulfum  de  Diceto  pag.  608. 

Merovingia,  Francia,  quod  a  Fran- 
corum stirpe  Merovingica  possideretur. 
Ano ny mus  de  Miraculis  S.  Agili  lib.  1. 
cap.  3  :  Roberto  apud  Merovingiam,  quse 


MER 


MER 


MER 


357 


alto  nomine  dicitur  Francia,  tenente  jus 
regium. 

*  MERQUA,  Nota,  signura  ;  unde  Mer- 
quare ,  Notare,  signare  ;  Merquier,  in 
Charta  ann.  1321.  ex  Reg.  61.  Chartoph. 
reg.  eh.  290.  Alia  Regin.  Ponti s  et  Bra- 
ger.  dom.  ann.  1322.  in  Reg.  64.  eh.  138  : 
Concedimus  consulibus...  quod  in  dieta 
villa  Brageriaci  sit  Merqua,  cum  qua,  si- 
gne n  tur  et  Merquentur  tonnetti  et  pipse 
vinorum...  Dieta  Merqua  sit  ab  una  parte 
de  armis  nostri»,  etc.  Vide  supra  Merca. 

1  MERRA,  Idem  quod  Mara  Exod.  15. 
23.  Amaritudo,,  aqua  amara.  S.  Paulinus 
Epist.  37.  pag.  226  :  Quibus  mentem  nos- 
trani de  pecca tis  amaram,  quasi  Merram 
illam  in  manu  Moysi  per  lignum  myste- 
rh,  ita  beatitudinis  tuse  sanctus  et  dulcis 
affatus  in  dulcedinem  l&titiae  spiritali 
suavitate  mutavit.  Idem  in  Poem.  17. 
pag.  64  : 

Sicut  antiqui  manibus  prophetsa 
Per  sacramenlum  crucis,  unda  misso 
Dulcuit  Ugno,  posuilque  tristes 
Merra  liquores. 

|  MERRAMENTUM,  Merremium,  Mer- 
renum,  etc.  Vide  Materia, 

*  MERRASIUM,  f.  prò  Marresium,  Pa- 
lus,  Gali.  Marais.  Charta  Jac.  reg.  Scot. 
ann.  1450.  in  Chartul.  eccl.  Glasg.  ex 
Cod.  reg.  5540.  fol.  96  :  Episcopi  Glas- 
guenses  teneant  de  nobis  dictas  terras,... 
cum  universis  et  singulis  commoditatibus 
...  in  boscis,  planis,  moris,  Merrasiis,  viis, 
etc.  Vide  in  Marisa* s. 

*  MERRENUM,  [Bois  merrain.  :  «  Al- 
terino la  Mouche,  mercatori  Af erre  ni  in 
Mortallaria  com inoranti,  prò  sex  peciis 
Merreni.  »  (Compte  de  la  refonte  d'une 
cloche  de  N.  D.  en  1396,  Bibl.  Schol. 
Chart.  an.  1872.  p.  367).] 

}  MERSARIA,  ut  supra  Merceria ,  ni 
fatlor,  minuta  merx.  Mirac.  MSS.  Ur- 
bani V.  PP.  in  Tabul.  S.  Victoris  Mas- 
sil.  :  Joannis  de  S.  Angelo  oriundi  prope 
Parisius,  nunc  residentis  Massiliae  de  arte 
Mersariae.  tenenlis  hospitium,  etc. 

MERSGUM,  Ingulptius  pag.  861  :  Mane- 
ria,  Mansiones,  molendina,  Mersca,  et 
mariscos,  etc.  Pag.  864  :  Insula s,  maris- 
cos  et  Mersca.  Vox  formata  ex  Saxonico 
Mere,  pai us,  stagnum. 

*  MERSEGARIA,  Mersegeria,  prò  Mes- 
segaria  ;  unde  Mersegarius  et  Mersege- 
rius,  prò  Messegarius.  Vide  in  his  voci- 
bus.  Pariag.  inter  reg.  et  abb.  Gemondi 
ann.  1322.  in  Reg.  65.  Chartoph.  reg.  eh. 
53  :  Dictum  monasterium  et  convenlus 
possint...  depascere  per  terras  et  prata.... 
ammalia  cujuscumque  generis  aut  pili 
sint,  libere  absque  omni  pecha  seu  Mer- 
segeria...  Itera  quod  possint  instituere... 
Mersegerium  seu  custodem  in  suis  pro- 
prietatibus.  Infra  Mersegaria  et  Merse- 
garius. 

MERSORES,  Qui  aquas  subeunt,  uri- 
na tores.  Matth.  Paris  ann.  1191  :  Tan- 
dem a  quibusdam  Regis  Richardi  Merso- 
ribus,  ipsam  subtus  aquam  invadentibus, 
locis  quam  plurimis  terebratur  (navis.) 

*  MERSORIUM,  Situlus.  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg.  521  :  Mersorium,  seel  à 
eaue. 

*MERSUINUS,Marinus  proculus,  Gali. 
Marsouin.  Telon.  S.  Bertini  :  De  stu- 
rione, iiij.  den.  de  tallia  ceti,  iiij.  den. 
de  Mersuin  ij.  den. 

*  MERTINUS.  Charta  ann.  857.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  1029  :  Et  vobis  non  dederimus  in  su- 
prascripto  constituto  aucellos  boni  Merti- 
nos  centum,  etc. 

T  MERUAGIUM  ,  Miscellum  frumen- 
tum,  Gali.  Bled  méteil.  Charta  ann.  1195. 
apud  Mirseum  tom.  1.  pag.  108  :  Quinde- 


cim  modios  segetis,  in  parte  decimae  Co- 
mitis  apud  Lestinas  annuatim  habebit, 
medietatem  scilicet  Meruagii,  et  medieta- 
tem  avenae. 

1 1.  MERULA ,  Idem  quod  merulum. 
Pinna,  Gali.  Creneau.  Gaspar.  Barthii 
Gloss.  apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq. 
MSS.  pag.  24.ex  Anonymi  Hist.  Palsest.  : 
Venerunt  itti  usque  ad  scalàm  quae  jam 
erat  erecta  et  fortiter  ligata  ad  civitatis 
Merulas,  et  adscenderunt  per  eam  homi- 
nes  sexaginta. 

|2.  MERULA,  Avis  ^Egyptiacse  spe- 
cies.  Bernhardi  de  Breydenbach  Iter  Hie- 
rosol.  pag.  226  :lbi  (versus  Alexandriam) 
aves  capiuntur  qusedam  candidai  et  albis- 
sima, quae  Merulae  nuncupantur.  Mette 
prò  Merle  dixerunt  nostri.  Le  Roman  de 
la  Rose  MS.  : 

D'oisiax  chantans  avoit  assez 
Par  tout  le  vergier  amassez... 
Melles  y  avoit  et  mauvis. 

*  3.  MERULA,  quam  peritiores  piscato- 
res  Merle  vocant,  nonnulli  tourd,  non 
distinguentes  turdum  a  Merula.  Tract. 
Ms.  de  Pise.  cap.  74.  ex  Cod.  reg. 
6838.  C. 

|  MERULANA,  vel  Merolana,  Locus 
Romae  in  monte  Exquilino,  haud  proeul 
a  basilica  S.  M.  Majoris,  ubi  ecclesia  S. 
Matthaei.  Ordo  Romanus  n.3:  Die  autem 
Resurrectionis  Dominicssprocedente  eo  ad 
S.  Mariani,  notarius  regionarius  stat  in 
loco  qui  dicitur  Merolanas,  et  salutato 
Pontifice  dicit  :  In  nomine  D.  N.  J.  C. 
baptisati  sunt  hestema  nocte  in  S.  Dei 
genitrice  Maria  infantes  masculi  numero 
tanti,  f eminse  tante.  Alteri us  loci  qui 
Merulis  dicitur,  sed  ab  urbe  octavo  mil- 
liario  distantis,  meminit  Gregorius  Mag. 
lib.  2.  Dialog.  cap.  11. 

*  MERULIUM,  Idem  quod  Merulum, 
Pinna  ,  unde  sagittaB  emittebantur. 
Charta  Loth.  II.  reg.  Ital.  ann.  948.  apud 
Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  469  :  In  suis  quoque  proprietatibus 
aedificare  turres  et  castella  cum  Meruliis 
et  propugnaculis  et  cum  omni  bellico  ap- 
parato, vide  mox 

MERULUM  ,  Merla  ,  Pinna  ,  Italis 
Merla,  sommità  di  muraglie  non  conti- 
nuata, ma  interrotta  con  egual  distanza. 
Ita  Cruscani.  Sanutus  lib.  3.  part.  10. 
cap.  8  :  Audiens  vero  Rex  Arsacidarum 
quod  Henricus  terrai  gubernator  ad  Ar- 
menos  transisset,  nunclos  destinavit  ro- 
gans  ut  eum  in  suo  reditu  visitar  et.  Ille 
annuit.  Occurrit  autem  venienti  Rex,  et 
multo  honore  prosecutus  est,  ducens  eum 
per  districtus  sui  castra  et  loca  varia, 
donec  ad  quoddam  castrum  perduxit,  ubi 
erat  lurris  alta  nimis  ;  et  in  quolibet  Me- 
rulo  erant  viri  duo  albis  induti.  Dixitque 
Rex  hospiti  suo,  quod  itti  subjecti  negua- 
quam  ei  obedirent,  aualiter  sui  sibi.  Et 
cum  rem  esse  possibilem  respondisset , 
execrassetque  Rex,  duo  illorum  se  conti- 
nuo projecerunt  deorsum,  et  confracti  in 
momento  expiraverunt,  etc. 

*  Charta  ann.  912.  apud  eumd.  Mura- 
tor. ibid.  col.  467  :  Per  hoc  nostrum  prae- 
ceptum  (edifica ndi  castella  in  opportunis 
locis  licentiam  attribuimus,  una  cum  ber- 
tiscis,  Merulorum  propugnaculis,  agg eri- 
bus  atque  fossatis,  etc. 

*  Merulus,  Eadem  notione.  Lib.  de 
Mirab.  Romae  apud  Montemfalc.  in 
Diar.  Ital.  pag.  283  :  Murus  civitatis  Ro- 
mse  habet  turres  361.  castella,  i.  e.  Meru- 
los  6900. 

Merla,  Eadem  notione.  Grimaldus 
citatus  in  Roma  subterranea  lib.  2.  cap. 
8  :  Habebat  turres  magnas  et  validas  44. 
e  quibus  hodie  quatuor  tantum  super  sunt 


cum  propugnaculis  sive  Merlis  444. 
tChron.  Parmense  ad  ann.  1299.  apud 
Murator.  tom.  9.  col.  840:  Et  diruit  dieta 
sagitta  de  turre  Communis  unum  ex  Mer- 
lis, et  de  angulo  et  de  fenestris.]  Mat- 
th seu  s  Vi  liane  us  lib.  7.  cap.  102  :  A  uno 
de  Merli  il  fece  impendere  per  la  gola 
del  detto  castello.  Vide  Menagi um  in 
Orig.  Ital. 

T  MERUM ,  Territorium  ,  districtus. 
Charta  Theodorici  Regis  ann.  676.  apud 
Mabill.  Diplom.  pag.  606  :  Concessimus, 
ut  quod  infra  Mero  Atliniacense  de  fisco 
nostro  comparatum  habebat,...  hoc  habeat 
concessum.  Charta  Hedeni  Ducis  ann. 
716.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Col- 
lect.  col.  22:  Donatum  in  perpetuum  esse 
volo ,  domno  et  in  Christo  patri  Willi- 
brordo  in  Mero,  quod  respicit  ad  Hamulo 
castellum,  ubi  et  cogito  Dei  misericordia... 
monasterium  construere. 

|  Merum.  Epist.  Petri  de  Condeto  tom. 
2.  Spicileg.  Acher.  pag.  566  :  De  cujus 
(Regin 33)  morte  Rex  noster  doluit  ultra 
modum  et  Merurn,  quod  de  ipso  multum 
timébatur,  si  quod  absit,  in  dolore  perse- 
ver  et  hujusmodi. 

*  MERUM  Examen,  Accuratior  et  di- 
li  gentior  con  si  de  ratio  ;  Maire  enim  nos- 
tri s  vel  Mere,  idem  quod  Major.  Stat. 
eccl.  Turon.  ann.  1396.  cap.  70.  ex  Cod. 
reg.  1237  :  Cum  majus  constai  esse  pecca- 
tum,  major  eiinjungatur  pcenitentia.  Ubi 
in  Gallico  :  Gomme  ce  soit  Mere  péché, 
Mere  pénitence  lui  soit  donnée.  Charta 
ami.  1300.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  133.  v°.  col.  1  :  Avons  appose 
les  noz  propres  saiaus  en  Maire  garanti  e 
devérité.  Libert.Laudosi  ann.  1392.  tom. 
8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  206  :  Sub- 
mi ttendo  juridicioni,  cohercioni,  viribus, 
rigoribus,  compulsionibus  ac  Meris  exami- 
nibus  quorumcumqne  judicum  competen- 
cium  et  curiarum  suarum.  Ibid.  pag.  205. 
art.  42.  legendum  nostrae,  prò  mere,  con- 
traete scriptum. 

MERUS,  Potio  pura  vini,  cui  opponi- 
tur  Mixtum.  Regula  Magistri  cap.  27  : 
Mox  cum  sederint  ad  mensas  Fratres,  an- 
tequam  comedant,  singulos  Meros  acci- 
piant,  quos  Meros  accipientes,  singuli  por- 
rigant  Abbati  sibi  signandos...  in  quibus 
omnibus  mensis  in  suos  Meros  quisquis 
Frater  de  suo  pane  ternas  sibi,  non  am- 
plius,  buccellas  intinguant,....  post  ergo 
primos  Meros  estivo  tempore  ad  refectio- 
nem  tam  Sextae  quam  Nonae,  caldi  omni- 
bus quaterni  sufficiant,  extra  illum  Me- 
rum. Cap.  53  :  Ab  ipso  die  Quadragesimi 
usque  in  tricesimum,  propter  laborem, 
binas  ad  diem  Fratres,  non  amplius,  acci- 
piant  potiones,  id  est,  unum  Merum  et 
unum  caldum.  Regula  S.  Csesarii  ad 
Virgines  cap.  12  :  Quae  coquent,  singulis 
illis  Meri  prò  labore  addantur.  Vide  Me- 
riculum. 

Meri  Denarii.  Capitula  Caroli  Mag. 
ad  Legem  Salicam  Ut.  3.  cap,  11  :  Itti 
autem  denarii,  qui  modo  monetati  sunt, 
si  pensantes  et  Meri  fuerint,  habeantur. 
Lib.  4.  Capit.  cap.  32.  et  Edictum  in  Ca- 
risiaco  Caroli  C.  :  Ne  aliquis  bonum  de- 
narium,  id  est,  Merum  et  bene  pensantem 
rejicere  audeat.  Edictum  Pi  sten  se  ejus- 
dém  cap.  8.  et  10  :  Denarii  Meri  ac  bene 
pensantes  :  quibus  opponuntur  mixti 
cap.  13.  16.  id  est,  alia  viliori  materia. 
Ita  aurum  argento  miscere  veti  tu  m  ibi- 
dem cap.  23.  cui  perinde  oj)ponitur 
aurum  merum,  quod  nostri  Ormier  voca- 
bant.  Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

Grant  fu  l'offirande  del  Baron  Chevalier, 
Gerbert  offrii  qualro  bésans  d'Òrmier. 


358 


MER 


MES 


MES 


Ibidem  : 

Ne  sai  6  prendre  ne  argent  ne  Ormier. 

Passim  ibi.  I/Ordene  de  Chevalerie  MS.: 

Gar  en  mon  tresor  seront  prts 
Li  troze  mil  besant  d'Ormier. 

Ohronicon  Bertrandi  Guesclini  MS.  : 

Gar  il  tant  avoit  argeut  et  Ormier. 

Vide  Exmerare.  Sed  et  Lormiers  nostri 
vocabant  aurifices.  Regestum  Oensuum 
et  Feodor.  Canio  ti  :  Item  le  Lormier  qui 
fait  euvres  dorées...  et  célui  qui  fait  euvre 
qui  ri  est  pas  dorée,  ou  bianche,  etc. 

SSB*  An  eo  nomine  uti  proprio  aurifl- 
ces apud  nostros  designati  fuerint,  ex 
laudato  Regesto  non  videtur  certo  col- 
ligi. Et  quidem  aliis  artifìcibus  com- 
mune  fuit:  maxime  iis  qui  opera  elabo- 
rabant  inaurata  vel  inargentata,  quibus 
non  nisi  merum  aurum  adhibere  licebat, 
unde  ephippiorum,  calcarium  et  clavo- 
rum  opifices,quod  haec  inaurari  solitum 
erat,  Lormiers  nuncupati  :  neque  enim 
cum  Furetiere,  qui  eos  olim,  nescio  quo 
vade,  Lorimiers  appellatos  asserit,  a  loris 
faciendis  sic  dictos  opinari  possum. 
Vide  Lormarius. 

*  MERUTA,  [Monte.  Dief.] 

T  MERUWNGI.  Vide  Merovingi. 

MERWORPHIN.  Lex  Longob.  lib.  1. 
tit.  36.  §  4.  [**  Roth.  276.]  :  Si  servus  Re- 
gis  oberos,  aul  vecorin,  seu  Merworphin, 
aut  quamlibet  talem  culpam,  aut  mino- 
rem,  fecerit,  etc.  Ubi  Glossa? , Merworphin, 
aliquem  de  cobalto  proj  eceri  t.  Anglo- 
Saxon.  Mae  re,  equus,  Germ.  Mer,  equa, 
Werphen.  dejicere.  Vide  Marahworfin. 

1  MERZADRUS,  ut  mox  Merzator.  Me- 
moriale Potestatum  Regiens.  ad  ann. 
1281.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  1148  : 
Et  stationes  dicti  palata  novi  Communis 
datae  fuerunt  ad  pensionem  MerzadHs. 

1  MERZARIA  ,  Minuta?  merces,  Gali. 
Mercerie.  Vox  Italica.  Statuta  Montis 
Regal.  pag.  113  :  Ita  quod  omnes  condu- 
cere volentes  pannum  et  merces,  sive  Mer- 
zariaSy  illas  conducere  quo  voluerint  sine 
solutione  prsedicta,  etc.  Vide  Marzaria. 
Hinc 

*  MERZARIUS,  Minutarum  mercium 
propola,  Gali.  Mercier.  Oharta  ann.  1212. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med. 
avi  col.  711  :  Merzarios  Mutinasponam  et 
tenebo  in  bina  Merzariorum  Ferrar  im,  et 
eisdem  dabo  et  assignabo  stationes,  quan- 
tascumque  voluerint.  Oorrect.  Stat.  Ca- 
dubr.  cap.  40:  Quod  Merzarii  forensesnon 
possint  vendere,  nisi  super  nundinis  vel 
mercatis  Cadubrii.  Vide  Merzaria. 

1  MERZATOR  ,  Minutarum  mercium 
propola.  Statuta  Vercell.  lib.  7.  fol.  212. 
v°  :  Qui  etiam  promittat  de  non  esercendo 
unquam  per  seipsum  manualiter  officia... 
bubulcorum,  Merzatorumf  tinctorum,  spa- 
lar iorum,  etc.  Vide  Merzaria. 

1  MERZET  Salomi,  Martyrium  Salo- 
monis.  Chron.  MS.  Eccl.  Nannet.  :  A nno 
876.  Salomon  Rex  religiosissimus  crudeli- 
ter  ab  impiis  apud  oppidum,  quod  dicitur 
Bresla  ,  patrantibus  pseudo  quibusdam 
Episcopis,  effossis  oculis  occiditur,  marty- 
ribusque  annumeratur.  Unde  et  locus  in 
quo  occisus  est,  usque  in  hos  dies,  Merzet 
Salomi ,  id  est ,  Martyrium  Salomonis 
nuncupatur.  [*  Merzer  Salami  editum 
tom.  7.  Oollect.  Histor.  Frane,  pag.  221.] 
Hinc  forte 

MERZINA ,  [Ho  micidi  u  m ,  murtrum  , 
Gali.  Meurtre,  sonat]  in  Charta  Jacobi 
Regis  Aragonum  ann.  1269.  tom.  8.  Spi- 
cilegii  pag.  270  :  Et  crimine  falsas  mone- 
ta, et  falsi  testimonii,  et  crimine  Merzina- 


rum,  et  latrociniis  publicxs,  sive  aggres- 
sionibus  viarum,  etc. 

1.  MESA.  Ob  art  a  Swecica  ann.  1314. 
apud  Joan.  Schefferum  ad  Chronicon 
Archiepiscop.  Upsaliensium  pag.  229  : 
De  captura  alecum,  de  qualibet  sagena 
qua  habuerit  prò  manskut  duas  Mesas 
unam  Mesam  :  quse  vero  unam  tantum, 
dimidiam  Mesam.  [*  Idem  quod  supra 
Meisa.  Vide  in  hac  voce.] 

T  2»  MESA ,  vox  Hispanica,  Mensa. 
Charta  Hispanica  aera?  1210.  apud  An- 
ton, de  Yepez  in  Chron.  Ord.  S.  Bened. 
tom.  5  :  Et  25.  mirtas  de  Mesa,  et  150. 
solidos  prò  servitio  de  Mesa,  etc. 

1  3.  MESA,  prò  M ansa,  vel  Mansus.  Tes- 
tamentum  Matfredi  Vicecom.  ann.  966. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecdot.  col.  86  : 
Ipsos  alodes  de  Villa-magnense  et  Cauce- 
nogulo  cum  ipsa  ecclesia,  et  ipsas  Mesas 
Cogiano  cum  ipsa  ecclesia  cum  ipsos  alo* 
des,  qui  commutavi  cum  Aldone. 

"  MESACRUM,  Papaver,  apud  Aliaba- 
tem.  Glossar,  medie,  Ms.  Simon.  Januens. 
ex  Ood.  reg.  6959. 

»  MESAGARIA ,  Legatio.  Vide  infra 
Messa j  aria  2. 

T  MESAGARIUS,  Offlcium  monasticum, 
f.  cui  prsediorum  rusticorum  cura  de- 
mandata erat.  Necrolog,  MS.  S.  Martia- 
lis  Le  movie.  :  Mesagarius  facit  caseos  et 
solvit  prmbendar.  et  debet  tradere  sacrista 
v.  solidos.  Et  infra:  11. Kal.  Nov. Mesaga- 
rius facit  pilanciam. 

T 1.  MESAGIUM,  Modus  agri  mansioni- 
bus  et  sedificiis  rusticis  instructus. 
Oharta  ann.  1224.  apud  Madox  Formul. 
Anglic.  pag.  29  :  Super  oblationibus  Me- 
sagii  ejusdem  Hardingi,  et  pane  benedicto 
et  candela...  de  dommico  Abbatisin  ea- 
dem  villa.  Matth.  Paris  ad  ann.  1259  : 
Et  quantum  ipsi  in  sedificiis  et  spatiis  la- 
tionbus  augmentatur,  tanto  Prior  et  con- 
ventus  in  bonis  suis  et  juribus  angustian- 
tur  :  quia  redditibus  ,  quos  a  mesagiis 
fratribus  collatis  receperant,  sibi  nunc 
pereunt.  Chartular.  S.  Trinitatis  Cado- 
mens.  fol.  42  :  Ailmerus  Hod.  grò  uno 
Mesaaio  iv.  communes  vomeres.  Vide  Mes- 
suagiurn. 

1  Mesagium,  strictius  prò  Mansio,  do- 
mus,  habitatio.  Charta  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  57  :  Hac  carta  rnea 
con  firmavi  Ricardo  capellano  Comitis  , 
quoddam  Mesagium  cum  crofta,...  quod 
est  inter  domum  quod  pater  meus  tenuit, 
et  inter  domum  quam  Ricardus  carpenta- 
rius  tenuit.  Tabular.  S.  Vincentii  Ceno- 
man.  :  Auxitque  Mesagium  juxta  eccle- 
siam  ad  habitatio nem  monachi*,  nec  non 
masuram  cum  quatuor  aripennis  prato- 
rum.  Vide  Masagium  in  Massa  5. 

1  2.  MESAGIUM  Panis  ,  Certum  panis 
pondus.  Tabular.  Vivar.  Eccl.  :  Singulis 
aiebus  liberatur  cuilibet  canonico  Mesa- 
gium panis,  id  est,  quinque  panis  librae  ; 
de  vino  autem  ad  mensuram  trium  pital- 
forum. 

*3.  MESAGIDM,[Gallice  Musson;  «Eo- 
dem  die,  prò  abbate  Geraldo  quatuor 
libras  et  xx.  sol.  helemosyne  super  mo- 
lendino  de  Ànezio  et  toto  prioratu,  ita 
tamen  quod  debemus  facere  anniversa- 
rium  suum  ultimo  die  Mesagii  de  Àne- 
zio et  bonam  pitanciam,  et  mesatgarius 
caseos.  »  (Obituarium  S.  Martialis  Le- 
movic.  f.  18.  v.)] 

*  MESAILHA,  Item  quod  Mesalha,  Obo- 
lus  seu  mallia,  quae  est  24.  pars  solidi. 
Charta  Phil.  Pule.  ann.  1301.  in  Lib. 
rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  127.  v°." 
col.  2  :  Pro  miliari  Mesailliarum  parva- 
rum  tertiam  par  tem  plus...  percipiet. 

MESAILHATA,  Modus  agri,  apud  Occi- 
tanos.  Charta  ann.  1300.  in  Regesto  Phi- 


lippi  Pulcri  Regis  F.  ann.  1299.  num. 
49  :  Quinque  arpenta  et  unam  Mesailha- 
tam  vinearum  quartandarum  de  Piai- 
sanco.  Sic  scriptum,  sed  nescio  an  non 
scribendum  fuerit  MedaUhatam.  Vide 
Medalla.  [Bene  Mesailhata,  hoc  est,  redi- 
tus  unius  Mesalhse.  Vide  Mesalha. 

4  MESALATA,  Mensura  vinaria,  pretii 
unius  Mesalhsz.  Consuet.  Carcass.  in 
Reg.  L.  Chartoph.  reg.  eh.  S:Pr&co  vini 
debet  habere  M esalai am  vini  de  quo  prse- 
conizaverit,  vel  unum  obolum  nigrum. 

T  MESALHA,  Idem  quod  obolus,  seu 
mallia  quae  est  24.  pars  solidi.  Delibera- 
tio  trium  Statuum  Occitanise  super  Jo- 
hanne  Rege  in  carcere  detento,  tom.  1. 
Annal.  Tolos.  inter  Instr.  pag.  94  : 
Et  ultra  prò  stimma  quinquaginta  li- 
brarum  unus  Turonus  ;  et  prò  summa 
viginti  quinque  librarum  mobilium,  unus 
obolus  seu  Mesalha  prò  qualibet  septi- 
mana.  Eadem  habentur  in  Litteris  Ca- 
roli Johannis  Reg.  Frane,  primogeniti 
ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  103. 
quibus  prsedictam  deliberationem  con- 
firmat.  Ejusd.  notionis  Messale  infra,  si 
tamen  bene  scriptum. 

1  MESALIS  ,  Mensura  frumentaria. 
Bulla  Innocentii  IV.  PP.  ann.  1243.  apud 
Illust.  Fontaninum  in  Antiquit.  Hortae 
pag.  404  :  Quatuor  Mesales  frumenti  et 
sex  de  spelta  tempore  sesta tis,  et  duas  sai- 
mas  musti  mundi  in  vindemiis  et  duo  pa- 
ria gambonum  porci  in  Natale  Domini 
prò  ipsa  ecclesia  S.  Jacobi.  Item  quatuor 
Mesales  frumenti  et  sex  de  spelta  ad  com' 
munem  Mesalem  civitatis  Orti,  qui  per 
tempora  erit  prò  ecclesia  S.  Marisa  et 
ecclesia  S.  Fortunati. 

°  MESAIiLIA,  ut  supra  Mesailha.  Charta 
ann.  1128.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Occit.  col.  445: xxv.  de  Mesalliis  in  uncia, 
et  in  xx.  sol.  denariorum,  tantum  duos 
solidos  de  Mesalliis,  etc. 

*  MESAMARE,  Gali.  Mèsamer,  Non 
amare,  odio  habere.  Lit.  remiss.  ann. 
1364.  in  Reg.  95.  Chartoph.  reg.  eh.  191  : 
Hennequin  VAlement  Mesamast,  vitupe- 
rasi et  feist  signe  de  lui  (suppliant)  hair 
et  voloir  mal. 

T  MESANCULA,  rectius  Mesancylon,  a 
Graeco  ixe<jayx\Aov,  Genus  teli  in  medio 
amentum  habens,  apud  Geli.  lib.  10. 
cap.  25. 

®  MESARANA,  prò  Mirra,  apud  Aliaba- 
tem.  Glossar,  medie.  Ms.  Simon.  Ja- 
nuens. ex  Cod.  reg.  6959. 

*  MESATGARIUS.  [Gallice  Messier  : 
Vide  Mesagium.] 

1  MESATICUM,  prò  Mensaticum,  An- 
nona aut  ci  bus  ad  unum  mensem.  Dis- 
positio  rei  familiaris  Cluniac.  facta  a 
Petro  Abbate,  apud  Baluz.  tom.  5.  Mis- 
celi, pag.  444  :  Mesatica  per  decanìas 
constitui,  et  ut  Conventum  Cluniacensem 
de  pane,  de  fabis,  et  earum  sagimine  qui- 
dam  ex  Decanis  uno  mense,  quidam  duo- 
bus  mensibus....  procurarentt  ordinavi.... 
Decanus  de  Cavariaco  procurabit  totum 
Septembrem,  Decanus  Cluniacensis  totum 
Octóbrem  et  dimidium  Novembremy  etc. 
Rsec  Mesatica  ita  conslituta  sunt,  ut  non 
tres  tantum  neque  quatuor  sextarios  fru- 
menti aut  plus  sive  minus  ad  opus  unius- 
cujusque  diei  obedientiarii  jam  dicti  gra- 
natario  dent,  sed  quantum  necessarium 
fuerit.  Vide  supra  Mensata. 

T  MESAULII  Servi,  Mediastini,  àbjec- 
tissima  qu&que  munta  inter  servos  obeun- 
tes.  Vocabul.  Sussannaei. 

1  MESAULIUM,  Mediana  janua,  vel  in 
aulse  meditullio  locus.  Idem  Vocabul. 

6  MESCADERE,   Gal].  Mescheoir,  Male 


MES 


MES 


MES 


359 


accidere.  Joinvil.  in  S.  Ludov.  edit.  reg. 
pag.  120  :  Se  il  vous  en  est  Mescheu,  ce 
est  à  bon  droit.  Lit.  re  miss.  ann.  1365.  in 
Reg.  98.  Chartoph.  reg.  eh.  671  :  Hene- 
quin  de  la  Wagne  chaudrelier  cuida.... 
ferir  icellui  Jehan  d'un  coutel  ;...  s'è  schiva 
et  ghenchi  ledit  Jekan ,  entant  que  en  icel- 
lui débat  Meschei  audit  Hanequin  par 
son  outrage.  Guill.  Guiart.  ad  ann.  1267  : 

Il  convieni  que  nous  Mescheuons, 
Se  par  barai  nea  decevons. 

Hi  ne  Mescaanche  et  Meschance,  Infortu- 
nium,  adversus  casus.  Oons.  Petri  de 
Font.  cap.  13.  art.  28  :  Se  le  Mescaanche 
de  Vecission  de  se  feme,  eie.  Lit.  re  mi  ss. 
ann.  1400.  in  Reg.  155.  eh.  273  :  Icellui 
Denisart  molt  esmeu  et  quérans  sa  male 
Meschance,  assez  tost  après  en  reveillant 
le  chat  qui  dormoit,  etc.  Con  so  la  t.  Boetii 
lib.  2.  Ms  : 

Car  einsi  s*en  va  Meschance, 
Corame  s'en  va  bonne  chance. 

La  Mapemonde  Ms.  cap.  18  : 

Se  ses  premiere  biens  relenquist, 
Pour  Mesquanche  qui  li  aviegne,  etc. 

Unde  Abit  de  meschanse,  Infortunii  seu 
paupertatis  habitus,  in  Lit.  remi  ss.  ann. 
1469.  ex  Reg.  195.  eh.  359  :  Le  Dimenche 
gras  una  nommé  Simonnet,...  demourant 
en  la  ville  de  Avise  en  Champaigne,... 
print  l'abit  de  Meschanse,  qui  est  une 
chose  accoustumée  ledit  jour  en  ladite 
ville,  et  se  représente  le  seigneur  de  la 
grant  lem,  qui  se  nomme  et  appelle  le 
maire  des  chesliz. 

1  MESCALIA,  Annona  mixta.  Delphi- 
natibus  Mescle,  aliis  Meslure  veÌMixture. 
Differt  autem  Mescalia  a  mixto  biado, 
quod  hasc  ex  hordeo,  frumento  et  avena 
simul  mixtis  constet  :  illud  vero  ex  fru* 
mento  et  secali  hyberno.  Oharta  ann. 
1224.  ex  Tabulano  S.  Roberti  de  Corni- 
li one  :  Quinque  sextaria  biadi  bruni  seu 
Mescaliarum.  Vide  Mesclania,  et  Mistura 
in  Mixtum  2. 

*  Mesti,  eadem  forte  notione,  in  Pedag. 
Bapal.  ex  Chartul.  21.  Corb.  fol.  360  :  Le 
cara  e  de  Mesil,  xiij.  den.  Blè  mesate  vero 
dicitur  frumentum  corruptum  seu  vitia- 
tum,  apud  Bellom.  Ms.  cap.  37.  pag.  97. 
r°.  coi.  2  :  Vin  qui  devient  mauvais,  ou 
blè  qui  Mesate...  Car  se  je  ai  preste  à 
aucun  fourment  tout  sain,  et  il  le  me  veut 
rendre  Mesate,  je  ne  le  sui  pas  tenus  à 
prendre.  Lit.  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  330.  art.  2  :  Se  lesdiz 
blés  ou  grains  estoient  embouquiés  ou 
Mesalés,  etc. 

*  MESCAPERE,  Idem  quod  Forisfacere  ; 
sed  ex  errore  potius  et  supino  neglectu, 
quam  ex  animi  delibera tione  seu  ex 
praecogitata  malitia,  Gali.  Méprendre. 
Pact.  in  ter  Phil.  reg.  et  Guill.  episc. 
Paris,  ann.  1222.  in  ter  Instr.  tom.  7. 
Gali.  Ohrist.  col.  93:  Episcopus  autem 
quando  dictos  assumet  minisleriales,  bona 
fide  sine  Mescapere  versus  nos,  etc.  Vide 
Mesprisiare  et  Mesprendere. 

tfESCHENIUM.  L*  Orimen,  delictum.l 
Charta  Ludovici  Vili.  Regis  Fr.  apud 
H emere um  in  Augusta  Viromand.  :  Ro- 
gavirnus  ipsum  Capitulum  ut  senlentiam 
exeomm unica tionis  quam  tulit  in  vos,pro 
eo  quod  quemdam  hominem  de  Fontanis 
bannivistis  prò  Meschenio  panis,  etc. 

MESGHENNINGA.  Vide  Miskenning. 

MESGHINUS.  Vide  Mischinus. 

MESCHITA,  Mesghida  ,  Mesquita, 
Templuin  Mahumetanorum,  TurcisAfw- 
sit,  seu  Meszit,  quo  nomine  proprie  ap- 
pellant  tempia  e  lignis  fabricata,  qualia 
scilicet  ab  iis  extruebantur,  quem  nec- 


dum  Imperii  crevissent  opes,  ut  auctor 
est  Leunclavius  in  Pandecte  Turcico  n. 
20.  Innocentius  III.  lib.  13.  Epist.  184  : 
Quinetiam  Isaucius,  Imperator  oogratiam 
Saladini  fieri  fecit  in  urbe  C Poli tana 
Meskitam.  Gharta  Jacobi  Regis  Aragon. 
et  Majoricarum  ann.  1230.  apud  Gues- 
naium  in  Annal.  Massil.  hoc  anno  n.  3  : 
Laudamus  vobis...  infra  civitatem  Majo- 
ricarum (quam  paulo  ante  expugnarat 
Abaubib  Rex  Mauritania)  vel  extra,  300. 
domus  cum  una  Meschida  in  ipsa  civitate. 
Charta  ann.  1250  :  Vendimus  medietatem 
cujusdam  Mesquitae,...  cum  domibus  ejus- 
dem  Mesquitae.  Meschila,  in  Epistola  Al- 
fonsi I.  Regis  Aragonum  pag.  789.  Mes- 
quita,  in  Foris  Ose©  ann.  1247.  fol.  30. 
apud  Rodericum  Tolet.  de  Reb.  Hisp. 
lib.  5.  cap.  16.  lib.  6.  cap.  23.  25.  lib.  7. 
cap.  8.  lib.  8.  cap.  12.  lib.  9.  cap.  14.  et 
17.  et  in  Hist.  Arabum  pluries,  apud 
Anton.  Brandaon.  lib.  15.  Monarch.  Lu- 
sitan.  cap.  11.  Waddingum  ann.  1340.  n. 
10.  in  Historia  Pinnatensi  pag.  639.  etc. 
Myzquita,  in  Actis  SS.  quinque  Marty- 
rum  Ord.  Minorum  apud  Bollandum 
tom.  2.  in  Chronic.  Petri  IV.  Regis  Ara- 
gon. lib.  2.  cap.  16.  Vide  Stephanum 
Baluzium  lib.  2.  Miscellan.  pag.  268.  etc. 
Poeta  vernaculus  qui  florebat  ann.  1376  : 

Nul  n'en  sera  exempt  ne  quite, 
Moustier,  Syfiagogue,  Mesciute, 
Et  toules  Lois  de  tot»  langaiges 
Y  onl  mis  et  metent  leurs  gaiges. 

Meschita  etiam  dixit  Dantes  in  inferno, 
cant.  8. 

Quod  Porro  Innocentius  de  Meshita 
CPolitana  scripsit  flrmatur  ex  Scripto- 
ribus  Byzantinis.  Primum  etiam  Sara- 
cenorum  Tempi  um  in  Praetorio  Impera- 
toris  extructum  Michael  e  Balbo  impe- 
rante, tradì t  Constantinus  Porphyroge- 
nitus  de  Ad  min.  Imper.  cap.  21.  Ma- 
sai  mae  Saracenorum  Principis ,  qui 
CPolim  obsidebat,  rogatu.  Quo  loco 
Tempi  um  istud  payLaBiov  appellat  Cons- 
tantinus,  nisi  legendum  sit  n£<r/iScov,  ut 
Meskitam  intellexerit.  Illud  dirutum 
fuisse,  et  a  fundamentis  eversum  in 
quadam  sedi  tione,  Alexio  Angelo  Im- 
perante, auctor  est  Nicetas  Choniates 
lib.  3.  sed  mox  instauratum  constat, 
cum  idem  tradat  a  Francis,  expugnata 
CPoli,  direptum  et  incensum.  Tempio 
isti  Saraceni  co,  quod  ad  Septemtriona- 
lem  urbis  partem  obversabatur,  iutoctov 
nomen  fuit,  ut  habet  Nicetas,  nisi  men- 
dum  subsit,  legendumque  sit  |«<tx{tov. 
Quamquam  nescius  haud  sim  jmaTov 
retineri,  eaque  appellatane  donatam 
Meschitam  Saracenicam,  a  si  tu  dici 
posse,  quod  in  Praetorio  exstructa  fuerit, 
in  quo  castra  Praetoria  extitisse  proba- 
bile est  :  ixitótov  enim  Graecis  recentiori- 
bus  Castra  significat.  Jam  vero  Meschi- 
tam CPolitanam  ab  Isaacio  de  novo  ins- 
tauratam  post  initum  cum  Saladino 
foedus,  tradunt  etiam  Matthaeus  Paris 
ann.  1188.  pag.  104.  et  auctor  Hist.  Hie- 
rosol.  in  Gestis  Dei  pag.  1159  :  Dignum, 
inquit  il  le,  quod  urbs  illa  solo  tenus  eversa 
procumberet.  Nani  si  famae  creditur,  no- 
vis  polluebalur  Mahumeriis,  quasperfidus 
Imperator  indulserat  fieri,  ut  foedus  quod 
Turcorum  conjuratus  inierat,  obligativus 
confirmaret.  vide  Ducam  Historiae  cap. 
13.  et  Oraculum  4.  Leonis  Imperatoris. 

MESCLA,  Mistio,  ex  Hispamco  Mezcla. 
Li  berta  tes  Regni  Majoricarum  MSS.  : 
Ex  quo  pos'U&  fuerint  res  venales,  non 
quis  plus  vendere  possit  pretto  posito,  sed 
totam  vendat  rem  venalem,  nec  faciat  in 
ea  Mesclam  ullam.  Vide  Mesleia. 

*  MESCLANGIA  ,  Mesclantia  ,  Mi- 
sclancia,   Misclantia,  Rixa,  pugna, 


Ital.  Mischia,  Gali.  Rixe.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  III.  pag.  562  :  Jtem 
statuitt  precepit  et  ordinavit  dominus  po- 
testas  quod  si  aliqua  Mesclancia,  rixat  vel 
feruta,  seu  maleficiutn  aliquod  factum 
fuerit,  etc...  Et  tom.  II.  pag.  97  :  Statiti- 
mus  quod  nemo  de  aliqua  societate  armo- 
rum  et  artium  civitatìs  bon.  vadat,  seu  tra- 
hat  ad  rixam  seu  Misclanciam  (Mesclan- 
tiam  '59,  '60  ;  —  Misclantiam  '62  ;  —  Mis- 
clanciam '50,  '52.)  [Fr.] 

1  MESCLANIA,  Annona  mixta.  Charta 
Roberti  Comitis  Claromont.  ann.  1244. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
226  :  Concessimus  domui  de  Boscheto  tre* 
eminas  frumenti  et  tres  eminas  Mescia- 
mo debitales  in  censu  de  Saurias.  Vide 
Mescalia. 

1  MESCLARIA,  perperam  prò  Meselaria, 
Domus  leprosorum,  Gali.  Mezellerie  ; 
Mesel  Picardis,  Normannis  et  Vasconi- 
bus  idem  qui  leprosus.  Charta  ann.  1281. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
507  :  Lego  prò  remedio  animae  mese  centum 
libras  Turonenses...  menasteriis  et  eccle- 
siis,  hospitalibus,  Mesclariis,  capellanis  et 
vauperibus  in  civitate  Tolosana.  Guil- 
lelmi  Archiep.  Tyriens.  continuata  His- 
tor.  Belli  sacri,  apud  Marten.  tom.  5. 
Ampliss.  Collect.  col.  586:  Ne  demora 
guaires,  puisque  le  Jone  Roi  ot  porte  co- 
rone que  te  Vxceroi  Mesel  fu  mort.  Devant 
ce  qu'il  fust  mort,  manda-t-il  tous  ses 
Barons,  qu'ils  venissent  à  lui  en  Jerusa- 
lem,  et  il  i  vindrent.  A  ce  point  qu'ils 
vindrent  trapassa  li  Roi  Mesiaus  de  cest 
siede,  et  furent  tuit  à  sa  mort  li  Baron 
de  la  terre.  Vocis  etymon  a  Latino  mi- 
sellus,  quod  leprosi  conditio  omnium 
miserrima  sit,  accersunt  ,plures  ;  ab 
Arabico  Mezora,  Lepra,  deducit  Thomas- 
sinus  tom.  2.  Orig.  pag.  407.  Consule 
Menagii  Origines  Gallicas  in  voce  Me- 
zeau.  Vide  mezellus  et  Miselli. 

]  MESCLATUS  Pannus,  Varii  fili  et 
coloris.  Charta  ann.  1329.  ex  Archivis 
S.  Victoris  Massil.  :  Item  unum  pannum 
de  serico  croceum,  alium  Mesclatum  ;  item 
àuse  petise  de  tela.  Vide  Mescla. 

4  MESCLELANA,  Idem  quod  Mesclania, 
Annona  mixta,  misceli  um  frumentum, 
nostris  Mesclaigne.  Libert.  castri  novi 
de  Arrio  ann.  1356.  in  Reg.  185.  Char- 
toph. reg.  eh.  36  :  Cognitio  ponderum  et 
mensurarum,  camium  minus  sufficien- 
tium,  pannorum  falsorum  et  falsae  Mes- 
clelanm  ac  cujuslibet  mercatura.  Ita  quo- 
que legendum  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  6.  art.  2.  et  tom.  8.  pag. 
287.  art.  2.  Reg.  cens.  dom.  de  Nerenx 
ann.  1418.  ex  Cod.  reg.  9899.  fol.  30.  r».  : 
Une  quarte  de  Mesclaigne  de  cens  pour 
une  terre  située  au  terreur  de  la  varenne. 

MESGREDENTIA,  Suspicio,  Mescreance, 
ex  Mescroire,  suspicari,  non  omnino  cre- 
dere. Vetus  Charta  apud  Beslium  in  Co- 
mitibus Pictav.  pag.393  :  Per  istasMescre- 
dentias  auditas  aceepit  Hugo  fevum  suum 
in  hostaticum,  deditque  ei  Comes  per 
talem  conventum,  quod  si  ei  maledicebat 
de  istum  conventum,  de  Gentiaco  nihil 
fecisset  ei,  servisset  ei  jam  amplius. 

*  Lit.  ann.  1372.  in  Reg.  111.  Chartoph. 
reg.  eh.  287  :  Endénoncant  disdrent  qu'il 
avoient  perdu  certame  laine,  qui  dune 
log  e  tenant  àia  log  e  de  la  maison  là  ou 
demouroit  ledit  prisonnier,  leur  avoit  esté 
ostée  et  emblée,  et  en  Mescréoìent  plus 
ledit  prisonnier  que  aucun  autre,  et  fina- 
blement  fu  dit  dudit  Grison  qu'il  n'en 
savoit  qui  Mescroire.  Occurrit  passim. 
At  vero  Mescréandise,  prò  Incredulitas, 
paganorum  religio.  Prol.  ad  Chron.  S. 
Dion.  tom.  3.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  153  :  Si  ne  fu  pas  sanz  raison  (la 


360 


MES 


MES 


MES 


Frànce)  dame  et  rènoumèe  seur  autres 
nascions,  car  elle  ne  souffri  pas  longue- 
meni  le  servitute  d'ydolatrie  ne  de  Mes- 
créandise.  Eadem  Chron.  ibid.  tom.  7. 
pag.  144  :  Fist  li  abbés  Hues  baptizier 
aucuns  Normans  ;...  atant  retornerent  à 
leur  genz,  et  puis  repristrent  leur  mes- 
créandise,  et  vesquirent  paien,  ausi 
comme  devant. 

»  MESCROLLUS,  Arcus,  fornix,  locus 
concameratus.  Oharta  admort.  ann.  1415. 
in  Reg.  168.  Chartoph.  reg.  eh.  328  :  Itera 
prò  tribus  eyminatis  terre,  sitis  ad  Mes- 
wollum  sive  ad  clotam  facit  quatuor  de- 
narios  Tolosanos.  Vide  supra  Clota  1. 

T  MESEGARIA,  Meseguaria,  Meseguerii. 
Vide  infra  Messegarius. 

«  MESEIA,  Vide  supra  Meiseia. 

1  MESELA,  Annona  mixta.  Computus 
ann.  1322:  Guido  de  Grolea  castellanus 
S.  Saturnini  computava  de  biado,  siligine. 
Mescla,  avena,  gallisì  cera.,.  que  recepe- 
rat  a  cellerario.  Leg.  f.  Mescla.  Vide  Mes- 
calia. 

1  MESELARIA.  Vide  Mesclaria. 

T  MESELIA,  Bonorum  mobilium  com- 
munitas  in  ter  conjuges,  Gali.  Commu- 
nauté  mobiliaire.  Regestum  Parlamenti 
ann.  1267.  apud  Duchesnium  Histor. 
Casti),  inter  Probat.  lib.  3.  cap.  8.  ubi 
de  rebus  Mathildis  uxoris  Philippi  :  De 
medietate  vero  Meselie  quam  simili  ter 
cum  aliis  acquisitis  petebant  a  Reg  e,  quam 
Rex  tenet,  nihil  adirne  est  determinatum. 
[•  Vide  Mesella.] 

0  MESELLA  ,  Prasdiolum  rusticum  ; 
qua  no  Mone  intelligenda  quoque  videtur 
vox  Meselia  supra  Conc.  Paris.  VI.  ann. 
829  :  Sunt  et  alii  eruditissimi  feeneratores, 
qui  tempore  necessitatis  nihil  pauperibus 
commodare  voluntf  nisi  Mesellas  suas  et 
vineolas  et  pratella,  etc. 

1  MESEMUTHI,  Mahumetani.  Chron. 
Romualdi  IT.  Archiep.  Salern.  apud  Mu 
rator.  tom.  7.  col.  199  :  Mesemuthi  autem 
eam  undique  per  terram  et  mare  obsede- 
runt.  Christiani  vero  qui  in  ea  erant,  illis 
viriliter  resistebant. 

1  MESENBRIA,  vox  Graeca,  Meridies. 
Vita  S.  Theoderici  Metensis  Episc. 
scripta  a  Si  gè  b  erto  Levita  S.  Vincentii 
apud  Leibnit.  Script.  Brunsvic.  tom.  1. 
pag.  308  : 

Quatuor,  ecce,  plaga»  per  quatuor  aspice  portas  ; 
Scilicet  Analolen,  Disin,  Mesenbrian,  Arcton, 
Qui  vìdei  ecclesias,  caelestes  estiinat  aulas. 

*  Mesembria,  in  Vita  S.  Neoti  tom.  7. 
Jul.  pag.  320.  col.  2  ;  Qui  licet  a  septem- 
trionali  plaga  occidentalibus  procrearetur, 
ac  moraretur  in  partibus  ab  anatole  atque 
Mesembria  ex  opposito  remotissimi^,  sub 
glaciali  lamen  dysis  algore,  fidei  atque 
caritatis  semper  ferbuit  ardore.  Vide  su- 
pra Meridies. 

T  MESERARE,  Falli,  errare,  cui  prae- 
fixam  Gallicum  més}  i.  e.  mal;  unde 
Meffaire,  mesallier,  dicimus,  ut  observat 
D.  Secousse  ad  Litteras  Guidonis  Comi*;. 
Nivern.  inter  Ordinat.  Reg.  Fr.  tom.  3. 
pag.  117  :  Jurare  teneri  tur  quod  judidum 
bona  fide  fecerint,  et  si  in  hoc  Meserave- 
runt,  fecerunt  iqnoranter.  Hi  ne  Meserer 
Poetis  nostratious.  Le  Roman  d'Athis 
MS.  :' 

Mais  je  sui  ci  venu  avanl 
Pour  ung-  petit  meseslant, 
Dont  vere  raoy  estes  Meserés, 
S'il  vous  plaist  si  l'amenderés. 

Meserter  ibid.  Sed  soni  gratia  : 

Et  en  leur  cuer  recognoistront 
Que  n'avez  pas  trop  Meserté, 
Ne  perche  vostre  bonié. 


I  Le  Roman  de  Cleomades  MS.  : 

Car  qui  par  vilain  veut  ouvrer, 
De  s'onnour  bien  doit  Meserrer. 

<*  Mesvoier,  eadem  notione,  in  Poem. 
reg.  Navar.  tom.  2.  pag.  10  : 

Por  ce  n'ai  pas  paor  qu'ele  tos  croie, 
Se  la  durtez  de  vos  ne  la  Mesvoie. 

*  MESERASUS.  [Merisier.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.)] 

1  MESERIA,  Quod  prò  mensura  exigi- 
tur.  Tabul.  S.  Albini  Andegav.  ann. 
1269  :  Fulco  de  Torallo  minor  miles...  ven- 
didit  et  concessit...  omnes  fructus  quos 
habere  poterat  in..,,  anonagiis,  avenis, 
avenagiis,  bannist  pressoriis,  pressoragiis, 
Meserìa,  bonagiis.  Vide  Mensuraticum. 

«MESEROLUS,  Falcula,  Gali.  Faucille. 
Stat.  Mutin.  rubr.383.  pag.  80.  r°.  :  Nulla 
persona  audeat  metere  herbam  in  blavis 
cum  Meserolo  vel  alio  ferro.  Vide  infra 
Messorolus.  Méseril  vero,  nisi  legendum 
est  Mesnil,  Mansio  cum  agri  portione, 
in  Charta  Caroli  V.  prò  confrat.  cleric. 
Pontis  ann.  1374.  ex  Reg.  105.  Chartoph. 
reg.  eh.  615  :  Item  sur  un  Méseril  que 
tient  Guillaume  Martin,  assis  près  dudit 
clos,  dix  sols. 

T  MESFAGERE  se,  Sese  reura  erga  ali- 
quem  constituere.  Charta  Johannae  Co- 
miti  ssae  Flandriae  ann.  1225.  apud  Baluz. 
tom.  7.  Misceli,  pag.  264  :  Et  si  non  sol- 
ver entur  singulis  annis  mille  libre,  sicut 
dictum  est,  posset  idem  dominus  Rex  sine 
se  Mesfacere  ad  res  meas  et  hominum 
meorum  assìgnare  donec  solutio  compie- 
retur.  Vide  Meffacere,  et  Misfacere. 

*' MESFAGTUM,  Crimen,  male  actum. 
Charta  Will.  de  Dampetra  ann.  1223.  in 
Chartul.  Campan.  ex  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  286.  v°.  col.  1  :  Faciam  etiam 
jurare  vavassores  meos....  quod  si  aliquid 
Mesfierit  custodibus  memora tis  per  me  vel 
per  aliquem  ex  parte  mea,  videlicet  si 
violentia  inferretur  de  terra  vel  buio  ipsi 
venirent  ad  dominum  comitem  cum  feodis 
suis ,  donec  Mes factum  esset  plenarie 
emendatum.  Vide  Mesfacere. 

MESGA,  Serum  lactis,  vulgo  Mesgue. 
Statuta  Ordinis  S.  Gii  berti  de  Semprin- 
gham  :  In  remotioribusgrangiisasservetur 
certus  numerus  ovium  ad  opus  eorum  qui 
ibidem  fuerint  mercenarii ,  secundum 
quod  Mesga  ibi  abundaveril,  et  secundum 
numerum  ibidem  commorantium.  [Char- 
tul. SS.  Trinit  Cadom.  fol.  55:  Temine 
eorum  trahent  bidentes,  et  habebunt  Mesge 
cum  bercariis,  etc.  Rursum  occurrit  ibid. 
fol.  60.1 

|  MESGETUS,  f.  Equulus,  nostris  Ma- 
zette  ;hic  quippe,  praeter  expensas  in 
equos  nihil  refertur.  Computus  ann. 
1202.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu 
feud.  pag.  glxxxvii  :  Et  prò  runcino 
lx.  prò  Mesge to  mi.  lib. 

1  MESGEYCUS,  Alutarius,  Gali.  Megis- 
aier.  Charta  Ludovici  Junioris  Regis 
Frane,  ann.  1160.  apud  D.  Brussel  tom. 
1.  de  Usu  feud.  pag.  536  :  Concessimus 
ex  nunc  in  poslerum  Theci  uxori  Yvoni 
la-Choe  et  ejus  heredibus  magisterium 
canatorum,  baudreorum,  sutorum,  Mes- 
gey eorum  et  burseriorum  in  villa  nostra 
Parisiensi. 

*  MESGICERIUS,  Alutarius,  ut  supra 
Megissarius.  Gali.  Mégissier.  Obituar. 
Ms.  hospit.  S.  Jac.  Mei  ed  un.  :  xv.  Kal. 
Nov.  Obiit  Petronilla  sor  or  istius  domus, 
uxor  quondam  defuncti  Michaelis  Mesgi- 
ceriiy  quse  dedit  nobis  centum  libras  Tu- 
ron.  Mesguerchier,  eodem  sensu,  in  Lit. 
ann.  1311.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  597.  et  Mesveicher,  ibidem  pag.  599. 
Unde  Mesguichier,  Alutaria  arte  prepa- 


rare, in  Stat.  Sellar,  art.  7.  ex  Lib.  rub. 
fol.  magn.  domus  pubi.  Abbavil.  :  Que 
nulz  archons  ne  soii  houchiés  de  mouton, 
ne  Mesguichié.  Hinc  Mesgins  et  Mesgis, 
Aluta,  vulgo  Peau  passée  en  mégie.  Lit. 
remiss.  ann.  1394.  in  Reg.  147.  Chartoph. 
reg.  eh.  95:  Le  suppliant  print  six  ou 
huit  eschiefs  de  fil  bla  ne,  un  pou  de  Mes- 
aisy  etc.  Aliae  ann.  1404.  in  Reg.  158.  eh. 
§86  :  Le  suppliant  trouva  en  icellui  escrin 
une  bourse  de  Meagis  à  usage  de  femme. 
Une  chemise  et  une  peau  de  Mesgins,  in 
aliis  ann.  1429.  ex  Reg.  174.  eh.  313.  Vide 
Mesgeycus. 

«  MESHABERE,  Gali.  Mesavoir,  Male 
habere,  vulgo  Maltraiter,  outrager.  Lit. 
remiss.  ann.  1375.  in  Reg.  107.  Chartoph. 
reg.  eh.  266  :  Et  adone  s*entreprinrent  à 
rancuner  et  à  Mesavoir  Vun  Vautre. 

*  MESIDA,  Marrubium.  Glossar,  vet.  ex 
Cod.  reg.  7613. 

^  MESILLUS,  Parvus  mos.  Gloss.  Isi- 
dori.  Ubi  Graevius  :  Scribe  masculus,  a 
mos,  ut  a  flos,  flosculus.  Ex  Festo,  qui 
Catonem  hac  voce  usum  prodidit. 

MESIN,  Glans,  in  Glossa  interlineari 
in  Grammatica  Smaragdi  MS.  [Mesen, 
eadem  notione  Britannis.] 

*  Nostris  Mestre  et  Mesirier,  prò  Mérise 
et  Merisier,  Cerasa?  speci es  et  Cerasus 
silvestris.  Lit.  remiss.  ann.  1473.  in 
Reg.  197.  Chartoph.  reg.  eh.  418:  Le  sup- 
pliant s'arresta  a  Vendroit  d'un  Mesirier 
ou  avoit  des  Mesires;...  lequel  altère  de 
challeur  se  print  à  cuillir  desdites  Mesires 
pour  soy  reffroichir. 

1  MESI0,  Praestatio  quae  a  subditis  et 
vassallis  domino  fit,  idem  quod  Tallia. 
Vide  in  hac  voce.  Statuta  Vercell.  lib.  7. 
pag.  202  :  Non  teneatur  de  aliquibus  fo- 
dris  vel  adequantiis  seu  Mesionibus  impo- 
sitisper  Commune  Vercellarum,  etc.  Vide 
Mista. 

*  MESIS,  prò  Mensis.  Charta  ann. 
1054.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ. 
col.  177  :  Facta  charta  donatione  vel 
guirpitione  isto  in  Mesi  Decembri. 

J  MESKITA.  Vide  Mese  hit  a. 

1  MESLEA,  ut  mox  Medeia.  Charta 
ann.  1293.  in  Chartul.  Domus  Dei  Pon- 
tisar.  :  Quod  si  ipse  Gaufridus  vel  ser- 
vientes  ipsius  homicidium  vel  furtum  vel 
aliud  quidpiam,  Mesleam  scilicet,  vel 
aliud  quodeumque  super  quo  irretiri  de- 
beant.:.  perpetraverint,  etc. 

1  MESLEARE,  a  Gali.  Mèler,  Immis- 
cere.  Edictum  Philippi  Pulcri  ann.  1329. 
tom.  2.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  36  : 
Quod  nullus  campsor,  nec  mercator,  nec 
alia  persona  sint  ausi  Mesleare  monetas 
per  nos  prohibitas  ut  nullum  cursum  ha- 
beant,  cum  bona  moneta  quam  de  pre- 
senti curri  facimus. 

MESLEIA,  Merleia,  Miscella,  Mel- 
leta,  Rixa,  qua?  non  tantum  verbis, 
sed  etiam  facto  committitur,  nulla  ta- 
men  praeeunte  certa  animi  delibera- 
tione  ;  quae  fit  sine  prsecogitata  inali- 
ti a,  sed  ex  infortunio,  ut  est  in  Legibus 
Malcolmi  II.  Regis  Scotiae  cap.  15.  §  4. 
et  opponi  tur  felonio,  quae  fit  certo  et  de- 
liberato delinquendi  animo.  Statuta 
MSS.  Caroli  I.  Reg.  Sicil.  cap.  19  :  Ten- 
sons  que  l'on  appelle  Meslees.  [Charta 
ann.  1206.  ex  Archivis  Eccl.  Nannet.  : 
Si  homo  Episcopi  fecerit  Mesleiam  in 
terra  Comitis,  et  deprehensus  fuerit  ad 
prese ns  foris factum,  totaliter  ad  Comi- 
tem justitia  pertinebit.]  Charta  Commu- 
ni» Peronensis  ann.  1207  :  Si  quis  cum 
aliquo  infra  justitiam  Communio  Mes- 
leiam  fecerit,  Major  accedens  utrique  pa- 
cem  tenere  jubebit.  [Charta  Radulphide 
CI  aro  monte  ann.  1224  :  Omnes  extratri- 
ture,  infractiones  tramitum,  emendatio- 


MES 


MES 


MES 


361 


nes  sanguinum,  et  omnis  Mesleia  sine 
sanguine  advocati  sunt.]  Tabulari um  S. 
Victoris  Paris.  :  Justìtia  latronis,  san- 
guina, et  Merlerà.  Ibidem  :  Et  sciendum 
quod  in  tenuris  pr&dictis  vnihi  retinui 
Mesleiam,  sanguinem  et  latronem.  Le 
Roman  de  Vacces  MS.  : 

Tel  vient  sain  à  Mellée,  qui  au  departir  saigne. 

SS®1*  Hinc  Mellìatores  dicti  rixosi,  qui 
amant  melleias.  Gali.  Querelleurs.  Sta- 
tuta  Collegii  Cornub.  ann.  1380.  apud 
Lobinel).  tom.  3.  Hìst.  Paris,  pag.  503  : 
Caveant  omnes  et  singuli  ne  sint...  viola- 
tores,  seu  fractores  ostiorum,  vel  erra- 
bundi  de  nocte,  brigosi,  rixosi,  vel  Mellìa- 
tores.] Un  de  Meslius  nostratibus  PoStis. 
Le  Doctrinal  MS.  : 

Li  hom  qui  par  coustume  est  Meslius  et  eslous. 

Alibi  : 

Et  soni  fol  et  Mesliu,  et  mainent  grand  boufois. 
Ibidem  : 

Et  sott  fel  et  Meslius  et  plain  de  pautonnerie. 

Misceli,  A.  Charta  Theo  baldi  Comitis 
Campani*  ann.  1200.  in  Tabulano  Cam- 
pali. Thuani  f.  73  :  Quatuor  jurati  erunt, 
qui  mea  jura  et  villss  conservabunt.  Si 
Miscella  in  villa  forte  facta  fuerit,  qui 
inde  accusabitur,  se  tertio  purgabit  :  et  • 
si  unu8  juratus  Miscellam  viderit,  reus 
se  purgare  non  poterit.  [Statuta  Patav. 
rubr.  45.  :  Hoc  tamen  statututn  non  ha- 
bet  locum  in  stormento,  Miscella,  aut  in 
pr&lio.] 

Miscla.  Tabular.  Campan.  Thuan.  : 
Si  Miscla  in  villa  facta  fuerit,  qui  inde 
accusabitur,  se  tertio  purgabit  :  et  si  unus 
juratorum  Misclam  viderit,  se  purgare 
non  poterit. 

1  Mescla.,  Arvernorum  dialecto. 
Charta  Bernardi  de  Turre  ann.  1270. 
apud  Baluz.  tom.  2,  Histor.  Arvern. 
pag.  511  :  Et  si  i  a  Mescla  et  om  i  trai 
glasi  nudament  per  la  Mescla ,  lx.  sol.  à 
la  marce  en  Bernar  de  la  Tor,  hoc  est, 
Si  vero  accidat  mesleia,  in  qua  noe  tu 
gì  adii  distri  ngan  tur,  lx.  solvantur  so- 
lidi. 

C alida  Melleia,  Philippo  de  Beau- 
manoir  cap.  58.  Caude  mellee.  Idem  cap. 
59.  ait  bellum  trifariam  mover! ,  aut  in- 
dici, verbis,  provocatione  et  facto  ;  ve- 
luti,  quant  Caudes  Mellées  sourdent  en- 
tre  Gentils-homes  d'une  part  et  d'autre, 
Chaudemelle,  in  Statutis  Roberti  II.  Re- 
gi s  Scoti  ae  cap.  3.  6.  Motus  calidi  con- 
flictus,  in  Statuto  S.  Ludovici  in  Dis- 
sero 29.  ad  Joinvillam  pag.  334.  Chaude 
cole,  in  Consuetud.  Silvanect.  art.  96. 
110.  Tabular.  S.  Genovefa?  Paris,  ann. 
1241  :  Et  exercendi  justitiam  sanguinis 
de  presenti,  imo  de  calida  Melleia  in  die- 
tos  hospites,  etc.  [Charta  PMiippi  III. 
Reg.  Frane,  ann.  1277.  apud  Marten. 
tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  1382  :  Bail- 
livo  nostro  prsedicto  prò  nobis  in  contra- 
rium  dicente,  omnem  justitiam  ibidem 
tam  de  jure communi,  quam  exlongissima 
prsescriptione  ad  nos  pertinere,  excepta 
justitia  de  mobilibus  catallis  et  calidis 
Melleiis  sine  morte  et  mehegnio,  quam 
dictus  baillivus  recognovit  ad  dictos  Ab- 
batem  et  Conventum  pertinere.  Calida 
Melleya,  in  Charta  ann.  1352.  Reg.  80. 
Tabul.  regii  Ch.  402.] 

Horum  delictorum  cognitio  et  juris- 
dictio  eodam  persaepe  nomine  appella- 
tur.  Legibus  Scotiae  melletas  cognitio  ad 
Barones  pertinet,  a  quibus  ad  Viceco- 
mites  provocatur,  ut  est  in  Regiam 
Majest.  lib.  1.  cap.  3.  §  7.  Adde  Fletam 
lib.  2.  cap.  51.  §21. 


Mesleta,  in  Constit.  Sicul.  lib.  1.  tit. 
16.  ubi  perperam  Vossius  Iegit  Melseta. 

5  Mislata.  Concil.  Lillebon.  ann. 
1080.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
117  :  Et  si  in  exercitu,  vel  in  curia,  vel  in 
via  curiss  vel  exercitus,  Mislata  evene- 
ri t,  etc, 

Meillia,  tom.  7.  Spicilegii  Acheriani 
pag.  227.  Mischia  Italia  est  rixa.  Mislea 
dixit  Joan.  Villaneus  lib.  8.  cap.  38. 

1  Melleia.  Spicileg.  Acher.  tom.  9. 
pag.  193  :  Si  quis  autem  extraxerit  gla- 
dium  in  Melleia  super  alium,  et  ex  eo  non 
percusserit,  quindecim  solidos  nobis  sol- 
vet.  Statuta  Eccl.  Meldens.  apud  Mar- 
ten. tom.  4,  Anecd.  col.  909  :  Item,  dis- 
tricte  inhibemus  ne  dicti  arcidiaconi  vel 
eorum  of/iciales  de  domibus  Dei,  vel  de 
domibus  leprosorum  se  intromittant,  nec 
de  ecclesiis,  seu  cimeteriis  violatis,  neque 
de  Melleis  factis  in  eisdem. 

*  Nostri s  Meslée,  interdum  idem  quod 
Multitudo,  turba  :  vulgo  Troupe,  foule. 
Lit.  remiss.  ann.  1579.  in  Reg.  205.  Char- 
tonh.  reg.  ch.  285:  Une  Meslée  de  gens, 
qui  estoient  assemblei  au  lieu  de  Semur 
pour  cuider  avoir  les  pastés  de  certaines 
noces,  etc. 

*  MESLEIARE,  Rixari.  Vide  supra  Me- 
leare 

*  MESLERIUS,  Mespilus,  Gali.  Néflier. 
Charta  an.  circ.  1220.  ex  Bibl.  reg.  :  De- 
super le  Meslier  juxta  viam  Renoudis 
vallis  de  duabus  acris  terree,..,  et  de  alia 
aera  terrx  Johannis  Fabri  super  pr&dic- 
tum  Meslerium  ad  coudreiam  sub  monte 
Landrici.  Vide  supra  Mellerius. 

*  M  ESN  AD  A,  Feudum  Mesnaderii  seu 
praedium  il  li  addictum.  Stat.  prò  re- 
form.  regni  Navar.  ann.  1322.  in  Reg. 
Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Noster  foì. 
436.  r°.  :  Cum  multi  Mesnaderii  essent  in 
dicto  regno  et  terra  esset  onerata  muU 
tum  ;...  fuit  ordinatum  quod  in  merinia 
Ripperi&  essent  50.  Mesnaderii.,.  Qu&li- 
bet  Mesnada  xx.  librarum  Turon.  Summa 
Mesnadariorum  200.  Ibid.  fol.  440.  v°.  : 
Item  est  ordinatum,  quod  Michael  Petri 
de  Elcano  scuti fer,  prò  bono  servitù), 
quod  fecit  domino  regi  et  nobis  in  negotio 
regio,  habeat  unam  Mesnadam  xx.  libra- 
rum  de  primis  in  merinia  Sangossm,  cum 
aliquem  Mesnadariorum  mori  contigerit. 
Vide  Maisnadarii. 

*  MESNADERIA,  Eodem  intellectu. 
Charta  ann.  1317.  in  Reg.  54.  Chartoph. 
reg.  fol.  36.  r°.  :  Item  augmentavit  Ray- 
mundo  de  Maloleone  filio  dicti  militis 
Mesnaderiam  triginta  librarum  Turon. 
de  decem  libris  Turon.  parvorum. 

1  MESNADA,  Mesnadaria.  Vide  Mais- 
nada  et  Maisnadarii. 

1  1.  MESNAGIUM,  Mansio,  domus  cum 
agri  porti uncu la.  Charta  Richardi  Reg. 
Angl.  tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag.  1281  : 
Ex  dono  Laurentii  archidiaconi  unum 
Mesnagium  apud  S.  Vivianum...  Ex  dono 
Nicolai  Putesel  unum  Mesnagium  apud 
Blospum.  Index  MS.  Benefic.  eccl.  et 
Dioec.  Constant,  fol.  17  :  Johannes  le 
Courteis  debet  unum  bussellum  prò  suo 
Mesnagio...  Et  percipit  dictus  Rector  no- 
mine capette  xv.  solidos,  n.  panes,  n. 
gallinas  et  viginti  ova  supra  Matlhseum 
Heyniet  prò  suo  Mesnagio.  Vide  supra 
Masnagium. 

4-  Item,  Familia,  quae  in  una  domo 
habitat  :  nostri  Mesnage  iisdem  notioni- 
bus  dixerunt.  Charta  ann.  1225.  ex 
Chartul.  S.  Aviti  Aurei.  :  Cum  esset  con- 
tenti o...  super  quodam  Mesnagio,  cum 
pertinentiis ejus  apud  Cerisium  sito  ;  quod 
Mesnagium  ipsi  fratres  dicebant  ad  se  de 
jure  hseredilario  pertinere,  dicto  Math&o 
in  contrarium  respondente,  quod  defunc- 


tus  Raginaldus  pater  eorumdem  fratrum 
et  dieta  Elisabeth  illud  Mesnagium,  cum 
pertinentiis  ejus  eidem  vendiderant  et 
quittaverant.  Alia  Phil.  abb.  de  Cultura 
ann.  1224.  ex  Bibl.  reg.  :  De  singulis 
Mesnagiis  in  dictis  nemoribus  usagium 
capientibus,  habebunt  singulis  annis  fo- 
restarii  dicti  Pagani  et  hssredum  suorum 
unum  bossellum  biadi.  Charta  ann.  1375. 
in  Reg.  107.  Chartoph.  reg.  ch.  122  : 
Comme  Guillaume  de  Landelles  et  sa 
femme  eussent  acquis  une  portion  de 
Mesnage,  assise  à  Baieux  en  la  rue  nom- 
mée  Bienvenu.  Lit.  remiss.  ann.  1383.  in 
Reg.  124.  ch .  76  :  Ilz  passoient  par  un 
Mesnage,  qui  estoit  de  Jekan  Larconeur 
de  Roucey  ;  icellui  Hulart  dist  que  oudit 
Mesnage  ou  hostel  il  oioit  agneaulx. 
Charta  ann.  1386.  in  Reg.  130.  ch.  140  : 
Un  Mesnage  qui  appartenoit  à  Pierres 
Adigarty  assis  en  la  paroisse  Nostre 
Dame  de  saint  Lo,  en  la  rue  de  Tourte* 
ron.  Lit.  remiss.  ann.  1416.  in  Reg.  169. 
ch.  397  :  Comme  le  suppliant  feust  avec- 
qnes  ses  familiers  et  Mesnage  au  lieu  de 
la  Nozierre  du  conte  de  la  Marche,  etc. 
Aliae  ann.  1457.  in  Reg.  187.  ch.  75  :  Le 
suppliant  qui  est  demourant...  près  An- 
giers,  où  il  a  accoustumé  de  gaingner  la 
poure  vie  de  lui,  ses  femmes  et  Mesnage 
à  labourer  et  perroyery  etc.  Hinc  Mesna- 
ger,  prò  Domum  habitare.  Charta  ann. 
1309.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col. 
1226  :  Item  le  herbregement  ouquel  Guil- 
laume le  Breton  Ménageoit  on  temps  dou 
datte  de  ces  lettres,  etc.  Lit.  remi  ss.  ann. 
1457.  in  Reg.  189.  ch.  151  :  Le  suppliant 
dist  à  sa  femme...  que  jamais  il  ne  Mes- 
nageroit  avec  elle.  Unde  Mesnagier  ap- 
pellatur,  Domus  seu  famìliae  caput.  Lit. 
remiss.  ann.  1389.  in  Reg.  138.  ch.  24: 
Auquel  hamel  il  riy  a  environ  que  six 
Mesnagiers.  Lit.  ann.  1410.  in  Reg.  165. 
ch.  80  :  Comme  en  icelle  ville  (de  Paris) 
de  tout  temps  ait  eu  confrairie  d'arba- 
lestriers  de  gens  d'estat  et  Mesnagiers, 
etc.  Aliae  ann.  1457.  in  Reg.  189.  ch.  225  : 
Comme  les  Mesnaigiers  dudit  pais  ont 
accoustumé  de  fair  e.  Mesneigier,  in  Ch. 
ann.  1481.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Nem.  pag.  315.  col.  2.  Inde  etiam  Mes- 
nager  nuncupatur  Domns  praefectus, 
vulgo  Maitre  d'hotel,  in  Indice  MS.  be- 
nefic. dicec.  Constant,  fol.  82.  v°.  :  Des- 
quels  omemens  de  soye  le  chapitre  se 
pourra  servir,  mesme  aux  obseques  et  fu- 
nérailles  des  personnes  de  ladite  église 
selon  leur  estat  et  qualité,  et  non  autre- 
ment9  ni  les  prester  pour  servir  ailleurs, 
sans  le  consentement  de  Vevesque  ou  de 
san  Mesnager. 

1  2.  MESNAGIUM,  Parcimonia,  Gali. 
Epargne,  ménage.  Tabular.  B.  M.  de 
Bononuntio  Rotomag.  ann.  1398  :  Et 
pr aeterea  quam  vis  fuissem  aliquotiens  prò 
aliquo  tempore  ratione  Mesnagii  seu  com- 
modi temporalis  ejusdem  manerii  ibidem 
commorans,  etc.  Ménage  prò  Ménage- 
ment  dixerunt  nostri.  Le  Roman  de  la 
Guerre  de  Troyes  MS.  : 

Ne  li  portent  nulle  Menage 

Ceus  de  Grece  quant  ils  l'atainstrent 

0  les  lances  d'acier  le  poinstrent. 

Ibidem  : 

Tant  parestoit  H  e9tor  griés, 
Et  sans  Meneje  et  sans  merci. 

*  3.  MESNAGIUM,  Supellex  domestica, 
nostri s  Mesnage.  Charta  ann.  1365.  ex 
Cod.  reg.  5187.  fol.  19.  rtì.  :  Dantes...  do- 
mino Petro  (thesaurario)  potestatem  ple- 
nariam...  emendi  et  procurandi,  tam 
utensilia,  Mesnagia,  veissellam  prò  vinis 
et  aliis.  Lit.  remiss.  ann.  1392.  in  Reg. 

46 


362 


MES 


MES 


MES 


149.  Ohartoph.  reg.  eh.  287  :  Plas,  es- 
cuelles,  nappes,  draps  et  autre  Mesnage 
dudit  hostel.  Aliae  ann.  1409.  in  Reg. 
168.  eh.  482  :  Icellui  Jehan  disoit  que  le 
suppliant  avoit  emblé  certain  Mesnage, 
qui  estoit  et  appartenoit  à  sa  chambriere. 
Hinc  Mesnager,  Suppellectilem  dispo- 
nere,  rem  domesticam  ordinare,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1450.  ex  Reg.  184.  eh.  65  : 
Ainsi  que  icelle  Alison  chamberiere  fut 
leve  de  son  Ut,  et  qu'elle  eust  aucunement 
commende  à  Mesnager  et  besongner,  etc. 
Vide  supra  Maìnagium  2. 

*  MESNEOLUM,  Idem  quod  supra  Mes- 
nagiuml.  Gali.  Mesnil.  Gharta  Gaufr. 
episc.  Oarnot.  ex  Chartul.  B.  M.  de  Jo- 
saphat  :  Mauritius  de  Trochia  et  Henri- 
cus  filius  ejus...  dederunt  ecclesiae  B.  M. 
de  Josaphat  Mesneolum,  quod  vocatur  Ti- 
liellum,  cum  toto  jure.  Vide  Mansionile. 

*  MESNEYA,  Familia,  idem  quod  Mais- 
nada.  Gharta  ann.  1319.  in  Reg.  56. 
Chartoph.  reg.  eh.  609  :  Idem  miles  ha- 
bebat  primo  Mesneyas  hominum  et  f emi- 
nar um  de  corpore  taillabilium. 

MESNILLUM.  Vide  in  Mansionile. 

*  MESO,  Domus,  hospitium,  diverso- 
rium,  porticus  nundinaria,  Hisp.  Me- 
son.  Charta  Aldef.  reg.  Castel,  aera  1260. 
tom.  6.  Jul.  pag.  55.  col.  2  :  Dono  itaque 
vobis  et  concedo  illum  Mesonem  in  Toleto, 
ubi  venditur  triticum,  ut  eum  habeatis  in 
perpeluum,  et  accipiatis  semper  omnes 
mediduras  atque  directuras,  quae  in  eo- 
dem  Mesone  evenerint,  de  omni  tritico 
quod  ibidem  venderetur. 

*  ME80CH0RUS,  Grasce  jxe<raxopoc,  id 
est,  in  medio  chori  existens  .vel  praesi- 
dens,  ut  monent  docti  Editores  ad  Vit. 
S.  Helense  tom.  3.  Aug.  pag.  592.  col.  2  : 
JCertio  ad  adolescentulas,  ad  filias  scilicet 
Hierusalem,  inter  quas  et  sponsumì  me" 
dia  quaedam  quasi  Mesochorus  effecta.  etc. 

1  MESOLEUS,  Mesolus.  Vide  Musi- 
leum. 

*  MESOLUS,  Assis,  tabula,  Gali.  Pian- 
elle. Stat.  Mutin.  rubr.  258.  pag.  49.  v°.  : 
Statutum  est  quod  unus  pons  de  Ugna- 
mene roboris  cum  quadrellis  et  Mesolis 
super  sdugario,  quod  est  inter  confines 
Ganaceti,  fieri  debeat.  Vide  alia  notione 
in  Musileum. 

*  MESONCELLA,  Domuncula  ;  Meson- 
celet  in  Vita  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag. 
354.  Maisonchelle,  in  Charta  ann.  1295. 
ex  Chartul.  21.  Corb.  fol.  82.  Reg.  S. 
Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  187. 
v°.  :  Duse  alias  Mesoncellee  juxta  monas- 
terium,  etc.  Vide  supra  Meso. 

«MESONERIUS.  Vide  infra  in  Messo- 
nare. 

1  MESONYCTIUM,  a  Graeco  {waovuxTiov, 
Nox  intempesta,  noctis  medium.  Frane. 
Bianchini  Praefat.  apud  Murator.  tom. 
3.  pag.  75  :  Dentro  autem  in  latere  (ara) 
cultri  figura  visitur  cum  literis  ;  Ùujus 
Mesonyctium  factum  est  v.  id.  Dee. 

1  MESOPERSICJE,  Muliebris  calcea- 
menti  genus,  apud  Pollucem  Onomast. 
lib.  7.  cap.  20.  Ita  Hofmannus. 

MESOPIGATUM,  Quod  in  medio  illitum 
est  pice,  inquit  Vossius.  Gloss.  Isidori  : 
Mesopicatum,  in  medio  picatum. 

»  MES.0PYCNUS,  Cantus  species,  quae 
sic  explicatur  ad  calcem  Breviarii  Paris, 
edit.  ann.  1736.  Cantus  oxypycni,  a  re- 
centioribus  Majores  vocantur.  Meso- 
pyeni  vero  et  Barypycni  minores  appel- 
lante, habita  ratione  situs  hemitonii 
supra  chordam  finalem;  ut  apud  Grae- 
cos  :  et  ut  a  Mesopycnis  secernantur,  a 
quibusdam  Minores-inversi  vocantur , 
quia  hemitonium  habent  infimo  loco. 

*  MES0R0,  Piscis  genus.  Tract.  MS. 
de  Pise.  cap.  84.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  : 


MesorOy  qui  vulgo  nostris  Mebre  de  mar, 
id  est,  lepus  marinus  dicitur. 

•  MESPILETUM,  Ager  mespilis  consl- 
tus.  Charta  ann.  1199.  in  Chartul.  The- 
nol.  fol.  47.  v°.  :  Et  quatuor  alios  parvos 
campos  et  Mespileta  quae  ibi  habent.  Vide 
Mesplea. 

MESPLEA,  Silva  mespilis  consita.  Est 
autem  mespilus  nostris  Nefle  ou  Neflier. 
Tabularium  Prioratus  de  Paredo  fol. 
94  :  Est  enirn  silva  Martiniaca  ex  una 
parte  castanea  vel  Mesplea  :  ex  ea  ergo 
parte  qua  Mesplea  est,  vel  castanea  om- 
nem  medietatem  dedit  ad  jam  dictum  lo- 
cum  etc 

•  MESP0LERIUM,  Mespilum,  Gali.  Ne- 
fie.  Charta  ann.  1332.  in  Reg.  66.  Char- 
toph. reg.  eh.  1098  :  Exceptis...  arboribus 
fructiferis,  videlicet  pomeriis,  pereiisy 
Mespoleriis  et  aligueriis9  etc.  Vide  supra 
Melata. 

*  MESPRENDERE,  Idem  quod  supra 
Mescapere,  Gal  1 .  Méprendre .  Arest .ann. 
1348. 10.  Maii  in  voi.  2.  arestor.  parlam. 
Paris.  :  Qui  Johannes  respondit  quod 
bene  caveret  sibi  de  Mesprendendo.  Mes- 
prendre  vero,  prò  Male  accidere.  in  Lit. 
re  miss.  ann.  1374.  in  Reg.  105.  Char- 
toph. reg.  eh.  487  :  Icellui  Guillaume 
dist  auait  Jehan  :  Va  fere  la  besoigne 
Guillaume  de  Chartres  ;  certes  se  tu  ne 
la  fai$y  il  t*en  Mesprendra  et  seras  si  bien 
batu,  que  rien  ne  s'en  faudra.  Vide  infra 
Misprendere. 

1MESPRISIARE,  Idem  quod  Foris fa- 
cere,  sed  ex  errore  potius  et  supina  ne- 
glectione,  quam  ex  animi  deliberatione, 
seu  ex  prsecogitata  malitia.  Charta  Ri- 
chardi  II.  Reg.  Angl.  ann.  1397.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  29  :  Quss  per  ipsum 
Richardum,  malitiose,  negligenter,  vel 
incommode  facta,  transg  ressa,  acta,  per- 
petrata, vel  quovis  modo  Mesprisiata,  at- 
t  empiala  y  dieta,  vel  conjecturata.  Vide 
Misprendere. 

1  MESPRISI0,  Idem  quod  Misprisio. 
Charta  ann.  1392.  apud  Rymer.  tom.  7. 
pag.  731  :  Ad  inqutrendum  de  quibus- 
cumque  ac  omnibus  et  singulis  erroribus, 
defectibus  et  Mesprisionibus,  etc.  Alia 
ann.  1397.  apud  eiimdem  Rymer.  tom. 
8.  pag.  17  :  Pro  reparatione  et  reforma- 
tione  quorumeumque  attempi  atorum , 
Mesprisionum  et  malefactorum  contra 
formam  prmsentium  treugarum. 

*  Delictum,  peccatum  ad  versus  of fi- 
cium  vel  legem,  Gali.  Faute,  contraven- 
tion,  alias  Mespraniure,  Mesprison  et 
Mesprisure.  Charta  Henr.  reg.  Angl. 
ann.  1245.  ex  Chartul.  Campan.  :  Mes- 
prisures,  domages  et  torfaiz.  etc.  Char- 
tul. Latiniac.  ad  ann.  13i9.  fol.  226. 
v°.  :  Que  pour  cause  de  ceste  *  Mes- 
pranturet  qu'il  avoient  faictey..  il  de  leur 
oonne  vomente  V avoient  amandé.  Lit.  re- 
miss, ann.  1390.  in  Reg.  138., Chartoph. 
reg.  eh.  273  :  Pour  lesquelles  fautes  et 
Mesprenturesy  etc.  Stat.  ann.  1377.  tom. 
6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  282  :  Tant 
pour  cause  des  Mesprisons  que  Ven  fait  à 
drapper,  etc. 

-  MESPRISIRE,  Idem  quod  Mesprt- 
$iaret  Forisfacere,  in  Chartul.  S.  Petri 
Virsion.  eh.  287. 

5  MESQUINUS.  Vide  Mischinus. 

MESQUÌTA.  Vide  Meschita. 

•  MESRENUM,  Materia  lignea  domi- 
bus  aedifìcandis  idonea,  Gali.  Mairain. 
Reg.  S.  Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  791.  v°.  :  Item  si  rex  det  alicui  Mesre- 
num,  habet  corpellos,  quos  carpentarii  di- 
mittunt.  Vide  in  Materia.    *y 

*  1.  MESSA,  Pensi tatio,  quae  ex  mes- 
sionibus  seu  agrorum  fructibus  domino 
feudi  exsolvi  tur,  idem  quod  Messio.  Vide 


in  hac  voce.  Pactum  inter  S.  Ludov.  et 
episc.  Miraat.  ann.  1266.  inter  Probat. 
tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  91.  col.  1:  Ita 
quod  si  contingat  pagesos  del  Malhac 
obtinere  in  questione,  quae  pendei  coram 
senescallo  Bellicadri,  super  cartallis  tri" 
ticiy  quos  annuatim  ibidem  prò  Messa 
levare  consuevimus,  nos  tantumdem  de 
frumento  eidem  episcopo  in  loco  conaruo 
tenebimur  assidere.  Vide  infra  Messts  2. 

«2.  MESSA,  Apostema,  tumor,  Gali. 
Abscez,  quod  ex  humorum  collectione 
fiat,  sic  dieta.  Vide  supra  Meisa.  Lit. 
remiss.  ann.  1379.  in  Reg.  115.  Chartoph. 
reg.  eh.  349  :  Eidem  Hugonino  in  inguine 
quaedam  Messa  naturaliter  sibi  venit , 
quam  crepare  fecit  cum  fibula  sive  actu. 
(leg.  acu.)  Infra  :  Bossa.  Vide  in  hac 
voce. 

«  MESSACGARIA,  Muleta,  quae  a  Mes- 
saegerio  seu  appari tore  exigitur.  Pariag. 
inter  reg.  et  monast.  de  Candolio  ann. 
1306.  in  Reg.  40.  Chartoph.  reg.  eh.  61: 
Damus  per  modum partagli...  medietatem 
videlicet  prò  indiviso  omnium  justitiarum 
altarum  et  bassarum,  necnon  foristagii 
seu  Messacg arise...  Erit  signum  commune 
dom.  regis  et  monasterii,  et  servientes  et 
Messacqerii  portabunt  in  baculis  suis. 
Vide  Messagarius  et  Messagerius. 

*  MESSADERIUS.  [Gal lice  Messager  : 
«  Mes8aderiis  per  aquam  venientibus,  et 
etiam  illis  qui  cum  funere  per  aquam 
ad  insulam  et  ecclesiam  Magalone  ve- 
neri nt.  »  (Cart.  Magalon.  Rev.  Soc.  Sav. 
1873,  p.  417.)] 

*  MESSJ3,  Seclse,  in  vet.  Glossar^  ex 
Cod.  reg.  7641. 

«  MESSAGABILIS,  Jurisdictioni  Messa - 
gerii  obnoxius.  Vide  mox  in  Messagare. 

-  MESSAGARE,  Me  ss  egare,  Jura  Mes- 
sagerii  exercere.  Charta  ann.  1319.  in 
Reg.  61.  Chartoph.  reg.  eh.  428  :  Justitia- 
biles,  Messagabites  et  talliabiles  ipsis  de 

sancto  Felice  nunc  existunt Consules 

sancti  Felicis  talliant  et  Messagant,  qua- 
tenus  laboranciae  hominum  sancii  Felicis 
durant;  et  consules  sancti  Juliani  talliant 
et  Messagant,  quatenus  laboranciae  homi' 
num  sancii  Juliani  durant.  Alias  ann. 
1334.  in  Reg.  69.  eh.  304  :  Magister  Bego 
Guilaberti....  dixit  quod  ipsi  consules  de 
sancto  Felice  habebant  jus  et  ab  antiquo 
habere  consueveranty  et  erant  in  posses- 
sione seu  quasi  Messegandi  vice  et  nòmine 
dom.  nostri  regis  in  aliqua  parte  territo- 
rii,  de  quo  supra  fit  mentio,  et  pignora- 
bant  et  pignorare  consueverant  talantes 
et  dampna  dantes. 

I  MESSAGARIA.  Vide  Messegarius. 

1  MESSAGARIUS,  Messagerius,  Nun- 
cius,  tabellari us,  Gali.  Messager.  Codex 
MS.  Consuet.  Tolos.  fol.  36  :  Contributio 
facienda,  nisi  in  reparatione  pontium, 
itineruntf  et  solutione  Messaganorum  et 
alberguas.  consueta.  Computus  ann.  1327. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  216  :  Item 
eadem  die  Raynaudo  Messager  io  misso 
de  dicto  loco  in  terram  Fucigniaci.  Ordi- 
nalo Domus  Dalphin.  ann.  1340.  ibid. 
pag.  396  :  Item,  deputamus  ad  nostra  ser- 
vitia  unum  Messagerium  equitum  ad 
salarium  quinque  florenorum  auri  per 
annum.  Et  infra:  Item,  quatuor  alios 
Messagerios  pedites  ad  salarium  trium 
florenorum,  etc,  Message,  prò  Messager 
Poetis  nostratibus.  Le  Roman  d'Athis 
MS.: 

Un  Message  par  bon  arò 
L'est  ale  compier  à  Savis  ; 
En  son  palaia  fu  o  sa  gent. 
Le  Message  com  diligent 
Dist,  votre  fils  qui  bien  s'atourne, 
Sire  Savis  deca  retourae 


MES 


MES 


MES 


363 


Sont-ils  gueres  loing,  dist  Savia, 
Nenìl,  Sire,  ce  m'est  adTÌs, 
Dist  le  Messale,  vez  les  <ja. 

S5§T  Messaige,  Idem  qui  Missus,  Pro- 
curator,  qui  ab  alio  ut  rem  ipsius  agat, 
mittitur,  in  Charta  Margaret»  Reg. 
Jerusal.  et  Sicil.  ann.  1289.  ex  Chartul. 
Domus    Dei   Pontisar.:   Marguerite    de 

Junay  femme  feu  Gui  du  Mex establi 

ses  procureurs  et  Messaiges  especiauls, 
etc.  Infra  iidem  Procureurs  nude  dicun- 
tur. 

1  MEISSAGEICERIUS,  Alutarius,  Gali. 
Megissier.  Statuta  Stampensia  ann.  1179. 
apud  D.  Fleureau  Hist.  Blesens  cap.  28. 
pag.  112  :  Messogeicerii  singuli  nonnisi 
Xii.  denarios  prò  bonitate  dabunt  singulis 
annis. 
VI.  MESSAGERIA.  Vide  Messegaria. 
«  2.  MESSAGERIA,  ut  supra  Messacgo- 
ria.  Libert.  castri  de  Arrio  ann.  1355. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  6.  art. 
2  :  Et  eciam  quod  excubise  nocturnse, 
Messaggeria  et  emolutnentum  ejusdem,  etc. 
•  MESSAGERIUS,  Nuncius,  cursor  pu- 
blicus,  serviens.  Charta  ann.  1288.  ex 
Tabul.  archiep.  Auxit.:  Quod  sint  liberi 
et  immunes  a  prmtatione  decimee  perso- 
nalis,  Messagerii,  fossoterii,  etc.  Lit.  ann. 
1370.  ex  Tabul.  S.  Vict.  Massil.:  Trada- 
tis  tali  Messagerio  per  nos  misso  cum 
certis  litteris  ad  dominum  papam,  etc. 
Messaigier,  eodem  sensu,  in  Libert.  vili® 
de  Peyrusse  ann.  1368.  tom.  5.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  705.  art.  8:  Que  les 
sergens  et  Messaigiers  desdis  conssous.... 
pourront  lever  du  mandement  desdis 
conssous  les  tailles  et  communs  imposez 
et  a  imposer  aux  habitans  desdis  chastel 
et  ville.  Lit.  remiss.  ann.  1409.  in  Reg. 
164.  Chartoph.  reg.  eh.  67  :  Les  clers  et 
Messagiers  de  la  fierte  de  Nostre  Dame 
de  Reins  arriverent  en  la  ville  d'Argiers, 
etc.  Mesatgier,  prò  Missus,  legatus,  in 
Lit.  ann.  1404.  tom.  9.  earumd.  Ordinat. 
pag.  60. 

1  MESSAGIUM,  ut  Messuogium,  Domus 
habitat  ioni  idonea.  Vide  Mesagium  1. 
Charta  Richardi  Reg.  Angl.  tom.  4.  Hist. 
Harcur.  pag.  1281  :  Ex  dono  Gadardi  de 
Vallibus  quietanciam  in  tnercatu  suo  ipsis 
et  hssredibus  eorum  per  unum  Messagium 
apud  Godarvillam,  etc.  Vide  alia  n  ottone 
in  Messarius  1. 

3  MESSAGUERIUS,  Messium  custos  et 
vi  ne  ara  m,  Gali.  Messier.  Charta  ann. 
1325.  in  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh,  124: 
Messaguerii  seu  custodes  terminalium, 
eie.  Messey,  eodem  sensu,  in  Lit.  re  mi  ss. 
ann.  1447.  ex  Reg.  179.  eh.  14  :  Martin 
Alligaut  ayant  pour  lors  la  charge  d'estre 
Messey  et  garde  pour  les  habitans  de  S. 
Volier,  que  aucunes  bestes  ne  alassent  en 
dommaige.  Vide  infra  Messegerius  2.  et 
Messerius. 

1 1.  MESSAJARIA,  Officium  messagerii, 
seu  nuncii  et  cursoris  publici,  a  Gali. 
MessageHe.  Statuta  Massil.  lib.  1.  cap. 
33  :  Statuentes  etiam  quod  UH  qui  volue- 
rint  esse  cursor es  in  pr&dictum  modum, 
antequam  incipiant  suum  officium  exer- 
cere,  jurent  ad  sancta  Dei  Evangelia, 
quod  fideliter  faciant  per  totum  unum 
annum  Messa jarias  et  omnes  alias  cau- 
sas,  et  ea  quse  pertinebunt  ad  officium 
curies. 

*  2.  MESSAJARIA,  Legatio.  Charta 
ann.  1251.  ex  Cod.  reg,  4659  :  Quicumque 
cives  Avinionis  a  dictis  dominis  vel  eorum 
euria  in  embaxaturam  sive  Messajariam 
mittentur,  expensis  dominorum  seu  curise 
ibunt.  Ibidem  :  In  imboxaturam  sive 
Mesagariam.  Messaigerie ,  prò  Message, 
Mandatum,  in  Chron.  ad  ann.  1492.  in- 
ter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  11. 


col.  1  :  Item  pour  ce  qui  est  nécessaire  et 
besoing  fere  plusieurs  fraix,  Messaigeries 
et  despens,  tant  de  tesmoings ,  sergens, 
que  autrement  pour  le  fait  de  ladicte 
r  esser  che  etc 

*  MESSÀILHATA,  Modus  agri,  reditus 
scilicet  unius  mesailhx,  apud  Occitanos. 
Lit.  admort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1454. 
in  Reg.  187.  Chartoph.  reg.  eh.  Ili  : 
Item  plus  tres  Messailhatas  prato....  Quin- 
que  Messailhatas  prati,  etc.  Vide  Mesai- 
Ihata. 

MESSALE.  Charta  Ildefonsi  Comitis 
Tolosae  et  Marchionis  Provincie  ann. 
1141.  apud  Catellum  :  Et  si  in  hac  villa 
illum  (sa lem)  vendere  velint ,  dent  de 
quoque  saumata  Messale  :  et  si  extra 
villam  tstam  vendere  voluerint,  nihil  dent. 
Forte  prò  Mensole,  seu  mensurae  juris 
prsestauone.  [Vide  Mesalha.] 

*  MESSALIA,  Messor,  in  vet.  Glossar, 
ex  Cod.  reg.  7641. 

*  MESSARIA  Nocturna,  Messarii  offi- 
cium seu  jurisdictio  per  noctem.  Charta 
ann.  1319.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh. 
318:  Item  prò  Messoria  Nocturna  et  de 
abscissione  arborum,  octo  libras  Turon. 
Infra  :  Excepta  abscissione  orborum  et 
nocturna  cognitione  aHminum,  etc.  Alia 
ann.  1321.  in  Reg.  61.  eh.  123  :  La  Messe- 
rie  de  la  ville  de  Franoy  et  du  finage. 
Lit.  remiss.  ann.  1412.  in  Reg.  166.  eh. 
209  :  Icellui  Jacob  estant  pour  Vexercice 
de  son  office  de  Messier  ès  mettes  de  sa 
Messerie,  etc. 

1  MESSARIA,  Messarium.  Vide  Messa- 
rius 1. 

1.  MESSARIUS,  Messium  custos  unde 
nomen,  et  vinearum.  'Oiiwpoq^Xail,  in 
Legibus  Georgicis  Ut.  2.  §  3.  Speculator, 
in  Actis  Murensibus  pag.  59  :  Deinde 
cum  botri  creverint,  vites  mundare  (de* 
bent)  speculatorique  communi  mercedem 
dare.  Messier,  in  Consuet.  Meledun.  art. 
306.  Senonensi  art.  154.  et  aliis  Consue- 
tud.  Sergent  Messilierf  in  Trecensi  art. 
122.  Calvimontensi  art.  67.  Charta  liber- 
tatum  oppidi  Sinemuri  in  Burgundia  : 
Major  et  Scabini  ponent  Messarios  vinea- 
rum custodes,  quotiescunque  sibi  viderint 
expedire,  etc.  Vetus  Poeta  MS.: 

Dans  Placidas  ere  en  autre  plais, 
Povres  estoit  et  d'avoirs  et  d'amia, 
En  une  vile  eatoit  à  ice  mis, 
Les  blez  gardoit  qu'il  ne  fussent  mal  mia. 

Messarius,  Dignitas  olim  in  Ecclesia 
Cameracensi,  cui  incumbebat  agrorum 
custodia.  Charta  Gerardi  Episcopi  Ca- 
meracensis  ann.  1245:  Salvse  similiter 
remanent  Messorio  Ecclesiss  Cameracen- 
sisf  custodi  scilicet  agrorum ,  leges  de  fore- 
f actis,  in  custodia  sua,  sicut  hactenus 
habere  consuevit. 

Messarium.  Charta  Edw.  III.  Regis 
Angl.  tom.  2.  Monast.  Angl.  pag.  832  : 
Concessionem  etiam  quam  idem  Wiltel- 
mus  per  eandem  cartam  suam  fecit  eisdem 
fratribus  de  habendo  separatim  super 
terram  et  solum  ipsorum  fratrum  in  Be- 
reford,  suum  proprium  imparcum  et  Mes- 
sarium,  ad  capiendum,  chaceandum,  et 
imparcandum,  etc. 

Messoria,  Messeria,  Fructus  ac 
proventus  ex  Messarii  officio,  seu  ex 
mulctis  quae  obveniunt  domino  ob  furta 
aut  damna  in  messibus  ac  vineis  facta. 
Charta  anni  1250.  supra  in  voce  Esbona- 
gium  :  De  omnibus  pertinentibus  ad  Ma- 
joriam  ante  dictam,  videlicet  Messariam, 
investituras,  esbonagia,  etc.  Charta  Odo- 
nis  Archiepisc.  Rotomag.  ann.  1262. 
apud  Sammarthanos:  Fumi,  molendina, 
molta  sicca,  estoublagia,  servitia  rustico- 
rum,  quartagia,  Messeria,  servitia  vavas- 
sorum,  etc.  Charta  Joannis  de  Fontaines 


ann.  1350.  apud  Chiffletium  in  S.  Ber- 
nardi genere  asserto  pag.  614  :  Je  hai 
promis  foi  et  service  à  noble  homme  Mons. 
le  Comte  de  Roucy,  e* est  à  savoir  de  la 
quarte  portie  dou  chasteaul  de  Fontaine, 
de  toute  la  Messerie  doudit  lieu,  etc.  [Mes- 
sorio, prò  messarii  officio  occurrit  in 
Tabular.  B.  M.  de  Argentolio  ann.  1323: 
In  casu  Messoria,  seu  custodite  messium. \ 
Messagium,  Idem  forte  quod  Messo- 
ria. Tabular.  S.  Dionysii  ann.  1221  : 
Custodiebat  segetes,  et  prò  eis  custodien- 
dis  percipiebat  donum  et  Messagium. 
Charta  ann.  1228.  in  Tabul.  Eccl.  Meld. 
pag.  36:  Concessimus  eis  quod  ponant 
Messarium  apud  Varedas...  et  dabit pie- 
gios  de  reddendo  Episcopo  100.  sol.  prò 
Messagio  singulis  annis  ad  Natale  Do- 
mini, et  habebunt  dicti  homines  quidquid 
pertinet  ad  Messagium ,  excepta  justitia, 
quse  remanet  Episcopo,  et  tenebitur  Mes- 
sarius servire  Episcopo,  sicut  alti  Messarii 
consueverunt  servire.  [Charta  Richardi 
Abb.  Compend.  ann.  1203.  ex  Tabular. 
Compend.:  Boscum  de  parvo  Rareto  tra- 
didimus  extirpandum  et  excolendum  ad 
decimam  et  terragium ,  retentis  nòbis 
omni  dominio  et  justitia,  excepto  dono  et 
Messagio.  Ibidem  :  Item  de  Messagio  ter- 
ritori de  Long  olio  unum  modium  biadi 
et  unum  modium  avense.]  Regestum 
Feodorum  Comitatus  Claromontensis 
in  Bellovacis  Camera  Comput.  Paris, 
pag.  29  :  La  moitié  du  Message  de  Ron- 
queroles  apartient  à  Mons.  le  Due  :  et  est 
a  savoir  que  quant  li  preudomme  de  Ron- 
querolle  aront  esleu  un  Messier  pour  g ar- 
der les  biens  communs  de  la  ville,  etc. 

°  Praestatio,  quae  fit  prò  custodia  mes- 
sium. Charta  ann.  1222.  interlnstr.  tom. 
7.  Gali.  Christ.  col.  230  :  Hmc  sunt  quse 
eis  in  majoria  concedimus,  forragium 
gronchise  nostree  de  Borranch,  Messagium 
quod  accipient  a  colonis  prò  messium 
custodia,  etc.  Alia  Reliei  abb.  S.  Faron. 
ann.  1269.  in  Chartul.  Campan.  foi.  286. 
col.  1:  Concesserunt....  omnem  justitiom, 
omne  jus,  esbonagia,  Messagio,  oc  omne 
aliudjus  et  dominium  et  consuetudines, 
ause  et  quas  dicti  armigeri  habébant. 
Charta  an.  1308.  in  Reg.  40.  Chartoph. 
reg.  eh .  64  :  Item  les  rentes  de  la  S.  Remi, 
que  Ven  appelle  Messages,  desdites  quotre 
villes,  valent  par  an  55.  livres.  Alia  ann. 
1319.  in  Reg.  60.  eh.  69  :  Item  du  Messaige 
dietse  villse,  sexdecim  libras.  Lit.  remiss. 
ann.  1393.  in  Reg.  145.  eh.  409:  Le  sup- 
pliant  a  confesse  que  pour  le  temps  qu*il 
fu  messier,  il  avoit  pris  oultre  son  droit 
de  Message  bien  jusques  au  nombre  de 
trois  sextiers  de  grain.  Un  trèhu,  appella 
Messaiges,  in  Consuet.  Castel,  ad  Sequa- 
nam  ex  Cod.  reg.  9898.  2.  Vide  Messega- 
ria et  alio  sensu  Messagium  suo  loco. 

2.  MESSARIUS,  prò  Admissarius.  Capi- 
tuia  ad  Legem  Al  a  man.  35  :  Si  cujuslibet 
Messarius  de  grege  tuletur,  et  castratus 
fuerit,  quant  a  s  equas  suntt  tantos  solidos 
solvat.  Vide  Admissarius. 

MESSATICUS.  Vide  Missus  2. 

*  MESSEGARE.  Vide  supra  Messagare. 

1  MESSEGARIA,  Tutela,  custodia.  Lit- 
terae  Eduardi  II.  Reg.  Angl.  ann.  1317. 
apud  Rymer.  tom.  3.  pag.  675  :  Cum 
universi tas  ipso  et  Consules  ejusdem,  a 
tempore  constructionis  villes  pr&dictsz 
(Florentiae)  Messegaria  in  bonis  et  posses- 
sionibus  suis,  qugs  sub  districtu  Vicecomi- 
tis  Fezensaguelli  optìnent,  auto  et  gar dia- 
gio, usi  sint  hactenus  et  gavisi.  Et  infra  : 
Et  quod  ipsam  (Universitatem)  Mes saga- 
ria  prsedicta  uti  et  gaudere  permittat, 
prout  ea  pacifice  et  quiete  usa  est  hacte- 
nus et  gavisa.  Hi  ne 

T  Messegaria,  prò  Districtu,   juris 


364 


MES 


MES 


MES 


dictione  et  officio  Messegarii,  quia  mes- 
siura  custos  :  [*  Jus  etiam  instituendi 
Messegarios.]  quod  ne  in  ter  viliora  offi- 
cia, rem  ex  temporibus  nostris  aestiman- 
tes,  reputemus ,  observandum  illud 
inferiores  quidem  judices  spectasse,  uti 
videre  est  in  v.  Messegarius,  eorum 
tamen  jurisdictionem  aequiparari  Senes- 
callorum  aut  praepositorum  regaJium 
pò  testati.  Tolosae  vero  Messegaria  di  ci- 
tar quoddam  territorium  quod  Capita- 
lium  jurisdictioni  subest,  idem  quod 
aliis  banleuca  nuncupatur. 

1  Messageria,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1360.  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag. 
149  :  Donamus  et  concedimus  offici um 
Mandatario  seu  Messag erise  Quadrata  et 
ejus  mandamenti  cum  debita  et  solita 
perceptione  emolumentorum  addictum 
officium  quomodolibet  perii néntium. Idem 
ergo  Messag  erius,  qui  Mandatarius,  quam 
vocem  consulas  licet,  ut  quid  sit  Messa- 
geria  plenius  noscas. 

1  Messegaria,  Muleta  quae  messegarìo 
exsolvitur  ab  eo  cujus  ammalia  in 
damno  inveniuntur,  quae  quidem  ab  alia 
qnam  in  emendationem  damni  exige- 
bant,  distinguitur,  in  Sententia  arbitrali 
ann.  1292.  inter  abbatem  et  consules  de 
Gi monte  :  Dirti  Pastores  et  alii  conduc- 
titii  solvanl  Messegariam  et  emende  nt 
talam  sive  damnum,  ut  alii  homines  dietse 
villa;;  ita  tamen  et  hoc  excepto  quod  ani- 
malia  dictorum  dom.  abbatis  et  conven- 
tus,  vel  ea  quae  dicti  pastores  cum  ipsis 
tenuerint,  dictam  Messegariam  minime 
solvere  teneantur,  sed  lenebuntur  talam 
tantummodo  emendare.  Pluries  ibi.  Vide 
Messegarius. 

e  Messegaria,  Praestatio,  quae  fit  prò 
custodia  messium.  Charta  ann.  1299.  in 
Lib.  rub.  Cam.  Computa  Paris,  fol.  171. 
r°.  col.  1  :  Jtem  percipiebat  terciam  par- 
tem  Messegaria! ,  quae  fuit  extimata  valere 
sexaginta  solidos  Turon.  Vide  supra 
Messagium  2. 

*  MESSEGARIOR ,  prò  Messegarius, 
Agrorum  custos,  in  Libert.  FJorent. 
ann.  1358.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  90.  art.  22. 

MESSEGARIUS,  [Idem  qui  Mandata- 
rius.] [*  Is  nempe,  ad  quem  custodia 
agrorum  spectat,  ut  et  jus  de  damnis  in 
iisdem  factis  cognoscendi  et  judicandi.] 
Exstat  post  Consuetudines  Tolosae  ru- 
brica seu  caput,  de  terminisi  seu  limili' 
bus  Messegarids  villa;  Tolosa*.  Ibidem  : 
infra  quos  terminos  non  sunt  aliqui  Con- 
sules, neque  Messegarii,  nisi  Capitularii 
Tolosa*,  et  habitantes  infra  dictos  termi- 
nos non  solvunt  pedagium,  et  e.  [In  iisdem 
Oonsuet.  MSS.  e  Bibl.  D.  Abb.  de  Crozat 
legitur  Mesegaria,  Meseguaria,  et  Mese- 
guerii.]  Charta  ann.  1306.  in  Regesto 
Philippi  Pulcri  Regis  Fr.  ann.  1299. 
Tabularli  Re  gii  n.  204  :  Et  quicquid  ha- 
bemus  et  nobis  competit  in  loco  pratdicto 
et  ejus  pertinentiis,  scilicet  tertiam  par- 
tem  Messag  ariss  30.  s.  Turon.  anno  quoli- 
bet  cum  ssstimatione  valentem.  Ne  scio 
an  eo  spectet  vox  Megisier  in  veteri 
Poemate  MS.  cui  titulus,  le  Roman  de 
Garin  : 

Recevez  moi,  sì  crestra  vostre  fié, 
Que  chascun  an  j'aurois  un  Mesigier 
De  connoissauce  a  dis  mil  Chevaliers. 

^  Messegarius,  Idem  qui  Messarius  1. 
Sententia  arbitralis  ann.  1292.  inter 
abbat.  et  consules  de  Gimonte  :  Quod 
dicti  dom.  abbas  et  conventus  possint 
habere  bonum  Messegarium  in  nemore  de 
Castello  in  perpetunm,  etc. 

T  Messeguarius  ,  Messium  custos. 
Statuta  D.  Genti lis  de  Montesquivo  prò 


Oommunia  ejusdem  loci  ann.  1306.  ex 
Archivis  D.  d*Artagnan:  Messia  custos 
vero  seu  Messeguarius  vel  Messeguarii 
dicti  castri  debent  ingrediente^,  etc.  Vide 
S&essarius  1    et 

1 1.  MESSEGERIUS,  Nuncius,  tabella- 
rius.  Charta  ann.  1337.  apud  Rymer. 
tom.  4.  pag.  822:  Familiaribus ,  valettis, 
nunciis,  Meesegeriis,  ac  ministris,  etc. 
Vide  Messagarius. 

<?  Messegarius,  Nuncius,  magistra- 
tuum  serviens.  Charta  commun.  castri 
de  Podio  Surigario  ann.  1353.  in  Reg. 
82.  Chartoph.  reg.  eh.  153  :  Habeant 
unum  Messegarium  seu  mandatorem,  qui 
mandare  valeat  dictos  consules ,  Consilia" 
rios  et  clavarios. 

«  2.  MESSEGERIUS,  Messeguerius, 
Messium  custos.  Charta  ann.  1291.  ex 
Tabul.  archiep.  Auxit.:  Itemquod  bajuli 
ipsius  domini  comitis  (Ar maniaci)  possint 
et  valeant  eligere  annuatim  Messeguerios 
fide  dignos ;....  qui  Messegerii  debent  cus- 
todire ortos,  vineas,  prata  et  biada  ipsius 
comitis,  sicut  biada  communitatis.  Mes- 
8eilliere,  eadem  acceptione,  in  Charta 
ann.  1354.  ex  Reg.  «4.  Chartoph.  reg. 
eh.  21  :  Et  mettront  lesdiz  hommes  les 
Messeillieres,  lesquels  feront  serment  aus 
seigneurs  de  g  arder  bien  et  loyalment  les 
biens  de  la  ville  et  le  droit  des  seigneurs. 
Vide  supra  Messaguerius. 

1  MESSEGUERIA,  OfQcium  Messarii. 
Martin  us  Didacus  Daux  Justitia  Aragon. 
lib.  3.  Observantiar.  tit.  Si  quadrupes 
§  3  :  Vinyog alarti  et  Messegarii  tenentur 
emendare  damnum  in  vineis  et  messibus, 
si  solarium  recipiunt  a  domino  prò  Mes- 
segueria  vel  vinyoguelaria.  Vide  Messe- 
garia. 

1  Messegueria,  Muleta  quae  domino 
obvenit  ob  Iurta  aut  damna  in  messi- 
bus  ac  vineis  facta.  Statuta  MSS.  Aus- 
cior.  ann.  1301.  art.  11  :  Item  pronuntia- 
verunt  quod  de  omnibus  pechis,  Messe- 
gueriis  domini  pr&dicti  scilicet  Comes  et 
Archiepiscopi  tertiam  partem  habeant 
quilibet  prò  regione  sua*  jurisdictionis. 

1  MESSEGIFERRUS ,  Idem  qui  Messe- 
guarius. Statuta  MSS.  mox  laudata  art. 
84  :  Hem  consuetudo  est  ibidem  quod  Mes- 
seguerri  apponuntur  per  Consules  Civita- 
tis  pr&dict&. 

MESSELLA,  Parva  vel  modica  messi s„ 
in  Concilio  Parisiensi  VI.  lib.  1.  cap.  53. 

*  Hi  ne  metaphorice  Messel,  prò  Cla- 
des,  strages,  vulgo  Carnage,  massacre, 
in  Poem.  Alex.  MS.  pag.  2  : 

Aus  Persans  courrent  sua  et  en  font  tei  Messel, 
Que  des  cors  court  li  saos  à  onde  et  à  ruissel. 

1  MESSELLJE,  Sirmondo  in  Gloss.  ad 
calcem  Supplem.  Concil.  antiq.  GalJiae, 
Sunt  arva  qua*  parantur  ad  messem. 

*  Terres  en  meix,  eodem  intellectu,  in 
Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Bel  fol. 
124.  r°.  :  Item  une  piece  de  terre  amprail 
d*une  part,  et  une  autre  piece  en  Meix, 
valent  par  an  cinq  soli. 

*  MESSERIUM,  Praestatio,  quae  fit  prò 
custodia  agrorum,  idem  quod  supra 
Messagium  2.  Charta  permutat.  inter 
reg.  et  archiep.  Rotomag.  ann.  1262.  in 
Reg.  30.  Chartoph.  reg.  eh.  278:  Perti- 
nenti^ de  Gaillon,  de  Noes  et  de  Humes- 
nil  et  de  Douvrent  sunt  haeas,...  estoubla- 
gia,  quarricagia,  Mes seria,  etc.  Vide  Mes- 
saria  in  Messarius  1. 

*  MESSERIUS,  Messium  custos,  Gali. 
Messi er.  Charta  Porteclie  dom.  Mauseaci 
ann.  1218  :  Nec  dictos  religiosos,  nec  ip- 
sorum  borderios,  saunerios,  bubulcos, 
pastores,  vacherios ,  porcherios ,  Messe- 
rios,  nec  ipsorum  familiares,  etc.  Oc- 
currit  rursum  in  alia  ann.  1270.  ex  Ta- 


bul. S.  Mich.  in  Eremo.  Vide  infra  Mes- 
suarius 

*  MESSERUS,  Eadem  notione,  in  Lit. 
ann.  1326.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  453.  Vide  Messarius  1. 

MESSES  Cult^:.  Lex  Burgund.  tit.  23. 
|  4  :  Si  cujuscunque  porci  damnum  fa- 
ciunt  in  vineis,  pratis,  aut  in  Messibus 
cui  tis,  et  silvis  glandiferis.  Ubi  forte 
messes  cultat  dicuntur  agri  culti  et  se- 
minati. [Meix,  eadem  notione  in  Charta 
ann.  126S.  ex  Tabular.  Commerciac.  : 
Item  se  aulcun  estrange  est  trouvè  en  vi- 
gne, ou  en  Meix,  ou  enjardin,  ouenpré, 
ou  en  aultruy  bled,  faisant  d'hommaige, 
etc] 

MESSETHEGNES,  Messetheines.  Vide 
infra  in  Missa. 

«  MESSETUS,  Proxeneta,  Gali.  Cour- 
tier.  Stat.  Riper.  cap.  9.  fol.  9.  v°.  :  Item 
quod  omnes  marescalchi,  maroserii  sive 
Messeti  dietse  Riperiai  teneantur  denun- 
tiare  seu  manifestare  dicto  emptori  om- 
nes et  singulas  bestias,  quas  scient  esse 
venditas  per  aliquam  personam  in  com- 
munitate  prmdicta.  Stat.  Man  tu  se  lib.  1. 
cap.  148.  ex  Cod.  reg.  4620  :  Nullus  Mes- 
settus  audeat...  ire  nec  accedere  ad  do- 
mum  alicujus  mercatoris ,  prò  os ten- 
dendo aliquem  pannum,  nisi  in  dictis 
garzariis. 

*  MESSI.  Camera  de  Messi,  Officina, 
ubi  pelles  aluta  praeparantur.  Charta 
Phil.  VI.  reg. Frane. ann.  1341  :  Episcopus 
proponebat,  quod  licet  ipse  ratione  epis- 
copatus  Meldensis  ecclesia;  pr&decessores- 
que  sui  fuissent  soli  et  in  solidum  in  pos- 
sessione et  saisina  habendi  et  exercendi 
pacifice  omnimodam,  altam  videlicet  et 
bassam,  justitiam  in  domibus  apud  Mel- 
dis  situatis,  quse  camera^  de  Messi  nuncu- 
pantur ;  nichilominus  gentes  pr&fati  co- 
mitis (Campaniae)  in  dictis  cameris  quas- 
dam  prisias  fecerant,  duos  videlicet  tana- 
cerios  melleyam  facientes  ibidem.  Vide 
supra  Me8gicerius. 

fMESSIARE,  Missare,  dicebatur  sa- 
cerdos,  qui  inter  Missarum  solemnia 
(unde  vocis  etymon)mulieri,  cum  primo 
post  nuptias  ad  ecelesiam  veniebat,  be- 
nedictionem  impertiebatur,qualem  post 
partum  accipere  consueverat,  quod  et 
Puri/icari  nuncupabatur,  ut  videre  est 
in  hac  voce.  Charta  ann.  1334.  in  Tabu- 
lar. Episcopat.  Ambian.  fol.  165  :  Cum 
nos  Episcopus  conqueremur  super  eo  vide- 
licet, quod  dicti  Decanus  et  Capitulum  in 
parochiis  eisdem  subjectis  in  villa  Am- 
bianensi  dabant  licenttam  desponsandi  et 
Messia ndi,  simul  et  nihilominus  dispensa- 
bant  super  bannis,  quod  facere  non  potè- 
rant,  ut  dicebamus,  etc.  His  similia  oc- 
currunt  in  Slatutis  Eccl.  Meldens.  ann. 
circ.  1346.  tom.  2.  Histor.  ejusd.  pag. 
491  :  De  Mìssationibus.  Item,  pr&cipymus 
quod  nullus  audeat  Missare  sponsalia  se- 
cunda  die  desponsationis  sum,  nisi  super 
hoc  a  nobis  vel  Officiali  nostro  receperit 
mandatum  speciale. 

*  Nostris,  Messoyer.  Arest.  ann.  1401. 
11.  Mart.  in  voi.  9.  arestor.  pari  a  m.  Pa- 
ris. :  Duos  solidos  ratione  missa},  quam 
quis  prò  Messiando  habere  vult,  etc.  Pro 
missa  Messiandi,  qui  eam  habere  voluerit 
et  magnani  missam  expectare  noluerit, 
componat.  Aliud  ann.  1409. 19.  Mart.ibid. 
voi.  11  :  Ratione  missai,  quam  quis  prò 
Messiando  habere  volebaty  duos  solidos 
exigere  et  recipere  consueuerant.  Lit.  re- 
miss.  ann.  1375.  in  Reg.  107.  Chartoph. 
reg.  eh.  271  :  Jehan  Raoulet  trouya  que 
sondit  frere  et  ladite  Meline  estoient  ja 
espouséy....  landemain  furent  Messoyés 
lesdiz  Gilet  et  Meline.  Ali 83  ann.  1459.  in 
Reg.  189.  eh.  307  :  Icéllui  Hamelin  avoit 


MES 


MES 


MES 


365 


dit  qu*il  aimoit  mietila  y  aler  (au  bois] 
que  aler  à  la  Messe  de  son  nepveu,  qui 
avoit  esté  marie  le  jour  prouchain  precè- 
derli. Hinc 

^  Mes siati o  vocatur  ejusmodi  bene- 
dictio,  in  laudata  Episcopat.  Ambian. 
Charta  :  Insuper  volumus  nos  Decanus  et 
Capitulum  quod  dispensatone*  quas  feci- 
mus  super  praedictis  desponsationibus  el 
M  essia  tionibus,  eie.  Sta  tuta  Eccl.  Catne- 
rac.  apud  Marten.  tom.  7.  Atnpliss.  Ool- 
lect.  col.  1304  :  Prxcipimus  quod  nullus 
gresbyter  aliquam  mulierem  in  die,  qua 
inler  ipsam  et  virum  matrimonium  fue- 
rit  solemnisatum,  ad  purificationem  seu 
Messiationem  admittere  pr&sumat,  nisi 
de  nostra  aut  officialis  nostri  licentia  spe- 
ciali. 

1.  MESSIO,  Pensitatio  quae  ex  messio- 
nibus  (Moissons  in  Statutis  Leodiensibus 
art.  1.)  seu  agrorum  fructibus,  domino 
feudi  exsolvitur.  Oharta  Galcheri  de 
Castellione  Comitis  S.  Pauli:  Cum  inler 
me  et  Ecclesiam  S.  Martini  de  Campis 
super  quadam  consuetudine,  quas.  Messio 
vocatur,  contentio  fieret.  Alia  Ludovici 
VII.  Regis  Frane,  ann.  1172.  ex  Tabula- 
rio  Fossatensi  fol.  20  :  Cum...  coram  no- 
bis  clamor em  facerent  super  eo  quod  Prae- 
positus  Milidutiensis  singulis  annis  Mes- 
sio nem  frumenti  ab  hospilibus  S.  Petri 
Fossatensis  in  Mosiniaco  exigerent,  et  e. 
Alia  Philippi  Aug.  ann.  1185.  apud  Mo- 
rinum  in  Hist.  Vastinensi  :  Absyue  roa- 
gio,  et  Messione  servientium,  et  carreto, 
salvis  tamen  certis  censivis  Ecclesia  vi- 
nearum,  etc.  [Oharta  ann.  1206.  in  Tabul. 
Latin  iac.  :  Consuetudine™  quandam,  quae 
Messio  vocatur ,  quam  in  villa  de  Damp- 
mart,  et  in  omnibus  hospitibus  B.  Petri 
Latig  alaci...  requirebam...  concessi.]  Ta- 
bulari um  Prioratus  de  Paredo  fol.  17  : 
Et  debet  tale  servitium,  scilicet  Messiones, 
aucas  duas,  et  4.  panes,  sexlarium  unum 
vini,  etc.  Fol.  34  :  Et  reddit  ipse  masoe- 
rius  por  cum  bonum,  et  multonem  vestitumy 
et  coxam  de  vacca,  et  per  Messiones  sex- 
tarium  vini,  et  unum  panerà,  etc.  Fol. 
41  :  Et  debet  tale  seroitium,  scilicet  Mes- 
siones, unum  sextartum  vini  S.  Martini, 
5.  quartas  avenae,  etc.  Oharta  Hugonis 
Archiep.  Senonensis  :  De  ipsa  decima 
Messionem  suam  annuatim  capiat,  4. 
videlicet  modios,  unum  frumenti,  alterum 
siliginis,  3.  or  dei,  4.  avenae,  etc.  [Vide 
Messis.] 

1  Messio,  nude,  prò  Messis.  Oharta 
ann.  1112.  tona.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens. 
pag.  20  :  Ecclesiam  S.  Pathusii  cum  atrio 
et  omni  magna  decima  el  minuta,  excepta 
Messione  presbiteri.  Infra  :  Excepta  messe 
Presbyteri. 

*  Messio  Sacerdotale,  Portio  ex 
fructibus  agrorum  curioni,  ab  iis  qui 
deci  mas  perei  piunt,  exsol  venda,  vel 
etiani  a  parrochianis  ;  et  tunc  a  decima 
distinguitur.  Charta  Steph.  Noviom. 
episc.  ann.  1190.  in  Ohartul.  Montis  S. 
Mart.  part.  5.  fol.  92.  v°.  col.  1  :  Altare 
de  Tauriniaco....  pertinere  ìntelleximus 
ad  jus  vestrum,  ipsum  cum  pertinentiis 
suis ,  dote,  decimatione  ac  sacerdotali 
Messione.  Alia  ann.  1231.  in  ChartuJ. 
Guill.  abb.  S.  Germ.  Prat.  fol.  73.  v°. 
col.  1:  Quoniam  dicti  àbbas  et  conventus 
S.  Germani  totam  magnam  decimam 
biadi  et  vini  percipiuni;  ideirco  totam 
Messionem  presbytero  de  Cella  annuatim 
solvere  tenebuntur.  Vide  infra  Messis 
parrochialis. 

*  Messonia  ,  Eodem  intellectu ,  in 
Charta  ex  Tabul.  eccl.  Belvac.et  in  alia 
ann.  ciré.  1240.  ex  Tabul.  abbat.  S.  Pauli 
prope  Bellovacum. 

^  Messio,  prò  ea  anni  tempestate  qua 


fruges  metuntur.  Ohartular.  S.  Petri  de 
Domina  fol.  101  :  Per  Messiones  debent 
per  mistraliam  dare  Q.hominibus  mandu- 
care panem  et  caseum  et  per  vindemias 
similiter.  Vide  Messionagium. 

1  Messio  Ext  rem  a,  Vox  non  infre- 
quens  in  veteribus  Instrumentis  dona- 
tionum  piarum,  qua  extremi  judicii  dies 
significatur.  Oharta  Ruperti  Archiep. 
Magdeburg.  ann.  1265.  apud  Ludewig. 
tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  128  :  Oportet 
di  e  tu  Mes  sioni  s  extremm  pietatis  operibus 
prevenire  ac  aeternorum  intuitu  seminare 
in  terris.  Tabular.  Eduense  ann.  1364  : 
NobilÌ8  et  potens  vir  D.  Hugo  dictus  de 
Monestoy  miles  nostras  dioncesis  Mduensis 
pr&rnissa  diligenter  consideranti  et  atten- 
dens  cupiensque  divini  cultus  augmentum 
ad  diem  Messioms  extremae  piis  miseri- 
cordiae  operibus  prevenire.  Charta  Ful- 
conis  Episcopi  Paris.  :  Oportet  nos  diem 
Messioms  extremae  operibus  misericordiae 
prevenire. 

*  2.  MESSIO,  f.  prò  Missio,  Expensa. 
Reg.  feud.  Aquit.  in  Cam.  Comput.  Pa- 
ris, sign.  JJ.  rub.  fol.  28.  v°.  :  Rex  man- 
dabat  exercitum  Aldeberto  vel  suo  generi; 
idem  Aldebertus  vel  suum  genus  manda- 
bat  uni  de  Clayrac  vel  de  Podio  acuto 
quod  ir  et  secum.  quia  rex  mandaverat 
sibi  exercitum  ;  et  tunc  dominus  trahe- 
bat  tam  de  castro  quam  de  honore  exer- 
citum; et  unus  burgensis  ibat  cum  eis 
et  faciebat  eis  Messiones  prò  castro  et 
honore,  quas  gens  castri  et  honore  (1.  ho- 
noris) debebant  persolvere.  Vide  Mis- 
siones. 

MESSIONAGIUM,  Eadem  notione  qua 
Messio  s apra, seu  Annonagium,  in  Charta 
Will.  Comitis  Matiscon.  ann.  1180.  in 
Chartul.  Cluniac.  Bibl.  Thuani  et  in 
Bibl.  Cluniac.  pag.  1441.  Alia  ann.  1170. 
apud  Perardum  in  Burgundicis  pag. 
244  :  Vel  bossonagium,  vel  Messionagium, 
vel  carredam.  In  Consuetudine  Norman- 
niae  art.  16.  et  19.  Mession,  sumitur  prò 
ea  anni  tempestate  qua  fruges  metun- 
tur. Ita  in  Tabulano  Prioratus  de  Do- 
mina in  Delphinatu  Oh.  210  :  Mansus 
de  la  Capella  in  festivitate  S.  Jo- 
hannis  2.  sol.  de  multone,  per  Messiones 
medietatem  taschas ,  etc.  Sic  ibi  non 
semel. 

%  [«  Recognovi  igitur  et  confessus 
sum  quod  in  villa  Paredi...  non  habeo 
talliam  vel  porcellagium,  vel  besena- 
gium,  vel  Messionagium,  vel  annona- 
gium, vel  carredam.  »  (Ohart.  Cluniac. 
Coli.  Burgund.  B.  N.  t.  81,  n.  293,  an. 
1205.)] 

1 1.  MESSIS,  Raguello  in  Indice  jurium 
Regalium,  est  merces  praedii  rustici  lo- 
cati conducti,  quas  praestatur  a  colono, 
non  in  nummis,  sed  in  specie  frumenti, 
vel  rerum  aliarum.  Guido  Papa  Quaest. 
470  :  Messis  debetur  prò  pasqueragiis. 
Idem  docet  Salvaingus  Tract.  de  CJsu 
feud.  lib.  2.  cap.  67.  Est  ergo  Messis, 
prsestatio,  quae  prò  jure  pascendi  pecora 
in  pascuis  alienis,  maxime  in  stagnis, 
exigebatur,  quaeque  ex  messionibus  seu 
agrorum  fructibus  exsolvi  solita  erat. 
PJura  vide  in  Diariis  Trivult.  mense 
Decemb.  ann.  1709.  Charta  Raimundi 
Comitis  Forensis  ann.  1262  :  Quitamx 
francam,  liberam  et  immunem  ab  omni 
toulta,  talia,  cavalgata,  cornu,  crito, 
Messe  Propositi,  etc.  Idem  jus  Blae- 
ria  dicitur  apud  Nivernenses.  Vide 
Messio. 

1  Messis  Prothalis,  Quae  et prot a llia, 
protagium  etprostagium  dicitur  in  Char- 
tis  Villaenovae  Dumbarum,  Praestatio 
duorum  bichetorum  siliginis,  quae  ab 
1  h  omini  bus  talliae  jurique  manusmortuae 


obnoxiis  ex  consuetudine  exigebatur,  ut 
a  tallia  ad  voluntalem  et  corvatis  exime- 
rentur. 

»  2.  MESSIS,  Pensitatio,  quae  ex  mes- 
sionibus seu  agrorum  fructibus  domino 
feudi  exsolvitur,  nostris  Moisson*  Oharta 
(i.  comit.  Nivern.  ann.  1226.  ex  Tabul. 
S.  Thomae  in  Foresio  :  Quitavimus  eccle- 
siam B.  Thomas  et  homines  ejusdem  eccle- 
siae...  ab  omni  collecta  sive  tallia,  exac- 
tione,  consuetudine,  usagio  et  Messe.  Alia 
Joan.  comit.  Catalaun.  ann.  1232.  in 
Reg.  comitat.  01  a  ri  m.  :  Et  asavoir  ne  je, 
ne  catepon,  ne  li  autre  mi  sergent  qui" 
conques  soient,  ne  poons  ne  ne  devons  de- 
mander,  requerre  ou  avoir  autre  Moisson 
desdis  hommes,  ou  autre  chose  pour  Mois- 
son. Oharta  ann.  1339.  iii  Reg.  72.  Ohart. 
reg.  eh.  525:  Item  douze  mines  de  fro- 
ment  à  ladite  mesure  de  Chastiaulandon, 
et  est  ceste  rente  appellée  la  Moisson.  Pro 
Manipulus,  Gali.  Gerbe,  legitur  in  Lit. 
remiss.  ann.  1408.  ex  Reg.  162.  eh.  182. 
bis  :  Depuis  que  icellui  Jehannin  eust 
souppé  s'en  ala  aus  esclotouaires  autour 
de  la  maison,  et  prins  un  Moisson.  Messon 
vero,  prò  Moisson,  messis,  in  al  iis  Lit. 
ann.  1443.  ex  Reg.  176.  eh.  296  :  Lesquelz 
compaignons  se  associerent...  pour  soier 
et  labourer  ensemble  en  la  présente  Mes- 
son. Vide  Messio  1. 

*  3.  MESSIS,  Servìtium,  quod  domino 
asubditis  in  messe  debetur.  Charta  ann. 
1316.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  531.  r°.  :  Item  (concessit)  sororibus 
ordinis  beati  Dominici  prope  Montem-Argi 
quasdam  corveyas  sive  Messem.  Vide 
Messura. 

*  Messis  Parrochialis,  Portio  ex 
fructibus  agrorum,  a  decima  distincta, 
quae  curioni  a  parrochianis  solvitur, 
eadem  forte  quae  Messis  prothalis,  Charta 
Guidonis  episc.  .«Eduens.  ann.  1350.  ìn- 
ter  Probat.  tom.  1.  Hist.  Burg.  pag.  113. 
col.  2  :  Item  totam  Messem  parrochialem, 
prout  parrochiani  dìctae  ecclesia  solvere 
consueverunt  curato  ejusdem.  Charta 
feud.  nobil.  Castel.  Dumbarum  ann. 
1463  :  Plus  possidet  quindecim  asina tas 
siliginis  prò  Messibus  parrochialibus  de- 
bitis  propter  castrum  suum.  Vide  su- 
pra  Messio  sacerdotalis  et  infra  Prota- 
gium. 

1  MESSIVI  Ferije.  Vide  in  Feria. 

"  MESSONARE,  Metere,  nostris  etiam 
Messonner,  prò  Moissonner  ;  unde  Messo- 
nerius  et  Gallicura  Messonnier,  messor 
vel  qui  quosvis  fructus  colligit.  Stat. 
Avellae  ami.  1496.  cap.  161.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  Antequam  biada  sint  ligata  et  abor- 
lata  vel  levata,  et  Messonando  ipsa  talis 
persona  M essoneria  dictos  recollectores 
oladi  vel  leguminis  impediverit,  etc.  Stat. 
Taurin.  ann.  1360.  cap.  182.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A.  :  De  non  colligendo  per  Messon e- 
rios  glandem  alienam  ante  tempus  hic 
statutum.  Item  statutum  est,  quod  Meso- 
nerii  vel  Mesone? &  glandes  alienas  non 
colligant  usque  ad  tres  hebdomadas  post 
festum  S.  Michaelis.  Lit.  remiss.  ann. 
1410.  in  Reg.  164.  Ohartoph.  reg.  eh.  25  : 
Le  suppliant  estoit  ale...  picquier  et  Mes- 
sonner certaine  vesce.  Vitae  SS.  MSS.  ex 
Cod.  28.  S.  Vict.  Paris,  fol.  29.  r».  col.  1  : 
Li  diables  li  vint  devant  atout  une  fau- 
cille.de  Messonnier,  etc.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Meyre,  Prov.  me- 
tere, falcare.  Meysson,  messis,  messio. 
Meyssonier,  messor,  mecellus,  falcar ius. 
Vide  supra  Me  issonar  ius. 

*  MESSONATOR,  Qui  spicas  derelictas 
legit,  Ital.  Spigolatore,  Gali.  Glaneur. 
Stat.  Casal,  saec.  XIV.  inter  Monum. 
Hist.  Patr.  Taur.  tom.  II.  col.  1048  :  De 
Spiculatoribus ,  sive    Messonatoribus.   — 


366 


MES 


MES 


MES 


Item  Statutum  est  quod  aliqua  persona 
non  possit  nec  debeat  Messonare  in 
aliquo  campo,  ubi  sit  alique  biava,  donec 
biava  ipsa  exportata  fuerit,  etc.  [Fr.] 

*  MASSONERIA,  et  MESSONERius,Idem 
quod  supra  Messonator.  Stat.  Casal,  saec. 
XIV.  inter  Monum.  Hist.  Patr.  Taur. 
tom.  II.  col.  1048:  Item  quod  aliquis 
Messonerius  seu  Mes soneria  non  possit 
portare  aliquos  mazolios  scamzatos  seu 
semerzatos  sub  pena  et  hanno  prò  quolibet 
ipsorum  et  qualibet  vice  soldorum  V.  pa- 
piensium.  [Fr.1 

*  MESSONERIUS.  Vide  Messoneria. 

[Fr.1 

*  MESSONIA.  Vide  supra  in  Messio  1. 

1  MESSOR,  Messium  et  vinearum  cus- 
tos,  Gal  lice  Messier.  Leges  Oalenses  tem- 
pore Mathildis  Abbatissae,  apud  Marten. 
tom.l.  Ampliss.  Collect.  col.  1353:  Un- 
decimus  (articulus)  est  de  Messoribus,  Ab- 
batissa  ponet  unum,  villa  alluni,  et  ambo 
jurabunt  in  ecclesia  exequi  officium  suum. 
Vide  Messariusl. 

*  1.  MESSORIA,  Messis  ;  item  Muleta 
propter  damnum  messibus  illatum  mes- 
serio  exsol venda.  Chartul.  Fidemiense  : 
Si  aliquis  per  bestias  suas  in  tempore  Mes- 
soria nobis  damnum  intulerit,  duplicem 
Messoriam  dabit  et  damnum  nostrum  su- 
dicio scabinorum  nobis  reddet. 

*  2.  MESSORIA,  Eadem  notione  atque 
supra  Messisi.  Oharta  ann.  1207.  ex  Bibl. 
reg.  :  Damus...  in  praposilatu  et  Messoria 
duos  modios  avena  appretiatos  quatuor 
lib.  xv j.  sol. 

MESSORIUM.  Vide  Missorium. 

1  MESSO RIUS,  Idem  qui  modo  Messor. 
Tabular.  Montis  S.  Michael is  fol.  98  : 
Messorii  debent  assignari  et  proponi  per 
Priorem  et  burgenses  de  villa  Genetii,  et 
per  juramentum.  Messorius  si  ceperit  ali- 
quam  bestiam  in  damno  cujuslibet  homi- 
nis  S.  Michaelis  de  Genetxo,  debet  eam 
reddere  homini  in  cujus  damno  eam  ce" 
perit,  et  homo  debet  Messorio  unum  Tu- 
ronense  dare.  Item  Messorius  habet  ova- 
gium  de  mazuris  rusticis.  Vide  Messa- 
ri  us  1. 

*  MESS0R0LIUM,  Idem  quod  mox  in- 
fra Messorólus.  Stat.  Casal,  saec;  XIV. 
inter  Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  II. 
col.  1048  :  Item  quod  aliquis  Messonerius, 
seu  Messoneria  non  possit  portare  ali- 
quod  Messorolium,  sub  pena  et  banno 
soldorum  V.  papiensium ,  prò  qualibet 
vice.  JFr.] 

-MESSORÓLUS,  Falcula,  vel  quodvis 
instrumentum  secandis  herbis  aptum. 
Stat.  Pallavic.  lib.  2.  cap.  73.  pag.  132  : 
Item  cum  Messorolo  uno  f adendo  herbam 
in  aliqua  parte  prati  vel  campi  contra  vo- 
luntatem  illius,  cujus  fuerit  campus,  et  e. 
Vide  supra  Meserolus. 

MESSUAGIUM,  Mesuagium,  Domus 
habitationi  idonea,  Cowello.  [Index  MS. 
Benefic.  Eccl.  et  dioec.  Constantiens. 
fol.  45  :  Rector  habet  manerium  in  elemo- 
sina ecclesie  pertinenti  que  continet  tam 
in  Mesuagio  quam  extra  sex  jugera,  et 
debenlur  dicto  rectorx  quinque  solidi  Tu- 
ron.  Madox  in  Formul.  Ànglic.  :  Prior 
domus  salutationis  Matris  Dei  Ord.  Car- 
tus.  prope  London  tenet  unum  Mesuagium 
-cum  shopis  et  domibus  eidem  Mesuagio 
annexis.)  Consuetudo  Normanni»  art. 
271  :  Manoirs  masures  logées  aux  champs, 
que  la  Couslumc  appelloit  anciennement 
Mesuage.  Sic  enim  legendum  prò  Mes- 
nage,  ut  habent  Editiones,  licet  etiam 
ita  praeferat  vetus  Consuet.  cap.  23.  ut 
et  art.  1.  Consuet.  Bellimontis-Rogerii. 
[Haud  scio  tamen  an  aliquid  immutan- 
dum  non  sit;  occurritquippe  Menagium 
etMesnagium  eadem  notione  qua  Mes- 


suagium.] Vox  formata  ex  Gallico  Més, 
id  est  Mansus. 

Ut  plurimum  tamen  Messuagium  su- 
mitur  prò  modo  agri  mansionibus  et 
aedificiis  rusticis  instructo,  scilicet,  hor- 
tis,  areis,  stabu hs,  et  hujusmodi,  vel 
certe  eo  quem  vulgo  Masure,  seu  mansu- 
ram  diciraus,  vel  etiam  quem  mansum 
olim  appellabant.  [Th.  Blount  in  Nomo- 
lex.  :  Messuagium,  est  honestius  habitacu- 
lum  cum  aliquo  fundo  adjacente,  in  ejus- 
dem  usum  deputato.]  Charta  Wol  stani 
Vigorniensis  Episcopi  :  In  quo  pradicto 
manso  seu  Messuagio...  sedificia  compe- 
tenter  construi  fàciant,  etc.  Ita  passim 
usurpant  Chartse  descriptae  in  Monast. 
Angl.  tom.  1.  pag.  95.  96.  280.  302.  799. 
tom.  2.  pag.  22.  24.  40.  116.  265.  472.  tom. 
3.  pag.  141.  etc.  Adde  Will.  Thorn  pag. 
1878.  2012. 2034. 

Messuagium  Capitale,  Practicis  nos- 
tris,  le  Chef-manoir,  quod  primogenito 
competit.  Regiam  Majestatem  lib.  2. 
cap.  27.  §  4  :  Salvo  tamen  capitali  Mes- 
suagio primogenito  suo  prò  dignitate  pri- 
mogenitura. Charta  Henrici  III.  Regis 
Angl.  apud  Matth.  Paris  ann.  1240  :  Cum 
primogenita  nihil  petere  possit  plus  quam 
minor,  nisi  capitale  Messuagium  ratione 
eilnescia.  Vetus  Consuetudo  Normanni» 
cap.  26  :  Es  Mesuages  ne  peuent  rien  re- 
clamer  les  seurs,  se  il  n'y  a  plus  de  Me- 
suages  que  de  freres.  Ubi  Edit.  Mesnage. 
Capitale  autem  Messuagium  dori  non  pò- 
test  nec  dividi,  sed  integrum  remanet  ha- 
redi,  in  Regiam  Majest.  lib.  2.  cap.  16. 
|  62.  63.  ubi  tamen  Messuagium  prorsus 
aliud  esse  a  Manerio  innuitur,  et  Mes- 
suagium esse  mansio  praecipua  manerii 
dicitur.  Vide  Monast.  Anglic.  tom.  2. 
pag.  141.  196. 

*  MESSUALE,  Idem  quod  Mi s sale,  liber 
ecclesiasticus,  in  quo  continetur  missa- 
rum  officium,  no  stris  alias  Messien.  Obit. 
MS.  hospit.  S.  Jac.  Meledun.  :  ij.  Non. 
Jan1.  Obiit  Radulphus  de  Poliaco,  canoni- 
cus  beata  Maria,  qui  dedit  unum  psalte- 
rium et  Mèssuale  prò  anniversario  fa' 
ciendo.  Inventar.  S.  Capei.  Paris,  in  Reg. 
Cam.  Comput.  sign.  Noster  fol.  197.  v°.  : 
C'est  Vescrit  des  livres:  deux  Messiens,un 
à  note  et  aulre  sanz  note. 

*  MESSUARIUS,  Messium  custos,  Gali. 
Messier.  Charta  Joan.  episc.  Lingon. 
ann.  1339.  in  Chartul.  ejusd.  eccl.  ex 
Cod.  reg.  5188.  fol.  107.  v<>.  :  Concedimus 
etiam  eisdem  quod  ipsi  per  bonosviros  de 
communitale  pradictarum  villarum  sibi 
Messuarios  elxgant;  et  eleclos  ad  hoc  ad 
propositi  prasentiam  adducant  juraturos, 
quod  ipsi,  tam  nostra  quam  hominum 
jura,  conservabunt.  Vide  Messorius  1.  et 
supra  Messerius. 

^c  MESSULUS.  [Maturus  ad  messem. 
Dief.] 

*  MESSUM,  Agri  portio  cum  manso 
seu  domo,  Gali.  Més.  Charta  ann.  1377. 
in  Reg.  112.  Chartoph.  reg.  eh.  212  : 
Item  omne  Messum  de  Notha,  quod  tenet 
Guiotus  de  Notha...  Item  Messum  Guil- 
lelmi  dicti  Damont,  qui  continet  circa 
quatuor  boisséllatas  terra.  Vide  infra 
Mesus. 

|  MESSURA ,  Messis  ,  seu  servitium 
quod  tempore  messis  a  vassallis  debe- 
tur.  Chron.  Farfense  apud  Murator. 
tom.  2.  col.  397  .Constituit  liber los  ipsius 
ad  cultandum  et  meliorandum  in  libella- 
rio  nomine  diebusvita  illorum,  et  ad  per- 
solvandum  annuali  ter  in  hoc  monasterio 
hordei  madia  x.  vini  decimatas  centum, 
et  prò  Messura  hébdomadas  duas,  quas 
per  solver  e  debent,  ubi  necesse  fuerit  lobo- 
rare.  Et  col.  398  :  Et  in  tribus  mensibus, 
id  est  prò  Messura  hébdomadas  duas,  prò 


forno  hebdomadam  unam,  et  ad  suum 
opus  hébdomadas  duas.  Messeures  vocant 
Bressise  habitatores  eam  fructuum  par- 
tem  quae  messori  in  salarium  concedi- 
tur,  undecimum  scilicet  spicarum  ma- 
nipulum. 

1  MESTA,  prò  Meta,  Terminus,  limes. 
Charta  Principis  Adelgastri  tom.  3.  Con- 
cil.  Hispan.  pag,  89  :  Et  per  illa  branna 
de  Ordial,  et  per  illas  Mestas  de  Freznedo 
et  per  contorquellos, 

«  MESTADARIA,  Praedium  rusticum 
cum  mansione,  quod  a  colono  partiario 
colitur,  Gali.  Metairie.  Charta  ann.  1484  : 
Johannes  Chati...  assensavit...  boriamsive 
Mestadariam  ipsius  domicelli  de  Rastin- 
haco,  scitam  in  parrochiis  de  Cerno.  Vide 
Meystadaria. 

1  1.  MESTALLUM,  prò  Metallum,  Gal- 
li ce  Cuivre.  Inventar,  ornament.  et  Re- 
liq.  Eccl.  Noviom.  ann.  1419.  ex  Àrchi- 
vis  ejusd.  :  Item  quidam  situlus  parvus 
Mestala  ad  faciendum  aquam  benedic- 
tam.  Item  una  parva  cupeta  Mestalli  prò 
ponendo  sai,  quando  fit  aqua  benedicta. 
Item  qussdam  parva  campanula  de  Mes- 
tano ad  portandum,  quando  accommuni- 
cantur  infirmi. 

1  2.  MESTALLUM.  Misceli um  frumen- 
tum,  Gali.  Bled  méteil.  Charta  ann.  1231. 
ex  Tabul.  Portusregii  :  Ego  Simon  de 
Log  Us  miles...  dedi  monachis  Vallium 
Sarnaii  ad  faciendam  pitantiam  sin- 
gulis  annis  unum  modium  Mestalli  in 
granchia  mea  de  Montegniaco.  Vide  Mes- 
tolium. 

1  Mestellum,  Eadem  notione.  Charta 
Gal  ter  ii  Archiep.  Rotomag.  ann.  1201. 
tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag.  1638  :  Hinc 
est  quod  ad  communem  omnium  notitiam 
volumus  pervenire  Drogonem  de  Mellento 
dedisse  in  perpetuam  elemosinarne,  sex 
sextanos  Mestelli  in  sua  campipartitia,  et 
viginti  arpennos  terra  arabilis  et  unum 
hospit em.  vide  Mixtum  2. 

«  MESTARLA,  Mesteria,  ut  Mestada- 
ria.  Inventar.  Chart.  reg.  ann.  1482.  fol. 
80  :  Acquisitio  facta  per  comitem  Alenco- 
nii  centum  solidorum  annui  reditus  super 
domum  sive  Mestariam  de  la  Bonnerie, 
in  parrochia  de  la  Poterie,  in  castellania 
Mauritania.  De  anno  1319.  Charta  Joan. 
ducis  Bitur.  prò  fundat.  S.  Capei.  Bitur. 
ann.  1405.  ex  Bibl.  reg.  :  Item  quamdam 
domum  Mesteriamque  seu  manerium  in 
villa  et  terra  de  Molineto. 

1.  MESTARIUM,  Mensura  aridorum, 
apud  Lugdunenses.  Occurrit  saepius  in 
Actis  Capitularibus  Eccl.  Lugdun.  ann. 
1343  :  Unum  Mestarium  siliginis,  et  duo 
Mestarla  comblos  avena.  fVide  Meite- 
ria  2.] 

Mestier,  eodem,  ut  videtur,  sensu,  in 
Charta  Phil.  Pule.  ann.  1298.  ex  Lib. 
rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  41  :  La 
prevosté  oVEstampes,  es  appartenances  de 
laquelle  il  a,  c'est  assavoir  le  grant  Mes- 
tier, le  minage,  etc. 

*  2.  MESTARIUM,  Jugum,  fabrilis  ma- 
china, Gali.  Métier.  Chartul.  B.  M.  Gra- 
ciac.  fol.  47.  y°  :  Officialis  Bituricensis 
adjudicavit  capitulo  É.  Maria  Graciacen- 
sis  de  rebus  Torti  de  Semblencayo,  homi- 
nis  ejusdem  capituli,  sex  capita  anima- 
lium,  tres  minas  frumenti,  unam  vaccam, 
unam  culcitram,  quatuor  archas,  unam 
maytam.  et  Mestarium  unius  textoris  et 
Untheamina.  Hinc  Mestier  à  huille  appel- 
latur,  Molendinum  olearium;  in  Lit. 
remiss.  ann.  1416.  ex  Reg.  169.  Char- 
toph. reg.  eh.  252  :  Je  vous  prie  que  nous 
comptions  ensemble  pour  savoir  comment 
vous  tenez  le  Moulin  ou  Mestier  à  huille, 
qui  est  en  vostre  hostel.  Vide  in  Miste-  * 
rium  1. 


MES 


MES 


MES 


367 


MESTATIGUS,  perperam  prò  Mutaticu», 
in  Oharta  Dagoberti  Regis  apud  Dou- 
bletura  pag.  656.  p  Legitur  tamen  etiam 
in  Ohartul.  S.  Dionysii.] 

1  MESTELLUM,  Vide  Mestallum  2. 

1  MESTERÀ,  Ars,  artificium,  Gali.  Mé- 
tter. Charta  ann.  1344.  apud  Rymer. 
tom.  5.  pag.  430  :  Quod  quidem  malefac- 
tores...  aiversis  hujusmodi  operarli*  pan- 
norum...  qui..*  in  dieta  civitate...  Meste- 
ras  suas  exercendo,  sunt  morati.  Vide 
Ministerium. 

»  MESTERIA.  Vide  supra  Mestaria. 

MESTERIUM,  Mesterum.  Vide  Mini$- 
teriutxi 

\  MESTERLENSIS  Moneta,  Eadem,  ut 
videtur,  quae  Eslerlingorum  seu  Sterlin- 
gorum.  Hist.  MS.  Monast.  Beccens.  pag. 
242  :  In  burgo  Augi  totum  redditum  pel- 
liorum...  octoginta  libras  Mesterlensis  mo- 
nete. Vide  Eslerlingu». 

*  MESTICA,  prò  Mestilia.  Vide  mox  in 
jio/»  voce 

*  MESTILLIUM,  Miscellum  frumen- 
tum.  Gali.  Meteil,  alias  Mestinoti.  Ghana 
Joann.  de  Harecur.  ann.  1269.  ex  Bibl. 
reg.  cot.  19  :  Condonavi  praeceptori  et  fra- 
tribus  militisi  templi,  ad  S.  Stephanum 
in  Campania  morantibus,  unum  sexta- 
rium  Mestila.  Alia  ann.  1291.  in  Chartul. 
Namurc.  ex  Cam.  Comput.  Insul.  fol. 
41.  v°.  :  Les  rentes  oVavaines,  de  Mestih 
lons,etc.  Blef  mestueil,  in  Stat.  ann.  1369. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  223. 
Vide  Mestolium. 

MESTILO.  Vide  Mixtum  2. 

1  MESTINUNCIUM ,  Decima  frugum. 
Oharta  ann.  950.  in  Tabul.  Matiscon.  : 
Ecclesia  parockialis  erat  destructa,  unde 
incolae  et  parockiani  ibi  adjacentes  Mes- 
tinuncium  reddere  nolebant  et  debitum 
honorem  persolvere. 

*  Vide  supra  Messis  parrochialis  in 
Mfes^is  3» 

*  MESTITIA,  ab  Italico  Mestizia,  Pompa 
lugubris.  Stat.  ant.  Florent.  Iib.  5.  cap. 
48.  ex  Cod.  reg.  4621  :  Nullus  magnatum 
cum  masnarderiis  armatis  vadant  extra 
suum  populum  sive  suam  parrochiam  ad 
exequias  mortuorum  vel  Mesticai  (sic)  vel 
ad  aliquam  monacham  novellam  seu  sa- 
cerdotem  novellum.,.  et  prmdicta  locum 
non  kabeant  si  exequiae,  Mestitiae,  mo- 
nacato», sacerdos...  essent  de.*,  progenie 
talis  magnati*.  Vide  infra  Misterium  3. 

MESTfVA  ,  Praestatio  ex  frumento  , 
quod  in  agris  col  ligi  tur  et  metitur. 
Charta  Ludovici  VII.  Regis  Frane,  prò 
Monasterio  Sandionysiano  :  Tallia  de 
annona, quae  dicitur  Mestiva.  Tabu! ari um 
S.  Cypriani  Pietavensis  fol.  104  :  Hugo 
Liziniacensis  dominus  dimisit  quandam 
inconvenientem  consuetudinem  ,  quam 
videlicet  ministri  ejus  de  Cohet  sub  appel- 
latane Mestivi  in  villa  S.  Mariae  Castri" 
Arar  di,  quse  vocatur  Rais,  videlicet  4. 
sextar.  annona?  annis  singulis,  ut  nun- 
quam  amplius  requireretur  ab  ullo  ho- 
mine.  Charta  Alienorae  Ducissae  Aquitan. 
ann.  1199  :  Immunem  reddidimus  villam 
de  Volliaco,  tallia,  Mestiva,  distractione 
kominum  ter  ras  in  expeditionibus  Comitis, 
etc.  Alia  Henrici  I.  Regis  Angli»  prò 
peogio  Pontis  Caesaris,  seu  de  Pont  de 
Ce  :  Pro  Mestiva  apud  Tkoarcium,  unum 
sextarium  frumenti,  Mestiva  alicujus 
messoris  non  reddet  nisi  obolum.  Ma- 
gnum  Pastorale  Eccles.  Paris.  Iib.  2  : 
Cum  litigium  esset  super  Mestiva  masu- 
rae,  etc.  Charta  Ludovici  Reg.  prò  Bitu- 
ricensib.  ann.  1145  :  Pr&terea  Pr&positus 
aut  Vigerli  Mestivas  et  hospitia  cadere 
consueverunt  in  septena.  Consuetudines 
oppidi  de  Boisdecene  in  Pictonibus,  quae 
haoentur  in  Charta  Mauricii  de  Bella- 


villa  Dom.  de  Ganasche,  ann.  1265  :  Do- 
mini ipsius  terras  debent  percipere  in  ipsa 
frumentagium,  quam  Mestivam  feodalem 
vocant,  et  domos  hominum  debent  quaerere 
illam  Mestivam  :  ipse  vero  qui  reddere 
contempserit,  cum  gagio  de  7.  solidis  red- 
det. Senescallus  autem  Ganapiee  et  Senes- 
callus  de  Machecolio  ibunt  q  user  ere  Mes- 
tivam per  terram  illam  sine  menaciis)  et 
Vigerii  feodales  ibunt  postea  simihter 
sine  menaciis  quaerere.  Consuetudines 
Andegavenses  emendatae  in  Assisiis  An- 
degavens.  ann.  1391.  ex  Regesto  Ludo- 
vici Regis  Sicilise  f,  21.  in  Camera  Com- 
putar. Parisiens.  :  Sergens  ne  soient  si 
hardis  doresnavant  de  prendre,  avoir,  ne 
lever  sur  lepeupleaucune  Mestive  de  bled, 
ne  vins,  sur  peine  de  privatxon  de  leurs 
Offices.  Regestum  Censuum  Carnotensis 
Comitatus  :  Les  Covstumes  des  portes  de 
Ckartres  appartiennent  à  la  Prevosti, 
quand  elle  est  vendue  ;  e1  est  d  scavoir  le 
Deaublage,  le  Tonti,  et  le  Buschage,  et 
les  Mestives  de  Beausse,  més  le  Prevoust 
poie  ìor»  le  past  aus  Meres,  qui  doivent 
avoir  chacun  an  à  diner  le  jour  que  les 
Mestives  sont  assises.  Adde  Concili  um 
Burdegalense  ann.  1255.  cap.  25.  ubi 
perperam  vir  doctus  f estiva»  emendat 
prò  Mestivas,  et  variasChartas  apud  Tho- 
masserium  in  Consuetud.  locahb.  Bitu- 
ricens.  pag.  62.  85. 

Sffi^*  Qua  ratione  vero  ejusmodi  prses- 
tatio  colligebatur,  docet  laudata  Ludo- 
vie.  Junioris  Regis  Frane.  Charta  ann. 
1145.  tom.  1.  Ordinat.  Reg.  pag.  10  :  De 
bobus  autem,  in  quibus  Mastivas  accipi- 
mus,  statutum  ab  ipso  est,  ut  quicumque 
bovem,  post  festum  S.  Michaelis  acceperit, 
usque  in  sequentes  messes,  Mestivam  nul- 
latenus  reddat.  Et  Charta  ann.  1226.  ex 
Tabulano  S.  Juniani  Nobiliac.  :  Ab  ho- 
minibus  nostris  de  Ferrabon  petebat  Mes- 
tivam videlicet  duas  quartas  siliginis  ab 
ilio  qui  duos  habebat  boves,  etunam  quar- 
tam  ab  ilio  qui  duos  habebat  asinos,  et 
unum  boisellum  ab  ilio  qui  non  habebat 
nec  bovem  nec  asinum,  et  tortéllum  a  quo- 
libet  sive  denarium  prò  tortello. 

Me  stivare,  Mestivam  colligere,  perci- 
pere. Charta  Petri  Episc.  Inculismensis 
ann.  1160:  ex  Tabul.  S.  Eparchii  fol.  11  : 
Mestiva  vero,  super  qua  quaestio  orta  fue- 
rat,  soli  Sacerdoti  concessimus.  Si  tamen 
Monachus  Meslivare  voluerit,  parochianos 
suos  Sacerdos  diligenter  admoneat,  ne 
monacho  de  seg elibus  suisdonet.  [Charta 
ann.  1247.  in  Tabular.  Portus-regii  : 
Nobili»  domina  Maria  de  S.  Scubiculo 
recognovit  quod  ipsa  tenetur  ponere  sin- 
gulis annis  meslivarios  ad  Mestivandum 
decimam  de  S.  Scubiculo,  in  quam  dice- 
bant  moniales  de  Portu-regio  se  habere 
partem  suam  cum  aliis  duobus,  ita  scili- 
cet  tempestive,  quod  pr&dicti  mestivariiy 
quam  cito  garbae  dictas  decimai  ad  gran- 
chiam  adducantur,  dictas  garbas  tenean- 
tur  intassare  et  decimam  triturare  de  die 
in  diem.] 

*  Nostris  Mestiver,  prò  Moissonner,  me- 
tere.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1455.  in  Reg.  187. 
Chartoph.  reg.  eh.  101  :  Le  suppliant 
mena  sa  vacke  en  ung  champ  où  il  Mes* 
tivoit,  et  y  avoit  blé  en  javelle,  etc.  Vide 
supra  Mes  sonare. 

Mesti vagium,  [Jus  mestivam  perci- 
piendi.]  Charta  ann.  1323.  in  Regesto 
Andegav.  fol.  17  :  Donne  et  octroie...  mon 
herbergement  de  la  Bocherie...  et  ma  Sei- 
gneurxe,  et  mon  Mestivage  appartenant 
audit  usage,  et  à  ladite  Seigneurie. 

1  Mesti vans,  Idem  quod  Mestiva,  in 
Charta  Ludovici  VIII.  ann.  1224.  tom.  1. 
Ordinat.  Reg.  Fr.  pag.  49  :  Mestivantem 


nullatenus  reddat.  Rectius  supra  in  Litt. 
ann.  1145.  Mestivam. 

1  Mestivia,  Eadem  notione.  Tabula- 
rium  S.  Cypriani  Pictav.  fol.  53  :  Dimi- 
serunt  omnes  consuetudines  et  Mestivias, 
et  in  pascuis  et  in  silvis  defensum  Maxi 
et  Junii  ,  et  missione»  porcorum  suo- 
rum,  etc. 

1  Mestiva,  prò  ea  anni  tempestate  qua 
fruges  metuntur.  Charta  ann.  1366 :item 
volumus  et  concedimus  quod  dictus  aqva- 
rius  ponal  et  teneat  duos  porcos  in  area 
Abbatiae  tempore  Mestivarum  anno  quoli- 
bet  nutriendos  de  siliquis  et  residuis  arese 
praelibatae, 

*  Nostris  Mestive  et  Mettive,  eadem  ac- 
ceptione.  Lit.  remiss.  ann.  1422.  in  Reg. 
172.  Chartoph.  reg.  eh.  115  :  En  la  sai- 
son  des  moissons  ou  Mestives,  etc.  Aliae 
ann.  1451.  in  Reg.  185.  eh.  152  :  Le  sup- 
pliant dist  qu'il  avoit  prins  lesdiz  advoine 
et  froument  pour  en  rendre  autant  de 
nouveaulx  après  Mettxves. 

1  Mestivaria,  Fructus  ex  mestiva  col- 
lecti.  Charta  ann.  1208.  ex  Tabular.  S. 
Vincentii  Oenoman.  :  In  Mestivariis 
habebunt  monachi  medietatem  unam  , 
alia  medietate  ad  personam  ecclesia  re- 
manente. 

mestivi,  Messores,  Gali.  Mestiviers. 
Charta  Hugonis  Archiep.  Dom.  de  Par- 
tenai,  ann.  1169.  ex  Tabul.  Absiensi  fol. 
26  :  Dono  iterum  et  concedo  illis  cosdumas 
de  mestivis  servientium,  et  de  mestivis 
Meslivorum  Abbatiae,  et  grangiarum  ejus 
qu&  sunt  in  terra  mea,  ut  ipsi  Mestivi  et 
servientes  possint  libere  mestivas  suas 
iransferre  ubicunque  voluerint.  Le  Ro- 
man de  Huon  de  Mery  MS.  : 

Se  av  trouvé  aucun  espi 
Apres  ìa  main  as  Mestiviers, 
Je  l'ai  glané  moult  volentieri 

Mesti varius.  Charta  ann.  1206. in  Ta- 
bulano Ecclesiae  Carnotensis  n.  90.  et 
80  :  Quinque  Mestivariost  ordeacum,  faba- 
cenam,  pisaceum  veciacum,  lentiacum, 
paleas  avena,  minuta  st ramina,  partem 
suam  fimi,  et  quidquid  juris  solebat  in 
granica  nostra  de  Chanseri.  Alia  ann. 
1211.  ibid.  n.  180  :  Et  quidquid  in  earum- 
dem  villarum  territoriis  habebat,  et  grani- 
ci» in  nostra  prassentia  comparavit,  vide- 
licet jus  mittendi  in  granicis  messium  ex- 
cussores,  viciacum,  fabiacum,  ordeiacum, 
investitiones  ,  submonitiones  hominum  , 
bonnagia,  et  districta,  et  quidquid  in  illis 
locis  et  granicis  possidebat,  etc.  Alia  ann. 
1216.  num.  184  :  Sex  Mestivarios  quos  ha- 
bebant  in  granchia  nostra  de  Nongento, 
etc.  Adde  num.  181. 182. 

1  MESTIZUS,  Hispanis  dicitur  qui  ex 
parentibus  Hispanis  et  Americanis  mix- 
tim  natus  est.  Concil.  Liman.  ann.  1582. 
in  ter  Hispan.  tom.  4.  pag.  250  :  Si  qua 
mixti  generis  mulier,  quas  vulgo  Mestila» 
vocant,  in  monasterium  recipi  vétit,  etc. 
Aliud  ann.  1604.  ibid.  pag.  764  :  Provisor 
et  vicarii  nostri...  dabunt  licentiam  paro- 
chis  saecularibus  sui  districtus,  ut  sacra- 
menta ministrare  possint,  et  ministrent 
Hispanis,  JEthiopibus,  Mulatis,  Zambahi- 
gis  et  Mestizis  aliisque  personis  non  In- 
di». Vide  Hofmann  um  in  Lexico. 

T  MESTOLIUM,  Miscellum  frumentum, 
Gà\l  Bled  méteil.  Charta  ann.  1225.  in  Ta- 
bular. Portu sregi i :  Ego Gaufridus  de Bru- 
xeria  Miles...  tradidi  monialibus  Porregii 
totani  terram  quam  habebam...  prò  tribus 
sextariis  avenae.  Tabular.  S.  Magdalenae 
de  Castroduno  fol.  9  :  Donacìonem  illam 
quam  fecerunt  exequtores  Bartholomei  Lo- 
gre  de  duobus  modiis  videlicet  unius  boni 
frumenti  et  unius  Mestola  Deo  et  Canoni- 
ci», eie.  Vide  Mixtum  2. 


368 


MES 


MET 


MET 


*  MESTOSUS,  a  Gallico  Mestis,  Misti 
generis  equus  ;  nisi  legendum  est  Mos- 
cosus.  Vide  infra  in  hac  voce.  Monstra 
ann.  1339.  in  ter  Probat.  tom.  4.  Hist. 
Occit.  col.  182:  Raymundus  de  S.  Maycen- 
sio  cum  equo  ferrando  Mestoso,  (estimato 
Ixx.  libras.  Chiens  Mesliz  et  mastiti*,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1413.  ex  Reg.  167.  Cuar- 
toph.  reg.  eh.  319.  Vide  Mestizus. 

*  MESTRA.  Libert.  Figiaci  ann.  1318. 
tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  661. 
art.  5  :  Salvo  jure  abbatta  et  monasterii 
Figiaci,  si  quod  habent  Mestris  et  tabulis 
in  loda  aliquibus  infra  villam.  Sed  leg. 
in  estris.  Vide  supra  Estra  3. 

1  MESTRINUS.  Vide  in  Mazer. 

Ì  MESTURA,  Praestatio  ex  frumento, 
quod  in  agris  colhgitur  et  metitur. 
Charta  Geraldi  Abb.  S.  Jobannis  Ange- 
riac.  ann.  1385.  ex  Chartular.  ejusd.  Mo- 
nast.  pag.  471  :  Ad  faciendum  éteemosy- 
nam  habel  eleemosijnarius  in  omnibus 
istis  obedientiis  inferius  annotati*  tantum 
de  Mestura,  videlicet  de  Fontaneto,  qua- 
tuor  sextaria  frumenti  ad  mensuram  ve- 
terem.  Vide  M estiva. 

*  Vel  poti us  Messis  ;  qua  notione  Mes- 
ture  legitur  in  Charta  Egid.  abb.  S. 
Mart.  Tornac.  ann.  1321.  ex  Reg.  61. 
Chartoph.  reg.  eh.  209  :  Et  si  doit  avoir 
lidiz  Rogiers,  se  il  vit,  tonte  la  Mesture  de 
blez  de  Mars.  Misceli  um  fru mentii m  si- 
gnificat  haec  eadem  vox  in  Lit.  remiss, 
ann,  1393.  ex  Reg.  146.  eh.  4  :  Le  sup- 
pliant  a  confesse  avoir  pris...  deux  bois- 
seaux  de  Mesture. Aliae  ann.  1459.  in  Reg. 
188.  eh.  208  :  Lesquelz  prindrent  autre 
grani  quantità  de  blé,  appelli  Mesture. 
Mélure,  in  Ch.  ann.  1326.  ex  Reg.  64.  eh. 
713.  Vide  Mettura. 

*  MESTUSIUM,  an  Horreum,  in  quo 
Mesturae  seu  messes  conduntur  ?  Char- 
tar.  Norman,  ex  Cod.  reg.  4653  A.  fol. 
87  :  Monachi  Lyrae  habent  in  foresta  vi- 
vum  nemus  ad  herbegandum  abbatìam 
suam  et  molendina  sua,  sita  super  Rute 
inter  Rugles,  ad  Mestusium,  ad  bigres  et 
ad  clausuram  abbatise. 

MESUAGIUM.  Vide  Messuagium. 

1 MESURA,  prò  Mensura,  saepius  occur- 
rit  in  Chartular.  S.  Vandregesiii.. 

T  MESURAGIUM,  Quod  a  domino  fori 
prò  mensura  exigitur.  Statuta  Eduardi 
I.  Reg.  Angl.  ann.  1283.  apud  Rymer. 
tom.  2.  pag.  262  :  Dabit  vendilor  extra- 
neus...  de  salmaca  biadi  unum  denarium, 
de  carleria  obolum,  prò  tenda  et  Mesura- 
gio  nichil.  Charta  Ludovici  Comitis  de 
San  cero  ann.  1327.  apud  Thomasserium 
Consuet.  Bit  urie.  pag.  422  :  Item  confi- 
teor me  et  antecessores  meos  in  levatione, 
exactione  ,  seu  perceptione  cornagii  et 
Mesuragii.  Vide  Mensuragium. 

*  Mesuraige,  in  Charta  ann.  1430.  ex 
Chartul.  Latiniac.  fol.  148  :  En  icelle 
ville  de  Laigny  ils  avoient  (les  religieux) 
et  ont  droil  de  mynaige  et  Mesuraige  sur 
tous  les  blez,  avoynes,  orges,  feves  et  tous 
autresarains  quelconques,  etc. 

MESUS,  Idem  quod  mansus,  de  qua 
voce  supra  :  nostris  Més.  Charta  Beatri- 
cis  Abbatissae  Deiparae  Suession.  ann. 
1232.  prò  Communia  Asiaci  :Item  omnes 
terras,  quas  die  ti  homines  teneri  t  de  Me- 
si s,  et  etiam  Mas,  quas  tenent  ad  census, 
ponent  ad  terragia,  et  ibi  accipiemus  ter- 
ragium,  et  decimam  una  manu.  Infra  : 
Omnes  etiam  vineas,  quas  tenent  de  Ec- 
clesia nostra  ad  Mesum,  sive  ad  censum, 
sive  quolibet  alio  modo,  tenebunt  eas  ad 
medium  vinagium, [Ubi  tenere  ad  mesum, 
idem  videtur  quod  supra  tenere  ad  me- 
dium, cum  scilicet  partiarius  colon  us 
fructuum  partem  alteri  ex  pacto  praebet, 
altera  sibi  re  tenta.  Vide  Medium»]  Ex- 


stat  ChàPta  alla  eiusdem  Bealricis,  cuiìì 
hoc  titulo,  De  ordinatione  mesorum  po- 
testatis  dePargny,  in  cujus  contextu  qui 
mesus  dicitur,  mansus  appella  tur  :  De 
pluribus  redditibus,  quós  nobis  debenl  ho- 
mines potestatis  de  Parrigny,  et  de  quoli- 
bet manso,  qui  est  de  24.  boneriis  et  mi- 
nus,  debent  Ecclesia  nostra  de  bonerio 
singulis  annis  dimidium  seplarium  biadi, 
etc.  [Vide  Massa  5.J 

*  Miex  et  Mex,  in  Libert.  Auxon.  ann. 
1229.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
394.  art.  1.  Charta  ann.  1250.  ex  Chartul. 
Campan.  fol.  338.  v«.  col.  1  :  Reserva- 
mus  molendinum  cum  stagno,  et  domum 
cum  tolo  porprisio,  et  quoddam  pratum, 
et  unum  mesum  cum  uno  jardino.  Vide 
supra  Messum. 

«  MESUSAGIUM,  Exactio  quaevis  con- 
tra  jus  inducta  ;  nostris  Mesusance,  qua 
voce  quidquid  injuste  fit  signifìcatur. 
Charta  ann.  1308.  in  Reg.  40.  Chartoph. 
reg.  e  h.  34  :  Si  aliquam  notam  offensae, 
r aliene  Mesu  sagii  sibi  impositi,  ante  con- 
cessionem  hujusmodi  forsitan  incurre- 
runt,  nos  etiam  sibi  remittimus.  Eadem 
rursus  occurrunt  in  Charta  sequenti. 
Lit.  remiss.  ann.  1378.  in  Reg.  114.  ch. 
167  :  Les  habitans  de  la  ville  d'Arras  s'ef- 
forcoient  de  faire  pluseurs  désobéissances, 
Mesus ances,  entreprises,  7nachinations  et 
conspirations  contre  la  contesse  de  Flan- 
dres,  d'Artois,  etc.  Vide  Mali-usus, 

MET,  Particula  apud  Seriptores  infe- 
rioris  sevi  praeponitur,  quae  Latinis  post- 
poni  solet.  Sosipater  lib.  2.  Instit. 
Gramm.  :  Met,  non  est  pars  orationis, 
sed  adjectamentum  quoddam  accedit,  etc. 
Ad  de  Priscian.  lib.  12.  et  alios.  Charta 
Turpimiri  Ducis  Croatiae  apud  Jo.  Lu- 
cili m  lib.  2.  de  Regno  Dalm.  cap.  2  : 
Dura  mundi  ab  origine  cuncta  per  tem- 
pora facta  mansisse,  delabisseque  succe- 
dentibus  alia  altissimi,  si  Met  oculis  pers- 
picimus  mentis,  et  manu  fidei  palpamus, 
nisi  corporeis  membris  videre ,  audire 
aliud  vaìemus,  nisi  ea  quas-  prsesentantur, 
et  scripturarum  auditio  obtutibus  pandi t. 
Charta  Aragonica  aerae  1111.  apud  Mar- 
tinezium  in  Hist.  Pinnatensi  lib.  3.  cap. 
5  :  Et  requisierit  suum  amicum  Sanctium, 
ut  per  suum  corpus  Metipsum  cum  suos 
varones  ei  adjuvet,  etc.  Ita  met-septimus, 
metter tius,  non  semel  occurrunt  in  Spe- 
culo Saxonico,  prò  septimus  met,  vel 
tertius  met,  ut  Latini  postponunt.  In 
quam  rem  Marquardi  Freheri  observatio 
ad  Constitutionem  Adolph.  Imper.  ann. 
1293.  haud  videtur  eontemnenda:  non 
tempero  mini,  inquit  ille,  quin  perstrin- 
gara  mirabilem,  an  ridiculum  particulae 
Met  usum:  e  qua  tandem  ipsissimt 
exemplo,  metissimum  natum  est,  quod 
in  Italico  moderno  remansit,  medesimo, 
in  Francico  contractius,  mesme  eadem 
forma,  qua  e  Quadragesima,  Caresme. 

1.  META,  Acervus  segetum,  congeries 
vel  strues  in  acutum  tendens,  vox  Ca- 
toni nota  cap.  46.  Hesychius  :  ©quoviai, 
ol  <rwpoi  Tiòv  8pay(AaTu)v.  Gregorius  Tur. 
lib.  4.  Hist.  cap.  41  :  Acceptisque  clavibus 
Metas  annonse  quse  aderant,  elidit.  Ai- 
moinus  lib.  2.  de  Miraculis  S.  Benedicti 
cap.  9  :  Acervos  frugum,  quem  Metani 
vulgo  dicimus.  Flodoardus  lib.  1.  Hist. 
Remens.  cap.  17  :  Quid  ille...  facere  vel- 
let  ex  his  quas  aggregaverat  Metis  :  su- 
pra, acervos  frugum  appellavit.  Guiber- 
tus  lib.  2.  Hist.  Hierosol.  cap.  8  :  Cum 
enim  plurimorum  annorum  segetes  triti- 
ceos,  uti  in  ea  terra  moris  est,  in  modum 
turrium  per  agro»  stabilUas  cerner ent, 
quas  nos  Metas  vulgariter  vocare  solemus, 
etc.  Sic  etiam  legendum  in  Vita  S.  Gallse 
n.  6  :  Suspicor,  tres  aviculse...  super  tres 


l  Metas,  quae  ex  ipsd  àègete  sua  fuerant 
factae,  consederunt.  Editurtl  molas,  quse 
vox  hic  nini!  sonat.  Picardi  nostri  Maye 
et  Moies  ej  usmodi  acervos  vocant. 

SSH*  Mela  enim  dicitur  terminus  ad 
instar  Mette  fastigiatus.  Frontinus  de 
coloniis  :  In  catnpis  vero  statuerunt  ter- 
minos  cursorios,  spatulas  vel  Metas  àssi- 
gnatas.  Hinc  quilibet  terminus  ac  finis 
eadem  voce  signifìcatur:  quod  et  Lati- 
nis notum  est. 

1  Metaxiter,  apud  Mart.  Capei lam 
lib.  7:  Umbra  metaliter  jacetur  ;  hoc  est, 
instar  metae  fastigiata. 

2.  META,  vox  Longobardo  rum.  Vett. 
Glossae  :  Meta,  pecunia,  donatio  sponsali- 
tia.  Joan.  de  Janua:  Meta,  promissio,  vel 
conofigio,  (sic)  id  est,  obligatio  in  die 
nuptiarum.  Ita  usurpant  Lex  Longob. 
lib.  1.  Ut.  30.  1 3.  4.  liì).  2.  tit.  1.  §  11.  tit. 
2. 1 2.  5.  tit.  4.  §  2.  4.  tit.  14.  §  11.  Edictum 
Rotharis  regis  tit.  60.  65.  66.  72.  87.  Le- 
ges  Luitprandi  tit.  64.  74.  88.  92.  Leg. 
Astulfi  tit.  4.  etc.  [**  Roth.  167.  178.  183. 
190.  191.  192.  216.  Lìutpr.  88.  114.  117. 
119.  (6,  35. 16.  64.  66.)  Aist.  5.]  Vide  Me- 
thium.  [«*  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ. 
pag.  422.] 

Hinc  prò  pretium  rebus  vendendis 
impositum,  in  Cor  ree  t.  stat.  Oadubr. 
cap.  78  :  Meta  imposita  per  dictos  juratos 
et  homines  penitus  observetur,  et  in  ean- 
dem  pcenam  incidant  ii,  qui  ultra  Metam 
impositam  vendiderint.  Vide  Metaxarii. 
[*»  Meta  hic  est  finis,  modus.] 

^  3.  META,  Monetae  Flandrensis  spe- 
cies.  Vide  Mita  2. 

4.  META,  alia  notione,  [f.  Quod  do- 
mino competit  prò  jure  defigendi 
metas  in  terris  vassallorum.]  Charta 
Odonis  Episcopi  Bel vacensis  ann.  1146. 
apud  Louvetum  :  Censumque  quem  Hugo 
de  Yvoilio  per  concessionem  ipsius  Dro- 
gonis,  quia  uterque  census  de  feodo  e  jus 
erat,  in  remissionem  peccatorum  suorum 
eidem  Ecclesia  donaverat,  eis  similxter 
concessit,  et  Metas,  et  venditiones  eis  pa- 
riter  remisit. 

Met\e  Caroli,  Pyrenaei  montes,  dicti, 
quod  Carolus  M.  arma  sua  victricia 
ulterius  non  tulerit.  Wilielm.  Brito  lib. 
1.  Philipp.  : 

....  Terrarum  quidquid  habetur 
A  pelago,  quod  nos  hodie  dislinguil  ab  Anglis 
Usque  sub  HUpanos  fines,  portusque  remotos 
Qui  Caroli  Mela?  populari  voce  vocanlur. 

*  Meta  Ferrata,  Quae  ferro  munita 
ab  aliis  distinguitur.  Charta  Joiae  dom. 
de  Vallaincort  ann.  1241.  in  Chartul. 
Montis  S.  Mart.  part.  1.  ch.  116:  Secun- 
dum  altitudinem  Metas  ferrata*,  quas..... 
de  consensu  meo  et  ecclesia^  Montis  S. 
Martini  communiter  est  defixa.  Meta  et 
Mette  passim,  a  Latino  Meta,  prò  Rome, 
limite. 

Metas  Figere,  Majoribus  villarum 
maxime  competere  supra  observatum 
ad  vocem  Ronagium  in  Rona  2.  ob  idque 
juris  certa  ipsis  statuta  praestatio,  cujus 
mentio  occurrit  in  Statutis  Stampensi- 
bus  ann.  1179.  apud  D.  Fleureau  Hist. 
Blesens.  cap.  28.  pag.  Ili  :  Ob  metas 
ftgendas  Prseposittis  sextarium  vini  rubei 
Stampensis  tantummodo  accipiet.  Quod 
de  praestatione  ob  probatas  mensuras 
exacta,  minus  recte  intellexisse  videtur 
laudatus  Auctor. 

METAB0LA.  Idacius  in  Chronico  :  Ex- 
pedilio  ad  Africam  adversus  Wandalos 
ordinata,  Metabolarum  commulatione  et 
navigai ionis  inopportunitate  revocatur. 
Est  autem  met  aboia,  ex  Graec.  ixexaéoX^, 
maris  mutatio.  Glossae  Isid.  et  Pi- 
thoeanae:  Metapontum,  metabula  maris. 
MSS.  habent  maris  mutatio.  Infra  :  Me- 


MET 


MET 


MET 


369 


tabulum,  prospera  navigatio.  Ubi  forte 
legendum  inprospera.  Hesychius  :  M&cdc- 
èoXoi,  itpaYixxrcuTai  xai  ol  uieTairóvTtoi,  rcapa 
'iTaXot;.  Rursum  :  MexairovTio;,  SiixtcÌvtioc. 

e  METABOLARIUS  Ventus,  n  Grseco 
jjLsta6oX^,  Trajectio,  ut  notant  docti  Edi- 
tores  ad  Vit.  S.  Senzii  tom.  6.  Maii  pag. 
71.  col.  1  :  Nutus  Dei...  praparavit  eis 
naviculam  ubi  par  iter  in  unum  convene- 
runt,  et  flavit  ventus  Metabolarius ,  et 
eternit  mquora.  Vide  Metabola. 

1.  METABULUM,  Spatìum,  a  meta.  S. 
Eulogius  lib.  3.  Memoria!.  SS.  cap.  8: 
Cumque  dies  Illa  maximum  cursus  sui 
explens  Metabulum,  jam  pane  in  horam 
nonam  diverger  et.  Vide  Metabola. 

«  2.  METABULUM,  Campana?  tudicula. 
Vide  supra  Matabulum. 

1  METACHRONISMUS ,  vox  Graeca, 
Temporum  transpositio,  cum  scilicet  a 
tempore  rei  gesta  aberratur.  Christo- 
ph ori  Mulleri  introductio  in  Histor.  Ca- 
noniae  Sand-Hippolyt.  apud  Raim. 
Duellium  lib.  1.  Misceli,  pag.  300:  Alii 
fundalionis  nostra  principium  ad  Caroli 
M.  atatem  reducunt,  qua  is  octenni  ad- 
versus  Hunnos  bello  strenue  perfunctus 
optatissimam  plagis  hisce  Orientalibus 
tranquillitatem  constituit  annum  circiter 
790.  Sed  quantum  isthoc  Metachronismo  a 
veritate  rei  aberrent,  qui  ejus  sevi  eventus 
ita  supputant,  ex  dictts  convincitur. 

METACISMUS,  Gr.  MeTax*.(x|AÓ;,  Isidoro 
lib.  1.  cap.  31.  est  quoties  in  M.  literam 
vocalis  sequitur,  ut  bonum  aurum,  et  e. 
Ugutioni,  Metocismus,  et  M.  lilera  per 
scansionem  collisio.  Pupi  se»  Metacismus, 
vel  Motacismus,  est  M.  Ut  erse  congemi- 
nata collisio  :  vel  quotiens  litera  M.  se- 
qui tur,  vel  quotiens  vocabulìs  sequitur 
M.  ut  bonum  aurum.  Vide  Diomede m 
lib.  2.  et  Senatorem  lib.  de  Divin.  lect. 
cap.  15.  Gregor.  Mag.  Epist.  ad  Lean- 
drum  Episc.  apud  Joan.  Diacon.  in  ejus- 
dem  S.  Gregorii  Vita  lib.  4.  cap.  14  : 
lpsam  loquendi  artem,  quam  magiste- 
rium  disciplina  exterioris  insinuai ,  ser- 
vare despexit  :  nam  sicut  hujus  quoque 
epistola  tenor  enunciat,  non  Metacismi 
collisionem  fugio,  non  barbarismi  confu- 
sionem  devito,  situs  motusque  prapositio- 
num  ,  casusque  servare  contemno,  etc. 
Chronic.  Monast.  S.  Michaelis  Virdun.  : 
Obsecro  autem  eos  qui  hac  forte  lecturi 
sunt ,  ne  causentur  pronter  sóloecismos 
aut  Metacismos  aut  quia  horum  simile 
frequentius  incurvisse ;  etc.  Ex  his  emen- 
d and us  Graimlaicus  in  Regula  Solita- 
riorum  in  Prologo  :  Nostracismos  deni- 
que  et  barbarismos,  nec  non  et  ipsos 
prapositionum  casus  in  hoc  opusculo  ser- 
vare contempsi,  quia  indignum  forte  vehe- 
menter  censui,  ut  verba  Chris  ti  vel  sanc- 
torum  Patrum  sub  regula  perstringerem 
Donati.  Leg.  Metacismos. 

T  METADELLA.  Vide  Mitadela. 

t  METALIS  Lapis,  Qui  loco  mete,  seu 
termini  est.  Charta  ann.  1196.  apud  D. 
Calmet.  tom.  2.  Histor.  Lotharing.  col. 
411  :  Et  per  tvansitum  ejusdem  montis 
usque  ad  lapidem  Metalem,  qui  vulgo  dici- 
tur  Mar  Stein,  etc. 

*  METALIS  Distinctio,  Meta,  limes, 
terminus.  Charta  Wl adisiai  reg.Hungar. 
ann.  1494.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonst.  col.  657  :  Producta  sunt  qui- 
dam littera quibus  mediantibus  idem 

nomina  terrarum  et  earumdem  Metales 
distinctiones  ,    qua  eisdem  et   pradicta 

ecclesia collata  fuissent,   etc.   Signa 

metalia,  in  Lit.  Casinari  III.  ann.  1462. 
inter  Leg.  Polon.  tom.  1.  pag.  201.  Vide 
infra  Signum  3. 

1  METALLARH,  Aurileguli,  in  Cod. 
v 


Theodos.  lib.  10.  Ut.  19.  de  Metallis  et 
Metal lariis.  Vide  Metallum. 

ì  METALLATUS,  Encaustus,  encausto 
distinctus,  Gali.  Emaillé  ;  inauratus, 
Gali.  Dorè,  Lobinello  minus  recte.  Tes- 
tamene Godefndi  du  Plessis  ann.  1332. 
apud  laudat.  Lobinell.  tom.  3.  Hist. 
Paris,  pag.  394  :  Item  scyphi  tres  argen- 
tei non  Me  t  alla  ti,  pondens  sex  marcha- 
rum  et  dimidia,  ad  Marcham  Turon.  duo 
b achini  immetallati ,  ponderis  quinque 
marcharum  et  decem  octo  sterlingorum. 

*  METALLE,  Metallum,  Lebes  vel 
cacabus  aereus.  Inventar,  bonor.  Joan. 
de  Madalhano  ann.  1450:  Dictus  procu- 
rator  dixit  se  invenisse  unum  mag  num 
Metalle  cum  tribus  pedibus  et  cum  duabus 
auriculis  metalli.  Aliud  ann.  1476.  ex 
Tabul.  Flamar.  :  Et  incoquina....  unum 
Metallum  magnum...  Item  plus  duo  alia 
Meta  Ila,  tenentia  quodlibet  decem  parap- 
sides  off  arti  sive  potagii.  Telon.  S.  Bert.  : 
Torsel  ollarum  Metallinarum,  iiij.  den. 
Nostri s  alias  Mette,  prò  Metal,  étain,  vel 
cuivre,  ses  vel  stannum.  Lit.  remiss, 
ann.  1401.  in  Reg.  156.  Chartopb.  reg. 
eh.  158:  Un  fiascon  ou  bouteille  d'estain 
ou  Mette.  Six  escuelles,  deux  platz  lous 
de  Mette,  in  aliis  ann.  1418.  ex  Reg.  170. 
eh.  175.  Vide  Metallum  1. 

J  METALLIA,  Semita! lia,  Gali.  Demi- 
taille.  Charta  ann.  1265.  in  Tabul.  S. 
J acuti  :  Talliam  et  Metalliam  consuetas 
habebit  Brientius  de  castro  Brientii  Miles, 
cum  dictis  hominibus,  si  eas  possit  relra- 
here.  Vide  Meditallia. 

1.  METALLUM,  Ms.:  Metallinus,  aereus, 
deMetail.  Thwroczius  in  Stephano  Rege 
Hungariae  cap.  26:  Jussit  Bothand  cum 
dolabro  suo  pergere  contra  portam  urbis, 
qua  erat  Metallina,  etc. 

Metallum,  Campana  aerea.  Abbo  lib. 
1.  de  Bell.  Paris,  vers.  238  : 

Tottus  Ecclesia  convexa  boando  Metalla, 

Metallum  Lapidosum  ,  Fortunato 
lib.  9.  Poem.  15.  [S.  Paulinus  Poemate 
24.  pag.  152  : 

Quaeque  prius  pilis  stetit,  ha?c  modo  fulta  coìumnis 
Vilia  mutato  sprevìt  cementa  Metallo. 

Vide  notas  in  eadem  Poemata  pag.  104. 
Hinc  in  Cod.  Theod.  occurrit  lex  de 
marmoris  secandi  facultate  inter  eas 
quae  de  metallis  et  metallariis  referun- 
tur  tit.  19.  lib.  1  :  Secandorum  marmo- 
rum  ex  quibuscumque  Metallis,  volentibus 
tribuimus  facultatem  :  ita  ut  qui  cadere 
Metallum,  atque  ex  eo  facere  quodcumquey 
decreverint,  etiam  distrahendi  habeant 
liberam  potestatem.  Anastasius  in  S.  Sil- 
vestro PP.  :  Ipsum  sanctum  fontem  ex 
Metallo  porphyretico  ex  omni  parte  coo- 
pertum,  etc.  Adde  Cassiod.  lib.  2.  Ep.  7.] 
SS©*  Hinc  in  Metalla  damnari,  apud 
Plin.  lib.  10.  Ep.  66.  est  in  lapicidinam 
damnari  ;  unde  et  Metallici  dicuntur  in 
leg.  10.  §  1.  Dig.  de  poenis,  (48,  19.)  qui 
in  metalla  damnati  sunt. 

*  Metallum  Hispanicum.  Andr.  Flo- 
riac.  in  Vita  Ms.  S.  Gauzl.  Bitur.  ar- 
chi ep.  lib.  1  :  Fecit  et  analogium  Hispa- 
nico  Metallo  compactum,  diebus  utendum 
feriarum.  Infra  :  Hispanicum  cuprum. 

1  Metallum  Ligneum,  in  Vita  S. 
Bonifacii  Episc.  auctore  Willibaldo  saec. 
Bened.  3.  part.  2.  pag.  17  :  Tunc  autem 
summa  sanctitatis  Antistes  Consilio  inito 
cum  fratribus,  ligneum  ex  supradicta 
arboris  Metallo  oratorium  construxit. 
Unde  Metallum  prò  qualibet  materia 
usurpatum  colligitur. 

*  2.  METALLUM,  ut  Mestallum  2.  Mis- 
cellum  frumentum;  Mesteul,  in  Charta 
ann.  1308.  ex  Lib.  rub.  Cam.  Comput. 


Paris,  fol.  302.  r°.  col.  1  :  Le  tiers  dudit 
blé  en  Mesteul  mettoien,  etc.  Alia  ann. 
1258.  in  Chartul.  S.  Euvertìi  Aurei.: 
Duo  sextaria  Metalli  reddituales  super 

terram, quam   corporavimus   ego   et 

Johannes  maritus  meus  quondam.  Vide 
Mixtum  2. 

1  METANGI,  Metangismonit^i,  a  meta 
et  ango,  Haeretici  sic  dicti  quod  Verbum 
in  Patre,  ex  Augustino  hser.  58.  tanquam 
unum  vas  in  altero  esse  delirabant.  Vide 
Collitiani. 

METANIA,  Metanoea,  Genuflexio,  in- 
clinatio,  ex  Graeco  (Aetavoia,  eadem  no- 
tione  apud  inferioris  sevi  Graeculos  : 
Latin  is  sequioris  aetatis  Venia.  'EtnxXkxic 
Upà  apud  Naucratium  in  Encyclica  de 
obitu  S.  Theodori  Studitse  pag.  880.  Pa- 
pias  MS.  :  Metania,  pot entree.  Legendum, 
Pcenitentia,  quia  in  Poenitentiam  ejus- 
modi  genuflexionesimponebantur.  [Vita 
S.  Vindici  ani  tom.  2.  Martii  pag.  79  : 
Sed  cum  ad  culpa  agnitionem  veramque 
Metanoeam  adduceret.  Ubi  prò  pceniten- 
tia usurpatur.]  Petrus  Venerab.  in  Sta- 
tuti s  Ord.  Cluniac.  cap.  4:  Atque  illis 
Metanosis,  qua  quotidiano  usu  in  Capitulo 
fiunt,  et  vulgo  Venia  nominantur.  Et 
cap.  53  :  Frequentibus  Metanosis,  vel  ge- 
nufiexionibus.  [Bernardi  Mon.  Ordo  Clu- 
niac. part.  1.  cap.  72:  Sacerdos  Missam 
cantaturus...  a  parte  dextra,  et  socius  a 
sinistra,  aptant  altare  velamentis,  sicque 
ponit  in  medio  allaris  (calicem)  ac  mis- 
salem  in  parte  dextra  ;  post  exuens  tuni- 
cam,  facit  ante  altare  Metanozam.  Quod 
vero  Metanoeam  hi  e,  alibi  venia  m  appel- 
lat  idem  Bernardus.]  Hieronymus  Mo- 
nach.  Gamaldul.  in  Vita  S.  Romualdi 
Abbatis  n.  67:  Docebat  eos  ut...  discipli- 
nas  flagellorum  in  cella  facerznt,  Meta- 
nias  ,  ac  genuflexiones  frequentantes. 
Anastasius  Biblioth.  in  Vita  S.  Joan. 
Eleemosynaril  n.  27  :  Mittentibus  igitur 
ambobus  Metanceam ,  et  amplexantibus 
alterutrum,  sederunt.  Graeca  Leon  ti  i  ha- 
bent  pàXXetv  (letavoiav.  Idem  Anastas.  in 
Collatione  S.  Maxirai  Mart.  cum  Theo- 
dosio  pag.  188:  Surrexit,  et  misit  in 
Metanoeam.  Ex  Grseca,  ut  dixi,  pbrasi, 
pàXXeiv  (Aetavotav.  Synodus  VII.  Act.  4  : 
,Av£oTiQo,av  rcàvT£;  jxeTà  XaP*^  xa^  Sa^P^wv 
xa\  eéaXov  (leTavotav.  Doro  the  US  Doctr. 
4  :  wE6aXov  aùtw  pietavotocv,  iva  Xa6w  TtapdÉ- 
8satv   irap*  aiJToO,  xaì  àva^wp^ffai.  Stepha- 

nus  Monachus  Sabaita  in  Pass.  SS.  xx. 
Martyrum^  Lauree  S.  Sabae  n.  71:  Ka\ 

paMóvTtóv  bXkr\kbii  jxetàvotav   ffvvrjOa)?.   Ita 

passim  in  Vita  S.  Nili  Junior,  pag.  20. 
23.  49.  69.  72.  in  martyrio  Bacchi  Junio- 
ris  pag.  80.  apud  [Anonymum  Combefi- 
sianum  in  Porphyrog.  Vita  n.  4.  50.] 
Codinum  in  Orig.  etc.  Apud  Amphilo- 
chium  in  Vita  S.  Basii iif  irolriaa;  jxeTa- 
votav,  perperam  Gratius  vertit,  poenitu- 
dine  quadam  ductus  ;  rectius  Combefì- 
sius,  reverentiam  faciens.  Gregorius  De- 
capolita  de  Miracul.  S.  Georgii,  lAetavoetv 
dixit,  prò  lASTavotav  pdtUetv.  Idem  etiam 
num.  47.  48.  jieTavotav  itotetv  usurpavit. 
Occurrit  prseterea  vox  Metanoea  apud 
Joann.  Laudensem  in  Vita  S.  Petri  Da- 
miani Card.  n.16. eumd.  Petr.  Damianum 
in  Vita  S.  Dominici  Loricati,  et  tom.  3. 
Opusc.  14.  lib.  1.  Epist.  10.  lib.  3.  Epist. 
8.  lib.  6.  Epist.  26.  27.  in  Historia  Epis- 
cop.  Autisiodor.  cap.  48.  etc.  Chron.  S. 
Vincentii  de  Wlturno  pag.  673. 

Duplex  autem  est  ^exavoia  ;  magna 
scilicet,  (i£yàXY),  cum  quis,  toto  corpore, 
sine  tamen  genuum  flexione,  se  fere 
ad  terram  usque,  antro rsum  inclinat, 
altera  parva,  fuxpa,  cum  tantum  cervi- 
cem  inclinat,  et  caput  aliquo  usque. 
Ita  Gerlachius  apud  Crusium  in  Turco- 

47 


370 


MET 


MET 


MET 


Gr.  gag.  205.  [*»  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  col.  916.  sqq.  voc.  Metavotai. 
Graecis  Mexàvotai  sunt  etiam  :  Femina- 
rum  pravae  ac  dissoluta  vitae,  pceniten- 
tium  et  ad  meliorem  frugem  redeun- 
tium  monasteria,] 

1  METANOEA,  Genus  est  testis.  Glos- 
sili» MSS.  Cluniac.  tom.  2.  Oper.  pos- 
thum.  Mabill.  pag.  23.  Ubi  leg.  forte, 
Genus  est  posnitenties.  [*  Vide  in  Metania.) 

7  METAPHORA,  Omen  et  qusedam  pree- 
significano.  Gasp.  Barthii  Glossar,  apud 
Ludewig.  tom.  3.  Reliq.  MSS.  pag.  370. 
ex  Cauterio  de  Bellis  Antioch. 

METARE,  Di  vertere,  hospitari.  Frede- 
garius  Scholast.  cap.  36  :  Regi  nunciavit 
virum  Dei  inibì  esse,  nec  Begis  domibus 
Metare  velie.  Aimoinus  de  Mirac.  S.  Be- 
nedicci lib.  2.  cap.  3  :  Qui  ei  locum  Me- 
tandi  in  sua  concesserat  domo,  [S.  Pau li- 
ri  us  in  Poem.  24.  pag.  146  : 

Suscipiens  humili  Metaniera  in  pectore  Christum.] 

Metatus,  Metatum,  iEdes  propria, 
domicili um,  interdum  hospitium.  Pas- 
sim apud  Gregorium  Tur.  lib.  3.  Hist. 
cap.  7.  lib.  5.  cap.  19.  40.  lib.  7.  cap.  6. 
29.  lib.  8.  cap.  2.  44.  lib.  9.  cap.  6.  lib. 
10.  cap.  15.  de  Mirac.  lib.  1.  cap.  44.  lib. 
2.  cap.  21.  24.  lib.  2.de  Mirac.  S.  Mar- 
tini cap.  11.  lib.  4.  cap.  21.  de  Vitis 
Patr.  cap.  8.  Anonym.  in  Vita  S.  Ste- 
phani  Abb.  Obazin.  n.  4.  Aimoin.  de 
vita  S.  Àbbonis  Floriac.  cap.  20.  lib.  2. 
Hist.  cap.  11.  Flodoardum  lib.  1.  cap. 
20.  lib.  2.  cap.  3.  lib.  4.  cap.  10.  in  Vita 
S.  Machutis  Episc.  cap.  14.  e  te.  Hospi- 
tium et  Metatum  accipere,  apud  Gregor. 
Mag.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist.  109.  Metatorum 
pr&bendorum  onus,  in  Novella  Theodosii 
de  Metatis,  ubi  plura  de  hoc  onere  :  et 
in  Cod.  Justin.  eodem  tit.  Ita  jutoccov 
Graeci  dixerunt.  Concilium  GP.  sub 
Agape tO  PP.  Act.  2  :  NojjlcSovtes  Sé  xaì  èv 
tw  (maro)  àvToO  ,  ev  J>  naXai  %aTe(xevev, 
eòpÉoTceaOat  avTÒv,  eSirnfaajjLev.  VI.  Synod. 
Act.  11:  Tà  5vo  fii&kia  sv  xtv\  jkt<riXtxr| 
oioua  Y]vpe6iq<jav,  ev  evi  (jnxàxa>  Siaqjepovrt  tyj 
[jlovvj  Xpu<xo7ióXea>q.  S.  Athanasius  de  Ima- 
gi ne  Berytensi  :  'E^e^T^ffe  {urà-uov  jjlsi^ov 
ó  Xptoriavòi;,  w?  xp7J£a>v.  Passio  S.  Basilei 
Episcopi  Amasese  n.  8  :  'Ev  {j^Tà™  tivo? 
'EXiuSijópou,  etc.  Vide  Meursii  Gloss. 
[«*  et  Cangii  voce  MeTaxov,  col.  919.] 

1  Metatus  ,  Pro  universo  domus  , 
ejusque  adjacentium,  ambi  tu  sumitur, 
in  Bulla  Stephani  III.  PP.  ann.  755. 
apud  Felibian.  Histor.  S.  Dionys.  pag. 
XXVin  :  Igitur  quia  petistis  a  nobis  qua- 
tenue,.,  domum  positam  juxta  monaste- 
rium  B.  Martini  cum  inferioribus  et  supe- 
rioribus  suis,  cum  Meta  tu  suo  et  horti- 
cello...  vobis  ad  tempus  emissa  pr&ceptione 
concedere  deberemus. 

Metatio,  Idem  quod  Metatum,  apud 
Tertullianum  de  Pallio  cap.  2.  [Torta- 
ri  us  in  Mirac.  S.  Benedicti  saec  4. 
Bened.  part.  2.  pag.  405  :  Denique  mox 
ut  su&  Metationis  subiit  limitem,  etc] 
Recentioribus  vero,  jus  procurationis, 
Giatum,  metati  onus.  Aymoinus  lib.  2. 
de  Miracul.  S.  Benedicti  cap.  5  :  Pulia- 
censis  Parochiae  preedium  assidua  exina- 
nibat  Metatione.  Mox  :  Contigit  ut  una 
dierum  memoralus  vir  prandium  sibi  in 
jamdiclo  praedio  par  ari  jubens,  etc. 

Metator,  in  Gloss.  Gr.  Lat.  'Exotuaff- 
rfo  id  est,  qui  Melata,  et  mansiones 
parat.  'Eto  inasta,  metatio.  [Gloss.  Lat. 
feraec.  MS.  Sangerman.  :  Metatio,  appa- 
ranofprasparatio,lxoi\i.a<TÌoL.]  Glossai  Jsid.: 
Metatores,  mansionum  pr&paratores.  Pa- 
pias  :  Metator,  qui  locum  prseparat  ad- 
ventui  potestatis.  Vegeti  o,  Metator  dici- 
tur,  qui  pr&cedens  locum  castris  deligit. 


Hispanis  Aposentador,  de  quo  officio 
agunt  Leges  Alfonsina?,  seu  Partidee, 
part.  2.  tit.  9.  lege  15.  S.  Ambrosius  lib. 
5.  Hexaemer.  cap.  10  :  Qui  metatores  iu- 
tiera disponunt  ?  qui  duces  iter  dingvtnt  ? 
Optatus  lib.  3  :  Cum  ante  venturos  mili- 
tes  Metatores,  ut  fieri  solet,  mitterentur. 
D.  Cyprianus  Epist.  22  :  Ipsum  anguem, 
major em  Metator em  Antichristi,  non  tam 
confessus  deterrui8tit  etc.  Idem  Epist.  81  : 
Bogatianum  Metator  em  vocat  eorum  quos 
martyrio  antecesserat.  Apud  Petrum 
Chrysologum  S.  Joannes  Bapt.  dicitur 
Metator  Domini.  FJodoardus  lib.  14. 
Carm.  18: 

Agmina  Metator  cogens,  loca  prò  videi  apta. 

Vide  Mansionarius.  Prometator,  ead.  no- 
tione  apud  Julianum  Antecessor.  cap. 
537.  Glossae  Basilio.  ^MtTàxwp,  ó  àno<rreX- 

Xóu-evoi;  ayy&Xo<;  -rcpòi;  xovq  ap^ovras. 

metatorle  Epistola,  [Praeviae,  prae- 
nunciae,]  quibus  adventum  nostrum 
nuntiamus,  quasi  xaTayu>ynv  et  diverso- 
rium  designaturae,  apud  Sidonium  lib. 
8.  Ep.  11. 

1  METARIA,  Praedium  rusticum,  Gali. 
Métairie.  Computus  ann.  1202.  apud  D. 
Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  clv  : 
Pro  Metaria  Vallium  vindemianda,  et  prò 
raspa  ducenda  apud  Meduntam  et  Ane- 
tum  et  prò  auxiliatoribus  vindemiarum, 
et  prò  vino  ducendo  de  vineis  xi.  I.  et 
dim.  Hi  ne 

1"  Metarius,  Colonus,  qui  metariam 
exeolit,  ibid.  pag.  gl:  De  Metariis  Gau- 
fridi  Peronss  xx.  L  de  quibus  solvit  x.  I. 
Vide  Metearia  2. 

METARITIA.  Charta  Caroli  Regis  Bur- 
gundi® filii  Lotharii  Imper.  tom.  12. 
Spicilegii  Acheriani  :  In  Astonnaco  Me- 
taritia  una  :  in  Mutiano  colonica  vestita 
una,  et  altera  dbsa,  cum  ver  caria  absque 
censu  ;  in  Blodemaco  Metaritise  dux  ;  in 
curie  Metiara  Metaritia  una  ;  in  Gussano 
Metaritia  una,  etc.  Leg.  forte  Massaritia. 
Vide  in  hac  voce. 

METARPUS.  Ugutioni,  Metator,  qui  cas- 
tra designai  ;  et  Metarpust  castrorum  me- 
tator. 

*  METASTRUM.  [Serpette.  Diep.1 

1  METASYNERITICA  Curatio,  Metasu- 
neriticus  cyclus.  Voces  medicis  notae.  Vide 
Becorporare  et  Cyclus. 

*  METATA,  Mensurae  agrari»  species. 
Praecept.  Caroli  IV.  imper.  interProbat. 
tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col.  132  :  No- 
vemdecim  Metatas  et  triginta  quinque 
vir  gas  seu  decempedas  ambactales ,  in 
Dombirch  ducentas   quadraginta   novera 

Metatas Jtem  Oostcapel  supra  dunas 

difflatas  viginti  quinque  centenas  atque 
quadraginta  septern  Metatas. 

METATIO,  Metarum  et  limitum  defi- 
xio,  Droit  de  bomage,  in  Consuetudine 
Peronensi.  Tabularium  Abbatiae  S.  Vic- 
toris  Paris.  Charta  21  :  Omnes  alii  pro- 
ventus  pr&dictarum  ferrar  um  sunt  Eccle- 
sia, sicut  campipars,  et  venditiones,  in- 
vestitur&yMetationeSfrevelationes,  et  dona 
gerinarum.  Mox  :  Campipartiri  vero,  aut 
metas  figere  vel  aliam  jurisdictionem 
exercere,  pars  una  sine  consensu  alterius 
non  poterit.  [Metatio,  alia  notione.  Vide 
in  Metare.] 

1  METATUM  ,  Idem  quod  Metatio. 
Charta  ann.  1266.  in  Tabular.  Calensi  : 

Vendidit partem  investitutionum .  seu 

sezinarum  et....  partem  suam  vinorum 
et  Metatorum  sive  esbonachiorum.  Vide 
Bonna.  Alia  notione,  vide  in  Metare. 

METAXA,  Graec.  M£xa£a,  Sericum,  rude 
praesertim,  et  needum  tinctum,  neque 
in  fila  deductum.  Vide  Isidorum  lib.  20. 
cap.  29.  Cujacium  ad  leg.  10.  tit.  8.  lib. 


11.  Cod.  Brissonium,  et  alios  qui  me- 
taxae  vocem  in  leg.  ult.  D.  de  Public, 
insertam  a  Triboniano  existimant,  cum 
recentior  sit.  Adde  Meursium  in  Glos- 
sario. [°  Consulendi  omnino  Martinius 
in  Lexico  ad  hanc  vocem  et  Menag.  in 
v.  Medasche.  Vide  supra  Madascia.] 

METAXARII,  Sericorum  negotiatores, 
in  leg.  ult.  C.  de  Pignorib.  (8, 13.)  Mexa- 
$a(3toi.  Basii.  Eclog.  25.  tit.  2.  cap.  56. 
Aliam  huic  voci  ac  prorsus  diversam 
affingit  notionem  Ugutio  et  ex  eo  Joan- 
nes de  Jan  uà  :  Metaxarius,  qui  fora  im- 
ponit  rebus,  quee  venduntur,  melam  pre- 
tii.  Item  etiam  Ucitator  et  taxator  dicitur. 
[°  Vide  supra  Meta  2.] 

|  METEALIS,  Monetae  aureas  genus, 
apud  Hispanos.  Donatio  Alphonsi  VI. 
Regis  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  291  : 
linde  centum,  annualem  censum  videli- 
cettaureos,  quos  vulgo  Meteales  appellant, 

Conventui   Gluniacensi  proprie  dedit 

Censum  quoque  largitatts  paternse  dupli- 
cavi, duo  millia  Meteales  in  censum  an- 
nuatim  Gluniaco  persolvens. 

\.  METEARIA,  Mensurae  species. 
Charta  ann.  1149.  apud  Sanjulianum 
in  Matiscone  pag.  251  :  Et  exceptis  qua- 
fuor  Meteariis  avenee.  ad  veterem  men- 
suram,  etc.  f.  Metretariis.  Vide  Mete" 
rium. 

1  2.  METEARIA ,  Praedium  rusticum, 
mansionibus  et  aliis,  quas  ad  culturam 
necessaria  sunt ,  instructum.  Charta 
ann.  1202.  in  Tabular.  S.  Vincentii  Ce- 
noman.  :  Gaufredus  Morin  Miles,  cum 
uxore  sua  et  filia  ipsorum  et  h&rede,  Me- 
teariam  quam  ipse  possidebal  et  habebat 
de  Abbatia  S.  Vincentii  ad  equum  de  ser- 
vino et  hominium  faciendum,  sitam  inter 
Tussiacum  et  capellam  de  Bello-monte, 
dedit  prxdictx  Abbatte.  Idem  Tabular.  : 
Herbertus  de  Guirchia  Miles  concessi  mo- 
nachis  S.  Vincentii  herbergamentum  Ha- 
melini  Conani,  et  unum  capo nem  omnibus 
servitiis  mini  pertinentibus ,  et  boscum 
situm  inter  plessilium  Metearix  mese  et 
eorum  boscos. 

1  Meteeria,  Eadem  notione.  Tabular. 
S.  Cypriani  Pietà v.  fol.  13  :  Famulus  seu 
serviens  Prioris  in  decimis  horum  loco- 
rum....  quintam  partem  habeat,  scilicet 
in  frumento,  in  siligine...  exceptis  Metee- 
riis  quae  omnino  absolute  sunt  Prioris  in 
omnibus.  Vide  Meteria. 

T  METELAGGA.  Vide  Legula. 

METELLA,  Cratis  lignea,  Vegetio  lib. 
4.  cap.  6.  [Ubi  legendum  forte  metula, 
ut  sit  diminutivum  a  meta  ;  quod  meta- 
rum  instar  erigerentur.  Ita  conjectat 
Martinius  .1 

*  METELLUM  ,  prò  Metallum,  Gali . 
Metal.  Charta  locat.  praeposit.  Ambian. 
ann.  1292.  in  Reg.  70.  Ghartoph.  reg.  eh. 
252  :  Item  in  theloneo....  ferri,  calibis  et 
omnium  aliorum  Metallorum,  etc. 

METELLUS  ,  Mercenarius  qui  metit. 
Ugutio.  [Gloss.  Lat.  Graec.  MSS.  San- 
germ.  :  Metellus,  im<t8ios.  Quasi  meritel- 
lus,  a  merendis  stipendiis,  uti  scribunt 
Lexicographi.] 

|  METEMPSYCHI,  Grasce  y.^i^xoi9 
Haeretici,  quiPythagoraeorum  imitatione 
transmigrationem  animarum  assere- 
bant,  quorum  impius  error  longe  late- 
que  brevi  disseminatus  est.  Chrisologus 
Serm.  88  :  Nemo  cum  hsec  audit,  Metemp- 
sychos  imputet.  Plura  vide  apud  Hof- 
mann um  in  Lexico. 

7  METENSIS  Moneta.  Vide  in  Moneta 
Baronum. 

1  METENSIS  Cantilena,  Cantus  mo- 
dulalo quaedam  a  Romanis  in  Gallìas 
introducta.  Vide  in  Cantus  1. 

|  METENS0MAT0SIS,  vox  a  Graeco  tiexà, 


MET 


MET 


MET 


371 


Iv  et  <r&ua  efficta,  Oorporum  transmu- 
tatio.  Tertullianus  de  Anima  cap.  32  : 
Asswn  se  maluit  (Empedocles)  in  JEt- 
nam  precipitando  ;  atque  exinde  in  ilio 
finita  sit  Metensomatosisy  ut  sestiva  ccena 
post  assum. 

»  METEO,  Mensurae  annonari»  spe- 
cies.  Oharta  Joan.  de  Tavel.  archid. 
Bassign.  in  eccl.  Lingon.  ann.  1252.  ex 
Chartul.  Oampan.  fol.  461.  col.  1  :  Pro 
nona  parte  quam  habebat  dictus  dominus 
rex  (Navarrae)  in  fumo  de  Marnato  va- 
lente, ut  dicitur,  circa  sex  Meteones  biadi 
annui  redditus.  Vide  Metearia  1.  et  mox 
Melo. 

T  METEORIGUS  ,  Elevatus  ,  attentus. 
Acta  S.  Senorinae  tona.  3.  Aprilis  pag. 
75  :  Ardentibus  affectibus,  Meteoricis  pre- 
cibus  et  amantis  suspiriis. 

•  METERARIUM ,  ut  Meterium,  Men- 
sura  annonaria.  Charta  Rob.  comit. 
Moreton.  ann.  1082.  in  Reg.  66.  Char- 
toph.  reg.  eh.  1158:  Dedit  eis  comes  xxx. 
et  ij.  libras  Cenomanensium,  et  unum 
Meterarium  de  dominio  suo  in  molinis. 
Vide  infra  Meyterius. 

jMETERE,  Definire,  quasi  metiendo 
geslimare.  Bulla  Johan.  XXII.  PP.  ann. 
1321.  apud  Lobinell.  tona.  3.  Hist.  Paris, 
pag.  332  :  Ad  Metendas  seu  dividendas, 
ponendae  et  pnefigendas  seu  pr&figi  fa- 
ciendas  metas,  etc. 

\  METERIA,  Praedium  rusticum  cuna 
mansione  seu  a&de.  Charta  ann.  1223. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  912: 
Meterias  terrarumquas  cantor  acquisivit, 
dura  erit  ballivus,  ad  communes  usus  do- 
mus  prxcìpimus  assignari,  ne  occasione 
earum  idem  cantor  officium  sibi  credi- 
tum  intermittere  compellatur.  Tabular. 
Eccl.  Dolensis  :  Meteria  Bornie,  Meteria 
Stephani  de  &uiolt  Meteria  Berenger.... 
sunt  de  dominico  Archiepiscopi.  Vide 
Metearia. 

T  METERINUS.  Vide  Madrinarius  in 
Mazer. 

J  METERIUM ,  Mensura  annonaria , 
eadem  quae  alibi  meyterium  dicitur. 
Charta  ann.  1272.  apud  Guichenonum 
in  Hist.  Sabaud.  inter  Probat.  pag.  15  : 
Peronetus  de  Luaisi...  confitetur  se  tenere 
ab  eo  mansum  de  Soleirio  situm  in  par- 
rochia  Baugisei  villse.  Item  unum  Mate- 
rium  avense.  situm  super  mansum  Orde- 
lieri.  Lilterae  Johannis  Reg.  Frane,  ann. 
1362.  tom.  3.  Ordinai,  pag.  597.  quibus 
confirmantur  privilegia  hominum  de 
Prissey  prope  Mali  se.  :   De  biado   vero 

ubicumque  sit  venditum dabitur  de 

Melario  unus    copon    ab    hominibus   de 

foris  villam et  de  minori  mensura 

quam  sit  Meterium,  nikil  dabitur.  Vide 
Meiteria  2. 

1  METESACCA.  Vide  Legula. 

j  METHALIA.  Vide  Medalla. 

*  METHCAUS,  [Legilur  in  praeceplo 
Adefonsi  VI.Hispaniarum  regis:  «  Unde 
censum  annualem,  mille  videlicet  au- 
reos  quos  vulgo  Methcales  appellanl 
conventui  Cluniacensi  ad  vestiarium 
proprie  dedil.  »  (Chart.  Cluniac.  Coli. 
Burgund.  B.  N.  t.  79.  n°  155.  an.  1090.) 
Confer  Baluz.  Misceli.  VI.  471.]  ! 

METHIUM  ,  Papi®  MS,  Sponsalium  : 
sed  leg.  Sponsalitium.  Gloss.  aliae  :  Me- 
thium,  sponsalitia,  vel  nuptialis  donatio. 
Lex  Longobard.  lib.  2.  Ut.  4.  §  3. 
[f*  Liutpr.  102.  (6,  49.)]  :  Nulli  sit  licen- 
tia  conjugi  sux  de  rebus  suis  dare  am- 
plius  per  qualecunque  ingenium,  nisi 
quod  ex  in  die  votorum  in  Methio  et  mor- 
gengab  dederit.  (Edit.  Heroldi  habet, 
meffio,  et  miffio,  pag.  237.  245.)  [Murato- 
ri us  vero  Mephium  legit.  Mithium  apud 
Se  h  il  ter.  ubi  Mitphium  corrupte  scribi 


interdum  observat,  quod  a  Morganegiba 
distinctum  vult.]  Medium  methium,  non 
vero  inlegrum  donabatur  a  viro,  quam 
duxerat,  vi d use,  eodem  lib.  tit.  8.  |  8. 
Adde  tit.  14.  8  15.  [•»  Liutpr.  129.  (6,76.) 
Rothar.  119.]  Vide  Meta  2. 

SU®"  Vir  Linguae  Armoricange  pentis- 
si mus,  D.  Ludovicus  le  Pelletier  noster, 
opinatur Medium  vetus  esse  vocabulum 
Gallicum,  ex  quo,  et  prsepositione  Di 
vel  De  Britones  verbum  suum  Dimezi, 
vel  Demezi, quod  nubere  significat, effor- 
marunt,  non  secus  ac  Latini  qui  despon- 
dere  a  de  et  spondere  dixerunt.  Judicent 
peritiores. 

J  METHODIUM  ,  jieOÓSiov  ,  Viaticum  ; 
iqjóSwv  Hesychio.  Apud  Petronium  Me- 
tkodium  est  prò  deceptione,  lusu,  ludift- 
catione  :  Trimalchio  ejusmodi  Methodio 
laetus,  carpe,  inquit.  Ita  Martinius. 

1  METHODUS  et  Metodus,  qui  et  vio- 
letus  dicitur,  in  Codicibus  censualibus 
Calomontis  et  Dumbarum,  teste  CI.  V. 
D.  Aubret,  callem  angustiorem  vix  duo- 
bus  aut  singulis  pervium  sonat,  Gali. 
Un  petit  sentier.  Inquesta  ann.  1496  : 
Guillermus  Viverii  deponit  se  noscere 
Metodum  seu  senterium  de  quo  agitur  ; 
qui  Metodus  seu  violetus  et  via  ad  pedes 
talon  est  communis  et  publica  omnibus 
per  eam  meare  et  transire  volentibus. 

1  METHUM.  Apicius  lib.  8.  cap.  1  :  Eli- 
zatur  in  aqua  marina  cum  turionibus 
lauri  et  Metho. 

*  METIBILIS,  Dicitur  de  moneta  proba 
etpublicerecepta,  Gali,  de  mise.  Charta 
ann.  1152.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Occit.  col.  539  :  Propter  quinque  millia 
solidos  Melgorienses  bonos  et  rectos,  Meti- 
biles  et  percurribiles,  quos  mihi  aedi  sii, 
Alia  ann.  1167.  ibid.  tom.  2.  col.  116  : 
Propter  xj.  millia  solidos  Melgoriensis 
monetse  bonos  et  rectos,  Metibiles  ac  per- 
curribiles, etc.  Rursum  occurrit  in  Oh. 
ann.  1201.  ibid.  col.  191.  Vide  in  Moneta. 

*  METigONES ,  Messiones ,  messes, 
Ital.  Messi,  Gali.  Moissons.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-52.  tom.  III.  pag.  134  :  Item 
dicimus  quod  omnes  saltuarii  tam  civita- 
tis  quam  comit atus  non  debeant  colligere 
saltaraticam  nisi  factis  Meticonibus  ;  — 
(nisi  factis  Mesionibus,  Cod.  an.  '53  ;  nisi 
factis  bapticonibus  et  vendemiis,  Codd. 
ann.  '59.  '67.)  [Fr.] 

^METIPSI,  prò  Mihi,  in  Testamento 
Rudesindi  Episc.  ann.  978.  tom.  3.  Con- 
cil.  Hispan.  pag.  184  :  Coìpiintra  arcana 
cwdis  mei  reminiscere  in  quibus  ab 
ineunte  fetale  versavi,  et  magis  unde  op- 
primi quam  unde  levari  inverno ,  et£actus 
sum  metipsi  gravis.  Vide  Met.  [•*  Pro 
Mihimet  ipsi,  ut  legitur  apud  Job  :  Fac- 
tus  sum  mihimet  ipsi  gravis,] 

1  METISGA.  Vide  Metensis  Cantilena. 

*  MET0,  Idem  quod  supra  Meteo. 
Charta  Theob.  comit.  Campan.  ann. 
1250.  in  Chartul.  Campan.  ex  Cam. 
Compili.  Paris.  :  Centum  Metones  biadi, 
quos  habent  a  domino  Wangionisrivi  in 

terragiis  de   Generoia  et  de  Mirabel 

Ducenti  Metones  molitura,  quos  habet 
in  molendinis  de  Soncort.  Vide  mox  Me- 
tonnus. 

METITA.  Vide  in  Metreta. 

*  METIT0R,  Qui  metit,  qui  frumenta 
decidi t.  Ital.  Mietilore,G2LÌ\.  Moissonneur. 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  I.  pag. 
104  :  Item  si  sum  batitor,  vel  Metitor  non 
accipiam  ultra  sextam  mensuram  prò 
batitura  et  Metitura  ;  —  et  tom.  I.  pag. 
135  :  Et  si  aliquis  Metitor,  vel  batitor,  vel 
sogius,  vel  laborator  permitteret  spigula- 
trices  intrare,  nisi  ut  dictum  est,  solva t, 
etc.  [Fr.] 


*  METITURA,  Messis,  Ital.  Mietitura, 
Gali.  Moisson.  Vide  Melitor.  [Fr.] 

MET0CHIUM,  ex  Graeco  Me^/cov,  Cella 
monastica  a  Monasterio  aliquo  princi- 
pali dependens.  Ita  usurpant  Pachyme- 
res  lib.  4.  cap.  8.  lib.  5.  cap.  2.  lib.  8. 
cap.  6.  Marlyrium  Bacchi  junioris  pag. 
80.  Menaea  ad  26.  Aprii.  Leo  Grammat. 
pag.  472.  Theosterictus  in  S.  Niceta  n. 
36.  Joan.  Phocas  in  Descript.  Teme 
Sanctae  cap.  14.  etc.  Epist.  Joannis  Car- 
dinalis  ad  Priorem  Ecclesiae  S.  Petri 
Pisanorum  CPoli,  apud  Ughellum  tom. 
3.  pag.  493  :  Cupientes  Monasteria  et  Me- 
tochiarelevaridestructa,et  relevata  illgesa 
servari  etc. 

ì  METOCISMUS.  Vide  Metacismus. 

|  METODUS.  Vide  Methodus. 

*  MET0NAGIUM,  Quod  a  domino  fori 
prò  mensura,  Melo  nuncupata,  exigitur. 
Oharta  Rob.  milil.  ann.  1255  :  Concedo 
quod  dicti  abbas  et  conventus  (S.  Audoeni) 
percipiant.,..  decimas....  brostagii,  Meto- 
nagii  frumentorum,  etc.  Vide  supra  Me- 
suragium. 

*  MET0NNUS,  Mensura  annonaria,  ea- 
dem quae  Meto.  Charta  Arnulphi  ab6.  de 
Moris  ann.  1257.  in  Chartul.  Arremar. 
eh.  200  :  Habuimus....  duas  partes  unius 
Melonni  avense,  etc. 

*  METONYMIA,  Gr.  nexwwiJita,  Trans- 
nominatio  Mirac.  S.  Germ.  Auliss.  tom. 
7.  Jul.  pag.  297.  col.  1  :  Suntenim  quam- 
plurimi  in  hoc  tempore,  qui  non  quod,  sed 
quis  dicas,  attendunt  :  qui  perversam 
Metonymiam  facientes,  non  personam  ex 
dictis,  sed  ex  persona  dieta  volunt  appro- 
bare 

1  METRA.  Vide  in  Metreta. 

METRARE,  Mancre,  in  Gloss.  MS.  Re- 
gio Cod.  1197.  Sed  legendum  Melare. 

METRETA,  MexpfaK,  Genus  vasis,  ca- 
dus  :  amphora  dimidia,  in  Gloss.  Isid. 
vox  noia  Caio  et  Scaevolae  J.  C.  et  aliis. 
Ebrardus  in  Graecismo  cap.  12  : 

Est  vini  proprie  Metreta,  modusque  modesti. 

Papias  ex  S.  Eucherio,  Metreta,  mensura 
liquidorum,  habens  sextarios  decem,  etc. 
S.  Augustinus  in  Evang.  S.  Joan.  Trac- 
tat.  9  :  Nomen  mensurae  est  Metreta,  et  a 
mensura  accepit  nomen  ista  mensura,  etc. 
Chronicon  Reichersperg.  :  Misit  ei  vas 
quod  caperei  20.  Melretas  vini  de  puris- 
simo auro.  Passim  eliam  in  Libris  sa- 
cris.  [Charta  ann.  1185.  tom.  2.  Hist. 
Eccl.  Meldens.  pag.  73  :  Nec  est  sub  silen- 
tio  prsetereundum,  quod  si  mihi,  vélprx- 
posito  meo,  Metreta*  vini  in  die  Jovis,.... 
in  burgo  S.  Martini  sumere  placuerit, 
etc]  Lex  Ver  vini  ann.  1233.  art.  31  :  Si 
quis  in  dieta  villa  Metretatn  novam  fru- 
menti, vel  alicujus  leguminis  vel  liquoris 
facere  voluerit,  villico  4.  den.  dabit. 

Ex  his  emendandum  videlur  Poeniten- 
tiale  sancii  Columbani  cap.  3.  Edit. 
1667  :  Vel  certe  si  multum  est  quod  effu- 
dit,  quantas  Metranas  de  cervisia...  per- 
didit.  Legendum  enim  metretas.  Edit.  2. 
Holsteniana  habet  quadranas. 

SSir  Erat  vero  Metreta  quemadmodum 
liquidorum,  ila  et  aridorum  mensura. 
Metreta,  mesure  à  vin,  ou  aulre  chose,  in 
Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.  Charta  Blan- 
ch» Comit.  Trecensis  ann.  1212.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  831  :  Qui- 
cumque  in  prsedicta  villa  novam  Metre- 
tam  frumenti  vel  alicujus  leguminis  seu 
liquoris  facere  voluerit,  villico  quatuor 
nummos  dabit,  etc.  Libertales  concessae 
habilatoribus  Beliivisus  ann.  1256.  tom. 
1.  Hist.  DalDhin.  pag.  59  :  Item,  retine- 
mus  in  quolibet  jugo  boum  quatuor  Me- 
tretas siliginis  :  in  agricola  colente  sine 
bóbus ,   unam  cartam    siliginis.   Charta 


372 


MET 


MET 


MET 


Hugonis  de  Naillac  ann.  1283.  apud  Tho- 
masserium  Consuet.  Bituric.  pag.  702  : 
Omne8  mensuras  seu  Metretas  tamparvas 
quam  magnas  biadi,  vini  et  olei.  Histor. 
Leutoldi  de  Chuering  ann,  1312.  apud 
Ludewig.  tom.  4.  Reliq.  MSS.  pag.  145  : 
Jussitque  procuratori  suo  ut  tres  Mettete 
siliginis  et  sexaginta  denarii  cum  una 
urna  vini  eidem  citius  donar entur.  Ex 
his  metreta  idem  quod  mensura  a  Graeco 
jiéxpov,  fuisse  colli gitur. 

ì  Metretum  ,  Eadem  notione ,  prò 
Mensura  frumentaria.  Metretum  tritici, 
in  Charta  ann.  1335.  apud  Schlegel,  de 
Numm.  antiq.  Gothan.  pag.  52.  Rursum 
occurrit  in  Charta  ann.  1397.  ibid. 
pag.  59. 

S5^*  Nec  praetereundum  metretam  prò 
diversis  locis  et  temporibus  variae  capa- 
citatis  exstitisse:  nam,  ut  de  metreta 
Attica  et  Romana  sileam,  quod  ad  nos- 
trum insti  tu  tum  minime  pertinet,  ex 
observatis  superius  manifestum  est  me- 
tretam ut  plurimum  sextarios  decem 
habuisse;  nihilominus  tamen  de  vas- 
elli o,  quod  quaternas  vini  metretas  ca- 
piebat,  uti  perexiguo  sermo  fit  in  Vita 
Ermelandi  apud  Mabill.  tom.  1.  Annal. 
Benedict.  pag.  528.  Perexiguam  reipsa 
mensuram  fuisse  colligere  iterum  licet 
ex  Necrologio  Abbat.  S.  Petri  de  Casis 
ubi  Pauca  voci ta tur  :  Dimisit  tres  Metre- 
tas vini  seu  tres  Paucas  ;  vulgo  une 
Pauque  vel  une  Pauche  de  vin  :  quod 
parum  vini  contineat,  sic  dieta.  Haud 
facile  ergo  negotium  suscipiet,  quisquis 
scrupulosius  mensuras  aestimare  tenta- 
verit. 

Metretas  inter  vasa  et  ministeria 
Ecclesiastica  reponit  etiam  Anastasius 
in  S.  Sylvestro  PP.  :  Metretas  argenteas 
2.  pensantes  libr.  200.  Infra  :  Metretum 
ex  auro  pensans  libras  150.  porlantem 
medemnas  tres.  Rursum  idem  Scriptor  : 
Canthara  cyrostrata  in  gremio  Basilica 
argentea  50.  Pens.  singula  libras  20.  sin- 
gularum  librarum  Metrse  (alii  Codd.  me- 
tretas) tres  ex  argento  purissimo ,  qusepen- 
sant  singulas  libras  300.  Vide  Anton.  Au- 
gustinum  lib.  2.  Emendat.  cap.  11. 

Metita,  prò  Metreta,\n  Charta  Hispa- 
nica  Fernandi  Comitis  Castellae  aeraa 
972.  apud  Anton,  de  Yepez  in  Chron. 
Ord.  S.  Benedicti  tom.  1.  pag.  32.  A  open - 
die  :  Per  omnes  domus  singulas  Metitas 
de  vino  in  oblatione,  et  singulos  panes  in 
offerta.  Occurrunt  eadem  verba  paulo 
infra  semel  ac  iterum. 

Metrum.  Charta  Sanctii  Ramirez  Re- 
gis  Aragonum,  apud  Martinezium  in 
Hist.  Pinnatensi  hb.  3.  cap.  27  :  Si  vero 
bos  aut  asinus  repertus  fuerit  (in  vineis) 
redimatur  Metro  vini. 

METRICANUS,  Poeta, apud  Harigerum 
in  Vita  S.  Servatii  Epìscopi  [tom.  3. 
Maii  pag.  215  :  Unde  quidam  Metricanus 
luculenter  satis  scribens  ait,  etc] 

*  METRIGATOR,  Poeta,  qui  metro  ca- 
nit.  Hist.  translat.  S.  Baudel.  inter  Pro- 
bat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  6.  col.  1  ; 
Quia  et  Homerum,  Argivorum  Metricato- 
rem,  et  Demosthenem,  eorum  oratorem,  si 
adessent,  defecisse  sentio.  Vide  Metrica- 
nus et  mox 

#  METRIFFICARE,  Metrificare,  Me- 
tro seri  bere.  Instr.  ann.  1391.  inter  Pro- 
bat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  118.  col.  2  : 
Et  ideo  inquit  ille  poheta  Metri  fficando  : 

Si  pater  est  Adam  et  cunctìs  sii  mater  Eva, 
Gur  Don  ergo  sumus  nobilitate  pares  ? 

Codex  reg.  sìgn.  3977.  fol.  115  :  Tobias 
Metri fteatus  a  Matthaso  Vindocinensi  ad 
Bartholomaeum  archiepiscopum  Turonen- 
sem.  Hinc 


*  METRIFICATURA,  Ars  poetica.  Stat. 
Universit.  Tolos.  ann.  1328.  ex  Cod.  reg. 
4222.  fol.  62.  r°  :  Habeant  dicti  magistri 
in  grammatica  tempore  hy emali  in  Nonis 
legere  de  Ebrardo,  de  historiis  Alexandri 
et  hymnus,  et  de  Metrificatura  in  horis  et 
temporibus  per  eos  ordinatis. 

1  METRISTA,  ut  Metricanus.  Bern.  de 
Breydenbach  Iter  Hieros.  pag.  239  :  Om- 
nes Deum  precabantur  prò  felici  transitu 
malee.  Metrista  vero  quidam  ita  exora- 

bat  : 

Ach  pater  omnlpotens  tantis  miserere  periclis, 
Atque  tuis  thesaurus  ventos  dimitte  secundos. 

METR0CAN0RIUS,  Poeta,  qui  metro 
canit.  Vita  S.  Reguli  Episc.  Silvanect. 
ex  MS.  Audomarensi  num.  7  :  Ut  quidam 
Metrocanorius  in  suo  pompavit  poema  te  y 
dicens  t  etc.  Metricanorus,  in  Vita  S.  Al- 
berti Abbat.  Gambron.  num.  2. 

METROCOMIjE,  Matres  vi  co  rum,  pago- 
rum  qui  uni  civitatisubjectierant.  Vide 
Jacob um  Gothofredum  ad  leg.  6.  Cod. 
Th.  de  Patrociniis  vicorum.  (11,  24.) 
[Vocabular.  utriusquejuris  :  Metrocomia, 
est  vilis  mensura  quae  datur  translatis 
jussu  Principis...  metros  Grsece,  mensura 
Latine  dicitur,  et  comos  villa.  Inde  Me- 
trocomia, quasi  mensura  ville...  Etiam 
Metrocomie  sunt  parochie  vel  dyoceses.] 

1 METR0GRAPHUS,  Poeta,  qui  metro 
seri  bit.  Cardinalis  de  Aragonia  de  Vitis 
Pontif.  Roman,  apud  Murator.  tom.  3. 
pag.  461  :  Unde  quidam  Metrographus 
metrice  cecinit  dicens  : 

Gorruit  insani  Guidonis  et  Octaviani 
Impia  majestas,  intempestiva  potestà*. 

METR0P0LIS,  uro  Metropolitanus.  Gre- 
gorius  Turonensis  lib.  10.  cap.  15.  de 
Gundegisilo  Burdegalensi  Archiepis- 
copo :  Eo  quod  ipse  Metropolis  huic  urbi 
esset. 

METROPOLITANUS ,  Archiepiscopus , 
siedictus,  inquit  Rhabanus  lib.  1.  de 
Instit.  Cleric.  cap.  5  :  Eo  quod  pr&sideat 
UH  civitati,  quae  ceteris  civitatibus  in  ea- 
dem provincia  constitutis  quodammodo 
mater  sit.  [Metropolitanus,  e* est  Sires  ou 
Arcevesques  de  cieule  ville,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.]  Vide  Leonem  IX.  PP. 
Epist.  4.  [*»  Vide  Glossar,  med.  Graecit. 
col.  931.  voce  M^poTtoXcxvicO 

*  Et  quidem  ita  vulgo  accipitur  :  at 
nihilominus  nonnumquam  occurrit  prò 
Episcopo»  abbate,  seu  ilio,  qui  aliis  prae- 
fectus  est.  Acta  S.  Emygdii  tom.  2. 
Aug.  pag.  36.  col.  1  :  Passus  est  autem 
beatus  Mygdius,  civitatis  Asculanas  Metro- 
politanus episcopus  et  martyr.  Porro  no- 
tum  est,  ut  monenl  docti  Editores  post 
Schelstratium  et  Carolum  a  S.  Paulo, 
iisecclesiae  saeculis  duos  tantum  in  Ita- 
lia fuisse  metropolita  nos,  Roman  um 
nempe  et  Mediolanensem.  Charta  socie- 
tatis  initse  inter  canon,  eccl.  Turon.  et 
monach.  Major,  monast.  in  Append.  ad 
tom.  6.  Annal.  Bened.  pag.  640.  col.  1  : 
Hujus  ergo  pacis  tuendae,  tam  necessario 
tenendse,  tranquillitas  aliquando  turbata 
est  inter  nos  monachos  Majoris  monaste- 
rii  et  canonicos  S.  Maurilii  Turonensis, 
una  cum  Metropolitano  suo  et  nostro. 

Metropolitana  Liter^b,  quae  a  Me- 
tropolitano Clericis  dantur.  Hincmar. 
Remens.  Opusc.  17  :  Multoliens  etiam  et 
per  literas  Metropolitanas,  et  ex  Apostoli- 
ca Sedis  auctoritate  minas  ei  inculcare 
curavi. 

1  Metropoliticus,  Ad  Metropolita  - 
num  spectans.  Charta  ann.  1401.  apud 
Rymer.  tom.  8.  pag.  209  :  Porro  crucem... 
per  provincias  et  Episcopati^,  tibi  Metro- 


politico et  Primatiae  jure  subjectos...  ante 
te  def erendi  licentiam  impartimur. 

1.  METRUM,  [Ea  pars  quae,  cantore 
praecinente,  a  Onoro  resumitur.J  Usus 
veteres  Ordinis  Cisterciensis  cap.  68  : 
Qui  autem  incipit  antiphonam,  aut  Alle- 
luia, reverenter  et  paululum  a  podio  stet 
usque  ad  Metrum,  nec  inclinet,  donec 
pnmus  versus  impleatur. 

1 2.  METRUM,  Alia  notione.  Vide  in 
Metreta. 

*  METTA,  Mensureespecies;  mendose, 
ni  fai  io  r,  prò  Metreta,  non  attenta  a  lec- 
tore  abbreviationis  nota.  Tradì t.  Dies- 
sens.  apud  Oefelium  tom.  2.  Script,  rer. 
Boicar.  pag.  689.  col.  2  :  Pro  eodem  censu 
prselibatae  ecclesia^  teneor  per  solver  e  duas 
Mettas  tritici...  Sunt  itaque  dux  preeno- 
tatse  Mettas,  etc.  Vide  Metreta. 

ì  METTESHEP,  Gibus  ex  carne  verve- 
cina,  qui  metentibus  vassallis  a  domino 
tribuitur;  a  Saxon.  Mete,  cibus,  esca, 
et  Scepvel  Sceap,  ovis.  Charta 
ann.  1363.  apud  Kennett,  in  Antiq uit. 
Ambrosden.  pag.  495  :  Quaslibet  virgata 
terrai  soloet  per  annum  quimjue  solidos  et 
quatuor  dies  de  consuetudine,  videlicet 
unum  diem  ad  pratum  domini  falcandum 
ad  cibum  domini,  vel  dominus  dabit  qua- 
drag  in  ta  denarios  prò  Metteshep.  Quod 
male  de  muleta  prò  omisso  servitio  in- 
terpretatur  idem  Kennettus  in  Glossa- 
rio ad  calcem  earumdem  Antiquitat. 
ubi  etiam  restituendum  dominus  prò 
domino. 

T  METTURA,  Metura,  Mixtura,  Mi- 
sceli um  frumentum,  Gali.  Bled  méteil. 
Charta  ann.  1273.  in  Tabular.  S.  Martini 
Pontisar.  :  Monachi  S.  Martini  Pontisa- 
rensis  permutant  quatuor  sextarios  biadi, 
quod  vulgariter  appellatur  Mettura,  an- 
nuatim  percipiendos  in  molendino  de 
Villeta  prò  viginti  solidis  Turon.  annui 
redditus.  Charta  ann.  1285.  in  Tabular. 
S.  Johann is  Angeriac.  :  Quod  si  frumen- 
tum et  avena  non  possi nt  in  dieta  area 
reperiti.. .  dictus  Pnor...  loco  dicti  fru- 
menti et  avenae  debet  recipere  de  Metura 
vel  alio  biado  ad  mquivalentiam  dicti  fru- 
menti et  avenas.  Vide  Mixtum  2. 

\  METUENDUS,  Titulus  honorarius, 
cui  observantia  debetur.  Testamentum 
ann.  1396.  tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag. 
294  :  In  mei  notarii  publici  ac  testium 
inscriptorum  prassentia  personaliter  cons- 
titutus  Reverendus  Pater  in  Christo  ac 
dominus  meus  Metuendus  D.  Andreas  de 
Lucemburgo  Dei  gratia  Episcopus  Carne- 
racensis  et  Comes,  etc. 

°  Quo  tempore  adhibita  sit  hsec  for- 
mula, Met  uè  adissimo,  in  libellis  suppli- 
ci bus,  qui  regi  offerebantur,  docet  Phil. 
de  Maisieres  in  Lib.  scripto  ann.  1389. 
cui  titulus,  Le  song  e  du  vieil  Pèlerin  lib. 
3.  cap.  81.  ubi  Carolum  VI.  sic  alloqui- 
tur  :  Cette  off  rande  flatteresse  et  boussou- 
flée  de  veni,  fut  premiérement  offerte  à 
ton  grand-pére  Philippe  le  Bel,  Eo  etiam 
titillo  donati  episcopi.  Libert.  de  Gran- 
cey  ann.  1348.  in  Reg.  161.  Chartoph. 
reg.  eh.  69  :  Et  à  plus  grant  segurté  des 
choses  dessus  dites,  nous  avons  prie  et  re- 
quis  nostre  tres  chier  et  tres  Rédoubtauble 
seigneur  et  revèrend  pereen  Dieu  monsei- 
gneur  Vévesque  de  Leingres,  etc. 

\  METZE,  Mensura  quae  prò  molitura 
exigitur,  Gali.  Mouture.  Charta  ann. 
1276.  apud  Ludewig.  tom.  1.  Reliq.  MSS. 
pag.  115  :  Qucties  adipsum  (molendinum) 
molere  necesse  habebimus,  aliis  ad  se  rite 
venienlibus  senno tis,  nos  in  molendo,  re- 
cepla  a  nobis  debita  mensura,  quae  Metze 
dicitur,  prae  omnibus  promovebit.  Vide 
Molta. 

®  METZERS,  Pomi  genus  in  Hollandia. 


MEY 


MEY 


MEZ 


373 


Vita  B.  Lidwinae  tom.  2.  Apr.  pag.  276. 
col.  1  :  Habebat  quoque  ipsa  virgo  ulcus 
quoddam,  cui  remedìi  causa  super  poni 
solebant  incisiones  pomorum,  qui  dicun- 
tur  Metzers. 

1  MEURTRUM.  Vide  Morth. 

Ì  MEUSINAGIUM.  Oharta  ann.  1296. 
in  Tabular.  Floriac.  :  Burgenses  de  Cas~ 
tellione  remanebunt  quitti...  de  oblitis 
quae  erant  ad  omnes  consuetudines,  vide- 
tìcet  ad  iv.  denarios,  gallinam,  corveas 
quae  debebantur  ratione  dictarum  oblita- 
rum,  vel  de  Meus inagio  dictarum  obli- 
tarwn. 

*  MEUTMACHER,  Flabellata  seditionis, 
a  veteri  Germanico  Meuten,  clandestine 
agere,  Gali.  Mutiti,  ex  Eceardo,  ut  videre 
est  in  Mutulus.  Unde  Meutemacre,  apud 
Monstrel.  voi.  2.  fol.  142.  v°.  ad  ann. 
1437  :  Grand  partie  des  plus  notables  (de 
Bruges)  feirent  scavoir  au  due  de  Bour- 
gong  ne  que  voulentiers  ayderoient  à  pu- 
nir les  dessusdits  Meutemacres.  Cfestoient 
gens  de  petit  estat  qui  ne  desiroient  autre 
chose,  que  de  fort  entroubler  les  besongnes, 
pour  eux  augmenter  et  avoir  majesté  sur 
les  plus  riches. 

MEXANUM.  Otto  Morena  in  Histor. 
Rerum  Laudensium  pag.  79  :  Laudenses 
ibi  in  quodam  Mexano,  quae  insula  dici- 
tur,  pr&lium  cum  Placentinis  incipientes, 
etc.  [Legendum,  in  quodam  Metano,  hoc 
est,  campo  inter  aquas  medio,  ut  edidit 
Murator.  tom.  6.  col.  1081.  Ital.  Mezzano, 
medianus.] 

*  MÉXCADOS,  Lateris  species.  Pactum 
inter  abb.  et  consul.  Aureliaci  ann. 
1350.  in  Reg.  78.  Chartoph.  reg.  eh.  246  : 
Item  quod  statuantur  in  dieta  villa  certss 
format  sive  mollae  de  tegulis,  sive  teulez, 
magnis  et  par  vis,  et  de  cayrelz  et  de  Mex- 
cado*.  Paulo  ante  :  Meycados. 

1  MEXICA,  Fructus  species.  Statuta 
Monti s  Regal.  pag.  224  :  Emendam  sol- 
vat  toto  anno,  si  caper  et  de  alienis  sar- 
mentis,  vitibus,  uvis,  Mexicis,  et  aliis 
fructibus. 

*MEX0AR,  Curia  Maurorum.  Acta  B. 
Ferdin.  tom.  1.  Jun.  pag.  572.  col.  2  : 
Hi  deduxerunt  ipsos  infra  portam  novse 
civitatis,  comitantes  usque  ad  palatium 
urbis  et  aulam  regiam  ;  donec  ventum 
est  ad  locum  concila,  quem  sua  lingua 
Mexoar  appellane. 

*  MEXTADARIA,  Praedium  rusticum, 
quod  a  colono  partiario  colitur.  Oharta 
ann.  1406  :  Acto  expresse  inter  ipsas  par- 
tes,  quod  pr&dicti  conjuges  debebunt  et 
eisdem  erit  licitum  et  permissum,  seu  eo- 
rum  famulis  et  hommibus  et  Mextada- 
rlam  tenentibus  et  possidentibus  dictam 
Mextadariam  de  Tarallio  ire,  remeare 
cum  suis  ammalibus  grossis  et  minutis, 
etc.  Vide  Meystadaria, 

*  MEXUAR,  Metator.  Acta  B.  Ferdin. 
tom.  1.  Jun.  pag.  578.  col.  3  :  Ad  singu- 
las  mansiones  expUcabatur  tentorium  per 
Mexuar,  qui  ipsis  metator  castrorum  est. 

*  MEYANS,  Meyanus,  Medium  To- 
nelli.  [Gali,  douelledu  milieu  du  fond 
d'une  barrique  ou  d'une  cuve,  «...  Pro 
xn.  Meyanis,  magnis  et  xvi.  parvis... 
necessariis  prò  reparatione  dictorum 
vasorum,  tom.  21.  p.  252...  xxxi.  Meyans 
dando  prò  pecia  un.  obolos...  solvi  prò 
xlvi.  Medhs  Tonelli  que  e  mi  ad  repara- 
tionem  diete  vaysselle,  toni.  22.  p.  319... 
Emi  tria  Media  prò  cu  vis,  tom.  22,  p. 
320.»  (Arch.  Histor.  de  la  Gironde.)] 

*  MEY  ARIA,  Fructuum  seu  redi  tu  um 
medietas.  Inventar,  ann.  1361,  ex  Tabul. 
dom.  Vencise  :  Item  tres  pollenosf  quod 
avere  tenet  Guillelmus  Audeberti  de 
Gauda  in  Meyaria,  causa  societatis.  Vide 
Mejaria. 


*  MEYCADOS.  Vide  supra  Mexcados. 

*  MEYNASNE.  Vide  supra  Meinasme. 

*  MEYNATGERIUS,  Domus  seu  fami- 
lise  caput,  pa  ter  f amili  as.  Oomput.  ann. 
1482.  inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Nem. 
pag.  18.  col.  2  :  Item  quia  cessante  et  non 
obs tante  clausura  pr&dictorum  portalium, 
plures  Meynatgerii  venientes  de  locis  in- 
fectis,  se  reposuerunt  et  allogiarunt,  tara 
infra  dictam  villam  quam  suburbia  ejus- 
dem  ;...  ex  deliberatone  consilit  fuitcon- 
clusum,  quod  depputarentur  duo  homi- 
nes  ad  extrahendum  a  villa  et  suburbiis 
Meunatgerios,  qui  venerant  de  novo. 
Vide  supra  Mesnagium  1. 

1  MEYNERIA,  Meynerius.  Vide  May- 
nerius. 

1  MEYSSONARE,  Metere,  Gali.  Moisson* 
ner.  Charta  ann.  1497  :  Item  ne  bladum 
tempore  messium  dum  Meyssonatum  fue- 
rit^%  in  dictis  Mauris  perdatur  defectu 
equarum...  ordinamus  quod  dicti  domini 
prò  bladis  exeretis  in  dictis  Mauris  cai- 
candis,  ne  periculum  sit  propter  eyssartos 
fiendos  et  ignes  positos  in  illis  prò  cre- 
rnandis  eyssartis,  habere  teneantur 
equas  dictis  hominibus  annuatim  in  medio 
mensis  Julii. 

1  MEYSSOS.  Vide  Meisos. 

1  MEYSTADARIA,  Mestadaria,  Prae- 
dium rusticum  cum  mansionibus,  Gali. 
Mètairie.  Obi  tu  ari  um  S.  Geraldi  in  Le- 
mo  vici  bus  fol.  10  :  Confrontat  iter  quo 
itur  de  villa  Lemovica  ex  una  parte  et 
terram  Mestaci  aride  Martini  Audigerii  ex 
altera.  Ibid.  fol.  28  :  Lega  vi  t  nobis  10.  so- 
lidos  rendituales...  quos  aesignavit  supra 
duabus  domibus  et  vineìs  contiguis  sitis 
prope  Meystadariam,  etc.  Et  fol.  6  :  Con- 
frontat et  terram  Meystadariae,  etc,  Nec 
alia  notione  Meysel  et  Meisel  occurrunt 
in  Codicibus  censualibus  Calomontis  et 
Dumbarum.  Oharta  ann.  1308  :  Jouxte 
le  Meysel,  etc. 

]  MEYTADERIA,  Idem  quod  medietaria, 
Praedium  quod  a  colono  partiario  coli- 
tur.  Oharta  Le  movie,  ann.  1406  :  Johan- 
nes de  Combarello  (dedit)  Petro  de  Rivo 
et  ejus  filiis  in  Meytaderiam,  et  ad  perpe- 
tuum  hereditagium,  sive  tenementum, 
vidélicet  quemdam  locum,  mansum  et  he- 
reditagium suum,  etc, 

*  MEYTENGUS,  Mensurae  annonari® 
species,  eadem  quae  Meitadena,  vulgo 
Meytadenc  et  Metainh.  Oharta  ann.  1293. 
in  Reg.  161.  Chartoph.  reg.  eh.  104  : 
Item  in  manso  de  Pacaire  decem  Meyten- 
cos  siliginis.  Meytadenc  pluries  ibi.  Alia 
ann,  1362.  in  Reg.  93.  eh.  174  :  Serviunt 
eidem  militi  prò  censii  de  uno  vulgariter 
nuncupato  Meytadenc  sivatae.  Reg.  par- 
larci. Tolos.  ad  ann.  1468.  20.  Jul.  ex  Cod. 
reg.  9879.  6.  Trois  pichiers  de  vin,  un  pain 
ou  tour  te  de  la  grandeur  de  la  tierce  part 
d'un  Métainh  de  segle.  Vide  supra  Mege- 
ria  et  infra  Mitadencus. 

*  MEYTERIA,  Modus  agri,  idem  qui 
Meiteriata  in  Meiteria  2.  Pact.  inter 
Guich.  dom.  Bellijoc.  et  Guich.  de  Mar- 
ziaco  ann.  1317.  in  Reg.  56.  Chartoph. 
reg.  eh.  474  :  Pro  una  Meyteria  nemoris, 
sita  in  Escorbey.  Charta  admort.  ann. 
1442.  in  Reg.  166.  eh.  272  :  Une  piece  de 
terre  pour  pastourger  bestes,  contenant 
environ  une  Mettere  de  terre...  Une 
terre  qui  souloit  estre  bruyere,...  conte- 
nant xxv.  Meyteres  de  terre. . .  Une  terre, . . . 
contenant  six  Mèteres  de  terre  ou  environ. 
Vide  supra  Moitonnus. 

*  MEYTERIATA,  Eodem  intellectu, 
nostri s  etiam  Meyterée.  Oharta  offic. 
Matiscon.  ann.  1455  :  Terra  quse  continet 
septem  Meyteriatas  terrm  vel  circa.  Item 
une  Meyterée  de  terre  ou  environ,  in 


Charta  admort.  jamjam  laudata  ann. 
1412.  Vide  in  Meiteria  2. 

1  MEYTERIUM.  Vide  Meiteria  2.  et 
"M.exterxata 

*  MEYTERIUS,  Mensurae  annonari» 
species,  eadem  quae  Meiteria.  Charta 
Rayn.  dom.  Bau  giaci  ann.  1230.  inter 
Probat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  192  : 
Augmentaverunt  mihi  et  h&reaibus  meis 
feodum,  quem  tam  ipse  quam  mei  pr&de- 
cessores  a  suis  antecessoribus  tenuera- 
mus9  de  triginta  Meyteriis  avenae.,.  Scien- 
dum  vero  quod  triginta  Meyterii  reddendi 
sunt  apud  Prisciacum.  Alia  Humb. 
dalph.  ann.  1343.  prò  Libert.  vili»  de 
Pineto  :  Qui  signabunt  mensuras  in  dicto 
loco  et  mandamento  ejusdem,  exigere  non 
teneantur  a  dictis  burgensibus,  nisi  de 
uno  Meyterio  duodecim  denarios.  Vide 
infra  Miterium, 

*  MEZACIARIUS,  Officium  monasti- 
cum,  cui,  ut  videtur,  annonae  menstrua- 
lis  ministrandae  ex  praediis  rusticis  cura 
demandata.  Cod.  MS.  S.  Martial.  Le- 
mov.  n une  regius  ad  31.  Jul.  :  Mezacia- 
rius  facit  pitanciam  ;  et  si  evenerit  (fes- 
tum  S.  Germ.  Autiss.)  sexta  feria  vel 
sabbato,  facit  pisces  vel  flaos.  Vide  mox 

®  MEZADA,  Quod  ad  mensam  per 
mensem  suppeditatur.  Charta  ann.  1362. 
inter  Instr.  tom.  6.  Gali.  Christ.  col.  92  : 
Remanente  perpetuo  dietse  rnensse  Epis- 
copali sancii  Pontii  dicto  prioratu  de  La- 
vineria  libero  et  exonerato,...  vidélicet  de 
duóbus  monachis  et  sexaginta  pilis  fru- 
menti prò  Mezada,  etc.  Vide  Mezagium. 

1  MEZADRA,  Mezajdria,  ut  Meystada- 
ria, Praedium  rusticum,  Ital.  Mezzado, 
nostri  s,  Mètairie.  Memoriale  Po  test.  Re- 
giens.  ad  ann.  1280.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  1147  :  Et  fecerunt  multa  statuta 
prava  contra  clericos.  Primo  ut  nullus 
deberet  solvere  eis  aliquam  decimam... 
nec  loqui  eis,  nec  stare  in  domibus  eorum, 
nec  super  Mezadris  eorum,  etc.  Mezadriis, 
in  Chronico  Itegiensi  apud  eumdem 
Murator.  toni.  17.  col.  10. 

®  MEZADRUS,  Colonus  partiarius, 
Gali.  Mètaier.  Stat.  castri  Redaldi  lib.  1. 
pag.  20  :  Si  boves  vel  vaccas  habuerit  Me- 
zadrus  vel  terzarinus  seu  laborator  cum 
domino  suo,  et  contigerit  ipmm  velie  dis* 
cedere  a  Mezadria  vel  laborerio,  teneatur 
et  debeat  ille  talis  Mezadrus  vel  terzari- 
nus vel  laborator  medietatem  totius  forni, 
quod  habuerit,  et  cum  bobus  conduxerit, 
domino  suo  dimittere,  quando  de  Meza- 
dria discedit.  Occurrit  praeterea  in  Stat. 
Pallavic.  lib.  2.  cap.  24.  pag.  92.  Vide 
Meziaolus, 

]  MEZAGIUM,  Annona,  aut  cibus  ad 
unum  mensem.  Tabular.  S.  Martialis 
in  Lemovic.  apud  Stephanot.  tom.  2. 
Fragm.  Hist.  :  Hsec  sunt  Mezagia  quse 
debent  tacere  Priores  S.  Martialis  :  xi. 
Kal.  Febr.  Prsepositus  de  Roto  facit  Meza- 
gium. Rai.  Febr.  Pnepositus  de  Roserio 
facit  Mezagium.  Kal.  Hartiì  Prsepositus 
de  Quadris  facit  Mezagium.  Vide  Mesati- 
cum. 

1  MEZAI0LUS,  Colonus,  villicus,  Ita- 
lis  Mezzaivolo.  Vita  B.  Augusti  ni  No- 
velli tom.  4.  SS.  Maii  pag.  621  :  Filia 
cujusdam  Mezaioli  dicti  Ugonis  cecidit  in 
quamdarn  foveam. 

*  MEZALANA,  Pannus  parti m  e  lana, 
partim  e  lino  confectus,  Ital.  Mezza- 
lana.  Stat.  Ferrar,  ann.  1279.  apud  Mu- 
rator. tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 
424  :  De  vestito  bixelli,  id  est  Mezalanx, 
tutalan&,  stanfortis,  et  cujuslibet  alii 
panni,  sine  tribus  cucituris,  tres  solidos 
Ferrarienses. 

«  MEZALHETA,  dimin.  a  Mezalha,  obo- 
lus    seu  mallia,  parva  lamina.  Form. 


374 


MEZ 


MEZ 


MIG 


MSS.  ex  Ood.  reg.  7657.  fol.  43.  r°.  : 
Quemdam  mantellum  ipsius  talis  freza- 
tum  sive  muneratum  certis  Mezalhetis  ar- 
genti latenter  accepit,  et  omnes  Mezalhe- 
tas  prsedictas  seu  dictum  munitum  ar- 
genti de  dicto  mantello  amovit.  Vide  sa- 
prà Mesailha. 

*  MEZALIS,  Partiarius,  particeps.  Co- 
dex  reg.  si  gii.  4189.  fol.  20.  r°.  :  Item 
unum  campum  laboratum,...  gui  est  ad 
quinque  Mezales,...  Item  ecclesia  S.  Jo- 
hannis  insulse  Bissentinensis  kob  et  in 
dicto  loco  terras,...  quse  sunt  ad  unum 
Mezalem.  Vide  Parcennarii. 

*  MEZALLA,  Obolus  seu  mal  li  a,  quae 
est  34.  pars  solidi,  in  Charta  ann.  1135. 
inter  probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
478.  Vide  supra  Mesallia. 

T  MEZANELLA,  vox  Italica,  di  min  ut. 
ut  videtur  a  Mezzana.  Ànnal.  Mediol. 
apud  Murator  tom.  16.  col.  812  :  Talie- 
ria  xxiv.  alba  argenti  Mezanella  signata 
infondo. 

T  1.  MEZANINUS,  Mezaninorum  mo- 
neta, f.  Debilis,  ab.  Ital.  Mezzano,  me- 
dius, mediocris.  Contin.  Chron.  Àndr. 
Danduli  apud  Murator.  tom.  12.  col. 
419  :  Item  hoc  tempore  (ann.  1346.)  idem 
dominus  Dax  monetarti  Mezaninorum  de 
novo  fieri  jussit,  fecitque  statuitiones, 
quod  soldini  amplius  non  fabricarentur. 
Vide  Mezninus. 

*  2.  MEZANINUS,  Medius,  interme- 
dius.  Charta  ann.  1329.  tom.  3.  Ood. 
Ital.  diplom.  col.  220  :  Item  quod  homi- 
nes  stantes,,.  ultra  Padum  in  territorio 
Cremona,  possint...  habitare  et  laborare 
Mezaninos,  sitos  in  flumine  Padi.  Vide 
^Jl&diamne 

T  MEZANNUS,  Medius  annus,  dimi- 
di ura  anni  :  vox  ibrida  a  veteri  Gallico 
Mez,  Medium,  et  Annus.  Notse  in  Catho- 
licon  Edit.  Ratisponens.  ann.  1699  :  Ne 
litterm  istse  sint  nimis  vetustae,  solet  Rex 
Philippus  eas  renovare  de  tribus  mensi- 
bus  in  tres  menses,  et  ad  summum  de 
Mezanno  in  Mezannum. 

1  MEZANUM,  vel  Meza.nus.  VideMexa- 
num. 

TI.  MEZANUS,  Teiae  mediocris  spe- 
cies,  quasi  media  inter  utramque.  Sta- 
tata Montis  Regal.  pag.  277:  Quilibet 
textor  vel  textrix  capiat  tantum  prò  texi- 
tura  et  orditura,  prò  qualìbet  teisa  lelae 
subtilis  lini,  solidos  quatuor....  de  Me- 
zanis  solidos  sex  :  de  minoribus  solidos 
quinque. 

*  2.  MEZANUS,  Medius.  Charta  ann. 
1351.  in  Reg.  N.  Chartoph,  reg.  eh.  26  : 
Viginti  duabus  smaragdis  grossis  ,  octo 
smaragdis  Mezanis  seu  de  media  forma. 

*  MEZAROLA,  Idem  quod  Metreta, 
Mensura  liquidorum.  Vide  in  hac  voce. 
Imposicio  Off.  Gazarie,  ann.  1313.  inter 
Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  II.  col. 
328  :  Item  sit  et  esse  debeat  in  ipsU  galeis 
....  veges,  sive  butis  una  piena  aqua  de 
metretis,  sive  Mezarolis  duodecim  ;  vel 
due  que  sint  diete  capacitatis  dictarum 
metretarum  duodecim.  [Fr.] 

«  MEZCA,  Infundibulum  molendini. 
Gali.  Trémuie.  Charta  fundat.  prior.  de 
Heppe  inter  Probat.  tom.  1.  Annal.  Prae- 
monst.  col.  643  :  Molent  ad  molendinum 
meum  sine  muliura,  quando  venerint,  et 
tara  (1.  cum)  Mezca  fuerit  evacuata. 

T  MEZCLARI,  Perturbar!,  ab  Hispan. 
Mescla,  Mistio,  perturbalo.  Moretus  in 
Antiquit.  Navarro  lib.  2.  pag.  496.  ex 
Tabular.  Pinnat.  :  Quoniam  Mezclabatur 
omnis  terra  mea  per  judìcios  malos  super 
terras  et  vineas  et  villas  et  casales,  et  e. 
Quae  Moretus  Hispanice  vertit  :  Estaba 
muy  confusa,  etc. 

0  MEZELHALE,  Ponderis  minoris  spe- 


cies.  Libert.  Montisol.  ann.  1312.  tom. 
7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  507.  art.  54  : 
Pro  quolibet  cartayrono,  3.  oboi,  solvere 
teneatur  venditor  prò  leuda  et  pedagio  ; 
et  prò  Mezelhale,  obolum,  si  ponderentur, 
ut  supra. 

*MEZELLADA,  Mensura  agraria  minor. 
Litt.  admort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1471, 
in  Reg.  197.  Chartoph.  reg.  eh.  159  :  La 
troisieme  piece  contient  ung  arpent  et  une 
Mézellade  de  pré.  Mèzeillade  ou  pugne- 
rade,  apud  Graverol.  in  not.  ad  Aresta 
Rupisfl.  lib.  2.  tit.  7.  arest.  6.  pag.  207. 
Vide  Mezelloria. 

T  MEZELLORIA ,  Mezeloria  ,  Vascu- 
lum,  cadus  statutae  mensurae.  Statuta 
Montis  Regal.  pag.  200.  cap.  49  :  De  vino 
extraneo  non  ducendo  in  civitatem  Montis 
Regalis  vel  posse....  Et  dominus  vicarius, 
seu  judex  non  possit  sibì  ipsi  capere  licen- 
tiam  nec  alteri  dare,  nisi  causa  necessita  - 
tis,  et  lune  possit  concedere  licentiam  us- 

que  in  una  Mezeloria et  non  ultra* 

Mezelloria,  ibid.  pag.  309. 

T  MEZELLUS,  Leprosus,  nostris  olim 
Mezel.  Statuta  Massil.  lib.  5.  cap.  15  :  De 
leprosis  in  Massilia  non  tolerandis.  Obser- 
vandum  quod  nulli  leprosi  seu  Mezelli 
divites,  vel  pauperes  possint  vel  debeant 
stare  infra  Massiliam,  nec  conversari 
deinceps,  nisi  tantum  per  xy.  dies  ante 
Pascha  et  per  octo  dies  ante  Natale  Do- 
mini. Vide  Mesclaria  et  Miselli.  Hinc 
Mezel  nostri  vocabant  impurura,  conta- 
minatum,  sordidum.  Le  Roman  de  S. 
Leocade  MS.  : 

Viex  est  lor  vie,  ordre  et  Mezcle, 
Pe  hupe  nos  font  turterele. 

Poema  cui  titulus  :  Fontaine  des  Amou- 
reux,  ubi  de  Plumbo  : 

Et  aucuns  de  sgavoir  isnel, 
Le  veolent  nomoier  or  Mezel. 

*  Porcus  leprosus  seu  Mezéllus,  in  Stat. 
Perus.  pag.  58.  Lit.  remiss.  ann.  1411.  in 
Reg.  165.  Chartoph.  reg.  eh.  267:  Vii 
cassot,  qui  vault  autant  à  dire  comme 
Mézel,  et  venu  et  extrait  de  lignee  Mézelle 
ou  ladre.  Unde  Mèzelerie ,  prò  Leprae 
mor.bus,  apud  Joinvill.  in  S.  Ludov.edit. 
reg.  pag.  6. 

T  Mezellàuia.,  Leprosaria,  Domus  le- 
prosorum.  Charta  ann.  1114  :  Donamus 
vobis....  tertiam  partem  de  totis  placitis, 
de  Christianis  falsatoribus  et  latronibus, 
gui  fuerìnt  capti  de  S.  Juliano  usque 
ad  crucem  S.  Affrodisii  quse  est  foras 
villam  usque  ad  Mezellarias  de  Biterris, 
etc. 

1.  MEZENA.  Galvaneus  Fiamma  in 
Chronico  majori  in  Ottone  III.  :  Fecit 
preconizari,  quod  nullus  Ugna  venderei, 
credens  quod  Archiepiscopus  cibum  co- 
quere  non  posset.  Tunc  Archiepiscopus 
Uberalior  mundi  por  cor  um  Mezenas  prò 
lianis  habuit,  et  mirabilem  cwnam  para- 
vit.  Apud  Ughellum  tom.  4.  pag.  184. 
[Chron.  Astense  apud  Murator.  tom.  11. 
col.  188:  Dictus  Guillelmus  miserat  dicto 
Guidoni  xx.  paria  boum,  cum  carris  one- 
ratis  odorifero  vino,  farina  tritici,  Meze- 
nis  salatis,  etc.  I talis  Mezzana  est  succi- 
dia,  nostris  Fleche  de  lard.] 

*  Stat.  datiar.  Riper.  cap.  16.  fol.  9. 
v°.  :  Item  quod  quxlibet  persona,  quse 
mactaret  aliquem  porcum  in  locis  dietse 
Riperiw  causa  vendendi,  et  illum  venderei 
integrum  sive  ad  Mezenas  integras  recen- 
tes  ;  tntelligantur  Mezense  integrai  etiam 
absciso  capite^  et  spallis,  et  persutis  a  qua- 
libet  ipsarum  Mezenarum, 

*  2.  MEZENA,  Species  tigni  vel  mate- 
riae.  Correct.  Stat.  Cadubr.  pag.  51.  v°  : 
Item  statuimus  quod  nullus  forensis  au- 


deat  vel  prsesumat  incidere  aut  incidi 
facere,  laborare  vel  laborari  facere  tigna- 
men  squaratum  aut  rotundum,  tayolas, 
morellos,  vel  Mezenas,  aut  alterius  cujus- 
cumque  generis  vel  conditionis  lignami- 
num  in  nemoribus  CadubriL 

*  MEZERASUM,  [Merise.  (Gloss.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36.  XV.  s.j 

T  MEZES.  Charta  Guillelmi  de  Hala 
ann.  1298.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
verniae  pag.  531  :  Cum  censibus,  redditi- 
bus....  molendinis,  ingressibus  et  egressi- 
bus,  aquis,  Mezes. 

*  F.  Locuspalustris.  Charta  ann.  1316. 
in  Reg.  56.  Chartoph.  reg.  eh.  273  :  In 
primis  nos  dieta  priorissa  de  Paulhaguet 

retinemus  nobis pascheria,  Mezes,  loca 

publica  sive  communia.  Terrear.  Castel. 
d'Ibois  in  Reg.  24.  fol.  140.  v*.  :  Vitalis 
Pontz  debet  sex  sextaria  mixturas  prò  quo- 
dam  molendino  cum  quodam  Mezeu,  et 
aliis  suis  juribus  et  servitutibus.  Hinc 
fortassis  Mizote,  prò  Pabuli  genus  in 
ejusmodi  locis  nascens.  Lit.  remiss, 
ann.  1413.  in  Reg.  167.  eh.  167:  Icellui 
Guillaume,  qui  ce  jour  avoit  charié  à 
Vostel  du  suppliant  son  maistre  du  foing 
ou  Mizote,  etc.  Vide  supra  Mezaninus  2. 

e  MEZETINUS,  Mensurae  salinariae  spe- 
cies. Stat.  Cadubr.  lib.  1.  cap.  16  :  Quod 
quilibet  homo,  et  persona,  qui  vendunt 
aliquas  res  ad  pondus  vel  ad   mensuram, 

debeant portare....  ad  domos  ipsorum 

juratorum....  Mezetinos  a  sale  et  alias 
mensuras  quas  exorcent,  etc, 

MEZIBAN.  Canitul.  1.  Caroli  M.  anno. 
9.  cap.  11.  et  lib.  3.  Capital,  cap.  49.  50  : 
De  meziban,  id  est,  lalrone  forbannito,  ut 
unusquisque  Comes  alio  mandet,  ut  nul- 
lus eum  recipere  audeat.  Latronem,  qui 
forbannitus  fuerit,  recipere  etiam  vetant 
Capitula  Caroli  Cai.  tit.  12.  cap.  6.  [a 
Britannico,  ut  videtur,  Mez  velMés,  foras 
et  foris  ;  et  Banni,  pellere.  [**  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  735.] 

*  MEZIUM,  Potionis  seu  cerevisiae  ge- 
nus, Gali.  Miez.  Consuet.  Vernol.  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  641.  art.  35  : 
Famulus  regis  qui  edicit  vinum  in  vendi- 
tionem,  de  unaquaque  editione7  unum 
nummum;  et  de  cerevesia,  obolum;  de  Me- 
ziof  obolum,  etc.  Lit.  remiss.  ann.  1367. 
in  Reg. 97.  Chartoph.  reg.  eh.  462  :  Jehan 
le  Maron  miesier  bourgois  de  Douay.... 
ont  leve  le  mestier  de  Miez  brasser,  etc. 
Miés,  prò  Hypocras,  apud  Le  Beuf  tom. 
1.  Dissert.  pag.  209. 

MEZKINUS.  Vide  Mischinus. 

T  MEZNINUS,  Genus  monetae  Padua- 
nae.  Polydorus  cap.  5  :  Gabellam  quam- 
dam  consignaverat  reddentem  annue 
quater  mille  libras  Meznìnorum.  Vide 
Mezaninus. 

1  MEZQUINUS.  Vide  Mischinus. 

T  MEZQUITA,  Teraplum  Mahumetano- 
rum,  Gaìlice  Mosquée.  Donatio  Jacobi 
Reg.  Aragon.  tom.  3.  Concil.  Hispan. 
pag.  497  :  Damus  vobis  in  perpetuum  om- 
nes Mezquitas  et  cozmeteria  publica  seu 
particularia.  Vide  Meschita. 

*  MEZUM,  Idem  videtur  quod  supra 
Mezena  2.  Reparat.  factae  in  senescal. 
Carcass.  ann.  1435  :  In  ponendo  duas 
brassas  Mezi....  in  dicto  molendino. 

MI,  prò  Mihi,  habetur  in  veteribus 
Chartis  aliquot  apud  Perardum  in  Ta- 
bu!. Burgund.  pag.  36.  41.  43.  etc.  nisi 
forte  in  MSS.  vox  contracta,  seu  abbre- 
viata fuerit,  uti  passim  solet.  Certe 
etiamnum  inferiores  Picardi  mi  dicunt 
prò  rnoy. 

1.  MICA,  Parvulus  panis,  quasi  mica 
panis,  nostris  une  Miche.  Joan  de  Ja- 
'  nua  :  Mica  etiam  ponitur  prò  pane  mo- 


MIC 


MIC 


MIC 


375 


dico,  qui  fit  in  curiis  magnatorum,  vel  in 
Monasteriis unde  versus: 

Ghare  Phoebe,  Mica,  dabitur  Ubi  cum  sale  Mica. 

Catholicon  parvum  :  Mica,  Mie  de  pain, 
ou  Miche,  vetus  Charta  ex  Tabulano 
Eccl.  S.  Laudi  Andegav.  fol.  82  :  Quod 
autem  de  jure  Theobaudi  et  dominio  cons- 
tet  donum  istud  Canonico s  obtinere,  con' 
cesserunl  et  prsedict&  caritatem  Ecclesise, 
si  ipse  postulaverit,  semel  in  anno,  unam 
Micam  scilicetì  et  justam  vini.  [Tabular. 
Majoris  Monast.  ann.  1237  :  Rossellus  de 
Evran  dicebat  ex  parte  uxoris  suse  Jsabel 
filisB  Agnetis  nomine  odo  Micas  et  unam 
lagenam  vini  sibi  deberi.] 

1  Micca,  prò  Mica»  Charta  Gaspardi 
Abbatis  Stabul.  ann.  1485.  apud  Mar- 
ten.  tom.  2.  Ampliss.  Collect.  col.  150: 
Circa  sepulturam  meam  distribuet  pau- 

peribus tredecim   albos    panes     seu 

Miccas. 

Migha,  Eadem  notione.  Charta  An- 
glica apud  Spelmannum  :  Capient  de 
pr sedie to  Priore  prò  qualibet  waya  cirpo- 
rum  3.  albos  panes  vocatos  Michts,  et  ni- 
grum  panem,  et  alia  cibaria.  [Una  Micha 
de  torta,  in  Necroiog.  Abbat.  S.  Petri  de 
Casis,  Panis  impurior.]  Le  Roman  de 
Roncevaux  MS.  : 

Qui  tuit  auront  et  Michea  et  meriaus. 

Le  Roman  d'Aubery  MS.  : 

A  tant  manjuent  aus  deus  la  Miche  alise. 

Charta  Gallica  tom. 2.  Monastici  Anglic. 
pag.  217  :  Et  chascun  (pauvre)  aver  a 
une  Miche  et  deux  harankes,  et  potage, 
eie.  [Computus  ann.  1638.  in  Tabular. 
Vedast.  :  Deux  livres  pour  une  Miche, 
une  livre  pour  un  Michot  et  bisette,  et 
deux  livres  pour  le  boulen  ;  le  tout  de  16. 
onces  la  livre.]  Galli.  Guiart  in  Hist. 
Frane.  MS.  : 

Pour  ceux  qui  sont  dedans  gagier, 
Qu'il  ne  prisent  ore  une  Miche. 

Vide  veteres  consuetudines  Bituricen- 
ses  editas  a  Thomasserio  art.  126. 127. 
et  169. 

*  Unde  diminuti vura  Michotte,  in 
Pacto  in  ter  prior.  et  homin.  S.  Belini 
ann.  1461.  ex  Reg.  198.  Chartoph.  reg. 
eh.  191  :  Lequel  (prieur)  et  ses  successeurs 
seront  tenuz  de  leur  bailler  à  chacun 
d'eulx  et  à  chacune  femme  cinq  Michot- 

tes de  guarente  neuf  au  bichot  de  fro- 

ment. 

Michea,  Mighia.  Liber  Ordin.  S.  Vic- 
toris  Paris.  MS.  cap.  64  :  Unusquisque 
unam  Micheam  et  unam  mensuram  vini 
habebit.  Charta  Gerardi  Comit.  Matisc. 
ann.  1180:  Centum  etiam  Michias  censua- 
les,  et  custodiam  viarum  et  pascuorum. 
Alia  ann.  1258.  in  Regesto  Chartophyl. 
Regii  signato  31.  fol.  100  :  Unam  lage- 
nam vini,  et  quatuor  panes,  sive  Michtas, 

T  Mighia  Magna,  bisa7  sala.  Charta 
ann.  52.  Henrici  III.  ex  Regesto  Oseney 
fol.  242.  inter  Notas  Hearnii  ad  lib.  nigr. 
Scaccarii  pag.  654  :  Abbas  et  Conventus 
concesserunt  Andrex  Meriz  de  Lang-Port 

quod  invenient  in  tota  vita  hospitium 

decens  infra  Abbatiam  de  Osney,  et  sin- 
gulis  diebus  corredia  duorum  Canonico- 
rum  unius  liberi  servientis  et  unius  gar- 
cìonis,  scilicet  duos  panes,  qui  vocantur 
magma  Michix,  unam  bisam  Michiam, 
unam  salam  Michiam ,  unum  grossum 
panem,  duas  lagenas  de  meliori  cerevi- 
sia.  Hic  vero  Michia  magna,  ub  observat 
idem  Hearnius,  non  aliud  est  atque  a 
great  manchet,  vel,  ut  alii  forsitan,  a 
great  loaf.  Bis  autem  apud  Gallos  idem 
valet  atque  Brown  apud  Anglos,  ut  bisa 


michia  sit  a  brown  manchet,siveabrown 
loaf.  Hi  ne  facile  discas  Miciam  salam 
panem  piane  fuisse  bisa  puriorem  ;  et 
quidem  cum  Sala,  aulam  sive  palatium 
vel  curiam  denotet,  inde  colligerem 
Michiam  salam  idem  j)lane  esse  atque 
panem  aularem  vel  curialem,  qui  tamen 
et  ipse  etiam  fu  eri  t  quam  dominicus 
impurior.  Hucusq uè  Hearnius. 

Micarius,  Qui  micis  vivit,  vel  eas  re- 
cpliigit.  Fragm.  Petronii  :  uomo  pr&fis- 
cini,  frugi  et  Micarius. 

Migatoria,  in  veteri  Glossar.  Lat. 
Gali.  MS.  ex  Bibl.  Thuana  Esmieure. 

2.  MICA,  in  Gloss.  Arab.-Lat.  Nugse. 

*  3.  MICA,  vox  anatomica,  Nervi  cu- 
jusdam  nomen.  Lit.  remis.  ann.  1450.  in 
Reg.  186.  Chartoph.  reg.  eh.  39:  Per 
quam  (plagam)  futi  fractus  nervus,  voca- 
tus  de  la  Mica. 

*  MI  GALE,  Una  bestia  simile  al  ser- 
pente, In  Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

1  MIGALLIA,  Quidquid  cibo  et  potu 
absumitur.  Gali.  Mangeaille.  Statuta 
vetera  Bressiae  de  subhastationibus  in- 
ter Usatica  Revellii  edit.  1729.  part.  1. 
pag.  31  :  Stabunt  levata  per  15.  aies,  in* 
fra  quos  si  debitor  solvere  velit,  reddanùur 
pr&dicta  bona,  suis  expensis  et  sumptu  ; 
prsster  sumptus  levationis  et  Micallix, 
pastura,  si  sint  ammalia.  Vide  Min- 
jayllia. 

*  MI  CANI  A,  La  ingeniosita}  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

*  MICATELLIJS,  [Usurier.  Dief.] 

*  MICATORIUM,  Èsmìoere.  Glossar  .Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg.  7692.  Aliud  ann.  1348. 
ex  Cod.  4120  :  Micatorium,  esmioire  vel 
frazeure,  et  derivatur  a  mica.  Vide  Mica- 
toria  in  Mica  1. 

T  MICATUS,  TJrsi  clamor.  Acta  S.  Ezo- 
nis  tom.  5.  Maii  pag.  57  :  Bestia  immanis 

egreditur,  et  solum  e  vicino  cemens 

adesse ,  emisso  horrendo  satis  Micatu,  si- 
mulque  erectis  in  altum  brachiis,  cum 
plantis  minacibus  eum  aggredì  tur.  lineare 
tamen  vel  sevire  ursorum  esse  scribit 
Ugutio.  Vide  Baulare. 

J  MIGGIRE.  Ugutio  :  Miccire  hircorum. 
Vide  supra  Baulare. 

J  MICHA.  Vide  Mica  1. 

MICHAELITJE ,  Michalati,  Nummi 
aurei  Michaelis  Imperatoris  Constanti- 
nopolitani  imagine  signati.  Willelm. 
Tyrius  lib.  11.  cap.  12  :  Quxrit  qum  sit 
debiti  summa  :  cui  responsum  est,  30.  mi- 
lium  Michaelitarum,  quod  genus  aureo- 
rum  tunc  in  publicis  commerciis  erat  cele- 
bre, a  quodam  Imperatore  CPolitano  qui 
eam  monetam  sua  fecerat  insianem  ima- 
gine signari.  Bulla  Nicolai  IV.  PP.  ann. 
3.  de  Censib.Eccl.  Rom.  in  Regno,  Cam- 
pania et  Maritima  :  Monasterìum  S. 
Nicolai  de  Calusis  1.  Michaletum  auri, 
quod  valet  5.  Tarentinos  Regis.  Memi  ni  t 
pr  aeterea  Michaelitarum  idem  Tyrius  lib. 
13.  cap.  15.  qui  in  Chron.  Casin.  lib.  3. 
cap.  57.  lib.  4.  cap.  4.  17.  46.  Michalati 
dicuntur.  Cujus  Editor,  et  qui  eum  se- 
cuti  sunt,  Vossius,  Menagi us,  et  alii 
haud  bene  divinarunt,  dum  censent  ita 
nuncupatos  nummos,  quod  Michaelis 
Archangeli  efflgiem  praeferrent,  eosque 
esse,  autsane  iis  persimiles,  quos  Ange- 
lots  appellarti  us.  Charta  Rogerii  I.  Re- 
gis Siciliae  prò  Ecclesia  Brundusina  : 
Concedimus  villanos  80.  demanios  nostros, 
qui  ^  reddant  singulis  annis  in  duabus 
aalis  140.  Michalatos,  et  centum  Miliaren- 
ses,  Mcvav)XàTovc  istos  vocat  Anna  Com- 
nena  lib.  13.  Alexiad.  pag.  414.  disertim- 
que  indica t  cusos  fuisse  a  Michaele 
Duca,  dum  ait  Michaelis  to0  itpo6e6a<n- 
>evxÓTos  fuisse 

T  Michelati,  in  Gestis  Tancredi  apud 


Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  103:  Boa- 
mundus  revertiùur  decem  miriadibus  Mi- 
chelatorum  vix  redemtus, 

1  Michelini.  Bernardus  Thesaur.  de 
Acquisit.  T.  S.  cap.  121.  apud  Murator. 
tom.  7.  col.  761  :  furaverat  enim  se  dalu- 
rum  Michelinos  aureos  centum  mille  de- 
tentoribus  ipsius....  Erat  enim  moneta 
imperante  Michaele  CPoli  fabricata,  et  ab 
eo  sic  denominata. 

MICHEA,  Mighia.  Vide  Mica  1. 

1  MICHI,  prò  Mihi,  in  Charta  ann.  425. 
Monast.  Anglic.  tom.  1.  pag.  11.  Id,  licet 
notissimum ,  ex  vetustissima  Charta 
observare  piacuit. 

*  MICHIELLETI,  Nummi  plumbei  a 
Dominico^  Michieie  duce  venetiarum 
cusi  ann.  1123.  de  quibus  consule  Dis- 
sert.  editam  tom.  24.  Raccolt.  D.  Ang. 
Calog.  pag.  3. 

*  MICHITERIA,  Signum  victorise ,  in 
Glos.  ad  Doctr.  Alex,  de  Villa  Dei  edit. 
ann.  1484. 

MICHIUM,  [f.  Salina,  locus  ubi  sai 
conficitur.]  Vetus  Charta  ex  Tabulano 
S.  Benigni  Divion.  apud  Perardum  pag. 
97  :  Unum  bulionem,  quem  in  vadimonio 
habent  in  Michio,  quod  est  juxta  fontem 
de  Sals.  Alia  ibid.  :  Quse  dedit  Canonicis 

in  Michio  suo  4.  denarios  inunaqua- 

que  septimana. 

*  Vel  Puteus  salinarius,  unde  sai  hau- 
ritur,  et  ex  Glossar,  ad  calccm  tom.  4. 
Gali,  Christ.sic  dictus,  quod  sai  ex  par- 
ticulis,  quasi  micis,  componatur.  Beni- 
gniani  monachi  clamorem  fecerunt  in 
concilio  Divione  celebrato  ann.  1117. 
adversus  Humbertum  fllium  Gualcheri 
Saiinensis ,  quod  unum  Michium  cum 
caldaria  apud  villam  Salonis  eis  injuste 
atque  violenter  eripiebat. 

MICHNI.  Leges  Forestarum  Canuti 
Regis  cap.  6  :  Habeat  etiam  quilibet  pri- 
mariorum  quolibet  anno  de  nostra 
warda,  quam  Michni  vocant,  duos  equo», 
etc. 

1  MICH0LARI.  Vide  mox  Micolari. 

MICIDI0R.  Innocentius  Agrimensor  de 
Casis  literarum  :  Quoniam  Micidìores, 
hoc  est,  minor es,  e.  invenies  stantes  quot- 
quot  fines  ostendunt.  Videtur  legendum 
Hemicycliares,  ut  pag.  257. 

*  MICILI.  [Vitrum.  Dief.] 

®  MIGINA,  Uno  vase  de  nave.  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

MICOLARI,  Fabulari,  Jo.  de  Janua. 
[Statuta  antiq.  Canon.  Regul.  apud  R. 
Duellium  tom.  1.  Misceli,  pag.  89  :  Car- 
nalia  post  Micholentur  ;  udì  Gloss.  i.  e. 
loquantur.] 

MIGRI,  Minores,  Mixpot.  Domnizo  lib. 
2.  de  Vita  Mathild.  cap.  1  : 

Absolvitque  viros,  qui  jurarant  sibi,  Micros, 
A  e  proceres  grandes,  illuni  si  linquere  vellent. 

MICR0L0GUS,  Lex.  Gr.  Lat.  MS.  Reg.  : 
MixpoXóvo;,  ó  ?ci£oX6c*  In  Gloss.  Lat.  Gr.  : 
Scruputosus.  Jo.  de  Janua  :  Micrologus, 
qui  oreviter  loquitur,  vel  qui  magnani 
rem  narrare  cu  piene,  quasi  parvam  aespi- 
ciendo  narrat  :  nude  hoc  Micrologium, 
breviloquium.  S.  Columbanus  Epist.  4: 
Minimus  maximo,  agrestis  urbano,  Micro- 
logus eloquentissimo,  etc.  Idem  Epist.  5  : 
Licet  enim  mihi  nimirum  (f.  nimium)  Mi- 
crologo,  etc.  Jonas  in  Vita  S.  Eustasii 
Abbatis  num.  12  :  Comperendinanti,  Mi- 
croioga et  frivola  cavillanti,  Eustasius.... 
respondit. 

Micrologus,  Liber  in  epitomai  spe- 
cie m.  Abrégé.  Domnizo  lib.  1.  de  Vita 
Mathild.  cap.  5: 


376 


MID 


MIG 


MIG 


Musica  seu  cantus  illuni  laudare  Tedaldurt 
Noa  cessant  :  semper  renovantur  eo  faciente. 
Micrologum  libram  sibi  dieta!  Guido  peritus 
Musicus,  et  Monachi»,  nec  non  Eremita  beandos. 

Vita  S.  Theofredi  Abbatis  cap.  10  :  Deni- 
que  quodam  tempore  familiari  semotus 
obsequio,  Micrologum  cudens  de  lapsu 
mundi,  senario  determinai  eurn  sermone 
rythmico.  Vita  Caroli  M.  scripta  jussu 
Friderici  I.  Imper.  in  Praefat.  :  Egregia 
vero  ipsius  beati  Karoli  gesta,  et  trium- 
phalem  bello  rum  ejus  historiam  aliis  re- 
linquimus,  quae  in  catalogo  virorum  for- 
tium,  et  in  Chronicis  ejusdem  multi  fa- 
riam  reperi  tur,  cujus  et  nos  officiosa  se- 
dulitate  Micrologum  conscripsttnus.  Ita 
porro  etiam  proprie  appellant  librum 
de  Ritibus  Ecclesiasticis  editum  cum 
aliis  similibus,  cujus  auctor  vixisse  di- 
citur  sub  finem  saeculi  undecima  ut  est 
apud  Cardin.  Bona  lìb.2.RerumLiturg. 
cap.  20.  art.  4.  Alii  sub  Friderico  I.Imp. 
scripsisse  volunt.  Acta  Murensis  Monas- 
teri pag.  31  :  Item  liber  Miraculorum, 
et  in  ipso  Romanus  Ordo  qui  vocatur  Mi- 
crologus. 

1 MICR0SC0SMUS,  a  Graeco  jiixpó?  et 
xóffjioc.    Gervasii  Tilber.    Otia    Imper. 
apud  Leibnit.  tom.l.  Script.  Brunsvic.  : 
Dominus  in  Evangelio  omnem  hominem 
dicit  creaturam,  cum  ait  :  Ite,  predicale 
omni  creatura.  Et  Graecus  hominem  Mi- 
croscosmum,  hoc  est,  minor em  mundum 
appellabat.   Petit  monde,  e7 est    Vìiomme 
qui  pou  dure,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
ger m. 

*  MIGSARABA,  Vas  coquinarium.  In- 
ventar, ann.  1361.  ex  Tabul.  dom.  Ven- 
cise  :  Item  duas  Micsarabas,  etc. 

«  MICTERIATA,  Modus  agri,  idem  qui 
supra  Meyteriata  ;  a  voce  Micterium , 
raensurae  annonaria?  species.  Terrear. 
Bellijoc.  ann.  1529.  fol.  94.  v°.  :  Super 
quadam  vercheria,  continente  duas  Miete- 
riatas  terree  vel  circa,....  juxta  Micteria- 
tam  terree  die  ti  confitentis.  Ibid.  fol.  276. 

r°.  :    Super    ter  Ha    parte cujusdam 

terree,...  continente  semen  trium  Micterio- 
rum  biadi  vel  circa.  Vide  supra  Meyteria 
et  Meyterius. 

f  MI  CTI  CUM,  Aereum.  Mictalis  aeree. 
Leg.  aereus.  Papias  MS.  Bituric. 

f  MICTUALIS,  Urinam  ciens,  a  verbo 
mingere,  Gali.  Diuretique.  Papias  MS. 
Bituric.  :  Anethum,  herba  omnibus  co- 
gnita, acerrime  fervens,  Mictualis  est. 

MICTURA.  Jo.  Buschi us  lib.  1.  Ghron. 
Windesemens.  cap.  28  :  Qui  tamen  in 
fine  vitee  suee  Mictura  sanguinis  laborans, 
in  bona  pace  vitam  finivit.  Vox  formata 
a  Mingere. 

°  Vegetio,  Minctura.  Ghron.  Angli  e. 
Th.  Otterboume  edit.  Hearn.  pag.  5  :  Nec 
minus  deploratas  prodit  (gagates  lapis) 
feminasper  Micturam. 

ì  MICTORIRE,  Mingere.  Gasp.  Barthii 
Glossar,  apud  Ludewig.  Reliq.  MSS. 
tom.  3.  pag.  149,  ex  Baldrici  Hist.  Palaest.  : 
Quod  quidam  in  manibus  suis  Micturie- 
bant.  Supplement.  Antiquari  i  :  Micturit, 
oupiQTia  :  Sub  t  illa  t,  stranguria  laborat. 

ì  MI  CUM,  prò  Mecum,  apud  me.  Vete- 
res  Formulae  Andegav.   num.   22  :    Ut 
inteHm  res  vestras  Micum  habuero   illa 
biada,  quem  ibidem  Deus  dederit,  in  tuam 
revoces  potestatem. 
*  MICUS.  [  Culitergium.  Dief.] 
f  MIDA,  vox  Hispanica.  Statuta  Synod. 
Arnaldi  Episc.  Valent.  tom.  3.  Goncil. 
Hispan.  pag.   519:   Statuimus  quod  de 
csetero  (clerici)  non  portent  de  die  neque 
de  nocte  costalarios  neque  coltellos,  ultra 
Midam  in  foro  constitutam,    nec   etiam 
alia  arma. 
1  MIDI,  Mensura  ligni.  Partitio  hono- 


rum monast  Dionysiani  facta  ab  Hil- 
duino  Abb.  ann.  832.  apud  Mabill.  Di- 
pio  m.  pag.  520  :  Dabuntur  illis  aut  aucx 
centum,  aut  de  argento  prò  eis  libra  una 
solvetur  :  de  lignis  mensurae  quae  Midi 
appellante?,  mille  centum.  Ludovici  Pii 
Diploma  ejusdem  ann.  quo  partitionem 

Ì>raefatam  confirmat  ibid.  pag.  392:  De 
ignis  dentur  eis  mensurae,  qu&  Midi  ap- 
pellantur,  mille  centum.  Vide  Modulus  4. 

<*  MIDISSIMUS,  Minimus,  apud  Virgil. 
Gramm.  pag.  131.  Locum  vide  in  Magnis- 
simus. 

MIDRA,  PapiaB,  Auri  lamina. 

MIDTHRINÀ,  vox  Saxonica,  mid ,  cum, 
brina,  ter.  Leges  Ethelredi  Regis  apud 
Wenetyngum  editae  cap.  15  :  Et  si  aliquis 
accusetur,  quod  pavertt  eum  qui  pacetn 
Domini  nostri  fregerit,  ladiet  se  Mid- 
thrina  12.  i.  cum  ter  12.  qui  faciunt  36. 

MIFFIO.  Edictum  Rotharis  Regis  Lon- 
gob.  tit.  78.  §  1.  [**199.]  :  Tunc  illa  vidua 
quae  in  domum  patris  aut  fratris  regressa 
est,  habeat  sibi  in  ante  morgincap  et 
Mi  f fio.  Ubi  legendum  et  metam  vel  me- 
thium.  Vide  Legem  Longobard.  lib.  2. 
tit.  4.  §  4.  [**  Aist.  5.]  et  supra  in  voci- 
bus  Meta,  et  Methium. 

MIGA,  prò  Mica.  Formula  11.  ex  Balu- 
zianis,  de  pane  :  A  foris  turpis  est  crusta, 
ab  intus  Mig  a  nimis  est  nigra,  aspera  est 
in  palalo,  etc. 

*  MIGAIRIA,  Fructuum  vel  redituum 
medietas.  Oharta  ann.  1206.  ex  Bibl.  reg. 
coi.  19  :  Impignoramus...  domos....  terras, 
vineas,  cultum  et  incultum,  Migairias, 
tercarias,  quartos,  quinto* ,  agraria,  de- 
cima et  omnia  alia  ter  annerita.  Vide 
supra  Meyaria. 

fi.  MIGALE,  Pica.  Misceli.  Theodisca 
apud  Bernardum  Pezium  tom.  1.  Anecd. 
part.  1.  col.  412  :  Ophiomachus,  similis 
Mig  ali,  bauvìgrimmila,  pica,  agaistra. 

*  2.  MIGALE.  [Moeror.  DtEF.] 
«  MIGANUM,  Domus  pars,  f.  ubi  panis 

conficitur.  Acta  MSS.  Inquisit.  Carcass. 
ann.  1308.  fol.  66.  v°.  :  Pransi  fuimus 
simul  de  trochis  reeentibus,  quas  ipsi 
portaverant  de  Ax:  dieta  autem  Palazera 
non  comedit  nobiscum,  sed  extra  in  quo- 
dam Migano  domus. 

*  MIGEIRIUS,  Partibus,  diraidiatus  ;  a 
veteri Gallico  Mige,  medius.  Testam.  Be- 
reng.  Bern.  ann.  1061.  ex  Bibl.  reg.  cot. 
17  :  Omnes  supradictos  feuvos  haveoMigei- 
rios  cum  fratre  meo  Guillelmo.  Lit.  re- 
miss.  ann.  1377  in  Reg.  110.  Ohartoph. 
reg.  eh.  223:  Assez  tost  après  les  suivi 
hastivement  et  les  aconsuivi  bien  Mige 
voie  dudit  lieu  de  sainte  Colarne  et  dudit 
lieu  de  Vergier.  Vide  mox  Migerius. 

f  MI  GÈ  RI  A,  Mensura  frumentaria.  In- 
strumentum Visitationis  Popleti  mo- 
nast. Ord.  Cisterc.  in  dioecesi  Barchinon. 
ann.  1316.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecdot. 
col.  1348  :  Item,  erant  tam  in  monasterio 
quam  in  membris  quingentee  Migeriee  fru- 
menti, et  de  alio  biado  quadragintee  (f. 
quadringentae)  Mig erise. 

SBIT  Est  et  Migeria  mensura  liquido- 
rum,  utcolligìtur  ex  Charta  ann.  1090. 
Append.  Marcae  Hisp.  col.  1185  :  Consen- 
timus  pr  se  fato  Remundo  in  Perdus,  Du- 
ran,  Bosracol  gallina  1.  fogaca  una,  et 
Migeria  1.  devino  et  emina  una  de  civada. 

^Charta  ann.  1266.  in  Reg.  S.  Ludov. 
ex  Ohartoph.  reg.  fol.  14.  r°.  :  Item  unam 
Migeriam  olei  valet  duos  solidos  et  sex 
denarios.  Leudae  min.  Carcass.  MSS  : 
Item  de  Oleo,  de  Migeria,  unam  fiolam 
prò  leuda.  Occit.  Mig  ero,  quibus  22.  pars 
est  saumatae.  Vide  supra  Megeria. 

1  Mitgeria,  eadem  notione,  in  Gharta 
Guillelmi  Jordani  Comit.  Geritan.  ann. 
1097  -.Dono  deinceps  unicuique  clericorum 


vice  sua  ebdomadari  tenenti  Missain 
canendi  unam  peciam  carnis,  et  unum 
panem,  et  Mi tg etiam  unam  vini,  eie. 

*  MIGERIUS,  Idem  quod  supra  Meia- 
nus  2.  Murus  intermedius,  Gali.  Mur 
mitoien.  Libert.  castri  de  Arrio  ann. 
1355.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
6.  art.  2  :  Cognitio  contractuum  simpli- 
cium,  aquae  usus,  stillicidiorum,  carreria- 
rum  exituum  et  Migeriorum  inter  vicinos. 
Vide  supra  Migeirius. 

*  Migerat  vero,  Teli  genus,  forte  quod 
aJterius  medium  sit,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1478.  ex  Reg.  205.  Ohartoph.  reg.  eh.  35  : 
Le  suppliant  mist  le  trait  qu'il  avoit 
en  sa  main  sur  son  arbalestre  ;  c*estoit 
ung  Migerat,  ouquel  avoit  ung  petit 
taillant. 

MIGMA,  Palea  minuta,  vel  tritura  fru- 
mento permixta,  in  Gloss.  Lat.  MS.  Reg. 
Cod.  1013.  Eadem  habet  Ugutio,  haecque 
subdit  :  Vel  dicitur  commixtura,  vel  con- 
fectura  saponis,  vel  unguenti  alicujus 
ad  abluendum.  Papias  :  Migma, Hebr&um 
est,  id  est,  mixtura,  palea  minuta,  vel 
tritura  frumento  permixta.  Gloss.  Lat. 
Gali.  :  Mig  ma,  Orge  en  paille.  Aiiud 
Gloss.  MS.  ad  Alexandrum  Iatrosophist. 
lib.  1.  Pa ssion.  :  Migma  est  squinantum, 
palea  camelorum.  Jo.  de  Janna  etMamo- 
trectus  :  Migma,  atis,  ordeum  cum  palea. 
Isa.  30  :  Et  pulii  asinorum  qui  operantur 
terram,  commixtum  Migma  comedent,  si- 
cut  in  area  ventilatum  est.  Ubi  Graec. 
Edit.  :  ^aYOvxai  ofyupa  avocrarconfuiiva  ev 
xpiòyj  XeXtxjiTQjjiévvi.  Hist.  Translat.  S.  Gu- 
thlaci  n.  17  :  Pòrcum...  siliquis,  et  cossts, 
et  Mig  mate  impinguaverat.  [Formulae 
veteres  Alsaticae  apud  Eccardum  ad 
calcem  Pactus  Leg.  Sai.  pag.  244  :  Tolle 
de  xu.  censariis  singulas  ovas  (i.  oves) 
et  da  illis  quotidie  sai  et  ventilamina  et 
commixtum  Migma,  ut  tunc  bonae  sint. 
Tolle  unum  porcum...  et  da  UH  quotidie 
sufficienter  de  sigila  et  hordeo,  et  inebria 
illum  mixtura  furfurum  seu  farinae.  Unde 
Migma  ex  variis  granis,  puta  vici  a,  hor- 
deo, avena  simul  permixtis  constitisse 
colligitur  ;  a  Graeco  fortea  pYvujjit,  Mis- 
ceo.]  Smigmator,  in  Miraculis  B.  Stani- 
si ai  Canon.  Regul.  n.  49. 

Migma,  Medicamentorum  et  unguen- 
torum  mistura.  Marceli  us  Empir,  in 
Praefat.  :  Versiculis  quoque  lusimus  Mig- 
matum  et  specierum  digestione  compositis. 
Hist.  Susan nae  cap.  17  :  Afferte  mihi 
oleum  et  Smigmata,  etc.  Vetus  Editio 
Mig  mata  praefert,  Graeca  vero  ff{jniÌY|juxTa. 
Ubi  Mamotrectus  :  Mig  mata,  confectiones 
saponis,  vel  unguenti  ad  lavandum  apti  : 
Migma,  se,  ordeum  cum  palea,  unde  fa- 
ciunt mulieres  decoctionem  forte  ad  nito- 
rem  faciei.  Quidam  dicunt  Smigma.  Acta 
Murens.  Monast.  :  Abbas  Udalricus  cons- 
tituit  ut  singulis  annis  13.  talenta  pig-> 
mentorum  darentur  ad  Migma  faciendum 
in  Nativitate  S.  Martini.  Gloss.  iElfrici 
Sax.  :  Migma,  aesceda:  Vide  Palladium 
in  Histor.  Lausiaca  cap.  26.  pag.  939.  et 
Fullerum  lib.  6.  Misceli.  Sacr.  cap.  18. 

^  MIGNIANUM.  [Minia num,  peinture 
au  minium  :  «  Pro  suo  opere  chori  novi- 
ter  facti  in  aula  sacristiae  qua  fiebat 
capitulum  ;  prò  manufactura  portarum 
et  Migniani.  »  (Libri  ce  n  su  a  les  S.  Petri, 
an.  1464.)] 

*  MIGNONETUS,  Mignotus,  Prae  aliis 
carus,  gratissimus,  Gali.  Mignon.  Pro- 
ces.  Egid.  de  Rays  ann.  1440.  fol.  165.  v°. 
ex  Bibl.  reg.  :  Erat  idem  Perrinetus  ejus- 
dem rei  Mignotus  sive  prsedilectus.  Et 
fql.  178.  v°.  :  Qui  quidem  Perrinetus  erat 
dicti  JEgidii  rei  Mignonetus  sibique  inter 
c&teros  praedilectus.  Nostris  Mignot,  prò 
Mignon,  Delicatus,  tener.  Lit.  remiss. 


MIH 


MIL 


MIL 


377 


ann.  1384.  in  Reg.  125.  Chartoph.  reg. 
eh.  45:  Jehan  Petit,  dit  de  la  Croix,  et 
Alipson  se  jouerent  ensemble  par  plu- 
sieurs  fois,  et  à  lune  d'icelles  fois  se  cou- 
cha  leait  supplì ant  sur  ladite  Alipson  et 
fist  sa  voulenlé  d'elle  ;  mais  pour  ce  que 
en  sombriant,  elle  faisoit  semblant  de 
crier,  comme  telles  jeunes  filles  Mig notes 
font,  il  lui  mist  sa  main  sur  la  bouche. 
Hinc  Argent  mignot  Pecunia  superflua, 
in  aliis  Lit.  ann,  1476.  ex  Reg.  206.  eh. 
1084  :  Icellui  Pariset  requist  le  suppliant 
qu'il  lui  voulsist  prester  deux  escus  d'or 
en  lui  disant  qu'il  avoit  de  Vargent  Mi- 
gnot. Unde  etiam  Mignotise,  prò  Exqui- 
sita  nimis  cura.  Lit.  remiss,  ann,  1480. 
ibid.  eh.  634  :  Icellui  Peschat  ne  voult 
souffrir  Vemplastre,  disant  qu'il  n: 'avoit 
cure  de  telles  Mignotises. 

®  1.  MI  GRAN  A,  Hemierania  ,  eapitis 
morbus,  Gali.  Migrarne.  Mirac.  S.  Gos- 
lini  tom,  2.  Febr.  pag.  636.  col.  2  :  Bar- 
tholomsea....  viginti  quatuor  annis  et  ultra 
quasi  Migrana  in  capite  concutiebatur. 
vide  Migranea. 

*  2.  MIGRANA,  Granatum,  malum  pu- 
nicum,  Gali.  Grenade,  quibusdam  in 
locis  Migrarne.  Leudae  major.  Carcass. 
MSS  :  Item  malis  granatis  prò  centenario, 
quatuor  Migranas.  Ubi  versio  Gallica 
ann.  1544  :  Item  de  cent  pommes  grenades 
ou  Migraines ,  etc.  Hinc  Mygre ,  Malus 
punica,  ni  fallor,  Gali.  Grenadier,  in 
Lit  remiss.  ann.  1468  ex  Reg.  195.  Char- 
toph.  reg.  eh.  149  :  Laquelle  fille  dist  au 
suppliant  qu'elle  auroit  sa  part  ausdites 
pommes,  et  que  c'estoit  leur  Mygre.  Vide 
infra  Milgrana. 

MIGRANEA,  Hemierania,  morbi  in 
capite  species,  Migrarne.  Ditmarus  lib. 
4  :  Cui  in  capite  suo  multum  nocuit  Mi- 
granea, quse  duplex,  aut  ex  gutta^  aut  ex 
vermibus. 

MIGRARE  in  villam  alienante  in  Pacto 
Legis  Salicae  Ut.  48.  dicuntur  ii  qui  sine 
ullo  decreto  judicis,  auctoritate  privata, 
migrant,  hoc  est,  irruunt  in  res  alienas 
ac  praedia  animo  possidendi.  Lemma 
titilli  est  de  migrantibus.  In  Lege  vero 
Salica  tit.  47.  est  de  eo  qui  villam  alienam 
occupaverit.  Adde  Capitulare  3.  ann. 
819.  Continens  Capitula  de  Interpreta- 
tione  Legis  Salicae,  cap.  9. 

J  Migrare,  Mori,  apud  Gregor.  Turon. 
Histor.  Frane,  col.  72  :  Quo  Migrante, 
Sidonius  ex  Prsefecto  substituitur. 

*  Migrare  ad  Cristum,  in  Lit.  ann. 
1365.  tom.  4.  Ordìnat.  reg.  Frane,  pag. 
555.  art.  9. 

**  Migrare  de  hag  Luce,  in  chart. 
Ludov.  Pii  ann.  826.  apud  Schoepflin. 
Alsat.  Diplom.  tom.  1.  pag.  72.  num.  188. 
et  passim. 

»  3.  MIGRARE,  Transfundere.  Vita  S. 
Amati  tom.  4.  Sept.  pag.  106.  col.  2  : 
Tandem  puellse  jussa  kominis  Dei  ad 
memoriam  revocantes,  ad  eumdem  per- 
guntt  et  narrant  ei  omnia.  Tum  Mie  :  Ite, 
inquit,  atyue  Migrate  eas  (apes)  in  vas, 
de  quo  dixeram.  Ubi  Codex  Ultraject. 
in  ter  notas  ibid.  pag.  108.  laudatus  ha- 
bet  :  Ite>  et  mittatis  in  vas,  etc. 

1  MIHENIUM,  Detrimentum,  jactura. 
[*  Rectius,  ni  fallor,  Mihenius,  Partia- 
rius  colonus,  idem  quod  Mezadrus.  Vide 
supra  in  hac  voce  et  Migeirius.]  Chartu- 
lar.  Abbatiae  S.  Stephani  de  Villibus  in 
Xanton.  cap.  17  :  Notum  facio  eleemosy- 
nam  quam  (xeraldus  Gossetinus  de  Cau- 
ziaco  dedtt  vobis  in  capitulo  nostro  ut 
piscator  noster  haberet  et  nos  haberemus 

piscationem  in  aqua  quee  est  suo  feodo 

assumens  nobiscum  socie tatem  sibi  et 
uxori  suse  et  parentibus  suis,  ita  tamen 
V 


ne  suis  Miheniis  malum  inferremus  huic 
donationi,  interfuerunt  Bernardus,  etc. 

1  1.  MILA,  Milliare,  Gali,  un  Mille. 
Charta  ann.  1409.  apud  Rymer.  tom.  8. 
pag.  582  :  A  dicto  loco  de  P etraforata  per 
quinque  Milas  dieta  Nassa  de  Guissen, 
continua  unam  post  aliam,  distai, 

*  2.  MILA,  perperam,  ut  videtur,  prò 
Mola,  Agger.  Charta  Caroli  IV.  imper. 
ann.  1355.  tom.  1,  Cod.  Ital.  diplom.  col. 
1349  :  Concedimus  omnia  et  singula  cas- 
tra, civita tesf  loca...  cum  vasallis,...  ripis, 
ripaticis,  Milis,  gtareis,  etc.  Vide  Mola  4. 

*  3.  MILA,  f.  prò  Mela  vel  Mella,  Mes- 

Eilum,  Gali.  Nefle.  Charta  apud  Mei  che  I- 
el.  tom.  2.  Hist.  Frising.  pag.  87  :  Tra- 
didi  cum  uno  fructetu  de  genere  arboris, 
unde  nascentur  Milas.  (sic).  Vide  Mella  2. 

MILAG0.  Charta  ann.  1223. apud  Ughel- 
lum  in  Archiepisc.  Cusentinis  tom.  9. 
pag.  291  :  Obligaverunt  se....  reddere  an- 
nuatim  prò  censu...  lagenas  puri  et  boni 
olei  5.  capientes  singulas  Milaqines  binas 
adjustam  mensuram  Russarti.  [*  Men- 
surse  species,  ut  opinor.  Vide  supra 
Migeria.] 

f  MILARIUM,  perperam  prò  Melarium, 
in  Lege  Salica  Edit.  Lind.  Vide  Melum. 

1  MILECIA.  Chartular.  S.  Vincentii 
Cenoman.  fol.  43:  Prsedictusque  Alberi- 
cus  habuit  ventiones  ipso  die  ad  Mileciam 
in  domo  sua. 

*  MILENA  Salutes.  Vide  infra 
Millense. 

MILES,  apud  Scriptores  inferioris  «ta- 
ti s,  is  potissimum  dici  tur,  qui  Militari 
cingulo  accinctus  est,  quem  vulgo  Che- 
valier  appellamus.  [Gloss.  Latino-Gali. 
Sangerm.  :  Miles,  Chevalier.]  Fulcherius 
Carnotensis  lib.  2.  Hist.  Hierosol.  cap. 
31.  (ut  caeteros  omittam)  Milites  nostri 
erant  quingenti,  exceptis  illis  qui  Militari 
nomine  non  censebantur  ,  tamen  equi- 
tantes.  Sed  unde  nata  haec  appellatio, 
non  omnino  constat  :  tametsi  proximum 
videtur  vero,  inde  apud  nostros  obti- 
nuisse,  quod  qui  alicui  Principi,  sive 
in  officiis  palatinis,  sive  in  expedi tioni- 
bus  militaribus,  militaret,  ejus  Miles 
esse  diceretur. 

Militare  quippe,  prò,  aliquo  officio 
defungi  in  curia  Principis,  usùrpant 
Scriptores.  Quo  sensu  izoìizefeatiaii,  dixit 
Theophanes.  Abbo  Floriac.  in  Canon, 
cap.  51  :  Quisquis  militise  suse  cingulo 
utitur,  dignitatis  suse  Miles  adscribitur. 
S.  Augustin.  lib.  5.  de  Civit.  Dei  cap.  6  : 
ìtle  in  officio  Comitis  Militat.  Idem  in 
Append.  serm.  de  Divers.  3.  qui  S.  Ma- 
ximo alias  tri  bui  tur  :  Non  enim  de  kis 
Militantibus  Scriptura  loquitur,  qui  ar- 
mata militia  detinentur,  sed  quisque  mi- 
litise suse  cingulo  utiturt  dignitatis  suse 
Miles  adscribitur.  Idem  Epist.  54:  In 
quolibet  officio  Militanti.  Et  Epist.  76  : 
Militia  clericatus.  Ordo  Roman us  :  Aco- 
lyti  cum  Defensoribus....  dimissis  hinc 
inde  partibus,  prout  Mililant,  prsecedunt 
Ponti ficem  usque  ad  Ecclesiam.  Hinc 
[Capitul.  lib.  7.  |  435  :  In  palatio  habere 
Militiam  ;]  Militise  fascibus  sustolli,  apud 
Avitum  Viennensem  Ep.  69.  Militise 
tituli,  Epist.  83.  ubi  Sigismundus  Bur- 
gundiae  Rex  ad  Impera torem  Anasta- 
sium  :  Traxit  istud  a  proavis  generis 
mei  apud  vos  decessoresque  vestros  semper 
animo  Romana  devotio ,  ut  illa  nobis 
magis  claritas  putaretur}  quam  vestra 
per  Militisi  titulos  porrigeret  Celsitudo  : 
cunctisque  auctoribus  meis  semper  magis 
ambitum  est  quod  a  Principibus  sumere  nt, 
quam  quod  a  Patribus  attulissent.  Cum- 
que  gentem  nostram  videamur  reg  ere , 
non  aliud  nos  quam  Milites  vestros  credi- 
mus  ordinari.  Quo  Joco  intelligitPatricii 


dignitatem  sibi  ab  Imperatore  coli atam, 
quemadmodum  Consulàrem  Chlodoveo 
Regi  impertierat  idem  August.  Gregor. 
Turon.  lib.  4.  Hist.  cap.  36.  deMummolo 
qui  Patriciatum  obtinuerat  a  Re  gè 
Guntranno  :  De  cujus  Militise  origine 
altius  qusedam  repetenda  putavi.[&*  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.voce  Sfpafeéa,  col. 
1457.] 

*  Militia,  Palatii  regii  officium  quod- 
vis.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1301.  in  Lib. 
rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  450.  v°. 
col.  1  :  Notum  facimus  quod  nos  dilecto 
militi  nostro  Haymerico  de  Gay  a  dilecti 
et  fidelis  Karoli  Valesise  comitis  germani 
nostri  carissimi  cambellano^  gratxose  con- 
cessimus  ut  ipse  vadia,  quae  ratione  Mili- 
tise suse  in  domo  nostra  percipere  consue- 
vit,  etc. 

Militia  etiam  prò  eo  quod  quis  in 
dignitatibus  consecutus  est.  Gregor. 
Turon.  lib.  8.  cap.  39  :  Qui  multas  alter- 
cationes  cum  relieta  itlius  defuncti  (Epis- 
copi) habuisse  probatur,  eo  quod  res  quse 
tempore  Badegisili  Episcopi  Ecclesise 
datse  fuerant^  tanquam  proprias  relinebat, 
dicens  :  Militia  hsec  fuit  viri  mei.  Lib.  10. 
cap.  19  :  Multa  enim  auri  arg antique  in 
hujus  Episcopi  regesto  pondera  sunt 
reperta  ;  quse  autem  de  illa  iniquitatis 
Militia  erant ,  regalibus  thesauris  sunt 
inlata.  [Charta  ann.  1302.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  119  :  In  remunerationem 
licet  non  congruam  prs&dictorum  ac  prò 
sua  Militia,  etc.  Cels.  D.  leg.  31.  tit.  1. 
lib,  22  :  Titius  in  testamento  suo  Publio 
Mcenio  Militiam  suam  reliquit  :  sive  pecu- 
niam,  qusecumque  redigi  ex  venditione 
potuerit.  Nisi  malis  cum  Carolo  de 
Aquino  in  Lex.  milit.  interpretari  de 
stipendio,  vel  supellectili  militari.] 

f  Militare,  Laborando  lucrari.  Au- 
doenus  in  Vita  S.  Eligii  tom.  5.  Spicileg. 
Acher.  pag.  164  :  Conftuebantque  ad  eum 
( Eligi um)  undique  viri  religiosi,  advense 
quoque  et  monachi,  et  quiaquid  Militare 
poter at  aut  eis  in  eteemosynam,  dabat, 
aut  certe  captivoruminpretiadistrahebat. 

Qui  igitur  Principi  in  quolibet  officio, 
seu  in  qualibet  dignitate,  palatina,  ci- 
vili, aut  militari  deserviebat,  ei  militare 
dicebatur,  ejusque  esse  miles:  qua  sane 
notione  nane  vocem  capiendam  censue- 
rim  in  vetustioribus  Regum  Anglo-Sa- 
xonum  Chartis,  quae  subscribuntur  a 
variis  proceri  bus,  post  Episcopos,Duces, 
et  Comites,  cum  Militis  titulo  ;  adeo  ut 
liceat  conjicere  non  alios  fuisse  quam 
Officiales  domus  augusta?,  qui  in  aliis 
Ministri  appellantur  :  quae  quidem  Mili- 
tis appellatio  in  Chartis  eorumdem  Re- 
gum ab  anno  806.  et  deinceps  reperitur, 
ut  observat  Seldenus  de  Titulis  honora- 
riis  part.  2.  cap.  5.  §  33.  quam  Ole  de 
proceribus  militari  cingulo  donatis  in- 
telligendam  putat,  quos  tamen  Ingul- 
fus  videtur  innuere  fuisse  Officiales 
Regios,  pag.  860  :  De  dono  Fregisti  quon- 
dam Militis  domini  Kenulfi  Regis.  Infra  : 
De  dono  Oswii  Militis.  Pag.  868  :  Berno- 
dus  Miles  et  vexillarius  Begis.  [Idem  in- 
nuere videtur  S.  Bernardus  in  Epist.  ad 
Theobaldum  CampaniaB  Comitem,  tom. 
1.  col.  51  :  Si  quis  forte  Militum  seu  minis- 
trorum  vestrorum  res  illorum  injuste 
contingere,  etc.  [Exstant  ejusmodi  com- 
plures  Chartae  Anglo-Saxonum  Regum 
quae  a  Militis  subscribuntur  in  Monas- 
tic.  Anglic.  tom.  1.  pag.  211.  287.  tametsi 
interdum  post  Ministros  subscribant, 
adeo  ut  diversi  ab  iis,  ordineque  infe- 
riores  fuisse  videantur,  ut  in  Conventu 
West monas ter.  ann.  1066.  sub  Edwardo 
Confessore  inter  Concilia  Anglicana 
relato,  p*  Vide  Philips.  Histor.   Jur. 

48 


378 


MIL 


MIL 


MIL 


Aagl.  tom.  2.  pag.  11.]  Sane  non  alii 
su  ni  ab  aulicis  Mi  ni  stris,  quos  alias 
Kantitus  Magnus  Danorum  Rex  ad  sui 
vel  famulatum  vel  comitatum  adscivit, 
(juos  ad  tria  millia  Mililum  excre visse 
ail  Sileno  in  Legib.  Castrens.  cap.  20. 
Saxo  vero  Grammat.  lib,  10.  ad  sex  mil- 
lia :  unde  leges  quas  Rex  idem  ad  con- 
linendam  militi  a  m  istam  aulicam  cons- 
ti tuerat,  Leges  Castrenses  si  ve  Militar es, 
si  ve  Leges  Curi»  vocat  idem  Sueno  in 
Prooemio.  Idem  cap.  5  :  Priscorum  autem 
Curialium,  qui  et  nunc  Militari  censentur 
nomine,  hxc  vigebat  cousuetudo,  etc.  Vide 
Minister,  et  Thainus, 

Posmodum  militia  ista  civilis,  ad  mi- 
litarem  unice  profluxit  :  ita  ut  qui  alicui 
in  bellis  militaret  ac  mereret,  ejus  esse 
Miles  diceretur  :  maxime  vero  qui  bene- 
fica seu  feudi  alicujus  ratione  servitio 
militari  obstrictus  esset  et  obnoxius  : 
unde  Miles  prò  vassallo  usurpatur  pas- 
sim a  Scriptoribus.  Luilhprand.  in  Le- 
gat.:  Principes  iati  apprime  nobiles,  et 
domini  mei  sunt  Milite*.  Idem  in  Chron. 
lib.  5.  cap.  14  :  Raimundus  Aquitanorum 
Princeps  prò  minis  mille  se  in  Militem 
dedit,  fidemque  ei  jur  amento  servaturum 
affirmavit.  Du do  lib.  3.  de  Morib.  Nor- 
man, pag.  120:  Ea  fide  qua  concatenane 
tur  Senior  et  Miles.  Charta  ann.  954. 
apud  Hemeraeum  :  Gerbertus  scilicet  et 
Anserus  Miles  ejus.  Conrad us  Imp. 
[<w*  cap.  1.]  in  Lege  Longob.  lib.  3.  tit. 
8.  §  4  :  Firmiler  statuimus,  ut  nullus  Miles 
Episcopo)  um ,  Abbatum ,  Abbatissarum, 
Marchtonum,  Comitum,  vel  omnium  qui 
beneficium  de  nostris  publicis  bonis  aut 
de  Ecclesiarum  prsediis  nunc  tenent  aut 
tenuerint,....  sine  certa  et  convicta  culpa 
suum  beneficium  perdat,  etc.  Ibi  non 
semel.  Berthold,  ann.  1095  :  lnsuper  et 
Philippum  Regem  Galliarum  excommu- 
nicavit,  eo  quod  propria  uxore  dimissa, 
Militis  sui  uxorem  sibi  in  conjugium  so- 
ciavit.  [Charta  ann.  1225.  ex  Chartul. 
Campani  ae  in  Camera  Comput.  f.  156  : 
Nos  requiremus  a  Militibus  Comitatus 
Burgundi»  quod  ipsi  faciant  homagium 
dieta  Corniti  (Campania?)  salva  fidelitate 
nostra.  Et  si  alia  ut  Milxtes  seu  Barones 
nollent  facere  homagium  dicto  Corniti 
Campania  Theobaldo,  nos  faceremus  quod 
Baro  ne  s  UH  et  Milites  facerent  dicto 
Theobaldo....  fideli  l  atem.  ]  Reges  tu  ni  Tho- 
losanum  ann.  1248.  fol.  72:  Dom.  Guil- 
lelmus  Unaldus  flexis  genibus  et  manibus 
suis  junctis  miasis  inter  manus  dicti 
domini  Comitis,  accenti  pr&dictam  ter- 
ram....  ab  ipso  Dom.  Cornile,  et  recognovit 
et  concess'U  se  esse  Militem  Dom.  Comitis, 
et  ejus  ordinii,....  et  conventi  servire  ipsi 
Dom.  Corniti  et  ejus  ordinio,  sicuti  fidelis 
Miles  tenetur  servire  dominum  suum, 
tradens  sibi  osculum  in  signum  fidelitatis. 
Occurrit  ibidem  eadem  formula  pluries. 
Chron.  Novalicense  lib.  5.  cap.  8  :  Mani- 
bus  innexis  Miles  (perperam  Militem)  fit 
Rodulphi.  Gesta  Guillelmi  Nothi  :  Mani- 
bus  et  sese  dedit,  cuncta  sua  ab  eo  ut 
Miles  a  Domino  recepit.  Di t mar.  lib.  5  : 
Boiemiorum  Ducem  Bolizlaum,  qui  cog no- 
mina tur  Rufus,  ad  Militem  sibi,  aliumque 
ad  amicum  familiarem  blanditiis  ac  mi- 
nis adipiscitur.  Et  lib.  6.  de  eodem  :  In 
die  sancto  manibus  applicatis  Miles  effi- 
citur,  et  post  sacramenta,  Regi  ad  Eecle- 
siam  ornato  incedenti  Armiger  habetur, 
id  est,  strepam  tenuti,  quod  vassallorum 
fuisse  docuimus  ad  Cinnamum.  Idem 
Ditmarus  lib.  7.  de  Willelmo  Comite 
Burgundi»:  Miles  est  Regis  in  nomine, 
et  dominus  terrx,  etc.  Adde  Àlbertum 
Stadensem  ann.  951.  Gariellum  in  Episc. 
Magalon.  pag,  81.  etc.  Hinc  in  Militem 


adoptare,  id  est,  vassalli! m  sibi  aliquem 
efficere,  dato  ei  beneficio  seu  feudo, 
apud  Adam.  Brem.  cap.  153  :  Cum  omnes 
qui  erant  in  Saxonia,  sive  in  aliis  regio- 
nibus  alari  et  magnifici  viri,  adoptaret  in 
Milites,  multis  dando  quod  habuit,  caeteris 
pollicendo  quod  non  habuit,  inutile  nomen 
vanee  glori»  mercatus....  est.  Cap.  159  : 
Ut  conjuratos  tantum  fratres  ab  \nvicem 
divellere t,  Hermannum  Comitem  adopla- 
vit  in  Militem.  Cap.  165  :  Ignominiosum 
quidem,  sed  necessarium  cum  tyranno 
fozdus  pepigil,  ut  qui  hostis  eratf  Miles 
efficeretur,  offerens  eis  de  bonis  Ecclesia? 
mille  mamos  et  amplius  in  beneficium. 
Vide  Adoptare.  Ita  usurpant  Lex  Lon- 
gob. lib.  3.  tit.  8.  §4.  [o«  Conrad.  I.  1.] 
Herman.  Contrae!,  ann.  846.  866.  1054. 
Hugo  Flaviuiac.  in  Chron.  pag.  259. 
Greg.  VII.  PP.  lib.  1.  Ep.  43.  lib.  9.  Ep. 
3.  Vita  Aidrici  Episcopi  Cenoman.  num. 
1.  Wolfard.  Hasenrietanus  apud  Gret- 
zer.  de  Episcop.  Eystet.  pag.  423.  veteres 
Chartae  in  Gallia  Christiana  tom.  3.  pag. 
563.  apud  Beslium  pag.  490.  Anton. 
Brandaon.  lib.  12.  Monarch.  Lusitan. 
cap.  1.  etc. 

**  Militare,  servitio  militari  obstric- 
tum  esse.  Richer.  lib.  1.  cap.  4  :  Ut  dono 
regum  h»c  provincia  ei  (genti  Norman- 
norum)  conferrelur  ;  ila  tamen  ut  idola- 
tria penitus  relieta ,  Christian»  religioni 
se  fideliter  manciparet7  nec  non  et  regi- 
bus Galliarum  terra  marique  fideliter 
Militaret.  Infra  :  Britanniam  minor  em, 
qu»  est  Gallisi  contigua  atque  Militane. 
„  Ut  porro  apud  Romanos,  qui  militiae 
alicujus  armatae,  seu  palatina?,  dignità- 
tem  aliquam  consequebantur,  cingulo 
dice ban tur  donari  :  quo  etiam  persaepe 
ab  ipsomet  Principe,  si  altioris,  a  majo- 
ribus  vero  magistratibus,  si  inferioris 
essent  ordinis,  accingebantur  :  ita  qui 
Militiam  aut  ex  dignitate,  aut  ex  bene- 
fìcio seu  feudo  domino  debebat,  armis 
omnibus  ab  eo  instruebatur,  quo  Militis 
sui  in  poster  uni  partes  ageret,  atque  ita 
adoptabatur  in  Militem  :  unde  nostri 
fortean  Adouber  un  Chevalier  dixerunt, 
ex  voce  adoptare,  de  qua  loquendi  for- 
mula qusedam  adnotavimus  in  voce 
Aàobare.  Atque  id,  ni  fallor,  profluxit 
ex  eo  quod  apud  barbaros,  seu  nationes 
Septentrionales,  adolescentes  qui  pri- 
mum  arma  induere  gestiebant,  ea  sibi 
dari  ab  alio,  sive  principe,  sive  quovis 
magnate,  ac  ense  accingi  curabant, 
eoque  ipso  ab  iis  a  quibus  arma  acci- 
pieoant,  adoptabantur  in  filios,  ita  ut 
qui  arma  confere bat,  patris,  qui  acci- 
piebat,  filii  vicem  obtineret  :  de  qua 
adoptionis  specie  pluribus  egimus  in 
Dissert.  22.  ad  Joinvillam,  diximusque 
ab  ejusmodi  honorariis  per  arma  adop- 
tionibus  Milites  apud  nostros  creandi 
profluxisse  ritum. 

Quemadmodum  omnes  fere  pagano- 
rum  superstitioues,  quas  penitus  evelli 
posse  haud  existimarent,  ritu  aliquo 
sacro  condierunt ,  vel  sanctiflcarunt 
Christiani,  quod  de  caeteris  adoptionum 
speciebus  a  no  bis  est  observatum  ad 
Joinvillam  ;  ita  eam  quae  sola  armorum 
fìebat  traditione,  ab  omni  barbarico 
ritu  purgarunt,  armorum  ipsorum  be- 
nedictione  a  Sacerdote  in  Ecclesia 
facta,  et  novo  Milite,  vigiliis  ac  jejuniis 
praeviis,  in  ipsa  sacra  Liturgia  ense 
accincto  :  quod  maxime  apud  Anglos 
obtinuisse  refert  Ingulfus:  Anglorum 
erat  consuetudof  quod  qui  Militi»  legitime 
consecrandus  esset,  vespera  precedente 
diem  su»  consecrationis ,  ad  Episcopum, 
vel  Abbatem,  vel  Monaehum,  vel  Saeer- 
dotem  aliquem  contritus  et  compunctus 


de  omnibus  suis  peccatis  confessionem 
faceret,  et  absolutus,  orationibusf  et  devo- 
tionibus,  et  affli  elio  nibus  deditus  in  E  e» 
desia  pernoctaret;  in  crastino  quoque 
Missam  auditurus,  gladium  super  altare 
offerret,  et  post  Evangelium  Sacerdos 
benedictum  gladium  collo  Militis  cum 
benedictione  imponeret  :  et  communicalus 
ad  eandem  Missam  saeris  Christi  myste- 
riis,  denuo  Miles  legitimus  permaner  et. 
Hanc  consecrandi  Militis  consuetudinem 
Normanni  abominantes ,  non  Militem 
legitimum  tenebant,  sed  socordem  Equi" 
tem,  et  Quiritem  degenerem  deputabant. 
Id  ipsum  de  Anglis  tradì t  JRobertus 
Bourronus  in  Hist.  Arthuri,  seu  Merlini 
MS.:  Au  tans  deslors  estoit  co  us  lume  en 
la  Grant  Bretagne,  que  quant  on  faisoit 
Chevalier  nouvel,  on  le  viestoit  lout  de 
blanc  samit,  et  puis  le  hauberc,  et  li  met- 
toit-on  l'espée  en  la  main,  et  en  tei  ma- 
niere aloiton  oìr  la  Messe  en  tei  maniere 
en  quelconques  lieu  que  il  fust,  et  ce 
quant  il  Vavoit  ole ,  il  s*en  devoti  venir, 
adoni  li  chaignoit  cil  qui  Chevalier  le 
devoti  (aire. 

Priusquam  Militiam  consequerentur, 
balnea  ingrediebantur,  indeque  loti  pro- 
dibant.  Jo.  Monach.  Majoris  Monasferii 
lib.  1.  Hist.  Gaufredi  Ducis  Norman,  de 
ejusdem  Militia  :  Illucescente  die  altera 
balneorum  usus,  uti  tirocinii  suscipiendi 
consueludo  exposlulat,  paratus  est.  Hist. 
Caroli  VI.  Frane.  Regis,  de  Militia  Lu- 
dovici II.  Regis  Sicilia?  et  Caroli  fratris  : 
In  hoc  statu  cum  matrem  usque  ad  S. 
Dionysium  coaduxissent,  in  secretioribus 
locis  nude  in  pr&paratis  balneis  se  mun- 
darunt.  Vita  Clem.  VI.  pag.  90.  apud 
Bosquetum  :  Quo  facto  die  Pentecostes 
inchoato,  statim  aqua  lolus  (perperam 
editum  manalocus)  et  Miles  factus,  talem 
sibi  titulum  assumpsit  seu  usurpavit, 
Candidatus  aqua  Spiritus  S.  Nicolaus 
Miles,  etc.  L'Ordene  de  Chevalerie  MS.: 
Mesires  Hues,  appareillez  chou  qu'à  Che- 
valier affiert.  Se  li  apparella  son  chef  et 
sa  barbe  sans  rere,  miex  qu'ele  n' estoit, 
et  si  le  mist  en  un  baing,  et  li  demanda, 
Sire,  savez-vous  que  chet  bains  vous  doune 
encommencement  de  vous  à  entendre  : 
Hues,  fait-il,  non.  Sire,  fati  mesire  Hues, 
ausi  nés  et  ausi  mondés  li  enfes  ist  de 
pekiés  des  fons  de  Baptesme,  devez-vous 
issir  de  chest  baing  de  villenie  et  de  mau- 
vese  teche,  etc.  Le  Roman  de  Garin  : 

Quant  fu  bagnié,  sus  el  palés  en  vini, 
Bien  fu  vestu  et  de  ver  et  de  gris, 
Mult  fu  apers  et  Chevaliers  eslis, 
Gros  par  espaules,  et  larges  par  le  pis, 
Et  Ysoré  le  brano  d'acier  li  cint, 
Puis  le  bessa,  muli  docement  li  dist,  etc. 

Alibi  : 

Li  Rois  appelle  le  Borgoin  Auberi, 
Fetes  Girbert  baignier  vostre  neveu, 
Si  li  donrons  et  le  ver  et  le  gris. 
Le  bang  a  fet  le  Bourgoing  Auberi, 
En  la  cu  ve  entre,  més  il  i  fu  petit,  etc. 

Seri  bit  Joseph  us  Acosta  lib.  7.  Hist. 
Indicae  cap.  27.  in  Regno  Mexicano  pro- 
cerum  filios  a  Sacerdotibus  lavari  con- 
suevisse,  priusquam  cingulo  militari 
donentur.  Et  Polyaenus  lib.  4.  Strateg. 
auctor  est   Paeones   Principem   suum, 

Sriusquam    diademate    cinger  et  ur,   in 
uvio   Aristibo   la  visse.    Vide    Tillium 
pag.  431. 

Atque  is  balneorum  ritus  potissimum 
observatur  in  Anglia,  maxime  cum  Re- 
ges inaugurantur,  a  quibus  novi  Milites 
tum  creari  solent,  quos  Knights  of  the 
bath,  seu  Milites  de  balneis  vocant,  quod 
priusquam  cingulo  donentur,  balnea 
subeant,  de  quibus  Nicol.  Uptonus  lib. 
1.  de  Milit.  offic.  cap.   3.  Froissart.  4. 


MIL 


M1L 


MIL 


379 


voi.  cap.  114.  Camden.  in  Britan.  pag. 
106.  3.  JEdit  Thom.  Smith,  lib.  1.  de 
Kep.  Anglor.  cap.  17.  Andr.  Favinus  lib. 
5.  Theatri  honoris,  [Ditmarus  in  Dis- 
sert.  hac  de  re  ex  professo  edita  ann. 
1729.]  et  alii.  [*>  Spelmanni  Dissertatio 
de  Milite  legi tur  in  ejus  operibus  pos- 
thumis  tona.  2.  pag.  172.]  Sed  totam 
ejusmodi  inaugurandorum  in  Anglia  et 
alibi  Militimi  eeremoniam,  ex  veteri 
Codice  Gallico  edidit  Edward.  Bissseus, 
quam  paulo  emendatiorem  hoc  loco 
inserere  haud  absurdum  videtur,  cuna 
id  genus  antiqui tatis  non  omnino  ob- 
vium  sit. 

Cy  aprés  ensuit  Vordonnance  et  maniere 
de  creer  et  fair  e  nouveaulx  Chevaliers  da 
baing,  au  tems  de  paix,  selon  la  Coustume 
d'Angleterre. 

Quant  ung  escuier  vieni  en  la  Cour 
pour  recevoir  Vordre  de  Chevalrie  en 
temps  de  paix  selon  la  Coustume  d'Angle- 
terre, il  sera  tres  noblement  receu  par  les 
officiers  de  la  Cour,  comme  le  Seneschal, 
ou  du  Chamberlain,  si  ilz  sont  presens, 
et  autrement  par  les  maresckaux  et  huis- 
siers.  Et  adone  seront  ordonnez  deux 
Escuiers  d'onneur  saiges  et  bien  aprins 
en  courtoisies,  et  nourritures ,  et  en  la 
maniere  du  fait  de  chevalrie  :  et  ilz  seront 
escuiers  et  gouverneurs  de  tout  ce  qui 
appartient  à  celluy  qui  prendra  Vordre 
desusdit.  Et  au  cas  que  V escuter  viengne 
devant  disner,  il  servirà  le  Roi  de  une 
escuelle  du  premier  cours  seulement.  Et 
puis  les  dits  escuiers  gouverneurs  adme- 
neront  V escuter  qui  prendra  Vordre  en  sa 
chambre,  sans  plus  estre  veu  en  celle 
journée.  Et  au  vespre  les  escuiers  gou- 
verneurs envoyeront  aprés  le  barbier,  et 
il  apparelleront  ung  baing,  gracieusement 
appareillé  de  toile, aussy  bien  dedans  la 
cuve,  que  dehors  :  et  que  la  cuve  soit  bien 
couverte  de  tapiz  et  manteaulx,  pour  la 
froidure  de  la  nuyt.  Et  adoncques  sera 
Vescuier  rez  la  barbe ,  et  les  cheveulx 
ronde.  Et  ce  fait  les  escuiers  gouverneurs 
yront  au  Roy,  et  diront,  Sire,  il  est  ves- 
pre, et  V escuter  est  tout  appareillé  au 
baing,  quant  vous  plaira.  Et  sur  ce  le 
Roy  commandera  à  son  chamberlan  qu'il 
adirtene  avecque  luy  en  la  chambre  de 
Vescuxer  le  plus  gentilz  et  le  plus  saiges 
chevaliers  qui  sont  presens,  pour  lui  in- 
former  et  conseiller  et  enseigner  Vordre 
et  le  fait  de  chevalrie.  Et  semblablement 
que  les  autres  escuiers  de  Vostel,  avec  les 
menestrelx,  voisent  pardevant  les  cheva- 
liers, chantans,  dansans,  et  esbatans, 
jusques  à  Vuys  de  la  chambre  dudit  es- 
cuter. 

Et  quant  les  escuiers  gouverneurs  or- 
ront  la  noise  des  menestrelx,  ilz  despouil- 
leront  Vescuier,  et  le  mettront  tout  nu 
dedens  le  bain.  Mais  à  V entrée  de  la  cham- 
bre les  escuiers  gouverneurs  feront  cesser 
les  menestrez,  et  escuiers  aussi,  pour  le 
temps.  Et  ce  faiFtes  gentilz  saiges  Cheva- 
liers entreront  en  la  chambre  tout  coye- 
ment  sans  noise  faire  :  et  adoncques  les 
chevaliers  feront  reverence  Vun  à  V  autre, 
qui  sera  le  premier  pour  conseiller  Ves- 
cuier  au  baing  Vordre  et  le  fait.  Et  quant 
ilz  seront  acordés  dont  yra  le  premier  au 
baing,  et  ilec  s*agenoillera  pardevant  la 
cuve  en  disant  en  secret  :  Sire,  a  grant 
honneur  soit-il  pour  vous  cest  baing,  et 
puis  lui  monstrera  le  fait  de  Vordre,  au 
mieux  qu'il  pourra,  et  puis  mettra  de 
Veau  du  baing  dessues  Vespaulle  de  V es- 
cuter, et  prendra  congié  :  et  les  escuiers 
gouverneurs  garderont  les  costés  du  baing. 
En  mesme  maniere  feront  tous  les  autres 
Chevaliers  Vun  aprés  Vautre,  tant  qu'ils 
eyent  tout  fait.  Et  donc  partir ont  les 


chevaliers  hors  de  la  chambre  pour  ung 
temps.  Ce  fait  les  escuiers  gouverneurs 
prendront  Vescuier  hors  du  baing,  et 
mettront  en  son  Ut  tant  qu'il  soit  sechié: 
et  soit  ledit  Ut  simple  sans  courtines.  Et 
quant  il  sera  sechie,  il  leverà  hors  du  Ut, 
et  sera  addurné,  et  vest  bien  chauldement 
pour  le  veillier  de  la  nuyt.  Et  sur  tous  ses 
draps  il  vestirà  une  cotte  de  drap  rousset, 
avecques  unes  longues  manche* t  et  le 
chapperon  à  ladite  robe  en  guise  de  ung 
hermile.  Et  Vescuier  ainsi  hors  du  baing, 
et  attorné,  le  barbier  osterà  le  baing,  et 
tout  ce  qu'il  a  entour,  aussi  bien  dedens, 
comme  en  dehors,  et  le  prendra  pour  son 
fié,  ensemble  pour  le  collier,  comme  ensi 
si  e* est  chevalier  soit  Conte,  Baron  Bane- 
ret,  ou  Bachelier,  selon  la  custume  de  la 
Cour.  Et  ce  fait  les  escuiers  gouverneurs 
ouveront  Vuys  de  la  chambre,  et  feront 
les  saiges  Chevalieurs  reentrer  pour  me- 
ner  Vescuier  à  la  chapelle.  Et  quant  ilz 
seront  entrez,  les  escuiers,  esbatans  et 
dansans,  seront  admenés  pardevant  Ves- 
cuier avecques  les  menestrels  faisans  leurs 
melodies  jusques  à  la  chapelle.  Et  quant 
ilz  seront  entrez  en  la  chapelle,  les  espices 
et  le  vin  seront  prestz  a  donner  ausdits 
Chevalieurs  et  escuiers:  et  les  escuiers 
gouverneurs  admeneront  les  Chevalieurs 
pardevant  Vescuier  pour  prendre  congié  ; 
et  il  les  mercira  toutes  ensemble  de  leur 
travati,  honneur,  et  courtoisies  qu'ilz  lui 
ont  fait  ;  et  en  ce  point  ilz  departiront 
hors  de  la  chappelle.  Et  sur  ce  les  escuiers 
gouverneurs  fermeront  la  porte  de  la 
chappelle,  et  n'y  demorera  force  V escuiers, 
ses  gouverneurs,  ses  prestres,  le  chandel- 
lier,  et  le  guet.  Et  en  ceste  guise  demourra 
Vescuier  en  la  chappelle  tant  qu'il  soit 
joury  tous  jours  en  oroisons  et  prieres  : 
requerant  le  puissant  Seigneur,  et  sa 
bennoite  Mere,  que  de  leur  diane  grace 
lui  donnent  povoir  et  confort  à  prendre 
ceste  haute  dignité  temporelle  en  Vonneur 
et  louenqe  de  leur,  de  sainte  Eglise,  et  de 
Vordre  de  Chevilerie.  Et  quant  on  verrà 
le  point  du  jour,  on  querra  le  prestir  pour 
le  con f esser  de  tous  ses  pechiés ,  et  orra 
ses  matines,  et  messe ,  et  puis  sera  accom- 
muschié,  s'il  veult.  Mais  depuis  V entrée 
de  la  chappelle  aura  ung  cierge  ardant 
devant  luy.  La  messe  commencée,  ung 
des  gouverneurs  liendra  le  cierge  devant 
Vescuier  jusques  à  VEvangille.  Et  à  VE- 
vangille,  le  aouvemeur  baillera  le  cierge 
a  Vescuier,  jusques  à  la  fin  de  ladite 
Euvangele  Vescuier  gouvemeur  osterà  le 
cierge,  et  le  mettra  devant  Vescuier  jus- 
ques à  la  fin  de  laditte  messe  :  et  à  la 
levacion  du  Sacrament  ung  des  gouver- 
neurs osterà  le  chapperon  de  Vescuier; 
et  aprés  le  Sacrament  le  remittra  jusques 
à  V Evangile  In  principio.  Et  au  com- 
mencement  de  principio,  le  gouvemeur 
osterà  le  chapperon  de  Vescuier,  et  le  fera 
ester,  et  lui  donnera  le  cierge  en  sa  main  : 
maies  qu'il  y  ait  ung  denier  au  plus  prés 
de  la  lumiere  fichie.  Et  quant  ce  vieni, 
Verbum  caro  factum  est,  Vescuier  se 
genoilleraf  et  offra  le  cierge  et  le  denier  : 
e' est  assavoir  le  cierge  en  Vonneur  de 
Dieu,  et  le  denier  en  Vonneur  de  luy  qui 
le  fera  chevalier.  Ce  fait,  les  escuiers 
gouverneurs  remeneront  Vescuier  en  sa 
chambre,  et  le  mettront  en  son  Ut  jusques 
à  haute  jour.  Et  quant  il  sera  en  son  Ut, 
pendant  le  temps  de  son  reveillier,  il  sera 
amendé,  e' est  avec  ung  couverton  d'or, 
appellé  sigleton,  et  ce  sera  Iure  du  carde. 
Et  quant  il  semblera  temps  aux  gouver- 
neurs, ils  yront  au  Roy,  et  lui  diront, 
Sire,  quant  il  vous  plaira,  nostre  mais  tre 
reveillera.  Et  à  ce  le  Roy  commandera 
les  saiges  Chevaliers,  escuiers,  et  menes- 


trelx d'aler  à  la  chambre  dudit  escuter 
pour  le  reveiller,  attourner,  vestir  et  ad- 
mener  pardevant  lui  en  sa  sale.  Mais 
pardevant  leur  entrée,  et  la  noise  de 
menestrelz  oye,  les  escuiers  gouverneurs 
ordonneront  toutes  ses  necessaires  preste 
par  ordre,  à  bailler  aux  chevaliers  pour 
attourner  et  vestir  Vescuier.  Et  quant  les 
chevaliers  seront  venus  à  la  chambre  de 
Vescuier,  ils  entreront  ensemble  en  licence, 
et  diront  à  Vescuier  :  Sire,  le  tres-bon 
jour  vous  soit  donne,  il  est  temps  de  vous 
lever  et  adrecier  ;  et  avec  ce  les  gouver- 
neurs le  prendront  par  le  braz,  et  le  feront 
drecier.  Le  plus  gentil  ou  le  plus  saige 
chevalieur  donnera  à  Vescuier  sa  chemise, 
ung  autre  lui  baillera  ses  brages,  le  tiers 
lui  donnera  ung  pour  point,  ung  autre  lui 
vestirà  avec  ung  Uyrtel  de  rouge  tartarin. 
Deux  autres  le  leveront  hors  du  Ut,  et 
deux  autres  le  chaulseront;  mais  soient 
les  chaulses  denouz,  avecquez  semelles  de 
cuir.  Et  deux  autres  lasceront  ses  man- 
ches,  et  ung  autre  le  ceindra  de  la  sanc- 
ture  de  cuier  blanc,  sans  aucun  harnois 
de  metal.  Et  ung  autre  peignera  sa  teste, 
et  ung  autre  mettra  la  coiffe,  un  autre 
luy  donnera  le  manlel  de  soye  de  kyrtel 
de  rouge  tartarin  atachiez  avec  ung  laz 
de  soye  blanc,  avec  une  paire  de  gans 
blans,  pendus  au  bout  de  las.  Mais  le 
chandellier  prendra  pour  son  fiés  tous 
les  garnemens  avec  tout  Varrò y  et  neces- 
saries  en  quoy  Vescuier  estoit  attoumez 
et  vestuez  le  jour  qu'il  entra  en  la  Court 
pour  prendre  Vordre  ;  ensemble  le  Ut  en 
qui  il  coucha  premierement  aprés,  le 
baing,  aussi  bien  avec  le  singleton  ,  que 
des  autres  necessitez.  Pour  lesquels  fiefs 
ledit  chandelier  trouvera  à  ses  despens  la 
coiffe,  les  gans,  la  ceinture  et  le  las.  Et 
puis  ce  fait  les  saiges  chevaliers  monte- 
ront  a  eh  e  vai,  et  admeneront  Vescuier  à 
la  sale,  et  les  miniatrez  tous  jours  devant, 
faisans  leurs  melodies.  Mais  soit  le  cheval 
habillé  comme  il  ensuit.  Il  aura  une  selle 
couverte  de  cuir  noir,  les  arzons  de  blanc 
fust,  et  esquartez ,  les  eslriviers  noires, 
les  fers  dorez,  le  poitral  de  noir  cuir  avec 
une  croix  patée  dorée  pendant  pardevant 
le  piz  du  cheval,  et  sans  croupier  e,  lejrain 
de  noir  à  longues  cerres  à  la  guise  a"  E  spai- 
gne,  et  une  croix  patée  au  front.  Et  aussi 
soit  ordonné  un  jeune  jouvencel  escuier, 
gentil,  qui  chevauchera  devant  Vescuier, 
Et  il  sera  dechaperonné,  et  porterà  Vespe  e 
de  Vescuier,  avec  les  esperons  pendans  sur 
les  eschalles  de  Vespée,  et  soit  Vespée  à 
blanches  eschalles  fectes  de  blanc  cuir,  et 
la  ceinture  de  blanc  cuir  sans  harnois,  et 
le  jouvencel  lendra  Vespée  par  la  poignée, 
et  en  ce  point  chevaucheront  jusques  à  la 
sale  du  Roy  :  et  seront  les  gouverneurs 
prestz  à  leur  mestier,  et  les  saiges  cheva- 
liers menans  ledit  escuier.  Et  quant  il 
vient,  par  devant  la  sale,  les  mareschaux 
et  huissiers  se  serons  prestz  à  Vencontre 
de  Vescuier,  et  lui  diront,  Deseendés  ;  et 
lui  descendu,  le  mareschal  prendra  son 
cheval  pour  son  fié.  Et  sur  ce  les  cheva- 
liers admeneront  Vescuier  en  la  sale  jus- 
ques à  la  haute  table,  et  puis  il  sera  dres- 
ciezau  commencement  de  la  table  seconde 
jusques  à  la  venue  du  Roy,  les  chevaliers 
de  eoste  luy,  lejouvensel  à  bout,  Vespée 
estant  pardevant  luy,  par  entre  lesaits 
deux  gouverneurs.  Et  quant  le  Roy  sera 
venu  à  la  sale,  et  reg arderà  Vescuier  prest 
de  prendre  le  haut  ordre  de  dignité  tem- 
porelle, il  demanderà  Vespée  avecques  les 
esperons.  Et  le  Chamberlain  prendra  Ves- 
pée, et  les  esperons  du  jouvencel,  et  les 
monstrera  au  Roy,  et  sur  ce  le  Roy  pren- 
dra Vesperon  dextre,  le  baillera  auplus 
noble  et  plus  gentil,  et  lui  dira  :  Mittez 


380 


MIL 


MIL 


MIL 


cestui  au  talon  de  Vescuier.  Et  celluy  sera 
agenoillié  à  Vun  genoil,  et  prendra  Ves- 
cuier par  la  jambe  dextre,  et  mettra  son 
pie  sur  son  genoil,  et  fichera  Vesperon  au 
talon  dextre  de  Vescuier.  Et  le  seigneur 
fera  croix  sur  le  genoil  de  Vescuier,  et  lui 
b aisera.  Et  ce  fait,  viendra  ung  autre 
seigneur  qui  fichera  Vesperon  au  talon 
seneotre  en  mesme  maniere.  Et  doncques 
le  Roy  de  sa  tres-grande  courtoisie  pren" 
dra  Vespée,  et  la  ceindra  à  Vescuier.  Et 
puis  Vescuier  leverà  ses  bras  en  hault,  les 
mains  entretenans,  et  les  gans  entre  les 
pousf  et  les  doits  :  et  le  Roy  mettra  ses 
bras  entour  le  col  de  Vescuier,  et  lievera 
la  main  dextre ,  et  f raperà  sur  le  col,  et 
dira,  Soyés  bon  chivalier  ;  et  puis  le  bai- 
sera.  Et  adonques  les  saiges  chìvaliers 
admeneront  le  nouvel  chivalier  à  la  cha- 
pelle  à  tres  grande  melodie  jusques  au 
naut  autel.  Et  ylecques  se  agenoillera,  et 
mettra  sa  dextre  main  dessus  Vautel,  et 
fera  promisse  de  soustenir  le  droit  de 
saincte  Eglise  toute  sa  vie.  Et  adoncques 
soy mesme  deceindra  Vespée  avec  grande 
devotion  et  prieres  à  Dieu ,  d  saincte 
Eglise,  et  V off r eira  en  priant  Dieu,  à  tous 
ses  Saincts ,  qu'il  puisse  g arder  Vordre 
qu'il  a  prins  jusques  à  la  fin.  Et  ceo  ac- 
campiti, il  preindra  une  souppe  de  vin. 
Et  à  Vissue  de  la  Chappelle  le  maistre 
Queux  du  Roy  sera  prest  de  oster  les 
esperons,  et  les  prendra  pour  son  fié  ;  et 
dira,  Je  suis  venu  le  maistre  Queux  du 
Roy,  et  prens  vos  esperons  pour  mon  fié, 
et  si  vous  faictes  chose  contre  Vordre  de 
chevalrie,  (que  Dieu  ne  vueille]  je  couppe- 
ray  voz  esperons  de  dessus  voz  talons.  Et 
puis  les  chivalier s  le  remeneront  en  la 
sale.  Et  il  commencera  la  table  des  chiva- 
liers.  Et  seront  assiz  entour  luy  les  Cheva- 
liers  :  et  il  sera  servy  si  comme  les  autres, 
mais  il  ne  mangerà  ne  ne  bevera  à  la 
table,  ne  ne  se  mouvra,  ne  ne  regardera, 
ne  deca  ne  delà,  non  plus  que  une  nou- 
velle  mariée.  Et  ce  faxt,  ung  de  ces  gou- 
verneurs  aura  ung  cuervercheren  sa  main, 
qu'il  tendra  pardevant  le  visage,  quant  il 
sera  besoin  pour  le  craisier.  Et  quant  le 
Roy  sera  leve  hors  de  sa  table,  et  passe  an 
sa  chambre,  adoncques  le  novel  Chevalier 
sera  mene  à  grans  foisons  de  chevaliers 
et  menestrelz  devant  lui,  jusques  a  sa 
chambre.  Et  à  V entrée  les  Chevaliers  et 
menestrelz  prendront  congié,  et  il  yra  à 
son  disner.  Et  les  Chevaliers  departiz,  la 
chambre  sera  fermée,  et  le  nouvel  Cheva- 
lier  sera  despoùillé  de  ses  paremens  :  et 
ilz  seront  donnez  aux  Roys  des  Reraulx, 
se  ils  y  sont  presens,  ou  si  non,  aux  au- 
tres Heraulx  se  ils  y  sont  ;  autrement  aux 
menestrez,  avecques  ung  mare  d'argent, 
se  il  est  bacheler  :  et  se  il  est  Baron,  le 
doublé  :  et  se  il  est  Conte,  ou  de  plus,  le 
doublé  :  et  le  rouset  cappe  de  nuyt  sera 
donne  au  guet,  autrement  ung  noble.  Et 
adoncq  il  sera  revestu  d'une  robe  de  bleu, 
et  les  manches  de  custote  en  guises  d'un 
prestre,  et  il  aura  à  Vespaule  senestre  un 
laz  de  bianche  soy  e  pendant.  Et  ce  blanc 
laz  il  porterà  sur  tous  ses  hdbillemens  qu'il 
vestirà  au  long  de  celle  journée,  tant  qu'il 
ait  gaigné  honneur  et  renom  d'armes,  et 
qu'il  soit  recordé  de  si  hault  record  comme 
de  Nóbles  Chevaliers,  Escuiers,  et  He- 
raulx d'armes,  et  qu'il  soit  renommè  de 
ses  faiz  d'armes,  comme.  devant  est  dit,  ou 
aucun  hault  prince,  ou  tres  noble  Dame, 
de  pouvoir  couper  le  las  de  Vespaule  du 
Chevalier,  en  dtsant,  Sire,  nous  avons  ouy 
tant  de  vray  renom  de  vostre  honneur  que 
vous  avez  fait  en  diverses  parties,  au 
tres  grani  honneur  de  Chevaliere  à  voues 
mesmes,  et  à  celuy  qui  vous  a  fait  Chiva- 
lier, que  drott  veult  que  cesi  laz  vous  soit 


ostez.  Mais  aprés  disner  les  Chevaliers 
d'onneur  et  gentili  hommes  vendront  aprés 
le  Chevalier,  et  le  admeneront  en  la  pre- 
sence  du  Roy,  et  les  escuiers  gouverneurs 
pardevant  luy.  Tres-noble  et  redouté  Sire, 
de  tout  ce  que  je  puis,  vous  remerete  de 
toute  ces  honneurs,  courtoisies  et  bontez 
que  vous  me  avez,  et  vous  en  merde.  Et 
ce  dit,  il  prendra  congié  du  Roy.  Et  sur 
ce  les  escuiers  gouverneurs  prendront  con- 
gié de  leur  maistre  en  disant,  Sire,  ceo 
nous  avons  fait  par  le  commandement  du 
Roy,  ainsi  comme  nous  fusimes  obligiez, 
a  nostre  povoir.  Mais  s'il  est  ainsi  que 
nous  vous  ayons  despleu  par  negligence, 
ou  par  fait  en  ce  temps,  nous  vous  reque- 
rons  pardon  d'autre  part,  Sire,  comme 
veray  droit  est  selon  les  coustomes  de 
Court,  et  des  Royalmes  anciens ,  nous 
vous  demandons  robes  et  fiesz  à  terme  de, 
comme  escuiers  du  Roy,  compaignons  aux 
bacheliers,  et  aux  autres  seigneur s.  Su- 
pradicta  Anglice  reddidit  Will.  Dugda- 
Ius  in  Antiquit.  Warwicensib.  pag.  531. 

Tradì t  praeterea  vetus  Ceremoniale, 
novis  vestibus  tironesa  balneo  prode un- 
tes  donatos ,  exutis  scilicet  priori  bus  , 
qu as  scu tiferoru m  erant.  Joannes  Mona- 
di us  Majoris  Monasteri!  lib.  1  :  Post 
corpons  ablulionem  ascendens  de  balneo- 
rum  lavacro,  bisso  retorta  ad  carnem  in- 
duitur,  cyclade  auro  texta  super vestitur, 
etc.  Historia  Caroli  VI.  Regis  Frane.  :In 
curru  de  Parisius  exivit  cum  Ducum,  Mi- 
litum,  et  Baronum  multitudine  copiosa, 
quam  etiam  duo  ejusdem  fìtti,  Ludovicus 
Rex  Sicilim  et  Carolus,  adolescentes  egre- 
gii ,  equestres  sine  medio  sequebantur. 
Nam  scutiferorum  priscorum  ceremonias 
gradatim  ad  tyronum  ordinem  ascenden- 
tium  servantes,  tunica  lata  talari  ex  gri- 
seto  bene  fusco  uterque  indutus  erat. 
Quicquid  vero  ornamenti  eorum  equi  vel 
ipsimet  deferebant,  auro  penitus  carebat. 
Et  simili  quoque  panno,  quo  ambo  induti 
erant,  quasdam  portiunculas  complicatas, 
ac  sellis  equorum  a  tergo  alligatas,  defe- 
rebant, ut  armìjgerorum  antiquorum  pere- 
?re  proficiscentium  speciem  denotar ent. 
nfra  :  Indumentis  praedictis  exuti,  mox 
vestimentis  novae  Militiae  adornantur.  Alia 
quippe  erant  vestimenta  tyronum,  alia 
Mihtum,qu8e  et  qualia  in  hisce  occasio- 
ni bus  fuerint,  accipe  ex  Computo  Ste- 
phani  de  la  Fontaine  Argentarli  Regis, 
incipiente  a  28.  Augusti  ann.  1350  : 

Pour  Monseig.  le  Due  de  Bourgogne, 
premierement  pour  le  Sacre  du  Roy  une 
cote  hardie  d'Escuirieet  un  chapperon  d'un 
brun  marbré  fourré  d'agneaux  noirs.  Item 
de  mesme  une  houce  sengle  et  un  chape- 
ron  sengle.  Item  une  robe  d'Eseuierie 
d'un  marbré  brun  de  4.  garnemens,  et 
chaperon  fourré  d'agneaux  bìancs.  Item 
pour  sa  Chevalerie  une  robe  d'unpers  de 
4.  garnemens,  et  chaperon  fourré  de  menu 
vair.  Item  pour  sa  Chevalerie  une  robe 
de  4.  garnemens,  et  chaperon  d'un  vert 
fourrée  d'un  menu  vair.  Item  une  cote 
d'un  samit  vermeil  fourré  de  menu  vair, 
couvert  le  menu  vair  de  cendal  vermeil. 
Item  un  mantel  de  samit  vermeil  fourré 
de  menu  vair. 

In  eodem  Computo  :  Des  mises  en  ce 
terme  pour  la  Chevalerie  du  Dauphin  et 
de  ceux  qui  furent  Chevaliers  en  sa  com- 
paignie,  e' est  assavoir  le  Due  d'Orliens,  le 
Comte  d'Anjou,  le  C.  d'Alencon,  le  Comte 
d'Estampes,  M.  Jean  d'Artois,  le  Comte 
de  Dammartin,  le  Viscomte  de  Thouraine 
neveu  du  Pape,  et  le  Seigneur  de  VEscun, 
etc.  Draps  d'or  et  de  soye  à  fair  e  robes 
pour  ladite  Chevallerie.  Pour  7.  pieces  de 
samit  vermeil  à  faire  cotes  et  manteaux, 
lesquelles  cottes  furent  fourrées  de  menu 


vair  pour  le  Dauphin,  etc.  la  veille  de  leur 
Chevallerie,  etc.  Pour  23.  pieces  et  demye 
de  drap  d'or  de  plusieurs  facons,  c'est  as- 
savoir 6.  nacis  d'or  40.  escus  la  piece.  9. 
racamas  et  demy  d'or  30.  escus  la  piece. 
2.  autres  racamas  25.  escus  la  piece,  et  6. 
mattabas  d'or  20.  escus  la  piece,  tout  à 
faire  cotes  et  manteaux  semblables,  comme 
des  samits  dessus  dits  le  jour  de  la  Che- 
vallerie desdits  Seigneur s,  etc.  Draps  de 
laine  pour  lesdits  Seigneurs  à  leur  Che- 
vallerie. Pour  44.  aunes  de  sanguine  Mo- 
rée  et  de  bruns  marbrez  ensuivant  ladite 
couleur,  c'est  assavoir  une  sanguine  de 
38.   II.  par.  5.   aunes  de  semblable  32.  s. 
par.  Vanne,  et  15.  aunes  d'autre  roy  e  30. 
sols  par.  l'aune,  tout  pour  faire  cottes  har- 
dies  fourrez  d'agneaux  noirs,  et  houces 
sengles  à  chevaucher  pour  lesdits  Sei- 
gneurs en  estat  d'Eseuierie,  etc.  Pour  90. 
aunes  de  brun  marbré  en  plusieurs  pieces 
de  la  grantrnoison  de  Bruxelles,  etc.  tant 
pour  faire  robes  aux  Seigneurs  dessus 
nommez  qui  furent  Chevaliers,  chacune  de 
4t.  garnemens  fourrez  d'agneaux   Hans 
pour  leur  Estat  d'Eseuierie,  excepté  le 
Seigneur  de  VE  scu,  qui  n'en  ot  pomt,  ne 
desdites  cotes  hardies.  Pour  151.  aunes  de 
brunette  en  plusieurs  pieces  de  la  petite 
moison  de  Louvain  tant  pour  faire  à  chas- 
cun  desdits  Seigneurs  qui  furent  Cheva- 
liers, couvertoir  et  demy  fourreure  d'Es- 
cureux  de  Calabre  à  couvrir  leur  lits  pour 
ledit  estat  d'Eseuierie  20.  s.  par  Vaune, 
etc.  Pour  4.  escarlates  vermeiltes  de  Bru- 
xelles, etc,  2.  yraingnes  de  la  grant  moi- 
son de  Louvain,  etc.  tout  faire  semblables 
couvertoirs  fourrez  de  menu  vair  aux  Sei- 
gneurs dessusdits  pour  leur  estat  de  Che" 
valerle,  et  3.  cotes  et  3.  manteaux  pour  le 
Viscomte  de  Thouraine,  le  comte  de  Dam- 
martin,    le  Seigneur   de   VE  scu  devant 
nommez  pour  la  veille  de  leur  Chevalerie. 
Pour  10.  draps  de  2.  couleur s  pers  azuré 
et  vert  encré  la  grant  moison  de  Bruxel- 
les tout  à  faire2.paires  de  robes  chascune 
de  4.  garnemens  pour  M.  le  Dauphin,  et 
pour  ceux  qui   furent   chevaliers  en   sa 
compaingnie  ,    excepté   le    Seigneur   de 
VEscu,  etc.  Pour  24.  aunes  de  2.  royes  de 
Gant  de  2.  pieces,  à  faire  vineaux  pour 
le  Corps  et  pour  commun  de  Monsieur  le 
Dauphin  pour  cause  de  ladite  Chevalerie, 
etc.  Pennes  et  fourreures  pour  ladite  Che- 
valerie. Pour  fourrer  une  cote  hardie  d'un 
drap  moret  que  M.  le  Dauphin  ot  à  che" 
vaucher  en  son  estat  d'Eseuierie ,  une 
penne  d'agneaux  noirs  et  un  chapperon 
fourni  de  meesmes,  7.   liv.  pour  fourrer 
audit  Seigneur  une  robe  de  4.  garnemens 
pour  ledit  Estat.  2.  pennes  d'aingneaux 
de  Vaigue.  Chaperon  et  demy  d'aingneaux 
d'Arragon,  et  4.  peaux  de  semblables  ain- 
gneaux  à  faire  poingnez,  etc.  Pour  four- 
rer un  couvertoir  et  demy  de  brunette 
noire  que  ledit  Seigneur  ot  pour  ledit 
estat  d'Eseuierie  ,  2.  forreures  de  dos 
de  Calabre,   etc.   Pour  fourrer   la   cote 
et  le  mantel  de  samit  vermeil  que   le" 
dit  Seigneur  ot  la  veille  de  sa  Cheval- 
lerie pour  ladite  cote  une  fourrure  de 
menu  vair  tenant  166.  ventres,  pour  man- 
ches fourrées  à  plain  40.  ventres,  et  pour 
le  mantel  208.  pour  fourrer  la  cote  et  le 
mantel  de  drap  d'or  ésquels  ledit  Sei- 
gneur fu  Chevalier,  pour  la  cote  206.  ven- 
tres de  menu  vair  et  pour  le  mantel  une 
fourreure  d'ermines,  etc.  Pour  faire  un 
couvertoir  et  demy  d'escarlate  que  ledit 
Seigneur  ot  pour  son  estat  de  Chevalerie 
2.  fourreures  de  menu  vair,  etc.  Pour 
fourrer  deux  paire  de  robes  l'une  de  pera 
azuré,  et  l'autre  de  vert  encré  chascune 
de  3.  garnemens  pour  les  quatre  surcos, 
4.  fourreures  de  menu  vair  tenant  chas- 


M1L 


MIL 


MIL 


381 


cune  200.  ventres  pour  les  2.  manches  de 
surcot,  etc. 

Ibidem  :  Chambres  pour  ladite  Che  vale- 
rle. Pour  onze  pieces  de  cendaux  noirs  des 
larges,  etc.  pour  fair  e  trois  contrepointes 
noires  pour  les  3.  chambres  d'Escuterle  du 
Dauphin,  du  Due  d'Orleans  et  du  Comte 
d'Anjou,  etc.  Pour  6.  pieces  de  toille  tainte 
à  faire  Venvers  desdites  contrepointes,  etc. 
Pour  12.  tapis  noirs  de  laine,  contenans 
chascuns  4.  aunes  et  demie,  qui  sunt  sur 
tout  54.  aunes  quarrées;  e1  est  assavoir  pour 
chacune  desdites  chambres  noires  4.  tapis, 
un  au  chevais,  et  3.  par  terre  autour  du 
Ut  10.  s.  par.  Vaune.  Pour  4.  sarges  noires 
de  Caen  à  couvrir  le  Ut  du  Comte  d'Alen- 
con,  du  Comte  d'Estampes,  etc.  Pour  leur 
estat  et  chambre  d'Escuierie,  etc.  Pour  78. 
pieces  de  cendaux  vermeux  en  grainepour 
faire  six  chambres  garnies,  chacune  de 
grant  contrepointe,  et  de  3.  courtines  pour 
Mess.  le  Dauphin,  le  Due  d'Orliens,  etc. 
Pour  leur  estat  de  Chevalerie,  pour  16. 
pieces  de  toile  peinte  à  faire  Venvers,  etc. 
Pour  3.  pieces  de  samit  vermeil,  eie.  et  3. 
pieces  de  cendaux  vermeux  en  graine,  etc. 
Pour  faire  quarreaux  pour  lesdites  cham- 
bres ;  e' est  assavoir  pour  chascun  6.  quar- 
reaux, desquels  les  2.  sont  grans  pour 
l'Oratoire,  les  quatre  petils  pour  36.  au- 
nes de  toile  vermeille  à  faire  contrendroit, 
etc.  Pour  les  coutils  aesdits  quarreaux, 
etc.  Pour  42.  tapis  vermeux,  etc.  pour  pa- 
rer les  6.  chambres  desdits  6.  Seigneurs 
dessus  nommez  pour  leur  estat  de  Cheva- 
lerie ;  c'est  assavoir  pour  la  chambre  de 
chascun  Seigneur  un  tapis  armoiez  aux 
cornez  de  ses  armes,  desquels  tapis  il  en  % 
a  un  chevecier  tenant  quatre  aunes  de 
Ione,  et  2.  de  le.  4.  tapis  à  mettre  entour 
le  Ut  et  sur  la  couche,  tenant  chascun  cinq 
aunes  de  Ione,  et2.de  le.  Et  les  autres  deus 
tenans  chascun  4.  aunes  de  Ione,  et  2.  $e 
le,  pour  couvrir  les  sommiers,  etc.  Pour  4. 
pieces  de  cendeaux  noirs  de  larges,  pour 
faire  contrepointe  pour  ledit  Vicomte  de 
Thouraine  nepveu  du  Pape,  pour  son  estat 
oVEscuierie,  etc.  Pour  faire  une  chambre 
gamie  de  grant  contrepointe  de  3.  courti- 
nes pour  V estat  de  Chevalerie  dudit  Vis- 
conte, etc.  Au  compte  commencant  au  1. 
Juillet  1351  :  Messire  Nicolas  Braque,  (Tre- 
sorier  de  France)  Chevalier  nouvel,  pour 
fourrer  un  mantel  oVescarlate  vermeille 
pour  lejour  de  sa  chevalerie,  un  mantel  de 
gros  vair.  Pour  fourrer  un  couvertoir  à 
couvrir  le  Ut  dudit  Chevalier  nouvel  lejour 
de  sa  Chevalerie,  une  penne  de  gris  de  18. 
tires.  Ledit  Chevalier  nouvel  pour  fourrer 
2.  paires  de  robes,  l'une  d'un  vertt  et  Vautre 
dfun  pers,  chascune  de  trois  garnemens, 
pour  le  jour  de  sa  Chevalerie.  Vide  Sel- 
denum  de  Titulis  honorariis,  2,  part. 
cap.  5.  §  34.  pag.  774.  2.  Edit. 

Ita  loti  novi  tyrones,  in  Ecclesia  per- 
noctabant ,  orationibus  vacabant,  et 
proximo  crastino  sacrae  intererant  Litur- 
gia, quod  ex  Ingulfo  supra  attigimus. 
Historia  Caroli  VI.  :  Insignes  vero  adoles- 
centes  pr&dicti  habitu  eodem  quo  prius 
ante  Martyres  reducuntur,  ut  ibidem,  si- 
cut  mos  antiquitus  inolevit,  in  orationibus 
pernoctarent.  Froissart.  4.  voi.  cap.  63. 
de  Militia  4.  Regulorum  Hiberniae  :  Et 
adone  veillerent  tout  e  la  nuit  ces  quatre 
Rois  en  ladite  Eglise,  et  au  lendemain  à 
la  messe,  et  à  grant  solennità  ils  furent 
faits  Chevalier s.  Le  Roman  de  Girard  de 
Vienne  MS.  : 

Li  Damoise!  si  erent  mult  à  priser,  • 
Devant  le  Roi  se  vont  agenouller 
Font  homaje  voiant  mult  Ghevaler, 
Et  l'Empereres  les  a  fait  redrecer. 
Ses  Chevalers  emprist  à  arenier  : 
Premieroment  adoberai  Renier, 


Et  de  Girard  ferai  moti  Escuter. 
Dient  Francois,  bien  fait  à  otroier  ; 
Chemises  et  braies  aportent  à  Renier, 
Chauces  de  pailes,  solere  de  Monpeller, 
Et  dos  lui  vestent  un  fret  hermine  cher. 
Et  un  bliaut,  que  ot  fait  entaller, 
Un  mantel  riche,  qui  valoit  maini  dener, 
Ont  affublé  au  nobile  guerrer, 
Pour  Messe  oir  l'eri  mainent  au  mostier  ; 
Car  c'est  coustume  à  nouvel  Ghevaler, 
Ancois  qu'il  doie  ses  garnemens  bailer, 
Doit  oir  Messe,  et  Dame  Deu  proier, 
Que  il  li  doie  honor  et  soi  haucer, 
Et  à  droit  terre  lenir  et  justiser. 
Aprés  la  Messe  en  nont  mene  Rener, 
Por  adober  el  grant  palaia  plener  ; 
Ses  garnemens  li  font  appareiller, 
Ghauces  de  fer  qui  moult  font  à  proiser, 
El  dos  li  vestent  un  blanc  auberc  dobler, 
El  chof  li  lacent  un  vert  hiaurae  verge, 
Li  Rois  li  caini  un  riche  branc  d'acer, 
El  col  le  fiert  l'Emperere  à  vis  fer, 
Puis  li  a  dit,  Soyez  prodome,  Rener. 
Merci,  Beau  Sire,  ce  dit  li  frans  guerrers, 
Si  sera-je,  se  Deux  me  veut  aider. 
L'en  li  ameine  un  auferan  destrer, 
Li  Bers  monte  par  son  senestre  estrer, 
Al  col  li  pend  un  escu  de  quarter, 
Et  à  son  poin  un  roit  tranchant  espié, 
Fait  un  eslais  sur  l'auferant  corser, 
Qui  li  veist  ses  esperons  brocher, 
Et  par  la  cori  et  gauchir  et  eslaisser, 
Et  son  espée  brandir  et  pannoier, 
Mult  le  densi  aloser  et  priser. 
Forment  le  loent  li  prodom  Ghevaler. 

SSP*  Easdem  cere  moni  as,  jocose  licet 
ac  facete,  perstringit  le  Roman  d'Audi- 
gier  MS.  in  Bibl.  Ooislin.  : 

Hauberc  li  ont  vesta 

Blanc  et  legier, 
Quinze  sols  de  marcheis 

Costa  l'autrier  : 
En  son  chief  li  lacerent 

Heaume  d'acier, 
Qui  trois  ans  fuz  en  gaiges 

Por  un  denier. 
Tiars  li  ceint  l'espée 

Qui  moult  Tot  cher  : 
Plus  roauvais  vavassor 

De  lui  ne  quier  : 
La  pauniée  li  done 

Sor  le  colier, 
Que  d'un  genoU  le  fait 

Agenoillier. 
En  la  place  li  traient 

Son  bon  destrier  : 
Et  ce  fu  Audigon 

Qu'il  ot  tant  cher, 
Audigier  i  monta 

Pas  son  lestrier. 

In  hisce  sacris  ceremoniis  cingulum 
Militare  con  fere  ba  tu  movo  Militi  ab  ali- 
quo  Principe  aut  Magnate,  data,  ut  so- 
lemne  erat,  alapa  militari,  sacra  fa- 
ciente  Episcopo  aut  Sacerdote,  ensem- 
que  benedicente  :  cujus  ritus  exempla 
produnt  prae  caeteris  Magnum  Chroni- 
con  Belgicum  ann.  1247.  ubi  de  Militia 
Willelmi  Oomitis  Hollandiae  Imperato- 
ria electi  qui  sacra  faci  ente  Cardinale, 
a  Rege  Bohemi»  gladio  accinctus  est, 
impacio  in  collum  tyronis  ictu  :  et  Vin- 
chantius  in  Annalibus  Hannoniae  cap. 
37.  ubi  de  Militia  Guillelmi  Hannon. 
Oomitis  Ostrevanti,  quem  a  Guillelmo 
Comi  te  patre  cingulo  donatum  seri  bit, 
Episcopo  Oameracensi  sacra  faciente. 
Vide  Alapa  militaris. 

Inter  dura  Mi  li  Mas  cingulum  ab  Epis- 
copis  et  Abbatibus  ipsis  conferebatur  in 
ipsa  Ecclesia,  sacris  vestibus  indutis. 
Tabulari  um  S.  Martini  de  Hastinqs  in 
Anglia  laudatum  a  Seldeno  ad  Eadme- 
rum:  Terras  censuales  non  donet (Abbas) 
ad  feudum,  nec  Milites  nisi  in  sacra  veste 
faexat.  Oharta  Henrici  I.  Regis  Angl. 
prò  Monasterio  Radingensi  :  Terras  cen- 
suales non  donet  (Abbas)  ad  feudum,  nec 
faciat  Milites  nisi  in  sacra  veste  Christi, 
in  qua  parvulos  suscipere  modeste  caveat, 
etc.  A.  Lanfranco  Doro bernensi  Episcopo 
Militi»  cingulum    accepisse  eumdem 


Henricum,  postmodum  Angli»  Regem, 
Primum  cognominatum,  tradunt  Orde- 
ricus  lib.  8.  pag.  665.  Willelmus  Mal- 
mesb.  lib.  4.  de  Gest.  Angl.  pag.  120.  et 
Matth.  Paris  ann.  1088.  ut  Balduinum 
Oomitem  Guinensem  a  S.Thoma  Archie- 
piscopo Oantuariensi  in  Gapella  S.  Oa^ 
tharinae  apud  Montorum,  Lambertus 
Ardensis  pag.  112.  et  Ohronicon  An- 
drense  pag.  455.  Robertus  Bourron  in 
Merlino,  ubi  de  Arthuri  Regis  Militia  : 
Par  le  comun  Conseil,  el  par  Vaccort  des 
Barons,  fit  V Archevesque  Artu  Chevalier, 
et  cele  nuit  velila  Arlus  à  la  maistre 
Eglise  dusques  au  lendemain  au  jour  qu'il 
fut  ajourné. 

Sed  et  ipse  summus  Pontifex  Impera- 
tores,  Reges,  aliosque  promiscue  Nobi- 
les  Milites  facit,  ut  est  in  Oeremoniali 
Romano  lib.  1.  sect.  5.  et  7.  apud  Odo- 
ricum  Rainaldum  ann.  1204.  num.  72. 
Ughellum  tom.  1.  part.  1.  pag.  267.  tom. 
5.  Histor.  Francor.  pag.  878.  etc.  Veti- 
tum  tamen  et  interdictum  in  Concilio 
Londoniensi  ann.  1102.  ne  Abbates  fa- 
ciani  Milites,  apud  Eadmerum  lib.  3. 
Hist.  pag.  68.  et  Willem.  Malmesburien- 
sem,  uti  jam  supra  monuimus. 

Ensis  porro  quo  accingebatur  Miles, 
altari  ab  ipsomet  impone batur.  Joannes 
Sarisberiensis  lib.  6.  Policrat.  cap.  10  : 
Inolevit  consuetudo  solennis,utea  ale  qua 
quisque  Militari  cingulo  decoratur,  Eccle- 
siam  solenniter  adeat,  gladioque  super 
altare  posilo  et  oblato,  quasi  celebri  pro- 
fessione facta  seipsum  obseguio  aitarle 
devoveattet  gladii,id  est,  officii  suijuqem 
Deo  spondeat  famulatum.  Quae  quiaem 
ipsissima  verba  descripserunt  Helinan- 
dus  Serm.  3.  in  Festum  omnium  Sanc- 
torum,  Vincentius  Belvac.  lib.  29.  cap. 
131.  [Philippus  de  Pergamo  in  Catone 
moralizato  2.  part.  Prooemialis  cap.  14.] 
et  Nicolaus  Uptonus  lib.  1.  de  Militari 
officio  cap.  14.  Petrus  Blesensis  Epist. 
94  :  Sed  et  hodie  tyrones  enses  suos  reci- 
piunt  de  altari,  ut  profiteanlur  se  filios 
Ecclesiss,  alque  ad  honorem  Sacerdotii, 
ad  tuitionem  pauperum,  ad  vindictam 
malefactorum  ,  et  patria^  liberationem , 
gladium  accepisse.  Quippe  gladius  quo 
accingebatur  novus  Miles,  praecipuum 
fuit  semper  Militaris  ordinis  argumen- 
tum.  Hinc  accingi  gladio  dicuntur  qui 
fìebant  Milites.  Chronicon  Reichersper- 
gense  ann.  1165  :  Henricus  Rex  accinctus 
est  gladio  in  Pascha.  Et  ann.  1192  :  Ibi 
eliam  in  eadem  solennitate  et  in  prsesentia 
lmperatoris  accincti  sunt  gladio  Dux  Sue- 
vise,  Dux  Bavariae,  etc. 

SS^*  Inde  est  etiam  quod  le  Roman  de 
Blanchandin  MS.  canit  : 

Quar  nus  ne  ceignoit  branc  d'acier 
Adone  s'il  n'estoit  chevalier. 

Neque  tamen  semper  in  hisce  occasio- 
nibus  gladius  ab  ipsis  Pontificibus  Mi- 
liti accingebatur  ;  sed  ipsemet  interdum 
Miles  de  altari  acceptum  lateri  suo  ap- 
tabat,  siquidem  majoris  dignità tis  esset 
Princeps.  Rodericus  Toletan.  lib.  9.  de 
Reb.Hispan.cap.10.  de  Rege  Fernando: 
Et  tertia  die  ante  festum  S.  Andreas  in 
Regali  Monasterio  prope  Burgis  celebrata 
Missa  a  venerabili  Mauricio  Burgensi 
Episcopo,  et  armis  Militaribus  benedictis, 
ipse  Rex  suscepto  gladio  ab  altari,  manu 
propria  se  accinxit  cingulo  Militari  ;  et 
mater  sua  Regina  nobilis  ensis  cingulum 
deaccinxit.  idem  de  Alfonso  I.  Rege 
Portugalliae  refert  Chronicon  Gottho- 
rum,  seu  Lusitanicum,  editum  ab  An- 
tonio Brandaono,  sub  a&ra  1163  :  Infans 
inclytus  domnus  Alfonsus  Comitis  Hen- 
rici et  Reginx  D.  Tarasix  filius,  D.  Al- 


382 


MIL 


MIL 


MIL 


forisi  nepos,  habens  setatis  annos  fere  14. 
apud  sederti  Zamorensem  ab  altario  S. 
Salvatoris  ipse  sibi  manu  propria  sumpsit 
militarla  arma,  et  ibidem  in  altare  indu- 
tus  est,  et  accinctus  militaribus  armis, 
sicut  moris  est  Regibus  facere,  in  die 
sancto  Pentecostes.  Adde  Rai  murici  uni 
Monlanerium  cap.  297.  QuaB  quidem 
Regum  Hispanicorum  morem  spectant, 
qui  coronam  non  ab  Episcopis,  aut 
Archiepiscopis,  sibi  imponi  patieban- 
tur,  sed  ipsimet  capitibus  suis  de  altari 
sumptam  aptabant,  ut  est  in  Chronico 
Petri  IV.  Regis  Aragon  um  lib.  2.  cap. 
9.  apud  eumdem  Montanerium  loco 
laudato. 

SEIT  Et  haec  quidem  erat  Principum 
majoris  dignitatis  prerogativa,  ut  recte 
monuit  D.  Oangius  ;  caeteri  quippe  Mi- 
iites  ab  alio  ense  accingebantur  :  quód 
mire  illustrat  le  Roman  de  Partenopea 
MS.  ; 

Costume  fu  done  à  cel  tens, 
Liquels  que  fusi,  folie  ou  sens, 
Que  ne  ceignoit  nus  lui  espée, 
.  Se  H  n'avoit  la  teste  armée. 
S'espée  à  son  col  li  peodeìt 
Tant  que  se3  sires  la  prenoit 
Pour  ceindre  li  et  metre  au  léz, 
Puis  en  faisoit  ses  volontéz. 
Pour  ce  sont  li  vallet  arme 
Et  devant  la  dame  amene. 

Infra  : 

A  tsot  Meilor  prent  s'espée 
Si  li  a  bel  du  col  ostée, 
Des  ranges  fermement  le  ceijit 
Par  les  Hans  et  bien  li  estraint. 

Neque  iis  opponendus  Petrus  Blesensis 
supra  laudatus,  cum  indiscrimina  ti  m 
seri  bit  Tyrones  enses  suos  recipere  de  al- 
tari. Id  unum  quippe  vult  gladium  a 
Pontificibus  de  altari  acceptum  tyroni- 
bus  accingi. 

SI®"  Solemne  sacramentum  praesta- 
bant  tyrones,  de  quo  idem  Petrus  Ble- 
sensis ibid.  :  Olim  se  juramenti  vincalo 
Milites  oblig  abati  t,  quod  stare  nt  prò  Rei' 
publiese  stata f  quod  in  ade  non  fugerent, 
et  quod  vit&  propria  utilitatem  publicam 
pr&haberent. 

Creabantur  autem  Milites  variis  modis, 
inquit  Nicolaus  Uptonus  lib.  1.  de  Mili- 
tari officio  cap.  3  :  Videlicet  per  balneum, 
qui  modus  observatur  in  Anglia,  et  aliis 
regnis  ubi  regnai  pax.  Item  creantur 
Milites  per  aliquem  Principem,  seu  prin- 
cipalem  Capitaneum  in  villarum  obsidio- 
nibus,  castrorum,  vel  fortalitiorum,  et  hoc 
diversis  modis.  Si  forte  assallus  fiat,  seu 
faciendus  fuerit,  tunc  creandus  in  Mili- 
tem portabit  gladium  in  manibus,  de 
principali  Capitaneo  obsidionis  petens,  ut 
ipsum  creet  in  Militem,  qui  quidem  Prin- 
ceps  seu  principalis  Capitaneus  capiet 
gladium  pr&dictum  de  manibus  ordi- 
nandi, et  ipsum  percutiet,  dictum  gladium 
tenendo  ambabus  manibus,  cum  eodem, 
nominando  eum  Militem  sic  percussum. 
Qui  quidem  Princeps  tenetur  alium  yete- 
ranum  Militem  eidem  assignare,  qui  sibi 
calcarla  deaurata  pr&parabit,  et  secum 
transibit  ad  assaltum  faciendum.  Item 
idem  modus  observatur  in  creazione  Mili- 
tum  ad  mineram,  sed  veteranus  ille,  cui 
novus  tiro  committitur,  vigilabit  nocte  se- 
quenti  cum  tirone  in  minerà  supradicta. 
Item  creantur  Milites  in  bellis  campestri^ 
bus,  ubi  idem  modus  creàtionis  observatur, 
qui  in  assaltibus  exercetur.  Compi ura 
ejusmodi  Militum  creatorum  in  occa- 
sionibus  bellicis  exempla  suggerunt 
Fulcherius  Carnot.  lib.  2.  cap.  lO.Frois- 
sart  2.  voi.  cap.  125.  159. 164.3.  voi.  cap. 
14.  75.  4.  voi.  cap.  18.  Monstrelletus  1. 
voi.  cap.  47.  etc.  2.  voi.  pag.  216.  Dor- 


ronviilaeus,  etc.  Adde  Tillium,  et  Sava- 
ronem  in  Tractatu  de  Ense  Francico 
pag.  27. 

Porro  quivis  Militari  honore  donatus, 
alium  Militem  facere  poterat.  [*  A  rege 
tamen  postea  confirmandumf  ut  videre 
est  infra  in  voce  Militatio.]  Gharta  No- 
bilitationis  ann.  1372.  descripta  a  Ca- 
musato  m  Antiq.  Trecensib.  :  Ita  quod 
Nicolaus  et  ipsius  liberi  et  tota  poster itas 
eorundem  masculina  quandocungue  et  a 
quocunque  Milite  voluerint,  Militile  cin- 
gulo  valeant  decorati, .  Monstrelletus  3. 
voi.  sub  ann.  1452  :  Quand  tous  furent 
approchez  de  leurs  ennemis,  le  Seigneur 
de  Saveuses  fit  Chevalier  de  sa  main  ledit 
Comte  de  Estampes,  qui  ne  Vestoit  pas 
encore,  lequel  Comte  en  fit  incontinent 
autres  cinquante-deux,  etc.  Vide  Nico- 
laum  Uptonuin  lib.  1.  de  Militari  Officio 
cap.  2.  et  Auctorem  Somnii  Viridarii.  In 
Aragonia,  Infantio  potest  per  quemlibet 
Militem  promoveri  ad  Militise  dignità  tem, 
alii  non  nisi  per  Dominum  Regem,  vel 
alium  de  ejus  speciali  mandato,  exceptis 
civibus  honoratis  civitatis  Cxsaraugustx, 
qui  ex  privilegio  antiquitus  diete  civitati 
concesso,  possunt  per  quemlibet  Militem 
promoveri  ad  Militile  dignitatem.  Ita  Ob- 
servantiae  Regni  Aragonum  libro  6.  ti- 
tu  lo  de  conditione  Infantionatus,  Un  de 
Michael  del  Molino  in  Repertorio  Foro- 
rum  Aragon.  pag.  224  :  Miles  potest  pro- 
movere in  Militem  quemeunque  infancio- 
nem. 

A  feminis  Militare  interdum  cingu- 
lum  indultum  Militibus  testatur  Or- 
dericus  Vitalis  lib.  11.  pag.  825  :  Sici- 
lia quoque  Philippi  Francorum  Regis 
filia,  quse  Tancredi  uxor  fuit,  Gervasium 
Britonem  Dolensis  Vicecomilis  filium  Mi- 
litem fecit ,  aliosque  plures  armigeros 
Militaribus  armis  contra  paganos  ins- 
truxit. 

SS^*  Quo  magis  Militi»  dignitas  illus- 
traretur,  atque  ad  eam  obtinendam 
promtius  excitarentur  adolescentium 
animi,  statutis  privilegiis  atque  honori- 
bus  gaudebant  Milites,  qui  aliis  Militari 
honore  needum  donatis  negabantur, 
licet  natali um  nobilitate  etiam  Milites 
ipsos  praecellerent  :  hinc  solis  Militibus 
concessum  ut  ad  Baronum  mensam  se- 
derent  ;  cujus  moris  exemplum  insigne 
rafert  Continuator  Nangii  ad  ann.  1378. 
ubi  de  convivio  quo  Carolus  V.  Rex 
Frane.  Carolum  I  v.  Imper.  et  Romano- 
rum  Regem  ejus  filium  excepit  :  Et  fu 
Vassiete  Ielle  qui  s'ensuit  :  VEveque  de 
Paris  premier,  le  Roy,  le  Roy  des  Ro- 
mains,  le  Due  de  Berry,  le  Due  de  Bra- 
bantj  le  Due  de  Bourgogne,  le  Due  de  Bar, 
et  pour  ce  que  deux  autres  Ducs  n'étoient 
pas  Chevaliers,  iis  mangerent  à  une  autre 
table.  Vide  Loisellum  in  Insti t.  lib.  1. 
Ut.  1.  art.  14.  Idem  obtinuit  in  Hispan. 
et  Aragon.  Leges  Alfonsi nae  seu  Partit. 
part.  2.  Ut.  21.  leg.  23  :  Nin  otrosi  nin- 
guno  non  debe  ir  à  ofrescer,  nin  à  tornar 
la  paz  ante  que  ellos,  nin  al  corner  non 
debe  asentarse  con  ellos  escudero  nin  otro 
ninguno  si  non  C avallerò.  Gonstit.  pacis 
et  treugae  Jacobi  I.  Reg.  Aragon.  ann. 
1234.  art.  9  :  Item  statuimus  quod  nullus 
filius  Militis  qui  non  sit  Miles,  nec  ballis- 
tarius,  sedeat  ad  mensam  Militis,  vel  Do- 
minai alicujus,  nec  calcet  caligas  rubeas, 
nisi  sit  talis  qui  secum  Milites  ducat.  In 
Append.  Marc»  Hispan.  col.  1430.  Ob- 
servant.  regni  Aragon.  lib.  6.  Ut.  1.  num. 
21  :  Item  in  Ar agonia  nullus  filius  Mili- 
tis, in  mensa  Militis  sedet,  donec  fuerit 
factus  Miles.  Haec  post  D.  de  Lauriere  in 
Gloss.  Jur.  Gali,  voce  Chevalier.  [*  Atque 
solis  militibus  concessum  ut  cum  Baro- 


nibus,  quorum  mens»  assidebant,  con- 
versarentur.  Quem  morem  a  veteribus 
Gal lis  hauserant,  qui  suos  liberos,  ut 
scribit  Caesar  de  Bello  Gali.  lib.  6.  cap, 
16.  nisi  quum  adoleverint,  ut  munus  mi- 
litise  sustinere  possint,  palam  ad  se  adire 
non  patiantur  ;  filiumque  puerili  sitate, 
in  conspectu  patris  assistere,  turpe  du- 
cunt.  Hinc  militia  apud  Anglo-Saxones 
emancipationis  nomen  potius  erat , 
quam  conditionis  aut  dignitatis ,  ut 
apud  veteres  Germanos  secundum  Ta- 
citum.  Vide  Hickes.  in  Prsefat.  Thes. 
Septemtr.  pag.  xxviij.l  Proprio  sigillo 
non  utebantur,  nisi  Milites.  Vide  Sigil- 
lum.  Videtur  praeterea  hsec  fuisse  Mili- 
tum prserogativa,  ut  qui  Militiam  non- 
dum  consecutus  erat,  exercitui  p radesse 
nou  posset.  Le  Roman  de  Rou  MS.  ubi 
de  Haroldo  : 

La  le  fist  le  Due  Chevalier, 
Armes  et  dras  li  list  batllier 
A  lui  et  à  ses  compagnons, 
Puis  Teovoya  sus  les  Bretons. 

*  Milites,  armis  et  vesti  tu  ab  aliis  dis- 
tinguebantur,  ut  colligi  tur  ex  Chartul. 
Belli loc.  :  Per  omnes  curtes  seu  villas 
imponimus  judices  servos  in  tali  conve- 
nienza, ut  nullus  ex  illis.  neque  de  poste- 
ris  eorum  efficiatur  Miles,  neque  ullus 
portet  excutum  neque  spadam,  neque 
ulta  arma,  nisi  tantum  lanceam  et  unum 
esperonem  :  non  habeant  vestem  scissam 
ante  vel  retro,  sed  tantum  clausas  fiant. 
Vestibus  curtis  utebantur,  quo  ad  exer- 
citia  militaria  expedi tiores  essent.  Lit. 
remiss.  ann.  1394.  in  Reg.  147.  Chartoph. 
reg.  eh.  49  :  Pour  ce  que  Michiel  Alart 
reparoit  souventeffois  avecques  les  sei- 
gneur s  et  gentilzhommes  du  pais  demou- 
rans  à  Yvry  et  aillenrs  environ,  et  estoit 
vestu  court,  icellui  Mignot  par  envye  ou 
autrement dist  audit  Michiel  par  ma- 
niere de  moquerie,  s*il  vouloit  estre  gen- 
tilxhomme  charpentier  ou  macon,  et  qu'il 
seroit  V autre  année  vigneron.  Vide  in 
Arma  1. 

*  Milites,  qui  prò  aliis  sponsores  erant, 
prisionem  saltem  intra  castrum  vel  ur- 
bem  tenere  cogebatur,cumrei  promiss» 
ab  iis,  quos  fidejusserant,  non  fuerat 
factum  satis.  Gharta  Gilon.  deFlagiaco 
milit.  in  Chartul.  Guill.  abb.  S.  Germ. 
Prat.  fol.  202.  v°.  col.l  :  Me  constitui  ple- 
gium  per  fidem  prsestitam  corporalem, 
ita  quod  si  dicti  abbas  et  conventus  damp- 
num  vel  detrimentum  paterentur  in  ali- 
quo  de  prsemissis,  ego  post  quindecim  dies, 
postquam  a  dicto  abbate  fuero  requisii us, 
tenebo  prisionem  apud  castrum  Meleduni 
infra  villam,  sicut  alii  Milites  tenere  de- 
bent,  nec  inde  recedam  donec  de  dampnis 
et  de  pr&dictis  dictis  abbati  et  conventui 
illatis  erit  satisfactum  plenarie,  vel  domi- 
num Milonem  de  Loco  sancto  generum 
meum,  vel  alium  militem  ydoneum  ad 
voluntatem  dicti  abbatis  prò  me  faeiam 
tenere  prisionem  infra  pr&dictum  castrum 
Meleduni  modo  supradicto.  Vide  Obsta- 
gium. 

Ad  Militiam  capessendam  nulla  fere 
erat  aetas  definita  :  interdum  enim  pre- 
mature dabatur,  ut  de  ^Ethel stano  An- 
glorum  Rege  narrat  Willelmus  Malmes- 
bur.  lib.  2.  cap.  6.  Baldricus  Abbas  Bur- 
guliensis  de  quodam  Milite  quindenni 
mortuo  : 

....  Ante  dies  assumpsit  Militis  arma. 

Interdum  ubi  per  setatem  licebat,  ut  de 
Willelmo  Notho  idem  Malmesburiensis 
scribit  lib.  3.  pag.  95.  Sape  infra  seta- 
tem,  hoc  est,  ante  annos  majoritatis  seu 
annum21.  ut  est  apud  Matth.  Paris  in 
Gharta  Joannis  Regis  prò  libertatibus 


MIL 


MIL 


MIL 


383 


Angliae  pag.  178,  ac  proinde  antequam 
in  bella  eundi  ac  pugnandi  aetatem  ha- 
berent,  quae  fuit  ann.  21.  ut  est  in  Sta- 
tutis  S.  Ludovici  lib.  1.  cap.  71.  Scribit 
Joinvilla  noster  pag.  98.  Principem  An- 
tiochenura  annos  16.  natura  Militerai 
factum  a  S.  Ludov.  Rege  Franciae.  Vide 
Sigillum. 

Genti  s  ac  natali um  nobilitas  necessa- 
ria erat,  ut  quis  Militiam  con sequ ere- 
tur,  maxime  apud  nostros.  Charta  Bea- 
tricis  Abbatissae  B,  Mari»  Suession. 
ann.  1231  :  Exceptis  Clericis,  Militibus, 
gentibus  religiosi* ,  et  exceptis  omnibus , 
qui  Mtlites  esse  possimi  originis  ra- 
tione,  id  est,  Viris  nobilibus.  Gunthe- 
rus  lib.  2.  Ligurìni  de  Longobardorum 
gente  : 

Utque  suis  omnem  depellere  finibuB  hostem 
Possit,  et  ariuorum  patriam  virlute  tuert, 
Quoslibet  ex  humilt  vulgo,  quod  Gallia  foedom 
Judicat,  accingi  gladio  concedit  equestri. 

In  Regesto  2.  Parlam.  fol.  46.  et  58  :  Co- 
mes  Nivernensis  emendarti  fecit  domino 
Regi,  eo  quod  fecerat  Milites  duos  fìlios 
Philippi  de  Borbonis  :  et  scriptum  fuit 
Corniti  Nivernensi,  quod  dictos  duos  fac- 
tos  Milites  ad  dominum  Regem  mitteret. 
Et  quia  dicti  duo  filii  Philippi  de  Borbo- 
nis non  existentes  adeo  Nobiles  ex  parte 
patris,  quod  Milites  fieri  deberent,  se  fe- 
cerunt  fieri  Milites,  emendaverunt  hoc 
domino  Regi,  et  solviteorum  quilibet  1000. 
lib.  Turon.  et  Milites  remanserunt,  ut 
postea  emenda  fuit  moderata  ad  400.  lib. 
Ibid.  fol.  51.  et  52.  in  Parlamento  Pente- 
cost.  :  Dictum  fuit,  quod  non  obstante 
tisu  contrario  ex  parte  Comitis  Flandren- 
sis  proposito,  non  poter at,  nec  debebat  fa- 
cere  de  villano  Militem,  sine  auctoritate 
Regis,  Apud  Al am annos,  ex  Imperato- 
rum  Constitutionibus,  Milites  fieri  non 
poterant,  qui  de  genere  Militum  non  nati 
erant,  uti  testatur  Petrus  de  Vineis  lib. 
6.  Epist.  17.  Ita  etiam  obtinuisse  apud 
Aragonenses  colligitur  ex  Statuto  Ja- 
cobi  I.  Regis  Aragon.  ann.  1234.  quo 
nullum  fieri  ab  aliquo  Militem,  nisi  filium 
Militisi  vetat  :  et  apud  Siculos  ex  Cons- 
titutione  Rogerii  Regis,  quae  habetur  in 
Constit.  Sicul.  lib.  3.  tit.  39.  §2.  [Similia 
leguntur  in  Statutis  MSS.  Caroli  I.  Re- 
gis Siciliae  cap.  188.] 

Secus  tamen  observatum  in  aìiquot 
Galli»  provinciis  testatur  sequens 
Charta  ex  Chartophylacio  Regio,  scrinio 
Ordìnationes  1.  fol.  227  :  Nos,  et  e.  Notum 
facimus  quod  usus  et  consuetudo  sunt,  et 
fuerunt  longissimis  temporibus  observatae, 
et  tanto  tempore  quod  in  contrarium  me- 
moria non  existit,  m  Senescallia  Bellica- 
driy  et  in  Provincia,  quod  Burgenses  con- 
sueverunt  a  Nobilibus  et  Baronibus,  et 
etiam  ab  Archiepiscopis,  sine  Principis 
auctoritate  et  licentia,  impune  cingulum 
Militare  assumere,  et  signa  Militaria  ha- 
bere,  et  portare,  et  gaudere  privilegio  Mi- 
litari, Die  Mart.  post  oct.  Pentec.  anno 
Dom.  1298.  Sed  et  in  Charta  Philippi  Re- 
gis Fr.  ann.  1206.  qua  300.  servi  Eccle- 
sia} S.  Aniani,  eodem  Rege  permit- 
tente  tanquam  ejusdem  Abbate ,  a 
Canonicis  manumittuntur,  quidam  ex 
iis  se  Milites  inserì bunt.  Vide  Proba- 
tiones  Historiae  ejusdem  Ecclesise  pag. 
109. 

*  A  qua  lege  nonnunquara  discesse- 
runt  reges  nostri.  Charta  Phil.  V.  ann. 
1320.  in  Reg.  58.  Chartoph.  reg.  foJ.  60. 
v*.  -.Guarino  de  Silvanecto  de  gratia  spe- 
ciali concedimus  per  prassentes,  quod  licet 
ipse  nobilis  non  exislat,  nec  a  nobilibus 
originem  traxerit,  quandocumque  et  a 
quocumque  sibi  placuerit  accingi  valeat 
cingulo  militari,  ad  hoc  ex  nunc  nobili- 


tantes  eumdem  ac  si  fuisset  ab  utroque 
latere  a  nobilibus  procreatus.  Imo  in  ter- 
duna  servi,  qui  libertate  donabantur, 
non  solum  militiam  adipisci  poterant; 
sed,  quod  mirum  videri  potest,  iisdem 
concessum  legimus,  ut  ad  hanc  conse- 
quendam  non  cogerentur;  haud  dubie 
quod  milites  praestare  tenebantur  servi- 
tia  militaria,  quibus,  nisi  sponte  iila 
suscipiant,  ipsos  exemptos  vult  Theo- 
baldus  rex  Navar.  et  comes  Campan. 
Charta  ann.  1267.  ex  Cod.  reg.  8312.  5. 
fol.  14.  v°.  :  Avons  ottroyè  (à  Jean  de 
Pamp elune,  sa  femme  et  ses  hoirs)  estre 
frans  à  toujours...  de  toute  taille  et  de 
demande..r  en  ielle  maniere  que  cy  des- 
susdit  puissent  recevoir  Vemprainte  et 
l'auctorité  de  chevalerie,  quant  il  vourront 
et  il  leur  plaira  ;  et  que  nous,  ne  nostre 
hoir  puissent  efforcier  d'ètre  Chevaliers, 
se  leur  voulente  ri  est.  Vide  infra  in  Nobi- 
litano. 

*  Apud  Germanos  vero,  etiam  ab  ec- 
clesiasticis  nemo  miles  creari  poterat, 
nisi  ex  militari  sanguine  procreatus. 
Hist.  Ms.  Introduct.  archiep.  Bremens. 
ex  sohedis  D.  Schcepflin  :  Alia  solenni- 
las  qux  ibidem  in  introductione  archie- 
piscoporum  consuevit  fieri,  est  ista,  quod 
archiepiscopi  potesl  et  habet  creare  Mi- 
lites ante  palatium  suum  hos,  qui  ex 
militari  sanguine  procreati  sunt,  et  non 
alios. 

A  Militari  cingulo  arcentur  etiam  filii 
Sacerdotum,  Diaconorum,  et  rusticorum, 
Lege  Frideriei  I.  ann.  1187.  apud  Conra- 
dum  Uspergensem. 

Praedictis  addere  placet  quod  apud 
omnes  fere  nationes  obtinuit,  neminem 
Militem  appellatum,  nisi  qui  Militarem 
ordinem  revera  consecutus  esset.  Moli- 
nus  in  Repertorio  :  Infanciones  nascun- 
tur  apud  nos,  Milites  vero  fiunt  seu  crean- 
tur  :  quìa  sine  creatione  actuali,  seu  pro- 
motione  ad  Militiam,  nullus  potest  esse 
Miles. 

S5P*  Atque  hinc  est  quod  ipsi  etiam 
Principes  et  Duces  hunc  prse  se  titulum 
non  ferebant,  nisi  post  consecutam  mi- 
litarem dignitatem  ;  qua  semel  obtenta, 
eo  potissimumtitulo  gloriabantur.Unde 
Johannes  Dux  Britanni»  Miles  factus, 
in  Charta  ann.  1266.  sese  Militem  ins- 
erì bit  :  Johannes  Dux  Britanniae,  Miles, 
etc.  Haud  scio  tamen  an  ejusmodi  usus 
obtinuerit  ante  sseculum  13.  quo  circiter 
ineunte  Militis  nomenclatura  Nobilibus 
nrae  caeteris  adscribi  coepit  :  adeo  ut 
Miles  et  GentiVhomo  unum  idemque  so- 
naret,  ut  observat  Hadr.  Valesius  in 
Notit.  Gali.  pag.  333.  ex  Charta  ann. 
1228.  quod  sibi  primum  occurrisse  mo- 
net  :  Cum  dominus  Adam  Miles  diceret, 
quod  aquam  dicti  rivi  (de  Rutello)  debet 
et  potest  facere  currere  per  terram  suam 
et  in  fossatis  suis,  et  in  terris  ac  pratis 
suis  :  et  hac  ratione,  quia  quilibet  Gen- 
tiluomo, habens  libera  feoda  in  Comi- 
tatù  Campania,  potest  et  debet,  quando 
vult,  absque  contradictione  fàcere  viva- 
ria,  etc, 

^*  Qui  fuerit  Militum  Siciliae  appa- 
rata s«  tra  di  t  Chron.  ejusdem  Regni  ad 
ann.  1322.  ubi  de  corona tione  Petri  II. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  89  : 
Forma  Militaris  apparatus  est  cum  spal- 
leriis  de  cindato  et  manto  de  cindato. 
Item  ense  munito  de  argento  valoris  un- 
ciarum  duarum  vel  trium  ad  plus,  Item 
sella  freno  et  calcaribus  deauralis  predi 
unciarum  duarum  ad  plus,  et  cum  pari  1. 
vestimentorum  cujuscumque  coloris  prxter 
quam  de  scartato  et  sine  infoderatura 
vayrorum. 

Militum  alii  erant  primi,  alii  secundi, 


vel  tertii  ordinis.  Bruno  de  Bello  Saxo- 
nico  pag.  133:  Similiter  pacis  oscula 
dederunt  ordinis  secundi  seu  tertii  partis 
utriusque  Milites,  Wippo  de  Vita  Con- 
radi  Salici  pag.  428  :  Quod  omnes  Epis- 
copi, Duces,  et  reliqui  Principes  Milites 
primi,  Milites  Gregarii,  quin  ingenui  om- 
nes, si  alicujus  momenti  sunt,  Regibus 
fidem  faciant.  Ubi  Milites  primi,  et  primi 
ordinis,  sunt  Barones  ac  Bannereti,  qui 
educendi  vexilla  in  praeliis  jus  habe- 
bant  :  "alii  Milites  secundi  vel  tertii  ordi- 
nis et  Gregarii,  sunt  iì  quos  Chevaliers 
Bacheliers  dicimus,  et  qui 

Milites  Simplices  appellantur,  in 
Constit.  Sicul.  lib.  1.  tit.  9.  10.  lib.  2.  tit. 
3.  ubi  Baronibus  opponuntur.  Philippus 
de  Pergamo  in  Catone  moralizato  :  Ali- 
qui  autem  ex  nobilibus  reperiuntur,  qui 
infimum  tenent  nobilitatis  gradum,  ut 
sunt  simplices  Milites,  ete.Oonsuetudines 
Albigenses  :  Si  inde  convicti,  aut  confessi 
fuerint,  dabunt  singuli  10.  libr.  si  fuerint 
Barones  :  si  simplices  Milites,  100.  s.  Ubi 
Barones  genera tim  prò  Banner etis  Mili- 
tibus  accipiuntur.  Ita  simplices  Milites 
dicuntur  Bacellarii  in  Charta  anni  1274. 
tom.  5.  Hist.  Frane,  pag.  553  :  A  quolibet 
simplici  Milite  10.  sol-  etc.  Milites  mino- 
res,  Matthaso  Paris  ann.  1215.  Milites 
medise  nobilitatis,  in  Gestis  Willelmi 
Nothi  pag.  207.  quia  medii  sunt  inter 
Barones  et  scutiferos.  At 

Miles  Simplex,  apud  Aragonenses  et 
Hispanos  fere  caeteros,  dice ba tur,  in- 
quit  Vitalis  Oscensis  Episcopus,  qui  sui 
scuti,  sive  unius  scuti  vulgariter  appella- 
tur,  vassallus  alicujus  prseter  Regem,  vel 
Regis  filium,  vel  Comitem  ex  Regis  genere 
descendentem,  vel  pr&latum  Ecclesia  : 
vel  qui  ab  alio  quam  a  dictis  personis 
Militari  cingulo  fuerit  redimitus.  Eximi- 
nus  Petri  Sai  anova  Justitia  Aragon  um 
libro  de  Observantiis  :  Infancionum  alii 
sunt  Rici  homines,  et  non  Milites;  alii 
Rici  homines,  et  Milites  ;  alii  Mesnadarii 
Milites  ;  alii  non  Milites  ;  alii  sunt  Milites 
simplices  ;  alii  filii  Militum  tantum,  etc. 
Lucas  Tudensis  aera  961  :  Hunc  simpli- 
cem  Militem  Castellani  nobiles  super  se 
judicem  erexerunt.  Rodericus  Toletanus 
lib.  8.  de  Reb.  Hisp.  cap.  2  :  Convene- 
runt  et  simplices  Milites,  nec  non  et  de 
pedestri  ordine  plurima  multitudo.  Ita 
cap.  3. 

Miles  Unius  Sguti  igitur  idem  qui 
Miles  simplex,  cui  sci  licet  in  expedi  tio- 
nes  bellicas  e  unti  non  alius  Miles  vas- 
sallus aderat.  Charta  MS.  Petri  II.  Regis 
Aragonum  ann.  1283.  prò  libertatibus 
Catalaniae  :  Item  quod  in  omnibus  causi» 
feudalibus,  quas  nos  cum  Baronibus  vel 
Militibus  Catatonia  habere  contigerit,  fa- 
ciamus  perPares  Curise  judicari,  Barones 
scilicet  per  Barones,  et  Milites  unius  scuti 
per  Milites  unius  scuti,  et  quod  dicti  Pa- 
res  possint  Accessores  sibi  eligere  non 
suspectos.  Joannes  Abbas  Laudunensis 
in  Speculo  Historico  MS.  quod  desinit 
in  ann.  1380.  lib.  10.  de  Praelio  Curtra- 
censi  :  Et  tant  d'autres,  que  sans  les 
Princes  i  eust  mors  60.  Chevaliers  ban- 
ner ets,  et  onze  cens  Chevaliers  drun  Escu. 

T  Miles  Minor,  Idem  qui  Miles  sim- 
plex. Litterae  ann.  1269.  in  Tabular.  S. 
Albini  Andegav.  :  Fulco  de  Torallo  minor 
Miles,  etc.  Vide  Supra. 

Milites  Pa.rvi,  id  est,  in  feri  ori  s  or- 
dinis, et  qui  servi  ti  um  Militare  inte- 
grum  non  prsestabant.  S  cacari  um  An- 
glicanum,apud  Seldenum  lib.  de  Titulis 
h onorar,  part.  2.  cap.  5.  §  17  :  Isti  sunt 
Milites  de  Baronia  Drogonis  juvenis  de 
Monteacuto,  de  parvis  Militibus  Comitis 
Moreton,  quorum  3.  Milites  non  facilini, 


384 


M1L 


MIL 


MIL 


nisi  quantum  2.  debent  facete  de  c&teris 
Baronibus  Anglias. 

j  Milites  Abbates,  Iidem  qui  Advo- 
cati»  Vide  Abbas.  Eodem  nomine  nuncu- 
patos  monasteriorum  Campiones,  nescio 
quo  vade,  tradit  de  la  Colombiere  in 
Theatro  honoris  pag.  37. 

*  Miles  Abbatis.  Qui  ex  ejusdem  fa- 
milia  est  et  stipendiis  honoratus.  Lit. 
remiss.  ann.  1404.  in  Reg.  159.  Ohartoph. 
reg.  eh.  76  :  Guy  de  Honcourt  chevatier 
de  Vabbè  de  Cherquamp,  etc. 

*  Miles  Armata  Militle,  Qui  mili- 
tiam  armatam  profitetur,  ad  discrìmen 
Militum  legalium.  Arest.  ann.  1347.  19. 
Jan.  in  voi.  2.  arestor.  parlam.  Paris.  : 
Proponebat  insuper  praedtctus  consangui- 
neus  noster,  quod  erat  Miles  armatae  mi- 
litias, etc.  Lit.  offlc.  Corb.  ann.  1394.  in 
Reg.  151.  Ohartoph.  reg.  eh.  104  :  Domi- 
nus  Mathasus  de  Sechelles  Miles  armatae 
militias  et  dominus  temporalis  villas  de 
Sechelles,  etc. 

1  Miles  Armatus  qui  censebatur  dis- 
cimus  ex  Charta  ann.  1235.  in  Archi  vis 
S.  Victoris  Massil.  :  Militerà  armatum 
intelligimus  armatum  loriga  et  caligis 
ferreis  et  cum  equo  armato  :  Militem  sine 
equo  armato  intelligimus  armatum  aus- 
pergoto  et  propuncto  et  scuto.  Peditem 
armatum  intelligimus  armatum  scuto  et 
propuncto,  seu  aspergoto  et  cofa  seu  ca- 
pello ferreo  et  cargan,  vel  sine  cargan  vel 
scutvm  inter  duos  pedites. 

Miles  in  Armis,  qui  militiam  arma- 
tam profitetur,  ad  discrimen  Militum 
literatorum,  de  quibus  mox.  Magnum 
Chronicon  Belgicum  ann.  1323  :  Joannes 
Mandeuil  Doctor  in  Medecina,  et  Miles  in 
armis ,  natione  Anglicus,  qui  mirabilem 
peregrinationem  quasi  totius  mundi  per- 
fecit,  et  eam  tribus  linguis  explicavit. 
Charta  Ar  mori  co-bri  tannica  ann.  1419  : 
Disoit  que  Chevalier  d'armes  mariani  8a 
fille  avec  Chevalier  d'armes,  fair  e  le  pou- 
voit  par  le  don  d'un  chapeau  de  fleitrs. 

T  Miles  Caligatus,  in  Ad  versar.  Tur- 
nebi  lib.  24.  cap.  31.  a  caliga  militari 
utique  sic  vocatus:  sed  eo  nomine  cen- 
setur  qui  promotionem  nullam  in  exer- 
citu  habet. 

*  Miles  Caminat^e,  Gali.  Chevalier 
de  cheminée.  Vide  supra  in  Caminata  1. 

*  Miles  Casatus,  Qui  casam  seu  feu- 
dum,  quod  Casamentùm  vocabant,  pos- 
sidebat.  Libert.  Mailliaci  ann.  1229.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  716.  art  17  : 
Quod  si  aliquis  Militum  casatorum  Mail- 
liaci aliquem  hominem...,  prò  servo  suo 
calumpniaverit ,  etc.  Vide  supra  Casa- 
mentùm 1. 

Milites  Christi  sese  inscribebant 
Templarii,  quod  potissimum  docemur 
ex  sigillo  Chartae  Ger  berti  Herac,  Oitra- 
marinorum  Tempi ariorum  Procurato ris 
ann.  1190.  appenso,  apud  Perardum  in 
Burgundicis  pag.  263.  in  quo  inscrip- 
tum, Sigillum  Militum  Christi.  Vide 
Monasticum  Anglic.  tom.  2.  pag.  997. 

T  Milites  Oomitatus,  Qui  et  Milites 
Parlamenti,  dicuntur  apud  Anglos  duo 
Milites  seu  Nobiles  viri  qui  ab  unoquo- 
que  Comi  tatù  ex  litteris  regiis  electi,  in 
rebus  quae  ad  utilità tem  regni  spectant, 
consuluntur.  Breve  de  Sum.  ad  Pari, 
apud  Th.  Blount  in  Nomolex.  Anglic.  : 
Quod  Milites  Comitatus  prò  Parliamento 
extunc  eligendi  sunt  Milites  notabiles  de 
eisdem  Comitatibus  prò  quibus  sic  eligen- 
tur,  seu  aliter  notabiles  armigeri,  homi- 
nes  generosi  de  nalivitate  de  eisdem  Co- 
mitatibus, qui  sint  habiles  existere Milites, 
et  quod  nullus  homo  sit  talis  Miles,  qui  in 
gradu  valetti  et  inferiori  existit,  prout  in 
statuto  contineturm 


*  Milites  de  Conredo,  Joan.  Villa- 
neo,  Cavalieri  di  Corredo,  id  est,  Bene 
apparati.  Vide  in  Conredium.  Electio 
Amalr.  primog.  Aymer.  vicecom.  et 
dom.  Narb.  in  capitan.  Tuscia  ann. 
1290  :  Triginta  Milites  de  conredo,  nobiles 
et  strenui  cum  calcaribus  deauratis,  in 
numero  quorum  Militum  de  conredo  in- 
telligatur  et  esse  debeat  et  possit  Bromun- 
dus  de  Andusia  marescalcus  capitanei 
infrascripti ,  nonobstante  quod  non  sii 
miles  cum  calcaribus  deauratis...  Quilibet 
dictorum  triginta  Militum  de  Conredo  prò 
dicto  soldo  et  stipendiis  habeat  et  habere 
debeat  sufficientem  equum  de  armis  et 
unum  roncinum.  Milites  de  coredo,  in 
Charta  ann.  1291.  ex  Chartoph.  reg. 
Montispessul. 

J  Miles  prò  Corpore,  Corporis  Regis 
stipator,  nostris  Carde  du  Corps.  Litterae 
Eduardi  IV.  Reg.  Angl.  ann.  1474.  apud 
Rymer.  tom.  11.  pag.  834  :  Thomas  Mount- 
gomery  Militis  prò  Corpore  nostrique  Da- 
piscidas,  etc. 

*  Miles  de  Cuspide.  Charta  ann. 
1233.  in  Chartul.  Pontiniac.  pag.  196  : 
Willelmus,  dictus  Herodes,  Miles  de  Cus- 
pide recognovit  se  vendidisse,  etc.  Nomen 
est  fortean  loci  alicujus,  qui  Cuspis, 
Gali.  La  Pointe,  dicebatur  :  nisi  sit  miles 
lancearius.  Vide  in  Lancea. 

*  Milites  Draconis,  Ordo  militaris 
apud  Hungaros.  Vide  Draco  3. 

Milites  Ecclesiastici,  ita  appellati 
aliquot  Praebendarii  in  Ecclesiis  Cathe- 
dralibus  Galliae,  maxime  in  Viennensi, 
ubi  duo  sunt,  Militum  nomenclatura,  ut 
auctor  est  Joannes  leLievre  in  Antiquit. 
Viennensib.  cap.  54.  et  Lugdunensi,  ubi 
decem  :  de  postremis,  ita  Charta  Phi- 
lippi  Regis  Franciae  mens.  Sept.  ann. 
1307.  prò  Ecclesia  Lugdunensi  :  Ab  an- 
tiquo septem  sunt  Milites  in  Ecclesia 
Lugdunensi,  prò  juribus  Ecclesia  defen- 
dendis  et  negotìis  ejusdem  Ecclesia  feti- 
cius  promovendis  ;  nos  vero  volentes  inibi 
cultum  augmentare  divinum,  et  defen- 
sioni  jurium  Ecclesia  utilius  in  posterum 
providere,  prò  salute  animae  nostras  oc 
carissima  consorlis  nostras  Johannse  quon- 
dam Franciae  Reginae  progenitorum  ac 
successorum  nostrorum,  tres  novas  perpe- 
tuai et  liberas  ibidem  fundamus  Militias, 
et  quamlibet  earundem  in  redditu  centum 
librarum  parvorum  Turonensium  valore 
dotamus,  percipiendarum  anni*  singulis 
in  festo  B.  Andreas.  Apostoli  de  praedictis 
emolumentis  et  redditibus,  quae  et  quos 
debemus  in  civitate,  terra,  et  Baronia 
Lugdunensi s  Ecclesise  percipere  ,  juxta 
tenorem  prassentium  literarum  :  et  ultra 
prasdicta  nostri  tres  Milites  recipient  jure 
stto  in  dieta  Lugdunensi  Ecclesia  tantum 
in  omnibus  et  per  omnia,  quantum  quili- 
bet antiquorum  Militum  ratione  Militias 
suas  consuevit  percipere  et  habere  :  quo- 
rum praesentationem  et  nominationem 
faciendarn  Decano  et  Capitalo  dietse  Ec- 
clesia? nobis  et  successoribus  nostris  Fran- 
corum  Regibus  perpetuo  retinemus.  Ad 
quas  Militias  nos  et  successores  nostri 
Francorum  Reges  nominabimus  Clericos 
homineSy  providos,  literarum  scientia  in- 
signitos,  habiles,  secundum  ipsius  Eccle- 
sìa consuetudines  et  statata,  quos  sic  no- 
minatos  et  pr&sentatos  a  nobis  decanus  et 
Capitulum  statim  recipere,  sine  excep- 
tione  aliqua,  tenebuntur,  et  jurabunt  ut 
caeteri  conditionis suas,quarumMilitiarum 
hdbilem  esse  volumus  quemlibet  praesen- 
tandum  a  nobis,  quamvis  aliam  dignita- 
tem,  personatum,  officium,  vel  adminis- 
trationem  aut  pluratitatem  beneficiorum, 
quotquot  et  qualiacumque  óbtinere  nosca- 
tur  :  quos  tres  Milites  et  familiares  nos- 


tros  esse  volumus  Clericos,  et  de  nostro  ac 
Regum  Francorum  Consilio,  postquam  per 
nos  nominati  et  pr assentati  fuerint,  per- 
petuo retinemus. 

Milites  Feudati,  apud  Simeon.  Du- 
nelm.  ann.  1086.  qui  feuda  Militaria 
possident,  de  quibus  in  voce  Feudum. 

Milites  Feudales,  in  Tabulano 
Uzerchensi  apud  Justellum  in  Hist. 
Turenensi  pag.  33.  sunt  Vassalli  feu- 
dales, 

!  Miles  Ordinis  Gartarii,  Chevalier  de 
la  Jarretiere,  in  Charta  Henrici  Regis 
Angl.  ann.  1492.  apud  Gotofredum  in 
notis  ad  Carolum  Vili.  pa$.  631.  Ordo 
Militaris  institutus  ab  Edwardo  III. 
Reg.  Angl.  ann.  1350. 

Milites  Gaudentes.  Vide  Fratres 
Gaudentes. 

1  Miles  Generalis  Francle  appel- 
latur  in  Charta  ann.  1514.  apud  Rymer. 
tom.  13.  pag.  437.  Thomas  Bohier:  quod 
ne  aliciii  negotium  facessat,  monemus 
has  voces  interdistinguendas  esse,  ita 
ut  sic  legatur,  Miles,  Generalis  Franciae  : 
qua  postrema  nomenclatura  donaban- 
tur  Praefecti  aerarii  ;  cujus  dignitatis 
officium  aliquando  obtinuit  praedictus 
Th.  Bohier.  Ita  perinde  legendum  in 
Actis  de  dissolut.  matrimonii  Ludovici 
XII.  et  Johannae  Franciae,  ex  Cod.  MS. 
DD.  Daguesseau  Cancellarti  fol.  149.  ubi 
Michael  Gaillard  Miles  generalis  Fran- 
cia dicitur,  quod  navibus  Franciae, 
quae  Galeaces  vocabantur,  praefectus 
fuerit. 

Milites  Gladii,  qui  forma  quadam 
Templariorum  omnibus  renuntiantes , 
Christi  Militias  se  dedentes,  professionis 
suae  signum  in  forma  gladii,  quo  prò  Deo 
certabant,  in  suis  vestibus  prxferebant. 
Ita  Arnoldus  Lubec.  lib.  7.  cap.  9.  Vide 
Andream  Faxinum,  etc. 

Miles  Gueti.  Ita  Vigilum  Praefectum 
vocant  nostri,  quod  nemo  hacce  fungi 
dignitate  posset,  qui  non  esset  Miles, 
seu  cingulo  accinctus  Militari.  Arestum 
Parlamenti  13.  Jan.  1457  :  Quibus  consi- 
derai et  signanter  quód  nostra  intentio 
non  fueraty  nec  adhuc  est,  quod  dictus 
Joannes  de  Herlay,  nec  quisquis  alius 
habeat,  vel  detineat  praedictum  officium, 
nisi  fuerit  Miles,  vel  per  nos  in  hoc  dis- 
pensata, etc.  In  Regesto  Camerae  Com- 
puter. Paris.  :  Henricus  de  Villablanca 
scutifer  scutiferiae  Regis  commissus  et 
stdbilitus  ad  officium  Militis  Excubiarum 
seu  Guetti  villas  Parisiensis,  nonobstante 
quod  dictus  Henricus  non  sit  Miles,  prout 
est  consuetum,  per  litt,  Dom.  Constabula- 
rii,  dat.  Par.  13.  Aprii,  1436.  et  postea 
retentus  Miles  Excubiarum  seu  Guetti 
Paris,  per  litt,  Reg.  datas  apud  Lochas  2. 
Sept.  1436.  Officium  Militis  Gueti ,  in 
Charta  Joannis  Regis  Fr.  ann.  1354. 
apud  Doubletum  pag.  987.  in  Computo 
Joan.  Avunculi  Praepositi  Parisiensis, 
occurrit  Robertus  de  Brisoliis  Miles  Custos 
Gueti.  Quo  spectant  ista  ex  formula 
Praefecti  Vigilum  urbis  Romae,  apud 
Senatorem  lib.  7.  Epist.  7  :  Custos  Ro- 
manae  civitatis  diceris,  quando  eam  ab 
intestino  hoste  defendis, 

Milites  Honoraril  nostris  Chevaliers 
d'honneur,  qua  dignitate  donatur  Gal- 
vanus  Dominus  de  Bailleul,  in  Computo 
Joannis  Luissier  prò  auxiliis  ad  libera- 
tionem  Regis  Joannis  impositis  ann. 
1367.  Vide  Hemricurtium  de  Bellis  Leo- 
diensib.  cap.  41.  et  Wlsonem  de  la  Co- 
lombiere, tom.  1.  Th  eatri  honoris  pag. 
68.  69.  Hodie  apud  nostros  hoc  nomine 
indigitantur  potissimum  qui  Reginis 
adsunt,  manumque  praebent  ad  eas  de- 


MIL 


MIL 


MIL 


385 


ducendas,  vulgo  Chevaliers  d'honneur  de 
la  Heine. 

1  Milites  de  Honore,  Qui  beneficia 
seu  feoda  militarla  quae  honwum  appel- 
latione  donabantur,  a  Rege  tenebant. 
Liber  Niger  Scaccarii  pag.  64  :  Dominus 
noster  Rex  Henricus  quondam  conten- 
dane, quse  surrexit  Inter  Milites  de  Ho- 
nore de  Arundel,  de  exercitu  quodam  de 
Walliis  elegit  quatuor  Milites  de  Honore 
de  melioribus  et  legalioribuset  antiquiori- 
bus...  et  fecit  eos  recognoscere  servitium 
Militum  de  Honore. 

*  Milites  Jesu  Christi.  Chron.  Leob. 
ad  ann.  1316.  apud  Pez.  tom.  1.  Script, 
rer.  Austr.  col.  917:  Novum  ordinem  fun- 
davit  (Joannes  PP.  XXII.)  militantem 
contra  paganos,  quem  appellavit  Milites 
Jesu  Christi. 

Miles  JustitIìE,  Germani s  Gerichts- 
herr.  Joannes  de  Jan  uà  :  Miles  Justitias, 
potest  esse  una  dictio  composita  :  et  tunc 
perlinet  ad  quoddarn  officium  reddendi 
justitiam. 

Miles  Laicus,  in  Charta  Roberti  Du- 
cis  Burgundi»  ann.  1297.  Occurrit  Ri- 
charz  de  Montmorol  Chevaliers  lay,  en 
arrieres  Bailly  de  Dijon,  apud  Perard. 
in  Burgundicis  pag.  343.  Philippus 
Mouskes  in  Hist.  Fr.  MS.  de  Philippo 
Sabaudo  Electo  Valentinensi ,  Milite 
facto  in  Piacentina  obsidione  : 

La  fu-il  Cavaliere  non  Clers, 
A  s'armes  tos  seur»  et  fere, 
En  aus  refiert,  et  crie  Valence, 
Del  brano  lor  cargo  grief  penence. 

1  Milites  Legales.  Vide  Miles  Lite- 
ratus. 

1  Milites  Limitanei,  dicti,  ut  auctor 
est  Carolus  de  Aquino  in  Lex.  milit.  qui 
in  ripa  per  cuneos  et  auxilia  constituti 
in  praesidiis,  limitem  tuebantur.  Horum 
mentio  saepius  occurrit  in  Jure  civili  et 
praesertim  leg.  fin.  de  fundis  limitro- 
phis  :  Agros  Umitaneos  universo»  cum 
paludibus,  omnique  jure,  quos  ex  prisca 
disposinone  Limitanei  Mnites  ab  omni 
munere  vacuos  ipsi  curare  prò  suo  com- 
pendio atque  astate  consuevemnt,  etc. 

Milites  Linguares.  Vide  Prosecutor. 

Miles  Literatus.  Matth.  Paris,  ann. 
1251  :  Henricus  de  Bathonia  Miles  litera- 
tus, legum  terree  peritissimus,  Dn.  Regis 
Justitiarius  et  Consiliarius  specialìs.  Et 
ann.  1252  :  Quidam  Miles  literatus  Ro- 
bertus  de  la  Ho,  cui  Rex  commiserat  tute- 
larti Jud&orum,  et  sigilli  sui,  quod  ad 
Scaccarium  eorundem  pertinet,  etc.  Mili- 
tes autem  isti  literati,  ii  sunt,  quos  nos- 
tri Chevaliers  en  Loix  vocabant,  id  est, 
qui  cum  gente  nobiles  essent,  Legum 
studiis  operam  impenderant,  ut  in  su- 
premis  Regum  foris  jus  dicerent  :  quos- 
que  inde  Dominos  legum  appellatos, 
auctor  est  Duchesnius  in  Hist.  Gandensi 
lib.  9.  cap.  3.  ad  quorum  discrimen  Mi- 
lites alii  Chevaliers  en  Armes  interdum 
sese  indigitabant,  ut  ibid.  observat  lib. 
10.  cap.  3.  de  quibus  supra  egimus. 
[Charta  ann.  1302.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  119  :  Canssimus  et  fidelis  nos- 
ter D.  Guillelmus  de  Plasiano  Miles  ac 
Legum  Doctor.  Alia  ann.  1322.  in  Mace- 
riis  Insulse  Barbara  tom.  1.  pag.  202  : 
Concesserunt  plenam,  generalem  et  libe- 
ram  potestatem  ac  mandatum  speciale 
venerabilibus  viris  et  discretis  D.  Ste- 
phano  sapientium  Doctori  Decretorum  et 
Militi  in  Ecclesia  Lugdunensi,  etc]  In 
Regesto  Cancellar!»  ab  ann.  1337.  ad 
ann.  1340.  Monsieur  Bertrand  de  la  Cas- 
sanh,  Sire  en  Loix  dicitur,  qui  in  Charta 
Latina  Legum  Doctor.  Froissart.  I.  voi. 
cap.  179  :  Et  si  convint  qu'il  pardonnast 
v 


{  illec  la  mort  de  ses  trois  Chevaliers,  le 
deux  d' Armes,  et  le  tiers  de  Loix,...  et  le 
Chevaliers  de  Loix  estoit  Monsetgneur 
Simon  de  Bucy.  Idem  4.  voi.  cap.  34  :  Or 
estoit  avenu  qu'un  vaillant  home  et  de 
grandfprudence,  Chevalier  en  Loix  et  en 
Armes,  Bailly  de  Blois,  lequel  se  nommoit 
Messire  Renaut  de  Senst  etc.  Occurrunt 
i  id  e  m  Milites  Legum  apud  Monstrelletum 
1.  voi.  pag.  105.  143.  de  quibus  agunt 
etiam  Argentreus  in  tract.  de-Nobilibus, 
quaest.  14.  et  Chenutius  lib.  de  Offic.  tit. 
5.  cap.  2.  tit.  40.  cap.  39.  Chartam  ann. 
1456.  apud  Perardum  in  Burgundicis 
subscribit  Jean  de  Luirieux  Docteur  en 
Loix,  Chevalier.  Apud  Petrum  IV.  Re- 
gem  Arag.  in  Chron.  lib.  3.  cap.  12.  oc- 
currit Misser  Rodrigo  Dies,  qui  era  Doc- 
tore  Cavaller.  Seri  bit  praeterea  Bartho- 
lus  ad  leg.  1.  Cod.  de  Professorib.  qui  in 
urbe  CP.  :  Doctorem  actualiler  Regentem 
in  Jure  Civili  per  decennium,  effici  Mili- 
tem  ipso  facto. 

SIT  Nullum  vero  in  hanc  rem  anti- 
quius  nobis  occurrit  monumentum 
quam  Charta  Leodegarii  Episcopi  Ap- 
tens.  exarata  ann.  1113.  in  Chartular. 
Aptensi  fol.  13  :  Et  hoc  sit  sub  sacra- 
mento duorum  Militum  Legalium.  Che- 
valiers de  Lectures  eos  vocat  le  Roman 
de  la  Rose  MS.  : 

Ou  s'il  veut  pour  la  foy  defendre 
Quelque  Chevalier  emprendre 
Ou  soii  d' Armes,  ou  de  Lectures. 

Qui  quidem  titulus  quemadmodum  et 
in  re  militari,  iis  tantum  concessus  vi- 
detur  qui  doctrinae  suae  atque  indù striae 
in  litteris,  legibus  et  conciliis  specimen 
ediderant.  Hinc  est,  ut  observat  erudi- 
tus  Auctor  Hist.  Dalphin.  tom.  2.  pag. 
120.  quod  ii  qui  Dalphino  a  Consiliis 
erant,  natalium  licet  nobilitate  insi- 
gnes,  eo  tamen  nomine  non  donabantur, 
nisi  prius  per  aliquot  annos  officiis  suis 
diligenter  functi  fuissent.  Milites  inter- 
dum etiam  nude  nuncupabantur.  Chron. 
S.  Michaelis  Virdun.  apud  D.  Calmet. 
tom.  2.  Hist.  Lotharing.  col.  47  :  Habe- 
bat  quemdam  Militem  secum  peritissimum 
loquacem,  qui  Albertus  de  Othonis  villa 
dicebatur,  qui  aliquando  dom.  de  Salmis 
Consiliarius  exstiterat.  Hinc 

T  Miles  dictus  in  Italia  Potestatis 
primus  Assessor.  Statuta  Astens.  f.  5. 
v°  :  Potestas  vero  Militem  suum,  vél  alium 
Assessorem...  cum  ipsis  officialibus  mit- 
tere  teneatur,  etc. 

*  Miles  Utriusque  Mojtle,  Qui  ar- 
matam  nempe  profitetur  simul  et  litera- 
tam  seu  legalem.  Ita  inscribitur  nobilis 
vir  dominus  Anselmus  de  Salinis,  in 
Charta  ann.  1371.  in  Obituar.  eccI.Lin- 
gon.  ex  Cod.  reg.  5191.  fol.  261.  r. 

*  Miles  Mergeriorum.  Vide  Merce- 
rius. 

T  Miles  Monaghus,  Idem  qui  Advo- 
catus,  qui  et  Abbas  Miles  dicebatur. 
Vide  Abbas.  Sententia  arbitralis  ann. 
1243.  in  Tabul.  S.  Vulmari  dioec.  Bo- 
non,  :  Universis  prsesentes  litteras  ins- 
pecturis  W.  dictus  Monachus  Miles  et 
dom.  de  Courset,  Ysaac  Miles  et  dom.  de 
Wire,  etc. 

Miles  per  Naturam:,  genere  Militari 
ortus,  vir  nobilis.  Fori  Leirenae  in  Lu- 
sitania  editi  a  Brandaono  tom.  3.  Mo- 
narci). Lusitan.  :  Miles  de  Lereina  stet 
prò  meliore  Milite  de  tota  terra  Regis  in 
Judicio,  et  peon  prò  meliore  peone.  Ibi- 
dem :  Si  Miles  per  Naturam  perdiderit 
ibi  eguum  suum,  et  recuperare  non  potue- 
rit,  semper  stet  in  foro  Militis.  Alius  vero 
Miles  qui  non  fuerit  per  Naturam,  si 
perdiderit,  stet  in  foro  Militis  per  duos 


annos  :  deinde  si  non  habuetit,  det  ratio- 
nem. 

*  Milites  Ordinis  Fidei  Jesu  Christi. 
Vide  Ordo  fidei  in  Ordo  6. 

0  Milites  Ordinis  S.  Jagcbi.  Charta 
Phil.  Aug.  ann.  1113.  ex  Cod.  reg.  8448. 
2.  2.  fol.  85.  vo.  :  Donamus  in  elemosi- 
nai^ fratribus  ordinis  Militise  S.  Jacobi 
quicquid  habemus  apud  Villam-novam  de 
warenna  sub  colle  Montisfalconis.  Alia 
ann.  1214.  in  Chartul.  Campan.  fol.  117. 
r°.  :  Ferrandus  Petri  provisor  ordinis  Mi- 
litisi S.  Jacobi  citra  porlus  Hi  spanisi,  etc. 

Milites  Pagis  et  Fidei.  Vide  Inno- 
centium  Cironum  in  Notis  ad  Decret. 
Honorii  III.  PP.  pag.  50. 

*  Milites  Parliamenti,  apud  Anglos 
appellantur,qui  ab  unoquoque  comi  tatù 
electi  parlamento  intersunt.  Chron. 
Angl.  Th.  Otterboume  edit.  Hearn.  pag. 
192  :  Seorsum  vero  prò  Militibus  parlia- 
menti; qui  non  fuerunt  electi  per  comita- 
tem  (1.  comitati!  m)  ut  mos  exigit,  sed  per 
regiam  voluntatem.  Vide  Milites  Comita- 
tus. 

*  Miles  Pelitus,  Quod  ex  genere  Go 
thorum  oriundus  esset,  cognominatur 
Bernardus  de  Andusia,  in  Charta  ann. 
1020.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit. 
col.  173.  Vide  Pelliti. 

Miles  Plebei  us,  in  Chronico  Got- 
thico  Lusitanico  aera  1200  :  Pridie  Kl. 
Decemb.  in  nocte  S.  Andrete  Apostoli,  d- 
vitas  Paca,  id  est  Begia,  ab  hominibus 
Regis  Portugalliae  Dom.  Alfonsi  videlicet 
Fernando  Gonsalvi,  et  quibusdam  aliis 
plebeis  Militibus  nocte  invaditur,  et  virili- 
ter  capitur.  Ubi  Milite»  plebei  videntur 
appellari  quivis  Equites,  qui  opponeban- 
tur  peditibus.  Fori  Leirenae  :  Quidquid 
homo  de  Leirena  in  terra  Saracenorum 
lucratus  fuerit,  det  quintam  partem  Regi, 
preeter  equos,  quos  debet  accipere  Alcaida 
de  Leirena,  et  facere  inde  novos  Milites, 
et  dare  his,  qui  perdiderint  suos.  Infra  : 
Peon  si  habuerit  eguum,  stet  Miles,  si 
vult.  Rursum  :  De  pugna  qu&  fuerit  in 
fiada,  si  Miles  fuerit  victus,  det  10.  soli- 
dos  :  si  peon,  quinque.  Hos  Cavaller os 
villanos  vocant  Fori  Alcaconenses  aera 
1267. 

Miles  de  Quatuor  Familiis,  Gallis, 
Gentilhomme  de  nom  et  df Armes.  Joan- 
nes Longinus  in  Actis  S.  Stanislai  Epis- 
copi Gracov.  n.  162  :  Milites  de  quatuor 
familiis  et  generationibus,  qui  ampliorem 
in  ilio  parricida  facinore  gessisse  feran- 
tur  principatum,  videlicet  ferentes  laba- 
rum  cum  cruce  in  campo  celestino ,  eie. 
Vide  Dissertationem  nostrana  ad  Join- 
villam  de  hoc  argumento. 

Milites  Regis,  dicebantur  Milites 
qui  ex  domo  Regia,  et  ex  ejus  peculiari 
familia  erant,  ac  stipendiis  nonorati. 
Ejusmodi  compi ures  recensent  Chartae 
veteres,  in  Hist.  Bethuniensi  pag.  157. 
sub.  ann.  1249.  :  Dom.  Amalricus  de 
Meudon  Domini  Regis  Miles.  In  Computo 
Balli vorum  Franciae  ann.  1305  :  D.  Joan- 
nes de  Voise  Miles  D.  Regis,  Radulfus 
Bovel,  Guillelmus  de  Patay,  et  Guillelmus 
deFlavencourt,  Milites  Regis.  Sic  pas- 
sim in  aliis  Chartis,  qui  in'Gallicis  Che- 
valiers le  Roy  appellantur  :  Jean  de 
Soisi  Chevalier  le  Roy  de  France  sub 
ann.  1271.  Hugues  de  la  Celle  Chevalier 
nostre  Seigneùr  le  Roy  de  France,  garde 
pour  icelui  Seigneùr  des  Comtez  de  la 
Marche  et  d'Angoulesme,  etc.  Computum 
Stephani  de  la  Fontaine  Argentari!  Re- 
gii  ann.  1249  :  Jean  Perceval  pour  cinq 
aulnes  et  demie  d'escarlate  vermeille  de 
Brucelle  bailléeàGautier  Pignot  Tailleur 
Madame  la  Roine,  pour  fair  e  cote  et  man- 
tei  pour  la  veille  de  la  Chevalerie  de  Mon- 

49 


386 


MIL 


MIL 


MIL 


sieur  Jean  Houce  Maistre  d'Hostel  de  la- 
dite  Dame,  lequel  a  esté  en  ce  terme  nou- 
veau  Chevalier  du  Boy  par  son  Mande- 
menù  donne  au  Bois  le  2.  jour  de  Février, 
etc.  Alibi  sub  ann.  1350  :  Des  drapsache- 
tez  de  Jaques  le  Flamenc  à  la  Chevalerie 
de  M.  le  Dauphin  pour  cinq  aulnes  d'es- 
carlate  vermeille  de  Brucélles  à  faire  cotte 
et  mantel  pour  la  Chevalerie  de  Mons. 
Bertaut  de  Taribde  Seneschal  de  Bigorre, 
lequel  a  esté  en  ce  terme  Chevalier  nou- 
veì  du  Boy,  par  Mandement  donne  à 
Soissons  le  6.  jour  d'Octobre.  Ex  quibus 
primo  intuì  tu  videntur  appellati  Milites 
Begis,  qui  a  Rege  Militiam  consecuti 
erant.  Verum  constat  eosdem  esse  aui 
in  Statuto  de  Hospitio  Begis  et  Beginse 
dato  Vicennis  mense  Januar.  ann.  1285. 
Chevalier  $  de  VHostel  du  Boy  appellan- 
tur,  et  in  veteri  Regesto,  hisce  ver  bis  : 
En  Vabregement  des  despens  fails  en  la 
vote  d'Arragon  pour  les  gaiges  des  Cheva- 
liers  de  VOstel  le  Boy  170341.  IL  19.  s. 
Pour  les  gaiges  des  Chevaliers  qui  n'es- 
toientpas  de  VOstel,  190254.  II.  15.  s.  et 
estoient  trestous  lesdits  Chevaliers  à  rete- 
nùes,  et  non  à  gaiges,  etc.  Milites  igitur 
Regii  erant  ex  ipsa  Regis  familia.  Phi- 
lippus  Mouskes  in  Ludovico  Juniore,  de 
Henrico  IL  Rege  Angliae  : 

Cevaliers  ama  et  tournois, 
N'i  ert  avers,  ne  faust  ne  cuvers, 
Ama  ert  li  Sire  des  Haubers, 
Et  si  tini  de  inaiarne  entiore 
Cent  Cevaliers  portans  baoieres. 

Exstat  Charta  Alberti  Imperatoris  3. 
Id.  Decemb.  ann.  1299.  qua  Hugonem  de 
Bovilla  Cambellanum  Regis  Franciae  in 
suum  Militem  et  Domesticum  adsciscit 
hisce  verbis  :  Ad  personam  nobilis  viri 
Hugonis  de  Bovilla  magnifici  Principia 
D.  Philippi  Begis  Francorum  illustris  Ca- 
merarii  nobis  dilecti  ramos  nostri  favor is 
latius  estenderti es,  ipsum  in  nostrum  fa- 
miliarem  et  Militem  duximus  assumen- 
dum,  volentes  ut  ubicunque  locorum  qum 
Bomanum  profitentur  Imperium,  nostro- 
rum  familiarium  et  Militum  prerogativa, 
gratiis,  libertatibus  et  juribus  per  fruì  de- 
oeatf  et  gaudere  pansentium  testimonio 
litterarum. 

Milites  suos  perinde  habebant  Reginae, 
et  alige  nobiles  feminae.  Ohartam  Aeno- 
ris  Comitissae  S.  Quintini  ad  ann.  1194. 
in  Hist.  Monast.  Longipontis  pag.  104. 
subscribunt  Theobaldus  de  Mauny,  et 
Ferdinandus,  Milites  Beginas.  Alia  Alie- 
norae  Reginae  Angli»  ann.  1203.  apud 
Beslium,  sicclauditur  :  Testibus  Badulfo 
de  Faya,  Willelmo  Vigerio  Capicerio  de 
Calviniaco,  Milite  Dominas  Beginse.  Tes- 
tamentum  Iolandis  Comitissae  Inculis- 
mensis  ann.  1314.  ex  Chartophylacio 
Regio  :  Item  lego  in  retributionem  servi- 
tiorum  mihi  impensorum  primo  domino 
Badulfo  Fruni  Militi  meo  200.  II.  semel. 
Item  Dom.  Fulcaudo  de  Bupe  Militi  meo 
50.  II.  semel,  etc.  Vide  Maianadarii. 

Miles  Regius,  in  Charta  ann.  1337. 
apud  Ughellum  tom.  7.  pag.  616  :  D. 
Lottus  de  Adimariis  de  Florentia  Miles 
Begius,  Straticus  Salerni,  etc.  dici  tur. 

•  Milites  de  Rodi  a.  Chron.  abbat. 
Corb.  Ms.  fol.  65.  v°  :  Anno  salutis  1308. 
fratres  hospitalis  S.  Johannis  Jerosolimi- 
tani,  qui  nunc  vulgariter  dicuntur  Mili- 
tes de  Bodia,  etc. 

*  Miles  Salvatge,  id  est,  Silvestris, 
histrionis  species.  Curia  2.  gener.  Tar- 
rac.  sub.  Jacobo  I.  reg.  Aragon.  :  Statui- 
mus  quod  nullus  faciat  aliquem  Militem 
salvatge.  Hinccolligitur  vocem  Salvatge, 
adjectivam  esse  vocis  Militem  ;  atque 
adeo  male  lectum  ex  iisdem  Consti  tu  - 
tionibus   cuna  virgula  seu   militi,  Sal- 


vatge, ut  videre  est  in  hac  ultima  voce, 
quae  male  explicatur  per  Salvamentum. 

1  Miles  Stipendi arius,  Is,  ut  vide- 
tur,  cui  de  annua  prò  alimentis  presta- 
ti on  e  sub  titulo  feudali  provisio  fit.  Ta- 
bular. S.  Florentii  :  Ego  Ebroinus  Miles 
stipendiarius  filiis  Ebroardi  et  fratres 
mei,  dedimus  S.  Florentio  monasteriolum 
quod  vocatur  Tremaheuc,  quod  est  pago 
Aletensi  in  parochia  quae  vocatur  tom- 
bum.  Vide  Feudum  Soldatse. 

J  Milites  Stellje,  Chevaliers  de  VE- 
toile.  Ordo  Militaris  insti  tu  tus  a  Jo- 
hanne  Reg.  Frane,  ann.  1351.  Vide 
Stella. 

1  Milites  Tabula  Rotund^e.  Vide 
in  Tabula. 

Milites  Vavassores,  Qui  tenent  de 
Baronibus  terras  suas,  ut  Subvasorest 
qui  tenent  de  Militi  bus,  in  Legib.  Mal- 
colmi  IL  Regis  Scotiae  cap.  8.  §  8.  Ra- 
dulfus  de  Diceto  ann.  1040  :  Quindecim 
jur amenta  juravit  Theobaldus  propria 
manu  Consuli  Gaufrido,  et  20.  Éarones 
Castellenses  cum  eo,  et  40.  Milites  vavas- 
sores eisdem  verbis,  quibus  et  ipse.  Vide 
Vavassores. 

Milites  Vexillarii.  Vide  Bannerati. 

Miles,  Dominusalicujus  castri  aut 
feudi.  Chronicon  Vosiense  lib.  1.  cap. 
22  ;  Alter  (Monachus)  ex  Militibus  de 
Bupecavardi,  id  est,  ex  Do  mini  s,  etc. 
Mox  :  De  cujus  parentela  exivit  Guil. 
Ademari  Miles  de  Celon.  Rursum  :  Pe- 
trus frater  Iterii  del  Barri  Militis  castelli 
de  Axia.  Occurrit  apud  alios  Scriptores, 
et  in  veteribus  Tabulis  non  semel. 

1  Miles,  Militum  seu  Nobilium  ordo. 
Appendix  ad  Chron.  Episcop.  Meten- 
sium  tom.  6.  Spicileg.  Aeher.  pag.  663  : 
Iftc(Theodoricus)  paci  et  tranquillitati 
ecclesiarum  omniumque  sibi  creditorum 
commoditatibus  ea  provisit  diligentia,  ut 
eum  Miles ,  Clerus  et  populus  revererentur 
ut  dominum,  et  ut  patrem  diliger ent. 

Militissa.  Militis  uxor,  Femme  d'un 
Chevalier.  In  Charta  anni  1379  :  Joanna 
de  Bethune  Militissa,  uxor  D.  loannis  de 
Boya  Militis,  apud  Duchesnium  in  Pro- 
bat.  Histor.  Bethun.  pag.  202.  [Miracula 
S.  Amalbergae  tom.  3.  Julii  pag.  105  : 
Gongregatur  ibi  populus  universus  mo- 
ram  faciens,  Milites,  Equites,  Armigeri, 
Militissm  D orniceli xque  nobiles.}  Occurrit 
etiam  in  Vita  B.  Coletaenum.  34.  et  203. 
[et  in  Chron.  Cornei ii  Zantfliet  apud 
Marten.  tom.  5.  Ampliss.  Collect.  col. 
331.]  In  Nivellensi  Monasterio  Canoni- 
carum  S.  Gertrudis  in  Brabantia,  etiam- 
num  domicellae  istae  Canonicae,  post 
exactum  Slagium,  quod  triennii  esse 
aiunt,  fiuntseu  creantur  Militissee,  ad  al- 
tare, a  quodam  nobili  Milite,  ad  hoc 
evocato,  stricto  ense  in  dorsum  impacto, 
consuetisque  verbis  pronuntiatis. 

1  Militaris,  Natali  um  nobilitate  in- 
signis.  Buschius  de  Reformat.  Monas- 
ter.  apud  Leibnit.  tom.  2.  Script.  Bruns- 
vic.  pag.  911  :  Monialis  quaeaam,  soror 
Gertrudis  Degens  dieta,  Militaris  in  mo- 
nasterio Ordinis  nostri,  Werder  nuncu- 
pato,  professa,  et  ibidem  tunc  sacrista, 
cum  alia  ejusdem  monasterii  rnoniali 
etiam  Militari,  de  monasterio  suo  clan- 
culo  exivit,  habitu  suo  in  choro  derelicto, 
vestita  seculariter,  sicut  in  castris  Domi- 
celi^ solent  incedere. 

Militare,  Militem  facere,  creare, 
baltheo  militari  accingere  :  Faire  Che- 
valier,  [ou  segnorir,]  in  GÌ.  Lat.  Gali. 
Vita  Innocentii  VI.  PP.  pag,  116  :  Eo- 
dem  anno  Petrus  Bex  Aragonum  venit 
Avenionem,  et...  certos  nobiles  suos  qui 
secum  venerunt,  in  praesentia  dicti  Papse 
Militavit.  Albertus  Argentin.  pag.  116  : 


Thebaldum  Brixiensem  ibi  Militavit.  Pag. 
117  :  Auctor  hujus  belli,  quem  Bex  Spirx 
Militaverat,  etc.  Adde  pag.  118.  Mathaeus 
Westmonast.  ann.  1306  :  Ad  augmen- 
tandum  igitur profectionem  suam  in  Sco- 
tiam,  fecit  Bex  per  Angliam  publxce  pro- 
clamaci, ut  a\uotquot  tener entur  fieri  Mi- 
lites successione  paterna,  et  qui  haberent 
unde  Militar  ent,  adessent  apud  Westmo- 
nasterium  in  festo  Pentecostes,  admissuri 
singuli  omnem  ornatum  Militarem,  prx- 
ter  equitaturam,  de  regia  gar deroba. 

Militia,  Ordo  ipse  vel  dignitas  Mili- 
taris, Chevalerie.  vitalis  Oscensis  Epis- 
cop us  :  In f aneto..,  licet  non  sit  Miles, 
jus  tamen  nabet  accipiendi  Militiam,  si 
possibilitas,  voluntas,  et  opportunitas  se 
offerrent.  Hi  stori  a  Cortusiorum  lib  10. 
cap.  9  :  Qui  in  suo  regimine  recepii  Mili- 
tiam in  Mantua  ab  Imperatore.  [Forma 
electionis  Petri  Episc.  Aniciensis  ann. 
1053.  tom.  4.  Annal.  Bened.  pag.  742  : 
Nos  autem  sanetse  Aniciensis  atque  Val- 
lavensis  Ecclesia  ccetus  communi  voto 
Clerus,  populus  atque  Militia,  élegimus 
virum  nobiliter  natum,...  nomine  Pe- 
trum.] 

In  Militia  Approbatus  dicebatur, 
qui  semel  ae  iterum,  vel  etiam  tertio 
fortitudinis  ac  dexteritatis  suae  speci- 
men, vel  in  bellis,  vel  in  ludicris  decer- 
tationibus  ediderat.  Galfridus  Monemu- 
thensis  lib.  7.  cap.  4  :  Quicunque  ergo 
famosus  probitate  Miles  in  eadem  erat, 
unius  coloris  vestibus  atque  armis  uteba- 
tur.  Facetse  autem  mulieres  consimilia 
indumenta  habentes  nullius  amorem  ha- 
bere  dignabantur,  nisi  tertio  in  Militi 
approbatus  esset.  Efficiébantur  ergo  cas- 
tse  mulieres,  et  Milites  amore  illarum  me* 
liores.  Vide  Notas  nostras  ad  Cinna- 
mum  pag.  493. 

Probi  etiam  dicebantur,  seu  approbati 
Milites,  quos  vulgo  nostri,  Chevaliers 
sans  revoche,  vocabant,  quorum  vita 
ab  omni  probri  suspicione  vel  nota  im- 
munis  erat,  cujusmodi  in  Ordinibus 
Militaribus  duntaxat  admìttuntur,  ut 
est  in  Ordinis  Periscelidis  Statutis  MS S. 
Velleris  aurei  apud  Locri  um  in  Chron. 
Belgico  ann.  1431.  S.  Michael  is  artic.  1. 
et  Lunulae,  seu  du  Croissant,  apud  Co- 
lomberium  tom.  1.  Theatri  honoris  cap. 
7.  Gentilhomme  de  nom  et  dfarmes  sans 
reproche,  apud  Monstrelletum  1.  voi. 
cap.  8.  9.  et  Georgi  um  Castellanum  in 
Vita  Jacobi  Lai  ani  cap.  32.  33.  Quae  vero 
delieta  Milites  ab  ejusmodi  Ordinibus 
arcerent,  tria  potissimum  recensentur 
in  Statutis  Periscelidis  haeresis  nempe, 
laesse  Maj estati s  crimen,  et  ex  praelio 
cui  Princeps  suus  interesset,  fuga.  Re- 
natus  vero  Siciliae  Rex  a  Torneamentis 
repellit  Milites  ac  Armigeros,  qui  vel  in 
iis  quae  existimationem  vel  honoris  ca- 
put spectarent,  falsos  se  ae  mendaces 
praestitissent,  tum  eos  qui  usurarii  seu 
ìceneratores  haberentur,  denique  qui 
impari  se  matrimonio  copulassent. 

5SS^"  A  Militia  prohibebantur  praete- 
rea,  atque  ea  ob tenta  privabantur,  in- 
cesti et  parricidae  ex  lib.  7.  Capitular. 
§  71.  Eadem  erat  poena,  licet  dissimilis 
causa,  eorum  qui  rustica  opera  exer- 
cuerant.  Charta  ann.  1235.  ex  Archivis 
S.  Victoris  Massil.  :  Statuimus  quod  si 
aliquis  Miles,  vel  ejus  filius,  vel  nepos 
opera  rustica  fecerit  arando,  fodiendo, 
Ugna  adducendo  cum  saura  a,  vel  sine,  et 
alia  opera  rustica  faciendo  non  habeat 
Militis  libertatem.  Quod  de  iis  qui  ope- 
ram  suam  aliis  locarent  intelligendum 
arbitror. 

Militia,  alias  Feudum  Militis,  et  feu- 
dum loricse  :  Terra  quse  Militem  debet  in 


MIL 


MIL 


MIL 


387 


expeditione,  in  Charta  Balduini  Comitis 
Flandriae  ann.  1119.  in  Tabul.  Abb.  S. 
Ber  tini  ;  Portio  unius  Militis,  apud  Lu- 
cana Tudensem  aera  880  :  Concesserunt 
etìam  similiter  in  perpetuimi  quod  Chris- 
tiani  Milite»  in  singulis  expeditionibust 
de  eo  quod  a  Saracenis  acquisierint,  ad 
mensuram  portionis  unius  Militis  B.  Ja- 
cobo  conferrent.  Ita  in  Charta  veteri 
apud  Rodericum  da  Cunha,  in  Hist. 
Episcoporum  Portensium  in  Lusitania 
1.  part.cap.  12.  Aliis  Caballaria,  de  qua- 
feudi  specie  quaedam  supra  attigimus 
in  voci  bus  Feudum  et  Caballaria.  [In 
Militia  tenere,  in  Tabul.  Majoris  Mo- 
nast.  :  Radulfus  Fìlogerensis  et  uxor  ejus 
Àvida  totam  Hilduini  mansilis  Militum 
vel  in  Militia  tenentium  decimam,  quam 
in  proprietatem  habebant,  monachis  Ma- 
joris monasterii  prò  mille  sol  idi s  quos  ab 
eis  acceperunt,  tradiderunt.]  Militare  a  li- 
te m  domino  teneri  qui  Militias  ac  feuda 
possidebant,  notissimum  est.  Dudo  lib. 
3.  de  Actis  Norman.  :  Richardo  infanti 
manibus  suis  datis,  super  sacrosanctas 
reliquias  fidem  obsequentis  famulatus  et 
Militationis  facientes,  spoponderunt  et  vo- 
verunt  illi  se  per  omnia  esse  fideles.  Gun- 
therus  lib.  8.  Ligurini.  : 

Publica  militile  vasallus  raunera  just» 
Non  renuat,  domtnique  libens  in  castra  vocatus, 
Aut  eat,  aut  aliti m  prò  se  submittat  iturum 
Arbitrio  domini,  vel  quem  laudaverit  Ole 
Compenset,  redimatque  suum  mercede  laboreni. 

Petrus  Diac.  lib.  4.  Hist.  Casin.  cap.  35  : 
Curtes  quae  manifeste  Imperli  erant,  Mi- 
litias, et  castra  Imperli.  Gervasius  Tille- 
beriensis  MS.  lib.  de  Otiis  Imperiai,  de 
Henrico  II.  Imper.  :  Rie  legem  instituit 
apud  Teutones.  ut  Militias,  more  Gallorum 
et  Anglorum,  successionis  jure  devolve- 
rentur  ad  proximiores  agnationis  gra- 
dua, cum  antea  pender ent  ex  Principis 
gratia.  Charta  ann.  1152.  ex  Regesto  Bi- 
gorrensi  :  Dederunt  Abbati  et  sociis  ejus 
villam  prasnominatamt  et  quidquid  in  ea 
jure  hsereditario  possidebat  prsster  Mili- 
tias, quas  sibi  tunc  Consul  (Petrus  Comes 
Bigorrensis)  retinuit,  scilicet  A.  Donati 
de  Sombra,  et  Arnaldi  de  Orbeag,  et  e. 
Charta  anni  1238.  in  Regesto  Tolosano 
pag,  97  :  Videlicet  Militias,  Baronias,  et 
Vassalerias,  et  e.  Alia  anni  1343.  pag.  86  : 
Laudavit  et  concessi t  Ademario  de  Miro- 
monte,  et  hasredibus,  et  successoribus  suis 
quartam  partem  illius  Militise,  et  terree, 
et  honoris,  quam  ipse  Ademarus  emerat 
et  acquisierat  a  Bertrando  de  Calcideriis, 
etc.  Infra  :  Sciendum  quod  Ademarus 
prò  quarta  parte  dictas  Militias  inconti- 
nenti recognovit  et  concessit  se  hominem 
et  Militem  D.  Comitis,  et  successorum 
ejus,  et  fecit  inde  homagium,  etc.  Reges- 
tum  Constabulariae  Burdegal.  fol.  100  : 
Dominus  deCassanea  homo  nobilis  vendi- 
dit  et  alienavit  sine  licenlia  D.  Regis  ter- 
ram  suam,  seu  Militiam  de  Bessens, 
quam  nobiliter  tenebat  a  dicto  Rege  sub 
aeveriis  nobilibus  d'Ost  et  de  Cavala  ada, 
gentibus  innobilibus.  Et  fol.  97  :  Petrus 
de  Malyshit  homo  innóbilis  tenet  quan- 
dam  Cavallariam,  seu  feodum  nobile,  etc. 
Hinc 

\  Militiam  Regis  Exergere  ,  prò 
Militarla  servi tia,  quae  Regi  ob  Militias 
ac  feuda  debentur,  prestare»  exhibere. 
Codex  MS.  Irminonis  Abb.  Sangerm. 
fol.  16  :  Sed  quod  Militiam  Regis  non  va- 
lebant  exercere,  tradiderunt  alodos  suos 
sancto  Germano,  nominatos  his  homini- 
bus,  etc, 

Ej  u smodi  porro  Militias  nonnisi  a  Mi- 
litibus  possideri  et  teneri  potuisse  docet 
praeterea  Charta  Sanctii  Regis  Majorica- 
rum   ann.   1323.  qua  Raimundo  Rubey 


de  Pratis  concedit,  ut  tenere  possit  ali- 
quot  villas,  quae  a  Berengero  de  Col 
avunculo  ex  legato  concessa^  fuerant, 
etiamsi  ab  eodem  Rege  tenerentur  in 
feudum,  et  de  Militari  persona  ad  perso- 
nam  non  Militarem  ex  legato  devenerint  : 
hac  apposita  conditione,  ut  Raimundo 
extincto,  villae  eaedem  ad  unum  ex  filiis 
ejus  legitimis  devenirent,  qui  suo  de- 
centi tempore  Miles  efficeretur. 

In  2.  Regesto  Homagiorum,  Camera 
Comput.  Paris.  Militias  seu  feuda  Mili- 
tum, Gentillesses  appellantur:  sub  titillo, 
des  Lannes  et  S.  Sever  :  Nicolas  d' E  spa- 
gne Escuter  fait  hommage  de  Vhostél 
noble  et  Gentillesse  de  Migret  Van  1356. 
Occurrit  ibi  pluries. 

Militia,  Titulus  honorarius  Militis. 
Epistola  Ludovici  de  Duracio  Regis 
Neapolitani  ad  Ludovicum  Ducem  An- 
degavensem  ann.  1382  :  Quod  si  ita  est, 
decentius  fuisset  tuas  Militias  id  nobis 
prius  scripsisse,  etc. 

Militia,  Coetus  Militum.  [Rade vie us 
Frisingensis  de  Rebus  gestis  Friderici 
I.  Imper.  lib.  2.  cap.  8.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  791  :  Accesserat  tunc  quod 
Cremonenses  cum  Imperatore  ad  curiam 
venie  ut  es,  Place  ntinorum  Militia  eg  ressa 
ad  certamen  provocaverat,  quod  modo 
vulgo  tumeimentum  vocant.]  Ita  Militia 
Hospitalis  Hierosolymitani,  apud  Will. 
Ne.ubng.  lib.  4.  cap.  19. 

*  Militia,  Militis  creatio.  Sentent. 
arbitr.  ann.  1335.  in  Reg.  70.  Chartoph. 
reg.  eh.  305:  De  luminari  autem,  quod 
consuetum  est  poni  in  ecclesia  Parisiensi, 
in  Militiis  filiorum  regum  et  baronum, 
cum  de  hoc  piene  informati  non  fuerimus, 
supersedemus  ad  prassens.  Chron.  in  ter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  1.  col. 
2  :  Milicia  dictorum  trium  fratrum  fuit 
in  Penthecoste  anno  1313.  Vide  infra 
Militatio. 

*  Militia,  Feudi  militaris  caput  seu 
domus  precipua,  quodvis  dominium, 
quod  a  milite  possidetur.  Reg.  feud. 
Aquit.  sign.  JJ.  rub.  in  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  37.  r°.:  Dominus  de  Benqueto 

juratus  dixit  se  tenere  a  domino  rege 

Militiam  seu  capmasuram  de  Podio  Bar- 
dos.  Ibid.  fol.  39.  v°  :  Vitalis  de  Nama- 
nyu  domicéllus  juratus  dixit  quod  tenet 
a  domino  rege  et  duce  ratio  ne  uxoris  suss 
Militiam  seu  domanet  de  Segar  cum  per- 
tinèntiis. 

°  Militia,  Militis  stipendium.  Reg. 
S.  Ludov.  ex  Chartoph.  reg.  ad  ann. 
1317.  fol.  36.  r0.:  Item  augmentavit  eidem 
militi  (Ogero  de  Maloleone)  nonaginta 
Militias,  quarum  sexdecim  percipit  in 
terra  Navarro,  et  residuum  »n  thesauro 
nostro  Navarro,  de  decem  Militiis,  quam- 
diu  placuerit  regiae  voluntati;  dum  tamen 
equis  et  armis  prò  defensione  regni  teneat 
se  munitum. 

Militia,  Census  vel  praestatio  prò 
servitio  militari.  Tabularium  Burgu- 
liense  fol.  115:  De  hoc  feudo  debent  Ca- 
nonici 12.  denarios  de  Militia  in  Nativi- 
tate  S.  Marias.  Fol.  116  :  In  hac  terra 
retinuerunt  domini  jura  sua,  scilicet  d* 
10.  sol.  tallias,  20.  den.  de  5.  solid.  cujus- 
que  tallias  10.  den.  et  12.  den.  de  Militia 
in  Nativitate  S.  Marise.  Tabul.  Abbat.  de 
Rota  fol.  164:  Petrus  prò  amore  Dei  et 
anima  Taphur  patris  sui  dedit  Ecclesia 
et  Canonicis  sua  servitia  tam  tallias  quam 
Militise,  etc.  [Ita  Militiam  ex  vet.  Ins- 
cript.  interpretatur  Fleetwodus  in  Syl- 
loge  Inscript.  *antiq.  pag.  438.]  Vide 
Servitium  nummorum. 

T  Milites,  Equites,  Gali.  Cavaliers. 
»  Qui  equo  militant.  Order.  Vital.  lib. 
0.  Hist.  Eccl.:  Et  alii  fere   400.    Milites 


E 


cum  innumeris  peditibus  capti  sunt.] 
[«  Richer.  lib.   1.   cap.    7  :    Congregari 

praecepit  Milites  peditesque Exercitus 

regius  in  decem  milibus  equitum,  peditum 
vero  sex  milibus  erat.]  Gasp.  Barthii 
Glossar,  apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq. 
MSS.  pag.  23.  ex  Anonymi  Hist.  Palaest. 
cap.  20  :  Ordinata  denique  sunt  haec 
omnia,  Milites  tenuerunt  plana,  et  pedi- 
tes  montanea.  Jacobi  Auriae  Annal.  Ge- 
nuens.  ad  ann.  1282.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  578  :  Maxime  quum  Milites 
et  pedites  semper  in  Pisis  ad  solidos  ac- 
ciperent.  [*  Eo  sensu  in  Italia  post  x. 
vel  xj.  saeculum  nane  vocem  accipi  con- 
suevisse  observat  Muratorius  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  484.]  Vide  su- 
pra Miles  Plebeius. 

1  Militia,  Equitatus,  Gali.  Cavatene. 
Ottoboni  ScribaB  Annal.  Genuens.  ad 
ann.  1196.  apud  eumdem  Murator.  tom. 
6.  col.  376:  At  quum  videret  se  eos  mi- 
nime posse  de  campo  et  castris  eradicare, 
et  nihil  proficere  posse;  imo  sui  semper 
vieti  ac  vulnerati  recedebant  de  campo, 
retraxit  se  cum  Militia  sua  et  forlia. 

Milites,  aliis  significationibus.  Vide 
Milites  suo  loco. 

1  MILETA,  Anser  silvestris.  Vita  S. 
P  li  arai  Idi  s  virg.  num.  13  :  Aves  quasdam 
aggregatas  repperit,  quas  alii  feles,  alii 
Miletas,  vulgus  vero  gantas  nuncupat. 
Vide  Gantas. 

*  MILETUM,  Milletum,  Milium,  Gali. 
Millet  vel  Mil.  Charta  ann.  134L  in  Reg. 
73.  Chartoph.  reg.  eh.  74:  Item  Miletum 
seu  miUum  prò  parte  nos  contingente 
ibidem ,  sexaginta  sex  solidos  Turon. 
annuatim.  Alia  ann.  1283. in  Chartul.  Clu- 
niac.  eh.  348  :  Decima  fabarum,  pìsorum, 
racemorum,  Mille  ti,  canabi  et  totius  alte- 
rius  minuti  biadi.  Lit.  re  miss.  ann.  1408. 
in  Reg.  163.  eh.  139  :  Le  suppliant  habi- 
tant  de  Tarbe  en  Bigorre  loua  les  jumens 
ou  eques  de  Raymond  de  Fort  de  Bearn 
pour  piquer  oubatre  son  Mil  ou  blé.  Hinc 
Milier e  et  Milliere,  Ager  millio  consitus. 
Lit.  remiss.  ann.  1385.  in  Reg.  127.  eh. 
197  :  Lesquelx  par  une  nuit  gardoient 
une  Milier  e  jovgnant  ledit  molin.  Alia 
ann.  1416.  in  Reg.  169.  eh.  424  :  Lequel 
Paris  avoit  prins  et  emblé  en  une  Mil- 
liere.... trois  ou  quatre  brains  de  millet. 
Le  suppliant  avoit  fait  aler  ses  bestes  en 
sa  Milliere,  ou  orge,  in  aliis  ann.  1460. 
ex  Reg.  190.  eh.  144.  Vide  mox  Milhium. 

1  MÌLETUNIA.  Pactus  Legis  Salicae 
tit.  76.  Edit.  Eccardi  pag.  147  :  Hmc  lex 
de  Miletunias  vel  letas  sive  Romanas  in 
medietatem  convenit  observare.  Ubi  idem 
Eccardus  monet  legeudum  forte  Milita- 
neas,  ut  militaneus  idem  sit  qui  milita- 
ta, et  hoc  loco  Militis  uxor.  Vide  Mili- 
tissa  in  Miles. 

®  MILEUS,  Souler  de  roy,  in  Glossar. 
Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692. 

1  MILG0RIENSIS  Moneta  et  Milguri- 
sus  denarius.  Vide  in  Moneta  Baronum. 

*  MILGRANA,  Granatum,  malum  pu- 
nicum.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Milgrana,  Prov.  malograna- 
tum.  Leudae  min.  Carcass.  Mss.:  Item  de 
Milgranas,  de  centum,  quatuor  Milgra- 
nas.  Vide  supra  Migrana2. 

*  MILHIUM,  ut  supra  Miletum.  Inven- 
tar, ann.  1476.  ex  Tabul.  Flamar.:  Qua- 
tuor  conquas  Milhii  ad  communem  men- 
suram  dicti  vicecomitatus  Leomaniae. 
Vide  Millium. 

*  MILIACA,  Milhaoa.  [Gali.  Sorgho 

à  baiai  :  « Pro  quodam  nomini   de 

milhano  qui  tu  lit  Miliaca  sive  de  milha- 
cis  domino....  t.  22,  p.  361.  »  (Àrch.  his- 
tor.  de  la  Gironde.) 

*  MILIACIUS  Panis,  Ex  milio  confec- 


388 


M1L 


MIL 


M1L 


tus.  Hist.  Frane.  Sfort.  apud  Murator. 
tom.  21.  Script.  Ital.  col.  602.  ad  ann. 
1450  :  Hic  (Frane.  S forti  a)  cum  ita  eques, 
ut  e  rat,  apud  virum  gravem  Albertum 
Marlianum  ante  ejus  sedium  limina  fa- 
miliarissime  aliquanto  panis  Milictcii 
sumlo  modice  bibisset,  etc. 

MILIARE.  Vide  MUUare. 

MILIARENSIS,  Millarensis,  Moneta 
argentea  minutior,  quae  in  Montepes- 
sulano  cudebatur  ab  Episc,  Magalonen- 
sibus.  Tabular.  Episcopatus  Magalonen- 
sisann.  1262:  Berengariusì Episc.  Maga- 
Ione  nsis)«/0anni  de  Ripa,  JÈgidio  Joannis, 
et  Guirando  Gos  Monspeliensibus  ad  le- 
gem  10.  denariorum,  una  pogesia  mentis, 
excudendse  monetai  Millarensis  vocataz 
facultatem  dedit  ;  ita  tamen  quod  in  12. 
denariis  Millarensium  pr&dictorum  sint 
10.  denarii  una  pogesia  minus  argenti 
fini,  sicut  in  Montepessulano  affinatur 
argentum.  Hanc  autem  cudendi  potestà- 
tem  in  toto  Episcopato,  et  in  toto  Comi- 
tatù  permisit  dictis  Monspeliensibus , 
exceptis  castro  Melgorii,  et  fortia  superiori 
Montisferrandi.  Charta  Guill.  Geru n den- 
si s  Sacristae  ann.  1268  :  Ita  tamen  quod 
de  Miliarensi  a  nobis  et  D.  Infante  Jacobo 
vobis  concesso,  habendo  de  quolibet  mai- 
dino  salis,  ad  opus  murorum  construen- 
dorum  et  reficiendorum,  etc.  Foedus  inter 
Carolum  I.  Comitem  provincige  et  Mas- 
silienses  art.  20:  De  pr&dictis  monetis 

?uae  fiunt  in  Massiha,  hàbeat  Dn.  Comes 
2.  denarios  Massiliensium  minutorum 
tantum  prò  marca  argenti,  etc.  Et  eodem 
modo  intelligitur  de  moneta  Millaren- 
sium. Epistola  Clementis  IV.  PP.  ad  G. 
Episcopum  Magalonensem  ann.  1266. 
apud  Gariellum  pag.  219  :  Sane  de  mo- 
neta Milliarensi,  quam  in  tua  dicecesi 
cudi  facis,  miramur  plurimum,  cujus  hoc 
aqas  Consilio  :  non  quod  injuriam  facias 
dxclo  Regi,  (Ludovico)  si  in  feudis  non 
suis  fabrices,  sed  Regi  gloriai,  extra  cujus 
dommium  nec  hoc  potes,  nec  aliud  one- 
rari .  Quis  enim  Catholicus  monelam  debet 
cudere  cum  Ululo  Mahometi  ?  quis  etiam 
licite  potest  esse  alienai  monete  percussor? 
cum  nulli  eam  liceat  cudere,  nisi  cui  vel 
summi  Pontificis,  velPrincipis  auctoritate 
conceditur,  etc.  Ex  quibus  ver  bis  n  escio 
an  confi ciatur  Miliarenses  istos  in  Fran- 
cia cusos,  nummos  fuisse  Hispanicos, 
(nam  ex  allatis,  in  Hispania  obtinuisse 
videntur,)  hoc  est  instar  eorum  qui  in 
Hispania  cudebantur  ;  quae  vox  etiam- 
num  in  Lusitania  viget,  ubi  nummi 
aurei  Millereis  appellantur:  quam  vocem 
corruptam  putat  Scaliger  lib.  de  Ke 
n um maria  pag.  55:  Quum,  inquit,  verum 
nomen  fuerit,  Muley-Rais,  ab  Arabe 
Rege,  quisquis  is  fuit,  qui  primus  ejus- 
dem  ponderis  et  valoris  nomisma  in  illis 
partibus  Hispaniaz  percussit.  Quo  sane 
videtur  spectare  Clemens,  cum  ait 
Christianum  nec  debere  nec  posse  mo- 
netami cudere  cum  titulo  Mahometi.  At 
cum  vox  haec  proxime  accedat  ad  By- 
zantinorum  Pnncipum  {mX  tapini  oc,  minu- 
tas  perinde  monetas,  de  quibus  egere 

§rae  caeteris  Scaliger  de  Re  nuramaria, 
etavius  ad  Epipbanium,  et  alii,  nos 
etiam  in  Dissert.  de  Monetis  Byzantinis, 
longe  probabili us  videretur  hisce  mo- 
netis inditam  ab  iis  appellationem. 

Sed  et  non  desunt  qui  a  Miliaresiis 
Graecanicis  Liardos  nostrates,  minutio- 
rem  quandam  trium  denariorum  mone- 
tano, sic  nuncupatam,  quae  in  Aquitania 
potissimum  obtinuit,  nomen  sumpsisse 
opinantur:  quique  Liards  appellantur 
in  Consuetudine  Burdegalensi  art.  116. 
et  Baionensi  Ut.  7.  art.  32.  Alii  vero  a 
Ricardo  I.  Anglor.  Rege,  quem  ob  pra- 


ti aram  animi  generosi tatem  Audacem 
cognominabant,  seu  Gallice ,  ut  tum 
efferebant,  li  hardy,  dictos  voi  un  t  :  tum 
etiam  quod  in  iis  Rex  effìngatur  manu 
ensem  strictum  gerens  :  nam  et  Li  har- 
dis  et  Ardits,  passim  dicuntur  in  Foris 
Beneharn.  et  in  Oonsuet.  Solensi.  Aqui- 
tanica  autem  ista  moneta  minutior 
argentea  fuit,  cujusmodi  complures 
haoentur  Regum  Angliae  et  Franciae,  ut 
et  Caroli  Ducis  Aquitaniae  Caroli  VII. 
Regis  filii,  apud  Hautinum  in  lib.  de 
Monetis  Francie,  pag.  135. 175.  187.  189. 
199.  255. 

MILIARENSIS  Porticus,  apud  Vopis- 
cum,  quae  millenis  columnis  sustenta- 
batur.  Ita  Salmasius. 

T  MILIARISIUM,  Numismatis  pars  xn. 
complectens  folles  xxiv.  Scholiastes 
Basilic.  tom.  6.  SS.  Maii  pag.  16  °  :  Nosse 
oportet  ceratium  unum  follibus  valere 
duodecim  sive  Miliarisio  dimidio.  Valent 
itaque  ceratia  duodecim  nomismate  me- 
dio. Nam  integrum  nomisma  continet 
Miliarisia  duodecim  sive  ceratia  24.  Vide 
Glossar,  medi©  Graecit.  in  MiXiapteiov. 

1  MILIARIUM,  Mille  pondo  librarum. 
Vita  B.  Columbae  Reatinae  tom.  5.  Maii 
pag.  392*:  Decreuerunt....  campanam 
quamdam  veterem  fractam,  hébetis  etiam 
soni,  in  melius  refundere  molis  duorum 
MUiariorum. 

1 1.  MILIARIUS,  Milliare.  Charta  Wi- 
fredi  Comi  ti  s  Barcin.  ann.  888.  tom.  3. 
Conci I.  Hispan.  pag.  166:  Locum  quem 
vocant  Centum-cellas  cum  Miliarios  qua- 
tuor  in  gyro. 

2.  MILIARIUS.  Carolus  M.  Imper.  apud 
Anonymum  Salernitanum  in  Hist.  Lan- 
gobard.  parte  1  :  Unum  est  quod  qu&ro, 
ut  (Aricnis  Princeps  Langobardorum) 
armiger  meus  unus  Miliarius  fiat.  Vide- 
tur idem  qui  Millenarius,  de  qua  digui- 
tate  infra.  Vide  Cujacium  ad  lib.  1. 
Feudor.  tit.  1. 

MILIGA,  Grani  species,  de  qua  passim 
veteres  Chartae  Italiese.  De  scribi  tur  a 
Petro  Crescentio  lib.  3.  de  Agricultura, 
pag.  129.  [*  Vide  Murator.  2.  Antiq.  med. 
aevi  col.  351.  et  supra  Melica.] 
■  •  MILICAMILIUM,  "Eodem  intellectu. 
Stat.  Placent.  lib.  3.  fol.  32.  r°.:  De  mar- 
zaticis  vero,  videlicet  Milicamilio  et  pa- 
nico, vieta  et  omnibus  leguminibus  tenea- 
tur  domino  juatam  reddere  rationem. 

1  MILICENTUM,  Vox,  ut  videtur,  cor- 
rupta  ab  Anglico  Milleate  vel  Mill-leat, 
quae  ipsum  rivi  alveum,  quo  aqua  mo- 
lendini  continetur,  significat.  Hist. 
Harcur.  tom.  4.  pag.  1928  :  Henricus 
tenet  dieta  tenementa  et  Milicenla  de 
Cantalou,  et  dieta  dominia  de  Rege ,  et 
non  dot  scutagium. 

1  MILIGI0NE,  perperam  prò  Malitiose, 
in  Charta  Johannis  Reg.  ann.  1361.  Reg: 
90.  Tabul.  Regii  Ch.  608  :  Imponaturque 
sibi  quod  dictum  incendium  Milicione  et 
in  hodium  dicti  Petri  posuit  ibidem. 

*  MILICUS.  Vide  mox  Militm. 

*  MILIENDA,  Vestis  species,  vel  Pars 
vestis.  Lit.  remiss.  ann.  1398.  in  Reg. 
154.  Chartoph.  reg.  ch.  73:  Lequel  Go- 
nays,  qui  avoit  de  soez  sa  teste  rese  et  sa 
barbe  en  sa  Miliende,  etc.  Vide  infra 
Misele. 

MILIENSES.  Chron.  Laurishamense 
pag.  86.  ubi  de  Fratribus  Barbati s  in 
Monasteriis  : 

Nunc  quoque  Barbati  qui  sint,  attontius  audi  : 

Sunt  ergo  laici  Miliensibus  associati, 

Quos  risus  populi  dedit  hoc  agnomine  fungi,  etc. 

Ubi  Milienses  sumuntur  prò  Monachi s. 

1 MILIGRISIUS,  Denarius  :  unde  ducta 
vocis  origine,  mini  incompertum,  nisi 


Miliqrisius  scriptum  sit  prò  Milgurisus, 
vel  Miligrisius  denari  um  aereum  signi  fi- 
cet,  et  a  colore  ita  sit  nuncupatus.  Mi- 
r  acuì  a  S.  Georgii  tom.  3.  Aprii  is  pag. 
143  :  Oblato  deinde  Miligrisio  seu  denario 
abire  conati,  etc. 

MILI  MINÒ  RUM,  Vulgus  vocat,  prò  eo 
quod  elevationem  mentis  inducat  ;  h&c 
nerba  Hyosciamus  appella  tur.  Papias. 

MILINiE.  Gregorius  Turon  lib.  6.  cap. 
14  :  Magna  igitur  eo  anno  Ines  in  populo 
fuit,  valitudines  varix,  Milinse  cum  pusu- 
lis  et  vesicis,  qusz  rnultum  populum  adfe- 
cerunt  morte.  Apud  Fulbertum  Carno- 
tensem  E£.  95.  ubi  Gregorii  locus  lau- 
datur,  scriptum  habetur,  Melinae  cum 
pustulis,  etc.  Duchesnius  monet  in  aliis 
Codd.  legi  malignai.  Alter  Codex  anti- 
quissimus,  quem  vidi,  maligni  praefert. 

0  Huetius  in  Comment.  de  Reb.  ad 
eum  pertin.pag.  22.exponit:  Morbos  ena- 
tos  cum  varis  similibus  granorum  milii. 

MILINOVULTIS.  Vide  Melinite.  >  Ubi 
Prasinovultis  interpretatio ,  a  Cangio 
emendatur  in  Prasinovultis  suo  loco.] 

1  MILI0,  Milvus,  accipitris  species, 
Gali.  Milan.  Testamentum  Oliverii  de 
Clicio  anu.  1406.  ex  Archivo  castri  Blein.: 
Item  legat  domino  Alano  Vicecomiti  de 
Rohan  genero  suo  suum  Milionem,  vulga- 
riter  son  Milion,  unum  equum  quem 
equitat  auceps ,  qui  dictum  Milionem 
regit,  et  ipsum  accipitrem  sibi  remisit. 

*  MILITANEA.  Vide  Miletunia. 

T  1.  MILITARE,  Iter  habere,  maxime 
cum  difficile  et  asperum  est.  Chron. 
Mauriniac.  apud  Duchesnium  Hist. 
Frane,  tom.  4.  pag.  377  :  Abbas  autem 
Prìorque  nocte  (ila  alio  ire  disposuerant, 
et  cum  ante  lucem  ^  surrexissent,  et  per 
unam  leugam  Militassent ,  miraculum 
fuit,  cum  Dei  providentia  ipsi  nuncio 
noctis  adhuc  tenebris  durantwus  obvias- 
sent. 

T  2.  MILITARE,  Configgere ,  pugnare. 
Gasp.  Barthii  Glossar,  apud  Ludewig. 
tom.  3.  Reliq.  MSS.  pag.  28.  ex  Anonymi 
Hist.  Palaest.:  Coeperunt  nostri  Militare 
in  nomine  Domini.  Aliis  notionibus,  vide 
supra  in  Miles. 

MILITARES,  Qui  in  exercitibus  mili- 
tant,  maxime  qui  in  militia  aliquam 
dignitatem  habent,  in  leg.  18.  32.  138. 
Cod.  Th.  de  Decurion.  (12,  1.)  leg.  7.  de 
Frument.  urb.  CP.  (14,  16.)  leg.  20.  21. 
de  Erogat.  mi  lit.  annonae.  (7,  4.)  Acta 
SS.  Tharaci  et  sociorum  Martyrum  : 
Non  licei  Ubi  universas  pcenas  mihi  adhi~ 
bere,  quoniam  Militaris  fui.  S.  A  u  gusti - 
nus  Epist.  230  :  Misit  Militar es  ,  nemo 
potutt  reperiri.  Vide  eumdem  lib.  1.  de 
Morib.  Éccl.  cap.  35.  Vita  S.  Caesarii 
Arelat.  apud  Surium  :  Comites  et  alii 
viri  Militares  non  sinebant  homines  in 
domibus  suis  habitare  et  laborare,  sed 
misere  eos  mactabant,  etc.  Utuntur  etiam 
uterque  Victor,  Vopiscus  in  Tacito,  et 
Ammianus  lib.  14.  21.  Epist.  Synodalis 
Conci lii  apud  Saponarias  ann.  895  :  Nul- 
lum  ei  per  vos,  aut  Militares  Ecclesia? 
vestraa  prasstiteritis  suffragiutn.  Odo  Clu- 
niac.  in  Vita  S.  Geraldi  lib.  1.  cap.  11  : 
Arma  Militaribus  apta  ei  prxbuit.  Alias 
Militares  qui  milites  fuerant,  nec  am- 
plius  militabant:  quod  observatum  a 
Salmasio  ad  Hist.  Aug.  pag.  300.  Glossae 
Isidori  :  Militaris,  opinatus,  id  est,  velus 
fyiiles. 

•  MILITARES  Persona,  Militise  can- 
didati, vel  militum  familiares  et  domes- 
tici. Charta  ann.  1270.  in  Reg.  Cam. 
Comput.  Paris,  sign.  Vienne  fol  61.  r0.: 
Quod  ipsi  et  antecessores  eorum  posuerunt 
in  pr&dicto  castro  baulum  seu  etiam  juge- 
rium,  vel  consules,  militibuset  Mili- 


MIL 


MIL 


MIM 


389 


taribus  personis  presdictis  contrarium 
asserentibus  ;  et  super  eo  quod  dicebatur 
quodprxdicti  militea  seu  personee  Milita- 
res  offenderunt  prssdictos  dominos,  eie, 

^MILITATIO,  Ad  militarem  gradum 
ascensus.  Charta  Phil.  V.  ann.  1320.  in 
Reg.  58.  Chartoph.  reg.  fol.  57.  v0.:  At- 
tendentes  quod  Guillelmus  de  Verneto 
tniles  hujusmodi  praeconiis  insignitur  ; 
quod  sollicite  considerarla  defunctus  R. 
quondam  Bolonige  comes  cingulo  militiee 
cinxit  eum  et  militari  decoravit  honore  : 
nos  exinde  Militationem  hujusmodi  at- 
tempiam  habenies  et  gratam,  concedimus 
et  de  grafia  speciali  quod  honore  et  statu 
militari  laetetur  omnino. 

MILITES,  Haeretici,  qui  alias  Floriani 
et  Carpocratiani,  sic  dicti,  quia  de  Mili- 
taribus  futrunt,  inquit  Philastrius,  ubi 
plura  de  eorum  opinioni  bus. 

MILITES  Rotundi,  Nummi,  vulgo 
Ridders  dicti,  in  Legibus  Opstalbomicis 
cap.  21.  [Charta  Geraldi  Abbatis  Ange- 
riacens.  ann.  1385.  in  Chartul.  ejusd. 
Monast.  pag.  459  :  Item  in  Coma  Domini 
cellerarius  debet  ducenti*  pauperibus  cui- 
lìbet  qualuor  alle  eia,  et  dominus  Abbas 
debet  vinum  et  unum  quartarium  faba- 
rum,  et  centum  justitias  vini  de  capitalo, 
et  centum  Milites  qui  debent  davi  ducen- 
tis  pauperibus  in  ecclesia ,  antequam 
veniant  in  claustro  ad  mandai um.  Con- 
fi u  le  Me n agii  Origin.  Gali,  in  voce 
Ridde.] 

«  Chevaliersde  Guillaume  me morantur 
in  Reg.  Cam.  Comput.  ex  Cod.  reg.  8406. 
fol.  147. 

1  MILITIA,  Diversis  notionibus,  vide 
in  Miles. 

1  MILITIALITER ,  Viriliter,  strenue, 
prò  ut  Milites  decet.  Gesta  Trevir.  Ar- 
chiep.  apud  Marten.  tom.  4.  Ampliss. 
Collect.  col.  398  :  Mi  non  segnes  tela  et 
lapides  de  supra  pluentes,  illos  obruentes, 
istos  ferientes  se  Militialiter  defensarunt. 

1  MILITISSA,  Uxor  militis.  Vide  Miles. 

*MILITUS,  vel  Milicus,  f.  Reditus, 
qui  in  Mileto  pensi ta tur.  Vide  supra  in 
hac  voce.  Charta  ann.  1278.  in  Chartul. 
eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  199. 
r*.:  Cum  ego  Girardinus  quendam  reddi- 
tum  annuum,  qui  quidem  redditus  voca- 
tur  redditus  Militorumy  ab  ipso  Vieneto, 
emerim,  etc. 

*  MILLAGO,  Uno  pesce  che  vola  sopra 
Vaqua.  Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

f  MILLAIROLA,  Millarola,  etc.  Vide 
supra  Meillerola. 

*  MILLARE.  JSuere.  Dief.] 
1  MILLARENSIS.  Vide  Miliarensis. 
Ì  MILLEARIUM.  Mille,  Gali.  Millier. 

Charta  apud  Madox  Formul.  Anglic. 
pag.  239  :  Unam  piscariam  quss  reddit 
unum  Millearium  siccarum  anguillarum... 
Et  in  villa  quss  Mosx  vocatur  tria  con- 
cessi... Millearia  siccorum  allectium. 

*  MILLEM0RBIAvélMlSMORBiAti?er&a 
ficaria,  strophularia,  castrangula  ;  ut 
quidam  volunt,  urtica  mortua  ;  eo  quod 
folta  similia  urlicx  habeal,  non  tamen 
urentia.  Glossar,  medie.  Ms.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

1  MILLENA  ,  ut  Millearium.  Charta 
apud  eumdem  Madox  ibidem  pag.  243  : 
Concessit  Beo  et  S.  Marisa  et  monialibus 
de  Langeleia  dimidiam  Millenam  anguil- 
larum. 

0  MILLENNE  Salutes,  Gali.  Mille  com- 
plimens.  Hildeg.  Pietà v.  schol.  epist. 
tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane,  pag. 
490  :  Centenas  Milenas  excipere  salutes. 
Alia  Ibid.  :  lpsi  etiam  corniti  centenas 
Millenas  salutes  ex  tnea  parte  conferatis. 

1.  .MILLENARII.  Papias  :  Millenarius, 
qui  mille  militibus  praeest,  Graecis  x^«P- 


Xoq.  Ita  etiam  Isidorus  lib.  9.  Orig.  cap. 
3.  Victor  Utic.  lib.  1.  de  Persec.  Van- 
dal.  :  Fuit  hic  Vandalus  de  illis,  quos 
Millenarios  vocant.  Horum  meminit  Lex 
Wisigoth.  lib.  2.  tit.  2.  §  26.  et  Senator 
lib.  5.  Epist.  27.  Vide  Saxonem  Gram- 
maticum  lib.  5.  Hist.  Danicge  pag.  78. 

2.  MILLENARII,  XtXtacraf,  Hseretici, 
qui  et  Cerinthiani,  sic  dicti  ab  eorum 
auctore  Cerintho.  Hi  mille  annos,  inquit 
S.  Augustinus  de  Haeres.  n.  8.  post 
resurrectionem  in  terreno  regno  Christit 
secundum  carnales  ventris  et  libidinis 
voluptates ,  futuros  fabulantur  ;  nude 
etiam  Chiliasta  sunt  appellati.  Vide  Pa- 
pi am,  Baroni um  ann.  373.  num.  14.  etc. 

•  MILLENARIUM,  Mille,  Gali.  Millier. 
Charta  Amalr.  episc.  Silvanect.  ann. 
1166.  inter  Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ. 
col.  218  :  Insuper  unum  Millenarium  de 
escis  omnimodis  in  usus  ecclesise  et  fra- 
trum  prasparatum.  Leg.  forte  Anguilla- 
rium.  Miliaires,  prò  Millenaire,  Millena- 
rius, in  Tabul.  S.  Apri  Tuli.  :  Cealz  pré- 
sentes  qui  furent  faites  quant  le  Miliaires 
notre  Signor  corroit  par  mil  et  dous  cent 
et  cinquante  set  ans.  CJnde  emendando 
LiteraB  Theob.  comit.  Campan.  ann.  1231. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane.  j>ag.  550. 
ubi  Milianes  editum,  prò  Miliaires.  Vide 
Millearium. 

MILLEPEDA,  Genus  vermis  pilosum, 
multis  pedi  bus  innixum  :  Graac.  ^iXeótiov?. 
S.  Hieronym.  lib.  3.  in  Ruffln.  cap.  3  : 
Cur  vermiculus,  quem  vulgus  Millepedam 
vocat,  tantum  pedum  agmine  scateat. 
Adde  eumdem  lib.  2.  contra  Joviniacum 
cap.  6. 

f  MILLERARIUM,  Mille,  Gallice  Mil- 
lier■,  apud  Lobinellum  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  pag.  412  :  Item  de  monetario  de 
xxiiii.  grossis  Millerariis  de  denariis, 
videlicet  xl.  lib.  prò  quolibet  Millerario. 

•  MILLERIUM,  a  Gallico  Millier,  in 
Leudis  min.  Carcass.  MSS.  :  Item  de 
Miller  io  clavorum  ferri ,  i.  den. 

\  MILLEROLA.  Vide  Merillerola. 

t  MILLESIES,  prò  Millies.  Tabular. 
Massi l.  :  Noveritis  me  vestras  recepisse 
litteras  quss  Millesies  vos  regratior.  Mil- 
lesiesf  par  mille  fois,  in  Glossar.  Lat. 
Gali.  Sangerm. 

•  MILLETUM.  Vide  supra  Miletum. 

1  MILLIARE  Quintum  ,  Bannileuca. 
Vide  Quinta. 

MILLIARUM,  prò  Militare.  Vetus  Ins- 
criptio  Romaa  :  A  Milliario.  xxxv.  Fron- 
tinus  in  Expositione  formarum  :  Millia- 
rium  habet  passus  m.  ped.  v.  stad.  vili. 
Miliarii  termini ,  apud  veterem  Agri- 
mensorem.  [Adde  Chartular.  S.  Vincen- 
tii  Cenoman.  fol.  38.]  Vide  Descriptio- 
nem  nostrana  CP. 

1  Milliarius,  Eadem  notione.  Charta 
Willelmi  Pietà  v.  Comitis  apud  Sten  ha - 
not.  tom.  3.  Fragm.  Hist.  MSS.  :  Insu- 
per addo  eis  etiam  decimas  omnium,  si 
quid  plus  sylvx  postea  cultum  fuerit,  in- 
fra duos  Milliarios  ex  omni  parte  hujus 
terrai. 

J  MILLI0,  n ostri s  Million.  Charta  ann. 
15Ì4.  apud  Rymer.  tom.  13.  pag.  409  : 
Pro  dieta  solutione  dietse  summse  unius 
Millionis  ,  sive  decem  centum  millium 
scutorum  auri  de  sole,  etc.  Occurrit  in 
Chron.  Andr.  Danduli  apud  Murator. 
tom.  12.  col.  479.  521.  etc.   Vide  Moneta. 

1  Millto,  Incerta  mihi  notione,  si 
bene  scriptum,  est  in  Chron.  Erfor- 
diensi  ad  ann.  1250.  apud  Schannat.  in 
Vindem.  Li t ter.  pag.  104  :  Sic  itaque  red- 
olita Damiata  Rex  (Ludovicus  IX.)  cen- 
tum millibusMillionum  suam  redemit  cap- 
tivitatem.  Certe  non  idem  quod  Gallis 
nostris  Million  dici  tur,  sei  1  ice  t  decies 


centena  millia  librarum  ;  cum  ex  Join- 
villa  ,  cui  fidem  habendam  existimo, 
constet  Ludovicum  Regem  prò  sua,  vel 
suorum  libertate  recuperanda  octin- 
genta  tantum  millia  Besan Horum  aureo- 
rum  Sarracenis  sol  visse,  quod  ad  mone- 
tam  hodiernam  reductum,  computatur 
a  D.  le  Blanc  prò  3879309.  lib.  7.  fol.  6. 
den.  Verum  ibi  legendum  puto  centum 
milibus  marcarum.  Vide  Dissert.  D. 
Cangii  in  Join villani. 

1  MILLIUM,  Millum,  prò  Milium,  Gali. 
Millet.  Charta  ann.  1351.  ex  lib.  viridi 
fol.  53:  Sed  de  Millio  et  panissa  nihil 
recipit.  Scrittura  Principis  Adelgastri 
tom.  3.  Conci  1.  Hispan.  pag.  90  :  Et  in 
die  qua  vocati  ad  servitium  fuerint,  ha- 
beant  portionem  edendi  et  bibendi,  scili- 
cet  libra  una  et  quarta  panis  Milli. 

°  Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  :  Millum}  la 
mestura. 

^  MILLUS,  Festo  :  Collare  canum  vena- 
ticorum,  factum  ex  corio7  confixumque 
clavis  ferreis  eminentibus  adversus  impe- 
tus  luporum.  Consule  Martinii  Lexicon. 

-MILVIUS,  Gali.  Mellet  in  Glossar. 
Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex  Cod.  reg.  4120. 
Vide  Milio. 

MILUM,  vel  Milium,  Acumen  ossis  in 
brachio  ,  quod  armo  jungitur ,  apud 
Constantinum  Afric.  lib.  2.  Pantechn. 
cap.  7. 

1.  MILUS,  Lex  Aleman.  tit.  61.  §  4  :  Si 
autem  visus  (oculus)/bras  exierit,  etMilus, 
40.  sol.  componat.  Udì  Heroldus,  melius 
Malum,  quasi  oculi  orbis  integer  intel- 
ligatur. 

*2.  MILUS,  Idem  forte  quod  supra 
Militus.  Charta  ann.  1119.  tom.  7.  Ordi- 
nat. reg.  Frane,  pag.  445  :  Amodo  majo- 
ritatem  terree  haoeat  Valdricus  et  ejus 
heres,  cum  Milis  et  navellis. 

MIMA,  Gloss.  Arabico-Lat.  :  Mima,  i. 
mimatio  bestiarum.  Forte  minia,  i.  mi- 
niatio  bestiarum,  a  voce  minar e ,  ducere, 
Mener. 

*  MIMARE,  Ludum  mimicum  agere. 
Lit.  remiss.  ann.  1361.  in  Reg.  91.  Char- 
toph. reg.  eh.  241  :  Requisiverunt  unum 
mimum  seu  jugalatorem  (sic)....  prò 
ludendo  et  spallando  seu  Mimando  cum 
ipsis.  Vide  Mimaritise. 

MIMARITIA!,  Meretricii  seu  mimici 
gestus.  Pirminius  Abbas  in  Excerpt.  de 
libris  Canonicis:  Mimaritias  et  verba 
turpia.  et  amatòria,  vel  luxuriosa  ex  ore 
suo  non  proferat  (Christianus.)  Vide 
Glossar,  med.  Grgecit.  in  Mijxapiov. 

T  MIMATA,  vel  Mimatum,  f.  Nu ru- 
mata, ut  conjectat  Hearnius.  Nummata 
autem  vel  Nummatum  idem  atque  num- 
mus  sive  denarius.  Li  ber  Niger  Scac- 
carii  :  Quodjustum  et  antiquum  pondus 
primse  funturx  stagni  Gornubiss  antiqui- 
tusì  et  nunc  et  semper  solebat  esse  et  debet 
esse,  majus  de  xxx.Mimatis  stagni  quam 
pondus  primx  funturx  Devonise. 

T  MIMIA,  Lucius  mimicus.  Instrumen- 
tum ann.  1482  :  Mihi  nonven  Iterius  tra- 
hens  originem  ex  Brabantigc  finibus,  Mi- 
mia  et  cantu  victum  aquiro. 

MIMIFIA,  Iter  Camerarii  Scotici  cap. 
24.  D.  De  Sartoribus  :....  accipi u nt  sihi 
particulas  panni,  et  scissiones  manicarum, 
et  alias  Mimifias.  Id  est,  minutias. 

1  MIMATENSIS  Moneta.  Vide  Moneta 
Baronum. 

MIMIL0GUS,  Mimus,  Joculator.  Ugu- 
tio,  et  ex  eo  Joannes  de  Jan  uà:  Mimilo- 
gus,  qui  mimos  docet,  vel  mimis  loquens. 
Inde  Mimilogium,  i.  locutio  mimi.  Urbi- 
carius  mimilogus,  apud  Fulgentium  lib. 
2.  Mythol.  Harigerus  Abb.  Lobinensis 
cap.  45  :  Mimilogus  quidam  servum 
Christi  derisit.  Vide  Isonis  Glossas  ad 


390 


MIN 


MIN 


MIN 


Prudent.  Peristeph.  Hymn.  14.  v.  222. 
Interdum  prò  ipsis  jocis.  Baudemondus 
in  Vita  sancti  A  mandi  Episcopi  Traject. 
num.  20.  :  Aptoque  etiam  cachinnans  risu, 
verba  quas  vulgus  Mimilogum  vocat,  ser- 
vum  Christi  detrahere  ccepit* 

Mimologus,  apud  Jul.  Firmicum  lib. 
8.  cap.  8.  et  Tyronem  in  Notis  pag.  172. 
Mt{ioX6yo^  apud  Hesychium,  in  AixyjXov. 
Papias  :  Mimologus ,  qui  mìmos  docet. 
Mimographus,  qui  mimos  scribi*. 

*  MIMITHEMELa:  Ars,  Mimica  nempe, 
a  Lat.  Mimus  et  Graeco  Oupix-n,  ut  notant 
docti  Editores,  quod  locum  editiorem 
signifìcat,  in  quo  gesticulatores  saltare 
vel  gesti  s  ridiculis  adstantes  recreare 
solent.  Passio  S.  Genes.  tom.  5.  Aug. 
pag.  122.  col.  1  :  Beatus  Genesius  cum 
esset  in  urbe  Roma  magister  Mimithemelse 
artis,  qui  stans  cantabat  super  pulpitum, 
quod  themele  vocabatur,  et  rerum  huma- 
narum  erat  imitator. 

T  MIMUS,  Musicus  :  qui  instrumentis 
musicis  canit.  Leges  Palatina  Jacobi  II. 
Reg.  Majoric.  tom.  3.  SS.  Junii  pag. 
xxvu  :  In  domibus  Principum,  ut  tradit 
antiquitas,  Mimi  seu  joculatores  licite 
possunt  esse.  Nam  illorurn  of fiction  tribuit 
Ixtitiam....  Quapropter  volumus  et  ordi- 
namus,  quod  in  nostra  curia  Mimi  de- 
beant  esse  quinque,  quorum  duo  sint  tubi- 
cinatores  et  tertius  sit  tabelerius.  [*  Lit. 
remiss.  ann.  1373.  in  Reg.  105.  Chartoph. 
reg.  eh.  27  :  Ad  Mimos  comicinantes  seu 
bucinantes  accesserunt.  Mimmus,  in  Com- 

gut.   ann.   1393.  inter  Probat.  tom.  3. 
;ist.  Nem.  pag.  124.  col.  1.] 

*  Mimus  Secundus,  id  est,  qui  secun- 
das  partes  agit,  dicitur  S.  Gelasius  tom. 

3.  Febr.  pag.  675.  col.  1.  Consule  ibidoc- 
tos  Editores. 

1.  MINA,  Fodina,  Gallice  Mine.  Charta 
Ludovici  Imp.  data  Remis  ann.  5.  Ind. 

4.  in  Tabul.  Dervensi  :  Praster  hsec  om- 
nia concedimus  supradictm  Ecclesia  quen- 
dam  locum  fisci  nostri  valde  necessarium, 
et  ad  fodiendam  Minam  plumbi  congruam 
in  pago  Launense,  et  e.  Vide  Minerà. 

*  Mina  etiam  dicitur  materia,  quse  ex 
fodina  eruitur.  Charta  Blanchae  comit, 
Trec.  ann.  1226,  in  Chartul.  Campan.  ex 
Cam.  Comput.  Paris.  :  Ego  concessi  eis 
ut  capiant  Minam  in  dictis  nemoribus  ad 
fabricandum,  tali  conditione  quod  ipsi 
repleri  faciant  fossas,  ubi  Minam  accepe- 
rinu  Alia  Oliver.  Abb.  S.  Remig.  Senon. 
ann.  1311.  in  Reg.  47.  Chartoph.  reg.  eh. 
127  :  Dictus  Jantianus  emptor  et  ejus 
sodi..,,  in  totapetia  dicli  nemoris...  pote- 
runt...  de  Mina  ferrum  fieri  facere  et  dic- 
tam  Minam  seu  fe$rum  inde  confectum, 
quibuscumque  personis  voluerintì  vendere. 
Vide  infra  Minaria. 

2.  MINA,  Clandestinum  consilium, 
factio  ad  aliquem  opprimendum,  Menée, 
ex  minar  e  t  ducere,  Conduire  une  menée. 
Chron.  Fredeg.  cap.  98  :  Ebruinus  quo- 
que magis  atque  profusius  crudeliter 
Francos  opprimebat,  donec  tandem  Er- 
menfredo  Franco  Minas  parat,  resque 
proprias  tollere  disponit. 

Minare  ,  Minam  seu  clandestinum 
consilium  in  aliquem  inire,  factionem 
instituere.  Idem  cap.  90  :  Flaocatus  dein- 
ceps  vehementer  Minabat  consilium  de 
interitu  Willebaldi. 

3.  MINA,Mensurafrumentaria.  Charta 
Odonìs  Episcopi  Belvac.  ann.  1140:  Om- 
nia concesserunt  absque  ulla  retentione, 
prxter  qualuor  Minas  frumenti,  quas  ac- 
cipient  annuatim  a  Monachis  prò  censu. 
Passim.  Addo  tantum  sequentia  de 
mina  Anglica  ex  Lib.  Joannis  de  Wes- 
terham  Prioris  Roffensis,  circa  ann. 
1320.  sub  capite,  Quid  mensurse.  grangii 


continente  Mensura,  inquit,  adfrumen- 
tum,  et  ad  bladum,  et  ad  pisa,  quse  alio 
nomine  Mina  vocatur,  continet  5.  eskippas 
de  duro  biado  ;  et  istaz  4.  Minse,  cum  gata, 
quae  dicitur  Gundulfi,  faciunt  3.  sumas,... 
unde  Mina  et  gata  faciunt  3.  quarteria. 
Mina  ad  grutdum  recipiendum  continet 
7.  eskippas.  Mina  ad  brazium  continet  3. 
eskippas  de  duro  biado.  Mina  ad  farinam 
in  pistrino  continet  largiter  7.  eskippas, 
et  debet  mensurari  sicut  sai,  et  radi.  Hsec 
liber  iste  apud  Spelmannum. 

5SIP  Qualis  fuerit  Mina  apud  nostros 
discimus  ex  Charta  Guillelmi  Comitis 
Pontivi  ann.  1208.  in  Tabul.  Centul.  : 
Concessi  quoddam  jus  hereditarium  quod 
nomine  advocationis  apud  Noerias  annua- 
tim possidebam,  scilicet  quatuor  sextarios 
et  unam  Minam  avense,  quos  subscripti 
viri  mihi  persolvebant  :  Gislebertus  tres 
Minas ,  Robertus  tres  Minas,  Ingelramnus 
tres.  Ubi  manifestum  est  duas  minas, 
uti  etiamnum,  sextarium  sequiparare. 
Nec  minus  in  eamdem  rem  aperta  sunt 
quae  leguntur  in  Chartul.  2.  S.  Vincentii 
Ceno  man.  :  Reddemus  monachis  S.  Vin- 
centii singulis  annis  undecim  sextaria 
biadi  legitimi  juxta  genus  terra  illius. 
Erunt  autem  iv.  sextaria  et  Mina  de  fru- 
mento ;  sex  et  Mina  dimidiatim  de  hordeo 
et  avena.  Vide  Adxquationes  mensura- 
rum  in  voce  Modius  2.  Cujus  ponderis 
fuerit  Mina  apud  Genuenses  colligere 
licet  ex  Annal.  Genuens.  ad  ann.  1171. 
apud  Murator.  tom.  17.  col.  1005  :  Nam 
tum  erat  victus  inopia,  et  mensura  fru- 
menti Mina  vocata,  onus  scilicet  viri  ha- 
bile,  ultra  decem  solidos  non  valuit,  his- 
que  temporibus  si  solidos  50.  non  trans- 
cendit  ipsa  mensura,  frumentum  valere 
nimis  non  dicitur, 

*  Cbarta  ann.  1141.  in  Chartul.  S. 
Magi.  eh.  40  :  Triginta  Minas  frumenti 
et  triginta  Minas  avena,  hoc  est,  duos 
modios  et  dimidium.  Convent.  Saonae 
ann.  1526:  Item  prò  salmala  collo  seu 
Mina  frumentorum,  etc.  Hi  ne 

°  Mina,  Modus  agri,  cui  seminando 
mina  sufficit,  nostris  etiam  Afine.  Charta 
Phil.  V.  ann.  1319.  in  Reg.  59.  Chartoph. 
reg.  eh.  1  :  Qualuor  Minas  terrai  sementi* , 
quae  fuerunt  Manasseri  Malivicini,  Lit. 
remiss.  ann.  1479.  in  Reg.  205.  eh.  434: 
Le  suppliant  transporta  par  maniere  d'es- 
change  à  Benoist  V Estenda,  demourant 
au  villaige  de  Treze,  baillage  de  Chartres, 
trois  Mines  de  terre  avecques  ung  Minot 
en  plusieurs  pieces.  Vide  Minata. 

*  Mina  Panis,  Tantum  panis,  quan- 
tum ex  mina  confici  pò  test.  Vita  S. 
Lanfr.  tom.  4.  Jun.  pag.  621.  col.  1: 
Cum  enim  intercessores  ejus  duodecim 
pauperes  quotidie  reficerent,  et  aliis  Mi- 
nam panis  erog areni,  hic integrum 

sextarium  instituit  quotidie  dari. 

9  Mina,  Mensura  vinaria,  Acad.  Crusc. 
Hemina.  Ordo  eccl.  Ambr.  Mediol.  ann. 
circ.  1130.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  873:  Cicendelarius 
debet  habere  de  camera  archiepiscopi 
unam  Minam  vini,  de  quo  fit  sacri ficium 
per  lotam  ebdomadam. 

|  4.  MINA,  Eadem  notione  qua  piva 
apud  Graecos.  Luithprandi  Hist.  lib.  6. 
cap.  14  :  Raimundus  Aquitanorum  Prin- 
ceps  eum  adiit,  et  prò  Minis  mille  se  in 
Militem  dedit  fidemque  ei  juramenlo  ser- 
vaturum  affirmavit.  Concil.  Lucense 
ann.  569.  inter  Hispan.  tom.  2.  pag.  306: 
Et  quicumque  Archiepiscopi,  Episcopus, 
Abbas  claustralis  vel  Episcopalis  ,  prò 
dignitate^  vel  ordine,  vel  aliquo  ecclesias- 
tico beneficio  Minam  dar  et  Regi,  sive  ali- 
quse  alias  persona,  ille  exeommunicatione 
perpetui    Anathematis  innodatur.  Mihi 


vero  non  constat  an  eodem  sensu,  an  prò 
cuso  nummo  accipienda  sit  haec  vox  in 
Charta  ann.  1216.  tom.  4.  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  col.  201  :  Singulis  annis  per- 
solvent  quinquaginta  Minas  frumenti  de 
admodiatione,  et  sex  Minas  avenae,  septem 
Minas  Lingonensis  monetai. 

1  MINABILIS,  Minax.  Epistola  Johan. 
Troester  apud  R.  Duellium  lib.  1.  Mis- 
celi, pag.  238  :  Quae  in  timorosum,  Mina- 
bile,  horrendum  judicium  perduxit. 

*  MINACHIUM,  prò  Minagium.  Redit. 
Villae-novse  in  Reg.  34.  bis  Chartoph. 
reg.  part.  1.  fol.  92.  r°.  col.  1  :  Minachium 
et  theloneum  vj*x.  lib.  et  e.  sol.  Recti us 
Minagium  ibid.  part.  2.  fol.  108.  r°.  col. 
1,  Vide  in  hac  voce. 

MIN£,  Partes  murorum  pinnatae,  quae 
ad  emissionem  sagittarum  fenestrata 
sunt.  Will.  Brito  in  Vocabulario  MS.  : 
Item  Minas,  altitudines  murorum  dici* 
mus.  Hac  notione  vocem  usurpat  Ful- 
cherius  Carnotensis  lib.  3.  Hist.  Hieros. 
cap.  17  :  Gumque  murum  Saraceni  per 
quinque  dies  jam  aliquantulum  Isesissent, 
et  Minas  desuper  de  lapidando  plures 
diruissent,  etc.  Et  cap.  32  :  Cives  quoque 
per  muri  Minas  nostros  tamsagittis,  quam 
lapidibus  sive  spiculis  crebro  valde  lasde- 
bant  et  vulnerabant.  Vita  abbreviata  S. 
Columbani  :  Teda  itague  templi,  culmina 
murorum  restaurat,  Minas,  cantera,  quo- 
que ad  Monasterii  necessitatem  perlinent. 
vox  Maro  ni  nota  : 

Jacent  interrupfa,  Minseque 

Murorum  ingentes. 

Ubi  Servius  minas  esse  ait,  eminentias 
murorum,  quas  pinnas  vocant.  Utuntur 
praeterea  Ammianus  lib.  50.  24.  29.  Fes- 
tus  Avienus  in  Ora  mari  ti  ma,  et  Ruffi- 
nus  apud  Josephum  lib.  3.  cap.  7. 

*  MINSICENA,  Conc.  ^Enham.  ann. 
1009.  cap.  1  :  Monachi,  Minazcense,  cano- 
nici et  nonnx  ad  vitas  se  convertant  inte- 
grità tem.  Vide  Milienses. 

1.  MINAGIUM,  Jus  quod  competit  do- 
mino prò  mensuratione  frumentaria  per 
minas.  [Charta  Philippi  Augusti  Reg. 
Frane,  ann.  1187  :  De  annona  sua  quam 
de  labore  suo  vel  de  labore  animalium 
suorum  habuerit ,  Minagium  reddat.] 
Charta  ann.  1224.  ex  Tabul.  S.  Arnulfi 
Crispiac.  :  Petebant  Minagium  ab  omni 
genere  biadi  quod  vendebatur  in  domibus 
nostris  et  extra,  etc.  Charta  Agnetis  Co- 
mitissae  Pictavensis  ann.  1048.  ex  Tabu- 
lano Angeriacensi  :  Stallum  de  biado  et 
vino,  si  quoties  voluerint,  facient,  et  Mi- 
nagium nunquam  dabunt.  Charta  Ro- 
berti Comitis  Drocensis  :  Ubicumque 
facta  fuerit  venditio  biadi  a  nona  hora 
dici  Mercuriij  usque  ad  horam  primam 
diei  Veneris,  Ecclesia  est  Minagium.  Re- 
gestum  Peagiorum  Parisiens.  :  Nul 
quel  qui  soit,  n'est  quite  du  Minage,  s'il 
mesure  à  la  mine  du  Roy.  Supra  :  CU  qui 
blé  doit  livrer,  et  partant  doit-il  paier  le 
Minage,  quand  il  mesure  à  la  mine  du 
Roy.  [Charta  ann.  1473  :  Le  prevòt  de 
Craon  doit  foumir  aux  marchands  me- 
sures  à  grains,  et  a  ledit  prevòt  outre  sa 
coutume,  Minage,  c[ui  est  de  chacun  bois- 
seau  vendu  une  jointée  d'icelui  grain,  en 
assemblant  les  deux  paumes  de  la  main 
ensemble.]  Vide  Regestum  Feodor.  Comi- 
tatus  Claromontensis  in  Bellovacis  pag. 
14.  Duchesnium  in  Ducib.  Burgund. 
pag.  53.  113.  Beslium  in  Episcopis  Pic- 
tav.  pag.  126.  Gallandum  de  Franco  aio- 
dio  pag.  375.  etc. 

*  Minagiator  ,  Qui  jus,  Minagium 
dictum,  quod  competit,  domino  prò  men- 
suratione frumentaria,  exigit  et  qui  mina 
me  ti  tur,  nostris  Minager  et  Minageur* 


MIN 


MIN 


MIN 


391 


Charta  Henr.  comit.  Trec.  arni,  1176.  prò 
canon.  S.  Quiriaci  inBeg.  186.  Chartoph. 
reg.  eh.  98  :  Ter  tiara  partem  navigli  de 
S  ezanna  y...  ita  quod  non  liceat  alieni  ibi 

ponere   Minagiatores   nec    removere, 

possidendam  contuli.  Ad  Henr.  comit. 
Grandis-prati  ann.  1247.  in  Chartul. 
Campan.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
251.  v°.  col.  2  :  Et  cil  devant  diz  blez  doit 
estre  paiez  à  la  vaillance  de  minage,  et 
cil  Girar*  ou  si  hoir  doivent  envoier  un 
Minageur  à  Ourmes,  por  mesurer  et  por 
recoivre  ce  blez.  Minagéeur,  in  Ch.  Phil. 
VI.  ann.  1341.  ex  Chartul.  Regal.  loci 
part.  1.  ch.  146.  Chartul.  Latiniac.  ad 
ann.  1430.  fol.  148  :  Et  en  avoient  tous- 
jours  esté  payez  iceulx  religieux,  leurs 
Mìnagersf  mesureurs,  leurs  gens,  fami" 
liers  et  officiers  par  eulx  ad  ce  faireordon- 
nez.  Giraudus  Mtnagerius  subscribit 
Chartam  Burchardi  comit.  Vindoc.  in 
Hist.  Sabol.  pag.  47.  ubi  cognomen  esse 
videtur.  Vide  infra  Minarius  5. 

1  Minagium,  Emporium  in  quo  fru- 
mentum  distrahitur.  Tabular.  Latiniac: 
Que  de  tout  temps  et  d'ancienneté  que  le 
marche  ou  Mynaige  de  ladxtte  ville  de  La- 
gny  eust  accoustumé  de  seoir  et  estre  tenu 
trois  fois  la  sepmaine,...  auquel  marche  et 
Mynaige  venotentet  affluoient  esditsjours 
grant  quantità  de  marchands  forains  et 
autres  qui  y  admenoient...  plusieurs  den- 
rèes  et  mesmement  et  par  especial  blés, 
toutes  manieres  de  grains,  etc. 

35ir  Est  praeterea  Minagium  praestatio 
quaedam  prò  vino  conducendo,  ut  vide- 
tur, a  Minare,  ducere  :  nisi  jus  sit  quod 
domino  persolvitur  prò  mensuratione 
ejusdem  vini.  Teloneum  MS.  Episcopat. 
Autiss.  ann.  ci  re.  1290.  exaratum  :  um- 
nes  tam  foranei  quam  de  villa  qui  addunt 
(1.  adducunt)  vinum  ad  portum  villse,  do- 
lium  debet  vi.  den.  quatuor  den.  prò  pou- 
lenagio  et  duo  den.  prò  Minagio.  Litterae 
Caroli  Regenti s  ann.  1359.  tom.  3.  Ordi- 
nai Reg.  Frane,  pag.  364  :  Et  aussi  que 
elles...  soient  quittes  et  franches  de  toutes 
exactions,...  tailles,  vicontez,  Minages  de 
vins,  coustumes  et  impositions. 

1  Tenere  ad  Minagium,  De  colono 
dici  opinatur  D.  de  Lauriere  in  Glossar. 
Jur.  Gali,  qui  praedium  aliquod  tenet 
sub  praestatione  ex  pacto  minarum  fru- 
menti. Bellomanerius  cap.  15  :  Mes  se 
sont  terres  gaaingnables,  qui  ayent  el 
tens  du  bail  èie  données  à  loyal  Minage, 
sans  fraude  et  sans  barat,  li  hoir  s'en 
doit  passer  pour  le  Minage.  Et  cap.  32  : 
Cil  qui  tent  mon  heritage  à  Miniage. 

1  2.  MINAGIUM,  f.  prò  Menagi um,  Prae- 
dium rusticum  mansionibus  instruc- 
tum.  Tabul.  S.  Johannis  Angeriac  ann. 
1297  :  Per  quam  quidem  vanellam  itur  de 
Minagio  diete  villse  versus  arbergamen- 
tum  aus  Torsiez. 

MINALE,  Idem  quod  Mina.  Inscriptio 
quae  exstat  in  Campanili  Ecclesia  S. 
Zenonis  Veronae  :  An.  Dom.  Inc.  1178.... 
quo  eliam  tempore  magna  penuria  fru- 
qum  totam  pasne  Itdliam  angebat7  ita  ut 
verona*  Minale  milieu  12.  milii  18.  s'Uigi- 
nis  20.  frumenti  22.  solidis  venderetur. 

1"  MINALIS,  Idem  videtur  quod  Man- 
aus, Praeceptum  Ludovici  II.  Reg.  Frane, 
ann.  878.  Append.  Marcae  Hispan.  col. 
800  :  Et  ipso  villare  quod  ipsi  monachi 
Edo  Trasulphus  traxerunt  de  eremi  vas- 
titate,  et  ipsos  Minale»  ipsi  azdificave- 
runt. 

1.  MINARE.  Papias  :  Minare,  ducere  de 
loco  ad  locum,  promovere.  Ebrardus  in 
Graecismo  e.  15  : 

Pastor  oves  bacillo  Minai  :  lupus  ore  Minatur. 

Statuta  Canon.  Regul.  apud  R.  Duel- 


li um  tom.  1.  Miscel.  pag.  88.  ubi  de  or- 
dine praelati  in  processioni  bus  : 

Summus  solus  eat  retro,  rollquos  quasi  Minel.] 

Verbum  insolens  Latinis  auribus,  ait 
Erasmus  in  cap.  3.  Actor.  tametsi  eo 
usus  Festus,  vef  sane  Paulus  ejus  ab- 
breviator  in  Agere,  et  Agasones.  Victor 
Utic.  lib.  2  :  Omnisque  illa  bealorum 
turba,  expellentibus  quibusdam  uEthiopi- 
bus,  Minata  est  foras.  Infra  :  A  Mauris 
crudeliter  Minabantur.  Utuntur  praeterea 
aliquot  e  veteribus  ac  recentioribus, 
Apuleius  lib.  3.  vetus  Interpres  Juvenal. 
Sat.  6.  Auctor  vulgatae  versionis  Esaiae 
cap.  11.  Hierem.  cap.  31.  Thren.  3.  iib. 
1.  et  4.  Reg.  Act.  Apost.  cap.  18.  Grego- 
rius  Magnus  lib.  1.  Dialog.  cap.  2.  Lex 
Burgundionum  tit.  23.  §  3.  Pactus  Legis 
Salicae  tit.  50.  Lex  Salica  tit.  10.  §  9.  De- 
cretio  Childeberti  Regis  cap.  7.  Lex  Ri- 
puar.  tit.  70.  §  5.  tit.  82. § 2.  Lex  Longob. 
lib.  1.  tit.  23.  |  2.  6.  lib.  2,  tit.  11.  §  4. 
[*•  Roth.  351.  Liutpr.  85.  120.  (6,  32.  67.) 
Adde  chart.  Longob.  ann.  736.  apud  Bru- 
net.  tom.  1.  pag.  489.  et  490.]  Braulio 
Caesaraugustan.  in  Vita  S.  ^Emiliani 
cap.  1.  Anastasius  in  Hist.  Eccl.  pag.  97. 
Petr.  Damian.  in  Vita  S.  Romualdi  n. 
62.  Caesarius  lib.  5.  Miracul.  cap,  48.  lib. 
6.  cap.  2.  lib.  9.  cap.  48.  Ditmarus  pag. 
88.  Ordericus  Vital.  pag.  538.  546.  701. 
807.  860.  Fulcherius  Carnot.  lib.  1.  His- 
tor.  Hieros.  cap.  19.  Liber.  Mirac.  S. 
Bertini  cap.  7. 17.  Histor.  Archiep.  Bre- 
mensium  ann.  1171.  Joan.  Mon.  in  Vita 
S.  Odonis  Abbat.  Oluniac.  lib.  2.  pag. 
37.  Idem  Odo  lib.  3.  Collat.  34.  Arnulfus 
Lexoviens.  et  alii  non  pauci. 

1  Minare  Vestigium.  Pactus  Legis 
Salicae  tit.  40.  Edit.  Eccardi  :  Si  quis  bo- 
vem  aut  caballum,  sive  quodlibet  animai 
in  furto  perdiderit,  et  ejusdem  vestigia 
sequitur,  et  id  consecutus  fuerit  usque  in 
tertia  noctet  etc,  Cujus  articuli  titulus 
est  :  De  vestigio  Minando,  hoc  est,  in- 
quit  idem  Eccardus,  de  persecutione 
vestigii,  quod  ducit  ad  animai  amis- 
sum. 

1  Minare,  Expellere,  ejicere.  Jac.  de 
Vitriaco  Hist.  Orient.  lib.  3.  apud  Mar- 
ten.  tom.  3.  Anecd.  col.  297  :  Omnia  au- 
tem  prostibula,  et  eos  qui  tabernas  ad  pò- 

tanaum  frequentabant ab    ex  er ci  tu 

Christi  Minabat. 

1 2.  MINARE,  Clandestinum  consili um 
in  aliquem  inire.  Vide  Mina  2. 

3.  MINARE,  Cuniculos  facere,  Miner. 
Vox  passim  hac  notione  recepta  :  a  mi- 
nis  forte,  seu  fodinis,  quod  qui  in  iis 
operantur  ut  metalla  eruant,  fossas  sub- 
terraneas  confìciant.  Quomodo  autem 
olim  ejusmodi  cuniculi  fierent,  docent 
in  primis  Albert.  Aquensis  lib.  2.  cap. 
36.  Guill.  Tyrius  lib.  3.  cap.  10.  lib.  12. 
cap.  11.  Gruellus  in  Historia  Arthuri 
Ducis  Britanni®,  Dux  Clivensis  in  Tac- 
ticis  vernaculis  pag.  57.  119.  et  alii  pas- 
sim ex  nostris  Historicis.  Willem.  Brito 
lib.  7.  Philipp.  : 

Certantque  Minare 

Arte  sibi  nota  latus  et  fundamìna  turris, 
Parmis  protetti,  ne  forte  ruens  super  illos 
Missilium  posset  ret  repellere  turbo  cavantes, 
Donec  vfeceribus  muri  latuere  cavati, 
Truncis  supposi  tis,  subito  ne  corruat  in  se 
Penduta  pars  muri,  pariens  sibi  damna  virisque, 
Queis  simul  incisum  satis  est,  supponitur  ignis, 
Et  fugiunl  ad  tuta  viri,  ruit  lllion  ingens, 
Ingentemque  ruens  strepitala  facit,  «te. 

Willelm.  de  Podici  aurenti  i  cap.  43  :  ln~ 
cipientes  Minare  instar  talparum,  conan- 
tur  invadere  civitatem. 

~  4.  Minare,  Fodinam  aperire.  Charta 
Gauch.de  Joviniaco  ann.  1211.  in  Char- 


tul. Pontiniac.  ch.  67  :  Facient  de prsedic- 
tis  duabus  partibus  (nemoris)  quicquid 
voluerint  extirpando,  Minando,  arando, 
me  tendo,  etc.  Alia  Erardi  de  Brena  ann. 
1269.  ibid.  ch.  84  ;  En  ce  bois  nus  ne  puet 
....  ne  cuillir  herbe,  ne  fuile,  ne  Miner  en 
nus  tams.  Vide  supra  Mina  1.  et  mox  Mi- 
naria* 

Minami,  Fossores  cunicularii,  apud 
Rigordum  ann.  1189.  1190.  et  Will. 
Armoricum  ann.  1202.  Will.  Brito 
lib.  2  : 

....  Sub  eisque  secare  Minarius  instat,  etc. 

Minores,  Eadem  notione,  apud  Ful- 
cher.  Carnot.  lib.  2.  cap.  39.  Mineors, 
apud  Willharduinum  186.  Vide  ibi 
Gìoss. 

1  MINARIA,  Fodina,  Gali.  Miniere. 
Charta  ann.  1210.  apud  Stephanot.  An- 
tiquit.  Occitan.  Bened.MSS. parti. pag. 
470  :  Minarias  quoque  si  quee  apertm  sunt 
et  qusecumque  aperiendss  sunt  in  alodio 
S,  Martini  Vill&-magn&,etc.  Charta  ann. 
1218.  ex  Archivia  S.  VictorisMassil.  :  Si 
Minarias  et  argenti  fodinarise  in  dicto  ter- 
ritorio inventai  fuerint  in  ipsis  fodinis  et 
argentariis,  firmantias,  et  decimam  reti- 
neo.  Vide  infra  Minator  1. 

«  Charta  Guid.  episc.  Catalaun.  in 
Chartul.  Monast.  in  Argona  fol.  20.  v°.  : 
Si  in  eodem  nemore  Minarla  ad  ferrum 
faciendum  inventa  fuerit,...  ad  omnes 
usus  suos  àbsolute  accipiant  inde,  quse 
sibi  fuerint  necessaria.  Occurrit  prseterea 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
588.  et  601.  Vide  supra  Mina  1. 

*  MINARIUM,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1252  :  Amalricus  vicecomes  Narbonse 
cum  quibusdam  burgensibus  de  Narbona 
et  quibusdam  aliis  euntes  versus  domum 
Fontisfrigidi  ad  perquirendum  et  facien- 
dum Minarium,  obviavit  eidem  domino 
Amalrico  Durantes  Gr aneti,  qui  est  pr&- 
positus  et  magister  cujusdam  erosi  $eu 
operis,  quod  fit  perquirendo  Minario. 

1  1.  MINARIUS,  a  verbo  Minare,  Du- 
cere :  cui  equos  ducendi  cura  deman- 
data. Computus  ann.  1202.  apud  D. 
Brussel  de  Usu  feud.  tom.  2.  pag.  olix  : 
Minarti  mi.  de  xxviii.  diebus  liiii.  *. 
marescallus  equorum,  de  xn.  diebus  XII. 
s.  Et  pag.  glxi  :  Pro  sex  balistariis  ad 
equos..,  xml.  s.Pro  il.  Minariis  de  eodem 
termino  xxi.  s. 

1  2.  MINARIUS,  Fossor  cunicularius. 
Vide  supra  Minare  3. 

*  3.  MINARIUS,  Minerius,  Qui  gregi- 
bus  quorumlibet  animalium  minandis 
seu  ducendis  prseest,  ductor.  Charta 
ann.  1191.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Occit.  col.  171  :  Petebat  D.  Rogerius  ab 
islis  supradictis...medietatem  totius  senio- 
rivi  omnium  Minariorum  de  Palairaco.... 
Inter  eos  (Bertrandus  de  Sexaco)  sic  sta- 
bilivit  et  tali  modo  composuil,  quod  D.  Ro- 
gerius vicecomes  Biterrensis  et  sua  proge- 
nies...  habeant  et  accipiant  bene  et  quiete 
in  perpetuum,  scilicet  quartam  partem 
totius  seniorivi  ovium  et  gallinarum,  quee 
modo  sunt  et  amodo  erunt  ad  Palaira- 
cum  ;  ...  exceptis  inde  tantum  justitiis  ; 
quae.  justitiss  et  alise  tres  partes  seniorivi 
omnium  prsedictorum  Mineriorum,  sunt 
aliorum  prsedictorum, 

*  4.  MINARIUS,  Vir  cujus  uxor  mee- 
chatur.  Lit.  remiss.  ann.  1353.  in  Beg. 
81.  Chartoph.  reg.  ch.  620  :  Incipit  die- 
tum  Adenium  latronem,  falsum  moneta- 
rium,  Minarium,  aliter  Cous,  in  praesen- 
tia  Amélinse  uxoris  suse  vocare.  Vide  Min- 
narius  et  infra  Nima  et  Nimuarus. 

*  5.  MINARIUS,  Idem  qui  supra  Mina- 
giator.  Charta  Ludovici  VI.  ann.  1115  : 
Kmebat  (Odo  castellanus  Belvac.)  Mina- 


392 


MIN 


MIN 


MIN 


ras  suis  vel  familiaribus  suis  quod  resi' 
duum  erat  in  culis  saccorum,  quod  simi- 
liter  interdiximus  ne  ulterius  fiat, 

f  MINATA,  Modus  agri,  quantum  ad 
sationem  unius  minse  sufficit.  Charta 
ann.  1205.  in  Tabular.  Compend.  :  Si 
conligerit  prssdictas  xn.  Minatas  saspe 
dicti  Nemoris  ad  t errarti  arabilem  redire , 
decimam  in  iisdem  xn.  Minatis  monachi 
percipient.  Tabular.  Montis  S.  Eligii 
Atrebat.  :  Concessit  unam  Minatam  ter- 
ree ad  opus  cimiterii  et  templi  construendi, 
unam  Minatam  terr&  in  villa  de  Main- 
aovai  prò  manso  presbiteri  f adendo.  Ta- 
bular. S.  Vince  ntii  Ceno  man.  :  Johannes 
de  Cruce  dedit  S.  Vincendo  quatuor  sex- 
tariatas  de  terra  et  tinam  Minatam  prò 
sua  anima  et  ejus  uxoris.  Idem  aliis  ver- 
bis  legitur  in  Charta  ann.  1154.  tom.  2. 
Hist.  Eccl.  Meldens.  pag.  43  :  Terram 
eliam  seminis  trium  minarum  ;  eodem 
sensu  dixisset  tres  minatas  terree.  Occur- 
rit  passim  in  Tabul.  Absiensi  et  S.  Al- 
bini Andegav. 

1 1.  MINATOR,  Fossor  cunicularius  , 
Gali.  Mineur.  Charta  ann.  1220.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  93  :  Comes  velil  ha- 
bere  argentum  quod  proventi  de  dieta 
argenteria,  et  velit  prius  tradere  dena- 
rios  suos  Minatoribus,  debet  illud  habere 
prse  omnibus  aliis  prò  eodem  foro, prò  quo 
daretur  aliis,  et  si  alius  Minator  aimittit 
croterium  suum  in  Minarla,  illud  D.  Co- 
miti  remanet  prò  voluntate  sua  facienda. 
Computus  ann.  1348.  ibid.  tom.  2.  pag. 
583  :  Solvit  prò  expensis  xx,  Minatorum 
qui  missi  fuerunt  in  exercitu  Miri-bellì, 
etc.  Minator  Regis  castrorum  et  fortali- 
ciorum,  in  Memori  al.  ann.  1364.  Camer. 
Comput.  Paris,  f.  66.  Vide  Minare  3. 

2.  MINATOR.  S.  EligiusNoviom.Episc. 
Homil.  14  :  Qui  erat  scurra,  id  est,  Mi- 
nator :  turpia  sectans,  et  immunda  lo- 
quens,  corrigat  seipsum,  et  desinai  esse 
quod  fuit  :  discat  bonum  loqui,  qui  potius 
vana  et  turpia  loquendo,  tam  se,  quam 
auditor es  suos  maculabat.  Legendum  vi- 
detur  mimator,  ni  si  hac  voce  intelligan- 
tur  Ursorum  circumductores,  qui  in  ter 
scurras  et  turpia  joca  sectantes  recen- 
sentur  apud  Hincmarum,  Vide  in  hac 
voce. 

®F"  Haud  scio  an  Minator  S.  Eligio 
non  idem  sit  qui  antiquis  minax,  vulgo 
aretalogus  dici  tur,  pi  acita  vi  del  ice  t  lo- 
quens  ad  sui  ostentationem  et  aliorum 
oblectationem  :  quem  in  ter  scurras 
recenset  Sai  masi  us  ad  Vopiscum  cap.  42. 

1  3.  MINATOR,  Ductor,  qui  minat,  du- 
cit.  Charta  Vicarias  Montispessul.  ann. 
1103  :  In  unoquoque  manso  amasato  de 
terra  unam  saumatam  de  lignis  in  Nati- 
vitate  Domini  per  singulos  annos,...  et 
asinum  unum  cum  Minatore  ejus. 

*  MINATORIUS,  Minax,  minitabundus, 
Ital.  Minatorio.  Stat.  crimin.  Saonae  cap. 
29.  pag.  57  :  Si  antera  aliquis  verba  ali- 
qua  injuriosa,  inhonesta  vel  Minatoria 
protulerit  contra  aliquem  ex  ipsis  magis- 
tratibus,  etc. 

1  MINCIUS  ,  Ericius.  Isidori  :  ubi 
Graevius  :  sic  et  Papias  et  Constantien- 
sis.  Puto  tamen  legendum  :  Erinacius, 
ericius. 

*  MINGO,  [Veretrum.  Dief.] 
MINEATA  Terrje,  in  Tabular,  S.  Al- 
bani Andegav.  [prò  Minata.  Vide  in  hac 
voce»! 

|  MINEGANCIA  ,  Jus  quod  domino 
fundi  ex  minis  seu  fodinis  com petit  ;  a 
Mina  et  Ganancia,  Hispanis,  Lucrum, 
reditus.  Charta  Ottonis  vicecomitis  Leo- 
maniae  ann.  1082.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  515  :  Donamus 
eliam  ad  loco  et  eUdem  monachis...  mer- 


catum  tolum,  simul  et  teloneum,  et  Mine- 
ganciam  totani,  et  justitiam  totam  ab  in- 
tegro sine  aliquo  retinemento,  vel  alicujus 
hominis  vel  mulieris. 

I.  MINELLUS,  Mensura  frumentaria, 
diminut.  a  Mina.  Charta  Senonensis 
ann.  1264.  in  M.  Pastorali  Eccles.  Pa- 
ris.  lib.  7.  Ch,  55  :  Et  valet  tres  Minellos 
or  dei  ad  pr&dictam  mensuram.  [Charta 
Thomae  Abb.  Sangerm.  ann.  1249  :  Pro 
quibuslibet  quinque  Minellis  biadi  unum 
ooìssellum  cumulatum  per  tolum  anni  cir- 
culum  nobissolvent.  Chartular.  Meldens. 
fol.  68  :  Teneor  reddere  dictis  Episcopo 
et  Capitulo  unum  Minellum  ybernagiipro 
qualioet  septimana.  Tabular.  Calense 
pag.  128  :  Item  a  Bertranno  Vaniau  tres 
Minellos  averne,  etc.']  Occurrit  non  semel 
in  Tabulano  Fossatensi. 

*  Nostri s  Minel.  Charta  ann.  1401,  in 
Chaitul.  Latiniac.  fol.  172.  v°.  :  Item 
pour  arpent  et  demy  de  terre,...  trois  mi- 
nons  d'avoyne,  vj.  Paris.  Item  pour  ung 
quarlier  de  terre,...  ung  Minel  d'avoyne, 
%j.  Paris. 

«2.  MINELLUS,  Idem  quod  Minagium 
1.  Jus  quod  ex  mensuratione  per  Minel- 
los domino  competit.  Charta  ann.  1318. 
in  Reg.  98.  Chartoph.  reg.  ch.  62  :  Item 
(assedit)  Minellos  preepositurse  de  Er- 
niaco...  communibus  anms  ad  odo  fru- 
menti modios  ascendentes.  Vide  mox 
Mineria  3. 

MINERÀ,  Fodina,  Gali.  Miniere.  Joan. 
de  Jan  uà  :  Mineralia,  id  est,  corpora  in 
venis  teme  generata,  ut  plumbum,  vel 
aliud  metallum,  Joan.  de  Garlandia  in 
Synonymis  Chymicis  :  Minerà,  id  est, 
vena.  Idem  lib.  de  Mineralibus  cap.  5  : 
Ratio  in  vivo  argento  :  scias  quod  ipsum 
est  frigidum  et  humidum,  et  Deus  ex  eo 
creavit  omnes  Mineras.  [Charta  Rogerii 
I.  Reg.  Siciliae  ann.  1129.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  623  :  Minerss,  aquse  et  similia 
quse  in  locis  civium  inveniuntur,  sint  ci- 
vium  ipsorum,  prseter  eas  quee  in  pr&si- 
diis  regiis  concessis  ipsis  civibus  reperien- 
tur.]  Vincentius  Belvacensis  lib.  31.  cap. 
143  :  In  terra  Iconii  inventa  fuit  azuris 
Minerà.  Cassarius  Nunbergensis  in  libro 
Miraculor.  S.  Erendrudis  cap.  7  :  Acci- 
dit,  ut  de  terminis  sive  metis  Minerà  sa- 
lium,  et  de  fodina  salis,  etc.  Adde  Mi- 
chael. Scotum  lib.  2.  Mensa?  Philosophi- 
cae  cap,  14.  Leges  Hungaricas  pag.  113. 
Vitas  Abbatum  S.  Albani  pag.  101.  An- 
nales  Colmarienses  ann.  1292. 1295.  tom. 
1.  Monastici  Anglic.  pag.  718.  etc. 

T  Minerale,  Eodem  significatu,  in 
Concil.  Limano  ann.  1582.  inter  His- 
pan.  tom.  4.  pag.  244. 

Minerum.  Monasticum  Anglic.  tom. 
3.  pag.  92  :  Minerum  quoque  plumbee  ad 
cooperiendam  Ecclesiam  S.  ìlariae,  etc. 
Mox  :  Minerum  ferri,  etc. 

Minerà,  prò  Mina,  seu  cuniculo,  usur- 
patur  a  Nicolao  Uptono  lib.  1.  de  Mili- 
tari officio  cap.  3. 

TI.  MI  NERE,  prò  Immxnere.  Charta 
ann.  1428.  in  Chartular.  S.  Vandreg. 
tom.  2.  pag.  1746  :  Et  cum  dictus  Deca- 
nus  de  Gassicuria  multum  conquereretur 
de  guerris  in  partibus  Meduntse...  nec 
non  de  reparatxonibus  in  dicto  suo  Deca- 
natu  ruina  Miniente  necessario  faciendis  ; 
hoc  est,  imminente  ruina. 

1 2.  MINERE,  prò  Minuere.  Hist.  MS. 
Beccensis  Monast.  :  Excommunicatos  prò- 
nuntiavit  eos  qui  possessiones  et  quid- 
quid  ad  jus  prsedicli  monasterii  in  Am- 
bianensi  parochia  pertinet ,  Minendo  , 
distrahendo.  etc. 

I I.  MINERIA,  Fodina,  Gali.  Miniere. 
Charta  Lotharii  Episc.  Leodiens.  ann. 
1192.  apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  720  : 


Dedit  prseterea...  Mineriam  ferri  qux  sita 
est  supra  Mosam,  contra  Clarummontem. 
[* Occurrit  praetereain  Charta  ann.  1164. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  coK 
601.] 

T  2.  MINERIA,  Cuniculus,  Gali.  Mine. 
Genealogia  Comitum  Flandri©  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  405  :  Obsedit 
Insulam,  et  sic  per  trium  mensium  spa- 
tium  impugnando  eam  cum  insultwus 
bellicosis,  machinis,  sagitlis,  lapidibus  et 
Mineriis,  parum  profecit. 

®  3.  MINERIA,  Eodem  sensu  quo  su- 
pra Minellus 2. Inventar.  Chart.  reg.  ann. 
1482.  fol.  127  :  Littera  sub  sigillo  curise 
Bituricensis  super  venditione  voerise  Du- 
nensis  facta  per  Stephanum  Naalez  et 
ejus  uxorem  Guillermo  Picardi  de  S. 
Amando,  exceptis  Mineria  et  mensuragio 
vini 

*  MINERIUM,  ut  Mineria  1.  Charta  Al- 
fonsi comit.  Pictav.  ann.  1269.  in  Reg. 
11.  Chartoph.  reg.  fol.  143.  r°.  :  Exigendo 
et  levando  focagium  vel  subventionem  seu 
auxilium  prò  subsidio  Terrx  sanetse,  nec 
non  super  argento  novo  Minerii  Dorzals, 
etc.  In  alia  ibid.  :  Argenti  fodina.  Vide 
Minerum  in  Minerà. 

*  MINERIUS.  Vide  supra  Minarius  3. 
MINERVA.  Mulieres  in  tela  sua  Miner- 

vam  nominare,  Maleficii  aut  supersti- 
tionis  species,  apudPirminium  in  Exer- 
ptis  de  sacris  libris  Canonicis,  [tom.  4. 
Analect.  Mabill.  Dag,  586.1 

1  MINERVALICIUM,  cruvcrtaxixiv  :  Com- 
mendaticium.  Supplem.  Antiquaria 

J  MINERUM.  .Vide  supra  Minerà. 

1  1.  MINETA,  prò  Moneta,  seu  officina 
monetai is.  Literae  Ed u ardi  IV.  Heg. 
Angl.  ann.  1472.  apud  Rymer.  tom.  11. 
pag.  735  :  Absque  aliqua  bullxone...  seu 
valore  ejusdem  de  argento....  Magistro 
Hinelee  Turris  Londonim  seu  alicui  alii 
por  landa...  ad  cambium  sive  Minetam, 
vel  alibi  deliberandam  prò  quolibet,  etc. 
Adde  tom.  12.  pag.  8.  et  10. 

T  2.  MINETA,  Modus  agri,  idem  qui  Mi- 
nata  :  vide  in  hac  voce.  Chartul.  S.  Vin- 
ce ntii  Ceno  man.  fol.  114  :  Guillelmus  si- 
fuidem  de  Maleval  eundem  Priorem  et 
*rioratum  de  novem  denariis  Cenoma- 
nensibus,  quos  ab  eodem  Priore  petebat 
prò  tribus  Minetis  terrae,  quitavit.  Li  ber 
niger  Scaccarii  pag.  118  :  Willelmus  de 
tribus  Minetis  feodum  ni.  militum. 

*  MINETUS,  Mensura  annonaria,  idem 
quod  Minellus  1.  Charta  ann.  1323.  in 
Reg.  61.  Chartoph.  reg.  ch.  303:  Curato 

de  Monti gniaco  tres  Mirteti  frumenti, 

et  tres  Mineti  avense. 

%  MINGA,  [Gali,  degàt,  perte,  déchet 

«  Debebant  restare  in  graneriis 

excepto  degasto  sive  Minga  bladorum.  » 
T.  22.  p.  175.  (Arch.  Histor.  de  la  Gi- 
ronde.)l 

*  MINGARE.  [Plantare,  serere.  Dief.] 
T  MINEUS,  Miniotus.  Papiae  :  Rubicun- 

dus.  Sermo  Anonymi  apud  Marten.  tom. 
3.  Anecd.  col.  1684:  fricolor  sardonix, 
imo  niger,  medio  albus,  vertice  Mineus 
beatum  designat  virum  (Audoenum)  qui 
decolor  humilitate ,  candidus  puri  tate, 
roseo  vemans  decore,  etc. 

1  MINGELLIA,  Minialia.  Vide  Min- 
jayllia. 

1.  MINIARE,  quasi  minio  describere, 
Relever  en  vermeillon.  Joan.  de  Jan  uà  : 
Miniare,  minio  preparare,  vel  scribere 
minio.  Rodericus  Tolet.  lib.  8.  de  Rebus 
Hisp.  e.  4:  Id  in  ipso operabatur  benigni- 
tas,  ut  prse  excellentia  videretur  sequali- 
tas,  sapientise  gravitate  conspersa  :  sic 
omnia  Miniabat,  ut  his  fieret  ejus  curia- 
litas  in  suspinum,  et  strenuitas  in  exem- 
plum.  [Conc.   Valent.  ann.  1590.  inter 


MIN 


MIN 


MIN 


393 


Hisp.  tom.  4.  pag.  462  :  Qui  f or  mas  illas 
Agnus  Dei  dictas  per  Rom.  Ponti ficem 
benedictas  depinxerit,  infecerit,  Miniave- 
rit,  notaverit,...  eo  ipso  sententia  excom- 
municationis  inficitur.] 

Miniografare.  Eadem  notione,  apud 
Joann.  de  Janua. 

Miniator,  Qui  minio  scribit,  vel  pre- 
parai minium.  Miniographus,  qui  minio 
scribit.  Miniographia,  scriptura  cura  mi- 
niofacta.lidi  Joan.de  Janua, [a  quo  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Escnveur  de  ver- 
meillon,  Escripture  de  vermillon.]  Mini- 
culator,  Ulpiano.  [Vide  quae  de  miniata 
scriptura  docuit  Mabillonius  Diplom. 
lib.  1.  cap.  10. ]_ 

1  2.  MINIARE.  Oharta  ann.  950.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecdot.  col.  76  :  Ego 
in  Dei  nomine  Rostagnus,  G.  D.  Episco- 
pus,  cogitavi  de  Dei  misericordia ,  vel 
abluenda  peccata,  ut  piua  Dominus  de 
peccatis  meis  Miniare  dignetur.  Haec 
corni pta  aut  male  exscripta  suspicor, 
neque  enim  alia  videntur  ab  iis  qu® 
ibidem  occurrunt  col.  74.  et  77  :  Ut  mihi 
Dominus  veniam  donare  dignetur, 

1  1.  MINIATOR,  prò  Minator,  Fossor 
cunicularius,  in  Memor.  Camer.  Oom- 
put.  Paris,  ann.  1369.  fol.  96:  Girardus 
de  Beaupuy  scutifer  institutus  Miniator 
castrorum  et  villarum  senescalliae  Ruthe- 
nensis.  Vide  supra  Minare  3.  et  alio 
sensu  in  Miniare  1. 

*  2.  MINIATOR,  [Gallice  Miniaturiste, 
ex  statutis  pictorum  Romanorum  in 
archivio  academiae  pontificalis  S.  Lue», 
1478.] 

*  MINIATURA,  [Gallice  Miniature  : 
«  Incipiunt  capitula  reformationis  sta- 
tutorum  artis  picturas  et  Miniatura,  » 
(Archiv.  Acad.  Pontific.  S.  Lue»,  1478.)] 

1  MINJATLLIA,  Expensae  prò  incarce- 
rati hominis  victu  et  potu,  a  Gali.  Man- 
geaille.  Computus  ann.  1318  :  Item  prò 
Minjaylliis  illius  qui  interfecit  Cunyl,  et 
aliorum  lalronum,  et  prò  judicando  eum 
1111.  lìb.  Oharta  ann.  1342.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  440:  Ipsi  homines  hosta- 
giati  expediantur  et  deliberentur ,  et 
quitti  sint  a  dicto  hostagiamento  et  obli- 
gatione  ejus,  absque  aliquibus  Minjayl- 
liis et  sumptibus.  Vide  supra  Menjayl- 
lìa. 

1  Mingellia,  Eadem  notione.  Oharta 
ann.  1302.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
98  :  Et  ultimo  voluit  tam  prò  Mingellia 
quam  mercede  dictorum  duo  rum  clienlum 
decem  libras  octo  solidos. 

1  Miniali  a,  Miniallia,  Eodem  signi- 
flcatu,  in  Oharta  ann.  1304.  apud  Menes- 
ter.  Hist.  Lugdun.  pag.  120  :  Si,.,  aliquis 
minus  juste  ductus  fuerit  in  carcerem, 
omnes  ei  legitimas  expensas  sumptusque 
quos  vilio  eorum  tolerasse  constitit,  re- 
ahibere  cogatur  nec  ad  aliquam  Miniai- 
liam  solvendam  decanterò  teneantur.  Alia 
ann.  1399.  ibid  pag.  127  :  Sed  cum  dictus 
carcerarius  peteret  Minialias  et  expensas 

dicti  prisonarii dictus  judex   decem 

solidos  prò  dictis  Minialiis  ad  tantum 
ascendentibus  realiter  solvit,  et  e. 

\  MINICULATOR.  Vide  Miniare  1. 

1  MINICULUM,  Auxilium.  Gloss.  Isid. 
frequentioris  usus  composi  tu  m  admini- 
culum. 

1  MINICUS,  Ericius.  Eaedem  Gloss.  Isi- 
dori.  Vide  supra  Mincius. 

1  MINIERA,  Fodina,  a  Gali.  Miniere. 
Frequenter  occurritin  veteribus  Instru- 
mentis.  Vide  Minerà. 

MINIGUNGA,  Admonitio,  ex  Saxonico 
minegung,  quod  idem  sonat.  Vide 
Leges  Adelstani  apud  Thundreffeldam 
editas  cap.  7.  apud  Bromptonum. 

TMINIHI,  Minihitjm,  Asylum,  locus 


profugii  certisque  privilegiis  donatus. 
Vox  Armorica.  Oharta  ann.  1202.  in  Ta- 
bular. Abbat.  Belli-portus  :  Alanus  D. 
de  Goelou  Henrici  Comitis  filius,  dedi 
Abbatise  Belliportus  terram  anserum  et 
insulam  S.  Rionisquw  vocatur  Guernenez, 
quantum  mare  permittit  desiccari  circa 
pr&fatam  insulam,  ut  sit  Miniai.  Statuta 
Ecclesiae  Trecor.  ann.  1334.  apud  Mar- 
ten. tom.  4.  Anecd.  col.  1116  :  Item,  quia 
nonnulli  malevoli,  invidi  et  emuli  fran- 
chisias,  immunitates  et  libertates  Minihii 
seu  asyli  B.  Tudguali  ìnfringunt  ;  tallias, 
collectas,  et  alia  onera  hominibus  et  vas- 
sallis  dicti  Minihii  imponunt  ;  terram 
dicti  Minihii  pillant,  et  e.  Occurrit  praste- 
rea  ibid.  col.  1132.  1162.  1175.  et  1176. 
Bulla  Martini  V.  PP.  ann.  1429.  in  Ar- 
chi vis  castri  Nannet.  :  In  Ecclesia  Tre- 
corensi  est  quaedam  immunitas  que  voca- 
tur le  Minihi  de  Trecoria,  quae  durai 
spatio  quatuor  leucarum  seu  duodecim 
milliarium,  ubi  quicumque  homicide, 
raptores ,  et  quicumque  alii  criminosi 
piena  volunt  gaudere  immunitate.  Et  in 
partibus  illis  ab  quibus  dicitur  quod 
antiguitus  hujusmodi  immunitas  solum 
in  civitate  Trecorensi  crat,  et  durabat  so- 
lum anno. 

1  MINIMATA,  f.  prò  Manimata,  corbis 
ansata,  a  Gali.  Manne,  manequin.  An- 
nal.  Episc.  Silvanect.  Caroli  Jaulnay 
pag.  414  :  Ut  quicunque  prasfatam  do- 
mum,  vineam,  et  twcular,  et  hospitem 
tenuerit,  ipso  die  anniversario  canonicis 
viginti  solidos,  vicariis  quatuor  solidos, 
et  duodecim Minimatas  panni s (ÌQg.panis) 
ad  erogandum  pauperibus  annuatim  per- 
solvat. 

1"  MINIMELLUS,  Digitus  auricularis. 
Vita  S.  Walrici  tom.  1.  Aprilispag.  18  : 
Nam  articulus  Ole  quem  medici  articu- 
larem,  vulgus  vero  Minimellum  nuncu- 
pant,  ex  vehementia  nimii  doloris  ita 
se  contraxerat,  ut  etiam  radicitus  exicca- 
retur. 

T  MINIMI,  Viri  religiosi,  vulgo  Mini- 
mes  ;  sic  ab  insti  tutore  suo  S.  Francisco 
de  Paula  nuncupati,  ut  humilitatem 
imprimis  sectari  memores  sese  omnium 
minimos  existimarent.  Hi  a  Sixto  IV. 
PP.  ann.  1439.  sunt  confirmati. 

MINIMISSIMUS.  Libellus  precum  Mar- 
cel lini  etFaustini  pag.87  :  Nesciens  quod 
Chrisli  Dei  gratia  etiam  Minimissimis 
servulis  ejus  ministretur.  Occurrit  etiam 
in  Edicto  Luitprandi  Regis. 

T  MINIOGRAFARE ,  Miniographus. 
Vide  supra  Miniare  1. 

*:  MINISTA.  [Vena  pulmonis.  Diep.J 

MINISTELLI  dicti  praesertim  Scurrae, 
mimi,  joculatores,quos  etiam num  vulgo 
Menestreux,  vel  Menestriers,  appellamus, 
quod  minori  bus  aulas  ministris  accen- 
serentur  :  neque  enim  viri  doctissimi 
ad  Tacitum  sententiam  probaverim,  qui 
aquodam  Menestere  Pantomimo,  cujus 
praeter  Tacitum  meminit  Dio  lib.  1.  ita 
nostris  nuncupatos  censuit.  Lambertus 
Ardensis  :  0  Garcionum  et  Ministra- 
lium,imo  adulatorum  injusia  lauda tio  ! 
Alberico  ann.  1237.  Ministellorum  vox 
idem  sonat  :  Itti  a\ui  dicuntur  Ministelli 
in  spectaculo  vanitatis,  multa  ibi  fecerunt, 
sicut  ille  qui  in  equo  super  chordam  in 
ere  saltavit. 

Porro  ejusmodi  scurrarum  munus 
erat  Principes  non  suis  duntaxat  ludi- 
cris  oblectare,  sed  et  eorum  aures  variis 
avorum,  ad§oque  ipsorum  Principum 
laudibus,  non  sine  assentatione,  cum 
cantilenis  et  musicis  instru  mentis  de- 
mulcere.  Idem  Lambertus:  Qui  huma- 
nam  nullatenus  querens  gloriam^  scurrae 
maluit   quantulumcunque    munusculum 


denegare,  quam  in  ore  scurrse  et  nomine 
indigni,  hcet  omni  haberetur  laude  di- 
gnissimus ,  in  orbe  terrarum  deferri , 
et  cum  instrumento  musicari,  vel  decan- 
tari. 

Interdum  etiam  virorum  insignium 
et  heroum  gesta,  aut  explicata  et  ju- 
cunda  narra tione  commemorabant,  aut 
suavi  vocis  inflexione,  fidibusque  decan- 
tabant,  quo  sic  dominorum,  caeterorum- 
que  qui  his  intererant  ludicris,  nobi- 
lium  animos  ad  virtù tem  capessendam, 
et  summorum  virorum  imitationem 
accenderent  :  quod  fuit  olim  apud  Gal- 
Jos  Bardorum  ministerium,  ut  auctor 
est  Tacitus.  Neque  enim  alios  a  Minis- 
tellis,  veterum  Gali  or  uni  Bardos  fuisse 

fluribus  probat  Henricus  Valesius  ad 
5.  Ammiani.   Le   Roman   d'Alexandre 
MS.  : 

Quand  li  Rois  ot  mangié,  s'appella  Helinand, 
Pour  li  esbanoier  comanda  que  il  chant  : 
Ci  comence  à  noter  ainsi  coni  li  jaiant. 
Montar  voldrenl  au  ciel  come  geni  mescreant, 
Entre  les  Diex  y  ot  une  balaille  grani, 
Si  ne  fusi  Jupiter  a  sa  foudre  bruyant, 
Qui  lo»!  les  desrocha,  ja  ne  fussent  garant. 

Ohronicon  Bertrandi  Guesclini  : 

Qui  veut  avoir  renom  dee  bona  et  des  vatllans, 
Il  doit  aler  souvent  à  la  pluie  et  au  champs, 
Et  estre  en  la  bataille,  aìnsy  que  fu  Rollans, 
Les  quatre  fila  Hainion,  et  Gharlon  li  plus  prans, 
Li  Dus  Lions  de  Bourges,  et  Guion  de  Connans, 
Perceval  li  Galois,  Lancelot  et  Trista ng, 
Alixandres,  Artus,  Godefroy  li  sachans, 
Dequoy  cils  Menestriers  foni  les  nobles  Romana. 

Nicolaus  de  Braìa  describens  solenne 
convivium,  quo  post  inaugurationem 
suam  proceres  palatinos  excepit  Ludo- 
vie  us  Vili.  Rex  Francorum,  ait  in  ter 
ipsius  convivii  apparatum,  in  medium 
prodi isse  Mimum,  qui  Regis  laudes  ad 
cytharam  decantavit,  quas  praestat 
hocce  loco  describere,  ut  planum  tìat 
cujus  modi  eaB  fuerint  Ministellorum 
cantilenae  : 

Dumque  fovent  genium  geniali  nmnere  Bacchi, 
Nectare  commixto  curas  removente  Lyaeo, 
Principia  a  facie,  cìtharae  celeberrimus  arte 
Assurgit  Mimus,  ars  musica  quem  decoravit. 
Hic  ergo  ctaorda  resonante  subinlulit  ista  : 
Inclyte  Rex  Regum,  probitatis  stemmate  vernans, 
Quem  vigor  et  virtus  extollit  in  annera  famae, 
Indole  Tirtutis  qui  vincis  facta  parentis, 
Major  ut  Alrides  patrem  Neptunius  Heros 
ifigea,  Pelides  excedit  Pelea,  Jason 
Esona,  nec  prolem  pudor  est  evincere  patrem, 
Corde  gigas,  agnus  facie,  Laertìus  aslu, 
Consilio  Nestor,  linguosos  effuge  servos, 
Neve  velis  adhibere  fìdem  jactanlibus  aures  ; 
Nam  sic  in  famulos  armanlur  saepe  potentes, 
Et  sic  inj uste  j  usti  quicunque  ligantur. 
Dédecet  egregios  vìliis  corrumpere  mores. 
Tu  pius  esto  piis,  hostem  te  sential  hostis, 
Te  rigìdum  timeat,  confundas  penilus  hostem 
Incutiente  metu  :  si  se  ttbi  dederil,  ipsum 
Excipe  cum  venia  :  probus  hostis  fìat  amicus, 
Jungaturque  tibi  concordi  fodere  pacis. 
Saepe  flt  ex  odio  majori  majus  amoria 
Foedus,  et  ampia  fides  nullum  peritura  per  sevum. 
Iofami  vitio  ne  vernans  fama  laboret, 
Crimen  avarìtiae  fuge,  donis  corda  Quiritura 
Unge  :  per  hoc  poteris  cordis  lenire  dolorem. 

Mitto  reliqua  similia,  ex  quibus  omni  no 
patet  ejusmodi  Mimorum  et  Ministel- 
lorum cantilenas  ad  virtù  tem  Principes 
exci tasse.  Quod  et  firmat  praeterea  Rai- 
mundus  Montanerius  in  Chron.  Reg. 
Arag.  cap.  298.  ubi  de  convivio  Regis 
Alphonsi  post  ejus  coronalionem  :  Et 
coni  foren  tuyt  asseguts  en  Romaset,  jut- 
glar  canta  alt  veux  un  serventech  davant 
lo  senyor  Rey  novell,  quel  Senyor  Infant 
En  Pere  hach  feyt  à  honor  deldit  Senyor 
Rey  :  e  la  sententia  deldit  serventech  era 
aytal,  quel  dit  Senyor  Infant  li  dix  en 
aquell  que   significava    la   Corona,  e   et 

50 


394 


MIN 


MIN 


MIN 


porn,  e  la  verga,  et  segons  la  significanca, 
lo  Senyor  Rey  que  devia  fer,  etc. 

Id  praesertim  in  pugnae  procinctu,  do- 
minis  suis  occinebant,  ut  Martium  ar- 
dorem  in  eorum  animis  concitarent, 
cujusmodi  canta m  Cantilenavi  Rollandi 
appellat  Willelmus  Malmesb.  lib.  3.  de 
Gestis  Angl.  Aimoinus  lib.  4.  de  Mirac. 
S.  Bened.  cap.  37  :  Tanta  vero  illis  secu- 
ritas....  ut  scurram  se  precedere  facerent, 
qui  musico  instrumento  res  fortiter  gestas 
et  priorum  bella  prascineret,  quatenus  hi9 
aerina  incitar entur,  etc. 

$aST  Quod  ministellorum  munus  inter- 
dilla praestabant  Milites  probatissimi. 
Le  Koman  de  Vacce  MS.  : 

Quant  il  virenl  Normanz  venir 

Mout  veissiez  Engleiz  fremir 

Taillefer  qui  mout  bien  chantout, 
Sus  un  cheval  qui  tost  alout 
Devant  euls  aloit  chantant 
De  Kallemaingne  et  de  Roullant, 
Et  d'Olivier  et  des  Vassaux, 
Qui  moururent  en  Rainschevaux. 

Qui  quidem  Taillefer  a  Guillelmo  obti- 
nuit  ut  primus  in  hostes  irrueret,  in  ter 
quos  fortiter  dimicando  occubuit. 

Adeo  vero  ingens  scurrarum  et  mimo- 
rum  olim  fuit  in  palatiis  Principum  nu- 
merus,  ut  quas  in  iis  aut  enutriendis 
aut  remunerandis  flebant  impensae,  eo- 
rum praesertim  qui  ejusmodi  ministello- 
rum assentationibus  delectabantur , 
aeraria  plerumque  exhaurirent.  Lamber- 
tus  Ardensis  pag.  247  :  Arnoldus  itaque 
militaribus  vix  indutus  vestimentis  prosi' 
Ut  in  medium,  et  ministranlibus  mimicis, 
nebulonibus,  garcionibus,  scurris,  et  jocu- 
laribus  omniòusque  nomen  ejus  invocan- 
tibus  et  pr&dicantibus  saiisfecit  :  adeo  ut 
in  remunerationis  premium  lauderà  eo- 
rum consecutus  est  etgratiam.  Cum  enim 
qu&cumque  habere  poterat,  vel  perquirere 
tiberalitatis  vias  quasi  desipiendo  tribuis- 
setì  et  in  prima  JPorphirii  pagina,  quasi 
in  nudis  et  puris  constitisset  intellectibus, 
dando  maxima  cum  minutis,  dando  sua, 
et  a  suis  commodata,  vix  seipsum  slbi 
reliquit.  Joan.  Sarisberiensis  Epist.  247  : 
Non  enim  more  nugatorum  ejus  seculi  in 
histriones  et  Mimos,  et  hujusmodi  mons- 
tra  hominum  ob  famse  redemtionem  et 
dilatationem  nominis  effunditis  opes  ves- 
tras,  etc.  Kigordus  de  Gestis  Philippi 
Aug.  ann.  1185  :  Cum  in  curiis  Regum 
seu  aliorum  Principum,  frequens  turba 
histrionum  convenire  soleat ,  ut  ab  eis 
aurum,  argentum,  equos,  seu  vestes,  quas 
pers&pe  mutare  consueverunt  Prin- 
cipes,  ab  eis  exiorqueant,  verba  jocu- 
latoria  varhs  adulationibus  piena  prò- 
ferre  nituntur.  Et  ut  magis  placeant, 
quiequid  de  ipsis  Principibus  probabiliter 
fingi  potest ,  videlicet  omnes  delitias  et 
lepore* ,  et  visu  dignas  urbanitates,  et  csb- 
teras  ineptias  trutinanttbus  buccis  in 
medium  eructare  non  erubescunt.  Vidi" 
mus  quondam  quosdam  Principes  qui 
vestes  diu  exeogitatas,  et  variis  florum 
picturationibus  artificiose  elaboratasi  prò 
quibus  forsan  20.  vel  30.  marchas  argenti 
consumpserant ,  vix  revolutis  7.  diebus 
histrionibus,  ministris  Diaboli,  ad  primam 
vocem  dedisse,  etc.  Bernard us  Silvester 
de  gubernatione  rei  familiaris:  Homo 
joculatoribus  intentus,  cito  habebit  uxo- 
rem,  cui  nomen  erit  paupertas,  ex  qua 
generabitur  filius,  cui  nomen  erit  derisio. 
Qain  et  Philippus  Mouskes  in  Philip. 
Aug.  fìngit  Carolum  M.Provinciae  Comi- 
tatum  scurris  et  mimis  suis  olim  do- 
nasse, indeque  postea  tantum  in  hac 
regione  Poetarum  numerum  exerevisse: 

Quar  quant  li  buens  Rois  Carlemaine 
Ot  toute  mise  a  son  domarne 


Provence,  qui  mult  est  plenlrve 
De  vins,  de  bois,  d'aigue,  de  rive, 
As  leceours,  as  Menestreux, 
Qui  font  auques  luxurieux, 
Le  douna  toute  et  departi,  etc. 

Hanc  immensam  in  Pantomimos  ma- 
gnata m  prodi  galitatem  exagitat  S.  Au- 
gustinus  tract.  180.  in  Joan.  cap.  6  :  Do- 
nare  res  suas  histrionibus,  vitium  et  im- 
mane9  non  virtus.  Illa  sanies  Romae  re- 
cepta,  favoribus  aucta,  tandem  collabefe- 
cit  bonos  mores ,  et  civitates  perdidit , 
coegitque  Imperatores  saepius  eos  expel- 
lere,  Longe  sapienti  us  egit  Henricus 
Imperator,  qui  in  nuptiis  suis  cum 
Agnete  Pietà vensi  in  Ingelheim  cele- 
bratis  ann.  1044:  Infinitam  histrionum 
et  joculatorum  multitudìnem  sine  cibo 
et  muneribus  vacuam  et  meerentem  abire 
permisit,  ut  est  in  Chronico  Virtzibur- 
gensi. 

Menestralli,  apud  Fletam  lib.  2. 
cap.  23.  cap.  71.  §2. 

J  Ministraxli,  in  Litteris  Ed u ardi 
IV.  Reg.  Angl.  ann.  1439.  apud  Rymer. 
tom.  11.  pag.  632  :  Ministrallorum  nos- 
trorum  accepitnus  qualiter  nonnulli,  rudes 
agricola  et  artifices  diversar  um  mister  a- 
rum  regni  nostri  Angliae,  finxerunt  se 
fore  Mìnistrallos,  quorum  aliqui  liberatam 
nostram  eis  minime  datam  portar ent, 
seipsos  etiam  fingentes  esse  Mìnistrallos 
nostros  proprios,  cujus  quidem  liberata 
ac  die t ed  artis  sive  occupationis  Ministral- 
lorum colore,  in  diversis  partibus  regni 
nostri  pr&dicti  grande*  pecuniarum  exac- 
tiones  de  ligeis  nostris  doceptive  colli' 
gunt.  Hinc 

1  Ministraxcia  ,  M iniste llorum  ludi- 
era.  Charta  ann.  1377.  apud  Rymer. 
tom.  7.  pag.  160  :  Peraclo  autem  prandio, 
ascendébat  D.  Rex  in  cameram  suam 
cum  Praslatis,  Magnatibus  et  proceribus 
et  Pr&diclis  :  et  deinceps  Magnates,  Mi' 
lites  et  Domini ,  aliique  generosi  diem 
illum,  usque  ad  tempus  coenae,  in  tripu- 
diis,  cor  eis  et  solempnibus  Ministralciis, 
pr&  gaudio  solempnitatis  illius,  continua' 
runt. 

T  Menestreys,  in  Consilio  Massil. 
ann.  1381  :  Ita  quod  nullus  Menestreys 
seu  jogulator  audeat  pinsare  vel  sonare 
instrumentum,  etc. 

T  Minstrelli  apud  Th.  Blount  in  No- 
molexico,  ex  Oharta  Eduardi  IV.  Reg. 
Angliae. 

Porro  ministellorum  voce  intelligeban- 
tur  cum  scurrae  et  mimi  omnes,  tum 
qui  buccinas  inflare,  aut  musica  instru- 
menta pulsare  solebant.  In  Computo 
Hospith  Regis  ann.  1317.  et  1319.  le 
Menestrwr  refertur  in  ter  alios  Officia- 
rios.  In  alio  Ducis  Normanniae  et  Aqui- 
taniae  ann.  1348.  sub  titulo  de  Menes- 
treux, recensentur  ceux  qui  jouent  des 
naquaires,  du  demycanon,  du  cornet,  gui- 
terne  Latine,  de  la  fluste  Behaigne,  de  la 
trompette,  de  la  guiterne  Moresche,  et  de 
la  vielle.  [Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Là  veissies  fluteours, 
Menestrels  et  jugleours.] 

Menestrellorum  vero  vox  in  malam 
partem  sumpta  prò  nebulonibus,  in 
Stabiliment.  S.  Ludov.  lib.  1.  cap.  32. 
ut  Menestrauder ,  Ministellum  agere, 
nugari,  in  Consuetud.  Insulae  tit.  1. 
art.  20. 

Rex  Ministellorum,  Supremus  inter 
Ministellos  ;  de  cujus  munere,  ac  potes- 
tate  in  caeteros  Ministellos,  agit  Charta 
Henrici  IV.  Regis  Angliae  Gallica  in 
Monast.  Anglicano  tom.  1.  pag.  355. 
Charta  originalis  ann.  1338:  Je  Robert 
Caveron  Roy  des  Menestreuls  du  Royau- 


me  de  France.  Alias  ann.  1357.  et  1362  : 
Copin  du  Brequin  Roy  des  Menestres  du 
Royaume  de  France.  Oompu tum  de  auxi- 
liis  prò  redemptione  Regis  Joannis  ann. 
1367  :  Pour  une  couronne  dfargent  qu'il 
donna  le  jour  de  la  Tiphaine  au  Roy  des 
Menestrels.  [Oharta  ann.  1387.  apud  Ry- 
mer. tom.  1.  pag.  555  :  Supplicavit  nobis 
Johannes  Caumz  Rex  Ministrallorum  nos- 
trorum,  qui  versus  diversas  partes  trans- 
marinas  transire  proponiti 

1 1.  MINISTER,  prò  Ministellus,  Jocula- 
tor.  Vetus  Oeremoniale  MS.  B.  M.  Deau- 
ratae  Tolos.:  Item  etiam  congreguabuntur 
piscalores,  qui  debent  interesse  isto  die  in 
possessione  cum  Ministris  seu  joculatori- 
bus ;  quia  ipsi  piscatores  tenentur  habere 
isto  die  joculatores  seu  mimos  ob  honorem 
Crucis....  et  vadunt  primi  ante  prosses" 
sionem  cum  Ministris  seu  joculatoribus 
semper  pulsantibus  usque  ad  ecclesiam  S, 
Stephani. 

2.  MINISTER,  Diaconus.  S.  Cyprianus 
Epist.  65  :  Diaconos  autem  post  ascensum 
Domini  in  ccelos  Apostoli  sibi  constìtue- 
runt  Episcopatus  sui  et  Ecclesim  Minis- 
tros.  Adde  Epist.  66.  Lactantius  lib.  de 
Morti b.  persecutor.  num.  15  :  Compre- 
hensi  Presbyteri  et  Ministri,  et  sine  ulta 
próbatione  ad  confessionem  damnati. 
Ildefonsus  Episcopus  Toletanus  in  Cce- 
notaphio.  B.  Helladii  : 

Ildefonsus  ego,  quem  fecerat  ipse  Minulrum, 
Persolvi  sancto  carmina  pauca  seni. 

Passio  SS.  Martyrum  African.  sub  Hu- 
nerico  :  Sacerdotum  et  Ministrorum  co- 
piosissimam  et  maximam  turbam..,  exilio 
crudeli  detrusit.  Oommodianus  Carmine 
inscripto  Ministris  : 

Ministerium  Christi,  Zacones,  exerceie  caste, 
Idcirco  Minisiri  facite  prsecepla  Magistri,  etc. 

Utitur  etiam  Ennodius  lib.  6.  Epist.  9. 

]  Ministri,  sic  nude  interdum  subs- 
cnbunt  Episcopi,  suppresso  quovis  alio 
titulo  :  Ivo  D.  G.  Camotensis  Ecclesia 
Minister,  Epist.  74.  Frequenti  us  vero 
cum  adjectivo  humiles,  ut  videre  est 
apud  eumdem  Ivonem  passim  et  Ste- 
phanum  Tornac.  Epist.  2§7.  282.  Charta 
ann.  1123.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens. 
pag.  22  :  Burcardus  D.  6f.  sanctte  Melden- 
sis  Ecclesise  humilis  Minister.  Alia  ann. 
1137.  ibid.  pag.  33  :  Henricus  D.  G.  sanctae 
matris  Ecciesiae  Senonensis  humilis  Minis- 
ter. Adde  làbrum  nig.  Scaccarii  pag. 
133.  Rymer.  tom.  2.  pag.  277.  et  Ordinat. 
Reg.  Frane,  tom.  8.  pag.  596. 

*  Minister  Indignus,  ita  seipsum  in- 
scribi t  Bartholomaeus  episcopus  Laudu- 
nensis  in  Charta  ann.  1117.  inter  Monum. 
sacr.  Antiq.  tom.  2.  pag. 2.  Quas  formula 
haud  infrequens  est. 

35^"  Episcopos  hac  in  re  imitati  etiam 
Abbates.  Liber  Niger  Scaccarii  pag.  62  : 
Venerabili  karissimo  domino  suo  Henrico 
D.  G.  Angliae  Regi...  frater  A.  indignus 
Minister  Certes ,  salutem  et  orationes. 
Sciat  diligentia  vestra,  karissime  pater  et 
domine,  quod  Abbatia  Certes  debet  ad  ser- 
vicium  nostrum  tres  milites.  Occurrit 
praeterea  ibidem  pag.  75.  76.  et  pag.  117. 
ubi,  Minister  humilis. 

1  Ministri  Altaris,  Sacerdotes.  Ca» 
pitulare  Aquisgr.  ann.  789.  num.  70  : 
Sacerdotibus.  Sed  et  hoc  flagitamus  ves- 
tram  almitatem  (Episcopos  alloquitur) 
ut  Ministri  altaris  Dei  suum  ministerium 
bonis  moribus  ornent. 

T  Minister  Capelli,  Qui  palatina 
seu  Regis  capellae  praeerat.  Epistola  Ha- 
driani  PP.ad  Carolum  M.saeculo  Bened. 
IV.  part.  1.  pag.  98  :  Praeterea  directum 
a  vestra  clementissima  precelsa   regali 


MIN 


MIN 


MIN 


395 


potentia  suscepimus  familiarem  vestrum, 
videlicet  Engilbertum  Abbalem  et  Minis- 
trimi capette,  qui  pane  db  ipsis  infan- 
Ha  rudimentia  in  palatio  vestro  enutritus 
est. 

Ministri  Ecclesie:,  Episcopi,  sacer- 
dotes,  in  Edicto  Pistensi  cap.  1  :  Minis- 
tri Ecclesiastici,  cap.  30  :  ministri  Episco- 
porum. 

1  Ministri  Ecclesia,  Inferioris  ordi- 
nis  Clerici,  in  Lege  Bajwar.  Ut.  8  :  Si 
quis  Ministros  Ecclesia,  id  est,  subdiaco- 
num,  lectorem,  exorcistam,  acolytum,  os- 
tiarium,  eie.  Capitular.  li b.  2.  %  5  :  Scho- 
la  sane  ad  fdios  et  Ministros  Ecclesia  ins- 
truendos  vel  edocendos,  etc. 

1  Ministri  Episcoporum,  Archipres- 
byteri  et  Archidiaconi,  Capitular.  lib.  7. 
§  232  :  Et  ibi  ab  Episcopo,  id  est,  in  civi- 
tate,  sive  a  suis  bene  doctis  Ministris  bono 
animo  instruantur  de  sacris  lectxonibus  et 
divinis  cultibus  et  sanctis  canonibus,  eie. 
Capitular.  Caroli  Cai.  tit.  5.  §8:  Celeri 
presbiteri  per  famulos  suos  debitam  dis- 
pensam  Archipresbyteris  aut  Episcoporum 
ministris  convehant.  Et  procurent  Epis- 
copi, ne  Ministri  illorum  presbyteros  de- 
honorem.  Formul®  antiqu®  apud  Balu- 
zium  tom.  2.  Capitular.  col.  624  :  Minis- 
tros vero,  id  est,  Archipresbyteros  et  Ar- 
chidiaconos,  secundum  quod  providere  Do- 
mino inspirante  et  cooperante  valuerit, 
tales  constituat  (Episcopus)  qui  oderint 
avaritiam,etc,  Aajutores  ministerii  Epis- 
coporum, in  Capitul.  Ludovici  Pii  ann. 
828.  inter  quos  recensentur  Ghor epis- 
copi, Archxpresbyteri,  Archidiaconi,  Vi- 
cedomini et  Presbyteri  per  parochias 
eorum. 

1  Ministri  Episcoporum  appellante 
etiam  judices  qui  sub  Episcopo  jus  di- 
cunt.  Capitular.  Caroli  C.  ann.  853.  §  9  : 
Ut  Missi  nostri  omnibus  per  singulas  pa- 
rochias denuntient  quia  si  Episcopus  aut 
Ministri  Episcoporum  prò  criminibus  co- 
lonos  flagéllaverint  cum  virgis  propter 
metum  aliorum ,  etc.  Adde  Capitul. 
ejusd.  Caroli  ann.  868.  tit.  38.  §  9.  Vide 
infra. 

Ministri  Palatu,  Aulae  regiae  Offl- 
cialeS)  Officiers  de  la  maison  du  Roy. 
Epistola  Episcoporum  Franciae  ad  Lu- 
dovicum  Regem  ann.  858.  cap.  12:  Cons- 
tituite  Ministros  Palata,  qui  Deum  co- 
gnoscant,  ament,  et  metuant,  qui  maxi- 
mam curam  gerant  quatenus  necestuosi 
palatium  adierint,  et  per  quos  perrexeri- 
tis,  patrem  et  consolatorem  mirante* , 
gaudendo  vos  videre  accurrant,  non  qua- 
lem  dicere  nolumus,  gemendo  et  maledi- 
cendo refugiant. 

Ministri  Palatini,  in  Vita  Ludovici 
Pii  ann.  837.  Apud  Agobardum  Matfre- 
dus  Procer  Palatii,  Minister  Imperatoris 
et  Palatii  appellate,  in  Epistola  ad 
eumdem. 

*  Minister  Partitionis,  Praepositu- 
ras  serviens  seu  apparite.  Charta  ann. 
1233.  ex  Tabul.  S.  Gauger.  :  Si  praposi- 
tus  credat  Ministrum  partitionis  plus  per- 
cepisse de  sua  portione,  quam  ei  reddide- 
rit,  etc. 

*  Minister  Poenitentle,  Qui  a  con- 
fessionibus  est.  Obituar.  Fratr.  Minor, 
in  Wisby  Gothl.  apud  Ludewig.  tom.  9. 
Reliq.  MSS.  pag.  197  :  Anno  Domini  1431. 
die  conversionis  Pauli,  obiit  reverendus 
pater,  frater  Esgerus,  Minister  pcenitentia 
Dania,  Suecia  ac  Norvegia,  cujus  anima 
sit  aternaliter  cum  Deo, 

"°  Minister  Sanguinis  ,  Carnifex. 
Stat.  MSS.  eccl.  Tuli.  ann.  1497.  fol.  100: 
Et  si  contigat  quemquam  dictorum  trede- 
cim  hominum  criminaliter  delinquere, 
incarceratur  in  prisione   capituli,  et  fa- 


cere  tenentur  dicti  Justificarii  ejus  pro- 
cessum  ac  eum  condemnare  et  executio- 
nem  reponere  ad  villicum  de  Villeyo,  qui 
illam  per  Ministrum  Sanguinis  fieri  pro- 
curabit  ad  patibulum  de  dicto  Villeyo. 
Mistre,  eodem  sensu,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1400.  ex  Reg.  155.  Cliartoph.  reg.  eh. 
238  :  Le  Mistre  qui  là  estoit  venu  pour 
exécuter  ledit  Watelìer,  qui  estoit  con- 
dempné  à  morir. 

Ministri,  in  aula  Regum  Anglo-Sa- 
xonum,  eorum  Diplomata  subscribunt 
post  Episcopos,  Abbates  et  Duces,  apud 
Ingulfum  pag.  882.  883.  884.  885.  in  Con- 
ventu  Westmonast.  ann.  1066.  in  Monas- 
tico Anglic.  tom.  1.  pag.  37.  in  Addit.  ad 
Matth.  Paris  pag.  157.  apud  Doubletum 
pag.  832.  etc.  Qui  qu idem  Ministri  iidem 
sunt  qui  Saxonice  degens,  in  Diploma- 
tibus  vero  Thaini,  et  Taini,  quae  voces 
ministros  et  servientes  sonant.  Ita  qui 
hac  nomenclatura  Regum  Anglo-Saxo- 
num  Chartas  subscribunt,  erant  preci- 
pui aulae  regiae  ministri,  ut  Camerarii, 
Senescalli,  Venatores,  Accipitrarii,  etc. 
In  Monastico  Anglicano  tom.  3.  pag. 
121.  quidam  Godo  (sub  Edw.  Confess.) 
Optimas  Ministerque  Reg  ali  s  inscribitur. 
Vide  Seldenum  ad  Eadmerum  pag.  170. 
et  infra  in  voce  Thainus.  Totum  porro 
hunc  Ministrorum  regiorum  ordinem 
belle  describi t  Florentius  Wigoraiensis, 
ubi  de  Alfredo  Rege  Anglo-Saxonum  : 
Consilio  divinitus  invento,  omnium  unius- 
cujusque  anni  censuummsuccessum  bifarie 
primitus  Ministros  suos  dividere  acquali 
lance  imperavit;  quarum  primam  suis 
Ministris  nobilibus,  qui  in  cultu  regio  vi- 
cissim  commorabantur,  in  pluribus  mi- 
nistrantes  ministeriis,  annualiter  largie- 
batur.  In  tribus  namque  cohortibus  pra- 
fat%  Regis  satellites  prudentissime  divide* 
bantur  ;  adeo  ut  prima  cokors  uno  mense 
in  cultu  regio  die  nocteque  administrans 
commoraretur  :  menseque  finito,  alia  co- 
horte  adveniente,  prima  domum  redibatt 
ut  ibi  duobus  commoraretur  mensibus. 
Secunda  itaque  cohors  mense  peracto,  et 
adveniente  tertia  domum  redibat,  ibidem 
duobus  commoratura  mensibus.  Hoc  or- 
dine omni  vita  tempore  talium  vicissitu- 
dinum  in  regali  cultu  rotabatur  adminis- 
tratio.  Ejusmodi  Ministrorum  alibi  non 
semel  meminit,  ann.  871.  874.  878.  905. 
1008.  1010. 1039.  ut  et  Roger.  Hovedenus 
pag.  450.  457.  et  Simeon  Dunelm.  ann. 
1008.  1010.  1013.  1067.  cui  ut  pi  uri- 
ni um  nobiles  ac  prapotentes  Ministri 
dicuntur. 

1  Ministri  Provingiales.  Telomo- 
nius  apud  Leibnit.  tom.  2.  Script. Bruns- 
vie.  pag.  95  :  lllic  enim  mercenarios  suos 
pedites,  qua  Latino  sermone  Provinciales 
Ministros,  vulgari  vero  Landsknecht  ap- 
pellant,  adversum  civitatem  Brunsviciam 
collocavit. 

Ministri  Reipublic.se,  Comites,  judi- 
ces, villici  regii,  et  alii  hujusmodi.  Ita 
usurpant  Capit.  Caroli  C.  tit.  8.  cap.  5. 
tit.  11.  cap.  9.  tit.  13.  cap.  6.  tit.  23.  cap. 
12.14.ejusdem  Capitulare  Compendiense 
ann.  868.  cap.  8.  10.  Synod.  Suession. 
cap.  7.  8.  10.  Synod.  Carisiac.  cap.  2. 
Edictum  Pistense  cap.  8. 17.  20.  Ricul- 
fus  Suession.  Episc.  cap.  15.  Chron. 
Farfense  pag.  666.  etc.  Reipublica  admi- 
nistratores,  in  Capit.  Caroli  C.  tit.  43. 
1 1.  et  parte  2.  ejusdem  tit.  {  1.  et  in 
Concilio  Trosleiano  ann.  909.  cap.  1. 
Ministri  regni,  tit.  45.  cap.  4.  eorumdem 
Capit.  Ecclesiastica  et  reipublica  admi- 
nistratores,  in  Charta  Ludovici  Pii, 
in  Vita  Aidrici  Episcopi  Cenoman. 
pag.  34. 

Ministri,  Minores  officiai es.  [Ministri 


Regis,  in  Capitular.  Lotharn  Imper.  ut. 
5.  |  37.  Ministri  publici,  in  iisdem  Capi- 
tul. tit.  3.  §  29.]  Ministri  Ducum,  in  leg. 
3.  Cod.  Th.  ad  legem  Jul.  Repetund. 
Ministri  Comitum,  Missorum,  etc.  in  Ca- 
pi tulis  Caroli  C.  tit.  32.  cap.  16.  qui  alias 
Ministeriales.  Concil.  Carni  onense  IL 
cap.  21:  Sed  et  Ministros,  quos  Vicarios  et 
Centenarios  vocant,  justos  habere  debent 
(Comites  et  judices.) 

Ministri,  Judices  sub  dominis  suis 
jus  dicentes.  Notitia  ann.  1015.  apud 
Loisellum  in  Bellovaco  :  Dans  ei  medie- 
tatem  Vicecomitatus,  et  dimidias  leges  de 
forensibus  hominibus ,  ita  ut  Minister 
Episcopi,  et  Minister  Comitis  justificent 
reos,  et  leges  aqualiter  dividant.  In 
Charta  Ludovici  VII.  Regis  ann.  1151. 
apud  eumdem,  Ministeriales  dicuntur  : 
Et  si  quis  excessus  vel  forisfactum  con- 
tinger et ,  ad  Episcopum  vel  Ministe- 
rialem  ejus  referendus  est  clamor.  Vide 
sopra. 

*  Minister,  Regalis,  aulicus,  famulus, 
servus,  officialis,  in  vet.  Glossar,  ex  Cod. 
7641. 

*  Minister,  Qui  res  domini  regit  et 
curat.  Libert.  Clarimont.ann.  1248.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  600.  art.  1  : 
Quicumque  ibidem  manere  voluerit  in  li- 
beriate, cinq  sólz  Pruivinenses  de  redditu 
suo  annuatim  per  solvei  nostro  Ministro. 
Menistre,  in  Lit.  ann.  1372.  ibid.  pag. 
516. 

0  Minister,  Artifex ,  Gali.  Artisan. 
Charta  commun.  Peron.  ann.  1209:  Duo- 
decirn  majoria  Ministrorum  de  propriis 
Ministris  super  sacramenlum  suum  eli- 
gent  xxiv.  homines,  etc»  Confìrm.  ejusd. 
ann.  1368  :  Quia  discrescentibus  habitato- 
rxbus  dieta  villa,  minui  debeat  numerus 
Ministrorum,  volumus  ut  loco  xij.  majoria 
Ministrorum  qui  debebant  eligere  xxiv. 
sint  et  sufficiant  sex  dumtaxat,  qui  ha- 
beant  eligere  xij.  loco  xxiv.  pradictorum. 
Vide  in  Ministerium. 

Minister, Idem  qui  MinisfeWaiis,  apud 
Germanos,  de  qua  voce  infra.  Miracula 
S.  Quirini  Mart.  lib.  2.  num.  23  :  Notus 
Miles,  Dietmaro  nomen  erat,  nobilis  Fri- 
singa  Minister,  etc. 

Ministri  GENERA.LEsOrdinisS.Fran- 
cisci,  quorum  officia m  ac  dignitas  Mi- 
nisteriatus  dicitur  in  Bulla  Ciementis 
VI.  PP.  apud  Waddingum  ann.  1343. 
num.  5. 

1MINISTERALE,  Apparatus  ad  Missam. 
Acta  S.  Sai  vii  Episc.  tom.  5.  Junii  pag. 
99  :  Habebat  autem  S.  Salvius  Minister  ale 
aureum  ecclesiasticum,  vestirnenta  ex  auro 
et  gemmis  ornata. 

*MINISTERALLUS,  Idem  qui  Minis- 
terialis,  inter  officiai  e  s  regum  Si  ci  lise 
et  Majoricarum  recensetur  in  Itiner. 
Philippi  Pule,  laudato  tom.  1.  Tract, 
novi  de  Re  diplom.  pag.  467.  inter 
notas. 

MINISTERIALES  Dominici,  qui  alias 
Ministri,  famuli   h onorari!,  in  Notitia 
Imperii,sub  dispositene  viri  spectabilis 
Castrensis.    Vide   Pancìrol.  lib.  1.  cap. 
91.  Ministeriales  et  Pedagogiani,  in   leg. 
5.  Cod.  Th.  de  Divers.  ofric.  (8, 7.)  Minis- 
teriales  Imperalorum  ,    apud    ve  te  rem 
Agrimensorem  pag.  330.  [Capitul.  Caroli 
M.  de  Villis  §  41  :  Et  stabula    atque  co- 
quina,  et  pistrina,  seu  torcularia,  studiose 
praparata  fiant  ;  quatenus  ibidem  conde- 
gne Ministeriales  nostri  officia  eorum  bene 
nitide  peragere  possint.  Regula  consueta 
Toribii    Archiep.  Limae    tom.  4.  Conc. 
Hispan.  pag.  665  :  Poterunt    tamen    in 
choroesse  laici,  qui  sunt  cantoresf  vel  alio- 
quin  Ministeriales.] 

MinisteriaIìIS,  in  Pacto  Legis  Salicae 


396 


MIN 


MIN 


MIN 


tit.  11. 1 6.  prò  quovis  famulo  domestico. 
Glossae  Isonis  Magistri  ad  2.  Prudentii 
contra  Symmachurn  .Alumnos,  nutritios, 
Mini&teriales,  famulos. 

Ministeriales  ,  Minores  Officiales 
Eegum,  Ducum,  Comitum,  et  domino- 
rum  feudalium,qui  dominorum  subditis 
jus  dicunt,  eorum  jura  procurami,  cen- 
sus  et  reditus  exigunt,  villici,  seu  villa- 
rum  praefecti.  Ita  enim  passim  indigi- 
tantur  in  veteribus  Tabulis.  Oharta  Pri- 
vilegiorum  concessorum  Hispanis  a  Lu- 
dov.  Pio:  Alius  vero  census  ab  eis  neque 
a  Cornila ,  neque  a  junioribus  et  Ministe- 
rialibu8  ejus  exigatur.  Hincmarus  de 
Ordine  Palatii  cap.  12  :  Tales  etiam  Co- 
mites  et  sub  se  judices  constituere  debet, 
qui  avaritiam  oderint,  et  justitiayn  dili- 
gane et  sub  hac  conditione  administratio- 
nem  suam  peragant,  et  sub  se  hujusmodi 
Ministeriales  substituant.  Flodoardus  lib. 

I.  cap.  10  :  Unde  ssepe  justitiam  apud 
Ministeriales  regio s  sibi  fieri  postulava. 
[Ministeriales  advocatorum ,  in  Edicto 
Cari  si  ac.  ann.  861.  Ministerialis  Palati- 
nus,  in  Oapitul.  Caroli  M.]  Ministeriales 
ministrorum,  in  Oapit.  Caroli  C.  tit.  32. 
cap.  16.  Ministeriales  regni,  Ut.  34.  cap. 

II.  Ministeriales  Comitatus}  tit.  43.  cap.  9. 
Tabularium  Vindocinense  Thuani  Ch. 
85  :  Si  vero  per  oblivionem  vel  neglectum 
Ministerialis  ejusdem  loci  terminos  prae- 
fati  census  reddendi  prasterierit ,  et  e. 
[Oharta  ann.  1238.  in  Hist.  Mediani  Mo- 

nast.  pag.  316:  Si  propter   culpam 

emenda  ad  manus  villici  vel  aliorum  Mi' 
nisterialiurn  deveniret.]  Ita  Edictum  Pis- 
tense  cap.  30.  Vett.  Chartae  apud  Bes- 
Hum  in  Comitibus  Pictav.  pag.  269.  San- 
julianum  in  Matiscone  pag.  239.  Gui- 
chenonum  in  Probat.  Hist.  Bressensis 
pag.  10.  [S.  Bernard us  tom.  1.  col.  271. 
Miracula  S.  A  dal  berti  saac.  3.  Bened. 
part.  1.  pag.  638.  Chron.  Farfense 
apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  456. 
etCj] 

3^*  His  addere  placet  Chartam  Bai- 
duini  Comitis  Flandr.  ann.  1116.  apud 
Miraeum  tom.  2.  pag.  1153.  ubi  fuse  quae 
ad  Ministerialis  offici  um  pertinuerint, 
necne,  declaranturiAd  ambas  (festivita- 
tes)  S.  Amandi  dimidium  quartarium 
cervisix  acciplat, neque  creditwnem  ullam 
unde  damnum  aliquod  homines  Sancti 
sustineant  habeatì  neque  exactionem  quam 
vulgo  tolpri  vocant,  sive  herbam  aut  cor- 
vedas  inconsulto  Abbate  exigat,  neque  ju- 
menta  per  villani  violenter  mutuare  aut 
tollere  alicujus  operis  occasione  audeat. 
Et  si  cui  Abbas  terram  vendiderit,  Minis- 
terialis nihil  habebit.  De  justitia  pontis  se 
non  intromittet,  neque  subtus  neque  su- 
pra,  quamdiu  Custos  Abbatis  per  sejusti- 
tiam  habere  poterti,  neque  mansuarios 
justificabit  de  his,  quae  ad  mansos  perti- 
nent.  De  terris  censualibus  quas  tenet 
censura  unoquoque  anno  dabit,  neque 
exinde  aliquid  cuiquam  in  feodum  dare 
ei  licebit,  neque  terram  ab  aliquo  emere, 
neque  aliqua  terra  sine  volùnlate  Abbatis 
investiri  poterit.  Vadium  etiam,  si  prò 
qualibet  forisfactura  acceperit  ab  aliquo x 
non  alibi  quam  infra  curtim  S.  Amandi 
commendabit  ;  ipse  vero  Ministerialis  ab 
adventitiis  nihil  accipiet  nisi  sex  denera- 
tas  panum  et  duo»  capones.  Latro  ab  eo 
captus  in  curtim  S.  Amandi  custodìendus 
adducetur.  Nullo  modo  placitabit,  nisi  in 
camera  Abbatis,  vel  in  porticu  aut  hospi- 
tio,  et  hoc  presente  Abbate  vel  Proposito 
monacho.  De  omnibus  placitis  quae  fiunt 
per  Scabinos  suum  tertium  habebit,  et  vil- 
licus  Abbatis  et  Fralrum  hujus  tertii  ter- 
tium; et  Ministerialis  concordiam  non 
potest  accipere,  nisi  per  Abbatem  aut  ejus 


Pr&positum  monachum;  neque  in  domi- 
nicis  curtibus  aliquam  justitiam  exiget 
aut  accipiet.  Nullus  unquam  a  Ministe- 
riali accipiet  licentiam  maritandi  :  et  si 
Ministerialis  villse  decede ns  plures  filios 
reliquerit,  Abbas  et  Fratres  quem  ad  hoc 
rnagis  idoneum  viderint  Ministerialem 
constituant.  Quod  si  sine  liberis  mortuus 
fuerit,  in  potestate  Abbatis  erit  cui  minis- 
terium  illud  reddere  voluerit.  Nec  praete- 
reundum  in  eadem  Charta  Pr&positum 
v  oca  ri  qui  Ministerialis  subinde  appella- 
tine :  unde  eumdem  fuisse  qui  aliis  Bal- 
Uvus  dicitur,  merito  colligimus.  Vide  in 
Propositi. 

®  Nostri s  Ménestrélz  et  Menstraulx, 
eadem  acceptione.  Charta  Frider.  ducis 
Lothar.  ann.  1255.  in  Chartul.  Romaric. 
ch.  33  :  Li  commandemens  saint  Pierre 
doit  tenir  tous  les  plais  et  mestre  tous  les 
Ménestrélz  et  osteir  de  par  saint  Pierre» 
Redit.  comitat.  Namurc.  ann.  1265.  ex 
Reg.  Cam.  Comput.  Insul.  sign.  Papier 
velu  fol.  23.  v°.  :  Et  ne  puet  on  nient  le- 
ver  ne  prendre  cesti  taille,...  sans  le  Mé- 
nestrel  del  église,  et  de  cesti  taille  ne 
paient  nient  tout  li  Menestrel.  Charta 
ann.  1355.  tom.  2.  Hist.  Leod.  pag.  422  ; 
hem  que  à  fair  e  ledit  essay  (des  poids  et 
mesures)  ly  Menstraulx  doivent  avoir  de 
chascune  ayme  un  denir.  Menistre,  prò 
cujusvis  rei  administratione,inCh.ann. 
1330.  ex  Tabul.  capit.  Carnot. 

*  Ministeriales  Divi,  Alicuj  us  sancti 
vel  ecclesiae  vassalli,  ejusque  servi tio 
mancipati,  apud  Ant.  Math.  de  Nobili- 
tate, de  Princip.  etc.  edit.  ann.  1686. 

*  Ministeriales  Episcopi.  Charta 
Joan.  II.  episc.  Aurei,  ann.  1120.  ex  Ta- 
bul. Mi  ciac.  :  Si  quis  autem  successorum 
sive  Mxnisterialium  nostrorum  contra  hoc 
authoritatis  nostrae  privìlegium  aliquid 
calumpniae...inferre  temptaverit,  etc.  Vide 
supra  in  Minister  3. 

Ministeriales,  in  Monasteriis,  qui 
praacipuas  praeposituras  exercent.  Ada- 
lardus  in  Statutis  antiquis  Corbeiensis 
Monast.  lib.  1.  cap.  1  :  Et  ipsi  Ministe- 
riales habent  inde  singuli  breves  suos,  id 
esty  Camerarius,  Cellerarius,  et  Senescal- 
cus.  Et  cap.  6  :  Et  veniat  ipsa  annona  de 
ipsis  villis,  quas  Praepositus  specidliter  in 
ministerio  habet. 

Ministrales,  Iidem  qui  Ministeriales. 
[Charta  ann.  805.  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  746  :  Una  cum  Ministrale 
nostro  Johanne  et  infantes  suos.]  Charta 
ann.  1106.  in  Prob.  Hist.  Ducum  Bur- 
gundi» :  Concessi  ut  si  latrocinium  fac- 
tum fuisset,  et  clamor  ad  Monachos  et 
Ministrales  eorum  deveniret  ipsi  justitiam 
planam  facerent.  Alia  Hugonis  Ducis 
Burg.  in  Probat.  Hist.  Vergiacensis  pag. 
134:  Ministrales  siquidem  mei,  homines 
de  Paredo  propter  usuarium  quod  ipsi  in 
confinio  potestatis  Paschae  proclamabantf 
creberrime  inquietare  solebant.  [Charta 
ann.  1232  :  Recognovi  quod  tertiae  de  Mie- 
munt  quas  de  jure  spectant  ad  obedien- 
tiam  de  Dineto,  de  quibus  terths  Dam- 
frerot  de  Sanz  et  filii  sui  se  faciebant 
Ministrales.  Acta  sancti  Guillelmi  Ere- 
mi tae  tom.  6.  Maii  pag.  831  :  Duplici  op- 
posita  clave  in  parte  superiori,  quas  cus- 
toditur  a  Ministrale,  id  est  judice,  Vallis 
prò  tempore  existente.]  Utuntur  praete- 
rea  auctor  Gestorum  Episcoporum  Sa- 
lisburgensium  pag.  321.  tom.  2.  Antiq. 
lect.  Canisii,  Chron.  Mindense  pag.  742. 
744.  etc. 

1  Ministralli,  Eadem  notione.  Char- 
tul. Prioratus  de  Domina  in  Delphin. 
fol.  99  :  Debet  taschiam  de  manso  totani... 
duos  panes  ad  Pascha  et  iterum  procura- 


tionem  unam  Ministrallo  cum  uno  socio 
vel  cum  duobus. 

1  Mysteriales,  apud  Ludewig.  tom. 
4.  Reliq.  MSS.  pag.  411  :  Habuit  etiam 
gueras  cum  Musterialibus  Ecclesiae  Mag- 
deburgensis,  inter  quas  Wolmerstadt  cas- 
trum  primo  ad  Ecclesiam  Magdeburgen- 
sem  venit. 

Mistrales,  contractius,  in  Statutis 
Delphinalibus  pag.  12.  in  Chartis  ann. 
1195.  et  1196.  apud  Guichenonum  in 
Probat.  Hist.  Sabaudicae  pag.  45.  46. 
vulgo  Mist rais,  in  Antiquitatìbus  Vien- 
nensibus  Joannis  le  Lievre  pag.  414. 

S5^*  Ut  autem   Mistralium  Delphina- 
lium  plenioratque  dilucidior  habeatur 
notio,  horum  duplicem  ordinem  distin- 
guendum  existimamus  ;    neque   enim 
omnium,  quibus    id  nomen  commune 
erat,   eadem   fuit  dignitas,  idem  of fi- 
cium,  eaedem  prorogati vae.  Mistralesita.- 
que  in  majores  et  minores  distingui- 
mus   :    majores   urbium    praefecturam 
exercebanteum  omnimoda  juris  dicendi 
potestate,  ut  Viennae  Allobrogum  ubi 
duo  erant  Mistrales  t   unus  prò  Co  mi  te 
Viennensi,  alter  prò  Archiepiscopo.  Hic 
e  Canonicorum  numero  electus   urbis 
Praefecti  fungebatur  officio,  atque  cum 
suprema  a  uc  tori  tate  subditis  Archiepis- 
copo civibus  jus  dicebat.  De  utriusque 
Mistralis  officio   et  potestate    plurima 
occurrunt  notatu  digna  in  Inquisit.  prò 
jurisdict.  Comitum,  etc.  ann.  1276.  tom. 
1.  Hist.  Dalhin.  pag.  23.  quaa  hic  paucis 
exseri  bere  non  aos   re  erit  :  Primo  D. 
Guido  de  Tullino   Mistralis   et  Canoni- 
cus    Viennensis...     dicit   quod    Comites 
Viennenses  et  eorum  Mistralis  prò  eìsdetn 
habent  jurisdictionem  Viennae  sub  homi- 
nibus  qui  morantur  penes  dictos  Comites... 
Item  dicit  quod  si  aliquis  jacuerit  penes 
dictos  Comites,..  illa  nocte  et  in  crastinum 
per  totam  diem  efficitur  de  jurisdictione 
ipsorum  Comitum,  ita  quod  si  deliquerit 
illa  nocte  vel  die  crastina,  quocumque  ie~ 
rit  debet  puniri  per  Comites...  donec  ja- 
cuerit penes    Archiepiscopum    Vienne n- 
sem  ;  quo  casu...  non  punitur  adhuc  per 
Comites...  Item  dicit  quod  cum  nundinse 
Comitum  incipiunt,  Mistralis  et  gentes  Co- 
mitum veniunt  ad  dictum  testem  et  venire 
debent,  vel  ad  eum  qui  est  Mistralis  Ar- 
chiepiscopi prò  tempore,  et  petunt  ab  eo 
claves  civitatis,  et  ipse  debet  eis  tradere 
recepto  ab  eis  prius  juramento,  quod  ipsi 
custodiant  fideliter  civitatem,  et  quod  fini- 
tis  nundinis    restituent   eidem  Mistrali 
claves  praedictas  firmantes  et  claudentes 
prout   eisdem    traduntur.    Item   dicit... 
quod  custodia  civitatis  perlinet  ad   Mis- 
tralem  Archiepiscopi  per  totum  annum, 
exceptis  quindecim  diebus  nundinarum 
Comitum...  Item  dicit  quod  nullus  debet 
ire  armatus  per  civitatem  Viennensem, 
nisi  familiares  Archiepiscopi  et  Mistra- 
lis... Dominus  Siboudus  Mistralis  Comi- 
tum... homicidam  illum...  faciet  poni  in 
sacco  et  praecipitari  in  Rhodanum...    Co- 
mites habuerunt   Mis tralem   et  judicem 
suum  qui  cognoscebanl  de  causis,  et  pu- 
niebant  malefactores...  Gentes  Comitum 
et  Mistralis  ceperunt  bona  ipsius  defuncti 
sine  haerede...   et  diviserunt  inter  se,  etc. 
Archiepiscopi  Viennensis  Mistralem  sup- 
primendum    censuit    Johannes   XXII. 
PP.  ann.  ia38. 

SBIT  Alii  Mistrales,  quos  minores  ap- 
pello, mulctas  et  pecuniarias  poenas  im- 
ponere,  fidejussores  exigere,  Leges  et 
sta  tuta  locorum  asserere  poterant. 
Pacta  et  conventiones  ann.  1291.  ibid. 
pag.  137  :  Item  extitit  conventum  et  ordi- 
natum....  quod  uterque  de  dictis  Mistrali- 
bus  possit  hanno. ,  multas  imponere,  ambo 


MIN 


MIN 


MIN 


397 


insimul  levare  ad  opus  dictorum  domino- 
rum,  et  fidejussores  uterque  recipere, 
et  communiter  laudimia  et  vendiliones 
ambo  insimul  recipere.  Jus  tamen  dixisse 
nusquam  videntur,  sed  curiae  judicata 
executioni  tantum  mandasse,  ibid.  pag. 
186  :  Ponant  duos  Mistrales...  et  mandent 
executioni  quod  pronunciatum  fuerit  per 
judicem.  Iidem  Mistrales  dominorum 
procurabant  jura,  reditus,  census  et 
alia  hujusmodi  exigebant  domino  fide- 
liter  reddenda.  Inquisitio  Morestelli 
ibid  pag.  134  :  Bermundus  Matheus  est 
homo  Comitis,  et  te  net  de  eo  Mistraliam 
de  parte  Vilenchi...  et  debet  reeolligere  et 
levare  census  et  omnia  usagia  in  Mistra- 
Ha,  et  fideliter  reddere  domino,  Àdde 
quod  propriis  sumtibus  dominorum 
agros  excolere,  fructus  inde  colligere, 
atque  in  eorum  horrea  deportare  tene- 
rentur.  Charta  ann.  1220.  ibid.  pag.  129: 
Mistrales  capiunt  4.  gerbas,  et  crientas  et 
solagium...  et  prò  iis  quse  Mistrales  ca- 
piunt in  dictis  corvatts,  debent  facere 
arare,  seminare  et  herciare  eas  quando 
seminantur,  et  bladum  reeolligere,  et  fa- 
cere  apportare  ad  granarium  Comitis,  et 
alias  operas  circa  cultura m  earum  neces- 
saria*. Praeter  frumentum  vero  et  alia 
id  genus  quod  ex  officio  percipiebant, 
ad  ipsos  etiam  pertinebat  ter  ti  a  pars 
bannorum,  escaetarum,  piaci torum,  quae 
absque  dominici  census  imminutione 
sol  venda  erat.  Charta  mox  citata  :  Ca- 
piunt ratione  Mistraliat  de  Avalone  ter- 
tiampartem  omnium  bannorum  et  escae- 
tarum  de  Mistralia  sua,  ita  videlicet 
quod  si  Comes  capiat  prò  aliqua  offensa 
sexaginta  solidos  de  aliquo,  ipsi  postea 
levabunt  ab  eodem  triginta  solidos  prò 
parte  sua.  Quae  cu m  reditus  non  modi- 
cos  eftìcerent,  isthaec  officia,  quae  pri- 
mum  suis  familiaribus  aut  vassallis  ad 
nutum  revocandis  co  mmittebant  domini 
feudales  aut  per  se  aut  per  Castellanos 
suos,  postmodum  in  feuda  erexere,  quae 
ipsi  etiam  Nobiles  ambire,  saepius  et 
exercere  non  dedignati  sunt.  Sed  haec 
non  multo  post  ob  exactiones  varias 
et  vassallis  et  dominis  ipsis  oneri  esse 
cceperunt  ;  quare  Mistr alias  suas  pecu- 
nia multi  redemere  :  ut  G.  Episc.  Gra- 
tianop.  ann.  1288.  Archi episco pus  Vien- 
nensis  ann.  1275.  cseteras  penitus  sustu- 
litOarolus  V.  ann.  1377.  si  paucas  exce- 
peris.  Plura  vide  non  minus  fuse  quam 
erudite  pertractata  in  Hist.  Dalphin. 
tom.  1.  pag.  107.  et  seqq.  Adde  D.  Cho- 
rier  Hist.  Dalphin.  lib.  11.  et  22. 

1  Mistralia.,  in  Chartis  mox  lauda- 

tis,  et  in  al  iis  passim,  prò  Officium,  ju- 

risdictio  et  distri  et  us  mistralis.  Verum 

non  in  Delphinatu  tantum,   sed  et  in 

Provincia  nota  et  usurpata  fuit   haBc 

vox,  ut  colligitur  ex  Charta  Godefredi 

Comit.   Provinciae  xi.    saBC.    apud  D. 

Chanteloup  in  Hist.  Mont.  Major,  ubi 

Mistralia,  nude  prò  jus  ti  ti  a  acci  pi  tur  : 

Denique  in  villa  quam  rustica  lingua  no- 

minai  Pertusum,  tenebamus  Mistraliam, 

et  portum,   et  mercatum,   et  districtum, 

1*  Mistralie,  in  Lit.  ann.  1367.  tom.  5. 

Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  80.  Menistre, 

eodem  sensu,   in  Testam.  Renati  reg. 

Sicil.  ann.  1474.  tom.  2.  Ood.  Ital.  di- 

plom.  col.  1278    :  Lesquelles  quantità  de 

trente  sextiers  de  froment  et  somme  de 

dix  livres,  ledit  seigneur  assiet  et  assigne 

sur  les  rentes  et  revenues  de  la  Ministre . 

Pro  benefici i  seu  feudi  specie,  in  Charta 

ann.  1065.  ex  magn.  Chartul.    S.    Vict. 

Mass  il.  pag.  32  ;  Landulfus  ministralis 

omnia  quaa  habebat  in  castro  Baido  sive 

Gandalberto  prò  Ministralia  et  castellana, 

dedit  et  vendidit  et  accepit  solidatas  xij. 


a  monachis.  Vide  in  M mister  ium.~\  Neque 
alio  sensu  accipienda  videtur 

Ministralia.  Tabularium  Prioratus 
de  Domina  in  Delphinatu  fol.  18  :  Mi- 
nistraliam  autem  hujus  cabannarim  de- 
dit quidam  villicus,  etc.  Infra  :  Et  iterum 
donaverunt  Ministraliam  et  placitum 
pr&fato  Monasterio. 

1  Menestralia,  Eadem  notione. 
Charta  apud  Stephanot.  part.  1.  Anti- 
quit.  Bened.  Occitan.  MSS.  pag.  389  : 
Per  ipsam  Menestraliam  habeas  tu  Petrus 
unum  modium  annona,  et  dono  Ubi  Pe- 
tro et  infantibus  tuis  las  masadas  de  Sei- 
veraco  per  Menestraliam. 

Ministeriales  etiam  dicti  majores 
aulae  seu  Palatii  Regii  Ofttciales.  [Capi- 
tul.  de  vii  Iis  Caroli  M.  num.  16  :  Volu- 
mus  ut  guicquid  nos  aut  Regina  unicui- 
que  judici  ordinaverimus,  aut  Ministeria- 
les nostri  Sinescalcus  et  Butticularius  de 
verbo  nostro  aut  Regime  ipsius  judicibus 
ordinaverint,  etc]  Arestum  ann.  1224. 
apud  Belforestum  in  Histor.  Frane.  : 
Praterea  cum  Pares  Francia  dicerent 
quod  Cancellarius,  Buticularius,  Camera- 
rius,  et  Constabularius  Francia,  Minis- 
teriales Hospitii  domini  Regis,  non  debe- 
bant  cum  eis  interesse  ad  fac tenda  judi- 
cia  super  Pares  Francia  ;  et  dicti  Minis- 
teriales Hospitii  domini  Regis  e  contrario 
dicerent  se  debere  ad  usus  et  consuetudi- 
nes  observatas  interesse  cum  Paribus  ad 
judicandum  Pares  :  judicatum  fuit  in 
Curia  D.  Regis,  quod  Ministeriales  pra- 
dicti  de  Hospitio  D.  Regis  debent  interesse 
cum  Paribus  Francia  ad  judicandum 
Pares. 

*  Ministeriales  appellantur  Majores 
imperii  offici  a  les  a  Theodor,  de  Niem 
tom.  2.  Conc.  Constant,  part.  15.  cap. 
34.  col.  452  :  Et  prò  eo  rex  Boemia,  exis- 
tens  prò  tempore,  et  Ministerialis  et  vas- 
sallus  imperatorie  seu  regis  Romanorum. 

S5^*  Eodem  nomine  donatos  majores 
aulae  Comitis  Flandriae  Officiales,  ut 
Camerarium,  Senescallum,  Dapiferum, 
Pincernam,  observat  Miraeus  ex  Charta 
Philippi  Alsatii  ann.  1165.  tom.  1.  Di- 
pio  m.  Belgic.  pag.  705  :  Porro  denarii 
praescripti  non  Ministerialium  scilicet  Co- 
mitis esse  proprii  debeant. 

1  Mistralis,  Officium  monasticum, 
idem  videtur  qui  Prsepositus.  Charta 
ann.  1373.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist. 
Paris,  pag.  485  :  Capitulariter  convocatis 
et  congregatis  reverendo  in  Christo  patre 
dom.  Pontio  D.  G.  abbate  (S.  Antoni 
Viennensis  dioec.)  Humberto  de  Balma 
camerario,  Andrea  Baudeti  infirmario 
et  correrio',  Jacobo  Piscatoris  brasserio, 
Guillelmo  de  Fiscavillas  pitancerio,  Petro 
Johannis  Mistralit  etc. 

Ministeriales,  apud  Alamannos  seu 
Germanos  varie  appellantur  :  nam  in 
Speculo  Saxonico  lib.  1.  art.  16.  §  2.  art. 
38.  |2.  art.  52,  §  1.  lib.  3.  art.  42.  §  2.  3. 
art.  74.  §  2.  art.  80.  |  2.  [*>  Germ.  Dinst- 
man,  Dinstwif.]  servis  vel  certe  ho  mini- 
bus obnoxiae  conditionis  accensentur, 
adeo  ut  Liberis  semper  opponantur,  et 
dicantur  libertate  donari,  et  per mu tari 
a  dominis.  Ita  Ministeriales  appellati, 
quod  dominorum  ministeria  exequeren- 
tur,  seu  officia  ab  iis  injuncta,  quod 
Liberi  non  faciebant.  Serrarius  in  Notis 
ad  Vitam  Godefridi  Comitis  Campeber- 
gensis,  Ministeriales  in  Westphalia  ait 
triplicis  esse  generis  :  1.  qui  corpore, 
jumentisque  suis  domino  alicui  ser- 
vi unt,  et  vocari  pr sedia  integra  :  2.  qui 
solo  corpore,  dictos  Rotter  :  3.  qui  ta- 
bellari os  agunt,  Bringsitter.  Eorum  mi- 
nisterium  seu  juge  obsequium  erga  do- 
minos  testatur  Constitutio  Caroli  Crassi 


Imper.   de  Expeditione   Romana   ann. 
881.  §  5  :  Similiter  de  Ecclesiarum  filiis 
vel  domesticis,  id  est  Ministerialibus,  vel 
quorumeumque  Principum   clientela,  qui 
quotidie  ad  serviendum  parati  esse  de- 
bent, statuimun,    etc.    Vetus  Charta  in 
Privilegiis  Ecclesia^  Hamburgensis  pag. 
201  :  Nos  Henricus  et  Otto  Milites  fratres 
dicti  de  Bannstede  renuntiantes  nobili' 
tati  et  libertati  nostra  spontanea  volun- 
tate,  facti    sumus  Ministeriales  Ecclesia 
Bremensi,...  facientes  corporaliter  jura- 
mentum,  sicut  Bremensis  Ecclesìa  minis- 
teriales facere  consueverunt,  jurantes  nos 
Ecclesia   antedicta    sicut    Ministeriales 
perpetuo  servituros.  Vxores  nostra,   liberi 
nostri  jam  nati,  et  adhuc  nascituri  idem 
facient,  quando  pradictus  D.  noster  Ar- 
chiepiscopus,   vel    suus  nuncius  duxerit 
requirendos,   etc.    In   alia   Charta  ann. 
1093.  apud  Hubertum   Leodium  in  Mo- 
numenti s  antiq.  Ministeriales   a  Liberis 
peri n de  disti nguuntur  :  Pro  praaump- 
tione  autem  delieti  imperando  dijudica- 
mus,  ut  si  liber  est,  10.  talenta  ;  si  Minis- 
terialis, 5.  talenta  ;  si  ex  familia,  totam 
substantiam  ad  Cameram  nostrani  per- 
solvat.   Adde  Bruschium    de     Monast. 
Germ.  pag.  41.  Eorum  liberi  perinde  ac 
servorum     in    parti tionem    veniebant. 
Charta  Henr.   Comitis  Palatini   Rheni 
ann.  1262.   in  Metropoli  Salisburgensi 
tom.  1.  pag.  388  :  Si  quis  ex  Ministeriali- 
bus  utriusque  partis  ex   alterius  familia 
uxorem   duxerit,  gratum  utrimque  tene' 
bitur,  et  proles  inde  nata  aqualiter  divi- 
detur,  et  primogenitus  patrem  sequatur, 
ex  jure  pertinenti^  ;  unicus  autem  hseres 
communis  erit,  et  proles  ex  eo  genita  divi- 
detur. 

Sed    postmodum    e    fece    hominum 
emersere,  habitique  deinceps  inter  no- 
biles, licet  inferioris  ordinis.  Petrus  de 
Andlo  lib.  2.  cap.  12  :  Post  Baronum  or- 
dinem  Valvassores*  id  est,  minores  Capi- 
tanei,  qui  et  proceres  sive  Ministrarii  di- 
cuntur,  locum  sibi   vindicant,  simplicem 
Militiam   transcendentes.    Crantzius    in 
Metrop.  lib.  1.  cap.  2  :  Sublimius  nomen 
ex  Minisiérialibus  nunc  aucupantes,  No- 
biles se  dici  volunty  cum   sit  mfimus  no- 
bilium  gradus  in  Baronibus.  Et  lib.  2. 
cap.  11    :  Ministeriales  suos,  qui  soli  vo- 
lunt  hodie  dici  Militar es,  coaequavit  urbi- 
cis  ad  militiam  conscriptis,  quos  etiam  in 
ordinibus  duxit,     nihil    minoris  hàbitos. 
Sed  posteriora  s&cula  distinxerunt  ordi- 
nes  militantium  et  urbicorum,    ut  jam 
non  patiantur   9ibi  illos    coaquari   :    et 
quod  est  arrogantius,  jam   qui   olim  Mi- 
nisteriales   dicti    suntt    aut  feudatarii, 
nunc  ambiunt  dici  Nobiles.  Sed   coarguit 
eorum  super biam  usus  principalium  scri- 
barum,  et  omnium  recte  discementium 
munera    graduimi    singulorum.     Primi 
enim  Barones  inter  Nobiles  deputantur, 
inde  Liberi  domini,  postea  Comit  es,  inde 
Duces,  quos  appella t  Papa  Nobiles  viros. 
Quid  patitur  Ministerialis,   ut  in  hac  No- 
bilitatis    appella t ione    coxquari    quxrat 
Duci  f 

Quod  vero  Crantzius,  Ministeriales  feu- 
datarios  fuisse  ait,  firmatur  praeterea  ex 
al  iis  Scrip  tori  bus,  praesertim   ex  Petro 
de  Vineis  lib.  3.  epist.  5.  adeo  ut  ii  fuisse 
videantur,  qui  certa  et    rata,  ac  pactis 
definita  obsequia   dominis  suis    debe  - 
bant,  ut  apud  nostros,  iiquos  servientes 
feodatos  vulgo  dicimus,   de  qui  bus  suo 
loco.  Id    praesertim    colligere     est    ex 
Charta  Conradi    Comitis   Lutzilenburg. 
ann.  1135.  prò   Monasterio  S.  Maxi  mini 
Tre  vi  r.  :   Accepimus  igitur  per   senten- 
tiam,  quod  equos  eorum  qui  Ministeriales 
sunt  et  jus  Ministerialium  a  pr&decesso- 


398 


MIN 


MIN 


MIN 


ribus  suis  integriate  generis  et  conditio- 
nis  obtinuerunt  ;  itti  qui  ad  hoc  officium 
in f eodati  sunt,  circa  nonam  advenientis 
festiin  quoddam  pratum,  quod  est  Kune, 
deducent,  et  usyue  ad  nonam  seguenti* 
diei,  vel  quandiu  Abbas  ipsos  Ministeria- 
le» deliner  e  voluerit,  custodie  nty  nullum 
pabulum  eis  debetur.  Ministerialis,  si 
cum  uxore  sua  venerit,  12.  panes,  6.  sex- 
taria  vini,  ovem  unam  recipiet.  Si  autem 
sine  uxore  veneriti  cum  Abbate  ipse  et 
famuli  suit  qui  duo  tantum,  vel  tres  esse 
debent,  comedet.  Et  sicut  nullum  prasdic- 
torum  Ministerialium  a  Consilio  et  a 
mensa  Abbatis  in  ipso  festo  arceri  debet, 
ita  nullus  eorum  pr&dictum  servitium  fo- 
ris  offerendum  recipiet,  nisi  loco  Militis 
Abbati  decenter  assistere  et  servire  possit. 
Si  quis  Ministerialium  Ecclesia  extra- 
neam  uxorem  duxerit,  filli  ejus  preedic- 
tum  servitium  quod  pater  eorum,  quia 
Ministerialis  Ecclesia  eratx  habuisse  vide- 
batur,  non  habebunt.  Femina  Ministeria- 
lis Ecclesia,  si  viro  extraneo  nupseritt 
filli  ejus  propter  conditionem  matris  pras- 
dicto  servitio  non  pnvabuntur,  ipsi  Mi- 
nisteriales deposito  amici u  chiami dis,  vel 
allerius  supervestimenti,  in  Vesperis,  in 
Gcena,  in  Missa  subsequentis  festi  debita 
cum  reverentia  Abbatis  obsequio  se  offe- 
re  ut.  Abbas,  si  proximo  die  post  f eslum 
de  negotiis  privatis  vel  communibus  cum 
Ministerialibus  aliqua  tractare  voluerit, 
sive  nos  prsesentes,  sive  absentes  fueri- 
mus,  absque  expensis  eorum  ipsos  detine- 
bit.  Si  ad  placitum  venire  non  poterimus, 
et  Abbas  eorum  prs&sentia  carere  voluerit, 
circa  nonam  in  ipso  festo  redeundi  ad 
propria  singulis  licentiam  dabit.  H&c 
igitur  de jure  nostro,  de  jure  Ecclesia,  de 
jure  Ministerialium  per  sentenliam  nobis 
retata,  et  assensu  omnium  comprobata, 
Abbate  et  Fratribus  atque  Ministerialibus 
petentibus,  scripto  commendavimus,  etc. 
Similem  prope  Oonstitutionem  de  Mi- 
nisterialibus Bambergensis  Ecclesiae 
descripsit  Gretzerus  in  Divis  Bamber- 
gens.  pag.  89. 

SS®"  Qualis  fuerit  apud  Germanos  Mi- 
nisterialium infeodatorum  status  et  con- 
dì ti o,  fuse  et  aperte  declarant  Leges 
feudales  Tecklenburgicae  apud  Ludewig. 
tom.  2.  Reliq.  MSS.  pag.  297.  ex  quibus, 
quod  mibi  praecipuum  visum  est,  ex- 
se  ri  barn  :  Otto  D.  Gr.  Comes  in  Tecklen- 
burg.  Notum  sit  omnibus  quod  jus  nos- 
trum et  Ministerialium  nostrorum  tale 
est,  Primum  est  quod  Ministeriales  nostri 
in f eodati,  cum  per  nuntium  nostrum  in" 
feodatum  ante  ad  xiv.  dies  ad  nostri 
castri  munitionem  vocamus,  venire  te- 
nentur  et  per  quatuor  septimanas  resi- 
dentiam  in  castro  nostro  facere  propriis 
expensis,  etc.  Secundum  est,  quod  si  for- 
tior  nobis  vellet  nobis  in f erre  violentiam, 
si  de  Consilio  Ministerialium  nostrorum 
ipsi  justitiam  facere  volumus,  quamdiu 
juris  ordinem  hoc  modo  prosequimur,  in- 
feudati, nostri  nobis  corpore  et  rebus  ser- 
vire tenenturf  etc.  Ministeriales  vero  nos- 
tri a  nobis  in  f eodati,  si  in  necessitatibus 
se  nobis  exhibuerunt  in  servitio  nostro  in 
nobis  necessariis  procurare  tenemur,...  si 
vero  ex  detractione  alìcujus  Ministeria- 
lis noster  fuerit  diffamatus  apud  nos, 
ipso  ad  nos  vocato  et  Ministerialibus  nos- 
tris  indicato,  ipsum  audire  tenemur,  et 
secundum  eorum  sententiam  causam  ejus 
just  e  terminare.  Si  vero  contrarium  fa- 
cere  vellemus,  dapifer  noster  per  annum 
et  diem  in  coquina  cum  familia  nostra 
yrocurabit,  Ministerialibus  cum  ipso  prò 
jure  et  grafia  apud  nos  intercedentibus. 
Si  vero  his  contemtis  contrarium  velle- 
mus, in  palatio   Episcopali   Osnabrugse 


per  annum  et  diem  est  procurandus.  Epi- 
scopo cum  sua  Ecclesia  ■  prò  ipso  jus  et 
gratiam  a  nobis  postulante  ;  hac  obser- 
vata  disciplina  quod  in  duóbus  prsedictis 
terminis  faciem  nostrani  is  de  quo  agitur 
evitabit,  tali  reverentia  gratiam  nostram 
captando.  Si  vero  Ministerialis  noster 
absque  lumine  et  camerario  dormitorium 
uxoris  nostrae  dicatur  introiisse,  et  super 
hoc  fuerit  infamai us  et  jure  quo  convenit 
fuerit  convictus,  bona  quae  a  nobis  tenuit 
libere  ad  nos  redibunt  et  gratia  nostra 
carebit.  Item  si  aerarium  nostrum  absque 
camerario  nostro  introivit  et  ibi  deprehen- 
sus  fuerit,  etc,  Item  si  mortem  nostram 
machinatus  fuerit,  vel  in  honoris  nostri 
depressionem  conspiraverit,  etc.  Item  si 
aulam  imperialem  ire  disponimus,  Minis- 
terialibus nostris  pluribus  vel  paucioribus 
assumptis,  ipso  in  expensis  nostris  exhi- 
bere  tenemur  et  in  omnibus  necessariis 
iisdem  providere.  Profecti  vero  in  pedem 
Alpium,  si  transalpare  volumus,  ipsis  li- 
berum  est  redire  ad  sua,  nisi  de  bona  vo- 
luntate  sua  sequi  nos  voluerint.  Si  vero 
Ministerialibus  nostris  aliquis  violentiam 
vult  inferre,  et  ipsi  quod  juri  pareant  co- 
rani nobis  fuerint  protestati  ;  ipsos  in 
castrum  nostrum  recipere  tenemur,  et 
quamdiu  juri  paruerint  corpore  et  rebus 
juvare.  In  bonis  vero  haereditariis  in  qui- 
bus nascuntur  nostri  Ministeriales,  quam- 
diu in  cognatione  sive  genealogia  vir  vel 
mulier  invenitur  cui  talium  bonorum  jus 
et  actio  competere  possit,  hsec  bona  ad 
nos  tanquam  vacantia  redire  non  pos- 
sunt. 

W  De  negotiis  feudalibus  non  Mi- 
nisterialium modo,  sed  et  Nobilium  co- 
gnoscebant  atque  judicabant.  Oharta 
Henrici  Reg.  Rom.  ann.  1222.  apud  But- 
kens  tom.  1.  Troph.  Brabant.  inter  Pro- 
bat.  Hb.  4.  pag.  68  :  Inventum  igitur  et 
sententiatum  est  ibi,  quod  in  jure  feudali, 
omnis  Ministerialis  feudatartus  seque  ju- 
dicare  possit,  super  feudis  Nobilium  et 
Ministerialium  ;  exceptis  tamen  feudis 
Principum.  Adhuc  sententiatum  est  ibi, 
quod  quilibet  Nobilis  sive  Ministerialis 
feudatarius,  a  domino  suo  jure  feudali 
prima  citatione  ad  quindenam  potest  ci- 
.tari.  Iterum  si  aliquis  sive  Nobilis  sive 
Ministerialis  allodium  Ducis  de  Duce  te  - 
net  in  feudum,  ipse  Dux  eum  citare  po- 
test super  ilio  allodio. 

3K^*  Ooncessus  etiam  feminis  Ministe- 
rialis titulus.  Charta  prò  Monast.  Alten- 
burg.  ann.  1237:  Berchta  Ministerialis 
imperii. 

Erant  igitur  Ministeriales  ii  non  ex 
servis,  ut  hi  de  quibus  agit  Spec.  Saxo- 
nicum,  neque  etiam  ex  iis  quos  nobiles 
et  Liberos  dominos  vocabant,  sed  ex 
Nobilium  inferiori  ordine,  [modo  per 
Liberos  intelligas  qui  nulli  alteri  fidem 
obligaverint.]  Unde  post  Liberos  homines 
vulgo  recensentur  in  veteribus  Chartis 
descriptis  in  libro  de  fundatione  Monas- 
teri i  Gozecensis  pag.  211.  218.  Hist.  Tre- 
virensis  pag.  235.  tom.  12.  Spicileg. 
Àcheriam  :  Convocata  ad  se  Liberorum 
et  Ministerialium  multitudine  gravi,  etc. 
Liber  de  fundatione  Gozecensis  Monas- 
teri i  pag.  225  :  Fecit  et  hoc,  Ecclesiarum 
ipsius  videlicet  et  Hildenesheimensis,  vec- 
tigalibusy  et  apparitoribus  primus  Minis- 
teriales instiluit,  Liberorum  hominia  sus- 
cepit,  et  tam  illos  quam  istos,  stipendiis 
Fratrum  inbene ficiavit.  Hist.  Archiepis- 
copor.  Bremensium  ann.  1337  : 

Respondit  humìHter  se  non  eminere 
Sanguine,  divitiis,  nec  tamen  egere  : 
Sed  de  mediocribus  genitum  sincere, 
Qui  sponie  nobilibus  multutn  serviere. 

Nobilitatis  porro  argumentum  est,  quod 


praedivites  interdum  essent,  quandoque 
etiam  Milites  flerent.  De  divitiis  Minis- 
terialium agit  Liber  Miraculor.  S.  Lud- 
gerì  Episcopi  Mimigard.  num.  52  :  Qui- 
dam Ecclesiae  Mindensis  prsedives  Minis- 
terialis. De  Militi®  vero  titulo,  Charta 
Henrici  IV.  Imp.  in  Metropoli  Salisburg. 
tom.  3.  pag.  265  :  Offeruntur  viri  Mili- 
tares  ,   qui  dicuntur  Ministeriales,   cum 
prsediis  et  possessionibus  suis,  etc,  [Lit- 
terae  Wichmanni  Archiep.  Magdeburg. 
apud  Ludewig.  tom.  2.  Reliq.  MSS.  pag. 
347  :  Miles  quidam  Conradus  cognomina- 
tus  Schaph,  Ministerialis  Ecclesia  Mag- 
deburgensis  mansos  quondam  possidebal, 
dicens  se  eos^  a  quodam  Proposito  Eccle- 
sia B.  M.  in  feodo  suscepisse  et  f eodali 
jure  tenere,  Histor.   Novient.    Monast. 
apud  Marten  tom.  3.  Ànecdot  col.  1128  : 
His  itaque  curtibus  subjecta  familia  tri- 
farie   secernitur.    Prima    Ministericalis, 
qux  etiam  Militaris  recta  dicitur,  adeo 
nobilis  et  bellicosa,   ut  nimirum  liber  se 
conditioni  comparetur.]  Csesarius  lib.  2. 
cap.  12  :  Erat  in  proximo  manens  Miles 
quidam  dives  et  honestus,  Ministerialis 
tamen.   Lib.   4.   cap.   77  :    Henricus    de 
Wida  Miles  fuit  dives ,  valde  potens  et 
nominatus,    Ministerialis   Henrici  Ducis 
Saxonum.  Sed  et  Ministeriales  dicti  in- 
terdum ipsi  Comites.  Metropoli s  Salis- 
burgensis   tom.   3.   pag.  13  :   Hi  testes 
adhibiti   sunt    Perchtoldus    Marchio    de 
Andehsen,  et  filius  ejus  Perchtoldus  Mar- 
chio Ministerialis  eorumdem,  eie.  [Charta 
Rudolphi  Romanorum  Regis  ann.  1277. 
apud  Ludewig.  tom.  4.  Relig.  MSS.  pag. 
262  :  Monetam  quoque,  quss  singulis  annis 
avaritia  exposcente,  solebat  renovari,  in 
prsejudicium  commune  habitatorum  ejus- 
dem  terrai  ex  nunc  volumus  sine  Consilio 
communi  Ministerialium  majorum  Stirise, 
per  aliquem  futurorum  Principum  terree 
nullatenus  renovari.  Ministerialem  Aus- 
tria sese  inserì  bit  Rugerus  de  Prant 
in  Charta  ann.  1267.  ibid.  pag.  78.]  Alia 
de  Ministerialibus  vide  apud  Goldastum 
tom.   1.  Rerum  Alemann.  pag.  217.  et 
Meibomium  ad  Levoldi  Northovii  Chro- 
nicon  Marcanum  pag.  40. 

SSJ^  Iis  adde  Jonannem  Georg.  Estor 
qui  Commenrium  de  Ministerialibus  nu- 
per  edidit,  ubi  quae  pressiori  stylo  prò 
instituti  sui  ratione  docuerat  D.  Can- 
gius,  fusiori  explicat  ille,  atque  monu- 
mentis  undique  collectis  exornat.  Vide 
praeterea  Schifter.  in  GIoss.  Teuton. 
voce  Dienen.  p*  Furthii  librum  de  Mi- 
nisterialibus, Colon,  ann.  1836.  editum  et 
alios  quos  euumerat  Mittermaier.  Prin- 
cip.  Jur.  Germ.  §  50.] 

Ad  ejusmodi  autem  exercenda  obse- 
quia  concedebantur  a  domi  nis  feudali- 
bus  pr sedia,  quae  Ministeria  appellabant. 
Charta  Ottoni s  III.  Imp.  ann.  999.  apud 
Will.  Hedam  :  Insuper  sibi  donavimus 
quidquid  Popò  filius  Waldgeri  habuit  in 
Ministerium  in  hoc  Gomitatu.  Adde  quae 
sopra  annotavimus  de  hac  voce. 

f  Ministeriaua  Bona,  Quae  jure  mi- 
nisteriali tenentur,  in  Ohron.  Florentii 
Episcopi  apud  Eccardum  de  Orig.  Do- 
ni us  Saxon.  col.  59:  Alias  plures  benefi- 
ciorum  collationes  et  bona  feudalia  et 
Ministerialia,  et  habuit  in  reditibus  ma 
gnae  mensuras  istius  patria  centum  et 
triginta  sex  moldia  tritici,  etc.  Vide 
Ministerialitas  2. 

Ministerialis  Servus,  in  Lege  Bur- 
gund.  tit.  10.  |  1.  qui  ministri  loco 
domino  est. 

Ministrala  Fundi,  Villicus,  ni  fal- 
lor,  seu  Major.  Hugo  Flaviniac.  in 
Ohron.  pag.  245  :  Et  cum  calumniaretur 
pr&dictus  Hugo,  judicio  dato,  duos  legi- 


MIN 


MIN 


MIN 


399 


timoa  homìnes  produximua ,  prxdicti 
fundi  8ervum  qui  pariter  datus  est,  et 
Ministralem  ejusdem  fundi  nostri,  qui 
inter  fuit,  etc.  Tabularium  Prioratus  de 
Domina  in  Delphinatu  Ch.  174:  Scien- 
dum  quoque  quia  in  pr&dicto  manso 
Domni  Pontii,  Humbertus  Ferrolus  Mes- 
traliam  habebat,  etc, 

j  Ministerialis,  Artifex,  qui  alicujus 
est  ministeri^  in  Privilegiìs  concessis  a 
Philippo  Aug.  Textoribus  Stampens. 
ann.  1204.  apud  D.  Fleureau  Hist.  Ble- 

sens.  cap.  29.  pag.  133  :  Constituent 

quatuor  de  probis  Ministerialibus  illorum 
per  quo s  ipsi  se  justificabunt  et  emenda' 
bunt  ea  ause,  erunt  emendanda. 

MINISTERIALIS  Liber,  Idem  qui  Offi- 
cialis,  de  quo  infra.  Synodus  Celichyten- 
sis  ann.  816.  cap.  2  :  Ubi  Ecclesia  &difi- 
catur,  a  proprise  dioecesis  Episcopo  sanc- 
tificetur,  et  ita  per  ordinem  compleat, 
sicut  in  libro  Ministeriali  habetur. 

1.  MINISTERIALITAS,  [Jus  redecimam 
seu  decimam  partem  decim®  perci- 
piendi.]  Vetus  Charta  apud  Perardum 
in  Burgund.  :  In  Gié  quoque  erat  suus 
Ministratisi  qui  decimarum  redecimam 
capiebat  ,  ipsamque  Ministerialitatem 
totam  liberam  dedit,  ut  Canonici  ad  velie 
suum  Decimatorem  ponerent.  [Vide  supra 
Cario  et  Menagium  2.1 

1  2.  MINISTERIALITAS.  Jure  Ministe- 
rialitatis  tenere,  ea  conditi one  scili cet 
qua  solent  Ministeriales  :  ubi  observan- 
dum  a  jure  feudali  distingui.  Transac- 
tio  inter  Henricum  Comitem  Palatinum 
et  Archiepisc.  Bremensem  ann.  1219. 
apud  Tolnerum  Hist.  Palat.  inter  Instr. 
pag.  61  :  Ministeriales  antera  ipsius  Pala- 
tini.», bona,  qux  hactenus  a  Palatino 
tenuerant  jure  Ministerialitatis,  in  jure 
feudali  ab  eo  receperunt.  Hoc  est,  ni  fal- 
lor,  quse  ipsi  prius  ex  ministeriis  suis 
ratione  salarii  percipiebant,  eadem  sub 
beneficii  seu  feodi  titulo  eisdem  deinde 
concessa  sunt.  Vide  in  Ministerium. 

1  MINISTERIALITER,  Virtute  ministe- 
rii.  Alphonsus  de  Castro  lib.  4.  con  tra 
Hser.  tom.  3.  Conc.  Hispan.  pag.  683  : 
Sacerdote  autem  remittente  Ministeria- 
litert  Deus  vere  peccata  tunc  remitlit. 
Vide  infra  Ministrabiliter.  [**  Ministeria- 
liter,  Ut  ministerialis,  in  constit.  Frider. 
n.  Imperat.  ann.  1235.  §  12.  apud  Pertz. 
Leg.  tom.  2.  pag.  316.] 

1  MINISTERIANI,  Qui  praeerant  castris 
Principum,  iidem  qui  Castrenses  et  Cas- 
trensiani,  de  qui  bus  est  titulus  in  Cod. 
Justin.  lib.  12.  et  in  God.  Theod.  lib.  6. 
Vocabul.  utriusque  juris  :  Ministeriani, 
dicebantur  forte  a  ministrando  ,  quia 
praeerant  castris  principum,  Ministenani, 
qui  in  mensa  Principis  ministrabant, 
Pancirolo  lib.  1.  Thes.  cap.  77. 

•  MINISTERIARCHES,  Inter  ministros 
princeps,  in  Mirac.  S.  Emmer.  tom.  6. 
Sept.  Dag.  499.  col.  2. 

f  MINISTERIARIUS,  Siaxovó;,  Minister. 
Supplem.  Antiquarii. 

fMINISTERIOLUM,  diminut.  a  Minis- 
terium. Diploma  Henrici  I.  Imper.  ann. 
1019.  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col. 
514  :  ut  quemadmodum  ille  dominam 
nostram  S.  Mariam  constituit  heredem 
de  proprio,  ita  et  nos  facimus  de  nostro 
Ministeriolo  publico,  ne  forte  si  alieni 
seculari  concederemus  illud,  ea  occasione 
pr&dictas  invader ent  res. 

MINISTERIUM,  Abacus,  mensa  in  qua 
pocula  reponuntur.  Gloss.  Lat.  Gr.  : 
Abaci,  Deificai,  M^vicrrépiov,  quod  ad  aba- 
cum  stent  Ministri.  [Fulcuinus  de  Ges- 
tis  Abbatum  Lobiens.  tom.  6.  Spicil. 
Acher.  pag.  573  :  Comes  cum  conjuge  in 
sacrario  Ecclesia  mansitabat,  et  mensa, 


l 


in  qua  sacratissimum  Domini  corpus 
absumebatur ,  Ministerium  calciamento- 
rum  et  paterarum,  seu  scutellarum  effi- 
ciebatur.  Bernardi  Mon.  Ordo  Cluniac. 
part.  1.  cap.  46.  ubi  de  Officio  coquin®  : 
Quo  facto  congregantur  omnes  ante  tabu- 
larti scutellarum,  quae  olio  nomine  Minis- 
terium polest  appellari,  quia  quasi  scutel- 
las  ministrat,  quse  lotte  super  eam  ser- 
vantur.]  Sic  etiam  appellant  Credentiam, 
seu  mensulam  juxta  altare,  in  qua  repo- 
nuntur vasa  ad  sacrifici um  idonea  , 
Usus  antiqui  Ordin.  Cisterciensis  cap. 
22.  53.  Interdutn  prò  vasis  ipsis.  Lam- 
pridius  in  Alexandro  Severo  :  Ducenta- 
rum  librar  um  argenti  pondus  Ministerium 
ejus  numquam  transiit.  JuliusAfricanus, 
seu  Abdias  lib.  6.  Histor.  Aposto!.  :  Con- 
gregata sunt  itaque  familise,  et  vestes,  et 
Ministerium,  et  argentimi,  et  aurum,  etc. 
Vide  Ordinar.  Ora.  Prsemonstrat.  cap.  4. 
Ministerium  Sacrum,  Ecclesiasticum, 
Sacrorum  vasorum,  donariorum,  et  orna- 
mento™ m,  atque  adeo  vestimentorum 
Ecclesiae  congeries  et  apparatus,  quod 
ad  Dei  ministerium  haec  omnia  conse- 
crata  sint,  ut  ait  Justinianus  §  Sacrse, 
Inst.  de  Rer.  divisione,  et  Lex  Sancimus, 
Cod.  de  Sacros.  Eccl.  Victor  Vitensislib. 
1.  de  Persecut.  Vandal.  :  Statim  vir  Deo 
plenus  et  carus  universa  vasa  Ministerii 
aurea  vel  argentea  distrahere,  et  liberta- 
tem  de  servitute  barbarica  liberare,  etc. 
Infra  :  Miltit  Proculum  quendam  in  prò- 
vinciam  Zeugitanam,  qui  coarctaret  ad 
tradendum  Ministeria  divina,  vel  libros 
cunctos,  Domini  Sacerdotes,  ut  primo  ar~ 
mis  nudaret,  et  ita  facilius  inermes  hostes 
callidus  captivaret.  Concili  um  Valenti- 
num  III.  ann.  855.  cap.  20  :  Thesaurus, 
sive  Ministerium ,  vel  ornamentum  Eccle- 
siarum,  etc,  [Fui  berti  Carnot.  Epistola 
tom.  2.  Spicil.  Acher.  pag.  830  :  Notan- 
dum  quod  B.  Gregorius  dicit,  quia  om- 
nino  grave  est  frustra  Ecclesiastica  Minis- 
teria, id  est,  candelabra,  thuribula,  et 
cantera  hujusmodi  venundare.  Haec  vero 
minora  Ecclesix  Ministeria  ;  vasa  autem 
sacrata  et  cruces  excellentiora  vocat 
ibid.  idem  Fulbertus.]  Ita  passim  usur- 
pant  Scriptores,  Sixtus  I.  PP.  Epist.  III. 
cap.  2.  Concil.  Aurei ian.  III.  cap.  23. 
Arvemense  cap.  8.  Paulin.  Epist.  12. 
Gregorius  M.  lib.  1.  Epist.  66.  lib.  2. 
Ind.  10.  Epist.  27.  29.  Ind.  11.  Epist.  41. 
lib.  4.  Epist.  8.  Gregor.  II.  PP.  in  Capi- 
tulari  cap.  5.  Avitus  Viennensis  Epist. 

6.  Fortunat.  lib.  1.  Carm.  15.  Gregor. 
Turon.  lib.  2.  Hist.  cap.  27.  lib.  3.  cap. 
10.  lib.  6.  cap.  11.  21.  lib.  7.  cap.  24.  lib. 
1.  de  Mirac.  cap.  86.  lib.  2.  cap.  7.  lib. 
de  Gloria  Confess.  cap.  22.  Halitgarius 
in  Poenitent.  cap.  7.  Ledradus  Lugdun. 
in  Epist.  ad  Carolum  M.  Vita  S.  Desi- 
derii  Episcopi  Cadurcens.  cap.  9.  Othlo- 
nus  lib.  1.  de  Vita  S.  Bonifac.  Mogunt. 
cap.  23.  Concil.  Triburiense  ann.  895. 
cap.  18.  [Diurnus  Romanus  cap.  3.  tit. 

7.  9.  Vita  B.  Anscharii  ssec.  4.  Bened. 
part.  2.  pag.  84.  Passio  S.  Philippi  Episc. 
apud  Ma  bill.  tom.  4.  Analect.  pag.  136.] 
Anastasius  in  Vitis  PP.  pag.  3.  6.  12.  13. 
16.  26.  27.  119.  Flodoard.  lib.  2.  Hist. 
Rem.  cap.  5.  Aimoin.  lib.  3.  Hist.  cap. 
67.  71.  Widradus  Abbas  Flaviniac.  in 
primo  suo  Testamento  pag.  687.  Lex 
Bàjwar.  tit.  1,  cap.  3.  §  3.  etc.  VideBal- 
duinum  ad  Optatum  Milevitanum  pag. 
87.  Caeterum  aurea  ili  a  fuisse,  atque 
adeo  pretiosae  materiae  vasa  et  ministe- 
ria Ecclesiastica  jam  a  primis  Ecclesi® 
incunabulis,  docent  idem  Optatus  lib.  1. 
Prudent.  Hym.  in  S.  Laurent,  etc.  Adde 
Baron.  ann.  303.  etc. 

*  Nostris  Mestier,  eadem  acceptione. 


Inventar,  ann.  1415.  ex  Cod.  reg.  9484.  2. 
fol.  490.  r°  :  Item  quatre  Mestiers  d*argent 
dorè,  pour  mettre  torches  à  servir  sur 
table.  Ubi  candelabra  significantur. 

*  Ministerium,  Instrumentum  quod- 
vis.  Lit.  remiss.  ann.  1355.  in  Reg.  84. 
Chartoph.  reg.  ch.  470:  Cum  Robinus 
pauper  Ystrio  sive  Menestrellus  prò  lu~ 
dendo  de  suo  artificio,  cum  corneto  ivis- 
set,...  qui  de  suo  ludebat  Ministerio,  etc. 
Vide  infra  Misterium  4. 

1"  Ministerium  Canonicum,  Quod  a 
Canoni  bus  praescribitur.  Capitul.  Caroli 
M.  ann.  801.  num.  33  :  Simili  ter  et  Comes 
faciat  contra  suum  Episcopum,  ut  in  om- 
nibus UH  adjutor  sit  qualiter  intra  suam 
parochiam  Canonicum  possit  explere  Mi- 
nisterium. 

T  Ministerium  Divinum,  Missarum 
solennia,  et  alia  quse  ad  cultum  divinum 
spectant.  Capit.  Karlomanni  ann.  742. 
num.  2:  Servis  Dei  per  omnia  omnibus 
armaturam  portare  vel  pugnare  aut  in 
exercitum  et  in  hostem  pergere  omnino 
prohibuimus,  nisi  illis  tantummodo  qui 
propter  divinum  Ministerium,  Missarum 
scilicet  solennia  adimplenda,  et  Sancto- 
rum  patrocinia  portanda,  ad  hoc  electi 
sunt.  Idem  quod  Ministerium  Ecclesias- 
ticum ibid.  num.  4.  dicitur. 

Ministerium,  Districtus  seu  territo- 
ri um  intra  quod  ministeriales  et  offt- 
ciaies  ministeria  sua  exercebant.  Capi- 
tulare  de  Villis  cap.  8  :  Ut  judices  nostri 
vineas  recipiant  nostras,  quve  de  eorum 
sunt  Ministerio.  Cap.  9  :  Volumus  ut 
unusquisque  judex  ,  in  suo  Ministerio 
mensuram....  tenere  habeat,  etc.  Capitul. 
Caroli  M.  lib.  2.  cap.  18  :  Sicut  in  Capi- 
tulis  quse  de  hac  re  illis  Comitibus  dedi- 
mus,  in  quorum  Ministeriis  moneta  per- 
culitur,  constitutum  est.  Vide  Capitul. 
ejusdem  Caroli  prò  partibus  Saxoniae 
cap.  33.  Capitul.  ann.  802.  cap.  21.  25- 
28.  Capitul.  ann.  807.  cap.  3.  Capit.  Lu- 
dov.  II.  Imp.  ann.  867.  cap.  3.  4.  et  For- 
mulas  vett.  cap.  30.  apud  Bignonium, 
Charta  in  Caroli  C.  in  Chronic.  Farfensi 
pag.  668.  et  aliam  Caroli  III.  apud 
Ughellum  tom.  4.  pag.  594.  Donationes 
Ecclesiae  Saltzburgensis  :  Concessit  ei 
tributales  de  (in)  suo  Ministerio  manentes, 
etc.  Capitul.  Radelchisi  Principis  Bene- 
ventani ann.  851.  cap.  1  :  Qux  evenit  per 
integra  guastaldata  seu  Ministeria  quse 
hic  de  script  a  sunt. 

Ministeria,  Officia  majora  et  minora, 
in  Imperator.  et  Regum  palatiis,  et  ma- 
gnatum  hospitiis.  De  majoribus,  Charta 
WilL  Ducis  Aquitanise  ann.  1076  :  Non 
Dapifer,  non  Pr&positus,  non  Mariscal- 
cus,  non  serviens,  aut  in  aliquo  Ministe- 
rio positus.  etc„  Wippo  de  Vita  Chunradi 
Salici  pag.  42§  :  Jffuic  tamen  sincerius  et 
libentius  jurando  omnes  subjiciebantur, 
similiter  in  disposi tione  curiali,  quem 
Rex  major em  domus  statueret,  quos  cubi- 
culariorum  Magistroa,  quos  Inferlores  et 
Pincemas,  et  reliquos  officiarios  ordina- 
rci,  diu  non  est  supersedendum ,  cum 
illud  breviter  dicere  possim,  quod  nullus 
antecessoris  sui  Ministeria  aptius  et  ho- 
norificentius  provisa  memmi  vel  legi. 
Chronic.  Besuense  :  Robertus  natus  ex 
servis  et  ancillis  hujus  Ecclesia,  et  exalta- 
tus  ab   ea  Ministerio  Pr&positurse.   Di- 

Bloma  Ludovici  III.  Imp.  apud  Ignotum 
asin .  cap.  6  :  Similiter  eorum  ministri 
si  aliquem  dimiserint,  et  proprium  et 
Ministerium  perdant.  Erchempertus  in 
Hist.  Langob.  cap.  46  :  A  claustro  Epis- 
copi expellens,  et  humili  loco,  in  cella 
scilicet  Ministenorum  degere  constituit. 
In  Regesto  Th esauri  seu  Chartoph ylacii 
Regii  signato  31.  fol.  92:  Litterss  Joan- 


400 


MIN 


MIN 


MIN 


nis  Mar  escalli)  quod  non  potest  retinere 
equos  redditos  ratione  Ministerii  sui,  nec 
reclamabit  Marescalliam  jure  haereditatis. 
Vide  Ministeriali». 

Ministeria,  Officia  minora.  In  Com- 
puto Thesauri  incip.  a  1.  Jan.  1312.  sub. 
tit.  Ministeriorum,  describuntur  Falco- 
nara, Valleti  Falconum,  Venatores,  Ar- 
cuarti, Carpentarii,  Furetarii,  Avicularii, 
etc.  Fit  ibidem  mentio  Clericorum  Minis- 
teHorum,  in  quibus  recensentur  Clericus 
Panetariae,  Clericus  Scancionarise,  Cleri- 
cus Coquinae,  Clericus  Fabricae.  Officia 
servitorum,  quae  Ministeria  vocant ,  in 
Charta  Willelmi  Abbatis  S.  Dionysii 
ann.  1174.  apud  Doubletum  pag.  183. 
Ministeria  domus  ejusdem  Monasterii, 
pag.  508.  In  Concil.  Lateranensi  ann. 
1179.  can.  3  :  Minora  Ministeria  dicuntur 
Decana  t us,  Archidiaconatus,  et  alia  quae 
animarum  curami  habent  annexam.  Hinc 

*  MINISTERIUM  SILVIE,  I11ÌUS  Custodia. 

Chartul.  Celsinian.  eh.  893  :  Tradide- 
runt  lesdam  ferri  picisque,  quas  exigeba- 
tur  in  foro  Gélsimensi  ;  sed  et  Ministe- 
rium  silvae,  quae  vocatur  Bomus. 

\  Ministerium  Amittere,  prò  ab  Of- 
ficio amo  veri,  Gali.  Perdre  sa  charge. 
Additio  4.  ad  Capitul.  §  116  :  Quicunque 
Vicarii,  vel  alii  ministri  Comitum  tribu- 
tum  quod  inf erenda  vocatur  majoris  pre- 
tti a  populo  exigere  praesumpserit his 

quibus  hoc  lulil  cum  sua  lege  restituat,  et 
insuper  fredum  nostrum  comportai,  et  Mi- 
nisterium amittat.  Capitul.  Ludovici  II. 
Imp.  tit.  4.  |  4  :  Simihter  eorum  (Comi- 
tum) ministri,  si  aliquem  dimiserint,  et 
proprium  et  Ministerium  perdant. 

A  Latio  igitur  hauserunt  Franci  nos- 
tri vocem  Mestier,  quam  primi tus  Aulae 
Regiae  ministris  majoribus,  postea  qui- 
busvis  artificibus  attribuerunt.  [Hinc 
Provincialibus  artifices  etiamnum  Me- 
nesteiraux  vocantur.]  Aimoinus  lib,  4. 
de  Miracul.  S.  Benedicti  cap.  33:  In 
idem  rus  advenerat  altera  muliercula  quae 
texlricis  fungebatur  officio....  Heec  habe- 
bat  cooperatricem ,  quae  ejusdem  erat 
Ministerii.  Galli  dicerent,  qui  estoit  de 
mème  métier.  [Charta  ann.  1226.  ex  mi- 
nori Chartular.  S.  Victoris  Massi  1.  fol. 
106  :  In  quo  (Consilio)  Polestas  major  et 
sanior  pars  Consiliariorum  et  Capilum 
Ministeriorum  presentes  aderant.  Occurrit 
praeterea  in  Litteris  Johannis  Reg. 
Frane,  ann.  1360.  tom.  3.  Ordinat  pag. 
446.]  Le  Roman  de  Garin  MS.  : 

Li  Rois  donra  ses  Mestiere  à  servir. 

Alibi  : 

Braconier  meslre  en  fiat  li  Rois  Pepin, 
Les  chiens  li  baille  ;  cil  volentiers  les  prìst, 
Li  Dus  Gilbert  richement  en  servi 
Gelui  Mestier,  li  Rois  li  retoli, 
Fauconnier  mestre  de  ses  oisiax  en  fist. 

Le  Roman  de  Jourdain  de  Blaye  MS.  : 

Mar  serez  mais  en  ma  cori  Despansiers, 
Je  vous  donray  assez  autres  Mestiers. 

In  Statuto  prò  Hospitio  Regis  Philippi 
Magni  ann.  1317:  Les  Mestiers  jurront 
que  ils  tiendront  sans  enfraindre  celle 
Ordonnance.  Et  mox:  Par  celle  Ordon- 
nance  li  Rois  n'entend  gas  à  nuls  de  ses 
Mestiers  ou  de  ses  Officiersqui  sont  à  lui, 
donner  congé,  etc.  Atque  hinc  capienda 
Mesterii  vox  in  Charta  Odonis  A  Db.  S. 
Dionys.  ann.  1230.  quam  Gallandus  in 
tract.  de  Franco  alodio  pag.  351.  non 
percepì t  :  Matthaeus  dicébat  se  esse  Cam- 
oellanum  Abbatis  B.  Dionysii  de  jure 
Mesterii  quod  tenet  in  feodum  ab  Abbate 
S.  Dionysii,  etc. 

SS®*  Neque  res  est  omnino  insolens, 
Mesterium  seu  officium  titulo  feudi  con- 


cessum  ;  praeter  allatum  enim  exem- 
plum,  occurrit  in  Chartular.  S.  Vandreg. 
toni.  1.  pag.  707:  Ratione  Mesteriorum 
quae  habemus  feodaliter  in  Abbatta  S. 
Vandreg  esilli.  Ejusdem  notionis  quod 
legitur  in  primo  apographo  Tabularii 
ejusdem  Monast.  fof.  417  :  Litera  Roberti 
Pepin  et  Matillidis  uxoris  suae  qui  vendi- 
derunt  nobis  quidquid  habébant  in  domo 
nostra  ratione  cujusdam  Mesterii.  Vox 
Italis  etiam  nota.  Memoriale  Potestatum 
Regiens.  ad  ann.  1272.  apud  Murator. 

tom.  8.  col.  1235  :  Dominus  Stoldus de 

civitate  Florentise,  factus  fuit  Potestas 
Reginorum  per  artes  civìtatis  Reginorum, 
sive  per  soci  età  tes  Mesteriorum.  Chron. 
Parmense  ad  ann.  1387.  apud  eumdem 
tom.  9.  col.  812  :  Mesteria  et  artes  civita- 
tis  Parmae,  etc.  Legitima  et  honesta  Mes- 
teria, in  Charta  Massil.  ann.  1244. 

1  Mesterius,  Eadem  notione.  Chron. 
Parmense  ad  ann.  1279.  apud  Murator. 
tom.  9.  col.  791  :  Omnes  Mesterii  de  Parma 
a  majore  usque  ad  minor em  iverunt  ad 
diclam  figuram  cum  palleis  et  canellis. 

1  Mesterum,  in  Charta  Eduardi  III. 
Reg.  Angl.  ann.  1331.  apud  Rymer.  tom. 
4.  pag.  496  :  Cum  Johannes  Kempe...  tex- 
tor  pannorum  laneorum,  infra  regnum 
nostrum  Angliae  causa  Mesteri  sui  inibi 
exercendi,  et  illost  qui  inde  addiscere  vo- 
luertnt}  instruendi  et  informando  acces- 
serit  moraturus,  et  quosdam  homines  et 
servientes,  et  apprenticios  de  Mesterò  ilio 
secum  adduxerit,  eie.  Vide  eumdem  Ry- 
mer. tom.  5.  pag.  246. 

1  Ministeriorum  Capita  ,  Gallice 
Chefs  de  métier s.  Charta  ann.  1251.  ex 
Schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Quod  universo 
Consilio  lam  generali,  quam  Capitum  Mi- 
nisteriorum Arelatis  ad  sonum  campante 
in  aulam  palatii  Communis  Arelatis 
more  solito  congregato.  Nuli  ibi  vero  fu- 
si us  describuntur  quae  ad  Ministeriorum 
Capita  spectabant  quam  in  Statutis  Mas- 
sil. prsesertim  cap.  10.  lib.  1.  cui  titu- 
lus  :  De  Capitibus  Ministeriorum  eliaen- 
dis.  Centum  quotannis  inter  artihces 
probatos  seligebantur  viri,  quibus  lici- 
tum  erat  ad  sonum  campanae  conve- 
niendi  ut  de  negotiis  civitatis  tracta- 
rent.  Exinde  quod  ipsis  melius  visum 
fuerat  Rectori  peragendum  deferebant. 
Discordias  civium  sedare,  scandala  coer- 
cere  tenebantur  ex  solemni  juramento. 
Consule,  si  placet ,  Statuta  laudata. 
Non  minoris  dignitatis  erant  qui  eodem 
nomine  donabantur  apud  Arelatenses. 
Iis  proprium  fuit  sigiflum  quod  nobis 
exhibet  Petrus  Saxius  in  Pontificio  Are- 
lat.  pag.  276.  in  cujus  parte  altera  effic- 
tus  leo  cum  hac  inscriptione  :  Nobilis 
inprimis  dici  solet  ira  leonis  :  in  altera 
vero  urbs  Arelate  conspicitur  cum  hisce 
characteribus  :  TJrbs  Arelatensis  est  hos~ 
tibus  hostis  et  ensis.  [&  Urbis  Arelates 
sigillum  est  ;  quod  vero  indicandum 
erat,  exhibet  Saxius  ibidem  pag.  277. 
cum  hac  inscriptione  :  Capita  Mislio- 
rum,  contraete  prò  Misteriorum.] 

1  Ministerii  Introitus,  Quod  ab  ar- 
tificibus  aliquam  artem  ineuntibus  ex- 
sol  vitur,  Gali.  Droit  d'entrée  de  métier. 
Privilegia  concessa  aPhilippoAug.ann. 
1204.  Textoribus  Stampens.  apud  D.  Fleu- 
reau  Hist.  Blesens.  cap.  29.  pag.  133  : 
Quittavirnus  omnes  textores...  tam  de  col- 
lecta  quam  de  omni  demanda  et  inlroilu 
Ministerii. 

Ministerium,  Beneficii  seu  feudi  spe- 
cies,  quae  sub  certi  obsequii  ac  servi tii 
conditione  concedebatur.  Lambertus 
Ardensis  pag.  176  :  Cum  Arnoldus  Mar- 
kiniensis  terram,  quae  in  Ministerio,  sive 
in  Costellar ia  Brugensium...  sibi  a  Bai- 


duino  sororio  suo  jam  mortuo  exciderant, 
et  contigerant,  etc.  Charta  E ustachii  Co- 
mitis  Bononiensis  ann.   1122  :  Terram 
quam  B.  Bertinus  infra  Ministerium  de 
Merk  possidet.  Alia  Philippi  March  io  nis 
Namurcensis  ann.  1210  :  Cum  calumnia- 
ret   quandam  terram  juxta  mare  sitarti 
in   Castellatila    Gandensi  sub  Ministerio 
de  Hulst.    Charta   Theodorici    Comitis 
Flandri®  ann.  1147.  m  Tabulano  Mo- 
nast. S.  Berlini  :  Et  quoniam  Ministeria- 
les  villarum  S.  Berlini  multas  et  magnas 
injustitias  ssepius  in  suis  Ministeriis  fa- 
ciunt,  homines  Sancti  depredando  contra 
volunlatem  Monachi  procuraiionem  villse 
habentis,  et  sine  judicio  scabinorum  coac- 
tas  pelitiones  f adendo,  et  plusquam  deci" 
mum  nummum  de  placitis  quas  ad  Abba- 
tem  pertinent    Ecclesia  violenter  au fe- 
rendot  etc.  Mox  :  Eam  legem  de  caeteris 
Ministerialibus  Ecclesiae  tenendam  aucto- 
rizamus,  ut  scilicet  nullus  eorum  vel  per 
h&reditariam  successionem  vel  in  feodum 
habeat  suum  Ministerium,  nec  alio  modo 
quam  Abbati  vel  Ecclesiae  dare  placuerit, 
et  Ministerialis  de  Peparingehen  decimum 
nummum  tantum   secundum    praefatam 
conventionem  de  placitis  jure  suo  accipiat. 
[Chron.  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  590  :  Portionem  de  Ecclesia 
S.  Mariae  in  Asiniano  infra  Ministerium 
de    Ulmo...  et   in  fundo   Toreliano  infra 
Ministerium  de  C lenti.  Hist.  Beccensis 
Monast.  MS.  pag.  486  :  Concessit  in  per- 
petuam  éleemosynam...  in  Ministerio  de 
Strutart  totum  campum  de  Willemilla.} 
Mestiers  vocant  Fiandrenses,  apud  quos 
nota  quatuor  FlandriaB  Ministeria,  les 
quatre  Mestiers  de  Flandres.  Ita 

Ministerium  accipitur  prò  Vicaria, 
seu  districtu  Vicarii,  in  Taoulario  Con- 
chensi  in  Ruthenis,  Ch.  11  :  Similiter  in 
alio  loco  in  pago  Artintia,  in  Ministerio 
Acteracense  cedo  villa  mea,  etc.  Infra  : 
Similiter  in  alio  loco  in  pago  Arvernico, 
in  Ministerio  Cartladense  in  vicaria  Arpa- 
jonensehaec  est  villa  mea  quae  vocatur,  etc. 
Ch.  Ili  :  Et  sunt  ipsas  vineas  in  pago  Ru- 
thenico,  Ministerio  Dunense,  in  loco  quem 
dicunt  Vermecalme.  Quod  vero  ministe' 
rium  hoc  loco,  in  Ch.  112.  Vicaria  ap- 
pellatur  :  Et  ipsa  vinea  in  pago  Ruthe- 
nico ,  in  Vicaria  Dunense,  in  loco  qui 
dicitur  Vermecalme.  Occurrit  passim  in 
hoc  Tabulano. 

1  Ministerium,  Villa,  prasdium  rusti- 
cum.  Constitutio  Ansegisi  saec.  4.  Be- 
ned.  part.  1.  pag.  640  :  De  Ministerio  Ro- 
sontione  fabarum  modios  tres,  pisorum 
modios  quinque. 

1  Ministerium  Decima,  Idem  videtur 
quod  Ministerialitas  2.  Charta  apud  Ste- 
phanot.  tom.  8.  Antiquit.  Bened.  Pic- 
tav.  MSS.  pag.  555  :  Dimitto  etiam  hoc 
quod  in  terra  de  Jusgul  habebam,  id  est, 
accipiebam  decimam  et  relinebam  meum 
retrodecimum,  dimitto  Ministerium  hujus 
decimse,  et  dimitto  retrodecimum. 

1  MINISTRABILITER,  Virtute  ministe- 
rii. Conc.  Armenor.  ann.  1342.  apud  Mar- 
te n.  tom.  7.  Ampi.  Collect.  col.  360  :  Jtft- 
nistrabiliter  datum  est  a  Deo  ministris 
Ecclesiae  dimittere  peccata.  Vide  supra 
Ministerialiter. 

1  MINISTRALCIA,  Ministrallus.  Vide 
supra  Ministelli. 

f  MINISTRALES,  Ministrala.  Vide 
supra  Ministeriales. 

*  1.  MINISTRALES  Contratarum, 
apud  Bononienses,  aliasque  viciniores 
gentes,  appellabantur  Magistri  viarum, 
quibus  tota  ipsas  tuendi  ac  custodiendi 
cura  commissa  erat.  Duo  singulis  duo- 
bus  mensibus  prò  qualibet  via  eligeban- 
tur  per  suffragia  ab  incolis  vicinariis. 


MIN 


MIN 


MIN 


401 


Qui  Ministrales  duas  vel  plures  vigilias  | 
seu  guaitatores  eligebant,  ut  noctu  pro- 
priam  viam  invigilarent,  ne  vastaretur 
aut  furtis  pateret.  Stat.  Bonon.  ann. 
1250-67,  tom.  III.  pag.  126-128  :  Statuimus 
nuoci  in  qualibet  contrata  sint  Ministra- 
les, qui  eligantur  ad  brevia  a  vicinis  illius 
contrate....  et  ita  debeant  providere  pre- 
dieta  singulis  duobus  mensibus  duo  eorum, 
donec  Ministrales  duraverint... et  debeant 
eligere  duos  guaitatores  vel  plures  ad  vo- 
luntatem  vicinorum  suorum,  qui  custo- 
diant  Civita tem  de  nocte,  et  precipiant 
quod  ipsi  guaitatores  bene  faciant  guai- 
tam...  Et  paulo  post  :  Addimus  huic  sta- 
tuto quod  dicti  Ministrales  teneantur  ac- 
cipere  bonam  et  ydoneam  securitatem  a 
dictis  guailatoribus  de  data  custodia  fa- 
cienda  per  integrum  annum  ;  et  securita- 
tes  ipsorum  teneantur  Comuni  feudum 
restituere  dupìicatum  ;  et  si  securitates 
non  essent  bone,  Ministrales,  qui  eas  ac- 
ceperint,  teneantur  Comune  reservare  in- 
dempne.  De  quibusdam  aliis  eorumdem 
offlcialium  mu  neri  bus ,  vide  op.  cit. 
tom.  III.  pag.  747.  [Fr.] 

*  2.  MINISTRALES  Nunciorum,  Qui 
nuntia  perferebant  habebant  quidem 
proprios  Ministrales,  qui  eligebantur 
inter  sese  per  suffragiacoram  potestatis 
judice  ,  vel  tabellone  ;. bimestre  erat 
eorum  officium,  nec  in  eodem  anno  ite- 
rum  sumere  fas  erat.  Ipsis  sociorum  di- 
sciplinge  cura  data  erat.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom .  III.  pag.  92  :  Et  addimus 
quod  Ministrales  Nunciorum...  debeant 
eligi  ad  brevia  inter  eos  corani  judice  po- 
testatis, vel  ejus  notario  ;  et  predicti  Mi- 
nistrales debeant  mutari  singulis  duobus 
mensibus,  et  qui  semel  fuerit  Minislralis 
non  amplius  in  eodem  anno  possit  esse  ; 
et  tom.  I.  pag.  227  :  Et  si  ero  Ministralis 
Nuntiorum  bona  fide  inquiram  socios 
meos,  et  scrutabor  de  exercitio  offitii  sui, 
et  si  aliquem  invenero  delinquentem  con- 
tro, suum  officium  potestati  eodem  die  ma- 
nifestato, et  potestas  publice  in  Consilio 
dicere  teneatur.  [Fr.] 

*  MINISTRALES  Societatum  ÀR- 
tium  et  Armorum  appellabantur  Bo- 
noniae  qui  ipsis  Societatibus  propositi 
erant.  Eligebantur  per  suffragia  ab  uni- 
verso Collegio,  et  semestre  erat  eorum 
officium.  De  ipsorum  numero ,  condi- 
tone, mu  nere  ac  privilegiis  vide  plura 
in  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  III. 
pag.  392-397,  sub  Rubrica  :  Quot  Mini- 
strales habeat  quelibet  Societas  artium  et 
armorum,  quanto  durare  debeant,  et 
quando  cessare.  [Fr.] 

1  MINISTRALIS  ,  Operarius  ,  artifex. 
Testament.  Beatricis  de  Alboreya  ann. 
1367.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col. 
1521  :  Sartore» ,  drapiferi,  sutores,  et  alti 
Ministrales,  quibus  forte  secundum  eoruni 
laborem  tenemur  eisdem,  vel  aliquotiens 
in  retinendo  laborem  de  eis  quse  emuntur 
ab  eisdem. 

*  MINISTRALISSA  ,  Femina  miniate- 
rialis,  in  magn.  Chartul.  S.  Vict.  Mas- 
sil.  pag.  1080.  Vide  in  Ministeriales  pag. 
419.  col.  1. 

•f  MINISTRALLUS,  Idem,  ut  videtur, 
qui  aliis  Bajulus  dicitur,  qui  filiorum 
Principis  educationi  prgeficiebatur.  Lat- 
terà? Eduardi  III.  Reg.  Angl.  ann.  1348  : 
Cum  Garsius  de  Gyvill,  Ministrallus  illus- 
tris  Infantis  primogeniti  Regia  Castellai, 
qui  nuper  de  partibus  Ispaniae  in  An- 
Uliam,  ob  aliquas  causas,  venit,jam  ad 
easdem  in  comitiva  Johannes  ftlise  nostrae 
carissima  sit  celeriter  rediturus,  etc.  Vide 
Bajulus  2. 

f  MINISTRANTIA,  Hierotheca,  arcula 
in  qua  reconduntur  Reliquias.  Acta  S. 
v 


Wernheri  Mart.  tom.  2.  Aprilis  pag. 
707  :  Quse  argento  recondita  super  epita- 
phium  quercinum  cernebatur,  quse  nunc 
in  pr  et  iosa  Minisi  rantia,  carnea...  Christi 
ostenditur  fidelibus.  Vide  Monstrantia. 

1  MINISTRARE  Sacramenta,  Gali. 
Aaministrer  les  Sacremens  ;  quibus  ver- 
bis  munia  quae  ad  parochum  spectant 
designantur.  Charta  ann.  1250.  tom.  2. 
Hist.  Eccl.  Meldens.  pag.  153  :  Quod  Ca- 
nonici S.  Nicholai  possunt  et  debent  Mi- 
nistrare personis  inferius  annotatis,  et 
nullis  aliis ,  videlicet  Vicecomiti  et  ejus 
familise...  universa  et  singula  Sacramenta 
sive  sacr ani ent alia. 

\  MINISTRARIA,  prò  Ministerium,  Su- 
pellex  ecclesiastica.  Vita  S.  Desiderii 
Episc.  Cadurc.  :  Jam  vero  in  altaris  2?c- 
clesise  Minislraria,  dici  non  potest  quan- 
tum se  fuderit,  quantaque  feceritt  quam 
numerosa,  quam  pulchra,  ...  candelabra 
resplendent.  Vide  supra  in  Ministe- 
rium. 

MINISTRATO),  Ferculum,  missus,  Mès. 
Papias  :  Fercula,  pluraliter,  minislratio- 
nes  epularum.  Chrodegangus  in  Regula 
Canonicorum  Metensium  cap.  22.  Edit. 
Labbei  :  Pulmentum  vero  ad  Sextam  : 
carnem  inter  duos,  Ministrationem  unam, 
et  cibaria  una  accipiat  ;  et  si  cibaria  non 
habent  ,  tunc  duas  Ministrationes  de 
carne  aut  lardo  habeant,  etc. 

*  Ministier,  parum  dissimili  notione, 
prò  distri butione  scilicet  èleemosyna- 
rum,  in  Vit.  SS.  Mss.  ex  God.  28.  S.  Vict. 
Paris,  foi.  11.  v°.  col.  1.  ubi  de  S.  Steph.: 
La  cause  de  cest  murmurement  peut  estre 
entendue  doublé;  ou  car  celes  (veuves  des 
Genti ls)  nrestoient  receues  ou  Ministier  ; 
ou  car  eles  estoient  grevées  plus  queli  au- 
tre  ou  cotidian  Ministier.  Quse  verba  de- 
sumta  sunt  ex  Act.  Apost.  cap.  6.  v.  1  : 
Factum  est  murmur  Graecorum  adversus 
Bebrseos,  eo  quod  despicerentur  in  Minis- 
terio  quotidiano  viduas  eorum.  Ubi  textus 
Graecus  :  ev  ttj  Staxovta. 

•  MINISTB(ERIUS/Qui  instrumentis 
musicis  canit.  Cnmput.  ann.  1478.  inter 
Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  341.  col. 
2  :  Et  primo  solverunt...  Ministreriis  so- 
nantibus,  tam  in  portando  panerà  carita- 
tis,  etc.  Vide  supra  Menesterellus. 

J  MINISTRILE,  Fidicen,  Gali.  Joueur 
d'instrumens.  Epitome  Constit.  Valent. 
tom.  4.  Co  nei  1.  Hispan.  pag.  186  :  Nec 
aliquis  ejus  (  capei  las)  singularis  cantor 
seu  Ministrilis  de  c&tero  non  possit  ulto 
tempore  diebus  festivis  nec  feriatis  die  aut 
nocte  cantare... Prxdicticantores  elMinis- 
triles  appunctentur  per  eum  qui  a  populo 
designabitur.  Vide  Ministelli. 

MINISTRIX,  TrcTjpéTic,  in  vett.  Glossis. 

1  MINIT0R,  Fossor  cunicuìarius,  Gali. 
Mineur.  Epist.  Anonymi  de  capta  urbe 
CP.  ann.  1204.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  786  :  Super  turri  autem  illa 
locuti  fuimus  cum  Duce  Veneciorum  viro 
prudentissimo,  dicent es,  quod  nullo  modo 
caperelur,  nisi  per  Minitores  et  petrarias 
cum  variis  suis  instrumentis  bellicis  super 
naves.  Et  col.  787  :  Minitores  vero  murum 
inferius  excavantes,  unam  turrim  strave- 
runt.  Vide  supra  Minare  3. 

AD  MINITULUM  Vendere,  Gali.  Ven- 
dre  en  détail ;Ital.  à  minuto.  Charta  ann. 
1338  :  Emere ,  vendere  panem,  vinum  et 
alia  victualia  ad  Minitulum. 

1  MINIUM,  Fodina,  Gali.  Miniere.  Tes- 
tano. Rogerii  Vicecom.  Biterr.  ann.  1198. 
apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag. 
500  :  Si  quid  de  fuerit,  heres  meus  et  ga- 
diatores  compleant  illud  de  primis  rediti- 
bus  meis  Miniorum  Villss-magnss,  et  de 
Bruna  et  de  Arena  et  de  Redes.  Minoria, 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecdot.  col.  598. 


ex  eodem  Testamento  :  Quicquid  reman- 
serit  inde  ad  complendum  persolvatur  de 
Minoriis  meis  de  Villa-magna  ,  et  de 
Brunna,  et  de  Avena  et  de  Teddes.  Jam 
superest  ex  ipso  autographo  genuinam 
lectionem  accipere. 

1.  MINNA.  Glossae  Isonis  Magistri  ad 
Prudentium,  lib.  1.  in  Symmachum  : 
Ardor ,  amor,  Minna.  Alibi  :  Furor  es  , 
Minna.  Rursum  :Ignem,  amorem ,  Minna. 
Theutonibus  minnen,  est  amare,  dili- 
gere, atque  adeo  venereis  voluptatibus 
fruì,  amare,  amori  litare,  maxime  supe- 
rioribus  Germanis,  ait  Kilianus.  [Inde 
f.  Gali.  Mignon.]  In  Sacramento  pò  pulì 
Theotisco  apud  Nithardum  lib.  3.  In  go- 
des  minna,  exponitur  in  Romano,  prò 
Don  amur,  id  est,  prò  Dei  amore.  Glossae 
Keronis  :  Amor,  Minna.  Amori,  Minnu. 
Vide  Freherum  in  Expositione  fcederls 
inter  Ludov.  et  Carolum  Reges. 
ff®  Grimm.  Mythol.  German.  pag.  36. 
Grafi.  Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  2. 
col.  771.] 

1  2.  MINNA,  prò  mina,  Mensura  fru- 
mentaria,  Gali.  Mine.  Charta  ann.  1177. 
apud  Thomasserium  Consuet.  Bituric. 
pag  73  :  Recipiamus  de  manu  ejusdem 
Pr&positi  de  unaquaque  domo  ubi  boves 
fuerint,  Minnam.  Vide  Mina  3. 

1 MINNARIUS,  Morio,  stultus,  malus. 
Gloss.  Isid.  ad  quas  Graevius  :  leg.  Mi- 
marius  ex  Scholiaste  Juvenalis  ad  Sat. 
6.  275  :  Tu  tibi  tunc,  curruca,  places.  Cur~ 
ruca  Mimarii  stupidi  nomen  finxit.  Quia 
f osmina  questu  frequenter  fallitur,  cum 
agit  os  personam  mariti.  Vulcanius  raal- 
let  :  Mimarius,  maritus  stultus.  Utcum- 
que  tamen  posse  re  ti  ne  ri  Minarius  opi- 
natur  Martinius,  adeo  ut  sit  vox  a  Gali. 
Mine,  gestus  :  moriones  enim  sunt  ge$- 
tuosi.  Nec  sanior  vox  Ninnarius,  cujus 
uxor  moechatur  et  tacet,  in  Gloss.  ejusd. 
Isid.  Nimnarus,  Papias  et  Johan.  de  Ja- 
nua,  a  quo  Niminarus,  couz  e* est  de  qui 
sa  femme  fait  avoutrerie,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.  Sed  iis  locis  Mimarius 
legendum  censetiterum  Grasvius.  pVide 
supra  Minarius  4.] 

-MINO,  f.  prò  Minio,  Minium,  Gali. 
Vermillon.  Acta  Mss.  Inquisit.  Carcass. 
ann.  1308.  fol.  94.  r°.  :  Ostenderunt  mihi 
quemdam  librum  valde  pulcrum  et  cum 
obtima  littera  Bononiensi,  et  perobtime 
illuminatum  de  adhurio  et  Minone.  Vide 
Miniare  1. 

MINOFLEDUS,  Minoflidus.  Capitula 
ad  Legem  Alamannor.  cap.  42.  Edit.  Ba- 
luzii  :  Si  baro  fuerit  de  Minofledis,  solvat 
sol.  70.  Si  medianus  Alamannus  fuerit, 
200.  sol.  componat.  Infra  :  Si  femina  Mi- 
noflidus fuerit ,  solvat  solidos  trecentos 
viginti  :  si  mediana  fuerit,  solvat  solidos 
quadringentos  :  si  prima  Alamanna  fue- 
rit, solvat  solidos  quadringentos  octoginta. 
Cap.  39  :  Si  quis  alterius  infans  Minofle- 
dis  fuerit,  3.  sol.  componat  :  si  medianus 
fuerit  T  6.  sol.  componat  :  si  meliorissimus 
fuerit,  12.  sol.  componat.  Sic  Minofledus 
fuerit  infimus  hominum  status  apud 
Alamannos,  ex  compositionis  ratione. 
Manet  vocis  vestigium  in  Albofledi  so- 
rore  Chlodovei  I.  Regis  Francor.  apud 
Gregor.  Turon.  lib.  2.  Hist.  cap.  31.  de 
cujus  obitu  exstat  Epistola  S.  Remigii 
Archiep.  Remensis. 

*  MIN0LIUM,  prò  Mixtolium,  Miscel- 
lum  frumentum.  Charta  Ludov.  Jun. 
ann.  1142.  in  Tabul.  Maurign.  :  Conces- 
serunt  duos  modios  et  dimidium  boni  Mi- 
nolii  de  decima  et  campiparte  granchies 
suse  de  Bello-videre.  Vide  Mixtum  2. 

j  MINOR,  Fossor  cunicuìarius.  Vide 
Minare  3. 

T  MIN0RANTIA,  Jactura,  damnum,  ab 

51 


402 


MIN 


MIN 


MIN 


Italico  Minoranza.  Barthol.  Scriba  An- 
na]. Genuens.  lib.  6.  ad  ann.  1242.  apud 
Murator,  tona.  6.  col.  494  :  Audito  itaque, 

?uod  Guilelmus  Spintila  filium  suum  ad 
mperatorem  mandaverat,  ut  damnum  et 
Minor antiam  Communis  Januse  tractaret. 
Ibid.  ad  arni.  1244.  col.  509  :  Intendens 
auotidie  super  Minorantia  et  offensioni- 
bus  Communi  Januse  faciendis.  Vide  Mi- 
noratio. 

1.  MINORARE,  Minuere,  Papiae.  vett. 
Glossae  :  Minoro,  èXavcw.  Glossae  Isonis 
Magistri  :  Decisus,  decurtatus ,  vel  de- 
truncatus,  Minoratus.  [Gloss.  Lat.  Gali, 
Sangerm.  :  Minorare  ,  amoindrissier  , 
fair  e  mendre  ;  MinoratiOy  amoindrissance. 
Capitili,  de  villis  Caroli  M.  Ut.  23  :  Et, 
ut  diximus,  per  hoc  vaccaritias  et  carru- 
cas  non  Minorent.  Edi  e  tu  m  Pistense  num. 
20  :  Provideant  ne  UH  quipanem  coctum 
aut  carnem  per  denerataa  aut  vinum  per 
sextaria  vendunt,  adulterare  et  minuere 
possint...  Quos  si  inventi  fuerint  adulte- 
rare vel  Minorare,  ut  supra  diximus,  et  e] 
Vita  S.  Virgilii  Episc.  Arelat.  :  Nihil  de 
nomini  $  sui  proprietate  Minorans,  dum 
vigil  permansiti  in  opere,  etc.  Epist.  Gre- 
gorii  IV.  PP.  ad  Episcopos  Kegni  Fran- 
co™ m  :  Eo  quod,  ut  dicitis,  pertineat  ad 
injuriam  ac  dehonestationem  Imperialis 
potestatis,  et  ad  Minorationem  et  repre- 
nensionem  nostrse  auctoritatis.  Aurora  : 
Ma j estate  Patri  Patre  Minorai  eum. 
[Chron.  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  631  :  Quibus  auditis  maxime 
aoluit  et  ingemuit  ;  et  quasi  mente  Mino- 
ratus, quia  factum  emendare  non  poter at, 
etc.  Oberti  Cancellarti  Annal.  Genuens. 
lib.  2.  apud  eumdera  tom.  6.  col.  291.: 
Et  ne  tamen  v'idear  Rempublicam  minus 
deligere,  quam  quondam  dilexerim,  et 
respuendo  arbitrer  aliqualiter  Minoratus, 
etc]  Occurrit  in  leg.  ult.  D.  de  Serv.  ex- 
port. (18,  7.)  apud  Saxon.  Graram.  lib. 
2.  et  non  semel  in  sacris  libris.  Nostri s 
Gallis,  Amermer,  eadem  notione.  Assi- 
si» MSS.  Hierosolymitanae  cap.  41  : 
Sans  rien  accroistre  ne  Amermer.  Cap. 
135  :  Ne  pooit-il  Amermer  le  jpris  que  de 
la  valeur  de  la  beste.  [Amenuiser,  eodem 
significati!.  Le  Koman  de  Vacce  MS.  : 

Mez  se  li  Roìz  m'aloit  de  que  que  soft  boissant, 
Que  du  don  qu'il  m'a  fait  m'aloit  Ameouissant.] 

1  Minorare  Placita.  Vide  Majo- 
rare  2. 

*  2.  MINORARE,  Fodinam  aperire. 
Charta  Oliver,  abb.  S.  Kemig.  Senon. 
ann.  1311.  in  Reg.  47.  Chartoph.  reg.  eh. 
127  :  Dictus  Jantianus  emptor  et  ejus  so- 
di... in  tota  pelia  nemoris...  poterunt  fa- 
cere  Minorari,  et  de  mina  ferrum  fieri 
facere.  Vide  supra  Minare  4. 

MINORATO).  Glossae  Isonis  Magistri  : 
Dispendia,  pericula ,  Minor  aliones.  [Ca- 
pi tul.  Caroli  Calvi  ann.  844.  num.  8  :  Si- 
mul  etiam  pr&cipientes  injungimus,  ut 
nullus  kominum...  aliquam  Minorationem 
con  tra  legem  facere  audeat.  Praeceptum 
Ludovici  Imper.  memoravtum  in  Charta 
ann.  1024.  apud  Baluz.  in  Append.  ad 
Capitul.  col.  1546  :  Sed  liceat...  decimas 
ab  eis  suae  Ecclesise  debitas  absque  cujus- 
libet  contradictione  aut  usurpatione  vel 
Minoratione  recipere.  Diploma  Conradi 
II.  Imper.  ann.  1027.  apud  111.  Fontani- 
num  in  Antiquit.  Hortae  pag.  388  :  Prss- 
cipientes  ergo  jubemus,  ut  nullus  Dux, 
Marchio..»  aliquam  Minorationem  facere 
repetat.  Idem  occurrit  in  Charta  Hen- 
rici  III.  Imper.  ann.  1040.  ibid.  pag.  393. 
Vide  Minorantia. 

Deminoratio.  Charta  Ludovici  II. 
Imper.  prò  Ecclesia  Volaterrana  apud 
Ughellum  :  Ecclesia?  varias  a  nonnullis 


occupatoribus  invasiones  atque  Demino- 
r  aliones  sub  occasione  libellarum,  etc» 

|  MINORENNIS  ,  Minor  annis,  minor 
natu.  Excerpta  ex  opere  Joh  annis 
Rhode  Archiep.  Bremensis  apud  Leib- 
niz Script.  Brunsvic.  tom.  3.  pag.  270  : 
Gerhardo  de  hac  luce  subtracto,  Henri- 
cus  de  Schwarzenborg  quia  Minorennis, 
in  administrationem  eligitur.  Nostri s 
Mainsné.  Le  Boman  d'Ogier  le  Danois 
MS.: 

La  biauló  de  sa  suer  seconde 
Bianche  fu,  et  vermeille,  et  blonde... 
Or  vous  dirai  de  la  Main&née,  etc. 

*  Meindre  d*aage,  in  Chartul.  S.  Be- 
nig.  JDivion.  :  Ce  sont  les  personnes  no- 
taubles  et  sécxdares.  qui  furent  prèsens  à 
Dyjon  le  17.  jour  du  mois  de  May  Van 
1350.  quant  messire  Jehans  de  France 
due  de  Normandie,  à  cause  dou  bail  de 
Philippe  due  de  Bourgogne  Meindre  d*a- 
age.  reprit  de  frere  Pierre  abbé  de  S.  Be- 
nigne de  Dyjon,  etc,  Merme  oVaage,  ea- 
dem acceptione,  in  Assis.  Hierosoi.cap. 
37  :  Ci  dit  que  por  teneure  que  Von  face 
de  héritage  de  Mermiau,  Mais  se  il  avient 
que  celui  qui  requiert  héritage  a  esté 
Merme  d'aage,  etc.  Merme,  nude,  prò 
Moindre,  minor,  ibid.  cap.  216.  Vide  Mi- 
noritas  1. 

MINORENNITAS,  Minor  et  pupillaris 
setas,  ex  Gali.  Minoriti  dfans.  Magnum 
Chronicon  Belgicum  ex  Chron.  Traject. 
Episc.  :  Dispensans  super  Minorennitate 
annorum.  Vide  Major ennis. 

«  Minor age,  in  Instr.  ann.  1331.  tom.  1. 
Probat.  Hist.  Brit.  col.  1356.  Charta  Fri- 
der.  I.  imper.  ann.  1156.  inter  Probat. 
jur.  domus  Bavar.  ad  regna  Hungar.  et 
jBohem.  pag.  5  :  lnsuper  potest  idem  dux 
Austrise,  quando  impugnatus  fuerit,  ab 
aliquo  de  duello,  per  unum  idoneum,  non 
Minorennitatis  macula  detentum,  vices 
suasprorsus  zuppiere. 

1.  MINORES,  Posteri.  Glossae  antiquae 
MSS.:  Futuri,  junior es,  Minores.  Alibi  : 
Minor es,  juniores,  futuri,  posteri,  nepo- 
tes.  Turtius  Runus  Asterius  Quintus 
V.  C.  Exconsul  ordinarius  atque  Patri- 
cius  : 

Unius  ob  merttum  cuncti  periere  Minores, 
Salvantur  cuncli  unius  ob  raeritum. 

Gloss.  Gr.  Lat.:  Mexavevlarepot,  Minores, 
singulare  non  habet.  Cnarta  Chiodo  ve  i  I. 
Regis  Francor.  apud  Roverium  in  Beo- 
ni ao  pag.  29  :  Ut  nec  nos  nostrique  suc- 
cessores  Reges,  neque  vos  vestrique  Mino- 
res, necullus  quilibet  de  judiciaria  potes- 
tate,  etc.  Alia  Sige berti  Regis  Francor. 
apud  Bollandum  1.  Febr.  pag.  234  :  Cum 
ipsa  venna  dominica,  quse  dicitur  Arnulfi, 
cum  Probardo,  Babone,  vel  Minoribus 
eorum,  qui  ibidem  servire  videntur.  Vide 
Junior. 

MiWores,  Nulla  dignità  te  conspicui, 
qui  inde  promiscue  Minores  et  privata 
personse  dicuntur  in  Lege  Wisigoth.  lib. 
12.  tit.  1.  §  2.  Minores  personse,  in  Lege 
Burgund.  tit.  2.  §  2.  Aleman.  tit.  39.  §  2. 
Bajwar.  tit.  2.  cap.  3.  |  3.  tit.  6.  cap.  1. 
|  3.  Capitulis  Caroli  M.  lib.  5.  tit.  136. 
p©  207.]  Minores  homines,  in  Lege  Baj- 
war.  tit.  2.  cap.  4.  §  4.  Minimi  homines, 
in  Lege  Longob.  lib.  1.  tit.  9.  %  21. 
[**  Liutpr.  62.  (6,  9.)]  Vicini  majores  vel 
minores,  in  Capit.  Caroli  C.  tit.  12.  §  13. 
Vide  Homo. 

Minor  Natu,  Eadem  notione ,  cui 
opponitur  major  natu.  Gregor.  Turon. 
de  Gloria  Confess.  cap.  23  :  Quale  exci- 
dium  Arvemas  regioni  Rex  Theodoricus 
intulerit%  cum  neque  majoribus,  neque 
Minoribus  natu,  aliquid  de  rebus  propriis 


est  relictum.  Statuta  Davidis  II.  Regis 
ScotisB  cap.  11  :  Si  quis  major  natu  vel 
Minor  Curiam  Regis  advenit,  etc,  Cap. 
Car.  M.  lib.  6.  §  230.  [<>*  302.]  :  Ut  Mino- 
res qui  majorious  irrogaverunt  injurias, 
coerceanlur.  Infra  :  Si  quis  tumidus  vel 
contumeliosus  extiterit  in  majorem  natu, 
eie* 

2.  MINORES,  Religiosi  OrdinisS.  Fran- 
cisco, qui  sectatoribus  suis  id  nominis 
indidit,  RegulaB  a  se  script»  cap.  6  : 
Nullus  vocetur  Prior,  sed  generaliter  otn- 
nes  vocentur  Fratres  Minores.  et  alter  al- 
terius  lavet  pedes.  Matthaeus  Westmo- 
nast.  ann.  1207  :  Sub  his  diebus  Prssdica- 
tores,  qui  appellati  sunt  Minores,  f avente 
Papa  tnnocentio,  emergentes,  terram  rep- 
pleverunt,  etc.  Conrad us  Abbas  Usperg. 
ann.  1219  :  Dominus  Papa  in  loco  ipso- 
rum  (pauperum  de  Lugduno)  exsurgen- 
tes  quosdam  alios ,  qui  se  appellabant 
Pauperes  Minores ,  confirmavit.  Mox  : 
Hi  tamen  postea  attendentes  quod  non- 
nunquam  nimias  humilitatis  nomen  glo- 
riationem  importet,  et  de  nomine  pauper- 
tatis,  cum  multi  eam  frustra  sustineant, 
apud  Deum  vanius  inde  gloriantur,  ma- 
luerunt  appellari  Minores  Fratres,  quam 
Minores  pauperes ,  Apostolica  sedi  in 
omnibus  obedientes.  Ad  de  Jacob,  de  Vi- 
triaco  in  Hist.  Occidentali  cap.  38.  et 
qu«  congessit  Waddingus. 

1  MIN0RIA.  Vide  Minium. 

]  MINORIFICATUS,  Minutus,  diminu- 
tus.  Richardi  de  S.  Germano  Chron. 
apud  Murator.  tom.  7.  col.  971  :  Tan- 
demque  cum  Minorificato  exercitu  in  Ale- 
manniam  reversus  est, 

1  MINORISSA,  Virgo  Deo  sacra  sub 
Reguia  S.  Clarae,  Gali.  Cordeliers,  vel 
les  filles  de  S,  Claire.  Charta  ann.  1294. 
apud  Rymer.  tom.  2.  pag.  664  :  Dare  pos- 
sit  et  assegnare  dilectis  nobis  in  Christo 
Abbatissse  et  sororibus  Minorissis,  Ordinis 
S.  Clarse,  etc,  Testam.  Joh  annis  de  Ne- 
vili,  ann.  1386.  apud  Madox  Formili. 
Angl.  pag.  427:  Item  D,  Eleanorse  sorori 
mese  Minorissx,  ad  emendacionem  domo- 
rum  S.  Clarae  extra  Algate  London,  e, 
marcas.  Item  Elizabeth^  ftlise  mese  Mi- 
norisssR  ibidem,  xl.  marcas.  Vide  Mino- 
res  2 

Jl.'  MINORITAS,  Pupillaris  setas,  Gali. 
Minorità.  Ni  co  la  us  de  Jamsilla  de  Gestis 
Friderici  II.  Imp.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  495:  Destruxit  antera  quasdam 
civitates,  alias  tempore  Minoritatis  suse, 
alias  postquam  sibi  rebellaverant.  Esse  in 
Minoribus,  sub  al  terius  tutela  esse,  in 
Epist.  Caroli  IV.  Imper.  ann.  1355.  apud 
Ludewig.  tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  451  : 
Dum  adhuc  essemus  in  Minoribus  constì- 
tuti,  cum  serenissimo  Principe  D.  Johanne 
Rege  Francise  illustri.  Vocabul.  Juris 
utriusque  :  Minor,  est  qui  nondum  im- 
plevit  vigesimum  quintum  annum.  Nos- 
tris  olim  Merme  dfàge,  Minor  «tatis. 
Assisi©  Hierosol.  cap.  37  :  Mais  si  il 
avient,  que  celui  qui  requiert  héritage  a 
été  Merme  d'àge,  en  tant  que  Vautre  Va 
tenu,  et  il  dedans  Van  et  jour  apres  ce 
que  il  fu  en  son  droit  age  est  venu  en  sa 
requete ,  bien  peut  requerre  Vheritage, 
et  de  tant  de  temps  comme  il  fu  Merme 
oVage,  la  teneure  de  san  adver saire  ne  li 
griege. 

1  2.  MINORITAS,  Defectus,  decremen- 
tum.  Chartular.  Abbati»  Boni-loci  apud 
Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  82  :  Ita 
scilicet  quod  si  summa  ejusdem  decimse 
quingentorum  sextariorum  fuerit,  Mino- 
ritas  de  reliqua  terra  suppleatur, 

*  Stat.  prò  arte  pannif.  Carcass.  reno- 
vata  ann.  1466.  in  Reg.  201.  Chartoph. 
reg.  eh.  121  :    Removebitur  caput  sive 


MIN 


MIN 


MIN 


403 


signum  cotonis  a  dictis  pannisper  dictos 
suprapositos ,  propter  solatìi  brevitatem 
seu  Minoritatem  ponderis  ipsorum. 

1  Minoritatis  Officium  ,  Parvum 
officium  B.  M.  Synodus  Valent.  ann. 
1590.  tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  471  : 
Officium  Minoritatis  B.  Maria  dum  dici» 
tur  in  choro,  semper  chorus  stet. 

*  8.  MINORITAS,  Oonditio  seu  digni- 
tas  minor.  Bulla  Innoc.  IV.  PP.  prò 
Praemonst.  :  Secundum  majorem  vel 
minorem  cvectionem  et  personarum  nu- 
merum  ,  prò  major  Hate  vel  Minoritate 
personarum,  prxlatorum,  etc. 

*  Minoritas  Causje,  dicitur  de  re  mi- 
noris  momenti  et  ponderis.  Locus  est 
supra  in  Majoritas  5. 

f  MINOTUS  ,  Mensura  frumentaria, 
dimidia  pars  minse.  Charta  ann.  1248.  in 
Tabular.  Sangerm.  :  Oneratum,  ut  dici- 
tur, 95.  denariis  capitalis  census,  tribus 
Minotis  avense.  Tabular.  Monast.  Montis 
Mart.  ann.  1324  :  Itera  duodecim  paupe- 

rioribus   mulieribus   viduis cuilibet 

(legavit)  unum  Minotum  biadi.  Ghartu- 
lar.  S.  Vincentii  Cenoman.  fol.  69  :  Per» 
solvent  unum  Minotum  biadi  dictis  mona- 
chisi Chartul.  Kemperleg.:  Minot  fru- 
menti, et  tres  nummos  prò  carne  ;  Mmot 
braceti...  in  quolibet  anno.  VideAdaequa- 
tiones  mensurarum  in  v.  Modius  2. 

MINSATORIUM,  Locus,  vel  vas  ad  min- 
gendum,  quod  recipit  urinam,  et  idem 
dicitur  Minsaterium.  Ugutio.[Adde  Joan. 
de  Jan  uà  in  Minsare.] 

0  MINTARRE,  Idem  quod  mox  Min- 
trire.  Vide  supra  Baulare. 

*  MINTRIRE,  Murium  vox.  Carmen 
de  Philomela  ad  calcem  Cod.  reg.  6816  : 

Mub  avidus  Mintrit,  velox  mustecula  drìndit. 

1  MINTHUS,  Flos  in  sterquiliniis  nas- 
cens,  quo  mire  afficiuntur  hirci  :  vel  retri- 
menta  caprarum.  Vocabul.  Sussannaei. 
MtvOoc  Hesychio,  Stercus  humanum. 

1.  MINUARE  ,  Minuere ,  diminuere. 
[Praeceptum  Oh  il  de  berti  Regis  ann.  528. 
apud  Marten.  tom.  1,  Ampliss.  Collect. 
col.  4:  Aut  aliquid  de  rebus  aut  de  ter» 
minis  Minuare  cogitetis,  aut  in  aliquo 
molesti  esse  velitis.  Testam.  ann.  circ. 
690.  apud  Felibian.  Hist.  S.  Dionys.  pag. 
XI  :  Et  si  quis  contra  hanc  deliberationem 
ut  Sanctis  basileces  dilegavi  infrangere, 
tollere,  Minuare..,.  prsesumpserit.  Charta 
S.  Willelmi  Ducis  ann.  circ.  812.  saec.  4. 
Bened.  part.  1.  pag.  90  :  Quia  nos  Beo 
juvante  per  istam  donationem  speramus 
aliquid  de  nostra  Minuari  peccata.)  Chro- 
degangus  Metensis  Episc.  in  Regula 
Canon,  cap.  9.  Edit.  novaB  cap.  9.  24  : 
Vasa  minis  ter ii  sui....  sana  et  munda  cel- 
lario reconsignet,  et  si  aliquid  ex  illis 
Minuatum  fuerit,  ad  Capitulum  die  Sab- 
bati veniam  petat.  Lex  Longob.  lib.  1. 
tit.  21.  §  5.  [»  Rothar.  333.]  Dominus  qui 
suum  animai  intricatum  invenerit,  aut 
forsitan  jam  marcidum  aut  Minuatum, 
etc.  [Adde  Marculfi  Formulas  2.  lib.  1. 
et.  5.  lib.  2.  et  alias.] 

9  Menuier,  eodem  sensu,  in  Lit.  ann. 
1372.  tom.  5.  Grdinat.  reg.  Frane,  pag. 
529. 

*2.  MINUARE,  Primum  perscribere, 
Gali.  Minuter,  alias  Minuer.  Comput. 
ann.  1357.  ex  Tabul.  S.  Vulfr.  Abbavil. 
fol.  10.  r°  :  Item  clerico  prò  Minuando  et 
grossando,  vj.  sol.  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1395. 
in  Reg.  148.  Chartoph.  reg.  eh.  123:  La- 
quelle  relation  ledit  sergent  le  jour  de 
texéciition  Minua  en  une  f culle  de  papier, 
et  icelle  Minuée  ledit  sergent  emporta 
pardevers  lui.  Vide  infra  Minuta  3. 

1  MINUATIM,  Particulatim,  Gali.  En 
détail.  Charta  ann.  1328.  apud  Rymer. 


tom.  4.  pag.  361  :  Ita  tamen  quod  merces, 
quse  vulgariter  mercerise  vocantur,  ac  spe- 
cies,  Minuatim  vendi  possint,  prout  antea 
fieri  consuevit.  Supplem.  Antiquarii  : 
Minuatim,  ococrà  Xerciróv,  minutim.  Minua- 
tim, petit  à  petit,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Sangerm. 

1  MINUATIO,  Detrimentum,  damnum. 
Marculfi  Formul.  40.  lib.  2  :  Absque  ullo 
prsejudicio  Ecclesise  nostra  vel  Minualione 
aliqua  de  qualibet  re  in  integritate  amba 
locella  excolere  debeatis.  Minuatio  san- 
guinis,  vide  in  Minuere. 

1  MINUCIO.  Vide  in  Minuere. 

•  MINUDARIA,  Rivulus,  ni  fallor.  Stat. 
Mutin.  rubr.  110.  pag.  21.  r°  :  Eodem 
modo  teneatur  (potestas  Mutinae)  videre 
Minudariam,  sdugarium  campanex  sali- 
ce t  ss. 

MINUERE,  Minuere  sanguinem,  San- 
guinem  detrahere,  venam  incidere.  Ve- 
get.  lib.  1.  de  Arte  veterin.  cap.  22.  ubi 
de  sanguinis  detractione  et  phlebotomo  : 
Veteres  autem  prudentioresque  auctores 
absque  necessitate  depleri  ammalia  vetue- 
runtt  ne  consuetudo  Minuendi,  si  tempore 
aliquo  facta  non  fuerit,  statim  intra  cor» 
pus  morbum  ac  valetudinem  generet.  Pe- 
lagius  Episcopus  Ovetensis  in  Ferdi- 
nando Rege  Hispan.  :  Voluit  Minuere  se 
sanguine,  etpostquam  sanguinem  Minuti, 
decidit  in  ledo,  et  mortuus....  est.  Lue. 
Tudens.  in  Chron.  aera  1129  :  Cum  esset 
in  vinculis,  asgrotavit,  et  Minuti  se  san- 
guine. Conr.  Qsperg.  in  Philippe)  :  Rex 
vero  minutionem  sanguinis  fecit  ibidem 
de  venis  utriusque  brachii;  plurimi  quo» 
que  de  suis  Minuebant  sanguinerà.  Joan. 
de  S.  Victore,  de  Utili  tate  tribù  la  tionis 
cap.  8  :  Purgatur  corpus  humanum  Minu- 
tione ,  et  hoc  dupliciter,  scilicet  venie 
apertione,  et  flebotomia  percussione.  Pe- 
trus Diac.  lib.  4.  cap.  100:  Ubi  quondam 
Leo  Papa  sanctissimus  cum  Normannis 
prxliaturus,  sanguinem  Minuerat.  S ta- 
tù ta  Synodalia  Odonis  Episc.  Paris,  cap. 
2.  §  5  :  Et  ne  sibi  tunc  Minuatur,  cum 
debent  Synodo  interesse,  prohibetur. 

Stata  autem  erant  minutionis  tem- 
pora Monasteriis,  extra  quae  sanguinem 
minuere  fas  non  erat,  nisi  gravis  urge- 
ret  inftrmitas.  Hujusce  ritus  ra tione m 
sic  exequitur  liber  Ordinis  Victpris 
Parisiensis  MS.  cap.  55  :  Iste  est  ordo 
Minuendi.  Quinquies  in  anno  fient  gene- 
rales  Minutiones,  extra  quas  sine  periculo 
gravis  infirmitatis  licentia  Minuendi  nulli 
omnino  conceditur.  Propterea  enim  tara 
ssepe  conceditur,  ne  db  aliquo,  exceptis 
his  temporibus,  superfluo  regulariter  re- 
quiratur.  Prima  est  in  Septembri  :  se- 
cunda  est  ante  Adventum  :  tertia  est  ante 
QuadragesUnam  :  quarta  post  Pascha  : 
quinta  post  Pentecosten....  tribus.  diebus 
Minutio  durabit.  Post  tertiam  diem  ad 
Matutinas  venient,  et  de  c&tero  in  con- 
ventu  erunt  :  sicque  die  quarta  in  Capi- 
tulo  absolutionem  accìpient.  Similia  ha- 
bet  ferme  S.  Gilebert.  in  Reg.  Ordinis 
de  Sempringham ,  pag.  734.  [Statuta 
Canon.  Regul.  apua  R.  Duellium  tom. 
1.  Misceli,  pag.  99  :  De  minutionibus  fra- 
trum  : 

De  Minuendi»  quod  Minuant  qualar,  atque  necesse 
Valde  si  fuerit,  plus.] 

Chron.  S.  Trudonis  lb.  9  :  Quando  Mi- 
nuebant Fratres,  chorus  lotus  unus  simul 
Minuebat  cum  silentio  et  psalmodia,  se- 
dentes  ordinate  in  cella  una.  [Statuta 
Ordin.  Cisterc.  ann.  1184.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  1256  :  Minuantur 
conversi  quando  Abbates  pr&cipiunt.  Qui 
contemserit ,  perdat  Minutionem  illam. 
Charta  Odonis  Abbat.  S.  Dionys.  ann. 


1231.  in  Tabular  B.  M.  de  Argentolio  : 
In  Minutionibus  vero  habeant  Minuti  in 
infirmariis  a  Priore  pitandam  singulis 
diebus  per  tres  dies.]  Adde  libr.  Usuum 
Ordinis  Cisterciensis  cap.  90.  [Bernardi 
Mon.  Ordin.  Cluniac.  part.  1.  cap.  29. 
Guidonis  Discipl.  Farfens.  cap.  41.]  et 
Consti tut.  Ordin.  Praedicat.  dist.  1.  cap. 
8  :  Guigonem  IL  Priorem  Cartusiensem 
in  Statutis  ejusd.  Ord.  cap.  39.  54.  Minu- 
tiones generales,  in  Statut.  antiq.  ejusd. 
Ordin." 2.  part.  cap.  8.  §  12.  cap.  15.  g  3. 
et  Statut.  Ord.  Praemonstr.  dist.  1.  cap. 
18.  19.  [Infirmarise  generales  dicuntur 
non  semel,  in  Consuet.  Cluniac.  MSS. 
ann.  1301.  ex  Bibl.  B.  M.  Deauratae  To- 
los.]At  in  Capi  tu  lari  Ludovici  Pii  ann. 
817.  vetantur  Monachi  certum  flebotomia 
tempus  observare.  Cui  consentii  quod  am- 
modo Udalricus  lib.  2.  Consuet.  Cluniac. 
cap.  21.  Addit  idem  Chron.  Trudonense 
pag.  458.  ad  dieta  fuisse  in  Monasteriis 
praedia  ad  ejusmodi  minutiones:  Oppi» 
danus  quidam  noster  Arnulfus  terram 
tenere  volebat  sine  servitio,  quse  debet 
servire  Fratribus  ad  omnem  Minutionem 
sanguinis  eorum.  Vide  AilredumRievall. 
in  Vita  S.  Edw.  Confessoris  cap.  ult. 
Concilium  Dusiacense  I.  part.  2.  cap.  33. 
Lambert.  Ardensem  pag.  160.  Decreta- 
les  Gregorii  IX.  PP.  lib.  3.  cap.  6.  Vitas 
Abbatum  S.  Albani,  etc. 

*  Quod  de  statis  apud  monachos  mi- 
nutionis temporibus  docet  Cangius, 
observare  etiam  licet  apud  canonicos 
saeculares.  Obituar.  Rotomag.  MS.:  Qui- 
libet  canonicus,  dummodo  fuerit  residens 
per  tres  mensesy  potest  capere  in  anno 
duodecim  flobotomias,  et  durai  tres  dies  ; 
sed  non  valet  in  festis  triplicibus.  Stat. 
eccl.  colleg.  S.  Dion.  Leod.  tom.  2.  Mo- 
num.  sacr.  Antiq.  pag.  445  :  Item  qui- 
cumque  sine  licentia  petita  sanguinis  mi» 
nucionem  faciendi  in  civitate  Leodiensi, 
si  infra  triduum  minucionis  ipsius  more- 
tur,  nihil  de  anno  gratiae  recipiet. 

«  Sed  et  apud  laicos  viguit  idem  usus  ; 
imo  nonnulli  a  monachis  licentiam  vel 
jus  obtinebant  se  se  in  monasterium 
recipiendi,  cum  sanguinem,  cautionis 
causa,  sibi  detrahere  vellent  ;  quod  pa- 
rum  differt  a  jure  pastus  et  procuratio- 
nis.  Vide  in  his  vocibus.  Charta  Radulfi 
vicecom.  Bellimont.  ann.  1226.  ex  Tabul. 
Major,  monast.  :  Poter amus  in  prioratu 
monachorum  Majoris  monasterh ,  apud 
Vivonium  in  terra  nostra ,  Minutiones 
nobis  ter  in  annis  singulis  celebrare  ;  et 
ibidem  per  tres  dies  continuos  in  singulis 
Minutionibus  immorari  cum  uxore  nostra 
et  familia  et  gente  ;  et  tunc  nobis  monachi 
tenebantur,  tam  nobis  quam  nostris,  in 
omnibus  necessariis  provider  e. 

Minutor,  Venae  incisor.  [Buschius  de 
Reformat.  Monast.  apud  Lebnit.  Script. 
Brunsvic.  tom.  2.  pag.  482  :  Omnia  etiam 
officia  mechanica  in  suo  habent  monas- 
lerio,  videlicet  sartores....  rasores,  Minuto- 
res  et  cetera  similia  officia.]  Chron.  Win- 
deshemense  lib.  1.  cap.  "28  :  Rasor  et 
Minutor  ,  Chirurgicusque  expertissimus. 
Hinc  emendandus  Petr.  Damian.  lib.  6. 
Epist.  26  :  Nonnulli  vegeto  corpore....  va» 
porandam  Minutor  i  venam  praebent. 
Perperam  nemitori  editum.  Vide  in  Lan- 
ceola. 

Minuatio,  prò  Minutio,  in  Capitulari 
3.  ann.  789.  cap.  3  :  Et  de  pallore  earum 
propter  sanguinis  Minuationem. 

«  MINUISERIUS,  a  Gallico  Menuisier, 
in  Terrear.  abbat.  de  Jugo  Dei  ann. 
circ.  1491. 

MINUITAS,  Dirainutio,  in  Ep.  217. 
Joan.  Vili.  PP. 


404 


MIN 


MIN 


MIN 


®  MINULA,  di  min.  a  Mina,  Mensura 
frumentaria.  Charta  ann.  1230.  apud 
Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  35:  Quilibet  habitator  de  qualibet 
marna  debet  solvere  annuatim  curiae  Ser- 
ronis  duas  Minulas  de  frumento.  Vide 
suora  Mina  8.  et  Minellus  1. 

MINULARE  Foenum.  Tabu].  Fossa- 
te  n se  :  Quilibet  focus  non  habens  equum, 
debet  nobis  corveiam  ad  fena  nostra  Mi- 
nutando, et  debet  habere  quilibet  prò  cor- 
veia  3.  obolos.  f .  Minutanda.  Nostri  Bote- 
ter  dicunt. 

*  Meli  us  forte,  Fenum  in  metas  exs- 
truere.  Gali.  Mettre  en  meule. 

1  MiNURIRE,  Mivupteiv,  Exili  voce  la- 
mentare Gloss.  Lat.  Graec.  MSS.  San» 
germ.  Ugutio  :  Hirundinum  fintinire  vel 
Minurrire  :  dicunt  tamen  quod  Minurrire 
est  omnium  minutissimarum  avicularum. 
Sidonius  lib.  5.  Epist.  2  :  Diluculo  phi- 
lomelam  inter  frutices  sibilantern,  prò- 
gnem  inter  asseres  Minurientem.  Hi  ne 

MINURITIO,  apud  Festum:  Minuri- 
tiones  appellantur  avium  minorum 
cantus. 

1  MINUS,  prò  Nimium.  Spicileg.  Fon- 
tanell.  MS.  pag.  171  :  Certus  ei  (reci- 
piendo  in  novi  ti  uni)  usque  ad  quem  ve- 
nisse debeat  dabitur  ter  minus  non  Minus 
remotus. 

Minus  Valere  apud  Hispanos,  Valer 
menos,  die  un  tur  qui  minorantur  fide,  qui 
nota  aliqua  infami ae  notantur  :  ut  sunt 
ii  qui  quod  ho  magia  se  facturos  promi- 
serunt,  non  adimplent  :  qui  se  per  cu- 
riam  dedixerunt,  generaliter  infames. 
Vide  Leges  Alfonsinas  part.  7.  tit.  6.  [et 
Menoscabare,] 

MINUSCULARII,  in  leg.  3.  Cod.  Th.  de 
Indulgent.  debitor.  (11,  28.)  dicti  specia- 
les  et  minimi  vectigalium  exactores, 
Collecteurs  particuliers,  ut  censet  Jacob. 
Gothofred.  Sed  videntur  potius  fuisse 
vectigalium  certorum  conductores,  qui 
majoribussuberant,  iisque  etiam  ratio- 
nes  suas  deferebant.  S.  Augustin.  lib.  7. 
de  Civit.  Dei  cap.  4  :  Ridemus  cum  deos 
videmus  partitis  inter  se  operibus  dis- 
tributos,   tanquam  Minuscularios    vedi- 

?  valium    conductores.  Alii    Minutularios 
egunt. 

*  MINUSIA,  Potionis  species.  Comput. 
Ms.  monast.  Clareval.  ann.  1364.  fol.  2. 
v°.  :  Pro  quinque  pintis  et  chopina  Minu- 
siae  prò  conx>entu,  per  nonnum  Lauren- 
tium  subcellarium,  iiij.  sol.  vii.  den. 

MINUSTIRE,  Sigillatili)  efterre,  Gallis, 
Dire  par  le  menu.  Formula  32.  ex  Ande- 
gavensibus  :  Vel  reliquas  res  quam  plu- 
res,  quam  longum  est  per  singulas  Minus- 
tire. 

1.  MINUTA,  Moneta  minutissima, 
quam  Graeci  Xercròv  vocabant,  de  quo 
multa  Scàliger  et  alii  qui  de  re  num- 
maria  scripserunt.  Aimoinus  lib.  3.  de 
MiracuL  S.  Benedicti  cap.  3  :  Desiderio 
accensus  est  adeundi  Matris  Christi  au- 
lam,...  quam  introgressus,  Minutam  sibi 
a  Vicario  ejusdem  viri  Ermenfredo  no- 
mine, obtentu  transmissam  eleemosynee, 
altario...  superponere  cupiens,  sensit  suos 
resolvi  nervos.  Tabul.  Celsinianense  :  Et 
debet  in  mense  Maii  multonem  1.  cum 
lana,  et  1.  agnuin,  ad  messes  1.  sextarium 
de  silica,  et  alium  de  civada,  ad  vinde- 
mias  carrigium,  aut  2.  sol.  per  por  cum,  et 
pascuage,  et  per  pastum  13.  den....  et  Mi- 
nutam de  Poies,  et  1.  parem.  Ubi  Minuta 
de  Poies,  idem  valet  quod  Pogensis,  seu 
moneta  Podiensis.  Vide  in  Moneta  Ba- 
ronum.  Tabul.  Dervens.  Monast.  :  Opus 
vero  castelli  semel  in  anno  fiet  una  héb- 
domada  Martii,  et  non  in  alio  mense  :  et 
si  opus  non  fuerit,  prò  redemptione  operis 


sex  denarios  de  mansu  vestito,  de  dimidio 
tres,  de  quarta  parte  mansi  tres  Minutas. 
Ita  denari  us  binis  minutis  constiti  t, 
[atque  adeo  idem  quod  mallia.  Tabular. 
Saviniac:  Debet  septem  denarios  et  unam 
Minutam  de  censu.  Minuta  Alfonsina,  in 
Charta  ann.  1362.  ex  Archi  vis  S.  Vict. 
Massil.  Vide  Massiliensis  moneta  in  Mo- 
neta Baronum.]  [*  Glossar.  Gali.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7684:  Minutum,  maillet  demi 
denier.]  Joan.de  Janua  :  Minutum,  quod- 
dam  pondus,  scilicet  media  pars  quadran- 
tist  unde  pauper  vidua  misit  duo  Minuta, 
id  est,  quadrantem. 

12.  MINUTA,  Italis  quaelibet  grana 
praeter  frumentum.  Memoriale  Po tes ta- 
tù m  Regiens.  ad  ann.  1282.  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  1152  :  Non  fuit  isto  anno 
plenitudo  annusa  messis  quantum  ad 
frumentum  ;  sed  quantum  ad  eas  segetes 
quas  agricola  Minuta  appellante  maxima 
fertilità»  fuit,  scilicet  de  panico,  de  milio, 
de  mitica,  de  faxiolis  et  de  rapis, 

T  Minuta  Silva,  Silva  caedua,  Gali. 
Bois  taillis.  Charta  ann.  706.  apud  du 
Boucher  inter  Probat.  Orig.  2.  et  3.  stir- 
pis  Reg.  Frane,  pag.  70  :  Cum  quarlariis 
septem  et  silva  Minuta  ad  dies  viginti  in 

loco  qui  dicitur  Boverez  silva pratum 

etiam  ad  falces  triginta,  et  silvam  Minu- 
tam ad  dies  nonaginta. 

*  3.  MINUTA,  Scriptum  primarium, 
Gali.  Minute.  Burcard.  Argent.  pag.  41  : 
Lectse  sunt  plures  Minutas  brevium  per 
ipsum,  ut  dicebatur,  sine  scilu  et  volun- 
tate  S.  D.  N.  Papse,  expeditorum.  Vide 
supra  Machsera,  ubi  Minuta ,  forte  prò 
Minata,  et  Minuare  2. 

MINUTAL1A,  Intestina  animalium, 
Gali.  Menuailles.  Auctor  Queroli  sub 
finem  :  Jam  porro  de  ossibus  fractis  pia- 
cuit  convenitque  ut  in  Minutalibus  solidus, 
in  principalibus  vero  ossibus,  argenti 
libra  protenus  tradetur,  quse  autem  vel 
principalia  videri  ossa  debeant,  vel  mi- 
nuta, medicorum  tractatus  inveniat. 
E  ginn.  Epist.  23  :  Bovesvero  qui  occidendi 
sunt,  volumus  ut  facias  ad  Ludivacam 
venire,  et  ibi  occidere.  Unum  ex  his  volu- 
mus ut  dari  facias  Hruotlonge,  et  illa 
Minutalia  atque  interranea,  quse  ad  nos- 
trum opus  servari  non  possunt,  volumus 
ut  dentur  ad  illam  famitiam  quse  ibidem 
est. 

1.  MINUTARE,  Minutim  comminuere. 
[Translat.  S.  Guthieri  tom.  2.  Aprii is 
pag.  60  :  Nisi  citius  ab  ejus  unguibus 
fuisset  extorta,  per  frusta  Minutasse  t.] 
Utitur  Thomas  Walsinghamus  pag.  267. 

*  2.  MINUTARE,  Minuere,  imminuere, 
Ital.  Minuire.  Charta  ann.  1429.  ex  Cod. 
reg.  9861.  2.  2.  fol.  176.  r0.:  Quarum  (lite- 
rarum)  tenor  de  verbo  ad  verbumt  nil 
addito  vel  remoto  quod  facti  substantiam 
Minatet  aut  variet  intellectum,  sequitur. 
Vide  mox  Minutatus. 

1  MINUTARIUS,  f.  Mercator  minuta- 
rum  merci um.  A  età  S.  Francisci  de 
Paula  tom.  1.  Aprilispag.  149:  Comelius 
Chrestien  Minutarius  in  parochia  B.  Ma- 
rise  divitis,  etc. 

*  Menuyer,  eodem  sensu ,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1459.  ex  Reg.  189.  Chartoph. 
reg.  eh.  358:  Au  temps  de  laquelle  def- 
fense  le  suppliant  et  autres  marchans 
Menuyers  conduisoient  leur  marchandise 
à  grant  difficultè  par  f aulte  de  monnoye 
menue.  Vide  mox  Minutia  2. 

*  MINUTATUS,  Minutus,  exilis.  Charta 
Galch.  de  Barro  ann.  1219.  ex  Tabul. 
Carnot.:  Pr&cipi  fieri  de  meo  proprio  de 
triginta  marchis  argent eis  quemdam  mili- 
tem  Minutai  um  super  equum  suurn;  et 
illud  tradì..,,  ecclesie*  B.  M.  Camotensi 
prsecepL  Vide  supra  Minutare  2. 


|  1  MINUTI  Varii,  a  Gali.  Menu-vairs. 
Inquesta  prò  Canonizat.  Caroli  Blesens. 
tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  556  :  ManteU 
lum  seu  clamidem  suam  de  panno  aureo 
fourratam  de  Minutis  variis  eisdem  pau- 
peribus  erogavit.  Folraturse  variorum 
Minutorum,  in  litt.  Caroli  V.  Reg.  Frane, 
ann.  1367.  de  forma  vesti  um.  Vide 
Va  res 

T  1.  MINUTIA,  ae,  Exiguum  fragmen- 
tum,  particula,  parva  portio.  Chron. 
Episc.  Metens.  tom.  6.  Spicil.  Acher. 
pag.  648  :  Singulas  marmoris  fracti  Mi- 
nutias  adunans  et  componens  orationem 
fudit.  Charta  Nicolai  Episc.  Oamerac. 
ann.  1142.  tom.  4.  Gali.  Christ.  inter 
Instr.  col.  296:  Minutiasque  terrarum 
quas  ubi  et  ubi  fideles  contulerunt.  Minu- 
tiem  dixit  Apuleius  lib.  9.  et  11.  Meta- 
morph. 

1  2.  MINUTIA,  orum,  Minutas  merces, 
res  vilioris  pretii.  Capitul.  de  villis  Ca- 
roli M.  num.  43  :  Cardones,  saponem, 
unctum,  vascula,  et  reliqua  Minutia  quse 
ibidem  necessaria  sunt.  Charta  Aldefonsi 
Regis  aerae  1216  :  Concedo  totum  porta- 
gium  et  de  lignis  omnibus  et  omni  madera 
et  de  sale  et  de  carbone,  et  de  omnibus 
aliis  Minuliis  ause  per  barrium  S.  Johan- 
nis  transeunt.  Menueries  nostri  vocabant 
opuscula  aurea  vel  argentea.  Statuta 
Johannis  Reg.  Frane,  prò  Aurifabris 
Paris,  ann.  1355.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
12  :  Que  nulz  orfevres  ne  puissent  mettre 
en  nulz  joyaux  d' argent  de  Menuerie, 
voirrines  avec  garnaz  ne  aveepierres  fines. 

*  Ea  potissimum,  quae  exquisita  arte 
elaborata  erant,  vulgo  Bijoux.  Menuries, 
in  Stat.  ann.  1378.  tom.  6.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  389.  art.  14.  Ouvrages  de 
Menuiserie  appellantur,  in  Lit.  ann. 
1474.  ex  Reg.  204.  Chartoph.  reg.  eh.  87: 
Ung  ouvrier  (de  serrurerie)  mettroit  bien 
quinze  jours  ou  plus  à  fair  e  une  serrure 
ou  autre  chef~d*euvre  et  d'ouvrage  de 
Menuiserie  dudit  mestier,  dont  à  peine 
auroit  il  ung  escu  ;  ainsi  la  main  et  le 
labeur  de  l'ouvrier  passe  et  excede  le 
chastel  et  prouffit. 

1 3.  MINUTIA,  Intestina  animalium. 
[*  Ital.  Minugia.  Vide  supra  Menutse.] 
Vita  S.  Meinwerci  Episc.  Paderb.  apud 
Leibnit.  tom.  1.  Script.  Brunsvic.  pag. 
530  :  xx.  maldros  frumenti  et  lx.  modios 
brasii  et  111.  bacones,  cum  totis  Minuti  is 
dari  constituit,  heredi  ejus  dans  griseas 
pelles  et  pernam  unam.  p*  Minutia,  se, 
porcorum,  occurnt  saepe  hoc  sensu  in 
Statut.  antiq.  Corbeiens.  lib.  2.  cap.  11. 
Guerardo  Intestina  ac  membra  minuta- 
tim  concisa,  unde  flunt  succidiae,  far- 
ci min  a,  insicia  porcina,  varie  condita, 
inque  carnario  adservanda.]  Vide  Minu- 
talia. 

1  MINUTI0,  Collectio,  exactio  tributi  ; 
quod  in  minutis  seu  minutissima  mo- 
neta solvatur  sic  dictum  existimo.  Sta- 
tuta Vercell.  lib.  1.  fol.  13.  recto:  Item 
teneatur  Potestas  infra  mensem  post  in- 
troitum  sui  regiminis  facere  consilium 
super  faciendis  receptis  seu  Minutionibus 
super  slratis  et  viis  venientibus  ad  civita- 
tem  Vercellarum.  Vide  alia  notione  in 
Minti  ere 

1  MINÙT0R,  Venae  incisor.  Vide  Mi- 
nuere 

1  MINUTULARII.  Vide  Minuscularii. 

MINUTUM.  Vide  Minuta. 

]  Ad  Minutum  Vendere,  Gali.  Ven- 
dre  en  détail,  Ital.  à  Minato.  Richardi 
de  S.  Germano  Chr.  apud  Murator.  tom. 
7.  col.  180:  Factum  canapis  omnino  re- 
mittitur  ;  vendentibus  vinum  sive  ad 
Minutum,  sive  ad  grossum,  nihil  requi- 
ritur.  Occurrit  passim. 


MIR 


M1R 


MIR 


405 


VI.  MINUTUS,  Cui  vena  incisa.  Vide 
in  Minuere. 

*  2.  MINUTUS,  Plebeius,  infima  plebs, 
Ital.  Minuto,  Gali.  Menu  peuple.  Lit. 
remiss.  ann.  1350.  in  Reg.  80.  Chartoph. 
reg.  ch:  344  :  Oudinus  operarius  vinea- 
rum  dixit,  quod  si  Minuti  volebant  ei 
crederei  ipsi  facerent  bellum  contra  gros- 
sos,  et  ipsos  occiderent.  Populus  minutus, 
in  Instr.  ann.  1379.  inter  Probat.  tom. 
3.  Hist.  Nem.  pag.  24.  col.  1.  Menuaille, 
ut  et  Itali  s  Minutaglia,  eadem  no  ti  o  ne, 
apud  Guill.  Guiart.  ad  ann.  1241  : 

Et  chevaliers  quaranta  et  un, 
Et  quatre  vinsi  de  leur  pietaille, 
Et  grani  nomare  de  MenuaHle. 

*3.  MINUTUS,  Tener,  junior.  Lit  re- 
miss, ann .  1367.  in  Reg.  101.  Chartoph. 
reg.cn.  98:  Prafatus  Petrus  a  patria 
exulatus  uxoreque  pregnante  ac  Minutis 
liberis  oneratus,  etc.  Minutulus,  eodem 
sensu,  apud  Plautum.  Neque  alia  no- 
tione  Mingrelins,  in  Lit.  remiss,  ann. 
1406.  ex  Reg.  161.  eh.  1  :  Jehan  Tholomer 
dist  que  Jehan  de  Mey  n'estoit  que  un 
Mingrelins,  et  que  une  commere  frappe- 
roit  plus  grant  cop  de  sa  quenoille,  que  il 
ne  feroit  drune  espée. 

*  4.  MINUTUS,  Ad  minuta  officia  de- 
puta tus  in  monasteriis.  Constit  S. 
Petri-Mont.  inter  Monum.  sacr.  antiq. 
tom.  2.  pag.  435  :  Caveant  autem  tam 
Minuti,  quam  in  officiis  occupati,  ne 
nimis  tarde  domnitorium  intrantes,  fra- 
tres  jam  quiescentes  inquietent.  Ni  si  sit 
a  verbo  Minuere  supra. 

*  MINUUS,  [Minutus  :  «  Omnia  mem- 
bra per  minuas  partes,  annuo,  tolle 
mi  hi.  »  (Du  Méril,  Poes.  lat.  med.  set. 
p.  397).] 

1  MI0LIUM,  Poculum,  vas  potorium, 
Longo  bardi  s  Miolo.  Sta  tuta  Montis  Re- 
gai,  pag.  279  :  Et  non  possint  dicti  ven- 
aitores  vini  mensurare,  seu  mensurari 
faceret  vendere  seu  vendi  facere  vinum 
ad  copam  seu  Miolium,  vel  ad  aliud  vas, 
nisi  ad  dictas  mensuras  contentas  in 
presenti  capii ulo. 

MIR,  apud  Gothos,  adjectum  nomini- 
bug  appellativis,  quid  signifìcet,  doce- 
mur  ex  Smaragdo  in  Comment.  in  Par- 
tes Donati  :  In  Francorum  Gothorumque 
genere  hac  patronomyca  species  frequen- 
tata multotiens  ;  a  parte  enim  gentili 
et  Theodisca  veniunt  lingua,  de  quibus 
in  exemplo  Gothorum  pauca  primum 
ponimus  nomina,  quorum  hac  sunt,  Alt- 
mir,  Glitmir,  Rigmir,  Rainmir,Watmir,... 
et  similia,  quorum  hsec  est  in  Latinum 
interpretatio.  AUmir  namque  vetulus 
mihi ,  interpretatur  :  Glitmir r  debitus 
mini:  Rigmir,  potens  mihi:  Rainmir, 
nitidus  mini  :  Watmir,  vestimentum  mihi, 
[°*  Vide  Grimm.  Gramm.  Germ.  tom.  2. 
pag.  571.] 

fMm,  veteri  Gallorum  lingua  Prin- 
ceps,  dominus,  aut  vir  eximiae  dignita- 
tis  denotatur.  Hinc  crebrae  Regum  Fran- 
corum appellationes  in  Mir  desinentes, 
ut  Marcomir,  Ingomir,  Chlodomir,  Eodem 
significatu  Mar  usurparunt,  ut  Virido- 
mar,  etc.  An  a  Syriaco  hd  Mar,  seu 
Chaldaico  *nn  Mare,  quod  dominum 
sonat,  ducta  vocis  origine,  affirmare  non 
ausim. 

1  1.  MIRA,  Eadem  notione  qua  Mazer; 
quod  vide.  Testamentum  Sibillae  Comi- 
tissae  Flandr.  ann.  1270:  Item  omnes 
scyphos  de  Mira  tam  cum  pedibus  argen- 
teis,  quam  sine  pedibus  existentes. 

1  2.  MIRA,  Specula,  ab  Ital.  Mirare, 
spectare,  respicere.  Rolandinus  Patav. 
de  Factis  in  marchia  Tarvisin.  lib.  6. 
cap.  6.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  259: 


Factis  quibusdam  speculis  sive  Miris  in 
riveria,  unde  itur  de  Padua  ad  montem 
Silicem,  positi  sunt  in  hiis  locis  custodes, 
nepossint  ad  illa  castra  ulla  victualia 
deportati.  Idem  lib.  10.  cap.  8.  col.  318  : 
Rusticus  quidam  de  villa  Volta  qui  sin- 
gula  securus  intuebatur  ;  stans  enim  in 
sublimi  quadam  arbore,  et  erat  specula, 
quam  Mxram  dicimus,  ibi  facta  in  capite, 
quasi  ipsius  villa ,  die  ac  nocte  videbat 
cuncta  quodammodo ,  qua  fiebant  in 
exercitu  Eccelini,  et  gentem  ejus.  Ad  de 
Chron.  Estense  apud  eumdem  tom.  15. 
col.  315. 

*  3.  MIRA.  Punctum  colli neationis, 
Gali.  Mire;  ao  Italico  Mirare,  collineare, 
fixis  oculis  aspicere ,  nostris  Mirer. 
Guido  de  Vigev.  Ms.  de  Modo  expugn. 
T.  S.:  Sic  homo  jacendo  supinus  in  terra 
respiciat  turrim,  recte  Mirando  cacumen 
turris  supra  cacumen  bacilli  ;  et  cum 
habuerit  sic  rectam  Miram  ,  tunc  mensu- 
rentur,  etc.  Stat.  Saluc.  collat.  8.  cap. 
246  :  Statutum  est  quod  quacumque  pos- 
sessiones  situata  super  finibus  Salucia- 
rum,  si  aqua  pluvia  et  diluvii  in  eas 
yenienles  commode  scolare  possunt  super 
iis  pò  ssessioni  bus  vel  super  communi  ;  si 
autem  non  possint,  debeat  qualibet  pos- 
sessio  scolare  inferius  in  possessionem 
magis  propinquam  et  magis  aescendentem 
per  Miram  sua  possessionis.  Et  licitum 
sit  frangere  ripam  seu  cavezagnam,  facta 
visitatione  et  ob tenta  Ucentia  judiciali, 
ad  dandum  discursum  dieta  aqua  des- 
cendendi  per  Miram  alterius  possessionis 
inferioris.  Vide  infra  Mirare  2. 

*  MIRABILIA.  Acta  capit.  eccl.  Lug- 
dun.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  106. 
v°.  col.  1.  ad  ann.  1345  :  Bartholomao  de 
Balma  cancellano  curia  secularis  Lugdu- 
nensis  ordinaverunt  et  sibi  praeceperunt, 
quod  Mirabilia  faciat  cridare  ad  diem 
Luna  ante  festum  proximum  nativitatis 
B.  Johannis  Baptisla.  An  Conventus 
publici,  ad  quos  omnes  vassalli  conve- 
nire tenebantur,  Gali.  Plaits  généraux  ? 
An  fructuum  terra  adjudicationes  ? 

^c  [«  Magna  Mirabilia  sunt  Dei  quem 
vidi  hodie.  »  (Boucherie,  vita  S.  Euphro- 
sinae,  §  15.)] 

MIRABILIA  Mundi,  sic  agnominatum 
Ottonem  III.  Imper.  scribit  Joannes 
Brompton.  et  alii ,  les  Merveilles  du 
monde. 

1  1.  MIRABILIS,  Ingens,  maximus.  Ra- 
dulfus  de  Gestis  Friderici  I.  Imper.  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  1178:  Fecerunt  in 
campis  de  Videgulfi  cum  Papiensibus 
Mirabile  pralium....  Et  tunc  erat  frigus 
Mirabile  et  nix  maxima....  Gonaregave- 
runt  Mediolanenses  exercitum  Mirabilem. 
Notione  non  multum  diversa  Cicero  lib. 
1.  Offic.  scribit  :  Quse  forma  et  honesti 
facies,  si  oculis  cemeretur,  ut  ait  Plato, 
Mirabiles  amores  excitaret  sapientia. 

*  Nostris  Merveilleux,  prò  Ferox,  su- 
per bus,  arrogans  ;  unde  Paroles  merveil- 
leuses,  Contumeliosa  verba,  et  Merveil- 
leté,  Merveilleuseté ,  Arrogantia.  Lit. 
remiss.  ann.  1376.  in  Reg.  109.  Chartoph. 
reg.  eh.  120:  Lequel  Oudart  qui  tousjours 
a  esté  Merveilleux ,  entreprenanz  et  rio- 
teux,  etc.  Ali 83  ann.  1399.  in  Reg.  155. 
eh.  37  :  Lequel  Gilot  le  Feve,  qui  estoit 
homme  noiseux  et  haultain,  leur  respondi 
pluseurs  paroles  Merveilleuses,  en  leur 
disant  moult  de  villenies.  Aliae  ann.  1395. 
in  Reg.  147.  eh.  298  :  Pour  cause  de  la 
Merveilleté  et  riote,  qui  estoit  en  la  per- 
sonne  dudit  Jehan  de  Poittiers,  etc.  Aliae 
ann.  1402.  in  Reg.  157.  eh.  259  :  Laquelle 
Marie  a  estè  en  son  temps  rnerveilleuse 
femme,...  et  par  la  Merveilleuseté  dfelle, 
son  demier  mari  lui  creva  Vozil,  Sed  et 


Merveilleux  dixerunt,  prò  Stupefactus, 
territus,  a  verbo  Merveiller,  Mirari,  Ital. 
Maravigliare.  Lit.  re  miss.  ann.  1443.  in 
Reg.  176.  eh.  311  :  Quant  le  suppliant  vit 
le  sang,  il  fut  bien  Merveilleux  et  esbahy. 
Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag,  240  :  Li  rois  se  prist  à  Mer- 
veiller comment  ce  pooit  estre.  Ubi  Ai- 
moin.  lib.  3.  cap.  57  :  Rex  ammiratus 
est.  Consol.  Boetii.  Ms.  lib.  1  : 

Encor  ne  te  dois  Merveiller 
Se  mauvais  te  portent  envie. 

Se  donner  merveilles,  eadem  acceptione, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1450.  ex  Reg.  185. 
Ch.  4:  Jamet  Torrillon  dist  au  suppliant 
qu'il  se  donnoit  Merveilles,  que  on  ne 
Vavoit  assis  à  plus  grant  somme  de  deniers 
en  nos  tailles,  etc. 

«2.  MIRABILIS,  mendose,  ni  fallor, 
prò  MutabiliSy  qui  ab  officio  amoveri 
potest.  Assis.  Abrinc.  ann.  1236.  in  Reg. 
S.  Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  30. 
r°.  col.  1  :  Nepos  propositi  regis  non  feo- 
da  tus,  sed  Mirabilia,  infra  selatem  quod- 
dam  breve  de  sesina  patris  cosperat,  etc. 

1  MIRABILIUM  Annus.  Sic  denotatur 
annus  1544.  in  Charta  ejusdem  anni 
tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens.  pag.  291  : 
Item  Vannée  des  Merveilles  mdxliv.  qu'a- 
vons  toutes  esté  à  Paris  pour  peur  de  la 
guerre  des  Bourguignons ;  òb  insignes 
victorias,  ut  mihi  videtur,  hoc  anno  a 
nostris  reportatas,  de  quibus  Thuanus 
lib.  1.  Hist.  pag.  21  :  Qui  hunc  (annum 
1543.)  secutus  est,  multis  Antonii  Borbo- 
nii  vindocini...  egregiis  militaribus  factis 
et  urbium  expugna tionibus  nobilts  fuit  : 
sed  prsscipue  defenso  Landrecio  a  Gasare 
(Carolo  V.)  tam  potenti  exercitu,  ac  tot 
fortissimis  ducibus,  quos  in  comitatu  ha- 
bebat,  db  sesso.  Tandem  Anglo  inde  ur- 
gente, hinc  Gasare  ex  compact o  cum 
ingenti  exercitu ,  quem  a  Principibus 
Germanie  impetraverat,  descendente,  cum 
distractis  viribus  utrique  sustinendo  hosti 
Gali us  par  esse  non  posse t,  parta  ante 
aliquot  menses  memorabili  illa  ad  Cari" 
nianum  (Cerizoles)  Victoria  duce  Fr. 
Borbonio  Anqiano  Vindocini  fratre,  etc. 

\  MIRAB0LANUS,  Plinio,  Myrobala- 
num,  a  Graeco  [u>po6aXavoc,  Glans  un- 
guentaria Medicis  nota.  Statuta  Astens. 
ubi  de  intratis  portarum  :  Mirabolani 
ponantur  et  solvant  prò  qualibet  libra 
ponderis  lib.  1. 

•  MIRABUTINUS,  Monetse  aureae  His- 
panicae  species.  Charta  ann.  1242  :  Prior 
sancta  Liberata...  dabit  perpetuo  unoqiio- 
que  anno  in  die  festo  inventionis  S.  Ste- 
phani  Aginni  unum  Mirabutinum  au- 
reurn,  sive  decem  asses.  Vide  Marabo- 
tinus 

*  MIRACULARIUS,  ut  Miraculator,  Mi- 
raculorum  patrator.  Proem.  Atheismi 
triumph.  a  Campanel.  tom.  1.  Act.  li  ter. 
fase.  2.  pag.  68  :  Neque  enim  prophetam 
neque  Miracularium  me  facio.  Actio 
qu33dam  scenica,  Jeu  de  Mir  ade  appel- 
latur,  in  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1411.  ex  Keg. 
165.  Chartoph.  reg.  ch.  183  :  LeDimenche 
xv j*  jour  d*aoust,  les  supplians  jouerent 
armez,  comme  le  jeu  le  requeroit,  chacun 
un  personnage  à  certain  jeu  de  Miracley 
quifutjoué  en  la  parroisse  de  Sainceny, 
ou  baillage  de  Goustantin.  Morbi  vero 
genus,  epilepsia  scilicet,  Mir  ade  de  S. 
Widevert  dici  tur,  in  Charta  ann.  1428. 
ex  Chartul.  21.  Corb.:  Gomme  ledit  feu 
Pierre  dès  long  temps  feust  entechiè  de 
plusieurs  maladies,  et  enlre  les  aultres, 
des  Miracles  de  saint  Widevert ,  et  telle- 
rnent  que  souventesfois  cheoxt  à  cop,  per- 
doit  sens  et  mémoire. 

1  MIRACULATOR,  Miraculorum  patra- 


406 


MIR 


MIR 


MIR 


tor.  Acta  S.  Wernheri  tom.  2.  Aprilis 
pag.  706  :  Ponentes  super  faciem  et  cor- 
pus tam  preclari  Miraculatoris  sericium 
album. 

1  MIRACULOSE,  Divino  et  mirabili 
modo.  Chron.  Erfordiense  ad  ann.  1253. 
apud  Schannat.  Vindem.  Litter.  pag. 
106  :  Et  ne  casus  hic  etiam  non  Miracu- 
lose  contigisse  videatur,  in  reversione 
sacerdotis  idem  factum  protinus  iteravit, 
Laurent.  Byzynius  de  Orig.  belli  Hussi- 
ticì  ann.  1419.  apud  Ludewig.  tom.  6. 
Reliq.  MSS.  pag.  169:  Dominus  omnipo- 
tens  Miraculose  salutem  Pragensi  contulit 
civitati. 

»  MIRALE,  Speculum.  Glossar.  Gali. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  :  Mirale,  mirouer. 
Aliud  Provine.  Lat.  ex  Cod.  7657  :  Miralh, 
Prov.  speculum.  Speculorum  aereorum 
mentio  fit  in  Lit.  remiss.  ann.  1397.  ex 
Reg.  152.  Ohartoph.  reg.  eh.  Ili  :  Gomme 
le  suppliant  eust  marchandé  à  un  nommé 
Berthelot  Thiphaine,  demourant  en  nostre 
ville  de  Paris,  de  fourbir  et  lui  faire  deux 
Mirouer s  d'acier  pour  mettre  sur  le  coppe 
d'un  bacinet  ;  lesquelz  Miroirs,  etc.  Mi- 
raillier,  prò  Miroitier,  qui  specula  vendit 
aut  elaborat,  apud  Rabelais.  Hb.  1.  cap. 
24.  Miroaillier,  Cotgravio. 

MIRAMOMELINUS,  Dignitatis  nomen 
Saracenorum  Chaliphae  propria?,  de  qua 
multa  diximus  in  voce  Amir:  quibus 
addo  ex  Gregorio  Abul  Faragio  in  His- 
toria  Dynastiarum  pag.  110.  ex  versione 
Pocockii,  de  Omaro  Chalifa  filio  Omari  : 
Cumque  vocaretur  Chalifa  Chahfss  (  Vica- 
ri us  Vicarii)  nuntii  Dei,  dixerunt,  Lon- 
gus  est  hic  (titulus,)  vocatus  est  ergo 
Amiral-mumnin,  (Imperator  credentium) 
atque  is  primus  hoc  titulo  insignitus  est. 
Elmunimus  appellatur  in  Ghronico  Got- 
thol  usitano  aera  1217.  Emir  Elmunimus, 
aera  1222. 

*  Meremelin,  in  Poem.  reg.  Navar. 
tom.  2.  pag.  118  : 

Que  je  oe  vuil  estre  semblanz 
Meremelin,  ne  ses  parans. 

*  MIRANDA,  Locus  tecto  columnis 
fulto  coopertus,  et  a  quo  undequaque 
mirari  seu  videri  potest.  Charta  ann. 
1152.  in  ter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit, 
col.  541  :  Dono  Ubi  Bernardo  de  Congusto 
et  infantibus  tuis  unum  localem  ad  esdi- 
ficandum  in  castello  meo,  quod  vocatur 
Villa f or t,  qui  locus  est  juxta  Mirandam, 
ques  hodie  est  in  eodem  castello.  Alia  ann. 
circ.  1190.  in  Ohartul.  Buxer.  part.  8. 
eh.  3  :  Minori  nepli  mese  Clemenciee  dedi 
plantamr  ause  est  retro  Mirandam,  deben- 
tem  viij.  den.  censuales.  Tabul.  Auxit.: 
Archiepiscopus  cum  canonicis  Auxitanis 
in  Miranda  archiepiscopali  constitutis 
capitulum  facientibus,  etc. 

MIRANIMUS.  Ordo  Inclusorum,  apud 
Raderum  in  Bavaria  sancta  :  Pambicium 
habeat,  et  Miranimum  pulvinar.  Monstra 
verborum,  prò  Pambicium,  legendum 
indubie  Bombycinum,  aut  bambacinum. 
(vide  in  hac  voce.)  Pro  Miranimum  vero, 
non  occurrit  quod  reponèndum  sit. 

T  MIRANTER.  Epistola  Eduardi  II. 
Reg.  AngL  ann.  1324.  apud  Rymer.  tom. 
4.  pag.  26  :  Miranter  audivimus,  quod, 
etc.  hoc  est,  Mirantes  et  attoniti,  etc. 

1.  MIRARI,  Mira.ee,  Sese  in  speculo 
intueri,  Gallis  Mirer,  se  mirer.  Hispanis 
Mirar,  est  videre.  Vita  S.  E u sebi»  Abba- 
tissae  Hamaticensis  cap.  4: 

Ipse  meuai  speculum,  simul  exemplar  venerandum, 
Quo  faciem  Miror,  quo  mentem  denìque  purgo. 

Charta  ann.  1258.  in  Hist.  Eccles.  Pia- 
cent,  in  Regesto  part.  2.  n.  98  :  Et  sta- 
tuimus  Mirari  ad  alium  terminum,   etc. 


[Spicil.  Acher.  tom.  7.  pag.  375  :  Murus... 
longo  suo  gyro  et  ampio  interius  spatio, 
amplissimos  et  plenos  securitatis  preebens 
illis,  qui  in  turre  Mirabantur,  recessus. 
Vide  Hinthica.]  Spectare,  respicere,  Ital. 
Mirare.  [Joh.  Demussis  Chron.  PI  acent, 
apud  Mura  tor.  tom.  16.  col.  491  :  Qui 
vult  discere  bene  equitare,  respicìat  bene 
dicium  recessorem,  et  ipsum  Miret  sicut 
sedet,  et  stat  ad  equum.]  Vide  Salma- 
sium  ad  Pollionem  pag.  284. 

*  Nostris  Remirer  et  Mirauder.  Lit. 
remiss.  ann.  1405.  in  Reg.  160.  Ohartoph. 
reg.  eh.  268:  Le  suppliant  en  alani  un 
soir  bien  tart  droit  à  son  domicile,  passa 
pardevant  Vostél  d'un  sieri  cousin,  qui 
lui  dist  :  Haa  !  vous  allei  Miraudant,  etc. 
Lit.  remiss.  ann.  1432.  in  Reg.  174.  eh. 
145  :  L'exyosant  fìst  songneusement  Remi- 
rer et  visi  ter  icellui  Mahienet  par  les 
mires  d'Oisy.  Guill.  Guiart.  ad  ann.  1241  : 

Francois  qui  aus  yex  les  Remirent. 
Vide  in  Mirari  1. 

*  2.  MIRARE,  Collineare.  Charta  ann. 
1204.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital. 
med.  sevi  col.  212  :  Quod  siculi  via  vel 
limes,  qui  vel  quse  per  Folium  vadit,  et  a 
Bononiensibus  Mutia  appellatur,  extendi- 
tur  per  directum  vel  Mirat  usque  ad  viam 
de  Beffis  inferius  a  Roncolamberto.  Vide 
supra  Mira  3. 

»  2.  MIRARI,  perperam  prò  Morari, 
in  Arest.  parlam.  ann.  1323.  ex  Reg.  61. 
Chartoph.  -reg.  eh.  305  :  Uxore  et  familia 
dicti  Gombaudi  Mirantibus  et  remanenti- 
bus  in  domo  seu  aula  castri  de  Bussaco. 

1  MIRATIVE,  Mirabiliter.  Narratio  de 
Origine  monast.  Montis  S.  Mariae  apud 
Leibnit.  tom.  2.  Script.  Brunsvic.  pag. 
427:  Qui  Ubi  tam  Mirative  dedit  vivere, 
cum  seclusa  fueris  ab  aere  ? 

«  MIRAT0R.  Vide  infra  Miro  2. 

MIRATORES.  Glossaelsid.etPitboeanae  : 
Miriones,  miratores.  Supra  :  Miriones, 
fantasiarum  inanium  numeratorum.  Leg. 
Miratores.  Glossa?  antiq uae  MSS.  :  Miro- 
nes,  pkantasiss  Miratores. 

MIRGENA,  Lex  Merciorum,  una  e  tri- 
bus  quae  in  Anglia  obtinuerunt,  ut  est 
in  Leg.  Henrici  I.  Reg.  Angl.  cap.  6. 
Vide  Lex 

MIREDILA.  Gloss.  Gr.  Lat.  MS.  :  ^>w 
8pov, Mirendila.  Alibi  :  Mirendila,  ^upa, 
rpot  tòw8pov,  Edit.  habet  Miredila. 

MIRGUS.  Matth.  Paris  ann.  1224.  de 
falso  Bai  dui  no  :  Procuravitque  ut  prss- 
dictus  pater  suus  ignominiose  suspende- 
retur  :  nam  hinc  et  inde  fecit  duos  canes, 
veteres  scilicet  Mirgos,  suspendi.  Ubi  le- 
gendum mergos  recte  adnotat  Watsius  : 
Ita  enim  dicuntur  canes  urinatores, 
quos  Galli  Barbets,  Angli  vero  Divers, 
et  Water-doggs  appellant. 

*  MIRICA.  [Genest.  (Glos.  Ms.  Turon. 
XII.  s.  Bibl.  Schol.  Chart.  1869,  p.  327.)] 

1  MIRICA,  Terr®  incultae,  vepribus  et 
dumetis  abundantes  ;  interdum  et  ipsa 
dumeta,  nostris  vulgo  Bruieres.  Charta 
ann.  1294.  apud  Miraeum  tom.  2.  pag. 
879  :  Pr&terea  curtem  ipsorum  de  Nuwe* 
landa  cum  bonis  antiqui* ,  in  agris,  in 
paludibus,  Miricis,  pascuis,  et  omnibus 
pertinentiis.  Index  MS.  benefic.  Eccl. 
et  dioec.  Constant,  fol.  51  :  Rector.... 
percipit....  omnes  fructus  et  decimas  bla- 
dorum  et  leguminum,  agnorum,  lanarum, 
porcellorum,  apumque  et  nemorum,  Miri- 
carum  in  sua  parrochia  venditorum.  Vita 
S.  Yvonis  tom.  4.  Maii  pag.  604  :  Johan- 
nes quidam...  praegrandi  Miricarum  oneri 
succumbens,  etc.  Adde  tom.  4.  Gali. 
Christ.  inter  Instr.  col.  322.  422.  et  Ec- 
cardum  Hist.  Landgr.  Thur.  col.  314. 


1  MIRIDICUS,  Mira  dicens.  Gloss.  Isi- 
doro 

MIRIFICARE,  Mirum  facere.  Jo.  de  Ja- 
nua.  Will.  Brito  lib.  12.  Philipp.  : 

....  Virtutum  quibua  tllum  cselica  virlus 
Mirificat. 

*  MIRIGERULUS,  Qui  miro  quodam 
modo  erigitur  et  stat.  Mirac.  S.  Em- 
mer.  tom.  6.  Sept.  pag.  504.  col.  2  :  Tum 
videntes,  qui  aderanl,  in  novo  martyris 
Mirigerulo  plenam  staturam,  etc. 

*  MIRINfrffi,  MiringUìE,  Panniculi 
duo,  qui  circumdant  cerebrum,  quorum 
alter  crassior,  dura  mater  vocatur  ;  alter 
pia  mater.  Lit.  remiss.  ann.  1330.  in 
Reg.  GQ.  Chartoph.  reg.  eh.  1114:  Dieta 
Ayronis  impotens  de  omnibus  membris 
suis  seu  ipsorum  ma  Jori  parte  facta,  ac 
cr aneto  usque  ad  cerebrum,  et  ossibus  sui 
corporis  ac  Miringuis,  sive  tela  cerebri, 
totaliter  effractis....  obierat...  Phisici  et 
surgici  prsedicti  non  invenerunt...  dicti 
corporis  aliquam  membri  seu  ossium  aut 
cranei  sive  testi  vel  Miringarum  sive  telse 
cerebri  difflationem  ,  cassaturam  seu 
fractionem,  aut  Ixvores  aliquos,  nec  con- 
cussiones,  etc.  Vide  Supra  Matres  Cerebri 
in  Mater  3. 

1  MIRIONES.  Vide  Miratores. 

*  MIRISCIPULUS.  [«  Postea  leopar- 
dum,  si  poteris  habere,  de  coliabis  ; 
sinon,  Mirìscipulum  quem  decollatum 
combures.  »  (B.  N.  Ms.  Lat.  10272.  p. 
165.)] 

f  MIRITER,  Mirifice.  Vita  B.  Hrosnatae 
tom.  3.  Julii  pag.  808  :  Miriter  attollenda 
laus  divina  ;  ad  hanc  vocem  corpusculum 
paulo  ante  frigidum  et  rigidum,  calidum 
et  molle  paulatim  efficitur. 

|  MIRLE,  Species  accipitris,  Alberto 
M.  lib.  23.  de  Animai,  cap.  14.  et  Ger- 
mani s.  Vide  Smeriliones. 

T  MIRMET,  Parvus.  Chron.  Andrense 
tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag.  445:  Prior  de 
Faxineto  magister  Petrus  cognomento 
Mirmett  id  est,  parvus,  inter  nos  et  ipsos 
factus  est  mediator,  et  de  assensu  wnnium 
huic  loco  datus  est  pastor.  Nostris  Mar- 
mot  eadem  notione  :  sed  haud  scio  an 
inde  deducenda  vox  Mirmande,  ut  civi- 
tatem  parvam  signiflcet,  uti  antiq  uiores 
esse  solent.  Le  Roman  de  Blanchandin 
MS.  : 

Blanc  au  vilain  demande, 
Amis,  qui  est  ceste  Mirmande  ? 
Li  vilain  respont  sans  essoine  : 
Sire,  fait-il,  c'est  Carsidoioe, 
Une  cité  vieille  et  antive. 

*  Et  Mirmidon,  parvus.  Provinciales 
Mermar  dicunt,  prò  imminuere,  decres- 
cere. Hinc  Mirme,  Navicul»  species,  in 
Assis.  Hierosol.  cap.  314  :  Que  la  mise, 
que  fu  ordenèe  pour  les  Mirmes  et  pour 
les  galées,  soit  abatue. 

1  MIRMIC0LE0N,  a  mirmica  et  leon, 
quod  est  leo,  componitur...  est  parvum 
valde  animai  formicis  adversum.  Joan. 
de  Jan  uà.  Vide  Formicoleon. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692  : 
Mirmicóleoum,  une  barbelote,  bestelote. 

MIRMUMNI.  Vide  Amirmumnes  in 
Amir. 

*  MIRNUTIA  invenitur  in  libris  anti- 
quis,  et  est  pustula  parva,  quse  vocatur 
formica.  Glossar,  medie.  MS.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

1.  MIRO,  in  Gloss.  Lat.  Gali.  MS.  ex 
Bibl.  Thuan.  Cod.  525  :  Regarderres  de 
belles  fsmmes.  Vide  Mirari,  Miratores. 

*  2.  MIRO,  Mironis,  Secundum  Hugi- 
cium  a  Miron,quod  lalum  dicitur  unguen- 
tum  ;  vel  a  Miror,  miroris,  idem  est  quod 
unguentarius  vel  mirator.  Inde  etiam 
Mirocopos ,  qui  laborat  circa  unguenta 


MIS 


MIS 


MIS 


407 


f adendo,  vel  vendendo,  ;  et  Miropola,  id 
est,  venditor  unguentorum  ;  et  Miropo- 
liutn,  id  est,  domus  ubi  fiunt  vel  vendun- 
tur  unguenta.  Conradi  Fabularius  MS. 
Hinc  nostris  Mire,  prò  Medicus,  chirur- 
gus  yel  medicamentarius.  Mirac.  S.  Lu- 
dov.  edit.  reg.  pag.  406  :  Lequel  Guillot 
demanda  et  quist  conseill  des  Mires,  qui 
li  distrent  que  il  convendroit  trenchier 
sonpié.  Lit.  remiss.  ann.  1389.  in  Reg. 
138.  Ohartoph.  reg.  eh.  98  :  Èvrat  estant 
sergent  de  guet  à  cheval  de  nuit  s'accom- 
pagna d'un  nommé  Colin  le  Conte  Mire. 
Infra  :  Cirurgien.  Un  mire  ou  cyrurgien, 
in  aliis  ann.  1390.  ibid.  eh.  163.  Mirresse, 
quae  medicamenta  adhibet,  apud  Gui- 
gnevill.  in  Peregr.  hum.  gen.  MS.  : 

Je  sui  de  tout  gouvernercsse 
Et  de  tous  mais  je  sui  Mirrasse. 

•  Unde  Mirer  et  Mirgiciner,  Med icari. 
Consuet.  marit.  tom.  1.  Probat.  Hist. 
Brit.  col.  787.  art.  7  :  Mais  si  le  maistre 
les  envoye  en  aucun  service  pour  le 
prouffit  de  la  neff,  et  ile  se  blessent  en 
nom  de  luy  ;  ils  debvent  estre  guerris  et 
Mirezsur  les  cousls  de  la  neff.  Lit.  remiss, 
ann.  1425.  in  Reg.  173.  eh.  289  :  A  l'occa- 
sion  desquelles  bleceure  et  navreure  icellui 
Ahaume  Noise  a  maladépar  Vespace  d'un 
moia,  pendant  lequel  le  suppliant  Va  fait 
Mirgiciner  et  visiter  par  les  plus  expers 
et  souffisans  Mires  et  barbiers  de  la  ville 
de  Reims.  Qusb  omnia  a  Graeco  prfpov, 
unguentum,  arcessenda  Yidentur.  vide 
Remirer  in  Mirari  1. 

0  MIROBOLANUS,  a  Graeco  aupoSdftavoc 
Glossar,  medie.  MS.  Simon.  Januens.  ex 
Cod.  reg.  6959  :  Mirobolanos  Cornelius 
Celsus  dactìlos  vocat  ;  multi  etiam  Feni- 
cóbólanos.  Vide  Mirabolanus. 

•  MIR0C0P0S.  Vide  supra  in  Miro  2. 

9  MIROLARI.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Fauleiar,  Prov.  fabulari, 
Mirolan. 

{  MIRONES.  Vide  Miratores. 

»  MIR0P0LA,  Mieopolium.  Vide  supra 
in  Miro  2. 

J  MIR0P0LUM,  Taberna  mercatoria. 
Vide  Selda. 

1  MIRRHINUM,  Genus  optimi  vxtri,  et 
sapphirini  coloris,  inde  mirrhina  vasa 
dicuntur.  Papias.  Vide  supra  Mazer. 

1.  MIRTA,  [prò  Myrtus.  Vita  B.  Co- 
lumbi Reatina*  tom.  5.  Maii  pag.  388.*  : 
Cum  floribus  lauri  et  Mirtee.  Alia  notionej 
Yide  in  Grseciscus. 

*  2.  MIRTA,  Locus  pascuus  et  aquis 
irriguus.  Charta  ann.  1264.  in  Chartul. 
S.  Dìon.  pag.  249.  col.  2:  Cum  duobus 
arpentis  prati  cum  quadam  noa  seu  Mirta. 

*  MIRTUS,  Mensurae  speeies.  Glossar. 
Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692:  Mirtus, 
Gauge.  Vide  supra  Gauja. 

T  l.  MISA,  Impensa,  a  Gali.  Mise. 
Charta  ann.  1215.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  1124:  Pro  tribus 
rachatis,  quse  ibi  dominus  Rex  habebat, 
et  prò  magnis  expensis  et  Misis,  quas  ibi 
fecerat.  Charta  ann.  1234.  in  Tabular. 
Autissiodor.  :  Et  quoniam  Mi$&  et  ex- 
pensee  prisiarum  et  areatorum  burgensium 
Autissiodorensium  pag  ari  solent  de  cerna 
supradicta,  nos  prò  hiis  Misis  et  expensis, 
etc.  Manda  tu  m  Ed  u  ardi  I.  Reg.  Angl. 
ann.  1304.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag. 
954  :  Vobis  mandamus  quod  circa  Misas  et 
expensas  preedictas,  totem  ac  tantam  dili- 
gentiam  et  solicitudinem  apponatis,  etc. 
Chartular.  2.  Campani®  ex  Bibl.  Col- 
bert.  fol.  166  :  Et  isti  non  redduni  nec 
gellagium,  nec  minagium,  nec  aliam  cos- 
tumam  in  villa,  nec  aliquid  ponunt  in 
Misis  vill&.  Hinc 

1  Ml8M,  apud  Th.  Blount  in  Nomolex. 


Anglic.  dicuntur  etiam  praestationes 
illae,  quas  ob  fruendas  pristinas  immu- 
ni tates  Cestriae  Palatinatus  subditi  novo 
cuique  Corniti  impendunt. 

1  2.  MISA,  Idem  quod  Misericordia, 
Arbitrium.  Scaccarium  Paschae  ann. 
1220.  apud  D.  Brussel  tom.  1.  de  Usu 
feud.  pag.  602  :  Judicatum  est,  quod 
omnes  tilt  burgenses  de  Bernaio  qui  erant 
in  villa  Bemaii  quando  Judssus  interfec- 
tus  fuit,  et  qui  nonvenerant  ad  clamorem, 
sunt  in  Misa  domini  Regis,  nisi  unus- 
quisque  per  legem  Sextaniam  partem 
suam  defendat.  Frequentior  formula,  in 
misericordia  Regis,  ut  videre  est  in  Mise- 
ricordia,  sed  eadem  notione.  Pro  Arbi- 
trium, Gali.  Arbitrage,  su  mi  tur  in  Charta 
ann.  1262.  apud  Rymer.  tom.  1.  pag. 
739  :  Tarn  ipse}  quam  Barones  s&pedicti 
se  ponerent  in  Misam  in  hac  forma  ;  ut 
scilicet,  tres  prò  parie  Regis,  tresque  prò 
parte  Éaronum  ad  hoc  eligerentur...  Cum 
igitur,  per  formam  Misas  supradiclw,  ad 
nos  exnunc  pertineat  rem  ipsam  per  dic- 
tum  nostrum  inter  memoratos  Regem  et 
Proceres  suos  dif finire.  Adde  aliam  ann. 
1264.  ibid.  pag.  793.  Mise,  eodem  sensu 
occurrit  apud  Bellomanerium  cap.  4  : 
Procureur  ne  puet  fere  paix  ne  Mise. 
Cap.  34  :  Soi  mettre  enMise.  Charta  ann. 
1284  :  Nous  avons  fait  Mise  amiablement 
par  commun  accora  de  haut  et  bas  et  re- 
doutable  Pere  Simon  Archeveque  de 
Bourges.  Hinc  etiam  Miseur,  prò  Arni  ter, 
apud  eumdem  Bellomaner.  cap.  41. 

*  Petrus  de  Font,  in  Cons.  cap.  18. 
art.  1  :  Mise,  ce  dist  le  lois,  est  ramenée 
à  la  semblance  desjugemens,  et  apartient 
à  finer  les  plais.  Charta  ann.  1286.  ex 
Tabul.  S.  Petri  Insili.  :  Arbitre,  diseur, 
Miseur  u  ordeneur,  pris  dou  consentement 
des  parties.  Lit.  compromis.  ann.  1284. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1194  : 
Et  ne  doit,  ne  puet  avoech  iaus  i  estre 
tiers  ,  qui  Miseres  soit  aveck  iaus,  ne 
mettre  ne  Vi  puet  souverains,  ne  autres, 
se  nous  et  li  dit  Miseur  ne  nous  i  accor- 
dons  tout  et  ensanle.  Miseur  praeterea 
appellari  videtur,  qui  rem  aliquam  alte- 
rius  nomine  curat  et  exsequitur,  in 
Charta  Joan.  ducis  Brit.  ann.  1429.  ex 
Bibl.  reg.  :  Avons  commis  et  ordonné 
Guillaume  Lescuier  Miseur  de  Védifice  et 
fondation  d'icelle  chapelle.  Vide  infra 
Misia  2.  et  Missus  3. 

T  3.  MISA,  prò  Mina,  ni  fallor,  Fodina, 
Gali.  Miniere.  Fragm.  Hist.  Britan.  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  833  :  Captivi 
vero  videntes  hunc  turbinem,  per  abdita 
insulse  omnes  fugerunt,  attamen  ex  his 
fuit  unus  magnse  invasionis  audax,  qui 
bibliothecam,  quas  usque  hodie  in  Ecclesia 
Nannetensi  habetur,  in  collo  suo  acci' 
piensy  fugit,  ut  sesicut  alti  Misis  latitaret. 

*  4.  MISA,  Quaevis  exactio  seu  praesta- 
tio.  Charta  Theob.  comit.  in  Chartul. 
Cam  pan.  fol.  331.  v°.  :  Dedi  dilectis  meis 
abbati  et  convenuti  de  Nigella  unum  mo- 
dium  frumenti  liberum  ab  omni  Misa. 

®  5.  MISA,  Redi  tus,  dominium.  Charta 
Guill.  domicelli  ann.  1254.  in  Chartul. 
Buxer.  part.  18.  eh.  4  :  Assignavi  dictos 
viginti  solidos  super  Misam  meam  de 
Jusse.  Hinc  fortassis  Miscie,  prò  Juris- 
dictio,  districtus,  in  Hist.  contin.  belli 
sacri  apud  Marten.  tom.  5.  Ampi.  Col- 
lect. col.  719:  Après  ceste  bataille  ala 
Vempereor  assegier  une  forte  cité  mult 
efforciement,  gui  estoit  de  la  Miscie  de 
Melan,  et  avoit  nom  Vincence. 

*  Mise  vero  et  Misaille,  idem  quod 
Sponsio,  pignus,  vulgo  Gageure,  enjeu. 
Lit.  remiss.  ann.  1395.  in  Reg.  149. 
Chartoph.  reg.  eh.  162  :  Lesquelx  des 
Olches  et  Poilevin  Se  prisdrent  à  jouer 


au  jeu  des  dez,  tant  que  débat  se  meut 
entre  eulx  sur  une  Mise  ou  fermaille 
qu'ilz  avoient  faite,  et  que  ledit  Farineau 
et  ceulx  de  son  coste  jugerent  contre  icélui 
des  Olches.  Aliae  ann.  1476.  in  Reg.  195. 
eh.  1671  :  Thomas  Campion  demanda  à 
Jehan  Cave,  s'il  vouloit  point  fair  e  une 
gagure  ou  Mise.  Aliae  ann.  1395.  in  Reg. 
149.  eh.  105  :  Jehan  Nicolas,  qui  avoit  fait 
avec  le  suppliant  certame  Misaille,  par 
laquelle  ledit  suppliant  avoit  de  lui  gai" 
gné  une  quarte  de  vin,  etc.  Denique  aliae 
ann.  1471.  in  Reg.  197.  eh.  146  :  Fut  fait 
Misaille  entre  icellui  René  et  ung  nommé 
Bouchart,  se  lesdites  fleches  avoient  passe 
une  merche  ou  bute  parlée  entre  eulx,  etc. 

MISBOTA,  in  Legibus  Kanuti  Regis 
cap.  2.  mendose  prò  Maegbota,  ut  obser- 
vat  Somnerus  :  ex  Saxon.  maegoote, 
compensatio  occisi  cognatis  competens. 

sjc  MISGA.  [Mica  :  «  Circa  corpus  Christi 
tres  administrationes  et  dimidia  et  ter- 
tia  pars,  et  Misce  tamen  erant  infra 
siricum.  »  (Chevalier,  Visit.  Episcop. 
Grati  a  no  p.  p.  82.)] 

*  MISCEDANTIA,  Rixa,  jurgium,  Ita!. 
Mischia.  Stat.  Cri  min.  Riper.  cap.  175. 
fol.  24.  r°.  :  Quod  aliqua  persona  non 
debeat  currere  nec  ire  cum  armis  seu 
aliquo  genere  armorum  ad  aliquam  ri- 
xam,  Miscedantiam  vel  rumor em.  Vide 
Mesleia  et  mox  Misclantia. 

MISCELLA.  Vide  Mesleia. 

MISCELLIOj  Qui  novit  artem  miscendi 
diversos  cibos  vel  potus.  Jo.  de  Jan  uà. 
[Festo,  Miscelliones  appellantur,  qui  non 
certas  sunt  sententiae,  sed  variorum  mix* 
torumque  judiciorum.] 

1.  MISCÈRE,  Confa  bui  ari,  miscere  ser- 
mones.  Capitula  Caroli  M.  de  rebus 
divers.  ann.  789.  cap.  10  :  Prsscipimus  ut 
Episcopi,  vel  Abbates  non  vadant  per 
casam  Miscendo.  Concil.  Aquisgranense 
II.  capit.  1.  can.  4.  de  iisdem  :  Neque  tr- 
religiosis,  vel  indisciplinatis  locutionibus, 
tam  in  domibus,  quam  in  forinsecis  con" 
venticulis  omnino  indulgeant.  Capitula 
Adalhardi  Abbatis  cap.  47  :  De  Miscendo 
in  sacrario,  et  cito  liberando. 

2.  MISCERE,  Sese  immiscere.  Gregor. 
M.  lib.  7.  Ind.  1.  Epist.  1  :  Et  juravit  de 
omnibus  quas  adversus  eum  dieta  de  mu- 
lieribus,  vel  ex  schismate  simoniaco  fue- 
rant,  Mixtum  se  non  esse,  i.  quod  de  hisce 
rebus  se  non  immiscuerat.  Gregor.  Tu- 
ron.  lib.  6.  cap.  11  :  Clerici  autem  qui 
sceleri  huic  Mixti  fuerant,  etc.  Lib.  7. 
cap.  23  :  Loquebantur  tunc  multi  homi- 
num  Medardum  Tribunum  in  hoc  scelere 
Mixtum  fuisse.  Edictum  Rotharis  Regis 
Longob.  Ut.  59.  §  3.  [«  166.]  :  Purificet 
se  maritus  cum  sacramentalibus  suis 
legitimis,  quod  Mixtus  in  mortem  mulie-' 
ris  non  sit. 

J  3.  MISCERE,  Vinum,  Yel  quemvis 
alium  liquorem  infundere,  ministrare. 
Vide  Mixtum  1. 

*  Poculum  vini  aqua  mixti  sumere. 
Epist.  Wigon.  an.  circ.  983.  apud  Pez. 
tom.  6.  Anecd.  part.  1.  col.  119:  Fratri- 
bus  omni  sabbato  prò  caritate  Miscendum 
post  mandatum,  aliisque  summis  festis 
utendum,  non  modicum  vini  empturi  su- 
mus  cum  illa  pecunia,  quam  utrique  nos- 
tri dominorum  largiti  sunt.  Neque  alio 
sensu  intelligenda  Capitula  Adalhardi 
laudata  in  Miscere  1.  teste  Mabill.  in 
Tract.  de  Missa  et  Commun.  pag.  62. 
Consule  praeterea  D.  Claud.  de  Vert  in 
Dissert.  ad  hanc  eamdem  rem  pag.  279. 

1"  MISGET0R,  prò  Mistor.  Ut  Miscetor 
Deus  elementi  suscepit  membra  mortaliaì 
in  Sacram.  Gali,  apud  Mabill.  Musei 
Ital.  tom.  1.  pag.  289.  col.  2. 

*  MISCHARE    ab   Italico    Mischiare, 


408 


MIS 


MIS 


MIS 


Miscere,  confundere.  Stat.  Casalis  ssec. 
xrv.  in  ter  Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom. 
II.  col.  1014  :  Et  quod  (bechariij  non 
possint,  nec  debeant  super  uno  oancho 
carnes  de  porcho  cum  carnibus  de  porcha, 
nec  carnes  de  pecude  possint  vel  debeant 
Mischare,  vel  simul  ponere,  vel  tenere  cum 
carnibus  castroni  super  dictobancho.  [Fr.] 
\  MISCHEA,  Sarracenis,  Ecclesia.  De 
V.  Mart.  Francisc  in  India  tom.  1. 
Aprilis  pag.  55:  Ipse  Melica  &dificari 
mandavit  quatuor  Mischeas,  id  est,  Éccle- 
sias,  in  memoriam  Martyrum  beatorum. 
Vide  supra  Meschita. 

•  MISCHENNINGE,  Idem  quod  Misken- 
ning.  Vide  in  hac  voce. 

MISCHINUS,    Gali.    Meschin.    Charta 
Veremundi  Regis  aera  1070.  ex  Tabula- 
rio   Ecclesia?  Lucensis  apud  Bivarium  : 
Dicentes  quod  habebant  de  illos  grande 
damnum  et  malefacturia  in  Ècclesias  et 
Meskinos,  etc.  Charta  Sanctii  Reg.  Ara- 
gon.  aeree  1131.  apud  Suritam  lib.  1.  Ind. 
Catellum  in  Hist.  Oomitum  Tolos.  pag. 
93.  et  Yepez  :  Cum  omnibus  decimi»  suis, 
cum  villis  et  Mansis,....  et  cum  omnibus 
hominibus  et  Mischinis  suis,  et  postergate 
illorum.  [Tabular.  Pinnat.  apud  Moret. 
Antiquit.  Navar.  pag.  384  :  Do  et  concedo 
S.  Juliano  illos  sex  Mesqumos  quos  habeo 
in  Binies.  Charta  Veremundi  Iranensis 
Abb.  ibidem  pag.  618:    Senior  Lope.... 
misit  omnem  radicem  suam  quam  habe- 
bat  in  villa,  quse  dicitur  Sotes,  etiam  et 
Mezquinos  quos  ibi  habebat,  ad  monaste- 
rium  B.  Marisa  de  Iran.]  Apud  Francos 
medi*  eetatis  Scriptores  sumitur   vox 
Meschin,  prò  adolescente,  et  juvenculo. 
Le  Roman  de  Garin: 

Trés-bien  le  lievent  ot  vieillart  et  Meschin. 

Alio  loco  : 

Lea  hyaumes  meltent  niaintenant  li  Meschin. 

Rursum  : 

Li  Loherans  fu  à  l'eschole  mis, 

Tant  come  il  fu  jovenciax  et  Mescbins. 

Idem  Poeta  : 

Alés  en  fuerre,  s'il  vous  plait,  le  matin, 
SI  vous  sivronl  et  donzel  et  Meschin. 

Alibi  : 

Vos  estes  janes  jovenciaux  et  Mescbins. 

Idem  : 

Envoyez-Ie  l'Emperere  Pepin, 
Si  fera  bien  Ghevalier  le  Meschin, 
Ses  parens  est,  et  ses  cousin  germain. 

Le  Roman  de  Guillaume  au  Court-nez 
MS.  : 

Nous  sommes  quinze  mille  Meschins  et  bacheler, 
Qui  devons  nosire  pris  et  nos  los  acheter, 

Philippus    Mouskes ,   de    filia    Comitis 
Flandriae  ; 

A  Lille  vini  à  la  Meschine, 
Qui  muli  estoit  vailians  ot  fine. 

Alibi: 

Ses  filles  qu'il  avoit  enkor, 

Dit  la  Koiné  Alien  or, 

Ale  età  noni,  cele  Mescine 

Dont  li  boins  Rois  a  fet  Roine,  etc. 

Chronic.  MS.  Bertrand i  du  Guesclin,  de 
Henri  co  Notho  Castella?  Rege  : 

Dit  qu'il  le  livrera  a  Henry  le  Meschin. 

In  Monast.  Angl.  tom.  1.  pag.  74  :  Ex 
dono  Alani  de  Perei  le  Meschin.  Et  tom. 
2.  pag.  86  :  Willelmus  Peverellus  le  Mes- 
chine s.  Sic  Meschines  prò  puellis  usurpat 
le  Roman  de  Garin  : 

Au  matin  lievent  Meschines  et  pucelles. 


Le  Roman  de  Rou  MS.  : 

Li  Due  de  Normendie  avoit  une  serour, 
Meschine  parerne,  mez  n'avoit  pas  Seignour, 
Guillaume  de  Poitiers  torna  vers  lie  s'amour, 
Li  freres  li  douna,  et  cil  en  fit  soisour. 

Alibi  : 

Puis  li  douna  une  Meschine  : 
Fille  Torchetil  Leceline. 

Idem  Poeta  : 

Une  Meschine  i  ont  amie, 
Arred  out  nom,  de  borjois  nèe, 
Meschine  iert  encore  et  pucelle 
Avenant  li  sembla  et  belle,  etc. 

Postmodum  vero  prò  famulis  et  ancillis 
vox  usurpata,  quod  juvenculi,et  puellae, 
potissimum,  dominorum  aut  doraina- 
rum  servi tio  sese  addicant.  Willelm. 
Guiart  sub  ann.  1185.  de  Coterellis  verba 
faciens  : 

Des  sains  corporaus  des  Yglises 
Faisoient  volez  et  chemises 
Coramunément  à  leurs  Meschines, 
En  despit  des  euvres  divines» 

[Vetus  Poeta  MS.  e  Bibl.  Coislin.  : 

Quant  riens  ne  sai  de  son  couine, 
Se  el  est  Dame  de  Meschine. 

Infra  : 

En  la  chambre  ot  une  Meschine, 
Qui  moult  est  de  gentili  orine. 

Chron.  Bonae  Spei  pag.  348  :  Ordonnons 
que  à  nostre  venerable  frere  en  Dieu  Abbé 
de  Bonne  Esperance,  pour  son  gouverne- 
ment,  pour  un  serviteur  et  pour  une  Mes- 
chine, et  pour  vin,  cervoise,  etc.  pour  chas- 
cun  mois  sera  baillié  par  le  Gommis  20. 
livres.  Eadem  notione  etiamnum  Picardi 
nostri  Mequaine  dicunt  prò  famula.] 
Vide  Stabilimenta  S.  Ludovici  lib.  1. 
cap.  138.  [vel  140.  Edit  D.  de  Lauriere 
tom.  1.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  224. 
ubi  vox  Meschinnage  occurrit  prò  famu- 
latus,  Gali.  Service;  quod  minus  recte 
prò  Lu panar  interpretatus  est  D.  de  Ca- 
seneuve  in  Origin,  Gali.]  Consuet.  Han- 
noniensem  cap.  38.  urbis  Insulensis  cap. 
113.  Italis  Meschino,  infelicem,  miserum 
sonat.  Dantes  50.  3. 

Ne  la  sembianza  mi  parea  Meschino. 

Ita  etiam  usurpatur  a  Raimundo  Mon- 
tanerio  in  Chron.  Aragon.  cap.  127  :  E 
les  gents  Mesquines,  velles  et  pobres,  etc. 
Vide  Menagii  Orig.  Gali,  et  Ital.  et  Oct. 
Ferrarium. 

MISGHITA.  Auctor  Mamotrecti  ad  Can- 
tic.  cap.  7  :  Monilia  sunt  Mischiti,  id  est 
ornamenta  colli, 

*  MISCHULUM.  [Mèle  (?)  :  «  Ex  colori- 
bus  blavium  et  Mischulum.  »  (B.  N.  Ms. 
Lat.  10272,  p.  123.)] 

*  MISCICULA.  [Mica  :  «  In  custodia 
nemorea  invente  sunt  Miscicule  dicti 
corporis  Christi.  »  (Ghevalier,  Visit.  epis- 
cop.  Gratianop.  p.  83.)] 

MISCITARE,  Miscere,  [Gali.  Mesler. 
Marten.  de  Rit.  antiq.  Eccl.  pag.  176  : 
Miscitat  ipsa  chrisma  cum  aqua ,  et 
spargit  per  omnes  fontes,  et  super  omni 
populo.]  Incertus  agrimensor  :  Gol- 
ìectaculum  de  carbonibus  in  calce  Misci- 
tatis. 

MISCLA.  Vide  in  Mesleia. 

*  MISCLANTIA,  Idem  quod  supra  Mis- 
cedantia.  Stat.  Mantuae  lib.  1.  cap.  17. 
ex  Cod.  reg.  4620  :  Consules  villarum  dis~ 
trictus  Mantu&  teneantur  denuntiare  in- 
continenti vicario  suo  omnes  rixas  et 
Mi  scianti  as}  atque  gravia  maleficia.  Et 
cap.  56  :  Si  quis  fecerit  rumor  em,  vel 
Misclanliam  sine  armis  admenando  con- 
tra  aliquem  et  non  percusserit,  in  quin- 


aue   libris  paworufH  puniatur.  Vide  in 
Afesleia 

MISCRAVATIO,  [In j  asta  postulata] 
Vide  Gravare. 

MISCULARE,  Miscere,  unde  Gailis, 
Mesler.  Edictum  Pistense  cap.  23  :  Faber 
vero  qui  post  prwfatas  Kalendas  compro- 
batus  fuerit  aurum  vel  argentum  ad  ven~ 
dendum  vel  emendum  adulterasse,  vel 
Misculasse,  etc.  Hincmar.  Remens.  de 
Coercendis  militum  rapinis  :  Quoniam 
de  istis  rapinis  ac  deprsedationibus  nihil 
vos  debeatis  Misculare,  unusquisque  sua 
defendat ,  ut  potest.  Galli  dicerent , 
Vous  ne  devez  pas  vous  Mesler  des  rapi- 
nest  etc. 

*  Ital.  Mescolare.  Stat.  Riper.  cap.  225. 
fol.  29.  v°.  :  Nulla  persona  audeat  pillum 
Misculare  cum  aliqua  lana,  etc. 

Misgulatio.  Vetus  Placitum  sub  Ca- 
rolo M.  apud  Samraarthanos  in  Episc. 
Massi  liensif),  :  Et  sicut  alias  res  tpsas 
quse  juste  ad  Domnum  Reg  erri  Karolum 
obtingebaht  in  alode,  Antener  adhaberet 
per  ipsam  Misculationem,  seu  et  ipsam 
Caladium  villam,  visus  fuit  de  ipsa  casa 
Dei  abstrahisse. 

Commisculare,  Miscere,  commiscere. 
Capi  tu  1.  Caroli  C.  tit.  16.  cap.  7  :  Qualis- 
cumque  de  vobis  tali  modo  in  isto  facto 
Gommisculatus  est.  Tit.  25.  cap.  8  :  Ut 
Rex  Christianus  cum  Rege  Regum  Ghristo 
concordet,  et  aliense  perditioni  se  non 
Gommisculet.  Formula  vuigaris,  se  Mes- 
ler des  affaires  d'autruy. 

Commisculus.  Gloss.  Lat.  Gr.  :  Gom- 
misculus,  xatvóc. 

MISDICERE,  Alien»  famse  detrahere, 
Gali.  Mesrtire.  Hincmar  us  Laud  un.  Episc. 
contra  Hincmar um  Remensem  :  Rex  di- 
xit,  quod  Misdictum  UH  fuerat,  et  easdem 
res  ab  Ecclesia  Laudunensi  distrahere 
nolebat.  [*  Ital.  Misdire.  Nostris  Mal- 
parler,  maledictio,  detractio.  Charta 
Joan.  abb.  S.  Germ.  Prat.  ann.  1352.  in 
Reg.  81.  Chartoph.  reg.  eh.  493  :  Voulans 
encore  eschiver  les  obloqucions  et  Malpar- 
ler  de  plusieurs  médisans,etc]  Vox  autem 
mie,  vocibus  addita,  vitium  vel  defec- 
tum  denotat  etiam  apud  Danos.  Gloss. 
Ulphilae  Gothicum  :  Missa,  defectus,  er- 
ror.  Vide  Resenium  ad  Canuti  II.  Regis 
Dania?  Jus  aulicum  pag.  586.  Observat. 
Junii  in  Wileram.  pag.  35.  36.  Gillii 
Logonom.  Anglic.  cap.  9.  et  Walisii 
Grammat.  Ling.  Anglic.  cap.  14.  pag. 
116.  f#*  Graff.  Thes.  Ling.  Frane,  tom. 
2.  col.  862 J 

MISDOCERE,  Male  docere,  haud  recte 
instituere.  Leges  Alfredi  et  Godrini  cap. 
3  :  Si  Presbyter  populum  suum  Misdoceat 
de  feslo,  vel  de  jejunio,  reddat  30.  sol. 
Editio  Saxon.  habet  misvissian,  a 
verbo  vissian,  al.  gevissian,  ins- 
truere,  docere,  et  mis?  male,  inique. 

1  MIS-DU,  Niger,  Mis-kerzu,  aeque  ni- 
ger.  Sic  menses  Novembrem  et  Decem- 
brem  vocant  Armorici  Britones,  quod 
inter  duos  hos  menses  sol  quasi  stet 
iterum  ascensurus, 

®  MISELE,  Capitis  tegumentum  quod- 
dam  videtur.  Lit.  remiss.  ann.  1460.  in 
Reg.  192.  Chartoph.  reg.  eh.  80  :  Dictus 
Georgius  supplicanti  unum  magnum  ic- 
tum  in  spatulis  dedit,  et  alìum  super 
suum  Misele,  et  plures  ictus,  etc.  Vide 
Milienda. 

*  MISELEUM ,  f.  prò  Mausoleum,  ut 
suspicantur  docti  Editores,  ad  Acta  S. 
Aureae  tom.  4.  Aug.  pag.  760. col.  1  :  Tau- 
rinum  vero  et  Herculanum  in  por  tu  Ro- 
mano abscondit,  beatum  Theodorum  tri- 
bunum  posuit  in  Miseleo  suo. 

MISELLI,  Leprosi.  Gloss.  Lat.  Gali.  : 
Lepra,    Mesellerie.    Leprosus ,   Mesiaus. 


MIS 


MIS 


MIS 


409 


Matth.  Paris  ann.  1254:  Ecclesia;  S.  Ju- 
liani  ubi  Miselli,  et  Ecclesia  S.  Maria?  de 
Pratis,  ubi  Miséllae  vix  habent  vitas  neces- 
saria, Charta  ann.  1165:  Assignati  sunt 
sex  UH  denarii  Misellis  de  Mileduno  sem-  { 
per   habendi   in  festo  S.  Remigli.    Alia 
Kaimundi  Episcopi  Magalon.  :  Si  Misel- 
lus  vel  Misella,  Leprosus  vel  Leprosa  re- 
cipi  in  domo  voluerit.  Li  ber  Revelatio- 
num   Anonymi  cap.  37.  de  duabus  vir- 
gunculls  lepra  infectis  :  Cutis  superficie, 
Tsicubi  tamen  cutis  potuit  super  esse  Misel- 
lis) immaniter  pustulis    frequentissimis 
turgescente.  Adde  Vitam  S.  CI  ari  Abbat. 
Viennens.  num.6.  et  Gariellum  in  Epis- 
copis  Massiliensib.  pag.  107.  Mesel  Gallis 
medii  ©vi.  Nangius  MS.  in  Dagoberto  : 
Leens  estoit  demouré  un  Mesel,  qui  s'es- 
toit  houle  et  mussié  en  un  anglet.  Bello- 
manerius  MS.  cap.  62:  Quand  Mesiax 
apele  home  sain,  ou  quant  li  homs  sain 
apele  un  Mesel,  li  Mesiax  poi  mettre  en 
défense  qu'il  est  hors  de  laìoy  mondarne. 
Vetus  Consuet.  Normanni»  MS.:  Li  Me- 
sel ne  poent  estre  heirs  à  nului,  portant 
que  la  maladie  soit  apparoissante  commu- 
nément,  mais  il  tendront  leur  vie  Veritage 
que  il  avoient  ains  que  il  fussent  Mesel. 
Assisiae  Hierosol.  MSS.  cap.  128  :  Qui  se 
veaut  clamer  par  l'assise  d*Esclafou  d' Es- 
clave, que  il  ait  acheté,  qui  soit  Mesel  ou 
Meselle,  ou  que  il  chìet  mauvais  mau.  Le 
Reclus  de  Moliens  MS.  : 

Que  tes  oreilles  estoupas 
Au  Mesel  pauvre  pelerai 
Lazaron,  sans  que  tu  soupas. 

Occurrit  passim  apud  Poetas  vernaculos 
aevi  medii.  Misello  apud  Joan.  Villaneum 
lib.  8.  cap.  108. 

Misellaria  ,  Domus  Leprosorum. 
Charta  ann.  1245.  in  Regesto  Comitum 
Tolosae  pag.  45  :  Concessit  Galhardse  de 
Mets  et  Bertrando  de  Miravel  Leprosis  et 
omnibus  Fratribus  et  Sororibus  domus 
Misellariae  portas  Narbonensis,  etc.  In 
Charta  sequenti,interdum  domus  Lepro- 
sario, interdum  Misellarise,  dici  tur.  Alia 
ann.  1236  :  Et  tenet  ultra  Mtiellarium  de 
V eceriti.  Tabular.  Priora tus  de  Domina 
fol.  127  :  Debet  12.  den.  de  campo  in  quo 
est  Misellaria.  Perdiccas  Ephesius  de 
Themat.  Hierosolymit.  :  AetercpojiJLévajv 
àerOevwv  appaiai  xaxoixtac.  Hinc  emen- 
dando Consuetudines  Tolosa  :  Si  ali- 
auis   donaverit....  aliquod   feudum,  seu 

honorem alicui   domui   religioni» 

vel  personss  religiosa  seu  hospitali,  vel 
Macellar  iss,  vel  alteri  loco,  qui  sub  no- 
mine religionis  censeatur.  Ubi  legendum 
indubie  Misellaria^.  Mesellerie  prò  ipso 
morbo.  Gloss.  Lat.  Gali.  :  Lepra,  Èie- 
phanlia,  Mesellerie.  Le  Pelerinage  de 
l'humaine  lignee: 

Homs  qui  ne  set  bien  discerner 
Entro  sante  et  maladie, 
Entro  le  grant  Mesellerie, 
Entre  le  moienne  et  le  menre. 

Vide  Consuetudines  Aurelianens.  art. 
425.  [et  Mesclaria.] 
*  Leprae  curandae  remedium,  de  quo 

£enes  medicos  stet  judicium,  produnt 
,it.  remiss.  ann.  1408.  in  Reg.  162.  Char- 
toph .  reg.  eh.  223  :  G uiselin  de  Rebesnes 
pria  ladilte  Verrette  qu*elle  voulsist  bail- 
ler  ledit  enfant  mortné,  et  lui  jura  et 
afferma  que  ce  nf estoit  pour  aucun  mal 
fair  e  ;  mais  seulement  lui  mettroit  en  un 
poti  d'oignement  en  la  main  et  lui  en  fe~ 
roit  on  oindre  le  visage  du  seigneur,  qui 
estoit  Mesel  ;  et  par  ce  sa  raffle  lui  char- 
roit  de  son  visage. 

MISELLINUS,  prò  Misellus,  apud  Ra- 
banum  Maurum  hymno  26.  de  Chari- 
;tate  : 


Nutu  Dei  felix  homo  conlactalur  fratribus, 
Misellinis  et  pupilli»,  egenis  et  orphanis. 

MISERABILES  Persona,  in  leg.  un. 
Cod.  Justin.  Quando  Imp.  inter  pupil- 
los,  vel  viduas,  vel  miserabiles  perso- 
nas,  etc.  (3, 14.)  Fortuna  injuria  Misera- 
biles, in  leg.  2.  Cod.  Th.  de  Officio  judi- 
cum  omnium.  (1,  10.)  Miseri  homines,  in 
Append.  Cod.  Theodos.  Const.  1.  [Sta- 
tuta  Vercell.  lib.  1.  f.  7.  v°.  :  Item  quod 
Potestas  sive  rector  teneatureligere  unum 
judicem  Vercellarum  qui.,,  consilium  et 
patrocinium  prestabit...  yiduis  et  orpha- 
nis, pauperibus  et  aliis  Miserabilibus  per- 
sonis  que  j>ropter  paupertatem....  non 
erunt  sufficientes  ad  expensas  in  ea  fa" 
ciendas.  Advisamenta  Styli  curiae  Eccl. 
Brioc.  :  Promotor  curiae  adjiciet  :  Causas 
miserabiles  et  Miserabilium  personarum 
posse  tenus  pro?novebo.]  [*«*  Vide  Haltaus. 
Glossar.  Germ.  col.  1450.] 

1  Miserabilia  Loca,  Gali.  Lieux  de 
mete,  vel  ut  olim  dicebant,  Lieux pìtoia- 
bles,  ubi  scilicet  miserabiles  seu  paupe- 
res  recipiuntur.  Litterae  Philippi  V. 
Reg.  Frane,  ann.  1320:  Prsefati  beatis- 
simi Ludovici  proavi  nostri  sanctam  in- 
tentionem  quarn  ad  Domum  Dei  prasdic- 
lam  et  alia  pia  et  Miserabilia  loca  semper 
habuit  attendentes. 

1  MISERABILITAS,  Commiseratio.  Gui- 
bertus  in  Vita  sua  lib.  1.  cap.  2  :  Felix 
nempe  alias  in  eo  se  infinita  non  tam 
miseriae  quam  Miserabilitati  addixit. 

IMiserabilitas,  Mi  seria.  Concil.  Der- 
tus.  ann.  1329.  inter  Hispan.  tom.  3. 
pag.  6^>  :  Quorum  astutia  fraudulenta 
sub  Miserabihtatis  et  oppressionis  colore 
ad  vetita  peragendum  exeogitatas  nititur 
semitas  invenire.  [*  Joan.  de  Cardai haco 
sermo  in  Natale  Domini  :  Tertio  attende 
homo  ad  po&nse  afligibilitatem  sive  Misera- 
bilitatem,  cum  dicit,  quod  repletur  multis 
miseriis.] 

1.  MISERATIO,  Graec.  oiy-rip^.  Rufinus 
Presb.  in  Psal.  50  :  Misericordim  virtus 
inseparabiliter  in  Deo  est  :  cum  autem  ex 
hac  misericordia  nobis  aliqua  beneficia 
tribuuntur,Miserationes  dicuntur.  Charta 
Guillelmi  Archiepiscopi  Dom.  Partenia- 
censis  ann.  1169.  ex  Tabulano  Absiensi 
fol.  26  :  Dono  eisdem  et  concedo  in  elee- 
mosynam  terraset  talleas  earum,  et  quid- 
quid  mei  juris  est  in  eis  quas  habitatores 
Absise  acquisierunt,  vel  acquisituri  sunt 
in  cunctis  feodis  meis,  excepto  quod  si 
propter  acquisitionem  terrarum  amodo 
acquirendarum  alicujus  feodati  mei  ser- 
vitia  amiserim,  Abbas  Absise  inde  Mi- 
serationem  meam  expostulet.  Vide  Mer- 
ces. 

1 2.  MISERATIO,  Preces  quae  statis  die- 
bus  prò  defuncto  funduntur.  Canones 
Hibern.  tom.  9.  Spicil.  Acher.  pag.  12  : 
Si  vero  eadem  familia  Miserationem  ani- 
mai ejus  in  die  vii.  fecerintt  reddet  ami- 
cus  precium  ejus,  et  sedatium  commune. 
Vide  in  Memoria. 

* 3.  MISERATIO.  Miseratone  Divina, 
Formula  non  episcopis  tantum,  sed  et 
abbatibus  usitata.  Charta  ann.  1280.  ex 
Bibl.  reg.  :  Mathasus  Miseratione  divina 
ecclesia  beati  Dionysii  in  Francia  abbas 
humilis,  etc. 

*  4.  MISERATIO  Sacerdotale,  Abso- 
lutio,  ut  videtur,  a  peccatis.  Charta  ann. 
1163.  in  Chartul.  Cluniac.  :  Ad  infirmos 
etiam  non  accedant  (monachi) nisi  vocati, 
neque  sacerdotalem  Miserationem  ali- 
quando  exhibeant. 

*  5.  MISERATIO,  Parcimonia.  Comoed. 
si  ne  nomine  act.  2.  scen.  1.  ex  Cod.  reg. 
8163  :  Sumptus  prò  voto  sine  Miseratione 
capite. 


«  MISERATRIS,  Misericors,  Gali.  Mi- 
séricordieux ,  alias  Miséricors.  B.  de 
Amoribus  in  Spec.  sacerdot.  MS,  cap. 
29  : 

Sis  pauper,  raitis,  lugens,  justus,  Misera tria. 

Doulz  et  miséricors,  in  Lit.  ann.  1372. 
tom.  5.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  496. 
Aliae  ann.  1413.  in  Memor. H.Cam.  Com- 
put.  Paris,  fol.  18.  v».  :  Lesqueles  choses 
sont  dures,  inhumaines,  dampnables,  ini- 
ques,  cruelles  et  déraisonnables,  par  espe- 
cial en  royaume  tres  chrestien,  Miséricors 
et  catholique,  comme  le  nostre  est  et  doit 
estre.  Vide  Misericordiosus. 

1  MISERIA,  Commiseratio.  Chron.  Mau- 
riniac.  ubi  de  morte  Philippi  fìlii  Ludo- 
vici Grossi  :  Animis  omnium  nescio  si  di- 
cam  Miseriam  vel  misericordiam  ingere- 
bant,  et  doloribus  augmentabant  fomenta. 
Miracula  B.  Martini  apud  Baluz.tom.7. 
Misceli an.  pag.  170  :  Patiebatur  autem  in 
natibus.  Erat  igitur  videre  Miseria.  Galli 
diceremus  :  C'étoit  pitie  de  le  voir.  Vide 
Merces. 

1.  MISERICORDIA,  Idem  quod  Merces, 
nostris  Mercy,  de  qua  voce  supra  egi- 
mus,  indulgentia.  [Lex  Bajwar.  Ut.  14. 
|  8.  num.  2  :  Si  vero  de  ancilla  habuerit 
filios,  non  accipiant  portioneìn  inter  fra- 
tres  nisi  tantum  quantum  ei  per  Miseri- 
cordiam dare  voluerint  fratres  eorum.] 
Concilium  Ren^nse  II.  can.  43  :  Quali- 
ter  omnes  lites  et  jurgia  in  sua  Miseri- 
cordia terminum  habere  potuissent.  Cap. 
seq.  :  Quatenus  in  sua  piissima  Mise- 
ricordia, si  qua  necessaria  sunt,  au- 
geantur. 

1  Misericordle  Memoria,  Servitimi 
perpetuum  prò  defunctis.  Anna!.  Ben  ed. 
tom.  3.  pag.  604.  ubi  Chartae  mentio  flt 
qua  a  Gesla  Abbatissa  Romarici-montis 
instituta  est  Memoria  MiseHcordiae,  seu 
servilium  perpetuum,  post  occisos  a  paga- 
nis  homines  de  pot estate,  quae  dicitur 
Lietzeis. 

Misericordia,  Quod  contra  praescrip- 
tas  Monasteriorum  regulasincibo,potu, 
ac  etiam  vestitu,  Monachis,  per  indul- 
gentiam,  vel  ex  necessitate  praebetur. 
Ordericus  Vitalis  lib.  13  :  Abstulit  collo- 
quia, et  infirmi  corporis  qusedam  subsi- 
dia,  quae  illis  moderata  Patrum  hactenus 
permiserat  reverendorum  clementia.  Li- 
ber  Ordinis  S.  Victoris  Parisiens.  MS. 
cap.  35  :  Quando  alicui  infirmo  prò  Mise- 
ricordia aliquid  datur,  etc.  Udalricus 
lib.  3.  Consuet.  CI  un.  cap.  8  :  Per  totam 
aestatem  in  diebus  domintcis  ad  cosnam 
impenditur  illis  Misericordia  de  lacte. 
Cap.  11  :  Et  Camerarius  si  cui  habenti 
tria  pellicia,  adhuc  prò  Misericordia  addit 
et  gunellam,  etc.  Cap.  29  :  Coopertorium 
ideo  non  ibi  datur,  quia  id  magis  habent 
Fratres  prò  Misericordia,  quam  prò  illa 
regulari  constitutione,  etc.  Michael  Sco- 
tus  lib.  4.  Mensae  Philosophicae  cap.  36  : 
Quidam  Monachus  Carthusiensis,  cum  UH 
offerretur  Misericordia  in  sextis  feriti, 
etc.  Infra  :  Semel  fuit  Misericordia  de 
anguillis,  etc.  Vitse  Abbatum  S.  Albani 
pag.  71  :  Hic  quoque  procuravit...  ut  de- 
testabiles  ingurgitationes  Mnericordiarum 
(in  quibus  prò  fedo  non  erat  Misericor- 
dia) prohiberentur.  Vide  pag.  66.  et  Sta- 
tuta  Ordinis  de  Sempringham  pag.  727. 
728.  764.  et  alibi  passim.  Misericordiae  re- 
gulares,  quae  ex  Regulse  prescripto  in- 
dulgenti^, in  Monastico  Angl.  tom.  1. 
pag.  149. 

Misericordia,  Indulgentia  quaevis  : 
Misericordiam  quaerere,  Demander  mise- 
ricorde,  pardon.  Li  ber  Ordinis  S.  Vict. 
Par.  MS.  cap.  33  :  Si  alicui  hebdomada 
aliqua  ascripta  fuerit,  si  intelligit  seillam 

52 


410 


MIS 


MIS 


MIS 


propter  quamlibet  incornrnoditatem  non 
posse  compiere,  indicet  hoc  Abbati  secreto, 
et  posteci  si  ipse  jusseritì  quserat  inde  Mi- 
sericordiam in  Gapitulo.  Id  est,  indul- 
gentiam.  Statuta  antiqua  Cartusiens.  2. 
part.  cap.  6.  §47  :  Priores  quacunque 
causa  judicio  Capitoli  inutiles  reputali) 
moneantur,ut  petant  Misericordiam.  Quod 
si  noluerint,  Capti ulutn  utilitati  domus 
providere  tenetur.  §  48  :  Cum  Prior  propter 
tnfirmitatem  vel  senium  factus  inutilisvo- 
luerit  super  annum  habere  Misericordiam, 
significet  domui  Cartusix,  etc.  Adde  cap. 
7.  %  5.  cap.  12.  |  7. 

Miserigordije,  Sellulae  erectis  for- 
marum  subselliis  appositae,  quibus 
stantibus  senibus  vel  infirmis  per  mise- 
ricordiam insidere  concedi  tu r,  dum  alii 
stant,  [nostris  Misericordes  vel  patiences. 
S.  Willelmi  Consuet.  Hirsaug.  lib.  2. 
cap.  2  :  Primum  in  ecclesìa  quamdiu 
scilla  pulsatur  ante  Noctumos,  super  Mi- 
sericordiam sedilis  sui,  si  opus  habet, 
quiescit.]  Veteres  Consuetud.  Floriacen- 
sis  Coen  obi  i  :  Conventus  erectis  subselliis, 
Misericordiis  assidebit.  Statuta  Ordinis 
de  Sempringham  pag.  721  :  Facta  ora- 
itone  super  formas  aut  Misericordia$}  si 
tale  tetnpus  fuerit,  signantes  se  inclinent. 
Infra  :  Et  tunc  prosternantur  super  for- 
mas, vel  si  tale  tempus  fuerit,  inclinent, 
et  post  resideant  super  Misericordias.  Sta- 
tuta Ordinis  Cartusiensis  :  Item  tunc 
stent  in  sedibus  suis  versa  facie  ad  altare, 
donec  ad  Misericordias,  vel  super  formu- 
lasf  prout  tempus  postulat,  inclinent.  Et 
mox  :  In  festis  xil.  lectionum  ad  Miseri- 
cordias inclinamus,  omni  vero  alio  tem- 
pore procumbimus  super  formulas.  Ita 
nac  notione  usurpant  Usus  antiqui  Or- 
din.  Cisterciensis  cap.  50.  51.  56.68.  69. 
74.  76. 82.  et  Statuta  antiqua  Ordin.  Car- 
tusiensis 1.  part.  cap.  8.  }  3.  cap.  11.  §  27. 
cap.  13. 1 10.  27.  37.  cap.  31.  §  1.  6.  cap. 
36.  §27.  cap.  37.  |  2. 

Misericordia,  Aula  Monasterii,  in 
qua  forte  comedebant,  quibus  ab  Ab- 
bate aliqua  in  cibis  et  potu  indulgentia 
concedebatur.  Chronicon  Beccense  ann. 
1452  :  Tabulas  in  aula  quee  dicitur  Mise- 
ricorde,  fecit  renovare  et  directorium,  etc, 
[Provinciale  Lyndwoodi  de  statu  Regu- 
lar.  pag.  211  :  Ad  h&c  statuimus,  ut  cum 
prò  debilitate  vel  alia  justa  de  causa  mo- 
nachi seorsum  in  Misericordia  commo- 
rantur,  semper  habeant  secum  duos  ad 
minus  seniores,  qui  aliorum  levitates  de- 
bita correctione  compescant.  Et  qui  post* 
modum  in  Capitulo  testificentur  qualiter 
Misericorditer  fuerint  conversati. \ 

Misericordia,  vox  forensis  :  Poena 
seu  muleta  de  quovis  crimine,  aut  qua- 
vis  forisfactura,  nullis  definita  legibus, 
sed  judicis  relieta  arbitrio,  qui  mino- 
rem  vel  majorem  in  reum  prò  delieti 
modo,  decernit  :  non  quodsoleat  hujus- 
modi  muleta  irrogari  confitenti,  et  mi- 
sericordiam petenti,  ut  quidam  volunt, 
sed  quod  ea  ex  misericordia  judicis  nude 

Sendeat.  [De  qua  sic^Glanvilla  apud  Th. 
lount  in  Nomolex.  Anglic.  :  Est  Miseri- 
cordia domini  Regis,  qua  quis  per  jura- 
mentum  legalium  hominum  de  viceneto, 
eatenus  amerciandus  est,  ne  aliquid  de 
suo  honorabili  contenemento  amittat... 
Muleta  lenior^  sic  dieta  quod  lenissima 
imponitur  Misericordia  ;  graviores  enim 
mulctas  Fines  vocant,  atrocissimas  Re- 
demptiones.]  [**  Gian  vili  a  lib.  9.  cap.  11. 
§  2.  Posteriora  verba  sunt  Blountii. 
Galli  efferunt  Mercy,  Angli  Amercia- 
mentum.  Leges  Kanuti  Reg.  Angl.  cap. 
74  :  Si  quis  ordinis  infracturam  faciat, 
emendet  secundum  ordinis  dignitatern 
werra,  witay...  et  omni  Misericordia.  Le- 


ges Burgor.  Scoti corum  cap.  131  :  Vir 
suus  non  tenetur  respondere,  neque  de 
Misericordia,  neque  de  petit  io  ne  partis 
adversae.  [Charta  Ed u ardi  I.  Reg.  Angl. 
ann.  1283.  apud  Rymer.  tom.  2.  pag. 
258  :  Perdonavimus  eliam  ei  Misericor- 
diam ad  nos  spectantem  prò  usurpatione 
sua  pr&dicta.]  Hi  stori  a  i  undat.  Priora- 
tus  de  Dunslaple  in  agro  Bedford.  :  Et 
per  hujusmodi  confirmationes...  habue- 
runt  dicti  Canonici  omnia  piacila,  et  Mi- 
sericordiam hominum  suorum.  Adde  Fle- 
tam  lib.  1.  cap.  48.  §  8.  21.  Leges  Hen- 
rici  I.  cap.  1  :  Non  dabit  vadium  in  Mise- 
ricordia pecunia  su&,  etc.  [Le  Roman  de 
Vacce  MS.  : 

De  noef  livrea  fast  envers  l'Evesque  eri  Merchi.] 

In  Misericordia  Regis  esse  dicuntur, 
qui  ob  rata  et  definita  legibus  quaedam 
delieta,  a  Rege,  quali  ille  vuit,  muleta 
distringi  possunt  :  quae  tamen  Regis 
misericordia  non  extenditur  ad  amis- 
sionem  tenementi  si  ve  haereditatis.  Ita 
Regiam  Majest.  lib.  2.  cap.  74.  §  7.  et 
lib.  3.  cap.  1.  I  18.  Vide  lib.  1.  cap.  8.  § 
35.  cap.  26.  §  5.  cap.  27.  §  7.  lib.  2.  cap. 
74.  |  5.  6.  7.  lib.  3.  cap.  8.  §  9.  cap.  36. 
§4.  lib.  4.  cap.  1.  |  16.  Quon.  Attach. 
cap.  53.  §8.  cap.  54.  §  5.  cap.  74.  Statuta 
Alexandri  Regis  Scotiae,  Leg.  Burgorum 
Sco tic.  Iter  Oamerarii,  Bractonum  lib. 
4.  tract.  1.  cap.  19.  §  8.  etc.  Rogerum 
Hoveden.  pag.  783.  etc. 

**  Misericordia  Vigecomitis.  Gian- 
villa  lib.  9.  cap.  10  :  Adversa  pars...  in 
Misericordia  vicecomitis  erit7  quia  gene- 
raliler  verum  est,  quod  de  quòlibet  pla- 
cito ,  quod  in  comitatu  deducitur  et  termi- 
natur,  misericordia  quae  inde  provenit 
vicecomiti  debetur.  Qus&,  quanta  esse  de- 
bet,  per  nullam  assisam  generalem  deter- 
minatum  est,  sed  prò  consuetudine  singu- 
lorum  comitatuum,  debetur  in  quodam 
comitatu  plus,  in  quodam  minus.  Miseri- 
cordia domini,  lib.  9.  cap.  1.  §  8. 

In  Misericordia  Poni,  i.  mulctam 
autpeenam  arbitrio  judicis  incurrere, 
in  Monastici  Angl.  tom.  2.  pag.  16.  et 
apud  Bractonum  pag.  102.  103. 

In  Misericordia  Regis  corpus  ejus 
erit,  in  Legibus  Edw.  Oonfess.  cap.  12. 

Oommunis  Misericordia.  Monasti- 
cum  Anglic.  tom.  1.  pag.  976  :  Acde 
murdro,  et  de  communi  Misericordia 
quando  contigerit,  videlicet  Comitatus  et 
hundredi  coram  nobis  vel  aliquibus  Jus- 
titiariis  nostris,  etc.  Et  pag.  669  :  Et  sint 
quieti  de  scyris  et  hundredis...  et  de 
turno  Vicecomitum  et  de  communi  Mise- 
ricordia Comitatus,  et  hundredi,  et  de 
opere  castéllorum  et  pontium,  etc.  Ubi 
communis  misericordia  videtur  appellali 
muleta  toti  pago  aut  com munitati  irro- 
gata. 

Misericordiam  Postulare  dicitur, 
qui  in  ordine m  Gartusiensem  admitti 
postulat,  apud  Guigonem  in  Statutis 
ejusdem  Ordinis  cap.  22.  §  1.  5.  in  Sta- 
tut.  antiq.  ejusdem  Ordin.  part.  2.  cap. 
23.  12.  cap.  24.  §  1. 

1  Misericordiam  Facere,  Pceniten- 
tiam  reg ul arem  imponere.  Chron.  Mel- 
licensé  pag.  438  :  Fecimus  Misericordiam 
Abbati  post  visitationem,  et  cum  jam  re- 
cipere  deberemus  resignationem,  defeci- 
mus  in  notarlo. 

Misericordia,  Quodvis  onus  quod  a 
Gomiti  bus,  Vicecomiti  bus  et  Praepositis, 
provinciarum  aut  urbium  incolis,  prò  eo- 
rum  arbitrio  imponitur.  Charta  Edw.  I. 
Regis  Angl.  tom.  1.  Monastici  Angl. 
pag.  938  :  Concedimus  etiam...  eisdem 
Abbati  et  Monachis  et  eorum  successori- 
bu$f  quod  sint  quieti  de  omnibus  Miseri- 


cordiis in  perpetuum.  Vide  tom.  1.  pag. 
310.  Hi  ne  crebro  Misericordim  Comitatus, 
Vicecomitum,  Pr&positorum  hundredo- 
rum,  etc.  in  Chartis  Anglic.  tom.  2.  pag. 
184.  286.  Vetus  Charta  in  Hist.  Monaste- 
rii  S.  Audoeni  Rotom.  pag.  480  :  Et  inde 
coram  eo  placitabuntur,  et  de  omnibus 
Misericordiis  et  emendationibus,  excepta 
querela  prò  qua  vadium  belli  datum  fue- 
rit,  debemus  habere...  2.  solidos 

Misericordia,  Eleemosyna,  apud  S. 
Petrum  Chrysolog.  Serm.  54.  S.  Ful- 
genti um  lib.  de  Tri  ni  tate,  etc.  Miseri- 
cordiam dispensare  pauperibus,  in  Capi- 
tul.  lib.  5.  cap.  24.  [Gesta  Consulum 
Andegav.  tom.  10.  Spicil.  Acher.  pag. 
439  :  Manus  misit  ad  ìoculum  Misericor- 
diam leproso  volens  impendere.] 

2.  MISERICORDIA,  Pugio,  cuitellus 
brevis,  sica.  Nominis  rationem  affert 
Falcetus,  quod  milites  seu  equites  ejus- 
modi  pugione,  quo  accingebantur  ad 
dextrum  latus,  prostratos  hostes  ad  mi- 
sericordiam victoris  implorandam  adi- 
gerent.  Gaufredus  Vosiensis  lib.  1. 
Chron.  cap.  44  :  Cumque  se  ad  muli  pe- 
des  inclinar  et,  abstracto  Burgensis  gladio, 
qui  Misericordia  vocatur,  crudeliter  Militi 
infixit.  Lambertus  Ardensis  :  Manus  in 
eum  injecerunt,  et  extractis  palulis  (leg. 
spatulis)  sive  Misericordiis,  immisericor- 
dissimi  eum  immisericorditer  jugulave* 
runt.  Charta  Communi®  Atrebatensis 
ann.  1211.  §  10  :  Quicunque  cultellum 
cum  cuspide,  vel  curtam  spatulam,  vel 
Misericordiam,  vel  aliqua  arma  multrito- 
ria  portaverit,  etc.  Le  Roman  de  la  Rose  : 

Pitiés  qui  à  tous  bien  s'accorde, 
Tenoit  une  Misericorde, 
Décourrant  de  plors  et  de  lermes, 
En  lieu  d'espées,  entre  tous  teriues, 
Certes,  se  li  Acteurs  ne  ment, 
Perceroit  pierres  diameots. 

[Le  Roman  de  Guillaume  au  Court -nei, 
MS.: 

Misericordes  et  bona  bastone  planez.] 

Willelm.  Guiart  ann.  1302  : 

Plusieurs  pietons  Francois  a  là, 
Qui  pour  prisonniers  n'ont  pas  cordes, 
Mais  coutiaus  et  Misericordes, 
Dont  on  deit  servir  en  tiex  festes. 

Et  ann.  1303  : 

Fauchons  tranchans,  espées  cleres, 
Godendas,  lances  esmoulues, 
Coutiaus»  Misericordes  nues. 

Li  livres  de  Vexemple  du  Riche  homme  et 
du  Ladre,  MS.  cujus  auctor  Canonicus 
Ferae  super  Esiam  ann.  1352.  cap.  de 
armes  de  Penance  : 

Et  porte  une  Misericorde 
De  bonne  paia  et  de  concorde. 

In  Inventar,  honorum  mobilium  Ludov. 
Hutini  Regis  Frane,  in  Camera  Comp. 
Paris,  sunt  deux  espées  de  Thoulouse,  et 
deux  Misericordes.  Li  beli  us  Catalanicus 
MS.  :  de  Batallia  facienda  :  Jo  aylal  jur 
que  asso  de  que  he  reptat  aytal  es  veritat, 
e  que  li  ho  manare  el  camp  no  mettre, 
coltel,  ne  Misericordia,  ne  alena,  no 
aguyello,  ne  neguna  manera  df armes,  si 
ne  aquelles  que  acostumadas  son  de  me- 
tre.  Misericorde  ou  cousteauàcroix,  apud 
Symphorianum  Champerium  lib.  de 
Ordine  Militari,  p»  Placit.  Eduard.  II. 
Reg.  Angl.  ann.  7.  Berk.  rot.  74.  in  Ab- 
brev.  Placit.  pag.  318  :  Percussit  Ricar- 
dum  fratrem  suum  de  quadam  arma, 
qu&  vocatur  Misericod,  ause  est  in  longum 
3.  pedum  et  lata  prope  hiltam  2.  pollicum 
et  apud  punctum  dimidium  pollicem.] 

1 MISERIC0RDI0SUS,  Miserìcors.  Bulla 
Benedicti  Vili.  PP.  ann.  1Q13.  apud  Mu- 


MIS 


MIS 


MIS 


411 


rator.  tom.  2.  part.  2.  col.  558  :  At  vero 
qui  pio  intuitu  custos  et  observator  hujus 
nostri  privilegii  extiterit,  gratiam  atque 
mÌ8ericordiam  vitamque  seternam  a  Mise- 
ricordiosissimo  Domino  Beo  nostro  conse- 
gui mereatur  in  secala  seculorum.  Amen. 
Misericordissimus,  in  Charta  xi.  saec. 
apud  Chanteloup  in  Hist.  Mont.  Major. 
|  MISERICORDITER,  Per  indulgen- 
tiam.  Ooncilium  Romanum  III.  tom.  2. 
Spicil.  Acher.  pag.  596  :  Quicumque... 
atiquod  ecclesiasticum  beneficium  per  pe- 
cuniam  adepti  sunt,  ilio  dimisso  ibictem 
Misericorditer  et  in  sacris  ordinibus  vivere 
possunt.  Occurrit  passim. 

1  Misericorditer  Conversari,  De 
monachis  dicitur  duna  in  aula,  quaB  Mi- 
sericordia appellabatur,  existunt.  Vide 
in  Misericordia  1. 

*  MISERUM,  Injuria,  damnum,  quo 
quis  miser  efiicitur,  Sent.  ann.  1311. 
apud  Lamium  inter  not.  ad  Hist.  Sicul. 
Bonincont.  part.  3.  in  Delie,  erudit. 
pag.  201  :  Et  licet  de  ceteris  ipsorum  sce- 
leribus  sub  silentio  et  dissimulatione  ta- 
ceatur  ad  prsesens,  multa  Misera  gravis- 
sima, quse  nullatenus  videntur  posse  ter- 
giversatione  collari,  graviter  commise- 
runt. 

MISEVENIRE,  Male  evenire,  male  suc- 
cedere, Galli  Mesavenir  dicunt.  [*  Itali s 
Misvenire.]  De  eo  potissimum  usurpa- 
tur,  qui  de  murdro  vel  adulterio  accu- 
satur,  seque  purgare,  et  culpa  liberare 
satagens,  non  vai  et,  sed  in  purgatione 
deficit.  Leges  Kanuti  Regis  cap.  78. 
apud  Bromptonum  :  Et  si  compellatio 
sit,  et  in  emendando  Miseveniat,  sit  in 
Episcopi  pot  estate,  et  ipse  graviter  judi- 
cet.  Eadem  habentur  cap.  83.  et  in  Le- 
gibus  Henrici  I.  cap.  92.  extremo. 

MISFAGERE,   Perperam  agere  :  Gali. 

Mesfaire.  [#  Italis  Misfare.]  Adnuntiatio 

Hludovici  Regis  apud  Confluentes  §7  : 

In  hoc  si  frater  meus  meis  fidelibus,  qui 

con  tra  illum    nihil  Misfecerunt,  et  me, 

quando  mihi  opus  fuit,  adjuvaverunt,  etc. 

Adde  Capit.  Caroli  Calvi  tit.  27.  cap.  3. 

part.  2.  cap.  5.  et  Conventum  Turonen- 

sem  ann.  879.  cap.  7.  Hincmarus  Lau- 

dunensis  Episc.  ad  Remensem  :  Cum... 

per  wadia  emendaverit  quod  Mis factum 

habebat.  Leges  Henrici  I.  Regis  Angl. 

cap.   86  :   Si   homo  suus  Misfaciat  sine 

posse  vel  velie  suo,  Cap.  87  :  Videat  qui 

Misfecit,  ut  per  omnia  secundum  legem 

emendet.  Adde   cap.  94.  Charta  Erardi 

Briennii   D.   de  Rameru,  ann.  1228.  in 

Tabul.  Campan.  Thuani  :  Quod  si  defi- 

cerent  in  aliquo,  auod  absit,  de  istis  con- 

venlionibus  tuendis,  in  quibus  ego  teneor 

Theobaldo   Corniti  prenotato,   quod  ipse 

licenter  sine  Mefacere,  sine  fidem  men- 

tiri  posset  capere  de  rebus  meis,  ubicun- 

que  eas  inveniret,  et   eas  in  manu  sua 

tandiu  tenere.  Quod  eo  ego  complevissem 

eidem  conventiones  superius  annotatas, 

etc.  Vide  Fabrum  Canterellum  de  Feo* 

dis  pag,  38.  44. 45.  47.  48.  95.  in  Probat. 

Me ff aite,    misfactura,     in     Consuetud. 

Marchensi  art.  348.  349.  350.  355. 

1  Mepacere  Se,  in  aliquem  se  reum 
constituere,  delinquere.  Litterse  Guido  - 
nis  Comit.  Nivern.  ann.  1231.  inter  Or- 
dinat.  Reg.  Frane,  tom.  3.  pag.  117  :  Bur- 
genses  possent  captum  excutere  a  quo- 
cumque  capiente  sine  se  Mefacere.  Mauf- 
facterre,  malefactor,  in  Litteris  ann. 
1291.  ibid.  pag.  295  :  Se  aucuns  Mauffac- 
terre,  quois  que  il  fast,  estoit  pri$  en  chu 
lieu  en  l'eskevinage  d'Abbeville,  seroit 
amenés  etjugiez  à  Vesbbart  des  Eskevins. 
Vide  Mesfacere. 
MISHERING.  Vide  Abishering. 
1 1.  MISIA,  Impensa,  Gali.  Mise.  Re- 


gestum  Parlamenti  ann.  1339.  apud  Ba- 
luzium  tom.  2.  Histor.  Arvern.  pag.  425  : 
Dictum  Dalphinum  in  expensis  et  Misiis 
ob  hoc  factis  eidem  Roberto  filio  et  heredi 
pr  sediolo  reddendis,  etc.  Litterse  Johan- 
nis  Reg.  Frane,  ann.  1356.  tom.  3.  Ordi- 
nat.  pag.  78  :  Rationem  legitimam  de 
receptis  et  Misiis  ob  hoc  factis  semel  in 
anno  reddere  teneantur.  Charta  ann. 
1383.  tom.  2.  Hist.  Eccles.  Meldens.  pag. 
239  :  Propter  quse  prsedictse  partes  multa 
damna  habuerunt  et  sustinuerunt,  et 
magnas  Misias  fecerunt.  Adde,  Spicil. 
Acher.  tom.  10.  pag.  278.  Gali.  Christ. 
tom.  3.  inter  Instr.  col.  69.  Hist.  Britan. 
tom.  2.  pag.  410.  etc.  Vide  Misa  1. 

1  Misia,  Exactio,  vectigal,  seu  praes- 
tatio  quae  viri  ti  m  exigitur.  Charta  ann. 
1181.  ajbud  Baluz.  tom.  7.  Misceli,  pag. 
301  :  Prseterea  statuimus  et  concedimus 
ut  ipsi  decem  burgenses  probos  homines 
communi  assensu  villse  eligant...  ut  cum 
omni  dlligentia  negotia  villse,  Misias  sci- 
licet ,  procurent.  Charta  Theo  bai  di  Co- 
mit. Campani®  ann.  1223.  in  Tabul.  La- 
tini ac.  :  Immunes  omnino...  ab  omni 
exercitu,  chevalcheia  et  exactione  ;  prse- 
terea et  ab  omni  Misia  quse  fiat  occasione 
mea  aut  hseredum  meorum.  Charta  Phi- 
lippi  Pulcri  Reg.  Frane,  ann.  1334.  apud 
Menester.  Hist.  Lugdun.  pag.  93  :  Cum 
nuper  deputati  ad  regendum  negotia  et 
facta  civitatis  Lugduni  nóbis  exponi  fece- 
rint,  conquerendb  quod  nonnulli  habita- 
tores  dietse  civitatis,  qui  tenentur  in  tal- 
liis,  Misiis,  depensis  et  debitis  ejusdem 
prò  suportandis  oneribus  et  necessitatibus 
ipsius,  tallias  eis  debite  impositas  solvere 
contradicunt  injuste.  Vide  supra  Mesto. 
»  2.  MISIA,  Arbitrium.  Scacar.  S. 
Mich.  apud  Fales.  ann.  1219.  ex  Cod. 
reg.  465S.  A.  :  Judicatum  est  quod  si 
amicus  nominatus  ita  infirmus  sit,  quod 
cum  aliis  in  Misia  procedere  non  possit, 
ille  qui  nominavit  eum,  alium  loco  ejus 
ponere  compellatur.  Vide  supra  Misa  2. 
1  MISI0,  Expensa,  amissio.  Hist.  Har- 
cur.  tom.  3.  pag.  19  :  Tunc  divinse  illus- 
trationem  gr  alise,  istic  fluctuationis  Mi- 
sionem?  Ulte  vero  orationis  locationem  esse 
percepì.  Vide  Missiones. 

MISISUL^,  MverrittcK,  in  Glossis  ve- 
teribus.  [Supplem.  Antiquarii  .Misisulx, 
[UKrrOiat,  canices,] 

1  MISIUM,  perperam  prò  Juisium, 
apud  Perardum  in  Burgund.  pag.  334. 
Vide  in  hac  voce. 

MISKENNING,  Bromptono,  est  variatio 
loquelse  in  Curia,  Est  autem  loquela 
idem  quod  causa,  placitum,  juris  sui  per- 
secutio  judicialis.  Ita  variare  loquelam 
dicitur,  qui  aliud  petit,  quam  quod  ini- 
tio  et  in  prima  litis  contestatione  petie- 
rat,  vel  qui  in  prosecutione  juris  sui 
non  sibi  constat.  Leges  Henrici  I.  Re- 
gis Angl.  cap.  2  :  Et  ampline  non  sit 
Mìskenninga  in  Hustenge,  neque  in  Fal- 
kesmote,  neque  in  aliis  placitis  infra  ci- 
vitatem,  etc.  Et  cap.  22  :  Ut  qui  in  prse- 
fectura  vel  qualibet  potestate  constitutus 
ssepe  differì  exigere,  dum  licet,  quod 
ssepe  cum  labore,  frustraque  prosequitur 
destitutus  :  transeunt  autem  in  mislocu- 
tione  Miskenninge,  qux  magis  inhorruit 
in  Londonia.  Ubi  Mislocutio,  idem  valet 
quod  Miskenninge  :  misloqui  enim  dici- 
tur, qui  perperam  loquitur,  quaB  vis  est 
vocis  :  est  autem  Cenning,  et  Cennan, 
Anglo-Saxonibus,  citare,  vocare,  cui  mis 
adjectum,  mate  sonat.  [Unde  in  Legibus 
Henrici  I.  modo  laudatis  cap.  12.  Ms- 
kinning  definì  tur,  Iniqua  et  injusta  in 
jus  vocatio  ;  inconstanter  loqui  in  curia, 
vel  invariare.}  Ita  Miskenning,  est  mislo- 
cutio, quomodo  Mauparler  videtur  usur- 


|  passe  Petrus  de  Fontanis  a  nobis  edi- 
tus  cap.  5.  |  7  :  La  paine  de  celui  ki  son 
ensoine  ne  veut  noumer,  ne  jurer,  oste 
de  lui  Vaide  de  Dieu  en  se  querele,  encore 
Veust-il  bone  ;  et  en  voit-on  muli  souvent 
perdre  par  Mauparler,  ou  par  autres  air- 
remens.  Qui  porro  misloquebantur,  seu 
loquelas  suas  variabant,  in  mulctam  in- 
cidebant,  quae 

Meschenninga  et  Mìskenninga  dice- 
batur,  cum  ejusmodi  variationes  vetaren- 
tur,  ut  ex  Legibus  Henrici  I.  colligitur. 
[Charta  Henrici  II.  Regis  Angli»  apud 
Madox  Formul.  Anglic.  pag.  45  :  Rabeat 
per  totam  terram  suam,  soccam  et  saccam, 
et  toll  et  team,  et  Meschenningge,  et  in- 
fanghenethof,  et  omnes  assultus  in  suo 
jure.]  At  cum  eae  mulctae  levioribus  de 
causis  irrogarenturajudicibus,  regiique 
subditi  iis  vexarentur.  has  sustulit  Ste- 
phanus  Rex  Angl.  apud  Ricard um  Ha- 
gustald.  :  Omnes  exactione s,  et  injusti- 
tias,  et  Meschenningas  sive  per  Vicecomi- 
■  tes  vel  alios  quoslibet  male  inductas  fun- 
ditus  extirpo.  Hi  ne  etiam  in  veteribus 
Tabulis  immunitates  continentibus,  ut 
in  Chartis  Henrici  III.  et  Ricardi  III. 
Regum  Angl.  in  Monastico  Anglic.  tom. 
2.  pag.  134.  827.  haec  verba  passim  le- 
guntur  :  Sint  quieti  de...  Warpani  et 
Averpani,  et  Hundredespeni,  et  de  Mes- 
kenninge,  et  Blodwite,  etc.  [Adde  Coar- 
tarci Eduardi  Confes.  ibid.  tom.  1.  pag. 
237.]  [*  Charta  Eduard.  reg.  Angl.  ann. 
1044.  in  Suppl.  ad  Miraeum  pag.  13.  col. 
2  :  Concedo  eis  etiam  in  omnibus  tetris 
suis  prxnominatis  consuetudines  hic  An- 
glice  scriptas,  scilicet...  Mischenninge,... 
aliasque  omnes  leges  et  consuetudines, 
quse  ad  me  pertinente] 

1  MISLATA,  Mislea.  Vide  Mesleia. 

MISLOCUTIO.  Vide  Miskenning. 

MISMALVA.  Vide  Bismalva. 

®  MISMORBIA.  Vide  supra  Millemor- 
bia. 

®  MISNENSIS  Moneta  memoratur  in 
Charta  ann.  1386.  apud  Schlegel,  in  Dis- 
sert.  de  Nummis  ant.  Goth.  etc.  edit. 
ann.  1717.  pag.  58  :  Pro  xxiv.  sexagenis 
novorum  grossorum  Misnensium.  Vide 
ibid.  pag.  68. 

1  MISOCLUS,  f.  prò  Missellus,  diminut. 
a  Missus,  tenue  ferculum.  Canones  Hi- 
bern.  apud  Marten.  tom.  4.  Anécd.  col. 
7  :  Pane  sine  mensura,  et  ferculo  aliqua- 
tenus  butyro  impinguato  die  Dominico 
(utatur  poenitens  :)  ceteris  vero  diébus 
paximati  panis  mensura,  et  Misoclo  par- 
vum  impinguato.  Yide  Missus  1. 

1  MISPARTISTjE,  Bivionensibus  vo- 
cantur  presbyteri  illi^  quos  Rectores  ec- 
clesiarum  parochialium,  vel  religiosi, 
sibi  associant  ad  regimen  animarum, 
Gali.  Prètres  habituez  ;  iidem  qui  alibi 
Portionarii  dicuntur  :  sic  autem  appel- 
lati videntur  quod  portio  illis  assignata 
minor  esset  curiali,  vel  etiam  quod  di- 
midiam  oblationum  parlem  tantum  par- 
ticiparent.  Consule  Hist.  Eccl.  S.  Ste- 
phani  Divion.  authore  D.  Fyot.  Vide 
Portionarii. 

MISPERSUASIO.  Roswitha  Monialis  in 
Praefat.  Panegyrici  ad  Ottonem  I.  Im- 
per.: 

Sed  hoc  non  suasit  malae  Mispersuasìo  mentis, 
Nec  stimma  veri  contempla  sponte  fefelii. 

Ita  Editum  a  Mei  bornio,  ubi  alii  Iegunt 
Misprsesumptio.  [**  Pertz.  mis  prsesump- 
tio  duabus  voci  bus,  ita  ut  mis  sit  geni- 
tivus  antiquus  prò  mei,  de  quo  Quintil. 
lib.  8.  cap.  3-1 

MISPRENDERE,  Idem  quod  Forisfacere, 
in  Capitulis  Caroli  Calvi  tit.  27  :  Ut  UH 
homines  qui  in  isto  regno  contro,  senio- 


412 


MIS 


MIS 


MIS 


rem  nostrum  Domnum  Karolum  Mispri- 
serunt ,  si  se  recognoverint ,  propter 
Deum...  eis  vult  indulgere.  Infra  :  De 
ilio  rum  indulgenza  qui  in  isto  regno 
Mispriserunt,  etc.  In  Consuet.  municipal. 
Britan.  art.  31.  34:  Personnes  Mesprenans 
sciemment  en  leurs  Offices.  Le  Roman 
de  Vacces  MS.: 

Se  mi  homes  vous  firent  a  Roem  Mesprison, 
Ne  fu  mie  par  moi,  si  doi  avoir  pardon. 

Le  Roman  de  Garin  MS.: 

S'il  a  vere  vos  nule  chose  Mespris. 

0  Nostris  Mesprendre,  eodem  sensu. 
Joinvil.  in  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  142: 
Se  je  le  metoie  en  plet  ordené,  je  Afe*- 
prenroie  vers  li.  Malprendre  vero,  prò 
Furari,  sur  ripere,  vulgo  Dérober.  Lit. 
remiss.  ann.  1360.  in  Reg.  90.  Chartoph. 
reg.  eh.  568  :  Icellui  Guillemin  a  confesse 
avoir  fait  plusieurs  larrecins  et  Malpris 
et  emblez  plusieurs  deniers,  entre  lesquels 
il  a  confesse  avoir  Malpris  et  emblé,  etc. 
Vide  supra  Mescapere. 

MISPHISIO,  definitur  neglectio  quae- 
dam  supina  rei  cujuslibet,  sed  proprie, 
apud  JC.  Anglos,  Rastallum  scilicet  et 
Cowellum  lib.  4.  Instit.  Juris  Angl.  Ut. 
18.  §  7.  et  37.  dici  tur,  si  quis  aliquem 
feloniam  perpetrasse  cognoscat,  eum- 
q  uè  Regi  vel  magistratui  non  patefa- 
ciat.  Ita  Misprisio  vox  nuda  usurpatur, 
et  definitur  apud  Guillelmum  Stanf- 
fordium  in  Placitis  Coronae  lib.  1.  cap. 
39.  his  verbis  :  Misprision,  est  proprement 
quant  ascun  sceit,  ou  connust,  que  un 
auter  a  fait  treason  ou  felony,  et  il  ne 
voil  luy  descouvrer  al  Roy,  ou  son  Consel, 
ou  à  ascun  Magistrat ,  eins  concela  son 
offense1  lequel  offense  Bracton  ad  mises 
inter  l'off ense  de  treason. 

1.  MISSA,  prò  Misia,  Impensa,  Gali. 
Mise,  in  eh  art.  vet.  apud  Perardum 
pag.  336. 

12.  MISSA,  Error.  Vide  Misdicere. 

3.  MISSA,  prò  Missione,  seu  dimis- 
sione, acpeo-t;,  quomodo  accessa  maris, 
prò  accessione,  apud  Servium  in  1. 
iEneid.  et  Itinerario  Hierosol.  Sposita, 
etExposita,  prò  expositione,  apud  In- 
terpretem  Novellarum  :  Ulta  apud  (Xvi- 
dium,  prò  ultione:  Remissa,  prò  remis- 
sione, apud  Tertullianum  et  S.  Cypria- 
num  :  Confessa,  prò  confessione,  etc. 
Vide  Griticum  Arnobianum  Meursii  lib. 
4.  cap.  10.  Vox  vero  missa,  prò  missione 
seu  remissione,  occurrit  apud  Sueto- 
nium  in  Galiguia  cap.  25.  et  in  leg.  3. 
Cod.  Th.  de  Proximis,  (6,  26.)  etc.  Oas- 
sianus  lib.  2.  de  Coenob.  Instit.  cap.  7  : 
Finito  Psalmo,  non  statim  ad  incurvatio- 
neni  genuum  corruunt,  quemadmodum 
facimus  in  hac  regione  nonnulli,  qui  nec- 
dum  bene  finito  Psalmo,  in  orationem 
procumbere  festinamus ,  ad  celeritatem 
Missas  quantocius  properantes.  Gap.  13  : 
Quare  post  Missarn  noctumam  dormire 
non  oporteat.  Cap.  14:  Post  orationum 
Missarn  un  us  quis  que  s  ad  suam  cellam 
redeat.  Lib.  3.  cap.  5  :  Missa  Canonica 
celebrata,  usque  ad  lucerà  post  hsec  vigi- 
lias  extendunt.  Cap.  7  :  Is  qui  in  Tertia, 
Sexta  vel  Nona,  priusquam  Psalmus 
ccuptus  finiatur,  ad  orationem  non  occur" 
rerit,  ulterius  oratorium  introire  non 
audet,  nec  semetipsum  admiscere  psal- 
lentibus  :  sed  congregationis Missarn,  stane 
pras  foribus  prxstolatur,  donec  egredien- 
tibus  cunctis  submissa  in  terram  poeni- 
tentia ,  negligenti^  subì  vel  tarditatis 
impetret  veniam.  (Ubi  missa,  est  dimis- 
sio  Fratrum  peracto  officio.)  Gap.  8  : 
Post  vigiliarum  Missarn.  His  igitur  locis 
missa    fieri   dicitur,    cum   populus   ab 


Ecclesia  dimittur,  peracto  officio,  bis 
verbis  quae  adhuc  obtinent,  Ite,  Missa 
est,  id  est,  Missio  vobis  indicitur.  Nam, 
ut  ait  Avitus  Viennensis  Epist.  1.  in 
Ecclesiis,  Palatiisque ,  sive  Prastoriis, 
Missa  fieri  pronuntiatur,  cum  populus  ab 
observatione  dimittitur.  Sane  eju smodi 
missas  etiam  in  Palatiis  indictas  ac 
pronuntiatas  testatur  Luitbprandus  lib. 
5.  cap.  9.  ubi  de  Palatio  CP.:  Moris  ita- 
que  est,  hoc  post  matutinum  diluculum 
mox  omnibus  patere  ;  post  terliam  vero 
diei  koram,  emissis  omnibus,  dato  signo, 
quod  est  Mis,  usque  in  koram  nonam 
cunctis  aditum  prohibere.  Ad  hunc  etiam 
morem  referenda  quae  habet  Chronicon 
Alexandrinum  anno  5.  Justiniani  pag. 
780  :  Koci  xa8rjX8ev  ocutò;  ex  toO  tajcixoO  ò 
BocfftXsuc,  xaì  e'dcoxcv  euftéws  jJitffffas  toi;  toO 
•rcaXaTiou,  xa\  Xéyei  tois  ffuyxXYjxtxois,  'A-rceX- 
8ete  ex  acaro  s  <puXà£etv  tòv  otxov  ocutov.    Vide 

Glossar,  mediae  Graecit.  in  Miro»  col.  937. 

4.  MISSA,  Incruentum  Ghristianorum 
sacritìcium,  in  quo  Christi  Corpus  con- 
flcitur  :  qua  notione  vox  haec  usurpata 
fere  semper  a  Romana  Ecclesia,  ut  ob- 
servatum  a  Baronio  ann.  34.  n.  60.  et 
aliis.  De  vocabuli  origine  variae  sunt 
Scriptorum  sententi».  Hanc  enim  qui- 
dam, ut  idem  Baroni  us,  ab  Hebraeo 
Missah,  id  est,  oblatio,  arcessunt  :  alii  a 
mit tendo,  quod  nos  rnittat  ad  Deum,  ut 
est  apud  Alcuinum  de  Divinis  offic. 
Honorium  Augustod.  lib.  1.  cap.  2.  Ru- 
pertum  lib.  2.  cap.  23.  etc.  [Huc  etiam 
spectat  quod  scribit  Gaufredus  in  Epist. 
34.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecdot.  col. 
333:  Hoc  autem  sacrosanctum  altaris 
mysterium  iccirco  Missa  dicitur,  quia  ad 
piaci tationem  et  solutionem  inimicitia- 
rum  quas  erant  inter  Deum  et  homines 
sola  valens  et  idonea  missio  est.']  Alii 
rursum  a  missu,  i.  ferculo,  vel  a  Mittere, 
quae  vox  est  sacrificiorum,  ut  Scholias- 
tes  Bedanae  Historiae  SaxonicaB  pag.  4. 
Verum  missis  ejusmodi  et  similibus 
conjecturis,  constans  est  et  recepta  ab 
omnibus  viris  eruditis ,  Bellarmino , 
Gasaubono  exercit.  16.  in  Baron.  Scali- 
gero, Card.  Bona,  et  aliis,  eorumdem 
Alcuini,  Honorii  Augustod.  lib.  1.  cap. 
91.  Isidori  lib.  6.  Orig.  cap.  19.  Beleti 
cap.  34.  etc.  sententia,  scribentium 
Missarn  die  tara  a  Missa  Catechumenorum, 
ea  scilicet  parte  sacrai  Liturgise,  in  qua 
finita  conclone,  et  Epistolaeac  Evangelii 
lectione,  Calechumeni  exire  jubeban- 
tur,  Diacono  dicente,  Ite,  Missa  est,  i. 
excedite:  quomodo  hanc  vocem  accep- 
tam  innuimus  in  Missa  3.  Neque  enim 
Gatechumenis  licebat  interesse  sacris 
mysteriis,  ut  infra  observabitur.  Kero 
Monachus  :  Missas,  santa,  quia  mittitur 
populus.  Papias  :  Missa  tempore  sacrifica 
est,  quando  Catecumini  foras  mittuntur, 
clamante  Levita,  Si  quis  Catecuminus 
remansit ,  exeat  foras  :  et  inde  Missa, 
quia  Sacramentis  altaris  interesse  non 
possunt,  quia  nondum  regenerati  sunt. 
Cum  vero  in  sacris  quibusvis  Liturgiis, 
iis  finitis,  missas,  seu  o^ései;  fierent,  inde 
accidit,  ut 

Missa,  prò  quovis  Ecclesiastico  offi- 
cio, quod  in  aedi  bus  sacris  peragebatur, 
interdum  suraitur  :  vel,  ut  censet  Card. 
Bona  lib.  1.  cap.  2.  n.  3.  prò  Lectione. 
S.  Caesarius  in  Reguìa  ad  Monachos 
cap.  20  :  Vigilias,  a  mense  Octobri  usque 
ad  Pascha,  duos  nocturnos  faciunt ,  et  3. 
Missas.  Ab  una  Missa  legat  Frater  folia 
tria,  et  orate.  Cap.  21  :  Omni  Dominica  6. 
Missas  facite.  Prima  Missa  semper  Re- 
surrectio  legatur,  dum  Resurreclio  legi- 
tur,  nullus  sedeat...  Perfectis  Missis  dicite 
matutinos.  Regula  S.  Aurei ia ni   Episc.  * 


cap.  ult.  de  Ordine  psallendi  :  Post  die- 
tos  (Nocturnos)  quia  noctes  crescunt, 
facite  ad  librum  Missas  sex  :  unus  Frater 
legat  pagina»  aut  tres   aut   4.    quomodo 

mensura  fuerit  libri, et  sic  impletis 

Missis,  dicite  matutinarios  Canonicos,  etc. 
Idem  Aurelianus:  In  Natale  Dom.  et  in 
Epiphania  terlia  hora  surgite  :  dicite 
unum  nocturnum,  et  facite  sex  Missas  de 
Isaia  Prophetà.  Iterum  dicite  secundum 
nocturnum,  et  leg an tur  alise  sex  (nempe 

Missae)  de  Evangelio In   Martyrum 

festivi tatibus  tres  aut  4.  Missas  fiant.  Pri» 
mam  Missarn  de  Evangelio  legile,  reliquas 
de  passìonibus  Martyrum.    Passim  ibi. 
S.  Isidorus  in  Regula  cap.  7  :  In  quoti" 
dianis   officiis   vigiliarum    primum    tres 
Psalmi  Canonici  recitandi  sunt,  deinde 
3.  Missas  psalmorum,  quarta  canticorum, 
quinta  matutinorum   officiorum.  In  Do- 
minicis   vero    diebus ,    vel   festivitatibus 
Martyrum,    solemnitatis   causa    singulas 
addantur  Missas.    Regula   S.   Fructuosi 
cap.  3  :  Sabbatorum  vero  et  Dominicarum 
noctium  curriculis,  seno  Missarum  super- 
adjecto  officio,  senis  etiam  Missis  vigilias 
cum    senis  responsoHis  celebrentur  :   ut 
Resurrectionis  Dominici  solennitas  am- 
pliori  officiorum  psalmodia  magia   hong- 
retur,    quod  et  prascipuarum  festivilate 
Missarum  precedente  nocte  competenter 
officiorum  genere  de  qualibet  solenmtate 
semper  est  celebrandum.  S.   Aurelianus 
in  Reguìa  ad  Virgines  cap.   38  :    Missas 
de  Apostolo  fiant.  Cap.    40  :    Sexta  feria 
per  nocturnos  duas  ferias  fiant  in  sestate y 
in  hieme  tres....  Post  celebratos  secundos 
nocturnos,  quia  noctes  crescunt,  quotidie 
ad  librum  facite  Missas  tres,  etc.  [Capitul. 
Ordin.  Cisterc.  ann.  1191.  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.    col.    1271  :    Ad    Missas 
matutinales  dicatur  totum  neuma  in  fine 
responsorii.]    Vide    Haeftenum    lib.   7. 
Disq.  monast.  tract  8.  Disquisit.  5. 

:§S5P*  Eadem  notione,  prò  lectione  ni- 
mirum,  accipiendus  videtur  Canon.  15. 
inter  Hi  ber  nenses  apud  Marten.  tom.  4. 
Anecdot.  col.  8  :  Qui  non  occurrerit  ad 
consummationem ,  canat  vili,  in  ordine 
psalmos.  Si  excitatus  veniat  post  Missarn, 
quidquid  cantaverunt,  replicet  ex  ordine, 
fratres.Si  vero  ad  secundam  venerit,  corna 
careat. 

1  Missaxe  Officium,  prò  Officio  prae- 
sertim  matutinali,  in  Gestis  Aldrici 
Episc.  Oenoman.  apud  BaJuz.  tom.  3. 
Misceli,  pag.  49:  Constituit  etiam  ut 
jam  dicti  Canonici  pleniter  et  decenler 
venirent....  ad  vesperas  et  vigilias  jam 
dictas  festivitatis  et  dedicationis  Domini 
Salvatoris  et  ipsius  monasterii  Ecclesia, 
in  qua  tam  vespertinale  quam  et  matti- 
nale seu  Missale  officium  dedicationis 
Ecclesie....  agatur. 

Missa,  interdum  prò  dimissione  a 
quovis  Ecclesiastico  officio  sumi  vide- 
tur apud  Cassianum  lib.  2.  Instit.  cap. 
13  :  Quare  post  Missarn  nocturnam  dor- 
mire non  oporteat.  Cap.  15  :  Post  oratio- 
num Missarn  unusquisque  ad  suam  cellu- 
lam  redeat.  Regula  S.  Benedicti  cap.  17  : 
Post  expletionem  vero  3.  psalmorum  reci- 
tetur  lectio  una,  versus,  et  Kyrie  eleison, 
et  Missas  fiant.  Quanquam  non  desunt 
qui  his  locis  quod  vis  divinum  officium 
in  tei  ligi  volunt. 

Missa,  prò  ea  Liturgia  parte,  in  qua 
Corpus  Christi  conficitur,  usurpata  le- 
gitur,  etiam  apud  veteres  Scriptores. 
S.  Ambrosi  us  Ep\st.  33  :  Ego  mansi  in 
munere,  Missarn  facere  ccepi,  dum  off  ero, 
raptum  cognovi  Castulum  quondam,  etc. 
Caesarius  Arelat.  Episcopus  Homil.  12  : 
Si  diligenter  attenderitis ,  cognoscetis 
quod  non  tunc  fiunt  Missae,  quando  divina 


MIS 


MIS 


MIS 


413 


lectiones   in   Ecclesia     recitantur  :    sed 
quando  ninnerà  offeruntur,  et  Corpus  vel 
Sanguis  Domini  consecratur.  Nani  Lec- 
tiones  sive  Propheticas,  sive  Apostolicas, 
sive  Evangelicas,  etiam  in  domibus  vestris 
aut  ipsi  legere,  aut  alios  legentes  audire 
potestis.  Consecrationem  vero  Corporis  et 
Sanguini*  Christi,  non  alibi  nisi  in  Domo 
Dei  audire,  vel  videre  poteritis.  Ideo  qui 
vult  Missas  ad  integrum  cum  lucro  animse 
suae  celebrare,  usquequo  Oratio  Dominica 
dicatur,  et  benedictio populo  detur,  Immi- 
llato corpore,  et  compuncto  corde  se  debet 
in  Ecclesia  tenere,  Missas  autem  nomen 
prò  sacrosancti  sacrificii  Liturgia  usur- 
patimi a  Pio,  qui  vixit  ann.  166.  et  Cor- 
nelio PP.  qui  ann.    254.    in    Epistolis, 
[Supposititias  illas  proba!  D.   Constant 
in  Appendice  tomi  f.  Epist.  Rom.  Pon- 
tif.  pag.  17,  et  seqq.]  atque  adeo   a  S. 
Ambrosio  Epist.  13.  et  Serm.  34.  S.  Au- 
gustino  Serm.  de  Temp.  91.  237.  et  aliis 
quos  laudant   Cardd.   Baronius,  Bona, 
etc. 

S83T  Pressi  us  iterum  vox  M'issa  acci- 
pitur  prò  ea  Liturgia  parte,  quae  dimis- 
sionem  Catechumenorum  excipit ,  in 
Ordine  offìcii  Gotthici  tom.  3.  Conci] . 
Hispan.  pag.  265.  Unde  iterum  firmatur 
vocis  origo  :  Quae  deinceps  fiunt ,  magis 
huic  sacrificio  propria  censentur,  quod  ab 
hoc  loco  cum  quibusdam  orationibus  in- 
choatur,  quarum  prima  nomen  Mìssbb 
sortitur  ;  eam  vero  praecedit,  Dominus  sit 
semper  vobiscum. 

*  Missam  celebrare,  nisi  ciborum  prius 
facta  coctione,  vetant  Statuta  Mss.  S. 
Fiori  fol.  34  :  Nullus,  nisi  in  nocte  dor- 
mierit  et  digestione  non  celebrata ,  cele- 
brare praesumat,  qui  non  intelligitur  esse 
jejunus.  Sed  si  digeslio  celebrata  sit, 
quamvis  donnitio  nulla  praecesserit,  licite 
poterit  celebrare  :  sed  et  licet  dormitio 
praecesserit,  si  tamen  digestio  celebrata 
non  sit,  celebrare  non  licet. 

*  Missas  aliquando  cum  oleo,  loco 
cerae,  celebratas  testatur  Charta  Will. 
archiep.  Rem.  ann.  1198.  inter  Instr. 
tom.  12.  Gali.  Christ.  col.  62:  Attenden- 
tes  necessitate™  monasterii  de  Joyaco.... 
dedimus  eis  in  eleemosynam  perpetuam 
centum  solidos  Pruvinenses....  ea  utique 
ratione,  quod  Missas  privatas,  quas  cum 
oleo  célebrabant,  cum  cera  deinceps  cele- 
brabunt. 

Missas  Fagere,  Sacram  Liturgiam 
celebrare,  quod  qui  sacram  Liturgiam 
peragit,  Missam  faciat,  id  est,  Catechu- 
menos  ab  ea  dimittat.  Ita  passim  usur- 
pant  Scriptores,  S.  Ambrosius  Epist.  33. 
ad  Marcellinam,  S.  Gregorius  m.  lib.  4. 
Epist.  34.  Theodorus  Cantuar.  in  Poeni- 
tentiali  cap.  2.   Messianus  in   Vita  S. 
Caesarii  Arelat.  pag.  253.  Stephanus  PP. 
apud  Boubletum  pag.    449.   Concilium 
Toletan.  VII.  can,  3.  Aurelian  IV,  can. 
5.  6.  8.  Capitul.  ann.  789.  cap.  9.  Capi- 
tili. Caroli  M.  lib.  7.  cap.  196.   [»  272.] 
Vita  S.  Pamphili  Epi.  Salmon.  num.  2. 
etc.  Anastasius  in  Constantino  PP.  pag. 
65  :  Die  vero  Dominico  Missas  Imperatori 
fecit.  In  Hadriano  pag.  108  :  In  Ecclesia 
B.    Pauli   Apostoli   Missas   eidem   Regi 
fecit.  Formula  loquendi  nostris  familia- 
ris  Dire  la  Messe  à  quelqu1 un.  Vide  tom. 

5.  Canisii   pag.  737.    vocem   facere  in 

rebus  sacris  usurpasse  veteres ,  notum 

ex  Nonio  Marcello,  et  aliis.  Vide  Goa- 

rum  ad  Eucholog.  pag.  122. 
Missas  Agere,  in  lib.  1.  Sacram.  Eccl. 

Roman»  cap.  75.  apud  Victorem  Uti- 

censenti  lib.  2.  de  Persecut.  Vand.  pag. 

19.  Flodoard.  lib.  2.  Hist.  Rem.  cap.  13. 

Walafrid.  Strab.  de  Vita  S.    Galli  cap. 

26.  etc. 


Missas  Agere  vel  tractare,  apud  Vic- 
torem Uticensem  lib.  2.  de  Persecut. 
Vandal.  initio. 

1  Missam  Amittere,  Phrasis  Gallica, 
Perdre  la  Messe,  huic  non  adesse.  Epis- 
tola encyclica  monachorum  Burgidol. 
tom.  2.  Spici!.  Acher.  pag.  517  :  Per 
totam  hebdomadam  cum  Missam  quotidie 
audisset ,  quam  nullo  modo  amittere 
volebat. 

Missas  Dicere,  Gregorio  Turon.  J.  9. 
e.  20. 

|  Missas  Reddere,  dici  tur  Episcopus, 
cum  in  ecclesia  quae  interdicta  fuerat, 
sacram  Liturgiam  celebrare  rursus  per- 
mittit.  Annal.  vett.  Mutin.  ad  ann.  1249. 
apud  Murator.  tom.  11.  col.  63  :  Et  die 
praedicta  redditse  fuerunt  Missse  Communi 
Mutinss,  quia  tum  civilas  Mutine?  erat 
interdicta. 

Missas  Tenere,  in  Relatione  Joannis 
et  Epiphanii  Presbyteri  Thessalonicen- 
sis,  inter  Epistolas  Hormisdae  PP.:  Sta- 
tuerunt  omnes  in  unum  Episcopi,  ne  quis 
Missas  foras  civitatem  tener  et.  Utitur 
etiam  Concilium  Agathense  can.  21. 
Braccarense  I.  ann.  563.  cap.  16.  Regula 
S.  Benedicti  cap.  67.  Lambertus  in  Vita 
S.  Heriberti  Archiep.  Colon,  n.  13.  25. 
etc.  Missas  tenere,  interdum  est  iis  in- 
teresse, eas  audire,  in  eodem  Concil. 
Agath.  can.  47.  et  Braccar,  can.  16. 
Missas  tractare,  in  Concilio  Autissiodor. 
can.  19. 

Missas  Consecrare,  apud  Gregorium 
Turon.  de  Vitis  Patrum  cap.  6  :  Nunc 
ejus  Clerici  concinant,  qui  consecrant 
Missas. 

Missas  Celebrare,  in  Pcenitentiali 
Theodori  cap.  2.  Capitul.  Caroli  M.  lib. 
5.  cap.  219.  [*°  371]  :  Ut  omnis  Presbyter 
Missam  ordine  Romano  cum  sandaliis 
celebret.  Anastasius  in  S.  Zephirino  PP. 
et  alii  passim.  Radulfus  de  Diceto  ann. 
715  :  Gregorius  PP.  secundus  hic  consti- 
tuit  ut  quadragesimali  tempore  jejunium, 
Missarumque  celebritas  fieret,  quod  ante 
eum  non  erat.  Adde  Caesarii  Arelat.  ex 
Homilia  12.  locum  supra  allatum,  Vigi- 
lium  PP.  Epist.  2.  cap.  4.  et  Concilium 
Matiscon.  II.  can.  6. 

5Sir  Missas  celebrare  in  altari  in  quo 
eadem  die  Episcopus  celebravi t,  prohi- 
bentur  sacerdotes  in  Statutis  MSS.  Au- 
gerii  Episc.  Conseran.  ann.  1280.  et  alibi 
passim. 

S&P*  Eodem  verbo  celebrandi  utuntur 
interdum  Scriptores  cum  de  laicis 
agunt.  Gregorius  Turon.  lib.  1.  de  Glor. 
Mart.  cap.  75.  ubi  de  Sigismundo  Rege  : 
Si  qui  nunc  frigoritici  in  ejus  honore 
Missas  devote  celébrent.  Lib.  de  Glor. 
Conf.  cap.  65.  ubi  de  muliere  quae  Cele- 
brans  quotidie  Missarum  solemnia,  et 
offerens  oblationem  prò  anima  viri. 

*  Interdum  prò  eas  audire,  iis  inte- 
resse ;  quod  pluribus  probat  Pagius 
tom.  4.  pag.  719.  quem  consule. 

Missas  Cantare,  passim,  et  locis  in- 
dicatis  a  Steph.  Baluzio  in  Notis  ad 
Capitular.  pag.  1168. 

W@T  De  privatis  Missis  frequens  haec 
formula.  S.  Willelmi  Constit.  Hirsaug. 
lib.  1.  cap.  86  :  Sacerdos  si  privalam 
Missam  cantare  voluerit,  innuit  Converso 
cum  signo  Crucis,  quod  est  signum  can- 
tando Missse. 

e  Missam  Committere  alicui  vice 
sua  celebrandam.  Stat.  Mss.  S.  Vict. 
Paris,  part.  2.  cap.  5  :  Si  autem  intra 
septimanam  suam  (hebdomadarius)  cape- 
rti infirmari,  aut  etiam  si  minuatur, 
ipsemet  per  singulos  dies  committat 
Missam. 


Missas  Decantare,  apud  Frotha- 
rium  Tullens.  Episc.  Epist.  2. 

Missas  Dare,  quod  Misstones  Cate- 
chumenis  dentur  in  sacra  Liturgia. 
Anastasius  Bibl.  in  Hist.  de  Exilio  S. 
Martini  PP.:  Porro  dominico  die  datis 
Missis  in  praedicta  sane t a  Dei  Ecclesia, 
etc. 

Missas  Legere,  apud  Cosma m  Pra- 
gens.  in  Chronico  Aula3  Regise  cap.  8. 
Vide  Card.  Bona  lib.  1.  cap.  13.  num.  5. 

*  Celebrare.  Charta  Henr.  dom.  Rot- 
tenburg.  tom.  4.  Sept.  Act.  SS.  pag. 
728.  col.  2  :  In  festo  vero  sancti  illius  m 
cujus   honorem  ecclesia    consecrata  est, 

Missam  legere  possunt  de  sancto  illo} 

et  sacerdoti  hanc  Missam  legenti  cunctis 
diebus  rnensura  vini  in  meliorationem 
pensionis  suae  detur. 

*  Missam  Revogare,  Reddere  exple- 
tam.  Vide  Revocare. 

1  Missas  Spegtare,  prò  iis  interesse, 
apud  Gregor.  Turon.  lib.  8.  Hist.  cap.  7. 
et  31.  lib.  9.  cap.  10.  lib.  10.  cap.  8.  et  in 
lib.  3.  de  Miraculis  S.  Martini  cap.  19. 
Concil.  Aurelian.  can.  29.  prohibetur, 
ne  quis  sacri ficia  Missarum  cum  armis 
perlinenlibus  ad  béllorum  usum  spectet. 

Miss  a,  prò  festo  Sancti  alicujus,  quod 
in  eo  Missa  solennis  peragatur  :   unde 
forte,  inquit  Vadianus,  Germani  Mestag, 
seu  Missas,  nundinas  appellant,  quod  in 
festis  principalibus  indici  et  celebra  ri 
ob  populi  frequenti  a  m  soleant.  Charta 
Dagoberti  Regis  Frane,  apud  Double- 
tum  lib.  3.  cap.  3  :   Cognoscat  sollicitudo 
et  prudentia  vestra,  quali  ter  yolumus   et 
constituimus  in  honore  domini  et  gloriosi 
patroni  nostri  Dionysii  mercatum   cos- 
tituendo ad  Missas  ipsa  quae  evenit  septimo 
Idus  Octobris  semel  in  anno,  etc.  [Vetus 
Poenitentiale  MS.:    Tres  Quadragesimas 
jejunet,  unam   ante   Natale   Domini   2. 
ante  Pascha  3.  ante  Missam  S.  Johannis. 
Et  si  totam  Quadragesimam  ante  Missam 
S.  Johannis  implere  non  possit,  post  Mis- 
sam impleat.]  Ita  missam  prò  festo  ali- 
cujus Sancti    licet    passim    observare 
apud  Scriptores.  [Missa  luminum,    prò 
festo  Puriftcationis,  apud  Gretserum  in 
Muricibus  Christianis  pag.  117.]   Missa 
S.  Martini,  apud  Chrodegangum  in  Re- 
gula Canonie,  cap.  ult.  2.  Edit  in  Vita 
Ludovici  Pii  ann.  801.  829.  832.  833.  834. 
835.  apud  Eginhard.  Epist.  23.  in  Edicto 
Pistensi  cap.    8.  10.     15.    in    Annali b. 
Frane.  Bertinianis  ann.    828.  829.  831. 
866.  in  Donat.  Ecclesia^  Salisburg.  cap. 
3.  in  Legibus  Edgari  Regis  Angl.  cap.  3. 
in  Canonibus   ejusdem   Regis  cap.   10. 
apud  Beslium  in  Oomitib.   Pictav.  pag. 
240.  Meurissium  in  Episcopis  Metensib. 
pag.  169.  [Missa  S.  Martini  hyemalis,  in 
Capitulan  de  villis  cap.  15.]  etc.  Missa 
S.  Andrese,  in   Capitul  ari  de  villis  cap. 
15.  in  Capitul  ari  ann.  823.  cap.   20.  et 
apud  Continuatorem  Aimoini   cap.  36. 
40.  [Missa  S.  Juliani,  in  Charta  ann.  892. 
apud  Baluz.  in  Append.  ad  Capitul.  col. 
1522.  Missa  S.    Anthimi,   in    Annal.  Be- 
ned.  tom.  2.   pag.  330.]  Missa  S.  Phili- 
berti,  in  Ch.  Caroli  C.   apud  Sanjul.   in 
Tornutio  pag.  510.   Missa    S.  Michaelìs, 
apud  Cathwlfum  in  Epist.  ad  Carolum 
M.  Missa  Domnee  Batildae,  apud  Adalard. 
in  Stat.   Corb.   lib.   1.   cap.   2.  Missa  S. 
Joannis,  apud  Nicolaum   PP.    Epist.  27. 
Nithardum  lib.  2.  in  Leg.  Longob.   lib. 

1.  Ut.  25.  §  75.  [**  Pippin.  43.]  in  Capit. 
Caroli  M.  ad  Legem  Bajwar.  tit.  2.  cap. 

2.  in  Capitul.  lib.  4.  Append.  2.  cap.  15. 
lib.  5.  cap.  136  [#»  207.J  in  Capitul.  Ca- 
roli C.  Ut.  7.  apud  Adhemarum  ann. 
823.  Reginonem  lib.  2.  cap.  247.  etc. 
Missa  S.  Joannis  ante  Portam  Lat inani, 


414 


MIS 


MIS 


MIS 


apud  Honorium  Augustod.  lib.  3.  cap. 
160.  Mista  S.  Patri,  in  Tabul.  Bellilo- 
censi  num.  162.  et  in  Legibus  Saxonicis 
Edgari  Regis  cap.  4.  Missa  S.  Dionysii,  in 
Charta  Caroli  M.  apud  Doubletum  pag. 
709.  Missa  S.  .Remigii,  in  Synodo  Pistensi 
cap.  3.  in  Edicto  Pistensi  cap.  23.  31. 
apud  Chrodegangum  Metensem  in  Re- 
gula  Canonie,  cap.  ult.  2.  Edit.  et  Hinc- 
marum  in  Epist.  ad  Carolum  Regem 
Missa  S.Bonifacii,  in  Libello  supplice  Mo- 
nachorum  Fuldensium  porrecto  Caroto 
M.  §  14.  etinTradit.  Fuldens.  lib.  2.  trad. 
143.  Missa  S.  Benedirti,  apud  Perardum 
in  Burg undici s  pag.  44.  Missa  S.  Galli, 
in  Chartis  Alamannicis  Goldasti  n.  75. 
Missa  S.  Zenonis,  in  Charta  ann.  922. 
apud  Ughellum  in  Episcopis  Veronen- 
sib.  M issa  S.  Bavonis,  apud  Eginhar- 
dum  Epist.  24.  Missa  S.  Mauricii,  in  Ta- 
bulano Vindocinensi  Thuano  Ch.  18. 
Missa  S.  Bartholom&i,  apud  E  ad  meni  m 
in  Vita  sancti  Guthlaci  cap.  32.  M issa 
SS,  Primi  et  Feliciani,  in  Tabulano 
Belli-loci. 

Ita  Saxones  vocem  hanc  usurpasse 
constat  ex  Canonibus  Saxonicis  Edgari 
Regis  Angl.  cap.  54.  et  ejusdem  Legi- 
bus cap.  3.  et  Legibus  Canuti  cap.  10. 
ubi  Petresmaessan,  est  Missa  seu 
festum  S.Petri,et  Martinesmaessan, 
festum  S.  Martini.  Occurrit  praeterea 
non  semel  in  Kalendario  Runico,  quod 
edidit  Olaus  Wormius  in  Fastis  Dani- 
cis.  Vide  Monasticum  Anglic.  toni.  1. 
pag.  278.  Sed  et  inde  Germanis,  Missaa 
nomen  nundinis  publicis,  quae  ad  alicu- 
ius  Sancti  festum  vel  Ecclesia m  cele- 
brari  solent  :  verbi  grati  a  Francfurter- 
misse,  Strasburger-misse,  idem  vai  et  ac 
Francofordienses  et  Argentoratenses  nun- 
dinae.  Vide  Gretserum  in  Muricibus 
Christianispag.  75. 

1  Missa  Ad  ventiti  a,  Eadem  quae  vo- 
tiva. Epitome  Constit.  Eccl.  Valent. 
tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  171  :  Inter 
alia  agens  de  ordine  qui  circa  celebralio- 
nem  Missarum,  tam  beneficiorum  in  ec- 
clesia fundatorum...  quam  eliam  votiva- 
rum,  et  ut  dicunt,  Adventitiarum1  haberi 
debet. 

]  Missa  de  Aguinaldo.  Concilium 
Mexicanum  ann.  1585.  in  ter  Hispan. 
tom.  4.  pag.  356  :  Missaa  vero  quas  Hispa- 
nice  de  Aguinaldo  vocant  antequam  dies 
illuxeril,  ne  celebrentur.  Aguinaldo  His- 
panis  idem  quod  Strenae,  Gali.  Etrennes. 
Sic  autem  dieta  haec  Missa  videtur, 
quod  summo  mane,  quasi  diei  primitiae, 
Deo  offerretur. 

\  Missa  Alta,  Solemnis  cum  cantu. 
Charta  ann.  1377.  apud  Rymer.  tom.  7. 
pag.  159  :  Vsque  summum  altare  ad  Ah 
tam  Missam  celebrandam  accesserunt. 

Mtssa  Ambrosiana,  qua  utitur  Eccle- 
sia Mediolanensis,  fuit  a  S.  Ambrosio 
instituta,  ut  auctor  est  Walafridus 
Strabo  lib.  de  Reb.  Eccl.  cap.  22.  De  ea 
fuse  egit  Cardinalis  Bona  lib.  1.  Rerum 
Liturgie,  cap.  10.  [*  Vel,  ut  rectius  di- 
cano, certis  ritibus  perfecta.  Vide  P.  le 
Brun  tom.  2.  pag.  lvO.] 

Missa  Animarum,  quae  cantatur  prò 
defunctis,  in  Vita  B.  Mathildis  Reginae 
num.  9.  10.  et  apud  Durandum  lib.  5. 
Ration.  cap.  5.  num.  18.  De  Missa  prò 
defunctis,  vide  Concil.  Vasionense  II. 
can.  43.  Vasense  III.  can.  3.  Bracar, 
ann.  563.  can.  16.  Bracarense  ann.  572. 
can.  10.  Alcuinum  lib.  de  Divin.  offic. 
e.  de  Exequiis  mortuorum,  Rabanum 
lib.  2i  de  Institut.  Cleric.  cap.  44.  Wa- 
lafrid.  Strabon.  lib.  de  Reb.  Eccl.  cap. 
21.  Capit.  Car.  M.  lib.  7.  cap.  322. 
F»  407.J  Card.  Bona  lib.  1.  cap.  15.  num. 


4.  etc.  Julianus  Toletanus  lib.  1.  Pro- 
gnosi cap.  22  :  Cum  Deo  sacri  fida  prò 
spiritibus  defunctorum  offeruntur,  prò 
valde  bonis  graliarum  actiones  sunt  :  prò 
non  valde  malis  propiciationes  sunt  :  prò 
valde  malis ,  etiamsi  nulla  sint  adjumenta 
mortuorum,  qualescunque  tamen  sunt 
consolationes  viventium,  quibus  tamen 
prosunt,  aut  ad  hoc  prosunt,  ut  sit  piena 
remissivi  aut  certe  ut  tolerabilìor  fiat  ipsa 
damnatio» 

*  Missa  prò  Anima  etiam  viventis  ce- 
lebrata. Charta  sub  Henr.  I.  reg.  Frane, 
apud  Stephanot.  in  Antiq.  Bened.  Le- 
mov.  MSS.  pag.  266  :  Hoc  autem  fecerunt 
tali  convenlu,  ut  omni  anno,  guamdiu 
ipsi  vixerint,  fratres  ejusdem  loci  ( monas- 
teri i  Vosiensis)  Missas  decantar  ent  prò 
animabus  eorum  et  omnium  parentum 
eorum  omniumque  fidelium  defunctorum. 
Post  mortem  vero  illorum,  etc.  Quod  ma- 
leficii  causa  aliquando  factum  fuisse  do- 
cent  Statuta  S.  Fiori  Mss.  fol.  36.  v\  : 
Nullus  Missam,  prò  requie  defunctorum 
promulgatam,  prò  vivis  celebrett  ad  hoc 
ut  UH  mortis  periculum  incurrant. 

1  Missa  Annualis,  Quae  singulis  die- 
bus  per  annum  dicitur,  nostris  Annuel, 
in  Statutis  Cisterc.  ann.  1189.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  1265  :  Nulli 
abbatum  liceat  a  modo  alicui  persona 
quotidianam  Missam  concedere  vel  An- 
nuale™. 

\  Missa  Audita.  Compendium  jurium 
et  consuet.  Univers.  Paris,  per  Rob. 
Goulet  fol.  18  :  Hora  sexta  prò  gramma- 
tislis  parva  lectio  fiat  ut  aptius  congre- 
gentur  in  sacello,  et  hora  septima  precise 
celebretur  Missa,  ut  loquuntur,  Audita. 
Forte  ob  praemissam  lectionem. 

1  Missa  Aurea.  Buschius  de  Refor- 
mat, monast.  apud  Leibnit.  tom.  2. 
Script.  Brunsvic.  pag.  494  :  In  Hilden- 
sheim  eliam  Sabbato  post  conciones  (l. 
Communes.  Vide  Communio.)  quas  con- 
ciones Dominica  post  Michaelis  meipiunt, 
per  hebdomadam  perdurantes  ;  Aurea 
Missa  ab  omnibus  Canonicis  totius  civita- 
US,  et  a  cunctis  Pr&latis  et  reliqiosis  cu- 
juscun-que  Ordinis,  eliam  Mendicantibus, 
per  tres  aut  quatuor  horas  decantari  so- 
let  de  B.  Maria  Virgine  in  organis.  Unde 
cunctis  prassentibus  dantur  notabiles  pre- 
sentisi Praslatis,  sicut  mini  pullus  carita- 
lis,  pretiosis  speciebus  condì tus,  pullus 
assatus,  dimidia  stopa  vini,  cuneus  sive 
albus  panis  tam  magnus,  quod  omnibus 
nobis  ad  vnensam  sufficeret  ;  et  quatuor 
solidi  dantur.  Singulis  vero  fratribus 
dantur  duo  solidi  Lubicenses  prò  prsesen- 
tia.  Habes  nominis  rationem  ;  quod  ite- 
rum  firmat  Chron.  S.  Godeh.  Hildesh. 
ibid.  pag.  408  :  Item  Missam  singulis  an- 
ni$  instituit  de  beata  semper  Virgine  Ma- 
ria, quam  ob  suam  magnificentiam  Au- 
ream  vocamus. 

1  Missa  Bassa,  Eadem  quae  privata, 
seu  quae  submissa  voce  celebratur,  ut  le- 
gitur  apud  Lobinellum  tom.  2.  Hist. 
Britan.  pag.  1604.  hoc  est,  sine  cantu, 
vel  ut  habet  Bulla  Benedicti  XIII.  ann. 
1419.  sine  nota.  Charta  Ferrici  de  Clu- 
niaco  apud  Miraeum  tom.  2.  pag.  1345  : 
Alii  vero  quxnque  beneficiati  non  hebdo- 
madarii  celebrabunt  per  turnum  singulis 
hebdomadis  viginti  Bassas  Missas.  Obi- 
tuar.  MS.  Eccles.  Morin.  fol.  39  :  Insu- 
per  ordinavit  tres  Missas  Bassas  celebran- 
das  ad  dictum  altare,  Occurrit  passim. 

*  Missa  Benedictionis,  vulgo  Messe 
de  benisson,  Eadem  quae  Nuplialis,  ante 
cujus  solemnia  scilicet  flt  benedictio 
nuptiarum.  Alibi  alius  usus.  Vide  supra 
in  Matrimonium.  Acta  dissolut.  matrim. 
Ludov.  XII.  ex  Bibl.  reg.  fol.  65.  r<>.  : 


Per  benedictionem  nuptialem  conjunxit,... 
facta  conjunctione  kujusmodi,  fuit  cele- 
brata Mtssa,  vulgariter  nuncupata  la 
Messe  de  benisson*  Missa  nuptialisf  in 
Arest.  ann.  1409.  19.  Mart.  ex  voi.  IL 
arestor.  parlam.  Paris. 

MisSìE  Bipaciat^e,  trifaciatse,  dictae2 
cum  Missae  plures  diversi  argumenti 
usque  ad  offertorium  saepius  iteratae, 
tandem  uno  Canone  concludebantur: 
adversus  quas  studiose  scribit  Petrus 
Cantor  in  Verbo  abbreviato.  Ita  Georg. 
Cassa nder  de  Liturg. 

J53S*  Verum  non  una  erat  ejusmodi 
Missas  celebrandi  ratio  :  plures  enim 
aliquando  uno  concludebantur  Canone/ 
interdum  una  duo  bus  Canonibus  pera- 
gebatur,  uti  docent  Statuta  MSS.  Auge- 
rii  Episc.  Conseran.  ann.  1280.  exarata  : 
Nullus  plures  Missas  sub  uno  Canone, 
vel  cum  uno  sacrificio,  vel  unam  cum 
duobus  Canonibus  vel  sacri ficiis  celebrare 
pr&sumat,  quamvis  sub  uno  Canone  pos- 
sint  plures  hostiaz  consecrari.  Reprobandi 
ergo  sunt  qui  incoepta  Missa  de  die  vel 
alia,  proceaentes  in  ea  usque  ad  Offerto- 
rium, et  tunc  incipiunt  aliam  forte  de 
sancto  Spiritu. 

*  Hi  ne  apud  Thiers  tract.  de  Superst. 
tom.  1.  part.  2.  cap.  3.  Bicipites,  quadri- 
fatiate,  multi  faciatae,  etc.  Con  e.  Paris, 
ann.  1212.  apud  Marten.  tom.  7.  Ampi. 
Coilect.  col.  98.  art.  10  :  Statuimus  sub 
penna  suspensionis,  ne  aliquis  sacerdos 
aut  in  nundinis  aut  alibi  bifaciet  aut  tri- 
faciet  Missas  cantra  canonicas  sanctiones. 
Vide  eund.  Marten.  de  Ant.  eccl.  Rit. 
tom.  2.  pag.  273.  art. 20. 

*  Missa  absque  Canone,  Eadem  quae 
Navalis  et  Sicca.  Annal.  Victor.  Mss.  ad 
ann.  1270  :  Circa  mediam  noctem  post 
Dominicam  iterum  orta  est  tempestas  gra- 
vior  quam  prima,  prò  venti  cujusdam  va- 
litudine  :  sed  cum  residuo  (1.  residuum) 
noctis  cum  tanto  periculo  pertransissent, 
rex  in  mane  fecit  quatuor  Missas  absque 
Canone  decantari,  scilicet  de  Spiritu 
Sancto  et  Beata  Maria,  de  Angelis  et  de 
Sanctis,  et  tunc  circa  Terciam  cessavit 
tempestas  maris.  Vide  infra  Missa  fida. 

*  Missa  Canonica,  A  canone  eccle- 
siastico praescripta.  Charta  Guiil.  Mau- 
conduit  mi  Ut.  ann.  1306.  in  Reg.  45. 
Chartoph.  reg.  ch.  205  :  Prxfatus  Cle- 
mens  et  alii  capellani  successo res...  Mis- 
sam canonicam  qualibet  die  celebrare 
sunt  astricti. 

1  Missa  Cardinalis,  Quae  in  ara  car- 
dinali celebratur.  Miracula  S.  Berti  ni 
saec.  3.  Bened.  part.  1.  pag.  132  :  Nam 
post  sanctum    Paschalis    resurrectionis 
diem  transcursis  quatuordecim    diebus, 
die  Dominico  hora  qua  Cardinalis  Missae 
conventus  publice  agebatur,   etc.  De  pu- 
blica  seu  solenniori  Missa  haec    acci- 
pienda  videntur  ;  quae  quidem  D.  Can- 
gii  sententia  est  in  voce  Cardinalis,  ubi 
altare  cardinale,  praecipuum  interpreta- 
tur  :  haud  gratis  certe,  cum  ibidem  al- 
tare capitaneum,  et  apud  Bovonem,  ara 
principale  ibidem  altare  vocetur.  Censet 
tamen  Mabillonius  loco  citato  pag.  146. 
altare  cardinale,  idem  esse  quod  pri- 
mum  altare  in  apside  seu  in  fronte  Ba- 
silica pone  majorem  aram   loca  tu  m,  in 
quo  Missa  matutinalis  celebrari  solita. 
Quod  firmat  ex  hodierno  ejusdem  alta- 
ris  situ,  quod  eodem  loco  hactenus  ex- 
sistit,  et  in  eo  Missa  prima  quotidie  ce- 
lebratur. Rem  definiant  doctiores. 

Mi  ss  a  Catechumenorum  appellatur 
ea  sacrae  Liturgiae  pars,  quae  Missam 
Fidelium  antecedit  ;  quae  scilicet  non 
nisi  Fidelibus  praesentibus  peragitur  : 
cui  quidem  priori  parti  Catechumenis 


MIS 


MIS 


MIS 


415 


Hcebat  interesse,  ei  nempe,  quam  vulgo  \ 
dicunt  constare  Epistola  et  Evangelii 
lectione.  Nani  lecto  Evangelio  dimitte- 
bantur  ab  Ecclesia  solenni  Diaconi 
voce,  ut  est  apud  Clementem  lib.  8.  cap. 
12.  tumque  sacrae  aedis  fores  claude- 
bantur,  ut  est  apud  S.  Maximum  in  Mys- 
tagog.  cap.  16.  ea  autem  Diaconi  vox 
erat  :  Si  quis  non  communicat,  det  locum, 
id  est  excedat,  ut  est  apud  Gregor.  M. 
lib.  2.  Dialog.  cap.  23.  unde  cum  ab  ea 
dimissione  inciperet  Missa  Fidelium, 
nomen  inde  sumpsit  ipsa  quae  prò  Fide- 
libus  peragi  incipit  Liturgia.  Missa 
enim  idem  quod  Dimissio,  ut  supra  est 
observatum. 

Missam  autem  Catechumenorum,  pe- 
culiare Diaconorum  munus  fuisse,  in- 
nuit  Cassianus  lib.  11.  Instit.  cap.  15. 
ubi  de  quodam  Monacho  xevoSotfa;  ten- 
tato, qui  celebrabat  velut  Diaconus  Cate- 
chumenis Missam»  Nam  Diaconos  sem- 
per  spectavit  Lectionis  et  Evangelii  lec- 
tio.  Fuit  tamen  tempus  in  Ecclesia,  quo 
Catechumeni  ante  Evangelium  dimitte- 
bantur,  quod    ex  Concilio  Arausicano 
patet  cap.  1.  ubi  haec  leguntur  :  Evan- 
gelia demceps  placuit  Catechumenis  legi 
apud  omnes     provinciarum    nostrarum 
Ecclesias.  Quem  pravum  morem  suo  sae- 
cu lo  invai uisse  conqueritur  Amalarius 
Fortun.   lib.  3.  cap.  36,  Nefas  autem 
fuisse    Catechumenis    spectare  myste- 
ria,  tradunt  Isidorus  lib.  6.  Orig.  cap. 
19.  idem  Amalarius  lib.  1.  cap.  36.  Ra- 
banus  Maurus   lib.   1.  de  Instit.  Cler. 
cap.  30.  Micrologus  cap.  51.  Innocenti us 
III.  lib.  5.  Myster.  miss»  can.  12.  etc. 
Praesertim  vero  Julius  I.  PP.  in  Epist. 
ad  Orientai.  :  Ex  istis  rationibus  Athana- 
sii  facile  colligebamus  fieri  non  potuisse, 
ut  qui  morbo  post  ostium  decumbebat,  in 
sacris  constiterit,  et  oblationem  confece- 
rit,  nec  oblationem  proponi  potuisse,  cum 
intus  Catechumeni    versar  entxvr,  quibus 
intus  adhuc  agentibus,  tempus  oblationis 
nondum  esse  potuit.  Sed  et  Concilium 
Valentin.  Hisp.  cap.  1.  satis  innuitmu- 
nerum  illationem  factam  post  missam 
Catechumenorum. 

Neque  tamen  Missa  Catechumenorum 
prima  fuit  totius  sacrae  Liturgia?  pars, 
sed  secunda,   uti  colligitur  ex  Concilio 
Carthag.  IV.  cap.  84  :  Ut  Episcopus  nul- 
lum  prohibeat  ingredi  Ecclesiam,  et  au- 
dire verbum  Dei,  sive  gentilem,  sive  ha- 
reticum,  sive  Judaum,  usque  ad  Missam 
Catechumenorum.  Ex  hoc  enim  canone 
evinci  tur  Missam  Catechumenorum  se- 
cundam  fuisse   partem  XeiToupyi'ocs  seu 
missae  :   primam  vero,    illam   in   qua 
sermo  puolicus  habebatur  ad  populum, 
ut    satis  indicat  Concil.   Laodicaenum 
can.  19.  cui  interesse  poterant  gentiles, 
h aeretici,  Judaei,  atque  adeo  ipsi  excom- 
municati,  ut  est  in  Concilio  Uerdensi 
cap.  4.  Cujus  rei  rationem  reddit  Conci- 
lium Valentinum  Hispan.   cap.  1  :  Sic 
enim    Pontificum    pradicatione  audita 
nonnullos  adtractos  ad  fidem  evidenter 
scimus.  Moris  istius  memi  ni  t  S.  Augus- 
tinus  Serm.   de  tempore  237.  cap.  8  : 
Ecce  post  sermonem  fit  Missa  Catechume- 
nis, manebunt  fideles,  venietur  ad  locum 
orationis.  Id  est,  Catechumeni  exirejuben- 
tur.  Vide  Vitam  S.  Pelagiae  meretricis 
cap.  5.  in  Vitis  Patrum. 

*  Missa  B.  M.  de  Choro,  Quae  ad  al- 
tare, quod  est  in  eh  oro,  celebratur. 
Charta  ann.  1300.  ex  Tabul.  Auriliac.  : 
Elevatione  dieta  missa  (S.  Geraldi)  facta, 
incipiatur  Missa  B.  Maria  de  choro. 

Missa  Chrismalis,  Quae  dici  tur,  cum 
sacrum  Chrisma  conficitur,  Feria  5. 
majoris  hebdomadae,  in  libro  Sacram. 


Gregor.  M.  in  Cod.  Remensi  et  in  lib.  1. 
Sacramene  Eccles.  Rom.  cap.  40. 

Missa  Communis,  Publica.  Braulio 
Caesaraugustanus  in  Epist.  Vitae  S. 
^Emiliani  praefìxa  :  De  eadem  quoque  so- 
lennitate  ut  Missa  recitaretur  communis, 
injunxi  dilecto  filio  meo  Eugenio  Dia- 
cono, etc. 

1  Missa  Conventuale,  Eadem  no- 
tione.  Concil.  Tolet.  ann.  1565.  inter 
Hispan.  tom.  4.  pag.  76  :  Quoniam  Missa 
Conventualis  ad  quam  omnes  olim  conve- 
nire solebant,  magna  celebritate  jyera- 
genda  est...  statuit  Synodus,  ne  in  diebus 
Dominicis  et  festis  colendis  a  tempore  de- 
cantata epistola  usque  ad  ipsam  commu- 
nionem,  Missa  privata  in  Ecclesiis  cele- 
brentur.  Vox  apud  Monachos  frequentis- 
sima. 

*  Missa  Copetata,  a  Gallico  Copter, 
alias  Coppeter,  Campanae  alternum  latus 
divisis  et  distinctis  ictibus  pulsare. 
Charta  ann.  1398.  inter  Probat.  Hist. 
Autiss.  pag.  132.  col.  1  :  Ilem  tenetur 
dictustenens  sacristiam...  ad  omnes  pul- 
sationes,...  exceptis  pulsationibus...  Missa 
copetata.  Une  Messe  coppetée  par  trente 
coups,  in  Testam.  Ludov.  ducis  Aurei, 
ann.  1403.  inter  Observ.  ad  Hist.  Caroli 
VI.  pag.  634  :  Laquelle  Messe  se  coppetera 
chascun  jour  trente  coups  par  long  traict 
à  la  grosse  cloche,  in  Charta  ann.  1472. 
inter  Instr.  tom.  12.  Gali.  Christ.  col. 
204.  Quae  pulsandi  ratio  seu  pulsus  ipse 
Gobet  et  Gobetei  dicebatur.  Testam. 
Frane,  ducis  Brit.  ann.  1449.  inter  sched. 
Mabill.  :  Le  plus  gros  sain  ou  cloche  du- 
dit  moustier  estre  sonné  par  douze  coups 
et  Gobeteix,  Vun  coup  distant  de  Vautre, 
etc.  Au  son  de  la  grosse  cloche  par  douze 
appeaulx  et  Gobets,  in  Testam.  Isa  bel. 
ducissae  ann.  1482.  tom.  3.  Probat.  Hist. 
Brit.  col.  426. 

JMiss^a  Degensit^,  in  Charta  ann. 
.  apud  Baluz.  in  Append.  ad  Capitul. 
col.  1392  :  Duas  portiones  tam  de  terra, 
vineis...  vobis  visus  fui  condonasse,  ut 
omni  tempore  Missa  ibidem  Decensita 
esse  debeant,  hoc  est,  ni  fall  or,  ut  de- 
centi cultu  Missae  celebrentur. 

1  Missa  prò  decimis  solvendis,  in  Li- 
turgia Gallic.  lib.  2.  pag.  169. 

Missa  Diei,  Quae  post  Missam  Matuti- 
nalem,  orto  jam  die,canitur,  apud  Joan. 
Episcopum  Abrinc.  de  Offlc.  Ecclesiast. 
pag.  36. 

1  Missa  Dominica,  Major,  solemnis. 
Statuta  MSS.  Eccl.  Lugdun.  :  Nullus 
clericus  de  terra  deb  et  intrare  chorum  per 
se  solum  ad  Missam  Dominicam  in  festi- 
vis  diebus,  ex  quo  Angelicus  hymnus  in- 
ceptus  est. 

w  Charta  Ul gerii  episc.  Andegav.  in- 
ter Probat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag. 
151  :  Dictum  etiam  confirmatum  fuit,  ut 
si  abbas  vel  prior  Cunaldensis  accederei 
in  festo  S.  Dionysii  ad  Ecclesiam  Doa- 
densem,  Missam  dominicam  celebrar  et,  et 
sicut  dominus  ab  eis  honoraretur.  Vide 
Spicil.  Acher.  tom.  9.  pag.  71. 

Missa  Dominigalis,  quae  Dominicis 
diebus  cani  sol  et,  in    Missali  Gotthico 

Èag.  385.  et  apud  Joan.  Abrincens. 
Ipisc.  de  Eccl.  offlc.  pag.  23. 

**  Missa  Ducis,  A  Joanne  scilicetduce 
Bituricensi  quod  fundata  esset,  sic 
dieta.  Reg.  ejusd.  ducis  in  Cam.  Com- 
put.  Paris,  fol.  207.  r°.  ad  ann.  1412  .*  Ad 
fundationem  unius  missa  qualibet  die 
solemniter  celebrando  in  aurora,  vacata 
Missa  Ducis,  etc. 

1  Missa  de  Exceptato,  prò  de  Exs- 
pectato,  in  Missali  Ambrosiano,  ea  dici- 
tur  quae,  die  vigiliam  Natalis  Domini 
praecedente,  cantatur    ;    unde   eadem 


Praparatio  ad  vesperam  Natalis  Domini 
vocatur  in  Missali  Gothico  seu  Galli- 
cano. 

*  Missa  Exequialis,  Quae  prò  de- 
functo  solemni  ritu  celebratur.  Parid. 
de  Grassi s  episc.  Pisaur.  Cerem.  capei- 
lar.  Papal.  MS.  :  Pro  casare  vero,  aut 
quovis  reg  e  absente  defuncto,  alioquin  de 
sede  Apostolica  bene  merito,  pontifex  in 
capella  communiter  exequialem  Missam 
celebrari  mandat  per  pralatum  de  na- 
tione  defuncti  regis, 

*  Missa  Eugharistialis,  in  qua  Cor- 
pus Christi  conficitur ,  ad  discrimen 
Missa  sicca.  Testam.  Petri  Desures  ann. 
1505.  in  Tract.  de  Jur.  honorif.  domin. 
in  eccl.  tom.  2.  nag.  485.  edit.  1714  :  Or- 
dinat  deinceps  singulis  diebus  Luna  in 
pradicta  capella  celebrari  unam  Missam 
Eucharistialem  prò  remedio  anima  ipsius 
testatoris. 

Missa  Familiaris,  Eadem  quae  prò 
Familiaribus  inscribi  tur  in  libro  Sacram. 
Gregorii  M.  pag.  256.  Edit.  Menardi,  vel 
Missa  privata,  cui  opponitur  publica. 
Eadmer.  lib.  1.  Vitae  S.  Anselmi  Archiep. 
Cantuar.  cap.  14  :  Si  aliquando  a  cele- 
bratone ipsius  Sacramenti  impediebatur, 
eos  qui  Missas  familiares  debebant,  suam 
prò  anima  fratris  Missam  Ulcere  faciebat. 
TAdde  Bullam  Johannis  XI.  PP.  in  Hist. 
Monast.  S.  Cypriani  Pictav.  pag.  120. 
Ordinar.  Canonie.  Regular.  S.  Laudi 
Rotomag.  apud  Johan.  Abrinc.  Episc. 
de  Eccl.  offlc.  pag.  291  :  Excepto  quod 
Missas  familiares  non  dicant.]  Vide 
Udalricum  lib.  1.  Consuet.  Cluniac. 
cap.  7. 

*  Missa  Famili aiutati s,  Eadem  at- 
que Familiaris,  quae  nimirum  prò  fami- 
liaribus seu  benefactoribus  offertur.  Or- 
dinar, ant.  eccl.  Bisunt.  inter  Probat. 
Hist.  Sequan.  tom.  1.  pag.  28.  ubi  de 
initio  Quadrag.  :  Finita  sexta,  cantatur 
Missa  familiaritatis  a  sacerdote  cui  in- 

juncta  est,  post  hoc  incipiatur  Missa 

de  jejunio. 

Missa  Peculi aris,  Eadem  notione,  in 
Capitul.  Theodulfi  Aurelian.  cap.  45  :  Ut 
Missa  qua  per  dies  Dominicos  peculiares 
a  Sacerdotibus  fiunt,  non  ita  %n  publico 
fiant,  ut  per  eas  populus  a  publicis  Missa- 
rum  solennibus,  qua  hora  tertia  canonice 
fiunt,  abstrahatur.  In  Additione  altera 
ad  eadem  Capitul  a  :  Missa  qua  familia- 
riter  a  Sacerdotibus  fiunt.  In  Concilio 
Lambethensi  ann.  1282.  cap.  2  :  Sacer- 
dotes  insuper  caveant  universi,  ne  Missa- 
rum  peculiarium  seu  familiarium  se  cele- 
bralioni  óbligent ,  quo  minus  valeant 
canonico  officio  commissam  sibi  Ecclesiam 
officiare,  ut  tenentur.  In  Concilio  Sale- 
gunstadiensi  ann.  1022.  cap.  10.  et  in 
Capitul  ari  Anglicano  incerti  Auctoris 
cap.  4.  superstitionis  cujusdam  mentio 
fit,  qua  quidam  laici,  ac  maxime  ma- 
tronae,  Missas  peculiares ,  hoc  est ,  de 
sancta  Trinitate,  aut  de  S.Michaele,  quo- 
tidie  audiebant,  prò  aliqua  divinatione, 
quae  ibi  vetatur. 

Miss^e  Feriales,  quae  singulis  hebdo- 
madae feriis  canuntur.  Priscis  quippe 
temporibus,  ait  Beletus  cap.  51.  et  ex 
eo  Durandus  lib.  4.  Rat.  cap.  1.  num. 
28.  haeresibus  pullulanti  bus,  et  Trinita- 
tem  impugnantibus,  ex  institutione 
Alcuini  magistri  Caroli,  rogatu  Bonifa- 
cii  Archiepisc.  Moguntini,  statuentis, 
prima  feria  de  Trinitate  dicebatur  : 
secunda  de  Sapientia  :  tertia  de  Spiritu 
sancto  :  quarta  de  Charitate  :  quinta  de 
Angelis  :  sexta  de  Cruce  :  septima  de 
beata  Virgine.  Causa  vero  cessante,  illud 
cessa vit,  et  dominicali  officio  ordinato, 
statutum  fuit,  quod  prima  feria  suum 


4(6 


M1S 


MIS 


MIS 


haberet  officium,  scilicet  de  Tri  ni  tate, 
secunda  de  Angelis,  etc.  Our  autem  in 
septima  feria  de  beata  Virgine  Missa 
dicatur,  id  initium  habuisse  tradit  idem 
Beletus,  et  ex  eo  Durandus,  a  miraculo 
quod  in  quadam  Ecclesia  Constantino- 
polis  singulisdiebus  sabbati  patrabatur, 
in  qua  veliim,  quod  totam  tegebat  et 
velabat  Deiparae  ibi  depictae  imaginem, 
feria  sexta  ab  ea  divinitus  a  vesperis 
nemine  movente  recederet  ;  iis  vero 
peractis,  rursum  cunctis  videntibus,  in 
sabbato,  vesperis  absolutis,  descenderet 
ve  luti  de  coelo,  et  totam  imaginem  us- 
que  ad  sequentem  sextam  feri  a  m  conte- 
geret.  Ex  quo  miraculo,  inquit  idem 
Scriptor,  sancì  tum  est,  ut  semper  il  la 
feria  de  B.  Virgine  cantaretur.  Certe 
admodum  probabile  est  istud  miracu- 
lum,  quod  ex  iis  fuit,  quae  consueta  et 
<rjvrfi-r\  vocant,  in  Ecclesia  Deipara  Bla- 
chemensi  patrari  solitum  fuisse,  proin- 
dequeillua,  cujus  meminit  Anna  Oom- 
nena  lib.  13.  Alexiad.  quod  quidem 
miraculum  mihi  non  occurrit,  cura  eum 
locum  commentarer. 

SlT  Missas  feriales  ali  cubi  solemnes  et 
publicae  vocantur:  ferias  enim  interdum 
dicti  dies  festi. 

*  Missa  Figta,  quam  Simulationem 
Missas  appellat  Eckius  in  Annotatone 
ad  librum  oblatum  Caesari  art.  21.  ita 
describiturin  Stat.  S.  Fiori  Mss.  fol.  33. 
v°.  :  Potest  tamen  sacerdos  unam  missam 
cum  sacrificio  et  aliam  fictam  dicere. 
Missa  fida  dicitur,  si  sacerdos  non  valeat 
conficere,  quia  jam  forte  celebrava,  vel  ob 
aliam  causarti;  acce  pia  stola  dicit  intro- 
hitum  et  alia  cantualia,orationes  quoque, 
epistolam  et  evangelium  et  benedictionem  : 
scilicet  nec  improbandum  est  si  forte  ex 
devotione,  non  ex  superstitione,  acceptis 
vestibus  sacerdotalibus  totum  officium 
missas  usque  ad  finem  offerendo  dicat, 
dimittens  secretarti  et  totum  canonem  ; 
prasfationem  vero  dicere  potest,  licet  in 
eadem  videantur  Angeli  ad  confectionem 
Corporis  et  Sanguinis  Christì  evocari, 
orationem  quoque  Dominicam  dicat,  cali- 
cem  et  hostiam  non  habeat,  nec  de  hiis, 
quas  etiam  super  ea  dicuntur  vel  fiunt, 
aliquid  dicat  vel  faciat  :  potest  tamen 
dicere  Pax  Domini,  etc.  et  exind'e  offi- 
vium  per  ag  ere.  Tutius  tamen  est  a  talibus 
abstinere  et  prascedentem  formam  servare. 
Vide  Missa  sicca. 

Missa  Gallicana,  Ea  scilicet  quae 
ante  Pipinum  et  Carolum  M.  in  Gallia 
obtinebat  :  nane  eandem  cum  Toletana 
fuisse  docte  et  copiose  probat  Oardinalis 
Bona  lib.  1.  Rerum  Liturgie,  cap.  12. 

1  Missa  db  Galli  Cantu,  Eadem  quae 
de  aurora  hodie  dicitur.  Gaufridi  Vo- 
siensis  Ohron.  part  1.  cap.  27.  tom.  2. 
Bibl.  Labbeanae  :  Missam  de  Galli  cantu 
Dominicas  nativitatis  in  ecclesia  puella- 
rum  S.  Marias,  quas  dicitur  ad  Reg ulani 
decantavit  (Urbanus  II.  PP.)  Missam  de 
luce  in  basilica  regali  apud  S.  Martialem 
celebrava  :  inde  triumphaliter  coronatus 
ad  sederti  apostolicam  Episcopalem.  Ubi 
per  per  am  Mabillonius  Missam  de  Galli 
cantu,  primam  Dominici  nativitatis; 
et  Missam  de  luce,  de  ea  quae  in  aurora 
dicitur,  est  interpretatus,  tom.  5.  Annal. 
Benedict.  pag.  361.  Rectius  de  solem- 
niori  Missa  intelligitur. 

*  Provinciali  bus  nuncupatur  Messo  de 
l'Aubo,  nostris  de  VAube  du  jour.  Verum 
falso  hic  arguitur  Mabillonius  quoad 
Missam  de  Galli  cantu  ;  bene  autem 
quoad  Missam  de  luce. 

*  Missa  Generalts,  Solemnis,  cui 
omnes  intersunt.  Charta  ann.  1057.  ex 
Chartul.  monast.  B.  M.  Dolensis  :  Mona- 


chi prasdicti  loci  cantent  tres  Missas  pene- 
rales  prò  anima  patria  mei  Odonis,  ad 
quas  offerent  cuncti  monachi  Deo  laudes 
et  hostias. 

*  Miss  a  B.  Geraldi  vel  B.  Jacobi, 
Quae  ad  altare  sub  invocatione  horum 
sanctorum  dicatum  celebratur.  Charta 
ann.  1300.  ex  Tabul.  Auriliac;  Campana 
pulsetur  in  aurora,  ut  consuetum  est  ab 
antiquo  in  dicto  monasterio,  prò  Missa 
quas  dicitur  BJacóbi:  et  post  incontinenti 
missa  dicitur  cursorie:  post  elevalionem 
vero  dictas  missas  pulsetur  una  campana  ; 
deinde  alia  postmodum,  quse  sonet  prò 
Missa  B.  Geraldi. 

1  Missa  S.  Gregorio  Quae  juxta  ri- 
tum  Gregorianum  celebratur.  Pauli 
Maffei  Epist.  7.  apud  Marten.  tom.  3. 
Ampliss.  Collect.  col.  904:   Missas,  quas 

vulgo  sancti  Gregorii  dicuntur incos- 

pimus. 

®  Testam.  ann.  1488.  apud  CI.  V.  Ga- 
ramp.  in  Dissert.  14.  ad  Hist.  B.  Chiarae 
pag.  376;  Item  voluit  quod  celebrentur 
bis  Missae  S.  Gregorii  prò  anima  ipsius 
testatricis ,  sumptibus  suas  hasreditatis. 
Officium  30.  missarum,  quod  totidem 
diebus  peragitur  prò  defunctis,  a  Gre- 
gorio M.  PP.  ut  ferunt,  institutum,  hic 
haud  dubie  intelligendum  est.  Vide 
Tricenarium. 

1  Missa  de  Jejuniis,  Quae  die  jejunii 
celebratur.  Statuta  Eccl.  Cadurc.  etc. 
apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  706  : 
Missas  de  Jejuniis  in  hora  nona  poterunt 
celebrari,  alias  vero  antea  celebrentur. 
Vide  Liturg.  Gallic.  lib.  3.  pag.  231.  et 
seqq. 

1  Missa  Illyriciana  ,  Ea  scilicet 
quam  Mathias  Flaccus  lliyricus  olim 
Argentinae  vulgavit,  atque  Romana  an- 
tiqui orem  falso  opina tus  est.  [*  Anno 
nimirum  1557.  quam  uti  suis  dogma  ti- 
bus  haud  faventem  subduxerunt  Reli- 
gionis  reformatae  sectatores  :  edita 
deinde  a  Rerum  liturgicarum  scriptori- 
bus,  Cardinali  nempe  Bona,  P.  Cointe 
tom.  2.  et  Marten.  de  Antiq.  eccl.  Ritib. 
Vide  P.  le  Brun  tom.  2.  pag.  340.] 

1  Missa  Judigii,  in  ter  Formulas  exor- 
cismorum  tom.  2.  Capitul.  col.  647.  cum 
scilicet  quis  ad  judicium  Dei  sese  dispo- 
nebat,  quo  innocentiam  suam  tueri,  et 
crimen  objectum  a  se  a  moli  ri  posset. 
Vide  in  Judicium. 

1  Missa  de  Luce.  Vide  Missa  de  galli 
cantu. 

1  Missa  Lunatica.  Celebrata  die 
Lunae,in  Statutis  Confratriae  clericorum 
apud  Pontisaram. 

}  Missa  Major  Conventualis,  Pu- 
bhea,  solemnis.  Transactio  inter  Abba- 
tem  etMonachos  Crassenses  ann.  1351. 
ex  lib.  viridi  fol.  53  :  Consuetum  est  quod 
prò  anima  bonas  memorias  D.  Charoli  Ma- 
gni Imperatoris  quondam  fundatoris  dicti 
monasterii  offertur  quotidie  in  Missa  ma- 
jori  conventuali  dicti  monasterii,  panis  et 
vinum  cum  quibus  debet  ipsa  major  Missa 
celebrari,  et  ista  debent  off  erri  per  B. 
Abbatem. 

Missa  Matutinalis,  Quae  post  exac- 
tas  matutinas  dicitur,  apud  Joan.  Epis- 
copum  Abrinc.  de  Oific.  Ecclesiast. 
Missas  matutinas,  in  Concilio  Vasionensi 
can.  20. 

*  Quae  summo  mane  dicitur.  Messe 
matineuse,  in  Stat.  eccl.  castri  Clari- 
mont.  ex  Reg.  feud.  ejusd.  comitat.  in 
Cam.  Comput.  Paris.  :  Item  le  chappel- 
lain  de  Vautél  S.  Jehan  en  ladite  eglise 
doit  chanter  chascun  jour  la  Messe  mati- 
neuse devant  Notre-Dame,  environ  Veure 
de  soleil  levant.  Messe  maty nelle,  in  Reg.  I 


Corb,  13.  sign.  Habacuc  ad  ann.  151É 
fol.  169. 

<*  Missa  Meridiana,  Quae  post  Sex 
tam,  Meridies  dictam, diebus  jejunii  ce 
lebratur.  Ordinar.  MS.  S.  Petri  Aureae 
vai.  :  Missa  meridiana  sive  de  jejunio 
dicetur  de  Apostolis  cum  solemnitate  con 
sueta.  Vide  supra  Meridies. 

1  Miss  a  Minor,  Eadem  quae  Matutina- 
Iis.  Mirabilia  S.  Columbani  cap.  7.  saec 

2.  Bened.  pag.  44  :  Finitis  vero  Matutinis 
et  ad  Minorem  Missam  venientibus,  ipsi 
(sicut  jam  dixi)  advenit.  Diaconus  vero  in 
ambonem  adscendens ,  Evangeliumqut 
pronuntians,  etc. 

*  Miss  a,  Gal  lice  Moittiere,  ab  illius 
fundatoris  nomine,  in  Lib.  nig.  prior. 
S.  Petri  Abbavil.  ann.  1487.  fol.  4.  r>.  : 
Lesquélz  curés  (tiennent  ladite  maison) 
des  obis  de  S.  Vulfran  à  causes  de  leurs 
messes,  pour  le  Messe  Moittiere  par  xxxvj. 
solz  Van. 

Missa  Mozarabum,  cujusmodi  fuerit, 
docent  prae  caeteris  Alvarus  Gomezius 
lib.  2.  de  Reb.  gest.  Cardin.  Ximenii  et 
Cardi n.  Bona  lib.  1.  Rerum.  Liturgie, 
cap.  11. 

*  Missa  Nannetensis.  Stat.  MSS. 
eccl.  Brioc.  cap.  6  :  Tanquam  prassentes, 
distributiones  quotidianas  illius  horas  et 
etiam  Missas  Nannetensis  habebunt.  Acta 
Mss.  ejusd.  eccl.  :  Vestat  de  la  Messe  de 
Nantes  est  tei,  vali,  ce,  liv. 

Missa  Navalis.  Vide  Missa  sicca. 

1  Missa  Nova,  Quae  a  novo  Sacerdote 
prima  celebratur.  Conci  1.  Vallis-Oleta- 
num  ann.  1322.  inter  Hispan.  tom.  3. 
pag.  558  :  Missam  novam  post  consecra- 
tionem  infra  sex  menses  solemniter  cele- 
brent,  nisi  legitime  fuerint  impediti. 
Conc.  Terracon.  ann.  1591.  ibid.  tom.  4. 
pag.  564  :  Atque  etiam  quas  in  primo  sa- 
cerdotis  cujuslibet  sacrificio,  quas  novas 
Missas  vocant,  etc.  [ft  Charta  ann.  1225. 
in  Chartul.  Buxer.  part.  11.  eh.  3  :  Calo, 
filius  dom.  Wìllelmi  Buffi  de  Sauz,  die 
qua  frater  ejus  cantavit  Missam  novam, 
etc]  Eadem  quae 

j  Missa  Novella  dicitur  in  Epist. 
125.  Petri  Delphini  apud  Marten.  tom. 

3.  Ampliss.  Collect.  col.  1071  :  D.  Bene- 
dictus  Dominica  proxima  Missam  novel- 
lam  celebraturus  est,  neque  magno  (ut 
moris  est)  apparatu. 

1  Missa  Nuptialis,  In  benedizione 
nùptiarum  celebrari  solita.  Concii.  To- 
let.  ann.  1323.  inter  Hispan.  tom.  3.  pag. 
572  :  Qui  alieno  parochiano  absque  alia 
testimoniali  sacerdotis  proprii  Missam 
celebraverit  nuptialem,  trecentos  morape- 
tinos  nobis  solvere  teneatur. 

*  Missa  Ordinis  Crescentis.  Testam. 
Renati  reg.  Sicil.  ann.  1474.  tom.  2.Cod. 
Ital.  dipiom.  col.  1279:  Item  ledit  sei* 
gneur  laisse  et  donne  à  ladite  église  la 
somme  de  cent  livres  Tournois  de  rente 
annuel  et  perpétuel,  pour  dire  et  célébrer 
àjamais  perpétuelement  une  messe  basse 
à  Vautiel  de  monsieur  S.  Maurice,...  ap- 
pelée  la  Messe  de  Vordre  du  Croissant. 
Vide  infra  in  Or  do  6. 

*  Missa  Pallii,  Quae  sit  in  ecclesia 
Rotomagensi .  discimus  ex  Obituar. 
ejusd.  eccl.  ad  29.  Jan.  :  Hac  die  major 
missa  fit  de  Beata  Maria,  ratione  polii 
Theobardi  ;  et  vocatur  la  Messe  du  pah 
lyon.  Rursum  in  recentiori  Obituar.  ad 
eandem  diem  :  Beceptio  pallii  Theobaldi, 
Ubi  annotatur  :  Quod  hac  die  major 
missa  de  B.  M.  dicitur  in  choro,  ratione 
pallii  supradicti,  loco  majoris  missas,  et 
ideo  nulla  potest  celebrari  Dominica. 

*  Missa  Pardonis.  Vide  infra  Missa 
Venias. 

*  Missa  Parroghialis,  Qua?  a  paro- 


M1S 


MIS 


MIS 


417 


cho  die  Dominica  celebratur.  Stat.  Joan. 
piscis  archiep.  Aquens.  emendata  ab 
i-Egidio  cardin.  ann.  1368  :  Missas  inte- 
gras  parrochiales  audiant. 

Miss  a  Paschalis,  Quae  in  singnlis 
septimanae  Paschalis  feriis  agitur,  in 
Missali  Gotthico  pag.  342.  343.  in  Galli- 
cano pag.  480. 

1  Missa  Peregrinorum.  Guid.  Dis- 
cipl.  Farf.  cap.  2  :  Post  Capitulum,  ali- 
quantulum  intervallum  factum,  sonent 
signum  ad  matutinalem  Missam  prò  adu- 
natane pauperum,  et  sacerdos  qui  alia 
hebdomada  majoretti  Missam  cantaverat, 
Mi s s ani  peregrinorum  dicat ,  et  oblata 
tribuat. 

MlSBA  PERFECTA,  TeXetoc  6v<jia,  teXela, 
svTeVfc  XeiToupyia,  perfectum  sacriflcium 
dicitur  respectu  Miss»  twv  itpoY)Yia<T|jLé- 
vwv,  quae  imperfecta,  quod  in  e  a  Corpus 
et  Sanguis  Christi  non  conficiantur, 
Balsamoni  ad  can.  52.  Trull.  in  Typico 
cap.  21.  Simeoni  Th  essai.  Eesp.  60.  etc. 
Humbertus  Sylvae  candid»  con  tra  Nice- 
tam  Pectoratum  :  Quod  autem  quotidie 
et  quantacunque  fiora  diei,  non  autem 
sola  tertia  perfectam  Missam  agimus,  eie. 
Alibi  :  Deinde  quotidie,  sive  guacumque 
hora  fiat  a  nóbis  Missa,  non  fit  nisi  per- 
feda  :  nec  reservatur  ex  oblatione  ejus 
pars  aliqua}  ut  per  dies  quinque  agalur 
inde  Missa  imperfecta,  quia  nec  SS.  Apos- 
toli leguntur  quidquam  ex  ilio  primo 
Corporis  et  Sanguinis  Christi  mysterio 
sub  ipsa  Coma  distributo  reservasse ,  nec 
Actus  eorum  indicant  eos  aliquando  tale 
quid  egisse ^  aut  prsecepisse. 

Missa  Plana,  Privata  Ceremonial. 
Episcopor.  lib.  1.  cap.  12  :  Celebrane  in 
eo  sive  solennes,  sive  planas  Missas. 

Missas  Plures  olim  ab  uno  eodemque 
Presbytero  eodem  die  dictas   testatur 
Walafridus  Strabo  cap.  22.  de  Eeb.  Ec- 
clesiast.  Quem  morem  attigerunt  prae- 
terea  Conci  1.  Toletannum  XII.   cap.  5. 
Altisiodorense  cap.  10.   Petr.  Damian. 
lib.  5.  Epist.  18.  Gervasius  Dorobernen- 
sis  in  Actis  Pontificum  Eborac.   pag. 
1649.  Vita  S.  Ayberti  n.  14.  Odo  Pari- 
siensis  in  Sta  tu  t.  cap.  5.  n.  9.  Reynerus 
con  tra  Valdenses  pag.   59.  et  alii.  Qui 
quidem  tametsi  non  omnino  probatus 
usus  apud  Gratian.   de  Consecr.  d.  1. 
cap.  Sufficit,  et  apud  Leon  e  m  Epist.  80. 
non  tamen  etiam  omnino  improbatus, 
adeo  ut   ter  in  die  missam  celebrare 
Sacerdoti  licuerit,  certis  fere  ac  expres- 
sis  diebus,  vel  casi  bus,  qui  bus  recen- 
sendis  non  licet  immorari  ;  in  Canoni- 
bus  Edgari  Regis  cap.  37.  pag.  69.  Edit. 
Saxon.  in  Legibus  Presbyter.  Northum- 
brensium  cap.  18.  in  Concilio  Saleguns- 
tadiensi  ann.  1022.  cap.  5.  in  Concilio 
Lambethensi  ann.  1206.  cap.  3.  in  Cons- 
tit.   Ricardi   Episc.  Sarisberiens.  ann. 
1217.  cap.  88.  in  Concilio  Oxoniensi  ann. 
1222.  cap.  6.  in  Synodo  Sodorensi  ann. 
1229.  pag.  716.  Wigorn.  ann.   1240.  cap. 
26.  in  Synod.  Coloniens.  ann.  1280.  cap. 
1.  7.  in  Synod.  Nemausensi  ann.  1284. 
in  Synodo  Oxoniensi  ann.  1287.  cap.  21. 
in  Synodo  Bajocensi  ann.  1300.  cap.  15. 
in  Legibus  Alfonsinis  seu  partitis  part. 
1.  tit.  4.  leg.  50.  etc.  Vide  praeterea  Al- 
cuin.  de  Oftìc.  Eccl.  cap.  de  S.  Joanne, 
Durand.  lib.  4.  Ration.  cap.  1.  n.  22.  23. 
24.  25.  Molanum  2.   Mail,  Menard.  ad 
lib.  Sacrament.  Gregor.  pag.  167.  Car- 
din. Bona  lib.  1.  cap.  18.  n.  5.  6.  7.  etc. 
Cumeanum  de  Mensura  Poenitent.  cap. 
14.  [*  B.  de  Amori  bus  in  Speculo  sacer- 
4ot.  Ms.  cap.  7: 

Quaque  die  Missam  libi  dicere  sufficit  unam, 
Prseter  Natale,  quo  tres  potoria  celebrare. 


Si  prò  defunciis,  sponsis,  aegrfe,  peregrini», 
Huspitibus  magma  opus  est,  tunc  bis  celebràbis, 
Dum  tamen  in  prima,  nìhil  accipiaa  nisi  sacra.] 

Missam  unam  a  pi  uri  bus  interdum 
Sacerdotibus  in  utraq  uè  Ecclesia  celebra- 
tami, quod  in  Latina,  in  Ordinationibus 
Sacerdotum,  etiamnum  observatur  ; 
pluribus  probant  Joann.  Morin.  lib.  de 
Sacris  ordinat.  part.  3.  exercit.  8.  cap. 
1.  et  Card.  Bona  lib.  1.  Liturg.  cap.  18. 
n.  9. 

1  Missa  Popliga.  Secunda  Missa  quae 
in  festo  S.  Laurentii  assignatur  in  Sa- 
cramentario S.  Gregorii  ex  Cod.  Gello- 
nensi,  apud  Marten.  de  Offic.  divin. 
pag.  576.  sic  inscribi  tur  :  ltem  ad  Missam 
poplicam  in  die  ejusdem.  Prima  vero  sub 
hoc  titulo  :  Natale  S.  Laurentii  mane 
prima.  Manifestus  error,  poplica  prò 
publica.  [*  E.  prò  Populica,  pop u lari. 
Vide  Populicus.] 

Missa  Praesanctificatorum:,  Graecis 

XeiTOupyca  Ttov   TCpOTqyiaajiivtov,  ea  di  Ci  tur, 

in  qua  Corpus  Christi  non  confi citur, 
sed  confectum  antea,  divinis  laudibus 
decantatis,  absumitur.  Propria  autem 
fuit  Graecanicae  Ecclesiae,  quae  toto  Qua- 
dragesimi tempore,  praeterquam  sab- 
bato  et  die  Dominica,  vel  etiam  die 
AnnunciationisDeiparae,  hanc  celebrare 
solet,  in  qua  Corpus  Christi  in  die  Do- 
minico  in  Missa  confectum  absumitur. 
Tum  siquidem  Sacerdos  venturae  heb- 
domadis  dies  quibus  celebratus  est, 
digitis  ipse  suis  numerat  :  inde  tot  par- 
ticulas  panis  in  oblatione  abscindit , 
quot  missas  dicturus  est  ;  eas  cum  par- 
ticula  eo  die  absu  menda  consecrat,  et 
consecratas,  sanguineque  Dominico  in- 
tinctas,  uti  moris  est,  consèrvat  in  py- 
xide,  ex  qua  postmodum  celebraturus 
tempore  opportuno,  cochleari,  aliis  ibi 
ad  alium  usum  relictis,  haurit  et  in 
disco  reponit,  et  in  altare  majus  alla- 
tam  consumit.Id  potissimum  statatimi 
fuit  in  Concil.   Trullano  can.  52:  'Ev 

iz&aa.t$  toc??  tyjs  àycai;  Te<r<japaxo<jTY)C  twv 
VKjdTeitov  -^pipate  ,  TrapexTÒ;  <ja66aTou  xat 
xuptax^c,  xa\  ty)?  àyia?  tou  EyayY6Xt<y(j.oO 
•mt-iùoi^,  yivéo-Ow  yj  t&v  7tpoY)Yia<j{iiva>v  r^p-épa. 

Sed  et  ante  id  ipsum  siatuerat  Conci- 
lium  Laodicenum  can.  49.  nulla  tamen 
Missas  Praesanctificatorum  facta  men- 
ti one  :  "Oxi  ov  Sei  t^  TeffffapaxoffTYj  apTOv 
TCpoffipépEiv  el  p.Y|  ev  aaééfaTO)  xa\xvptaxvjii.óvov. 
Ubi  àpTov  Ttpoff9épetv,nihil  ali  uà  est  quam 
Corpus  Christi  conficere.  Ex  quibus  evi- 
dens  est  istius  Missae  a u et o rem  non 
fuisse  S.  Gregorium  I.  PP.  uti  habent 
Synaxaria,  et  Gregorius  Protosyncellus 
in  Epistolam  Marci  Ephesini.  Leo  Tus- 
CUS  :  Dìgnum  scitu  est,  quod  quadragesi- 
mali tempore  Graeci  Missarum  solennia, 
exceptis  sabbato  et  Dominica,  non  cele- 
brant,  sed  PrsesanctificatiSy  sicut  nos  in 
die  sancta  Parasceves,  utuntur.  Sed  de 
Missa  t&v  TCpoYjYiaffuivwv  legendus  om- 
nino Leo  Allatius  in  duplici  Disserta- 
tione  super  hac  re  edita  post  librum  de 
Concordia  utriusque  Ecclesiae,  ubi  nihil 
intactum  reliquit,  quod  lucem  possit  af- 
ferro rei  non  adeo  tritae.  Addo  tantum 
Missam  Praesanctificatorum  celebrari 
solere  in  Ecclesia  Romana  die  Parasce- 
ves.  Consulendum  praeterea  Eucholo- 
gium  Graecorum,  in  quo  ritus  omnes  et 
precationes  istius  Missae  exponuntur. 
Adde  Card.  Bona  lib.  1.  cap.  15.  num.  5. 
[et  Mabill.  Comment.  in  Ordinem  Rom. 
tom.  2.  Mus.  Ital.  pag.  lxxiv.] 

*  Missa  de  Prima,  Quae  tempore  offi- 
cii  ecclesiastici,  Prima  appellati,  cele- 
bratur. Ordinar.  MS.  S.  Petri  Aureae- 
val.  :  Missa  de  prima  dicetur  de  Apos- 
tolis. 


Miss-E  Privata,  ad  discrimen  majo- 
ris  et  publicae  Missae.  Solitaria  dicuntur 
Stephano  Eduensi  lib.  de  Sacram.  alta- 
ris  cap.  13.  Liber  Ordinis  S.  Victoris 
Parisiensis  MS.  cap.  32  :  Omni  tempore 
ante  Missam  major em,  interim  dum  Fra- 
Ire*  in  claustro  sedent,  possunt  privata 
Missse  cantari.  Exstant  Missarum  priva- 
tarum  jam  a  primis  Christianismi  incu- 
nabulis  exempia  in  Vita  S.  Joannis 
Eleemosj'n.  num.  73.  79.  Id  pluribus 
probat  Card.  Bona  lib.  1.  cap.  13.  num. 
4.  et  cap.  14.  Adde  librum  Usuum  Ordi- 
nis Cisterciensis  cap.  4.  37.  59. 

Missa  ad  prohibendum  ab  idolis,  in 
Cod.  Remensi,  apud  Menardum  ad  li- 
brum Sacra mentor.  Gregorii  M.  quae 
celebratur  in  festo  Circumcisionis  Do- 
mini ad  evellendas,  quae  olim  Kalendis 
Januariis  ab  ipsis  etiam  Christianis 
observabantur ,  paganorum  supersti- 
tiones. 

Miss  a  Publica,  Cui  interesse  utrique 
sexui  promiscue  licet,  quae  coram  omni 
populo  peragitur,  legitima  dieta  Wal. 
Straboni  cap.  22.  generalis  Amalario  '.pu- 
blica, in  Concilio  Vasionensi  can.  20. 
apud  Ison.  Monach.  lib.  1.  de  Mirac.  S. 
Othmari  cap.  11.  in  libro  de  Miracul.  S. 
Bercharii  n.  19.  etc.  Vide  Amalarium 
lib,  de  Eccl.  offic.  cap.  8.  Missas  autem 
ejusmodi  publicas  ante  horam  diei  ter- 
tiam  non  celebrari  statuit  Telesphorus 
PP.  [Falsum  id  probat  Constantius  in 
hoc  Pontili  ce]  ut  et  Concil.  Aurei.  III. 
can.  14.  Bracarense  ann.  572.  cap.  9. 
Greg.  Turon.  lib.  de  Vitis  Patrum  : 
Facta  quoque  hora  tertia,  cum  populus  ad 
Missarum  solennia  convenir  el,  etc.  Theo- 
dalfus  Aureli an.  in  CapituL  cap.  45  :  Ut 
Mtisde  quas  per  dies  solennes  a  Sacerdoti- 
bus  fiunty  non  ita  in  publico  fiant,  ut  per 
eas  populus  a  publicis  Missarum  solenni» 
bus,  quse  hora  tertia  canonice  fiunt,  abs- 
trahatur.  Acta  Episcop.  Ceno  man.  pag. 
72  :  Nunquam  a  die  ordinationis  suse  co- 
gnoverunt  diem  preterire,  ut  non  Missam 
aut  publicam  aut  secretam  celebraret. 
Vide  Reginon.de  Vita  et  convers.Presb. 
cap.  29.  Burch.  lib.  3.  cap.  63.  Ivon.  2. 
part.  cap.  119.  Radulf.  in  Mirac.  S.  Ri- 
chardi  Episc.  Cestr.  n.  5.  Odone m  Paris, 
in  Statut.  cap.  5.  num.  10.  Vitam  S. 
Paraphili  Episc.  Sulmonensis  num.  2. 
etc.  fStatuta  Canonie.  Regular.  apud  R. 
Duelli um  lib.  1.  Misceli,  pag.  89  : 

Publica  Miesa  vocatur,  qua  chorus  omnia  psallit, 
Hebdoiuadarius  hanc  major  colit,  hoc  neque  fallii.] 

Publicm  porro  Missse  potissimum  men- 
tio  fit  in  Privilegiis  Monasteriis  a  sum- 
mis  Pontificibus  indultis,  quae  ab  ordi- 
nariorum  jurisdictione  eximuntur,  in 
quibus  vetantur  ii  Cathedram  statuere, 
et  Missas  publicas  celebrare,  tum  quod 
jurisdictionis  argumenta  sint,  tum  ut 
feminarum  in  Monachorum,  rursus  vi- 
rorum  in  Sanctimonialium  Monasteria 
accessus  vitetur.  Constitutum  Gregor. 
M.  prò  Monachis  apud  Baron.  ann.  601. 
n.  15.  et  lib.  4.  Epist.  43  :  Missas  quoque 
publicas  ab  eo  (Episcopo)  in  Coenooio  om- 
nino fieri  prohibemus,  ne  in  servorum  Dei 
recessibusì  et  eorum  receptaculis,  ulla  po- 
pularis  prsebeatur  occasio  conventus,  vel 
mulierum  fiat  novus  introitus,  quod  om- 
nino nec  expedit  animabus  earum.  Idem 
lib.  5.  Epist.  46.  ad  Episc.  Pisaurien- 
sem  :  Dum  etiam  in  eodem  prsscepto  in- 
ter  alia  mandatum  sit,  ut  locum  ipsum 
absque  Missis  publicis  dedicar es.  Adde 
lib.  6.  Epist.  12.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist.  72. 
lib.  8.  Epist.  3.  lib.  11.  Epist.  21.  et 
Greg.  VII.  PP.  Jib.  2.  Epist.  69.  Charta 
Inae  Regis  apud  Spelman.  in  Conciliis 

53 


418 


MIS 


MIS 


MIS 


Britann.  ad  ann.  725  :Sed  nec  in  Insulis, 
aliqua  interveniente  occasione,  Episcopus 
Cathedram  sibi  Episcopale™,  statuere,  nec 
Missas  solenne*  celebrare,  nec  aitarla 
consecrare....  prsssumat.  Vide  Haraeum 
in  Castellanis  Insulensib.  pag.  201.  et 
Card,  Bona  lib.  1.  Liturg.  cap.  13.  n.  13. 
In  Concil.  Lateran.  I.  ann.  1122.  can. 
17.  vetantur  Abbates  et  Monachi  Missas 
publicas  cantare. 

Missa  in  Kaìendis  Januarii  hora  oc- 
tava  dici  praecipitur  in  Concilio  Turon. 
II.  can.  17. 

Missas  in  Natali  Domini  noctu  cele- 
brari  statuit  S.  Telesphorus  PP.  Anas- 
tasia. 

MlSSiE    QUADRAGESIMALES  ,     Qu»    in 

Quadragesima  dicuntur,  in  Concilio  Va- 
sionensi  can.  20.  et  Vasensi  can.  3. 

*  Missa  Remissa,  Quae  remissa  voce 
dicitur.  Obituar.  MS.  S.  Nic.  Corbol.  vj. 
Maii  :  Hic  debentur  dici  duss  Missm  re- 
mis$&  prò  anima  remedio  deffuncti  Nico- 
lai Moreau. 

1  Missa  Re  velata.  Concil.  Valent. 
ann.  1565.  in  ter  Hispan.  tom.  4.  pag.  73  : 
Synodus  pr&cipit  superstitiosum  cultum 
Missarum  qua  dicuntur  Revelatse.  et  S. 
Amatoris,  et  aliarum  quarumcumque  si- 
milium  aboleri  ;  certum  etiam  candela- 
rum  numerum,  qui  speciem  super  stitiotns 
habet,  rejiciendum  esse  duxit.  [°  Constile 
Thiersin  Tract.  deSuperst.  tom.  l.part. 
2,  cap.  4.] 

Missa  Revocata,  [celebrata.]  Vide 
Revocare, 

T  Missa  Romensis,  in  Liturg.  Gallic. 
lib.  3.  pag.  300.  id  est,  ex  Ordine  Ro- 
mano seu  Gregoriano,  ut  ibid.  monet 
Mabillonius. 

Mibsam  Sacramentorum,  Missae  Ca- 
techumenorum  opponit  Ivo  Carnotensis 
Epist.  219.  in  qua  scilicet  sacra  myste- 
ria  peraguntur,  a  quibus  arcebantur 
Catechumeni ,  ut  observatum  supra. 
[Vita  Gregorii  VII.  PP.  saec.  6.  Bened. 
part.  2.  pag.  455  :  Unde  contigli,  ut  ipse 
Salvator  horrendaeum  visione  deterreret, 
cum  forte  post  inchoatam  Missatn  Cathe- 
cumenorum  resideret...  Inter  h&c  urgente 
hora  surgendi  ad  lectionem  Evangelii, 
multi  fratrum  innuerunt,  ut  excitaretur... 
ltaque  ventum  est  ad  Missam  Sacramen- 
torum, et  tunc  necessario  expergefactus 
celebrandi  causa  mysterii,  et  e] 

*  Missa  de  Sancto  Spiritu  prò  de- 
functis  celebrata.  Charta  Guicn,  episc. 
Matiscon.  ann.  1273.  in  Chartul.  Clu- 
niac.  cb.  346  :  Si  diebus  Dominicis  in 
dieta  ecclesia  Missa  de  Sancto  Spiritu 
célebrelur  prò  aliquo  confratre  defuncto, 
ut  consuetum  est,  etc. 

Mis&m  Segund^:.  Anastasius  in  S. 
Deus-dedit  PP.  ex  veteri  Codice  :  Hic 
constituit  secundas  Missas  in  Ecclesia. 
Cum  scilicet  unica  tantum  celebra- 
re tur. 

Missa  Sicoa,  ut  est  apud  Durand.  lib. 
4.  Ration.  cap.  1.  n.  23.  dicitur,  quando 
Sacerdos  non  potest  conficere,  quia  forte 
jam  celebrava,  vel  ob  aliam  causam,  po- 
test accepta  stola  Epistolam  et  Evange- 
lium  leg  tre,  et  dicere  Orationem  domini- 
cam,  et  dare  benedictionem,  etc.  Ita  Ec- 
kius  in  Annota tione  ad  librum  oblatum 
Caesari  art.  21.  ait  Missam  siccam,  esse 
Missae  simulationem ,  Sacerdote  agente 
ause  sunt  celebrantis,  cum  Introitu,  Col- 
leda,  Epistola,  Evangelio,  et  Canticis  ; 
qui  tamen,  quia  non  vult  communicare, 
non  consecrat,  ita  ut  Missa  sit  sine  Cor- 
p?re  et  Sanguine  Domini.  Vetantur  au- 
tem  Presbyteri  ejusmodi  Missas  cele- 
brare absque  comm  unica  tione,  in  Capi- 
tul.  Caroli  M.  lib.  1.  cap.  6.  unde  Missam 


siccam  non  nuperam  fuisse  colligitur. 
Concil.  Parisiense  ann.  1212.  cap.  11. 
cujus  lemma  est,  de  Sacerdolibus  qui 
Missarum  multitudine  onerati,  conducti- 
tios  alios  Sacerdoles  habent,  vel  siccas 
Missas  faciunt : ...  propter  quae  imos opor- 
tet  conductitios  habere  Saceraotes,  vel 
alia  eis  vendere  facienda.  Nec,  ut  a  prse- 
dictis  se  exonerent,  siccas  Missas  faciant 
prò  defunctis,  sub  eadem  districtione  pro- 
hibemus,  etc.  Vide  Concil.  Sarisber.  ann. 
1217.  cap.  38.  [*  Vide  supra  Missa 
Ficta.] 

Missa  Navalis  et  Nautica,  Eadem 
quae  sicca  quibusdam  dicitur,  eo  quod  in 
loco  fluctuante  et  vacillante,  ut  in  mari 
et  fluminibus,  quibus  in  locis  perfectam 
Missam  celebrandam  non  putant,  ad 
Dune  tantum  modum  Missam  dici  posse 
tradunt.  Missas  tamen  perfectasin  ipsis 
navibus  peractas  tradunt  Scriptores,  ac 
in  primis  Jonas  Monachus  in  Vita  S. 
Vulfranni  num.  4.  [et  Eusebius  Priolus 
in  Orat.  funebri  Petri  Delphini  apud 
Marten.  tom.  3.  Ampliss.  Collect.  col. 
1224.]  tametsi  haud  omninoin  usu  fuisse 
evincant  quae  habet  Matth.  Paris  ann. 
1247.  ubi  de  Cardinale  Legato  Aposto- 
lico :  Cum  navem  ascensurus  esset,„. 
jussit  cuidam  fralri  de  ordine  Predicato- 
rum  in  ipsa  Missam  celebrare,  quod  et 
factum  est  non  sine  multorum,  qui  hoc 
non  pr&viderant,  admiratione.  Vide  Be- 
dani in  S.  Benedicto  Episc.  cap.  21. 
[Balsamonem  in  Responso  13.]  Navar- 
rum,  librum  Sacerdotal.  tract.  4.  cap. 
33.  Card.  Bona  lib.  1.  Rerum  Liturgie, 
cap.  15.  num.  6.  7.  et  quae  adnotavimus 
ad  Joinvillam  pag.  38. 39. 

Missa  Singularis,  Eadem  quae  pri- 
vata, seu  special is,  de  qua  mox.  Edius 
Stephanus  in  S.  Wilfrido  cap.  61  :  Nam 
omni  die  prò  eo  Missam  singularem  cele- 
brare, etc. 

*  Charta  ann.  1057.  ex  Chartul.  mo- 
nast.  B.  M.  Dolensis  :  Monachi  pr&dicti 
loci  cantent,...  post  mortem  meam  prò 
anima  mea,  mille  Missas  singulares. 

Missa  Specialis,  Privata.  Capi  tu  la 
Theodori  Cantuariensis  cap.  10.  Edit. 
Jac.  Peti  ti  :  Centum  viginti  missa  specia- 
les  singulss  cum  3.  psaìteriis,  et  cum  300. 
palmatis  excusant  annum,  scilicet  poeni- 
tentiae.  Epist.  Caroli  M.  ad  Fastradam 
Reginam  de  Victoria  Avarica:  Et  Sacer- 
dos unusquisgue  Missam  specialem  fecis- 
set,  nisi  infirmitas  impedisset.  Decr.  Tas- 
silonis  Ducis  Bajoarise  apud  Canisium, 
et  in  Metrop.  Salisb.  tom.  1.  pag.  343  : 
De  collaudatione  quam  Episcopi  et  Abba- 
tes in  Bajoaria  inter  se  fecerunt  prò  de- 
functis fratribus,...  ut  eorum  quis  de  hac 
luce  migrar  et,  unusquisque  superstitum 
Episcoporum  et  Abbatum,  prò  defuncto, 
in  domo  sua  Episcopali,  vel  Coznobio  cen- 
tum Missas  speciales,  et  eodem  numero 
psalteria  cantare  faciat.  Versus  scripti 
in  Cod.  Biblior.  qui  fuit  Ecclesiae  Me- 
tensis,  de  Carol.  Cai.  : 

Nos  siquidem  psalmos,  Missa  speciale  precamur, 
Psallemus  prò  te,  coojuge,  prole,  pie. 

Vita  Alcuini  n.  26  :  Levitice  se  pr&pa- 
rans,  suo  cum  Sigulfo  Presbytero  Missa- 
rum colebat  solennia  specialium  usque  ad 
horam  tertiam. 

0  Missa  Summa,  Solemnis,  major.  Ne- 
crol.  eccl.  Paris.  Ms.  ad  calcem  :  Can- 
tato Sanctus  ad  summam  Missam,  debet 
thus  copiosum  imponi  in  duobus  turibulis, 
et  turificabunt  altare  usque  ad  Agnus  se- 
cundo  dictum.  Charta  ann.  1416  :  In  quo 
(cellario)  canonici  se  duabus  horis  in  die, 
scilicet  ab  hora  elevationis  Corporis  Christi 
summse  Missas  usque  ad  Nonam  post  me- 


ridiem,...  vinum  publice  vendere,  etc.  De- 
puis  le  sacrement  de  la  grant  Messe,  etc. 
in  alia  de  ead.  re  ejusd.  anni. 

*  Missa  TertiìS,  Eodem  intellectu. 
Consuet.  Mss.  monast.  S.  Crucis  Burde- 
gal.  ante  ann.  1305  :  Omnibus  festis  du- 
plicibus  prior  claustralis  tenetur...  cele- 
brare Missam  Tertiae  nomine  abbatis,  si 
abbas  non  potest  prsesens  interesse  in  istis 
festis, 

*  MissA  Venatiga  et  Venatoria,  Ea- 
dem quae  Sicca  et  Nautica,  in  qua  scili- 
cet sacra  mysteria  non  peraguntur,  apud 
Thiers  in  Tract.de  Superst.  tom.  1.  part. 
2.  cap.  2. 

**  Missa  Venle  ,  quae  et  Pardonis. 
Charta  admort.  ann.  1407.  in  Reg.  162. 
Chartoph.  reg.  eh.  184.  bis  :  Cum  prò  fun- 
datione  unius  Missae  ad  notam.  vocatse 
Missa  venisèj  quae  cotidie  post  Matutinas 
finitas  in  eadem  ecclesia  (S.  Hilarii  Pie- 
tà v.)  ad  altare  S.  Pauli  celebratur,  etc, 
Lit.  capit.  Ebroic.  ann.  1495.  ex  Bibl. 
reg.  :  Super  celebratane  unius  missae 
bassae  qualibet  die  ad  altare  capellae  par- 
donis,  post  missam,  quae  Pardonis  Missa 
vocatur,  etc. 

0  Missa  Vespertina  hora  Sabbato 
Sancto  celebrata.  Breve  Alex.  V.  PP. 
ann.  1409.  apud  Lam.  in  Delie,  erudit. 
inter  not.  ad  Chron.pontif.  Leon.  Urbe- 
vet.  :  Quum  itaque,  sicut  accepimus,  in 
ecclesia  monasterii  S.  Michaelis  de  Fur- 
culis  ordinis  Vallisumbrosse  Pistor,  annis 
singulis  in  vigilia  festivitatis  resurrectio- 
nis  Dominicae,  hora  dici  vig esima  tertia  vel 
circa,  una  Missa  solenniter  decantari  con- 
sueverit,  cui  magna  ,  causa  devotionis, 
interesse  consuevit  populi  multitudo. 

*  Missa  Victoria,  appellatur  Missa 
de  Spiritu  sancto,  quam  ob  insignem 
victoriam  a  dom.  de  Chastelus  ex  capi- 
tuli  h  os  ti  bus  reportatam,  anno  quoìibet 
celebrari  in  ecclesia  sua  instituunt  ca- 
nonici Autissiodorenses  in  Charta  ann. 
1423. 

Missa  Votiva,  Quae  ex  proprio  voto, 
seu  motu,  peragitur  et  dicitur,  ad  diffe- 
rentiam  Missae  quae  a  Kalendario  praeci- 
pitur. Monachus  Milstatensis  in  Mira- 
culis.  B.  Domitiani  n.  20  :  Cum...  iterato 
vota  sua  ad  tutnbam  B.  Domitiani  devote 
persolveret,  et  Missas  votivas  ibidem  cele- 
brari procurar  et,  etc.  Franciscus  Canoni- 
cus  Pragensis  :  Nec  non  Missas  votivas 
de  sanctissima  Trinitate,  de  S.  Spiritu, 
de  Domina,  de  Patronis,  etc.  Vide  lib. 
Sacram.  Gregor.  M.  Edit.  Menardi  pag. 
255.  antiquas  Dettnitiones  Ord.  Cister- 
ciens.  distinct.  5.  cap.  7.  et  quae  annotat 
Card.  Bona  lib.  1.  cap.  15.  n.  3. 

Missare,  Missam  cantare,  Ugutioni. 
Gregor.  M.  ad  Augustinum  Episc.  Angl. 
lib.  12.  Epist.  Ind.  7.  ait  formam  Missandi 
aliasque  consuetudines,  rem  liberam  esse. 
[Vide  Messiare.] 

Miss atigus,  Qui  frequenter  canit  mis- 
sam. Ugutioni.  [Missaticus,  Messages,  ou 
qui  souvent  chante  messes,  in  GIoss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.] 

1  Missatio,  Missae  celebratio,  in  Orat. 
Ulrici  in  Conc.  Basileensi  :  Sacerdos  sit 
diligentior  aut  minimum  ita  diligens  de 
evangelizatione  verbi  Dei,  sicut  de  Missa- 
tione.  Infra  :  Et  populus  coleus  in  multis 
Missationibus  ponit  salutem. 

Missacantanle,  in  Tabulano  Sor- 
densi  apud  Marcano,  lib.  1.  Hist.  Bene- 
harn.  cap.  28.  n.  17.  sunt  oblationes  et 
distributiones  quae  a  pluribus  Presbyte- 
ris  prò  missis  ab  iis  decantatis  offère- 
bantur.  Hispanis  Clerigo  Missacantario, 
est  Presbyter,  in  Leg.  Alfonsi  Reg.  Cast. 
1.  part.  tit.  4.  leg.  20. 

1  Miss  ale  Ornamentum,  Suppellex 


MIS 


MIS 


MIS 


419 


ecclesiastica  ad  Missam  cel  e  branda  m. 
Ohronic.  Farfense  apud  Murator.  tom. 
2.  col.  551  :  Sed  cum  nollent  ei  dare,  ut 
promiserant,  ornamentum  Missale,  quod, 
ut  fertur,  mirabile  erat  valde.  Missaticus 
apparatus,  in  Actis  S.  Udalrici  cap.  1. 
tona.  2.  Julii  pag.  100.  p*  Paratura  Mis- 
scitica,  ibid.  cap.  18.  et  27.  Missalia  vesti- 
menta  in  Othloni  Vita  S.  Wolfkangi 
cap.  23.] 

Miss.®  Presbyter,  Sacerdos  ordina- 
tus,  Presbyter  qui  Missam  dicit.  Gloss. 
cifrici  :  Presbyter,  Messepreost.  Sic 
passim  in  Canon.  Saxonicis.  Gloss.  Sa- 
xon.  exaratum  sub  Edw.  III.  :  Messe- 
la egen,  Presbyter,  ubi  malim  Messe- 
le gè  n.  Messethegnes,  in  Legib.  Adels- 
tani  Eegis  apud  Bromptonum  pag.  185. 
seu  Messetheines,  ut  praefert  Concilili m 
Grateleanum  ann.  928.  cap.  13.  quasi 
Missalis  Thainus.  Vide  in  voce  Thainus. 
Capitula  de  Weregildis  post  idem  Con- 
cili um  Grateleanum,  et  Leges  Henrici  I. 
cap.  64  :  Misse  presbiteri  et  secularis 
Thayni  jusjurandum  m  Anglorum  Lege 
computatur  eque  carum.  Ubi  opponi  tur 
Sacerdoti  qui  regularem  vitata  ducit,  et 
Sacerdoti  plebeio.  Vide  cap.  68.  et  Leges 
Edmund!  Saxonicas  cap.  ult.  1  8. 

Missales  Presbyteri.  Conciliabu- 
lum  Cloveshoense  an.  824  :  Ad  presta- 
tionem  istius  jur amenti  adfuerunt  Missa- 
les 50.  Presbyteri,  et  Presbyteri  alii  160. 
Mox  :  Hec  sunt  nomina  Missalium  ilio- 
rum  Presbyterorum,  qui  ad  dictum  jura- 
mentum  aderant,  eie,  [Missalis  Sacerdos, 
in  Charta  Eduardi  I.  Reg.  Angl.  ann. 
1296.  Rymer.  tom.  2.  pag.  731.]  Ita  in 
Legibus  Presbyterorum  Northumbren- 
sium  sub  ann.  977.  cap.  51. 

Miss  a,  Sacrum  sodai  iti  um,  pia  socie- 
tas,  Gali.  Confrairie.  Charta  ann.  1341. 
in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh.  595  : 
Gomme  les  freres  et  suers  des  Messes  de 
sainte  Marie  Mag datene,  encommenciées 
et  ordenées  par  vint  et  cinq  mandiens  à 
faire  célébrer  chascun  jour,  en  Véglise  S. 
Huislace  à  Paris,  etc. 

\  MISSAGIUM,  Oblatio,  seu  proventus 
oblationum.  Tabular.  S.  Vincentii  Ce- 
no man.  :  Ernaldus  presbyter  S.  Marisa  de 
Altanoisia,  cum  in  quinque  festis  per 
annum  medietatem  oblationis  modo  diete 
ecclesia  solus  haberet,  duas  inde  partes 
monachis  S.  Vincentii  qui  antea  alter am 
medietatem  accipiebant,  annuit.  Dereli- 
quit  etiam  supra  nominatus  presbyter 
Missagium,  illos  scilicet  denarios  quos  in 
grescriptis  quinque  festis ,  quasi  ex  suo 
jure,  de  communi  oolatione  sibi  retinere 
presumebat.  Ad  cujus  rei  confirmationem 
malleolum  quemdam  super  altare  S.  Vin- 
centii posuit. 

1  1.  BUSSALE,  Missa,  offici  um  Missae. 
Charta  ann.  1284.  apud  Kennett.  in  An- 
tiqui t.  Ambrosden.  pag.  304  :  Habebit 
etiam  de  oblationibus  ad  altare  provenien- 
tibus  unum  denarium,  Missale  quoties 
celebraverit,  et  denarius  provenerit. 

2.  MISSALE,  Liber  Ecclesiasticus,  in 
quo  conti  netur  missarum  offici  um,  a 
Gelasio  Papa  primum  compositus,  de- 
inde a  Gregorio  Magno  in  meliorem  for- 
ni am  redactus,  cui  Sacramentarli,  seu 
Libri  Sacramentorum  titulum  im  posuit, 
ut  auctor  est  Joannes  Diaconus  in  Vita 
ejusdem  Gregorii.  Tabularium  S.Remi- 
gii  Remensis  :  Missalem  Gregorii  cum 
Evangeliis  et  Lectionibus,...  alterum  Mis- 
salem Gelasii  voi.  1.  etc.  Missalis  Grego- 
riana, in  Cod.  Epistolarum  S.  Bonifacii 
Archiep.   Mogunt.  Epist.   114.  Missalis 

?\uivocatur  Gregorialis, apud  Amalarium 
ib.  3.  de  Eccl.  offic.  cap.  40.  Ugutio  : 
Missale,  liber  ubi  continetur  mysterium 


Misse.  Liber  Missalis,  apud  Orde  ri  cum 
lib.  5.  pag.  590.  et  Florentium  Wigorn. 
ann.  1064.  Codex  Missalis,  apud  Leonem 
Ost.  lib.  1.  Chron.  Casin.  cap.  56.  Ago- 
bardus  de  Correctione  Antiphonarii  cap. 
19  :  Ad  célebranda  Missarum  solennia  ha- 
bet  Ecclesia  librum  mysteriorum  fidei, 
purissima  et  concinna  breoilate  digestum. 
Perperam/2cte  in  Edito.  In  Statutis  Odo- 
nis  Episcopi  Parisiensis  precipitar  Sa- 
cerdotibus  ut  omnes  redditus  et  possessio- 
nes  Ecclesie  scribant  in  Missalibus  suis, 
etc.  Herbert us  Monachus  de  Hereticis 
Petragoricensibus  :  Nec  communionem 
percipit,  sed  hostiam  juxta  aut  retro  al- 
tare, aut  in  Missalem  projicit.  [Le  Roman 
de  Éou  MS.  : 

Portent  Messaux,  portent  sautiers, 
Portelli  mistre  et  encensiers.] 

SS!'*  Praeter  reditus  et  possessiones  ec- 
clesiae  quas  in  Missalibus  exscribl  soli- 
tum  erat,  ut  patet  ex  Statutis  Odonis 
mox  laudatis  et  aliis  passim  ;  nomina 
quoque  benefactorum  ad  marginem  Ca- 
nonis  in  Missali  adnotabant.  [*  Charta 
ann.  1251.  ex  Bibl.  reg.  cot.  19  :  Associa- 
tus  ero  missae  cotidiane,  que  in  honore 
B.  Virginis  decantatur  ;  et  debet  poni 
nomen  meum  in  margine  Missalis,  ut  in 
missa  fiat  de  me  memoria  specialis.] 
Charta  ann.  1242.  in  ter  Anecd.  W.  Wyr- 
cester  in  Lib.  nig.  Scaccarii  pag.  529  : 
Nomina  dictorum  Willelmi  et  Johannis 
in  omni  Missali  in  ecclesia  Westmonas' 
terii  in  margine  Canonis  scribentur.  Quae 
non  nisi  maturis  probatisque  viris  exs- 
cribenda  committebantur.  Capital.  Ca- 
roli Magni  ann.  789.  §70:  Et  si  opus  est 
Evangelium,  vel  Psalterium  Missale  seri- 
bere,  per  fede  etatis  homines  scribant 
cum  omni  dilxgentia. 

Missarius,  Eadem  notione,  in  Capi- 
tulis  Caroli  M.  lib.  1.  tit.  109.  [*•  103.1 

1  Missale  Mixtum,  Ubi,  ni  fallor, 
praeter  ea  quae  ad  Missam  spectant,  alia 
occurrunt.  Testamentum  Mascaronae 
Comitis  Ruthenens.  ann.  1291.  apud  Ba- 
luz.  tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  550: 
Donamus  Fratribus  Minoribus  unum 
Missale  mixtum  ad  opus  diete  Capellanie. 
Vide  Mixtum  3. 

T Missale Plenarium,  nude  interdum 
Plenarius  vel  Plenarium,  Liber  Eccle- 
siasticus, in  quo  Evangelia  et  Epistolae 
pleniter  continentur.  Acta  Murensis 
Monasterii  pag.  31  :  Sunt  et  hic  Missales 
libri  5.  ex  iis  tres  pleniter  scripti  sunt, 
quartus  vero  habet  Graduale  cum  Oralio- 
nibus,  quintus  tantum  Orationes  habet. 
Leo  Ost.  lib.  3.  cap.  19  :  Librum  ad  Mis- 
sam describi  curavit,...  namque  usque  ad 
illud  tempus  in  Plenario  Missali  tam 
Epistole  quam  Evangelia  legebantur, 
quod  quam  esset  inhonestum,  modo  satis 
advertitur.  Leo  IV.  PP.  de  Cura  Pasto- 
rali, Ratherius  Veron.  in  Synodica  ad 
Presbyteros,  et  Regino  in  Inquisitione 
Episc.  cap.  10  :  lnquirendum,..  si  Missale 
plenarium,  et  Lectionarium,  et  Anlipho- 
narium  unaqueque  Ecclesia  habeat  :  nam 
sine  his  Missa  perfecte  non  celebra  tur. 
Testamentum  Heccardi  Comitis  Augus- 
tod.  apud  Perardum  pag.  26  :  Missale 
plenario  cum  Evangeliis  et  Epistolis. 
[Inventar,  ornament.  apud  Marten.  Itin. 
Litter.  pag.  241  :  Missalis  liber plenus,  etc] 

Plenarium,  nude.  Honorius  Augus- 
tod.  in  Gemma  animae  lib.  1.  cap.  4: 
Post  auos  septem  Diaconi  cum  Plenariis, 
inceaunt.  Ourandus  lib.  4.  Ration.  cap. 
6.  n.  17.  ubi  de  Processioni  bus  :  lllos 
sequuntur  Subdiaconi  cum  Plenariis,  «i- 
gnificantes  illos,  qui  per  eandem  gratiam, 
plenttudinem  divinitatis  in  Christo  habi- 


taturam  corporaliter  docuerunt.  Wil de- 
brand, ab  Oldenborg  in  Itinerario  Terra 
Sanctae  :  Processionibus  igitur  in  unum 
convenientibus,  hinc  inde  discantari,  et 
longas  eorum  barbas,  que  illorum  pec- 
tora,  sicut  quedam  Plenaria  contegebant, 
multo  hiatu  vidimus  laborare.  Acta  Mu- 
rensia  pag.  29  :  Adhuc  sunt  ibi  duo  Pie' 
naria,  unum  cum  auro  et  lapidibus  pre- 
tiosis  optime  factum  est,  alterum  autem 
cum  argento.  Acta  Episcopor.  Cenoman. 
pag.  149  :  In  Pollegilicis  tamen  et  Piena' 
riis  sancte  matris  predicte  urbis  Eccle- 
sie hactenus  pleniter  operiuntur  inserte. 
Et  pag.  259  :  Et  aliis  villulis  ad  eas  per- 
tinentibus,  sicut  in  Plenariis  jam  diete 
Ecclesie  continetur.  Adde  Adamum  Bre- 
mensem  cap.  161.  Chronic.  Episcopo- 
rum  Mindensium  cap.  15.  Chron.  Min- 
dense  Meibomii  pag.  106.  Chronic.  Novae 
Corbeiae,  Appendicem  ad  Concil.  Sale- 
gunstadiense  ann.  1022.  etc. 

Plenarium  dicitur  etiam  de  aliis 
libris.  Acta  Murens.  Monasterii  pag.  30  : 
Deinde  de  novo  Testamento  sunt  hic  duo 
Plenaria,  unum  ab  invicem  est  divisum. 
Vita  S.  Hadoindi  Episcopi  Cenoman. 
num.  5  :  Et  ceteras  villulas,  quarum 
nomina  prppter  fastidium  hic  non  inse' 
ruimus,  in  Polyptychis  tamen,  et  Plena- 
riis Ecclesie  hactenus  pleniter  reperiun- 
tur  inserte,  Charta  Ludovici  Pii  in  Vita 
Aidrici  Episcopi  Cenomanens.  num.  11  : 
Sicut  in  Plenariis  et  breviariis  ejusdem 
Ecclesie  continentur,  etc.  Adde  pag.  40. 
et  144.  Sed  hoc  loco  idem  est  quod 
abissale 

-  MISSALETUM,  dimin.  a  Missale.  In- 
ventar, ann.  1218.  in  ter  Probat.  tom.  1. 
Hist.  Nem.  pag.  67.  col.  1  :  Item  apud 
S.  Spiritum  inveni  duas  vestes  sacerdo- 
tales  ;  calicem  argenti  ;  pixidem  eboris  ; 
missale  ;  texlum  et  Missaletum. 

®  MISSALIS,  Idem  quod  Missale  2. 
Chartul.  S.  Joan.  Angeriac,  fol.  172.  v0.: 
Hujus  rei  ipsa  Aidear dis  et  filii  sui  cum 
libro  sacramentorum,  qui  vulgo  dicitur 
Missalis,  donum  super  altare  S.  Petri 
fecit.  Messier,  eodem  seri  su,  in  Ch.  ann. 
1304.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  1187. 

1  MISSALIS  Annona,  Decima,  sic  dieta 
quod  Missali  presbytero  seu  Curato  de- 
beatur.  Charta  ann.  1319.  apud  Ludewig. 
tom.  1.  Reliq.  MSS.  pag.  287:  Cui  vide- 
licet  plebano  de  agris  sue  parrochie  deci- 
mam  seu  annonam  Missalem  solventibus 
dimidius  modius  siliginis  preter  priorem 
decimam  seu  annonam  Missalem  per  to- 
tani parrochiam  annuatim  quolibet  per- 
solvatur.  [**  Vide  Haltaus.  Glossar. 
German.  voce  Messhorn,  col.  1341.] 

*  MISSALIS  Nummus,  Oblatio,  quae 
sacerdoti  prò  Missa  ab  eo  célebranda 
offertur.  Charta  Engelb.  Colon,  archiep. 
ann.  1219.  inter  Probat.  tom.  2.  Annal. 
Praemonst.  col.  528  :  Qui  (sacerdos)  ibi- 
dem in  propria  persona  deserviens,  hos 
fructus  ab  inde  cum  animar  um  cura  sus- 
cipiat....  nummos  Missales,  qui  vulgo  di- 
cuntur  Missanc.  Vide  Missacantanie  in 
Missa  4.  et  infra  Missio  6. 

*  MISSARANA,  Vasis  genus  ad  usum 
misse,  urceolus,  Gali.  Burette.  Inventar, 
ann.  1379.  MS.  :  Item  due  Missaranse 
cum  covercellis  et  una  alia  sine  cover  cello 
stagni. 

*  1.  MISSARE,  Militare,  mandare, 
mandar,  Prov.  Glossar.  Prov.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657. 

T  2.  MISSARE.  Vide  in  Missa  4.  et 
I^fessi  a  re 

1  MISSARIA,  Officium  missarii  seu 
nuncii  publici.  Statuta  Astens.  collat. 
4.  cap.  5.  pag.  17:  Quilibet  nuntiorum 
qui  electi  et  constituti  fuerint  ad  officium 


420 


MIS 


MIS 


MIS 


Missarise  sive  nuntiorwn  communis  As- 
tensis,  et  qui  securitatem  fecerint  de  ipso 
officio  bene  et  fideliter  esercendo  secun- 
dum  formam  capitelli  de  nuntiis  eligendis, 
etc.  Neque  alio  signiflcatu  accipìenda 
haec  vox  in  Statutis  MSS.  Augerii  Episc. 
Conseran.  ann.  1280:  Sed  nec  aliqua 
opera  inhonesta  exerceat  (Sacerdos)  ut 
potè  de  Missanis,  seu  quibuslibet  aliis, 
quae  sacerdotalem  dedeceant  honestatem. 
Vide  Messagarius  et  Missaticus  in  Mis- 
sile 2. 

°  1.  MISSARIUS,  Presbyter,  qui  missam 
dicere  tenetur;  Missier,  in  Tabul.  mo- 
nast.  de  ReguJa.  Stat.  ann.  1446.  in 
Suppl.  ad  Miraeum  pag.  192.  col.  1: 
Item  primus  Missarius  suam  missam  in 
dies  celebrare  vel  celebrati  facete  sii  obli- 
gatus.  Ebdomadatius  seu  ptesbitet  Missa- 
rius, in  Instr.  ann.  1402.  in  ter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  159.  col.  2. 

*  2.  MISSARIUS,  Ad  missam  pertinens. 
Stat.  colleg.  Fuxens.  Tolos.  ann.  1457. 
in  Ood.  reg.  4223.  fol.  204.  v<\:  Vesperx 
defunctorum,  sacerdote  cum  cappa  Missa- 
tia  seu  pluviali  atmis  nostris  fulcita  in- 
duto...  celebrentur.  Vide  alia  notione  in 

Mis  *t  fila  2 

*  MISSATICIA,  Missi  officium.  Lit. 
Saladini  apud  Lam.  in  Delie,  erudit. 
inter  not.  ad  Hist.  Sicul.  Bonincont. 
part.  1.  pag.  206  :  Carta  vestri  archiepis- 
copi et  consulum  pervenit  ad  nos,  reprx- 
sentata  nobis  per  manum  vestri  missatici 
Bulgarini,  quem  elegistis  et  mandastis 
nobis,...  guem...  juxta  nos  venire  fecimus, 
et  audivimus,  et  intelleximus  ejus  Missa- 
ticiam,  et  honorem  ei  fecimus. 

*  MISSATICUM,  Donum,  munus,  vel 
missi  seu  nuncii  Serviti um.  Charta  Bern. 
de  Mirabelle*  ann.  1195.  apud  Ughell. 
tom.  1.  Ital.  Sacr.  col.  1126.  edit.  1717  : 
Feudum  Giberti  debet  xxxvj.  cuppas  olei 
et  iv.  salmas  vini  et  vj.  staras  grani  et  vj. 
staras  hordei  et  exenia  et  Missatica  et 
operas.  Vide  alia  notione  in  Missus  2. 

MISSATICUS,  Missatigum.  Vide  Mis- 
sus 2. 

J  MISSATIO,  Missae  celebratio.  Vide  in 
Missa  4. 

*  MISSERABA.  [Forsan  burette,  ut 
Misserana  :  «  Misseraba  de  metallo.  » 
(Cart.  Magalon.  Rev.  soc.  sav.  1873.  p. 
417.)} 

MISSERVIRE,  Male  servire.  Le  Roman 
de  Vacce  MS.  : 


i 


Et  par  losengiers  qu'il  crei, 
Ricbart  son  frere  Messervi. 

MISSIATICUM.  Vide  Missus  2. 
MISSIBILIS  Moneta.  Vide  Moneta. 
MISSIGIUS,  Ad  mittendum  aptus,  vel 
qui  militiam  exhibet.  [Ita  Joan.  de  Jan  uà, 
ex  Glossis  Isidori  :  Missicius,  qui  mili- 
tiam exhibet,  unde  emendando  edit», 
Missilius,  qui  missilia  exhibet.]  Sed  vide- 
tur  legeudum  exhibuit  :  [vel,  ut  emen- 
dat  Carolus  de  Aquino,  Missicius,  qui 
militia  exivit.]  Missicii  enim  dicti  vete- 
rani milites,  qui  a  militia  missi  erant, 
nec  amplius  militabant.  Vetus  Incrip.  : 
Tbib.  Leg.  xi.  Aug.  et  Mtssigius  Leg. 
vi.  Aug.  Gl.  Basii.  :  Mkkjixio?,  naXatòc 

*  MISSIFICARE,  Missam  celebrare. 
Contin.  Hist.  sacr.  Severi  a  Sleydano  ad 
ann.  1076  :  Has  leges  ubi  probasset  ille 
(imperator),  Papa  Missi ficat.  Ibid.  ad 
ann.  1212:  Ad  hhc  grave  tum  erat  inter 
Grxcos  atque  Latinos  dissidium  ;  nam 
s\iper  quibus  aris  Latini  Missi ficassent,  etc. 

1  1.  MISSILIA,  alias  Missalia,  dicuntur 
donalia,  vel  quaedam  prsestationes  quas 
novus  prsetor  creatus  mittebat  in  vutgus, 
ut  quod  quisque  apprehenderet  ejus  fieret  : 


ut  in  coronatane  Papae  vel  Imperatoris 
fieri  solet,  etc.  Vocabular.  Juris  utriusque. 

<*  Pontif.  MS.  eccl.  Elnens.  ubi  de  co- 
rona t.  imper.  :  Camerariis  seu  dispensa- 
toribus  ipsius  Missilia  seu  pecunias  in 
vulgo  long  e  ad  turbam  arcendam  spar- 
gentibus  ante  ipsum  (imperatorem). 

*  2.  MISSILIA.  [«  Solvit  et  quictavit... 
ab  omni  cohroata,  sehargayta,  chara- 
mento,  basti meto  et  ab  omni  Missilia.  » 
(Chevalier,  Inv.  Arch.  Delphin.  n.  1948. 
ann.  1320.)] 

®  MISSILLA.  Stat.  Reatina  MSS.  cap. 
De  pcena  clericorum ,  qui  vadunt  ad 
funera  :  Inhibemus  ne  quis  eorum  (cleri- 
corum) de  c&tero  cum  ad  funus  ahcujus 
mortui  una  cum  aliis  clericis  ire  conttge- 
rit  ad  domum  vel  ad  ecclesiam,  sibi  capu- 
tia  seu  biretum  extrahat,  vel  manus  ad 
Mtssillas  suas  extendat,  vel  ululatus  alios 
more  laicorum  emittat. 

1  MISSI 0,  Legatio.  Ekkehardus  Jun. 
de  Gasi  bus  S.  Galli  :  Ut  cras  matutini 
conveniant  ,  et  Missionis  suae  responsa 
Regibus  reddenda  communi  disponerent 
Consilio.  Vide  Missus.  In  Vita  S.  Ber- 
nardi Episc.  Hildeshera.  dicitur,  quod 
cum  electus  est,  multi  nobiles  Clerici 
missionem  illam  optarent.  Hinc 

1  Missio,  prò  verbi  incarnatio,  in 
Opusculis  S.  Benedicti  Anian.  apud 
Baluz.  tom.  5.  Misceli,  pag.  18  :  Sed 
sicut  Filii  Missio  incarnatio  intelligttur, 
ita  Spiritus  sancti  Missio  manifestano 
declaratur. 

1  2.  MISSIO,  Cessio,  dimissio.  Bulla 
Urbani  II.  PP.  ann.  1096.  tom.  6.  Spicil. 

Acher.  pag.  21:  Raimundus honores 

omnes  ad  B.  JEgidium  perlinentes....  ob 
honorem  Dei  et  B.  JEgidii  reverentiam 
deréliquit.  Quam  videlicet  Missionem 
apud  Nemausense  Concilium  jurans  in 
manu  nostra  Odiloni  Abbati,  et  ejus  Fra- 
tribus  fecit....  Si  quis  ergo  ecclesiastica 
seecularisve  persona  hanc  supradicti  Co- 
mitis  Missionem,  et  nostrani,  atque  totius 
Concila  confirmationem  evacuare  aut 
pervertere  preesumpserit,  etc. 

1  3.  MISSIO,  Administratio,  onus,  im- 

?>ensa,  Hispan.  Mission,  Charta  ann. 
206.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  1072  :  Mando  vobis....  ut  ope- 
retis  et  construatis  castrum  de  Civitate, 
et  habeatis  super  illam  potestatem  dicti 
castri,  illam  Missionem  illius  operis,  et 
cum  dictum  castrum  constructum  et  ope- 
ratum  fuerit,  ego  vel  mei  successores  per- 
solvamus  vobis  dictam  Missionem,  tamen 
a  vobis  fideliter  et  bona  fide  computatami. 

*  4.  MISSIO,  Traditio,  addictio,  Gali. 
Délivrance.  Lit.  ann.  1411.  tom.  9.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  600.  art.  6  :  Super 
vero  bonis  immobilibus,  debet  vocari  pars 
cujus  fuerant,  ad  se  opponendum,  si  vel- 
let,  Missioni  ipsorum  ;  et  si  non  compa- 
reat,  per  solam  contumaciam  ipsius  rei 
decernitur  Missio  realis  fienda,  et  man- 
datur  emptor  mitti  inpossessionem  realem 
ipsorum  honorum. 

*  5.  MISSIO,  Jus  concedendi  faculta- 
tem  u tendi  re  aliqua.  Charta  ann.  1201. 
ex  Chartul.  monast.  de  Bauges.  :  Missio 
bosci  et  prohibitio  erit  Tancredi. 

*6.  MISSIO,  Oblatio,  quae  sacerdoti 
prò  Missa  ab  eo  ce  1  ebranda  offertur. 
Vide  supra  Missalis  Nummus.  Charta 
ann.  1154.  inter  Instr.  tom.  12.  Gali. 
Christ.  col.  41  :  Haec  omnia  non  per  me- 
dium, sed  ex  integro  et  sine  sacerdote  ad 
monachos  pertinere  (sciendum  est)  ;  sa- 
cerdos vero  Missionem  sive  monachis  sus- 
cipiat. 

MISSI0NES,  Expensae,  Mises.  Charta 
Jacobi  Regis  Aragon.  ann.  1228.  apud 
Joan.  Dametum  in  Hist.  Regni  Balea- 


rici  pag.  204  :  Promittimus  vobis  insuper 
quod  si  de  isto  viatico  desisi  ernus,  reficia» 
mus  vobis  omnes  Missiones  et  expensas, 
etc.  Ad  de  Chartam  aliam  anni  1270.  in 
Probat.  Histor.  Castilioneae  pag.  69. 
'  re  h  art  a  ann.  1225.  ex  Arch  ivi  s  S.  Victor. 
Massi  1.:  Comes  habeat  quartam  partem 
liberam  et  expeditam  sine  aliquo  onere 
et  sine  aliquibus  Missionibus,  etc.  Tabu- 
lar. Eduense  ann.  1294  :  Damna,  deper- 
dita,  Missiones,  costamenta....  tenebilur 
die tus  Johannes  eidem  Episcopo  restau- 
rare. Bartholomaei  Seriose  Annal.  Ge- 
nuens.  ad  ann.  1227.  apud  Murator.  tom. 
6.  col.  449  :  Omnes  tamen  venerunt  ad 
expensas  et  decentes  Missiones  Communis 
Januse.  Mandatum  Caroli  Regentis  ann. 
1360.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  430  :  Gomme 
il  nous  esconviengne  à  present  fair  e  plu- 
sieurs  mis8ions,  etc.}  Assisi®  Hierosol. 
MSS.  cap.  Ili  :  Et  la  Mesion  que  il  fera, 
doit  estre  conte  à  la  déte.  Part.  2.  cap. 
28  :  Des  dons  et  ventes,  et  échanges,  et 
apans  qui  touchent  en  la  haute  court,  et 
en  la  segrete,  lesqués  ont  deniers  donés, 
doivent  recouvrer  leurs  deniers,  et  doivent 
rendre  le  surplus  qu'ils  auront  receu, 
acueillant  les  Mecions  que  ils  auront 
faites,  et  les  bastimens.  Cap.  30  :  Le  Sei- 
gnor  de  Vesclaf,  ou  de  V esclave  doit  ren- 
are en  generau  les  Mencions  que  Von 
aura  faites ,  jusques  à  tant  qu'il  sera 
mene  en  la  ville.  Et  infra  :  Celui  est  tenu 
de  rendre  les  Mencions  et  les  choses  orde- 
nées.  Cap.  31  :  Et  toutes  les  Mensions  que 
Von  aura  fait,  le  Seignor  de  la  chose  les 
doit  paier.  Vide  Misia.  Far  las  Messions, 
frais,  et  mises,  in  Consuetud.  Solensi  tit. 
35.  art.  16. 

1  Missionum  Jagtus,  Distributìo  pe- 
cunia} vfritim  solvendo ,  Gali.  Taxe. 
Vide  Jactus  Missionum. 

*  Alias  Gali.  Missions  ;  unde  Mission- 
ner,  Impensis  aliquem  fati  gare,  ad  ex- 
pensas cogere,  vulgo  Fair  e  des  frais  à 
quelqu'un.  Charta  ann.  1380.  inter  Pro- 
oat.  ult.  Hist.  Trenorcb.  pag.  252:  Les- 
quelx  plateaux  ne  se  doivent  point  pren- 
dre  en  nos  bois  :  et  ledit  prieur  les  main- 
tenir  àsa  mission.  Lit.  remiss.  ann.  1383. 
in  Reg.  124.  Chartoph.  reg.  eh.  1  :  Gomme 
ja  piega  Andrieu  Fromageau  eust  mis  en 
cause  et  procès  Robert  de  Chartres  che- 
vaher,  pere  dudit  escuier,  sanz  cause  rai- 
sonnable  ;...  et  ce  voyant  ledit  filz  que 
sondit  pere  estoit  ainsi  inquietez  et  Mis- 
sionnez,  etc.  Aliae  ann.  1451.  in  Reg.  181. 
eh.  30  :  Icellui  bastart  faisoit  exeommenier 
et  Missionnoit  très  grandement  les  citez  et 
convenuz,  etc.  Unde  Mettre,  nude,  prò  Im- 
pendere ,  Dépenser,  employer,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1409.  ex  Reg.  163.  eh.  308  : 
Le  suppliant  demanda  à  icelle  Jehanne  : 
quyavez  vous  fait   de  Vargent  que  vous 

avez    receuz  ? laquelle  lui  respondi 

qu'elle  Vavoit  Miz  et  qu'il  n'avoit  que 
fair  e  ou  elle  Vavoit  Mis.  Vide  infra  Mit- 
tpt*p  6 

1  MÌSSIPULARE.  Supplem.  Antiquarii  : 
Mlssipulat,  TCoinruCsi,  sibilai,  aplaudit. 

1  MISSONUM,  Fascis,  Gali.  Paquet, 
botte.  Charta  ann.  1330.  ex  Archi  vis  S. 
Victoris  MassiL  :  Item  prò  decima  cana- 
bis  et  lini  decimum  tertium  Missonum. 

1  MISS0R,  Idem  qui  Missus,  qui  alte- 
rius  nomine  agit.  Charta  ann.  1313.  in 
Regest.  56.  Bibl.  Col  ber  t.  :  Per  dominum 
Regem  Missores  constituti  Bemardus 
Merghóloni  sindicus  de  Leucata,...  et  prse- 
dictus  Castellanus,  ac  magister  Guillel- 
mus  Aragalli  jurisperitus,  etc. 

MISS0RIUM,  Lanx,  seu  discus.  Glossae 
antiqua}  MSS.  :  Fercula,  Missoria.  Gloss. 
Arabico- Lat.  :  Discum,  Missorium.  Pa- 
pi as  :   Lances,  vasa  quibus  sacrificatur, 


MIS 


M1S 


MIS 


421 


Missoria.  Vide  eumdem  in  voce  Vas. 
Gloss»  Isidori  :  Lancibus  Missoriis.  Pa- 
pi as  et  ex  eo  Will.  Brito  in  Vocabular. 
MS  :  Ferculum  dicitur  mensa  seu  discus 
edentium,  alias  vasculum  Missorium  in 
quo  epulse  feruntur.  Missorium,  Menso- 
rium  dicitur  a  mensa,  vas  scilicet  parvu- 
lum,  quod  in  mensa  ponitur,  Joan.  de 
Janua  :  Missorium,  concha  modica,  ubi 
aliquid  liquoris  immittitur,  et  dicitur  a 
mitto.  Auctor  Mamotrecti  ad  Canti  e. 
cap.  3  :  Ferculum  ,  mensa  sive  discus 
edentium ,  et  vasculum  Missorium  in  quo 
epulsR  feruntur.  Gregor.  Turon.  lib.  6. 
cap.  2  :  Ibique  nobis  Rex  Missorium  ma- 
gnum,  quod  ex  auro  gemmisque,  fabrìca- 
verat,  in  50.  librarum  pondere  ostendit, 
etc.  Adde  lib.  7.  cap.  4.  Hist.  Episc.  Ali- 
ti siod-  cap.  20  :  Dedit  et  alium  Missorium 
similiter  anacteum  gravellatum  :  ubi  leg. 
granellatum,  granis  interstinctum.  Hist. 
Translat.  S.  Sebastiani  n.  64:  Prseter 
monilia  virorum,  atque  mulierum,  Misso- 
ria quoque  diversi  ponderis,  aliaque  vasa. 
Fortunatus  in  Vita  S.  Germani  Paris, 
cap.  13  :  Incidens  aurata  Missoria,  argen- 
tea vasa  comminuens,  etc.  Idem  [in  Vita 
S.  RadegundisJ  cap.  19  :  Missorium  : 
cochleares,  cultellos,  cannas,  potum,  etc. 
Occurrit  passim,  in  Testamento  S.  Re- 
miga Episc.  Remensis,  [in  Testamento 
Ermentrudis  Liturgia»  Gali.  pag.  463.1 
in  Chron.  S.  Benigni  pag.  385.  apud 
Fredeg.  in  Chron.  cap.  74.  Flodoardura 
lib.  1.  cap.  4.  Kb.  2.  cap.  5.  Aimoin.  lib. 
3.  Hist.  cap.  16.  58.  1. 4.  cap.  25.  Monach. 
Autisiod.  pag.  66.  Reginonem  ann.  605. 
En nodi  una  Epigr.  18.  etc.  [Mez  eadem 
notione  dixerunt  nostri.  Litterae  Johan- 
nis  Reg.  Fr.  ann.  1362.  tom.  3.  Ordinat. 

Sag.  5o4  :  Et  chascune  acouchiée  dudit 
lostel-Dieu  doti  avoir  un  Mez  entier.'] 

Missorius,  in  Gestis  Dagoberti  Regis 
cap,  30. 

Messorium.  Isidorus  lib.  20.  cap.  4. 
de  Vasis  escari is  :  Messorium  vocatur  a 
mensa  per  derivationemì  quasi  menso- 
rium.  [Gloss.  Lat.  Gali.  S  anger  m.  :  Mes- 
sorium Vaissiaux  à  mettre  viande  pour 
table.] 

Mensorium,  a  mensa  dicitur,  quod 
est  in  mensa,  ut  mantile,  et  vas  escarium. 
Jo.  de  Janua.  Charta  Sisnandi  Archiep. 
Compostellani  aerae  952.  apud  Anton,  de 
Yepez,  tom.  4.  Chron.  Ord.  S.  Benedicti  : 
Venapes  4.  plumatios  5.  tapete  1.  lectos6. 
cathearas  10.  mensas  8.  Mensorios.  8.  con- 
cas  15.  arcas  3.  etc. 

tt  Hinc  Frenare  metz,  Simul  convivari, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1443.  ex  Reg.  176. 
Chartoph.  reg.  eh.  296  :  Lesquelz  com- 
paignons  se  aseocierent  et  prindrent  Metz 
pour  soier  et  labourer  ensemble  en  la  pré- 
sente  messon 

MISSURIUM,  prò  Missorium,  in  Charta 
Athelberti  Regis  Angl.  apud  Will. 
Thorn.  cap,  1.  J  9.  et  pag.  2124.  et  in 
Monastico  Angl.  tom.  1.  pag.  24  :  Mis- 
surium  etiam  argenteum,  scapton  au- 
reum,  iterum  sellam  cum  freno  aureo,  etc. 
Ita  Graeci  recentiores  Miv^piov  inter- 
dum  dixere,  ut  Constant.  Porph.  de 
Themat.  pag.  7.  Mtv<xwptov  alii,  ut  in 
Anthol.  Graec.  Edit.  H.  Steph.  pag.  378. 
379.  Vide  Theophilum  Instit.  lib.  2.  tit. 
1.  §  44.  Et  sane  a  missu,  nostri s  Més,  vo- 
cis etymon  arcessit  Sirmondus  ad  Enno- 
dium,  quod  malim,  quam  quod  Vossius 
ait,  ita  vocatum,  quia  dono  mitti  soleat 
a  Principibus. 

1.  MISSUS,  nostris  Més  de  mariage,  Jus 
quod  domino  castri  d'Assi  competit, 
quod  eju  smodi  est,  ut  ex  singulis  ci  bis 
qui  in  vassallorum  nuptiis  apponuntur, 
discusunusad  dominum  deferri  debeat. 


Aliud  simile  debetur  Domino  d*  la  Boul- 
laie  in  Normannia,  quod  Regal  de  ma- 
riage  appellatili-,  quo  tenetur  sponsus 
die  nuptiarum,  cum  ci  th  arista  affé  ire 
ad  dominum  2.  amphoras  vini,  2.  panes, 
et  spatulam  mutonis,  et  semel  saltare, 
deinde  domura  redire.  Charta  alia  Lu- 
dovici de  Sainte-Maure  D.  de  Caenchi, 
de  Saulx,  et  de  Richebourg  ann.  1615  : 
Item  nous  avons  droit  de  Mets  de  ma- 
riage, qui  est  deu  par  ceux  qui  se  ma- 
rient,  et  qui  viennent  espouser  en  VEglise 
dudit  Saulx,  lequel  se  doit  apporter  jus- 
au'au  chasteau  par  l'espouse  avec  les 
joueurs  d'instrument  ;  ledit  Mets  doit 
estre  compose  d'un  membre  de  mouton, 
deux  poullets,  deux  quartes  de  vin  val- 
lants  quatre  pintes,  quatre  pains,  quatre 
chandelles,  et  du  sei  le  jour  des  espou- 
sailles,  en  peine  de  60.  sols  parisis  d'a- 
mende. 

SSIT  Plat  nuptial,  in  Chartular.  Gem- 
met.  tom.  1.  pag.  52  :  Et  quand  aucun  se 
marie  au  dit  tieu,  il  est  tenu  le  jour  de 
ses  espousailles  nous  aporter  à  nostre 
manoir  de  Genesville  ung  plat  de  viande, 
deux  pains  et  ung  pot  de  vin9  les  menes- 
triers  precedans1  quy  s'apelle  le  Plat  nup- 
tial.  Ab  Ecclesiastici s  quoque  ejusmodi 
fere u la  prò  matrimonio  celebrando 
exigi  poterant,  etiam  sub  exeommuni- 
cationis  pcena.  Statuta  Eccl.  Meldens. 
ann.  circ.  1346.  tom.  2.  Histor.  Eccl. 
ejusd.  pag.  483  :  Ne  ullus  sacerdos  aut 
capellanus  exigat  aliquid  ante  benediclio- 
nem  nuptialem,  sive  prò  testimonio  fe- 
rendo, sive  prò  matrimonio  celebrando, 
occasione  ferculorum  quee  debentur  in 
nuptiis.  Celebrato  autem  matrimonio, 
recipiat  fercula  sua,  et  exigat,  si  fuerit 
necesse,  publice  sub  exeommunicatione. 
Vide  Fercula. 

*  Ejusmodi  juris  mentio  fitin  Arest. 
ann.  1468.  20.  Jul.  ex  Reg.  parlam.  To- 
los.  in  Bibl.  reg.  :  La  Cour  adjuge  à 
frere  Armand  de  Polignac,  prieur  du 
prieuré  du  bourg  de  Dumiere de  pren- 
dere, lever  et  percevoir  des  kabitans  dudit 
Ueu,  toutes  et  quantes  fois  ilz  ou  leurs 
enfans  ou  leurs  gens  estant  en  leur  pou- 
voir  et  gouvernement  solemniseront  nop- 

ces  dedans    Véglia  e   dudit   Ueu, trois 

pichiers  de  vin,  un  pain  ou  tourtre  de  la 
grandeur  de  la  tierce  part  d'un  metainh 

de  segle, et  une  besanche  de  lart  ou 

chair  salée. 

*  Sed  et  a  novo  sacerdote,  qui  priraam 
missam  celebrabat,  uti  a  recens  nuptis, 
idem  ferculum  a  juvenibus  ejusdem  loci 
interdiim  exigebatur,  ut  col  ligi  tur  ex 
Lit.  remiss.  ann.  1384.  in  Reg.  124.  Char- 
toph. reg.  eh.  274:  A  laquelle  solennità 
(de  la  no  u  veli  e  messe)  icellui  Henri  pria 
et  requis  plusieurs  de  ses  amis  et  voisins 

au  disner  et  soupper....  Après  lequel 

soupper ledit  Jaquet  demanda  le  Més, 

e* est  assavoir  un  pot  plain  de  vin,  un  pain 
et  une  piece  de  char  :  auquel  ledit  Henry 
res pondi  qu'il  s'en  alast  ;  car  à  télle  feste 
rìen  devoit  on  rien  payer.  Vide  supra 
Bannum  5.  et  Cochetus  3. 

2.  MISSUS,  Legatus,  nuntius,  qui  ab 
alio  mittitur.  Gloss.  Graec.  Lat.:  Missus, 
aTO&(rroXo«.  Glossa  MSS.  ad  Conci!.  Afri- 
can.  :  Legati,  Missi.  Vita  Ludovici  Pii 
Imp.  ann.  814  :  Beneventanorum  itidem 
Pnncipem  Grimoaldum  non  quidem  ve- 
ni entem,  sed  Missos  suos  mittentem,  pacto 
et  sacramente  constrinxit,  etc.  Conventus 
apud  Marsnam  cap.  3  :  Sciatis  quia  com- 
munxter  Missos  nostros  ad  Nordmannos 
prò  pace  acipienda  mittimus.  Domnizo 
lib.  1.  de  Vita  Mathild.  cap.  19:  Inde 
suus  Missus,  donec  redeat,  jubet  ipsum 
Regem  nullo  modo  super  ipsos  per g ere. 


Ita  idem  lib.  2.  cap.  17.  Lex  Alemann. 
tit.  21.  30.  36.  Vita  Ludov.  Pii  ann.  817. 
Chronicon  Moissiacense  ann.  802.  Anna- 
les  Francorum  Bertiniani  ann.  781.  864. 
etc.  Flodoard.  lib.  4.  cap.  6,  Chron.  S. 
Vincentii  de  Vul turno  pag.  679.  et  Scrip- 
to res  alii  passim. 

Ex  Latio  hauserunt  Scriptores  nostri 
vernaculi  medii  sevi  suum  Més;  unde 
vox  Messager ,  prò  nuntio  etiamnum 
apud  nos  mansit.  Le  Roman  de  Garin 
MS.  : 

Li  Dus  Garin  est  el  palés  monte, 
O  lui  le  Més  que  il  a  regoivez. 

Alibi  : 

Un  Més  retourne  qui  en  vint  a  Belin. 

Chron.  Bertrandi  Guesclini  MS.  : 

Devant  eus  se  fetta  li  Més  à  genouillon. 

[Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 
Li  Més  qui  du  Roy  vint,  dist  au  Due  en  Voreille,  etc. 

Le  Roman  d'Athis  MS.  : 

Atendirent  sur  le  rivaige 
Le  repairier  de  leur  Messaige.... 
A  tant  est  le  Més  retourne, 
Qui  là  dedans  c'est  divise. 

Le  Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

A  tant  les  messes  leena  entrerent, 
Contr'els  les  plussors  se  leverent, 
Devant  le  Roy  sont  aresté 
UJixes  ot  premieri  parie.] 

Stabilimenta  S.  Ludovici  lib.  1.  cap.  126  : 
Se  aucuns  devoit  au  més  le  Roy  deniers, 
et  le  Més  s'en  fu  ale  clamer  à  la  Justice 
le  Roy,  et  le  Ber  de  qui  castelerie  ce  seroit, 
en  demandast  la  court  à  avoir,  il  n'en 
auroit  point,  car  les  meubles  au  Més  le 
Roy  sont  au  Roy.  [Ubi  prò  Més  in  qui- 
busdam  MSS.  legi  Niés  vel  Niex,  id  est, 
Neveu,  monet  D.  de  Lauriere  in  hunc 
locum.] 

Missi,  apud  Scriptores  nostros,  pro- 
prie dicebantur  qui  e  Palatio  in  Civita- 
tes  et  provincias  extra  ordine m  mitte- 
bantur  a  Principe  cum  amplissima  po- 
testate;  ut  de  omnibus  causis  quae  ad 
correctionem  pertinere  viderentur,  quanto 
possent  studio,  per  semetipsos  regia  auc- 
toritate  corrigerent  :  et  si  aliqua  difficul- 
tas  in  qualibet  re  eis  óbsisteret,  ad  Regis 
seu  Imperatoris  notitiam  deferre  cura- 
reni:  deinde  ut  inquirerent  quomodo  hi 
qui  populum  reg  ere  deberent,  unusquis- 
que  in  suo  ministerio  se  custoditum  habe- 
ret,  quique  gratiarum  actione,  et  qui 
correzione  et  increpatione  digni  habe- 
rentur  :  ut  est  in  Capitulari  3.  Ludovici 
Pii  cap.  3.  4.  5.  unico  verbo  mittebantur, 
ad  justitias  faciendas ,  exequendas,  ad 
recta  judicia  determinando,  ad  oppres- 
siones  populorum  relevandas  ,  etc.  Quo 
spectat  quod  in  veteri  Inscriptione  legi- 

tur  :  J5.  Aquius  Scxvse  et  Flavise  filius 

extra  sortem  auctoritate  C.  Geesar.  et  S. 
C.  Missus  ad  componendum  statum  in 
reliquum  provincia  Cyprit  etc.  [Ermoldi 
Nigelli  Carmen  elegiacum  prò  Ludovico 
Imper.  lib.  2.  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  44. 

Naro  mihì  mente  sedei,  dederim  quod  nuper  in  orbem 

Legatos,  populos  qui  pietate  regant. 
Nunc,  nunc,  6  Missi»  certls  insìstite  rebus, 

Alque  per  imperium  currite  rito  mecum.J 

r**  Vide  Francisci  de  Roye  librum  de 
Missis  Dominicis  editum  Andeg.  ann. 
1672.  Lips.  ann.  1744.  et  in  Venetian. 
Capitul.  Baluz.  editione.  Eichhorn.  de 
Missis  agit  in  Histor.  Jur.  Gerra.  §  160.] 
ftJPraesertim  enim  Missi  delega ban tur 
ut  in  Comitum  et  Judicum  pravitates 
inquirerent,  ut  si  aliqui  homines  injuste 
privati  fuissent  de  haer editate  parentum 


422 


MIS 


MIS 


MIS 


per  e&rum  cupiditatem,  aut  divitum,  aut 
reddere  facerent ,  ut  est  in  Chronico 
Moissiacensi  ann.  815.  Ut  nobiles  et  sa- 
pientes  et  Deum  timentes  fudices  consti- 
tuerent,  ex  Lege  Longob.  lib.  2.  tit.  52. 
§24.  [»  Lothar.  I.  94.]  de  Comitum  et 
Judicum  negligentia  ad  Principem  re- 
ferrent,  ex  Capit.  3.  Ludov.  Pii.  cap.  5. 
et  ex  Edicto  Pistensi  cap.  2.  Unde  in  iis 
tantum  Comitum  ministeriis  morari  ju- 
bebantur,  de  quibus  quaerimoniae  ad 
Principem  pervenerant  ;  non  autem 
eorum  qui  bonas  justitias  factas  habe- 
bant  ;  proinde  placita  tenere  vetaban- 
tur  absentibus  Comitibus  reipublicm 
causa,  ex  d.  titulo  52.  Legis  Longobard. 
1 19.  20.  [«*  Ludov.  Pii  50.  51 J  Atque  ex 
hac  Missorum  in  Comites  auctoritate, 
iis  pr&poni  dicuntur  Missi,  in  Epist. 
Episcop.  Franciae  ad  Ludov.  IL  Eegem 
cap.  14.  Quo  spectant  ista  Theodulphi 
Aurelian.  Episcopi  in  Paraenesi  ad  Ju- 
dices  v.  99.  ubi  ai t  a  Carolo  Rege  Missi 
onus  sibi  commissum  : 

Praefectura  mihi  fuerat  peragenda  tributa, 
Resque  actu  grandis,  officiumque  polens. 

Nulli  vi,  studiisque  piis,  armisque  secundus 
Rex  dedit  hanc  Garolus,  prioius  ad  omne  bonum. 

Malis  Scabinis,  praeterea  ejectis,  bonos 
in  eorum  loc'urn  eligebant,  qui  juste  judi- 
carent,  ut  et  meliores  et  ver  odor es  homi- 
nes  ad  inquisitiones  fadendas,  et  rei  ven- 
tatevi dicendum,  quique  adjutores  Comi- 
tum  essent  ad  justitias  fadendas ,  ex 
Addit.  4.  Ludovici  Imper.  cap.  73.  74. 
[Li  ber.  3.  Capitul.  cap.  33  :  Ut  missi  nos- 
tri Scabineos,  Advocatos ,  Notarios  per 
singula  loca  eligant.] 

In  ipsos  etiam  Episcopos  et  Abbates 
inguire bant,  si  forte  res  aut  liberta tes 
injuste  abstulissent,  vel  si  justitiam  fa- 
cere  noluissent  aut  prohibuissent,  ex  L. 
Long.  lib.  2.  tit.  52.  |  17.  21.  [<»  Lud.  P. 
38.  52.]  Inquirebant  qualiter  Episcopi, 
Abbates,  Comites,  et  Abbatisssz  per  singu- 
los  pagos  agerent,  qualem  concordiam  et 
amicitiam  ad  invicem  tener  ent,  et  ut 
bonos  et  idoneo*  Vicedomnos  et  Advoca- 
tos haberent,  et  undecunque  necesse  fuis- 
set,  lam  regias,  quam  Écclesiarum  Dei 
justitias,  viduarum  quoque  et  orphano- 
rumt  sed  et  c&terorum  hominum  itoquire- 
rent  et  perficerent,  et  quodcumque  emen- 
dandum  esset,  emendare  studerent,  in 
quantum  melius  possente  et  quod  emen- 
dare per  se  nequivissent,  in  pr&sentiam 
Imperatoris  adduci  facerent,  et  de  his 
omnibus  eidem  Principi  fideliler  renun- 
tiare  studerent,  ex  Flodoardo  lib.  2.  Hist. 
Remensis  cap.  18. 

De  Monasteriis  etiam  ac  Ecclesiis  in- 
quirebant, ac  potissimum  de  conversa- 
none  virorum  et  puellarum ,  de  sarti s 
tee  ti  s  Écclesiarum,  si  emendate  vel  res- 
taurata essent,  ex  Capitul.  Caroli  M. 
lib.  1.  cap. 122.  [*«  116.]  Synodo  Suession. 
ann.  854.  cap.  2.  et  seqq.  et  ex  Capil- 
lari Compendiensi  ann.  868.  ubi  multa 
de  Missorum  officio  circa  Ecclesias  et 
Monasteria  habentur. 

Curabant  ut  provincia  latronibus  ac 
pr  sedatori  bus  purgarentur,  ex  Capitul. 
Caroli  C.  tit.  11.  cap.  1.  tit.  12.  cap.  4. 
tit  13.  cap.  1.  tit.  20.  cap.  7.  8.  9.  denique 
ad  hoc  potissimum  mittebantur,  ut  que- 
rela* pauperum  et  oppressUmes,  sive  quo- 
rumeunque  causas  examinarent,et  secun- 
dum  legis  mquitatem  definirent,ex  iisdem 
Capitul.  tit.  17.  cap.  7.  et  Annalibus 
Francor.  Bertinianis  ann.  814.  Praeterea 
ae  orphanorum  et  viduarum  causis,  et  de 
regalibus  justitiis,  et  maxime,  de  rapto- 
rious  puellarum,  et  viduarum,  et  Sancti- 
monialium,  et  de  his  qui  durius  in  Pres- 


byteros     seevirent ,    cognoscebant ,   ex 
Edicto  Pistensi  cap.  2. 

De  hisce  porro  rebus  omnibus  ita  auc- 
toritate  regia  decernebant,  ut  siquidem 
civiles  essent  causae,  vel  Laicos  specta- 
rent,  eas  in  pieno  mallo  seu  placito 
cum  loci  judicibus  judicarent,  ex  Chro- 
nico Farfensi  pag.  653.  e  te.  si  vero  Cle- 
ricos  et  Ecclesias,  in  Synodo  cum  Epis- 
copis  et  Sacerdotibus  dirimerent,  quod 
testatur  Theodulphus  in  Pareenesi  ad 
Judices  vers.  107.  ubi  ait  Missum  se  a 
Rege  delegatum  in  aliquot  provinciis, 
quas  sic  describit  : 

Quo  Synodus  Clerum,  populum  lex  stringerei  alma, 

Urbibus  et  validis  mosque  decorque  pius. 
Quas  Arar  et  Wardo,  Rhodanus  qua»  alluit  acer, 

Elauris,  sine  his  connumerandus  Àtax, 
Quasque  Alpes  Latio,  LybUe  discriminai  squor, 

Quasque  Pyrenseus  orbe  ab,  Ibere,  tuo, 
Seu  quas  Lugdunum  Arcturo  aut  Aquilone  r  e  velie  t, 

Resque  Aquilana  tuis  pillerà  Tolosa  loda. 

Et  vers.  143: 

Undique  conveniunt  populi,  Clerique  caterva?, 
Et  Synodus  Clerum,  lex  regit  alma  forum. 

Quis  bene  compositis,  nos  tandem  opulenta  recepii 
Orba  Arelas,  cives  quam  slatuere  sui. 

Mox  : 

Quo  Synodo  Cleri,  legum  moderammo  plebis 
Pectora  cootudimus  juris  et  artis  ope. 

Quater  in  anno  legationes  suas  obi- 
bant,  propter  justitias  quae  usquemodo  de 
parte  Comitum  remanserant,  in  hieme 
Januario  mense ,  in  verno  Aprili,  in 
SBState  Julio,  in  autumno  Octobri.  Cae- 
teris  vero  mensibus  unusquisque  Comi- 
tum placitum  suum  habebat,  et  justi- 
tias faciebat.  Ita  Capitul.  3.  ann.  812. 
cap.  8.  et  lib.  3.  cap.  83. 

Afissi  porro  seligebantur  ex  ditioribus 
et  honoratioribus  Palatii,  ne  si  paupe- 
riores  essent,  muneribus  corrumperen- 
tur.  Chronicon  Moissiacense  ann.  802  : 
Recordatus  piissimus  Karolus  Imperator 
in  die  sua  de  pauperibus,  qui  in  universo 
Imperio  ejus  erant,  et  justitias  pleniter 
habere  non  poterant,  noluit  de  intra  Pa- 
latio  suo  pauperiores  Vassos  suos  transmit- 
tere,  ad  justitias  fadendas  propter  mu- 
nera  :  sed  elegit  in  reano  suo  Archiepis- 
copos,  et  reliquos  Episcopos  et  Abbates 
cum  Ducibus  et  Comitibus  qui  jam  opus 
non  habebant  super  innocentes  munera 
accipere,  et  ipsos  mìsit  per  universum  re- 
gnum,  ut  Ecclesiis,  viduis,  et  orphanis,  et 
pauperibus,  et  cuncto  populo  justitiam 
facerent.  Crebro  quippe  muneribus  ten- 
tari  solitos  Missos  innuit  Theodulphus 
in  Paraenesi  ad  Judices  v.  169  : 

Hoc  animi  murum  tormento  frangere  certant, 

Ariete  quo  tali  mens  male  pulsa  ruat. 
Hic  et  crystallum,  et  gemmas  promittit  Eoas, 

Si  faciam  alterius  ut  potiatur  agris,  etc. 

SSg*  li  vero  Missi  Majores  dicuntur,  in 
Capitul.  Caroli  Calvi  ann.  860.  tit.  32.  § 
8.  ad  quos  proinde  Missi  alii,  qui  iidem 
atque  Afissi  discurrentes,  de  quibus  in- 
fra, D.  Cangio  vide n tur,  res  majoris 
momenti,  quasque  per  se  definire  non 
poterant  referre  jubentur  :  Et  quidquid 
exinde  quod  commendamus  per  se  adim- 
plere  non  poluerint,  ad  Missos  majores 
per  ipsum  missaticum  constitutos  re  f erant, 
ut  cum  illorum  Consilio  et  auxilio  omnia 
impleant. 

Ad  obeundas  functiones  suas  sumti- 
bus  publicis  tum  in  itinere,  tum  in 
ipsis  provinciis  al  ebantu  r,  Tractoria  in 
eum  fìnem  a  Principe  iis  data,  qua 
jubebantur  Provinciales  mansionatteum 
et  metatum  iis,  resque  necessarias  ad 
victum  praebere:  idque  conjectum  vulgo 
appellabant,  qui  vel  in  ipsis  tractoriis, 


vel  in  Constitutionibus  definiebantur . 
Capitula  Ludovici  Pii  :  Volumus  ut  ta- 
lem  conjectum  Missi  nostri  accipiant, 
quando  per  Missaticum  suum  perrexerint  ; 
hoc  est,  ut  unusquisque  acciptat  panes  40. 
friskingas  2.  porcellum  aut  agnum  unum, 
pullos  4.  ova  20.  de  vino  sextarios  9.  de 
cervisa  modios  2.  de  annona  modios  2. 
Et  quando  prope  sunt  de  illorum  domi- 
bus,  nullum  accipiant  conjectum.  Hinc 
Theodulphus  in  Parsenesi  ad  Judices 
v.  283  : 

H&c  ego  detractana  sumebam  parva  Ubenter, 
Quae  non  saeva  manus,  cara  aed  illa  dabat. 

SciUcet  arboreos  fruclus,  hortique  virenti», 
Ova,  merum,  panes,  cornipedumque  cibos. 

Sumpsimus  et  teneros  pullos,  modicasque  volucres, 
Corpora  sunt  quarum  parva,  sed  apta  cibis. 

Ad  Missorum  conjectum  spectant  etiam 
quae  habet  Lex  Longob.  lib.  3.  tit.  1.  % 
38.  [**  Ludov.  Pii  54.]  :  Et  Missi  nostri 
qui  vel  Episcopi,  aut  Abbates  sunt,  aut 
Comites,  usquequo  infra  suam  judicia" 
riam  vel  terminum  fuerint,  nihil  de  alio~ 
rum  conjectu  accipiant.  Postquam  vero 
inde  longe  recesserint,  tunc  acdpiant 
quod  in  sua  tractoria  continetur.  Vassi 
vero  nostri  et  Ministeriales  qui  missi  sunt, 
ubicunqtie  venerint,  inde  conjectum  acci" 
piant.  vide  Henric.  Valesium  ad  Ex- 
cerpta Diodori  Siculi  pag.  60. 

Sed  de  Officio  Missorum  legenda  om- 
nino  Capitularia  5.  et  6.  Ludovici  Pii 
ann.  819. 828.  829.  etc.  in  varia  Capitula 
dispertita,  quae  fere  omnia  in  libros  Ca- 
pitulorum  Caroli  M.  relata  sunt. 

Seligebantur  Missi  ex  utroque  ordine , 
id  est,  ex  Clericali  et  Laico,  ut  est  in 
Capitul.  Caroli  Cai.  tit.  6.  cap.  20.  Epis- 
copi scilicet,  Abbates,  Comites,  et  vassi 
dominici,  in  iisdem  Capit.  tit  12.  post 
cap.  13.  [Ermoldi  Nigelli  Carmen  elegia- 
cum  prò  Ludovico  Imper.  lib.  2.  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  44  : 

Legatos  etiam  monachorum  ex  ordine  lectos 

Csesar  adesse  jubet,  qui  sua  jussa  colant, 
Quos  iterimi  niittat  per  sacra  monastica  castra. 

Ex  quocumque  vero  ordine  selecti,  a 
Romano  Pontifice  simul  et  Imperatore 
interdum  constituebantur.  Capitular. 
Lotharii  Imper.  ann.  824.  tit.  1.  cap.  4  : 
Volumus  etiam  ut  Missi  constituantur  a 
Dorano  Apostolico  et  a  nobis,  qui  annua- 
tim  nobis  renuntient  qualiter  singuli 
Duces  et  judices  justitiam  populo  faciant. 
Quae  de  partibus  transalpinis  Lothario 
subjectis  intelligenda  sunt.]  Quod  vero 
a  Rege  mitterentur,  dicti  ut  plurimum 

Misst  Dominici,  id  est,  proprii,  ex 
domo  Regia  selecti,  in  Lege  Longob.  lib. 
1.  tit.  13.  g  3.  lib.  2.  tit.  16.  [«'  Carol.  M. 
29.  94.]  in  Capitul.  Carlomanni  tit.  2. 
cap.  8.  apud  Flodoardum  lib.  2.  Hist. 
Rem.  cap.  18.  Adrevaldum  de  Miracul. 
S.  Bened.  cap.  25.  Perardum  in  Chartis 
Burgundicis  pag.  148.  etc. 

Missi  Regales,  in  Capi  tu  Iis  Caroli 
M.  ann.  797.  editis  ab  Holstenio  cap.  4. 
[et  in  Notitia  ann.  1014.  apud  Murator. 
delle  Antic.  Estensi  pag.  191.] 

Missi  Regii,  in  Synodo  Pistensi  ann. 
862.  cap.  4.  in  Edicto  Pistensi  Caroli 
Calvi  cap.  25. 

Missi  Palatii,  in  Lege  Longob.  lib.  2. 
tit.  52.  1 17.  lib.  3.  tit.  13.  §  3.  [»  Ludov. 
P.  38.  Guid.  4.] 

Missi  A  Latere,  ex  latere,  in  Synodo 
Romana  sub  Bonifacio  II.  edita  ab  Hol- 
stenio pag.  77.  78.  Vita  S.  Praejecti  cap. 
3  :  Incusat  Ponti ficem,  quod  prssdia  prse- 
dietse  femingR  Claudiss  sibi  vendicar  et, 
causasque  Regi  depromit  :  obtinuityue 
cum  Principe,  ut  Missos  ex  latere  dirige- 


MIS 


MIS 


MIS 


423 


ret,  qui  eum  per  fidejussores  nuntiarent, 
et  in  aula  Regis  facerent  prsesentari.  Vita 
Ludovici  Pii  arni.  824  :  Statutum  est 
etiamjuxta  antiquum  morem,  ut  ex  let- 
tere Imperatori*  mitterentur,  qui  judi- 
ciariam  exercentes  potestatem,  justitiam 
omnipopulo  facerent,  et  tempore  quo  vi- 
sum  foret  Imperatori,  sequa  lance  pende-' 
rent.  Anonymus  de  Miraculis  S.  vedasti 
part.  2.  num.  10  :  Isdem  Comes  dicitur 
adiisse  Principem,  rogans  mitti  viros  a 
latere  suee  auctoritatis,...  jussusque  est 
Remensis  provincia  Comes  his  interesse 
alter  cationibus. 

Legati,  Legati  a  latere  regii.  Conci- 
li um  in  Verno  cap.  2  :  Quaesumus  ut  sce- 
lerum  patratores...  missis  a  latere  vestro 
probataz  fidei  Legati»,  absque  respectu 
personarum ,  et  exeoscatione  munerum 
cóerceantur.  Annales  Fr.  Berti niani  et 
Metenses  ann.  798:  Seditione  commota 
Legatos  regios,  qui  tunc  ad  justitias  fa- 
ciendas  apud  Reqem  conversabanturt 
comprehendunt.  Et  ann.  814  :  Habito  quo- 
que Aquisgrani  populi  sui  conventu,  ad 
justitias  faciendas,  et  oppressiones  popu- 
lorum  relevandas,  Legatos  in  omnes  regni 
sui  partes  dimisit.  Ratbertus  de  Oasib. 
S.  Galli  cap.  5  :  Contigit  autem  tempore 
quodam  Wolfharium  Kemensem  Episco- 
pum  legatione  a  Domno  Karolo  sibi  in- 
juncta  ad  justitias  in  Rhetia  Curiensi 
faciendas  ad  ipsum  pagum  venisse.  Judi- 
ces  a  latere  dati,  in  Chronico  S.  Vincen- 
Ui  de  Vulturno  pag.  690. 

Missi  Discurrentes,  seu  decurrentes, 
ut  est  in  Capitul.  3.  ann.  811.  cap.  8.  vi- 
dentur  appellati,  non  quidem  Missi  de 
qui  bus  agimus,  sed  qui  ad  certas  quas- 
dam  functiones  a  Principe  extra  ordi- 
nerei mittebantur.Fredegarius  in  Chron. 
cap.  87  :  In  crastino  videntes  quod   Ra- 
dulfo  nihil   prsevaluiesent,  Missis  discur- 
rentibus,  ut  pacifice  Renum  iterum  trans- 
mearent,  cum  Radulfi  convenientia  Sigi- 
bertus  et  ejusdem  exercitus  ad  propria 
remeant.  Capi  tu  la  Caroli  Calvi  tit.  30  : 
Et  volumus  ut  sicut  nobis  convenit,  inter 
nos  fideles  Missi  discurrant,  et  quse  in 
uniuacujusque  nostrum  regno  emendando, 
sunt,  et  alter  alteri  mnotuerit,  emenden- 
tur.  Ìbidem  r  De  fidelibus  autem  Missis 
inter  nos  discurrendis,  et  de  his  quse  in 
regnis  nostris  emendanda  sunt ,  emen- 
dando %  etc.  Et  tit.  27  :  Rsec  Missi  nostri 
discurrentes  faciant,  omnibus  in  suo  Mis- 
salico  firmitatem  quse  inter  nos  carissi- 
mum  fratrem  nostrum  atque  dilectos  ne" 
potes  nostros  facta  est,  notam  faciant. 
Ex  qui  bus,  et  aliis  locis,  ita  jurisdic- 
tionem  exercuisse    Missos   discurrentes 
col  ligi  tur,  ut  si  res  essent  majoris  mo- 
menti, vel  quse  mandatum  eis  injunc- 
tum  excederent,  ad  Majores  Missos  per 
ipsum  Missaticum  constitutos  referre,  vel 
cum  iis  res  ipsas  peragere  tenerentur, 
ut  est  d.  tit.  27.  pag.  245.  253.  Ubi  Missi 
Majores  iidem  sunt  qui  Dominici,  qui  in 
certas  provi ncias  mittebantur  a  Prin- 
cipe ad  justitias    faciendas.  Missorum 
vero  discurrentium  crebra  est  mentio 
inveteribus  Tabulis.  Charta  Carlomanni 
Regis  ann.  882.  in  Tabul.  Abb.  Belinoci 
n.  7  :  Ut  nemo  sanetse  Dei  Ecclesia  fide- 
lium  nostris  aut  futuris  temporibus,  non 
Comes,  vel  Vicecomes,  aut  Missus  discur- 
rens,  seu  quilibet  Reipublicas  minister  ab 
ejusdem  loci  Abbatibus  sive  Monachis.... 
expensas  requirere  pr&sumat.  Qnae  qui- 
dem formula  passim  fere  habetur  in 
Chartis  aliis,   in  Chronico  Laurisha- 
mensi  pag.  59.   in  Chronico  Farfensi 
pag.   652.   658.   666.    apud   Willelmum 
Hedam  pag.  227.  1.  Edit.  Sanjulianum 
in  Tornutio  pag.  510.  Doubletum  pag. 


713.  Beslium  in  Regib.  Aquitanis  pag. 
40.  etc. 

j  Missi  Discussores  iidem  vocantur, 
in  Edicto  Chlotarii  II.  Regis  ann.  615. 
tom.  1.  Capitul.  col.  24  :  Episcopi  vero 
vel  potentes,  qui  in  aliis  possident  regio- 
nibus,  judices  vel  Missos  discussores  de 
aliis  provinciis  non  instituant  nisi  de  loco, 
qui  justitiam  percipiant  et  aliis  reddant. 
Missi  Fiscales,  in  Lege  Ripuar.  tit. 
89.  et  Missi  fi  scalini,  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  52.  1 18.  [*>  Carol.  M.  127.  ubi 
codex  unus  judices  fiscalinù]  videntur 
fuisse  ii  qui  in  tìscos  regios  mittebantur 
a  Principe,  ut  villicis  invigilarent,  res- 
que  dominicas  recte  disponerent. 

1  Missus  Duois,  in  Lege  Alaman.  cap. 
30  :  Si  quis  Missum  Ducis  infra  provin- 
ciam  occiderit,  tripliciter  eum  solvat  sicut 
lex  habet. 

Missi  Comitum,  qui  vices  Comitum 
absentium  agebant  in  placitis  et  mallis 
publicis,  et  eorum  mandata  exeq  uè  ban- 
tu r,  in  Lege  Aleman.  tit.  36.  §  1.  8.  4.  6. 
in  Capitul.  Caroli  M.  lib.  2.  cap.  24.  in 
Edicto  Pi  sten  si  cap.  6. 32.  etc.  qui  minis- 
tri Comitum  dicuntur  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  52.  §  12.  p»  Carol.  M.  120.] 

Missi  ReipublicjE  ,  id  est,  Ministri 
Comitis,  in  Epistola  Episcoporum  Fran- 
cia ad  Ludovicum  IL  Regem  cap.  7. 
qui  nude  Missi  reipubliess  dicuntur  in 
Edicto  in  Carisiaco  ann.  861.  in  Edicto 
Pistensi  cap.  81.  etc. 

1  Missus  Judicis,  in  Capitul.  excerp- 
tis  ex  Lege  Longobard.  cap.  39.  idem 
qui  appari tor. 

j  Missus  Presbyteri,  Idem  qui  Pro- 
cura tor,  in  Lege  Alaman.  cap.  21.  Missus 
Abbatissse,  eadem  notione,  in  Synodo 
Vernensi  ann.  755.  cap.  6. 

Missi  Episcoporum  ,  in  Edicto  Pis- 
tensi cap.  31.  Vide  Ministri  Episcoporum. 
£**  Convent.  Erford.  Henr.  I.  Imper. 
ann.  932.  cap.  5.  Otton.  I.  an.  952.  cap. 
10.  ap.  Pertz.  etc] 

Missi  S.  Petri,  Legati  Apostolici. 
Archiepiscopi  Bonifacius,  qui  est  Missus 
sancii  Petri,  in  Capitulari  1.  Carlomanni 
Principi s  ann.  742.  cap.  1.  Zacharias 
PP.  Epist.  11.  ad  eumdem  Bonifacium  : 
Tu  vero  Legatus  es  et  Missus,  ut  fuisti 
Apostoliche.  Adde  Concil.  Liptinense  cap. 
1.  et  Nicolaum  PP.  Epist.  26.  [Leonem 
Gabinensem  Episc.  Sanctse  Romanie  Ec- 
clesia Missum  et  Apocrisiarium  vocat 
Capitulare  Caroli  C.  ann.  876.] 

Missaticum  ,  Missaticus ,  Nuntium  , 
Ugutioni  ;  Legati  o,  Gal  Iis  Message.  Ca- 
pitulare 3.  ann.  813.  cap.  7  :  Si  quis  Mis- 
sum dominicum  occiderit,  quando  in  Mis- 
saticum directus  fuerit,  etc.  [Diploma 
Caroli  Crassi  ann.  887.  apud  Marten. 
tom.  1.  Ampliss.  Collect.  col.  223  :  Sed 
quoniam  ejusdem  loci  (Cor  bei  33  novge) 
Abbates  Missaticum  regium peragere  soliti 
erant,  concedimus  eis  ut  tnginta  homines 
ab  aliis  profectionibus  secum  immunes 
habeant.]  Leo  III.  PP.  Epist.  5  :  Nam  Mis- 
saticum per  patrias  deportare  non  nobis 
videtur  quod  idoneus  sit.  Concil.  Enge- 
lenhei mense  ann.  948.  in  Praefat.:  Qu- 
jusmodi  procul  dubio  affaminis  tam  salu- 
bri Missatico  gloriosissimi  Reges con- 

gratulantes,  etc.  Vita  Alcuini  n.  12  :  Et 
precibus  postulava,  ut  ad  se  post  exple- 
tionem  Missatici  in  Franciam  r evertere- 
tur.  Histor.  Translat.  S.  Sebastiani  n. 
18  :  Dominus  Papa  ssquanimiter  nostra 
non  fert  Missatica.  Codex  Epistolarum 
S.  Bonifacii  Arch.  Moguntini  Epist.  115: 
Contigit  ut  Dominus  Imperator  patrue- 
lem  meum  miserit  in  Missaticum  super 
Elbam.  Guillelmus  Biblioth ecari us  in 
Hadriano  II  :  Marino  CPolitanum  Missa- 


ticum devotissime,  ut  diximus,  sortito,  etc. 
Id  est,  lega  tionem,  seu  dignità  tem  Apo- 
crisiarii.  Will.  Brito  in  Vocab.  MS.: 
D&mones  nostra  Missatica  deferentes. 
Adde  Capitula  Caroli  C.  tit.  26.  Vitam 
S.  Aicadri  Abbat.  Gemet.  cap.  13.  An- 
nales Francor.  Bertinian.  ann.  861.  866. 
Hariulfum  lib.  3.  cap.  14.  Flodoard.  lib. 

3.  Hist.  Remens.  cap.  18.  Hugonem  Fla- 
viniac.  in  Chronic.  pag.  204.  Hincmarum 
tom.  2.  pag.  285.339.  593.  611.  806.  Con- 
cil .*Duziacense  I.  part.  1.  cap.  4.  part. 

4.  cap.  9.  etc. 

1  Missiaticum,  Eadem  notione.  Vita 

5.  Aicadri  Abb.  Gemetic.  cap.  13.  saec. 
2.  Bened.  pag.  959:  Cognoscens  ea  quse 
in  animo  B.  Aicadri  Abbatis  versabantur 
prò  suo  sancto  Missiatico,  qxtam  celerrime 
peractis  omnibus  qua  in  via  erant  neces- 
saria, etc. 

1  Missaticum,  Epistola.  A  età  S.  Jo- 
hannis  presbyteri  tom.  4.  Junii  pag. 
483  :  Missaticum  tulit  ipsi  summo  Ponti- 
fici, prò  communi  utilitate  sanctse  univer- 
salis  Ecclesia  Cattolica. 

Missaticum  ,  Alia  notione.  Charta 
ann.  1195.  apud  Ughellum  tom.  7.  pag. 
1321  :  Debet...  8.  salmas  vini,  et  6.  manuas 
lini,  et  Missatica,  operas  5.  ires  ex  his  in 
persona,  et  duas  in  alia  cum  bobus.  Infra  : 
Et  exenia,  et  Missatica,  et  operas.  [Forte, 
idem  quod  decima.  Vide  M  issa  Us  an- 
nona.] 

Missaticum,  Districtus  et  jurisdictio 
Missi,  seu  ministerium  Missi,  ut  est  in 
Concilio  Suession.  IL  ann.  853.  cap.  10. 
Concili  um  Duziacense  I.  part.  5.  pag. 
293. 1.  Edit.  de  quodam  Comite  :  Et 
omnia  quse  ibi  habuit  (idem  Comes).... 
sine  Misso,  vel  literis,  vel  verbo  Regis,  in 
sua  parochia,  et  Missatico  UH  per  violen- 
tiam  abstulit.  Ita  passim  usurpatur  in 
Capitulis  ad  Legem  Bajwar.  Ut.  2.  cap. 

4.  in  Capitulis  Caroli  M.  lib.  3.  cap.  17. 
64.  80.  84.  87.  lib.  4.  cap.  68.  in  Lege 
Longob.  lib.  1.  tit.  13.  §  3.  lib.  2.  tit.  52. 
|20.  [*°  Carol.  M.  29.  Ludov.  P.  51.]  in 
Capitulari  tertio  Ludovici  Pii  cap.  10. 
1 1.  in  Capitul.  Caroli  C.  Ut.  6.  cap.  57. 
tit.  11.  cap.  2.  tit.  12.  cap.  7.  12.  13.  tit. 
21.  in  Synodo  Suessionensi  IL  cap.  12. 
in  Synodo  Carisiac.  can.  2.  in  Synodo 
Pistensi  cap.  2.  etc.  Ubi  etiam  non  prò 
districtu  duntaxat  semper  sumitur,  sed 
interdum  prò  ipso  Missorum  officio, 
quod  Legatio  Missorum,  in  Lege  Longob. 
lib.  2.  tit.  52.  |  17.  [••  Ludov.  P.  38.] 
Justitiaria,  lib.  3.  tit.  1.  §  38.  [*•  Idem 
54. J  dicitur.  Messagerie  porro  videtur 
appella  ri  in  Consuetudine  Solensi  tit.  4. 
art.  1.  districtus  Missi,  seu  Missaticum . 
[Vide  Messegaria.] 

Missaticus,  Missus,  nuntius.  Ugutio  : 
Missaticus,  qui  frequenter  mittitur,  nun- 
tius. Synodus  Pontigonensis  ann.  876. 
cap.  13  :  Ipsi  nikilominus  Episcopi  sin- 
guìi  in  suo  Episcopio  Missatici  nostri 
potestate  et  auctoritate  fungantur.    Vita 

5.  Dei  col  se  Abb.  cap.  8  :  Prsefatse  Lupas 
Missatici  notho  agiliores  supervenere.  Ta- 
bularium  S.  Martini  Turonensis  apud 
Sammarthanos  in  Archiepiscopis  Turo- 
nensibus  num.  64  :  Amatus  Romanae  se- 
dia Missaticus.  [Jacobi  A  uri  se  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1280.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  574  :  Ordinatum  quoque  fuit 
quod  in  ipsis  iret  Missaticus  prò  Communi 
Januse  vir  nobilis  Manuel  de  Nigro  ad 
Imperatorem  Pal&ologum.] 

Messaticus,  Eadem  notione.  Anony- 
mus Barensis  in  Chron.  ad  ann.  1053  : 
Argiro  dir  exit  ipso  Episc.  Troanense 
Constantinopoli  Messatico.  Tabularium 
Lascurrense  :  Et  misit  Messaticum  Gas- 
siarnaldum  Vicecomitem  Aquis,  qui  te- 


424 


MIS 


MIS 


MIT 


nuisset  plaeitos  ante  se,  sicut  Comes  débe- 
bat  facere.  [Bartholomaei  Seribae  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1237.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  476  :  Ipso  quidem  anno  Mes- 
saticus  Regis  Tuensis  venit  Januam  in 
una  galea  armata  de  Saracenis.'] 

*  3.  MISSUS,  Procurator,  qui  res  alte- 
ri us  ad  ministra  t,  nostris  alias  Miseur. 
[*®  Ohart.  Pipin.  Reg.  ann.  768.  apud 
Mabil.  Dipi.  lib.  6.  num.  44:  Venientes 
jam  die  ti  Missi  et  advocati  S.  Dionysii, 
etc]  Chartul.  Celsinian.  eh.  501  :  Acci- 
piat  Missus  S.  Petri  pattern  meam  de 
mansione  et  de  vinea,  et  sepeliat  me.  Vide 
supra  in  Misa  2.  et  Missus  2. 

«4.  MISSUS,  Positus,  Ga.il  Mis.  Chron. 
Andr.  Presbyt.  ad  ann.  873.  tom.  7.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  206:  Vinum 
postquam  vindemiatum,  et  intra  vaseula 
Missum,  statim  turbulentum  fuit.  Vide 
Misus  et  Mittere  2. 

*  5.  MISSUS,  Navis  vel  genus  navium, 
àitó<xToXoc,  ex  Cod.  reg.  in  Oastigat.  ad 
utrumgue  Glossar. 

*  MISTERIALITER,  Ministeri]  seu  offi- 
cii  virtù  te.  Stat.  Synod.  eccl.  Corisopit. 
MSS.:  Qui  naturas  de  nichilo  creavit, 
potest  unam  in  aliam  mutare;  sed  a 
sacerdote  virtute  verborum  fit  Misteriali- 
ter  et  quasi  instrumentaliter.  Vide  Miste- 
rium  2. 

1  MISTERIALUM,  f.  Vasa  mysteriis 
celebrandis  necessaria.  Acta  S.  Judicae- 
lis  MSS.:  Dimidium  superius  erat  au- 
reum,  lucens  ut  pharus  angelicus,  in  quo 
erant  cavilli  aurei  curvi,  pieni  candela- 
brorum ,  thuribulorum  ,  Misterialorum, 
stolarum,  librorum  Evangeliorum. 

1.  MI  STERI  UM,  mo  Ministerium,  vulgo 
Mestier,  Ars.  Taoularium  Fiscanense 
fol.  87  :  Notum  facio  quod  ego  nihil  hmre- 
ditatis  habeo...  in  ministenis  de  pistrino 
Fiscanensit  vidélicet  in  custodia  hostii 
ejusdem  pistrini,  nec  in  Misterio  quarti 
breatorii  quod  Abbasdedit  mini  prò  ser- 
vitio  meo  ad  vitam  meam,  Misteria,  a?,  in 
Monastico  Anglicano  tom.  4.  pag.  102. 
[Statuta  Avenion.  MSS.:  Statuimus  quod 
nullus  de  civitate  cujuscumque  Misterii 
sit  tenens  operatorium,  etc.']  vide  Minis- 
terium, 

1  Mister  a,  Eadem  n  ottone,  in  Oharta 
apud  Rymer.  tom.  4.  pag.  751  :  Ac  qui- 
dam alii  operarli  lanarumacpannorum... 
prò  lanis  ibidem  operandis,  et  Mister  a 
alias  sua  in  eodem  regno  exercenda....  et 
lanas  operando,  et  Misteram  suam  alias 
exercendo,  etc. 

1  Mysterium,  in  Oonstitut.  Caroli  M. 
in  Codice  Sangall.  pag.  223. 

*  Alias  Gali.  Mistere.  Ut.  ann.  1369. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  209  : 
Penisq.  consueverant ,  opus  nujusmodi 
Misterii  facere  non  verentes,  etc.  Ubi  le- 
gendum  videtur,  Pejus  quarn  consueve- 
rant. Lit.  Phil.  VI.  ann.  1334.  in  Reg.  69. 
Chartoph.  reg.  eh.  1  :  Èstablissons  par  la 
teneur  de  ces  présentes  lettres  que  en 
nostredite  ville  de  Hellebeke  soit  dores-en- 
avant  fait  tout  mestier  et  Mistere  de 
drapperie,  qui  plus  profilablement  y 
pourra  estre  fait,  tant  de  filler ,  tressir, 
fouler,  laner  et  taindre,  comme  de  toutes 
autres  choses,  qui  à  Mistere  de  drapperie 
appartieni.  Hi  ne  Mistement,  prò  Artifi- 
ciose, vulgo  Artistement,  in  Hist.  Caroli 
Vili.  pag.  176. 

1  Mjsterium,  Jugum,  fabrilis  ma- 
china, nostris  Métter,  Codex  MS.  redi- 
tuum  Episcopat.  Autissiodor.  ann.  circ. 
1290.  exaratus  :  Omnia  Misteria  textorum 
debent  qvodlibet  xn.  den.  Corniti  ;  et  illa 

de  sago  et  tapetis  vi.  den Si  aliauis 

homo  haberet  xx.  Misteria  ad  texandum 
pannos,  deberet  quodlibet  summam  supra 


dictam,  scilicet  de  Misterio  sago  et  tapetis 
vi.  den.  et  de  Misterio  ad  pannos  xil. 
den.  Nostris  Mistere,  prò  Opificium, 
Gali.  Ouvrage.  Le  Roman  de  la  Violette 
MS.: 

Ung  jour  en  la  chambre  son  pere 
Fiat  une  «sterile  el  ung  Mistero 
De  soie  et  d'or  moult  soubtilmant. 

1  2.  MISTERIUM,  prò  Officium.  Charta 
Philippi  Pulcri  Frane.  Regls  in  Bullario 
Fontanell.  fol.  39:  Damus  et  in  hxredi- 
tatem  concedimus  redditus  avenarumt 
garbarum  biadi,  tortellarum,  gallinarum 
et  ovorum  quos  et  quas  ratione  Misterii 
Soriamnaire  in  foresta  Brotonne ,  etc. 
Vide  Ministerium. 

*  Simul  et  officii  emolumentum  et 
quidquid  ad  illud  pertinet.  Charta  Henr. 
reg.  Angl.  et  ducis  Norman,  in  Reg.  62. 
Chartoph.  reg.  eh.  368:  Sciatis  me  con- 
cessisse. . .  Odoino  de  Mala  palude  servienti 
meo  totum  suum  MisteHum  de  mea  pane- 
taria,...  et  volo  et  confirmo  quod  in  curia 
mea  habeat...  quatuor  fercula,  unum  ex 
magnis  et  duo  ex  militibus  et  unum  dis- 
pensabile. Mistere,  prò  Ministere,  in  Prol. 
ad  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect.  His- 
tor. Frane,  pag.  154. 

»  3.  MISTERIUM,  Officium  ecclesiasti- 
cum,  et  ejusdem  pars,  Italis  Misterio, 
eadem  acceptione.  Cerem.  vetust.  MS. 
eccl,  Carnot.:  Feria  vj.  vigilia  Domini  fit 
totum  MisteHum  sicut  prhediximus.  Ibid. 
ubi  de  officio  Tenebr.:  In  his  tribus  die- 
bus  provideant  mansionarii  ut  tot  ad 
Tenebras  accendant  luminaria,  quot 
finienda  sunt  Misteria,  scilicet  antiphonse, 
psalmi,  versus,  lectiones,  responsoria,  ver- 
sus, et  quot  finientur,  tot  extinguantur. 
Stat.  ant.  Florent.  lib.  5.  cap.  77.  ex  Cod. 
reg.  4621  :  Nullus  de  magnatibus...  habens 
guerram  sive  inimicitiam  patentem ,  au- 

deat....  ire  ad  aliquam  invitatam prò 

aliano  defuncto,  vel  ad  exequias  alicujus 
defuncti,...  seu  prò  Misterio  alicujus  mor- 
tui.  Vide  supra  Mestitia. 

*  4.  MISTERIUM,  vox  generica,  Res, 
negotium,  quodvis  instrumentum  rei 
alicui  conficiendae  aptum.  Chartul.  S. 
Joan.  Angeriac.  fol.  60.  r0.:  Donumsuum 
super  altare  S.  Joannis  per  quoddam 
pargamenum  posuerunt,  recapitulato  ex 
ordine  toto  Misterio  superius  comprehenso. 
Ibid.  fol.  141.  r0.:  Rainaldus  et  frater 
ejus  Macaris  dederunt  S.  Joanni  in  ma- 

risco  Yvise  salinam  unam, cum   omni 

Misterio  et  maracione.  Stat.  Cadubr.  lib. 
2.  cap.  126:  Ordinamus  quod  aliquis  ter- 
rigena vel  forensis  non  sit  ausus in 

nemoribus  Cadubrii...  lignamen  aliquod 
inèidere....  prò  carbono  nec  prò  alio  Mis- 
terio f adendo.  Vide  Maraao  et  supra  in 
Ministerium. 

MISTICO,  Mysticus,  Mu<xtix6?,  Secreto- 
rum  Principis  conscius,  Auricularius, 
dignitas  Palatina  apud  Byzantinos. 
Will.  Tyr.  lib.  15.  cap.  23.  de  Manuele 
Imp.  CP.:  Ubi  fratrem  nalu  se  priorem 
palatium,  audila  palris  morte,  jam  obti- 
nentem,  per  Misticonem  suum,  qui  pala- 

Ho  et  thesauris  preeerat  universis ex 

improviso  captum  in  vincula  conjecit. 
Mugtcxóc  in  ter  praecipuas  et  illustriores 
Aulae  CPolitanae  dignitates  recensetur 
a  Constantino  de  Administrando  Impe- 
rio cap.  51.  et  Codino  de  Offic.  Aulae  CP. 
Mysticos  aliquot  habent  Scriptores  By- 
zantini,  [Anonymus  in  Lacapeno  n.  15. 
17.  in  Porphyrog.  n.  10.  14.]  Niceph. 
Gregoras  lib.  8.  pag.  206.  Joannes  Can- 
tacuzenus  lib.  3.  cap.  36.  et  89.  Joan. 
Tzetzes  in  Ep.  pag.  268.  et  alii  quos 
laudat  Meursius.  Tzetzes,  loco  citato, 
Mysticum  Servilium  compellans,  o>8a>- 


tic  pooXVi.  {Vide  Glossar,  medi»  Graeeit] 
1  MISTlLlO,  Miscellum  frumentum,  in 
Chron.  Rotomag.  apud  Labbeum  tom. 
1.  BibL  MSS.  ad  ann.  1278.  et  in  Char- 
tul. S.  Vandreg.  Vide  Mixtum% 

*  MISTI0LUM,  Miscellum  frumentum, 
Gali.  Méteil.  Charta  Phil.  episc.  Aure- 
lian.  in  Chartul.  S.  Aviti  :  Duo  modii 
biadi,  scilicet  unum  Mistioli  et  unum 
avensR. 

MISTIRIOL,  Caupo,  in  Glossa  interli- 
neari in  Grammatica  Smaragdi  MS. 

1  MIST0ILUM.  Vide  Mixtum  2. 

»  1.  MISTOLIUM,  ut  Mistiolum.  Charta 
ann.  1242.  ex  Lib.  albo  episc,  Carnot.: 
Duos  modios  biadi  ibidem  percipiant 
annuatim  ad  mensuram  Montisfortis, 
medietatem  scilicet  frumenti,  vel  boni 
Mistolii,  si  frumentum  purum  ibi  non 
creverit,  et  medietatem  avente.  Occurrit 
etiam  in  Ch.  ann.  1212.  ex  Tabul.  episc. 
Paris,  fol.  105.  Vide  Mixtum  2. 

*  2.  MISTOLIUM.  [Mesteul  (Glos.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E.  36,  xva  s.)] 

1  MISTRA,  Odia,  mensura.  Papias  MS. 

*MISTRALE,Frustum,  Gali.  Morceau, 
piece,  alias  MistraU  Lit.  remiss.  ann. 
1398.  in  Reg.  153.  Chartoph.  reg.  ch.  220  : 
En  laquelle  place  ou  jardin  (des  ar bales- 
triere de  la  ville  de  Douay)  le  connesta- 
ble  desdis  confreres  de  Varbaleste  avoit 
intention  de  fair  e  traire  par  esbatement 
à  un  pie  de  buef,  qui  devoit  estre  mis  en 
hauti  à  un  pel,...  et  cellui  qui  le  copperoit 
en  beau  jeu  d'un  bougon,  or  donne  à  ma- 
niere de  farchiel,  devoit  gaigner  deux 
Mistraulx  de  buef  cuis  et  saussis  par 
bonne  amour. 

1  MISTRALES,  Mistraua.  Vide  Minis- 
teriales. 

%  MISTRALIA.  [«  Dedit  et  concessit 
Mistraliam  castri  et  castellante  Mores- 
telli  et  Goncelini  cum  juribus,  emolu- 
metis  et  pertineciis  ejusdem.  »  (Cheva- 
lier,  Inv.  arch.  Delphin.  n.  1723,  an. 
1316.)] 

*  MISTRUM,  Lo  odio  nascoso,  in  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS.  unde  emendandus 
Papias  in  Mistra,  ubi  leg.  Odia  occulta, 
vel  quid  simile. 

1  MISTUM,  prò  Vinum,  apud  Cencium 
in  Ord.  Rom.  tom.  2.  Mus.  Ital.  Mabill. 
pag.  201  :  Marescalca  debent,  quando  va- 
dunt  ad  herbas,  vel  paleas,  vel  ad  feenum, 
habere  Mistum  et  furcas.  Vide  Mixtum  1. 

1  MISTURA.  Vide  Mixtum  2. 

j  MISURARE,  Metiri.  In  pervetusto 
Cod.  MS.  Epist.  S.  Pauli  Grgeco  et  La- 
tino litteris  uncialibus  scripto  e  Bibl. 
Sanger i m.  haec  verba  Graeca  2.  Cor.  cap. 
10.  12.  àXXà  avTOi  ev  éocuTOtc  éaoTOUi;  jxe- 
TpoOvrei;,  xaì  ffuvxpivovre?,  etc.  sic  Latine 
redduntur  :  Sed  ipsi .  intra  nosmetipsos 
Misurantes  et  comparantes,  etc. 

MISUS,  prò  Missus,  Positus,  Gallis 
Mis.  Capi  tuia  ad  Legem  Alamannor. 
cap.  22  :  Si  in  elida  Misa  non  fuerit,  etc. 
Occurrit  ibi  pluries. 

1  MIT,  Volat.  Vide  Falcus  in  Falco- 
Mit  Anglo-Sax.  Met  Belgis,  et  Mith,  in 
Evangeliis  Gothicis,  ut  observat  Eccar- 
dus  ad  Legem  Salicam  tit.36.  Graecorum 
neTa  respondet  atque  Lati  num  cum  de- 
notat. 

1.  MITA.  Lex  Bajwar.  tit.  9.  cap.  2. 
!  3.  et  4  :  Ite  ilio  Granario,  quod  Parch 
appellanti  cum  3.  sol.  componat  ;  de  Mita 
vero  si  illam  detegerit,  vel  incenderli, 
cum  3.  sol.  componat.  Ubi,  opinor,  recte 
viri  docti  existimant  esse  idem  quod 
meta,  acervus  segetum.  Vide  in  hac 
voce.  Quidam  Codd.  meda  praeferunt. 

2.  MITA,  Monetae  aerea?  Flandrensis 
species  4.  obolorum  pretii.  [Chron.  Tru- 


MIT 


MIT 


MIT 


425 


don.  ad.  ani).  1282:  Tempore  Guilielmi 
Abbatis  Arnulfus  de  Los  nullum  jus 
habuit  in  villa  nostra  de  Berlo,  nec  redi- 
tus  aliquos....  nisi  solummodo  ad  Mosam 
Schanàich  ibidem,  qu&  solvebat  veterem 
Mitam  cum  dimidia.  Mitte,  in  Edicto 
Philippi  VI.  Reg.  Frane,  ann.  1332.  tom. 
2.  Ordinat.  Reg.  pag.  87:  Que  nulles 
MUtez,  doubles,  cornuz,  esterlins,  ne 
nulles  aulres  monnoyes  faites  hors  de 
notre  royaume  n'aient  nul  cours.\  Vide 
Lindanum  in  Teneraemunda  lib.  2.  cap. 
2.  n.  46.  et  Mitla  2. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1377.  in  Reg.  110. 
Chartoph.  reg.  eh.  322  :  Gomme,...  Ector 
de  VArore...  avec  Gosset  le  Lonc...  jouas- 
sent  amiablement  et  paisiblement  l'un  à 
Vautre  pour  Mites  de  Flandres,  etc.  Aliae 
ann.  1459.  in  Reg.  189.  eh.  358  :  Le  due 
de  Bourgoigne...  fist  forger  à  son  coing 
autres  monnoies  noires,  nommées  mailles 
-et  Mittes,  dont  les  deux  mailles  ou  les 
quatre  Mittes  se  alouoient  pour  ung  de- 
nier.  Hi  ne  Mitaille,  Nummus  aereus  vel 
ex  sere  et  argento  conflatus,  in  aliis  Lit. 
ann.  1397.  ex  Reg.  152.  eh.  115  :  Icellui 
du  Rut  trouva  un  petit  sachet  où  il  y 
avoit  Mitaille,  qui  est  appellò  billon.  Pro 
Ferri  fragmenta,  vulgo Mitraille,  in  Lit. 
ann.  1406.  ex  Reg.  161.  eh.  57  :  Quantità 
de  menue  ferraille,  appliquée  à  fait  de 
marchandise  de  Mitaille.  Ubi  ter  le- 
gitur. 

13.  MITA,  Mensura  potus.  Usus  Cul- 
tura Genoman.  :  Ad  coinam  habeant 
Prior  et  Prsepositus,  et  céllerarius  et  ba- 
julus,  et  duo  Priores  de  foris,  magnani 
Mitam. 

14.  MITA,  Idem  quod  Mitana  infra. 
Charta  ann.  1218.  ex  Tabular.  S.  Vieto- 
ris  Massi!.  :  Prohibemus  ne  Prior  vel  mo- 
nachus  (deferat)  Mitas  nisi  forte  Mitas 
quas  suerunt  de  panno. 

7  5.  MITA»  f.  Cibus,  esca,  et  quidquid 
ad  cibum  pertinet.  Concil.  Limense  ann. 
1585.  inter  Hispan.  pag.  430:  Quoniam 
indecens  est  quod  puellae  doctrinarum  sa- 
cerdotum,  eorundem  domos  ad  verrendum 
vel  rigandum  frequentent,  vel  Mitam,  vel 
alias  res  in  eis  domibus  faciant  ,*  ordina- 
mus, etc.  Aliud  ann.  1590.  ibid.  pag.  452: 
Diligenter  invigilent  parochi,  ne  permit- 
tant  ut  Indi  in  ternplis  ause  sunt  domus 
orationis,  faciant  partitiones  Mitarum, 
seu  tributorum,  vel  rerum  rusticarum. 
Hispanis  Migas  de  pan  cozido  est  pul- 
menti  species  ex  mica  panis,  oleo,  aqua, 
sale  et  ali  io  conferta. 

* 6.  MITA,  Blatta,  Gali.  Mite.  Stat. 
MSS.  eccl.  S.  Laurent.  Rom.  :  Ordina- 
runt  quod  sacratissimum  Corpus  Domini 
nostri  Jesu  Christi  in  parvis  formis  et  ro- 
tundis  factum  sit,  et  non  per  frusta  prò 
infirmis  reservetur,  quia  saspe  scatinenta 
et  Mitas  ex  dictis  frustis  eveniunt. 

*  MITABUNDUS.  Vide  infra  Mitare. 

]  MITADELA,  prò  Metadella,  ut  etiam- 
num  a  Thuscis  appellatili-,  Mensura  so- 
lidorum  simul  et  liquidorum,  quae  est 
pars  octava  Sextarii  apud  Etruscos.  Al- 
bertinus  Mussatus  de  Gestis  Henrici 
VII.  lib.  13.  rubr.8.  apud  Murator.  tom. 
10.  col.  536  :  Angebatque  Imperatoria  Pi- 
sanorumque  animos,  quod  iam  victum 
(1.  victus)  penuria  intolerabilis  suos  affi- 
derei, prsesertim  vini  defectus,  cum  mi- 
nima ejus  cessus  mensura,  quam  Mitade- 
lam  terrigenam  vocant,  Pisanas  moneta* 
solidis  duobus  arrogatis  venditoribus  eme- 
retur.  Consule  Villani  notam  in  hunc 
locum. 

*  MITADENCUS,  Mitadenquus,  Mita- 
DENTE,  Mensura  annonaria,  varise  ca- 
paci tatis  prò  diversis  locis,  vulgo  Mita- 
denc.  Charta  ann.  1336.  in  Reg.  68.  Char- 


toph. reg.  eh.  17  :  ltem  unum  Mitaden- 
cum  civatae  censualem  cum  dominio,  quod 
percipiebat  in  et  super  domo  dieta  del 
Colombiere  Alia  ann.  1338.  in  Reg.  72.  eh. 
533  :  ltem  acquisiverunt  a  Pondo  de  Sapo, 
procuratore  Raymundi  de  Turreta,  qua- 
fuor  settaria  et  unum  Mitadencum  siligi- 
nis. Alia  ann.  1352.  in  Reg.  82.  eh.  101  : 
ltem  duo  sextaria,  copa  et  media  copa 
avena*,...  et  unum  Mitadencum  siliginis... 
ltem  prò  manso  del  Tayrac  septem  Mita- 
denquos  siliginis,  et  novem  Mitadenquos 
avena*  de  censu.  Alia  ann.  1377.  in  Reg. 
112.  eh.  102  :  Unum  Mitadente  frumenti, 
quod  facit  octavam  partem  sestarii...  in 
territorio  Marologii.  Pluries  ibi.  Lit.  ad- 
mort.  prò  eccl.  Mimat.  ann.  1464.  in 
Reg.  199.  eh.  448  :  ltem  ung  quartel, 
ung  Mitadenc  froment  et  Mitadenc 
avoyne.  Vide  Mitadela  et  supra  Mey- 
tencus 

*  MITADENGA  Calcina,  Calcis  spe- 
cies. Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  IL 
pag.  548  :  Et  quod  vj.  clavige  lapidee  fiant 
cum  bona  Calcina  Mitadenga; —  et  tom. 
IL  pag.  582  :  Et  fiat  (claviga)  de  bona 
Calcina  Mitadenga,  et  de  bonis  lapidibus 
coctis  ;  —  et  tom.  IL  pag.  642  :  Statuimus 
et  ordinamus  quod  dictus  pons  debeat 
vaivi,  et  fieri  de  bonis  lapidibus  et  bona 
Calcina  Mitadenga.  Nescio  an  per  ana- 
logiam  haec  vox  accipienda  sit  eodem 
sensu,  quo  infra  Mitadenquum  bladum 
i.  e.  Miscellum  frumentum;  quo  sensu 
verba  Calcina  Mitadenga  responderent 
aliis  Malta  Calcina,  quae  occurrunt  pas- 
sim in  eìsdem  Statutis,  ut  e.  g.  tom. 
IL  pag.  345  :  Quod  una  claviga  fieri  de- 
beat murata  undique  de  bona  Malta  Cal- 
cina ;  —  et  tom.  II.  pag.  410  :  Et  homines 
Savigni  teneantur  facere  ibi  aliam  por- 
tam,  et  dictum  raurum  et  porlas  de  bona 
Malta  Calcina  ;  —  et  tom.  IL  pag.  624  : 
Statuimus  et  ordinamus  quod  duo  ponti- 
celli  ....  fiant  de  bona  Malta  Calcina;.... 
et  per  pleonasmum  forsan  utraque  lo- 
cutio  perhibetur  conjuncta  in  tom.  IL 
pag.  625  :  Et  hoc  debeat  fieri  de  bonis 
lapidibus  et  de  bona  Malta  Calcina  Mita- 
denga. [Fr.] 

1  MITADENQUUM  Bladum,  Miscellum 
frumentum,  Bled  méteil,  Provine.  Meta- 
die.  Charta  ann.  1395.  ex  Schedi s  Prses. 
de  Mazaugues  :  Pro  quibus  bonis  dat  et 
servit  annuatim  in  quolibet  festo  S.  Mi- 
chael™...  unum  quartale  biadi  Mitaden- 
qui,  etc.  Vide  Mixlum  2. 

*  Alias  Mitadenc.  Charta  ann.  1254.  ex 
Schedis  Pr.de  Mazaugues: Sub  tali  pacto, 
quod  tu...  debes  dare  nobis  annuatim..» 
quatuor  saumatas  biadi  Metadencadmen- 
suram  Tharasconis.  Alia  ann.  1321.  in 
Reg.  61.  eh.  818  :  Quinque  settaria  biadi 
Mitadenc  censualia.  Moitable ,  eodem 
sensu,  in  Chartul.  Corb.  sign.  Ezechiel 
ad  ann.  1415.  fol.  18.  v°.  :  xxiiij.  muis  de 
grain  Moitable  et  Vautre  avaine,  etc.  Vide 
supra  Bladum  Mediastinum. 

MITAD0LUS.  Inscriptio  cujusdam  va- 
sis,  apud  Sugerium  de  Rebus  in  admi- 
nistratione  sua  gestis  : 

Hoc  vas  sponsa  dedit  Aanor  Regi  Ludovico, 
Mitadolus  avo,  mihi  Rex,  Sanctisque  Sugerus. 

Forte  nomen  proprium. 

%  MITALLIA.  [Pièces  de  monnaie,  mé- 
dailles  de  bronze  mèlées  à  Valliage  des 
cloches  :  «  Reginaldo  Morise,  in  vico  S. 
Martini  commoranti,  prò  vnc.  iiiixx. 
xiii.  lib.  cum  dimidi  a  de  Milallia.  » 
(Re  font  e  d'une  cloche  de  N.  D.  en  1396, 
Bibl.  Schol.  Chartar.  1872,  p.  369.)] 

MITANA,  Mitanna,  Lanea,  vel  pelli- 
cea  chirotheca,  Gallis  Mitaine.  Institu- 
tiones  Capituli  Cisterciensis,  distinct.  5. 


cap.  7:  Pueri  euntes  assidue  cum  personis 
ordinis  non  deferant  cutellos  acuminatos, 
vel  vestes  varias,  nec  serta  in  capitibus, 
nec  chirothecas  in  manibus,  sed  Mitanas. 
Mitan&  de  panno,  in  distinct.  13.  cap.  11. 
[Statuta  Ord.  Grandi mont.  apud  Mar- 
ten.  tom.  4.  Anecd.  col.  1234  :  Mitanas 
vero  laneas  eis  non  prohibemus.]  Statuta 
Ordinis  S.  Gii  berti  de  Sempringham 
pag.  720  :  Cyrothecarum  et  Mitannarum 
omnis  super fluitas...  caveatur,  Guigo  IL 
Prior  Cartusise  in  Statutis  ejusdem 
Ordinis  cap.  57.  §  1  :  Mantellum  capu- 
tium ,  Mitanas  laneas  unas.  lumbaria 
duo,  etc. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1356.  in  Reg.  85. 
Chartoph.  reg.  eh.  83  :  Prmdictus  Niga- 
sius...  percussit  dictum  Richardum...  in 
mentone  de  extremitate  digitorum  manus 
su&,  lune  indutae  de  quadam  Mitana 
drappellorum.  Mitanas  praebebantur  ma- 
gistris  Computorum,  ut  legitur  inter 
eorumdem  vadia  in  Reg.  ejusd.  Cam. 
sign.  Croix  fol.  126.  v°.  :  Quilibet  magis- 
trorum  percipit  per  manum  argentarii 
quasdam  Mitaines  de  panno  et  quasdam 
cirothecas  de  cervo. 

*  MITARE,  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Duptar,  Prov.  ambigere9 
dubitare,  dubare,  mussare,  sitare,  Mi- 
tare.  Doptos,  Prov.  dubius,  Mitabundus, 
anxius. 

*  MITARIUS,  Particeps,  ut  videtur,  qui 
aliquid  cum  aliis  commune  possidet. 
Charta  ann.  1366.  in  Chartul.  S.  Joan. 
de  Jardo  :  ltem  quandam  peciam  terrai, 
in  qua  sunt  plures  Mitarix,  continentem 
cirexter  unum  quarterium.  Mitanier  vero, 
idem  qui  Métayer,  colon us  partiarius, 
medietarius,  a  veteri  Gallico  Mitan  vel 
Mitie,  prò  Moitièt  medietas,  ut  legitur 
in  Charta  ad  calcem  Chartul.  S.  Joan. 
Laudun.  :  Si  nous  offroienl  de  quitter  la 
Mitan  des  taillis,  si  nous  voulions  iciaus 
faire  garder;...  lydits  abbés  et  couvent 
penront  une  moitié  à  leur  cheis,  et  Vautre 
moitié  desdits  taillis  à  nous  appartiendra. 
Alia  ann.  1285.  ex  Chartul.  Pontiniac.  : 
La  Mitié  ou  bois  de  Montigny,  qui  part  au 
conte  dfAuceurre,  que  Van  appelle  Boo- 
loy,  et  la  Mitié  ou  bois  de  Merri,  qui  part 
de  Jeufroy  de  Migie.  Lit.  remiss.  ann. 
1397.  in  Reg.  152.  Chartoph.  reg.  eh. 
304  :  Ilz  hurterent  à  Vuys  de  certaine  mai- 
son des  appartenances  de  ladite  granché, 
en  laquelle  estoit  le  bouvier  ou  Mitanier 
d'icelle  granché,...»  Lequel  Jehan  Sorel 
soy  sentant  aitisi  frappé  par  ledit  bou- 
vier ou  Mitanier,  etc.  Vide  infra  Mito- 
nentum. 

1  MITATORIGIUM,  Sacrarium,  secreta- 
rium.  Acta  SS.  tom.  3.  Maii  ubi  de  S. 
Nicolao  Patriarcha  CP.  pag.  510  :  Ut 
exinde  pariter  dextera  ecclesia?  parte»  via 
consueta  penitus  relieta,  ad  Mitatoricium 
usque  perir ansiret.  MeTaTo&ptov  vel  {maTci- 
piov,  Graecis  recentioribus.  Leo  Gram- 
mat.  in  Leone  Philos.  pag.  483  :  "OGev 
8(/)pxeTO  oÌ7to  tou  8e£io0  fjipou;  yixP1  T0^ 
[UTocTopixiou ,  etc.  Vide  Gloss.  med. 
Graec.  v.  Meta-rov  et  Suicerum  v.  Meta- 

TlóplOV. 

MITCHA.  Charta  Henrici  IIL  Imper. 
ann.  1049.  apud  Chiffletium  in  Tornutio  : 
Caldarias  guatuor  ad  sai  conficiendum, 
cum  propnis  sedibus,  quae  vulgo  Mitchas 
vocantur.  Vide  Mitla. 

T  MITELLA.  Vide  Mitra*. 

\  MITELLITA.  Placenta  genus,  ex  Tur- 
neb.  Advers.  lib.  24.  cap.  6. 

MITERIATA,  Modus  agri.  Charta  Lu- 
dovici VII.  Regis  Frane,  ann.  1172.  apud 
Sammarthanos  in  Episcopis  Matiscon. 
n.  40  :  Quatuor  Miterialas  terras  Capitulo 
donavit.  [Vide  Meiteriata.] 

54 


426 


MIT 


MIT 


MIT 


»  Charta  ann,  1331.  inter  Probat.  ult. 
Hist.  Trenorch.  pag.  244  :  Quandam 
peciam  terras,  cum  quodam  prato  eidem 
terrae  contiguo,  continente  circa  unam 
Miteriatam  terree.  Vide  supra  Mey- 
teria. 

*  MITERIUM ,  Mensurae  annonari® 
species,  eadem  quae  supra  Mitadencus. 
Charta  ann.  1326.  in  Keg.  65.  Chartoph. 
reg.  278  :  Item  acquisiverunt  duo  Miteria 
avenas  et  quandam  vineam  subtus  Chac- 
quot.  Vide  supra  Meyterius. 

JMITGERIA,  Mensurae  species.  Vide 
Migeria. 

f  MITHITJM,  ut  Methium.  Vide  in  hac 
voce. 

1  MITHRA,  prò  Mitra,  capitis  tegu- 
mentum,  apud  Caffarum  lib.  1.  An- 
nal.  Genuens.  tom.  6.  Murator.  col. 
255. 

1  MITHRIDATUM,  Plinio  :  Mithridati- 
cum  antidotum.  Epist.  Ambrosii  Carnai  - 
dui.  apud  Marten.  tom.  3.  Ampliss.  Col- 
lect.  pag.  410  :  Vascula  duo  testacea, 
alterum  opiatae,  alterum  Mithridati  lec- 
tissimi. 

*  Métridat,  in  Lìt.  remiss.  ann.  1460. 
ex  Beg.  189.  Chartoph.  reg.  eh.  476  : 
Icelle  femme  bailla  entre  deux  escailles  ou 
quoquilles  de  jambles,  qui  croissent  en  la 
mer,  une  chose  resemblant  de  couleur  à 
tiriacle  ou  Métridat. 

MITHRIDI.  Lex  Frision.  tit.  22.  §  50  : 
Si  tnembranam  qua  jecur  et  splen  pen- 
dent,  quod  Mithridi  dicunt,  vulneraverit, 
18.  sol.  componat.  Ubi  Sicama  legendum 
censet  midrift,  vel  middelrist,  i.  pelii- 
cula,  qua  exsta  ab  in  testi  ni  s  inferiori  bus 
separantur,  [a  Saxon.  Midhrife,  quod 
Som  nero  diaphragma,  mesenteri  um  si- 
gnificati 

*  HITIGITAS ,  Mansuetudo ,  benigni- 
tas.  Lit.  remiss.  ann.  1383.  inter  Pro- 
bat. tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  56.  col.  1  : 
Regalia  consuetudinis  juvata  Miticitas 
benigna  compassione  subvenia  t.  Vide  Mi- 
titia. 

MISTIFICARE,  Mitem  facere,  in  Glossis 
antiq.  MSS.  [Amoloier,  eadem  notione 
usurpat  le  Roman  de  la  Róse  MS.  : 

Il  se  set  bien  Amoloier 
Par  chuer  et  par  souploier.] 

-  MITIPLÀNARE,  Leniter  deciivem  fa- 
cere,  Gali.  Donner  une  pente  douce.  Stat. 
PI  acent.  lib.  5.  fol.  61.  r°.  :  Statutum  est 
antiq  uum,  quod  omnes  rivi  cìvitatis  Pla- 
centiee,  qui  non  sint  terminati  vel  Miti- 
planati,  ad  postulationem  cujuslibet,  cu- 
jus  interest,  terminentur  et  fundentur  et 
Mitìplanentur  per  magistros  aquarum,  et 
manuteneantur  per  illos,  qui  ducunt 
aquam,  secundum  quod  terminati  et  Miti- 
planati  fuerint  per  magistros  aquse. 

MITISGUS,  ubi  tenet  homo  pedes  suos, 
cum  sedei  in  cab  allo,  in  Glossis  MSS. 
Stapes. 

MITITIA,  a  Mitis,  Mansuetudo,  apud 
Ebrardum  Bethun.  lib.  contra  Valden- 
ses  cap.  2.  pag.  56.  Mititas,  in  Glossa  ad 
Genesis  15.  LConcilium  Tolet.  ann.  1323. 
inter  Hispan.  tom.  3.  pag.  571  :  Castitas, 
Mititas,  sobrietas,  benevolenza,  e  te,  Charta 
ann.  1383.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  1589  :  Regalis  consuetudinis  innata 
Mititas  benigna  compassione  subveniat, 
Occurrit  praeterea  quod  S.  Laurent. 
Justin.  in  Ugno  vitas  tract.  de  Charit. 
can.  5.1/ 

f  MITIUM,  et  Mittium.  Vim  vocis  mi- 
nime atti  gisse  videntur  doctissimi  viri 
Bignonius  et  Cangius  noster,  cum  Mi- 
tius  prò  Missus  scriptum  suspicantur  ; 
ad  rem  propius  accedit  eruditus  Eccar- 
dus  in  Notis  ad  Legem  Sai.  a  Carolo  M. 


emenda tam  pag.  176.  ubi  forasmitio  uno 
verbo,  idem  esse  tradit  quod  projectio, 
seu  gurpitio  ;  quod  scilicet  veteribus  so- 
le mne  erat  alicujus  symboli  projectione 
rei  cujusvis  possessione  sese  exuere,  at- 
que  adeo  alium  investire.  Hinc  est  etiam 
quod  Minio  apud  Marculfum  lib.  1. 
Form.  23.  de  legali  ad  judicium  cita- 
tione  interpretatur,  quod  ramo  perinde 
abjecto  et  in  sinum  adversarii  projecto, 
ejusmodi  citatio  fieri  soli  tu  m  erat.  Mi  hi 
vero  Mitium,  idem  videtur  quod  Domi- 
nium,  legitima  possessio  :  quo  sensu 
non  obscure  occurrit  in  Charta  Caroli 
M.  ann.  771.  apud  Marten.  tom.  1.  Anec- 
dot.  col.  11  :  Praecipientes  ergo  jubemus, 
ut  nullus  judex  publicus...  homines  ipsius 
ecclesim  et  monasterii  ipsius  (Morbacen- 
sis)  tam  ingenuos  quam  et  servos,  qui  su- 
per eorum  terras  et  Mitio  manere  viden- 
tur, etc.  Praeceptum  Pippini  Begis  ann. 
751.  apud  eumdem  Marten.  tom.  1.  Am- 
pliss. Collect.  col.  26  :  Praecipimus,  ut 
neque  vos,  ncque  junior  es  aut  success  or  es 
vestri  Abbatibus  ipsius  loci  (Anisolensis) 
nec  Mitio  potestatis  illorum,  nec  homini- 
bus  qui  per  ipsos  legibus  sperare  videntur, 
inquietare...  praesumatis.  Aliud  ejusdem 
Regis  ann.  760.  ibid.  col.  27  :  Vel  quic- 
quid  ad  ipsum  monasterium  sperare  vi- 
dentur, unde  legitimo  redébet  Mitio,  sub 
sermone  tuitionis  nostrx,  etc.  Quae  alia 
non  videntur  ab  iis  quae  leguntur  in  Di- 
plom.  Caroli  M.  ann.  769.  ibid.  col.  32  : 
Ita  ut  nullus  judex  publicus  in  curtes  ip- 
sius monasterii  (Corbeiensis)  vel  homines 
qui  supra  terras  commanere  videntur, 
etc.  Et  in  alio  ann.  782.  ibid.  col.  42  :  Ut 
nullus  judex  publicus  fisci  nostri  in  jam 
dictas  villasvel  facultates  ipsius  Sancii 
(Martini)  ad  agendumt  etc.  Cui  interpre- 
tati oni  alia  quae  a  D.  Cangio  laudantur, 
haud  invita  Minerva  posse  accommo- 
dari  existimo.  Vide  Foras-mixtos  in 
Foras. 

MITI  US,  prò  Missus,  Legatus,  in  For- 
mulis  Lindenbrog.  36.  37. 123.  [Vide  Mi- 
tium.'] 

t  MITOLOGIA,  prò  Mythologia,  in  Epist. 
Gunzonis  ad  Augienses  Fratres  ann.  960. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect. 
coL  300. 

*  MITONENTUM,  Praedium  rusticum, 
quod  a  colono  partiario  colitur,  Gali. 
Métairie.  Charta  Joannae  comit.  FI  and. 
ann.  1233.  in  SuppL  ad  Miraeum  pag. 
395.  col.  1  :  Volo  msuper...  ut  preedicta 
ecclesia  in  omnibus  communibus  pascuis 
et  usuagiis,  sive  usanciis  terree  mede,  ubi 
ipsa  ecclesia  curtes  vel  Mitonenta  habue- 
rit,  habeat  usuagia  et  usancias  suas.  Vide 
supra  Mitarius. 

«  MIT0NNUS,  Mitonus,  Mensurae  an- 
nonaria} species,  eadem  quae  supra  Mita- 
dencus, Gali.  Miton.  Charta  prò  monast. 
Vezeliac.  ann.  1378.  in  Reg.  113.  Char- 
toph. reg.  eh.  142  :  Quilibet  focus  debet 
quinque  Mitonnos  avense...  Item  quinque 
Mitonos  a  pluribus  personis  debitos,  etc. 
Lit.  re  miss.  ann.  1366.  in  Reg.  97.  eh. 
643  :  Icelle  Ysàbel  prist  larrechineusement 
en  l'hostel  dudit  Guillaume  troiz  Mitons 
de  fourment.  Vide  infra  Moitonnus. 

1  MIT0S,  Filum.  Ebrardus  Bethunien- 
sis  in  Graecismo  cap.  10  : 

Est,  miai  crede,  Mitos,  filum  :  sed  fabula  Mithos  : 
A  Mitos,  examitura  :  de  Mithos,  Mithologia. 

1  MITPHIUM,  perperam  prò  Mithìum. 
Vide  supra  Methium. 

1 1.  MITRA,  Apex,  fastigi  um  campani- 
lis,  Gali.  Fleche  d'un  clocher,  quod  in 
acumen  desinat  sic  dictum.  Acta  S.  Ber- 
trandi  tom.  1.  Jun.  pag.  785  :  Et  Mitram 


campanilis  ecclesia?  nostra?  non  fecimus 
(ieri  gratis. 
2.  MITRA,  Isidoro   lib.  19.  Orig.  cap. 

4.  et  Ugutioni,  Funis,  quo  navis  media 
vincitur.  [Mitra ,  la  corde  de  quoy  le 
milieu  de  la  nef  est  lìé,  in  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.]  Tertullianus  Carm.  de 
Jona  : 

Nauticus  interea  geminila  clamor  omnia  tentat 
Pro  rate,  proque  anima,  spiras  mandare  morantes, 
Oblaqueare  Mitram,  clnvorum  stringere  nisus, 
Vel  reluclantes  impellere  pectora  gyros. 

MITRJ2,  Feminarum  sunt,  ut  pilea  vi- 
rorum,  ait  Servius  ad.  9.  jEneid.  [Gloss. 
Lat.  Gali.  Sangerm.  :  Mitra,  coijfe  à 
femme.]  Warnerius  MS. in  Caprum  Scot- 
tum  Poetam,  ut  veteres  omittam  : 

His  dictis  sapiens  subrisit  domna  j)arumper, 
Et  Mitrae  pulcram  supposuit  faciera. 

5.  Hieronym.  Epist.  10.  de  Magdalena  : 
Non  habuit  crispantes  Mitras,  nec  stri- 
dentes  calceolos,  nec  orbes  stibio  fuligina- 
tos.  Epist.  32  :  Tunc  crines  ancillulse  dis- 
ponebant,  et  Mitellis  crispantibus  vertex 
artabatur  innoxius. 

W  Erat  autem  Mitra  taeniae  species, 
qua  mulieres  caput  cingebant  ;  quod  or- 
namentum  ita  ipsis  propri  um  existima- 
batur,  ut  viris  probrosum  esset,  iisque 
non  nisi  in  desidiae  insimulationem  con- 
cedetur.  Servius  ad  ^3neid.  4.  216  :  Qui- 
bus  effeeminatio  crimini  dabatur,  etiam 
Mitra  iis  adscribebatur.  Vide  Mercerum 
ad  Alex.  Gen.  Serm.  pag.  424.  Passerat. 
ad  Propert.  et  Sai  mas.  ad  Hist.  August. 
pag.  390.  Interdum  Mitra  prò  qua  vis 
rascia  sumitur,  ut  apud  Celsum  lib.  8. 
cap.  10.  prò  fascia  ad  involvendum  bra- 
chium  fractum. 

1  Semimitra  ,  Dimidiata  mitra.  Ul- 
piano  leg.  25. 1 10.  D.  de  auro,  arg.  et 
mund. 

Mitra.,  dictum  Deo  dicatarum  capitis 
tegumentum.  Isidorus  lib.  19.  Orig.  cap. 
31:  Mitra  estpileum  Phrygium  caput  prò- 
tegensy  quale  est  omamentum  capitis  de- 
votar um.  Mitram  autem  a  velo  distinguit 
idem  Isidorus  lib.  2.  de  Offlc.  Eccl.  cap. 
17.  ubi  ait  mitram  virgines  Deo  dicatas, 
quasi  coronam  virginalis  gloriae  praeferre 
in  vertice. 

Mitrelias  vocat  Optatus  Milevita- 
nus  lib.  6  :  Jam  illud  quam  stultum, 
quam  vanum,  quod  ad  voluntatem  et 
quasi  ad  dignitatem  vestram  revocare  vo- 
luistis,  ut  virgines  Dei  agerent  pceniten- 
tiam  ;  ut  jamdudum  professai  sìgna  vo- 
luntatis  capitibus  postea  vobis  jubenlibus 
immutar ent  ?  ut  Mitrellas  alias  projice- 
rent,  alias  acciperent?  Mox  de  ejus  ma- 
teria :  Nec  ulta  sunt  praecepta  conjuncta, 
vel  de  qua  lana  Mitrella  fierett  aut  de  qua 
purpura  pingeretur  ;  non  enim  panno  po- 
test  virgmitas  adjuvarif  etc.  Utitur  ibi 
non  semel.  Mitellas,  dixit  Virgil.  in  lu- 
dicro  Poematio,  ut  et  Apuleius  lib.  7. 
et  8.  Metamorph.  Mitras  Monialibus 
etiam  tribù  unt  Statuta  Ordì  ni s  de  Sem- 
pringham  pag.  762:  Rabent  etiam...  si 
voluerint,  et  Mitras  lineas  nigras  et  for- 
ratas  de  agninis  pellibus.  Alibi  :  Omnes 
habearU  Mitras  lineas  de  grossiori  panno, 
etc. 

Mitra,  propri  um  hodie  dicitur  sum- 
morum  Pontificum  capitis  ornamentum 
ac  tegumentum,  atque  adeo  Cardina- 
li um,  Archiepiscoporum  et  Episcopo- 
rum  :  cujus  tamen  mentionem  inter 
ornamenta  Pontificum,  apud  veteres 
Auctores,  qui  de  Offlciis  divinis  scrip- 
sere,  aut  in  Sacramentariis,  vel  veteri- 
bus Liturgiis  fere  nullara  fieri  observa- 
vit  Menardusadlibrura  Sacramentorum 
Gregorii  M.  adeo  ut  vix  ann.  1000.  ea 


MIT 


MIT 


MIT 


427 


tribù  atur  Pontifici  bus  et  Episcopi  s,  ut 
apud  Petrum  Damian.  serm.  1.  de  Dedi- 
cata et  lib.  1.  Epist.  20.  Hugonem  Flavi- 
niacensem  in  Chron.  ann.  1100.  pag.  260. 
S.  Bernardum  Epist.  40.  etc.  Honorius 
Augustod.  lib.  11.  cap.  24  :  Mitra  quo- 
que Pontificala  sumpta  est  ex  usu  legis. 
Mac  ex  bysso  conficitur  et  thyara,  etc, 
Adde  Hugonem  a  S.  Victore  lib.  1.  de 
Sacram.  cap.  55.  et  in  Speculo  Eccl. 
cap.  6.  Philippum  Eystetensem  in  Vita 
S.  Willibaldi  cap.  22.  Innocent.  III. 
PP.  lib.  1.  de  Myster.  Miss»  cap.  10. 11. 
44.  60.  etc.  Jacob us  Oardinalis  de  Boni- 
facio Vili  : 

Cornua  fronte  gerii  duplicem  signantia  legem, 
Legem  quippe  novam  Christi  veteremque  figurarci. 

Symeon  Thessalonicensis  lib.  de  Tem- 
pio et  Missa,  ait  Episcopos  Orientales 
sacra  facere  nudo  capite,  excepto  Ale- 
xandrino  Patriarcha  qui  in  capite  gerit, 
quod  vqcant  Upóv,  deinde  haec  subdit  : 
wE9epe  yàp  6  vojxtxò?  àp^iepev?  iià  xe<paX9j? 
xtèapiv,  yjv  8yi  xat  {xjtpav  ovó|ia£ov,  xaTÒc  8è 
xaì  ol  TOpiTtOévTac  kpap^ou  touto  xacXeiv  el- 
u>6a(uv. 

S^*  Mitra Folquini  Morinensis  Episc. 
qui  ann.  855.  mortuus  est,  meminit  Jo- 
han.  Iperius  in  Chron.  cap.  13.  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  510.  ubi  eam 
in  monasterio  suo  Sithiensi  asservatam 
una  cum  cappa  ejusdem  Folquini  et  chi- 
rothecis  atque  sandaliis  testatur  :  Ad- 
huc  sub  antiquo  decore  conservamus  cap- 
pam  ejus  unam  processionalem,  Mitram, 
chirothecas  atque  sandalia,  stolas  quoque 
tres,  etc, 

*  Theodulf.  Aurei,  episc.  lib.  5. 
carni.  3  : 

Illius  ergo  caput  resplendens  Mitra  tegebat. 

Longe  ergo  saeculo  x.  anti  autor  est  mi- 
tra ad  usum  episcoporum.  Consule  Mar- 
ten. de  Ant.  eccl.  ntib.  tom.  1.  col.  356. 
edit.  1736.  et  Tract.  nov.  dipi.  tom.  4. 
pag.  325. 

SSIT  Episcopos  interdum  non  nisi  ex 
concessione  Romani  Ponti flcis  mitra 
usos  fuisse,  colligi  tur  ex  Epist.  Oalixti 
II.  W.  ann.  1120.  in  Batav.  sacra  pag. 
139.  qua  Godebaldo  Trajectensi  Episcopo 
ejusque  successori  bus  prò  commissa  ipsi 
ecclesia  reverenda,  et  diutinse  ad  invi' 
cem  dilectionis  affectu  concedit  Episcopa- 
letn  Mitram. 

Episcopalis  autem  mi  trae  tripli  cem 
speciem  statuit  Oeremonialis  Episcopo- 
rum  lib.  1.  cap.  17  :  Mitra  usus  antiquis- 
simus  est,  et  ejus  triplex  est  species  ;  una 
qua  pretiosa  dicitur,  quia  gemmis  et  la- 
pidtbus  pretiosis,  vel  laminis  aureis  vel 
argenteis  contexta  esse  solet  ;  altera  auri- 
phrygiata  sine  gemmis,  et  sine  laminis 
aureis  vel  argenteis,  sed  vel  aliquibus 
margaritis composita,  vel  ex  serico  albo 
auro  intermisto,  vel  ex  tela  aurea  simplici 
sine  laminis  et  margaritis.  Tertia  qua 
simplex  vocatur,  sine  auro,  ex  simplici 
serico  Damasceno,  vel  alio,  aut  etiam  li- 
nea, ex  tela  alba  confecta,  rubeis  laciniis 
seu  franciis  et  vittis  pendentibus.  Pre- 
tiosa utitur  Episcopus  in  solennioribus 
festis,  etc, 

1  Mitra  Consistorialis,  Qua  utitur 
Papa  cum  in  consistono  sedet.  Gajeta- 
nus  in  Ord.  Rom.  apud  Mabill.  Mus. 
Ital.  tom.  2.  pag.  440  :  In  pronunciai  ione 
ipsorum  legatorum  vel  nunciorum  ìpse 
(Papa)  debet  portare  pluviale  aurifrigia- 
tura,  et  Mitram  consistorialem  nuncupa- 
tam.  Alter  Ordo  Rom.  ibid.  pag.  232.  sic 
eam  describit  :  Mitra  cum  aurifrisio  in 
Utulo  sine  circulo  utitur  (Papa)  cum  sedet 


in  consistorio,  et  judicat  ;  unde  coronam 
regalerà  reprasentat. 

Mitras  gerebant  Cardinales,  ante- 
quam  prò  capitis  ornamento  galerus  iis 
assignatus  esset  in  Concilio  Lugdunensi 
ann.  1245.^Egidius  Aureae  valli  Monach. 
in  Alberto  Episc.  Leod.  cap.  61  :  Consti- 
tuit  eum  summus  Ponti f ex  sancta  Eccle- 
sia Romana  Cardinalem,  et  imposita  Mi- 
tra capiti  ejus,  inter  Cardinales  summos 
eum  fecit  considere,  [Mitra  Cardinali  uni 
meminit  etiam  Cencius  in  Ord.  Rom. 
apud  Mabill.  tom.  2.  Mus.  Ital.  pag.  204.] 
Balsamon  de  Chartophylace,  lib.  7.  Ju- 
ris  Graecorum  pag.  462  :  Koì  toutou;  ò&- 
8exoc  KapSrjvaptou;  tou  liana  ópioito?  PXItto- 
asv  xexoffpiY)[iivous  ^puerot?  éittSXifaafftv,  a>? 
avTurpoaumouvTas  t&  Ilàrt*,  xa\  th  to>Stov 
<rnjp(tovTa;  8cxaia. 

*  Cangio  assentit  Lazar.  Andr.  Boquil- 
lotus  in  disquisit.  histor.  de  Sacra  Li- 
turgia, ut  observat  Georg.  Rhodig.  de 
Liturg.  Rom.  Pontif.  cap.  26.  num.  7. 
quod  non  ita  intelligendum  esse  monet, 
ut  mitras  dehinc  gestare  cessa  ve  rint, 
iis  quippe  semper  usi  sunt  et  etiam- 
nunc  utuntur,  cum  in  sacris  summo 
pontifici  inserviunt,  et  quidem  sericis 
ex  concessione  Pauli  II.  initio  sui  ponti- 
fica tus,  teste  Gobel.  Persona  seu  Pio  II. 
in  Comment.  lib.  2.  num.  40  :  Cardinali- 
bus  qui  sacris  induti  vestibus,  a  pralatis 
inferiorum  ordinum ,  praterquam  loco 
non  cognoscebanturt  usum  Mitra  serica 
Damasceni  operis,  rubraque  capitia  in- 
duisti. 

Mztra  Romana,  ejusdem  nempe  for- 
mae  quae  Cardinalium.  Oharta  Leonis 
IX.  W.  in  favorem  Eberhardi  Archiep. 
Trev.  ann.  1049  :  Quapropter  omnibus  ip- 
sis  laudantibus  et  respuentibus  prò  inves- 
titura ipsius  Primatus,  Romana  Mitra 
caput  vestrum  insignimus,  qua  et  vos  et 
successores  vestri  in  Ecclesiasticis  officiis 
Romano  more  semper  utamini,  semper que 
vos  esse  Romana  sedis  discipulos  reminis- 
camini. 

Mitr,e  privilegium  indultum  a  sum- 
mis  Pontincibus  interdum  aliis  quam 
Episcopi  s,  verbi  gratia  Abbati  bus,  de 
quorum  mitra  egimus  in  voce  Abbasmi- 
tratus  :  praeterea  Canonicis  Ecclesiarum 
Cathedralium.  Anonymus  Hasenrieta- 
nus  in  Gebhardo  Episc.  Eystetensi.  de 
Clemente  PP.  :  Qui  eisdem  Babergensi- 
bus  hoc  privilegium,  ut  in  summis  festivi- 
tatibus,  tum  ministri  altaris,  tum  etiam 
cateri  seniores  Mitram  haberent  in  capi- 
tibus.  Habentur  in  Bohemia  Pia  lib.  5. 
pag.  64.  65.  Bull»  Pontificum  Urbani  et 
Bonifacii,  quibus  facultas  conceditur 
Canonicis  Pragensis  Ecclesia,  cum  Ar- 
chiepisc.  celebranti  in  Subdiaconatus  et 
Diaconatus  officio  adsunt,  uti  mitris 
al  bis.  In  Vitis  Abbatum  S.  Albani  pag. 
52.  Pietà viensis  Archidiaconus,  Meus, 
inquit,  Vicarius  in  Ecclesia  B.  Hilarii 
incedit  mitratus  in  omnibus  anni  festivi- 
tatibus,  nec  derogat  Mitra  Episcopali  di- 
gnitati.  Vide  Vita  ni  S.  Henrici  Impera- 
toris  cap.  18.  et  Bonfilium  Constantium 
in  Messana  lib.  8.  fol.  58.  v°. 

35H"  Mitras  Canonicorum  interdum 
nihil  fuisse  nisi  eorum  almucia,  colli gi- 
tur  ex  Georg.  Chris t.  Reg.  Mogunt.  tom. 
1.  pag.  737.  ubi  de  Oonrado  III  :  Edito 
vofuit  Edicto  ut  pastor  et  plebanus  Mitras 
sive  almucia  de  asperiolis  ;  altarista  vero 
et  beneficiati  temporibus  divinorum  Mi- 
tras de  pellibus  agninis  nigris  gestent. 

1  Mitrata  Beneficia,  Episcopatus, 
Abbati ae.  Guai  vaneuscte  la  Fiamma  àpua 
Murator.  tom.  12.  col.  1009  :Me  (Johan- 
nes XXII.  PP.)  fuit  in  concedendo  gra- 
tiis  ultra  modum  benevolus  ;  iste  (Bene- 


dictus  XII.  PP.)  fuit  crudelissima  ; 
retinuit  enim  330.  beneficia  Mitrata  cum 
baculis  pasloralibus,  et  sic  ecclesiarum 
non  pastor,  sed  destructor  fuit. 

*  Mitras  omnibus  clericis  communes 
fuisse,  docet  synod.  Tomac.  ann.  1366. 
inter  Stat.  ejusd.  eccl.  pag.  51.  art.  14  : 
Item  intrantes  vel  exeuntes  cancellum 
capita  humiliter  inclinent  ad  altare  ;  et 
dum  divina  celebrantur,  Mitras  in  capiti- 
bus  non  habeant.  Ubi  capitis  tegmen 
clericorum  proprium  intelligendum  est. 

Mitras  Monachis  tribuit  etiam  liber 
Ord  ini  s  S.  Victoris  Parisiensis  MS.  cap. 
18  :  Mitras  laneas,  quales  Conversis  for- 
mavimus,  in  opere  tamen  operariis,  et  iti- 
nerantibus  in  itinere  concedimus.  Et  cap . 
40.  ubi  de  Infirmis:  Cum  in  superpelliciis 
ante  iafirmariam  sedent,  conceditur  eis 
ad  protegendum  caput,  capparones,  vel 
Mitras  laneas  ferre,  [Regula  reformat. 
Monast.  Mellicens.  ann.  1451.  in  chron. 
ejusd.  Monast.  pag.  360  :  Item  quilibet 
habebit  unam  Mitram  de  lana  ad  tegen- 
dum  caput  tempore  dormitionis,  et  etiam 
unum  pannum  lineum  prò  capite.  Mi- 
trella,  eadem  notione,  ibid.  pag.  413  :  In 
refectorio  conventualiter  constituti  sicut  et 
in  aliis  actibus  conventualibus  caputiis 
habitus  tedi,  nisi  necessitas  vel  consue- 
tudo  discoopertionem  exigat,  solemus  exis- 
tere  ,  nudam  Mitrellarum  delationem  , 
quantum  commode  fieri  potest,  congrue 
devitantes.]  Ubi  mitra  [et  mitrella]  vi- 
dentur  appellari  ejusmodi  capitis  tegu- 
menta  quae  capparones  vocant:quomodo 
haec  vox  videtur  sumi  in  Jure  Feudali 
Saxonum  cap.  33.  art.  5  :  Antequam  vas- 
sallus  acceda t  ad  dominum ,  gladium, 
cultellum,  et  calcar ia,  pileum,  et  Mitram 
deponat,  chirothecam  et  cappas  exuat, 
etc. 

Mitra  viris  etiam  tri  bui  tur.  Albert. 
Argentin.  ann.  1317  :  Rex  alioquens  fo- 
cose hospitem  suum,  videns  eum  pulcram 
habere  Mitram  in  capite,  sicut  tunc  moris 
erat,  dixit  Rex,  se  oportere  Mitram  ean- 
dem  habere,  et  ipsam  extraxit  de  capite 
illius. 

*  Quandonam  vero  ea  uti  abstinue- 
runt,  innuit  Anonymus  Leob.  in  Chron. 
ad  ann.  1336.  apud  Pez.  tom.  1.  Script, 
rer.  Austr.  col.  948:  Capuciis  etiam  om- 
nes  incceperunt  uti,  tam  rustici,  Judai, 
pastor es.  Cessavit  etiam  tunc  usus  Mitra- 
rum  virilium,  per  quas  inter  laicos  plu- 
res  Christianus  agnoscebatur  a  Judao. 

Mitram  denique  vocabant  nostri  ca- 
pitis tegumentum,  quod  Imperatorum 
etRegum  coronis  substernitur.  [* Mitra, 
Vitta,  regalis  corona,  vel  front alis  seu 
amictum  capillorum.  Glossar,  vet,  ex 
Cod.  reg.  7641.]  Ceremoniale  Rom.  lib. 
1.  sect.  5.  ubi  corona  Impera toris  descri- 
bitur  :  Differt  forma  corona  Imperialis 
ab  aliis  :  nani  ea  sub  se  thiaram  quan- 
dam  habet  in  modum  fere  Episcopalis 
Mitra,  humiliorem  tamen,  magis  apertam 
et  minus  acutam  :  estque  ejus  apertura  a 
fronte,  non  ab  aure.  [Gajetanus  in  Ord. 
Rom.  ubi  de  coronat.  Imper.  apud  Ma- 
bill.  Mas.  Ital.  tom.  2.  pag.  401  :Cumque 
lecta  fuerit  epistola,  et  graduale  canta- 
tum,  Imperator  procedit  processionaliter 
ad  altare,  ubi  summus  Pontif  ex  imponit 
ei  Mitram  clericalem  in  capite,  ac  super 
Mitram  imperatorium  diadema,  dicens  ut 
sequitur  :  Accipe  signum  gloria,  diadema 
regni,  coronam  imperii,  in  nomine  Pa- 
tns  ,  etcì  Chronicon  Ceccanense  ann. 
1209.  de  Ottone  Imperat.  :  Oddo  corona- 
tus  Imperator,  vestitus  Imperialibus  ves- 
timenlis  sacratis,  Mitratus  et  coronatus, 
ivit  cum  D.  Papa,  etc.  Mitram  etiam  Vra- 
tislao  Bohemiae    Regi ,  quamvis  laica 


428 


MIT 


MIT 


MIT 


persona  mitti  non  consuevisset,  in  signum 
tntimse  dilectionis  misit  Alexander  II. 
PP.  ut  est  in  Epistolis  Gregorii  VII. 
PP.  lib.  1;  Epist.  38.  [•  Mitra,  ducibus 
Boemiae  concessa  a  Romano  pontiftce 
sub  annuo  censu,  cujus  meminit  Liber. 
cens.  eccl.  Rom.  :  Item  in  quodam  tho- 
mulo  Lateranensi,  inter  costerà  Spirici- 
neus  dux  Boemia  aceepit  licentiam  a  PP. 
Nicolao  sibi  portandi  Mitram,  et  promisit 
se  daturum  omni  anno  centum  libras  ar- 
genti de  terra  sua  sub  nomine  census,] 
Rogerio  Siculorum  Regi  concessit  Lu- 
cius II.  PP.  de  quo  ita  Otto  Frising.  lib. 
1.  de  Gest.  Frider.  e.  27.  28:  Concordiam 
inter  Siculum  et  Papam  hujusmodi  esse 
accepimus,  Papa  concessit  Siculo  virgam, 
et  annulum,  dalmaticam,  et  Mitram  at- 
que  sandalia.  Et  Innocentius  III.  PP. 
Regi  Aragoniae,  in  Gestis  ejusdem  PP. 
pag.  135  :  Regalia  insignia  universa, 
mantum  videlicet  et  cohbium,  sceplrum  et 
pomum,  coronarti  et  Mitram  ad  opus  tuum 
non  minus  pretiosa,  quam  speciosa  feci* 
mus  pr&parari,  et  ea  liberaliter  Ubi  dona- 
vimus,  insignum  gratise  speda lis.  Àdde 
Odor.  Rainaldum  ann.  1204.  n.  71.  et 
tona.  5.  Hist.  Francor.  pag.  878.  Ita  apud 
Hebraeos,  Pontifices  praeter  cidarim  mi- 
tram  gestabant,  ne  caput  cidaris  lamina 
sta  ti  m  at  tingere  t.  P  li  ilo  de  Vita  Mosis 
lib.  3  :  Mtrpa  8è  tjv  \m7  octjtò,  toO  pr)  ^a^etv 
%e<paX9i;  xò  néraXov.  Vide  Seldenum  de 
Succes.  Hebr.  lib.  2.  cap.  7.  De  mitra 
pluscula  congessit  0.  Paschalius  de  Co- 
rona lib.  4.  cap.  20.  21. 

9  Mitra,  Oapitis  tegmen  militi  bus 
propri um.  Stat.  provine,  conc.  Trevir. 
ann.  1310.  tom.  2.  Hist.  Trevir.  Joan. 
Nic.  ab  Hontheim  pag.  45.  col.  1  .Presby- 
feri,  canonici  et  clerici  rugatas  et  scaca- 
tas  vestes  gestantes,  nec  non  Mitras,  ut 
vulgariter  dicamus,  seu  cutusas  (1.  cucu- 
f diS) cor am episcopi s  et  ordinariis.ac  etiam 
in  ecclesiis  in  quibus  ipsi  beneficia  obti- 
nent,  deferentes,  venerabile  clericale  si- 
gnum*,. deferre...  vilipendimi,  ut  sic  alte- 
rati in  milites  armatse  militile  videantur. 
[2%  Mitra  Ferrea,  in  Notit.  ann.  1329. 
apud  Guden.  Ood.  Diplom.  tom.  2.  pag. 
1865.  Ruodlieb.  fr.  1.  vers.  25  : 

In  Mitra  galeam  rutilam  gestat  chalybinam, 
Districtus  gladio  compio  caputolenus  auro. 

Occurrit  ibidem  fr.  5.  vers.  45. 

Mitra  Baptizatorum.  Vide  Chris- 
male  in  Carisma. 

Mitra  Gr^ecorum,  seu  capitis  ami- 
culum.  Guillelmus  Apul.  lib.  1.  de  Gest. 
Norman.  : 

....  Ibi  quendam  conspicìentes 
Mox  virimi  Greco  vestitura  nomine  Melura, 
Exulfo  ignotam  vestem,  capitiquo  ligato 
Insolitos  Mitra  mirantur  adesse  rotatus. 

Ita  sane  sunt  Turcorum  Turbani  ;  Grae- 
cos  vero  ejusmodi  capitum  tegmenta 
gestasse,  nescio  an  legatur. 

Mitra,  Oapitegium,  seu  operculum, 
quo  falconis  caput  et  oculi  teguntur,  ne 
videa  t,  apud  Albert  um  Magnum  lib.  23. 
de  Animai,  cap.  3.  4. 

MiTRATUS.  Tu  fuisti  Mitratus  prò  falso, 
apud  Bartol.  ad  Leg.  Eum  qui  D.  de  In- 
jur.  Memoriale  Petri  de  Paulo  sub  ann. 
1393.-  de  qùibusdam  malefici! s  :  Ubi  unus 
dictorxlm  Sacerdotum.  S.  Bermese  Mitria- 
tus  fuit,  et  in  eadem  mitria  ductus  fuit 
una  cum  jorsedictis  aliis  Clericis  liaatus, 
eie.  Vide  Julium  Clarum  in  Sentent.  pag. 
328.  Poeta  Gallic us  inferioris  aevi,  editus 
ann.  1580.  in  Carm.  hoc  titulo  :  Epithe- 
ton  contre  deux  faux  tesmoins  mitrez  : 

Nous  faux  tesmoins  que  vous  voiez  Mitrez, 
Par  gens  Jetlrez,  qui  ont  bien  veu  les  livree, 


Pour  nos  meflaits,  qui  sont  enregistroz, 
Sommes  monslrez  et  ainsi  accouslrez, 
Sous  le  hazard  d'en  avoir  quatre  livres. 

Adde  Ludovicum  a" Orleans  in  Expostu- 
lat.  pag.  207. 

*  Mitra  Papyracea  quibuscumque 
reis,  maxime  falsi  crimine  damnatis,  in 
ignominiam  imposita.  Stat.  Mantuae  lib. 
1.  cap.  50.  ex  Cod.  reg.  4620  :  Falsum  co- 
mittens  qualibet  vice  in  falsitate  depre- 
hensus  et  condemnatus  aliquo  ex  casibus 
suprascriptis,  si  prsesens  fuerit,  mitretur 
cum  Mitra  papiri ,  in  qua  sit  scriptum 
nomen  et  prsenomen  ipsius  mitrati,  et  co- 
gnomen  et  ag nomen,  et  causa  qua  sit  mi- 
tratus, et  per  totam  civitatem  Mantuae 
ducatur  per  loca  publica  dietse  civitatis, 
et  demum  cum  dieta  Mitra  ad  berlinam 
ponatur,in  qua  per  totam  diemresideat... 
Quse  quidem  Mitra,  postquam  prsedicta 
fuerint  executioni  mandata,  in  palatio 
communis  Mantuae  appendatur  ibidem  ad 
perpetuarti  infamiam,  notam  et  detestatio- 
nem  criminosi  perpetuo  permansura, 
Stat.  crimin.  Cumanae  cap.  12.  ex  Cod. 
reg.  4622.  fol.  64.  v°.  :  Si  quis  fecerit  vel 
fabricaverit,  seu  fabricari  vel  fieri  fecerit 
Cartam  falsam,  vel  acta  publica  falsa,... 
condempnetur  prò  prima  vice  in  quadru- 
plum  contenti  in  tali  instrumento,...  et 
ulterius  quod  Mitrietur,  et  tribus  diebus 
continuis  sic  Mitriatus  perducatur  inpu- 
blico.  Lit.  re  miss.  ann.  1383.  in  Reg.  124. 
Chartoph.  reg.  eh.  180  :  Il  a  esté  impose 
à  Jehan  Boche  avoir  esté  en  plusieurs  as- 
semblées  à  Sens...  et  y  (aooirj  saché  sa 
dague  et  dit  certaines  paroles  de  menaces 
de  tuer  et  autres,  tant  à  nos  officiers 
cornine  à  autres  ;...  sur  quoy...  nos  réfor- 
mateurs...  condempnerent  ledit  suppliant 
à  estre  mis  et  tourné  ou  pillory  audit 
Sens  tenant  en  sa  main  une  figure  de  da- 
gue et  aiant  sur  sa  teste  une  figure  de  Mi- 
tre ronde  de  papier,  où  il  auroit  en  escript 
au  dehors  en  ejfect  ces  paroles  :  Il  menaca 
de  tuer  en  l'assemblée  en  tenant  sa  dague, 
etc.  Aliae  ann.  1473.  in  Reg.  195.  eh.  1159: 
Jehan  le  Bourrelier  pr estre...  print  et  vola 
ung  encencier  d*or  du  poids  de  six  marcs, 
quatre  unces  et  dix-sept  esterlins  d*or,... 
pour  lesquelz  cas  il  a  esté  condempné  à 
estre  eschelè  et  Mitre.  Lib.  rub.  fol.  parvo 
domus  pubi.  Abbavil.  ad  ann.  1478.  fol. 
242.  r°.  :  Belot  Cantine  pour  avoir  voulu 
atraire  par  manière  de  macrelage  Jehan- 
nette  fille  Witaxe  de  Queux  à  soy  en  aler 
en  la  compaignie  de  ung  nummé  Fran- 
queville,  homme  d'armes  de  la  garnison 
de  cette  ville,  soubz  la  charge  de  Mons.  de 
Joyeuse,  et  à  fair  e  sa  volente  d'elle,  fu 
condempnée  et  a  esté  menée  Mitrée  en 
ung  benel  par  les  carrefours  et  ses  che- 
veux  brulez  au  pillory,  et  ce  fait  banye. 

*  Jus  damnandi  ad  mitram,  argumen- 
tumaltae  seu  majoris  justitiae,  ut  colli- 
gitur  ex  Aresto  ann.  1574. 14.  Aug.  inter 
Arest.  Tournet.  lit.  I.  pag.  976.  quo  pro- 
nuntiatur  archiepiscopum  Senonensem 
h  abere  jus  de  lever  eschelles  pour  condam- 
ner  à  la  Mitre  et  faire  amende  honorable, 
non  seulement  dedans  sa  court  ou  circuii 
d'icelle,  mais  aussi  au  dedans  de  tous  en- 
droits  et  environs  de  sa  maison  archiepis- 
copale. 

Mitrale,  Theca  in  qua  reponi  tur  mi- 
tra. Charta  Joannis  Archiep.  Capuani 
ann.  1304.  in  Sanctuario  Capuano  :  Mi- 
tram  imam  cum  smaltis...  cum  Mitrali  in 
quoponitur  ipsa  *mJra.[Adde  Gajetanum 
in  Ord.  Rom.  apud  Mabill.  tom.  2.  Mus. 
Ital.  pag.  280J 

MITRALE,  Liber  sic  inscriptus  a  Ri- 
cardo Episcopo  Cremo nensi  compositus. 
Laudatur  saepe  a  Durando  Mimatensi 
Episc.  in  Rationali  divin.  offic. 


«■  MITRARE,  Mitra  ornare,  apud  Vir- 
gil.  Grammat.  pag.  80. 

T  MITRIDII  Infirmitas.  Miracula  B. 
Humilian»  tom.  4.  Maii  pag.  406  :  Qui- 
dam mulier  de  Florentia,...  cum  per  tres 
hebdomades  infirmitatem  Mitridii  patere- 
tur  tam  pericuìosam,  quod  a  multis  medi- 
cis  judicaretur  moritura  penitus.  Ubi  Bol- 
landistae  :  An  semitertiana  febris,  Yiimpi- 
Tato;  Galeno  dieta  ?  Ast  in  expanso  quo- 
dam Italico  folio  de  vita  Sanctw,  dum 
summatim  enumerantur  miracula.  dic- 
tus  unus  liberatus  a  malo  convolvuli, 
vulgo  Miserere,  die  ti.  p  Vide  Mit  hridi.] 

MITRULA.  Fulchenus  Carnot.  lib.  3. 
Hist.  Hierosol.  cap.  60  :  Basilicus  autem 
(serpens)  est  ad  semipedem  longitudinis, 
albus  quasi  Mitrula,  lineatus  caput,  etc. 

3KfT  Haec  emendanda  ex  Solino  cap. 
27.  quem  exseripsit  Fulcherius  :  Serpens 
est  (basilicus)  psene  ad  semipedem  longi- 
tudinis, alba  quasi  Mitrula  lineatus  ca- 
put. Ubi  Mitrula  est  di  min  ut.  a  Mitra. 
Maculam  ,  prò  Mitrula  dixit  Plinius. 
Vide  Notas  Salmasii  ad  laudatum  Solini 
locum. 

1.  MITTA,  Mensurse  sai  arise  et  fru- 
mentariae  species,  a  Saxonico  mitten, 
mensura.  Monasticum  Anglic.  tom.  2. 
pag.  262  :  Ego  vero  dedi  dictis  Canoni  cis... 
redditus  20.  solidorum  apud  Stokes,  et  sep- 
tem  Mittas  salis  ad  Wiz.  Infra  :  Exceptis 
7.  Mittis  salis.  14.  Mittse  salis,  tom.  1. 
pag.  528.  Mittse  brasii,  pag.  136.  Alia  vide 
apud  Spelmannum.  Vide  Mitcha. 

1  2.  MITTA,  Monetae  Flandrensis  spe- 
cies  ,  in  Charta  ann.  1480.  apud  Mi- 
raeum  tom.  2.  pag.  1342.  Vide  supra 
Mita  2. 

*  3.  MITTA,  Pars  panis  interior  et  mol- 
Iior,  Gali.  Mie.  Lit.  re  miss.  ann.  1357.  in 
Reg.  86.  Chartoph.  reg.  eh.  59  :  Mittam 
duodecim  panum  calidorum  in  vippis  co- 
medisse  dicebatur  memoratus  Johannes. 

1  MITTARE,  Litterae  Guidonis  Comit. 
Nivern.  inter  Ordinat.  Reg.  Frane,  tom. 
3.  pag.  119  :  Quotiens  baillivum  vel  prse- 
positum,  aut  aliud  mandatum  nostrum 
de  Nivern.  Mittaverimus,  ipsos  jurare 
faciemus,  quod  omnia  prsemissa  per  suum 
juramentum  observent,  etc.  Si  mendum 
non  est  prò  instituerimus  vel  ordinaveri- 
mus,  hic  Mittare  ejusdem  significationis 
est  atque  infra  Mittere  3. 

1  MITTELA,  Lanea,  vel  pellicea  chiro- 
theca,  Gali.  Mitaine.  Regula  reformat. 
Monast.  Mellicens.  in  Chron.  ejusd.  Mo- 
nast.  pag.  413  :  Contra  aeris  inclemen- 
tiam  per  hyemem  conceduntur  duo  pelu- 
ria, majus  et  minus,  de  pellibus  ovinis 
cum  calce amentisy  caligis  et  Mittellis,  soc- 
cis  aliisque  necessariis.  Vide  Mitana. 

MITTÉNDARII,  Palatini»  qui  in  sacro 
Palatio  militabant,  et  in  provincias  ex- 
traordinarie mittebantur  a  Principe,  ut 
eorum  mandata  perferrent,  cum  Comi- 
tatenses  Palatini  in  ipso  palatio  subsis- 
terent,  ut  docent  Glossae  Éasilic.  in  voce 
rcaXaTivor  Ol  8è  sic  rà;  ercapxtac  7re^7c6pi,s- 
voi,  MiTevSàpiot.  Senator.  lib.  4.  Epist.  47  : 
Expeditos  enim  properare  Mittendarios 
volumus,  non  migrare  censemus.  Vide  1. 
2.  5.  7.  8.  22.  23.  Cod.  Th.  de  Palat.  (6, 
30.)  et  Pancirolum  ad  Notit.  Imp.  lib.  1. 
cap.  86. 

fMITTENTES,  mendose  prò  Nutrices, 
in  Ordinat.  Philippi  Augusti  Spicileg. 
Acher.  tom.  6.  pag.  493  :  Ilem  Clerici  non 
debenl  exeommunicare  eos  qui  vendunt 
biada,  vel  alias  merces  diebus  Dominicis, 
vel  eos  qui  vendunt  Judseis,  vel  emunì 
ab  illis;....  sedbene  voluntquod  Mittentes 
Judseorum  exeommunicent.  Vide  in  voce 
Judei  ad  lineane  Quse  quidem,  etc. 

1.  MITTERE,   Permittere.  Paulus  PP. 


MIT 


MIT 


MIX 


429 


in  Epistola  ad  Pipinum  :  Et  Mittat  Deus  \ 
ut  semen  vestrum  usque  in  finem  mundi 
fruatur,  et  e. 

2.  MITTERE,  Ponere.  Lactantius  de 
Morti b.  persecutor.  n.  2  :  Per  omnes  pro- 
vincias  et  civitates  Ecclesia  fondamenta 
Miserunt.  Ubi  idem  scriptor  1.  4.  Insti t. 
cap.  20:  Discipuli  vero  per  provincias 
dispersi  fondamenta  Ecclesia  ubique  pò- 
suerunt.  Ita  usurpant  passim  Agrimen- 
sores,  quorum  locos  indica vit  Rigai tius. 
Capitul.  Caroli  C.  Ut.  16.  cap.  5  :  Quia 
multos  dies  in  illius  servitio  Misit,  ì.  po- 
suit.  Fulbertus  Oarnot.  Epist.  96:  Ego 
vero  Misi  causarti  hanc  totam  in  marni 
ipsius.  Vita  B.  Torelli  Puppiensis  nura. 
15  :  Quicungue  poterit  solus  eum  Mittere 
(in  feretro,)  hic  ad  Ecclesiam  suam  ferat. 
[Statuta  Arelat.  MSS.  art.  32  :  Quodnul- 
lus  Mittat  ignem  in  stipuli  s,]  Mittere 
manum  ad  pecuniam  alterius,  Gali.  Met- 
tre  la  main  sur  Vargent  d'autrui,  in  Le- 
gib.  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  13.  Adde 
cap.  88. 

t  3.  MITTERE,  nude  prò  Tradere,  in 
possessionem  mittere,  instituere,  in 
Chartario  Oelsinianensi  a  Mabill.  Di- 
plom.  lib.  2.  cap.  28.  n.  8.  laudato  :  Et 
m  hoc  eleemosyna  Mitto  D.  Ambiar  dura 
Archiep.  Lugdùnensem,  et  D.  Stephanum 
Arvernensem  E  pi  se.  ut  partem  habeant, 
etc.  Ibidem  :  Pro  filio  meo  Willelmo, 
quem  monachum  Mitto  in  eodem  monas- 
teri). Iterum  :  Et  in  iuta  eleemosyna 
Mitto  D.  Stephano  et  D.  Roberto  Abbate, 
ut  ipsi  sint  defensor es  mei. 

1  Mittere  in  Possessionem  nomine 
ventris,  est  mittere  in  possessionem  no- 
mine ejus  qui  est  in  ventre  :  ut  cura  mu- 
lier  prsegnans  mittitur  in  possessionem  no- 
mine filii  vel  filise  heredis ,  quem  vel 
quam  habet  in  utero  et  marito  pr&mortuo. 
vocabul.  Juris  utriusque. 

^  4.  MITTERE,  Instituere,  introducere. 
Chron.  S.  Petri  Vìvi  tom.  2.  Spicileg. 
Acher.  pag.  744  :  Consuetudines  pravas, 
injustas  et  malas,  quas  Galduinus  in  ea 
Miserat,  et  Rainarao  Corniti  sua  inertia 
Mittere  siverat,  omnes  ad  nihilum  magna 
vi  et  potentia  redegit  (Mainardus.) 

T  Mittere  Se  in  aliquo  per  convenien- 
tiam,  De  re  aliqua  pacisci,  convenire. 
Charta  ann.  1196.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estensi  pag.  368  :  Set  cum  dieta 
lis  diu  foisset  agitata  coram  predictis 
arbitris,  predicti  arbitri  dìxerunt  parti' 
bus,  quod  Mitterent  se  in  eis  per  conve- 
nientiam  :  quod  partes  fecerunt. 

5.  MITTERE,  Induere,  Gali.  Mettre. 
Paulus  Warnefrid.  lib.  4.  de  Gestis 
Lang.  cap.  23  :  Cceperunt  osis  uti,  super 
quas  equitantes  tybrugos  byrreos  Mitte- 
bant. 

1  Mittere-Manum  ,  Gali.  Mei  tre- 
mato, Dolia  terebrare,  Mettre  en  per  ce. 
Statuta  Avenion.  MSS.  :  Ne  tabernarii 
Mittant-manum  antequam  vocaverint 
b  annerios 

•  6.  MITTERE,  Contribuere,  conferre. 
Lit.  Matild.  corait.  Nivern.  ann.  1223. 
tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  422. 
art.  15  :  Homo  qui  non  habuit  uxorem  et 
est  bachelarius,  quamdhi  in  ilio  statu  erit 
et  hospicium  tenebit,  reddet  annuatim 
quinque  solidos  de  censa,....  et  ad  negotia 
communitatis  Mittet,  sicut  et  uxorati. 
Vide  saprà  Missiones. 

*  Mittere  Se  in  Amicos,  Arbitris 
rem  definiendam  committere.  Scacar.  S. 
Mich.  ann.  1220.  ex  Cod.  reg.  4653.  A.  : 
Judicatum  est  quod  Adam  de  Comaio 
mile81  postquam  se  Misit  in  amicos  cum 
fratre  suo,  potest  facere  essoniam  de  via 
curise.  Aliud  apud  Oadom.  ann.  1228.  in 
Reg.  S.  Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris. 


fol.  22.  v°.  col.  2  ;  Judicatum  est  quod 
secuti  de  combustione  domus,  qui  Mise- 
runt se  ad  finem  in  amicos,  faciant  pere" 
grinationes  et  alia  abjudicata. 

*  Mittere  Alicui  Sopra,  Phrasis  Gal- 
lica, Mettre  sus,  prò  Imputer,  charger, 
Culpam  crimen  alicui  assignare.  Tabul. 
S.  Albini  Andegav.  :  Venit  latro  viarius 
ad  aliquem  de  villanis  et  Mittit  ei  supra, 
quod  olim  vel  sanguinerà  alicujus  fodit, 
velfurtum  fecit,  etc.  Pluries  ibi.P#Hinc- 
mar.  Remens.  Annal.  ad  ann.  862  :  Hun- 
frido  super  quem  Warengandus  infideli- 
tatem  Miserat.  Idem  ad  ann.  863  :  Duo 
quoque  Nortmanni,  qui  nuper  cum  We- 
landò...  de  navibus  exierunt,infidelitatem 
super  eum  Miserunt,  quorum  unus  secun- 
dum  gentis  suso  morem  cum  eo  negante 
armis  coram  rege  contendens,  illum  in 
cer lamine  inter  fecit.  Alio  sensu  Mittere 
super  aliquem  prò  ei  inj ungere  in  Ad- 
nuntatione  D.  Hludov.  Reg.  ann.  860. 
apud  Confi  uè  ntes  art.  2  :  Misimus  hoc 
super  episcopos  et  c&teros  fideles  nostros  ; 
ut  UH  hoc  invenire  nt,  qualxter  nos  ad  hsec, 
quas.  diximus,  exequenda,  adunar  emus.) 
Mettre  sus,  prò  Rétablir,  réparer,  Refi- 
cere  ,  reparare,  in  Charta  ann.  1449.  ex 
Chartul.  Lati  ni  ac.  fol.  120  :  Et  par  deux 
fois  avoit  icelluy  priore  fait  rediffier  et 
Mettre  sust  comme  il  est  à  présent,  Sensu 
opposi to  Mettre  sus,  prò  Rixas  tollere, 
controversi am  sedare,  in  Stat.  ann.  1370. 
tom.  5.  Ordinat.  reg. Frane,  pag.  359.  art. 
19  :  Toutes  riotes  seront  Mises  sus,  et  sera 
bonne  paix  et  amour  entre  les  dessus  dits. 
[°*  Lat.  Controversias  Dimittere,  ut  in 
eh  art.  ann.  1312.  apud  Herrgott.  Geneal. 
Habsburg.  voi.  2.  pag.  165.  et  passim.] 

*  Mittere  post  Aliquem,  Arcessere, 
Gali.  Envoyer  quérir.  Acta  M.  Inquisit. 
Carcass.  ann.  1308.  fol.  21.  v°:  Dieta 
Raimunda  Misit  post  ipsum  testem  quod 
venir  et  ad  domum  suam. 

*  Mittere  Curiam,  Ab  officio  judicis 
abstinere.  Charta  Guid.  episc.  Claro- 
mont.  ann.  1281.  in  Reg.  73.  Chartoph. 
reg.  eh.  1  :  Item  si  bajulus  aliquem  ha- 
bentem  causam  in  villa  vult  fovere,  vel 
manutenere,  vel  eidem  patrocinar^  Mit- 
tat curiam  sine  suspicione. 

*  Mittere  in  Deperditum,  In  pi- 
gnus  deponere,  unde  damnum  resareia- 
tur.  Charta  Petri  comit.  Autiss.  ann. 
1199.  in  Reg.  I.  Chartoph.  reg.  eh.  1  : 
Castrum  cum  omnibus  pertinentiis  ejus 
domino  regi  et  haeredibus  ejus  Mitto  in 
deperditum,  si  has  conventiones  ei  non 
tener em.  Vide  Deperditum. 

a  Mittere  in  Opere,  Phrasis  Gal- 
lica, Mettre  en  ozuvre ,  Adhibere,  uti. 
Chartul.  S.  Vartdreg.  tom.  1.  pag.  84  : 
Pr&terea  veteres  essoullas  de  monasterio, 
quas  non  poter unt  Mitti  in  opere,  etc. 

*  Mittere  in  Placitum,  In  jus  vo- 
care,  citare.  Charta  Phil.  Aug.  ann.  1195. 
in  Reg.  34.  bis  Chartoph.  reg.  part.  2. 
fol.  116.  r*.  col.  1  :  Si  vero  consanguinei 
Galcheri  eos  super  hoc  Mittebant  in  poz- 
nam  et  piaci tum,  etc.  Vide  Ponere  4. 

*  Mittere  ad  Rationem,  Eadem  no- 
tione.  Chartul.  S.  Steph.  Drocens.  :  Si 
ille,  qui  partem  pedagix  reciyit,  reddendi 

decerti  solidos  in  taxatis  festivitatibus 

transgressus  fuerit,  ad  rationem  Mitte- 
tur  ;  et  si  reddere  noluerit  infra  quin- 
denam,  anathemate  plectetur.  Vide  in 
Ratio  1. 

*  MITTIBILIS,  Legitiraus,  qui  expendi 
potest.  Charta  ann.  1234.  in  Chartul. 
Raym.  comit.  Tolos.  pag.  315:  Damus 
vobis...  in  unoquoque  anno,  in  festo  om- 
nium Sanctorum,  septuaginta  quinque 
solidos  Tholosss  bonos  et  bene  Mit Ubile s. 
Vide  supra  Metibilis. 


MITTI0,  prò  Missus,  occurrit  apud 
Marculfum  lib.  1.  form.  23.  et  24.  Vide 
ibi  Bignonium,  [et  Mitium  supra.] 

*  MITTRA,  [Mitra  :  «  Accepto  super- 
pellicio,  amictu  et  stola  et  pluviali, 
Mittra  simplici  et  baculo  pastorali.  » 
(Chevalier,  Visit.  Episcop.  Gratianop. 
p.  47.J1 

1  MITULUS,  Turnebo  Adversar.  lib. 
27.  cap.  26.  est  id  quod  in  aedificiis  extra 
prominet,  aliudque  sustinet,  unde  vocis 
origo. 

*  MITUS,  La  fiavola  jocosa,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms. 

®  MIXA,  MiXALls,  prò  Missa,  Missalis. 
Chartul.  Cassin.  :  Ponemus  ibidem  intro 
de  ecclesia  duos  libros  Mixales,...  e  quin- 
que paramentos  de  panno  de  Mixa,  cum 
omnia  arminium  ipsorum. 

1  MIXARIUM.   Acta  SS.  tom.  5.  Julii 

Sag.    474.   De   S.  Johanne    Cassiano  : 
"einde    apposuit    salem  frictum^   olivas 
temas,  quiùus  post  hsec  superintulit  canis- 

trum  habens   cicer  frictum, Mixana 

bina,  caricas  singulas. 

*  MIX0LIDIUM,  Ellychnium,  lucerna, 
lumen.  Epist.  Benzon.  episc.  Albens. 
apud  Ludewig.  tom.  9.  Reliq.  Mss.  pag. 
322:  Domino  Dionisio  planetarum  gau- 
denti Mixolidio,  etc.  Vide  Myxus. 

1  MIXTA,  Quse  ex  parentibus  diversae 
gentis  nata.  Conci l.  Mexican.  ann.  1585. 
inter  Hlspan.  tom.  4.  pag.  351  :  Quando 
Mixta  aliqua  foemina  ni  monialem  alicu- 
jus monasterii  recipitur,....  prò  eleemo- 
syna amplius  quam  alias  non  det.  Vide 
Iu.es  tizus 

MIXTÀRABES.  Vide  Mosarabes. 

1  MIXTARE.  Vide  in  Mixtum  1. 

*  MIXTEOLUM,  Miscellum  frumentum. 
Chartul.  Floriac.  fol.  217.  v°.  :  Cum  Pe- 
trus de  Montigniaco  perciperet  in  decimi s 
et  terragiis  nostris  in  parochia  de  Mes- 
seriis  ratione  majoriss,  vel  alia  ratione, 
ut  dicebat,  decimas  et  terragia  sigali, 
Mixteoli  et  alxarum  segetum,  etc.  Vide 
Mixtum  2. 

«  MIXTERIUM,  Mensurae  annonaria 
species.  Lit.  remiss.  ann.  1385.  in  Reg. 
128.  Chartoph.  reg.  eh.  188  :  Qui  (agri- 
cola) cum  dieta  pediceca  composuit  ad 
tria  Mixterià  biadi  et  tres  parvos  florenos 
auri.  Vide  supra  Miterium. 

1  MIXTIM,  prò  Mistim.  Vetus  Ceremo- 
niale  MS.  B.  M.  Deauratae  Tolos.  :  Et 
post  omnes  similiter  tendunt  ad  mensam 
tam  monachi  quam  seculares  ;  sed  qui 
sunt  honorabiliores  debent  esse  primi 
Mixtim  cum  monachis. 

1  MIXTI0LUM,  Mixtolium.  Vide  Mix- 
tum  2. 

1  MIXTI0NARE,  Miscere,  Gali.  Mix- 
tionner.  Charta  ann.  1484.  apud  Baiuz. 
tom.  2.  Histor.  Arvern.  pag.  234  :  Quod 
ad  dictam  venditionem  terrai  de  Livradois 
faciendum  per  dolum  et  fraudem  dicto 
contractui  causam  dantibus  vinum  Mix- 
tionatum  sibi  bibere  f adendo,  et  in  ejus 
vino  rubeo  vinum  album  loco  aquss  po- 
nendo inductus  fuerat. 

*  MIXTIS,  prò  Mixtus,  in  Charta  ann. 
1399.  ex  schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  De 

actiònibus realibus,  et  personalibus 

seu  Mixtibus,  etc. 

MIXT0NES.  Petrus  Boerius  ex  Abbate 
S.  Aniani  Tomeriarum  Episcopus  Urbe- 
vetanus,  in  primo  Comment.  in  Regulae 
cap.  38  :  Apud  nos  quìbusdam  Monasteriis 
fiunt  quidam  panes,  qui  Mixtones  seu 
Mixtoni  vocantur  :  sic  forte  dicti,  quia  ex 
mixtura  frumenti  et  hordei  vel  siliginis 
fiunt  et  sunt  ita  modici  panes,  quod  qua- 
tuor  aut  quinque  sunt  neeessani  uni  fra- 
tri  per  diem.  Et  quia  quarta  yars  annonse 
debet  dori  fratri  pr  degustanti,  dicitur  hic, 


430 


MIX 


MIX 


MIX 


q uod  frater  Lector  Mixtum  accipiat,  id 
est,  unum  panem,  Modicum  vocatum  sive 
Mixtonum  ;  vel  ab  hoc  Mixto  sunt  verius 
appellati  Mixtones. 

1.  MIXTUM,  Latinis  Scriptoribus  su- 
mitur  prò  vino  mixlo,  cui  opponitur 
merum.  Gloss.  Orsec.  Lat  :  Kpa^a,  Tem- 
peratum,  Mixtum,  Kpajtc,  Mixtum,  Mar- 
tialis  lib.  3.  Epigr.  56  : 

Gum  peterein  Mixtum,  vendidìt  ille  merum. 

Ps.  74.  vers.  9  :  Vini  meri  plenus  Mixto. 
Novatus  Catholicus  Homil.  ad  Fratres  : 
Infinitum  putant  esse,  quod  alias  non 
potest  f aceret  et  arbitratur  quod  ipse  solus 
hoc  potest  facere,  aut  forte  nec  biblt,  nec 
ipsam  aquam  Mixtam.  S.  Eulogius  lib.  2. 
Memor.  Sanct.  cap.  10.  de  Georgio  quo- 
dam  Monacho  :  Merum  aqua  tandiu 
temperabat,  usa  uè  dum  color  inficeretur, 
sapor  abesset.  Insipidus  namque  ille  gus- 
tus  (ita  referebat)  nec  bibere  nimium,  nec 
temulari  convivam  patitur.  Oharta  Caroli 
Calvi  prò  Monast.  S.  Mariae  Suession. 
ann.  858:  Vini  modii  200.  et  mellis  modii 
10.  ad  dandas  omni  tempore  regulares 
eminas,  et  in  solemnitatibus  Mixlas  pu- 
rasque  potiones  propinandas.  Potioni 
mixtae  Monachici  opponitur  pura,  apud 
Ratpertum  de  Casibus  S.  Galli  cap.  16. 

§ag.  104  :  Rie  cum  circa  Subdecanum 
\uodpertum  mensuram  purx  potionis 
su&  coram  se  habentem  consedisset,  ut 
domi  solitus  erat,  stalim  bibere  volens, 
eam  manu  sumpsit,  et  impiger  hausit,  et  e. 
Vide  Regulam  Magistri  cap.  23.  27.  77. 
et  Ordinem  conservationis  Monastica 
cap.  11.  ubi  Mixtum  prò  ipsa  potione 
mixta  sumitur.  Hinc 
Miscere,  Vinum  et  aquam  in  sey- 

§hum  infundere,  bibere,  in  eodem  Or- 
ine con  vers.  Monast.  d.  cap.  Ugutio  : 
Miscere  dictum  est  prò  ministrare  et  pro- 
pinare. Theodemarus  in  Epist.  ad  Caro- 
lum  Mag.  :  Aliis  diebus,  prandentibus 
Fralribus,  quum  vinum  nobis  abundat, 
singulas  phialas  Miscere  facimus,  in  sum- 
mis  quoque  f estivi  tatibus,....  jam  bis  ad 
prandium  Miscere  facimus.  Capitula 
Monachor.  ad  Augiam  directorum  cap. 
7  :  Ut  autem  signum  Cellararius  ad  po- 
tum  pulsaverit  benedicendum,  satim  odo 
vel  aecem  surgunt  juvenes  absque  ulta 
tarditate  ad  Miscendum  Fratribus.  Capi- 
tula Monachorum  S.  Galli  ann.  817.  cap. 
18  :  Ut  quatuor  Fratres  juniores...  depu- 
tentur  ad  Miscendum,  qui  tamen  refician- 
tur  cum  c&teris.  [Fortunatus  in  Vita  S. 
Radegundis  num.  4.  saec.  1.  Bened.  pag. 
320  :  Virorum  capita  diluens,  ministe- 
rium  faciens,  quos  ante  levar  at,  eisdem 
sua  manu  Miscebat,  ut  fessos  de  sudore 
sumpta  potio  recrearet.  Alcuinusin  Vita 

5.  Willibrordi  Episc.  n.  17.  saec.  3.  Be- 
ned. part.  1.  pag.  612  :  Mandavit  specia- 
lem  suam  flasconem  sumere,  ac  pauperi- 
bus  Miscere  Christi.  Adde  Vi  tana  sane  ti 
Anscharii  Episc.  saec.  4.  part.  2.  pag. 
108.  cap.  35.  et  Vitam.  S.  Guidonis  saec. 

6.  part.  1.  pag.  513.]  etc.  Hinc 
Mixtum,  quaevis  potio.  Kero  Mona- 
di us  :  Mixtum ,  merod,  se.  poculum.  Vita 
S.  Desiderii  Episc.  Cadurcensis  cap.  10  : 
Subito  rubore  perfusus ,  mixtum  aqu& 
poscere  cespi t,  anxie  ac  vehementer  sata- 
gere  :  quem  Episcopus  cernens  nimis  an- 
xie palpitare,  festinanter  vinum  servis 
suis  afferre  mandavit...  allato  igitur  vino, 
nullatenus  homo  ori  suo  applicare  permi- 
sit,  sed  lojnge  repellens  guttam  aqu&  eia" 
mare  ccepit,  cumque  aqua  fuisset  aliata, 
cyathum  prseripiens  deglutiva. 

*  Un  de  Messcé,  ut  videtur,  potus  seu 
cerevisiae  species.  Jura  castellani  Ca- 
merac.  ex  Cod.  reg.  8428.  3.  fol.  217.  r°  : 


ltem  le  Chastellain  doit  avoir  des  cam- 
biers  pour  donner  congié  de  brasser,  et 
aussi  de  ceulx  qui  font  le  Messcé,  toutes- 
fois  qu'il  brassent,  un  sextier  et  xij.  de- 
niers  Cambresis,  Vide  supra  Mezium. 

At  quid  Mixtum  signincet  in  Regulis 
Monasticis,  ambigunt  viri  docti.  Regula 
S.  Benedicti  cap.  38  :  Frater  autem  heb- 
domadarius  accipiat  Mixtum,  priusquam 
incipiat  legere ,  propter  communionem 
sanctam,  et  ne  forte  grave  sit  ex  jejunium 
sustinere.  Ubi  S.  Hildegard is  ait  Mixtum, 
esse  panem,  vino  intinctum.  Boherius 
in  eamdem  Regulam  cap.  39.  seri  bit 
Italis  Mixtum,  significasse  jentaculum, 
seu  quod  nos  vulgo  le  Déjùner  appella- 
mus.  [Ea  notione  Mixtum  occurrit  in 
Constitut.  Sororum  Po&nitent.  S.  M. 
Magdal.  apud  R.  Duellium  tom.  1.  Mis- 
celi, pag.  170  :  Nec  tunc  serviunt  qux 
Mixtum  sumant  ;  hoc  est  in  Adventu, 
Quadragesima,  aliisque  jejuniis  ab  Ec- 
clesia indictis.J  Certe  vini  certam  men- 
suram  et  panis  certam  quantità tem  ita 
appellari  docet  Bernardus  Monachus  in 
Consuetudinibus  Cluniacensibus  MSS. 
ex  Bibl.  Sangermanensi  cap.  7  :  Est  au- 
tem consuetudo  quatenus  reindutis  pan- 
nis  afferatur  scyphus  plenus  vino,  et  dimi- 
dia  libra  panis,  dicente  Priore  post  verbe- 
rationem,  Modo  date  ei  Mixtum.  Et  cap. 
32  :  Et  sicut  alio  tempore  mos  est,  cum 
infantibus  sumant  de  pane  et  vino  Mix- 
tum. Liber  Usuum  Ordinis  Cisterciensis 
cap.  73  :  Mensura  Mixti  sit  quarta  pars 
librse  panis,  et  tertia  pars  heminse  vini. 
Quod  firmat  etiam  Beletus  cap.  119  : 
Statutum  est  in  quibusdam  Ecclesiis,  et 
ubique  terrarum  sic  debet  fieri,  ut  ilio  die 
(quo  Communio  seu  E  u  eh  ari  stia  datur) 
panis  et  vinum  in  Ecclesia  habeatur,  et 
cum  homines  communicaverint,  detur 
statim  unicuique  panisbuccea  priusquam 
recedant,  et  paululum  vini,  ne  forte  quip- 
piam  de  Sacramento  in  ore  remanserit, 
quod  expuendo  facile  emitli  queat.  Posset 
enim  facile  contingere,  si  non  statim  co- 
mederetur.  Qux  sane  laudata  consuetudo 
omnibus  probatur,  sumpsitque  originem 
ex  institutione  B.  Benedicti  ;  instituit 
namque  vir  sanctissimus  ob  eandem  cau- 
savi, ut  UH  qui  aliis  Fratribus  débent  in 
prandio  post  Communionem  ministrare, 
aliquid  prius  comederent.  Atque  hoc  qui- 
dem  prandium  Mixtum  appellari  solet. 
Ita  etiam  mixtum  interpretatur  Sma- 
ragdus.  Chrodegangus  Metensis  in  Re- 
gula Canonicorum  Metensium  cap.  21  : 
Et  Lector  et  Cellerarius,  et  Portanus  vel 
Septimanarius,  vel  qui  ministrant  quando 
Episcopus  cum  Clero  in  refectorio  reficit, 
antequam  Fratres  in  refectorium  veniant, 
Mixtum  de  pane  et  pò  tu  accipiant,  ut 
grave  eis  non  sit  jejunium  sustinere,  inte- 
rim quod  Clerus  reficit.  Liber  Ordinis  S. 
Victoris  Parisiens.  cap.  12  :  Eos  qui  post 
Capitulum  Mixtum  accipiunt ,  aut  qui 
profecturi  quoquam  ante  Conventum  ci- 
bum  sumant,  etc.  Et  cap.  48.  de  Lectore 
mensae  :  Ipse  autem  debet  ab  Armario 
quserere,  quid  et  ubi  legere  debeat.  Mix- 
tum, si  voluerit,  accipiat.  Capitula  Mona- 
chorum ad  Augiam  directorum,  cap.  5. 
Edit.  Baluzianse  :  Lector  vero  post  Sex- 
tam,  antequam  accedat  ad  legendum,  ac- 
cipiat Mixtum  supra  :  accipiant  super 
constitutam  annonam  Mixtum,  ut  non  sit 
eis  grave  jejunium,  dum  ministrant.  Ne- 
que  aliter  Consuetudines  Floriacenses  : 
Post  Tertiam  Mixtum  pueri  accipiunt,  et 
debent  habere  a  Cellerario  caseum.  Con- 
suetudines Eoveshavensis  Monasterii  in 
Angli  a  :  Quandocumque  est  potus  post 
Nonam,  percipiet  Refectorarias  duas  jus- 
tas  de  Cellario,  et  ad  Mixtum  unam.  Ibi- 


dem :  Qui  ad  superiorem  mensam  seder it, 
ut  Custos  ordinis  seder it,  duplum  (panem 
monachilem  percipiet  :)  qui  missam  ma- 
jorem  celebraverit,  duos  :  Lector  vero  et 
servitores  unum  ad  Mixtum.  Eadmerus 
de  S.  Anselmi  similitudinibus  cap.  46  : 
Datur  Mixtum  interea  cibi,  donec  conve- 
niant  omnes  qui  cum  eo  erunt  connaturi, 
eie.  Leo  Ost.  lib.  1.  cap.  14  :  Pondus  quo- 
que librse  panis  et  mènsuram  vini,  sed  et 
calicis  mènsuram,  quam  in  Mixto  servito- 
res accipere  debent,....  transmisit.  Atque 
ita  passim  mixtum  usurpant  Usus  anti- 
qui Cistercienses  d.  cap.  73.  75.  82.  84. 
90.  91. 106.  108.  112. 114.  et  Statuta  Ord. 
Praemonstrat.  dist.  1.  cap.  7.  17.  19. 
ree  vide  Glossar,  med.  Graecit.  voce 
Euxpatov,  col.  445.  et  App.  pag.  75.1 

JSEP*  Ex  qui  bus  omnibus  vix  dubitare 
licet  quin  Mixtum  apud  Monachos  idem 
fuerit  quod  jentaculum,  ex  pane  sci  licet 
et  modico  vino  constans  ;  quod  aliis 
iterum  monumentis  firmari  potest. 
Hildemarus  in  Co m meri t.  ad  Regulam 
S.  Benedicti,  quod  sub  Ludovico  Pio 
edidit,  ad  cap.  38  :  Mixtum  enim  intél- 
licfitur  panis  et  vinum,  sicut  superius 
dixit ,  singulos  biberes  et  panem.  Cui 
consona  sunt  qu»  Bernardus  Mon.  in 
Ord.  Cluniac.  part.  1.  cap.  74.  seri  bit  : 
Perlatum  est  aliquando  H.  P.  D.  Hen- 
rico  sedenti  in  Capitulo ,  quod  mensse 
Lector,  Hebdomadarii  etiam  coquinee, 
et  Cellerarius ,  Custosque  ecclesia  qui 
consueludinalìter  post  ma  jorem  Mis- 
sam Mixtum  accipere  solent ,  mensurse 
panis  et  vini  olim  a  B.  Benedicto, 
statuti,  alia  qu&dam  epiilarum  munus- 
cula}  a  Decanis  horas  canon icas,  profes- 
sionis  causa,  in  prandendo  preevenien- 
tibus,  sibi  largita  intermiscerent  ;  quge 
res  non  modo  ei  irrationabilis  visa  est, 
verum  etiam  contra  Constitutionem  Re- 
guise  pr&dicti  Palris  Benedicti  usurpata, 
in  qua preeeipitur  singulos  biberes  tantum 
et  panem  hébdomadariis  coquinee  atque 
lectori  dari  super  statutam  annonam  ; 
unde  generali  definitone  sancivit  nihil 
penitus  aliud,  quam  quod  Regula  pr&ci- 
pit,  in  Mixto  esse  sumendum.  Quas  vero 
fuerit  panis  et  vini  mensura  in  hoc 
ientaculo  assignata  docet  S.  Wilhelmus 
lib.  1.  Constitut.  Hìrsaug.  cap.  97  :  Ad 
Mixtum  non  accipiunt,  nisi  quod  S.  Be- 
nedictus  pr&cipit,  quartam  partem  panis 
absque  libra  sua,  et  de  vino  (simili ter 
quartam  partem  mensurae  solitae.)  Adde 
lib.  Usuum  Ord.  Cisterc.  cap.  73.  supra 
laudato. 

Mixtare,  Mixtum  sumere,  quod  nos- 
tri dicunt  dejejunare.  Statuta  Ordinis 
de  Sempringham  :  Debilitali  plurimum 
nostrorum  grada  misericordise  condes- 
cendentes,  Canonicos  permittimus  Mix- 
tare  quousque  30.  annos  setatis  compleve- 
rint  :  in  majori  vero  estate  id  fieri  omnino 
prohibemus,  nisi  ordinate  in  Capitulo, 
petita  misericordia,  alicujus  infirmitati  a 
Priore  ad  tempus  condescendalur,...  Mix- 
tum sumentibus  panis  et  cervisia  detur, 
et  nihil  melius,  nisi  forte  necessitate  co- 
gente alicui  misericordia  impendaiur  ad 
tempus.  Adolescentiores  quibus  diebus 
jejuniorum  Mixtum  sumere  conceditur, 
semper  ante  Tertiam  in  seslate,  ante  Sex- 
lam  in  Meme  illud  sumant,...  mensura 
Mixti  sit  quarta  pars  librx  panis,  et  ter- 
tia pars  eminx  potus,...  et  sciendum  quod 
a  capite  jejunii  usque  ad  Pascha,  excep- 
tis  dominicis  diebus,  et  3.  diebus  Roga- 
tionum,  et  4.  Temporum,  et  vigilia  Do- 
mini et  Sanctorum,  Mixtum  non  sumitur, 
nec  pulsatur. 

Mixtum.  Charta  Caroli  Calvi  ann.  23. 
Ind.  10.  ex  Tabulano  S.  Dionysii  n.  31  : 


MIX 


MNE 


MOB 


431 


Ipsi  quoque  Fratres  oblationes  prò  nobis 
nomino  offerant,  et  de  vino,  quod  in  vi- 
neis  pr&dictee  villee  natum  fuerit,  decem 
modia  in  Sacrario  Fratres  mittant,  quod 
Mixtum  fiat  vino  in  sacrificio  deputato, 
quatenus  et  donariis  voti  nostri  etiam 
sclerosando  sacrario  portio  deesse  non  de- 
beat. Occurrunt  eadem  verba  in  alia 
Charta  ejusdem  Caroli  ejusdem  anni 
prò  Ruolio  :  sed  quid  hoc  loco  mixtum 
sonet,  non  omnino  constat.  [Videtur 
prò  vino  usurpandum,  quomodo  mistum 
aliquando  sumi  supra  observavimus  : 
de  vino  quippe  ad  sacrificium  Missse  de- 
putato ibi  loqui  Carolum  Calvum  opi- 
nor.l 

2.  MIXTUM,  Mixtolium,  Mixtura, 
etc.  Miscellum  frumentum,  nostris 
Bled  méteil.  Tabulari um  Fossatense  : 
Valent  quolibet  anno  6.  modios  grani... 
medietatem  ìdixti,  et  aliam  medietatem 
or  dei.  Alibi  mixtura  dicitur.  Mixta  an- 
nona, non  semel  in  Tabulano  S.  Remi- 
gli, ubi  interdum  etiam  mixtura.  Occur- 
rit  etiam  in  Tabulano  Prioratus  de  Do- 
mina in  Delphinatu  fol.  56.  [Bled  Moi- 
tangé,  in  Charta  ann.  1336.  ex  Tabular. 
Commerciaci  :  Il  nous  doit  payer  et  ren- 
dre  audit  jour  en  nostre  dit  chastel  un 
septier  de  bled  Moitangé.] 

mixtura,  Mixture,  in  Consuet.  Ar- 
vern.  cap.  31.  art.  23.  29.  nostris  Méteil. 
Gloss.  Graec.  Lat.  :  MÉfo  xp«>p.£T«>v,  § 
#XXt)<;  8Xyk,  Mixtura.  Tabularium  Bellilo- 
cense  in  Lemovicibus  Ch.  95  :  Mixtu- 
ram vero  quam  débent  Rustici  per  cen- 
sum,  hoc  sunt  de  quarteria  2.  sestaria  de 
avena,  3.  eminas,  et  quartum  ex  hordeo 
aut  annona.  Si  vero  Mixturam  simul  re- 
cipere  noluerint,  reddant  cui  addant  cu- 
mula et  non  caleate  ;  de  ordeo  vero  emi- 
nam  cumulam,  aut  de  annona  rasam. 
Tabular.  Dalonensis  Abbatiae  fol.  63  : 
Ad  censum  7.  sextariorum  et  unius  emi- 
nse Mixlurse.  U  ti  tur  Rigordus  ann.  1195. 
Datiarii  vini  et  Mistura?  plebis  de  Aplano, 
in  Charta  Italica  ann.  1327. 

S5HT  Mixturam  a  mixto  seu  mi  scello 
frumento.,  Gali.  Méteil,  distinguendam 
omnino  arbitror  :  hoc  enim  ex  frumento 
et  secali  hyberno  constat,  Illa  ex  fru- 
mento, vel  interdum  sili  gin  e,  hordeo  et 
avena.  Acta  S.  Yvonis  MSS.  :  Erat  au- 
tem  panis  ejus  grossus,  siliginis  videlicet, 
avena?,  horaei  furfuris,  vel  Mixturee.  Pa- 
nis varise  annona?,  in  Charta  ann.  1066. 
apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  66.  Vide 
Mescalia . 

1  Mistura,  Idem  quod  Mixtura.  Co- 
dex  MS.  Irminonis  Abb.  Sangerm.  fol. 
85  :  Habet  ibi  farinarias  11.  unde  exeunt 
in  censu  de  annona  mod.  cxx.  de  fru- 
mento mod.  xl.  de  Mistura  lxxx.  Charta 
ann.  1564.  e  Tabular.  Eccl.  Massil.  :  Et 
prò  Mistura  dieta?  eleemosynee  facienda? 
75.  eminas  annona?. 

\  Mistoilum,  Idem  quod  Mixtum.  Ta- 
bular. S.  Clodoaldi  :  Dixerunt  etiam 
quod  x.  sextarios  Mistoili  sui  et  x.  sexta- 
rios  avena?  injuste  detinebat. 

f  Mistolium.  Charta  ann.  1222.  in 
Tabul.  Pontisar.  :  Radulphus  presbyter 
de  Argentolio  contulit  presbitero  ecclesie^ 
de  Villanis  sextarium  Mistolii. 

1  Mixtillum,  in  Charta  ann.  1212.  in 
Tabular.  S.  Vincentii  Cenoman.  :  Mona- 
chi vero  prò  his  omnibus  tenentur  dare 
eidem  Philippo  in  primo  anno  vii.  mo- 
dios biadi,  scilicet  xxi.  sextarios  de  tri- 
tico,  totidem  de  Mixtillo,  totidem  de  hor- 
deo, totidemque  de  avena.  Mestellurn,  in 
Charta  ann.  1211.  in  Tabular.  Monast. 
Hederae  fol.  49. 

Mixtiolum,  in  Charta  ann.  1226.  in 


Probat.  Hist.  Monmorenciacae  pag. 
402. 

Mixtolium.  Magnum  Pastorale  Ec- 
clesise  Parisiensis  ann.  1220.  pag.  134  : 
Titulo  pignoris  obligaverunt...  unum  mo- 
dium  biadi,  medietatem  Mixtolii  compe- 
tentis,  et  medietatem  avense.  Bladum 
Mixtolium,  in  alia  ann.  1250.  in  Probat. 
Hist.  Drocens. 

Mestilo,  ex  Gallico  Mesteil.  Monasti- 
cum  Angl.  tom.  1.  pag.  504  :  Et  nonam 
gerbam  frumenti,  Mestilonis,  siliginis,  et 
omnis  generis  biadi,  etc.  Vetus  Charta 
in  Hist.  Monmorenciaca  pag.  36  :  Ra- 
bent  etiam  prsedicti  Fratres  in  molendino 
de  Stagno  sex  annona?  modios,  tres  de 
mousturenge,  et  tres  de  Mesteil. 

1  Mestillio.  Charta  ann.  1260.  in 
Chartular.  S.  Vandreg.  tom.  2.  pag. 
1567  :  Sex  minas  biadi  annui  redditus 
scilicet  Mestillìonis  boni  et  sufficientis. 
Mistilio,  in  eodem  Chartular.  pag.  1463. 

3.  MIXTUM,  Li  ber,  ni  fallor,  Eccle- 
siasticus.  Hist.  Abbatiae  Condomensis 
pag.  507  :  Scripsit  manu  propria  libros 
Ecclesiasticos,  videlicet  duo  Missalia,  duos 
Graduales  sive  Jornaria,  duo  Prosaria, 
et  unum  Mixtum.  scil.  ex  aliis.  [Vide 
Mi  ssale  mixtum  in  Mìssale  2.] 

1  4.  MIXTUM.  Supertunica  de  Mixto,  f, 
quia  varii  col  ori  s,  vel  diversi  panni. 
Testamentum  ann.  1326.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  426  :  Item  volo  quod 
collobium  et  capxcium  meum  de  Mixto 
vendatur...  Item  lego  Wallero  filio  meo 
unam  supertunicam  de  Mixto. 

1  5.  MIaTUM  Imperium,  Justitia  me- 
dia. Vide  Imperium. 

•  6.  MIXTUM  Ordinarium.Extraor- 
dinarium,  Jumentorum  vel  plaustro- 
rum  praestatio  per  viam  directam  aut 
trans  versano,  idem  proinde  quod  Anga- 
ria et  Parangaria.  vide  in  his  voci  bus. 
Charta  ann.  1354.  in  Reg.  Cam.  Comput. 
Paris,  sign.  Vienne  fol.  56.  v°  :  Sint  de 
caetero  liberi  et  immunes...  a  quacumque 
exactione,...  angario,  parangario  seu 
Mixlo  ordinario,  extraordinario,  etc. 

]  MIXTURA,  Vide  Mixtum  2. 

MIXTUS.  Vide  Foras  mixtos  et  Mitium. 

Mixto  sacrificio  communicare,  [Panem 
Eucharisticum,  in  sanguine  intinctum 
sumere.]  Vide  Eucharistia. 

MIXUS,  Ellychnium  lucernae.  Vide 
Myxa. 

MIZELA,  Arboris  species,  apud  Petr. 
Crescenti  um  lib.  1.  de  Ag ricult.  cap.  7. 

1  MIZILUM,  f.  ut  Camisile.  Vide  fmizi- 
lum. 

°  MIZMAZ,  Arabice,  Fistula,  quse  vul- 
gariter  zamara  dicitur,  idem  minuta  al- 
cahi,  i.  fistula  pastoris.  Glossar,  medie. 
Ms.  Simon.  Januens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

MIZZULA.  Vetus  Charta  apud  Ughel- 
lum  tom.  8.  pag.  360  :  Item  hebdomada- 
rii,  videlicet  S acero os,  Diaconus,  et  Sub- 
diaconus,  <qualibet  die  hebdomada?  eorum 
habere  debet  ab  Episcopo  panes  4.  et  Miz- 
zulam  unam  de  vino  omni  tempore.  Ex 
Italico  Misura,  mensura. 

j  MNA  habet  libram  unam  et  semiun- 
ciam,  qui  sunt  solidi  75.  Mna  duos  libras 
et  semis  appendi t.  Papias. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692  :  Mna,  besant,  idem  quod  talentum. 

1  MNASITERNA,  Urna  aqux,  id  est, 
urceus.  Idem  Papias. 

1  MNEM0SYNUM,  Monumentum.  Acta 
S.  Leonis  III.  PP.  tom.  2.  Junii  pag. 
588  :  Isthsec  Mnemosyni  loco...  sindone 
elegante  involvi  plumbeoque  sigillo  obsi- 
gnari  curavimus.  Usus  est  etiam  Catul- 
1  us  Carm.  12.13. 

Veruna  est  [j.vy)(j,ó<tuvov  mei  sodali s. 


*  M0A,  a  Gallico  Moue,  Foeda  labro- 
rum  projectio,  oris  depravatio.  Lit.  re- 
miss, ann.  1354.  in  Reg.  82.  Chartoph. 
reg.  eh.  301  :  Eidem  baillivo  f adendo  sibi 
Moam,  Gallice  la  Moe,  in  derisionem  ip- 
sius,  etc. 

1  MOABITA,  Sarracenus,  Maurus. 
Chron.  Malleacense  tom.  3.  Concil.  Hi- 
span.  pag.  334  :  Fuit  bellum  in  Hispania 
Inter  Ildephonsum  et  Reges  plures  et  Au- 
caetas  et  contra  innumerabiles  Moabitas. 
Epist.  Callisti  II.  PP.  ibid.  :  Irruentibus 
JMauris  seu  Moabitis,  et  Metropoli»  digni- 
las  imminuta  et  parochiarum  termini 
sunt  confusi. 

*  MOABITINI.  [Moneta  Hispanica  : 
«  Petrus  Pampilonensis  episcopus,  vo- 
lens  proflcisci  Hierosolimam  ecc.  Moabi- 
tinos  comisit  B.  Conchensi  abbati.» 
(Cart.  Conchar.  Ruthen.  p.  328.  ann. 
1120.)1 

*  M0AGIUM,  Pensi tatio,  quam  a  vas- 
sallis  exigit  dominus  prò  frumenti  mo- 
litura in  molendinis  suis.  Charta  Bar- 
thoK  episc.  Laudun.  ann.  1143.  ex  Char- 
tul.  S.  Vinc.  Laudun.  eh.  49  :  Hujus  con- 
cessionis  testes  sunt...  UH  quoque  qui 
Moagium  ex  inde  (molendinis  scilicet} 
singulis  annis  persolvebant  ;  sed  et  ipsi 
molendinarii.  Vide  Molta  2. 

1  MOBILE,  Idem  quod  Mobilia,  Gali. 
Biens  meubles,  mobiliaires.  Formulae 
vett.  Andegavens.  apud  Mabill.  tom.  4. 
Analect.  pag.  251  :  Et  exinde  perdedit 
et  pecunia  sua,  et  Mobele  suo.  Quid  vero 
hac  voce  denotetur  indicat  sequens  for- 
mula :  Vel  res  suas,  aurum,  argentum, 
species  vestimentum,  fabricaturas  suas, 
vasa  serea,  vel  reliquas  res  quamplures. 
Vide  Marculfum  lib.  1.  Form.  33.  et  34. 
Charta  ann.  1196.  apud  Lobinell.  tom. 
2.  Hist.  Britan.  pag.  184  :  Sepulture  mee 
tam  de  Mobili  meo  quam  de  terre  mee 
redditibus  necessaria  jussi  per  omnia 
preparavi.  Bulla  Nicolai  PP.  in  Tabu- 
lar. Centul.  :  Devotionis  vestrse  precibus 
inclinati  ut  possessiones  et  alia  bona  Mo- 
bilia et  immobilia  qua?  personas  liberas" 
fratrum  vestrorum  ad  monasterium  ves- 
trum,  mundi  relieta  vantiate  convolan- 
tium,  et  professionem  facientium  in  eo- 
dem, si  remansissent  in  saeculo  jure  suc- 
cessionis  vel  quocumque  alio  justo  titulo 
contigissent,  et  ipsi  potuissent  aliis  libere 
elargiri  (feudalibus  dumtaxat  exceptis) 
petere,  recipere,  ac  retinere  libere  valea- 
tis.  Caffari  Annal.  Genuens.  ad  ann. 
1162.  apud  Murato r.  tom.  6.  col.  278  :  Ad 
pedes  domini  Imperatoris  inermes  vene- 
runt,  et  personas  et  civitatem,  et  Mobile 
et  immobile  qux  habebant,  sine  ulto  te- 
nore in  poi estate  Imperatoris  posuerunt. 

*  Alias  nostris  Meule,  Moble,  Moeble  et 
Moible.  Charta  Ferr.  ducis  Lothar.  ann. 
1256.  in  Chartul.  Campan.  :  Vaissel  où 
on  met  vin,  et  tuit  aisement  dyor  et  d'ar- 
gent,  seront  prisié  chascuns  avec  les  au- 
tres  Moibles.  Alia  ann.  1270.  ex  Chartul. 
Valcel.  sign.  E.  eh.  60  :  Leurs  biens  tous 
Meules  et  yretages.  Rursum  alia  ann. 
1272.  in  Chartul.  eccl.  Lingon.  fol.  29. 
r°  :  Obligons  touz  nos  biens  Mobles  et  non 
Mobles,  etc.  Denique  alia  ann.  1296.  in 
Chartul.  23.  Corb.  :  Ly  abbés  et  ly  con- 
vents  auront  le  justice  de  Moebles,  des 
cateux,  eie.  Hinc  Contract  mobiliaire 
appellatur,  Contractus  de  rebus  mobi- 
Iìdus,  in  Lit.  remiss.  ann.  1427.  ex  Reg. 
178.  Chartoph.  reg.  eh.  664.  Unde  Bes- 
meublé,  prò  Supellectili  domestica  vel 
alia  quali bet  re  privatus.  Lit.  remiss. 
ann.  1450.  in  Reg.  180.  eh.  153  :  Le  sup- 
pliant  qui  esloit  fort  Desmeublé  à  Védifice 
de  sa  maison,  et  nfavoit  de  long  temps 
gueres  peu  prouffiter  en  son  fait  Se  mar- 


432 


MOG 


MOD 


MOD 


ahandise,...  se  trouva  Ires  poure  et  indi- 
gent.  Meublage  vero,  Praebitio,  suppedi- 
tatio,  vulgo  Foumiture,  provision. 
Oharta  Caroli  V,  ann.  1374.  in  Reg.  153. 
eh.  478  :  Donnona  et  octroions  ledit  office 
de  sergentevie  de  Meublage  desdittes  for- 
ges  en  Bray,  eie.  Oharta  ann.  1310.  in 
Reg.  45.  eh.  135  :  ltem  pour  les  esploiz 
dou  Mueblaige  de  la  prevosté  de  Gaille- 
fontaines,  etc.  Vide  Mobilitasi 

1.  MOBILIA,  li«,  Res  mobiles.  Occurrit 
apud  Ottone m  Morenam  in  Hist.  Rerum 
Laudensium  pag.  10.  14.  18.  24.  28.  Rol- 
Jandinum  in  Summa  Notariae  cap.  8. 
[et  Petrum  Azarium  in  Ohron.  ad  ann. 
1361.  tom.  16.  Murator.  col.  397.] 

*  2.  MOBILIA,  Supellex,  domesticum 
instrumentum  famifiae,  Ita].  Mobilia , 
Gali.  Meublé.  Stat.  Oons.  Jan.  an.  1143. 
inter  Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  II.  col. 
250  :  Si  receperimus  hominem  in  habita- 
culo  hujus  civitatis  faciemus  eum  turare 
ut  in  pèrpetuum  sit  habitator  huius  civi* 
tatis,  et  quod  veniat  Ianuam  ad  habitan- 
dum  cum  uxore  et  filiis,  qui  secum  ste- 
terint  in  familia  si  habuent  et  cum  mo- 
bilia. [Fr.1 

1  MÒBILITAS,  de  servis  et  ancillis  di- 
citur,  qui  praedium  rusticum  exeolunt. 
Oharta  ann.  942.  apud  BaJuz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  479  :  Ego  igitur  En- 
gelbertus...  dono  pr&dicto  loco,  Cluniaco 
scilicet  monasterio...  mansus  indomini- 
catus  qui  est  in  villa  Flaviaco  cum  omni- 
bus suis  apendenciis,  vineis,  campis... 
cultis  et  incultis...  cum  sua  Mobilitate, 
servis  videlicet  et  ancillis. 

c  Inter  res  mobiles  recensentur  servi 
glebae  adscripti.  Lit.  remiss.  ann.  1353. 
in  Reg.  82.  eh.  2  :  Cum  prsefati  habitato- 
res  de  Aguilleyo  sint  homines  sui  de  cor- 
pare  et  manu  mortua  et  Mobile  suum  pro- 
prium,  etc. 

1  Movile,  Eadem  notione,  in  Oharta 
ann.  884.  apud  Murator.  delle  Antic. 
Estensi  pag.  211  :  Cum  curtis,  hortis, 
terris,...  Movile  seu  se  Movile,  seu  qui  se 
moventibus  sint  servis  et  ancillis ,  etc. 

T  MOCA,  Oerevisia.  Vide  Marna. 

»  MOCADUS,  Mocatus,  a  Gali.  Mou- 
ché,  Emunctus.  Dicitur  de  candelae  se- 
miustae  reliquo,  Ital.  Moccolo.  Comput.- 
ann.  1362.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist. 
Nem.  pag.  243.  col.  2  :  ltem  prò  viij. 
brandonibus...  propter  Bogaciones,  ponde- 
rantibus  xlij.  libras,  computatis  prò  libra 
iij.  grossis  et  medio,  et  deducta  cera  alio- 
rum  brandonum  Mocatorum,  etc.  Torcha 
mocada,  in  Comput.  ann.  1399.  ibid. 
tom.  3.  pag.  153.  col.  1.  Instr.  ann.  1459. 
ibid.  pag.  297.  col.  1  :  ltem  volo  et  ordino 
quod  dicti  cerei  sint  de  cera  alias  accensa 
sive  Mocada,  quse  minori  pretto  venditur 
et  diutius  durat.  Vide  Muscatoria. 

*  MOCCUS,  Mercurii  nomenclatura  a 
quodam  monte  in  dicecesi  Lingonensi 
ubi  Mercurius  colebatur,  ex  vet.  Ins- 
cript.  inter  Oollect.  var.  script.  D.  Le 
Beuf  tom.  2.  pag.  279  :  In  H.  D.  D.  Deo. 
Mercur.  Mocco  L.  Maìscl.  Masculus 

ET  SEDATIA   BLANDULA   MATER    I.    EX 
VOTO. 

*  Hinc  Moce,  forte  prò  Mote,  Collis, 
in  Oharta  ann.  1312.  ex  Reg.  48.  Ohar- 
toph.  reg.  eh.  222  :  ltem  dou  sixte  que  il 
aquistrent  de  madame  Johanne  Barra- 
byne,  que  elle  avoit  eu  des  Moces  qui  sont 
mtdit  Pierres  Aymer,  assises  à  Manse. 
Vide  infra  Mota  1. 

|  MG^HA,  Vestis  ornamentum  :  quod- 
nam  sit  do  cent  Litterae  Caroli  V.  Reg. 
Frane,  ann.  1367.  de  forma  vesti um  prò 
Monspeliens.  :  ltem  quod  nullus  vir  vel 
mulier  audeat  portare  in  Mochis  velpen- 
dentibus  manicarum  aliquam  pellem  vel 


foderaturam  erminorum,  vel  alteriuspel- 
lis,  vel  panni  cirici  reversatum.  Infra  : 
ltem  quod  non  audeant  portare  Mochas 
vel  manicas  pendentes  latiores  trium  di- 
gitorum^  etc. 

*  M0CHN0MIL0N,  Cassio  Felici,  Manua- 
lis  mola,  qua  teruntur  medi  ci  n  alia.  Glos- 
sar, medie.  Ms.  Simon.  Januens.  ex 
Cod.  reg.  6959. 

1  MOCIMA,  Scrofa,  Belgis,  Mocke,  Gali. 
Truie.  Oharta  apud  Ludewig.  tom.  7. 
Reliq.  MSS.  pag.  473  :  Et  jussit  ut  singu- 
li$  annis  post  obitum  suorum  utriusque 
anniversario  die  dentur  servitio  fratrum 
v.  Mocime,  n,  porcine,  n.  onine  (I.  ovine) 
un.  duce,  (1.  aucae)  x.  galline,  et  duo 
porcelli,  etc. 

«MOCINAGIUM,  prò  Macinagmm,  ni 
fallor,  Jus  torcularium,  quod  scilicet 
domino  pensitatur  prò  uvis  prelo  sup- 
ponendis,  idem  quod  Pressoragiitm. 
Oharta  ann.  1243.  ex  Chartul.  eccl.  col- 
leg.  de  Caste],  super  Indriam  :  Noveritis 
quod  in  prmsentia  nostra  constitutus  Bar- 
thélot  Polnins  miles  omne  Mocinagium 
suum,  quod  habebat  in  vineis,  de  censivo 
suo  moventibus,  in  castellania  de  Castel- 
lione,  ecclesia  nostrse  dedit.  Vide  supra 
Macina  2. 

1M0CTA,  f.  Avis  species,  Gal].  Mou- 
chet,  Hisp.  Mochete.  Acta  B.  Bartho  Io- 
ni aei  Eremitae  tom.  4.  Junii  pag.  835  : 
Ad  approbandam  vero  sive  corroboran- 
dam  rudis  adhuc  anachoritas  parsimo- 
ni*m y  ad  ministrandum  ei  Dominus  Moc- 
tam  deputavitf  quse  singulis  diebus  Qua- 
dragesima primi  anni  pisciculum...  ad 
refectionem  detulit. 

MOCULUS.  Ugutio  :  Cassidilis,  vel  cas- 
sidile,  dicitur  sacculum,  pera,  sarcipe- 
rium7  ficacium,  marsupium,  Moculus,  lo- 
cuhts,  crumena. 

1  MOGUM,  Simile  est  fabse,  legumen  est. 
Papias  MS. 

I  MODAGIUM.  Vide  in  Modiatio. 

|  MODAMEN,  Modanum,  Modus,  exem- 
plar  ;  nostri  s  Model  e.  Statuta  Montis 
negai,  pagi  270  :  Et  etiam  teneatur  qui- 
libet  venditor  solarum,  hàbere  solas  ad 
Modamen  Communis  quod  est  signatum 
in  lapide  cisternse.  Et  quicunque  vendi- 
derit,  seu  penes  se  habuerit  solas  venales 
in  minori  Modano  seu  modanis  Commu- 
nis, signato  vel  signatis  in  lapide  prse- 
dicto,  etc,  Occurrit  rursus  Modanum  in- 
fra. 

*  MODEKINUS,  Modius,  mensura  fru- 
mentaria.  Chartul.  Mont.  S.  Mart.  part. 
4.  fol.  96.  r°  :  Ernoul  de  Erwetegniem 
trois  Modekins  de  blet  et  quatre  capons  de 
se  masure  à  Erweteghiem.  Vide  supra 
Mitadencus. 

MODELA,  Modus,  unde  nostri  Modéle, 
prò  exemplari.  Fulbertus  Oarnotensis 
in  Carmini b.  pag.  182  : 

Est  (amen  observaoda  diuturna  Modela  diala?. 
Libra  cibi  solidi,  simplex  emina  Falerni, 

Ubi  quidam  reponunt  medela. 

*  MODELLUM,  Gruis  tractoriae  species. 
Tract.  Ms.  de  Re  milit.  et  mach,  bellic. 
cap.  76  :  Bancacium  sive  Modellum  du- 
plicatum  alias  grossum  quatuor  rotella- 
rum,  habens  varochium  cum  perticis  voi- 
gentibus  ac  trahentibus  funem  sive  cana- 
pem  cum  coIona  altius  levata,  est  apprime 
utile  ad  opus  lignamina,  lapides,  saxa  et 
omnia  alia  necessaria  causa  casamenta 
sedificandi.  Quod  ex  trabibus  compinge- 
batur,  sic  nuncupatum  :  nam 

*  1.  MODELLUS,  Trabs,  in  eodem. 
Tract.  cap.  135  :  Machina  ista  cum  ariete 
intus,  proprium  ejus  nomen  est  testudo... 
Ista  machina    est   composita  lignaribus 


trabunculis  et  Modellis  et  aliquando  teti- 
gitur  corio  bubalino. 

j  2.  MODELLUS,  Lagena,  Gali.  Bou- 
teille,  vel  quodvis  aliud  vas  in  quod  vi- 
num  infunditur.  Usus  et  Oonsuet.  Mo- 
nast.  S.  Germani  Paris,  inter  Probat. 
Hist.  ejusd.  pag.  135  :  Primo  versu  dicto 
lectionis  quidam  ju  venie  pulsabit  uno  ictu 
campanam  quse,  pendei  super  p etram 
eleemosynse,  et  tunc  surgent  quatuor  aut 
quinque  vel  plures,  et  accipiunt  Modellos 
vitreos,  non  argenteos  et  implebunt  eos 
vino.  Vide  Modwlus  2. 

MODERABILIS,  prò  Moderatus.  Thega- 
nus  de  Ludovico  Pio  cap.  19  :  Erat  in 
cibo  potuque  sobrius,  et  indumentis  suis 
Moderàbilis. 

*  MODERACELA.  [«  Camisia  mulie- 
ris  ))  Diff  1 

f  MODERAMEN,  Tempera  mentum, 
Ga]].  Reserve.  Litterae  Joannis  Reg. 
Frane,  ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
66  :  Articulus  vero  de  sub  si  dio  f adendo  db 
ipsis  Consulibus...  ad  quatuor  necessita- 
tes,  in  suo  remanébit  vigore,  hoc  Modera- 
mine  adhibito,  ut  jus  illoritm  qui  non 
morabantur  in  castro...  circa  hoc  rema- 
neat  eis  salvum,  etc.  fw  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  col.  141.  voce  Beschei- 
denheit.] 

1  MODERANTIA,  Temperies.  Miracula 
B.  Ambrosii  Senens.  tom.  3.  Martii  pag. 
224  :  Calor  febris  extinctus  est  et  reductus 
ad  piente  Moderationem  sanitatis. 

|  Moderanti  a,  Modestia,  continen- 
tia.  Vita  sancti  Guthlaci  tom.  2.  Aprilis 
pag.  40  :  Sub  clericali  habitu  vitam  Un- 
mensa?  Moderanti^  peregit, 

\  M0DERATI0  :  Salva  Moderatone  Con- 
cila generalis,  Formula  non  infrequens 
in  Bullis  summorum  Pontificum,  prò 
Salvo  modo,  statuto,  etc.  Bui] a  Gregorii 

X.  PP.  ann.  1274.  apud  Rymer.  tom.  2. 
pag.  23  :  Specialiter  autem  decimas,  ter- 
ras,  domos  et  agros....  vobis  et  per  vos 
eidem  monasterio  vestro  auctoritate  Apos- 
tolica confirmamus  et  prsesentis  scripti 
patrocinio  communimus,  salva  in  prsedic- 
tis  decimis  Moderatione  Concilii  generalis. 
Eadem  habentur  in  alia  Bulla  Gregorii 

XI.  PP.  ann.  1373.  apud  Ludewig.  tom. 
1.  Reliq.  MSS.  pag.  3&7.  Nostram  inter- 
pretationem  fìrmat  Bulla  Honorii  IV. 
PP.  ibid.  pag.  506  :  Eis  privilegia  et  in- 
dulgentias  Apostolica  Sedis  eisdem  (Cis- 
tercensi bus)  concessas  inviolabiliter  con- 
servetis  et  faciatis  ab  aliis  conservari, 
salva  Moderatione  Concilii  generalis, 
videlicet  ut  de  alienis  terris  a  tempore 
prsedicti  Concilii  acquisitis  et  de  cetero 
acquirendis  exsólvant  decimas  ecclesiis, 
quibus  ratione  prediorum  antea  solveban- 
tur,  nisi  aliter  cum  eis  duxerint  compo- 
nendum. 

»  MODERATOR,  Dignitas  praesidum 
Hellenoftonti  et  Arabiae  apud  Byzanti- 
nos.  Vide  Glossar,  mod.  Graecit.  in  hac 
voce  col.  942. 

*  MODERATUS,  Ad  modum  seu  morem 
exquisite  accommodatus  ;  ve]  Modera- 
tioris  seu  exigui  pretii.  B.  de  Amoribus 
in  Speculo  sacerdot.  Ms.  cap.  2: 

SU  tuus  ornaius  non  carpa,  non  Moderatus, 
Non  argentati»,  aureatus  nec  variati». 

Vide  infra  Modus  2. 

*  M0DERNITER,  Nuper,  Gali.  Dernie- 
rement.  Libert.  villae  de  Naiaco  ann. 
1368.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
222.  art.  12  :  Concedimus  per  presentes,  ut 
ipsis  consulibus  Moderniter  nominatis  seu 
electis,  seu  quos  nommari  seu  eligi  de 
csetero  contino  et,  etc.  Vide  mox 

M0DERNUS.  Joan.  de  Janua:  Moder- 
nus,  i.  istìus  temporis,  et  dicitur  a  modus, 


MOD 


MOD 


MOD 


433 


inde  modernità*.  Senator  lib.  4.  Epist. 
51  :  Antiquorum  diligentissimus  imitator, 
Modemorum  nobilimmus  institutor.  Oc- 
currit  passim. 

*  Epist.  Hincmari  prò  instit.  Carolom. 
tom.  2.  ejusd.  oper.  pag.  201  :  Ad  insti- 
tutionem  i$tiu$  juvenis  et  Moderni  regis 
nostri.  Occurrit  praeterea  apud  Goldast. 
in  Eginart.  pag.  160.  edit.  in  4.  et  alibi 
passim.  [**  Noverint  iqitur  tam  Moderni 
quam  futuri,  formula  frequens  in  char- 
tis  secul.  XIIL] 

Modernitas.  Sugerius  in  Ludov.  VI.: 
Quo  facto  nostrorum  Modernitate  ,  vel 
multorum  temporum  antiquitate  nihil 
clarius  Francia  fecit. 

1  MODERO,  Silirw  :  rogo.  Supplem.  An- 
tiquarii. 

1  MODIADA.  Vide  Modius  2. 

»  MODIAGIUM,  Datio  ad  firmam  sub 
certa  praestatione  tot  moóiorum  fru- 
gum,  de  qui  bus  convenit,  idem  quod 
admodiatio.  Vide  in  Admodiare  2.  Charta 
Ernaldi  archid.  Carnot.  ex  Tabul.  S. 
Petri  Carnot.  :  Hoc  facto  monachi  eam- 
dem  decimam  Gosberto  ad  Modiagium 
tradiderunt,  ut  sex  sextaria  de  ibernagio 
annuatim  reddat.  Alia  capit.  S.  Quint. 
Viromand.  ann.  1349.  in  Reg.  78.  Char- 
toph.  reg.  eh.  176:  Terra  nostra  vel  om- 
nino  remanent  inculta  vel  sa  tis,  prò  mi- 
nori pretio  seu  Modiagio  tradentur  ad 
censam,  quam  consuetum  fuit  eas  tradi. 
Muxjage,  eadem  acceptione,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1372.  ex  Reg.  104.  eh.  91  : 
Corame  Jean  Mauclerc  eust  tenu  à  ferme 
ou  Muyage  partie  des  terres  à  blés  de 
Jehan  Daridel,  et  e.  Charta  ann.  1340.  in 
Chartul.  21.  Corb.  fol.  299.  v°  :  Pour  le 
cause  des  arrerages  des  Muyages  des 
terres  dudit  chevalier....  que  ledit  Pierre 
a  tenu  à  ferme;  lyquel  Muyage  ont  esté 
esvalué  à  ladite  somme  de  noef  cens  livres 
Par.  Chartul.  ejusd.  monast.  sign.  Eie- 
chiel  ad  ann.  1415.  fol.  18.  v°  :  Sauf  et 
reservé  xxxix.  joumaux  et  Ixiij.  vergues 
de  terre,  sèans  au  terroir  de  Warfusée, 
bailliez  à  Muyages.  Unde  Muieur,  qui 
ea  conditione  aliquid  tenet,  infra  in 
Moiso  2.  Modiagium,  alia  notione,  vide 
in  Modiatio  1. 

1  MODIALIS,  Mensura  agraria,  eadem 
quae  Modius  infra.  Testamentum  Tello- 
nis  Curiensis  Episc.  ann.  767.  in  Append. 
ad  tom.  2.  Annal.  Benedict.  pag.  708  : 
Item  in  territoriis  agrum  ad  Èuliu  Mo- 
diales  sexaginta  quinque.  Occurrit  ibid. 
pluries. 

1  M0DIARE,  Modiationem  percipere. 
Vide  in  Modiatio. 

1 MODIATA.  Vide  Modius  2. 

1  MODIATICUM.  Vide  Modiatio. 

1.  MODIATIO,  Mensura  quae  flt  per  mo- 
te. [Codex  MS.  redituum  Episcopat. 
Autissiodor.  ann.  circ.  1290.  exaratus  : 
Et  si  emptum  fuerit,  debet  roagium  et 
tninagium  cujuscumque  Modiationis  sit.] 
Vide  Cuiac.  ad  leg.  6.  Cod.  de  Naufrag. 
et  Jac.  Gothofredum  in  Notis  ad  leg. 
32.  Cod.  Th.  de  Navicular. 

Modiatio  ,  Praestatio  prò  quolibet 
modio  vini.  [Charta  Richardi  Reg.  Angl. 
ann.  1195.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  1012  :  Trecentos  modios  vini 
percipiendos  singulis  annis  in  Modiatione 
nostra  Rotomagensi  per  integra  doli  a, 
sicut  ea  recipere  solemus  in  Modiatione 
nostra.]  Charta  Henrici  Regis  Angliae 
tìlii  Mathildis,  prò  Ecclesia  Pratensi, 
ex  Regesto  Normannico  sign.  P.  in  Ca- 
mera Comput.  Paris,  fol.  24  :  Concedo 
eis  in  perpetuam  eleemosynam  3.  masu- 
ras  terree  quieta s  de  omni  censu  et  con- 
suetudine, et  omni  alia  re,  excepta  sola 
Modiatione  mea   de  vino.   Alia  Odonis 


Archiepiscopi  Rotomag.  ann.  1266.  ibid.: 
Terra  arabiles,  vinea,  Modiatio  nes  vini, 
prata,  nemora,  warenna  ,  et  e.  Charta 
J  oh  annis  Episcopi  Carnotensis  ann. 
1178.  in  Tabulano  Drocensi  fol.  33  :  Ad- 
ducent  quoque  eandem  Modiationem  Mo- 
nachi de  BroliOy  et  e.  Monasticum  Anglic. 
tom.  2.  pag.  994  :  Reddendo  sine  contra- 
dictione  sex  modios  de  Modiatione  de 
Waeneio.  Pag.  997  :  Decima  Modiationis  de 
Rotomag o.  Pag.  1002  :  Et  in  civitate  Roto- 
magensi quietantiam  de  teloneo,  et  de 
Modiatione,  et  de  aliis  omnibus  consuetu- 
dinibus.  Charta  Communiae  Rotomag. 
ann.  1207  :  Modiationem  tamen  nostram 
de  vino  Rotomagensi  reddent  nobis,  pra- 
terquam  de  vino  quod  eis  datum  fuerit  ad 
potum  suum,  quod  nullo  modo  vendere 
poterunt,  quin  inde  reddant  Modiationem. 

1  Modiatio,  Pensitatio  frumentaria 
prò  quolibet  modio  annonae.  Charta  ann. 
1191.  in  Tabular.  S.  Vincentii  Cenoman.  : 
Controversia  inter  monachos  S.  Vincentii 
et  personam  ecclesia  de  Reneio,  super 
Modiatione  ecclesia  de  Soona.  Asserebat 
Robertus  de  Guereme  persona  de  Reneio 
quod  de  Modiatione  ecclesia  de  Soona 
duos  modios  annuatim  habere  debebat. 
Monachi,  quod  pradictus  Robertus  de 
Modiatione  pradicta  non  debebat  acci' 
pere  nisi  tantum  xvili.  sextarios,  assere- 
bant.  Statuimus  quod  dictus  Robertus 
duos  modios  singulis  annis  haberet  de 
Modiatione  ecclesia  de  Soona,  scilicet  vii. 
sextarios  frumenti  vii.  sextarios  et  mi- 
nam  de  mestel,  vi.  sextarios  et  minam 
hordei,  iv.  sextarios  avena.  Idem  Tabu- 
lar, fol.  98  :  Et  si  forte  persona  ecclesia- 
rum  quse  Modiationem  habent  in  decimis 
monachorum  S.  Vincentii,  aliquid  de 
leguminibus  reclamaverint  ;  monachi  S. 
Vincentii  eis  super  hoc  satisfacere  non 
tenebuntur.  Tabular.  Abbati  se  de  Strata  : 
Monachi  singulis  annis  reddent  eis  orto 
sextarios  Modiationis,  quatuor  annona 
et  quatuor  avense  ad  mensuram  Dro- 
censem. 

Modiaticum,  Idem  quod  Modiatio.  In 
Capi  tu  lari  Sicardi  Principi s  Beneven- 
tani ann.  836.  cap.  34.  est  de  Modiatico: 
cap.  35.  de  responsatico  et  Modiatico. 
Charta  Rogerii  Regis  Sicilia?  ann.  1137. 
apud  Ugh eli.  tom.  7.  pag.  564  :  Ut  dein- 
ceps  nec  Salernitani,  nec  eorum  homines 
prò  Medialico  aliquid  per  sol  vani ,  sed 
semper  ab  hac  conditione  liberi  et  abso- 
luti  permaneant.  Ubi  perperam  editum 
mediatico.  [Àdde  praeceptum  Pippini 
Reg.  ann.  831.  apud  Baluz.  in  Append. 
ad  Capitular.  col.  1431.] 

Modiagium,  Idem  quod  Modiaticum. 
Tabular.  Prioratus  S.  Vincentii  Laudu- 
nensis,  ann.  1274:  Recognoverunt  unum 
modium  ad  mensuram  S.  Quintini,  qua- 
liter  solvitur  in  Modiagio  Ecclesia  S. 
Vincentii. 

1  Modagium:,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1203.  in  Tabular.  Crisenon.  :  Ego 
Acelinus  de  Merriaco  notum  facio  quod 
Regina  mater  mea...  donavit  Ecclesia  B. 
Maria  de  Crisenone....  Modagium  terra 
mea  de  Lissi. 

Modiare,  Modiationem  percipere.  Ta- 
bulari um  Episcopatus  Autissiod.  :  Roa- 
gium et  plamtagium  sunt  Comitis,  Epis- 
copi) et  Vicecomitis,  et  in  hoc  roagio  et 
plaintagio  Comes  1.  den.  Episc.  1.  Vice- 
comes  1.  oboi,  percipiunt  ;  Clerici,  Milites, 
Religiosi  non  debent  roagium,  plainta- 
gium,  nec  minagium,  nisi  Modiant.  Si 
vero  Modiant,  debent  de  modio  unum 
den. 

Modiatio  Capitalis.  Vetus  Inquesta 
in  Regesto  Philippi  Augusti  Regis 
Frane.  Herouvalliano  fol.  171  :  Quìcun- 


que  vero  habeat  capitales  Modiationes, 
sive  Miles,  sive  alius,  ipse  habet  vendi- 
tiones  etjustitiam. 

•  2.  MODIATIO,  Quod  prò  mensura, 
quae  per  modios  flt,  exigitur.  Charta 
ann.  1246.  in  Chartul.  S.  Corn.  Com- 
pend.  fol.  126.  r°.  col.  1  :  Salvis  dictis 
abbati  et  conventui  Compendiensi  omni- 
bus juribus  et  justitiis  8uisf  qua  in  pra- 
fata  terra  antea  habebant,  videlicet  de- 
cima,  terragio,  carija,  Modiatione,  pla- 
citis  generalibusy  et  e. 

*  3.  MODIATIO,  Fruges,  quae  ex  modia- 
gio seu  conventione  percipiuntur.  Vide 
supra  Modiagium.  Charta  ann.  1220.  ex 
Chartul.  21.  Corb.  :  Mansuarii....  Modia- 
tiones Corbeiensis  ecclesia  illius  territorii 
apud  Corbeiam  propriis  vehiculis  ducere 
tenebantur.  Tabul.  capit.  Carnot.  :  Red- 
det  eis  quinque  modios  annona,  cujus 
medietas  erit  ivernagii  rationabilis  ,  et 
alia  medietas  avena,  nac  Modiatio  solve- 
tur  ad  mensuram  de  Bruerohis.  Hinc 

*1.  M0DIAT0R,  Qui  ad  modiationem 
seu  firmam  tenet.  Charta  Inger.  dom. 
de  Bona  ann.  1219.  ex  Chartul.  21.  Corb. 
fol.  190.  v°  :  Quittavi  inperpetuum  ecclesia 
beati  Petri  Corbeiensis  traversum,  quod 
petebam  a  cultoribus  et  Modiatoribus  ter- 
rarum  de  Guisi  et  S.  Nicolai  de  Regni, 
ita  videlicet  quod  dicti  Modiatores  et  cul- 
tores  terrarum  pradictarum  quiti  et 
liberi,  sinepradicto  traverso,  remanebunt. 

**  2.  M0DIAT0R,  Moderator,  rector, 
in  Notit.  ann.  1545.  apud  Guden.  in  Cod. 
Diplom.  tom.  4.  pag.  651. 

•*  MODIATUM,  Mensura  agraria,  ut 
supra  Modiata.  Charta  ann.  1163.  in 
Chartul.  Clarifont.  eh.  29:  Sex  Modiata 
terra  de  terra  Fulheri  jure  tenenda  per- 
petuo.... Concessit  etiam  ecclesia  decirdam 
dimidii  Modiali  terra.  Vide  in  Modius  2. 

1  MODIATURA.  Vide  Modius  2. 

•  MODICILLUM,  Modicum.  Acta  S. 
Stanisi,  tom.  2.  Maii  pag.  264.  col.  2  : 
Puerulus  prò  mortuo  ab  universis  habitus 
et  extinctus,...  tandem  quasi  Modicillum 
sub  pectoris  loco  respirare  visus  est, 

*  MODICITAS,  Tenuitas,  parvitas.  Lit. 
ann.  1372.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  562  :  Verum  quia  ex  hoc  nulla  reco- 
gniciones  fieri  consueverunt,  sed  solum 
parvi  cartelli  parti  solventi  clamor em 
antedictum  tradi  consueverunt  ;  qui  qui- 
dem  cartelli,  propter  eorum  Modicitatem 
sapius  amittuntur,  etc. 

ì  MODICUM,  In  modico,  patito  post,  post 
exiguum  tempus.  Gasp.  Barthii  Glossar, 
apud  Ludewig.  tom.  3.  Reliq.  MSS. 
pag.  209.  ex  Baldrici  Hist.  Palaest. 

1  MODIETARIA,  Praedium  rusticum 
quod  a  colono  partiario  colitur,  Gali. 
Métairie.  Charta  ann.  1262.  in  Tabular. 
Centul.  :  Nobis  vendiderunt  totam  Modie- 
tariam  suam  cum  appendicite,  quam  de 
nobis  tenebant  in  feudum  et  per  homa- 
gium  ligium,  et  erant  lx.  jornalia  in 
diversis  peciis...  remiserunt  etiam  nobis 
prò  certa  summa  denariorum  quatuor 
sextarios  biadi  et  quatuor  avena  quos 
singulis  annis  illis  dare  tenebamur  prò 
seminatura  illius  terra  seu  Moyteiries. 
Vide  supra  Medietarius. 

M0DIETAS,  Modus  agri.  Tabularium 
Ecclesiae  Carnotensis  Ch.  72:  Dono.... 
duodecim  carrucatas  terra,  unamquam- 
que  novem  Modietarum,  in  silva  qua 
vocatur  Gaudus  sancii  Stephani.  Vide 
Modius. 

1  MODIFICATIO,  Moderatio,  exceptio, 
conditio,  a  Gali.  Modification.  Epist.  Cle- 
mentis  VII.  PP.  ann.  1384.  in  Tabular. 
Episcopat.  Meldens.  :  Faciatis  auctori- 
tate  nostra  exemptionem,  liberationemf 
decretum   et  ordinationem ,  concordiam, 

55 


434 


MOD 


MOD 


MOD 


Modi  fica  tiones,  interpretationes  ac  decla- 
rationes  et  confirmationeni  prssdictas  in- 
violàbiliter  observari.  Charta  Henrici  IV. 
Reg.  Angl.  ann.  1406.  apud  Rymer.  tona. 
8.  pag.  454  :  Cum  quibuscumque  clausu- 
lis,  conditionibus,  Modificationibus,  et  cir- 
cumstantiis  necessariis.  Charta  ann.  1503. 
apud  Madox  Formul.  Anglic.  pag.  338  : 
Summam  centum  librarum  legalis  mo- 
netse  Anglise  in  pecunia  numerata,  prsa- 
fatis  Abbati  et  Conventui  monasterii  S. 
Crucia  de  Wdltham,  sub  quadam  Modifi- 
cartene infrascripta  disponendam.  Hi  ne 

1  Modificare,  Moderare,  in  Charta 
Henrici  III.  Reg.  Angl.  ann.  1259.  apud 
Rymer.  tom.  1.  pag.  680  :  Plenum  damus 
potestatem  ad  Modificandum  ,  nomine 
nostro,  illam  summam  pecuniss,  quam,  etc. 

MODIFICATUS.  Apud  Witikind.  lib.  3  : 
Vasa  eburnea  etiam,  et  omni  genere  Mo- 
dificata stramenta,  balsamum,  etc»  i.  va- 
rhs  modi»  elaborata. 

MODIGUS,  Modi us.  Testamentum  San- 
cii II.  Reg.  Portugalliae  aera  1286.  apud 
Brandaon.  tom.  4  :  Septem  Modigos  panis, 
qui  consueverunt  mihi  davi. 

1  MODILIA,  Melodia,  Modulatio.  Ex- 
posit.  brevisantiq.  Liturg.  Gallic.  apud 
Marten.  tom.  5.  Anecd.  col.  95  :  Spiri- 
talibus  vocibus  pr  sedar  a  Christi  mag  natia 
dulii  Modilia  psallet  Ecclesia. 

M0DI0LUM.  Gloss,  Latin.  MS.  Regium 
sign.  1013  :  Situla,  quod  vulgus  Modiolum 
dicit.  Papias  :  Situla  dieta,  quod  sitienti- 
bus  apta  sit  ad  bibendum,  quod  Grseci 
cadum  dicunt.  vulgo  Modiolum  dicitur. 
Graeculis  yoStoXoe,  vestis  species  est. 
Vide  Meursii  Gloss.  et  infra  Modius. 

*  Idem  quod  Modius,  mensura  anno- 
naria. Martyrol.  Autiss.  ex  schedis  D.  Le- 
Beuf:  Céllerarius  per  unumquemque  an- 
num  canonicis  per  solver  e  debet  de  fru- 
mento Modiola  xx.  de  ordeo  Modiola  iij. 

1.  M0DI0LUS,  um,  Modus  agri.  Charta 
Bonfilii  Fulginatensis  Episcopi  apud 
Ughellum  :  In  campo  S.  Valentini  Mo- 
diola tres,  et  in  Casiolo  Modiola  quinque, 
etc.  Alia  in  Tabulano  Casauriensi  :  ven- 
didi,..  lerrampetiam  unam  permensuram 
Modiolum  unum  et  quartarium  unum. 
Crebrius  ibi  occurrit.  [Chron.  Farfense 
apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  543  : 
Éxcepta  ecclesia  S.  Marisa  cum  Modiolo 
1.  Et  col.  556  :  Tradidit  prò  anima  Dodse 
uxoris  su&  in  hoc  monasterio  Modiola 
ceca,  consentente  genitore  suo.]  Vide 
Modius. 

1  2.  M0DI0LUS,  Mensura  liquidorura. 
Bernard.  Mon.  in  Ord.  Cluniac.  part.  1. 
cap.  12  :  Hoc  est  autem  guod  specialiter 
pertinet  ad  ipsum  Refectorarium  majo- 
rem,  quoties  pigmentum  datur  ipse  Mo- 
diolis  infundit.  S.  Willhelmi  Constitut. 
Hirsaug.  lib.  2.  cap.  49  :  Quotienscunque 
ad  charilatem  propinatur,  ipse  et  aliquis 
adjutor  ejus  Mediolis  (1.  Modiolis)  infun- 
dunt.  Vide  Modellvs. 

3.  M0DI0LUS,  Medium  rota,  cui  infi- 
guntur  radii,  nostri s  Moieu.  Occurrit  in 
Mirac.  S.  Rerlindis  Virg.  cap.  2. 

*  Hinc  n os tris  Moyeu,  prò  Jaune  oVceuf. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Moieu f  de  euf,  vitellus. 

*  M0DI0RA,  terminatione  Longobar- 
dica, si  tamen  mendum  non  est  prò 
Modiola.  Vide  Modiolus  1.  Charta  1131. 
apud  Murator.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  963T:  Damus....  unam  petiam  de 
terra  eulta  et  inculta,...  quse  est  per  men- 
suram cum  justa  pertica  mensurata  Mo- 
diora  quadraginta. 

1  M0DITI0  ,  Praestatio  frumentaria, 
eadem  quae  Modiatio,  nisi  ita  legendum. 
Charta  ann.  1185.  in  Tabular,  Centul.  : 
Si  autem  prsadictum  bladium  ad  jam 


dictos  terminos  non  reddiderint,  ad  tnol- 
turam  molendini,  sicut  consuetudo  est, 
Ecclesia  per  se  tenebit,  donec  supradic- 
tus  census  vel  Moditio  reddatur. 

T  MODIUM,  Mensura  liquidorum  simul 
et  aridorum.  Testamentum  Haganonis 
ann.  819.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  22:  Unde  dabit  ipse,  et  quicumque 
post  eum  de  sua  progenie  tenueritf  ad 
prsedictam  festivitatem  omni  anno  ad 
refectionem  fratrum  tritici  Modia  v.  vini 
Modia  v.  pullos  lxxx.  Occurrit  ibid. 
pluries.  Charta  Lamberti  Comitis  ann. 
850.  ibidem  col.  36  :  De  sale  annuatim 
modia  e.  Dotati o  Gulfradi  diaconi  ibid. 
col.  68  :  Annuatim  in  die  obitus  mei  dare 
studeant  fratribus  congregationis  S.  Mar- 
tini vili.  Modia  panis ,  et  vili,  vini,  et  in 
iato  hospilali  Modium  1.  vini,  et  in  ilio 
pullatorio  1.  Modium.  Vide  infra. 

T  1.  MODIUS,  Est  cui  arbor  navis  insis- 
tit ,  ob  similitudinem  mensuralis  vasis 
dictus.  Papias. 

2.  MODIUS,  Mensura  liquidorum,  con- 
stans  16.  sextariis.  Adalardus  in  Statutis 
Corbeiensib.  lib.  1.  cap.  4  :  De  poiu  au- 
tem quotidie  detur  Modius  dimidius,  id 
est,  sextaria  octo,  etc.  Vetus  Agrimensor 
pag.  344  :  Quemadmodum  de  sextario,  sic 
et  de  Modio.  Aliis  placuit  16.  sextariis 
Modium  impleri  ;  aliis  20.  et  duobus  aliis 
vero  24.  sed  has  mensuras  ad  votum  Prin- 
cipum  vel  judicum  esse  deprehendimus. 

5S^"  Majoris  sunt  momenti  atque  in- 
sti tu  to  nostro  accommodatiora  quae  ad 
mensurarum  sesti mationem  speetant, 
quam  ut  alicui  absurdum  videa  tur,  si 
ea  quae  de  mensuris  liquidorum  et  arido- 
rum,  ad  mensuram  Parisiensem  reduc- 
tis,  habet  Codex  MS.  Sangerman.  ann. 
circ.  400.  hoc  loco  inseramus,  cum  id 
genus  antiq uitatis  non  omnino  obvium 
sit.  Atque  1°.  de  liquidis  foJ.  ixx\  vi. 
verso  haec  leguntur  :  G'est  le  rapport 
que  les  Jauqeurs  de  la  ville  de  Paris  ont 
fait  à  nos  Seigneurs  dea  Comptes  sur  les 
moissons  des  ionneaux  des  vins  et  d'esgues 
(eau)  des  pais  et  des  lieus  ci  apres  nom- 
mez  selonc  ce  que  il  leur  est  avis  que  nos 
dits  Seigneurs  leur  avoient  enchargè  à 
faire,  et  à  rapporter  par  Jehan  Rotangis, 
Robert  Daucengny,  etMaci  de  Saint  Port, 
à  Vacord  de  tous  les  autres  Jaugeurs  de 
Paris,  si  comme  les  dessus  nommez  di' 
soient.  Cest  escript  fut  baillé  Van  mil  ecc. 
xxx.  par  les  dessus  dis  le  xxvi.  jour  de 
Juillet: 

1.  Un  tonnél  de  vin  de  Gascoigne  doit 
tenir  vi.  muis,  x.  sextiers  de  vin,  à  la 
mesure  de  Paris,  se  il  est  de  moison. 

ltem,  un  tonnel  de  S.  Jehan  (d'Ange!  y) 
Vi.  muis,  vili,  sextiers  à  la  mesure  de 
Paris. 

Item,  un  tonnel  de  Rochelle  vi.  muis 
et  vili,  sextiers,  à  la  mesure  de  Paris. 

Item,  un  tonnel  oVEspaigne  vi.  muis, 
vi.  sextiers  à  la  mesure  de  Paris. 

Item,  un  tonnel  de  S.  Pourcein  que  les- 
dis  Jaugeurs  appellent  qeue,  in.  muis,  et 
xii.  sextiers  à  la  mesure  dessus  dite  et 
Souvegny. 

Item,  un  tonnel  d'Anjou  que  Us  appel- 
lent qeue,  in.  muis,  XII.  sextiers,  à  ladite 
mesure. 

Item,  un  tonnel  d'Orliens  et  de  Dervoy 
que  ils  appellent  queue,  in.  muis,  v.  sex- 
tiers, à  ladite  mesure. 

Item,  une  queue  de  Gastinois,  ni.  muis, 
ini.  sextiers,  à  lad.  mesure. 

Item,  un  tonnel  de  Never$t  mi.  muis  et 
demi,  à  ladite  mesure. 

Item,  un  tonnel  de  Biaune,  vi.  muis,  à 
ladite  moison  de  Paris. 

Item ,  un  tonnel  de  Bourgoigne ,  vi. 
muis,  à  ladite  mesure. 


Item,  un  tonnel  Francois,  vi.  muis,  à 
lad.  mesure. 

Item,  un  tonnel  Drouays,  vi.  muis,  à 
ladite  mesure  et  la  queue  ni.  muis. 

Item,  un  tonnel  de  Loonnois  et  de  Sois- 
sonnois,  vi.  muis,  et  la  queue  in.  muis  à 
ladite  mesure. 

Et  tous  autres  tonneaux,  quel  part  que 
ils  soient,  doivent  tenir,  se  ils  sont  de 
droite  moison %  vi.  muis  chascun  à  la  me- 
sure de  Paris,  et  la  queue  in.  muis  ;  et  sé 
ils  tiennent  plus,  celui  qui  achate  doit 
rendre  le  surplus  d*icelle  moison  ;  et  se  ils 
tiennent  moins,  le  vendeur  le  doit  rendre 
et  parfaire  à  Vachateur,  et  ainsi  en  ont 
veu  user  les  dis  Jaugeurs  à  leurs  devan- 
ciers  et  euls  memres  veu  user  et  usent  en- 
core.  Et  pour  ce  fu  la  jauge  anciennement 
establie  et  ordenée  en  la  Chastellenie  de 
Paris,  et  en  la  Vicomté  pour  les  fausses 
moisons  des  tonneaux,  de  quoi  les  mar- 
chans  estoient  deceus  et  le  Roy  pour  ses 
garnisons. 

SB^*  De  mensuris  vero  aridorum  si- 
mul et  liquidorum  hasc  habet  laudatus 
Codex  fol.  1  :  Adsequationes  bladorum, 
avenarum  et  vinorum  regni.  Mensura 
biadi  Paris,  xh.  boisselli  faciunt  sexta- 
rium.  Parisius.  hi.  boisselli  faciunt 
quarterium  vi.  minotum,  n.  quarteria 
[®  In  Reg.  Cam,  Computorum  Paris,  sign. 
Noster  fol.  327.  v°  :  quarterium  seu  mi- 
notum, il.  quarteria  seu  minotaj  faciunt 
minam,  n.  minse  faciunt  sextanum,  XII. 
sextaria  faciunt  modium.  Mensura  avense 
ibid.:  xx.  boisselli  faciunt  sextarium  ; 
quinque  boisselli  faciunt  quarterium,  il. 
quarteria  faciunt  minam,  n.  minse  fa- 
ciunt sextarium  et  xii.  sextaria  faciunt 
modium.  Mensura  vini  ibid.:  xyi.  sexta- 
ria vini  clari  faciunt  modium  vini  Paris. 
In  vindemiis  vero  xvni.  sextaria  faciunt 
modium  vini  Paris. 

BALLIVIA  SENONENSIS. 

Senon.  Modium  biadi  Paris,  valet  ix. 
sextaria,  ni.  minellos  Senon.  et  xn.  sex- 
taria faciunt  modium,  et  un.  minelli 
faciunt  sextarium,  et  il.  bichez  faciunt 
minellum,  et  xxxix.  sextaria  I.  minellus 
faciunt  mi.  modia  un.  sextaria  Paris. 

Modius  avense  Par.  valet  xv.  sextaria 
in:  minellos,  dimid.  Senon.  et  xn.  sexta- 
ria faciunt  modium ,  et  ini.  minelli  fa- 
ciunt sextar.  et  n.  bichez  faciunt  minel- 
lum, et  LXin.  sextar.  dimid.  faciunt  v. 
modios  Par. 

Modius  vini  Par.  sequalis  est  modio  vini 
Senon. 

Villa-nova  juxta  Senon.  Modius 
biadi  Par.  valet  vi,  sextar.  Villsenovse 
juxta  Senon.  et  xii.  sextar.  faciunt  mo- 
dium, et  vili,  pichez  faciunt  sextar.  et  n. 
pichez  faciunt  minellum.  Sed  computantur 
G.  pichez  razi  ni.  modii  propter  jonteias 
traditas  ultra  mensuram. 

Modius  avenee  Paris,  valet  x.  sextar.  et 
I.  pichez  et  dimid.  Villss-novse.  Et  Modius 
et  sextarium  ac  pichez  computantur  in 
avena  sicut  in  biado. 

Modius  vini  Villse-novse  valet  1.  modium 
et  dimid.  sextarii  Paris,  et  xx.  sextaria 
faciunt  modium  vini  Villss-novse. 

Vallis-Mauri  et  Ripparia.  Modius 
biadi  et  avense  ac  vini  Vallis-Mauri  et 
Ripparise  sequalis  est  modio  biadi  et 
avense  ac  vini  Senon.  et  mensura  Vallis- 
Mauri  et  Ripparise  respondet  ad  mensu- 
ram de  Maaley. 

Flagiàcum.  Modius  biadi  Par.  valet 
vni,  sextar.  ni.  pichez  et  dimid.  Flagiaci, 
et  vili,  pichez  faciunt  sextar.  et  xn.  sex- 
tar. faciunt  modium  Flagiaci. 

Modius  avense  Par.  valet  i.  modium,  i. 
sextar.  i.  minam-,  n.  pichez  dimid.  Fio- 


MOD 


MOD 


MOD 


435 


giaci,  et  vili,  pichez  faciunt  sextar.  et  xn. 
sextar.  faciunt  modium  Flagiaci. 

Modius  vini  Flagiaci  valet  ili.  modios 
Par.  et  xvi.  sextar.  faciunt  modium  Fla- 
giaci, 

LORRIACUM  IN  BOSTAGIO.     [*    BOSGA- 

Gio  leg.  ex  cod.  Cam.  Comput.]  Modius 
biadi  Par,  valet  i.  modium,  mi.  sextar, 
in.  minéllos,  et  quartam  partem  minelli 
ad  mensuram  Lorriaci  in  Bostagio,  et  mi. 
minelli,  vel  ini.  pichez  faciunt  sextarium, 
et  xii.  sextar,  faciunt  modium  Lorriaci 
in  Bostagio. 

Modius  avense  Par,  valet  lì.  modios,  ili. 
sextar.  ni.  minéllos  Loretti,  et  ini.  minelli, 
vel  ini.  pichez  faciunt  sextarium,  et  xn. 
sextar,  faciunt  modium. 

Modius  vini  Lorreti  vel  Lorriaci  in 
Bostagio  valet  in.  mod.  Par,  et  xvi.  sex- 
taria  vini  faciunt  modium  Lorriaci  in 
Bostagio, 

Gressium  et  Orpella.  Modius  biadi 
Par.  valet  I.  modium  et  dimid.  ad  men- 
suram Gressi,  et  xn.  sextar,  faciunt 
modium  et  ini.  minelli  vel  pichez  faciunt 
sextarium. 

Modius  avenee  Par.  valet  n  modios,  v. 
sextaria,  i,  minellum  et  quartam  partem 
minelli  Gressi,  et  ini.  minelli  vel  pichez 
faciunt  sextarium. 

Modius  vini  Gressi  valet  ni.  mod.  Par. 
et  xvi.  sextar,  faciunt  modium  Gressi. 

Moretum.  Modius  biadi  Moreti  valet 
i.  mod.  v.  sextar.  i.  minam,  n.  boissellos 
dimid.  Par.  et  xn.  boisselli  faciunt  sexta- 
rium. 

Modius  avenee  Moreti  valet  x.  sextar.  i. 
minam,  vi.  boissellos  Par.  et  de  illis  bois- 
sellis  xx.  faciunt  sextarium  Par. 

Modius  vini  Moreti  valet  n.  mod.  n. 
sextar.  et  dimid.  Par. 

Samesium.  Modius  biadi  et  avense  Sa- 
mesh  sequalis  est  modio  biadi  et  avense 
Meleduni. 

Modius  vini  Samesii  valet  xxv.  sextar. 
Par.  et  xvi.  sextar.  vini  faciunt  modium 
Samesii. 

Fons  Bltaudi.  Modius  biadi,  avense  et 
vini  Fontis  Bliaudi  est  sequalis  modio  Sa- 
mesii. 

Meledunum,  Modius  biadi  Par.  valet 
I.  mod.  ni.  minéllos,  i.  boissellum  Mele- 
duni, et  de  illis  boissellis  un.  faciunt 
minellum,  et  xn.  sextar.  faciunt  modium 
Meleduni. 

Modius  avense  Par.  valet  I.  mod.  i.  mi- 
nam, I.  boissellum  Meleduni ,  et  de  illis 
boissellis  vii.  faciunt  minellum  et  xn. 
sextar.  avense  faciunt  modium  ibi. 

Modius  vini  Meleduni  valet  xxi.  sextar. 
ni.  chopinas  Paris. 

Corbolium.  Modius  biadi  Corbolii  valet 
i.  mod.  l.  minellum  et  dimid.  boissell.  ad 
modium  p  1.  mensuram]  Par.  et  xn.  sex- 
tar. faciunt  modium  Corbolii  et  xn.  bois- 
selli faciunt  sextarium  biadi  Corbolii. 

Modius  avense  Corbolii  valet  I.  mod.  ni. 
minéllos,  n.  boissell.  ad  mod.  Par.  et  xn. 
sextar.  faciunt  modium  Corbolii  et  xx. 
boisselli  faciunt  sextar.  Corbolii. 

Modius  vini  Corbolii  valet  xxi.  sextar. 
I.  quartam  et  dimid.  Par.  et  xvi.  sextar. 
faciunt  modium  Corbolii. 

Mons  Algi.  [•  1.  Argi]  Modius  biadi 
Par.  valet  xi.  sextar.  i.  quartam  et  dimid. 
pichez  Montis  Algi,  de  quibus  pichez  vili. 
faciunt  sextarium,  xn.  sextar.  faciunt 
mod.  et  ini.  quartee  sextarium. 

Modius  avense  Par.  valet  xvm.  sextar. 
I.  minam  Montis  Algi  et  xn.  sextar.  fa- 
ciunt mod.  et  ini.  quartee  faciunt  sexta- 
rium. 

Modius  vini  Montis  Algi  valet  in,  mod. 
Par. 

Lorriacum   in    Gastineto.    Modius 


biadi  Par.  valet  xvi.  sextar.  ni.  quartas 
Lorriaci,  et  xn.  sextar.  faciunt  modium, 
mi.  quarta?  faciunt  sextar.  et  n.  quartas 
faciunt  minam. 

Modius  avense  Par.  valet  xxvn.  sextar. 
ni.  quartas  Lorriaci. 

Modius  vini  Lorriaci  valet  in.  mod. 
Par. 

BALLIVIA  AURELIANENSIS. 

Vetri  agum.  Modius  biadi  Par.  valet 
in.  mod.  et  dimid.  et  n.  boissellos  Vi- 
triaci;  de  quibus  boissellis  vi.  faciunt 
minam,  et  xn.  minse  faciunt  modium  ad 
mod.  Vitriaci. 

Modius  avense  Par.  valet  v.  mod.  mi. 
boissellos  Vitriaci  ;  de  quibus  boissellis  vi. 
faciunt  minam  et  xn.  minse  faciunt  mo- 
dium ut  supra. 

Modius  vini  Vitriaci  valet  il  mod.  vr. 
sextar.  Par.  et  xvi.  jalonni  faciunt  mod, 
Vitriaci. 

Bostus  [*  Boscus]  Communis.  Modius 
biadi,  avense  et  vini  Bosti  communis 
sequalis  est  modio  Lorriaci  in  Gastineto. 

Castrum-Novum.  Modius  biadi  Par. 
valet  in.  mod.  n.  boissellos  Castri-novi  et 
vi.  boisselli  faciunt  minam,  et  xn.  minse 
faciunt  modium  Castri-novi. 

Modius  avense  Par.  valet  ini.  modios, 
in.  minas  ad  mensuram  Regis,  in  qua 
mensura  avense  reg.  recipiuntur  ibid.  et 
xn.  minse  faciunt  modium,  et  ad  mensu- 
ram currentem  in  villa  v.  mod.  xn.  minse 
avense  de  unaquaque  mensura  faciunt 
modium. 

Modius  vini  Castri-novi  valet  il.  mod. 
un.  sextar.  Par.  xvx.  jalonni  faciunt 
modium. 

Stampa.  Modius  biadi  Par.  valet  xxi. 
sextar.  et  xvi.  havechiaus  ;  de  quibus 
havechiaus  rés  (rasi)  faciunt  minam,  n. 
minse  faciunt  sextarium,  et  xn.  sextar. 
faciunt  modium  apud  Stampas. 

Modius  avense  Par.  valet  xix.  sextar.  i. 
minam  ad  mod.  Stamparum,  et  XII.  sex- 
taria, et  xn.  havechiaus  combles  faciunt 
mod.  Stamparum,  et  II.  minse  faciunt 
sextar.  et  li.  minelli  faciunt  minam,  et  x. 
havechiaus  combles  faciunt  minellum 
avense  Stamparum. 

Modius  avense  ad  mensuram  Granerii 
Stampensis  valet  xx.  sextar.  un.  have- 
chiaus combles  minus  ad  mensuram  villse 
Stampensis,  et  x.  havechiaus  combles 
faciunt  minotum  villse  Stampensis,  et 
xvm.  minoti  faciunt  modium  ad  mensu- 
ram granerii. 

Dordanum.  Modius  biadi  Par.  valet 
xi.  sextar.  ad  mod.  Dordani,  et  xn. 
sextaria  faciunt  modium,  et  un.  minoti 
faciunt  sextarium,  et  lì.  minoti  faciunt 
minam,  et  xn.  boisselli  faciunt  sexta- 
rium. 

Modius  avense  Par.  valet  xni.  sextar. 
Hi.  boissellos  ad  mod,  Dordani,  et  xn. 
sextar.  faciunt  modium,  mi.  minoti  fa* 
ciunt  sextarium,  et  n.  minoti  minam,  et 
xvi.  boisselli  faciunt  sextarium. 

Modius  vini  Dordani  valet  i.  mod.  ili. 
sextar.  et  dimid.  quartse  Par. 

Hyenvilla.  Modius  biadi  Par.  valet 
xiiii.  sextar.  i,  minam,  et  ini.  boissellos 
Hyenvillse,  et  xn.  sextaria  faciunt  mo- 
dium Hyenvillse,  mi.  minoti  faciunt  sex- 
tar. n.  minoti  faciunt  minam,  et  xn. 
boisselli  faciunt  sextar.  Hyenvillse. 

Modius  avense  Par.  valet  il.  mod.  n. 
boissellos  ad  mod.  Hyenvillse,  xn.  sextar. 
faciunt  modium ,  un.  minoti  faciunt 
sextar.  n.  minoti  faciunt  minam,  et  xn. 
boisselli  faciunt  sextar. 

Modius  vini  Hyenvillse  est  sequalis  mo- 
dio vini  Aurei. 

Aubelianum.  Modius  biadi  Par.  valet 


in.  modios,  vni.  minas,  mi.  boissellos 
Aurei,  xn.  minse  faciunt  mod.  et  xn. 
boisselli  faciunt  minam. 

Modius  avense  Par,  valet  vi.  modios, 
vili,  boissellos,  et  xn.  minse  faciunt  mod. 
et  xn.  boisselli  faciunt  minam.  Item, 
modius  biadi  Par.  valet  n.  modios,  IX. 
minas  ad  magnam  mensuram  granerii 
Aurei,  xn.  minse  faciunt  mod.  et  xvi. 
boisselli  faciunt  minam.  Item,  modius 
avense  Par.  valet  mi.  mod.  dimid.  et  un. 
boissellos  ad  magnam  mensuram  granerii 
Aurei,  et  xn.  minse  faciunt  mod.  et  xvi. 
boisselli  faciunt  minam.  Modius  avense 
Aurei,  ad  magnam  mensuram  granerii 
Aurei,  valetevi,  minas  et  il  boissellos 
ad  parvam  mensuram,  xn.  minse  faciunt 
mod.  et  xn.  boisselli  faciunt  minam  ad 
parvam  mensuram. 

Modius  vini  Aurei,  valet  li.  mod.  vi. 
sextar.  Par.  et  n.  sexterons;  de  quibus 
in.  sexterons  faciunt  quartam  Par.  et 
mi.  quartse  faciunt  sextar.  Par.  et  xvi. 
jalonni  faciunt  mod.  vini  Aurei,  en  res- 
chaisons,  et  xvm.  jalonni  in  vindemiis, 

BALLIVIA  BITURICENSIS. 

BituriCjE.  Modius  biadi,  avense  et  vini 
Bituric.  est  sequalis  modio  Par. 

Ysoldunum.  Modius  biadi  Par.  valet 
xv.  sextar.  ad  mod.  Exold.  xn.  sextar. 
faciunt  mod.  et  x.  boisselli  faciunt  sextar. 
Ysolduni. 

Modius  avense  Par.  valet  xm.  sextar.  i. 
minam  Ysold.  et  xn.  sextar.  faciunt  mo- 
dium et  xvi.  boisselli  faciunt  sextar. 
avense. 

Modius  vini  Ysold.  valet  i.  mod.  III. 
sextar.  Par.  et  xvi.  jalonni  faciunt  mo- 
dium. 

Oastrum  Radulphi.  Modius  vini 
Castri  Radulphi  valet  xx.  sextar.  I.  quar- 
tam et  i.  sexteron.  Par. 

Albigniacum.  Modius  biadi  Par.  valet 
I.  mod.  dimid.  et  I.  minam  ad  mensuram 
Albigniaci,  xn.  sextar.  faciunt  mod.  mi. 
quartse  faciunt  sextar.  et  n.  quartse  fa- 
ciunt minam. 

Modius  avense  Par.  valet  xix.  sextar. 
I.  minam  et  li.  boissellos  rés,  et  li  il. 
boisselli  rés  faciunt  quarterium,  mi. 
quarterii  faciunt  sextar.  et  xn,  sextar. 
faciunt  mod. 

Modius  vini  Albigniaci  valet  xxv.  sex- 
tar. et  dimid.  Par.  et  xxim.  sextaria 
faciunt  mod.  Albiniaci. 

PissiAGCM.  Modius  biadi  Par.  valet 
xm.  sextar.  et  i.  boissellum  Pissiaci,  et 
xn.  boisselli  faciunt  sextar.  Pissiaci. 

Modius  avense  Par.  valet  xvi.  sextar. 
Pissiaci,  et  xvi.  boisselli  faciunt  sextar. 
Pissiaci. 

Modius  vini  Pissiaci  valet  xxxvi.  sex- 
tar. il.  quartas  et  dimid.  Paris,  et  xxv. 
sextaria  Pissiaci  faciunt  modium  Pissiaci 
tempore  vindemiarum. 

Medonta.  Modius  avense  Medonte 
valet  xv.  sextar.  i.  minam,  un.  boissellos 
combles  ad  mod.  Paris,  de  quibus  xx. 
boisselli  combles  faciunt  sextar.  avense 
Par.  et  xn.  sextar.  avense  faciunt  mod. 
Medonte. 

Mellonta.  Modius  vini  Mellonte  valet 
xxxvi.  sextar.  ni.  quartas  et  i.  sexteron 
Par.  in.  sexterons  faciunt  quartam  Par. 
et  xxim.  sextar.  faciunt  mod.  vini  Mel- 
lonte ex  reschaisons,  et  xxx.  sextar.  in 
vindemiis. 

Verno.  Modius  vini  Vernonis  valet 
xxxv.  sextar.  n.  quartas  Par.  et  xxx. 
sextar.  faciunt  mod.  Vernonis. 

Calvus-Mons.  Modius  biadi  Par.  valet 
1.  mod.  ni.  minotos  Calvi-montis,  un, 
minoti  faciunt  i.  sextar.  et  xvi.  boisselli 


436 


MOD 


MOD 


MOD 


f aduni  sextar.  et  xn.  sextar.  faciunt 
modium. 

Modius  avenss  Par.  valet  i.  mod.  ti. 
sextar.  et  i.  minotum  Calvi-montis,  mi. 
«linoni  faciunt  sextar.  et  xvn.  boisselli 
faciunt  sextar.  et  xn.  sextar*  faciunt 
modium. 

Bsllus-Mons.  Modius  biadi  Bellimon- 
tis  valet  ad  mod.  Par.  ix.  sextar.  i.  mi- 
nam,  in.  boissellos  et  dimid.  quarte. 

Modius  vini  valet  il.  modios,  il.  sextar. 
i.  cAop.  mintis  ad  mensuram  Par. 

BALLIVIA  VIROMANDENSIS. 

Silvanetum.  ]lfodiw«  ftladt  Par.  valet 
XIII.  sextar.  i.  minam  Par.  Silvan.  et 
modius  Par.  SU.  valet  x.  sextar.  i.  mi- 
nam, vi.  botMeU.  Par.  unde  xx.  6oto6tti 
faciunt  sextar.  Par.  SU. 

Modius  avenss  Par.  valet  xill.   sextar. 

I.  minam  Par.  Sii.  Mf  stipra. 

Modius  vini  Bemuliss  valet  xxx.  sba- 
far, et  li.  quartas  Par.  xxmi.  sextar. 
faciunt  mod.  Bemuliss. 

Bestisiacum.  Modius  biadi  Par.  valet 
xml.  sextar.  Bestisiaci. 

Modius  avenss  Par.  valet  xiiii.  sextar. 
il.  boissellos  Bestisiaci,  et  xvi.  boisselli 
Bestisiaci  faciunt  sextar. 

Modius  vini  Par.  valet  xviii.  sextar. 
Bestisiaci  et  xviii.  sextar.  faciunt  mo- 
dium ibi. 

Verberia.  Modius  biadi  Par.  valet  i. 
mod.  i.  minam,  vi.  boissellos  ad  mod. 
Verberise,  et  xvi.  boisselli  faciunt  sextar. 
et  xti.  sextar.  modium. 

Modius  aven&  Par.  valet  i.  mod.  in. 
minas,  i.  quartam  et  dimid.  ad  mod.  Ver' 
beriss,  et  in.  quarte  faciunt  minam. 

Modius  vini  Verberiss  valet  xx.  sextar. 
i.  quartam  Par.  et  xvi.  sextar.  faciunt 
modium. 

Compendium.  Modius  biadi  Par.  valet 

II.  modios  et  dimid.  et  i.  quartam  et  di- 
mid. Compendii,  xxiiii.  minoti  faciunt 
modium  et  n.  quarterons  faciunt  minam. 

Modius  avenss  Par.  valet  LXVli.  minotos 
et  ni.  boissellos  Compendii,  unde  xn. 
boisselli  rés  faciunt  minotum ,  et  xxiiii. 
minoti  faciunt  mod.  Compendii. 

Modius  vini  Compendii  valet  xxiiii. 
sextar.  n.  quartas  Par.  et  xxn.  sextar. 
faciunt  modium  vini  Compendii. 

Crispiacum.  Modius  biadi  Par.  valet 
Lxvm.  pichez  et  i.  boissellum  et  dimid. 
Crispiaci,  unde  ni.  boisselli  faciunt  i. 
pichez,  et  xxnii.  pichez  faciunt  mod. 
Crispiaci. 

Modius  avense  Par.  valet  lxx.  pichez 
et  il.  boissellos  Crispiaci,  unde  V.  boisselli 
faciunt  i.  pichez  et  xxiiii.  pichez  faciunt 
modium. 

Modius  vini  Crispiaci  valet  i.  mod.  et 
dimid.  Par.  et  xxvn.  sextar.  faciunt 
mod.  vini  Crispiaci. 

Petrafons.  Modius  biadi  Par.  valet 
LXI.  pichez,  il.  boissellos  Petrssfons,  unde 
xn.  boisselli  faciunt  i.  pichez ,  et  xlviii. 
pichez,  faciunt  modium  /  et  ini.  pichez 
sextarium  Crispiaci. 

Modius  avense  Par.  valet  lxiii.  pichez 
et  ini.  boissellos  Crispiaci,  unde  XIX. 
boisselli  faciunt  i.  pichez,  et  xlviii.  pichez 
faciunt  mod.  Petraefontis. 

Remy.  Modius  biadi  Par.  valet  lviii. 
pichez  et  i.  quartam  ad  mod.  de  Remy,  et 
ini.  quarte  faciunt  i.  pichez,  et  xxiiii. 
pichez  faciunt  modium. 

Modius  avenss  Par.  valet  lxviii.  pi- 
chez, i.  quartam ,  et  n.  boissellos  de  Remy, 
et  ni.  boisselli  faciunt  i.  quartam,  et 
xxiiii.  pichez  faciunt  mod.  avense  ibid. 

Modius  vini  de  Remy  valet  n.  modios 
ad  mod.  Par.  et  xxiiii.  sextar.  faciunt 
mod.  vini  de  Remy. 


Feritas  Milonis.  Modius  biadi  Par. 
valet  i.  mod.  in.  sextar.  i.  minam,  et  m. 
boissellos  Feritatis  Milonis,  unde  v.  bois- 
selli rasi  faciunt  i.  pichez. 

Modius  avenss  Par.  valet  xvi.  sextar. 
li.  boissellos  combles,  unde  v.  boisselli 
combles  faciunt  i.  pichez  ad  mensuram 
Feritatis. 

Villare-Cauda-Restt.  Modius  biadi 
Par.  valet  lxviii.  pichez,  i.  boissellum  et 
dimid.  ad  mod.  Villaris,  unde  ni.  boisselli 
faciunt  i.  pichez,  et  xxnn.  pichez  faciunt 
mod.  Villaris. 

Modius  avense  Par.  valet  Lxx.  pichez 
et  il.  boissellos  Villaris,  unde  v.  boisselli 
faciunt  i.  pichez,  et  xxiiii.  pichez  faciunt 
mod.  Villaris. 

Latjdtjnum.  Modius  biadi  Par.  valet 
XIX.  jalonnos  et  il.  boisselli  faciunt  ja- 
lonnum,  et  xxil.  jalonni  faciunt  modium, 
et  il.  essins  faciunt  i.  jalonnum. 

Modius  avenss  Par.  valet  xix.  jalonnos 
et  in.  boissellos  Laudun.  vili,  boisselli 
faciunt  i.  jalonnum,  et  xn.  jalonni  fa- 
ciunt mod.  et  il.  essins  faciunt  I.  jalon- 
num. 

Crispiacum  in  Lauduno.  Modius 
biadi  Crispiaci  in  Lauduno  ad  mensuram 
Gastineti  valet  xni.  jalonnos  et  dimid. 
et  il.  boissellos  ad  mensuram  Laud.  et 
xxi.  boisselli  faciunt  jalonnum,  xn.  ja- 
lonni faciunt  mod.  et  n.  essins  faciunt  i. 
jalonnum. 

Modius  avenss  Laud.  valet  xvn.  jalon. 
et  H .  boissell.  ad  mensuram  Crispiaci  in 
Laud.  Gastineti,  et  xi.  boisselli  faciunt  i. 
jalon.  Gastineti,  et  xn.  jalon.  faciunt 
mod.  et  ii.  essins  faciunt  i.  jalon. 

Ribemons.  Modius  biadi  Par.  valet 
XLV.  jalon.  et  i.  boissellum  Ribemontis, 
de  quibus  boisselli  ini.  faciunt  I.  jalon. 
et  xn.  jalon.  faciunt  mod. 

Modius  avenss  Par.  valet  ni.  modios, 
i.  jalon.  minus,  et  xxnn.  jalon.  faciunt 
modum. 

S.  Quintinus.  Modius  biadi  Par.  valet 
ini.  modios ,  lì.  sextar.  i.  maincot,  et  i. 
boissellum  S.  Quintini,  et  vin.  boisselli 
faciunt  i.  sextar.  et  n,  maincos  faciunt  i. 
sextar.  vili,  sextar.  faciunt  mod.  et  i. 
sextar.  facit  i.  res,  et  vm.  res  faciunt 
modium . 

Modius  avenss  Par.  valet  in.  modios  et 
li.  res  S.  Quintini  et  xvi.  res  faciunt  mod. 
S.  Quintini. 

Modius  vini  S.  Quintini  valet  xvn.  sex- 
tar. i.  quartam  Par.  et  xvi.  sextar.  fa- 
ciunt modium  vini  S.  Quintini. 

Perona.  Modius  biadi  Par.  valet  in. 
modios  et  ni.  minas  ad  mod.  Peronssf  et 
n.  minse  faciunt  I.  sextar.  et  vm.  sextar. 
faciunt  modium. 

Modius  avenss  Par.  valet  n.  modios,  vi. 
sextar.  ni.  boissellos  Peron.  et  xvr.  sextar. 
ultra,  xvi.  res  faciunt  modium  et  ini. 
boisselli  faciunt  dimid.  res  Peron. 

Modius  vini  Peron.  valet  i.  mod.  n. 
quartas  Par.  et  xv.  sextar.  faciunt  mod. 
vini  Peron. 

Ressons.  Modius  biadi  Par.  valet  lvi. 
maincos  et  dimid.  Resson.  et  n.  maincos 
faciunt  i.  minam,  et  mina  facit  sextar.  et 
xxnn.  maincos  modium. 

Modius  avenss  Par.  valet  lxv.  maincos 
et  medietatem  dimidii  quarte  Resson.  et 
mi.  quarterons  faciunt  i.  maincot,  il. 
maincos  faciunt  minam,  mina  facit  sex- 
tarium, et  xxnn.  maincos  faciunt  mod. 
Resson. 

CALvrACUM.  [*  Calniacum.]  Modius 
biadi  Par.  valet  ni.  modios,  et  vi.  main- 
cos, et  in.  boissellos  Calviaci,  et  n.  main- 
cos ultra,  il.  res  faciunt  sextarium,  vili. 
{  boisselli   faciunt  i.   maincot,  et  x.  sex- 


tar. ultra,  x.  res  faciunt  mod.  biadi  Cal- 
maci. 

Cl arus-Mons.  Modios  biadi  Par.  va- 
let lxxi.  minotos  Clarimontis,  et  n.  mi- 
noti  faciunt  minam,  et  xxnn.  minoti 
ultra  xn.  minse  faciunt  mod.  Clari- 
montis. 

Modius  avenss  Par.  valet  lxxvi.  mino- 
tos Clarimontis, ii. minoti  faciunt  minam, 
et  xxnn.  minoti,  ultra  xn.  minse  faciunt 
mod.  Clarimontis. 

Modius  vini  Clarimontis  valet  xxx.  sex- 
tar. Par.  et  xxnn.  sextaria  mod.  Clari- 
montis. 

Oredulium.  Modius  biadi  Par.  valet 
Li.  minotos,  et  dimid.  et  i.  boissellum  ad 
mod.  Credula,  et  n.  minoti  faciunt  mi- 
nam, et  mi.  boisselli  faciunt  I.  mino- 
tum, et  xxnn.  minoti  faciunt  modium 
Credula. 

Modius  avenss  Par.  valet  lxi.  minotos, 
et  dimid.  et  i.  boissellum  ad  mod.  Cre- 
dula, et  il.  minoti  faciunt  minam ,  et 
un.  boisselli  I.  minotum,  et  xxiiii.  mi- 
noti  faciunt  mod.  Creduta  ultra  xxn. 
minse. 

Modius  vini  Credula  valet  n.  modios,  i. 
sextar.  et  dimid.  ad  mod.  Par.  et  xxnn. 
sextaria  faciunt  modium  Creduta» 

ft  His  subjicienda  duximus  descript  a 
ex  Reg.  Cam.  Coraput.  Paris,  sign.  Nos- 
ter  fol.  335.  r«  : 

Le  mui  de  vin  de  S.  Denis  vaut  xxxvj. 
sextiers  de  Paris. 

Le  mui  de  Gonnesse  vaut  xl.  sextiers  de 
Par. 

Le  mui  d*Asnieres  vaut  xxxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Vurmes  vaut  xxxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Berron  vaut  xiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Senliz  vaut  xiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Créel  vaut  xxxviij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  du  Pont  S.  Mexance  vaut  xviij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Verberie  vaut  xvij.  sext.  ij. 
quartes  de  Par, 

Le  mui  de  Crespi  vaut  xxiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Pierrefonz  vaut  xxvij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Villés-cousterest  vaut  xxxiij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Compiegne  vaut  xxiv.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Soissons  vaut  xxviij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  S.EloydeNoyon  vaut  xxviij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Peronne  vaut  xvij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Laon  vaut  xiij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Bruieres  en  Laonnois  vaut 
xiv.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Mondìdier  vaut  xix.  et  une 
quarte  de  Paris. 

Le  mui  oVAmiens  vaut  x.  sext.  de  Par. 
une  quarte  moins. 

Le  mui  de  Gorbie  vaut  xj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Bapaumes  vaut  xxvj.  sext. 
ij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Tournai  vaut  xx.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Gant  vaut  xiij.  sext.  iij.  quar- 
tes de  Par. 

Le  mui  de  Courtray  vaut  xxviij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Lille  vaut  xxij.  sext.  de 
Par. 


MOD 


MOD 


MOD 


437 


Le  mui  d'Arras  vaut  xxvij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  S.  Riquier  vaut  xiv.  sext,  de 
Par. 

Le  mui  de  Hedin  vaut  xxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Monstereul  vaut  xvj.  sext.  de 
Par, 

Le  mui  de  Sichen  vaut  xxvij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Dorlenz  vaut  xiij.  sext.etiij. 
quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Rue  sus  la  mer  vaut  xiv.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  d'Abeville  vaut  xiv,  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Biauquesne  vaut 

Le  mui  de  Paillart  vaut  xxxij,  sext,  de 
Par. 

Le  mui  de  Breteuil  en  Beauvoisin  xxxiij. 
sext.  de  Paris, 

Le  mui  de  Biauvez  vaut  xxiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Braieres  vaut  xiij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  la  Villeneuve  en  Hés  xxxij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Clermont  en  Biauvoisin  xxx. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  S.  Just  en  Biauvoisin  xxxij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  la  Ferté  Milon  xxx.  sext.  ij. 
quartes  de  Par. 

Le  mui  du  Fresnay  vaut  xxxiij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Noisi  vaut  xxxij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Villers  S.  Poi  vaut  xxxiij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Longuel  vaut  lij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Noyentel  en  Beauvoisin  vaut 
ij.  muis  de  Paris,  qui  font  xxxij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Quesnel  de  lez  Villeneuve  en 
Hés  vaut  xxxij.  sext.  de  Par. 

Les  v.  quartes  de  Miauz  valent  vj.  quar- 
tes de  Par. 

Le  mui  de  Dani  Martin  en  Gouelle 
xxvij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Nantueil  leHoudoin  xx.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  S.  Leu  de  Cerenz  vaut  xl. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Biaumont  vaut  ij.  muis  de 
Par. 

Le  mui  de  Fraisne  VAguillon  ij.  muis, 
iv.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Chaumont  en  Veuguessin 
xxx.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Pontoise  vaut  xl.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Chars  en  Veuguessin  xxxvj. 
ou  xl.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Gisors  vaut  xxx.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  du  Neumarché  vaut  xxxv.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  d'Arches  en  Normandie  ij.  muis, 
ix.  sext.  de  Parxs. 

Le  mui  de  Gournai  en  Normandie  xxxiij. 
sext.  de  Paris. 

Les  xiij.  sextiers  de  Lyencourt  valent 
xvij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Tiebes  (ou  Treles)  vaut 
xxxviij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  S.  Victor  en  Caus  vaut  ij. 
muis,  ij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Lillebonne  vaut  xxxiv.  sex- 
tiers, qui  sont  xl.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Harefleu  vaut  ij.  muis,  xij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Gournay  de  lez  Langny  xxiv. 
sext.  de  Par. 


Le  mui  de  Villeneuve  S.  Denis  xxiv. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Greci  vaut  xxiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  d'Ajenville  vaut  ij.  muis,  ij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Roen  vaut  xxx.  sext.  ij. 
quartes  de  Par. 

Le  mui  du  Bec  Helloyn  vaut  Uj.  muis, 
iv.  sext.  ij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Lyons  vaut  xxxiij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  du  Chaslel  en  Mortemer  a  xxiv. 
sextiers,  dont  les  xij.  valent  xix.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Biauveoir  en  Lyons  vaut 
xxxiij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Novyon  sus  Andelle  vaut 
xxxiv.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  dAndeli  sous  Gaillart  vaut 
xxxiv.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  d'Estrepegny  vaut  xxx.  sext.  ij. 
quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Vernon  vaut  xxxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Maante  vaut  xxviij.  sext.  de 
Par, 

Le  mui  d'Espones  vaut  xxix.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Poissi  vaut  xxxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  S.  Germain  en  Laye  xxxvj. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Taverni  vaut  xxxviij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  S.  Clou  vaut  xvij.  sext.  iij. 
quartes  de  Par. 

Le  mui  de  Trapes  vaut  xxxvj.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Neafle  le  viez  vaut  xxxviij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Montfort  vaut  xxvij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Houden  vaut  xxvij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  S.  Liger  vaut  ij.  muis  de 
Par. 

Le  mui  de  Nogent  le  Rembert  xxviij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  dAnel  vaut  xl.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Pacy  vaut  xxx.  sext.  ij.  quar- 
tes de  Par. 

Le  mui  de  Biaumont  le  Roger  vaut  iij. 
muis  de  Par. 

Le  mui  de  Bourcachart  vaut  Ij. 

Le  mui  de  Pontiau  de  mer  vaut  ij.  muis, 
ij.  sext.  ij.  quartes  de  Par. 

Le  mui  de  Bonneville  sur  Touque  vaut 
Uj.  muis  de  Paris. 

Le  mui  de  Caan  vaut  ij.  muis  xij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Quarenten  vaut  ij.  muis,  x. 
sext.  ij.  quartes  Paris. 

Le  mui  de  Valomgnes  vaut  ij.  muis,  xj. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Chierbourc  vaut  ij.  muis,  ij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  S.  Lo  vaut  iij.  muis,  vj.sext. 
iij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Periers  vaut  iij.  muis,  xiv. 
sext.  ij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Coustances  vaut  iij.  muis, 
viij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  d'Avrenches  vaut  iij.  muis,  x. 
sext.  ij.  quartes  de  Paris. 

Les  ij.  sextiers  de  Pontorson  valent  xix. 
quartes  et  demie  de  Paris. 

Les  ix.  quartes  de  S.  Jame  de  Bevron 
valent  xiij.  quartes  de  Paris. 

Les  iij.  demiz  galons  de  Moretuen  va- 
lent v.  quartes  de  Mornen. 

Les  xiv.  poz  de  Danfron  valent  xv.  quar- 
tes de  Par. 

Les  x.  poz  de  Tenierchebray  valent  xj. 
quartes  de  Par. 


Les  viij.  poz  de  Chatiau  de  Vite  valent 
ix.  quartes  de  Paris. 

Le  pot  de  Condé  vaut  une  quarte  de 
Paris. 

Le  mui  de  Fatasse  vaut  ij.  muis,  x.sext. 
de  Par. 

Les  xvij. poz  de  Visures  valent  xv.  quar- 
tes de  Par. 

Les  v.  galons  de  Sez  valent  ix.  quartes 
de  Par. 

Les  xx.  galons  d'Alengon  valent  xxxj. 
quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Essay  vaut  xl.  sext.  de  Par. 

La  quarte  de  Bons-Molins  vaut  la  quarte 
de  Par. 

Le  mui  de  Breteuil  vaut  iij.  muis,  vij. 
sext.  ij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  dfEvreues  vaut  xxxviij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Verneuil  vaut  iij.  muis,  ij. 
quartes  de  Par. 

Le  mui  de  Conches  vaut  iij.  muis,  iv. 
sext.  ij.  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Mortaigne  vaut  xij.  sext.  de 
Par. 

La  paelle  de  Belesme  vaut  xxxij.  poz, 
dont  les  poz  valent  iv.  quartes  de  Par. 

Le  mui  de  Timer  vaut  iv.  muisiv.  sext. 
j.  quarte  de  Paris. 

Le  mui  de  Leigle   vaut  iv.   muis  de 
Par. 

Le  mui  de  Mortaigne  vaut  iij.  muis  de 
Par. 

Le  mui  de  Nonancourt  vaut  iij.  muis,  ij. 
sext.  ij,  quartes  de  Paris. 

Le  mui  de  Dreues  vaut  xxiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Antoingny  vaut  xxiv.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Gommez  vaut  xxiv.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Dourdan  vaut  xx.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  S.  Ernoul  vaut  xix.  sext,  j. 
quarte  de  Par. 

Les  xij.  sextiers  dfEstampes  valent  xix. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Chartres  vaut  xiij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Bonneval  vaut  xxxvj.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Mourées  vaut  iij.  muis,  vj. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Vandosme  vaut  iij.  muis, 
xij.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Ghastél  Renaut  vaut  iv.  muis, 
viij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  du  Mans  vaut  vj.  muis, xij. sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  la  chité  de  Tours  vaut  iij. 
muis  de  Par. 

Le  mui  de  S.  Martin  de  Tours  vaut  iv. 
muis,  viij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  du  Pont-le-Roy  vaut  iv.  muis, 
vj.  sext.  de  Par. 

Ije  mui  de  Loches  vaut  iij.  muis,  xij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Biaulieus  vaut  iij.  muis,  x. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  d'Ambaide  (Amboise)  vaut  Ixxj. 
sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Montrichart  vaut  Uj.  muis  et 
vj.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Cormery  vaut  ij.  muis,  xiij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  d'Aiay  sur  Gudre  vaut  iij.  muis, 
viij.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Lerons  lez  Cormery  vaut 
xxxvj.  jaloies,  qui  valent  xlvj.  sext.  de 
Paris. 

Le  mui  de  Bournaut  a  xxxvj.  jaloies, 
qui  valent  iij.  muis,  xv,  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  la  Haye  en  Touraine  a 
xxxvj.  jaloies,  qui  valent  iv.  muis,  viij. 
sext.  de  Par. 


438 


MOD 


MOD 


MOD 


La  sme  (p.  e.  somme] \  de  Chastiau- 
Leraut  vaut  xij.  sext.  iij.  quartes  de 
Par. 

Le  mui  de  Selles  sur  Ckier  vaut  xxiv. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Monestor  sur  Chier  vaut  xxx. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Chasteillon  sur  Aindre  vaut 
vij.  muis  de  Paris. 

Le  mui  de  Chinon  vaut  v.  muis,  xij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Lordren  vaut  viij.  muis,  xij. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  S.  Martin  de  Queule  vaut 
viij.  muis  de  Par. 

Le  mui  de  Frontevaux  vaut  viij.  muis 
de  Par. 

Le  Mirabiau  vaut  xxiv.  sext.  de  Paris. 

Le  mui  de  Poitiers  a  xxiv.  jaloies,  qui 
valent  xxj.  sext.  ij.  quartes  de  Par. 

La  jaloie  de  Saussois  vaut  v.  quartes  de 
Par. 

Cinq  muis  de  Monstereul  valent  xxj. 
jaloies,  qui  valent  ij.  muis  de  Par. 

Le  mui  de  S.  Messant  a  xxvij.  jaloies, 
qui  valent  xxiv.  sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Niors  vaut  xxx.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Chesi  de  lez  Niors  vaut  xxx. 
sext.  de  Par. 

Le  mui  de  Beneou  vaut  xlviij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Rochele  vaut  xlviij.  sext.  de 
Par. 

Le  mui  de  Surgieres  vaut  iij.  muis  de 
Par. 

Le  mui  de  S.  Jean  d'Angeli  xxx.  sext. 
de  Par. 

Le  siaume  de  Ponz  emporte  xxij.  sext. 
de  Par. 

Le  mui  de  Saintes  vaut  xxx.  sext.  de 
Par. 

*  Ne  ni  mi  us  ea  in  re  videar,  superse- 
deo  hic  exseri bendis,  quse  circa  mensu- 
rarum  aridorum  adsequationes  ex  Reg. 
Cam.  Gomput.  Paris,  sign.  Pater  de- 
prompseram  ,  ea  contentus  subjicere, 
quae  ex  aliquot  libris  seu  chartis  occur- 
rerunt,  et  menda,  quae  ex  Codice  Ms. 
Sangerm.  in  Glossarium  irrepserunt , 
corrigere. 

*  Reg.  Cam.  Comput.  sign.  Noster  fol. 
334.  v°.  Noviomum.  :  Modius  biadi  No- 
viom,  currit  per  viij.  sextaria,  quae  fa- 
ciunt  ad  mensuram  Paris,  iij.  sextaria. 
Suessio.  Modius  biadi  Suession.  currit 
per  xxiiij.  essinos,  qui  faciunt  ad  mensu- 
ram Paris,  vij.  sextaria,  ij.  boissellos  ad 
mensuram  Paris. 

*  Charta  capit.  Ambian.  ann.  1187.  ex 
Chartul.  21.  Corb.  fol.  178.  v°.:  Concessi- 
mi ecclesia  S.  Nicolai  de  Regni,  sub 
censu  sex  modiorum  annona,  quicquid 
habebamus  in  territorio  de  Amell,  in  ter- 
ris,  pratis  et  aquis,  sive  in  aliis  rebus,  ita 
quod  prsedictos  sex  modios,  tres  frumenti 
per  decem  et  orto  sextarios,  tres  vero  ave- 
na per  viginti  duos  sextarios  ad  mensu' 
ram  cellarii  persolvendorum.  Alia  ann. 
1220.  ibid.  :  Ita  quod  prò  Modio  frumenti 
tresdecim  sextarii  computari  debebunt. 
Rursum  alia  ann.  1404.  ibid.  fol.  199.  v°: 
Le  muy  de  blé  à  la  mesure  d'Amiens,  ne 
vault  que  xviij  sestiers,  tantaublé  comme 
à  Vavaine...  Le  muy  de  blé  au  muy  et  à 
la  mesure  de  cappitle,  vault  xix.  sextiers 
de  blé,  et  le  muy  d'avaine  vault  xxj.  ses- 
tiere et  la  xviij.  par  He  d'un  sestier.  Con- 
sueta Castel,  ad  Sequanam  ex  Cod.  reg. 
9898.  2 .  La  grandeur  de  la  mesure  du  blé 
doit  tenir  justement  six  pintes  au  minot, 
et  la  doit  en  adjouster  à  menue  graine, 
comme  de  millet...  Les  deux  mesures  font 
ung  moiton  ;  les  deux  moitons  font  ung 
bichot  :  les  deux  bichots  font  une  emine  : 


les  deux  émines  font  una  setter  :  douze 
setiers  font  ung  muy  de  blé. 

tt  Modius  inter  panem  et  vinum,  Cujus 
scilicet  aestimatio  ex  aequo  partitur  inter 
panem  et  vinum,  Chartul.  prior.de  Guil- 
cio  fol.  10.  r°.  :  Confèrrnans  imperpetuum 
S.  Albino..,  unum  Modium  inter  panem 
et  vinum  singulis  annis.  Nisi  modium 
biadi  et  vini  intelligas. 

<*  Modius  Judaicus,  Mensura  ad  usum 
Judseorum.  Testament.  Isaac,  medici 
Carcass.  Judaei  ann.  1305.  ex  Chartoph. 
reg.  Monti spess.  :  In  remissionem  pecca- 
torum  meorum  lego  uno  Modium  vini  Ju- 
daicum  quolibet  anno. 

*°  Modius  Fra.ternal.is.  Vide  Fra- 
ternalis  modius. 

**  Modius  Forensis.  Vide  post  Fo- 
rensis  4. 

WT  Ex  qui  bus  hic  iterum  observare 
juvat,  quod  jam  non  semel  a  nobis,  prò 
data  occasione,  factum  est,  miram  sci- 
licet fuisse  in  mensuris  diversitatem  : 
quot  enim  loca,  tot  mensurse.  Modius 
ubiquereceptus  ;  si  vocem  spectes,  nul- 
libi  fere  ejusdem  capaci tatis  reperitur. 
Ex  statutis  Adalardi  supra  memoratis 
modius  liquidorum  xvi.  sextariis  cons- 
ta bat  :  Papi  se  vero  est  mensura  librarum 
44.  id  est,  sextariorum  22.  In  Charta  ann. 
1070.  apud  Miraeum  tora.l.  pag.  160.  mo- 
dius 20.  sextarios  ad  minus  canit  :  Nihil 
amplius  inde  miài  vel  successoribus  meis 
accipere  debeat,  quam  carratam  vini  de- 
cem et  orto  modiorum  tantummodo,  nec 
modius  plus  contineat,  quam  viginti  sex- 
tarios. Nec  magis  constans  fuit,  ubi  de 
re  frumentaria  agitur,  ut  ex  superius 
allatis  facile  colligitur.  Iis  addo  Elen- 
chum  ecclesiarum  Cellae  Cariloci  sub- 
ditarum  apud  D.  Chanteloup  in  Hist. 
MS.  Mont.  Major,  ubi  modius  16.  sexta- 
riorum esse  dicitur  :  unum  modium  an- 
nona pulchrse  et  electee,  et  valet  Modium 
sexdecim  sexteria  ad  mensuram  Relaniae. 
Infra  :  Unum  modium,  seu  xvi.  sexteria. 
In  agro  Cenoman.  12.  sextariis  et  dimi- 
dio  constat  modius  ,  ut  discimus  ex 
Charta  v.  Modiatio  laudata  :  Rotomagi 
vero  12.  tantum  sextariis.  Charta  ann. 
1204.  in  Tabul.  S.  Audoeni  :  Percipiet 
singulis  annis  unum  modium  biadi,  scili- 
cet sex  sextarios  frumenti,  et  sex  sexta- 
rios martellis  in  granckia  dAlboe. 

Modius,  Mensura  agraria,  verbi  gra- 
tis, ager  seu  terra  tot  modiorum  esse 
dicitur,  quot  ejusdem  mensurae  semen- 
tis  capax  est.  Vetus  Agrimensor  :  Juge- 
rum  unum,  pedes  240.  et  in  latitudine  pe- 
des  120.  faciunt  terram  Modiorum  3.  Mo- 
dii  vero,  quoties  de  re  frumentaria  agi- 
tur,  non  semel  mentio  fit  in  Digestis. 
Formula  21.  ex  Andegavensib.  Ad  ilio 
campello  ferente  Modius  tantus,  etc.  Ita 
Form.  53.  Charta  ann.  1195.  apud  Ughel- 
lum  tom.  7.  pag.  1322  :  Unam  petiam  ter- 
rse  capacem  sementis  Modiorum  6.  adjus- 
tum  sextarium  Pennensis  civitatis.  Ne- 
crologi m  Ecclesiae  Carnotensis  :  Acqui- 
sivit  apud  Ermenonvillam  terrse  arabilis 
capientis  septem  Modios  seminis ,  etc. 
Alexander  Monach.  in  Chron.  S.  Bartho- 
lomaei  de  Carpineto  lib.  5  :  De  terris  S. 
Cmcilise  reliquit.  ei  tantum  quod  erat  ca- 
pax sementis  8.  Modiorum.  Charta  ann. 
962.  ibid.  pag.  1277  :  Tantum  de  terra 

?uod  capit  in  semine  Modios  trecentos. 
àber  de  Fundat.  Monast.  S.  Clementis 
Insulse  Piscariae  :  Est  ad  mensuram 
tritteei  seminis  terra  Modiorum  614. 
Gregor.  M.  lib.  9.  Epist.  16  :  Terrula 
Modiorum  plus  minus  decem.  Ita  lib. 
10.  Epist.  50  :  Terrula  Modiorum  tri" 
ginta.  Campi  trecentorum  Modiorum,  in 
Testamento  S.  Csesarii  Arelat.  Vita  S. 


Amati  Abb.  cap.  7.  :  Abscisso  nemore 
campellum  fecit...  capientem  quartam 
Modii,  in  quo  hordeum  serere  solebat. 
[Charta  ann.  1070.  apud  Miraeum  tom. 
I.  pag.  160  :  Apud  Haluce  terram  unius 
Modii  et  curtile  et  dimidium...  In  pago 
Atrebatensi  apud  S.  Leodegarium  dimtdii 
Modii  terram.  Chron.  Farfense  apud  Mu- 
ra tor.  tom.  2.  part.  2.  col.  568  :  in  Comi- 
tatù  Asisio,  ubi  dicitur  ad  Pratum,  colla- 
tee  sunt  in  hoc  monasterio  qusedam  res 
Modiorum  iv.]  Occurrit  passim,  in  Chr. 
Casin.  lib.  1.  cap.  36.41.  47.  48.  59.  lib.  2. 
cap.  6.  et  alibi  non  semel,  apud  Falcon. 
Benevent.  pag.  341.  Alexandr.  Monach. 
in  Chron.  S.  Barthol.  de  Carpineto  pag. 
1234.  etc. 

Modiola  Terree.  Charta  Ottonis  Imp. 
ann.  956.  apud  Ughellum  tom.  1.  part. 

I.  pag.  418  :  Ubi  sunt  mille  Modiola  terrse, 
et...  duo  millia  Modiola  de  terra,  qua 
tendunt,  etc.  Adde  pag.  419.  740.1  Vide 
Modiolus  1.] 

Modiata,  Idem  quod  Modius,  Ager 
modiorum  certo  numero  constans.  [In 
agro  Cameracensi  Modiata  terra  aequi- 
paratur  16.  mencoldis  :  in  Viromand. 
vero  8.  sextariis.]  Modiata  terrse,  prati, 
in  Charta  Ludov.  Pii  ann.  824.  prò  Ec- 
clesia Arelatensi,  [Modiata  nemoris,  in 
Charta  ann.  1231.  apud  Miraeum  tom.  1. 
pag.  750.]  Testamentum  S.  Caesarii  Are- 
lat. Archiep.  in  Libro  nigro  Eccl.  Are- 
lat. fol.  19.  editum  non  semel  :  Agellum 
igitur  Ancharianum,  unde  parvam  parti- 
culam  Monasterio  dedimus,  multa  serva- 
vimus,  nam  plus  minus  centum  aripennos 
vinea,  et  trecentorum  modiorum  campos 
reservavimus ,  et  supradicto  Monasterio 
centum  Modìatas  de  terra  quse  ego  pian- 
tavi, habent  Modiatas  40.  et  de  vetere  vi- 
nea  vix  30.  aripennos  contulimus.  Testa- 
mentum S.  Fulcrani  Episcopi  Lutevens.: 
Decem  Modiatas  de  vinea,  quse  mihi  adve- 
nerunt,  etc.  Ubi  perperam  mediata s,  edi- 
tum apud  Bollandum.  Charta  Lotharii 
Regis  Pro  vinci  se  ann.  855.  tom.  12.  Spi- 
cilegii  A  eh  eri  a  ni  pag.  133  :  Sunt  autem 
de  rebus  S.  Stephani,  quas  Witgarius 
proprietario  jure  possidebat,  Modiatas  duo 
millia,  prata  quibus  possunt  tolti  et  forni 
carra  quingenla,  de  silva  achallse  (1.  ad 
mille)  quingentos  porcos  saginandos.  Tri- 
buit  insuper  in  ipsa  commutatione  ex 
rebus  ipsius  sancii  loci,  quas  usur paltone 
ad  jus  proprium  detinebat,  Modiatas  tre- 
centas  sexaginta  novem,  et  Modiatam  de 
vino  ad  modios  centum  octoginta.  Charta 
Bernardi  Vicecom.Carcasson.  ann.  1108: 
Et  ipsam  Modiadam  de  terra  de  Casellas. 
[Charta  ann.  1277.  in  Tabul.  S.  Nicasii 
Rem.  :  Homines  de  Baio  habeant  pastu~ 
ragium  et  jus  pasturagli  in  cxx.  Modia- 
tis.]  Vide  Hemereum  in  Augusta  Viro- 
mand. pag.  233.  234.  Muy  et  muiée  de 
terre,  in  Chartis  Gallicis.  RegestumFeo- 
dor.  in  Camera  Comput.  Paris,  fol.  215  : 
Lige  de  4.  fauchiées  de  pré,  et  de  demy 
Muy  de  terre.  Adde  Consuetud.  Dunen- 
sem  art.  25.  Castellinovi  art.  11.  etc. 
Charta  Matthei  D.  de  Beauvoir,  ann. 
1260.  in  Regest.  signato  30.  Ch.  325.  et 
Reg.  sign.  51.  fol.  102.  ex  Chartophylacio 
Regio  :  Au  bos  Lancelot  huit  Moijes  de 
bos,  au  bos  Medame  Aelis  dix  et  sept  Moi- 
jes, à  Longpré  30.  Moijes.  etc.  Charta 
ann.  1290.  apud  Carpentar.  4.  parte  Hist. 
Camerac.  pag.  36  :  Deux  Muiees  de  terre 
ahanaule.  Semimodiata  de  terra,  in  Ta- 
bulano Conchensi  in  Ruthenis  Ch.  32. 
et  alibi.  [Semimodiata  de  vinea,  in  Ta- 
bular. S.  Victoris  Massiliens.] 

Modiatura  Terree  :  sic  legendum 
prò  Mediatura,  in  Charta  ann.  1067.  tora. 

II.  Spicilegii  Acheriani  pag.  294. 


MOD 


MOE 


MOF 


439 


Moiata,  Idem  quod  Modiata.  Tabula- 
rium  S.  Eparchii  Inculism.  fol.  1  :  Item 
in  Enguena  unum  ortum  tenentem  dimi- 
diam  Moiatam  de  terra.  [*  Nostris  Mode- 
rèe.  Lit.  remiss.  ann.  1460.  in  Reg.  193. 
Chartoph.  reg.  eh.  9:  Troi$  Modéréede 
terre,  etc.  Vide  infra  Moia.] 

1  MODIX,  Chorus.  Papias. 

1  MODO,  perperam  prò  Medo,  apud  Lu- 
dewig.  tom.  2.  Reliq.  MSS.  pag.  396. 
Vide  in  hac  voce. 

*  M0D0LAGIUM,  Modologius,  f.  Prae- 
statio  prò  mensura,  idem  quod  Mensu- 
raticum.  Dipi.  Caroli  0.  ann.  864.  inter 
Instr.  tom.  12.  Gali.  Christ.  col.  98  :  Ro- 
covorumque  cum  eodam  Conrado  prò  Mo- 
dolagio  commutaverunt....  In  Bernensi 
pago  vinea  una,  urus  et  Modologius.  Ubi 
leg.  forsan,  unus ;quanquam  rursumoc- 
currat  ibid.  col.  100. 

1  MODOLAISGLO.  Vide  Modula. 

MODOLON,  Congeries  garbarum;  seu 
mergitum,  nostri  Picardi  dicunt,  Moie. 
Vide  Garberà. 

*  MODRIS,  Idem  quod  Maltra,  men- 
sura  Germanica  continens  quatuor  mo- 
dios.  Charta  Henr.  Dalph.  episc.  Me- 
tens.  ann.  1320.  ex  Cod.  reg.  9861.  2.  2. 
fol.  130.  v°.  :  Bauduinus  Voenc  de  Kop 
domicellus...  confessus  fuit  se  tenere  a 
nóbis  in  feodum  triginta  Modres  siliginis, 
duas  Modres  avena.  Ubi  Maldra  le^itur 
in  Charta  ann.  1315.  de  eadem  re  ibid. 

1  MODULA,  si  vera  lectio  est,  Quer- 
cus.  Leges  Rotharis  apud  Murator.  tom. 
1.  pari  2.  pag.  40  :  Si  quis  róborem,  aut 
cerrum,  seu  quercum,  quod  est  Modulai 
iscol,  aut  glandem,  quod  est  saia  inter 
agrum  alienum,  aut  Inter  culturam,  vel 
clausuram,  in  cujus  vicino  inciderit,  com- 
ponat,  prò  arbore  tremisses  duos.  Ubi  Co- 
dex  Mutin.  habet,  Modolaisclo  ;  Estensis 
vero,  Modulahisclo.  Vide  Laiseum. 

*  M0DULAT0R,  Consors,  qui  alteri  ac- 
cinit  ;  unde  vox.  Charta  ann.  1382.  tom. 
3.  Cod.  Ital.  diplom.  col.  1572  :  Poscit  in 
dictis  logiis  et  gettis  ludere  vel  tenere  lu- 
dum...  ad  poenam  librarum  viginti  quin- 
que  denariorum  Pisanorum  prò  qualibet 
vice,  et  a  suis  Modulatoribus  auferendis. 
Vide  supra  Accessor. 

MODULISARE,  Musicis  modulis  can- 
tare. Gaufredus  Vosiensis  cap.  59  :  Res- 
ponsorium  Canonici  incipiunt,  versumque 
sequentem  quibus  voluerint  rnelodiis  mu- 
sicis explent  :  Alleluia...  Monachi  Modu- 
lisant. 

1  MODULUM,  Idem  quod Modolon,  Con- 
geries garbarum ,  Gali.  Plongeon,  quod 
inverso  capite  garba  simul  colligantur. 
Charta  ann.  1330.  in  Tabular.  S.  Victo- 
ris  Massil.  :  Decimam  prastent  de  omni- 
bus Modulis  xin.  Consuetud.  Brageriac. 
art.  93  :  Item  si  quis  furatus  fuerit  muni- 
mina  aratrorum  in  campis  aut  perforatus 
fuerit  Modula  sive  columnas  bladorum 
de  campis,  et  de  dicto  biado  furatus  fue- 
rit, etc.  Versio  Gallica  :  Tout  homme  qui 
aura  derobé  des  instrumens  aratoires  aux 
champs,  ou  percé  les  Gerbiers  ou  Plon- 

?\eons  de  bled  des  champs ,  etc.  Vide  Mo- 
onus  et  Medella  1. 

1 1.  MODULUS,  Moles,  species  aggeris, 
Gallice  Móle,jettée.  Bartholomaei  Scribae 
Annal.  Genuens.  ad  ann.  1227.  apud  Mu- 
rator. tom.  6.  col.  448  :  Dominus  vero 
Lazarius  ex  decreto  consilii  fossata  ipsius 
civitatisexplanarifecit...  et  Modulum  des- 
trui,  ut  occursionem  portus  non  possent 
ulterius  subire.  Jacobi  Auriae  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1284.  ibid.  col.  586  : 
Quod  prope  portum  Janna  venir ent  in 
tantum,  quod  supra  Modulum  projicerent 
lapides  taliter  faxiatos.  Vide  Moles. 


12.  MODULUS,  Cantusrythmicus.  Vide 
Modus. 

T  3.  M0DULUS,  Modus  agri.  Vita  MS. 
S.  Winwaloei  :  Fundum  quendam  repe- 
riens  non  parvum,  sed  quasi  unius  plebis 
Modulum  silvis  dumisqueundique  circum- 
septum. 

4.  M0DULUS  ,  Mensura  struis  ligni, 
Gallis,  Moule  de  bois.  Charta  Philippi 
Pulcri  Regis  ann.  1309.  in  9.  Regesto 
ejusdem  Regis  Ch.  79.  ex  Tabul.  Reg.  : 
Centum  quadraginta  quadrigatas  bosci 
ad  ardendum,  qualibet  quadrigata  4.  Mo- 
dulos  tantum  continente,  etc.  Éadem  ha- 
bentur  in  Charta  alia  Caroli  IV.  Reg. 
ann.  1322.  tom.  7.  Spicil.  Acher.  pag.  241. 

*  1.  M0DURA,  Modi us,  mensura  anno- 
naria. Lit.  ann.  1383.  tom.  7.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  41.  art.  16  :  Quod  dicti 
auditores  vel  clerici,  tenebuntur  scribere 
in  principio  cujuslibet  compoti  et  subse- 
quenter,  propter  diversitatem  mensura- 
rum  locorum,  quot  sestaria  faciunt  soma- 
tam  granorum  vel  vinorum,  quot  emina, 
sestarium  ;  quot  quartalia,  eminam  ;  quot 
civeria,  quartale  ;  quot  bicheti,  quot  Mo- 
dura, sestarium.  vide  supra  in  Modius 
2.  et  infra  Mondina. 

1  2.  M0DURA.  Vide  Molta  2. 

*  M0DURANCHIA,  Variae  molitura  mis- 
cellum  frumentum,  nostris  Modurenge. 
Charta  ann.  1407.  in  Reg.  feudor.  comi- 
tat.  Pietà v.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
129.  r°.  :  Item  duos  boicellos  Moduranchia 
redditus,  quos  habeo  super  molendinum 
de  Villars.  Beux  charges  de  Modurenge, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1459.  in  Reg.  188. 
Chartoph.  reg.  ch.  51.  Vide  infra  Mous- 
durachia  et  Mousturangia. 

*  M0DURARE,  Moduram  percipere.  Li- 
bert.  villae  de  Pineto  ann.  1343  :  Item 
quod  in  molendinis  teneatur  una  cazola 
ferrea,  qua  catzola  piena  odo  vicibus, 
valeat  unam  cuppam,  cum  qua  Modure- 
tur  ;  et  quod  biada  sua  ibi  molere  possint. 
Vide  Modura  2. 

®  M0DUREYRA,  Mensura  annonaria, 
eadem  quae  supra  Modura  1.  Charta  ann. 
1247.  ex  Chartul.  S.  Eparch.  :  Nos...  de- 
dimus...  prioratui  de  Circulo...  duodecim 
Modureyras  avena  vendentis  et  ementis 
ad  mensuram  Turris  alba. 

1.  MODUS;  Cantus  rythmicus.  Onomas- 
ticum  :  Modus,  ^éxpov,  xpÓTioc  Sueno  in 
Hist.  Danica  cap.  1  :  A  quo  primum  Mo- 
dis  Isladensibus  Skioldauaer  sunt  Reges 
nuneupati.  Id  est,  in  rytnmis,  carmini- 
bus,  sive  cantilenis  antiquis,  quibus 
Islandi  forti  a  heroum  facta  ad  lyram  in 
conviviis  decantare  solebant.  Ita  Ste- 
phanius  Suenonis  Editor. 

Modulus,  Eadem  notione.  Vetus  Vo- 
cabuJ.  :  Modulus,  Tropus,  Cantus.  Gloss. 
Lat.  Grsec.  :  Modulus ,  {/.eXoooT|t/.a.  Apud 
Auctorem  Mamotrecti  ad  libr.  Judith, 
cap.  16  :  Modulus  dicitur  cantus  qui  pra- 
cinitur  in  principio  Missa,  vel  norarum, 
et  dicitur  etiam  Tropus. 

*  2.  MODUS,  Mos,  ritus,  usus.  Elmham. 
in  vita  Henr.  V.  reg.  Angl.  edit.  Hearn. 
cap.  31.  pag.  73  :  Regnorum  Anglia  et 
Francia  nobilitales,  Modos  et  gesturas, 
quorum  fama  laudabilis  digno  laudis  pra- 
conio ,  multorum  assercione  fideli,  suis 
auribus  frequencius  insonabat,  cognoscere 
et  videre  desiderat  (Sigi smund us ). 

*  M0DUTA.  Vide  in  Modura  2. 
1  MCECHARE,  prò  Mcechari.  Index  vete- 

rum  Canonum  tom.  3.  Concil.  Hispan. 
pag.  3  :  Ut  virginitatem  profitentes,  si 
Moschaverit,  inter  bigamos  habeantur. 

MCECHIA,  Adulterium.  Pasch.  Ead- 
bert.  in  vita  vener.  Walae  abb.  Corb.  in- 
ter Acta  SS.  Ben  ed.  part.  1.  saec.  4.  cap. 
10  :  A  palatio  namque  sacri  imperii  pe- 


pulit  omnes  abominationes,  Mcechiam  fu* 
gavit,  etc. 

*  MtELLEDA.  Constit.  Woldem.  reg. 
Dan.  ann.  1200.  apud  Ludewig.  tom.  12. 
Reliq.  Mss.  pag.  166  :  Si  vero  aliquispos- 
sessionem  ahcujus,  qua  dicitur  Moslledam 
vel  fiskedam,  destruxerit,  reddat  eum  in- 
dampnem  cum  jure  xl.  marcarum,  et 
tantum  solvat  regi.  An  proprietas  seu 
possessio,  quae  jure  haereditario  tenetur  ? 
[°*  Stagnum,  unde  aqua  in  molam  de- 
curri t.  V.  Fiskeda.] 

1  MANICARE,  Communicare,  Papias. 
M0ENIRE,  E  idem  Papise,  Momia  cons- 
truere.  Mauri,  prò  muri,  apud  eumdem 
ex  Virgilio  Mn.  lib.  10.24: 

Quìa  intra  porlas  atquo  ipsis  preelia  miscent 
Aggeribus  Mcerorum,  et  urandanl  sanguine  fossae. 

«  M0ERDAET  ,  Belgis  ,  Homicidium. 
Lit.  remiss.  ann.  1420.  in  Reg.  171.  Char- 
toph. reg.  ch.  242:  Qui  feroitle  contraire 
de  ce,  ce  seroit  sur  enfrainte  de  paix  et 
sur  murtre,  que  Ven  dit  up  paisorale  eude 
up  Moerdaet.  Vide  Morth. 

MOBSILEUM.  Vide  Musileum. 

1  M(ESTIGUS ,  prò  Mozstus,  Epit.  Au- 
rei. Episc.  Lugdun.  apud  Severt.  pag. 
191  : 

Damnaque  rerum  nunc  positarum  morte  palescunt, 
Cum  sibi  sublatis  Mceatica  dieta  tenent. 

T  MORTIFICARE ,  Tristitia  afflcere. 
Epist.  Synodica  Episc.  exsulum  in  Sar- 
dinia tom.  2.  Concil.  Hispan.  pag.  257  : 
Accepimus  itaque  vestra  charitatis  epis- 
tolam,  qua  nostrum  ex  parte  relevavit, 
ex  parte  vero  Moestificavit  exsilium.  Ca- 
millus  Peregrinus  in  Hist.  Principum 
Longobard.  apud  Murator.  tom.  2.  pag. 
28  :  Sed  Maxime  Moestificabantur,  quod  hoc 
de  ilio  contigerat.  Vita  S.  Romani  Ar- 
chiep.  Rotomagens.  apud  Marten.  tom. 
3.  Anecdot.  col.  1664  : 

Excessu  Patris  simul  omnes  Mistificali. 

*  M(ESTITIA.  Vide  supra  Mestitia. 
MCESTORIUM,  Tristitia,  Papias. 

1  MtESTUOSUS,  Tristis,  luctuosus.  Lit- 
terae  ann.  1282.  apud  Rymer.  tom.  2. 
pag.  215  :  Hujusmodi  Moestuosam  mate- 
riam  sub  breviloquio  transeuntes. 

M0FEUM,  Candelabri  majoris  species. 
Charta  ann.  1398.  in  Tabular.  Capituli 
Autissiodor.  :  Item  die  Sabbati  sancti  te- 
netur facere  fieri  et  ministrare  unum 
grossum  cereum  de  50.  libris  vel  circa,  et 
alium  de  17.  libris  vel  circa  cera  quadra- 
tos,  qui  sunt  in  Mofeis  fusteis  ad  hoc  a 
longo  tempore  factis. 

M0FFAD0R.  Charta  originalis  cujus- 
dam  Majoricensis  ann.  1253  :  Miramo- 
meni  dat  mihi  de  decem  in  decem  diébus 
40.  Bisancios  prò  expensis  :  et  de  die  in 
diem  mittit  40.  equos  summo  mane  ad 
equitandum  cum  multitudine  vener abi- 
lium  Moffadorum,  qui  me  et  totam  meam 
familiam  intus  civitatem  et  extra  honori- 
fice  comitantur.  [Mofador ,  Hispanis  , 
Irrisor,  Gali.  Moqueur,  a  verbo  Mofar, 
Irridere.  Forte  de  quadam  joculatorum 
hominum  societate  lue  agitur.] 

TM0FFLET,    MOFFLETUS,    MOFLETUS, 

Panis  delicatioris  species,  qui  diati m 
distribuì  solet  Canonicis  praebendariis  ; 
Tol  osati  bus  Pain  Moufflet,  quasi  Pain 
molet  dictus  ;  forte  quod  ejusmodipanes 
singulis  diebus  coquantur,  atquerecen- 
tes  et  teneri  distribuantur.  Transactio 
inter  Abbatem  et  Monachos  Crassenses 
ann.  1351  :  De  quo  (tritico)  ftxmt  hodie  duo 
panes,  vulgariter  nominati  Mofflets,  facti 
de  bona  et  sufficienti  farina  frumenti. 
Ibidem  :  Cuilibet  de  dictis  pauperibus 
datur  ad  minus  unus  panis  sive  Moffletus 


440 


MOG 


MOI 


MOJ 


et  medius  cancillus.  Limborch.  lib.  In- 
quisì t.  Tolos.  pag.  70  ;  Misit  dictis  here* 
ticis  per  dictam  Guilielmam  duas  placen- 
ias,  et  duos  panes  Mofletos.  Vide  Panes 
prsebendarii  in  Panis  2. 

*  Mouflet,  in  Mirac.  Mss.  B.  M.  V. 
lib.  2. 

Pain  d'orge  vent  pour  pain  Mouflet. 

J  M0FF0LUM.  Vide  Machale. 

MOFFULA.  Lambertus  Ardensis  pag. 
258  :  Hasc  enim  rustici  cum  bigis  marlato- 
riis,  et  carris  funariis  (fimariis)  calculos 
trahentes  ad  sternendam  viam  in  Moffulis 
et  scapulariis  se  ipsos  ad  laborem  invicem 
animabant.  [Eadem  notione  qua  Muffu- 
lae,  Gali.  Mouffies.  Le  Roman  de  S.  Leo- 
cade  MS.  ubi  de  Episcopis  : 

Et  comportai)!  de  sor  lor  Moffles, 
Lor  coeles  et  lor  escoffles,  etc. 

Le  Roman  de  Florance  et  de  Bianche 
Flore  MS.  : 

Et  Mouffies  melre  en  lor  mains.] 

*  Nostri s  Moffle  et  Mofle  ,  Acervus, 
congeries.  Lit.  remiss.  ann.  1397.  in  Reg. 
151.  Chartoph.  reg.  eh.  283  :  lcellui  Si- 
mon  print  un  tison  de  feu  et  de  Vestrain 
et  ala  bouter  le  feu  en  un  Mofle  de  foing ; 
...  lequel  Mofle  estoit  en  la  terre  dudit 
Simon.  Aliae  ann.  1402.  in  Reg.  157.  eh. 
114  :  Ilz  estoient  en  aguet  derriere  un  Mo- 
fle oVesteule.  Aliae  ann.  1414.  in  Reg.  167. 
eh.  398  :  Laquelle  fille  tiroit  et  sachoit  à 
un  Moffle  ou  tas  de  feure,  estant  emmy  la 
court  d'icellui  Thomas. 

"MOFILIS,  Morbi  genus,  an  idemquod 
supra  Mascla  1.  Mirac.  metrica  S.  Steph. 
episc.  tom.  3.  Sept,  pag.  186.  col.  2  : 

Specialiler  in  morbis 
Caducis,  paralitici?, 
Mofìlibus  et  cyragris,  etc. 

T  MOFLETUS  ,  Species  panis.  Vide 
Mofflet. 

*  MOGENSA,  Taberna  seu  Praestatio, 
quae  domino  prò  vino  in  taberna  diven- 
dendo solvitur.  Inventar,  ann.  1476.  ex 
Tabul.  Flamar.  :  Omne  jus  quod  habe- 
bant  et  habere  poter ant  in  toto  emolu- 
mento simul  profiguo  Mogensae  sive  taber- 
nae  et  macèlli  dicti  loci  de  Flamarenxis. 

®  MOGGIATIGHA  Terra  ,  ab  Italico 
Moggiata,  idem  quod  Modiata,  ager  mo- 
diorum  certo  numero  constans.  Charta 
ann.  1358.  apud  Corbinel.  inter  Probat. 
do m us  de  Grondi  pag.  elvij.  :  Itera  unum 
petium  terree  Moggiatichas  cum  quercubus. 
vide  mox  Moia. 

MOGGUS,  Blesus,  sive  Balbus.  Ita  Anas- 
tasia Bibl.  ad  Vili.  Syn.  act.  6.  ubi  de 
Petro  Mongo  haeretico,  qui  Graecis  {ioy- 
yó;,  Gloss.  Lat.  Graec.  :  Atubus,  (loycXa- 
io?,  {i.óyyq<;>  i.  qui  cum  difficultate  loqui- 
tur,  Atubus  vero,  quasi  atuicoc  die  tu  s, 
qui  inarticulate  loquitur.  LiberatusDia- 
con.  cap.  16  :  Petrum  cognomento  Mog- 
gum,  qui  vocatus  est  Btmsus. 

*  MOGLUM ,  Molium,  Mollum  (Po- 
nere  ad),  Immersum  aliquid  detinere, 
Ital.  Mettere  in  Molle ,  Gali.  Tremper. 
Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom.  L  pag. 
203  :  Et  procurabo  ne  tintores  aquam  tin- 
torie, nec  guadi,  nec  herbas,  nec  multi- 
tium  pellipariorum,  nec  aquam  folie  prò- 
hiciant,  nec  coria  scarnent,  nec  ea  ponant 
ad  Moglum  (ad  Molium  '59,  '60;  — ad 
Mollvim  '62  —  '67).  [Fr.] 

M0GNERIA.  Tabular.  S.  Eparchii  In- 
culism.  fol.  40.  v°:  Quicquid  habemus  in 
molendinis  et  in  anguillari  de  Fissac,  id 
est  tertiam  partem,  et  unam  Mogneriam, 
etc. 

*  F.  Quantum  manu  continetur.Haud 


scio  vero  quid  sit  Moigneux,  qui  inter 
minores  coquinae  regiae  ministros  recen* 
setur  in  Ordinat.  hospit.  reg.  sub  Phil. 
III.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col. 
2201  :  Item,  soufleurs  desquels  Vun  sera 
Moigneux.  Neque  mi  hi  noti  or  vox  Moi- 
gneans  in  Lit.  ann.  1259.  tom.  4,  Ordì' 
nat.  reg.  Frane,  pag.  391.  art.  5  :  Avec- 
ques  ce,  nous  leur  avons  octroiè  les  Moi- 
gneans  en  leur  cense,  au  fuer  des  autres 
du  commun  ;  en  téle  maniere  que  li  uns 
d*eulz  fait  (f.  leg.  soit)  au  fair  e  majour  et 
jurez  et  sergens.  Ubi  agitur  jus  eligendi 
majorem,  juratos,  etc.  Unde  mendum 
hic  subesse  autumo. 

®  M0GRA,  Arabice,  Magra  vel  almagra 
est  sinopida  architectorum,  qua  lineas  si- 
gnant.  Glossar,  medie.  Ms.  Simon.  Ja- 
nuens.  ex  Cod.  reg.  6959. 

1  M0GT0NAGIUM,  Tributum  ex  verve- 
cibus,  seu  mutonibus.  ChartuJar.  S.  Vin- 
centii  Cenoman.  fol.  4:  Noverint  uni" 
versi  Robertum  filium  Comitis  Johannis... 

dedisse  in  perpetuam  eleemosynatn 

Ecclesia?  S.  Vincentii  C enomane nsis  Mog- 
tonagium  de  Coiyoein  prò  salute  animss 
fratris  sui.  Vide  in  Multo. 

*  M0GTJDA,  Molestia,  motus,  pertur- 
bati©. Pactum  inter  Roger,  vicecom. 
Bitter,  et  Guid.  Guerrejat.  ann.  1177. 
inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Occit.  col. 
140  :  Per  omnes  Mogudas  et  remogudas, 
guas  Raymundus  comes  supradictus  et 
filii  e  jus  vobis  fecerint,  vigore  hujus  ju- 
risjurandi ,  fldélis  adjutor  et  deffensor 
semper  vobis  existam.  vide  Remogudas. 

|  MOGUM,  Territorium  Moguntinum, 
maxime  quod  Moeno  adjacet.  Carmen 
de  varia  fortuna  Ernesti  Bavar.  Ducis 
lib.  2.  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col. 
321: 

SurgUur  in  facinus.  Vadil  comilanle  tumulili 
Heinricus,  fìgens  molli  tentorìa  Mogo. 

1  M0HATRA,  Vox  portentosa  qua  si- 
gni fteatur  Contractus  quo,  inquit  Esco- 
barius,  quis  egens  pecunia  ernit  pecunia 
eredita  a  mercatore  merces  summo  pretto; 
et  statini  ei  pecunia  numerata  pretio  in- 
fimo revendit.  Qui  contractus  divinis  ac 
civilibus  Legibus  prohibetur  ut  obser- 
vatum  est  in  Diction.  Tre  volt.  Idem 
Barata  interdum  dicitur,  quo  nomine 
fraus,  dolus,  indigi tatui*.  Vide  in  Bara- 
tum. 

*  In  propositione  a  Clero  Gallicano 
damnata  ann.  1700.  de  fi  ni  tur  :  Contrac- 
tus, quo  a  mercatore  res  majore  pretio  ad 
certum  tempus  solvendo,  distrahuntur,  ac 
statim  ab  eodem,  stante  eo  contraete 
minore  pretio  pr sesente  pecunia  redimun- 
tur,  licitus  est,  etiam  respectu  ejusdem 
personm,  et  cum  contractu  revenditionis 
praevio,  imo  cum  intentione  lucri.  Consule 
Leon.  Leotard.  deUsur.  qu.  24.  num.  25. 
et  Petitpié  de  Usur.  lit.  3.  edit.  ann. 
1731.  pag.  112.  Vide  Diction.  Acad.  His- 
pan.  in  hac  voce. 

*  MOIA,  Mensura  agraria,  ager  modii 
sementis  capax,  nostris  Moée,  Moiée, 
Mouée,  Moye  et  Moyée.  Charta  Odardi  de 
Ham  milit.  ann.  1260.  in  Reg.  30.  Char- 
toph. reg.  eh.  562:  Concessimus  viginti 
tres  Moias  terrae  et  duodecim  Moias  bosci, 
quae  omnia  habemus  apud  Buciacum. 
Reg.  Joan.  ducis  Bitur.  in  Cam.  Com- 
p ut.  Paris,  fol.  14.  r°  :  Item  une  autre 
piece  de  terre,  contenant  cinq  Moées  de 
terre.  Cinquante  et  trois  Moiées  de  bos,  in 
Ch.ann.  1269.  ex  Tabul.  S.  Autb.  Came- 
rac.  lib.  feub.  ducat.  Aurei,  fol.  46.  r°  : 
Deux  Moées  et  demi  de  terre  ou  environ, 
assis  en  trois  pieces  en  la  paroisse  de  S. 
Lorent  des  eaux.  Recognit.  feud.  prò 
castell.  de  Buri  ann.  1366:  Item  une  mes- 


tarle assise  audit  lieu  de  Buri,  contenant 
douze  Moues  de  terre.  Infra  :  Une  Mouée 
de  tetre,  etc.  Charta  Joan.  de  Hangest 
ann.  1247.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonst.  coi.  583  :  Et  si  ai  donne  à 
ladite  abbeye  en  accroissement....  au  Més 
Quesnel  quatre  Moyes:  en  Lanate  quatre 
septiers  :  au  Sart  Remy  une  Moye  :  en 
Hatiermont  une  Moye.  Alia  ann.  1280  : 
Ou  terroir  de  Marchais  onze  Moyes  de 
terre  à  la  mesure  dou  liu,  etc.  Inquisit. 
ann.  1338.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh. 
429  :  Item  dix  et  sept  Moyes  ou  environ 

de  boist  séant  en  une  piece Item  trois 

Moyes  de  terre  ou  environ ,  séant  au  ter- 
roir  d'Appeilli.  Chascune  Moye  fu  prisié 
neuf  vins  livres ,  huit  deniers  Parisis, 
c'est  assavoir  chascune  mencaudée  onze 
livres,  cinq  soulz ,  maaile  Parisis,  in 
Charta  ann.  1341.  ibid.  eh.  663.  Lit.  ad- 
mort.  ann.  1466.  in  Reg.  194.  eh.  216  : 
Pluseurs  ter  res,  tant  en  labear  comme  en 
riés,  contenant  vingt  Moyées  et  demie, 
vallans  chacune  Moyée,  à  la  mesure  de 
S.  Quentin,  huit  septiers.  Vide  Modiata 
in  Modius  % 

*  Moye  praeterea  dicitur  Rei  cujusli- 
bet  congeries.  Joinvil.  in  S.  Ludov.  edit. 
reg.  pag.  28  :  Gran  Moyes  de  tonniaus  de 
vin. 

\  MOIATA.  Vide  in  Modius. 

®  M0JATICUM,Idem  quod  Modiaticum, 
ab  Ital.  Moggio,  modius,  Pensitatio  fru- 
mentaria  prò  quolibet  modio  annonae. 
Vide  in  Modiatio  1.  Charta  ann.  1183.  in 
Access,  ad  Hist.  Cassin.  part.  1.  pag. 
382.  col.  1  :  Qui  aliquo  titillo  habuerit  res 
ipsas,  non  tenetur  inde  facere  aliud  ser» 
vitium  vel  Mojaticum  reddere.,..  Servi- 
tium  aliquod  vel  Mojaticum  non  quaeratar 
a  ftlio,  vivente  patre.  Verumtamen  mor- 
tuo  patre,  faciat  mater  servitium  et  red- 
dat  Mojaticum.  Vim  vocis  aperti  us  ex- 
plicat  alia  Charta  ibid.  col.  2  :  Universi 
habitatores  castri  Pedemonte  et  villse, 
tam  ralione  municipali,  quam  ratione 
bonorum  qu&  possidente...  tenentur  sol- 
vere et  reddere annuatim  monasterio  Cas- 
sinensi de  grano  tumulum  unum,  et  de 
ordeo  tumulum  unum,  nomine  redditus 
sive  Molatici. 

»  M0IL,  Piscis  species.  Tract.  Ms.  de 
Pise,  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  cap.  106  :  Mul- 
lus....  a  Gallis  surmulet,  a  nonnullis  bar- 
barli, ab  aliis  Moil,  id  est,  maris  perdrix, 
dicitur. 

|  M0INERIUS,  Molitor,  Gali.  Meunier. 
Charta  ann.  1364.  ex  Adversariis  Pr.  de 
Mazaugues  :  Item  habet  ibi  in  quodam 
molendino  sito  in  Grava  duas  partes,  ex- 
cepto  quod  Moinerim  percipit  ilio  die  quo 
molit  unam  tinnhateriam  ultra  tertiam 
partem  lucri. 

•  M0INUS,  a  Gallico  Moine,  Mona- 
di us.  Charta  ann.  1459:  Appellavit  eum 
Cuffa  de  Maino.  Nostris  alias  Moines,  prò 
Moineau.  Glossar.  Lat.  Gali.  ann.  1348. 
ex  Cod.  reg.  4120  :  Passer,  Gali.  Moinnes, 
et  dicitur  a  piuma,  Charta  ann.  1343.  ex 
Chartul.  S.  Vinc.  Laudun  :  Item  lidis 
religieus  avoient  prie  Jean  Cousin  nostre 
soubsmanant  tendant  ou  chassant  aus 
Moines.  Chartul.  Corb.  sign.  Csesar.  fol. 
59.  r°  :  Fut  donne  congié....  à  Jehannet.... 
de  tendre  aux  Moisnetz. 

•  M0J0LARIUS,  Vasorum ,  quae  Mojoli 
appellabantur ,  artifex.  Stat.  Mantuae 
lib.  1.  cap.  128.  ex  Cod.  reg.  4620  :  Nullus 
terrerius  vel  forensis...  pr&sumat  condu- 
cere in  civitatem  Mantuae...  aliquod  vi- 
trum  laboratum,...  sine  licentia  magistri 
Francisci  Mojolarii  seu  alterius  Mojolarii. 
Vide  mox  Moiolus. 

*  M0J0LASCÀ.  Decret.  Rachisii  Lari- 
gobard.  reg.  ann.  747.  apud   Murator.. 


MOI 


MOI 


MOL 


441 


tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  517  :  De 
alio  latere  per  fluvium  ipsum  Nure  ascen- 
dente per  aquam  et  loca  designala  Inter 
duas  Mojolascas  exeunte  ad  lacoraria  et 
capanna  Gajaria.  An  Collis  vitibus  con- 
sita, vel  nude  Tumulus  terreus,  collicu- 
lus  ?  Vide  infra  Molare  1. 

1  MOJOLUS,  Vas  quoddam  vinarium. 
Johan.  Deraussis  Chron.  Placent.  apud 
Murator.  tom.  16.  col.  582  :  Et  duo  come- 
dunt  super  uno  tajorey  et  quilibet  habet 
menestram  suam,  et  unum  Mojolum,  vel 
duos  vttri  prò  se,  unum  prò  vino  et  alium 
prò  aqua. 

*  Stat.  Mantuae  lib.  l.cap.  114.  exOod. 
reg.  4620  :  Quelibet  persona...  qua  vendat 
vinum  ad  tninutum  in  civitate  Mantuae 
vel  districtu ,  habere  et  tenere  unum  cir- 
culum  cum  una  casella  a  Mojolis  appensa 
ad  ostiurn.  De  qualibet  carg atura  Moj oto- 
rum  et  vitreorum,  etc.  in  Stat.  datiar. 
Riper.  cap.  fol.  4.  v°.  Nostris  Moyau, 
Cupse  vel  aolii  species.  Lit.  remiss.  ann. 
1387.  in  Reg.  130.  Chartoph.  reg.  eh. 
268  :  Lesquelx  par  maniere  de  blasonne- 
tnent,  de  injure  ou  autrement  mistrent  le 
suppliant  en  une  Moyau  ou  cuve,,...  et  lui 
getter ent  grant  quantité  d'eau.  Moilon 
vero,  Orater,  poculum,  ut  videtur,  in 
Inventar,  eccl.  Camerac.  ann.  1371  :  Item 
un  tassel  doret  quarret  à  pierres  verdes 
et  rouges,  et  une  grande  vermeille  ou 
Moilon. 

1 1.  M0IS0,  Mensura,  a  verbo  metiri. 
Tabular.  S.  Benigni  Divion.  :  Secundum 
Moisonem  locorum.  Occurrit  passim  in 
Chartis  Burgundicis.  Moison,  nostris 
eadem  notione.  Le  Roman  de  la  Rose 
MS.: 

Le  col  fu  de  belo  Moison, 
Gros,  aisez,  et  Ione  par  raison. 

*  Lit.  ann.  1373.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  682.  art.  6  :  Quiconques  fera 
tonneaux  ou  pippes  pour  vendre,  qui  ne 
seront  de  loyalle  Moison,  etc.  Mueson,  in 
aliis  ann.  1388.  tom.  7.  earumd.  Ordinat. 
pag.  216.  Mesure  ou  Muison,  in  Ch.  W. 
comit.  Pontiv.  ann.  1202.  ex  Lib.  albo 
domus  pubi.  Abbavil.  foJ.  176.  v°. 

e  2.  M0IS0,  Contractus,  quo  sub  an- 
nuo reditu  fundi  ad  aliquot  annos  pos- 
sidendi  dantur,  simul  et  ipse  reditus, 
Gali.  Maison  et  Moeson  ;  unde  Moison- 
neur,  Moisonnier,  et  Muieur,  qui  ea  con- 
ditione  aliquid  tenet.  Charta  Airardi 
Bren.  comit.  ann.  1177.  ex  Ohartul.  S. 
Lupi  Trec.  :  Abbas  vel  ministri  ejus  ei- 
dem fumo  prò  sua  voluntate  fumerum 
utilem  provideat  et  ponat,  aut  cui  volue- 
rit  et  prò  quanto  potuerit  ad  Moisonem 
tradat.  Assis.  comit.  Fuxi  in  Reg.  S. 
Ludov.  Chartoph.  reg.  fol.  112  :  Moiso, 
tres  modios  et  quatuor  sextaria  et  eminam 
biadi,  Charta  ann.  1257.  ex  Chartul. 
Compend.  fol.  182.  r°  :  Se  il  avenoit  que 
li  abbés  et  li  eonvens  donnaissent  leur 
disme  à  Maison,  ou  qe  il  fesissent  cuellir 
par  leur  propre  serjant,  il  me  feroient 
avoir  le  serment  des  Muieurs  ou  de  leur 

propre  serjant de  garder   toute  ma 

droiture.  Lit.  Phil.  Pule.  ann.  1294.  in 
Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  127. 
r°.  col.  1  :  Des  terres  et  des  vignes  audit 
Renier  que  nous  ou  autres  de  par  nous 
avons  fait  semer  et  coultiver  ceste  pré- 
sente année,  nous  et  les  autres  aurons 
droite  Moison  ;  e* est  a  scavoir  la  moitié,  et 
l'autre  moitié  demourra  audit  Renier. 
Lit.  remiss.  ann.  1391.  in  Reg.  141.  ch. 
226  :  Icellui  Gir  art  disoit  que  le  suppliant 
lui  avoit  baillée  certaines  terres  à  certain 
temps  et  pour  certaine  pension  ou  Moe- 
son, etc.  Le  fermier  ou  Moysonneur,  in 
Instr.  ann.  1392.  tom.  7.  Ordinat.  reg. 


Frane,  pag.  526.  art.  5.  Lit.  remiss.  ann. 
1389.  in  Reg.  136.  ch.  260  :  Jehan  censier 
ou  Moisonnier  de  la  maison  S.  Ladre  de 
la  ville  de  S.  Poi,  etc.  Alise  ann.  1396.  in 
Reg.  150.  ch.  112  :  L'exposant  qui  est  fer- 
mier et  Moisonnier  d'une  maison  et  terres 
apparlenantes  à  Jehan  de  Messelles  es- 
cuter, scituée  en  la  ville  de  Ramolu  en 
Beauce.  Vide  s upraitf odiagium  et  Modia- 
tio  3. 

•  M0IS0NNA,  Idem  quod  Modiatio  1. 
Praestatio  prò  quolibet  modio  vini.  Arest. 
ann.  1414.  12.  Maii  in  voi.  11.  arestor. 
pari  ani.  Paris.  :  Super  acquitamento 
vinorum  ibi  (Roto magi)  affluentium  duo 
modi  seu  duse  maneries ,  quorum  seu 
quarum  una  consuetudo  et  alia  modiatio 
seu  Moisonnanuncupabantur....  Modiatio 
duo  membra  contineoat,  quia  in  ea  modus 
quidam  acquitandi  vina  per  argentum 
seu  pecaniam,  bassa  modiatio  appellai  us, 
et  alius  optio  nuncupatus,  observabantur. 

*M0ISSINA.  Necrol.  eccl.  Paris.  Ms. 
ad  Kal.  Maii  :  Obiti  Goifridus  episcopus 
qui  perdonava  nobis  quasdam  consuetu- 
dines  de  emptione  et  venditione  vini  et  de 
Moissinis,  quas  habebant  episcopi  in  Orli- 
villa.  Vim  vocis  explicat  Glossar.  Lat. 
Gali,  ex  Cod.  reg.  521  :  Acinus,  pepinus 
uvsb.  Inde,  acinatium,  congregano  race- 
morum ,  Gali.  Moissine.  Idem  ergo  Mois- 
sina,  quod  Scopus  uvarum,  racemorum, 
Gali.  Marc  de  vin.  Vide  Gotgrav.  voce 
Moissine. 

M0ISS0  ,  Messio,  messionis  tempus, 
Gallis  Moisson,  Temps  de  la  Moisson. 
Guibertus  lib.  2.  Hist  Hierosol.  cap.  8  : 
Pars  sine  ullis  stipendiis,  imo  turpi  pau- 
periet  magis  autem  pudore  in  Franaam 
consumpta  rediret.  Et  quia  idem  castrum 
Moissonem  vocabant,  et  revemi  ad  suos, 
ad  Moissonem  usque  se  fuisse  dicebant, 
etc.  Vide  Messio. 

.  «  M0IT0IERIA,  Prsedium  rusticum, 
quod  a  colono  partiario  colitur.  Lit. 
Phil.  VI.  ann.  1335. in  Reg.  69.  Chartoph. 
reg.  ch.  281  :  Nous  avons  ottroiè  et  ot- 
troions  aus  freres  Prescheurs  du  couvent 
du  Mans  la  Moilaiere,  appéllée  le  Plexeis, 
assise  en  la  paroisse  de  Cepoy.  Ubi  ad 
marginem  :  Gratia  facla  fratribus  Prse- 
dicatoribus  conventus  Cenomanensis,  quod 
Moitoieriam,  vocatatn  le  Plaisseys,  possint 
trans f erre  cuicumque  perso  nn&.  Moiterie, 
in  Charta  ann.  1291.  ex  Chartul.  Na- 
murc.  in  Cam.  Comput.  Insul.  fol.  4L 
v°.  Moietoirie,  in  alia  ann.  1516.  ex  Char- 
tul. Latiniac  fol.  244.  v\  Vide  supra 
Mediatoria. 

°  M0ITONNUS,  Mensura  agrari®  spe- 
cies, seu  ager  mensura?,  Moiteon  vel 
Moiton  nuncupatae ,  sementis  capax, 
eadem  quae  supra  Meyteria.  Charta  ad- 
mort.  ann.  1374.  in  Reg.  106.  Chartoph. 
reg.  eh.  170  :  Item  unum  Moitonnum 
terrse  vel  circiter  ante  diclam  masuram  ; 
qui  quidem  Moitonnus  terrae  a  quadam 
via  fmblica  prxbet  iter  et  aditum  dictis 
hospitio,  jaraino  et  masurse...  Item  tria 
jornalia  cum  quinque  Moitonnis  et  una 
perchia  terrae.  Libert.  villae  de  Vandeu- 
vre  ann.  1271.  in  Reg.  72.  ch.  188:  Le 
ckevalpaiera  cinq  Moiteons  de  blef, moitié 
fourment  et  moitié  aveine.  Charta  ann. 
1321.  in  Reg.  61.  eh.  17  :  Item  sex  Moitons 

frumenti percipiendos   in    et   super 

quamdam  domum,...  sitam  in  villa  de 
Barro  (super  albani.).  Item  quatuor  Moi- 
tons frumenti....  percipiendos  in  et  super 
quamdam  vineam.  Infra  :  Moyton.  Dix 
Moiteons  froment  et  dix  Moiteons  avene, 
in  Charta  Odon.  Ducis  Burgund.  ann. 
1337.  ex  Reg.  74.  ch.  464.  Consuet.  Cas- 
tel 1.  ad  Sequanam  ex  Cod.  reg.  9898.  2  : 
La  grandeur  de  la  mesure  du  blé  doit 


tenir  ìustement  six  pintes  au  minot..... 
Les  deux  mesures  font  ung  Moiton:  les 
deux  Moitons  font  ung  bichot.  Boissello 
asquiparatur  in  Lit.  remiss.  ann.  1422. 
ex  Reg.  172.  ch.  122:  Une  sachée  d'envi- 
ron  cinq  Moitons  ou  boisseaulx  de  fro- 
ment, que  le  suppliant  porta  à  Ghaalons, 
etc.  Vide  supra  Mitonnus  et  infra  Mo- 
teonus. 

MOL.  Tabularium  Abbati®  Conchen- 
sis  in  Ruthenis  Ch.  44  :  Et  donant  de 
censum  duos  solidos  Pogesios,  et  ad  Ga- 
lendas  4.  membros,  et  duo  settaria,  et 
duos  de  civada,  et  duos  panes,  et  a  meys- 
sos  unum  Mol  sans  la  pel,  et  2.  sestaria 
de  vino,  etc.  Occurrit  ibidem  alio  loco. 
[An  unum  multonem  sine  pelle  ?] 

1.  MOLA.  Jo.  de  Janua  :  Mantica,  % 
sarcina ,  scilicet  Mola  :  sed  legendum 
Mala.  Vide  in  hac  voce. 

5SS^*  Occurrit  tamen  ea,  ut  videtur, 
notione  in  Tabular.  Compend.  :  De  aliis 
piscibus  maris,  summa  aebet  1.  denar. 
Mola  integra  obolum,  Mola  transforata  1. 
den.  Ubi  mola  minor  sarcina  quam 
summa.  Vide  Sagma.  Ejusdem  signifl- 
cationis  Mola  in  Capitularì  2.  Caroli 
Magni  ann.  813.  num.  10. 

*  Hi  ne  Mole,  prò  Fasci  s,  vulgo  Bote,  in 
Stat.  ann.  1398.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  369.  art.  4  :  Que  nul  ne  puist 
vendre  osier....  fardé  de  pire  osier  dedens 
les  Moles  que  par  dehors, 

2.  MOLA,  Moiendinum.  Anastasius  in 
Honorio  :  Et  ibi  constituit  Mola  in  mu- 
rum  in  loco  Trajani  juxta  murum  civita- 
tis,  et  formam  quae  deducit  aquam  in 
lacum  Sabbatinurn.  Lucas  Tudensis  sera 
880  :  Clausit  nox  obscurissima  diem  :  et  in 
una  Mola  omnes  Christiani  conclusi  sunt, 
totam  noctem  in  lacrymis  et  orationibus 
peragentes.  Leo  Ost.  lib.  2.  cap.  86  :  Ter- 
ras  et  Molas  in  fluvio  Saone.  Chartae 
Impp.  prò  Ecclesia  Hammaburg.  :  Cum 

Molis,  molendiniSy  piscalionibus,  etc. 

pag.  161.  162.  163.  164.  [Bulla  Stephani 
III.  PP.  ann.  753.  saec.  4.  Bened.  part.  1. 
pag.  6  :  Necnon  aquis,  Molis,  olivetis,  vel 
quidquid  in  quibuscumque  locis  habere 
vel  tenere  videtur.  Chron.  Fossse-Novae 
apud  Murator.  tom.  7.  col.  893  :  Devasta- 
va segetes  S.  Mariae  Fluminis  et  incendit 
ei  unam  Molam  et  duas  Molas  S.  demen- 
tisi Adde  Chronic.  Episc.  Mindens.  pag. 
742.  [et  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  452.  et  592.] 

*  Mole,  prò  Meule,  in  Lit.  ann.  1389.  ex 
Reg.  146.  Chartoph.  reg.  ch.  223:  Lequel 
maistre  Bernart....  tolly  (de  son  Moulin) 
et  osta  les  Moles  et  autres  harnois  abbile- 
mens  appartenans  audit  moulin.  Maul, 
prò  Moulin,  in  Lit.  remiss.  ann.  1397.  ex 
Reg.  152.  eh.  260  :  Jehan  Morel  print  aux 
Maulx  d'Arceis  quatre  aulnes  et  detnie  de 
drap  pers, et  porla  icelles  quatre  aul- 
nes et  demie  de  drap  aux  Maulx  Badin 
pour  fouler. 

3.  MOLA,  Idem  quod  Modulus,  de  qua 
voce  supra,  in  9.  Regesto  Philippi  Pulcri 
Regis  Frane.  Ch.  94.  ex  Tabular.  Regio, 
Mensura  lignaria,  Mole  de  bois. 

1  4.  MOLA,  Moles,  agger,  Gali.  Mòle. 
Breviari um  Hist.  Pisana?  ad  ann.  1168. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  180:  Fuerunt 
enim  ilio  tempore  novem  inundationes 
maxime  fluminis  Arni,  quae  villam  de 
Putignano ,  et  arcus  magni  pontis  de 
stagno  destruxerunt,  et  Molas  inclinave- 
runt  ipsius  pontis.  Vide  Modulus  1.  et 
Moles. 

1 5.  MOLA,  Inforni  a  tiones  prò  passagio 
transmarino  in  Cod.  MS.  Sangerm.  : 
Item  xv.  Molas  de  sarcia  subtili  quelibet 

ponderi»  duorum  quintalium quelibet 

Mola  vult  habere  longitudinis  e.  passus. 

56 


442 


MOL 


MOL 


MOL 


Inventar,  machinarum  bellicarum  cas- 
tri Somneriae  in  Occitan.  ann.  1260  : 
Item  il.  torni  ad  opus  balistarum.  lì  era  i. 
Mola  in  fabrica,  etc.  Pro  men stira  fru- 
mentaria  occurrit  in  Mella  1. 

**  6,  MOLA  ad  Cutellos,  Acuendis 
cultellis  apta.  Reg.  S.  Justi  in  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  197.  v°  :  Pro  quaderni 
Mola  ad  cutellos  perpeluum,  etc.  Meule  à 
taillant  dicitur ,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1390.  ex  Reg.  138.  Chartoph.  reg.  Vide 
infra  Molendinum  ad  cult  ella. 

*7.  MOLA,  Mensura  liquidorum.  Li- 
beri. Montisol.  Ioni.  7.  Ordinai,  reg. 
Frane,  pag.  506.  art.  39  :  De  vini  prxco- 
nizatione  Molarti  plenam  vini  ejusdem 
quartonem  continentem  et  obolum  habeat 
(praeco)  antedictus.  Vide  infra  Moleta  2. 
et  Moletum. 

*  8.  MOLA,  Piscis  species.  Tract.  Ms. 
de  Pise.  cap.  41.  ex  Cod.  reg.  6838.  C.  : 
Mola  in  nostro  mari  aliquando  capitur, 

$ed  rarissime Massilienses   Mole  vo- 

cant  a  rotunditate,  quod  mote  molendi- 
nariae  simili»  sit.  Hispani  boni  appeìlant, 
et  nonnulli  ex  nostris,  qui  Previnciam 
Hispaniamque  frequentarunt ,  utraque 
conjuncta  appellatone,  Molebout  nomi- 
nane 

MOLACHINUS,  Monetae  aure»  (Sarace- 
ni ege,  ni  fallor)  species.  Charta  Alexan- 
dri  III.  PP.  ann.  1162.  apud  Petrum 
Mariam  Campum  in  Regesto  part.  2. 
Hist.  Eccl.  Placent.  n.  16  :  Statuimus, 
ut  de  castero  solummodo  duos  Molachinos 
nobisnostrisque  successoribusannis  singu- 
lis  solvere  teneatur.  Vide  Meloquinus. 

^  MOLAGIA.  [<(  Lapis  foncium  est  des- 
tructus  propter  incendi um  et  est  aqua 
in  quodam  mortario  seu  vase  Molacie.  i> 
(Chevalier,  Visit.  episcop.  Gratianop. 
p.  67.)] 

]  MOLACI 0,  oilea\i.oL,  Molitura.  Supplem. 
Antiquarii.  Vide  Molta  2.  [*  Acide  ex 
Castigat.  in  utrumque  Glossar.  Mólatio, 
SXeqia,  Molator,  àXeoT^.  Dei  ri  us  ad  Oe- 
dip.  Senecae  pag.  100.  legendum  censet 
«Xco^a  et  àXKroric,  ab  &\is,  salsugo,  et 
mola  in  sacrificiis  salsa.] 

»  M0LADA,  Idem  quod  infra  Moleya. 
Stat.  pannif.  Garcass.  renovata  ann. 
1466.  in  Reg.  201.  Chartoph.  reg.  eh.  121  : 
lem  quod  nullità  potest...  tingere  seu 
tingi  facere  aliquem  pannum  brunetto... 
cura  Molada  nec  alio  tinctu  nigro7  nisi 
cum  pestello. 

1  M0LAGIUM.  Vide  Molta  2. 

M0LANUS.  Vide  Miramolinus. 

1 1.  MOLARE,  an  Molendinum,  vel  ag- 
ger,  seu  aliquod  propugn acuii  genus  ? 
Computus  ann.  1334.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  251  :  Item,  libravit  in  cavai- 
cata  facta  per  ipsum  baylivum  ad  capien- 
dum  Molare  quod  erat  in  dieta  bas- 
fida,  etc. 

*  Idem  quod  Molare  2.  Meta,  tumu- 
lus  terre us,  colliculus.  Charta  ann. 
1346  :  Quandam  molam  nostram  seu  Mo- 
lare in  parochia  de  Fontanis  araverunt. 
Vide  infra  Molarium  3. 

1  2.  MOLARE,  Meta,  tumulus  terre  us, 
Gal  lice  Butte,  motte  de  terre.  Codex  cen- 
sualis  Calomontis  :  Quoddam  Molare 
cum  vercheria  contigua.  Vide  infra  Mo- 
Xarxs 

\  3.  MOLARE,  Molere,  Gali.  Moudre. 
Charta  ann.  1278.  apud  Thomasserium 
Consuetud.  Bituric.  pag.  110  :  Ipsi  ma- 
numtssi  et  heredea  sui  Molare  teneantur 
ad  molendina  nostra.  Chronic.  Vormat. 
ad  ann.  1407.  apud  Ludewig.  tom.  2. 
Reliq.  MSS.  pag.  152  :  Similiter  nec  pis- 
toribus  neque  Molandi  notoribus  aliquid 
dabunt.  Oh  art  a  ann.  1468.  apud  Madox 
Forami.  Anglic.  pag.  148  :  Et  prxdictus 


Johannes  idem  molendinum  per  se  emen- 
datum,  ut  in  eo  grana  bene  possint  Mo- 
lari, in  fine  termini  sui  pr&dicti  dimittet. 

*  Quam  vocem  varie  efferunt  nostri. 
Maure,  in  Convent.  in  ter  dom.  Bretol. 
et  abb.  ejusd.  loci  :  Et  devoient  li  oste 
venir  Maure  a  mes  muelins.  Maurre7  in 
Charta  ann.  1308.  ex  Reg.  72.  Chartoph. 
reg.  eh.  309.  Moire  et  Morve,  in  Ch.  ann. 
1343.  ex*  Chartul.  S.  Vinc.  Laudun. 
Moorre,  in  Libert.  Jonvil.  ann.  1354. 
tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  298. 
art.  27.  Mourre,  in  Ch.  ann.  1322.  ex 
Reg.  74.  ch.  443.  Moulir  in  Ch.  Guid. 
comit.  Fland.  ann.  1283.  ex  Chartul.  Na- 
murc.  in  Cam.  Comput.  Insul.  fol.  24. 
v».  Moure,  in  Ch.  ann.  1240.  ex  Char- 
tul. S.  Joan.  Laudun.  Moulre,  in  Ch. 
Joan.  Comit.  de  Roucy  ann.  1338.  Hinc 
Grain  molable  appellatur  frumentum, 
quod  ad  molendinum  domini  molere 
vassalli  tenentur,  in  Ch.  Ludov.  comit. 
Stampens.  ann.  1378.  ex  Chartul.  S. 
Carauni.  Moudre  vero  in  Stat.  ann.  1330. 
inter  Consuet.  Genovef.  MSS.  fol.  2.  v°. 

Sro  Exacuere,  vulgo  Emoudre,   ut   et 
louldre,  in  Lit.  re  miss.  ann.  1385.  ex 
Reg.  127.  ch.  150.  Vide  infra  Molere  2. 

1 4.  MOLARE,  Prima  alicujus  rei  linea- 
menta  exprimere,  a  Gali.  Mouler.  Acta 
S.  Francisci  de  Paula  toni.  1.  Aprilis 
pag.  159  :  Et  vidit  corpus  defunctx  exa- 
nime, et  ut  similitudinem  vultus  ejus  se- 
cundum  veram  figuram  depingerett  Mo- 
lavit  et  impressit.  Vide  Molarium  1. 

*  Se  mouler,  prò  Se  remettre,  Se  colli- 
gere,  in  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  197  :  H  (Clodomir) 
tourna  envers  se  anemis,  puis  se  Moula 
en  armes  et  s*acesma  pour  combattre. 
Ubi  Aimoin.  lib.  2.  cap.  4.  Se  se  collegit 
in  arma. 

*  5.  MOLARE,  Vexare,  spoliare.  Acta 
S.  Oswini  tom.  4.  Aug.  pag.  64.  col.  2  : 
Fluctus  saevientes  nautas,  pr&ter  paucos, 
submerserunt,  et  ad  littus  ecclesiee,  quam 
Molaverant,  spolia  ejecerunt. 

T 1.  MOLARI  A,  Molaricia,  Idem  quod 
Molta  2.  Littera  Henrici  V.  Reg.  Angl. 
ann.  1421.  apud  Rymer.  tom.  10.  pag. 
89  :  Una  cum  libra  Malaria  in  molendi- 
nis  nostris  dictae  villse.  Sta  tuta  Vercell. 
lìb.  7.  f.  151.  v°.  :  De  his  qui  prò  eorum 
usu  non  debent  solvere  Molariciam.  Item 
statutum  est  quod  si  quis  civis  vel  distric- 
tuabilis  Vercellarum  emerit  aliquam  vel 
aliquas  molas  ad  usum  suurn,  scilicet 
molendini  sui  ;  vel  quod  ab  alio  tenuerit, 
non  debeat  solvere  communi  vel  alieni 
prò  communi  Molarla.  Et  si  emerit  non 
ad  usum  suum,  sed  causa  vendendi,  sol- 
vat  Molar iam,  ut  consuetum  est. 

2.  M0LARIA,  Idem  quod  Mola,  et  Mo- 
lendinum. Charta  Theobaudi  Chabot, 
tom.  4.  Galli»  Christianae  pag.  4  :  Dona- 
mus  eisdem  Molarias,  qusz  sunt  in  des- 
cripto  feodo.  Mox  :  Universas  autem  con- 
cessiones  nostras...  liberas  ab  omni  cos- 
tumai tallia,  ac  servientia  esse  concedi- 
mus,  cunctosque  ad  eorum  Molarias  ac 
molendinum  et  opera  venientes,  etc. 

*  3.  M0LARIA,  Locus,  unde  molae  ex- 
trahuntur,  lapicidina.  Vide  infra  Mole- 
rial. 

M0LARIS,  [Colliculus,  aliqua  terra 
congeries,  rusticis  Dumbensibus  etiam- 
num  Molar d.]  Charta  H Umberti  de  Miri- 
bel  ann.  1086.  apud  Joan.  Columbum  lib. 
de  Cartusianorum  initiis  :  Ipsa  vero, 
quam  eis  dedimus9  eremus9  hos  habet  ter- 
minost  scilicet  infra  locum  qui  vocatur 
Clusa9  et  rupem  claudentem  vallem,  et 
pertingentem  usque  ad  Molar em  clauden- 
tem  et  dividentem  Combam  cetldam9... 
deinde  Molar  em  alium,  qui  descendendo 


perducitur  per  crepidinem  plataneti,  etc. 
Charta  Amedei  Comitis  Sabaudi»  ann. 
1360.  apud  Guichenonum  in  Episcopis 
Bellicensib.  pag.  59.  60  :  Usque  ad  sum- 
mitatem  montis  de  Les  Aux9  et  a  dicto 
Molari  de  Les  Aux,  recte  tenendo  usque 
ad  Molare  d'Armont,  etc.  Mox  :  Usque  ad 
crestatam  seu  summitatem  cujusdam  Mo- 
laris  vocati  de  E  scrini.  [Vide   Molare  2.] 

1  1.  MOLARIUM/  Bollandistis,  Nu- 
misma honorarium  alterius  vultu  effi- 
giatum,  sic  dictum  a  Mola  seu  Modulo, 
id  est,  typo  cui  infusum  metallum  for- 
marli recipit,  Hispan.  Molda,  Francis 
Moule,  Teutonibus  Mài.  Leges  Palatinae 
Jacobi  II.  Reg.  Majoric.  tom.  3.  Junii 
pag.  lii.  :  Ilem  quod  non  recipiat  vestes 
alicujus  neque  Molarium. 

1  2.  MOLARIUM,  Molendinum.  Charta 
ann.  1307.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
131  :  Recognovit...  se  tenere  ab  ipso  D. 
Dalphino  in  feudum  et  de  feudo  ac  domi- 
nio praedicta  omnia  donata,  et  quoddam 
Molarium,  quod  asserii  se  nuper  acqui- 
sivisse. 

*  Molage,  prò  Molendini  infundibu- 
lum,  vulgo  Tremuie,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1419.  ex  Reg.  172.  Chartoph.  reg. 
ch.  23  :  Quant  le  suppliant  fu  entrè  ou 
moulin,  il  se  baissa  et  regarda  par  dessus 
le  Molage  dudit  moulin.  Alide  ann.  1478. 
ex  Reg.  201.  ch.  195  :  Le  suppliant  gela 
le  blè  dedens  le  Molage  du  molin,  et  puis 
descendit  de  ladite  entremuye,  etc. 

*  3.  MOLARIUM,  Tumulus  terreus, 
colliculus,  idem  quod  supra  Molare  1. 
Pactum  inter  Humbert.  dalph.  et  episc. 
Gratianop.  ann.  1343.  in  Reg.  134.  Char- 
toph. reg.  ch.  34  :  A  quodam  lapide  albo, 
in  summitate  dicti  Molarii  de  Colletto 
existente,  recte  descendendo  per  pedem 
bordariae  prati  mollis.  Vide  Molaris. 

®  M0LARIUS,  Qui  molas  ex  lapicidina 
extrahit  et  secat,  nostris  alias  Molier. 
Charta  ann.  1299.  ex  Chartul.  S.  Ma- 
glor.  ch.  228  :  Noverint  universi  nos  tra- 
didisse  et  concessisse  Simoni  Pastourelli 
et  Johanni  dicto  Bonneri  Moliariis  (sic) 
nostra  tria  quarteria  terras  vel  circiter... 
prò  molis  trahendis  et  lapidibus  taillen- 
dis9  sub  tali  conditione  et  pacto,  quod  ipsi 
Molarii  tenentur  nobis  reddere  et  solvere 
nonam  partem  pretii  seu  valoris  mola- 
rum  et  lapidum  prsedictorum.  Lit.  re- 
miss, ann.  1374.  in  Reg.  105.  Chartoph. 
reg.  ch.  439  :  Gomme  Aubelet  Gouvet  ou- 
vrier  et  faiseur  de  moles  à  moulins  alloit 
aus  vespres  pour  la  solennità  de  S.  Ligiert 
dont  les  Molière  faisoient  la  feste,  etc. 
Vide  infra  Moleria  1. 

T  MOLATA  Scarlata,  f.  Acupicta. 
Computus  ann.  1202.  apud  D.  Brussel 
tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  OLXXxra  : 
Pro  capa  scarlatte  Molatas  quam  Rez  tunc 
kabuit9  xv.  I.  Vide  Mollicia. 

0  M0LATI0.  Vide  supra  Molacio. 

*  MOLDUREIRA,  Mensura  annonari» 
species.  Vide  in  Molta  2. 

1  MOLATURA.  Vide  Molta  2. 

T  M0LCHUS,  Pessulus,  Gali.  Verrou, 
a  Graco  hqxXóc,  eadem  notione.  Agnel- 
lus  in  Vita  S.  Damiani  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  155  :  Gonfregerunt  Molchos 
et  serras,  et  cum  Victoria  in  suas  reversi 
sunt  domos. 

J  MOLDA,  Moldura,  etc.  Vide  Molta  2. 

1  M0LDIUM,  prò  Modius,  apud  Eccar- 
dum  in  Origin.  Saxon.  lib.  2.  pag.  59  : 
Habuit  in  redditibus  maynse  mensurse 
istius  patri®,  centum  et  tnginta  sex  Mol- 
dia  tritici.  Ibid.  non  semel  occurrit. 

M0LDURA.  Vide  Molta. 

1  MOLEABIA,  Mola,  molendinum. 
Charta  ann.  1239.  in  Tabular.  Portus 
regii  :  Guerrinus  de  Porresio  recognovit 


MOL 


MOL 


MOL 


443 


se  dedisse  monasterxo  de  Porreste  totam 
decimarti  biadi  quam  habebat  et  vendi- 
disse  medietatem  Molearii  prope  domum 
suam...  et  quamdam  peciam  terree  sitam 
juxta  Moleariatn  prsedictam.  Ubi  medie- 
tas  Molearii  idem  videtur  quod  medietas 
Moltse.  Vide  in  hac  voce. 

*  Est  poti us  Lapicidi na  molaris,  Gali. 
Molière,  vide  infra  Moleria. 

*  MOLEBESTIA,  Bista,  Molecinary. 
[Suntqui  panes  poscunt.  Diee.J 

«  MOLEBOUT.  Vide  supra  Mola  8. 

1  MOLEGIA,  Molegium.  Vide  Molle- 
gium. 

»  MOLEGIUM,  Pensitatio  prò  molitura 
frumenti,  Gali.  Mouture  ;  Molage,  in 
Lit  ann.  1369.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  222.  Charta  ann.  1331.  in 
Reg.  66.  Chartoph.  reg.  eh.  527  :  Quod 
exaction  es,  quse  vulgariter  appellati  tur 
in  eodem  (villa  Monti spessuli)  los  me- 
liors,  las  tacidas,  e  las  beassas  amodo 
cessare  deberent...  Quamplures  rationes 
proponentes  ad  finem,  quod  impositiones, 
quse  ftebaat  prò  Molegiis,  tacidis  et  beas- 
sis  in  dieta  villa  remanere  deberent...  Ad 
quas  dicti  molinerii  seu  dieta  molendina 
qubernantes  biada  molenda...  ponderare 
haberent.  Maunaige,  eodem  sensu,  in 
Pacto  inter  dom.  Bretolii  etabb.  ejusd. 
loci  :  Je  ne  mi  oir  n'i  poons  demander  ne 
reclamer  ne  banerie,  ni  Maunaige.  Vide 
Mollegium. 

\  MOLENARE.  Vide  Molina. 

*  MOLENDA,  Frumentum  molitum. 
Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach,  belile. 
cap.  92  :  Turris  cum  molendino,  quod 
volvitur  ab  asino,  est  utilissimum  in  alti' 
tudine  turris,  quia  turristw   de  Molenda 

«  MOLENDARIUS,  Molendinarius,  qui 
moletrinam  exercet,  in  veter.  Notit.  e 
cod.  San-Germ.  apud  Guerard.  post  Ir- 
minon.  pag.  305.  col.  1. 

*>    MOLENDIARIUS,   Ad  molendinum 

Sertinens.  Molendiarium  jus,  idem  quod 
lolegxum.  Charta  ann.  1174.  inter  Pro- 
bat.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  161  : 
Guillelmus  de  Neblens...  in  eleemosinam 
dedit,  videlicet  duo  molendina  et  Molen- 
diaria  jura,  cum  stagnis  cseterisque  suis 
adjacentibus.  Vide  infra  Molendinensis. 

f  MOLENDICIA  Loca,  ubi  exstrui  pos- 
sunt  molendina.  Charta  ann,  1049.  in- 
ter Additam.  ad  Chr.  Casaur.  apud  Mu- 
rator.  tom.  2.  part.  2.  col.  1000  :  Et  tra- 
didimus  nos  suprascripti  omnes  ipsas  res 
in  ipso  praedicto  monasierio  una  cum  ca- 
9i$,  terris,  vineis,  campis,  silvis...  cum 
pomis  et  arboribus  suis,  seu  et  cum  olivis, 
et  loevt  Molendicìis.  Vide  Mulneda. 

T  MOLENDINA,  fem.  gen.  Moìetrina. 
Charta  Theobaldi  V.  Comit.  Blesens. 
ann.  1180.  inter  Probat.  Hist.  Bles.  pag. 
vii  :  Id  jam  scire  volo  quod  monachis  S. 
Launomari  dedi  partem  medium  in  duo- 
bus  molendinis  et  exclusis  Viennx,  et 
nemus  ubicumque  opus  fuerit  ad  emen- 
dandas  Molendinas  et  exclusas. 

5  MOLENDINAGIUM.  Vide  Molta  2. 

|  MOLENDINARE ,  MOLENDINARIA. 
Vide  Molendinum. 

«MOLENDINARIA,  Pensitatio  prò  mo- 
litura frumenti,  idem  quod  Molta  2. 
Charta  ann.  1226.  in  Lib.  1.  nig.  S. 
Vulfr.  Abbavil.  fol.  22.  r*.  :  Cum  dilectus 
noster  Willelmus  decanus  christianitatis 
Abbatisvillse  concanonicus  noster  Molen- 
dinariam  in  molendino  Raagon  et  vi- 
ginti  solidos  censuales  in  eodem  molen- 
dino fiere ditarie  possideret,  etc.  Pro  mo- 
litrix,  vide  in  Molendinum. 

1 1.  MOLENDINARIUM,  Molinar,  Se- 
des,  seu  locus  ad  construendum  molen- 
dinum aptus.  Charta  ann.  1300  :  Item  do 


eidem  filiolo  meo  quidquid...  hàbemus  in 
quodam  Molendinaria  sive  Molinar  sito 
in  dicto  prato...  Dans  et  concedens  ego 
dictus  presbyter  eidem  domicello  filiolo 
meo  plenum  et  liberam  potestatem  con- 
struendi  et  edifficandi  in  dicto  Molendi- 
nario sive  Molinar,  molinum  nomine  et 
ad  opus  sui  et  suorum. 

J  2.  MOLENDINARIUM,  Moìetrina,  pis- 
trinum  ;  sed  molendino  minus.  Charta 
ann.  1084.  tom.  3.  Gali.  Christ.  inter 
Instr.  col.  23  :  Majora  et  submajora,  et 
ut  ita  dicam,  molendini  et  Molendinaria 
S.  Dionyali,  in  manu  et  poteslate  Abbatis 
sint.  Charta  ann.  1264.  apud  Stephanot. 
tom.  1.  Antiquit.  Bened.  Vascon.  MSS. 
pag.  532  :  Percipiant...  sua  molendina  et 
sua  Molendinaria  et  aquarum  loca  quas 
habent  et  habere  debent  in  dicto  flumine 
Olti. 

*  Charta  senese.  Bigor.  ann.  1391.  in 
Reg.  142.  Chartoph.  reg.  eh.  80  :  Cum 
tpse  supplicans  habeat...  quoddam  Molen- 
dinarium  extra  villam  Tarniae  in  capite 
mercadalis  ejusdem  villse  a  parte  supe- 
riori in  alveo  seu  aquali  domini  nostri 
regis...  In  quo  quidem  Molendinario,  etc. 

1  1.  MOLENDINARIUS,  Molendina- 
tor.  Vide  in  Molendinum, 

*  2.  MOLENDINARIUS,  Ad  molendi- 
num pertinens.  Molendinaria  delatio, 
Jus  insti tuendi  servientes,  qui  frumen- 
tum molitum  deferant.  Charta  Henr. 
reg.  Angl.  ex  Tabu].  B.  M.  de  Lonleio  : 
Molendina  de  Condeto  constructa  et  con- 
struenda  cum  jure  bannati  et  leugas,  Mo- 
lendinarise  delationis,  etc,  Mouléeur,  qui 
ad  molendinum  domini  sui  frumentum 
suum  molere  tenetur,  in  Stabil.  S.  Lu- 
dov.  ann.  1270.  tom.  1.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  197  :  Et  se  il  avenoit  que  li 
mousniers  feist  dommage  à  aucun  de  ses 
Mouléeur  s,  etc.  Vide  in  Molendinum. 

1  M0LENDINATA,  Moìetrina.  Tabular. 
S.  Martini  Pontisar.  :  Quando  Amaleri- 
cus  de  Novavilla  venit  ad  conversionem 
dedit  Beo  et  S.  Germano  Pontisarensi 
unam  Molendinatam  de  villa  sua,  quse 
dicitur  Vitriacus. 

*  M0LENDINATI0,  Pensitatio  prò  mo- 
litura frumenti,  Gali.  Mouture.  Chartul. 
S.  Germ.  Prat.  sign.  tribus  crucibus 
fol.  94.  r8.  col.  2:  Hugo  de  Baslon  (tenet) 
Molendinationem  de  Aurenvilla  et  usua- 
rium  in  nemore  ad  corpus  molendini  re- 
ficiendum.  Vide  supra  Molendinaria. 

*  MOLENDINATURA,  Eodem  intellectu. 
Libert.  villae  de  Poys  ann.  1208.  tom. 
7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  605.  art.  14  : 
Quicumque  antera  advena  accesserit,... 
si  constiterit  ipsum  habere  unde  debeat.., 
Molendinaturam  vel  furnagium,  juxta 
consuetudinem  villae,  michi  tenebitur  per- 
solvere.  Meuture,  in  Charta  Joan.  Oo- 
mit.  de  Roucy  ann.  1338.  ex  Chartul.  S. 
Vino.  Laudun.  :  Mainteniens  nous  estre 
en  paisible  possession  de...  recevoir  la 
moitié  de  la  Monture  et  autres  émolu- 
mens  quelcumques  appartenans  à  iceulz 
mouliné. 

1  MOLENDINELLUS,  Parvum  molendi- 
num, in  Chartular.  S.  Vandreges.  tom. 
1.  pag.  644. 

*  Charta  ann.  1291.  in  Chartul.  The- 
nol.  ex  Cod.  reg.  5649.  fol.  46.  r°.  :  Dice- 
bamus  nos  habere  tres  jaletos  et  unum 
witellum  frumenti  ad  mensuram  de  Brue- 
riis  super  Molendinellum  ad  Barram. 

*  MOLENDINENSIS,  Ad  molendinum 
pertinens.  Chartul.  S.  Joan.  Angeriac. 
fol.  74.  r°.  :  Ab  Acalliaco  usque  ad  viam 
Molendinensem  et  fraxinati.  Vide  supra 
Molendìarius. 

*  MOLENDINERIUS,  Idem  ac  Molendi- 
narius. Vide  in  hac   voce.  Stat.  Niciae 


inter  Mon.  Hist.  Patr.  Taur.  tom.  IL 
col.  70  :  Item  statuimus  quod  Potestas... 
tèneatur  facere  turare  omnes  Molen- 
dinerios  et  macinatores  istius  civitatis. 

MOLENDINUM,  prò  Moìetrina,  seu  pi- 
strino.  Priscis  ignota m  constat,  vocem- 
que  esse  nuperam  et  a  mediae  aetatis 
Scriptoribus  tantum  usurpatam.  Glos- 
sse  antiquse  MSS.  :  Molendmus,  molinus. 
S.  Augustinus  in  Psalm.  36.  99.  132. 
enarrans  illud  Matthaei  cap.  24  :  Duse 
molentes  in  mola,  etc.  prò  mola,  molen- 
dinum habet.  Utuntur  passim  Grego- 
rius  Turon.  de  Vitis  Patrum  cap.  18. 
Flodoard.  lib.  1.  Histor.  Remens.  cap. 
14.  15.  Petrus  Damian.  lib.  1.  Epist.  9. 
Ivo  Carnot.  Epist.  77.  259.  Fulbertus 
Epist.  14.  Aimoinus  lib.  3.  Histor.  Fr. 
cap.  61.  Radevicus  lib.  4.  cap.  5.  Baldri- 
cus  lib.  1.  cap.  25.  Constantinus  Afric. 
lib.  2.  de  Morbor.  curat.  cap.  7.  veteres 
Chartae  apud  Chiffletium  in  Trenorchio 
pag.  194. 210.  etc. 

T  Molendinum  de  Brachiis,  Gali. 
Moulin  à  bras.  Chron.  Parmense  ad 
ann.  1247.  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
773  :  Et  Molendina  de  brachiis  et  equis, 
propter  defectum  aquarum  et  canalium, 
facta  fuerunt  per  civitatem.  Dictum 
etiam 

Molendinum  Manuale,  in  Statut. 
Gildae  Scoticae  cap.  19.  [et  in  Inventar. 
MS.  castri  Sommeriae  in  Occit.  ann. 
1260.  Idem  videtur  quod  Molin  à  Mano- 
nelle  dicitur  in  Charta  burgesiae  Vervini 
ann.  1238  :  Et  leur  ottroi  ensi  que  qui- 
conques  d'iaux  vorroit  four,  ou  cambe,  ou 
Molin  à  manonelle,  fair  e  le  peust.] 

•  Tract.  MS.  de  Re  milit.  et  mach, 
bellic.  cap.  95  :  Parvum  molendinum  est 
utile  in  rochis  et  fortilitiis,  et  giratur  a 
pedite  cum  sude  capite  ferrato  cum  la" 
bore  girantis,  et  modicum  molti,  et  dici- 
tur hoc  Molendinum  in  vulgari  sermone, 
Molino  ad  manicho  de  paviolo. 

Molendinum  ad  Ventum,  nostris, 
Moulin  à  ventf  cujus  usum  aquis  mola- 
riis  multo  recentiorem  constat.  Decre- 
tum  Celestini  III.  PP.  cap.  Ex  trans- 
missa  23.  Ext.  de  Decimis  :  Miles  quidam 
Molendinum  quoddam  ad  ventum..,  infra 
fines  parochiae  suae  construxit.  [Occurrit 
etiam  in  Charta  ann.  1205.  apud  Lobi- 
nell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  389.]  Mo- 
lendinum ventorium,  in  Monastic.  An- 
glie.  tom.  1.  pag.  816.  Ventosum,  in 
Chron.  Andre nsi  pag.  532.  Ventitium,  in 
Fleta  lib.  4.  cap.  1.  §  20.  Ventriticum,  in 
Statuto  2.  Westmonast.  cap.  50.  et  tom. 

2.  Monastici  Angl.  pag.  459.   1040.    tom. 

3.  pag.  107.  De  ejusmodi  molendinis 
agunt  Olaus  Magnus  lib.  13.  Hist.  Sept. 
cap.  11.  Pomponius  Sabinus  ad  Virgilii 
Moretum  pag.  595.  Cardanus  lib.  1.  de 
Rer.  variet.  cap.  10.  Chopin.  lib.  1.  de 
Morib.  Paris.  Ut.  2.  num.  43.  Francisc. 
Baconus  in  Hist.  natur.  et  experi  men- 
tali de  ventis,  Brodeus  in  Cons.  Paris, 
art.  72.  etc. 

*  Philippo  Augusto  antiquiorem  esse 

firobat  Charta  Guill.  comit.  Moret.  ann. 
105.  in  Reg.  62.  Chartoph.  reg.  eh.  232  : 
Concedo  monidlibus  antediclis...  Molen- 
dina ad  aquam  et  ad  ventum.  Alia 
Eduardi  III.  reg.  Angl.  inter  Probat. 
tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col.  715  : 
Cum  uno  molendino  aquatico  in  Wend- 
lyng,  uno  Molendino  ventricio  in  Sker- 
nyng.  Molendinum  ventile,  in  Charta 
ann.  1490.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd. 
part.  3.  pag.  429.  col.  1. 

1  Molendinus  Albus,  qui  frumento 
molendo,  quemadmodum  Brunus,  qui 
si  li  gì  ni   seu   annonae  mixtae    molenda* 


444 


MOL 


MOL 


MOL 


destinatus.  Oharta  ann.  1309.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  86  :  Item  habet  domi- 
nus  quinque  Molendinos  in  quinque  do- 
mìbus,  videlicet  tres  Albos  et  duos  Brunos, 
qui  valent  ad  firmarti,  ut  nunc,  per  an- 
nuivi septuaginta  sextaria  frumenti,  et 
septuaginta  sextaria  siliginis  sine  ex- 
pensis. 

*  Molendinum  Aqxue,  Idem  quod 
Aquaticum,  Gali.  Moulin  à eaue,  in  Oharta 
ann.  1312.  ex  Reg.  53.  Chartoph.  reg. 
eh.  88.  Vide  Aquimola. 

1  Molendinum  Aquaticum  ,  Gali. 
Moulin  a  eau.  Oharta  ann.  1468.  apud 
Madox  Formili.  Anglic.  pag.  148  :  Ac  cura 
piscariis,  et  Molendino  Aquatico  ibidem 
cum  pertinenciis. 

0  Molendinum  àurerium  ,  Oujus 
mola  aura  seu  vento  versatur,  in  Oharta 
ann.  1377.  ex  Cam.  Oomput.  Aquens. 

Molendinum  Bannale.  Hugo  Flavi- 
niac.  in  Ohron.  pag.  132  :  Molendina  4. 
cum  banno  ipsius  villse.  Vide  Seda  mo- 
lendini,  in  Seda  2. 

*  Molendinum  Bastardum,  Idem 
quod  Bannale,  ad  quod  subditi  fru- 
menta  sua  molere  tenentur.  Vide  supra 
in  Bastar dus. 

*  Molendinum  Batannum  ,  vulgo 
Bouterez,  Quo  panni  densantur  et  des- 
quammantur,  vel  quernei  cortices,  alia- 
que  id  genus  tunduntur.  Oharta  Joan. 
ducis  Bitur.  ann.  1385.  in  Reg.  130.  Char- 
toph. reg.  eh.  172  :  Molendinum  biadi 
roderium  et  etiam  batannum  pannorum, 
etc.  Vide  supra  Botoerum. 

0  Molendinum  Bladaturum,  Blade- 
rium,  Bladiarium,  Ubi  bladum  moli  tur. 
Vide  supra  Bladaturus  et  Bladerius. 

Molendinum  Brasarium  ,  ubi  bra- 
sium,  seu  brace  mólitur,  occurrit  in  tom. 
2.  Monastici  Anglic.  pag.  951.  et  in  Iti- 
nere Camerarii  Scotici  cap.  26.  §  3. 

*  Molin  braaeret,  in  Oharta  ann.  1448. 
ex  Ohartul  23.  Corb.  :  Si  n*avoit  audit 
lieu  (Oorbie)  que  troys  moline  seiUement, 
dont  Vuna  nommé  le  Molin  braserei  n'es- 
toit  que  a  moire  braie,  grain  à  brasser 
cervoise  ou  gou dalle. 

Molendinum  Oaballarium  ,  in 
Oharta  Philippi  Oomitis  Flandriae  ann: 
1188.  apud  Buzelinum  lib.  1.  Gallo 
Fland.  cap.  41.  Molendinum  ad  equos,  in 
Regesto  Philippi  Augusti  Regis  Herou- 
valliano  ann.  1218.  fol.  77.  [Molendinum 
de  equis,  in  Ohron.  Parm.  ad  ann.  1247. 
Molendinum  equitum,  apud  Blount  in  No- 
mo 1  ex.  Anglic]  Vide  Animai  de  hoste. 
[*  Molendinum  equorum,  in  Reg.  S.  Justi 
ad  ann.  1232.  fol.  23.  v°.  col.  2.  ex  Cam. 
Oomput.  Paris.] 

3^c  [«  Quicumque  eorum  furnum  aut 
cauponam  aut  Molendinum  caballinum 
aut  manuale  facere  voluerit,  faciat.  » 
( F u ndatur  La  Neuville  aux  Larris,  an. 
1207.  mus.  arch.  dep.  pag.  102.)] 

*  Molendinum  Cambellarium,  Ubi 
granum  prò  camba  seu  cerevisia  confi- 
cienda  molitur,  idem  quod  supra  Molen- 
dinum brasarium.  Locus  est  supra  in 
Cambellarius  2. 

*  Molendinum  Choiseullum,  Mou- 
lin à  Choisel,  in  Oharta  ann.  1319.  ex 
Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  243.  Oharta 
Nic.  Suession.  episc.  ann.  1142.  inter 
Probat.  tom.  1.  Annal.  Praeraonst.  col. 
477  :  Dedit  molendinum  suum  choiseul- 
lumt  dictum  en  Ru-pré,  inter  Dormans 
et  Soilliacum  situm.  Un  de  emendanda 
Bulla  Olem.  III.  PP.  ann.  1190.  tom.  1. 
Probat.  Hist.  Brit.  col.  718.  ubi  Ghost  ella, 
prò  Choisella  :  Duo  molendina  chostella 
intra  Guingampum ,  quse  dedit  comi- 
fissa.,..  Dimidium  molendinum  choesel; 
unum  molendinum  Chosel  ex  occiden- 


tali parte.  Idem  quod  est  Molinellum 
quod  volvitur  ad  coisellum,  in  Ohartul. 
Thelon.  ex  Ood.  reg.  5649.  Quodnam  sit 
vero  ejusmodi  molendinum,  facile  col- 
ligitur  ex  Phil.  de  Greves  serm.  96.  in 
Psalter.  :  Molendina  ad  aquam  colledam 
et  conquisti  am,  quse  dicuntur  Molendina 
ad  Choysel.  Ibidem  :  Qui  nituntur  in 
proprio  ingenio  et  humana  sapientia, 
non  semper  habent  aquse  copiam,  et  sunt 
quasi  Molendina  ad  choysel.  Id  est,  quae 
sine  aquarum  undequaque  collectarum 
auxilio,  molere  non  possunt.  Ex  quibus 
manifestum  est  illa  molendina,  non  ra- 
tione  situs  rotarum,  ut  dictum  est  ad 
Molendinum  coisellarium,  ab  aliis  discre- 
pare ;  sed  quod  ipsorum  rotae  versentur 
aquis,  quae  undequaque  collectae  clusis 
continentur  et  per  canaletti  factitium  ad 
molendinum  ducuntur.  Unde  a  corrupta 
voce  Clusa  sic  nuncupata  existimo  ;  est 
autem  Cima  Joan.  Hering.  de  Molend. 
qu.  19.  §  3  :  Fistula  sive  canalis  excipiens 
claudensque  aquam  profluentem  et  ad 
molas  deferens,  illarumque  gyrationem 
efficiens. 

Molendinarium  Coisellarium,  LBri- 
tonibus  Milin  coazell,  cujus  rota  aquari  a 
perpendiculariter  vertitur.]  Obarta  fun- 
dationis  Abbatiae  de  Fonteneto  in  Nor- 
man, in  Regesto  106.  Tabul.  Reg.  Oh. 
370:  Unum  Molendinum  Coisellarium 
juxta  asdificia  Ecclesiastica,  quod  Rober- 
tus  pater  meus  ad  victum  Monachi  dedit 
huic  ipsi  Ecclesia,  etc.  Occurrit  r arsura 
infra.  Vide  Molendinum  Choiseullum. 

*  Molendinum  ad  Oultella,  Mola 
ad  cultellos  acuendos,  in  Reg.  34.  bis 
Chartoph.  reg.  fol.  90.  v°.  col.  1.  Vide 
supra  Mola  6.  et  infra  Molere  2. 

*  Molendinum  Draperium  ,  Idem 
quod  Fullonarium,  quo  panni  densantur 
et  desquammantur.  Oharta  ann.  1168.  ex 
Chartul.  monast.  Oaunens.  :  Berengarius 
Caunensis  abbas  Bernardo...  unum  logar 
in  villa  de  Caunis,  ut  Molendinos  ibi  dra- 
perios  et  bladerios  sedificent  et  faciant 
quantos  volent,...  con  cessi  t.  Pactum  inter 
reg.  et  episc.  Anic.  ann.  1307.  in  Reg. 
37.  Chartoph.  reg.  eh.  20  :  Item  medietas 
Mòlendini  dr aperii.  Reg.  feud.  comitat. 
Pictav.  ad  ann.  1408.  fol.  255.  v°.  ex  Cam. 
Oomput.  Paris.  :  Item  advouho  unum 
Molendinum  drapier,  situm  ad  maussum 
de  brolio  de  Vitraco. 

*  Molendinum  Filatorium,  f.  prò 
Fullatorium.  in  Oh.  Isab.  comit.  Oarnot. 
ex  Ohartul.  B.  M.  de  Trappa. 

*  Molendinum  Fisgalinum,  Ad  fi  seu  m 
pertinens,  in  Oharta  ann.  1154.  inter 
Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  549. 

*  Molendinum  Folereum,  Idem  quod 
Fullonarium.  Oharta  Juelli  dom.  de  Me- 
duana  ex  Tabul.  Major,  monast.  :  Ad 
petitionem  monachorum  Majoris  monas- 
terii  dodi....  decem  solidos  Cenomanensis 
monetai  annuatim  persolvendos...,  de  mo- 
lendinis  meis  folereis.  Molendina  folerez, 
in  alia  Oharta  ibid. 

Molendinum  Fullonarium  ,  Quo 
panni  densantur,  desquammantur,  po- 
liuntur,  [in  Oharta  Philippi  Augusti 
Reg.  Frane,  ann.  1191.  apud  Marten. 
tom.  1,  Ampliss.  Collect.  col.  995.  et]  in 
Oharta  Ludovici  Oomitis  Blesensis  in 
Magno  Pastorali  Eccl.  Parisiens.  lib.  19. 
Oh.  47.  Molendinum  fullonicum,  in  Mo- 
nastico Anglic.  tom.  1.  pag.  837.  [Molen- 
dinum fullencium,  in  Oharta  ann.  1208. 
ex  Chartul.  Oampan.  Thuano  fol.  187. 
Molendinum  ad  pannos,  in  Oharta  Gui- 
donis  Àrchiep.  Bitur.  pag.  114.  Molendi- 
num fullarium,  et  de  fulelez,  apud  Th. 
Blount  in  Nomolex.  Anglic] 

MOLENDINUS  HlBERNATICUS,    in    quo 


moluntur  fruges  hibernaticae.  Polypty- 
chus  S.  Re  mi  gii  Remensis  :  Est  ibi  Mo- 
lendinus  Hibematicus,  unde  recipiuntur 
annona  modii  5.  Vide  Hybernagium. 

*  Molendinum  de  meso,  f.  Nomen 
loci,  nisi  idem  sit  quod  Pulsatorium. 
Vide  infra  in  hac  voce. 

*  Molendinum  ad  Molam,  Quod  mo- 
lit,  non  tundit.  Oharta  ann.  1358.  in  Reg. 
86.  Chartoph.  reg.  eh.  492  :  Cum  accepis- 
sent  quemdam  locum  seu  plateam....  ad 
Molendinum  ad  molam  construendam,  et 
non  ad  piletos,  etc. 

9  Molendinum  Navale,  Navengum, 
Quod  navi  imponitur.  Pariag.  inter  reg. 
et  monast.  Grandis  silvae  ann.  1290.  in 
Reg.  152.  Chartoph.  reg.  eh.  25:  Item 
retinent   duo   Molendina   navalia  ,   quae 

sunt  in  Garona Dictum  monastenum 

semper  possit  habere  et  tenere  duo  Molen- 
dina navalia  propria  et  in  solidum. 
Oharta  Joan.  comit.  Arman.  ann.  1357. 
in  Reg.  159.  eh.  25:  Concedimus  Guil- 
lelmo  Rolande  militi,  quodipse  ethseredes 
sui....  possint  construere,  habere  et  tenere 
Molendina  navalia,  etc.  Vide  mox  Molen- 
dinum Pendens. 

®  Molendinum  Pastellerium,  Pes- 
telerium,  Quo  pastellum  seu  glastum 
premi  tur.  Vide  Guaisdium.  Oharta  ann. 
1361.  in  Reg.  103.  Chartoph.  reg.  eh.  78  : 
Pro  quodam  Molendino  paslellerio,  etc* 
Pro  quodam  Molendino  pastelli  ,  cum 
borda  ibidem  sita.  Alii  Caroli  VII.  in 
Reg.  Cam.  Oomput.  Bitur.  nunc.  Paris, 
fol.  151.  v».  :  Item  super  Molendino  peste- 
lerioy  cum  viridario  eidem  contiguo,...  j. 
den.  Turon.  Lit.  remiss.  ann.  1449.  in 
Reg.  179.  eh.  169  :  Un  molin  à  pasteil- 
ler,  autrement  dit  molin  à  guedes.  Alise 
ann.  1470.  in  Reg.  195.  eh.  521  :  Quant 
les  compaignons  furent  en  ung  Moulin 
pastelliert  etc. 

*  Molendinum  Pendens  ,  Mobile  : 
dici  tur  illud,  quod  navi  impositum  facile 
loco  moveri  potest.  Oharta  ann.  1301.  in 
Reg.  37.  Chartoph.  reg.  eh.  4:  Molen- 
dina terrena^  navenca  seu  pendentia,  vel 
alterius  formai  cujuscumque  cum  suis 
introitibus,  exitibus  et  ribagiis,  cum  una 
seu  pluribus  rotis,  etc.  Alia  ann.  1306.  in 
Reg.  40.  eh.  117  :  Item  le  Moulin  pendus, 
que  nous  avions  sus  le  pont  d'Orliens. 

*  Molendinum  ad  Piletos  ,  Quod 
pilis  tundit,  idem  atque  Batannum.  Lo- 
cus est  supra  in  Molendinum  ad  molam. 

*  Molendinum  de  Planghia,  Tabu- 
lis  serra  desecandis  accora modum.  Re- 
di t.  praeposit.  Ebroic.  in  Heg.  34.  bis 
Chartoph.  reg.  part.  1.  fol.  90.  v°.  col.  1  : 
Molendinum  taneret  et  Molendinum  de 
Planchia  sunt  extra  firmam  et  extra 
preeposituram. 

Molendina  Quadrata,  Quae  inter- 
dicuntur  in  Consuetud.  Blesensi  art. 
241.  et  Burbon.  art.  537. 

*  Molendinum  RessegujE,  Eadem 
notione.  Oharta  Gadifferi  de  Aula  mi  lit. 
senese.  Bigor.  ann.  1376.  in  Reg.  148. 
Chartoph.  reg.  eh.  52  :  Paulus  de  Noga- 
reto  dedit  monasterio  Scalee  Dei  licentiam 
ssdificandi  Molendinum  resseguas  ad  res- 
segandum  fustes.  Vide  infra  Ressega. 

*  Molendinum  Roderium,  A  rotis 
sic  nuncupatum.  Charta  Joan.  ducis 
Bitur.  ann.  1385.  in  Reg.  130.  Chartoph. 
reg.  eh.  172  :  Molendinum  biadi  Rode- 
rium,... videlicet  molendinum  cum  dua- 
bus  rotis  et  duabus  molis,  etc.  Fragm. 
Hist.  Fulginat.  ad  ann.  1286.  apud  Mu- 
ra tor.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col. 
140  :  Fuerunt  facta  Molendina  rotarla  per 
commune  juxta  pontem  Cavallum.  Charta 
ann.  1214.  ex  Chartul.  Campan.  fol.  289. 
col.  1  :  Bianca  nóbilis  comitissa  excambi- 


MOL 


MOL 


MOL 


445 


vit  et  admodiavit  Molendinum  suum  in 
tribus  rot%8,  qtiod  adquisivit  et  de  novo 
construxit  apud  Pruvinum. 

*  Molendinum  Sanguinis,  Idem  quod 
Molendinum  de  brachiis,  ab  operoso  et 
molesto  molitoris  labore  sic  dictum. 
Lection.  vet.  in  ter  Probat.  tona.  1.  Hist. 
Nem.  pag.  10*  col.  1  :  Dominus  Johannes 

de  Blandiaco...  tempore  suo  fecit  fieri 

in  auspicio  episcopali...  Molendinum  san- 
guinis. Stat.  ann.  1356.  ibid.  tom.  2.  pag. 
181.  col*  2  :  Item  quod  fianù  infra  muros 
civitatis  x.  vel  ari/.  Molendina  sanguinis. 

•    MOLENDINUM    AD    SlCHUM.     Tract 

MS.  de  Re  milit.  et  mach,  bellic.  cap. 
93  :  Rota,  habens  aliam  rotam  dentatam 
volgentem  ruccham  molendini,  volvitur 
ab  homine  intus  in  ea,  et  volvitur  tarde 
aut  festine  secundum  hominem  $&pe  sse- 
pius  passus  moventem,...  et  dicitur  Mo- 
lendinum ad  sichum.  Notandum  est 
quanto  magis  rota  distat  a  centro  stigli, 
magis  giratur  et  frequentius,  quia  jam 
cursum  suum  cepit. 

*  Molendinum  ad  Stannum,  prò  ad 
Tannum,  quo  sci  1  ice t  cortex  querceus 
teritur,  in  Reg.  Phil.  Aug.  de  feudis 
Norman,  ex  Cod.  reg.  4653.  A  fol.  188. 

*  Molendinum  Terrenum  ,  Quod 
terra  infixum  est,  ad  distinctionem  na- 
valis.  Vide  supra  Molendinum  navale. 
Gharta  ann,  1194.  ex  Tabul.  B.  M.  Deaur. 
Tolos.  :  Dedit  totam  ripam  Garonss  et 
Graveria  et  aquas,  quse  erant  ex  parte  S. 
Cipriani,  a  ponte  novo  usque  ad  albare- 
dam  vij.  denariorum  ad  faciendum  ibi- 
dem Molendinos  terre nos,  quantos  facete 
vellent. 

Molendinum  ad  Than  ,  in  Charta 
ann.  1217.  in  Hist.  Drocensi  pag.  245. 
[Molendinum  ad  tann,  in  Gharta  ann. 
1231.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  159.] 
quod  Molendinum  tannarium  dicitur  In 
Gharta  fundationis  Blancae  land 83  ann. 
1154.  apud  Gol um bum.  [Molendinum  ta- 
nereum,  in  Ghartular.  S.  Vandreg.  tom. 
1.  pag.  1060.  Molendinum  tannerei,  in 
Chartular.  S.  Martini  Pontisar.]  Nostri 
tan  vocant  querceum  corticem  in  pul ve- 
re m  redactum,  quo  Goriarii  ad  subi- 
genda  coria  ut  un  tur.  [Hinc  Molendina 
ad  corticem  dieta  quibus  ejusmodi  cor- 
tex teritur,  in  Gharta  ann.  1228.  in  Ta- 
bular. B.  M.de  Gharitate,  et  in  alia  ann. 
1279.  apud  Thomasser.  Gonsuet.  Bituric. 
pag.  114.] 

1  Molendini Fossatum, Ganalis  aquas 
qua  mola  versantur,  in  Charta  ann. 
1243.  apud  Jofredum  id  Niciensibus 
Episc.  pag.  182. 

Molendina,  seu  Moletrinas  in  leuclis, 
adin venisse  Belisarium  scribit  Proco- 
pius  lib.  1.  de  Bello  Gotthico  cap.  19. 

*  1.  Molendinare,  Molendinum.  Reg. 
Gam.  Comput.  Paris,  sign.  JJ.  rub.  ad 
ann.  1274.  fol.  19.  r°,  :  Tenent  a  domino 
rege  Angliaeet  duce  Aquitanias....  Molen- 
dinare de  Sesques. 

2.  Molendinare,  Molere.  Domnizo 
lib.  1.  de  Vita  Mathild.  cap.  10  : 

Non  ibi  pigmento  tritantur,  sed  quasi  spelta, 
Ad  cursum  lymphse  M olendinantur  ibidem. 

*  Charta  ann.  1225.  ex  Bibl.  reg.  :  Dicti 
tenentes  pr&dictarum  masurarum  ad  mo- 
lendinum nostrum  tener entur  Molendi- 
nare, sicuti  alti  homines  de  villa.  Alia 
Henr.  reg.  Angl.  et  ducis  Norman,  in 
Ree.  62.  Chartoph.  reg.  eh.  368  :  Odoinus 
de  Mala  palude  debet  Molendinare  totum 
bladum  suum  in  molendinis  meis  de  Ro- 
thomago,  liberum  et  quietum  sine  motura. 
Alia  ann.  1410.  ad  calcem  Chartul.  S, 
Joan.  Laudun.  :  Fumi  et  molendini  vil- 
larumpr&dictarum  bannales  nostri  erunt, 


ita  quod  nec  coquere  nec  Molendinare 
alias  poterunt. 

1  Moliri,  Eadem  notione.  Gharta  ann. 
1279.  apud  Thomasser.  Consuet.  Bituric. 
pag.  114  :  Homines  dietse  villae  Moliri  fa" 
cient  biada  sua,  et  e. 

Molendinarius,  Molator,  «Xeo-TTÌc,  in 
GIoss.  Gr.  Lat.  [Gharta  Hugonis  Ducis 
Burgund.  ann.  1171.  tom.  4.  nova?  Gali. 
Ghrist.  Inter  Instr.  col.  91  :  Molendina- 
rios  quoque  defluvio  Arrio  ab  omni  calump- 
nia  et  exactione  mea  et  meorum  absolvo 
et  quittos  clamo.  Alia  Godefridi  Episc. 
Lingonens.  ibid.  col.  179  :  Molendinarius 
antera  per  manus  monachorum  intret  et 
exeat.  Codex  Legum  Normann.  cap.  15. 
apud  Ludewig.  tom.  7.  Reliq.  MSS.  pag. 
181  :  Omnes  etiam  UH  qui  habent  in 
membro  lorice  prepositum,  vel  fornarium 
vel  Molendinarium  ;  dum  tamen  furnum 
vel  molendinum  Baronum  habeant.  Oc- 
currit  praeterea  in  Statutis  Synod.  Eccl. 
Leodiens.  ann.  1287.  apud  Marten.  tom. 
4.  Anecd.  col.  853.  in  Statutis  Avenion. 
MSS.  et  in  Ghartular.  Gapituli  Ambian.] 

T  Molendinator  ,  Eadem  notione. 
Vita  S.  Chartaci  tom.  3.  Maii  pag.  384  : 
Pater,  Molendinatorem  nostrum  non  di- 
ligo.... cum  enim  vado  ad  molendinum, 
ipse  non  vult  mecum  onera  de  equis  tol- 
lere.  Raìm.  Duellii  Misceli,  lib.  1.  pag. 
419  :  Notum  facimus  universis,  quod 
Chunradus  Molendinator,  cumt  etc.  Ne- 
crolog.  Lauresham.  Vindem.  Litter. 
Schannati  pag.  25  :  Johannis  Molendina- 
toris  familiaris  nostri. 

1  Molendinaria,  Molitrix,  Gal  lice 
Meuniere.  Ludewig.  Reliq.  MSS.  tom.  8. 
col.  360:  Margaretha  Molendinaria  in 
Sprengenberge  per  rotam  molendini  enor- 
miter  lassa.  Vide  alio  sensu  suo  loco. 

«MOLENDURA,  Pensitatio  prò  moli- 
tura frumenti.  Charta  Hugon.  dom. 
Berziaci  ann.  1215.  in  Chartul.  Cluniac: 
Cum  crederem  me....  tale  jus  in  molen- 
dino  de  Firmitate....  habere,  ut  sine  Mo- 

lendurisibi  deberem  molere,  tandem 

comperi  quod  in  hoc  nichil  juris  habebam, 
sed  Molenduras,  sicut  et  alius  extraneus, 
debeo  per  solvere.  Vide  infra  Moleria  2. 

]  MOLENDUS,  prò  Molendinus,  in  Ghar- 
tiilario  S.  Vandreg.  tom.  2.  pag.  1237. 

*  1.  MOLERE,  Facere  molere.  Libert. 
villae  de  Stagello  ann.  1331.  in  Reg.  69. 
Ghartoph.  reg.  eh.  174:  Possint  facere 
per  dieta  loca  b esalia,  paxeriam  et  paxe- 
rias,  resclausam  seu  resclausas  congruen- 
te^ seu  ydoneas  ad  irrigandum  possessio- 
nes  suas  et  mos  fundos,  et  ad  Molendum 
molendina  sua. 

*  2.  MOLERE,  Acuere,  a  veteri  Gallico 
Moudre,  quod  prò  Emoudre,  dixerunt. 
Gharta  S.  Ludov.  ann.  1229.  in  Ghartuì. 
Bar  bel.  pag.  606:  Poterunt  etiam  uti 
dictis  molendinis....  ad  Molendum  ferra- 
menta et  ad  omnes  usus  alios,  prselerquam 
ad  molendum  bladum.  Lit.  remiss.  ann. 
1383.  in  Reg.  122.  Chartoph.  reg.  219  : 
Une  meule  à  Moudre  couteaux.  Vide  su- 
pra Molare  3. 

*  3.  MOLERE,  Piscis  genus,  Hispanis. 
Vide  supra  Fuca  2. 

1 1.  MOLERIA,  Ghartular.  S.  Vincentii 
Oenoman.  fol.  133  :  Contentio  facta  fuit... 
super  quibusdam  pratis....  quse  sunt  sub 
monte  Maherocioha  de  Braceriis  usque  ad 
Moleriam.  Vide  Molar is.  An  Molendinum, 
vel  colliculus  ? 

*  Neutrum  ;  est  enim  Lapicidina  rao- 
laris,  seu  locus  unde  mofae  eruuntur, 
Gali.  Molière.  Gharta  ann.  1300.  ex  Ghar- 
tuì. Guill.  abb.  S.  Germ.  Prat.  fol.  250. 
r°  col.  1  :  Inquirant  diligenter  de  com- 
muni jure,  quod  nos...  habemus  super 

nemus  de  Bricel....  Item  Molerias  dicti 


nemoris.  Quae  sic  Gallice  redduntur  in 
Ch.  Blanch»  reg.  Navar.  ibid  fol.  248. 

v°.  col.  2  :  Item  le  bois  de  Bruisselle 

Item  les  Molieres  de  ce  bois.  Charta  ann. 
1323.  in  Reg.  61.  Chartoph.  reg.  ch.  321  : 
Duos  solidos   Turonenses  super  qualibet 

mola  fabricanda  de  sua  Malaria, nec 

non  Moleriam  seu  Molerias,  magistros  et 
operarios  dictarum  molarum  fabricanda- 
rum. 

*  2.  MOLERIA,  Pensitatio  prò  molitura 
frumenti,  ut  supra  Molendura.  Bulla 
Caelest.  III.  PP.  ann.  1196.  inter  Probat. 
tom.  1.  Annal.Praemonst.  col.  696  :  Molen- 
dinum censuale  ex  concessione  abbatis  et 
capituli  Flaviacensis  cum  tota  Moleria. 
Et  col.  697  :  Molteriam  annonee  ejusdem 
curisi  liberam  in  molendino  de  Eures. 
Pactum  inter  eccl.  Rom.  et  episc.  Tri- 
castr.  ex  God.  reg.  5956.  A.  fol.  74.  v°.  : 
Item  sibi  retinuit  (episcopus)  venaciones, 
Molerias  et  omnes  alios  redditus,....  mo- 
lendina, fuma,  etc.  Vide  Molta  2. 

M0LES,  Portus,  Italis  Molo;  a  moli- 
bus,  seu  crepidinibus,  quarum  objectu 
maris  atroci  tas  frangi  tur  et  retunditur. 
Vita  S.  Virgilii  Arehiepisc.  Arelat.  :  Ad 
littus  szquoris,  quod  vocatur  Molis,  acces- 
sit, ubi  insidiator  Ole  (dia boi  us)  quasi 
navem  onerariam  advenisse  fallacise  spe- 
ciem  imagi nis  ante  oculos  ausus  est  con- 
fingere, etc.  At  apud  Dinamium  Patri- 
cium  in  Vita  S.  Maxi  mi  Episc.  Reg.  ubi 
eadem  verba  leguntur,  moles  scribitur. 
Vim  et  originem  vocis  attigimus  in  Notis 
ad  Alexiadem  pag.  305.  ex  Scriptoribus 
Grascis  inferiori s  aevi,  quibus  (lóXoc,  et 
(iGXoc,  et  (xoOXoe,  idem  sonat  quod  Moles, 
seu  portus  :  quibus  consenti  t  Procopi  us 
lib.  4  :  de  ^dific.  cap.  10  :  npò?  8è  tyjv 
hcaxépwOt  toQ  t<x8[io0  6aXa<r<xav  7rpo6óXovc 
Texnr) valevo*  (3 pacete  ts  xa\  <pauXouc,  o\5<nc£p 
xaXecv  vevo[iY)xa<7t  jig&Xouc,  tyjv  jiexaiu  ^c&pav 
Touxe  poOcou  xa\  tou  repiGóXov  £<ppa$;avTO, 
etc.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  M&Xoc,  Moles.  [Vide 
Modulus  1.  et  Mola  4.] 

1 MOLESCERE,  prò  Inolescere,  ut  recte 
e  menda  t  D.  Secousse  tom.  4.  Ordinat. 
pag.  138. 

1 M0LESTATI0,  Molestia.  Gharta  ann. 
1177.  in  Chron.  Andr.  Danduli  apud 
Murator.  tom.  12.  col.  500  :  Vel  alterius 
reipubliess  exactoris  pertimescat,  aut  sen- 
tiat  Molestationem.  Utitur  Constant. 
Afric.  lib.  7.  cap.  6. 

*  Unde  n ostri s  Moleste,  eodem  sensu. 
Charta  ann.  1322.  ex  Tabul.  S.  Petri 
Carnot.:  Si  lesdits  religieux  veulent  icele 
tour  eie  hébergier  en  quelque  maniere  que 
il  leur  plaira,  que  il  le  puissent  fere  sans 
dangier  et  sans  Moleste  de  nous  ne  de  nos 
hoirs.  Occurrit  prseterea  in  Lit.  ann. 
1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  435. 

1  M0LESTAT0R,  Qui  molestiam  alicui 
exhibet.  Charta  Wilhelmi  Roman.  Reg. 
ann.  1253.  apud  Ludewig,  Reliq.  MSS. 
tom.  5.  pag.  447  :  Vos  contra  Molestatores 
quoslibet  defendamus. 

e  M0LESTER,  stri,  La  pelle  de  cervo. 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

MOLESTIA,  ^Egritudo.  Ut  in  Molestiam 
cholicam  cader em,  apud  Gregor.  M.  lib. 
2.  Epist.  31.  De  eadem  capitis  qua  detine- 
batur  Molestia,  lib.  7.  Ina.  11.  EDist.  49. 
Vide  Glossar,  medise  Grascitatis  in  'Afa- 

vocxxeTv  . 

*  M0LEST0R,  prò  Molestator,  Qui  mo- 
lestiam alicui  infert.  Libert.  Ayriaci 
ann.  1328.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  311.  art.  13  :  Non  teneat  (burgensis) 
ira  hospicio  suo  de  nocte  extra  horam  la- 
trones,  jocatores  seu  aliquos  Mólestores. 

«  1.  M0LETA,  a  Gallico  Mollette.  Stel- 
latimi calcar.  Invent.  S.  Capei.   Paris. 


446 


MOL 


MOL 


MOL 


ann.  1363.  ex  Bibl.  reg.:  Item  alia  casula, 
dalmatica  et  tunica  de  dyapreto  albo  ad 
Moletas.  Aliud  ann.  1376  :  Una  tunica  de 
dyappre  albo  ad  Moletas.  Inventar.  Gali.: 
Item  une  autre  chasuble,  dalmatique  et 
tunique  de  dyapre  blanc  à  Molettes  d'or. 
Menior.  0.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  234. 
v°.  ad  ann.  1359  :  Petrus  termite  pr&po- 
situs  Pisciaci  portavit  ad  Cameram  si- 
gilla pr&po  si  tur  &  sua,  quss  prssdecessor 
suus,  qui  fuerat  captus  per  inimicos,  ut 
dicebat,  miserat,  supplicans  ut  in  eis 
fieret  aliqua  additio  vel  signum  novum 
ad  tollendam  omnem  sinistram  suspicio- 
nem  ;  et  in  crastinum  dictae  diei  fuit  ad- 
dita una  Moleta  in  dictis  sigillis  per 
quemdam  sigillifabrum. 

•  2.  MOLETA,  Mensurae  agrari»  spe- 
ci es.  Charta  ann.  1232.  in  Chartul.  S. 
Dion.  pag.  366.  col.  1  :  Dederunt  quintam 
partem  de  duodecim  arpentis  terrea  et 
quintam  partem  quatuor  arpentorum 
prati  :  qua  terra  et  prata  sunt  ad  Mole- 
tam  beati  Dionysii.  Vide  supra  Mola  7. 

•  3.  MOLETA,  Morbus  equinus,  mollis 
scilicet  tumor  in  imo  tibiae  flexu,  Gali. 
Moiette.  Lit.  remiss.  ann.  1368.  in  Reg. 
99.  Chartoph.  reg.  eh.  519  :  Eo  quod  ipse 
equus  in  suis  tibits  Moletas  habebat,  ut  ab 
eis  valeret  curari,  ipsum  adduxit  in  domo 
cujusdam  hominis,  vocati  le  Mareschal  de 
Gode  fin,  qui  marescallus  dictum  equum 
posuit  in  equisatio,....  pluresque  Moletas, 
quas  dicebat  ipsum  equum  habere  in 
tibiis,  flebotomavit ,  Gallice,  effondrit. 
Mol,  prò  Mollet,  sura,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1455.  ex  Reg.  187.  eh.  255  :  Icelui 
Valete..,  en  tumbant  se  va  attaindre  de 
la  coignié  quHl  tenoitt  en  la  robe  ou  Mol 
de  Vune  de  ses  jambes. 

1  MOLETUM,  Gali.  Moulet,  Mensura 
liquidorum  apud  TuIIenses,  quae  qua- 
tuor sextarios  Gallicos,  seu  duas  pintas 
Paris,  capit.  Hist.  Tullensis  pag.  102. 

1  MOLETURA,  ut  Molta  2.  Vide  in  hac 
voce. 

»  MOLETA,  a  Gallico  Molée  et  Moulée, 
Intritae  species  ex  ramentis  cultrorum 
aliorumque  ferrariorum  fabrorum  coac- 
tae.  Arestum  ann.  1395. 13  Febr.  in  voi. 
8.  arestor.  parlam.   Paris.:    Ordinatunì 

fuerat  quod  non  venderentur  panni 

tincti  mala  tinctura,  et  specialiter  in 
altera  duarum,  quarum  una  Moleya,  vul- 
gariter  en  Molée,  etc.  Stat.  panni  f.  Paris, 
eod.  an.  ibid.:  Item  aucun   ne   pourra 

vendre draps  teints  en  Moulée  pure, 

pour  ce  que  e' est  une  teinture  corrosive, 
mauvaise  et  ardente  de  soy.  Aliud  prò 
fìland.  ann.  1320.  in  Reg.  ?8.  Chartoph. 
reg.  eh.  49:  Que  nulz  ne  tainde  de  Molée 
florée.  Adde  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  357.  art.  2.  et  pag.  632.  art.  1.  Mollée 
tom.  8.  earumd.  Ordinat.  pag.  379.  art. 
16.  Molet,  eodem  sensu,  in  Stat.  pellion. 
Rotomag.  ann.  1470.  ex  Reg.  201.  eh. 
67  :  Item  que  nul  ne  puisse  mettre  tain- 
ture  de  charbon,  ne  de  Molet,  ne  d*ocre, 
ne  d' autre  painture,  fart,  ne  polissement 
en  cuyr,  ne  en  poil,  en  peaulx.  Molée 
etiam  appellatur  Fuligo  aheni,  in  Stat. 
textor.  ann.  1391,  inter  Consuet.  Geno- 
vef.  MSS.  fol.  24.  r0.:  Aucun  ne  mettra..., 
noir  de  chaudiere,  que  on  appelle  à  Paris 
Molée.  Vide  supra  Molada. 

•  Neque  aliud  sonat  vox  Gallica  Moli- 
leron,  in  Poem.  belli  Trojani  MS.: 

En  celle  chambre  n'oit  noienz 
Deichauz,  d'areine,  de  cimenz, 
Enduit,  ni  Moillerons,  ni  emplaistre  ; 
Tote  entière  fu  d'alambastre. 

Hinc  Moillonner,  prò  Enduire,  crépir, 
Inducere,  in  Chartul.  Oorb.  sign.  Daniel 
ad  ann.  1427.  fol.  75.  v°  :  Doit  lever  toute 
la  viese  machonnerie  dudit  cay  et  icelle 


rassir  et  remachonner  bien  et  souffisam- 
ment  et  ce  Moillonner. 

1  M0LGI,  Fures,  a  mulgendi  consuetu- 
dine. Vocabul.  Sussannaei. 

J  M0LIARIUM,  Moletrina,  pistrinum 
minus.  Charta  Eduardi  II.  Reg.  Angl. 
ann.  1312.  apud  Rymer.  toni.  3.  pag. 
336  :  Cum  dedissemus....  castrum  de  Tan- 
talon ,  cum  omnibus  pertinentiis  suis, 
simul  cum....  vineis,  tetris,  molendinis, 
Moliariis,  pratis,  etc.  Occurrit  rursum 
ibidem  pag.  425.  Vide  supra  Mólendina- 
rium  2. 

*  Vel  potius  Lapicidina  molaris,  ut 
supra  Moleria  1.  Reg.  feud.  Aquit.  in 
Cam.  Comput.  Paris,  sign.  JJ.  rub.  fol. 
25.  r°  :  Terree,  vinese,  nemora,  plana, 
aqua,  Mollar iat  vel  aliud,  etc. 

1MOLIARI0S>  itoXóxoTtoc  GIoss.  Lat.  Gr. 
Sangerm.  [*  Vide  supra  Molarius.] 

MOLICINA.  Vide  Melocineus. 

1  M0UAZUM,  Sponsalia,  ab  Italico 
Mogliera  vel  Mogliere,  uxor,  conjux.  Stat. 
ant.  Florent.  lib.  5.  cap.  77.  ex  Cod.  reg. 

4621  :  Nullus  de  magna tibus habens 

guerram  sive  inimicitiam  patentem  au- 

deat ire  ad  aliquam  invitatam prò 

Moliazo  seu  sponsalibus. 

*  M0LIBD0S,  Plumbum,  in  lib.  de 
Doctr.  Grsec.  Molibdena,  quam  alibi  géle- 
nam  vocamus,  est  plumbi  et  argenti  vena 
communis,  melior  quanto  magis  aurei 
coloris,  quandoque  minus  plumbo  sociabi- 
lis  et  in  modice  granis  adharescit,  auri 
argentique  fornacibus  liane  metallicam 
vocat,  laudatissimaque  a  Ciprio  fit.  Glos- 
sar, medie.  MS.  Simon.  Januens.  ex 
Cod.  reg.  6959.  Aliud  Lat.  Ita].  MS.:  Mo- 
libdotum,  la  fece  del  auro  e  el  piombo 
arso. 

MOLINA,  Mola,  molendinum.  Glossse 
S.  Benedicti  cap.  de  Agricultura  :  Mo- 
Unse,  u8paXeo-co».  P.  Victor  in  Reg.  14. 
urbis  Romae  habet  Diana  Molinas.  Am« 
mianus  lib.  18  :  Quem  (ascensum)  scissis 
colli  bus  Molinas  ad  calles  arctandas  sedi- 
ficata  densius  constringebant.  Marius 
Aventicensis  :  Hoc  anno  mons  validus  in 
territorio  Vallensi  subito  ruit,...  et  pon- 
tem  Genavarum,  Molinas,  et  hominesper 
vim  dejecit.  Officina  Molinarum,  in  Tes- 
tamento S.  Remigii  Episcopi  Remensis 
apud  Flodoardum.  Occurrit  non  semel 
in  Charta  Rachisi  Regis  Longobard. 
apud  Ughellum  tom.  5.  Ital.  sacra  pag. 
671.  [et  in  Chron.  Farf.  apud  Murator. 
tom.  2.  part.  2.  col.  398.] 

Molinum.  Greg.  Turon.  lib.  3.  cap. 
19  :  Ante  portam  autem  Molina  mira  ve- 
locitate divertit;  quo  loco  Aimoinus  lib. 
2.  cap.  23  :  Molendinos  summa  vertit  velo- 
citate. Frodoardus  lib.  14.  Carm.  19  : 

Farriteri  fabricam  vexare  filolini, 

[Charta  ann.  1004.  tom.  2.  Hist.  Eccl. 
Meldens.  pag.  7  :  Et  terram  qua  pertinet 
ad  eos  in  suburbio  Meldensi  cum  prato 
uno  et  arca  una  ad  Molinum.  Charta 
Adelfo nsi  Regis  sera  216  :  Confirmo  om- 
nem hareditatem  in  qua  fundatum  est 
monasterium  cum  Molino  et  fumo.]  Oc- 
currit praeterea  in  Legib.  Wisigoth.  lib. 
7.  tit.  2. 1 12.  lib.  8.  Ut.  4.  |  30.  in  Legib. 
Longob.  lib.  1.  tit.  19.  |  4.  tit.  27.  |  1. 
p*  Roth.  149.  sqq.]  in  Chron.  Farfensi 
pag.  955.  apud  Cogitosum  in  Vita  S. 
Brig.  cap.  7.  num.  34.  Ardon.  in  Vita  S. 
Bened.  Anian.  cap.  3.  num.  12. 

1  Molinium,  Idem.  Locus  est  in  Cur- 
vis. 

Molinus,  in  Lege  Salica  tit.  24.  J  1. 
[Praeceptum  Caroli  Reg.  ann.  859.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  30  :  Terminai 
pradictus  alodis  de  una  parte  ad  Molinos 
Gualampadi,  qui  sunt  serti  in  ripa  Ur- 


bione.  Tabular.  S.  Petri  de  Cella-froini 
in  pago  Engolism.  12.  circ.  saec:  Dono... 

meam  partem  de  terra  de  Sompretio 

excepto  stagno  et  Molinos,  guos  habeant 
clerici  sineme.  Occurrit  ibi  non  semel.] 

Molinarium,  Eadem  notione,  in  Ta- 
bulano Abbati»  Belliloci  num.  59. 

Molenare.  Charta  Lotharii  Regis 
Franciae  ann.  987.  apud  Michaelem  Car- 
bonellum  in  Chron.  Reg.  Hispan.:  Cum 
domibus,  vinetis,  terris,  cultis  et  incultis, 
cum  decimis  et  primitiis,  seu  Molena- 
ribus. 

1  Molinare.  Donatio  Monast.  S.  M. 
de  Ovarra  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag. 
125  :  Cum  totos  illos  census  et  usaticos 
quos  nos  habemus...  fontibus  et  rivulis, 
Molinaribus,  etc. 

*  Molinare  est  sedes  seu  locus  ad  mo- 
lendinum construendum  aptus,  idem 
quod  Molendinarium  1,  Ch.  ann.  1305. 
in  Reg,  37.  Chart.  reg.  ch.  21  :  Cum  rex 
habeat  unum  Molinare,  situm  prope  Ni- 
gram  pelliciam  in  rivo  vocato  del  Grau- 
lier,...  habile  ad  asdificandum  molendi~ 
num,  de  quo  Molinari  ipse  dom.  rex  nun- 
quam  habuit  aliquod  emelumentum. 
Chartul.  Celsinian.  ch.  616:  Adjunxit 
kuic  donationi  unam  apendariam  et 
unum  Molinare>  in  quo  nuper  fuit  cons- 
tructum  molendinum. 

Mulinare,  Eadem  notione.  Tabula- 
ri um  Casauriense  ann.  24.  Ludovici 
Imp.  fìlii  Lotharii  :  Ipsum  Mulinare  cum 
ipsa  terra  ubi  positum  est,  cum  curie 
sua,  et  cum  ipsa  forma,  et  albio  de  ipsa 
aqua,  etc. 

1  Mounaria,  Eodem  sensu,  in  Charta 
Adelgastri  Principis  ibidem  pag.  89. 

Molinarius  Molitor.  Vetus  Glossa- 
rium  :  Molinarius,  àSpaXéxiqe.  Gloss.  Lat. 
Gali.:  Molendinarius ,  Molinier.  Servus 
Molinarius,  in  Lege  Salica  tit.  11.  §  5. 
[Placitum  sub  Ludovico  Vili.  tom.  2. 
Annal.  Bened.  pag.  723  :  Molinum  unum 
in  Amitcmo  cum  Mólinario  suo.]  Jacob. 
Hemricurtius  in  Speculo  Hasbanico 
pag.  8.  ait  primum  Warsuseae  gentis 
stipitem  Moulnier  appellatum,  partant 
qu'il  avoit  plusieurs  molins. 

*  Nos  tris  Molnier  et  Moulnier.  Libert. 
castri  Montisol.  ann.  1312.  tom.  7.  Ordi- 
nat. reg.  Frane,  pag.  506.  art.  44  :  Quod 
quilibet  solvat  cuilibet  Molinerio  (ita  leg. 
prò  Molinio,  cui  superscripta  est  nota 
abbreviationis  in  Reg.)  de  duobus  sesta- 
riis  unam  ponheriam  (sic)  et  non  plus, 
prò  moltura.  Lit.  remiss.  ann.  1395.  in 
Reg.  47.  Chartoph.  reg.  ch.  261  :  Jehan- 
nin  Consmarcle  varlet  du  Moulnier  de 
Cheppy,  etc.  Aliae  ann.  1442*  in  Reg.  176. 
ch.  113:  La  femme  Gilet  s'en  ala  bien 
matin  à  la  maison  du  Molnier  pour  mol- 
dre  son  blé.  Vide  in  Molina. 

1  Moltnerius,  Ead.  notione.  Charta 
ann.  1356  :  Damnum  quod  cognitum  esset 
per  bonos  viros  expertos  in  talibus  sicut 
sunt  Molinerii.  Occurrit  prmterea  in  vet. 
Catalogo  Confrat.  de  Nativit.  B.  M. 
Tolos.  Vide  Molnarìus  et  Mulnarius  suis 
locis. 

Molinelltjm.  Gloss®  Pithoeanae  ; 
Fractillum,  Molinellum  ad  frangendum 
piper.  Le  Roman  de  Garin  MS.: 

Del  bruìt  de  l'eue  torneiti  un  Molinel. 

Molinellum.  Ugutio  :  Camus,  quod- 
dam  genus  ferri  frani,  vel  pars,  scilicet 
quod  vulgo  dicitur  Molinellum. 

Mulinum,  in  Lege  Alemann.  tit.  83. 
1 1.  et  in  Lege  Bajwar.  tit.  8.  cap.  2.  §  1. 
Vandalis,  Mule,  et  Slavis  Mlin  est  mo- 
lendinum, ut  auctor  est  Orbinus. 

Mulnetum,  Eadem  notione,  in  Tabu- 
lar. S.  Cyrici  Nivern.  ch.  17  :  Ex  alia 


MOL 


MOL 


MOL 


447 


fronte  rivulum  Credandum  cum  uno  Mul- 
neto.  Occurrit  rursum  ibid. 

Mulinum  Animal.  Vide  Animai  de 
hoste. 

*  Molina  Ferrea,  Ad  tundendum 
ferrum.  Charta  ann.  1311.  in  Eeg.  48. 
Chartoph.  reg.  eh.  133  :  Concessimus  et 

acenaavimus    Raimundo, quod  ipse 

possit  tenere  et  facere  quamdam  Molinam 
ferream  in  ne/more  dom.  nostri  regis  de 
Fenoledosio.  Si  eas  Molina*  ferreas  tenere 
velint,  in  alia  ann.  1327.  ex  Reg.  65.  eh. 
65.  Vide  infra  Molinum  fabrile. 

1  MOLINAGIUM,  Idem  videtur  quod 
Molta  2.  Charta  ann.  1192.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  649  :   Sint  liberi   et 

immunes  per  totam  terram  nostrani 

absque  venda,  telonio,...  pasnagio,  Moli- 
nagio,  fornayio,  etc. 

1  MOLINAR,  ut  Molendinarium.  Vide 
ibi. 

1 1.  MOLINARE,  MOLINARIA,  Molina- 

rius,  etc.  Vide  Molina. 

*  2.  MOLINARE,  Mola  fullonia  pannos 
densare,  desquammare  et  polire  ;  unde 
Molinatura,  ipsa  desquammatio.  Charta 
ann.  1316.  in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh. 
334  :  Plures  panni  lanei  fiebant  in  villa 
Tholosee  per  nonnullos  textores,  in  quibus 
pannis  texendo  immiscebantur  filaturae, 
vocatss  tramadas  sive  filatura  falsi  lana- 
gii,  prof  ter  quod  dicti  panni  fiebant  et 
erantviciosi:...  nam  tales  filatura,  vocatse 
tramadas  seu  falsi  lanagii,  color es  tinctu- 
rarum  capere  non  poterant  commode,... 
De  vicio  prxdicto  talium  pannorum  laneo- 
rum  Molinatorum    ratìone   tincturarum 

seu  falsi  lanagii  cognoscent Vicium 

hujusmodt  apparebit  pretextu  operum  seu 
Molinatur&paratorum.  Vide  Molendinum 
fullonarium. 

*  MOLINARIA.  [Gali.  Meules.:  «  Aquis 
aquarumve  ductibus  vel  reductibus, 
molendinis,  Molinaribus.  »  (Cart.  Venta- 
lona  in  Cerdania  Hispanica,  an.  989, 
Mus.  arch.  dép.  p.  88.)] 

*  MOLINELLUM,  Vectis  versorius, 
Gali.  Moulinet.  Munit.  castr.  dom.  reg.: 
Molinella,  balistas  de  cornu,  etc.  Histor. 
belli  Forojul.  apud  Murator.  tom.  3. 
Antiq.Ital.  med.  aeyì  col.  1197:  Venerunt 
super  collem  Grisellum  cum  balistris  gros- 
$is  de  Molinellis  et  arganellis.   Molinet, 

?ro  fustis  species,  in  Lit.  remiss.  ann. 
418.  ex  Reg.  170.  Chartoph.  reg.  eh. 
277  :  Un  baston,  nommé  Molinet  de  poi- 
gnée.  Vide  in  Molina. 

1  MOLINIA,  Vestis  qum  ex  albo  stamine 
fit,  eie.  Papias  MS.  Bituric.  Vide  Melo- 
cineus. 

*  MOLINUM  Fabrile,  Idem  quod  su- 

gra  Molina  ferrea.  Reg.  feud.  Aquit.  in 
am.  Comput.  Paris,  sign.  JJ.  rub.  fol. 
29.  r°  :  Helias  de  Beuvilla...  et  Willelmus 
frater  suus...  tenent  ab  eo  (rege)  tres  soli- 
dos  de  firma  de  Molino  fabrili,  cum  una 
quarantata  terras.  Vide  in  Molina. 

«  MOLIO,  Molitor,  Gali.  Meunier.  Mi- 
rac.  S.  Apri  tom.  5.  Sep.  pag.  73.  col.  2  : 
Cum  Molto  farinarium  suum  tempestive 
negliger  et  ab  opere  compescere,  eie.  Vide 
suprà  Molinerius. 

fMOLIONE,  ut  Molina,  in  Tabular.  S. 
Millan.  apud  Moret.  Antiquit.  Navar. 
pag.  547  :  Ad  rivo  valle  Venarie ,  ad 
Gramneto  ubi  est  Molione  sito,  etc. 

*  MOLIRE,  Molere.  Lit.  ann.  1371.  tom. 
5.  Ordina  t.  reg.  Frane,  pag.  393  :  Valeant 
tot  molendina  ad  ventum,  quot  et  quociens 
sibi  piacerei,  aedificare  seu  aedifìcari  fa' 
cere,  et  in  ipsis  grana  sua  Moliri  prò  suo 
libito  volantatis.  Comput.  ann.  1479.  in- 
ter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag.  337. 
Col.  1  :  UH  fontanerio,  qui  dicebat  facere 


Molire  continue  molendina  aquae  Nemausi. 
Vide  in  Molendinum. 

*  MOLIRI,  in  significatione  passiva, 
Strui.  Annal.  Metens.  ad  ann.  869.  tom. 
7.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  197:  For- 
midans  ne  forte  insidiai  sibi  a  Caroli  fau- 
toribus  Molirentur,  etc.  Si  Molitum  est, 
prò  Si  factum  est,  in  synod.  apud  Ver- 
mer.  ann.  853.  ibid.  pag.  612. 

\  MOLIRI.  Vide  in  Molendinum. 

4  MOLIS.  Vide  Moles. 

1  MOLITIO,  Quidquid  molitur.  Charta 
ann.  circ,  1226.  apud  Hearn.  ad  calcem 
Annal.  Edwardi  II.  Reg.  Angl.  pag.  266: 
Ita  tamen  quod  Molitio  mea  et  familix 
mese  in  eisdem  molendinis  quieta  sit  ab 
omni  molitura. 

1 1.  MOLITURA,  Idem  quod  Mixtura. 
Charta  Anserici  domini  Montis-regalis 
ann.  1202  :  Concessi  UH  presbitero,  qui 
Missammeam  celebrabit,  unum  sextarium 
biadi  laudabilis,  cujus  medietas  erit  fru- 
menti, alia  Molitur as.  Vide  Mixtum  2.  et 
Mousturangia. 

1  2.  MOLITURA,  Gali.  Mouture.  Vide 
Molta  2. 

«3.  MOLITURA,  Granum  molendum. 
Charta  ann.  1059.  inter  Instr,  tom.  11. 
Gali.  Christ.  col.  14  :  Unum  molendinum 
ubi  tota  Molitura  de  Grimonth~maisnil 
debet  venire,  si  dominus  villae  molendino 
carusrit 

*  4.  MOLITURA,  Idem  quod  supra 
Molendinaria,  Molendinatiot  Molendina- 
tura,  Molendura,  Moleria.  Vide  in  his 
vocibus.  Stat.  Bonon.  ann.  1250-67.  tom. 
1.  pag.  176  :  Et  si  invenero  molendinarios 
per  se,  vel  per  suos  nuntios  in  fraudem 
cum  ma  Jori  nappo  accipere  Molituram, 
quam  a  me  vel  a  meis  sociis  fuerit  desi- 
gnatum  ,  quod  est  xiiij.  in  molendinis 
Comuni s,  in  aliisvero  sextamdecimam, 
etc.  a  quo  loco  conjecimus  frumenti 
portionem,  quae  prò  Molitura  pensi  taba- 
tur.  [Fr.] 

1  MOLITUS.  Molita  arma,  samiata, 
acuta.  Vide  in  Arma  1. 

*  MOLIUM.  Vide  Moglum.  [Fr.] 

*  MOLIUS,  Vas  vinarium.  Stat.  Tau- 
rin.  ann.  1360.  cap.  270.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A  :  Non  mensuretur  vinum  venale... 
ad  mensuram  quas  non  impleatur,  nec 
in  uno  sypho  vel  Molto  ultra  unam  minu- 
tam. 

*  1.  MOLLA,  Mensura  lignaria,  nostris 
Molle  ;  unde  Moller,  lignum  ea  ratione 
mensurare,  Molleur,  qui  molla  metitur, 
et  Mollage,  ejusdem  merces.  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1293.  in  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  7.  v°.  col.  2:  Sta- 
tuentes  ut  prior  et  monachi  s&pedicti, 
tam  prò  se  quam  prò  posteris  suis,  in 
restitutionem  consuetudinis  usuariae  me- 
moratas,  sexcentos  decem  et  octo  Mollas 
lignorum  prò  ardere  suo...  habere  possint 
et  perpetuo  possidere.  Alia  Phil.  V.  ann. 
1320.  in  Reg.  58.  Chartoph.  reg.  fol.  59. 
r°  :  Donamus  una  cum  fusca  (1.  fusta) 
sive  merreno  cujusdam  rotse  et  auadam 
Molla  et  aliis  domus  ejusdem  pertmentiis. 
Lit.  remiss.  ann.  1389.  in  Reg,  138.  eh. 
98  :  Les  Molleurs  de  busche  de  Paris  doi- 
vent  avoir  de  chacun  Molle  de  busche 
Moller  et  compter  certaine  somme  d'ar- 

?ent,  etc.  Ordinat.  ann.  1415.  in  Reg. 
70.  eh.  1  :  Item  les  molleurs  et  compteurs 
auront  droit  de  comptaige  et  Mollage  de 
toute  maniere  de  busche  vendite  et  livrèe 
à  Paris  à  compie  et  à  Molle.  Vide  Mola  3. 
et  infra  Mollare. 

*  2.  MOLLA,  Typus,  forma,  Gali.  Moule. 
Pactum  inter  abb.  et  consul.  Aurei,  ann. 
1350.  in  Reg.  78.  Chartoph.  reg.  eh.  246  : 
Item  quod  statuantur  in  dieta  villa  certae 
formai  sive  Mollas  de  tegulis,  sive  teulezt 


magnis  et  parvis.  Vide  mox  Molle  et  infra 
Mollis. 

«  3.  MOLLA,  prò  Mola,  Gali.  Meule,  in 
Charta  fundat.  prior.  Montis-Guid.  ann. 
1098.  inter  Probat.  Hist.  Sabol.  pag.  359. 

<*  MOLLARE,  Mensura  lignaria,  Molla 
nuncupata,  mensurare.  Charta  ann. 
1272.  in  Reg.  45.  Chartoph.  reg.  eh.  94: 

Tenébuntur quinque  molas  bosci  vivi 

et  mortui  prò  aualibet  quadrigata  liberare 
Mollatas  fideliter  et  paratas.  Vide  supra 
Molla  1. 

1  MOLLE  Ferreum,  Forma,  Gali. 
Moule.  Inventarium  MS.ornanient.EecI. 
S.  Martialis  Lemovicens.  ann.  1227  : 
Item  Molle  ferreum  cum  quo  fiunt  ostie. 

*  Inventar,  ann.  1476.  ex  Tabul.  Fla- 
mar.:  Item  plus  unum  Molle  fusti,  cum 
quo  est  assuetum  facere  candétas  sepi. 
Vide  supra  Molla  2. 

M0LLEGIUM.  Charta  MS.  Galeacii  Co- 
mitis  Virtutum  :  Officiales  Mollegii  fru- 
menti Vercellarum  compellere  nituntur 
ipsos  de  Colobiolo  ad  solutionem  Mollegii 
praedicti.  Alia  ann.  1370  :  Quod  ipsi  pos- 
sint percipere  Molegium  ab  illis  personis 
quae  non  solvunt  toltam  et  fodrum  Com- 
muni Terdonx  ab  illis  personis  de  Molo 
et  de  Garbanea,  et  de  Episcopatu  et 
aliunde,  qux  ibunt  ad  mazinandum  sive 
franzendum  frumentum,  bladum%  legU' 
mina,  etc.  Vide  Molta  2. 

SJir  Ex  his  colligitur  Mollegium  praes- 
tationem  esse  quae  ex  frumento  molito 
percipiebatur.  Pro  ipso  molendino  accipi 
videtur  in  Statutis  Astens.  pag.  107.  v°  : 
Quod  omnes  et  singuli  introducentes  fa' 
rinam  in  dieta  civitate,  durantibus  nun- 
dinis,  qui  prò  ipsis  farinis  non  solvissent 
revam  ad  Molegium  ejusdem  civitatis, 
teneantur  et  débeant  ipsam  farinam  con- 
signare  et  prò  ipso  earum  introitu  solvere 
revam  Molegii  Ast.  consuetam.  Vide  Mo- 
legium. 

1  Molegia,  Bladum  in  farinam  re- 
dactum,  seu  molitum.  Statuta  Arelat. 
MSS.  art.  57  :  Et  si  molendinarii  porta- 
verint  Molegiam,  habeant  prò  singulis 
portandis,  11.  den.  Art.  180  :  Quisque  pos- 
sit habere  eminam...  ad  opus  levandi  Mo- 
legiam. 

1  M0LLEIA ,  f.  Idem  quod  Molta  2. 
Computus  ann.  1219.  apud  D.  Brussel 
tom.  1.  de  Usu  feud.  pag.  483  :  De  Priore 
Argentoni  prò  Molleia  Trapat.  xxv.  Zi- 
bras. 

*  M0LLERE,  prò  Mollire,  Provine.  Mol- 
leguar,  in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657. 

1.  MOLLES,  inquit  Alcuin.de  Offìc.  di- 
vin.  :  Sunt  effeminati,  qui  vel  barbas  non 
habent,  sive  qui  alterius  fomicationem 
sustinent  ;  seu,  ut  loquitur  Salvian.  qui 
in  semetipsis  feminas  profitentur.  Viri 
qui  nubunt  in  feminas ,  in  leg.  3.  Cod. 
Th.  ad  Leg.  Jul.  de  adult.  (9,  7.) S.Paul. 
1.  ad  Cor.  6  :  Neque  Molles  enim,  neque 
masculorum  concubitores  regnum  Dei  pos- 
sidebunt.  Otfre  pLocXaxo^,  ofrre  àpaevoxocTou. 
IlaTSec  oLizaloly  Dioni  Chrysost.  de  Re- 
gno. [Gloss.  GraBc.  Lat.  :  MaXocxós,  6  àua- 
X<5s,  Mollis.]  Martial.  lib.  2.  Epist.  84: 

Mollis  erat,  facilisque  viris  P&antius  heros. 

Julius  Firmicus  lib.  3.  cap.  7  :  Faciet 
Molles,  cynasdos,  et  qui  se  dulcibus  actibus 
dedant.  Caelius  Aurelian.  lib.  4.  Chron. 
cap.  9  :  Molles  sive  subactos  Graeci  Mal- 
thacos  vocaverunt,  quos  quidem  esse  nul- 
lus  facile  virorum  credit.  Non  enim  hoc 
humanos  ex  natura  venit  in  mores,  sed 
pulso  pudore,  libido  etiam  indebitas  par- 
tes  obscaenis  usibus  subjugavit,  etc.  Quo 
spectant  ista  Alani  de  Insulis  in  Planctu 
natura  pag.  295  :  Multi  etiam  aliijuvenes 


448 


MOL 


MOL 


MOL 


mei  gratia  pulcritudinis  honore  vestiti, 
debnalo  amore  pecunia,  suos  veneris 
malleos  in  incudum  transt ulerunt  officia. 
Salvian.  lib.  7.  de  Gubemat.  Dei  :  Non 
quia  Molles  plurimi  fuerint,  sed  quia 
mollicies  paucorum  labes  est  plurimorum. 
Infra  :  Igitur  in  tanta  affluentia  rerum 
nullua  eorum  Mollis  effectus  est.  In  illis 
nullus  qui  Rotnanorum  UH  Mollium  pol- 
lueretur  inceatu.  Eodem  libro  :  Abstule- 
rat  enim  de  omni  Africa  sordes  virorum 
Mollium ,  contagiones  etiam  horruere  me- 
relricum.  Liber  Poenitentialis  Gregorii 
II.  PP.  :  Si  qua  mulier  cum  altero  coitum 
fecerit,  4.  quadragesimas  pozniteat.  Molles 
unum  annum  pcenileant.  Capit.  Theo- 
dori  Cantuar.  cap.  180  :  Per j uri  3.  annis 
po&niteant  :  Sodomita  7.  annis  :  Molles 
uno  anno.  Orderic.  Vitali s  lib.  8  :  Molles 
flammisque  cremandos  turpiter  f&dabat 
Venus  sodomitica.  Vide  Joan.  Sarisber. 
lib.  3.  Policrat.  cap.  13.  [Salmasium  de 
Trapezit.  foenore  pag.  154.]  et  Gloss. 
med.  Graecit  voce  MaXocxóc. 

Sunt  qui  Molles  putant  esse  illos  Eu- 
nuchos,  de  quorum  prodigiosa  Venere 
agunt  S,  Basilius  lib.  de  Vera  virgini- 
tate  :  Arnob.  lib.  5.  S.  Hieron.  lib.  l.adv. 
Jovinian.  etc.  Adde  praeterea  Poeniten- 
tiale  Rom.  Ut  3.  Bedam  lib.  de  Remed. 
peccator.  cap.  2.  praeter  Juvenal.  Sat. 
16.  Philostrat.  lib.  Lcap.  21. 23. etc.  Vide 
S.  Augustin.  lib.  7.  de  Givit.  Dei  cap. 26. 
et  supra  in  voci  bus  E ff eminati  t  Ephébia, 
F eminare. 

Mollities,  Peccatum  ipsum  mollium. 
Syn odale  MS.  Eccl.  Andegav.  :  Cum  au- 
tem  peccatum  Mollicieivincatadulterium, 
et  hominem  et  mulier  evi  ministrum  fa- 
ciat,  etc. 

*  2.  MOLLES,  Expressa  in  cera  imago, 
specimen.  Lit.  remiss.  ann.  1397,inReg. 
153.  Chartoph.  reg.  eh.  234  :  Item  guod 
vostmodum  dictus  praeventus  hujusmodi 
litteras,  cum  quibusdam  Molles  clavium 
scultis  in  cera,  tulit  et  posuit...  subtus 
quasdam  gelimas,  et  ibi  fuerunt  reperti 
cum  dictis  Molles,  etc.  vide  Molla  2.  et 
Mollis. 

*  3.  MOLLES,  ab  Italico  Molle ,  For- 
ceps.  Acta  B.  Joan.  Firm.  tom.  2.  Aug.- 
pag.  463.  col.  1  :  Cogitavit  ire  ad  coqui- 
nam  fratrum,  et  accepit  illud  instrumen- 
tum ferreum,  quo  ignem  aptamus,  quod 
usitato  vocabulo  Molles  vocamus.  Inven- 
tar, ann.  1218.  inter  Probat.tom.  l.Hist. 
Nem.  pag.  67.  col.  2  :  Capud  foci,  et  pa- 
reisengle,  quasdam  Molles,  etc.  Vide  Mol- 
letum  1. 

jMOLLESTRA.  Festus  :  Mollestras  di- 
cebant  pelles  oviles  quibus  galeas  exterge- 
bant. 

*  MOLLETA.  [Italis  Molletta:  «  Una 
Molleta  de  Argento,  et  due  tìbie  de  ar- 
gento prò  missali  cum  armis  Eugenii.  » 
(Invent.  Calixt.  Ili,  an.  1458,  in  Archiv. 
Romano.)] 

1 1.  MOLLETUM,  Forficulae,  ni  fallor, 
nostri s  etiam  Molets,  Pincettes.  Mirac. 
MSS.  Urbani  V.  PP.  :  Fiatula  in  oculo 
taliter  grossum  et  inflammatum  in  quo 
supervenerunt  vermes  et  jam  offuscave- 
rant  visura  ;  quidam  extraxit  24.  vermes 
cum  Molleto. 

2.  MOLLETUM.  Vetus  Charta  apud 
Ughellum  tom.  1.  part.  1.  pag.  390  :  Et 
de  ipso  Molleto,.  et  de  mollino  omnia 
exinde  faciamus,  etc.  [*F.  Tumulus  ter- 
reus , ,  colliculus.  Vide  supra  Mola- 
rium  8J 

*  MOLLIA,  Locus  cavus,  per  quem 
aquae  decurrunt.  Charta  ann.  1377.  in 
Reg.  112.  Chartoph.  reg.  eh.  151:  Accen- 
sat  et  abbergat  et  in  emphiteosim  perpe- 
tuam   tradii,  cedit  et  concedit   insulam 


supradictam,  cum  dieta  Mollia  seu  de- 
cursu,  etc. 

1  MOLLI ARGERE,  Extrahere,  parcere. 
Papias,  unde  emendandusMS.Bituric.  : 
Moliarcere,  extrahere  par  lem. 

!  MOLLIGIA ,  Tapes  acupictus,  opere 
plumario  decorus.  Expositio  brevis  an- 
tiq.  Liturg.  Gallic.  apud  Marten.  tom. 
5.  Anecd.  col.  98  :  Ideo  autem  venientem 
sacerdotem  symbolum  tradere,  expande- 
tur  super  cancellum  Molliciis  plumarumt 
vel  candida  sabana. 

MOLLIDITAS,  Mollities.  Vita  S.  Mar- 
culfi  Abbat.  n.  10  :  Lectus  ejus,  nec  etiam 
quidquam  Molliditatis  habebat,  sed  tan- 
tum nudajacens  in  humo,  etc. 

1 MOLLIFICATIO,  Actio  qua  aliquid 
molle  effìcitur.  Boncompagnus  de  Obsi- 
dione  Anconaa  cap.  11.  apud  Murator. 
tom.  6.  col.  936  :  Deficientibus  tandem  Us, 
accipiebant  coria  boum,  et  ea  post  Mollifi- 
cano nem  diuturno  labore  coquebant  :  post 
decoctionem  vero  quidam  cum  piperata 
vini...  comedebant. 

1  MOLLIMEN,  Mollities.  Acta  S.  Mo- 
negundis  tom.  1.  Julii  pag.  314  :  Nul- 
lum  habens  stratum  feem  pale&que  Mol- 

T  MÒLLINUM.  Vide  Molletum  2. 

MOLLIPES ,  'Amaóiroy; ,  in  Gloss. 
Graac.  Lat.  [Cicero  de  Divinat.  lib.  1. 
num.  9  : 

Mollipedesquo  boves  spectantes  lumina  caeli.] 

*  MOLLIRE,  Molere.  Charta  Hugon.  de 
Montef.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh. 
61  :  Tradidi  Hugoni  de  Quesneio  militi 
meo  senescallo...  quitantìam  totius  mollse; 
et  Mólliet  ille  Hugo  post  primum,  quem 
inveniet  ipse  molentem  ad  mea  molen- 
dina  ;  nec  poterit  retardari  Molliendi, 
nisi  prò  pane  de  propriis  canibus  castelli. 
Vide  supra  Molire.  [**  Alio  sensu  Tiran- 
nidem  Mollire,  prò  Moliri,  in  Annal.  Xan- 
tens.  ad  ann.  873.  apud  Pertz.  Scriptor. 
tom.  2.  pag.  235.] 

"MOLLIS,  Typus,  exemplar.  Libert. 
civit.  Caturc.  ann.  1344.  in  Reg.  68. 
Chartoph.  reg.  eh.  312  :  Item  habent... 
mensuras  ad  mensurandum  biada,  vina, 
oleum,  sai,  calcem  et  lateres  sive  teules... 
Quas  quidem  mensuras,  Molles  et  pondera 
signantur...  signo  consulatus  praedicti. 
Vide  supra  Molla  2. 

T  MOLLITIES.  Vide  Molles. 

\  MOLLITIVUS,  Molliendi  vim  habens, 
Medicis  noàtris  Emolliente  Mollitivum  ca- 
taplasma, apud  Constant.  Afric.  Jib.  4. 
cap.  17. 

*  MOLLUM.  Vide  Moglum.  [Fu.] 

*  1.  MOLLTTS,  Mensura  liguaria,  Gali. 
Moule  de  bots.  Assignat.  dotali t.  Joan. 
reg.  Frane,  ann.  1319.  in  Reg.  60.  Char- 
toph. reg.  eh.  69  :  Item  prò  mille  octin- 
gentis  viginti  quinque  Mollis  lignorum 
in  foresta  de  Hallate, Mollo  sesti- 
mato sexdecim  denarios.  Vide  supra 
Molla  1. 

*  2.  MOLLUS,  Acervus,  meta,  Gali. 
Meule  de  foin.  Charta  ann.  1280.  exChar- 
tul.  S.  Vinc.  Laudun.  :  Prato  yrsedicio 
falcato  et  in  Mollis  posilo,  licebit  infra 
tres  ebdomadas  post  hoc  vel  cilius,  si 
dicti  Molli  fuerint  portati,  dictis  homi- 
nibus  ammalia  sua  in  dictum  pratum 
immittere  ad  pascendum.  Vide  infra 
Mulus  2. 

M0LMAN.  Tabular.  Prioratus  de  Lewes 
in  Angli  a  fol.  16  :  Item  omnis  Molman 
inveniet  equum,  si  habuerit,  ad  portan- 
dum  corredium  Prioris  :  et  si  habebit, 
duos  panes  hordei  :  et  si  panes  portaverit, 
de  iisdem  2.  habebit,  cum  companagiof 
et  fiagellabit  prssbendam  Prioris  per 
unum  diem,  cum  corredio  domini,  et  ha- 


bebit 2.  panes  ad  vesperam  cum  com- 
panagio,  exceplis  illis  qui  non  dant  vila- 
ger.  Ubi  Spelmannus  putat  idem  esse 
quod  Maalman  et  Malman.  Vide  in  hac 
voce. 

5  MOLMUTINA  Lex.  Vide  in  Lex. 

1  M0LNAGIUM,  Idem  quod  infra  Molta, 
Droit  de  monture.  Charta  ann.  1183. 
apud  Pillet.  Histor.  Gerbored.  pag.  337  : 
vel  xvin,  minas  frumenti  quas  ibi  Ao- 
bet  Wido  de  Achis  prò  medielate  Mot" 
nagii. 

f  M0LNAIR0NUS,  Molnakius,  Mol- 
nerus.  Voces  ejusdem  significationis, 
quae  molitorem  aliosque  in  molendino 
servientes  denotant.  Statuta  Massi  1.  lib. 
1.  cap.  55  :  De  Molneriis  et  Molnaironis, 
et  mulateriis  et  duobus  officialibus  super 
hoc  eligendis.  Infra  :  Prsedicti  tam  Mol- 
neri  quam  Molnaironii  jurent  ad  sancta 
Dei  Evangelia  bene  et  fideliter  tam  bla- 
dum  quam  farinam  custodire  et  fideliter 
molere  blaaum.  Occurrit  ibid.  pluries 
non  sin  e  aliqua  interdum  vocum  muta- 
tone. Charta  ann.  1215.  in  Tabul.  Cor- 
bei  ensi  :  Ea  scilicet  conditione  quod  ip- 
sum molendinum  in  levatione  et  his  quae 
ad  molendinum  pertinent,  ita  lemperari 
faciamt  ut  molendinum  de  E*kenfol,  quod 
praedicto  subjacet,  aquam  sufficientem  ha- 
beat,  secundum  arbitrium  Molnariorum 
pace  utrinque  servata. 

*  M0LNARE,  Molere.  Charta  Isemb.  de 
castro  Allionis  ann.  1190.  in  Chartul.  S. 
Joan.  Angeriac.  fol.  187.  v°.  :  Venientes 
etiam  ad  ista  molendina  et  redeuntes  Mot- 
nandos  sub  sua  protectione  in  pace  et  in 
guerra  miserunt.  Vide  supra  Molendi- 
nare  2. 

jMOLNARIA,  MOLNERAGIUM,  MOLNEA. 

Vide  Molta  2. 

•  MOLNARIUM,  Moletrina.  Charta 
Theob.  Chabot  in  Tabul.  Absiensi  eh. 
681  :  Donamus  monachis  Absias...  mola- 
rias  quas  sunt  in  dicto  territorio  et  nos- 
tram  partem  unius  Molnarii  et  unius 
stanni. 

®  M0LNERIA,  Pensitatio  prò  molitura 
frumenti,  Gali.  Droit  de  mouture.  Charta 
ann.  1342.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg.  eh. 
52  :  Tradimus  communitati  seu  universi- 
tati  castri  de  Montaniaco...  totam  et  inte- 
?iram  illam  partem  seu  Molneriam  dota- 
em  mei  dictas  Angletinae,  quam  nos  dicti 
conjuges  habemus...  in  quadam  rota  mo- 
lendinorum  dietse  universitatis  ;...  et  vo- 
catur  dieta  rota  communiter  molendinum 
meyssonerii  ;  quae  insuper  pars  seu  Moi- 
neria est  dare  duas  ponherias  inter  diem 
et  noctem,  quando  dieta  rota  molet  ;... 
est  vero  etiam  pars  praedicta  seu  Moineria 
dare  medietatem  farinae  seu  remoltae, 
quam  lucrabitur  rota  praedicta.  Vide 
Molta  2. 

*  M0LNERIATA,  Pari  intellectu.  Char- 
tul. priorat.  de  Guilcio  fol.  26.  v°,  :  Ven- 
didit  Gurhanno  monacho  totamillam  par- 
tem Molneriatae  tnolendinorum  stagni  de 
Castello. 

M0L0GENARII,  Qui  pascunt  canes^quia 
molos  canum  dicitur.  Ita  Ugutio.  Forte 
M  olosscLvit 

1  M0L0GHINUS.  Vide  Melocineus. 

]  M0L0LUTA.  Vide  Molta  2. 

1  M0L0N,  vox  Hispanica,  eadem  no- 
tione  qua  Molaris  supra.  Charta  Adel- 
gastri  Principis  tom.  2.  Concil.  Hispan. 

Sag.  89  :  Et  per  penna  sarnosa  et  per  ilio 
lolon,  de  inter  ambos  rios  et  per  lumbi- 
las.  Ubi,  quod  notandum,  de  li  mi  ti  bus 
agitur. 

#  Acervus  cujuslibet  rei.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Molon, 
Prov.  acervus,  sorica,  cumulus.  Molonar, 
Prov.  acervare,  cumulare.  Moloton,  Prov. 


MOL 


MOL 


MOL 


449 


globus  cujusque  rei.  Formulas  Mss.  ex 
eod.  Cod.  fol.  35.  r°.  :  In  carpare  erant 
diversi  giorni  et  Meloni  vermium,  quare 
in  illis  partibus  prmsumebat  esse  vul- 
nera. 

1  MOLONUS,  Congeries  g  arbarum, Màs- 
Siliensibus  Molon,  vel  Carbairon.  Charta 
ann.  1330.  in  Tabular.  S.  Victoris  Mas- 
sil.  :  Solvant  tertiam  decimamgarbarum... 
quod  divisto  fiat  per  Molonos  sive  garbai- 
ronos.  Vide  Modulum. 

1  MOLON YMPHIUS,  Qui  nondum  uxorem 
duxit.  Vocabul.  Sussannaei. 

*  MOLOSIRIGUS.  Palleum  molosiricum 
tetrafotum,  in  Charta  ann.  471.  apud  An- 
gel.  Calog.  in  Raccolta  Ve  net.  edita  tom. 
9.  pag.  505.  Ubi  leg.  Holosericum.  Vide  in 
hac  voce. 

1 1.  MOIiOSUS,  Grandis,  qui  est  intar 
molis.  Miracula  S.  Augustinì  Episc. 
Cantuar.  tom.  6.  Maii  pag.  403  :  Inter ea 
vis  ventorum  acrius  justo  intumuit,  et 
ftuctus  qui  Molosam  puppim  aquìs  vinbus 
ducebant,  indomito  bello  frangere  aut  ab- 
sorbere  parabant. 

*  2.  MOLOSUS.  [Molossus  :  «  Molosus, 
loymier.  »  (Glos.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul. 
E.  36,  XV*  s.)] 

*  MOLSA.  [Gali.  Mousse:  «  Conduxi 
hominem  ad  congregandum  de  la  Molsa 
et  del  brin  prò  liniendo  et  clavetando 
torcularia,  t.  21,  p.  687.  »  (Arch.  Histor. 
de  la  Gironde.)] 

J  1.  MOLTA,  Caementum.  Vide  Malta. 

2.  MOLTA,  Pensitatio  quam  a  vassallis 
exigit  dominus  prò  frumenti  molitura 
in  molendinis  suis  :  Moulte,  in  Oonsue- 
tud.  Andegav.  art.  17.  Cenoman.  art.  36. 
Droit  de  moulage,  in  Consuetud.  Turon. 
tit.  1.  art.  14.  et  Burbon.  art. 535. [Charta 
Philippi  Aug.  Reg.  Frane,  ann.  1201.  in 
Tabular.  Calensi  pag.  102  :  Si  vero  con- 
tingat  quod  alieni  hominum  de  Calouns 
imponatur  quod  ad  aliud  molendinum 
moluerit,  Bartholomaus  querimoniam  fa- 
det  Abbatissa,  et  quisquis  hominum  se 
altero  purgare  potenti  quitus  erit;  qui 
vero  hocjurarenon  poterit,  Moltam  red- 
det  et  duos  solidos  de  emenda.]  Monast. 
Anglic.  tom.  2.  pag.  97  :  Concedo  S. 
Amando  quatuor  viros  panificos  ab  omni 
servino  meo  quietos  et  tiberos,  et  Moltam 
suam,  sed  et  Moltam  similiter  omnium  ci- 
vium  S.  Amandi.  Adde  tom.  1.  pag.  760. 
Tabularium  Burguliense  ann.  1214.  fol. 
10:  Prior  debet  Moltam  de  unoquoque 
sacco  unum  boiasellum,et  plenum  farina- 
gium.  Adde  Probat.  Hist.  GeneaL  des 
Chasteigners  pag.  182. 

*  A  qua  praestatione  immunitas  Frane 
moudre  et  Frane  molu  nuncupatur. 
Charta  Phil.  Pule.  ann.  1308.  in  Lib. 
rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  344.  v°. 
col.  1  :  Les  autres  dismes  que  les  diz  reli- 
gieux  avoient  en  ladite  ville,  rabatuz  les 
Moudres  francs  et  coustumenz  ou  pris  de 
dis  livres.  Alia  ann.  1380.  ex  Chartul.21. 
Corb.  fol. 312.  v°.  :  Saoufet  reservé  Franc- 
molu  audit  molin. 

Molta  Sicca,  [Quaa  in  pecunia  nume- 
rata exsolvitur.]  Charta  Ottonis  Roto- 
magensis  Episcopi  ann.  1262  :  Denarii, 
oboli,  venda,  fumi,  molendina,  Molta 
sicca,  estoublagia,  etc.  [Charta  ann.  1276. 
in  Cbartular.  S.  Vandreg.  tom.  1.  pag. 
781  :  Tenendas  et  habendas  dictas  auas 
pechias  terra  libere , paci/ice,  sine  campi- 
partu  et  sine  sicca  Monta,  etc.  Molta  sicca 
et  madida,  in  Charta  Philippi  Pulchri 
Reg.  Frane,  ann.  1808.  tom.  4.  Hist. 
Harcur.  pag.  2147.]  Vide  Census  siccus, 
[et  infra  Multura.] 

*  Molta  Humida,  Viridis,  Quae  fru- 
mento molito  solvitur.  Heg.  S.  Justi  ex 
Gam.  Comput.  Paris,  fol.  207.  v°.  :  Item 


Molta  humida.  Charta  ann.  1318.  in  Reg. 
56.  Chartoph.  reg.  eh.  392  :  Item  ratione 
molendini  dieta  villa  cum  Moltis  aiccis  et 
viridibus,  Ivj.  lib.  Motea  sechea  et  moistes, 
in  Ch.  ann.  1308. ex  Bibl. reg.  Alia  ejusd. 
ann.  ex  Lib.  rub.  ejusd.  Cam,  Comput. 
fol.  302.  r°.  col.  1  :  Et  avecquea  ce  toutes 
les  Moustes  seiches  et  moistea,  et  tous  les 
baniers. 

IMautura,  Idem  quod  Molta,  in 
Statutis  MSS.  Eccl.  Glandatensis  ann. 
1327. 

1  Modura.  Tabular.  Cartusias  Bellila- 
rici  :  Dedit  auatuor  bichetos  Modura  su- 
per molendina. 

*  Charta  ann.  1352:  Propter  raritatem 
gentium,  qua  remanserint  ex  mortalitate 
pradicta,  ipsa  molendina  et  Modura  et 
exitus  eorum  non  valuerunt  per  annum, 
omnibus  computatisi  ultra  tertiam  pattern 
dicti  census.  Ita  quoque  legendum  prò 
Moduta,  in  Lit.  ann.  1312.  tom,  8.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  109.  art.  17. 

1  Molagium.  Litterae  ann.  circ.  1180. 
tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meldens.  pag.  67: 
Mando  etiam  vobis  et  precor,  quatenus 
Molagium...  capella  S.  Maria  de  ìonte 
Sereno  monacho  ibi  habitanti  habere  fa- 
ciatis. 

Molatura,  non  semel  in  veteri  Noti- 
tia  ann.  1174.  in  Tabulano  S.  Laudi  An- 
degav. 

Molda.  Tabular.  Burguliense  fol.  63  : 
Stmulque  Moldam  ipsius  terra  concedo 
molendinis  S.  Petri. 

1  Moldureira.  Tabular.  S.  Eparchii 
Inculism.  fol.  130  :  De  panibus  vero 
obliaus,  concordatum  est,  ut  duo  fierent 
de  una  Moldureira  bene  concussa  et  in 
testa  rasa. 

1  Mole arium,  in  Charta  ann.  1239.  Lo- 
custa Molearia. 

1  Molendinagium.  Bulla  Pauli  III. 
PP.  ann.  1537.  tom. 4.  Gali.  Christ.  inter 
Instr.  col.  118  ilmmunes  sint  perpetuo  a 
solutione  Molendinagii  seu  molitura  suo- 
rum  granorum. 

1  Moletura,  in  Charta  ann.  1151.  apud 
D.  Calmet.  tom.  2.  Hist.  Lotharing.  col. 
340:  In  molendinis  qua  sunt  in  alodio 
Domini-Castri  molent,  nec  dabunt  Mole- 
turam.  Consuetud.  MSS.  Auscior.  ann. 
1301.  art.  98  :  Item  consuetudo  est  ibidem 
quod  omnes  habitatores  civitatis  et  villa 
de  Auxio  et  pertinentiarum  ejusdem  pos- 
sent  in  omnibus  molendinis  intra  termi- 
nos  et  pertinentias  pradicta  civitatis  et 
villa  Moleturam  habere  prò  30.  parte,  nec 
plus  poterit  a  volentibus  molere  exigi  ra- 
tione Moletura. 

\  Molitura.  Charta  ann.  1257.  ex 
Schedi s  Pr.  de  Mazaugues  :  Retento... 
jure  coquendi  panem  sine  fornagio  et  mo- 
lendi  btadum  ad  opus  sui  et  fatnilia  sua 
sine  Molitura.  Charta  ann.  1324.  tom.  3. 
Hist.  Harcur.  pag.  40  :  Cum  fossa  juxta 

Sratum  et  Moltturam  ejusdem  terra,  etc. 
tolitura  libera,  in  Charta  ann.  1245.  apud 
Kennett.  in  Àntiquit.  Ambrosden.  pag. 
236.  Vide  Molitio. 

1  Molnaria.  Charta  ann.  1216.  in  Ta- 
bular. S.  Barthol.  Betun.  fol.  32  :  Quin- 
tum  bostellum  Molnaria  in  molendino  de 
Coisiaus  elemosinavi...  Ego  enim  dictam 
portionem  Multura  a  Mathao  de  Duaco 
emi  bene  et  legitime  secundum  legem  et 
judicium  patria. 

1  Molnea,  in  Charta  Johannis  dom. 
Pinchonii  (Picguigny)  ann.  1199.  e  Tabu- 
lar. Corbeiensi  :  Concessimua  in  eleemo- 
sinam  eisdem  infirmis  Molneam  suam  li- 
beram  et  absque  emolumento  perpetim 
quietam...  in  duobus  nostris  molendinis 
Pinchonii. 

1  Molneragium,  in  Charta  apud  Lo- 


binell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  212  :  In 
molendino  de  Ardona  dominium  (habe- 
b uni)  et  medietatem  molendini  et  totum 
Molneragium. 

1  Mololuta.  Tabular.  B.  M.  Piperac.  : 
Molendinum  brunum  et  percipiendi  Mo- 
lolutas  et  proventus  ex  ipsis  prove- 
nientes. 

1  Moltrum.  Consuetud.  MSS.  Eccl. 
Coloniens.  e  Bibl.  Eccl.  Atrebat.  :  Pis- 
tori  in  qualibet  septimana  assignantur 
xviii.  maldra  tritici  et  dimidium  men- 
sura  claustralis  :  et  domini  non  dant 
Moltrum,  quia  pistor  recepit  unum  mal- 
drum. 

Moltur a,  in  Monastico  Anglic.  tom. 
1.  pag.  738  :  Concessit  quoque  Monachis 
Molturam  totius  civitatis  Salopesbiria. 
Adalardusin  Statutis  Corbeiensibus  lib. 
1.  cap.  7  :  Et  Ulani  Molturam  salvarti  fa- 
ciat. XCharta  ann.  1137.  in  Tabular.  Ve- 
teris  villae  :  Et  dimidiam  Molturam  mo- 
lendini qui  ex  stanno  pendei.]  Occurrit 
etiam  apud  Ordericum  Vitale m  lib.  5. 
et  alibi  passim. 

1  Molucia.  Charta  iEgidii  D.  de 
Mailly  ann.  1230. in  Tabular. Corbeiensi: 
Dederunt  mini  in  augmentum  feodi  mei 
Moluciam  hospitum  suorum  de  Colincamp^ 
hareditarie  possidendam  :  ita  quod  dicti 
hospites  tenentur  ire  molere  ad  molendi- 
num de  Maliaco  ad  usus  et  consuetudines 
hominum  meorum  de  Maliaco...  In  tota 
autem  pradicta  villa  de  Colincamp,  nec 
in  alta  justitia  nec  in  aliis  aliquid  ultra 
Moluciam,....  sicut  pradictum  est,  aliquid 
clamare,  etc. 

1  Molueta.  Charta  Barthol  omasi  Bel- 
vac.  Episc.  ann.  1164.  in  Tabular.  San- 
ger m.  :  Moluetam  monachorum  liberava 
ad  molendinum  de  Hamello,  medietatem 
in  furnis  et  furnagiis  totius  villa  Brito- 
liensis. 

1  Moluta,  in  Charta  ann.  1205.  ex 
Tabul.  Eccl.  Cathed.  Massil.  :  Quod  cen- 
tum  eminas  biadi  sine  omni  Moluta  mole- 
taa  in  molendino  S.  Pontii. 

\  Mostiera.  Charta  Guidonis  Ar- 
chiep.  Bituric.  ann.  1279.  apud  Thomas- 
ser.  Consuet.  Bituric.  pag.  114  :  Homines 
dieta  villa  moliri  facient  biada  sua,  sol- 
vendo Mostieram,  prout  consueverunt. 

1  Motura,  in  Charta  Guidonis  D.  de 
Dampetra  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Ar- 
vern.  pag.  108  :  Molendinum  de  Chastelet, 
in  quo  Bernardus....  habet  suum  molere 
sine  Mo  tur  a.  Chron.  Senon.  tom.  3.  Spi- 
cileg.  Àcher.  pag.  391  :  Constitutum  est 
quod  domus  de  Oaieviller  ad  dictum  mo- 
lendinum sine  Motura  molerei.  Occurrit 
prasterea  in  Statutis  Montis  Regal.  fol. 
273.  et  alibi. 

\  Moustura,  in  Charta  apud  Lobi- 
nell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  197:  Ex 
parte  mea  dedi  eis,  quod  ipsi  molant 
biada  sua  in  molendino  novo  super  aquam 
qua  dicitur  Sicca  constituto  ad  usum  eo- 
rum sine  Moustura. 

1  Mouta.  Charta  ann.  1229.  in  Chartu- 
lar.  S.  Vandreg.  tom.  2.  pag.  1840  :  Mo- 
lere meum  bladum  ad  molendinum  eo- 
rumdem  de  Livreio  sine  Mouta,  et  totam 
Moutam  hominum  de  feodo  Àbbatis  S. 
Vandregesilli.  Mouta  quieta,  i.  e.  libera, 
in  Charta  ann.  1269.  ex  eod.  Chartul. 
tom.  1.  pag.  667.  Leges  Normann.  cap. 
33.  apud  Ludewig.  tom.  7.  Reliq.  MSS. 

Sag.  235  :  Molendina  tamen,  bannum  et 
toutas  habencia,  si  per  se  leneantur  sine 
aliis  feodis,  per  lx.  solidos  solent  relè- 
vari,  etc. 

T  Moutura.  Charta  ann.  1220.  apud 
Mirto um  tom.  1.  pag.  740:  Molendinum 
cum  libera  Moutura,  et  omnia  jura  ad 
molendinum  pertinentia.  Alia  ann.  1270. 

57 


4S0 


MOL 


MOL 


MOM 


tom.  1.  Chartular.  S.  Vandreg.  pag.  688  : 
Octo  boissellos  Mouturse....  et  pr&dictam 
Mouturam....  contro,  omnes  garantizare 
tenemur. 

Multagium,  in  Charta  ann.  1088. 
apud  Beslium  in  Episcopis  Pictav,  pag. 
73.  Droit  de  moulage. 

Multura,  in  Monastico  Anglic.  tom, 
2.  pag.  426.  [Charta  ann.  1201.  apud  Mi- 
raeum  tom.  1.  pag.  727:  Assignavimus 
Thesaurario  praedictae  Ecclesia  14.  sexta- 
rios  frumenti.,,  percipiendos  de  Multura 
melioris  frumenti.  Adde  Kennett.  in  An« 
tiq.  Ambrosd.  pag.  120.] 

Moldura,  ex  Gallico,  Monture,  [quae 
molitori  ratione  salarii competit.] Charta 
ann.  1152.  apud  Catellum  in  Comit.  To- 
losanis  lib.  2  :  Molendinarii...  non  acci- 
piant  propter  suam  Molduram  ultra  sex- 
decimam  partem. 

SIT  Est  etiam  Moldura  mensurae  ge- 
nus  ;  quod  in  ea  moltam  suam  accipiat 
molitor  sic  dici  videtur.  Hanc  alicubi 
Mulet  nuncupant  :  et  16.  alibi  20.  vel  24. 
partem  quartelli  conti  net.  Charta  ann. 
1324.  ex  Tabul.  D.  de  Flamarens  :  Et  sal- 
via et  retenlis  sibi  et  suis  una  eymina  fru- 
menti et  sex  Molduris. 

1  Mottura,  et  Mouttura,  ut  Molta. 
Tabular.  Capituli  Ambian.  :  Molendina- 
rii  autetn  in  hebdomada  octo  boissellos 
habere  debent  de  Mottura  communi.  Ibi- 
dem: Nec  molendinarii  farinam  aut  ali- 
quid  prseter  justam  Moutturam  ab  his 
exigere  poterunt. 

1  Molta,  Ipsum  frumentum  in  fari- 
nam redactum.  Arestum  Parlamenti 
ann.  1272.  apud  D.  Eleureau  Hist.  Ble- 
sens.  cap.  22.  pag.  75  :  Quod  consuetudo 
est  in  Campania  Slampensi  quod  UH  qui 
habent  molendina  in  dieta  castellatila 
possuni  capere  tamquatn  commissos  equos 
alterius  castellani^  quaerentes  Moltam  in 
castellatila  Stampensi. 

s*  Moltura,  Multura,  Eodem  sen- 
su.  Polypt.  Irminon.  Br.  21.  sect.  1  :  Ha- 
bet  ibi  farinarios  3...  qui  solvunt  de  Mol- 
tura  modios  300.  Br.  24.  sect.  1  :  Habet..., 
farinarios  6.  qui  solvunt  inter  totos  de 
Moltura  modios  285.  Br.  9.  sect.  2  :  Habet 
farinarios  22.  qui  reddunt  de  Multura 
inter  totos  1490.  de  viva  annona,  de  bra- 
ciis  modios  177.  Ibid.  sect.  158  :  Farina- 
rius  1.  qui  solvit  de  Multura,  inter  totas 
annonas,  modios  500.  Adde  Br.  13.  sect. 
A.  et  Statut.  S.  Petri  Corbeiens  lib.  1. 
cap.  7. 

*  3.  MOLTA,  Praestatio  agraria  seu  quae 
fructibus  agri  sol  vitur,  nostris  Molte  et 
Moulte ,  idem  quod  Agrarium.  Charta 
Amaur.  de  Vernaio  ann.  1205.  ex  Bibl. 
reg.  cot.  19  :  Dedi  monachis  et  abbatte  S. 
Mari&  de  Noa  totam  Moltam  meam  de 
sex  acris  terrai,  quas  eis  dederunt  Willel- 
mus  Rossel,  et  e.  Alia  Th.  de  S.  Joanne 
ann.  1180.  ibid.  :  Dedi....  terram  absolu- 
tam  ab  omnibus,  a  Molta ,  a  relevamentis, 
ab  omni  t alila,  Reg.>  S.  Justi  ex  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  194.  r°.  :  Item  sex 
aerse  pratorum,  molta  sica,  Molta  g erba- 
rum.  Lit.  re  miss.  ann.  1389.  in  Reg.  136. 
Chartoph.  reg.  eh.  156  :  Gomme  Robert 
Vasse,  demourant  à  Caudebec,  ait  tenu 
certaines  terres  sur  lesquelles  Colart  de 
Villequier  chevalier,  à  cause  de  son  fié, 
seic/norie  et  juridietion  qu'il  a  à  Ville- 
quier, se  dit  avoir  droit  de  Moulte,  qui  est 
un.  droit  et  proffit,  qui  se  doit  sur  les 
fruiz,  qui  viennent  ès  dittes  ' terres.  Aliae 
ann.  1424.  in  Reg.  173.  eh.  23  :  Comme  le 
suppliant  eust  chergié  une  cherrette  de 
gerbes,  sans  paier  de  dix-sept  gerbes  une, 
pottr  la  Molte  ou  seigneur  de  Bienfaite  et 
de  Hellebandiere,  etc. 

•  M0LTARIUS,  Molterius,  Qui  moltx 


seu  pensitationi  prò  molitura  frumenti 
obnoxius  est.  Charta  Phil.  Pule.  ann. 
1300.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  494.  r°.  col.  2  :  Si  inter  dicium  mili- 
tem  aut  ejus  heredes  vel  causam  habent es 
ab  eo,  et  homines  bannerios  seu  Molta- 
rios  ipsius  medietatis  molendinorum, occa- 
sione móltse  ejusdem  medietatis  vel  perti- 
nentiarum  ejusdern,  contingatoriri  quere- 
lam,  etc.  Alia  ann.  1308.  in  Reg.  40.  Char- 
toph.reg.ch.48  :  Si  inter  dictum  Róbertum 
....et  homines  bannerios  seu Molterios  ipso- 
rum  molendinorum,  occasione  moltse  eo- 
rumdem,  etc.  Alia  Ludov.  X.  ann.  1315. 
in  Reg.  56.  eh.  164  :  Quod  si  inter  religio- 
sos  pr&dict&s  seu  causam  habituros  ab 
ipsis  et  homines  bannerios  seu  Moltarios 
mólendinorum  prandictorum ,  occasione 
moltarum....  oriri  contingal  querela,  etc. 
Vide  infra  Monancius. 

*  M0LTERIA,  ut  supra  Moleria  2.  Vide 
in  hac  voce. 

*  MOLTERIUS.  Vide  supra  Moltarius. 

1  M0LTIRUM.  Statuta  Veronensia  lib. 
4.  cap.  33  :  Nec  aliquod  vas  calcinato- 
rium  seu  Moltirorum,  nec  biscotarum  po- 
nere,  etc.  [*  Italis  Molticcio,  Li  mus,  coe- 
num.J 

T  MOLTO,  Moltunagium.  Vide  Multo. 

*  M0LT0NINA,  Pellis  vervecina.Leudae 
min.  Carcass.  Mss.  :  Item  de  duodena 
Moltoninarum  apparatarum,  iij.  den. 
Item  de  duodena  de  Moltoninis  non  appa- 
ra tls,  iij.  ób. 

1 M0LTRUM,  Moltura.  Vide  Molta  2. 

4  M0LTURENGIA,  Vari» molitura  mis- 
cellum  frumentum.  Chartular.  S.  Vin- 
centii  Cenoman.  fol.  42  :  Duos  modios 
annona  Molturengie  monachis  reddet. 
Vide  Mouslurangia. 

1  M0LUCIA,  Molueta.  Vide  Molta  2. 

M0LUGRUM,  Illud  cum  quo  mola  verti- 
tur,  i.  tumor  ventris.  Jo.  de  Jan  uà.  [Roet 
de  molin,  e* est  ce  qui  fait  tourner  la  mole, 
in  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerman.] 

1 1.  M0LUM,  Idem  quod  Moles.  Chro- 
nic.  Farfense  apud  Murator.  tom.  2. 
part.  2.  col.  614  :  In  Catule  ad  molas  Pa- 
lumbi  medie tatem  unius  sedii  Moli  prò 
solidis  xv.  Chron.  Andr.  Danduli  apud 
eumdem  tom.  12.  col.  455  :  Thadxus  ergo 
submersis  galeis  vii.  et  navigiis,  se  ad 
defensionem  exposuit  in  terra  supra  Man- 
fr edenico  Molo. 

*  2.  M0LUM,  Mensura  lignaria,  Gali. 
Moule  de  bois.  Inventar.  Chart.  reg.  ann. 
1482.  fol.  92.  v°  :  Littera  acquisitionis  seu 
exonerationis  trecentorum  Molorum  bosci, 
sive  molse  de  busches,  quae  Radulphus  de 
Bello-monte  accipiebat  \n  foresta  S.  Ger- 
mani in  Laya.  Ve  anno  1315.  Vide  supra 
Mollus  1. 

T  M0LUMENTUM,  prò  Emolumentum, 
in  Charta  Eduardi  II.  Reg.  Angl.  ann. 
1315.  apud  Rymer.  tom.  3.  pag.  508: 
Quodque  ipse,  eo  prastextu  dampnificatus 
fuit  in  Molumento  jurisdiclionis  balliva- 
rum  prsedictarum,  et  expensas  fecit  prò 
pr&dictis,  etc. 

1  MOLURI,  Verberibus  atriores  facti. 
Vocabular.  Sussannaei. 

1  M0LUTA.  Vide  Molta  2. 

M0LUTA  Arma.  Vide  Arma  1. 

*  M0LZES0,  Mulctus,  a  mulgere,  Gali. 
Traire.  Charta  ann.  1308.  in  Reg.  40. 
Chartoph.  reg.  eh.  137  :  Homines  dicti 
castri  (de  Brusca)  et  pertinentiarum  ejus- 
dern dent....  de  quolibet  grege,  continente 
quadraginta  peccora  et  ultra,  imam  Mol- 
zeso  de  mane  unius  dieit....  et  tenentes 
dictum  gregem  teneantur  facere  de  lacte 
ex  dieta  Molzeso  proveniente  caseum  seu 
caseos,....  et  prsedictos  caseos  reddere  ad 
suas  expensas  dominis  supradictis.  Vide 
infra  Mulsio. 


T  M0MAR,  Siculus,  stultus,  qui  cito 
movetur  ad  iram.  Plautus:  Quid  tu,  o 
Momar  Sicule  homo  pr&sumis  9  Vide 
Festum  in  hac  voce,  et  quae  ibi  notat 
Scaliger. 

1  MOMBO0R.  Vide  Mundiburdus. 

4  M0MENTALITER,  Idem  quod  Momen- 
tative.  Fui  genti  us  Mytholog.  2.  3  :  Iris 
ornatus  varlos  pingens  arcuato  curva- 
mine,  Momentaliter  refugit. 

1  M0MENTANA,  Libra,  de  SS.  Petro 
et  Paulo  tom.  5.  Junii  pag.  438:  Quod  si 
beata  auferre  desiderai  pignora,  pallio- 
lum  aliquod,  Momentana  (id  est  libra) 
pensatum,  jacit  intrinsecus.  Sic  etiam 
legendum  prò  Momentanea  apud  Isido- 
rum,  monet  Graevius. 

1  MOMENTANEI  Loci.  Johannes  in 
Vita  S.  Odonis  saec.  5.  Bened.  pag.  162  : 
Nec  obstantiee  opponens  querelas,  sed  Mo- 
ment aneos  quserens  locos,  terra  prostra- 
tus  veniam  est  deprecatus,  Id  est,  oppor- 
tuna momenta  observans. 

*  MOMENTANEI^,  [Hoc  verbum,  quod 
apud  Tertullianum  tantum  invenitur, 
frequenti  us  apparet  in  mediaevis  cuar- 
tis  :  «  Quam  diffi cui  tatem  patres  sancti 
Columne  in  domo  Dei  omnipotentis 
absque  ruga  examinantes  Momentaneum 
florem  fu  gitivi  seculi  respuerunt,  cru- 
cem  suam,  sicut  ait  apostolus,  gestan- 
tes.  »  (Charta  Cluniac.  Coli.  Burgund. 
B.  N.  t.  79.  n.  158.  an.  1093.)] 

1  M0MENTATIM,  Vix  continue.  Vita 
MS.  S.  Winwaloei  :  Tum  corda  pavido- 
rum  Momenlatim  tremunt. 

*  In  singula  momenta.  Vita  S.  Joan. 
Laudens.  episc.  tom.  3.  Sept.  pag.  169. 
col.  2  :  Talibus  ergo  virtutum  exercitiis 
dum  more  suo  Joannes  instar et ,  apostoli- 
que  instar  quae  retro  oblitus,  Momenta- 
tim  in  anteriora  contenderei,  etc. 

M0MENTATIVE,  In  momento,  statim, 
de  repente,  in  Historia  Translationis  S. 
Guthlaci  n.  6. 

%  M0MENTI0LUM,  dimin.  a  Moment 
tum.  Vita  S.  Columbae  abb.  tom.  2.  Jun. 
pag.  233.  col.  1  :  Tum  post  modicum  ali- 
cujus  Momentioli  intervallum,  etc. 

1  M0MENTUM,  Stllus,  quo  momentaria 
inclinatur.  Gloss.  Isid.  ubi  Grasvius  le- 
gendum putat  :  quo  movente  libra  incli- 
natur. Nihil  mutandum  videtur,  cum 
momentanam  prò  Libra  dixerint  inferio- 
ris  sevi  Scriptores,  quidni  etiam  momen- 
tariam  ?  Vide  Momentana.  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerm.  ex  Joan.  de  Janua:  Mo- 
mentum,  Mouvement,  ou  moment,  la  40. 
partie  d'une  heure,  ou  Vinstrument  où 
sont  percus  les  momens,  ou  languette  de 
balance. 

9  Moement,  prò  Conséquence,  force,  va- 
leur,  in  Lit.  ann.  1354.  tom.  4.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  302  :  Et  nfest  mie  nos- 
tre entendons  que  les  choses  dessus  dlctes 
soient  d'aucune  valour  ou  d'aucun  Moe- 
ment. 

M0MERIUM.  Commodianus  Instruc- 
tione  59  : 

Das  tibi  Momerium, 

Id  est,  te  ridiculo  exponis. 

*  Hinc  nostris  Momme  et  Mommerie, 
Personatorum  chorea,  turba,  Gali.  Mas- 
carade;  unde  Mommer,  ejusmodi  ludum 
agere,  et  Mommeur,  illius  actor.  Lit. 
remiss.  ann.  1400.  in  Reg.  156.  Chartoph. 
reg.  eh.  19:  Comme  plusieurs  bourgeois 
de  la  ville  d'Aire  feussent  alez  esbatre  à 

un   esbatement,  que  on  dit  Momme; 

lesquels  demanderent  ausdiz  serviteurs 
duait  Sohier  s'ilz  estoient  Mommeurs,  les- 
quelz  respondirent  oil  ;  et  lors  ledit  Cons- 
tant leur  dist  qu'ilz  Mommassent  à  lui,  et 
ledit  Simonnet  respondi  qu'ilz  nfavoient 


MON 


MON 


MON 


451 


point  de  clarté,  car  leur  forche  estoit  fail- 
lie,  et  ne  vouloient  Mommer  à  lui,  ne  à 
autre.  Aliae  ann.  1454.  in  Eeg.  184.  eh. 
515  :  Icellui  suppliant  le  Dimenche  xij*. 
jour  de  Janvier  partist  de  l'ostel  de  son 
maitre....  en  entention  de  aler  Mommer  ; 
et  de  fait  y  ala  desguisé,  ainsi  que  Von  a 
accoustumè  fair  e  au  pais  (Tberouenne) 
en  temps  d'iver.  Monstre!,  ad  ann.  1453. 

3.  voi.  fol.  56.  r°  :  Après  le  banquet  furent 
les  dances  et  les  Mommeries.  Mommerie, 
ludi  species,  in  Lit.  remiss.  ann.  1477. 
ex  Reg.  206.  eh.  1000  :  Icellui  Darleux 
commenca  à  dire  au  suppliant  qu'il  fail- 
loit  jouer  à  la  Mommerie  aux  dez.  Ex 
quibus  fìrmatur  Perizomi  etymon,  qui 
a  Graeco  papato,  larva,  has  voces  arces- 
Sit.  Vide  mox  Momus. 

1  MOMIA.  Vide  Mumia. 

*  MOMÒUS.  Charta  ann.  1212.  in  Char- 
tul.  Raym.  VII.  corait.  Tolos.  pag.  97  : 
Tutum  quicquid  habemus  vel  tenemus,.... 
videlicet  boscos  et  bartas,  dornos  et  casa- 
les,  aedificia  et  bastirnenta,  Momoles,  et 
vineas,  prata  et  pascua,  etc.  Sed  legen- 
dum  M aloles,  ut  pluries  infra  occurrit  in 
eod.  Chartul.  Vide  supra  Maleollus. 

MOMPAR.  Vide  Mundiburdus. 

*  MOMUS,  Larva.  Testam.  reginae  Ma- 
falda ann.  1256.  tom.  1.  Probat.  hist. 
geneal.  domus  reg.  Portug.  pag.  32  : 
Item  infanti  domino  Petto  fratri  meo 
meum  Momum.  Et  pag.  33  :  Mando  ei 
meum  Momum  quadratum  et  aliam  pe- 
tratti quadratane  Vide  supra  Mome- 
rium. 

1  MONA,  Vidua,  a  Graeco  jjlóv^,  sola. 
Leges  Normann.  apud  Ludewig.  tom.  7. 
pag.  292  :  De  protezione  Monarum  et  or- 
phanorum.  Quum  autem  Duces  Norman- 
niae  assueto  ductu  cantatis  ex  antiquo 
viduas  sub  protectione  sua  susceperint  et 
pupillos.  Vita  B.  Augustini  Novelli  tom. 

4.  Maii  pag.  621  :  Quidam  puerulus  filius 
dictas  Monza  Morgaritae. 

1  MONACHA,  MONACHARE,  MONACHA- 

tio.  Vide  in  Monachi. 

*  [Ex  charta  Cluniac.  Coli.  Burgund. 
in  Bibl.  Nat.  asservata  (t.  76.  n.  28.  mar- 
tio  950.)  quomodo  Monacharetur  miles 
intelligimus  :  «  Ego  denique  predictus 
Leotbaldus,  cingulum  militie  solvens  et 
cornano,  capitis  barbamque  prò  divino 
amore  detundens,  monasticum,  Deo 
auxiliante,  habitum  in  predicto.  (Clu- 
niac.) monasterio  recipere  dispono.  »] 

M0NAGHATUS.  Vide  Fraternità* ,  et 
Monachi. 

*  MONACHATUS,  Monachorum  oratio- 
nes  et  suffragia.  Charta  prior.  Cartus. 
Paris,  "ann.  1390.  ex  Reg.  Joan.  ducis 
Bitur.  in  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  144. 
v°.  :  Concedimus  ettam  eidem  (Joanni 
duci  Bitur.)  in  quantum  possumus,  trice- 
narium perpetuum,videlicet de  S.  Spiritu 
quandiu  vitam  duxerit  in  humanis,  et 
post  ejus  obitum....  de  deffunctis;..,  nec- 
non  duos  Monachatus,  unum  videlicet  de 
praesenti,  quem  ad  ducentas  missas  taxa- 
mus,  una  oum  psalteriis  et  aliis  debitis 
per  non  presbyteros,  clericos,  redditos  et 
conversos,  et  alium  in  obitu,  non  compre- 
hendentes  in  hoc  tempus  sepulturas,  quo 
quilibet  monachorum  et  aliorum  religioso- 
rum,  secundum  tanti  principis  benefacto- 
ris  nostri  eximii  decentiam ,  debitum 
adimplere  curabit.  Vide  aliis  notionibus 
in  Monachi. 

0  Mona.ga.tus  Officium,  in  Constit. 
capitili,  eccl.  Barchin.  ann.  1423,  rubr. 
15.  ex  Cod.  reg.  4332  :  Veruth  quia  ex 
commissione  et  concordia  nostrortim  dicti 
càpituli  cum  venerabili  Guillelmo  Carbo- 
nelli  sacrista  dietse  ecclesia  factis  prò 
officio  Monacatus  sublato,  etc. 


MONACHI,  ex  Gr.  Movale,  appellaban- 
tur,  qui  strictioris  vita»  Christianae  in- 
tuitu,  in  solitudines  recedebant,  vitato 
omni  hominum  consortio.  Gloss.  Gr. 
MSS.  Regiae  :  Mova/ós,  à  \l6v(ù  ?&v  0ea>. 
Rutilius  Numatian.  lib.  1.  Itinerar.  : 

Ipsi  se  Monachos  Graio  cognomino  dicunt, 
Quod  soli  nullo  vivere  teste  volunt. 

S.  Hieronymus  Epist.  1  :  Interpretare 
vocabulum  Monachi ,  hoc  est ,  nomen 
tuum  :  quid  facis  in  turba  qui  solus  es  f 
Epist.  4.  de  Vita  Monachorum  :  Quid 
desideramus  urbium  frequentiam,  qui  de 
singularitate  censemur  ?  Epist.  13  :  Si 
cupis  esse,  quod  diceris,  Monachus,  id  est} 
solus,  quid  facis  in  urbibus,  quae  utique 
non  sunt  solorum  habitacula,  sed  multo- 
rum  ?  Quo  spectat  Epigramma  ex  An- 
tholog.  lib.  1.  pag.  189  : 

E!    [lova/oÉ,  ti    toaolSs  ;    Toaotèe  Se,  izSx; 

[itali  (ioOvci  ; 

Canones  Hibernici  lib.  38.  cap.  1  :  Mona- 
chus Grasce,  Latine  unalis,  sive  quod  so- 
lus in  eremo  vitam  solitariam  ducat,  sive 
quod  sine  impedimento  mundiali  mun- 
dum  habitet  :  sive  quod  in  hac  vita  solus, 
et  si  inter  multos  habitet,  versetur.  Geral- 
dus  in  Vita  S.  Stephani  fundatoris  Or- 
dinis  Grandimont.  cap.  3  :  Monachorum 
(ait  idem  Sanctus)  nomine  non  ulimur, 
qui  nomen  sanctitatis,  vel  singularitatis 
sortiti  sunt  vocabulum  :  quorum  UH  spe- 
cialiter  Monachi  dicuntur,  qui  sui  curam 
agunt,  nec  aliud  cogitant,  nisi  tantum- 
modo  de  Deo.  Monachismum  in  urbes 
primum  invectum  a  sancto  Athanasio, 
auctor  est  Hieronymus  ad  Principiam 
Epist.  16. 

Triplex  autem    Monachorum   genus 
statuit  Cassianus  Collat.  18.  cap.  4.  et  5. 
primum    Ccenobitarum ,  qui  scilicet  in 
conaregatione  pariter  consistentes,  unius 
semoris  judicio   gubernantur  :  al  ter  una 
Anachoretarum ,  qui   prius  in  Ccenobiis 
instituti,  jamque  %n  actuali  conversatione 
perfecti  solitudinis  elegere  secreta  :  ter- 
tium  denique  Sarabaitarum,  de  quibus 
omnibus  agimus  suis   locis.  [Quartum 
addit  S.  Benedictus  in  Regula  sua  eap. 
1  :    Quartum  vero    genus     monachorumì 
quod  nominatur  Gyrovapum,  qui  tota  vitaì 
sua  per  diversas  provmcias  ternis  auti 
quaternis  diebus  per   diversorum  celiasi 
hospitantur,  semper  vagì,    et  nunquam* 
stabiles,  et  propriis  voluptatibus,  et  gula&\ 
illecébris  servientes,  et  per  omnia  deterio-l 
res  Sarabaitis.  De  iis  praeterea  occurrijj 
mentio  in  Capitul.  2.   Caroli  M.  annf 
789.]  De  Vitae  Monasticas  laude  ac  praB- 
conio  haec  habet  prae  caeteris  Arnoldus 
Lubecensis  lib.  3.  cap.  9:  Quid  olim  erat 
vita  Monachorum,  nisi  puritas  innocentiae, 
semita  justitias,  vivendi  forma,  via  para- 
disi ?  Haec  enim  est  Angelorum   socia, 
Apostolorum  associa,  Martyrum  X&titia, 
Confessorum   gloria,    Virginum   corona. 
Mitto  reliqua,  ut  et  quae  in  hanc  rem 
habent  ipsi  heterodoxi  Scriptores,  quo- 
rum loci  congesti  leguntur  in  Monast. 
Anglic.  tom,  1.  pag.  1047. 

3K^-  Monachos  Clericorum  nomine  in- 
terdum  apud  Veteres  design atos  fuisse, 
probat  Pra&ceptum  Caroli  Calvi  ann. 
873.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Col- 
lect.  col.  197  :  Sunt  autem  ipsae  res  sitae 
per  diversa  loca  in  comitatu  Cenomanico, 
%d  est,  quas  dicitur  Chanon,  quam  S. 
Domnolus  Clericis  S.  Vincentii  atque 
Laurentii  pretiosorum  Martyrum  tradi- 
dit.  Eamdem  donationem  referunt  Acta 
Episcoporum  Cenoman.  tom.  3.  Analect. 
pag.  99.  ubi  loco  Clericis,  habent  Mona- 


\ 


chis  :  Alia  vero  pars  de  suo  Episcopo  erat7 
cujus  vocabulum  est  Canon,  quam  et  per 
licentiam  canonicorum  suorum  Monachis 
in  Ecclesia  S.  Vincentii,  et  S.  Laurentii 
dedit. 

Voce  Monachus,  nullius  familiae  nota 
adjecta,  Benedictinum,  intellectum  sem- 
per apud  veteres,  uti  apud  Graecos  Basi- 
lianum,  observat  Seldenus  ad  Eadme- 
rum  pag.  115. 

Monachi  Laici,  in  lib.  Miraculor.  S. 
Winnoci  Àbbat.  cap.  25.  et  apud  Lan- 
francum  in  Statut.  Ord.  S.  Benedicti 
cap.  1.  sect.  4.  qui  Fratres  laici  dicuntur 
sect.  5. 

T  Monachus  Miles,  Idem  qui  Advoca- 
tus.  Vide  in  Miles. 

Monachi  S^culares,  qui  strictiorem 
regulam  non  ampi ecteban tur,  dicti  Or-  . 
derici  Vitalis  aevo,  uti  testatur  lib.  8.  ' 
pag.  716.  Herimannus  de  Restauratione 
S.  Martini  Tornacensis  cap.  67  :  Postea 
vero  cognovit  a  Monachis  juxta  urbem 
habitantibus,  quos  popuìares  sive  saecula- 
res  quidam  nominant,  non  ex  toto  anti- 
quorutn  instituta  posse  servari.  Con  tra 

Monachi  Regulares,  in  Concilio  Le- 
movicino  ann.  1031,  sess.  2.  dicuntur, 
qui  illicita  nolentes,  non  suo,  sed  alieno 
imperio  vivunt  :  quibus  omnia  in  medium 
conferuntur  communia,  nec  aliquid  ha- 
bent, quod  Abbas  non  dederit,  aut  per  mi- 
seriti [Capitul a  Monachorum  ad  Augiam 
direct,  in  Appendice  ad  Capitular.  col. 
1380  :  Ne,  dum  Regulares  Monachi  vene- 
rint,  qui  jussu  imperiali  tota  ccunobia 
gentis  nostrse,  ubi  opus  fuerit,  regulariter 
instruere  debebunt,  etc!) 

Monachi,  albi,  nigrx,  g risei,  etc.  Vide 
Or  do. 

Monachi  ad  Succurrendum  dicun- 
tur, qui  dum  extrema  agunt,  vel  urgente 
mortis  periculo,  monachicam  vestem 
induunt,  quo  fratrum  ac  monachorum 
suffragiorum,  seu  orationum  fìant  par- 
ticipes,  eoque  ipso  aniraae  suae  saluti 
consulant,  ac  succurrant,  quomodo  hac 
voce  utitur  Inquisitio  de  Presbyteris 
apud  Reginonem  cap.  87  :  Similiter  or- 
dmem  baptismi  ad  succurrendum  infir- 
mi*. Quo  spectant  orationes,  quae  descri- 
buntur  in  lib.  1.  Sacramene  Eccl.  Ro- 
man, cap.  73.  et  74  :  Cum  expoliatur 
infirmus  et  fons  benedicitur.  Deinde  : 
Benedictio  aquae  ad  succurrendum.  Et 
cap.  26  :  Ad  succurrendum  benedictio  olei 
exorcizati.  Bernard us  Mon.  in  Consuet. 
Cluniac.  MSS.  cap.  22.  et  ex  eo  Udalri- 
c us  lib.  2.  cap.  28  :  Si  quis  infirmus,  et, 
ut  aiunt,  ad  succurrendum  benedictionem 
acceperit ,  etc.  Monasticum  Anglican. 
tom.  1.  pag.  632  :  Si  quis  ad  succurrendum 
meta  mortis  se  loco  prenominato  dederit, 
illic  recipietur.  Statut.  Ord.  de  Semprin- 
gham  ,  e.  de  susceptis  in  morte  ,  id 
est,  qui  monachicum  habitum  induunt 
morituri  :  In  domo  vero  qua  susci- 
pitur ,  scribetur  in  martyrologio ,  et 
in  brevibus  mortuorum  scribetur  ad  suc- 
currendum ,  si  habitum  habuerit.  Li- 
ber  Ordinis  S.  Victoris  Parisiensis 
MS.  cap.  22  :  De  his  vero  qui  in  infir- 
mitate  constituti  habitum  religionis  ex- 
poscunt,  quid  fieri  oporteat,  in  dispo- 
sitione  Abbatis  relinquimus.  Sicut  enim 
tales  nec  omnino  recipiendos  esse,  nec 
omnes  repellendos,  sive  nostras  possibilita- 
tist  sive  salutis  illorum  respectu  dicere 
audemus,  ita  quoque  qui  magis  susci- 
piendi  sint,  vel  non  suscipiendi,  determi- 
nare non  possumus  :  maxime  cum  quo- 
rundam  festinatam  susceptionem,  quo- 
rundam  dilationem  non  solum  Ecclesiis, 
sed  ipsis  etiam  magis  utilem  fuisse  vide- 
rimus  :  hoc  tamen  summopere  óbservan- 


452 


MON 


MON 


MON 


dum  est,  ut  ii  qui  in  infirmitate  converti 
volunt,  si  eis  prò  aliqua  dispensatane  prò 
voto  non  annuitur,  Consilio  tamen  et  au- 
xilio  quomodo  possibile  est,  et  eis  expedit 
ad  salutem,  adjuventur.  Vide  in  nane 
sententiam  Thoraam  Cantiprat.  lib.  2. 
de  Apib.  cap.  51.  n.  8.  9.  Charta  Priora- 
tus  S.  iEgidii  de  Medunta  :  Odo  Ruffini 
filius  maxima  egritudine  vexatus,  susce- 
pit  habitum  monachicam,...  et  Monachus 
ad  succurrendum  effectus  est.  Tabu  la- 
ri um  Conchensis  Monasterii  inRuthen- 
sis  Ch.  82  :  Et  his  omnibus  Mililibus 
supradictis  concesserunt  Dom.  G.  Abbas 
et  Conventus,  et  promiserunt  habitum  re- 
ligionis  illis  extremis  morbis  se  daturos, 
eie.  Nomocanon  nuper  editus  a  Y.  CI. 
Joann.  Baptist.  Cotelerio  cap.  445  :  'Eàv 
•ci?  àffOevwv  eTtifrixe?  xó  aytov  (rx^ot,  %pr\ 
6t6óvat  aula  àvv7tep6éTtt>c ,  xoù  owtòv  \lì\ 
xwXvetv.  KaXóv  1<ttiv  oixeiv  {/.exa  oXiytov  ffu- 
vexfijv.  Tabul.  Oelsinianense  :  Quod  si  in 
vita  Monachi  non  fuerinl,  ad  succurren- 
dum recipiantur.  Alibi  :  Pro  hoc  itaque 
dono  supra  dicti  Monachi  CeUinienses 
eundem  G-eraldum  Monachum  fecerunt  ad 
succurrendum  et  honeste  sepelierunt.  [Ne- 
crolog.  Cprbeiense  :  vi.  la.  Febr.  Johan- 
nes presbiter  de  Hamel  Monachus  ad  suc- 
currendum, qui  dedit  nobis  xin.  jomalia 
terrx  in  territorio  de  Bousencourt.]  Quod 
si  conjugii  nexu  illigati  essent,  Monachi 
ad  succurrendum  fieri  non  poterant  abs- 
que  uxoris  consensu,  ut  est  in  Epist.  il. 
Alexandri  II.  PP.  ad  Landulfum.  Brora- 

Stonus  ann.  1088  :  Hoc  anno  Roger us  de 
elleme  illustris  Comes  Salopiee  òbiti,  qui 
cum  decubare  tf  ad  succurrendum  animse 
suas  Monachus  factus  est,  Adelissa  Comi- 
fissa  consentiente.  Miserat  namque  Re- 
ginaldum  Priorem  Salopix  Cluniacum 
prò  tunica  S.  Hugonis  Abbatis  induenda. 
Statuta  Ordin.  Cartus.  ann.  1368.  l.part. 
cap.  4.  §  36  :  Domus  associata?  non  tenen- 
tur  msi  od  brevem  solum  prò  illis  qui  re- 
cipiuntur  in  hdbitu  ordmis  metu  mortis, 
nxsi  permanserint  in  ordine  anno  uno 
post  habitum  sic  susceptum.  Part.  3.  cap. 
3.  §  8  :  Donati  et  praebendarii  senes,  debi- 
les,  et  infirmi,  sicut  indui  possunt  ad  suc- 
currendum, etc.  Susceptum  demum habi- 
tum monasticum,  si  pristinam  valetu- 
dinem  rursum  consequerentur,  dimit- 
tere  haud  fas  erat  :  fquare,  ut  id  ratum 
magis  esset,  recuperata  sani  tate  iterum 
more  sole m ni  professionem  emittebant. 
Dialogusinter  Cluniac.  et  Oisterc.  Mon. 
apud  Marten.  tom.  5.  Anecd.  col.  1606  : 
Deinde  cum  per  misericordiam  Dei  conva- 
luissem  de  infirmitate  mea,  eduxerunt  me 
de  infirmarla,  et  statuerunt  me  ante  al- 
tare, et  fecerunt  me  litteras  professorias 
legere  secundo.  S.  Wilhelmi  Constit.  Hir- 
saug.  lib.  1.  cap.  76  :  Si  vero  ad  monaste- 
rium  allatus  de  infirmitate  convaluerit, 
post  Primam  vel  alto  tempore  post  Ter- 
tiam  in  cellam  Novitiorum  per  infirma- 
rium  in  capitulum  prò  petitione  facienda 
per  magistrum  ducitur;  sed  quamvis  mo- 
nastica benedictione  adjutus  sit,  tamen 
capitulo  carebit,  etiamsi  a  domno  Abbate 
consecratus  sit,.*  quousque  cum  aliis,  qui 
benedicendi  sunt,  professionem  faciatJ] 
Quod  si  habitum  dimitterent,  prò  apos- 
tatis  habebantur,  nisi  a  voti  religione 
summi  Pontitìcis  dispensatio  intercede- 
rete Gesta  Dominor.  Ambasiensium  : 
Burchardus  de  Monthesauro  morbo  coac- 
tus  ^fonachus  efficitur,  qui  convalescens 
Monachum  exuit,  et  Romx  ante  Papam 
quod  iqnorans  effectus  esset  Monachus,  nec 
se  ordini  acquievisse,  jurando  affirmavit, 
qui  cum  rediret  in  Lombardia,  quamdam 
Marchisìam  duxit  uxorem,  etc,  Denique 
si  uxor  conjugi  in  extremis   habitum 


Monachi  postulanti  consensum  nraesti- 
tisset,  eodem  ad  pristinam  sanitatem 
re  verso,  datum  semel  consensum  con- 
vellere non  poterà t.  Exstat  in  eam 
rem  Epistola  Marbodi  Episcopi  Re- 
donensis  in  tom.  13.  Spiciiegii  Ache- 
riani  pag.  295.  Vide  praeterea  Balsamo- 
nem  ad  Oan.  2.  Pseudo-Synodi  Photia- 
nse.  Ejusmodi  Monachorum  ad  succur- 
rendum crebra  est  mentio  in  Monasticis 
Necrologiis.  Martyrolog.  Corbeiense  Ne- 
vélonis  nomine  inscriptum  5,  Id.  Jan.  O. 
Valterus  Monachus  et  laicus  N.  C.  (i.nos- 
ter  Con  versus)  ad  succurrendum  7.  Kal. 
Febr.  :  Gamerus  S.  et  Mon.  N.  ad  succur. 
Apud  Louvetum  in  Stemmatibus  Belva- 
censi  b.  pag.  418.  quidam  Miles  Canoni- 
cus  ad  succurrendum  dici  tur  in  Necrolo- 
gio Belvacensi.  Ita  Canonicus  ad  succur- 
rendum7  passim  in  Necrologio  S.  Victoris 
Parisiensis  :  2.  Idus  Julii  Natalis  conver- 
sus ad  succurrendum..,  Robertus  de  co- 
quina  frater  noster  familiaris  ad  succur- 
rendum. Droco  Meldensis  Canonicus,  et 
noster  ad  succurrendum  Conversus.  Idem 
Necrolog.  2.  Kalend.  Septeinbr.  :  Anni- 
versar.  Haimonis  Militis  Conversi  ad  suc- 
currendum. 8.  Id.  Decembr.  :  Guillelmus 
Chapitre  Conversus  noster.  Soror  ad  suc- 
currendum.  Idem  Necrolog.:  3.  Id.  Octóbr. 
Simon  le  Daubeur,  laicus  frater  noster  ad 
succurrendum,  et  Margareta  uxor  ejus, 
soror  nostra  ad  succurrendum.  Conversus 
et  familiaris  ad  succurrendum,  ibid.  7. 
Id  .Novera  b. 

SU*  Qua  ratione  vero  Monachus  ad 
succurrendum  quis  efficiebatur ,  docet 
Dialogus  inter  Cluniac.  et  Cisterc.  Mo- 
naca, apud  Marten.  tom.  5.  Anecd.  col. 
1606  :  Puniente  et  miserante  Deo ,  tam 
gràvem  asgritudinem  incidi,  quod  a  perito 
et  sapienti  medico  desperatus  fui.  Venti 
ad  me  visitandum  quidam  monachus,  qui 
postea  factus  est  Abbas  :  qui  videns  me 
dixit,  homo,  mortuus  estis  :  quare  non  fa- 
citis  vos  por  tari  ad  monasterium  ?...  Vix 
r espondi,  aicens,  meus  monachatus  nullus 
esset,  nec  Deo  acceptus,  qui  in  extremis 
jaceo.  Et  ille,  nohte,  inquit,  diffidere, 
ecce  promitto  vobis  in  vera  fide,  me  prò 
vobis  rationem  Deo  redditurum,  si  feceri- 
tis  quod  dixi.  Qua  promissione  audita, 
ccept  confidere  in  ea,  et  dixi,  date  fidem 
ponendo  manum  vestram  in  manum 
meam.  Ita  factum  est  ;  portatus  sum  ad 
Monasterium.  Monachi  in  infirmaria  assis- 
tentes  lecto  meo,  dixerunt  mihi  :  vos  débe- 
tis  D.  Abbatem  rogare,  ut  faciat  vos  mo- 
nachum. Rogavi,  script^  sunt  mihi  litterse 
continentes  professionem  monachi.  Tunc 
ego  qui  non  potai  me  vertere  de  latere  in 
aliud  latus,  vix  legens  litteras,  promisi 
magna  fortium  opera,  scilicet  conversio- 
nem,  et  obedientiam,  et  stabilitatem,  se- 
cundum  Regulam  S.  Benedicti ,  quam 
penitus  ignorabam  absque  omni  condi- 
tione. 

Neque  tamen  praedictos  istos  omnes 
revera  Monachicum  habitum  induisse 
ausim  asserere,  cum  existimem,  ita  post- 
modum,  ac  ut  plurimum  etiam  sic  dic- 
tos,  qui  societatis  monachici  seu  fra- 
ternitatis  participes  fiebant  ,  eoque 
nomine  inserì bebantur  Martyrologio. 
Quippe  Necrologium  S.  Martini  Laudu- 
nensis  baec  de  Joann.  Briennensi  (non 
Oomneno)  Imp.  CP.  habet  :16.  Kal.  Maii 
Commemorano  Jo.  Imper.  hujus  Eccl. 
Fratris  ad  succurrendum,  quem  saltem 
non  induisse  vestem  monachicam  in  eo 
Monasterio  constat,  cum  CPoIi  obierit. 
Consule  quae  de  hisce  ad  succurrendum 
Monachis  attigere  viri  perer uditi,  Lucas 
Acberius  ad  Guibertum  pag.  634.  et 
Joan.  Mabillonius  in  Prsefat.  ad  3.  tom. 


SS.  Ordinis  S.  Benedicti  num.  21.  Vide 
Angelica  v estis. 

M@*  Alia  iterum  Monachorum  species, 
eorum  scilicet  qui  in  monachicam  fra- 
ter  n  ita tem  adscripti,  non  in  orati onum 
modo,  sed  et  in  rerum  temporalium 
participationem  admittebantur.  li  mo- 
nasticam  vestem  aliquando  induturos 
se  profltentes  monachorum  privilegiis 
et  munitati  bus  gaudebant,  adeo  ut  eo- 
rum causis,  prout  suis,  patrocinarentur 
monachi.  Unde  ab  iis  distinguendi  vi- 
dentur,  qui  nude  in  fratres  assumti,  licet 
interdum  monachi  appellati,  tamen  non 
nisi  orati  onum  suffragi  or  umq  uè  mona- 
chorum participes  erant.  Vide  Frater- 
nità*. Liber  Usuum  Eccl.  S.  Victoris 
Paris,  in  Bibl.  S.  Germani  Autissiodor.  ; 
In  hoc  loco  quorumdam  consuetudinem 
(qux  utrum  imitatione  aut  omnino  repre- 
hensione  digna  sit ,  judicare  nolumus) 
prxtereundum  esse  non  puto.  Siquidem 
quasdam  monasteria  hanc  consuetudinem 
tenenl,  ut  s&culares  in  suam  societatem, 
ac  fraternitatem  omnino,  sicut  oportet, 
statim  irigressuros,  per  investituram  com- 
munionis,  tam  corporaliter,  quam  spiri- 
tualiter  suscipiant  :  et  post  talem  plena- 
ria™ susceptionem,  sine  prxfixq  termino 
conversionis,  quantum  libuent,  in  sseculo 
permanere  sinunt.  Hoc  tamen  in  ejusmodi 
hominum  tali  susceptione  indubitanter 
periculosum  esse  consideramus,  quod  ssepe 
tales  non  voto  religionis,  sed  defensionis 
suas  causa  in  societate  religiosorum  ad" 
scripti  volunt  videri,  non  ut  ipsi  ad  reli- 
gionem  conversi,  meliores  fiant,  sed  ut  in 
nequitita  persistentes,  sub  patrocinio  et 
tutela  ecclesiarum  maneant  tutiores.  Pro- 
pter  quod  saspe  gravem  maculam  atque 
infamiam  puntati  religionis  inferunt  , 
dum  eos  qui  in  religione  constituti  sunt, 
ad  patrocinandas  causas  turpes,  et  igno- 
minias  prò  sua  defensione,  quasi  ex  debito 
compellunt. 

1  Monachellus,  in  Gestis  S.  Anselmi 
tom.  2.  Aprilis  pag.  927  :  Abjecto  Mona- 
chellorum  testimonio. 

|  MONA.GHOLU8  ,  Monachulus.  Testa- 
mene m  Herlemundi  Episc.  tom.  3. 
Analect.  pag.  218  :  Ut  ipsi  Monacholi  vel 
pauperes  ibidem  conversantes  substantiam 
minime  habébant,  etc.  Acta  S.  Innocen- 
te Episcopi  tom.  3.  Junii  pag.  862  : 
Domno  Carileffo  et  suis  Monachulis  per 
scHpturam  t radiati. 

*  Monachus  junior.  Consuet.  Mss.  S. 
Crucis  Burdeg.  ante  ann.  1305  :  ille  qui 
capitulat,  debet  se  induere  sacris  vestibus, 
et  debet  incensare  omnia  altaria  ecclesia, 
et  clericus  sacris tse  debet  eum  sodare  cum 
naveta,  ubi  est  incensum,  et  Monachulus 
vel  juvenilis  sustinere  cappam.  Cerem. 
vet.  Ms.  eccl.  Carnot.  :  In  medio  chori 
responsorium  Consti  tu  es  cantet  puer  nos- 
ter cum  Monaculo.  Acad.  Hispan.  in  Dic- 
tion.  Monacillo  est  Parvus  minister  alta- 
ris,  cerifer.  Vide  in  Monachi. 

Monache,  Sanctimonialis,  Monialis. 
Anastasius  in  S.  Leone  pag.  27  :  Hic 
constituit  ut  Monacha  non  acciperet  vela- 
rninis  capitis  benedictionem,  nisi  probata 
fuerit  in  virginitate  sexaginta  annorum. 
[Tabul.  Vosiense  fol.  18  :  Notum  sit  cun- 
ctis  hominibus  quia  Bernardus  Yicarius 
de  Aient  dedit  Deo  et  S.  Petro  Vosiensi 
prò  matre  sua,  quam  Monacham  fieri  fe- 
cit  in  monasterio  Vosiensi,  bordariam, 
etc]  Vide  Diaconissa. 

|  Monachina,  diminut.  a  Monacha. 
Acta  vener.  Mari»  Bagnesiae  tom.  6. 
Maii  pag.  135  :  In  vasculo  vini  albi,  quod 
ipsi  servabant  reverenda  matres  monas- 
terii Angelorum,  vulgo  dict&  Monachina. 
Et  vere  Monachina  seu  monachute,  quia 


MON 


MON 


MON 


453 


pauperes  spiritu,  sed  multa  pace  ac  gra- 
tta Dei  divites. 

Monachare  ,  Monachum  agere,  vel 
facere.  Zacharias  PP.  in  Epist.  ad  An- 
glos  ajaud  W.  Malmesbur.  lib.  1.  de 
Gest.  Ponti f.  :  Ut  prius  probentur  laici, 
quam  Monachentur.  S.  Bernardus  Epist. 
261  :  Unus  de  Militibus  templi  voluti  Mo- 
nachari  in  ordine  nostro.  Chartular.  S. 
Amantii  Inculism.  :  Petrus  Jordanus 
filius  Bernardi  Jordani  Monachavit  se  in 
Ecclesia  S.  Amantii,  et  donavit  eidem 
Ecclesise,  etc.  [Tabular.  Oonchense  in 
Buthenis  :  Et  si  utilis  fuerit,  faciet  illum 
ordinare  ad  presbyterum.  Et  quando  vo- 
luerit t  faciat  illum  Monaehare  in  monas- 
tero. Charta  ann.  1156.  in  ma  Jori  Char- 
tular. S.  Vi  et.  Massi  1.  pag.  150  :  Gaufri- 
dus  Vicecomes  Massiliae  donavit  S.  Victori 
quartam  partem  de  sex  furnis  prò  here- 
ditaria  possessione  duorum  suorum  filio- 
rum  quos  tradidit  Monachandos.]  Adde 
Joan.  Sarisberiensem  Epist.  291.  Specu- 
lum  Saxonicumlib,  1.  art.  25.  lib.  2.  art. 
22.  Vitam  S.  Willelmi  Abbat.  Roschild. 
n.  4.  Will.  Malmesbur.  lib.  2.  de  Gest. 
Pontif.  pag.  238.  Christianum  in  Vita  S. 
Geraldi  Abbatis  Grandis-Silvae  n.  27. 
etc.  MavSpeuetv,  eodem  sensu  dixit  Nice- 
tas  Choniates  in  Isaacio  lib.  3.  num.  1. 

MONA.GHIZARE  ,  Eadem  notione. 
[Oharta  Rodulphi  Episc.  Leodiensis 
ann.  1178.  apud  Marten.  tom.l.  Ampliss. 
Oollect.  col.  913  :  Item  domna  Rengardis 
de  Morellimanso  cum  quodam  filio  suo 
in  ecclesia  Walciodorensi  Monachisato.] 
Vita  S.  Findani  Confess.  cap.  1  :  Tunc 
senior  ejus  in  proprio  Monasterio,  quod 
Rinungia  vocatur,  eum  Monachizari  fecit, 
etc.  Fiorenti us  Wigorniensis  ann.  991  : 
Clericos  Wigorniensis  Ecclesia  monachi- 
lem  habitum  suscipere  renuentes  de  Mo- 

nasterio   expulit,   consentientes  vero 

Monachizavit.  Et  ann.  1078  :  Ante  suum 
obitum  Monachizatus. 

1  Monachile  Cingulum  Propiteri, 
Monastica  vitae  nomendare.  Translatio 
S.  Sebastiani  saec.  4.  Bened.  part.  1. 
pag.  385  :  Licet  enim  Monachile  ctngulum 
%n  agonia  spiritualis  militisi  professus 
sim,  etc. 

T  Monachismum  Profiteri,  Eadem 
notione.  Charta  ann.  1163.  tom.  4.  Hist. 
Harcur.  pag.  1302  :  Beccensem  bibliothe- 
cam  centum  et  quadraginta  voluminibus 
adauxit,  bona  spe  ductus  quod  brevi  eo 
loci  Monachismum  profiteretur. 

Demona chare  ,  Monachum  degra- 
dare. Continuator  Aimoini  lib.  5.  cap. 
51  :  Quemdam  etiam  eorum  nomine  Isaac 
in  Monasterio  quondam  timore  mortis  ton- 
suratumf  Demonachatum  patibulo  affixit. 
Utitur  etiam  Sugerius  in  Ludovico  VI. 

T  Monachatio,  Monasticse  vi  tra  pro- 
fessio.  Testamentum  ann.  1202.  exScbe- 
dis  Pr.  de  Mazaugues  :  Guidonem  filium 
meum  volo  esse  monachum  Giuntaci.... 
et  si  ante  Monachationem  decesserit,  etc. 
Vide  Cicatio.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

A  plusors  de  sez  homes  descouvri  son  courage, 
Qu  il  vout  prendre  à  Jumeges  ordre  de  Mongniage. 

Ibidem  : 

A  Fescamp  puiz  mobiglie  deviai, 
Le  Moiognage  ama  et  tini. 

!  Monachatus,  Eadem  notione.  Oharta 
apud  Madox  Formul.  Anglic.  pag.  295  : 
Sciatis  quod  Willelmus  filius  Durandi 
Nani  veniens  in  prsesentiam  meam  pro- 
positum  se  habere  asseruit  adMonacha- 
twn  transeundi. 

T  Monachatus,  Cella  seu  obedientia 
monastica  ab  Abbatia  dependens.  Char- 
tular. S.  Vincentii  Cenoman.  fol.  22  : 


Bartholomeus  pistor  dedit  Monachis  S. 
Vincentii  unum  arpennum  vinose,  in  Mo- 
nachatu  suo  perpetualiter  possidendum. 

1  Monachatus  Plenari  us  ,  Cibi  et 
potus  integra  portio,quae  monachis  quo- 
tidie  datur,  idem  quod  Prebenda.  Charta 
ann.  1482.  in  Tabular.  CartusiaB  de  Bel- 
lo-Larico  :  Bartholomeus  habet  Monacho* 
tum  plenarium. 

1  Monachitas,  Idem  quod  Monacha- 
tio. Charta  ann.  1086.  in  Tabular.  S.  Flo- 
re ntii  :  Et  insuper  adolescentem  clericum, 
nomine  Hubertum,  ad  Monachitatem  ro- 
gatu  illorum  susceperunt. 

Monachi  a  ,  prò  Monachismus,  apud 
Guibertum  lib.  1.  de  Vita  sua  cap.  9.  et 
alibi. 

1  Monachi  a,  Cella  seu  obedientia  ab 
Abbatia  dependens.  Capitulum  gener. 
S.  Victoris  Massìl.  MS.  :  Item  statuimus 
quod  nullus  Prior  sine  monacho  socio 
morati  yrae-sumat,  et  nisi  in  locis  ubi  duo 
monachi  vel  plures  resident,  Monachia  de 
cantero  assignetur  :  nec  ubi  unus  mona- 
chus  tunc  cum  corpore  moratur ,  ipse 
Prior  cum  monacho  non  audeat  de  Mona- 
chia ad  invicem  concordare. 

*  Idem  quod  priora  tus  seu  praposi- 
tura.  Oharta  ann.  1152.  tom.  1.  Probat. 
Hist.  Brit.  col.  613  :  Concessimus...  abba- 
tiam  fundari,...  eo  tamen  tenore  retento, 
quod  si  inmonachiam  ordoipsius  abbati» 
mutaretur,  nulli  nisi  nobis  ipsa  daretur. 
Alia  ejusd.  ann.  ibid.  col.  616  :  Et  si  ali- 
qua  rationalis  causa  exegerit,  ut  domus 
ad  Prioratum  redeat ,  eorum  propria 
cella  sit. 

1  Monachia  Sempiterna.  Sic  posses- 
siones  Monachorum  vocabant,quse  ipsis 
jure  morticinii  concessa?  erant.  Charta 
an.  circ.  854.  apud  Lobinell.  tom.  2. 
Hist.  Britan.  pag.  56  :  Requisiva  Salomon 
Princeps  Britanniee  Ratfrid,  quare  fre- 
gisset  securitatem  suam  super  Conwoion 
Abbatem  et  monachos  S.  Salvatoris  in  illa 
perturbatane  post  mortem  Erispoe  ?  Quia 
supradictus  Ratfrid  et  fratres  ejus  in  su- 
pradicta  perturbatone  venerunt  ad  mo- 
nasterium  Roton,  dicentes  se  esse  h&redes 
in  Bain,  et  nisi  Conwoion  Abbas  et  sui 
monachi  redderent  eis  suam  hssreditatem 
in  Bain,  totam  Abbatiam  S.  Salvatoris 
incender  ent  et  pr  sedar  ent.  Tunc  supra- 
dictus Abbas  et  ejus  monachi  inviti  dede- 
runt  eis  quod  qu&rebani,  id  est  octo  par- 
tes  in  Bain  et  IV.  partes  et  dimidium  in 
Siz...  Sed  postquam  Salomon  totum  domi- 
nium  Britannias  obtinuit  et  hoc  audivit, 
valde  ei  displicuit.  Deinde  jussit  Ratfrid 
ventre  ad  se,  et  interrogavit  cur  Mona- 
chiam  sempiternam  S.  Salvatoris  per 
vim  et  tyrannidem  tener  et.  Tabular. 
Rothon.  :  Vurhasoin  dat  monasteriolum 
suum  situm  in  pago  Broverec  super  flu- 
vium  Ult  in  Monachia  sempiternai  tradens 
illud  per  suam  crucem  quae  de  collo  suo 
pendebat,  super  altare  S.  Salvatoris.  Vide 
Abbatia  sempiterna. 

!  Monachicalis,  Monasticus.  Charta 
apud  Stephanot.  tom.  3.  Antiquit.  Be- 
ned. Pictav.  MSS.  pag.  550:  Si  vero 
Monachicatem  habitum  accipi  sibi  coisum 
(1.  concessum)  fuerit,  etc. 

1  Monachllis,  Eadem  notione.  Vita 
S.  Idinneti  in  Chartul.  Landeven.  :  Et 
ad  sanctum  Similianum  Abbatem  venit, 
Monachilem  habitum  de  manu  ejus 
accepit. 

*  MONACHILE  Conjugium,  Fraternitas 
seu  socie tas  et  communio  inita  cum 
monachis.  Charta  Burchardi  episc.  Ca- 
merac.  ann.  1118  :  Quod  si  cominus  eorum 
parochialis  infirmìtatis  causa  Monachile 
conjugium  elegerit,  non  nisi  concessione 


et  duetti  parochialis  presbiteri  sui  a  mo- 
nachis recipi  poterti.  Vide  in  Monachi. 

**  M0NAGH0RDUM,  prò  Monochordum, 
quod  vide;  in  Reinard.  Vulpe  lib.  4. 
vers  651 

M0NACHIUM,  Monasterium,  ex  Gr. 
jiovavecov,  in  leg.  13.  de  Sacrosanct.  Eccl. 
(1,  2.)  [Concil.  Rotomag.  ann.  1231.  apud 
Marten.  t.  4.  Anecdot.  col.  182  :  Cum 
contingat  interdum  quasdam  exeommuni- 
cationes  aenerales  ab  Abbatibus  in  suo 
Monacho  (leg.  Monach io) promulgali,  etcJ] 

®  MONACI  A,  La  noce  dura,  in  Glossar. 
Lat.  Ita!.  MS. 

1  M0NAC0SMUM.  Vide  Monocosmum. 

*  MONACUS.  Vide  infra  Monocosmum. 
MONASES.    Charta  MSS.   ann.  1162  : 

Ego  Gaufredus  Comes  Rosselionensis,  et 
Gvrardus  filius  meus...  donamus  tibi  Guil- 
lelmo  de  Apiario  et  omni  tuae  posteritati 
in  feuodum  duas  Monade*  aqu&,  ut  ducas 
Ulani  aquam  ad  Apianutn  per  quemeun- 
que  locum  per  tuam  terram  volueris,  ad 
faciendos  molendinos  quotquot  Ubi  pla- 
cuerit,  et  in  quocunque  loco  volueris,  ad 
irrigandos  agros  atqueortos,  et  generaliter 
ad  omnes  voluntates  tuas  faciendos ,  etc. 
In  dorso  scriptum.  Originale  deMonadex 
molendinorum  de  Apiano.  [Vide  Monale.] 

*  M0NAGA,  Monagia,  Vehiculum  una 
rota,  unde  forte  vocis  etymon,  instruc- 
tum  et  manu  versatile,  Gali.  Brouette, 
vel  ejusdemonus.  Comput.  fabr.  S.  Pe- 
tri  Insul.  ann.  1481.  ex  Tabul.  ejusd. 
eccl.  :  Item  Lucie  Carlier,  prò  trìbus  Mo- 
nagiis  et  aliis  partibus  in  sua  ceduta  con- 
tentis,  iv.  lib.  xv.  sol.  Aliud  ann.  1485. 
ibid.  :  Item  Lucse  Carlier,  prò  una  Mo- 
naga,  urto  vehiculo  et  aliis  reparationibus 
in  sua  ceduta  declaratis,  Ivj.  sol.  Vide 
infra  Moniga. 

1  1.  M0NAGIUM,  Idem  quod  Moneta- 
gium,  id  quod  a  vassallis  domino  prae- 
statur,  ut  monetam  mutare  ei  non  li- 
ceat.  Charta  ann.  1192.  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  649:  Sint  liberi  et 
immunes  per  totam  terram  nostram.... 
absque  venda,  telonio...  navagio,  Mona- 
gio,  bianot  etc.  Statuta  Eccles.  Andegav. 
ann.  1294  :  Et  nos  qui  a  plurimorum 
velata  accepimus,  quod  nonnulli  domini 
temporales  civitatum^  vel  dicecesis  Ande- 
gavensis,  et  eorum  allocati  qui  et  publi- 
cani  dicuntur,  eorum  pedagia,  vectigalia, 
Monagia  et  costumas  colligentes,  etc. 

*  Nihil  necesse  est,  cur  ex  locis  supra 
laudatis  eo  sensu  intelligatur  vox 
Monagium;  ideirco  praestationem  esseex- 
istimo,  quae  prò  jure  utendi  molendino 
pensitabatur,  qua  notione  aperte  oc- 
currit  in  Charta  Henr.  Dalph.  Metens. 
episc.  ann,  1322.  ex  Reg.  101.  Chartoph. 
reg.  eh.  105  :  Nullomodo  possint  in  dicto 
loco  (Regalis-montis)  construi  facere  mo- 
lendmum  aliquod,  seu  batistorium,  seu 

quodvis   aliud  instrumentum  ,   quod 

minuere  posset  jus  Monagii,...  imo  pr&- 
dicta  rivagia  et  aqu&ductus  et  Monagium 
pr&dictum  sint  perpetuo  libera.  A  pensi- 
tatione  prò  molitura  frumenti,  quae  sci- 
licet  molitori  fit,  debere  distingui,  in- 
nuere  videtur  Charta  Guill.  comit. 
Hannon.  ann.  1326.  in  Cod.  reg.  10196. 
2.  2.  fol.  62.  v°.  :  Nous  donnons  au  devan- 
dit  maistre  Jehan...  le  monnèe,  le  Mon- 
nage  et  le  moulture  avoekes  toutes  les 
frankises,  les  droitures  et  les  apparte- 
nances  que  nous  aviens  en  le  ville  et  sour 
le  ville  de  Marke  en  Ostrevant.  Vide  mox 
Monancius,  Monare  et  infra  Mounagium. 

*  Alia  notione  Monnage ,  Prsestatio 
nempe  a  mercatoribus  forensi  bus  exso- 
luta prò  facultate  vendendi  et  emendi 
merces.  Vide  in  Monetagium  4. 

0  2.  MONAGIUM,  Monasterium.  Charta 


454 


MON 


MON 


MON 


ann.  1328.  in  Reg.  65.  bis  Chartoph.  reg. 
eh.  184  :  Jardinum  hujusmodi  cum  perti- 
nentiis,  sicut  se  comportata  a  vico  qui 
dicitur  Astamet,  usque  ad  Monagium  aic- 
torum  religiosorum,  etc.  Vide  Monachium. 
1  MONAlE,  f.  Alveolus.  Charta  Calo- 
monti  s  ann.  1395  :  Quoddam  pratum  et 
quoddam  Monale.  Vide  Monades. 

*  MONANCIUS,  Qui  praestationem,  quae 
Monagium  dicebatur,  deb  et,  seu  qui  ad 
molendinum  domini  frumentum  suum 
molere  tenetur.  Mounant,  in  Charta 
redit.  comitat.  Namurc.  ann.  1289.  ex 
Eeg.  sign.  Le  papier  aux  aysselles  in 
Cam.  Comput.  In  sul.  fol.  25.  v°.  :  Encor 
i  a  li  cuens  les  Mounans  à  ses  molins  vers 
Golesines.  Moultent,  in  alia  ann.  1305. 
prò  Monast.  Montisburg.  ex  Ree.  173. 
Chartoph.  reg,  eh. 548  :  Lesquelz  religieux 
demandoient  que  icellui  Gieuffroi  feust 
banier  et  moultent  de  leurs  moulìns. 
Charta  ann.  1308.  in  Reg.  40.  eh.  92: 
Affirmamus  ad  perpetuilatem  religiosis 
viris,  priori  et  fratribus  domus  Dei  de 
Monte  Maurilii  Pictaviensis  diocesis,.... 
molendina  ipsius  domini  regis  de  Monte 
Maurilii,  cum  exclusìs  diclorum  molendi- 
norum  et  cum  omnibus  molentibus  ad 
dieta  molendina  et  cum  omnibus  Monan- 
chs  seu  monaus,  qui  possunt  ad  dieta 
molendina  et  debeni ■  pertinere....  Ad  mo- 
lendina  dictorum  religiosorum dicti 

monantes  et  Monancii  seu  monaus  bla- 
dum  suum  molere  tenebuntur....  Dicti 
monentes  (sic)  et  Monancii  seu  monaus 
tenebuntur  ad  alia  pr&dicta  molendina 
molere  biada  sua...  Èst  actum  quod  prse- 
positus  Montis  Mattrilii...  compellere  dictos 
molentes  et  Monancios  ad  molendum.... 
teneatur....  ut  molentes  et  Monancii  ad 
dieta  molendina  molant.  Vide  supra 
Monagium  1.  et  mox  Monare. 

T  MÒNANTESI0S,  perperam  prò  Mor- 
nantesius.  Vide  in  hac  voce. 

1  MONARGHA,  Episcopus.  Fridegodus 
in  Vita  S.  Wilfridi  saec.  3.  Bened.  part. 
1.  pag.  184  : 

Annuit  ipse  quidam  regalibus  improbe  coeptis, 
Substiluens  ternos  sub  nomine  Praesulis  intra 
Contiguo»  Patri  fine*  ilio  uaque  Mooarchas. 

*  Hinc  Monarcha  supremus  militantis 
E  e  desi  de  dicitur  Romanus  pontifex,  in 
Act.  S.  Sebaldi  t.  3.  Aug.  pag.  772.  col.  2. 

1  Monarcha  et  Legum  Evangelista 
inscribitur  Andreas  de  Ysernia  in  titulo 
Commentarii  quem  de  utroque  jure 
edidit,  quasi  jurisconsultorumPrinceps. 

1  MONARCHES ,  Titulus  honorarius 
Comitum  Flandrensium  ,  in  Vita  S. 
Winnoci  cap.  16.  sgec.  3.  Bened.  part.  1. 
pag.  311  :  Quem  (Carolum  Calvum)  pras- 
fatus  (Baldewinus)  Flandriarum  Monar- 
ches  adiens,  etc.  Hinc 

T  Monarchia  titulo  ibid.  cap.  15.  in- 
signitur  Comitatus  Flandriae  :  Carolus 
cognomine  Calvus  Francorum  in  sceptris 
imperium  agebat ,  Baldewinus  ejusdem 
gener  Monarchiam  Flandriarum  gloriose 
pollebat. 

9  Charta  ann.  1047.  in  Chartul.  S. 
Petri  Gand.  eh.  14:  Rege  Henrico  re- 
gnante in  Francia  et  Flandrensium  Mo- 
narchiam moderante  Balduino  glorioso 
marchiso.  Eo  titulo  etiam  donatur  Nor- 
manni» ducatus,  in  Charta  ann.  1052.  a 
Mabillonio  laudata  tom.  4.  Annal.  Bened. 
pag.  536  :  Actum  est  hoc  in  Vernone  cas- 
tro,..., Wilìélmo  illustri  comite  tenente 
Nortmanniae  Monarchiam.  [**  Gramaye 
in  Antiq.  Brabant.  scribit  cap.  7.  pag. 
22.  Antwerpianos  majus  sigili um  vocare 
sigillum  Monarchia  suae.  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  voce  Majest&t-Siegel, 
col.  1298.] 


1  MONARCHIA  Regia,  proMajestas  seu 
dignitas  regia.  Charta  Roberti  Reg. 
Frane,  tom.  4.  Annal.  Bened.  pag.  692. 
col.  2  :  Adht  regiam  culminis  nostri  Mo- 
narchiam Fulco  Comes,  prò  commodis  et 
profectibus  nostra  auctoritate  stabiliendis 
et  roborandis  cujusdam  coenobii,  nomine 
Cormarici. 

1  Monarchia,  Regio,  provincia,  ej  us- 
que dominium.  Vita  S.  Romualdi  saec. 
6.  Bened.  part.  1.  pag.  299  :  Per  totam 
namque  illam  Monarchiam  usque  ad  Ro- 
mualdi tempora  ,  vulgata  consuetudine 
vix  quisquam  noverai  simoniacam  hsere- 
sim  esse  peccatum.  Ubi  de  provincia 
Camerina  agitur. 

1  Monarchia,  Qui  vis  principatus,  do- 
minalo ;  unde  de  jurisdictione  Epis- 
copi dicitur  in  Epist.  3.  Hilari  PP.  ad 
Leontium  Arelat.  Episcopum  ;  Abbatis, 
in  Vitis  Patrum  apud  Gregorium  Tu- 
ron.  cap.  1.  Capellani  regii,  in  Chron. 
Hariulh  :  Qui  (Hugo)  Monarchiam  cleri- 
catus  in  palatio  obtinens,  ducatum  etiam 
regni  post  Regem  nobiliter  administrabat. 

Monarchia  Palatii.  Vide  Comes 
Palata. 

1  M0NARCHIANI,  Haeretici,  gui  Pra- 
xeam  sectantes,  teste  Tertulliano  lib. 
adversus  eumdem  haeresiarcham,  Deum 
unum  fate ban tur,  Trinum  negabant. 

MONARCHOPUffiSUL  Coenobitarum  , 
id  est,  Abbas,  in  sermone  de  Elevatione 
S.  Quintini  pag.  25.  ubi  quidam  Mona- 
choprsesul  legendum  putant. 

M0NARGHUS,  [Alese  species,  apud  Jo- 
han.  Sarisberiensem  lib.  1.  de  Nugis 
Curialium  cap.  5.]  Vide  Vulpes. 

«  MONARE,  Molere.  Charta  ann.  1323. 
in  Reg.  62.  Chartoph.  reg,  eh.  153:  Ita 
quod  Monantes  dictorum  molendinorum 
non  sustineant  dampna  ób  deffectum  &di- 
ficii  seu  garnimenti  dictorum  molendino- 
rum; quod  si  contingebat  Monantes  dicto- 
rum molendinorum  sustinere  aliqua 
dampna, ....  idem  Gaufridus  tenetur.... 
prxdictis  Monantibus....  dieta  dampna 
emendare.  Vide  supra  Monagium  1.  et 
Monancius. 

^c  [«  Omnia  jura  molendinorum  que 
predictus  dominus  rex  Francie  habet  et 
possidet  in  villa  de  Philitino,  sita  in  rippa- 
giofluvii  aque  diete  Crose,  cum  omnibus 
juribus  et  pertinenciis  dictorum  molen- 
dinorum et  cum  Monantibus  universis 
et  singulis  dictis  molendinis  de  jure 
aut  de  consuetudine  patrie  pertinenti- 
bus.  »  (A.  N,  II.  62.  pag.  147.  an.  1323.)] 

**  MON  ARI  A,  Monoptota,  qua  unam 
tantum  positionem  habent.  Probi  Ars 
minor,  sect.  483  :  Sunt  nomina  binaria, 
ut  se  ;  sunt  nomina  Monaria,  ut  puta 
cornu. 

MONASTA,  Monachus,  ex  Gr.  Movaci;. 
Versus  antiqui  in  Metropoli  Salisbur- 
gensi  tom.  2.  pag.  518  : 

^Edes  deinde  Monastarum  fundavit  amtenas. 

M0NASTERIA  dicuntur  celi»,  in  qui- 
bus  unicus  degit  Monachus.  Ita  Cassia- 
nus  Collat.  18.  cap.  6.  S.  Hieronymus 
in  Vita  Paulae,  S.  Anastasius  in  Vita  S. 
Antonii  cap.  9.  Nilus  narrat.  5.  pag.  77. 
etc.  Isidorus  lib.  2.  de  Offic.  Eccl.  cap. 
15  :  Inter  Coznobium  et  Monasterium  ita 
distinguit  Cassianus,  quod  Monasterium 
possit  etiam  unius  Monachi  habitatio  nun- 
cupari  :  Caìnobium  autem  non  nisi  pluri- 
morum.  p  Moster,  in  Charta  ann.  1266. 
ex  Chartul.  Oampan.  fol.  403.] 

Monasteria  postea  etiam  ipsa  Coeno- 
bia  dieta.  Synodus  Romana  sub  Euge- 
nio II.  PP.  ann.  826.  can.  27  :  Abbates 
per  Ccenobia,  vel,  ut  hoc  tempore  nuncu- 


E 


pantur,  Monasteria,  tales  constituantur, 
etc. 

\  Monasteria,  Agnello  dicuntur  ca- 
pei lae  seu  sacella  circa  basilicas  aedifi- 
cata ,  in  quibus  defunctorum  cornora 
sepeliebantur,  cum  ea  intra  basilicas 
ipsas  sepelire  nondum  liceret.  Agnellus 
in  Vita  S.  Maximiani  cap.  2.  apud  Mu- 
rator.  tom.  2.  pag.  106  :  Ad  latera  vero 
ipsius  basilica  Monasteria  parva  subjun- 
xit,  quae  omnia  novis  tessellis  auratis, 
simulque  promiscuis  aliis  calci  infixis 
mirabiliter  apparent...  Monasteria  vero 
parte  virorum,  etc.  Vide  Observationes 
ad  vitas  S.  Joh.  Angelopti  et  Joh.  II. 
ibid.  pag.  70.  et  seq.  ubi  hi  S.  Paulini 
versus  referuntur  quibus  haec  sententi  a 
mire  confirmatur  : 

Cellula  de  raultis,  quae  per  latera  undique  magnis 
Adpositaa  tectis  praebent  secura  sepuUis 
Hospitia. 

**  Vide  Marin.  Diplom.  papyr.  pag. 
46.] 

Monasteria  Canonicorum,  in  Con- 
cilio Turonensi  III.  can.  31.  Vide  Mola- 
num  lib.  1.  de  Canonicis  cap.  12. 

Monasterium  Duplex,  StrcXcOv  jtovad- 
x^ptov,  virorum  scilicet  et  feminarum. 
Balsamon  ad  can.  7.  VIII.  Synodi  :  AtrcXa 
8è  jJLOvaanfJpia  sctccv  Ttvèc  XéysaOat,  ou  xa 
exovxa  ev  TavT<5  xat  avSoac  xal  yvvatxa?, 
«XXà  tò  7cXv]<ricv  xat  tjvwusvoix;  xxKròévTa,  xat 
XoYt^ójteva  ev  <o travet  Sta  ttjv  tcoXXtjv  évÓTìrra. 

Aade  Zonaram  ad  cap.  20.  Synodi  VI. 
Jul.  Anteces.  Const.  115,  cap.  488:  In 
nullo  loco  Monachos  et  Monachas  permit- 
timus  unum  Monasterium  habere:  sednec 
ea  quae  duplicia  vocant,  etc.  S.  Eulogius 
lib.  8.  Memorial.  Sanctor.  cap.  10  :  Ex- 
pleto  jam  propriis  sumptibus  Tabanensi 
Ccenobio,  eo  se  viri  cum  mulieribus  Christo 
militaturi  conferunt.  Et  infra  :  Claustra 
feminarum  a  cellulis  Monachorum  altis 
interjectis  disparata  maceriist  licet  unius 
Patris  gubemaculo  regerentur,  hae  tamen 
sequestratis  se  mansiunculis  retrudentes, 
nulli  omnino  contuendi  se  facultatem 
praebébant.  Rudolphus  Monachus  Ful- 
densis  in  Vita  S.  Lioba?  cap.  1  :  In  quo 
duo  Monasteria  antiqui tus  a  Regibus 
genlis  illius  constructa  sunt,  muris  altis 
et  firmis  circundata,  et  omni  sufficienza 
sumptuum  rationabilt  disposinone  procu- 
rata :  unum  scilicet  Clericorumy  et  aite- 
rum  feminarum:  quorum  ab  initio  fun- 
dationis  suae  utrumque  ea  lege  disciplinae 
ordinatum  est,  ut  neutrum  illorum  aispar 
sexus  ingrederetur  :  nunquam  enim  viro- 
rum  congregatìonem  f emina,  aut  virginum 
contubernium  virorum  quisquam  intrare 
permittebatur,  exceptis  solummodo  Pres- 
byterisy  qui  in  Ecclesias  earum  ad  agenda 
Missarum  officia  tantum  ingredi  solebant, 
et  consummata  solenniter  oratione  ad  sua 
redire.  Mox  ibidem  subditur  Tettam 
Abbatissam  utrumque  Monasterium  re- 
xisse.  Ejusmodi  vero  monasteria  dupli- 
cia in  posterum  fieri  vetantur  in  Synodo 
Nicaena  II.  can.  20.  Agunt  grgeterea  de 
hisce  duplicibus  Monastenis  Isidorus 
lib.  2.  de  Eccl.  offic.  cap.  15.  Beda  lib. 
4.  Hist.  cap.  15.  Vita  S.  Hadelogae  virg. 
cap.  3.  Vita  S.  Elfled®,  Vita  S.  Gileberti 
Sempringhamensis  pag.  678.  Jò.  BoIIan- 
dus  ad  Vit.  S.  Angilberti  n.  13.  etc.  Vide 
praeterea  Ignatium  Diac.  in  Vita  S.  Ni- 
cephori  Patr.  Constantinopol.  n.  27. 
Mandatum  dari  solitum  Metropolitanis 
I  16.  in  Jure  Graecorum  pag.  432.  et 
infra  in  voce  Sorores. 

*  An  ejusmodi  monasteria  apud  Italos 
umquam  extiterint,  ignotum  sibi  esse 
profitetur  Muratorius  tom.  5.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  527.  Caeterum  Grego- 


MON 


MON 


MON 


455 


rio  M.  nullatenus  probabantur,  quippe 
qui  lib.  11.  Epist.  25.  Januarium  epis- 
copum  Calaritanum  laudet,  quod  in 
domo  Epiphanii  monachorum  monaste- 
rium construi  vetuisset,  ne  prò  eo  quod 
domus  ipsa  ancillarum  Dei  monasterio 
cohmrebat ,  deceptio  exinde  continger  et 
animarum.  Idem  interdixerat  Justin.  1. 
sanctiss.  0.  de  Episc.  et  Oleric.  (1.  3.) 

*  Singularius  est  monasterii  genus, 
de  quo  Anonymus  Leob.  in  Chron.  ad 
ann.  1330.  apud  Pez.  tom.  1.  Script,  rer. 
Austriac.  col.  933  :  Ludwicus  occasione 
cujusdam  visioni»  (ut  asseruit)  Monaste- 
rium  novse  consuetudini»  et  hactenus 
inaudita  fundare  cospit,  quod  E  tal,  id  est 
Vallis  legis  dicitur,  nigros  monachos  ibi 
locans,  milites  emeritos  cum  uxoribus  ad 
defensionem  monasterii  ordinans  ,  res 
monasteriorum  aliorum  abstractas  huic 
adjecit.  Potuit  tamen  eum  instruere  ad 
hoc  factum  sine  scientia  zelus  Dei  :  nec 
enim  decet  militem  ad  praslium  accedere 
cum  uxore ,  sicut  B.  Mavtinus  dixisse 
legitur  cuidam  militi,  qui  suam  conjugem 
secum  in  monasterio  vivere  et  servire 
Domino  postulavit.  Haud  scio  tamen  an 
illud  monasterium  novse  consuetudinis 
et  hactenus  inaudita  dixerit  Anonymus, 
quod  monachi  una  et  milites  cum  uxo- 
ribus suis  sub  eodem  tecto  manerent  ; 
vel  .quod  laicis  monasterii  bonorum  ad- 
ministratio  fuerit  commissa.  Novum 
certe  utrumque;  at  primum  hactenus 
inauditum  merito  visum  fuisset. 

1  Monasterium  Capitale;  A  quo  alia 
dependent  monasteria.  Charta  Bathildis 
Regina?  ann.  1030.  tom.  1.  Ohartul.  Ge- 
mette, pag.  303  :  Dedit  ad  Gemmeticensis 
Abbatias  capitale  Monasterium, 

1  Monasteria  Coenobialia,  In  qui- 
bus  CoenobitaB  degunt.  Theganus  de 
Gèstis  Ludovici  Pii  cap.  24:  Drogoni 
Episcopatum  dedit,  et  Hugoni  coenobialia 
Monasteria. 

Monasteria  Oonsistorialia  ,  dieta 
ea  de  qui  bus  non  nisi  consistorialiter, 
seu  in  Consistono  Komano  disponi  con- 
suevit.  Vide  Octav.  Vestrium  fib.  1.  de 
Judiciis  Aulse  Rom.  cap.  1. 

T  Monasteria  Episcopalta?  Qua?  ju- 
risdictioni  Episcoporum  subjecta,  in 
Synodo  Vernensi  ann.  755.  cap.  20. 

Monasterium  Monasticum,  ad  dis- 
crimen  Monasterii  Canonicorum,  in  lib. 
2.  Miraculorum  S.  Bertini  cap.  9. 

Monasteria  Regularia,  ut  secundum 
regulam  vivant,  in  Lege  Longob.  lib.  3. 
tìt.  1.  §  3.  p?  Car.  M.  3.1 

Monasteria  exempta  a  jurisdictione 
Episcoporum  et  Sedi  Apostolica  imme- 
diate subdita,  cujusmodi  compi  ura  exs- 
tant  :  de  guibus  ita  Gregorius  VII.  PP. 
lib.  2.  Epist.  69  :  A n  xgnoras  quod  sancti 
Patres plerumque  et  Religiosa  Monasteria 
de  subjectione  Episcoporum,  et  Episcopa- 
tus  de  Parochia  Metropolitanas  Sedis 
propter  infestationem  prassidentium  divi- 
serunt,  et  perpetua  libertate  donantes, 
Apostolica^  sedi  velut  principaka  capiti 
suo  membra  adhserere  sanxerunt?  Vide 
[Bignonii  Notas  ad  Marculfum  et]  Ab- 
bates  exempti  in  Abbas. 

Monasteria  Regalia  vocant  quae  a 
Rege  nude  pendent»  [quas  in  mundio 
palata  esse  noscuntur,  ut  est  in  Capitul. 
Pippini  Reg.  qusB  ad  mundium  palata 
pertinent,  in  Capitul.  6.  Ludovici  Pii 
ann.  819.  quae  ex  regali  largitate  sunt, 
in  Capitul.  ejusdem  Imper.  ann.  823.] 
quae  ad  jus  regium  proprie  pertinent, 
apud  Monacbum  Sangallensem  lib.  1. 
cap,  14.  Quae  ad  Regem  pertinent,  apud 
Abbonem  Floriacensem  in  Canonib. 
cap.   19.  quae  pendant  de  manu  regia, 


apud  Baldricum  Noviom.  lib.  8.  cap.  20. 
quae  ab  Imperio  dependent,  in  Chronico 
Senoniensi  lib.  2.  cap.  1.  quae  sunt  juris 
regii,  in  Charta  Ottonis  IV.  Imper.  ann. 
1210.  apud  Ughellum  in  Episc.  Derto- 
nensib.  (3a<yiXixà  (jLova<rx^pta,  Theophani 
pag.  411.  et  Constantino  de  Administr. 
Imp.  cap.  52.  In  Jure  Graecorum  pag. 
141.  253.  et  apud  Crusium  in  Turcogr. 
lib.  4.  Epist.  18.  Imperialia,  apud  Inno- 
centium  III.  lib.  13.  Epist.  39.  et  Anas- 
tasium  Biblioth.  in  Prsefat.  ad  Serm. 
Theodori  Studitae  de  B.  Bartholomaeo  : 
Monasteria  regalia,  in  Chronico  Far- 
fensi  pag.  671.  in  Capit.  Pipini  cap.  20. 
in  Lege  Longob.  1.  3.  tit.  1.  e.  30.  [»  Pi- 

Ein.  31.]  etc.  In  Charta  Caroli  C.  quae 
abetur  in  Tornutio  Chiffletii  pag.  223. 
Compendi um,  Regium  Monasterium  ap- 
pellatur,  Monasterium  nempe  S.  Comelii, 
cui,  ait  idem  Imp.  in  feudationis 
Charta  Regium  vocabulum  dedimus. 
Monasterium  S.  Albini  apud  Andega- 
venses,  una  e  Regalibus  Abbatiis,  in 
Charta  Neflngi  Episcopi  Andegavensis 
dicitur,  ut  Monasteria  S.  Dionysii,  S. 
Germani  de  Pratis,  et  S.  Benedicti  super 
Ligerim,  Regales  Abbatias}  in  Charta 
Philippi  Regis  ann.  1210.  in  Tabulario 
Fossatensi  fol.  153.  Abbatta  Ferraria- 
rum,  in  Chronico  Moriniacensi  pag.  369. 
Corbeia  nova,  in  libello  de  Fundatione 
Coenobii  Bigaugiensis  pag.  248.  Philip- 
pus  fra  ter  Ludovici  VII.  Regis  Fr.  Ab- 
oatem  se  in  seri  bit  quarumdam  regalium 
Abbatiarum,  videlicet  S.  Marias  de  Stam- 
pis,  S.  Marias  de  Corboilo.S.  Marias  de 
Medunta,  S.  Marias  de  Pinsiaco,  et  S. 
Melonis  de  Pontisara,  in  aliquot  Chartis 
quae  descriptaB  habentur  in  Probat. 
Hist.  Drocensis  pag.  226.  228. 

Fiscalia  etiam  Monasteria,  inter- 
dum  dicuntur,  quod  in  flscis  regiis  ex- 
structa  essent,  et  ab  ipsis  Regibus  do- 
tata. Tà  to0  St^oo-jov  ^ovaaTvjpta,  in  Nov. 
8.  Alexii  Comneni  in  Jure  Graecorum. 
Flodoardus  lib.  4.  cap.  46  :  Quod  Monas- 
terium Domnus  Guntbertus  vir  illustris 
in  honore  S.  Petri  construxisse  traditur, 
quod  Regale  vel  Fiscale  vocatur,  eo  quod 
in  Regali  potestate  usque  ad  moderna 
tempora  fuerit  habitum.  Vita  Aidrici 
Episcopi  Cenoman.  n.  6  :  Quod  Abbatia 
S.  Vincentii  non  esset  de  jure  antedicti 
Episcopi,  sed  fiscus  saspedicti  HLudovici 
Imperatoris  esse  debebat.  Diploma  Hen- 
rici  IL  Imp.  ann.  1012.  apud  Ughellum 
tom.  2.  pag.  513  :  Abbatia  super  res  juris 
nostri  constructa.  Chartae  Alemannicae 
apud  Goldastum  cap.  96  :  Testes  auditi 
super  controversia,  an  Monasterium  5. 
Galli  suo  ditione  Episcopi  Constantiensis 
esse  deberet,  an  vero  sui  magis  juris  esset  : 
pars  Episcopi  Hattonis  dixit,  quod  nos- 
trum Monasterium  temporibus  Pipini  et 
Karoli  Èpiscopis  Gonstantiensibus  fuisset 
subjectum  :  nostri  vero  jurati  dixerunt, 
quod  nostrum  Monasterium  in  loco  libero, 
non  in  fisco,  non  in  terra  Ecclesiastica 
esset ,  non  per  ullius  hominis  traditionem, 
sed  in  solo  Imperatorum  arbitrio  stare, 
quem  et  loco  prasficiat,  etc.  Charta  Ludo- 
vici VII.  Reg.  Frane,  ann.  1172.  ex  Ta- 
bulario Fossatensi  fol.  20  :  Cum  omnes 
Dei  Ecclesias  nobis  subjectas  dextera  Re- 
gias  potestatis  ab  incursu  malignantium 
habeamus  protegere,  et  earum  jura  illi- 
bata conservare,  de  illis  tamen  specialem 
tenemur  gerere  sollicitudinem,  quas  de 
nobis  regale  tenentes  ab  antecessoribus 
nostris  bonas  memoria  Regni  Francorum 
Regibus  in  fisco  Regio  fundatas  esse  co- 
gnoscimus.  Hinc  ejusmodi  Abbatias  Re- 
gum  ìiasreditariae  possessiones  dicuntur 
apud  "Wandelbertum   de    Miraculis  S. 


Goaris  cap.  45  :  Orta  est  inter  Trevero- 
rum  Ponti ficem  tunc  Werniadum  et  Ab- 
batem  Assuerum  prò  eadem  Cella  conten- 
tio,  asserente  Episcopo  eam  ad  suas  Ec- 
clesias jus  pertinere,  Abbate  contradi- 
cente,  esse  illam  Regis  lege  hmreditaria 
possessionem,  etc. 

Ea  vero  erat  Monasteriorum  Rega- 
lium vel  Imperiali  um  conditio,  ut  ab 
omni  jurisdictione  Episcopali  exempta 
essent,  nullique  alii,  praeterquam  Impe- 
ratori aut  Regi,  immediate  subjecta. 
Concilium  Vernense  ann.  755.  can.  20  : 
In  alia  Synodo  nobis  perdonasti»,  ut  illa 
monasteria,  ubi  regulariter  monachi  vel 
monachas  vixerint,  hoc  quod  eis  de  illis 
rebus  dimittebatis,  unde  vivere  potuis- 
sentf  exinde ,  si  regalis  erat,  ad  domnum 
Regem  faciant  rationes  Abbas  vel  Abba- 
tissa  ;  et  si  Episcopalis,  ad  illum  Episco- 
pum.  Capitul  are  ann.  793.  cap.  6  :  De 
Monasteriis  et  Xenodochiis  quas  per  di- 
versos  Comitatus  esse  videntur,  ut  regalia 
sint,  et  quascunque  ea  habere  voluerit* 
per  beneficium  domini  Regis  habeat. 
Charta  Caroli  Cai.  apud  Steph.  Balu- 
zium  in  Append.  ad  Capitul.  num.  61  : 
Etpostmodum  veniens  in  memorati  geni- 
toris  praesentiam  prasdictum  Monaste- 
rium contulit,  ut  sub  de f emione  atque 
mundeburdo  piissimi  genitoris  nostri 
consisterei,  et  perpetuo  ibidem,  Monachi 
famularent,  ita  ut  nullius  ditioni  subditi 
essent,  nisi  solius  Dei,  et  semper  sub  de- 
fensione  atque  immunitate  Regis  consis- 
terent.  Adde  num.  122.  Chartae  Ottonis 
M.  ann.  965.  et  Ottonis  II.  ann.  974.  et 
Ottonis  III.  ann.  990.  prò  Monasterio  S. 
Maximini  Trevirensis,  apud  Nicol.  Zyl- 
lesium  :  Ea  siquidem  ratione  ut  idem 
Coznóbium  sub  nostro  successorumque 
nostrorum  mundiburdio  vel  defensione 
perpetualiter  permaneat,  nec  alicui  sedi 
aut  Ecclesias,  vel  cuilibet  personas  benefit 
ciaHum  aut  subjectum,  nisi  Imperatori 
vel  Regis  dignitati  subjaceat.  Charta 
Ottonis  III.  Imp.  ann.  1001.  apud  Ughel- 
lum tom.  2.  pag.  357  :  Unde  Abbatiam 
de  Pomposa  ab  omni  subjectione  Archie- 
piscoporum  sive  aliorum  excutimus,  ut 
Regalis  sit,  nulli  donantium  personarum 
subjecta.  Alia  Friderici  IL  Imp.  apud 
Rocchum  Pirrhum  tom.  1.  pag.  156  :As- 
serens  dictum  Monasterium  nostras  re- 
goli dignitati  fore  immediate  subjectum. 
Charta  ejusdem  Friderici  ann.  1193. 
prò  Monasterio  S.  Quirini  Tegernseensi  : 
Ut  sit  regalis  Abbatia  in  perpetuum,  et 
omnimoda  libertate  sublimata ,  et  ab  om^ 
nis  obligationis  subjugatione  libera,  ut 
nullus  Episcoporum  vel  Archiepiscopo- 
rum,  vel  Ducumt  vel  Marchionum,  vel 
Comitum,  vel  aliqua  omnino  persona 
prassumat  hanc  molestare,  vel  a  sui  statu 
dimovere.  Innocenti us  III.  PP.  lib.  16. 
Epist.  162  :  Cum  ipsorum  Monasterium, 
juxtamorem  patrise  (Graecorum)  a  juris- 
dictione quorumlibet  Ecclesiasticorum 
Prselatorum  exemptum  fuerit  ab  antiquo, 
et  soli  CPolitano  Imperatori  subjectum. 
Idem  vero  summus  Pontifex  in  Epist. 
ad  Patriarcham  CP.  in  Gestis  ejusdem 
pag.  108.  satis  insinuat  ea  Monasteria 
ab  ipsa  etiam  Patriarchae  jurisdictione 
fuisse  exempta.  Vide  Metropoli m  Salis- 
burgensem  tom.  1.  pag.  276.  tom.  3.  pag. 
398.  et  Bull  ari  um  Casinense  tom.  2. 
pag.  78. 

*  Pertinaci  us  duri  usque  interdum 
monasteriorum  ab  episcopali  jurisdic- 
tione exemptiones  a  summis  Pontifici- 
bus  seu  ab  eorum  legatis  propugnata? 
sunt,  ab  ipsis  èpiscopis  licet  primum 
sint  concessa}.  Illae  etenim  legitimae 
tantum  modo  censeri  debent,  quas   Or- 


456 


MON 


MON 


MON 


dinarii,  monachorum  commodis  potius 
consulente^  quam  juribus  suis,  appro- 
baverunt  conftrmaruntque,  ut  canones 
deftniunt.  Id  potissime  observo  ex  sen- 
tenza Anselmi  de  Breda  arcidiaconi 
Leodiensis  ab  Eugenio  IV.  PP.  delegati 
in  Herveum  episcopum  Briocensera,  qui 
monasterii  Belli-portus  ordinis  Prae- 
monstratensis  exemptionem  impugnare 
ausus  fuerat.  Haec  sunt  Anselmi  verba 
inter  Probat.  tom.  1.  Annal.  Praemonst. 
col.  269  :  Mandamua  quatenus  singulis 
diebus  Dominicis  et  festivia  in  suis  eccle- 
sii8t  monasteriis  et  capelli»  infra  pras- 
criptarum  Horarum  solemnia...  eumdem 
D.  Herveum  et  contradictores  et  rebelles 
excommunicatos  nominatim  (de  nu  ri- 
tieni), campanis  pulsatis  et  canaelis  ac- 
censis,  ac  demum  in  terram  projectis, 
etnee  erecta  et  religion...  inducta,  aquam 
benedictam  aspergendo  ad  fugandum 
dxmones,  qui  eos  detinent  ligatos  et  suis 
laqueis  catenatos,  orando  quod  D.N.J.C. 
ipsos  ad  catholicam  (idem  reducere  digne- 
tur,  ne  eoa  in  tali  perversiate  dies  eorum 
finire  permittat  ;...  et  hoc  facto  et  finito, 
ad  januas  ecclesiarum  suarum  una  cum 
clericis  ac  parochianis  accedendo,  et  ad 
terrorem,  ut  ipse  D.  Herveus  episcopus  ac 
contradictores  et  rebelles  eo  citius  ad  obe- 
dientiam  redeant,  tres  lapides  versus  do- 
mos  kabitationum  suarum  projiciendo,  in 
signum  maledictionis  aterna,  etc.  Haec 
in  rebus  etiam  gravissimis  fortean  ni- 
mis  graviora  viderentur  ;  neque  tamen 
his  terminis  stat  sententia  ;  interdicto 
subjicitur  tota  episcopi  dioecesis,  ac 
demum  ipse  principi  puniendus  dimit- 
titur,  si  huj  usce  monasterii  exemptio- 
nem exagitare  persistat.  Legesis  Char- 
tam  ipsam  loco  laudato. 

*  Veruni  eo  aliquando  pervenit  exem- 
ptionum  hujusmodiabusus  et  licentia, 
ut  ab  omni  jurisdictione,  cum  saeculari 
tum  ecclesiastica,  liberarentur  monas- 
teri a,  solique  Deo  permitterentur  ; 
quod  in  institutione  monasterii  puella- 
ris  de  Caramania  dioecesis  Taurinensis 
factum  a  Maginfredo  march  ione  et  ab 
ejus  conjuge  Berta  comitissa  observat 
Muratorius  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med; 
aevi  col.  526.  ex  Charta  ann,  1028  :  Ut 
nullo  modo  permaneat  ipsum  monaste- 
rium  in  regimine  illius  episcopi,  in  cujus 
episcopio  est  si  tum,  nec  alterius  persona, 
nisi  in  Dei  omnipotentis,  quem  ejusdem 
facimus  heredem,  et  sequente  eo  sit  ordi- 
natum. 

Hinc  nude  Monasteria  libera  passim 
di  cu  n  tur,  Abbatia  liberales,  in  Charta 
Ottonis  Imp.  in  Metropoli  Salisburgensi 
tom.  3.  pag.  344.  [auToSlffrco-ra  povotGTYipiot, 
in  Nov.  8.  Alexii  Comneni  Imp.  lib.  2. 
juris  GreecorumJ  Innocentius  III.  lib. 
13.  Epist.  39  :  Cum  libera  Monasteria , 
qua  tmperialia  nuncupantur,  Gracorum- 
que  domino  nulli  essent  Archiepiscopo" 
rum  vel  Episcoporum  subjecta.  Charta 
Roberti  Episcopi  Messanensis  ann. 
1094.  apud  Rocchum  Pirrhum  in  Episc. 
Pactensib.  pag.  387  :  Placuit...  prafato 
Corniti  Rogerio  (Siciliae)  ut  per  Siciliam 
in  territorio  Èpiscopalium  Ecclesiarum 
libera  constitueret  Monasteria  Monacho- 
rum, etc.  Charta  alia  Ricardi  I.  Regis 
Angliae  in  Monastico  Anglic.  tom.  1. 
pag.  527  :  Ita  ut  prafata  Abbatia  in  per- 
petuum  libera  et  in  capite  de  Corona 
nostra  sit,  sicut  Abbatia  S.  Edmundi,  et 
alias  Abbati»  Regales,  qua  per  Angliam 
sunt  constituta.  Ita  tamen  interdum  li- 
bera erant,  ut  Sedi  Apostolica^  imme- 
diate subjicerentur.  Ditmarus  lib.  3  : 
Congregatis  ibi  Mohachis  liberam  fecit 
Abbatiam,  datisque  sibi  rebus  necessariis, 


Apostolico  confirmavit  privilegio.  Histo- 
ria  Monasterii  Melicensis  :  Tertium  vero 
(Monasterium)  a  progenitoribus  suis  fun- 
datum...  libertati  donavitt  ac  sedi  Apos- 
tolica obtulit  exemptum  permissione  et 
rogatu  D.  Udalrici  Episcopi  Pictaviensts 
nobiliter  ditavit.  Charta  Henrici  Regis 
ann.  1048.  ex  Tabulano  Fossatensi  fol. 
15  :  Sed  usque  in  avum  Apostolicalis  at- 
que  regalia  Abbatia  exiatat.  Et  si  in 
hisce  immunitatibus  Episcoporum,  in 
quorum  dioecesibus  erant  Monasteria 
libera,  consensus  interveniret,  haec 
semper  conditio  apponebatur  :  Salva 
tamen  persona  nostra  successorumque 
nostrorum  canonica  reverentia,  ut  est  in 
Epistola  Walteri  Episcopi  Cabilonensis 
prò  Monasterio  Cisterciensi,  in  Hist.  de 
ejusdem  Ordinis  exordio.  Privilegi um 
Joannis  Papae  prò  Ecclesia  Lochiensi  a 
Goffrido  Grisagonella  constructa  :  Quos 
nos  divina  fulti  fiducia  ita  confirmamus, 
ut  pr asfata  Ecclesia  sit  semper  ab  om- 
nium hominum  dominatione  libera,  ut 
prater  Romanum  Pontificem  nullum  ha- 
oeat  prasulem...  Hoc  autem  factum  est 
assensu  et  voluntate  Har duini  tunc  tem- 
poris  Turonensis  Archiepiscopi.  Vide  Vi- 
tam  Aidrici  Episcopi  Cenom.  num.  47. 
Vitam  S.  Baboleni  n.  20.  Edit.  Petri 
Chiffletii,  Ughellum  tona.  4.  Italiae  sa- 
crae  pag.  674.  et  Baluzium  ad  Lupi 
Ferrariensis  Epist.  12. 

Monasteria  Libera  interdum  etiam 
appella  bari  t,  quibus  integra  libertas 
erat  in  Abbatum  electionibus.  Chroni- 
con  Mauriniacense  lib.  3  :  Abbatiam 
enim  liberam,  et  a  tempore  avi  sui  per 
liberalitatem  Vulgrini  ab  omni  óbnoxie- 
tate  emancipatam,  in  ilio  jam  proxima 
électionis  articulo  potestativa  coactionis 
districtione  ad  hoc  tentavit  pertrahere, 
ut  Monachi  nostri  in  electione  sua  libe- 
ram vocem  non  haberentt  sed  ut  subju- 
gales  Abbatem,  qui  per  manus  aliorum  et 
considerationem  eis  esset  impositus,  sus- 
ciperent.  Epist.  15.  ex  Sugerianis. 

Monasteria  Libera  deinde  appel- 
lata, quae  ab  omni  saeculari  jurisdic- 
tione exempta  erant.  Acta  Murensis 
Monasterii  pag.  15  :  Dixitque  eis  ut  ipsi 
componerent  et  dictarent  cartam  liber- 
taiis,...  et  dvmisit  locum  liberum  peni- 
tus  ac  per  fede,  ut  nullus  posterorum  suo- 
rum  vel  haredum  posset  ullam  rationem 
habere  vel  exeogitare  ad  istum  locum, 
Adde  pag.  16. 21. 

Monasteria  Libera  denique  dieta, 
quae  exempta  erant  a  jurisdictione 
Episcoporum.  Charta  Joann.  Episcopi 
Pergamensis  ann.  1210.  in  Hist.  Per- 
gam.  tom.  3.  pag. 372  :  Statuit  et  ordina- 
va Hd.  Episcopus)  ut  Monasterium  bea* 
ta  Chrata  liberum  sit,  et  similiter  venera- 
bilis  Juatina  Abbatissa,  et  exterse  sorores 
ejusdem  loci,  quae  nunc  sunt,  vài  prò  tem- 
pore fuerinty  sint  libera  et  exempta  a  ju- 
risdictione Pergamensis  Episcopi  et  auc- 
cessorum  ejus.  Interdum  fundatores  ipsi 
Monasteria  a  se  extructa  Sedi  Aposto- 
licae  offerebant,  cui  soli  obnoxia  esse 
volebant,  sub  aliquo  censu  annuo.  Ber- 
tholdus  Constantiensis  ann.  1093  :  Idem- 
que  Monasterium...  sic  melioratum  et  de 
sua  potestate  emancipatum  S.  Petro  sub 
jure  tributario  contradidit,  ut  Apostolica 
Sedi  deinceps  principaliter  aubjaceret,  et 
sub  ejus  de f emione,  ut  alia  libera  Monas- 
teria, jure  perpetuo  pollerete  Vide  Acta 
Murensia  pag.  21.  Ughellum  tom.  7. 
pag.  705.  715.  etc. 

SSIT  Monasteria  libera  ab  ingenuis  in- 
terdum distincta  fuisse,  observat  Ma- 
billonius  tom.  4.  Annal.  Bened.  pag.  48. 
Libera,  dicebantur,  quae  Romano  Pon- 


tifici in  Spiritualibus  ;  ingenua  vero 
quae  soli  Regi  in  temporalibus  subjecta 
erant. 

Monasteriorum  Regalium  ea  etiam 
eratpraerogativa,  ut  eorum  Abbates  non 
nisi  ab  ipsis  Imperatoribus  aut  Regi- 
bus, vel  certe  cum  eorum  nutu,  insti- 
tuerentur,  deligerentur,  et  investiren- 
tur,  atque  adeo  installare ntur,  Hariul- 
fus  in  Vita  S.  Angilb.  Abb.  Centul.  cap. 
2  :  Et  quoniam  moris  erat  in  loda  Rega- 
libus,  ut  nemo  praficeretur  absque  regio 
nutUy  etc.  Lex  Longob.  lib.  3.  Ut.  1.  § 
30.  [»•  Pipin.  31.]  :  De  Monasteriis  et  Xe- 
nodochiis,  qua  per  diversos  Comitatus 
esse  videnturt  et  regalia  sunt,  ut  quicun- 
que  ea  habere  vóluerint,  per  beneficium 
domini  Regis  habeant,  id  est,  e  a  ab  ipso 
Rege  impetrent,  sed  forte  in  beneficium  : 
nam  §  29.  solae  Ecclesia)  Baptismales  a 
laicis  hominibus  teneri  vetantur,  non 
item  Monasteria.  Odo  Fossatensis  Mo- 
nachus  in  Vita  Burcardi  Comitis  Cor- 
boi  lensis,  eumdem  Comitem  hisce  ver- 
bis  Robertum  Regem  convenisse  scribit  : 
Oro  namque  ut  Ecclesiam  Fossatensis  Coz- 
nobii  qua  regali  subdita  est  dominio t  ves- 
terque  fiscus  fore  videtur,  mihi  servitutis 
vestra  obsequiis  parenti  tuo  pracelsa  Ma- 
jestas  concedere  dignetur.  Cui  Rex  ait  : 
Cum  omnibus  constet  pradecessorum 
nostrorum  temporibus  regalem  semper 
fuisse  Abbatiam,  quomodo  valet  fieri,  ut 
a  nostra  regali  potestate  separetur  ?  Vide 
Joann.  Vili.  PP.  Epist.  34.  Vitam  S. 
Willelmi  Abbatis  Roschild.  n.  20.  et 
Vitam  S.  Walteri  Abbatis  Pontisaren- 
sis  num.  5. 

De  Regalium  Abbatiarum  investitura 
prostat  Charta  Henrici  II.  Imp.  ann. 
1012.  apud  Ughellum  in  Episcopis  Fa- 
ventims  :  Qaandam  Abbatiam  ad  hono- 
rem S.  Benedicti  super  res  nostri  juris 
constructam,  in  Alpe  qua  dicitur  Bifurco1 
tantum  a  Regibus  vel  Imperatoribus  soli- 
tam  investiri,  etc.  Ex  quibus  docemur 
Abbatias  de  quibus  investiturae,  perinde 
ac  Episcopatuum,  per  baculum  nebant, 
Regales  fuisse. 

In  Monasteriis  vero  ubi  electio  locum 
habebat,  fiebat  il  la  Regis  consensu 
prius  expetito.  Testamentum  Philippi 
Aug.  Regis  Frane,  ann.  1190.  apud  Ri- 
gordum  :  Si  forte  contino  erit  Sedem 
Episcopalem,  vel  aliquam  Abbatiam  Re- 
galem vacare,  volumus  ut  Canonici  Ec- 
clesia, vel  Monachi  Monasterii  vacantis 
veniant  ad  Reginam  et  Archiepiscopum, 
sicut  ante  nos  venir ent  ;  et  liberam  elee* 
tionem  ab  eis  petant.  Unde  scribit  Suge- 
rius  in  Ludov.  VI.  pag.  310.  Adamo  Ab- 
bate Sandionysiano  mortuo,  se  in  Abba- 
tematotoConventuelectumisedquiam- 
consulto  Rege  id  factum  fuerat,  eumdem 
Regem  electionem  noluisse  admittere. 
Exstant  complures  ali©  Chartae,  quibus 
Abbatum  Regalium  electiones  confir- 
mari a  Regibus  expetuntur  ab  ipsis  Mo- 
nadi is  electoribus,  in  Prob.  lib.  de  Im- 
munit.  Ecclesiae  Gallicanae  cap.  16. 
num.  6.  8.  9.  11. 14.  20.  21.  De  Regalium 
vero  Abbatum  installatane  per  Reges 
ipsos,  legitur  Charta  Philippi  Aug. 
ann.  1185.  prò  Episcopo  Silvanect.  in 
Regesto  eiusd.  Regis  Herouvalliano  fol. 
166  :  Galfrido  Episcopo  Silvanectensi 
concessimus  donum  illud  quod  genitor 
noster  bona  memoria  Luaovicus  Rex 
fecit  Amalrico  Episcopo  Silvanectensi  de 
Abbatibus  regalibus  in  stallum  mittendis, 
videlicet  ut  non  per  alium  quam  per 
eum  tantum,  vel  per  ejus  successores  pos- 
sint  institui.  Atque  inde 

Abbates  Regales  die  ti.  Abbates  ad  Pa- 
latium  pertinentes,  in  Capitulari  Radei- 


MON 


MON 


MON 


457 


chisi  Principia  Beneventani  ann.  851. 
cap.  4.  7.  In  Regesto  Feodorum  Eccle- 
siae Lingonensis  part.  2.  fol,  107.  verso 
habetur  Epistola  Regis  Philippi  Au- 
gusti ad  Innocentium  III.  PP.  ann. 
1212.  in  qua  fìt  mentiocontentionis  quae 
Inter  Regem  et  Episcopum  Lingonen- 
sem  prò  jurisdictione  Abbatiae  Besuen- 
sis  vertebatur,  cujus  Abbas  Abbatem 
Regalem  se  esse  asserebat,  proindeque 
a  jurisdictione  Episcopi  exemtum  : 
hanc  descripsit  Jacobus  Petitus  post 
Poenitentiale  S.  Theodori  pag.  706. 
P  Lit.  Phii.  Aug.  ann.  1212.  in  Chartul. 
eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol. 
247.  v°.  :  Abbas  Besuensis  se  esse  dicebat 
Abbatem  nostrum  regalem,  et  episcopus 
contra  asserebat  ipsum  abbatem  et  eccle- 
siamsuarn  et  burgenses  suos,  esse  de  sua 
jurisdictione  temporali.] 

Cum  igitur  Abbatiae  istae  Regales  ex 
fundis  Regiis  dota  tee  essent,  earum  Ab- 
bates  in  militiam  ire,  et  Reg  alitati  ser- 
vire tenebantur,  ut  est  in  Diplomate 
Henrici  ImD.  ann.  1063.  prò  Monasterio 

5.  Maximini  Trevirensi,  quod  a  Duches- 
nio  descript um  est  in  Historia  Limbur- 
gensi  pag.  29.  Quae  quidem  Monasteria 
Regia  ea  sunt,  quae  Regi  militiam  vel 
dona  debere  dicuntur,  in  quodam  Con- 
stituto,  quod  habetur  in  tomo  2.  Scrip- 
tor.  Histor.  Frane,  pag.  323.  Chronicon 
Senoniense  cap.  16.  de  Mediano  Monas- 
terio :  Sed  quia  idem  Monasterium,  $i- 
cut  et  alia  circumjacentia,  Imperio  Ro- 
mano subjacebant,  et  in  expeditione  Im- 
peratoria armatorum  cuneos  de  jure 
mittere  solebant,  prxliis  crebrius  inno- 
vanlibus,  Ecclesia  miserabiliter  opprime- 
bantur.  Ardo  Monachus  in  Vita  S.  Be- 
nedicti  Abbatis  Anianensis  :  Erant 
etiam  quaedam  ex  eis  munera  militiam- 
que  exercentes  (Abbates  :)  quapropter  ad 
tantam  devenerant  paupertatem,  ut  au- 
menta vestimentaque  deessent  Monachis. 

Id  praeterea  juris  Regi  competit  in 
Monasteriis  Regalibus,  quod  utendo 
jure  suo  regio  possit  Monachum  vel  Mo- 
nialem  in  tis  in  principio  sui  regiminis 
post  suam  corona lionem  ponere,  ut  est 
in  Regesto  Parlamenti  Olim,  fol.  26. 

Regalium  denique  Monasteriorum  et 
Abbatiarum  Annate  ad  Regem  specta- 
bant,  quas  Ludovicus  VII.  Rex  Frane. 
Monasterio  S.  Victoris  Parisiensis  con- 
cessit.  Vide  Annuale. 

Praeterea  Abbates  Regales,  perinde  ac 
Episcopi  Buticulario  Francia?  centum 
solidos  exsolvere  tenebantur,  cum  Ab- 
batialis  dignitatis  confirmationem  ab 
Rege  expetebant,  vel  forte  cum  eidem 
tìdelitatis  praestabant  sacramentum. 
Ad  id  sane  Abbatem  S.  Sulpitii  Bituri- 
censis  et  Abbatem  S.  Dionysii  in  Fran- 
cia Aresto  ann.  1265.  condemnatos  do- 
cemur  ex  1.  Regesto  Parlament.  fol. 
147.  et  Stylo  antiquo  Parlamenti  part. 

6.  |  36  :  Buticularius  Francia  proposuit 
contra  Abbatem  Bonae-vallis,  quod  Abba- 
tes Regales  Regni  Francias  in  nova  crea- 
tione  sua  generaliter  solvere  tenerenlur 
Ministerialibus  de  Èospitio  Domini  Regis 
25.  libras  Paris,  videlicet  Dapifero  10.  li- 
brasì  Buticulario  100.  sol.  Cam  beli  ano 
100.  sol.  et  minoribus  Ciambellani»  centum 
sol,  qui  quidem  Abbas,  licet  diceret  se 
ad  hoc  non  teneri,  cum  domino  Regi 
non  faceret  fidelitatem  vel  homagium,  ad 
id  exsolvendum  Judicio  et  Aresto  Cu  rise 
damnatus  perinde  fuit.  Meminit  Alex- 
and.  III.  PP.  Ep.  162.  ex  iis  quae  haben- 
tur  in  tomo  4.  Hist.  Frane,  hujusce 
praestationis  ab  Abbatibus  Regalibus, 
Franciae  Buticulariis  fieri  solitae,  licet  i 
frustra  contra  reclamarent.   De  hocce  ■ 


jure  Buticulariorum,  et  de  hominiis  et 
sacramentis  fidelitatisab  Abbatibus  Re- 
gibus praestitis,  exstat  insigne  Diploma 
in  Tabulano  S.  Genovefae  Paris,  quod 
hic  describere  visum  est. 

Anno  Dom.  1282.  die  Jovis  in  Coma 
Dom.  videlicet  8.  Kl.  Aprii.  Frater  Guil- 
lelmus  dictus  de  Autisiodoro,  novus  Abbas 
S.  Genove  fas  Paris,  per  provisionem 
sumtni  Ponti ficis,  comparuit  coram  Dom. 
nostro  Rege  Francia  Philippo,  apud  Mon- 
tem  Argi,  in  Camera  ipsius  Regis ,  et 
obtulit  dicto  Regi  quod  paratus  erat  ei 
facere  nomine  prasdiclse  Ecclesiae  quod 
debebat.  Atque  respondit  Consilium  Regis, 
quod  homagium  debebat  facere  dictus 
Abbas,  et  fidelitatem  jurare,  et  Prior,  et 
Conventus  dicti  loci  per  literas  pendentes 
regalia  petere.  Dictus  vero  Abbas  jura- 
mentum  fidelitalis  stalim  obtulit  facere, 
quod  fecit  sub  hac  forma.  Allatum  fuit 
Miss  ale  f  et  datum  in  manibus  ejus,  et 
stola  collo  ejus  apposita,  et  tunc  juravit, 
quod  Regi  in  omnibus  fidelis  esset,  et  quod 
secreta  Regis  fideliter  servaret,  et  quod 
Regi  bonum  et  fidele  consilium  dar  et,  si 
super  hoc  requireretur.  De  homagio  au- 
tem  f adendo  et  regalibus  petendis,  dila- 
tionem  petiit,  donec  super  his  cum  Con- 
ventu  suo  deliberasse  :  quas  dilatio  con- 
cessa est  ei.  Ad  hsec  prassentes  fuerunt 
Decanus  S.  Martini  Turon.  tunc  Cancel- 
larius  Regis ,  et  Guillelmus  de  Crepi 
Notarius  Regis ,  Dom.  dictus  Granché 
Miles,  Frater  Gaufridus  Cancellarius,  et 
Frater  Legerius  Canonicus  S.  Genovefae: 
In  Parlamento  sequenti  circa  festum 
Ascensioni^  Domini  venit  dictus  Abbas 
ad  Regem  in  Camera  sua,  et  fecit  homa- 
gium sub  his  verbis  Gallice  :  Sire,  je  de- 
viens  vostre  hom  liges,  et  vous  promés 
leautéjusque  à  la  mort.  De  Regalibus 
petendis  dixit  Abbas,  quod  Papa  supple- 
verat  per  lileram  quam  miserat  ei  super 
provisione  sua,  quod  Conventus  et  Prior 
facere  debuissent  :  quod  Rex  gratanter 
acceptavit.  Pro  droituris  Curise  Regis 
super  prxmissis  solvit  dictus  Abbas  in 
omnibus  ad  dictum  Magistri  Gaufridi  de 
Tempio  et  Magistri  Petri  de  Condé  Cleri- 
corum  Regis  25.  libr.  Paris,  videlicet  xpsi 
Regi  prò  Sen  escalia  10.  libr»  Paris,  do- 
mino Joanni  de  Acon  100.  sol.  prò  Buli- 
cularia,  Domino  Joanni  dicto  Parcin  10. 
libr.  Paris,  prò  Cambellanis.  In  Regesto 
7.  Tabularii  Regii  hi  dicuntur  Abbates 
regales,  S.  Dionysii,  S.  Germani,  S. 
Genovefae,  Ferrariarum,  S.  Benedirti,  S. 
Maximini ,  Mauriniaci ,  5.  Maxentii  in 
Pictavia,  de  Burgolio,  Majoris  Monasterii, 
S.  Egidii,  Trinorcii,  S.  Coluynbss,  Com- 
pendii,  S.  Medardi,  S.  Crispini,  S.  Remi- 
ga, Corbeiae,  S.  Richarii. 

Monasteria  Patriarchalia  ,  quae 
solius  Patriarchae  Constantinopolitani 
j urisdictioni  subdita  erant,  ab  Episco- 
porum  jurisdictione  exempta.  De  iis 
pras  caeteris  Georgius  in  Vita  S.  Theo- 
dori  Syceotae  num.  72.  Vide  Gloss.  med. 
Graecit.  in  ETavpomfotov. 

Monasteria  Minuta,  ubi  Nonnanes 
sìne  regula  sedent,  in  Capitulari  ann. 
789.  cap.  3. 

In  monasteria  Am andari  aut  rele- 
gare vice  poenitentiae,  solebant  Clerici 
et  Laici.  Vide  Nov.  123.  cap.  44.  Res- 
ponsa  Stephani  II.  PP.  cap.  10.  13.  Con- 
cil.  Cabilon.  II.  cap.  40.  Isidorum  His- 
palensem  de  Scriptor.  Eccles.  in  Victore 
Tunnensi.  Anastasium  in  S.  Siricio  PP. 
Gregor.  Mag.  lib.  1.  Epist.  42.  lib.  2. 
Ind.  11.  Epist.  27.  42.  49.  lib.  4.  Epist.  5. 
Gregor.  Turon.  lib.  5.  Hist.  cap.  49. 
Vitam  Ludovici  Pii  ann.  818.  Leges 
Wisigoth.  lib.  3.  tit.  5.  §  1.  Capitularia 


Caroli  M.  lib.  6.  cap.  98.  Concil.  Saris- 
beriense  ann.  1217.  cap.  9.  Petr.  Fabrum 
lib.  3.  Semestr.  cap.  21.  pag.  335.  et 
Morinum  lib.  7.  de  Poenitent.  cap.  15. 
Monachi  ipsi  interdum  in  aiiud  distric- 
tius  Monasterium  in  poenitentiam  redigi 
dicuntur  apud  Gregor.  Mag.  lib.  3. 
Epist.  9. 

Monasterium  saepe  su  mi  tur  prò  Ec- 
clesia cathedrali,  quod  plerisque  in 
Ecclesiis  Cathedraiibus  Monachi ,  non 
ut  hodie  Canonici ,  olim  sacra  munia 
obirent  :  unde  usu  servato  etiamnum 
in  Germania  Cathedrales  Ecclesiae  di- 
cuntur Munster,  ut  observant  Nebridius 
Mundelheimius  Ep.  17.  Antiq.  Monast. 
et  Gretzerus  lib.  1.  Observat.  ad  Vitam 
S.  Willibaldi  cap.  17.  [*  Polonis  quoque 
familiaris  hasc  appellatio.  Charta  Alberti 
Rigens,  episc.  ann.  1211.  tom.  5.  Cod. 
diplom.  Polon.  pag.  16.  col.  1  :  Poscente 
tandem  tempore  aream  quoque,  quam 
decuit  ad  construendum  Monasterium  et 
claustrum  cum  domibus  necessariis  nobis, 
ecclesise  nostrse  cathedrali  placuit  assi- 
gnare.]  Ita  Ecclesias  Cathedrales  Atre- 
batensem  et  Cameracensem  Monasterii 
nomine  donat  Baldricus  Noviom.  lib.  3. 
cap.  4.  et  48.  Sic  perinde  Marianus  Sco- 
tus  ann.  1081.  Ecclesiam  Cathedralem 
Moguntiae  Monasterium  Episcopale,  Do- 
dechinus  ann.  1137.  Monasterium  prin- 
cipale vocant.  Monasterium  Cathedralis 
Ecclesiae,  apud  Philippum  Eystetensem 
in  Vita  S.  Willibaldi  cap.  38.  §  5.  prò 
ipsa  Ecclesia  seu  Basilica,  ubi  de  caeca 
quadam  :  Et  statim  propera ns  sine  due- 
tore  ad  Monasterium  Cathedralis  Ecclesias 

5.  Willibaldo  perpetuam  continentiam 
vovit.  Ubi  Monasterium  Cathedralis  Ec- 
clesias, non  est  navis  Ecclesiae,  quod 
vult  idem  Gretzerus.  In  Tabul.  S.  Cyrici 
Nivern.  Ch.  59.  Hugo  Episcopus  Niver- 
nensis  Ecclesiam  S.  Cyrici  monasterium 
vocat. 

®g*  Prcbabilius  forte  quis  existima- 
verit  Ecclesias  Cathedrales  ob  id  potis- 
simum  Monasterii  nomine  designatas 
fuisse,  quod  Canonici,  qui  in  iis  sacra 
munia  obirent,  sub  Episcopo  suo  vitam 
a  Monastica  non  multo  diversam  age- 
rent;quare  eorum  habitatio  Monaste- 
rium dicebatur,  unde  ad  Ecclesias  qui- 
bus  addicti  erant,  quemadmodum  a 
Monachis  ad  aedes  sacras  Monasterio- 
rum, Monasterii  nomen  fluxit.  Nec 
d  ubi  uni  certe  quin  vox  Monasterium  prò 
Canonicorum  domo  interdum  usurpata 
fuerit.  Marianus  Scotus  in  Chron.  ad 
ann.  1058  :  Padelbrunna  civitas  cum  duo- 
bus  Monasteriis,  id  est  episcopatus  et 
monachorum,  feria  sexta  ante  Palmas 
igne  consumilur. Idem  narrat  Trithemius 
in  Chron.  Hirsaug.  ad  eumdem  annum, 
ubi,  quod  mire  sententiam  nostram 
firmat,  Ecclesiam  Cathedralem  a  monas- 
terio seu  canonicorum  domo  distingui t  : 
Anno  prenotato  civitas  Padelbronnensis 
in  Saxonia  cum  duobus  Monasteriis  Ca- 
thedralique  Ecclesia  majore,  feria  sexta 
ante  Palmas  incendio  miserabiliter  con- 
flagrava. Vita  S.  Bernwardi  Episc.  saec. 

6.  Bened.  part.  1.  pag.  224  :  Duodecimo 
Kalendas  Februarii  nobile  Monasterium 

sanctas    Hildenensemensis    Ecclesim 

paene  incendio  perditum  est Verum  S. 

Dei  Genilricis  interventu illud  vene- 
rabile templum  mansit  incolume» 

Sed  et  universim  Ecclesias  omnes 
Monasteria  dictae.  Vita  S.  Protadii  Episc. 
Vesontini  n.  9  :  Corpus  vero  ejus  (Sane ti) 
delatum  est  ad  B.  Petri  Monasterium.  Ea 
enim  aedes  non  Monachorum,  sed  Paro- 
chialis  est.  Concil ium  Rotomagense 
ann.  1072.  cap.  14  :  Nuptiss  non  in  occulto 

58 


468 


MON 


MON 


MON 


fiant,  neque  post  prandium  :  sed  sponsus 
et  sponsa  jejuni  a  Sacerdote  jejuno  in 
Monasterio  benedicantur.  [Charta  Petri 
Abb.  S.  Dionysii  ann.  1224:  De  terra  in 
qua  fecimus  Monasterium  de  Trapis  edi- 
hcari  prò  eo  quod  fecimus  dirui  vetus 
Monasterium  quod  erat  in  castello  nostro 
de  Trapis.]  Ita  S.  Eulogius  lib.  1.  Me- 
moria 1.  S,  cap.  1.  Goznóbium  vocat,  quod 
Basilicam  paulo  ante  appellaverat.  Vil- 
li ardii  in  us  n uni.  138.  139  :  le  Mostier  des 
Aposlres,  le  Mostier  sainte  Sophie.  Vetus 
Gallicus  Interpres  MS.  Codicis  ad  tit. 
de  S.  Trinitate  :  Aucuns  ierent  qui  vo- 
loient  estre  ensevelis  dedens  les  Mostiers, 
si  fu  dit  à  VEmpereur,  que  nul  lai  ^  ne 
doit  cuider  que  les  Iglises  soient  otroiées 
à  cors  d'homes,  eie.  [Vetus  Poeta  MS.  e 
Bibl.  Ooislin.: 

Una  vileins  ala  au  Mostier 
Soventes  foia  por  Dieu  proier.] 

1  Monasterium  ,  nude  prò  Ecclesia 
Monasterii.  Iperius  in  Chron.  S.  Bertini 
part.  4.  cap.  21.  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  541  :  Cumque  corpus  (Bai- 
duini)  pars  aliqua  militum  hic  in  Sythia 
Monasterio  juxta  patrem  vellet  sepeliret 
Elstrud%8  comitissa  ejus  uxor  cupiens 
cum  ilio  in  eodem  loco  incinerari,  eum  ad 
Blandinium  trans  ferri,  et  ibidem  tumu- 
lari fecit  anno  Domini  cmxvti...  Nondum 
enim  erat  licitum  mulieribus  hoc  intrare 
Monasterium.  Adde  cap.  23.  part.  2,  Hist. 
MS.  Beccensis  Monast.  pag.  80  :  Et 
quoniam  discedenti  ipsi  nepoti  suo  Lan~ 
francus  rogando  prseceperat,  ne  primo  sui 
novitiatus  anno  aliquam  vel  in  refectorio, 
vel  in  capitolo,  aut  in  Monasterio  lectio- 
nem  legeret,  et  e.  Tortarius  in  Miraculis 
S.  Bened.  part.  2.  pag.  398  :  Si  placet 
itaque  vobis  meum  consilium,  ingressi 
Monasterium ,  coram  ipso  (Benedicto) 
terrx  prosternamur,  etc.  Adde  Vitam 
S.  Geraldi  saec.  Bened.  6.  part.  2.  pag. 
882.  et  seqq. 

*  Monasterium,  LocuS  occultus  vel 
solitarius,  ut  interpretantur  docti  Edi- 
tores  ad  Acta  SS.  Firmi  et  Rust.  tom. 
2.  Aug.  pag.  420.  col.  2  :  Audiens  autem 
beatus  Proculus  episcopus ,  qui,  propter 
metum  paganorum  cum  paucis  Christia- 
nis  non  longe  a  muris  civitatis  in  Monas- 
terio suo  latitabat,  etc.  De  sacello  seu 
loco  sepulcrali  intelligi  potest. 

Monasteriolum  ,  Parvum  Monaste- 
rium, ab  alio  majori  dependens.  Hadria- 
nus  II.  PP.  in  Epist.  ad  Hincmarum 
Remensem  :  Monasteriolum  illud,  quod 
in  tua  dioscesi  tenuisse  dicitur.  Monaste- 
riola  regalia,  in  Notitia  anni  818.  apud 
Ughellum  in  Episcopis  Veronensibus. 
Monasteriola  puellarum,  in  Oapitulari 
ann.  828.  cap.  3.  Hinc  inditae  appella- 
tiones  aliquot  oppidis  Galli»,  quae  Mons- 
treuils  vocant,  ut  est  Monasteriolum  ad 
mare  in  Pi  cardia,  etc.  Vide  Metochium. 

Monasteri  ales,  Monachi,  non  semel 
in  Concilio  CloveshoVensi  ann.  747. 

T    MONASTERIALIS     ECCLESIA  ,      Qua3 

monachorum  est.  Charta  ann.  1046.  in 
Tabular.  S.  Victoris  Massil.:  Donamus 
S.  Victori  et  sociis  ejus  quorum  Monaste- 
riahs  Ecclesia  corpora  se  gaudet  reten- 
tare, etc. 

*    MONASTERIALIS    DISCIPLINA.    Con- 

suet.  antiq.  S.  Petri-montis  inter  Mo- 
num.  sacr.  antiq.  tom.  2.  pag.  430: 
Diedre  debebunt  si  quid  a  capitulo  ante- 
cedenti usque  Ulani  horam  contra  disci- 
plinam  Monasterialem  vidcrint  factum. 

*  Monasterialis  Grex  ,  Monachi, 
apud  Greg.  Turon.  lib.  6.  Hist.  cap.  9. 

1  MONASTERIUS,  prò  Monasterium. 
Epist.  Johannis  Monachi  ad  Richardum 


Card,  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  523  :  De  Lucensis  audivi  de 
hoc  quod  tristatum  valde,  quod  Monaste- 
rius  noster  non  habuit  nisi  e.  solidos. 
Charta  Wifredi  Comitis  Barcin.  tom.  3. 
Concil.  Hispan.  pag.  165  :  Imprimis  in 
Comitatu  Flusonensi,  ubi  ipse  Monaste- 
rius  fundatus  est. 

*  MONASTERUM.  Charta  ann.  1270.  in 
Access,  ad  Hist.  Cassin.  part.  1.  pag. 
312.  col.  2  :  Excepit  etiam  de  Monasteris 
ad  siccum,  de  quibus  dixit  se  ianorare 
utrum  consuetum  sitpetere  licentxam  prò 
ipsis  construendis.  Leg.  Montanum.  Vide 
infra  in  hac  voce. 

1  MONÀSTIUM,  contraete  prò  Monas- 
terium. Testamentum  Henrici  II.  Reg. 
Angliae  ann.  1192.  in  Lib.  nig.  Scaccarii 
pag.  5  :  Domui  majoris  Monastii  perdono 
M.  marcas  argenti. 

M0NASTRIA,  Monacha,  ex  Gr.  Mova<r- 
xpta.  Gregorius  M.lib.  6.  Ep.  23  :  Ancillis 
Dei,  quas  vos  (Constantinopolitani)  Graeca 
lingua  Monastrias  dicitis.  Julianus  Ante- 
cessor  Const.  115.  §  34  :  Si  quis  contra 
Clericum  vel  Monachum,  vel  Diaconissam, 
vel  Monastriam,  vel  Ascetriam  habeat 
aliquam  actionem,  etc.  Adde  §  67. 

1  MONATARIA,  f.  Locus  monetse.  Con- 
cil. Legion.  ann.  1012.  inter  Hispan. 
tom.  3.  pag.  193  :  Monatarix  dent  singu- 
los  argentos  Sayoni  Regis  per  unam 
quamque  hebdomadam. 

TM0NAT0R,  <nq[i.avTTrjp,  Monitor,  signifi- 
cator.  Supplement.  Antiq uarii. 

M0NÀZ0NTES,  Monachi,  seu  potius 
Eremitae,  MavàfrvTec,  apud  Gregor.  Na- 
zianzenum  in  Carm.  et  e  éWrcXaffTax;  txova- 
Sovtocs,  et  Basilium  Epist.  304.  Lex  63. 
Cod.  Th.  de  Decur.  (12,  1.)  :  Quidam 
ignavia  sectatores,  desertis  civitatum 
muneribus,  captant  solitudines  ac  secreta, 
et  specie  religionis  cum  coztibus  Monazon- 
ton  congregantur.  Hos  igitur  atque  hujus- 
modi  intra  JEgyptum  deprehensos,  per 
Comitem  Orientis,  erui  e  latebris  consulta 
pr&ceptione  manaamus,  atque  ad  munia 
patriarum  subeunda  revocari. 

*  Cassian.  Collat.  18.  cag.  5  :  Qui  pau- 
latim  tempore  procedente  segregati  a  cre- 
dentium  turbis,  ab  eo  quod  a  conjugiis 
abstinerent,  et  parentum  se  consortio 
mundique  totius  conversatone  secerne- 
rent,  monachi  sive  Moaazontes  singularis 
ac  solitaria   vit&   districtione   nominati 

\  M0NB0RATI0,  Defensio,  tutela  ;  Mon- 
boratus,  qui  sub  tutela  vivit.  Codex  MS. 
Irminonis   Abb.    Sangerman.    fol.   63  : 

Dedit  ibi  mansum tenet  eum  nunc 

Rotueus  Monboratus  ;  donat  prò  sua  Mon- 
boratione  de  cera  valentem  denar.  1.  Vide 
Mundiburdus. 

*  MONCA  vel  Mouca,  Cuspis.  Charta 
Guill.  ducis  Norman,  in  Reg.  72.  Char- 
toph.  reg.  eh.  191  :  Rabeant  tantum 
quantum  poterunt  sursum  percutere  de 
Monca  spatx  suse,  si  eques  fuerint,  ignem 
deffendendo. 

-  MONCALDUS,  prò  Mencaldus,  Men- 
sura  frumentaria.  Charta  Jacobi  abb. 

5.  Bert.  ex  Tabul.  ejusd.  monast.:  Qui 
vinum  vend\derit,  dabit  de  dolio  vini 
sextarium  ad  foragium  de  fumo,  qui 
debet  tenere  quatuor  Moncaldos  ad  minus, 
solvent  in  qualibet  fumatione  panem 
unum,  quales  possunt  fieri  vigintt  qua- 
tuor de  uno  Moncaldo. 

1  MONCELLUS  S.  Gervasii,  Certum 
Parisiis  territorium  ab  aede  S.  Gervasio 
sacra  sic  dictum,  Gali,  etiamnum  Mon- 
ceau  S.  Gervais.  Vetera  monumenta 
Monast.  S.  Victoris  apud  Marten.  tom. 

6.  Ampliss.  Collect.  col.  225  :  Item,  D. 
Galerannus  Comes  Meulenti   40.  solidos 


de  censu  quem  habet  Parisius  in  Moncello 
S   Gervasii 

1M0ND-BAER,  MOND-BOOR,  MONDE- 
burdis.  Vide  Mundiburdus. 

*MONDBRUCE,  Anglis,  Mulctae  vel 
praestationis  species.  Charta  Eduardi 
reg.  Angl.  ann.  1044.  in  Suppl.  ad  Mi- 
ra um  pag.  13.  col.  2  :  Concedo  eis  etiam 
in  omnibus  terris  suis  prsenominatis  con- 
suetudines  hic  Anglice  scriptas,  scilicet... 
Mondbruce,...  aliasque  omnes  leges  et 
consuetudines,  qua  ad  me  pertinente 

«M0NDECIA,  Mundi ties,  Ital.  Mon- 
dezza. Inquisit.  ann.  1196.  apud  Mura- 
tor.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
92:  Quicumque  descenderet  per  ripam 
pro^causa  foci,  vel  lupo,  vel  latrone,  debet 
dare  tres  solidos  curias  :  de  Mondeciis 
viarum  tres  solidos. 

1  MONDIFICÀTUS ,  Mundus.  Statuta 
Pallavic.  lib.  2.  cap.  69.  pag.  127  :  Ordi- 
natum  est  quod  quaelibet  persona  stans  et 
habitans  in  castro  Buxeti  teneatur  Mon- 
di ficatas  purgatas  et  nitidas  tenere  et 
manutenere  augarias. 

1  MONDINA,  Mensura  frumentaria, 
eadem,  ut  videtur,  quae  modius.  Reges- 
tum  87.  Chartophylacii  Regii  :  Item  di- 
midium  jornalis  terrai  situm  in  Vernan- 
son  juxta  terram  Guillelmi  Espa,  prò 
quibus  facis  domino  unam  Mondinam 
frumenti,  quatuor  denarios,  unam  Mon- 
dinam et  aimidium  avense,  etc.  Occurrit 
ibidem  pluries. 

*  Male  lectum  prò  Mondura,  ut  legi- 
tur  in  Charta  ann.  1359.  ex  Reg.  87.  lau- 
dato eh.  282  :  Pro  quibus  omnibus  débent 
dicti  fratres  domino  unam  cartam,  quin- 
que  Monduras  et  dimidium  avenae  et 
decem  denarios.  Vide  supra  Modura  1. 

1  M0ND0ALDUS.  Vide  infra  Mundual- 
dus. 

!  M0NEATA  Via,  Lapidibus  strata, 
munita,  Gali.  Pavée.  Forte  a  verbo  mu- 
nire ducta  vocis  origo.  Statuta  Montis 
Regal.  pag.  208:  Item  statutum  est,  quod 
qu&libet  persona  qux  habeat  domum, 
vineam  vel  hortum,  seu  possessionem  intus 
civitatem  Montis  Reg.  teneatur  Moneatas 
factas...  manutenere  aptalas  suis  expen- 
sis  quilibet  in  rectitudine  suss  possessio- 
nis,  usque  in  medium  vi&...  Et  si  aliquis 
projiceret...  terram,  fimum  seu  vinaciam 
in  aliquam  viam,  seu  Moneatam...  tenea- 
tur pr&dicta  auferre Eligantur  duo 

massarii  in  quolibet  tercerios  qui  facient 
fieri  Moneatas  novas  expensis  Communis, 
et  vias  Moneatas  veteres  procurent.  Ibid. 
pag.  210  :  Teneatur  projicere  terram...  in 
viam,  nisi  via  esset  Moneata,  etc. 

*  MONEDAGIUM,  ut  Monetagium,  Id 
quod  monetarii  seu  monetae  fabricatores 
domino,  cujus  est  moneta ,  exsolvunt. 
Charta  Gauf.  comit.  Pictav.  et  Agnet. 
comit.  prò  fundat.  S.  Mariae  Xanton. 
ann.  1047.  in  Reg.  123.  Chartoph.  reg. 
eh.  234  :  Adjunximus  autem  donis  nostris 
monetam  et  Monedagium  et  cambilum 
totius  episcopatus  Xantonensis.  Hinc 

1  M0NEDATUS,  prò  Monetatus,  in  lib. 
6.  Capitul.  cap.  284.  Vide  Monetare. 

*  Charta  Alfonsi  reg.  Aragon.  ann. 
1444  :  Jubemus  quod  ex  qualibet  mare  ha 
argenti  alleyati  ad  legem  xj.  denariorum 
et  oboli  et  ad  numerum  Ixxij.  denariorum 
argenti,...  ista  salaria...  de  dieta  marcha 
argenti  Monedati  deducantur.  Hispan. 
Monedar,  monetam  cudere. 

*  M0NEFACERE,  Commonefacere.  Acta 
S.  Gauger.  tom.  2.  Aug.  pag.  678.  col.  1  : 
Et  ne  ab  incepto  desisterete  sed  magis  de 
die  in  diem  proficiens,  clerocinari  cum 
omni  devotione  satageret,  Mone  fecit. 

*  M0NEGAGITTM,  Professio  monastica. 
Testam.   Burgond.    de  Podio   Luperio 


MON 


MON 


MON 


459 


ann.  1350  :  Item  lego  in  subsidium  mari- 
tagii  vel  Monegagh  filiarum  nobilis  Johan- 
nis de  A ff anello  de  Mimeto  xxv.  florenos 
auri.  Si  vero  de  dictis  filiabus  una  dece- 
*     deret  absque  nuptu  vel  Monegagio,  et  e. 

MONEIA,  prò  Moneta,  ex  Gali.  Monoie, 
seu  Monete,  uti  efferimus.  Domesdei  Ut. 
Wirecestre  :  Buraenses  plures  habuit,  et 
prò  15»  hidis  se  aefendit,  quando  Moneta 
vertebatur,  quisque  Monetarius  dabat  20. 
solidos  ad  Londinum,  prò  cuneis  monete 
accipiendis.  Ubi  vertebatur  idem  valet  ac 
mutabatur. 

MONELLA,  Moniti o,  admonitio.  Luci- 
fer  Calaritanus  lib.  2.  prò  S.  Athanasio 
pag.  97  :  Tanquam  fugisset  nos  domini 
Monella  dicentis,  etc. 

|  MONELLUS,  Campanae  species.  Sta- 
tuita Capit.  Tullensis  ann.  1497.  cap.  1. 
de  Pulsationibus  :  In  Dominicis  et  profes- 
tis  ultimae  cum  duabus  mediocribm  cani' 
panis  simul;  et  in  duplicibus  cum  Monel- 
lis.  Vide  Maanellus  et  Meenellum. 

*  Nostri s  Moisneau.  Ordinar.  MS.  eccl. 
S.  Vulfr.  xiv.  saec:  Campani»  Guillelmo 
tnajore  et  les  deux  Moisneaux.  Est  et 
tubae  seu  buccinae  bellicae  genus.  Le 
Roman  de  Garin  : 

Et  les  eschieles  font  à  fossez  flatir, 

Là  oisiez  les  Moiniax  glatir, 

Et  les  buisines  et  les  greilles  bondir. 

Aliud  poema  : 

Là  sonnent  Moieniaus,  tropes  et  olifens. 

TMONERIUS,  Molitor,  Gali.  Meunier. 
Charta  apud  Stephanot.  tom.  3.  Anti- 
quit.  Pietà v.  MSS.  pag.  944  :  Actum  item 
fuit  in  dicto  compromisso  quod  triginta 
solidi  qui  fuerant  levati  per  manum  prae- 
positt  a  Monerio  dicti  Abbatis.  Vita  S. 
Yvonis  tom.  4.  Maii  pag.  599  :  Dum 
canalis  seu  aquae  meatus  clausioni  minis 
cautus  insister  et.,,  senex  Monerius  cau- 
sava explorans. 

T  MONESTERIUM,  Dro  Monasterium, 
pluries  occurrit  in  Charta  Henrici  I. 
Imper.  ann.  1014.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estensi  pag.  110. 

T  MONESTERIUS,  prò  Monetarius,  qui 
monetam  cudit.  Conspectus  Instr.  ad 
Histor.  Occitan.  spectantium  a  R.  P. 
de  la  Porte  Ord.  Mini  moni m  editus  : 
Sententia  contra  quosdam  falsos  Mones- 
terios. 

MONETA,  Monetae  ipsius  character  ac 
figura.  Papias  :  Moneta,  similitudo.  [Mo- 
neta, ii.vy]u.o<tuvti,  in  Gloss.  Lat.  Grasc. 
Sangerm.j  Curius  Fortunatianus  lib.  3. 
Artis  Scholasticae  :  Verbis  utendum  est, 
ut  nummis  publica  Moneta  signatis.  Ita 
monetam  latiaris  eloquii  dixit  Symma- 
chus,  prò  charactere.  Vide  Juretum  ad 
hunc  locumpag.  315.  Eadmerus  lib.  de 
S.  Anselmi  similitud.  cap.  9  :  Denarius 
bonus  puro  ex  aere,  recto  pondere,  Mone- 
taque  legitima  debet  constare.  Infra  :  Is 
autem  Monachus  qui  adeo  est  senex,  ut 
ante  et  retro  jam  nequeat  inclinare,  de- 
nario  UH  est  similis,  cujus  Monetam  tem- 
poris  antiquitas  jam  delevit,  Rursum  : 
Assimilatur  nummo  ponderoso ,  Monetam 
tamen  non  habenti,  et  ideo  non  seque  ve- 
nali. [Guillelm.  Nangius  in  Chron.  ad 
ann.  1173  :  Tertio  Idus  Februarii  appa- 
rueruntde  nocte  igneae  acies...  et  lux  tanta 
enituit  quod  nummus  cujus  Monetae  esset 
posset  agnosci.]  pBened.  abb.Petroburg. 
in  Henr.  II.  reg.  Angi.  edit.  Hearn.  tom. 
2.  pag.  611  :  Et  ne  aliquis  conet  monetam 
domini  regis,  in  qua  Moneta  apparebit, 
nisifracta  fuerit  infra  circulum.]  Alanus 
in  Anticlaudiano  lib.  2,  cap.  7.  de  Gram- 
matica : 


Infante»  docet  illa  loqui,  linguagqua  ligatas 
Solvit,  et  in  propriam  deduci l  verba  Monetam. 

Moneta,  apud  Papiam,  eadem  et  tru- 
tina  dieta ,  quia  admonet  ne  qua  fraus  in 
metallo  vel  in  pondere  fiat.  Iter  Camera- 
rii  Scotici  cap.  10.  §  5.  de  Brasiatoribus: 
Non  habent  mensuras,  videlicet  quartam, 
pintam,  tertiam,  et  partes  concordantes 
Monetae  domini  Begis,  per  quas  mensuras 
populus  possit  deservire  debite,  cum  indi- 
guerit.  Ubi  Moneta  sumitur  prò  mensura 
publica  ac  regia  quae  preti um  monetae 
fixum  habet.  Ibid.  cap.  9.  §  3  :  Quod  non 
faciunt  panem  concoraantem  monetae,  pa- 
nem  prò  denario,  panem  proobulo,  panem 
prò  quadrante. 

*  Eo  sensu  occurrit  in  Charta  Gue- 
rard.  II,  Camerac.  Episc.  ann.  1089.  apud 
Miraeum  tom.  1.  pag.  75.  Diplom.  Bel- 
gi e.  :  Trado  ad  usus  fratrum  S.  Camerac. 
Ecclesiae...  alodium  de  Lielscinis  et  de 
Wilrehem,  cum  Moneta,  cum  teloneo  et 
macera  et  districto,  cum  molendinis,  cum 
terris  cultis,  etc. 

1  Moneta,  Officina,  seu  locus  ubi  mo- 
neta cuditur.  Charta  Agnetis  Comit. 
Pictav.  ann.  circ.  1050.  inter  Anecd. 
Marten.  tom.  1.  col.  187  :  Videns  autem 
haec  admodum  panca  superadjeci  deci- 
mam  mei  monetagli  in  Moneta  Picta- 
vensi.  Occurrit  rursum  in  Charta 
ann.  1215.  ibid.  col.  844.  et  alibi 
passim. 

e  Moneta,  Instrumenta  raonetalia 
seu  quibus  cuditur  et  fabricatur  mo- 
neta. Testam.  Guill.  monetarii  ann. 
1213.  ex  Cod.  reg.  5255  :  Majori  filio  meo 
Johanni  lego...  totum  mansum  majorem 
in  quo  maneo  ad  naves,  cum  sua  Moneta 
et  cum  suis  omnibus  botiguis  et  operato- 
riis. 

1  Moneta,  Jus  cudendi  monetam,  vel 
emolumenta  quae  monetae  domino  obve- 
niunt.  Charta  Pontii  Comit.  Tolos.  ann. 
1037.  tom.  2.  Hist.  Occitan.  inter  Instr. 
pag.  200  :  Dono  tibi  dilecte  sponse  mee 
Majore7  episcopatum  Albiense,  et  civita- 
tem,  et  Moneta,  et  mercatum. 

*  Moneta,  Tabula  nummularia,  Gali. 
Change.  Charta  Otton.  imper.  ann.  1001. 
inter  Instr.  tom.  3.  Gali.  Christ.  col.  1  : 
Dedimus  jus,  fas  atque  licentiam  faciendi, 
statuendo  atque  conslruendi  mercatum 
cum  Moneta,  teloneo,  banno  et  totius  pu- 
blicae  rei  ministeriis,  in  quadam  propr le- 
tale sanctae  Cameracensis  ecclesiae,  in  loco 
qui  vocatur  Castellum  S.  Mariae...  Atque 
praedictum  mercatum,  Monetam,  telo- 
neum,  bannum,  cum  tota  publica  func- 
tione,  in  proprium  concedimus  sanctae 
Cameracensi  ecclesiae,  tali  tenore>  ut  nul- 
lus  dux,  marchio,  sive  comes,  seu  aliquis 
homo  ullam  potestatem  habeat  super  me- 
moratum  mercatum.  Ubi  haud  obscurum 
est  praecipuum  hujusce  concessionis 
propositum  ad  mercatum  spedare,  seu 
fori  instituendi  facultatem,  cujus  ap- 
pendices  enumerantur  omnes,  mensa 
nummularia  scilicet,  jus  exigendi  tri- 
buta ex  merci  bus,  banna  indicendi  at- 
que officiarios  constituendi,  qui  iis  ser- 
vandis  invigilarent.  Neque  alio  sensu 
intelligendaevidentur  Chartse  huic  simi- 
les,  in  quibus  monetae  percussio  non 
exprimitur  aut  indicatur.  Aliunde  vero 
j  us  cudendi  monetam  ecclesiae  Camera- 
censi  assertum  infra,  ubi  de  monetis 
baronum,  ostendemus.  [**  Huc  etiam 
pertinet  charta  ann.  1089.  supra  e  Mi- 
raeo  laudata.  Vide  Mercatum.  Moneta 
vero  his  locis  est  Jus  statuendi  de  om- 
nibus quae  ad  monetaset  earum  usum 
pertinent.] 

!  Moneta  Anniversariorum  dieta 
quae  iis  distri b uè batur  qui  Anniversa- 


riis  intererant.  Est  penes  nos  nummus 
in  cujus  una  parte  efficta  inter  duo  li- 
lia  littera  major  A,  cui  imminet  co- 
rona, cum  inscript.  Moneta  Anniver- 
sariorum :  in  altera  numerus  XII. 
Cum  3.  liliis  et  inscript.  Requiesgant 
in  Page. 

*  Moneta  Auri,  Nummus  aureus. 
Lib.  cens.  eccl.  Rom.  :  In  episcopatu 
Constantiensi,  Fratres  de  Monte  Angelo- 
rum  (debent)  imam  Monetam  auri.  Ibi- 
dem :  Ecclesia  de  Monte  Angelorum  unatn 
Monetulam  auri. 

\  Moneta  Blencha,  Argentea,  Mon- 
noie  Bianche,  cui  nigra  seu  aerea  oppo- 
ni tur.  Edictum  pacis  Jacobi  Reg.  Arag. 
ann.  1228.  tom.  8.  Spicil.  Acher.  pag. 
386  :  Praestantes  insuper  centum  vigiliti 
solidos  de  Blencha  Moneta. 

°  Charta  ann.  1429.  ex  Chartul.  Corb.  : 
Tant  en  monnoie  dor  comme  en  blancque 
monnoie. 

T  Moneta  Bossanaya,  Monetae  Bar- 
cinonensis  species.  Locus  est  in  Bossa- 
nova. 

T  Moneta  Bruna,  Eadem  quae  aerea 
seu  nigra  aliis  dicitur.  Vide  Bruna  1. 

*  Moneta  Censualis  ,  Qua  census 
persolvi  debent,  atque  adeo  eadem  at- 
que fortis,  cujus  scilicet  materia  purior 
erat,  qualis  nimirum  eo  tempore,  quo 
instituta  fuerat  ejusmodi  pensi tatio  ; 
tunc  quippe  min  us  erat  adulterata.  Instr. 
ann.  1389.  tom.  7.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  373  :  Dedit  et  concessi t,  videlicet  prò 
summa  quadraginta  librar  um  bonae  Mo- 
netae censualis.  Vide  supra  Censua les 
nummi. 

*  Moneta  Computabile  ,  Quae  in 
Computis  datur  et  accipitur,  in  Charta 
ann.  1261,  ex  parvo  Reg.  S.  Germ.  Prat. 
fol.  53.  r°.  col.  2. 

|  Moneta  [«*  jEre]  Contaminata, 
^rea,  eadem  quae  nigra.  [**  Gali.  Bil- 
ione Tabular.  Mimat.  ann.  1306  :  Ad 
episcopum  et  ecclesiam  Mimatensem  per- 
tinet jus..,  cudendi  monetam  aere  Conta- 
minatam  et  monetam  argenteam,  etc.  Oc- 
currit praeterea  apud  Rymer.  tom.  5. 
pag.  444.  col.  2. 

T  Moneta  Coriacea  cum  clavo  argen- 
teo. Hanc  tempore  captivitatis  Johannis 
Reg.  Frane,  cusam  seri  bit  Guido  Papa 
qu.  493  :  Ponamus,  inquit,  quod  a  tem- 
pore venditionis  extra  facta  est  Moneta  de 
corio,  sicut  fuit  tempore  captivitatis  Regis 
Johannis,  de  qua  moneta  licet  curHbilis 
sit  centum  floren.  non  valent  duos  flore- 
nos de  Moneta  currente  tempore  contrac- 
tus,  etc.  Eadem  de  re  habet  PhiliDpus 
de  Commines  lib.  5.  cap.  18  :  Et  mit  (le 
Boy  Jean)  le  royaume  en  si  grande  pau- 
vreté  qu*il  y  avoit  longlemps  monnoye 
comme  de  cuir,  qui  avoit  un  petit  clou 
d'argent.  Ex  his  tamen  minime  certo  ef- 
fìcitur  iis  temporibus  exstitisse  ejusmodi 
monetam  coriaceam,  praesertim  cum 
nullum  supersit  hac  de  re  Edictum, 
unde  opinionem  hanc  deliramentum 
esse  atque  pu  eri  lem  fabellam  ait  Moli- 
neus  de  Usur.  n.  799.  neque  probabilior 
videtur  D.  le  Blanc  pag.  230.  De  moneta 
itaque  debitori,  quam  urgente  necessi- 
tate cudijusserat  Carolus  Regens,  haec 
accipienda  existimo.  Et  quidem  exstat 
Edictum  datum  Parisi  is  25.  Jan.  ann. 
1356.  tom.  3.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
95.  in  quo  memorantur  gra  vissi  mas  que- 
relae  quas  de  imminutione  monetae  ha- 
buerat  populus,  quibus  ut  fieret  satis 
fortiorem  monetam  cudendam  eodem 
Edicto  curavit.  Huc  spectant  Chron.  S. 
Dionysii  tom.  2.  pag.  17.  et  Belgicum 
cap.  93.  Antiquioris  usus  fuit  haec  coria- 
cea moneta  apud  Francos,  si  fides  Joh. 


460 


MON 


MON 


MON 


Iperio  in  Chron.  S.  Ber  tini  cap.  49.  apud 
Marten.  toni.  3.  Anecd.  col.  727  :  Ali- 
quanto  tempore  per  regnum  Franciae  in- 
termissìim  est  fabricari  monetarvi,  et  ma- 
xime  quandiu  Bex  erat  ahsens,  sed  mone- 
ta? curre  (currebant)  frusta  de  corio  cum 
infioco  clavo  aureo  vel  argenteo,  majori 
vel  minori,  et  secundum  hoc  erat  majorìs 
pretii  vel  minoris.  Haec  credat  qui  aliis 
quas  ibi  profert  fabulis  tidem  h abere 
volet.  Monetam  coriaceam  apud  Lace- 
daemonios  in  usu  fuisse  docet  Seneca 
lib.  5.  de  benef.  cap.  14.  quod  et  propter 
exhaustam  diuturnitate  Italici  belli  pe- 
cuniam  fecisse  Fridericum  II.  Imper. 
narrat  Antoninus  Fiorentinus  in  Chron. 
ad  ann.  1240. 

*  Similem  fabellam,  quam  de  Medio- 
lanensibus  vulgarunt  Gobell.  Persona 
in  Cosmod.  ast.  vj.  cap.  48.  et  Theod.  de 
Niem  in  lib.  de  Privi!,  et  Jur.  imper. 
ex  conile to  Ottoni s  M.  decreto,  evertit 
et  exsibilat  Muratorius  tom.  2.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  590.  Vide  infra 
Britanniae  ducum  denarii  in  Moneta  Ba- 
ronurn. 

|  Moneta  Debilis,  Quae  /orfiopponi- 
tur.  Vide  infra.  Occurrit  praeterea  in 
Privilegiis  Oapituli  S.  Barnardi  de  Ro- 
manis  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat.  pag. 
277.  et  alibi  passim.  Nummi  leves,  in 
Charta  Philippi  senioris  de  Falkenstein 
prò  monast.  Fuld.  ann.  1266.  apud 
Schannat. 

<*  Moneta  Frivola,  Eadem  quae  De- 
bilis seu  non  j  usti  ponderis.  Vide  supra 
Frivolis. 

Moneta  Fortis,  vel  fortium.  Ita  vo- 
cabant  eam  monetam,  cujus  materia 
purior  erat,  minusque  adulterata.  Vetus 
scheda  :  Ad  Nativitatem  beat»  Mariae 
1306.  Ìncipit  fortis  moneta,  et  fuerat  cur- 
sus debilis  monetae  ab  Omnibus  Sanctis 
1303.  usque  ad  dictam  Nativit.  Librae  for- 
tes,  librae  fortium,  in  Chartis  aliquot,  in 
Histor.  Monasterii  S.  Mari»  Suession. 
pag.  450.  apud  Duchesnium  in  Hist. 
Drocensi  pag.  276.  Guichenonum  in  His- 
tor. Sabaudica  pag.  52.  60.  61.  eumd.  in 
Bibl.  Sebusiana  pag.  349.355.  et  inEpis- 
copis  Bellicensib.  pag.  78.  Justellum  in 
Hist.  Turenensi  pag.  90.  Roveri um  in 
Reomao  pag.  327.  etc.  Charta  Lud.  Imp. 
ann.  1329.  prò  Monetariis  Papiensibus  : 
Et  debent  taliare  monetas  prsedictas  tali 
modo,  quod  in  duabus  unciis  non  sint 
plures  quam  3.  denarii  fortes,  et  3.  debi- 
les,  etc.  Infra  :  Et  debent  taliare  mone- 
tam tali  modo,  quod  nullus  depraedictis 
denariis  erit  fortior  vel  debilior  suo  justo 
pondere  ultra  1.  granum.  Charta  ann. 
1306.  prò  Moneta  Comitatus  S.  Pauli  : 
Et  les  deniers  seront  taillez  à  douze  fors, 
et  à  douze  foebles  ;  cfest  à  scavoir  les  fors 
à  14.  sols  6.  d.  et  les  foibles  à  19.  s.  6.  d. 
Adde  Statuta  Leodiensia  art.  19.  et  for- 
mulano asside  ridi  ter  ras  in  Duca  tu  Bur- 
gundi® post  Consuetudinem  Municipa- 
lem,  sub  fìnem  capitis.  In  Charta  ann. 
1162.  apud  Ghirardaccum  lib.  3.  Hist. 
Bonon.  pag.  85  :  Receptis  ab  eo  centutn 
libris  afforciatorum.  Denarii  infortiato- 
rum,  passim  in  Tabul.  Abbat.  Dalonen- 
Sis  fol.  4.  5.  7.  49.  55.  etc.  Ibidem  fol.70: 
Acceptis  8.  libris  de  forzats,  vel  Pictavi- 
nis.  {^Solidi  exforcati, eadem  acceptione, 
in  Charta  ann.  1171.  apud  Stepbanot.  ex 
Antiq.  Pietà v.  Bened.  Mss.  part.  4.  pag. 
566.]  [Solidi  inforciatorum,  in  nova  (fall. 
Chrfct.  tom.  2.  inter  Instr.  col.  451.  So- 
lidi ref or  ciati,  in  Charta  ann.  1323.  tom. 
2.  Hist.  Dalph.  pag.  110.  col.  2  :  Lego... 
Esmenjardae  filiae  mese  500.  libras  Refor- 
ciatoruw,  sive  Turonensium  bonorum,  in 
Testam.   Isnardi   de  Antravenis   apud 


Gaufridum  tom.  1.  Hist.  Provine,  pag. 
79.  Hi  ne] 

1     RE  FORTIUM     MONETARUM     dicitur 

cum  ad  materia  m  pu  rio  rem  monet»  re- 
vocantur,  apud  Frane.  Marcum  Decis. 
432.  part.  2.  pag.  224.  [**  Vide  Savin. 
Histor.  Jur.  Rom.  med.  temp.  tom.  3. 
cap.  22.  §  161.  not.  f.] 

Moneta  Cum  Granis.  Chronicon  Mal- 
Ieacense  :  An.  1112.  nummi  mutati  sunt, 
et  cum  granis  olii  facti  sunt. 

*  Moneta  Mixta,  Nummi  diversi  ge- 
neris. Charta  ann.  1327.  inReg.66.Char- 
toph.  reg.  eh.  715:  Item  et  duos  sacos  Mo- 
netai mixtae  dicti  regni,  ponderantes  ce. 
marchas. 

**  Moneta  Plumbea.  Lit.  remiss.  ann. 
1396.  in  Reg.  151.  Chartoph.  reg.  239  : 
Gomme  le  suppliant  eust  achetè  certaine 
Monnoye  de  plont  de  huit  et  de  quatre 
deniers  Parisis  pour  le  pris  et  somme  de 
huit  blans;  et  huitjours  après  ou  environ 
eust  icelle  monnoye  de  plont  vendue  à  un 
nommé  Jehan  Michau  le  pris  et  somme  de 
cinq  sols  Tournois,  et  df  icelle  monnoye 
eust  esté  trouvé  quatre  ou  cinq  jours  après 
icellui  Jehan  Michau  salsi  en  la  ville  de 
Lillebouchart,  et  pour  ce  eust  esté  empri- 
sonné  audit  lieu,  etc. 

Moneta  Nigra,  iErea,  vel  aere  mixta, 
cui  alba,  seu  argentea  opponitur.  Mar- 
tialis  lib.  1.  Epigr.  100  : 

Ut  convivia  sumluosiora, 

Tolo  quae  semel  apparas  in  anno, 

Nigne  sordibus  explices  moneto. 

Sic  enim  ssream  monetam  intelligi  cen- 
set  Salmasius.Nicolaus  OresmiusEpisc. 
Lexov.  de  Mutatione  Monetar,  cap.  3  : 
Et  quoniam  aliquoties  in  aliqua  regione 
non  satis  competenter  habetur  de  ar- 
gento,... imo  portiuncula  argenti  quae 
just  e  dari  deberet  prò  libra  pahis,  vel  ali- 
ano tali,  esset  minus  bene  palpabilis  prop- 
ter nimiam  parvitatem,  ideo  facta  fuit 
mìxtio  de  minus  bona  materia  cum  ar- 
gento :  et  inde  habuit  ortum  Nigra  Mo- 
neta, quae  est  congrua  prominutis  merca- 
turis.  Charta  Joannis  Nigellensis  Do- 
mini apud  Vassorium  in  Novioduno 
pag.  952  :  Centum  solidos  Nigrorum  vel 
Atrebatensis  monetae,  in  pretio  18.  num- 
morum  nigrorum  singulis  annis  me  et  hae- 
redem  meum  soluturum  concedo,  etc»  Tu- 
ronenses  nigri,  in  Charta  ann.  1369.  in 
Probat.  Hist.  Turenensis  pag.  42.  MgreJJi, 
in  Charta  Communi»  Crespiacensis  ann. 
1223  :  Dieta  vero  Communia  prò  his  omni- 
bus tenetur  reddere  Baillivis  nostris  apud 
Crespiacum  singulis  annis  trecentas  et 
septuaginta  libras  Nigellorum  ;  [Et  in 
Charta  ann.  1242.  tom.  2.  Hist.  Eccl. 
Meld.  pag.  155  :  Damus  et  concedimus  in 
puram  et  perpetuam  eleemosinam  sexa- 
ginta  libras  Nigellorum.]  In  Consuetu- 
dine Vadensi  art.  7.  sexaginta  sol.  ni- 
gri, (60.  sols  nerets)  die  un  tur  valere  36. 
sol.  Paris.  Vide  Renaldum  in  Probat. 
Histor.  Suess.  pag.  23.  Justellum  in 
Probat.  Hist.  Turenensis  pag.  64.  Hist. 
Monasterii  S.  Mariae  Suessionensis  pag. 
466.  etc. 

Moneta  Ternalis,  de  terno,  [de  qua- 
terno,  de  duplo,']  sic  dieta  moneta  Bar- 
cinonensis  in  Usaticis  Barcinon.  et  in 
Charta  Petri  Regis  Aragon.  ann.  1285. 
Chronicum  Barcinonense  :  XI.  Kl.  Apri- 
lis  ann.  1212.  fuit  aspersa  a  domino  Reg  e 
Petro  moneta  de  Quaterno  Barchinon.  [X. 
Kl.  Martii  an.  1221.  fuit  a  domino  Reg  e 
Jacóbo  aspersa  moneta  de  Duplo  Barchi- 
non. Vili.  Kl.  Sept.  an.  1258.  fuit  aspersa 
a  domino  Reg  e  Jacóbo  moneta  de  Terno 
BarchinonJ]  Andreas  Boschus  de  Titulis 
h onorar.  Catalani»  lib.  4.  pag.  490  :  La 


moneda  de  tern  de  Barcelona,  guai  era 
cousta  db  la  constitucio  del  Rey  Don  Pere 
del  any  1365.  so  es  la  moneda  se  fabri" 
cava  en  Barcelone  en  virtut  deldits  privi- 
legis  del  Rey  Don  Jaume  any  1258.  Rey 
Don  Pere  ab  pragmatica  dèi  any  1283. 
Chronicon  Petri  Regis  Aragon.  lib.  3. 
cap.  8:  Sinoanos  solament  batte  moneda 
en  Catalanya,  e  que  sia  moneda  Barcelo- 
nesa,  e  ques  bata  dins  la  Ciutat  de  Barce- 
lona: laquel  moneda  es  appellada  de  Tern. 
Monetae  de  bino,  in  Catalani  a  meminit 
Paulus  Xammer  lib.  de  Antiquit.  Baroi- 
nonae  §  10.  num.  41.  [<»  Vide  Campma- 
nyi  Antiquit.  Barcinon.  tom.  1.  Probat. 
Append.  pag.  122.] 

Moneta  Septena.  Charta  Aimerici 
de  Castro  novo  ann...  in  Regesto  Tolo- 
sano  Camerae  Comput.  Paris,  eh.  70  : 
Hoc  praedictum  donum...  nos  et  successo- 
res  nostri,  si  voluerimus,  possimus  recu- 
perare datis,  imo  persolutis  successoribus 
nostris  5.  millib.  solid.  Tholos.  Monetae 
septenae,  vel  Malgor.  duplos  largos  ad  ip- 
sorum  electionem,  vel  ex  singulis  26.  solid. 
Tholos.  unam  marcham  argenti  fini,  et 
de  pure  prò  eadem  ratione,  si  Tholos,  et 
Malgor,  abjiciebantur  vel  minorabantur 
expenso  de  lege,  etc. 

Moneta  Octava.  Tabul  ari  um  Eccle- 
sia Viennensis,  sub  Guidone  Archiep. 
fol.  71:  Acquisiva  a  laicis  hominibus  aliam 
medietatem  Ecclesia,  cum  decimisx  et 
oblationibus,  et  sepultura;  a  Barlione 
filio  Barnardi  quartam  partem  ejusdem 
Ecclesiae,  et  dedit  ei  inde  4.  libras  dena- 
riorum  Viennensis  octavae  Monetae,  etc. 
Infra  :  A  Falcone  filio  Isardi  accepit  Gat- 
geriam  laudante  Ademaro  fratre  suot  de- 
dit ei  300.  solidos  Viennensis  octavse  Mo- 
netae, etc. 

Moneta  Decima,  Tabular.  Monaste- 
rii S.  Andreas  Viennensis  :...  Vobis  impi- 
gnoravimus  prò  solid.  unius  quadrannos 
duos  de  Moneta  decima,  etc.  Alibi  :  Donec 
praedicti  solidi  integro  numero  jam  dictis 
restituantur  Monachis.  Est  autem  Moneta 
decena  et  electissima.  Idem  Tabular, 
apud  Acberium  tom.  13.  Spicilegii  pag. 
284  :  Long  a  per  tempora  stetit  ipsa  Mo- 
neta bona  in  pondere,  et  mensura  decena. 
Moneta  decima  octava.  Charta  Arcem- 
baldi  de  Soliaco  ann.  1229  :  At  sciendum, 
quod  debemus  Prioratui  dictae  villae  de 
Capella  triginta  et  octo solidos  Monetai  de- 
cimae  octavae  ad  Parisiensem,  annuatim 
censuales,  etc, 

Cur  autem  Monetae  istae  Ternae,  Octa- 
vae, et  Decimai  appellata^  fuerint,  haud 
facile  est  definire,  nisi  ad  voces  a  Mone- 
tariis vulgo  receptas  Moneta  prima,  se- 
cunda,  et  tertia,  etc.  referri  debeant,  et 
quarum  mentio  habetur  in  Consilio  Cu- 
rise  Monetari®  sub  Philippo  Pulcro  Rege 
Frane,  ad  quarum  explanationem  haec 
vernacula  ex  Adversanis  Magni  Peires- 
cii,  ipsiusque  manu  descripta,  olim  ex- 
cerpsimus,  quas  ut  minime  trita  hic  in- 
serere  haud  absurdum  fortasse  fuerit  : 
Monnoye  douziéme,  quinzième,  dix-hui- 
tiéme,  etc.  ;  de  laquelte  il  est  parie  dans 
VAdvis  de  la  Cour,  sur  le  fait  des  mon- 
noyes,  dressé  sous  Philippes  le  Bel.  Ces 
termes  se  prennent  ordinairement  pour 
la  monnoye  oVargent  et  billon,  qui  estoit 
une  facon  de  parler  usitée  entre  le  Roy 
et  les  Maistres  generaux  des  monnoyes, 
pour  par  le  moyen  d* icelle,  et  le  prix  que 
le  Boy  faisoit  donner  au  mare  d'argent 
hors  ozuvre,  qui  estoit  toujours  contenu  és 
mandemens  qu'il  envoyoit  aux  Maistres 
generaux,  scavoir  la  traitte,  ou  l'imposi- 
tion  que  le  Roy  prenoit  sur  chascun  mare 
d'argent  le  Roy  en  oeuvre,  des  especes 
qu'il  faisoit  fabriquer.  Pour  entendre  ce 


MON 


MON 


MON 


461 


que  dessus,  il  faut  prendre  pour  fonde- 
ment  que  Monnoye  Premiere  qued'au- 
tres  appellent  Gros,  est  cinq  sols.  Mon- 
noye Deuxieme  est  dix  sols.  Monnoye 
Troisieme,  quinze  sols,  et  aitisi  du  plus 
au  plus.  Monnoye  xii.  soixante  sols, 
par  ce  qu'en  60.  il  y  a  cinq  fois  12.  Mon- 
noye xv.  75.  sols.  Monnoye  xviii.  4.  I. 
10.  s.  Or  quand  le  Roy  ordonnoit  une  fa- 
brication  d' espece,  pose  que  soit  celle  qui 
est  mentionné  au  2.  art.  de  l'advis  de  la 
Cour  donne  au  Roy  Philippe  le  Bel  sur  le 
fait  de  monnoyeSy  qui  est  à  6.  den.  (de 
ìoyj  de  14.s.  8.  den.  (de  taille]  ayant  cours 
pourS.  den.  Tournois  piece:  il  faut  con- 
siderer  premierement  que  lesdits  14.  s.  8. 
den.  qui  font  176.  pieces,  ayant  cours  pour 
3.  den.  chascune,  vallent  en  tout  528.  den, 
Tournois,  revenans  à  44.  sols  Toumois, 
qui  est  la  valeur  du  mare  d'argent  à  6. 
den.  de  loy,  en  oeuvre  desdites   especes, 
qu'il  appelle  Monnoye  xviii.  laquelle  pour 
rìcstre  qu'à  6.   den.  de  loy,  (qui  est  la 
moitié  d'argent  le  Roy)  il  faut  doubler  la 
valeur  de  44.  sols  pour  scavoir  la  valeur 
de  la  susdite  monnoye  xviii.  qui  seroit  à 
cette  raison  4.  livres  8.  s.  encore  que  ladite 
monnoye  xviii.   doil   valoir  4.  livres  10. 
sols,  qui  sont  2.  sols  sur  le  tout}  ou  sur  les 
deux  marcs  de  6.   den.  de  loy.  De  sorte 
qu'en  cet  article  il  y  auroit  faut  e  à   la 
taille  desdites  especes,  laquelle  il  faudroit 
augmenter  de  4.  den.  pour  la  fair  e  venir 
à  15.  sols  de  taille,  n'est  que  lesdits  2.  sols 
fussent  retenus  par  celuy  qui  en  donnoit 
Vavis  pour  la  facon  et  fabrication  des  2. 
marcs.  Et  pour  scavoir  la  traitte  et  l'im- 
position  que   le  Roy  prenoit   sur  ladite 
monnoye,  il  faut  remarquer  que  le   Roy 
par  le   mandement    qu'il    envoyoit  aux 
Maistres  generaux  des  monnoyes,   leur 
mandoit  le  prix  du  mare  d'argent ,  sur 
lequel  devoient  estre  fabriquées  lesdites 
especes,  qui  valloit   moins  que  le    mare 
d'argent  en  ceuvre  desdites  especes  :  Gom- 
me en  cet  exemplede  la  monnoye  xviii.  le 
mare  d'argent  en  ceuvre,  e' est  à  dire,  mon- 
tiose, doit  valoir  4.  livres  10.  sols  ;  et  pou- 
voit  mander  que  l'on  donne  du  prix  du 
mare  d'argent  4.  livres,  son  intention  es- 
tant  de  prendre  10.  s.  de  traitte  ou  d'im- 
position,  ou  pour  la  facon,  sur  chascun 
mare  d'argent  desdites  especes.  Et  la  mon- 
noye cinqcentiéme,  dutemps  du  Roy  Jean, 
vaut  cent  25.  livres  Tour,  et  le  Roy  faisoit 
donner  en  ses  monnoyes  aux  Marchands 

?\ui  livreient  Vargent,  ou  le  billon,  102. 
ivres  Tournois,  lesquels  desduits  de  125. 
liv.  resterà  23.  liv.  que  le  roy  prenoit  de 
traitte,  et  ainsi  du  plus  au  plus,  et  du 
moins  au  moins.  De  facon  que  pour  sca- 
voir la  traitte,  ou  le  profit  que  le  Roy  y 
faisoit  desdites  monnoyes  xv.  xviii.  e  te. 
il  faut  scavoir  le  prix  du  mare  d'argent, 
lequel  estoit  toujours  specifié  et  arresté 
dans  les  mandemens  que  le  Roy  envoyoit 
ausdits  Maistres  generaux  des  monnoyes. 
La  différence  desdites  monnoyes  xv.  xn. 
eie.  est  que  la  plus  basse,  c'est  à  dire,  la 
xii.  est  la  plus  forte  monnoye,  par  ce  que 
les  especes  cy-dessus  mentionnèes  n'au- 
roient  cours  que  pour  2.  den.  Turon.  sur 
le  pied  de  la  monnoye  xii.  lesquelles  sur 
le  pied  de  la  monnoye  xviii.  deveroient 
courir  pour  3.  d.  Turon.  et  ainsi  plus  la 
monnoye  est  haute,  plus  les  especes  de 
mesmes  poids  et  de  mesme  bonté  sont  aug- 
mentées  en  cours.  Gomme  par  exemple, 
les  susdites  especes  estans  à  6.  den.  de  loy, 
et  de  14.  s.  8.  den.  de  taille,  dressée  sur  le 
pied  de  monnoye  cinqcentiéme,  auroient 
cours  pour  7.  s.  un  d.  40.  de  denier.De  tout 
ce  discours  se  tire  que  la  monnoye  xii.  est 
le  pied  de  la  monnoye  qui  se  faoriquoit  à 
raison  detiO.s.lemarc d'oeuvre:  Et  la  mon- 


noye xviii.  est  le  pied  de  celle  qui  se  bat- 
toit  sur  le  prix  dei.  I.  10.  s.  ledit  mare 
d'oeuvre:  et  à  mesure  que  le  mare  augmen- 
toit  de  prix,  on  augmentoit  aussi  le  nom- 
bre  du  terme  de  monnoye,  d'autant  qu'il 
y  avoit  de  fois  cino[  sols;  jusques  à  la 
monnoye  cinqcentiéme,  qui  valloit  125. 
livres. 

*  Proposi tam  a  Cangio  Peirescii  ha- 
rum  vocum  explanationem  legimus  in 
Lit.  Phil.  VI.  ann.  1336.  1.  Jan.  ex  Reg. 
B.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  105.  r°  :  Or- 
denons  que  l'en  face  nos  monnoies  d'or, 
blanches  et  noires,  dishuitaines  ;  c'est 
assavoir  nos  monnoies  blanches  et  noires 
sur  le  piede  Ix.  gros  Tournois  d'argent  le 
roy  au  mare  de  Paris,  et  nostre  monnoie 
d'or  fin  sur  le  pie  de  douze  mars  d'argent 
le  roy  audit  mare  de  Paris  ;  c'est  assavoir 
que  un  mare  d'or  fin  vaudra  et  courra 
pour  douze  marcs  d'argent.  Et  ainsi 
par  mi  ce  seront  toutes  nos  dites  monnoies 
d'or,  blanches  et  noires  avaluées  dishui- 
taines, en  courant  le  mare  d'argent  le  roy 
audessus  du  mare  pour  quatre  livres,  dix 
sols  Tournois,  et  un  mare  d'or  fin  pour 
cinquante  quatre  livres  Tournois  argent 
le  roy  des  monnoies  dessus  dites.  Aliae 
ejusd.  reg.  ult.  Oct.  ann.  1338.  ibid.  fol. 
106.  r°  :  Ordenons  que  l'en  face  nos  mon- 
noies blanehes  et  noires  vintquatriemes 
sur  le  pie  de  Ix.  gros  Tournois  d'argent  le 
roy  au  mare  de  Paris,  et  nostre  monnoie 
d'or  fin  sur  le  pie  et  la  value  à  courir  un 
mare  d'or  fin  pour  soixante  deux  livres, 
dix  sols  Tournois....  Et  aura  chascun  de- 
nier  d'or  cours  pour  vingt-cinq  sols  Tour- 
nois, et  nos  monnoies  blanches  et  noires, 
courans  à  present,  seront  et  demouront  du 
pois,  du  cours  et  du  coing  que  elles  sont  à 
présent....  Et  donnei  en  tout  or  fin  au 
mare  de  Paris  cinquante  huit  livres 
Tournois,  et  en  tout  argent  et  billon  à 
ceuls  qui  seront  leur  loy,  quatre  livres, 
douze  sols  Tournois  de  celle  mime  mon- 
noie. 

5SB^*Haec  vero  loquendi  formula,  quae 
sub  Philippo  Pulcro  in  usu  esse  coepe- 
rat,  desiit  sub  Ludovico  XI.  ann.  1467. 
ut  monet  D.  le  Blanc  pag.  254. 

5SS^*  Atque  Me  non  abs  re  fuerit  ob- 
servare  proportionem  12.  inter  aurum 
et  argentum  statutam  esse  ann.  864.  in 
Edicto  Pistensi  cap.  24:  Ut  in  omni  re- 
gno nostro  non  amplius  vendatur  libra 
auri  purissime  cocti,  nisi  duodecim  libris 
argenti  de  novis  et  meris  denariis.  Ubi 
libra  auri  purissimi,  vel,  ut  monetario- 
rum  voce  utar,  ad  24.  karats,  duodecim 
libris  argenti  puri,  seu  ejusdem  legis 
aequiparatur. 

*  Moneta  Decima.,  Pars  decima  mo- 
neta seu  monetagii.  Pactum  inter  ar- 
chiep.  Lugdun.  et  comit.  Forens.  ann. 
1167.  ex  Cod.  reg.  5190.  fol.  13.  v*  :  Peda- 
gia  tam  in  fluminibus,  quam  in  terra, 
communia  sunt  inter  archiepiscopum  et 
comitem  Forensem,  Moneta  similiter  com- 
munis  est  ;  excepta  decima,  ause  archie- 
piscopi specialis  est.  £«*  De  decima,  non 
de  moneta  decima  agi  tur.] 

Moneta  Perforata.  Fleta  lib.  1. 
cap.  22.  §  1  :  Si  quis  denarium  inveniat 
retonsum,  vel  de  alio  cuneo,  quam  de 
cuneis  communibus  Angliae,  Hìoerniae,  et 
Scotias,  statim  illum  faciat  perforari  et 
restituì. 

3Sir  Perforabantur  monetae  cum  ea- 
rum  cursus  prohibebatur,  vel  invenie- 
bantur  adultera.  Litterae  PhilippiPulcri 
ann.  1309.  tom.  1.  Ordinat.  Reg.  Frane 
pag.  469  :  Et  se  lesdites  personnes  ès  Mon- 
noies qui  einsi  leur  seront  monstrées, 
trouveront  aucuns  deniers  contrefaitz,  ou 
faus,  il  les  perceront,  ou   trencheront,  et 


perciés  ou  trenchiés  les  rendront  franche- 
ment.  Occurrit  pluriesin  veteribus  Edic- 
tis  ad  monetam  spectantibus  :  at  in  re- 
centi oribus,  Gizailler,  legitur.  Vide  Co- 
pator  monetae. 

Moneta  Usualis,  quae  in  usu  publico 
constituta,  in  leg.  1.  Cod.  Th.  Si  quis 
pecun ias  conflaverit  (9,  23.)  ;  quae  in  usu 
versatur ,  apud  Larapridium  in  Alex. 
Severo  ;  in  conversatone  publica,  leg.  2. 
dicto  tit.  et  leg.  1.  de  Conlat.  aeris.  (11, 
21.)  Senator  in  formula  Comit.  sacr. 
Largì tionum  lib.  6.  Epist.  7  :  Hanc  libe- 
ralitatem  nos  tram  alio  decoras  obseouio, 
ut  figura  vultus  nostri  metallis  usualibus 
imprimatur,  moneiamque  facis  de  nostris 
temporibus  futura  sxcula  commonere. 
[Usualis,  in  Statutis  MSS.  Augerii  Epis- 
copi Conseran.  ann.  1280.  Cursibilis,  in 
Charta  ann.  1215."  apud  Calmet.  tom.  2. 
Hist.  Lothar.  col.  14.]  Usualis  et  cursi- 
bilis,  in  Tabularlo  Palensi  apud  Mar- 
cam  in  Hist.  Beneharn.  lib.  4.  cai).  16- 
num.  7.  et  in  Chronico  Senoniensi  lib. 
2.  cap.  16.  Denarii  usuales  et  dativi,  in 
Charta  Caroli  IV.  Imp.  ann.  1351.  in 
Chronico  Constantiensi.  [Vide  Cursi- 
bilis.'] 

1  Moneta  Cursualis,  Eadem  notione, 
in  Charta  Libertat.  Bellomont.  ex  Cod. 
MS.  Coislin.  :  Mansurus  infra  mettas 
praedictas....  solvei  nobis  viginti  solidos 
Cursualis  monetae  in  comitatu  Nivernensi. 
Monnoie  coursablc,  in  Edicto  Philip  pi 
VI.  Reg.  Frane,  ann.  1336.  et  in  alio 
ann.  1339.  tom.  2.  Ordinat.  pag.  142. 
Vide  Cursualis. 

V Moneta  Curribilis,  in  Charta  Ja- 
cobi  Reg.  Aragon.  ann.  1272.  infra  lau- 
data. 

Moneta  Dativa  et  accepta,  i.  quae  in 
usu  est,  et  datur  et  accipitur.  Charta 
Friderici  I.  Imper.  ann.  1156.  in  Hist. 
Pergamensi  tom,  3.  pag.  459  :  Ut  liceat 
ex  in  sua  civitate  monetam  publicam  cu- 
dere ,  quam  per  omnem  Comitatum  et 
Episcopatum  ejus  dativam  et  et  acceptam 
esse  pv&cipimus.  Occurrit  etiam  in 
Charta  ann.  1258.  apud  Maximilianum 
Henricum  in  Apologia  Archiep.  Colo- 
niensis  pag.  33.  Tabulari um  Conchense 
in  Ruthenis  Ch.  85  :  Centum  84.  solidos 
denariorum  exhibilium  et  pecunibilium 
publicae  monetae  Carcassonae,  et  e.  Nummi 
usuales,  in  Speculo  Saxonico  lib.  1.  art. 
65.  §  5  :  Nummi  communiter  currentes  vel 
usuales,  lib.  3.  art.  40.  §  4.  Occurrit  pas- 
sim. Vide  Ambulare. 

*  Moneta  Librabilis,  Quae  est  justi 
ponderis,  eadem  quae  Usualis.  Vide  su- 
pra  Librabilis. 

Moneta  Missibilis  ,  Gali,  de  mise, 
in  Charta  ann.  1322.  in  MaceriisS.  Bar- 
bara Lugdun.  pag.  203. 

1  Moneta  Ponibilis,  Eodem  intel- 
lectu,  Vide  Ponibilis. 

*  Moneta  Arca.,  Curia,  quae  de  cau- 
sis  ad  monetas  spectantibus  cognoscit 
et  iudicat.  Charta  Henr.  I.  reg.  Angl.  ex 
Tabul.  S.  Petri  super  Divam  :  Bellum,  si 
orlum  fuerit  de  placito  monete^,.,.,  apud 
Arcam  monetae.  terminobitur . 

Moneta  Forisfactum,  quod  fuerit, 
docet  Charta  Stephani  Dom.  Sacricaesa- 
ris  ann.  1178  :  De  foris facto  Monetae  ita 
specialiter  statutum  est,  quod  qui  accusa- 
verit  aliquem  de  hommibus  praedictis, 
quod  accepit  monetam  quam  Dominus 
oacricaesaris  accipi  noluerit ,  postquam 
voce  pr&conia  prohibita  fuerit,  et  e. 

1  Moneta  Pes,  Nostris  Pied  de  mon- 
noye, Budello,  est  meta  monetar iis  praes- 
cripta  in  cudendis  nummis,  quam  omnino 
observare  tenentur.  Occurrit  passim  in 
Edictis  ad  rem  monetariam  pertinenti- 


462 


MON 


MON 


MON 


bus.  Vide  laudatimi  Budelium  lib.  18. 
pag.  75.  de  Lauriere  tom.  2.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  329.  et  Poullain  ad  cal- 
cetti Tract.  de  Monet.  pag.  423. 

Moneta  Vestitio,  [Ejusdem  mone- 
tariis  cessio  sub  aliqua  praestatione.] 
Charta  Guillelmi  Episcopi  Oadurcensis 
in  Tabul.  ejusdem  Ecclesiae  :  De  Moneta* 
vero  redditibus  unde  controversia  multa 
exorta  est,  hoc  constituimus  ;  ut  habeant 
Canonici  medietatem  omnium,  et  super 
medietatem  decimam  ex  omnibus  quaecum- 
que  ex  Moneta  recto  usu  pervemunt.  De 
investitura  quoque  ejusdem  Moneta*,  quam 
vestitionem  dicunt,  cum  iempus  expostu- 
laverit,  ita  disposuimus  fieri,  ut  cum  post 
mortem  Episcopi,  per  manum  succedentis 
Episcopi  Monetarii  Monetarti  suam  acqui- 
sierint,  pecunia?  inde  provenientis  habeant 
Canonici  prsestitutam  partem,  scilicet  me- 
dietatem et  decimam,  e  te. 

Moneta  Relevatio.  Charta  Ludo- 
vici VII.  Regis  Frane,  ann.  1159.  ex  Ta- 
bulano S.  Magioni  Paris,  fol.  67.  et 
apud  Brolium  lib.  1.  Antiq.  Paris  :  Praz- 
dia,  possessiones,  beneficia,  libera  sunt  et 
quieta  ab  omni  exactione,  redditione, 
consuetudine,  et  relevalione  Moneta*  qua* 
tertio  anno  a  nobisexigitur.  Idem  videtur 
quod  Monetagium  in  Normannia. 

T  Moneta  Oonsuetudo  et  relevatio 
dicitur  in  Charta  Ludovici  VII.  Reg. 
Fr.  ann.  1159.  apud  D.  le  Blanc  pag.  156. 

|  Moneta  Redemptio,  Eadem  notio- 
ne,  idem  quod  Monetagium.  Charta  Phi- 
lippi  Aug.  Reg.  Fr.  ann.  1187.  laudata  a 
D.  le  Blanc  pag.  156.  ex  Reg.  8.  Charto- 
phylacii  regii  fol.  66  :  Monetam  Aurelia- 
nensem  quae  in  morte  patris  nostri  curre- 
bat,  in  tota  vita  nostra  non  immutandam 
concessimus  et  eam  neque  mutari  neque 
alleviare  patiemur.  In  tertio  anno  prò 
Redemptione  ejusdem  Monetai  de  singulU 
modiis  vini  et  hiemdlis  annona*  binos  de- 
narios,  et  de  singulis  modiis  avena  singu- 
los  denarios,  sicut  in  tempore  patris  nostri 
fiebat,  capiemus. 

T  Moneta  Terrìr,  Quae  in  certo  terri- 
torio in  usu  est,  eadem  quae  usualis,  in 
Charta  ann.  1398.  apud  Schlegel.  Dis- 
sert.  de  Nummis  antiq.  Gothan.  etc. 
pag.  61  :  10.  libris  denariorum  bonorum 
usualium  seu  Moneta*  Terra*. 

Moneta,  Matrix  feminea,  in  qua  for* 
matur  embrio,  et  gapaxTepiCsTou.  iEgidius 
de  Corbolio  de  Urinis  : 

In  muliere  magi»  porlendit  probra  Monetae, 
SI  calor  est  rufus,  etc» 

Ubi  Gentil is  de  Fulgineo  :  Matrix,  Mo- 
neta dicitur  metaphorice,  quia  sicut  su- 
per incudem  moneta  tunditur,  sic  in  ma- 
trice foetus,  monetariorum. 

Moneta  ,  in  Edicto  Rotharis  Regis 
Longobard.  tit.  60.  §  3.  Ut.  65.  §  1.  2.  4. 
P»  167. 178. 179.]  scribitur,  ubi  Lex  Lon- 
gob.  habet  Meta,  Vide  in  hac  voce. 

MONETA  Regia,  diceva  tur,  quae  a  Rege 
cudebatur,  vulgo  Monnoie  le  Roy  vel 
Monnoie  du  Roy,  ad  discrimen  Monetae 
Baronum,  quibus  id  etiam  juris  compe- 
tebat. 

*  Civitates,  in  quibus  erant  offlcinae 
monetariae,  sic  appellantur  in  Reg.  Cam. 
Comput.  ex  Cod.  reg.  8406  :  Villa*,  in 
quibus  fiunt  monetai  regni,  sunt,  Pari- 
sius,  Tornacum,  Trecae,  S.  Portianus, 
Monspessulanum,  Thoiosa,  Monsterelium, 
Rothimagum.  Vide  infra  pag.  497.  col.  2. 
et  pag.  500.  col.  1. 

Monetae  vero  Regiae  in  Francia  plures 
erant  praerogativae,  quarum  prima  cen- 
seri  debet,  quod  auream  vel  argenteam 
cudere  solius  Regis  esset,  quod  Baroni- 
bus  haud  licebat,  nisi   regio  indultu  : 


eoque  casu  non  altioris  pretii  quam 
unius  denarii,  ut  est  in  quadam  Scheda 
de  Monetis  circa  ann.  1300.  exarata  : 
Nuls  des  Barons  de  France  ne  puet,  ne 
ne  doit  faire  Monnoie  d'or  et  d*argent,  se 
ce  n'est  li  Rois,  ou  par  son  commande- 
ment,  ne  Monnoie  qui  vaille  plus  d'un 
denier.  Mox,  cum  de  Baronibus  qui  Sta- 
tuta  de  Monetis  infringunt,  agitur  :  Le 
Quens  de  B relagne  a  encommencé  à  faire 
une  Monnoie  qui  valoit  deux  denier  s.  Ei- 
dem porro  Britanniae  Toparchae  Ludovi- 
cus  XI.  Rex  monetam  auream  cudendi 
facultatem  indulsit  Diplomate  mense 
Oct.  ann.  1465. exarato,  quod  descriptum 
legitur  in  primo  volumine  Ordinatio- 
num  ejusdem  Regis  f.  97.  Chartophy- 
lacio  Parlamenti  Parisiensis.  Habetur 
illa  apud  Hautinum  lib.  de  Monetis  Fr. 
pag.  99. 

SSfT  Haec  emendat  D.  Brussel  tom.  1. 
de  Usu  feud.  pag.  201.  uti  minus  accu- 
rata, censetque  laudato  Edicto  reprobari 
veterem  usum,  quo  Baronibus  assertum 
hactenus  fuerat  jus  monetam  argen- 
team cudendi,  eamque  altioris  pretii 
quam  unius  denarii  :  haud  immerito 
quidem,  cum  ex  infra  dicendis  certum 
sit  monetae  regiae  cursum  non  in  omni- 
bus Baronum  dominiis  invaluisse,  in 
quibus  proinde  necessarium  erat  cudi 
monetam  auream  vel  argenteam,  ut  es- 
set commercio  locus.  Exstat  praeterea 
Charta  ann.  1306.  in  Tabular.  Mimat. 
qua  Philippus  IV.  Rex  Frane,  agnoscit 
Ecclesiae  Mimatensi  competere  jus  cu- 
dendi monetam  argenteam;  quod  a  prae- 
decessoribus  suis  illis  concessum  non 
dicit  :  Ad  episcopum  et  ecclesia m  Mima- 
tensem  pertinet  jus....  cudendi  Monetam 
aere  contaminatam  et  Monetam  argen- 
team, etc.  Ex  monetis  vero  argenteis 
Baronum,  quae  etiamnum  supersunt,  ni- 
hil  videtur  certo  colligi  posse:  aut  enim 
ad  Barones  qui  eo  jure,  ex  regio  indultu, 
gaudebarit ,  referri  debent  ;  aut  esse 
monetas  regias  in  iis  locis  cusas  suspi- 
cari  licet. 

3BS*  Id  tamen  moris  iis  temporibus 
alicubi  viguisse,  ut  monetae  argenteae 
non  cuderentar  nisi  ex  regio  indultu, 
uteumque  suadet  Charta  Jacobi  Regis 
Aragon.  ann.  1272.  ex  lib.  magno  Tala- 
mus  Montispess.  fol.  21  :  Jacobus  Rex.... 
percepto  quod  moneta  Melgorii  in  villa 
nostra  Montispess.  cur ribili  ab  antiquo 
sufficere  non  valente  usibus  hominumejus 
ville...  ad  requisitionem  fidelium  nostro- 
rum  Consulum  Montispess.  volentes  occur- 
rere....  Monetam  grossam  argenteam,  de- 
narios scilicet  et  obolos ,  cujus  quilibet 
denarius  valeat  12.  denarios  melgorienses, 
et  quilibet  obolus  6.  denarios  melgor.  cu- 
dendam  in  ipsa  villa,  seu  ejus  domina- 
tione  et  non  alibi...  duximus  ordinare. 

Atque  nane  quidem  aureae  monetae 
cudendae  facultatem  vassallis  suis  saepe 
concessisse  Imperatores  Germanicos  le- 
gimus,  cum  in  ipsa  Germania,  tum  in 
Italia,  quae  eorum  juris  fuit,  qua  etiam- 
num ii  gaudent.  [*°  Vide  Pfefftng.  ad 
Vitriar.  lib.  3.  tit.  4.  §4.  not.  e.  pag.  459. 
sqq.l  Chronica  Sclavica  Anonyrai  :  Anno 
D.  1340.  Bartholdus  Comes  de  Hennanberg 
impetravit  ab  Imp.  Ludovico  Lubicen. 
auctoritatem  faciendi  auream  Monetam 
sub  bulla  aurea  Imperatoria*  Mojeslatis. 
[**  Ibid.  pag.  471.] 

Monetae  regiae  altera  erat  praeroga- 
tiva,  ex  Statuto  S.  Ludovici  Regis  Car- 
nutis  ann.  1262.  circa  mediam  Quadra- 
gesimam  scripto,  quod  monetae  regiae  in 
universo  regno,  nulliusque  alterius  in 
terris  Baronum,  qui  monetae  jure  non 
gauderent,  usus  obtineret  :  Et  que  nulle 


Monnoie  ne  soit  prise  au  Royaume,  de  la 
S.  Jean  en  avant,  là  où  il  n'a  point  de 
propre  monnoie,  fors  la  Monnoie  le  Roy. 
Et  que  nuls  ne  vende,  n$achapte,  ne  fasse 
marchiò  fors  queà  celle  monnoie.  Et  puet 
et  doit  courre  la  Monnoie  le  Roy  par  tout 
son  Roiaume  sans  contredit  de  nulli  qui 
ait  propre  monnoie,  ou  point,  que  eie 
courra  en  la  terre  le  Roy.  Et  ne  seront 
refusez  Parisis,  ne  Toumois,  tout  soient- 
ils  pelez  ;  mais  qu*ils  aient  cognois sance 
devers  Groix  ou  Pile,  que  iis  soient  Pari- 
sis, ou  Tournois,  pour  qui  n'i/  faille  piece. 
Et  li  Rois  veut  et  commande  que  telles 
Monoies  soient  receues  à  ses  rentes,  comme 
il  commande  àprendre  en  sa  terre,  et  que 
nuls  ne  puisse  recourre,  ne  trebucher  la 
Monnoie  le  Roy,  sus  paine  de  corps  et 
d'avoir.  Similia  habet  de  tonsis  monetis 
Statutum  Philippi  Pulcri  ann  1313.  In 
Philippi  III.  Regis  Fr.  Statuto  exarato 
circa  Pentecosten  ann.  1273.  descripto 
in  10.  Regesto  Chartophylacii  f.  62. 
[ri une  edito  apud  de  Lauriere  tom.  1. 
Ordinat.  pag.  297.]  in  terris  suis  domini- 
cis  nullam  aliam  praeter  regiam  in  usu 
esse  debere  statuitur  :  praeterea  ut  in 
terris  Baronum  qui  jure  monetae  gaude- 
rent, praeter  regiam,  et  ipsorum  Baro- 
num, [nulla  alia  cuderetur  et  esset  in 
usu  :]  in  terris  vero  Baronum,  quibus 
id  juris  non  erat,  nulla  alia  praeter  re- 
giam in  usu  perinde  esset,  vel  ea  cujus 
ex  antiquo  usus  ac  cursus  in  iis  inva- 
luisset  :  denique  eo  Statuto  vetantur 
Barones  monetam  regiam  imminuere. 
Similia  habentur  in  Statutis  Regis  Phi- 
lippi Pulcri  mens.  Aug.  ann.  1289.  29. 
Maii  ann.  1305.  et  mens.  Jun.  ann.  1313. 
Consilium  Nicolai  de  Mignianes,  Guil- 
lelmi Contet,  et  Johannis  Disinier,  da- 
tum  Regi  super  Monetis,  ex  Regesto 
Camerae  Comput.  sig.  Noster,  fol.  211. 
212  :  C'est  Vordenance  que  li  bons  Rois 
Loys,  cui  Diex  face  merci,  fist  sur  le  fait 
des  monnoies.  Premierement  il  ordena 
que  nulle  monnoie  ne  courussent  en  sa 
terre  fors  que  les  senes  propres  ;  et  és  ter- 
res  des  Barons  corussent  que  leur  propre 
monnoie  en  la  terre  de  chascun  naron 
tant  seulement.  Et  les  Monnoies  nostre 
sire  le  Roy  doivent  courre  et  estre  prises 
par  toutes  les  terres  aus  Barons  pour  le 
pris  que  elles  valent  à  leurs  monnoies. 
Statutum  Philippi  Regis  Frane.  17.  Jan. 
1308.  in  Regesto  ejusd.  Regis  Charto- 
phylacii Regii  :  Et  volumus  insuper  quod 
nostra*  Monetae  currant  el  capiantur  in 
terris  ipsosum  Baronum  prò  pretio  mone- 
tar um  suarum,  valore  ad  valor em. 

SS^*  Haec  quidem  erat  ea  aetate  mo- 
net® regiae  praerogativa,  vel  ut  verius 
dicam,  hanc  illi  asserere  tum  curabant 
Reges  Francorum  :  prius  vero  alium 
obtinuisse  morem,  quem  iis  Ordinatio- 
nibus  emendatum  voluere,  merito  ex 
allatis  colligitur.  Huc  etiam  spectant 
repetita  Regum  Edicta,  quibus  ballivis 
regiis  praecipitur  ut  monetam  regiam 
perballivias  suas  currere  faciant;  unde 
id  juris  regii  inique  tulisse  Barones,  at- 
que regiae  monetae  cursum  in  eorum 
terris  aliquando  inhibitum  suspicari 
licet.  Id  aliis  rursum  argumentis  pro- 
bandum  suscipit  D.  Brussel  de  Usu  feud. 
tom.  1.  pag.  197.  198.  292.  et  sqq.  quod 
praesertim  efficit  ex  conventione  inter 
Ducem  Burgundiae  et  Episcopum  Lin- 
gon.  ann.  1195.  qua  nulla  alia  moneta 
praeter  Divionensem  et  Lingonensem  in 
usu  esse  apud  Castellionempermittitur; 
unde  et  regiam  proni bitam  fuisse  con- 
tendi^ Ne  quis  vero  hac  in  re  remaneat 
scrupulus ,  subjicimus  monumentum 
hactenus  ineditum,  Litteras  nempe  Phi- 


MON 


MON 


MON 


463 


lippi  Augusti,  quibus  ab  Abbate  Oor- 
beiensi  postulat,  ut  moneta  regia  Pari- 
siensis  in  Comitatu  Corbeiensi  cursum 
habeat,  sub  fide  in  verbo  regio  praestita 
ejusdem  Abbatis  moneta m,  cum  eam 
iterum  cudere  ei  placuerit,  in  usu  futu- 
ram  sine  ulla  contradictione.  Hinc  tunc 
temporis  a  cudenda  moneta  cessasse 
certis  ex  causis  Abbatem  Oorbeiensem 
conjicio  ;  unde  necesse  erat  monetae 
vicinorum  Baronum  cursum  permiltere  ; 
quam  liberta tem  prseter  alios  monetae 
suae  obtinere  his  Iiteris  nititur  Philip- 
pus  Rex.  Ut  ut  sit  iis  aperte  declaratur 
monetam  regiam  in  terris  Baronum, qui 
jure  monetae  gauderent,  usum  ea  astate 
non  habuisse,  nisi  forte  id  ex  more  jam 
obtinuisset.  Ohartularium  nigrum  Cor- 
beiense  ann.  ci  re.  1220.  exaratum  pag. 
34  :  Philip.  Dei  gratta  Francorum  Rex. 
Noverint  universi  ad  quos  litter&  istse  per- 
venerint,  quoniam  nos  fidelem  nostrum 
Joscium  abbatem  Corbeiae  rogavimus  et 
postulavimus,  ut  Monetam  nostram  Pari- 
siensem  in  villa  sua  eurrere  faceret,  salvo 
jure  suo  ;  et  eidem  concessimus,  et  in 
verbo  regio  creantavimus,  quod  quum  mo- 
netarii suam  iterum  facere  voluerit,contra 
non  ibimus  neque  vim  aliquam  ei  aut 
successoribus  ejus  inde  faciemus  ;  imo  ad 
beneplacitum  suum  monetam  suam  in 
villa  sua  sine  contradictione  eurrere  fa* 
ciet.  Quod  ut  firmum  et  stabile  permaneat 
praesentem  paginam  sigilli  nostri  auctori- 
tate  praecipimus  confirmari.  Actum  Am- 
biani  anno  incarnati  Verbi  MOLXXXV. 
regni  nostri  anno  vii.  mense  Martio. 

S5^*  Alterum  vero,  quod  moneta  Baro- 
num, uti  et  regìa,  in  usu  perinde  fuerit 
in  terris  aliorum  Baronum,  ubi  ex  anti- 
qua consuetudine  id  obtinuerat,  ex 
superi us  dictis  non  minus  recte  sequi- 
tur.  Idem  rursum  effìcitur  ex  eo  ma- 
xime quod  Baronibus  licebat  alterius 
Baronis  monetae  usum  intra  dominio- 
rum  suorum  limites  inducere  ;  quod 
factum  fuisse  ab  Alberone  Episc.  qui 
obiit  ann.  1159.  docet  Bercarius  in  Hist. 
Episc.  Virdun.  apud  D.  Calmet.  tom.  1. 
Histor.  Lotharing.  interProbat.  col. 236  : 
Nec  illud  de  laude  Episcopi  praetereun- 
dum  est,  quod  per  15.  annos  quibus  pr&- 
sul  sedet,  plebiculas  suae  ita  pepercerit, 
ut  percussuram  proprii  numismatis  de- 
pravatam,  mox  post  primum  annum  de- 
posuerit  ,  et  Catalaunensem  monetam 
inducens,  nunquam  deinceps  nummi  per- 
cussuram,  ne  pauperes  inde  gravarentur, 
mutari  fecit.  Id  etiam  coli igi tur  ex  eo 
quod  de  monetarum  suarum  cursu  Ba- 
rones  inter  se  componere  poterant.  Hinc 
Henricus  Trecensis  Comes  Episcopo 
Meldensi  concedit  ut  ipsius  moneta  per 
comitatum  Pruvinensem  et  Trecensem 
currat.  Charta  ann.  1165.  apud  Brussel 
Tract.  cit.  pag.  194  :  Me Idensem  Monetam 
nec  bonam  nec  falsam  deinceps  fieri  fa- 
ciam  aut  fieri  permittam, ... sed  cum  Pru- 
vinen8%  et  Tr ecensi  moneta  eadem  lege  et 
eodem  pondere  per  comitatum  Pruvinen- 
sem et  Trecensem  curret  in  toto  posse 
meo.  Eo  etiam  pertinet  inita  societas 
inter  Blancham  uomitissam  et  Godefri- 
dum  Episcopum  Meldensem  ann.  1208. 
quam  confirmat  ejus  successor  Willel- 
mus  ann.  1214.  Vide  Iaudatum  D.  Brus- 
sel ibid.  pag.  195.  At  cum  dignitati  re- 
giae  haec  minus  consentanea  viderentur, 
Edictis  supra  memoratis  statuitur,  ut 
monetae  Baronum  cursus  intra  eorum 
dominia,  qui  eo  jure  gauderent,  cohibe- 
retur  :  quod  ut  facili  us  obtinerent  Re- 
ges  Frane,  jus  cognoscendi  de  delictis 
circa  monetas  etiam  Baronum  commis- 
sis,  atque  mulctas  ob  forisfacta  impo- 


nendo sibi  attribuere,  ut  pi  uri  bus  pro- 
bat  idem  I).  Brussel  pag.  204.  et  sqq. 
Quibus  addi  potest  Arestum  Candelosae 
ann.  1274.  apud  Molin.  tom.  2.  pag.  661. 
quo  Comes  seu  Dux  Britanni©  muleta- 
tur,  quod  monetam  suam  in  metalli  pro- 
bi tate  vitiasset.  Neque  tamen  continuo 
is  invaluit  usus  :  exstat  quippe  in  Ta- 
bular. Vivar.  Transactio  inter  Philip- 
pum  Pulcrum  Reg.  Frane,  et  Episc.  vi- 
var. ann.  1307.  qua  constat  monetam 
Baronum  tunc  temporis,  etiam  extra 
eorum  terras,  in  aliquo  usu  fuisse  :  Nos 
(Philipp us  Rex)  non  impediemus  directe 
vel  indircele,  quo  minus  moneta  dicti  epis- 
copi, quam  ipse  episcopus  cudi  faciet,  in 
terra  sua  cudatur,  et  cursum  habeat  in 
civitate  Vivarii,  et  toto  episcopatu  Viva- 
riensi,  extra  vero  episcopatum  pr&dictum, 
moneta  ipsa  libertatem  habebit  illam , 
quam  monetse  aliorum  Baronum  regni 
nostri  habebunt  extra  terras  eorum. 

Tertia  monetae  regiae  prerogativa  erat, 
quod  ejus  typi  ac  figura,  ejus  solius 
essent,  nec  Baronibus,  qui  moneta  jure 
gaudebant,  monetis  suis  eas  imprimere 
fas  esset.  Statutum  S.  Ludovici  ann. 
1262  :  Il  est  esgardé  que  nuls  ne  puisse 
faine  monnoie  semblant  à  la  Monnoye  le 
Roy,  que  il  n'y  ait  dessemblance  aperte,  et 
devers  Crois  et  devers  Pille,  et  que  elles 
cessent  à  estre  failes  doresnavant.  Idem 
statuitur  in  Statutis  Philippi  III.  ann. 
1275.  et  Philippi  IV.  ann.  1313. 

•  Quod  servaturos  se  barones  solemni 
sacramento  jurabant.  Reg.  Cam.  Com- 

¥»ut.  Paris,  sign.  B.  ad  ann.  1345.  fol. 
86.  v°.  :  Mes.  Jehan  de  Landas  fu  en  la 
Chambre  des  Comptes,...  et  jura  à  sainles 
Evangiles  que  jamés  il  ne  fera,  ne  souf- 
frira  estre  faite  monnoie  au  chastel  de 
Ellincourt  et  ès  appartenances  semblable 
à  celle  du  roy,  et  que  celle  que  il  fera,  il 
la  fera  teli  e  et  si.,,  differente,  que  le  peu- 
ple  le  pourra  appercevoir  clerement.  Hinc 
prsevaricatores,  honorum  suorum  priva- 
tione  mulctabantur,  ut  patet  ex  Lit. 
ann.  1373.  tom,  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  661. 

Cum  vero  Barones,  quorum  monetae 
usus  intra  dominiorum  suorum  limites 
coarctabatur,  suis  ut  plurimum  easdem 
ferme  flguras,  quibus  regiae  insigni  tee 
erant,  imprimerent,  ut  apud  literarum 
sai  tem  ignaros  harum  sese  usus  Iongius 
proferret,  variae  subinde  Regum  nostro- 
rum  promulgatae  hac  super  re  inhibitio- 
nes.  Hinc  etiam  crebrae  super  his  Baro- 
num usurpationibus  querelae,  etiam  ad 
ipsos  summos  Pontifices  delatae,  ut  cons- 
tat ex  Bulla  Clementis  VI.  PP. data  apud 
Villam  novam  Avenionensis  dioecesis,  3. 
Id.  Martii  ann.  1.  Pontific.  in  Regesto 
Memoriali um  Camerae  sign.  C.  fol.  122. 
sub  ann.  1353  :  Nonnulli  nullam  habentes 
auctoritatem  juris  vel  consuetudinem  seu 
privilegium  faciendi  monetam  ,  falsam 
cudunl  et  fabricant  in  regno  Francise  et 
locis  vicinis,  alii  vero  monetam  fabrica- 
tam  sub  vero  signo  carissimi  in  Chr.  filii 
nostri  Johannis  Regis  Frane,  illustris 
studiose  depravante  et  ex  hoc  cadìt  a  suo 
recto  pondere.  Quam  plures  etiam  in  locis 
cir cum  vicinis,  quibus  de  jure  aut  consue- 
tudine seu  privilegio  jus  competit  fabri- 
candi  monetam,  signum  proprium  mone- 
tae regiae ,  monetse,  suae  quam  fabricant, 
quantum  possunt  similius  speciem  et  for- 
mam  insculpunt,constituunt  etimponunt. 
Et  quamvis  moneta  praedicta  eorum  ad 
usurpatam  similitudinem  pr&dictam  de" 
ficiat  a  justo  pondere  argenti,  et  solito  in 
Regia  moneta  et  more  et  consuetudine 
óbservato,  simplices  tamen  et  populares 
per sonee  non  habentes  inter  monetas  tantse 


similitudinis  peritiam  discernendi,  fai- 
luntur  quotidie  ea  occasione  in  usu  mo- 
netarum, recipientes  monetas  falso  assi- 
milatas  prò  veris,  et  e.  Habetur  integra 
tom.  11.  Spicilegii  Acheriani  pag.  402. 
cui  Chartam  aliam  earumdem  usurpa- 
tionum  indicem  adnectemus,  ex  Car- 
tophylacio  Regio,  scrinio  Monetarios, 
Ut.  28. 

Nous  Eudes  Due  de  Bourgongne,  Comte 
d'Artois  et  de  Bourgongne,  Palatins  et 
Sire  de  Salins,  facons  savoir  à  tous,  que 
come  nous  aiens  entendu  que  nostre  chier 
et  redoubté  Seignour  le  Roy  de  France,  se 
tieni  mal  apaié  de  nous,  pour  ce  que  le 
Maistre  de  ses  monnoies  li  hont  donne  à 
entendre  que  nous  facons  à  maintenant 
battre  monnoie  en  nostre  ville  d'Auxerrey 
et  semblable  au  coing  et  à  la  forme  de  sa 
monnoie,  que  petite  différence  y  avoit  enlre 
sa  monnoie  et  la  nostre,  et  quemult  de  gens 
pouvoient  estre  décheus  en  prenant  nostre 
monnoie  comme  la  monnoie  de  noslredit 
Seignour  ;  Nous  qui  pour  riens  ne  voul- 
dnons  fere  chose  qui  depleust  à  nostredit 
Seignour  ,  voulons  et  promettons  fair  e 
muer  le  coing  en  la  forme  que  nous  fa- 
cions  quant  à  present  abattre  en  nostre 
ville  d'Auxonne,  et  fere  en  nostre  dite 
monnoie  tei  differance,  et  tei  forme,  que 
un  chascun  pourra  apertement  cognoistre 
nostre  monnoie  dissemblable  à  la  mon- 
noie le  Roy  Monseig.  pour  tei  que  nostre 
dite  monnoie  haura  son  cours  tant  seule- 
ment  en  nostre  Comté  de  Bourgoigne,  et 
en  la  terre  de  V Empire  :  et  commenderons 
et  deffenderons,  et  ferons  deffendre,  que 
il  ne  forgent  la  monnoie  du  Royaume,  et 
les  ferons  jurer,  et  auxi  ne  recevront,  ne 
feront  recevoir  le  billon  du  Royaume.  En 
témoignage  de  laquelle  chose  nous  avons 
fait  mettre  nostre  seel  en  ces  present es 
Lettres  faites  et  données  au  Bois  de  Vin- 
cennes  le  tiers  jour  d'Octobre  1337. 

Ob  crebras  igitur  Baronum  super  Mo- 
netis regiis  usurpationes,  statuit  Phi- 
lippus  Pulcher  Statuto  anni  1313  :  Que 
les  Maistres  qui  feront  les  monnoies  des 
Prelats  et  Barons,  soient  tenu  de  jurer 
sur  les  SS.  Evangiles,  que  Us  ne  fonde- 
ront,  ne  feront  fondre  nulle  des  Monnoies 
du  Roy...  Et  d'autant  que  nulle  monnoie 
nepeut,  ne  ne  doit  estre  sans  garde,  elle 
oraonne  qu*en  chascune  monnoie  des  Pre- 
lats et  des  Barons  il  y  aura  un  Garde  de 
par  le  Roy,  à  ses  propres  couts  et  despens, 
laquelle  Garde  pour  ce  que  fraude  contre 
les  Òrdonnances  ne  puisse  estre  faite,  de- 
livrera  les  deniers  de  tei  prix  comme  il 
sera  or  donne,  et  sera  à  tous  les  achaps 
dfargent  et  de  billon  ;  et  que  Von  ne 
pourra  fondre,  ne  mettre  à  fournel,  se 
la  ditte  Garde  n*est  presente,  par  quoy  Von 
ne  puisse  fondre  nulles  monnoies  contre 
lesdites  Òrdonnances,  et  iront  les  Mais- 
tres des  monnoies  du  Roy  par  toutes  les 
monnoies  des  Prelats  et  des  Barons,  et 
prendront  les  boistes  desdites  monnoies, 
et  en  feront  essay,  pour  scavoir  se  icelles 
monnoyes  seront  faites  de  tei  poids  et  de 
telle  loy,  comme  Us  doivent  estre,  etc. 
[Vide  ^Egid.  Gelenium  in  S.  Engilberto 
pag.  203.  [**  Frequentes  admodum  ex- 
stant  Baronum  monetae  regiarum  typo 
insigni tae,  temporibus  imprimis  Johan- 
nis, Caroli  VI.  et  Caroli  VII.  neque  re- 
gum inhibitiones  impedire  potuerunt, 
quominus  Robertus  dux  Barensis  fac- 
tus,  aliorum  Baronum  exemplum  secu- 
tus,  monetas  Johannis  et  Caroli  V.  re- 
gum, usque  in  suis  monetis  accurate 
describeret.  Ludovici  IX.  et  successorum 
grossi  Turonenses  non  solum  in  Galli  a, 
sed  in  Germania  etiam  imitando  expri- 
mebantur,  necnon  FI andrenses  dynastae 


464 


MON 


MON 


MON 


nonnulli,  Caroli  VI.  Albos  magnos  effin- 
gebant.  Haec  Vir  Clarissimus  deSaulcy.] 

W&~  Inter  monetae  Regiae  praerogati- 
vas  haec  etiam  recenseri  potest,  quod 
ejus  ad u Itera tores  graviori  supplicio 
punirentur,  quam  qui  Baronum  mone- 
tam  adulteraverant.  Vide  de  Lauriere 
tom.  1.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  93. 
lis  manus  amputatur,  ex  Capitul.  Lu- 
dovici Pii  ann.  819.  cap.  19.  f°°  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  p.  706.] 

*  Monetae  regiae  adulteratores  oculis 
privantur,  ex  Stabil.  S.  Ludov.  cap.  29  : 
Et  cil  pert  les  ieoo,...  qui  fait  fausse  mo- 
noye.  Dehinc  aquae  bullientis  supplicio 
multati  patibulo  suspensi  fuere,  ut  vi- 
dere  est  suprain  Bullire  3.  Feminae  vero 
fossa  immergebantur  vivae.  Lib.  rub. 
fol.  parvo  domus  pubi.  Abbavil.  adann. 
1296.  fol.  18.  r°  :  Watiers  Heraus  fuenvoié 
en  le  court  Véveske  pour  fausse  monnoie 
que  il  alouoit  et  que  on  trouva  en  se  mai- 
son, et  pour  chu  fait  meisme  Maroie  Pis- 
sons  se  femme  fu  eufonie  loute  vive  le 
Mardi  de  Penthecouste.  Monetar um  fal- 
sarti, vel  qui  adulterata  moneta  scien- 
ter  utebantur,  igni  damnabantur  apud 
Italos.  Stat.  crimin.  Cumanae  cap.  147. 
ex  Cod.  reg.  4622:  Si  quis  fecerit  vel  fabri- 
caverit....  monetam  falzam,  vel  monetanti 
falzam  spendiderit  scienter,...  combura- 
tur,  ita  quod  moriatur. 

Denique  monetae  Regiae  id  juris  pecu- 
liaris  erat,  quod  ad  eam  cudendam  uni- 
versi Regni  Monetarii,  dimissis  Baro- 
num monetis,  evocati  convenire  tene- 
rentur,  ut  est  in  Chartophylacio  Regio, 
scrinio  Monetarios,  Ut.  31. 

Moneta  Palatina,  Quae  in  Palatio 
cudebatur.  Capitulare  Caroli  Mag.  ad 
Legem  Salicam  tit.  3.  cap.  11.  et  lib.  3. 
Capitul.  cap.  13.  et  Capitul.  3.  ann.  805. 
cap.  17  :  De  falsis  monetis,  quia  in  non" 
nuìlis  locis  contra  justitiam,  et  contra 
Edictum  nostrum  fiunt,  volumus  ut  nullo 
alio  loco  moneta  sit,  nisi  in  Palatio  nostro; 
nisi  forte  iterum  a  nobis  aliter  fuerit  or- 
dinatum.  Capitulare  ejusdem  Caroli 
ann.  808.  cap.  7  :  De  monetis,  ut  in  nullo 
loco  percutiantur  nisi  ad  curtem  ;  et  UH 
denarii  Palatini  mercentur,  et  per  omnia 
discurrant.  Meminit  praeterea  Monetae 
quae  in  Palatio  regio  cudebatur,  Edic- 
tum Pistense  cap.  12.  quae  quidem  prò 
Inscriptione  hanc  praeferebant,  Moneta 
Palatina.  Adde  Capitul.  ann.  823.  cap. 
18.  B  utero  um  de  Monetis  Francicis  pag. 
287.  376.  [et  D.  le  Blanc  Tract.  de  Monet. 
pag.  49.  75.  98.  et  109.]  [**  THentes  sub 
regibus  primae  stirpis  causas  hanc 
inscriptionem  habere  monuit  nos.  V.  CI. 
De  Saulcy.  Vide  Tab.  1.  num.  21.] 

Sed  priusquam  ulterius  progrediamur, 
rem  Lectoribus  haud  injucundam  nec 
inutilem  fore  arbitranti ur,  si  monetas 
nostras  Regias  ac  Palatinas,  de  qui  bus 
sermonem  instituimus,  earumque  flgu- 
ras,  pondera  ac  pretta  hic  perstringa- 
mus,  cum  frequens  apud  Scriptores  et 
in  veteribus  Tabulis  harum  occurrat 
mentio,  et  absque  hujusce  rei  notione 
haerere  plerumque  necesse  sit  Lectori- 
bus, dum  monetarum  pretta,  atqueadeo 
ipsas  nomenclaturas  vix  noscant.  At 
cum  ante  Philippum  Pulcrum  Regem, 
id  est,  ante  ann.  1300.  monetariae  fabricae 
in  Regiis  vel  Camerae  Computorum  aut 
Curiae  Monetariae  archivi s  nulla  fere 
certa  exstent  monumenta,  et  in  docto- 
rum  Gazophylaciis  perpaucae  habeantur 
ante  haec  tempora  aure®  Regum,  tertiae 
maxime  stirpis,  monetae,  qui  huiccedis- 
quisitioni  operar»  hactenus  dederunt, 
ab  eodem  Rege  fere  semper  seriem  Mo- 
netariam  Francicam  orsi  sunt,  quorum 


exemplum  secuti,  ab  ejus  aevo  quicquid 
sani  ex  veteribus  Tabulis  depromere  li- 
cuit,  in  gratiam  hujusmodi  rei  moneta- 
riae studiosorum  proponemus,  ut  quo- 
rum sint  quas  tanto  servant  studio, 
monetae,  vel  inde  addiscant  quibus  id 
ignotum  est,  additis  ipsarum  duntaxat 
monetarum  aurearum  et  argentearum 
ectypis,  quotquot  sub  manum  occurre- 
runt.  Neque  enim  Regum  nostrorum 
monetas  omnes  aureas  ac  argenteas 
hocce  loco  describere  statuimus,  cum  id 
argumenti  jam  incceperit  vir  pererudi- 
tus,  edito  uno  volumine,  in  quo  qui 
priorisstemmatis  Regum  sunt,  nummos 
aureos  delineavit,  spesque  sit  operi  a 
viris  doctis  expedi to,  diuque  intermisso 
ultimam  tandem  manum  positurum  : 
sed  illas  tantum  utriusque  metalli  mo- 
netas dare  praestat,  quae  et  certum  no- 
men,  et  statum  pondus  habent  ac  pre- 
tium  :  ut  cum  eae  apud  Scriptores 
occurrent,  sciat  Lector  a  quibus  cusaB 
sint  qualeve  fuerit  singulis  temporibus 
earum  pretium.  Denique  utqueratypum 
praetulerint,  agnoscat,  si  non  omnium, 
complurium  saltem  flguras  delineari 
curavimus.  Monetarum  autem  Franci- 
carum  pondus,  pretium,  nomina  pecu- 
liaria,  ac  terapus  quo  primum  cusae 
sunt,  sub  tertia  duntaxat  stirpe  certa 
habentur  :  neque  tamen,  ut  diximus, 
ante  Philippum  Pulcrum  Regem,  quo 
imperante  describi  ea  ccepere  in  rerum 
monetariarum  tabulis  et  archivis,  a  qui- 
bus quae  deinceps  dabimus,  excerpta 
sunt.  Nam  earum  quae  antea  cusae  ha- 
bentur in  Gazophylaciis  ,  nomina  ac 
pretia  fere  incerta  manent,  ut  aurearum 
Philippi  II.  Ludovici  Vili,  et  S.  Ludo- 
vici IX.  tametsi  posterioris  quaedam  no 
men  ipsum  monetae  praeferant.  p®  Ante 
Ludovicum  IX.  nullas  a  tertiae  stirpis 
regibus  monetas  aureas  cusas  esse  inter 
omnes  harum  rerum  peritos  hodie  cons- 
tat.  De  Saulcy.  A  Philippo  igitur  quarto 
ordiemur,cum  ipsis  monetariis  archivis. 
S^-Rem  monetariam  altius  repetere 
animus  fuerat,  idque  haud  infelici  suc- 
cessu  facturos  nos  sperabamus,  maxime 
cum  amplissimam  collectionem  Edicto- 
rum  ad  monetas  spectantium,  immenso 
studio  summisque  impensis  undique 
comparata m,singulari  urbanitate  nobis 
suppeditaverit  Monetis  Francicis  Prae- 
fectus  D.  Grassin  :  iis  tamen  aliisque, 
quantum  licuit,  attente  pcrlectis,  cum 
D.  Cangio  a  Philippo  Pulcro  exordium 
ducendum  existimavimus ,  quod  nihil 
maximi  momenti  aut  indubitatae  fìdei 
de  anteactis  temporibus  nobis  occurre- 
rit.  Id  praeterea  suasit  exemplum  D.  le 
Blanc  qui  hac  in  re  licet  versatissimus 
saepissime  implicatus  haeret.Adsequiora 
vero  tempora  illustranda  non  minimum 
proderit  locupletissima  haec  colleetio, 
cujus  etiam  ope  figuras,  pondera  ac 
pretia  monetarum  ad  hanc  usque  aeta- 
tem  dabimus.  [*>  Figurarum  hujus  edi- 
tionis  indicem  vide  ad  calcem  volumi- 
nis.Easa  primis  regni  incunabilis  usque 
ad  Ludovici  XVI.  tempora  exhibemus, 
typos  ab  ipsis  nummis  musei  regii  re  pe- 
tente viro  sollerti  E.  Cartier,  usi  in  hac 
re  consiliis  viri  clarissimi  de  Saulcy, 
Academici  regii.] 

Moneta  Aureìe  Regum  Francle  Ter- 

tii  Stemmatis. 

Sub  Philippo  IV. 

SIT  Moneta  in  pondere  et  ìege  immi- 
nuta a  Philippo  Pulcro  ann.  1295.  ut 
patet  ex  Litteris  datis  mense  Maio  ejusd. 
anni  apud  de  Lauriere  tom.  1.  Ordinat. 
pag.  325. 


|  Grossi  regales  auri  (Gros  Royaux 
d'or,)  nuper  e  usi  currere  ju  ben  tur  prò 
20.  s.  Paris.  Ediclo  ann.  1295.  apud  de 
Lauriere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  543. 

Floreni  magni  et  parvi,  (Florins  d'or 
grands  et  petits)  cu  si  ann.  1302.  1303. 
Reg  est.  36.  Archivi  Regii  eh.  60.  Florenus 
aureus  exstat,  qui  forte  is  est  qui  hic 
indicatur,  tametsi  id  nolimus  asserere. 
Ab  Altera  parte  Joannem  Baptistam 
praefert  cum  Inscript.  S.  Johannes  B. 
in  altera  lilium  Florentinum,  cum  Ins- 
cript. P.  Di.  Gra.  Fra.  [**  Floreni  qui 
Florentinos  imitando  exprimunt  ante 
fìnem  seculi  xiv.  in  Francia  cusi  non 
sunt,  sed  pluribus  seculis  omnes  mone- 
tae aureae  vulgo  Floreni  dicebantur.  De 
Saulcy.  Vide  in  voce  Floreni. 

SS53T  Florenorum  mentio  occurrit  in 
Charta  ann.  1068.  unde  merito  colligit 
D.  le  Blanc  pag.  147.  florenos  antiquio- 
res  esse  ann.  1252.  quo  primum  Floren- 
tiae  cusos  scribit  Villaneus  Histor.  uni- 
vers.  sui  temporis  lib.  6.  cap.  54.  p*Hanc 
chartam,  q.uae  exstat  in  libro  inscripto 
Histoire  vériùable  de  V  antiqui  té  du  vica- 
riai de  Pontoise  pag.  22.  seculo  decimo 
quarto  exaratam  esse,  anno  forte  1368. 
harum  rerum  peritus,  quisquis  eam  Ìe- 
ge rit,  facile  videbit.] 

Regales  parvi  auri  puri  et  examinati, 
(petits  Royaux  d'or  fin)  ponderis  3.  dena- 
riorum  et  15.  granorum,  et  70.  ad  mar- 
cam  Parisiensem,  pretii  11.  solid.  parvo- 
rum  Turonensium,  [leg.  videtur  Pari- 
siensium]  cusi  ann.  1305.  [in  Edicto  3. 
Maii  ann.  1305.  apud  de  Lauriere  tom. 
1.  Ordinat.  pag.  429.  et  in  alio  dato  die 
Lunae  post  Magdalenam  ejusd.  an.ibid. 

Eag.  434.  currere  dicuntur  prò  11.  sol. 
onorum  parvorum  Paris.]  In  eorum 
antica  Rex  sedet  in  sella  leoninis  capi- 
tibus  exornata,  inter  bina  lilia,  cum 
Inscriptione,  Philippus  D.  G.  Franco- 
rum  Rex.  In  postica,  crux  efficta  cons- 
picitur  inter  4.  lilia,  cum  Inscript.  Xrg. 
Vingit.  Xrg.  Regnat.  Xrg.  Imperat  : 
Regest.  36.  Archivi  Regii  eh.  238.  249. 
Slatut.  1.  Febr.  1306.  aliud  m.  Maii  ejusd. 
ann.  [**  Regalis  parvi  sub  Philippo  III. 
cusi  typum  exhibemus,  Tab. VI.  num.  17.] 

Ad  Nativitatem  B.  Marise  1306.  incipit 
f ortis  moneta  et  fuerat  cursus  debilis  mo- 
neta ab  Omnibus  Sanctis  1303.  usque  ad 
dictam  Nativitatem.  Vet  Regest. 

Anno  1308.  Floreni  cum  Cathedra,  (Flo- 
rins d'or  à  la  Chaire)  pretti  20.  solid. 
Turon.  in  Edicto  Philippi  Regis  dat. 
Paris.  18.  Jan.  ann.  1308.  Sic  dicti  quod 
Rex  in  cathedra  sedens  effingitur.  Ty- 
pum exhibet  Tab.  VII.  num.  3. 

Eodem  anno  Denarii  dicti  cum  Regina, 
(Deniers  à  la  Beine)  currebant  prò  16. 
sol.  8.  den.  Idem  Statut.  Quaerunt  viri 
docti,  cujus  Reginae  fuerint  hi  denarii  : 
nam  cum  ii  interdicantur  in  Edicto 
ann.  1310.  cum  Florenis  Florentinis  et 
aliis  monetis  extraneis,  videretur  conjici 
posse  extraneae  pariter  Principis  fuisse. 
Verum  ex  ipsis  statuti  verbis  id  omnino 
non  evincitur  :  [imo  et  contrarium  ut- 
cumque  ex  iis  colligere  licet  ;  ii  quippe 
denarii  in  Francia  interdum  cusi  dicun- 
tur.] Praeterea  in  Consilio  Monetariorum 
ann.  1308.  Denarii  cum  Regina  dicuntur 
currere  prò  14.  sol.  et  54.  conflcere  ad 
marcam  ut  et  Boni  cum  Regina  (Boris  à 
la  Beine)  52.  et  semissem  ad  marcam,  et 
currere  ut  Agni  prò  15.  sol.  unde  ple- 
rique  opinantur  ejuscemodi  denarios 
fuisse  cusos  in  Na varrai  regno  a  Joanna 
Regina  Navarrae,  Philippi  Regis  uxore. 
Verum  in  Francia  ipsa  cusos  arguit 
Statutum  4.  Aug.  ann.  1310.  de  quo  mox. 
Proinde  ii  fortasse  fuerint,  quiBlancam 


MON 


MON 


MON 


465 


Reginam  stari  tem  intera,  lilia  praeferunt, 
cum  Inscriptione  Blangha  Reg.  Ludo- 
vici Frano.  Regis  Mater  :  habetur  in 
Gazophylacio  Regio.  [**  Nemo  unquam 
vel  unicum  huius  monetae  exemplar  vi- 
di t.  De  Saulcy.] 

SS®-  Alia  est  figura  hujusce  denari i  in 
Gazophylacio  regio  asservati,  si  fides 
D.  le  Blanc,  qui  se  prse  mani  bus  saepius 
illum  habuisse  scribit ,  cujus  etiam 
genuinum  Typum  delineari  curavit  pag. 
168.  Sed  neque  ex  eo  certo  concludi 
posse  auctor  est  idem  D.  le  Blatte  cujus 
sit  SBtatis,  cum  in  sequi oribus  tempori- 
bus cusum  fuisse  perspicuum  sit.  Ejus- 
modi  tamen  denanos  cusos  sub  Philippo 
IV.  dubium  non  est  ex  laudatis  Edictis, 
unde  eos  fuisse  opinatur  in  quibus  Re- 
gis et  Reginae  efficta  protome  :  at  cujus 
tituli  et  ponderis  fuennt  prorsus  incom- 
pertum. 

Statuto  dato  die  Martis  post  Pascha 
ann.  1308.  Denarii  aurei  ad  Cathedram 
currere  jubentur  prò  25.  sol.  Turon. 
Denarii  cum  massa,  (Deniers  à  la  Mace) 
prò  22.  sol.  6.  den.  Turon.  [*#  Denarii 
cum  Massa  typum  exhibemus  Tab.  VII. 
num.  1.  et  Semissis  ejusdem  ibid.  num. 
2.]  Denarii  cum  Regina,  prò  16.  sol.  8. 
den.  Turon.  et  parvi  den.  nuper  cusi  prò 
12.  sol.  6.  den.  Turon.  Ita  in  alio  statuto 
18.  Jan.  1308. 

In  Consilio  Monetariorum  ejusdem 
anni  1308.  supra  laudato  dicuntur  prae- 
terea  Floreni  cum  Massa,  26.  ad  marcam 
conferisse,  et  valuisse  21.  sol.  3.  den. 
Floreni  cum  Massa,  37.  ad  marcam  con- 
ferisse, et  valuisse  20.  sol.  8.  den.  Fio- 
reni  cum  Cathedra^  valuisse  duobus  Fio- 
rentini s  :  quorum  quidem  Fiorentino- 
rum  alii  70.  ad  marcam  conficiebant  et 
valebant  12.  sol.  2.  den.  oboi,  alii  confi- 
ciebant 72.  ad  marcam,  et  valebant  11. 
s.  10.  den. 

Regales  duri  (Royaux  durs)  duplum 
fere  pendentes  parvorum  Regali  um,  sed 
legis  minoris,  scilicet  22.  karats  auri, 
cum  iisdem  ferme  figuris,  pond.  5.  den. 
12.  gran,  et  pretii  24.  solid.  Paris,  quo- 
rum 34.  et  dimid.  conficiebant  marcam 
auri,  ann.  1310.  dieJovis  ante  Assumptio- 
nem  Deipara,  usque  ad  8.  Febr.  seq. 
Regales  Philippi  Aug.  Regis  et  Ludovici, 
incertura  an.  Vili,  vel  IX.  nonnulli  cir- 
cumferuntur. 

Denarii  auri  cum  Agno,  (Deniers  d'or 
à  VAgnel)  cum  iisdem  figuris,  quibus 
insigniuntur  Mutones,  (les  petit  s  Moutons) 
pond.  3.  den.  5.  gr.  pretii  15.  solid.  Tu- 
ron. ab  8.  Febr.  1310.  usque  ad  1.  Sept. 
1311. 

S^-  Haec  emendanda  probat  D.  le 
Blanc  pag.  180,  ex  Statuto  22.  Jan.  ann. 
1310  :  Agnels  que  nous  faisons  forger 
comme  au  temps  de  S.  Louis,  pour  16. 
sols  Par.  Unde  leg.  16,  sol.  Par.  vel  20. 
sol.  Turon.  Ipsum  consule. 

Edicto  dato  die  Martis  ante  S.  Vin- 
centium  ann.  1310. cudi  jubetur  moneta 
aurea,  qui  est  et  sera  appellé  à  V Aignei, 
laquelle  est  du  temps  S.  Louis  nostre 
aieul,  pour  16.  s.  Pansis,  et  aussi  pour  8. 
s.  de  Bourgeois  fors,  et  pour  16.  s.  de 
Bourgeois  petit s.  [Idem  legitur  in  Man- 
dato Camerae  Comput.  dato  Domiuica 
ante  Gandelosam  ann.  1311.  apud  de 
Lauriere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  482  :  Ne 
mettre  les  deniers  d*or  à  V Aignei  pour 
vlus  de  16.  sols  petit 8  Bourgois.]  Unde  col- 
ligitur  monetami  auream  Francicam 
Agno  signatam  jam  inde  a  S.  Ludovici 
temporibus  obtinuisse  quod  suo  loco 
docuimus  in  voce  Multo. 

3S^*  Exstat  illud  Edictum  apud  de 
Lauriere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  477.  quod 


datum  dicitur  Pisciaci  die  Martis  post 
S.  Vincentium  1310.  i.  e.  27.  Jan.  ubi 
haec  leguntur  quae  cum  laudatis  a  D. 
Cangio  non  omnino  conveniunt .  Qui 
est  et  sera  apelée  à  V Aignei,  laquelle  est 
du  temps  de  S.  Loys,  nostre  tres  chier 
aieul,  que  nous  fesons  forger  à  present, 
faces  prendre  et  mettre  pour  sexe  sols 
parisiSj  et  aussi  pour  huit  sols  de  Bour- 
gois  petits,  etc. 

Edicto  alio  dato  Paris.  7.  Febr.  1310. 
cudi  jubetur  moneta  auri  examinati, 
d'or  fin,  qui  sera  appellé  à  V Aignei,  de 
58.  den.  et  un  tiers,  au  mare  de  Paris,  et 
seront  taillez  sans  fors  et  sans  f cubìe. 
[Quod  factum  non  fuisse  ex  Consilio 
Monetariorum  monet  D.  le  Blanc  pag. 
181.] 

Edicto  dato  Paris  4.  Aug.  ann.  1310. 

Srohibetur  cursus denariorum  aureorum 
ictorum  cum  Regina,  (à  la  Reine)  quod 
in  multis  locis  contra  fleti  fuerint,  ac 
eorum  plerique  falsi,  vel  minoris  pretii, 
quam  ii  qui  in  Francia  cusi  fuerant: 
quo  etiam  Edicto  inni  ben  tur  Floreni 
Fiorentini. 

Edicto  laudato  dato  Pisciaci  die  Mar- 
tis ante  S.  Vincentium  ann.  1310.  inhi- 
bentur  Denarii  aurei  cum  massa,  (à  la 
Mache)  post  proximum  Pascha,  ut  et 
Turonenses  argentei  21.  denariorum,  et 
Denarii  aurei  cum  Regina. 

A  1.  Sept.  1311.  usque  ad  24.  Augusti 
1312.  cusi  fuere  denarii  aurei  cum  Agno, 
ponderis  et  pretii  supradicti. 

A  24.  Aug.  1312.  usque  ad  Sabbatum 
Sanctum  1313.  cusi  iidem  denarii  cum 
Agno,  ejusdem  ponderis,  pretii  vero  20. 
solid.  Turon.  vel  20.  solid.  Burgensium. 

Denarii  aurei  cum  massa,  interdicti 
Statuto  dato  Parisiis  12.  Aprii,  ann. 
1311.  [apud  de  Lauriere  tom.  1.  Ordinat. 
pag.  480.] 

Iidem  rursum  prò  hi  bi  ti,  ut  et  Denarii 
cum  Regina:  et  Denariorum  cum  Agno 
cursus  prò  16.  sol.  parvorum  Burgen- 
sium statuitur,  Statuto  dato  Meldis  16. 
Febr.  ann.  1311. 

Rotulus  Thesauri  ann.  1312  :  Et  est 
sciendum  quod  duo  solidi  dictorum  Gros- 
sorum  argenti  computantur  ibi  prò  uno 
Regali  ad  Massam. 

In  locatione  Monetarum  die  Jovis 
post  Conversionem  S.  Pauli  ann.  1311. 
nt  mentio  Denariorum  cum  duplici  cruce 
et  cum  Pallio,  (au  Mantélet)  ut  et  Dena- 
riorum duorumeum  Massa,  des  Deniers 
durs  à  la  Mace,  et  Denariorum  cum  Re- 
gina, qui  interdicuntur. 

Edicto  dato  Pontesiae  mense  Junio 
ann.  1313.  moneta  aurea  adAgnum,  cudi 
jubetur  15.  solid.  Turon.  parvorum,  cae- 
teris  monetis  interdictis,  praeter  Turo- 
nenses, Parisienses  et  Burgenses.  Guil- 
lelmus  Nangius  in  Chronico  ann.  1313: 
Philippus  Rex  Franose  circa  festum  B. 
Virginis...  monetam  ejusdem  valoris  et 
ponderis  quo  fuerant  tempore  Beati  Lu' 
dovici,  fabricari  fecit,  Florenos  ad  Agnum, 
qui  in  quindena  prò  22.  solidis  parvorum 
nurgensium  communiter  ponebantur  , 
usque  ad  aliam  super  hoc  ordinationem 
prò  15.  solidis  Turonenstbus  duntaxat 
cursum  suum  habere  decernens.  Fecit  in- 
super Edicto  Regio  et  sub  pcena  amissio- 
nis  totalis  bonorum  districtius  inhiberi 
publice  et  proclamari,  ne  quts  alia  mo- 
neta quacunque  auri  vel  argenti  aliter 
vel  sub  alterius  ssstimatione  pretii  ut  ere- 
tur  publice  vel  occulte.  Quanquam  ex  hu- 
jus  mutationis  causa  subita  multum  ex- 
titit  murmur  in  populo  :  in  brevi,  quod 
multa  damna  saltem  exinde  perpessi  sunt 
et  incommoda,  et  precipue  mercatores,  etc. 


Sub  Ludovico  X.  Hutino. 

Edicto  alio  dato  Parisiis  17.  Aprii, 
ann.  1314.  interdicta  omnis  moneta  prae- 
ter auream  cum  Agno,  quaB  tum  cudi 
statuitur  pretii  15.  sol.  parvorum  Turon. 
vel  12.  solid.  Paris,  cum  Inscript.  Lud. 
Rex,  sub  Agno.  Adde  Statuta  6.  Maii 
1315.  et  23.  Januarii  1319.  Typus  hic 
describitur,  Tab.  VII.  num.  17. 

35^"   Perperam    Editum    17.    Aprilis 

1314.  Ludovico  X.  tribuitur  :  nondum 
enim  regnum  erat  adeptus;  neque  in 
eo  memoratae  Inscriptionis  occurrit 
mentio,  ut  videre  est  apud  de  Lauriere 
tom.  1.  Ordinat.  pag.  536.  Verum  exstat 
aliud  Edictum  datum  Meldis  26.   Febr. 

1315.  ibid.  pag.  617.  quo  interdicitur 
quae  vis  alia  moneta  praeter  Denarios  au- 
reo* cum  Agno,  quorum  cursus  permit- 
titur  usque  ad  Pascha  proximum  prò 
12.  sol.  Paris,  bonis,  et  subinde  prò  10. 
solid.  tantum  currere  jubentur. 

Sub  Philippo  V.  Magno. 

Idem  Denarius  cum  Agno,  ejusdem 
ponderis  et  pretii,  a  23.  al.  24.  Jan.  1319. 
usque  ad  27.  Martii  1323.  Tab.  VII.  num. 
18.  Typum  daraus,  Tab.  VII.  num.  18. 

*  Charta  hujus  reg.  ann.  1319.  mense 
Jun.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  212  : 
Chascun  florin  à  la  chaere  pourxxvj.  soulz 
Par.  Chascun  florin  à  la  mace  pour 
xxiij.  soulz  Par.  Chascun  florin  au  mou- 
ton  et  à  la  royne  pour  xv.  soulz  Par. 
Chascun  florin  de  Florence  pour  xiij. 
soulz.  Par.  Chascun  gros  Tournois  à  deux 
Oz  pour  xiiij.  den.  Par.  Chascun  gros 
Tournois  à  un  O  pour  xij.  den.  Par. 

Sub  Carolo  IV.  Pulgro. 

Idem  Denarius  cum  Agno,  a  27.  Martii 
ann.  1323.  usque  ad  16.  Febr.  cum  Ins- 
cript. Kls  Rex,  sub  Agno.  Typus  hic 
describitur,  Tab.  VII.  num  19. 

|  Edicto  dato  Paris.  5.  Maii  1322.  apud 
de  Lauriere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  767. 
cudi  jubentur  Denarii  aurei  cum  Agno 
ejusdem  ponderis  et  tituli  ac  ii  qui  tum 
cudebantur,  pretii  10.  sol.  monetae  cur- 
rentis  prò  2.  den.  Turon.  vel  20.  sol. 
monetae  simplicis  (monoye  sengle)  aut 
prò  16.  sol.  Paris,  interdicta  qua  vis  alia 
moneta  aurea. 

Regales  duplices  auri  puri,  (Royaux  dou- 
bles  d'or  fin)  in  quibus  effictus  Rex 
stans  in  porticu  cum  Inscr.  Krol.  Rex 
Frangor.  et  in  aversa  parte,  Crux  in 
quadricircino  (quidam  hosce  aureos 
Longs  vestus  vocant)  pond.  3.  d.  7.  gr. 
pretii  20.  sol.  Paris.  58.  pond.  ad  marcam 
Parisiensem,  a  16.  Februar.  1325.  ad  20. 
Sept.  1330.  Statuto  ann.  1329.  currere  ju- 
bentur prò  12.  sol.  Edictis  aliis  eorum- 
dem  Regali  um  pretium  subinde  usque 
ad  20.  s.  ad  a  uc  tum  legitur.  Typum  hic 
exhibemus.  Tab.  VII.  num.  20.  Regalis 
parvus  auri  puri  (Petit  Royal  d'or)  ibidem 
num.  21. 

SiT  Monetas  quae  sub  initia  hujus 
regni  ejusdem  legis  et  ponderis  fuerant 
ac  sub  fìnem  Philippi  Magni,  imminuit 
Carolus  IV.  ob  impensas  belli  Aquita- 
nici  :  quod  ab  ann.  1322.  usque  ad  ann. 
1330.  perseverasse  videtur.  Consule  D. 
le  Blanc  pag.  205. 

*  Chart.  1324.  ann.  3.  Apr.  ex  Lib. 
pitent.  S.  Germ.  Prat.  fol.  132.  v«  :  Cent 
livres  Parisis,...  e* est  assavoir  en  florins 
d'or  au  mouton,  xliiij.  liv.  et  xvj.  souz 
Par.  en  florins  d'or  à  la  mace,  xl.  liv.  et 
xvj.  souz  Par,  et  en  gros  Tournois  à  un 
O  et  esterlins  viij.  souz  par, 

*  Charta  ann.  1328.  ex  Tabul.  Carnot.: 
Moyennant  le  prix  de  quatre  mille  cin- 

59 


466 


MON 


MON 


MON 


quante  florins  royaux,  pour  xxviij.  sols 
Par.  chacun  florin. 

©  Denarii  auri  ad  reginam.  Vide   in 
Moneta  argentea  sub  hoc  rege. 

Sub  Philippo  VI. 

^  Floreni  Regales  aurei,  (Florins  Royaux 
d'or)  iidem  qui  infra  Regales  nude  dicun- 
tur,  currere  jubentur  prò  28.  sol.  Paris, 
usque  ad  Natale  Domini  ann.  1329.  ab 
hac  die  usque  ad  Pascha  seq.  prò  21. 
sol.  Paris,  subinde  prò  16.  sol.  Paris. 
Edicto  dato  Lupara  21.  Martii  an.  1328. 
tom  2.  Ordinata  p.  28.  Edicto  alio  25. 
Mart.  an.  1332.  ibid.  p.  85.  currunt  prò 
12.  sol.  Paris. 

Parisien8es  aurei ,  (Parisis  d'or,)  in 
qui  bus  ef  fi  et  us  Rex  in  cathedra  seden  s, 
cum  binis  leonibus  ad  pedes,  pond.  5. 
den.  10.  gran,  preti i  20.  sol.  honorum 
parvorum  Parisiensium.  In  Regestis 
vero  Curi»  Monetarum  dicuntur  fuisse 
pond.  5.  den.  17.  gran,  et  33.  denar.  au- 
reorum  et  3.  quintor.  ponderis  ad  mar- 
cam  Paris,  die  Sabbato  post  S.  Michael. 
an.  1329.  20.  Septemb.  1330.  9.  Jan.  1331. 
Typum  hic  describimus,  Tab.  Vili, 
num.  2. 

mm*  Edicto  6.  Sept.  1329.  tom.  2.  Ordi- 
nat.  pag.  35.  cudi  jubentur  per  pondus 
et  legem  prò  20.  s.  honorum  parvorum 
Paris,  illius  valoris  et  quales  erant  parvi 
Parisienses,  tempore  quo  vivébat  B.  Ludo- 
tncus  Rex.  Sic  autem  dicti  quod  libram 
seu  20.  sol.  Paris,  valebant. 

Edicto  Regio  ann.  1329.  in  Regesto 
Noster,  fol.  216.  statuitur  ut  boni  Pari- 
sienses aurei  qui  cuduntur  currant  per 
universum  Regnum  prostridie  Natal. 
Domini  usque  ad  proximum  Pascha  prò 
30.  solid.  Paris,  tantum,  et  3.  Parisien- 
ses aurei  prò  5.  Regalibus  aureis,  iidem- 
que  Regales  graves  currant  prò  18.  solid. 
Paris,  et  Agni  aurei  graves  prò  rata, 
caeteris  monetis  interdictis.  Post  Pascha 
vero  ut  currat  f Ortis  moneta,  scilicet 
Parisiensis  aureus  qui  tum  cudebatur, 
prò  20.  sol.  Regalis  prò  12.  solid.  hono- 
rum Parisiensium  et  Angelus  aureus 
prò  rata. 

1  Edicto  6.  Sept.  supra  laudato,  inter- 
dica veteri  moneta  aurea,  cursus  Aurei 
vocali  ad  Agnum  permittitur  prò  14. 
grossis  Turon.  argenti  et  7.  parvis  Tu- 
ron.  In  Oharta  8.  Nov.  1345.  tom.  3.  novae 
Gali.  Christ.  inter  Instr.  col.  122.  10. 
Agni  aurei  valere  dicuntur  sex  libras. 

]  Mallix  aurea  pretii  8.  sol.  Paris,  for- 
ti um,  mentio  fit  in  Charta  Th eodorici 
Abbat.  S.  Martini  Tornac.  ann.  1330. 
Locum  vide  in  Malgia. 

Regales  auri  examinati  et  puri,(Royaux 
dfor  fin)  similes  Duplicibus  Regalibus 
Caroli  Fulcri,  pond.  3.  den.  10.  gran, 
pretti  15.  Turon.  9.  Jan.  1331.  l.Febr. 
1336.  usque  ad  1.  Febr.  1337.  Typum  hic 
exhibemus,  Tab.  Vili.  num.  1.  Regestum 
Camera  Comput.  Paris.  Noster,  fol.  478. 
A  20.  die  Sept.  1330.  usque  ad  1.  Febr. 
1336.  fiebant  Parisienses  auri,  ponderis 
34.  et  4.  quint.  et  Regales  de  58.  et  1. 
tert.  (In  Computo  ann.  1334.  ad  22.  Jan. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  281.  Regales 
auri  dicuntur  valere  30.  grossos.] 

Denarii  auri  puri  cum  Scuto  (Deniers 
d'or  fin  à  VEscu)  in  qui  bus  Rex  in  cathe- 
dra sedet  sinistra  scutum  liliatum,  en- 
sem  dextra  tenens,  pond.  3.  d.  13.  gr.  et 
pretii  20.  sol.  Tur.  vulgo  Senta  prima 
{Èscus  premiers)  appellantur.  A  1.  Febr. 
1336.  ad  1.  Febr.  1337.  24.  Nov.  Typus  hic 
describitur,  Tab.  Vili.  num.  3. 

Denarii  auri  puri  cum  Leone  (Deniers 
d'or  fin  au  Lion)  in  qui  bus  Rex  sedet  in 
cathedra,  cum  leone  prostrato  sub  pedi- 


bus,  pond.  3. den. 20.  gr.  pretii  25.  Turon. 
14.  Nov.  1338.  12.  Dee.  1338.  25.  Mali  1339, 
14.  Jun.  1339.  Regestum  Noster:  A  1. 
Febr.  1336.  usque  ad  14.  Nov.  1838.  fiebant 
Leones  ponderis  50.  scilicet  ad  marca m. 
Typum  hic  perinde  describimus,  Tab. 
Vili.  num.  4. 

Denarii  auri  puri  cum  Papilione,  (De- 
niers d*or  fin  au  Pavillon)  in  qui  bus  Rex 
sedet  sub  papilione  séu  tentorio  liliato, 
pond.  4.  den.  pretii  30.  sol.  48.  pond.  ad 
marcam  Paris.  14.  Jun.  10.  Aug.  1338.  20. 
Jan.  1339.  [8.  Jun.  1339.]  Regestum  Nos- 
ter :  A  14.  Nov.  1338.  usque  ad  14.  Jan. 
1339.  fiebant  Papiliones  ponderis  48.  Ho- 
rum  typus  hic  describitur,  Tab.  Vili, 
num.  5. 

Denarii  auri  puri  cum  Corona ,  (Deniers 
d'or  fin  a  la  Couronne)  in  quibus  effìcta 
major  Corona  in  campo  liliato,  ut  Co- 
rona Comitum  Provincie,  pond.  4.  den. 
6.  gran,  pretii  40.  sol.  Turon.  a  7.  Febr. 

1339.  usque  ad  7.  Aprii,  ante  Pascha  ann. 

1340.  Regestum  Noster:  7.  Febr.  1339. 
fiebant  Corona  ponderis  45.  ad  marcam 
Paris,  scilicet.  Typum  hic  damus,  Tab. 
Vili.  num.  6.  De  hisce  praedictis  mone- 
tis ita  Johannes  Villaneus  lib.  11.  cap. 
71  :  E  fece  fare  nuova  moneta  d'oro,  che 
si  chiamavano  Scudi,  piggiorando  la  lega 
della  buona  moneta  25.  per  cento  :  e  le 
monete  del  argento  a  Vavenante.  E  poi 
fece  un  altra  moneta  d'oro,  che  chiama- 
vano Leoni,  e  poi  un  altra  che  chiama- 
vano Padiglioni,  piggiorando  ciascuna  et 
di  lega  et  di  corso,  per  modo  che  doue  il 
nostro  Fiorino  d'oro,  che  ferma  e  leal 
moneta,  e  di  fine  oro,  valea  alla  buona 
moneta  ch'era  prima  in  Francia  soldi  10. 
di  Parigini,  inanzi  fosse  gli  anni  1338. 
valse  il  Fiorino  d'oro  in  Francia  soldi  24. 
di  Parigini,  et  il  quarto  più  a  Tornesi 
piccioli.  Et  poi  l'anno  1340.  fece  un  altra 
moneta  nuova  d'oro,  chiamata  Agnoli, 
e  piggiorolla  tanto,  et  cosi  quella  dell 
argento  e  piccioli,  chel  nostro  Fiorino 
d'oro  valse  a  quella  moneta  soldi  30.  di 
Parigini. 

Denarii  auri  puri,  id  est,  Duplices  Re- 
gales, in  quibus  Rex  cum  sago  militari 
liliato  sedet  in  cathedra  veluti  operis 
ce  menti  tii,  sceptrum  et  manum  justitiae 
utraque  manu  tenens  pond.  5.  den.  8. 
gr.  et  pretii  60.  sol.  Turon.  24.  Aprii.  27. 
Maxi,  27.  Jul.  17.  (al.  7.)  Oct.  1340.  Reges- 
tum Noster  :  20.  Aprii.  1340.  post  Pascha 
fiebant  Duplices  auri  fini  ponderis  36.  ad 
marcam  Parisiensem.  17.  fvel  12.]  Maii 
1340.  Duplices  auri  de  23  kar.  ponderis 
36.  ut  supra.  Typus  hic  describitur,  Tab. 
VIIL  num.  7. 

SB^*  Iidem  sunt  qui  Doubles  d'or  ap- 
pellantur in  Edicto  15.  Aprii,  ann.  1339. 
tom.  2.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  132. 
ut  et  in  alio  8.  Jun.  ann.  1340.  ibid.  pag. 
146.  qui  caeteris  monetis  aureis  inter- 
dictis currere  jubentur  prò  60.  sol. 
Turon.  In  Us  etiam  memorantur  Demi 
doubles  d'or  qui  tum  cudebantur  pretii 
30.  sol.  Turon. 

«  Literae  ann.  1340. 12.  Maii  in  Reg.  B. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  109.  r°  :  Faites 
faire  et  ouvrer  nos  deniers  doubles  d'or 
dupois  et  du  coing  que  Ven  fait  à  pre- 
seni,  a  xxiij.  quaras  d'or  fin  et  un  quarat 
de  tenue. 

Denarii  auri  puri  cum  Angelo,  (Deniers 
d'or  fin  à  l'Ange)  in  quibus  effictus  An- 
gelus togatus  et  coronatus  draconem 
pedi  bus  premens,  dextra  crucem  flori- 
geram,  et  laeva  scutum  tenens,  in  quo 
tria  tantum  expressa  lilia,  pond.  5.  den. 
16.  gr.  et  pretii  75.  Turon.  ponderis  33. 
et  2.  tert.  ad  marcam  Parisiensem.  At- 
que  hi  Primi  Angeli  vulgo  appellantur. 


28.  Jun.  1340.  Rursum  a  7.  Febr.  1340. 
usque  ad  23.  Aug.  1341.  cusi  denarii  auri 
puri  cum  Angelo,  pretii  75.  sol.  Turon. 
et  33.  et  1.  tert.  ponderis  ad  marcam 
Parisiensem.  A  23.  Aug.  1341.  ad  19.  Jan. 
seq.  cusi  similes  denarii.  Ita  denique  a 
19.  Jan.  1341.  ad  18.  (al.  28.)  Junii  1342. 
Horum  typum  exhibemus,  Tab.  Vili, 
num.  8. 

SS^"  Iidem  denarii  (Deniers  d'or  fin 
appellez  Angles)  ejusdem  pretii  et  pon- 
deris ut  supra,  cudi  jubentur  Edicto  27. 
Jan.  1340.  ubi  etiam  eorum  semisses 
pretii  87.  sol.  6.  den.  Turon.  vel  30.  sol. 
Paris,  memorantur.  [*  Aliee  ejusd.  ann. 
27.  Jan.  ibid.  fol.  109.  v»  :  Faites  faire  et 
ouvrer  deniers  d'or  fin,  appellez  Angles, 
qui  auront  cours  pour  Ixxv.  solz  Tour,  la 
piece,  et  pour  Ix.  solz  Par.  de  xxxiij.  et 
deux  tiers  de  pois  au  mare  de  Paris... 
Faites  ouvrer  deniers  d'or  fin,  appellez 
demi  Angles y  qui  auront  cours  pour 
xxxvii.  solz,  vj.  den.  Tour,  et  pour  xxx. 
sols  Par.  dont  les  deux  vaudront  jus- 
tement  un  des  Angles  doubles.]  Edicto 
8.  Aug.  1341.  cuduntur  ponderis  38.  et 
1.  tert.  ad  marcam  Parisiensem.  Anti- 
quior  est  Philippo  VI.  haec  moneta,  cum 
ejus  mentio  occurrat  in  Poemate  de  la 
Rose  sub  Philippo  Pulcro,  ut  vulgo 
creditur,  exarato  : 

Pour  noyant  fut  un  Angelos. 

Secundi  Angeli,  (seconds  Anges)poTid. 
5.  den.    tantum,   et  pretii  75.  Turon. 

?ond.  42.  ad  marcam  Paris,  a  28.  Jun. 
342.  ad  16.  Febr.  seq.  In  Regesto  123. 
dicuntur  pretii  fuisse  4.  lib.  5.  sol.  Tur. 
Ter  tii  Angeli,  pond.  4.  den.  13.  gr. 
pretii  4.  lib.  5.  sol.  Turon.  16.  Sept.  et 
10.  Aprii,  ante  Pascha  1342.  Regest.  Nos- 
ter :  7.  Febr.  1340.  fiebant  Angeli  fini 
pond.  33.  et  duo  tertia.  23.  Aug.  1341. 
Angeli  ponderis  38.  et  1.  tert.  28.  Jan. 
1342.  Angeli  ut  supra,  ponderis  42. 

Denarii  auri  puri  cum  Scuto,  (Deniers 
d'or  fin  à  l'Escu)  ejusdem  figurae  et  for- 
mae  quapraedicti  aurei,  ann.  1336.  pond. 
3.  den.  13.  gr.  pretii  36.  Paris.  54.  ad 
marcam  Paris.  At  ann.  1344.  27.  Mart. 
currebant  prò  16.  sol.  8.  den.  Turon.  se- 
cundum  fortem  monetam  ;  [quod  anno 
precedenti  factum  fuisse  dbeet  Edic- 
tum  26.  Octob.  1343.  apud  de  Lauriere 
tom.  2.  Ordinat.  pag.  192.  qui  cursus 
iterum  confìrmatur  Edicto  13.  Dee. 
ejusd.  anni.]  10.  Aprii,  ante  Pascha 
1342.  1.  Nov.  1343.  Regestum  Noster  :  1. 
Aprii.  1342.  fiebant  scuta  auri  ponderis 
54.  Marca  auri  empta  52.  scuta  27. 
Mart.  1344.  scuta  ut  supra,  Marca  auri 
empta  53.  scuta.  In  Regesto  123.  dicitur 
eorum  preti  um  fuisse  usque  ad  22. 
Sept.  ann.  1343.  56.  58.  et  59.  solid.  prò 
populi  arbitrio  :  deinde.  Statuto  22. 
Sept.  ann.  1343.  36.  sol.  usque  ad  1.  No- 
vemb.  seq.  quo  cusi  iidem  denarii,  pre- 
tii 16.  sol.  8.  den.  usque  ad  27.  Mart. 
1344.  quo  rursum  cusi  iidem  denarii 
ejusdem  pretii.  Quo  pertinent  quae  ha- 
bet  Joannes  Abbas  Laudunensis  in  Spe- 
culo Historiali  scripto  ann.  1388.  lib.  11. 
cap.  73  :  En  ce  mesme  temps  (ann.  1343.) 
le  Roy  de  France  fisi  cheoir  sa  monnoye, 
par  telle  condition,  que  ce  qui  valoit  12. 
deniers  de  la  monnoye  courante,  ne  vaul- 
roit  que  9.  deniers  :  c'est  à  scavoir  que  le 
Escu  qui  valoit  60.  sols,  ne  vauldroit  que 
36.  sols,  et  le  gros  Tournois  ne  valdroit 
que  3.  sols,  le  22.  jour  de  Septembre,  et 
en  la  Pasque  ensuivant  prochaine  l'Escu 
ne  vaulroit  que  24.  sols,  et  le  gros  deux 
sols,  et  la  maille  bianche  six  deniers  jus- 
qu'en  my~ Septembre  l'an  dix-neuviéme, 
et  plus  ne  dureroit,  etc.  Mox  :  Et  fut  la 


MON 


MON 


MON 


467 


clameur  du  peuple  si  grant,  que  le  Roy 
ce  meisme  an,  e7 est  assavoir  Van  1343.  le 
28.  jour  d'Oct.  fit  cheoir  du  tout  les  moti- 
notes  devant  dttes  par  Ielle  maniere,  que 
le  gros  vaulroit  12.  denterà,  et  la  tnaille 
bianche  vaulroit  trois  Toumois  :  le  Flo- 
rin  à  VEscu  13»  sols  4.  den.  le  Florin  de 
Florence  9.  sols  six  deniers,  jagoit  ce  que 
paravant  il  eut  oste  le  cours  aux  autres 
tnonnoies  excepté  aux  Bruslez  qui  va- 
loient  2.  deniers,  lesquels  furent  à  une 
maille  Tournoise,  eie. 

Denarii  auri  puri  cura  Cathedra,  (De- 
niers d'or  fin  à  la  Chaire)  in  quibus  Rex 
in  cathedra  sedet,  curri  longiori  sceptro, 
et  marni  justitiae,  uti  vulgo  appellatur: 
cathedra  vero  collum  non  excedit  ; 
pond.  3.  den.  16.  gr,  pretii  20.  sol.  Tu- 
ro n.  pond.  52.  ad  marcami  Paris.  17.  Ju- 
lii  1346.  [2.  Oct.  ejusd.  anni  apud  de 
Lauriere  tom.  2.  Ordina t.  pag.  251.]  4. 
Mart.  et  6.  Aprii.  1347.  Regestum  Noster  : 
14.  Julii  1346.  fiebant  Cathedra  auri, 
ponderis  52.  Marca  auri  empta  50.  Ca- 
thedr.  auri  6.  Matth.  1346.  Cathedra  ut 
supra.  Marca  auri  empta  48.  Cathedr.  7. 
Aprii.  1347.  post  Pascha  Marcha  auri 
empta  50.  Cathedr.  auri.  Regestum  123. 
a  4.  Mark  1346.  usque  ad  6.  Aprii. 
1347.  iidem  denarii  cusi,  quorum  pre- 
ti um  fuit  30.  sol.  Rursum  a  6.  Aprii, 
ann.  1347.  ad  11.  Jan.  seq.  iidem  cusi 
denarii,  quorum  pretium  fuit  ex  ar- 
bitrio populi  26.  28.  30.  et  32.  sol.  licet 
aliud  statutum  esset  Edicto  regio.  Ty- 
pum  Me  damus,  Tab.  Vili.  num.  9. 

1  Edicto  dato  Paris.  16.  Jan.  1346.  tom. 
2.  Ordinat.  pag.  254.  prohibetur  quaeli- 
bet  moneta  aurea  praeter  Denarios  au- 
reos  ad  Cathedram  (à  la  Chaiere)  qui 
tum  cudebantur  pretii  16.  sol.  Paris. 
Alio  Edicto  24.  Febr.  seq.  ibid.  pag. 
257.  aliis  etiam  monetis  interdictis,  eo- 
rumdem  den.  pretium  statuitur  24.  sol. 
Paris,  ut  in  Edicto  21.  Julii  1347.  Alio  6. 
Jan.  ejusd.  anni  reducuntur  ad  16.  sol. 
Paris.  Rursum  27.  Mart.  1347.  et  3. 
Jun.  1348. 

Denarii  cum  Scuto,  (Deniers  d'or  à 
VEscu)  ut  supra  die  ti,  pond.  3.  den.  13. 
<:  gr.  pretii  15.  sol.  Paris,  et  pond.  54.  ad 
marca m  Paris. 

Ann.  1347.  cusi  ad  unum  kar.  seris,  id 
,-./  est,  ad  23.  kar.  auri  :  vulgo  appellantur 
Secunda  sciita,  Gali.  Escus  deuxiemes 
Statuto  5.  11.  [5.1  1347. 

^  Statuto  dato  Paris.  3.  Junii  1348. 
tom.  3.  Ordinat.  pag.  288.  currere  juben- 
tur  prò  15.  sol.  Paris,  et  Edicto  27.  Aug. 
seq.  ibid.  pag.  290. 

Ann.  1348.  12.  Mart.  cusi  sunt  ad  22. 
kar.  [Edicto  23.  Aug.  ejusdem  anni  cusi 
ad  22.  karats  et  8.  quart.  pond.  54.  ad 
marcam  Paris,  pretii  15.  sol.  Paris, 
tom.  2.  Ordinat.  pag.  290.] 

1  Edicto  6  Man  1349.  cudi  jubentur 
pond.  64.  ad  marcam  Paris,  ti  tu  li  21 
kar.  pretii  20.  sol.  Paris,  tom.  2.  Ordi- 
nat. pag.  301. 

Ann.  1349.  13.  Mail  cusi  ad  21.  kar. 
pretii  20.  sol.  ex  populi  vero  arbitrio  34. 
sol. 

Ì  Edicto  19.  Maii  1349.  tom.  2.  Ordi- 
nat. pag.  302.  cusi  per  6.  vel  7.  dies  ad 
22.  kar.  subinde  ad  21.  kar.  tantum. 

Ann.  1349.  5.  Decemb.  pretii  25.  sol. 
ex  populi  arbitrio. 

T  Ann.  1850.  12.  Aprii,  cusi  ad  21.  kar. 
pond.  54.  ad  marcam  Paris,  tom.  2.  Or- 
dinat. pag.  322. 

Ann.  1350.  23.  Aprii,  et  1.  Sept.  simi- 
liter,  eorum  non  immutato  cursii,  id 
est,  pretii  15.  sol,  Regestum  Noster:  26. 
Jan.  1347.  fiebant  scuta  auri  de  23.  ka- 
rats, ponderis  54.  Marca  auri  empta  55. 


scuta  18.  Maii  1349.  fiebant  scuta  ut   su- 
pra. Marca  auri  empta  55.  et  1.  tert. 
10.  Maii  1349.  scuta,  ut  supra,  et  1.  tert. 
4.  Sept.  1350.  valuit  57.  scuta  et  tert. 
10.  Jun,  1351.  valuti  58.  scuta  et  1.  tert. 
17.  Sept.  1351.  60.  scuta.] 
4.  Octobr.  1351.  62.  scuta. (m;tl„Q  -i    „„n„, 

19.  Octobr.  1351.64.  scuta  Jminus  X'  QuarL 

21.  Aprii.  1352.  65.  scuta.) 

Habentur  in  Camera  Computor.  Pari- 
siensi  varia  Monetarum  aurearum  pre- 
tia  sub  Philippo  VI.  Rege,  ex  Edicto  18. 
Jun.  ann.  1346.  in  quo  Denarius  aureus 
cum  scuto  valere  dici  tur  13.  sol.  4.  d. 
Florenus  Florentinus  10.  sol.    Cathedra 

20.  sol.  Parisiensis  aureus  20.  sol.  Muto, 
seu  Agnus  12.  sol.  Regalis  12.  sol.  13. 
den.  Leo  14.  sol.  Papilio  14.  sol.  8.  den. 
Corona  15.  sol.  6.  den.  [«*  Typum  exhi- 
bemus,  Tab.  Vili.  num.  6.]  Duplex  au- 
reus 19.  sol.  6.  den.  Primus  denarius  ad 
Angelum  20.  sol.  10,  den.  Secundus  An- 

?elus  18.  sol.  4.  den.  Postremus  Angelus 
6.  sol.  9.  den. 
Cursus  Florenorum  ad  Scutum  voluntar. 

1345.  23.  Mart.  14.  s.   — — — 

1346.  S.  Joan.  14.  sol.  3.  d.  2.  Nov.  15. 
s.  21.  Nov.  14.  s.  2.  Decemb.  15.  s.  1.  d.  5. 
Jan.  seq,  16.  ».  8.  d.  1.  Febr.  16.  s.  Martio 
seq.  17.  ».  fine  Martii  19.  s.  Easunt  Scuta 
Philippiprima.  ' 

1347.  lo.  Aprii.  22.  sol.  S.  Joan.  24.  s. 
O.  SS.  27.  s.  4.  d.  10.  Nov.  28.  s.  16.  Nov. 
28.  s.  2.  d.  2.  Octobr.  27.  s.  4.  d.  Nativit. 
Dom.  28.  *.  6.  d.  28.  Jan.  29.  s.  8.  den.  et 
30.  s.  11.  Jan.  fiebant  Scuta  Philip  pi  à  23. 
karats  cupri  22.  Febr.  15.  s.  In  Martio  16. 
s.  8.  den.  Ea  sunt  Scuta  Philippi  se- 
cunda . — ~~"~~ 

1348":  28.  Jun.  18.  *.  30.  Aug.  fiebant 
Scuta  Philippi  de  22.  karats  3.  quart.  8. 
Octob.  18.  s.  6.  den.  1.  Nov.  19.  s.  23.  Dee. 
19.  s.2.  d.  Ea  sunt  Scuta  Philippi  tertia 
ad  22.  karats  3.  quart.  12.  Mart.  fiebant 
Scuta  de  22.  karats,  in  Martio  22.  s.  6. 
den.  Ea  sunt  Scuta  Philippi  quarta  ad 

1349.  24*.  Maii  fiebant  Scuta  de  21.  ka- 
rats, ad  S.  Joan.  24.  s.  6.  den.  ult.  Jun* 
25.  s.  14.  Jul.  25.  s.  2.  den.  Nov.  29.  s. 
Mart.  29.  s.  4.  den. 

1350.  25.  Aprii.  30.  *.  26.  Aprii.  15.  s. 
In  Aug.  16.  s.  6.  d.  in  Sept.  17.  s.  ad  Na- 
tivit. 20.  s.  in  Mart.  20.  s. 

1351.  Ad  Pascha  23.  s.  Ea  sunt  Scuta 
Philippi  quinta. 

Ex  Regesto  Noster  fol.  481  : 

11.  Jan.  1347.  fiebant  Scuta  Philippi  à 
23.  karats  auri  fini,  et  1.  habebat  cupri. 

30.  Aug.  1348.  fiebant  Scuta  Philippi  de 

22.  karats  3.  quarts. 

12.  Mart.  1348.  fiebant  Scuta  de  22.  ka- 
rats. 

20.  Maii  1349.  fiebant  Scuta  de  21.  ka- 
rats. 

10.  Jun.  1351.  fiebant  Scuta  Joannis 
prima  de  21.  karats,  '" 

Item  21.  Jun.  fiebant  Scuta  Joan.  de  20. 
karats  et  demi.  v— - 

Item  27.  Jul.  fiebant  Scuta  Joan.  de  20. 
karats.  -—-.,— 

1.  Sept.  1358.  fiebant  Regales  auri  fini 
ponderis  70.  ad  marcam  pretii  20.  sol.  et 
postea  facti  fuerunt  70.  ad  marcam. 

12.  Decemb.  1360.  facti  fuerunt  Fran- 
cici  auri  fini  ponderis  63.  ad  marcam, 
pretii  16.  sol.  Paris.  Regales  de  69.  ad 
marcam  13.  sol.  4.  den.  Par.  Scuta  Joan. 
10.  sol.  8.  den.  Par.  .:.::i      - 

Statutum  praeterea  fuit  ut  ad  Nata- 
lem  ann.  1360.  Regalis  pretium  esset  Pa- 
risiis,  apud  S.  Marcel lum,  et  apud  S. 
Germanum,  20.  solidorum,  in  aliis  vero 
locis  13.  solid.  4.  den. 

Ad  Regis  etiam  Philippi  VI.  monetas 


aureas  spectant  quge  de  iis  habet  Bu« 
daeus  lib.  5.  de  Asse,  pag.  mihi  655.  ubi 
de  Numismatibus  extenuatis  :  Hoc  idem 
Francia  experta  est.  Si  quis  enim  hujus 
temporis  nomisma  cum  antiquo  examinet 
exploretque,  dimidio  uberius  illud  hoc 
inveniet  et  pondere  et  indicanone,  atque 
eo  etiam  amplius.  Nos  enim  Philippeos 
habuimus  geniatos  plus  sesquisolato  pen- 
dentes.  In  his  genius  est  alatus,  quales 
divini  statores  pingi  solent,  liliata  inai- 
gnia  tenens.  Èxtant  et  alti  Philippei 
sceptrati  nonnulli,  alii  etiam  soliati, 
Rege  intus  trabeato  jura  prò  potestate 
reddente.  Ibi  Majestatem  regiam  piane 
agnosceres,  qualem  hodie  nemo  meminit, 
Rege  utroque  vestigio  Leonibus  innitente. 
Hi  triplici  forma  percassi  sunt  :  sed  qui 
minima  signati  sunt,  binos  Solatos  tra- 
hunt  ;  qui  maxima  et  gravissima,  vi  pon- 
dus  haoent  secundum  Eduardeos  Anglise 
maximum,  eisque  proximum.  Hoc  genus 
omnium,  quse  vidi,  (tametsi  nullius  gene- 
ris non  habui  quod  quidem  hodie  extet,) 
sette  formatum  erat.  Hos  et  Rosato* 
Eduardeosque  pondere  superant  Caroli 
Aquitanim,  qui  Fortes  appellantur,  in 
quibus  Dux  armatus  genu  nitens  Leonem 
manibus  Herculis  more  elidit  :  sed  supe- 
riorum  indicatura  Pecuatorum  bonitate 
par  est,  quos  Joannes  Rex  signavit,  tri- 
plici et  ipsos  forma  et  magnitudine,  om- 
nes  primam  auri  notam  obtinentes. 
Quanto  autem  j ejunior  sit,  et  exanguior, 
uti  ita  loquar,  res  nummaria,  ex  eo  certe 
constare  potest,  quod  qui  Francici  extant 
aurei  equites  peditesque,  olim  20.  solidos 
valentes,  (unde  quoque  appellamus)  nunc 
solidis  40.  Edicto  etiam  Principis  sesti- 
mantur,  pluris  etiam  in  foro  permutabi- 
les.  [Iis  adde  Villaneum  lib.  11.  cap.  71. 
supra  laudatum,] 

Praeter  supra  memoratos  nummos  au- 
reos  Philippi  VI.  visitur  alter  in  Gazo- 
phylaciis,  cujus  mentio  nulla  occurrit 
in  Edictis  monetariis,  in  cujus  parte 
altera  Eques  galeatus  conspicitur,  has- 
tam  vel  spiculum  longius  in  serpentem 
equi  pedibus  sabstratum  intorquens,  in 
area  liliata,  cum  Inscriptione,  Philip- 
pus  Dei  Gra.  Franoorum  Rex.  In  al- 
tera efficta  crux  in  quadricircino,  in  cu- 
jus angulis  exurgunt  totidem  scutula 
cum  tri  bus  liliis,  et  Inscriptione  solita, 
xrg.  etc.  Ejus  typum  hic  delineari  cu- 
ravimus,  Tab.  Vili.  num.  10. 

S^*  Haec  moneta  eadem  videtur  qua 
Florenus  S.  Georgii,  vulgo  Florin  S. 
George  dicebatur,  cujus  cursus  permitti- 
tur  mense  Feb.  ann.  1340.  Edicto  Jo- 
hannis  Philippi  VI.  Reg.  primogeniti, 
27.  Aprii,  ann.  1346.  tom.  2.  Ordinat. 
pag.  242  :  Denarii  boni  auri  puri  (bons 
deniers  d'or  fin,  appellez  Florins  S.  Geor- 
ges) qui  tum  cudebantur,  currere  juben- 
tur prò  20.  s.  Turon. 

*  Oharta  ann.  1336.  in  Chartul.  Lin- 
gon.  eccl.  ex  Cod.  reg.  5188.  fol.  103.  v»  : 
Mutuo  receperunt...  a  dom.  episcopo  Lin- 
gonensi  septies  centum  libras  Turon.  par- 
vorum,...  videlicet  in  florenis  de  Fioren- 
za, regalibus  Parisiensibus  et  agnis  au- 
reis  ac  Turonensibus  et  óbolis  argenteis, 
computato  videlicet  flloreno  de  FÌorentia 
prò  xiijt  solidis  Turon.  parvorum,  regali 
prò  xvj.  solidis,  tribus  denariis,  Pari- 
siensi  aureo  prò  xxvj.  solidis,  agno  aureo 
prò  xv.  solidis,  Turonensi  argenteo  ad  O 
rotondum  prò  xiij.  denariis,  et  obolo  ar- 
genteo prò  iiij.  denariis  Turon.  parvo- 
rum. 

*  Charta  ann.  1341.  7.  Jan.  in  Reg.  74. 
Chartoph.  reg.  eh.  410  :  Confiteor  ha- 
buisse...  sexcentas  libras  Turon.  videlicet 
cxxxv.     denarios    auri,   vocatos  Angels, 


468 


MON 


MON 


MON 


\ 


pretto  cujuslibet  quatuor  libr.  Turon.  et 
xxx.  florenos  auri,  pretto  cujuslibet  xl.  sol. 
Turon. 

*  Computato  scudato  auri  pretto  vi- 
giliti quinque  solidorum  Turonensium,  in 
Charta  ann.  1350.  in  ter  Instr.  tom.  6. 
Gali.  Christ.  col.  289. 

Sub  Rege  Joanne. 

Eo  regnante  aurum  argento  misceba- 
tur  :  unde  Monetse  ejusce  subalbida 
sunt. 

Denarii  aurei  cum  Scuto,  ejusdem  pon- 
deris  et  pretii,  1.  Sept.  1350.  ad  20.  ka- 
rats  et  semissem,  20.  Jun.  1851.  ad  20. 
karats.  27.  Julii  et  17.  Sept.  ad  18.  ka- 
rats,  24.  Sept.  20.  Nov.  1351.  21.  Aprii,  et 
18.  Jan.  1352.  25.  Oct.  1353.  ejusdem  pre- 
tii. Auctarium  ad  Chronicon  S.  Albini 
Andegavensis  :  Anno  1351.  valuit  sexta- 
rium  frumenti    fere   duas   marchas  ar- 

?enti.  Nam  valuit  apud  Bracum  saccum 
8.  libr.  monetai  currentis,  et  valebat  Flo- 
renus  Florentim  40.  soL  Florenus  ad 
Scutum  de  primis  50.  sol.  de  ultimis  43. 
sol.  et  vinum  etiam  fuit  carissimum  sed 
optimum,  nam  pipa  vini  valebat  13.  Fio- 
renti nos,  videi.  12.  denarios  ad  Scutum 
de  novis.  Typus  hic  describitur,  Tab.IX. 
num.  12.  p»  Vulgo  Escu.] 

T  Denarii  aurei  cum  scuto  (Deniers  d'or 
à  VEscu)  nuper  e  usi  et  qui  tum  cude- 
bantur  currere  jubentur  prò  20.  sol. 
Turon.  Edicto  12.  Marta  1853.  tom.  2. 
Ordinat.  pag.  550.  Alio  Edicto  14.  Nov. 
1354.  ibid.  pag.  560.  prò  12.  sol.  6.  den.  Tu- 
ron. Horum  praeterea  mentio  flt  in  An- 
nal.  Rer.  Angl.  Wilh.  Wyrcester  ad  ann. 
1356.  Lib.  nig.  Scaccarii  pag.  432  : 
Taxata  fuit  postea  redemptio  prsedicti 
Regis  Johannis  adtres  miliones  scutorum, 
quorum  duo  valer ent  vi.  s.  vili.  den.  et 
est  millis  millesies  mille,  vel  secundum 
quosdam,  taxata  est  redemptio  ad  tria 
milia  milium  fiorenorum,  quod  idem  est. 

*  Memoriale  C.  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  144.  r»  :  Die  17.  Martii  1353.  fuit  or- 
dinatum  per  regem  in  Consilio  suo,  quod 
fioroni  ad  scutum  habeant  cursum  de  ce- 
lerò prò  xv j.  sol.  Par. 

*  Ibidem  fol.  157.  v».  ad  6.  Febr.  1354: 
Advaluatio  in  auro  fiet  f adendo  de  Ixxiiij'. 
scutis  Johannis  unam  marcham  auri  ; 
quss  advaluabuntur  ad  pretium  marchse 
auri  in  agnis  nunc  currentibust  videlicet 
prò  dictis  Ixxiiij.  scutis  xlviiij.  floreni  ad 
agnum,  quolibet  computato  prò  xx.  sol. 
Par. 

Denarii  auri  puri  cum  Liliis,  (Deniers 
d'or  fin  aux  Fleurs  de  lys)  [qui  et  Floreni 
aurei  nude  dicti,]  pretii  40.  sol.  Tur.  50. 
pond.  ad  marcam.  Paris,  a  20.  [16.]  Aug. 
1351.  ad  17.  Sept.  seq. 

Regales  auri  puri,  (Royaux  d'or  fin)  in 
qui  bus  Rex  stans  in  tabernaculo  effin- 
gitur  pallio  instar  pluvialis  amictus  ad 
pectus  eia  uso,  cum  sceptro  liliato  in 
d  extra,  quod  si  ni  strae  digito  videtur  in- 
dicare :  nos  alii  Trabeatos  seu  Longsves- 
tus  vocant,  pond.  2.  den.  21.  gr.  pretii 
25.  sol.  Turon.  pond.  56.  ad  marcam 
Paris.  80.  Aug.  1358.  20.  Aprii  1359.  Ve- 
tus  Regestum  :  Prima  Sept.  1358.  fiebant 
primi  Regales  auri  fini,  ponderis  67.  ad 
marcam,  pretti  20.  sol.  Paris,  et  poslea 
facti  sunt  de  69.  ad  marcam.  Ejus  ty- 
pum  hic  damus,  Tab.  IX.  num.  14. 

T  Edicto  Caroli  Regentis  22.  Aug. 
1358.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  244.  cudi  ju- 
benttfr  Regales  auri  puri  pond.  66.  ad 
marcam  Paris,  pretii  25.  sol.  Turon. 
quorum  63.  dabantur  Campsoribus  prò 
marca  auri  fini.  Edicto  15.  Aprii,  ann. 
1358.  ejusdem  Caroli  ibid.  pag.  335.  cu- 
duntur  pond.  69.  ad  marcam  Paris. 


A  20.  Aprii.  1358.  ante  Pascha  usque 
ad  2.  Junii  1359.  cusi  iidem  Regales 
pretii  25.  sol.  pond.  69.  ad  marcam  Pa- 
ris. 

A.  2.  Junii  1359.  ad  1.  Jan.  1360.similes 
Regales  cusi. 

1  Edicto  10.  Sept.  1359.  Caroli  Regeu- 
tis  tom.  3.  Ordinat.  pag.  368.  cusi  pond, 
66.  ad  marcam  Paris.  Alio  ejusdem  Ca- 
roli 22.  Nov.  1359.  ibid.  pag.  376.  eorum 
cursus  reducitur  ad  40.  sol.  Turon.  Rur- 
sum  alio  dato  eod.die  ibid.  pag.  377.  ad 
32.  sol.  Paris,  qui  cursus  confirmatur 
Edicto  27.  Mart.  1359. 

J  Edicto  18.  Jun.  1360.  ejusdem  Caroli 
ibid.  pag.  418.  cudi  jubentur  pond.  69. 
ad  marcam  Paris,  pretii  25.  sol.  Turon. 
ita  et  30.  Aug.  seq.  ibid.  nag.  424.  At 
Edicto  5.  Dee.  ejusd.  anni  ibid.  pag. 
438.  reducuntur  ad  13.  sol.  4.  den.  Pa- 
ris, vel  16.  sol.  8.  den.  Turon. 

A.  5.  Aug.  ann.  1364.  usque  ad  10. 
Sept.  seq.  cusi  iidem  Regales,  pretii  20. 
sol.  pond.  63.  ad  marcam  Paris. 

Denarii  auri  puri  cum  Agno,  (Deniers 
à  VAgnel  oVor  fin)  in  quibus  efflctus 
Agnus,  quem  Dei  dicimus,   sub  cujus 

fedibus  scriptum,  Joh.  Rex.  cum  hac 
nscriptione  :  Agnus.  Dei.  qui.  tollis. 

PECCATA.  MUNDI.  MISERERE.   NOBIS.    In 

aversa  parte  crux  fiori gera  cum  4.  liliis 
in  angulis  efficta  :  cujus  hic  typum  da- 
mus, Tab.  IX.  num.  13.  ponderis  3.  den. 
16.  gr.  pretii  25.  sol.  Turon.  pond.  52. 
ad  marcam  Paris.  24.  Novemb.  [17.  Jan.] 
1354.  9.  Jun.  [30  Dee]  28.  Jan.  [et  23. 
Febr.]  1355. 

1  Edicto  10.  Jun.  1356.  tom.  3.  Ordi- 
nat. pag.  70.  caste  ris  monetis  interdic- 
tis,  currere  jubentur  prò  20.  sol.  Par. 
Edicto  Caroli  Regentis  25.  Nov.  seq. 
pag.  90.  eorum  pretium  statuitur  30. 
sol.  Turon.  ita  alio  12.  Mart.  ejusd. 
anni,  quod  19.  ejusd.  mensis  reducitur 
ad  20.  sol.  Turon.  prò  partibus  Occita- 
nicis.  Edicto  23.  Jan.  1357.  ibid,  pag. 
196.  currunt  prò  30.  sol.  Paris,  ubi  Tu- 
ron. leg.  puto. 

Semisses  Denariorum  ad  Agnum,  (De- 
mi-Deniers  à  VAgnel)  ponderis  denarii 
et  20.  granorum  30.  Aug.  1358.  Frois- 
sart.  1.  voi.  cap.  154  :  Ce  mesme  mois  le 
Roy  de  France  fit  faire  Florins  de  fin  or 
appellez  Florins  à  VAgnel,  pource  qufen 
la  pille  avoit  un  Agnel,  et  estoient  de  52. 
au  mare  :  et  lorsqu'ils  furent  faits,  le 
Roy  en  donnoit  48.  pour  un  mare  de  fin 
or,  et  deffendit  Von  le  cours  des  autres 
Florins. 

$KMF  Iidem  qui  Petits  Aignelez  vocan- 
tur,  pretii  15.  sol.  Turon.  Edicto  12.  Mar- 
tii 13o6.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  148.  Alio 
23.  Jan.  1357.  ibid.  pag.  196.  currunt  prò 
15.  sol.  Paris. 

Denarii  auri  puri,  (Deniers  d'or  fin}  52. 
ad  marcam,  pretii  13.  sol.  et  4.  den.  28. 
Decemb.  1355. 

Anno  vero  insequenti  quale  fuerit  mo- 
netarum,  aurearum  praesertim,  pretium, 
accipe ex  Regesto  Memorialium  Camera© 
Computor.  Paris,  signato  C.  fol.  67  :  Die 
22.  Martii  1356.  Joannes  Poilevilein  retu- 
lit  in  Camera  quod  Domini  de  Consilio 
ordinaverunt  yrout  in  scedula  scribitur, 
cujus  tenor  talis  est  : 

Deniers  d'or  fin  à  VAgnel  du  coing  du 
Roy,  qui  est  à  present  pour  20.  s.  pour  la 
piece. 

Deniers  d'or  fin  au  Pavillon,  pour  20.  s. 
6.  den. 

Deniers  d'or  fin  au  Lyon,  19.  s.  8.  d. 

Deniers  d'or  fin  à  VEscu  viez  pour 
18.  s. 

Royaux  dfor  fin  pour  16.  s.  8.  den. 


Florin  d'or  de  Florence  de  bon  poids, 
pour  13.  s.  10.  d. 

Escu  de  Philippes,  si  comme  il  cher» 
ront,  pour  15.  s.  4.  d. 

Escu  de  Jean  du  coing  du  Roy  pour  13. 
8.  4.  d. 

Gros  deniers  blancs  que  Ven  fait  à  pre~ 
sent  pour  8.  deniers  Tournois. 

Doubles  que  Ven  fait  à  present  pour  8. 
deniers  Tournois  la  piece. 

Paresis  petits,  et  Tournois  petits,  et 
mailles  Parisis,  et  mailles  Tourn.  pour 
leur  droit  cours. 

Gros  Tournois  d'argent  viez  et  depoids, 
pour  2.  s.  Tourn. 

Gros  Tournois  d'argent  viez  de  non 
poids,  pour  20.  deniers  Tournois. 

Deniers  blancs  viez  à  la  que,  pour  7.  d. 
obole  Tour. 

Deniers  blancs  à  la  que  darreinement 
faits  pour  2.  den.  obole  Tournois. 

Francici  auri  puri,  (Francs  d'or  fin)  in 
quibus  Rex  sinistra  gladi um  vibratum 
tenens,  sago  liliato  et  armis  militari  bus 
instructus,  equo  vestito  ac  liliato  insi- 
det.  In  aversa  parte  crux  fiori  gera  effin- 
gitur:  pond.  3.  d.  l.gr.  pretii  20  s.  pond. 
63.  ad  marcam  Par.  a  12.  Jan.  1360.  ad 
18.  Aug.  1363.  et  5.  Aug.  1364.  Statuto 
alio  Regis  Joannisecaptivitate  reducis, 
dato  Compendii  5.  Decem.  ann.  1360.  de 
Institut.  Auxiliórum,  et  instauratione 
fortis  monetae,  Denarius  auri  puri,  dic- 
tus  Francicus  aureus,  appretiatus  fuit 
16.  sol.  Paris,  et  Regalis  auri  puri,  13. 
sol.  4.  den.  Paris.  Exstat  illud  in  8.  Re- 
gesto Memorialium  Camerae  Comput. 
Paris,  fol.  33.  Typum  hic  delineamus, 
Tab.  IX.  num.  15.  [«*  Vulgo  Frane  à 
chevaL] 

]  Franci  magni  auri  puri  (grans  Francs 
d'or  fin)  qui  tum  cude bantu r,  currere 
jubentur  prò  24.  sol.  Paris.  Edicto  10. 
Aprii.  1361.  tom.  3.  Ordinat.  pag.  484.  In 
alio  14.  ejusd.  mensis  ibid.  pag.  486.  di- 
cuntur  pond.  42.  ad  marcam  Paris,  et 
pretii  30.  sol.  Turon. 

•  Ordinano  ann.  1361. 17.  Sept.  in  Me- 
mor.  D.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  28.  v°: 
Avons  fait  faire  bonnes  monnoies  et  fines 
d'or  et  d'argent,  c'est  assavoir  bons  de- 
niers d'or  fin,  appellez  Frane,  ausquelz 
nous  donnasmes  darrenier  cours  pourxvj. 
Par.  piece. 

SKir  Sub  Joh  ann  e  Rege  Francos  aureos 
primum  cusos  vulgo  creditur  :  quod 
falsum  esse  prorsus  efficit  D.  le  Blanc 
pag.  147.  ex  Charta  ann.  1068.  in  qua 
memorantur  Franci  auri  :  dimisi t  sep- 
tem  solidos  Parisienses  supra  dictam  do- 
mum,  prò  pretto quatuor  Francorum  auri. 
[**Hanc  cnartam  seculo  decimo  quarto, 
forte  anno  1368.  exaratam  esse,  supra 
monuimus.] 

Videtur  hoc  loco  describendus,  qui  in 
Regesto  Noster,  Camerae  Computorum 
Paris,  fol.  481.  habetur  Cursus  Ftoreno- 
rum  ad  Scutum  voluntarius,  ut  inde  non 
modo  percipiat  Lector  monet»  istius- 
modi  pretium  sub  Philippo  VI.  et 
Joanne  Regi  bus,  sed  etiam  quam  crebra 
in  monetis,  et  earum  pretio  mutatio 
fuerit. 

Cursus  Fiorenorum  ad  Scutum. 

1345. 

23.  Mart.  14.  sol. 

S.  Joan.  14.  s.  3.  d. 

2.  Nov.  15.  $. 

1346. 

21.  Nov.  14  8. 

2.  Decemb.  seq.  15  s.  1.  d. 

5.  Jan.  seq.  15  s.  8.  d. 

1.  Febr.  16.  s. 

Marito  seq.  17.  8. 


MON 


MON 


MON 


469 


1347. 


15.  Aprii. 

22.^. 

S.  Joan. 

24.  s. 

0.  SS. 

27.  s.  4.  d. 

10.  Nov. 

28.  ». 

16.  Nov. 

28.  s.  2.  d. 

1.  Oct. 

37.  s.  4.  d. 

Natii).  Dom. 

28.  a.  6.  d. 

8.  Jan. 

39.  s.  8.  d. 

11.  Jan,  fiebant  Scuta  Philippi  23.  karatz 

auri  fini,  et  i.  karat  cupri. 

22.  Feb. 

15.  8. 

3.  Man. 

1348. 

16.  8.  8.  d. 

28.  /un. 

18.  5. 

8.  Oct. 

18.  s.  8.  d. 

1.  iVbv. 

19.  s. 

23.  Dee. 

19.  s.  2.  d. 

In  Martio 

1349. 

20.  s.  6.  d. 

Ad  S,  Joan. 

24.  a.  6.  d. 

Ultima  Jun. 

25.  a. 

14.  /uè. 

25.  s.  2.  d. 

iVov. 

29.a. 

Martio 

1350. 

29.  a.  4.  d. 

25.  Aprii. 

30.  s. 

26.  ApriJ. 

15.  s. 

In  Aug. 

16.  s.  6.  d. 

3.  Sepf. 

17.  s. 

Ad  Natio.  Dom. 

20.  s. 

In  Mari. 

1351. 

22.  s. 

Ad  Pascha, 

23.5. 

Ad  Indictum, 

24.  s. 

Ad  0.  SS. 

30.  s. 

Ad  Nativ.  Dom. 

36.  s. 

6.  Febr. 

12.  s. 

Martio, 

14.  s.  et  15.  8. 

Aprii. 

17 

.  s.  6.  d.  18.  5. 

In  fine  Aprii. 

1352. 

30.  s.  et  20.  ». 

In  Martio, 

16.  s. 

In  Jun.  et  Jul. 

16.  5.  8.  d. 

In  Aug. 

17.  «. 

In  Sept. 

18.  5. 

In  Octob. 

20.  a. 

In  Novembr. 

22.  8.  8.  d. 

In  Decemb. 

24.  s.  1.  d. 

24.  Decemb. 

26.  s, 

3.  Janu. 

26.  5. 

10.  die  Jan. 

28.  5. 

2.  Febr. 

1353. 

30.  s. 

Aprii. 

32.  8. 

Principio  Junti, 

24.  s. 

Ad  Indictum, 

37.5. 

In  Julio, 

38.5. 

In  Aug. 

40.  5. 

In  Sept. 

42.5. 

3.  Nov. 

12.5. 

1.  Januar. 

23.  5. 

15.  Febr. 

14.  5. 

In  Mart. 

1354. 

16.5. 

Aprii,  ante  Pascha, 

18.  5. 

Medio  Maii, 

21.  5. 

Fine  Maii, 

24.5. 

In  Junio, 

30.  5. 

Principio  Julii, 
Fine  Julii, 

28.  5. 

30.  5. 

In  Aug. 

32.  5. 

22.  Sept. 

34.  5. 

1.  Octob. 

36.  5. 

5.  Nov. 

40.  5. 

16.  Nov. 

42.  5. 

24.  Nov. 

10.  5. 

1.  Jan. 

12.5. 

15.  Jan. 

12.  5.  6.  d. 

1.  Febr. 

13.  5. 

1.  Mart. 

1355. 

14.  8. 

Ad  Pascha, 

16.  5. 

Fine  Aprii. 

18.  5. 

In  Maio, 
Ad  Indictum t 

8.  Jul. 
20.  Jul. 
Princip.  Aug. 
Fine  Aug. 

9.  Sept. 

20.  Sepf. 
8.  Ocf. 
18.  Octob. 
24.  Octofr. 

10.  Nov. 
14.  Nov. 

17.  2Vou. 

21.  Nov. 
12.  Dee. 

18.  Dee. 
27.  Dee. 
1.  /emù. 
5.  Jan. 


1356. 


20. 

5. 

22. 

5. 

24. 

5. 

26. 

5. 

27. 

5. 

30. 

8. 

32. 

«. 

33. 

8. 

36. 

8. 

38. 

8. 

40. 

5. 

42. 

5. 

43. 

8. 

44. 

8. 

45. 

8. 

46. 

5. 

50. 

8. 

52. 

5. 

53. 

5. 

13.  5.  4. 

d. 

14. 

5. 

15. 

5. 

16. 

5. 

18. 

8. 

20. 

8. 

22. 

8. 

24. 

8, 

28. 

8. 

30. 

8. 

32. 

5. 

34. 

5. 

36. 

5. 

37. 

5. 

38. 

S. 

16. 

8. 

1.  Junii, 
1.  Aug. 

18.  Aug. 
1.  Sept. 

19.  Sept. 

27.  Oct. 
8.  JVbv. 
18.  Dee. 
1.  Janu. 
18.  Janu. 
1.  .Feòr. 
12.  Fe&r. 
*7tt.  Febr. 
8.  itfart. 
26.  3forf .  ante  Pasc. 

1357.  etc.  usque  ad  annum  1360. 

12.  Dee.  1360,  26.  s. 

Eodem  die  facti  fuerunt 
Francici  auri  fini  ponderis 
63.  ad  marcam,  pretii  16.  8.  Par. 

Regales  de  69.  ad  marcam,  13.  s.  4.  d.  Par. 
ScwJa  Joannis,  10.  5.  8.  d.  Par. 

Suo  Carolo  V» 

1  Florenos  aureos,  quos  cum  Delphi- 
nus  esset  cudi  jusserat,  [«*  Typum  ha- 
bes,  Tab.  X.  num,  14.]  udì  regnum  est 
adeptus  immuta vit  :  in  iis  quippe  se  Re- 
gem  Frane,  et  Delphinum  Viennensem 
inscripsit.  Hi  ex  cod.  MS.  quem  laudat 
D.  le  Blanc  pag.  235.  erant  pond.  68.  et 
1.  tert.  ad  marcam  Gratianopolit.  pretii 
12.  gross.  et  semiss.  Delphinalium,  hoc 
est,  circiter  18.  sol.  9.  den.  Ante  Ins- 
cript.  Kar.  etc.  Delphinum  praeferunt  : 
in  altera  parte  stat  S.  Johannes  in  ter 
Delphinum  et  scutum  cum  duobus  Del- 
phinis  una  crucicula  divisis  cum  Ins- 
cript.  S.  Johannes. 

Regales  auri  puri,  (Royaux  d'or  fin)  in 
quibus  effictus  Princeps  armis  militari- 
bus  et  sago  liliato  instructus,  stans  in 
tabernaculo,  ensem  dextra,  et  manum 
justitiae  sinistra  tenens,  in  campo  liliato, 
pond.  3.  den.  1.  gran,  pretii  20.  solid. 
Turon.  pond.  63.  ad  marcam  Par.  A  [27. 
/ulit]5.  Aug.  ad  10.  Sept.  1364.  Typus  iiic 
exstat,  Tab.  X.  num.  12.  et  in  Edictis 
monetari is  editis. 

Francici  auri  puri,  (Francs  d'or  fin) 
ejusdem  figura  et  ponderis  quibus  airi, 
praeterquam  quod  loco  Joannis  Karo- 
lus  scribitur,  pond.  3.  d.  1.  gr.  pretii 

20.  s.  [3.  Sept.]  10.  Sept.  1364.  15.  Maii 
1365.  Typum  habes,  Tab.  X.  num.  13. 

S552T  Horum  mentio  occurrit  in  Tabu- 
lar. Bri  va  t.  ann.  1365  :  Unus  denarius 
auri  vocatus  Frane  prò  xx.  sol.  compu- 
tatus.  Pro  eodem  pretio  currunt  Edicto 
6.  Febr.  1360. 1.  Maii  1371.  10.  Aug.  1374. 

28.  Jul.  1378. 

Denarii  auri  puri  cum  lìliis,  (Deniers 
d'or  fin  aux  fleurs  de  lys) ejusdem  figurae 


et  ponderis  quibus  Regales  supra  des- 
cripti,  pond.  3.  den.  1.  gr.  pretii  20.  sol. 
Tur.  pond.  64.  ad  marcam  Par.  Atqutì 
hi  postremi  nude  Fleurs  de  lys  d'or  ap- 
ìellantur  in  Computo  Auxiliorum  prò 
iberatione  Regis  Johannis  ann.  1366. 
fol.  32.  vers.  A  [20.  Aprii.  15.  al.]  5.  Maii 
1365.  ad  30.  Aug.  1368.  [6.  Febr.  1369.]  12. 
Mart.  1371.  [1.  Maii  1371.  10.  Aug.  1374. 
28.  Julii  1378.  8.  Mart.  1379.]  18.  Mart. 
1384.  [Franci  aurei  dicti  etiam  ii  denarii 
quod  pretii  essent  20.  sol.  qui  ut  ab  aliis 
in  quibus  effictus  Rex  eques  distingue- 
rentur,  Franci  pedites  (Francs  à  pied) 
nuncupati ,  a  Hi  vero  Franci  equites 
(Francs  à  cheval)  ubi  Rex  sagatus  effic- 
tus eques  cum  gladio,  equo  ipso,  ut 
aiunt,  vestito,  vesteque  liliis  et  delphi- 
nis  interstincta,  cum  hac  Inserì ptione, 
Karolus  Frangorum  Rex  Dalps 
Vienn.  In  parte  altera,  crux  florigera 
cum  solita  Inscript.  xrg.  etc. 

e  Literae  ann.  1365.  2.  Jul.  in  Memor. 
D.  Cam.  Oomput.  Par.  fol.  75.  r°  :  Les 
florins  que  nous  faisons  à  présent  faire, 
appellez  Fleur  de  lis  d'or,.,.,  qui  à  pré- 
sent ont  cours  pour  xx.  solz  Tour,  la 
piece. 

«  Charta  ann.  1367.  15.  Sept.  in  Char- 
tul.  Guill.  abb.  S.  Germ.  Prat.  fol.  39. 
r°.  col.  1  :  Novem  centum  libr&  Turonen- 
ses  in  novem  centum  denariis  auri,  Fran- 
cis nuncupatis,  boni  auri  et  leg  itimi  pon- 
deris. 

*  Trente  francs  d'or,  frane  d'or  pour 
vingt  sols,  in  Oh.  17.  Mart.  ann.  1373. 
ex  Chartul.  episc.  Carnot.  Trois  cent 
flourins,  frans  d'or  du  coing  du  roy  pour 
vingt  sols,  ibid.  ex  Oh.  18.  Jan.  ann. 
1379. 

«  Literae  admort.  ann.  1375.  in  Reg, 
109.  Chartoph.  reg.  eh.  401  :  Qu&  vendi- 
tio  fuil  facta  prò  pretio  undecim  denario- 
rum  auri,  vocatorum  Floreti,  boni  pon- 
deris. 

Sub  Carolo  VI. 

Denarii  auri  puri,  dicti  JEscus  à  la 
Couronne,  quos  vulgo  velerà" Scuta  nun- 
cùpamùsrin  quibus  èTfictum  scutum 
coronatum,  in  quo  descripta  tria  lilia, 
absque  sole,  cum  cruce  admodum  va- 
riegata, pond.  3.  d.  4.  gran,  pretii  22.  s. 
6.  d.  Tur.  pond.  60.  ad  marcam  Par.  [11. 
al.]  18.  Mart.  1384.  [8.  Julii  1385.  5.  al.]  5. 
Sept.  1386.  Typus  hic  exhibetur,  Tab. 
jplnum,_3. 

Denarii  auri  puri  cum  Corona,  (Deniers 
d'or  fin  à  la  Couronne)  cum  iisdem  figu- 
ris  pond.  3.  den.  3.  gr.  pretii  22.  sol.  6. 
den.  Turon.  3.  Mart.  1387.  [27.  Nov.  1388. 
currunt  prò  22.  sol.  Turon,  prò  22.  sol. 
6.  den.  Turon.  11.  Sept.  1389.]  8.  Aprii. 
1391.  1.  Aprii.  1392.  8.  al.  28.  Aug.  1393. 
[29.  Julii  1394.  2.  Aprii.  1407.] 

Similes  Denarii  cum  Corona,  pond.  3. 
d.  2.  gr.  pond.  64.  ad  marcam  Paris.  28. 
Aug.  1394.  [2.  vel]5.  Nov.  1411.  [In  Charta 
ann.  1411.  Parisiis  exarata  dicuntur  pre- 
tii 18.  sol.  Paris.] 

Alii  denarii  ejusdem  figurse  pond.  3. 
den.  pretii  22.  solid.  6.  den.  Stat.  [2.  vel] 
5.  Nov.  1411.  5.  Mart.  1411.  [3.  Julii  1413. 
20.  Jan.  1416.]  11.  Octobr.  1415.  Atque  hi 
nummi  aurei  Couronnes,  et  Couronnes 
de  France,  dicuntur  Fro issarti  tom.  4. 
cap.  26.  64.  66.  Adde  Historiam  Betu- 
niensem  pag.  375.  Hist.  Durdanensem 
pag.  108.  etc. 

Alii  Denarii  parvi  seu  Scuta  cum  Co- 
rona, dicti  Escusà  la  Couronne  petits, 
cum  iisdem  ffguris,  pond.  2.  d.  pretii  15. 
s.  Tur.  [pond.  96.  ad  marcam  Paris.]  3. 
Jul.  1413. 11.  Octob.  1415.  [20.  Jan.  1416.] 
10.  Maii  1417. 


n 


470 


MON 


MON 


MON 


^  Denarii  auri  puri  cum  ìiliis  (Deniers 
d'or  fin  aux  fleurs  de  lys)  cum  iisdem 
fìguris,  ejusdem  etiam  ponderis  et  pretii 
quibus  sub  Carolo  V.  cudi  jubentur 
Edicto  25.  Aprii.  5.  Aug.  10.  Aug.  30.  Oct. 
1381. 15.  Maii  1382. 11.  Sept.  138&. 

Agni,  ve]  parvi  Agni,(Moutons,  ou  pe- 
tits  Moutons,)  [°*  vel  Aignel.]  veteribus 
Agnis  similes,  praeterquam  quod  sub 
agno  scriptum  est,  k.  p.  rx.  pond.  2.  de- 
nar.  pretii  20.  sol.  A  10.  Mali  usque  ad 
21.  Dee.  1417.  Typum  hic  describimus, 
Tab.  XI.  num.  4. 

S^*  Iidem  denarii  pond.  96.  ad  mar- 
cam  Paris,  currere  jubentur  prò  30.  sol. 
Turon.  Edicto  18.  Junii  1419.  Alio  26. 
Febr.  ejusdem  anni  reducuntur  ad  26. 
sol.  8.  den. 

1  Franci  auri  puri  ejusdem  figura?  et 
ponderis  quibus  sub  Carolo  V.  currere 
jubentur  prò  20.  sol.  Turon.  Edicto  27. 
Nov.  1388.  et  11.  Sept.  1389.  ejusdem  pre- 
tii statuuntur  in  Arresto  ann.  1390.  20. 
s.  Provincialib.  aestimantur  in  Charta 
17.  Jun.  1408.  inter  Schedas  Praes.  de 
Mazaugues. 

Scuta  Goleata,  (Escus  Heaumez  à  3. 
fleurs  de  lys)  simplicia  et  duplicia,  in 
quibus  efficta  galea  coronata,  cui  irami- 
net  majus  lilium  apicis  vice  :  in  aliis 
deest  apex, 

«^«/qa«?0  I4  d|«««H;  I40  s.  Tur.)  pond. 
pondens  |2  d  \  pretii  j^  s<  Turj  £8   et 

96.  d.  A  21.  [Oct.]  Decemb.  1417.  ad  12. 
Junii  1418.  18.  Jan.  1419.  Typi  hic  pe- 
rinde  delineantur,  Tab.  XI.  num.  1.  2. 

Scuta  cum  Corona,  (Escus  à  la  Cou- 
ronne) veteribus  similia,  praeterquam 
quod  in  crucis  centro  stella  perforata, 
quara  molettam  dicimus,  ad  steli atorum 
scutorum  quae  multo  meliora  sunt,  dis- 
criraen  habetur  :  pond.  2.  d.  20.  gr.  pre- 
tii 30.  sol.  Tur.  23.  karats,  pond.  67.  ad 
marcam  Paris.  Si  ut.  17.  Jun.  1418.  In 
hisce  Denarii s  statutum,  ut  ad  caetero- 
rum  discrimen  versus  crucera,  inter 
Carolus  et  Dei,  crucicula  vice  p  une  ti, 
et  in  aversa  parte  inter  p  ri  mura  Chris- 
tus ,  et  vocem  subsequentem  pariter 
similis  crucicula,  cum  cadteris  solitis 
discriminibus  eftìngeretur.  Ita  Regest/ 
123. 

1  Eadem  Scuta  sub  iisdem  figuris  ad 
23.  karats,  pond.  67.  ad  marcam  Paris, 
pretii  30.  sol.  Tur.  cuduntur  in  moneta 
Tornac.  in  aliis  vero  Iocis  itidem  ad  23. 
karats,   pond.  64.  ad  earad.   marcam, 

?>retii  50.  sol.  Turon.  Edicto  7.  Martii 
418.  et  16.  ejusdem  mene.  At  Edicto  26. 
Febr,  1419.  cudi  jubentur  ad  23.  karats, 
pond.  62.  ad  marcam  Paris,  pretii  40. 
sol.  Paris. 

Agni,  vel  parvi  Agni,  (Moutons,  ou  pe- 
tite Moutons)  pond.  2.  den.  pretii  30.  sol. 
Tur.  22.  karats,  pond.  96.  d.  ad  mar- 
cam Paris.  A  18.  Jun.  usque  ad  2.  Mart. 
1419. 

Vetera  scuta  cum  Corona,  (vieux  Escus 
à  la  Couronne)  ut  alia,  pond.  2.  den.  20. 
gran,  pretii  50.  sol.  Turon.  24.  karats,  et 
pond.  67.  ad  marcam  Paris.  A  2.  (al.  12.) 
Mart.  ad  11.  Aug.  1419.  quo  etiara  Edicto 
2.  Martii  statutum  ut  Agnorum  pretium 
esset  33.  sol.  4.  den. 

T  Edicto  19.  Dee.  1420.  usque  ad  12. 
Oct.  1241.  cuduntur  similia  Sciita  ad  24. 
karats,  pond.  66.  ad  marcam  Paris,  pre- 
tii 22.  sol.  6.  den. 

ì  Denarii  auri  puri  dicti  Duplices  au- 
rei (Doublé»  d'or)  currere  jubentur  in 
Francia  et  Delphinatu  prò  8.  lib.  Tu- 
ron. Eorumdem  semisses  prò  rata  por- 
tione  Edicto  Caroli  Regentis  25.  Aug. 
1420.  * 


Salutes  cum  Armis  Francis*,  (Saluts 
aux  Armes  de  France)  in  quorum  aureo- 
rum  altera  parte,  scutum  cum  tri  bus 
Ìiliis  effingitur  inter  Angelum  et  Deipa- 
ram  :  involumine  scriptum  Ave,  supra, 
radii  coelestes  eminent.  In  altera  visi- 
tur  crux  plana  inter  duo  lilia,  cui  su- 
best  litera  k.  cusi  ad  24.  karats,  8.  parte 
minus,  pond.  3.  den.  1.  gr.  et  pretii  25. 
s.  Turon.  pond.  63.  den.  ad  marcam 
Par.  Ab  11.  Aug.  1421.  usque  ad  6.  Febr. 
1422.  Typum  hic  damus,  Tab.  XI. 
num.  6. 

Semisses  eorumdem  aureorum,  ponde- 
ris et  pretii  prò  rata  portione,  dicti 
Demisaluts.  De  Monetarum  aurearum 
pretii  sub  Carolo  VI.  imrautatione,  vide 
Monstrelletum  1.  voi.  cap.  251.  [et  Scrip- 
torem  brevi s  Hist.  Caroli  VI.  ad  calcem 
Juvenalis  des  Ursins.] 

Aureus  ali us  praeterea  prostat,  Pari- 
siensis  forte,  cura  is  typum  eumdem  fere 
praeferat  quem  Parisiensis  Philippi  VI. 
Regem  scilicet  sedentera  in  cathedra 
leoninis  capitibus  exornata,  cum  binis 
Ieonibus  ad  pedes  jacentibus,  binisque 
hinc  inde  scutulis3.  lilia  prae  ferenti  bus, 
et  hac  Inscriptione,  f  Karolus  Dei 
Gra.  Francorum  Rex.  In  altera  parte 
crux  liliata  conspicitur  cum  solita  Inscr. 
xrc.  etc.  Typus  hic  exhibetur,  Tab.  XI. 
num.  5. 

*  Coraputus  fabr.  S.  Petri  Insul.  ann. 
1383.  ex  Tabul.  ejusd.  eccl.:  Item  ex  le- 
gato dom.  Willelmi  de  Walecamp  ij. 
francos,  valentes  Ixxviij.  sol.  franco  com- 
putato prò  xxxix.  sol. 

*  Ordinatio  ann.  1384.  11.  Mart.  in 
Memor.  E.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  58. 
r°  :  Denarii  auri  fini,  vocati  scuta  ad 
coronam,  qui  habebunt  cursum  prò  xviij. 
sol.  Par.  petia,  et  erunt  ponderis  Ix.  scu- 
torum ad  marcham  Paris,  marcha  auri 
fini  empta  Ixv.  lib.  x.  sol.  Tur.  Denarii 
albi  cursus  x.  den.  Tur.  petia,  ad  vj. 
den.  leg.  argènti  regis  et  pond.  vj.  sol. 
iij.  den.  alborum  ad  marcham  Paris. 
Duplices  Turonenses  cursus  ij.  den.  Tur. 
petia,  ad  ij.  den.  xij.  gr.  leg.  argenti  re- 
gis et  pond.  xiij.  sol.  cum  quarto  j.  den. 
ad  marcham  Par.  Parvi  denarii  Par.  et 
parvi  Tur.  qui  habebunt  cursum  prò  j. 
den.  Par.  et  j.  den.  Tur.  petia,  ad  ij. 
den.  leg.  argenti  regis  et  pond.  xvj.  sol. 
viij.  den.  Par.  ad  marcham  Par .  viaelicet 
parvi  Par.  et  parvi  Tur.  pond.  xx.  sol.  x. 
den.  Tur.  ad  marcham  Par.  Item  parvi 
oboli  Par.  ad  iij.  ob.  leg.  argenti  regis  et 
pond.  xxv.  sol.  ad  marcham  Par.  Et 
dabuntur  campsoribus  prò  marcha  auri 
fini  Ixv.  lib.  x.  sol.  Tur.  et  prò  marcha 
argenti  in  albo  allegiato  ad  vj.  den.  leg. 
cxvj.  sol.  Tur.  et  in  nigro  allegiato ,  ut 
supra,  exij.  sol.  Tur. 

*  Charta  ann.  1385.  die  8.  Jul.  ex  Char- 
tul.  23.  Corb.:  Deux  cent  quarante  neuf 
encus  d'or  couronnés  de  xxij.  sols,  vj.  den. 
Tour,  la  piece,  ijmlxxx.  liv.  ij.  sols,  vj. 
den.  Tour,  en  franca,  xx.  sols  Tour,  la 
piece  ;  vjnliij.  liv.  Tour,  en  blancs  de  xv. 
den.  Tour,  la  piece;  sept  livres,  quinze 
sols  Tour,  en  blancs  de  x.  den.  Tour,  la 
piece;  xxxiiij.  liv.  xvij.  sols,  vj.  den. 
Tour,  en  blancs  de  vj.  den.  Tour,  la 
piece. 

*  Alia  ann.  1386.  in  Chartul.  Latiniac. 
fol.  127.  v°  :  Pour  le  pris  de  treize  livres 
Toumois,  fori  monnoye,  courant  à  pré- 
sent  le  frane  d'or  pour  xx.  sols  Tour. 

*  Alia  ann,  1394.  die  21.  Jun.  ex  Bibl. 
reg.:  Mille  francorum  auri  in  scutis,  octo 
scuti8  videlicet  prò  novem  francis  compu- 
tatis. 

*  Alia  ann.  1396.  7.  Aug.  in  Lib.  pi- 
tent.  S.  Germ.  Prat.   fol.  138.   v°:    Cent 


frans  d'or...  en  quatre  vingt  et  huit  escus 
d'or  à  la  couronne  de  dix  huit  souz  Par. 
la  piece,  de  fin  or  du  coing  du  roy  nostre 
sire  et  en  un  frane  de  fin  or  du  coing  de 
France. 

*  Alia  ann.  1897. 20.  Aug.  ibid.  fol.  141. 
v°  :  Pour  le  pris  et  somme  de  xxxviij. 
escus  d'or  à  la  couronne  du  coing  du  roy 
nostre  sire  de  xxij.  solz,  vj.  den.  Tour, 
piece.  Inventari  um  Ohartar.  monast. 
Athanat.  fol.  54.  v°:  Instrumentum  27. 
Sept.  ann.  1399.  decem  litrarum  Turon. 
monetx  regise,  cujus  xxij.  solidi  cum  di- 
midio  valent  unum  scutum  auri  regis 
Francorum,  boni  auri  et  leg  itimi  pon- 
deris. 

*  Computus  ann.  1400.  ex  Tabul.  S. 
Petri  Insul.:  Datum  procuratori  ecclesia 
in  Cameraco  prò  pensione  sua  xiij.  fran- 
cos %  franco  prò  xxxiij.  sol.  vj.  lib.  xiv.  sol. 

a  Scuta  dieta  Houppelandes,  a  sago, 
quo  rex  vestitus  in  iis  efftetus  erat,  me- 
raorantur  in  Lit.  remiss.  ann.  1402.  ex 
Reg.  157.  Chartoph.  reg.  eh.  61  :  Sept 
escus  d'or,  nommez  Houppelandes,  trente 
quatre  escus  d'or  nommez  Couronnés. 

*  Charta  ann.  1408.  29.  Aug.  ex  Bibl. 
reg.:  Pour  le  pris  et  somme  de  huit  mile 
quatre  cens  livres  Toumois,  monnoye 
courant,....  qui  ont  été  nombrez  en  sept 
mile,  quatre  cens  soixante  six  escus  d'or 
à  la  couronne^  du  coing  du  roy  nostre 
sire,  aians  cours  pour  xxij.  solz,  vj.  den. 
Tour,  piece,  et  xv.  solz  Tour,  en  blans  de 
x.  Tour,  piece. 

*  Scuta  cum  corona  pretii  18.  sol.  ann. 
1413.  1417.  1418.  et  1420.  ex  Tabul.  Corb. 
20.  sol.  Par.  ann.  1421.  1423.  ex  eod.  Ta- 
bul. 24.  sol.  ann.  1426.  ibid. 

Sub  Henrigo  VI.  Rege  Anglise. 

Salutes  cum  Armis  Francia  et  Anglise, 
(Saluts  aux  Armes  de  France  et  d' Angle- 
terre)  in  quibus  efftetus  t^ayytki<x\i6^ 
scilicet  Angelus  et  Deipara,  pone  utrum- 
que  scutum,  cura  volumine  continente 
Ave,  inter  u  tri  usque  capita,  et  hac  Ins- 
cript.  Henricus.  Det.  Gratta.  Fran- 
corum. et.  Angliìb.  Rex.  In  aversa 
parte,  crux  plana  inter  lilium  et  leopar- 
dura  :  pond.  3.  d.  1.  gr.  pretii  25  s.  Tur. 
cum  4.  parte  reraedii,  pond.  63.  den.  ad 
marcam.  6.  Febr.  1422.  3.  (al.  4.)  Jun. 
1423.  Vide  Monstrelletum  1.  voi.  cap. 
251.  Typus  hic  describitur.  Henri  ci  V. 
Tab.  XII.  num.  1.  Henrici  VI.  ibid. 
num.  3. 

Similes  Salutes,  ponderis  2.  den.  17. 
gr.  pretii  22.  sol.  6.  den.  Tur.  conficien- 
tes  ad  marcam  Paris.  70.  d.  cum  4. 
parte  reraedii  6.  Sept.  1423. 

Angeli,  (Angelots)  qui  sunt  duo  tresses 
Salutum,  in  quibus  efftetus  Angelus 
utrumque  Franciae  et  Angli©  scutum 
tenens  :  in  aversa  parte,  eadem  cruce 
cum  lilio  et  leopardo  exaratis,  pretii  15. 
sol.  conficientes  105.  d.  ad  marcam 
Paris.  24,  Maii  1427.  Typus  hic  perinde 
describitur,  Tab.  XII,  num.  4. 

Aureura  alium  descripsit  praeterea 
Hautinus  pag.  127.  in  quo  Rex  ipse 
sagatus  equo  vestito  et  Ìiliis  ac  Ieonibus 
distincto  insidet,  gladium  vibrans,  cum 
Inscr.  Henrigus  D.  G.  Francorum  et 
Anglle  Rex.  In  altera  parte  cruxflori- 
gera,  cum  solita  Inscript.  xrg.  etc. 
Typus  exhibetur,  Tab.  XII.  num.  5. 

Hactenus  monetarum  fabricae  ex  Ma- 
gistrorura  Monetariorum  rationibus. 
Postmodum  vero  in  Regesta  receptae 
sunt  ex  Regiis  diplomatibus,  quarum 
proinde  dies  et  annus  incerti  manent, 
quod  eae  ut  plurimum  multo  post  cude- 
rentur,  sicque  haud  est  proclive  earum 
publicationis  tempus  indicare. 


MON 


MON 


MON 


471 


Sub  CAKOLO  VII. 

Regale*  auri,  (Royaux  d'or,)  in  quibus 
Rex  efflctus  palliatus  in  area  liliata, 
d  extra  virgam,  sinistra  sceptrum  tenens, 
pretii  25.  sol.  Octob.  1429.  Typum  hic 
describimus,  16.  Tab.  XII.  num.  13. 

Regales  auri,  priori  bus  similes,  prae- 
terquam  quod  punctum  apertum  (O) 
ante  cruciculam  praeferunt.  1430. 

Denarii  auri  puri,  (Deniers  d'or  fin, 
appellez  Escus  a  la  CouronneJ  in  quibus 
efflcta2.  lilia  coronata  ad  scuti  iatera, 
cura  4.  parte  reraedii,  pond.  2.  den.  17. 
gran,  (pendunt  tantum  2.  den.  14.  gran.) 
pretii  25.  sol.  Tur.  pond.  70.  den.  ad 
marcam  Par.  Statuto  1435.  28.  Jan.  quod 
demum  executioni  mandatomi  Parisi is 
4.  Aprii  1436.  [Idem  statuitur  Edict.  12. 
Julii  1436.  et  SI.  Dee.  1441.]  Horum  hic 
exaratur  typus,  Tab.  XII.  nura.  14. 

S^"  Horum  denari orura  mentio  fit  in 
Statuti s  MSS.  S.  Audomari  ann.  1432  : 
Verum  cum  moneta*  ssepius  variari,  dete- 
riorare vel  meliorari  contingat,  libra* 
supradictas  intelligi  volumu*  40.  grossi* 
Flandrensibu8  prò  libra  computatis,  in  eo 
et  tali  valore  quod  4SI.  grossi  similes  Coro- 
narti auri  de  67.  in  marcha  ad  minus  va- 
leant. 

Eorumdem  denariorum  semisses,  pon- 
dere  et  pretio  similes,  cusi  Edicto  26. 
Aprii.  1438.  dicti  demi  Escus.  Tab.  XII. 
num.  15. 

Diplomate  Regio  dato  Salmurii  marcae 
auri  puri  preti um  fuit  86.  lib.  17.  sol.  6. 
den.  putato  quolibet  scuto  prò  25.  sol. 
Turon. 

3K^  Edicto  dato  Parisiis  12.  Julii 
1436.  reprobantur  omnes  raonetae  quas 
in  Francia  e  udì  jusserat  Henricus  Rex 
Angli». 

Similia  Scuta,  et  eorum  semisses 
paris  ponderis,  pond.  70.  et  semiss.  et 
141.  den.  ad  marcam  Paris.  Diplom.  12. 
Aug.  1445. 

Similia  Scuta,  ad  23.  karats  et  semiss. 
cum  8.  parte  remed.  pretii  27.  sol.  6. 
den.  pond.  70.  d.  et  semiss.  ad  marcam 
Par.  Edicto  20.  Jan.  1446.  26.  Maii  1447. 
18.  Maii  1450. 

Eorum  semisses,  prò  rata. 

1  Similia  Scuta,  ad  23.  karats  et  3. 
quart.  cum  4.  parte  remedii,  ponderis 
et  pretii  ut  supra,  Edicto  26.  Maii  1447. 
18.  Maii  1450.  quo  anno  marcha  auri  fini 
et  optimi  sestimatur  95.  lib.  in  Charta 
ejusdem  ann.  tom.  2.  Hist.  fundat.  Ca- 
pei Isa  et  Oathedr.  Catalaun.  pag.  159. 

Similia  Scuta,  ponderis  2  d.  16.  gr. 
pretii  27.  sol.  6.  den.  [pond.  71.  den.  ad 
marcam  Paris.]  Diplom.  16.  Jun.  1455. 
[et  7.  Junii  1456.] 

*  Oomputus  ann.  1421.  ex  Tabul.  S. 
Petri  Insul.:  Receptum  ab  executoribu* 
domini  decani  prò  quadam  emenda,  per 
unum  hominem  de  Dixmude  perpetrata, 
xij.  francos,  valente*  xix.  lib.  xvj.  sol. 
Receptum  a  dom.  Guillélmo  Moreau  prò 
loco  suse  sepulturse  in  circuitu  chori  per 
eum  electo,  Ix.  scuta  aurea ,  prò  quolibet 
xlij.  sol.  valentia  cxxvj.  lib. 

«Chartul.  Corb.  sign.  Daniel  ad  6. 
Febr.  ann.  1427.  fol.  72.  v°  :  Telle  mori- 
noie  de  tei  pH*  et  valleur,  que  pour  xxij. 
solz  Par.  on  puist  avoir  ung  Salux  d'or. 
Idem  fol.  183.  v°.  ad  ann.  1432.  12.  Jan. 
xxiij.  Par.  pour  un  Salut  d'or,  ibi d.  ann. 
1433.  9.  Jun.  fol.  194.  v°. 

*  Charta  ann.  1438.  20.  Mart.  ex  Ctaar- 
tul.  21.  Corb.  fol.  251.  vù:  Dix  couronnes 
d'or  du  coing  et  forge  du  roy  nostre  sire 
ad  présent  ayans  cours,  tellement  que  le* 
Ixx.  pesan*  et  faìsans  le  marcq  d'or  au 
marcq  de  Troyes. 


<*  Scuta  aurea  pretii  22.  sol.  memoran- 
tur  in  apocha  ann.  1452.  ex  Tabu!.  S. 
Germ.  Prat. 

Sub  Ludovico  XI. 

T  Scuta  vetera  25.  sol.  «estimantur  in 
Charta  14.  Febr.  1465.  ex  Tabul.  Corisp- 
pit.:  Duodecim  scutorum  antiquorum  ad 
xv.  libras  monetse  ascendentium. 

]  Scuta  fortia  aurea  quae  tum  cude- 
bantur  in  Francia  et  Delphinatu,  pond. 
2.  den.  16.  gr.  pretii  27.  sol.  6.  den.  Tu- 
ron. Edicto  4.  Jan.  1470. 

?  Eorumdem  semisses,  prò  rata. 
Ejusdem     pretii    statuuntur  Scuta 
vetera  Francise  (à  pied  et  à  chevalj  eod. 
Edicto. 

1  Regales  auri  pond.  2.  den.  23.  gr. 
pretii  30.  sol.  Turon.  laudato  Edicto  4. 
Jan.  1470. 

]  Scuta  nova  (Escus  neufsj  tam  in 
Francia  quam  in  Delphinatu,  pretii  28. 
sol.  4.  den.  Turon.  Ediclo  12.  Mart.  1472. 

Similia  Scutis  Caroli  VII.  Scuta,  cum 
binis  liliis  ad  Iatera,  ad  23.  karats  cura 
8.  part.  remedii  pond.  2.  den.  16.  gr. 
pretii  30.  sol.  3.  den.  Turon.  pond.  72. 
ad  marcam  Paris.  Diplom.  [28.  Dee. 
1473.]  4.  Jan.  1473.  Typus  hic  exhibetur, 
Tab.  XIII.  num.  1. 

Semisses,  prò  rata.  Typus  habetur 
apud  Hautinum  pag.  169. 

S£P*  Scutum  aureum  aestima  tur  22. 
sol.  6  den.  fortis  monetae,  in  Charta  7. 
Aug.  1473. 

Scuta  cum  Sole,  {Escus  au  SoleilJ  in 
quibus  efdctus  sol  octo  radiorum  supra 
coronam  flosculis  adomatam,  ad  23. 
karats,  et  8.  part.  remed.  pond.  2.  den. 
17.  gr.  (nulli  tamen  reperi  un  tur  gravio- 
res  15.  gran.)  pretii  33.  sol.  Tur.  Diplom. 
2.  Nov.  1475.  Eorum  fabrica  decreta  tam 
in  Francia  quam  Delphinatus  offlcinis 
monetariis.  Eodem  Diplomate  statutum, 
utprius  cusa  Scuta  pretii  essent  32.  sol. 
1.  den.  [Typus  hic  delineatur,  Tab.  XIII. 
num.  2.] 

Angeli  varii  ponderis  et  pretii,  vulgo 
Angelots,  in  quibus  efflctus  S.  Michael, 
gladium  dextra,  laevà  scutum  cum  tri- 
bus  liliis  tenens,  pedibus  serpentem 
terens  effìngitur,  cum  Inscript.  Lxjdo- 
vigus  Dei  Gra.  Francorum  Rex.  In 
altera  parte,  [Scutum  Francicum,  vel] 
crux  florigera,  cum  solita  Inscript.  xrc. 
Describuntur  ab  Hautino  pag.  173.  [Ty- 
pum habes  hic,  Tab.  XIII.  num.  3. 

$$W  Servantur  in  Gazophylaciisejus- 
modi  numismata  aurea  et  argentea  va- 
rii ponderis,  quae  perperam  in  ter  mone- 
tas  annumerari  ooservat  D.  le  Diane 
pag.  249.  cum  ob  institutum  ab  ipso 
Ordinerà  S.  Michaelis  cusa  fuerint,  non 
ut  in  publico  usu  essent.  Id  tamen  af fir- 
mare non  ausim. 

*  Charta  ann.  1462.  6.  Febr.  ex  Tabul. 
Carnot.:  cxxxj.  livres,  six  solz  payez  en 
quatre  vingt-quatre  escus  d'or  neuf  du 
coin  du  roy,  ayant  cours  pour  xxvij.  sols, 
vi.  deniers  chaque  piece,  dix  reaux  d'or 
duprix  de  xxx.  sols  piece  et  xv.  sols  Tour- 
noia. 

*  Instrumentum  ann.  1469.  2.  Nov.  ex 
Tabul.  Flamar.:  Et  hoc  totum  prò  pretio 
et  summa  xij.  scutorum  et  xij.  grossorum 
auri,  scuta  vero  boni  auri  et  rectiponde- 
ristcugni  et  legis  dom.  nostri  Francise 
regi*,  videlicet  cugni  novi  nunc  cursum 
habentis ,  computando  scutum  auri  prò 
decem  et  octo  grossi*  auri  et  duobus  ardi- 
ci*, et  prò  quolibet  grosso  auri  sex  ardicos, 
et  prò  ardico  duos  jaquetos  monetai  nunc 
currenti*. 

*  Necrologium  eccl.  Paris,  ubi  de  do- 
ri atione  Guill.  Chartier  de  Bajocis,  qui 


obiit  1.  Maii  ann.  1472  :  Summa  septua- 
gintorum  scutorum  auri,  quolibet  pretii 
xxij.  sol.  Par. 

*  Scutum  aureum  aestimatur  xxx.  sol. 
iij.  den.  in  Charta  ann.  1475.  29.  Oct. 
xxxiij.  sol.  in  alia  ann.  1481.  ex  Tabul. 
Corb. 

Sub  Carolo  VIII. 

1  Scuta  cum  Corona  currere  jubentur 
prò  35.  sol.  Turon.  Edicto  30.  Julii  et  29. 
Jan.  1487.  24.  Aprii.  1488.  Ejusd.  pretii 
memorantur  in  Charta  ann.  1493.  apud 
Rymer.  tom.  12.  pag.  528  :  Valente  una- 
qùaque  Corona  35.  sol.  Turon. 

1  Scula  cum  sole  statuuntur  pretii  36. 
sol.  3.  d.  Turon.  Edicto  30.  Julii  et  29. 
Jan.  1487.  Tab.  XIII.  num.  3. 

Scuta,  Francicis  et  Delphinalibus 
similia,  pret.  36.  sol.  3.  den.  Turon.  Di" 
plora.  24.  Aprii.  1488.  \*>  Habes  typos 
Scutorum  aureorum,  Tab.  XIII.  Francici 
num.  13.  Dalphinalis  num.  15.  Britan- 
nici (escu  au  soleil  de  BretagneJ  num.  14.] 

Habentur  praeterea  ejusdem  Regis 
aurei  alii,  in  quibus  Regis  Sicilise,  et 
Jerusatem,  alii  in  quibus  Pisanorum 
Liberatoris  titulus  ei  adscribitur. 

Legitur  in  Regesto  viridi  novo  Cas- 
tel leti  Paris,  fol.  83.  Statutum  de  mone- 
tarum  pretio,  16.  Februar.  1485  : 

Gran*  Blans  unzains  tant  aux  arme* 
de  France,  que  du  Dauphinépour  11.  den» 
Tourn.  piece,  demi  unzains  à  Véquipol- 
lent. 

Grans  Blans  au  soleil  tant  aux  armes 
de  France,  que  du  Dauphiné  pour  12. 
den.  Tourn.  piece,  demi  unzains  à  l'équi- 
pollent. 

Liars  et  hardis  pour  3.  den.  piece. 

Doubles  et  petit*  deniers  Tournois  pour 
2.  den.  T.  etl.  den.  Tournois. 

Le*  Parisi*  pour  1.  den.  parisi  piece. 

Le*  Gros  d'argent  tant  aux  armes  de 
France,  que  du  Dauphiné  pour  2.  sol*  10. 
den.  Tourn. 

Tous  les  Escus  à  la  Couronne  qui  sont 
faits  à  divers  poids,  à  tout  le  moìns,  qui 
poisent  deux  d.  14.  gr.  au  pris  de  32.  s.  1. 
d.  T.  piece.  Le*  demi  Escus  à  Véquipoll. 

Les  Escus  faits  au  pays  de  Dauphiné 
du  poids  dessusdit  pour  32.  s.  1.  a.  T. 
piece,  et  les  derny  à  l'équipollent. 

Les  Escus  au  soleil,  qui  sont  faits  de  70. 
de  poids  au  mare  .à  tout  le  moins,  qui 
poisent  deux  den.  16.  gr.  pour  33.  *.  T. 
piece,  et  les  demi  Escus  à  l'équipollent. 

Les  Escus  au  soleil,  qui  sont  faits  oudit 
pays  de  Dauphiné  de  semblable  poids 
pour  33.  s.  T.  piece,  et  le*  demi  à  l'équi- 
pollent. 

Habetur  Statutum  ahud  Caroli  Vili. 
Reg.  10.  Jun.  ann.  1488.  fol.  131.  quo 
perinde  monetarum  Francicarum  pre- 
tium  indicatur,  scilicet: 

Bons  viels  Escus  pour  40.  s.  Tourn. 

Bons  Francs  à  pie  et  à  cheval  et  Royaux 
pour  39.  s.  Tournois. 

Bons  Salut s  à  37.  s.  Tourn. 

Bons  Escus  au  soleil  pour  36.  s.  den. 
Tourn. 

Bons  Escus  appellez  à  la  couronne  pour 
35.  s.  T.  piece. 

Grans  iBlans  au  soleil  appellez  domain* 
pour  13.  den.  Tournois. 

Grans  Blans  à  la  couronne  appellez 
unzains  pour  12.  den.  T.  piece,  et  les  demi 
à  Véquipollent. 

Gros  du  Roy,  qui  par  cy  devant  ont  eu 
cour*  pour  2.  s.  10.  d.  T.  auront  cours 
pour  3.  s.  T. 

Liars  et  Hardis,  doubles  Tournois,  Petit* 
Tournois  et  deniers  Parisis  au  pris  qu'ils 
courent  à  present. 

Statuto  denique  alio  ejusd.  Caroli  17. 


472 


MON 


MON 


MON 


Decemb.  ann.  1488.  ibid.  fol.  122.  statui- 
tur  nova  cusio  des  Gratis  Blans  à  la  Cou- 
ronne  à  4.  den.  d'aloi  argent  le  Roy,  à  2. 
g.  de  remede,  de  7.  s.  8.  den.  et  demi  de 
poids  au  mare  de  Paris,  qui  auront  cours 
pour  10.  den.  T.  la  piece,  sur  le  pie  de  11. 
livres  T.  mare  oVargent. 

In  Regesto  caeruleo  Castelleti  Paris, 
fol.  50.  exstat  aliud  Caroli  Regis  Statu- 
tum  81.  August.  ann.  1493.  quo  cudi 
statuuntur  monetae  aureae  et  argenteae, 
scilicet  : 

Les  Escus  fins  au  soleil  de  70.  de  poids 
au  mare,  qui  est  2.  den.  17.  gr.  3.  quarts 
de  gr.  du  poids  de  2.  d.  16.  gr.  du  prix  de 
36.  s.  3.  d.  T.  les  demi  à  Véquipollent. 

Les  Escus  à  la  Couronne,  qui  sont  à  72. 
de  poids  au  mare,  qui  est  2.  den.  14.  gr. 
du  prix  de  35.  s.  T.  Les  demi  à  Véqui- 
pollent. 

Lesgros  de  Roy  de  2.  den.  16.  gr.  pour 
3.  s.  T. 

Les  grans  Blans  au  souleil  aux  armes 
de  Trance  et  du  Dauphxné  pour  13.  den. 
T.  les  demi  à  Véquipollent. 

Les  grans  Blans  à  la  Couronne  pour  10. 
den.  T.  et  e. 

•  Albi  magni  regii  cura  sole,  in  Invent. 
Chart.  monast.  Athanat.  fol.  12.  v°  :  Ins- 
trumentum ann.  1486.  pensionis  annusa 
xxv.  florenorum  moneta  regim,  quolibet 
floreno  valente  xviij.  albos  magnos  regios 
sive  solem.  Et  fol.  25.  r°  :  Instrumentum 
26.  Mart.  ann.  1493.  annusa  pensionis 
unius  scuti  auri  ad  coronam  sine  sole, 
valoris  xxxv.  solid.  Idem  legitur  in  Ch. 
3.  Sept.  ann.  1495.  ibid. 

Sub  Ludovico  XII. 

1  Senta  vetera  pond.  3.  den.  currunt 
prò  40.  s.  Turon.  Edicto  4.  Julii  1498.  12. 
et  22.  Novemb.  1506.  quae  vero  pendunt 
tantum  2.  den.  23.  gran,  prò  39.  sol.  6. 
den.  Turon. 

|  Scuta  cum  Corona  pond.  72.  ad  mar- 
canti Paris,  se u  pond.  2.  den.  14.  gr.  sta- 
tuuntur pretii  35.  sol.  Turon.  Edicto  4. 
Julii  1498.  23.  Mart.  1503. 12.  et  22.  Nov. 
1506.  25.  Decem.  et  3.  Febr.  1511. 

|  Scuta  cum  Sole  quae  tum  cudebantiir 
pond.  70.  den.  ad  marcam  Paris,  vel 
pond.  2.  den.  16.  gr.  currere  jubentur 
laudatis  mox  Edictis  prò  36.  sol.  3.  den. 
Turon.  Typum  exhibet  Tab.  XIV.  num. 

1.  semissem  num.  2. 

|  Regales  Franci  pedites  et  equites  (à 
pied  et  à  cheval)  pond.  2.  den.  22.  gr. 
currere  permittuntur  prò  39.  sol.  Turon. 
Edicto  4.  Julii  1498.  12.  et  22.  Nov.  1506. 

Scuta  cum  Histrice,  (Escus  au  Porc  es- 
p\c)  in  qui  bus  binae  histrices  scuti  la- 
tera  ambiunt  :  in  aversa  parte  crux  vi- 
situr,  in  muris  Pontici  vellus  desinens, 
inter  binas  histrices,  et  bina  L.  pond.  2. 
den.  17.  gran,  pretii  36.  sol.  3.  den. 
Turon.  Diplom.  19.  Nov.  1507.  [et  25. 
Decem.  1511.]  Typum  damus,  Tab.  XIV. 
num.  3.  v 

Sub  Francisco  I. 

Scuta  similia  [cum  Sole]  pond.  2.  den. 
16.  gran,  currere  jubentur  prò  40.  sol. 
Turon.  Edicto  27.  Nov.  1516.  [21.  Jul. 
1519.  28.  Sept.  1526.  Pro  45.  sol.  Turon. 
currunt  Edicto  5.  Mart.  1532. et  18.  Octob. 
1539.] 

Scuta  cum  parva  Cruce,  (Escus  à  la 
petij'e  CroixJ  pretii  45.  sol.  Tur.  pond. 

2.  den.  16.  gran.  Diplom.  19.  Mart.  1540. 
1  Scuta  cum  Sole  ad  23.  karats  cum.  8. 

parte  remedii  quae  prius  cudi  jusserat 
pond.  71.  den.  et  1.  sextar.  ad  marcam 
Paris,  quolibet  scuto  ponderis  2.  denar. 
16.  gran,  pretii  45.  sol.  Turon.  iterum 
cudi  jubenìur   Edicto  24.  Febr.  1539. 19. 


Mari.  1540. 15.  Aprii.  1545.  Debiliora  1. 
gr.  prò  44.  sol.  3.  d.  Turon.  currere 
jubentur  laudato  Edicto  19.  Mart.  1540. 
quae  vero  2.  gr.  minus  pendunt  prò  43. 
sol.  6.  d.  Turon.  At  Litteris  datis  mense 
Jan.  1544;  Scuta  pond.  2.  den.  15.  gran, 
currunt  prò  45.  sol.  Turon. 

|  Scuta  vetera  pond.  64.  ad  marcam 
Paris,  cusa  ad  23.  karats  et  semìss.  cur- 
rere jubentur  prò  51.  Turon.  Edicto  19. 
Martii  1540. 

|  Scuta  cum  Corona  ad  23.  karats, 
pond.  2.  d.  14.  gran,  pretii  30.  sol.  Tu- 
ron. pond.  74.  ad  marcam  Paris.  Edicto 
27.  Nov.  1516.  28.  Sept.  1526.  In  Oharta 
ann.  1525.  apud  Rymer.  tom.  14.  pag.  45. 
dicuntur  valere  38.  sol.  Turon. 

1  Eadem  Scuta  statuuntur  pretii  40. 
sol.  6.  den.  Turon.  Edicto  5.  Mart.  1532. 
Pro  43.  sol.  6.  den.  currunt  Edicto  18. 
Octobr.  1539.  et  15.  Aprii.  1545. 

1  Franti  pedites  et  equites  (Francs  à 
pied  et  à  cheval)  e  usi  ad  24.  karats  mi- 
nus 4.  parte,  pond.  2.  den.  20.  gran. 
Sretii  48.  sol.  10.  den.  Turon.  Edicto  19. 
lart.  1540. 

1  Eodem  Edicto  Regales  auri  ad  23. 
karats,  pond.  2.  den.  20.  gr.  pretii  47. 
sol.  3.  den.  Turon.  statuuntur. 

SS^*  Ex  his  vero  minime  colligendum 
Scuta  cum  sole  quae  cudi  jussit  Francis- 
cus  I.  veteribus  prorsus  similia  exsti- 
tisse,  ab  iisquippe  distincta  fuerunt  vel 
Salamandris,  unde  Escus  à  la  Salaman- 
dre nuncupata  ;  vel  parva  cruce  in 
aversa  parte  efflcta,  unde  Escus  à  la 
petite  Croix,  vel  à  la  Groisette  dicebantur. 
Horum  typi  hic  exarantur,  Tab.  XIV. 
cum  Salamandris  num.  19.  cum  parva 
cruce  num.  13.  [*•  et  semissis  num.  14. 
cum  F.  littera  coronata  num.  15.  semis- 
ses  cum  cruce  liliata  num.  16.  et  17. 

$$W  Sub  eodem  Francisco  I.  coepit 
usus  ut  caput  Regis  effingeretur  in  Scu- 
tis  aureis.  uti  monet  D.  le  Blanc  pag. 
264.  quod  jam  sub  Ludovico  XII.  in 
Grossis  Testonibusfa.ctum  videre  est  infra 
in  monetis  argenteis.  Ab  eo  etiam  ins- 
titutum  ut  annus  cusionis  in  monetis 
notaretur  ;  quem  morem  Edicto  confir- 
mavit  Henricus  II.  Primi  scuti  hac 
nota  signati  typum  damus,  Tab.  XIV. 
num.  20.  [**  Alter um  adjecimus  num. 
18.  qui  speciminis  loco  cusus  publici 
juris  non  est  factus.] 

3JP*  Ab  insti tuto  nostro  minime  alie- 
num  existimamus  litteras  hic  subji- 
cere,  quibus  monetae  distinguebantur 
ex  Statuto  14.  Jan.  1539.  ut  si  qua  in 
iis  fraus  fieret,  meritas  pcenas  penderet 
reus. 


Parts.  A 

Rotomag.  B 

Fanum  S.  Laudi  C 


Fanum  S.Portiani  O 


Lugdun. 

D 

Turon. 

E 

Andegav. 

F 

Pictav. 

G 

Rupella. 

H 

Lemovic. 

I 

Burdig. 

K 

Bayona 
Tolosa 

L 

M 

Monspess. 

N 

Divion. 

Gatalaun. 

S.  Andr. 

Trecce 

S.  Menehild. 

Taurin. 

Villa-frane. 

Bxturtcss 

Dalphin. 

Provine. 

Britan. 


Sub  Henrico  II. 


P 

Q 
R 

S 
T 
V 
X 
Y 
Z 
& 
9 


Denarii  Auri,  die  ti  Henrici,  (Deniers 
d'or,  dits  HenrisJ  in  quibus  regis  lau- 
reati et  armis  instructi  efficta  protome, 
et  in  aversa  parte  Crux  ex  litteris  H. 
coronatis  compact  a  pond.  2.  den.  20. 
gran,  pretii  50.  solid.  Turon.  Ducati 
etiam  appellabantur,  cusique  et  dupli- 
ces.  Diplom.  14.  Jan.  1549. 


Scuta  cum  soie  (Escus  au  soleil)  in  qui- 
bus loco  crucis,  Rex  coronatus  effictus, 
pond.  2.  den.  15.  gran,  pretii  46.  sol.  Tu- 
ron. 

|  Scuta  cum  Sole  in  quibus  caput  Re- 
gis corona  tum  ad  vivum  effigi  tur  cum 
Inserì  ptione,  Henricus  II.  Dei  Gra. 
Frangor.  Rex.  quam  praecedit  cruci- 
cula  :  ex  altera  parte  inter  bina  H.  coro- 
nata Scutum  Francicum  cum  corona 
imperiali  cui  sol  imminet,  et  solita  Ins- 
cript. xrc.  etc.  ann.  1549.  cudi  jubentur 
Edicto  ult.  Jan.  1548.  Typum  hic  habes, 
Tabul.  XV.  num.  15. 

|  Scuta  duplicia  cum  sole  dieta  Hen- 
rici,  in  quorum  una  parte  caput  Regis 
coronatum  efflctum  cum  Inscript.  Hen- 
ricus, etc.  et  in  aversa  parte  inter  qua- 
tuor  lilia  crux  ex  quatuor  litteris  H. 
coronatis  compacta,  cui  sol  imminet, 
cum  crucicula  in  medio  crucis,  et  Ins- 
cript. Dum  Totum  Compleat  Orbem. 
1549.  cudi  jubentur  Edicto  8.  Febr.  1548. 
p*  Typum  semissis  scuti  ita  in  scriptum 
exhibemus,  Tab.  XV.  num.  16.  ubi  caput 
regis  nudum  apparet] 

f  Duplices  Henrici  pond.  5.  den.  17. 
gran,  pretii  5.  lib.  Turon.  simplices  et 
semisses  prò  rata  parte  Edicto  23.  Jan. 
1549.  5.  Febr.  1550.  29.  Januar.  1551.  12. 
Sept.  1554.  13.  Maii  1555. 

tlenrici  duplices  et  simplices,  paris 
ponderis,  cum  figura  muliebri  galeata 
super  trophaeo  sedente  Victoriolam  lau- 
reane porrigentem  dextra  praeferente, 
cum  Inscript.  Gallia  Optimo  Principi. 
Typum  describimus,  Tabul.  XV.  num. 
14.  [«*  Speciminis  loco  cusus  hic  num- 
mus.] 

Semissis,  prò  rata. 

Scuta  cum  Sole  et  Lunulis,  paris  pon- 
deris et  pretii.  Typum  damus,  Tab.  XV. 
num.  13. 

Monetae,  quam  ad  molendinum  dici- 
mus,  (Monnoye  au  molin)  fabrica  Pari- 
siis  instituta  in  Domo  Tnermarum  Re- 
giarum,  ad  caput  horti  Palatii,  in  quo 
cusa.  [Edicto  29,  Jan.  1551.1 

|  Scuta  vetera  pond.  3.  den.  statuun- 
tur pretii  51.  sol.  Turon.  Edicto  29.  Jul. 
1549.  Pro  55.  sol.  Turon.  currere  juben- 
tur Edicto  23.  Jan.  1549.  5.  Febr.  1550.  5. 
Jun.  1551. 12.  Sept.  1554. 

|  Scuta  cum  Corona  pond.  2.  den.  14. 
gran,  pretii  43.  sol.  6.  den.  Turon.  Edicto 
29.  Jut  1549.  Pro  45.  sol.  Turon.  currunt 
Edictis  mox  laudatis. 

|  Scuta  cum  sole  pond.  2.  den.  15.  gran, 
prò  45.  sol.  Turon.  currere  jubentur 
Edicto  29.  Jul.  1549.  Pro  46.  sol.  Turon. 
Edicto  23.  Jan.  1549.  5.  Febr.  1550.  5.  Ju- 
nii  et  29.  Jan.  1551.  12.  Sept.  1554. 

|  Franti  pedites  et  equites  pond.  2.  den. 
20.  gr.  statuuntur  pretii  48.  sol.  10.  den. 
Turon.  Edicto  29.  Jul.  1549. 

1  Eodem  Edicto  Regales  pond.  2.  den. 
20.  gr.  currere  jubentur  prò  47.  sol.  3. 
den.  Turon. 

Sub  Francisco  li. 

Sub  quo  nullaB  aureae  cusae  monetae 
quae  ejus  nomen  praeferant,  sed  typis 
Henrici  parentis,  [ejusdem  ponderis  et 
pretii  Edicto  24.  Febr.  1559.] 

S5P*  Eodem  Edicto  veterum  moneta- 
rum  cursus  sic  statuitur  : 

Scuta  cum  Sole  pond.  2.  den.  15.  gran, 
et  supra,  pretii  50.  sol.  Turon.  semisses 
prò  rata. 

Scuta  vetera  pond.  3.  den.  ejusdem 
pretii. 

Scuta  cum  Sole  et  corona  pond.  2.  den. 
14.  gran,  pretii  46.  sol.  Turon. 

Salutes  pond.  2.  d.  17.  gr.  pretii  49.  sol. 
Tur. 


MON 


MON 


MON 


473 


Sub  Carolo  IX. 

T  Duplices  Henrici  pond.  5.  den.  17. 
gran,  statuii ntur  pretii  5.  lib.  8.  sol. 
Turon.  simplices  et  semisses  prò  rata. 
Edicto  17.  Aug.  1561.  Pro  5.  lib.  16.  sol. 
Turon.  currere  jubentur  Edicto  21  Aprii. 
16.  Oct.  1571.  et  26.  Maii  1573. 

Senta  cum  Sole  (Escxis  au  Soleil)  absque 
ulla  effigie,  [in  quorum  una  parte  scu- 
tum  Regis  effictum  cum  corona,  cui  im- 
minet  sol,  et  a  versa  parte  crux  liliata, 
cudi  jubentur  ad  23.  karats  cum  4.  parte 
remedii,]  pond.  2.  den.  15.  gran,  pretii 
50.  sol.  Turon.  Diplom.  17.  Aug.  1561. 
[ejusdem  pretii  Dìplom.  31.  Deg.  1563]. 
pretii  52.  sol.  Diplom.  11.  Aug.  1568.  [pre- 
tii 53.  sol.  Diplom.  23.  Nov.  1569.]  pretii 
54.  sol.  [Edicto  30.  Aug.  1570.]  et  Aresto 
Intimi  Constivi  16.  Sept.  seq.  pretii  54.  sol. 
usque  ad.  1.  Aprii.  1572.  Diplom.  [21.] 
27.  Aprii.  [16.]  1571.  pretii  52.  sol.  usque 
ad  Natale m  S.  Joan.  Dipi.  1.  Aprii.  1572. 
pretii  54.  sol.  Dipi.  2.  [27.]  Septemb.  1572. 
[20.  Dee.  seq.  30.  Jan.  1573.]  26.  Maii 
ejusd.  anni.  [Ex  arbitrio  populi  17.  Dee. 
1573.  pretii  57.  et  58.  sol.  anno  seq.  59.  et 
60.  sol.  Edicto  8.  Junii  1574.]  pretii  58. 
sol.  Diplom.  22.  Septemb.  1574.  pretii  60. 
sol.  Dipi.  ult.  Maii  1575.  pretii  65.  sol. 
Diplom.  22.  Mart.  1577.  pretii  66.  sol. 
Aresto  Curia  13.  et  21.  Jun.  1577.  Typum 
describimus,  Tab.  XVI.  num.  2. 

1  Scuta  cum  Regina  currere  germi t- 
tuntur  prò  51.  sol.  Turon.  Edicto  23. Nov. 
1569. 

]  Scuta  vetera  pond.  3.  den.  pretii  60. 
sol.  Turon.  Edicto  17.  Aug.  1561.  pretii 
65.  sol.  Edicto  21.  Aprii.  16.  Oct.  1571.  et 
26.  Maii  1573. 

1  Scuta  cum  Sole  pond.  2.  den.  14. 
gran,  pretii  49.  sol.  Turon.  Edicto  17. 
Aug.  1561. 

^  Scuta  cum  Corona  ejusdem  pond.  et 
pretii  eodem  Edicto  :  pretii  51.  sol.  Tu- 
ron. Edicto  11.  Aug.  1568.  pretii  53.  Edicto 
21.  Aprii.  16.  Oct.  1571.  et  26.  Maii  1573. 

\  Regates  et  Franci  (à  pied  et  à  ckevalj 
pond.  2.  den.  20.  gran,  pretii  55.  sol. 
Turon.  Edicto  17.  Aug.  1561.  pretii  59. 
sol.  statuuntur  aliis  Edictis  mox  lau- 
da ti  s. 

Sub  Henrico  III. 

SSJ§"  Sub  quo  monetae  omnes  cusae 
typis  Caroli  IX.  usque  ad  26.  Julii  1575. 
qua  die  Aresto  Curia  Monet.  cudi  juben- 
tur Scuta  cum  Sole  ejusdem  figurae  et 
ponderis  qui  bus  alia,  praeterquam  quod 
loco  Caroli  Henricus  scribi  tur,  pretii 
60.  sol.  Turon.  Pro  66.  sol.  currere  ju- 
bentur Aresto  Parlamenti  13.  Jun.  1577. 
et  Diplom.  28.  Sept.  1577. 

Edicto  M.  Sept.  ann.  1577.  interdictae 
rationes  seu  numerationes  ad  libram, 
inductaeque  ad  Scuta,  quorum  preti um 
fuit  66.  sol.  Turon.  usque  ad  ultimum 
Dee.  et  deinceps  60.  sol. 

1  Duplices  Henrici  pond.  5.  den.  17. 
gran,  pretii  5.  lib.  16.  sol.  Turon.  Edicto 
7.  Jul.  1574.  pretii  6.  lib.  4.  sol.  Edicto  22. 
Sept.  seq.  pretii  6.  lib.  10.  sol.  Edicto  ult. 
Maii  1575.  et  14.  Jun.  seq.  pretii  7.  lib.  1. 
sol.  Edicto  22.  Mart.  1577.  pretii  7.  lib.  4. 
sol.  A  resto  Parlamenti  Rotomag.  9.  Jul. 
seq.  ad  6.  lib.  10.  sol.  reducuntur  Edicto 
dato  mense  Sept.  ejusdem  anni. 

\  Simplices  et  semisses  prò  rata. 
£**  Semissem  scuti  ann.  1587.exhibemus, 
Tab.  XVI.  num.  8.] 

1  Scuta  vetera  pond.  3.  den.  pretii  65. 
sol.  Turon.  Edicto  7.  Jul.  1574.  pretii  69. 
sol.  Edicto  22.  Sept.  ejusdem  anni,  pretii 
72.  so).  Edicto  ult.  Maii  et  14.  Jun.  1575. 
pretii  78.  sol.  Edicto  22.  Mart.  1577.  pretii 
4.    lib.   Aresto  Parlamenti    Rotomag.  9. 


Jul.  seq.  reducuntur  ad  72.  sol.  Turon. 
Edicto  mense  Sept.  ejusdem  anni. 
]  Iisdem  Edictis  Scuta  cum  Sole  pond. 

2.  den.  15.  gran,  varii  pretii  54.  58.  60. 
65.  66.  et  60.  sol.  Turon.  semisses  prò 
rata  portione. 

1  Edictis  laudatis  varium  etiam  fuit 
pretium  Scutorum  cum  Corona  pond.  2. 
den  14.  gran.  53.  57. 59.  64.  65.  et  59.  sol. 
Turon. 

1  Cursus  Regalium  aureorum  et  Fran- 
corum  (à  pied  et  à  ckevalj  pond.  2.  den. 
20.  gran,  sic  statuitur  iisdem  Edict.  59. 
63.  68.  73.  75.  et  68.  s.  Tur. 

SKIT  Consulto  praetermisimus  monetas 
quas  Consili  um  sanctae  Unionis  cudi 
jussit  typis  Cardinalis  Borbonii  quem 
Regem  sub  nomine  Caroli  X.  renuntia- 
verat  post  obitum  Henrici  IIJ.  neque 
enim  in  ter  serie  m  monetariam  Regum 
nostrorum  annumerari  debent.Consulat 
D.  le  Blanc  pag.  293.  qui  plura  voluerit. 
[**  Scutum  cum  corona  ann.  1292.  damus 
Tab.  XVII.  num.  1.] 

Sub  Henrico  IV. 

1  Duplices  Henrici  pretii  6.  lib.  10.  sol. 
Aresto  Parlamenti  2.  Dee.  1596. 

1  Eodem  Aresto  Scuta  vetera  pond.  3. 
den.  pretii  72.  sol.  Turon.  pretii  78.  sol. 
Edicto  mense  Septemb.  1602. 

T  Scuta  cum  Sole  pond.  2.  den.  15. 
gran,  pretii  60.  sol.  Turon.  Edicto  5. 
Jun.  15^6.  24.  Maii  1601.  Aresto  Curine 
Monet.  13.  Mart.  1602.  pretii  65.  sol. 
Edicto  mense  Sept.  seq.  Pro  72.  sol.  cur- 
rere jubentur  Edicto  mense  Aug.  1609. 
usque  ad  1.  Sept.  seq.  subinde  prò  70. 
sol. 

1  Scuta  cum  Corona  pond.  2.  den.  14. 
gran,  pretii  59.  sol.  Turon.  Aresto  Parla- 
menti 2.  Decemb.  1596.  pretii  64.  sol. 
Edicto  dato  mense  Sept.  1602.  Typus  ex- 
hibetur,  Tab.  XVII.  num.  8. 

1  Regaleset  Franci  pretii  3.  lib.  8.  sol. 
Turon.  Aresto  mox  laudato. 

SSSflnterdictacomputatione  ad  Scuta, 
numerationes  ad  libram  resti tutae  Edicto 
dato  mense  Septemb.  1602. 

1  Litteris  23.  Junii  1604.  cursus  mone- 
tar um  praescriptus  Aresto  2.  Sept.  1603. 
prorogatur  usque  ad  1.  Julii  1605.  Rur- 
sum  usque  ad  festum  S.  Johannis  1606. 
Aresto  Consilii  Regii  4.  Augusti  1605. 

1  Henrici  Aurei,  seu  Duplices  Henrici 
qui  et  Libra  Henrici  (Livres  Henry )  dicti 
pond.  9.  den.  6.  gran,  pretii  12.  lib.  cudi 
jubentur  Edicto  dato  mense  Aug.  1609. 

Sub  Ludovico  XIII. 

]  Scuta  cum  Sole  pond.  2.  den.  15. 
gran,  pretii  3.  lib.  15.  sol.  Turon.  Eo- 
rumdem  semisses  prò  rata  portione, 
Edicto  5.  Dee.  1614.  pretii  3.  lib.  16.  sol. 
Aresto  Consilii  Reg.  18.  Sept.  1621.  pretii 

3.  lib.  15.  sol.  Arestis  Curia  Monet.  4. 
Febr.  1625.  et  30.  Martii  1626.  pretii  4. 
lib.  Edicto  5.  Febr.  1630.  usque  ad  ult. 
Mart.  seq.  a  dieta  die  usque  ad  ult.  Jun. 
seq.  3.  lib.  18.  s.  subinde  reducuntur  ad 

3.  lib.  15.  sol.  pretii  4.  lib.  Edicto  28. 
Januar.  1631.  usque  ad  ult.  Jun.  seq.  a 
dieta  die  usque  ad  ult.  Sept.  seq.  3.  lib. 
18.  sol.  At  Edicto  13.  Aug.  1631.  statuun- 
tur pretii  usque  ad  ult.  Oct.  ejusd.  ann. 

4.  lib.  3.  sol.  ab  hac  die  usque  ad  ult. 
Jan.  1632.  4.  lib.  a  dieta  die  usque  ult. 
Aprii.  8.  lib.  17.  sol.  subinde  reducuntur 
ad  3.  lib.  15.  sol .  Sed  cum  ex  arbitrio 
populi  currerent  prò  4.  lib.  10.  s.  Aresto 
Consilii  Reg.  currere  jubentur  prò  4.  lib. 
6.  sol.  tantum  :  qui  cursus  pluribus 
Edictis  et  Arestis  prorogatus,  iterum 
statuitur  Edicto  30.  Jun.  1635.  pretii  4. 
lib.    14.  sol.   Edicto  mense  Mart.  1636. 


pretii  5.  lib.  4.  sol. Edicto  25.  Jun. ejusdem 
anni. 

1  Scuta  cum  Corona  pond.  2.  den.  14. 
gran,  pretii  3.  lib.  14.  sol.  Edicto  5.  Dee. 
1614.  pretii  3.  lib.  19.  sol.  Edicto  19. 
Febr.  1635.  pretii  4.  lib.  13.  sol.  Edicto 
mense  Mart.  1616.  pretii  5.  lib.  3.  sol. 
Edicto  25.  Jun.  ejusd.  anni.  Typus  Tab. 
XIIX.  num.  1. 

1  Scuta  vetera  pond.  3.  den.  pretii  5. 
lib.  14.  sol.  Edicto  mense  Mart.  1636.  pre- 
tii 6.  lib.  Edicto  25.  Jun.  ejusd.  anni.  Se- 
misses eorum  prò  rata. 

1  Duplices  Henrici  pond.  5.  den.  17. 
gran,  pretii  8.  lib.  Edicto  5.  Dee.  1614. 

fi  reti  i  10.  lib.  4.   sol.  Edicto  mense  Mart. 
636.  pretii  11.  lib.  4.  sol.  Edicto  25.  Jun. 
ejusd.  anni. 

1  Regales  Auri  pond.  2.  den.  20.  gran, 
pretii  5.  lib.  12.  s.  Edicto  25.  Jun. 
1636. 

]  Eodem  Edicto  Franci  pedites  et  equi- 
tes  pretii  5.  lib.  15.  sol. 

®^*  Marca  auri  fini  statuitur  pretii 
384.  lib.  Edicto  20.  Dee.  1636. 

SP"  Cursus  monetarum  aurearum  ar- 
gentearumve  praescriptus  Edicto  25. 
Jun.  1636.  prorogatur  Edictis  17.  Nov. 
1639.  18.  Oct.  1640.  Sept.  1641.  19.  Dee. 
seq.  12.  Febr.  1642.  29.  Mart.  seq.  2LAug. 
1643. 

1  Ludovici  Aurei  {Louis  d*or)  ad  22.  ka- 
rats cum  4.  parte  remedii,  in  qui  bus 
effictum  caput  Reg.  Laureati,  cum  ins- 
cript. Luo.  XIII.  D.  G.  Fr.  et  Nav.  Rex. 
In  altera  parte  in  ter  quatuor  lilia  Crux 
ex  litteris  L.  coronatis  compacta  cum 
Inscript.  Chrs.  Regn.  Vinc.  Imp.  pond. 
5.  den.  6.  gran,  pretii  10.  lib.  cudi  ju- 
bentur Edicto  31.  Martii  1640.  Typus  hic 
exaratur,  Tab.  XIIX.  num.  2.  Duplices 
et  semisses  prò  rata  parte.  Typus  ibi- 
dem num.  3. 

1  Eodem  Edicto  cudi  perinde  juben- 
tur Scuta  aurea  cum  Armis  Francia. 

Sub  Ludovico  XIV. 

MW  Monetarum  aurearum  et  argen- 
tearum  debiliorum  cursus  obtinuit  ex 
pluribus  Edictis  a  30.  Dee.  1643.  usque 
adi.  Aprii.  1648. 

]  Scuta  aurea  et  Ludovici  Aurei  ponde- 
ris, tituli  et  remedii  statutorum  in  Ares- 
tis Curi»  Monet.  cudi  jubentur  Aresto 
Consilii  Reg.  21.  Mart.  1646.  [«  Typum 
Scuti  aurei  ann.  1647.  damus,  Tab.  XIX. 
num.  1.  Ludovici  aurei  ann.  1644.  ibid. 
num.  2.] 

^  Scuta  cum  Sole  pond.  2.  den.  15. 
gran,  pretii  5.  lib.  4.  sol.  Aresto  Curia 
Monet.  1.  Aug.  1650.  pretii  5.  lib.  14.  sol. 
usque  ad  1.  Jul.  seq.  subinde  5.  lib.  4. 
sol.  Edicto  23.  Mart.  1652.  pretii  5.  lib. 
14.  sol.  usque  ad  tìnem  anni  Aresto  con- 
sti. Reg.  31.  Jul.  1652.  pretii  6.  lib.  4,  sol. 
Edicto  29.  Aprii.  1653.  usque  ad  ult. 
Jun.  seq.  a  dieta  die  usque  ad  ult.  Sept. 

5.  lib.  19.  sol.  ab  hac  die  usque  ad  ult. 
Dee.  5.  lib.  14.  sol.  rursum  usque  ad  ult. 
Mart.  1654.  5.  lib.  9.  sol.  subinde  5.  lib. 
4.  sol.  ejusd.  pretii  Edicto  mense  Dee. 
1655.  pretii  5.  lib.  14.  sol.  Aresto  Consil. 
Reg.  7.  Dee.  1665.  usque  ad  1.  Jan.  seq.  a 
qua  die  currunt  ex  eod.  Aresto  prò  5. 
lib.  11.  sol.  6.  den.  ad  5.  lib.  14.  sol.  revo- 
cantur  Aresto  Consti.  Reg.  15.  Mart.  1656. 
qui  cursus  prorogatur  Edicto  8.  Aprii, 
ejusd.  anni,  Arestis  Curia  Monet.  16.  Dee. 
1660.  16.  Dee.  1662.  et  Aresto  Consti.  Reg. 
1666.  pretii  5.  lib.  19.  sol.  Edicto  27.  Jul. 
1686.  reducuntur  ad  5.  lib.  16. sol.  6.  den. 
Aresto  consti.  Reg.  20.  Octob.  1687.  pretii 

6.  lib.  Edicto  mense  Dee.  1689.  qui  cursus 
invai uit  usque  ad  1.  Jan.  1691.  subinde 
pretii  5.  lib.  16.  sol.  6.  den.  Aresto  Con- 

60 


474 


MON 


MON 


MON 


$\l,  Reg.  19.  Dee.  1690.  Demum  eorum 
cursus  inhibetur  Edicto  mense  Septemb. 
1693. 

1  Ludovici  Aurei  pretii  20.  lib.  cudi 
deinceps  probi bentur  Aresto  Curiss  Mo- 
net.  18.  Jul.  1648. 

j  Ludovici  Aurei  pond.  5.  den.  6.  gran, 
pretii  10.  lib.  Aresto  Curise  Mori  et.  12. 
Aug.  1649.  pretii  11.  lib.  Edicto  23.  Mart. 
1652.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  subinde  10. 
lib.  rursum  pretii  11.  lib.  usque  ad 
finem  anni  Aresto  Consti,  Reg,  31.  Jul, 
1652.  pretii  12.  lib.  Aresto  Consil.  Reg.  7. 
Mart,  et  Edicto  29.  Aprii,  1653.  usque  ad 
ult.  Jun.  seq.  a  dieta  die  usque  ad  ult. 
Sept.  seq.  11.  lib.  10.  sol.  ab  hac  die  us- 
que ad  ult.  Dee.  seq.  11.  lib.  rursum 
usque  ad  ult.  Mart.  1654. 10.  lib.  10.  sol. 
subinde  10.  lib.  pretii  11.  lib.  Aresto  Con- 
silii  Reg.  15.  Mart,  et  Edicto  8*  Aprii. 
1656. 

1  Ludovici  aurei  pretii  11.  lib.  cudi 
permittuntur  Aresto  Consilii  Reg.  19. 
Aug,  1656.  ejusd.  pretii  Arestis  Curise 
Monet.  16.  Dee,  1660.  et  16.  Dee.  1662.  a  1. 
Jan.  1666.  currere  jubentur  prò  10.  lib. 
15.  sol.  Aresto  Consil.  Reg.  1.  Dee,  1665. 
revocantur  ad  11.  lib.  alio  Aresto  16. 
Sept.  1666.  eorum  cursus  pernii ttitur, 
interdictis  Scutis  aureis  et  Francis  , 
Edicto  28.  Mart,  1679.  pretii  11.  lib.  10. 
sol.  Edicto  27.  Jul.  1686.  pretii  11.  lib.  5. 
sol.  Aresto   Consil,  Reg.  20.   Oct.   1687. 

Sretii  11.  lib.  12.  sol.  Edicto  mense  Dee. 
689.  qui  cursus  obtinuit  usque  ad  1. 
Jan.  1691.  ab  hac  die  pretii  11.  lib.  8.  sol. 
6.  den.  Aresto  19.  Dee.  1690.  ejusd.  pretii 
Arestia  23.  Jan.  1691.  20.  Februar,  et  20. 
Mart.  seq.  pretii  11.  lib.  5.  sol.  A  resto  18. 
Aprii,  1691.  usque  ad  Arestum  28.  Febr. 
1693.  quo  eorum  cursus  omnino  est  pro- 
li ibitus. 

T  Ludovici  Aurei  ad  22.  karats,  in  qui- 
bus  effictum  caput  Regis  laureati  cum 
Inscript.  Lud.  XIIII.  etc.  in  aversa  parte 
scutum  Francie um  coronatum  cum  Ins- 
cript. Sit.  Nomen.  etc.  pond.  5.  den.  6. 
gran,  pretii  12,  lib.  10.  sol.  duplices  et 
semisses  prò  rata,  cudi  ju  bentur  Edicto 
mense  Dee,  1689.  ejusd.  pretii  Aresto  Con- 
sil, Reg.  2.  Maii  1692.  usque  ad  1.  Jun. 
subinde  12.  lib.  5.  sol.  pretii  12.  lib. 
Aresto  13.  Dee,  1692.  pretii  11.  lib.  10.  sol. 
Arestol.  Febr.  1693.  pretii  12.  lib.  Arestis 
24.  ejusd.  mensis,  31.  Mart,  28.  Aprii,  30. 
Maii  seq.  pretii  11.  lib.  15.  sol.  Aresto 
Consil.  Reg.  16.  Jun.  1693.  usque  ad  1. 
Aug.  seq.  subinde  11.  lib.  10.  sol.  ejusd. 
pretii  Arestis  19.  Aug.  et  22.  Sept.  1693. 

S retti  11.  lib.   15.   sol.   Arestis  1.  et  22. 
>ec.  seq.  pretii  12.  lib.  15.  sol.  Aresto  22. 
Sept.  1699. 

'Ludovici  Aurei,  ejusdem  tituli  et 
ponderis  quibus  alii,  in  quorum  aversa 
parte  inter  quatuor  Jitteras  L.  crux 
conspicitur  ex  quatuor  liliis  coronatis 
compacta,  cum  solita  Inscript.  Chrs. 
etc.  pretii  13.  lib.  duplices  et  semisses 

§ro  rata,  cudi  j  uberi  tur  Edicto  mense 
ept.  1693.  pretii  14.  lib.  Declarat.  11. 
Oct.  seq.  pretii  13.  lib.  10.  sol.  Aresto 
Consil.  Reg.  10.  Nov.  1699.  pretii  13.  lib. 
15.  sol.  Aresto  22.  Dee.  ejusd.  anni  a  1. 
Jan.  1700.  usque  ad  1.  Febr.  seq.  ab  bac 
die  usque  ad  1.  Aprii,  seq.  13.  lib.  10.  s. 
subinde  13.  lib.  5.  s- 

1  Ludovici  Aurei  tituli  et  ponderis  sta- 
tutorum  in  Edicto  mense  Sept.  1693.  in 
quomm  altera  parte  crucem  ex  literis 
Ij.  coronatis  compositam  decussant 
virga  seu  manus  justiti®  et  sceptrum, 
cum  solita  Inscript.  Chrs.  etc.  pretii  13. 
lib.  cudi  ju  bentur  Declarat.  8.  Jun,  1700. 
pretii  lib.  12. 15.  sol.  a  1.  Jan.  1701.  Ares- 
tis 30.  Nov,  et  21.  Dee.  1700.  quo  ult. 


Aresto  Ludovici  veteres  ejusd.  pretii 
statuuntur ,  interdictis  deoilioripus  ; 
pretii  12.  lib.  Arestis  Consti.  Reg.  17. 
Maii  ,  28.  Jun.  1701.  et  Edicto  mense 
Sept,  seq, 

f  Ludovici  Aurei  ejusdem  tituli,  ponde- 
ris et  figura  quibus  alii,  pretii  13.  lib. 
cudi  ju  bentur  Edicto  mense  Sept.  1701. 
pretii  14.  lib.  Declarat.  27.  ejusd.  mensis, 
pretii  18.  lib.  10.  sol.  Aresto  Consil.  Reg, 
25.  Jul.  1702.  pretii  13.  lib.  15.  sol.  usque 
ad  1.  Jan.  1703.  Arestis  22.  Aug.  17.  Oct. 
et  18.  Nov.  1702.  pretii  13.  lib.  5.  sol.  a  1. 
Aprii,  seq.  Aresto  6.  Febr.  1703.  pretii  13. 
liD.  10.  sol.  Arestis  17.  Aprii.  15  Maii,  19. 
Jun.  1703.  pretii  13.  lib.  5.  sol.  a  1.  Aug. 
seq.  usque  ad  ult.  Sept.  ejusd.  anni 
Arestis  14.  Julii  et  21.  Aug.  1703.  pretii 
13.  lib.  Aresto  30.  Oct.  1708.  ejusd.  pretii 
Arestis  29.  Dee.  1703.  22.  Jan.  19.  Febr. 
18.  Mart.  1704.  a  1.  Maii  usque  ad  15. 
ejusd.  mensis  pretii  12.  lib.  15.  sol. 
Aresto  1.  Aprii.  1704. 

1  Ludovici  Aurei  veteres  nec  reformati, 
quorum  cursus  inhibitus  fuerat  Aresto 
Consil.  Reg.  24.  Febr.  1693.  iterum  cur* 
rere  permittuntur  prò  eodem  pretio  ac 
reformati,  Aresto  23.  Mart.  1700.  pretii 

12.  lib.  10.  sol.  Aresto  19.  Sept .  1701.  pre- 
tii 13.  lib.  Declarat.  27.  ejusd.  mensis, 
ejusdem  pretii  usque  ad  21.  Nov.  sub- 
inde 12.  lib.  Arestis  29.  Oct.  13.  Dee.  1701. 
11.  Mart.  1702.  pretii  13.  lib.  Edicto  mense 
Maii  1704.  usque  ad  15.  Jun.  seq.  sub- 
inde 12.  lib.  10.  s.  reformati  vero  ex 
eodem  Edicto  pretii  14.  lib.  15.  sol.  a  1. 
Febr.  seq.  Aresto  20.  Jan.  1705.  pretii  14. 
lib.  10.  sol.  a  1.  Martii  seq.  Aresto  3. 
Febr.  ejusd.  anni. 

1  Ludovici  Aurei  tituli,  ponderis  et 
remedii  statutorum  in  Edicto  mense 
Sept.  1693.  in  quibus  efficta  crux  ex  qua- 
tuor liliis  coronatis,  manu  justitiae  et 
sceptro  decussatim  positis,  pretii  15. 
lib.  cudi  jubentur  Edicto  mense  Maii  1704. 
Iidem  pretii  14.  lib.  15.  sol.  Aresto  Con- 
sil. Reg.  14.  Febr.  1705.  qui  cursus  obti- 
nuit usque  ad  1.  Sept.  seq.  ab  hac  die 
pretii  14.  lib.  5.  sol.  Aresto  18.  Aug.  1705. 
ejusd.  pretii  Aresto  17.  Nov.  1705.  usque 
ad  1.  Jan.  1706.  ab  hac  die  usque  ad.  1. 
Mart.  seq.  pretii  14.  lib.  a  dieta  die  us- 
que ad  1.  Aprii,  seq.  pretii  13.  lib.  15.  sol. 
ejusd.  pretii  usque  ad  1.  Jul.  seq.  Aresto 
20.  Mart.  1706.  pretii  13.  lib.  10.  sol.  a  1. 
Jul.  Aresto  8.  Jun,  1706.  ejusd.  pretii  us- 
que ad  1.  Jan.  1707.  ab  hac  die  pretii  13. 
lib.  5. sol.  Typus  hieexaratur,  Tab.XIX. 
num.  4.  Aresto  27.  Nov.  1706.  ejusd.  pretii 
statuuntur  pluribus  Arestis  usque  ad  1. 
Mart.  1708.  ab  hac  die  pretii  13.  lib. 
Aresto  Consil.  Reg.  31.  Jan.  1708.  qui  cur- 
sus prorogatus  fuit  usque  ad  1.  Jan. 
1709.  a  dieta  die  pretii  12.  lib.  15.  sol. 
Aresto  20.  Nov.  1708.  ejusd.  pretii  usque 
ad  1.  Maii  seq.  Aresto  19.  Februarii  1709. 
ab  hac  die  pretii  12.  lib.  10.  solid.  usque 
ad  Arestum  14.  Maii  1709.  quo  currere 
jubentur  prò  13.  lib.  usque  ad  15.  Jun. 
seq.  pretii  13.  lib.  5.  sol.  Aresto  4.  Jun. 
1709.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  subinde  pretii 

13.  lib.  usque  ad  1.  Octobr.  ejusdem 
anni  ;  ab  hac  die  usque  ad  1.  Nov.  seq. 
pretii  12.  lib.  10. sol.  Aresto  IZ.Aug.  1709. 

Sui  cursus  obtinuit  usque  ad  i.  Jan. 
710.  Aresto  7.  Decemb.  1709.  Iidem  Ludo- 
vici pond.  5.  den.  6.  gran,  currere  j  uben- 
tur  prò  13.  lib.  usque  ad  1.  Febr.  seq.  De- 
clarat. 7.  Oct .  1710. 

1  Ludovici  aurei  ad  22.  karats,  in  quo- 
rum aversa  parte  inter  quatuor  liliola 
cruxvisitur  ex  litteris  L.  coronatis  com- 
pacta, in  cujus  medio  efflctus  sol,  cum 
solita  Inscript.  Chrs.  etc.  pond.  2. 
gross.  pretii  16.  lib.  10.  sol.  cudi  juben- 


tur Edicto  dato  mense  Aprii.  1709.  Dupli- 
ces et  semisses  prò  rata. 

!  Ludovici  Aurei  ejusdem  tituli  et 
flgurae  quibus  alii,  pond.  6.  den.  9.  gran, 
et  3.  quint.  pretii  20.  lib.  duplices  et  se- 
misses prò  rata  parte,  cudi  jubentur 
Edicto  dato  mense  Maii  1709.  Aresto  Con- 
sti. Reg.  30.  Sept.  1713.  currere  jubentur 
a  1.  Dee.  seq.  prò  19.  lib.  10.  sol.  a  1. 
Feb.  1714.  prò  19.  lib.  a  1.  Aprii,  seq. prò 
18.  lib.  10.  sol.  a  1.  Juniiseq.  prò  18.  lib. 
a  1.  Sept.  prò  17.  lib.  Aresto  25.   Aug. 

1714.  a  15.  òct.  seq.  prò  16.  lib.  10  sol.  a 
1.  Dee.  ejusd.  anni  prò  16*  lib.  Aresto  8. 
Decemb.  1714.  currere  debent  a  1.  Febr. 

1715.  prò  15.  lib.  10.  sol.  a  1.  Aprii,  seq. 
prò  15.  lib.  a  1.  Jun.  seq.  prò  14.  lib.  10. 
sol.  Aresto  23.  Jul.  1715.  statuuntur  pre- 
tti 14.  lib.  a  1.  Sept.  seq.  qui  cursus  con- 
hrmatur  Declarat.  13.  Aug.  1715. 

1  Lilia  Aurea  (Lis  d'or)  ad  24.  karats 
4.  parte  minus,  in  quibus  efficta  Begis 
efngies  cum  Inscript.  Lud.  XIIII.  etc. 
in  altera  duo  Angeli  scutum  Franciae 
efferentes  cum  Inscript.  Domine  Ele- 
GISti  Lilium  Tibi,  pond.  2.  den.  17. 
gran,  et  semiss.  pretii  6.  lib.  duplices 
eorumdem  prò  rata ,  cudi  jubentur 
Edicto  mense  Martii  1655. 

T  Lilia  Aurea  ad  23.  karats  et  1.  quart. 
in  quibus  loco  capitìsRegis  conspicitur 
iuter  quatuor  liliola  crux  ex  liliis  coro- 
natis compacta,  pond.  60.  den.  et  semiss. 
ad  marcai»,  pretii  7.  lib.  cuduntur  Edicto 
mense  Dee.  1655.  ejusd.  pretii  Aresto  Con- 
sil. Reg.  15.  Mart.  et  8.  Aprii.  1656. 
Typus  hic  delineatur,  Tab.  XIX. 
num.  3. 

J  Lilia  Aurea  ejusdem  pretii  cudi  per- 
mittuntur Litteris  Patentibus  19.  Aug. 
1656.  ejusd.  rursus  pretii  Arestis  Curise 
Monet.  16.  Dee.  1660.  16.  Dee.  1662.  21. 
Apr.  1664.  et  Aresto  Consil.  Reg.  16. 
Sept.  1666. 

$&P*  Pretium  marcae  auri  puri  seu  ad 
24.  karats  sub  Ludovico  XI v.  ex  pluri- 
bus Edictis  et  Arestis  hic  subjiciendum 
duximus. 

Aresto  Curise  Monet.  18.  Jan.  1649. 
384.  lib. 

Aresto  ejusd.  Curise  7.  Jul.  1662.  423. 
lib.  10.  d.  10/11. 

Aresto  ejusd.  anni,  423.  lib.  10.  s.  11. 
den. 

Edicto  3.  Jan.  1690.  457.  lib.  16.  sol. 

Edicto  M.  Sept.  1693.  450.  lib. 

Aresto  Consti.  Reg.  12.  Dee.  1693.  465. 
lib. 

Aresto  22.  Sept.  1699.  502.  lib.  10.  sol. 

Declarat.  8.  Jun.  1700.  494.  lib.  6.  s.  4. 
den. 

Aresto  30.  Nov.  1700.  499.  lib. 

Aresto  17.  Maii  1701.  469.  lib.  15.  sol. 

Aresto  28.  Jun.  1701.  462.  lib.  6.  sol. 

Aresto  20.  Mart.  1703.  474.  lib.  10.  8. 
10.  d.  10/11. 

Aresto  16.  Jun.  1703.  484.  lib.  8.  sol.  7, 
den. 

Aresto  30.  Oct.  1703.  514.  lib.  1.  s.  9. 
den.  9/11. 

Edicto  M.  Maii  1704.  514.  lib,  1.  s.  9. 
den. 

Aresto  21.  Jul.  1705.  533.  lib.  17.  sol.  3. 
den. 

Edicto  M.  Aprii.  1709.  531.  lib.  16.  s,  4. 
d.  4/11. 

S^~  Addimus  etiam  urbium  nomina, 
in  quibus  cuduntur  monet®  ex  Edicto 
ann.  1681.  quae  in  serie  sub  Francisco  I. 
descripta  non  reperi untur. 


Riomum  O 

Narbo  Q 

Rhemi  S 

Nannetes  T 


Ambianum  V 

Aqu&-Sexti&  X 

Gratianopolis  Z 

Rhedones  9 


MON 


MON 


MON 


475 


Sub  Ludovico  XV. 

|  Ludovici  Aurei  titilli,  ponderis  etre- 
medii  statutorum  in  Edicto  mense  Maii 
1709.  etDeclarat.  5.  Nov.  ejusd.  anni,  in 
qui  bus  efflctum  caput  Regis  cura  Ins- 
cript.  Lud.  XV.  e  te.  in  altera  parte  scu- 
tum  Francicum  rotundum,  cuiimminet 
corona,  manu  justitiae  et  sceptro  pone 
scutum  decussati m  positis,  cum  solita 
Inscrizione  Ohrs.  etc.  pretii  20.  lib. 
cudi  jubentur  Edicto  mense  Dee.  1715. 
Typus  hic  exhibetur,  Tab.  XX.  num.  1. 
Eodem  Edicto  marca  a  uri  puri  pretii 
523.  lib.  12.  sol.  8.  den.  8/11. 

J  Ludovici  aurei  cu  si  ex  Edicto  mense 
Maii  1709.  et  non  reformati,  pretii  16. 
lib.  Edicto  mense  Decemb.  1715.  usquead 
ult.  Jan.  1716.  a  1.  Febr.  seq.  pretii  14. 
lib.  usque  ad  ult.  Mart.  ejusdem  pretii 
usque  ad  ult.  Aprii.  Aresto  Consil.  Reg. 
21.  Mart.  1716.  pretii  24.  lib.  12.  sol. 
Aresto  22.  Jan.  1720.  pretii  23.  lib.  9.  sol. 
Arestis  28.  ejusd.  mensis,  3.  9.  et  20. 
Febr.  seq.  pretii  24.  lib.  12.  sol.  Arcato 

25.  ejusd.  mensis,  Parisiis  pretii  28.  lib. 
14.  sol.  a  20.  mensis  Mart.  1720.  in  toto 
regno  a  1,  Aprii  seq.  pretii  24.  lib.  12. 
sol.  Declarat.  IL  Mart.  1720.  pretii  33. 
lib.  16.  sol.  Aresto  ì&.Maii  1720.  usque  ad 
1.  Jul.  seq.  ab  hac  die  usquead  15.  ejus- 
dem mensis  pretii  30.  lib.  15.  sol.  sub- 
inde pretii  27.  lib.  12.  sol.  Aresto  10.  Jun. 
1720.  pretii  49.  lib.  12.  S.  Aresto  30.  Jul. 
1720.  usque  ad  1.  Sept.  seq.  hinc  usque 
ad  15.  ejusdem  mensis  pretii  43.  lib.  8. 
sol.  ab  hac  die  pretii  37.  lib.  4.  sol.  usque 
ad  1.  Oct.  inde  usque  ad  15.  ejusd.  mens. 
pretii  31.  lib.  dein  pretii  24.  lib.  16.  sol. 
ejusdem  pretii  adplacitum  Regis  Aresto 

26.  Dee.  1720.  Eorum  cursus  inhibetur 
post  mensem  Jan.  Edicto  21.  ejusdem 
mensis  1721. 

|  li  de  m  Ludovici  Aurei  reformati  ad 
figurano,  eorum.  qui  tum  cudebantur, 
pretii  20.  lib.  duplices  et  semisses  prò 
rata,  Edicto  mense  Decemb.  1715.  ejusd. 

firetii  Edicto  mense  Nov.  1716.  pretii  24. 
ib.  Edicto  mense  Maii  1718.  et  Aresto  17. 
Jul.  seq.  pretii  30.  lib.  Aresto  22.  Jan. 
1720.  pretii  28.  lib.  6.  sol.  8.  den.  Arestis 

28.  Jan.  3.  9.  20.  Febr.  1720.  pretii  30.  lib. 
Aresto  25.  ejusd.  mens.  pretii  40.  lib. 
Aresto  5.  Mart.  seq,  Parisiis  pretii  35. 
lib.  a  20  Mart.  1720.  in  toto  regno  a  1. 
Aprii,  seq.  pretii  30.  lib.  Declarat.  11. 
Mart.  1720.  pretii  41.  lib.  5.  sol.  Aresto 

29.  Maii  1720.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  ab 
hac  die  usque  ad  15.  ejusd.  mens.  pretii 
37.  lib.  10.  sol.  subinde  pretii  33.  lib.  15. 
sol.  Aresto  10.  Jun.  1720.  pretii  60.  lib. 
Aresto  30.  Jul.  usque  ad  1.  Sept.  hinc 
usque  ad  15.  ejusd.  mens.  pretii  52.  lib. 
10.  sol.  a  dieta  15.  die  usque  ad  1.  Oct. 
pretii  45.  lib.  ab  hac  die  usque  ad  15. 
ejusd.  mens.  pretii  37.  lib.  10.  sol.  sub- 
inde pretii  30.  lib.  ejusdem  pretii  adpla- 
citum Regis  Aresto  26.  Dee.  1720. 

1  Ludovici  Aurei  ad  22.  karats,  in  quo- 
rum antica  parte  caput  Regis  corona- 
tum  visitur,  in  postica  bina  scutula 
Franciae  et  bina  Navarrae  coronata  in 
modum  crucis  inter  quatuor  lilia,  dis- 
posita,  cum  solita  Inscript.  Ohrs.  etc. 
pond.  9.  d.  14.  gran,  et  2.  quint.  pretii 

30.  lib.  cudi  jubentur,  marca  auri  puri 
tum  pretii  472.  lib.  10.  sol.  Edicto  mense 
Nov.  1716.  pretii  36.  lib.  Edicto  mens. 
Maii  1718.  et  Aresto  17.  Jul.  seq.  usque  ad 
1.  Aug.  vel  Sept.  seq.  pretii  45.  lib. 
Aresto  Consil.  Reg.  22.  Januar.  1720.  pre- 
tii 42.  lib.  10.  sol.  Arestis  28.  ejusd.  mens. 
3*  9.  et  20.  Febr.  seq.  pretii  45.  lib.  Aresto 
25.  ejusd.  mens.  pretii  60.  lib.  Aresto  5. 
Mart.  1720.  Parisiis  pretii  52.  lib.  10.  sol. 


a  20.  Mart.  1720.  in  toto  regno  a  1.  Aprii, 
seq.  pretii  45.  lib.  Declarat.  11.  Mart. 
1720.  pretii  61.  lib.  17.  sol.  6.  den.  Aresto 
29.  Muii  1720.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  ab 
hac  die  usque  ad  15.  ejusdem  mens. 
pretii  56.  lib.  5.  sol.  subinde  pretii  50. 
lib.  12.  sol.  Aresto  10.  Jun.  1720.  pretii 
90.  lib.  Aresto  80.  Jul.  usque  ad  1.  Sept. 
seq.  hinc  usque  ad  15.  ejusd.  mens.  pre- 
tii 78.  lib.  15.  sol.  a  dieta  15.  die  usque 
ad  1.  Oct.  pretii  67.  lib.  10.  sol.  ab  hac 
die  usque  ad  15.  ejusd.  mens.  pretii  56. 
lib.  5.  sol.  subinde  pretii  45.  lib.  ejusdem 
pretii  ad  placitum  Regis  Aresto  26.  De- 
cemb. 1720.  Typum  hic  damus,  Tabul. 
XX.  num.  2.  Duplicis  Ludovici  aurei. 

]  Ludovici  Aurei  ad  22.  karats,  in  qui- 
bus  efflctum  caput  Regis  laureati,  in 
aversa  parte  Crux  Melitensis  in  cujus 
medio  tria  lilia,  cum  Inscript.  Christus, 
etc.  pond.  7.  den.  10.  gran.  8/25.  pretii 
36.  lib.  duplices  et  semisses  prò  rata, 
cudi  jubentur  Edicto  mense  Maii  1718. 
marca  auri  puri  ex  eodem  Edicto  pretii 
654.  lib.  10.  s.  11.  den.  Iidem  denarii 
pretii  35.  lib.  Aresto  Consti.  Reg.  7.  Maii 

1719.  pretii  34.  lib.  Aresto  25.  Jul.  seq. 
pretii  33.  lib.  Aresto  23.  Sept.  seq.  pretii 
Parisiis  32.  lib.  Aresto  3.  Dee.  1719.  in 
aliis  regni  locis  pretii  31.  lib.  Aresto  15. 
Jan.  1720.  pretii  36.  lib.  Aresto  22.  ejusd. 
mensis,  pretii  34.  lib.  Arestis  28.  ejusd. 
mens.  3.  9.  et  20.  Febr.  1720.  pretii  36.  lib. 
Aresto  25.  ejusdem  mensis,  pretii  48.  lib. 
Aresto  5.  Mart.  1720.  Parisiis  pretii  42. 
lib.  a  20.  Mart.  1720.  in  toto  regno  a  1. 
Aprii,  seq.  pretii  36.  lib.  Declarat.  11. 
Mart.  1720.  pretii  49.  lib.  10.  sol.  Aresto 

29.  Maii  1720.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  ab 
hac  die  usque  ad  15.  ejusd.  mens.  pretii 
45.  lib.  subinde  pretii  40.  lib.  lfr  sol. 
Aresto  10.  Jun.  1720.  pretii  72.  lib.  Aresto 

30.  Jul.  usque  ad  1.  Sept.  seq.  hinc  us- 
que ad  15.  ejusd.  mens.  pretii  63.  lib.  a 
dieta  15.  die  usque  ad  1.  Oct.  pretii  54. 
lib.  ab  hac  die  usque  ad  15. ejusd.  mens. 
pretii  45.  lib.  subinde  pretii  36.  lib. 
ejusd.  pretii  ad  placitum  Regis  Aresto 
26.  Decemb.  1720.  Typum  hic  habes,  Ta- 
bul. XX.  num.  3. 

I  Ludovici  Aurei  veteres  pond.  5.  den. 
6.  gran,  pretii  19.  lib.  12.  sol.  Edicto 
mense  Maii  1718.  usque  ad  1.  Aug.  vel 
Septemb.  seq.  eorum  cursu  subinde pro- 
hibito. 

!  Quindeni  Aurei  (Quinzains  d'or)  ad 

24.  karats  cum  1.  quart.  remedii,  pond. 
65.  den.  et  5/11.  ad  marcam,  pretii  15. 
lib.  in  quorum  aversa  parte  Orux  ex 
litteris  L.  coronatis  compacta ,  cum 
Inscript.  Ohrs.  etc.  cudi  jubentur  Edicto 
mense  Dee.  1719.  quod  licet  exsecutioni 
mandatum  non  sit,  eorum  nihilominus 
hic  mentionem  injicere  voluimus. 

^Ludovici  Aurei  ad  22.  karats  cum 
10/32.  remedii,  in  quibus  efflctum  caput 
Regis  laureati,  in  altera  parte  inter  tria 
lilia  binae L.  aversae  quibus  imminetco- 
rona,  cum  Inscript.  Christus.  etc.  pond. 

25.  ad  marcam,  quolibet  aureo  pond.  7. 
den.  16.  gran,  pretii  54.  lib.  cudi  juben- 
tur Edicto  mense  Sept.  1720.  semisses 
prò  rata.  Typus  describi  tur,  Tab.  XX. 
num.  4.  Eorumdem  cursus  post  1.  Dee. 
seq.  si  ve  de  novo  e  usi,  si  ve  re  formati, 
reducitur  ad  45.  lib.  post  1.  Jan.  1721. 
ad  36.  lib.   Aresto  Consil.  Reg.  24.  Oct. 

1720.  pretii  44.  lib.  Aresto  21.  Jul.  1723. 
Iidem  pond.  7.  den.  15.  gran,  pretii  39. 
lib.  12.  sol.  qui  vero  tantum  7.  den.  14. 
gran,  pendunt ,  pretii  39.  lib.  7.  sol. 
Edicto  mense  Aug.  2173.  quo  eorum  cur- 
sus subinde  inhibetur. 

!  Ludovici  Aurei  ejusdem  tituli  et  re- 
medii quibus  ii  qui  tum  currebant,  in 


quorum  postica  parte  effictae  inter  duas 
palmas  binae  L.  implexae,  quibus  immi- 
net  corona,  pond.  37.  et  semiss.  ad  mar- 
cam, pretii  27.  lib.  aliorum  cusione  pro- 
hibita,  cudi  jubentur  Edicto  mense  Aug, 

1723.  Duplices  et  semisses  prò  rata  ; 
marca  auri  puri  tum  pretii  1087.  lib.  12. 
sol.  8.  den.  8/11.  Iidem  statuuntur  pre- 
tti 24.   lib.  Aresto  Consil.  Req.   4.  Febr. 

1724.  pretii  20.  lib.  Aresto  27.  Mart.  1724. 
sed  promulgato  4.  Aprii,  seq.  pretii  16. 
lib.  Aresto  22.  Sept.  1724.  pretii  14.  lib.  a 

I.  Jan.  1726.  et  12.  lib.  a  1.  Febr.  seq. 
Aresto  4.  Decemb.  1725.  Typum  hic  exa- 
ramus,  Tab.  XX.  num.  5. 

1  Ludovici  Aurei  ad  22.  karats,  in  qui- 
bus efflctum  caput  Regis  cincinnati,  in 
altera  parte  scuta  Franciae  et  Navarrae 
juncta,  eidem  coronae  subj  acent  pond. 
30.  ad  marcam,  quolibet  aureo  ponderis 
6.  den.  9.  gran,  pretii  20  lib.  duplices  et 
semisses  prò  rata,  caeteris  monetis  inter- 
dictis,  cudi  jubentur,  marca  auri  puri 
tum  pretii  536.  lib.  14.  sol.  6.  den.  6/11. 
Edicto  mense  Jan.  1726.  pretii  24.  lib. 
Aresto  Consti.  Reg.  26.  Maii  seq.  qui  cur- 
sus etiaranum  obtinet. 

Monetìe  Argentea  Regum  Francle, 
partim  ex  Regesto  inter  duos  asseres 
dicto,  quod  in  Curia  Monetarum  asser- 
vatur,  partim  ex  Regesto  Camerae  Com- 
putor.  Paris,  signato  123.  et  aliis  mo- 
numentis  excerpta. 

Sub  Philippo  IV. 

Parisienses  duplices,  (Parisis  doubles) 
id  est,  denarii  duo  Parisienses,  quarta 
parte  Turonensi  graviores  :  in  quorum 
parte  altera  crux  ef  fingi  tur  in  florem 
desinens  cum  Inscript.  Philippus  Rex. 
In  altera  lilium  in  medio  nummo,  cui 
vox  Regalis  subest  :  in  circulo,  Moneta 
Duplex.  Die  Lunss  post  Quasimodo  1293. 
die  S.  Trinit.  1296.  [3.  Parisienses  dupli- 
ces pretii  2.  den.  Paris.  Edicto  dato  Pon- 
tesiae  mense  Jun.  1313.  tom.  1.  Ordinat. 
pag.  520.  Alio  Edicto  1.  Oct.  ejusd.  an. 
ibid.  pag.  532.  3.  duplices  Paris,  debiles 
statuuntur  pretii  2.  Turon.  parv.  bonor.] 
Typum  hic  damus,  Tab.  VII.  num.  10. 

33^*  A  voce  Regalis  in  iis  denariis 
exarata  dicti  etiam  Regales  Parisienses 
duplices,  ut  in  Edicto  ann.  1295.  apud 
D.  le  Blanc  pag.  184.  ubi  dicuntur  pre- 
tii 2.  den.  Paris.  Horum  Regali um  prae- 
terea  meminit  le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Si  com  chil  ki  jeue  a  noiaux,  * 

Tant  leur  doint  deniers  et  Roiaux. 

Turònenses  duplices  (Tournois  doubles) 
id  est,  denarii  2.  Turon.  Parisiensibus 
paulo  minores,  cui  efficta  crux  pedata 
(Croix  patée)  cum  Inscriptione  in  cir- 
culo, t  Philippus  Rex.  In  adversa, 
triangulus,  seu  fastigium  aedis  sacrae 
cruce  supra  insignitum,  [inter  bina  lilia] 
cum  hisce  characteribus  in  circulo,  Mon. 
Duplex.  Regalis.  p*  Typus  qui  hic 
describitur  a  Cangio  est  Duplicis  Pari- 
siensis,  quem  exhibemus,  Tab.  VII. num. 

II.  ut  et  simplices  Parisienses  ibid.  num. 
13.  et  14.  Turonensis  denarius  est  ibi 
num.  12.  Advertat  lector  Crucem  peda- 
tam  Oangii  semper  eam  esse  quae  Gali. 
patée  vel  èpatèe  dicitur,  scilicet  cujus 
irabes  quatuor  extremae  excedunt  lati- 
tudine interiores  partes  quibus  conjun- 
guntur.  De  Saulcy.] 

j  Parvi  Turònenses  (Petits  Tournois) 
nuper  cusi,  pretii  6.  den.  Paris.  Edicto 
ann.  1295.  (*»  Typum  exhibemus,  Tab. 
VII.  num.  5.]  Iidem  dicebantur 

Malliee  albse,  (Mailles  blanches)  quarum 
mentio  est  in  Tabulis  Philippi  Regis 


476 


MON 


MON 


MON 


ann.  Regis  ann.  1303.  in  36.  Regesto  Ar- 
chivi Regii  num.  60.  [*>  Vide  mox 
ad  lineam  Oboli  tetta.  Sunt  4.  denario- 
rum.] 

Parvi  Parisienses,  (Petits  Parisis).  In 
eodem  Regesto  eh.  91.  descriptum  legi- 
tur  Edictum  Regium,  quo  jubetur  ut 
parvus  Parisiensis  nuper  cusus  prò  du- 
plici Parisiensi  currat,  [in  Edicto  apud 
de  Lauriere  tom.  1.  Ordinat.  pag.  379. 
legitur  Parisiensis  parvus  noviler  factus 
prò  uno  duplici  Turonensi  :  Ubi  praeter- 
missum  existimo,  prò  uno  duplici  Pari- 
siensi, et  parvus  Turonensis;  quod  ex 
sequentibus  satis  liquet  :]  et  pariter 
Parvus  Turonensis  novae  etiam  fabrica- 
turae,  prò  duplici  Turonensi,  quia  Pari- 
sienses  et  Turonenses  simpiices  ejusdem 
sunt  pretti,  dat.  Vincennis  Sabbato  ante 
S.  Magdaienam  1303. 

M£3~  Denariorum  Parisiensium  tnentio 
fit,  teste  D.  le  Blanc  pag.  148.  in  Gharta 
ann.  1060.  ex  Tabu  1.  S.  Dionysii  :  Quam 
in  vadimonio  tenebat  pretio  60.  librar um 
denariorum  Parisiensium;  Turonensium 
vero  in  Gharta  ann.  1105.  ex  Tabul.  S. 
Cypr.  Pictav.  Habui  octo  libras  Turonen- 
ses, Ex  quibus  perspicuura  fìt  hanc  mo- 
netarum  distinctionemantiquiorem  esse 
Phiiippo  Augusto,  cui  tamen  vulgo  tri- 
buitur. 

*  Annales  Victor.  Mss.  ad  ann.  1295: 
Tunc  facta  est  duplex  moneta,  Parisien- 
sis et  Turonensis  ;  unde  postea  multa 
mala  sunt  orta. 

e  Oharta  ann.  1306.  die  Jovis  post  fes- 
tum  S.  Mart.  hiberni  ex  Chartul.  21. 
Corb.  fol  182  :  3 e  Guerars  de  Pincquegni 
chevalier....  ai  vendu...  pour  dix  noeufz 
cens  et  xxiiij.  livres  de  Parisis,  de  le 
monnoie  qu'il  cóuroit  devers  le  Nostre 
Dame  en  Settembre,  lesquelz  dix  noeufz 
cens  et  xxiiij.  livres  valent  six  cens  et 
quarante  et  une  livre,  onze  solz  et  viiù 
den.  de  bons  petis  de  Parisis,  Alia  ejusd. 
ann.  die  Veneris  ante  Advent.  :  Deus 
mille  huit  cens  quarente  et  cinq  livres, 
dis  et  sept  sola  et  quatre  deniers  de  Pari- 
sis viés,  dont  lidis  deniers  de  Parisis  viés, 
dont  lidis  deniers  et  maaille  valent  un 
gros  Tournois  viés,  de  la  loy  et  du  poids 
comme  li  gros  Tournois, que  li  rois  S.Loys 
fist  battre  et  courre  en  son  realme. 

Grossi  Turonenses  argentei,  (Gros  Tour- 
nois d*argent)  cu  si  aeque  probi  ac  erant 
tempore  S.  Ludovici,  [pond.  58.  ad  mar- 
cam,  leg.  11.  den.  12.  gran.]  pretti  10. 
den.  et  maliiae  honorum  parvorum  Pa- 
risiensium. Paris.  3.  Maxi  1305.  ex  eodem 
Regesto  eh.  226.  229.  Denariorum  Gros- 
sorum  ad  Pondus  Parisiense  mentio  est 
sub  ann.  1268.  tom.  5.  Hist.  Fr.  pag.  435. 
[et  in  Computo  Magistri  Monet.  a  festo 
Omn.  SSt.  ann.  1201.  ad  Ascensionem 
ann.  1292.] 

Grossi  Turonenses  argentei,  [Gros  Tour- 
nois d*argent]  cusi  sub  S.  Ludovico  et 
Phiiippo  Audace,  ejusdem  ponderis,  et 
legis,  pretti  31.  den.  *et  maliiae  Paris, 
monetae  currentis.  Dat.  Atheiis  die  Jovis 
post  S.  Trinitatem  an.  1305.  Ex  eod.  Re- 
gesto 36.  eh.  229.  In  altero  scriptum  legi- 
tur, Grossum  Turonensem  S.  Ludovici, 
et  aiios  esse  12.  den.  legis  argenti  regii, 
à  12.  den.  de  loy  argent  le  Roy.  In  Edicto 
die  Mart.  post  Pascha,  ann.  1308.  sta- 
tui tur,  ut  Grossi  Turonenses  currant 
prò  10.  den.  et  mallia  Paris.  ;  Grossis 
Turoji.  21.  den.  interdictis  et  conflandis. 
In  alio,  dato  Parisiis  18.  Jan.  ann.  1308. 
idem  Rex,  ut  reducerentur  monetae  ad 

Eretium  et  legem,  quibus  erant  sub  S. 
lUdovico,  statui t  :  ut  duplices  Parisien- 
ses  et  Turonenses  ejusdem  essent  pretti, 
quo  prius  erant,  ut  et  Grossus  Turonen- 


sis argenteus  10.  denar.  et  mallias  Pari- 
siensis, nec  illud  augere  liceret  :  prohi- 
bitis  caeteroquin  Grossis  Turonensi  bus 
21.  den.  qui  antea  etiam  interdicti  fue- 
rant  ;  cum  Maliiae  haud  ita  pridem  cusae 
fuissent,  ut  mercatores  res  suas  faci- 
lius  transferre  possent,  iique  mallias 
ipsas  prò  4.  den.  exponerent,  vetantur 
eae  majori  pretto  quam  3.  denariorum 
[et  maliiae  Parisiensis]  exponi.  Regest. 
noster. 

S5P*  li  denarii  crucem  nudam  praefe- 
runt,   cum  duplici  Inserì pt.  Benedic- 

TUM  SlT  NOMEN  DOMINI  [**  NOSTRI  DEI 

Jesu  Ohristi]  et  Philippus  Rex,  et  in 
aversa  parte  tempi  um  Turonense  soli- 
tum,  cum  Inscriptione  in  ambitu,  Tu- 
ronus  Givis.  et  limbo  liliato.  Typus  hic 
exaratur,  Tab.  VII.  num.  4. 

ì  Grossi  Turonenses  pretti  27.  den.  cur- 
rere  inhibentur  Edicto  30.  Jun.  1306. 
tom.  1.  Ordinat.  pag.  442.  ut  Parisienses 
ita  et  Turonenses  Regales  interdum  ea- 
dem  ex  causa  dicti,  in  Edicto  ann.  1295. 
ibid.  pag.  543. 

1"  Grossus  Turonensis  argenti  Regis 
Francorum  cum  O  rotundojusti  ponderis, 
computatur  prò  16.  denar.  in  Oharta 
7.  Maii  1312.  tom.  1.  Histor.  Dalphin. 
pag.  203. 

Burgenses  fortes  duplices ,  (Bourgeois 
doubles  forts,)  ponderis  1.  den.  gravioris, 
legis  6.  den.  pretti  2.  den.  Paris,  in  qui- 
bus efficta  crux,  quae  ipsum  Inserì ptio- 
nis  limbum  inferiorem  pertingit  :  Phi- 
lippus Rex.  In  aversa  parte  sub  lilio  : 
Novus,  et  in  circulo  :  Burgensis.  20. 
Jan.  1310.  ad  8.  Julii  1311.  Typum  hic 
damus,  Tab.  VII.  num.  8.  [*>  Quae  mo- 
neta est  Denarius  burgensis  vel  Burgen- 
sis duplex  novus.  Burgensem  fortem  exhi- 
bemus  ibidem  num.  7.  De  Saulcy.] 

Exstat  Edictum  Philippi  Regis  dat. 
Pissiaci  die  Martis  post  S.  Vincentium 
[27.  Jan.  ,1310.1  quo  praecepit  fieri  parvos 
denarios  nigros  qui  appellantur  et  ap- 
pellabuntur  Burgenses,  [**  Burgenses 
novi.]  quorum  pretium  erit,  4.  prò  alba 
Mallia,  et  12.  prò  1.  Grosso  Turonensi  S. 
Ludovici  :  Burgenses  vero  fortes,  duos 
prò  una  alba  Mallia,  et  6.  prò  1.  Grosso 
Turonensi  S.  Ludovici.  Typum  exhibe- 
mus,  Tab.  VII.  num.  9. 

1  Edicto  dato  Pontesiae  mense  Junio 
ann.  1313.  tom.  1.  Ordinat.  pag.  520.  sta- 
tuuntur  pretti  3.  maliiaram  Paris. 

Regestum  Noster,  fol.  301  :  Le  20.  Jan. 
1310.  courrut  bonne  monnoie.  Dudit  20. 
Janv.  lors  jusques  à  la  S.  Jean,  coururent 
Bourgeois  pour  Parisis.  [**  i.  e.  in  ratio- 
nibus  Burgenses  computa bant,  non  Pa- 
risienses. De  Saulcy.]  De  ladite  S.  Jean 
lors  commenda  à  courre  bonne  monnoie, 
jusques  en  Van  1310.  que  courrut  bonne 
monnoie,  et  fu  cette  monnoie  advaluée  en 
Van  1320.  que  le  Marc  oVargent  valut  60. 
sols  Tourn.  en  Van  1321.  couroit  la  bonne 
monnoie.  Idem  Regestum  fol.  305  :  Van 
1307.  8.  et  9.  courut  forte  monnoie,  au 
temps  de  Bourgeois,  comme  Bourgeois 
Van  1314.  et  15.  au  prix  de  10.  den.  ob. 
le  Gros  Tournois  dés  Van  1316.  jusques 
à  Van  1325.  Parisis  lors  valoit  Tournois 
fors. 

Aliud  Regestum  :  Ad  candelosam  1310. 
incozperunt  Burgenses,  et  fuerunt  ad  Na- 
tale B.Mariaz.  [*  Regestum.  Gam.  Oom- 
put.  Paris,  sign.  Groix  fol.  122.  r°:  Ad 
nativitatem  B.  Marix  cccvj.  incepit  fortis 
moneta.  Ad  candelosam  ceex.  inceperunt 
burgenses,  et  finierunt  ad  nativitatem  B. 
Marix  cccxiij.]  Oontinuator  Nangii  ann. 
1310  :  Philippus  Rex  Francix  simplicium 
ac  Duplicium  Burgensium  fieri  fecit  mo- 


netam,  prò  simplicibus,  Duplicibus  Pari- 
siis denariis  concurrentem,  etc. 

Burgenses  fieri  jubentur  Tolosae.  Dat. 
Pissiaci  ante  S.  Vincent.  1311:  Ex  1. 
Regesto  Memor.  Camerx  Gomputor. 

Òboli  Tertii,  (Oboles  TiercesJ  sic  dicti, 
quod  pretii  essent  tressis  solidi,  id  est, 
4.  den.  Turon.  ponderis  1.  den.  2.  gran, 
et  12.  den.  legis  argenti  regii,  pond.  14. 
sol.  6.  den.  ad  marcam  Paris,  quae  qui- 
dem  monetae  species  admodum  exigua 
est,  cum  duplici  inscriptione  :  f  Bene- 

DIGTUM.  SlT.  NOMEN.  DOMINI,  et  PHILIP- 
PUS. rex.  Et  in  aversa  parte  templum 
Turonense  solitum,  cum  inscriptione  in 
ambitu,  turon us  oivis.  et  limbo  liliato 
[Edicto  18.  Jan.  1308.]  11.  al.  10.  Nov.  et 
20.  Jan.  1310.  Typus  hic  describitur, 
Tab.  VII.  num.  6.  [*•  Typus  qui  in  edi- 
tione  Benedictina  exhibitur  num.  4.  et 
nobis  Tab.  VII.  num.  15.  est  Oboli  Turo- 
nensis, quae  est  moneta  cypria,  non  ar- 
gentea.] 

Sub  Ludovico  X.  Hutino. 

Parisienses,  pond.  20.  gr.  legis  4.  den. 
12.  gr.  pretii  unius  denar.  Paris. 

Turonenses,  pond.  21.  gr.  legis  3.  den. 
18.  gr.  pretii  1.  den.  Tur.  9.  Sept.  1313. 
10.  Mart.  1315.  quae  quidem  binae  mo- 
netae dictae  parvi  Cornuti,  (petits  CornusJ 
quia  minus  bene  cusi  et  formati,  in 
Edicto  ann.  1315.  quo  prohibentur  :  fi- 
gura simiies  sunt  et  Turonensibus,  de 
quibus  mox. 

3^*  Exstat  inter  Ordinationes  Regum 
Frane,  tom.  1.  pag.  616.  Edictum  datum 
Parisiis  15.  Jan.  1315.  in  quo  nulli  Cor- 
nuti memorantur,  praeter  Cornutos  quos 
ad  fìguram  Turonensium  duplicium 
cudi  fecerat  Guiilelmus  Fiandrensis 
Gomes:  unde  dubium  mihi  est  utrum 
Cornuti  inter  monetas  Ludovici  X.  de- 
beant  an  numerari. 

Parisienses  et  Turonenses  parvi  ejus- 
dem ponderis  quo  Cornuti  simiies  Turo- 
nensibus cruce  pedata  insignitis,  cum 
Inscript.  Ludovigus.  Rex.  et  in  aversa 

Sarte,  tempio  solito  et  Inscript.  Turonus 
ivis.  A  30.  Mart.  1315.  ad  1.  Mart.  1317. 
Typum  oboli  Turonensis  damus,  Tab. 
VII.  num.  16.  [®*  Parisiensem  cum  Tem- 

§lo  Turonensi,  qualem  exhibent  Bene- 
ictini  num.  5.  equidem  nunquam  vidi. 
De  Saulcy.] 

Sub  Philippo  V.  Magno. 

Grossus  Turonensis  argenteus ,  (Gros 
Tournois  oVargent)  pond.  3.  den.  5.  gran, 
legis  11.  den.  oboi,  argenti  puri,  pretii 
12.  den.  Paris,  quorum  59.  et  sexta  pars 
marcam  Parisiensem  con ficiunt,  Moneta 
magnitudinis  Julii  Romani,  cruce  insi- 
gnita, cum  duplici  Inscriptione,  Bene- 

DICTUM    SlT  NOMEN   DNI  NRI   IHV   XRI 

et  t  Philippus  Rex.  In  aversa  vero 
parte,  tempio  cum  cruce,  et  Inscript. 
Francorum  et  limbo  liliato.  A.  X.  Mart. 
1317.  ad  7.  Maii  1322. 

Sub  Carolo  IV.  Puloro. 

Parisienses  duplices,  [Parisis  doubles) 
ponderis  1.  den.  2.  gr.  et  legis  6.  den. 
pretii  2.  d.  Paris.  14.  sol.  Par.  pond.  ad 
marcam  Paris.  Haud  bene  constat,  an 
ea  sit  moneta,  quae  crucem  liliatam 
praefert ,  cum  Inscript.  Moneta  Du- 
plex, et  in  aversa  parte  coronam,  cum 
Inscript.  Club  Rex.  Ad  27.  Oct.  ad  2. 
Mart.  1322. 

Edicto  Caroli  Regis  dato  Parisiis  15. 
Octob.  1322.  jubetur  fieri  moneta,  cujus 
pretium  sit  2.  parvorum  Parisiensium, 
et  parvus  Denarius,  cujus  pretium  sit 
unius  Parisiensis,  quorum  duo  ejusdem 


MON 


MON 


MON 


477 


erunt  pretii,  quo  unus   ex  praedictis. 
Item  Malliae  parvae,  quarum  duae  erunt 

gretii  unius  denarii  simplicis  ;  et  ut 
rossi  Turonenses,  seu  S.  Ludovici,  seu 
alii  non  currant  nisi  prò  sex  denariis 
eorum  qui  current  prò  2.  Paris,  et  prò 
12.  ex  simplicibus.  Ex  1.  Regesto  Memo- 
rialium  Camerse  Comput.  Paris,  p*  Ty- 
pum damus,  Tab.  VII.  num.  24.  Denarii 
Parisiensis.  Num.  25.  Mallias  Turonensis, 
et  num.  26.  denarii  vulgo  dicti  à  la  cou- 
ronne.] 

1  (xrossus  Turonensis  pretii  17.  den.  Ex 
Chart a  21. MarM323.tom.  l.Hist.  Daiph. 
pag.  41.  col.  2. 

1  Grossus  Turon. argenti  cum  O  rotundo 
eestimatur  16.  den.  et  sine  0  rotundo 
15.  den.  cum  obolo,  in  Charta  6.  Nov. 
1323.  toni.  2.  Hist.  Dalph.  pag.  110,  col. 
2.  Item  cum  0  rotundo  pretii  21.  den.  Ex 
Computo  29.  Aug.  1324.  ibid.  tom.  1.  pag. 
130.  col.  2. 

33^*  Cursus  voluntarius  Grossi  Turon. 
cum  O  rotundo,  ex  Regest.  Camera 
Comput. 

12.  den. 

13.  den. 

14.  den. 

15.  den. 

16.  den. 

16.  den. 

17.  den. 

18.  den. 

19.  den. 

20.  den. 


An.  1312.  22.  23.  24.  pretii, 

An.  1325.  circa  Candelosam, 

An.  1326.  circa  S.  Remig. 

Circa  Nativitatem, 

An.  1327.  ad  Pascha, 

Ad  S.  Johannem, 

Circa  S.  Remig. 

An.  1328.  circa  Pascha, 

Circa  S.  Remig. 

Ad  Nativitatem, 

Et  tant  on  depuis  valu  ;  et  pource  que  li 
Gros  ne  se  haussoit  pas  d'un  denier  au 
coup,  ains  valoit  au  Change  :  et  pource 
qu'ils  prirent  cours  d*eux-mesmes  sans 
ordonnance  dn  Prince,  il  n'y  a  nulle  cer- 
tame journée  de  muance.  Haec  post  D.  le 
Blanc  pag.  205.  Typum  hic  habes,  Tab. 
VII.  num.  22. 

1  Grossus  Turonensis  cum  fiore  lilii  seu 
cum  O  fenduto  pretii  20.  den.  Ex  Computo 
29.  Aug.  1324.  tom.  1.  Hist.  Dalph.  pag. 
130.  col.  2. 

Oboli  albi,  (Oboles  blanches]  pond.  1. 
den.  15.  gr.  legis  10.  den.  argenti  regii, 
pretii  6.  den.  Paris.  9.  sol.  10.  den.  ad 
marcam  Paris,  praedictorum  Parisien- 
sium  medietatem  conficientes  et  similis 
figura,  sed  minoris,  cum  duplici  circa 
crucem  Inscriptione  Benedictum  Sit 
Nomen  Dni.  Nri.  et  Carolus  Rex.  et 
in  aversa  parte  templum,  cum  Inscrip- 
tione,  Francorum,  et  limbo  liliato.  2. 
Mari.  1322.  4.  Maii  1323.  18.  Jan.  1324.  3. 
Aprii,  24.  Jul.  20.  Jan.  1326.  7.  Nov.  1328. 
Typus  hic  describi  tur,  Tab.  VII.  num. 
23.  Turonensis  parvus. 

*  Historia  Occit.  inter  Probat.  tom.  4. 
col.  169:  Anno  1322.  die  sabbati  in  vigi- 
lia Rarnis  palmarum,  qu&  fuit  xiiij.  Kal. 
Apr.  fuit  praeconisatum  publice  apud 
Burgum,...  quod  Parisienses  cornuti  cur- 
rant et  habeant  cursum  iij.pro  ij.  den. 
Tur.  et  mites  ij.  prò  j.  den.  Tur....  Dena- 
rii auri  ad  reginam  prò  xiiij.  sol.  monetai 
'orsedictae 

*  Charta  ann.  1324.  in  Reg.  C.  Char- 
toph.  reg.  eh.  28  :  Estellins  chacun  baillié 
pour  cinq  petiz  deniers:  gros  Tòurnois 
d'argent  à  un  O,  chacun  pour  quinze  de- 
niers et  monnoye  doublé  neufvet  chacun 
doublé  compté  pour  deux  petiz  deniers  et 
une  maille. 

Sub  Philippo  VI. 

Oboli  albi,  et 

Duplices  Parisienses,  (Doubles  Parisis) 
ejusdem  ponderis,  legis,  pretii,  fi  gurae 
et  Inscriptionis,  praeter  nomen  Princi- 
pis.  A.  7.  Nov.  1328.  ad  10.  Nov.  1329. 


1  Malliae  alba?  pretii  6.  Turon.  et 
Parisienses  duplices  3.  malliarum 
Paris,  usque  ed  Pascha  ann.  1330.  et  su- 
binde malliae  albae  pretii  4.  Turon.  et 
Parisienses  duplices  1.  Paris.  Edicto  21. 
Mart.  ann.  1328.  tom.  1.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  pag.  28. 

Parisienses,  pretii  12.  honorum  Pari- 
siensium  parvorum.  Sabbat.  post  S.  Mi- 
chaelem  1329. 

Parisienses  parvi,  (Parisis  petit s)  pond. 
1.  den.  legis  4.  den.  pretii  1.  den.  Paris, 
in  quorum  parte  altera  nuda  crux  [ef- 
ficta  inest  steli ul a,]  cum  Inscript  Pari- 
sius  Civis.  In  aversa,  in  Campo  Fran  in 

•aoo 
circuì o,  Philippus  Rex.  Quidam  exs- 
tant,  quorum  in  medio  scriptum  Fran 

MilHOD 

A  20.  Sept .  1330.  ad  12.  Jun.  1333.  Typum 
hic  damus,  Tab.  IX.  num.  9.  [**  Sed 
forte  sunt  Philipp!  Augusti  hi  denarii, 
quorum  inscriptio  Fran  dubito  an  inve- 

wnaoo 
niatur.  De  Saulcy.]  Continuator  Chro- 
nici  Guill.  Nangii  ann.  1331  :  Hoc  eodem 
anno  Philippus  Rex  Monetam  antea  mu- 
tabilem  valde  in  méliorì  stata  posuit  : 
nam  ipse  ordìnavit,  quod  unus  Florenus 
de  Florentia  non  valeret  nisi  10.  solidos 
Parisienses,  et  alias  monetai  de  auro  se- 
cundum  tale  pretium,  unus  (xrossus  de 
argento  9.  Parisienses  parvos:  et  parvus 
Denarius,  qui  valebat  2.  denarios,  reduxit 
ad  itnum  :  et  sic  res  multx,  quae  ante 
erant  carae  valde,  quasi  ad  medium  redu- 
cuntur. 

Huc  etiam  referri  debent,  quae  haben- 
tur  in  Regesto  Noster  fol.  204.  de  mone- 
tarum  argentearumhujusce  tempestatis 
pretio  : 

Modus  solvendi  in  Thesauro  débita  de 
temporibus  retroactis ,  habitis  tara  per 
Cameram  Computorum,  quam  al.  tam  se- 
cundum  aestimationem  cursus  Grossi  Tu- 
ronensis argenti,  quam  al. 

De  toto  tempore  preterito  usque  ad  an- 
num  1301.  exclusive  solvuntur  débita  con- 
sideratone cursus  Grossi  Turonens.  prò 
10.  [den.  et]  ob.  Par.  exceptis  eis,  quae  de- 
bentur  prò  guerris ,  et  specialiter  prò 
vadiis  gentium  armorum,  quae  fuerunt  in 
guerris,  Vasconiae  et  Flandriaa  ab  anno 
1295.  usque  ad  annum  praedictum,  quae 
vadia  solvuntur  per  reductionem  ad  ter- 
tiam  partem,ut  30.  lib.  ad  10.  lib. 

Ab.  ann.  1301.  usque  ad  festum  B.  Ma- 
riaa  Septemb.  1306.  reducuntur  3.  denar. 
ad  unum. 

A  festo  B.  Maritt  in  Septemb.  1306.  us- 
que ad  Pascha  1311.  valuit  Grossus  Tu- 
ron» argenti  10.  [den.  et]  oboi.  Par.  et 
secundum  hujusmodi  aestimationem  reci- 
pitur  et  solvitur. 

A  Pascha  1311.  usque  ad  festum  B. 
Marisa  in  Sept.  1313.  habuerunt  Burgen- 
ses  cursum,  quilibet  prò  2.  den.  P.  et 
prò  ilio  tempore  Paris,  reducuntur  ad 
Turon. 

A  dicto  festo  usque  circa  Pascha  1316. 
aliquando  habuit  cursum  Grossus  Turo- 
nus  prò  10.  denar.  ob.  Par.  aliquando 
non  habuit  aliquem  cursum,  sed  utitur  ac 
si  habuisset  cursum  prò  10.  den.  ob.  Par. 
licet  aliquando  minus  valuerit. 

Ab  Pascha  1316.  usque  ad  ann.  1325. 
habuit  Grossus  Turon.  cursum  prò  12.  de- 
nar. Paris. 

Anno  1325.  circa  Candelosam  habuit 
cursum  prò  13.  den.  Par.  et  ante  ipsam 
Candelosam  eodem  anno,  et  in  parte  anni 
1324.  habebatur  6.  den.  prò  libra  penes 
Campsores  super  magnum  pontem  Pa- 
risiis. 

Anno  1326.   circa    festum  B.    Remigii 


valuit  Grossus  Turon.  14.  den.  Par.  et  a 
praedicta  Candelosa  usque  ad  dictum  fes- 
tum S.  Remiga  habebatur  6.  den.  Par.  vel 
plus  vel  minus  prò  libra. 

Anno  1326.  praedicto  valuit  Grossus  Tu- 
ron. 15.  den.  Paris. 

Ad  Pascha  1327.  valuit  Grossus  Turon. 
16.  d.  P. 

Ad  S.  Joann.  1327.  valuit  16.  den.  Pa- 
ris, et  quasi  obolum. 

Ad  S.  Remigium  1327.  valuit  17.  den. 
Par. 

Ad  Nativitatem  Domini  1327.  incwpit 
ascendere  paulisper  usque  ad  20.  d.  Par. 
sed  prò  toto  anno  1328.  et  prò  toto  anno 
1329.  usque  ad  26.  diem  Decemb.  exclusive 
utitur  sic,  quod  2.  denar.  reducuntur  ad 
unum,  quasi  Grossus  Turon.  habuisset 
semper  cursum  per  dictum  tempus  prò  2. 
sol.  Turon. 

A  26.  die  Decemb.  1329.  exclusive  usque 
ad  crastinum  Pasch.  1330. 9.  diem  Aprilis 
exclusive  valuit  Grossus  Turon.  18.  den. 
Tur. 

Et  in  dicto  crastino  9.  Aprii.  1330.  in- 
cipit habere  cursum  ad  12.  den.  Tur. 

Exstat  in  eodem  Regesto  Noster  fol. 
213.  Edictum  Philippi  Regis  ann.  1329. 
die  Sabb.  post  S.  Michaelem  publica- 
tum,  quo  statuit,  ut  Grossi  Turonenses 
argentei  cudantur  pretii  et  legis,  quibus 
erant  sub  S.  Ludovico  ,  prò  12.  bonis 
parvis  Turon.  praeterea  boni  parvi  Pa- 
risienses pretii  et  legis,  quibus  erant 
sub  S.  Ludovico.  Item  parvi  Turonenses 
pretii  et  legis  ut  sub  S.  Ludovico.  Item 
parvae  malliae  Parisienses  et  Turon.  pre- 
tii et  legis  eorumdem  denariorum.  Item 
parva  Pictavinas,  quarum  4.  valebunt 
pondere  et  lege  bono  parvo  Turon ensi, 
et  5. 1.  bonum  parvum  Parisiensem. 

Habetur  praeterea  in  eodem  Regesto 
fol.  216.  Edictum  aliud  ejusdem  Regis 
ann.  1329.  quo  statuit,  ut  boni  Parisien~ 
ses,  qui  tum  cudebantur,  currant  prò 
18.  den.  Paris.  Grossi  Turonenses  S. 
Ludovici,  et  veteres  boni  et  graves,  et 
qui  tum  cudebantur,  prò  18.  den.  Tur. 
Malliae  albae  prò  6.  d.  Tur.  Duplices  Pa- 
risienses prò  3.  oboi.  Paris.  Boni  parvi 
Parisienses,  qui  tum  etiam  cudebantur, 
prò  tribus  obolis  Turon.  cuju smodi  pre- 
da obtinere  debebant  a  die  Christi  na- 
talitio  ad  Pascha  :  deinceps  fortis  mo- 
neta currat,  scilicet  ex  monetis  argen- 
teis,  Po  mietisi*  prò  12.  bonis  seu  probi  s 

Sarvis  Paris.  Grossi  Turonenses  S.  Lu- 
ovici  et  veteres  prò  12.  Turon  ensi  bus 
bonis,  Malliae  bonae  vel  probae,  prò  4. 
Turon.  parvis  bonis,  Duplices  et  boni 
parvi  (Parisienses)  qui  tum  cudebantur, 
prò  1.  bono  parvo  Paris,  denique  parvi 
Turonenses,  qui  tum  etiam  cudebantur, 
prò  1.  den.  Tur. 

1  Turonenses  argentei  eestimantur  22. 
denar.  in  Charta  19.  Octob.  1329.  12.  den. 
in  Charta  tilt.  Oct.  1330.  tom.  2.  Hist. 
Dalph.  pag.  230.  col.  2. 

1  Turonenses  argentei  cum  O  rotundo 
statuuntur  pretii  14.  Turon.  parv.  in 
Charta  10.  Jun.  1332.  apud  D.  Chanteloup 
Hist.  Mont.  Major.  12.  den.  aequiparan- 
tur,  in  Charta  an.  1337.  ex  Archi  vis  S. 
Vict.  Massil.  ubi  12.  Turon.  cum  O 
rotundo  dicuntur  valere  florenum  auri. 
Vide  infra. 

*  Ejusdem  regis  Valesii  nomine  ap- 
pellatur  moneta,  cujus  valor  non  indi- 
catur,  in  Pacto  inter  abbat.  et  homines 
Anianae  ann.  1332.  ex  Reg.  69.  Cbartoph. 
reg.  eh.  175:  Determinamus  quod  prò 
solvendis  pr&dictis....  levetur  vintenum 
de  quibuscumque  fructibus  et  redditibus 
et  capsol,  scilicet  unum  Valoy  a  quolibet 
capite  hospitii,  qualibet  septimana  dicti 


478 


MON 


MON 


MON 


anni,  ab  habitantibus  in  dieta  villa  et 
ejus  juridictione. 

A  9.  Martii  1334.  cessavit  monetarum 
fabrica,  defectu  materia?,  usque  ad  13. 
Febr.  1336. 

Denarii  argentei  cum  Corona,  (Deniers 
d'argent  à  la  Couronne,)  pond.  2.  den. 
legis  10.  d.  16.  gr.  arg,  regii  pretii  10. 
den.  8.  solid.  ad  marcam  Paris.  In  Edic- 
tis  vulgo  appellati  Blans  deniers  à  la 
Couronne,  magnitudinis  Julii  Romani. 
Crux  Inscriptionem  attingit  :  Benedio 
tum  sit  nomen,  etc.  et  Philippus 
Rex.  In  aversa  parte  templum  corona- 
tum,  cum  Inscr.  in  ci  re  u  lo,  Fr  ancor. 
et  limbo  liliato.  A  13.  Febr.  1336.  ad  3. 
Nov.  1337.  et  a  3.  Nov.  1337.  ad  1.  Febr. 
seq.  18.  Febr.  1337.  6  Febr.  1338.  28.  Oct. 
16.  Nov.  18.  Dee.  3.  Jan.  1338.  19.  Aug.  17. 
Decemb.  5.  Febr.  10.  Aprii.  1338.  1.  Aug. 
1340.  Typus  hic  describitur,  Tab.  IX. 
num.  5., 

®e*  Eorumd.  denariorum  mentio  oc- 
currit  in  Charta  ann.  1337.  apud  D. 
ChanteloupB.ist.Mont.  Major.:  Moneta 
deferendo  juxta  legem  hujusmodi  esset 
exlimatio,  ut  legitimae  Turonicus  esset  13. 
denariolis  justis,  antiquis,  et  Corona 
notatis,  12.  vero  de  prsedictis  Turonicis 
argenteis,  unius  floreni  Fiorentini,  vel 
assium  tredecim,  et  denariolis  memoratis 
Corona  signatis  coalescentium. 

|  Mallias  parva  Parisienses  et  Tur. 
prius  inhibitse,  iterum  currere  jubentur 
Edicto  ult.  1339. 

^  Turonenses  cum  Leone  memorantur 
in  LitterisSfo.  Aug.  1339.  At  cujus  figura 
aut  pretii  fuerint  mi  hi  incompertum, 
cum  alibi  non  occurrant.  p»  Forte  mo- 
neta ducum  Aquitaniae.  De  Saulcy.] 

Duplices  Turonenses,  (Doubles  Tournois) 

Sond.  1.  den.  1.  gr.  legis  2.  den.  pretii  2. 
en.  Turon.  13.  Febr.  1340.  incertum,  an 
eadem  sit  moneta,  ut  altera  Philippi 
Pulcri.  Hujus  mentio  est  in  Computo 
Bartholomaei  Du  Drach,  Thesaurarii 
Guerrarum  ann.  1349. 1350. 

Grossi  Turonenses  argentei  cum  lilio, 
{Gros  Tournois  d'argent  a  la  fleur  de  lys) 
pond.  2.  den.  6.  gran,  legis  6.  den.  et 
pretii  15.  den.  Turon.  8.  solid.  pond.  ad 
marcam  Paris,  ea  parte,  qua  crux  est 
efficta,  inest  liliolum,  cum  duplici  Ins- 
criptione,  ut  supra.  In  altera  vero  lilium 
visitur  cum  Inscript.  in  circulo,  Fran- 
corum,  et  limbo  liliato.  A  5.  ad  13.  Febr. 
1340.  23.  Aug.  13.  Decemb.  10.  Mari.  1341. 
ult.  Jun.  7.  Sept.  9.  Aprii.  1342. 

|  Iidem  denarii  legis  et  pretii  ut  su- 
pra, sed  pond.  10.  sol.  ad  marcam  Paris, 
cudi  jubentur  Edicto  26.  Jun.  1342.  Eo- 
rum  cursus  inhibetur  Edicto  dato  pe- 
nule. Aug.  1344. 

Duplices  cum  lilio,  (Doubles  à  la  fleur 
de  lys)  pond.  2.  den.  3.  gr.  legis  2.  den. 
argenti  regii,  pretii  2.  den.  Paris.  14. 
solid.  pond.  ad  marcam  Paris.  Orucem 
liliatam  praeferunt,  cum  Inscript.  Mo- 
neta Duplex.  In  aversa  vero  parte 
majus  lilium,  cum  Inscript.  Philippus 
Rex.  13.  Febr.  1340.  [pretii  3.  den.  Tu- 
ron. a  15.  Sept.  1344.  Edicto  26.  Oct.  1343. 
Typus  hic  exhibetur,  Tab.  IX.  num.  7.] 

1 Grossi  Turonenses  pretii  15.  den.  Tu- 
Ton.  parv.  vel  12.  den.  Par.  leg.  6.  den. 
argenti  regii,  pond.  7.  sol.  ad  marcam 
Paris,  cudi  jubentur  Edicto  27.  Jan.  1340. 

firo  17.  den.  compu tantur,  in  Charta  an. 
342.  tpm.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  446.  col. 
2.  pretii  15.  den.  Turon.  Edictis  26.  Oct. 
et  13  decembr.  1343. 

T  Denarii  duplices  Parisienses  pond.  20. 
sol.  ad  marcam  Paris,  ejusdem  legis  et 
pretii  atque  alii,  cudi  jubentur  Edicto 
26.  Jun.  1342. 


1  Iidem  denarii,  leg.  3.  den.  pond.  18. 
sol.  ad  marcam  Paris,  cuduntur  Edicto 
24.  Febr.  1346.  pretii  1.  den.  Turon. 
Edicto  27.  Mart.  1347.  Eorum  cursus 
inhibetur  Edicto  3.  Jun.  1348. 

Grossi  Turonenses,  (Gros  Tournois  mon- 
noye  moyenne)  pond.  3.  den.  4.  gran, 
legis  12.  den.  pretii  3.  sol.  9.  den.  pond. 
60.  ad  marcam  Paris.  Orucem  perinde 
praeferunt,  cum  solita  duplici  Inscript. 
Phil.  etc.  In  aversa  templum  cruci  a  tu  m 
cum  limbo  liliato,  et  Turonus  Oivis. 
22.  Sept.  et  1.  Nov.  1343.  Typum  delinea- 
mus,  Tab.  IX.  num.  3. 

Parvi  denarii  Parisienses,  (Petits  de- 
niers Parisis)  pretii  1.  den.  Paris,  legis 
3.  den.  16.  gran,  argenti  Regii,  pond. 
18.  sol.  4.  d.  ad  marcam  Paris,  et 

Parvi  Oboli  Parisienses  (Petits  Obóles 
Parisis)  quorum  duo  erant  pretii  parvi 
denarii  Paris,  legis  2.  den.  6.  gran, 
pond.  22.  solid.  6.  den.  ad  marcam 
Paris.  22.  Sept.  1343.  16.  Febr.  1344.  9. 
Aprii.  1345. 

j  Parisienses  parvi  12.  sesti  man  tur  1. 
gross.  Turon.  et 

•  1  Turonenses  parvi  15.  ejusdem  pretii, 
Edicto  26.  Oct.  1343. 

Denarii  Parisienses,  (Deniers  Parisis) 
ponderis  21.  gran.  legis  3.  den.  16.  gran, 
pretii  3.  den.  Paris.  Oruce  insigniuntur 
liliata,  cujus  pars  inferior  Inscriptionem 
pertingit  :  Moneta  Duplex.  In  aversae 
partis  medio  bina  lilla,  cum  hisce  ad 
eorum  latera  characteribus,  Fran.  et 
in  circulo,  Philippus  Rex. 

Grossi,  et  Parisienses,  (Gros,  et  Parisis) 
similes,  ejusdem  ponderis  et  legis,  sci- 
licet  Grossus,  pretii  15.  den.  Turon.  et 
Parisiensis,  denarii  Parisiensis  solum- 
modo,  sicque  preti um  eorum  imminu- 
tum.  A  1.  Nov.  1343.  ad  16.  Feb.  1344. 
[ejusdem  pretii  Edicto  25.  Jan.  1348.] 
Parisiensis  typum  damus,  Tab.  IX.  num. 

8.  grossus  ibidem  num.  2. 
Grossi  Turonenses  argentei, 
Parisiensts  parvi,  et 

Oboli  parvi,  (Oboles  petites)  quorum 
duo  pretii  erant  parvi  Parisiensis,  ejus- 
dem ponderis  et  pretii,  quo  praedicti.  A 

9.  Aprii.  1345.  ad  17.  Jul.  1346. 

T  vuplices  Parisienses  nigri  (Doubles 
Parisis  noirs)  pretii  2.  den.  Paris,  leg.  2. 
den.  argenti  regii,  ponderis  14.  sol.  ad 
marcam  Paris.  Edicto  27.  Jan.  1340.  pre- 
tii 1.  mal  lise  Turon.  Edicto  26.  Òctobr. 
1343.  pretii  2.  den.  et  mal  lise  Turon. 
Edicto  27.  Aprii  1346.  pretii  1.  den.  Pa- 
ris. Edicto  6.  Jan.  1347. 

*  Literae  ann.  1340.  27.  Jan.  in  Reg.  B. 
Cam.  Oomput.  Paris,  fol.  109.  v°  ;  Itera 
faites  ouvrer  deniers  d'argent,  appellez 
Gros  Tournois ,  qui  auront  cours  pour  xv. 
petits  Tour,  et  pour  xij.  den.  Par.  à  vj. 
den.  de  loy,  et  de  vij.  solz  de  pois  audit 
mare,  et  deniers  doubles  noirs,  qui  auront 
cours  pour  ij.  den.  Par.  la  piece ,  à  ij. 
den.  Par.  la  piece,  à  ij.  den.  de  loy  ar- 
gent  le  roy,  et  de  xiiij.  solz  de  pois  audit 
mare. 

Denarii  duplices  Parisienses  nigri,  (De- 
niers doubles  Parisis  noirs)  pretii  2.  den. 
Paris,  legis  3.  den.  18.  gran,  argenti 
regii,  et  pond.  15.  sol.  ad  marcain  Paris. 
A  17.  Jul.  1346.  ad  27.  Jan.  seq.  et  a  27. 
Jan.  1346.  ad  3.  Mart.  seq. 

Duplices  Parisienses  nigri,  pretii  2. 
den.  Paris,  legis  3.   d.    argenti   regii, 

?iond.  18.  s.  ad  marcam  Paris.  A  3.  Mart. 
346.  ad  23.  Jul.  1347.  et  11.  Jan.  seq.  Ousi 
iidem  denarii  pretii  2.  den.  legis  3.  den. 
8.  gran.  pond.  15.  s.  3.  den.  ad  marcam 
Par.  Typus  duplicis  Parisiensis  est  Tab. 
IX.  num.  6. 
Denarii  albi     dicti    Grossi ,    (Deniers 


blancs,  appellez  Gros)  ponderis  2.  den. 
16.  gr.  legis  6  den.  pretii  15.  den.  pond. 
6.  solid.  ad  marcam  Par.  22.  Januar. 
1348. 12.  Maii  1349.  22.  August.  1350.  In- 
certum  an  ea  sit  moneta  quse  crucem 
nudam,  Inscriptionem  inferiore  sui  parte 
pertingentem,  praefert,  eamque  corona- 
tam  cum  solita  duplici  Inserì ptione,  et 
in  aversa  parte  templum  coronatum,  et 
in  circulo,  Turonus  Oivis.  cum  limbo 
liliato.  Typus  hic  exhibetur,  Tab.  IX. 
num.  1. 

W  Iidem  videntur  qui  Denarii  albi 
cum  cauda,  (Deniers  blancs  à  la  queùe,) 
de  quibus  infra  sub  Joanne  Rege. 

Parvi  Denarii  Turonenses  {Petits  De~ 
niers  Tournois)  pond.  18.  gran,  legis  2. 
den.  16.  gr.  pretii  den.  Tur.  pond.  20. 
sol.  7.  den.  ob.  ad  marcam  Par.  similes 
Denariis  Ludovici  Hutini,  cum  tempio 
cruciato,  et  Inscript.  Turonus  Civis.  et 
cruce  et  Philippus  Rex.  Ab  11.  Jan. 
1347.  ad  30.  Aug.  1348.  Typum  hic  descri- 
bimus,  Tab.  IX.  num.  11. 

^  Grossi  Turonenses  leg.  6.  den.  pond. 
6.  s.  cudi  jubentur  Edicto  15.  Jan.  1348. 

Hac  potissimum  tempestate  inventum 
reperitur  Remedium  ad  pondus,  le  Re- 
mede  sur  le  poids  par  villains  forts,  et 
villains  foibles,  voces  sunt  Monetario- 
rum.  Neque  illius  ulla  antiquior  occur- 
rit  mentio  in  Regestis  Curise  Moneta- 
rum,  tametsi  Diploma  Alphonsi  Gomitis 
Tolosani,  prò  moneta  Aibiensi  ann.  1272. 
illius  meminerit.  Vide  Regestum  123. 
fol.  38. 

m^T  Recentior  videtur  inventio  reme- 
dii  ad  legem,  Remede  de  loy  ;  primum 
enim  hujus  mentio  est  in  Edicto  Johan- 
nis  Regis  14.  Aprii.  1361.  toni.  2.  Ordi- 
nat.  pag.  487  :  voulons  que  se  les  Maistres 
particuliers  qui  tiendront  nosdites  Mon- 
noyes,  font  leurs  boestes  du  blanc  eschar- 
ses  de  troy  jusques  à  quatre  grains  de 
Remede,  ilz  rien  soyent  pour  cause  de  ce, 
tenus  de  nous  en  payer  aucune  amende. 
Ubi  observatur  ad  hsec  verba  in  margine 
manu  recentiori  anno  tatù  m,  Cy-devant 
n'est  fait  mention  de  Remede;  i.  e.  hac- 
tenus  inaudita  vox  Remedium. 

Denarii  duplices  nigri ,  (Doubles  tous 
noirs)  pretii  2.  den.  Turon.  legis  3.  den. 

1.  gr.  pond.  15.  s.  3.  den.  et  tert.  ad  mar- 
cam Par.  A  30.  Aug.  1348.  ad  8.  Decembr. 
seq.  Typus  est  Tab.  IX.  num.  10. 

Duplices  Turonenses  nigri,  (Doubles 
Tournois  noirs,)  legis  2.  den.  5.  gr.  et 
tert.  argenti  regii  et  pond.  16.  s.  8.  den. 
ad  marcam  Par.  A  22.  Jan.  1348.  ad  12. 
Mali  1349. 

1.  Maii  1350.  publicata  fuit  fortis  mo- 
neta. 

Duplices  Parisienses  nigri,  (Doubles  Pa- 
risis noirs)  pond.  1.  den.  3.  gr.  legis  2. 
den.  8.  gr.  pretii,  2.  den.  Par.  11.  et  22. 
Aug.  et  14.  Nov.  1350. 

Sub  Johanne  Rege. 

Duplices  Parisienses  nigri,  (Doubles 
Parisis  noirs)  pretii  2.  den.  praedictis 
similes,  valuitque  marca  argenti  tam 
albi,  quam  nigri,  112.  solidis  Tur.  A  22. 
Atta,  et  14.  Nov.  1350.  ad  5.  Febr.  seq. 

Vuplices  Turonenses,  (Doubles  Tournois) 
ponderis  1.  den.  1.  gr.  legis  2.  den.  pretii 

2.  Tur.  pond.  15.  sol.  Turon.  ad  marcam 
Par.  vulgo  dicuntur  Turonenses  nigri.  A 
24.  Mart.  1350.  ad  17.  Maii  1351. 

^  Duplices  Turonenses  (Doubles  Tour- 
nois) pretii  2.  den.  Turon.  leg.  2.  den. 
8.  gran.  pond.  14.  s.  7.  den.  ad  marcam 
Par.  cudi  iubentur  Edicto  22.  Jan.  1351. 
pretii  1.  oboi.  Edicto  23.  ejusd.  mensis. 

1  Duplices  Turonenses  boni  nigri  (Bons 
doubles  Tournois  noirs)  qui  tum  cu  de- 


MON 


MON 


MON 


479 


bantur  pretii  2.  d.    Turon.    Edicto  23. 
Jan.  1351. 

Duplices  Turonenses,  (Doubles  Tour- 
nois,) pond.  21.  ac  fere  22.  gran,  legis  1. 
den.  18.  gr.  pretii  2.  den.  Tur.  pond.  17. 
sol.  6.  den.  ad  marcam  Par.  A  17.  Maxi 
od  23.  Jun.  18.  Aug.  12.  Septembr.  28. 
Sept.  14.  Fébr.  et  27.  Mart.  1351.  2.  /un. 
1352.  etc. 

Mallise  alba,  (Mailles  blanchesj  pond. 
1.  den.  8.  gr.  absque  remedio,  legis  4. 
den.  12.  gr.  pretii  6.  den.  Paris,  pond. 
12.  sol.  ad  marcam.  Par.  iidem  sunt 
cura  obolis  quantum  ad  pretium  ,  sed 
figura  diversi.  A  17.  Mah  ad  23.  Jun. 
1351. 28.  Septembr.  1351.  Vide  Hautinum 
pag.  81. 

\  Mallise  alba  pretii  2.  den.  Paris. 
Edicto  23.  Jan.  1351. 

1  Grossi  Turonenses  pretii  8.  den.  Tu- 
ron. leg.  4.  den.  8.  gr.  pond.  6.  sol.  9. 
den.  et  1.  quart.  grossi  Tur.  cudi  juben- 
tur  Edicto  22.  et  23  Jan.  1351. 

Grossi  Turonenses,  (Gros  Tournois) 
pond.  2.  den.  8.  gr.  legis  4.  den.  pretii 
8.  den.  Tur.  Crucem  pedatam  cum  spi- 
culis  in  extremis  praeferunt  cura  Ins- 
criptione  duplici,  f  Johannes  Rex.  et 
in  aversa  parte  templum  cruciatum  et 
liliatum  ad  latera,  cum  Inscript.  Turo- 
NUS  Civis.  4  Febr.  27.  Mart.  1351.  24. 
Nov.  1354.  Typum  hic  damus,  Tab.  X. 
num.  16.  [°°  ibi  vero  templum  nec  est 
cruciatum  nec  liliatum  sed  coronatum. 
Vide  praeterea  Hautinum  pag.  81. 

1  Parvi  Parisienses  pretii  1.  den.  Paris. 
Item 

1  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. Edicto  24.  Mart.  1351. 

1  Grossi  Turonenses  leg.  4.  den.  argenti 
regii,  pretii  8.  den.  Turon.  pond.  8.  sol. 
4.  d.  ad  marcam  Paris,  cudi  jubentur 
Edicto  22.  Julii  1352.  Iidem  denarii  cu- 
duntur  leg.  4.  d.  pond.  10.  sol.  ad  mar- 
cam Par.  Edicto  24.  Nov.  seq. 

1  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Turon.  leg.  2.  den.  argenti  regii,  pond. 
16.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Par.  cudun- 
tur  Edicto  22.  Jul.  1352.  ejusdem  leg.  et 
pretii,  pond.  20.  Edicto  24.  Nov.  et  3. 
Febr.  seq.  ejusd.  pretii,  leg.  1.  den.  16. 
gr.  argenti  regii,  pond.  22.  sol.  2.  den. 
et  2.  tert.  den.  duplicis  Turon.  Edicto 
20.  Aprii.  1353.  ejusd.  rursus  pretii,  leg. 
2.  den.  12.  gr.  pond.  13.  sol.  6.  den.  oboi. 
Edicto  5.  Od.  seq, 

T  Grossi  Denarii  albi  pretii  et  pond.  ut 
infra,  leg.  3.  den.  12.  gran,  argenti  regii 
Edict.  3.  Febr.  1352.  20.  Aprii.  1353. 

1  Matite  albm  pretii  2.  oboi.  Edicto  26. 
Octobr.  1353. 

Grossi  Denarii  albi  (  Gros  Deniers  blancs) 
pretii  8.  den.  legis  3.  den.  8.  gr.  argenti 
regii,  pond.  11.  solid.  8.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  A  22.  Aprii.  1353.  ad  2.  Aug. 
seq.  2.  Aug.  [18.  et]  27.  Nov.  8  Decembr. 
1353. 

Duplices  Turonenses,  (  Doubles  Tournois) 
pretii  2.  den.  Turon.  legis  1.  den.  16.  gr. 
argenti  regii,  pond.  16.  sol.  8.  den.  ad 
marcam  Par.  A  26.  Aprii.  1354.  ad  24. 
Maii  seq.  et  a  28.  Maii  1354.  ad  5.  Jul.  seq. 
5.  Jul.  1354.  7  Septembr.  1354.  Turonensis 
duplicis  typum  exhibet  Tab.  X.  num.  9. 
si  molici  s  num.  11. 

1  Denarii  albi  leg.  3.  den.  8.  gr.  pretii 
5.  den.  Turon.  pond.  6.  sol.  8.  den.  ad 
marcam  Par.  cudi  jubentur  Edicto  ult. 
Oct.  1354. 

Denarii  parvi  Turonenses,  (petits  De- 
niers Tournois)  pretii  1.  den.  legis  1.  den. 
20.  gr.  argenti  regii,  pond.  18.  s.  4.  den. 
ad  marcam  Par.  A  [31.  Oct.]  24.  Nov. 
1354.  ad  24.  Jan.  seq. 
Denarii    albi    cum  Corona,    (Deniers 


blancs  a  la  Couronne)  pretii  5.  d.  Tur. 
leg.  3.  d.  8.  gr.  pond.  6.  s.  8.  d.  ad  mar- 
cam Par.  A  [14.  tom.  2.  Ordin.  pag.  560.] 
24.  Nov.  1354.  ad  24.  Jan.  seq.  Crucem 
liliatam  praeferunt  cum  inferiore  sui 
parte  longiori  Inscriptionem  pertin- 
gente ,  f  Johannes  Dei  Gra.  et  in 
aversa  parte  coronam  in  superiori  parte, 
cum  hisce  infra  exaratis  characteribus 
Francoru.  Rex.  et  limbo  liliato.  Ty- 
pum hic  describimus,  Tab.  10.  num.  1. 
Edicto  Eegio  preti um  supradictorum 
Duplicium  Tur.  fuit  oboli  Turon.  et 
eorumdem  alborum  Denariorum  qui 
currebant  prò  8.  den.  2.  gr. 

]  Duplices  Turonenses  nigri  (Doubles 
Tournois  noirs)  pretii  1.  malli»  Turon. 
Item 

j  Parvi  Turonenses  nigri  (Petits  Tour- 
nois noirs)  qui  tum  cu  de  bantur,  pretii  1. 
den.  Turon.  Edicto  14.  Nov.  1354. 

Denarii  parvi  Turonenses  (petits  De- 
niers Tournois)  pretii  1.  den.  Turon. 
legis  1.  den.  9.  gr.  argenti  regii,  pond. 
18.  sol.  4.  den.  ad  marcam  Paris.  A  [24. 
tom.  2.  Ordinat.  pag.  571.]  27.  Jan.  ad 
4.  Aprii.  1354. 

Denarii  albi  cum  Corona,  pretii  5.  den. 
Turon.  leg.  2.  den.  12.  gr.  argenti  regii, 
pond.  6.  solid.  8.  d.  ad  marcam  Par.  A. 
27.  Jan.  ad  4.  Aprii.  1354.  20.  Maii,  24. 
Mah,  6  Jul.  1355. 

Sa®"  Iis  non  omnino  conveniuntEdicta 
quae  reperi  un  tur  tom.  2.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  nam 

1  Denarii  albi  cum  Corona  legis,  pretii 
et  ponderis  ut  supra,  cuduntur  Edicto 
24.  Jan.  1354.  ejusd.  pretii,  leg.  3.  den. 
argenti  regii,  pond.  10.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Edicto  20.  Mart.  seq.  leg.  2.  den. 
12  gr.  argenti  regii,  pond.  10.  sol.  Edicto 
22.  Maii  1355. 

]  Denarii  albi  cum  Corona  (Deniers 
blancs  à  la  Couronne)  pretii  12.  den. 
Paris,  leg.  3.  den.  9.  gr.  argenti  regii, 

Eond.  6.  sol.  ad  marcam  Par.  cudi  ju- 
entur  Edicto  11.  Jul.  1355.  pretii  ejus- 
dem et  pond.  leg.  3.  den.  argenti  regii 
Edicto  17.  Aug.  seq.  leg.  3.  den.  arg.  reg. 
pond.  6.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Paris. 
Edicto  27.  Sept.  ejusdem  anni. 

Duplices  Parisienses  nigri,  (Doubles  Pa- 
risi* noirs)  pond.  1.  den.  legis  1.  den.  12. 
gr.  pretii  2.  d.  Par.  pond.  16.  sol.  ad 
marcam  Paris.  Crucem  ut  supra  effic- 
tam  praeferunt,  et  Inscript.  f  Moneta 
Duplex,  et  in  aversa  parte  lilium,  et 
Johannes.  Frano.  Rex.  [11.]  17.  Jul. 
1355.  et  28.  Sept.  Tab.  X.  num.  8. 

Grossi  Denarii  albi  cum  cauda,  (Gros 
deniers  blans  à  la  queuej  pretii  12.  den. 
Paris,  legis  3.  den.  arg.  regii,  pond.  6. 
sol.  ad  marcam  Paris.  A  17.  Jul.  ad  22. 
et  26.  Aug.  1355. 

Grossi  Denarii  albi  cum  cauda,  (Gros 
Deniers  blans  à  queue)  pond.  2.  den.  9. 
gr.  legis  3.  den.  pretii  15.  den.  Tur.  pond. 
6.  sol.  ad  marcam  Paris,  crucem,  ut 
caeteri  alii,  caudatam,  sed  corona  tam, 
et  eamdem  duplicem  Inscriptionem  prae- 
ferunt, et  in  aversa  parte  templum 
liliatum  et  Turonus  Crvrs  ,  cum  limbo 
liliato.  22.  al.  28.  Sept.  19.  Oct.  5.  Jan. 
1355.  etc.  [Typum  hic  habes,  Tab.  IX. 
num.  19.] 

1  Grossi  Denarii  albi  cum  cauda  leg. 
3.  den.  arg.  regii,  pond.  8.  sol.  4.  den. 
ad  marcam  Paris.  Edicto  27.  Octobr.  1355. 
Iidem  denarii  pretii  12.  den.  Paris,  di- 
cuntur  in  Edicto  9.  Nov.  seq.  quo  cudi 
jubentur  ejusdem  pond.  leg.  vero  2. 
den.  oboi. 

1  Denarii  Duplices  Turonenses  leg.  2. 
den.  18.  gr.  argenti  regii,  pond.  13.  sol. 


9.  d.  ad  marcam  Paris,  pretii  2.  den. 
Turon.  et 

1  Parvi  denarii  Parisienses  leg.  2.  den. 
7.  gran,  argenti  regii,  pond.  18.  sol.  4. 
den.  ad  marcam  Paris,  pretii  1.  parvi 
den.  Paris,  et 

^  Parvi  denarii  Turonenses  leg.  2.  den. 
argenti  regii,  pond.  20.  sol.  ad  marcam 
Paris,  pretii  1.  den.  Turon.  et 

^  Malliss  parvse  Turonenses  leg.  1.  den. 
12.  gran.  arg.  regii,  pond.  30.  sol.  ad 
marcam  Par.  pretii  1.  malli  se  Turon. 
Item 

|  Denarii  albi  (Deniers  blancs)  leg.  8. 
den.  arg.  regii,  pretii  10.  den.  Turon. 
pond.  8.  s.  ad  marcam  Par.  cudi  juben- 
tur Edicto  30.  Dee.  1355. 

Duplices  Turonenses,  pretii  2.  Turon. 
legis  2.  d.  12.  gran.  pond.  12.  sol.  6. 
den.  et 

Parvi  denarii  Parisienses,  pretii  1.  den. 
legis  2.  den.  pond.  20.  solid.  ad  marcam 
Par.  et 

Mallim  Turonenses,  pretii  oboli  Turon. 
legis  1.  den.  12.  gran.  pond.  30.  sol.  ad 
marcam  Par. 

Grossi  denarii  albi  cum  litio,  (Gros  De- 
niers blancs  à  la  fieur  de  lys)  pond.  3. 
den.  4.  gr.  legis  4.  .den.  pretii  8.  den. 
Tur.  cruce  pedata  inter  4.  lilla  insi- 
gniuntur,  cum  Inscript.  Benedictum 
Sit  Nomen  Dni.  Nri.  Dei.  Jhu.  XM;  et 
in  aversa  parte  lilium  Florentinum  co- 
ronatum in  limbo  dentato  cum  Inscript. 
Johannes  Dei  Gra.  Francorum  Rex. 

5.  Jan.  1355. 9.4 ug.  19.  Sept.  26.  Oct.  1356. 
Typus  hic  delineatur,  Tab.  X.  num.  6. 
Vide  Hautinum  pag.  87. 

1  Grossi  Denarii  albi  leg.  4.  den.  arg. 
regii,  pond.  5.  sol.  ad  marcam  Paris, 
pretii  8.  den.  Tur.  cudi  jubentur  Edicto 
16.  Jan.  1355.  ejusd.  pretii,  leg.  3.  den. 
pond.  6.  sol.  3.  den.  ad  marcam  Par. 
Edicto  26.  Jul.  1356.  ejusd.  leg.  et  pretti, 

?ond.  9.  sol.  4.  den.  et  semi  ss.  Edicto 
3.  Sept.  seq.  leg.  4.  den.  arg.  reg.  pond. 

6.  sol.  8.  den.  pretii  12.  d.  Turon.  cudi 
jubentur ,  praeterquam  in  Occitani  a  , 
Edicto  28.  Nov.  ejusdem  anni. 

^  Grossi  Denarii  albi  cum  Corona  (Gros 
Deniers  blancs  à  la  Couronne)  pretii  12. 
den.  Paris,  leg.  3.  den.  9.  gr.  argenti 
regii,  pond.  6.  sol.  ad  marcam  Paris, 
cuduntur  Edicto  11.  Julii  1355.  ejusdem 
pond.  et  pretii,  leg.  3.  den.  arg.  regii, 
Edicto  17.  Aug.  seq.  rursus  leg.  3.  den. 
pretii  ejusdem  pond.  6.  sol.  8.  den. 
Edicto  27.  Sept.  1355.  pretii  10.  d.  Turon. 
Edicto  12.  Mart.  1356. 

Grossi  Denarii  cum  Corona,  pretii  10. 
Tur.  den.  legis  5.  den.  argenti  regii, 
pond.  18.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Par. 
Item 

Parvi  Denarii  Parisienses,  (Pelits  De- 
niers Parisis)  legis  2.  den.  pond.  12.  sol. 
ad  marcam  Par.  Item 

Parvi  Turonenses,  legis  1.  den.  20.  gran, 
argenti  regii,  pond.  21.  sol.  4.  den.  ad 
marcam  Par.  A  26.  Mart.  1356.  ad  23. 
Jan.  1357. 

1  Parvi  denarii  Parisienses  pretii  7. 
den.  Par.  et 

]  Parvi  Turonenses  pretii  7.  den.  Tu- 
ron. Edicto  23.  Jan.  1357. 

T  Grossi  Turonenses  argentei  leg.  6. 
den.  argenti  regii,  pond.  6.  sol.  8.  den. 
ad  marcam  Paris,  pretii  12.  den.  Turon. 
Item 

^  Duplices  Turonenses  nigri  leg.  2.  den. 
12.  gr.  arg.  reg.  pond.  16.  sol.  8.  d.  ad 
marcam  Paris,  et 

^  Denarii  parvi  Turonenses  leg.  1.  den. 
18.  gr.  pond.  23.  sol.  4.  den.  cudi  juben- 
tur in  monetis  Occitanicis  Edicto  23. 
Nov.  1356. 


480 


MON 


MON 


MON 


1"  Grossi  Denarii  albi  pretii  12.  den. 
Tur.  Edicto  25.  Nov.  1356. 

Ì"  Denarii  albi  pretii  3.  den.  Turon. 
Edicto  25.  iVov.  1356.  Jeg.  3.  den.  arg. 
reg.  pond.  9.  sol.  4.  den.  et  semiss.  ad 
marca m  Par.  Edicto  25.  Jan.  seq. 

ì"  Duplices  Turonenses  pretii  2.  d.  Tu- 
ron. ^dtcfo  25.  iVov.  1356. 

1"  Grossi  Denarii  argentei  cum  Corona 
ex  2.  s.  Turon.  reducuntur  ad  16.  den, 
Turon.  et 

1"  Par  tri  denarii  argentei  cum  Corona 
ex  12.  den.  Turon.  ad  8.  den.  Turon. 
Item 

1"  Denarii  duplices  die  ti  Burgenses  fortes 
(Bourgeois  forts)  ex  2.  den.  Turon.  ad  1. 
den.  Par.  prò  parti  bus  Occitanicis 
Edicto  19.  Mar*.  1356. 

*  Oboli  albi  ad  caudam  cursum  non 
habentes,  in  Lit.  remiss.  ann.  1357.  mens. 
Jun.  ex  Reg.  85.  Chartoph.  reg.  eh.  143. 

Grossi  Denarii  albi  cum  Ulto,  (Gros  Be- 
rners blancs  à  la  fleur  de  lys)  pretii  15.  d. 
Tur.  legis  4.  den.  argenti  regii,  pond.  5. 
sol.  ad  marcam  Par.  Item 

Denarii  Duplices  Turonenses,  pretii  2. 
den.  legis  1.  den.  16.  gr.  argenti  regii, 
pond.  15.  sol.  7.  d.  et  semiss.  A  [22.  et] 
23.  Jan.  1357.  ad  1.  Maii  1358. 

]  Chrossi  Denarii- albi  cum  lilio  leg.  3. 
den.  8.  gr.  arg.  regii,  pond.  et  pretii  ut 
supra  Edicto  7.  Maii  1358.  leg.  3.  den. 
arg.  regii,  pond.  6.  sol.  8.  d.  ad  marcam 
Paris.  Edicto  5.  Aug.  seq. 

1"  Duplices  Turonenses  leg.  2.  den.  6. 
gran.  arg.  regii,  pond.  lo.  sol.  ad  mar- 
cam Paris.  Item 

1"  Parvi  Parisienses  leg.  1.  den.  18.  gr. 
arg.  reg.  pond.  18.  sol.  8.  den.  ad  mar- 
cam Paris,  et 

ì  Parvi  Turonenses  leg.  1.  den.  12.  gr. 
pond.  20.  sol.  ad  eamdem  marcam.  Item 

1  Grossi  Denarii  albi  cum  Corona  leg. 
4.  den.  arg.  reg.  pond.  4.  sol.  5.  d.  et  1. 
tert.  ad  marcam  Par.  pretii  12.  den. 
Edicto  22.  Aug.  1358.  leg.  3.  d.  arg.  reg. 
Edicto  16.  Nov.  seq. 

1"  Grossi  Denarii  albi  ex  12.  den.  Paris, 
reducuntur  ad  6.  den.  Turon.  Edicto 
22.  Aug.  1358. 

]  Denarii  albi  (Deniers  blancs)  leg.  3. 
d.  arg.  regii,  pond.  7.  sol.  6.  d.  ad  mar- 
cam Par.  pretii  6.  den.  Turon.  Edicto 
22.  Febr.  1358.  ejusdem  leg.  et  pretii, 
pond.  8.  sol.  4.  den.  ad  eamd.  marcam 
Edicto  25.  ejusdem  mensis. 

1  Duplices  Turonenses,  leg.  1.  den.  20. 
gr.  arg.  reg.  pond.  13.  sol.  9.  den.  ad 
marcam  Paris,  pretii  2.  den.  Edicto  22. 
Febr.  1358.  leg.  I.  den.  18.  gr.  arg.  reg. 
pond.  14.  sol.  7.  den.  ad  marcam,  Edicto 
25.  ejusd.  mens.  legis  1.  den.  12.  gr.  arg. 
reg.  pond.  15.  sol.  ad  marcam  Ed.  15. 
Aprii,  seq. 

|  Parvi  denarii  Parisienses  leg.  1.  den. 
9.  gr.  et  1.  tert.  arg.  reg.  pond.  16.  sol. 
8.  den.  ad  marcam  Paris,  pretii  1.  den. 
Paris.  Edicto  22.  Febr.  1358.  leg.  1.  den. 
6.  gr.  arg.  reg.  pond.  ^ejusd.  Edicto  25. 
ejusdem  mensis. 

1  Porvi  Turonenses  leg.  1.  den.  6.  gr. 
arg.  regii,  pond.  20.  sol.  10.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  Edicto  25.  Febr.  1358. 

Denarii  albi  cum  Corona  ,  (Deniers 
blancs  à  la  Couronne)  pond.  2.  aen.  13. 
gr.  legis  4.  den.  pretii  12.  den.  Turon. 
pond.  4.  sol.  5.  den.  ad  marcam  Paris, 
cum  cruce  pedata  inter  2.  lilia,  et  du- 
plici polita  In  scripti  on  e  :  in  aversa  parte 
cum  corona  rosae  imminente,  et  in  Ins- 
cript.  Frangor.  Rex.  et  limbo  liliato 
30.  Aug.  21.  Od.  22.  Nov.  1358.  [••  Dena- 
rios  albos  cum  corona  paulo  diversos 
exhibet  Tab.  X.  num.  4.  et  5.] 

Grossi   Denarii   albi ,    (Gros    deniers 


blancs)  pretii  6.  Turon.  legis  3.  den.  ar- 
genti regii  pond.  7.  sol.  6.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  Item 
Parisienses  parvi,  (Parisis  petits)  pond. 

23.  gr.  legis  1.  den.  8.  gr.  pretii  1.  den. 
parvi,  pond.  16.  sol.  8.  den.  ad  marcam 
Par.  cum  cruce  pedata,  et  Inscript.  f 
Parisi us  Oivis.  et  in  postica,  Fra  et  in 

OON 

circulo  +  Johannes  Rex.  25.  Febr.  1358. 
1.  Jan.  1359.  Tab.  X.  num.  10. 

Denarii  albi  cum  Corona^  pretii  6.  den. 
Turon.  A  27.  Martii  ad  16.  Aprii.  1358. 

24.  Aprii,  et  3.  Martii  1359. 
T  Denarii  albi  cum  Corona  pretii  6.  den. 

Turon.  leg.  3.  d.  arg.  reg.  pond.  10.  sol. 
ad  marcam  Par.  Edicto  15.  Aprii.  1358. 
ejusd.  leg.  et  pretii,  pond.  12.  sol.  6.  d. 
ad  eamd.  marcam  Edicto  28.  Aprii.  1359. 
ejusd.  pretii  et  pond.  leg.  2.  den.  12.  gr. 
arg.  regii  Edicto  6.  Maii  seq. 

T"  Grossi  Denarii  albi  leg.  3.  d.  arg. 
reg.  pond.  6.  sol.  ad  marcam  Paris,  pre- 
tii 15.  den.  Turon.  Edicto  25.  Maii  1359. 
leg.  3.  den.  12.  gr.  arg.  regii,  pond.  5. 
sol.  10.  den.  ad  eamdem  marcam,  ejusd. 
pretii  Edicto  3.  Jun.  seq.  ejusd.  pretii  et 
pond.  leg.  3.  den.  Edicto  7.  ejusd.  mens. 
leg.  2.  den.  15.  gran.  arg.  reg.  cudi  ju- 
bentur  praeterquam  in  Occitania  Edicto 
8.  Jul.  1359. 

Denarii  albi  cum  tribus  liliis,  (Deniers 
blancs  à  trois  fleur s  de  lys)  pond.  2.  den. 
17.  gr.  legis  3.  den.  12.  gr.  pretii  15.  den. 
pond.  5.  sol.  10.  den.  ad  marcam  Paris, 
cum  cruce  pedata,  et  duplici  solita  Ins- 
criptione,  et  in  aversa  parte,  cum  tribus 
liliis  coronatiSj  et  in  circulo,  Franco- 
rum  Rex.  1.  et  12.  Jun.  9.  Jul.  12.  Jul.  5. 
19.  22.  Oct.  12.  Mart.  1359.  Typum  hic 
damus,  Tab.  IX.  num.  18. 

ì"  Denarii  albi  cum  tribus  liliis  leg.  2. 
den.  6.  gr.  arg.  reg.  pond.  7.  sol.  6.  d. 
ad  marcam  Paris.  Edicto  7.  Sept.  1359. 
ejusdem  leg.  pond.  9.  sol.  4.  den.  et  se- 
miss,  ad  eamd.  marcam  Edicto2.  Octóbr. 
seq.  leg.  2.  den.  arg.  reg.  pond.  10.  sol. 
ad  marcam  Paris.  Edicto  18.  ejusdem 
mensis;  ex  12.  den.  Paris,  reducuntur 
ad  4.  den.  Paris.  Edicto  22.  Nov.  seq. 

Denarii  albi  cum  Stella,  (Deniers  blans 
à  l'Etoille)  pond.  4.  den.  legis  4.  den.  pre- 
tii 2.  sol.  6.  den.  Turon.  pond.  4.  sol.  ad 
marcam  Paris.  Crucem  praeferunt  peda- 
tam,  cum  4.  parvulis  spiculis  inter  2. 
stellas  perforatasi  quas  moletes  dicimus, 
et  duplicem  solitam  Inscriptionem  :  in 
aversa  vero  parte  limbum  liliatum  am- 
bientem  hosce  in  medio  descriptos  cha- 
racteres,  Frangor.  quos  binaecoronae,  et 
iis  quatuor  adjuncta  lilia  infra  et  supra 
ambiunt.  Novemb.  4.  19.  Dee.  21.  Jan.  10. 

25.  Febr.  3.  Mart.  21.  ann.  1359.  Vide 
Hautinum  pag.  85.  [*>  Exhibet  Tab.  X. 
num.  7.  Denarium  album  cum  stella 
duplicem,  qui  crucem  prsefert  pedatam 
sed  si  ne  spiculis  ;  in  aversa  vero  parte 
habet  in  medio  Johs.  Frango.  Rex.  in 
circulo  Moneta  Duplex  Alba,  et  lim- 
bum liliatum.] 

555^"  Ex  Edictis  a  D.  Cangio  laudatis 
forte  quis  ex  i  stima  veri  t  toto  ilio  tem- 
pore horum  denariorum  idem  obtinuisse 
pretium,  eosque  ad  eamdem  legem  cusos 
ruisse  :  cui  errori  ne  locus  praebeatur, 
Edicta  subjicimus  in  qui  bus  eorum 
cursus  vel  cusio  statuitur.  In  iis  vero 
nullum  antiquius  occurrit  ann.  1359. 
quamvis  paulo  post  institutionem  Ordi- 
nis  Stèli  »  ann.  1351.  denarios  cum 
Stella  percussos  fuisse  credat  vir  doc- 
tissimus. 

1  Denarii  albi  cum  Stella  leg.  4.  den. 
arg.  regii,  pond.  4.  sol.  ad  marcam  Pa- 
ris, pretii  2.  sol.   6.  d.  Edicto  22.  Nov. 


1359.  pretii  2.  sol.  tantum  Edicto  dato 
eod.  die;  leg.  3.  den.  arg.  reg.  ejusdem 
pretii  et  pond.  Edicto  2.  Dee.  seq.  quod 
occultum  haberi  jubetur  ;  leg.  2.  den. 
12.  gr.  arg.  reg.  pond.  5.  sol.  ad  marcam 
Par.  pretii  2.  sol.  Paris.  Edicto  ult. 
ejusd.  mens.  leg.  2.  den.  arg.  reg.  ejusd. 
pretii,  pond.  6.  sol.  ad  eamd.  marcam 
Edicto  21.  Jan.  1357.  ejusdem  leg.  et 
pond.  sed  pretii  2.  sol.  6.  den.  Paris. 
Edicto  29.  ejusd.  mens.  leg.  2.  den.  arg. 
reg.  pond.  6.  sol.  8.  den.  ad  marcam 
Paris,  pretii  2.  sol.  6.  d.  Turon.  Edicto 
10.  Febr.  seq.  ejusd.  leg.  et  pretii,  sed 
pond.  8.  sol.  4.  den.  ad  eamd.  marcam 
Edicto  22.  ejusdem  mens.  leg.  1.  den.  12. 
gr.  ejusd.  pond.  Edicto  28.  ejusd.  mens. 
leg.  ejusd.  pond.  10.  sol.  5.  den.  ad  mar- 
cam Paris,  pretii  2.  sol.  6.  den.  Edicto 
15.  Mart.  seq.  pretii  2.  den.  Turon.  Edicto 
27.  ejusdem  mensis. 

Ì"  Denarii  albi  ex  15.  den.  Turon.  redu- 
cuntur ad  5.  den.  Turon.  Edicto  22.  Nov. 
1359. 

Duplices  Parisienses,  (Doubles  Parisis) 
pretii  2.  den.  Paris,  legis  18.  gr.  15.  sol. 
pond.  ad  marcam  Paris.  Ult.  Dee.  1359. 

1"  Denarii  Dtiplices  Parisienses  nigri 
pretii  2.  d.  Paris,  leg.  et  pond.  ad  arbi- 
trium  monetarii  Edicto  22.  Feb.  1359. 

1"  Parvi  Denarii  Parisienses  leg.  1.  den. 
arg.  regii,  pond.  16.  sol.  ad  marcam 
Paris,  pretii  1.  den.  Par. 

1"  Parvi  Turon.  leg.  1.  d.  arg.  reg.  pre- 
tii 1.  d.  T.pond.  20.  s.  ad  mare.  Par.  Ed. 
27.  Mart.  1359. 

Grossi  Denarii  albi,  (Gros  Deniers 
blans)  pond.  3.  den.  legis  3.  [4.]  den. 
pond.  5.  sol.  4.  den.  ad  marcam  Paris, 
pretii  15.  den.  Turon.  27.  Mart.  1359.  23. 
Aprii.  1360. 

!  Grossi  Denarii  albi  leg.  3.  den.  arg. 
regii,  pond.  5.  sol.  4.  d.  cudi  jubentur 
praeterquam  in  Occitania  Edicto  25. 
Aprii.  1360.  leg.  4.  den.  arg.  reg.  pond. 
5.  sol.  6.  den.  ad  marcam.  Paris,  pretii 
10.  den.  Turon.  Edicto  SO.  Aug.  seq.  leg. 
4.  den.  12.  gr.  arg.  reg.  ejusdem  pretii, 
pond.  4.  sol.  6.  den.  ad  eamd.  marcam 
Edicto  26.  Febr.  ejusd.  anni. 

1"  Parvi  denarii  Parisienses  nigri  (Petits 
Deniers  Parisis  noirs)  legis  18.  gr.  arg. 
reg.  pond.  16.  sol.  ad  marcam  Paris,  et 

]  Parvi  denarii  Turonenses  ejusd.  leg. 
pond. 20.  sol.  ad  eamdem  marcam  Edicto 
25.  Aprii.  1360.  Iidem  denarii  Paris,  et 
Turon.  ejusd.  pond.  et  pretii,  leg.  1. 
den.  arg.  regii,  Edicto  28.  Maii  seq. 

1  Denarii  albi  (Blancs  Deniers)  pretii 
12.  den.  Paris,  leg.  2.  den.  arg.  reg. 
pond.  5.  sol.  4.  den.  ad  marcam  Paris. 
Ed.  26.  Maii  1360.  ejusd.  leg.  et  pond. 
pretii  6.  d.  Par.  Edicto  28.  ejusd.  mens. 
leg.  2.  d.  arg.  reg.  pond.  6.  sol.  8.  d.  ad 
marcam  Par.  Ed.  27.  Jan.  seq.  ejusd. 
pond.  et  pretii,  leg.  vero  1.  d.  12.  gran, 
cuduntur  in  monetis  Paris.  Rotomag. 
Trec.  Bituric.  Lemovic.  et  Turon.  Edicto 
dato  eodem  die;  in  monetis  S.  Portiani 
et  Mastic.  Edicto  22.  Jul.  1360.  in  moneta 
Pictav.  Edicto  27.  ejusd.  mens.  leg.  1. 
den.  12.  gran.  pond.  8.  sol.  4.  den.  pre- 
tii 6.  den.  Paris.  Edicto  6.  Aug.  seq.  pre- 
tii 1.  d.  Paris.  Edicto  30.  ejusd.  mens. 
pretii  4.  den.  Turon.  Edicto  5.  Dee.  1360. 

1"  Grossi  Denarii  argentei  boni  (Bons 
gros  Deniers  d'argent)  qui  tum  cudeban- 
tur  pretii  8.  den.  Paris.  Edicto  30.  Aug. 
1360. 

!  Denarii  albi  cum  Corona  (Deniers 
blancs  à  la  Couronne)  qui  tum  cudeban- 
tur  leg.  4.  d.  ut  deinceps  cudantur  leg. 
2.  den.  et  oboi,  statuitur  Edicto  15.  Oc- 
tóbr. 1360.  vel  ut  habet  aliud  Edictum  7. 


MON 


MON 


MON 


481 


Nov.  seq.  leg.  2.  den.  12.  gran.  arg.  regii, 
pond.  5.  sol.  6.  den.  ad  raarcam  Paris. 

35©*  Typum  delineari  curavit  D.  Can- 
gius,  in  cujus  antica  parte  major  Crux 
pedata,  cum  In  script.  Moneta  argent. 
in  altera  majus  Unum  visitur  in  qua- 
druplici circino  et  Inscript.  Gloria.  In 
Excelsis  Deo.  Incertum  cujusnam 
monetas  typus  hlc  exaratur.  [»  Moneta 
Argentoratensis,  Gali,  de  Strasbourg.] 

1  Denarii  albi  cum  litio  pretii  8.  den. 
Par.  Edicto  5.  Decembr.  1360. 

Parvi  Denarii  Parisienses,  (Petit»  Be- 
rners Pansis)  pretii  1.  den.  Par.  legis  2. 
den.  argenti  regii,  pond.  16.  sol.  ad  mar- 
cara  Paris.  Item 

Parvi  Turonenses,  pretii  1.  den.  Turon. 
legis  1.  den.  18.  gran.  pond.  17.  sol.  6. 
den.  ad  marcam  Paris.  Item 

Denarii  albi  cum  Uliis,  (Blans  deniers 
aux  fleurs  de  lys)  pond.  3.  den.  13.  gran, 
legis  4.  d.  12.  gr.  pretii  10.  den.  Tur. 
pond.  4.  sol.  6.  den.  ad  marcam  Paris. 
Majorem  crucem  pedatam  praeferunt 
Inscriptionem  priorem  pertingentem  , 
inter  4.  lilia.  [«*  coronas]  cum  Inscrip- 
tione,  f  Johannes  Dei  Gra.  et  in  a  versa 
parte  campum  liliatum,  cum  Inscript. 
Frangorum  Rex.  in  circulo  liliato  [5.] 
17.  Dee.  1360.  23.  Aprii.  1361.  Oontinua- 
tor  Nangii  ann.  1361  :  Eodem  anno  fecit 
fieri  Rex  Francia  monetata  valde  bonam 
scilicet  grossos  albos  12.  den.  Paris,  non 
tamen  ita  magnos,  sicut  erant  Grossi  an- 
tiqui, quia  Ufi  16.  Parisienses  tunc  tem- 
poris  valuerunt.  Typum  hiedamus,  Tab. 
X.  num.  2. 

1  Denarii  albi  cum  Uliis  pretii  8.  den. 
Turon.  Edicto  10.  Aprii.  1361.  pretii  6. 
den.  Turon.  ut  ex  parvi  s  al  bis,  qui  ad 
3.  den.  Turon.  reducuntur,  conjicio, 
Edicto  14.  ejusdem  mens.  unde  recte 
pretii  6.  den.  Turon.  rursum  statuuntur 
in  Edicto  3.  Mart.  ejusdem  anni. 

Albi  Denarii,  (Blans  Deniers)  in  Gros- 
sorum  speciem,  pond.  2.  den.  6.  gr.  legis 
42.  den.  argenti  puri,  pretii  15.  Tur. 
pond.  1.  sol.  6.  den.  ad  marcam  Paris, 
cruce  insigniti  pedata,  et  duplici  solita 
Inscriptione  :  in  aversa  parte,  tempio 
coronato,  (_**  cruce  insignito]  et  Ins- 
cript. Turonus  Civis.  cum  limbo  Jiliato. 
23.  Aprii,  1361.  2.  Maii  seq.  Typum  da- 
mus,  Tab.  X.  num.  3. 

Semisses  Alborum  Denariorum,  (Demi 
Blans  Deniers)  pretii  7.  den.  oboi,  legis 
12.  den.  argenti  regii,  pond.  14.  sol.  ad 
marcam  Par.  A  22.  Aprii.  1361.  ad  2. 
Maii  seq. 

T  Grossi  boni  Turonenses  argenti  puri 
(Bons  gros  Tournois  d1  argent  fin)  pretii 
12.  den.  Paris.  Edicto  10.  Aprii.  1361. 
ejusd.  pretii,  Jeg.  12.  den.  arg.  regii, 
pond.  7.  sol.  ad  marcam  Paris.  Edicto 
Ì4.  ejusd.  mens.  29.  Oct.  seq.  ejusd.  pretii 
Edicto  3.  Mart.  ejusdem  anni. 

0  Ordin.  ann.  1361.  17.  Sept.  in  Memor. 
D.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  28.  v°  :  Le 

?ros  Tournois  de  boti  argent... pour  xij.  den. 
*ar.  la  piece,  et  le  demi  gros  de  bon  ar- 
gent.,.. pour  vj.  den.  Par.  la  piece,  et  le 
petit  denier  noir,  qui  est  en  fourme  de 
Parisis,  pour  j.  den.  la  piece,  et  Vautre 
petit  denier  noir,  qui  est  en  fourme  de 
Tournois,  pour  une  obole  Par.  la  piece; 
et  pour  ce  que  d'icelles  monnoies  n'avoit 
pas  encore  assez  de  faittes  ,  eussions 
donne  cours  aux  blans  à  la  couronne 
pour  iiij.  den.  Tour,  la  piece,  et  depuis 
ramené  à  trois,  et  depuis  leur  avons  oste 
le  cours  :  et  aussi  eussions  donne  cours 
aux  deniers  blans,  à  fleur  de  lis  pour  x. 
den.  Tour,  piece,  et  depuis  ramené  à  huit. 
J  Semi-grossi  Turonenses  argenti  puri 

V 


(Demis-gros  Tournois  d*argent  fin)  prò 
rata  ex  iisdem  Edictis. 

1  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Tur.  Edicto  10.  Aprii.  1361.  ejusdem  pre- 
tii, leg.  2.  den.  12.  gr.  arg.  reg.  pond. 
11.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Par.  Edicto 
14.  ejusd.  mens.  ejusd.  pretii  et  pond. 
leg.  vero  2.  den.  16.  gr.  Edicto  29.  Octobr. 
seq.  ejusd.  pretii  Edicto  3.  Mart.  ejusdem 
anni. 

1  Denarii  Parisienses  leg.  2.  den.  arg. 
reg.  pond.  14.  sol.  ad  marcam  Paris, 
pretii  1.  den.  Par.  Edicto  14.  Aprii.  1361. 

1  Parvi  Parisienses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. pretii  1.  den.  Paris,  leg.  2.  den. 
pond.  14.  Item 

1  Parvi  Turonenses  pretii  1.  mal  lise 
Par.  pretii  1.  den.  Turon.  leg.  2.  den. 
arg.  reg.  pond.  17.  sol.  6.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  Edictis  10.  et  14.  Aprii.  1361. 
29.  Octobr.  et  3.  Mart.  seq. 

Sub  Carolo  V.  sub  Oresmii  tempora. 

1  Grossi  Denarii  argentei  (Gros  deniers 
d'argentj  pretii  15.  den.  Turon.  leg.  12. 
den.  arg.  regii,  pond  7.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Typum  habes,  Tab.  X.  num.  15. 
Item 

1  Duplices  Denarii  Turonenses  leg.  3. 
d.  arg.  reg.  pretii  2.  d.  Tur.  pond.  13. 
sol.  1.  den.  et  semiss.  ad  Marcam  Paris, 
cudijubentur  Edicto  dato  Paris.  27.  Jul. 
1364. 

J  Parvi  Parisienses  et  Turonenses  pre- 
tii 1.  den.  Paris,  et  1.  den.  Turon.  leg. 

2.  den.  arg.  reg.  pond.  16.  sol.  ad  mar- 
cam Paris.  Edictis  20.  Aprii.  15.  Maii  et 
18.  Nov.  1365. 

Albi  denarii,  (Blans  Deniers)  pond.  2. 
den.  legis  4.  den.  pretii  5.  den.  pond.  8. 
sol.  ad  marcam  Paris.  Crucem  nudam 
praeferunt,  et  Inscript.  Sit.  Nomen.  Dni. 
Benedigtum.  et  in  aversa  parte  literam 
K.  coronatam  inter  2.  lilia,  et  Inscript. 
Karolus  Frangorum  Rex.  in  limbo.  2. 
Maii  1365.  Typum  damus.  [w  Quem  nos 
damus  Tab.  X.  num.  16.  praefert  literam 
K.  coronatam  inter  duo  lilia  et  Inscript. 
Dei  Gragia.  intra  limbum  liliatum,  et 
in  aversa  parte  crucem  cum  Inscript. 
Francorum  Rex.  et  in  limbo  Benedig- 
tum, etc J  Item 

Parvi  Denarii  Parisienses,  (Petits  De- 
niers Parisis)  pond.  1:  den.  legis  2.  den. 
pretii  1.  d.  Par.  pond.  8.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Item 

Parvi  denarii  Turonenses,  pretii  1.  den. 
Turon.  legis  2.  den.  argenti  regii, pond. 
20.  sol.  ad  marcam  Paris. 

\  Denarh  albi  argentei  nuper  cu  si  et 
qui  tum  cudebantur  pretii  4.  den.  Paris. 
Edicto  15.  Maii  1365.  pretii  5.  den.  Tur. 
Edicto  6.  Febr.  1369.  Incertum  an  de  iis 
denar.  intelligendum  Chron.  Bonae-Spei 

fag.  323.  ubi  ad  ann.  1365  :  Solidi  albi 
4.    currentes    sequivalent    in    Comitatu 
Hannoniae  15.  Turonensibus. 

*\  Denarii  albi  argentei  (Deniers  blancs 
d' argent)  leg.  12.  den.  aut  circi  ter  arg. 
reg.  pond.  8.  sol.  ad  marcam  Paris,  pre- 
tii 15.  den.  Turon.  Edicto  dato  Rotomagi 

3.  Aug.  1369.  et  6.  Febr.  seq.  ejusdem 
pond.  et  pretii,  leg.  11.  den.  3.  gran,  et 
1.  quart.  Edicto  dato  Paris.  19.  Jun.  1370. 
1.  Maii  1371.  ejusd.  pretii  leg.  11.  den.  6. 
gran.  pur.  Edicto  28.  Maii  1372.  ejusd. 
pretii  et  leg.  pond.  8.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Edicto  17.  Jun.  9.  Aug.  22.  Nov.  21. 
Febr.  seq.  ejusd.  pond.  et  pretii,  leg.  11. 
den.  17.  gr.  arg.  reg.  aut  circiter  Edicto 
7.  Aprii,  ejusd.  anni. 

1  Denarii  albi  pretii  5.   den.  Turon. 
Item 
1  Parvi  Parisienses  et  Turonenses  pre- 


I  tii  1.  denar.  Paris,  et  Turon.  Edicto  1. 
Maii  1371. 

m3"  Anno  1372.  ex  Cod.  MS.  a  D.  le 
Blanc  pag.  236.  laudato,  cusi  Grossi  ar- 
gentei leg.  9.  den.  pond.  1.  den.  1.  gran, 
in  quibus  effictum  castellum  cruce  loco 
coronae  insignitum,  cum  limbo  10.  liliis 
ornato  et  Inscript.  Benedictum  Sit, 
etc.  qui  denarii  interdum  Spinse  (Espi- 
nes)  nuncupantur. 

1  Denarii  albi  argentei  pretii  15.  den. 
Turon.  pond.  8.  sol.  ad  marcam  Par. 
leg.  11.  den.  6.  gr.  arg.  reg.  Edicto  11. 
Sept.  1373.  ejusdem  pretii  et  pond.  leg. 
12.  arg.  reg.  Edicto  13.  Octobr.  seq.  ejusd. 
pond.  et  pretii,  leg.  11.  d.  6.  gr.  Ed.  4. 
Aug.  1374. 

1  Parvse  Mallise  Turonenses  leg.  1.  den. 
6.  gran.  arg.  regii,  pond.  25.  sol.  ad 
marcam  Paris.  Edicto  10.  Jun.  1374. 

1  Denarii  albi  pretii  5.  den.  Turon. 
Edicto  10.  Aug.  13v4.  ejusd.  pretii,  leg.  4. 
den.  arg.  regii,  pond.  8.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Edicto  12.  Dee.  seq. 

1  Parvi  Denarii  Parisienses  pretii  1. 
den.  Paris,  leg.  2.  den.  arg.  reg.  pond. 
106.  den.  vel  16.  sol.  ad  marcam  Paris. 
Item 

|  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. leg.  2.  den.  arg.  regii,  pond.  200. 
den.  vel.  20.  sol.  ad  marcam  Paris.  Edic- 
tis 9.  et  20.  Janv.  1374. 

|  Denarii  albi  argentei  pretii  15.  den. 
Turon.  leg.  12.  den.  arg.  reg.  pond.  8. 
sol.  ad  marcam  Par.  Edictis  15.  Oct.  ult. 
ejusd.  mens.  et  6.  Nov.  1375.  ejusd.  pretii 
et  pond.  ìeg.  11.  den.  6.  gran.  pur.  aut 
circiter  Edicto  23.  Sept.  et  3.  Octobr. 
1377.  ejusd.  pretii  Edicto  28.  Julii  1378. 
ejusdem  pond.  et  pretii,  leg.  11.  den.  17. 
gran.  Edictis  19.  Aug.  seq.  et  8.  Mart. 
1379. 

|  Denarii  parvi  Turonenses  leg.  2.  den. 
arg.  reg.  pond.  20.  sol.  ad  marcam  Pa- 
ris, pretii  1.  den.  Turon.  Edicto  20.  Nov. 
1378. 

1  Denarii  albi  pretii  5.  den.  Turon. 
Item 

1  Parvi  Parisienses  et  Turonenses  pre- 
tii 1.  den.  Paris,  et  Turon.  Edicto  8. 
Mart.  1379.  [*»  Typus  parvi  Parisiensis 
est  Tab.  X.  num.  19.  duplicis  num.  17. 
et  18.] 

*  Literas  remiss.  ann.  1376.  in  Reg.  110. 
eh.  242  Jceulx  Oudin  et  Regnaut  par  es- 
batement  gaigerent  ensemble  pour  la 
somme  de  dix  solz,  que  icellui  Oudin  ne 
sgauroit  à  dire  combien  vjc.  blans  valent 
de  frans;  lequel  Oudin  r espondi  que  vjc. 
blans  valent  vij.  frans  ;  et  lors  icellui  Re- 
gnaut dist  audit  Oudin  queil  avoli  perdu 
lagaigeure:  car  vjc.  blans  ne  valent  que 
vj.  frans  et  demi. 

Sub  Carolo  VI. 

1  Denarii  albi  argentei  (deniers  blancs 
d*  argent)  pretii  15.  den.  Turon.  leg.  11. 
den.  6.  gran.  pur.  pond.  8.  sol.  ad  mar- 
cam Paris.  Edictis  16.  et  23.  Aprii.  1381. 
ejusd.  pretii  et  pond.  leg.  11.  den.  6.  gr. 
pur.  aut  circiter  Edictis  25.  ejusd.  mens. 

5.  et  15.  Aug.  1381.  15.  29.  Maii,  17.  Jun. 
14.  Jul  7.  et  12.  Aug.  1382.  5.  Dee.  1383. 

1  Denarii  parvi  Parisienses  sub  forma 
currente  pretii  1.  den.  Paris,  leg.  2.  den. 
arg.  reg.  pond.  16.  sol.  ad  marcam  Pa- 
ris, cudi  jubentur  Edicto  24.  Octob. 
1381.  24.  Octob.  1382.  19.  Jul.  16.  Mart. 
1383. 

Albi  Denarii  cum  Scuto,  (Blans  Deniers 
à  l'Escu)  dicti  a  Cambiatoribus,  seu  tra- 
pezitis  Guenars,  pond.  2.  den.  13.  gr. 
legis  6.  den.  pretii  10.  den.  Turon.  pond. 

6.  sol.  3.  den.  ad  marcam  Paris.  Crucem 
majorem  pedatam  inter  Dinas  coronas 

61 


482 


MON 


MON 


MON 


et  bina  lilia  prseferunt  cum  Inscrip- 
tione:  Sit  Nomen,  etc.  et  in  postica 
scutum  cum  3.  liliis,  et  Inscript.  f  Ka- 
rolus  Francor.  Rex.  11.  Mart.  1384. 30. 
Oct.  1389.  7.  Jun.  1413.  Typum  damus, 
Tab.  XI.  num.  10.  Semissis  num.  11. 

Eorumdem  Alborum  semisses,  prò 
rata. 

9  Literae  remiss.  ann.  1380.  mens.  Apr. 
ante  Pascha  ex  Reg.  118.  Chartoph.  reg. 
eh.  403:  Pour  lesguelx  deux  sólz  Jekan 
Tìiomas  bailla  auait  Reliot  un  gros  Tour- 
nois d'argent  à  deux  Os,  qui  tant  valoit 
au  pais. 

1  Chrossi  denarii  argentei  (Gros  deniers 
d'argent)  leg.  12.  den.  arg.  reg.  pond.  8. 
sol.  ad  marcam  Paris,  pretii  15.  den. 
Turon.  Edicto  22.  Nov.  1384.  27.  Nov. 
1388. 

T  Denarii  parvi  Parisienses  pretii  1. 
den.  Paris,  leg.  2.  den.  arg.  reg.  pond. 
15.  sol.  ad  marcam  Paris.  Edicto  22.  Nov. 
1384.  ejusd.  leg.  et  pretii,  pond.  16.  sol. 
8.  deh.  ad  eamd.  marcam  Edicto  11. 
Mart,  ejusd.  ann.  ejusd.  leg.  pretii  et 
pond.  Edicto  19.  Febr.  1385.  27.  Jun. 
1386. 11.  Sept.  1389.  ejusd.  pretii  et  leg. 
pond.  15.  sol.  Edicto  2.  Mart.  ejusdem 
anni* 

1  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. leg.  2.  den.  arg.  reg.  pond.  20.  so- 
lid.  ad  marcam  Paris.  Edicto  22.  Nov. 
1384. 

T  Denarii  albi  pretii  10.  den.  Turon. 
leg.  6.  den.  arg.  reg.  pond.  6.  sol.  3. 
den.  ad.  marcam  Paris.  Edicto  11.  Mart. 
1384. 

1  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Turon.  leg.  2.  den.  12.  gr.  arg. reg. pond. 
13.  sol.  et  1.  quart.  den.  ad  marcam  Pa- 
ris. Edicto  11.  Mart.  1384.  26.  Nov.  1388. 
11.  Sept.  1389. 

1  Parvi  Turonenses  Iegis  et  pretii  ut 
supra,  pond.  20.  sol.  10.  den. ad  marcam 
Paris.  Edicto  11.  Mart.  1384.  11.  Sept. 
1389. 

1  Parva  Malli»  Parisienses  leg.  3.  mail, 
arg.  reg.  pond.  25.  ad  marcam  Par.  Ed. 
11.  Martii  1384. 

1  Denarii  parvi  albi  cum  Sento  (Petit s 
deniers  blancs  a  VEscuJ  pretii  5.  Tur. 
leg.  6.  d.  arg.  reg.  pond.  12.  s.  6.  d.  ad 
marcam  Par.  cudi  jubentur  sub  figura 
et  typo  magnorum  alborum  cum  Scuto 
praeter  quam  quod  una  tantum  corona 
et  unum  lilium  in  iis  effìngitur,  Edicto 
26.  Sept.  1388. 

\  Alborum  veterum  cursus  inhibetur 
Edicto  11.  Sept.  1389. 

1  Denarii  albi  cum  Scuto  pretii  10.  den. 
Turon.  leg.  5.  den.  12.  gr.  arg.  reg.  pond. 
6.  sol.  2.  den.  1.  quart.  den.  ad  marcam 
Paris,  cudi  jubentur  in  Francia  et  Del- 
phinatu  sub  forma  et  typo  currentibus 
Edicto  11.  Sept.  1889.  Item 

1  A  Ibi  cum  Scuto,  dicti  semisses  albo- 
rum  [demi  blanc  à  VEscuJ  pretii  5.  den. 
Turon.  leg.  ut  supra,  pond.  11.  sol.  4. 
den.  et  se  miss.  Item  k 

1  Duplices  Turonenses  leg.  2.  den.  12. 
gr.  pond.  14.  sol.  3.  quart.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  Item 

1  Parvi  Parisienses  leg.  1.  den.  16.  gr. 
arg.  reg.  pond.  15.  sol.  ad  marcam  Pa- 
ris. Item 

J  Parvi  Turonenses  ejusdem  leg.  pond. 
18.  sol.  9.  den.  ad  eamdem  marcam. 

Duplices  Denarii  Turonenses,  (Doubles 
Denìprs  Tournois)  pond.  1.  den.  3.  gr. 
Iegis  2.  den.  13.  al.  12.  gran.  pond.  13. 
sol.  et  4.  part.  den.  ad  marcam  Paris, 
pretii  2.  den.  Turon.  Cruce  ornantur 
pedata  et  in  lilia  desinente,quae  Inscrip- 
tionem  pertingunt,  et  in  circulo,  t  Mo- 
neta Duplex,  et  in  aversa  parte  tri- 


bus  liliis  in  area,  aut  in  scuto,  cum  Ins- 
cript. +  Karolus  Francorum  Rex.  31. 
Oct.  1389.  Typum  damus,  Tab.  XI.  num. 
14.  Item 

Parvi  Denarii  Parisienses,  pretii  1. 
den.  Paris.  Iegis  2.  den.  Paris,  pond.  16. 
sol.  Paris,  ad  marcam  Paris.  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses,  pretii  1. 
den.  Turon.  Iegis  2.  den.  pond.  20.  sol. 
ad  marcam  Paris.  Item 

Albi  Denarii  cum  Scuto,  (Blans  Deniers 
à  VEscu)  pretii  10.  d.  Tur.  leg.  [5.  d.]  12. 
gr.  arg.  reg. pond.  6.  sol. 2.  den.  1.  quart. 
ad  marcam  Paris.  Item 

Albi  cum  Scuto,  dicti  semisses  albo- 
rum,  (demi  blans)  pretii  5.  den.  Tur. 
ejusd.  Iegis,  pond.  12.  sol.  4.  den.  et  se- 
miss,  den.  ad  marcam  Paris.  Item 

Duplices  Denarii  Turonenses,  (Doubles 
Deniers  Tournois]  Iegis  2.  den.  12.  gr. 
pond.  14.  sol.  3.  quart.  den.  ad  marcam 
Paris.  Item 

Parvi  denarii  Parisienses,  Iegis  1.  den. 
16.  gr.  pond.  15.  sol.  ad  marcam.  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses,  ejusd.  Iegis 
et  pond.  ad  marcam  18.  sol.  9.  den.  A 
30.  Oct.  1389.  ad  31.  ejusd.  mensis  seq.  7. 
Aprii.  1390.  8.  Aprii.  1391. 

\  Denarii  albi  pretii  4.  den.  Turon. 
Edicto  3.  Nov.  1389.  qui  cursus  proroga- 
tur  usque  ad  Pascha  proximum  Edicto 
18.  Dee.  seq. 

1  Parvi  Parisienses  pretii  1.  den.  Paris, 
leg.  1.  den.  16.  gran.  arg.  reg.  pond.  15. 
sol.  ad  marcam  Edicto  27.  Aprii,  et  24. 
Maii  1392. 

^  Malli»  paro»  Turonenses  pretii  1. 
mail.  Turon.  leg.  1.  den.  4.  gr.  arg.  reg. 
pond.  25.  sol.  3.  den.  3.  quart.  den.  ad 
marcam.  Edicto  23.  Jul.  1393.  2.  Aprii. 
1407. 

1  Denarii  albi  cum  Scuto  leg.  pretii  et 
pond.  ut  supra,  et  eorum  semisses  Ed. 
29.  Jul.  1394.  Item 

ì  Duplices  Turonenses  et 

Ì  Parvi  Parisienses  et  Turonenses:  quod 
iterum  statuitur  Edictis  12.  Jan.  1395.  7. 
Dee.  1396.  et  2.  Aprii.  1407. 

Denarii  albi  cum  Scuto  qui  tum  cude- 
bantur  pretii  10.  den.  Turon.  Edicto  2. 
Aprii.  1407. 

1  Eorumdem  semisses  prò  rata.  Item 
Duplices  Turonenses  pretii  et  leg.  ut 
supra,  pond.  13.  sol.  et  4.  part.  den. 

Denarii  albi  cum  Scuto  (Deniers  blans  à 
VEscuJ  pretii  10.  den.  Turon.  Iegis  5. 
den.  argenti  regii,  pond.  6.  sol.  8.  den. 
ad  marcam  Paris.  Item 

Albi  Denarii  cum  scuto,  dicti  alborum 
semisses,  (demi  blans)  pretii  5.  den.  Tu- 
ron. ejusdem  Iegis,  pond.  13.  sol.  4.  den. 
ad  marcam  Paris.  Item 

Duplices  Denarii  Turonenses,  (Doubles 
Deniers  Tournois)  pretii  2.  den.  Tur.  leg. 
2.  den.  pond.  ad  marcam  13.  sol.  4.  den. 
Item 

Parvi  Denarii  Parisienses,  Iegis  1.  den. 
12.  gran.  pond.  ad  marcam  16.  sol.  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses,  ejusdem  Ie- 
gis, pond.  ad  marcam  20.  sol.  A  [20.]  26. 
Oct.  1411.  ad  30.  Nov.  1412.  et  7.  [20.]  Jun. 
[3.  Jul.]  1413.  Item 

1  Malli»  leg.  1.  den.  pond.  26.  sol.  8. 
den.  ad  marcam  Paris. 

Albi  Denarii ,  dicti  Grossi  argentei, 
(Blans  Deniers  appellez  Gros  d'argent) 
pond.  2.  den.  6.  gran.  Iegis  11.  den.  16. 
gr.  pretii  20.  den.  Tur.  pond.  7.  sol.  1. 
und.  den.  [vel.  5.  sol.  5.  den.  cum.  4. 

Sart.]  ad  marcam  Paris,  et  Inscript.  Sit 
[omen,  etc.  et  in  aversa  parte  cum  3. 
liliis  et  Inscript.  Karolus  Francorum 
Rex.  7.  Jun.  [3.  Jul.]  3.  Novemb.    1413. 
Vide  Monstre! let.  1.  voi.  cap.  111.  Item 
Albi  denarii,  dicti  semisses  Grosso- 


rum  :  (demi  Gros}  pretii  10.  den.  Tur. 
ejusdem  Iegis,  pond.  ad  marcam  14.  sol. 
1.  den.  2.  duod.  den.  Item 

Albi  Denarii,  dicti  quarts  de  Gros,  pre- 
tii 5.  den.  Tur.  ejusdem  Iegis,  pond.  ad 
marcam.  18.  sol.  12.  den.  4.  duodec. 
den. 

Albi  Denarii,  dicti  Grossi  argentei, 
(Blans  Deniers  appellez  Gros  d'argent) 
pond.  2.  den.  22.  gran. Iegis  9.  den.  pond. 
ad  marcam  5.  sol.  5.  den.  pretii  20.  den. 
Tur.  cum  crucicula,  et  duplici  Inscript. 
Sit  Nomen.  et  Karolus  D.  Gr.  Fran- 
cor. Rex.  et  in  postica  cum  3.  liliis  co- 
ronatis,  corona  ipsam  attingente  Ins- 
criptionem  ?  t  Grossus  Turonus,  et 
cum  limbo  liliato  A.  3.  al.  13.  Nov.  1413. 
ad  4.  Jun.  1414.  Typum  damus,  Tab. 
XI.  num.  7. 

Eorumdem  semisses. 

Albi  Denarii  cum  Scuto,  (Blans  De- 
niers  à  VEscu)  pretii  10.  den.  Tur.  Iegis 

5.  den.  argenti  regii,  pond.  ad  marcam 

6.  sol.  8.  den.  similes  iis  quos  Guenars 
appellatos  diximus.  Item 

Eorum  semisses  dicti  Demi  Blans. 
Item 

Duplices  Denarii  Turonenses,  pretii  2. 
den.  Tur.  Iegis  2.  den.  pond.  ad  marcam 
Par.  13.  sol.  4.  d.  [°*  Duplice  m  dena- 
rium  Turonensem  exhibemus,  Tab.  XI. 
num.  14.  et  Obolum  Turonensem  ibid. 
num.  16.1 

Parvi  Denarii  Parisienses,  (Petits  De- 
niers Parisis)  monetae  exiguae,  pond.  1. 
den.  Iegis  1.  den.  12.  gran.  pond.  ad 
marcam  13.  sol.  4.  den.  pretii  1.  den. 
Paris,  cum  truce  liliata,  et  Inscript.  t 
Parisius  Civis,  et  in  postica  hisce  in 
medio  ciraracteribus,  Fran.  quibus  im- 
minet  corona,  et  in  circulo,  Karolus 
Rex.  Typum  damus.  [<*  Ex  Turon.  Du- 

flex  Caroli  V.  nobis  Tab.  X.  num.  17.] 
tem 

Duplices  Denarii  Turonenses,  pretii  2. 
den.  Tur.  Iegis  2.  den.  pond.  ad  marcam 
13.  s.  4.  den.  Item 

Parvi  denarii  Parisienses,  Iegis  1.  den. 
12.  gr.  pond.  ad  marcam  16.  sol.  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses ,  ej  usdem 
Iegis,  pond.  ad  marcam  20.  solid.  A  4. 
Junii  1414.  ad  10.  Maii  1417. 

^  Denarii  albi  argentei  pretii  20.  den. 
Tur.  Item 

1  Albi  Denarii  dicti  semisses  Grosso- 
rum  pretii  10.  den.  Turon.  Item 

1  Albi  Denarii  dicti  quarts  de  Gros  pre- 
tii 5.  den.  Turon.  Item 

1  Denarii  albi  cum  Scuto  pretii  15.  den. 
Tur.  et 

1  Parvi  albi  cum  Scuto  pretii  5.  den. 
Tur.  Item 

1  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Tur.  Item 

j  Parvi  Paris,  pretii  1.  den.  Paris,  et 

|  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. Edicto  20.  Jan.  1416. 

Albi  Denarii,  Grossi  dicti  (Blans  De- 
niers appellez  Gros)  pond.  2.  den.  2.  gr. 
Iegis  8.  den.  pond.  ad  marcam  6.  sol.  8. 
den.  pretii  20.  den.  Tur.  cum  cruce  li- 
liata et  binis  coronis  inter  brachia,  et 
Inscript.  Sit  Nomen,  et  in  aversa  parte 
cum  3.  liliis  coronatis,  et  Inscript.  Ka- 
rolus Fra.  Rex.  10.  Maii,  20.  Octob. 
1417.  Typus  hic  delineatur,  Tab.  XI. 
num.  8.  Semissis  num.  9. 

j  Parvi  Denarii  albi  pretii  5.  den.  Tu- 
ron. Iegis  4.  den.  arg.  reg.  pond.  13.  sol. 
4.  den.  ad  marcam  Paris.  Edicto  10.  Maii 
et  14.  Junii  1417. 

1  Mallise  parva  Turonenses  pretii  1. 
malli»  Turon.  leg.  1.  den.  arg.  reg. 
pond.  33.  sol.  4.  den.  ad  marcam  Paris. 
Edicto  10.  Maii  1417. 


MON 


MON 


MON 


483 


1  Denarii  albi  cum  Sento  preti i  10.  den. 
Turon.  leg.  2.  den.  16.  gr.arg.  reg.  pond. 

6.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Paris.  Èdicto 
21.  Oct.  1417. 

Albi  denarii,  dicti  Grossi,  pretii  20. 
den.  Tur.   legis  8.  den,  argenti   regii, 

fond.  ad  marcam  Paris.  6.  sol.  8.  den. 
tem 

Albi  Denarii  cum  Sento,  (Blans  Deniers 
à  VEscu)  pretii  10.  den.  Turon.  legis  4. 
den.  pond.  ad  marcam  Paris.  6.  sol.  8. 
den.  Item 

Eorum  semisses  dicti  demi  blans, 
Item 

Duplices  Denarii  Turonenses,  (Doubles 
Deniers  Toumois)  pretii  2.  den.  Turon. 
legis  2.  den.  argenti  regii,  pond.  ad  mar- 
cam 16.  sol.  8.  den.  Item 

Parvi  Denarii  Parisienses,  (Petits  de- 
niers Parisis)  pretii  1.  den.  Paris,  legis  1. 
den.  malliae  argenti  regii,  pond.  ad 
marcam  Paris.  20.  sol.  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses,  (Petits  De- 
niers Toumois)  pretii  1.  den.  Turon.  le- 
gis 1.  den.  malljas  argenti  regii,  pond. 
ad  marcam  25.  sol.  Item 

Parvae  Malliae  (Petites  Mailles)  pretii 
malli©  Turon.  legis  1.  den.  argenti  re- 
gii, pond.  ad  marcam  86.  sol.  3.  den.  A 
17.  Maii  1417.  ad  21.  Octobr.  seq.  28.  Maii, 
19.  Jan,  7.  Martii  1418.  9.  Aprii,  post  Pas- 
cha  1420.  6.  Maii  1420. 

Parvi  Denarii  albi  cum  Sento,  (Petits 
Deniers  blans  à  VEscu)  pretii  5.  den.  Tu- 
ron. legis  3.  den.  argenti  regii,  pond.  ad 
marcam  Paris.  12.  sol.  in  quibus  effic- 
tum  in  utraque  parte  liliolum  initio 
Inscriptionis ,  ubi  crucicula  praeponi 
solet  16.  Maii  1417.  Vide  Hautinum  pag. 
cxlv.  1.  et  pag.  clix.  6. 

j  Grossi  Denarii  albi  pretii  20.  den. 
Turon.  leg.  3.  den.  8.  gran.  arg.  reg. 
pond.  6.  sol.  8.  den.  ad  marcam  Paris. 
Item 

1  Denarii  albi  cum  Sento  pretii  10.  den. 
Tur.  et 
Parvi  albi  pretii  5.  den.  Turon.  Edicto 

7.  et  16.  Man.  1418. 

1  Grossi  Denarii  albi  ejusd.  pretii  et 

fiond.  quibus  alii,  leg.  4.  den.  arg.  reg. 
tem 

|  Albi  denaHi  dicti  semisses  Grosso- 
rum  pretii  10.  den.  Turon.  leg.  3.  den. 

8.  gr.  arg.  reg.  pond.  11.  sol.  8.  den. 
ad  marcam  Paris,  sub  figura  eorum 
qui  nuper  cusi  fuerant,  Edicto  18.  Jun. 
1419. 

1  Parvi  Denarii  albi  pretii  5.  den.  Tu- 
ron. leg.  2.  arg.  reg.  pond.  14.  s.  ad  mar- 
cam Paris.  Item 

j  Parvi  Parisienses  leg.  18.  gran.  pond. 
28.  sol.  ad  marcam  Paris,  pretii  1.  den. 
Paris.  Litteris  17.  Januar.  1419. 

1  Grossi  Denarii  albi,  (Gros  Deniers 
blancs)  pretii  20.  den.  Turon.  leg.  2.  den. 
12.  gran.  arg.  reg.  pond.  8.  sol.  4.  den. 
ad  marcam  Paris,  sub  eadem  figura, 
nisi  quod  loco  trifoliorum,  eorum  corona 
uno  lilio  et  binis  semi-liliis  ornatur  ex 
Ordinat.  General.  Monetar,  cudi  juben- 
tur  Edicto  6.  Maii  1420.  ejusd.  pretii 
Edicto  24.  Aug.  seq. 

1  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Turon.  et 

\  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. Litteris...  Jun.  1420. 

1  Denarii  albi  cum  Sento  pretii  10  den. 
Tur.  et 

1  Parvi  albi  cum  Sento  pretii  5.  den. 
Tur.  Item 

1  Denarii  Duplices  Turonenses  pretii  2. 
den.  Turon.  Eorumdem  semisses  prò 
rata,  Edicto  24.  Augusti  1420. 

|  Denarii  nigri,  dicti  Quarts  de  Gros, 


pretii  4.  den.  Paris,  leg.  1.  den.  arg.  reg. 
pond.  12.  sol.  ad  marcam  Paris.  Item 

1  Denarii  nigri,  dicti  Duplices  Denarii 
Parisienses,  pretii  2.  den.  Paris,  leg.  16. 
gr.  arg.  reg.  pond.  16.  sol.  ad  marcam 
Paris.  Item 

j  Duplices  Denarii  Turonenses  pretii  2. 
den.  Turon.  leg.  arg.  reg.  pond.  20.  so- 
lid.  ad  marcam  Paris.  Item 

1  Denarii  parvi  Parisienses  pretii  1.  de- 
nar.  Paris,  legis  12.  gr.  argenti  regii 
pond.  24.  sol.  ad  eamdem  marcam  ;  et 

1  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. ejusdem  leg.  pond.  30.  sol.  ad  mar- 
cam Paris.  Edicto  13.  Octobr.  1420. 

1  Grossi  denarii  albi  pretii  20.  den.  Tu- 
ron. leg.  11.  den.  12.  gr.  arg.  reg.  pond. 
17.  sol.  2.  den.  cum  4.  part.  den.  ad  mar- 
cam Paris.  Item 

j  Albi  Denarii  dicti  semisses  Grosso- 
rum  legis  ejusd.  pretii  10.  den.  Turon. 
pond.  14.  solid.  4.  den.  et  semiss.  den. 
ad  marcam.  Item 

1  Albi  Denarii  dicti  Quarts  de  Gros 
ejusd.  leg.  pretii  5.  den.  Turon.  Edicto 
19.  Dee.  1420. 

Albi  Denarii,  dicti  Duplices  Denarii 
Turonenses,  (Blans  Deniers  appellez  Dou- 
bles Deniers  Toumois)  pond.  1.  den.  17. 
gran,  legis  1.  den.  12.  gr.  pond.  ad  mar- 
cam Paris.  9.  sol.  4.  den.  [et  semiss. 
den.]  pretii  2.  den.  Turon.  praeferunt 
crucem  pedatam,  cum  Inscript.  f  Du- 
plex Turonus  Francie,  et  in  aversa 
parte,  lilium  coronatum,  cum  Inscript. 
Karolus  Francorum  Rex.  11.  Aug, 
1421.  ad  23.  Nov.  1422.  Typus  Tab.  XI. 
num.  12.  li  forte  quos  Florettes  appella- 
tos  ea  tempestate  seri  bit  Monstre!  letus 
1.  voi.  cap.  251.  quorum  2.  den.  pretium 
fuit. 

Eorum  semisses.  Typum  exhibet  Tab. 
XI.  num.  15. 

^  Grossi  Denarii  albi  pretii  20.  sol.  Tu- 
ron. reprobantur.  Edicto  dato  Paris.  22. 
Maii  1422. 

Sub  Henrigo  VI.  Reg  e  Angliae. 

Albi  Denarii,  cum  binis  scuti s  Fran- 
cis et  Angli®,  (Blans  Deniers  à  2.  Escus 
de  Trance  et  d'Angleterre)  pond.  2.  den. 
13.  gr.  legis  5.  den.  argenti  regii,  pond. 
ad  marcam  Paris.  6.  sol.  3.  den.  pretii 
10.  den.  Crucem  nudam  praeferunt  et 
caudatam,  inter  lilium  et  leopardum, 
infra  Henricus,  in  circulo,  Sit  Nomen, 
etc.  In  postica,  duo  scuta  juncta,  et  su- 
pra,  Henricus,  et  in  circulo  coronulam, 
et  Inscript.  Francor.  et  Anglie  Rex. 
In  aliis  loco  coronulae  est  lilium  vel  leo- 
pardus.  A  23.  Nov.  1422.  ad  4.  Jun.  1423. 
Typum  hic  damus,  Tab.  XII.  num.  6. 
Miror  non  descriptum  ab  Hautino,  cum 
passim  occurrat.  [**  Alterum  hujus  re- 
gis  denarium  album  exhibet  Tab.  XII. 
num.  8.  ubi  in  medio  tria  lilia,  quibus 
imminet  corona  et  in  utraque  parte  leo- 
pardus,  cum  Inscriptione  Henricus 
Francorum  Rex,  in  aversa  parte  crux 
pedata  et  liliata,  qua?  praefert  in  medio 
Iiteram  H,  juxta  crucis  brachia  corona 
et  leopardus,  cum  Inscript.  Bened. 
Sit.  etc] 

Semisses  eorumdem  Alborum,  pretii 

Èro  rata,  cruce  nuda  et  caudata  inter 
C.  et  R.  decorantur,  cum  Inscript.  Sit 
Nomen,  etc.  et  in  aversa  parte  binis 
scutis  ipsam  Inscriptionem  pertingenti- 
bus,  Henricus  Rex.  In  aliis  loco  coro- 
nulae effingitur  crucicula.  Describitur 
ab  Hautino  cxxv.  3.  atque  hic  delineari 
curavimus,  Tab.  XII.  num.  7. 

Parisienses  (Parisis)  cusi  ab  Anglis  si- 
mi  les  Parisiensibus  Caroli  VI.  ann.  1417. 
qui  crucem  pedatam  praeferunt  et  lilia- 


ta m,  cum  Inscript.  Parisius  Civis.  In 
aversa  parte,  hosce  in  medio  exaratos 
characteres,  Henri,  cum  coronula,  su- 
pra,  et  lilio  ac  leopardo,  infra  :  pond. 
23.  gran,  alterius  legis,  sci  lice  t  1.  den. 
et  12.  gr.  pretii  1.  den.  Paris.  Nulla  fit 
hujusce  monetae,  cujus  hic  typos  da- 
mus, Tab.  XII.  num.  11.  et  12.  mentio  in 
Regestis  Curia*  Monetarum.  [**>  Vulgo 
Niquets  dicuntur.l 

Denarii  nigri,  (Deniers  noirs)  pond.  1. 
denar.  6.  gran,  gravi um,  legis  3.  den. 
pretii  3.  den.  Tur. 

Parvi  Denarii  Turonenses,  (Petits  De" 
niers  Toumois)  pond.  20.  gran,  legis  11. 
den.  12.  gran,  pretii  1.  den.  Turon.  Cru- 
cem habent  pedatam,  et  Inscript.  Turo- 
nus Frangia,  [leg.  Turonus  Civis,  vel 
Obolus  Fr angle.]  In  aversa  vero  parte 
lilium  et  leopardum,  cum  Inscript.  H. 
Rex  Francle  et  Angl.  Vide  Hauti- 
num cxxvii.  3.  4.  5.  Typos  habes  hic. 
[w  Tab.  XII.  num.  9.  Denarii  Turonen- 
sis  cum  inscriptionibus  Turonus  Fran- 
cie et  in  aversa  parte  Henricus  Rex  ; 
et  num.  10.  Oboli  Turonensis  cum  ins- 
cript.  Obolus  Civis  et  Henricus  Rex.] 

Parvee  Mallise  Turonenses, (Petites  Mail- 
les Tournoises)  pond.  15.  gran,  legis  1. 
den.  pretii  semissis  denarii,  quod  est 
Mallise. 

De  monetis  aureis  et  argenteis  ab 
Henrico  in  Francia  cusis,  audiendus 
Monstrelletus  1.  voi.  cap.  251  :  Esquels 
jours  aussi  fut  ordonné  par  le  Gonseil 
Boy  al.  que  les  Flourettes  qui  avoient  cours 
pour  4.  deniers,  seroient  remises  à  deux  : 
Et  VEscu  d'or  qui  avoit  courù  pour  neuf 
frans,  fut  mis  à  18.  sols  Parisis,  pour  les- 
quelles  mutations  en  ensuivant  telles  dont 
aessus  est  faite  mention,  furent  moult  de 
gens  troublez,  voians  que  leurs  chevances 
qu'ils  avoient  és  monnoies  dessusdites,  e$- 
toient  diminuèes  la  huitiéme  partie.  Et 
pour  avoir  provision  d'autre  monnoie  nou- 
velle  qui  fut  de  valeur,  furent  forgez  Sa- 
luz  d'or,  qui  avoient  cours  pour  25.  sols 
Toumois  la  piece  :  et  i  avoit  en  iceux  2. 
Escus,  Vun  de  France  et  Vautre  d'Angle- 
terre. Et  au  regard  de  la  bianche  mon- 
noie, on  forgea  Doubles  qui  eurent  cours 
pour  deux  deniers  Toumois,  et  enfin  en 
commun  langage  furent  nommez  Niquetz, 
et  furent  en  reg  ne  environ  trois  ans  tant 
seulement. 

*  Charta  ann.  1435.  22.  Aug.  ex  Tabul. 
S.  Petri  de  Reg  u la  :  Vendidit  quandam 
vineam  in  decimaria  S.  Aniani  pretto  vi- 
ginti  quatuor  francorum,  computatis  prò 
quolibet  franco  sexaginta  arditis. 

Sub  Carolo  VII. 

^  Denarii  albi  cum  Scutis  Francias  et 
Anglise  reducuntur  ad  7.  den.  Paris.  Lit- 
teris 26.  Jun.  1436. 

!  Magni  Albi  cum  Sento  Francis^, 
(Grands  Blancs  à  VEscu  de  France)  cru- 
cem pedatam  praeferunt  in  quadruplici 
circi  no  cum  2.  coronis  et  2.  liliis  inter 
crucis  brachia,  et  Inscript.  Sit  Nomen, 
etc.  in  altera  parte  Scutum  Francie  um 
inter  3.  coronulas  in  triplici  circino,  et 
Inscript.  Karolus  Frano.  Rex.  pretii 
10.  d.  Typum  exhibemus,  Tab.  XII.  num. 
18.  Item 

1  Parvi  Albi  sub  iisdem  figuris,  pretii 
5.  den.  Edicto  12.  Jul.  1436.  Typum  da- 
mus, Tab.  XII.  num.  19. 

Diplomate  Regio  dato  Turonibus  9. 
Augusti  1436.  jubentur  Trapezitae,  seu 
Gambiatores,  dare  marcam  argenti  prò 

7.  lib.  Turon. 
1  Magni  Albi  leg.  5.  den.  pond.  6.  sol. 

8.  den.  ad  marcam  Paris,  pretii  10.  den. 
Turon.  Edicto  31.  Dee.  1441.  Item 


484 


MON 


MON 


MON 


1  Parvi  Albi  ejusd.  Ieg.  pretii  5.  den. 
Turon.  pond.  13.  sol.  4.  dei),  ad  eamdem 
marcam. 

1  Magni  Albi  pretii  10.  den.  Turon. 
Ieg.  4.  d.  21.  gran.  arg.  reg.  cum  1. 
gran,  remedii,  pond.  6.  sol.  10.  den.  3. 
quart.  et  re  mi  ss.  ad  marcam  Paris.  Item 

Parvi  Albi,  (Petits  Blancs)  pond.  1. 
den.  3.  gr.  legis  ejusd.  pretii  5.  <fen.  Tur. 
cum  cruce  pedata,  et  Inscript  Sit  No- 
men, eie.  In  postica  cum  K.  coronato 
inter  2.  lilia  et  Inscript.  Karolus  Fran- 
cor.  Rex.  Item 

j  Duplices  Nigri,  (Doubles  noirs)  pretii 
2.  den.  Turon.  leg.2-den.arg.  reg.  pond. 
15.  solid.  ad  marcam.  Item 

T  Denarii  Parisienses  pretii  1.  den.  Pa- 
ris. Ieg.  1.  den.  8.  gr.  pond.  16.  sol.  ad 
marcam.  Item 

1  Parvi  Turonenses  ejusd.  Ieg.  pretii 
1.  den.  Turon.  pond.  20.  sol.  ad  mar- 
cam. Item 

|  Oboli  Turonenses  Ieg.  18.  gr.  pond. 
25.  sol.  ad  marcam  Paris.  Diplom.  20. 
Jan.  1446. 

Denarii  Parisienses,  (Denìers  Parisis) 
pond.  1.  den.  legis  1.  aen.  8.  gr.  pretii 

1.  den.  Paris.  Orucem  habet  liliatam,  et 
Inscript.  Parisius  Oivis,  et  in  aversa 
parte  in  medio,  Fran.  corona  supra 
imminente,  cum  Inscript.  Karolus 
Rex.  [<»  Est  Caroli  V.  nobis  Tab.  X. 
num.  17.]  Item 

Parvi  Denarii  Turonenses,  ponderis 
18.  gran.  legis  1.  den.  8.  gr.  pretii  1.  den. 
Tur.  cum  cruce  pedata,  et  Insc.  Turo- 
nus  Oxvis,  et  in  postica  cum  2.  iiliis,  et 
Inscript.  Karolus  Rex.  Habes  typum. 
P*  Est  Caroli  VU.  nobis  Tab.  XI.  num. 
16.]  Item 

MallisB  Turonenses,  JMailles  Toumoises) 
pond.  15.  gran,  legis  Ì8.  gr.  pretii  semis- 
sis  Turon.  cum  cruce  pedata,  et  Inscript. 
Obolus  Francie.  In  aversa  parte,  co- 
rona cum  lilio  supra  imminente,  et  Ins- 
cript. Karol.  Rex.  Item 

Grossi  Turonenses  argentei,  (Gros 
Tournois  d'argent)  quos  Gambiatores 
vulgo  Jaques  Gosur,  vocant,  pond.  2. 
den.  19.  gr.  legis  11.  den.  15.  gr.  pretii 

2.  sol.  6.  den.  Turon.  cum  cruce  liliata, 
et  binis  Iiliis,  inter  crucis  brachia  et 
Inscript.  Sit  Nomen,  etc.  in  postica, 
cum  3.  Iiliis  coronatis,  et  Inscr.  Karo- 
lus Fran.  Rex.  Typus  describitur, 
Tabul.  XII.  num.  17.  Diplomate  26. 
Mail  1447. 

Albi,  (Blans)  ponderis  2.  den.  8.  gran, 
legis  5.  den.  pretii  10.  denar.  cum  cruce 
[in  4.  coronufas  desinente  inter  4.  lilia, 
vel  bina  lilia  et  binos  Deiphinos,]  et  Ins- 
cript. Sit  Nomen,  etc.  aversa  parte,  lit. 
K.  coronata  inter  2.  lilia,  [vel  lilium  in- 
ter et  Delphinum  et]  Inscript.  Karo- 
lus Fr.  R. 

Grossi  similes,  et 

Albi  cum  Corona ,  (Blans  à  la  Gouronne) 
magni  et  parvi,  pond.  2.  den.  8.  gran, 
legis  4.  den.  12.  gr.  pretii  10.  den.  Oru- 
cem praeferunt  pedata m  ut  in  vulgari- 
bus  solidis,  cum  2.  Iiliis,  et  2.  coronis 
inter  crucis  brachia  in  quadruplici  cir- 
cino.  In  aversa  parte  scutum  cum  3.  Ii- 
liis inter  3.  corona  las,  in  triplici  circi  no 
et  Inscript.  f  Karolus  Francor.  Rex. 
Eodem  Diplom.  et  alio  6.  Jun.  1455.  Typos 
damus,  Tab.  XII.  num.  18. 

S5ir  Grossi  Turonenses  30.  aestimantur 
37.  iol.  et  semiss.  in  Charta  ann.  1454. 
ex  vet.  Necrolog.  Eccl.  Vivar.  :  Procu- 
rator  Universttatis  distrìbuere  debet  in 
quolibet  dictorum  anniversariorum  30. 
Grossos  valentes  37.  sol,  cum  dimidio. 

1  Grossi  Denarii  argentei,  pretii  2.  sol. 
6.  den.  Turon.  Ieg.  11.  den.  12.  gr.  arg. 


reg.  pond.  5.  sol.  9.  den.  ad  marcam 
Paris.  Typum  damus,  Tab.  XII.  num. 
16.  Item 

T  Magni  Denarii  albi  pretii  10.  den. 
Turon.  Ieg.  4.  den.  12.  gr.  arg.  reg.  pond. 
6.  sol.  9.  den.  ad  marcam  ;  et 

1  Parvi  Albi  ejusd.  Ieg.  pretii  5.  den. 
Turon.  pond.  13.  sol.  6.  den.  Item 

j  Denarii  Albi  pretii  10.  den.  Turon. 
Ieg.  4.  den.  arg.  reg.  pond.  6.  sol.  ad 
marcam.  Item 

j  Dupli ces  Turonenses  pretii  2.  den. 
Turon.  [**  Typum  habes,  Tab.  XII.  num. 
20.]  et 

T  Parvi  Parisienses  et  Turonenses  pre- 
tii 1.  den.  Par.  et  Tur.  Ed.  16.  Jun.  1455. 
et  7.  Jun.  1456. 

Sub  Ludovico  XI. 

*  Arestum  parlam.  Par.  18.  Febr.  1463. 
ex  Tabul.  S.  Germ.  Prat.  :  Fut  dit  et  dé- 
claré  que  lesdits  de  Giteaux  seroient  te- 
nus  de  payer  laditte  pension  à  laditte 
monnoye  de  petits  Tournois,  au  pris  et 
valeur  anatre  franca,  cinq  sols  Tour,  le 
mare  ovargent,  pour  les  années  1461.  62. 
et  63.  et  dès  lors  en  avant  sans  diminu- 
tion. 

*  Literae  Ludov.  XI.  ann.  1464. 3.  Mart. 
ex  Bibl.  reg.  :  La  somme  de  sept  mille 
trois  cent  vingt-huit  livresf  quinze  solz 
Tournois,  monnoye  de  xxvij.  solz,  vj.  den. 
Tour,  pour  escu. 

Parvi  LiardiDelphinalus,(Petils  Liards 
du  Dauphiné)  seu  denarii  albi  dicti 
Liards,  pond.  1.  den.  legis  3.  den.  pretii 
3.  den.  Tur.  cum  cruce  inter  bina  lilia, 
et  binas  coronulas,  et  Inscript.  Sit  No- 
men, etc.  In  aversa  parte,  cum  Deiphino, 
et  Inscript.  Ludovicus  Francor.  Rex. 
Diplom.  dato  Parisiis  18.  Sept.  [et  18.  Oc- 
tobrA  1467.  [ejusd.  pretii  Edicto  4.  Jan. 
1470.] 

Parvi  Liardi  Francia,  (Petits  Liards 
de  France)  cu  si  in  aiiis  offlcinis  mone- 
tariis,  atque  adeo  Aquitanicis,  in  qui- 
bus  loco  Delphini  effingitur  parvulus 
Rex  pallio  in  voi  u  tu  s,  ensem  manu  te- 
nens,  cum  eadem  Inscriptione.  Quae 
quidem  moneta?  species  non  recensetur 
in  veteribus  Regestis.  Hujus  typum  ex- 
hibemus,  Tab.  XIII.  num.  10.  Vide 
Liardus. 

|  Grossi  Denarii  argentei  pretii  2.  so- 
lid. 6.  denariorum.  [**  Grossum  dena- 
ri um  argenteum  dat  tab.  XIII.  num.  4.J 
Item 

J  Magni  Albi  pretii  10.  den.  et 

j  Parvi  Albi  pretii  5.  den.  Turon.  Item 

T  Duplices  Turonenses  pretii  3.  den. 
Tur.  Item 

j  Parvi  Parisienses  pretii  1.  den.  Pa- 
ris, et 

^  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. Edicto  4.  Jan.  1470.  [**  Parisiensem 
exhibet  Tab.  XIII.  num.  8.  Turonensem 
ibid.  num.  9.] 

j  Grossi  Denarii  argentei  pretii  2.  sol. 
9.  denar.  Turon.  Item 

1  Magni  Albi  pretii  11.  den.  Turon.  et 

Ì  Parvi  Albi  pretii  5.  den.  oboi.  Turon. 
Item 

]  Ardici  et  Liardi  Francia  et  Delphina- 
tus  pretii  3.  den.  Turon.  Edicto  28.  De* 
cemb.  1473.  Vide  Ardicus. 

j  Duplices  Turonenses  pretii  2.  den. 
Tur.  Item 

|  Parvi  Parisienses  pretii  1.  den.  Pa- 
ris, et 

|  Parvi  Turonenses  pretii  1.  den.  Tu- 
ron. Edicto  28.  Dee.  1473. 

Magni  Albi  cum  Corona,  (Grans  Blans 
à  la  Gouronne)  prasdictis  similes,  pond. 
2.  den.  5.  gr.  legis  4.  den.  12.  gran,  pre- 


tii 11.  den.  4.  Jan.  1473.  Typus  hic  des- 
cribitur, Tab.  XIII.  num.  5. 

1  Eorumdem  semisses  prò  rata. 

V  Scutum  auri  aequi valet 33.  Magnis 
al  bis,  in  Litteris  Ludovici  XI.  ann.  1475. 
apud  Rymer.  tom.  12.  pag.  20. 

Magni  Albi  cum  Sole,  (Grans  Blans  au 
Soleil)  pond.  2.  den.  10.  gran,  legis  2. 
den.  12.  gran,  pretii  13.  den.  Turon.  cum 
cruce  pedata  in  quadruplici  circino,  et 
Inscript.  Sit  Nomen,  etc.  et  in  postica, 
cum  3.  Iiliis  in  triplici  circino  inclusis, 
et  sole  in  superiori  parte  Inscript.  Lu- 
dovicus Francor.  Rex.  Diplom.  2.  Nov. 
1475.  Typum  damus,  Tab.  XIII.  num.  6. 
Semissis  ibid.  num.  7. 

1  Duplices  Turonenses  Ieg.  1.  den.  12. 
gran.  arg.  reg.  cum  2.  gran,  remedii, 
pond.  14.  sol.  pretii  2.  den.  Turon.  Item 

j  Parvi  Parisienses  Ieg.  1.  den.  arg. 
reg.  cum  2.  gran,  remedii,  pond.  16.  sol. 
ad  marcam,  pretii  1.  den.  Paris,  et 

j  Parvi  Turonenses  ejusd.  Ieg. et  reme- 
dii, pond.  20.  sol.  ad  marcam,  pretii  1. 
den.  Turon.  Edicto  15.  Sept.  1476. 

j  Eodem  Edicto  Mallise  quarum  duae 
prò  1.  den.  tum  currebant,  reprobantur. 

^  Grossi  Denarii  argentei  pretii  2.  sol. 
6.  denar.  Turon.  Edicto  30.  Maii.  1477. 

j  Ardici  Ieg.  3.  den.  argenti  reg.  cum 
2.  gran,  remedii,  pond.  18.  sol.  ad  mar- 
cam, pretii  3.  den.  cudi  jubentur  in  mo- 
neta Burdigal.  Edicto  12.  Novemb,  1478. 
Item 

|  Denarii  Burdigalenses  (Deniers  Bour- 
delois)  sic  dicti  quod  in  moneta  Burdi- 
galensi  cuderentur,  Ieg.  16.  gran,  ejus- 
dem  remedii,  pond.  25.  sol.  6.  den.  ad 
marcam,  quorum  quinque  prò  uno  Ar- 
dico  dabantur.  Typus  hic  delineatur. 
F»  Oboli  Burdegalensis  Tab.  XIII.  num. 
12.  Obolum  Parisiensem  habes  ibid. 
num.  11.] 

Sub  Carolo  Vili. 

}  Grossi  Regii  (Gros  de  Roy)  pretii  11. 
sol.  10.  d.  Turon.  Eorumdem  semisses 
prò  rata  Edicto  29.  Jan.  1478.  Item 

1  Magni  Albi  cum  Sole  pretii  12.  den. 
Turon.  unde  Duodenarii  (Douzains)  ap- 
pellati. Item 

T  Magni  Albi  cum  Corona  dicti  Unde- 
narii  (Onzains)  pretii  11.  denar.  Turon. 
Semisses  prò  rata.  Item 

j  Liardi  et  Ardici  pretii  3.  den.  Turon. 
Item 

'Duplices  Turonenses  pretii  2.  den.  Tu- 
ron. et 

]  Parvi  Parisienses  et  Turonenses  pre- 
tii 1.  den.  Paris,  et  Turon. 

Magni  Albi  cum  Corona,  (Grans  Blans 
à  la  Gouronne)  praedictis  similes,  nomine 
Karolus  excepto,  pond.  2.  den.  5.  gran, 
legis  4.  den.  12.  gr.  pretii  12.  den.  Tu- 
ron. Diplom.  24.  Aprii.  1488.  Typus  exa- 
ratur,  Tab.  XIII.  num.  18.  Praedicti  vero 
magni  Albi  solares,  (Grans  Blans  au 
soleil)  asstimantur  eodem  Diplomate  13. 
den.  unde  postmodum  Trezeni  (Trezains) 
nuncupati.  [**  Album  solarem  grossum 
Caroli  habes,  Tab.  XIII.  num.  19.  Semis- 
sem  vel  parvum  num.  20.  Parvum  album 
cum  deiphino  num.  22.] 

Albi  cum  K.  coronato,  (Blans  au  K.  cou- 
ronné)  postea  Karolus  appellati,  pond.  2. 
den.  legis  4.  den.  pretii  10.  den.  Turon. 
cum  cruce  quae  in  4.  coronulas  desinit, 
[inter  4.  lilia]  et  Inscript.  Sit  Nomen, 
etc.  et  in  postica,  cum  K.  coronato  inter 
bina  lilia,  et  Inscript.  Karolus  Fran- 
cor. Rex.  Diplom.  dato  Stampis  11.  No- 
vemb. 1488.  Typum  damus.  [*®  paullo 
diversum  Tab.  XIII.  num.  16.  Semissis 
ibid.  num.  17.] 

W  Iidem  denarii  a  attera  K.  in  iis 


MON 


MON 


MON 


485 


efftcta  dicti  Carleni  vel  Carlini,  inter- 
dum  etiam  Dizains  quod  essent  pretti 
10.  den.  Turon. 

1  Grossi  Denarii  pretti  3.  sol.  cudi  ju- 
bentur  in  moneta  Tornac.  Èdicto  24. 
Maii  1489. 

**  Liardi  Francis*  typum  dat  Tab. 
XIII.  num.  21.  Liardi  Delphinatus  num. 
22. 

35^*  In  Statutis  Ecci.  Meldens.  ann. 
1493.  tom.  2.  Hist.  ejusd.  pag.  518.  32. 
Albi  aestimantur  13.  sol.  4.  den.  Turon.: 
Ne  ratione  visitationis  quam  in  qualibet 
parrochiali  ecclesia  exercuertnt  (decani) 
ultra  summam  xxxii.  Alborum  valentium 
xili.  sol.  iv.  den.  Turon.  prò  sua  procu- 
ratione...  exigere  pr&sumant. 

Sub  Ludovico  XII. 

1  Grossi  Regh  (Gros  de  Roy)  leg.  2.  den. 
16.  gr.  pretti  3.  sol.  Turon.  Item 

Ì  Magni  Albi  cura  Sole  pretti  13.  d. 
Tur.  Item 

1  Magni  Albi  cum  Corona  pretti  12.  de- 
nar.  Turon.  [<**  Magni  albi  cum  corona 
typum  exhibemus,  Tab.  XIII.  num.  9.] 
Item 

j  Magni  Albi  cum  K.  coronato  pretti  10. 
denar.  Turon.  Item 

1"  Liardi ,  Duplices  Turon.  Parvi  Paris, 
et  Turon.  prò  sol  iti  s  pretiis,  Edicto  4. 
Jul.  1498.  12.  et  22.  Novembr.  1506. 

Magni  Albi  cum  hist r ice,  (Grans  Blans 
au  Por c~ E spie.)  dicti  Ludovicus,  pond.  2. 
den.  legis  4.  den.  12.  gran,  cum  cruce 
inter  4.  lilia,  et  Inscript.  Sit  Nomen, 
etc.  in  aversa  parte,  cum  scuto  et  3.  li- 
liis  coronato,  et  ab  hlstrice  sustentato, 
et  Inscript.  Ludovicus  Francor.  Rex. 
Diplom.  datoBlesis  19.  Novemb.  1607.  Ty- 
pus  hic  describi  tur,  Tab.  XIV»  num.  8. 

1"  Magni  Albi  cum  Sole  pretti  13.  d. 
Tur.  Item 

1  Magni  Albi  dicti  Ludovicus,  vel  cum 
Corona  qui  tum  cudebantur  pretti  12. 
den.  Turon.  Edicto  25.  Dee,  et  3.  Febr. 
1511.  quo  etiam  Edicto  deinceps  cudi 
prohibentur.  Item 

1  Magni  Albi  cum  K.  coronato  pretti  10. 
denar.  Turon.  Item 

\  Liardi^  Duplices  Turonenses,  etc.  prò 
solitis  pretiis.  [**  Liardi  typum  exhibet 
Tab.  XIV.  num.  11.  Turonensis  ibid. 
num.  12.1 

Grossi  Denarii,  (Gros  Denver s)  pond.  4. 
den.  3.  gr.  legis  6.  den.  pretti  2.  sol.  6. 
den.  cum  cruce  liliata,  et  binis  coronu- 
lis  et  binis  L.  inter  crucis  brachia,  et 
Inscript.  Sit  Nomen,  etc.  In  aversa 
parte,  cum  scuto  3.  liliorum  coronato, 
et  binis  L.  coronatis  ad  latera.  Ins- 
cript. Ludovicus  Dei  Gra.  Francor. 
Bex.  Diplom.  dato  Blesis  3.  Febr.  1511. 
Typum  describimus,  Tab.  XIV.  num.  7. 
Item 

Sentissi  Grossi  (demi  Gros)  pond.  2. 
den.  19.  gran,  legis  4.  den.  12.  gr.  pretti 
15.  den.  Turon.  cum  cruce  anchorata,  et 
liliis,  et  binis  L.  inter  brachia  :  in  pos- 
tica, cum  scuto  inter  bina  lilia  coro- 
nata, etc.  Item 

Denarii  cum  L.  coronato,  (Deniers  à  VL. 
couronnée)  pond.  2.  den.  2.  gr.  legis  4. 
den.  pretti  10.  den.  Tur.  cum  simili 
cruce  et  Inscript.  in  aversa  parte  cum 
L.  coronato,  et  ad  ejus  latera  X.  et  II. 
qua  XII.  confi  ci  unt,  et  Inscript.  Ludo- 
vicus, etc.  Typum  describimus,  Tab. 
XIV.  num.  10. 

Grossi  Capitones,  seu  Testones,  (Gros 
Testons)  pond.  7.  den.  12.  gr.  pretti  10. 
sol.  Turon.  praeferunt  Regis  caput  pileo 
depresso  opertum,  et  in  aversa  parte 
scutum  Francicum  corona  tum  cum 
limbo  dentato,  et  Inscript.  Xrg  Vino. 


etc.  atque  hi  sunt  primi  Testones  Fran- 
cici  [anno  1513.  primum  cusi,l  pond.  12. 
gran,  argenti  regii  Testonibus  Fran- 
cisci  I.  longe  meliores.  Typus  passim 
habetur  in  Edictis  monetariis  a  quibus 
hic  delineamus,  Tab  XIV.  num.  5.  Se- 
missis  num.  6. 

Grossi  Capitones,  seu  Testones  Medio- 
lanenses,  (gros  Testons  de  Milan)  Eegis 
caput  eodem  opertum  pileo  praeferunt, 
cum  lilio  ad  pectus,  et  Inscript.  t  Lu- 
dovicus D.  G.  Francorum  Rex.  In 
aversa  parte,  S.  Ambrosium  mitratum, 
equ itera,  manu  flagellum  tenentem,  sub 
quo,  et  in  ipso  circulo  Inscriptionem 
continente,  est  scutulum  cum  3.  liliis 
coronatimi,  Mediolani  Dux.  [In  aliis 
vero  scutum  Francicum  coronatum  in- 
ter bina  lilia  ;  in  postica  parte  S.  Am- 
brosius  mitratus  effingitur  in  cathedra 
seden s,  manu  dextra  tenens  flagellum, 
sinistra  pedum  Episcopale.]  Vide  Am- 
brosini. 

SS^  Alternai  Testonem  numisma  esse 
existimant  Viri  Eruditi,  quod  cudi  jus- 
serat  Julius  II.  PP.  ut  Ludovicum  e 
Mediolani  ditione  depulsum  significa- 
ret  atque  irrideret  :  idque  innuere  vide- 
tur  flagellum  quo  Pontifex  eques  arma- 
tus  Ludovicum  in  altera  parte  efforma- 
tum  caedens,  atque  scutum  Francicum 
equi  pedi  bus  proterens  effingitur.  Sed 
haec  omnino  suadere  opinantur  alterum 
numisma  quod  Ludovicus,  ut  injuriam 
injuria  repellerei  cudi  pariter  jussit, 
de  quo  sic  Thuanus  lib.  1.  Hist.  :  Cum 
Julio  II.  non  eamdem  amicUiam  coluit 
Ludovicus,  quippe  eum  infestissimum  ho- 
stern  semper  expertus,  quem  gratissimum 
amicum  habere  debuit...  quin  et  eo  usque 
provectus  est,  ut...  moribundi  senis  inanes 
diras  contraria  obnuntiatione  generose 
revicerit,  cuso  etiam  aureo  numo,  qui  ti- 
tulos  Regis  Francis^  regnique  Neapolitani 
cum  effigie  sua  ex  una  parte  et  insignia 
Francis^  ex  altera  referebat,  cum  hoc  elo- 
gio, Perdam  Babylonis  nomen  ;  quales 
adhuc  hodie  multi  reperiuntur.  [**  Nu- 
mi8matis  typum  damus,  Tab. XIV.  num. 
4.]  Neque  tamen  iis  adduci  possum  ut 
nummum  esse  non  credam  qui  in  usu 
publico  fuerit  ;  praeterquam  enim  quod 
scutum  FranciaB  equi  pedi  bus  proteri 
perperam  ipsis  visum  est,  constat  longe 
antea  S.  Ambrosium  hac  specie  in  num- 
mis  Ducum  Mediolani  ef fingi  soli  tum, 
post  victoriam  scilicet  reportatam  ann. 
1339.  ut  supra  observatum  in  v.  Ambro- 
sini.  Nihil  ergo  mirum  sub  Ludovico, 
dum  Mediolani  ditione  potiretur,  eam- 
dem monetam  cum  solitis  figurls  in 
usu  fuisse  ;  maxime  cum  in  moneta  As- 
te n  si  idem  factum  esse  certum  sit.  Ad 
alterum  vero  numisma  quod  spectat, 
necesse  non  est  illud  cusum  supponere 
ut  alteri  opponeretur  :  neque  enim 
aliunde  Ludovico  deerat  unde  ad  vin- 
dictam  contra  hostem  infensissimum 
accenderetur. 

SEP*  Typus  alius  exstat  in  cujus  una 
parte  Ludovicus  Rex  Frane.  Sicilia  et 
Jerusalem,  in  altera  Mediolani  Dux  As- 
tensisque  Dominus  inscribi  tur  ;  unde  in 
Italia  cusum  existimo  ante  initum  foe- 
dus  cum  Ferdinando  Catholico.  Aite- 
rum  prostat  numisma  quo  Ludovicus 
hostes  debellando  Celebris,  celebrior 
parcendo  fuisse  memoratur.  Haec  mo- 
nuisse  satis  est. 

*  Eegestum  13.  Oorb.  sign.  Habacuc 
ad  ann.  1510  :  Depuis  le  jour  S.  Remi 
jusques  au  Caresme  ensuivant  xxxij. 
franez,  xvj.  solz  pour  chascun  francq. 
Ibid.  ad  23.  Aug.  1511  :  La  somme  de  xij. 


liv.  de  gros,  qui  vallent  Ixxij.   liv.    Tour, 
de  xl.  gros  pour  chacune  livre. 

Sub  Francisco  I. 

1  Grossi  Testones  leg.  11.  den.  18.  gr. 
pond.  25.  et  semiss.  den.  ad  marca m, 
pretti  10.  sol.  Turon.  Edicto  27.  Nov. 
1516.  Typum  hic  damus,  Tab.  XV.  num. 
2.  Item 

ì  Liardi ,  Duplices  et  Parvi  Turon.  prò 
solitis  pretiis. 

Magni  Albi  cum  corona,  (grans  Blans 
à  la  Gouronne)  pond.  2.  den.  2.  gr.  legis 
4.  den.  6.  gr.  pretti  12.  den.  Tur.  Di- 
plom. 21.  Jul.  1519.  Typum  exhibemus, 
Tab.  XV.  num.  5.  Item 

Magni  Albi  cum  F.  coronato,  (grande 
Blans  à  VF.  couronnée)  pond.  1.  den.  22. 
gran,  legis  3.  den.  18.  gr.  pretii  10.  den. 
Turon.  Typus  hic  deiineatur,  Tab.  XV. 
num.  7. 

Grossi  Testones,  pond.  7.  den.  12. 
gran,  legis  11.  den.  6.  gran,  pretii  10. 
sol.  Turon.  Inscript.  Xrg  Regnat,  etc. 
usque  ad  Carolum  IX.  [et  semisses  prò 
rata  Edicto  10.  Sept.  1521.]  et  Dipi.  5. 
Mart.  1532.  Typos  damus  num.  1.  et  3. 
Semissis  num.  4. 

1"  Grossi  Testones  ejusd.  leg.  et  ponde- 
ris,  pretii  10.  sol.  5.  den.  Turon. Edicto  18. 
Octob.  1539.  qui  cudi  deinceps  prohiben- 
tur Diplom.  24.  Febr.  anni  ejusdem. 

Duodenarii  cum  Salamandris,  Vou- 
zains  aux  Salemandres)  pond.  2.  gran, 
legis  4.  den.  4.  gr.  pretii  12.  den.  Turon. 
Diplom.  26.  Febr.  1539.  [marca  argenti 
tum  pretii  12.  lib.  10.  sol.  Turon.  In  eo- 
rum  vero  parte  crux  pedata  conspici  tur 
in  quadruplici  circino  inter  cujus  bra- 
chia duae  Salamandra,  cum  Inscript. 
Sit  Nomen,  etc.  in  altera  scutum  Fran- 
ciae  coronatum  inter  duas  pariter  Sala- 
mandras  in  triplici  circino,  cum  Ins- 
cript. Franciscus,  etc.  Typum  exhibe- 
mus, Tab.  XV.  num.  6.] 

Denarii  Duodenarii,  (Deniers  Douzains) 
seu  solidi  qui  longiorem  crucem  praefe- 
runt, pond.  2.  den.  2.  gr.  legis  3.  den. 
16.  gr.  pretii  12.  den.  Tur.  Diplom.  19. 
Mart.  1540. 

f  Testones  eodem  Edicto  cudi  prohi- 
bentur ;  at  eorum  cursus  modo  sint 
ponderis  7.  den.  10.  gr.  leg.  10.  den.  18. 
gr.  3/4  fin.  pernii ttitur  prò  10.  sol.  8. 
den.  Turon. 

Parvi  Liardi,  (Petits  Liards)  pond.  12. 
gr.  legis  2.  den.  6.  gran,  pretii  3.  den. 
Turon.  cum  F.  coronato,  et  Inscript. 
Franciscus  D.  G.  Francor.  Rex.  In 
postica,  cum  crucicula,  et  Inscript.  Sit 
Nomen, etc.  [*•  Typum  damus,  Tao.  XV. 
num.  12.  Liardi  Delphinatus  num.  11.] 

Duplices  Turonenses,  (Doubles  Tour- 
nois)  pond.  23.  gran,  legis  1.  den.  6.  gr. 
pretii  2.  den.  Tur.  cum  crucicula,  et 
Inscript.  Sit  Nomen,  etc.  et  in  aversa 
parte,  cum  scuto  3.  liliorum,  et  Ins- 
cript. Franciscus,  etc.  P*  Typum  da- 
mus, Tab.  XV.  num.  8.  Duplicis  Delphi- 
natus num.  9.] 

Parvi  Denarii  Turonenses,  (petits  De- 
niers Tournois)  pond.  18.  gr.  legis.  18. 
gr.  pretii  1.  den.  Tur.  cum  crucicula,  et 
Inscript.  Turonus  Civis  Francor.  In 
postica  cum  2.  liliis  in  triplici  circino, 
et  Inscript.  Franciscus  D.  Gr.  Frango. 
Rex.  Typus  Tab.  XV.  num.  10. 

T  Grossi  Testones  leg.  11.  den.  6.  gran, 
argenti  regii,  cum  1.  gr.  remedii,  pond. 
2.  sol.  1.  den.  et  semiss.  seu  25.  et  se- 
miss,  den.  ad  marcam  cudi  jubentur 
Diplom.  20.  Sept.  1542. 

Anno  1543.  Diplom.  dato  25.  Julii  Tes- 
tonum  pretium  fuit  11.  sol.  Turon. 

1  Duodenarii  cum  Salamandris,  legis, 


486 


MON 


MON 


MON 


ponderis  et  pretii  ut  supra  Diplom.  15. 
Aprii.  1545. 

*  Duplices  et  Parvi  Turonenses  cudi 
deinceps  prohibentur.  Diplom.  6.  Jul. 
1546. 

Sub  Henrigo  II. 

j  Denarii  Duplices  et  parvi,  ut  et 
Liardi  cudi  ite  rum  ad  tempus  prohi- 
bentur Edicto  3.  Sept.  1548. 

3KP*  Edicto  dato  ultima  Januarii  1548. 
Duodenariorum  (Douzains)  haec  forma 
praescribitur.  In  una  parte  scutum 
Franciaa  effingitur  inter  binas  lunulas 
coronatas,  sopra  imminente  corona  im- 

f»eriali,  cum  In  script.  Henbicus  II.  etc. 
n  altera  crux  ex  8.  lunulis  compacta 
desinens  in  lilia,  inter  crucis  brachia 
binae  coronulae  et  binae  litter»  H.  cum 
Inscriptione  ;  Sit  Nomen,  etc.  et  ann. 
1549.  Typum  hic  delineamus,  Tab.  XV. 
num.  20. 

Grossi  Testones,  (Gros  Testons)  pond. 
7.  den.  12.  gran,  legis  11.  den.  6.  gr. 
pretii  11.  sol.  4.  den.  [sub  eadem  forma 
qua  Scuta  cum  sole]  Dipi.  14.  Jan.  1549. 

Magni  Albi,  dicti  Duodenarii,  (grands 
Blancs  appellez  Douzains)  cum  cruce  ex 
lunulis  simul  implexis  compacta,  pond. 
2,  den.  legis  3.  den.  12.  gran,  pretii  12. 
den.  Turon. 

Grossi  dicti  Nigellenses,  (Gros  de  Nesle) 
quod  Parisiis  in  Turri  Nigellensi  pri- 
mum  cu  si,  vulgo  appellati  Pieces  de  six 
Bianca,  pond.  4.  den.  13.  gran,  legis  4. 
den.  pretii  2.  sol.  6.  d.  Diplom.  25.  Mart, 

1549.  Typum  habes,  Tab.  XV.  num.  19. 
Semisses  eorumdem  Grossorum. 

1  Duodenarii  (Douzains)  pond.  93.  et 
semiss.  den.  cum  1.  gran,  remedii  cudi 
jubentur  Edicto  20.  Aprii.  1550. 

Diplomate  Regio  dato  Blesis  27.  Jan. 

1550.  Moneta  Molendinaria,  seu  la  Mon~ 
noie  du  Molin,  insti  tuta  in  domo  Ther- 
marum  Parisiis,  ubi  hodie  est  la  place 
Dauphinet  in  qua  cusi 

Grossi  Testones,  (Gros  Testons)  cura  lu- 
nula, et  Inscript.  Dum  Totum  Ìmpleat 
Orbem,  et  alii  praedicti,  similes  pon- 
dere,  pretto  et  remedio.  Tab.  XV. 
num.  17. 

1  Grossi  Testones  pond.  7.  den.  10.  gr. 
gravium,  Dretii  11.  sol.  4.  den.  Turon. 
cuduntur  in  domo  Thermarum  Paris. 
Edicto  29.  Jan.  1551.  Item 

T  Duodenarii^  (Douzains)  pond.  2.  den. 
gravium,  pretii  12.  den.  Turon. 

^  Duplices  et  Parvi  Turonenses  cum 
crucicula  nuper  cusi  prohibentur  Edicto 
22.  Jan.  1552. 

1  Grossi  Testones  ponderis  et  pretii  ut 
supra.  [»  Typum  exhibet  Tab.  XV. 
num.  18".]  Item 

1  Duodenarii  pond.  et  pretii  ut  supra. 
Item 

1  Grossi  Nigellenses  pond.  4.  den.  14. 
gran,  gravium,  pretii  2.  sol.  6.  den.  Tur. 
Semisses  prò  rata,  Edicto  12.  Sept.  1554. 

Sub  Francisco  II. 

Nuli»,  ut  supra  observatum,  cusae 
sub  ejus  typo  monetae,  sed  sub  typo  pa- 
rentis  Henrici. 

1  Grossi  Testones  (Gros  Testons)  cum 
scuto  Regis,  pond.  7.  den.  10.  gran,  pre- 
tii 12.  sol.  Turon.  [**  Typum  exhibe- 
mus,  Tab.  XVI.  num.  1.]  Semisses  eo- 
rum 'prò  rata.  Item 

1  Grossi  Nigellenses  (Gros  de  Nesle) 
pond.  4.  den.  14.  gran,  gravium,  pretii 
2.  sol.  6.  Tur.  Item 

|  Duodenarii  (Douzains)  aliaeque  mone- 
tae pretii  ut  supra  Edicto  24.  Febr.  1558. 


Sub  Carolo  IX. 

Grossi  Testones,  et  semisses,  (Gros  et 
demi  Testons)  in  quorum  a  versa  parte 
[efftctum  scutum  Franciae  cui  imminet 
corona  imperialis  inter  binas  litteras 
O.  coronatas,]  cum  Inscript.  Sit  No- 
men,  etc.  [in  altera  caput  Regis  laureati, 
et  Inscript.  Carolus  Villi,  etc]  pon- 
deris et  legis  quibus  praedicti,  et  pretii 
12.  sol.  Tur.  Diplom.  17.  Aug.  1561.  Ty- 
pus  exhibetur,  Tab.  XVI.  num.  3. 

J  Monete  sex  Aìborum  (six  Blancs) 
ali  aeque  prò  solitis  pretiis  currunt  Eo- 
dern  Edicto  17.  Aug.  1561. 

|  Denarii  pretii  20.  sol.  Paris,  unde 
Franci  dicti,  leg.  10.  den.  18.  gran.  3/4 
et  1.  sol.  quolibet  denario  pond.  15.  den. 
14.  gran,  cudi  jubentur  Diplom.  31. 
Dee.  1563. 

1  Eorumdem  semisses  leg.  11.  den.  6. 
gran,  argenti  reg.  pond.  10.  sol.  2.  den. 
Item 

1  Solidi  Parisienses  (Sóls  Parisis)  leg.  6. 
den.  18.  gr.  arg.  reg.  pond.  12.  s.  6.  d. 
pretii  12.  d.  Item 

1  Liardi  pretii  3.  den.  leg.  3.  den.  6. 
gran.  arg.  reg.  pond.  32.  sol.  6.  den. 

Solidi  Parisienses  (Sols  Parisis)  qui 
vulgo  dicuntur  Pieces  de  3.  Blans,  cum 
cruce  ex  4.  lunulis  seu  O.  composita, 
pond.  1.  den.  6.  gran,  legis  6.  den.  18. 
gran,  pretii  15.  den.  Turon.  Diplom.  5. 
Octob.  1564.  Typum  damus,  Tab.  XVI. 
num.  5. 

1  Duplices  Solidi  Parisienses  leg.  1. 
den.  6.  gran.  arg.  reg.  cum  2.  gran,  re- 
medii, pond.  21.  sol.  2.  den.  ad  marcam. 
Item 

1  Denarii  parvi  leg.  18.  gr.  arg.  reg. 
cum  2.  gr.  remedii,  pond.  29.  s.  4.  d. 
Tur.  ad  marcam.  Et 

1  Liardi  leg.  2.  den.  6.  gran.  arg.  reg. 
cum  eod.  remedio,  pond.  22.  sol.  8.  den. 
ad  marcam  Diplom.  3.  Mart.  1566.  [**  Ty- 
pum damus,  Tab.  XVI.  num.  7.] 

Duplices  Solidi  Parisienses,  (doubles 
Sols  Parisis)  pretii  2.  sol.  6.  den.  cum  3. 
liliis  coronatis  in  a  versa  parte.  Diplom. 
18.  Jan.  1568.  [pretii  2.  sol.  Diplom.  23. 
ejusd.  mensis.  Typus  hic  delineatur, 
Tab.  XVI.  num.  4.] 

|  Minuta  Monetae  prò  solis  pretiis  cur- 
rere  jubentur  Edictis  21.  Aprii,  et  16. 
Oct.  1571. 

1  Denarii  Duodenarii  (Douzains)  leg.  4. 
den.  2.  gran.  arg.  reg.  cum  2.  gr.  reme- 
dii, pond.  118.  d.  ad  marcam,  pretii  12. 
den.  Tur.  Item 

1  Denarii  Turonenses  leg.  16.  gr.  arg. 
reg.  ejusd.  remedii,  pond.  336,  den.  ad 
marcam.  Item 

1  Liardi  leg.  2.  den.  arg.  reg.  ejusdem 
remedii,  pond.  256.  den.  ad  marcam 
Edicto  17.  Oct.  1571. 

Denarii  Duodenarii,  (Deniers  Douzains) 
pond.  1.  den.  21.  gran,  legis  3.  den.  12. 
gran,  pretii  12.  den.  Turon.  atque  hi 
sunt  vulgares  solidi  Dipi.  3.  [13.] 
Jun.  1572. 

j  Solidi  Parisienses  Duplices  et  Sim- 
plices  cudi  deinceps  prohibentur  eodem 
Edicto  13.  Jun.  1572. 

1  Duodenarii  (Douzains)  pond.  1.  den. 
20.  gr.  gravium,  leg.  3.  den.  8.  gr.  et 
semis.  arg.  puri,  cum  2.  gran,  remedii, 
Aresto  Curia  Monet.  16.  Julii  1572. 
[**Typumexhibemus,Tab.XVI.num.6.] 

|  Grossi  Testones  pretii  12.  sol.  6.  den. 
Aresto  Curi»  Monet.  27.  Sept.  1572.  jDì- 
plom.  20.  Dee.  seq. 

1  Duplices  Solidi  Parisienses  leg.  1. 
den.  2.  gr.  arg.  reg.  cum  2.  gr.  remedii 
pond.  240.  den.  ad  marcam.  Item 

7  Denarii  Turonenses  et  Liardi  leg.  et 


Sond.  ut  supra  Aresto  Curi»  Monet.  9. 
>ec.  1572. 

Testonum  pretìum  fuit  12.  sol.  6.  den, 
Diplom.  2.  Septemb.  1572.  Deinde  13.  sol. 
Diplom.  26.  Maii  1573. 

1  Eodem  Edicto  minutae  Monetae  prò 
solitis  pretiis  currere  jubentur. 

|  Solidi  Parisienses  Duplices  leg.  pond. 
et  remedii  statutorum  Diplom.  23.  Jan. 
1568.  cudi  jubentur  per  tres  menses  in 
monetis  Divionensi  et  Trecensi  Diplom. 
29.  Mart.  1574. 

Sub  Henrico  III. 

T  Moneta  minuta  prò  solitis  pretiis 
currere  jubentur  Edictis  7.  Jul.  2.  Sep- 
temb. 1574.  et  ult.  Maii  1575. 

Testones  interdicti.  Dipi.  ult.  Maii 
1575.  Item 

Francici  argentei.  (Francs  d'argent) 
cum  Regis  capite  laureato,  etc.  et  H. 
coronato  in  crucis  centro  in  lilia  et  flo- 
res  desinente,  cum  Inscript.  Sit  No- 
men, etc.  11.  den.  2.  gran.  legis  16.  den. 
argenti  puri,  pretii  [20.]  21.  sol.  Tur.  Ty- 
pum hic  damus,  Tao.  XVI.  num.  9. 

Semisses  et  Trientes  eorumdem. 
**  Typos  exhibemus,  Tab.  XVI.  num. 
0.  et  il.]  Item 

Duodenarii  (Douzains)  praedictis  simi- 
les, pond.  1.  den.  21.  gran,  legis  2.  den. 
*21.  gr.]  argenti  puri,  pretii  12.  den.  Tur. 
tem 

Parvi  Liardi,  cum  H.  coronato,  pond. 
18.  gr.  legis  1.  den.  15.  gr.  pretii  3.  den. 
Tur. 

In  Officina  monetaria  molendinaria 
cusiD uplices  et  Denarii  aerei,  qui  vulga- 
res sunt  Duplices  quos  Doubles  vocamus, 
in  quibus  scilicet  Duplicibus  effìcta  3. 
lilia  cum  Inscript.  [Doubles  Toumois,  In 
Denariis  vero  2.  lilia,  cum  eadem  Ins- 
cript. P»  Typum  damus,  Tab.  XVI. 
num.  17.  et  18.] 

j  Francici  argentei  leg.  10.  den.  arg. 
puri,  cum  2.  gran,  remedii,  pretii  20. 
sol.  Tur.  cudi  jubentur  loco  Testonum, 
semisses  et  quadrantes  eorum  prò  rata 
Aresto  Curia  Monet.  26.  Jul.  1575.  Item 

1"  Duodenarii  ad  rationem  17.  lib.  15. 
solid.  marcae  arg.  regii.  [**  Typum  ex- 
hibemus,  Tab.  XVI.  num.  15.] 

1  Grossi  Testones  ejusdem  leg.  pond. 
et  remedii  quibus  ii  qui  ex  Edicto  26. 
Maii  1573.  cusi  fuerant,  cuduntur  in 
moneta  Paris.  Diplom.  7.  Maii  1576. 
Item  in  moneta  Tur.  Diplom.  20.  Jul. 
seq. 

5  Francici  argentei  pond.  11.  den.  1.  gr. 
pretii  20.  sol.  Turon.  usque  ad  1.  Jan. 
seq.  Edicto  22.  Mart.  1577.  pretii  22.  sol. 
per  idem  tempus  Aresto  Parlamenti  Ro- 
tomag.  9.  Jul.  1577.  Item 

1  Testones  pond.  7.  den.  11.  gr.  pretii 
16.  sol.  Tur.  laudato  vero  Aresto  pretii 
16.  sol.  6.  den. 

Quadrantes  Scutorum,  (Quarts  d'Ecu) 
pond.  7.  den.  13.  gran.  [vel.  7.  den.  12. 
gran,  et  semis.  gravium,]  legis  11.  den. 
argenti  puri,  pretii  15.  sol.  Tur.  Diplom. 
dato  Pictavis  mense  Sept.  1577.  Typus 
hic  exhibetur,  Tab.  XVI.  num.  12. 

Octava  pars  Scuti,  prò  rata,  [f*  Ty- 
pum exhioet  Tab.  XVI.  num.  13.]  Item 

1  Testones  cum  armis  Francia  pond. 
7.  den.  10.  gr.  gravium,  pretii  14.  sol.  6. 
den.  Turon. 

L Eorumdem  semisses  prò  rata.  Item 
oneta  sex  aìborum  (Pieces  de  six 
blancs)  pond.  3.  den.  14.  gr.  legis  4.  den. 
pretii  2.  sol.  6.  den.  Tur.  eae  vulgo  Pina- 
tella  appellantur,  a  quodam  Jacobo  Pi- 
natello  Monetario  earum  inventore. 
Typum  habes,  Tab.  XVI.  num.  14. 
Earumdem  semisses. 


MON 


MON 


MON 


487 


1  Ea&dem  Monetae  cusae  sub  Carolo  IX. 
pond.  78.  ad  marca m,  ejusdem  statuun- 
tur  pretii,  ut  et  aliae  nuper  cusae  pond. 
54.  ad  eamdem  marca m.  Item 

]  Semisses  Francorum  (Demi  Francs) 
pond.  5.  den.  12.  gr.  gravium  :  eorum- 
dem Quadrante»  prò  rata.  Item 

Parvi  Liardi,  (petits  Liards)  pond.  18. 
gr.  legis  1;  den.  12.  gran,  argenti  puri, 
pretii  3.  den.  [**  Typum  damus,  Tab. 

XVI.  num.  16.1 

®^  In  Liardis  postea  cudendis  ejus- 
dem pretii  quo  supra,  loco  crucis  tri  a 
lilla  effinguntur  cum  H.  aut  Dalphino 
ex  Edicto  22.  Jun.  1583. 

1  Frantici  argentei  pretii  20.  sol.  Tur. 
Item 

1  Quadrantes  Scutorum  (Quartsd'Escu) 
pretii  15.  sol.  Turon.  Item 

1  Testones  pretii  14.  sol.  6.  den.  Tu- 
ron. Edicto  13.  Oct.  1586. 

1  Francici  argentei  licet  6.  gran,  debi- 
liores,  eorumque  semisses  et  quadrantes 
recipi  juben tur  Diplom.  7.  Septemb.  1587. 
3.  Aprii  et  31.  Decemb.  1588. 

Sub  Henrico  IV. 

j  Denarii  Duodenarii  (Douzains)  pretii 
12.  den.  Turon.  [**  Typum  habes,  Tab. 

XVII.  num.  13.]  Item 

1  Duplices  cuprei  (Doubles  de  cuivre) 
cum  Armis  Francia  pretii  2.  den.  Tu- 
ron. Edicto  30.  Kart.  1596. 

^Frantici  argentei  pretii  20.  sol.  [«'Tab. 
XVII.  num.  9.J  Item 

5  Quadrantes  Scutorum  pretii  15.  sol. 
I*»  Tab.  XII.  num.  11.  Semisses  scutorum 
num.  10.]  Item 

1  Testones  pretii  14.  sol.  6.  den.  Edicto 

5.  Jun.  1596.  et  Aresto  Parlamenti  ejusd. 
anni. 

j  Duplices  cuprei  puri  ejusdem  gretti, 
ponderis  et  remedii  qui  bus  ii  qui  cu  si 
fuerant  sub  Henrico  III.  Diplom.  10. 
Febr.  1598. 

j  Frantici  argentei  pond.  11.  den.  1. 
gr.  gravium,  pretii  20.  sol.  Edicto  24. 
Mali  1601.  Aresto  Curia  Monet.  13.  Mari. 
1602.  Item 

1  Quadrantes  Scutorum  pond.  7.  den. 
12.  gran,  pretii  15.  sol.  Item 

j  Testones  pond.  7.  den.  10.  gr,  pretii 
14.  sol.  6.  denar. 

^  Francici  argentei  pretii  21.  sol.  4. 
den.  Item 

7  Quadrantes  Scutorum  pretii  16.  sol. 
Item 

j  Testones  pretii  15.  s.  6.  den.  Edicto 
mense  Sept.  1602. 

1  Denarii  pretii  20.  sol.  unde  Piece 
d'une  livre  nuncupabantur,  pond.  9.  den. 

6.  gr.  gravium  ;  eorumdem  semisses  et 
quadrantes  e  udì  jubentur  Edicto  dato 
mense  Aug.  1609. 

1  Quadrantes  Scutorum  \es.  11.  denar. 
pur.  qui  tum  dicebantur  Pieces  de  16. 
sols  fortioris  ponderis  et  legis  cudi  ju- 
bentur eodem  Edicto.  [**  Semissis  qua* 
drantis  Tab.  XVII.  num.  12.] 

Sffi^"  De  minutioribus  monetis  dein- 
ceps  pauca  dicemus  quod  in  iis  scrii  pu- 
losius  referendis  frustra,  ut  nobis  visum 
est,  immoraremur.  [**  Duplicem  Turo- 
nensem  habes,  Tab.  XVII.  num.  14.  Sé- 
missem  Turonensem  ibid.  num.  15.  Liar- 
dum  num.  16. 

Sub  Ludovico  XIII. 

35^*  Monetarum  cursus  Edicto  men- 
sis  Sept.  1602.  praescriptus  iterum  sta- 
tuitur  edicto  5.  Dee.  1614.  marca  argenti 
tum  pretii  20.  lib.  5.  sol.  4.  den. 

1  Francici  argentei  (Francs  d'argent) 
pond.  11.  denar.  1.  gr.  gravium,  pretii  27. 
sol.  Edicto  dato  mense  Mart.  1636.  et  25. 


Jun.  ejusd.  anni  :  pretii  28.  sol.  Edicto 
mense  Sept.  et  Aresto  Curisi  Monet.  5. 
Dee.  1641.  [*°  Francum  argenteum,  se- 
missem  et  guadrantem  habes,  Tab.  XVIII. 
num.  4.  5.  et  6.] 

Ì  Quadrantes  Scutorum  (Quartsd'Escu) 
pond.  7.  den.  12.  gran,  gravium,  pretii 
20.  sol.  Edicto  mense  Mart.  et  25.  Jun. 
z  1636.  pretii  21.  s.  Edicto  mense  Sept.  et 
Aresto  Curisi  Monet.  5.  Dee.  1641.  p»  Se- 
missis Quadrantis  typum  exbibet  Tab. 
XVIII.  num.  7.] 

1  Testones  pond.  7.  den.  10.  gr.  gra- 
vium, pretii  19.  sol.  6.  den.  Edicto  mense 
Mart.  et  25.  Jun.  1636.  pretii  20.  sol.  6. 
den.  Edicto  mense  Sept.  et  Aresto  Curise 
Monet.  5.  Dee.  1641. 

1  Eorumdem  semisses  prò  rata. 
Duodenarii  (Douzains)  leg.  2.  den.  21. 
gr.  pur.  pond.  Ì02.  ad  marcam  cudi  ju- 
bentur Edicto  24.  Dee.  1639.  et  mense 
Febr.  1640.  pretii  15.  den.  Edicto  mense 
Jun.  1640.  in  iis  efflcta  crux  pedata  in  ter 
cui us  bracbia  binas  coronuias  et  binae 
litteraeL.  cumlnscript.  Sit  Nomen,  etc. 
in  altera  parte  scutum  3.  liliorum,  cui 
imminet  corona  imperialis,  ìnter  binas 
L.  etlnscript.  Ludovicus  XIII.  etc.  Ty- 
pum hic  exhibemus,  Tab.  XVIII.  num. 
13.  [°°  Semissis  vel  sixain  num.  14.] 

j  Ludovici  argentei  seu  Senta  alba  (Es- 
cus  blans)  pretii  60.  sol.  leg.  11.  den.  pur. 
pond.  21.  den.  8.  gr.  gravium,  in  qui  bus 
efflctum  caput  Reg.  laureati  cum  Ins- 
cript.  Ludovicus  XIII.  etc.  in  altera 
parte  scutum  Franciae  cum  corona  im- 
periali et  Inscript.  Sit  Nomen,  etc. 
reprobata  cusione  Francicorum  argen- 
teorum,  marca  argenti  regii  tum  pretii 
26.  lib.  10.  sol.  cudi  jubentur  Edicto  dato 
mense. Septemb.  1641.  Typus  hic  exara- 
tur,  Tab.  XVni.  num.  8.  P*  Semissis 
num.  9.  quadrantis  num.  10.  octonarii 
num.  11.  dimidii  octonarii  num.  12.1 

5BST  Monetarum  argentearum  debilio- 
rum  cursus  permittitur  usque  ad  ult. 
Dee.  1643.  Aresto  Consilii  Reg.  ult.  Dee. 
1642.  [**  Denarii  Turonensis  et  Duplicis 
Turonensis  typos  habes,  Tab.  XVIII. 
num.  16.  et  15.] 

Sub  Ludovico  XIV. 

1  Francici  argentei  pond.  11.  den.  1. 
gr.  gravium,  pretii  28.  sol.  Aresto  Con- 
silii Reg.  30.  Dee.  1643.  Aresto  Curisi  Mo- 
net. 27.  Mart.  1646.  9.  Jan.  1648.  1.  Aug. 
1650.  Item 

T"  Quadrantes  Scutorum  (Quarts  d'Escu) 
Pretii  21.  sol.  Item 

1  Testones  pretii  20.  sol.  6.  den. 
Duodenarii  (Douzains)  pretii  15.  den. 
Aresto  Concila  Reg.  29.  et  27.  Jan.  1644. 
Areslo  Curisi  Monet.  29.  Aprii.  1654. 

^  Denarii  nuper  cusi  a  1.  die  Mart. 
seq.  currere  inhibentur  Aresto  Consil. 
Rea.  7.  Jan.  1645. 

f  Denarii  pond.  150.  ad  marcam,  pre- 
tii 1.  d.  Turon.  cudi  jubentur  Edicto  12. 
Maxi  1648. 

\  Ludovici  argentei  (Louis  d'argent) 
pretii  60.  sol.  cudi  deinceps  prohibentur 
Aresto  Curisi  Monet.  18.  Jun.  1648.  ejusd. 
pretii,  pond.  21.  d.  8.  gr.  gravium  Aresto 
1.  Aug.  1650.  pretii  3.  lib.  6.  sol.  usque 
ad  1.  Jul.  seq.  subinde  3.  lib.  Edicto  23. 
men$Ì8  Mart.  1652.  rursum  pretii  3.  lib. 
6.  sol.  usque  ad  flnem  anni  Aresto  Con- 
sii.  Reg.  31.  Jul.  1652.  pretii  3.  lib.  10. 
sol.  Aresto  7.  Mart.  et  29.  Aprii.  1653. 
usque  ad  ult.  Jun.  seq.  a  dieta  die  usque 
ad  ult.  Sept.  seq.  pretii  3.  lib.  9.  sol.  ab 
hac  die  usque  ad  ult.  Dee.  seq.  pretii  3. 
lib.  6.  s.  rursum  usque  ad  ult.  Mart. 
1654.  pretii  3.  lib.  3.  sol.  subinde  3.  lib. 
ejusd.  pretii    Edicto  mense  Dee.   1655. 


Aresto  15.  Mart.  et  8.  Aprii.  1656.  16.  Dee. 
1660.  16.  Dee.  1662.  pretii  58.  sol.  21.  Jan. 
1666.  Aresto  Consil.  Reg.  7.  Dee.  1665.  ad 
3.  lib.  revocantur  Aresto  16.  Sept.  1666. 
pretii  3.  lib.  2.  sol.  Edicto  mense  Dee. 
1689.  qui  cursus  obtinuit  usque  ad  1. 
Jan.  1691.  a  qua  die  pretii  3.  lib.  1.  sol. 
sta  tu  un  tur  Aresto  19.  Dee.  1690.  pretii  3. 
lib.  Aresto  18.  Aprii.  1691.  usque  ad  29. 
Aug.  1693.  qua  die  ex  Aresto  currunt  prò 
3.  lib.  2.  sol.  quod  alio  Aresto  22.  Sept. 
ejusdem  ann.  conflrmatur.p**  Typiexni- 
bentur,  Tab.  XIX.  num.  5.  et  8.  Semissis 
num.  7.] 

SS^*  Marca  argenti  regii  statui  tur  pre- 
tii 26.  lib.  10.  sol.  Aresto  Curiss  Monet. 
18.  Jan.  1649. 

T  Lilia  argentea  (Lis  d'argent)  in  qui- 
bus  efflcta  Regis  laureati  effìgies  cum 
Inscript.  Ludovica  XIV.  etc.  in  altera 
parte  crux  ex  liliis  coronati s,  et  Ins- 
cript. Domine  Elegisti  Lilium  Tibi, 
inhibita  cusione  Ludovicorum  argenteo- 
rum,  cudi  jubentur  leg.  11.  den.  20.  gr. 
quolibet  lilio  pond.  6.  den.  gravium, 
pretii  20.  sol.  Edicto  mense  Mart.  1655. 

J  Eorumdem  semisses  prò  rata. 

1  Lilia  argentea  in  quibus  efflcta  crux 
ex  4.  litteris  L.  duplicibus  coronatis, 
in  ter  cujus  brachia  4.  liliola,  cum  ea- 
dem  Inscript.  leg.  11.  den.  12.  gr.  pond. 
30.  et  se  miss.  liliorum  ad  marcam,  ej  us- 
dem  pretii  cudi  jubentur  Edicto  mense 
Dee.  1655.  Typum  delineavimus,  Tab. 
XIX.  num.  6.  Semissis. 

7  Monetas  sex  alborum  (Pieces  de  six 
blancs)  pretii  3.  sol.  Aresto  Guri&  Monet. 
12.  Dee.  1656.  Earum  cursus  inhibetur 
Edicto  19.  Nov.  1657.  quo 

1  Denarii  pretii  30.  den.  cudi  juben- 
tur ;  at  eorum  cusio  interdicta  Aresto 
Consil.  Reg.  14.  Aug.  1658. 

SBir*  Marca  argenti  puri  s  tatui  tur  pre- 
tii 27.  lib.  13.  sol,  10/23.  Aresto  Curiss  Mo- 
net. 1.  Febr.  1661.  pretii  26.  lib.  10.  sol. 
Aresto  ann.  1662. 

]Monet&  pretii  2.  sol.  3.  sol.  et  4.  sol. 
leg.  10.  den.  pur.  cudi  jubentur  Edicto  8. 
Aprii.  1674.  Monetse  pretii  3.  sol.  prohi- 
bitae  Aresto  Consil.  Reg.  2.  Octobr.  1674. 
Monetse  pretii  4.  sol.  currere  jubentur  a 
1.  Aprii,  seq.  usque  ad  1.  Jul.  prò  3.  sol. 
9.  den.  subinde  prò  3. 6.  Edicto  28.  Mart. 
1679. 

3^  Monetarum  argentearum  cursus 
praescriptus  Aresto  16.  Septemb.  1666.  et 
Edicto  28.  Mart.  1679.  iterum  statuitur 
Edicto  27.  Jul.  1686. 

)  Ludovici  argentei  (Louis  d'argent)  in 
quibus  efflctum  caput  Regis  cum  solita 
Inscript.  in  altera  parte  crux  inter  4. 
lilia  ex  4.  litteris  L.  duplicibus  quibus 
imminet  corona,  cumlnscript.  Christus 
Regnat,  etc.  \eg.  11.  denar.  pur.  pond. 
21.  den.  8.  gr.  gravium,  pretii  3.  lib.  6. 
sol.  semisses  eorum  jpro  rata,  cudi  ju- 
bentur Edicto  mense  Dee.  1689. 

SP*  Marca  arg.  puri  pretii  30.  lib.  Ed. 
3.  Jan.  1690. 

T  Ludovici  argentei  recusi  ex  Edicto 
mense  Dee.  1689.  pretii  3.  lib.  6.  sol.  us- 
que ad  1.  Jun.  seq.  subinde  3.  lib.  5. 
sol.  Aresto  Consil.  Reg.  2.  Maii  1692.  pre- 
tii 3.  lib.  4.  sol.  Aresto  13.  Dee.  ejusd. 
ann.  pretii.  3.  lib.  2.  sol.  Aresto  7.  Febr. 
1693.  pretii  3.  lib.  4.  sol.  Aresto  24.  ejus- 
dem mens.  31.  Mart.  28.  Aprii.  30.  Maii 
1693.  pretii  3.  sol.  usque  adi.  Aug.  sub- 
inde 3.  lib.  2.  sol.  Aresto  16.  Jun.  1693. 
ejusdem  pretii  Edicto  mense  Sept.  seq. 
pretii  3.  lib.  3.  sol.  Aresto  10.  Oct.  ejusd. 
ann.  pretii  3.  lib.  12.  sol.  Declarat.  11. 
ejusdem  mens.  ad  3.  lib.  2.  sol.  reducun- 
tur.  Aresto  20.  ejusd.  mens.  pretii  3.  lib. 


488 


MON 


MON 


MON 


3.  sol.  Aresto  1.  et  22.  Dee,  1693.  3.  lib.  7. 
sol.  Aresto  22.  Sept.  1699. 

T  Monetai  5.  sol.  cusae  ex  Edicto  mense 
Sept.  1611.  currunt  prò  5.  sol.  6.  d. 
Edicto  mense  Dee.  1689.  ejusdem  pretii 
leg.  11.  den.  pur.  pond.  42.  gr.  cum  2. 
tert.  gravium,  sub  figura  Ludovici  ar- 
gentei cudi  jubentur.  Edicto  mense 
Dee.  1690. 

1  Monetai  pretii  3.  sol.  6.  den.  ejusd. 
Ieg.  et  pond.  sub  alia  figura,  pretii  4. 
sol.  statuuntur  Edicto  28.  Aug.  1691. 

1  DuodenaHi  (Douzains)  qui  tum  cur- 
rebant  prò  12.  den.  reformati  currere 
jubentur  prò  15.  den.  Edicto  mense  Oc- 
tobr.  1692. 

T  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argent)  leg.  11.  den.  pur.  pond.  21.  d. 
8.  gr.  gravium,  in  quibus  effictum  Scu- 
tum  Franciae  rotundum,  cui  adhaerent 
binae  palmae  cum  Inscript.  Sit  Nomen, 
etc.  pretii  3.  lib.  8.  s.  marca  argenti  puri 
tum  pretii  30.  lib.  cudi  jubentur  Edicto 
mense  Sept.  1698.  Iidem  Ludovici  pretii 

3.  lib.  12.  s.  semisses  prò  rata,  Declarat. 
11.  Oct.  seq. 

3^*  Marca  argenti  puri  statuitur 
pretii  31.  lib.  Aresto  Cons.  Reg.  12.  Dee. 
1693.  33.  lib.  10.  sol.  Aresto  22.  Sept.  1699. 

|  Ludovici  argentei  e  usi  vel  reformati 
ex  Edicto  mense  Sept.  1693.  pretii  3.  lib. 
10.  s.  Aresto  Cons.  Reg.  10.  Nov.  1699. 
pretii.  3.  lib.  11.  sol.  a  1.  Jan.  1700.  us- 
que  ad.  1.  Febr.  seq.  ab  hac  die  usque 
ad  1.  Aprii,  seq.  pretii  3.  lib.  10.  s.  sub- 
inde 3.  lib.  9.  s.  Aresto  22.  Nov.  1699. 
pretii  3.  lib.  8.  sol.  al.  Jun.  seq.  Aresto 
23.  Mart.  1700.  qui  cursus  obtinuit  usque 
ad  1.  Jan.  1701.  ab  hac  die  pretii  3.  lib. 
7.  sol.  Aresto  30.  Nov.  1700.  pretii  3.  lib. 

4.  s.  Aresto  17.  Mail  1701.  pretii  3.  lib.  5. 
sol.  Aresto  28.  Jun.  seq.  Edicto  mense 
Sept.  et  Aresto  13.  Dee.  ejusd.  ann.  ejusd. 
pretii  usque  ad  ult.  Aprii,  seq.  cursu 
deinde  prohibito,  Aresto  11.  Mart.  et  22. 
Aprii.  1702. 

1  Ludovici  argentei  veteres  nec  refor- 
mati, quorum  cursus  inhibitus  Aresto 
Cons.  Reg.  24.  Febr.  1693.  item  currere 
pernii ttuntur prò  eodem  preti o  quo  refor- 
mati Aresto  23.  Mart.  1700.  pretii  3.  lib. 
7.  sol.  6.  den.  Aresto  19.  Sept.  1701.  pretii 

3.  lib.  10.  sol.  6.  den.  Deci.  27.  ejusd. 
mensis  et  Aresto  29.  Oct.  seq.  usque  ad 

21.  Nov.  seq. 

J  Duodenaria  pretii  15.  den.  Item 
*  Monetas  dictae  Pieces  de  quatre  sols 
pretii  4.  sol.  Aresto  Cons.  Reg.  18.   Mail 

1700.  pretii  3.  sol.  9.  den.  Aresto  17.  Mail 

1701.  Edicto  mense  Sept.  seq.  pretii  4. 
sol.  Declarat.  14.  Mart.  1702.  usque  ad 
ult.  Jun.  seq.  quo  tempore  reformatae 
current  prò  5.  sol.  non  reformatae  pretii 

4.  sol.  statuuntur  Aresto  27.  Jun.  1702. 
usque  ad  ult.  Aug.  seq.  eorum  cursu 
postea  inhibito. 

SIT  Marca  argenti  puri  pretii  31.  lib. 
15.  sol.  Aresto  30.  Nov.  1700.  30.  lib.  5. 
sol.  Aresto  17.  Mail  1701.  30.  lib.  16.  sol. 
Aresto  28.  Jun.  seq. 

!  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argeni)  in  quibus  effictum  Scutum 
Franciae  rotundum,  sceptro  et  manu 
justitiae  decussatim  positis,  cum  Ins- 
cript. Sit  Nomen,  etc.  leg.  11.  den.  pur. 
pond.  21.  den.  8.  gr.  gravium,  pretii  3. 
lib.  10.  sol.  marca  argenti  puri  tum  pre- 
tii 32.  lib.  16.  sol.  7.  d.  cudi  jubentur 
Edicto  mense  Sept.  1701. 

1  Ludovici  argentei  cu  si  vel  re  formati 
ex  mox  laudato  Edicto  pretii  3.  lib.  16. 
sol.  Declarat.  27.  Sept.  1701.  pretii  3.  lib. 
14.  sol.  a  1.  Sept.  seq.  Aresto  Cons.  Reg. 

22.  Aug.  1702.  qui  cursus  obtinuit  ad  1. 
Aprii.  1703.  Arestis  17.    Octobr,  18.  Nov. 


1702.  6.  Febr.  1703.  quo  Aresto  a  dieta  1. 
Aprii,  currere  ìubentur  prò  3.  lib.  11. 
sol.  pretii  3.  Iìd.  12.  sol.  usque  ad  1. 
Aug.  seq.  Arestis  17.  Aprii.  15.  Maii  et 
19.  Jun.  1703.  a  dieta  1.  Aug.  pretii  3. 
lib.  11.  sol.  usque  ad  1.  Octob."  seq. 
Arestis  44.  Jul.  21.  Aug.  1703.  pretii  3. 
lib.  10.  sol.  Aresto  30.  Octobr.  170§.  marca 
argenti  puri  tum  pretii  34.  lib.  10.  den. 
10/11.  pretii  3.  lib.  8.  sol.  usque  ad  1. 
Jan.  seq.  Aresto  24.  Nov,  1703.  pretii  3. 
lib.  10.  solid.  usque  ad  1.  Maii  1704.  Ares- 
tis 29.  Decembr.  1703.  22.  Jan.  19.  Febr. 
et  18.  Mart.  1704.  a  dieta  1.  Maii  usque 
ad  15.  ejusd.  mensis  pretii  3.  lib.  9.  s. 
Aresto  1.  Aprii.  1704. 
1  Monetae  pretii  10,  sol.  pond.  2.  den. 

9.  gr.  gravium,  leg.  10.  den.  pur.  cudi 
jubentur  Declarat.  29.  Maii  1703. 

^  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argent)  leg,  11.  den.  pur.  pond.  21.  den. 
8.  gr.  gravium,  pretii  4.  lib.  in  quibus 
conspiciuntur  4.ìitterae  L.  duplices  co- 
ronatse  in  modum  crucis,  in  ter  cujus 
brachia  4.  lilia  et  in  medio  3.  lilia  cir- 
cuì o  contenta,  cudi  jubentur ,  marca 
argenti  puri  tum  pretii  34.  lib.  10.  sol. 
Edicto  mense  Maii  4704. 

|  Ludovici  argentei  veteres  pretii  3.  lib. 

10.  sol.  usque  ad  15.  Jun.  seq.  subinde 

3.  lib.  8.  sol.  ex  eodem  Edicto. 

1  Ludovici  argentei  re  formati  ex  lau- 
dato mox  Edicto  pretii  3.  lib.  19.  sol.  a 
1.  Febr.  seq.  Aresto  20.  Jan.  1705.  usque 
ad  1.  Sept.  seq.  Arestis  3-  14.  Febr.  17. 
Mart.  7. 21.  Aprii.  19.  Maii,  et  7.  Jul.  1705. 
a  dieta  1.  Sept.  pretii.  3.  lib.  17.  sol.  us- 
que ad  1.  Jan.  1706.  Arestis  18.  Aug.  19. 
Sept.  13.  Oct.  et  17.  Nov.  1705.  a  dieta  1. 
Jan.  usque  ad  1.  Mart.  pretii  3.  lib.  16. 
s.  ab  hac  die  usque  ad  1.  Jul.  seq.  3.  lib. 
14.  s.  Aresto  17.  Nov.  1705.  et  20.  Mart. 
1706.  a  dieta  1.  Jul.  pretii  3.  lib.  12.  sol. 
Aresto  8.  Jun.  1706.  usque  ad  1.  Jan.  1707. 
Arestis  17.  Jul.  24.  Aug.  28.  Sept.  30.  Oct. 
27.  Nov.  1706.  a  dieta  1.  Jan.  pretii  3. 
lib.  11.  sol.  Aresto  27.  Novembr.  1706.  us- 
que ad  1.  Mart.  1708.  Arestis  26.  Febr. 
29.  Martii,  19.  Aprilis,  24.  Maii,  21.  Junii, 
26.  Julii,  30.  Augusti,  27.  Septemb.  22. 
Octob.  26.  Novemb.  27.   Decembr,  1707.  et 

17.  Jan.  1708.  a  1.  Aprii.  1708.  pretii  3. 
lib.  10.  s.  Aresto  14.  Febr.  1708.  usque  ad 
1.  Jan.  1709.  Arestis  17.  Aprii.  21.  Jul. 
21.  Aug.  18.  Septembr.  20.  Nov.  1708.  a 
dieta  1.  Jan.  pretii  3.  lib.  8.  s.  Aresto  20. 
Nov.  1708.  usque  ad  25.  Mart.  Arestis  22. 
Jan.  19.  Febr.  1709.  subinde  pretii  3.  lib. 
7.  sol.  qui  cursus  prorogatur  usque  ad 
placitum  Regis  Aresto  16.  Aprii.  1709. 

S5P*  Marca  argenti  puri  pretii  35.  lib. 

4.  den.  Aresto  Cons.  Reg.  21.  Jul.  1705. 

1  Monetas  pretii  20.  sol.  pond.  4.  den. 

18.  gr.  gravium,  leg.  10.  den.  pur,  cum 
3.  gr.  remedii  cudi  jubentur  Declarat.  9. 
Aug.  1707.  pretii  18.  sol.  Aresto  Cons. 
Reg.  31.  Jan.  1708.  usque  ad  1.  Aprii, 
seq.  et  ab  hac  die  usque  ad  1.  Maii  seq. 

Sretii  17.  sol.  Aresto  14.  Febr.  1708.  ejus- 
em  pretii  usque  ad  1.  Jun.  seq.  Aresto 
17.  Aprii.  1708.  usque  ad  1.  Aug.  seq. 
pretii  15.  sol.  6.  den.  Aresto  21.  Jul.  1708. 
a  dieta  1.  Aug.  usque  ad  1.  Jan.  1709. 
Arestis  21.  Aug.  18.  Sept.  20.  Octobr.  20. 
Novemb.  1708.  quo  ultimo  Aresto  a  dieta 
1.  Jan.  statuuntur  pretii  15.  sol.  qui 
cursus  obtinuit  usque  ad  1.  Maii  1709. 
Arestis  22.  Jan.  et  19.  Febr.  1709.  a  dieta 
1.  Maii  pretii  14.  sol.  6.  den.  quod  pro- 
rogatur usque  ad  placitum  Regis  Aresto 
16.  Aprii.  1709. 

|  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argent)  in  quibus  effìctae  tres  coronae, 
in  quarum  angulis  tria  lilia,  cum  mo- 
netarii nota  (Gali.  Different)  in  medio  et 


solita  Inscript.  Sit  Nomen,  etc.  leg.  11. 
den.  pur.  pond.  1.  une.  pretii  4.  lib.  8.  s. 
eorum  semisses  prò  rata,  cudi  jubentur 
Edicto  mense  Aprii.  1709.  quo  marca  ar- 
genti puri  statuitur  pretii  35.  lib.  9.  sol. 
1.  den.  1/11. 

1  Ludovici  argentei  ejusdem  legis,pon- 
deris  et  figurae  quibus  alii,  pretii  5.  lib. 
cuduntur  Edicto  mense  Maii  1709.  Aresto 
Cons.  Reg.  30.  Sept.  1713.  a  1.  Dee.  seq. 
statuuntur  pretii  4.  lib.  17.  sol.  6.  den. 
a  1.  Febr.  1714.  4.  lib.  15.  sol.  a  1.  Aprii, 
seq.  4.  lib.  12.  sol.  6.  den.  a  1.  Jun.  seq. 

4.  lib.  10.  sol.  a  1.  Sept.  seq.  4.  lib.  5.  sol. 
a  15.  Oct.  4.  lib.  2.*  sol.  6.  den.  a  1.  Dee. 
seq.  4.  lib.  Aresto 25.  Aug.  1714.  a  1.  Febr. 
1715.  pretii  3.  lib.  17.  sol.  6.  den.  a  1. 
Aprii,  seq.  3.  lib.  15.  sol.  a  1.  Jun.  seq. 

3.  lib.  12.  6.  sol.  den.  Aresto  8.  Octobr. 
1714.  usque  ad  1.  Sept.  1715.  subinde  pre- 
tii 3.  lib.  10.  sol.  Aresto  23.  Jul.  1715.  et 
Declarat.  13.  Aug.  ejusdem  anni. 

1  Ludovici  argentei  cu  si  vel  reformati 
ex  Edicto  mense  Aprii.  1709.  pretii  3.  lib. 
7.  sol.  usque  ad  1.  Sept.  seq.  Edicto 
mense  Maii  1709.  pretii  3.  lib.  10.  s.  us- 
que ad  15.  Jun.  seq.  Aresto  14.  Maii 
1709.  pretii  3.  lib.  12.  sol.  Aresto  4.  Jun. 
1709.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  ab  hac  die 
pretii  3.  lib.  10.  s.  usque  ad  1.  Oct.  seq. 
Arestis.  20.  Jul.  et  13.  Aug.  1709.  a  dieta 
1.  Oct.  pretii  3.  lib.  7.  s.  usque  ad  1. 
Jan.  1710.  Arestis  22.  Oct.  11.  Nov.  et  7. 
Dee.  1709.  subinde  eorum  cursus  prohi- 
betur  ;  attamen  iterum  currere  jubentur 
usque  ad  1.  Febr.  1711.  prò  3.  lib.  10.  s. 
Declarat.  7.  Octob.  1710. 

!  Monetas  pretii  20.  sol.  cusae  vel  refor- 
matae currere  jubentur  usque  ad  1.  Sept. 
seq.  prò  14.  s.  6.  den.  Edicto  mense  Maii 
1709.  pretii  15.  sol.  Aresto  Cons.  Reg.  4. 
Jun.  1709.  usque  ad  1.  Jul.  seq.  ab  hac 
die  pretii  14.  sol.  6.  den.  usque  ad  20. 
Aug.  seq.  Aresto  20.  Jul.  1709.  pretii  15. 
s.  Aresto  13.  Aug.  1709.  usque  ad  21. 
Sept.  Edicto  17.  Sept.  et  Aresto  22.  Octob. 
1709.  subinde  pretii  14.  sol.  6.  den.  pretii 
15.  sol.  Aresto  7.  Dee.  1709.  usque  ad  1. 
Jan.  1710.  ab  hac  die  usque  ad  17.  ejus- 
dem mensis  pretii  14.  sol.  6.  den.  su- 
binde 14.  sol.  qui  cursus  prorogatur 
usque  ad  1.  Febr.  1711.  Declarat.  7.  Oc- 
tobr. 1710. 

Sub  Ludovico  XV. 

|  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argent)  in  quibus  effictum  Scutum 
FranciaB  rotundum,  cui  imminet  corona 
imperialis,  cum  solita  Inscript.  Sit  No- 
men, etc.  leg.  11.  den.  pur.  pond.  1. 
une.  pretii  5.  lib.  marca  argenti  puri 
tum  pretii  34.  lib.  18.  sol.  2.  den.  2/11. 
cudi  jubentur  Edicto  mense  Dee.  1715. 
Typum  hic  damus,  Tab.  XX.  num.  8. 

1  Eorumdem  semisses  prò  rata. 

*  Ludovici  argentei  cusi  ex  Edicto 
mense  Maii  1709.  et  reformati  ad  flgu- 
ram  eorum  qui  tum  cudebantur,  pretii 

5.  lib.  eod.  Ed.  mense  Dee.  1715. 

1  Ludovici  argentei  cusi  ex  laudato 
Edicto  mense  Maii,  nec  reformati  pretii 

4.  lib.  Edicto  mense  Dee.  1715.  usque  ad 
1.  Jan.  seq.  dehinc  a  1.  Febr.  1716.  usque 
ad  ult.  Mart.  seq.  pretii  3.  lib.  10.  sol. 
qui  cursus  prorogatur  usque  ad  ult. 
Aprii,  seq.  Aresto  Cons.  Reg.  21.  Mart. 
1716. 

|  Ludovici  argentei  pond.  10.  ad  mar- 
cane leg.  11.  den.  pur.  pond.  6.  gross.  1. 
den.  et  1.  quint.  pretii  6.  lib.  marca  ar- 
genti puri  tum  pretii  43.  lib.  12.  sol.  8. 
den.  8/11.  in  quorum  antica  parte  effic- 
tum scutum  incisum  (Echancré)  in  cujus 
angulis  1.  et  4.  scuta  Franciae,  in  2.  et 
3.  scuta  Navarrae  cum  sòlita  Inscript. 


MON 


MON 


MON 


489 


Sit  Nomen,  etc.  cu  di  ju  ben  tur  Edicto 
mense  Maii  1718.  Typus  hic  delineatur, 
Tab.  XX.  num.  7. 
j  Ludovici  iidem  reducuntur  ad  5.  lib. 

16.  sol.  Aresto  Cons.  Reg.  23.  Sept.  1719. 
marca  argenti  puri  tum  pretii  50.  lib. 
12.  s.  4.  den.  4/11.  rursum  pretii  6.  lib. 
Aresto  22.  Jan.  1720.  reducuntur  ad  5. 
lib.  13.  sol.  6.  den.  Aresto  28.  ejusdem 
mens.  pretii  6.  lib.  Aresto  25.  Feo.  1720. 
pretii  8.  lib.  Aresto  5,  Mart.  seq.  a  1. 
Aprii,  seq.  pretii  7.  lib.  a  1.  Maii  post 
pretii  6.  lib.  10.  sol.  Declarat.  11.  Mart. 
1720.  pretii  8.  lib.  5.  sol.  usque  ad  1.  Ju!. 
seq.  Aresto  29.  Maii  1720.  a  dieta  1.   Jul. 

Sretii  7.  lib.  10.  sol.  usque  ad  16.  ejus- 
em  mens.  ab  hac  die  pretii  6.  lib.  15. 
s.  Aresto  18.  Jun.  1720.  pretii  12.  lib. 
Aresto  30.  Jul.  seq.  usque  ad  1.  Sept. 
1720.  ab  hac  die  usque  ad  16.  ejusdem 
mens.  pretii  10.  lib.  10.  s.  a  16.  Sept. 
usque  ad  1.  Oct.  pretii  9.  lib.  a  dieta 
1.  Oct.  usque  ad  16.  ejusdem  mens.  pre- 
tii 7.  lib.  10.  sol.  subinde  pretii  6.  lib. 
qui  cursus  confirmatur  Aresto  24.  Oct. 
1720. 

1  Ludovici  argentei  pond.  9.  ad  mar- 
cam,  pretii  5.  lib.  6.  s.  usque  ad  1. 
Aug.  vel  Sept.  seq.  Edicto  mense  Maii 
1718.  et  Aresto  17.  Jul.  seq.  ejusdem  pre- 
tii Aresto  20.  Sept,  ejusd.  an.  pretii  4. 
lib.  18.  sol.  Aresto  3.  Dee.  1719.  qui  cur- 
sus Parisiis  prorogatur  usque  ad  1. 
Mart.  seq.  Aresto  15.  Jan.  1720.  in  aliis 
regni  locis  currere  jubentur  prò  4.  lib. 
14.  sol.  pretii  6.  lib.  13.  sol.  4.  den. 
Aresto  22.  Jan,  1720.  ad  6.  lib.  6.  s.  redu- 
cuntur Aresto  28.  ejusd.  mens.  qui  cursus 
obtinuit  usque  ad  25.  Febr.  seq.  Arestis 

9.  et  20.  ejusd.  mens.  pretii  6.  lib.  13.  sol. 
4.  den.  Aresto  25.  dicti  Febr.  pretii  8.  lib. 

17.  sol.  9.  den.  Aresto  5.  Mart.  1720.  a  1. 
Aprii,  seq.  pretii  7.  lib.  15.  sol.  al.  Maii 

7.  lib.  4.  sol.  Declarat.  11.  Mart.  1720. 
pretii  9.  lib.  2.  sol.  usque  ad  1.  Jul.  seq. 
Aresto  29.  Maii  1750.  a  dieta  1.  Jul.  pretii 

8.  lib.  6.  sol.  usque  ad  16.  ejusd.  mens. 
ab  hac  die  pretii  7.  lib.  10.   sol.  Aresto 

10.  Jun.  1720.  pretii  13.  lib.  6.  sol.  8.  den. 
Aresto  30.  Jul.  seq.  usque  ad  1.  Sept. 
1720.  ab  hac  die  usque  ad  16.  ejusdem 
mens.  pretii  11.  lib.  13.  sol.  4.  den.  a  16. 
Sept.  usque  adi.  Oct.  pretii  10.  lib.  a 
dieta  1.  Oct.  usque  ad  16.  ejusd.  mens. 
pretii  8.  lib.  6.  sol.  8.  den.  subinde  pre- 
tii 6.  lib.  13.  sol.  4.  den.  qui  cursus  ite- 
rum  statui  tur  Aresto  24.  óctobr.  1720. 

|  Ludovici  argentei  pond.  8.  ad  mar- 
cam,  pretii  6.  lib.  usque  ad  1.  Aug.  vel 
Sept.  seq.  Edicto  mense  Maii  1718.  et 
Aresto  17.  Jul.  seq.  ejusd.  pretii  Aresto 
20.  Sept.  ejusd.  an.  pretii  5.  lib.  12.  s. 
Aresto  3.  Dee.  1719.  qui  cursus  Parisiis 

firorogatur  usque  ad  1.  Mart.  seq.  Aresto 
5.  Jan.  1720.  in  aliis  regni  locis  currere 
jubentur  prò  5.  lib.  8.  sol.  pretii  7.  lib. 
10.  sol.  Aresto  22.  Jan.  1720.  ad  7.  lib.  1. 
sol.  8.  den.  reducuntur  Aresto  28.  ejus- 
dem mens.  qui  cursus  obtinuit  usque  ad 
25.  Febr.  seq.  Arestis  9.  et  20.  ejusd. 
mens.  pretii  7.  lib.  10.  sol.  Aresto  25. 
dicti  Febr.  pretii  10.  lib.  Aresto  5.  Mart. 
1720.  a  1.  Aprii,  seq.  pretii  8.  lib.  15.  sol. 
a  1.  Maii  8.  lib.  2.  sol.  6.  d.  Declarat.  11. 
Mart.  1720.  pretii  10.  lib.  6.  sol.  usque 
ad  1.  Jul.  seq.  Aresto  29.  Maii  1720.  a 
dieta  1.  Jul.  pretii  9.  lib.  7.  sol.  6.  den. 
usque  ad  16.  ejusd.  mens.  ab  hac 
die  pretii  8.  lib.  8.  s.  9.  den.  Aresto  10. 
Jun.  1720.  pretii  15.  lib.  Aresto  30.  Jul 
seq.  usque  ad  1.  Sept.  1720.  ab  hac  die 
usque  ad  16.  ejusd.  mens.  pretii  13.  lib. 
2.  s.  6,  den.  a  16.  Sept.  usque  ad  1.  Oct. 
pretii  11.  lib.  5.  sol.  a  dieta  1.  Oct.  usque 
ad  16.  ejusd.  mens.  pretii  9.  lib.  7.  sol. 
v 


6.  den.  subinde  pretii  7.  lib.  10.  sol.  qui 
cursus  confirmatur  Aresto  24.  Oct.  1720, 
j  Sextantes  Scutorum  (Sixiémes  d'Ecu) 
pond.  60.  ad  marcam,  leg.  11.  den.  pur. 
pretii  20.  s.  ejusd.  flgurae  qua  Ludovici 
argentei  cusi  ex  Edicto  mense  Maii  ult. 
cudi   jubentur    Declarat.   19.   Decembr. 

1718.  Item 

T  Duodenarii  (Douziémes)  pond.  120.  ad 
marcam,  pretii  10.  sol. 

1  Moneta  pretii  20.  sol.  cusae  ex  Edicto 
mense  Maii  1718.  pretii  18.  sol.  Aresto 
Cons.  Reg.  10.  Dee.  1719.  pretii  20.  sol. 
Parisiis  usque  ad  1.  Mart.  seq.  eorum 
cursu  prò  18.  sol.  perseverante  in  aliis 
regni  Jocis  Aresto  15.  Jan.  1720.  pretii  20. 
sol.  Aresto  25.  Febr.  seq.  pretii  30.  sol. 
Aresto  5.  Mart.  1720.  a  1.  Maii  seq.  pretii 
27.  sol.  6.  den.  Declarat.  11.  ejusd.  mens. 
Mart.  pretii  20.  sol.  a  1.  Aug.  seg.  Aresto 
10.  Jun.  1720. 

1  Libra  argentea  (Livres  tfargent)  quod 
essent  pretii  20.  sol.  sic  dictae,  leg.  12. 
den.  pur.  pond.  65  5/11.  ad  marcam,  in 
quibus  effictae  binae  L.  aversae  coronae 
subjacentes,  cum  Inserì pt.  Sit  Nomen, 
etc.  cudi  jubentur  Edicto  mense  Decemb. 

1719.  ejusd.  pretii  Aresto  25.  Febr.  1720. 
pretii  30.  sol.  Aresto  5.  Mart.  seq.  pretii 
27.  sol.  6.  den.  a  1.  Maii  seq.  Declarat. 
17.  Mart.  1720.  qui  cursus  prorogatur 
usque  ad  1.  Jul.   seq.  Aresto  29.  Mali 

1720.  a  dieta  1.  Jul.  pretii  25.  sol.  Aresto 
10.  Jun.  1720.  usque  ad  16.  ejusd.  mens. 
ab  hac  die  usque  ad  1.  Aug.  seq.  pretii 
22.  sol.  6.  den.  a  1.  Aug.  pretii  40.  sol. 
usque  ad  1.  Sept.  Seq.  ab  nac  die  usque 
ad  16.  ejusdem  mens.  pretii  35.  sol.  a  16. 
dicti  mens.  pretii  30.  sol.  a  1.  Octob. 
usque  ad  16.  ejusd.  mens.  pretii  25.  sol. 
subinde  pretii  20.  sol.  Aresto  30.  Jul.  1720. 

T  Ludovici  arqentei  seu  Trientes  Senio- 
rum  (Tiers  d'Escu)  in  quibus  effictae  4. 
litterae  L.  duplices  coronatae  in  modum 
crucis,  in  ter  cujus  brachia  4.  lilia,  cum 
monetarii  nota  in  medio  et  Inscript. 
Christus  Regnat,  etc.  leg.  11.  den. 
pur.  pond.  30.  ad  marcam,  cudi  jubentur 
Edicto  mense  Martii  1720.  quo  eorum 
preti um  statuitur  usque  ad  ult.  Aprii, 
seq.  ^.  sol.  a  1.  Maii  55.  s.  ejusd.  pretii 
usque  ad  1.  Jul.  seq.  Aresto  29.  Maii 
1720.  pretii  50.  sol.  a  dieta  1.  Jul.  usque 
ad  16.  ejusd.  mens.  ab  hac  die  45.  sol. 
Aresto  10.  Jun.  1720.  pretii  4.  lib.  Aresto 
30.  Jul.  1720.  usque  ad  ult.  Aug.  seq.  a  1. 
Sept.  3.  lib.  10.  sol.  a  16.  ejusd.  mens.  3. 
lib.  a  1.  Oct.  50.  sol.  a  16.  ejusd.  mens. 
40.  sol. 

j  Ludovici  argentei  seu  Trientes  Scuto- 
rum  ejusd.  leg.  et  pond,  quibus  alii, 
pretii  60.  sol.  cudi  jubentur  Edicto  mense 
Sept.  1720. 

T  Ludovici  argentei  pond.  10.  ad  mar- 
cam cusi  ex  Edicto  mense  Maii  1781. 
deferri  jubentur  ad  monetas  post  15. 
Oct.  seq.  ut  reformati  adiiguram  eorum 
qui  tum  cudebantur  in  quibus  effictum 
nudum  Franciae  Scutum,  currant  prò 
9.  lib.  Edicto  mense  Sept.  1720.  ejusdem 
pretii  usque  ad  1.  Jan.  1726.  Arestis  8. 
24.  Octob.  1720.  16.  Jan.  24.  Aprii.  24. 
Jul.  et  18.  Octob.  1725. 

j  Ludovici  argentei  pond.  10.  ad  mar- 
cam, leg.  pond.  et  remedii  statutorum 
Edicto  mense  Maii  1708.  ad  eamdem 
figuram  qua  reformati  Edicto  mense 
Sept.  1720.  cudi  jubentur  ex  veteribus 
monetis  Declarat.  9.  Aug.  1723. 

|  Ludovici  argentei  tum  pretii  7.  lib.  10. 
s.  recu di  jubentur  leg.  pond.  et  tigurae 
quibus  alii  Edicto  mense  Aug.  1723.  quo 
statuuntur  pretii  6.  lib.  18.  sol.  Eorum- 
dem semisses  prò  rata.  Marca  argenti 
puri  tum  pretii  74.  lib.  3.  sol.  7.den.  7/11. 


|  Ludovici  argentei  pond  10.  ad  mar- 
cam non  reformati  ejusd.  pretii  eodem 
Edicto  et  Aresto  30.  Nov.  1723.  pretii  6. 
lib.  3.  sol.  Aresto  4.  Febr.  1724.  pretii  5. 
lib.  Aresto  27.  Mart.  seq.  sed  promulgato 
4.  Aprii,  seq.  quo  marca  argenti  puri 
aestimatur  53.  lib.  9.  sol.  11.  den.  1/11. 
ejusd.  pretii  5.  lib.  usque  ad  1.  Febr. 
1725.  Edicto  mense  Septemb.  1724.  sed 
reducuntur  ad  4.  lib.  Aresto  22.  ejusdem 
mensis. 

]  Ludovici  argentei  ejusd.  legis  et  re- 
medii quibus  alii  cusi  ex  Edicto  mense 
Sept.  1720.  pond.  10.  et  3/8.  ad  marcam, 
in  quorum  una  parte  crux  efflcta  ex  4. 
liliis,  quibus  singulis  imminet  corona, 
inter  quas  4.  litterae  L  duplices  conspi- 
ciuntur,  pretii  4.  lib.  marca  argenti 
puri  tum  aestimata  44.  lib.  8.  so),  cudi 
jubentur  .Edicto  mense  Sept.  1724.  Typum 
hic  habes,  Tab.  XX.  num.  10. 

J  Eorumdem  semisses  prò  rata. 

1  Ludovici  argentei  veteres  vel  novi  a 
1.  Jan.  1726.  pretii  3.  lib.  10.  s.  a  1.  Febr. 
seq.  3.  lib.  marca  argenti  puri  tum 
reducta  ad  33.  1.  6.  s.  Aresto  Cons.  Reg. 
4.  Decembr.  1725. 

|  Ludovici  argentei  (Louis  vel  Escus 
d'argentivi  quibus  effictum  caput Regis 
cincinnati,  in  altera  parte  scutum  Fran- 
cia^ rotundum  inter  binas  laureas  in- 
ferne  junctas coronae  imperiali  subjacet, 
cum  solita  Inscript.  Sit  Nomen,  etc. 
leg.  11.  den.  pur.  pond.  8.  3/10.  ad  mar- 
cam, pretii  5.  lib.  marca  argenti  puri 
tum  pretii  37.  lib.  1.  s.  9.  d.  9/11.  cudi 
jubentur  Ed\cto  mense  Jan.  1726.  quo 
caeterarum  monetarum  cursus  inhibe- 
tur.  Typum  hic  delineamus,  Tab.  XX. 
num.  11. 

?  Eorumdem  semisses,  etc.  prò  rata. 
Iidem  Ludovici  pretii  6.  lib.  statuun- 
tur Aresto  Cons.  Reg.  26.  Maii  1726.  qui 
cursus   etiamnum  in   usu  est,   mense 
Oct.  1732. 
f  Semisses  et  Trientes  eorumdem. 

3Kir  Consulto  praetermisimus  Edicta 
quae  vel  ex  posterioribus  irrita  fuerunt, 
vel  quae  ad  publicum  monetae  cursum 
non  spectant,  cum  videi icet  in  iis  de 
pretio  tantum  statuitur  quo  recipiendi 
nummi  qui  reformandi  deferuntur  ad 
monetarum  officinas  :  ea  etiam  ta- 
cuimus  quae  de  monetis  Alsatiae  et 
Flandriae  promulgata  su nt,  quod  extra 
monetas  nostras  vagari  animus  non 
fuerit,  iisque  duntaxat  illustrandis  ope- 
ram  dederimus,  quae  fuerunt  publici 
usus. 

MONETA  BARONUM, 

Dici  tur  jus  cudendae  Monetae,  quod 
Principes  ac  Barones  interdum  vassallis 
suis  concesserunt,  vel  quod  ii  usurpa- 
runt,  dum  bella  ci  vii  ia  vigerent.  [°  vel 
etiam  quod  feudorum  suorum  jure  ha- 
buerunt,  si  fides  habeatur  D.  Bouquet 
tom.  1.  Jur.  pubi.  Frane,  pag.  265.]  His- 
tor.  Translationis  S.  Sebastiani,  de  Lu- 
dovico Fio  :  Monetarti  etiam  publicam, 
cum  incudibus  et  trapezetam  perpetuo 
famulatu  ,  sacris  ipsius  (Monasterii  S. 
Medardi  Suessionensis)  deservituram 
subdit.  Charta  Caroli  Grassi  ann.  887. 
in  Tabular.  Lingonensis  Eccles.  Ch.  5  : 
Obtulit  praterea  obtutibus  Celsitudinis 
nostra  auctoritatem  pracepti  pia  recor- 
dationis  avunculi  nostri  Caroli  Imperato^ 
ris,  qualiler  ipse  ob  deprecationem  Isaac 
venerabilis  Episcopi  ejusdem  Lingonensis 
Ecclesia,  et  in  eadem  Lingonis  civitatet 
et  in  Divione  castro  monetas  fieri  conces- 
siti ea  tamen  ratione,  quod  absque  alicu* 
jus  judicis  seu  Comitis  inquietudine  ad 
jus  sive  ordinationem  jam  ttupra  memo- 

62 


490 


MON 


MON 


MON 


ratea  Ecclesia^  Rectorum  per  liner  e  perpe- 
tuo debeant.  Exstant  similes  Chartae  de 
concesso  a  Principibus,  prsesertim  Eccle- 
siis,  monetse  cudendse  jure  ;  quod  a  Pro- 
ceri bus,  qui  Comitatus  inclinata  al  te- 
ri  us  Regii  Stemmatis  auctoritate  sibi 
in  propri um  asseruere,  deinceps  usur- 
patum  :  quod  simili  de  causa  accidisse 
in  Anglia  narrat  Willelmus  Neubrigen- 
Sis  lib.  1.  cap.  22  :  lllis  quippe  diutinse 
concert  a  tioni8  pert&sis,  et  mollius  agen- 
tibusf  Provinciales  discordantium  proce- 
rum  motus  efferbuere.  Castella  quippe 
per  singulas  provincias  studio  partium 
crebra  surrexerant,  erantque  in  Anglia 
quodammodo  lot  Reges,  vél  potius  Ty- 
ranni ,  quot  Domini  Castellorum,  habentes 
singuli  percussuram  proprii  numismatis, 
et  potestatem  subditis  regio  more  dicendi 
juris. 

Sff"  Ex  his  aliisque  monumentis  quae 
post  Mabillonium  Diplom.  lib.  3.  cap. 
1.  num.  6.  D.  le  Blanc  Tract.  de  Monet. 
pag.  137.  D.  Brussel  de  Usu  feud,  tom. 
1.  pag.  193.  et  seqq.  exseri  bere  piget, 
perspicuura  fìt  jus  cudendse  monelae 
Ecclesiis,  Monasteriisve,  quidquid  con- 
tra  sentient  viri  eruditi  concessum 
fuisse  ante  Oarolum  Simplicem.  Illud 
vero  in  primis  rem  confi  ci  t  quod  ipse 
Carolus  Rex  Waloni  Eduensis  ecclesiae 
Episcopo  monetam  ejusdem  urbis,  dudum 
ab  eadem  ecclesia  pravitate  quorumdam 
indebite  aliena tarn,  sua  innovatione  re- 
dintegrat  et  restituendo  restaurai, in  Hist. 
Vergiac.  pag.  22. 

5S8P*  Sed,  ut  quod  res  fatear,  id  juris 
priusEcclesiasticis  viris  concessum  vide- 
tur  quam  laicis;  quod  majorum  pietati 
adscribendum  est:  neque  enim  anti- 
quius  quod  laicos  spectet  nobis  occurrit 
monumentum  praeter  Chartam  Rodul- 
phi  Regis  qua  ann.  924.  Episcopo  Po- 
die  n si  jus  cudendi  monetam  asserì t, 
quod  hactenus  ad  dominium  Comitis 
pertinuisse  dici  tur.  Vide  infra  Podien- 
sium  Episcoporum  moneta. 

S^*  Id  autem  jus  saepissime  Ecclesiis, 
ut  mox  dicebamus,  non  earum  Episcopis 
tantum,  quamvis  ad  eos  potissimum 
spectaret  ejusdem  jurisdictio ,  titulo 
beneficii  concessum  ,  laicis  interdum 
subfeodabant  :  primum  probant  Oharta 
Philippi  Meldens.  Episc.  ann.  1225.  mox 
laudanda  et  Diploma  Alberti  Roman. 
Reg.  prò  Episc.  Leodiensi  ann.  1299. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Collect. 
col.  1405  :  Permillimus  ut  idem  episcopus 
monetam  quam  ab  Imperio  tenet  in  feo- 
dum  cudere,  mallidre,  sive  fabricaret  de- 
beat in  sua  dioscesi,  in  asquivalentia  et 

pondere,  in  quibus  viciniores  episcopi 

cudi  faciunt.  Alterum  colligitur  ex 
Charta  Burchardi  episc.  Meld.  ann.  circ. 
1130.  exarata  apud  eumdem  Ibid.  col. 
696  :  Quod  Meldensem  moneiam  quiz  epis- 
copalis  juris  est,  quam  sicut  plerigue  tes- 
tati sunt,  preedecessores  nostri  aliis  atque 
aliis,  qui  non  erant  de  genere  Brimodi, 
prò  commodo  suo  ad  beneplacitum  suum 
dederant,  etc. 

S5§*  Neque  vero  cum  laudato  D.  Brus- 
sel ibid.  pag.  196.  sentire  possum  mone- 
tam Episcoporum  plerumque  extra  epis- 
copalis  urbis  moenia  ih  usu  non  fuisse  : 
quin  etiam  illud  con  tra  consuetum  mo- 
rem,  si  tamen  unquam,  factum  exis- 
timo.  Et  quidem  Episcopi  pejoris  condi- 
tionis  non  erant,  quam  alii  Barones 
quorum  moneta  in  toto  eorum  districtu 
cursum  obtinebat  ;  quidni  perinde  Epis- 
coporum in  toto  eorum  epi  scopa  tu  ? 
maxime  si  Barones  intra  ejusdem  epis- 
copatus  limites  non  essent,  qui  jure 
monetae  gauderent.  Sed  id  apertius  paté- 


bit  ex  monumentis  infra  laudandis  ubi 
de  monetis  Episcoporum  litterarum  or- 
dine dicetur  :  unum  hic  exseribemus. 
Charta  Oonventionis  inter  Philippum 
Pulcrum  Reg.  Frane,  et  Episc.  Capitu- 
lumque  Eccles.  Vivar.  ann.  1307.  [*  in 
122.  Cbartoph.  reg.  eh.  294  :]  Nos  non 
impediemus  directe  vel  indirecte  quomi* 
nus  moneta  dicti  Episcopi,  quam  ipse 
Episcopus  cudi  faciet  in  terra  sua,  cuda- 
tur  et  cursum  habeat  in  civitate  Vivarii 
et  toto  Episcopatu  Vivariensi.  p  Extra 
vero  episcopatum  prsedictum,  moneta  ipsa 
libertatem  habebit  Ulani,  quam  monetse 
allorum  baronum  regni  nostri  habebunt 
extra  terras  eorum.  Quoad  monetas  ergo 
iisdem  privil egiis,  quibus  laici  barones, 
gaudebant  episcopi.] 

Cum  Philippus  IV.  Rex  cognomento 
Pulcher,  consili  um  cepisset  de  emen- 
dandis  monetis,  et  ad  meliorera  mate- 
riam  reducendis;  literas  scripsit  ad 
Franciae  Barones,  qui  jure  cudendse  mo- 
netas gaudebant,  quo  ad  Octavas  Omn. 
SS.  Legatos  suos  mitterent,  qui  cum 
Magistris  Camerae  Computorum,  et  Ma- 
gistris  Monetarum  Regis  super  hac  re 
deliberarent,  ac  sta  tuta  edere  nt,  quae 
Rex  ipse  ac  ii  observarent.  li  porro  ita 
recensentur  in  primo  Memoriali  Camerae 
Comput.  Paris,  fol.  27.  29  :  Archiepisco- 
pi Remensis,  Episcopi  Cadurcensis,  Ma- 
qalonensis,  Tornacensist  Podiensis,  Al- 
biensis,  Dom.  Comes  Vadensis,  (seu  de 
Valois)  Comes  Autisiodorensis ,  Duces 
Burgundi»  et  Britanniss,  Comes  Suessio- 
nensis,  Dom.  Castriradulphi,  Vicecomes 
Lemovicensis,  Comites  Flandriae,  Vindo- 
cinensis ,  Sacri  Csssaris,  D.  Ludovicus 
de  Claromonte,  D.  Burboni,  D.  Comitissa 
Atrebatensis ,  Comes  Tornodorensis,  et 
Dominus  Virsonis.  Ubi  observandum, 
non  Barones  oinnes,  qui  eo  jure  in 
Francia  gaudebant,  tum  submonilos, 
cum  longe  più  res  alii  essent,  quibus  id 
juris  compeXebat. 

Praeterea  no  qua  fraus  in  Baronum 
Monetis  deinceps  fieret,  seu  in  figuris, 
seu  in  pondere,  vel  denique  in  metalli 
probitate,  statuit  Rex  Philippus  Edicto 
dato  Pontesiae  mense  Junio  ann.  1313. 
quod  descriptum  legitur  in  1.  Regesto 
Memori  alium  Camerae  Computorum 
Parisiensis  fol.  21.  22.  et  23.  ut  Regii 
Monetarum  custodes  in  singulis  Baro- 
num monetis  statuerentur,  regiis  sump- 
tibus,  qui  dura  ea  cuderentur,  adesse  nt 
ipsi,  et  ut  Stàtuta  regia  strictius 
ooservarentur,  invigilarent.  Statuti  ip- 
sius  verba  hic  daraus  :  Itera  pource  que 
nule  monde  ne  puet  ne  ne  doit  estre  sans 
garde,  nous  avons  ordené  et  ordenons  que 
en  chascune  monoie  de  Prelats  et  Barons 
aura  une  Garde  propre  de  par  nous  à  nos 
propres  cousls  et  despens,  laquelle  Garde 
porce  que  fraude  encontre  nos  Ordenances 
ne  puisse  estre  faite,  delivrera  les  deniers 
de  tei  poids  comme  il  sera  ordené,  et  sera 
à  tous  les  eckez  (essais)  de  Vargent  et  du 
billon,  et  ne  porrà  Ven  fondre  ne  mettre 
en  fournel,  se  nostre  dite  Garde  n'est 
presente,  parquoy  on  ne  puisse  fondre 
nule  monoie  conlre  nos  dites  ordennan- 
ces  :  et  iront  les  Mestres  de  nos  monoies 
par  toutes  les  monoies  des  Prelats  et  Ba- 
rons, et  prendront  des  boèles  desdites 
monoies,  et  en  feront  essai,  pour  savoir 
si  icelles  monoies  seront  faites  de  tei  poids 
et  de  tei  loi,  comme  elles  doivent  estre. 
Et  s'il  avehoist  que  il  fausist  en  la  boiste 
de  ladite  monoie  un  grain  ou  deux  grains 
de  loi,  que  celui  à  qui  la  monoie  seroit, 
fut  tenu  de  fair  e  autant  large  à  ses  des- 
pens, parquoi  le  profit  du  pueple  ne  venist 
en  la  oourse  des  Barons. 


*  Ut  fraus  omnis,  quae  in  monetis,  tam 
regiis  quam  baronum,  fieri  posset.  prse- 
verteretur,  servientes  delegabantur  a 
rege  in  provincias,  qui  de  monetis  in- 
quirerent.  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1308. 
in  Reg.  41.  Chartoph.  reg.  eh.  36:  Ser- 
vientes nostros  exhibitores  preesentium 

destinamus  per  omnia  loca  totius  regni 
nostri,  in  quibus  monetas  fiunt,  ad  inspi- 
ciendum ,  probandum  et  temptandum 
utrum  prseaictee  monetse  fiant  eo  modo 
quo  debent  fieri,  vel  aliter,  tam  monetse 
nostrse,  quam  nostrorum  etiam  baronum. 
Et  volumus  insuper  quod  nostrse  monetse 
currant  et  capiantur  in  terris  ipsorum 
baronum  prò  pretio  monetarum  suarum, 
valore  ad  valorem. 

*  Monetarum  emendas,  etiam  in  terris 
baronum,  ad  regem  pertinere,  judica- 
tum  est  in  Scacar.  S.  Mi  eh.  ann.  1277. 
ex  Reg.  S.  Justi  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  38.  r°.  col.  1  :  De  dicto  comite  (de 
Gu elles)  et  aliis  nóbilibus  Normanni*? 
altam  justitiam  in  sua  terra  habentibus, 
petentibus  emendas  monetee.  Concorda- 
tumfuit  quod  non  haberent,  immo  do- 
mino regni  remanerent.  Et  quidem  mo- 
netarum abusus  ad  regem  ita  spectare 
opinabantur,  ut  solus  de  iis  legitìme 
judicaret.  Lit.  Phil.  VI.  ann.  1336.  in 
Reg.  B.  2.  ejusd.  Cam.  Comput.  fol.  66. 
v°:  Comme  Jehannot  Bougiers  eust  esté 
prins  par  nostre  baillif  de  Lille  atout  cer- 
tame quantité  de  la  monnoye  du  coing 
nostre  amée  et  féale  la  dame  de  Neele, 
et  y celle  monnoie  eust  esté  aportée  à  Paris 
pardevers  nos  gens  des  Comptes  et  tréso- 
riers,  pour  ce  que  nos  dites  gens  mainte- 
noientque  elle  nous  devoit  estre  acquìse,... 
pour  ce  que  à  nous  et  à  nul  autre  appar- 
tieni en  nostre  royaume  le  cognoissance 
du  mesus  de  monnoies  ;,..  Vévesque  de 
Tournai  repliquant  au  contraire  que  la 
cognoissance  en  appartenoit  à  li,  pour  ce 
que  ce  n'estoit  pas  monnoie  fausse  ne 
contre faite  au  coing  de  la  nostre;...  ac- 
cordò est..,,  que  la  value  dHcelle  monnoie 
seroit  donnée  à  Robert  Bougier  pere  dudit 
Jehannot  en  pur  don,  sans  ce  que  ce  face 
ou  porte  préjudice  à  nous  ne  audii  éves- 
que. 

Si  quando  Barones  monetam  novam 
cudere  aut  mutare  vellent  aut  immi- 
nuere,  veteri  reprobata,  Regem  hac  de 
re  commonere  tenebantur,  ne  subditi 
Regii  ex  hac  imminutione  damnum 
paterentur,  ut  patet  ex  hoc  Diplomate  : 
P.  Dei  gratta  Meldensis  Episcopus  univer- 
sis  prsssentes  litteras  inspecturis,  saluterà 
in  Domino.  Universitati  veslree  notum 
facimus,  quod  cum  nos  fecissemus  Meldis 
fieri  novam  monetam,  veteri  reprobata, 
Dominus  noster  Ludovicus  D.  G.  Rex 
Frane,  dicebat,  quod  homines  in  feodis 
suis  manentes  in  locis  illis,  in  quibus 
vetus  moneta  currere  consueverat,  Isede- 
bantur,  eo  quod  ante  reprobationem  eis 
non  fuerat  nunciatum,  ut  de  veteri  se 
liberarent.  Quia  vero  ad  sacrum  spectat 
officium  proximum  non  ledere,  et  subve- 
nire oppressis,  Nos  eidem  concessimus,  ut 
quotiescunque  Nos  et  successores  nostri 
mutabimus  monetam  nos  tram,  quam  te- 
nemus  ab  eo,  f adendo  fieri  novam,  vete- 
rem  reprobantest  Nos  ex,  vel  successoribus 
suis  hoc  siqnificabimus  per  4.  menses  ante, 
ut  hominibus  in  feodis  suis  manentibus 
in  locis  illis  in  quibus  vetus  moneta  cur- 
rere consueverat,  faciat  nolificari ,  ut  se 
liberent  de  veteri  moneta.  Ita  tamen  quod 
si  nobilis  Vir  Th.  Comes  Campania:  et 
successores  sui  facerent  fieri  novas  mone- 
tas, veteribus  reprobatis,  Nos  et  successo- 
res nostri,  quantum  ad  dominia,  et  feoda, 
et   totam   potestatem   prsedicti    Comitis, 


MON 


MON 


MON 


491 


statim  possimus  monetarti  nostrani  Mei- 
densem  {quarti,  sicut  supra  dictum  est, 
tenemus  ab  eodem  Domino  Regej  veterem 
reprobare,  et  novam  facere.  Quod  ut  fir- 
mimi, eie.  Dal.  Parisiis  anno  Dom.  in* 
cairn.  1225.  mense  Maio. 

*  Unde  comes  Britanni»  multatur, 
quod  de  solito  monetae  suae  pondere  de- 
traxerat,  Aresto  ann.  1274,  ex  Reg.  Olim 
parlam.  Paris.:  Comes  Britannise  emen- 
davi! hoc  quod  ipse  monetam  suam,  quae 
erat  de  pondere  novem  solidorum^  mino- 
ravit  et  posuit  ad  pondus  duodecim  soli' 
dorum;  ac  injunctum  fuit  dicto  corniti,  ut 
expelleret  Lombardos  de  terra  sua,  juxta 
ordinationem  domini  regie. 

Interdura  etiam  certis  emergentibus 
causis  Reges  monetarum  Baronum  cu- 
sionem  ac  operationem  inhibebant,  ut 
docet  sequens  Oharta  :  Pkilippus  Dei 
gratta  Frane.  Rex  dilecto  ac  fideli  nostro 
Nicolao  Episcopo  Meldensi  S.  et  dilect. 
Cum  nos  super  diligenti  deliberatione 
pr&habita  et  Reipublicae  utilitate  pensata, 
cusionem  seu  operationem  monetarum 
Prmlatorum  et  Baronum  quorumlibet 
Regni  nostri  ad  manum  nostram  ex  causa 
posuerimus,  donec  super  hoc  aliud  duxe- 
rimus  ordinandum,  mandamus  vobis  sub 
fidelilatis  vinculo,  guo  nobis  astricti  te- 
nemini,  firmiter  injungentes  quatenus  ab 
hujusmodi  monetarum  cusione  visis  prx- 
sentibus  penitus  desistatis.  Actum  Mele- 
duni  die  22.  Marcii  ann.  Dom.  1307. 

3K§T  Atque  haec  cusionis  inhibitio 
taradiu  durabat,  dum  Litteras  regis 
acciperent  quibus  monetam  rursùm  cu- 
dere  ipsis  liceret,  ut  colligitur  ex  lau- 
dato supra  Edicto  ann.  1313.  num.  14. 
tom.  1.  Ordinat.  p.  522  :  Item,  pour  ce 
que  la  bonne  monnoie  que  nous  enlendons 
à  fair  e  ouvrer,  pour  la  necessità,  et  les 
causes  dessus  diltes ,  ne  soit  empeschiée 
ou  retar  dèe,  pour  les  monnoies  de  nos 
Barons,  nous  avons  ordennéetordennons, 
commendons  et  deffendons  que  nuls  Pre- 
lats,  Barons,  ne  autres  de  nostre  royaume, 
qui  ont  droit  de  fair  e  monnoie  ouvrer  en 
teurs  terres,  ne  puissent  ouvrer ,  ne  com- 
mancier  leur  monnoies  jusques  à  tant 
qu'ils  aient  Lettre»  pendants  de  Nous, 
contenants  comment  et  quant  ils  devront 
ouvrer. 

SSIT  lllud  praeterea  erat  Regis  in  mo- 
netas  Baronum  jus,  ut  ad  se  pyxides 
assaiarum  (Gali,  boètes  des  essais)  ut 
mone tarior uni  voce  utar,  deferre  jube- 
ret,  si  qua  fraus  in  iis  monetis  fieri 
suspicabatur.  Litterse  Philippi  V.  Reg. 
Frane,  ann.  1317.  tom.  1.  Ordinat.  pag. 
754  :  Quascumque  monetas  Prelatorum 
ac  Baronum  et  aliorum  quorumeumque 
regni  nostri,  qui  monetas  ipsas  faciebant, 
poni  mandavimus  ad  regiam  manum 
nostram,  capique  fecimus,  et  ad  certam 
diem  precepimus  nobis  afferri  pissides 
assaiarum  monetarum  ipsarum,  ut  per 
hoc  deffectus  cuilibet  possit  piene  cognosci. 
Eaedem  Litterse  Gallico  idiomate  ha- 
bentur  ibid.  pag.  755. 

0  Monetarii  regii  cudendis  baronum, 
extraneorumve  principum  monetis  ope- 
ram  dare  non  poterant,  ut  colligitur  ex 
Lit.  Phil.  VI.  ann.  1339.  in  Reg.  72. 
Chartoph.  reg.  eh.  524:  Gomme  Aymeri 
de  la  Coste  eust  esté  accuse  d*avoir  ouvré 
en  aucunes  monnoies  des  barons  de  nostre 
royaume  et  dehors  ;  c$est  assavoir  en  la 
monnoie  de  la  dame  de  Seuly,  de  Gale- 
ran,  de  Ligny,  du  conte  de  Namur,  de  la 
contesse  de  saint  Poi,  ou  df autres,  etc. 

Ex  hac  monetarum  in  Regno  diversi- 
tate  non  minima  oriebantur  incom- 
moda,  quae  Regios,  ipsosque  Domino- 
rum  vassallos  ac  subditos  gravabant, 


adeo  ut  Philippus  V.  Rex  ann.  1321. 
consilium  ceperit,  non  modo  de  men- 
suris,  sed  etiam  de  monetis  ad  unicam 
redigendis.  Continuator  Nangii  iPraspo- 
suit  etiam  idem  Rex ,  ut  in  toto  Regno 
ornnes  moneta  ad  unicam  redigerentur  ; 
et  quoniam  tantum  negotium  sine  magnis 
sumptibus  impleri  non  poterai,  falso,  ut 
dicitur,  detentus  (f.  deceptus)  Consilio, 
proposuerat  ab  omnibus  Regni  sui  quin- 
tali partem  bonorum  suorum  extorquere  : 
unde  et  propter  hoc  ad  diversas  partes 
solennes  Nuntios  misit  Prselatis  et  Prin- 
cipibus,  quibus  ab  antiquo  jus  diversas 
monetas  secundum  diversitatem  locorum 
suorum  et  hominum  exigentiatn  faciendi, 
una  cum  Communitatibus  bonarum  villa- 
rum  Regni  dissentientibus,  infecto  negotio 
ad  Dominum  sunt  reversi. 

Verum  crebra  quae  Regem  inter  et 
Barones  super  monetis  emergebant  con- 
troversi®, eo  Barones  ipsos  tandem 
adegere,  ut  ultro  Regibus  nostris  jus 
monetae  cudendae  dìstraherent,  Reges- 
que  illud  ab  iis  compararent  :  unde 
extinctum  ferme  in  Francia  jus  istud 
mònetae.  Exstant  quippe  in  Chartophy- 
lacio  Regio,  scrinio  Monnoies,  tit.  13.  14. 
15. 16.  27.  varia  Diplomata,  quae  ejus- 
modi  juris  distractiones  et  emptiones 
iis  de  causis  continent  :  ex  quibus  do- 
ceraur  a  Carolo  Oomite  Vadensi  14. 
Maii  ann.  1319.  Monetas  Oarnotenses  et 
Andegavenses  pretio  50000.  lib.  bonorum 
parvorum  Turon.  Philippum  V,   com- 

g arasse,  ut  a  Comi  te  Claromontensi  D. 
orbonii  Monetam  Claroraontensem  et 
Borbonensem  pretio  15.  mill.  libr.  bono- 
rum parvorum  Turon.  27.  Jan.  ann. 
1320.  et  Philippum  VI.  Monetam  Ble- 
sensem  a  Guidone  de  Casti lione  Comite 
Blesensi  pretio  lo.  mill.  librar.  Tur.  3. 
Maii  ann.  1328. 

SS^"  Monceci  Principi  jus  cudendae 
monetae  aureae  vel  argenteae  conceditur 
Aresto  consilii  Regii  16.  Oct.  1643.  cu- 
jus  monetae  cursus  in  Francia  permit- 
titur  Edicto  dato  mense  Sept.  1644.  et 
Aresto  ejusd.  Consilii  31.  Jul.  1652. 

53^*  Eodem  jure  gaudet  etiamnum 
Do  min  us  de  Bois-belle  et  d'Enrickemont, 
ut  patet  ex  Litteris  10.  Maii  1635.  quibus 
Petro  Fretè  et  Claudio  Minard  faculta- 
tem  concedit  monetam  suam  cudendi, 
dum  Statuta  Reg.  Fr.  quae  ad  monetas 
spectant,  observent  :  quod  egregie  con- 
fìrmatur  Edicto  dato  mense  Jan.  1644. 
Avec  le  pouvoir  de  bai  tre  monnoie  d'or  et 
oVargent.  Sed  et  anno  1719.  6  Julii  Edic- 
tum  tulit  Dux  Sulliaci  contra  moneta- 
rum  adulteratores,  qua  jurisdictione 
Barones,  quibus  jus  cudendae  monetae 
servatum  est  sub  Ludovico  IX.  privati 
sunt,  ut  supra  docuimus. 

Servatur  in  Camera  Coraputor.  Pari- 
siensi  Regestum  de  monetis,  signatum 
in  1.  fol.  123.  quod  sic  inscribitur:  Ce 
sont  les  monnoies  des  Barons  et  des  Pre- 
lats  du  Royaume  de  France,  qui  se  dient 
avoir  droit  de  fair  e  monnoie,  ielle  comme 
il  la  doivent  faire  de  poids,  de  loi  et  de 
coing,  qu'ils  ont  faites  anciennement,  etc. 
vers  Noell'an  1315. In  quo  quidem Regesto 
describuntur  figurae  earumdem  mone- 
tarum. Ex  eo  autem  et  variis  aliis  mo- 
nu mentis  quaedam  excerpsimus,  quae 
Baronum  Francicorum  ejusmodi  mone- 
tas spectant,  literarum  serie  hocce  loco 
uteunque  digesta ,  descriptis  etiam 
eorum  typis,  prasertim  iis,  qui  in  eo 
voi u mine  exarantur.  [**  Nos  maluimus 
ex  ipsis  monetis  typos  delineare,  quod 
summo  studio  perfecit  supra  laudatus 
Dom.  Cartier,  nummos  describendos 
indicante  V.  CJ.  de  Saulcy.] 


Monetje  Baronum  Francicorum,  vel 
certe  eorum,  quibus  in  Galliis  cudendae 
monetas  jus  fuit  ab  antiquo,  et  quarum 
mentio  occurrit  apud  Scriptores. 

T  Acromotensis  monetae  in  Gomitata 
Urgellensi,  mentio  occurrit  in  Constit. 
pacis  a  Jacob o  I.  Rege  Aragon.  editis 
ann.  1234.  in  Append.  Marcae  Hispan. 
col.  1430. 

T  ìEgidiensis  moneta.  Vide  infra  Egi* 
diensis. 

1"  Agathensium  Episcoporum  monetae 
meminit  Cleraens  IV.  PP.  in  Epist.  377. 
apud  Marten.  tom.  2.  Anecd.  col.  404. 

Agennensis  monetae,  [quam  Episco- 
pus  in  feudura  a  Cornile  tenere  dici  tur 
in  Charta  ann.  1217.  inter  Instrumenta 
tom.  2.  novae  Gali.  Christ.  col.  431.]  men- 
tio flt  in  Charta  P.  Episcopi  Agennen- 
sis ann.  1246.  in  Regesto  Tolosano  Ca- 
mera Comput.  Paris,  fol.  45. 

**  Airacensis  moneta.  Gali.  d'Aire. 
Typus  num.  1. 

T  Albiensium  Episcoporum  monetae 
mentio  est  in  1.  Memoriali  Camerae 
Comput.  Paris,  fol.  27.  Monetam  Albien- 
sem  uxori  suae  concedit  Pontius  Comes 
Tolosanus  Charta  inter  Instr.  tom.  1. 
novae  Gali.  Christ.  pag.  4.  col.  2.  Typum 
exhibemus,  num.  1.  2. 

Altisiodorensts  monetae  meminit 
Irinocentius  III.  PP.  lib.  4.  Epist.  123. 
Typum  hic  damus,  num.  4. 

Ambtanensis  monetae  meminit  Gui- 
bertus  lib.  3.  de  Vita  sua  cap.  7.  pag. 
504.  de  qua  etiam  consulendus  Adrianus 
Morlerius  in  Antiquitatibus  Ambian. 
Hic  unam  damus  ex  Gazaeo  Nicolai  Du 
Montt  Consiliariorum  apud  Ambianos 
Decani  mentissi  mi,  num.  6.  [•*  et 
aliam  argenteam  num.  5.] 

Andegavenses  Denarii,  ex  Regesto 
123.  jubentur  esse  3.  den.  10.  gran,  legis 
argenti  Regis,  et  18.  sol.  6.  den.  ponde- 
ris  ad  marcam  Parisiensem;  Malliaa 
vero  eorumdem  denariorum,  2.  den.  21. 
gran,  legis  argenti  Regis,  et  17.  sol.  4. 
den.  malliar.  duplic.  ponderis,  etc.  [quo- 
rum 14.  den.  aestimantur  in  eodem  Re- 
gesto 12.  par  vis  Turon.  idem  fere  pre- 
ti um  iis  assignatur  in  Statuto  S.  Lu- 
dovici Reg.  Frane,  ann.  1265.  tom.  1. 
Ordinat.  pag.  94  :  Quinze  Angevins  pour 
dome  Tournois.]  [*  Scheda  ann.  1308  : 
La  monnoie  dfAngiers  quieure  pour  Tour- 
nois, et  vaut  moins  viij.  den.  la  livre.] 
Monetae  typum  descripsit  Thevetus  lib, 
15.  cap.  7.  ut  et  Hautinus  lib.  de  Mone- 
tis Francicis  pag.  57.  Monetae  Andega- 
vensis  mentio  est  apud  Ordericum  Vital. 
lib.  12.  pag.  87.  Innocentium  III.  PP.  in 
Epist.  pag.  185. 435.  Edit.  Colon,  in  Hist. 
Frane,  tom.  4.  pag.  649.  apud  Beslium 
in  Comitib.  Pictav.  pag.  439.  et  in  Epis- 
cop.  Pictav.  pag.  124.  Chopinum  de 
Sacra  Politia  lib.  3.  tit.  1.  §  8.  tit.  6.  § 
17.  Duchesnium  in  Hist.  Drocensi  pag. 
224.  Typos  damus,  num.  7.  8.9.  Minutis- 
simam  fuisse  monetam  docet  le  Roman 
d'Aubery  MS.: 

Ne  me  forfirent  vaillant  un  Angevin. 
Le  Roman  de  Garin  : 

Que  ja  i  mette  vaillant  un  Angevin. 
Alibi  : 

Si  ne  vos  prisent  vaillant  un  Angevin. 
Chron.  Bertrandi  du  Guesclin  MS.: 

Mais  on  y  conquesta  vaillant  un  Angevin. 

[#*  In  nonnullis  Galliae  provinciis  e.  g. 
Metensi  Angevine  dice  batur  minutissima 
moneta,  quae  est  quadrans  denarii  ;  ea- 


492 


MON 


MON 


MON 


dem  alias  parva  Pietà vina,  Gali.  Poite- 
vine.  Vide  supra  Ordinat.  Phil.  V.  ann. 
1329.  pag.  508.  col.  1.] 

Aquit anici,  monetae  ita  dictae,  apud 
Duchesnium  in  Probat.  Hist.  des  Cnas- 
taigners  pag.  88.  Typi  num.  10. 11.  12. 

1  Arausiensis  Principatus  monetae, 
in  qua  efflctum  cornu,  quod  insigne  fuit 
Guillelmi  primi,  ut  fertur,  Arausiensis 
Principis,  typum  hic  delineamus.  Typi 
num.  13. 14. 

1  Arelatensi  Ecclesiae  in  grati am 
Manassis  Archiep.  jus  cudendi  mone- 
tam  concessit  Ludovicus  III.  Imper. 
Oharta  inter  Instr.  tom.  1.  novae  Gali. 
Christ.  pag.  95.  col.  1.  Ejusdem  monetae 
meminit  Bulla  Anastasii  IV.  PP.  ann. 
1153.  ibid.  pag.  98.  col.  1.  cujusfabricam 
ann.  1186.  Petro  de  Toro  concessit  Pe- 
trus Aynardus  vel  Isnardus  (Eynardum 
vocat  Saxius  in  Pontif.  Arelat.  pag.  239.) 
Archiep.  Oharta  ibid.  pag.  100.  col.  1. 
Hanc  cusam  interdum  fuisse  in  castro 
Bellicadri,  quo  jure  simul  cum  castro 
cessisse  Michael em  Archiep.  ann.  1214. 
in  gratiam  Simonis  Oomitis  Montisfor- 
tis  discimus  ex  Gharta  ibid.  edita  col. 
2.  Vide  Altaserram  de  Ducib.  et  Comit. 
Prov.  lib.  2.  cap.  5.  pag.  142.  Typi  num. 
15. 16. 

1  Argentinensis  monetae  meminit 
Oharta  ann.  1275,  in  Hist.  Mediani  Mo- 
nast.  pag.  334. 

**  Ariensis.  Vide  Airacensis. 

c  Arnaldensis  moneta,  eadem  forte 
quae  Leomaniae  Vicecomitum  Carcasso- 
nensium,  aut  Gonvenensium ,  quibus 
perinde  commune  fuit  Arnaldi  nomen. 
Vide  Arnaldensis. 

*  Artesiani,  Artisienses,  Moneta 
Atrebatensis.  Oharta  Joan.  dom.  de 
Oysi  ann.  1200.  in  Chartul.  Mont.  S. 
Mari.  eh.  22  :  Hanc  sibi  libertatem  seu 
liberationem  ecclesia  comparante  undecies 
viginti  libris  veteris  Attrebatensis  mo- 
neta, etc.  Oharta  S.  Ludov.  in  Reg.  30. 
Chartoph.  reg.  eh.  527  :  Cum  Thomas  de 
Sabaudia  comes  singulis  annis  perclperet 
et  haberet  in  Flandrìa  ad  vitam  suam, 
ut  dicebat,  sex  milia  librarum  Arthien- 
sium,  etc.  Alia  ann.  1242.  in  Chartul.  S. 
Petri  Insul.  sign.  Decanus  fol.  127.  v°  : 
Adans  de  le  Faleske  a  enwagiet  à  Véglise 
S.  Pierre  de  Liste,  por  sissante  et  dis 
livres  d'Artisiens,  trois  muis  de  le  dime 
UHI  tieni  demien  fiès.  Rursus  memoran- 
tur  Artisienses  in  Oharta  ann.  1374.  prò 
monast.  S.  Nicol,  prope  Tornacum  ex 
Reg.  105.  eh.  523.  Arest.  ann.  1270.  in 
Reg.  Olim  parlam.  Paris.:  Cum  major 
et  jurati  Silvanectenses  quosdam,  qui 
falsos  et  pravos  Artesianos  et  stellingos 
apud  Silvanectum  expendebant,  cepis- 
sent,  etc.  Reg.  Oorb.  13.  sign.  Babacuc 
ad  ann.  1514.  fol.  217  :  La  somme  de  huil 
vingt  livres  monnoye  d'Artoys  de  xl.  grò* 
monnoye  de  Flandres  pour  la  livre. 

Atrebatensis  monetae  mentio  est 
apud  Vassorium  in  Ann^lib.  Noviodu- 
nens.  pag.  952.  et  Hemeraeum  in  Au- 
gusta Viromand.  pag.  202.  Typi  num. 
17. 18.  19. 

*  S.  Augendi  vel  Eugendi  seu  S. 
Olaudii  monet»  mentio  fìt  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1376.  ex  Rég.  110.  Chartoph. 
reg.  eh.  104  :  Oye  Vumble  supplication  de 
nostre  bien  amé  Guillaume  de  Beaure- 
gart  abbé  de  S.  Oyant  en  V empire,  conte- 
nant  que  pommeja  pieca  en  usant  de  son 
droit  et  des  priviléges  ottroyez  à  son 
église  par  plutdeurs  empereurs,  lesquelz 
priviléges  ont  esté  confirmet  par  nostre 
très  amé  onde  Vempereur,  qui  est  à  pré- 
sent,  ledit  abbé  eust  fait  fair  e  et  forger 
monnoye  à  son  coing  en  sa  ville  de  Moy- 


ranc  en  V empire,  ou  diocese  de  Besancon, 
senz  avoir  contrefait  monnoie  d'autrui; 
et  pour  ce  que  Varcevesque  de  Besancon 
disoit  et  maintenoìl  que,  senz  son  congié 
et  licence  en  son  diocese,  aucun  ne  povoit 
faire  forger  monnoie,  ledit  arcevesque 
eust  fait  meltre  le  cex  en  ladine  ville  de 
Moyrenc,  dont  ledit  abbé,  qui  de  ce  se 
senti  agrevé,  appella  à  court  de  Rome, 
où  il  ala  et  y  poursuy  sadite  appéllation, 
tant  et  si  longuement  qu'il  obtint  sentence 

pour  lui  contre  ledit  arcevesque Mais 

au  plustost  qu'il  fu  retour  né  de  laditte 
court  de  Rome  fist  cesser  de  batre  ou 
forger  monnoie  en  sa  terre,  senz  ce  que 
depuis  aucune  y  ait  esté  fatte  ou  forgée. 
Vide  Moneta  Condatescensis. 

Augustodunensium  Episcoporum  mo- 
netae mentioest  in  Hist.  Fr.  tom.  1.  pag. 
65.  apud  Frisonum  in  Gallia  Purpurata 
pag.  167.  in  Probat.  Hist.  Vergiacensis 

gag.  22.  28.  [et  apud  Johan.  Manier  in 
>isquisit.  Antiquit.  Augustod.  pag.  87. 
et  159.]  Exstat  Oharta  Caroli  Simplicis 
Regis  Frane,  ann.  8.  Ind.  3.  qua  mone- 
ta m  urbis  Heduensis,  dudum  ab  Eccle- 
sia ejusdem  urbis  pravitate  quorundam 
alienatami  et  quam  in  pr se  fata  urbe  comi- 
talis  auctoritas  dominabatur,  e  idem.  Ec- 
clesiae restituit. 

Aurelianensium  Episcoporum  mo- 
netae mentio  est  in  tom.  4.  Hist.  Frane, 
pag.  338.  498. 

Sp?"  Aurelianenses,  Dominorumne  an 
Episcoporum  non  mini  constat,  monetae 
meminit  Tabul.  Dunense  Oh.  30.  [#*  In 
voce  Moneta  Redemptio,  supra  col.  486. 
item  mentio  est  Moneta  Aurelianensis, 
nullum  vero  hodie  cognitum  est  exem- 
plar  Monetae  Aurelianensis  nec  Ducum, 
nec  Episcoporum.  De  Saulcy.] 

T  Ausonensis  in  Catalonia  monetae 
meminit  Oharta  ann.  911.  in  Append. 
Marcae  Hispan.  col.  839. 

Auxonensium  dominorum  monetae 
meminit  Golutus  in  Histor.  Sequanica 
pag.  56.  422.  593.  Typi  num,  20.  21. 

S5i£*  Auxonensis  monetae  solidum  Ste- 
phaniensem  (Sol  Estevenant)  sub  Phi- 
lippo  Audace  cusum  exhibet  Juranus 
in  Hist.  Comit.  Auxon.  pag.  54.  memi- 
nit ibid.  pag.  63.  grossi  Auxon.  quem 
cudi  jussit  Carolus  ultimus  Burgundiae 
Dux.  Vide  infra  Burgundia  Ducum  mo- 
neta. 

*  Barbarini,  Moneta  vicecomitum 
Lemovicensium.  Vide  supra  Barbarini. 

1  Barghinonensis  monetae  mentio  fìt 
in  Oharta  ann.  1299.  tom.  8.  Spicil. 
Acher.  pag.  259  :  Constituo  vobis  eidem 
marito  meo  in  dotsm  quatuor  millia  li- 
brarum Barchinonensium  de  terno,  de 
qua  moneta  15.  solidi  valent  unam  mar- 
cham  argenti  fini,  recti,  pensi  Perpiniani. 
Adde  Marcam  Hispan.  col.  1430.  et 
Chartam  ann.  1302.  apud  D.  le  filane  de 
Monet.  pag.  29.  Moneta  Barcheona,  in 
Oharta  ann.  1067.  inter  Probat.  Hist. 
Occit.  tom.  2.  col.  257. 

1  Barensium  Ducum  moneta  alba 
uno  denario  levior  moneta  Franciae,  ni- 
gra  vero  ejusdem  legis  et  ponderis  cu- 
ditur  ex  Litteris  ann.  1354.  apud  D. 
Calmet.  Hist.  Lotharing.  tom.  2.  inter 
Probat.  col.  623.  Typos  plures  ibidem 
exhibet  laudatus  Auctor  num.  122.  et 
seqq.  Nos  unumdanius  num.  22.  et  al- 
ternai aureum  num.  23. 

*  Oharta  Yoland.  comit.  Barens.  ann. 
1354.  inter  Probat.  Hist.  Virdun.  pag. 
24  :  Jofroys  de  Gcondr ecourt,  maistres  de 
nostre  monnoye  deClermont  (en  Argonne) 
ha  délivrez,...  pour  dous  queues  de  vin 
achetées  à  Varennes,  quinze  escus  et  de- 
mey  d*or  des  Johannes. 


*  Baviardi,  Bauviardi.  Vide  in  voce 
Baviardus. 

Bellovacensium  Episcoporum  mo- 
netae mentio  habetur  apud  Anton.  Loi- 
sellum  in  Hist.  Bellov.  pag.  29.  30.  98. 
132.  267.  268.  276.  277.  317.  328.  Louve- 
tum  pag.  452.  fPilletum  in  Hist.  Gerbo- 
red.  inter  Instr.  pag.  344.]  in  Monastico 
Angl.  tom.  2.  pag.  978.  1008.  etc.  [Tabu- 
lar. S.  Martini  Pontisar.  :  Solvtt  uno~ 
quoque  anno  in  festivitate  S,  Remigli  xn. 
denarios  Belvacenses  seu  xviii  Parisien- 
ses,  etc]  Typum  damus,  num.  24. 

Beneharnensium  Vicecomitum  mo- 
netae Morlanensis  meminit  Marca  in 
Hist.  Beneham.  pag.  972.  308.  405.  496. 
429.  a  quo  et  describi  tur.  [Vide  Moria- 
nus.]  Typos  damus  num.  25.  26. 

*cs  Bergensis  Monetae  typum  damus 
num.  27. 

*  Bernardini,  Moneta  a  Bernardo 
de  Andusia  nomen  habens.  Arest.  ann. 
1265.  in  Reg.  Olim  parlam.  Paris.  :  Rex 
in  dieta  terra  (de  Andusia)  non  tanquam 
successor  dicti  Bernardi,  sed  tanquam 
dominus  principalis,  facit  monetam  suam 
Turonensem  cursualem  per  totum  re- 
gnum,  et  non  monetam  Remundìnorum 
et  Bernardinorum,  qua  erat  moneta  dicti 
Bernardi,  et  habebat  cursum  tantum  in 
dieta  terra.  Typus  num.  29. 

**  Bethunensis  Monetae  typus 
num.  28. 

Biterrensium  solidorum  sub  Phi- 
lippo  I.  Rege  mentio  est  in  Tabulano 
Conchensi  in  Ruthenis  Oh.  26.  [Charta 
ann.  1078.  inter  Probat.  Hist.  Occitan. 
tom.  2.  col.  301  :  Per  hanc  vero  dimitio- 
nem  sive  guirpitionem  accipio  de  abbate 
D.  solidos  Biterrenses.] 

Biturigensium  Ducum  monetam  au- 
rea m  descripsit  Joan.  Chauveau,  in 
Hist.  Bituric.  lib.  6.  cap.  8.  [«■  Ea  vero 
moneta  est  Brabantina  ;  monetam  Bi- 
turicensem  damus,  num.  30.  et  31.  De 
Saulcy.] 

Blesensium  Comitum  Denarii,  ex 
Regesto  123.  jubentur  esse  3.  den.  10. 
gr.  legis  argenti  regii,  et  19.  sol.  7.  den. 
ponderis  ad  marcam  Par.  Eorumdem 
vero  Mallia,  2.  den.  21.  gran,  legis  ar- 
genti Regis,  et  17.  sol.  4.  den.  malliar. 
duplic.  ad  marcam  Par.  [ejusdem  pre- 
tii  atque  Andegavenses.]  Monetae  typus 
exstat  in  Regesto,  quem  etiam  delinea- 
vit  Thevetus  in  Cosmogr.  lib.  15.  cap. 
6.  ut  et  Hautinus  pag.  49.  Adde  Histo- 
riam  Castilionensem  pag.  139.  et  in 
Probat.  pag.  97.  99.  [Antiquiorem  typum 
exhibet  Petavius  in  Gnorism.  veterum 
nummorum.]  Typi  num.  32.  33. 

°*  Bolonensium  Comitum  monetam 
exhibemus,  num.  34. 

tt  Briennensis  monetae  mentio  fìt  in 
Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  Croix 
fol.  122.  r°.  :  Briennenses  valent  vj.  lib. 
xv.  sol.  vj.  den. 

Britanni^  Ducum  Denarii,  ex  Re- 
gesto, debent  esse  legis  3.  den.  16.  gran, 
argenti  regii,  et  pond.  ad  marcam  Pa- 
ris. 19.  sol.  6.  den.  Mallia,  eorumdem 
denariorum  debent  esse  legis  3.  den. 
argenti  regii,  et  pond.  16.  sol.  9.  den. 
oboi,  duplic.  ad  marcam  Par.  etc.  [13. 
ejusdem  monetae  denarii  12.  par  vis 
Turon.  valere  dicuntur.]  Monetae  typus 
exstat  in  eodem  Regesto,  quem  descrip- 
sit etiam  Thevetus  lib.  15.  Cosmogr. 
cap.  11.  ut  et  Hautinus  in  lib.  de  Mone- 
tis  Francicis  pag.  41.  Adde  eumdem 
Hautinum  pag.  99.  101.  103.  et  Argen- 
treum  in  Histor.  Armoric.  lib.  1.  cap. 
13.  pag.  95.  Hujus  praeterea  meminit 
Monstrelletus  3.  voi.  p.  8.  Berrius  in 
Carolo  VII.  pag.  168.  [et  Lobinell.  pas- 


MON 


MON 


MON 


493 


sim  in  Hist.  Britan.1  Vide  Targa.  Typos 
monete  Britanic»  damus,  num.  35.  36. 
et  37. 

*  Charta  ann.  1088.  ex  Cod.  reg.  8542. 
3  :  Tunc  temporis  currebat  in  Britannia 
moneta  argentea,  valente  quolibet  albo  ar- 
genteo sex  denarios  Turon.  et  etiam  parvi 
denarii  nigri  currebant  etiam  tunc  in 
Britannia  ;  in  qua  si  quidem  moneta  alba 
erant  insculptsz  duae  ermi  rise,  circa  cru- 
cem  et  in  pila  tres  erminaz,  in  cujus  qui- 
dem monetae  margine  seu  circumferentia 
erat  sculptum  sic  :  Moneta.  Al  ani  Bri- 
tonum  Ducis.  Instr.  ann.  1391  :  Vit  tro- 
var à  Nantes  en  la  tour  neuve  ès  trésors 
dou  due  Jehan  plusieurs  especes  de  mon- 
noie  de  Bretagne^  qui  estoient  merchées 
dou  coin  de  plusieurs  et  divers  Ducs,  et 
aussi  en  fut  trouvé  de  monnoie  noire  de 
diverse»  especes ,  et  de  celles  que  Veri  di- 
soit  qui  estoit  de  cuir. 

Bros sle  Vicecomitum,  ex  familia  Sa- 
viniaca,  Denarii,  ex  Regesto  123.  debent 
esse  legis  3.  den.  6.  gr.  argenti  regii,  et 
pond.  ad  marcam  Paris.  20.  s.  Malli& 
eorumdem  Den.  legis  2.  den.  16.  gr.  ar- 
genti regii,  pond.  17.  sol.  2.  den.  mai- 
nar, duplic.  etc.  Adscribitur  h»c  mo- 
neta Andre»  de  Sauvignyf  Vicecomiti 
de  Bursse,  seu,  ut  vulgo  efferimus,  de 
Brosse.  Vide  Thevetum  tom.  1.  pag.  547. 

Dom.  Petri  de  Brossia,  Doni.  deHiret, 
et  de  sainte  Severe,  ex  eodem  Regesto, 
Denarii  debent  esse  leg.  3.  den.  6.  gran, 
arg.  regii,  pond.  20.  sol.  ad  marcam  Pa- 
ris. Malliss  eorumdem  Denariorum  leg. 
2.  den.  16.  gr.  pond.  17.  sol.  2.  den.  oboi, 
dupl.  Utrique  monet»  inserì ptus  mer- 
ges  triticeus,  famili»  insigne.  Vide 
eumdem  Thevetum  pag.  550.  Typum 
exhibemus,  num.  38. 

*  Bruxellensis  Moneta.  V.  in  hac 
voce. 

Burdegalensis  monetae  me  mini  t 
Chronicon  Burdegalense  Arnaldi  sub 
finem.  [In  ea  tertiam  partem  habebant 
Episcopi,  ex  Charta  Richardi  Ducis 
Aquitan.  ann.  1186.  in  ter  Instr.  tom.  2. 
novae  Gali.  Christ.  col.  285.]  Typus 
num.  39. 

*  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  in 
Bibl.  reg.  8406.  ad  ann.  1310.  fol.  161.  v: 
5.  Burdegarenses  valent  4.  Turon. 

Burgundle  Ducum  monetae  Divio- 
nensis  mentio  est  apud  Duchesnium  in 
Hist.  Ducum  Burgund.  in  Prob.  pag. 
55.  100.  101.  in  Hist.  Vergiacensi  pag. 
116.  117.  in  Prob.  pag.  170.  in  Histor. 
Castilion.  in  Prob.  pag.  2.  Roverium  in 
Reomao  pag.  257.  264.  Sammarthanosin 
Gallia  Christ.  tom.  4.  pag.  368.  369.  370. 
etc.  Typos  damus,  num.  40.  41.  42.  Des- 
cribitur  in  Tabulario  Communi»  Divio- 
nensis  ex  Bibl.  Petaviana  Charta  Hu- 
gonis  Ducis  Burgundi»  ann.  1187.  qua 
monetam  suam  Divionis  non  posse  fortio- 
rem  facere,  quam  ad  leg  era  5.  denario- 
rum, proti  tetur. 

*  Digenois,  in  Testam.  Hugon.  ducis 
Burg.  ann.  1314.  ex  Cod.  reg.  9484.  2. 
fol.  155.  r°.  :  Nous  denons  à  ces  de  la 
chapelle  oVen  vaul  de  Noient,  près  de 
Bremur,  cent  souldées  de  terre  à  Bige- 
nois.., Nous  denons  et  laissons  à  centpu- 
celles,  à  chascune  vingt  livres  de  Bigenois 
porelles  marier, 

3B^*  Ejusdem  monetae  pretium  colli- 
gitur  ex  Charta  Guillelmi  de  Bella- 
vaura  Episc.  Cabilon.  ann.  1297.  inter 
Instr.  tom.  4.  nov»  Gali.  Christ.  col. 
253  :  Dedit  centum  solidos  Bivionenses  ve- 
Xeres t  quorum  duo  valent  unum  Parisien- 
sem.  Ut  Ducis  Burgundi»  moneta  cur- 
sum  obtineat  in  Francia  uti  regia  jube- 
tur  Edicto  Caroli  VI.  Reg.  Frane,  ult. 


Maii  1419.  Huc  etiam  revocanda  duxi- 
mus  quae  de  monetis  Comitum  Burgun- 
di» scripsit  D.  Cangius  sub  nomine 
Stephanienses,  ut  qu»  ad  Burgundiam 
hac  in  re  spectant  simul  collecta  ha  beat 
lector. 

Stephanienses,  Monet»  Comitum 
Burgundi»,  a  Stephano  Comite  dict», 
quo  nomine  duo  potissimum  indigi tan- 
tur,  nempe  Stephanus  Guillelmi  Cotni- 
tis  nlius  sub  ann.  1101.  et  Stephanus 
alter  sub  ann.  1147.  a  quo  postremo  cu- 
sas  ej us modi  monetas  probabile  est, 
cum  ante  eum  harum  mentio  non  oc- 
currat.  Vetus  Regestum  sub  ann.  1310  : 
Stephan.  qui  currunt  in  provincia  Bizan- 
tina, sunt  idem  qui  Turonenses,  quinque 
Burdegalenses  vel  4.  eodem  modo  Divio- 
nenses,  Arnaldenses,  Petragoric.  Vien- 
nenses  4.  Sanchez  qui  currunt  in  Na- 
varra,  vel  quinque  Turon.  Estevenars  di- 
cuntur  in  Charta  ^Egidii  Episcopi  Tul- 
lensis  ann.  1255.  apud  Perardum  pag. 
482  :  Trente-cinq  livres  d' Estevenars.  Sed 
legendum  Estevenans,  ut  est  in  Histo- 
ri»  Vergiacensis  Probat.  sub  ann.  1322. 
1370.  pag.  306.  396.  et  apud  Golutum  in 
Hist.  Comitatus  Burgundi»  sub  ann. 
1294.  et  1401.  iib.  7.  cap.  20.  lib.  9.  cap. 
26.  [Stephaniensium  pretium  indicat 
Charta  ann.  1334.  tom.  2.  Hist,  Dalphin. 
pag.  248  :  Valere  asserii  qua  ter  centum 
libratas  terree  annui  redditus,  Stepha- 
niensi  computo  grosso  Turonensi  prò  xv. 
den.  Eorumdem  mentio  fit  in  Statutis 
S.  Claudii  ann.  1448.  pag.  46.] 

*  Centum  et  viginti  librai  Stephani,  in 
Tabul.  Morbac.  Ejusdem  monet»  plu- 
ries  fit  mentio  in  Testam.  Joan.  de 
Nani  episc.  Paris,  ex  comitatu  Burgun- 
di» oriundi  ann.  1426.  in  Tabul.  archiep. 
Paris. 

SKUT  A  Divionensi  basilica  S.  Ste- 
phani dictos  Stephanienses  existimat 
Valesius  in  Notit.  Gali.  pag.  279.  cui 
uteumque  favet  D.  le  Blanc  de  Monet. 
pag.  130.  Probabilius  vero  a  Stephano 
Comite  Auxonensi,  quem  Estevenon  ap- 
pellabant,  sic  nuncupatos  censet  D. 
Brussel  de  Usu  feud.  tom.  1.  pag.  355. 
Sed  si  conjecturis  conjecturas  opponere 
licet,  longe  verisimilius  mini  videtur  a 
S.  Stephano,  cujus  sub  nomine  Deo  di- 
cata  ecclesia  cathedralis  Vesontionis, 
qui  Comitatus  Burgundi»  caput  est, 
nomen  et  originem  habuisse  :  pr»ter- 
quam  enim  quod  antiquior  celebri or- 
que  fuit  Vesontionensis  ecclesia  quam 
basilica  S.  Stephani  Divionensis,  certum 
est  liane  ante  ann.  34.  Caroli  Calvi,  hoc 
est  874.  juscudendi  monetam  non  obti- 
nuisse,  ut  liquet  ex  Charta  ejusdem 
Imper.  inter  Probat.  Hist.  S.  Stephani 
Divion.  pag.  31  :  Isaac  Lingonensis  ec- 
clesia reverendus  Antistes...  postulavi t 
quatinus...  ecclesia^  S.  Mammetis  Lingo- 
nensis, atque  ecclesie^  S.  Stephani  Divio- 
nensis... m.onetam  quam  antea  habere 
non  consueverant,  conceder  emus.  Porro 
multo  ante  h»c  tempora  eo  jure  gaude- 
bat  ecclesia  Vesontionensis,  ut  videre 
est  apud  Chiffletium  in  Vesont.  part.  1. 
pag.  187.  Ex  his  etiam  non  absurde  col- 
ligitur  a  Burgundia  potius  in  Comita- 
tum  Auxonensem,  inter  utramque  Bur- 
gundiam situm,  Stephanienses  inductos, 
quam  a  Comiiibus  Auxonensibus  eos 
accepisse  Burgund  io  nes.  [*  Ecclesi» 
Vesontionensis  S.  Stephano  dicat»  sub 
eodem  nomine  fertur  moneta,  cujus 
duos  typos  penes  nos  habemus  ;  in  quo- 
rum uno  legiturin  una  parte  Bisontium, 
in  altera  Pthomartyr,  in  alio  Porta  ni- 
gra  B.  Stephani.]  [**  Addit  Dom.  de 
Saulcy  Vesontio nenses    denarios,    qui 


frequenter  occurrant,  omnes  inscriptos 
esse  S.  Stephanus  Prothomartyr, 
indeque  sine  dubio  monet»  nomen 
exstitisse.]  Restat  nunc  opinio  D.  Can- 
gii  qu»eo  ipso  quo  stabilita  est  fonda- 
mento corruit  :  exstat  enim  Charta  Are- 
late  exarata  in  Tabular.  S.  Victoris 
Massi  1.  ann.  1032.  ubi  Stephaniensium 
occurrit  mentio  :  Accepit  in  pretium  si" 
cut  bona  fide  Inter  ipsos  complacuit  de 
denarios  Stephanineos  lib.  vi.  Erant  ita- 
que  Stephanienses  ante  appellatos  a  D. 
Cangio  Stephanos,  quibus  proinde  no- 
men accep tu m  referri  non  debet  ;  neque 
enim  a  nuoquam  in  dubium  revocari 
posse  arbitror  eo  loci  de  Stephaniensi- 
bus  Burgundi»  agi,  cum  utraque  pro- 
vincia eidem  imperio  tunc  temporis 
subjaceret  ;  maxime  cum  Arelat.  Epis- 
coporum  moneta  sub  nomine  S.  Ste- 
phani percussa  nusquam  occurrat.  A 
corrupta  pronuntiatione  nominis  Ste- 
phani, quem  Estevenon  efferebant,  dicti 
etiam  iidem  denarii. 

1  Estevenenses,  in  Charta  ann.  1265. 
apud  D.  Brussel  de  Usu  feud.  tom.  1. 
pag.  353  :  Sub  pretio  quinquagentarum 
libratarum  terrai  annui  redditus  monetae 
Estevenensis.  Testament.  Philippi  Boni 
Fland.  Comit.  ann.  1441.  apud  Mir»um 
tom.  2.  pag.*1260.  col.  2  :  Cessimus  cas- 
trumt  opjyidum  et  districtum  Monevrei... 
cum  omnibus  quse  eo  pertinent,  cujuscum- 
que  generis  sint,  et  reditum  quingenta- 
rum  librar um  Estevenons  dictarum  pro~ 
ducere  azstimantur.  Ubi  denariorum  ec- 
clesi» Metensis,  qui  nomine  S.  Ste- 
phani etiam  insigniebantur,  mentionem 
neri  opinor.  [**  Libr»  Stephaniensium 
Burgundi»  sunt,  Metenses  enim  mone- 
t»  numquam  a  S.  Stephano  dict».  De 
Saulcy.]  Sols  Estevenans,  in  Consuet. 
Burgundi»  Comitatus  sub  finem.  Litte- 
r»  Philippi  Dom.  Joinvill»  ad  Ararim 
ann.  1354.  inter  Ordinat.  Reg.  Frane, 
tom.  4.  pag.  294  :  Paierait  chascuns  feux... 
dix  solz  d'Estevenonx. 

Cabilonensium  Comitum  monet»  fi- 
gur»  describuntur  in  nupera  Hi  stori  a 
Cabilonensi,  initio  tom.  1.  tab.  2.  et  lib. 
1.  pag.  100.  Typum  hic  delineari  cura- 
vimus,  num.  43. 

Cadurgensium   Episcoporum    Dena- 
rii, ex  Regesto  123.  jubentur  esse  3.  den. 
16.  gr.  legis  argenti  Regis,  et  21.  sol.  10. 
den.  ponderis  ad   marcam  Paris,  et  1. 
den.  amplius  in  3.  marcis  ;  eorumdem 
vero  Mallids  2.  den.  4.  gr.  legis  argenti 
Regis,  et  18.  sol.  8.  den.  ponderis  ad 
marcam  Paris,   [in  eodem  Regesto  ho- 
rum  denariorum  pretium  sic  statuitur, 
ut  20.  den.  Cadurc.  valeant  12.    parvis 
Turon.]  Monet»   typum     hic    damus, 
num.  44.  dedit  etiam  Hautinus  pag.  51. 
Huj us  mentio  occurrit   apud   Cruceum 
in  Hist.   Episcop.  Cadurcens.  pag.  65. 
121.  Justellum  in  Hist.  Arvern.  pag.  47. 
in  Probat.  Hist.  Turen.  pag.  38.  etc. 

T  Cameracensium  Episcoporum  mo- 
net» mentio  est  in  Charta  Ottonis  III. 
Imp.  ann.  1001.  tom.  3.  nov»  Gali. 
Christ.  inter  Instr.  col.  1.  qua  Herluino 
Episcopo  id  juris  conceditur.  Typos 
exhibemus  45.  et  46. 

*  Cameracensium  Episcoporum,  qui  et 
Comitum  titulo  insigniuntur,  monet» 
mentio  primum  no  bis  occurrit  in  Charta 
Caroli  Simplicisann.  912.  ex  Tabul.  eccl. 
Camerac.  :  Praecipientes  ergo  jubemus  et 
hujus  praecepti  vigore  invicto  firmamus9 
quo  praefatae.  locus  villae  munimen  Cas- 
telli nostra  possideat  perpetuo  munificen- 
tia  ac  mercatum  et  proprii  nomismatis 
percussuram.  Monetai  officinam  simili 
modo  donamust  in  alia  ejusd.  reg.   ex 


494 


MON 


MON 


MON 


eod.  Tabul.  quara  minus  recte  Carolo  | 
C.  attribuit  Miraeus  Diplom.  Belgio, 
cap.  10.  Charta  Ottonis  reg.  ann.  941. 
in  eod.  Tabul.  :  Concedimus  prsefato 
episcopo  (Volcberto)  et  successoribus  ejus 
orane  telonium,  cum  Moneta  civitatis  suse 
Cameracen$i8.  Ordinar.  MS.  ejusd.  eccl. 
fol.  11.  r°.  ubi  de  missa  in  die  Nativit.  : 
Duo  canonici,  vel  alti  cantant  Christus 
vincit  ;  quo  cantato,  accedunt  ad  episco- 
pum,  recepturi  ab  eo  singuli  duodecim 
denarios  Ùambrisienses.  Inter  plures  hu- 
jus  monetae  typos  ex  museo  D.  Multe 
ecclesia  Cameracensis  decani  selectos 
aliquot  hic  exponimus  ;  quibus  duos 
ejusdem  capi  tu  li  ante  annum  1440;  cu- 
sos  subjicimus  ex  eodem  museo. 

*  Primus  est  Nicolai  de  Fontanis  ann. 
1249.  qui  in  altera  parte  exhibet  caput 
episcopi  mitratum  cum  inscriptione,  M- 
cholaus  epischopus  ;  in  altera  crucem 
cum  inscriptione  in  circuì o  exteriore 
Ave  Maria  gratta  piena.  Et  in  crucis  an- 
gui is,  Cameracu. 

*  2.  Guidonis  de  Oollemedio  ann. 
1297.  in  quo  aquila  expansis  alis  visi- 
tur,  cum  inscriptione  :  Guido  epis.  Ca- 
meracensis. In  altera  parte  cum  duplici 
Inscriptione  Ave  Maria  gratia  piena  et 
Dominus  tecum. 

»  3.  Roberti  de  Gebennis  ann.  1368.  in 
quo  ille  eques  sagatus  et  gladio  arma- 
tus  ef  fingi  tur,  equo  vestito  insidens, 
cum  inscriptione  :  Robertus  Dei  gra.  eps. 
et  comes  Carnerac.  In  altera  parte,  XPC. 
IMPERAT.  XPC.  VINCIT.  XPC.  RE- 
GNAT.  p»  Confer  Tab.  IX.  num.  15.J 

*  4.  Joannis  de  Gavre,  alias  de  Lens, 
ann.  1412.  ubi  duo  scuta,  unum  gentili- 
tium,  alterum  comitatus  Cameracensis, 
cum  inscriptione  :  Johanes  epus.  et  Co- 
mes Camerac.  In  altera  parte,  SU  no- 
men  Domini  benedictum.  Et  in  interiori 
circulo,  Moneta  fca  in  Cameraco. 

*  5.  Maxi mili ani  a  Bergis,  primi  Ca- 
meracensis archiepiscopi  ann.  1569.  in 
quo  ipsius  scutum  gentilitium,  cum 
inscriptione  :  M.  a  Bergis  D.  G.  eps.  Sd. 
Ca,  S.  Imp.P.  Co.  Ca.ln  altera  parte, 
Nec  cito,  nec  temere, 

*  1.  Capituli,  ubi  caput  mitratum  cer- 
ni tur,  cum  inscriptione  :  Moneta  capi- 
tuli.  In  altera,  Ave  Maria  gratia  piena. 
Et  in  crucis  angulis,  Cameracu.  Simil- 
limus  nummo  Nicolai  de  Fontanis. 

*  Alter  typus  praefert  in  medio  Camere» 
et  in  circulo,  Capitulum  sede  vac.  In  al- 
tera parte  crux,  cum  inscriptione  in 
ambitu,  Moneta  duplex. 

Campanile  Comitum  monetae  Pruvi- 
nensis  [dictae,  quod  in  oppido  Pruvi- 
nensi  cuderetur,]  mentio  est  non  semel 
apud  Scriptores,  et  in  veteribus  Tabu- 
lis,  apud  Innocentium  III.  lib.  14.  Epist. 
91.  92.  126,  Roveri um  in  Reomao  pag. 
231.  232.  236.  237.  297.  in  Hist.  Castilion. 
in  Probat.  pag.   43.   in  Hist.  Brecensi 

gag.  38.  [in  Charta  ann.  1137.  tom.  2. 
[ist.  Eccl.  Meld.  pag.  32/Charta  Johan- 
nis  Valerici  ann.  1231.  in  Tabul.  San- 
germ.  :  Nos  erga  fratrem  Johannem  de 
Milliaco  de  100.  libris  Pruviniensibus  de- 
liberetis,  videlicet  unoquoque  solido  prò 
17.  denariis,  minus  Pictavina.]  Hi  ne  ii- 
brse  Pruvinensium,  apud  Arnulfum 
Lexoviensem  in  Epist.  pag.  56.  in  Chron. 
Ceccanensi,  seu  Fossae  novae  ann.  1201. 
1202.  1209. 1216.  et  alibi  passim.  Charta 
ann.  121  (f.  apud  Ughellum  tom.  3.  pag. 
499  :  Nosprofitemur  mutuo  recepisse...  20. 
libras  bonorum  Provesinarum  Senaì*um. 
[Moneta  Proveniemis,  in  Charta  ann. 
1194.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  81. 
Alia  ann.  1213.  ibid.  pag.  127  :  Si  cum  la 
prevosti  de  Collomiers  le  contieni,  et  si 


cum  je  la  tenoie...  pour  vili,  vingt  et  ix. 
liv.  de  Provenisiens.]  Chron.  MS.  quod 
legitur  in  Tabul.  S.  Maglorii  : 

L'an  mil  deus  cent  et  vint  trois 
Fisi  Thibaut  sa  monnoie  abalre, 
La  viez  monnoie  de  Prouvins, 
Ou  l'on  boit  souvent  de  bons  vins. 

[Monetae  typum  describimus  num.  47.] 

*  Provisiens  fors,  in  Charta  ann.  1268. 
ex  Chartul.  monast.  de  Escureio.  Ad  hu- 
jus  monetae  exemplar  denarii  Romae 
cusi,  appellati  sunt  Provenienses  Sena- 
tus, perperam  Senarum  apud  Ughell. 
supra  laudatum,  quod  eorum  denario- 
rum  valor  Senatus  Romani  decreto  sta- 
tueretur,  ut  censet  Muratori us  tom.  2. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  808.  Charta 
ann.  1195.  ibid.  col,  810  :  Pro  ducentis 
sex  libris  Proveniensium  Senatus,  etquin- 
que  solidis,  eo  quod  denarius  Papiensis 
secundum  statutam  formam  a  judicibus 
et  mercatoribus  Urbis,  duodecim  denarii 
prò  viginti  Proveniensibus  veteribus  nunc 
computantur  :  et  habita  portione  Prove' 
niensium  veterum  ad  Provenienses  Sena- 
tus ,  qui  nunc  duodecim  Provenienses 
veteres  prò  sex  Proveniensibus  et  dimidio 
Senatus  cambiantur.  Alia  ann.  1232.  ibid. 
col.  807 .Item  et  ducentas  et  vigintilibras 
bonorum  Proveniensium  Senatus.  Vide 
ibi  col.  815.  Grimaldi  animadversiones 
in  hanc  ipsam  nionetam. 

Carcassonensis  monetae  mentio  est 
in  Tabulano  Abbat.  Conchensis  in  Ru- 
thenis  Ch.  85.  [et  in  Charta  ann.  1069. 
inter  Probat.  Hist..  Occitan.  tom.  2.  col. 
267.  Concessio  ad  firmam  monetae  Car- 
casson.  ann.  1159.  ibid.  col.  574  :  Ego 
Raymundus  Trencavelli  dono  licentiam 
operandi  vobis...  in  moneta  mea  de  Car- 
cassona...  de  xxiv.  solidis  denarios  in 
libra,  et  de  xxvi.  solidis  mealas  in  libra, 
et  sexta  parssint  de  mealas.  Item  quando 
voluntas  nostra  erit  habeatis  licentiam 
minuendi  unam  mealam  et  non  plus.]  Ty- 
pum habes,  num.  48. 

T  Carentonii  in  pago  Burbonensi 
dioecesis  Bituric.  dominorum  monetae 
tyjpus  infra  describi  tur  ;  quem  Dotius 
acf  Comites  Sacricaesaris,  qui  et  uaren- 
tonii  domini  erant,  referendum  exis- 
timo.  Vide  infra  Sacricaesaris.  [**  Nos 
typum  exhibemus  num.  49.] 

Carnotensis  Comitis  Denarii,  in  Re- 
gesto 123.  jubentur  esse  3.  den.10.  gran, 
legis  argenti  Regis,  et  19.  sol.  ponderis 
ad  marcam  Paris,  [quorum  14.  valere 
dicuntur  12.  parvis  Turon.]  Mallise  vero 
eorumdem  Denariorum,  2.  den.  21.  gr. 
legis  argenti  Regis,  et  17.  sol.  4.  den. 
malliar.  duplic.  ad  marcam  Paris.  Mo- 
netae typum  hic  damus ,  num.  50.  et 
51.  Hujus  meminerunt  Ordericus  Vita- 
lis  pag.  581.  Fulbertus  Epist.  34.  etc. 
[Carnotorum  nummorum  mentio  est  apud 
Mabill.  tom.  4.  Annal.  pag.  424.] 

*  Castelleti  dominorum,  gentis  apud 
Sequanos  nobilitate  insignis,  monetae 
typum  intra  schedas  meas  habeo,  ubiin 
una  parte  legitur  :  Sit  laus  deo  et 
gloria,  in  area  crux  variegata  ;  in  al- 
tera :  Nicolaus  du  Chatelet  et  in 
medio  arx.  Ejusdem  Nicolai,  tanquam 
domini  Vauvillaris,  monetae  typi  duo 
exstant  in  Hist.  geneal.  domus  Castel* 
leti  pag.  203. 

Castrimeliandi  (perperam  scriptum 
in  Regesto  123.  Castrivillani)  do  minse, 
Domini  cte  Sully  matris,  Denarii  [quo- 
rum 15.  aestimantur  12.  parvis  Turon.] 
ex  eodem  Regesto  de  ben  t  esse  3.  den.  6. 
gran,  legis  argenti  regii,  et  20.  s.  pon- 
der.  ad  marcam  Paris.  Malli&  eorum 
Denariorum  2.  den.  16.  gran,  legis  ar- 


genti regii,  et  17.  sol.  2.  den.  malliar. 
duplic.  ponderis  ad  marcam  Parisien- 
sem.  Monetae  typum  hic  exaramus  num. 
52.  Fuit  autem  ili  a  Margareta  de  Bomés, 
Domina  Castrimeliandi ,  uxor  altera 
Henrici  D.  de  Suliaco,  et  mater  Henrici 
Franciae  Buticuiarii.  Vide  Hist.  Monmo- 
renciacam  pag.  227. 

Castri  Rodulfi  dominorum  Denarii, 
ex  Regesto  123.  jubentur  esse  3.  den.  6. 
gran,  legis  argenti  Regis,  et  20.  sol.  pon- 
deris ad  marcam  Paris.  Malliae  eorum- 
dem denariorum  2.  den.  16.  gr.  legis 
argenti  regii,  et  17.  sol.  2.  den.  malliar. 
duplic.  ad  marcam  Paris,  [pretii  vero  ut 
denarii  Castrimeliandi.]  MTonetae  typum 
hic  describimus,  num. 54.  quem  delinea- 
vit  etiam  Hautinus  pag»  51.  Alterum 
damus  num.  53. 

Catalaunensium  Episcoporum  mo- 
netae mentio  est  apud  Laurentium  Leo- 
diensem  pag.  327.  et  Hemeraeum  in 
Augusta  viromand.  pag.  174.  Typum 
habes  num.  55. 

35^*  Ejusdem  typum  sub  Rogero  II. 
Episc.  percussum  nabet  D.  le  Blanc  qui 
Tract.  de  Monet.  pag.  148.  seri  bit  id 
jurisvel  ejus  conflrmationem  obtinuisse 
Rogerum  a  Philippo  I.  cujus  inaugura- 
tioni  ann.  1060.  interfuerat.  [»  Est 
moneta  episcopi  Laudunensis,  quam  prò 
Catalaunensi  exhibet  le  Blanc*  De 
Saulcy.] 

•  Bulla  Alex.  III.  PP.  in  Chartul. 
Campan.  fol.  17.  v°.  col.  2  :  Bizantium 
auri  ooni  et  ponderis  trium  denariorum 
et  oboli  Cathalanensis  monetae,  quem  Ca- 
thalanensis  ecclesia  singulis  annis...  ec- 
clesia vestrve  ralionabiliter  debet  per  sol- 
verei..* vobis  confirmamu8.  Charta  ann. 
1290.  ex  Chartul.  S.  Vinc.  Laudun.  r 
Item  onze  Parisis  sur  la  via  ne  Watin 
Chardon  devers  Bucy.  Item  deux  Chaa- 
lons  et  une  maille  Chaalons  sua  la  mai" 
son  Gilon  le  boucher. 

Cellenses  Cornuti.  Vide  supra  Cor- 
nutus  3. 

Cenomanenses  Denarii,  quos  Mansois 
vocabant,  ex  Regesto  123.  debent  esse 
legis  6.  den.  argenti  Regii,  et  16.  sol. 
ponder.  ad  marcam  Paris.  Mox  additur  : 
Et  ainssi  vaudront  les  Mansois  dessusdits 
20.  deniers  moins  la  livre,  que  Tournois 
petits  ;  c*est  à  dire  que  les  13.  Mansois  ne 
vaudront  que  2.  soh  de  petits  Tournois, 
etc.  Monetae  inscriptum,  Signum  Dei 
Viv.  In  altera  parte  :  Moneta  Ceno- 
man.  Ita  etiam  habetur  apud  Thevetum 
lib.  15.  cap.  7.  et  Hautinum  pag.  45.  Est 
penes  me  denarius  alter  Cenomanensis, 
in  cujus  parte  altera  crucicula  cum  2. 
globulis  et  2.  liliolis  in  singulis  crucis 
lateribus,  cum  hac  Epigraphe  :  Signum 
Dei  Vivi.  In  altera  Comes  Cenomann. 
[Non  multum  absimilis  denarius  cujus 
typum  describimus  ;  loco  liliorum  effic- 
tae  litterae  Graecae  A  et  Q,  in  altera  parte 
Comitis  monogramma.  Alii  typi  penes 
nos  sunt  qui  solo  monogrammate  difife- 
runt.l  Vide  Thevetum  lib.  15.  Cosmogr. 
cap.  3.  Charta  ann.  1315.  de  Cenomanen- 
sibus  denariis  haec  subdit  :  Et  avoient 
cours  pour  20.  deniers  moins  que  la  livre 
Tournoise  du  Roy  composée  de  240.  de- 
niers. Ladite  livre  de  deniers  Mansois 
valloit  à  cette  raison,  et  estoit  composée 
de  260.  denterà.  Cenomanensis  monetae 
mentio  praeterea  occurrit  apud  Orderi- 
cum  Vitalem  pag.  579.  684.  708.  Inno- 
centium III.  PP.  pag.  415.  Edit.  Colon, 
etc.  Apud  Raymundum  de  Agiles  in 
Hist.  Hierosol.  pag.  165.  Mansei  dicun- 
tur, ex  Gallico  Mansois,  vel  Mansais, 
quomodo  appellantur  in  Consuetudine 


MON 


MON 


MON 


495 


Cenoman.  art.  4.  5.  6.  etc.  et  apud  Phi- 
lipp um  Mouskes  in  Hist.  Francor.  MS.  : 

Fu  sa  raen^ons  aramie, 
Fu  de  Boxai»,  et  d'Ettrelins, 
Et  de  Mancois,  et  d'Aogevins, 
Qui  li  vinrent  de  Normandia. 

Bertrand  us  Clericus,  au  Roman  de  Gi- 
rard de  Vienne  MS.  :  . 

Totes  nos  terres  nos  ont  si  en  deslroìs, 
Quo  nos  n'i  prenons  vaiUans  deus  Maiisois. 

[Charta  ann.  1280.  in  Chartul.  S.  Van- 
dreg.  tom.  1.  pag.  188  :  Penitus  dimisi 
Nicolao  Tyebout  fratri  meo,  prò  viginti 
uno  Mansois  tres  virgatas  terra.  Haud 
scio  an  iidem  denarii  indicantur  in 
Gharta  Guill.  Estandardi  Senescalli 
Provinciae  ann.  1267  :  Pro  marcha  Man- 
sen.  novorum  dent  xxvii.  sol,  Provincia- 
les.]  Typi  56.  et  57. 

Ut  porro  vel  pondere,  vel  pretio  Ceno- 
manensis  denarius  Turonensi  inferior, 
ita  Andegavensi  superior  erat,  ut  qui  in 
veteri  Statuto  S.  Ludovici  Regis  de  Re 
monetaria  duobus  Andegavensi  bus  (cteua 
Angevins)  valere  dicatur.  Nec  Andega- 
vensi bus  duntaxat,  sed  et  Normannicis 
denariis  graviores  erant  Cenomanenses, 
cum  Genomanicus  Normannico  et  se- 
misse  valer  et  :  atque  inde  vulgo  apud 
nostros  Metallo,  morum  melientes ,  ut 
verbo  utar  Stephani  Episc.  Tornac. 
Epist.  103.  in  proverbium  abiit,  Ceno- 
manensem  valere  Normanno  et  semisse, 
quod  ad  utriusque  gentis  acutum  inge- 
nium  traducunt,  quo  Normannis,  quan- 
tumlibet  callidis  ac  astutis,  praecellunt 
Cenomanenses.  Ita  Cardinus  Bretius 
lib.  2.  de  supremo  Regis  Imperio  cap. 
13.  Metalli  porro  probitatem  denariorum 
Cenomanensium  arguit  lex  6,  denario- 
rum, quae  in  caeterorum  trium  tantum 
fere  semper  esse  solet.  Jus  vero  cudendi 
monetami  habuisse  Episcopos  Cenoma- 
nenses ex  concessione  Pipini  Regis,  col- 
ligitur  ex  Vita  Aidrici,  ejusdem  urbis 
Episcopi  pag.  100. 

SEIT  Antiquius  videtur  jus  cudendae 
moneta?  concessum  Episcopis  Cenoma- 
nensibus,  cum  in  Praecepto  Ludovici 
Pii  apud  Baluz.  tom.  3.  Miscel.  pag.  100. 
a  Pipino  si  ve  a  Theoderico  atque  ante- 
riori dus  Regibus  id  habere  memora  n- 
tur  :  un  de  an  merito  Charta  Theoderici 
suspectae  sit  fidei  eruditis  viris  nescio. 
Ut  ut  sit  ex  ea  discimus  sub  nomine  S. 
Gervasii  Cenomanensis  ecclesia  patroni, 
et  Regis  pereussam  fuisse  ;  atque  adeo 
non  ejusdem  figurae  qua  moneta  Comi- 
tum  Cenomanensium  :  Aiglibertus  Geno- 
manica  urbis  archiepiscopus,  nos  depre- 
catus  est,  uti  monetam  publicam  in  sua 
civitate,  et  in  nomine  S.  Gervasii  ac  nos- 
tro ei  aoncederemus,  apud  Mabill.  tom.  3. 
Analect.  pag.  200. 

Claromontensis  Episcopi  et  Capituli 
Denarii,  ex  Regesto  123.  debent  esse  3. 
den.  16.  gran,  legìs  argenti  Regis,  et  20. 
sol.  6.  den.  ponderis  ad  marcam  Paris. 
[13.  ejusmodi  den.  valent  12.  parvis  Tu- 
ron.]  Mallia  eorumdem  Denariorum  3. 
den.  leg.  arg.  Regis,  et  16.  sol.9.d.  oboi, 
duplic.  ponderis  ad  marcam  Parisien- 
sem.  Monetae  typum  hic  damus,  quem 
proferunt  etiam  Thevetus  lib.  14.  cap. 
12.  Savaro  in  Orig.  Claromont.  pag.  278. 
1.  Edit.  ut  et  Hautinus  pag.  45.  Hujusce 
monetae  mentio  occurrit  apud  Gallan- 
dum  de  Franco  alodio  pag.  107.  Justel- 
3um  in  Hist.  Arvern.  in  Probat.  pag.  56. 
144.  145.  146.  in  Probat.  Hist.  Turenen- 
sis  pag.  57.  etc.  In  Charta  ann.  12i9.  in 
Regesto  Philippi  Aug.  Herouvalliano 
fol.  165.  haec  haoentur  :  Levabuntur  15. 


Claromontenses  qui  valent  30.  Podienses. 
L*  Vide  supra  Durantingi.] 

|  Claromontensium  Comitum  in 
pago  Bellovaco  monetae  typum  recentio- 
rem,  cum  antiquior  no  bis  non  occurrat, 
hic  delineamus.  Vide  supra.  [**  Nos 
satis  antiquum  Episcopi  exhibemus 
num.  58. 

Cluniagensium  Abbatum  monetae 
mentio  est  in  Bibliotheca  Cluniacensi 

Sag.   1410.  1505.   1535.  et  apud  Gallan- 
um  de  Franco  alodio  pag.  57.  Typus 
num.  59. 

*  Cluniensis ,  prò  Cluniacensis ,  in 
Charta  ann.circ.  1150.  et  1160.  inter  Pro- 
bat. ult.  Hist.  Trenorch.  pag.  166  :  Acce- 
pit  ab  eo  predictus  prior  ecc.  solidos  Clu- 
niensis moneta.  Alia  Beatr.  comit.  Cabi- 
lon.  ann.  1212.  in  Chartùl.  Cluniac:  Ego 
Beatrix  comitissa  Cabilonensis.,..  Beo  et 
ecclesia  Cluniacensi  in  perpetuam  elemo- 
sinam  contuli,  ut  moneta  Cluniacensis 
per  universam  terram  meam  atnodo  cur- 
rat,  nec  alia  de  cetero  possit  currere  mo- 
neta ibi,  excepta  solummodo  in  praposi- 
tura  mea  Cabilonensi...  Si  vero,  quod  ab- 
sit,  conligerit  quod  moneta  Cluniacensis 
tantum  pondere  et  leg  e  pejorescat,  quod 
marca  argenti  minus  duos  solidos ,  quam 
tempore  mese  concessionis  valebat,  vel  suc- 
cessores  mei  juramentum  prastitum  ser- 
vare non  tener entur.  Erat  autem  tunc 
temporis  moneta  Cluniacensis,  videlicet 
xij.  denarii,  secundum  legalem  probatio- 
nem  in  pondere  argenti  quinque  dena- 
riorum et  oboli,  et  cuperis  sex  denariorum 
et  oboli. 

1  Coloniensis  monetae  mentio  est  in 
Charta  ann.  950.  apud  Marten.  tom.  2. 
Ampi.  Collect.  col.  45. 

T  Condatescensis  monasterii,  seu  S. 
Eugendi  vel  S.  Claudii  monetae  mentio 
fit  in  Histor.  rythmica  ejusdem  Monast. 
apud  Mabill.  tom.  1.  Annal.  pag.  608. 
quod  quidem  jus  acceptum  referri  debet 
Friderico  Imper.  ut  patet  ex  Charta  ann. 
1175.  inter  Instr.  tom.  4.  nova?  Gali. 
Christ.  col.  22.  [*  Vide  supra  S.  Augendi 
moneta, 

1"  Corbeiensium  Abbatum  monetae 
mentio  occurrit  in  Charta  Philippi  Aug. 
ann.  1185.  quam  supra  retulimus  inter 
praemissa  ad  monetas  regias  ;  unde 
etiam  collidere  promptum  est  Abbates 
id  juris  antiquitus  obtinuisse.Penes  nos 
est  recentioris  typi  pars  antica  in  qua 
efflcta  Crux  pedata  inter  cujus  brachia 
binae  coronae  et  bina  lilìa  cum  Inscript. 
Sit  Nomen  ,  etc.  alteram  recuperare 
non  licuit,  Haud  scio  an  iidem  sint  cu- 
nei de  qui  bus  Mabill.  tom.  3.  Annal. 
pag.  337. 

*  Charta  ann.  ci  re.  1085.  in  magn. 
Chartul.  nig.  Corb.  eh.  24.  fol.  48.  r°.  : 
Everardus  abbas  Corbeya  scriptis  reti- 
nere  volumus  (jualiter  Moneta  Corbeya 
nostris  temporibus  agenda  sit,  quantave 
firmitate  nobis  viventibus  sit  tenenda. 
Constituimus  autem  eam  ad  septem  dena- 
rios  argenti,  juxta  leqem  et  pondus  Am- 
bianensis  moneta  :  óbolos  quoque  poni- 
mus  ad  sex  denarios,  et  ita  ut  treaecim 
ex  illis  denarii  iniegrorum  duodecim 
denariorum  pondus  efficiant ,  nec  ad 
singulos  centum  solidos  denariorum, 
nisi  tantum  viginti  solidos  ex  eis  ad- 
misceri  permittimus.  Typus  hujus  mo- 
netae sub  Joanne  quodam  abbate  ex- 
stat  in  cimeliarcho  D.  Fauvel,  in  cu- 
jus antica  parte  efficta  crux  pedata  cum 
binis  coronis  et  binis  liliis  inter  illius 
brachia ,  et  inscriptione  :  Johannes  ; 
in  altera  pedum  pastorale  inter  A  et  w  : 
cum  inscript.  Abas  Corbeien.  [**  Nos 
paulo  diversum  exhibemus  num.  60.] 


Crespiacensium,  seu  Vadensium  Co- 
mitum monetae  mentio  est  apud  Heme- 
raBum  in  Augusta  Viromand.in  Regesto 
pag.  46.  47.  [Moneta  Crispeii,  in  Charta 
ann.  1184.  tom.  2.  Histor.  Eccl.  Meld. 
pag.  72.]  Typus  num.  61. 

*  Charta  Phil.  Aug.  ann.  1214.  in  Hist. 
Abbavil.  pag.  126  :  Comes  Bellimontis  et 
de  Crespeiaco  et  Alienor  uxor  ejus,  quon- 
dam comitissa  Viromandise,  dederunt  in 
perpetuam  eleemosynam  ecclesia  S.  Ju- 
doci  supra  mare  decern  libras  de  moneta 
patrise  Crespiaca...  Dieta  comitissa  dedit 
et  concessa  in  perpetuam  eleemosynam 
dieta  ecclesia  centum  solidos  moneta 
Crespeiaca.  Vide  infra  Valozius. 

T  Delphinalium  monetarum  origo 
repetenda  a  Guigone  II.  cui  ann.  1155. 
jus  cudendi  monetam  concessit  Frideri- 
cus  I.  Imper.  Bulla  descripta  in  Diplo- 
mate Fri  aerici  II.  ann.  1238.  quo  idem 
jus  Delphinis  asseritur  tom.  1.  Hist. 
Dalph  in.  pag.  93  :  Praterea  potestatem 
conaendi  et  fabricandi  novam  monetam 
in  villa  qua  dicitur  S esana,  qua  sita  est 
ad  radicem  montis  3 ani,  quia  ibidem  mo- 
neta fabrica  non  erat,  a  nostra  Majestate 
impetravitG uigo  Dalphinus.  Aliae  etiam 
fuere  Delphinalium  monetarum  offici- 
na^ apud  Oysencium  videlicet,  unde  Li- 
bra Oysencii,  id  Decis.  432.  Frane.  Marci 
part.  2.  pag.  224.  Avisanum,  Crimia- 
cura,  Cerviam,  Gratianopolim  et  Roraa- 
num,  in  quibus  monetae  aureae,  argen- 
teae  et  cupreae  cudebantur,  ut  discimus 
ex  Extrac to  Computi  ann.  1339.  tom.  1. 
Histor.  Dalph.  pag.  95.  et  Instrum.  ann. 
1327.  ibid.  tom.  2.  pag.  214. 215.  Jam  vero 
de  earum  figura,  lege  et  pondere  paucis 
dicendum  ;  ac  primo  quidem 

1  Floreni  jubentur  esse  de  24.  quaratis 
auri  fini,  ad  remedium  liga  octava  partis 
unius  quarati  prò  qualibet  marcha,  et  ad 
remedium  ponderis  octava  partisi. fio- 
reni  prò  qualibet  marcha.  Itera  in  dictis 
florenis  sit.,.  ab  una  parte  imago  B.  Jo- 
hannes Bapt.  et  supra  spatulam  dextram 
ipsius  imaginis  sii..,  unus  parvus  Dalphi- 
nus, et  circumscribatur  a  dieta  parte 
Sanctus  Johannes  Baptista-.  Ab  alia 
vero  parte  dicti  floreni  sit unus  flos...delilio, 
circumscribatur  a  dieta  parte  Guigo  Dal- 
phinus. Consilium  ann.  1327.  tom.  2. 
Hist.  Dalph.  p.  214.  ejusdem  legis,  pon- 
deris et  figurae  ex  Ordinat.  ann.  1340. 
ibidem  pa§.  415.  [*»  Florenum  Delphi- 
nalem  exhibemus  num.  64.  ubi  circa 
lilium  scriptum  Hu.  Dph.  Viens.]  Itera 

1  Albi  denarii,  dicti  Grossi  Valphinales 
pond.  60.  ad  marcam  Dalph.  leg.  11.  den. 
argenti  puri,  ad  remedium  legis  1.  gr. 
ci  rei  ter,  et  ad  remedium  ponderis  sex 
septenarum  1.  grossi,  pretii  17.  den.  : 
Quilibet  grossus  habeat  ab  una  parte  in 
medio  figuram  seu  imaginem  unius  homi- 
nis  seaentis  super  duobus  piscibus  Dalphi- 
nis,  uno  ad  dextram,  et  alio  ad  sinistrane 
partem,  habentis  in  manu  dextera  unam 
virgam ,  et  in  summitate  ipsius  virga 
unum  fiorem,  et  habentis  in  capite  unum 
circulum  florum,  et  circum  circa  sint... 
primo  supra  caput  dieta  imaginis  una 
crux,  et  praterea  littera  conlinentes  hac 
verba,  Humbertus  Dalphinus  Vien- 
NENSIS,  ab  alia  vero  parte  debeat  esse  una 
magna  crux  in  medio,  et  quatuor  pisces 
Dalphini  parvi,  videlicet  unus  in  quolibet 
quarteno  seu  vacuo  dieta  crucis,  et  circum- 
quaque,  primo  crux  et  deinde  littera..,. 
Grossus  Dalphinalis.  Item 

|  Oboli  grossi  Dalphinales  cursus  8.  de 
d.  ob.  leg.  8.  den.  argenti  puri,  pond.  7. 
s.  4.  d.  dictorum  oboi,  ad  marcam,  ad 
remedium  leg.  1.  gr.  et  semis.  et  ad 
re  medium  ponderis  semis.  den.  :  Quili- 


496 


MON 


MON 


MON 


bei  obolus  grossus  habeat  ab  una  parie  in 
medio  unum  magnum  piscem  Dalphinum, 
et  circum  circa  primo  crux,  et  deinde  Ut- 
terse...  Humbertus,  etc.  alia  vero  parte 
debet  esse  in  medio  una  magna  crux,  et 
duo  Dalphini,  in  duobus  quartenis  dictse 
crucis  et  circumquaque  prsernissa  cruce 
litterse...  Obolus  Grossus  Dalph.  Item 

|  Duplices  Dalphinales  leg.  4.  dea. 
pond.  15.  s.  10.  den.  ad  marcanti,  ad  re- 
medium legis  1.  gr.  ci  rei  ter,  et  ad  reme- 
dium ponderis  1.  duplicis,  pretii  2.  den. 
ejusdem  figurae  in  antica  qua  oboli  su- 
pra, in  alia  vero  parte  sit  qusedam  crux 
magna  quse  vadat  a  qualibet  parte  usque 
ad  summitatem  circuii,  et  unus  piscis 
Dalphinus  in  uno  quatenorum  dictse  cru- 
cis, et  litterse  circum  circa....  Duplex 
Dalph.  Item 

|  Denarii  nigri  Dalphinales  leg.  3.  den. 
ponderis  24.  sol.  ad  remedium  Jegis  1. 
gran,  circi  ter,  et  ad  remedium  ponderis 
2.  den.  pretii  1.  den.  in  antica  effictus 
Dalphinus  ut  in  obolis,  in  altera  crux 
cum  In  script.  Denarius  Dalph.  Item 

|  Oboli  nigri  Dalphinales  pretii  1.  ob. 
leg.  2.  d.  minus  2.  gr.  pond.  33.  sol.  4. 
dea.  ad  marcam,  ad  remedium  leg.  2. 
gran,  circiter,  et  ad  remedium  pond.  4. 
ob.  ejusd.  fìgurae  in  antica  parte  qua  de- 
narii nigri,  in  postica  sit  in  medio  una 
crux  quse  extendatur  a  qualibet  parte  us- 
que ad  summitatem  circuii,  et  litterss 
circumquaque  prsernissa  cruce....  OBOLUS 
Dalphinalis. 

I  Dozeni  pretii  12.  den.  leg.  6.  d. 
argenti  puri,  pond.  10.  sol.  ad  marcam. 
Item 

|  Moneta  alba  leg.  6.  d.arg.  puri, pond. 
6.  s.  ad  marcam,  et  habeat  ab  una  parte 
circulum  infra  quem  sit  unus  Dalphinus, 
et  ab  alia  parte  sit  una  crux  parva,  prout 
habent  Turonenses argentiregni  Francise, 
ex  laudato  supra  Computo  ann.  1339. 
Vide  Dozenus.  [**  Typos  exhibemus 
num.  63.  et  62.1 

*  Ordinat.  Caroli  V.  dalph.  ann.  1357. 
8.  Jun.  in  Reg.  Cam.  Comput.  Paris, 
sign.  Vienne  fol.  18.  r°.  :  Primo  (cudan- 
tur)  denarii  albi  curribiles  prò  decera  octo 
denariis  ad  octo  denarios  argenti  fini,  de 
liga  et  de  pondereix.  sol.  den. promarcha 
...Et  habeant  dicti  denarii  ab  una  parte 
arma  nostra  dalphinalia  infra  compassum 
rotundum,  et  in  circuitu  sint  hsec  verba  : 
Karolus  primogenitus  Frangorum 
Regis  ;  et  ab  alia  parte  sit  una  crux 
longa  transiens  totum  compassum,  et  in- 
ter  brachia  crucis  sint  duo  flores  lilium 
et  duo  pisces  dalphini,et  in  circuitu,T>kL.- 
phinus  Viennensis.  Item  denarii  nigri 
currentes  prò  sex  denariis,  de  liga  iiij. 
den.  argenti  fini,  et  de  pondere  xiij.  sol. 
iv.  den.  dictse  monetse...  Et  habeant  ab 
una  parte  unum  compassum  rotundum, 
et  in  medio  sint  hese  litterse,  Krol,  et  de- 
super  dictas  litteras  unum  florem  lilii,  et 
a  parte  inferiori  unum  piscem  dalphini, 
et  in  circuitu,  K.  primog.  Frano.  Reg. 
et  ab  alia  parte  sit  una  crux  cum  tribus 
brachiis  flore tatis  de  flore  litio  et  pede 
transeunte  compassum,  et  in  circuitu  sit, 
Dalphinus  Viennensis.  Item  denarii 
nigri  curribiles  prò  iij.  den.  ad  ij.  den.  et 
xij.  gr.  de  liga,  et  de  pond.  xvj.  sol.  viij. 
den.  prò  qualibet  marcha  dictorum  dena- 
riorum....  Et  possunt  esse  in  fr eione  duo 
fortes  et  duo  debiles  ;  et  habeant  ab  una 
parte  infra  compassum  duos  flores  lilium 
et  duos  msces  dalphini,  et  in  circuitu ,  K. 
primog.  Frano.  Reg.  et  ab  alia  parie 
infra  compassum  unam  crucem  planam, 
et  in  circuitu,  Dalphinus  Viennensis. 
Item  denarii  nigri  curribiles  prò  j.  den. 
de  liga  j.  den.  argenti  fini,  et  de  pond. 


xxij.  sol.  iij.  den.  prò  qualibet  marcha.... 
Et  habeant  ab  una  parte  infra  compas- 
sum quatuor  flores  lilium,  et  sit  scriptum 
in  circuitu,  &.  primog.  Frano.  Reg.  et 
ab  alia  parte  infra  circuitum  litterarum 
habeant  unum  piscem  dalphini  sine  com- 
passu,  et  in  circuitu,  Dalphinus  Vien- 
nensis. 

1 S.  Deodati  (5.  Diey)  apud  Lotharin- 
gos  moneta  mentio  fit  in  litteris  Er- 
mengardis  ann.  1051.  apud  D.  Calmet. 
tom.  1.  Hist.  Lothar.  col.  441.  in  Chartis 
ann.  1115.  1176.  ibid.  tom.  2.  col.  261. 
368.  ubi  monetae  typum  delineavit  num. 
153.  ejusd.  praeterea  meminit  P.  Benoist 
in  Origin.  Domus  Lothar.  pag.  531.  Typi 
num.  65.  et  66. 

w  Diensis  Civi tatis  nummi  typum 
exhibemus  num.  67* 

S.  Dionysii  in  Francia  Abbatum  mo- 
neta, de  qua  Doubletus  pag.  407. 

*  Hujus  typum  delineari  curavit  Moli- 
netus  in  Museo  S.  Genov.  pag.  145. 

|  Divionensis  moneta.  Vide  supra 
Burgundise  Ducum  Moneta. 

*  Dolensis  monetae  mentio  fit  in 
Charta  Gir.  Villelud.  abb.  ann.  1212. 
ex  Chartul.  Bauges.  Turon.  dioec.  :  Pax 
et  amicabilis  compositio  inter  partes  t ali- 
ter  intercessa ,  quod  dictus  abbas  (de 
Baugeseio)  dedit  dicto  Petro  prò  bono 
pacis  duodecim  libras  dolensis  moneise. 
p»  Vide  Castri  Rodulfi  dominorum  mo- 
neta.] 

Drogensium  Comitum  monetae  men- 
tio est  apud  Ordericum  Vital.  lib.  5. 
pag.  576.  596.  685.  [Adde  Vitam  S.  Hil- 
deburgis  tom.  2.  Spicil.  Acher.  pag. 
690.]  [*  Hujus  meminit  quoque  Charta 
ann.  1287.  ex  Tabul.  capit.  Carnot.] 
[**  Typum  damus  num,  68.] 

*  Duacensis  moneta.  Charta  Nic.  S. 
Humb.  Maricol.  abb.  ann.  1185.  ex  Char- 
tul. S.  Vinc.  Laudun.  eh.  165:  Ecclesia 
Lescheriensis  nobis  propter  hoc...  duode- 
cim solidos  Duacensium  in  festo  S.  Remi- 
ga annuatim  per  solvei.  Alia  Joan.  episc. 
Camerac.  ann.  1202.  ex  Chartul.  Mont. 
S.  Mart.  part.  3.  eh.  34  :  Acceptis  ab  ec- 
clesia Montis  S.  Martini  centum  libris 
Duach.  monetse.  Census  ejusd.  monast. 
ibid.  fol.  78.  v°:  Nous  avons  à  Douay  une 
maison....  liquele  doit  de  rente  par  an 
quatre  solz  de  Douesiens.  Charta  ann. 
1210.  ibid.  part.  6.  fol.  113.  r°.  col.  1  : 
Viginti  quatuor  modios  frumenti  et  tri- 

?  tinta    libras  veteris  monetse  Duacensis. 
*>  Typum  habes  num.  69.] 

Durenses  denarii,  [quorum  14.  dicun- 
tur  valere  12.  parvis  Turon.]  ex  Regesto 
123.  jubentur  esse  3.  den.  10.  gr.  legis 
argenti  Regis,  et  19.  sol.  7.  den.  ponderis 
ad  marcam  Paris.  Mallise  eorumdem 
denariorura  2.  den.  21.  gr.  Jegis  agenti 
Regis,  et  17.  sol.  4.  den.  ob.  dupli  e.  ad 
marcam  Paris.  Monetae  inscriptum, 
Castriduni.  Figuram  hic  damus, quam 
delineavit  etiam  Thevetus  tom.  2.  Cos- 
mogr.  p.  519.  ut  et  Hautinus  p.  49.  [cui 
alter um  typum  subjicimus,  num.  70.  et 
71.]  Hujus  mentio  occurrit  in  Hist.  Dro- 
censi  pag.  137.  [et  in  Charta  Ludovici 
Comit.  Blesensis  ann.  1197  J 

*  Horum  meminit  Charta  Theob.  co- 
mit. Blesens.  ann.  1190.  in  Chartul.  B. 
Magdal.  Castridun.  fol.  1.  Alia  ann. 
1320.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  471  : 
Róbertus  comes  Bolontae  et  Arvernise 
(transtulit)  in  dictum  dom.  Credonio  et 
cum  ipso  totum  vicecomitatum  Castri" 
duni,  cum  mero  et  mixto  imperio,  juris- 
dictione  alta  et  bassa,  feudis  et  retro feu- 
dis,dominii$  etjure  fabricationis  monetse. 

i  Scheda  ann.  1308  :  La  monnoie  de  Chas* 


teaudun  queure  pour  Toumois  et  vaut  pis 
quatre  sols  la  livre. 

«Duni  ad  Mosam  moneta.  Elenchus 
Chart.  quae  continentur  in  Chartul.  2. 
caste n.  Asperi m.  ex  Bibl.  reg.  49  :  Ins- 
trument  comment  mesires  d'Aspremont 
ait  estaubli  maistre  Lambert  de  Namur 
par  deux  ans  à  fair  e  sa  monnoie  à  Dun, 
bianche,  noire  et  oVor,  et  de  queil  loi  et 
quantità,  et  comment  li  nons  monsigneur 
y  doit  i  estre.  A liae  ibidem  extant  Chartae 
ad  eandem  monetam  spectantes. 

1  Ebredunensium  Archiepiscoporum 
monetae  mentio  fit  in  Charta  ann.  1147. 
tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag.  89.  col.  1. 
qua  id  juris  Willelmo  Archiep.  con- 
cedi t  Con  rad  us  II.  Imper.  Typus 
num.  72. 

|  Egidiensis  monetse,  quae  in  cavitate 
S.  Egidii  sub  Comitibus  Tolosanis  cu- 
debatur  occurrit  mentio  in  Charta  ann. 
1093.  inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit. 
col.  336.  Vide  Egidienses.  Typus  num. 73. 

Exoldunensis  monetae  typos  sisti- 
mus  num.  74.  et  75. 

Falcumbergensis  Dominie  (Fauquen- 
berge)  Denarii  ex  Regesto  123.  jubentur 
esse  4.  den.  12.  gr.  legis  argenti  Regis, 
et  17.  sol.  pond.  ad  marcam  Paris.  Mo- 
netae nulla  est  Inscriptio,  cujus  typum 
hic  damus.  [*>  Nos  aliam  exhibemus 
cum  inscriptione  num.  76.] 

Flandrenses  monetae  priscae  et  re- 
centiores  passim  habentur  in  libris  Mo- 
netarii s.  Exstat  in  Regestis  Parlamenti 
fol.  84.  Arestum  pronuntiatum  in  Parla- 
mento S.  Martini  ann.  1289  :  quo  non 
obstantibus  propositis  a  Comite  Flandrise, 
pronuntiatum  fuit,  quod  non  or dinatio , 
quam  dominus  Rex  fecit  super  Monetis, 
in  Comitatu  Flandrise  tenebitur  :  et  fuit 
prseceptum  dicto  Cornili  ut  eam  teneri 
faciat  et  servari.  Typi  num.  77.  78. 

T  Forensium  Comitum  monetae  men- 
tio occurrit  in  Charta  ann.  1223.  inter 
Instr.  novae  Gali.  Christ.  tom.  4. 
col.  28. 

T  Fuxensium  Comitum  monetae  figu- 
ram hic  describimus,  de  qua  nihil  mihi 
praeterea  occurrit.  [**  Hunc  txpum  nos 
ex  editione  D.  Benedictinorum  itera- 
mus.] 

1  S.  Galli  moneta  Agnum  paschalem 
seu  vexilliferum  praeferebat,ex  Vadiano 
in  Johan.  Christoph.  Olear.  Isagog.  ad 
Nummophyl.  bracteat.  pag.  24. 

**  Gapiensis  monetae  typus  num.  80. 

f  S.  Gaugerigi  Cameracensis  mo- 
neta, cujus  typum  descripsit  D.  le  Blanc 
pag.  127.  Incertum  tamen  an  id  juris 
umquam  habuerit  istud  monasterium  : 
nullum  quippe  ea  de  re  mihi  occurrit 
monumentum  ;  unde  monetam  regiam 
esse  suspicor  S.  Gaugerici  nomine  insi- 
gnitam,  quod  in  monasteri  o,  vel  Came- 
raci,  ubi  in  primis  colebatur,  percussa 
fuerit.  Id  autem  non  semel  factum  ex 
infra  dicendis  observare  est. 

Genevensium  Episcoporum  monetae 
meminit  Scriptor  libri,  cui  titulus  le 
Citadin  de  Genève,  pag.  177. 

SSIT  Ejusdem  sub  nomine  Gebennensis 
monetse  occurrit  mentio  in  Charta  ann. 
1231.  inter  Instr.  novae  Gali.  Christ. 
tom.  4.  col.  30.  et  in  Statutis  S.  Olaudii 
ann.  1448.  pag.  83. 

T  Gerundensis  monetae,  in  qua  ter- 
tiam  partem  habebant  Episcopi,  memi- 
nit Sifvester  II.  PP.  in  Epist.  ann.  1002. 
Append.  Marcae  Hispan.  col.  959. 

1  Giemensis  in  dioecesi  Autissiodo- 
rensi  monetae  mentio  fit  in  Computo 
ann.  1202.  apud  D.  Brussel  tom.  2.  de 
Usu  feud.  pag.  gl.  Fuit  autem  Gie^ 
mum  prisci  Comitatus  caput,  teste  Va- 


MON 


MON 


MON 


497 


lesio  in  Notit.  Gali.  pag.   234.   Typus 
num.  81. 

*  Charta  ann.  1197.  in  Chartul.  Buxer. 
part.  6.  eh.  6  :  Hugo  filius  Willielmi  de 
Quercu...  vendidit  fratribus  de  Buxeria 
vineam  quandam....  prò  xx.  libris  et  x. 
solidis  Giemensinm.  Alia  Will.  archiep. 
Bi tur.  ann.  1300.  ex  Chartul.  Bauges.  : 
Abbas  et  fratres  de  Baugeseio  diclo  Ar- 
chambaudo  et  (iliis  ejus  Ixx.  libras  Gie- 
mensis  monetai  caritative  dederunt.  Alia 
ann.  1211.  ex  Lib.  1.  feud.  Borbon.  : 
Propter  hoc  dedit  mihi  domimi*  Guido 
quinquies  centum  libras  Giemenses.  Lit. 
remiss.  ann.  1380. in  Reg.  117.  Chartoph. 
reg.  eh.  137  :  Vexposant  et  Estienne  le 
Jondray  se  prirent  à  jouer  aux  dez  sur 
un  denier,  appetté  Giennois,  qui  valoit 
demi  blanc. 

*  Goianensis  vel  Guiknnensis  mo- 
neta, Guiennae  scilicet  seu  Aquitaniae 
ducum.  Vide  supra  voce  Guianensis. 

T  Guillelmenses,  Moneta  Comitum 
Forcai querii ,  quibus  commune  fuit 
Guillelmi  nomen ,  unde  vocis  origo. 
Cbartaann.  1202.  apud  Gaufridum  Hist. 
Provine,  pag.  79  :  In  pace  et  concordia 
facta  per  Raimundum  Comitem  Tolosa- 
num,  tnter  Willelmum  Comitem  Forcal- 
querii  et  D.  de  Simiana  et  de  Relhania, 
mandai  dictus  Raimundus  ut....  haberet 
albergam  200.  equorum, vel  redemptionem 
prò  alberga  500.  solidorum  Guillelmen- 
sium.  Anno  1242.  58.  sol.  Guillel.  compu- 
tantur  prò  marca  argenti  puri,  apud  D. 
le  Blanc  pag.  xxix.  Libri  et  solidi  Wil- 
Jelmenses ,  in  Charta  Gaufridi  Episc. 
Apt.  ann.  1146.  apud  Sammarth.  Willel- 
menses  solidi,  in  Ch.  ann.  1247.  in  ter 
Instr.  tona.  1.  novae  Gali.  Christ.  pag.  80. 
Typum  damus,  num.  82. 

*  Guingampensium  libra  memoran- 
tur  in  Charta  ann.  1215.  toni.  1.  Probat. 
Hist.  Britan.  col.  829.  Typus  num.  83. 

Huduensis  moneta,  vide  supra  Au- 
gustodunensium  Episcop.  etc. 

Hugonenses,  Moneta  Comitum  Ru- 
thenensium,  ab  Hugone,  ut  videtur,  qui 
.ab  ann.  circ.  1010.  usque  ad  ann.  1056. 
Coraitatum  Ruthenensem  obtinuit,  sic 
dieta.  Hugonenci,  in  Charta  ann.  1095. 
tom.  2.  Hist.  Occitan.  in  ter  Probat.  col. 
337  .  Propter  800.  solidos  Hugonencos  de 
moneta  octena,  exhibiles  et  percurribiles. 
Rugonenci,  ibidem  col.  338.  ex  Charta 
ann.  1095.  et  in  Chartis  ann.  1125.  col. 
429.  431.  Hugonenqui,  in  Charta  ann. 
1101.  Vide  in  voce  Marteror.  Eorumdem 
menti o  rursum  occurrit  in  Charta  ma- 
numissionis  ann.  1251. 

Ingulismensis  monetae  memi  ni  t  [Ta- 
bular. Dalonensis  Abbati®  fol.  30.]  Ade- 
*narus  Cabanensis  pag.  160.  Histor.  Pon- 
tifìc.  et  Comitum  Engolismensium  cap. 
13.  et  Beslius  in  Episcopis  Pictav.  pag. 
79.  Typi  num.  84.  85. 

*  Hujus  figuram  regnante  Ludovico 
Juniore  exhibet  Molinetus  in  Museo  S. 
Genov.  pag.  147.  altera  exstat  in  cime- 
liarcho  Baroni s  de  Grassier  ab  ea  non- 
nihil  diversa. 

1  Indensi  seu  S.  Cornelii  monasterio 
prope  Aquisgran.  jus  cudendi  monetam 
a  genitore  suo  traditum  confirmat  Otto 
III.  Imper.  Diplomate  ann.  985.  apud 
Marten.  tom.  1.  Ampi.  Collect.  col,  336: 
Mercatum  quoque  ibidem  habendum,  una 
propria  cum  Moneta,  sicut  a  pio  genitore 
nostro  illis  traditum  comperimus,  ita  et 
nos....  concedimus. 

Laudunensium  Episcoporum  mone- 
ta, quas  Maailes  Lovisiennes  appellatas 
docet  Regestum  123.  debent  esse  3.  den. 
18.  gran,  legis  argenti  Regis,  et  15.  sol. 
malliar.  duplic.  ponderis  ad   marcam 


Paris.  Iis  inscriptum,  LudovigusRex... 
Gazo  Episcopus.  [Statutum  Ludovici 
IX.  ann.  1265.  tom.  1.  Ordinat.  Reg. 
Frane  pag.  94  :  Que  nuls  ne  prangnent 
en  sa  terre,  fors  purs  tournois  et  parisis 
et  Loevesiens,  deus  pour  un  parisis. [  Ea- 
rum  figura  exstat  in  Regesto  :  hanc 
etiam  descripsit  Thevetus  lib.  15.  Cos- 
mogr.  cap.  3.  ut  et  Hauti  nus  pag.  47. 
Vide  Guioertum  lib.  3.  de  Vita  sua  cap. 
7.  et  Hermann um  Monach.  de  Mirac.  S. 
Mariae  cap.  17.  [**  Typum  damus  num. 
86.  cum  Inscript.  Philippus  rex  et  Roge- 
rus  Eps.] 

*  Sub  censu  duorum  minimorum  Lau- 
dunensium, in  Ch.  ann.  1202.  ex  Tabul. 
S.  Crisp.  in  cavea.  Pactum  inter  Phil. 
V.  et  episc.  Tornac.  ann.  1320.  ex  Bibl. 
reg.  :  Pierre  de  Merlaing  deus  Loevisiens 
de  cens  à  la  S.  Remy....  Ernouls  li  quens 
....  sis  Loenois.  Agnes....  douze  Loviziens. 
Charta  ann.  1343.  ex  Chartul.  S.  Vi  ne. 
Laudun.  :  Nous  signour  de  Coucy  disant 
lesdis  cent  sols  estre  Laonnisiens,  qui  va- 
lent  l.  sols  Parisis.  Hujus  monetae  typum 
sub  Galtero  episcopo  ann.  circ.  1155. 
profert  Molinetus  in  Museo  S.  Genov. 
pag.  145. 

Ledonensis  monetae  meminit  Golutus 
in  Hist.  Sequan.  pag.  300.  Typum  da- 
mus num.  87. 

*  Charta  ann.  1155.  in  Chartul.  Clu- 
ni ac.  :  Fratres  de  Miratorio  Ixx.  solidos 
Ledonensis  moneta  eis  (Cluniacensibus) 
annuatim  persolvant.  Alia  G.  comit.  Ma- 
tiscon.  ann.  1177.  ex  Bibl.  reg.  :  Aimo 
Desideralus...  totam  moriarn,  qua  ex  in 
puteo  contingebat,  locavit  pradicta  eccle- 
sia (CI  are  vai  lis)  fratribus  per  odo  annos, 
mille  solidis  fortium  Ledonensis  moneta 
et  decem  libris  Divionensium. 

Lemovicensium  Vicecomitum  Dena- 
ri]', [quorum  13.  valent  12.parvis  Turon.] 
ex  Regesto  123.  debent  esse  3.  den.  16. 
gr.  legis  arg.  regii,  et  19.  sol.  [6.  den.J 
ad  marcam  Paris.  Mattia  eorumdem  de- 
nariorum  3.  den.  legis  argenti  regii,  et 
16.  sol.  9.  den.  maliiar.  duplic.  ad  mar- 
cam Paris.  Eorum  figura  exstat  in  Re- 
gesto :  hanc  etiam  descripsit  Duches- 
nius  in  Hi  storia  Castil  ionensi,  ut  et 
Thevetus  lib.  14.  cap.  8.  et  Hautinus 
pag.  47.  Ejusce  monetae  mentio  habetur 
apud  Justellum  in  Probat.  Hist.  Arvern. 
pag.  47.  et  Hist.  Turen.  pag.  50.  ut  et 
in  Tabul.  Abbatiae  Conchensis  in  Ru- 
tbenis  eh.  56.  115.  134.  et  alibi  passim 
sub  Roberto  Rege,  ubi  Lemovicani  ap- 
pellanti^. [Adde  Litteras  ann.  1275.  in- 
ter Ordinat.  Reg.  Frane,  tom.  3.  pag. 
60,]  Vide  Barbarmi.  Typos  habes  num. 
88.  89. 

*  Scheda  ann.  1308  :  La  monnoie  au  vi- 
comte  de  Limoges  qui  yueurt  en  sa  terre 
et  ailleurs  pour  Tournois  et  pis  vaut  deux 
sols  la  Uvre.  Vide  Chron.  Lemov.  tom. 
1.  Bibl.  Mss.  Labb.  pag.  332.  et  supra  in 
voce  Barbarmi. 

%[«  Recepimus  ab  ipsis  monaehis  in 
precium  solidos  trecentos  deLemovicas.» 
(Cart.  Conchar.  Ruthen.  p.  77.  an.  1025.) 
—  «  Solidi  CV.  de  Lemoticanos.  »  (Id. 
p.  89.  ann.  997.)] 

Leodiensis  moneta,  seu  Episcoporum 
Leodiensium,  de  qua  sic  in  Magno  Re- 
cordo Leodiensi  pag.  109  :  Item  des  Lie- 
geois  fait  doit  monteir  sur  le  mare  vingt 
deux  sols  et  owit  deniers  Liegeois,  et  doit 
avoir  en  les  mare  de  Liegeois  d'aloy  qua- 
tre  deniers  et  obole  et  dechy  de  chinque 
deniers  il  se  passe  cheyans  en  bourse,  et 
se  il  passe  chinque  deniers,  et  un  cope 
li  monnoies,  est  altaint  de  son  honneur, 
etc. 

Lingonensium  Episcoporum  monetae 


mentio  est  apud  Perardum  in  Burgun- 
dicis  pag.  48.  [ubi  descripta  Charta  Ca- 
roli Calvi  qua  Isaaco  Lingon.  Episc. 
concedit  jus  cudendi  monetam,]  etClau- 
dium  Robertum  in  Gal  Ha  Christ.  pag. 
368.  369.  In  Regesto  feodorum  Ecclesia 
Lingon.  fol.  14.  Pactum  describi  tur  ini- 
tum  ann.  1185.  inter  Hugonem  Ducem 
Burgundiae  et  Episcopum  Lingonensera, 
quo  cave  tur,  quod  nulla  alia  moneta 
currant  apud  Castellionem  nisi  Divio- 
nenses  et  Lingonenses.  Ibi  etiam  Dux 
prò  ni  it  Ut,  quod  monetam  Divionensem  a 
lege  nec  a  pondere  mutabit  in  vita  sua 
absque  consensu  Episcopi.  [In  Charta 
ann.  1190.  ex  Chartul.  Lingon.  in  Bibl. 
Colbert.  Henricus  dominus  de  Fouvento 
concedit  Manassero  Episc.  Lingon.  : 
Vi  moneta  Lingon  ensis  semper  apud  Fon- 
ventum  in  tota  terra  sua  de  cetero  Ube- 
rius  currat  et  plenarie  recipiatur.]  Charta 
alia  ann.  1255.  fol,  31  :  Je  Richars  Sirre 
de  Passavant,  salus.  Cogneue  chouse  soit 
à  tous  que  mes  oncles  li  sires  Richars  de 
MostHel  ha  reconnu  quHl  est  hon  VEves- 
que  de  Leingres  pour  12.  livres  de  Lan- 
goines  qu'il  doit  panre  en  la  vente  de 
Leingres  chascun  an  tousjours,  eie.  [Vide 
Gaultherotiumin  Anastasi  Lingon.  pag. 
388.]  [*»  Typus  num.  90.  ex  Duby  de 
monetis  Baronum.] 

*  Lochiensis  moneta ,  Eadem  quae 
comitum  Andegavensium.  Charta  Ful- 
con.  Andeg.  comit.  ann.  1104.  prò  fun- 
dat.  Belliloci  :  Addo  praterea  eis,  ut  ha- 
beant  et  faciant  in  ipso  alodo  monetam 
meam  de  Lochis. 

Lodovensium  Episcoporum  monetae 
meminit  Piantavi tius  in  Episc.  Lodo- 
vens.  pag.  81.  90.  97,  112.  [ubi  Rayraun- 
dus  Episc.  qui  et  Pastor  bonus  nuncu- 
patus,  dicitur  ann.  1122.  instituisse  Ber- 
nardum  Guibertum  monetae  magistrum 
cum  facultate  ipsam  cudendi,  vel  ab 
aliis  nomine  suo  cusam  probandi.  Pag. 
96.  Philippus  Aug.  regio  Diplomat.  ann. 
1188.  confirmat  Lodovens.  Episcopis  jus 
cudendi  monetam,  quae,  ad  instar  mo- 
neta regia,  ut  habetur  pag.  112.  ex  alio 
Dipi.  ann.  1210.  per  totum  Lodovesium  ab 
omnibus  acceptaretur.  Adde  pag.  97.  et 
237.  ubi  quaevis  alia  moneta  prohibetur 

Srseter  Parisiensem  et  Lodovensem,  ex 
harta  ann.  1285.]  p®  Typus  num.  91. 
ex  eodem  Duby.] 

1  Lotharingle  Ducum  monetarum 
typos  quotquot  reperire  potuit,  profert 
D.  Calmet  initio  tom.  2.  Hist.  Lothar. 
ubi  de  iis  pluribus  disserit  ;  unum  aut 
alterum  ex  iis  quos  antiquiores  exis- 
timat  hic  delineari  curavimus.  Primus 
den  ari  us  Ferrici  III.  esse  videtur  qui 
ann.  1298.  obtinuit  ab  Alberto  Imper. 
jus  cudendi  monetam  apud  Yram  :  alter 
Theobaldi  IL  qui  ab  ann.  1303.  ad  ann. 
1312.  Ducatum  habuit.  A  Spalha  iis 
efficta  denarios  esse  putat  qui  Spatharii 
seu  Espadins  dicebantur.  Vide  eadem 
de  re  P.  Benoist  de  Orig.  domus  Lotha- 
ring.  pag.  530.  et  Baleicourt  in  Tract. 
Hist.  de  Orig.  ejusdem  familise  pag. 
xxvii.  et  cglxxvii.  Typi  num.  92.  93. 
P*Librum  V.  C.  de  Saulcy,  Essai  sur 
les  monnaies  des  ducs  héréditaires  de 
Lorraine.] 

Lugdunensis  monetae  typum  ex  Hau- 
tino  hic  exhibemus  num.  94.  Charta  ann. 
1151.  in  Hist.  S.  Barbara  Lugdun.  :  Mi- 
sit....  in  gageriam  prò  10.  millibus  solido- 
rum  Lugdunensis  moneta,  cu  jus  20.  solidi 
valebant  marcam  puri  argenti. 

SSIT  Jus  cudendae  monetae  Archiep. 
Lugdunensibus  concessum  videtur  a 
Friderico  Imper.  ann.  1157.  Bulla  aurea 
in  Instr.  tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  17. 

63 


498 


MON 


MON 


MON 


«  Jus  eam  cudendi  ad  archiepisco- 
pum  simul  et  capitulum  pertinebat,  ut 
colligitur  ex  Actis  capit.  ejusd.  eccl.  in 
Cam.  Comput.  Paris,  ad  ann.  1338.  fol. 
40.  r°.  col.  §  :  Domini  decanus  et  capitu- 
lum monetam  cudendam,  nomine  ipso' 
rum  et  dom.  archiepiscopi  Lugdunensìs, 
concesserunt .  Oharta  prò  institutione  mo- 
netarii ann.  1368.  ex  Cod.  reg.  5187.  fol. 
74.  r°  :  Dicto  magistro  concedimus  quod 
ipse  dictas  monetas...  possit  facere  fieri.., 
cum  omnibus  signis,  signaculis  seu  carac- 

teribus,  quse  sibi  placuerint, dum  ta- 

men  in  dictis  monetis  sit  scriptum  in  ar- 
ticulo  :  Prima.  Sedes  Galliarum. 

0  Luxoviensis  monasterii  moneta? 
aure  se  figurarci,  alii  omnibus,  ipsa  etiam 
Condatescensi  antiqui  ore  m  ha  beo  in  ter 
schedas  meas  descriptam  ;  in  cu  jus  an- 
tica parte  crux  monti  imposi ta  effingi- 
tur  cum  inscript.  Monasterio  ;  in  al- 
tera calix  seu  vas  sacrum  duabus  ansis 
instructum,  cui  supereminet  crucicula, 
cum  inscript.  Lossovio.  Hujus  monetae 
antiquitatem  probant  litera  0  in  Lozan- 
giam  efformata  et  litera  S.  prostrata  : 
unde  ad  Walbertum  Luxovii  abbatem 
electum  ann.  625.  referendam  opinor, 
quod  indicare  videtur  litera  W.  cruci 
supposi  ta»  Nisi  moneta  regia  apud  Luxo- 
vium  cusa. 

Magalonensis  Episcopi  Denarii,  [quo- 
rum 13.  computantur  prò  12.  parvis  Tu- 
ron.] ex  Regesto  123.  debent  esse  3.  den. 
16.  gr.  legis  argenti  regii,  et  19.  sol.  6. 
den.  ponderis  ad  marcam  Paris.  Malliae 
eorumdera  Denariorum  3.  den.  legis  ar- 
genti regii,  et  16.  sol.  6.  den.  malliar. 
dupl.  ponderis  ad  marcam  Paris.  Mo- 
neta una  parte  crucem  praefert,  [crucem 
hic  non  agnosco  ;]  altera  4.  globulos  in 
quadrum  eftìctos,  absque  ulla  Inscrip- 
tione.  Typus  exstat  in  Regesto.  Habetur 
etiam  apud  Hautinum  pag.  45.  et  The- 
vetum  lib.  14.  cap.  8.  pag.  530. 

Magduni  in  Biturigibus  (Meun  sur 
Tevre)  dòmini  (Roberti  Atrebatensis)  De- 
narii, [quorum  15.  valere  dicuntur  20. 
parvis  Turon.]  ex  Regesto  123.  debent 
esse  8.  den.  6.  gr.  legis  argenti  regii,  et 
20.  sol.  pond.  ad  Marcam  Paris.  Matite 
eorumdem  Denariorum  2.  den.  16.  g.  le- 
gis argenti  regii,  et  17.  sol.  2.  den.  oboi, 
duplic.  ponderis  ad  marcam  Paris.  Mo- 
netae mentio  est  praeterea  in  Charta 
ann.  1177.  apud  Thomasserium  in  Con- 
suetud.  localib.  Bi  tu  ricensi  bus  pag.  73. 
Vide  Thevetum  lib.  14.  cap.  15.  Typum 
damus  num.  95. 

*  Malileonis,  vulgo  Mauleon,  in  valle 
Su  boia  apud  Novempopulos,  moneta. 
Charta  Honor.  PP.  inter  census  eccl. 
Rom.  :  Eonorius  episcopus,  eie.  dilecto 
filio  nobili  viro  Savarico  de  Maloleone  cru- 
cesignato,  salutem...  Idem  rex  (Anglorum 
Joannes)  pensatis  tuse  devotionis  obse- 
quits,  in  terra  tua  cudendse  monetse  tibi 
liberam  potestatem  de  lib er alitate  regia 
concessiti.  Nos  concessionem  hujusmodi 
gratam  habentes,  eam  tibi,  sicut  ipsam 
just  e  obtines  et  quiete,  auctoritate  Apos- 
tolica confirmamus.  Typum  exhibemus 
num.  96. 

Marchile  Comitum,  ex  Regesto  123. 
denarii  debent  esse  legis  3.  den.  6.  gran, 
argenti  regii,  et  pond.  ad  marcam  Paris. 
20.  sòl.  [ejusdem  preti i  atque  Magduni 
denarii.]  Eorumdem  Mallix,  leg.  2.  den. 
16.  gr.  argenti  regii,  pond.  17.  sol.  1. 
den.  oboi,  duplic.  Atque  hi  denarii  Mar- 
chiones  et  Marchisienses  vulgo  ap  pel  la- 
bari tur.  Chronic.  S.  Sten h ani  Lemovi- 
censis  :  Anno  1211.  HugotiBruns  Comes 
Marchisi  fedi  novos  Mar  chiones  fieri.  Li- 
bra Marchionenses,  in  Charta  ann.  1251. 


Librse  Marchionum  ann.  1252.  Marchiones 
veteres,  in  Charta  ann.  1256.  apud  Jus- 
tellum  in  Probat.  Histor.  Turenensis 
pag.  47.  49.  54.  56.  Solidi  Marchisienses, 
in  Charta  Willelmi  Burdegal.  Archiep. 
ann.  1227.  in  Tabulano  S.  Amantii  In- 
culismensis.  [Solidi  Marchensesf  in  Tes- 
tam.  Aimerici  apud  Stephanot.  tom.  3. 
Antiquit.  Pietà v.  MSS.  pag.  756  :  Pro 
alia  marcha  reddidit  eidem  l.  solidos 
Marchenses.  Pluries  ibi.  Marchienses,  in 
Charta  ann.  125.1.  ibid.  pag.  861.  Marchi- 
sanorum  moneta,  in  Bulla  Nicolai  V. 
PP.  ann.  1451.  in  Bullar.  Carmelit.  pag. 
225.]  Ex  Charta  anni  1231.  apud  eumdem 
Justellum  colligimus  hac  tempestate  13. 
solidos  Marchionum  valuisse  12.  Turo- 
nensibus.  Alii  videntur  Oboli  de  Mar- 
chia, in  Visitatione  Thesaurariae  jEdis 
S.  Pauli  Londinens.  ann.  1295.  in  Mo- 
nastico Anglic.  tom.  3.  pag.  312.  Mar- 
chile Comitum  denariorum  figura  est  in 
Regesto  :  nane  etiam  descripsit  Theve- 
tus  in  Cosmographia  lib.  14.  cap.  8.  ut 
et  Hautinus  pag.  41.  Typos  damus  num. 
97.  98. 

Marculiensis  moneta.  Vide  infra 
Melgoriensium  Comitum  moneta. 

S.  Martini  Turonensis  Abbatum  mo- 
netae meminit  Proustius  in  Loduno  pag. 
23.25. 

MW  A  praedecessoribus  suis  Regibus 
id  juris  concessura  Ecclesiae  S.  Martini 
testatus  Carolus  Simplex  in  Oharta  qua 
idem  jus  rursum  eidem  asserì t  ann. 919. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampi.  Collect.  col. 
275  :  Expetiit  (Robertus  abbas)  ut...  sicut 
priscis  temporibus,  a  praedecessoribus  nos- 
tris  Regibus  concessum  fore  probatur,  pro- 
priam  Monetam  et  percussuram  proprii 
numismatis  nostra  auctoritate  concedere* 
mus.  Eadem  habent  Diplomata  Rodulfi 
Reg.  ann.  930.  apud  eumdem  tom.  1. 
Anecd.  col.  65.  et  Hugonis  Reg.  ann. 
987.  tom.  1.  Ampi.  Collect.  col.  341.  Hu- 
jus monetae  typum  hic  describimus, 
num.  99.  Frequentissimi  usus  fuit  haec 
moneta,  ut  potè  quae  nec  pretio,  nec  lege, 
nec  pondere  unquam  mutaretur. 

Massiliensis  monetae,  urbis,  vel  Vi- 
cecomitum,  aut  Episcoporum  Massi  li  ae, 
vulgo  Marseillez  dictae,  meminerunt  Sta- 
tata Massiliensia  confirmata  ann.  1257  : 
In  moneta  grossa ,  quse  vulgariter  Marsel- 
lez,  vel  in  minuta,  ause,  similiter  appella- 
tur  Marsellez,  habeat  dominus  Comes  12. 
denarios  Massilienses  minutos  de  quali- 
bei  marca  argenti  fini  operata  in  dieta 
moneta)  et  idem  intélligitur  de  moneta 
Millarensium.  In  eo  Foedere  quod  dic- 
tum  est  inter  Carolum  Comitem  Provin- 
ciae  et  Massilienses,  ann.  1257.  art.  20. 
eadem  propemodum  habentur;  [ubi  ea 
condì  tione  id  juris  concedi  tur  ut  m  Mas- 
silia,  et  non  alibi  et  per  homines  Massilise 
cudatur  haec  moneta.]  In  ilio  vero  quod 
inter  eosdem  sancitum  est  ann.  1269. 
statutum  est,  ut  deinceps  Ì4.  denarii 
Massilienses,  12.  Turonensibus  valerent. 
Legi  in  Analectis  Peirescianis,  Raimun- 
dum  Berengarii  Comitem  Provincia?  fa- 
cultatemMassiliensibusconcessissegros- 
sam  monetam  cudendi,  in  inferiore  urbis 
parte,  dummodo  moneta  illa  esset  proba 
et  legalis,  et  ut  ex  unaquaque  marca  de- 
narii duo  sibi  darentur,  Tabulis  17.  Kal. 
Jan.  ann.  1218.  Vide  Guesnaiumin  Mas- 
silia  Gentili  lib.  1.  cap.  31.  et  supra  in 
voce  Miliarensis. 

S5^*  Duplex  itaque  moneta  Massiliis 
in  usu  fuit,  minuta  una,  dieta  solidi  mi- 
nuti Massilienses,  preti  i  1.  sol.  Reg.  quo- 
rum 20.  libram  Regalem  effìciebant  : 
altera  forti  or,  quae  Grossa  nuncupaba- 
tur.  Marseillez  gros  et  Marseillez  menus, 


in  Comput.  ann.  1251.  Kal.  Feb.  ann. 
1228.  3.  librse  Massilienses  computantur 
prò  1.  uncia  auri,  et  3.  bezancii  et  medium 
de  suria  prò  2.  lib.  Massil.  et  3.  bezancii 
de  cibo  prò  1.  lib.  Massil.  Idem  legi  tur 
in  Pace  Comit.  Provine,  et  Communit. 
Massil.  ann.  1243.  In  Computo  ann. 
1241.  Florenus  parvus  et  justus  dicitur 
valere  12.  sol.  Massil.  sive  Regal.  Plura 
videsis  apud  Ruffium  Hist.  Massil.  2. 
Edit.  ann.  1696.  tom.  2.  pag.  323.  et 
seqq.  Minuti  Massiliensis  typum  hic  da- 
mus num.  100.  ex  iis  qui  nuper  Massi  - 
liae  effosi  sunt  ;  quem  etiam  descripsit 
Ruffius  pag.  444.  Histor.  Massil.  1.  Edit. 
Hujus  pretium  est  7.  solid.  hodiernae 
monetae. 

Matisconensis  monetae  mentio  est 
apud  Sanjulianum  in  Matiscone  pag. 
251.  290.  et  Thevetum  lib.  14.  Cosraogr. 
cap.  17.  ubiea  describitur.  Typum  exhi- 
bemus num.  101. 

•  Charta  ann.  1239.  in  Charta] .  Clu- 
niac.  :  Tradiderunt  ecclesiae  Cluniacensi 
prò  xxxv.  libris  Matisconensium,  quicquid 
juris...  habere  poterant...  apud  Chasoil. 
Alia  Caroli  regnum  regentis  ann.  1359. 
ex  Reg.  Joan.  ducis  Bitur.  in  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  88.  v°.  qua  concedit 
Joan.  Pictav.  comit.  fratri  suo  comi- 
tatum  Matisconensem  cum  auctoritate 
sive  potestate  faciendi  et  cudendi  mo- 
netam auri  et  argenti ,  albam  et  ni- 
gramy  etc. 

]  S.  Maximini  Trevirensis  Monasterio 
jus  cudendae  monetae  concessum  ab  Ot- 
tone III.  Imper.  Diplom.  ann.  circ.  1000. 
apud  Marten,  tom.  1.  Ampi.  Collect. 
col.  361. 

]  S.  Medardi  moneta.  Huic  monaste- 
rio jus  cudendi  monetam  concessum  a 
Ludovico  Pio  supra  docuimus  ex  Hist. 
Translat.  S.  Sebastiani.  Typum  profert 
D.  le  Blanc  nag.  136.  in  cujus  altera 
parte  inscriptum  Moneta  S.  Medardi, 
unde  a  monachis  S.  Medardi  cusum  certo 
existimat,  re  haud  satis  perpensa  ;  est 
enim  moneta  palatina,  seu  inpalatio 
regio  S.  Medardi  percussa,  quod  neri  so- 
litum  jam  monuimus.  Alterum  descrip- 
sit Dormaì'us  initio  tom.  2.  Histor.  Suess. 
quem  monetae  monasterii  S.  Medardi 
typum  esse  lubentius  credi derim. 

fr  Typum  hujus  monetae,  si  tamen 
regia  non  est,  profert  Molinetus  ex 
ci  meli  areno  S.  Genov.  pag.  146.  cum 
inscript.  S.  Medardus  et  Civitas  Sibe- 
sis.  p*  Alium  typum  damus  num.  102.] 

Meduntensium  Comitum  monetae  me- 
minit Ordericus  Vitalis  pag.  595. 596. 

Meldensium  Episcoporum  Denarii, 
[quorum  14.  computantur  prò  12.  parvis 
Turon.]  ex  Regesto  123.  ju  ben  tur  esse 
3.  den.  10.  gran,  argenti  Regis  et  19.  sol. 
7.  den.  ponderis  ad  marcam  Par.  Mallise 
vero  eorumdem  Denariorum  2.  den.  21. 
gr.  legis  argenti  Regis,  et  17.  s.  4.  den. 
oboi.  dupl.  ad  marcam  Paris.  Monetae 
typum  damus  ex  Regesto,  p»  Nobis  103. 
et  104.] 

W*  Eo  jure  privatim  a  Comite,  longe 
ante  annum  1x30.  gaudebat  Episcopus 
Meld.  ut  constat  ex  Charta  Burchardi 
ejusd.  urbis  Episc.  eo  circ.  anno  exarata 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampi.  Collect.  col. 
696  :  Notum  facio...  quod  Meldensem  mo- 
netam ,  quse  episcopalis  juris  est,  quam 
sicut  plerique  testati  sunt,  prsedecessores 
nostri  aliis...  ad  beneplacitum  suum  dede- 
rant,  etc.  Charta  Henrici  Comit.  Trec. 
ann.  1165.  ibid.  col.  873  :  Juravi  quod  Mel- 
densem monetam  nec  bonam  nec  falsam 
deinceps  fieri  faciam. 

Melgoriensium  Comitum  moneta  in 
Occitania,  deinde  Episcoporum  Maga- 


MON 


MON 


MON 


499 


lonensium,  seu  Montispessulani,  post- 
quam  idem  Oomitatus  in  eorum  jus  de- 
venit  ex  Innocentii  III.  PP.  concessione 
ac  infeudatione,  ann.  1197.  qui  longe 
antea  summo  Pontifici  concessus  fuerat 
a  Petro  Ooraite  Melgoriensi,  Godefrido 
Episcopatum  Magalonensem  ob  Un  ente 
ann.  1085.  ut  docet  Catellus  lib.  5.  Re- 
rum Occitanarum  pag.  987.  Hujus  porro 
monetae  cudendae  juris  partem  postea 
vendiderunt  Episcopi  Magalonenses 
Montispessulani  Consulibus  et  Dorainis 
ut  habet  idem  Catellus  pag.  991.  Id  ta- 
men  jus  cudendae  monetae  Magalonensi- 
bus  Episcopis  deinceps  controversum 
fuit  a  S.  Ludovico,  qui  super  hac  re 
querelas  suas  exposuit  Clementi  IV.  PP. 
ut  ex  Epistola  ejusdem  Pontiflcis  doce- 
mur,  quam  descripsit  Illustriss.  Episco- 

fms  Monspeliensis,  in  Notis  ad  Episto- 
as  Innocentii  III.  pag.  195.  ex  quo  idem 
Clemens  Episcopum  ob  indebiti  juris 
usurpatone m  objurgavit  scripta  alia 
Epistola  data  Viterbii6.  Kl.  Oct.  ann.  2. 
cujus  partem  descripsit  Dadinus  Alta- 
serra  lib.  2.  de  Corait,  Provincial.  cap. 
5.  pag.  142.  non  quo  Regia  sibi  is  jura 
vindicaret,  quandoquidem  Comitatus 
Melgoriensis  Ecclesia,  non  Regni  Fran- 
eiae,  feudum  erat  ;  sed  quod  id  juris 
Summi  esset  Pontiflcis.  neque  in  ea 
quam  Innocentius  III.  Comitatus  Mel- 
goriensis Magalonensi  fecerat  conces- 
sione con  t  in  ere  tur,  nihil  ad  rem  faciente 
quam  proferebat,  possessione.  Ubi  licet 
advertere  in  binis  istis  Epistolis,  mone- 
tam  hanc  Miliarensem  appellare  et  ita 
scribi  in  MSS.  Codd.  non  vero  Melgo- 
riensem, uti  edidit  Altaserra,  cum  Milia- 
rensis  nomine  species  monetae  Melgo- 
riensis in  tei  ligi  debeat.  Mergoresos,  quos 
alii  Melgorienses,  vocat  Raimundus  de 
Agiles,  seu  de  Agilers,  qui  vixit  ann. 
1100.  [Ex  Charta  ann.  1130.  inter  Pro- 
bat.  Hist.  Occit.  tom.  2.  col.  456.  disci- 
mus  qua  Jege  et  quo  pondere  cusi  ea 
set  a  te  Melgorienses  :  Prselerea  ipsam  mo- 
netavi de  Melgorio  de  csetero  non  faciam 
fabricari  nisi  in  hoc  pondere  et  in  hac 
lege;  videlicet  denarios  integros  ad  iv. 
den.  argenti  fini,  et  xxiv.  denar.  in  un' 
eia,  et  mesallas  ad  in.  den.  argenti  fini, 
et  xxv.  in  uncia,  et  in  xx.  sol.  habeat 
semper  ni.  sol.  de  medallias  tantum.  Ea- 
dem  fere  habentur  in  Charta  ann.  1132. 
ibid.  col.  464  :  Si  vero  interim  moneta 
fuerit  facta  apud  Melgorium,  Ildefonsus 
comes  faciat  eam  fieri  sequo  pondere  et 
lege  qua  fieri  debet,  videlicet  xn.  dena- 
rios  ad  iv.  den.  argenti  fini,  et  xn.  den. 
medallarum  ad  ni.  den.  argenti  fini  et 
xxiv.  denarios  denariorum  ad  pondus 
unius  unciae,  et  xxv.  denarios  medalarum 
ad  pondus  unius  unciaeì  et  ut  in  xx.  sol, 
sint  tantum  ni.  solidi  medalarum,  Adde 
ibid.  col.  467.  et  477.  Eorumdem  preti um 
ibid.  col.  461.  statuitur  in  Charta  ann. 
1131  :  Debemus  reddere...  libram  de  ar- 
gento fino  ad  pensum  directum  de  Biter- 
ris  ad  computum  de  solidis  lxv.  Melgo- 
riensibus.]  Charta  ann.  1145.  ex  Tabular. 
Arelatensi  fol.  126.  docet  46.  sol.  Melgo- 
rienses confecisse  marcam  argenti , 
[ejusd.  pretii  ann.  1145.  ex  Charta  inter 
Schedas  Pr.  de  Mazaugues  ;  in  Charta 
ann.  1150.  ex  Bibl.  Colbert.  48.  sol.  Mel- 
gorienses computantur  prò  una  marca 
argenti  fini  ;  in  Charta  ann.  1161.  50. 
sol.  Melgor.  conficere  dicuntur  marcam 
argenti  ;  item  in  Charta  ann.  1167.] 
Plantavitius  in  Episc.  Lodovens,  pag. 
96.  testatur  ann.  1188.  60.  millia  sol.  Mel- 
goriensium  valuisse  24.  minibus  libra- 
rum  Turonensium:  Valebat  enim,  inquit 
idem  Scriptor,  assesocto  Gallicoshodierni 


temporis  solidus  unus  Melgoriensis  ;  [in 
Charta  8.  Aug.  ann.  1190.  inter  Schedas 
mox  laudatas  700.  mare»  argenti  fini 
aequiparantur  35000.  sol.  Melgor.  ibid. 
ex  Charta  ann.  1198.  50.  sol.  Melgor. 
marcam  confici unt;  ejusd.  pretii  ann. 
1204.  1209.  ex  Tabul.  Carcasson.  ann. 
1213.  ex  Plantavitio  in  Episc.  Lodovens. 
pag.  119.  solidi  Melgor.  ejusd.  valoris 
atque  Turonenses  statuunlur  in  Charta 
22.  Jan.  1395,  Ex  his  facile  col  ligi  tur  er- 
rare Pittonem  cum  seri  bit  lib.  2.  Hist. 
Aquensis  pag.  100.  25000.  sol.  Melgorien- 
ses valuisse  26000.  Scutis  :  nusquam 
enim  solidi  Melgor.  pluris  assumati 
quam  11.  vel  12.  sol.  nostrae  monetae.]  In 
Tabular.  Ecclesiae  Narbonensis  habetur 
Charta  ann.  1163.  in  qua  solidus  Melgo- 
riensis dicitur  esse  a  lege  4.  denariorum 
argenti,  et  marcam  argenti  fini  valuisse 
48.  Melgoriensibus.  [Chartular.  Montis- 
pessul.  dictum  Magnus  Talamus  fol.  19  : 
Promittimus  vobis...  quod  monetam  nos- 
tram  Melgoriensem  cudi  et  fabricari  fa' 
ciemus  in  perpetuum  ad  legem  4.  denar. 
minus  pietà  argenti  fini  Montispessulani^ 
et  ad  pondus  18.  sol.  et  9.  den.  in  marca 
Montispess.]  Sed  et  etiamnum  in  Eccle- 
sia Narbonensi  solidis  Melgorensibus  ra- 
tiones  ineuntur.  Observat  praeterea  Ca- 
tellus lib.  1.  Rerum  Occitan.  pag.  51.  in 
compi uribus  Occitaniae  tractibus  fodi- 
nas  exstitisse  auri  ac  argenti,  maxime- 
que  in  Melgoriensi,  quod  potissiraum  ex 
cavernis  et  latumiis,  quae  adhuc  visun- 
tur,  colligere  est  :  unde  forte  accidit, 
ait  idem  Scriptor,  ut  Melgoriensis  mo- 
netae officinaepraesertim  inclaruerint.  Id 
autem  juris  erat  Dorainis  Montispessu- 
lani in  nasce  monetas,  ut  prò  quacum- 
que  libra  quae  cuderetur,  tres  denarios 
percipere  eis  liceret.  Guillelraus  cogno- 
mento  de  Tortosa,  quod  ejusce  urbis  in 
Hispania  doraìnus  esset,  iìlius  secundo- 
genitus  Guillelmi  Domini  Montispessu- 
lani et  Sibyllae,  tres  hosce  denarios  in 
haeredi  sortem  a  patre  obtinuit,  quos 
Guillelmo  Domino  Montispessulani  fra- 
tri  donavit  Diplom.  ann.  1157.  quod  in 
Camera  Computor.  Parisiensi  asserva- 
tur.  Adde  Gariellum  pag,  128.  133.  149. 
Alio  deinde  mense  Mart.  ann.  1188. 
scripto,  Guillelmus  Dominus  Montis- 
pessulani filius  Ducissae  Mathildis,  prò- 
fessus  est  tenere  se  in  feudum  a  Rai- 
mundo  Comi  te  Tol  osano,  et  Melgoriensi 
Co  mi  te,  illos  tres  denarios  Melgorienses, 
quos  kabebat  et  percipiebat  in  moneta 
Melgoriensi  in  singulis  libns  ipsius  mone" 
tas  sicut  in  Chartis  exinde  factis  conti  ne- 
tur.  Eodemque  Diplomate  pollicetur 
Guillelmus  Raimundo  et  ejus  successo- 
ri bus  Comit.  Melgor.  :  quod  monetam 
Melgoriensem  non  faciet  contrafacere,  nec 
aliam  monetam  aliatam  argento  non  fa- 
ciet fieri  in  Montepessulo,  nec  extra  in 
foto  Comitatu  Sustantionensi  contra  is- 
tam,  nec  aliam  monetam  discurrere  faciet 
in  Montepessulo,  nec  in  toto  posse  suo,  nisi 
istam  monetam  Melgoriensem,  quamdiu 
erit  ejus  legis  et  ponderis  qua  statuta 
sunty  sicut  in  Chartis  ipshis  monete  inter 
eos  factas  continetur.  Descripsit  Gariellus 
in  Episcopis  Magalonensibus  pag.  100. 
Edit.  ann.  1652.  Diploma   Honorii  PP. 

11.  qua  Melgoriensem  monetam  alibi 
quam  Melgorii  cudi,  earaque  adulterari 
vetat.  Ad  Monetas  denique  Dominorum 
Montispessulani  pertinet,  quod  in  vete- 
ribus  schedis  sub  ann.  1320.  scriptis  le- 
gitur  :  Ce  sont  ceus  qui  vont  contre  ces 
establissemens  dessusdiz  des  monnoies.  Li 
Rois  d*Arragon  fait  fair  e  une  monnoie 
en  la  terre  de  Monpellier  qui  court  pour 

12.  tournoispar  toute  la  terre  le  Boy  qui 


est  en  Provence,  et  ne  valent  pas  tant 
comme  deniers  d'argent  de  4.  I.  le  mare, 
et  fait  faire  en  la  ville  de  Monpelier  plu- 
sieurs  monnoies  d'or  contrefaites,  dont 
onques  mes  nul  Sires  de  Monpelier  n'ot 
ne  ne  fist  monnoie  coursable  en  la  terre 
de  Monpellier. 

28H*  Eaedem  jam  tum  ante  haec  tem- 
pora expositae  querelae,  ut  discimus  ex 
Concordia  inter  Petrum  Comit.  Melgor. 
et  Guillelmura  dom.  Montispess.  ann. 
circ.  1080.  tom.  2.  Hist.  Occit.  inter  Pro- 
bat.  col.  311  :  Ma  ni  f eslum  est  quia  Petrus 
comes  interpellavit  et  rancuravit  de  ho- 
minibus  de  Montepessulano,  et  de  aliis 
hominibus  de  Guillelmo  de  Montepessu- 
lano,  de  ipsas  cogociasy  et  de  ipsos  raptus 
et  de  ipsis  komicidiis,  et  de  ipsis  arquin- 
tarSf  et  de  ipsa  Moneta  de  ipso  auro,  et  e. 
Typum  monetae  Melgoriensis  habes  num. 
106. 

T  Margulienses ,  ut  Melgorienses,  in 
Charta  ann.  1113,  ex  Chartul.  Aptensi 
fol.  15. 

1"  Melgiorenses,  in  Charta  ann.  1109. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Occit.  col. 
373. 

T  Melgurenses,  in  Charta  Rai m baldi 
Archiep.  Arelat.  apud  D.  Chanteloup  in 
Hist.  Montis  Majoris  MS. 

1"  Malgoyrenses,  apud  la  Faille  tom.  1. 
Hist.  Tolos.  pag.  37.  ex  Charta  ana. 
1271.  Melgoryenses,  in  Statutis  Arelat. 
MSS.  art.  76. 

T Milgorienses.  AnnaL  Genuens.  Oberti 
Cancell.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  308. 

\Milgurisi  Denarii,  in  Charta  xx.  sae- 
culi  ex  Chartul.  Aptensi  fol.  72. 

Metensium  Episcoporum  monetae 
mentio  est  apud  valaderium  in  S.  Ar- 
nulfi  Basilica  pag.  2.  et  apud  Meurissium 
in  Episc.  Metens.  pag.  333.  476.  529.  624. 
[Charta  ann.  1206.  in  Hist.  Mediani  Mo- 
nast.  pag.  314:  Invadiavit  tertiam  partem 
decimarum  sub  summa  xv.  Ub.  Metensis 
monetsB,  quando  xx  vi.  solidi  valebant 
marchampuri  argenti.) 

*  Reg.  Cam.  Comput,  Paris,  sign. 
Croix  fol.  122.  r°.  :  vijc.  xxxv.  lib.  Metten- 
sium  currentium  in  provincia  Remensi 
valent  m.  UìjG.  Ixx.  lib.  vj.  sol.  Tur.  Hu- 
jus monetae  typum  delineari  curavimus, 
in  cuj  us  antica  parte  crux  efficta  cum 
duplici  inscriptione  :  benedictum  sit 
nomen  Domini  nostri  Jesu  Christi. 
Grosus  Metis  ;  in  aversa  Episcopus 
benedicens  cum  inscriptione  in  circulo, 
Theodorus  eps.  Metis.  num.  105. 

SffllT  Id  jus  cudendae  monetae  Consuli- 
bus civitatis  a  praedecessoribus  suis  ven- 
ditum  redemit  Cardinalis  Lenoncurtius 
7.  Oct.  1553.  quod  Henri  co  II.  Reg.  Frane, 
cessit  Cardinalis  a  Lotharingia  ann. 
1556.  ut  scribitD.  Calmet.  tom.  3.  Hist. 
Lothar.  col.  42.  qui  ejusd.  monetae  typos 
descripsit  ibid.  tom.  2.  num.  130.  et  seqq. 
Vide  praeterea  P.  Benoist  deOrig.  Domus 
Lothar.  pag.  530. 

1"  S.  Miohaelis  Ecclesiae  (S.  MihielJ 
jus  cudendi  monetam  concessum  a  Ri- 
chero  Virdunensi  Episc.  docet  Charta 
ann.  1099.  apud  D.  Calmet.  ibid.  tom.  1. 
col.  512. 

Mimatensis  Episcopi  monetae  men- 
tio est  in  Charta  ann.  1265.  in  Regesto 
31.  S.  Ludovici  ex  Tabulano  Regio,  in 
qua  haec  habentur  :  Nec  valuit  pr  seterea 
Rex  quod  cursus  monetas  Episcopali^,  si 
quam  habebat,  (Episcopus  Gabalitanus) 
impediretur  in  tota  dicecesi  sua.  [Ejusdem 
mentio  fit  in  Charta  ann.  1306.  ex  Tabu- 
lar. Mimat.  Vide  Moneta  Contaminata 
suora  pag.  483.  col.  3.]  Typus  num.  107. 

&  Arest.  ann.  1266.  in  Reg.  Olim  par- 
lane Paris.  :    Cum    episcopi  Mimatenses 


500 


MON 


MON 


MON 


essent  in  possessione  faciendi  et  cudendi 
monetava  in  civitate  Mimatemi,  cujus 
moneta  denarii  appellantur  vulganter 
Mendois. 

*  Moirencensis  moneta.  Vide  supra 
S.  Augendi  moneta. 

1  Mosomensis  monetae  meminit  Ma- 
billonius  tom.  4.  Armai,  pag.  442. 

0  Charta  Widon.  archiep.  Rem.  ann. 
circ.  1040.  ex  Chartul.  S.  Viton.  Vir- 
dun.  :  Habito  Consilio  cum  clericis,  fideli- 
bus  et  laicis  nostris  prò  restauratane  mo- 
netai Mosomensis,  eie. 

T  Nannetensis  monetae  occurrit  men- 
tio  in  Statuto  S.  Ludovici  ann.  1265. 
tom.  1.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  94  : 
Et  commande,  pource  que  le  pueple  cuide 
qui  ne  soit  mie  assez  de  monnoie  toumois 
et  de  parisis,  que  Ven  prange  Nantois  à 
VEcu  et  angevins,  quinze  pour  douze 
toumois. 

Narbonensis  monetae  meminit  Catel- 
lus  in  rebus  Occit.  pag.  77.  587.  [et 
Charta  ann.  1007.  in  ter  Probat.  Hist. 
Occit.  tom.  2.  col.  165.  Charta  ann. 
1098  :  Aut  de  moneta  de  Biterris,  aut  de 
Narbona  qua  octena  esset,  aut  piata  bona 
et  fina  ad  computum  libra  per  solidos  34. 
Adde  Testam.  Vicecom.  Agathens. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  180.] 
Typum  num.  108. 

*  Charta  Amalr.  vicecom.  Narbon.  in 
Reg.  13.  Chartoph.  reg.  eh.  22  :  Retine- 
mus...  jus  cudendi  Narbona  et  cudi  fa- 
ciendi monetam  auream,  argenteam  et 
xre  contaminatemi. 

J  Nemetensis  monetae  mentio  est  in 
Diplom.  Dagob.  Reg.  apud  Tri  the  m. 
Annal.  pag.  52. 

T  Niortensem  monetam  Cluniacensi- 
bus  concedit  Guillelmus  Dux  Aquita- 
niae  Charta  apud  Acher.  tom.  6.  Spicil. 
pag.  459.  Niortum  in  Pictonibus  castrum 
nobile  appellant  Gesta  Ludovici  Vili,  ut 
observat  valesius  in Notit.  Gali.  pag.  376. 

Nivernensium  Comitum  denarii  ex 
Regesto  123.  debent  esse  legis  3.  den.  16. 
gran,  argenti  regii,  et  pond.  ad  marcam 
Paris.  19.  sol.  6.  den.  Eoruradem  dena- 
riorum  Mallise  debent  esse  legis  3.  den. 
pond.  ad  marcam  Paris.  16.  sol.  9.  den. 
oboi,  duplic.  Mox  hasc  adduntur  :  Et  ne 
porront  fair  e  que  le  dixiéme  de  maailes, 
e* est  à  dire,  900.  liv.  de  deniers,  et  100. 
liv.  de  maailes  doubles  ;  et  ainsi  vau- 
dront  les  deniers  et  maailes  dessusdites 
avalué  Vun  parmi  Vautre,  à  petits  Tour- 
noia  et  à  maailes  Tourn.  20.  den.  moins 
la  livre  que  petits  Toumois  :  c'est  à  sca- 
voir,  que  les  13.  den.  de  la  monnoie  des- 
susdite  ne  vaudront  que  12.  petits  Tour- 
nois.  Typus  habetur  apud  Theveturn  lib. 
14.  cap.  14.  et  Hautinum  in  lib.  de  Mo- 
netis  Franciscis  pag.  441.  Monetae  Ni- 
vernensis  mentio  est  in  Hist.  Autissiod. 
cap.  63.  pag.  500.  Typi  num.  109. 110. 

novi  Castelli  dominorura  monetae 
mentio  occurrit  a.p\id  Vignerium  in 
Orig.  Al  sa  tic.  pag.  155.  Typus  num.  111. 

*  Charta  Pini.  IV.  ann.  1300.  in  Reg. 
61.  Chartoph.  reg.  eh.  45  :  Ottroions  qu'il 
(  Thiebaus  de  Lohereine  sire  de  Rumillei) 

Suisse  avoir  et  tenir  Lombars  et  Juis  a 
Tuefchastel,...  et  qu*il  puisse  faire  en  sa 
terre  monnoies  accoustumées,  qui  cour- 
ront  en  Vempere,  et  non  ou  royaume  de 
Trance. 

NckìOMENSiuM  Episcoporura  monetae 
meminit  Vassorius  in  Novioduno  pag. 
913. 914.  [et  Dormaius  in  Hist.  Suession. 
lib.  5.  cap.  2.]  Typus  num.  112. 

S.  Pauli  Comitum  Denariorum  figura 
habetur  in  Historia  Castilionensi  pag. 
279.  et  apud  Hautinum  pag.  47.  Descri- 


bitur  etiam  in    Regesto    123.     Typus 
num.  113. 

*  Peronensis  moneta.  Charta  Radul- 
phi  comit.  Peron.  ann.  1159  :  Ecclesia 
Aylcurtensis.,.  sexaginta  libras  Peronen- 
sis monetae  Petro  persolvit.  Chartul. 
prior.  Lehun.  eh.  28  :  Sub  tali  tamen 
pactione,  quod  censuali  redditu  per  an- 
nos  singulos  octo  Peronensis  monetae  so- 
lidos... nobis  Lehuni  persolvant. 

Pertigensium  Comitum  monetae  me- 
minit ^gidius  Bry  in  Hist.  Pertic.  pag. 
208.  Typus  num.  114. 

1  Petrocortensium  Comitum  mone- 
tae mentio  et  in  Scheda  ann.  1308.  infra 
laudanda. 

e  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign. 
Croix  fol.  122.  r°.  :  xx.  libras  Petragori- 
censium  valent  xvj.  lib.  Tur. 

Pictavensium  Comitum  Denarii, 
[quorum  14.  computantur  prò  12.  parvis 
Turon.]  ex  Regesto  123.  jubentur  esse 
3.  den.  10.  gr.  legis  argenti  Regis,  et  19. 
sol.  6.  d.  ponderis  ad  marcam  Paris. 
Eorumdem  vero  Mallise,  2.  den.  21.  gr. 
legis  argenti  Regis,  et  17.  sol.  4.  den. 
oboi,  duplic.  ad  marcam  Paris.  [Charta 
ann.  circ.  1105.  apud  Besalium  in  Co- 
mit, Pictav.  inter  Probat.  pag.  393  : 
Dedit...  propter  hoc  ecc.  solidos  Picta- 
venses  veteres,  et  ce.  alios  solidos  minu- 
tarum  optima  moneta.  Poitevins,  in  Sta- 
tuto S.  Ludovici  ann.  1265.  tom.  1.  Or- 
dinat. pag.  95.1  Monetae  typum  descrip- 
sit  Thevetus  lib.  14.  cap.  6,  ut  et  Hau- 
tinus  pag.  49.  Nos  damus  115.  Vide  in 
Pietà  3.  et  supra  Andegavenses. 

*  Pictavenses  bruni  et  optimi,  in  Char- 
tul. S.  Joan.  Angeriac.  Charta  Alf.  co- 
mit. Pictav.  ann.  1269.  in  Reg.  11.  Char- 
toph. reg.  fol.  23.  r°.  :  Et  doivent  estre 
faites  les  malles  à  trois  deniers  de  loi, 
ausint  comme  li  deniers  sont  à  guatre  de- 
niersy  poniaise  mains,  et  se  doivent  dèli- 
vrer  les  malles  de  dis  et  vint  sols  et  deus 
deniers  à  celui  mare,  auquel  li  deniers 
sont  délivrés. 

*  Pinghoniensis  monetae  mentio  fit 
in  Charta  Garn.  abb.  ann.  1300.  ex  Char- 
tul. 23.  Corb.  ubi  inter  privilegia  domi- 
norum  Pinchonii  recensetur  illud,  de 
faire  monnoye  propre  et  de  faire  le  courre 
en  leurs  terres  et  en  leurs  fiefs. 

Podiensium  Episcoporum  moneta. 
[Id  juris  Adelardo  Episc.  Podiensi  con- 
cessi t  Radulphus  Charta  ann.  924.  inter 
Probat.  tom.  2.  Histor.  Occitan.  col.  62  : 
Concedentes  ex...  universa  qua  ibidem  ad 
dominium  et  potestatem  Comilis  hacle- 
nus  pertinuisse  visa  sunt  ;  forum  scilicet, 
teloneum,  Monetam  et  omnem  districtum. 
Quod  confirraavit  Lotharius  Charta 
ann.  954.  ibid.  col.  97.  Ejusdem  monetae 
mentio  est  in  Chron.  Podiensi  ad  ann. 
1077.  et  1102.  ibid.  col.  8.  9.  in  Chartis 
Ludovici  VII.  Reg.  Frane,  ann.  1146. 
1158.  inter  Instr.  tom.  2.  Gali.  Christ. 
col.  231.  232.  in  Tabular,  Casae  Dei  et 
Piperac.  non  semel.]  Vide  Pogesia. 

*  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1447.  in  Reg.  178. 
Chartoph.  reg.  eh.  246.  Ung  moyne  de 
Vordrede  Grantmont,  nommé  frere  Pierre 
Roy  ;  lequel  faisoit  d'une  monnoye,  nom- 
mée  Nodes  ;  en  laquelle  estoit  Venseigne 
de  Nostre  Dame  du  Puy,  qui  avoit  cours 
en  la  ville  et  dyocese  du  Puy. 

Pontesiensis  monetae  meminit  Orde- 
ricus  Vitalis  pag.  576.  596.  685. 

*  Charta  ann.  1112.  ex  Tabul.  S.  Petri 
Carnot.  :  Acceplis  a  monachis  Ij.  sol. 
nummorum  Pontesiorum,  eidem  ecclesia 
hospitem  unum...  dedi. 

SKS"  Sed  haec  Pontesiensis  seu  Ponti- 
sarensis  moneta  Palati nis  monetis,  quae 
Pontisarae  in  palatio  regio  cudebantur, 


videtur  accensenda,  ut  ex  denario  Lu- 
dovici VI.  vel  VII.  cujus  typum  descrip- 
sit  D.  le  Blanc  pag.  154.  colligitur. 

Pontivi  Comitum  monetae  mentio  est 
in  Hist.  Comitum  Pontivi  pag.  32.  et  in 
Hist.  Eccl.  Abbavill.  pag.  49.  50.  90.  465. 
ubi  et  describitur.  Typus  num.  116. 

]  Pope  ne  ani  Denarii,  Moneta  Comi- 
tum Red  onensium,  apud  Lobinell.  tom. 
2.  Hist.  Britan.  pag.  200.  ex  Tabul.  Ma- 
jor is  Monast.  :  OC xxv.  libras  veterum 
denariorum  Redonensium,  qui  fuerunt 
ante  Popelicanos  denarios  et  (Radulfo  de 
Filgeriis)  prastitimus.  Incomperta  mi  hi 
vocis  origo  :  an  huc  spectat  Manichaeo- 
rum  aut  Valdensiura  haereticura  nomen- 
clatura, qui  Popelicani  interdum  appel- 
labantur,  ut  videre  est.  in  Populicani. 

Provincie  Comitum  raonetas,  ea- 
rumque  figuras  delineavit  Anton.  Ruf- 
fius  in  Hist.  Comitum  Provincie  pag. 
61. 150.  214.  244.  274.  etc.  [et  Honorat. 
Bouche  tom.  2.  Hist.  Provine,  pag.  144. 
306.  337.  et  357.  etc]  Vide  Regalea.  Ty- 
pos  exhibemus  num.  117.  et  118. 

SBIT  Provincie  Comitum  nomine  et 
typo  tum  primum  insigniri  coeperunt 
monetae  Provincia  les,  cum  ann.  1146. 
Raymundus  de  Baucio  Comitatum  ob- 
tinuit  a  Conrado  III.  Imperatore,  ut  ex 
Charta  hujusce  concessionis  conficit 
Gaufridus  lib.  S.  Hist.  Provine,  pag.  78  : 
Tradimus  tibi  vir  nobilis  Raimunde  de 
Baucio,...  ìus  habendi  percussuram  mo- 
nete et  cudendi  proprie  figure  denarios, 
qui  in  toto  regno  nostre  Provincie,  ubi 
jam  a  longis  retro  temporibus  nulla  pro- 
pria et  specialis  moneta  fuit,  legitimum 
et  auctoritate  regia  confirmatum  cur- 
sum...  habeant  ;  exclusis  ab  ejusdem  ter- 
ra commerciis  et  omni  facultate  dandi 
aliorum  regnorum  moneta* ,  quam  mone- 
tam pracepto  in  aternum  valtturo  a  re- 
gia munificentia  nostra  acceptam,  apud 
Arelatem  metropolim  et  apud  Aquis  me- 
tropolim,  et  in  castro  de  Trinquatalis,  si 
sibi  commodum  fuerit  fabricari  facies, 
remota  inde  tara  in  puri  tate  quam  in 
pondere  totius  falsitatis  fraudulentia.  Id 
quidem  mirum  videtur,  cum  ineojure 
Ecclesiis,  Baronibusve,  qui  Comitibus 
Provincie  longe  inferi ores  erant,  conce- 
dendo perfaciles  fuerint  Impera tores. 
Ut  ut  sit  sub  Raimundo  Berengario  cui, 
retracta  Con  radi  III.  tradì  tione,  Comi- 
tatum Provinciae  contulerat  Fridericus 
I.  Imperat.  primum  occurrit  solidorum 
Provincialium  mentio,  quos  paulo  post 
Regales  vel  Coronatos  appella  vere  a  co- 
rona in  iis  efficta,  ubi  Ildefonsus  Ara- 
gonum  Rex  Comi  tatui  Provinciae  prae- 
fuit.  Horum  typi  plure3  exstant  apud 
Bouche.  Provenceauxt  in  Statuto  S.  Lu- 
dovici ann.  1265.  tom.  1.  Ordinat,  pag. 
95.  Regales  coronati  memo ran tur  in 
Charta  ann.  1197.  ex  Tabul.  Cartusian. 
Montisrivi  dioec.  Massi  1.  ad  ralionem  lx. 
sol.  prò  marcha  argenti  fini.  In  Chartu- 
lar  processuura  ulavar.  ann.  1200.  424. 
lib.  15.  solid.  4.  den.  Provinciales  valere 
dicuntur  500.  lib.  9.  sol.  14.  den.  Regal. 
Ibid.  ad  ann.  1209.  libra  Regal.  minor 
statuitur  libra  Provinciali  3.  sol.  4.  den. 
Anno  1239.  4.  Id.  Jan.  ex  Tabul.  S.  Vict. 
Massil.  58.  sol.  Regal.  coronatorum  con- 
fìciunt  marcam  argenti  puri.  In  Char- 
tul. mox  laudato  ad  ann.  1320.  librae  80. 
Provinciales  monetae  tu  ne  currentis 
computantur  prò  64.  lib.  reforciatorum. 
Ex  Charta  ann.  1325.  in  lib.  viridi  Epis- 
copat.  Massil.  fol.  69.  denarii  16.  coro- 
natorum valent  uno  Turon.  grosso  ar- 
gent.  cum  O  rotundo.  in  Litt.  Senescalli 
Provine.  19.  Sept.  1330.  5.  Provinciales 
ad  4.  coronatos  reducuntur.  In  Computo 


MON 


MON 


MON 


501 


ann.  1344.  102.  Ub.  8.  sol.  coronat.  com- 
putantur prò  160.  Florenis  de  Florentia, 
quorum  unus  valet  16.  sol.  Provine, 
parvis.  Ex  Charta  27.  Maii  1346.  in  lib. 
rub.  Tabul.  Oapit.  Aquens.  fol.  213.  1. 
sol.  Provine,  prò  10.  den.  computantur  ; 
ejusd.  preti i  26.  Mart.  1348.  ex  eod.  lib. 
pag.  270.  Anno  1364.  20.  Dee.  ex  Charta 
inter  Scheda s  Peiresc.  150.  lib.  coronat. 
valentl40.  lib.  12.  sol.  6.  den.  In  Tes- 
tarci, ann.  1390.  ex  lib.  rub.  supra  cit.  16. 
sol.  Provine,  aequiparantur  1.  floreno 
auri  ;  ejusd.  pretii  17.  Jun.  1408.  ex 
Charta  inter  Schedas  Peiresc.  Anno 
1433.  in  lib.  process.  antiq.  ex  Schedis 
Pr.  de  Mazaugues  20.  grossi  computan- 
tur prò  26.  sol.  8.  den.  Provine.  Anno 
1484.  ult.  Jul.  ex  lib.  rub.  supra  cit.  flo- 
renus  de  Rege  valet  16.  sol.  Provine. 
Statuta  Aquensis  Cur.  submiss.  ann. 
1559.  pag.  50  :  Et  tam  actor  quam  reus 
dent  pignora  aut  fidejussores  Curise  ad 
rationem  3.  sol.  prò  libra.  Ubi  in  mar- 
gine scriptum  :  Solidum  accipe  ex  valore 
9.  den,  Reg  al.  prò  unoquoque  solido,  sive 
valant  chescun  trois  liars. 

*>  Renati  regis,  corniti s  Provincia?  mo- 
ne tae  argentea?  typus  exstat  in  cime- 
liarcho  Pr.  d'Aigrefeuille,  in  cujus  an- 
tica parte  effìctum  scutum  gentilitium 
ejusdem  regis,  cum  inscript.  Renatus 
ex  liliis  Sicilie  coronatus  ;  in  pos- 
tica vero  crux  duplex,  cui  in  circulo  su- 
pereminet  monstri  genus,  Provinciali- 
bus  Tarasque  nuncupatum,  quo  Taras- 
cone  cusam  fuisse  significatur,  cum 
inscript.  O.  Crux  ave  spes  unica.  Al- 
tera cuprea  extat  in  eodem  museo,  in 
qua  ex  utraque  parte  prostant  Neapolis 
et  Hungariae  insignia. 

1  Prumiensi  monasterio  jus  cudendi 
monetam  concessum  a  Lothario  Reg. 
Charta  ann.  861.  apud  Marte n.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  158. 

*  S.  Quintini  Viromanduensis  mone- 
ta? typum  ex  hi  net  Molitenus  ex  Ci  me- 
li archo  S.  Genov.  pag.  146.  Charta  ca- 
pit.  S.  Quint.  ann.  1181.  in  Chartul. 
Mont.  S.  Mart.  part.  6.  fol.  98.  v°.  :  Pr&- 
dictam  silvam  ex  omni  exaction  e  liberam 
in  perpetuimi  possideat,  ita  tamen  ut  in 
constitutione  novi  abbatis  tres  solidos 
monetse  sancii  Quintiniensis  nobis  prse- 
fata  persolvat  ecclesia.  Alia  ann.  1193. 
ibid.  :  Tribus  solidis  prò  foreslel  de  Nou- 
roi  sanati  Quintiniensis  monetse,  xij.  dena- 
riis  prò  Booni  ejusdem  monetse.  Charta 
Elien.  corait.  Virom.  ann.  1197.  ibid. 
part.  1.  eh.  6  :  Hugo  Sotus  ecclesia  Mon- 
tis  S.  Martini  persolvit  ducentas  libras 
monetse  sancti  Quintini.  Vide  Viroman- 
densium  Cotnitum  moneta. 

Rajmundensis,  in  nuncupata  mo- 
neta Comi  tu  m  Tolosae,  apud  quos  Rai- 
mundi  nomen  frequens  fuit,  (nam  ad 
septem  recensentur  in  eorum  stemmate.) 
Raimundenci  solidi,  sub  Henri  co  et  Phi- 
lippo  I.  Regib.  Frane,  occurrunt  non 
semel  in  Tabul.  Conch.  Abb.  in  Ruthe- 
nis  eh.  68.  268.  269.  412.  etc.  [In  Charta 
ann.  1077.  inter  Probat.  Hist.  Occit. 
tom.  2.  col.  296.  computantur  8.  den. 
Raimundenses  prò  1.  multone.]  Hujusce 
moneta?  praeterea  mentio  est  apud  In- 
nocentium  III.  PP.  lib.  15.  Epist.  186. 
[in  Charta  ann.  1205.  apud  Gaufridum 
lib.  3.  Histor.  Prov.  pag.  78.  in  Charta 
ann.  1212.  apud  Chanteloup  in  Histor. 
MS.  Montis  major,  ubi  Raimundenses 
novi  dicuntur  esse  ad  legem  3.  den.  cu- 
jus moneta  88.  sol.  valent  marcam  ar- 
genti ;  ibid.  in  Charta  ann.  1222.  et]  in 
Charta  ann.  1232.  ex  Tabul.  Vallis-bone 
descripta  a  D.  Luca  Acherio  ad  Guiber- 
tum  pag.  635  :  Item  dai  dieta  Jordana 


librarum  35.  denarios  Raimundensium, 
unum  denariurn,  et  solidos  centum  Rai" 
mundensium,  in  rebus,  retento  ipsis  ju- 
galibus  usufructu  in  vita  sua.  Quinetiam 
extincta  Comitum  Tolosae  stirpe,  ipso- 
que  Comi  tatù  ad  Regiam  Coronam  de- 
lapso,  mansit  eidem  monetae  ipsum 
idem  Raimundensium  nomen.  Quippe 
exstat  in  Regesto  19.  Tabularli  Regii 
eh.  146.  continens  compositionem  super 
moneta  Raimundensium,  Albiensium 
inter  R.  Comitem  Tolosae,  Durandum 
Episcopum  Albiensem  et  Sicardum  Ala- 
manni, super  eo  quod  eorum  quisque 
habebat  pieno  ju re  tertiam  partem  in 
dieta  moneta,  et  in  omnibus  redditibus 
ex  ea  provenientibus,  in  qua  convene- 
runt,  quod  praedicta  moneta  cuderetur, 
et  fabricaretur,  quandocunque  eam 
cudi  vel  fabr icari  contingeret,  in  Castro 
novo  de  Bonafos,  et  non  alibi,  quod 
Castrum  Sicardus  Alemanni  tenebat  in 
feudum  a  Dn.  Comite  et  Dn.  Comes  ab 
Episcopo  Albiensi.  Convenerunt  insu- 
per, quod  dieta  moneta  curreret,  et  re- 
ciperetur  communiter  ab  omnibus  in 
civitate  Albiensi,  et  in  omnibus  terris 
et  dioecesibus  Albiensi,  Ruthenensi  et 
Caturcensi  constitutis.  Act.  11.  Kal. 
Jul.  ann.  1248.  in  Castro  Narbonensi. 
Describi  tur  praeterea  in  Tabulario  Re- 
gio, scrinio  Monetarios,  Charta  8.  Kal. 
Junii  ann.  1278.  quo  B.  Episcopus  Al- 
biensiset  Philippus  de  Furcis  prò  Phi- 
lippo  Rege  Franciae,  vendiderunt,  con- 
cesserunt  et  tradiderunt  ad  cudendum, 
fabricandum,  et  faciendum  in  civitate 
Albia  monetam  suam  Raimundensem 
Albiensem  Navarro  Casa- forti  burgensi 
Mars.  ad  duos  annos,  sub  modis  et  pactis 
inferius  comprehensis,  scilicet  quod  ipsi 
Navarrus  et  Joannes  cudant  et  fabrifi- 
cent  ipsam  monetam  ad  tres  denarios  le- 
gis,  ad  tale  argentum,  et  ita  bonum  et 
finum,  sicut  Turonenses  sunt  ad  quatuor 
denarios,  mìnus  pieca,  et  ad  pondus  18. 
sol.  et  8.  denariorum  ad  pondus  marchse, 
ad  quam  marcham  dictus  dominus  Rex 
delio erat  et  expedit  pecuniam  sive  mone- 
tam suam.  Ìbidem  praeterea  statuitur, 
ut  oboli  cudantur  et  fabricentur  ad  le- 
gem prsedictorum  denariorum  super ius 
designatami  et  sint  ipsi  oboli  ad  19.  sol. 
et  2.  den.  ad  marcham  pr&dictam.  Re- 
mondensium  denique  mentio  occurrit 
in  Aresto  Parlam.  Paris,  dato  penuit. 
Januar.  1319.  Typus  num.  119. 

JSEIT  Celebrior  est  solidorum  Raimun- 
densium aestimatio  cui  praefuit  Praeses 
de  Mazaugues  ann,  1711.  cum  enim  judi- 
cio  7.  Oct.  1251,  statutum  fuerat  soli- 
dum Raimundensem  semisse  Turonico 
valere,  appenso  Turonico  qui  iis  tem- 
poribus vel  circiter  in  usu  fuerat,  effecit 
Eruditissiraus  Praeses  50.  sol.  Turon. 
marcam  argent.  confecisse  ann.  1233. 
unde  solidi  Turon.  tum  pretium  erat 
11.  sol.  2.  den.  1.  ob.  et  3/25  ob.  atque 
adeo  solidus  Raimundensis,  qui  Turo- 
nici  media  pars  erat,  valebat  5.  sol.  7. 
den.  1.  pict.  3/25.  quod  Aresto  18.  Jul. 
1711.  con  firma  tura  fuit.  Raimunden- 
sium rursus  mentio  occurrit  in  Charta 
ann.  1253.  et  in  Statutis  Arelat.  MS. 
art.  60..Errat  Pittonus,  ut  obiter  monea- 
mus,  cura  scribit  pag.  100.  Hist.  Aquens. 
solidos  Raimundenses  aureos  fuisse  ; 
argentei  erant,  uti  apud  omnes  certum 
est. 

<*  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign. 
8406.  in  Bibl.  Reg.  :  ix.  lib.  ix.  den.  Rai- 
mundensium, valent  vj.  lib.  xv,  sol.  vj. 
den.  Tur. 

Ita  praeterea  dieta  moneta  Vicomitum 
Turenensium,  apud  quos  pari  ter  Rai- 


mundi  nomen  familiare  fuit,  cum  ad 
sex  recenseantur  ;  in  cujus  facie  altera 
crux,  cum  voce  Ra.ymundus,  describi- 
tur,  in  altera  binae  cruciculae,  cum  voce 
Turenne.  Alia  Vicecomitum  Turenen- 
sium insignia  praefert  cum  voce  Ray- 
mundus,  in  altera  facie  crucem  cum 
hisce  characteribus  :  Mon.  Vigecom. 
apud  Justellum  lib.  1.  Hist.  Turen.  cap. 

14.  qui  has  monetas  Raimundo  I.  Vice- 
comiti,  qui  expeditioni  Hierosolymita- 
nae  interfuit,  adscribit  :  sed  viri  doctis- 
simi  fidem  nolim  omnino  hac  in  re  prae- 
stare,  cum  familiarum  insignia  mone- 
ti s  ea  tempestate,   qua  et  forte  neque 
fixa  erant,  minime  apponerentur.   Prae- 
terea Charta  anni  1252.  ab  eodem  relata 
pag.  54.  Raimundenses  fuisse    monetas 
Vicecomitum  Turenensium  diserte  in- 
nuit  :  Quinquaginta  libras  Marchionum, 
vel   Raimundensium    de  Turena.   Anni 
1312.  pag,  38.  docet  ejusdem  fuisse  pon- 
deris,  quo  fuit  Cadurcensis,  et  20.  soli- 
dos cum  semisse    confecisse  Raimun- 
densium Marcam.  [Hujus  monetae  ty- 
pum  exhibemus  num.    141.]    Occurrit 
praeterea  mentio  Raimundensium  Ture- 
nensium in  Chartis  ab  eodem  Justello 
descriptis  pag.  66.  70.  154. 

W  Fuit  etiam  Comitum  Provinci ae 
ejusdem  nominis  moneta,  si  fides  Gau- 
frido  lib.  3.  Histor.  Prov.  pag,  78.  quae 
a  Raimundis  Berengariis  sic  nuncupa- 
batur.  Fucum  fecit  erudito  viro  Rai- 
mundi  nomen,  quo  tamen  nulla  moneta 
Comitum  Provincia?  insignita  occurrit  : 
unde  Raimundenses  Tolosanos  in  Pro- 
vincia usum  obtinuisse  certum  vide  tur  ; 
maxima  quippe  erat  inter  utrumque  Co- 
mitatum  societas.] 

*  Raymonetus,  Remundinus,  ut  Rai- 
mondensis  Tholosanus.  Testam.  Romei 
de  Villanova  ann.  1250.  ex  Tabul.  D. 
Venciae  :  Item  confiteor  me  debere  Ber- 
trando de  Garda  militi  meo  de  equis, 
quos  ab  eo  hàbui,  tres  mille  solidos  Ray- 
monetos.  Moneta  Remundinorum ,  in 
Arest.  ann.  1265.  ex  Reg.  Olim  parlam. 
Paris. 

1  Redonensis  monetae  mentio  est  in 
Epist.  civium  Redonensiura,  apud  Mar- 
ten.  tom.  1.  Anecd.  col.  603.  Vide  supra 
Popélicani. 

*  Charta  ann.  1184.  ex  Tabul.  S.  Ju- 
liani  Turon.:  Prior  spopondit  se  redditu- 
rum  eis  decem  solidos  Redonensis  monetse. 

Regitestensium  Comitum  Denarii, 
[quorum  13.  valere  dicuntur  12.  parvis 
Turon.]  ex  Regesto  123.  jubentur  esse 

3.  den.  16.  gr.  legis  argenti  Regis,  et  19. 
sol.  6.  denar.  ponderis  ad  marcam  Paris. 
Mallix  vero  eorumdem  Denariorum,  3. 
den.  legis  argenti  Regis,  et  16.  sol.  9. 
den.  malliar.  duplic.  ponderis,  etc.  Mo- 
netae typum  delineavit  Thevetus  tom.  2. 
Cosmogr.  pag.  569.  ut  et  Hautinus  pag. 
47.  [<**  Alium  typum  damus  num.  210.] 

Remensium  Archiepiscoporum  De- 
narii, ex  Regesto  123.  debent  esse   leg. 

4.  den.  12.  gr.  argenti  regii,  pond.  ad 
marcam  Paris.  17.  sol.  8.  d.  Mallise  eo- 
rumdem denariorum  leg.  2.  den.  18.  gr. 
argenti  regii,  ponder.  ad  marcam  Paris. 

15.  sol.  5.  den.  oboi.  dupl.  [Mox  haec 
adduntur:  Et  ne  porrà  faire  que  le  di- 
sieme  partie  de  maailes  doubles  ;  et  ainsi 
vaudront  les  deniers  et  les  maailes  dessus 
dites  autant,  plus  ne  moins,  come  les 
Parisis  petitz  et  les  maailes  Parisies.] 
Monetae  typum  descripsit  Thevetus  lib. 
15.  Cosmogr.  cap.  2.  Remensis  monetae 
mentio  est  apud  Alexandrum  III.  PP. 
Epist.  56.  ex  iis  quas  Sirmondus  edidit, 
Duchesnium  in  Hist.  Castilion.  pag.  682. 
etc.  Videtur  olim  appellata  Rancien,  in 


502 


MON 


MON 


MON 


Charla  Hugonis  Comi  ti  s  Regitestensis 
et  Felici  tati  s  ej  us  uxoris,  prò  villa  de 
Machau  :  Que  chacuns  chevaus  traihens 
patera  3,  sestiers  de  blé,  et  3.  sols  de  Ran- 
ciens.  Infra  :  Dis  oit  deniers  Ranciens. 
Vide  praeterea  Marlotum  in  Metropoli 
Remensi  lib.  4.  cap.  16.  Typos  exhibe- 
raus  num.  121. 122. 

Sfcp-  Id  juris  Artoldo  Episcopo  una 
cum  Oomitatu  Remensi  concessit  Ludo- 
vicus  Transrnarinus ,  ut  ex  Flodoardo 
lib.  4.  cap.  27.  docemur.  Oonsule  Alta- 
serram  de  Oomit.  Provine,  pag.  141. 

1  S.  Remigii  monetae  mentio  est  in 
Focagio  civit.  Aquensis  in  ter  Schedas 
Pr.  de  Mazaugues  ubi  Turonus  S.  Remi- 
gii di  ci  tur  valere  13.  den.  prò  14.  den. 
computantur  in  Ration.  Clavarii  Ave- 
nion.  ann.  1315.  ibid. 

**  Riomensis  monetae  typum  damus 
num.  123. 

|  Rossilionensis  monetae  meminit 
Oharta  ann.  1102.  inter  Probat.  Hist. 
Occit.  tom.  2.  col.  359. 

Rotomagensis  monetae  meminerunt 
Alexander  Oelesinus  Abbas  lib.  3.  cap. 
8.  lib.  4.  cap.  1.  et  Ordericus  Vitalis  fol. 
495.  583.  Typos  damus  124.  125. 

Rupellensis  monetae  meminit  Frois- 
sart.  1.  voi.  pag,  394.  et  Hist.  Rupellen- 
sis pag.  39.  88.  Edit.  in  8. 

Ruthenensis  monetae  sub  Roberto  et 
Henrico  Regibus  crebra  est  mentio  in 
Tabular.  Oonchensi  in  Ruthenis.  Oh. 
14.  53.  83.  141.  257.  etc.  Solidi  Rodenesi 
in  Oh.  349.  Typum  dedit  Thevetus  lib. 
14.  cap.  8.  [Vide  supra  Hugonenses.  In 
moneta  Ruthenensi  12.  nummos  singu- 
lis  septimanis  habebat  Episcopus ,  ex 
Charta  ann.  1161.  inter  Instrumenta 
tom.  1.  novae  Galliae  Christianae  pag.  51. 
col.  1.]  Typum  damus  num.  126. 

•  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.8406. 
in  Bibl.  reg.:  vj.  Ho.  xiiij.  sol.  j.  den. 
Ruthenensium,  valent  iiij.  lib.  ij.  sol.  ij. 
den.  Tur. 

Sabaudi^  Oomitum  ad  Ducum  mone- 
tas  aureas  ac  argenteas  omnes  veteres 
ac  novas  collegit  ac  descripsit  Guiche- 
nonus  in  Histor.  Sabaud.  lib.  1.  cap.  15. 
a  pag.  142.  ad  pag.  160. 

Sacri  Cksaris  Oomitum  Denarii  ,* 
[quorum  15.  computantur  prò  12.  parvis 
Turon.]  ex  Regesto  123.  jubentur  esse 
3.  den.  6.  gran,  legis  argenti  Regis,  et 
20.  sol.  ponderis  ad  marcam  Paris.  Eo- 
rumdem  vero  Malllae  %  den.  16.  gran, 
legis  argenti  Regis  et  17.  sol.  2.  den. 
malliar.  duplic.  ponderis  ad  marcam 
Paris.  Monetae  binos  typos  descripsit 
Hautinus  pag.  49.  et  51.  Vide  Thomas- 
serium  in  Historia  Bituricensi  lib.  6. 
cap.  41.  et  76.  Typos  damus  127. 128. 

Santonensis  monetae  meminit  Tabu- 
lari um  Dei  par.  Santon.:  Moneta  Santo- 
nensis civitatis  est  Comitis  propria  :  et  si 
quis  refutaverit  eamì  justitia  est  Comitis. 
Ibid.:  Willelmus  Comes  filius  Guidonis 
fecit  fundare  monetam  suatn,  quae  dice- 
batur  de  Goilart.  Typusl29. 

WW  Id  tamen  juris  cessit  aliquando 
percelebri  S.  Mariae  Santonensis  par- 
the  noni,  ut  discimus  ex  Oharta  Gaufridi 
Oomit.  ann.  1047.  inter  Instr.  tom.  2. 
novae  Gali.  Ohrist.  col.  480  :  Adjunximus 
autem  donis  nostris  Monetam  et  moneta- 
gium,  per  cambitum  totius  episcopatus 
Xantonensis...  Congregatis  autem  mone' 
tariis,  monetam  qui  facerent,  ex  diversis 
civit ati&us,  fecimus  eos  facere  fidelitatem 
et  securitatem  S.  Marise,  in  abbatissse 
manu  Constanti^,  et  omnibus  sub  casti-, 
moni»  jugo  sibi  parentibus.  Dedimusque 
ad  Monetam  fabricandam  domum  juxta 
arcam  pontis  sitam. 


Sauviniacensis  moneta  fuit  Domino- 
rum  Borbonii  et  prioris  ejusdem  Priora- 
tus,  ex  variis  Paciis  uirimque  initis, 
quorum  meminit  Historia  ejusdem  Mo- 
nasterii  pag.  340.  seqq.  Hujus  Denarii, 
[qui  ejusd.  pretti  dicuntur  atque  Turon. 
parvij  ex  Regesto  123.  jubentur  esse 
legis  3.  d.  16.  gran,  argenti  regii,  et 
pond.  19.  sol.  6.  den.  Malliae,  leg.  3.  den. 
argenti  regii,  et  pond.  16.  sol.  9.  den. 
malliar.  dupl.  ad  marcam  Paris.  Monetae 
inscriptum  in  eo  Regesto,  S.  Maiolus, 
cujus  vultus  ef  fingi  tur,  in  altera  parte, 
De  Saviniaco.  Typum  damus  [**  nobis 
130.  ubi  SilviniacoJ  qui  habetur  etiam 
apud  Hautinum  pag.  41.  et  Thevetum 
tom.  2.  pag.  547.  [Ejusdem  monetae  35. 
solidi  marcam  argenti  puri  conficiebant, 
ut  colligitur  ex  Oharta  Archembaldi 
dom.  Borbonii  apud  D.  le  Blanc  pag. 
xxix  :  Persolventur  autem  vel  in  num- 
mis,  vel  in  argento,  ita  ut  Sylviniacensis 
marca  argenti  puri  prò  xxv.  solidis  acci- 
piatur. 

0  Recte  Molinetus  in  Oimeliarcho  S. 
Genov.  pag.  143.  emendat  Silvi  niacensis, 
legendumque  censet  Silviniaco;  atque 
adeo  non  Sauvig ni,  sed  Souvigni,  Olu- 
niacensis  prioratus  in  Arvernia,  ubi  S. 
Maiolus  obiit,  sepultusque  est,  hicintel- 
ligendus  :  quod  mire  probat  diploma 
Hugon.  Oapeti  ann.  995.  t.  10.  Collect. 
Histor.  Frane,  p.  565  :  Cum  essemus  Sil- 
viniaco villa,  et  adiremus  ecclesiam  S. 
Petri,  ubi  gloriosus  confessor  Chris  ti  et 
dilectus  noster  quondam  Maiolus  abba  in 
corpore  requiescit,...  concedimusut  malias 
de  bona  leg  e,  cum  nomine  et  imagine 
confessoris  memorati  Maioli,  possit  facere 
Odilo  abbas  venerandus  et  successores 
sui t  nomine  ecclesia  Silviniacensis  :  et 
current  malias  S.  Maioli  omni  tempore, 
et  valoris  perpetui  erunt  in  terra  Archim 
baldi  comitis  cum  maliis  nostris  in  perpe 
tuum.  Id  rursus  confirmat  Oharta  Joan 
comit.  Oatal.  ann.  1232.  ex  Reg.  comitat 
Olarimont.  ubi  denarii  hujus  monetae 
Silviniens,  non  Sauviniens,  appellantur 
Pour  la  procuration  que  je  ay  en  le  terre 
et  ès  homes  de  Bragny,  je  dois  avoir  tant 
seulement  sept  livree  de  fors  Silviniens 
chascun  an, 

°  Secusiensis  moneta,  prò  Segusien- 
sis,  id  est,  Lugdunensis.  Oharta  ann. 
1150.  in  Ohartul.  Oluniac:  Placuit...  ut 
ab  Anguisone  priore  Contamini»  mille 
quadringentos  solidos  Secusienses  eo  pacto 
et  tenore  acciperent,  etc. 

Stampensis  ,  moneta  Dominorum 
Stamparum,  in  agro  Aurelianensi.  Le 
Roman  d'Aubery  le  Bourguignon  MS.: 

Ervis  son  frere  raaìntint  muli  bien  ses  drois, 
Qu'il  n'en  perdi  vaillant  un  Estampois. 

SP*  Exstat  Oharta  Ludovici  VII.  Reg. 
Fr.  ann.  1137.  apud  Basi  li  um  Fleureau 
in  Antiqui t.  Stampens.  cap.  27.  pag.  103. 
ubi  haec  habentur  :  Concessimus  quod 
prsesentem  Stamparum  monetam ,  quse 
ibi  a  patris  nostri  decessu  habebatur,  nos 
omnibus  diebus  nostra  vitse  neque  muta- 
bimus,  neque  leg  e,  neque  pondere  allevia- 
bimus,  neque  alleviar i  ab  aliquo  patiemur. 
Ex  quibus  verbis  non  absurde  efficitur 
id  tantum  Stampensibus  concessum 
fuisse,  ut  moneta  regia  quae  Stampis 
percuteretur  Regis  nomine  ejusdem 
semperesset  legis  et  ponderis;  neque 
aliud  innuunt  typi,  de  quibus  ibidem 
mentio  flt.  Sed  illud  in  primis  rem  con- 
ficit  quod  plurimae  exstent  eadem  de  re 
Regum  nostrorum  Chartse,  quibus  aliis 
civitatibus  pollicentur  nusquam  se  mo- 
netam mutaturos,  quamdiu  certam 
praestationem  exsolvent,  Id  ergo  unum 


ex  laudata  Oharta  sequitur,  Stampenses 
sci  li  ce  t  jus  quod  monetagium  vocabant, 
praestitisse.  Vide  D.  le  Blanc  pag.  156. 

|  Stephanienses.  Vide  supra  Burgun- 
di» Ducum  moneta, 

Suessionensium  Oomitum  Denarii, 
quos  appellant  Noirés,  ex  Regesto  123. 
debeni  esse  3.  den.  12.  gr.  legis  argenti 
regii,  et  23.  sol.  pond.  ad  marcam  Paris. 
Mox  subditur  :  Et  vaudront  les  Deniers 
dessusdits  avaluez  à  Parisis  petit s  et  à 
Maailles  Parisies  les  20.  Noirés  7.  [12.1 
Parisis  petits.  Monetae  figuram  descripsit 
Thevetus  lib.  15.  Cosmogr.  cap.  3.  ut  et 
Hautinus  pag.  45.  Mentio  habetur  Sues- 
sionensis  monetae  in  Histor.  Suession. 
passim,  in  tom.  2.  Hist.  Francor.  pag. 
§35.  etc.  Typum  habes  num.  131. 

Tolosani,  Gali.  Tolosans,  moneta  Oo- 
mitum Tolosanorum,  quorum  cursus 
interdictus  in  Statuto  S.  Ludovici  Regis 
Franciae  ann.  1265.  intra  regni  limites, 
hoc  est,  intra  Dominica  Regia.  In  Ohar- 
tophylacio  Regio,  seri  ni o  Monetarios,  est 
Oharta  Alphonsi  Oomitis  Tolosani  prò 
locatione  Monetae  suae  Tolosanae,  in  qua 
sequentia  habentur:  Simplices  Tolosani 
debent  esse  legis  et  ponderis  Turonen- 
sium,  hoc  est  sciendum,  ad  quatuor  Pou- 
geesses  minor es  legales,  sicut  debet  fieri 
moneta  domini  Regis  apud  Carcassonam 
et  Nemausum  :  dicti  enxm  simplices  Tolo- 
sani debent  deliberare  de  pondere  18. 
solidorum  unius  denarii  ad  marcam  Tre- 
censem.  Oboli  vero  debent  esse  de  eadem 
lege,  de  qua  sunt  Tolosani  simplices,  et 
ponderis  18.  solidor.  et  10.  denar.  ad  mar- 
cam Trecensem.  Et  Grossi  Tolosani  de- 
bent esse  legis  et  ponderis  Cenomanen- 
sium,  videlicet  de  leg  e  ad  6.  denar.  et 
obolum,  et  de  pondere  14.  sol.  et  dimid. 
ad  marcam  Turonensem,  etc.  Oharta  alia 
ejusdem  Alfonsi  ann.  1265  :  Debent  au- 
tem facere  dicti  burgenses  infra  dictos 
duos  annos  apud  Tolosam  25.  milita 
grossa  Tholos.  alborum  ad  7.  den.  de  leg  e, 
ad  bonum  argentum  de  Montepessulano  : 
qui  dicti  Tolosani  debent  esse  de  pondere 
18.  sol.  ad  marcham  Tolosanam,  etc.  Vide 
Historiam  Abbatiae  Condomensis  tom. 

13.  Spici  legii  pag.  460.  481.  Typos  exhi- 
bemus  num.  132.  133. 

SS^*  Hujus  monetae  praeterea  mentio 
fit  in  Oharta  ann.  1095.  inter  Probat. 
Histor.  Occitan.  tom.  2.  col.  337.  Oharta 
ann.  1098.  ibidem  col.  848.  in  Oharta 
ann.  mi.  ibid.  col.  378.  etc.  Ex  Oharta 
ann.  1212.  apud'D.  le  Blanc  pag.  xxx. 
26.  sol.  Tolos.  marcam  argenti  puri  con- 
fici unt.  Deniers  Toulsas,  in  Oharta  ann. 
1286.  apud  la  Faille  Annal.  Tolos.  tom. 
1.  pag.  17.  quem  rursus  consule  inter 
Probat.  ejusd.  tom.  pag.  13.  14.  15.  et  37. 
Moneta  exstat  a  D.  Cangio  in  Dissertat. 

14.  ad  Joinvillam  Raimundo  a  S.  Egidio 
minus  bene  adscripta,  cum  in  expedi- 
tionem  Hierosolymitanam  ann.  1097. 
profectus  ibi  mortem  obierit:  sed  ea 
tempestate,  ut  supra  monuit  vir  doctis- 
simus,  familiarum  insignia  monetis  mi- 
nime apponebantur  ;  unde  Raimundo 
V.  alteri  us  Raimundi  nepoti,  qui  et  Pa- 
latini nomenclatura  insignis  fuit,  tri- 
buendum  censeo. 

2Sg"  Nec  sanior  videtur  eorum  opinio, 
qui  Consules  Tolosanos  una  cum  Comi- 
tibus  jus  cudendi  monetam  habuisse 
arbitrantur  :  nullum  quippe  ea  de  re 
exstat  monumentum  praeter  Litteras 
Alphonsi  II.  Comitis  apud  Oatellum  de 
Corniti  bus  Tolos.  pag.  382.  ex  quibus  id 
inferre  diffìcillimum  est  :  Certos  nuntios 

nostros  videbitis,  qui  vobis super  con- 

firmatione  monetai  quam  petitis,  secun- 
dum  vestrum  beneplacitum  taliter  respon- 


MON 


MON 


MON 


503 


debunt.  Quod  de  monetarum  imminu- 
tione  accipiendum  existimo. 

•  Solidi  Tholosani  cum  flore,  in  Charta 
ann.  1308.  ex  Tabul.  B.  M.  Deauratae 
Tolos.  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign. 
8406.  in  Bibl.  reg.:  i.  den.  Tholosanus, 
valet  ij.  den.  Turon.  Tholosains,  in  Stat. 
ann.  1265.  tom.  1.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  95.  art.  3.  Thelouzain  et  Thelouzin, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1483.  ex  Reg.  207. 
Chartoph.  reg.  eh.  299. 

1  Tornacensium  Episcoporum  mo- 
ne tae  mentio  fit  in  1.  Memoriali  Camera 
Comput.  Paris,  fol.  27.  et  apud  Acher. 
tom.  11.  Spicileg.  pag.  351. 

*  Charta  Mich.  episc.  Tornac.  ann. 
1286.  in  Suppl.  ad  Miraeum  pag.  421.  col. 

1  :  Nous  evesques  de  Tournay ferons 

batre  et  forgier  monnoye  en  la  chité  de 

Tournay , dont  li  doi  deniers  vauront 

un  Parisi  bìen  et  loialment. 

]  Tornodorensium  Comitum  monetae 
ibid.  mentio  est  fol.  29.  Typus  num.  134. 

Trecensis  monetae  meminit  Innocen- 
tius  III.  lib.  13.  Epist.  45.  pag.  36.  442. 
Hujus  typura  hic  damus  num.  135. 

1  Trenorchiensi  monasterio  jus  cu- 
dendi  monetam  ab  Odone  Rege  obtinuit 
Blitgarius  Abbàs  ann.  889.  ut  patet  ex 
Charta  edita  apud  Chiffletium  in  Hist. 
ejusd.  loci  pag.  270.  Id  confìrmavit 
Carolus  Simplex  ibid.  pag.  272.  Charta 
ann.  915.  ex  qua  di  sci  mas  in  ea  moneta 
efftetum  fuisse  regi  a  m  monogramma  : 
Concedimus  quoque  ut  trapezetas  locus 
praedictus  habeat ,  qui  nostri  nominis 
signum  singulis  imprimant  nummis.  Et 
quidem  in  eo,  quem  hic  describimus, 
num.  136,  typo  inesse  monogramma 
videtur,  sed  cujus  sit  non  satis  agnosco  : 
in  una  facie  inscriptum  Scs.  Valeria- 
nus,  qui  Trenorchiensium  est  apostolus 
etpatronus;  in  altera  Tornucio  Cas- 
tro. Vide  laudatum  Chiffletium  cap.  24. 
Alterum  ejusdem  monetae  typumvidere 
licet  apud  Petavium  in  Gnorism.  vett. 
nummor.  unde  idem  jus  cudendae  mo- 
netae Trenorchiensibus  a  Lothario  con- 
firmatum,  forte  et  amplificati! m  ex  ipsa 
in  primis  Inscript.  Lotharii  Regis 
Permissione  colligitur. 

1  Trevirensi  Ecclesiae  jus  cudendae 
monetae  restituit  Ludovicus  Rex  ann. 
902.  apud  Brower.  Annal.  Trevir.  tom. 
1.  pag.  443.  Hujus  monetae  typos  deli- 
neari  curavit  D.  Calmet.  initio  tom.  2. 
Hist.  Lothar.  n.  127. 128. 

1  Trevoltii  Dominorum  moneta, 
quae  ab  ann.  1310.  cudi  coepit,  ad  haec 
usque  ferme  tempora  obtinuit ,  ut  ex 
variis  monumentis  constare  testatur  D. 
Aubret  eruditus  Dumbarum  historio- 
graphus.  Typi  137.  138. 

1  Trigastinensis  monetae  tam  auri 
quam  argenti,  arma  regis  Delphini,  et 
crossam  communiter  habentis,  cujus  emo- 
lurnenta  Inter  delphinum  et  episcopum 
communio,  sunt,  mentio  est  in  Pariagio 
ann.  1409.  tom.  1.  novae  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  pag.  123.  col.  2.  Typi  139. 140. 

Tullensib  ,  moneta  Episcoporum 
Tullensium,  Toullois,  in  Charta  Theo- 
baldi  Ducis  Lotharingiae  ann.  1312.  in- 
ter dieta  in  Francia  sub  nomine  Thou- 
lais,  legitur  in  Statuto  Regis  Philippi 
dato  Pissiaci  Sabbato  post  Theopha- 
niam  ann.  1313.  cum  Pillevillis,  et  Ve- 
netianis  (Pilles  Vuilles  et  Veniciens) 
propter  defectum. 

Sfcir  Id  erat  Episcoporum  Tullensium 
jus  ex  Charta  Udonis  Episc.  ann.  1069. 
apud  D.  Calmet.  tom.  1.  Hist.  Lothar. 
col.  467.  ut  monetam  suam  mutare 
possint  sine  Consilio  Gomitis.  Hanc  apud 
Liberdunum  cudi  concessit  Fridericus 


I.  Imper.  Charta  ann.  1168.  ibid.  tom.  2. 
col.  364.  Vide  P.  Benoist  cap.  7.  Hist, 
Tullens. 

*  Tullois,  in  Charta  Feder.  III.  ducis 
Lothar.  ann.  1285.  Toloiz,  in  Lit.  ann. 
1357.  tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
632.  art.  12.  Reg.  Cam.  Comput.  Paris, 
sign.  Croix  fol.  122.  r0.:  viij.  lib,  xvj.  sol. 
Tullensium  currentium  ibidem  (in  pro- 
vincia Remensi)  valent  xj.  lib.  xv.  sol. 
ij.  den.  Turon. 

Turenensium  Vicecomitum  monetae 
mentio  occurrit  apud  Justellum  in  His- 
tor.  Turenensi  pag.  31.  37.  et  in  Prob. 
pag.  40.  53.  62.  63.  64.  88.  95.  98.  104. 105. 
110.  Vide  supra  Raimundensis.  Typum 
num.  141. 

1  Turigino  parthenoni  jus  cudendi 
monetam  concessit  Carolus  Crassus: 
cujus  monetae  typos  adhuc  reperiri  qui- 
bus  una  facie  vultus  muliens  velatae, 
altera  scriptum  Carolus  Imper.  refert 
Guilliman.  lib.  3.  Rer.  Helvet. 

*  Valenensis,  Valentiana  ,  Val- 
lencenensis  ,  Valentianarum  ,  vulgo 
Valenciennes ,  in  Hannonia  moneta, 
Gali.  Valentiennois.  Charta  Buch.  episc. 
Camerac.  ann.  1119  :  Statuimus  ut  pr se- 
fata  S.  Marise  ecclesia  priori  et  fratribus 
S.  Salvii  quotannis  decem  Vallentianen- 
sis  monetae  solidos  prò  rebus  parochiali- 

bus persolvat.  Alia  Nic.    S.    Humb. 

Maricol.  abb.  ann.  1185.  ex  Chartul.  S. 
Vinc.  Laudun.  eh.  165  :  Ecclesia  Lesche- 
riensis  nobis  propter  fioc  odo  solidos  albo- 
rum  Valentianorutn  aut  xij.  solidos 
Duacensium  in  festo  S.  Remigiì  annua- 
tim  persolvet.  Lit.  Jac.  dom.  Gusiae  ann. 
1189.  apud  Vales.  in  Not.  Gali.  pag.  260. 
col.  2  :  xl.  solidos  alborum  Valecenensium 
in  vinagio  meo  de  Landreciis.  Charta 
ann.  circ.  1200.  in  Chartul.  Mont.  S. 
Mart.  part.  6.  fol.  104.  r°.  col.  2  :  Singulis 
anni»  Ehamensis  ecclesia  t  xxx.  solidos 
Valenensis  monetae  ecclesiae  Montis  S. 
Martini  in  festo  B.  Lucse  Cameraci  per- 
solvet. Alia  Guich.  prior.  S.  Salvi  ann. 
1202.  ex  Tabul.  S.  Gauger.  Camer.: 
Memoratum  hospitale  singulis  annis  die 
Natalis  Domini  talentum  unum  septem 
solidorum  Vallencenensis  monetae  censiia- 
Uter  nobis  persolvet.  Ordinat.  Phil.  III. 
reg.  Frane,  ann.  1282  :  Nous  avons  de 
nouvel  ordenné  que  quiconques  aura  en 
nostre  roiaume  baudekins,  ou  Valentien- 
nois,  ou  autre  bianche  monnoye  ou  noire 
de  hors  du  roiaume,  quele  que  eie  soit, 
fors  que  esclins,  et  ne  l'aura  fete  perder 
dedens  un  mois  après  ce  que  cestes  orde- 
nance  aura  esté  enee,  soit  changeur,  soit 
autre,  il  l'aura  desoresen-avant  per  due 
etforfete.  Typum  damus  num.  145. 

Valentinensium  monetae  Comitum, 
vel  Episcoporum  Valentinensium,  in 
Delphinatu  provincia  Franciae,  meminit 
Raimundus  de  Agiles  in  Histor.  Hiero- 
sol.  pag.  165.  et  Charta  Hugonis  Epis- 
copi Gratianopolit.  descripta  a  Jacobo 
Petitopag.  601.  Occurrit  praeterea  non 
semel  in  Tabulario  Prioratus  Dominae 
in  Delphinatu.  Typus  num.  143. 

32®*  Valentinensi  Ecclesiae  concessam 
facultatem  cudendi  monetam  a  Fride- 
rico  I.  Imper.  confìrmavit  Fridericus  II. 
Diplomate  ann.  1238.  Solidi  Valentinen- 
ses,  apud  Spon.  tom.  3.  Iliner.  pag.  17. 
Valenciani,  in  Tabular.  Prioratus  Do- 
minae. Typum  episcopalis  monetae  hic 
delineamus  num.  142. 

*  Vauvillarensium  dominorum  mo- 
netae typus  ann.  1555.  exstat  in  Tabula- 
rio  abbatiae  Luxoviensis.  Vide  supra 
Moneta  Castelleti  dominorum.  [*>  Typura 
monetae  antiquioris  damus  num.  144.] 

*  Uceticensis  moneta  Episcopo  ejus- 


dem civitatis  concessa  a  Ludovico  Ju- 
niore  Charta  ann.  1156.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  299. 

Vesuntionensium  Archiepiscoporum 
monetae  fìgurara  delineavit  Jo.  Jacobus 
Chiffletius  in  Vesontione  part.  1.  cap.  4. 
Hujus  etiam  meminit  Gofutus  in  Hist, 
Sequanica  pag.  593.  Typum  damus  num. 
146. 

Viennensis  monetae  mentio  in  Tabu- 
lario ejusdem  Ecclesiae  pag.  25.  in  Hist. 
Frane,  tom.  1.  pag.  21.  in  Hist.  Episco- 
por.  Bellicensium  pag.  46.  in  Hist.  Be- 
neharn.  pag.  838.  apud  Justellum  in 
Hist.  Arvern.  pag.  177.  in  Prob.  pag.  51. 
81. 139.  in  Spicilegio  Acheriano  tom.  13. 
pag.  284.  [in  Hist.  Dalphin.  tom.  2.  pag. 
185.  et  253.]  apud  Jacob.  Petitum  post 
Poenitentiale  Theodori  pag.  601.  etc. 

$$£?•  Hujus  monetae  typum  damus 
num  147.  cum  Inscript.  S.  M.  (Mauri- 
tius) Vienna  Maxima  Gall.  qua  uti 
solitos  Viennenses  Archiepiscopos  tes- 
tatur Gervasius  Tilber.  in  Otiis  Imper. 
apud  Leibnit.  tom.  1.  Script.  Brunsvic. 
pag.  915  :  Viennensis  Burgundiae  Archie- 
piscopi et  Regis  cancellarius,  cujus  nu- 
mismatis  inscriptio  habet  :  Maxima  Se- 
des  Galliarum. 

*  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign.  8406. 
in  Bibl.  reg.  :  Quinque  Viennenses  valent 
quatuor  Turonenses.  Terrear.  Bellijoc.  : 
Unum  denarium  Viennensis  monetae , 
cujus  decem  odo  solidi  valent  et  ponun- 
tur  prò  viginti  octo  solidis  Turon.  Legen- 
dum  esse  viginti  solidis  certum  videtur 
ex  pluribus  aliis  locis  ibidem. 

Vindocinensium  Comitum  Denarii, 
[quorum  14.  computantur  prò  12.  parvis 
Turon.]  ex  Regesto  123.  jubentur  esse 

3.  den.  10.  gr.  legis  argenti  regii,  et  19. 
sol.  7.  d.  ponderis  ad  marcam  Paris. 
Malli&  eorumdem  Denariorum,  2.  den. 
21.  gran,  legis  argenti  Regis,  et  17.  sol. 

4.  den.  malliar.  duplic.  ponderis  ad  mar- 
cam Paris,  etc.  Monetae  typum  descri- 
psit  Thevetus  lib.  15.  Cosmogr.  cap.  6. 
Ejusce  monetae  mentio  est  [in  Tabul.  B. 
Magdal.  Castrodun.]  apud  Beslium  in 
Comitib.  Pictav.  pag.  428.  et  Gallandum 
de  Franco  alodio  pag.  283.  Typi  num. 
148.  149. 

Virdunensium  Episcoporum  monetae 
meminit  Laurentius  Leodiensis  pag.  327. 

Viromandensium  Comitum ,  seu  S. 
Quintini  monetae  mentio  est  apud  Vas- 
sorium  in  Novioduno  1.  voi.  pag.  26.  et 
Hemereum  in  Augusta  Virom.  pag.  34. 
35.  154.  162.  p  Vide  supra  S.  Quintini 
moneta.]  Typus  num.  150. 

Virsionensis  Dominae  in  Biturigibus 
Denarii,  [quorum  15.  dicuntur  valere  12. 
parvis  Turon.]  ex  Regesto  123.  jubentur 
esse  4.  den.  6.  gr.  legis  argenti  Regis,  et 
20.  solid.  ponderis  ad  marcam  Paris. 
Eorumdem  Mallise,  2.  den.  16.  gr.  legis 
argenti  Regis,  et  16.  sol.  2.  den.  malliar. 
duplic.  ponderis  ad  marcam  Paris.  Mo- 
netae typum  descripsit  Hautinus. 
r**  Alios  damus  num.  151.  152. 

1  Vi variensium  Episcoporum  monetae 
mentio  est  in  Charta  ann.  1307.  quam 
supra  retulimus  inter  praemissa  ad  Mo- 
netas  Baronum.  Typus  num.  153. 

1  Wisimburgensi  monasterio  dioecesis 
Spirensis  jus  cudendae  monetae  concessit 
Dagobertus  Rex  Diplomate  ann.  23.  ejus 
regni,  apud  Trithemium  Anrial.  pag.  52. 

Compiura  habentur  monumenta  de 
Baronum  nostrorum  monetis,  ex  quibus 
sequentia  excerpsimus  ex  Regesto  Ca- 
merae  Computor.  Paris,  signato  Qui  est 
in  caelis,  fol.  159.  et  ex  signato  Croix  fol. 
122.  et  ex  signato  Noster  f.  212.  213  : 


504 


MON 


MON 


MON 


AdNalivit.  B.  Marisa  1306.  tncepit  fortis 
moneta. 

Ad  Candelosam  1310.  inceperunt  Bur- 
genses et  finierunt  ad  Nativ.  B,  Maria? 
ÌBIS. 

Burdegalenses  currunt  Burdegalds. 

In  dicecesi  Petragor.  currunt  Petrago- 
ric.  Lemovic.  et  Marchiens.  et  Engolism. 
qui  debent  valere  2.  den. 

In  dicecesi  Engol.  currunt  Engolism.  et 
Marchiens. 

In  Agenno  currunt  Arnold.  Chapoten. 
et  Petragoric. 

150.  Stephan.  qui  currunt  in  Provine. 
Bìsunt.  valent.  150.  Tur. 

20.  libr.  Divion.  vai.  16.  Ub.  Tur. 

5.  Burdegal.  valent  4.  den.  Tur. 

5.  Arnaldi  et  Chipolois  valent  4.  den. 
Tur. 

20,  libr.  Petragor.  valent  16.  Ub.  Turon. 

20.  libr.  Viennens.  valent  16.  Ub.  Tur. 

1.  denar.  Tholos.  valete,  denar.  Tur. 

16.  Ub.  13.  sol.  1.  den.  Ruthen.  et  Calure, 
valent  4.  Ub.  2.  sol.  2.  den. 

9.  Ub.  9.  de  Rnd.  et  Brienn.  valent  6. 
Ub.  15.  5.  6.  d. 

5.  Morlan.  valent  8.  den.  Tur.  nisi  in 
dicecesi  Baionensi,  ubi  3.  Morlan.  valent 
4.  den.  Tur. 

40.  Lemovic.  et  March,  valent.... 

7260.  Marchisi  15.  s.  1.  d.  Leod.  valent 
1141.  Ub.  2.  s.  7.  cte».  ofcoJ.  rttr.parvorum. 

Marena  prò  10.  stelling.  vidi  alibi  quod 
quilibet...  valet  4.  den.  Tur. 

100.  Zio.  Afetegon.  (Melgor.)  in  dicecesi 
Vticensi  valent.... 

119.  Ub.  16.  sol.  Tur.  de  tempore  Burg. 
(Burgensium)  valent  95.  Ub.  16.  s.  9.  den. 
Bonorum  Tur. 

666.  /i6.  2.  soZ.  Divionens.  debilium 
cum  Burgenses  currebant  per  Paris,  va- 
lent 500.  Ub. 

32.  fife.  17.  s.l.  d.  Divionens.  forthim  et 
bonorum. 

350.  Ub.  Tur.  delilis  monetse  valent  54. 
sol.  8.  d.  monetai  Burgensium  parvorum. 
735.  Ub.  Metensis  currenlis  in  Provincia 
Remensi  valent  1470.  Ub.  6.  sol.  Turon en- 
sium. 

8.  Ub.  16.  sol.  Tullensis  currentis  ibidem 
valet  11.  Ub.  15.  sol.  2.  den.  Tur. 

Scheda  alia  arni.  1308:  La  monnoie  au 
Vicomte  de  Limoges  qui  queurt  en  sa 
terre  et  ailleurs  pour  Tournois,  et  pis 
vaut  2.  sols  la  livre.  La  monnoye  au  Vi- 
comte de  Tur  enne  et  celle  du  Comte  de 
Pierregort  queurent  15.  den.  pour  12. 
den.  Tourn.  doni  les  16.  ne  vaìlent  que  12. 
Tournois.  La  monnoie  de  Bretagne,  d'An- 
giers  et  du  Mans  quieurent  pour  Tour- 
nois,  et  vaìlent  moins  18.  den.  la  livre.  La 
monnoie  de  Vandosme  et  de  Chasteau- 
dun,  queurent  pour  Tournois,  et  vaìlent 
pis  4.  sola  la  livre.  La  monnoie  au  Comte 
de  Nevers  queurent  pour  Tournois,  et 
vaut  moins  12.  den.  à  la  livre. 

S1T  Haec  sane  est  praecipua  nostri 
Olossarii  pars,  quae  diligentiorem  exi- 
gere  curam  et  accurationem  videbatur  : 
sed  res  est  ninni  laboris  quam,  ut,  ea 
qua  par  esset  diligentia,  petractareraus. 
Qui  enim  poteramus  tot  tantisque  rebus 
distenti  in  evolvendis  historiis,  in  Gazo- 
phylaciis  invisendis  et  perse rutandis, 
in  exquirendis  undequaque  nummis 
tempus,  quod  necessarium erat,  ponere  ?, 
opus  certe  non  unius  anni.  Quanta- 
cumque  igitur  sit  hac  in  re  Cangii  nos- 
traque  lu  cu  bratto,  multis  adhuc  augeri 
posse  nitro  agnoscimus  :  quae  omnia,  ut 
spes  est,  abunde  praestabit  Vir  pereru- 
ditus,  cum  operi  quod  jamdiu  incoepit, 
ultimani  tandem  manum  adhibere  vo- 
luerit. 

T  M0NETABILIS  Poena,  Muleta  pecu- 


niaria. Statuta  Eccl.  Avenion.  ann. 
1337.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
560  :  Et  si  quis  contra  fecerit,  eo  ipso  hac 
Monetabili  pwna  seu  rnulctatione  plecta- 
tur,  scilicet  quod  fructus  eorum  sic  vendi- 
torum  medietatem  per  dai,  qui  in  ecclesia 
fabricam,  vel  alios  pios  usus  nostro  arbi- 
trio convertantur. 

MONETAGIUM,  Id  quod  Monetarii,  seu 
Monetae  fabricatores,  domino,  cujus  est 
moneta,  exsolvunt  ex  monetaria^  fusio- 
nis  et  signatura  proventi  bus.  [Charta 
fundationis  Abbatiae  S.  M.  apud  Santo- 
nas  ann.  1047.  tom.  2.  novae  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  col.  480  :  Adjunximus  autem 
donis  nostris  monetam  et  Monetagium, 
per  cambitum  totius  episcopatus  Xanto- 
nensis.]  Charta  Philippi  Aug.  ann.  1202  : 
Everardus  de  Vineis  homo  noster  conces" 
sit  nobis  et  h&redibus  nostris  tertiam  par- 
tem  Monetagli  Tornacensts,  et  ipse  duas 
partes  habebit.  Alia  Gaufridi  Electi  Mei- 
densis  ann.  1208.  ex  Tabulano  Campa- 
niae  :  De  omni  Monetagio  et  de  servi tio 
quod  fuit  prò  moneta...  duas  partes  habe- 
bit, etc.  Charta  Alphonsi  Comitis  Picta- 
vensis  et  Toiosae  Jun.  ann.  1265.  de  Mo- 
neta Tolosana  :  Iidemque  burgenses  (Mo- 
netarii) debent  nobis  Monetagium  nostrum 
solvere  bis  in  anno,  scilicet  in  festo  O.  SS. 
et  in  Ascens.  Domini,  secundum  quod 
singulis  terminis  fecerint  de  moneta. 
Testamentum  Raimundi  Comitis  Melgo- 
riensis  :  Dimitto  ei  septingentos  solidos 
Melgoriensis  moneta  in  moneta  Melgo- 
riensi  de  Monedatge,  postquam  redempta 
fuerit  de  tredecim  millia  solidis,  ante- 
quam  aliquis  homo  vel  femina  habeat  de 
moneta  suprascripta  de  Monedatge ,  si 
mortuus  fuero  in  itinere.  fComputus  ann. 
1270.  in  Tabular,  castri  Nannet.  :  Com- 
putavit  magister  monetas.  De  Monetagio 
de  xxiv.  gross.  milleri  de  denariis,  vide- 
licet  XL.  Ub.  quolibet  miller  960.  Ub.  prò 
Monetagio  11.  mill.  obolorum  630.  Ub.  Al- 
ter Computus  ann.  1279.  apud  D.  Brus- 
sel  de  Usu  feud.  tom.  1.  pag.  472  :  Pro 
Monetagio  cujuslibet  marchas  xv.  denarii 
Turon....  valet  Monetagium  vie.  iiiixx. 
xvn.  iib.  xiii.  sol.  1.  den.  Turon.  Occur- 
rit  rursum  in  alio  Computo  ann.  1289. 
ibid.]  Vide  Probat.  Histor.  Casti  Honen- 
sis  pag.  98.  162.  Decima  monete,  seu 
Monetagii.  Domnizo  lib.  1.  de  Vita  Ma- 
thiid.  cap.  2  : 

Unde  bonus  Princeps,  valde  miratus,  eidem 
Continuo  terra  propri»,  decimamque  Moneta 
Vovit. 

SBiT  Haec  autem  exactio  quam  nostri 
Seigneuriage,  quod  ex  monetae  signatura 
percipiatur  ,  vocant,  antiquis  penitus 
ignota,  sub  prima  Regum  Frane,  stirpe 
in  usu  fuisse  videlur  :  vix  est  enim  ut 
credam  a  Pipino  inductam  fuisse,  quam- 
vis  antiquius  non  occurrat  editum  ea 
de  re  statutum.  Ut  ut  sit  sub  altero  Re- 
gum stemmate  eo  jure  gaudebant,  qui- 
bus  jus  cudendi  monetam  concessum 
fuerat,  ut  ex  pluribus  Instrumentis  su- 
pra  relatis  coli  igitur.  Vide  D.  le  Blanc 
pag.  90. 

Monetagium,  Praestatio  quae  a  tenen- 
ti bus  et  vassallis  domino  flt  tertio  quo- 
que anno,  ea  conditione  ut  monetam 
mutare  ei  non  liceat,  quae  Focagium  [et 
Relevatio  monetas)  dici  tur,  obtinebatque 
potissimum  in  Normannia.  Charta  Lu- 
dovici Hutini  Regis  anni  1315.  prò  Nor- 
mannis  :  Itera  quod  redditus  nobis  debitos 
prò  dieta  pecunia  non  mutanda,  qui  in 
dicto  ducatu  Monetagium,  alias  Focagium 
nuncupatur,  le  vari  non  faciemus,  etc. 
Vetus  Consuetudo  Normanniae  MS.  1. 
part.  sect.  2.  cap.  S  :  Le  Monneage  est 


une  aide  de  deniers  qui  doit  estre  payée 
au  Due  de  Normandie  de  trois  ans  en 
trois  ans,  et  doit  len  recevoir  de  cele  ayde 
tele  monoie  come  elle  est  mise  communé- 
ment  enla  terre,  ne  ne  la  doit  len  pas  fair  e 
changier,  etc.  Au  tiers  an  tous  communi- 
ment  doivent  paier  le  Monneage  lesquiex 
ont  terres  et  meublé»  pourquoy  ils  sont 
tenus  à  paier  le.  De  ceste  aide  sont  quiltes 
toutes  gens  de  Religion  qui  sont  promeus 
en  saintes  Ordres,  et  les  serjans  fiealx 
des  Yglises,  et  tous  ceux  qui  sont  benefi- 
ciez  és  Yglises,  tous^  Chevaliers,  et  leurs 
hers,  si  en  sont  quites  femmes  veves  qui 
n'ont  20.  s.  de  rente  pour  élles  soutenir, 
ou  qui  n*ont  pas  en  meubles  40.  s.  par 
dessus  leur  robes  et  leur  lits,  et  celles  qui 
n'ont  la  valuè  de  40.  s.  sont  quites  del 
Moneage.  Et  chascune  parsone  del  comun 
poeple  qui  aura  20.  s.  vaillant  le  paera. 
Tuit  cil  sont  quites  de  cest  aide  qui  ont 
membre  de  iiauberc,  qui  ont  Prevost,  Mon- 
nier  et  Fornier,  pourlant  que  il  aient 
molin  à  ban  ou  four,  il  sont  quites  du 
Moneage,  etc.  Deinde  additur  ab  hacce 
pensi  tatione  pari  ter  immunes  esse  in 
Normannia  Castellanias  S.  Jacobi,  et 
Vallis  et  Moritonii,  et  aliquot  alias.  In- 
fra :  A  ceste  aide  fere  et  à  cest  Monneage 
payer  les  robes  de  leur  propre  cors,  le  Ut, 
et  l'ostél,  ne  doivent  pas  estre  comptez 
pour  moebles,  et  pour  cen  souloit-il  estre 
apelé  Foage,  que  cil  le  paioient  principa- 
lement  qui  tenoient  feu  et  lieu.  Adcertes 
tuit  li  autre  qui  ne  tiennent  ne  feu  ne 
lieu,  si  comme  les  serjans  et  les  chambe- 
riers  qui  ont  de  moeble  10.  s.  ou  la  valuè, 
sont  tenus  à  payer  le  Monneage,  et  les 
femmes  qui  oncques  ne  furent  mariées, 
qui  tiennent  feu  et  lieu,  payeront  le  Mon- 
neage. Nova  Consuetudo  Norman,  art. 
76  :  Le  roy  pour  droit  de  Monneage  peut 
prendre  12.  deniers  de  trois  ans  en  trois 
ans  sur  chascun  feu  pour  son  Monneage 
et  fouage,  qui  luy  fut  octroyé  ancienne- 
ment  pour  ne  changer  la  monnoye.  Vide 
artic.  seq.  Ejusmodi  autem  monetagium 
in  Anglia  antiquarunt  Henricus  L  et 
Joannes  Reges  Angl.  Leges  ejusdem 
Henrici  cap.  1  :  Monetagium  commune 
quod  capiebatur  per  civitates  et  per  Comi- 
tatus,  quod  non  fuit  tempore  Edwardi 
Regis,  hoc  ne  amode  fiat,  omnino  defendo. 
Vide  Ricardum  Hagustaidensem  ann. 
1135.  et  Matthaeum  Paris  pag.  38. 

*  Monoiage,  eodem  sensu,  in  Charta 
ann.  1319.  ex  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh. 
243  :  Item  les  resseans  desdites  vavasso- 
ries...  paient  de  trois  ans  en  trois  ans 
cent  solz  Tournois  pour  ayde  d'osi,  e" est 
assavoir  Van  que  le  Monoiage  chiet. 

Sffiir  Haec  eadem  praestatio  in  minori 
Britannia  obtinuit,  ut  in  voce  Foagium 
docuimus  ;  concessa  etiam  aut  usurpata 
ab  iis  qui  bus  jus  cudendae  monetae  com- 
pete bat,  quod  in  plurimis  Chartis  ie- 
gisse  se  testatur  D.  le  Blanc  pag.  156. 
Sed  et  apud  Aragonenses  singulis  sep- 
tenniis  in  usu  fuit,  sub  nomine  Moneta- 
ticum  ;  quod  primura  Jacobo  I.  Regi  ab 
Aragonensibus  ann.  1236.  concessum 
est,  ut  non  immutaretur  moneta  Jac- 
censis  ;  subinde  vero  ad  alia  translatum 
est,  ut  videre  licet  infra  in  Monetaticum. 
Hanc  consuetudinem  in  Francia  penitus 
sustulit  Carolus  V.  Rex  Diplomate  16. 
Sept.  ann.  1380.  quod  ex  Memoriali  Ca- 
mera Comput  Paris,  refert  D.  Brussel 
tom.  1.  de  Usu  feud.  pag.  216. 

Adnectendum  praeterea  hocce  loco 
videtur  quod  Magni  Peirescii  manu  ad- 
notatum  et  scriptum  de  hac  vocis  no- 
tione  in  ejusdem  Adversariis  olim  legi- 
mus  :  La  livre  de  Monnoyage,  le  sol  de 
Monnoyage,  et  le  denier  de  Monnoyage, 


MON 


MON 


MON 


505 


en  termes  de  Monnoyes,  vallent  autant 
d'especes  que  chacune  d'icelle  vallent  de 
deniers  de  la  monnoye  contante.  Corame 
une  livre  de  Monnoyage  vaut  20.  s.  tout 
ainsi  que  la  livre  vaut  20.  sols  de  la  mon- 
noye courante,  et  un  sol.  de  Monnoyage 
vaut  12.  deniers ,  de  quelque  espece  que  ce 
soit,  soit  or,  argent,  ou  cuivre,  de  mesme 
que  le  sol  vaut  12.  deniers  de  la  monnoye 
courante,  et  un  denier,  est  une  espece 
seule  de  quelque  matiere  que  ce  soit , 
comme  d'or,  d' argent,  ou  bilton,  Von  dira 
en  terme  de  monnoye,  un  Denier  d'Escu, 
un  Denier  quart  d'Escu,  eie.  Et  en  ce 
faisant,  dans  un  sol  de  Monnoyage  il  y  a 
12.  deniers  de  Monnoyage,  qui  soni  12. 
especes  de  quelque  coing  et  matiere  que 
ce  soit,  et  dans  une  livre  20.  de  cesaits 
sols,  qui  soni  240.  deniers,  de  quelque  es- 
pece ou  matiere  que  ce  soit.  Par  exemple, 
au  2.  art.  de  VAdvis  donne  au  Roy  Phi- 
lippe le  Bel ,  dans  lequel  est  parie  de 
monnoye  18.  d  six  deniers  de  loy,  de  14. 
s.  8.  den.  de  taille,  qui  avoient  cours  cha- 
cune pour  3.  den.  Tour»  piece,  les  14.  s. 
8.  den.  est  la  taille,  ou  qua nt ite  d'especes 
que  le  Prince  ordonnoit  estre  en  chacun 
mare,  vallante  à  raison  de  12.  den.  le  sol, 
avec  les  8.  den.  176.  den.  que  le  Prince 
ordonnoit  en  chacun  mare  d'oeuvre  des- 
dites  especes  6.  den.  de  loy,  argent  le 
Roy,  ayans  cours  pour  3.  den.  Tourn. 
piece.  Et  pour  trouver  ce  que  devoit  peser 
chacune  desdites  especes,  par  ladite  taille 
ou  quantità,  faut  considerer  la  subdivision 
du  mare,  et  scavoir  combien  il  contieni  de 
deniers  ou  d'onces.  Le  mare  est  compose 
de  neuf  vingt  dome  deniers,  vallans  à 
raison  de  24.  grains  le  denier  4608.  grains, 
lesquels  divisez  par  ladite  taille  de  76. 
pieces,  vous  aurez  26.  grains  de  poids, 
vallans  un  denier  2.  grains,  et  32.  grains 
qui  resteront  à  partir  par  176.  pieces. 

1  Monetagium,  Jus  cudendi  monetam. 
Charta  Philippi  Pulcri  Reg.  Frane,  ann. 
1307.  apud  Marten.  tom.  Ampliss.  Col- 
lect.  col.  1415  :  Notum  facimus,  quod  su- 
per Monetagio  et  cursu  monetse,  quos 
dilectus  noster  Nicolaus  Meldensis  Epis- 
copus,  per  se  et  ejus  prsedecessores,  no- 
mine ecclesia  suge  Meldensis,  se  habere 
dicebat,  plenius  informati;  eumdem  de 
dieta  moneta,  et  cursu  ipsius  reeepimus 
in  nostrum  homagium.  Litterae  Johannis 
Reg.  Frane,  ann.  1350.  tom.  4,  Ordinat. 
pag.  60  :  Nec  volumus  quod  per  hoc  nobis 
aut  successoribus  nostris  Francise  Regibus, 
in  dicto  (Britanni»)  Ducatu  aut  super 
dicto  Duce,  vel  alia  quavis  persona  sui 
Ducatus  in  iure  Monetagli  seu  Monetam 
cudendi,  vel  ali  ter  quomodolibet,  saisina 
vel  novum  jus  aliud  acquiratur. 

1  Nonetagium,  Monetse  officina,  locus 
ubi  cuditur  moneta.  Edictum  Caroli 
Johan.  Reg.  primogeniti  ann.  1356.  tom. 
3.  Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  106  :  Vt  in 
tota  lingua  Occitana  in  locis  et  Moneta- 
giis  consuetis,  fiat  pecunia  aurea,  etc. 

*  Lit.  prò  clero  Mimat.  ann.  1304.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  632.  art.  1  : 
Facimus  paulative  cursum  minui  mone- 
tar um,  quse  in  Monetagiis  nostris  cudun- 
tur  ad  pr&sens.  Charta  prò  civit.  Agen. 
ann.  1369.  in  Reg.  198.  Chartoph.  reg. 
eh.  545  :  lnsuper  concedimus....  quod  Mo- 
netagium auri  et  argenti  sit  perpetuo  in 
civilate  Agenni  pr&dicta,  et  mibi  auri  et 
argenti  moneta  cudatur.  Monnoiage,  Ipsa 
monetae  cusio,  in  Lit.  ann.  1369,  eod. 
tom.  Ordinat.  pag.  690, 

In  Comitatu  Bononiensi  jus  quoddam 
obtinuit,  seu  prsestatio,  quee  Monnage 
dicitur,  in  Computo  Domanti  ejusdem 
Comitatus  ann.  1402  :  C'est  assavoir  de 
tous  Marchans  forains  etfaisans  residence 


hors  de  la  Comté,  qui  doivent  de  toutes 
denrées  et  marchandises  qu'ils  vendent  et 
achatent  en  ladite  ville  et  Vicomté  de 
Bouloqne,  2.  den.  ób.  pour  livre. 

*\  MONETALE,  Idem  quod  Monetagium. 
Charta  ann.  1339.  apud  Ludewig.  tom. 
5.  Reliq.  MSS.  pag.  544  :  Cessimus  per- 
petuo et  cedìmus  totaliter  civitatem  nos- 
trani Lubin...  cum  juribus,  jurisdictioni- 
bus...  Moneialibus  et  anonalibus. 

MONETARE,  Monetam  cudere,  fabri- 
care,  signare,  Monnoier.  Capitula  Caroli 
M.  ad  Legem  Salicam  tit.  3.  cap.  11  : 
UH  denarii  qui  modo  Monetati  sunt,  si 
pensantes  et  meri  fuerint,  habeantur.  Ita 
in  Capitul.  2.  ann.  805.  cap.  18.  lib.  3. 
Capitul.  cap.  13.  in  Edicto  Pistensi  cap. 
13.  14.  etc.  Leges  Athelstani  cap.  19  : 
Placuit  nobis  ut  una  moneta  sii  in  toto 
Regni  Imperio,  et  nullus  Monetet  extra 
portum.  [Anna!,  antiqui  Corbeiens.  ad 
ann.  833.  apud  Leibnit.  tom.  2.  Script. 
Brunsvic.  pag.  296:  M ercatio  publica  cum 
jure  Monetandi  datur,  etc.  Chron.  Far- 
fense  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col. 
661  :  Omnia  hssc  dederunt  prò  anima 
Transarici  genitoris  usque  in  perpeluum 
prò  libris  xxx.  argenti  Monetati.  Ber- 
trandus  Clericus  in  Poemate  MS.  de 
Girardo  Viennensi  : 

Ne  pris  avaine,  ne  denier  Monée. 

Interdu m  et  metaphorice  usurpati! r.] 
Alanus  de  Insulis  in  Planctu  naturae 
contra  Sodomitas  : 

Gudit  in  incude  quae  semina  nulla  Monetat, 
Horret  et  incudem  malleus  ipse  suatn. 

Alibi  :  Illic  psittacus  cum  sui  gutturis  in- 
cude vocis  Monetam  fabricabat  humange. 
Ibidem  :  lllic  ursa  per  portas  narìum 
feetus  enixa  deformes,  ipsos  stylos  linguse 
crebrius  delambendo  Monetane,  meliorem 
ducebat  in  formam.  Rursum  : 

Quae  Noys  plures  recolens  ideas, 
Singulas  rerum  species  Monetai»,  etc. 

In  eodem  Opusculo  :  Statuit  ut  expressas 
conformationis  Monetata  sigillo,  sub  deri- 
vando propagationis  calle  legitimo,  ex  si- 
milibus  similìa  educer entur.  Mox  :  In 
propriis  incudibus  rerum  effigies  Commo- 
netans.  Adde  eumdem  in  Anticlaudiano 
lib.  1.  cap.  4.  et  cap.  8.  lib.  2.  cap.  6.  lib. 
7.  cap.  1.  5.  [Summa  Magistri  Pauli 
apud  Raymundum  Duellium  tom.  1. 
Misceli,  pag.  65  : 

Quidquid  agant  homines,  intentici  judicat  omnes, 
Sola  volunlatis  forma  Monetat  opus.] 

Monetarium  ,  Locus  Monetse  ,  Ugu- 
tioni.  [*  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7684  :  Monetarium  vel  Monetum,  Locus 
ubi  fit  moneta.] 

Monet  ator,  Qui  monetam  cudit,  in 
Edicto  Pistensi  cap.  16.  Monnoieur. 

T  MONETARIS,  Idem  qui  Monetarius. 
Charta  ann.  1284.  apud  Rymer.  tom.  2. 
pag.  284  :  In  novos  denarios  ab  ipsis  Mo- 
netaribus  redigendo. 

MONETARIUS,  'ApyvpoxoTcos,  qui  mo- 
netam cudit,  signat.  Lexicon  Gr.  MS. 
Reg.  Cod.  2062  :  MovtjTÓptoc,  ò  tò  xépjjia 
epycrt;6Vevoc.  Willelmus  Malmesbur.  lib. 
5  :  Trapezitse,  quos  vulgo  Monetarios  vo- 
cant.  Senator  lib.  5.  Epist.  89  :  Moneta- 
rios autetn  quos  specialiter  in  usum  pu- 
blicum  constat  inventos,  in  privatorum 
didicimus  transiisse  dispendium.  Mone- 
tarius urbis,  apud  Gregor.  Turon.  de 
Gloria  Confess.  cap.  105.  S.  Audoenus 
in  Vita  S.  Eligii  lib.  1.  cap.  3  :  Tradidit 
eum  imbuendum  honor abili  viro  Abboni 
vocabulo,  fabro  aurifici  probatissimo,  qui 
eo  tempore  in  urbe  Lemovicina  publicam 


fiscali*  monetse  officinam  gerebat.  Et  cap. 
15  :  Cum  omnis  cenms  in  unum  collectus 
Regi  parar etur  ferendus,  ac  vellet  domes- 
tica simul  ac  Monetarius  adhuc  aurum 
ipsum  fornacis  codione  purgare ,  etc. 
[Charta  Ludovici  VII.  Reg.  Frane,  ann. 
1171.  apud  Baluz.  tom.  2.  Hist.  Arvern. 
pag.  67  :  Monetarios  etiam  et  alios  quos- 
cumque  qui  aliquid  in  Podio  a  Vicecomite 
tenebant,  ab  hominio  et  fidelità  te  et  sacra- 
mento sibi  factis  absolvit.  Alia  Philippi 
VI.  ann.  1339.  tom.  2.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  pag.  141  :  Magistri  aulem  Moneta- 
rii et  operarli  sunt  quieti  et  liberi  ab  om- 
nibus consuetudinibus,  ad  usus  et  consue- 
tudines ,  quam  fuerunt  tempore  pive 
recordationis  Regis  Philippi  genitoris 
nostri.]  Vide  Leges  Athelstani  Regis  cap. 
19.  apud  Bromptonum.  Le  Roman  d'Au- 
beryMS.  : 

Aval  la  ville  avoit  maini  Monnoier, 

Et  uiaint  orfevre,  et  maint  bon  loremier. 

Illud  porro  observatione  dignum,quod 
in  Monetis  Regiis  stante  prima  Regum 
nostrorum  stirpe,  licet  eorum  vultus  ac 
imago  imprimeretur,  nomen  tamen  fere 
semper  ac  tituli  minime  describerentur, 
sed  nomen  monetarii ,  adjectis  hisce 
characteribus  m.  vel  mo.  vel  mon.  vel 
monet.  aut  monitar.  etc.  qui  Moneta- 
rius sonant  ;  ex  altera  vero  parte  urbis 
nomen,  in  qua  e  usa  fuerat  moneta,  quod 
maxime  patet  ex  nummis  illis  Regum 
nostrorum  ejusdem  stirpis,  quos  nobis 
exhibuit  Bouterous.  Id  etiam  obtinuisse 
in  Anglia  colligitur  ex  nummo  Plec- 
mundi  Archiepiscopi  Cantuariensis,  qui 
vixit  ann.  889.  quem  descripsit  Seldenus 
ad  Eadmerum  pag.  217.  [Vide  D.  le 
Blanc  Tract.  de  Monet.  ubi  de  Moneta - 
riis  pluribus  disserti.] 

0  Lit.  remiss.  ann.  1451.  in  Reg.  185. 
Chartoph.  reg.  eh.  109  :  Le  suppliant 
Monnoyer  d'est  oc  et  tigne,  etc. 

Monetariorum  Districtiones.  Char- 
ta Gerardi  Episcopi  Cadurcensis  in  Ta- 
bul.  ejusdem  Ecclesia^  :  Justitise  vero  et 
districtiones  Monetariorum,  sive  mutetur 
moneta,  sive  non  mutetur,  et  ipsa  mutatio 
absque  cujuslibet  personas  calumnia,  pro- 
prie erunt  Episcopi. 

Monetarius,  ad  quem  pertinet,  non 
tam  jus  cudendse  monetse,  quam  ejus- 
dem cusionis  emolumenta  et  commoda. 
Ita  ree  te  D.  Lucas  Acherius  ad  Heri- 
mannum  de  Restaurat.  S.  Martini  Tor- 
nacensis  cap.  59.  observat  Goswinum 
fratrem  Castellani  Tornacensis  Moneta- 
rium agno  mi  natura,  quod  esset  Dominus 
monetse  Tornacensis ,  (cujus  cudendae 
jus  ad  Episcopum  pertinebat)  ut  est 
in  Charta  Communise  Suessionensis  ab 
eo  edita  tom.  11.  Spicilegii  pag.  351. 

Monetarius  ex  Sacramento  Impe- 
rli .  Exstat  in  Regesto  120.  Tabul.  Regii 
Charta  136.  Caroli  VI.  Regis  data  in 
Ponte  Archae  28.  Martii  ann.  1387.  hocce 
argumento  :  Charles,  etc...  Comme  de 
nostre  droit  à  cause  de  nostre  joieux  ave- 
nement  en  nostre  Duchiè  de  Normandia 
nous  appartienine  et  puissions  taire  et 
créer  un  Monnoier  du  serement  de  l'Em- 
pire, savoir  faisons  que  nous  pour  la 
oonne  relation  à  nous  fatte,  de  sens^ 
loiauté,  et  suffisance  de  nostre  bien  amé 
Ancheaume  de  Marronie  bourgeois  de 
Rouen,  et  aussi  pour  contemplation  de 
nostre  amé  et  feal  Conseiller  l'Evesque  de 
Baieux  duquel  il  est  neveux,  icelui  An- 
cheaume avons  aujourd'hui  fait  et  créé 
par  la  teneur  de  ces  presentes,  faisons  et 
créons  de  nostre  autorité,  grace  speciale 
et  pleine  puissance  Monnoier  du  serement 
de  l'Empire,  à  avoir,  faire,  et  exercer  le- 

64 


506 


MON 


MON 


MON 


dit  office  de  Monnoier  par  lui  et  ses  hoirs 
perpetuellement,  aux  aroits,  franchises,  et 
libertez,  et  autres  proffits  et  emoluments 
qui  à  office  de  monnoier  dudit  serement 
doivent  et  peuvent  appar lenir,  à  lui  et  à 
sesdits  hoirs  avons  ottroié  et  ottroions  que 
par  tonte  nostre  dite  duchié  de  Norman- 
die  ilspuissent  ouvrer  et  monnoier,  et  user 
desdites  franchises,  privilegest  et  libertez, 
ainsi  que  font  et  ont  accoustumé  faire 
dfancienneté  les  autres  ouvriers,  et  mon- 
noiers  dessusdit.  Si  donnons  en  mande- 
ment  au  Prevost,  Gardes  et  ouvriers  des- 
dites monnoies,  qui  à  present  sont,  e  te. 
His  opponuntur  les  Monnoier s  du  ser- 
ment  de  France,  in  manuali  Piaci torum 
Parlamenti,  19.  Jul.  1374.  ubi  mentio  flt 
controversi»  inter  Monetarios  Sacra- 
menti Francia,  et  Monetarios  Sacramenti 
Imperii,  super  eorum  privilegiis,  ubi 
Monetarii  Sacramenti  Imperii,  iisdem, 
qui  bus  Francici  immunitatibus  ac  pri- 
vilegiis gaudere  se,  et  in  Begnum  Fran- 
cia a  Rege  evoca tos  fuisse  asserunt, 

1  Monetarius,  Ad  monetam  perti- 
nens.  Turris  monetaria,  in  qua  sciiicet 
moneta  cudebatur,  in  Charta  ann.  1125. 
inter  Probat.  Histor.  Occitan.  tom.  2. 
col.  431. 

*  Vel  ad  monetarium  spectans.  Tes- 
tane. Guill.  monet.  ann.  1213.  ex  Ood. 
reg.  5255  :  Filio  meo  Èrmengaudo  dimitto 
et  dono  iure  hasreditario...  totam  vineam 
meam  Monetariam  cum  campo  sibi  conti- 
guo. Nisi  idem  sit  quod  recens  pianta- 
ta m.  Vide  Monetare. 

}  Monetarius.  Chronicon  Podiense 
ibidem  col.  9.  ad  ann.  1102  :  Cives  Ani* 
cienses...  elegerunt  sibi  antistilem...  Pon- 
tium  :  qui  unctus  chrismate  locatus  in 
pontificali  sede,  milites  superbos,  Moneta- 
rios vocatos,  magnis  injuriis  affligentes 
cives  urbis,  in  tantum  humiliavit,  ut  tur- 
res  eorum  et  maxitnas  sedes  quas  in  urbe 
fecerant,...  terras  coasquaret.  Praecipui 
quidam  Milites  hic  indigitantur,  atque 
in  primis  Proconsules  Podomniacenses 
de  quibus  in  eodem  Chron.  ad  ann.  1077. 
ubi  legitur,  D.  Ademarum  pretio  25000. 
sol.  Podiensis  monetae  libertatem  eccle- 
sia suae  ab  ipsis  obtinuisse  ;  quod  et 
Pontium  Ademari  successorem  datis 
10000.  soiid.  fecisse  loco  laudato  memo- 
rat  ur  :  un  de  Monetarios  appellatos  cen- 
seo  vel  quod  monetam,  quae  Episcopi 
erat,  sibi  arrogare  tentabant,  vel  quod 
pecunia  numerata  pacem  ecclesiarum 
ab  iis  redimere  non  semel  coacti  f uerant 
Episcopi. 

MONETATICUM,  Tributum  in  Aragonia 
et  Oatalania  impositum  a  Petro  Rege 
Aragonum,  quod  ejusmodi  erat,  ut  om- 
nes  duodecim  denarios  prò  singuiis 
rerum  mobilium  lioris  exsolvere  tene- 
rentur  :  a  qua  tamen  pensi tatione  ina- 
ni unes  erant  Milites,  ut  scribit  Surita 
lib.  2.  cap.  52.  cui  Monedatge  dici  tur  : 
ut  et  Ecclesiastici  et  Religiosi.  Petrus  II. 
Rex  Aragon.  in  Charta  prò  liberat.  Ca- 
talani» :  Itera  quod  nos  nec  successores 
nostri  non  recipiamus  Monetaticum,  nec 
Quintam  ab  hominibus  Ecclesiarum,  Réli- 
giosorum,  Baronum,  etc.  Eximinus  Petri 
de  Salanova  Justitia  Aragonum,  apud 
Hieron.  Biancam  in  Commentario  Re- 
rum Aragon.  pag.  748  :  Quod  sine  Mone- 
tatico  locorum  regni  Aragonum  sunt  ali- 
quas  assignationes  factas  in  generali,  alias 
super  Merinatibus,  alias  vero  in  speciali 
super  terris  et.  locis.  Infra  :  Super  Mone- 
fatico  specialis  assignatio  censetur,  ac  si 
super  certo  loco  facta  esset  assignatio.  Hoc 
tamen  attendendum  est,  quod  qui  habetas- 
signationem  super  Monetaticoin  generali, 
vel  super  Merinatu  in  generali,  non  potest 


exigere  nec  petere  Monetaticum  unius 
loci  :  sed  colleclores  omnes  regni  debent 
solvere  UH  qui  habent  assignationem  ge- 
neratemi Michael  del  Molino  in  Reperto- 
rio Fororum  Aragon.  :  Monetaticum  non 
recipit  D.  Rex  a  vassallis  Varonum,  Mi- 
litum,  et  Infancionum,  quia  illud  tantum 
solvunt  Dom.  Regi  ejus  vassalli,  et  vas- 
salli Ecclesise,  Ordinist  aut  Pteligionis,  etc. 
Infra  :  Monetaticum  et  Morabetinum  sol- 
vitur  D.  Regi  de  septennio  in  septennium, 
eie.  Occurrit  ibi  pluries,  ubi  sempercum 
Morabelino  con  j  ungi  tur.  Quippe  primo 
institutum  Monetaticum,  et  concessum 
ab  Aragonensibus  Regi  Jacobo  I.  in 
Curia  generali  Montisoni  ann.  1236.  ut 
non  immutaretur  moneta  Jaccensis , 
servatis  lege,  pondere  et  figura.  Tum  enim 

Sromiserunt ,  seque  ipsos  obligarunt, 
aeredes  et  successores  suos,  quod  omnes 
habitantes  prò  singuiis  domibus,  quod  va- 
leat  suum  decem  aureos  et  ultra,  de  sep- 
tennio  in  seplennium  Regi  et  successori- 
bus  unum  morabetinum  tantum  dare 
tenerentur.  A  qua  pensi  tatione  homines 
Religionum  et  ordinum,  et  Ecclesiarum  et 
Regis,  non  eximuntur  in  eo  Diplomate. 
Sed  postmodum  immunes  dicti,  ut  supra 
observatum.  Vide  Foros  Aragon.  Edit. 
1624.  fol.  8.  v.  129.  v.  172. 

MONETATIO,  Idem  quod  Monetagium. 
Matth.  Paris  ann.  1248  :  Pondus  veleria 
monetae  prò  pondere  novas  dabatur  truti- 
natum,  et  prasterea  prò  opere  fabrili,  id 
est,  Monetationis,  quam  vulgariter  deal- 
bationem  vocant,  prò  qualibet  libra  tre- 
decita  denarii  solvebantur. 

1  M0NETAT0R.  Vide  Monetare. 

1  MONETICUM,  prò  Monetaticum,  in 
Charta  Petri  Reg.  Aragon.  apud  Rymer. 
tom.  2.  pag.  210  :  Arrarum  nomine  da- 
mus  et  assignamus  loca  inferius  notata... 
cum  omnibus  villis,  aldeis,  pechis,  Mone- 
ticis  etc 

*  M0NETULA,  dimin.  a  Moneta.  Vide 
supra  in  hac  voce. 

M0NETUM.  Will.  Brito  in  Vocabul.  : 
Monetarium,  locus  monetae,  quod  hodie 
Monetum  dicitur.  Id  est,  la  Monnoie. 
[°  Vide  supra  Monetarium.] 

1  MONGERIUS  ,  Monticuius,  Gali. 
Mont-joye.  Litterae  ann.  1447.  in  Cod. 
MS.  Coislin.  :  Ad  et  prehendendum  de 
podio  de  Montagu  usque  ad  Mongerium, 
Gallice  Moni- joy e  d'Achueres,  et  per  viam, 
etc.  Vide  Mons  g audii. 

*  M0NGNALE,  Mongnile,  Moi  etrina, 
molendinum.  Charta  ann.  1348  :  Guillel- 
mus  filius  quondam  Petri  Baralis...  con- 
fessus  fuit...  se  tenere  a  domino  nostro 
dalpkino  in  emphiteosim...  quamdam  do- 
mum  et  curtem,...  silam...  juxla  Mon- 
gnile  seu  alveum  molendinorum  ipsius 
Guillelmi  Barralis,  etc.  Infra  Mongnale. 
Vide  Mongnarius. 

1  MONGNARIUS,  Molitor,  Gali.  Meu- 
nier.  Charta  ann.  1258.  in  Chartui.  S. 
Vandreg.  tom.  2.  pag.  1966  :  Per  testimo- 
nium  duorum  suorum  vicinorum  propin- 
quiorum  absque  contradictione  tenentium 
moiendinum  et  Mongnariorum  credentur. 

*  M0NIACATI0,  prò  Monachatio,  Mo- 
nasticae  vitae  professio.  Conc.  Lateran. 
Ili,  ann.  1179.  Ut.  de  Simonia  :  Ne  mer- 
ces  prò  Moniacatione  recipiatur.  Moniage9 
eodem  sensu,  in  Chron.  S.  Dion.  tom.  8. 
Collect,  Histor.  Frane,  pag.  344  :  Et  li 
dux  (Guillaume)  qui  en  toutes  manieres 
désirroit  à  prendre  Vabit  de  Moniage  et 
entrer  en  religion,  etc.  Monial,  vulgo  Mo- 
nachal,  monasticus.  Une  provende  mo- 
nial, in  Ch.  ann.  1263.  ex  Chartui.  21. 
Corb.  fol.  77.  v°.  Vide  in  Monachi. 

]  M0NIALE,  Monasterium  monialium. 
Charta  ann.  1550.  apud  Rymer.  tom.  15. 


pag.  224  :  Quod  talia  nuper  monaslerxar 
abbatiae ,  prioratus  ,  Monialia  ,  colle- 
gia,  etc. 

M0NIALIS,  Monacha,  Sanctimonialis. 
Ildephonsus  Toietanus  aera  674.  de  S. 
Isidoro  Hispalensi  :  Doctor  et  sustenta- 
tor  Monachorum  ac  Monialium.  Odoran- 
nus  in  Chr.  ann.  883  :  Judasos  certa  de 
causa,  et  Moniales  ab  urbe  Senonica  ex* 
pulit.  Tidericus  Langenius  in  Saxonia  : 

Nana  volucres  tales  eistunt  Chrisli  Moniales. 

1  Monialiter,  Cum  habitu  Monialis. 
Chronic.  Domin.  de  Gravina  apud  Mu- 
rator.  tom.  12.  col.  554:  Quod  videns  San- 
cia Regina  prasfata,  quod  eam  non  pos- 
set  talibu8  ah  actibus  removere,  subito  Beo 
conversa  monasterium  sanctas  Crucis  de 
Neapoli  Monialiter  est  ingressa,  regali 
dignitati  renuntians. 

1  Monica,  ut  Monialis.  Bleyn.  Instit. 
pag.  272  :  Adde  quod  et  Nannas  et  Moni- 
cas,  inter dum  quoque  appellentur,  idque 
a  piis  et  religiosis  duorum  Ecclesias  Doc- 
tor um  matribus,  si  credamus  Baronio  in 
Marlyrol.  sub  S,  Augustino  ;  ait  enim 
Moniales,  a  matre  D.  Gregorii  Nazian. 
Nonnas  apud  Grascos,  sicuti  et  a  Monica 
matre  B.  AugustiniMonicasapud  Latinos 
fuisse  appellatasi 

®  MONIANIUS.    Venditores  Monianio^ 
rum,  in  lib.  1.  cap,  2.  Hist.  et  Ant.  Uni- 
versit.  Oxon.  pag.  158.  Vide  supra  Mo- 
merium  et  Momus. 

*  MONICA,  [Sarracum.  Diep.] 
M0NIGULUS,  prò  Monachulus.  Testa- 
mene Bertichramni  Episcop.  Ceuoman. 
[tom.  3.  Analect.  Mabill.  pag.  133  :  ]  Ad 
ipsa  basilica  in  honorem  ipsius  obedum 
civitatis  [prò  obitus  in  cìvitate]  Cenoman- 
nicas  asdificavi,  et  casas  inibi  asdificavi,  et 
Moniculos  instituiy  qui  inibi  Chnsto  prò- 
pitto  in  perpetuis  temporibus  officium  et 
servitium  procurent. 

T  MONIETAS,  Idem  quod  monachitas, 
Receptio  in  monachum.  Tabular.  Vo- 
siense  fol.  66  :  Cunctis  prassentibus  atque 
futuris  notum  esse  volumus  quoniam  Bo- 
nius  de  Vosias  propter  Monietatem  suam 
dedit  Deo  et  B.  Petro  Apostolo  Vosiensi 
medietatem  mansi  Albou.  Vide  in  Mo- 
nachi. 

*  Occurrit  praeterea  tom.  1.  Probat. 
Hist.  Brit.  coi.  415. 

"  MONIGA,  Quantum  monaga  seu  ve- 
hiculo  una  rota  instructo  et  manu  ver- 
satili contine  tur,  Gali.  Brouetée.  Com- 
put.  fabr.  S.  Petri  Insul.  ann.  1473.  ex 
Tabu!,  ejusd.  eccl.  :  Item  prò  duabus 
Monigis,  Gallice  Broutées,  terras  figuli  ad 
apponendum  lapidibus  marginis  putei , 
etc.  Vide  supra  Monaga, 

M0NILIUS.  Charta  Ottonis  I.  Imp. 
apud  Ughell.  in  Archiepiscopis  Floren- 
tinis  n.  15  :  Habeatis...  potestatem  et  in 
ipsa  Ecclesia  vestra  Monilios  in  sui  ibidem 
mittendum,  et  omnes  Monilios  quam  ibi- 
dem inveneritis,  quas  de  ista  plebe  et  de 
ista  curte  pertinet,  aut  perlxnere  deb  et  y 
foras  trahendum  et  tollendum,  et  faciendi 
...  quod  vobis  placuerit.  [Vide  Mundilio.] 

1.  M0NIMEN,  Monimentum.  Ebrardus 
Bethun.  in  Graecismo  : 

Momentum  dicas  tempii s,  Monimen  monimentum. 
Vide  Munimina. 

*  2.  MONIMEN,  Monitio.  Epist.  38. 
Nic.  I.  PP.  tom.  7.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  421  :  Ac  per  hoc  tamquam 
conventum  a  nobis  et  admonitum,  ac  sa- 
lubri Monitnini  satisfacere  nolentem,  etc. 

1  M0NIMERIUM.  Julianus  Antecessor 
Constit.  98  :  Quarta  autem  (  processi o 
Consulum)  ed  quae  Monimerium  dicitur, 


MON 


MON 


MON 


307 


ubi  et  quod  pancarpum  vocant,  celebran- 
dum  est.J*  Vide  supra  Momerium.] 

ì  MONIMINA ,  prò  Monimentum,  in 
Charta  ann.  1053.  apud  Murator.  delle 
Antic.  E  sten  si  pag.  203  :  Et  alie  esem- 
plar de  alie  cartule,  et  Moniminas  exinde 
pertinentes,  quas  vos  exinde  aberetis  et 
ostendere  potueritis,  etc.  Occurrit  rursum 
infra. 

*  MONIMINAS,  Idem  quod  Munimina, 
Privilegia,  praecepta,  diplomata  princi- 

Sum  prò  ecclesiis.  Charta  ann.  953.  apud 
[urator.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  163  :  linde  et  omnes  Moniminas  de 
suprascriptis  immobilibus  locis  apul  ine 
meosque  h&redes  rejacent,  ad  conservane 
das  et  salvas  faciendas.  Alia  ann.  956. 
ibid.  col.  165  :  Unde  et  alias  Moniminas 
vetustas  et  nooas  apud  me  reservo.  Vide 
Monimina. 

*  MONINELLUM  prò  Molinellum,  Ve- 
ctis  versorius,  Ital.  Molinello,  Gali.  Mou- 
linet.  Stat  art.  lanae  teme  Fabr.  ann. 
1369.  pag.  21  :  Item  statuimus  et  ordina- 
mu8  quod  non  liceat  alicui  de  dieta  sotie- 
tate  habere,  nec  tenere  pannum  filalum 
ad  Moninellum  in  sua  camera,  vel  alibi 
factum  contra  formam  statuti.  [Fr.] 

MONINUS.  Acta  B.  Torelli  Puppiensis 
il.  7  :  Ecce  lupus,  quem  vulgo  Moninum 
vocant,  hoc  est,  h  umana  carne  vescentem, 
puerum  rapuit.  Ubi  Hieronymus  Radio- 
ianus  Homininum  legit,  quasi  scilicet 
etymon  daturus  lupo,  qui  homines  vo- 
rat.  Nos  eju smodi  lupos  Loups  Cerviers, 
seu  Cervarios  appellamus,  quod  in  cer- 
vos  potissimum  irruant.  Statius  lib.  5. 
Thebaid.  vers.  165  : 

....  Qualis  cum  cerva  cruentis 
Gircumventa  lupis. 

Verum  lupi  cervarii,  si  Plinium  audi- 
mus  lib.  8.  cap.  34.  innocui  hominibus 
sunt.  Italis  Monino  et  Occitanis  Mou- 
nino,  si  mi  a  m  sonat. 

\  MONIPOLA,  Fraternitas,  sodalitium, 
collegium.  Telomonius  de  Bello  cum 
civit.  Brunsvic.  apud  Leibnit.  tom.  2. 
pag.  91  :  Habent  hic  singulto  artes  me- 
chanicse  societates,  quas  Monipolas  aut 
gildas  appellati  t,  quibus  singuli  magistri 
prsesunt.  Vide  Gildum. 

|  MONITAS,  Immunitas,  seu  districtus 
qui  aliqua  immunità  te  seu  jure  asyli 
gaudet.  Charta  ann.  4.  (i.  e.933.)  Rodulphi 
Regis  apud  Stepbanot.  tom.  8.  Fragm. 
Hist.  M SS.  pag.  56  :  Quod  nullus  Comes 
seu  Vicecomesf  nec  vicarius,  nec  centena- 
rius  nec  ullus  homo  in  eorum  (monacho- 
rum)  vocatione,  in  illorum  Monitate  pren- 
didisset  nec  boves,  nec  caballos,  nec  asinos 
....  sed  omnia  sìnt  in  alimoniam  paupe- 
rum  et  stipendia  monachorum.  Vide  Dex- 
tri  et  Munitas  2. 

T 1.  M0NITI0,  Proclamatio.  Epistola 
Simonis  Archiep.  Bituric.  apud  eumdem 
Stephanot.  tom.  13.  Fragm.  Hist,  MSS. 
pag.  450  :  Et  est  sciendum  quod  dominus 
super  hoc  fecit  fieri  quamdam  Monitio- 
nera  generalem  sine  nominum  expressione 
cum  denuntialione  exeommunicationis  a 
canone  latte  in  malefactores  facinoris  an- 
tedicti. 

**2.  MONITIO,  prò  Molto,  expeditio 
bellica,  nisi  sit  prò  Submonitio,  Hereban- 
nus.  Chronicon  Salerai  tan.  cap.  5  :  Idem 
Francorum  rex...  generali  contra  eum 
decrevit  facere  Monitionem.  Cap.  40  : 
Contra  eosdem  Francos  decrevit  facere 
Monitionem,  et  cum  magno  exercituobvia- 
vit  eis.  Cap.  44  :  Contra  eum  decrevit  fa- 
cere  Monicionem ,  et  congregato  valido 
exercitu,  etc.  Cap.  81  :  Audito  hoc  Agore- 
norum  gens,  generalem  faciens  Monicio- 
nem, Calabria  finibus  adiunt,  etc. 


ì  1  1.  M0NIT0RIUM  ,  Citatio  juridica. 
Acta  S.  Petri  Regalati  tom.  3.  Martii 
pag.  873  :  Quse  quidem  citatio  seu  Moni- 
torium  tamquam  de  substantialibus  judi- 
di  erant  omnino  necessaria. 

2.  M0NIT0RIUM,  Locus  monentium,  si- 
cut  Scholse,  ubi  discipulos  docemus  et  mo- 
nemus.  Ugutio  et  Joan.  de  Janua. 
[Vetus  Gloss.  Lat.  Gali.  Sangerm.  : 
Monitorium,  lieti  ou  Von  fait  ammoneste~ 
mens,  monitoires.] 

T  M0NITUS,  prò  Munitus,  in  Exposit. 
brevi  antiq.  Liturg.  Gallic.  apud  Mar- 
ten.  tom.  5.  Anecd.  col.  94:  Qui  non  est 
purgatus  baptismo,  vel  non  Monitus  Cru- 
cis signaculum. 

«  M0NIUM,  La  cathedra.  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS. 

•  M0NNARIUS,  Molitor,  Gali.  Meunier. 
Charta  Ludov.  VII.  ann.  1168.  in  Reg. 
98.  Chartoph.  reg.  eh.  610:  Si  in  molen- 
dinis  Monnarii  vel  aliqui  alii  aliquid  fa- 
refecerint,  etc.  Vide  Mongnarius. 

T"  M0N0B.  Charta  ann.  1117.  tom.  2. 
novae  Gali.  Christ.  inter  Instr.  col.  107: 
Hsec  autem  carta  Monob  facta  est  in  com- 
muni capitulo,  perlecta  estt  etc.  Forte 
idem  quod  authentica,  originalis,  uti 
conjectat  Sammarthanus  noster. 

M0N0GA.  Charta  Decani  S.  Petri  Insu- 
lensis  ann.  1230.  apud  Haraeum  in  Cas- 
tellanis  Insul.  pag.  198.  et  Buzelinum 
lib.  2.  Gallo-Fi.  cap.  13:  Contulit  etiam 
decem  libras  ad  altare  S.  foannis,  quod 
est  in  Monoca  Ecclesise. 

M0N0GH0RDUM,  Instrumentum  musi- 
cum,  quod  unica  chorda  constat.  Movó- 
XopSov  opyavov,  Polluci  lib.  4.  cap.  9.  Ni- 
cetas  Choniates  in  Andronico  lib.  2:  Tpa- 
YwScav  àTtoxpivETou.  Ubi  Codex  Graeco- 
bàrbarus  ,  Movo^ópStov  Xa6ù>v ,  epqveiTat 
uéXos.  Nostris  vulgoMamcordion.Chron. 
Trudonense  lib.  8.  pag.  441  :  In  hoc  pro- 
fecit,  quod  quidquid  alie  ubi  in  Monocordo 
cantari  potuit  de  Usu  Ecclesise  non  prse- 
termisit,  ete.  Vide  Jul.  Scalig.  lib.  1.  de 
Arte  Poet.  cap.  48. 

16  Mouscorde,  inter  Instru  menta  mu- 
sica recensetur  tom.  1.  Poem.  reg.  Na- 
var.  pag.  248  : 

Huissine,  cles,  Mouscorde 
Où  il  n'a  c'une  seule  corde. 

Min us  vero  recte  illud  instrumentum 
cum  nostro  Manicordion  con  f  un  di  t  Can- 
gius  :  hoc  enim  organi  fidicularis  spe- 
cies  est  pi  uri  bus  constans  chordis  ;  quod 
alterius  definitioni  repugnat. 

1  M0N0CHR0MA,  Unius  coloris  pie- 
tura,  a  {x6vo?  solus,  unus,  et  xp&jxa,  co- 
lor. Acta  B.  Petri  Petronii  tom.  7.  Maii 
pag.  226  :  Cum  illius  effigiem  passim  sub 

obscuro  Monochromate effictam  aspi- 

ciatYius 

1  M0N0C0LEI,  Semicastrati.  Bleyn. 
Insti t.  pag.  167  :  Habemus  Monocoleos, 
qui  nempe  unum  duntaxat  amiserunt 
testem.  Ex  Grseco  jaóvos  et  xóXeoc,  testicu- 
lum. 

M0N0C0SMUM,  Isidoro,  Ugutioni,  et 
aliis,  est  genus  vehiculi,  quod  ab  uno 
jumento  trahitur.  Vide  Meursium  in 
Kóqxov.  [Monacosmum  edidit  Graevius  ex 
Isidoro,  ubi  addit:  Glossar.  Arab.  Lat.  : 
Monacosmum,  vehiculum  unum  tantum 
portans,  a  iìovóitty^  {xovotctixóc.] 

*  Lapsus  est  Graevius  in  referendo  loco 
Glossarli  Arab.  Lat.  ubi  legitur  :  Mona- 
cus,  vehiculi  genus,  quod  ab  uno  jumento 
ducatur,  in  Thesaur.  utriusque  ling.  B. 
Wulc.  pag.  707.  Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  : 
Monocosmum,  uno  caro  che  porta  morti, 
o  altro.  Vide  supra  Monaga. 

M0N0C0SSIS.  Anastasius  in  Leone  IV. 
pag.  197  :   ltem   aliam   crucem  de  auro 


unam  habentem  in  medio  Monocossim. 
Ubi  Bulengerus  Mancosum  legendum 
subdubitat,  inani,  ni  fallor,  conjectura. 
Videtur  enim  hic  intelligi  lapis  quis- 
pjam  pretiosus. 

1  MÒN0CRAT0R,  Imperator.  Anasta- 
sius in  Epitome  Chron.  Casin.  apud 
Murator.  tom.  2.  pag.  352  :  Post  hsec  Ter- 
tullus  Patricius,  cupiens  oblationem  quam 
Deo  et  Sanctis  ejus  fecerat ,  imperiali 
sanctione  roborare,  novam  Romam  adiit, 
et  orbis  Monocratorem  Justinum  sua  auc- 
tontate  firmare  obnixis  prec.ibus  postu- 
lava,  MovoxpaTwp,  qui  solus  tenet  impe- 
rium. 

1  M0N0CUBITALIS  Candela,  hoc  est, 
unius  cubiti,  in  Chartular.  S.  Vandreg. 
tom.  2.  pag.  1949. 

T  MONOCULARE,  Vide  mox  in  Monu- 
culus. 

1  M0N0CULUM  Benefigium,  Unicum. 
Expositio  compendiosa  benefic.  fol.  37: 
Neque  enim...  (beneficia)  Monocula,  du- 
plicia,  regularia,  in  nominationibus  ssecu- 
larium,  ssecularia  in  nominationibus  re- 
gularium....  comprehenduntur.  Consule 
Decisiones  Rotae  Decis.  40.  1.  rescript, 
et  alios  qui  de  Benefic.  scripserunt. 
Monoculare  beneficium ,  unicum ,  quo 
unico  lumine  clericus  non  priva ndus. 
Laur.  in  Amalth.  ex  Gonzal. 

M0N0C0LUS,  Cocles,  {xovóqìOaXiAo;,  vox 
hibrida,  qua  utitur  Guillelmus  Armo- 
ricus  in  Philippo  Aug.  ann.  1163.  Ebrar- 
dus  Bethuniensis  in  Graecismo  cap.  7  : 

Gorgon»  alque  tres  Monoculseque  fuere  sorores. 

Regestum  Castri  Lidi  in  Andibus  f.  47  : 
Prseco  habet  consuetudinem  caprarum,  de 
prssdicta  ipse  habet  capram  Monoculari. 
[Statuta  MSS.  S.  Victoris  Massil.  :  Sta- 
tuimus quod  nullus  de  celerò  alicubi  reci- 
piatur  in  monachum  epilepticus,  aut  alio 
morbo  incurabili  vel  contagioso  percussus, 
aut  claudus,  surdus,  Monoculus,  deformis 
aliter,  gibbosus.  Monoculus ,  seu  ciarliate 
alterius  oculorum  suorum  privatus,  in 
Charta  ann.  1333.]  Utuntur  Ealredus  in 
Vita  S.  Edw.  Confess.  Caesarius  Heis- 
terb.  1.  4.  cap.  62.  Rotharis  Rex  Longob. 
in  Edicto  tit.  117.  [»  380.]  et  aliquot 
alii.  Vett.  Glossae  :  Unioculus ,  jaovó- 
(pOaXjio;. 

Monoculare,  Altero  oculo  privare. 
Occurrit  apud  Matt.  Paris,  ann.  1253. 

T  M0N0GÀMUS,  Unius  uxoris  vir.  Vita 
S.  Joh.  Gualberti  tom.  3.  Julii  pag.  356  : 
Non  alien j us  pretii  datione  palam  vel 
occulte  aliquis  ad  ecclesiasticum  promo- 
veatur  officium,  non  nisi  virgo  aut  Mono- 
gamus.  Landulphi  Mediolan.  Hist.  apud 
Murator.  tom.  4.  pag.  65:  Orla  dissensio 
inter  sacerdotes  Monogamos,  et  alios  caste 
simulantes  se  vivere.  Vox  notissima. 

M0N0GIUM,  ex  Gallico  Monnoiet  Mo- 
neta minutior.  Gesta  Willelmi  Majoris 
Episcopi  Andegav.  cap.  30  :  Pedagia, 
vectigalia,  Monogia,  et  coustumas  exi- 
gunt ,  et  extorquent.  Occurrit  rursum 
infra. 

*  Idem  videtur  quod  supra  Monagium 
1.  quomodo  etiam  forte  legendum  est. 
Vide  ibi. 

MONOGRAMMA,  ex  Graec.  (Aovóypa(x(xa, 
Nomen  compendio  descriptum,  ac  certis 
literarum  implexionibus  concinnatum, 
quod  scilicet  magis  intelligi,  quam  legi 
promptum  est,  ut  ait  Symmachus  ;  seu, 
ut  habet  Plutarchus  in  Catone,  <wjpL€tov 

ev  {xixpot?  xai  Sparso"*  tStcocc  itoXX&v  ypay.- 
itaTwv  Suvaiuv  éxoVt  Rabanus  Maurus  Ab- 
bas  Fuldensis  de  Inventione  linguarum  : 
Litterse  Monogramma  scriptse  nonnullis 
in  locis  inveniuntur ,  ubi  pictura  cum 
museo  in  pariete  imaginis,  aut  in  velis, 


308 


MON 


MON 


MON 


vel  alicubi  aliter  facta  faerit,  ibi  eorum 
nomina  cum  congerie  litterarum,  unum 
caracterem  pictores  facete  soliti  sunt, 
quod  Monogramma  dicitur.  [Papias  :  In 
fine  (Praecepti)  Monogramma  est  ponen- 
dum,  in  quo  nomen  Imperatoris,  et  Impe- 
ratoria Augusti,  et  Dei  gratia  connexum 
habeatur,  vel  alia  auge  Imperatorem  de- 
ceant.]  Vita  S.  Baboleni  num.  21.  ex 
Edit.  Petri  Ohiffletii  :  Sed  et  Rex  ipse 
(Cl&dovseus)  favens  subscripsit ,  et  suo 
Monogrammate  facto,  anulo  regio  insi- 
gniri  jussit.  Historia  Translationis  S. 
Sebastiani  :  Cum  patena  patris  sui,  Ma- 
gni Caroli  Monogrammate  insignita. 
Edictum  Pistense  Caroli  Calvi  cap.  11  : 
Ut  in  denariis  nova  nostrss  monetai,  ex 
una  parte  nomen  nostrum  habeatur  in 
gyrOy  et  in  medio  nostri  nomitiis  Mono- 
gramma, ex  altera  vero  parte  nomen 
civitatis,  et  in  medio  crux  habeatur.  Odo 
Cluniac.  in  Vita  Burchardi  Comitis  : 
Facto  itaque  testamento,  Monogrammate 
firmatur.  VI.  Synod.  Act.  12  :  Koà  kiztòb- 
8y}<t<xv  5vo  ^apTta  e<79payi<j{jiva  arò  x*jpiou 
ixTU7coO<ja  (Aov6ypa(A{j.ov  K6>v<jTavTtvou  Ae<j- 
icótou.  Act.  15  :  XapTiov  |3 e gou»o|x ivo v  5tà 
$o\)Xk<XQ  exTy7coi5(TY)c  u.ovóypaf/.f/.ov. 

Monogramma,  remin.  gen.  Primasius 
Àfricanus  Episc.  S.  Augustini  discipulus 
in  Apocalyps.  lib.  4.  cap.  13.  de  nota 
Labari:  In  Monogramma,  quse  in  hunc 
modum  fit,  exprimitur,  ubi  compendio 
totum  Christi  nomen  includitur.  Charta 
Adalberonis  Episcopi  Metensis:  Manu 
propria  nostri  nominis  Monogrammam 
subtus  signavimus. 

Monogrammatum  vero  usus  non  nu- 
perus,  ut  ex  Plutarcho  et  Symmacho 
innuimus,  atque  adeo  in  nummis.  Si- 
quidem  exstat  Marciani  Imp.  numisma 
apud  Octavium  Stradam  pag.  249. in  quo 
ejus  monogramma  exaratur.  Descripsi- 
mus  praeterea  aereum  insignem  Placldii 
Valentiniani  Medallionem  in  Familiis 
Byzantinis  ex  Archeio  Regio,  qui  Boni- 
facii  triumphum  praefert,cui  subduntur 
4.  monogrammata  ;  quorum  vim  haud 
proclive  sit  divinare.  Vide  Notas  nos- 
tras  ad  Alexiadem  pag.  253,  et  Descript. 
iEdis  Sophianae  num.  70. 

Veteres  integra  sua  non  tam  nomina 
quam  praenomina  haud  scripsisse  pala  m 
est  ex  veteribus  Inscriptionibus,  et  Au- 
sonii  Epigr.  34  : 

Lucius  una  quidem,  geminis.sed  dissita  punctis, 
Littera  praenomen  sic  nota  sola  facit. 

In  subscriptionibus  praBsertim  no- 
mina ipsa  posterioribus  saeculis  brevi 
1  itera  rum  compendio  scripsere,  eaque 
deinde  in  Monogrammatis  contraxere 
fbrmam,quod  septimo  maxime  obtinuit, 
tametsi  horum  usum  antiquiorem  evin- 
cant  nummi,  quos  ex  Gazophylacio  Re- 
gio sere  incidi  curavi mus  cum  caeteris 
inferioris  aevi  Imperatorum  Constanti- 
nopolitanorum  numismatibus  ad  Zona- 
rae,  aliorumque  Byzantinorum  Scripto- 
rumill  ustrationem. 

35fT  Verum  si  scrupulosius  quaesieris, 
quis  primus  Regum  Francorum  perpe- 
tuum  monogrammatis  usum  ac  morem 
in  regia  Diplomata  induxerit,  Carolum 
Magnum  huiusce  moris  auctorem  tibi 
assignat  Mabillonius  Dipiomat.  lib.  2. 
cap.  10.  quamvis  enim  antiquiorum 
Regum  nonnulla  proferantur  mono- 
grammata, interruptum  tamen  eorum 
usum  non  semel  licet  ad  vertere  ;  sed 
inductum  a  Carolo  Mag.  morem  ceteri 
ad  Philippum  III.  Francorum  Reges  re- 
tinuere;  qui  nec  tum  penitus  desiit. 
Qua  ratione  autem  id  fecerit  Carolus 
M.  docet  Eginhardus,  ut  sci  licet  imperi- 


tiam  hanc  (scribendi)  honesto  ritu  sup* 
pleret,  inquitille,  monogrammatis  usum, 
loco  proprii  signi  invexit.  Eadem  ex 
causa  eo  interdum  usi  sunt  Episcopi. 
Qui  bus  vero  monogramma  in  usu  fuit, 
id  characterem  nominis  sui  appellabant; 
recte  quidem,  ut  cum  littera  unica  esse 
videretur,  omnes  tamen  nominis  litteras 
exprimeret  :  unde  usitatissiraa  haec  in 
veteribus  Chartis  formula,  nostrum  cha- 
racter  impressimus;  nostri  nominis  ka- 
ractere  et  sigillo  signari  et  corroborari 
prsecepimus  ;  sigilli  nostri  auctoritate  mu- 
niri,  nostrique  nominis  sub  ter  inscripto 
karactere,  eie»  nihil  nisi  monogramma- 
tis descriptionem  innuere  videtur,  licet 
nallum  aliquando  reperiaturappositum 
monogramma. 

SSIT  Sed  illud  ani mad versione  dignum 
censet  idem  Mabillonius,  quem  hic  exs- 
eri bere  non  gravabor,  quod  quae  in  cru- 
cis formam  concinnata  sunt  monogram- 
mata, in  medio  praeferunt  acuminatam 
quadrarci, (vulgo  Losange)  et  in  ipsa  qua- 
dra specie ra  Graecae  litterae  Y,  in  aliqui- 
bus  in  modum  V,  conformata^  plerum- 
que  cum  puncto  de  more  superposito. 
Insuper  littera  haec  in  plerisque  Diplo- 
matibus  alia  manu,  et  quidem  regia, 
expressa  est.  Quo  respicit  vulgata  il  la 
formula  in  Diplomatibus  Carolinis  : 
manu  propria  subter  firmavimus,  et 
anuli,  etc.  Quid  vero  mysterii  haec  con- 
tinet  f  an  hoc  Pythagorae  symbolum 
affectarunt  Reges  nostri  ?  an  haec  littera 
cum  superiori  cuspidatae  quadrae  parte 
composita  signat  Ya,  quod  non  recen- 
tioribus  modo  Germanis,  Armoricis  et 
Anglis,sed  etiam  antiquis  ita  significat  ? 
An  Carolus  qui  Theudisce  aliquando 
loqui  amabat,  ut  rata  sibi  Diplomata 
hoc  compendio  contesta  re  tur,  id  usur- 
pavit  ?  [°°  Literam  s  cursivam  esse,  pri- 
mam  vocis  subscripsi,  sententi  a  est  Gat- 
tereri  ;  sed  occurrit  etiam  in  monetis 
Caroli  M.  quae  monogramma  praefe- 
runt.] 

Principum  porro  monogrammata,  qui- 
bus  ea  propria  fuerant,  quaecumque  fere 
cum  in  veteribus  Tabul  is,  tum  ab  aevi 
nostri  Seri p tori  bus  ex  iis  delineata,  sub 
manum  occurrerunt,  unica  tabella  hic 
repraesentare  haud  alien um  duximus, 
ut  quae  ex  variìs  corroganda  fuissent 
locis,  uno  conspectu,  ea  Lee  tori  perei - 
pere  uteunque  liceat. 

Ex  Monogrammatibus  autem  summo- 
rum  Pontitìcum  antiquioribus  sex  potis- 
svmum  selegimus,  ex  Nicolai  Alemanni 
libro  de  Lateranensibus  Parietinis  cap. 
3.  interim  dum  multo  plura  nobis  exhi- 
beantur  a  viro  summae  eruditionis 
Francisco  Menestrier,  in  eo  opere  quod 
de  Armis  et  insignibus  inscripsit. 

Primum  igitur  a  nobis  delineatum 
ex  Pontificiis  Monogramma,  est  Adriani 
I.  quod  ad  S.  Prudentianam  visitur. 

Alterum  est  Paschalis  I.  in  aedi  bus 
sacris  S.  Caeciliae,  et  S.  Praxedis  in  Ex- 
quiliis. 

Tertium  est  Nicolai  I.  in  Basilica  S. 
Clementis. 

Quartum  est  Xysti  III.  in  Basilicae 
Liberianae  arcu  majore. 

Quintum  est  Leonis  III.  in  fastigio 
tribunalis  ejusdem  Basilicae  Liberianae. 

Sectum  denique  est  ejusdem  Leonis  in 
Ecclesia  SS.  Nerei  et  Achillei, 

His  subjunximus  Monogrammata 
Imperatorum  Ogcidentis,  ac  primum 

Caroli  M.  ex  Ughello  tom.  8.  Itali» 
sacrae  pag.  50. 

AHud  ejusdem  Caroli ,  ex  eodem 
Ughello  tom.  5.  pag.  600.  Zyllesio  in  S. 
Maximino  pag.  13.  et  Monumentis  Pa- 


derbonensib.  pag.  326.  327.  Vide  Browe- 
rum  in  Annal.  Trevir.  ann.  773.  [**  Mo- 
nogrammata Caroli  M.  et  successorum 
usque  ad  Ludovicum  omnia  collegit 
Heumannus  in  commentariis  de  re  di- 
plomatica Imperatorum.  usque  ad  Con- 
radum  III.  Baudissius  in  libro  de 
Monogram.  Impera  t.  edit.  Lips.  ann. 
1737.] 

Ludovici  Pii,  ex  Tabulano  Heduensi, 
Ughello  tom.  2.  pag.  118,  et  Chiffletio  in 
Trenorchio  pag.  195, 

Ejusdem  Ludovici,  ex  Besho  in  Regi- 
bus Aquitan.  pag.  18. 

Ejusdem  Ludovici,  ex  eod.  Beslio  ibid. 
pag.  19.  25. 

Ejusdem  Ludovici,  ex  Ughello  tom.  2. 
pag.  118.  tom.  3.  pag.  625.  673. 

Lotharii  I.  ex  Tabulano  Eccl.  Vien- 
nensis,  Joanne  a  Bosco  in  Vienna  pag. 
52.  Strada  pag.  374.  375.  et  Chiffletio  in 
Trenorchio  pag.  267. 

Ejusdem  Lotharii,  exTabul.  Eccl.  Co- 
mensis. 

Ludovici  II.  ex  Tabul.  Casauriensi, 
Goldasto  tom.  3.  Rerum  Alemann.  pag. 
151.  et  Ughello  tom.  4.  pag.  481.  tom. 
5.  pag.  255.  619.  Vide  Stradam  pag.  375. 
377. 

Ejusdem  Ludovici,  ex  Ughello  tom.  8. 
pag.  65. 

Caroli  Calvi,  ex  ejusdem  Monetis, 
etc.  Vide  Stradam  pag.  380. 

Caroli  III.  ex  Tabulano  Casauriensi, 
Ughello  tom.  4.  pag.  382.  484.  595.  598. 
1340.  tom.  5.  pag.  627.  et  Strada  pag. 
382. 

Ejusd.  Caroli,  ex  tom.  1.  Hist.  Leo- 
diensis  Chappeavilli  pag.  162. 

Arnulphi,  ex  Ughello  tom.  3.  pag. 
708.  tom.  4.  pag.  601.  ex  Metropoli  Sa- 
lisburg.  tom.  2.  pag.  19.  154.  236.  et 
Strada  pag.  385.  aliter  apud  Browe- 
rum  tom.  1.  Annal.  Trevir.  pag.  436.  2. 
Edit. 

Ludovici  III.  ex  Tabul.  Eccl.  Vien- 
nens.  et  ex  tom.  2.  Histor.  Leod.  pag, 
169.  Vide  Stradam  pag.  381.  382. 

Henrigi  I.  ex  Metropoli  Salisburgensi 
tom.  2.  pag.  591.  tom.  3.  pag.  407.  et 
Ughello  tom.  2.  pag.  205.  207.  et  tom.  4. 
pag.  1007.  Vide  Stradam  pag.  400. 
P  Henrico  II.  imperato riam  dignitatem 
adepto  tribuendum  esse  hoc  mono- 
gramma observat  Godefridus  abbas 
Gottwicensis  lib.  2.  Chron.  Gottwic.  pag. 
141.  Si  quidem  eae  tantum  literae  Hen- 
rici  I.  monogrammatibus  inserebantur, 
quae  purum  putumque  ejus  nomen  ex- 
primeoant.  Àt  vero  nullum  Henrici  I. 
monogramma  visitur  apud  Ughellum 
locis  hic  annotatis.] 

Ottonis  I.  ex  Tabul.  Casauriensi, 
Chronico  Mindensi  pag.  734.  Hist.  Leod. 
tom.  1.  pag.  176.  212.  Ughello  tom.  1. 
pag.  898.  Browero  ann.  942.  et  Strada 
pag.  400. 

Ottonis II.  ex  Chronico  Mindensi  pag. 
738.  et  Zyllesio  pag.  21.  27. 

Ejusdem  Ottonis,  ex  Tabul.  Casaur. 
Chronico  Mindensi  pag.  738.  Oct.  Strada 
pag.  404.  Hist.  Leod.  tom.  1.  pag.  209. 
et  Ughello  tom.  1.  pag.  495.  960.  et  tom. 
3.  pag.  279. 

Ottonis  III.  ex  B aidrico  lib.  1.  Hist. 
Camerac.  cap.  107.  108.  Chronico  Min- 
densi  pag.  736.  740.  et  Zyllesio  pag.  28. 

Ejusd.  Ottonis  ex  Bibl,  Cluniac.  pag. 
409.  Histor.  Leod.  tom.  1,  pag.  210. 
Strada  pag.  405.  406. 

Ejusd.  Ottonis,  ex  Ughello  tom.  1.  pag. 
495.  Vide  praeterea  Brower.  in  Annali b. 
Trevir.  tom.  1.  pag.  491.  2.  Edit. 

Henrigi  IL  ex  Chron.  Mindensi  pag. 
749.  Zyllesio  pag.  32.  et  Ughello  tom.  2. 


MON 


MON 


MON 


509 


pag.  207.  514.  tom.  4.  pag.  628.  tom.  5. 
pag.  269. 

Ejusdem  Henrici,  ex  Tabular.  Ecci. 
Comensis,  Chron.  Mindensi  pag.  735. 
Hist.  Leod.  tom.  1.  pag.  213.  226.  Zylle- 
sio  pag.  29.  et  Strada  pag.  407.  408. 

Ejusdem  Henrici  ex  Ughello  tom.  4. 
pag.  959.  tom.  5.  pag.  673. 

Conradi  II.  cogn.  Salici,  ex  Chron. 
Mindensi  pag.  743.  et  Hist.  Leod.  tom. 
1.  pag.  264. 

Ejusd.  Conradi,  ex  Tabul.  Casaur.  et 
Ughello  tom.  1.  pag.  497.  902.  tom.  2. 
pag.  144. 208.  209. 211.  et  Strada  pag.  411. 

Ejusd.  Conradi,  ex  Chron.  Mindensi 
pag.  736.  746.  Zyllesius  paulo  aliter 
pag.  34. 

Henrici  III.  ex  Cosma  Pragensi  pag. 
14.  Chron.  Mindensi  pag.  439.  Zyllesius 
pag.  41.  47.  paulo  secus. 

Ejusd  Henrici y  ex  Tabul.  Casaur.  et 
Ughello  tom.  2.  pag.  212.  566.  tom.  4. 
pag.  509.  636.  tom.  5.  pag.  279.  tom.  6. 
pag.  864. 

Ejusd.  Henrici,  ex  Ghr.  Mindensi  pag. 
787.  Hist.  Leod.  tom.  1.  pag.  280.  Jo.  a 
Bosco  in  Vienna  pag.  88.  et  Zyllesio  pag. 
36.  Vide  Stradam  pag.  413. 

Henrici  IV.  ex  Chron.  Mindensi  pag. 
743.  746. 

Ejusdem  Henrici,  ex  Actis  Murensis 
Monast.  pag.  23.  Ohr.  Mindensi  pag.  741. 
Zyllesio  pag.  43.  45.  52.  Ughello  tom.  1. 

?ag.  743.  tom.  2.  pag.  363.  Browero  tom. 
.  pag.  536.  2.  Edit.  etc. 

Ejusd.  Henrici  ex  Waldo  in  Chron. 
Lobiensi  pag.  401.  Vide  Stradam  pag. 
414.  415. 

Lotharii  II.  ex  Ughello  tom.  1.  pag. 
508.  et  Strada  pag.  421. 

Conradi  UT.  ex  Ughello  tom.  1.  pag. 
510.  tom.  4.  pag.  517.  Vide  Stradam  pag. 
423. 

Friderici  I,  ex  Aventino  pag.  390. 

Ejusd.  Friderici  ex  Privileg.  Ecclesia 
Hammaburg.  pag.  182.  Joan.  a  Bosco 
pag.  88.  et  Hist.  Leod.  tom.  2.  pag. 
109.  121.  et  Egidio  Geionio  in  Colonia 
pag.  74. 

Ejusd.  Friderici,  ex  Ughello  tom.  1. 
pag.  515.  916.  tom.  2.  pag.  220. 

ejusdem  Friderici,  ex  Ughello  tom. 

1.  pag,   515.    916.  Vide    Stradam   pag. 
424.  425. 

Henrici  VI.  ex  Jo.  a  Bosco  pag.  90. 
Ughello  tom.  1.  pag.  617.  tom.  2.  pag. 
221.  764.  tom.  4.  pag.  1088.  tom.  6.  pag. 
866.  893.  et  Strada  pag.  426.  427.  et  Gui- 
lino  in  Annalib.  Alexandria  pag.  15. 

Philippi  IL  ex  Privileg.  Ecci.  Ham- 
maburg. pag.  195.  paulo  aliter  in  Metro- 
poli Salisourg.  tom.  3.  pag.  361.  et  apud 
jEgidium  Gelenium  in  sancto  Engil- 
berto  pag.  32. 

Ottonis  IV.  ex  Ughello  tom.  1.  pag. 
689.  tom.  3.  pag.  367.  et  Strada  pag.  430. 
431.  Aliter  exhibetur  apud  Gelenium  in 
S.  Engilberto  pag.  27. 

Friderici  IL  ex  Ughello  tom.  1.  pag. 
469.  Strada  pag.  434.  et  Metrop.  Saiis- 
burg.  tom.  2.  pag.  182.  tom.  3.  pag.  261. 
272.  363. 

Guillelmi,  ex  Octavio  Strada. 

RoDOLPHi,ex  Metrop.  Salisburg.  tom. 

2.  pag.  183.  tom.  3.  pag.  262. 
Adolphi,  ex  Octavio  Strada  pag.  448. 
Alberti,  ex  veteri  Charta. 

Caroli  IV.  ex  Chron.  Mind.  pag. 
748.  750. 

MONOGRAMMATA  REGUM  FRANCLE. 

Chlodovei  I.  apud  Perardum  in  Bur- 
gundicis  pag.  2. 

Chlotarii  I.  apud  eumdem  pag.  3. 

Dacoberti,  apud  jEgid.  Waulde  in 
Histor.  vernac.  Lobiensi  pag.  317. 


Pipini  Senioris,  apud  eumdem  pag. 
327.  340.  Haec  porro  quatuor  Monogra ra- 
mata absit  ut  tanquam  genuina  hic 
proferamus  :  quinimo  ea  omnino  adul- 
terina et  flctitia  censemus,  cum  viro 
eruditissimo  Daniele  Papebrochio  in 
Propyleo  2.  ad  tom.  2.  Aprilis,  qui  bina 
ista  Waldensia  jure  proscripsit.  Ea  ta- 
men  hic  describenda  censuimus,  ut  ad 
simile  proferendum  judicium  Lectorem 
provocaremus. 

Caroli  Martelli,  ex  Goldasto  tom. 
2.  Aleman.  pag.  145. 

Pipini  Regis,  apud  Browerum  tom. 
1.  Annal.  Trevir.  pag.  378.  ult.  Edit. 

Ludovici  II.  cogn.  Balbi,  ex  Tabul. 
Eccles.  Heduensis,  et  Chiffletio  in  Tre- 
norchio  pag.  23.  232. 

Ludovici  III.  ex  Bibl.  Cluniac.  pag. 
266.  277. 

Karlomanni,  ex  Tabul.  Ecci.  He- 
duensis. 

Odonis,  ex  Chiffletio  in  Trenorchio 
pag.  271. 

Caroli,  cogn.  Simplicis,  ex  Hist.  Leod. 
tom.  1.  pag.  161. 170.  et  Chiffletio  in  Tre- 
norchio pag.  274. 

Rodulphi,  ex  Beslio,  in  Hist.  Pictav. 
pag.  239. 

Ejusd.  Rodulphi,  ex  Bibl.  Clun.  pag. 
411.  et  in  Notis  pag.  71. 

Ejusd.  Rodulphi,  ex  Beslio  pag.  239. 

et  Chiffletio  in  Hist.  Trenorch.  pag.  277. 

Ludovici  IV.  ex  Bibl.  Cluniac.  pag. 

266.  267.   et   Chiffletio   in     Trenorchio 

pag.  280. 

Lotharii,  ex  Tabul.  Monast.  Humo- 
lariensis. 
Ejusd.  Lotharii,  ex  Beslio  pag.  252. 
Ejusd.  Lotharii,  ex  Buzelino  pag.  343. 
Hugonis  Capeti,  et 
Roberti  filii  Regum,  ex  Charta  ann. 
987.  in  Tabulano  Corbeiensi. 

Ejusd.  Roberti,ex  ejusd.  nummo  in  àp- 
Xeiw  RR.  PP.  Canonicor.  Regul.  S.  Ge- 
no ve  faa  Paris. 

Ejusd.  Roberti,  ex  Perardo  in  Burgun- 
dicis  pag.  171.  paulo  aliter  in  Tabular. 
S.  GenovefaB  Paris,  ann.  1035. 

Ejusdem    Roberti  ex    Tabul.   Fossa- 
tensi. 
Henrici.  I.  ex  Tabul.  Humolariensi. 
Ejusdem  Henrici,  ex  Chiffletio  in  Tre- 
norchio pag.  315. 

Ejusdem  Henrici,  ex  Tabular.  Fossa- 
tensi. 
Philtppi  I.  ex  ejus  nummo. 
Ejusdem  Philippi,  ex  Chiffletio  in  Tre- 
norchio pag.  316. 

Ejusdem  Philippi,  ex  eod.  Chiffletio 
pag.  325.  Bibl.  Cluniac.  pag.  528.  530.  et 
Spicilegio  Acheriano  tom,  2.  pag.  600. 

Ludovici  VI.  ex  Bibl.  Clun.  pag. 
1391. 

Ludovici  VII.  ex  Bibl.  Cluniac.  pag. 
1430. 

ISjusdem  Ludovici,ex  30.  Regesto  Char- 
tophyiacii  Regii. 

Ejusd.  Ludovici,  ex  Histor.  S.  Aniani 
Aurelian.  pag.  83.  85.  et  Hist.  Trenorch. 
pag.  447.  452. 

Philippi  II.  cogn.  Augusti,  ex  Bibl. 
Cluniac.  pag.  534.  1490.  et  Hist.  S. 
Aniani  pag.  82. 

Ludovici  Vili,  ex  30.  Regesto  Char- 
tophylacii  Regii  Ch.  271. 

Ejusd.  Ludovici,  in  eod.  Regesto  ann. 
1224. 

S.  Ludovici  IX.  ex  Bibl.  Cluniac.  pag. 
1503.  1520. 

Ejusd.  S.  Ludovici,  ex  30.  Regesto  Ta- 
bulari! Regii  Ch.  271.  et  al. 
Philippi  III.  ex  eod.  Regesto. 
Philippi  IV.  ex  Tabul.  Regio. 

MONOGRAMMATA  ALIORUM  REGUM. 


^Pipini  I.  Regis  Aquilania,  ex  Beslio 
in  Regib.  Aquitan.  pag.  25. 

Pipini  II.  et  III.  Regum  Aquitan.  ex 
eodem  Beslio  pag.  21.  26.  28.  et  Chiffle- 
tio in  Trenorchio  pag.  193. 

Caroli  Regis  Provincie,  Lotharii  F. 
ex  Tabul.  Viennensi. 

Karolomanni  Regis  Bajoaria,  ex  Ug- 
hello tom.  2.  pag.  184.  et  Strada 
pag.  385. 

Ejusdem  Karlomanni,  ex  Tabul.  Ca- 
sauriensi. 

Ludovici  Regis  Bajoaria,  ex  Aven- 
tino pag.  185. 

Caroli  Regis  Bajoaria,  ex  Ughello 
tom.  2.  pag.  186.  188. 189. 

Zuentebaldi  Regis  Lotharingia,  ex 
Hist.  Leod.  tom.  1.  pag.  163.  et  Bro- 
wero tom.  1.  Hist.  Trevir.  pag.  441.  2. 
Edit. 

Bosonis  Regis  Provincia,  ex  Tabul. 
Ecclesi©  Viennensis  fol.  13. 

Ludovici  Regis  Provincia,  Rodulphi 
Regis  ex  Ermengarda  F.  ex  Tabul.  Ec- 
cles. Gratianopol.  pag.  84. 

Conradi  Regis  Burgundia,  Rodulphi 
F.  ex  Bibl.  Cluniac.  pag.  267. 

Ejusd.  Conradi,  ex  Tabul.  Viennensis 
Eccles. 

Ejusd. Conradi,  ex  Tabul.  Eccl.Vienn. 

Rodulphi  III.  Regis  Burgundia,  ex 
Notis  ad  Bibl.  Clun.  pag.  72. 

Ejusd.  Rodulphi  Regis,  ex  Tabul.  Ecci. 
Vienn. 

Ejusd.  Rodulphi  Regis,  ex  eod.  Tabul. 
fol.  9.  10.  Vide  Oct.    Stradam  pag.  394. 

Widonis  Regis  It alias,  ex  Ughello  tom. 

2.  pag.  122.  191.  tom.  3.  pag.  275.  tom. 
4.  pag.  491.  Vide-  Octav.  Stradam 
pag.  391. 

Lamberti  Regis  Italia.  Vide  Stradam 
pag.  392. 

Berengarii  Regis  Italia,  ex  Ughello 
tom.  1.  pag.  896.  tom.  2.  pag.   126.  tom. 

3.  pag.  37.  tom.  4.  pag.  88.  488.  606.  795. 
tom.  5.  pag.  260. 

Ejusd.  Berengarii,  ex  Tabular.  Casau- 
riensi,  et  Tabul.  Episcopatus  Comensis, 
et  Strada  pag.  390.  et  Annalib.  Alexan- 
driae  pag,  336. 

Hugonis  Regis  Italia  ,  ex  Tabular. 
Episcop.  Comensis,  ex  Joan.  a  Bosco 
pag.  6(5.  et  Ughello  tom.  1.  pag.  855. 
tom.  2.  pag.  197.  Vide  Stradam  pag.  395. 

Lotharii  Regis  Italia,  Hugonis  F. 
ex  Tabul.  Ecci,  Viennens.  Vide  Stradam 
pag.  396. 

Ejusdem  Lotharii,  ex  Ughello  tom.  1. 
pag.  855.  tom.  2.  pag.  262. 

Sjusdem  Lotharii,  ex  Jo.  a  Bosco 
pag.  60. 

Arduini,  cujus  me  mini  t  prse  caeteris 
Petrus  Damian.  iib.  5.  Epist.  16.  ut  et 
Leo  Ostiensis  iib.  2.  cap.  68.  ex  Tabul. 
Episcopat.  Comensis. 

]  MONOGRAMMI  Sermones,  Qui  admo- 
dum  breves  sunt,  vel  etiam  concisi,  mi- 
nuti, exiles.  Vita  S.  Syncleticse  tom.  1. 
Jan.  pag.  252  :  Narn  nudi  sermones  eorum 
et  Monogrammi  videntxir  similes  picturis 
qua  scitis  quidem,  sed  facile  delebilibus 
coloribus  exarata ,  pereunt  brevissimo 
tempore.  Monogrammus ,  homo  longus, 
macilentus,  delineatus  tantum  non  addi- 
tis  coloribus,  apud  Laur.  in  Amalth. 
[«  vide  Forcelin.  in  Monogrammus.] 

M0N0LINUM,  Filum,  [monile,]  quo 
margarita  insert®  sunt.  [Aliis  Mono- 
lium.]  Capitolinus  in  Maximino  juniore, 
Manserunt  apud  eum  arrha  Regia,  qua 
tales  fuerunt,  Monolinum  de  albis,  reticu- 
lum  de  prasinis  undecim,  etc.  Nostris,  un 
filet  de  perles.  Glossaa  veteres  ;  TetpcSXi- 
vov,  quadriftlum  gemmarium.  [Vide  Sai- 
masium  ad  Hist.  Aug.  pag,  255.] 


510 


MON 


MON 


MON 


T  MONOLOR.  Vopiscus  in  Aureliano  : 
Paragaudas  vestes  ipse  primus  militibus 
dedit,  cum  non  nìsi  rectas  purpureas  ac- 
cepissent,  et  quidem  aliis  Monolores,  aliis 
dilores,  trilores  aliis,  et  usque  ad  pente- 
lores,  quales  hodie  linea  sunt.  Facta  com- 
posi ti o  a  loro,  Monolores  Turnebo  sunt 
vestes  lineae  viriles  sub  aliis  vestibus 
qui  bus  una  tantum  intexta  fascia  aurea 
aut  sericea. 

T  MONOMACHIA,  Singulare  certamen  ; 
interdum  et  muleta  quae  ad  dominum 
spectabat  ratione  Monomachia.  Charta 
ann.  1095.  apud  D.  Calmet.  tom.  1.  His- 
tor.  Lothar.  col.  501  .Nullus  advocatus 
debeat  habere  placilum  et  servitium,  nisi 
prò  Monomachia,  et  sanguinea  percus- 
sura.  Adde  Reginon.  lib.  2.  de  Eccl.  dis- 
cipl.  cap.  77.  Tabular.  Virzionense  fol. 
15  :  Garnerius  dedit  eidem  monasterio  per- 
petuo possidenti  um  Monomachiam  suorum 
hominum  Collibertorum.  [*>  Opposi ta  his 
Jocis  Monomachia  Mesleise,  quae  est  Rixa 
multorum.  Pro  Duello  occurrit  in  Hen- 
rici  regis  treuga  ann.  1230.  art.  13.  et  in 
Sententia  de  violat.  treug.  ann.  1234. 
apud  Pertz.  Leg.  tom.  2.  pag.  268.  301.] 
vide  Duellum. 

Monomachice,  Singulari  certamine. 
Acta  SS.  Nicandri  et  Marciani  toni.  3. 
Junii  pagf.  275  :  Luctasti  Monomachice 
adversus  diabolum  et  vicisti  eum.  Hi  ne 

1  Monomachus  dicitur  qui  con  tra  Dia- 
bolum suo  ductu  pugnat,  in  Actis  S. 
Cassiani  apud  IH.  Fontaninum  in  Anti- 
quit.  Hortsepag.  344  : 

Monomachos  gignens,  et  eos  cselestibus  indens. 

*  MONO  PAGI  A  in  Passionano  Gar io- 
ponti,  si  una  pars  capitis  in  acutum  do- 
lorem  venit.  Glossar,  medie.  MS.  Simon. 
Januens.  ex  God.  reg.  6959. 

1  M0N0PALIUM,  Stola  seu  manipulus. 
Acta  S.  Me  venni  MSS.  :  Vir  autem  Do- 
mini Mevennus,  intrepidus  pergens,  ser- 
pentem  àdiit,  in  Domino  confisus.  Rune 
audacter  invasit  ;  Monopalium  enim  suum 
illius  circumdedit  collo  baculique  curvi- 
tate  adnexus,  veluti  canem  domesticum 
post  se  eum  trahens,  in  nomine  Jesu 
Ghristi  fiumine  Ligeris  eum  pr&cipitavit. 

JM0N0PEDJE,  Genus  hominum.  Od.  in 
Oarm.  de  varia  Ernesti  fortuna  lib.  7. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  362  : 

Sunt  homines  uno  tantum  fulti  pede,  cursu 
Auram  vincentes,  qui  recto  nomine  elicti 
Monopedse,  faciunt  umbram  sibi  tegmine  pianta?. 

Iidem  qui  Monocoli  appellantur  apud 
Gellium  lib.  9.  cap.  4  :  Atqueesse  (tradi- 
tur)  item  alia  apud  ultimas  Orientis  ter- 
ras  mir acuta  homines,  qui  Monocoli  ap- 
pellantur ,  singulis  cruribus  saltuatim 
currentes,  vivacissima  pemicitatis. 

*  M0N0PHTALMUS,  vox  Graeca,  Uno 
oculo  captus.  Mirac.  S.  Emmer.  tom.  6. 
Sept.  pag.  503.  col.  1  :  Alius  mancus  et 
Monophtalmus,  e  te.  Vide  Monoculus. 

if  MONOPOLIS,  [Civitas  sub  se  habens 
civitatem  unam.  Dief.J 

1  MONOPOLIUM,  Statio,  ubi  res  una 
venditur  tantum.  Gloss.  Isid.  Est  etiam 
societas  hominum  qui  sibi  solis  jus  ven- 
dendi  comparant,  vel  aliquod  genus 
mercatura?  universimemunt,  quo  carius 
vendant  ;  quod  ut  obtineatur  bensio  in- 
terdum fit  Principi,  quod  Monopolium 
etiam  dicitur.  Hinc  denique  eadem  vox 
ad  quasvis  illicitas  confoederationes  flu- 
xit,  qua  ultima  notione  saepius  occurrit. 
Vide  Manipolium.  Statuta  Coilegii  The- 
saurar.  ann.  1268.  apud  Lobinell.  tom.  3. 
Hist.  Paris,  pag.  288  :  Non  facietis  ad 
partem  compir  ationem,  aut  Monopolium 
contra  bursanos,   etc.   Statuta  Vercell. 


lib.  4.  fol.  68  :  Item  quod  nulla  societas, 
conspiratio,  seu  Monopolium,  etc.  Literae 
Philippi  Reg.  Frane,  ann.  1320.  in  Ta- 
bular. Calensi  pag.  339  :  Relicus  Thi- 
baudi  et  ejus  complices  ac  alii  habitalores 
dieta  villa  Monopolia  et  confoederationes 
illicitas  facientes  contra  tenorem  aresti 
curia  nostra...  pluresque  alias  congrega- 
tiones,  confoederationes  et  Monopolia  fa- 
ciendo,  etc.  Statutum  Humberti  Dalphini 
ann.  1349.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag. 
589  :  Possint  intra  districtum  et  jurisdic- 
tionem  suam  punire  collegia  et  Monopo- 
lia illicita.  Vide  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  1590.  et  tom.  4.  col.  665.  et  989. 

*  Quo  sensu  nostri  etiam  Monopole  di- 
xerunt.  Lit.  ann.  1343.  in  Reg.  74.  Char- 
toph.  reg.  eh.  60  :  Sans  fair  e  aucune  ha- 
rete,  Monopole,  asemblée,  etc.  Par  ma- 
niere de  Monopole  ou  conspiration,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1375.  ex  Reg.  108.  eh.  86. 

1  M0N0PTICUS,  Mimus,  Gloss.  Isi- 
doro 

*  M0N0PT0CUS,  Che  a  uno  solo  caso, 
in  Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

MONOS,  Monachus.  Glossae  an  ti  quae 
MSS.  :  Monos,  solus,  Graci  :  bene  ergo 
monachus,  singularis.  Ganones  Hibern. 
lib.  36.  cap.  35  :  Si  qua  contumacia  inter 
Principerai^.  Episcopum)  et  Monon  ejtts, 
per  discordiam  aliquam  orta  sit ,  non 
rejiciat  paslor  gregem  suum  in  dispersio- 
nem,  nec  oves  pastorem  fugiant,  sed  invi- 
cem  pacificentur.  Ghronicon  Novali - 
ciense  lib.  6.  pag.  643.  de  quodam  Mo- 
li acho  obedientiario  :  Tunc  Monos  ace- 
phalus  ait,  etc. 

Monos,  Unus,  {xóvo;.  Inscriptioin  Eccl. 
Mutinensi  : 

Mille  Bei  carnis  Monos  centum  minus  annià 
lata  domus  clari  fundatur  Geminiani. 

Id  est,  ann.  1099.  Alia  ex  Chronico  Ma- 
gdeburgensi  MS,  apud  Jo.  Henricum 
Meibomium  : 

Post  M.  postque  duo  GG.  post  nonaginta  Monosque, 
Harlinberg  capitur,  moritur  Rex,  Dux  superatili*. 

*  M0N0STICIUS.  [Solitarius.  Dief.] 

*  M0N0SUM,  Lo  logo  de  Moneta,  in 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  Vide  Monetum. 

M0N0TANUS,  Rigidus.  Papias.  Leg. 
Monotonus,  [uti  habent  Gloss.  Isid  ori  ; 
ad  quas  Graevius  :  Movóxovo?,  pervicax, 
pertinax,  in  GÌ ossis.] 

*  M0N0TESSAR0N.  Necrol.  Casal.  Be- 
ned.  iv.  Non.  Aug.  obiit  fr.  Petrus  sa- 
cerdos  1552  :  Is  composuit  librum,  cu  jus 
titulus  Monotessaron,  cujus  duo  habentur 
exemplaria  in  bibliotheca  Casalina.  Et 
sic  incipit  prafatus  liber  :  In  nomine  D. 
N.J.  C.  Amen.  Integrum  ejusdem  Evan- 
gelium  secundum  quatuor  Evangelistas, 
quod  Monotessaron,  id  est,  unum  ex  qua- 
tuor, nuncupari  potest.  In  tres  autem 
partes  et  150,  capitula  secatur.  Complecti- 
tur  autem  prima  pars  decem  capitulis 
Chris  ti  infantiam  ;  Secunda  nonaginta 
capitulis  ejus  gesta  et  doctrinam  ;  Tertia 
quinquaginta  capitulis  ejus  passionerà , 
resurrectionem  et  ascensionem. 

1  M0NOTHELANI,  HaBreticorum  genus, 
quos  alii  Monothelitas  vocant.  Acta  S. 
Johannis  Gamiili  boni  tom.  1.  Jan.  pag. 
622  :  Monothelani  vero  et  quisquis  rem 
catholicam  absque  capite  ac  preside  mal- 
Xet  esse 

1  M0N0XYLLULA ,  Linter  uno  ligno 
excavato  constans,  a  Graeco  ^óvo;  et 
fcvXov,  lignum.  Ratherius  Veron.  tom.  2. 
Spicileg.  Acher.  pag.  174  :  Me  latronem 
appellas,  qui  eum  una  Monoxyllula  dorso 
meo  advecta,  et  in  fiumine  missa,  parum 
quid  ab  isto  littore  rapio.  I 

1M0N0ZANTES,   prò  Monazontes,  Mo-  I 


nachi,  in  opusculo  Rabani  Mauri  tom. 
2.  Ann  al.  Bened.  pag.  734  :  Monachi  sìve 
Monozantes,  hoc  est,  singulares,  a  solita' 
rise  vita  districtione  nominati  sunt. 

*  MONPENSIRIUS ,  Monthpensirius, 
a  Gallico  Monpensier,  Ludovici  Vili,  re- 
gis Francorum  cognomen.Chron.abbat. 
Oorb.  fol.  44.  r°.  ex  Tabul.  ejusd.  mo- 
nast.  :  Anno  sequenti  (1226.)  Raimundo 
co  mite  Tholosano,  qui  fuerat  f autor  et 
deffensor  hsereticorum  Albigensium,  eccle- 
sia reconciliato ,  Ludovicus  dictus  Month- 
pensirius Francorum  rex  et  Crucesignati 
contra  Avinionenses  Albigensibus  hsereti- 
cis  faventes  venerunt.  Ibid.  fol.  45.  r°.  : 
Eodem  anno  (1227.)  mortuo  Ludovico  ejus 
nomine  VI.  (Vili.)  Francorum  rege  Mon- 
pensirio  cognominato,  regnai  Ludovicus 
sanctus  xtatis  quatuor  deci  m  annorum. 

MONRERARE  ,  Morrerare  ,  Mons- 
trare,  ostendere,  Gali.  Monstrer.  Notitia 
ju dicati  in  Tabulano  Casauriensi  :  Ibi- 
que  veniens  Angerisi...  et  dixil,  Facite 
mihi  justitiam  de  Presbytero  nomine  Re- 
norius,  filio  quondam  Honorati,  quia  ipsa 
terra  eum  pomis  et  arboribus,  quam  ei 
Monreravimus  in  casale  quod  dicitur  Ter- 
nano, debet  esse  domini  Regis,  et  de  ipsa 
colonicia  de  Arepaldo  servo  domini  Regis. 
Et  infra  :  Quia  ipsa  terra  quam  iste  An- 
gerisi nobis  Morreravit ,  nos  non  te- 
nuimus. 

M0NS  GAUDII,  Monticulus,  ex  Gal- 
lico Montjoye,  quae  vox  diminutivum  est 
ex  mont  :  qua  appellatone  donatum 
Collem  Vaticanum  ad  urbem  Romani  ab 
Ottone  Frisingensi  lib.  2.  de  Gest.  Frid. 
cap.  22.  Gunthero  lib.4.Ligurini,  Acerbo 
Morena  Laudensi  ann.  1167.  pag.  116.  in 
Chronico  Gasin.  lib.  4.  cap.  39.  in  Vita 
S.  Geraldi  Abbatis  Silv®  majoris  n.  8. 
et  aliis  locis,  docuimus  in  Dissert.  11. 
ad  Joinvillam.  Ademarus  Cabanensis 
pag.  173  :  Ubi  tandiu  reliquias  ejusdem 
Confessoris  in  Monte  gaudio  tenuti,  etc. 
Supra  :  Montanam  appellavit.  Idem  oag. 
272  :Levaverunt  corpus  S.  Martialis  Apos- 
toli, et  in  Montem  g audii  transtulerunt. 
Vita  S.  Roberti  Abb.  Molismensis  n. 
21  :  Cum  autem  venisset  ad  locum,  in  quo 
erat  qu&dam  congeries  lapidum,  quse 
vocatur  Mons  gaudii-Dei,  etc.  Vide  Rai- 
mundum  de  Agiles  in  Hist.  Hierosol. 
pag.  171.  et  Ricordanum  Malaspinum 
cap.  156.  Vetus  Poema,  cui  titulus,  le 
Lusidaire  MS.  : 

Tant  i  ot  pierres  apportées, 
Cune  Monjoie  i  fu  fondée. 

Vetus  Poeta  MS.  e  Bibl.  Goislin. 

Gelant  aon  pensser  sor  sa  voie 
Tant  qu'ils  vinrent  à  la  Monjoie 
Du  chaslel  ou  cele  menoit.] 

Locos  alios  vide  in  laudata  Disserta- 
tione. 

Mons  Gaudii,  Clamor  mi  li  tari  s  Re- 
gum  Franciae,  Montjoie,  vel  Monljoie  S. 
Denys,  ab  eo  monticulo  ad  Lutetiam,  in 
quo  S.  Dionysius  martyrium  subiit,  De- 
cio  imperante  ,  ut  ibidem  docuimus. 
Matth.  Paris.  :  Et  facto  congressu  accia- 
matura  est  terribiliter ,  Ad  arma,  Ad 
arma,  hinc  Regales  Regales,  inde  Montis 
gaudium,  scilicet  Regis  utriusque  insigne» 
Occurrit  apud  eumdem  aliis  locis.  Le 
Roman  de  Guillaume  au  Court  nez  MS.  : 

Roi  Looy  escrie,  Monjoie  Dtex  aie. 
Infra  : 

Grie  Monjou,  aidlez  sainte  Marie. 
Rursum  : 

Monjoie  escrie,  Diex  alde  et  satnt  Poi. 


MON 


MON 


MON 


511 


Le  Boman  de  Roncevaux  MS.  : 

Monjoie  crient  por  lor  geni  ralijer. 
Infra  : 

Monjoie  escrie  por  sa  geni  resbaudir. 

Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

A  reatorer  Gautier  ont  fait  grani  estormie, 
Franche»  crient,  Monjoie,  et  Normans,  Dex  aie» 
Franche»  crient  Aaras  et  Angevin  Valie, 
Et  li  Quens  Tiebaut  Gharlres  et  Passavant  crie. 

[Ibidem  : 

Gii  de  Franca  crient  Monioe, 
Geu  lor  est  bel  que  l'en  les  oe  ; 
Guillaume  crie,  Dex  aye, 
G'est  l'cnseigne  de  Normendie  ; 
Et  Renouf  crie  o  grani  pooir, 
Saint  Sever,  sire  saint  Sevoir  ; 
Et  Hamadens  va  reclamarli, 
Saint  Amant,  sire  saint  Amant.] 

Quanto  vero  cultu  S.  Dionysium  colue- 
rint  Reges  Frane,  ex  Epistola  Ludovici 
Pii  ad  Hilduinum  Àbb.  S.  Dionysii,  qua 
illum  hortatur  ad  conscribendam  Vitam 
ejusdem,  abunde  colligitur,  ut  ex  Oharta 
S.  Ludovici  ann.  1269  :  Quia  cum  post- 
quam  beatissimus  Dionysius  patronus  et 
Apostolus  Francise  Francorumque  legista- 
tor  primordio,  fidei  orlhodoxse  Francis 
dudum  evigilasset,  et  ab  errore  paganeo 
illos  salubnter  divertens,  felicem  martyrii 
palmam  inde  reportasset ,  sacrumque 
suum  sepulcrum  mira  Dei  ordinatione  in 
agro  Francia  elegisset,  Francorum  Réges 
Christianissimi  nostri  antecessores,  tan- 
guani  vere  discipuli  et  imitatores  Dionysii, 
ac  eorum  populi  et  regnicoli,  Catholicam 
legem  ita  didicerunt,  quod  ad  praesens  lex 
ipsa  Christianaque  fides,  a  nvlla  tara 
alia  natione,  si  cut  a  Gallis  veris  Christi- 
colis  inviolabiliter  colitur,  et  tantam  ab 
eodetn  Sancto  sumpserunt  fiduciam,  ut 
sua  prece  non  solum  in  pwsperis  scelera, 
sed  etiam  ipsi  et  eorum  mìlites  in  ejus 
gloriosi  Dionysii  nominis  exclamatione 
inimicorum  tela  in  bellis  devicisse  credi- 
derunt.  Vide  supra  laudatam  Disserta- 
tionem.  p°  et  Grimm.  Mythol.  German. 
pag.  114.  not] 

<*  Mons  gaudii,  Heraldi  seu  fecialis 
Francia?  nomenclatura,  a  cujus  officio 
Monjoie  etiam  appellatur  omnis  seques- 
ter  pacis.  Mirac.  MSS.  B.  M.  V.  lib.  2  : 

Entra  Dieu  et  home  est  Monjoie,  (la  Ste.  Vierge) 
Toutes  les  pais  fait  et  ravoìe. 

fi  Mons  Gaudii,  Nomen  castri  in  Silva 
de  Marliaco  paucis  ab  hinc  annis  diruti. 
Lit.  ann.  1358.  in  Reg.  86.  Chartoph. 
reg,  eh.  615:  In  capitannia  et  custodia 
castri  nostri  de  Montjoye  saint  Denis, 
Moultjoye  appellatur,  in  aliis  Lit.  ann. 
1406.  ex  Reg.  160.  eh.  290  :  Pierre  Morelet, 
dit  Marescot,  escuier,  capitarne  de  notre 
chastel  de  Moultjoye.  Memor.  D.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  52.  r°  :  Die  xvj.  Nov. 
1362  :  Stephanus  Rat  institutus  custos 
tunHs  Montis  Gaudii,  loco  magistri  Johan- 
nis  Pastorelli.  V.  Mongerius. 

MONS  PLACITI,  Vide  Malbergium. 

T  1.  MONSTRA,  prò  Monasterium,  si 
tamen  mendura  non  sit.  Charta  ann. 
1202.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss. 
Oollect.  col.  1039  :  Dederunt  Deo  et  B. 
Maria,  et  fratribus  Grandimontis  ordi- 
ni*.... omnimodam  justitiam  altam  et 
bassam,  et...  quidquid  habuerunt  vél  ha- 
bere  potuerunt  temporibus  futuris  occa- 
sione quacumque  infra  fossata,  ex  quibus 
Monstra  eorumdem  fratrum  cingitur. 

T  2.  MONSTRA,  Militum  recensio.  Vide 
infra  Monstrum  1.  Item  alio  sensu  mox 
in  Monstre. 

*  3.  MONSTRA,  a  Gallico,  Montre,  Osten- 
sio,  specimen.  Stat.  ann.  1391.  ex  Tabul. 


Massi!.  :  Nulla  persona  privata  aut  ex- 
tranea  audeat  portare  biada  vél  Mons- 
tras  bladorum  vel  leguminum  diebus 
Lunse  ad  forum,  vel  plateam  fori  seu  bla- 
dariam.  vide  infra  Mostra  2. 

*  4.  MONSTRA.  Scyphi  species,  quo 
vinum  degustandum  offertur  et  mons- 
tratur,  n os tris  Monstre.  Lit.  remiss.  ann. 
1358.  in  Reg.  86.  Chartoph.  reg.  eh.  119  : 
Preefatus  Petrus  unam  Monstram  xviij. 
denariorum  vel  circa  prsefato  Guillelmo 
àbstulit.  Une  Monstre  d*argent  à  mons- 
trer  vin,  in  aliis  ann.  1395.  ex  Reg.  147. 
eh.  212.  Aliae  ann.  1397.  in  Reg.  153.  eh. 
167  :  Vexposant  print  et  mist  en  son  saing 
une  tasse  d'argent  appellée  Monstre. 
Rursum  occurrit  in  aliis  Lit.  ann.  1404. 
ex  Reg.  158.  eh.  342.  Hinc  Mose  appellari 
videtur  Doliolum  halecum,  quod  emen- 
tibus  in  specimen  datur,  in  Stat.  ann. 
1350.  tom.  2.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
358.  art.  92  :  Si  le  vendeur  et  Vacheteur 
s'accordent  que  haran  soit  conipté ,  le 
vendeur  prendra  une  Mose  et  Vacheteur 
une  autre  par  main  estrange,  et  à  la 
revenue  que  ces  deux  revìendront,  doit 
revenir  tout  le  remanant  du  haran. 

*  5.  MONSTRA  Manicabum,  Assutus 
manicis  ornatus,  Gali.  Parement,  Ital. 
Mostra.  Inventar,  ann.  1449.  ex  Tabu]. 
D.  Venciae  :  Item  qusedam  alia  raupa  de 
viride  foderata  tellse  rubaet  cum  colleto 
ranversato  ,  foderato  de  tersenet ,  cum 
mons  tris  manicarum  ,  ipsius  quondam 
dominai. 

MONSTRABIUS ,  Conspicuus.  Sidon. 
lib.  3.  Epist.  7  :  Ob  omnia  felicitatis  na- 
turseque  dona  Monstrabilis.  Vide  Sava- 
ronem.  [Conventio  inter  Henric.  Reg. 
Angl.  et  Robert.  Com.  Fland.  in  lib. 
nig.  Scaccarii  pag.  9  :  Si  non  remanserit 
propter  Monstrabilem  sui  corporis  infir- 
mitatemji 

MONSTRE,  vox  Fori  Aragon.  Instru- 
menta,  documenta,  quibus  quis  in  lite 
jus  suum  asserit  ac  tuetur.  Jacob.  I. 
Rex  Aragon.  in  Foris  Oscae  ann.  1247. 
fol.  17  :  Cum  aliquis  infantio,  aut  alius 
homo  demandaverit  alteri  homini  ratione 
sui  avolarii  hsereditatem,  quam  possidet, 
secundum  forum  bene  potest  eam  petere, 
donec  ille ,  qui  possidet  hsereditatem 
illam,  monstret  itti  sufficientem  Mons- 
tram, prò  qua  possit  se  defendere,  etc. 
Rursum  :  Non  possent  demonstrare  de- 
mandatoti quod  antecessores  eorum  divi- 
serunt  haereditates  cum  cartis,  aut  aliis 
certis  Monstris,  etc.  [*  Vide  Ortensio  1 J 

SB^*  Hinc  fair  e  moustranche  dici  tur  is, 
qui  Instrumentorumexhibitionese  legi- 
timum  possessorem  rei  alicujus  esse 
demonstrat  ;  nisi  malis  idem  esse  quod 
feudi  limites  et  conditiones  in  cliente- 
lari  professione  deci  arare,  Gali.  Fair  e 
aveu  et  dènombrement.  Charta  ann.  1280. 
in  Tabular.  Corbeiensi  :  A  tous  chiaus, 
etc.  Heftris  chevalier  sires  de  Fluy ,  salut. 
Gomme  nobles  hom  et  mes  chiers  sires 
Jehans  Vidames  dfAmiens  sires  de  Pin- 
heigny,  m'eust  hemandè  que  je  ad  jour- 
née  cei*taine,  qui  me  fu  assignée  de  par  li, 
fusse  à  Pinkeigny  pour  faire  tnen  estage, 
si  cornine  je  li  devote,  et  pour  faire  cer- 
tame Moustranche  des  fiés  que  Je  tenoie 
de  li,  à  laquele  journée  je  fu  et  li  moutrai 
les  tenenches  des  fiés  et  des  avantfiés 
que  je  tenoie  de  li,  etc.  Aliud  est  Monstre 
vel  Monstrée  in  n ostri s  Consuetud.  mu- 
nicipali bus,  testante  Raguello  ;  dicitur 
enim  cum  litigantes  in  rem  praesentem 
veniunt,  et  in  praedium,  de  quo  litigatur, 
simul  proficiscuntur,  quo  actor  certior 
fiat  de  n aereditate,  et  facili  us  judex  pos- 
sit su  ani  e  a  de  re  ferre  sententiam. 

1  MONSTRALIA  Lex,   Qua    quis  jus 


suum  asserere  et  probare  nititur.  Leges 
Normann.  apud  Ludewig.  tom.  7.  Reliq. 
MSS  :  Est  aidem  quedam  lex  que  proba- 
bilia,  sive  Monstralia  in  laicali  curia  nun- 
cupatur,  per  quam  quis  probare  nititur 
in  curia,  quod  intendit. 

MONSTRANFELIS ,  Equus  detestabili^. 
Item  Papias  MS.  et  editus. 

*  MONSTRANTIA,  Militum  recensio, 
Gali.  Montre,  revue,  Germ.  Musterung. 
Knebel.  Chron.  MS.  :  Quod  dux  Bur- 
gundiae  essel  in  Disjon  et  ibidem  fecisset 
omnes  suos  congregari  in  campum,  et 
singulos  quosque  vidit,  et  fecit  Monstran- 
tiam  de  singulis  armist  et  Postea  reintra- 
vit  oppidum.  Vide  Monstratio  2. 

MONSTRANTIA,  Phylacteria,  seu  ar- 
culae  in  quibus  reconduntur  Reliquia?, 
atque  adeo  sacra  E uch aristia,  quomodo 
Monstrances  in  Belgio  etiamnum  vocan- 
tur,  quo  Fidelibus  osculanda  praebean- 
tur  et  monstrentur.  Acta  S.  Quirini 
Mart.  n.  11  :  Effluxi  sanguinis  testimo- 
nium....  pr&bet  quadrangularis  argentea, 
ut  vocant,  Monstrantia%  in  qua  sub  vitro 
cry stallino  cruor....  inclusus  continetur. 
[Chron.  Vormat.  apud  Ludewig.  tom. 
2.  Reliq.  MSS.  pag.  137.  ad  ann.  1427  : 
Fecit  autem  fieri  in  suam  memoriam 
magnam  Monstrantiam  prò  deportatione 
Sacramenti  in  festo  Corporis  Christi. 
Hist.  Monast.  Villar.  lib.  1.  cap.  16. 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1304  : 
Iste  fecit  fieri  Monstrantiam  argenteam 
deauralam,  qua  defèrtur  sacrosanctum 
Corpus  Christi  ipso  die  ejusdem  sacra- 
menti. Necrolog.  Lauresham.  apud 
Schannat.  in  Vindem.  Litter.  pag.  27: 
Contulit  S.  Nazario  10.  florenos  in  auro 
ad  unam  Monstrantiam  prò  remedio 
animae  suse  suorumque  parentum.] 

Monstrtjm,  Eadem  notione.  Inventa- 
ri um  Ecclesiae  Eboracensis  in  Monast. 
Anglic.  tom.  3.  pag.  173.  sub  titulo  Reli- 
quida :  Item  unum  Monstrum  cum  ossibus 
è.  Petri  in  Beryl,  et  cruci fixo  in  sum- 
mate,  etc.  Vide  Descrip tionem  nostrani 
aedis  Sophianae  num.  62.  Aliud  vero  est 
Monstrance,  in  Consuetud.  Hannoniensi 
cap.  57.  Vide  supra. 

f  M0NSTRARE,  Milites  censere.  Vide 
intra  Monstrum  1. 

*  MONSTRARE  Duellum,  Monoma- 
chiam  seu  singulare  certamen  propo- 
nere  et  inire,  quo  ambigua  disceptatio 
dirimatur.  Divisio  jurisdict.  villae  Chabl. 
in  Chartul.  Campan.  fol.  258.  v°.  :  Si 
vero  judicetur,  quod...  unus  possit  Mons- 
trare  contra  alium  duellum,  etc. 

ft  Monstrant,  prò  Avantageux,  orgueil- 
leux,  Supero  us,  arrogans,  gloriosus  de 
se  ipso  praedicans,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1396.  ex  Reg.  151.  Chartoph.  reg.  eh. 
79  :  Pierre  Labbé,  qui  en  sa  vie  estoit 
homme  assez  Monstrant  et  de  diverse  cole, 
incontinent  se  feust  esmeu  moult  chaude- 
ment  contre  ledit  Thevenot,  etc. 

MONSTRATA,  Certa  mensura  nemoris, 
quae  forte  monstratur,  id  est,  designatur 
csedenda.  Charta  G.  Abbatis  Molismen- 
sis  ann.  1215.  in  Tabular.  Campania?  : 
Permisit  nobis  vendere  tres  Monstratas 
nemoris,  quod  est  in  grueria  sua,  factas 
Pr  deposito  de  Mar  aia,  etc.  [Vide  Mons- 
treia.] 

9  Charta  Phil.  Pule.  ann.  1308.  in  Reg. 
201.  Chartoph.  reg.  eh.  120:  Pro  qualibet 
Monslrata  ad  capiendum  merranum  prò 
aedificando,  libram.  Alia  ejusd.  reg.  ann. 
1309.  in  Reg.  13.  eh.  95  :  Tres  quadriga- 
tas  bosci  viridis....  capiendas  in  boscis 
praedictis  in  Monstrata  sibi  et  aliis  usua- 
geriis  villarum  vicinar  um,  per  manum 
nostri  forestarii  facienda.  Monstrée,  eo- 
dem    intellectu,  in  Lit.   remiss.    ann. 


512 


MON 


MON 


MON 


1474.  ex  Reg.  195.  eh.  1093  :  Icellui  sup- 
pliant  qui  avoit  prinse  une  Monstrée  de 
bois  des  religieux  abbé  et  convent  de  Lor- 
roys.  Vide  infra  Mostra  4. 

f  1.  MONSTRÀTIO,  Probatio  quae  ins- 
trumentorum  exhibitione  fit  in  re  judi- 
ciaria.  Chartular.  S.  Vincenti!  Cenoman. 
fol.  123  :  Tunc  vero  Hamelinus  de  Roorta, 
qui  loco  domini  Regis  et  meo  intererat, 
ad  querimoniam  Abbatis  et  monachorum 
jam  dictum  Philippum  apud  Balaon  in 
curia  domini  Regis  venire  coegit;  et  au- 
dita  monachorum  querela  et  dicli  Philippi 
responso  post  quandam  Monstrationem 
inde  eis  adjudicatam  carta  (sic)  quas 
dictas  Gauterius  de  supradictis  eleemosi- 
nis  dabat  Abbatiee  judicio  curiee  domini 
Regis }  idem  Hamelinus  et  milites  viri 
legitimi  in  curia  praesentes  audierunt. 
Vide  Monstrse. 

1  2.  MONSTRÀTIO,  Idem  quod  Mons- 
trum,  Militum  recensio.  Lib.  nig,  Scac- 
carii  pag.  107  :  Cum  feodalis  de  dominio 
ex  veteri  et  ex  novo,  debetur  vobis  in  cus- 
todia Sarisberiaz  et  in  Monstratione  servi- 
tium  xx.  militum.  Charta  ann.  1468. 
apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan. 
1299  :  Inckoando  dictum  servitium  die 
Monstrationis  seu  exhibitionis  dictorum 
sagittariorum,  quas  vulgariter  dicitur  la 
Monstre;  quorum  sagittariorum  et  eorum 
capitaneorum  Rex  solvet  stipendia  prò 
tribus  mensibus,  etc.  Vide  Monstrum  1. 

1  MONSTREIA,  Certa  nemorìs  portio, 
quae  a  domino  monstratur,  seu  assigna- 
tur  prò  pascendis  porcis  vassallorum 
suorum.  Charta  ann.  1234.  tom.  2.  Gali. 
Christ.  in  ter  Instr.  col.  71  :  Item  quod 
per  Monstreiam  servientium  domini  Mag- 
dunensis  et  pasnagium  guitum  ad  qua- 
draginta  porcos  suosproprios  et  pascuagia 
et  sesancia  animalibus  suis....  ubicumque 
tempore  hujusmodi  donationis  nostre^ 
communia  habebantur.  Vide  Monstrata. 

•  MONSTRIPARUS,  Qui  monstra  parit; 
metaphorice  dicitur  de  machinis  belli- 
cis  jaculatoriis.  Elmham.  in  Henr.  V. 
reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap.  54.  pag. 
134  :   Sedibus  aptissimis  plurima  grandia 

saxivoma situati   constituit,    quorum 

dum  uteri  Monstripari  nocivis  erant  vicini 
partibus,....  prolis  immisericordis  natalv- 
cia  pr&dicabant. 

1.  MONSTRUM,  Monstra,  ex  Gallico 
Monstre,  cum  milites  recensentur,  vel 
se  spectandos  prsebent  ad  militaria  sti- 
pendia percipienda  :  8etfo  apud  Pachy- 
mer.  lib.  12.  cap.  23.'  Rotulus  Parla- 
menti tenti  apud  Westmonast.  ann. 
5.  Henri  ci  IV.  apud  Spelman.  :  Assigna- 
vimus  vos  conjunctim  et  divisim  ad  ar- 
riandum  et  triandum  omnes  et  singulos 
homines  ad  arnia,  ac  homines  armatos  et 
sag  ittarios  in  comitatu  pr&dicto,  ...et  ad 
Monstrum  sive  ad  Monstrationem  eorun- 
detn  hominum  ad  arma,  ac  hominum  ar- 
malorum  et  sagittariorum  de  tempore  in 
tempus,  quotiens  indiguerit  ,  diligenter 
faciendum  et  supervidendum,  etc.  Hi  sto- 
ria Cortusiorum,  lib.  tf .  cap.  5  :  Dum 
Paduas  fieret  Monstra  militum,  etc.  Mons- 
tra publica,  Monstrationes  armorum,  in 
Statuto  Henri  ci  V.  Regis  Angli  ae  tem- 
pore guerra,  apud  Uptonum  pag.  136. 
[Charta  ann.  1314.  tom.  2.  Hist.Dalphin. 
pag.  150  :  Gommittei  idem  dominus  Rex 
vel  hseredes  uni  persona  quam  eligerint 
ut  Monstram  videat  de  gente  armigera. 
Charta  Philippi  Reg.  Fr.  ann.  1331.  in 
Tabular.  Bonae-Vallis  :  Licet  essent  et 
fuissent  per  tempus  sufficiens  in  posses- 
sione.... faciendi  fieri  Monstram  de  bur- 
gensibus  propriis  quotienscumque  opus 
fuerit,  etc.  Adde  Murator.  tom.  6.  col. 
495.  tom.  8.  col.  570.  Statuta  Vercell. 


lib.  1.  fol.  3.  Ordinat.  Reg.  Frane,  tom. 
3.  pag.  35.  105.  171.  etc]  Vide  in  Parla- 
mentum.  Hinc 

Monstrare,  Milites  censere.  Matth. 
Paris  ann.  1253  :  Ut  secundum  Pristinam 
consuetudinem  arma  civibus  competenter 
assignarentur,  et  Monstrarentur,  et  cen- 
serentur,  ut  essent  sufficientia  et  compe- 
tentia  secundum  cujuslibet  facultates. 
Huc  spectat  vetus  Saxum  :  Temporibus, 
Claxjdii.  Tiberii.  Fagta.  Hominum. 
Armigerorxjm.  Ostensione. 

1  2.  MONSTRUM,  Alia  notione.  Vide 

ìifOYh^tt  t^UtltifS 

1  M0NSTURAGIA,  Variae  mixturse  fru- 
mentum.  Charta  ann.  1164.  in  Tabular. 
Sangerm.  ;  Decem  sextarios  et  plenam 
minam  biadi  Monsturagiae  videlicet  annui 
redditus...  quos  siquidem  sextarios  et 
plenam  minam  biadi,  videlicet  Monslura- 
gias...  quod  siprocessu  temporis  alios  red- 
ditus biadi  seu  Monsturagim Vide 

Moustur augia. 

*  MONTA,  perperam  prò  Mouta ,  ex 
Consuet.  Norman,  part.  1.  cap.  29.  apud 
Ludewig.  tom.  7.  Reliq.  MSS.  pag.  223, 
Vide  Molta  2. 

*  MONTADA,  Mons,  Collis,  idem  quod 
Montana.  Inquisit.  ann.  1268.  ex  chedis 
Pr.  de  Mazaugues  :  Et  a  dicto  dente  per 
vallerà  majorem  foras  usque  ad  verceillum 
de  Nagueillat  juxta  Montadam  per  cami- 
num.  Monte,  eadem,  ni  fallor,  notione, 
in  Charta  ann.  1343.  ex  Reg.  74.  Char- 
toph.  reg.  eh.  519:  Une  monte  assise  em- 
près  la  voye  de  Laignes  Bourieuses  d'une 
et  la  chanciée  de  la  maison  ausdiz  freres 
oVautre  part,  et  avec  ce  environ  xl.  arpens 
ds  terre  emble  (f.  arable)  assise  devant 
ladite  Monte. 

MONTAGIUM,  Montatio,  Tributum, 
quod  a  navigiis,  quae  in  fluviis  ad  versa 
aqua  remigant,  exigitur,  Gaìlis  Montage. 
Charta Matthaei  Dom.  Montismorenciaci 
ann.  1200  :  Et  ego  propter  illa  nemora  12. 
libras  Ecclesia  B.  Dionysii  annuatim  ipsi 
reddendas  in  Montagio  meo  aquse  Secanee 
assignavi.  Infra  :  De  primis  redditibus 
Montagii  aquse,  etc. 

Montatio  ,  Eadem  notione.  Charta 
Raimundi  Comitis  Tolos.  prò  Aicardo 
Archiep.  Arelat.  In  Tabul.  Eccl.  Arelat.: 
Et  de  lezda  navigiorum  et  naviwm,  quae 
Montatio  vocatur,  quam  Bertrannus  Co- 
mes habet  apud  Arelatem.  In  eod.  Tabu- 
lar, fol,  16.  est  alia  Charta  cum  tit.  de 
Montatione  navium,  ann.  1140:  Conque- 
rebatur  de  eot  quod  de  Montatione  sala- 
rum  navium,  quae  cum  sale  ascendebant, 
debitum  censura  sibi  persolvere  nollent. 
Ibidem  apud  Sammarthanos  :  Quartam 
partem  de  pascuis,  lesdis,  et  Montationi- 
ous.  Adde  Catellum  in  Corniti b.  Tolosa- 
nis  pag.  49.  Chronol.  Episc.  Lodovens. 
pag.  96.  Annales  Massi lienses  Guesnaii 
pag.  350. 

1  M0NTAGNI0LA,  Mons  parvus.  Charta 
Francisci  de  Vigintimilis  Comit.  Guli- 
sani  apud  Rocchum  Pirrum  in  Sicilia 
sacra  pag.  486  :  De  Busurrubu  ascenditur 
ad  Sarram  magnam  seu  Montagniolam 
ibi  sistentem  ;  et  de  dicla  Montagniola 
itur  per  terram,  etc. 

1 M0NTALIS,  Mons.  Chronic.  Parmense 
ad  ann.  1294.  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
828  :  Capti  fuerunt  et  due  ti  Parmam,  et 
trascinati  ad  caudas  mulorum  usque  ad 
Montales  de  Colio,  et  ibi  fuerunt  appensi 
peraulam. 

MONTANA,  Montane  a,  Mons,  locus 
montanus.  Innocentio  Agrimensori ,  mon- 
tuosus  aliis  Gromaticis.  Montana  Cordu- 
bensis,  apud  S.  Eulogium  lib.  2.  cap.  11. 
lib.  3.  cap.  12.  Montana.  Odo  de  Diogilo, 
et  Epist.  39.   ex  Sugerianis  :  Fuerunt 


enim  mortui  in  ascensu  Montarne  Laodi- 
ciae  minoris,  inter  districta,  locomim,  etc. 
Adde  Brocardum  in  Descript.  Teme 
sanctae,  Petrum  de  vineis  lib.  3.  Epist. 
55.  etc.  [**  Ultra  Montana  transire,  Ita- 
liani adire  in  Stat.  Friburg.  ann.  1120.] 

Montanea,  apud  Tudebodum  lib.  1. 
pag.  785.  Baldricum  lib.  4.  Hist.  Hieros. 
pag.  127.  Ordericum  Vitalem  lib.  9.  pag. 
743.  747.  752.  Sanutum  lib.  2.  part.  4. 
cap.  25.  etc.  Vita  B.  Stephani  Abb.  Oba- 
sin.  lib.  1.  cap.  26:  Habitatio  eorum 
Montaneis  hiemalibus  cingitur.  [Charta 
ann.  1293.  tom.  2.  Histor.  Dalphin.  pag. 
72  :  Item,  quod  monasterium  sanctae  Cru- 
cis pr&dictum  non  possit  tenere  in  Monta- 
neis ipsius,  nisi  septem  trentenaria  ovium. 
Bernardus  de  Acquisit.  T.  S.  apud  Mu- 
rator. tom.  7.  col.  688:  Intra  civitatem 
sunt  quatuor  Montane^  satis  altee,  in 
quarum  sublimiori  est  castellum  praemi- 
nens  urbi.  Adde  Statuta  Montis  Regal. 
fol.  33.] 

1  Montaneus,  in  Vita  MS.  S.  Winwa- 
loei  in  Tabular.  Landeven.  pag.  141  : 
Qui  morobatur  in  quemdam  Montaneum, 
qui  vocatur  Nin. 

Montanum.  Willelm.  ab  Oldenborg  in 
Itinerario  T.  S.  de  Cypro  insula  :  Habet 
in  se  alta  Montana.  Infra  :  Conscendimus 
monlem  S.  Crucis  appellatum,  quia  omnia 
Montana  Cypri  supereminet. 

Montaniosds  Locus,  apud  Innocen- 
tium  de  Casìs  literarum  pag.  246. 

De  Montanis  agnominatos  Armeni», 
seu  potius  Ciliciae  Toparchas,  quod  haec 
regio  monti  bus  et  rupi  bus  altissimis 
passim  aspera  sit,  docuimus  ad  Bryen- 
nium  lib.  1.  n.  21.  Otto  de  S.  Biasio  cap. 
35  :  Principibus  Armeniorum  ad  eum 
undique  confluentibus,  et  prescipue  Leone 
illarum  regionum  nobilissimo  Christiano- 
rum  Principe  qui  in  Montanis  habitabat. 

Montana,  in  Glossis  antiquis  MSS.: 
Circum  castella  in  montibus  posita. 

T  M0NTANARIUS,  Qui  montes  incolit, 
Gali.  Montagnard.  Memoriale  Potesta- 
tum  Regiens.  ad  ann.  1250.  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  1120:  Unde  Potestas  et 
Commune  Regii  fecerunt  magnum  exer- 
citum  de  Montanariis  ad  ipsam  rochamy 
et  obsederunt  eam.  Chron.  Farfense  apud 
eumdem  tom.  2.  part.  2.  col.  446:  Terra 
quam  tenet  Teuzo  filius  Latonis  Monta- 
nara in  colle  Lizano.  Adde  eumd.  Mura- 
tor. tom.  18.  col.  981.  Vide  Montarius. 

«  M0NTANE0SUS,  Gali.  Montagneux, 
Montibus  frequens.  Charta  ann.  1341. 
in  Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  250  :  Ipse 
locus  et  districhi s  est  sterilis  et  Montaneo- 
sus.  Vide  Montana. 

*  MONTANERIUS,  Montium  incola, 
Ital.  Montanaro,  Gali.  Montagnard.  An- 
na!. Victor.  MSS.  ad  ann.  1378:  Rusticos 
homines,  effeminatos,  utique  bestiales  et 
ratione  carentesy  eorum  vocabulo  Monta- 
nerios  appellatos,  ad  dictorum  cardina- 
lium  terrorem  in  multitudine  mnumera- 
bili  Romam  intromiserunt.  Infra  :  Mon- 
tanara. Vide  in  hac  voce. 

1  M0NTANIA,  Idem  quod  Montana. 
Testam,  Guifredi  Comitis  Cerri tan.  ann. 
1035.  tom.  6.  Spicileg.  Acher.  pag.  434  : 
Et  ipsa  Montania  relinquo  (ìlio  meo  Be- 
rengario. Occurrit  praeterea  in  Chron. 
Farfensi  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  659. 

*  Ital.  Montagna.  Tract.  MS.  de  Re 
milit.  et  mach,  bellic.  cap.  97:  Hubertus 
kabebat  recursum  ad  fossa tores,  qui  fo- 
dant  (sic)  dictam  Montaniam  aut  monterà. 
Vide  supra  Montada. 

1  M0NTANI0SUS.  Vide  Montana. 
1.  M0NTANIST.E,  Haeretici,  sub  Arca- 
dio  Imp.  Papias,  et  ex  eo  Ugutio  :  Mon- 


MON 


MON 


MON 


513 


tanti  hseretici  dicti  quod  tempore  perse- 
cationi*  in  montibus  latuerunt,  nude  se 
diviserunt  ab  Ecclesia  Catholica.  Hi  et 
Phryges  appellati.  Synpd.  Tru liana  cap. 
93  :  MovTavi<TTÒcs  touc  évxeOOev  XeYO|iévov<; 
fcptfya;.  Vide  Leges  34.  48.  57.  et  65.  Ood. 
Th.  de  Hasret.  (16,  5.) 

2.  MONTANISTJE,  apud  Hungaros, 
dicti  proceres  quidam,  in  quorum  terri- 
toriis  montes  erant,  in  quibus  erant 
minerae  auri,  et  cupri,  un  de  decimas 
Regi  pendebant.  De  iis  plura  in  Scheda 
subjecta  Deere tis  Regum  Hungariae 
pag.  113. 

®M0NTANUM,  Moletrina,  molendi- 
num.  Oharta  ann.  1270.  in  Access,  ad 
Hist.  Cassin.  part.  1.  pag.  312.  col.  1  : 
Nullus  de  eodem  castro  potest  construere 
Montanum  ad  aquam  vel  ad  siccura  ad 
macinandum  olivas  in  eodem  castro,.... 
Mne  licentia  prsedicti  monasterii.  Eadem 
rursus  Jeguntur  in  Inquisì t.  ann.  1273. 
ibid.  pag.  338.  col.  1.  Montant  de  terre, 
Modus  agri,  in  Oh,  ann.  1497.  ex  Tabul. 
Commerci  Item  encore  un  Montant  de 
terre  au  bout  du  prey  devant  dit,  conte- 
nant  environ  unbon  quartier. 

11.  MONTARE,  Valere.  Oharta  Blan- 
ch» Comitissae  Campani»  ann.  1206. 
apud  D.  Brussel  tom,  1.  de  Usu  feud. 
pag.  452:  De  omnibus  autem  donis  et 
forisfactis  quse  non  Montabunt  plus  quam 
xx.  solidosy  domina  Comitissa  kabebit 
quatuor  partes,  et  propositi  quintam. 
Statuta  Massi  1.  lib.  2.  cap.  1. 1 12  :  Quan- 
tum Montar  et  pecunia  debita  prò  qua 
fieret  executio.  Montance,  valor,  pretium, 
in  Stabilim.  Franciae  lib.  2.  cap.  41. 
Monte,  prò  fenus,  usura,  Gali.  Interests 
de  V argenti  in  veteri  Poeta  MS.  ex  Bibl. 
Ooislin.: 

S'il  atent  paiement, 
Il  aura  tant  de  honte, 
Jamais  n'aura  paio 
Le  chetel  ne  la  Monle. 

Montes  montes,  in  Edict.  Caroli  VI.  Reg. 
Frane.  10.  Febr.  et  mens.  Dee.  1389.  n Os- 
iris Interests  dHnterests. 

*  Le  Roman  d'Alexandre  MS.  part.  2  : 

Se  j'airae  la  pucelle,  et  je  sui  bien  courtois, 
«Tannerai  touz  les  siens,  que  c'est  raison  et  drois, 
Je  ne  li  mefferai  la  Montance  d'un  pois. 

0  Monter  vero  Pertinere,  spedare, 
vulgo  Concerner,  appartenir,  sonat  in 
Charta  Godefr.  episc.  Camerac.  ann. 
1228.  ex  Tabul.  ejusd.  eccl.:  Pluseurs 
querieles  hi  Montent  à  amendes  et  à  ca- 
teus...  Par  nos  mesmes  à  qui  le  queriele 
Monte. 

12.  MONTARE,  In  altura  tollere,  a 
Gali.  Monter.  Oomputus  ann.  1324.  tom. 
1.  Histor.  Dalphin.  pag.  132:  Pro  fasta 
garitarum  castri  de  Lueys  adducenda, 
charreanda,  carpentanda  et  Montanda 
supra  murum  garitarum. 

*  3.  MONTARE,  Carius  vendere,  augere. 
Stat.  datiar.  Ri  per.  cap.  2.  fol.  17.  v°  : 
Quod  aliqua  persona,  non  debeat  aliquod 
genus  biadi,  grani  vel  leguminis,  quod 
conduxerit  seu  conduci  fecerit  ad  merca- 
tum,  in  aliquo  ascendere  vel  Montare 
alicui  personal,  quse  UH  tali  personse  pe- 
tierit  causa  illud  volendi  emere,  ultra 
primum  pretium  quod  sibi  dixertt.  Sic  et 
nostri  Mauveses  Montées  dixerunt,  cum 
ex  clandestina  conspiratione  merces 
carius  divenduntur.  Charta  ann.  1319. 
in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  414  :  Il 
(les  tisserans)  firent  compilation,  taque- 
nans,  mauveses  Montées  et  enchièrisse- 
mens  à  leurs  volentez  de  leurs  euvres. 

*  Nostri s  vero  Contremonter,  prò  Glis- 
cere,  increscere.  Gesta  Ludov.  Pii  tom. 
6.  Collect.  Histor,  Frane,  pag.  152  :  La 


traìson  et  la  conspiration...  Contremontoit 
et  seurprenoit  ausi  comme  chancres.  Hinc 
Monte,  prò  Accessio,  incrementum ,  in 
Cbarta  Joan.  dom.  Musiaci  ann.  1292. 
ex  Tabul.  S.  Petri  Oarnot.:  Je  confirme 
que  Vabbè  et  le  couvent  de  seint  Pere  de 
Uhartres.,.  tiennent...  tout  ce  que  il  ont 
en  mon  fié,  en  quencque  leu  que  ce  soit, 
quitement,  franchement,  sans  Monte,  sana 
taille,  sans  corvée,  sans  aides  feaus,  etc. 
Un  de  Monteploier,  prò  Pecuniam  pecu- 
niis  addere,  in  Poem.  de  la  Rose  MS. 
ubi  de  Avaro  : 

Ne  ne  cesse  de  soussier, 
D'acroistre  et  de  Monteploier, 
Ne  jamais  assez  n'eii  aura. 

MONTARIUS,  Venator,  qui  in  monti- 
bus  venatur  :  Hispanis  Monterò.  Rode- 
ricus  Tolet.  lib.  6.  de  Reb.  Hisp.  cap. 
17  :  Et  collocatis  ibi  Montariis  et  venato- 
ribus,  remansit  locus  suse  subditus  dilioni, 
et  pauculos  Christianos  gnaros  venandi 
et  officii  sagittando  ibi  accolas  collocami. 
Fori  Leirenae  :  Montarium  (f.  Montarius) 
dot  de  venato  lumbum  costale. 

1  MONTATA,  ut  Montana,  Mons,  in 
Statut.  Montis  Regal.  fol.  292  :  Eundo 
versus  Carassonum  est  cima  Montatse 
Bassorum  et  Ronchorum.  Eundo  versus 
Bredulum  est  cima  Montatse  Br eduli. 
Vide  alia  notìone  in  Montea. 

MONTATICUM,  [Idem,  ut  mini  videtur, 
quod  M ontagium  supra,  in  Charta  Kar- 
Iomanni  Regis  Frane,  ann.  circ.  880. 
in  Append.  Marca?  Hispan.  col.  812.] 
[*  Idem  sonat  quod  Montasgo  Academi- 
cis  Hispanis,  Vectigal  scilicet  prò  gre- 
gum  in  montana  transmeatione.  Charta 
Aldef.  reg.  Castel,  ann.  1173.  inter  Pro- 
bat.  tom.  1.  Ann  al.  Prsemonst.  col.  93  : 
Dono  ut  omnes  vestri  ganados  per  omne 
regnum  meum  •  secura  et  absque  omni 
inquietatone ,  exactione  et  Montatico 
libera  habeant  pascua.  Vide  infra  Mon- 
titium.]  Charta  Raimundi  Comitis  et 
Urracse  fìliae  Adefonsi  Regis,  uxoris, 
aerae  1140  :  Et  adhuc  damus  vobis  ex  omni 
tertia  parte  Salamantinse  civitatis  census, 
quse  in  nostra  parte  evenerit,  ut  tertia 
inde  pars  sit  vestra  in  quocunque  loco, 
vel  quolibet  modo  eam  reperire  poteritis, 
tam  de  porta tico,  quam  etiam  de  Monta- 
tico,  vel  de  calumniis,  aut  de  facinore, 
vel  aliquo  reatu ,  qui  in  prsedicta  urbe 
contigeritt  etc.  Alia  Adefonsi,  ejusdem 
Raimundi  filii,  aera  1164  :  Item  ut  ex 
omnibus  reditibus  ejusdem  civitatis  ubi- 
cunque  possent  inveniri,  tam  de  Monta- 
tico, quam  de  portatico,  de  quinta,  de 
moneta,  de  calumniis,  vel  homicidiis  ter- 
tiam  partem,  et  de  aceniis  et  piscariis,  etc. 
Fori  Alcaconenses  :  Omnes  qui  qusesie- 
rint  pausar  cum  suo  ganado  in  termino 
de  S.  Maria  des  Alcagonas,  prendant  de 
illis  Montadigo  de  grege  das  oves,  4.  car- 
narioSy  et  de  busto  das  vacas,  una  vaca. 
Isto  Montadigo  est  de  Concilio.  Supra  : 
Ganado  de  Alcagonas  non  sit  Montaao  in 
nulla  terra. 

M0NTATI0.  Vide  Montagium. 

*  1.  M0NTATUS,  Equo  insessus.  Charta 
Galcheri  de  Barro  ann.  1219.  ex  Tabul. 
Oarnot.:  Quidam  miles  Montatus  super 
equum  suumy  etc. 

*  2.  MONTATUS.  AqujE  Montées,  an 
Quae  sali  conficiendo  aptae  ?  Vide  Mon- 
tea. an  Queesclusis  continentur?  Charta 
ann.  1266.  ex  Ohartul.  S.  Petri  Insul. 
sign.  Decanus  :  Dicimus  quod  aquas,  quse 
wlgariter  dicuntur  Montées,  existentes  ad 
prsesens  in  terris  dictorum  Insulensium 
apud  Deulesmons,  in  jus  dictorum  decani 
et  capituU  Insulensis  remaneant,  sicut 
sunt,  et  eorum  hospitum;    et   quod    de 


cetero  non  fiant  tales  aquset  qute  wlgaliter 
dicuntur  Montées,  nec  possint  fieri ,  nec 
debeant. 

MONTEA,  Monteia,  Montata,  Bur- 
gundis,  Montèe,  [Certa  aquse  quantitas 
sali  conficiendo  aptae  ;  quod  ex  recepta- 
culis  aliquo  vase  26.  situlas  ci  rei  ter  con- 
tinente hauriatur,  sic  dieta.  Chartular. 
Accincti  fol.  59  :  Fratres  de  Aceyo  habent 
de  Comite  Stephano  unam  Monteyam  in 
puteo  Ledonis  de  Bolant  Santiz,  de  uxore 
ejus  et  de  Johanne  filio  eorum  unam 
Monteyam  et  5.  situlas,  de  Ruberto  Mag- 
zaligne  15.  situlas,  de  Daranno  Corde  et 
Pontio  filio  ejus  26.  situlas.]  Charta  Ste- 
phani  Burgundi»  Comitis   ann.    1173  : 

Notum  facio quod   Ecclesia    Theoloci 

unam  Monteam  salis  apud  Laudonium 
dederim.  Alia  Stephani  filii  ann.  1213  : 
Tres  Monteias  murise,  etc.  Alia  Joannis 
Comitis  ann.  1251.  apud  Chiffletium  in 
Beatrice  :  Nos  Jeans  Cuens  de  Bourgoigne 

et  sire  de  Salins,  facons  savoir que 

tant  de  muyret  come  Estienes  sire  d'Oise- 
ler  nostre  frere,  pourra  conquerir  ou  Puis 
de  Laon,  tant  que  à  trois  Montées  de 
muyre,  en  accroissement  de  son  chase- 
ment  et  de  fié  que  il  tient  de  nous ,  li 
affranchissons,  etc.  Monteise  murise  apud 
Ledonem  ;  dimidia  Monteia ,  in  Bibl. 
Sebusiana  Cent.  2.  cap.  8.  48;  Montatse 
salis  in  puteo  Ledonesi,  in  Charta  anni 
1250.  ibid.  cap.  66. 

*  MONTECELLUS.  Vide  infra  Monte- 
xellus  et  Monticellus.  [Fr.] 

M0NTENSES,  Donatista  haeretici,  sic 
Romse  appellati,  quibus  ex  Africa  sole- 
bat  Episcopus  mitti,  ut  auctor  est  S. 
August.  lib.  de  Hser.  cap.  69.  sic  dicti, 
quod  Speluncam  quandam  foris  a  civi- 
tate  cratibus  sepsissent,  ubi  conventiculum 
habere  potuissent,  inquit  Optatus  lib.  2  : 
eo  quod  Ecclesiam  Romse  primum  in 
monte  habere  ccepissent,  ut  Hieronymus 
in  Ohron.  Lex  43.  Cod.  Theod.  de  Hsere- 
tic.  (16,  5.)  :  In  Donatistas,  qui  et  Mon- 
tenses  vocantur.  Horum  prseterea  memi- 
nit  idem  Hieronymus  in  Luciferum,  in 
Epist.  ad  Marce  li  ara,  Augustinus  Epist. 
lo6.  Epiphan.  Gennadius  de  Scriptorib. 
Eccles.  de  Macrobio,  etc.  Perperam  vero 
Altaserra  a  limite  Montensi,  in  Africa, 
cujus  mentio  est  in  Noti  ti  a  Imperi  i, 
dictos  scripsit. 

T  MONTERÀ,  Genus  pi  lei  per  aestatem 
apud  Hispan os,  Itai.  Montiera.  Concil. 
Mexic.  ann.  1585.  inter  Hispan.  tom.  4. 
pag.  339  :  Galerum  acuminatum ,  seu  id 
genus  pilei,  quod  Hispanx  Monterà  aut 
gorra  appellant,  aut  sericum  pileum  ne 
de f erant,  sed  tantum  laneo  galero,  et  ea 
forma  confecto  utantur,  qua  gravitatem 
sui  status  profiteantur. 

*  Acade m.  Hisp.  Cobertura  de  la  ca- 
beza,  con  un  casquete  redondo,  cortado 
en  cuatro  cascos ,  para  poderlos  unir  y 
coser  mas  facilmente ,  con  una  vuelta  o 
caida  al  rededor,  para  cubrir  la  frente  y 
las  orejas.  Pileolos  venatorios,  quos  Mon- 
teras  vocant,  in  Co  ne.  Tolet.  ann.  1582. 
apud  Jos.  de  Aguirre  tom.  4.  pag.  215. 

*  M0NTERIA.  [Quae  ad  Monteam  per- 
tinet:  «  De  quadam  possessione  cum 
suis  appendiciis  in  Burgo  Ledonis  que 
vulgo  baerna  Monteria  vocatur.  »  (Chart. 
Cluniac.  Collect.  Burgund.  B.  N.  t.  81, 
n.  311,  an.  1233.)] 

M0NTER1US,  Idem  qui  Montarius,  Ve- 
nator, de  qua  voce  supra.  Vide  Despa- 
rare. *mf?5* 

1  MONTES  Fortes,  seu] etiam  Montes 
sine  adjuncto  vocarunt  Majores  nostri 
castella,  quod  in  montibus,  quo  accessu 
difficiliora  essent,  aedifìcari  solebant. 
Haec  monuisse  sufficiat. 

65 


514 


MON 


MON 


MON 


*  MONTESCERE,  Montis  instar  attolli. 
Vita  S.  Moctei  tom.  3.  Aug.  pag.  743. 
col.  2:  Itaque  cum  Moctei  parenlibus.... 
caeterisque  suis  intrat  mare  :  et  ecce  venti 
sxviunt,  xquora  fervent,  fluctus  Montes- 

fUTht      fitf 

MQNTESIANI,  Apud  Commodianam 
Instructio  21.  inserì pta  est  Montesianis  ; 
primusque  versus  ita  concipitur  : 

MontesoB  deos  dicilis,  dominentur  hi  auro 
Obscuratl  malo,  eie. 

In  MS.  scriptum  nominentur.  Ubi  Ri- 
gal  ti  us,  Montes  et  deos  dicitis,  restituita 
Montesianosque  existimat,  qui  numina 
quaBdam  in  montibus  esse  credebant, 
ut  ali i  in  lucis.  Cui  conjecturae  favet 
Lactantius  de  Mortibus  Persecutor. 
num.  11  :  Erat  maler  ejus  Deorum  mon- 
tium  cultrix,  mulier  admodum  super  sti- 
tiosa.  Sed  Montenses  deos  malim  repo- 
nere  procliviori  emendatone,  vel  potius 
Monteses,  quomodo  Epiphanius  Novatia- 
nos  Movryjmou;  vocat.  Deorum  Monten- 
sium  mentio  est  in  vet.  In  script,  apud 
Gru  ter.  pag.  21.  Monteses  tamen  habet 
etiamAuctorPraedestinatilib.  1.  haer.44: 
Sicut  Donati  stas,  et  Monteses,  et  Parme- 
nianos  vocamus  ,  Donatistas  a  Donato, 
Monteses  a  montis  latebra,  etc.  Et  h aeresi 
69  :  Hi  haer etici  in  partibus  Italise  Monte- 
ses appellantur,  in  interiore  Africa  Par- 
meniani,  in  Carthaginensi  Donatista. 

*  MONTESINUS.  [«  Ut  sunt  pavones, 
galii,  columbi  Montesini  et  coturnices.  » 
(B.  N.  ms.  lat.  10272,  p.  121.)] 

*  MONTEXELLUS,  Montecellus, 
Monticulus,  diminut.  Montis;  voces, 
quae  per  metaphoram  cujusque  rei  quan- 
titatem  coacervatam  significant ,  Ital. 
Mucchio,  Gali.  Monceau.  Stat.  Bonon. 
ann.  1250-67.  tom.  II.  pag.  446:  Quilibet 
prò  sua  facie  debeat  coadunare  fangum  et 
Montexellos  facere  ;  —  et  paulo  post  : 
Quilibet  prò  sua  facie  teneatur  coadunare 
fangum  et  monticulos.  (Monlicellos  '52.) 
facere  TFr  1 

T  MÓNTEYA.  Vide  Montea. 

-  MONTHPENSIRIUS.  Vide  supra  Mon- 
pensirius. 

MONTICELLUS,  Collis,  vox  Agrimen- 
sori bus  familiaris.  Vide  Rigai tii  Glos- 
sar, ad  Agrimens.  [Chron.  Farfense 
apud  Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  537: 
In  ipso  Monticello  cum  omnibus  pertinen- 
tiis.  Vita  S.  Columbae  tom.  2.  Junii  pag. 
231  :  In  cujusdam  Monticelli  cacumine 
qui  eidem  supereminet  campulo ,  se  oc- 
culte conlatebat.] 

1  MONTICIUM,  Continui  montes,  Gali. 
Chaine  de  montagnes.  Vita  MS.  S.  Win- 
waloei  :  Hinc  vero  silva  conspicitur  decora 
super  Monticktm  posila,  et  vallis  in  medio 
constituta,  ad  ortum  solis  conspecta. 

T  MONTICULOSUS,  Montuosus.  Lam- 
bert us  Ardensis  pag.  11  :  Eo  quod  in 
armentis  et  pecoribus  nutriendis  totam 
perfunderet  mtentionem,  terram  in  parte 
Monticulosam,  etc. 

1  M0NTIF0DINA,  Fodina,  Gali.  Mi- 
niere. Charta  Henrici  V.  Reg.  Angli* 
ann.  1414.  apud  Rymer.  tom. 9.  pag.  176  : 
Super  omnibus  ipsorum  electoralibus, 
(f.  electoratibus)  principatibus,  juribus,... 
monetisi  Monti  fodinis,  etc.  f.  Aurifodinis. 

*  MONTINA,  vulgo  Montine,  Ludi  ge- 
nus.  Lit.  remiss.  ann.  1450.  in  Reg.  182. 
Chartoph.  reg.  eh.  74  :  En  la  ville  d'Ar- 
ras les  jeunes  compaianons  enfans  de 
bourgois  de  ladite  ville  et  autres,  ont 
acoustumé  de  leur  assembler  et  aler  la 
veille  de  la  feste  des  Roys  ès  hostelz  .  de 
leurs  voisins  desdiz  bourgois  et  autres 
gens  d'icelle  ville,  et  porter  par  esbate- 
ment  et  joye  de  la  solempnite   de  ladite 


feste  aucuns  petits  joyaux,  dons  ou  pré- 
sons  à  son  de  menestrez  ou  autres  joyeulx 
instrumens,  et  jouer  en  Vostel  du  bourgois 
ou  autre  où  ilz  entrent,  à  ung  jeu  nommé 
Montine  ;  et  se  iceulx  compaignons  per- 
dent  audit  jeu  aux  gens  dudit  hostel  où 
ilz  entrent,  on  les  chasse  dehors  par  esba- 
temeni,  sans  leur  donner  à  boire;  et  se 
ilz  gagnent,  on  leur  donne  à  boire,  et  ont 
Vonneur.  Ex  quibus  videtur  fuisse  ludi- 
crae  sortionis  species,  vulgo  Loterie;  cui 
ludere  qui  proponebant,  si  ludebant 
adversa  fortuna,  eo  fere  modo  habeban- 
tur,  quo  apud  nos  olimcrustularii,  Gali. 
Oublieux.  Vide  supra  Epiphania. 

0  MONTISCILIUM,  Montis  vertex,  su- 
percilium.  Gualt.  Hemingford.  in 
Eduardo  I.  reg.  Angl.  ad  ann.  1298.  pag. 
163  :  Statuerunt  enim  Scotti  omnem  pie- 
bem  suam  per  tur  mas  guatuor,  in  moaum 
circulorum  rotundorum,  in  campo  duro 
et  in  latere  uno  cujusdam  Montiscilii 
juxta  Fawkirke. 

«MONTITIUM,  Vectigal  prò  gregum 
in  montana  seu  pascua  transmeatione, 
idem  quod  supra  Montaticum.  Charta 
Caroli  II.  reg.  Sicil.  ann.  1304.  apud 
Murator.  in  ter  not.  tom.  6.  Antiq.  Ital. 
med.  sevi  col.  563  :  Tpsa  civitas  Aquilee 
cum  districtu  et  prssfata  terra  Laposte 
sub  unius  capitanei,  seu  rectoris  officio, 
jurisdictione  consistane,  et  etiam  guber- 
nentur  ;  regalibus  tamen,  ac  regalium 
juribus,  bajulatione,  Monticiis,  passagio, 
pedagìo...  dominio  reservatis. 

T  MONTO,  Montonagium,  etc.  Vide 
Multo. 

\  MONTONINA,  vox  Italica,  Vervecina 
pellis,  Peau  de  mouton.  Sta  tuta  Astens. 
ubi  de  intratis  portar um  :  Montonine  sive 
bazane  aff aitate  ponantur  et  solvant  prò 
quolibet  rubo,  et  si  plus  vel  tninus  prò 
rata  lib.  6. 

•  MONTONNAGIUM,  ut  Montonagium 
in  Multo.  Locus  est  infra  in  Neiagium. 

T  M0NT0NUS,  Acervus,  Ital.  Montone, 
nostris  Monceau.  Statuta  Vercell.  fol. 
83  :  Et  teneantur  fornasarii  predicti  de 
qualibet  f or  nasata  lapidum  facere  tres 
montonos,  scilicet  unum  de  blanchis ,  et 
alium  de  ferriolis,  et  alium  de  vermeliis, 
et  Montonos  duos  de  cupis.  Occurrit  rur- 
sum  fol.  72.  Vide  alia  notione  in  Multo. 

°  Hisp.  Monton ,  nostris  etiam  Mont, 
eadem  acceptione.  Lit.  remiss.  ann.  1406. 
in  Reg.  160.  Chartoph.  reg.  eh.  355  : 
Lesquélx  en  reculant  cheirent  sur  un 
mont  de  chennes. 

•  M0NT0RIUM,  Idem  quod  Monticium, 
Continui  montes.  Constit.  MSS.  Roberti 
reg.  Sicil.:  Robertus  Dei  gratia  rexJeru- 
salem  et  Siciliae  justitiario  principatus 
citra  serras  Montoni ,  gratiam  et  bonam 
voluntatem.  Montouer,  Scalee,  gradus, 
vulgo  Escalier,  in  Lit.  remiss.  ann.  1378. 
in  Reg.  114.  Chartoph.  reg.  eh.  289  :  En 
la  court  de  nostre  palais  royal  à  Paris, 
entre  la  pierre  de  marbré,  nostre  Montouer 
et  nostre  audience,  etc. 

M0NTRAGIUM.  Charta  Arcembaldi  D. 
Borbonensis  prò  libertatibus  Villaefran- 
chae,  etc.  ann.  1217.  apud  Thomasse- 
rium  :  Omnes  liberi  homines  Domini  Bor- 
bonii  possunt  venire  apud  Villamfran- 
cham  causa  Montragii,  si  h&r  editare 
venertnt  aliquem  de  parentela  sua,  potest 
manere  licite  in  Villafrancha.  [Mendum 
librarli,  legendum  enim  ex  emendatione 
ej  usdem  Thomasserii  :  Causa  maritagii, 
$%  hsereditates  venerint  alicui,  etc] 

«MONTZOEVE,  vox  Belgica,  Muleta 
pecuniaria,  quae  proximis  alicujus  oc- 
cisi  pendi  tur.  Lit.  remiss.  ann.  1420.  in 
Reg.  171.  Chartoph.  reg.  eh.  242  :  Pour 
Vamendemenl  des  proximes  et  amis,  que 


Ven  appelle  ouer  de  Montzoeve,  eu  de 
Maechzoeve  de  laditte  mort,  et  monte 
Xaditte  Montzoeve  à  la  somme  de  cxxv. 
livres  de  Parisi*.  [**  Leg.  Mortzoene  et 
Maechzoene.ì 

1  MONTUOSITAS,  Eminentia.  Nicolaus 
de  Jamsilla  de  Gestis  Friderici  II.  Im- 
per.  apud  Murator,  tom.  8.  col.  550  :  Ad 
defendendum  civitatis  ingressum,  quae  ad 
duo  fere  milliaria  long  e  a  civitate  poterai 
ex  loci  Montuositate  et  passuum  angustia 
et  decliviositate  de  fendi. 

MONUBILIS.  Sidonius  lib.  2.  Epist.  2  : 
Porticus  columnis  invidiosa  Monubilibus. 
Itinerarium  Burdigalense  :  Inde  non 
long  e,  quasi  ad  lapidts  missum,  sunt 
monumenta  duo,  Monubiles  mirse  pukri- 
tudinis  factx.  Cyprianus  in  Vita  S. 
Csesarii  Arelatensis  :  Et  ut  conferret 
seterie  VirginibuSp  quas  congregaverat, 
curam  necessariam  sepulturx,  Monubiles 
arcas  corporibus  humandis  de  saxis  in- 
gentibus  noviter  fecit  excidi.  Variae  sunt 
super  hac  voce  eruditorum  sententiae, 
quarum  fere  nulla  arridet.  Sirmondus 
ad  Sidonium  ,  monubiles  ,  insignes  ac 
praeclaros,  ut  sunt  monumenta,  inter- 
pretatur.  Salmasius  in  Itinerario  Burdi- 
gal.  volubiles  legendum  censet,  id  est, 
concameratos,  ecXYjtiaxtxac  At  vox  volu- 
bilis,  columnis  etiam  con  veni  t,  quas 
con  camera  tas  dicere  absurdum  fuerit. 
Anastasius  in  Gregorio  III.  pag.  72  : 
Columnas  sexaginta  onychinas  volubiles. 
Unde  emendandus  locus  alter  apud 
eumd.  Scriptorem  pag.  132.  Simulque  et 
columnas  volatiles,  legendum  enim  volu- 
biles, nisi  utrobique  monubiles  legatur. 
Ludo  vi  e  us  Cerda  monubiles,  columnas 
adstructas  ad  monumenta  esse  putat. 
Denique  Vossius  nescio  quid  de  machi- 
nis  bellicis  hic  commentatur,  quae  ad 
vim  vocis  percipiendam  nihil  conferunt. 
Sane  in  praeallatis  locis,  monubiles  non 
modo  cotumnx  dicuntur,  ut  apud  Sido- 
nium, sed  et  monumenta,  vel  sepulcra, 
in  Itinerario  Hierosol.  et  arcas,  seu  cor- 
porum  conditori  a  apud  Cyprianum, 
adeo  ut  quid  insigne  ac  praecìarum  de- 
notar! hocce  vocabulo  par  sit  credere, 
tametsi  incertum  hactenus  maneat 
etymon. 

S5H*  Mihi  vero  Monubilis  idem  videtur 
quod  monumentdlis ,  ad  monumentum 
seu  sepulcrum  pertinens;  vel  quod  me- 
moHalis,  cui  notioni  egregie,  nisi  me 
fallit  animus,  praeallati  loci  conve- 
niunt. 

^MONUMEN,  Charta,  instrumentum 
publicum.  Acta  S.  Majoli  tom.  7.  Maii 
pag.  689  :  Dominus  Majolus  Cluniacensis 
Abbas  venitt  et  prxsentavit  duo  Monu- 
mina. 

*\  MONUMENTARIUS,  Bustuarius.  Apu- 
leiusin  Floridis  num.  4  :  Is  iaitur  cum 
esset  in  tibicino  apprime  nobilis  ;  nihil 
seque  se  laborare  et  animo  augi  et  mente 
dicebat,  quam  quod  Monumentarvi  cerau- 
l&f  tibicines  dicerentur. 

T  MONUMENTUM  Nominis,  Lapis  se- 
pulcralis  cum  epitaphio.  Vita  S.  Anse- 
gisi  saec.  4.  Ben  ed.  part,  1.  pag.  635  :  In 
qua  (curia)  etiam  Monumentum  nominis 
sui  collocari  jussit,  ut  dum  vitae,  prsesen- 
tis  terminum  darei,  illic  a  suis  depone- 
retur. 

«  M0NUS,  Tegulae  species.  Stat.  Tau- 
rin.  ann.  1360.  cap.  271.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A.  :  Habeatur  modus  Monorum  et 
coporum  fornasariorum  ripolarum,  ad 
quem  moaum  fiant  Moni  et  copi  bene 
cocti. 

T  1.  MON  ZIA,  Mansio,  domus  cum  ali- 
qua  agri  portione.  Chartularium  Cama- 
lar.  :  Ad  pinum  est  una  Monzia  quas  red» 


MOR 


MOR 


MOR 


Si5 


dit  quartum.  A  la  Brivaireta  una  Monzia 

cum  quarto Item  a  la  Concheta  una 

Monzia  cum  horto. 

•  2.  MONZIA,  f.  Pras,  fidejussor. 
Charta  ann.  1054.  ex  Tabul.  S.  Vict. 
Mass  il.  :  Et  dedit  eis  Ugo  Guillelmus 
monachus  viginti  quinque  soli  do  s,  et  ap- 
prehenderunt  filium  de  Ricau  P  etroni 
Ricau  prò  Monzia»  Acade  m.  Hi  spari. 
Monzon,  vox  nautica,  Ventus  prò  tem- 
pore firmus. 

1  MOPSIGUS,  Mijw^,  Lusciciosus.  Suppl. 
Antiq. 

1.  MORA,  Erica.  Statuta  Roberti  III. 
Regis  Scotiae  cap.  11  :  Non  fiat  combus- 
tio  Morum,  sive  bruarii,  nisi  in  Martii, 
etc.  Ubi  Skenaeus  :  Nostra tes  muirburne 
vocant.  Erica  enim  heat  or  hedder  in  suo 
ericeto  incenditur,  quae  brevi  revivis- 
cens,teneris  agnis  pascendis  matura  in- 
servit.  Fleta  lib.  2.  cap.  71.  %  7  :  Item  de 
pannagio,  herbagio  et  mette,  et  omnibus 
aliis  exitibus  forestarum,  boscorum,  Mova- 
rum,  bruerarum,  et  vastorum,  quantum 
valeant  per  annum. 

2.  MORA ,  Morus;  Locus  palustris, 
aq  uà  tic  us,  [palus,  stagnum.  Gali.  Ma- 
rais,]  Anglis  Moore,  Flandris  Moer,  et 
Moeren.  Hi  ne  dictos  Morinos  plerique 
censent,  populos  Galliae,  scificet  ad 
Oceanum  Britannicum,  quod  palustres 
regiones  incoi erent,  ut  sunt  Flandren- 
ses,  quos  peculiari  vocabulo.  Morinos 
vocat  Otbertus  Abbas  Gemblacensis  lib. 
de  Miracul.  S.  Veroni  cap.  2.  [Chartul. 
SS.  Trinit.  Cadom.  fol.  44.  Robertus  ge- 
ner  Symonis  tenet  de  dominio  duas  par- 
ticulas  et  unam  Moram.  Oonsuet.  Furn. 
MSS.  :  In  More  Comitis  ubicumque  aqua 
estx  erunt  Comitis  et  pisces  et  aves.]  Mo- 
nast.  Angl.  tom.  1.  pag.  501  :  Sunt  3. 
carrucatas  terra*  arabilis ,  cum  bosco , 
Mora,  et  pastura,  quam  de  eis  habemus 
ibidem.  Pag.  559  :  unum  molendinum,  et 
Moras  ibi  adì  aceri  tes  ad  piscandum,  et 
warennam.  Tom.  2.  pag.  50.  52  :  Usque 
ad  Moram,  id  est,  muccosam  et  humidam 
planitiem.  Adde  tom.  1.  pag.  591.  tom.  2. 
pag.  8.  [Chartam  ann.  997.  apud  Knip- 
penberg.  in  Hist.  Eccl.  Geldriae  pag.  58.] 
Roger.  Hoved.  pag.  455.  Will.  Thorn.  in 
Chron.  ann.  1240.  §  13.  Seld.  de  Tit.  ho- 
nor.  pag.  38.  etc. 

Morus,  Eadem  notione.  [Charta  ann. 
1191.  tom.  3.  Gali.  Christ.  inter  Instr. 
col.  123  :  Odo  mensuras  Mori,  ad  fodien- 
das  turbasi]  Lambertus  Ardensis  :  Quid- 
quid  etiam  habebat  in  Hondescoto,  sive 
terram,  sive  mariscum,  vel  Morum,  sive 
altare.  Infra  :  Et  Morum,  sive  mariscum. 
Galterus  in  Vita  Caroli  Comitis  Flan- 
driae  n.  89  :  Ut  libertatem  obtineant  rus- 
tici nostri  exeundi  et  depascendi  pecudes 
suas  super  terram ,  quae  dicitur  Mor. 
Passim  in  Chartis  apud  Buzelinum  in 
Gallo-Flandr.  pag.  396.  Miraeum  in  Do- 
nat.  Belg.  lib.  2.  cap.  59.  68.  in  Diplom. 
Belg.  lib.  1.  cap.  24.  55.  in  Notit.  Eccles. 
Belg.  cap.  73.  Malbrancum  lib.  10.  cap. 
36.  etc. 

Mera,  Eodem  etiam  significa  tu,  ex 
Moere,  in  Charta  Philippi  Alsat.  Comitis 
Fland.  apud  eumdem  Malbrancum  lib. 
10.  de  Morin.  cap,  28. 

Morosus,  Paludosus.  Monasticum  An- 
gl ic.  tom.  1.  pag.  648  :  In  viis  et  semitis 
per  vallem  quandam  Morosam  et  aquo- 
sam,  etc.  Infra  :  Per  Morosum  fontem. 
Adde  pag.  649.  Limosa  palus,  in  Charta 
Philippi  Flandriae  Comit.  ann.  1172.  apud 
Miraeum  in  Diplomat.  Belg. 

*  Meur,  in  Charta  Gallica  Guid.  comit. 
Fland.  ann.  1290.  ex  Reg.  48.  Chartoph. 
reg.  eh.  200  :  Gomme  nostre  chiere  com- 
paigne  Yzabeaux  contesse  de  Fiandre  et 


de  Namur  tenist  aucun  yretage,  si  comme 
Meur  et  poulres,  ki  sont  waingnet  des 
giés  de  le  mer.  Muerf  in  Chartul.  Na- 
murc.  ex  Cam.  Comput.  Insul.  fol.  5.  r°. 
Hi  ne  Mourmaistre,  qui  moris  praefectus 
est,  in  Charta  Phil.  comit.  Fland.  ann. 
1389.  ex  ead.  Cam.  :  Establissons  par  ces 
lettres  nostre  Mourmaistre  general  de  tout 
nostredit  mour  de  Flandres,  aux  gages  de 
cxl.  livres  Parisxs  de  nostre  monnoie  de 
Flandres  par  an...  Donnons  plain  povoir, 
de  exercer  bien  et  deuement  ledit  office 
de  Mourmaistre,  de  visiter  et  aviser  soi- 
gneusement  et  faire  visiter  nostredit  mour 
et  les  diques  de  mer. 

\  3.  MORA,  vox  Italica,  Columna  struc- 
tilis,  Gali.  Pile.  Chron.  Parmense  ad 
ann.  1279.  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
793  :  Cuilibet  ex  pontibus  de  Galeria  et 
domina  Giliae  facta  fuit  una  Mora  seu 
pila  per  Commune  Parma*.  Ibid.  ad  ann. 
1287.  col.  813  :  Incwptus  fuit  pons  Sala- 
riorum,  et  fact&  sunt  ibi  septem  Morx  et 

?uinque    voltse.    Morra    ibid.    col.    830. 
*»  Vide  Murator.  Antiq.  Ital.  tom.  2. 
col.  1251.f 

T  4.  MORA,  Mansio,  habitatio,  Gali. 
Logement.  Mandatum  ann.  1314.  apud 
Rymer.  tom.  3.  pag.  476  :  Et  ei  cameram 
infra  dictum  castrum  competentem,  prò 
Mora  sua  assignari.  A  liuti  ann.  1360. 
apud  eumdem  tom.  6.  col.  173  :  Magnam 
turrim  nostram  Londoniae  (in  qua  Moram 
adversarii  nostri  Francise,  de  assensu 
Consilii  nostri,  certis  de  causis  ordinavi- 
mus,)etc.  Statuta  Collegi!  Dainvillae  ann. 
1380.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Pa- 
ris, pag.  511  :  Si  aliqui  foranei  schola- 
res  boni  et  honesti  velieri t  accipere  Mo- 
ram in  dieta  domo  nostra,  etc.  Vide 
Moratus. 

*  Moram  seu  mansionem  facerent  in 
eadem  villa,  in  Lit.  ann.  1369.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  389.  art.  5. 

1  5.  MORA ,  prò  Morum,  Gali.  Mure. 
Miracula  B.  Ambrosii  Senens.  tom.  3, 
Martii  pag.  206:  Et  brachium  erat  nigrum 
in  modum  Morse. 

*  Alias  Meuron.  Lit.  remiss.  ann.  1390. 
in  Reg.  139.  Chartoph.  reg.  eh.  19  :  Qui 
dpnrroit  à  menger  ou  à  boìre  à  une  per- 
sonne  du  jus  ou  du  noir  de  Meurons,  dont 
Ven  noircist  les  cuirs,  ou  du  prunele,  mais 
qu'il  feust  cueilly  à  la  feste  S.  Estienne, 
estant  ou  mois  d'Aoust  ou  environ  icelle 
feste,  elle  en  mourroit. 

*  6.  MORA.  [Sagum.  Diep.] 

MOR  ABATIN  u  S,  Morbotincs,  etc.  Vide 
in  Marabotinus. 
1  M0RABIDES.  Vide  Mosarabes. 

*  M0RAB0TINI.  [Ut  Marabotinus  : 
«  Persolvat  regie  parti  mille  Moraboti- 
nos  et  ecclesie  sancti  Johannis  heredi- 
tatem  duplatam  restituat.  »  (Cart.  Adef. 
regis  Castell.  an.  1149,  Mus.  Arch.  Dep. 
p.  76.)  —  Legitur  in  carta  pertinente  ad 
monasteri um  de  Vega  :  «  Pectet  in  cocto 
CCC05  Morabetinos.  »  (Ibid.  pag.  81,  an. 
1164.)] 

MORACUM.  Vide  Moratum. 

*  M0RADA,  Modus  agri  vineis  consi- 
tus.  Charta  ann.  1162.  ex  Bibl.  reg.  cot. 
17  :  Unam  sextairadam  terrse  adcombam 
in  terminio  S.  LaurentiU  et  mediam  Mo- 
radam  vineas  ad  condamìnam  de  Portello. 
Vide  infra  Morata  2. 

*  MORADIUM.  [Dumus.  Diep.] 
tMORAGIIS,    Nutibus   longis.   Papias. 

Unde  emendandum  vetus  Glossar.  MS. 
Sangerm.  Moragis,  nucibus  longis. 

*  M0RAIA ,  Vestis  seu  ornatus  spe- 
cies  videtur.  Comput.  MS.  ann.  1245  : 
De  quadam  Morata  data  Aelipdi  de  Pis- 
siaco,  vj.  sol. 

1  MORALE  Colloquium,  Longum,  Gui- 


donis  Discipl.  Farfens.  lib.  2.  cap.  54  : 
Prior  sonet  tabulam  (si  tempus  fuerit  lo- 
quendi  in  claustro  absque  Morali  collo- 
quio) quousque  ex  ilio  redierint. 

®M0RALEA,  Locus,  ni  fallor,  olivis, 
quae  Italis  Moraiuoli  nuncupantur,  con- 
situs.  Charta  ann.  880.  apud  Murator. 
tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  919  : 
Insuper,  donec  vivimus,  UH  de  nostra 
terra  unam  legitimam  perticam,  una  cum 
Mor  alea  cohxrente  perpetualiter  possi- 
dendam. 

*  M0RALIGATUS,  perperam  prò  Mora- 
lizatus,  in  Lib.  1.  Rer.  Danio,  apud  Lu- 
dewig.  tom.  9.  Reliq.  MSS.  pag.  200. 
ubi  inter  aliquot  libros  recensetur  Ovi- 
dius  moraligatus.  Vide  Moralizare. 

1  M0RALIS,  perperam  apud  Guicheno- 
num  in  Vita  S.  Domitiani,  prò  Motalis. 
Vide  in  hac  voce. 

T  M0RALISATI0,  Moralis  sermo,  apud 
Dionysium  Carthus.  in  Enarrat.  Jo- 
hannis. 

1.  MORALITAS,  Morum  probitas.  [S. 
Ambrosius  tom.  2.  pag.  1039  :  lsta  ad 
commoditatem  et  Moralitatem  disciplina, 
illa  ad  abstinentiam  adsuefacta  atque  pa- 
tientiam.  Otto  de  S.  Biasio  in  Chron.  de 
Rebus  gestis  Friderici  I.  Imper,  cap. 
12.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  871  :  Pras~ 
ter  h&c  librum  sermonum  mira  sub t ili' 
tate  composuit,  in  quo  praeter  alia  utilia, 
Moralitatem  mentibus  mortalium  miro 
modo  inculcava.]  Petrus  Blesensis  Epist. 
120  :  Hunc  non  promovet  honestas,  sed 
cupiditas ,  non  Moralitas ,  sed  venali- 
tas.  Utitur  etiam  Fulbertus  Carnot. 
Epist.  12. 

*  2.  MORALITAS,  Actio  scenica  infor- 
mandis  moribus  destinata, ut  putabant  ; 
quanquam  in  ea  sacra  mysteria  sancto- 
rumque  facta  ridicule  agerent,  nostris 
Moralità.  Vide  suora  in  Ludus  et  infra 
in  Pius  2.  Stat.  MSS.  eccl.  Tuli.  ann. 
1497.  fol.  67.  r°.  :  Fiunt  ibi  Moralitates 
vel  simulacra  miraculorum  cum  farsis  et 
similibus  jocalis,  semper  tamen  honestis. 
Lit.  remiss.  ann.  1477.  in  Reg.  201.  Char- 
toph. reg.  eh.  189:  Certaine  Moralità  ou 
farce,  que  les  escolliers  de  Pontoise  avoient 
fait,  amsi  qu*il  est  de  coustume.  Eodem 
etiam  nomine  appellabant  Bazochien- 
sium  face  ti  as  seu  satyras.  Vide  supra 
Bazochia. 

ì  1.  M0RALITER,  Diuturna  aliqua  mora, 
aut  commansione.  Gasp.  Barthii  Gloss. 
ex  Hist.  Palsest  Fulcherii  Carnot.  apud 
Ludewig.  tom.  3.  pag.  354. 

**  2.  MORALITÉR,  Secundum  bonos 
mores.  Translatio  S.  Alexandri  cap.  4  : 
Quem  pr&dictus  rex  secundum  regium 
morem  clementer  suspiciens,  ac  Moraliter 
nutritum  suas  familiaritatis  participem 
inter  alias  principes  esse  concessit. 

1  MORALIZARE,  Dieta  ad  mores  ap- 
tare.  Epist.  Roberti  Prioris  Celsin.  ann. 
1419.  apud  Marten.  tom.  7.  Ampliss.  Col- 
lect.  col.  1119  :  In  deductione  non  fuit 
oblitus  Moralizare ,  illud  videlicet  quod 
Magi  obtulerunt  Regi  alterno  tria  munera, 
aurum,  thus  et  myrrham.  De  virtut.  B. 
Ambrosii  Senens.  tom.  3.  Martii  pag. 
212  :  Qu&cumque  nautae,  agricola^  et  qui- 
aue  artifices  faciunt,  propriissime  mori- 
bus  hominum  adaptabat,  et  ea  saspe  sicut 
et  Scripturarum  gesta,  Moralizabat. 
p*Vide  Glossar,  med.   Graecit.  in  'HOt- 

xetfe<r8ai  Append.  col.  80.] 

1  M0RALIZAT0R,  Qui  moralia  docet. 
Chron.  Trivetti  tom.  8.  Spicil.  Acher. 
pag.  573  :  Suavissimus  quippe  Moralizator 
erat  (Johannes  de  5.  JSgtdioJ  ut  satis  con- 
siderare poterti,  qui  libros  ejus  inspexit 
manu  propria  emendatos. 

^  M0RALLA  ,  Cadivus  serae  pessulus, 


516 


MOR 


MOR 


MOR 


Gali.  Moraillon,  ferrum  quod  arcae  oper- 
culo  annexum  in  seram  immittitur;  Ar- 
raoricis  Morali  idem  est  quod  il  le  posti  - 
cus  obex  quo  portae  clauduntur,  qui 
Gallis  Loquet  dicitur  :  hinc  forsan  vocis 
etymon.  Tabular.  Dunense  Oharta  93  : 
Tunc  unus  ex  famulis  qui  vocatur  i  urre- 
riu8  vi  extorsit  Morallam  de  serratura  et 
aperuit  archam...  Et  ibi  negavit  Furre- 
rius  se  vi  extorsisse  Morallam  de  serra' 
tura,  sed  dixit  archam  non  esse  firmam, 
et  ideo  se  traxisse  Morallam  de  serratura 
et  se  nullam  vim  intulisse  MoralUs. 

*  Alias  Morillon.  Lit.  remiss.  ann.  1381. 
in  Reg.  119.  Chartoph.  reg.  124;  Un  cof- 
fre,  duquel  le  Morillon  fu  rompu.  Eodem 
sensu  Morreul,  in  aliis  Lit.  ann.  1457.  ex 
Reg.  186.  eh.  33:  Le supp liant,  d'une  serpe 
qu'il  avoit,  rompit  le  Morreul  d'un  forcier 
ou  coffre. 

*  MORALLUS,  Mensurae  viri  ari  ae  spe- 
cies.  Stat.  MSS.  eccl.  Tuli.  ann.  1497. 
fol.  3.  v°.  :  Gengulphini  nequeunt  subgra- 
vibus  posnis  prevenire  pulsationemma- 
joris  hujus  ecclesia, ....  exceptis  vigilia  et 
die  festi  B.  Gengulphi,  in  quibus  eis  li" 
cet  pulsare  ad  libitum ,  mediante  res- 
ponsione unius  modli  vini  ad  Bayart, 
constituente  xlij.  Morallos  mensurae  ca- 
loituli 

1MÒRAMENTUM,  Mora,  impedimen- 
tum.  Apuleius  in  Floridis  cap.  21  :  Hisce 
igitur  Moramentis  omnibus  qui  volunt  de- 
vitari  (f.  deviare  subintel.  praepos.  ab) 
advectorem  sibhnet  equum  deligunt. 

1  MORAPETINUS.  Vide  Marabotinus. 

1  1.  MORARE ,  Remanere.  Spicileg. 
Acher.  tom.  9.  pag.  333  :  Quodque...  li- 
beri  orbali  parentibus  Morassent,  injusti- 
tia  sine  fallo  regnasset.  Gloss.  Lat.  Graec. 
MSS.  Sangerm.  :  Morave,  degere,  òiàyziv, 

6taTp(6etv. 

*  2.  MORARE,  prò  Morari,  Gali.  De- 
tneurer,  habiter.  Libert.  Clarim.  in  Bas- 
sig.  ann.  1248.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  601.  art.  21  :  Si  vero  aliqui 
alieni  in  dieta  liberiate  apud  Clarimon- 
tem  Morare  venerint,  et  e.  Morisager  vero, 
prò  ^Estimare,  vel  Moderare,  Gali. 
Abonner,  in  Oharta  ann.  1385-  ex  Reg. 
128.  Chartoph.  reg.  eh.  51  :  Et  a  ledit 
seigneur  de  Buffaloise  court  et  usaige^... 
laquelle  court  et  usaige  feust  Mori- 
sagée  et  jugié  valoir  de  rente  xx.  solz 
Tournois. 

1  MORARI  ad  Soldos,  De  militi  bus 
dicitur,  qui  stipendio  merent.  Bartholo- 
maei  Scribae  Annal.  Genuens.  lib.  6.  ad 
ann.  1255.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
438  :  Sicque  ambse  civitatis  milites  et  pe- 
dites  quasi  fessos  undique  eircumdantes 
converterunt  in  fugam,  xxvn.  de  nos- 
tris  militibus  retinentes,  quorum  XII.  de 
eivitate  erant ,  et  olii  Morabantur  ad 
soldos. 

MORARIUS,  Morus,  Meurier,  in  Capi- 
llari de  VHlis  cap.  70. 

T  1.  MORATA,  Breve  tempori s  spati um. 
Translatio  S.  Thomas  Aquin.  tom.  1. 
Marti i  pag.  730  :  Dqminus  Papa  ali- 
quantulum  h&sitans,  post  Moratam  ccepit 
loqui. 

*  2.  MORATA,  Modus  agri.  Charta  ann. 
852.  prò  S.  Eparch.  Engolism.  monast. 
tom.  8.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  521  : 
ltem  in  Enguena  unum  hortum  tenentem 
dimidiam  Moratam  de  terra.  Vide  supra 
Morada. 

MORATORES,  Incolse,  Cives,  in  Chartis 
Hispanicis  apud  Brandaon.  in  Monarci). 
Lusit\in.  tom.  3,  pag.  287.  tom.  4.  pa^. 
237.  [Gloss.  Isid.  :  Moratores,  advocati. 
Ubi  Graevius  :  Sed  Paj)ias  :  Morator,  ces- 
sator,  segnis,  piger.  Si  sic  dicti  sunt  ad- 
vocati aiiquando,  facilis  est  ratio.  Quia 


moras  semper  faciunt,  et  lites  protra- 
hunt  quaestus  sui  causa.]  [*Leg.  forte 
Narratores.  Vide  in  hac  voce.] 

*  MORATORIA, Litera,  qua  juridica  ac- 
tio  retardatur.  Instr.  ann.  1410.  apud 
Murator.  tom.  6.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  862.  inter  not.  :  Moratoria  non  con- 
cedantur  debiloribus,  et  necnon  salvi  con- 
ductus  in  prxjudicium  creditorum.  Vide 
Moratorius. 

1  MORATORIUS,  Quo  mora  effertur,  in 
Statut.  Avenion.  lib.  1.  rubr.  21.  art.  19. 
pag.  91.  Utitur  Paulus  JC. 

MORATUM,  Potionis  genus,  [f.  ex  vino 
et  moris  dilutis  confectae.]  Capitulare 
de  Vii lis  cap.  34  :  Vinum,  acetum7  Mora- 
tum,  vinum  coctum,  etc.  Adde  cap.  62. 
Henricus  Huntindon.  lib.  6.  Hist.  :  Sin- 
gulis  vasis  vini,  medonìs,  cervisiae,  pig- 
menti, Morali,  sicerse,  etc,  Perperam  ino- 
raci, editum,  apud  Bromptonum  ann. 
1056.  Vetus  Poenitentiale  MS.  Thuanum  : 
A  vino,  medohe,  cervisia,  Morato,  et 
carne...  abslinere  debes.  [**  Vide  veter. 
notit.  exeod.  Sangerm.  apud  Guerardum 
post  Irminon.  pag.  305.]  [Oharta  Richardi 
Abb.  Fuldens.  ann.  circ.  1032.  apud 
Schannat.  pag.  250  :  Talentum  piperis, 
sextarium  Morati,  sextarium  aceti.  Vetus 
Poeta  MS.  e  Bibl.  Ooislin.  : 

Moult  ot  bons  vins  et  Morez. 
Et  moult  fu  li  Quens  honorez. 

Infra  : 

Moult  ont  bons  més  et  bon  viez  vins, 
Et  bons  Morez  et  clarez  fins.] 

*  Gloss.  Caes.  Heisterbac.  in  Reg. 
Prum.  tom.  1.  Hist.  Trevir.  Joan.  Nic. 
ab  Hontheim  pag.  671.  col.  2  :  Moras,  bra- 
birenì  homines  nostri  tenentur  colligere 
ad  faciendum  Moratum,  propter  solenni- 
tates  et  infirmos  fratres  et  magnos  hospi- 
tes.  Alia  videtur  ab  ea  potione,  quae  More 
appellatur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1412.  ex 
Reg.  166.  Chartoph.  reg.  eh.  282:  Lequel 
Bertier  faisoit  taverne  d'un  beuvrage  fait 
de  miei  ei  d'eaue,  que  Ven  appelle  More. 
Vide  Medo. 

Moretum,  Eadem  notione.  Statuta 
antiqua  Ca  noni  cor  um  S.  Quintini  in  Vi- 
romanduis  :  Ad  postmeridiem  debet  ne- 
bulas,  et  oblatas,  et  Moretum,  et  vinum. 
Infra  :  Ipso  die  post  meridiem  et  nebulis 
et  oblatis  et  Moreto  cum  duplis.  Rursum  : 
Et  debet  habere  unusquisque  privatus 
demi  esteu  de  Moreto.  [Supp lem.  Anti- 
quari! :  Moretum,  Tpiy.y.a,  ex  variis  her- 
bis  contusis  edulium.  Antiq uis  haud 
jgnotum.l 

ì  1.  M0RATUS,  Mansio,  habitatio.  Vita 
S.  D  un  stani  tom.  4.  Maii  pag.  351  :  Jus- 
sit  eum  ablata  dignitate,  etiam  omni 
honore  privari,  et  sibi  seni  Moratum 
ubi  vellet  sine  se  suisque  conquirere. 
Vide  Mora  4. 

-  2.  M0RATUS,  Niger,  fuscus,  Ital.  Mo- 
rato. Charta  ann.  1496.  ex  schedis  meis: 
Vnam  cotam  panni  Morati ,  panni  Fran- 
cia. Vide  infra  Morelus. 

*  3.  M0RÀTUS,  Alia  notione.  Moratam 
GaWiam,  quae  moribus  suis  regi  tur,  vulgo 
La  France  coutumiere,  ap pel  lat  Morna- 
cus  in  leg.  15.  ff.  de  inoffte.  testam.  pag. 
285.  tom.  3.  non  semel. 

T  M0RBATUS,  Morbo  aliquo  et  pesti- 
lentia  infectus.  Chron.  Bergom.  ad  ann. 
1339.  apud  Murator.  tom.  16.  col.  916  : 
Quod  etigantur  de  bonis  civibus  Bergomi 
homines  ecc.  qui  personaliter  teneantur 
facere  guardias  ad  novem  portas  burgo- 
rum  Bergami  occasione  pestis,  ne  nullus 
de  partibus  Morbatis  intret  in  civitatem 
Bergomi. 

MORBERE,   ^Egrotare,   morbo    Iabo- 


rare.    Gloss.   Gr.   Lat.   MS,  :    'A^Oevà , 
eegroto,   langueo,   Morbeo,   languesco.  In 
Edito  morveo. 
1 M0RBIDARE,   Morbo    affteere.   Acta 

5.  Valeriani,  etc.  tom.  2.  Aprilis  pag. 
206  :  Ardores  exiccant,  aeres  Morbiaant, 
escse  inflant.  [*»  Miracul,  S.  Adal berti 
cap.  7  :  Incantaciones  et  maleficia  sua 
ad  maledicendos  nos  et  Morbidandos 
exercet.] 

*  M0RBIDUS ,  Pretium  acquisitionis 
factae  ab  hominibus  manus  mortuse,  seu 
monasteriis  a  ut  coIJegiis  religiosis. 
Oharta  Alf.  reg.  Castel,  aera  1260.  tom. 

6.  Jul.  pag.  56.  col.  1  :  Quod  nullus  homo 
de  ToletOy  sive  vir  sive  mulier,  possit  dare 
vel  vendere  hsereditatem  suam  alicui  or- 
dini, excepto,  si  voluerit  eam  dare  vel 
vendere  sanctae  Marise  de  Toleto,  quia  est 
sedes  civitatis  ;....  et  or do ,  qui  eam  acce- 
perit  datam  vel  venditam,  amiti at  eam  ; 
et  qui  eam  vendiderit,  amittat  Morbidos, 
et  habeant  eos  consanguìnei  sui  propin- 
quiores.  [**  Forte  prò  Marabotinos.] 

M0RBIFICATUS,   ^Egrotus,   apud   Pe- 
trum  de  Vineis  lib.  3.  Epist.  8, 
*:  MORBILIA.   [Infirmitas  puerorum. 

DlEP  1 

*  MORBIIiLOSUS,  Laborans  morbilli*, 
apud  Henr.  ab  Heers  in  Observ.  Vide 
mox 

M0RBILLUS.  Gloss.  MSS.  ad  Alexan- 
drum  Iatrosoph.  :  Turpedo,  nihil  aliud 
est  nisi  cutis  deturpatio  facta  ex  varia 
macularum  diversarum  distinctione. 
Hanc  passionem  quidam  Morbillum,  i, 
minimum  morbum  communiter  dixerunt, 
eo  quod  patientes  per  totum  corpus  mi- 
nutas  viaeantur  habere  puntulas.  Alii  le- 
pram,  quod  sit  leprse  similis,  etc.  In  se- 
quentibus,  quatuor  turpedinis  species 
explicantur, 

*  Morbille  Italis  vocantur  pustulae  ru- 
bentes  sive  varioli,  ut  notant  docti  Edi- 
tores  ad  Mirac.  S.  Rosae  tom.  2.  Sept. 
pag.  446.  col.  2:  Cum  qusedam  Maria 
Antonii  Abonis  Lombardi  de  Sutrio,  pa- 
teretur  Morbillos,  ex  quorum  uno  exorto 
in  sinistro  oculo  ejus,  oculis  c&ca  effecta 
penitus. 

*  M0RBI0LÀ,  Murbiolà,  Ludi  taxil- 
lorum  species.  Vide  Ludus  ad  acardum. 
[Fr.] 

f  M0RBITER,  Instar  morbi.  Vita  B. 
Bernardi  poenit.  tom.  2.  Aprilis  pag. 
683  :  Puer  quoque  circa  genitalia  Morbi- 
ter  in  flatus. 

5  M0RB0SUS.  Vide  Meligniosus. 

]  M0RB0TINUS.  Vide  Marabotinus. 

*  MORBUS  Ambianensis,  qui  et  S.  Fir- 
mini,  Sacer  ignis.  Lit.  remiss.  ann.  1427. 
in  Reg.  173.  Chartoph.  reg.  eh.  707  :  Par 
accident  d'une  maladie,  que  on  dit  le 
Mal  d'Amiens,  icellui  Buisson  ala  de  vie 
à  trespas.  Alise  ann.  1369.  in  Reg.  100. 
eh.  113  :  Icellui  prestre  fu  navré  et  piane 
en  plusieurs  lieux  sans  mort,  èsqueltes 
playes  trois  ou  quatre  jours  après  ce  la 
Maladie  S.  Fremin  se  misi  ;  et  pour  ce  fu 
menez  pardevers  le  benoit  saint  en  devo- 
tion  à  son  eglise  à  Amiens,  etc.  Vide  su- 
pra Ignis  S.  Firmini. 

*  Morbus  S.  Andrea,  qui  et  S.  An- 
tonii, Eadem  notione.  Lit.  remiss.  ann. 
1346.  in  Reg.  75.  Chartoph.  reg.  eh.  423  : 
Le  feu  S.  Anthoxjne  et  S.  Andrieu  se 
prist  en  son  braz,  et  pour  ce  lui  fut  coppe. 

*  Morbus  S,  Aniani.  Lit. remiss.  ann. 
1423.  in  Reg.  172.  Chartoph.  reg.  eh.  558: 
Le  suppliant  estoit  et  est  encores  maladé 
et  enferme  d'une  maladie, que  Ven  nomme 
le  Mal  saint  Aignen. 

T  Morbus  S.  Antonii,  qui  et  infema- 
lis  Sacer  ignis.  Miracula  B.  Edmundi 
apud  Marten.  tom.  3.  Anecdot.  col.  1896  : 


MOR 


MOR 


MOR 


317 


Magìster  Simon  canonicus  Eduensis  sa- 
natur  a  Morbo  qui  dicitur  S.  Anthonii, 
vel  infernalis.  Vide  Ignis  inferni. 

*  Monstrel.  voi.  1.  cap.  265  :  La  princi- 
pale maladie,  dont  ledit  roy  (Henri)  alla 
de  vie  à  mori,  lui  vint  par  feu,  qui  lui 
print  par  dessoubs  au  fondement,  asnez 
semblable  que  Von  dit  estre  la  Maladie 
sainct  Antnoine. 

*  Morbus  Gali.  d'AvERTtN,  Qui  a 
sensu  avertiti  epilepsia.  Vide  supra  Ad- 
versatus. 

*  Morbus  S.  Blasii.  Barel.  serm.  2. 
in  Domin.  1.  Quadrag.  :  Quinto  tentai 
de  quia  :  sicut  Morbus  S.  Blasii.  Vide 
infra  Morbus  S.  Martini  et  Vitium  S. 
Blasii. 

*  Morbus  Calidus,  Febris  ardens, 
vulgo  Fievre  chaude.  Lit.  re  miss.  ann. 
1355.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh.  132  : 
Ipsa  Johanna  patìebatur  febrem,  et  depo- 
nit  Petronilla  se  credere  quod  ex  illa 
febre,  quam  vocat  Mal  de  chaleur,  mortua 
fuit  dieta  Johanna.  Alias  ann.  1459.  in 
Reg.  188.  eh.  160  :  La  femme  du  sup- 
pliant  fut  surprinse  de  la  maladie  de 
fievres,  et  aussi  de  certaine  maladie,  que 
on  appelle  ou  pais  (d'Auvergne)  le  Mal 
chault. 

*  Morbus  Dragunculi,  Ulceris  vel 
cancri  species.  Excerpt.  ex  Jord.  Chron. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  975  :  Morbo  autem  dragunculi, 
qui  sibi  erat  nativus,  mortuus  est  (Henri- 
cus  imperatori.  Vide  Dracunculus. 

Morbus  S.  Eligii,  seu,  ut  Galli  effe- 
runt,  Le  mal  S.  Eloi.  [Miracula  B.  Ed- 
ili lindi  ibidem  :  Ermengardis  de  sancto 
Juliano  de  Saltu  a  Morbo  sancti  Eligii 
curatur.]  Vide  Vassorium  in  Annalibus 
Noviomensibus  pag.  469. 

*  F.  Scorbutus  morbus.  Lit.  remiss, 
ann.  1376.  in  Reg.  110.  Chartoph.  reg. 
eh.  148  :  Pour  cause  de  son  mauvez  gou- 
vernement  se  engendra  eri  la  piate  du 
genoul  le  Mal  de  S.  Eloy,  et  y  vindrent 
deux  ou  trois  pertuis. 

*  Morbus  S.  Eutropii,  nostris  Eu- 
trope,  Ytrope  et  Ytropice,  Hydropisis  ; 
unde  Ytropite,  prò  Hydropique,  Hydrops. 
Lit.  remiss.  ann.  1378.  in  Reg.  112.  Char- 
toph. reg.  eh.  271  :  Lequel  Rolant,  qui 
estoit  infers  dyune  maladie  nommée  Ytro- 
pice, etc.  Ytropisiée,  in  aliis  ann.  1371. 
ex  Reg.  102.  eh.  114.  Aliae  ann.  1454.  in 
Reg.  191.  eh.  64:  Il  survint  à  icellui  Lie- 
nart  une  maladie  de  S.  Eutrope,  etc.  Aliae 
ann.  1447.  in  Reg.  178.  eh.  257  :  Ainsi 
qu'icelle  femme  engroississoit,  disoit  et 
faisoit  entendant  icellui  Frobert  à  l'onde 
d'icelle,  qu'elle  lui  sembloit  estre  ytropite 

Icelle  femme ,  tant  qu'elle  peut,  cela 

sa  ditte  groisse,  et  dist  à  sondit  onde 
qu'elle  doubtoit  estre  malade  de  laditte 
maladie  de  S.  Ytrope. 

1  Morbus  Franciosus,  Italis,  Morbus 
venereus,  quem  Galli  contra  mal  de  Na- 
ples  vocant,  quod  eumdem  in  obsidione 
Neapolitana  recenter  ex  novo  mundo 
advectum,  contraxerint,  atque  inde  re- 
vertentes,  primi  sparserint  quacumque 
transibant.  Vita  S.  Columbae  Reatinae 
tom.  5.  Maii  pag.  361  *  :  Ita  Morbo  Fran- 
cioso laborabat,  ut  laberetur  in  despera- 
tionem. 

^  [Legitur  in  annalibus Francisci  Mu- 
ralti,  patricii  Comensis.ed.  ab  Aloisio 
Doninio,  p.  46.  an.  1495  :  «  Infirmi tas 
autem  hanc  in  Italiam  inaudita  a  Gallis 
relinquitur,  que  Mali  gallici  abinde  no- 
men  assumpsit.  Erat  quidem  infirmitas 
pessima,  pustellasin  tota  parte  corporis 
mducebat  et  longe  latas,  et  ab  bis  dolo- 
res  intensi  in  juncturìs,  in  ore  et  in  ca- 
pite da  bantu  r,  saniem  et  putridum  san- 


guinem  pustelle  emanabant.  Initium 
hujus  morbi  deprehendebatur  ex  vulva 
mulieris,  nam  homo  in  coitu  cum  mu- 
liere  morbosa  illiusintìrmitatis  in  virga 
in  primis  sentiebat  pruritus,  deinde  ci- 
catrices  ostendebantur,  deinde  in  junc- 
turis  intensi  dolores,  et  magne  pustelle 
et  in  ore  et  in  introitu  gutturis.  Et 
quum  infirmitas  esset  ignota,  nec  in 
antiq  uis  codici  bus  descripta,  nullaque 
ab  Hyppocrate,  Avicenna  et  Galeno  me- 
dicami na  attributa,  quum  ipsi  nullam 
de  ea  faciant  mentionem,infinitos  occi- 
dit  in  Armi  tas  ipsa.  Medici  nostri  tem- 
poris  ad  sui  placitum  tribuebant  medi- 
cami na,  et  in  ea  infìrmitate  incidere 
pontitìces,  reges,  principes,  marchiones, 
belli  duces,  milites,  quasi  omnes  nobi- 
les,  mercatores  et  omnes  qui  in  libi- 
dine residebant,  clerici  seculares,  regu- 
lares  unde  optime  dignoscebantur  pu- 
dici ab  impuris  hominibus.  Sed  ex  longa 
investigatione  medici  reperierunt  medi- 
camina  morbo  appropriata ,  scilicet 
sulphur  et  alia  medicamina  venenosa, 
unde  nunc  multi  sanantur.  Multique  in 
ejus  principio  privati  sunt  membro, 
quoniam  virga  corrosa  remanebat,  alii 
sine  naso,  aliique  oculis  sunt  privati. 
Erat  quidem  stupor  et  res  miranda  quae 
ex  vulva  Deus  in  coitu  posuit.  Mulieres 
a  viro,  et  viri  a  muliere  continebantur  : 
multos  libros  de  eo  morbo  Gallico  multi 
composuere.*»] 

1  Morbus  Galligus  ,  Scabies.  Mira- 
cula S.  Bennonis  tom.  3.  Junii  pag.  190  : 
Morbo  Gallico  ita  graviter  laborabat,  ut 
oculum  alterum  penitus  amitteret. 

*  Recti  us  Strumae.  Mirac.  S.  Hyacint. 
tom.  3.  Aug.  pag.  374.  col.  1  :  Margareta 
Szimonowa  mstitrix  de  Cracovia  per 
sex  annos  continuos  passa  Morbum  Gal- 
lìcum,  ita  quod  videbatur  facies  putre- 
fieri. 

*  Morbus  S.  Genovef^e,  Sacer  ignis. 
Lit.  re  miss.  ann.  1411.  in  Reg.  166.  Char- 
toph. reg.  eh.  85:  Icelle  Jehanne  qui 
estoit  malade  en  sa  jambe  du  Mal,  que 
Ven  dit  de  Sainte  Genevieve  et  de  S.  An- 
thoine,  etc. 

'  *  Morbus  S.  Germani,  f.  Eadem  no- 
tione.  Lit.  remiss.  ann.  1408.  in  Reg. 
162.  Chartoph.  reg.  eh.  368  :  Une  mes- 
chine amalaai  ;  pour  laquelle  maladie,  un 

nommé  Jehan  Marquien, qui  se  entre- 

mettoit  de  garir  de  Maladie  de  saint  Ger- 
maint  etc. 

*  Morbus  Grossus,  qui  et  Magnus  di- 
citur, idem  atque  S.  Johannis,  Epilep- 
sia. Lit.  remiss.  ann.  1370.  in  Reg.  100. 
Chartoph.  reg.  eh.  748  :  Icellui  Jehannin 
chey  à  terre,  si  comme  plusieurs  autres 
foiz  estoit  cheu  :  car  il  estoit  malades  de 
la  grosse  maladie.  Barigot  estant  entechié 
du  grant  mal.  etc.  in  aliis  ann.  1390.  ex 
Reg.  138.  eh.  232.  Aliae  ann.  1395.  in  Reg. 
149.  eh.  124  :  Un  tei  homme  entachié  de 
mauvaises  conditions  ou  maladies,  et  par 
especial  de  la  grant  maladie,  dont  Ven 
chiet.  Denique  aliae  ann.  1415.  in  Reg. 
168.  eh.  294  :  Des  le  temps  de  sa  nascion 
le  supplì ant  a  esté  entachié  d'une  maladie 
contagieuse,  que  Ven  appelle  le  grant  Mal 
ou  le  inai  S.  Jehan. 

\  Morbus  Iniquus,  Sacerignis.  Vide 
lniquus. 

1  Morbus  S.  Johannis,  vulgo  Mal  de 
Saint  Jean,  Epilepsia,  in  Chartophylacio 
regio  Reg.  80.  Ch.  214.  ann.  1350.  Vide 
infra. 

Morbus  S.  Jultani,  S.  Fiacrii.  Ano- 
nymus  de  Miraculis  S.  T nomee  Cantuar. 
edit.  a  Stapletono,  cap.  33  :  Sanavit 
etiam  eos,  qui  apostematibus,  l&sionibus, 


cseterisque  morbis,  vulgo  S.  Juliani,  et  S. 
Fiacrii  appellatis,  laborabant. 

*  Charta  ann.  1347.  in  Reg.  77.  Char- 
toph. reg.  ch.  124  :  On  trouva  que  il  estoit 
mort  du  Mal  S.  Julien,  dont  il  estoit  en- 
tachiez. 

*  Morbus  S.  Lazari,  Lepra.  Mal  S. 
Ladret  in  Lit.  ann.  1369.  tom.  5.  Ordi- 
nai reg.  Frane,  pag.  197.  Vide  Lazari. 

0  Morbus  S.  Lupi,  Epilepsia,  comi- 
tialis  morbus.  Lit.  re  miss.  ann.  1352.  in 
Reg.  81.  Chartoph.  reg.  ch.  494:  Morbum 
beati  Lupi,  seu  aliter  caducum,  sustinere 
sdspius  dicebatur.  Aliae  ann.  1379.  in  Reg. 
115.  ch.  194:  Et  disoit  icellui  Regnault,... 

?ue  du  Mal  S.  Leu/fussent  eulx  abatuz. 
cellui  homme  faignant  qu'il  feust  malade 
du  Mal  monsieur  saint  Loupt,  etc.  in 
aliis  ann.  1413.  ex  Reg.  167.  ch.  79. 

0  Morbus  Magnus.  Vide  supra  Mor- 
bus grossus. 

e  Morbus  B.  Marle,  qui  Flores  vel 
Rosse  B.  Maria?  etiam  appellatur,  Scor- 
butus morbus,  vel  Eresi pelas ,  sacer 
ignis,  Ital.  Rosellia  et  Rosolia.  Vide  in- 
fra Rosillia.  Charta  Capit.  Paris,  ann. 
1248  :  Cum  ecclesia  nostra  in  parte  ante- 
riori, qua  ssgri  et  Morbo,  qui  beatss  Mariss 
nuncupatur  vulgariter,  laborantes re- 
poni consueverunt,  etc.  Lit.  re  mi  ss.  ann. 
1358.  in  Reg.  86.  Chartoph.  reg.  ch.  157: 
Pour  certaine  maladie  que  ledit  Grant- 
Jehan  avoit  paravant  laaite  navreure,  et 
dont  il  estoit  entachiez,  c'est  assavoir  du 
Mal  des  roses  Nostre  Dame,etc.  Aliae  ann. 
1381.  in  Reg.  119.  ch.  156:  Icelle  femme 
fu  emprise  et  entechiée  d'une  maladie, 
nommé  le  Mal  Nostre  Dame,  et  aussi  du 
Mal  saint  Santin,  téllement  que  assez  tost 
après  eie  ala  de  vie  à  trépassement.  Vide 
supra  Flores  3. 

1.  Morbus  S.  Martini,  Gali.  Le  mal 
de  S.  Martin,  Ebrietas,  propter  vina 
quae  in  feriisseu  nundinis  vinariis  circa 
festum  S.  Martini  distrahuntur.  Chroni- 
con  MS.  Bertrandi  Guesclini,  de  quo- 
dam  feciali,  qui  inebriatusfuerat  : 

Et  responM  donner  pour  le  Heraut  devant, 
Que  le  Mal  S.  Martin  tenait  raoult  fìeremenl. 

®  2,  Morbus  S.  Martini,  Angina, 
Gali.  Esquinancie.  Charta  ann.  1342.  in 
Reg.  81.  Chartoph.  reg.  ch.  424  :  Super- 
venit  ei  qussdam  infirmitas  in  gula,  quse 
in  illis  partibus  infirmitas  S.  Martini 
vulgaliter  appellatur,  et  inde  causata 
fuit  magna  xnfiatura  in  gula.  Quae  Gal- 
li ce  ibid.  in  alia  eadem  de  re  Charta  sic 
efferuntur  :  Pour  cause  dou  Mal  mons. 
saint  Martin,  qui  le  tenoit  en  la  gorge  et 
en  la  bouche,  si  que  à  grant  paine  pouvoit 
parler,  et  que  il  en  avoit  la  gorge  toute 
enflée. 

*  Morbus  S  Mathelini  vel  Mathu- 
rini ,  Vertigo,  stupor,  Gali.  Vertige, 
étourdissement,  folie.  Lit.  re  miss.  ann. 
1416.  in  Reg.  169.  Chartoph.  reg.  ch.  369  : 
La  suppliante  qui  aucuneffoiz  est  mala- 
dive  de  saint  mathelin,  etc.  Aliae  ann. 
1448.  in  Reg.  179.  ch.  173:  Le  suppliant 
estoit  seurprins  d'une  maladie,  appellée 
la  Maladie  saint  Mathurin,  qui  encores 
bien  souvent  le  tient  deux  ou  trois  foiz  le 
jour,  et  est  tout  estour  di  quant  elle  le 
tient,  telement qu'il  ne  scet  qu'il  fait. 

*  Morbus  S.  Maxentii,  Gali.  Mal  S. 
Messent,  f.  Sacer  ignis,  vulgo  Erésipele. 
Lit.  re  miss.  ann.  1379.  in  Reg.  115,  Char- 
toph. reg.  ch.  62  :  Depuis  vint  à  laditte 
jambe  une  maladie,  que  Ven  appelle  le 
Mal  S.  Messent,  et  d'icelle  maladie  ledit 
Jehan  jut  au  lit  malade  xv.  jours,  et  puis 
est  alez  de  vie  à  trépassement. 

*  Morbus  Neapolitanus,  nostrati- 
bus  ;   Italis  contra,    Gallicus,  Morbus 


518 


MOR 


MOR 


MOR 


venereu  s.  Chron.  abbat.  Oorb.  Ms.  fol. 
90.  r°  :  Anno  salutis  1496.  novum  morbi 
genus  cozpit  in  tota  Francia,  vulgariter 
Neapolìtanus  nuncupatus,  propterea  quod 
sub  descensu  Francorum  inipsum  regnum 
primo  ibidem  incfioaverit.  Dira  lues  et 
quam  nulla  8it  setas  experta  :  pauci,  prò 
numero  aegrotantium,  extincti  ;  sed  multo 
pauciores  a  morbo  servati.  Longe  anti- 
quior  est  lues  illa,  si  de  ea  intelligendus 
sit  Guillelmus  de  Placentia  in  opere 
quod  ann.  1275.  inscripsit:  Summa  con- 
servationis  et  curationis,  edito  Venetiis 
ann.  1502.  lib.  1.  cap.  48.  cujus  titulus  : 
De  pustulis  albis  et  scissuris  et  corruptio- 
nibus,  qu&  fiunt  in  virga  et  circa  prsepu- 
tium  propter  coitum  cum  meretrice  vel 
fo3da,vel  ab  alia  causa.  Huc  etiara  spec- 
tant,  aut  prope  accedunt,  quse  leguntur 
apud  Murator.  tom.  18.  Script. Ital.  pag. 
358.  ad  ann.  1399:  Dom.  Nicolaus  mar- 
chio (Estensis)  passus  fuit  in  inguine 
unum  tuberem  sive  angum,  qui  fuit  ita 
rabidse  molestationis,  quod  dubitantibus 
quibusdam  ex  medicis,  ne  foret  morbus 
natura  peslilentis,  de  salute  ipsius  do- 
mini accidit  non  modica  dubitatio.  Sed 
divina  gratta  redactus  cum  medelis  ad 
mollificationem  et  saniem,  et  demum  scis- 
sus,  nihil  attulit  dispendii  formidali. 
Oonsule  Transact.  philosoph.  et  D.  As- 
truc.  Vide  Morbus  Franciosus. 

*  Morbus  Obsgurus,  Gali.  Maladie 
obscure,  Epilepsia,  comitialis  morbus. 
Lit.  remiss.  ann.  1389.  in  Reg.  138.  Char- 
toph.  reg.  eh.  3  :  Garin  le  Tresaudat 
pour  homme,  sourt,  malade  de  Maladies 
obscures,  desquelles  il  chiet  souvent  soub- 
dainement,  etc. 

*  Morbus  S.  Nazarii,  Idem  vide  tur 
qui  supra  Morbus  S.  Mathelini.  Lit.  re- 
mi ss.  ann.  1463.  in  Reg.  199.  Chartoph. 
reg.  eh.  277  :  Jehan  Carbonnel  pour  e 
homme,  incensi  de  sens  et  entendement, 
malade  el  entachié  de  la  Maladie  de  S. 
Nazaire,  etc. 

Morbi  Offigiales.  Vide  Oonstanti- 
num  Africa n.  lib.  5.  de  Morb.  curat.  cap. 
1.  5.  lib.  4.  Pantechn.  cap.  7.  lib.  6. 
cap.  7, 

1  Morbus  Papigi.  Vita  B.  Humilian» 
tom.  4.  Maii  pag.  397  :  Sicut  cum  reces- 
sisti  a  me,  nunquam  illi  et  lateris  dolo- 
rem  sensi Infirmitas  illa  vulgo  Papici 

voedbatur ,  alio  autem  vocabulo  ignis 
volatilis,  alio  modo  gutta  salsa  nomi" 
natur. 

T  Morbus  Pjersigus,  Paralysis,  vel  po- 
tius  Eresipelas,  ut  interpretantur  Boi- 
landistae,  qui  morbus  Befgis  vulgo  Rosa 
dicitur,  a  roseo  seu  persico,  quem  affectae 
parti  inducit,  colore.  Acta  S.  Bennonis 
tom.  3.  Junii  pag.  177  :  Gravissimum  pe- 
dum  dolorem  contraxerat,  quem  Mcrbum 
nunc  Persicum,  nunc  paralysim  medici 
vocant.  Ibid.  pag.  180  :  Magnumtumorem 
in  altero  pede  cum  morbo  Persico  con- 
junctum  contraxerat. 

1  Morbus  Ponderum.  Miracula  S. 
Mariae  Magd.  de  Prìzzis  tom.  6.  Maii 
pag,  310  :  Dominus  Fabius....  gravem  in* 
jirmitatem  quam  Ponderum  vulgus  nomi- 
nata cum  febri  continua  intensisque  dolo- 
ribus  patienst  etc. 

Morbus  Pulcher  ex  adverso  appel- 
latur  Morbus  comitialis,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1404.  ex  Reg.  158.  Chartoph.  reg. 
eh.  360:  André  Guibretea  qui  paravant 
pou  de  temps  avoit  esté  détenu  et  cheu  du 
mal  caduc,  appellé  vulgairement  le  Beau 
mal,  étc. 

Morbus  S.  Quintina  Ohronicon  Ber- 
trandi  Guesclini ,  ubi  ita  Angli  qui 
Ni  orti  in  Pie  toni  bus  obsidebantur  : 


Et  disoient  en  haul,  Entendez  Francequin, 
Ale»  boire  à  Paris  la  chopine  de  vin, 
Et  la  soupelinette,  et  roslir  le  boudin  ; 
Car  vous  no  vallez  rien  à  maintenir  hustin, 
N'a  gesir  tous  veslus  en  haubert  doublentin, 
N'a  mengier  le  pain  eoe,  boire  l'eaue  au  matin, 
Vous  y  pourrez  bìen  prendre  le  grant  Mal  S. 

[Quentin. 

#  Hydropisis,  ut  videtur.  Lit.  remiss, 
ann.  1382.  in  Reg.  122.  Chartoph.  reg. 
eh.  34  :  Icellui  Estevenin  avoit  le  visage 
et  le  corps  enflét  et  lui  sembloit  et  aussi  le 
disoient  les  gens,  que  c'estoit  le  Mal  S. 
Quentin.  Aliae  ann.  1459.  in  Reg.  189,  eh. 
368  :  Il  survint  a  icellui  varlet  une  Mala- 
die  de  S.  Quentin,  tellement  qu'il  fut  tout 
enflé,  etc. 

1  Morbus  Regius,  Icterus  Recentio- 
ribus,  Gali,  ./a  tmisae,  Antiqui  ori  bus  vero 
Lepra,  Gali.  Lepre.  Epist.  Zachariae 
Episc.  ad  S.  Bonifacium  tom,  1.  Ber. 
Mogunt.  pag.  262:  De  his,  qui  Regio 
Morbo  vexantur,  inquisisti,  sive  homines 
sive  equi  sinl,  quid  faciendum  sit  de  illis. 
Si  homines  ex  nalivitate  aut  genere,  istius 
morbi  sunt,  hi  extra  dvitatem  conversari 
debebunt.  vide  Buffi  num  lib.  10.  Hist. 
cap.  25.  [*  et  infra  Regius  Morbus.] 

Morbus  Romanus.  Petrus  Cluniacen- 
sis  lib.  de  Mirac.  cap.  13  :  Irruit  post 
paucos  dìes,  tam  in  victos,  quam  in  victo- 
res,  Romanus  ille  pesti  far  Morbus,  et  psene 
omnes  tam  Monachos,  quam  famulos  in 
brevi  prosternit.  Infra,  de  Pont  io  Clu- 
niacensi  Abbate  :  Ille  quidem  Morbo  Ro- 
mano aliquamdiu  fatigatus  moritur.  Mox 
apud  eumdem  Febres  Romane?  dicuntur 
pestifera,  contagiosa.  Petrus  Damianus 
lib.  1.  Epist.  9  :  Cur  ego  non  deseram  prò 
cavendis  tot  anim.se  vulneribus  Romam  9 
quanquam  et  ipsi  corpori  meo  non  sit 
prorsus  innoxia,  ut  potè  ferax  febrium 
nec  vagar um.  Unde  et  tetrasticon  hoc 
olim  protulisse  memini  : 

Roma  vorax  hominum,  domai  ardua  colla  virorum, 
Roma  ferax  febrium,  necis  est  uberrima  frugum. 
Roman»  febres  slabili  sunt  jure  fideles, 
Quem  semel  invadunt  vix  a  vivente  receduti* 

Qui  quidem  versus  laudantur  ab  Albe- 
rico in  Chron.  MS.  Vide  Carmen  de 
Curia  Romana  v.  110.  apud  Mabillon. 
tom.  4.  Ànalector.  vet.  Febris  Italica, 
apud  Eckeardum  juniorem  de  Casi  bus 
S.  Gali.  cap.  1.  pag.  47. 

1  Morbus  SagitTìE.  Quo  celerrimus 
noxii  alicujus  humoris  raotus  et  dolor 
significatila  Vita  S.  Bernardi  poenit. 
tom.  2.  Aprilis  pag.  694  :  Morbo  advo- 
lante  unius  cruris  sui  virtute  sub  mo- 
mento privatus  est.  Sagittae  vero  Morbo 
non  cessante....  non  solum  cruris  virtute, 
sed  etiam  a  totis  viribus  suis  ab  articulo- 
rum  suorum  novissimis  pube  tenus  in 
una  parte  sui  destitutus  est. 

9  Morbus  S.  Sanctini,  Gali.  Saintin, 
alias  Santin.  Vide  supra  Morbus  R. 
Mariae. 

J  Morbus  Sontigus,  Epilepsia,  Plinio 
aliisque.  Vita  B.  Simonis  de  Lipnica 
tom.  4.  Julìi  pag.  528  :  Quod  Morbis  Son- 
ticis  vel  quorum  feritas  omnem  ingeniis 
artem  eripit,  ex  solo  palili  et  chordae  divi 
nostri  contactu  remedia  promiscue  quse- 
rantur.  Idem  qui 

1  Morbus  Valentini  dicitur,  in  Mi- 
raculis  S.  Bennonis  tom.  3.  Junii  pag. 
186:  Cum  eadem  epilepsia  infestaretur, 
voto  facto  divo  Valentino,  cui  nostrates 
curam  propriam  hujus  morbi  dicarunt, 
quin  et  ipsi  Morbo  Valentini  nomen  indi- 
derunt.  Gal  li  s  Mal  de  sein,  vel  Mal  de 
saint  Jean.  Vide  supra. 

*  Morbus  S.  Verani,  Idem  qui  S. 
Antonii,  Sacer  ignis.  Lit.  re  miss.  ann. 

'  1389.  in  Reg.   135.  Chartoph.   reg.  eh.  ' 


225  :  Lequel  enfant  cheoit  en  maladie,  que 
l'en  dit  de  S.  Othoine  et  de  S.  Verain,  si 
avant,  que  lesdiz  clers  ne  le  porent  plus 
souffrir  en  leur  chambre,  pour  la  puan- 
tise  de  laditte  maladie. 

*  Morbus  S.  Victoris,  Idem  qui  su- 
ora S.  Mathelini.  Lit.  remiss.  ann.  1369. 
in  Reg.  100.  Chartoph.  reg.  eh.  364  : 
Icellui  Regnaut,  qui  n'a  guerres  avoit 
esté  malades  du  Mal  S.  Victor ,  et  Uè 
comme  homme  hors  du  sens  et  de  son  mé- 
moire,  etc. 

*  Qui  morbi  id circo  appellantur  sanc- 
torum  nominibus,  quod  eorum  curatio 
ab  iis  polissi raum  exorabatur. 

M0RCHIDUM.  Vide  Morth. 
7  MORCIDARE,  Macerare,   Supplem. 
Antiquarii  :  Morcidat,  t^xei,  macerat. 
T  M0RCUFLEX.  Vide  Murtiphlo. 

*  M0RDAGIUM,  Fibula,  Gali.  Agraffe, 
alias  Mordant.  Arest.  parlam.  Paris, 
ann.  1304.  inter  Stat.  artif.  Paris,  lib.  1. 
fol.  844.  v°:  Declarantes  quod  licet  dicti 

sàtani  sui  officii  ratione non  possint 

strigiles  seu  estrivos,  butulos,  Mordacia, 
capos  seu  clavos  facere  aut  fabricare,  ipsi 

tamen poterunt ea  in  selis  et  bastis 

suis  ponere,  clavare  et  rivare.  Vide  Mor- 
sus  2. 

ì  M0RDAD.  Vide  Morth. 

*  MORDANTUS,  ut  Mordacium.  a  Gali. 
Mordant.  Comput.  Ms.  ann.  1245  :  Pro 
quodam  Mordanto  ad  bracale,  ij.  sol. 
Lit.  remiss.  ann.  1355.  in  Reg.  84.  Char- 
toph. reg.  eh.  553:  Quia  transeundo  ex- 
tremitas  ferratura,  vocatse  Mordant,  zonse 
ipsius  Johannis  sommelerii  adhsesit  man- 
tello dicti  Ingerrani,  etc.  Un  Mordant 
d'argent  à  livre,  in  aliis  ann.  1395.  ex 
Reg.  148.  eh.  315. 

«M0RDANUS,  Eodem  intellectu,  in 
Comput.  ann.  1392.  inter  Probat.  tom.  3. 
Hist.  Nem.  pag.  170.  col.  1  :  Pro  quadam 
boucleta  et  duóbus  Mordanis  sotularibus, 
etc.  Hi  ne  Morden  appellantur  postes,  in 
Stat.  ann.  1357.  ibid.  tom.  2.  pag.  195. 
col.  1  :  Item  est  faciendum...  una  nova 
turris,  quse  exeat  extra  murum  per  unam 
cannam,  et  fiat  in  latitudine,  prout  prò- 
tenditur  de  una  Morden  in  altera  Mor- 
den dicti  antiqui  muri. 

M0RDAX, Instrumentum  ad  evellendas 
ex  corpore,  si  quae  infixae  fuerint,  spi- 
nas:  Pince.  Regula  S.  Pachomii  cap.  82: 
Nullus  habeat  separatim  Mordacem  par- 
vulam  ad  evellendas  spinas,  si  forte  cai- 
caverit  ,  absque  Proposito  domus  et 
secundo,  penaeatque  in  fenestra,,  in  qua 
Godices  collocantur. 

1 M0RDENS  Candidus,  Dens  lupinus 
in  scutis  gentilitiis.  Cbarta  ann.  1402. 
apud  Ludewig.  tom.  6.  Reliq.  MSS.  pag. 
83  :  In  usu  habentes,  seu  in  clypeo  ges- 
tantes,  tres  Mordentes  candidos,  hoc  est, 
dentes  lupinos  in  Isevam  partem  inclina - 
tos,  galeam  coronatam,  in  eaque  duas 
alas  aquilae. 

MORDER.  Parvum  animai,  sic  dictum 
quod  maxime  mordeat,  et  cujus  pellis 
vesti  bus  idonea  est.  Ita  Interpres  Joan. 
de  Garlandia  in  Synonymis,  ad  ista  : 

Dantpellea  pallis  Morder,  bever,  cyrogrillus, 
Id  quoque  cuniculus,  cisimus  dant  el  lareones. 

[«o  Vide  Martures.] 

1.  MORDERE,  Attingere  ,  conjungere. 
Vet us  Agrimensor  :  Super  se  montem 
habet,  et  ad  pectus  strida  alia  casa,  eam 
ibidem  Mordet,  post  se  rivum  habet,  etc. 
Infra  :  A  plano  cantra  pectus  jacet,  et 
sub  se  Mordet  eam  alia  casa. 

2.  MORDERE.  Expositio  in  Regulam  S. 
Benedicti,  quam  quidam  Paulo  Diacono 
adscribunt,  cap.  38.  de  Mixto  commen- 


iMOR 


MOR 


MOR 


519 


tans  :  lllius  terree  consuetudo  futi,  unde 
nos  dicimus  Mordere,  Mixtum  vocare. 

®  MORDHERN.  Leg.  Danicse  apud  Lu- 
dewig.  tom.  12.  Reliq.  Mss.  pag.  182  : 
Si  vero  neg averti  et  veridici  ip$um  de- 
fenderint  ;  et  postea  testimonio  episcopi 
et  aliorum  fide  dignor um  in  provincia 
doctum  fuerit,  quod  reum  defenderunt, 
extunc  sit  ille  pace  privatus,  quia  homi- 
cida  erat  et  negavit  se  ferisse,  et  pace  me- 
rito privabitur,  quia  erat  crudelis  occisor, 
qui  dicitur  Mordhern,  quia  factum  suum 
negavit.  Vide  Morth. 

*  MORDIGATUS,  Actio  morsibus,  ve- 
luti  forcipibus  laniandi.  Mirac.  S.  Joan. 
Gualb.  tom.  3.  Jul.  pag.  443.  col.  1  :  Pe- 
des  totumque  corpus  Mordicatu  cruciabat, 
non  secus  ac  famuli  pr&toris  ignitis  for- 
cipibus nudum  damnati  corpus  variis  in 
partibus.,.  excruciant.  Vide  Mor dicium 
pt  jLf/jysciare 

1  MORDIGIUM,  Morsus.  Acta  S.  Wine- 
baudi  tom.  1.  Aprilis  pag.  575  :  Rabi- 
dus..,  Mordiciis  et  labiis  qusecumque  con- 
sequi  potuisset  truculentis  dentibus  lace- 
rabat, 

MORDOSUS,  Ayjxtixì;,  in  Gloss.  Graec. 
Lat.  Qui  mordet. 

*  MORDTHOTUM,  Homicidium.  Vide 
infra  in  Morth, 

MORDRIDATUS,  Mordrum.  Vide 
Morth. 

MORECA,  Morbi  genus.  Academ.  della 
Crusca,  Morice  in  plurali  dicitur  haemor- 
rhoidum  morbus,  ex  copia  sanguinis 
ad  venas  secretarum  partium  concur- 
rentis.  Acta  SS.  tom.  7.  Maii  pag.  159  : 
Monachus  quidam...  infirmitatem  qu&  a 
medicis  maìum  Moreca  vocatur,  incarni, 
et  nec  quiescere  poter at  nec  dormire. 
HincemendandavidenturMiraculaMSS. 
Urbani  V.  PP.  ex  Tabular.  S.  Victoris 
Massil.  :  Patiebatur  dolorem  gravissi- 
mum  de  Morenis  circa  posteriora.  Ubi  le- 
gendum  de  Morecis,  [*  Nihil  emendan- 
dum,  nam  Provinciali  bus  Mourano  est 
Haemorrhois.  Morene,  eadem  notione, 
apud  Cotgravium.] 

MOREGESPECHE.  Regestum  Abbatiae 
de  Osney  in  Anglia  fol.  104.  apud  Spel- 
la an.  Hanc  donationem  feci  apud  Oxon, 
in  placitis  Regìs,  quse  appellantur  More- 
gespeche.  Vide  Morgenspracke. 

*  MORELA,  [Morele,  (Gloss.  Lat.  Gal. 
Bibl.  Insul.  F.  36,  xv.  s).] 

*  1.  MORELLA,  sive  Maurella,  Solatrum 
et  strignum,  et  in  libris  de  Cresco  una  lu- 
pina ;  sed  apud  Arabes  una  vulpis  dici- 
tur. Glossar,  medie.  MS.  Simon.  Ja- 
nuens.  ex  Cod.  reg.  6959.  Vide  supra 
M.aurellwm. 

«  2.  MORELLA,  Morellus,  Lignum, 
tigni  genus.  Charta  ann.  1297.  apud 
Lam.  in  Delie,  erudit.  inter  not.  ad  Ho- 
doepor.  Charit.  part.  1.  pag.  115  .Pariter 
in  fluvium  Ecclesia  per  dieta  confinia  et 
loca  fieri  fecerunt  plures  Morellas  et  palos 
figi,  loco  terminorum  et  confinium  inter 
dictum  commune  castri  Fiorentini  et 
-  sancii  MiniatiSj  et  prò  terminis  et  confi" 
nibus  dictas  Morellas  poni  et  palos  figi 
fecerunt,  prmsentibus  testibus,etc,  PI uries 
infra  pag.  120. 121.  et  122.  Oorrect.  stat. 
Oadubr.  pag.  51  :  Decemimus  quod  quili- 
bet  mercatorvel  alia  persona,...  qui  tayo- 
las,  Morellos  sive  mezenas  extra  distric- 
tum  Cadubrii  trahere,  ducere  vel  duci 
facere  quoquo  modo  voluerit,  teneatur  et 
debeat  duas  partes  ad  minus  ipsarwn 
tayolarum  dtmittere  ad  seccandum  in 
serris.  Vide  Morenare  et  infra  Morta  2. 

1.  MORELLUS  ,  Subfuscus.  Michael 
Scotus  de  Physionomia  cap.  46  :  Cum 
sanguis  regnat,  homo  somniat  se  videre... 
scarlatam  sindonem  rubeam,  vel  viola- 


ceam,  Morellum,  rosam  tngranatem,  etc. 
Item  Color  equi,  [Gali.  Cheval  moreau. 
Computus  ann.  1328  :  Item  prò  uno  cor- 
serio  Morello  affolato  in  Flandriis,  etc. 
Testamene  ejusd.  anni  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  226  :  Item,  Guillermo  Bur~ 
garelli  ejus  scutifere  legavit  equum  suum 
Morellum.  Occurrit  etiam  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  423.  Morello  eadem 
notione  usurpant  Itali.  Vide  Menagium 
in  Orig.  Gali,  voce  Moreau.]  Le  Roman 
de  Roncevaux  MS.  : 

Bruche  More!  des  esperons  burnis. 
Le  Roman  de  Gay  don  MS.  : 

Et  Bernard  sist  sor  le  vair  d'Alemaigne, 
Et  Viviens  en  Morel  d'Aquitaingne. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Et  ce  que  jè  di  de  Morele, 
Et  de  fauvel  et  de  fauvele, 
Et  de  liart  et  de  Morel, 
Dige  de  vache  et  de  torel.] 

2.  MORELLUS,  Vitellus  sive  medituh 
lium  ovi.  Ugut. 

*  MORELUS,  ut  Morellus,  Subfuscus, 
niger,  Ital.  Morello,  Charta  ann.  1227. 
apud  Murator.  tom.  2,  Antiq.  Ital.  med. 
sevi  col.  903  :  Unam  gonelam  de  Moreto, 
etc.  Nostris  Morequin.  Lit.  remiss.  ann. 
1456.  in  Reg.  183.  Chartoph.  reg.  eh. 
209  :  Cinq  aulnes  de  drap  noir,  appellé 
Morequin,  du  pris  Vaune  de  xxv.  solz 
Tour.  Vide  Moretum  1.  et  mox  Moreta. 

11.  MORENA,  Contextus,  ni  fallor,  et 
series  palorum,  vel  materi atura,  Gali. 
Charpente.  Vide  Morrenum.  Vetus  Chron. 
S.  Marti alis  Lemovic.  MS.  :  Anno  902. 
obiit  Fulbertus  (abbas  S.  Martialis)  et 
successit  Stephanus  anno  XVII.  et  fecit 
Morenam  et  tur  rem  de  cortine.  Vide  mox 
Morenare. 

\  2.  MORENA,  Imago.  Chron.  Gaufridi 
Prioris  Vosiensis  apud  Labbeum  tom. 
2.  novae  Bibl.  MSS.  pag.  312  :  Classo per- 
sonalo,  conveniunt  omnes  super  Eccle- 
siam  sancii  Pauli  cum  tentis,  crucibus,.,. 
ferentes  Morenam,  id  est  imaginem  Proto- 
mar tyris  cum  gleba  sanctx  Flavise,  Vide 
Moreca. 

•  *3.  MORENA,  Cistas  species.  Tabul. 
Massil  :  Unus  banastonus  de  sardinis  sol- 
vat  j.  patar.  Morona  ij.  denar.  Mor  enne, 
GIoduIus,  Gali.  Gland,  ornamenti  ge- 
nus. Lit.  remiss.  ann.  1392.  in  Reg.  142. 
Chartoph.  reg.  eh.  284:  Une  petite bourse 
de  soye ,  gamie  de  petites  Morennes  ou 
sonnetes  d*argent, 

1  MORENARE ,  Palos  Ugno  transverso 
munire,  li  gare.  Charta  ann.  1347.  tom. 
1.  Hist.  Dalph.  pag.  66  :  Viderunt  etiam 
burgum  de  Monte  retro  castrum  in  quo 
plures  pali  deficiunt,  et  non  est  Morena- 
tum  seu  freciatum  dictum  palium,  tamen 
injunxerunt  castellano,  ut  dictos  palos 
per  illos  de  villa  seu  mandamento  venire, 
adducere  et  plantare  facial,  et  etiam  Mo- 
renare et  freciare.  Et  infra  :  Injunxerunt 
castellano  ut  dictum  palicium  reficere, 
replantare,  Morenare  et  refreciare  faciat. 

1  M0RENTES,  Manentes ,  habitantes. 
Charta  D.  de  Linieriis  ann.  1268.  apud 
Thomasserium  Consuet.  Bituric.  pag, 
196  :  Ut  gaudeant  eschaetis,  si  sibi  obve- 
nerint,  ac  si  essent  Morentes  in  villa  de 
Linieriis* 

1  MORESG,  vox  Gallica  obsoleta,  ea- 
dem notione  qua  Morellus,  subfuscus. 
Testamentum  Beatricis  de  Alboreya 
ann.  1367.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col,  1523  :  Item,  legamus  ecclesia  B.  Ma- 
ria de  Crassa  unum  pannum  aureum 
Moresc  vermellum,foratum  de  tela  livida. 

«  MORETA,  Idem  quod  supra  Morelus, 
Pannus  niger.  Conc.  Trevir.  ann.  1310. 


cap.  35.  tom.  2.  Hist.  ejusd.  eccl.  Joan. 
Nic.  ab  Hontheim  pag.  50.  col.  2  :  Nec 
habeant  (abbates  vel  monachi,  abbatissas 
vel  moniales)pannos  de  nigra  brunetat  nec 
de  Moreta  ;  sed  quanto  haberi  pò  test  hu- 
milioris  pretti.  Ita  quoque  apud  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  249.  ubi  legendum 
esse  de  Moreto  frustra  moni  tum  in  v. 
Moretum  1.  quod  vide. 

1.  MORETUM,  Panni  subfusci  species. 
[Conci  1.  Trevir.  ann.  1227.  apud  Marten. 
tom.  7.  Ampi.  Collect.  col.  121  :  Prseci- 
pimus  distnete  ut  abbates  et  monachi,  ab- 
batis8se  et  moniales,  nec  mantella,  nec 
surchotos  portent  de  cetero,  nec  habeant 
pannos  de  nigra  bruneta,  nec  de  Moreto. 
Kursum  infra  occurrit.  Hi  ne  perperam 
editum  de  Moreta  ex  alio  itidem  Trevir. 
Conc.  ann.  1310.  apud  eumd.  Marten. 
tom.  4.  Anecd.  col.  249.1  Matth.  Paris 
ann.  1258  :  Venti  enim  Londinum  cum 
20.  equitaturis,  cujus  familia  collateralis 
8.  capis,  videlicet  5.  clausis  et  5.  manica- 
tis  de  optxmo  Moreto  superbivi t  redimita. 

1  2.  MORETUM.  Potionis  genus.  Vide 
Moratum. 

1  M0REX,  Tarditas.  Papias. 

1  M0RF0SIS,  Trans formatio.  Idem  Pa- 
pias. A  Móp9Yj,  forma,  et  (ióp9w<rt;,  for- 
matio, etc. 

T  M0RGAGIFA.  Vide  Morganegiba. 

1  MORGAGIUM,  Gali.  Mortgage,  Hypo- 
theca  creditori  sic  oppignerata,  ut  fruc- 
tus,  quos  durante  tempore  oppigneratio- 
nis  producit,  omnes  flant  creditoris, 
idque  sine  computo  inde  faciendo  debi- 
tori. Ita  Cowellus  lib.  2.  Instit.  4.  %  1. 
Charta  Henrici  V.  Reg.  Angl.  ann.  1431. 
apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  144:  QuiDu- 
catus  in  pignus,  ypothecam,  seu  Morga- 
gium  obligatus  sive  impignoratus  existit. 
i^idf*  VadiutYi 

T  MORGANATICA.  Matrimonium  ad  Mor- 
ganaticam.  Vim  vocis  profert  Liber  2. 
Feudorum  tit.  29.  ad  calcem  Nov.  Jus- 
tin.  edit.  Paris,  ann.  1552  :  De  filiis  natis 
ex  matrimonio  ad  Mor  ganaticam  con" 
tracio.  Quidam  habens  filium  ex  nobili 
conjuge}  post  mortem  ejus  non  valens  con- 
liner  e,  aliam  minus  nobilem  duxit  :  qui 
nolens  existere  in  peccato  eam  desponsa- 
vit  ea  leg  e  ut  nec  ipsa  nec  filii  ejus  am- 
plius  habeant  de  bonis  palernis  quam 
dixerit  tempore  sponsaliorum  :  verbi  gra" 
tia  decem  libras,  vel  quantum  voluerit 
dare,  quando  eam  desponsavit,  quod  Me" 
diólanenses  dicunt  accipere  uxorem  ad 
Morganaticam,  alibi  Lege  Salica.  Vide 
Berengarii  Fernandes  Commentar,  in 
hunc  tit.  Eadem  docet  Jacobinus  de  S. 
Georgio  Turinensis  J.  C.  in  Tract.  de 
Feudis  cap.  ult.  Vide  Vadium.  [»  Mit- 
termaier.  Princip.  Jur.  Germ.  g  414. 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  439.1 

*  MORGANATICUM,  Idem  videturdoct. 
viro  Schoepflino  ac  Viduum,  quod  Àr- 
gentinenses  appellant  Einwidem.  Charta 
ann.  1436.  ex  Lib.  sai.  S.  Thom.  Argent. 
fol.  266  :  Item  super  Morganatico  pr sedie- 
tae  Barbara,  per  prsefatum  Bartholdum 
ejus  maritum  super  et  de  prsedictis  reddi- 
tibus  centum  fiorenorum...  Ipsique  vendi- 
tores  in  solidum,  prò  se  et  eorum  h&redi- 
bus  universis ,  jam  dictos  redditus  et 
Morganaticum  esse  voluerunt  obnoxios  , 
obligatos  et  hypolhecatos  pr&fatis  empio- 
ribus...  Et  quod  redditus  vigmti  fioreno- 
rum et  Morganaticum  pressenptum  non 
sint  dotales,  ipsique  redditus  viginti  fiore- 
norum non  sint  feudales  et  nulli  alias 
obnoxii,  venditi  vel  obligati  seu  revendili, 
[*>  Vide  Haltaus.  Glossar.  Germ.  voce 
Morgengabe.  col.  1366.]  Idem  ergo  quod 
mox 

MORGANEGIBA,  Morgingab,  etc.  Dos 


ìm 


MOR 


MOR 


MOR 


a  marito  profecta,  donum  matutinale  ; 
dotis  vero  nomine  donatur,  licet  revera 
aliud  sit  a  dote.  Glossarium  Saxonicum 
iElfrici  :  Dos  ,  morgen-gifa,  vox  for- 
mata ex  Saxonico  et  Germanico  m or- 
ge n,  aut  morghen,  mane,  et  gife,  aut 
gift,  donum,  munus,  quod  ita  appella- 
rent  donum  illud  quod  maritus  uxori 
offerebat  in  die  nuptiarum  ;  ante  nup- 
ti  ale  convivium,  ut  est  apud  Kilianum  : 
seu,  ut  est  in  Specul.  Saxon.  lib.  1.  art. 
20.  §  1.  quod  unusquisque  militaris  ordi- 
tiis  su&  uxori  sine  hszredum  assensu , 
nomine  dotis,  erogare  valet,  antequam 
cum  ea  adprandium  dìscubueriU  Verum 
li  beli  us  dotis,  qui  ex  Tabular.  Casau- 
riensi  descriptus  est  a  Gallandio  in  Tra- 
ctatu  de  Franco  al  odio  pag.  323.  prorsus 
indicat  donum  istud  matutinale  factum 
mane,  post  primam  noctem  nuptialem, 
quasi  ob  preti  um  virghi  ita  tis  ,  cujus 
spoliaproxime  preterita  nocte  retulerat, 
uti  fuere  apud  GraBcos  Sia7tap6évca.  Mu- 
nus autem illud  fuit,  apud  Longobardos 
potissimum  ,  quartae  partis  bonorum 
mariti,  ut  est  apud  Papiam  et  Hugutio- 
nem,  et  in  eodem  Diplomate  quod  ipsi 
etiam  ex  ipso  Tabulano  descripsimus. 
Ita  autem  se  ha  bel  :  In  Dei  nomine,  scri- 
ptum Morgincap,  qualiter  ego  Joannes, 
filius  quondam  Dominici ,  dono,  trado, 
atque  con  firmo,  Ubi  Miczsc,  filiae  condam 
Joannis  dilectse  conjugi  mese,  quartam 
portionem  de  omnibus  rebus  proprietà- 
tis  mese,  quas  modo  habeo  vel  inantea, 
Deojuvante,  conquir ere  poterò,  sive  infra 
territorium  Pinnense,  in  loco  qui  nomina- 
tur  Salajano,  aut  infra  istam  marchiam 
Firmanam,  aut  infra  totum  regnum  Lon- 
gobardorum,  uòicunque  habitaturus,  vel 
possessurus  fuero,  quartam  portionem  de 
casis,  terris,  vineis,  campis,  pratis,  pas- 
cuis,  silvis ,  saleclis,  cannetis ,  olivetis, 
fìcariis,  pomis,  arboribus  fructiferis  et 
infructiferis,  cum  rivis,  ripis,  et  aquis, 
aquarum  decursibus,  et  usu  aquarum,  de 
rebus  censiti  tis,  et  manualibus,  de  monti- 
bus  et  planis,  de  castellisi  et  civitatibus, 
de  Ecclesiis  et  omamentis  et  pertinentiis 
suis,  de  locis  molendinis,  de  servis,  ancil- 
Us,  de  auro,  et  argento,  de  caballis  et 
jumentis,  de  bubus  et  vaccis,  et  minutis 
animalibus,  de  ferro  et  rame,  de  pannis 
laneis  et  lineis,  et  sericis,  de  omnibus 
mobilibus  et  immobilibus  rèbus,  ut  alia 
die  post  noctem  nuptialem,  qui  est  dies 
votorum  nostrorum,  ante  parentes  et  ami- 
cos  nostros  ostendam  hoc  scriptum  teslibus 
róboratum,  et  dicam  :  Ecce  quod  conjugi 
mesi  in  Morgincap  dedi.  Quod  sic  ab  ho- 
dierno  die  firmum  et  stabile  tibi  Micz&vel 
tuis  Jwredibus  permaneat.  Quod  vero 
scripsi  ego  Aczo  Notarius  et  Judecc  ab 
Incarnata  Dn.  Jesu  Chris  ti  anno  M.  XL1I1I. 
mense  Octóbr.  Ind.  XIII.  Actum  in  Pin- 
nensi  feliciter.  Bemardus,  Joannes,  Ar- 
doinus  testes.  Vide  Spicilegi  um  Ache- 
rianum  tom.  12.  pag.  153.  [**  Grimm. 
Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  441.  Phillips,  de 
Jure  Anglos.  §40.  Mitjterm.  Princip.  Jur. 
Germ.  g  398.  Murator.  Antiq.  Ital.  tom. 
2.  col.  115.] 

3B33"  Notandum  vero  donum  istud  vo- 
luntarium  omnino  fuisse,  adeo  ut  modo 
majus,  modo  minus  prò  mariti  erga  con- 
jugem  suam  majori  vel  minori  amore  et 
cari  tate,  exstiterit  ;  hinc  gratuitam  do- 
nationem  vocat  lex  Longobardorum  lib. 
2.  Ut.  1.  cap.  8.'[°*  Kothar.  223.]  seu,  ut 
merito  suspicatur  Baluzius,  vetus  qui- 
dam, ejusdem  legis  interpres  :  Per  gra- 
tuitam donationem,  id  est,  Morgencap. 
Gum  autem  in  profusa m  et  dissolutam 
liberalitatem  aliquando  abiretejusmodi 
donatio,   modum   huic   intemperantiae 


lege  lata  adhibuit  Rex  Longobardorum 
Liutprandus  anno  quinto  regni  sui,  qua 
vetuit  ne  quis  in  Morgincap  uxori  tri- 
bueret  supra  quartam  partem  bonorum 
suorum.  Hinc  Quartisium  dicitur  in  Tes- 
tamene ann.  1193.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estensi  pag.  365.  Plura  vide  apud 
laudatum  Baluzium  in  notis  ad  Oapitu- 
lar.  Ad  de  Origines  Gallicas  D.  de  Case- 
neuve,  in  hac  voce.  Varie  autem  haBC 
vox  effertur 

Morganegiba,  apud  Gregor,  Turon. 
lib.  9.  cap.  20  :  Tarn  in  dote,  quam  in 
Morganegiba,  koc  est,  matutinali  dono. 

Morgengeba,  in  Lege  Burgund.  tit. 
42.12. 

Morgangeba,  in  Lege  Alemann.  tit. 
56. 1 2.  in  Lege  Ripuar.  tit.  37.  §  2. 

morgincap,  apud  Papiam  :  Morgin- 
cap, id  est,  quarta  pars  in  Lege  Longo- 
bardorum ;  [Gregorium  Mon.  in  Ghron. 
Farfensi  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  577.  et  in  Testam.  ann.  1145.  apud 
Murator.  delle  Antic.  Estensi  pag.  332.] 

Morgingap,  in  Lege  Longob.  lib.  1. 
tit.  9.  §  12.  [*>  Rothar.  201.] 

1  Marginhap,  in  laudato  mox  Tes- 
tam. apud  Murator.  ibid. 

Morgencab,  Morgengaba,  in  Lege 
Longob.  lib.  2.  tit.  1.  %  4.  et  8.  tit.  4.  §  1. 
4.  tit.  12.  {  1.  tit.  14.  §  15.  [<*  Roth.  182. 
123.  Liutpr.  7.  (2.  1.)  Aist.  5.  Roth.  217. 
199.] 

Morgagifa,  in  Legib.  Kanuti  Reg. 
cap.  99.  apud  Bromptonum. 

Morgangifa,  et  Morgangiva,  in  Le- 
gib us  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  11.  et 
70.  [**  ex  Legib.  Oanut.  et  Ripuar.  tit. 
37.J  Saxonibus  morgangyfe. 

Morgicapud,  in  Capitulari  Adelchis 
Principis  Beneventani  cap.  3  :  Si  mulier 
Morgicapud  factum  non  habuerit  aut  fac- 
tum perdiderit.  Si  clarum  manifestum- 
que  fuerit  qualibet  feminam  consuetudo, 
et  legaliter  habuisset  maritum,  et  quar- 
tam seu  octavam  habuisset  ab  eo  sibi  fac- 
tam,  eamque  perturbatione  temporis  per- 
didisse  quomodocunque,  vel  si  etiam,  ut 
accidere  solet  multotiens,  quarta  eaaem 
vel  octaba  non  fuerit  scripta,  etc. 

Morgan ati gum,  in  Charta  ann.  1310. 
déscripta  in  Probat.  Histor.  Sabaudicae 
Guichen.  pag.  159. 

Morgicaph  ,  apud  Rollandinum  in 
Summa  Notariae  cap.  2.  rubr.  de  Donat. 
propter  nuptias  ;  Nota,  quod  instrumen- 
tum prasdictum  in  civitate  Bononise  a  con- 
suetudine temporis  nostri  abolitum  esse 
dignoscitur  :  sed  ipsius  donationis  recta 
non  est  tantumdem  donare,  quantum  da- 
tur  in  dotem  :  et  dicitur  hasc  donatio  jure 
Lombardorum  Morgicaph,  etc, 

Morghengab,  in  Charta  ann.  1396.  Er- 
nesto Ducis  Bavar.  ex  originali  :  Et  in 
executione  alicujus  donationis  factse  D. 
Ducissse  Elizabeth  per  pr&fatos  Dominos 
Duces  prò  Bono  mane,  quse  vocatur  per 
Theutonicum  Morghengab,  etc.  Ubinescio 
an  non  legendum,  prò  dono  mane,  nisi 
bonum  mane,  ibi  sit  quod  dicimus  le 
bon  jour.  Ex  Boll  and  ino  porro  et  hoc 
Diplomate  liquet  hujus  vocis  usum  diu 
etiam  post  Longobardos  retentum,  ma- 
xime in  Italia.  Ex  his  etiam  restituenda 
vox  Morgingab,  ^voMortinapli,  in  Gharta 
Longobardica  apud  Ughellum  tom.  7. 
Ital.  Sacr.  pag.  581.  Vide  Steph.  Balu- 
zium ad  Capitular.  Regum  Frane,  pag. 
992.  et  Johan.  Stiernhookum  lib.  2.  de 
Jure  Suenon.  vetusto  cap.  1. 

1  MURGANALE,  MuRGITATIO.  Odofred. 

in  L.  cum  multa?  G.  de  Donat.  ante 
nupt.  fol.  283  :  Et  nota  hic  quod  istsz  do- 
nationes  propter  nuptias  variis  modis 
nuncupantur ,  secundum   Longobardam 


vocatur  Murgitatio,  sed  secundum  vul- 
gare  nostrum  vocatur  Murganale. 

*  Pretium  in  mane  quando  surrexit  de 
lecto,  dicitur  in  Charta  ann.  1163.  apud 
Fontan.  in  Append.  ad  Vindic.  ant.  Di- 
plom.  Morgengave ,  in  Gharta  IsabeJ. 
Rom.  regin,  ann.  1305.  inter  Probat. 
tom.  2.  Hist.  Burg.  pag.  122.  col.  2  : 
Com  Raouls  jadix  roys  des  Romains,  nos- 
tre* tres  chiers  sires  et  amez  compeins, 
hait  promis  doner  à  nos,  pour  nos  et  pour 
nos  hoirs,  en  don  fait  au  matin,  que  Von 
appele  vulgaument,  selonc  les  us  d'Àle- 
maigne,  Morgengave ,  trois  mite  marcs 
d'argent,  etc.  Neque  aliud  videtur  esse 
donum,  quod  Enepwert  et  Enepguerth 
appellatur  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit. 
col.  328.  et  337. 

SBIT  Aliis  vocibus  a  praeallatis  mul- 
tum  diversis  idem  significatur  inter 
populos  qui  alio  utuntur  idiomate. 
Screix  id  donum  nuncupatur  apud  Ga- 
talaunenses ,  testante  Fontanella  de 
Pact.  nupt.  tom.  2.  claus.  7.  gì.  1.  part. 
1.  Greix  dicitur  in  Valenti®  regno,  in 
Aragonia  Hsereditamentum  maritorum, 
vel  Firma  dotis  ;  Arrhse  vero  a  Oastilien- 
sibus  apud  eumdem  Fontanell.  ibid.  n. 
8.  in  Leg.  Taur.  50.  et  41  :  La  Ley  del 
fuero  que  dispone  que  non  pueda  el  ma- 
rido  dar  mas  en  Arras  a  su  muger  de  la 
decima  parte  de  sus  bienes,  no  se  pueda 
renunciar. 

*  M0RGANICUM.  [ChalivalL  (Glos.  Lat. 
Gal.  Bibl.  Insul.  E  36,  xv.  s.)] 

«  M0RGARIUS,  Fibula,  nostris  Mor- 
gant.  Gomput.  fabr.  S.  Petri  Insul.  ann. 
1481.  ex  Tabul.  ejusd.  eccl.:  Item  prò 
duobus  Morgariis  (f.  Morganiis)  argen- 
teis,  qui  libro  missali  capéllae.  serviverunt, 
ponderis  unius  onchiee,  et  xviij.  esterlinis 
argenti,  Guillelmo  van  Maye  aurifabro 
venditis,  iv.  lib.  xv,  sol.  iij.  den.  Inven- 
tar, ann.  1393.  ex  God.  reg.  9484.  2.  fol. 
366.  r°  :  Item  une  seinture  d'un  rouge 
tissu,  la  bocle,  le  Morgant  et  trois  cloux 
d'or.  Vide  supra  Mordantus. 

*  MORGENGflELT.  Vide  supra  Margen- 
ghelt. 

«  MORGENSPRAGKE,  Matutinum  col- 
loqui um,  a  Morgen,  mane,  et  sprache, 
colloquium.  Privil,  sutor.  ann.  1284.  apud 
Ludewig.  tom.  11.  Reliq.  MSS.  pag.  622  : 
Item  statuimus,  quod  pr&dicti  sutores 
nullam  habeant,  quod  dicitur  in  vulgo 
Morgenspracke,  nisi  duobus  de  Consilio 
consulum  pr&sentibus  et  duobus  de  suto* 
ribus.  [**  Vide  Haltaus.  Glossar.  Germ. 
col.  1367.] 

M0RG0ME.  Vide  Aliphasis. 

1  M0RHD,  id  est,  homicidium  in  abs- 
consot  in  Lege  Longobarda.  Papias  MS. 
Bituric.  Vide  Morth. 

®  MORI,  Dicitur  de  animalibus,  quae 
in  societatem  commendantur.  Ohartul. 
S.  Joan.  Angeriac.  fol.  91.  r°:  De  omni~ 
bus  quascumque  gainaverit,  habebit  S. 
Joannes  medietatem  ;  et  dabit  UH  mona- 
chus  de  Murone  tres  boves,  qui  nunquam 
Moriuntur.  [**  i.  e.  mortui  loco  alium 
dabit.] 

1 1.  MORIA.  Cames  de  Moria,  hoc  est, 
ani  mali  um  ex  quovis  morbo  mortuo- 
rum,  carnes  morticini.  Statuta  Massi  1. 
lib.  2.  cap.  33  :  Constituimus  ut  nullus 
macellarius  vendat  in  Massilia  scienter 
carnes  hircinas  vel  caprinas...  vel  carnes 
de  Moria,  nec  carnes  leprosas,  vel  infir- 
mas,  etc.  Statuta  Avenion.  MSS,:  Item 
statuimus  quod  carnes  vitiatse  vel  carnes 
de  Moria,  vel  porci  granati,  vel  leprosi 
non  vendantur  in  macello  cruda  vel 
coctx.  Veteribus  Gallis  Morie,  Damnum 
quod  morte  accidit.  Le  Roman  de  la 
Rose  MS.: 


MOR 


MOR 


MOR 


524 


Et  ne  fui  mie  grand  Morie, 
S'elle  mortit,  ne  grand  pechié. 

Vide  Morina. 

*  Nostris  Mornie  vel  Movine  et  Murie. 
Stat.  ann.  1379.  tom.  6.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  616.  art.  6  :  Nul  bouchier  ne 
pourra  vendre  ckar  de  Mornie.  Sed  le- 
gendum  videtur  Morine,  ut  in  Stat.  ann. 
1360.  tom.  7.  earumd.  Ordinat.  pag.  253. 
art.  3.  Aliud  ann.  1381.  eod.  tom.  6.  pag. 
607.  art.  2  :  Aucunes  chars  ou  poissons 
corrompuz,  infeclueux  ou  de  Murie  ne 
soient  vendu.  Char  de  Murie,  in  Constit. 
civit.  Tuli.  ann.  1297.  ex  Reg.  A.  Char- 
toph.  reg.  eh.  1.  Ital.  Moria,  morbus, 
lues. 

*  2.  MORIA,  Murta,  Aquae  sali  confi- 
ci endo  aptae  receptaculum.  Charta  G. 
comit.  Matiscon.  ann.  1177.  ex  Bibl.  reg.: 
Aimo  Desideratus...  totani  Moriam,  quse 
et  in  puteo  contingebat,  locavit  prasdictas 
ecclesia^  (Clarevallis)  fratribus  per  viij. 
annos  mille  solidis  fortium  Ledonensis 
moneta  et  x.  libris  Divionensium.  Hsec 
est  autem  Moria  quss  juris  ejus  est,  tertia 
pars  nonm  dimidia  montata  singulis  eb- 
domadis,  et  quinta  qum  est  juris  prsedictes 
badiernas.  Duas  montatas  Muriss  nostres 
in  puteo  Ledonis  dedimus,  in  Oh.  Steph. 
comit.  Burg.  ann.  1206.  ibid.  Alia  ann, 
1216.  ex  Chartul.  Cluniac:  Ego  Willer- 
mus  Viennensis  et  Matisconensis  comes... 
dedi  ecclesiae  Cliiniacensi  in  perpetuum 
dimidiam  monteiam  Morise  apud  Ledo- 
nem,  etc,  Neque  aliud  significare  videtur 
Mortelayras,  in  Charta  ann.  1449.  ex 
Reg.  179.  Chartoph.  reg.  eh.  72:  Pour 
matntenir  en  estat  lesdites  salines,  caba- 
neSf  Mortelayras,  divers  pons  et  pluseurs 
gorges  nécessaires  à  la  facon  du  sei.  Vide 
Mora  2.  et  infra  Mortarium  4.     * 

]  MORIANDA  ,  Impedimentum ,  haud 
dubie  quia  moram  facit.  Statuta  Arelat. 
MSS.  art.  144  :  Si  aliquod  lignum  stete- 
rit„.  ad  stricam  vel  ad  Moriandam  de 
passono,  etc. 

\  MORIBUNDUS,  Lelhifer.  Vita  S.  Go- 
debertae  tom.  2.  Aprilis  pag.  35  :  Quate- 
nus  per  ejus  sacratissimam  intercessio- 
nem  Moribundas  paralysis  a  Domino 
mereretur  eurationem. 

MORIFICARE,  Moram  facere,  in  Glossis 
Isid. 

1  MORIGERALITAS,  Idem  quod  Mori- 
gerositas.  Auxilii  libellus  tom.  4.  Ana- 
lect.  Mabill.  pag.  614  :  Hic  e»tm(Formo- 
sus)  cum  esset  celebrior  ea  tempestate  suis 
contribulibus  nobilitate,  Morigeravate, 
graviorique  omni  probitate,  etc. 

MORIGERAR!,  Morem  gerere,  [accom- 
modare,  componere.]  Gordianus  in  Vita 
S.  Placidi  Martyris  n.  3  :  Praecepit  ut 
passionem  illius  aCque  miracula  exerens, 
S.  Ecclesias  filiis  ad  legendum  Morìge- 
rarer.  Hucbaldas  Elnonensis  in  Vita  S. 
Rictrudis  cap.  15  :  Factus  postmodum 
Levita  eidem  nomini  et  officio  condigna 
Morigerari  curavit  conversatione  et  vita, 
[**  Vide  Forcellinum  in  hac  voce.  Pro 
Moratus  occurrit  in  Ruodlieb.  fragm.  2. 
vers.  28  : 

...  Non  est  sic  Morigeratila 
Ut  quid  verborum  soleat  mutare  suortim. 

Thietmar.  lib.  1.  cap.  10;  Bene  morige- 
ratus. 

Morigerositas,  Morum  probitas.Vita 
S.  Endei  Abbatis  Arianensis  n.  1  :  Velia 
rosa  inter  spinas  odorem  Morigerosilatis, 
ac  ruborem  naturali*  honestatis  cmteris 
pleniter  ostendit.  Vide  Morigeralitas. 

MORIGINATUS,  Idem  quod  Morigera- 
ta :  Moratus,  Plauto,  Gallis,  Morigené. 
Ebrard.  Betuniens.  in  Grecismo  cap.  13  : 

Est  homo  mororas,  si  sit  bene  Moriginatus. 


Morigenatus,  apud  Joan.  de  Deo  in 
Pceni  tenti  ari  o  lib.  5.  cap.  17. 

*  MORIKINUS,  Maurorum  seu  Hispa- 
nicae  monetae  species,  ab  Hispan.  Mo- 
risco,  Maurus,  nostris  Moriscle  et  Mou- 
ricle.  Charta  ann.  1360.  ex  Chartul.  21. 
Corb.  fol.  240.  v°  :  Theodericus  de  Campo 
prsedictus  solvit  tres  Morikinos  cum  dimi- 
dio...  Item  solvit  dictus  Nicolaus  de  Curia 
septem  Morikinos  cum  dimidio.  Lit.  re- 
miss, ann.  1397.  in  Reg.  151.  Chartoph, 
reg.  eh.  255:  Icellui  prisonnier  n'avoit 
que  or  d'Espaigne,  e' est  assavoir  Moriscles, 
jusques  la  somme  de  quatre  cenz  soixante 
et  cinq.  AH»  ejusd.  an.  ibid.  eh.  328: 
Ouquel  sachet  avoit  environ  quatre  cenz 
soixante  et  deux  pieces  d'or,  appelées 
Mouricles,  et  environ  cinq  ou  six  escus  et 
quinze  ou  seize  solz  en  menue  monnoie. 
Vide  supra  Meloquinus. 

*  Ejusdem  originis  est  vox  Gallica 
Morisque,  Saltationis  species ,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1475.  ex  Reg.  195.  eh.  1594  : 
Lesquelz  compaignons  vindrent  veoir  une 
Morisque  que  certains  compaignons  es- 
trangiers  faisoient  par  la  ville  et  suivirent 
ladìte  Morisque.  Aliae  ann.  1479.  in  Reg. 
205.  eh .  331  :  Le  suppliant  et  plusieurs  au- 
tres  se  misdrent  à  dancer  par  maniere  de 
Morisque  t...  et  se  habillerent  les  uns  de 
chanvre,  les  autres  retoumerent  leurs 
robbes  à  Venvers  et  les  autres  se  habille- 
rent diversement ,  ainsi  que  à  chacun 
venoit  à  appetit.  Vide  supra  Maarusia. 

1.  MORINA,  [Lues,  Gali.  Maladie,  mor- 
talité.]  Fleta  lib.  2.  cap.  79.  §  6:  Lana 
(ovium  aegrotarum)  per  se  vendatur  cum 
pellibus,  Morina  mortuarum.  jj.  9:  Venire 
faciat  Éallivus  coram  eo  omnes  pelles 
ovium  occisarum ,  nec  non  et  Morinas 
mortuarum.  §  16  :  Cum  aliquis  prò  mortua 
fuerit  presentata ,  et  visa  fuerit,  quod 
mortua  sit  per  Morinam,  infirmitatem, 
vel  ex  casu  inopinato,  etc.  [Wilhel.  Wyr- 
cester  Annal.  Rer.  Angl.  ad  ann.  1363: 

Hoc  anno fuit  magna  Morina  anima- 

lium.]  Vide  Mortitivus,   [et    Moria.    Le 
Roman  de  la  Rose  MS.: 

Les  noires  brebis  douleureuses, 
Lasses,  chailives,  Mourineuses,  eie] 

*  Est  et  lana,  quae  ex  pellibus  ovium 
aliquo  ex  morbo  mortuarum  a  pellipa- 
riis  raditur,  nostris  ea  propter  nuncu- 
pata  Moraine  vel  Morine. 

1  2.  MORINA,  Divina  potio,  qum  appel- 
latur  a  Grsecis  Falernum  vinum.  Papias. 
Vide  Moratum. 

1  MORINUM,  SpLTJyjjLa  aitò  qpuM&v  oWvwv 
Ysvóiaevov,  Smegma  ex  fìculneis  foliis.  Sup- 
plem.  Antiquaria 

MORIO.  S.  Augustin.  Epist.  7:  Illi 
quos  vulgo  Moriones  vocant,  quanto  magis 
a  sensu  communi  dìssonant ,  magisque 
absurdi  et  insulsi  sunt.  Idem  Epist.  28  : 
Quidam  tant&  sunt  fatuilatis ,  ut  non 
multum  a  pecoribus  differant,  quos  Morio- 
nes vulgo  vocant. 

MORIO C,  vox  Longobardica,  cujus  vim 
>rofert  Lex  Long.  lib.    1.   tit.   6.   §   6. 

*  Roth.  387.]  :   Si    quis    nomini    libero 
irachium  super  cubilum,  hoc  esty  Morioc, 

ruperil,  componat  sol.  20.  Edictum  Ro- 
tharis  Regis  tit.  121.  ?  4.  habet  morioth. 

*M0RI0N.  [Turba  centum  militum. 

DlEF.] 

MORIRE,  prò  mori.  Decreti o  ChiI de- 
berti Regis  cap.  5  :  Quia  justum  est,  ut 
qui  injuste  novit  occidere,  dìscat  juste 
Morire.  Ita  in  Cod.  MS.  haberi  monet 
Steph.  Baluzius.  [Tabul.  Conchense  in 
Ruthenis  cap.  311  :  Et  si  ipse  filius  pri- 
mus  Morierit  ante  suam  sororem,  etc. 
Ibid.  cap,  431  :  In  tali  convenienza  ut  si 


Petrus  et  Bemardus  filii  sui  Morierint 
sine  filiis,  etc] 

5  MORISGUS.  Concil.  Toletan.  ann. 
1582.  inter  Hispan.  tom.    4.    pag.   218  : 

Precipua cura  adhibenda  est  in   his 

Christianis  instituendis  atque  in  fide 
confirmandis,  qui  ex  Sarracenorum  seda 
ad  fidem  recens  conversi  sunt,  vel  ab  illis 
proxime  genus  ducunt,  quos  nostri  tum 
neophytos,  tum  Moriscos  vocare  consue- 
verunt. 

»  MORIUM,  Gallice,  Morvel,  in  Glossar. 
Lat.  Gali.  ann.  1348.  ex  Cod.  reg.  4120. 
Aliud  Provine.  Lat.  ex  Cod.  7657  :  Morvel, 
Prov.  Mucus,  polipus. 

«  MORKEN,  vox  Scotica,  Magnum  ca- 
put, interprete  Bollando  ad  vit.  S.  Ken- 
ti  gemi  tom.  1.  pag.  818.  col.  2. 

1  MORLANUS.  Libra  morlana,  solidi 
morlani.  Moneta  Beneharnensis,  sic 
dieta  ab  oppi  do  Morlas  sito  prope  civi- 
tatem  Palensem ,  in  quo  cudebatur. 
Morlanus  Turonensem  triplo  cum  qua- 
drante superabat;  ita  ut  solidus  Morla- 
nus tres  valeret  solidos  et  tres  denarios 
Turonenses.  Currebat  haec  moneta  non 
per  Beneharniam  tantum  ,  sed  et  per 
totam  Vasconiam.  Vide  Marcam  Histor. 
Beneharn.  lib,  4.  cap.  16,  pag.  306.  et 
307,  Testamentum  Dominici  Episc. 
Baion.  ann.  1302:  Capellani  habeant  et 
percipiant  annuatim  dictas  18.  libras 
Morlanas.  In  margine  veteris  exempla- 
ris  ejusdem  Testam.  legitur:  Libra 
Mori,  est  xv.  sol.  Adde  tom.  1.  novaB 
Gali.  Christ.  inter  Instr.  pag.  201.  col.  2. 

*  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  sign. 
Croix  fol.  122.  r°  :  Quinque  Morlani  va- 
lent  viìj.  den.  Tur.  nisi  in  diocesi  Bayo- 
censi,  ubi  tres  Morlani  valent  iiij.  den. 
Tur.  Charta  ann.  1328.  in  Reg.  65.  2. 
Chartoph.  reg.  eh.  194  :  Invenimus  quod 
idem  aom.  noster  rex  habet  in  dicto  loco 
de  Ynossio  ex  una  parte  perpetui  et  annui 
redditus  ecc.  solidos  Morlanorum,  qui  in 
festo  assumptionis  B.  Manie,  et  xx.  sol. 
Morlanorum,  vocatos  Carraus  (sic)  et 
alios  xx.  sol.  Morlanorum,  vocatos  Car- 
naus  (sic)  qui  in  mense  Septembri,  et 
Dee.  sol.  Morlanorum  ex  alia  parte,  qui 
in  festo  O.  SS.  et  xx.  sol.  Morlanorum  ex 
alia  parte,  vocatos  Carnaus,  qui  in  mense 
Madii  dom.  nostro  reai  per  sindicos,  con- 
sules  seu  juratos  die  ti  loci.  ìtem  et  inve- 
nimus quod  clxxxxv.  sol.  Morlanorum, 
qui  vocantur  Majestade,  habet  dictus  dom. 
rex  in  dicto  loco  de  Ynossio,  et  solvuntur 

anno  quolibet  in  mense  Madii. per 

certos  homines  et  prò  certis  rebus. 

*  Morlànenses  Solidi,  in  Charta 
ann.  1288.  ex  Tabul.  archiep.  Auxit.: 
Item  prxdictus  dom.  abbas  retinet  sibi  et 
suis  successoribus  omnes  leges  xx.  solido- 
rum  Morlanensium.  Item  aedit  dictis  con- 
sulibus  omnem  legem  x.  solidorum  Morla- 
nensium, etc. 

*M0RMYLUS,  hodie  a  Romanis  Mor- 
millo,  a  Venetis  mormyro,  Massilise  et  in 
toto  Liaurise  sinu  mormo,  in  Gallia  Nar- 
bonensi  mormo ,  in  Hispania  marmo. 
Tract.  MS.  de  Pise,  ex  Cod.  reg.  6838.  C. 

MORNANTESIUS,  [Gali.  Mornancet,  f. 
a  vico  Mornan  nomen  habens  :  Mensura 
frumentaria  apud   Lugdunenses.  qua 
duos    bichetos  Lugdunenses,  vel   tres 
Vimiacenses   continet.]    Statuta    Eccl. 
Lugdunensis  cap.  21.  [tom.  9.  Spicileg. 
Acher.  pag.  76.]  :  Statutum  est,  ut  gui- 
cunque  honores  Ecclesise,  quae  obedientise 
appellantur,  vel  habent  vel  hdbituri  sunt, 
quot  diebus  in  refectorio ,  ex  obedientise 
debito  fratribus  refectionem   debent,   tot 
mensuras  siliginis,  qum  Mornantesii  ap- 
pellantur, minori  eleemosynse,...  prssstare 
debent,  etc. 

66 


522 


MOR 


MOR 


MOR 


Sir  Hinc  emendanda  Charta  ann. 
circ.  1225.  tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  138: 
Pro  suo  anniversario  reliquit  conventibus 
trium  Ecclesiarum  centum  marcas  ar- 
genti, cum  quibusdam  terris  apud  Coin- 
ariacum.  Ad  opus  majoris  Ecclesia  cen- 
tum marcas,  et  in  memoriam  eleemosynm 
quingentos  Monantesios  siliginis.  Ubi 
legendum  Momantesios. 

|  Mortentarius,  Eadem  notione ,  in 
Charta  ann.  1123.  apud  Menester.  His- 
tor.  Lugdun.  pag.  23  :  Deberent  tot  men- 
suras  siliginis,  quas  Mortentarii  appéllan- 
tur,  alibi  Mornantesii,  etc. 

1  MOROBATINUS,  Moneta  Hispanica. 
Vide  Marabotinus. 

%  MOROIS.  [Serpens  sanguinolentus. 
Dief.1 

1  MÓRONA.  Supplem.  Antiquarii:  Ce- 
lumcrudum ,  wt/oTapt^oc ,  edulium  ex 
thynni  piscis  carne  salita ,  quod  Veneti 
Moronam  appellante  Italis  Morona  thyn- 
num  sonat. 

1  MORONUS,  Morus,  Meurier,  Ital. 
Morone.  Statuta  Montis  Regal.  fol.  230: 
Delata  fuit  plantatio  Moronontm  albarum, 
de  quarum  foliis  aluntur  vermes  facientes 
setam. 

1  M0R0SITAS,  Cura,  attentio,  diligen- 
tia.  Vita  S.  Catharinae  Senens.  tom.  3. 
Aprilis  pag.  955:  Vulnusque  detegeret, 
saniem  abstergeret  et  lavaret}  ac  omni 
Morositale  circumligaret. 

1 1.  M0S0SUS,  Nimis  exacte  omnia  fieri 
cupiens.  Laur.  in  Amalth.  Hinc  Morosa 
confessio  qua?  cum  mora  et  non  super  fi" 
cialiterfìt,  in  Summa  Magistri  Pauli 
apud  Duellium  tom.  1.  Misceli,  pag.  62. 
Morosus  alia  notione.  Vide  in  Mora  2. 

»  2.  MOROSUS,  Duplici  notione  accipi- 
tur,  nempe  prò  Bene  moratus  et  prò 
Tardus,  apud  B.  de  Amoribus  in  Spec. 
sacerdot.  MS.  cap.  56  : 

Sis  bene  Morosus  et  ad  impìa  facta  Morosus  ; 
Scandala  rectorum,  sunt  perditio  populorum. 

M0R0TH,  Homicidium.  Vide  Morth. 

|  1.  MORPHEA,  Frustum,  Gali.  Mor- 
ceau. Tao  al.  Piperacense  :  Morphea  pa- 
nis  et  pintaphus  vini.  Quo  in  trac  tu 
Morfier  dicunt  prò  comedere,  Gali.  Man- 
ger. 

1 2.  MORPHEA,  Infirmitas,  cum  color 
in  alium  mutatur.  Medecina  Salem, 
edit.  1622.  pag.  242.  Bochus  le  Baillif  in 
Diction.  Spagyrico  pag.  124  :  Alboras  est 
maculosa  aefosdatio  pianse  cutis4  neque 
in  principio  est  ulla  èxulceratio ,  sed  in 
processu  temporis  idem  quod  Morphea, 
Italis  M òrfea,  est  species  scabici,  Gali. 
Gale. 

•  MORPHEATICUS  Fagie,  Qui  faciem 
scabiosam  habet.  Ladisl.  Sunthem.  apud 
Oefel.  tom.  2.  Script,  rer.  Boicar.  pag. 
567.  col.  2  :  Fuit  (Ludovicus  Dives  dux 
B avari»)  amabilis  atque  probus  princeps, 
et  amator  mulierum ,  et  fuit  pinguis  et 
facie  Morpheaticus  et  podograicus.  Vide 
Morphea  2. 

1  MORRUM,  Oolumna  structilis.  Vide 
Mora  3. 

1  MORRENA,  Materiatura,  Gali.  Chat- 
pente.  Statuta  S.  Glaudii  ann.  1448.  pag. 
79:  Item,  tenetur  idem  eleemosynarius 
consimiliter  manutenere  claustrum  ejus- 
dem  monasterii  de  cooperlura,  atque  sedi- 
fida  prsescripta,  adeo  ut  cooperturse  de- 
fectu  nemus  seu.  Morrenum  non  corruat. 
Vide  Materia. 

]  MORRERARE,  Monstrare.  Vide  Mon- 
rerare. 

*  MORRIA,  ut  supra  Moria  1.  Consuet. 
Carcass.  in  Reg.  E.  Chartoph.  reg.  eh. 
3  :  Carnem  de  Morria,  vel  infirmami  vel 
non  natam  nullus  vendat. 


MORRONENSIS  Ordo,  vulgo  CsXesti- 
norum.  cujus  auctor  et  institutor  fuit 
S.  Caelestinus  PP.  ante  Pontificatum 
agnominatus  de  Morrone.  Charta  Phi- 
lippi  Pulcri  Oct.  1313.  in  Regesto  Char- 
tophylacii  Re  gii  49.  n.  172  :  Religiosi  viri 
dilecti  nobis  fratres  Ordinis  Morronensis, 
apud  Ambertum,  et  apud  Cantolium, 
dicecesis  Aurelianensis,  commorantes  de 
novo  ibidem  fundati  et  instituti.  Fratri 
del  Morrone  dicuntur  Joanni  Villaneo 
lib.  12.  cap.  50. 

«  MORRUDE,  Piscis  genus.  Vide  supra 
Circulus  2, 

1 1.  MORS,  Sic  nuncupatur  sexta  e 
novem  particulis  in  quas  frangitur  Hos- 
tia,  in  Missa  ri  tu  Mozarabico  celebrata. 
Vide  Hostia  1. 

*  2.  MORS.  Charta  ann.  1157.  apud 
Cene,  in  ter  Cens.  eccl,  Rom.:  Propria 
spontaneaque  voluntate  mea  et  inter  vivos, 
non  causa  Mortis  investiens,  ad  propriam 

perpeluamque  h&reditatem  trado Et 

xnter  vivos,  non  causa  Mortis,  irrevocabi- 
liter  dono  et  off  ero.  Formula  est,  ut  vide- 
tur,  qua  quis  sana  mente  nec  mortis 
metu  perculsus  aliquid  tradidisse  se 
testatur.  p»  Vide  JCJ 

1  MORS  Civilis,  Reditus  ad  meliorem 
frugem.  Regula  reformat,  monast.  Mel- 
licens.  in  Chronic.  ejusdem  pag.  349: 
Debetis  etiam  reputare,  quod  per  hoc  tri- 
duum  cum  fueritis  mortui,  non  quidem 
Morte  natura,  sed  Civili,  hoc  est,  a  vita 
veteri  quam  traxistis  ab  Adam,  etc. 

MORSARIUS.  WichbJJd  Magdeb.  art. 
26  :  Ad  h&reditatem  pertinente,  vasa  seu 
dolia  quas  vacua  sunt,  et  item  galli  et 
alise  aves,  canes  et  cati,  Morsarius,  ac 
omnis  generis  armatura ,  clypeique,  etc. 
Vide  Morsus  2.  [**  In  Germ.  Mosrser, 
Mortarium.] 

\  MORSELLA,  Buccella,  frustulum. 
Jonan.  de  Janua:  Buccella,  Montella 
panis.  Processus  de  Vita  S.  Yvonis  tom. 

4.  Maii  pag.    574:   Multoties   momordit 
eum.......  et  levavit  unam  Morsellam  de 

latere  suo  sinistro. 

*  MORSELLUM,  Pars,  portio.  Reg.  S. 
Justi  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  195. 
r°  :  Quoddam  Morsellum  de  reva.  Item 
sex  libras  et  decem  denarios  censuales. 
Morceau  nostris,  prò  Sortilegium,  quo 
quasi  frustulo  venenato  quis  infici  tur. 
Lit.  remiss,  ann,  1480.  in  Reg.  206. 
Chartoph.  reg.  eh.  554  :  Perrete  la  Bau- 
doyne  empoisonna  le  suppliant  et  lui 
barila  ung  mauvais  morceau ,  tellement 
que  à  cause  de  ce  et  depuis  ledit  temps  il 
ne  s'estpeu,  ne  nepeut  aider,  labourer,  ne 
gaigner  sa  vie;  mais  a  tousjours  depuis 
est  e,  comme  encores  est,  en  langueur  ;  et 
ce  cognoissant  ledit  suppliant,  afin  d'avoir 
alligence  et  garison,  et  que  laditte  Bau- 
doyne  lui  voulsist  oster  le  mauvais  Mor- 
ceau qu'elle  lui  avoit  baillé,  etc,  Ibid.  eh. 
555  :  Le  suppliant  disoit  par  icelle  la 
Baudoyne  est  re  ensorcelé  et  que  trois  ans 
avoit  qu'elle  le  tenoit  en  son  sort, 

1  MORSELLUS.  Vide  Morsus  1. 

*  MORSERIUM,  Frustum,  Gali.  Mor- 
ceau. Comput.  ann.  1426.  ex  Tabul.  S. 
Petri  Insul.  :  Item  magistro  dicti  operis 
unum.  Morserium  metalli,  ponderis  xxxij. 
lib.  prò  libra  iij.  sol. 

|  MORSI,  prò  Mo mordi,  in  Miraculis 

5.  Zitffi  tom.  3.  Aprilis  pag.  525  :  Una 
serpens  Morsit  sìbi  in  calcaneo. 

1  MORSICARE  Tenalea,  Sontis  carnes 
1  ani  are  forcipe,  no  stris  Tenailler.  Chro- 
nic. Mutin.  apud  Murator.  tom.  15.  col. 
613.  Deinde  fuit  telaneis  Morsicata,  etc. 
Apud  Apuleium  Morsicare,  est  saepius 
mordere. 


1.  MORSUS,  Mobsellus,  Buccella,  fru- 
stum.  Glossae  Isonis  :  Offas,  morsus. 

•  Mors,  eodem  sensu,  in  Lit  remiss, 
ann.  1459.  ex  Reg.  189.  Chartoph.  reg. 
eh.  363  :  Après  que  icellui  Drouet  ot  men- 
gié  ung  Mors  de  pain  et  beut  une  fois 
sur-bout  à  la  table,  ou  souppoit  le  sup- 
pliant, etc. 

Mobsellus,  Frustulum,  Gali.  Morceau. 
Auctor  Mamotrecti  ad  cap.  23.  Eccle- 
siastic.  :  lnfrunitus,  gulosus,  quisaporem 
non  quserit  in  Morsello  quem  devorat 
semicoctum.  Sanutus  1.  3.  part.  13.  cap. 
9  :  Cibum  vel  potum  in  terram  projicere 
et  specialiter  Morsellum  cujus  quam  ori 
impositum.  Chr.  Windemiense  lib.  2. 
cap.  14  :  Dominus  aperit  manum  suam, 
sicut  buccellas,  parvum  Morsellum  de  sua 
nobis  prsebens  dulcedine,  etc.  Utuntur 
Mattb.  Paris,  pag.  438.  Caesarius  1.  4. 
cap.  89.  lib.  10.  cap.  8.  Cantipratanus, 
et  alii  aliquot. 

Morsellus  Terb>e,  agri  portiuncula, 
quomodo  etiam num  dicimus  un  morceau 
de  terre,  in  Monastico  AngHc.  tom.  2, 
pag.  82.  [Charta  ann.  1289.  in  Chartul. 

5.  Vandreg.  tom.  I.  pag.  289:  Vendidi 
Abbati  et  Conventui  S.  Vandregesili  prò 
xliii.  solidis  Turon.  unum  Morsellum 
terrae,  etc.  Tabular.  S.  Vincentii  Cenom.: 
Vendiderunt  monachi  quemdam  Morsel- 
lum terree  cum  totidem  prati,  unde  reddet 
singulis  annis  odo  denarios  censuales.] 

2.  MORSUS,  Fibula,  Fermati.  Morsus 
fibulse,  apud  Tertull.  lib.  de  Pallio  cap. 

6.  Virgil.  lib.  12.  ^Eneid.  : 

....  et  laterum  juncturas  fibula  mordet. 
Sidon,  in  Panegyr.  Anthemii  Carm.  2  : 

Fibula  mordaci  refugas  a  pectore  vestes 
Dente  capit. 

Et  Carm.  5.  in  Panegyr.  Majoriani  : 

Ostrìcolor  pepli  tentus,  quem  fibula  torto 
Mordax  dente  vorat. 

Matth.  Paris,  ann.  1250:  Firmaculum, 
quod  vulgariter  Morsus  dicitur,  avulsìt. 
Idem  in  Vitis  Abbatum  S.  Albani  :  Ca- 
pam  unam  purpuream,  Morsu  et  tasséllis 
carissimis  redimitam.  Historia  Hildensis 
Monasterii  in  Anglia  :  Cruces  quinque, 
scrinia  decem,  textus  totidem,  auro,  ar- 
gento, gemmisque  pretiosos,  cum  Morsibus 
capparum  aureis  excrustavil.  Visitatio 
Thesaurarias  S.  Pauli  Londinensis  ann. 
1295  :  Capa  Roberti  le  Moyne  de  cendato 
jafforciato  albo,  cum  margaritis  ante,  loco 
Morsus.  Adde  Monasticum  Anglic.  tom. 
3.  pag.  173.  309.  part.  2.  pag.  83.  ubi 
varii  Morsus  describuntur.  Statuta  MSS. 
artificum  Paris,  tom.  1  :  Quiconques  veut 
estre  attacheur  à  Paris,  e* est  assavoir, 
faiseur  de  clouds  pour  clouer,  boucles,  Mor- 
dans,  et  membres  sur  courroiesj  etc.  Vide 
Oct.  Ferrarium  in  Orig.  Ital.  v.  Morsi. 
[Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

La  bougle  d'un  pierre  fu 
Qui  ont  grant  force  et  grant  vertu.... 
D'une  pierre  esloit  li  Morderla 
Qai  garissoit  du  mal  des  dens.] 

1  3.  MORSUS,  Stimulus  conscientiae, 
Gali.  Remords.  Epist.  Roberti  Reg.  Ca- 
la briae  in  Chronic.  Sicilia?  apud  Marten. 
tom.  3.  Anecd.  col.  71  :  Quod  itaque  est 
legitime  apud  Deum  et  homines,  nec  Mor- 
sum  recepita  ut  posnalis  exigit  aculeus 
punctionis. 

1  4.  MORSUS,  Rostrum,  Gali.  Museau. 
Charta  ann.  1309.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  98  :  In  qualibet  bestia  bovina  occisa 
in  macello,  ut  supra,  quatuor  pedes  bovi*, 
et  Morsus  sive  Groìn  ejusdem.  Nostris 
Mouè,  eadem  notione.  Pathelin  apud 
Borei!  um  : 


MOR 


MOR 


MOR 


523 


Vous  en  avez  pria  par  la  Moue, 
Il  doit  venir  manger  de  l'oue, 

1  5.  MORSUS  Infernalis,  Morbi  genus, 
idem  ,  ut  videtur ,  quod  sacer  ignis. 
Oharta  ann.  1226.  apud  Marten.  in  Itiner. 
2°.  pag.  102  :  XJniver sitati  vestrae  notum 
fieri  volumus,  quod  cum  olirti  peccatis 
hominum  et  mulierum  exigentibus...  qui- 
dam infirmitas  quae  vulgo  dicitur  Morsus 
infernalis  invaserit  populum  diocesis 
Tornacensis  et  Gameracensium  diocesum, 
etc.  Vide  Ignis. 

6.  MORSUS  et  Remorsus  Candela- 
rum,  [f.  Reliquiae,  Gali,  les  Restes.]  Or- 
dinatio  Hospitii  S.  Ludovic.  Reg.  Frane, 
ann.  1261.  eaita  in  Notis  ad  Joinvillam, 
de  Valletis  Camera  :  Quilibet  eorum 
habet  unum  valletum,  ad  curiam  come- 
dent,  prò  roba  100.  sol.  per  annum,  quili- 
bet partem  suam  aequaliter  Morsuum 
candelarum.  Infra  :  Gandelam,  fabricam, 
et  partem  suam  Remorsuum  candelarum, 
sicut  V alieti  Camerse. 

7.  MORSUS.  Petrus  de  Crescentiis  lib. 
9.  de  Agricult.  cap.  1.  de  Equorum  aetate  : 
Masticare  equorum  est  per  dentes  mola- 
res  :  dentes  autem  primi,  quos  ibi  mittant, 
sunt  duo  superiores  et  duo  inferiores,  qui 
vocantur  primus  Morsus,  et  vocatur  pullus 
primus  Morsus,  quod  quidam  dicunt  fieri 
secundo  anno  ,  etc»  Hinc  proverbi um, 
Prendre  le  mors  aux  denta. 

*  8.  MORSUS  Malus,  Fraus,  fallacia, 
ut  opinor.  Oharta  Milon.  episc.  Morin. 
ann.  1166.  in  Reg.  75.  Chartoph.  reg. 
eh.  172:  Notum  sit...  Symonem  de  Mai- 
gny  pepigisse,  quod  ipse  et  haeredes  sui 
nobis  et  successoribus  nostris  decem  mo- 
dia  vini  leg itimi  et  sine  malo  Morsu,  ad 
mensuram  Noviomensem  in  Noviomi  sin- 
gulis  annis  persolvet. 

1  1.  MORTA,  Locus  in  quo  aqua  fluvii 
stagna t,  et  quasi  mortua  videtur,  unde 
vocis  etymon.  Oharta  Thossiacensis 
ann.  1404  :  Guillelmus  Regis  tenet  tria 
f or  amina  seu  pertuis  ad  ponendum  voi- 
vous  existentia  in  dicto prato  a  parte  nun- 
cupa t a  la  Morta. 

«  Sent.  arbitr.  inter  Petr.  de  Oaslucio 
dom.  Eccl.  novae  et  abb.  monast.  Vallis 
de  Fener.  ann.  1327.  in  Reg.  65.  Char- 
toph. reg.  eh.  47  :  Ascendendo  de  aqua 
de  Sira  per  dictum  rivum  de  Gondat  ad 
gahanam  et  Mortam,  quae  sunt  inter 
mansum  del  Giolo  sobeira  ;....  et  a  dieta 
gahana  et  Morta,  prout  labitur  aqua  des- 
cendendo ad  gahanam,  quse  est  in  fine 
deh  angles.  Hi  ne  Marteau,  prò  Morteau, 
vocant  Autissiodorenses  fossas  in  vineis 
transversas ,  quibus  aqua  dilabatur. 
Ejusdem  originis  est  pagus  quidam  Au- 
tissiodorensis,  qui  nunc  Marteau  et  in 
Chartis  500.  annorum  Mortua-aqua  nun- 
cupatur. 

«2.  MORTA,  Lignum,  ut  videtur,  tigni 
species.  Vide  supra  Morella  2.  Stat. 
Taurin.  ann.  1360.  cap.  57.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A  :  Plaustratae  lignorum,  feni,  palese, 
Mortarum,  palleorum,  etc. 

®  M0RTAILLIA,  Jus  domini  in  bona 
hominum  manus  mortuse  defunctorum. 
Oharta  Herv.  dom.  Virsion.  ann.  1213. 
apud  Thaumasser.  in  Oonsuet.  Bitur. 
pag.  79  :  Si  mortuus  filium  vel  filiam 
manentem  secum  kabuerit,  et  eum  mori 
contigit,  dominus  suus  nullam  in  eo  ha- 
bebit  Mortailliam.  Alia  Joan.  ducis  Bitur. 
ann.  1405.  ex  Bibl.  reg.:  Cum  omnibus... 
Mortailliis,  foremaritagiis,  etc.  Hinc  Mor- 
talier,  qui  huic  juri  percipiendo  praepo- 
situs  est.  Lit.  remiss.  ann.  1411,  in  Reg. 
165.  Chartoph.  reg.  eh.  279  :  Symon  Oro- 
nay  nostre  sergent  et  Mortalier  ou  bai- 
liage  de  saint  Pere  le  Moustier,  etc.  Vide 
Mort alia  2. 


i  1  MORTAILLIABILIS ,  Qui  servi  tu  ti 
1  mortuse  talliae  seu  manus  mortuse  obno- 
xius  est,  Mortaillable.  Charta  Caroli  VII. 
Reg.  Frane,  ann.  1446.  apud  Thomasser. 
in  Biturig,  pag.  107  :  Secundum  usum  et 
consuetudinem  dictarum  ter  ras  et  castel- 
lanise  de  Culanto  Mortailliabiles  erant 
et  semper  fuerant.  Vide  Mortalia  2. 

T  M0RTÀIR0L,  Species  pul menti,  f.  sic 
dictum  ab  Hispan.  Mortero,  vel  Italico 
Mortaio,  Gali.  Mortier,  quod  in  raortario 
contunderentur  ea,  unde  conficiebatur  ; 
ni  si  idem  sit  quod  nostris  Mortadelle, 
Crassior  lucanica  quae  ut  ex  carnibus 
ita  ex  piscibus  diversis  confici  ootest. 
Charta  ann.  1261.  in  Tabular.  S.  Victoris 
Massil.  :  In  omnium  caparum  festivitati- 
bus  quibus  dare  tenetur  duo  pulmenta, 
quorum  unum  sit  de  Mortairol  et  tres 
pitantias,  etc.  Vide  Mortariolum  2. 

*  Consti t.  Abbat.  S.  Pauli  Narbon. 
ann.  1127.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  33  :  De  Pascha  usque  ad  nati- 
vitatem  S.  Johannis  Baptistee  donent  illis 
in  Bominicis  diebus  carnem  mottoninam 
cum  Mortairolibus.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Mortayrol,  Prov. 
incensatum.  Morteyroulx ,  in  Consuet. 
MSS.  S.  Crucis  Burdeg.  ante  ann.  1305  : 
Dantur  quotidie  duo  fercula,  et  in  diebus 
duplicibus  additur  tertium,  scilìcet  Mor- 
teyroulx.... Infirmarius  habet  dare  semel 
in  anno...  abbati  et  suis  servitoribus.... 
quosdam  astes  unius  porci  integri  et 
species  ad  faciendum  Morteyroulx.  Ex 
quibus  certum  est  tomaculum  hic  signi- 
heari.  Morteruelo  Academicis  Hispanis, 
moretum. 

MORTALAGIUM,  Quod  ex  mortuis,  seu 
ex  decedentium  legatis,  Ecclesiis  obve- 
nit.  Jus  Mortalagii,  in  Charta  ann.  1192. 
apud  Gassendum  in  Notitia  Ecclesia 
Dignensis  pag.  139.  Alia  Raimundi  A.r« 
chiep.  Arelatensis  ann.  1166.  apud  Sam- 
marthanos  :  Cum  c&meteriis,  et  Morta- 
lagiis,  et  cum  omnibus  ad  ipsas  Ecclesias 
pertinentibus.  Mox  :  Deinde  dimidiam 
partem  Mortalagii  et  omnium  obventio- 
num  mortuorum,  etc.  Alia  Petri  Episc. 
Massiliensis  ann.  1170  :  Et  in  sepeliendo 
et  in  Mortalagio  liberam  eis  facultatem 
concedimus.  Alia  Raimundi  Episc.  Mas- 
siliensis ann.  1204  :  His  tamen  pactis  to- 
tius  Mortalagii  et  relieti  sive  in  rebus  mo- 
bilibus  et  immobilibus,  seu  se  moventibus, 
seu  in  pannis  illorum,  qui  ibi  sepulli  fue- 
runt,  etc.  Alia  apud  Columbum  in  Epis- 
copis  Sistaricens.  lib.  2  :  Tertiam partem 
Synodi,  et  tertiam  partem  suae  quartae 
partis  Mortalagii  in  omnibus  Ecclesiis 
donavit.  Alia  lib.  B:  Cum  oblationibus  et 
omni  jure  parochiali,  et  Mortalagio  ad 
Ecclesiam  pertinente.  Alia  lib.  4  :  Cum 
ad  nos  de  jure  communi  quarta  pars 
mortalagiorum  seu  legatorum  ad  pias 
causas  pertineat,  etc.  [Charta  ann.  1299. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  90  :  Salvis 
nobis  et  retentis  nostris  et  dicti  Prioris 
redditibus  spiritualibus  ;  videlicet  decimis, 
primitiis,  Mortalagiis,  oblationibus,  etc. 
Statuta  Oapit.  Glandat.  ann.  1327  :  Sta- 
tuerunt  quod  Praepositus  primitias  panis 
et  vini,  fructuum  et  c&terarum  deciman- 
darum,  Mortalagia  et  alia  funeralia  ha- 
bebit.]  Adde  Petrum  Jofredum  in  Epis- 
copis  Niciensibus  pag.  165.  174.  175.  et 
Guesnaium  in  Annal.  Massiliens.  pag. 
340. 

Mortalitas,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1103.  apud  Sammarthanos  in  Ar- 
chiep.  Arelat.  :  Donavit  etiam  tertiam 
partem  Mortalitatis  totius  Episcopatus, 
operibus  S.  Marise  et  S.  Salvatoris,  in  illis 
Ecclesiis,  quas  in  dominio  suo  retinere 
placuit. 


35^  Est  et  Mortalagium,  Jus  quod 
domino  competit  in  bona  decedentis 
vassalli,  cum  de  iis  testamento  minime 
disposuit.  Charta  ann.  1315.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  108  :  Exceptis  obven- 
tionibus  quas  dicto  Nobili  adventare  pos- 
sent  ratione  Mortalagiorum,  seu  inter» 
ventu  mortis  alicujus  suorum  hominum 
mortuorum  quorumeumque,  quam  obven- 
tionem  dicti  Nobilis  sibi  retinuit.  Vide 
Mortalia  2. 

MORTALE  Pegcatum,  quod  mortem 
aBternam  infert,  passim.  Pro  crimine, 
cujus  poena  mors  est.  Capitula  Caroli 
M.  de  Partib.  SaxoniaB  cap.  13  :  Si  quis 
prò  his  Mortalibus  peccatis  latenter  com- 
missis  ad  Sacerdotem  confugerit ,  etc» 
Mortalis  culpa,  in  Lege  Bajwar.  tit.  1. 
can.  5.  Mortale  crimen,  tit.  6.  cap.  3.  §  1. 
et  in  Concilio  Coloniensi  can.  56.  apud 
Abbonem  Floriac.  in  Canonib.  cap.  36. 
Mortifera  crimina ,  in  Inquisitionibus 
Synodalibus  cap.  56.  apud  Reginonem 
lib.  2.  de  Ecclesiastica  disciplina  cap.  5. 

1.  MORTALIA.  S.  Augustin.  Enarrat. 
in  Psalm.  78  :  Morticinia  (6vy)<ji putta)  di- 
cuntur  mortuorum,  Mortalia  vero  vivorum 
corporum  nomen  est.  Eadem  habet  Beda 
lib.  de  Orthogr.  Vide  eumdem  S.  Augus- 
tin um  in  Psalm.  8. 

*  Nostris  Mortailles,  Exequiae,  fune- 
bria  justa,  vulgo  Funérailles.  Lit.  re- 
miss, ann.  1414.  in  Reg.  168.  Chartoph. 
reg.  eh.  83  :  Gomme  le  supplìant  venoit 
des  Mortailles  ou  obseques  de  la  mere,  etc» 
Occurrit  praeterea  in  Stat.  ann.  1399. 
tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  388. 
art.  17.  Mortable  vero,  prò  Mortel,  morti- 
ferus,  in  Lit.  re  miss.  ann.  1395.  ex  Reg, 
148.  eli.  23  :  Depuisfu  enveyez  un  barbier 
pour  visiter  et  cirurgier  Jehan  Langlois, 
lequel  dist  et  raporta  en  vèr  ite  que  la 
plaie  estoit  curable  et  non  Mortable.  Vide 
infra  Mortuarium  3. 

2.  MORTALIA.  Idem  quod  Mortua  ma- 
nus,  quasi  mortua  tallia,  vel  mortui  tal- 
Ha,  quod  scilicet  post  mortem  alicujus 
exigitur.  Mortaille,  in  Oonsuet.  Arver- 
nensi  cap.  17.  art.  14.  cap.  21.  art.  12. 14. 
cap.  22.  art.  16.  in  Burbonensi  art.  207. 
et  in  veteri  Consuet.  Bituricensi  tit.  1. 
art.  1.  Unde  eidem  servitù  ti  obnoxii, 
Mortaillables  dicuntur  in  Consuetud. 
Marchensi  cap.  17.  art.  125. 126.  127.  etc. 
ubi  ejusmodi  servi,  a  servi s  consuetu- 
dinariis  (Coustumiers)  distinguntur. 
[Charta  ann.  1289.  in  Tabular.  Virzion.  : 
aominem  Stephani  de  Melluno  Militis  et 
Marquisiae  matris  suse  de  capite  et  corpore 
talhabilem  et  explectabilem  et  de  Mortalia 
ad  voluntatem  eorum.  Privilegia  S.  Pal- 
ladi ex  Cod.  MS.  Coislin.  num.  522.  pag. 
1  :  Quietamus  ab  omnimodo  jugo  servitù- 
tis,  servicii,  tallise,  Mortalise,  eie]  Charta 
Roberti  Comitis  Arvernensis  ann.  1276  : 
lllam  autem  servitutem  quas  vocatur  Mor- 
talia, sive  Manus  mortua,  quam  in  aliqui- 
bus  hominum  meorum  de  Comitatu  meo 
de  Arvernia  percipere  consuevi,  homini- 
bus  meis...  remitto  in  perpetuum.  Oharta 
Ebohis  domini  Castri  Meliandi  de  Im- 
munitati bus  dicti  Castri  :  Concessi  etiam 
quod  dicti  homines  ad  mei  dominium per- 
tinentes,  et  eorum  hmredes,  a  manu  mor- 
tua, qute  vulgariter  Mortalia  appellatur, 
Uberi  sint  et  immunes;  sed  cum  decesse- 
rit  quislibet  illorum,  qui  commode  poterit, 
ad  plus  5.  sol.  mihi  et  h&redibus  meis 
dabit  in  recognitione  domlnii.  Compotus 
Baillivorum  Franciae  ann.  1306  :  De 
Mortalia  uxoris  Thibaudi  Burgundi  de- 
ducto  jure  Propositi.  Vide  Thomasserium 
de  Consuet.  localib.  Bituricensib.  lib. 
1.  cap.  6.  64. 

1  M0RTALISSIME   Peccare,   Gravis- 


824 


MOR 


MOR 


MOR 


sime,  in  Summa  Magistri  Pauli  a  pud 
Duelli um  tom.  1.  Misceli,  pag.  72. 

1.  MORTALITAS,  Pestis,  lues,  quae  in 
populo  grassatur.  GIoss.  Gr.  Lat.  :  @v5j<rtg, 
Mortalitas.  Mortalitas  animalium,  in  Ca- 
pitul.  2.  ann.  810.  et  in  Epist.  Ludovici 
]?ii  ann.  828.  etc.  Anastasius  in  Bene- 
dicto  PP.  :  Et  dum  cognovisset  piissimus 
Imperator,  quia  Roma  periclitaretur  farne 
et  Mor talliate,  misit  in  jEgyptum.  Dit- 
marus  lib.  2  :  S&va  Mortalitas  Imperato- 
ris  exercitum  subsequitur.  Utuntur  S.  Cy- 
prianus  lib.  de  Mortalitate,  lex  penult. 
D.  de  Vi  et  vi  arm.  (43, 16.)  lex  6.  de  Of- 
fic.  Praes.  (1.  18.)  etc.  Gregorius  M.  in 
Sacramentario,  etc.  [**  Vide  Glossar, 
med.  Grsecit.  voce  QavocTixov,  col.  485.] 

2.  MORTALITAS ,  prò  Mortalagium. 
Vide  in  hac  voce. 

*  Charta  ann.  1243.  ex  Tabul.  S.  Andr, 
Avenion.  :  Petit  ab  ipso  Silvacanss  monas- 
terio  quartam  decimae  et  ter  tiara  Mortali- 
tatis  ecclesiarum  S.  Johannis  de  Vallebo- 
neta  et  S.  Mariae  de  Goro. 

T  3.  MORTALITAS  ,  Clades ,  strages, 
Gali.  Carnage,  Massacre.  Memoriale  Po- 
testatum  Regiens.  ad  ann.  1229.  apud 
Murator.  tom.  8.  col.  1107:  Et  fuit  ma- 
ximum prodium  quadam  nocle  inter  eos 
et  Bononienses....  et  fuit  maxima  Morta- 
litas hominum  peditum  et  militum.  Oc- 
curri  t  iterum  col .  1127.  Vide  Mortarium  3. 

*  Ital.  Mortalità,  Glossar.  Provine. Lat. 
ex  Cod.  reg.  7657.  Mortaudat,  Prov.  cla- 
des. Vide  mox  Mortarium  3. 

1  MORTALITER,  Lethaliter,  Gali.  Mor- 
teltement.  p  Ital.  Mortalmente,  ut  et 
Hispanis.]  Bartholomaei  Scribae  Annal. 
Genuens.  ad  ann.  1239.  apud  eumdem 
Murator.  tom, 6.  col. 480  :  Quosdam  inter- 
fecit,  et  quosdam  Mortaliter  vulneravit. 

*  M0RTAL0GIUM,  ita  inscribitur  Ne- 
crologi um  monasteri!  S.  Andre»  A  ve- 
ntane nsis.  Vide  Mortilegium  et  Mor  tua- 
rium  2. 

1  MORTAREISIUM,  Querneus,  ni  fal- 
lor,  pulvis  coriarius,  quo  coria  subigun- 
tur  ;  quod  in  mortariis  contundatur  sic 
dictus  videtur.  Sta  tuta  Montis  Regal. 
fol.  270:  Et  pelles  edam  tenere  debeant 
in  bono  affetto,  scilicet  de  Morlareisio  per 
spatium  quod  sint  diligenter  affeitatx. 

|  1.  M0RTARI0LUM,  Mortariolus, 
Bollandistis,  Igniariae  machinae  genus 
aliquod.  Miracula  S.  Angeli  Mart.  tom. 
2.  Maii  pag.  87  :  Se  velie...  in  gratulatio- 
nis  publicx  signum  Mortariola  aliguot  suo 
sumptu  explodi.  Acta  S.  Hu  mi  li  tatis  tom. 
5.  Maii  pag.  217  :  Ut  eodem  die  v.  ad  S. 
Salvii  adduci  fecerit  sexcentos  Mortario- 
los,  quibus  ex  communi  bombardiorum 
munitwne,  absque  monasterii  impendio, 
ssspius  explosis,  aucta  l&litia  fuit  plau- 
susque  popularis.  Adde  tom.  2.  Aprilis 
pag.  364.  Vide  Mortarium  1. 

T2.  M0RTARI0LUM,  Species  pulmenti, 
idem  quod  Mortairol.  Statuta  ann.  1208. 
in  Archivis  S.  Victoris  Massil.  :  A  dis- 
pensatore de  piscibus,  et  pegimento,  et 
néèulis,  et  Mortariolo  secunaum  anliquam 
consuetudinem  monasterii  temporibus 
constitutis,  etc. 

|  1.  MORTARIUM,  Tormenti  bellici 
genus,  Gali.  Mortier,  Epist.  ann.  1480. 
apud  Ludewig.  tom.  5.  Reliq.  MS.  pag. 
291  :  Ad  id  quoque  exequendum  bombar diis 
et  Mortariis  muros  circumdant,  verberant, 
diruunt.  Bern nardi  de  Breydenbach  Iter 
Hieros.  pag.  264  :  Collocat  ex  omni  parte 
tormenta  et  Morlaria  qua  ex  transverso 
sedificia  urbis  verberent,  diruant,  morta- 
lesque  conterant.  Hssc  tormenta  Mortaria 
dieta,  inter  diu,  noctuque  saxa  in  aera 
sublime  jaciunt.  Adde  Rymer.  tom.  15. 
pag.  218. 


f  2.  MORTARIUM  ,  Arenatum,  Gali. 
Mortier.  Liber  Miracul.  S.  Sulpitii  Episc. 
Bit  urie.  ;  Mortarium  arripit,  illudque  in 
gremio  cosca  mulier  projicit.  Illud  autem 
ex  aceto  et  calce  viva  subigebant  vete- 
res,  ut  docet  le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Li  mure  ne  doit  pas  faire  faute 
Poiir  enging  qu'on  y  puist  gitre  ; 
Gar  l'en  destrempa  le  Mortier 
De  fori  vìnaigre  et  chaus  vive. 

*  Hi  ne  Mortellier,  qui  mortarium  subi- 
git,  in  Lib.  1.  statut.  artif.  Paris,  ex  Oa- 
mer.  Comput.  fol.  185.  v°,  :  Li  Mortellier 
et  li  plastrier  sont  de  la  meme  condition 
et  du  meme  estabUssement  des  macons  en 
toutes  choses.  Minus  ergo  bene  Mortelier, 
Liquandi  metalli  artifex  intel  ligi  tur  a 
D.  Le  Beuf  tom.  3.  Hist.  dioec.  Paris, 
pag.  261. 

1  3.  MORTARIUM,  ut  Mortalitas  3. 
Laudes  Papiae  apud  Murator.  tom.  11. 
col.  21  :  In  Lorìieltina...  est  locus,  qui  an- 
tiquitus  Pulchra  sylva  dicebatur,  postmo- 
durn  vero  propter  mortalitatem  et  cssdem 
magni  exercitus  Caroli  Regis  Francorum, 
qui  ibi  primo  superatus  est  a  Reg  e  Longo- 
bardorumt  Desiderio,  Mortarium  nomen 
habuit. 

*  Morteis,  eadem,  ut  videtur,  notione. 
Pactum  inter  Henr.  comit.  Luxemb.  et 
archiep.  Trevir.  ann.  1302.  tom.  2.  Hist. 
Trevi  r.  Joan.  Ni  e.  ab  Hontheim  pag.  15. 
col.  1  :  Tous  lor  biens  il  puent  meneir  et 
rameneir  à  Treves  sauvement  et  en  nostre 
conduict,  sens  empeschement  de  nous  ne 
de  noz  sougis,  sauf  ce  que  nous  n'entre- 
prenons  riens  des  Morteis  faictes. 

*  4.  MORTARIUM ,  Idem  videtur  quod 
supra  Moria  2.  Aquae  sali  conficiendo 
aptas  receptaculum,  quia  ejusmodi  aqua 
stagnai  sic  dictum.  Charta  ann.  1010. 
apud  Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  419:  Salinam  unam  integram 
cum  aliis  vasis  atque  Mor  tarlo  suo,  quae 
rejacet  in  Cumiaclo  in  fondamento. 

*  5.  MORTARIUM,  Stagnum,  quodvis 
aquae  stagnantis  receptaculum.  Charta 
Rainardi  archiep.  Rem.  ann.  1137.  inter 
Probat.  tom.  1.  Annal.  Praemonst.  col. 
205  :  Ex  parte  Hosomensis  castri  usque  ad 
Mortarium  de  Vinceio  cum  mor  tua  aqua, 
quse  dicitur  Rannus.  Vide  supra  Morta  1. 
et  mox  Morteria, 

|  M0RTARIUS,  prò  Mortarium,  Gali. 
un  Mortier.  Inventar,  utensil.  in  Tabul. 
Compend.  :  Duos  Mortarios  cum  pestallis 
suis  et  10.  sedes  quarratas,  etc. 

|  M0RTAS,  prò  Mortuse,  ut  videtur. 
Form.  vet.  Andegav.  24.  tom.  4.  Analect. 
Ma  bill.  pag.  248  :  Quasi  ammalia  per  sua 
menata  eos  ducere  habuissit,  et  ipsa  ani- 
malia  per  sua  menata  aliquas  Mortas  fue- 
rant,  et  ipsa  pecora  illi  exeorticassit,  pos- 
teaque  Mortas  fuerunl.  Interrogatum  fuit 
ipsi  illi  auid  de  hac  causa  responso  darei  : 
et  ipsi  illi  taliter  locutus  fuit,  quod  nec 
sua  animalia  numquam  menassi t,  nec 
per  sua  menata  ipsa  ammalia  degere 
numquam  habuissit,  nec  de  manus  suas 
excorcitalas  numquam  fuissent. 

*  M0RTATUS.  Chron.  Tarvis.  apud 
Murator.  tom.  19.  Script.  Ital.  col.  749  : 
Veneti  perpendentes  rem  bellicam  inter 
utrosque  esse  oportere,student  gentes  suas 
ordinare  et  balisterios  omnes  atque  arce- 
rios  de  Candia,quosMortatos  appellabant, 
in  paludibus  per  coslam  adversus  exerci- 
tum Paduanum  locant. 

|  M0RTAUDIRE,  Mortaudus.  Vide 
Mor  Ih. 

M0RTEA.  Consuetudines  Monast.  Fio- 
ri acensis  :  Ipso  die  in  refectorio  ad  pran* 
dium  Morteas,  generale  piscium,  morta- 
riola, pitanciam  de  optimo  vino  debemus 
habere,  et  ad  coenam  trutas. 


W3T  Placentulae  species  fuisse  videtur 
ex  iisdem  Consuetud.  ubi  de  signis  :  Pro 
signo  Mortearum  facias  signum  panis  et 
lactis,  quia  ex  utroque  fit.  Proinde  non 
idem  quod  Mortia  Barberino  in  Gloss. 
ad  Documenti  d'amore,  si  tamen  de 
crassiore  lucanica  bene  est  interpreta- 
tus  Ubaldinus  in  suo  Lexico, 

®  Pul menti  genus  ex  pane  et  lacte, 
veluti  mortarium  quod  ex  arena  et  calce 
fit,  unde  vocis  etymon,  simul  mixtis 
confectum;  quod  Mortreux  appellatur 
in  Charta  ann.  1450.  ex  Reg.  185.  Char- 
toph.  reg.  eh.  61  :  Après  ont  chacun  une 
ribellete  de  lart  routi  sur  le  areil,  chacun 
une  esculée  de  Mortreux,  faxt  de  pain  et 
de  leit,  et  à  boire,  tant  qWils  veulent, 
cidre  ou  cervoise. 

*  M0RTELARIA,  vulgo  Monellerie,  Vi- 
cus  Parisiis.  Charta  Phil.  V.  ann.  1318. 
in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
577.  r°.  col.  2  :  Supra  domum  Radulphi 
Normanni,  sitam  in  vico  de  Barris  desu- 
per Mortelariam,  Ixx.  sol.  Paris. 

I.  MORTELLA.  Processus  de  Vita  S. 
Thomas  Aquin.  n.  39  :  Vidit  eum  sanum 
et  laborantem  cum  dicto  brachio  de  arte 
Mortellx,  de  qua  consueverat  laborare  in 
dicto  Monasterio.  Incertum  viris  doctis 
cujusmodi  fuerit  Mortella  ars. 

SBIT  Fortassis  ars  est  materiariae,  a 
Gali.  Mortoise,  quae  res  materia  rios  arti- 
fices  spectat  ;  nisi  ad  officili m  crassio- 
res  lucanicas,  Gali.  Mortadelles,  con- 
diendi  referas,  si  tamen  id  artem  dixe- 
ris.  Vide  Mortariolum  2.  Erunt  fortean 
qui  a  sinapi  triturando  vocis  etymon 
accersant:  Morteile  enim  nunc  proAfou- 
tarde  usurpant  rustici  Dumbenses. 

*  F.  Ars  mortarium  subigendi.  Vide 
supra  Mortarium  2. 

f  2.  MORTELLA,  vox  Italica.  Myrti 
granum.  Acta  S.  Joan.  Abb.  Pulsan. 
tom.  4.  Junii  pag.  42  :  Nec  cibus  alius  ei 
fuit,  nisi  ficus  sylvestres  et  myrti  grana 
quse  vulgariter  Mortéllas  vocaht.  Nostris 
Meurte,  eadem  notione.  Vide  Menag.  in 
Origin.  Gali. 

1 3.  MORTELLA,  Mortarium,  Gali,  un 
Mortier.  Vita  S.  Coemgeni  tom.  1.  Junii 
pag.  315:  Faber  quidam...  Mortella  lapi- 
dem  terens,  particula  de  lapide  scissa  exi- 
livit  et  fregtt  oculum  fabri. 

<\  MORTENTARIUS,  ut  Mornantesius. 
Vide  ibi. 

-  MORTERIA,  Pai us,  locus  ubi  aqua 
stagnat.  Charta  ann.  1279.  in  Chartul. 
S.  Dion.  pag.  458.  col.  2:  Tenet  in  terri- 
torio de  Boissiaco  inter  dictum  locum  et 
Morterias  et  canaberias  triginta  duo  ar- 
penta.  Vide  supra  Mortarium  5. 

*  M0RTERI0LUS.  [«  Infra  illum  mor- 
terium  est  et  unus  alius  Morteriolus.  » 
(Chevalier  ,  Visit.  episcop.  Gratianop. 
p.  84.)] 

I I.  M0RTERIUM,  Mortarium.  Inven- 
tar, ann.  1342.  in  Tabular.  S.  Victoris 
Massil.  :  Unum  Morterium  et  unumpes- 
tellum. 

|  2.  MORTERIUM,  Arenatum,  non  se- 
mel, in  Reparationibus  MSS.  Senescal- 
liae  Carcasson.  ann.  1436. 

|  M0RTGATGIUM.  Vide  in  Vadium. 

M0RTH,  MOROTH,  MORDRUM,  MUR- 

drum,  etc.  Homicidium,  ex  Saxonico 
mor^,  mors,  letum,  perditio,  interitus: 
unde  mor^-laga,  homicida,  moru- 
la gè  ,  homicidium.  [** Vide  Grimm.  An- 
tiq. Jur.  German.  pag.  625.  et  Haltausii 
Glossar.  Germ.  voce  Mord,  col.  1363.] 
Papias  :  Mordou,  i.  e.  ìiomicidium  in  abs- 
conso,  in  Lege  Longobarda.  Ita  MS.  Edi- 
tus  habet  Morhou.  Eadem  Lex  Longob. 
lib.  1.  tit.  2.  §  8.  P  Roth.  373.]  :  Omnes 
regales  causse,  quse  ad  manum  Regis  per- 


MOR 


MOR 


MOR 


825 


tinent,  unde  compositio  expectatur,  aut 
culpa  qu&ritur,  dupliciter  secundum  an- 
tiquam  consuetudine™,  componantur,  ex- 
cepto  mundio  de  libera,  aut  Morthy  aut 
aliis  qu&  similes  sunt,  unde  900.  solid. 
judicantur.  Tit.  9.  §  15.  [**  Roth.  373.]  : 
Si  sera us  Regia  Morth  fecerit,  ita  decer - 
nimus ,  ut  componat  ipsam  personam, 
sicut  apprettata  fuerit,  et  servus  ipsa  su- 

?er  fossam  ipsius  mortui  appendatur,  etc. 
nquisitiones  S}rnodales  cap.  6.  apud 
Reginonem  lib.  1.  de  Ecclesiast.  disci- 
plina cap.  5  :  Èst  aliqua  f emina  qux  in 
fornicatione  concipiens,  timens  ne  mani- 
festaretur ,  infantem  proprium  aut  in 
aquam  projecerit,  aut  in  terra  occultave- 
ritt  quod  Morth  dicunt. 

Moroth.  In  Edicto  Rotharis  Regis 
Longob.  titulus  5.  p*  14.]  inscribitur  de 
Moroth,  ubi  agitur  de  eo  qui  homicidium 
in  absconso  per petr aver it. 

Morghidum.  Concilium  Moguntia- 
cense  :  Hsec  eadem  posnilentia  imponenda 
est...  qui  sponte  per  fraudem  et  avaritiam 
hominem  innoxium  occidunt,  quod  Mor- 
chidum  vocant.  Ita  apud  Rabanum,  Re- 
ginonem, Burchardum,  Ivonem,  et  in 
Poenitentiali  Romano  constanter  legi 
observavit  Steph.  Baluzius,  ubi  Linden- 
brogius  et  alii  mortridum  praeferunt. 
Vide  Capitul.  4.  ann.  803.  cap.  12. 

1  Mordad.  Oonsuetudines  Arkenses 
ann.  1231.  in  Tabular.  S.  Bertini  :  Maio- 
res  carnee,  ut  sunt  raptus  mulierum,  be- 
vo f,  Mordad,  etc. 

MORTAUDiRE,Interficere,  furtive  homi- 
nem occidere,  apud  Ul  pian  uni  in  Collat. 
Legis  Mosaì'cee  tit.  11.  Lex.  Alemannor. 
tit.  76  :  Si  quis  Mortaudit  barum  aut  fe- 
minam,  qualis  fuerit,  secundum  legiti- 
mum  weregeldum  nono  geldo  solvatur. 
Ubi  Editio  Heroldi  tit.  77  :  Si  cui  Mor- 
taudus  imponiturt  sive  sit  baro,  aut  fe- 
mina,  etc. 

Mortaudus,  Per  morth  interfectus. 
Lex  Aleman.  tit.  49.  cap.  1  :  Si  quis  ho- 
minem occiderit,  quod  Alamanni  Mor- 
taudo  dicunt,  etc.  Ubi  varie  hanc  vocem 
efferri  in  MSS.  monet  Baluzius,  mors- 
taudo,  mortolo,  mortot,  morttudo,  mortu- 
dum,  et  mortuum. 

*  Mordthotus,  Eadem  notione.  Vet. 
Poenit.  ex  Cod.  reg.  3878:  Hesc  eadem 
pcenitentia  imponenda  est...  his,qui  sponte 
per  fraudem  et  avariciam  hominem  inno- 
xium occidunt,  quem  Theudisca  lingua 
Mordlhotum  vocant. 

Mortraidus.  Oonstitutio  Friderici  I. 
Imp.ann.  1158.  apud.  Goldastum  tom. 
3.  Consti t.  Imper.  pag.  231  :  Occiditur 
alicujus  pater,  frater  aut  cognatus,  quam- 
vis  sibi  de  patratoris  scelere  constet,  eun- 
dem  licite,  dummodo  cum  ipso  Mortraido 
judicialiter  actvonem  non  tncceperit,  tu* 
mulabit,  etc. 

Mordrum,  Eadem  origine  et  notione. 
Lex  Saxon.  cap.  1.  §  6  :  Si  Mordrum  to- 
tum  quis  fecerit,  etc»  Capitulare  3.  ann. 
813.  cap.  44  :  Si  quis  Iwminem  in  Mordro 
occiderit,  etc,  ut  et 

Mordum.  Conrad us  Uspergensis  ann. 
1198  :  Unde  et  UH  rei  habiti  sunt  de  tali 
Mordo. 

1  Meurtrum.  Charta  Henrici  domini 
de  Soliaco  ann.  1031  :  De  rapto,  de  Meur- 
tro,  de  homicidio,  etc. 

1  Muldrum.  Charta  ann.  1230.  in  Ta- 
bul.  Centul.  :  Exceptis  Muldro  et  latrone 
et  rato  et  scalo  et  lege  duelli  quee  ad  abba- 
tem  et  conventum  per  tinent. 

1  Multrum.  Charta  Hugonis  Vice- 
com.  Bruciae  ann.  1282.  in  Tabular.  Flo- 

riac.  :  Dictus  Pr&positus ,  de  Saltu, 

omnimodam  habébit  et  exercebit  jurisdic* 
tionem  et  justitiam,...  exceptis  tantum- 


modo  istis  casibus,  videlicet  Multro,  incen- 
dio, raptu,  etc.  Charta  Communiae  Am- 
biali, ann.  1190.  apud  Baluz.  tom.  7. 
Misceli an.  pag.  325  :  Si  quis  bannitus  est 
prò  aliquo  foris facto,  excepto  Multro ,  ho- 
micidio,  etc.  Charta  Drogonis  de  Melloto 
ann.  1223.  apud  Marten.tom.l.  Ampliss. 
Collect.  col.  1177:  Notum  facimus  uni- 
versis...  quod  dominus  Rex  habet  in  loto 
terra  regaliam  abbati»  Cormeriaci,  rap- 
tum,  Multrum,  etc.  Adde  Perardum  in 
Burgundicis  pag.  334. 

1  Multrigium,  in  Legi  bus  Norman, 
cab.  55.  apud  Ludewig.  tom.  7.  Reliq. 
MSS.  pag.  257  :  Habet  etiam  curiam  de 
omni  placito  spadas,  et  de  roberiis,  et 
Multriciis,  homicidiis,  treugis  fractis. 

1  Multrium,  Charta  Roberti  Mag- 
dun.  domini  ann.  1177.  apud  Thomas- 
serium  Consuet.  Bituric.  pag.  73:  Neque 
furtum,  neque  sanguinem,  neque  Mul- 
tria,  neque  bataliam  (requirere  pò  ter  i- 
mus.) 

1  Murdificatio.  Consuetud.  Furnen- 
ses  in  Archivo  Audomar.  :  Dominus 
Comes  retinet  sibi  ad  justificandum  per 
curiam  suam,  Murdificationem,  id  est, 
murdrum. 

|  Murdredum.  Charta  Elizabeth» 
Reg.  Angl.  ann.  1566.  apud  Rymer.  tom. 
15.  pag.  660  :  Ad  inquirendum  de  omni- 
bus et  omnimodis  proditionibus,  feloniis, 
Murdredis,  etc. 

1  Murdrum.  Charta  Henrici  Regis 
Angl.  ann.  1134.  in  Hist.  MS.  Monast. 
Beccens.  pag.  36  :  Habeant  in  tota  paro- 
chia  Becci  omnes  regias  libertates,  Mur- 
ar utn,  mortem  hominist  etc, 

|  Murtre,  in  Charta  Bernardi  de 
Turre  ann.  1256.  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  510;  Si  quis  malefac- 
tor  extraneus  vel  familiaris  deprehensus 
fuerit  in  Murtre,  etc. 

1  Murtrum.  Statuta  Ludovici  Vili. 
Reg.  Frane,  ann.  1223.  apud  Acher. 
tom.  1.  Spicil .  pag.  646  :  Eo  excepto,  quod 
nobis  retinemus  Murtrum,  raptum,  homi- 
cidium et  justitiam  pedagii  nostri.  Sta- 
tuta Eduardi  I.  Reg.  Angl.  apud  Rymer. 
tom.  2.  pag.  260  :  Nec  sasiemus  bona  sua 
....  nisi  prò  Murtro.  Murtrum  perpensum, 
in  Consuetud.  MSS.  Auscior.  óccurrit 
praeterea  tom.  3.  Ordinat.  Reg.  Fr.  pag. 
64.  et  204. 

1  Mutrum,  in  Charta  ann.  1265.  in 
Tabulano  S.  Albini  Andegav.  :  Excepta 
villicaria  seu  jurisdictione  trium  delicto- 
rum,  videlicet  raptus,  Mutri  et  encim, 
seu  encimi.  Vide  Encimum. 

Murdrum,  Vox  quae  passim  óccurrit, 
n os tris  Meurtre.  Murdrum  autem  homi- 
cidium furtim  factum  defini  tur  in  Charta 
Willelmi  Comitis  Pontivi  ann.  1250.  in 
Hist.  Eccles.  Abbatis-villee  cap.  46.  Lex 
Bajwar.  tit.  18.  §  1  :  Si  quis  liberum  occi- 
derit furtivo  modo,  et  in  flumen  ejecerit, 
vel  in  talem  locumf  ut  cadaver  reddere 
non  quiverit,  quod  Bajwarii  Murdrido 
dicunt,  etc.  Lex  Frisionum  tit.  50.  §  2  : 
Si  quis  hominem  occiderit,  et  absconderit 
quod  Mordritum  vocant,  etc.  Leges  Hen- 
rici I.  Regis  Angl.  cap.  92  :  Murdrilus 
homo  antiquitus  dicebatur,  cujus  interfec- 
tor  nesciebatur  ;  ubicunque  vel  quomodo- 
cunque  esset  inventus,  nunc  aajunctum 
est,  licei  sciatur  quis  Murdum  fecerit. 
Homicidium  per  proditionem,  apud  Mat- 
th.  Paris  ann.  1216.  de  Joanne  Rege  : 
Arthurum  nepotem  suum  propriis  mani- 
bus  per  proditionem  interfecit,  pessimo 
morUs  genere,  quod  Angli  Murdrum  ap- 
pellant.  Ita  Chronicon  Mauriniacense 
lib.  2.  ann.  1108  :  Nefandissimo  et  abomi- 
nabili super  omnia  genere  mortis,  quod 


vulgo  Murt  vocatur,  hominem  innocentem 
morte  suffocavit.  Homicidium  per  fore- 
hocht...  felonie,  sive  Murther,  in  Statutis 
Roberti  II.  Regis  Scoti®  cap.  50.  §  1. 
quod  factum  fuit  per  Morther,  vel  prxco- 
aitatam  malitiam.  Regiam  Maj estate m 
lib.  4.  cap.  5.  §  3  :  Duo  sunt  genera  homi- 
cidii,  unum  quod  dicitur  Murdrum,  quod 
nullo  vidente,  vel  sciente,  ciani  perpetra- 
tur,  preeter  solum  inlerfectorem  et  ejus 
complices,  ita  quod  mox  non  sequatur 
clamor,  aut  vox  popularis...  Secundum 
genus  homicidii  est  illud  quod  dicitur 
simplex  homicidium.  Ita  murdrum  oppo- 
ni tur  homicidio  quod  per  infortunium 
fit,  in  Legi  bus  Malcolmi  II.  Regis  Sco- 
tiae  cap.  15.  %  4.  seu  calore  iracundiae,  vi- 
delicet Chaudemelle,  in  Statutis  Roberti 
II.  Regis  Scotiae  cap.  3.  Latinis  hisce 
vernacula  subjicimus,  ac  primum  ex 
Assisiis  Hierosolymitanis  MSS.  cap.  77  : 
Mutre  est  quant  home  est  tue  de  nuit,  ou 
en  repos,  dehors  ou  dedans  vile.  Et  qui 
viaut  fair  e  apeau  de  Mutre,  il  doit  fair  e 
aporter  le  cors  murtri  devant  Vhostel  don 
Seignor,  etc.  Cap.  82  :  Home  murtri,  et 
home  tue  autrement  que  murtre,  nfest  pas 
une  chose  ;  car  le  tue  sans  Murtre  est  no- 
micide.  Cap.  83  :  Murtre  est  fait  en  repos , 
et  pour  ce  est  V assise  faite,  tei  que  l'on 
peut  prover  par  son  cors  ;  car  en  cest  cas 
le  cors  murln  porte partie  de  lagarantie, 
et  V  appella  tit  Vautre,  et  celui  à  qui  Von 
donne  cos,  dequoi  il  recoil  mort,  est  home- 
cide,  ne  homecide  ne  peut  home  prover 
par  V assise,  ou  Vusage  dou  Roiaume  de 
7erusalemt  que  par  2.  loiaus  guarens  de 
la  loy  de  Aorne,  qui  f acent  que  loiaus 
guarens  que  ih  jurent  les  cos  donner  de 
quoi  il  a  mort  recue.  Cap.  86  :  Et  qui 
fait  apeau  d'homecide  il  doit  savoir  que 
est  homecide,  si  que  il  se  mette  en  droit 
gages.  Quant  Von  fait  apeau  d'homicide, 
est  quant  home  est  tue  e n  appert  devant 
la  gent  en  mehlée,  et  homecide  ne  peut 
Von  prover  de  son  cors,  si  le  convieni  pro- 
ver par  guarens.  Hinc  vetus  Consuetudo 
Andegavensis,  et  Statuta  S.  Ludovici 
lib.  1  :  Meurtre  si  est,  quand  Ven  tue 
homme  ou  femme  dejour  ou  de  nuit,  en 
son  Ut  ou  en  autre  maniere,  pourquoy  ce 
ne  soit  en  meslée,  ou  sans  tancer,  ou 
sans  li  deffier.  En  une  foire  pourroit  Ven 
homme  tuer  en  Meurtre,  se  Ven  le  feroit 
sans  tancier  avec  lui,  ou  sans  li  deffier. 
[Murdre,  in  Litt.  ann.  1356.  tom.  3.  Ordi- 
nat. Reg.  Frane,  pag,  92.  Le  Roman  de 
la  Rose  MS.  : 

Par  foi  se  j'estoie  ore  lierres, 

Ou  traitres,  ou  ravissieros, 

Ou  d'aueun  Murdre  achaisonnés,  etc] 

Duplex  autem  statuitur  murdrum,  in 
Legibus  Malcolmi  Regis  Scotiae  cap.  15. 
publicum  et  pnvatum.  Publicum  mur- 
trum, quod  et  apertum  dicitur,  quod  in 
loco  publico  coram  testibus  fit  :  Priva- 
tum,  cum  aliquis  est  interfectus,  vel  sub- 
mersus,  vel  in  aliquo  loco  inventus.  In 
Arestis  ann.  1261.  in  Nati  vitate  B.  Ma- 
risa in  1.  Regesto  Parlamenti  fol.  117  : 
Dictum  fuit  ejus  qui  se  suspenderat,  fac- 
tum ad  Multrum  pertinere.  Vide  praete- 
rea Bractonum  lib.  3.  tract.  2.  cap.  15. 
§  2.  Fletam  lib.  1,  cap.  30.  §  1.  Willel- 
mum  Stanffordium  lib.  1.  Placitor.  Co- 
rona cap.  10.  Rastallumin  voce  Murder, 
etc. 

Murdrum,  Pecunia  quse  solet  dari 
prò  Murdro.  Hinc  quietum  esse  a  Mur- 
aro, in  Leg.  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap. 
2.  et  in  eodem  Monastico  Angl.  tom.  1. 
pag.  687.  688.  689.  722.  851.  tom.  2.  pag. 
16.  etc.  hoc  est,  a  mulctis  pecuniariis, 
quae  villanis  locorum,  in   quibus  mur- 


•526 


MOR 


MOR 


MOR 


drum  perpetratimi  faerat,  irrogabantur. 
Si  quispiam  enim{  ut  habent  Leges  Ed- 
wardi Gonfessoris  cap.  15.  murdratus 
alicubi  reperiebatur ,  querebatur  apud 
villani  ubi  inveniébatur,  interfector  illius. 
Qui  si  inveniri  poterai,  tradebalur  justi- 
ti&  Regis  infra  ipsos  8.  dies  interfectio- 
nis.  Si  vero  inveniri  non  poter at,  mensis 
et  unius  diei  respectum  habebant  ad  eum 
perquirendum.  Quod  si  intra  terminum 
non  inveniébatur  in  villa  46.  marc&,  etc. 
Adde  Leges  vernaculas  et  Latinas  Wil- 
lei  mi  Nothi  cap.  26.  46.  et  Henri  ci  I. 
cap.  91.  et  Monasticum  Angl.  toni.  1. 
pag.  669.  830.  etc. 

SS"  Eadem  notione,  scilicet  prò  mul- 
eta qua?  domino  co m petit  ex  murdro, 
seu  prò  j  urisdictione  et  cognitione  mur- 
àri, vocem  Murdre  usnrpat  le  Roman 
de  Vacce  MS.  : 

Et  tant  franchisse  lour  donna, 
Gamme  le  due  en  sa  terre  a  ; 
Il  out  le  Murdre  et  le  larron, 
Le  raps,  l'omicide,  l'arson. 

T  Murdrum  ,  Eadem  notione ,  in 
Charta  Henrici  II.  Reg.  Angl.  ann. 
1156.  apud  Kennett.  in  Antiquit.  Am- 
brosden.  pag.  114  :  Concedo  eis  etiam 
quod  ubicumque  ierint  cura  mercalioni- 
bus,  emptionxbus  vel  venditionibus  suis, 
per  totani   terram  meam  Angligs....sint 

quieti   de  thelonio,  pontagio, et  de 

Murdredis  et  de  variis  ad  Murdredum 
pertinentibus. 

5S5ir  Haud  scio  an  eodem  significata 
accipienda  sit  vox  Murthra,  in  Charta 
ann.  1153.  apiid  Hickesium  Dissert.  pag. 
36.  ibi  enim  Murthra  intelligitur  tribu- 
tala quod  de  terris  exigi  solitum  erat, 
a  cujus  praestatione  immunes  dicuntur 
teme  quas  dominicas,  hoc  est,  a  nullo 
dependentes,  vocabant  :  De  ista  eadem 
terra,  quidam  Vicecomes  Radulphus  Picot 
nomine  scottum  et  denegeldum  et  de 
Murthra  et  c&tera  quas  de  terris  reddi 
solenti  exigebat  in j  uste....  Per  judicium 
totius  Comitatus  ostensum  et  diratiocina- 
tum  est  a  juslieiis  vel  ministris  Regis, 
vel  ab  alio  aliquo  nichil  omnino  de  prae- 
dictis  exigi  vel  accipi  debere,....  quia  Do- 
minica  terra  eorurn  est. 

T  Multrare,  Murtrare,.  Per  Mul- 
trum  occidere.  Leges  Norman,  apud 
Ludewig.  tom.  7.  Reliq.  MSS.  pag.  276  : 
P.  queritur  de  T.  qui  patrem  suurn  in 
pace  domini  Regis  nequiter  Multravit. 
Regestum  Magn.  Dier.  Oampaniae  ann. 
1286.  fol.  43.  apud  D.  Brussel  tom.  1.  de 
Usu  feud.  pag.  223  :  Cum  quidam  in  villa 
Meldensi  in  justitia  domini  Regis  Mur- 
tratus  fuisset,  et  relieta  ipsius  Multrati 
f emina  de  corpore  abbatis,  etc. 

T  Murdrare,  Eadem  notione.  Litterae 
Henrici  V.  Reg.  Angl.  ann.  1421.  apud 
Rymer.tom.  10.  pag.  159  :  Qui  Johannem, 
nuper  Ducem  Burgundise,  occiderunt  et 
Murdraverunt.  Murdrir,ia  Edicto  Caroli 
Regentis  ann.  1358.  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  225. 

Murdrari,  Per  murdrum  occidi.  Par- 
la mentum  ann.  1.  Henrici  VI  :  Rex  prae- 
fatum  Ducem....  crudeliter  Murdrari  fe- 
cit.  Murdratus,  per  murdrum  interfec- 
tus,  in  iisdem  Legibus  Edwardi  Con- 
fess.  cap.  15.  apud  Knyghtonum  lib.  2. 
cap.  4.  etc. 

Murdrator,  Qui  murdrum  perpetra t, 
in  Legib.  Edwardi  Confess.  cap.  15.  19. 
in  Legibus  Mal  colmi  II.  Regis  Scot.  cap. 
11.  §  1.  apud  Henricum  Knyghtonum 
lib.  2.  cap.  4.  etc. 

Murdrire.  In  Fleta  lib.  1.  cap.  18. 
§  8  :  Jus  alicujus  Murdrire.  §  10.  :  Mur- 
drire appellum.  Galli  dicerent,  Etouffer 
un  appel. 


Murdritor.  Thomas  Walsinghamus 
in  Ricardo  II  :  Ut  nullus  occultus  jugu- 
lator,  quales  Murder ers  appellano  An- 
gli, etc.  [«  Mordrita  Ruodlieb.  fr.  6. 
vers.  20.1 

Mordridatus,  Peremptus,  per  mur- 
drum occisus,  in  Concilio  apud  Theodo- 
nis- Villana  ann.  821.  apud  Burchard. 
lib.  6.  cap.  15.  [***  Mortritus,  Mutritus,  in 
Annal.  Fossens.  ad  ann.  1225.  et  1270. 
apud  Pertzium  Scriptor.  tom.  4.  pag,  32. 
et  33.] 

Multrarius,  ex  Gallico  Meurtrier. 
Charta  Communiae  S.  Quintini  ann. 
1195  :  Si  quis  extraneus  qui  Multrarius 
sit,  vel  latro,  vel  qui  raptum  fecerit,  etc. 
[Charta  Philippi  Augusti  Reg.  Frane, 
ann.  1214.  apud  Duchesn.  Script.  Nor- 
man, pag.  1065  :  Neque  similiter  Multra- 
rius, aut  aliquis  forbannitus  ab  ipso  Reg  e 
Anglise,  etc.  Occurrit  iterum in  alia  ej usd. 
Regis  ann.  1218.  apud  Baluz.  tom.7.  Mis- 
celi, pag.  338.  Taoul.  Oalense  pag.  31  : 
Multrarium  ibi  captarti  per  Praepositum 
debere  reddi  abbatissae,  etc] 

1  Murtrarius,  Eadem  notione  et  ori- 
gine, apud  Stephanot.  tom.  1.  Fragm. 
Hist.  MSS.  :  Anno  1214...  postquam  libe- 
rati fuerunt,  iterum  contempto  compro- 
misso  facto  per  juramentum,  munierunt 
castrum  cibariis  et  Murtrariis  qui  cepe- 
runt  invadere. homines,  etc.  Charta  ann. 
1232.  apud  eumdem  tom.  3.  Antiquit. 
Pictav.  Bened.  MSS.  pag.  844  :  Licebit 
vigerio  advocatis  vicinis  quos  voluerit  fide 
dignis  ire  ad  domum  Murtrarii  et  videre 
cum  his  qui  secum  fuerint  bona  Murtra- 
rii absque  alia  potestate  saisiendi.  Charta 
Johann,  de  Castellarne  Comit.  Blesen- 
sis  ann.  1265.  in  ter  Schedas  D.  Lance- 
lot  :  Catalla  hominis  Murtrarii  vel  ho- 
micidae ,  etc.  Edietum  Johannis  Reg. 
Frane,  ann.  1352.  tom.  2.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  pag.  496  :  Alii  Murtrarii,  olii 
latrones,  nonnulli  monetarum  falsato- 
res,  etc. 

1  Mulctrarius.  Charta  ann.  1220. 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  CoIIect. 
col.  1144  :  Nullus  Mulctrarius  nec  aliquis 
qui  fuerit  forbannitus  a  pr&dicto  Reg  e 
Francias,  etc. 

*  Murtrerius,  Homicida,  qui  mur- 
trum  perpetrai,  Gali.  Meurtrier,  alias 
Mourdreur  et  Muldrieux.  Charta  ann. 
1321.  in  Reg.  E.  E.  Chartoph.  reg.  eh. 
33  :  Quod  duos  Murtrerios  in  carcere  regio 
Limosi  detentos  de  nocle  per  corruptionem 
abire  permiserat.  Pillar s,  robeurs,  Mul- 
drieux et  autres  malfaiteurs,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1371.  ex  Reg.  103.  eh.  6.  Lex 
Godefr.  episc.  Camer.  ann.  1227.  art.  41  : 
Infames ,  homicidas ,  qui  vulgo  Mour- 
dreurs  appellantur,....  bannitos  ab  op- 
pido  vel  civitate  per  suos  judices  prò  tali 
crimine,  civitas  non  recipiat.  Murdreur, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1385.  ex  Reg.  127. 
eh.  16.  Multre,  homicidium,  in  Lit.  ann. 
1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
719. 

1  Murtriarius,  in  Consuet.  Lemovic. 
art.  7. 

1  Multritoria  Arma,  Eadem  quae 
Moluta,  Gali.  Armes  esmoulues,  in  Sta  bi- 
li mentis  S.  Ludovici  lib.  2.  cap.  11.  Vide 
Arma  1. 

1  M0RTH-B0SCH,  Mortuus  boscus,  hoc 
est,  siccus.  Bullarium  Fontanell.  :  Quod 
si  forestarii  vocali  noluerint  venire  et 
dare,  tunc  fratres  licenter  et  sine  ca- 
lumpnia  et  tamen  convenienter  quantum 
opus  fuerit  ad  suas  necessitates  de  his 
duabus  forestibus  accipient  et  Morth- 
bosch  quantum  voluerint.  Vide  Boscus 
mortuus. 

M0RTHWRTHI.  Vide  Faldwrthi. 


T  MORTI  A.  Vide  suora  Mortea. 

1.  MORTIGINIUM,  Morticinum.  GIoss. 
Lat.  Gr.  :  Morticina,  0  avanza.  Papi  a  s  : 
Morticinium,  quod  ab  hominibus  non  uti- 
tur,  eo  quod  non  occisorum,  sed  mortuo- 
rum  animalium  est  morbida  caro,  nec 
apta  ad  salutem  corporis,  cujus  causa  su- 
mitur.  Prius  quidem  observatum  propter 
unitatem  duorum  parietum.  Sed  nunc 
quis  Christiahus  observet,  ut  turdos  vel 
minutiores  aviculas  non  attingat ,  nisi 
quarum  sanguis  effusus  est,  aut  leporem 
non  edat,  si  manu  a  cervice  percussus, 
nullo  cruento  vulnere  occisus  est.  Theo- 
dorus  Cantuar.  in  Capitul.  cap.  83  :  Qui 
manducai  Morticinum,  40.  dies  jejunet. 
[Boncompagnus  de  obsidione  Anconas 
cap.  3.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  929  : 
Vivebat  enim  sicut  milvus  ex  raptu  ;  et 
velut  carvus  Morticinum,  sic  quorumlibet 
bona  requirebat.]  Vide  Ivonem  parte  15. 
cap.  100.  Poenitentialem  Halitgarii  cap. 

10.  Adamum  Bremensem  cap.  178.  et 
quae  observat  Baronius  ann.  51.  n.  13.  et 
seqq. 

2.  MORTICINIUM,  Idem  quod  Mortua- 
riumt  de  quo  infra.  Charta  Friderici  L 
Imper.  ann.  1153.  apud  Hundium  inMe- 
trop.  Salisburg.  tom.  2.  pag.  377  :  Stabì- 
limus  ei  ut  Morticinia  ause  vel  dicuntur 
(quidam  reponunt  venaicantur)  de  homi- 
nibus ssepe  dicti  Monasterii,  ubicunque 
defuncti  fuerint,  Monasterxo  salva  sint  et 
custodita,  nec  in  eis  alicujus  loci  libertate 
injuriam  patiatur.  [*  Emenda  ex  Probat. 
Hist.  S.  Emmer.  Ratisbon.  pag.  146  : 
Stabilimus  etiam  ei  (monasterio)  ut  Mor- 
ticinia, quae  Val  dicuntur,  etc.  Ita  le- 
gendum  esse  probat  usitata  etiamnunc 
ejusdem  juris  appellatio,  Todtfall  ni- 
mirum.] 

1  3.  MORTICINIUM,  Mortifer  et  gravis 
morbus.  Miracula  S.  Gengulphi  tom.  2. 
Maii  pag.  650  :  Hujusce  mortxs  laqueo  hic 
idem  extricatus,  acrius  Morticinti  genus 
incurrit  rursus.  Per  tres  nimirum  hebdo- 
madas  infirmitatis  lectum  tenuit,  nec  cibi 
aliquod  genus  omnino  deglutire  valuit. 
Morticlnio  corruere,  in  Annal.  Edwardi 

11.  Reg.  Angl.  auctore  Johan.  de  Troke- 
lowe  pag.  35. 

*  4.  MORTICINIUM,  Licentia  tenendi 
possessiones  in  manu  mortua,  Gali. 
Amortissement ;  unde  Morticina  possessio, 
apud  Chopin  de  Leg.  Andium  part,  1. 
pag.  630.  col.  1.  Vide  Mortificano. 

»  MORTICINIUS,  Mortuus  ;  dicitur  de 
ligno  exsiccato,  ItaJ.  Morticino.  Stat. 
Taurin.  ann.  1360.  cap,  178.  ex  Cod.  reg. 
4622.  A.:  Nulla  persona  ad  collum  appor- 
tet...  Ugna  de  lignario,  nisi  essent  Morti- 
cinia 

1  M0RTICINUS,  Lethalis,  ibid.  pag. 
654  :  Inter  Morticinos  angores  suggerunt 
mini  fratres  assistentes,  etc. 

M0RTIDAT0R,  Homicida,  idem  qui 
Murdritor,  Gali.  Meurtrier.  Lambertus 
Ardensis  :  Mox  qu&sitis  Mortidatoribus 
et  proditoribus  alios  inrotavit,  alios  im- 
particavit. 

*  M0RTIETUM,  a  Gallico  Mortier,  Are- 
natimi. Comput.  S.  Egid.  Abbavil.  Ms. 
ann.  1386  :  Pro  Mortieto  in  recouvertura 
ecclesia,  recouvertori  xx.  den.  Vide  Mor- 
tarium  2. 

1  MORTIFERABILITER ,  Lethaliter. 
Vita  S.  Bibiani  Sancton.  Episc.  apud 
Marten.  tom.  6.  Ampliss.  Collect.  col. 
767:  Puer  quidam  a  vipera  percussus 
Mortiferabiliter  inficitur,  cujus  miseranda 
tabe  turgescens,  prse  nimiis  aculeorum 
doloribus  morti  fit  contiguus. 

T  M0RTIFER0R,  vexpoujiat,  Interimor. 
Gloss.  Lat.  Gr*c  MSS.  Sangerm. 

*  MQRTIFEX,  [Pèlican.  DiEF.J 


MOR 


MOB 


MOR 


527 


1.  MORTIFICARE,  Idem  quod  Amorti- 
zare,  de  qua  voce  supra,  In  manura 
mortuam  ponere.  Charta  ann.  1280.  in 
Tabulano  Prioratus  S.  Nicasii  de  Mei- 
lento  fol.  40:  Ego  Guillelmus  dictus  de 
Mota  armiger  vendidi  omnino  et  dimisi, 
et  penitus  et  expresse  Mortificando  qui- 
favi  religiosis  viris  Priori  et  Conventui 
S.  Nigasii  de  Mellento,  omne  jus,  proprie- 
tatem  et  dominium  quod  habebam  vel 
habere  poteram  super  3.  solidos  Paris, 
quos  quidem  3.  solidos  Joannes  dictus 
Poucin  de    Aubergivilla    vendidit    dictis 

religiosis  viris  super  prata,  etc quos 

vero  tres  solidos  a  prsedicto  Joanne  Pou- 
cin sibi  venditos  super  sua  prata  de  Spe- 
dona prsedicti  viri  religiosi  ac  eorundem 
successores  tenebunt  et  possidebunt  sic 
Mortificatos ,  sicut  supenus  expressura 
est,  in  tali  libertate  sicut  ego  pr&dictus 
Guillelmus  de  Mota  ante  Mortificationem 
istam  primitus  obtinebam  ,  etc.  [Charta 
ann.  1276.  in  Chartul.  Domus  Dei  Pon- 
ti sar.:  Quod  tpsi  tenentur  Mortificare  ex 
toto  venditionem  dictarum  decimarum  ac 
ipsas  decimas  erga  virum  nobilem  Guil- 
lelmutn  dominum  de  Pois.] 

•  Testam.  Guid.  de  Melloto  ann.  1270  : 
Item  de  redditibus  legatis  Mortificandis, 
volumus  ut  Mortificentur  qui  Mortificari 
poterunt.  Occurrit  praeterea  in  Oh.  Fri- 
der.  reg.  Sicil.  ann.  1209»  tom.  2.  Cod. 
Ital.  diplom.  col.  1648. 

2.  MORTIFICARE,  Morti  dare,  occidere. 
Venericus  de  Unitate  Ecclesiae  conser- 
vanda  pag.  24  :  Quserebant  omnibus  mo- 
dis  Mortificare  Regem  Henricum.  [Dia- 
ri um  Belli  Hussitici  apud  Ludewig. 
Reliq.  MSS.  pag.  135  :  Ipso  ergo  sic  Mor- 
tificato clerus  perversus  prxcipue  in  regno 
Boemise  et  marchionatu  Moravia ,  qui 
condemnationem  ipsius  contributione  pe- 
cuniarum  et  modis  aliis  diversis  procura- 
vit.]  Ita  nane  vocem  usurpant  Lucifer 
Calaritanus  lib.  1.  prò  S.  Athanasio, 
ut  et  Flodoardus  lib.  1.  Hist.  Remens. 
cap.  4. 

13.  MORTIFICARE,  Gravi  ter  vulnerare, 
mutilare.  Charta  ann.  1244.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  22  :  Si  hominem 
crepaverit,  aut  ex  membrum  Mortificave- 
rit,  remaneat  in  misericordia  dominorum. 
Excerpta  e  Johanne  a  Bayono  in  Hist. 
Mediani  Monast.  pag.  265  :  Sigiffridus 

pincema  cu  jus  collega  patrem olirà 

graviter  Mortificaverat,  etc.  Vide  Maha- 
mium. 

*  Libert.  vili  se  de  Alavardo  ann.  1337  : 
Item  statuimus  quod  si  quis  alium  per- 
cusserit  unde  membrum  aliquod  Morti  fi- 
catum  fuerit  sive  scissum,  seu  aliquis  ex 
ea  percussione  de  aliquo  membro  impo- 
tens  fuerit  aut  difformis ,  prò  banno  et 
offensa  justitise  et  nostrse  misericordia 
submittatur.  Vide  infra  Mortificano  3. 

T  4.  MORTIFICARE,  Corpus  macerare, 
poenis  affligere.  Concil.  Ilerdense  inter 

Hispan.  tom.  2.  pag.  283:  Si digne 

poenituerint ,  ita  ut  Mortificato  corpore 
cordis  contriti  sacri fidum  Deo  offerant. 
Vox  nota  Scriptoribus  asceticis. 

1  5»  MORTIFICARE,  f.  Pudore  suffun- 
dere.  Anonymus  de  Gestis  Manfredi  et 
Con  radi  Reg.  apud  Murator.  tom.  8. 
col.  606  :  Irruunt  quidem  equites  numero 
forte  mille  in  Saracenos  prsedictos,  quod 
Mortificati  universaliter  cum  arcubus,  et 
quodammodo  facti  exanimes  solo  metu, 
se  nemine  adhuc  percutiente,  proster- 
nuntur. 

16.  MORTIFICARE,  Abrogare,  rescin- 
dere. Statuta  Astens.  cap,  10.  fol.  26  : 
Juro  omnia  ea  qu&  in  hoc  statuto  supe- 
rius  vel  inferius  scripta  sunt,  et  non  sunt 
deleta,  canzellatat  vel  Mortificata,    vel 


vacuata,  attendere,  facere  et  compiere, 
et  observare  bona  fide  et  sine  fraude. 

•  7.  MORTIFICARE,  Extinguere.  Lit. 
remiss.  ann.  1410.  in  Reg.  165.  Chartoph. 
reg.  eh.  34 :  Dieta  mater  desiderane  ipsum 
Maynardi  salvare,  dictam  torchiam  extin- 
xit  seu  Morti ficavit.  Mirac.  S.  Rufin.  tom. 
6.  Aug.  pag.  822.  col.  1  :  Statim  eamdem 
candelam,  quam  tenebat,  sub  pede  suo 
MortificanSf  etc. 

1  1.  MORTIFICATA ,  Gali.  Amortisse- 
ment,  Licentia  tenendi  possessiones  in 
manu  mortua.  Sine  domini  feudalis 
permissu  non  licebat  ecclesiis  aliisque 
communitati  bus  aliquod  prasdium  te- 
nere, sive  emptum,  sived  atum,  ultra 
unius  anni  spati  um,  debebantque  illud 
extra  manum  suam  ponere.  Hinc  Illa 
nata  lex  dandi  hominem  morientem  et 
viventem,  quo  nomine  bona  ab  ecclesiis 
occupata  domini  feudalis  j  uri  caducano 
aliquatenus  sunt  obnoxia  ;  communita- 
tes  quippe  sunt  caducariae  legis  pe- 
remptoriaB  clientes,  propter  quamdam 
immortalitatem  corporis.  In  Tabul. 
Calensi  omnes  Chartae  quibuscaducaria 
lex  aboletur  sic  inscribi  solent,  ut  pag. 
158  :  De  Mortificaticele  facta  ab  ecclesia 
Calensi  abbati  et  conventui  Frigidimontis. 
Charta  ann.  1280.  in  Tabular.  Portus- 
regii  :  Promisit  dictus  Johannes  Burgevin 
armiger,  fide  data  in  manu  nostra,  quod 
contra  hujusmodi  concessionem  et  Morti- 
ficationem non  veniet  in  futurum.  Vide 
Mortificare  1.  et  Admortizatio. 

•  Necrolog.  abb.  Crucis  S.  Leufr,  ex 
Bibl.  reg.:  v.  Kal.  Nov.  Ob.  Maria  con- 
dam  regina  Francise  et  Ludovicus  ejus 
filius  comes  Ebroicensis.  Fiat  servitium 
prò  Mortificatione  aqusede  Paceolo  nostro 
prioratu.  Vide  mox  Mortizatio. 

•  2.  MORTIFICATA,  Coércitio,  cohibi- 
tio,  interprete  D.  Bouquet  ad  Capitul. 
Caroli  C.  ann.  859.  tom.  7.  Collect.  His- 
tor.  Frane,  pag.  635  :  Confisi  de  Dei 
misericordia,  apud  quem  sic  acceptatur 
mensura  temporis  ut  doloris,  nec  absti- 
nentia  ciborum  sicut  Mortificatio  vitio- 
rum,  eie.  Vide  Mortificare  4. 

*3.  MORTIFICATO),  Idem  quod  Maha- 
mium,  Membri  mutilatio,  enormislaesio. 
Charta  Phil.  comi t.  Fland.  prò  caste!. 
Brug.  ex  Cam.  Compul.  Insul.:  Homict- 
dium  de  uno  homine  tantum  et  incendium 
et  Mortificatio  relinquitur  in  manu  comi- 
tis  et  castellani.  Vide  supra  Mortificare  3. 

1.  MORTIFICATURA,  [Vulnus  leve,  sine 
sanguinis  effusione.]  vitalis  Episcopus 
Oscensis  :  Et  respondeant  eis  de  caloniis, 
hoc  est,  de  paìnis  pecuniariis  et  aliis  juri- 
bust  ause  ipsorum  locorum  curisi  sunt 
recipere  assuetx.  Pecuniaria  enim  poznae 
usque  ad  mediam  Mortificaturam ,  et 
fractionem  cultelli  inclusive,  et  similia, 
vel  minora,  ad  ipsum  Ricum  hominem, 
vel  ejus  curiam  dignoscuntur  sine  dubio 
pertinere.  Vide  Ictus  orbus. 

•  2.  MORTIFICATURA,  Abrogatio,  res- 
cissio.  Stat.  Mantuae  lib.  2.  cap,  8.  ex 
Cod.  reg.  4620  :  Pro  Mortificatura  banni 
non  accipiatur  ultra  parvos  quatuor;  et 
hoc  sub  quocumque  judice  et  officiali  ser- 
vetur  :  et  non  possint  nisi  semel  vel  bis 
exire  de  banno  non  curso.  Vide  Mortifi- 
care 6. 

1 M0RTILEGIUM,  Necrologium,  in  quo 
nomina  benefactorum  defunctorum  ins- 
erì bun  tur.  Charta  ann.  1513.  apud  Ma- 
dox  in  Formul.  Angl.  pag.  272:  In  me- 
moria in  dieta  Missa  cotidie  in  capella 
prsedicta,  ut  prssmittitur,  celebrando  ut 
tunc  et  ibidem  recolentur  quorum  nomina 
et  cognomina,  ad  perpetuam  rei  memo- 
1  riam,  in  Mortilegio  monasterii  prxdicti 


inter  alios  benefactores  ejusdem  ibidem 
exarantur  et  continentur. 

•  MORTILOGIUM,  Liber  de  morte  dis- 
serens.  Chron.  Tegerns.  apud  Oefelium 
tom.  1.  Script,  rer.  Boicar.  pag.  630.  col. 
1  :  Scripsit  anno  Domini  1266.  tunc  tem- 
poris prò  pace  in  congregatione  servanda 
Mortilogium  satis  utile. 

5  M0KTIMANUS.  Vide  Manus  mortua. 

1  MORTIMENTUM,  Idem  quod  Manus- 
mortua.  Charta  ann.  687.  apud  Miraeum 
tom.  2.  pag.  1125  :  Cum  jure  Mortimenti, 
et  omnium  accolarum  advocationis  ad 
fisci  dominici  opera  in  acceptae  libertatis 
signum. 

1  M0RTINA ,  vox  Italica ,  Myrtus. 
Chron.  Estense  ad  ann.  1347.  apud  Mu- 
rator. tom.  15.  col.  442  :  Coronatus  fuit 
magnificus  Miles  dominus  Nicolaus  tri- 
bunus  Romanus,....  et  imposuerunt  ei  sex 
coronas,  primam  quercus  ,  secundam  el- 
lerse,  tertiam  Mor tinse,  quartam  lauri > 
quintam  olivarum,  sextam  argenti. 

MORTITI  UM,  Caducum,  jus  caduci, 
mortua  manus.  Charta  Tancredi  Comitis 
Licii  ann.  1185.  apud  Ughell.  tom.  9. 
pag.  67  :  Et  aquarium  juxta  eum,  qui  ex 
parte  Mortitii  ad  nostras  pervenit  manus, 
et  quicquid  Mortitii  habemus  in  terricellis 
juxta  Ecclesiam.  Occurrit  in  Constit. 
Sicul.  lib.  1.  Ut.  84. 

MORTITIVUS.  Monasticum  Anglican. 
tom.  2.  pag.  114:  Prxterea  concessi  eis 
adpellicias  Fratrum  omnes  pelles  agno- 
rum  de  omnibus  maneriis  meis,...  tam  de 
his  quse  eduntur,  quam  de  Mortilivis.  Id 
est,  quae  moriuntur.  [Carnes  Mortitivse, 
in  Stat u tis  Aven.  MSS.]  Vide  Morina  1. 

*  MORTIZATIO,  Concessio  in  manum 
mortuam ,  Gali.  Amortissement.  Stat. 
eccl.  Barchin.  ann.  1423.  rubr.  18.  ex 
Cod.  reg.  4332  :  Numquam  de  cetero  pos- 
sint per  episcopum  vel  capitulum  fieri 
concessiones ,  alodiationes}  Mortizationes 
aut  cujusvis  generis  alienationes  rerum 
immobilium  ecclesiasticarum.  Vide  supra 
Mortificatio  1. 

1  M0RT0RIUM.  prò  Mortarium.  Charta 
ann.  1329.  in  Tabular.  S.  Victoris  Mas- 
sil.  :  Item  unum  Mortorium  cum  suo  tris- 
sono. 

1  MORTRAIDUS,  Homicida.  Vide 
Morth. 

\  MORTUA.  Vim  vocis  docet  Concil. 
Tarrac.  ann.  1591.  inter  Hispan.  tom.  4. 
pag.  530  :  Singulares  persona  tam  eccle- 
siasticse  quam  seculares,  hujusmodi  pecu- 
niis  indigentes,  ut  cum  minori  incommodo 
eas  habere  possint,  per  venditiones  an- 
nualium  censualium,  quae  Mortua  nuncu- 
pantur. 

*  M0RTUA-AQUA,  Locus  in  pago  Du- 
nensi,  corrupte  prò  Martis-Aqua  vel 
Campus  Martts,  ex  Chartul.  Major,  mo- 
nast. prò  bonis  apud  Castridunum  sitis, 
in  Bibl.  S.  Germ.  Prat.  eh.  21  :  Concedo 
Deo  et  S.  Martino  Majoris  monasterii  ali- 
quid  de  rebus  meis,  quod  mihi  a  quodam 
propinquo  meo,  nomine  Fulcherio,  dimis- 
sum  est,  unum  videlicet  alodem  in  terri- 
torio Dunensit  juxta  Campum  Mar  tis  si- 
tum,  in  loco  qui  antiquitus  Martis-aquay 
novitatis  depravatone  appéllatur  Mortua- 
aqua. 

1  M0RTUAGIUM,  Idem  quod  mox  Mor- 
tuarium.  Bulla  Clementis  V.  PP.  ann. 
1309.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  pag.  461  :  Super  Mortuagiis  seu  prsss- 
tationibus  ecclesiis  parrochialibus...  vide- 
licet in  tertia  parte  bonorum  móbilium, 
qum  tertiagium  dicitur,  etc. 

M0RTUAMANUS.  Vide  Manus  mortua. 

•  M0RTUARE,  Gali.  Amortir,  in  ma- 
num mortuam  ponere.  Necrol.  Ms.  S. 
Joan.  in  Valle  :  Nonis  Martii  obiit  Joan" 


528 


MOR 


MOR 


MOR 


nes   comes  Droccnsis,  qui  Mortuavit  no- 
bis  tres  modios  grani.  Vide  sapra  Morti- 

ftCCLfS  1 . 

1.  MORTUARIUM,  Jus  illud  dicitur, 
quod  Ecclesise,  seu  iJlius  Rectori  debe- 
tur,  cum  quis  decedit,  [quod  jus,  cano- 
nica portio  dicitur,  in  Statutis  Eccl.  Ca- 
durc.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
736.]  Quippe  sidecedens  parochianus  tria 
vel  plura  cujuscunque  generis  in  bonis 
suis  habuerit  ammalia,  optimo,  cui  de 
jure  fuerit  debilum,  reservato,  Ecclesia 
suse,  a  qua  Sacramenta  recepit,  dum  vi- 
veret ,  sine  dolo,  fraude,  seu  contradic- 
tione  qualibet,  prò  recompensatione  sub- 
tractionis  decimarum  personalium,  nec- 
non  et  oblationum,  secundum  melius  ani- 
mal  reservatur  post  obitum,  prò  salute 
animse  suse,  hujusmodi  liberandum.  Quod 
si  duo  tantum  in  bonis  decedentis  extiie- 
rint  ammalia,  de  mansuetudine  Ecclesise 
exactw  quselibet  nomine  Mortuarii  re- 
mittitur,  Haec  Statuta  Provincialia  Ste- 
phani  Àrchiep.  Cantuariensis  apud 
Lambethe  ann.  1206.  et  ex  iis  Simon 
Langham  Archiepisc.  Cantuariensis  in 
Provinciali  EccJes.  Cantuar.  Iib.  1.  tit. 
3.  Adde  lib.  2,  tit.  2.  Iib.  3.  tit.  15.  et 
Ooncil.  Mertonense  ann.  1300.  cap.  3. 
Eamdem  mortuariorum  ori  gin  e  m  et 
causam  attigitSynodus  Exoniensis  ann. 
1287.  cap.  51  :  Mortuariorum  prsestatio- 
nem  ex  eo  intelleximus  salubnter  sump- 
sisse  initium,  quod  decimis  majoribus  et 
minoribus,  ac  cseteris  juribus  parochiali- 
bus  per  ignorantiam  non  solutis,  Isesis 
Ecclesiis  prsestarentur,  ut  talis  oblivio 
procedens  ex  incuria  non  solventis,  posset 
saltem  per  hoc  apud  districtum  judicem 
excusari.  Mox  dicitur  mortuarium  esse 
secundum  melius  averium.  Synodus  So- 
dorensis  ann.  1229.  in  Insula  Mannise 
cap.  3  :  In  Mortuariis  principale  animai 
Ecclesise.  persolvatur  vacca,  vel  bos,  vel 
equus,  si  fuerit  ad  valor em  sex  solidorum 
aut  minus.  Et  quantum  ad  vestes,  si  homo 
Mortuarium  persolverit,  ad  arbitrium  Ec- 
clesise stabit,  an  veltes,  aut  tres  solidos  et 
sex  denarios  habere  maluerit,etc.  Hegiam 
Majestatem  lib.  1.  cap.  19.  §  7  :  Si  vero 
dixerit  (SacerdosJ  quod  prò  Mortuario 
remillam  recepente  etc.  Charta  Edw.  II. 
Reg.  Angl.  an.  1316:  Item  si  Rectorpeiat 
Mortuarium,  ubi  mortuarium  davi  consue- 
vit.  Ch.  Aleman.  2  :  Post  mortem  vero 
eorum  Abbas  qui  prò  tempore  fuerit,  de 
singulis  Mortuarium  accipiet.  FI  età  Iib. 
2.  cap.  60.  §  30  :  Ilem  si  Rector  petat 
Mortuarium  in  partibus  quibus  davi  con- 
suevit.  Chron.  Constantiense  cap.  19  :  Ut 
autem  servi  bono  animo  ministrarent  do- 
minis,  hujusmodi  donarlo  cumulavit  ipsos, 
scilicet  ut  cum  quis  prsesentium^  vel  ipso- 
rum  successorum,  qui  de  progenie  illorum 
esset,  moreretur,  exuvìse  de  iis  non  sume- 
rentur,  sed  hseredes  relictam  hsereditatem 
indivisam  possiderent .  Charta  Arnaldi 
Niciensis  Episc.  ann.  1159.  apud  Jofre- 
dum  :  Omnes  primitias,  et  omnes  pannos 
et  lectos  sive  reditus,  sive  receptus  mortuo- 
rum,  et  ipse  dedit  Canonicis,  et  nos  adju- 
dicavimus.  Vide  Gul.  Prynneum  in  Li- 
bertatib.  Eccles.  Angl.  tom.  3.  pag.  336. 
349.  Ughellum  tom.  1.  part.  1.  pag.  817. 
et  infra  in  Pirottum.  vide  etiam  Catal- 
lutn,  Heriotum.  Non  defuere  denique  ex 
Parochis,  qui  jus  istud  mortuarii  ab  iis, 
qui  Vitam  Monasticam  ampi ecteban tur, 
deberi  contenderint,  ut  qui  in  saeculo 
prò  mortuis  haberentur,  quod  prohibuit 
Honorius  III.  Pap.  Bulla  data  Late ra ni 
11.  Non.  Decembr.  Pontif.  ann.  11.  ex 
Tabularlo  Abbati»  Barbellensis  juxta 
Mei  ed  unum  :  Significasti»  siquidem  nobis, 
quod  in  quibusdam  partibus  consuetudo 


del  es  lab  ili  s  inolevit,  videlicet  quod  cum 
aliqui  aemulantes  carismata  meliora,  mo- 
nasteria  vestri  ordinis  volunt  causa  reli- 
gioni* intrare,  ut  ibi  Domino  famulentur, 
capellani  eorum,  donec  ab  ipsis  pecuniam, 
quse  Mortuarium  nuncupatur ,  exlor- 
queant,  prout  a  parochianis  suis  consue- 
verunt  accipere,  illis  se  temere  opponunt, 
quarum  super  hoc  nostrse  providentise  re- 
medium fiagitastis,  eie.  [Eadem  Bulla 
sub  nomine  Gregorii,  qui  Honorio  suf- 
fectus  est,  legitur  in  Chartulario  Re- 
gniacensi  data  apud  Urbem  veterem  rv. 
nonas  Julii  pontific.  ann.  iv.  hoc  est, 
ann.  1230.  ad  Abbatem  Cisterc.  et  coab- 
bates  directa.]  [**  Vide  Haltaus.  Glos- 
sar. German.  voce  Fall,  col.  420.] 

*  Varie  adiversis  ecclesiis  perceptum, 
ut  docent  Statuta  eccl.  Castr.  ann.  1358. 
part.  2.  cap.  4.  ex  Cod.  reg.  1592.  A.  : 
Ubi  distincte  et  cum  sua  sana  intentione 
elegerit  in  alio  cimiterio  sepeliri ,  tunc 
canonica  portio  erit  parrochiali  ecclesise 
restituenda...  Portio  vero  prsedicta  secun- 
dum consuetudinem  diversarum  ecclesia- 
rum  aliquando  est  media,  aliquando  ter- 
tia ,  aliquando  quarta  :  sed  quartam 
dicimus  deberi,  ubi  de  alìqua  portione  per 
consuetudinem  non  apparet.  Vide  supra 
Funeralia  2. 

5SS^"  Eodem  mortuarii  nomine  designa- 
tum  reperimus  tributum,  quod  a  do- 
mino post  mortem  vassalli  exigebatur, 
nisi  fortean  et  illud  inter  jura ecclesias- 
tica a  laicis  usurpata  recenseas,  atque 
adeo  a  jure  mortuarii,  de  quo  mox  dic- 
tum  est,  indistinctum  velis.  Charta  ann. 
1348.  apud  Kennett.  Antiquit.  Ambros- 
den.  pag.  470  :  Jurati praesentant...  quod 
Willelmus  Foul  qui  de  domino  tenuit 
unum  messuagium...  diem  suum  clausit 
extremum,  et  debentur  domino  nomini- 
bus  heriettse  et  Mortuarii  2.  vacese  pret. 
xii.  s.  Vide  Mortali  a  2. 

Mortuarii  appellatane,  in  Statutis 
Ordinis  Hospital ariorum  S.  Joannis 
Hieros.  tit.  5.  f  4.  tit.  17.  §  1.  tit.  19.  1 16. 
intelliguntur  fructus  Commendse  ,  qui 
colliguntur  a  die  obilus  Commendataci 
ad  proximum  festum  Nativit.  S.  Joannis 
Raptistse.  p  Vel  potius  ad  prima m  Maii 

Eost  mortem  possessoris.  Mortuaire,  in 
iit.  ann.  1401.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  479.  ubi  in  notis  minus  bene 
defìniuntur  Fructus,  qui  colliguntur  a 
die  obitus  commendatarii  ad  alteri us 
institutionem  :  Selon  les  ordonnances  et 
conslitutions  de  leurdit  ordre  (de  l'Ospi- 
tai saint  Jehan  de  JherusalemJ  les  Mor- 
tuaires  et  vaccans  des  prieurés,  chaste- 
lainies  et  commenderies  dudit  Hospital 
appartiennent  au  commun  trésor  du  cou- 
vent  de  Rodes.] 

1  2.  MORTUARIUM,  Necrologium.  Lu- 
dewig.  tom.  8.  Reliq.  MSS.  pag.  223.  ex 
vetustis  membranis  :  Continet  scriptura 
Mortuariorum  Sereni-montis ,  quod  prò 
anniversario  ejus  óblatus  sit  unus  mansus, 

*  3.  MORTUARIUM,  Funus,  exequiae, 
idem  quod  Mortuorium.  Charta  ann.  1308. 
in  Reg.  40.  Chartoph.  reg.  ch.  166  :  Fa- 
ciemus  diclse  Yolam  restituì...  omnes  fruc- 
tus et  exitus  levatos  de  dictis  terris,  ab 
ilio  tempore  dietse  mortis  citra,  deduclis 
et  retentis  expensis  factis  in  Mortuario 
dicti  Guiardi.  Vide  supra  Mortalia  1. 

*  Mortuaire  vero  prò  Pestis,  lues,  quse 
in  populo  grassatur,  in  Poem.  cui  titu- 
lus  Les  Adventures  advenues  en  France 
ab  ann.  1214.  ad  1412  : 

En  l'autre  année  (4347.)  advint  si  grani  mortalità 
Qu'H  mooru  bien  le  tiers  de  la  Crestienté... 
Après  le  Mortuaire,  fu  le  temps  si  très  chier, 
Que  poures  gens  n'avaienl  pas  grantment  à  mengier. 

MORTUATUS, Morti  datus,  occisus,seu 


gotius  per  morth,  id  est,  murdrum. 
apitula  ad  Legem  Alamannor.  cap.  23. 
Edit.  Steph.  Baluzii  :  Si  quis  Mortua- 
tus  fuerit  baro  aut  f emina,  etc.  Vide 
Morth. 

1  M0RTU0RIUM,  Funus,  Gallic.  Enter- 
rement.  Epitome  Constit.  Eccles.  Va- 
lent.  inter  Concil.  Hispan.  tom.  4.  pag. 
199  :  Unicuique  ex  cantoribus  dietse  sedis 
in  particularibus  Mortuoriis  tantummodo 
dentur...portiones  sequentes,  etc, 

1.  MORTUOSUS,  Mortuo  similis.Caelius 
Aurelian.  lib.  1.  Acut.  cap.  3  :  Mortuosus 
vultus.  Cap.  10  :  Mortuosum  accidens. 

«2.  MORTUOSUS,  Morticinus  ;  dicitur 
de  carne  animalis  ex  aliquo  morbo  mor- 
tui.  Consuet.  Carcass.  ex  Reg.  L.  Char- 
toph, reg.  ch.  3  :  In  nullo  loco  macelli 
vendatur  caro  hur eorum  vel  de  ede,  nec 
caro  Mortuosa,  nec  infirma  vel  leprosa  prò 
sana.  Vide  supra  Moria  1. 

M0RTUUS,  prò  Occisus.  Histor.  Cortu- 
siorum  lib.  1.  cap.  13  :  In  cujus  obsidione 
Mortuus  fuit  Dn.  Galerannus  frater  Im- 
peraloris  ictu  sagittse.  Occurrit  passim 
in  hac  Historia. 

Mortuum  super  mortuumponere.  Vide 
Bisomum. 

Mortuos  in  Ecclesia  Sepelire  ve- 
tant  Canones.  Vide  Notata  a  Linden- 
brogio  in  hac  voce. 

1  Carmina  diabolica,  quse  super  Mor- 
tuos nocturnis  horis  vulgo  fieri  solent, 
prohibent  Statuta  MSS.  ann.  1280.  Au- 
gerii  Episc.  Conser. 

1  Mortuus  Saisit  Vivum,  Gali.  Le 
mort  saisit  le  vif,  Practicis  nos  tris  est, 
cum  heredis  et  defuncti  possessi o  co hae- 
ret  et  continuatur.  Charta  Caroli  Reg. 
Frane,  ann.  1322.  apud  Mirseum  tom. 
1.  pag.  308  :  Cum  Robertus  de  Flandria, 
Miles,  filius  defuncti  Roberti  quondam 
Comitis  Flandrise,  tanquam  proximior  et 
unicus  superstes  e  jus  filius,  ut  dicebat, 
diceret  se  esse  saisitum,  per  consuetudi- 
nem patrise  notoriam,  qua  dicitur,  quod 
Mortuus  saisit  vivum ,  de  Comitatu  et 
patria  Flandrise,  etc.  Stabilim.  S.  Ludo- 
vici ann.  1270.  cap.  4.  tom.  1.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  250  :  Et  li  usages  de 
Paris  et  d'Orliens  si  est  tieux  que  li  Mort 
sesit  le  vif,  et  que  il  doit  avoir  sesine,  se 
autre  ne  se  tret  avant  qui  aitplus  grand 
droit  en  la  chose  que  cil.  vide  Gloss. 
Juris  Gali,  in  hac  voce. 

*  Mortuus,  Mortuorum  cadavera  suis 
insigni  bus  et  armis  vestiendi  atque 
publice  exponendi  antiquus  mos,  ut 
colligiturex  Prsefat.  ad  Chartul.  S.  Petri 
Carnot.  quod  i  nscr  ibi  tu  r  Aganus  :  Astin- 
gus  in  feretro  armatust  quasi  mortuus 
collocatur,  et  in  ecclesia  a  suis  deportatus, 
patrino  suo  prsesuli  cum  simulato  fletu 
exhibetur,  ut  Christianorum  ex  hoc  saeculo 
decedentium  festinus  officium  perageret; 
qui  devote  humanitatis  officium  peragens, 
cum  in  sepulcro  ex  more  cadaver  mortui, 
ut  sestimabatur,  deponi  juberet,  Barbari 
(Normanni)  ingentis  vocibus  clamare 
coeperunt,  maledicta  perstrepuntt  totaque 
ecclesia  attonita  in  voces  simul  atlollitur. 
Quid  plura  ?  lite  funestus  satelles  de  lecto 
subito  exiliens,  evaginato  gladio  facinus 
conceptum  satagit  peragere  :  et  primo  qui- 

dem  tnpatrinum  suum  antistitem en- 

sem  levai  eumque  crudeli  crudélior,  capite 
truncato,  martyrem  efficit.  Vide  supra 
Funeralia  1. 

*  Mortuorum  Diyisio,  Quod  ex  mor- 
tuis seu  ex  decedentium  legatis,  eccle- 
siis obvenit.  Charta  ann.  1154.  inter 
Instr.  tom.  12,  Gali.  Christ.  col.  41  : 
Beneficia  vero  ad  sacerdotem  quoquo 
modo  venientia,  videlicet  baptisterium,.... 
Mortuorum  divisionem,  monachi  et  sacer- 


MOR 


MOS 


MOS 


529 


-dos  per  medium  dividant.  Sciendum  est 
prssterea....  quidquid  eisdem  monachi* 
vel  datur  vel  dividitur  prò  Mortuis,.... 
Mne  sacerdote  ad  monachos  pertinere. 
Vide  Morlalagium. 

0  Mortuus  et  Vivus,  nude,  dicitur 
Census,  qui  prò  facultate  depascendi, 
in  pecunia  aut  pecude  solvitur.  Charta 
ann.  1038.  ex  Tabuf.  S.  Vict.  Massi].: 
Facimus  quirpitionem  S.  Victori  Massi- 
liensi  et  S.  Genesio  in  territorio  de  Dro- 
mone....  de  loto  alode,  de  terris  cultia  et 
incultis,...  de  Mortuis  et  de  vivis,  et  e.  Ni  si 
de  ligno  vìridi  et  sicco  intelligas.  Vide 
supra  Herbagium. 

**  Mortuus  Census,  qui  redimi  non 
notes t,  practicis  nostris  non  rachetable. 
Constit.  Mss.  Ferd.  reg.  Aragon.  ann. 
1413  :  Ordinamus  quod  nullus  prò  debito 
civili  querelam  offerat  per  viam  constitu- 
tionum,  pacium  et  treugarum,  et  si  oblata 
fuerit  nullatenus  admittatur.  Si  autem 
per  venditores  censualium,  quse  censualia 
Mortua  vulgo  in  Caihalonia  nominantur, 
etc.  Oh  art  a  ann.  1504.  in  Reg.  3.  Armor. 
gener.  part.  2.  pag.  xlv  :  Unum  florenum 
annualem  et  pensionalem  ac  Mortuum, 
sine  aliquo  dominio  directo.  Vide  in 
Census. 

0  M0RTX10N,  vox  vulgaris,  Monetae 
argentea  nomen.  Lit.  remiss.  ann.  1385. 
in  Reg.  127.  Chartoph.  reg.  eh.  41  :  En 
laquelle  bour sette  ladite  femme  avoit  pris 
quatre  petites  vergettes  d'arpent  ,  une 
piece  d'argent,  appellée  Mortxion. 

1  MORUA,  Gali.  Moruè,  Piscis  genus. 
Charta  ann.  1309.  tom.  1.  Hist.  Dalphin. 
pag.  98:  Item  grossa  bestia  onerata..,, 
pisciò u$,  alecibus,  Morua  et  similibus,  de- 
bet  propedagio  octo  denarios, 

'*  MORUBTJLA,  an  Horreum  in  quo  de- 
ci mae  reconduntur  ?  Charta  ann.  962. 
tom.  9.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  699  : 
Decimam  etiam  unius  vici,  in  qua  sita  est 
cseterarum  Morubula. 

MORUGLA,  Boletorum  species,  Gallis, 
Mortile.  Monachus  Saviniensis  in  Vita 
S.  Matthei  Abbatis  Cluniac.  cap.  14  : 
Quadam  die  ad  horam  refection'ts  suss 
sibi  jubet  paravi  Moruclas,  quse  species 
sunt  cujusdam  boleti,  quas  Sibrandus 
famulus  ejus  confractas,  et  nulli  usui 
aptas  invenit.  Infra  :  Jussit  iterum  per- 
quiri,  si  inibì  vel  in  circuitu  quo  conse- 
derant,  aliquas  invenissent  Moruclas. 

MORVISIUS,  ita  dieta  moneta  aurea 
Alphonsi  Regis  Hispaniae,  voce»  ut  vide- 
tur,  detorta  ex  maravedinus.  De  hacce 
monetae  specie  multa  commentatus  est 
Covarruvias  in  Collat.  veterum  numis- 
matum  cap.  6. 

1  MORULA,  Brevis  mora.  Bernhardi  de 
Breydenbach  Iter  Hieros.  pag.  274  :  Quo- 
modo  lam  parva  Morula  temperis,  tanta 
hostium  manus  cecidi  sset,  nisi,  etc.  U  ti  tur 
August.  Confess.  lib.  11.  cap.  23. 

*  Brevis  temporis  vix  tr  ansaci  a  Morula, 
apud  Elmham.  in  Henr.  V.  reg.  Angl. 
edit.  Hearn.  cap.  71.  pag.  205. 

1  MORULARE,  Moram  trahere,  manere. 
Guillelmus  Gemraet.  lib.  2.  Hist.  Nor- 
man, cap.  8  :  Cumque  diu  Morulans  Wal- 
gras  depopularet.  Histor.  Harcur.  tom. 
4.  pag.  1317  :  Interim  Rex  Ludovicus  Mo- 
rulans Rothomagensis  urbis  m&nibus,  etc. 
Dudo  de  Ducibus  Norman,  apud  Du- 
chesn.  Script.  Norman,  pag.  113  : 

Quia  dux  bonus  et  Comes  alnros 
Eri»  indegenae  Mondanti  hie, 
Eris  et  decus  ecclesiarum. 

*  Hinc  Morueux,  non  Morveux,  qui 
lares  fovet,  homo  ignavus,  iners,  in 
Poem.  reg.  Navar.  tom.  2.  pag.  133  : 


Or  s'en  iront  cfl  vaìllant  bacheler, 
Ki  aiment  Dieu  et  l'onoor  de  cest  mont, 
Ki  sagement  voelent  à  Dieu  aler  ; 
Et  li  Morueus,  li  cendreus  demourront. 

Unde  Moruement,  Morose,  moeste,  in 
Hist.  Joan.  de  Saintré  pag.  mihi  530. 
Vide  supra  in  Caminata  1. 

T  MORTILI,  Verberibus  atriores  facti,  a 
mons  nigris  dicti.  Amalth. 

*  MORULUM,  di  min.  a  Morum.  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Mora, 
Prov.  morum,  Morulum,  cessum. 

*  MORULUS,  a  Gali.  Mors,  Frenum. 
Charta  ann.  1361.  in  Reg.  103.  Chartoph. 
reg.  eh.  78  :  Petrus  Gosini  de  Caramanno 
....  tenetur  tacere  quoque  anno  proampa- 
ranlia  unum  Morulum  parvum,  cum  son- 
nuli*  argenteis  et  layssis  de  cirico,  prò 
auibusdam  bonis,  sitis  prope  villam  Montis 
Galhardi,  sine  aliquo.  alia  seruitute. 

1 1.  M0RUS,  f.  Morosus,  in  Charta  Al- 
fonsi Reg.  Aragon.  Vide  Mais. 

2.  MORTJS  ,  Locqs  palustris.  Vide 
Mora  2. 

*  M0RUTA,  vel  Morugà,  Piscis  ge- 
nus, Gali.  Morue.  Comput.  Ms.  ann. 
1244  :  De  alleciis  et  Morutis  datis  Guil- 
lelmo  de  Lorriac.  Vide  Morua. 

*1.  MOS,  Pensitatio,  quae  ex  more 
preestatur,  cujus  initium  ignoratur  et  a 
quo  inducta.  Charta  ann.  1235.  in  Char- 
tul.  Cluniac.  :  Jocerannus  Grossus,  Bran- 
ceduni  dominus,...  concedo  quitationem, 
quam  Stephanus  dominus  Calvimontis 
fecit  monachis  Cluniacensibus  de  Ber- 
nardo des  Pomiers,  quem  ipse  Stephanus 
quitavit  ab  omnibus  t  exceptis  Moribus 
usis  in  villa  de  la  Verrere.  Vide  Consue- 
tudo  4. 

*  2.  MOS,  [Gali.  Mors.  «  ....  Pro  uno 
capsali  et  I.  Mos  prò  brida...  »  (T.  22,  p. 
380.  Arch.  Histor.  de  la  Gironde).] 

0  M0SAG1A ,  Lo  fiuxo  de  sangue,  prò 
Moragia,  in  Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 

M0SAICUM.  Vide  Musiuum. 

M0SARABES,  dicti  Christian!  in  His- 
pania,  qui  sub  Àrabum  dominatu  vive- 
bant,  quasi  mixti  Arabibus,  uti  censent 
Stephanus  Preecentor  Ulyssiponensis  de 
Miraculis  S.  Vincenti!  Ulyssipone  editis 
cap.  1.  n.  3.  Surita  lib.  1.  Indie.  Aragon. 
aera  752.  et  ex  iis  Baronius  anno  633.  n. 
87.  Quippe  Musa  Arabice  Christianum 
significat,  ut  auctorest  Bianca  ann.  714. 
quod  etymonattigit  Julianus  Toletanus, 
cui  Mixtarabes  dicuntur  :  Era  757.  die 
Madii  data  est  civitas  Toleti  Mauris  sub 
hac  conditione,  ut  relinquerent  Christia- 
nis  septem  Ecclesias,  Mixtarabum  quas 
vocant,  etc.  Infra  .Erant  autem  ipsi  Mix- 
tarabes sanetse  Justss,  ubijacent  in  pace, 
etc.  Alii  volunt  Mosarabesdictos  a  Muza 
Arabum  duce,  qui  Hispaniam  domuit. 
Jacob us  de  Vitriaco  in  Hist.  Hierosol. 
cap.  SOiUli  vero  Christiani,  qui  in  Africa 
et  Mispania  inter  Occidentales  Saracenos 
commorantur,  Mosarabes  nuncupati,  La- 
tinam  habent  literam,  et  Latino  sermone 
in  scripturis  utuntur,  et  sanctae  Romandi 
Ecclestse,  sicut  alii  Latini,  cum  omni  hu- 
militate  et  devotione  obediunt,  ab  articu- 
lis  Fidei  vel  Sacramenti»  ab  ulto  devian- 
tes,  etc.  Ade  e  Eugenium  III.  PP.  Epist. 
83.  Sanutum  lib.  3.  part.  8.  cap.  4.  Vitam 
S.  Theotonii  Canonici  part.  2.  cap.  2.  n.  8. 
HorumOfficiumdivinum,Jfo8«ra&winde 
appellationem  retinuit,  jam  olim,  et 
maxime  D.  Leandri  Hispalensis  et  D. 
Isidori  temporibus  usitatum.  Imo  hoc 
usa  est  Hispania  usque  ad  Alphonsum 

VI.  quo  tempore  a  udori  tate  Gregorii 

VII.  PP.  mutatum  est  aera  1109.  ut  est 
in  Charta  S.  Ramirezii  Regis  Aragon. 
descripta  in  Hist.  Pinnatensi  lib.  3.  cap. 
16.  licet  et  Toleti  adhuc  in  sex  Paro- 


chiis  servetur,  et  in  Cathedrali  Ecclesia 
in  sacello  Fratris  Francisci  Ximenes, 
ac  Salmaticae  statis  diebus  in  secello 
Doctoris  Talabricensis.  Ordinem  vero 
divini  isti  us  offlcii  descripsit  et  edidit 
Eupenius  Roblesius,  ex  quo  in  Biblio- 
thecam  Patrum  relatus  est,  tom.  6.  ult. 
Edit.  De  Mosarabico  sive  Gothico  offi- 
cio in  aliquot  Ecclesiis  Hispanicis  con- 
sulendi  Rodericus  Toletanus  lib.  6.  Hist. 
cap.  26.  27.  Ambrosius  Morali s  lib.  12. 
cap.  19.  Mariana  lib.  9.  cap.  17.  18.  etc. 
V.  Bivarium  ad  Pseudochronicon  Marci 
Maximi  pag.  424.  Notas  ad  Concilia  His- 
paniae ann.  1068.  et  Sebast.  Cobarruviam 
in  Thesauro  linguae  Castellana^.  Huc 
etiam  spectant  Epist.  63.  64.  83.  Grego- 
rii VII.  lib.  1.  et  Epist.  18.  lib.  3.  Epist. 
2.  lib.  9. 

*  Consule  praeterea  P.  Le  Brun  de  Li- 
turg.  et  Tract,  Hist.  Chronol.  de  Liturg. 
ant.  Hisp.  initio  tom.  6.  Jul.  Act.  SS. 
cap.  4.  |  2. 

Morabites,  perperam,  ni  fall  or,  prò 
Mosarabes,  editum  in  Chronico  Mauri- 
niacensi  pag.  379. 

°  M0SATA ,  Praestationis  species  ex 
vino,  vel  Modus  agri  vineis  consitus. 
Vide  supra  Morada  et  Morata  2.  Charta 
ann.  1350.  in  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh, 
611  :  Item  in  et  prò  Mosata  vini,  «stimata 
viginti  qualuor  solidos  Turonenses. 

*M0SCADUS,  Ital.  Moscado,  Maculis, 
quasi  muscis ,  disti  ne  tus,  Gali,  ikfow- 
chetté.  Monstra  ann.  1339.  inter  Probat. 
tom.  4.  Hist.  Occit.  col.  182  :  D.  Pontius 
de  Villamuro  miles  et  baro  cum  equo  fer- 
rando,  facie  Moscada,  sestimato  ce.  libras. 
Vide  infra  Moscosus. 

]  MOSCATELLA  ,  Ital.  Moscadello  y 
Apiana  uva,  Gali.  Raisin  muscat.StSLtuta, 
Astens.  cap.  97.  fol.  35  :  Si  quis  homo  vel 
f emina  vendiderit  uvas  preter  Moscatél- 
lum...  amillat  prò  pena  sol.  x.  Astens. 
Occurrit  praeterea  in  Statutis  castri  Re- 
da Idi  lib.  3.  fol.  51.  Vide  Muscatellus. 

1M0SCHEDA,  Templum  Mahumeta- 
norum,  Ital.  Moschea,  nostris  Mosquée. 
Continuat.  Chronic.  Àndr.  Danduli  ad 
ann.  1291.  apud  Murator.  tom.  12.  col. 
403  :  Melchisadar  salda  ti  us  Babilonia?.... 
civitatem  Achon...  die  xvm.  Maii  virili* 
ter  cepit,  quam  statim,  exceptis  Mosche- 
dis,  fecit  funditus  ruinari,  etc.  Vide  Mes- 
chita  et  Mascheta. 

*M0SCHETA,  Templum  Mahumeta- 
norum.  Acta  S.  Peregr.  tom.  1.  Aug.  pag. 
78.  col.  2  :  Duxerunt  ad  Moschetam,  id 
est  ad  synagogam  eorumt  ad  templum  Dei 
ipsorum,  ut  ibi  incensum  offerret  Maho- 
metae.  Vide  Moscheda. 

1  MOSCHETTA,  Telum  quod  balista  va- 
lidiori  emittitur.  Chron.  Estense  ad 
ann.  1309.  apud  Murator.  tom.  15.  col. 
365  :  Propter  magnam  multitudinem  Mos- 
chettarurn  quas  sagittabant,  dicti  domini 
de  Ferraria  non  pr&sumpse}*unt  accedere 
ibi  ad  domum  pr&dictam.  Vide  Mus- 
chetta. 

MOSCHETTTJM.  Vide  in  Muscarium. 

M0SCHUS,  Moscus.  Vide  Muscus. 

MOSCIA,  [Telae  tenuioris  species  ;  Pi- 
cardis  nostris  Musquinier,  qui  ejusmodi 
telas  texit.]  Gobelinus  Persona  in  Cos- 
modromi© cap.  ult.  :  Quod  in  refectorio 
simul  reficerentur,...  silentium  in  locis 
debitis  servarent,  cellas  Mosciis  fenestra- 
tas  haberent,  nec  lectis  de  plumis,  neque 
camisiis  lineis  uterentur,  etc.  [*  Vide 
supra  Melocineus.] 

"  M0SGLARIS,  Hamus,  Massiliensibus 
Musclau.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Mosclalh,  Prov.  hamus.  Charta 
ann.  1252.  ex  Tabul.  Massil.  ;  Et  de  quo- 
dam  modo  piscandi  alio  utili,   consueto 

67 


530 


MOS 


MOS 


MOS 


jam  est  diu  fieri  cum  Mosclari  magna, 
personarum  multitudo  dieta?  civitatis 
Massilia  victum  suum  solita  est  lucrari. 

*  M0SG0SUS  Maculis,  quasi  muscis, 
distinctus  et  varius,  Gali.  Mouchettè, 
Monstra  ann.  1339.  in  ter  Probat.  tom.  4. 
Hist.  Occit.  col.  182  :  Ahven  Dunzen  cum 
equo  ferrando  Moscoso,  Ixx.  libras.  Vide 
supra  Moscadus. 

*M0SEMINATA,  [Plantationes  adul- 
tery.  Dief.J 

1  MOSENA,  Species  biadi,  Moussene 
apud  inferi ores  prgesertim  Occitanos, 
Vasconibus  Mouzene.  Sententi  a  arbitra- 
ne ann,  1292.  in  ter  abbatem  et  consules 
de  Gi monte  :  Alia  vero  biada  qua  ligari 
non  possunt  in  eorum  paleis  ut  est  mi- 
lium,  faba  et  Mosena,  et  alia  similia, 
partiantur. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Mossenna,  Prov.  solia.  Vide  raox 
Mossola, 

|  MOSIBUM,  Mosivum.  Vide  Musivum, 

*  MOSICHA,  Pocha.  Glossar.  Lat.  Ital. 
Ms. 

*  MOSINA.  [Genus  reposi torii.  Dief.] 
MOSLEMES.  Vide  Musulmani. 

1  MOSNARE,  f.  Mansio,  domus  molito- 
ris.  Charta  Oliverii  abbatis  S.  Johan. 
Angeriac.  ann.  1285.  in  Tabular,  ejusd. . 
monast.  pag.  196  :  Item  pradictum  Mos- 
nare  nostrum  situm  subtus  molendina  de 
Codreto  in  aqua....  cum  omnijure  et  de- 
verio  quod  habenms  et  habere  debemus  in 
diclo  Mosnari  et  aqua  et  circumstantiis 
ipsius. 

*  MOSNERIUM,MoIendinum,veI  Aqua, 
qua  mola  versatur.  Chartul.  S.  Joan. 
Angeriac.  fol.  185.  v°  :  Gislebertus  de 
Roche fort  do  et  concedo.,,  ecclesia  S.  Joan- 
nis  Angeliacensis....  ex  integro  levatgium 
et  ribdtgium  ab  esterio  Sebilio  usque  ad 
Mosnerium  de  Labessa  de  ponte  Natali. 
Vide  Mosnare. 

*  M0S0,  Lo  factore,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  Ms. 

|  MÒSSEN,  in  Aquitania,  Occitania, 
Vasconia,  Benearno,  et  alibi;  voce  com- 
posita ex  Mos  et  Sen,  quasi  diceres  Meus 
Senior,  idem  esse  quod  Francis  Messire, 
observat  Petrus  de  Marca  lib.  3.  cap. 
9.  Marca?  Hispan.  col.  261. 

|  MOSSES,  Locus  uliginosus,  stagnum, 
Anglis  Mosse.  Cambdenus  in  Descrip- 
tione  Lancastrensis  agri  :  Vbique  solo 
tolerabili,  nini  ulìginosis  quibusdam  et 
minus  salubribus  locis,  Mosses  vocant,  qui 
tamen  hac  suaincommoda,  commodissuis 
resar ciunt  uberioribus.  Vide  Mussa  2. 

MOSSICLUM,  in  Gloss,  Saxonico  Cot- 
toniano  ;  in  alio  Mosicum,  ragù.  Voces 
adinodum  incerta?.  [Legendum  forte  ex 
Somnero  Mosylicum,  et  Rubus  Mosylicus 
intelligendus.] 

*  MOSSOLA,  ut  supra  Mosena,  Charta 
ann.  1469  :  Tres  cartones  cum  dimidio 
biadi  frumentati  seu  Mossola. 

1  MOSSUS,  Dimotus  seu  luxatus.  Pro- 
cessus  de  S.  Thoma  Aquinate  tom.  1. 
Martii  pag.  695  :  Ex  ^qua  percussione  os 
ipsius  brachii  quod  jungitur  cum  numero, 
erat  totaliter  Mossum  et  fractum. 

*  MOSTA,  Pensitatio  prò  molitura  fru- 
menti, f.  prò  Molta.  Charta  Guill.  de 
Rupi  bus  ann.  1209,  inter  Probat.  tom.  2. 
Annal.  Pramonst.   col.  356:   Dederunt 

molendina  de  Rogeret, et  totani  Mos- 

tara  et  Molentesparochiarum  de  Precineio 
et  de  Courtilliers,  Mosrrage,  prò  ipsa 
molitura,  in  Charta  ann.  1254.  ex  Char- 
tul. te.  Fland.  Cam.  Comput.  Insul.  fol. 
23.  r°  :  Li  moulins  devant  dis  ne  peust 
souffire  au  Mosrrage  de  la  ville  de  Hulst. 

1  MOSTALE,  Species  tenementi,  ad  ex- 
co  lendum  sub  onere  praestationis,  cen- 


sus  et  operarum  concessi.  Charta  ann. 
812.  tom.  2.  Annal.  Benedict.  pag.  719  : 
Dono,  donatumque  esse  volo  in  perpetuum 
prò  bona  ecclesia  retributione,  hoc  est  res 
infra  civitate  Nemauso,  id  est  mansum 
seniore,  ubi  ipse  commanere  videor,  cum 
reliquis  mansis  ad  ipsum  mansum  aspi- 
cientibus,  cum  adificiis....  hortis,  vineis 
et  Mostalibus.  Infra  :  Concidis,  commu- 
niis,  Mostalibus  >  etc.  Vide  Motalis. 

*  MOSTARBERIA,  a  Gallico  Moutardier, 
Intrita?  sinapis  vasculum,  in  Instr.  ann. 
1438.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem. 
pag.  259.  col.  1.  Vide  Mustarda. 

•  MOSTASAFUS,  Cujus  officium,  Mos- 
taaafia  nuncupatum,  pluribus  describi- 
tur,  in  Charta  institutionis  ejusdem  a 
Petro  III.  reg.  Aragon.  ann.  1339  :  Cum 
prò  parte  consiliariorum  ac  proborum 
nominum  universitatis  civitatis  Barchi- 
nona  nobis  fuerit  instantissime  supplica- 
tum,  ut  prò  bono  sta  tu  dietse  civitatis  et 
habitatorum  ejusdem  concedere  dignare- 
mur,  quod  officium  Mostasafia  sit  de  ce- 
tero  in  civitate  jam  dieta  ;  ea  propter 
nos....  concedimus,...  quod  amodo  in  civi- 
tate ipsa  sit  Mostasafus,  qui  dietimi  Mos- 
tasafia officium  teneat  atque  regat,  sub 
modo  et  forma  inferius  comprehensis  ; 
quique  eligatur  anno  quolibet  in  festo  S. 
Andre»....  Statuentes  ac  etiam  ordinan- 
te^,  quod    dictus   Mostasafus teneat 

penes  se  originalia  ponderum  et  mensu- 
rarum,  tam  panis,  vini,  olei,  pannorum 
et  aliorum  omnium,  qua  venduntur  ac 
vendi  consueverunt  sub  penso,  pondere 
vel  mensura...  Qui  quidem  Mostasafus  in 
fine  sui  officii  subsequenti  successori  in 
officio  suo  dieta  originalia  tradere  tema- 
tur.  Dictus  vero  Mostasafus,  sine  vicario, 
bajulo  et  alto  officiali  nostro,  auctorilate 
propria  sui  officii,  recognoscat  et  possit 
recognoscere  et  judicare  prò  veris  et  falsis 
pensa,  pondera  et  mensuras,  et  delin- 
quentes  punire,  vel  eis  gratiam  facere 
usque  ad  decem  solidos  Barchinonenses 
tantum  et  infra,  et  etiam  ultra  decem  so- 
lidos, cum  et  de  Consilio  vicarii  vel  bajuli 
Barchinona....  Tertia  pars  (poenge)  curise 
nostra  ;  tertia  vero  universitati  civitatis 
pradicta,  et  tertia  dicto  Mostasafo  prò 
suo  salario  et  labore,  factis  tribus  et  aquis 
partibus  adquiratur...  Dictus  vero  etiam 
Mostasafus  nabeat  seu  teneat,  et  habere 
seu  tenere  debeat  unum  vel  duos  sagiones, 
qui  sibi  assistant  continue,  vel  UH  qui 
ponderabit  prò  eodem,  et  illud,  quod  sa- 
gionibus  ipsis  vel  alteri  eorum  per  ipsum 
Mostasafum  in  exequtionem  ipsius  officii 
mandatum  fuerit,  exequantur.  Teneatur 
esse  ipse  Mostasafus,  et  in  fine  anni,  quo 
dictum  dimittit  officium,  reddere  ratio- 
nem  et  compotum  bajulo  nostro  Barchi- 
nona  vel  ejus  locumtenenti,  prasentibus 
consiliariis  dietse.  civitatis...»  Dictus  tamen 
Mostasafus,  si  occurrerit  dubium  de  ali- 
quibus  rèbus,  an  sint  mala,  mixta,  inca- 
merata vel  falsa,  de  et  cum  Consilio  consi- 
liariorum pradicta  civitatis  eognoscat  et 
determinet  supradictam  (pcenam)  secun- 
dum  ordinationes  seu  statuta,  qua  per 
dictos  consiliarios  edita  fuerint  super  eis, 
et  faciat  prout  cognitum  fuerit,  exequtio- 
nem publice  per  plateas,  et  exhiqat  calo- 
nias  8ive  poenas  a  delinquenttbus  seu 
transgressoribus,  prout  sibi  visum  fuerit 
expedire...  Prasterea  super  discentionibus 
et  quastionibus  operurrì,  portalium,  fenes- 
trarum,  despilleres,  stillicidiorum,  parie- 
tura  mediorum,  viarum  et  aliorum  comi- 
milium,  idem  Mostasafus  eognoscat  et 
procedat  summarie  et  de  plano,  non  re- 
cepta  in  scriptis  petitione  vel  responsione, 
sed  solum  rationibus  partium  verbo  audi- 
tis,  et  ea  omnia  determinet  et  dicat  verbo 


tantum,  per  se  vel  cum  et  de  Consilio,  ai 
dubia  sibi  occurrerint,  consiliariorum  ci- 
vitatis prxdictx,  ac  ittorum  qui  preterito 
tempore  ipsum  officium  tenuerint;  a  qua 
quidem  cognìtione  vel  decisione  nemini 
ticeat  appellare,  et  si  fuerit  appella tumy 
ipsis  appellationibus  non  admissis,  dictae 
causw  seu  qua&stiones  per  dictum  Mostasa- 
fum terminentur  et  etiam  exequantur. 
Nos  enim  jam  dicto  Mostasafo  tenore  pras- 
sentis  Carla  damus  et  concedimus  cogni- 
txonem,  decisionem,  exequtionem  et  exac- 
tionem  omnium  prsedictorum  et  etiam 
universorum  et  singulorum  bannorum  or- 
dinatorum  per  consiliarios  et  probos  ho- 
mines  dietse  civitatis  Barchinonse  prsesen- 
tes  et  futuros,  super  illis  rebus  videlicet, 
super  quibus  in  civitate  Valentia  banna 
exhiguntur  ac  levantur  per  Mostasafum 
ejusdem,  ac  super  eisdem  omnibus  et  sin- 
gulis  eidem  poteslatem  et  liberam  f acuita- 
tem  conferimus,  ut  superius  continetur. 
Mustagafus  et  Mustagafia  ex  eadem 
Charta  in  Cod.  reg.  4673.  Acad.  Hisp. 
in  Diction.  Almotazen,  Publicarum  men- 
surarum  et  ponderum  curator,  sedilis. 

T  MOSTAYLA.  Charta  ann.  1327.  in  Ta- 
bu I.  S.  Victoris  Massi  I.  :  Tertia  mensis 
prateriti  fecit  carricari  lxii.  giaras  al" 
quitrani,  et  tria  pondera  de  Mostayla. 
An  mustela  seu  mustelinae  pelles  ?  nos- 
tris  olim  Moustoille  vel  Moustille  prò 
mustela..  B elette. 

|  MOSTELLUM,  9a<T(jt.a,  Monstrum.  Sup- 
plenti. Antiquarii  et  Gloss.  Lat.  Graec. 
MSS.  Sangerm.  [•  Adde  ex  Castigat.  in 
utrumque  Glossar,  an  Monstrellum  ?] 

»  MOSTILLUS,  Mostulus,  dimin.  a 
Mos,  costuma,  Prov.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657. 

MOSTERINUM.  Anonymus  [quem  Nico- 
laum  de  Jamsilla  esse  docet  Murator. 
tom.  8.  col.  576.]  de  Rebus  gestis  Fede- 
rici II.  Imp.  pag.  843  :  Inter  quos  currus 
unus  invenlus  est  Mosterinis  et  flabellis 
tantum  oneratus,  qua  prò  infìrmis  defe- 
rebantur  ad  muscas  depellendas,  vel  ad 
refrigerium  caloris  incenda  faciendum, 
et  aliis  rebus  medidnalibus  oneratus,  etc. 
[Codex  alter  apud  laudatum  Murator. 
habet  :  M osternis.]  Legendum  moscheri- 
nis:  muscarium  enim  Italis  est  mosche- 
rino,  voce  a  Latino  formata. 

1  MOSTIERA.  Vide  Molta  2. 

*  M0ST0NAGIUM,  Tributum  ex  verve- 
cibus  seu  mutonibus.  Charta  Caroli  re- 
gent.  ann.  1358.  ex  Bibl.  reg.  :  Item  Mos- 
tonagium  regium,  quod  colligi  debet  et 
recidi  quolibet  anno  circa  festum  ascen- 
sionis  Domini,  Vide  in  Multo. 

1 1.  MOSTRA,  prò  monstra,  Militura  re- 
censio,  ab  Ital.  Mostra.  Charta  ann. 
1372.  apud  la  Faille  tom.  1.  Annal.  Tolos. 
inter  Instrum.  pag.  96  :  Promittent  no- 
biles  Mostram  facientes  tempore  dieta 
Mostra  pradictis.  depulandis,  sub  eorum 
bona  fide  et  olii  Nobiles  jurabunt  ad 
Sancta  quatuor  Dei  Evangelia  eorum 
manibus  dexleris  tangenda,  quod  ipsi 
revelabunt  quam  prirnum  poter  uni  com- 
mode Mar  escallo  seu  Marescallis  dieta 
guerra  omnes  illos  quos  viderint  vel  sus- 
tinueHnt  aliqua  bona  a  subditis  regiis 
mediate  vel  immediate  rapientes,  etc. 
Vide  Monstrum  1. 

*  Charta  ann.  1356.  inter  Probat.  tom. 
4.  Hist.  Occit.  col.  236  :  Item  quod  Mos- 
tra per  deputatos  ab  universitate  reci- 
pientur.  Inter  serviti  a  vass  aliorum  dom. 
Ape  non.  in  ejusd.  Terrear.  recensetur  : 
Mostram  facere  totiens  quotiens. 

*  2.  MOSTRA,  Ostensio,  specimen, 
Gali.  Montre,  Ital.  Mostra.  Stat.  ann. 
1454.  inter  Probat.  tom,  3.  Hist.  Nem. 
pag.  286.  col.  1  :  Eidem  Pellorgas  tradì- 


MOT 


MOT 


MOT 


531 


dit  Mostrarti  dictorum  allecorum,  ut  rna- 
nifestaret  quibuscumque  de  dictis  allecis 
emere  volentibus;  in  tantum  quod  idem 
Pellorgas,  una  cum  Mostra  dictorum  alle- 
corum, fuit  et  accessit,.,  ad  mercatores. 
Stat.  Astae  collat.  15.  can.  26.  pag,  45.  r0.: 
Statutum  est  quod  aliquis  portator,  non 
possit  stare  sub  sextayratico  nec  tenere 
mostram  alicujus  grani  sive  blavss.  Vide 
supra  Monstra  3. 

*  3.  MOSTRA,  Instrumentorum  exhibi- 
tio,  quibus  quis  in  jiire  se  legitimum 
possessorem  rei  alicujus  esse  demons- 
trat.  Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1331.  in 
Reg.  69.  Chartoph.  reg.  eh.  96:  Dicto 
milite  petente  dictas  altas  voariam  etjus- 
titiam  dicti  burgi  villa  d'Esnaude,  prout 
inde  Mostra  seu  venda  facta  fuerat.  Vide 
Monstre. 

*  4.  MOSTRA,  Motjstra,  Certa  men- 
sura  nemoris,  quae  monstraturt  id  est, 
designatur  caedenda.  Charta  ann.  1263. 
ex  Tabu].  Major,  monast.  :  Dedit  abbatise 
Majoris  monasterii...  peciamterrsz  et  ne- 
moris, sìtam  Inter  Moustram  Stephani  de 
Toufou  militis  et  antiquam  Mostram  de 
Gihart.  Vide  suora  Monstrata. 

*  MOSTULUS.  Vide  supra  Mostillus. 
MOSTURANGIA.  Vide  Mousturangia. 

|  MOSUM,  vel  Mosus,  f.  prò  Mansum. 
Regest.  feodorum  Campani»  fol.  82. 
apud  D.  Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud. 
pag.  946  :  Henricus  de  Hans,  Ugius,  post 
Comitem  Barri-ducis,  et  Comitem  Gran- 
disprati,  ut  dicit,  de  his  quae  Comitissa 
Suessionensis  tenui t  apud  Hans  ;  scilicet 
de  bosco,  Moso,  et  charuagio. 

1.  MOTA,  Collis,  seu  tumulus,  cui  inse- 
diti catum  Castel  fu  m  ,  [idem  quod  in 
Delphinatu  aliisque  provinciìs  Poypia 
nuncupatur.  Vide  in  hac  voce.]  Mote,  in 
Consuetud.  Arvernensi  cap.  12.  art.  51. 
Mote  Seigneuriale,  in  Consuetudine  Tre- 
censi  art.  14.  et  Calvimontensi  artic.  8. 
Lambertus  Ardensis  pag.  147:  Motam 
allissimam,  sive  dufrjonem  eminentem  in 
munitionis  signuni  firmavit,  et  in  aggerem 
coacervava .  Orderic.  Vitalis  lib.  10.  pag. 
772  :  Et  fortissimam,  quam  apud  Balao- 
nem  possidebat,  Motam  Regi  tradidit,  per 
quam  totum  oppidum  adversariissubactum 
paruit.  [Charta  ann.  1272.  apud  Guiche- 
non.  pag.  21:  Perretus  de  Salmoya....  re- 
cognovit  se  tenere  a  Domino  Baugisei  Mo- 
tam seu  poypiam,  quam  habet  apud  Sal- 
moya cum  proprisia  et  fossatis.  Regi  min  a 
Paduae  ad  ann.  1320.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  433  :  Iverunt  die  pr&dicta  summo 
mane  per  viam  Ponlis-corvi  versus  quam- 
dam  Motam  magnam,  quam  faciebat  fa- 
cere  dominus  Canis  cum  mulfossis  et  taja- 
tis  ad  claudendum  Paduanos,  Tabular. 
Veteris-villae  :  Filii  Gualteni  Trusses 
dederunt  abbatiee  Veteris-villse,  totum 
pleissicium  suum  et  Motam  et  sedem  mo' 
lendini.]  Occurrit  apud  Sugerium  in  Lud. 
VI.  cap.  20.  Bromptonum  in  Stephano 
Rege,  in  Chronico  Andrensi  pag.  396.  in 
Gestis  Dominor.  Ambasiensium  cap.  6. 
n,  9.  apud  Albertinum  Mussatum  lib.  6. 
de  Gest.  Henrici  VII.  rubr.  3.  [Hist. 
Dalphin.  tom.  1.  pag.  66.  etc.  Le  Roman 
de  Vacce  MS.  : 

Hubert  de  Rie  est  à  sa  porte 
Entre  le  mostier  et  sa  Mote.... 
Encore  est  Hubert  sor  eon  pont 
Gardoit  à  vai,  gardoit  à  mont. 

La  Bataille  des  sept  Arts  MS.  : 

Tuit  chapelerent  sua  Aristote 
Qui  fu  fior  com  chastel  sur  Mote.] 

Ejusmodi  porro  Motas  preclare  des- 
cribit  Joannes  de  Collemeaio  in  Vita  B. 
Joannis  Episc.  Morinorumcap.6.  n.  25  : 
Mos  namque  est  ditioribus  quwusque  re- 


gionis  hujus  hominibus  et  nobilioribus,  eo 
quod  maxime  inimicitiis  vacare  soleant 
exercendis,  et  cxdibus,  ut  eo  modo  ab  hos- 
tibus  maneant  tutiores,  et  potentia  ma- 
jor e,  vel  vincant  pares,  vel  premant  in  fé- 
riores,  terne  aggerem  quanta  pr&valent 
celsitudinis  congerere,  eique  fossam  quam 
late  patentem,  multamque  profunditalis 
altitudinem  habentem  circumfodere ,  et 
supremam  ejusdem  agqeris  crepidinem, 
vallo  ex  lignis  tabulàtis  firmissime  com- 
parto, undique  vice  muri  circummunire, 
turribusque  secundum  quod  possibile  fue- 
rit  per  gyrum  dispositis,  intra  valium , 
domumy  vel  quss  omnia  despiciat,  arcem 
in  medio  sedificare,  ita  videlicet  ut  porta 
introitus  ipsius  villae  non  nisi  per  pontem 
valeat  adiri,  etc.  Motas  vero  quasi  metas, 
seu  acervos,  dictas  vult  Octav.  Ferra- 
rius  in  Orig.  linguae  Ital.  Vide  Meta  1. 
[°*  et  Murator.  Antiq.  Ital.  tom.  2.  col. 
504.] 

*  Ipsum  castrum,  precipua  feudi  do- 
mus.  Charta  ann.  1329.  ex  Chartul.  21. 
Corb.  fol.  195:  Premierement  le  Motte  et 
les  fossez  d'entour  le  Motte  de  Maieux.  Le 
Motte  de  men  manoir  de  Caieux  et  les 
fossez  entour,  in  alia  ann.  1331.  ibid.  fol. 
v°.  Sans  raparelier  Motte  ne  fossez,  in  Oh. 
dom.  Musiaci  ann.  1292.  ex  Tabul.  S. 
Petri  Carnot.  Moteau  etiam  nostris,  prò 
Gleba.  Lit.  re  miss.  ann.  1358.  in  Reg.  86. 
Chartoph.  reg.  eh.  114.  bis  .  Perrin  de 
S.  Denis  prist  un  Moteau  de  terre  de 
forge  et  le  jeta  par  jeu  à  Guillot.  Pro 
cujusvis  rei  collectione  legitur  in  aliis 
Lit.  ann.  1388.  ex  Reg.  135.  eh.  26  :  Les- 
quelx  venoient  recevoir  les  guedes,  que 
leur  pere  avoit  achetè  dudit  debteur,  cha- 
cun  cent  de  Motiaux,  le  prxs  de  trois  solz 
Parisis. 

35P*  Mota  vero  ea  notione  duplicis  est 
generis  :  una  quae  praecipuum  est  feudi 
manerium,  de  qua  Oonsuet.  T recensi s 
Ut.  2.  art.  14  :  Le  principal  chastel  ou 
maison,  fort,  Mote,  ou  place  de  maison 
seigneuriale.  Altera  quae  in  villenagio 
possidetur,  cujus  tenentes  in  Annal. 
Fuldensibus  die  un  tur  homines  Motales  et 
Motales  servi,  quorum  conditio  eadem 
peri n de  est  ac  eorum  qui  servi  glebse, 
Gali.  Mortaillables  nuncupantur.  Vide 
Custumar.  gener.  tom.  4.  part.  1.  pag. 
411.  et  seq. 

1  Motta,  Eodem  significatu.  Charta 
ann.  1112.  apud  Musnier  in  Augustodun. 
part.  3.  pag.  44  :  Confiteor  tenere  in  feu- 
dum....  domum  et  Mottam  meam  de  Clu- 
niaco,  etc.  Chron.  Parmense  ad  ann. 
1297.  apud  Murator.  tom.  9.  col.  837  :  Et 
multi  homines  capii  et  ducti  in  carceribus 
Communis  Parmae  ;  inter  quos  fuit  captus 
D.  Simon  de  Manfredis,  qui  aufugerat  in 
quadam  sua  Motta ,  et  ductus  Parmam  in 
carceribus  ;  qux  Motta  capta  et  combusta 
fuit,  et  erat  in  terra  Scazani. 

|  Mota.,  Qusbvìs  eminentia.  Charta 
ann.  1319.  in  Tabular.  Montis  S.  Michae- 
lis  :  Cum  contentio  moveretur  inter  Prio- 
rem  de  Monte  Doli  et  Robinum  Paicnel 
clericum  super  quadam  Mota  seu  platea 
in  qua  nos  solebamus  habere  molendinum 
ad  ventum,  quae  platea  nominatur  magna 
Mota. 

2.  MOTA,  Curia,  placitum,  conventus, 
ex  Saxonico  gè  mote,  conventus.  Vide 
in  Gemotum.  [Chartularium  2.  Campa- 
ni» ex  Bibl.  Colbert.  fol.  166.  apud  D. 
Brussel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  776  : 
Comes  habet  census  suos  apud  Chableias, 
in  quibus  habet  venda»,  et  homines  suos, 
et  Motam,  et  plateas  circa  Motam,  et  do- 
mos  in  castro  et  in  burgo.  Credentiae  et 
Mottas  fuerunt  similiter  xxxii.  in  Annal. 
Mediolan.  ad   ann.  1258.  apud  Murat. 


tom.  16.  col.  659.]  Charta  Mathildis  Im- 
peratricis  fllise  Henrici  I.  Reg.  Angl.  : 
Sciatis  me  fecisse  Milonem  de  Glocestre 
Comitem  de  Hereforde,  et  dedisse  ei  Mo- 
tam Herefordise  cum  toto  castello  in  feudo 
et  hser  editate  sibi  et  h&redibus  suis,  ad 
tenendum  de  me  et  hseredibus  meis.  Hinc 
forensi  bus  Anglis  to  mote,  est  placitare  ; 
Scotis,  to  mute,  unde  illis  the  mute  Hill, 
i.  mons  placiti,  de  quo  in  Malbergium, 
Sed  in  hac  Charta  videtur  Mota  usur- 
pari  prò  colle  seu  tumulo  cui  inaedifìca- 
tum  castellum,  non  vero  prò  curia,  aut 
placito,  tametsi  motas  ejusmodi  seu  col- 
iiculos,  ita  dictas  censuerim,  quod  in  iis 
piaci ta  dominorum  tenerentur,  indeque 
montes  placiti,  appellata».  [Vide  Muta  6.] 

3.  MOTA,  Expeditio  bellica.  Vide  Kb- 
vere  1 

4.  MOTA,  Motarium.  Charta  Philippi 
Regis  Frane,  ann,  1200.  in  Magno  Pas- 
torali Eccles.  Parisiens.  lib.  21.  Ch.  21. 
et  26  :  Motas  quoque  et  piscationes,  sive  in 
Motariis,  sive  in  aqua  mortua,  sive  in 
magno  fossato,  etc.  Idem  forte  quod  mon- 
tatio.  Vide  in  Montagium. 

S5^*  Rem  non  attigit  Cangi us  ;  Mota 
quippe  hic  nihil  videtur  nisi  igniaria 
ili  a  et  pai  us  tris  gleba,  quae  Gali.  Tourbe, 
Parisi  is  Mote  dici  tur.  Molanum  vero  pa- 
1  us  tris  est  locus,  unde  ejusmodi  Motas 
eruuntur.  Charta  ann.  1210.  in  Tabular. 
Calensi  pag.  226  :  Nos  vero  Ansello  et 
hospitibus  qui  in  praedicta  possessione 
continentur  ad  usus  suos  marescum  con- 
cessimus,  ut  Motas  accipiant,  et  brueriam 
in  scopulo.  Charta  ann,  1472.  apud  Th. 
Blount  in  Nomolex.  Anglic.  :  Rogerus 
tradidit  prsefato  Thomas  tria  stagna  et 
unam  Motam  piscariam  existentem  infra 
manerium  D.  de  Yeffyn,  habenda  et  te- 
nenda  praedicta  tria  stagna  et  pr&dictam 
Motam  cum  tota  piscàtione  in  eisdem. 
Vide  Motaticum. 

*  Non  meli  us  de  igniaria  et  palustri 
gleba  exponitur  :  aggerem  enim  sonat, 
quo  continentur  aquae,  cui  construendo 
et  reparando  facultas  conceditur  cespi- 
tes  emendi,  ut  ex  sequentibus  mihi 
manifestum  est.  Charta  Awalonis  de 
Sollegniaco  ann.  1188.  ex  Tabul.  S.  Ma- 
riani Autiss.  :  Quia  vero  molendinarìi  et 
homines  nostri  ad  continendam  aquam 
Motas  de  eisdem  pratis  auferre  consueve- 
rant,  hssc  omnino  deinceps  fieri  prohibui. 
Alia  Alani  de  Montetenero  in  Reg.  56. 
Chartoph.  reg.  ch.  543:  Cum  omnibus  et 
singulis  dictorum  mólendinorum  perti- 
nentiis,  scilicet  chauceis,  exasiis,  exclusis, 
Motis,  motagiis,  piscaturis,  rivagiis,  etc. 
Lit.  ann.  1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  439  :  Et  qussdam  Mota  sive 
platea,  sita  super  duo  stangna  dietse 
villse.  Quae  sic  Gallice  redduntur  in  aliis 
eadem  de  re  Lit.  ejusd.  ann.  ibid.  pag. 
444  :  Et  la  Mote  qui  est  sur  les  deux  es~ 
tangs  du  chastel  de  Limoges.  Charta  Rob. 
de  V  eteri  ponte  ann.  1330.  ex  Chartul.  S. 
Joan.  in  valle  :  Le  prieur  (de  S,  Nicolas 
de  Courbeville)  ou  prieur s  de  leur  droit 
peuet  et  pourront  prendre  Mote  et  motage 
en  touz  noz  frouz,  pour  la  réparation  de 
touz  leurs  molins,  lices  et  chauciés,  sanz 
contredit  de  nous,  ne  de  nos  gens.  Qui- 
bus haud  invite  applicari  possunt,  quae 
allegantur  supra  :  appelfationis  vero 
rationem  nemo  non  videt.  Vide  Motati- 
cum. 

*  Mota.  Papelardorum,  Terreus  ag- 
ger,  qui  hodie  Le  terrein  Notre-Dame 
appellatur.  Sent.  ann.  1282.  ad  calcem 
Necrol.  eccl.  Paris.  Ms.  :  Item  de  sep- 
timo  articulo,  videlicet  de  Mota  Papelar- 
dorum  ;  ordinamus  quod  nichil  projicia- 
tur  in  aquam,  per  quod   cursus  aquse 


832 


MOT 


MOT 


MOT 


valeat   impedivi,    Mota  permanente  ut 
prius. 

5.  MOTA,  Campanula.  Vide  Muta  4. 

6.  MOTA  Canum,  ex  Gali.  Meule  de 
Chiens.  Vide  Prynneum  in  Libertatibus 
Eccles.  An gì,  tona.  3.  pag.  930.  931.  [Le 
Roman  de  la  guerre  de  Troyes  MS.  : 

Un  cerf  troverent  mauitenant 
De  xvi.  ramerà  fiera  et  grani, 
Les  Muetes  li  ont  descoplées 
Baudes  et  bien  entalentees.J 

.*  7.  MOTA,  Obitus  de  Mota  saepius  oc- 
curri  t  in  Obituario,  celebrandus  prò 
Cardinali  de  Mota. 

*»  MOTABILITER,  hoc  est  in  transitu, 
apud  Virgil.  Gramm.  pag.  91. 

1  MOTACISMUS.  Vide  Metacismus. 

*  MOTADENCHUM  BLADUM,Miscellum 
frumentum.  Charta  ann.  1313.  in  Reg. 
50.  Chartoph.  reg.  eh.  1  :  Pontina  Petri 
de  Salviano  domicellus  vendidil  universi- 
tali  prsedictse  tres  eminas  biadi  Motaden" 
chi  censuales.  Vide  supra  Mitadenquum 
bladum. 

«  MOTAGIUM,  Obligatio,  qua  vassalius 
placitis  domini  sui  interesse  tenetur; 
Mota  quippe  idem  quod  Curia,  placilum. 
Vide  in  hac  voce  num.  2.  Charta  ann. 
1361.  in  Reg.  92.  Chartoph.  reg.  eh.  10  : 
Avons  baillié  à  Regnaut  Willot....  enpur 
fieffage  à  fin  et  perpetuai  héritage  nostre 
manoir  de  Berenger  ville....  avecques  cer- 
taines  franchises  ;  c'est  assavoir....  estre 
frane  de  Motage  et  de  guet  en  nostre 
chastel.  Alia  notione,  vide  in  Motati- 
cu  m. 

#  MOTALDUS  ,  Idem  Muratorio  qui 
Mundualdus,  Tutor.  Vide  in  hac  voce. 
Charta  ann.  936.  apud  eumd.  Murator. 
tom.2.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  135: 
Per  largitatene  Motaldi  filio  itemque 
Motaldi  item  ex  Alemagnorum  genere, 
etc. 

MOTALIS,  Modus  agri,  jugerum.  Tra- 
dii. Fuld.  lib.  1.  cap.  3:  Trado  in  elee- 
moxynam....  quid  quid  proprietatis  habeo 
in  Larungum  et  in  Sulzidorpfero  Mar  cu, 
nisi  tamen  in  Larungum  20.  Motales,  id 
est,  jugeres,  et  unam  arialem.  Oecurrit 
prseterea  haec  vox,  sed  nescio  an  eadem 
notione,  in  Charta  Garsiae  Regis  Na- 
varro aera  1034.  apud  Antonium  de-  Ye- 
pez  in  Chron.  Ordin.  S.  Benedicti  tom. 
1  :  Id  est,  de  Guardia  de  Comite  per  se- 
mitam  ad  vallem  de  Pozos,  desursum  ad 
illam  arborem  vallis  de  Fabrici,  et  per 
illum  Motalem  usque  ad  portellum  media- 
num.  [Ubi  Motalis;  ni  fall  or,  idem  ac 
Mota,  eminentia.]  Hinc  emendanda  vi- 
detur  Vita  S.  Domitiani,  apud  Guiche- 
nonum  :  Et  ipsum  campum  secundum 
Morales  defunctos  e  uni  integriate  vobis 
donamus.  Legendum  enim  censuerim, 
motales  definitos. 

®^*  Recte  Motales  prò  Morales  emen- 
dat  Cangius  ;  sed  nescio  an  non  reti- 
nenda  sit  vox  defunctos;  ita  ut  sensus 
sit,  campum,  qui  mini  jure  manus  mor- 
tuse  motalium  hominum  competit,  vobis 
donamus.  Bonis  quippe  Motalium  homi- 
num succedebant  domini  feudales,  ubi 
non  aderant  haeredes  masculi.  Vide  in 
Mota  1. 

MOTARIUM.  Vide  Mota  4. 

MOTATICUM,  quid  sit,  docet  Tabula- 
ri um  Majoris  Monast.  Turon.  seu  Vin- 
docinense  Thuani,  Charta  87:  Et  qui- 
dem  census  4.  dena;*.  de  terra  illa  redde- 
batur,  non  tamen  prò  palatico,  sed  prò 
Motatico,  hoc  est,  prò  eo  quod  ex  ipsa 
terrU  prenditur  ad  opus  exclusse  molen- 
dini  illius.  [Est  ergo  Motaticum  praesta- 
tio,  quae  prò  facultate  eruendi  Molas  seu 
cespites  exigitu  r.  Vide  Mot  a  4.] 

Motagixjm,   Eadem   notione.  Charta 


ann.  1225.  in  M.  Pastorali  Eccl.  Paris, 
lib.  16.  Oh.  14  :  Si  autem  conligerit  quod 
Canonici  Parisienses  preedictas  pasturas 
ad  prata,  vel  Motagium,  vel  lerras  arabi- 
les,  vel  ad  alios  usus  reduxerint,  etc.  Ta- 
bu iarium  Monasteri  i  Deiparae  de  Josa- 
phat  Charta  1213  :  Reliquil  Ecclesise  de 
Chevas  6.  denarios  censuales,  quos  Hugo 
de  Suavilla  Miles  mihi  debebat  prò  Mota- 
gxo  sui  molini.  Tabular.  Absiense  :  Duas 
sextariatas  terrse  e  lo  beta  ad  molendi- 
num,  e  lo  Motage  al  besh  adobar,  e  Vautre 
Motage  subtus  pratum,  etc.  Infra:  Qui 
eliam  percalcavit  terram  e  lo  Motadges 
ad  molendìnum  cum  Petro  Abbate,  etc. 
Liber  Chirographorum  ejusd.  Monaste- 
ri fol.  20  :  Et  concessi t  ipse  Petrus  riva- 
gium  et  Motagium  molendini,  etc. 

]  1.  MOTATIO,  Lis,  controversia,  qua 
quis  a  possessione  amoveri  potest. 
Charta  apud  Hickesium  Grammat.  An- 
glo-Sax. pag.  174:  Ut  haec  largitio  eo 
stabilior  sine  Motatione  et  disceptatione 
perseveret. 

]  2.  MOTATIO,  Vulnus  non  grave,  levis 
percussio.  Canones  Hibern.  apud  Mar- 
ten,  tom.  4.  Anecd.  col.  6:  Si  ad  terram 
non  perveniat  (sanguis)  percusaor  ancil- 
lam  reddat  ;  si  in  specie  ejus,  tertiam 
partem  de  argento  retribuat.  Percussio 
ejus  ancillas  pretto  restituatur,  Molatio 
ejus,  ut  prsediximus,  sane  tur. 

*  MOTAVITOR  vel  Motavitus,  Arti- 
fex,  nescio  quis.  Libert.  Petrae  assisiae 
ann.  1341.  in  Reg.  74.  Chartoph.  reg. 
eh.  647:  Item  quod  dicti  consules  possint 
instituere  et  destìtuere  bajulum  seu  baju- 
los  super  quolibet  ministerio  texlatorum, 
macéllariorum  et  aliorum  Motavitorum 
similium.  Ubi  forte  legendum  Mecanico- 
rum. 

MOTBEL,  Anglo-Saxonibus,  Campana 
quaconventus  publicus  indicitur,  Cam- 
pana bannalis :  a  Mot,  conventus  et 
Dell,  campana.  Leges  Edwardi  Con- 
fess.  cap.  35  :  Debent  statini  pulsatis  cam- 
panxs,  quod  Anglice  vocant  Motbel,  convo- 
care omnes  et  universos,  quod  Anglice 
dicunt  Folcmote,  i.  vocatio  et  convocai  io 
populorum,  etc.  Vide  Campana  bannalis, 
in  Campana  2. 

«MOTELETUS,  Globulus,  Gali.  Motte 
vel  Pelote.  Lit.  remiss.  ann.  1354.  in  Reg. 
82.  Chartoph.  reg.  eh.  669:  Cum'  multi 
juvenes....  de  nive  ad  invicem  luderent, 
et  unus  contra  alium  projicerent  plures 
globos  sire  Moteletos  nivis,  etc. 

1  MOTELLA,  diminut.  a  Mota.  Charta 
ann.  1256.  in  Tabul.  S.  Nicasii  Remens.: 
Vendidit  totani  tenuriam,  jardinum,  Mo- 
tellam,  lerras,  etc. 

»  Pro  Parva  insula,  in  Charta  ann. 
1319.  ex  Reg.  60.  Chartoph.  reg.  eh.  69  : 
Item  prò quadamMotélla,  sita  in  Sequanat 
tres  sólidod. 

*  M0TE0NUS,  Mensurae  annonaria? 
species,  nostris  Moiteon.  Charta  ann. 
1278.  in  Chartul.  eccl.  Lìngon.  ex  Cod. 
reg.  5188.  fol.  224.  v°  :  Deb  et  censualiter 
dom.  Jacobus  de  Valle  quinque  Moteonos 
avenx  ad  mensuram  dicti  loci.  Et  fol. 
225.  r°  :  Debet  censualiter  dom.  Guiller- 
mus  Fatui  unum  Moteonum  frumenti  ad 
comblum,...  unum  Moteonum  siliginis  ad 
comblum.  Vide  supra  Moitonnus. 

M0TETUM.  Cantus  ecclesiastìcus, 
quem  Motet  vulgo  dicimus.  Guillelm. 
Durandus  de  Modo  generalis  Concilii 
cel ebrandi  cap.  19  :  Videlur  valde  hones- 
tum  esse  quod  cantus  indevoti  et  inor- 
dinati Motetorum  et  similium  non  fie- 
rent  in  Ecclesia,  etc.  [Le  Roman  de  la 
Rose  MS.  : 


Qu'il  feist  rimes  jolivettes, 
Mote»,  flabiax,  et  chansonnettes, 
Qu'il  vueille  à  sa  mie  envoier. 

Ibidem  : 

Chantant  en  pardurableté 
Moles,  gaudins  et  chansonnettes.  J 

*  Motetus,  Cantus  species.  Constit. 
Carmelit.  Mss.  part.  1.  rubr.  3  :  Neque 
Motetos,  neque  uppaturam,  vel  aliquem 
cantum  magis  ad  lasciviam  quam  devo- 
tionem  provocantem  ,  aliquis  decantare 
habeat,  sub  poma  gravioris  culpse.  Vide 
infra  Motulus. 

]  MOTHA,  Idem  qaod  Mota  1.  Charta 
Henrici  VII.  Reg.  A n gì.  ann.  1509.  apud 
Rymer.  tom.  13.  pag.  243:  Pro  ripariis, 

gurgitibus, weris   aut    Mothis    actisT 

eedificatis,  exaltatis,  elargatisvel  extensis, 
etc. 

MOTIBILIS,  Qui  non  est  perpetuusr 
sed  move  ri  potest.  Ita  autem  di  ci  tur 
ieguleis  Anglis  persona,  quae  cum  sit  in 
aliquo  statu  vel  dignitate,  ex  ea  amo- 
veri  potest,  verbi  gratia,  Prior,  Religio- 
sus,  proinde  in  jure  conveniri  non  po- 
test. Fleta  lib.  6.  cap.  6.  %  22  :  In  carceri- 
bus  detenti,  Canonici,  vel  alii  Religiosi, 
Molibiles,  furiosi,....  sur  di,  muti....  conve- 
niri non  poterunt.  Motibilitas,  ibid.  lib. 
2.  cap.  54.  §  9.  Amotibiles,  lib,  6.  cap.  87. 
§  3.  cap.  38.  |  1.  4. 

MOTIO.  Vide  Movere  1. 

*  1.  MOTIRE,  a  veteri  Gallico  Motirt 
Monere,  declarare.  Charta  ann.  1218,  in 
Chartul.  Campan.  ex  Cam.  Comput. 
Paris.  :  Si  aliquo  modo  deficerem  de 
emenda  facienda,  comes  Barri  ducis  et 
dominus  de  la  Fauche,  post  xl.  dies  in 
quibus  me  Motierent  de  emenda  facienday 
etc.  Assis.  Hieros.  cap.  12:  Puisque  Von 
demande  conseilly  sans  Motir  de  quoy,  etc. 
Stat.  ann.  1320.  tom.  2.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  576.  art.  4  :  Et  le  panier  se 
deffaut  de  plus  de  trente  harens,  que  il 
Vaura  Moti  au  vendre,  eie.  Moteier,  eo- 
dem  sensu,  in  Charta  ann.  1313.  ex  Hist. 
Sabol.  pag.  246  :  Lesquelles  raysons  nous 
voulons  que  soienl  eues  (leg.  tenues)  pour 
expressément  Moteiées  e  nommées.  Hinc 
Motison,  Declaratio,  signiflcatio,  in 
Guill.  Tyrii  contin.  Hist.  apud  Marten. 
tom.  5.  Ampi.  Collect.  col.  708  :  En  cele 
fratrie  avoit  establissement t  devises  et 
Motison  et  pHviléges,  etc.  Motissement, 
eadem  acceptionè,  in  Cons.  Petri  de 
Font.  cap.  15.  art.  23  :  Et  aucune  fois 
avient  he  le  cose  meimes  fait  le  cove- 
nant  sans  autre  Motissement.  Vide  Mo- 
titio. 

*  2.  MOTIRE.  [Crines  conflectere,  or- 
nare. DlEF.] 

M0TITI0,  in  Statutis  Ordinis  Hospi- 
tal. S.  Joan.  Hieros.  tit.  19.  §  22.  vulgo 
Smutitio,  Gallica  dictio  est,  et  significai 
nominationem  ,  seu  pronuntiationem  : 
Nam  veteri  Gdllorum  lingua  Motir,  idem 
est  quod  dicere ,  nominare,  vel  pronun- 
tiare.  Eo  utuntur  Fratres  in  linguis,  cum 
declaratur  cui  commenda,  cujus  ad  minis- 
trano vacai,  concessa  fuerit.  Vide  quae 
observamus  ad  Stabilimenta  S.  Ludovici 
pag.  183.  [Motir  le  jour,  apud  Petrum 
des  Fontaines  in  Consil.  cap.  3.  Motir  la 
querelle,  in  Assisiis  Hieros.  cap.  20.  48. 
89.  Motir  le  terme,  cap.  228.  ibid.]  [*  Vide 
infra  Smutitio.] 

1  M0TIVUM,  a  Gali.  Motif,  Causa,  inci- 
tamentum.  Litterae  Henrici  VI.  Reg. 
An  gì.  ann.  1452.  apud  Rymer.  tom.  11. 
pag.  312  :  Non  possumus  aliud  vestree 
nobilitati  rescribere  respondereve,  quam 
quod  conlenti  sumus  de  Motivis  litteris 
vestris  adductii,  etc.  [«  Inventar.  Chart. 
reg.  ann.  1482.  fol.  281  :  Rotulus  perga- 


MOT 


MOV 


MOV 


533 


meni  in  quo  conlinentur  Motiva,  quas 
movere  debeantdom.  papam  ad  commit- 
tendum  unctionem,  consecrationem  et  co- 
ronaUonem  Henrici  imperatoris  Romano- 
rum  quibusdam  cardinalibus.] 

*  1.  MOTIVUS,  Movendis  anirais  ac- 
commodatus ,  Ital.  Motivo,  Gali.  Tom- 
chant.  Acta  S.  Domiti,  tom.  1.  Aug.  pag. 
602.  col.  1  :  Quibus  coram  se  positis  pre- 
dicava jacens  sermonem  pulcrum  valde 
et  Motivum. 

*  2.  MOTIVUS,  Seditiosus,  turbulentus, 
Gali.  Remuant,  alias  Esmouvens.  Lit. 
remiss,  ann.  1369.  in  Reg.  lOl.Chartoph. 
reg.  eh.  127  :  Prasfatus  Guigo  erat  homo 
bricosus  et  Motivus  et  minas  in  ferve  soli- 
tus.  Aliae  ann.  1370.  in  Reg.  100.  eh.  914  : 
Icellui  Bisot,  qui  estoit  koms  de  grant 
langage  et  Esmouvens ,  parlast  audit 
mar  chant  plusieurs  fois  de  grosses  paro- 
lesy  eie.  Esmouveur  de  hustins,  in  Lit. 
ann.  1371.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  713.  Muetemavers,  forte  prò  Muete- 
makers,  a  Belgico  Muitemaher,  eodem 
sensu.  Libel.  supplex  duci  Burgundiae 
a  Gandensibus  oblatus  apud  Marten. 
tom.  1.  Anecd.  col.  1623:  Item,  s'il  fast 
que  aucun....  donnast  ni  al  vai  s  parlerà  ou 
reproches  pour  aucuns  dedens  ces  guerres, 
ou  appellant  slershomme  ou  Muetema- 
vers, e  te.  Vide  Movimentum  1. 

1  M0T0NAGIUM.  Vide  in  Multo. 

1  M0T0TA,  Colliculus.  Charta  ann. 
1276.  in  Tabular.  S.  Benigni  Divion.:  Et 
super  unatn  pedani  terne,...  et  super  Mo- 
totam  sitam  a  latere  domini  Marcelli  cum 
omnibus  ejus  arboribus. 

*  MOTTA,  Acervus,  cumulus,  moles, 
Gali.  Meute.  Stat.  Perus.pag.  54  :  Si  quis 
fuerit  in  fenerio  seu  Motta  de  die,  ^olvat 
prò  banno  solidos  quinque.  Vide  aliis 
notionibus  in  Mota  1.  et  2. 

1  M0TT0ENIUS,  Moneta  Brabantina, 
Belgis  Mottoenen.  Charta  ann.  1382.  apud 
Miraeum  tom.  2.  pag.  1249  :  Ut  prasdic- 
tum  nostrum  oppidum  Lovaniense  nobis 
hoc  prasstet  obsequium,  persolvendi  unde- 
cim  millia  Mottoeniorum  monetai  nostra 
Brdbantias. 

-MOTTONUS,  Vervex,  Gali.  Mouton. 
Convent.  Saonae  ann.  1526  :  Pro  omni 
trentenario  Mottonorum.  grossos  tres. 
Hinc 

*  Mottoninus,  Vervecinus,  in  iisdem 
Convent.  Caro  Mottonina,  in  Constit.  S. 
Pauli  Narbon.  ann.  1127.  in  ter  Tnstr. 
tom.  6.  Gali.  Christ.  col.  33. 

1  MOTTURA,  Motura.  Vide  Molta  2. 

*  MOTUI.  Stat.  ant.  Florent.  lib.  1. 
cap.  38.  ex  Cod.  reg.  4621.  fol.  24.  v  : 
Nullus  rector  possit  procedere  de  aliquo 
negotio  civili  vel  criminali  contra  nota- 
rios  forenses,  qui  vulgariter  appellantur 
Motui  forestieri,  de  malefìcio  deputati. 

*  MOTI) L US,  Cantus  species.  Reg.  visi- 
tat.  Odon.  archiep.  Rotomag.  ex  Cod. 
reg.  1245.  fol.  358.  v°  :  In  festo  S.  Johan- 
nis  et  Innocentium  nimia  jocositate  et 
scurrilibus  cantibus  utebantur  (moni a  les 
monasteri i  Vii  I ari s)  ut  potè  farsis,  con- 
ducila, Motulis  :  prascepimus  quod  hones- 
tius  et  cum  majori  devotione  alias  se  ha- 
berent.  Vide  suprà  Motetus. 

MOTUS  Aqile,  Piscatio,  ni  fallor. 
[*  Rota  est  aquaria,  qua  in  pi  scatione 
anguillarum    utuntur.]  Chronicon    S. 

Michaelis  Virdun.  pag.  388  :  Dedit 7. 

mansos  et  dimidium  cum  molendino  in 
villa  OrmaHscurte  super  fluvium  Matartz, 
eo  pacto  ut  solvant  singulis  annis  15.  mo~ 
dios  Kalendis  Maii  et  '30.  modios  vini  in 
festo  S.  Remigii  :  et  si  Motus  fuerit  aquas, 
30.  anguillas  in  festo  S.  Andreas. 

|  Motum  Fàgere,  Vela  dare,  Gali. 
Faire  voiles.  Caffari   Ann  al.   Genuens. 


lib.  1.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  286: 
Galeas  vero  viginti  quinque  et  milites  una 
Motum  fecerunt,  et  istas  galeas  invenientes 
alias  recolligentes  steterunt  secum.  Mo- 
vere, eadem  notione  adhibuit  Bartholo- 
maeus  Scriba  lib.  6.  Annal.  Genuens. 
apud  eumdem  ibid.  col.  467:  Moverunt 
dxclas  galeas  x.  ut  ad  partes  ultramarinas 
acceder  ent. 

|  Motu  Proprio.  Hac  formula  pri- 
mum  usi  sunt  Romani  Pontificesin  Sta- 
tutis,  quorum  ionge  minor  auctoritas 
et  usus  quam  bullarum  ;  exinde  sensim 
in  bulli s  inserta  quoque  est,  ut  eas, 
inconsulto  Cardinalium  concino,  nullo- 
que  petente,  promulgare  se  significent. 
Haec  invidiosa  Gallis  semper  fuit,  quam 
uti  libertatibus  Gallicams  contrariam 
et  adversam  constanter  rejecere.  Bulla 
Eugenii  IV.  PP.  ann.  1437.  apud  V.  111. 
Fontaninum  in  Antiquit.  Hortae  pag. 
466  :  Motu  proprio,  non  ad  alicujus 
super  hoc  nobis  oblatas  petitionis  ins- 
t antiarti,  sed  de  nostra  mera  liber  alitate, 
etc. 

*  Propre  Move,  eodem  sensu,  in  Lit. 
ann.  1364.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  522. 

f  MOTWRTHI,  Qui  conscribi  merentur 
in  piaci ta  et  conventus  publicos,  ut  ex- 
ponit  Spelmannus  ;  a  Saxon.  Mot, 
conventus,  et  wrthi,  dignus,  aptus, 
idoneus.  Vide  Faldwrthi. 

*  MOTZES,  Vox  vulgaris,  qua  lignum 
calefaciendo  fumo  aptum  significatur  ; 
f.  lignum  siccum,  quod  mortuum  appel- 
lant. Charta  ann.  1308.  in  Reg.  40.  Cliar- 
toph.  reg.  eh.  29:  Domini  de  Fontesio 
possi nt  depascere  animalia  sua,  et  ibidem 
Ugna,  videlicet  Motzes  et  boisses  et  argilax 
et  curatiers  dumtaxat  colligere  ad  volun- 
tatem  suam,  ad  opus  fumi  sui. 

*  M0UGA.  Vide  supra  Monca. 

|  M0VENTES  Res,  Pecora.  Edictum 
Nunonis  Sancii  tom.  8.  Spicil.  Acher. 
pag.  368  :  Sub  pace  et  treuga  ponimus 
omnes  ecclesias  cum.  earum  cemeteriis  et 
sacrariis,  quas  speciali  hominum  censura 
in  bonis  Dei  intelliguntur,  et  cum  omni- 
bus rebus  earum  mobilibus  et  imynobili- 
busy  et  se  Moventibus,  et  cum  hominibus 
earum  et  rebus. 

*  Libert.  Montisol.  ann.  1312.  tom.  7. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  501.  art.  9  : 
Quod  nullus  contra  voluntatem,  jura- 
mento  completo,  teneatur  mansitare  ;  set 
si  alibi  voluerit  trans ferre  se,  sua  bona 
mobilia  et  immobìlia  et  se  Movencia,  pos- 
sit in  omnibus  suam  facere  voluntatem  et 
compiere. 

1.  MOVERE,  Expeditionem  suscipere. 
Annales  Francorum  Bertiniani  ann. 
867  :  Re liquum  populum  regni  sui  para- 
tum  esse  prascipit,  quatenus  inox  ut  ipse 
jusserit,  prasparati  Movere  hostiliter  pos- 
sint.  Anastasius  in  Hist.  Eccl.  :  Exerci- 
tum  Movit  Gamer  cum  Arabum  multitu- 
dine  contra  Romaniam.  Ubi  Theophanes 
habet  e7tE<TTpdTEu<Tev.  [Litterae  Ludovici 
Hutini  ann.  1315.  tom.  1.  Ordinat.  Reg. 
Frane,  pag.  603  :  Et  se  il  a  vieni  que  Ven 
Meuve  a  aler  oudit  ost,  les  dite *  gens  de 
Paris  payeront  pour  tous  r etour s  de  che^ 
vaux,  cinq  cens  livres  tournois  tant  seule- 
ment,  mais  se  Von  riy  Mouvoit  à  aler,  ils 
n'en  paieroient  riens.] 

*  Movoir,  eodem  sensu,  in  Charta  ann. 
1278.  ex  Chartul.  Fossat.  fol.  51  :  Il  fu 
esgardé  et  jugié....  qu'il  ira  outre  mer  et 
Mx>vra  dedans  les  octieves  de  la  S.  Remi. 

Mota,  Expeditio  bellica,  Gallis,  Meu- 
te,  ex  Latino  Movere,  quod  est  expedi- 
tionem militarem  aggredì,  suscipere. 
Stabilimentum  prò  Crucesignatis  ann. 
1214.  tom.  6.  Spicilegii  Acher,  pag.  407  : 


De  debito  vero  contracto  a  communia  post 
Crucis  assumptionem,  tmmunis  erit  Cru- 
cesignatus  usque  ad  prassentem  Motamì  et 
quandiu  erit  in  peregrinaiione.  Phiiip- 
pus  Mouskes  MS.  in  Phiiippo  Augusto  : 

Et  dans  Roumaìns  ki  li  plus  haus 
Estoit  de  tous  les  Cardenaua, 
Et  fail  le  Pape  confermer, 
Par  son  saijel,  et  affermer 
La  Meu  te  pour  les  Albigeois. 

Alibi  : 

Par  tout  fu  la  Meute  annoncié. 

[Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Er  icel  temps,  j'os  bien  monstrer, 
Fu  la  grani  Meute  d'outre  mer, 
Quant  Antioche  fu  conquise, 
Et  la  cité  de  Meques  prue, 
Et  que  Jeru&alem  fui  pria. 

*Muete,  in  Guill.  Tyrii  contin.  Hist. 
apud  Marten.  tom.  5.   A.m^\.    Collec-t. 
col.  592  :  Il  (le  roi  de  Hongrie)  le  garde 
(Mexis)  et  narri  jusques  à  un  tans,  que 
Muete  fu  de  France  et  d'autres  ter  res,  qui 
outre  mer  aloient.  Hinc  Muete  de  guerre, 
prò  ea  praestatione,  quam  tenentes  ac 
vassalli  domino  exsolvunt  in  belli  sum- 
tus.  Charta  ann,  1300.  in  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  132.  r°  col.  2  :  Quites 
et  delivrés...  de  tout  don,  de  toute  taillée, 
de  chevauchiée  deue  à  nous  ou  à  autres 
par  nons  de  nous,  par  Muete  de  guerre, 
par  don  de  nosces,  etc,  Sed  et  Muete  nude, 

Ero  Discessus,  profectio,  vulgo  Départ. 
it.  Alani  de  Montetenero  ann.  1307. 
inter  Probat.  Hist.  Villehard.  pag.  59  : 
Desquex  flourins  il  me  doit  paier...  deus 
mil}  avant  sa  Muete  en  icelui  voiage.  Ita 
et  apud  Bellom.  Ms.  cap.  3.  pag.  11.  v°. 
col.  1.  quo  etiam  sensu  intelligendus 
Perceval  lauda  tus  in  Mueta  1.  Vide  infra 
Motio. 

Motio,  Earlem  notione,  apud  Erkem- 
pertum  in  Hist.  Long.  :  Sequenti  anno 
generalem  Motio nem  faciens  cum  suis 
Neapolitanis  de  Saracenis  super  Colos- 
sum,  eie.  [*  Charta  Frider.  imper.  ann. 
1184.  ex  Tabul.  eccl.  Camerac.  :  Prasterea 
quocumque  Motio  agatur  ,  firmissimam 
pacem  cunctos  in  procedendo  statuimus 
habere.] 

*  Motionem  Sumere,  E  loco  moveri. 
Stat.  eccl.  S.  Vulfr.  ann.  1233.  ex  Lib. 
rub.  ejusd.  fol.  8.  r°.  :  Non  discurrat  per 
chorum  aliquis,  nisi  de  stallo  suo  sump- 
serit  Motionem. 

1  Movere,  Iter  ingredi.  Chron.  S. 
Petri  Vivi  tom.  2.  Spicil.  Acher.  pag. 
755  :  Quapropter  idem  Abbas  xii.  Kal. 
Novembris  Movit  et  Cluniacum  tetendit, 
et  ibi  per  tres  dies  commoratus  est. 

Movere  Cerv om,  aprum,  Gallis,  Faire 
lever  un  cerf,  ou  un  sanglier  pour  la 
chasse,  in  Pacto  Legis  Salic.  tit.  36. 
§5.  6. 

]  2.  MOVERE,  Dependere,  Gali.  Mou- 
voir.  De  feodis  dicitur  quae  certis  servi- 
tiis  sunt  obnoxia,  et  ab  alio  dependent. 
Charta  ann.  1244.  in  Tabular.  Meldensi  : 
Concessit  ecclesias  Camerasfontis  sex  ar~ 
penta  terras  et  dimidium  quas  Movebant 
de  terra  ipsius.  Charta  Bernardi  de 
Turre  ann.  1308.  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  782  :  Item,  dominus 
potest  retinere  rem  quas  movet  de  censiva 
seu  feudo  ipsius  venditam  infra  viginti 
dies  et  non  ultra.  Alia  ann.  1341.  apud 
Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Britan.  pag.  486  : 
Cum  feuda  Moventia  aliqua  castellania 
et  immediate  resortantia  ad  eam  judicen- 
tur  et  terminentur  secundum  usum  et 
consuetudinem  loci  unde  Movent.  Adde 
Rymer.  tom.  13.  pag.  748. 

«3.  MOVERE,  Dicitur  de  portis,  qua 
parte  aperiuntur.  Reg.  34.  bis  Chartoph. 


534 


MOU 


MOU 


MOY 


reg.  part.  1.  fol.  96.  r°.  col.  1  :  Duse  por- 
tss  ibi  erunt,  quss  Movebunt  de  fossato,  et 
pontes  tornatiles. 

*  4.  MOVERE  Cridum,  Clamorem  ciere 
in  aliquem.  Lit.  remiss.  ann.  1357.  in 
Reg.  89.  Chartoph.  reg.  eh,  68  :  Oportuit 
quod  die t us  Chartroius,  timens  hostium 
suum  frangi,  Moverei  cridum  contra  de- 
functumet  suos  complices.  Nostris  Esmou- 
voir  la  mairi ,  vulgatius  Lever,  Manu 
minas  intendere.  Charta  ann.  1433.  in 
Chartul.  Lati  ni  ac.  fol.  40  :  II  eust  Esmeu 
la  mairi  pour  le  frapper. 

1  MOVILE,  prò  Mobile.  Vide  Mobi- 
litas. 

1 1.  MOVIMENTUM,  Motus,  seditio.  Al- 
bertinus  Mussatus  de  Gestis  Henrici 
VII.  lib.  15.  rub.  6.  apud  Murator.  tom. 
10.  col.  554  :  Novum  in  Placentia  Movi- 
mentimi exortum  est  circum  J alias  Cai. 
Dum  Piacentini  civest  qui  m  castro  S. 
Johannis  erant  placandorum  concivium 
litiumque  causa,  etc.  Vide  mox  Movila, 

0  Esmouvernent,  eadem  notione,  in 
Stat.  ann.  1370.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  358.  art.  19:  Pour  ce  que  plu- 
sieurs  notes  sont  meues  en  la  marchan- 
disc,  pour  V Esmouvernent  d'aucuns  ven- 
de  ut*s  etc 

1  2/MOVIMENTUM  ,  Quo  quis  ad  ali- 
quid  agendum  movetur,  nostris  Motif. 
Litterse  Johannis  Eeg.  Frane,  ann.  1363. 
tom.  3.  Ordinat.  pag.  640  :  Laquelle  in- 
formation  faite  estre  portée  pardevers 
eulx  (les  gens  du  grand  Conseil)  et  oùis 
pluseurs  Mouvimens  que  lesdiz  bouchers 
avoient  sur  les  choses  desmsdites,  etc. 

3.  MOVIMENTUM,  Affectus,  Gali.  Mou- 
vement.  Occurrit  apud  Baltherum  Mon. 
in  Vita  S.  Fridolini  Abbat.  num.  11. 

MOVITA,  Motio,  contentio,  rixa,  Gallis 
Esmeute,  aliis  Meslée.  Formulae  veteres 
apud  Bignonium,  cap.  30  :  Postquam  ip- 
$os  prsesentes  livores  recepit,  necessitate 
compulsus ,  ipsum  plagavit,  per  quem 
mortuus  jacel  :  et  in  sua  contentione,  vel 
in  sua  Movita  atque  per  suas  culpas  ibi- 
dem interfectus  fuit.  Occurrit  in  alia 
apud  Lindenbrogium.  SpeJmannusinde 
GaJlicum  Mauvaitié,  id  est,  improbitas, 
arcessit  ;  sed  Mauvaitié,  a  Mauvais  de- 
ducitur,  de  qua  postrema  voce  quaedam 
adnotavimus  ad  Joinvillam. 

*  MOULA  ,  Me ns ura  lignaria  ,  Gali. 
Moule.  Charta  ann.  1309.  in  Reg.  13. 
Chartoph.  reg.  eh.  131  :  Sexaginta  qua- 
drigatas  bosci,  quamlibet  Moulas  quatuor 
continente™,...  concedimus et darnus. Vide 
supra  Molla  1. 

*  M0ULDURA,  Pensitatio  prò  molitura 
frumenti,  Gali.  Mouture.  Charta  ann. 
1327.  in  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
20.  v°.  :  Qui  in  dicto  molendino  molerà 
consueverunt,...  molere  teneantur...  et  ad 
hoc  compellantur  et  pignorentur  prò  de- 
verio  Mouldurse,  si  contrarium  facerent. 
Vide  supra  Molta  2. 

*  MOULTUNAGIUM,  Tributum  ex  ver- 
vecibus  ,  Gali.  Moutons.  Charta  Phil. 
episc.  Belvac.  ann.  1256.  ex  Chartul. 
Guill.  abb.  S.  Germ.'Prat.  fol.  100.  v».  : 
Miles  prò  advocatione  sua  decerti  solidos 
singuhs  annis  de  parte  S.  Germani  acci- 
piet  et  Moultunagium  proprium  habebit. 
Vide  in  Multo. 

f  MOULTURA,  Preti  um  quod  da  tur  prò 
mutatione  praedii,  cum  alteri  cedi  tur 
aut  venditur.  Charta  Galerani  Comitis 
Melìenti  tom.  3.  Histor.  Harcur.  pag.  44  : 
Radulphus  Croc  vendidit  eis  quamdam 
terreni  juxta  pratum  eorum  prò  duode- 
cim  solidis  Carnotensibus,  prò  Moultura 
hujus  terree  habuit  Radulphus  Efflanc 
duodecim  denarios  Camoteuses,quia  quie- 
tarti eam  concessiti  Vide  Muta  2. 


*  MOUNAGIUM,  Pensitatio,  quam  a 
vassalUs  exigit  dominus  prò  frumenti 
molitura  in  molendinis  suis.  Charta 
Humb.  dalph.  ann.  1349.  in  Reg.  79. 
Chartoph.  reg.  eh.  33  :  Concedimus.... 
castrum  nostrum,  nuncupatum  Castrum- 
villa  num,.,.  cum  universis  et  singuliscen- 
sibus,...  furnis,  furnagiis  ,  molendinis, 
Mounagiis,  etc.  Vide  supra  Monagium  1. 

1  M0UNAIR0NUS,  Massiliensibus  vulgo 
Meusnairon,  secundus  a  molitore.  Mou- 
nerius,  Molitor,  Gali.  Meusnier.  Statuta 
Massii.  lib.  1.  cap.  55  :  Si  aliquis  depras- 
dictis  mulàteriis,  vel  Mouneriis  vel  Mou- 
naironis  in  prssdictis  repertus  fuerit 
fraudem  committere,  etc.  Charta  ann. 
1326.  in  Tabul.  S.  Victoris  Massii.  :  Ste- 
phanus  de  S.  Egidio  Mounerius.  Vide 
Molnaironus. 

1  MOURELLUS,  prò  Morellus.  Vide  in 
hac  voce.  Inquisì tio  prò  canonisatione 
S.  Yvonis  MS.  :  Et  vidit  quadam  die  ser- 
vientem  Regis  Francia,  qui  quemdam 
equum  Mourellum,  valoHs  L.  librarum  de 
domo  episcopali  ceperat. 

J  MOURUS,  prò  Morust  Locus  palus- 
tris,  aquaticus,  Charta  ann.  1276.  apud 
Miraeum  tom.  2.  pag.  865  :  Insuper  de- 
dimus  prssdictis  religiosis  silvam,...  inte- 
graliter  cum  omni  fundo ,  ducentaque 
bonaria  Mouri  jacentia  juxta  eamdem 
sylvam.  Occurrit  iterum  ibid.  pag.  866. 
Vide  Mora  2. 

»  MOUSDURACHIA  ,  Variae  molitura 
misceli  um  frumentum,  ut  supra  Modu- 
ranc/iia,  Gali.  Mousterange  et  Moustu- 
renche.  Charta  ann.  1272.  ex  Chartul. 
eccl.  Vastion.  :  Item  lego  canoni  eis  Vas- 
tionensibus  unam  minam  Mousdurachiss 
super  molendinis  redditualem,  et  unam 
minam  Mousdurachiss  super  molendino 
de  Polegny.  Alia  ann.  1297.  in  Lib.  rub. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  11.  r°.  col.  2  : 
Jehan  Fouguet  le  genne  et  Estevenon  sa 
femme . . .  recognurent eus  avoir  ve ndu  deux 
sextiers  de  Mousturenche  à  la  mesure  de 
Chastillon.  Alia  ann.  1300,  exBibl.  reg.: 
viij.  muis  de  f romeni,  xij.  muis  de  Mous- 
terange, et  x.  muis  d'aveine.  Vide  Mous- 
tur  augia. 

*  MOUSTARDERIUS,  a  Gallico  Moutar- 
dier,  Sinaparius  artifex,  propola.  Charta 
ann.  1276.  in  Reg.  A.  Chartoph.  reg.  eh. 
20  :  Item  prò  domo  quam  Radulphus 
séllarius  et  Guillelmus  Moustarderius  ie- 
ri e  nt,  quatuor  denarios.  Vide  supra  Mos- 
tarderia. 

*  MOUSTRA.  Vide  supra  Mostra. 

3  M0USTURA,  Mouta.  Vide  Molta  2. 

MOUSTURANGIA,  Mouturangia,  Va- 
ria? molitura?  misceli  um  frumentum, 
seu  bladum,  quod  a  molitoribus  ex  fru- 
mento, quod  ad  molendinum  defertur, 
pensi tatur  :  ex  Gallico,  Mousture,  Mous- 
turage,  in  Charta  ann.  1365.  apud  Du- 
chesnium  in  Hist.  des  Chasteigners  pag. 
41.  Diction.  Occitan.  :  Carrou,  Moaure, 
meslange  de  froment  et  oVorge.  Charta 
ann.  1240.  ex  Tabulano  Fossatensi  f. 
159  :  Concesserunt  mihi  et  hesredibus  meis 
16.  sextarios  Mouturengiss  competentis, 
etc.  Alibi  :  Molendinum  dicti  loci  valet 
quolibet  anno  6.  modios  Multurangise  ad 
mensuram  dicti  loci.  Rursum  :  Molendina 
...valent  annuatim  13.  modiosbladi,  videli- 
cet  4.  modios  frumenti,  et  10.  modios  Mul- 
turangise. Charta  ann.  1248.  in  Magno 
Pastorali  Ecclesi©  Paris,  lib.  9.  Oh.  43  : 
Decem  sextarios  tam  frumenti ,  quam 
Mousturangiss  annui  redditus,  quos  per- 
cipiebant  annuatim  in  molendino  Capi- 
tuli,  etc.  Occurrit  et  in  Ch.  51.  lib.  11. 
Oh.  5.  lib.  23.  Ch.  97.  [Charta  ann.  1264. 
in  Tabular.  Sanger m.  :  Decem  Sextarios 
et  plenam  minam  biadi  videlicet  Moustu- 


ragiae...  Alios...  redditus  biadi  seu  Mous- 
turangiss in  quibus  dictum  molendinum 
dicitur  oneratum.]  Alia  Gaufridi  Epis- 
copi Meldensis  ann.  1211.  in  Tabular. 
Campan.  :  Et  in  molendino  de  Stagno... 
diximus  Comitissam.,.  debere  eis  reddere 
singulis  annis  tres  modios  Mouturengiss  in 
perpetuum  in  festo  S.  Martini  hièmalis 
ad  mensuram  Nongenti,  eie.  Alia  in  Hist. 
Monmorenciaca  cap.  36  :  Habent  etiam 
prasdicti  Fratres  in  Molendino  de  Stagno 
sex  annonss  modios,  tres  de  Mousturenge, 
et  tres  de  mesteil.  Mostur augia,  in  Ne- 
crologio Eccles.  Paris.  Kalend.  Martii. 

3  MOUTA  ,  Pretium  quod  datur  prò 
mutatione  praedii,  cum  alteri  cedi  tur, 
ut  supra  Moultura. [*Nisi  idem  sit  quod 
supra  Molta  3.  Vide  ibi.]  Charta  Nicolai 
dfEstouteville  tom.  4.  Hist.  Harcur.  post 
Errata  :Ha$  donationes  dono  et  concedo... 
possidendas  libere  et  quiete  et  paci/ice 
absque  servitio  et  auxilio  et  releveio  et 
Mouta  et  absque  omni  exactione.  Tabular. 
S.  Fromondi  :  Dedi  in  eleemosinam  libe- 
ram  et  quietam  ab  omnibus  servitiis.... 
exactionibu9  secularibus  et  exercitu  et 
Mouta.  Charta  ann.  1260.  in  Tabul.  B. 
M.  de  Bono-nuntio  Rotomag.  :  Quiete 
ab  omnibus  servitiis,  redditibus,  quere- 
lis  ,  Mouta  et  exactionibus  ,  etc.  Vide 
Muta  2. 

T  MOUTANAGIUM  ,  Moutonagium. 
Vide  in  Multo. 

*  M0UT0NNAGIUM,  Tributum  ex  ver- 
vecious,  Gali.  Moutonnage,  in  Charta 
Phil.  Pule.  ann.  1310.  ex  Lib.  rub.  Cam. 
Comput.  Paris,  fol.  350.  v°.  col.  1.  Vide 
in  Multo. 

T  MOUTO,  a  Gali.  Mouton,  Vervex,  in 
Chartul.  S.  Vandreg.  tom.  1.  pag.  74. 
Vide  Multo. 

1  MOUTTDRA.  Vide  Molta  2. 

|  M0UTUM  Bladum,  Molitum,  a  Gali. 
Moudre,  Molere.  Statuta  Massii.  lib.  1. 
cap.  55  :  Officii  teneantur...  facete  esmen- 
dari  et  restituì  a  molteriis  molendinorum 
damnum  datum  seu  factum  in  biado  male 
Mouto,  sive  in  farina  male  Mouta. 

TMOUTURA.  Vide  Molta  2. 

*  MOUTU  RARE,  Moutam  seu  praestatio- 
nem  prò  frumenti  molitura  capere,  nos- 
tris Moulturer.  Stat.  Avenion.  ann.  1243. 
cap.  53.  ex  Cod.  reg.  4659  :  Statuimus 
quod  omnes  molendinarii  non  possunt 
prò  moutura  accipere  ultra  guarani eiram, 
et  habeant  pognadinas  et  alias  mensuras 
ferro  communis  signatas,  et  non  Moutu- 
rent,  nisi  cum  poingnadina.  Lit  remiss, 
ann.  1411.  in  Reg.  165.  Chartoph.  reg. 
ch.  268  :  Lequel  prestre  dist  au  meunier 
qu'il  esmoutast  ou  prist  moulture  de  Guil- 
laume de  Banquemarre  qui  lors  mouloit  ; 
auquel  il  respondi  qu'il  estoit  bien  tosi  de 
Vesmouter  ou  Moulturer  et  qu'il  n'avoit  à 
piece  moulu. 

1  MOUTURENGIA.  Vide  Mousturangia. 

MOWNTEE.  Statuta  Henrici  V.  Regis 
Angli»  tempore  guerra?,  apud  Nico- 
laum  Uptonum  de  Militari  officio  lib.  4  : 
Volumus  insuper,  quod  nullus  cujuscum- 
que  conditionis,  nationist  gradus  vel  di- 
gnitatis  existat,  clamor es  vel  turbaliones 
facere  audeat,  quibus  nos  vel  exercitum 
nostrum  turbari  contingat  quovis  modo  : 
et  specialiter  illuni  clamorem  ;  quem 
Mowntée  appellamus,  vel  aliquem  alium 
clamorem  irrationabitem,  etc. 

*  MOXIQUINUS,  [Itaìis  Mozzicone  : 
«  Item  un  us  Moxiquinus  magnus  cum 
sirico  et  auro  in  capiti  bus.  »  (Invent. 
Calixt.  Ili,  an.  1458,  in  Archiv.  Ro- 
mano).] 

1 M0TATUS,  Mensura  vinaria.  Necro- 
log.  S.  MartialisLemovic.:ix.  Kal.  Julii 
Jordanus  Dares  monachus  dedit   nobis 


MUA 


MUC 


MUD 


535 


Moyaloa  vini  cum  cepiis,  et  Prior  de  mul-  j 
ione  solvit. 

1  MOYDA,  Mensurae  species,  quam  ses- 
timare licet  ex  Oharta  ann.  1309.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  91  :  Johannes  vendi- 
tor  prò  dicto  heminali  accipere  debebat.... 
videlicet  prò  quolibet  animali  portante 
sai  ad  vendendum  in  dicto  mandamento, 
unam  Moydam,  de  quibus  valent  duode- 
cim  unam  heminam  salis. 

MOYOLUS,  [Vasis  species  inter  minis- 
teria  sacra.]  vide  Lito. 

*  MOYTERIA,  Preedium  rusticum,  quod 
a  colono  partiario  colitur,  nostris  Moi- 
terie.  Vide  supra  Moitoieria,  Charta  Ni  e. 
abb.  Corb.  ann.  1191.  in  magn.  Chartul. 
nig.  ejusd.  monast.  fol.  216.  r°.  :  Viginti 
quatuor  marca*  de  quibus  Moyteriam  de 
Bertehen  a  filiìs  Walcelini  qui  eam  cla- 
maverant,  comparuerat,  nobis  in  eleemo- 
sinam  legavit. 

*  MOZETUS,  [Mensura  frumentaria 
a  pud  Venetos.  Vide  Chafexus. 

1  MOZICA,  quasi  modica,  unde  mozus, 
z  prò  d,  sicut  solent  Itali  dicere  hodie  prò 
hozie  ;  nam  antiqui  hozie  dicebant.  Pa- 
pias.  Vide  Mozina. 

M0Z1NA,  Mozitià.  Jo.  de  Janua  :  Mo- 
zina, a  modus,  genus  repositorii,  quasi 
Modina.  Gloss.  Anglo-Sax.  cifrici  :  Mo- 
zitià, vel  arcula,  taeg,  i.  ci  ausui  a,  clu- 
sura  ,  uti  interpretatur  Somnerus  in 
Gloss.  Saxon.  in  teag,  qui  haec  laudat 
ex  veteri  Oharta  Ecclesiae  Cantuarien- 
sis  :  Mansionem  quoque  quas  est  in  aqui- 
lonari parte  Dorobernise,  et  clausulam 
quod  Angli  dicunt  teag  e,  quss  perlinet  ad 
prmdictam  mansionem ,  etc.  [Vide  Mo- 
zica  1 

M0Z0LUS  Rot\4E,  Italis  Mozzolo,  Trun- 
cus,  Gal  li  s  Moieul,  apud  Petr.  de  Ores- 
centiis  lib.  5.  extr. 

MOZZETA,  ex  Italico  Moneta,  nostris 
Mossette  d'Evesque.  Cere  moni  al.  Episco- 
por.  lib.  1.  cap.  1  :  Vtantur  domi  et  foris 
loco  mantelleti,  Mozzeta  ejusdem  coloris 
supra  rochetum.  [Hi ne  emendandum 
Mazzetta  tom.  4.  Anecd,  Marten.  col. 
1194. ] 

35^"  Est  etiam  Moietta  vestis  canoni- 
corum  et  sacerdotum.  Miracula  B.  Sta- 
nis lai  tom.  1.  Maii  pag.  791  :  Superpel- 
licio  scilicet  et  almucia  sive  Moietta,  de- 
super nigra  ,  rubeo  colore  subducta  et 
birreto  nìgro  quadrato  in  capite.  Conci- 
^lium  Limense  inter  Hispan.  tom,  4. 
pag.  757  :  Et  Sacerdos  indutus  sit  super- 
pelliceo,  stola  et  Mozzetta.  Mozzettam  quo- 
que vocant  Franciscani  eam  vestis  par- 
tenti quae  humeros  tegit,  alias  Lunula. 

*  MUA,  a  Gallico  Mue,  Domuncula  in 
qua  includuntur  falcones,  cum  Dlumas 
mutant.  Charta  ann.  1352.  in  Reg.  81. 
Chartoph.  reg.  eh.  554  :  Johanni  de  Se- 
rans  falconarlo  nostro  et  custodi  falconum 
nostrorum  in  mutis  seu  Muis  falconum  y 
quas  habemus  in  villa  de  Serans,  etc. 
vide  in  Muta  3. 

*  MUAGIUM,   Pensi tatio  frumentaria 

?iro  quolibet  modio  annonae.  Charta  ann. 
340.  in  Reg.  71.  Chartoph.  reg.  eh.  364  : 
Johannes  de  Anisiaco...  supplicava  ut  ei 
vellemus  concedere,  quod  sibi  licer  et  oda- 
vam  partem  grani,  quam  in  Muagio  civi- 
tatis  et  pacis  Laudunensis  habere  nosci- 
tur.  Idem  esse  atque  Modiagiunx  in 
Modiatio  1.  aperte  declarant  Lit.  the- 
saur.  reg.  huic  Chartae  annexae,  ubi 
legitur  :  Oclavam  partem  grani,  quam 
habere  dicitur  in  Modiagio  civitatis  et 
pacis  Ludunensis. 

1  MUANDA,  Servitù  genus.  Charta  Ri- 
goldi  de  Alsunza  prò  Stabul.  monast.  : 
Tertia  etiam  parte  servita  quod  Muanda 
vocatur. 


r  *  MUANUM  ,  f.  Emissarium  ,  Gali. 
Evier.  Libert.  Castri  novi  de  Arrio  ann. 
1356.  in  Reg.  185.  Chartoph.  reg.  eh.  36: 
Cognitio  contractuum  simplicium,  aquse- 
versus,  stillicidiorum,  carreriarum,  exi- 
tuum  et  Muanorum  inter  vicinos,  etc. 
Nisi  sit  Murus  intermedius,  Gali.  Mur 
mitoien. 

1  MUARIUM,  f.  Locus  pai u stris,  aqua- 
ticus,  vel  Piscatio.  Charta  ann.  1386. 
apud  Rymer.  tom.  7.  pag.  530  :  In  bosco 
et  plano,  in  pratis  et  pasturiis,  in  aquis  et 
molendinis,  in  viis  et  semitis,  in  stagnis 
et  Muarii8t  in  maricis  et  piscariis,  etc. 
Vide  Molus  aquss. 

1  MUCALES,  Dactili  palmarum*  Pa- 
pias. 

1  MUCATA  Vestis,  Brevis,  ni  fallor, 
quam  puerulus  vestiret,  ab  Hisp.  Mu- 
chacho  ,  puerulus.  Guai  vane  us  de  la 
Fiamma  apud  Murator.  tom.  12.  col. 
1033  :  Ipsi  enim  cceperunt  strictis  et  Mu- 
catis  vestibus  uti  more  B ispanico. 

*  Acad.  Hisp.  in  Diction.  Muceta  est 
Amiculum  h umerale. 

*  MUGATORIUM,  Forfex  canderaria, 
Gali.  Manchette.  Glossar.  Lat.  Gali,  ex 
Cod.  reg.  7679  :  Mucatorium,  Gallice  Es- 
mucete. 

1  MUGGAGO,  Viscositas  quidam,  Hu- 
meur  épaisse.  Medicina  Salernit.  pag.  76. 
edit.  ann.  1622.  Vide  Muccus. 

\  MUCCARE.  Vide  Muccus. 

*  MUCCATUS,  Nasus,  quo  muccus  fluit. 
Lex  Ripuar.  tit.  68.  §  5  :  Quod  si  quis 
absque  effusione  sanguinis  aliam  brachio, 
pede,  oculo,  auditu,  Muccatu,  vel  quocun- 
quelibet  membro  mancaverit,  etc.  Hinc 
Mousque,pro  Moustache, Barba,  quae  naso 
subjacet,  in  Poem.  Rob.  Diaboli  Ms.  : 

Tout  entour  lui  oste  les  Moueques, 
Plusours  en  fait  et  clos  et  lousques. 
J)es  Sarasins  qu'il  mehaigne, 
Est  couYierte  toute  la  plaigne. 

Unde  in  Mirac.  Mss.  B.  M.  V.  lib.  3  : 

Mora  a  le  glaWo  qui  toul  tue, 
Mora  fait  juer  à  Mousque-nwe. 

Vide  Muccus. 

*  MUCCILAGO,  Vox  medicorum.  Alex. 
Iatrosoph.  Ms.  lib.  2.  Pass.  cap.  80  :  Pa- 
titur  igitur  conationes  cum  assellandi  de- 
lectatione  et  ventositate  ;  faciunt  enim  per 
secessus  venlris  Muccilagines  cum  pen- 
dere. Vide  Muccago, 

MUCCINIUM,  apud  Arnobium  lib.  2. 
Mappula,  facitergium,  Mouchoir  ;  Ooci- 
ta nis,  Moucadou. 

«  Mouschenez,  apud  Rabelais,  tom.  1. 
pag.  78. 

MUCCUS,  Quod  e  naribus  fluit,  Latinis 
Mucus.  Glossae  Isonis  Magistri  ad  Pru- 
dente Muculentis,  sordidis.  Muccus,  Rots. 
Lex  Alemann.  tit.  62.  §  2  :  Si  autem 
summitas  nasi  ut  Muccus  contineri  non 
possit,  abscissa  fuerit,  etc.  Adde  Leg. 
Ripuar.  tit.  70. 

Muccare,  Muccum  ejicere,  Moucher. 
Lex  Ripuar.  tit.  5.  §  2:  Si  nasum  excus- 
serit  t  ut  Muccare  non  possit.  Editio 
Heroldi  habet  Mucare. 

Muccosus.  Gloss.  Graec.  Lat.:  Mucco- 
sus,  (jLuìtòv,  Morveux.  Hinc  prò  humidus. 
Monasticum  Anglic.  tom.  2.  pag.  50.  et 
52  :  Usque  ad  moram,  id  est,  Muccosam 
et  humidam  planiliem.  Vide  Mora  2. 
Angli  Muck  vocant  quicquid  purga  min  is 
in  stercorarium  a  muckhill,  quasi  mucci 
acervum. 

HUCERANII,  Christiani  Hi  spani  sub 
dominio  Saracenorum  degentes,  apud 
Ordericum  Vitalem  lib.  12.  pag.  892. 
videntur  iidem  qui  Marani,  atque  ita 
forte  Iegendum. 


MUGETUM,  [Instrumentum  ad  piscan- 
dum.j  Vide  Saurarium. 

MUCHEUNT.  Leges  Forestarum  Canuti 
Regis  cap.  11  :  Viridis  et  veneris  (vena- 
tionis)  forisfactiones ,  quas  Mucheunt 
dicunt ,  etc. 

MUCIS.  Vide  Macis  1. 

MUGIA.  Vide  in  Capitagium. 

*  MUC  LA  Oculi,  Arabice  est  Anterior 
pars  ejus  aeri  patens.  Glossar,  medie. 
Ms.  Simon.  Januens.  ex  Cod.  reg.  5959. 
Vide  Macula. 

*  MUCLEA.  Charta  Frider,  I.  imper. 
ann.  1177.  tom.  4.  Cod.  Ital.  diplom.  col. 

11  :  Confirmamus tam   silvas  quam 

Mucleas.  Ubi  leg.  vide  tur  Nuclearias. 
Vide  Nuclearius. 

*  MUC0RARE.  [Expectorer.  Biep.J 
MUCRA.  Vita  S.  Agili  Abb.  MSS.:  Com- 
pera tandem  inter  duas  Mucras,  adja- 
centias  ex  fisco  quodam  Nantholiacense, 
sed  tunc  ad  villam  quse  Mailus  dicitur 
aspicere.  Ita  etiam  Edita  cap.  13. 

~  Fluvii  nomen  ,  vulgo  Morain:  duo 
ejusdem  nominis  sunt,  quorum  unus 
le  grand  Morain,  alter  le  petit  Morain 
apDellatur,  ut  me  monuit  D.  Le  Beuf. 

T  MUCRELUS,  Asinorum  ductor.  Bern- 
hardi  de  Breydenbach  Iter  Hieros.  pag. 
192  :  Quod  iinicuique  peregrinorum  prò 
equitatu  asinum  disponeret  cum  ductori~ 
bus  eorumdem,  qui  scilicet  ductor es  Mu- 
creli  ab  ipsis  appellati,  Occurrit  iterum 
pag.  217.  [»  Vide  Muscio.] 

MUCR0,  Anastasius  in   Gregorio  IV. 

pag.  161  :  Obtulit vestem  de  fundalo 

unam  habentem  Mucrones  per  circuttum. 
Infra  :  Cortinam  Alexandrinam  unam, 
vel  alia  habentia  Muwones  de  f andato  4. 
[f.  Fimbria  quae  in  acumen  seu  Mucro- 
nem  desinit,  non  secus  ac  folia  cultrato 
Mucrone,  de  quibus  Plinius  lib.  13.  cap. 
7.  Mucronatum  rostrum,  apud  eumdem. 
lib.  32.  cap.  6J 

1  MUCROLUDIUM,  Hastiludii  species. 
Chron.  Estense  ad  ann.  1352.  apud  Mu- 
rator. tom.  15.  col.  473  :  Dom.  Aldrovan- 
dinus  marchio  fieri  fecit  in  Ferrarla 
quoddam  Mucroludium  super  platea  Fer- 
raris. 

1  MUCTA,  perperam  prò  Mueta.  Vide 
in  hacvoce. 

1  MUCUCI0 ,  Tributi  genus.  Charta 
Richardi  Reg.  Angl.  tom.  4.  Hist.  Har- 
cur.  pag.  1281  :  Pr&dicli  monachi...  sint 

quieti  de  theloneo  et  portagio et  de 

wreckmaris,  et  de  Mucucione  in  mari  et 
foragio,  etc. 

MUCULA  Oculi,  Anterior  pars  oculi: 
Muda  oculi  est  Anterior  pars  ejus  aeri 
patens,  muca.  Ita  Matth.  Silvaticus. 

1  MUCULENTUS.  Vide  Muccus. 

ì{  MUCUS.  [Corrosivus  papirus,  jun- 
cus.  DIEF.] 

MUDA;  prò  Muta,  seu  mutatio:  vox 
Italica»  quae  occurrit  in  Charta  Petri 
Ziani  Ducis  Venet.  ann.  1211.  in  Hist. 
Bellunensi  pag.  109.  Vide  Muta  2.  [Item 
alia  notione,  vide  in  Muta  7.] 

^c  [Gallice  Droit  de  mutation:  «  Dona- 
mus  etiam  in  ipsa  aecclesia  x.  solidos 
de  Mudda.  »  (Cart.  Conchar.  Ruthen. 
p.  16,  an.  1061.)—  «  Dono  decimum  et 
proferenti um  et  sepultura  et  Muda  de 
presbyteros.  »  (Id.  p.  38,  an.  1060.)] 

1  MUDAG1UM,  ut  Muta  2.  Pretium 
quod  datur  prò  mutatione  praedii,  cum 
alteri  cedi  tur.  Tabular.  S.  Roberti  de 
Montis-ferrando  apud  Baluz.  tom.  2. 
Hist.  Arvern.  pag.  63  :  Dederunt  etiam... 
quartam  partem  capellaniee  libere  et 
quiete  perpetuo  possidendam  sine  Muda- 
gio.  Occurrit  eadem  notione  non  semel 
in  Chartular.  S.  Iilidii  Oaromont. 

]  MUDANTIA,  Mutatio,  Italis  Mudanca. 


536 


MUE 


MUG 


MUG 


Acta  S.  Francisco  tom.  2.  Martii  pag. 
105  *  :  Et  cave  ne  ab  ilio  lalere  tibi  veniat 
Mudantia. 

I  MUDBURDUM.  Vide  Mundiburdus. 

MUDEIARES,  Mauri,  qui  expugnata 
ab  Alphonso  Rege  Csesaraugusta,  in 
quadam  urbis  regione  remanserunt, 
tributa  conferei! tes  Regi,  qui  inde  ita 
vocali,  ait  Hieronymus  Bianca  in  Com- 
ment.  Rerum  Aragon.  pag.  687. 

MUDELLUS.  Tabulanum  Prioratus  de 
Paredo  fol.  64  :  Et  in  alio  loco  ad  Pratum 
rotundum  dedit  Mudellos  duos  feni.  [prò 
muellus,  ut  videtur.  Vide  mox  in  hac 
voce.] 

MUdINUS  Salis,  Modius,  in  charta 
Gerrundensis  Sacristae  ann,  1268.  Vide 
Miliaresium. 

1  MUELLUS,  Moles,  cumulus,  Gali. 
Meule.  Charta  Thossiacensis  ann.  1462  : 
Pratum  continens  plateam  trium  Muél- 
lorum  fornì  vel  circa.  Vide  Mullio. 

*  Oonsuet.  Domb.  Mss.  ann.  1325.  art. 
30  :  Si  de  feno  furatur  in  Muello  vel  cu- 
chonibus,  ad  summam  prsedictam  solvere 
teneatur.  Aliud  vero  sonat  vox  Gallica 
Muelle,  in  Lit.  remiss.  ann.  1408.  ex 
Reg.  163.  Chartoph.  reg.  eh.  166  :  Un  cuir 
forty  autrement  ait  Muelle,  coppe  en  deux 
ou  troie  piece* ,  et  la  teste  de  ladite  Muelle 
coppie  en  trois. 

T  1.  MUETA,  Specula,  turris,  in  cujus 
fastigio  excubant  vigiles  ;  a  veteri  Gali. 
Mente,  quod  inde  in  tumultibus  bellicis 
convocentur  cives,  ut  sint  ad  arma  pa- 
rati. Vide  Movere  1.  Charta  ann.  1347. 
tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag.  66:  Faciat 
unam  Muetam  bastardam  cum  quatuor 
culiis....  Item  injunxerunt  dicto  Celiare- 
rio,  quod  Muetam  quse  est  super  portale 
de  burgo  dicti  burgi  de  Monte  faciat  pr 'se- 
par  ari,  ita  quod  gayta  possit  jacere  desu- 
per, et  quod  sit  defensibilis  cum  expensis 
domini.  Ibid.  pag.  67  :  Jlem  cum  in  por- 
talibus  dicti  burgi  Turris  non  possit  ali- 
qua  ad  deffensam  stare  ncque  gayta 
jacere,  ordinaverunt  et  injunxerunt  Cel- 
lerario, quod  dieta  portalia  reficiantur, 
et  ad  deffensam  ponantur;  sic  quod  dietse 
gaytse  passini  jacere  et  ad  deffensam  ve- 
nire, cum  expensis  domini.  Computus 
ann.  1334.  ibid.  tom.  2.  pag.  251  :  Item, 
prò  quodam  ingenio  magno  et  duobus 
parvis  et  eorum  ornamentis  et  necessariis 
et  quibusdam  Muetis  ibidem  factis  et  aliis 
sedxficiis,  xli*.  I.  il.  s.  Charta  ann.  1341. 
ibid.  pag.  429  :  Item.  quod  muri,  chasf al- 
ita, schiffse,  Muetse  et  omnia  alia  facta 
constructa  ad  resistendum  dicto  domino 
Dalphino,  seti  ad  ipsius  emulationem,  vel 
villse  forti ficationem.  Ubi  perperam  edi- 
tum,  Muetse.  Haud  scio  an  eadem  no- 
tione  Perceval  : 

De  la  Muete,  ne  de  l'alee. 

*  Nostris  Muette.  Charta  offic.  Paris, 
ann.  1299.  ex  Chartul.  episc.  Paris,  fol. 
184  :  [Obligavit  specialiter  unam  domum 
seu  masuram,  quam  habet ,  ut  dicebat, 
ante  Muetam  S.  Martini  de  Campis  Paris, 
ultra  pissotam  in  censiva  S.  Maglorii. 
Lit.  reraiss.  ann.  1423.  in  Reg.  172.  Char- 
toph. reg.  eh.  556:   Eulx    estans   à   la 

Muette  du  chastel, tirerent  deux  vire- 

tons,  etc. 

1 2.  MUETA.  Liber  niger  Scaccarii  pag. 
357.  Mueta  Regis  vili.  d.  in  die.  Ubi 
Hearnius  editor  :  Cavea ,  aviarium. 
Vulgo  autem  per  Muetam  Regis  ipsum 
locum  intelligunt,  ubi  olim  Regis  acci- 
pitrps  adservabantur  ac  nutriebantur. 
Vide 

*  3.  MUETA,  Domus  venatoria,  vel  in 
qua  includuntur  falcones,  cum  plumas 
mutant.    Charta    Gir.   abb.    S.    Germ. 


Prat.  ann.  1278,  ex  Chartul.  AD.  ejusd. 
tuonasi,  fol.  81.  r*  :  Emimus  totum  boa- 
cum  Galteri  cum  fundo,  clausura,  Mueta , 
quse  impetravimus  et  procuravimus  a 
domino  rege  Francorum  illustri.  Vide 
supra  Mua. 

MUFA,  Muffa,  vox  Italica  M ucor,  nos- 
tris Fleur  de  vin,  Moisissure.  Joan.  de 
Jan  uà  :  Mucor,  in  vino  et  aqua,  se.  Mufa 
vini.  Mox  :  Mufa,  idem  est  quod  mucus, 
vel  muca.  Muffa,  apud  Petrum  de  Cres- 
centiis  li  b.  4.  de  Agri  cult.  cap.  42. 

MUFFLA.  Vide  Muffulse. 

MUFFULffi,  Gali.  Mouffles,  Chirothecae 
pellitae  et  hibernae.  Capitul.  Àquisgran. 
ann.  817.  et  Capitul.  M.  addit.  1.  cap. 
22  :  Wantos  in  sestate,  Muffulas  in  hieme 
vervecinas.  Et  cap.  79:  Ut  Muffulse  ver- 
vecinse  Monachis  aentur.  Mulfolas  habet 
eadem  notione  Adelardus  in  Stat.  Abb. 
Corbeiens.  lib.  1.  cap.  3  :  Wantos  duos, 
Mulfólas  duas.  Musfulas,  Leges  Henrici 
I.  cap.  70.  seu  ut  quidam  Codd.  praefe- 
runt,  mufflas.  Ita  etiam  Statuta  Ordin. 
Praemonstrat.  dist.  2.  cap.  13:  Mufflas 
de  panno  albo  vel  griseo  sine  nota  curio- 
sitatis  foderatas  pellibus  permissis  susti- 
nemus  haberi  prò  f rigor  e  repellendo.  [Mi- 
racula  S.  Martialis  apud  Stephanot. 
tom.  2.  Fragm.  Histor.  MSS.:  Sed  et  de 
gemmis,  aureis  ornamentis  inlerlucenti- 
bus,  Muffulas  suarum  manuum  complevit, 
et  sufficere  sibi  credens  quod  abstraxerat, 
qua  parte  exire  posset,  omnia  perambu- 
lans  temptabat...  obdormivit....  Muffula 
cum  gemmis  capiti  supposita  apparuit. 
Computus  ann.  1202.  apud  D.  Brussel 
tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  clvii.:  Pro 
grisiogr9  intorum  et  Muflorum,  v.  tf.  Me- 
nagio  a  Moffel ,  quod  Germanis  idem 
sonat,  vocis  etymon.]  Vetus  Poema  MS. 
de  Vulpe  Coronato  : 

De  chaucea,  ausai  chaperon, 

Et  de  Mouffles,  bousiaus  a  cbievre. 

[Le  Roman  de  la  Rose  MS.: 
N'aiés  pas  les  bras  en  Mouffles.] 

Joan.  Molinetus  pag.  93.  v°  : 

Prinst  manteau  grìs,  cbappellet,  et  Moufflette. 

Vide  Moffula. 

*  Est  etiam  vestium  ornatus  species, 
ut  colligitur  ex  Lit.  ann.  1365.  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  555.  art.  8: 
Qitilibel  secretarius  et  notarius  de  celerò 
creandus,  illieo  quod  erit  per  regem  re- 
tentus  in  secretarium  vel  notarium,  tene- 
bitur  decenter  et  honeste  se  gerere  et 
vestire;  nec  poterit  aliquis  ipsorum  radia- 
tas  vel  partitas  vestes,  aut  manicas  tuni- 
carum  super  manus  exlensas,  quse  Moufle 
vocanlur,  aut  poulenam  in  sotularibus 
de  ff erre. 

4  MUFLUS.  Vide  Muffulse. 

MUFO.  Papias  :  Cubitale,  Mufo. 

MUGA,  [i.  Cumulus,  acervus.  Vide 
Mullio.']  [•  Acad.  Hisp.  Muga,  Lim.es, 
terminus.]  Observantiae  Regni  Aragon. 
lib.  6.  tit.  de  Genera] ib.  privileg.  §  36  : 
Imo  debent  redire  sua  g anata  ad  aream 
villse  vel  propet  qualibet  die  si  volunt 
jacere  nocte  sequenti  :  alias  si  pernocta- 
rent  prope  Mugam,  essent  prompta  ad 
pascendum,  et  destruerent  pastus  alte- 
rius  villse.  [Vide  Mugium.] 

^  [Mensura  agraria  :  «  Una  Muga  de 
terra  al  Cumpraditet  unum  aripentum 
de  vinea  el  Traverser.  »  (Cart.  Conchar. 
Ruthen.  p.  358,  an.  1072.)] 

MUCLffi.  Matth.  Sii  va  ti  e  us  :  Perniones 
vel  rasulse,  sunt  exeoriationes  quse  fiunt 
in  nimio  f rigore  in  calcaneis,  ause  Mugse 
vulgariter  dicuntur.  Mugse  fiunt  etiam 
in  digitis  pedum  et  manuum. 


T  MUGER,  Mucosus.  Festus  et  Paulus  : 
Muger  dici  solet  a  castrensibus ,  quasi 
muccosus  is,  qui  talis  male  ludit.  Sive 
simpliciter  tanquam  mucer  ex  rauccus, 
sive  tanquam  muciger.  Ita  Martin,  in 
Lexic.  Vide  suora  Muccus. 

®  MUGILLARE,  onagrorum,  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657. 

MUGILLARIS,  Papiae,  Mutus,  a  mugio. 

MUGILLATIO,  Papiae,  Tarditas. 

*  MUGILUS.  [Gallice  Muid:  «  Debe- 
bantur  per  censum  de  unaqueque  ap- 
pendaria  unum  Mugilum  et  ini.  sesta- 
rios  de  vino.  »  (Cart.  Conchar.  Ruthen. 
p.  402,  an.  1060.)] 

T  MUGINARI,  Murmurare.  Nonius. 
Gloss.  Lat.  Gr.:  Muginor,  yoyy^w.  Festo  : 
Muginari,  est  nugari  et  quasi  tarde  co- 
nari, 

MUGISS0R.  Papi?e:  Fallax,  callidus, 
murmurator.  In  Glossis  Àntiquis  MSS.: 
Callidus  anus,  musator. 

1  MUGITLE,  Murmurationes ,  queri- 
monia. Vita  B.  Columbee  tom.  5.  Maii 
pag.  328  *  :  Cum  tamen  affines  consan- 
guinei Mugitiis  trutannicisque  verbis  una 
cum  procacibus  minis  eam  s&pius  retun- 
derent. 

*  Ab  Italico  Mugiolare  et  Mugolare, 
Acad.  Crusc.  Gannire,  subejulare,  con- 
queri. 

1  MUGIUM,  Acervus,  cumulus,  ut  Mul- 
lio. Statuta  Vercell.  lib.  5.  fol.  125  :  Item 
si  quis  faxum  palese  vel  sti^ulse  alien  se 
positse  in  palearw  vel  Mugio  feni,  etc. 
Vide  Muga, 

MUGIUS ,  Modius,  mensura  vinaria. 
Charta  ann.  1405.  in  Reg.  feud.  comitat. 
Pictav.  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  66. 
r°:  Item  unam  vineam,...  quam  tenet  a 
me  Thomas  Ducis  ad  unum  Mugium  seu 
muy  vini  redditus. 

*  MUGLIAS,  vox  Gallica,  Panni  spe- 
cies. Lit.  remiss.  ann.  1409.  in  Reg.  163. 
Chartoph.  reg.  eh.  310  :  Une  petite  bourse 
de  soye  quarrée  et  doublée  de  Muglias,  etc. 
Vide  mox  Muihotus. 

*  MUGNARIUS,  Molitor,  Ital.  Mugnaio, 
Gali.  Meunier.  Stat.  Pistor.  ann.  1107. 
apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  563.  |  149:  Ut  faciant  jurare 
Mugnarios  et  suos  familiares  a  xiv,  inan- 
teay  quod  non  tollent  fraudulenter,  nec 
fraudabunt  blavam  aliquo  ingenio  nec 
farinam,  quam  acceperint  prò  macinare. 
Et  si  invenerint  aliquem  ex  Mugna~ 
riis  etc 

«MUGNERIUS,  Eadem  notione.  Pro- 
ces.  Ms.  ann.  1374:  Mandamus  quatenu* 
citetts  et  adjometis  Guillelmum  de  Tractu, 
alias  Riveta,  Mugnerium  molendinorum 
de  Salii  a,  etc. 

MUGULARE,  Mugire,  Gali.  Meugler, 
more  boum,  in  Addit.  ad  Vitam  S.  An- 
tonini num.  66.  [tom.  l.Maii  pag.  348: 
Et  a  sua  nativitate  sic  mutus  usque  ad 
prope  septennium  sine  spe  ulta  locutionis 
perseverava,  signum  non  habens  ullum 
vel  faciens  unquam  loquendi,  sed  neque 
etiam  Mugulandi.  Ubi  Editores  eruditi  : 
Hic  mugulare,  est  labiis  clausis  per  na- 
sum  efferre  quemdam  inconditum  et 
inarticulatum  sonum,  ad  instar  littera? 

*  Alias  Muir.  Mirac.  S.  Ludov.  edit. 
reg.  pag.  428  :  S'escrioit  ausi  com  en 
Muiant,  etc.  Un  de  Muìement  et  Muyment, 
mugitus.  Vitae  SS.  Mss.  ex  Cod.  28.  S. 
Vict.  Paris,  fol.  3.  r°.  col.  1  :  Les  bestes 
marines  apparistront  «us  la  mer,  et  don- 
neront  Muyment  dusgues  au  del.*.  Toutes 
les  bestes  as  chans  Muyans,  etc.  Bestiai*. 
Ms.  ubi  de  Panthera: 


.....  Jete  un  si  grani  Muìement, 
Con  la  puet  oir  cleirement. 


MUL 


MUL 


MUL 


537 


MUGULI.  Sanutus  lib,  3.  part.  12.  cap.  | 
17.  de  Soldano  Babylonise  :  Reperii  sex 
mille  Mugulos,  qui  illi  multam  intulere 
molestiam,  et  e.  Ita,  opinor,  vocat  eos  qui 
suberant  Principi,  quem  le  Grand-Mogol 
dicimus. 

1  MUIBLA,  Idem,  ni  fallor,  quod  mi- 
nutalia,  Intestina  ani  mali  um,  Gali.  Me- 
nuailles.  Charta  Philippi  Augusti  ann. 
1211.  apud  Marte n.  tom.  1.  Ampliss. 
Collect.  col.  1101  :  Tantum  capit  ecclesia 
S.  Martini  quantum  Comes  ;  et  qui  ea 
recipiunt  debent  esse  per  fidem  constricti 
servientibus  È.  Martini,  et  qualibet  septi- 
mana  eadem  ecclesia  debet  h abere  con- 
suetudinem  Muiblorum  et  costucise  carni- 
ficum. 

MUIHOTUS.  Inventar.  Ms.  ann.  1356  : 
Item  duos  Muihotos  copertos  de  taffettà 
signatos.  Vide  supra  Muffulx. 

1MUI0LUS,  f.  Modius.  Charta  ann. 
14Ì8.  apud  Kymer.  tom.  9.  pag.  563  :  De 
qualibet  pipa  cisarse,  cervisise  et  boscheto 
quinque  solidos  Turonenses  ac  etiam  de 
quolibet  Muiolo  salis. 

*  Vel  Acervus,  ut  supra  Muellus,  sl 
Gallico  Muyoty  eadem  notione.  Lit.  re- 
miss, ann.  1423.  in  Reg.  172.  Chartoph. 
reg.  eh.  285:  Le  suppliant  trouva  icelle 
musse,  et  deffouy  le  Muyot  de  terre,  et 
print  les  biens  qui  xj  estoienl.  Mujol  vero, 
Muli us,  piscis  genus,  vulgo  Mulet,  in 
Comput.  ann.  1488.  inter  Probat.  tom.  4. 
Hist.  Nem.  pag.  47.  col.  2  :  Pro  84.  libris 
piscium,  tam  pagelli,  daurades  et  Mujolz, 
etc.  Vide  infra  Mulés. 

0  MUIRA,  Aquae  sali  confluendo  aptae 
receptacuium,  idem  quod  supra  Moria 
2.  Vide  in  hac  voce.  Charta  ann.  1241. 
Probat.  tom.  1.  Hist.  Burg.  pag.  106. 
col.  2  :  Concedimus  quatenus  abbatissa 
de  Tart  et  conventus  Muiram  suam,  quarti 
possident  in  puteo  Leodonensi,...  habeant 
potestatem  ponendi  in  manu  cujuscum- 
quelibet  voluerint. 

1 1.  MULA,  perperam  prò  muta,  Quod- 
vis  vectigal.  Charta  ann.  1336.  apud 
Ludewig.  tom.  5.  Reliq.  MSS.  pag.  524  : 
In  bonis  suis  hereditariis,  videlxcet  thelo- 
neis,  Mulis  et  aliis  quibuscunqtte  posses- 
sionibus  seu  bonis  et  eorum  juribus,  eie. 
Alia  ejusdem  anni  ibid.  pag.  525:  Et 
nihilominus  ipse  dom.  Joannes  parte 
redituum,  theloneorum  et  Mularum...  de 
nostro  beneplacito  uti  aefrui  debet...  Hoc 
ipsum  habere  tenebitur  super  Mula  et 
theloneo  supradictis.  Vide  Muta  1. 

1 2.  MULA,  Crepida,  Gali.  Mule.  Con- 
cil.  Tarracon.  ann.  1591.  inter  Hispan. 
tom.  4.  pag.  509  :  Nullus  clericus  subucu- 
lam  collari  et  manicis  rugatis  seu  lactu- 
catis  deferat....  sed  nec  Mulas  ornamentis 
aureis,  argènteis  aut  sericis  omari  patia- 
tur.  Vide  Mule. 

*  MULA  Ferranda.  Charta  ann.  circ. 
1130.  ex  Chartul.  Stirpensi  :  linde  Gau- 
fridus  de  Monz  cepit  Mulam  ferrandam 
cum  sella  et  freno.  Vide  supra  Ferrandus. 

MULAMINUM.  Leges  Adelstani  Hegis 
apud  Thundreffeldam  editse  cap.  19.  ubi 
de  ferri  igniti  examine  :  Quando  ferrum 
projiciet,  et  sanctum  altare  festinet,  insi- 
gilletur  manus  ejus,  et  inguiratur  die 
tertia  si  Mulaminum  sit  intra  consigilla- 
tionem.  Textus  Roffensis  Saxonicus 
habet  :  Inguiratur  die  tertia  si  munda 
sit,  vel  immunda  intra  consignationem. 

SS^*  Mendose  fortassis  prò  velamen; 
velo  quippe  manus,  quse  ferrum  candens 
tetigerat,  involvebatur,  cui  apponebatur 
sigili  um.  Andreas  Suenonis ,  Archiep. 
Lundensis  lib.  7.  Leg.  Scanic.  cap.  15: 
Si  ferrum  gestatum  fuerit,  panno  aliquo 
involventur,  cui  diligenter  astricto,  s\gil~ 
lum  etiam  apponetur Hoc  velamen  in 

V 


pedibus  vel  manibus  usque  ad  sabbatum 
permanebit.  Vide  Ferrum  candens. 

1  MULATERIUS,  a  Gali.  Muletier,  Mu- 
lto, Ital.  Mulattière.  Statuta  Massil.  lib. 
1.  cap.  53:  Statuentes  insuper  quod  nul~ 
lus  Mulatenus  accipiat  de  saumata  vii. 
eminarum  vel  vili,  prò  vectura  ultra 
quatuor  denarios.  Pluries  ibid.  occurrit. 
Computus  Dalphin.  ann.  1336  :  Pro  ex- 
pensis  personarum  hospitii  sui  et  Mulate- 
riorum  portantium  raubam  dominai,  et 
avenam,  etc. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Mulatier,  Prov.  mulio ,  mulius. 
Colinet,  dit  Prevostj  Muletier  de  noz 
chiens,  etc.  in  Charta  Caroli  IV.  reg. 
Frane,  ex  Reg.  62.  Chartoph.  reg.  eh.  451. 

1  MUL  ATI;  Hispanis  Mulatos ,  nostris 
Mulales  vel  Mulatres,  dicuntur  ii  qui  ex 
parentibus  Africanis  et  Indis  mixtim 
nati  sunt  ;  a  Mulus,  ut  notum  est,  quod 
sit  ex  asino  et  equa.  Concil.  Liman.  ann. 
1582.  inter  Hispan.  tom.  4.  pag.  267: 
Item  si  sciant  quod  aliqua  persona  inter- 
turbet  vel  impedire  prxtendat  quod  Indi, 
NigH  et  Mutali  suo  servitio  mancipati 
contrahant  matrimonium.  Vide  Mestizus. 

1  MULATINUS,  Mulinus,  in  Statutis 
Montis  Regal.  pag.  221  :  Item  statutum 
est  quod  si  aliqua  bestia  cavallina,  Mula- 
lina,  asinina,  vel  bovina,  etc. 

*  MULgA  vel  MOLgA,  Dici  videtur  de 
requavis  molli,  in  Invent.  ann.  1361.  ex 
Tabul.  S.  Vict.  Massil.:  Unam  abricam 
plenam  Mulcx ,  duo  pulvinaria  piena 
plumse,  etc.  Forte  muscus,  Gali.  Mousse. 

1.  MULCARE,  Mulcator.  Papias  :  Mul- 
care,  affligere,  vexare,  calcare,  afficere, 
cedere.  Mulcator,  peremptort  qui  corpora 
affici t  vel  cruciat.  Mulcata,  damnata. 
Gloss.  Arabico-Lat.:  Mulco,  pugnis  calci- 
b usque  affido. 

2.  MULGARE,  Mulcere.  Althelmus  de 
7.  Vitiis  capitalibus  : 

Denique  si  potuit  cacti  Mulcare  calervas. 

1  MULCARIUM.  Vide  Mulgarium. 

MULCEBRIS.  Joan.  Sarisb.  lib.  1.  Poli- 
crat.  cap.  ult.  :  Du&  sunt,  inquit  ille,  ut 
opinor,  virtutes  ignis  ;  altera  edax  et  pe~ 
remptoria  ;  altera  Mulcebris  et  innoxia 
lumine.  Id  est,  quas  demulcet,  fovet. 
[Epist.  Johan.  Troester  apud  R.  Duel- 
lium  lib.  1.  Misceli,  pag.  242  :  Amor  est 
mixtus  cum  ralione  furor,  naufragium 
dulce,...  moriehs  vita,  Mulcebris  tartarus, 
triste  ccelum,  ameenus  career.  Bulla  Bo- 
nifacii  VIII.  PP.  ad  Reg.  Angl.  de  abdi- 
catione  Celestini  V.  et  sua  electione, 
apud  Rymer,  tom.  2.  pag.  669  :  Eam  (ec- 
clesiam)  de  amissione  prioris  interdum 
inutilis,  per  promotwnem  Mulcebrem  ac- 
commodi  successoris  instaurans.] 

1  MULCEDO,  Concentus.  Sidonius  lib. 
5.  Epist.  17:  Ad  S.  Justi  sepulcrum  vigi- 
lias  alternante  Mulcedine  monachi  cleri- 
cique  psalmicines  concelebrabant. 

MULCHUMAT.  Epistola  Basidi  Mace- 
donis  Imp.  ad  Hadrianum  II.  PP.  apud 
Baronium  ann.  871.  num.  8:  Transmisi- 

mus    autem   sanclitati    vestrae, usin 

unum  aerem  habentem  unum,  Mulchu- 
mat  unum ,  planetilia  castanea  duo. 
Monstra  ver  boni  m,  quae  nescio  an  quìs 
intelligat. 

1  MULGIFER,  prò  Mulciber.  Papias. 

*  MULGRUM ,  Lo  vaso  da  mongere. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms.  Aliud  Lat.  Gali, 
ex  Cod.  reg.  7679:  Mulcrum,  faicelle,  a 
mulgeo.  Aliud  Provine.  Lat.  ex  Cod.  7657: 
Molsoyra,  Prov.  Mulctrum,  multrale,  mul- 
garium. Molser ,  Prov.  mulgere.  Vide 
Mulctrale. 

1.  MULCTA,  Tri butum, vectigal,  seu  po- 
tius  exactio  injusta,  malatolta.  Guillel- 


mus  Bibl.  in  Stephano  VI.PP.  pag.  236: 
In  qua  Ecclesia,  cum  idem  sanctissimus 
Papa....  malam  consuetudinem  invenis- 
set,  ut  Presbiteri,  qui  ibidem  Domino 
sacrificium  quoti  die  offerebant,  omni 
anno  unam  Mulctam  darent,  quam  con- 
suetudinem Marinus  PP.  antecessor  ejus 
fregerat,...  sub  forti  obtestatione  prmee- 
pit,  ut  nullus  unquam  ab  eis  non  solum 
hoc,  verum  etiam  aliquod  tributum  acci' 
peret,  etc. 

SKir  Mulctas  pecuniarias  seu  corpo- 
rales  Chartis  appositas  legimus  ante 
Christum  natum,  non  solum  in  testa- 
mentis,  sed  etiam  in  inscriptionibus  tu- 
mulorum,  ut  videre  est  apud  Gruterum 
in  cap.  xvn.  Indicis  seu  conspectus 
Inserì  ptionum.  Easpostmodum  adhibue- 
runt  Imperatores  Christiani;  apud  Re- 
ges  vero  Francorum,  si  Chilpericum  ex- 
cipias  qui,  teste  Greg.  Turon.  lib.  6.  cap. 
46.  oculorum  emulsione  Chartarum  con- 
temtores  mulctabat:  rarissima ejusmodi 
poenae  exempla  ante  Capetianos.  Muleta? 
pecuniariae  frequentior  usus  in  Chartis 

grivatorum;  quam  ut  persolvat,  qui 
hartam  infregerit,  praecipit  Lex  Ala- 
man,  cap.  1.  num.  2  :  Et  Multam  illam 
quam  charta  continet,  persolvat.  Vide 
Mabill.  Diplom.  lib.  2.  cap.  8. 

%  2.  MULCTA,  Condemnatio  pecunia- 
ria, Ital.  Multa,  Gali,  emende.  Stat.  Bo- 
non.ann.  1250-67.  tom. III. pag. 458:  Et  in 
Comuni  bon.  ipse  condempnationes  et 
Mulete  debeant  integraliter  pervenire,  et 
potestas  bon.  eas  exigere  teneatur,  sicut 
tenetur  exigere  alias  condempnationes  et 
Mulctas  per  eum  factas.  [FR-] 

MULCTRALE.  Glossae  MSS.  in  Pruden- 
tium  ex  Bibl.  S.  Germani  Paris.  Cod. 
561  :  Mu Idra,  vas  in  quo  mulgetur.  Mulc- 
trale, locus  in  quo  coagulationes  fiunt. 
Vide  Mulgarium. 

1  MULCTRARIUS,  Homicida.  Vide 
Morth. 

1  MULCTUM ,  prò  Muleta,  in  Charta 
ann.  857.  apud  Lobineli.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  pag.  59  :  Mille  solidos  Mulctum 
componat  cui  litem  intenderit,  etc. 

1 MULDI0,  perperam  prò  Aldio.  Charta 
Albrici  clerici  et  abbatis  apud  Marten. 
tom.  2.  Ampli  ss.  Collect.  col.  21  :  Inter- 
jacens  de  uno  latere  fisci  ipsius  qui  voca- 
tur  palatiolus  atque  Beveris,  unde  est  abs- 
tractus,  et  de  altero  latere,  Aldemega , 
Muldionibus  meis  ex  villa  Graida  sub  tri- 
buto annali.  Vide  Aldius. 

]  MULDRUM.  Vide  in  Morth. 

1  MULE,  Genus  caldamente  Gloss.  ve- 
tus  MS.  Sangerm.  De  vocis  etymo  con- 
sule  Menagi  um  in  Orig.  Gali,  voce 
Mules. 

1  MULENDINUM,  Moletrina.  Charta 
ann.  5.  regni  Rodulphi  Indict.  xn.  in 
Tabular.  Ma  ti  se.  :  Tantum  de  terra  ubi 
sedijìcet  Mulendinum, 

]  MULERARIUS,  prò  Mulierosus,  apud 
Jul.  Capitolinum. 

*  MULES,  Piscis  genus,  mulius.  Libert. 
villae  de  Lunacio  dioec.  Agen.  ann.  1295. 
in  Reg.  48.  Chartoph.  reg.  eh.  124:  Obti- 
neant  imperpetuum  omnia  jura...  et  li- 
bertates  suas,  quae  et  quaa  habent...  in 
portihus  fluminum  Garon&  et  Otti,  et  pis- 
cariis  ipsorum  fluminum  et  padentiis  dicti 
loci,  excepto  piscium  vocato  Mulés.  Vide 
supra  in  Muiolus. 

*  MULETTERIUS.  [Gallice  Muletier  : 
«Muli  cum  Muletteriis  quinquaginta 
quatuor.  »(Diar.  Burchard.  ed.  Thuasne, 
II,  177,  an.  1494.)] 

T  MULETTINUS,    Mulus   parvus,  in 
Addit.  ad  Vitam  S.  Antonini  tom.  1. 
Maii  pag.  342  :  Cum  parvulo  suo  Mulet- 
to 


538 


MUL 


MUL 


MUL 


tino  ipsum  tutnidwn  (fluraen)  transva- 
davit. 

|  MULETTUS.  Vide  Mulletus. 

1MULETUS,  Mulus,  a  Gali.  Mulet. 
Charta  ann.  1337.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  334  :  Librentur  equi  usque  ad  nu- 
merum  sexaginta,  computatis  Muletis  prò 
hospitio  et  someriis. 

MULFOLA.  Vide  Muffulx. 

1  MULFOSSA,  Fossa,  valium  quo  urbs 
vel  castrum  munitur.  Kegimina  Paduae 
ad  ann.  1320.  apud  Murator.  tom.  8.  col. 
433  :  Iverunt..,  versus  quamdatn  motam 
magnani,  quam  faciebat  facere  dominus 
Canis  cum  Mulfossis  et  tajatis  ad  clau- 
dendum  Paduanos. 

*  MULGARIS,  Idem  quod  Melgorien- 
sis,  monetae  speci es.  Vide  in  Moneta  Ba- 
ronum.  Charta  ann.  1201.  in  ter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Occit.  col.  191  :  Propter 
xiv.  m.  et  e.  sol.  Mulgares...  bonos  ac  ree- 
tost  eie, 

MULGARIUM,  Vas  in  quo  mulgetur, 
idem  et  mulctra,  Papias.  In  Glossis  an- 
tiquis  MSS.:  Vas  in  quo  mulgentur  pe- 
cora. Alibi  :  Mulcaria,  vasa  in  quibus 
lac  mulgetur»  [Ita  Gloss.  vetus  MS.  San 
germ  " 


rm.l 
*MU1 


*  MULGUS,  Congeries,  cumulus,  acer- 
vus,  Ital.  Macchio.  Stat.  Tauri n.  ann. 
1360.  cap.  213.  ex  Ood.  reg.  4622.  A.  :  Qui- 
cumque...  ignem  posuerit  in  feno  vel  in 
bladis,solvat  bampnum  prò  quolibet  Mulgo, 
seu  quolibet  carrata  blavse  libras  decem. 
Vide  Mugium. 

T  MULÌCURIUS.  Vide  Mulomedici. 

MULIEBRIA,  Menstrua,  seu  purgatio- 
nes  mulierum  :  yjvxcxetcc,  Aristoteli.  Pa- 
pias :  Muliebria,  supervacuus  mulierum 
sangui s.  Genes.  cap.  18  :  Erant  autem 
ambo  senes,  provectxque  setatis,  et  desie- 
rant  Sarse  fieri  Muliebria,  quae  sic  expres- 
sit  Leonius  in  Historia  Sacra  MS.  : 

....  Dum  seque  virumque 

Gogitat  esse  senes.  provect»  aetatis  utrumque, 

Jam  desisse  sibi  fieri  Muliebria  noscens. 

Leges  Hoeli  Boni  Principis  Walliae  cag. 
13.de  Virgine:  Scilicet  sit  matura  in  pilis 
et  uberibus,  et  si  venerint  Muliebria  ejus, 
etc 

MULIEBRIARIUM.  Veteres  Glossae 
MSS.  Sangermanenses  :  Muliebre,  a'mu- 
lieribus  aliquid  factum.  Muliebriarium, 
per  mulieres  ordinaium,  et  per  viros  ges- 
tum. 

%  MULIEBRIUM.  [Passion  pour  les  fem- 
mes.  Dief.] 

T  MULIEBRUM,  yuvaix£tov ,  Conclave 
mulierum.  Gì.  Lat.  Graec.  MSS.  San- 
ger m. 

MULIER,  Uxor,  Hispanis  Muger,  Ita- 
lis  Moglie;  Provinciaiibus  AfouiHéJBe- 
neharnensibus  Moché,  [Molhé,  in  Foro 
Navarrae  Rubr.  25.  art.  18.]  nostris  olim 
Moillier.  Mulier  ar,  uxorem  dare  Alio,  in 
Chronico  Petri  IV.  Reg.  Arag.  lib.  6. 
post  cap.  12.  Acta  S.  Prudentii  Gar- 
rayensis  Episcopi,  apud  Bivarium  :  Sta- 
cerdotes  dormiebant  cum  mulieribus  eo- 
rum.  Ooncilium  Du^iacense  I.  part.  5  : 
Mulier  Comitis  Regis,  nomine  Nortmanni. 
Hac  passim  notione  vocem  usurpatami 
reperire  est,  apud  S.  Cyprianum  de  Dis- 
cipl.  et  habitu  virg.  Ulpianum  in  leg. 
Titius,  §  1.  de  Legat.  3.  in  Collat.  Legis 
Mosaicae  cap.  4.  in  Lege  Bajwar.  tit.  14. 
cap.  9.  Alamann.  tit.  58.  §  1.  in  Capìtu- 
lari  Suession.  ann.  744.  cap.  9.  in  Oom- 
pendiensi  ann.  757.  cap.  3.  o.  in  Concilio 
Wormatiensi  cap.  63.  in  Synodo  Ro- 
mana ann.  863.  cap.  2.  apud  Nicolaum  I. 
PP.  Ernst.  22.  Anastasiumin  Hist.  EccL 
pag.  62. 120.  etc.  Ad  de  Diploma  Henrici 
Imper.  ann.  1081.  apud  Ughell.  tom.  3. 


Ital.  sacr.  pag.  419.  Monastic.  Anglic. 
tom.  2.  pag.  92.  Hist.  Pergamensem  tom. 
3.  pag.  191.  Ruftìum  in  Comitib.  Provin- 
ci® pag.  59.  eie.  Brunetus  in  Th esauro 
2.  part.  cap.  206  :  Li  fils  sont  li  bien  qui 
lient  mari  et  Moillier  ensemble  en  un 
amor,  por  ce  que  li  fils  sont  si  commun 
bien  d*aux.  Chronic.  Flandriae  cap.  50  : 
Et  vous  supplie  que  vous  li  veuillez  ot- 
troier  votre  fitte  Madame  Ysabelt  à  estre 
sa  Mouillier.  Le  Roman  de  Guillaume  au 
Court-nez  : 

Puis  l'épousa  à  Moller  et  à  per. 

Le  Roman  de  Garin  : 

Puis  vos  prendrai  à  per  et  à  Moiller. 

Willelm.  Guiart  ann.  1210  : 

Avoit  esté  el  tens  passe 
Au  Gomte  Phelippé  Moillier, 
Qui  arida  le  Roy  despouiller. 

Le  Roman  du  Renard  couronné  MS.  : 

Enlre  ses  bras  tint  sa  Moillier 
Dame  Ermengart  la  sire  espeuse. 

Chronicon  MS.  Bertrandi  du  Guesclin  : 

Et  se  Dieu  me  prenoit  sans  boir  de  ma  Mouillier. 
[Philipp us  Mouskes  pag.  216  : 

S'avez  oi  d'un  Due  Joisbier, 
Con  ne  tenuit  mie  à  bobiert, 
Con  cuida  more  oulre  la  raer 
Dont  ses  gens  eurent  duel  amer, 
Et  sa  Moullers  a  cuer  mari 
Redevoit  prendre  a  cuer  mari 
A  époux  un  fillon  gaynart 
Ki  mult  estoit  de  male  part.] 

Robertus  Borronus  in  Merlino  MS.  :  Et 
amaint  chascuns  avecsoi  sa  Moillier.  Hist. 
Bellorum  ultramarin.  MS.  :Et  tant  fisent 
vers  lui,  kil  donna  sa  seror  à  Guton  à 
Mouillier. 

*  Molher,  in  Lit.  remiss.  ann.  1418.  ex 
Reg.  170.  Chartoph.  reg.  eh.  232  :  Sa 
femme  ou  Molher,  etc.  Mollier  et  Moulier, 
in  Oompend.  Hist.  Frane,  tom.  10.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  279. 

*  Mulier  Levis,  vana,  prò  Meretrix. 
Lit.  remiss.  ann.  1404.  in  Reg.  158.  Char- 
toph. reg.  eh.  307:  In  qua  domo  erat 
quaedam  Mulier  levist  sive  meretrix  com- 
muniter  reputata,  Stat.  villae  Baln.  ann. 
1344  :  Ilem  quod  nulla  Mulier  vana  sit 
ausa  portare  aliquam  gerlendam,  neque 
velum  in  capite,  nec  in  raubis  suis  hermi- 
nes,  nec  capucium  apertum  cum  botoni- 
bus,  nisi  totum  clausum. 

*  Mulieres  BoNìE  ex  ad  verso  appel- 
lantur  Mulierculae  delirantes,  quae  ad 
nocturnos  illos  conventus,  quos  Sabbats 
vocant,  se  deferri  somniant,  in  Mirac. 
S.  Germ.  Autiss.  tom.  7.  Jul.  pag.  287. 
col.  2  :  Hospitatus  (S.  Germanus)  in  quo- 
dam  loco,  cum  post  co&nam  iterum  mensa 
pararetur,  ;admiratus  interrogata  cui  de- 
nuo  prsepararent.  Cui  cum  dicerent , 
quod  bonis  illis  Mulieribus,  quae  de  notte 
incedunt,  prsepararetur,  etc.  Vide  supra 
Diana. 

Mulier,  Mulier atus.  In  Jure  An- 
gli», sì  quis  concubinam  post  suscep- 
tum  ex  ea  bastardum  in  uxorem  duxe- 
rit,  et  ex  ea  filium  vel  fìlios  susceperit, 
is  fllius,  sive  sit  unus,  sive  plures,  dici- 
tur  mulier.  Littleton.  sect.  399  :  Si  home 
est  seisie  de  certame  terre  en  fée,  et  ad  is- 
sue  deus  fits,  et  l'eigné  fits  est  bastard,  et 
le  puisné  pere  est  Mulierj  etc.  In  Jure 
autem  Scotico  dici  tur  filius  Mulieratus, 
et  patri  suo  de  jure  succedìt,  ut  hseres. 
Regiam  Majestatem  lib.  2,  cap,  19.  §  3. 
6  :  Si  autem  plures  fìlios  habuerit  Mulie- 
rat os,  id  est,  ex  sua  sponsa  legitime  pro- 
creatos,  etc.   Legitima  scilicet   uxore,  ' 


quam  ante  nuptias  in  concubinatu  co- 
gnovit.  [Hos  in  Mulieratu  procreatos. 
Gali.  Engendré  en  Mulerie,  Dice ba ni 
veteres  Galli.  Thomas  Blount  in  No- 
molex.  Anglic.  :  Lequél  Reynald  engen- 
dra  Simon  de  Asseles  en  Mulerie,  lequél 
Simon  engendra  Alive,  Agnès  et  Marge^ 
He  en  Mulerie.]  Bastardi  vero  de  jure 
Regnorum  Scoti»  et  Angli»  per  sub- 
sequentes  nuptias  non  legitimantur,  ut 
est  in  lib.  2.  cap.  51.  §  3.  Vide  Rastal- 
lum  v.  Bastarde,  et  Mulier,  et  infra  in 
Pallium  1. 

T  Mulier,  prò  Virgine  adulta,  in  Tes- 
tamento Ludovici  Vili.  Reg.  Frane, 
apud  Duchesn.  tom.  5.  Hist.  Frane,  pag, 
325  :  Item  legamus  et  donamus  orphanis 
et  viduis  et  pauperibus  Mulieribus  mari- 
tandis  tria  millia  librarum. 

Mulier,  Vorax,  in  Glossis  antiquis 
MSS. 

]  MULIERARE,  Effoeminare,  apud  No- 
ni um.  Hinc  Mulierarius,  mulieribus  de- 
ditus.  Vide  Femellarius. 

"  MULIMENTUM,  Lo  guadagno.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

5  MULIERATUS.  Vide  Mulier. 

1  MULIERITAS,  Pubertas.  Tertull.  de 
Virg.  velandis  cap.  12  :  Vertunt  capil- 
lum,  et  acu  lasciviore  comam  sibi  inse- 
runt,  crinibus  a  fronte  divisis  apertam 
professa  Mulieritatem....  Sola  autem  ma- 
nifesta paratura  totam  circumferunt  Mu- 
lieritatem. 

ì  MULINARE.  Vide  Molina. 

JMULINARIUS,  Mulindinum,  Muli- 
num>  Molendinum.  Charta  regnante  Lo- 
thario  in  Tabular.  Matisc.  fol.  113  :  Do 
Mulinarium  qui  est  situs  in  pago  Lug an- 
nerisi in  villa  Corcellis.  Tabular.  Aptense 
fol.  65  :  Ubi  sedificet  Mulindinum...  Aliam 
autem  medietatem  de  ipso  Mulino  ad  fide- 
litatem  episcopi...  teneat.  Mirac ula  S. 
Vincentii  Ferrerii  tom.  1.  Aprilis  pag. 
512  :  Cum  autem  imprudentius  Mulino 
qui  proximus  erat  adhsesissent,  ambo  im- 
peto aquse  et  vorticibus  rapti  in  prof  un- 
dum  ferebantur.  Mulinum,  in  lege  Ala- 
man,  cap.  83.  num.  1.  Vide  Molina. 

1  Mulinarius,  Molitor,  Mounier,  Ita- 
lis  Muhnaro.  Statuta  Astens.  fol.  78  : 
Mandamus  quod  si  quis  colonus,  pania- 
rius,  massarius,  fictabilis,  aut  Mulina- 
rius,  qui  aliquas  domos,  terras,  massari- 
tia,  possessiones ,  molendina,  vel  alia 
bona  immobilia  conduxerit,  etc.  Pluries 
ibi.  Occurrit  praeterea  in  Memoriali 
Potest.  Regiens.  ad  ann,  1280,  apud 
Murator.  tom.  8.  col.  1147.  in  Statutis 
Placent.  lib.  6.  fol.  68.  v°.  Vide  Mul- 
nerius. 

MULINUM  Animal.  Vide  Animai  de 
hoste. 

*  MULI0,  Mulus,  Ital.  Mulo,  Gali.  Mu- 
let. Vitae  Brachii  lib.  3,  apud  Murator. 
tom.  19.  Script.  Ital.  col.  512  :  Sed , 
quxso,  quid  si  Muliones,  si  jumenta  ves- 
tra  (nam  his  plurimum  utimini)  a  latro- 
nibus  correpta  fuerint  ? 

*  MULITA,  prò  Muleta,  in  Libert.  Fi- 
giaci  ann.  1$>9.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  264.  art.  1.  Multe,  in  Lit 
ann.  1368.  ibid.  pag.  149.  Multer,  multa 
punire,  in  Lit.  remiss.  ann.  1389.  ex  Reg, 
137.  Chartoph.  reg.  Hinc 

*  MULITARE,  prò  Multare,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1391.  ex  Reg.  140.  Chartoph. 
reg.  eh.  205:  Citando  voce  pr&coni$,  Mu- 
litando  et  aliter,  sicut  proceditur  contra 
absentes.  Vide  infra  Multitare. 

T  MULITI0.  Vide  Munitio  in  Munimen. 

»  MULITUD0.  Virg.  Gramm.  pag.  121: 
Mulier  a  Mulitudine  sexus.  Ibid.  pag. 
102:  Prolitatem  in  filiis,  Mulitatem  in 
conjugìbus. 


MUL 


MUL 


MUL 


539 


*  MUIiIUS.  Vide  supra  Mulaterius. 
MULLETUS,  Piscis,  quem  nostri  Mulet 
vocant,  Latini  Mugiles.  Occurrit  apud 
Kadulfum  in  Vita  S.  Ricardi  Episcopi 
Cicestrensis  n.  78.  [Bollandistae  edide- 
runt,  MulettusA 

1  MULLIFICATOR  Cerje  ,  Qui  ceram 
eraollit,  in  Oonsuet.  MS.  Eccl.  Colon,  in 
Bibl.  Atrebat. 

MULLIO,  Mollo,  Acervus,  cumulus, 
[Saxon.  move,  Gali.  Mule.  Redditus  et 
servitia  custumar.  apud  Kennett.  Anti- 
quit,  Ambrosden.  pag.  401  :  Bebenl  tor- 
nare et  inde  fcenum  levare  et  Mulliones 
inde  facere.  Ibid.  pag.  402  :  lnveniet 
unum  hominem  ad  Mullionem  fo&ni  fa- 
ciendum.]  Ordericus  Vitalis  lib.  13.  pag. 
899  :  Ut  strepitum  rugientis  aquse  auaivit, 
territa...  monticulum  f&ni,  quod  extra 
tugurium  erat,  velociter  ascendi t.  Jmpe- 
tus  antera  irruentis  et  omnia  involventis 
aquse  fatnum  sublevavit,  et  de  loco  ilio 
Mullonem  hac  et  illac  fluctuantem  longe 
transtulit.  Liber  Chirographorum  Absiae 
fol.  104  :  Donavit...  fez  num  rastrorum  et 
f&num  sessionis  Mullonum. 
^  MULLIS.  [pie  sauvage.  Dief.] 
<*  MULLO  prò  Mullus,  piscis,  in  Ohart. 
Margar.  comit.  Flandr.  ann.  1251.  apud 
Lappenb.  Orig.  Hans.  pag.  63:  Gente- 
num  Mullonum,  hoc  est  hardres,  2.  den. 

*  MULLONUS,   Acervus,   cumulus. 
Charta   ann.   1265.  in   Tabul.  S.  Petri 
Oarnot.  :  Dicebant  se  habere  debere  in 
prato....  sedem  Mullonorum.  Vide  Mullio. 
T  MUL-MEDICUS.  Vide  Mulomedici. 
J  MULMUTINA  Lex.  Vide  Lex. 
t  MULNARE,  Molendinum.  Oharta  ann. 
circ.  1000.  in  Chartul.  Matisc.  fol.  13  : 
Dono  eis  usuarium  exeundi  et  intrandi  ad 
Mulnare  eorum   quod  est  sub  ponto  pe- 
ttino de  Mertgi.  Vide  Molina. 

MULNARIS,  Sedes  molendini.  Tabula- 
rium  Prioratus  Paredi  in  Burgundia  fol. 
70  :  Addidit  etiam  ad  augendam  éleemo- 
sijnam  loci,  loco  qui  dicitur  Ververis,  si- 
tum  molini,  quem  Mutuar em  vocant,  ad 
conslruendum  molendinum. 

MULNEDA ,  Locus  ubi  molendinum 
exstrui  potest,  sedes  molendini.  Vide  in 
hac  voce.  Monasticum  Anglìc.  tom.  2. 
pag.  284  :  Et  quoddam  pratusculum  secus 
stagnum  molendini  usque  ubi  rivus  des- 
cendit  in  veterem  rivulum,  et  ipsam  Mul- 
nedam  ad  faciendum  ibi  molendinum,  ubi 
fuit  antiquitus  vos,(f.  vas)  [melius  vel]  si 
alicubi  in  confinio  per  ipsam  Mulnedam 
melius  fieri  poterit,  fiat,  etc.  [Vide  supra 
Molendinarium.] 

*  Melius  fortasse,  Aquarii  canalis  val- 
vula,  qu©  Meulenge  appellatur,  ni  fall  or, 
in  Lit.  re  miss.  ann.  1460.  ex  Reg.  192. 
Ohartoph.  reg.  eh.  63:  Le  suppliant  trouva 
le  molin  ferme  et  le  Meulenge  dudit  moliti 
leve.  Vide  Ventalium. 

1  MULNELLUS,  Piscis.  Vide  Mulvellus. 

MULNERAGIUM,  Idem  quod  jus  molta, 
quod  domino  prò  molitura  in  suo  mo- 
lendino  competit.  Tabularium  Vindoci- 
nense  fol.  224:  Angagiavit  domino  Ab- 
bati  Goffrido  medietatem  duorum  moli- 
norum  cum  aquisy  piscationibus  et  Mul- 
neragio.  [Chartular.  S.  Vincentii  Cenom. 
fol.  110:  Willelmus  Chofier  dedit  Beo... 
omne  jus  Mulneragii  quod  ipse  habebat  in 
molendino  de  Vaugout,..  videlicet  lerlium 
bossellum  biadi.  Vide  Molta  2.] 

*  MULNERICIA,  Pensitatio  prò  moli- 
tura  frumenti,  in  Tabul.  Oasalino.  Vide 
Mulneragium. 

|  MULNERIUS ,  Molitor ,  Gali.  Mew- 
nier.  Oharta  ann.  1220.  in  Tabular.  S. 
Vincent.  Cenom.  :  Radulfus  de  Alleneto 
elemosinavit  abbaiise  S.  Vincentii  quid- 
quid  habebat  in  molendino  de  Codrais... 


et  Mulnerius  qui  ibi  erit  positus,  erit 
per  manum  monachorum.  Vide  Muli- 
narius. 

I  MULNETUM.  Vide  Molina. 

MULOCISIARIUS ,  Carucharius,  xoepov- 
vaptoc,  in  Gloss.  Gr.  Lat. 

MULOMEDICI,  Medici  equarii,  Valerio 
Maximo  lib.  9.  cap.  ult.  Qui  herbis  me- 
delas  pecoribus  mgrotis  aptisshne  com- 
ponunt.  Firmico  lib.  8.  cap.  17.  Mani- 
lius  lib.  5  : 

Me  tenet  medicas  artes  ad  membra  ferorum. 

Vetus  Glossari um  :  Mulomedicm,  tiriti  a- 
Tpo?.  Mulicurius,  rjiuovóxoupos.  Vegeti  us 
lib.  1.  de  Arte  veterin.  in  Praefat.  :  Mu- 
lomedicinss  doctrina  ab  arte  medicina^ 
non  adeo  in  multis  discrepat,  sed  in  mul- 
tis  plurimisque  consenta.  Frodoardus  lib. 
13.  Oarm.  8  : 

Id  capitur  Monache  simulati  fraude  subaefo 
Mulmedici,  etc. 

Occurrit  in  leg.  31.  de  Oursu  publico, 
(8,5.)  etc.  leg.  2.  de  Excusat.  artif. 
(13,4.)  Cod.  Th.  apud  eumdem  Firmi- 
cum  lib.  8.  cap.  13.  Gregorium  M.  lib. 
2,  Dial.  cap.  30.  S.  Audoenum  in  Vita 
S.  EMgìi  lib.  2.  cap.  44.  etc. 

MULOSUS,  Molossus,  Caniculus  rusti- 
cus,  in  Glossis  Pithoeanis.  [Melius  Pa- 
pias  :  Molossus,  canis  rustie  us.] 

MULOTES,  Mures  agrestes,  [itfe?  «pop- 
patoi, Nitelse  Servio,  nostris  Mulols.  Bai- 
dric.  Dolensis  in  Hist.  de  Capite  S.  Va- 
lentini  Mart.  n.  4  :  Misit  (Deus)  beslio- 
las  ad  genus  humanum  impugnandum 
et  expugnandum,  muribus  assimiles, 
quas  vocant  Mulotes,  quse  totam  agricul- 
turam  depopulabantur. 

*  MULRA,  apud  Dioscor.  Sinopida  car- 
pentatorumì  alibi  mellitus  in  sinopida. 
Glossar,  medie.  Ms.  Simon.  Januens. 
ex  Cod.  reg.  5959. 

|  MULSA  Vacca,  id  est,  Lactans,  in 
Lege  Bajwar.  tit.  8.  cap.  2.  num.  6  :  Si 
bovem  domi  tum ,  vel  vaccam  Mulsam, 
id  est,  lactanlem,  furaverit,  etc. 

MULSA,  Mulsum,  Potio  ex  melle  et 
vino  confecta.  Glossae  medicae  MSS. 
•Reg.  Cod.  148  :  Mulsa,  mei  et  aqua. 
Alexander  Iatrosophista  MS.  lib.  1.  Pas- 
sionum  cap.  de  Mulsa  :  Qualiter  hsec 
conficiatur  aicendum  est  :  oportet  enim 
Mulsam  neque  satis  mei  habere,  neque 
pin g uè m  esse.  Gustu  autem  sit  non  satis 
aera,  et  suavem  linguai  pr&beat  et  in 
sensu  dulcedinem.  Constanti nus  Afri- 
can.  lib.  5.  Commun.  loc.  med.  cap.  28  : 
Mellita  (vina)  calidiora  et  sicciora  cole- 
ram  generanti  a  f  etc.  Concili  um  Auti- 
siod.  cap.  8  :  Non  licet  in  aitarlo,  i.  sa" 
orificio  divino,  mellitum,  quod  vulgo  Mul- 
sum  appellante  nec  ullum  aliud  poculum, 
extra  vinum  cum  aqua  mixlum,  off  erre. 
Vide  Mellita,  Medo. 

•  MULSI0,  Mu Ictus.  Charta  ann.  1319. 
in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  318  :  Jtem 
prò  quolibet  habente  oves  seu  capras  in 
dieta  villa  caseum,  qui  fieri  potest  ex 
Mulsione  matutina  vel  serotina  unius 
diei.  Vide  Molzo  et  Mulsis. 

1  MULSIS,  Quidquid  lactis  semel  mul- 
getur  ab  una  vacca,  aut  ab  ove,  Occi- 
tanis  Movisson,  qui  bus  Mouze,  est  lac 
mulgere.  Saisimentum  Comitatus  To- 
los.  ann.  1271.  apud  La  Faille  tom.  1. 
Annal.  Tolos.  infer  Instr.  pag.  17  :  Et 
de  quolibet  foco  unam  gallinam  in  festo 
Natalis  Domini,  et  in  festo  Paschi  vi- 
ginti  ova,  et  unum  caseum  unius  Mul- 
sionis  a  quolibet  habente  oves. 

1  MULSITANTER.  Vide  Musivatur. 

]  MULS0R,  Qui  mulsum  conficit.  Bu- 
schi us  de  Reform.  monast.  apud  Leib- 


nit.  tom.  2.  Script.  Brunsvic.  pag.  482  : 
Omnia  etiam  officia  mechanica  in  suo 
habent  monasterio,  videlicet  sarlores,  *u- 
tores,...  agricultores,  Mulsores,  pistores, 
braxalores,  qpiliones,  etc.  Vide  Mulsa. 

I  MULSUM;  Vide  Mulsa. 

1  1.  MULTA,  Collectitia  pecunia.  Gasp. 
Barthii  Gloss.  apud  Ludewig.  tom.  3. 
Reliq.  MSS.  pag.  357.  ex  Hist.  Palaest. 
Fulcherii  Oarnot, 

*  2.  MULTA,  f.  prò  Muta,  Quodvis  vec- 
tigal.  Charta  Arnulph.  imper.  ann.  897. 
apudMeichelbec.  tom.  1.  Hist.  Frising. 
pag.  147  :  Ut  homines  ecclesise  (  Fri  sin - 
gensis)  licentiam  habeant  hoc  sine  Multa, 
seu  navigio  sive  cum  carris  afferre.  Vide 
Muta  1. 

*  MULTAGIA.  O  Ac  Laenatis  gladia- 
tori um  munus  ;  non  licebat  Multaciam 
considerare.»  (Petron.  ed.  Buecheler, 
1 30.  YJ 

MULTAGIUM.  Vide  Molta  2. 

*  MULTANN,  in  Lit.  ann,  1202.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  486.  art.  3. 
perperam  lectum,  prò  Multrum,  ut  ha- 
bet  Reg.  103.  Chartoph.  reg.  eh.  251. 

MULTANNUS,  Vivax,  long&vus,  noXu- 
xpóvtoc,  in  Gloss.  Gr.  Lat. 

MULTARA,  [Commune,  Gali.  Com- 
mune.]  Charta  Ottonis  de  Kuich,  Do.  de 
Zelhem  Militis  ann.  1311.  apud  Frideric. 
Sandium  in  Consuetudines  feudales 
Gel  risa  pag.  38  :  Quarttm  trecentarum 
librarum  dicto  domino  nostro  annuos  re- 
dilus  30.  librarum  in  Mul  tara  nostra 
dieta  Teutonice  Gemale,  apud  Massen  as- 
signavimus  ;  ita  videlicet  quod  nos  et 
nostri  hseredes  annuos  reditus  30.  libra- 
rum  a  prxdicto  domino  nostro  Comit  e 
Gélriensit  et  a  suis  h&redibus  in  preno- 
tata Multara  jure  feodali  erimus  perpe- 
tuo servati. 

\  MULTARIUS,  prò  Multrarius,  homi- 
eia  a,  qui  murdrum  perpetrat,  Gali. 
Meurtrier.  Charta  Philip  pi  Aug.  Reg. 
Frane,  prò  Communia  Calmaci,  ann. 
1213  :  Si  quis  extraneus,  qui  Multar ius 
sit  vel  latro,  vel  qui  raptum  fecerit,  etc. 
Vide  Morth. 

MULTATI  0,  Exactio,  tribù  tum,  mala- 
tolta.  Vide  in  Tonna. 

*  MULTATITIUS,    Collectitius.    .Ere 

MULTATICIO  C.    F.    CURAVIT   FIERI,     in 

Inserì pt.  Gudii  lxxxiij.  5.  Vide  Multa  1. 

*  MTJLTATOR.  [Qui  molit  et  conte- 
rit  triticum.  Dief.] 

MULTAX.  Fulcardus  Abbas  Lobiensis 
Epistol.  ad  Henne.  Imper.  :  Precaturas, 
imo  rapinas,...  de  avena,  de  Multacibus, 
de  denariis...  tollendo  faciunt.  [f.  prò 
Multonibus.~\ 

1  MULTEIA,  Panni  species,  idem  quod 
Multicia.  Gesta  Guillelmi  Cenom.  Episc 
apud  Mabill.  tom.  3.  Analect.  pag.  374: 
Infulas  sericas  quinque,  unam  de  pur- 
pura  nigra  auro  intextam  cum  besttarum 
figuris,  alter am  de  samito  rubeo,  quin- 
tali de  Multeia  stellarum  cum  floribus 
vio  larum 

\  MULTIBARBUS,  Qui  est  prolixa 
barba.  Apuleius  in  Floridis  cap.  3.  ex 
edit.  Aldina  :  Eo  (Hyagneì  genitus  Mar- 
syas...  hispidus,  Multibarous,  spinis  et 
pilis  obsitus.  Melius  in  edit.  Delphinali 
Illutibarbu8,  hoc  est,  qui  illautam  et 
sordi  da  m  barbam  habet. 

|  MULTIBIBUS,  Bibax.  Prseter  Plau- 
tum  hac  voce  utitur  Macrobius  Satur- 
nal.  lib.  5.  cap.  21.  de  Hercule  :  Et  Mul- 
tibibum  heroa  vstum  fuisse,  ut  taceam  quae 
vulgo  nota  sunt. 

®*  MOLTICAVUS,  Esuriens.  Multicavus 
venter,  in  Rein.  Vulp.   lib.   1.  vers.  1060. 

MULTICIA,   Vestes    subtiles,    carni  si  se. 
'  Lucida  vestes  ex  serico  et  lana,   dieta 


540 


MUL 


MUL 


MUL 


quod  mulceant  suav itale  sua.  Papias. 
[Gesta  Gaufredi  de  Loduno  Episc.  Oe- 
nom.  apud  Mabill.  tom.  3.  Analect. 
pag.  377  :  Multa  (matronae)  scobem  eccle- 
sia MulUciis  deportantes,  ipsa  Multicia 
squalore  pulveris  squalere  gaudebant.] 
U  ti  tur  Juvenalis.  tcoXujxitoi. 

J  MULTICIDIUM,  Horaicidium.  Charta 
Rie  h  ardi  Reg.  Angi.  in  ter  Privilegia 
Equit.  Melit.  pag.  3  :  Concessimus  orane 
jus...  in  latrociniis,  et  in  raptn  mulierum, 
et  in  incendiis  et  in  Multi  cidiis,  etc.  Ea- 
dem  habentur  apud  Rymer.  tom.  7. 
pag.  533. 

T  MULTICIUM,  Purgamenta  qua3vis. 
Statuta  Vercell.  Iib.  7.  fol.  150  :  Jtem 
statutum  est  quod  si  quia  homo  vel  aliquis 
de  familia  sua  aliquas  scopaturas  vel 
letamen,  vinacias,...  Multicium,  calcina- 
rium,  etc. 

^  Et  speciatim  ad  Purgamenta  coria- 
riorum  significanda  usurpatur  haec  vox 
in  Iris  locis  Stat.  Bonon,  ann.  1250-67. 
tom.  1.  pag.  203  :  Et  procurabo  ne  tinto- 
res  aquam  tintorie...  nec  guadi,  vel  her- 
bas,  nec  Multitium  pellipariorum,  nec 
aquam  folte  prohiciant;  —  et  tom.  II. 
pag.  454  :  Addimus  huic  Statuto  quod  in- 
fra iiij  domus  non  sit  nec  fiat  Multicum 
(Multitium  '62,  '67  ;  —  Multicium  '64) 
pelliparie  in  domibus  nec  extra,  sub  pena 
e.  soldorum  bononinurum.  [Fu.) 

1  MULTI GOL^  de  paganis  dicitur,  qui 
multos  Deos  colunt.  Fulgent.  adv. 
Ari  ari.  Mullicolas  pagani. 

1  MULTIFIDI  Gradus,  Varii.  Versus 
antiqui  apud  Marten.  Itinerario  2. 
pag.  232  : 

En  alieni  ingrediens  Sion  in  collibus  urbein 
Aurea  Multifidos  pandil  ad  astra  gradus. 

1  MULTIFORA,  Multis  scissuris  aperta. 
Charta  Caroli  C.  ann.  861.  apud  Dou- 
blet. Hist.  Sandion.  pag.  791  :  Aspicien- 
tes  quin  etiam  adnullatum  pasne  jam 
dicti  monasterii  contiguum  lumen,  Mul- 
tiforamque  crebri  populatione  jam  elap- 
sam. 

1  MULTIFORABILIS,  Multiforatilis 
Tibia,  Quae  multis  foraminibus  est  ca- 
vata. Apuleius  Metamorpb.  Iib.  10  : 
Jam  tibiae  Mulliforabiles  cantus  Lydios 
dulciter  consonant.  Idem  in  Floridis 
cap.  3  :  Solus  ante  alios  catus  canere  : 
nondum  quidem  tam  flexanimo  sono, 
nec  tam  pluri  formi  modo,  nec  tam  Multi- 
foratili  tibia.  Simplex  quippe  eràt  anti- 
quorum tibia,  uni us  parvique  forami- 
nis,  utdescribit  Horat.  in  Arte  poetica  : 

Tibia  non  ul  nunc,  orichalco  vincla,  lubaeque 
limila,  sed  tcnuis,  simplexque  foramine  parvo. 

MULTIF0RIS,  Multifariam.  Charta  Jo- 
nae  Eduorum  Episcopi  ann.  859.  apud 
Perardum  in  Taìmlis  Burgundicis  pag. 
147  :  Et  quia  saepissime  evenire  solet,  ut 
quae  pie  et  devote  ad  divini  cultus  hono- 
rem ordinantur,  occasione  Multiforis  con- 
velluntur,  necessarium  judicavit,  etc* 

1  MULTIFORMITAS,  Summa  varietas. 
Wernerius  Rolevinc.  de  antiq.  Saxonum 
si  tu  et  mori  bus,  apud  Leibnit.  in  Prae- 
fat.  ad  Script.  Brunsvic.  tom.  3.  pag. 
608  :  Tam  multiformi  varietale  variaque 
Multi formitate,  rationalem  animam  ad 
imagxnem  suam  formatam  dignifica- 
vit,  etc. 

1  MULTINUBENTIA,  Repetitae  nuptiae. 
TertuJI.  de  Jejun.  cap.  1  :  Agnosco  igi- 
tur  ahimalem  fidem  studio  carnis  qua 
tota  constai,  tam  multivorantiae  quarn 
Multinubentiae  pronam.  Occurrit  iterum 
li  b.  de  Pudicit.  cap.  1.  Hinc 


MULTINUBI,  [apud  Hieronym.  adv. 
Jovin.  1.  15.  et  Epist.  11.  ad  Ageru- 
chiam.]  apud  Crisconium  in  Breviario 
cap.  113.  ubi  Synodus  Neocaesar.  can. 
3  :  Ot  TcXeiGTOis  ya[Loi<;  itepcTctittovce;. 

1  MULTIPETAX  Sgelerum,  Multis 
opertus  criminibus.  Vox  ìbrida.  Fride- 
godus  in  Vita  S.  Wilfridi  saec.  3.  Bened. 
part.  1.  pag.  172  : 

Tellus  aequoreis  circum  gyralur  ab  undis, 
Mullipelax  olim  scelerum,  cuUrixque  deorum, 
Anglicus  extruso  colit  hanc  anhleta  Britanno. 

Forte  athleta. 

1  MULTIPLICATORES,  Novorum  Se- 
cretorum  adinventores.  Charta  Henrici 
VI.  Reg.  Angi.  ann.  1456.  apud  Rymer. 
tom.  11.  pag.  379  :  Quia  timor  pcenalis 
ab  investigai  ione  et  practica  tantorum 
secretorum  multos  viros  ingeniosos,  natu- 
ralibus  scienliis  doctissimos...  ab  multis 
diebus  hucusque  abduxit...  ne  ipsi  in  poa- 
nam  incidant  cujusdam  statuti  tempore 
regni  Henrici  avi  nostri  con  tra  Multipli- 
catores  editi  et  provisi  ;  quapropter  con- 
gruum  et  expediens  visum  est  nobis  viros 
aliquos  ingeniosos,..»  statuto  preedicto, 
aut  quocumque  alio  statuto  pcenali,  in 
contrarium,  vel  contra  Multiplicatores 
edito  seu  proviso  non  obstante,  etc. 

*  MULTIPLICIES,  Pluries,  seepenu- 
mero,  Gali.  Plusieurs  fois.  Charta  ann, 
1225.  inter  Instr.  tom.  12.  Gali.  Christ. 
col.  390  :  Obsides  infra  positos  Multipli- 
cies  nobis  praestiterunt, 

*  1.  MULTIPLICIUM,  Volumen  panni 
vel  lini.  Necrol.  abbat.  Altorf.  :  Obie- 
runt  Nicolaus  Kesch  et  uxor  ejus  iv.  Cai. 
Nov.  qui  dederunt  Multiplicium  ad  album 
et  duo  umbralia.  Vide  Multeia. 

*  Nostris  Montepliement,  prò  Accrois- 
sementy  Incrementi m,  propagati o.  Prae- 
fat.  ad  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  153  :  Elle(\2i  nation 
des  Francs)  desirroit  plus  le  Monteplie- 
ment de  la  foi,  que  elle  ne  faisoit  l'ac- 
croisseìnent  de  la  seignourie  terrienne. 

*  2.  MULTIPLICIUM.  [Camise  ridde. 
(Glos.Lat.  Gal.Bibl.Insul.E.36,  xv.s.)] 

MULTIPLICUS,  Multiplex.  Eulogius 
Cordub.  Iib.  2.  Memor.  Sanctor.  cap. 
ult.  :  Multiplicus  scelere,  iniquitate  prse- 
largus. 

1  MULTIRUMIGER  Sonitus,  Rumor 
maxi  in  us,  qui  de  re  aliqua  circumfor- 
tur.  Luitprandus  Hist.  Iib.  5.  apud  Mu- 
rator.  tom.  2.  pag.  465  :.Fit  auam  mox 
Multirumiger  Constantinopolt  sonitus, 
Romanum  quidem  ejectum,  Constanti- 
num  vero  ejus  generum  alti  interfectum 
clamitabant. 

MULTISSIMUS,  Plurimus,  in  Charta 
ann.  1452.  apud  Bolland.  [tom.  2.  Mari 
pag.  608.]  in  Vita  S.  Miri  Eremi tae  : 
multissimis  miraculis  claruit,  etc.  [Mul- 
tissimo  et  antiquissimo  tempore,  in  Chron. 
Andr.  Danduli  apud  Murator.  tom.  12. 
col.  493.] 

*  MULTISURIA.  [Meretrix.  Diep.] 

*  MULTITARE,  Multare.  Gualt.  He- 
nri ngford.  de  gestis  Ed u ardi  I.  reg. 
Angi.  ad  ann.  1403.  pag.  214  :  Jndictati 
sunt  multi ,  quorum  quidam  capti  fue- 
runt,  incarcerati  et  suspensi,  quidam  vero 
Multitati  graviter.  Vide  supra  Mulitare. 

*  MULTITAS,  Tributum,  exactio. 
Charta  Henr.  II.  imper.  ann.  1016.  tom. 
1.  Hist.  Trevi r.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  351.  col.  2  :  Poppo  sanctas  Treviren- 
sis  ecclesia^  archiepiscopi  nos  saspe  mo- 
nuit,..,  ut  Multilatem  rerum  et  familiae 
S.  Petri...  dignaremur  revocare. 


]  MULTITUDO,  Superfluitas  omnium  in 
corpore  humano  humorum.  Gasp.  Bar- 
thii  Gloss.  apud  Ludewig.  tom.  3.  Re- 
liq.  MSS.  pag.  243.  ex  Raìmundi  Agi- 
laei  Hist.  Palaest.  :  Tanquam  de  Multitu- 
dine  convalescentes% 

1    MULTIVIDUS,  Oculatus  homo,   vir 

Serspicacis  ingenii.  Roberti  monachi 
list.  Palaest.  Iib.  3.  cap.  4  :  Tunc  Boa- 
mundusut  vir  Multi  vi  dus,  et  Normannus 
Comes  ut  miles  animosus,  ut  viderunt 
animos  quorumdam  titubare,  prsecipiunt 
milites  omnes  descendere.  Papias  :  Multi- 
vida,  multa  videns. 

|  MULTIVIRA,  Meretrix.  Johan.  de  Ja- 
nua. 

®  MULTIZARE  Pelles,  Illas  alumine 
et  sale  mariti mo  cu m  aqua  decoctis, 
quod  Multizium  vocabant,  imbuere. 
Stat.  crimin.  Riper.  cap.  221.  fol.  29.  r°.  : 
Omnes  peliparii  teneantur  Multizare  pel- 
les  bono  et  non  marcido  Multizio  sub  panna 
librarum  quinque  prò  quolibet  et  quali- 
bet  vice  ;  et  teneantur  et  debeant  fecisse 
Multizium  et  Multizasse  per  totum  men- 
sem  Julii,  vel  ad  plus  usque  ad  quinde- 
cim  dies  Augusti. 

MULTO,  Muto,  Vervex,  Gallis  Mouton. 
Vita  Aidrici  Episcopi  Cenoman.  num. 
56  :  Et  debentur  7.  Mullones  de  pascua- 
rio  cum    lana.   Charta  ann.   862.  apud 
Doubletum  :   Et  de  Flandris  censum  de 
Multonibu8  et  formaticis,   ac  bubus,  etc, 
Testamentum  S.  Fulcranni  Episcopi  Lo- 
dovensis  :  PorcosS.  optimos,  et  Multones 
sex.  [Charta  ann.  1064.  in   Archi  vis   S. 
Victoris  Massii.  :  Donando  in  vita  mea 
per  singulos  annos  prsefatis  viris  ex  eo- 
dem  manso  unum  Multonem  et  agnellum. 
Alia  ann.  1247.  tom.  1.  Gali.  Christ.  in- 
ter Instr.  pag.  80  :  Excepto  quod  censum 
de  dicto  castro,  sive  canonem    qui  erat 
unius  sterlingit  permutamus   in  unum 
Multonem  vivum,  qui  valeat  octo  solidos 
Villelmenses.]  Vetus  Noti  ti  a  ex  Tabula- 
rio  S.  Albini  Andegav.   :   Sicut  panem, 
vinum  et  carnem,  et  Multones,  et  agnel- 
los,  et  fri8cinga8,etc.  Thom.  Walsingha- 
mus  in  Edw.  II  :  Quilibet  porcus  duorum 
annorum  vendatur  prò  3.   solidis  4.  d. 
Multo  tonsus  crassus  prò  14.  den.   Multo 
lanatus  crassus  vendatur  prò  20.   den. 
Adde  Chartam  Henrici  III.  Imp.  ann. 
1043.  apud  Ughellum  tom.  5.  pag.  278. 
aliam  Gastonis  Vicecomitis  Beneharn. 
ann.  1101.  apud  Marcam  Iib.  5.  cap.  13. 
num.  2.  Will.   Thorn.    in   Chron.  pag. 
1804.  1905.  eumd.  Ughel.  tom.  4.  pag. 
810.  etc. 

3SST  Ex  his  patet  nihil  immutandum 
in  contextu  Anonymi  de  Bello  Palaest. 
Iib.  4.  cap.  1.  apud  Ludewig.  tom.  3. 
Reliq.  MSS.  pag.  15.  ubi  legendum  esse 
Mutones  censebat  Barthìus  ;  atque  adeo 
per  Multones,  non  minutos  mulos,  ut 
idem  exposuit,  sed  verveces  intelligen- 
dos  esse. 

Multo  Vestitus,  cum  lana.  Tabula- 
rium  Prioratus  de  Paredo  fol.  65  :  Et 
debet  tale  servitiumt  1.  porcum  pretio  2. 
solid.  et  Multonem  vestitum,  2.  sextarios 
vini,  etc.  Alibi  :  Et  reddit  ipse  masoerius 
porcum  bonum,  et  Multonem  vestitum, 
et  coxam  vaccae,  etc.  Fol.  45  :  Quae  debet 
tale  censum,  omni  anno  Arietem  1.  vesti- 
tum lana,  aut  12.  den.  Fol.  64  :  Arietem 
cum  lana,  etc.  Alibi  :  1.  Arietem  nudum. 
Tabularium  Prioratus  de  Domina  in 
Delphinatu  fol.  108  :  Et  debent  unum 
Multonem  vestitum,  etc. 

1  Molto,  Idem  quod  Multo,  in  Charta 
ann.  907.  in  Append.  Marcae  Hispan. 
coi.  838.  Charta  ann.  997.  in  Tabular. 
Matisc.  :  Omnique  anno  ad  mense  Madio 


MUL 


MUL 


MUL 


541 


persolvat  Moltonem  unum,   et  in   mense 
Octubrio  porcum  unum. 

1  Molton,  in  Charta  ann.  1116.  Ap- 
pena. Marcae  Hispan.  col.  1245.  Molto- 
nus,  in  Statutis  Vercell.  lib.  3.  foJ.  56. 

1  Mutilo,  in  Charta  ann.  1277.  apud 
Kennett.  Antiqui t.  Ambrosden.  pag. 
287  :  iv.  boves,  vi,  Mutilones,  et  sex  afri- 
cana fceminae. 

1  Monto,  et  Munto,  in  Diplomate 
Guillelmi  Reg.  Siciliae  apud  Rocchum 
Pirrum  in  Sicil.  sacra  pag.  280  :  Et  prò 
tarenis,  vino,  Montonibus,  agnellis,  por- 
cellis...  Et  prò  tt.  vino,  Montonibus, 
agnellis,  eie, 

1  Montonus,  ut  Multo,  in  Statutis 
Montis  Regal.  foi.  264. 

Muto,  Eadem  notione.  Ebrardus  in 
Graecismo  cap.  9.  et  Joan.  de  Garlandia 
in  Synonymis,  de  Ariete  : 

Et  cum  sii  mutua,  poterit  bene  Muto  v  oca  ri. 

Tabularium  Bellilocense  n.  91  :  Et 
exeunt  duos  solidos  ad  Nativitatem  Do- 
mini, et  2.  panes,  et  2.  gallinas,  in  Au- 
gusto, 8.  denarios  et  9.sextaria  de  sivada, 
%n  Martio  duos  Mutones.  Unde  vero  vox 
Multo,  vel  Muto,  orta,  non  omnino  cons- 
tai Ferrarius  ita  dictos  existimat  arie- 
tes,  quod  in  feminas  saliant,  quasi  mon- 
tana. Certe  Picardi  montons  dicunt. 
Vide  Animai,  et  Origines  Gallicas. 

1  Mutto,  in  Charta  ann.  1113.  apud 
D.  Calmet.  tom.  1.  Hist.Lothar.  col.  534. 

Mutonagium,  Moutanagium,  Tribu- 
tum  ex  ver  veci  bus,  seu  mutonibus  :  Mou- 
tanage,  in  Consuetudinibus  Bononiensi 
et  Herliacensi  ;  [Montenage,  in  Consuet. 
Monstroh  art.  24.  Montonate,  in  Edicto 
Caroli  Regentis  ann.  1358.  tom.  3.  Ordi- 
nat.  pag.  223.  Male  editum  in  quibus- 
dam  Consuet.  ut  monet  Raguellus, 
Montrouvage  et  Montaigne.]  In  Charto- 
phylacio  Regio,  scrinio,  cui  titulus, 
Monetarios,  est  Charta  Joannis  de  Fon- 
somme  Sen  escalli  Viro  man  d.  ann.  1269. 
qua  S.  Ludovico  Regi  vendi 1 20.  solidos 
annui  reditus,  quos  habebat  super  Mou- 
tonagium  villse  S.  Quintini.  Charta  Joan- 
nis Abbati*  S.  Bertini  ann.  1228  :  Mou- 
tanagia  vero  habeo  apud  Scales,  sicut 
haelenus  habui.  Occurrit  saepe  in  Tabu- 
lis  vernaculis.  Computum  Domanii  Sta- 

fularum  in  Comitatu  Bononiensi  ann. 
475.  foi.  36  :  Recepte  de  Moutonnages, 
qui  se  payent  au  jour  de  S.Jean- Baptist  e, 
en  paine  de  60.  sols  d'amende  ;  est  à  sca- 
voir  pour  chascune  beste  à  laine,  un  de- 
nier.  Regestum  Feodorum  Comitatus 
Andegav.  ann.  1387  :  Perrot  Rileau  de 
Pergay  homme  lige  à  cause  du  sep  et  mai- 
son de  la  Baume  à  devoir  garder  les  prt- 
sonniers,  quand  le  cas  y  échet,  et  les  ren- 
are a  Bau  gè,  et  aussi  cueillir  le  Mouton- 
naige  en  la  paroisse  de  Perlai  et  de  Bi- 
teux. 

*  Redit.  comitat.  Hannon.  ann.  1265. 
ex  Cam.  Comput.  Insul.  :  De  xiij.  bestes 
prent  on  une,  et  se  tant  n'en  y  a,  chascune 
doitj.  den.  jusques  à  xij.  deniers  :  si 
appiel  Von  ceste  valeur  moutonnage  ;  si 
le  prent-on  à  VAscension.  Hinc  Mouton- 
nier  appellatur,  qui  ejusmodi  tributum 
exigit,  in  Reg.  feud.  eccl.  Camerac.  : 
Et  pareillement  est  Vun  des  Moutonniers 
avec  le  iiij.  frans  fiefvés,  et  eux  deux  en- 
semble soni  tenus  de  cacher  le  Mouton- 
nage, dont  pour  ce  il  doibt  avoir  pour  sa 
part  au  jour  S.  Jehan  deux  moutons. 

T  Moltunagium,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1256.  in  Tabular.  Sangerm.  : 
Pro  advocatione  sua  x.  sol.  singulis  an- 
nis  de  parte  S.  Germani  accipiet  et  Mol- 


tunagium proprium  habebit.  Vide  Lar- 
gagium. 

f  Montongium.  Chartular.  B.  M.  de 
Bono-nuntio  Aurei.  :  Quando  famulus 
in  terram  veniet  Montongium  quarere, 
hospes  ad  cujus  domum  veniet,  etc. 

T  Motonagium,  in  Charta  anni  1205. 
in  Hist.  MS.  monast.  B.M.  de  Blancha  : 
Confirmo  dictae  abbati^  feodum  quem 
nobilis  domina  mater  mea  cum  una  domo 
in  Rero  insula  et  Motonagio  suo  de  Boing 
eidem  abbatise  in  perpetuum  donavit. 
Alia  ann.  1236.  in  Tabular.  S.  Quintini 
in  insula  pag.  344  :  Relinemus  extra 
partem  et  nos  in  Motonagio,  corveis,  etc. 
Vide  Wartepain. 

1  Motunagium,  in  Tabular.  S.  Vin- 
centii  Cenoman.  foi.  39  :  Dedi...  abbatiae 

5.  Vincentii....  illud  servitìum  quod  Mo- 
tunagium  quod  vocatur,  guod  antecesso- 
res  mei  habébant  de  suis  hominibus  in 
Sagonensio. 

T  Multonagium.  Chartular.  B.  M.  de 
Bono-nuntio  Àurei.  :  Persolvunt  decem 
et  octo  denarios  per  singulos  annos  prop- 
ter  Multonagium.  Histor.  Britan.  tom. 
2.  pag.  162  :  Frumentagium,  et  Multona- 
gium, et  bidemium  et  talliatum,  etc.  Vide 
Frisengagium  in  Frisdnga. 

Accipitur  etiam  prò  quovis  tributo,  in 
1.  Regesto  Parlamenti  Paris,  foi.  6.  sub 
ann.  1257  :  Inquesta  facta  super  eo  quod 
Propositi  D.  Regis  capiebant  duo  Mouta- 
nagia  apud  S.  Rickarium  de  burgensibus 
villse,  unum  ratio  ni  burgesias,  et  dliud  prò 
herbogio,  etc.  Charta  ann.  1248.  in  Tabu- 
lar. Mauri gniacensi  :  De  quibus  nobis 
singulis  unaquaeque  masura  integra  di- 
recturam  integram,  Moutonagium  scilicet 

6.  denariorum....  reddebant.  In  Tabula- 
rio  domus  publicae  Ambianensis  foi.  200. 
est  Charta  Caroli  VI.  Regis  20.  Jul.  1385. 
in  qua  fit  mentio  auxilii,  seu  subventio- 
nis,  prò  facto  guerrarum ,  appellata 
Moutonnage  courant. 

*  Memor.  D.  Cam.  Comput.  Paris,  foi. 
43.  r°.  :  Dies  xxviij.  Martii  assignata  do- 
mino de  Bethisy  ad  computum  de  subsi- 
dio,  vocato  Moutonnage,  in  diocesi  Am- 
bianensi.  Lib.  cens.  terrae  d'Estilly  ann. 
circ.  1430.  ex  Cod.  reg.  9493.  foi.  20.  r*.  : 
Ce  sont  les  cens  rendus  audit  lieu  de  Des- 
tine au  jour  de  la  S.  Florons,  appellez 
anciennement  Moutonnages. 

Multones,  Mutones,  Monetae  aureae 
Regum  Franciae  ,  in  quibus  efflctus 
Agnus  Dei,  uti  vulgo  dicimus,  seu  agnus 
lanatus  cum  crucicula,  quas  inde  Dena- 
rios vel  Florenos  ad  ognuni  appellabant 
nostri,  Deniers,  Florins  à  Vaxgnel,  vel 
Moutons  ;  [quorum  valor  erat  12.  sol.  6. 
den.  Turon.  qui  solidi  cum  ex  puro  ar- 
gento essent,  ad  7.  Jib.  9.  sol.  6.  den. 
hodìernae  monetae  referri  possunt] 
Charta  laudata  in  voce  Marca  :  A  15. 
Junii  1354.  usque  ad  1.  Junii  1355.  fiebant 
Mutones  fini,  auri  fini,  cursu  25.  solid. 
etc.  Charta  Edw.  II.  Regis.  Angl.  :  Rex 
tenetur  Ottoni  de  Grandisono  in  10.  mil- 
libus  Multonum  auri.  Charta  ann.  1363. 
in  Tabular,  castri  de  B lei n.  :  Ego  Her- 
veus  de  Leonia  dominus  de  Noion,  testa- 

mentum  meum  facio Do  et  lego  abba- 

tissse  et  conventui  de  Gaudio  prope  Hen- 
nebont  centum  Mutones  auri  semel  solven- 
dos.  Advisamentastyli  curiae  eccl.  Brioc: 
In  causis  excedentibus  valor em  unius  Mu- 
tonis  auri  veteris,  sommam  triginta  duo- 
rum  solidorum  et  sex  denariorum  usualis 
monetse  valentis  ,  edatur  libellus  ,  nisi 
causa  et  persona  fuerint  de  exceptis.  Re- 
parationes  factae  ann.  1436.  in  Senes- 
callia  Carcasson.  apud  B.  Lancelot  ; 
Pretto  xxv.  Mutonum  auri,  valente  Mu- 
tone  xvi.  sol.  vili,  den.]   Froissartes  1. 


voi.  cap.  171.  ait  post  praelium  Picta- 
vense  tum  primum  cusos  ejusmodi 
nummos  :  Item  en  cel  an  ou  mois  de  Jan- 
vier  fit  taire  le  Roy  Florins  de  fin  or,  ap- 
pellez Florins  à  l  aignei,  pour  ce  qu'en  la 
pile  avoit  un  aignei,  et  estoient  de  52.  ou 
marct  et  le  Roy  en  donnoit  lors  quHls  fu- 
rent  faits,  48.  pour  un  mare  de  fin  or,  et 
de  fendi  Ven  lors  li  cours  de  tous  autres 
Florins.  Regestum  Memorialium  Camera 
Comput.  Paris,  signat.  C.  ;  Ordinalio 
cursus  Florenorum  ad  agnum,  et  evalua- 
tionis  ad  Scuta  et  marcam  argenti  :  in 
contractibus  communibus  advaluatio  in 
auro  fiet  f adendo  de  74.  Scutis  Joannis 
unam  marcam  auri,  quod  advaludbitur 
ad  pretium  marche  auri  in  Agnis  nunc 
currentibus,  videlicet  prò  dictis  74.  Scutis 
48.  Florenis  ad  agnum,  quohbet  compu- 
tato prò  20.  solid.  Paris,  aut  f adendo 
pretium  quod  habebunt  6.  Fébr.  ann.  1354. 

Verum  longe  antea  hac  figura  a  Regi- 
bus nostris  cusos  nummos  aureos  cons- 
tat,  cum  legamus  Parlamentum  Pari- 
siense  erga  Regem  Philippum  Pulcrum 
potissimum  institisse,  ut  monetae  Fran- 
cicae  ad  probitatem  et  valorem  reduce- 
rentur  quibus  erant  sub  S.  Ludovico, 
atque  adeo  Mutones  aurei,  ad  5.  solido- 
rum  pretium,  uti  erant  sub  eodem  Rege. 
Chartam  porro  praestat  hic  describere 
ex  Tabul.  Regio,  seri n io,  Monetar ios, 
uti  in  duobus  Rotulis  pergamenis  habe- 
tur,  quibus  inscriptum  nude  :  La  Court. 

Item,  si  comme  il  li  sernble,  que  auant 
au  fait  de  la  monnoye  de  l'or,  li  Rois 
nostre  Sire,  ou  sa  Gent  commis  on  fet 
des  monnoyes  de  Vor,  pourroient  donner 
58.  Moutons  du  mare  à  24.  quarres  d'or 
monnoié  et  à  monnoier,  et  au  feur  de 
Vautre  à  20.  quarres,  ou  a  18.  ou  au  des- 
sous en  descendant  jusques  à  la  fin,  sans 
rien  rabattre  de  Vaffiner. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semble,  que  qui 
ne  prendroit  que  Florins  au  Mouton  , 
qui  courroient  pour  6.  sols  8.  deniers  de 
la  monnoie  à  6.  deniers  de  14.  sols  8.  de- 
niers, et  qui  auroit  cours  pour  3.  deniers 
à  la  Monnoie  xviii.  ou  pour  2.  den.  à 
la  Monnoie  xv.  ou  pour  2.  den.  Tourn. 
petits  à  la  Monnoie  xii.  et  courroient 
pour  13.  6*.  4.  den.  de  la  monnoie  à  3.  den. 
18.  gr.  qui  courroient  les  deux  pour  un 
de  ceux  à  6.  deniers  et  de  14.  sols  et  8. 
deniers  qui  courroient  pour  3.  oboles  à  la 
Monnoie  xviii.  ou  pour  un  Parisis  à  la 
Monnoie  xv.  ou  pour  un  petit  Tournois 
à  la  Monnoie  xii.  dit,  quepeu  courroient 
de  Deniers  d'or,  se  n'en  couroit  que 
d'une  piece  par  le  Royaume,  quant  aux 
marchandises  qui  s'y  font  :  car  autrement 
se  corromproient  les  Ordonnances,  qui 
les  feroit,  ne  ne  les  pourront  Ven  lenir. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semble,  qu'il 
vaudroit  mieux  donner  cours  à  la  mon- 
noye de  son  Royaume,  qu'il  ne  feroit  à 
celle  dehors.  Pourquoy  je  di,  Je  ferois 
courre  les  Deniers  du  Roy  de  la 
Masse,  les  deux  pour  troie  de  ceux  AU 
Mouton,  c'est  à  scavoir  pour  10.  s.  de  la 
monnoie  à  6.  den.  de  13.  s.  et  8.  den.  et 
pour  20.  s.  de  la  monnoie  à  3.  den.  18. 
grains,  et  de  18.  s.  4.  den.  et  pour  25.  s. 
du  Tournois  petit,  de  ceux  de  22.  s.  et  2. 
den.  et  pour  20.  s.  de  Parisis  à  4.  den.  12. 
grains,  et  de  22.  s.  2.  den.  et  tout  en  la 
maniere  que  dessus  est  dit  desdits  Mou- 
tons, et  non  autrement. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semble,  que  s'il 
plesoit  au  Roy  nostre  Sire  qu'il  laissast 
courre  de  grace  especiale  les  Deniers 
de  Florence  en  son  Royaume,  tant 
comme  il  li  plairoit,  et  que  Ven  les  prinst 
de  poids  de  70.  au  mare,  pour  5.  s.  5.  den. 
de  la  monnoie  à  6.   den.  et  de  14.  s.  8. 


§42 


MUL 


MUL 


MUL 


den.  et  pour  10.  s.  10,  den.  de  la  monnoie 
a  3.  den.  18.  gr.  et  de  18.  s.  4.  den,  ou 
pour  14.  s.  de  petit  Tournois  de  22.  s.  et  2. 
den.  et  par  ainsi  ne  vuideroit  le  Foiblage 
dudit  Royaume,  ou  se  fondroit  au  eoing 
de  la  monnoye  du  Bog  nostredit  Sire,  et 
par  ainsi  les  Mantelez  et  ceux  a  la 
Chaire  courroient  pour  deux  de  Florence , 
et  par  les  prix  que  dit  est  en  cet  article. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semole,  qu'il 
laissast  courre  Florins  a  la  Royne 
pour  6.  s.  8.  den.  de  la  monnoye  à  6.  den. 
et  à  14.  s.  8.  den.  et  pour  12.  s.  6.  den.  de 
la  monnoye  à  3.  den.  18.  grains,  et  de 
18.  $.  4.  d.  et  par  ainsi  de  la  monnoye, 
comme  dessus  dit  est. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semole,  comme 
Ven  donnast  cours  à  Florins  de  Flo- 
rence, à  Mantelez,  à  Ohaires,  et  à 
ceux  de  la  Royne,  s'entention  est  que 
pour  le  prix  à  quoy  ils  sont,  si  comme 
dessus  est  dit,  et  devisé,  qu'ils  n'ont  nul 
cours  ;  mais  seulement  pour  tout  fondre  et 
convertir  au  coing  des  Deniers  au  Mou- 
TON  de  nostre  Sire  le  Roy, 

Item  dit,  si  comme  il  li  semole,  que 
quant  au  fait  de  la  monnoie  oVor,  qu'il 
face  crier  solemnellement  par  tout  son 
Royaume ,  et  sur  la  paine  Ielle  comme 
elle  y  appartiene,  et  face  tenir  fermement 
les  Ordonnances  desdites  monnoies  pour 
le  prix  qui  dessus  sont  dits,  et  bien  g arder 
à  toutes  les  issues  de  son  dit  Royaume, 
qu'il  n'en  isse  monnoie  nulle,  s'elle  n'est 
d'or,  avec  la  neuve  à  6.  den.  et  de  14.  s. 
8.  den.  et  celle  à  3.  den.  18.  gr.  et  de  18. 
s.  4.  deniers. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semole,  que  s'il 
est  tenu  et  gardé  sans  corrompre,  ne  en- 
fraindre  en  la  maniere  que  dessus  est  dit 
et  devisé,  Von  ouvrera  à  la  xvm.  ò  la 
XV.  ou  à  la  xn.  et  tout  pour  regie,  sans 
corrompre  l'oeuvre  de  l'or. 

Item  d'U,  si  comme  il  li  semole,  que  par 
celle  Regie,  ceux  dehors  le  Royaume  rap- 
porteront  pour  un  mare  d'or  14.  marcs 
d'argentt  ou  la  valuè  ;  ainsi  s'emplira  le 
dit  Royaume  oVargent  à  grant  piante,  et 
guiderà  de  l'or,  en  confondant  ceux  de 
hors  du  Royaume,  que  par  leur  cautelle, 
engin,  ou  soustiveté,  l'ont  mis  dedans 
ledit  Royaume. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semole,  quequi 
aura  audit  Royaume  14  marcs  oVargent 
pour  un  mare  d'or,  qui  ne  deveroit  valoir 
que  10.  marcs  d'argent,  si  comme  autrefois 
a  vallu,  quant  Ven  faisoit  petits  Tournois, 
Ven  pourra  bien  iaisser  aller  vuider  hors 
du  Royaume  ledit  or,  quar  encore  y  en 
demeurra-t-il  assez. 

Item,  dit,  si  comme  il  li  semole,  que 
quand  Deniers  au  Mouton  ne  vau- 
aroient  que  6.  s.  8.  den.  de  la  monnoie  à 
ob.  den.  et  de  14.  s.  et  8.  den.  qui  ne  cour- 
roient de  la  bonne  que  pour  deux  petits 
Tournois,  et  de  13.  sols  4.  den.  et  de  la 
monnoie  à  3.  den.  18.  gr.  et  de  18.  s.  4. 
den.  qui  courroient  chascun  pour  un  petit 
Tournois,  il  conviendroit  mettre  les  Mou- 
tons  de  6.  s.  8.  den.  à  6.  a.  et  de  13.  s.  4. 
den.  à  12.  s.  et  les  Florentins  qui  cour- 
roient pour  5.  8.  5.  den.  de  la  monnoie  à 
6.  den.  et  de  14.  s.  8.  den.  et  pour  10.  s. 
10.  den.  de  la  monnoie  à  3.  den.  18.  gr. 
et  de  18.  s.  4.  et  tout  pour  le  prix  dessus- 
dit  :  et  ainsin  conviendroit-il  que  Ven 
mist  les  FlorentIns  de  5.  sols  5.  deniers 
à  5.  s.  et  10.  8.  10.  den.  à  10.  s.  et  tous  les 
autres  Deniers  d'or,  évaluez,  si  comme 
dessus  est  dit  :  et  par  tei  point  ne  cour- 
roit-il  audit  Royaume  pour  mare  d'or  que 
12.  marcs  d'argent. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semble,  que  qui 
voudroit  évaluer  Vor  selon  le  bon  temps 
du  Roy  Monsieur  S.  Louys,   il  conviene 


droit  que  Von  meist  Deniers  au  Mouton 
à  5.  8.  de  la  monnoie  à  3.  den.  18.  grains 
et  de  18.  s.  4.  den.  et  Florentins  à  4.  s. 
2.  den.  de  la  monnoie  à  6.  den.  et  de  14. 
s.  8.  den.  et  pour  8.  s.  4.  den.  de  la  mon- 
noie à  3.  den.  18.  grains,  et  de  18.  s.  4. 
den.  et  tous  les  autres  Deniers  d'or, 
conviendra  avaluer  au  prix  comme  cy 
dessus  est  dit.  Et  par  tei  point  ne  cour- 
roit-il  audit  Royaume  pour  un  mare  d'or, 
que  10.  marcs  d'argent. 

Item  dit,  si  comme  il  li  semble,  que  s'il 
plesoit  à  nos  Maistres  Nosseigneurs  de  la 
Court,  à  nous  ouir  sur  le  fét  des  monnoies 
dessusdites,  tant  à  Vargent  comme  à  l'or, 
de  domier  grace  de  nous  entendre,  il  nous 
est  advis  que  tout  ce  que  dessus  est  dit, 
est  bon  et  vray,  à  la  grant  honneur  du 
Roy  nostre  Sire  et  au  grant  profit  du 
commun peuple,  pour  toujours  més  ouvrer 
sans  muer  coing,  tant  de  Vargent  comme 
de  Vor. 

Id  etiam  fìrmat  Instrumentum  aliud 
ejusce  sevi,  quod  ex  Regesto  Camera 
Oomputor.  Parisiensi  signato  Noster  f. 
208.  eruimus,  hicque  perinde  descripsi- 
mus  in  rei  monetari»  nostratis  studio- 
sor  um  gratiam. 

Veezcy  Vaccort  qui  fu  fait  par  les  gens 
des  bonnes  villes,  qui  furent  mandées 
pour  le  fait  des  monnoies  Van  1304.  e  te. 

Premierement  il  fu  accordò  que  Ven 
face  petits  Tournois  et  Petits  Parisis  et 
Mailles  petites  Tourn.  et  Par.  du  temps 
et  de  la  loy  S.  Louys,  et  nulle  autre 
monnoie. 

Item  il  fu  accorda  que  toutes  monnoies 
fussent  abatues  d'or  et  d'argent,  exceptez 
les  Gros  Tournois  et  les  Mailles  d'argent, 
le  Gros  Tournois  pour  12*  Tourn.  et  la 
Maille  d'argent  pour  4.  Tourn.  pour  la 
faute  qui  est  de  monnoie,  tant  comme  il 
plairoit  à  notre  Seigneur  le  Roy. 

Item,  il  fu  accordé  que  la  monnoie  d'or 
à  V Aignei  courre  pour  10.  sols  Parisis,  et 
toute  autre  monnoie  d'or  soit  abatue. 

Item,  il  fu  accordé  pour  avoir  plus 
matiere  a  faire  monnoie,  que  Ven  praigne 
le  quart  de  la  vesséllemente  d'argent  par 
$ouffi8ante  pris,  et  que  Ven  n'en  face 
nulle  vessellemente  jusgues  à  2.  ans. 

Item,  que  le  Roy  pourckace  pardevers 
ses  Barons,  que  il  se  sueffrent  de  faire 
ouvrer  jusques  à  2.  ans;  car  autrement 
il  ne  puet  pas  remplir  son  peuple  de  bonne 
monnoie  ne  son  Roiaume  :  et  furent  à 
accort  que  li  Rois  doint  tant  en  or  en 
argent,  que  il  rii  preigne  nul  profit. 

Item,  que  li  doubles  que  Ven  appelle 
Gornus,  fussent  abattus  de  tous  poins. 

Ejusmodi  monetarum  aurearum  ab 
ipsomet  Philippo  Pulcro  cusarum  men- 
tio  est  praeterea  in  illius  Statut.  Mone- 
tari is.  Statuto  quippe  dato  Pissiacì  die 
Martis  post  festum  S.  Vincentii  ann. 
1310.  s  tatui  tur,  qu'il  sera  forge  monnoie 
d'or,  qui  est  et  sera  appellée  à  V Aignei, 
laquelte  est  du  temps  S.  Louys  nostre 
ayeul,  pour  16.  s.  Paris,  et  pour  8.  s.  de 
Bourgeois  fors,  et  pour  16.  s.  de  Bourgeois 
petits.  Statutum  aliud  Ludovici  Hutini 
Regis  15.  Jan.  ann.  1315  :  Item,  parce 
que  e' est  notre  volontà  de  g  arder  les  Or- 
donnances de  Mons.  saint  Loys  nous  avons 
fait  garder  en  nos  Registres  sus  le  fait  de 
la  monnoie  de  Vor,  et  avons  trouvé  que  il 
fist  faire  le  denier  d'or,  que  Ven  appelle 
à  V Aignei  et  le  fist  ajuster  le  plus  leale' 
ment  que  il  pot,  et  qu'il  eust  cours  pour 
dix  sols  Parisis  tant  seulement.  Ex  qui- 
bus  patet  obtinuisse  id  genus  monetae 
etiam  sub  ipso  S.  Ludovico.  In  Charta 
alia  scrlpta  die  Jovis  post  Oonversionem 
S.  Pauli  ann.  1311.  ea  moneta  esse  de- 
bet  88.  denar.  et  tremiss.  ad  marcam  ' 


Regiam.  Statuto  dato  Pissiaci  die  Sab- 
bati post  Epiphanìam  ann.  1313.  statui- 
tur  ut  Moneta  à  V Aignei,  quae  tum  cu- 
debatur,  valeat  15.  solidis  Turon.  parvis. 
Et  Statuto  dato  Paris.  17.  Aprii.  1314. 
omnis  aurea  moneta  interdicitur,  praeter 
eam  quae  dicitur  à  V Aignei,  quae  tum 
cudebatur,  pretii  15.  sol.  parvorum  Tu- 
ron. aut  12.  solid.  Paris.  Denique  Sta- 
tuto Caroli  IV.  dato  Parisiis  15.  Octob. 
ann.  1322.  statuitur  fieri  deniers  à  VAgnel 
pour  7.  sols  et  six  deniers  qui  courront 
pour  oleniers  Parisis,  15.  sols  des  deniers 
sengles.  Habentur  ea  Statuta  in  primo 
Regesto  Memorialium  Camerae  Comput. 
Paris,  fol.  13.  21.  35.  38.  39.  62.  131.  132. 

»  Reg.  138.  Chartoph.  reg.  eh.  287 
Anno  Domini  1359.  die  prima  Februarii.. 
Muto  auri  tunc  currente  prò  xxxvij.  sol 
Turon.  Invent.  Chart.  monast.  Athanat 
ann.  1519  :  Instrumentum  ann.  1460.  do 
nationis  cujusdam  annuae  pensionis,  qua- 
tuor  Mutonum  auri,^  quolibet  ponderante 
duos  denarios  auri.  Lit.  re  miss.  ann. 
1379.  in  Reg.  115.  eh.  18:  Icellui  Mahiet 
lui  dist  qu'il  lui  avoit  preste  un  Mouton 
rex  et  dix  sols.  Aliee  ann.  1422.  in  Reg. 
172.  eh.  60  :  La  somme  de  soixante- quinte 
escuz,  c'est  assavoir  deux  dourderes  et 
trois  Moutonneaulx  en  or  et  le  residu  en 
bianche  monnoye.  Moutonnet,  ibid.  Lib. 
rub.  fol.  parvo  domus  pubi.  Abbavil.  ad 
15.  Febr.  ann.  1426.  fol.  198.  r°.  :  sci/. 
Moutoncheaux  d'or  et  dix  frans  en  vieulx 
blans.  Charta  ann.  1472.  9.  Febr.  ex  Ta- 
bul.  Flamar.  :  Summa  decem  Mutonum 
auri,  computando  prò  quolibet  Mutone 
auri  decem  grossos  auri,  et  prò  quolibet 
grosso  auri  sex  ardicos,  et  prò  ardico  duos 
jaquetos  monetm  nunc  currentis.  Eadem 
ruràu m  leguntur  in  Ch.  ann.  1475.  ex 
eod.  Tabul. 

°  Multones  Duplioes,  Moneta  Bra- 
bantina,  in  Lit.  remiss.  ann.  1377.  ex 
Reg.  111.  Chartoph.  reg.  ch.  195  :  Florins 
de  Brabant,  appellez  doubles  Moutons. 

Hi  ne  igitur  pian  una  est,  ea  astate,  Ma- 
tones  aureos  in  usu  fu  isse.  Sed  altius 
eorum  originem  repetendam  censebat 
Magnus  Peirescius,  existimabatque,  a 
Regibus  nostris  cusos,  vigenti  bus  con  tra 
Albigenses  bellis,  in  quibus  praecipua 
Crucesignatorum  vexilla  eo  ipso  Agno 
Dei  insignita  erant,  qui  inde  prò  insi- 
gni bus  toti  Franciae  Clero,  et  compi  uri- 
bus  Ecclesiis  Cathedralibus  et  Collegi  a- 
libus  mansit,  atque  adeo  ipsi  urbi  Tolo- 
sanae,  ex  quo  in  eorumdem  Crucesigna- 
torum pò  testa  te  m  venit,  servata  tamen 
ejus  ,  quam  in  insigni  bus  gestabant 
Comites  Tolosani,  Crucis  figura.  Proinde 
putabat  Peirescius  cusas  hac  imagi  ne 
monetas,  quibus  Crucesignatorum  sti- 
pendia exsolverentur. 

5SKP*  Ha  ne  Peirescii  sententiam  uteum- 
que  tìrmant  monetae  Comitum  Tolosa- 
norum  typi  duo;  unus  Raimundi  a  S. 
Egidio,  alter  Alfonsi  ejus  fìlii,  in  quibus 
effictus  erat  Agnus  Dei,  ut  testatur  D. 
le  Blanc.  An  inde  Mutones  aureos  anti- 
quiores  esse  S.  Ludovico,  an  aliunde 
collegerit  vir  oculatissimus,  tacuit.  Ut 
ut  est  Mutonum  originem  a  sanctissimo 
Rege  repetendam  nihilominus  censet 
laudatus  le  Blanc;  quorum  usus  ad  tem- 
pora Caroli  VII.  obtinuit. 

Mutones  Flandrenses  memorat  pr 33 te- 
rea  Tilius  lib.  de  Pactis  in  ter  Francos 
et  Anglos  sub  ann.  1351.  et  1361.  pag.  273. 

Habuit  etiam  Hispania  suos  Agnus 
Dei,  de  quibus  ita  Covarruvias  de  Ve  te- 
rum  numismatum  collatione  cap.  5.  n. 
9  :  Ante  ejusdem  Henrici  III.  hisce  in 
regnis  habuit  cursum  moneta  nuncupata 
Agnus  Dei,  quse  initio  sequivalebat  Mara- 


MUL 


MUL 


MUM 


543 


vedinum  :  deinde  percussa  fuit  ex  tam 
infima  materia,  ut  salterà  valuerit  unum 
Coronatimi,  vulgo  Cornado,  veluti  tradi- 
tur  in  Chronicis  ejusdem  Regis  Henrici 
III.  Istius  monetae  memi  ni  t  etiam  Ma- 
riana lib.  de  Fonder,  et  mensuriscap.  22. 

3Bff"  Obtinuit  etiam  haec  moneta  in 
Dalphinatu  sub  Humberto  II.  ut  probat 
Computus  ann.  1333.  tom.  2.  Hist.  Dalph. 
pag.  272  :  Itern,  recepit  ab  eodem  ibidem 
Agnos  de  auro  lxxv.  et  fuerunt  expensi 
ad  rationem  de  Carolinis  xiv.  cum  dimi- 
dio  prò  quolibet,  sunt  in  summa  in  Caro- 
linis argenti  une.  xviii.  taren.  hi.  et 
granos  xv. 

Muto,  seu  Mouton,  a  pud  Froissartem 
3.  voi.  cap.  102.  prò  machina  bellica 
usurpature  quam  forte  veteres  Arietem 
vocabant.  p  Qua  saxa  emittebantur  ad 
quatiendos  muros,  atque  adeo  ab  anti- 
quorum ariete  distincta  ;  ab  ipso  tamen 
nomen  inditum  videtur,  quod  quemad- 
modum  eo  ariete,  ita  illa  machina  dirue- 
rentur  muri  :  Un  engin  qui  estoit  mer- 
veilleusement  grand;  lequel  avoit  vingt 
piez  de  large  et  40.  piez  de  long  ;  et  appel- 
loit-on  celui  engin  un  Mouton,  pour  getter 
pierres  de  faix  dedans  la  ville  et  tout 
effondrer.] 

e  Moutonniere  vero  appellatur,  Locus 
in  carcere  angustus,  vulgo  Cachot,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1479.  ex  Beg.  205, 
Chartoph.  reg.  eh.  258  :  Certains  lieux  de 
la  g eolle,  nommez  les  Moutonnieres,  qui 
sont  les  lieux  où  Ven  a  acoustumé  mei  tre 
et  tenir  les  prisonniers  détenuz  pour  cas 
de  crime. 

MULTOCIUS,  prò  cito,  usurpat  auctor 
1.  Vitae  S.  Marculfl  Abbat.  n.  14,  [prò 
multo  amplius  legitur  in  Vita  S.  Bene- 
dicti  Anian.  saec.  4.  Bened.  part.  1.  pag. 
208  :  Piissimus  quoque  Ludovicus  Rex, 
quo  ab  insani*  magis  magisque  inrideba- 
tur  Benedice us  venerabilis  Abba,  eo  sibi 
eum  in  dilectionis  sociabat  Multocius 
amore,  sciens  mundi  amatorum  esse  con- 
suetudinem  profectibus  obesse  justorutn.] 

1  MULTOR,  Molitor,  Gali.  Meunier. 
Vita  S.  Godelevae  tom.  2.  Julii  pag.  432  : 
Verum  Multoris  quo  nescio  interveniente 
impedimento,  et  exequiarum  nutabat  réti- 
gio  consueta,  et  egenorum  periclitabatur 
egestas  famelica.  Chron.  Com.  Zantfliet 
apud  Marten.  tom.  5.  Amplìss.  Collect. 
col.  887  ;  Hi  Leonino  more  super  cornutos 
irruentes  plurimos  exfabris  et  Multoribus, 
fugato  mamburno,  peremerunt.  Occurrit 
etiam  in  Chartular.  S.  Vandreg.  tom.  1. 
pag.  182. 

f  MULTOTIES,  Saspius.  Ooncil.  Tolet. 
XIII.  inter  Hispan.  tom.  2.  pag.  699  : 
Accidit  enim  MuUoties,  ut  caussa  salutis 
alicujus  vel  collationis  necessaria,  evocati 
a  principe  vel  metropolitano  confinitimi 
sacerdotes,  venire  differant. 

*  MULTRA,  Mulgaria  lactis.  Glossar, 
vet.  ex  Ood.  reg.  7641.  Vide  Mulctrale. 

*  MULTRALE.  Vide  supra  Mulcrum. 

1  MULTRARE,  Multricium  ,  Mul- 
trum,  e  te.  Vide  Morth. 

*  MULTROCINIUM,  Homicidium,  seu 
muleta  quae  domino  competit  ex  multro; 
vel  jus  de  eo  cognoscendi  et  ludicandi. 
Libert.  Domni-medardi  ann.  1246.  tom. 
7.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  690.  art.  4  : 
Lex  duelly  ex  quo  danlur  vadia  et  Mul- 
trocinium  sunt  domini*  Quae  rursum 
leguntur  ibid.  pag.  692.  art.  26.  Vide  in 
Morth. 

1  MULTUM,  prò  Muleta.  Tabul.  Bo- 
thon.  :  Si  quis  contra  nane  donationem 
calumniam  generare  pr&sump$erìty  mille 
solido*  Multum  componat. 

*  MULTTJ0SE,  prò  Tumultuose,  in 
Lit.  ann.  1372.   tom.  5.  Ordinat.  reg. 


Frane,  pag.  586  :  De  suspendendo  vel 
subjungendo  dictos  olim  serviente*  Mul- 
tuose,  impetuose  ac  seditiose  r  enunciar  e 
fecerunt. 

1.  MULTURA,  Quod  molitori  ex  fru- 
mento quod  molit,  praestatur.  Monasti- 
cum  Anglic.  tom.  3.  pag.  91:  Dabunt 
Multuram  ad  vicesimum  vasculum,quando 
et  quandiu  ad  molendinum  meum  molere 
voluerint,  eie.  [Hist.  Mediani  monast. 
pag.  257:  Contulit  S.  Petro....  ea  scilicet 
ratione  ut  quandiu  ipse  viveret,  in  usus 
proprios  retineret  unum  tantum  dena- 
rium  de  censu  et  quarialium  unum  de 
Multuris persolveret.  Adde  Ghartam  ann. 
981.  in  Append.  Marcae  Hisp.  col.  927.1 
Vide  Molta  2. 

1  Multura  Sicca,  Quae*  in  numerata 
pecunia  exsolvi  tur.  Charta  Roberti  II. 
Beg.  Scot.  in  Supplem.  Diplom.  pag. 
108:  Dono..,,  odo  mercatas  terra  cum 
oclodecim  bollis  faringe  de  sicca  Multura 
de  dieta  terra.  Vide  rursum  in  Molta  2. 

*  2.  MULTURA,  Moletrina,  Gali.  Mou- 
Un.  Charta  ann.  981.  tom.  9.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  647:  Omnia  quic- 
quid  in  his  villis,  et  in  cuncto  Rossilio- 
nense  pago  sanctus  Genesius  habere  di- 
noscitur,  in  silvis,  in  pratis,  in  vineis,  in 
aquis,  in  Multuris  et  in  salinis,  etc. 

*  3.  MULTURA,  Idem  quod  supra  Moli- 
tura 3.  Bladum  molendum.  Stat.  Casa- 
li s  saec.  xiv.  inter  Mon.  Hist.  Patr. 
Taur.  tom.  II.  col.  1059:  De  Multura  non 
ducendo,  ad  Padum.  —  Item  statutum  est 
quod  menatores  non  debeant  ducere  ad 
Padum  Multuram,  sed  capta  Multura  ad 
locum,  ubi  pensatur  biava  et  farina,  de- 
beant ipsam  ducere  intus  burgum  Cassa- 
llis.  [FrJ 

*  MULTURARIUS,  Mensurae  annona- 
ri 3B  species  ;  quod  in  ea  multuram  suam 
accipiat  molitor,  sic  dici  videtur.  Stat. 
Aveflae  ann.  1496.  cap.  104.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  TJnus  sestarius  rasus  faciat  et  con- 
tinuat  xxiv.  Multurarios  rasos,...capiendo 
prò  multura  cujuslibet  sestarii  et  quolibet 
sestario  unum  Multurerium  (sic)  rasum. 
Vide  Moldura  in  Molta  2. 

1  MULTURENGIA,  Variee  molitura 
miscellum  frumentum.  Charta  ann. 
1190.  in  Tabular.  Sangerm.  fol.  73  :  Dedit 
illis  in  eleemosinam  in  molendino  suo 
septem  sextaria  annonss ,  medietatem 
hibernagii  et  medietatem  Multurengiae. 
Charta  Galerani  Com.  de  Mei  lento  tom. 
4.  Hist.  Harcur.  pag.  1620  :  Retinuimus 
in  manu  nostra  duos  modios  et  dimidium 
Multurengias,  singulis  annis  nóbis  persol- 
vendos.  Ubi  perperam  editum,  Multuren- 
gras.  Vide  Mousturangia. 

*  MULTUS,  Molitus,Gall.  itfòulu.Charta 
ann.  1331.  in  Beg.  66.  Chartoph.  reg. 
eh.  527  :  Ad  quae  pondera  dicti  molinerii 
seu  dieta  molendma  gubernantes  biada 
molenda  et  farinam  Multam  apparere  et 
ponderare  haberent. 

MULVELLUS,  Piscis,  qui  in  mari  An- 
gliae  Boreali  copiose  capi  tur  in  aestate, 
Londoniis  Greenfish  :  Lan castrensi  bus 
Mihvin,  apud  Sylvestrum  Giraldum  lib. 
2.  Itiner.  Cambr.  cap.  9.  et  in  Descript. 
Cambriae  cap.  5.  ubi  perperam  Mulnel- 
lus,  ut  et  in  Fleta  lib.  2.  cap.  12. § 12. 
Vetus  Charta  laudata  a  Spelmanno  : 
Dedit....  quibuslibet  leprosis  Eborum  ve- 
nientibus  in  vigilia  diei  S.  Johannis  Bapt. 
Mulvellum,  butyrum,  panem,  cerevisiam, 
etc» 

1.  MULUS.  Epitaphium  S.  Prudentii 
Episcopi  Tarracon.  apud  Ambrosium 
Mòralem  lib.  11.  cap.  1Ì\ 

Funus  aacratum,  non  mortali  luce  lalum, 
Sed  proprio  Mulo  condilur  hoc  tumulo» 


Quid  hic  mulo  sonat,  non  percipio. 

®S*  Nativa  et  propria  significatane 
hic  Mulus  acci  pi  tur  ,  ut  discimus  ex 
ejusdem  Prudentii  Vita  tom,  3.  Aprii, 
pag.  593  :  Prsscipio  ut  corpus  meum  im- 
ponatis  super  mulum,  cui  insidere  con- 
suevi  ;  et  ubi  requieverit  ibi   sepulchrum 

mihi  parate Straverunt   mulum9  et 

corpus  venerandum  leviter  ab  ecclesia 
trahentesy  illud  super   mulum  imposue- 

runt mulum  in  via    absque  ductore 

miserunt Ibi  introivit  mulus  cum  cor- 

pore  S.  Prudentii,  et  genu  flexo  ibidem 
pausavit. 

*  2.  MULUS,  Acervus,  cumulus,  Gali. 
Meule.  Lib.  nig.  episc.  Carnot.  :  Major 
de  Pialovillari  advoàvit  se  tenere  a  do- 
mino  Camotensi  episcopo ,  videlicet 

unum  Mulum  feni  in  prato  de  Berjon- 
villa.  Vide  supra  Mollus  2. 

T  MUMAX  Ignis,  Confectitius,  qui  et 
Ignis  Graecus,  Gali.  Feu  Grégois,  dicitura 
Vide  Ignis.  Pandulphus  in  Vita  Gelasii 
II.  PP.  :  Sseva  insuper  jam  per  ripam 
Alemannorum  barbaries  tela  contra  nos 
mixta  toxico  jaciebat.  Minilabantur  etiam 
nos  intra  aquam  natantes  Mumaci  ione 
cremare,  nisi  Papam  et  nos  in  manwus 
eorum  redderemus. 

1  MUMBURDUM.  Vide  in  Mundibur- 
dus. 

MUMIA,  apud  Matth.  Silvaticum,  est 
illud  quod  invenitur  in  sepulcris  bolsa- 
matorum9  in  quibus  humor  mortui  cum 
aloe  et  myrrha  resolvitur,  quibus  ipsa 
cor  por  a  condiebantur,  et  similatur  pici 
marinse.  Solebant  antiquitus  corpora  bai- 
samoy  myrrha  et  aloe  condiri,  et  fit  apud 
paganos  et  Saracenos  circa  Babyloniam, 
ubi  est  copia  balsami.  Idem  Silvaticus  : 
Kretal,  i.  Mumia.  Consta ntinus  Africa- 
nus  lib.  de  Gradib.  :  Mumiam  quidam 
dicunt  esse  aspalathum  ;  qusedam  tamen 
species  est  in  veteribus  monumentis  in- 
venta, quse  optima  est.  Antiqui  etiam 
mortuos  ex  ea  ungebant,  ne  cito  putresce- 
rent,  aul  vermes  producerent.  C alida  et 
sicca  est  in  tertio  gradu.  Valet  contra 
fracturam  capiti* ,  etc.  [Anastasius  in 
Epitome  Chron.  Casin.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  361  :  Jam  vero  de  sceleratis- 
sima  peccatorum  sentina  et  totius  perver- 
sitatis  et  nequitóse  radice  Strumbulo  qui 
et  Mummulo,  quod  dicam  ?  qui  juxta  no- 
minis  sui  derivationem  liquor  feetidus 
interpretatur>  Mummia  enim  liquor  feeti- 
dus est,  fluens  de  cadaveribus  mortuo- 
rum.)  Sai  masi  us  ad  Solinum  mumias  et 
momias  dictas  putat  a  thure,  quod  ot|x<o- 
uov  vocabant,  quo  condiebantur  corpora. 
In  describenda  JEgyptiorum  conditura 
multa  habent  Herodotus  lib.  2.  et  Dio- 
dorus  lib.  1.  ex  quibus  observare.  licet 
cadavera  olim  domi  subrecta  in  loculo 
ad  parietes  statuta  :  sed  postmodum 
lectulis  imponi  consuevisse  scribit  Atha- 
nasius.  Siliùs  lib.  13.  vers.  474  : 

i-Egyptia  tellus 

Claudit  odorato  posi  funus  stantia  saxo 

Corpora,  et  a  mensisexsanguem  haut  separat  umbram. 

Vide  Kirkmannum  lib.  1.  de  Funeribus 
cap.  8.  Chiffletium  de  Linteis  sepul era- 
li  bus  cap.  3.  Petrum  de  Valle  in  Episto- 
lis,  etc.  Alias  vocis  Mumise  originationes 
ex  Bocharto  et  aliis,  vide  apud  Mena- 
gi um  in  Orig.  Gali.  pag.  812.  et  Octa- 
vium  Ferrarium  in  Orig.  Ital.  Adde 
Leonardum  Fuchsium  ad  Myrepsum 
sect.  1.  cap.  13.  et  lib.  1.  Paradox,  me- 
dicin.  cap.  40. 

1  Mumia,  Cadaver  siccum,  in  Miracu- 
lis  B.  Gregorìi  Verucul.  tom.  1.  Maii 
pag.  539:  Ex  quo  prss  infirmitatis  longi 


544 


MUN 


MUN 


MUN 


tudine  tantum  pellem  et  ossa  retinet 

ita  quod  cadaver  et  Mumiam  diceres. 

1  MUMMENTUM.  Remi  gius  Autissio- 
dor.  in  Homil.  de  Nicodemo  :  Quia  ergo 
iste  alicujus  sibi  Mummenti,  ut  potè  doc- 
tor,  esse  videbatur.  Ubi  Glossator  qui- 
dam ,  i.  e.  Sublimitatis.  Legerem  ego 
momenti,  pronità  et  facili  emendatione. 

MUNA.  Charta  Italica  ann.  1287  :  Vo- 
verunt....  quod  apportabunt  ad  sepultu- 
ram  suam  (S.  Ambrosii  Senensis)  unam 
Munam,  an  minamf  Vide  Bollandum 
20.  Mart.  pag.  208.  [Muna,  munera  quae 
militibus  danturf  in  Gloss.  Isid.  Ita!. 
Muno,  munus,  donum.] 

1  MUNATA.  Statuta  Vercell.  lib.  1.  fol. 
15  :  Ut  becharii  suo  loco  et  tempore  de 
carnibus  Munatas  faciant  meltores  et 
bonas  carnes  venderti.  Alia  perinde  mini 
ignota  notione  lib.  2.  fol.  34  :  Rabitores- 
pectu  ad  statutum  quo  cavetur  quod 
de  bonis  immobilibus  dentur  Muriate 
quinque  prò  quatuor  in  solulum  credito' 
ribus 

1  MUNBURDUM  ,  Munburdus  ,  Mun- 
burnare.  Vide  Mundiburdus. 

MUNCHEWAT.  Monasticum  Anglic 
tom.  1.  pag.  398  :  Prohibeo  etiam  ne  ali- 
quis  piscetur  infra  stagnum  et  Munche- 
wat,  pr&ter  Monachos. 

*MUNCT0RIUM,  [Mocheron  de  can- 
dente. (Gloss.  Lat.  Gal.  Bibl.  Insul.  E. 
36.  XV.  s.j] 

1.  MUNDA,  [f.  Idem  quod  Defensa, 
Locus  foreste^  in  quo  nec  venari  nec  usa- 
gium  capere  licet,  a  Saxon.  Mund, 
Defensio.]  Charta  Pontii  Comitis  Tolo- 
sani  Primarchionis  et  Dueis  Aquitano- 
rum,  et  Garsìs  uxori s,  apud  Gatellum  : 
Damus  similiter  totum  allodium  et  totum 
potestativum  de  Ecclesia  et  omni  Paro- 
chia,....  et  fontes,  montes  et  colles,  et  Mun- 
das  cum  nemoribus,  cum  silvis  et  forestis, 
et  cum  omnibus  fivalibus  et  mercariis, 
etc. 

2.  MUNDA,  Os  :  unde  Tener  emunda, 
urbs  in  Flandria,  quod  exstructa  sit  ad 
ostium  Tenera  fluvii,  vox  orta  a  Gothis 
apud  quos  munt  os  et  buccam  sonat,  ut 
testatur  Smaragdus  in  Comment.  ad 
Partes  Donati;  cui  Wigmunt  est  Va- 
lens  bucca  :  Ricmunt,  Potens  bucca  :  Rat" 
munt,  Consilium  oris,  etc.  Vide  Linda- 
num  in  Teneremunda,  [et  Schilt.  in 
Gloss.  ad  vocem  Munt.] 

1 3.  MUNDA,  Mappa.  Regula  consueta 
Toribii  Archiep.  Limae,  !tom.  4.  Cohcil. 
Hispan.  pag.  674  :  Singulis  septimanis 
apponent  Mundas  et  pallia  et  corporalia 
et  purificatoria  ad  omnia  aliarla. 

f  MUNDALIA,Mundanalis.  Vide  Mun- 
dus  1. 

*  MUNDALIS,  Ssecularis,  nostris  alias 
Mondain.  Lib.  de  Mirab.  Romae  apud 
Montemfalc.  in  Diar.  Ital.  pag.  289  :  Et 
sicut  ipsi  sunt  nudi,  ita  omnis  Mundalis 
scientia  nuda  et  aperta  est  mentibus  eo- 
rum.  Toutes  justices ,  tant  ecclesiastes 
comme  Mondaines,  in  Coarta  ann.  1335. 
ex  GhartuJ.  Val  ce  1.  sign.  E.  (Euvres 
mondaines  appellantur,  Opera  consueta, 
a  quibus  abstinere  solent  diebus  Domi- 
ni cis  et  festivis,  in  Lit.  ann.  1372.  tom. 
5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  606  :  Pour 
ce  que  le  jour  de  Dimenche  est  jour  $o- 
lempne,  et  doit  on  cesser  de  toutes  esuvres 
mondaines  par  tout  fèal  Crestien,  etc. 
Vide  in  Mundus. 

*  MUNDANUS,  [Ut  Mundalis  ;  vide 
quoque  in  Mundus  :  «  Ut  qui  cybos 
0 liristi  pauperibus  exibebat,  in  pastum 
Mundanx  militi»  transferretur,heu,pro 
dolor,  tanquam  Mundana  possessio  di- 
lacerati^. »  (Charta  Oluniac.  coli.  Bur- 
gund.  B.  N.  t.  78.  n«  112.  an.  1059.)] 


f  MUNDAT,  Immunitas,  locus  vel  dis- 
tri et us  exemtus  a  jurisdictione  civili 
ordinaria.  Oodex  MS.  Ruffacensis  apud 
Schilt.  in  Gloss.  Teuton.  :  Eie  notantur 
redditus  et  possessione*  Episcopi  A.  in 
districtu  Rubi  aceri  si,  qui  vulgariter  dici- 
tur  die  Mundat.  Vide  Munitas  2. 

*  MUNDATA.  Charta  Guidon.  Malivic. 
ann.  1234.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonst.  col.  235:  Dedi  etiam  dictis 
canonicis....  sexaginta  solidos  Parisienses 
in  reditu  meo  de  Mundata  illis  annuatim 
reddendos.  Sed  leg.  Medunta ,  Gali. 
Mante» 

1  MUNDATIO,  Purgatio.  Charta  Hil- 
duini  ann.  832.  apud  Felibian.  in  Hist. 
Sandionys.  pag.  li  :  Infra  monasterium 
in  ponte  perticas  quinque,  in  Mundatione 
Crodaldi  ut  supra. 

1  MUNDATORIUS,  Advocatus  monaste- 
rii,  a  Saxon.  Mund,  Protectio,  tutela, 
defensio,  sic  dictus,  quod  monasterii 
jura  defendat  ac  tueatur.  Praeceptum 
Pipini  Reg.  Aquitan.  in  Tabulano  S. 
Florentii  :  Si  in  immunitate  monasterii 
de  Glonna  reus  repertus  fuerit  vel  dictus, 
a  nemine  distringatur,  nisi  a  loci  Mun- 
datorio,  nisi  forte  exinde  ipsius  latronis 
fuerit  ejectio.  Nec  cuiquam  mirum  esse 
debet  quod  Advocatus  judicis  partes  hic 
agat ,  eos  quippe  jus  dixisse ,  intra 
jurisdictionem  ecclesiarum ,  quarum 
Advocati  erant,  certum  est.  Vide  Advo- 
cati. 

t  MUNDATUS  per  Assisam,  Solemni 
judicio  absolutus.  Leges  Malcolmi  II. 
Regis  Scoti®  cap.  3.  n.  2  :  Pro  quolibet 
nomine  Mundato  per  assisam,  prò  tractu 
extra  rotulos ,  quatuor  denarios.  Galli 
dicere nt  :  Pour  ètre  tire  du  ròte  des  acca- 
sations  ou  des  amendes. 

t  MUNDBRICE ,  Mundbrighe.  Vide 
infra  Mundbrece. 

f  MUNDBURGUM,  Mundeboro,  etc. 
Vide  Mundiburdus. 

MUNDERECE,  in  Legibus  Edmundi 
Regis  cap.  6.  Mundbrice,  in  Legib.  Al- 
vredi  cap.  3.  Mundbriche,  in  Legibus 
Kanuti  cap.  2.  Mundebriche,  apud 
Bromptonum,  ubi  exponitur  l&sio  Ma- 
jestatis  :  Infractio  pacis,  in  iisdem  Legi- 
bus cap.  32.  Maxime  vero,  si  etymon 
vocis  spectetur,  protectio  ni  s,  tutelae,  ac 
defensionis  Regiae  violationem  et  in- 
fractionem  sonat,  Infr action  de  la  sau- 
vegarde  du  Roy.  Confecta  enim  ex  Saxo- 
nico  mund,  protectio,  tutela,  ut  in 
voce  Mundius,  docemus,  et  brice,  rup- 
tura.Occurrit  praeterea  in  Legibus  Hen- 
rici  I.  Regis  Angli»  cap.  37.  66. 
I»  iEthelb.  cap.  75.] 

1  MUNDERUS,  f.  Libellus  memorialis, 
Gali.  Memoire,  a  Sax.  Mund,  Memoria. 
Charta  Ottonis  Comit.  Palatini  ann. 
1231.  apud  Tojner.  Histor.  Palat.  inter 
Instr.  pag.  148  :  Volumus  ut....  utensilia 
capellanise  nostrse  conservet,  vel  faciat 
Camerarium  nostrum  subjecto  Mundero 
conservare,  et  distributio  eleemosinarum 
nostrarum  juxta  discretionem  prsedicti 
Pr adati  fiat  et  ordinetur. 

®  Nunderus  ex  eadem  Charta  inter 
Probat.  tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col. 
294. 

1  MUNDI  A,  Idem  quod  Mundium  infra, 
apud  Jo.  de  Janua.  Vide  Frea. 

MUNDIALIS,  [MUNDIALITAS,  MUNDIA- 

nus,  etc]  Vide  Mundus  1. 

MUNDIATUS.  Vide  Mundium. 

1  MUNDIBRIUM,  Mundiburdum,  etc. 
Vide  Mundiburdus. 

MUNDIBURDUS,  Patronus,  defensor» 
tutor  :  vox  ejusdem  originis  ac  mun- 
dius,  Anglo-Saxonibus  mund-bora, 
KiJiano  mond-boor,  mond-baer,  et  mom- 


boor.  [*»  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ. 
pag.  465.  Graff.  Thes.  Ling.  Frane,  tom. 
3.  col.  147.  voce  Muntporo.J  Ridicule 
porro  Ugutio,  et  ex  eo  Wilf.  Brito  in 
Vocabular.  MS.  et  auctor  Mamotrecti  : 
Mundus  muliebris  dicitur  apparai  us  ad 

ornatum  mulieris, unde  et  ministros 

talium  Mundiburdos  vocamus.  Charta 
Rodulphi  Arch.  Bitur.  ann.  855.  in  Ta- 
bul.  Bellilocensi  Oh.  14:  Ut  prò  voto  et 
arbitrio  sui  quem  tutor em  et  Mundibur- 
dum habere  voluerint,...  eis  concedatur 
facultas  eligendi.  Alia  Friderici  I.  Imper. 
ann.  1171  :  Memoratus  Episcopus  oppi- 
gnoratum  sibi  beneficium,.».  in  manum 
nostram  reportavit,  nosque  illud  petitione 
et  assensu  ejus  de  manu  propria  in  ma- 
num Henrici  ejusdem  Ecclesia  Propositi 
et  jEgidii  Comitis  de  Durachio,  qui  tradì- 
tionis  hujus  Advocatus  et  Mundiburdus 
institutus  est,....  libere  et  absolute  tradì- 
dimus.  Burchardus  Wormaciensis  in 
Lege  Familiae  :  Si  quis  eorum  domum 
alterius  cum  armata  manu  introierit,  et 
filiam  ejus  vi  rapuerit,  cuncta  vestirnenta 
quibus  tunc  induta  fuerat,  quando  rapta 
est,  singulariter  in  triplum  patri  ejus3  vel 
Mundiburdo  restituat. 

35^*  Nostris  Mainbourg,  eadem  no- 
tione. Confcederatio  inter  Carolum  VIII. 
Reg.  Frane,  et  Maximilianum  I.  Reg. 
Rom.  ann.  1495:  Item  que  les  Comtez  de 
Rourgogne,  Artois,  etc.  seront  rendus  au 
Roy  des  Romains  comme  pere  et  Main- 
bourg de  mondit  Seigneur  l'Archiduc. 
[**  Germanis  Mompar ,  Monbaer,  etc. 
Vide  Haltaus.  Glossar.  German.  col. 
1373.  voce  Mundburd.] 

*  Mundiburgus,  ut  Mundiburdus, 
Tutor.  Charta  Bern.  episc.  Hildeshem. 
apud  Leuckfeld.  in  Antiq.  Walckenried. 
part.  1.  cap.  10.  |  6  :  Consensu  et  adsti- 
pulatione  fratrie  sui  Bodonis  legitimi 
Mundiburgi  et  hseredis. 

1  Munburdus  ,  Eodem  significatu,  in 
Prsecepto  Rodulphi  Reg.  Frane,  ann. 
930.  apud  Baluz.  Hist.  Tutel.  col.  328  : 
Quo  decedente,  qualem  commuaiter  vo- 
luerint Munburdum  et  causedicum  ha- 
beant, 

1  Mundeboro,  Idem  qui  Mundiburdus. 
Charta  Chlodovaei  III.  ann.  693.  apud 
Felibian.  Histor.  Sandionys,  pag.  xiv  : 
Ipsi  Amalbercthus  nec  venissit  ad  piaci- 
tum,  nec  ipso  Mundeborone  suo  inlust. 
viro  Ermechario. 

Mundibordis,  Eadem  notione,  in 
Charta  apud  Willelmum  Hedam  in  Ber- 
nulfo  Episcopo  Traject.  20  :  Mundibor- 
dem  vero  vel  aefensorem  alibi  non  inqui- 
ramus,  nisi  ad  supradicti  Sancti  altare, 
ad  defendendum  scilicet,  etc. 

MUNDEBURDIS,  et  MUNDIBURDIS,  De- 

fensio,  tutela,  in  Leg.  Rip.  tit.  35.  §  3. 
Ut.  58.  §  13.  in  Capitul.  1.  Caroli  M.  ann. 
802.  cap.  40.  in  Capit.  3.  ann.   813.  cap. 

13.  in  Capitul.  1.  incerti  anni  Caroli  M. 
cap.  54.  in  Concil.  Meld.  ann.  845.  cap. 
41.  Marculf.  lib.  1.  form.  24:  Et  sub 
Mundeburde  vel  defensione  illustris   viri 

illius  Majoris   domus  nostri quietus 

debeat  residere.  [Testam.  Karileffl  ann. 

14.  Childebertiapud  Mabill.  tom.  3.  Ana- 
lect.  pag.  81  :  Ipsi  prsedicto  Pontifici 
domno  Innocenti  tradere  cupiebam,  sub 
cujus  Mundiburde  vel  defensione  tara 
ego,  quam  et  ipsse  res  sive  homines  ibi- 
dem  degente* y  futuri*  temporibus  esse 
meruissemus.]  Charta  Caroli  Martelli 
apud  Serrarium  lib.  3.  Rerum  Mogunti- 
narum  pag.  470  :  Cum  nostro  amore,  vel 
sub  nostro  Mundeburde  et  defensione 
quietus  et  conservatus  esse  debeat.  Capit. 

Caroli  Cai.  tit.  26.  27  :    Ut  Ecclesia 

talem  Mundeburdem  et  honorem  habeant, 


MUN 


MUN 


MUN 


545 


sicut  tempore  antecessorum  nostrorum 
habuerunt.  Et  tit.  33  :  Mundeburdem  au- 
tem  ad  defensionem  Rom.  Ecclesia  pari-' 
ter  conservabimus.  Adde  Tradì t,  Fuld. 
lib.  1.  trad.  39.  [Mainbournie,  in  Edicto 
Philippi  Pulcri  ann.  1308.  tom.  1.  Ordi- 
nat.  Reg.  Frane,  pag,  459  :  Commandons 
quant  as  vivres,  que  nous,  la  Boy  ne  nos- 
tre compaigne,  quant  nous  Vaurons,  nos 
effans  estans  avec  nous,  en  nostre  Main- 
boumie.] 

T  Mondeburdis,  Eodem  significata, 
in  Prsecepto  Caroli  C.  ex  Tabular.  Oom- 
pend.  :  Volumus  pariterque  jubemus  ut 
sub  ea  lege  qua  res  fisci  nostri  jugiter 
maneant,  atque  sub  eo  Mondeburde  et 
def emione  tueantur  ac  defendantur  et 
sub  ea  tuitione  imperiali  consistant  qua 
coinobia. 

Mundeburdum,  Eadem  notione.  Con- 
cili um  Mei  dense  cap.  41  :  Causa  defen- 
sionis  et  Mundeburdi.  Charta  Pipi  ni  Re- 
gis  Aquitaniae  apud  Beslium  :  Sub  nos- 
tro  Mundeburdo  vel  immunitatis  tuitione. 
[Capitul.  4.  Caroli  M.  ann.  806  :  Ut  vidua 
et  orphani  et  rninus  potentes  sub  Dei  de- 
fensione  et  nostro  Mundeburdo  pacem 
habeant.  Adde  Diploma  Caroli  Simplicis 
Reg.  Frane,  saec.  5.  Bened.  pag.  8.  et 
Odonis  Reg.  ann.  890.  inter  Probat.  tom. 
2.  Hist.  Occit.  col.  25.] 

Mandeburda.  Charta  Ludovici  Im- 
per.  ann.  815.  apud  Meurissium  in  Hist. 
Episc.  Metensium  :  Deprecans  ut  ipsam 
precariam  quatn  a  supramemorato  Ab- 
bate Optarlo  acceperat,  per  nostram  Man- 
deburdam  et  licentiam  diebus  vita  sua, 
sicut  inter  eos  convenerat,  habere  po- 
tuisset, 

1  Mandiburdium,  et  Mandiburnium, 
in  Charta  Ottonis  II.  Imperat.  ann.  980. 
apud  Miraeum  tom.  1.  pag.  655:  Sub 
Mandiburnio  et  defensione  succedentium 
Regum  vel  Imperatorum  deliberatum  est 
mansurum....  Sub  defensione  nostra  ac 
Mandiburdio  nostro  sint,  atque  successo' 
rum  nostrorum. 

*  Mundburdium,  Defensio,  tutela. 
Charta  Odon.  reg.  ann.  889.  inter  Pro- 
bat. tom.  2.  Hist.  Occit.  col.  24  :  Quate- 
nus  ipsum  locum  in  nostra  defensione, 
cum  omnibus  ad  eum  pertinentibus,  ha- 
beremus  simul  et  defensione,  sicut  prace- 
dentes  reges  comprobantur  hactenus  pra- 
ceptorum  indagine  ferisse.  Quod  nos  quo- 
que audientes  Ubenter  eorum  acquievimus 
consiliis  ,  et  prafatum  ccenobium  sub 
nostro  Munburdio  ac  tuitione  statuimus. 
Vide  in  Mundiburdus. 

Mundburgum.  Withredus  Rex  Can- 
tuariorum  in  Judiciis  cap.  2  :  Paris  Ec- 
clesia, quod  Mundburgum  vocant,  50. 
solidorum  esto  compensano. 

Mundeburgium.  Epistola  Caroli  Mar- 
telli 32.  inter  Epist.  S.  Bonifacii  Archi- 
episc.  Moguntini  :  Bonifaeius  Episcopus 
ad  nos  venti,  et  nobis  suggessit,  quod  sub 
nostro  Mundeburdxo  vel  defensione  eum 
reripere  deberemus...  Proinde  nos  taliter 
visi  fecimus  ei  roratam  dare,  ut  ubicun- 
que  ubi  et  ubi  ambulare  videtur,  cum 
nostro  amore,  vel  Mundeburgio  et  de- 
fensione  quietis  vel  conservatus  esse  de- 
beat. 

1  Mundoburdum,  in  Capitulari  2.  Ca- 
roli M.  ann.  802.  cap.  20. 

MUNDOBURGIUM      ECCLESIARUM   ,     in 

Capitulari  7.  Caroli  M.  ann.  803.  cap.  1. 

MUNDEBURNIUM,  et    MUNDIBURNIUM, 

in  Charta  Ottonis  II.  ann.  980.  apud 
Hermannum  Stangefolium  lib.  2.  Anna- 
lium  Circuii  Westphalici  pag.  201.  et 
in  alia  apud  Bartholomaeum  Fizen  in 
Hist.  Leodiensi  pag.  275.  [Praeceptum 
ChlodovaBi  Reg.  Frane,  ann.  496.  (si  ta- 
v 


men  genuinum)  tom.  4.  Gali.  Christ. 
inter  Instr.  col.  125  :  Nostra  celsitudini 
tradidit  et  commendava,  ut  sub  nostra 
emunitate  et  Mundiburnio,  nostrorumque 
successorum  Regum  semper  maneat. 
Charta  Pipini  Reg.  ann.  765.  apud  D. 
Calmet.  tom.  1.  Hist.  Lothar.  col.  281  : 
Sub  Regum  Mundibumio  in  sacula  ma' 
nere  decerno.  Adde  Chartam  Henrici 
III.  Imperat.  ann.  1051.  apud  Tolne- 
rum  Histor.  Palat.  inter  Instr u menta 
pag.  26.] 

Bundburdum,  prò  Mundeburdum.  Di- 
ploma Alberti  Regis  Itaiiae  prò  Monas- 
terio  Casauriensi  in  Tabul.  MS.  ejusd, 
Monasterii  :  Idcirco  hunc  Bundburdum 
scribere  jubentes,  pracipimus,  etc. 

Mudburdum  et  Mundburdum.  Charta 
Ottonis  Imp.  ann.  968,  apud  Ughellum 
tom.  7.  pag.  1311  :  Si  quis  igitur  confir- 
malionis,  pracepti,  seu  cessionis  Mud- 
burdi  violator  extiterit,  etc.  Adde  pag. 
1334. 

1  Mumburdum.  Charta  Hugonis  et 
Lotharii  Reg.  Ita],  ann.  943.  apud  Ec- 
cardum  in  Origin.  Habsburgo-Austr. 
pag.  154  :  Recipimus  insuper  prataxatam 
ecclesiam  cum  sacerdolibus  et  clero  nunc 
et  in  posterum  inibi  famulantibus  sub 
nostra  tuitionis  Mumburdum. 

Munburdum.  [Charta  Caroli  M.  ann. 
775.  saec.  3.  Bened.  part.  2.  pag.  265  : 
Pracipimus  praterea  prafatum  monaste- 
rium...  cum  fratribus  et  monachis  ibidem 
Leo  famulantibus,  sub  nostra  tuitionis 
Munburdum  omni  tempore  permanere.] 
Chronicon  S.  Vincentii  ad  Vulturnum 
lib.  1  :  Sub  ipsius  tuitionis  Munburdum 
omni  tempore  pacata  et  quieta  valerent 
persistere.  Adde  pag.  675.  677.  694.  etc. 
Testamentum  Ademari  Vicecomitis  Sca- 
lensis  et  Abbatis  Militis  Monasterii 
Tutelensis  :  Sunt  autem  Monachi  in 
Munburdo  Regis  ad  locum  salvum  fa- 
ciendum. 

*Munburgum,  Eadem  notione.  Charta 
Hugon.  reg.  Ital.  ann.  928.  apud  Mura- 
tor.  tom.  5.  Antiq.  Itaf.  med.  sevi  col. 
940:  Monasterium  de  Gazo...  eum  omnibus 
qua  diri  vel  nominari  possimi  ad  eundem 
monasterium  pertinentibus  vel  aspicienti- 
bus  ,  prò  Dei  amore  animague  nostra 
remedium ,  sub  nostra  tuicionis  Mun- 
burgum  defendimus  et  custodimus. 

T  Mundibrium  ,  in  Charta  Henrici 
Reg.  Rom.  ann.  1003.  apud  Marten.  tom. 
1.  Ampliss.  Collect.  col.  363  :  Nostram 
suppliciter  precata  est  clementiam,  ut  et 
nos  ipsum  locum  cum  suis  pertinentiis 
in  nostrum  Mundibrium  et  defensionem, 
prò  redemptione  anima  nostra  suscipe- 
remus. 

Mundiburdum.  [Donatio  Rodulfi  Co- 
mit.  Turen.  ann.  824.  apud  Baluz.  Hist. 
Tutel.  col.  309  :  Quemcumque  de  heredi- 
bus  nostris  vestra  elegerit  voluntas  in 
Mundiburdo  vel  tuitione ,  etc]  Charta 
Caroli  C.  Imp.  ann.  859.  in  Tabularlo 
Abbati»  Bellilocensis  in  Lemovìcensi- 
busnum.  4  :  In  nostra  defensione  et  tu- 
tela seu  Mundiburdo  reciperemus. 

Mundiburdium  ,  [in  Charta  Pipini 
Reg.  ann.  764.  apud  Calmet.  tom.  1. 
Hist.  Lothar.  col.  280.  Praeceptum  Ar- 
nolfì  Regis  ann.  891,  apud  Marten.  tom. 
1.  Ampliss.  Collect.  col.  238:  Sub  nostra 
protectionis  tutamine  et  Mundiburdio 
quiete  persistere,  Deique  misericordiam 
prò  nobis  attentius  exorare.]  Joannes 
XVII.  PP.  in  Epist.  a  Gretzero  edita  in 
Vita  S.  Henrici  Imp.  de  Episcopatu 
Bambergensi  :  Sit  ille  Episcopatus  liber, 
et  ab  omni  pò  testate  extranea  securus, 
Romano  tantummodo  Mundiburdio  sub- 
ditus.  Ditmarus  lib.  2  :  Eandem  Abba- 


»  tiam  Mundiburdio  Etheldagi  Bremensis 
Archiepiscopi  subdidit.  Acta  Murensis 
Monasterii  :  Pradia  sua  sub  censu  legi- 
timo  UH  contradiderunt,  ea  conditione  ut 
sub  Mundiburdio  ac  defensione  illius  sem- 
per tuti  valerent  esse.  Charta  Henrici 
IV.  Imp.  ann.  1111.  in  Metropol.  Salis- 
burg.  tom.  3.  pag.  94  :  In  Mundiburdium 
defensionis  eos  suscepi.  Ita  rursum  pag. 
396.  et  in  Bullario  Casinensi  tom.  2. 
pag.  7.  Vide  Joannem  Vili.  PP.  Epist. 
238.  Roveri um  in  Reomao  pag.  29. 
Diplomata  Belgica  Miraei  lib.  1.  cap. 
8.  etc. 

**  Munboràtio.  Polypt.  Irmin.  Br.  9, 
sect.  268  :  Qui  per  chartam  Munboratio- 
nem  S.  Germani  habet. 

Mundiburdia  dieta  prseterea  ipsa  Im- 
peratorum ac  Regum  Diplomata,  qui  bus 
Ecclesia^  ac  Monasteria  in  eorum  Mun- 
diburdio, seu  tuitione  ac  defensione  po- 
nuntur:ut  apud  Ughellum  tom.  2.  pag. 
569,  645.  708.  tom.  7.  pag.  1311. 1334.  et 
alios.  Papias  :  Mundiburdia,  Regum  vel 
Principum  sunt  pracepta.  Quo  spectant 
ista  ex  Vita  S.  Hermelandi  Abb.  :  Si 
autem  prò  parva  retributionis  intuitu  Mo- 
nasterium adificare  desiderat,  hortor  ut 
regalibus  eum  manibus  tuendum  commit- 
tat,  et  ut  Regis  dementici  talem  pracep- 
tionem  facere  dignetur,  ut  nulla  alia 
potestas  maligno  instigatus  spiritu,  omni 
dominationis  occasione  suolata,  molestiam 
habitantibus  in  eo  ingerere  audeat,  qua- 
tenus  Regali  defensi  prasidio,  prò  ejus 
totiusque  sui  Regni  pace,  libere,  remota 
pravorum  impulsione,  Chnsti  interpellent 
clementiam. 

1  Munburnare,  Tueri,  regere.  Charta 
ann.  1264.  tom.  2.  Hist.  Eccl.  Meld.  pag. 
166  :  Mittent  duos  fratres  ecclesia  sua 
in  dieta  domo  ad  servandum  et  Munbur- 
nandum  domum  pradictam  et  omnia  bona 
ipsius. 

1  MUNDIBURGIS,  Quod  a  curte  domi- 
nica  dependet,  ejus  pertinentiae,  appen- 
ditiae.  Hist.  Novientens.  Monast,  apud 
Marten.  tom.  3.  Anecd.  col.  1132  :  In 
VÌ8WÌlre  qua  est  in  pago  Prisiacensi  cur- 
tis  dominica  cum  omni  Mundiburge  sua, 
ecclesia  videlicet  cum  deci  ini  s  suis,  salica 
terra,  mansus  serviles  et  censuales,  etc. 
Ibidem  ,  ubi  alise  curtes  recensentur 
loco  mundiburge,  legitur  pertinentiis, 
appenditiis,  consequeatiis,  utilitatibus  ; 
unde  genuina  vocis  mundiburge  notio 
accipienda  videtur. 

1  MUNDICINA,  Id  quo  aliquid  tergi- 
tur,  mundatur.  Apuleius  in  Apologia  : 
Nam  petiisse  eum  a  me  aliquid  tersui  den- 
tium,  versus  testantur  : 

Calpurniane,  salve,  properis  versibus. 
Misi,  ut  petiàli,  Mundicinas  denlium. 

MUNDIC0RDIS,  unica  voce,  Mundus 
corde,  in  Vita  Alcuini  num.  9.  [Occurrit 
praeterea  apud  S.  Bernardum  Serm.  de 
S.  Martino,  in  Vita  vener.  Idae  tom.  2. 
Aprilis  pag.  168.  et  in  Actis  S.  Veroli 
tom.  3.  Junii  pag.  383.] 

]  MUNDICULUS,  Idem  qui  infra  Mun- 
dilìo.  Concil.  Trevir.  ann.  1152.  apud 
Marten.  tom.  7.  Ampliss.  Collect.  col. 72: 
Super  Mundiculos  vero  minister  ecclesia 
et  advocatus  placitum  tenere  debent,  et 
ecclesia  totum  censum  habebit...  Idem 
vero  de  placito  fabrorum,  ecclesia  videli- 
cet medietatetn  questus  recipiet. 

•  MUNDIFICATIO  ,  Mundities  ,  Ital. 
Mondificazione.  Pactum  inter  reg.  episc. 
et  consul.  Caturc.  ann.  1351.  in  Reg.  80. 
Chartoph.  reg.  eh.  487  :  Poterunt  dicti 
consules  statuere  super  ipsis,  qua  con- 
cernent  decoramentum  et  Mundificationem 
civitatis. 

69 


546 


MUN 


MUN 


MUN 


T  MUNDIFICATIVUS,  Purgando,  allin- 
dando aptus,  apud  Matthaeum  Silvati- 
cum.  Vide  supra  Mondi ficatus. 

1  MUNDILIA  ,  Itaiìs  Mondiglie  sunl 
purga  menta,  Gali.  Epluchures  ;  hic  vero 
frumenti  excreta  in  tei  li  gè,  Gali.  Criblu- 
res.  Statuta  Astens.  cap.  17.  fol.  25  : 
Teneatur  Polestas  sine  tenore  facete  ju- 
rare  otnnes  pistores  et  pistorissas...  quod 
non  immiscebunt  legumina,  ncque  sìligi- 
nem,  neque  Mundiliam  vel  barbareatum 
cum  frumento. 

T  Mundilla,  Eadem  notione.  Bulla 
Benedicti  XII.  PP.  ann.  1837.  in  Tabul. 
S.  Victoris  Massi  1  :  Debeant  solvere  biada 
sic  mandata  et  munda  quod  de  centum 
sextariis  non  oporteat  fieri  immunditias 
seu  Munditias  ultra  unum  sextarium. 

MUNDILIO.  Gharta  Adalberonis  Epis- 
copi Metensis,  apud  Meurissium  :  Sta- 
tuimus  quoque  ad  usus  fratrum  in  pr&- 
dicto  sancto  loco  Deo  militantium  quon- 
dam daglamin  finibus  vilhenostrse  sitam, 
nomine  Purnedo,  ubi  etiam  Mundiliones 
plurimi  B.  Arnulphi  commanent,  atque 
commanentes  eandem  supradictam  da- 
giara  legitima  sancitone  custodiunt  ac 
procurant,  quatenus  a  presenti  die  et 
deinceps  supra  memorati  servi  Dei  inibi 
degentes  teneant,  possideanl,  Uberamque 
in  omnibus  habeant  potestatem  quidquid 
ex  illa  voluerint  agendi.  Vox  ejusdem, 
ut  videtur,  originis  qua  est  mundius, 
tutor  ,  qui  aliis  mundio.  Vide  Mun- 
dium. 

3^"  Vocis  quidem  origo  repetenda  vi- 
detur a  Mundium,  tutela,  defensio,  pa- 
trocini um  ;  ea  vero  non  tutor  ipse,  sed 
qui  sub  tutela  est,  significatur  :  de  iis 
quippe  servis  hic  agitur  qui  patronos 
habeoant  perinde  ac  liberti  quique  Al- 
dii,  Fiscalini,  vel  Liti  nuncupabantur, 
ad  rurales  praesertim  operas  addicti, 
licet  aliqua  jam  Iibertatis  specie  donati 
essent.  Haec  praeter  aliata  non  obscure 
innuit  Charta  ann.  765.  apud  D.  Galmet. 
tom.  I.  Hist.  Lothar.  col.  283  :  De  omni- 
bus Mundilionibus,  quos  in  Wormactensi 
regione  damus,  veniunt  quinque  solidi, 
et  octo  denarii  in  missa  S.  Martini,  et  in 
anno  tria  piacila  non  jussa  in  Flammer- 
sheim  curte  requirunt.  Alia  ann.  1121. 
ibid.  tom.  2.  col.  267*  Mundiliones  quo- 
que  annali  piacilo  debent  interesse  et 
nullum  jus  debent  advocato  per  solver  e. 
Vide  Mundiculus. 

^  [«  Mundilionum  si  qui  extra  positi 
sunt,  raasculus  denarios  v,  f emina  pul- 
lum  i  perso Ivet.  »  (Manumissio  incolen- 
ti um  Morville-sur-Seille,  an.  967,  Mus. 
Arch.  dén.  p.  31).] 

T  MUNDILLA.  Vide  Mundilia. 

\  MUNDIO.  Vide  Mundium. 

j  MUNDITENENS ,  unica  voce,  Mundi 
rector,  apud  Tertull.  lib.  adv.  Valentin, 
cap.  22  :  Et  tamen  diabolum  quoque  opus 
Demiurgi  affirmant,  et  Mundi tenentem 
appellant.  Occurrit  apud  eumdem  lib. 
5.  adv.  Marc.  cap.  18^  et  lib.  de  Fuga 
cap.  12. 

MUNDITER  Jur  are,  secundm  verità- 
tem,  in  Lege  Longob.  lib.  2.  tit.  55. 1 14. 
P*  Luitpr.  61.  (6,  8.)] 

MUNDITIAS  Facere,  Scopis  purgare, 
mundare  :  vox  Monachorum  praesertim  : 
Balaier,  Nettoier.   Plautus  in    Sticho  : 

Munditias  volo  fieri»  afferte  scopas. 

Regula  S.  Benedicti  cap.  35  :  Egressurus 
de  settimana,  sabbato  munditias  faciat. 
BernardusMon.in  Consuet.  Cluniacens. 
MSS.  cap.  48  :  Die  vero  sabbati  facient 
Munditias  ,  quod  est  bene  lavare  cum 
scopis  fontem  claustri,  atque  lavatoriumt 
et   mundare  pavimentum    necessarium. 


Capitula  Monachorum  ad  Augiam  direc- 
torum  cap.  10  :  Ut  in  sabbato,  quando 
Munditias  facere  solent,  pedes  cum  silea- 
tio  lavent,  etc.  Chrodogangus  Metensis 
Episc.  in  Regula  Canon,  cap.  9  :  Mun- 
ditias vasorum  faciat,  et  vasa  ministerii 
sui,  quae  ad  ministrandum  accepit,  sana 
et  munda  cellario  reconsignet.  Vita  B. 
Stephani  Abb.  Obasin.  cap.  30  :  Vestes 
abluere,  domos  scopare,  et  caeteras  Mundi- 
tias  sollicite  exercere.  Kero  Monachus  : 
Munditias,  hreinida.  Ardo  in  Vita  S. 
Benedicti  Abbatis  cap.  2.  num.  8  :  Mun- 
ditias Monasterii,  quoties  opportunitas 
expetiit,  exercuit.  Vide  Vitam  S.  Marinae 
cap.  4.  et  Joannem  Abb.  S.  Arnulphi  in 
Vita  B.  Joannis  Abb.  Gorziensis  num. 
77.  Statuta  Guigonis  II.  Prioris  Cartu- 
siensis  cap.  4.  §  20.  cap.  28.  §  5.  Statuta 
antiqua  ejusd.  Ord.  1.  part.  cap.  13.  %  7. 
Mundare  porro  vox  in  hac  re  propria. 
Ebrardus  in  Graecismo  cap.  10  : 

Scoba  domimi  mundat  :  scobs  est  quod  mittitur  extra  : 
Scobs  est  quod  mundo  :  quo  scoba  fit  sede  repello. 

Gregor.  Tur.  lib.  9.  cap.  35  :  Cur  non 
sunt  scamna  haec  operla  stragulìs,  aut 
domus  scopis  Mundata  ? 

Munditia.  Leges  Luitprandi  Regis 
Longobard.  tit.  69.  |1.  ['-94.  (6,  41)]  :  Si 
quiscunque  liber  homo  ancillam  suam  prò 
religionis  et  Munditias  causa  vestem  reli- 
giosam  induerit,  etc. 

MUNDIUM,  Mundio,  ex  Saxon.  m  u  n  d, 
Pax,  securitas,  protectio,  tutela,  tu  ilio, 
patrocini um,defensio  ;mundan,  tueri, 
protegere.  [es  Vide  Graff,  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tom.  2.  col.  813.  radice 
Mund]  Apud  Longobardos  quaevis  femi- 
nae  in  mundio  erant,  ac  puellae  quidem 
in  mundio  ac  tutela  parentum,  vel  si 
deessent ,  agnatorum  ;  feminas  vero 
nuptiali  jugo  devinctae,  in  mundio  erant 
maritorum.  Quemadmodum  olim  femi- 
nse  erant  in  perpetua  tutela  apud  Ro- 
manos,  ut  docet  Ùlpianus  in  fragm. 
institut.  de  tutelis.  Lex  Longob.  lib.  2. 
tit.  10.  P»  Roth.  205.]  :  Nulli  mulieri 
liber x  sub  regni  nostri  ditione  Lege  Lon- 
góbardorum  viventi  liceat  in  suse  potestà- 
tis  arbitrio,  id  est,  sine  Mundio  vivere, 
nìsi  semper  sub  poteslate  viri,  aut  potes- 
tate  curtis  Regiae  debeat  permanere  :  nec 
aliquid  de  rebus  mobilibus  aut  immobi- 
libus  sine  voluntate  ipsius,  in  cujus  Mun- 
dio fuerit,  habeat  potestatem  donandi  aut 
alienando  Adde  Edictum  Rotharis  tit. 
89.  1 1.  In  Speculo  Saxonico  lib.  3.  art. 
45.  §  5  :  Maritus  est  tutor  uxoris  post  des- 
ponsationem.  Ita  etiam  Jure  Francico, 
ubi  Mari  et  Bail  vulgo  appellatur  in 
Gonsuetudinibus  municipalibus.  De 
mundio  puellarum  agitur  in  eadem  Lege 
Longob.  lib.  1.  tit  9.  §  12.  113.  tit.  30. 
gli.  lib.  2.  tit.  11.  tit.  21.  |  11.  20. 
P»  Roth.  200.  202.  Liutpr.  31.  (5.  2.) 
Roth.  195.  196.  197.  Liutpr.  120.  57.  (6, 
67,  4.)  Roth.  388.]  De  mundio  nuptarum, 
lib.  1.  tit.  17.  |  5.  tit,  30.  1  2.  p»  Liutpr. 
141.  (6,  88.)  Roth.  187.1  (vir  autem  uxoris 
mundium  ab  ejus  parente  acquirere  di- 
citur  in  Lege  A  lem.  tit,  54.)  De  mundio 
Religiosarum,  lib.  1.  tit.  33.  |  3.  [«  Lui- 
tpr. 92.  (6,  39.)]  De  mundio  viduarum, 
lib.  2.  tit.  6.  1 1.  tit.  37.  |  4.  p»  Liutpr. 
99.  100.  (6,  46.  47.)]  Quo  spectat  Ch.  ex 
Tab.  Gasaur.  :  Ego  Helegrina  filia  quon- 
dam Caroli...  consensu  et  voluntate  de 
filio  meo  Aliperto,  in  cujus  Mundium  ego 
permaneo...  venundavi,  etc.  De  mundio 
anciliarum  agitur  etiam  lib.  2.  tit.  12. 
|  9.  tit.  34.  §  4.  [*#  Liutpr.  139,  (6, 86.)  10. 
(2,  4.)  Vide  Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ. 
pag.  447.  Mitterm.  Princip.  Jur.  Germ. 
|359.] 


5  Mundium.  Capitul.  Caroli  M.  ann. 
793.  cap.  12  :  De  mancipiis  palatii  nostri 
et  ecclesiarum  nostrarum  nolumus  Mun- 
dium recipere,  sed  ipsa  nostra  tnancipia 
habere,  id  est,  Pretium  prò  mundio,  ut 
habet  Glossa  interlinearis  in  uno  codice 
regio,  teste  Baluzio. 

Mundium  Facere,  Tutelam  gerere. 
reo  Pretium  mundi  exsolvere.l  in  Lege 
Longob.  lib.  1.  tit.  30.  |2.  lib.  2.  tit.  2. 
§  1.  2.  tit.  7.  |  1.  tit.  12.  §  1.  7.  [»  Roth. 
187.  188.  190.  Liutpr.  127.  (6,  74.)  Roth. 
226.  Liutpr.  126.  (6,  73.)]  Mundium  susci- 
pere,  lib.  1.  tit.  9.  §  12.  lib.  2.  tit.  12. 
f  9.  [»  Roth.  200.  Liutpr.  139.  (6,  86.)] 

Causa  de  Mundio  Libera,  in  ter  Re- 
gales,  seu  quae  ad  Regem  pertinent,  ac- 
ce nsetur,  in  Lege  Longob.  lib.  1.  tit.  2. 
§  8.  [»  Roth.  372.  ubi  videnda  lectionis 
varietas.] 

Mundium, prò  hfflreditaria  portione  in 
bonis  paterni s,  in  Lege  Longob.  lib. 
2.  tit.  14.  §  8.  9.  15.  tit  34.  §  3.  4. 
[*>  Roth.  160.  161.  199.  Liutpr.  9.  10. 
(2.  3.  4.)] 

Mundio  Filiorum,  Tutela,  in  Lege 
Aleman.  tit.  51.  §  2. 

Mundiata  mulier,  quas  in  mundio 
est.  In  Legib.  Luitprandi  Regis  Longob. 
ti  tu!  us  68,  inscribitur.  De  Mundiata  in 
sacramentum  missa,  etc.  Ita  tit.  109.  §  3. 
[»  92.  139.  (6,  39.  86.)]  At  Glossae  Isidori 
videntur  1  egisse  mundiana  :  Freta  vel 
Mundianat  de  parente  suo  relieta. 

Mundium,  Quaevis  protectio.  Ecclesise 
et  Monasteria ,  et  Senodochia,  quse  ad 
Mundio  palatii  pertinent,  aut  pertinere 
debent,  in  Capitul.  5.  ann.  819.  cap.  5. 
[Quse  in  Mundio  palatii  esse  noscuntur, 
vel  etiam  in  Mundio  episcopi,  vel  cetero- 
rum  hominum,  in  Capit.  Pip.  Reg.  Ital. 
ann.  793.  cap.  18.] 

*  MUNDLUDE.  Dipi.  Caroli  IV.  Imper, 
ann.  1346.  tom.  2.  Hist.  Trevir.  Joan. 
Nìc.  ab  Hontheim  pag.  170.  col.  1  :  llem 
volumus  et  firmiter  inhibemus,  ne  quis 
homines  ecclesise  Trevirensis  aut  subdito- 
rum  ipsius,  in  cives  seu  oppidanos,  qui 
vulgariter  pailburger  vel  Mundlude  nun- 

cupantur admittantur.    Mundtleuth 

in  Charta  ann.  1376.  ibid.  pag.  271.  col. 
1.  Ubi  designantur  vassalli  seu  subditi. 
Vide  Leudes.  [*°  et  Mundman.  Germani 
voce  Leute  alias  Lude  prò  plurali  vocis 
Mann  utuntur.] 

MUNDMAN,  Qui  in  mundio  seu  tutela 
alteri  us  sunt,  qui  se  a  Iteri  us  pò  testati 
commendant,  idemquequi  Commendali; 
ex  mund,  tutor ,  protector ,  et  man, 
homo.  Laudum  seu  sententia  lata  ann. 
1258.  apud  Maximilianum  Henric.  in 
Apolog.  prò  Archiep.  Colon,  pag.  21  : 
llem  quod  diversi  cives  et  potentes  reci- 
piunt,  et  recipere  consueverunt  populares 
et  impotentes  in  suam  protectionem,  no- 
minante* vulgari  nomine  Muntman  :  Ita 
quod  quando  tales  populares  delinquant, 
clandestina  servitia  dant  potentibus,  et  ob 
hoc  ipsorum  excessus  defendunt.  Charta 
Caroli  M.  in  Monumentis  Paderbornen- 
sibus  pag.  325  :  Omne  regale  vel  sseculare 
judicium  super  servos  suos,  et  liddones,  et 
liberos,  malman,  et  Mundman,  et  omnes 
utriusque  sexus  homines,  etc.  Charta  Fri- 
derici  IL  Imp.  ann.  1219.  de  Juribus  ac 
privilegiis  civitatis  Norimbergensis  , 
apud  Goldastum  :  Quicunque  civis  ante- 
dictae  civitatis  fecerit  se  alicujus  Munt- 
man, tam  civis  ille,  quam  qui  hoc  modo 
receperit  eum,  gratiam  nostram  demeruit, 
et  in  utroque  pax  non  violatur.  Alia  ejus- 
dem Imper.  ann.  1230.  prò  Privilegiis 
urbis  Ratisponensis,  in  Metropoli  Salis- 
burgensi  tom.  1.  pag.  240  :  Statuentes,  ut 
singuli  potentes  de  civitate  sua,  qui  vas- 


MUN 


MUN 


MUN 


547 


sallos  sibi  faciunt  ad  turbandam  pacem 
civitatis,  qui  Mundman  vulgariter  nomi- 
nantur,  ad  munitionem  civitatis  dent  10. 
libras,  nihilominus  a  ftdelitate  pr&scita 
relinquentes  hujusmodi  absolutos. 

1  MUNDOBARDIA,  Tutela  nobilis  pu- 
pilli, Gali.  Garde  noble.  Charta  Fride- 
rici  IL  Imp,  ann.  1235.  apud  Ludewig. 
tom.  2.  Reliq.  MSS.  pag.  220  :  Cum  nos 
concesserimus  Gotto/redo  de  Hohenloe 
fideli  nostro  Mundobardiam  filiorum  et 
honorum  quorumdam  Rudolphi  de  Kiselow 
qui  in  servitio  nostro  decessit,  eie. 

MUNDUALDUS,  Tutor,  qui  tenet  in 
mundium,  in  Lege  Longob.  lib.  1.  tit. 
16.  §  8.  tit.  17.  §  5.  tit.  30.  §  11.  tit.  33.  § 3. 
lib.  2.  tit.  2.  1 4.  tit.  6.  1 1.  tit.  8.  §  2.  tit. 
37. 1 1.  [®*  Aist.  6.  Liutpr.  141.  (6,  88.)  31. 
<5,  2.)  92.  93.  99.  (6,  39.  40,  46,)  12.  (2,  6.) 
30.  (5,  1.)]  Defensor  Legibus  constitutus, 
dicitur  lib.  1.  tit.  30.  §  13.  [»  Lud.  P. 
17.]  :  Si  quis  alienarti  sponsam  rapuerit, 
aut  patri  ejus,  aut  ex  qui  legibus  defensor 
esse  deb  et,  cum  lege  sua  eam  reddat.  Tab. 
Casaur.  Ego  Adelberga  filia  quondam 
Lupo  ni,  consenliente  mihi  Sigolfo  {ilio  et 
Mundualdo  meo,  concedo  ad  unum  fruen- 
dum  vobis,  et  e.  Alio  loco  :  Vere  ipsam 
Gundi  uxorem  habeo,  eo  quod  mihi  eam 
ad  legitimum  matrimonium  tradidit 
Amelfredus  filius  ejus,  cum  Mundualdo 
suo.  Et  infra  :  Et  prsedictus  Amelfredus 
Mundualdus  qui  in  hac  illicita  conven- 
tione  consentiens  fuit.  No  ti  ti  a  Judicati 
ann.  1061.  ibid.  :  Tane  ista  Purpura  per 
consensum  de  Odemundo  Mundualdo  suo 
manifestavit  et  dixit.  Oh  art  a  Eichildae 
Comitissee  ann.  1025.  in  Bullario  Casin. 
tom.  2.  pag.  77  :  Bonifacius  marchio  ju- 
gale  et  Mundoaldo  meo.  Vide  Ughellum 
tom.  1.  part.  2.  pag.  371.  tom.  3.  pag.  785. 
etc.  Statuta  MSS.  Caroli  I.  Reg.  Sicil. 
cap.  141.  ubi  de  ferninis  deceptis  :  Mais 
il  puet  avoir  la  presence  d*autres  juges, 
ou  de  lor  Modoals,  ou  de  lours  parens,  eie. 
[Vide  Frea  1.] 

1  Mondoaldus,  Eadem  notìone,  in 
Charta  ann.  1033.  apud  Murator.  delle 
Antic.  Estensi  pag.  98  :  Adeleyda...  filia 
quondam  Rosoni  Comitis...  ipso  namque 
j  ugole  et  Mondoaldo  meo  michi  consen- 
tiente  et  supler  confirmante,  etc. 

T  Mundualdus,  Procurator,  quia  par- 
tes  alterius  tuetur.  Constitut.  Caroli  II. 
Reg.  Siciliae  lib.  2.  tit.  44.  Edit.  1560. 
pag.  189  :  Mulieres  Longobardorum  seu 
Francorum  jure  viventes,  in  judiciis  tan- 
tum restii  uendas  esse  sancimus,  cum  per 
negligeniiam  vel  fraudem  Mundualdorum 
seu  procuratorum  suorum,  enormiter  leesae 
probantur. 

Mundualdum,  Idem  quod  Mundibur- 
dum.  Charta  Ugonis  et  Lotharii  Regum 
Italiae  circa  934.  apud  Ughellum  tom.  2. 
pag.  123  :  Constituimus  ut..,,  omnia  sub 
nostra  tuitionis  Mundualdo,  quieto  ac 
pacifico  ordine  habeant  atque  possideant. 
Alia  Lamberti  Imperatoris  ann.  898. 
pag.  124  :  Eam  recipxentes  sub  nostra  tui- 
tionis Mundualdo ,  eie. 

1.  MUNDUS,  vulgo  Sseculum,  le  Siede. 
Epitaphium  Àfrodites  Christian»  lau- 
datum  a  Grutero  pag.  1177.  et  a  J.  Spo- 
nio  in  Itin.  pag.  14  : 

Restitit  haec  Mucido,  seroper  ccelestia  quaerens,  etc. 

Walafridus  Strabo  lib.  de  Reb.  Eccl. 
cap.  31  :  Habet  Mundus  veredarios,  com- 

mentaHenses9 habet  Ecclesia  acolutos, 

ìectores,  eie.  Ita  apud  Palladium  in  Hist. 
Lausiaca  cap.  54.  xó^oc  usurpatur  prò 
eo  quod  sseculum  Latini  Patres  vocant  : 
'HpG&Ta  7j{Jtac  tì  ev  tw  x6cr[Aa>  irpaTT6(xeva. 
Hinc  Koopxó?,  apud  éumdem  Palladium 
cap.  61.  68.  et  alios,  qui  Latinis 


Mundi alis,  Saecularis.  Glossa  Isid.  : 
Mundialis,  homo  mundi  statu.  Leg.  in 
mundi  statu.  [Charta  ann.  1069.  in  Ar- 
chivis  S.  Victoris  Massil.  .Frater  aut  era 
Aicardi  juvenis,  Mundialis  ac  saecularis 
animi,  etc.  Constanti us  in  Vita  S.  Ger- 
mani Autissiodor.  ubi  de  S.  Genovefa  : 
Cseterum  universa  alia  Mundialis  pul- 
chritudinis  ornamenta ,  auri  gemma- 
rumve  compacta  fulgoribus,  numquam 
tuis  vel  collo  vel  digitis  inseri  pattar is  ? 
Adde  Monast.  Angl.  tom.  1,  pag,  52.] 
Prudentius  Peristeph.: 

Ductor  atilae  Mundialis  ire  ad  arano  jusserat. 

1  Mundanalis,  Eadem  notione.  S. 
Ildephonsus  in  Addit.  ad  S.  lsidor.  de 
Viris  illustr.  tom.  3.  Conci!,  Hispan. 
pag.  80:  Sicgue  post  lucis  Mundanalis 
occasum,  in  basilica  S.  Leocadise  tenet 
habitationem  sepulcri.  Charta  ann.  1424. 
apud  Stephanot.  tom.  2.  Antiquit.  Ooci- 
ta n.  Bened.  MSS.  pag.  497  :  Porro  nos 
Geraldus  memoratus  episcopus  conside- 
rans  quod  corpora  humana  sine  aliqua 
Mundanali  sustentatione  in  terris  non 
possunt  vivere,  etc. 

T  Mundanus,  Laicus.  Charta  Roberti 
Comit.  Arvern.  ann.  1386.  apud  Baluz. 
tom.  2.  Hist.  Arvern.  pag.  122:  Per 
quemeumque  judicem  ecclesiasticum  seu. 
Mundanum.  Alia  ann.  1329.  in  Tabular. 
Eduensi  :  In  omni  loco  dominalionis  et 
alio  quovis  et  coram  quibuscumque  judi- 
cibus  ecclesiasticis  et  Mundanis.  Li  iter  ae 
ann.  1313.  apud  Rymer.  tom.  3.  pag. 
461  :  In  quacumque  curia  ecclesiastica 
vel  Mundana.  Ita  tom.  10.  pag.  122.  et 
Ordinat.  Reg.  Fr.  tom.  2.  pag.  159. 

T  Mundi ales,  prò  Homines.  Glaber 
Rodulphus  apud  Duchesn.  tom.  4.  Hist. 
Frane,  pag.  36  : 

Plasmai  or  pàrce  mosstis  Mundialibus, 
Succurral  fletus  intimis  doloribus  : 
Pascat  moerentes  singultuum  gemitus, 
Humanum  decus  dum  rapii  interilus. 

Mundi  ales  Historici,  apud  Sulpi- 
tium  Severum  lib.  2.  Hist.  Utuntur 
praterea  S.  Hìeronym.  Epìst.  17.  Rusti- 
cus  Episcop.  Burdegal.  in  Epist.  ad  Eu- 
cherium,  Victor  Utic.  lib.  3.  Salvianus 
lib.  1.  de  Gub.  Dei,  Joan.  Diac.  in  Vita 
S.  Gregor.  PP.  Odo  Cluniac.  in  Vita 
Geraldi  lib.  2.  cap.  1.  Theoder.  Mon.  in 
Hist.  Invent.  S.  Gelsi  Episc.  Trevir.  cap. 
I.  num.  10.  Wolfardus  Presb.  lib.  2.  de 
Vita  S.  Walburgis  cap.  3.  n.  17.  Ead- 
merus  lib.  2.  Vitae  S.  Anselmi  Cantuar. 
cap.  38.  Concil.  Hispal.  II.  can.  1.  3. 
Giidas  de  Excidio  Britan.  Philippus 
Eystetensis  in  Vita  S.  Willibaldi  cap.  7. 
Vita  S.  Aviti  Episcopi  Viennensis  n.  4. 
Vita  S.  Pauli  Episcopi  Virdun.  cap.  1. 
etc.  "Ap^ovTs;  xomuxoc,  in  Constit.  Apos- 
tol.  cap.  23.  S&culares  polestates,  Diony- 
sio  Exiguo,  etc.  Apud  Tolosanos,  Moundi 
vocantur,  prascipui  ècivitate  adolescen- 
tes  delicate  vestiti  et  viventes,  quasi 
mundiales. 

1  Mundanitas,  Vanitas,  mundi  amor. 
Vita  B.  Coletae  tom.  1.  Martii  pag.  577  : 
Cujus  quidem  Principis....  Mundanitas 
conversa  fuit  in  religiositatem. 

Mundialitas.  Arnoldus  Lubec.  lib.  3. 
cap.  9.  de  Monachis  :  Refrixit  caritas, 
subintravit  Mundialitas. 

Mundialiter,  [apud  Tertull,  lib.  de 
Resurrect.  carnis  cap.  46.  et]  apud  Fui- 
bert.  de  Ortu  S.  Mari». 

Mundalia,  apud  Ruricium  lib.  2. 
Epist.  42. 

|2.  MUNDUS,  Muliebris  supellectilis. 
Lex  Alaman.  inter  Addit.  cap.  30:  Si 
maritus  uxorem  suam  dimittit,  quadra- 
ginta  solidos  ipse  componat,  et  de  Mundo 


suo  non  habeat  potestatem,  et  omnia  ei 
reddat  quod  ei  per  legem  obtingit.  p*Vide 
Mundium.]  Eleganter  Tertull.  Mundum 
muliebrem  sic  deseribit  lib.  1.  de  Cultu 
fem.  cap.  4  :  Habitus  f eminse  duplic&m 
speciem  circunfertt  cultura  et  ornatum. 
Cultum  dicimus,  quem  Mundum  mulie~ 
brem  vocant  :  ornatum,  quem  immundum 
muliebrem  convenit  dici,  llle  in  auro,  et 
argento  et  gemmis,  et  vestibus  deputatur: 
iste  in  cura  capilli,  et  cutis  et  earum 
partium  corporis  quse  oculos  trahunt. 

\  Mundum  neutr.  gen.  Eadem  no- 
tione, apud  Nonium  ex  Lucilio  :  Xc- 
gavit  quidam  uxori  Mundum  omne,  pe- 
numque. 

*  3.  MUNDUS,  Multitudo,  certus  ho- 
mi num  numerus,  Ital.  Mondo  et  nostris 
Monde,  eadem  signiflcatione.  Charta 
ann.  1377.  ex  Bibl.  reg.  :  Quod  dominus 
dux  Andegavise  haberet  promiltere  regi 
Aragonum  in  adjutorium  certuni  Mun- 
dum gentium  armorum,  etc. 

MUNEGMA.  FragmentumPetronii  :  Tu 
l&ticulosus,  nec  Munecma  arguta  suasus 
fictilis. 

MUNERA,  [Ciborium,  quo  altare  tege- 
batur.  Vide  in  hac  voce.]  Ademarus 
Cabanensis  in  Abbatibus  S.  Martialis 
Lemovic,  de  Abbate  Stephano  :  Hic 
composuit  super  altare  Salvator  is  Eccle- 
siam  ex  auro  et  argento,  quarn  vocant 
Muneram. 

1.  MUNERARE,  Honorare.  Ho nore  Prin- 
cipati Muneramus,  in  leg.  3.  Cod.  Th. 
de  Princip.  agent.  (6,  28.) 

*  2.  MUNERARE,  Munire,  instruere, 
Gali.  Garnir.  Form.  MSS.  ex  Cod.  reg. 
7657.  fol.  43.  r*  :  Quemdam  mantellum 
ipsius  talis  frezatum  sive  Muneratum  cer- 
tis  mezalhetis  argenti  latenter  accepit. 

1  MUNERARIÙM,  f.  Villa,  praedium 
rusticum.  Vita  S.  Turketuli  seec  5.  Be- 
ned. pag.  503  :  Transiens  itaque  venera- 
bilis  Cancellarius...  regali  sanguine  ge- 
nerosissima.... sexaginta  Munerariorum 
dominus,  divina  gratia  disponente,  etc. 

MUNERARIUS.  GIoss.  Gr.  Lat.  :  *tX6- 
Ttjioc.  Ambitiosus,  Munerarius,  liberalis. 
Eeedem  Glossae  :  'Ayovo6Ixyj<;,  Munera- 
rius, id  est,  qui  gladiatorium  munus  im- 
pendii, in  leg.  2.  Cod.  Th.  de  Gladiator. 
(15,  2.)  Cujus  vocis  primum  auctorem 
facit  Augustum  Quintilianus  lib.  8. 
Vide  Columellam  lib.  7.  cap.  7.  Hieron. 
Epist.  26  :  Munerarius  pauperum  et  egen- 
tium  candidatus,  sic  festinat  ad  cozlum. 
[Ubi  Munerarius  idem  qui  eleemosyna- 
rum  distributor.  Gloss.  vetus  MS.  San- 
ger m.  Munerarius ,  qui  munera  dat. 
Johannes  de  Monsterolio  Epist.  ad  Pe- 
trum  et  Gontherum  praeceptores  suos, 
apud  Marten.  tom.  2.  Ampliss.  Collect. 
col.  1400  :  Sed  Munerarii,  animus  erat 
designatiori  vocabulo  dicere,  de  serario 
publico  aut  thesauro  Regie  supra  modum 
curant.]  Adde  Passionerà  S.  Mari»  Mart. 
num.  4. 

1  MUNERATIONES  Saciue,  id  est,  Sa- 
cra largitiones,  apud  Symmachum  lib. 
10.  Epist.  43. 

1MUNERAT0R,  Qui  spectaculo,  quod 
munus  vocabant,  praesidebat.  Aldelmus 
de  Virg.  cap.  19  :  Igitur  urgente  Mune- 
ratorum  decreto ,  SS.  Martyres  in  circi 
spectaculo  terdenis  cuparum  gremiis  tra- 
duntur. 

MUNERBA,  Lagenae  vel  urcei  species. 
[Sic  cucurbitae  cujusdam  fructum  appel- 
lane qui  nostratibus  vocatur Callebasse, 
in  urcei  modum  cavari  solitus,  etiam 
ab  antiquis.  Plinius  lib.  19.  cap.  24: 
Cucurbitarum  numerosior  usus....  Nuper 
in  balinearum  usum  venere  urceorum 
vice,  jampridem  vero  etiam  cadorum  ad 


548 


MUN 


IMUN 


MUN 


vina  condenda.]  Itinerarium  S.  WiJ li- 
baldi  :  Quando  erat  in  Hierusalem,  eme- 
hat  sibi  balsamum ,  et  replevit  unam 
Munerbam.  Tulit  igitur  unam  Munerbam 
quae  fuit  concava,  et  habuit  Unum  :  et 
illam  replevit  de  petras  oleo,  et  fedi  intus 
in  Munerbam,  et  secuit  illam  cannam 
parvam  Munerbae  ,  ita  ut  in  margine 
ambae  similes  essent,  et  sic  claudebat  os 
Munerbae. 

MUNERIUS,  Molendinarius,  ex  Gallico 
Musnier.  Occurrit  in  Tabulano  Ecclesise 
S.  Laudi  Andegavensis,  fol.  92.  [et  in 
Vita  S.  Philippi  Archiep.  Bituric.  apud 
Marten.  tom,  3.  Anecd.  col.  1936.  et 
1938  1 

*  MUNGHU,  vox  Scotica.  Vita  S.  Ken- 
tigerni  tom.  1.  Jan.  pag.  816.  col.  2  : 
In  oculis  S.  Servani  dilectus  fuit:  illum  - 
que  Munghu,  quod  Latine  dicitur  Ca- 
rissimus  àmicus,  ex  consuetudine  appel- 
lava. 

1  MUNGOS,  Nomen  cujusdam  animalis 
Indici,  quod  ad  piantana  quamdam  qua 
libenter  utitur  translatum  est.  Vide  Dia- 
rium  Trivolt.  mensis  Octobr.  ann.  1715, 
pag.  1844. 

*  MUNHYT.Lit.  Joan.  ducis  Brit.  ann. 
1431.  ex  Bìbl.  reg.  :  In  ecclesia  Trecorensi 
est  qussdam  immunitas,  quae  vulgariter 
nuncupatur  le  Munhyt  de  Trecoria, 
quae  durat  spatio  quatuor  leucarum  sive 
duodecim  milliarium  ;  ubi  quicumque 
hnmicidsRj  raptores,....  et  quicumque  alti 
criminosi  piena  gaudere  volunt  immuni- 
tate.  Vide  Menehiz. 

MUNÌ  AGI.  Papias  :  Munta,  officia  rivi- 
tatum,  tributa.  Muntaci ,  Regis  Consilia- 
rii.  Glossse  antiquae  MSS.  :  Muniaces, 
Regis  Consiliarius. 

MUNICEPS,  IIoX:ttj?,  in  vett.  Gloss. 
Will.  Brito  in  Vocab.  MS.  :  Municeps,  et 
Municipalis  et  Muniparis,  omnia  dicun- 
tur  in  eodem  sensu  :  hoc  enim  nomine 
censentur  Castellani  in  municipio  nati  et 
permanentes,  et  edam  milites  stipendia- 
rti, qui  prò  custodia  municipii  munia 
capiunty  et  etiam  originales,  etc.  Certe 
prò  Castellanis,  seu  Castel  lorum  praefec- 
tis,  non  semel  usurpat  Ordericus  Vita- 
lis,  lib.  4.  pag.  532  :  Guillelmum  de  Fir- 
mitate,  aliosque  Regis  Municipes  expu- 
gnant  et  ejiciunt.  Lib.  11.  pag.  805  :  Con- 
sul  de  Mellento  per  partem  Yvonis,  qui 
Municeps  erat  et  Vicecomes,  et  Firmarius 
Regis,  callide  intravit.  Et  pag.  822  :  Alii 
quoque  Municipes  per  totam  Normanniam 
a  Duce  absoluti  sunt,  eoque  annuente, 
ante  omnia,  reddentes  municipia,  trium- 
phatori  reconciliati  sunt<  Adde  pag.  807. 
818.  853.  856.  857.  Castrorum  municipes 
vel  domini ,  apud  Hariulfum  lib.  4. 
Chron.  Centul.  cap.  21.  initio.  Vide  Gui- 
bertum  lib.  1.  de  Vita  sua  cap.  7.  et 
Galfridum  Monemuthensem  lib.  2.  cap. 
4.  Vide  Muniones. 

*  Vide  Ulpian.  L.  1.  ff  ad  Municipal. 

1  Municipali  a  Gesta,  Instrumenta 
publica.  Charta  ann.  8.  regni  Theode- 
rici  tom.  2.  Annal.  Bened.  pag.  702: 
Praesentem  vero  donationem,  nequaquam 
civiliter  gestis  Municipalibus  alligare  cu- 
ravimus,  et  omnino  aecernimus,  ne  alio- 
quin  in  eam  ob  hunc  casum  quisquam 
valeat  repetere. 

*  Municipes  Dii,  quorum  honor  intra 
muros  suos  terminatur,  Minucio  Felici 
init.  Octav.  qui  et  Speciales  dicuntur 
Sidonio,  Graecis  vero  seri  p  tori  bus  iwtxp&oi 
8eot  ;  d^  qui  bus  prae  ceteris  S.  At  liana- 
si  us  in  Orat.  contra  Gentes.  Vide  Dis- 
sert.  Cangiì  de  Numism.  infer.  aevi 
num.  Ixj. 

Munì  cip  atus,  Castellania,  Ordericus 
Vitali s  lib.  4.  pag.  522  :  Ilugoni  vero  de 


Grentemaisnilio  Municipatum  Legreces- 
trae  commendava . 

*  Municipatus,  prò  Patria,  apud  Ter- 
tul.  de  Corona  cap.  13  :  Sed  tu  peregri- 
nus  mundi  hujus,  civis  superna*  Jerusa- 
lem,noster,  inauit,  Municipatus  in  ccelis 
est.  Ita  et  lib.  3.  adv.  Marcion.  cap.  24. 
Vide  Clerìc.  in  not.  ad  Hammon.  ad 
cap.  3.  v.  20.  D.  Pauli  ad  Philipp. 

f  Municipatus,  Praefectura.  Vita  S. 
Praejecti  saec.  2.  Bened i et.  pag.  640  : 
Genesius  eo  tempore  vir  illustris  et  gene- 
rositate  pollens  opibusque  opulentus,  in 
prae  fata  urbe  (Arvernorum)  Municipatum 
obtinebat. 

1  Munigipium  ,  Castrum  ,  castellum 
muris  cinctum.  Sugerius  in  Vita  Ludo- 
vici Grossi  apud  Duchesn.  tom.  4.  Hist. 
Frane,  pag.  284  :  Terram  ejusdem  Bur- 
chardi  depopulans,  Municipia  et  incurtes 
prsster  castrum  subvertens,  pessumdedit, 
incendio,  fame,  gladio  contrivit.  Vita  S. 
No r berti  tom.  1.  Junii  pag.  854  :  Et  coe- 
gerunt  eum  ut  ascenderet  quoddam  Mu- 
nicipium,  quod  ab  Imperatore  Ottone  ibi 
constructum  erat  antiquitus,  loco  turris 
cujusdam  ecclesise, 

Municeps,  Telonearius,  minister,  vel 
civis,  in  Glossis  Isonis  Magistri. 

*  MUNICIALIS,  idem  quod  Municipa- 
lis, Civilis,  publicus.  Placit.  ann.  927. 
inter  Probat.  tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  19. 
col.  1  :  Priscarum  legum  et  jure  consti- 
tuuntur,  aut  omnis  homo  in  causis  gene- 
ralibus  per  aures  Municiales  remedia 
consecuntur. 

1  MUNICI0.  Statutum  Johannis  Reg. 
Frane,  ann.  1358.  tom.  4.  Ordinai  pag. 
188  :  Quod  cum  oblacione  predicta  cessant 
penitus  omnia  alia  subsidia  ac  etiam 
mutua  tam  universitatum  quam  persona- 
rum,  nec  non  Municiones  et  missiones 
propter  haec  servientium  gratis  ab  eia 
proceder ent.  Ubi  servientes  seu  appari- 
tores,  qui  in  debitorum  aedes  tributa 
exacturi  immittebantur,  intelligit  D. 
Secousse.  Mal  lem  ego  accipere  de  expen- 
sis  ci  bari  is  aliisve  quaB  prò  iis  exactori- 
bus  fìunt,  et  a  quious  eximuntur  cives. 
Vide  Munitiol. 

*  De  expensis  apparitorum,  qui  in  do- 
ni um  debitoris  a  judice  mittuntur,  haec 
revera  accipienda  esse  probant  Lit. 
ann.  1368.  tom.  8.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  544.  art.  2  :  Quandoque  plures  mit- 
tuntur comestores.  commissarii  vel  ser- 
vientes, aut  alii  in  Municionem  in  domi- 
bus  dictorum  debitorum,  qui  ex  h«c  mul- 
tipliciter  agravantur.  Nostris  vulgo  Gar- 
mson.  Vide  Comestores. 

1  MUNICIUM,  Quidquid  usui  humano 
necessarium  ad  victum.  Charta  Alfonsi 
Reg.  Castiliae  apud  Stephanot.  tom.  3. 
Fragm.  Hist.  MSS.  :  Dono  et  concedo 
totum  portagium,  et  de  lignis  omnibus  et 
de  omni  madera,  et  de  sale  et  de  carbone 
et  de  omnibus  aliis  Municiis  quae  per  bar- 
rium  S.  Joitannis  transeunte  Vide  Muni- 
tiol. 

MUNIE.  Chronicon  Andrense  :  Anno 
1161.  prasfato  Domino  Petro  Munié,  id  est, 
parvo,  ad  regimen  hujus  loci  divinitus, 
sicut  credimus,  transmisso,  etc.  Legen- 
dum  videtur  munto,  id  est,Monachulus  : 
quippe  Picardi  pueroschorales  sympho- 
niacos  Moiniots  vocant. 

1MUNIFER,  Qui  munera  fert.  Gloss. 
Isid.  Munifex,  munera  dans ,  in  vet. 
Gloss.  MS.  Sangerm.  Vita  S.  Abundii 
tom.  1.  Apri lis  pag.  91  :  Unde  summa 
praeconia  tuis  sludiis  et  meritis  paria, 
non  de  arti/ice  eloquentia,  sed  de  Munifice 
sunt  sapientia,  quae  dedit  lapidi  laticem 
f under  e. 

1     MUNIJFTCARE,     Munera     Jargiri. 


Dudo  apud  Duchesnium  Hist.  Norman, 
pag.  71  : 

Illum  ditabU  locupletai»,  Munificabit. 

M UNIFICATO),  Munus,  munerum  prae- 
bitio.  Isidorus  Pacensis  Episcopus  in 
Chronico  aera  750:  Diversisque  Munifica- 
tionibus  remunerando  sublimant. 

J  MUNIFICENZA,  PuMicum  opus.  Gloss. 
Isidori. 

MUNIFIGES,  Milites  gregari i  qui  mu- 
nia facere  coguntur,  diversi  a  Principa- 
libus  aui  privilegio  muniuntur ,  apud 
Vegetium  lib.  2.  cap.  7.  Ammianus  lib. 
16  :  Munificis  militis  et  fortuito  cibo  con- 
tentus.  Glossae  vett.  :  Munifex,  XeiTovpyó;. 
Glossai  antiquae  MSS.  :  Munerarius,  mu- 
nera dans.  Munus  facity  ù  officium  ali- 
quod. 

MUNIFICI  A,  prò  Munifice  mia,  nisi  ita 
legendum  sit,  in  Hist.  Translationis  SS. 
Ragnoberti  et  Zenoniscap.  18  :  Qui  tan- 
tis  Munificiarum  suarum  rebus  exor- 
nando Ecclesias  Dei,  etc. 

1  MUNILIA,  Papiae,  Pectoralia  equorum 
vel  ornamenta  in  cervice  mulierum  ;  prò 
monilia. 

1  MUNIMEN,  Defensio.  Conci!.  Ove- 
tense  inter  Hispan.  tom.  3.  pag.  159  : 
Qui  ipsum  locum  muro  firmissimo,  mon- 
tium  vidélicet  Munimine  vallavit. 

*\  Munimen  Sigilli,  Sigilli  impres- 
sio,  appositio  :  Et  ut  hoc  firmum  et  sta- 
bile permaneat  praesentem  cartam  sigil- 
lorum  nostrorum  Munimine  confirmavi- 
mus.  Frequens  haec  formula  in  veteribus 
Chartis,  qua  authenticse  probantur. 

Munimen  Vill^:.  Historia  Archiep. 
Bremensium  ann.  1142:  Concessit  etiam 
omnes  colonos  Ecclesias  ab  omni  censu, 
expeditione,  villas  vel  urbis  Munimine  et 
petitione  precaria  immunes  et  liberos. 
Vide  Fossatum,  Muragium. 

1  MUNIMENTUM.MoNiMENTATus.Vide 
Munimina. 

MUNIMINA,  MONIMINA,   MUNITIONES, 

Privilegia,  Praecepta,  Diplomata  Princi- 
pum  prò  Ecclesiis  et  in  earum  favorem, 
quod  iis  eae  muniantur  adversus  invaso- 
res  bonorum  Ecclesiasticorum.  Charta 
Ludov.  Ultramarini  Reg.  ann.  948.  ex 
Tabulano  Humolariensi  :  Isdem  vero 
Comes  nostrse  ditioniseandem( Ab batiam) 
ob  tulit,  ea  scilicet  ratione,  ut  praecepto 
nostrae,  auctoritatis  ita  hanc  munirijube- 
remus,  quo  ab s que  ulla  omnino  diminu- 
tione,  et  sine  alicujus  subjectione  Abbati 
regulari  concessa  inviolabilis  in  perpe- 
tuum  permaner  et.  Charta  Karl  o  man  ni 
Regis  ex  Tabulano  S.  Crucis  Pictav.  ; 
Munimina  Chartarum.  Petr.  Diac.  lib.  4. 
Chr.  Casin.  cap.  70:  Simul  etiam  et  Mu- 
nimina nostra  secum  deferens.  Cap.  89  : 
Revolvite  Casinensis  Coenobii  Muntmina, 
ejusque  libros  perscrutate.  Vide  eumd. 
cap.  111.  Notitia  Judicati  sub  Conrado 
I.  Imp.  apud  Ughellum  tom.  7.  pag. 
1417  :  Ostenderunt  ibi  in  iudicio  Moni" 
men  unum,  id  est,  doctum  (leg.  documen- 
tum)  de  pr&dicta  Ecclesia,  etc.  [Piacitum 
ann.  829.  apud  Murator.  tom.  2.  col.  375: 
Dixerunt  quia  et  Monimina  et  testes  exinde 
habemus,  et  praesentialiter  ostendimus,  et 
ipsa  Monimina  prae  manibus  ostenderunt, 
et  cum  ipsa  Monimina  relegi  fecissemus, 
continebatur  in  eis  qualiter,  etc]  Occur- 
rit non  semel  in  Legibus  Luitprandi 
Regis  Longob.  tit.  35.  §  1. 2.  [«»  54.  (6,  1.)] 
in  Capitulari  Adelchisi  Principis  Bene- 
ventani cap.  4.  7.  et  in  Capitulari  Ra- 
dichisi Princ.  cap.  18.  21.  apud  Falco- 
nem  Benevent.  in  Chr.  pag.  221.  in 
Chronico  Benevent.  S.  Sopniae  pag.  602. 
605.  etc.  in  Chronico  Farfensi  pag.  653. 


MUN 


MUN 


MUN 


549 


656.  etc.  apud  Ughellum  tom.  1.  pag. 
1100.  etc. 

Munitio,  apud  Gregor.  M.  lib.  12. 
Epist.  2.  lib.  3.  Epist.  43.  lib.  9.  Epist. 
24.  Charta  Pandolphi  Ducis  Benevent. 
in  Chron.  S.  Sophiae  :  Ut  concederemus 
in  eodem  Mortasi  erto  cune  t  a...  de  quibus 
petiit  a  nostra  Excellentia  Munitio nem 
fieriy  etc.  Hi  ne  emendandae,  ni  fallor, 
Gì ossae  Isidori  :  Mullìtiones,  ardianum, 
8erretum,  sive  constitutionis.  Sic  enim 
legendum  puto  :  Munitiones,  archivum, 
secretum,  constitutiones.  Vide  Munitio  3. 

Munimentum,  [Vocabular.  utriusque 
juriS:  Munimenla  dicuntur  probaliones 
et  instrumenta  quse  causam  muniunt. 
Charta  ann.  1381.  apud  Rymer.  tom.  7. 
pag.  338:  Carte,  scripta,  Munimenta, 
rotuli,  evidentiae,  etc]  Matto.  Paris: 
Episcopus  itaque  cum  Munimentorum 
inspectionem  habere  non  poluit,  etc, 

*  Nostri s  Muniment,  eadern  accep- 
tione.  Charta  Guidon.  comit.  Fland. 
ann.  1272.  exChartul.  S.  Autb.  Camerac. 
foì.  70  :  Nous  renonchons  fermement  à 
toutes  lettres,  à  toutes  chartres  et  à  tous 
Munimens  que  nous  avons  ou  poons  avoir 
des  quarante  chiunc  livres  de  rente  devant 
dites.  Lit.  ann.  1379.  tom.  6.  Ordinat. 
reg.  Frane,  pag.  451  :  Privileges,  chartres, 
usages  et  Munimens,  etc.  Hi  ne  emen- 
dando ali»  Lit.  ann.  1363.  tom.  3. 
earumd.  Ordinat.  pag.  640.  ubi  perperam 
editum  Mouviment,  prò  Mouniment.  Lit. 
reraiss.  ann.  1451,  in  Reg.  181.  Chartoph. 

.reg.  eh.  67:  Les  supplians  se  rendirent 
en  Vostel  du  juge  de  la  court  de  Coin- 
gnaCy  lui  requerant  instamment  qu'il  lui 
pleuat  leur  bailler  et  rendre  les  procès, 
actes  et  Munimens  de  ladite  cause. 

j  MUNIMENTATCJM    SCRIPTUM,     SubS- 

criptione  munitum.  Acta  S.  Nennocae 
tom.  1.  Junii  pag.  411  :  Suge  donationis 
scripta  Munimentala  bullataque,  etc. 

MUNIONES,  Defensores  munitionum. 
Ordericus  Vitalis  lib.  9.  pag.  739:  Pugna- 
ces  urbis  Muniones  pondus  Tur  cani  belli 
tota  die  sustinere,  etc.  Lib.  10  :  Èelesmen- 
sis  itaque  Mania  ad  h&c  promptus  oppida 
nova  condidit,  et  antiqua  pr&cipilibus 
fossis  cingens  ad  modum  (irmavit.  Gusto- 
des  munitionis,  qui  mox  muniones,  lib. 
11.  pag.  806.  Simonialis  munio,  de  quo- 
dam  Abbate  simoniaco,  pag.  817.  et  lib. 
12  :  Robertus  de  Candos  Munio  Regii  dan- 
gionis.  Lib.  13.  pag.  907  :  Dum  in  arcem 
Sappi  impetum  facerent,  et  Muniones 
illius  acerrime  resister 'ent,  etc.  Vide  Mu- 
yL%cet)s 

J  MÙNIPARIS.  Vide  Municeps. 

*  MUNIRE  Infirmos,  Sacramenta  illis 
administrare.  Charta  Brunon.  Colon. 
archiep.  ann.  1193.  inter  Probat.  tom.  1. 
Annal.  Praemonst.  col.  115  :  Ipsi  fralres 
Rumbecke  indubitanter  per  omnia  curam 
animar um  gerant  in  Wedencksausen, 
tam  in  baplizandis  pueris,  quam  in  Mu~ 
niendis  infirmis  et  confessionibus  susci- 
piendis.  Quod  de  sacra  infirmorum  unc- 
tione  potissime  intelligendum  innuit 
Charta  sequens,  in  qua  legitur  :  quam 
in  ungendis  infirmis.  Vide  supra  A  dr es- 
ciare. 

j  MUNIS,  Officiosus,  qui  munia  lubens 
praestat.  Festus  :  Munem  significare  cer- 
tum  est  officiosum  ;  unde  e  contrario  im- 
munis  dicitur,  qui  nullo  fungitur  officio. 
Vide  Lexicon  Marti nii. 

]  1.  MUNITAS,  f.  Mansio,  Gali.  Séjour, 
vel,  ut  eonjectant  docti  Hagiographi, 
Exactio  pecuniaria.  Vita  S.  Meinwerci 
tom.  1.  Junii  pag.  528  :  Denique  contra 
jus  et  fas  ubique  fidelium  res  invadens  et 
diripiens,  ...quoaam  tempore  iter  suum 
ad    monasterium    Herivordise     direxit , 


faciensque  ibi  magnani  Munitatem,  Sanc- 
torum  ibidem  requiescentium  et  suss 
sororis  abbalissse  nomine  Godesti,  et  con- 
gregalionis  S.  Marisa  thesaurum  confre- 
git,  et  inde  plus  justo  pecunia  detraxit. 

12.  MUNITAS,  prò  Imraunitas.  Arbi- 
tramentum  Rudolfi  Reg.  apud  Schilt.  in 
Gloss.  Teuton.  ex  Frenerò  :  Qusestiones 
etiam,  quas  ab  his,  qui  extra  civilatem, 
ausa  vulgo  dicitur  Munitale,  spectantibus 
habitant,  ante  camerata  pr  denotati  abbatis 
deduci  contigerit.  Charta  Rad  ulti  episc. 
Leodiensis  ann.  1170.  apud  Marten.  tom. 
1.  Anecd.  col.  492:  Reverenlia  legum 
longe  a  se  posita,  Munitates  atrii  fran- 
gunt.  Infra  :  Quasi  nolint  ecclesias  Dei  ob 
sacras  Munitates  ardere.  Vide  Dextri  et 
Monitas. 

1  Munitas,  Charta  immunitatis.  Di- 
ploma Ludovici  Reg.  Frane,  ann.  877. 
apud  Leibnit.  tom.  2.  Script.  Brunsvic. 
pag.  373  :  Si  vero  persona  quselibet  poste- 
rorum  nostrorum,  quod  minime  fore  ere- 
dimus,  hoc  nostrae  concessionis  Praeceptum 
irrumpere  temptaverit,  et  quod  in  Muni- 
tatis  et  eleclionis  a  nobis  concessa  scripto 
continetur  violandum  decreverit ,  Bei 
omnipotentis  iram  incurrere  se  nullo 
modo  dubitet. 

*  3.  MUNITAS ,  Munimen,  arx,  cas- 
trum.  Vita  S.  Eucher.  saec.  3.  Bened. 
part.  1.  pag.  597:  Ne  sìlenter  cum  ipsis 
clientia  addila  Alpinam  Munilatem  con- 
volarci etc. 

*  4.'  MUNITAS  (Castellorum).  [Gali. 
Fortificati ons,  ouvrages  de  défense  : 

Dedisset  vero  maxiiuam 
Pecuuiarum  copiani 
Atque  prostravisset  omnem 
Castellorum  Munilatem. 

(Gesta  Pontificum  Cameracensium , 
p.  199.)] 

j 1.  MUNITIO,  Omnis  generis  annona, 
cibaria,  Gali.  Vivres,  Munitions  de  bou- 
che.  Computus  ann.  1202.  apud  D.  Brus- 
sel  tom.  2.  de  Usu  feud.  pag.  clx  :  Pro 
famulo  qui  custodiva  anetes  et  vaccas 
Munitionis,  etc.  Infra  pag.  ce  vii  :  Pro  in. 
festariis  et  piena  mina  pisarum  et  faba- 
rum  ad  Munitionem  Feritatis,  XXII.  s. 
Computus  ann.  1334.  toni.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  284:  Expensx  faetse  in  Terra 
Turris  prò  hospitio  ,  im primis  liberavit 
prò  23.  vacci s  prò  Munitione  hospiti,  etc. 
XXIV.  fior,  et  dim.  Item,  in  Munitione 
facta  apud  Lugdunum  per  fratrem  Si- 
monem,  de  speciebus,  cera,  etaptuariis,  et 
pannis  lineis,  eie.  Acta  S.  Rie h ardi  Episc. 
tom.  2.  Junii  pag,  248:  Quatenus  cives 
Munitiones  in  castra  mittetent.  Vide 
Municio  et  Municium. 

1  2.  MUNITIO,  Quo  vestes  ornantur  et 
instruuntur,  Gali.  Fourrure,  Garniture. 
Computus  ann.  1334.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  278:  Item,  Ugolino  sutori  prò 
Munitione  robarum  domini  factarum  t&i- 
dem,  taren.  x.  gran.  x.  Hinc 

1  Munita  Vestis,  in  Contractu  ma- 
trimoni inter  Fulconem  de  Fortia  et 
Mar  gare  tam  Ber  m  unde  ann.  1349.  ex 
Archi  vis  D.  de  Flamarens  :  Videlicet 
lectum  et  vestes  competente  Munitas  ad 
opus  diete  Marguarite. 

*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521. 
Munitio,  garnement,  Gallice.  Vide  infra 
Munitus. 

13.  MUNITIO,  Privilegiura,  diploma. 
Vide  Munimina. 

*  Charta  Ludov.  Jun.  ann.  1145.  ex 
Chartul.  Maurign.:  Universa ,  quse  in 
Munitione  patris  nostri  designata  sunt, 
per  eadem  verba  subscribi  et  eodem  ordine 
fecimus  enumerari.  Eadem  habentur  in 
Charta  Phil.  Aug.  ann.  1182.  ibìd. 

*  4.  MUNITIO,  Reditus,  fructus,  quid- 


quid  ecelesiae  muniendas  et  constituendae 
assignatum  est.  Bulla  Eugen.  III.  PP. 
ann.  1146.  inter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col  280  :  In  Lutevensi  episcopalu 
fiscum  S.  Genesii  Litenis  et  ecclesiam  S. 
Johannis  cum  villa,  atque  Munitione  sua, 
cseterisque  pertinentiis  suis.  Vide  Mundi- 
burgis. 

°  Munitconis  Observatores  dicun- 
tur vassalli,  qui  ex  feodis  suis  tenentur 
ad  tuenda  castra  dominorum  suorum, 
iidem  qui  Stagerii.  Vide  in  Slagium. 
Epist.  ad  Blancham  comitis.  Campan. 
ann.  1213.  apud  Villehard.  pag.  %54  : 
Inlimamus  vobis  pr&terea  quod  scripta 
f eodor  um  vestrorum  sunt  in  ecclesia  S. 
Stephani  Trecarum,  et  in  scriptis  conti- 
nente duo  millia  et  ducenti  milites,  quo- 
rum mille  et  octoginti  sunt  tam  tigii, 
quam  Munitionis  observatores. 

1MUNITI0SUS,  Munitus,  Gali.  Fortifié. 
Tabular.  S.  Joannis  apud  Moret.  Anti- 
quit.  Navarrae  pag.  298  :  Turres  et  Muni- 
tiosa  tutaque  loca  fabricare  volentes. 

MUNITIUM.  Joann.  de  Janua  :  Obsidio, 
unde,  inquit,  in  4.  Regum  dicitur  :  Rex 
Assyriorum  non  ingredielur  urbem  hanc, 
nec  circumdabit  eam  Munitio.  Vulgatae 
Editiones  habent  munitionibus. 

Munitium,  etiam  dixit  Guillelmus 
Apul.  lib.  5.  de  Gestis  Norm.: 

...  Sed  pra38idiis  Munitia  tuta 

A  Duce  dimissis,  Castelli  jura  negavit. 

*  Glossar,  vetus  ex  Cod.  reg.  521  :  Mu- 
nitium, circuitus  castri,  quando  aliquis 
princeps  vitlt  capere  illud  castrum.  Glos- 
sar. Gali.  Lat.  ex  Cod.  7684:  Munitium, 
i.  obsidio,  sieae,  i.  ost  de  gens  d'armes 
devant  une  ville. 

MU  NITORI  A}  Pr&cinctoria  ,  succincto- 
ria,  in  Glossis  Isid.  Joann.  de  Janua  : 
Mumtorium,  locus  in  quo  sunt  muni- 
menta,  vel  ipsum  munxmentum.  Gloss. 
Lat.  Gal.:  Munitorium,  Garnisons,  lieit, 
de  Gamissement. 

*  MUNITUS,  Ornatus  vesti  assutus. 
Form.  MSS.  ex  Cod.  reg.  7657.  fol.  43. 
r°  :  Quemdam  mantellum  ipsius  talis  fre- 
zatum  sive  muneratum  certis  mezalhetis 
argenti  latenter  accepil,  et  omnes  meza- 
Ihetas  prssdictas  seu  dictum  Munitum 
argenti  de  dicto  mantello  amovit.  Vide 
supra  Munitio  2. 

*1.  MUNIUM.  Lo  tributo,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  MS. 

*  2.  MUNIUM,  Functio,  munus,  offi- 
cium,  apud  Laur.  in  Amalth.  Testam. 
Bertr.  Cassinelli  canon,  ann.  1397.  inter 
Probat.  Hist.  Autiss.  pag.  127.  col.  2  : 
Item  voluit  quod  si  aliquo  modo  possit 
apparere,  quod  dictus  magister  Marchus 
sibi  tener etur  in  aliquo,  tam  ralione  ad- 

minislrationis  vel  Munio, de   eisdem 

remaneat  et  sit  quittus. 

e  MUNIUS,  prò  Munerius,  non  attenta 
abbreviationis  nota,  in  Charta  ann.  1210. 
ex  Diario  Virdun,  mens.  Dee.  ann.  1764. 
part.  1.  pag.  441.  Locus  est  infra  in 
Torcellus.  Vide  Munerius. 

MUNSTERIUM,   Munsterialis,  Synodus 
apud  Celchyl,  ann.  816.  can.  2  :  Sicut  irv 
libro  Muns feriali   habet.   Et    mox:    Per 
Munsterium.  Et  can.  11  :    A  liquidi  alte- 
rius  Munsterii  ad  se  pertrahere.  Sed  opi- 

nor  legendum   Ministerium.   Ministeria- 

lis,  ni  si    idem    sit   quod    Monasterium, 

Gali.  Monstier. 
1  MUNTATOR,  Idem,  Hearnio,  qui  fos- 

sor  cunicularius,  Gali.  Mineur,  in  lib. 

nig.    Scaccarii  pag.  142  :   Rogerus,  filius 

Odonis,  tenet  feodum  1.  militis  et  3.  Mun- 

tatorum. 
*  MUNTATURA.  [Gallice  Préparation  : 

«  Pro  Muntatura  diete  lane,  sive  deal- 


550 


MUN 


MUN 


MUR 


batura  cum  allunine,  serusa  et  alia 
necessaria  ad  dealbandam  dictam  la- 
nam.  »  (Archiv.  Vatic.  Thesauraria  se- 
creta, ari.  1451,  f.  71.)] 

MUNTMAN.  Vide  Mundman. 

J  MUNTO,  Vervex.  Vide  Multo. 

1  MUNUA,  Piscis  genus,  f.  idem  qui 
capito  fluviatilis,  seu  mugil,  Gali.  Mu- 
nier.  S.  Wilhelmi  Constitut.  Hirsaug. 
lib.  1.  cap.  8  :  Pro  signo  Munuse  ;  generali 
signo  prsemisso,  manum  dextram  exten- 
tam  per  medium  pollids,  et  indicis  alte- 
rius  manus,  quasi  ferrum  trahere  simu- 
lando. 

1.  MUNUS,  Ipsum  Christi  corpus  mys- 
ticum,  quod  offertur  per  commemora - 
tionem  vera  ìliius  oblationis.  Oanon 
miss  se  :  Supplices  rogamus  et  petimus, 
uti  accepta  habeas  hxc  dona,  h&c  Munera, 
hmc  sancta  sacrificia  illibata,  etc.  Ratio* 
nem  reddit  ejusce  appeliationis  Hilde- 
bertus  Episc.  Cenomanensis,  de  Officio 
Missae  : 

Munera  sunt,  quoniam  Deus  hie  donatur,  et  inde 
Munerat  auctorem,  cui  dedit  auctor  eas,  etc. 

Stephanus  PP.  in  Epist.  ad  Pipinum 
tom.  3.  Hist.  Frane:  Et  Munera  sancta, 
id  est,  Corpus  Domini  nostri  J.  C.  in  suis 
contaminatis  vasibus,  quos  folles  vocant, 
miserunt.  Munerum  il  lai  io,  in  Concilio 
Valentino  Hisp.  ann.  1254.  cap.  1.  Greg. 
Tur.  lib.  7.  Hist.  cap.  32  :  Adprehende 
pallium  altaris,  quo  sacra  Munera  conte- 
guntur,  ne  hinc  abjiciaris.  Idem  de  Vita 
PP.  cap.  16  :  Ventumque  est  ut  sanctum 
Munus,  juxta  morem  Gatholicum  ,  signo 
crucis  superposito  benediceretur,  etc. 
Fortunatus  lib.  4.  de  Vita  S.  Martini  : 

Immaculata  Deo  cum  dona  impernerei  ars, 
El  Pater  attonitus  oeremonia  diva  sacraret, 
Munera  vel  Christi  beuedicerct  ore  Sacerdos. 

Othlonus  lib.  2.  de  Vita  S.  Bonifacii 
Arch.  Mogunt.:  Attamen  in  Ecclesia, 
dum  ad  Communionem  venerit,  post  om- 
nium suppletionem  erit  ingressurus  ad 
participandum  Manus.  Coneilium  Lemo- 
vicense  ann.  1031.  sess.  1  :  Facto  concilio, 
cum  ad  horam  confectionis  dominici  Cor- 
porÌ8  venisset,  atque  ex  more  Archiepisco- 
pus  benedictionem  populo  (under et,  super 
B.  Martialis  nomine  mentionem  mterse- 
ruit,  ita  dicens  :  Benedica*  et  custodiat 
vos  omnipotens  Deus,  domumque  hanc  sui 
Muneris  pnesentia  illustrare ,  atque  suse 
pietatìs  oculos  super  eam  die  et  nocte 
dignetur  aperire,  amen.  Ubi  Editor  ad 
marginerà  perperam  numinis  reposuit. 
Anast.  Bibl.  in  Hist.  Eccl.  in  Leone  pag. 
133  :  Comedentes ,  de  sacris  Muneribus 
participabantur.  Ubi  Theoph.  'EcrQ  covre; 
(jLETeXà(JL6avov  Trjv  àyc'av  5<opeàv.  Adde  Gre- 
gor.  Mag.  lib.  4.  Dial.  cap.  60.  Capitula 
Caroli  M.  lib.  7.  cap.  327.  [**  422.]  et  lib. 
1.  Sacrament.  EccJes.  Rom.  cap.  80.  etc. 
Vide  Donum. 

MUNUS  ECCLESIASTICUM,  MUNUS  RO- 

gificum.  Charta  Edmuqdi  Regis  Angli» 
tom.  2.  Monastici  Anglic.  pag.  838  : 
Quinque  mansas...  in  hereditatem  (Àthel- 
nodo  Ministro)  concedo,  ea  tamen  ratione, 
ut  omni  anno  in  solennitate  S.  Martini, 
ad  vetustam  Ecclesiam  beatse  Dei  Geni- 
tricis,  in  Monasterio  Glaslingensium, 
quingue  congios  celise,  et  unum  ydromelli, 
et  triginta  panes  cum  pertinentibus  pul- 
mentariis,  et  quinque  congios  frumenti 
reddat  :  insuper  et  omne  sacrificium, 
quod  tijs  dicimus  Munus  Ecclesiasticum, 
et  opus  Ecclesiasticum,  et  Munus  rogifi- 
eum  ab  omni  familia  illius  terrse  redda^ 
tur,  etc.  Ubi  utrobique  perperam  minus, 
prò  munus,  editum.  Est  autem  Munus 
Ecclesiasticum,  panis  qui  benedicitur,  ex 


quo  particula  desumitur  ad  sacrificium  ,* 
Rendre  le  pain  benit.  Quid  sit  autem 
Munus  rogificum,  nondum  percepì  ;  [nisi 
praestatio  sit,  quae  ab  ecclesiasticis  quasi 
rogando  exigebatur.] 

2.  MUNUS,  Beneficium,  feudum.  Mar- 
culfus  lib.  1.  form.  12  :  Dedit  igiturprse- 
dictus  vir  ille  per  manum  nostrani  jam 
dietse  conjugi  suse  ili.  villas  nuncupatas 
ili.  sitas  in  pago  ili.  quas  aut  Munere 
Regio,  aut  de  alodio  parentum,  vel  unde- 
cunque  ad  prsesens  tenere  videtur,  etc. 
Ubi  Bignonius  munere  Regio,  per  bene- 
ficium Regis,  quod  postea  feudum  dic- 
tum  est,  interpretatur.  Guntherus  lib. 
1.  Ligurini  : 

Si  patria  dominum  vassalli  filius  acri 
Laeserit  offensa,  festinet  providus  illuni 
Conciliare  pater.  Quod  si  conlemnet  agendum, 
Munere  privelur.  Si  vero  audire  monontem 
Filius  indomila  neglexerit  aure  parentem, 
Non  eril  in  feudo  successor  idoneus  ilio, 
Ni  prius  accensam  Domini  placaverit  iram. 

Per  Munus  Triple  x.  Simoniaci us. 
Landulphus  de  S.  Paulo  in  Chronico 
Mediolan.  cap.  9.  apud   Ughellum  tom. 

4.  pag.  179  :  Et  illieo  apprehendit  cappam 
Grosulani  (Archiep.  Mediolan.)  ipsamque 
quassavit,  dicens,  Iste  Grosulanus,  qui 
est  sub  ista  cappa,  et  non  de  alio  dico, 
est  simoniacus  de  Archiepiscopatu  Medio- 
lani  per  Munus  a  manu,  per  munus  a 
lingua,  per  munus  ab  óbsequio.  Conc. 
Aquisg.  ann.  816.  cap.  38.  ubi  de  simo- 
nia :  Aliud  est  Munus  ab  óbsequio,  aliud 
Munus  a  manu,  aliud  Munus  a  lingua. 
Munus  quippe  ab  óbsequio,  est  subjectio 
indebite  impensa  :  Munus  a  manu,  pecu- 
nia est  :  Munus  a  lingua,  favor.  Epist. 
Episcoporum  Synodi  Carisiac.  ad  Lu- 
do v.  II.  cap.  12  :  Munus  enim  est  a  lin- 
gua, favor  :  Munus  a  manut  donatio  : 
Munus  ab  óbsequio,  indebita  subjectio. 
Goffridus  Vindocin.  Opusc.  10.  ita  tri- 
plicem  simoniam  deflnit  :  Simoniam  a 
lingua,  simoniam  a  manu,  et  simoniam 
ab  óbsequio.  Mox  addit,  ubi  de  Abbatum 
consecrationibus  quae  fiunt  ab  Episco- 
pis,  muneribus  acceptis  :  Est  a  lingua, 
cum  publice  recitatur  illa  promissio  :  fit  a 
manu,  quando  charta,  qua  continetur, 
scripta  ponitur  super  altare  :  fit  ab  óbse- 
quio, cum  ipsum  male  promissum  subjec- 
tionis  obsequium  servatur.  Vide  Petrum 
Damian.  lib.  2.  Epist.  3.  initio,  Grego- 
rium  VII.  PP.  lib.  6.  Epist.  34.  Steph. 
Tornac.  Epist.  51.  et  Sibertum  Priorem 

5.  Pantaleonis  pag.  525.  et  pag.  530.  ubi 
trivium  simoniss  dici  tur. 

1  3.  MUNUS,  Pugna  gladiatorum  vel 
bestiarum,  spectaculum,  ab  officio,  quod 
munus  est,  dictum,  quia  in  parentum 
funere  exhiberi  cceptum  est,  ut  docet 
Tertull.  de  Spectac.  cap.  12  :  Munus 
dictum  est  ab  officio  :  quoniam  officium 
etiam  Muneris  nomen  est.  Officium  au- 
tem mortuis  hoc  spectaculo  facere  se  vete- 
res  arbitrabantur ,  posteaquam  illud 
humaniore  atrocitate  temperaverunt.  Nam 
olim  quoniam  animas  defunctorum  hu- 
mano  sanguine  propitiari  cr editum  erat, 
captivos  vel  mali  status  servos  mercati  in 
exequiis  immolabant.  Postea  placuit  im- 
pietatem  voluptate  adumbrare.  Itaque 
quos  paraverunt,  armis  quibus  tunc  et 
qualiter  poterant  eruditos ,  tantum  ut 
occxdi  discerent  ;  mox  edicto  die  Inferia- 
rum  apud  tumulos  erogabant  :  ita  mortem 
homicidiis  consolabantur.  Hmc  muneri 
origo.  Passio  SS.  Perpetua?  etc.  tom,  1. 
Martii  pag.  635  :  Munere  enim  castrensi 
eramus  puq naturi. 

T 4.  MUJf  US,  Prsestationis  vel  corvatse 
species,  quae  sub  nomine  muner i$  exige- 
batur.   Oonventio  in  ter  Ludo  vi  e.  Reg. 


Sicil.  et  Arèiaténsem  urbem  ann. 
1385.  ex  cod.  MS.  D.  Brunet  fol.  4.  v»  : 

Omnes  elves sint  liberi  et  immunes  ab 

omnibus  pedagiis,  vectiginalibus  (sic)  et 
quibusvis  impositionibus,  Muneribus  ordi- 
nariis  sordidis,  vel  extr aordinar ii$.  S. 
Ambros.  de  Obitu  Valent.:  Rerum  ex- 
traordinarium  Munus.  Consuie  lib.  IL 
Cod.  Theod.  Ut.  16.  de  Extr.  si  ve  sord. 
muner. 

*  5.  MUNUS.  Lit.  Alfonsi  comit.  Pie- 
tà v.  ann.  1270.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  413  :  Coram  conestabulo  nos- 
tro Arverniae,....  sive  ejus  locumtenente , 
qui  non  sit  de  Munere  dictorum  baillivo- 
rum  emencium ,  etc.  Resti tuendum  de 
numero  ex  iisd.  Lit.  in  Reg.  126.  Char- 
toph.  reg.  eh.  130. 

*  6.  MUNUS,  ni,  in  Charta  Rob.  comit. 
Alencon.  ann.  1207.  ex  Reg.  forest.  co- 
raitat.  Alencon.  in  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  13.  v°  :  Reddendo  ex  inde  prò  servicio 
quatuor  Munos  census,  prò  salute  animse 
mese  ecclesia  B.  Margaret^  Belltmasus 
annuatim  in  anniversario  meo  f adendo. 
An  prò  Nummus  f 

MUNUSCULARIUS,  Ugutioni,  Qui  prò 
munere  servit,  vel  qui  munus  dat.  Unde 
Augustinus  de  Civit.  Dei  :  Tanquam 
Munuscularios  vectigalium  conductores. 
Munuscularios  vocat  Joan.  Sarisberiensis 
lib.  3.  Policrat.  cap.  11.  12.  qui  datis 
muneribus  Magnatum  favorem  captant. 

1.  MURA,  Specula.  Monachus  Padua- 
nus  lib.  1.  Curon.  ann.  1252  :  Fossatis 
magnis  districtum  suum  circumdederat, 
et  super  ipsa  fecerat  speculas,  quas  Mar- 
chiani (incolte  March»  T re vesin a?)  M uras 
appellant,  in  quibus  erant  die  ac  nocte 
speculatores.  Ubi  videtur  legendum 
minas.  Vide  in  hac  voce,  et  in  Merulum. 
[f.  etiampro  Mueta,  quod  vide.] 

*2.  MURA,  Mansio,  domus,  vel  quod 
lapidibus  exstructa,  vel  quod  muro 
cincta,  sic  dieta  videtur.  Acta  capitul. 
MSS.  eccl.  Lugdun.  ad  ann.  1347.  fol. 
136.  r°.  col.  2  :  Petrus  Bourdas  (tenet) 
quandam  Muram,  sitam  ibidem,  sub  ser- 
vino unius  bichoni  avenae...  Petrus  Ser- 
VG8  quandam  Muram  sub  servilio  unius 
bichoni  avense.  Lit.  remiss.  ann.  1376.  in 
Reg.  108.  Chartoph.  reg.  eh.  335  :  Item 
quod  dictus  Girinus...  venit..,  ad  quan- 
dam Muram,  sitam  juxta  Muram  Johan- 
nis  Ghanezon  ;...  quas  quidem  Mura  de 
presenti  vacat,...  lapidesque  dietse  Murse 
ad  bonos  suos  ad  domum  suam  charreyare 
fecit.  Terrear.  Bellijoc.  fol.  8.  v°.  :  Item 
octo  denarios  Viennensis  monetse...  in, 
prò  et  super  quibusdam  terra  et  Mura 
simul  contiguis.  Ibid.  fol.  351.  r\  :  Pro 
et  super  quadam  area  nova  cum  curte, 
olim  Mura,  et  curtili  simul  contiguis... 
Super  quibusdam  stabulis,  olim  Muris  et 
orto,  etc.  Terrear.  S.  Maurit.  in  Foresio 
ann.  1474  :  In  sua  terra,  in  qua  solebat 
esse  Mura  et  ortum,  etc. 

*  3.  MURA,  Mus,  Gali.  Rat,  souris. 
Cod.  reg.  4609.  2.  fol.  101  :  Qualis  est 
homo  Christianus  qui,  prò  Domino,  Mu- 
ras  et  tineas  veneratur. 

T  MURJENULJE.  Vide  Murena. 

MURAGIUM,  Vectigal  ad  muros  ur- 
bium  aedificandos,  aut  reparandos,  ut 
Pontonagium  ad  pontes  reficiendos.  In 
Addit.  ad  Matth.  Paris  pag.  132  :  Si 
Rex  concessero  alicui  civitati  vel  burgo, 
quod  possit  accipere  Muragium,  vel  ali- 
quibus  novum  concedat  telonium.  FI  età 
lib.  1.  cap.  20.  §  84  :  De  civibus  et  burgen- 
sibus  capientibus  Muragia  sibi  a  Rege 
concessa  aliter  quam  facere  deberent. 
Lib.  2.  cap.  50.  §  31  :  Qui  Muragium  ad 
villam  claudendam  gravius  repererint, 
quam  concessum  fuit.  Monast.   Anglic. 


MUR 


MUR 


MUR 


551 


tom.  1.  pag.  72S  :  Le  Muragio,  pcntagio, 
pannagio,  pavagio,  passagio,  etc,  Occur- 
rit  iterurn  pag.  922.  993.  et  tom.  2.  pag. 
827.  [*®  Adde  Ghartas  ann.  1282.  et  1303. 
apud  Lappenb.  Orig.  Hans.  pag.  124.  et 
230.]  Istius  pensitationis  ad  muros  per- 
flciendos  mentio  apud  Senatorem  lib. 
9.  Ep.  14  :  Pro  renar  alio  ne  Murorum  pe- 
cunise  diversis  Provincialibus  dicuntur 
extortset  cum  tamen  nulla  exinde  sur- 
rexerit  promissa  constructio.  Operatio 
murorum  dicitur  in  Monastico  Anglic. 
tom.  2.  pag.  286.  627.  Usatica  Regni  Ma- 
joricarum  MSS.  :  Statuimus  in  poste- 
rum  quod  omnes  homines,  nobilium  sive 
capitalium,  et  ordinum  Clericorum  et 
Militum...  mittant  et  solvant  partem 
suam  ex  bonis  suis  in  reparandis  et  ope- 
randis  muris  et  vallis  civitatis  Majorica- 
rum,  et  in  talahiis,  et  armamento  maris 
et  terrae,  ad  defensionem  civitatis  et  re- 
gni Majoric.  Gharta  Jacobi  Regis  Ma- 
jor ic.  ibid.  :  Volentes  provider  e  repara- 
tioni  et  Muri  civitatis  nomine  Feassas,... 
de  rebus  vel  mercibus  ascendentibus  ad 
quantitatem  20.  sol.  et  ultra,  donent  de- 
narium  Dei  de  mercibus  de  quibus  con- 
suetum  est  dari.  Gonc.  Avenionense 
ann.  1209.  cap.  8  :  Prohibemus  ne  ab  Ec- 
clesiis  seu  Religiosis  domibus  et  Eccle- 
siasticis  personis,  sicut  in  quibusdam  locis 
huc  usque  prsesumptum  audivimus,  vice- 
simam  partem  annuorum  redituum  in 
posterum  ratione  Murorum,  vel  aliqua 
occasione  laici  extorquere  prmsumant. 
Vide  leg.  34.  God.  Th.  de  Op.  pubi. 
(15,1)  et  novellam  Theod.  et  Valent.  de 
Pantapolis,  Harmenopul.  lib.  2.  Ut.  5. 
|  6.  etc.  infra  Vintenum. 

*  Murage,  eadem  no  Mone,  in  Charta 
ann.  1299.  inter  Instr.  tom.  10.  Gali. 
Christ.  col.  139  :  Derechef  le  Murage  de 
Pavent,  en  prix  de  deux  sols  de  rente 
par  an. 

\  MURAILLIA,  Murus,  a  Gali.  Mu- 
ratile, Computus  ann.  1347.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  84  :  Computum  F. 
Chaberti  de  Auriis...  de  Muraitliis  in 
dicto  monasterio  constructis,...  qu&  Mu- 
railtids  datx  fuerunt  per  D.  nostrum 
Dalphinum  facere  ad  pretium,  etc.  Vide 
Murayllia. 

MURALE.  Ugutio  :  Murale ,  idem  est 
quod  murus,  Gali.  Muratile,  Italis  Mu- 
raglia. Henric.  Huntindon.  lib.  8.  pag. 
392  :  Resonabant  colles,  resonabant  urbis 
Muralia.  Gerv.  Tilleberiensis  de  Otiis 
Imper.  MS.  :  Extunc  ergo  (Carolo  Mag. 
regnante)  apud  Latinos  est  terminata 
Grascorum  potentia,  Romaque  nomen  ac- 
cepit  amissum,  non  dominium,  modico 
tamen  contenta  termino,  non  caput  orbis, 
ut  assolet,  sed  umbra  vetusti  capitis  dici 
potest,  quod  sic  ab  omni  potentia  evacua- 
tur,  quodque  frsena  totius  orbis  tenuerat, 
nùnc  sua  Muralia  cohibere  non  sufficit, 
[Bartholomaeì  Scribae  Annal.  Genuens. 
ad  ann.  1225.  apud  Murator.  tom.  6.  col. 
439  :  Civitatem  Alb&  usque  ad  Muralia 
et portas  ipsius  civitatis  vastarunt.]JEgiù . 
Corboliensis  lib.  1.  Karolini  MS.  : 

.  .  .  raptuque  pedis  Muralia  nutant. 

Idem  lib.  3.  de  Medicami nib.  : 

Incumbit  pelago,  suaque  Muralia  radit. 

Muralis,  in  Notis  Tyronis  pag.  163. 

1  MURALHA,  Murus.  Gharta  ann.  1413. 
ex  Schedis  D.  Lancelot  ;  Ad  complen- 
dum  ordinationem  factam  super  Muralha 
vill&  Balnaolis  et  reparatione  ejusdem. 
Vide  Muraillia. 

*  MURALHIA.  Inventar,  ann.  1491. 
inter  Probat.  tom.  4.  Hist.  Nem.  pag. 
55.  col.  2  :  Et  ibidem  fuit  traditum  in- 


ventarium  capette  per  dominos  ;  primo 
xxxvij.  sudarla,  tam  parva  quam  magna  ; 
itera  xxij.  de  Muralhia.  An  sudaria  muro 
ap pensa  ? 

MURAMEN,  Murus»  Italis  Muramento. 
Gharta  ann.  1239,  [tom.  7.  Spicil.  Acher. 
pag.  271.]  :  Ita  quod  perpetuo  Mur amine 
inclusa  (Monachae)  maneant.  Vide  Mu- 
rata 1. 

*  MURANUS,  Muralis.  Acta  S.  Gau- 
ger.  tom.  2.  Aug.  p.  689.  e.  2  :  Altare 
quod  intra  Muranum  ambitum  cryptee 
erat,  servavit. 

1.  MURARE,  Murum  circumducere, 
muro  oppidum  munire.  Concilium  Nar- 
bonense  sub  Recaredo  ann.  598  :  Die 
dominico  nullam  operam  faciant,  nec  bo- 
ve* jungantur,  excepto  si  in  Murando 
necessitas  incubuerit.  Ubi  quidam  repo- 
nunt  metendo.  Willelm.  Brito  lib.  10. 
Philippid.  : 

Protinus  Andegavim  nullo  munimine  cinctam 
Ingresftus,  lapide  inccepit  Murare  quadrato. 

Itali  Murare,  fabricar  muri,  aedifìcare, 
struere,  muros  ducere,  dicunt.  [Brevia- 
rium  Hist.  Pisanae  ad  ann.  1159.  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  172  :  Anno  1159.  in 
quarto  consulatu  Cocchi,  Pisani  se  in  Mu- 
rando semper  intenti,  fecerunt  quinque 
galeas  ad  guardiani  maris,  eie.  Memo- 
riale Potest.  Regiens.  ad  ann.  1281.  apud 
eumdem  tom.  8.  col.  1149  :  Fact&  fue- 
runt du&  fornaces  prò  Communi  occa- 
sione Murandi  residuum  muri  diclse  civi- 
tatis.] Vide  Murus. 

*  Amurer,  eodem  sensu,  in  Charta 
ann.  1316.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit. 
col.  1265  :  Nostre  clos  de  outre  l'eue,...  si 
comme  il  est  clos  et  Amuré.  Pro  lapidi- 
bus  exstruere,  in  Chron.  Tegerns.  apud 
Oefelium  tom.  1.  Script,  rer.  Boicar. 
pag.  631.  col.  2  :  Domum  Muratam  com- 
paravit  ;  sed  et  capéllam  Muratam  ad 
fonlem  S.  Quirini  de  novo  erexit,  qum  an- 
tea  lignea  fuit. 

1  Murare,  Munire,  claudere.  Memo- 
riale Potest.  Regiens.  ad  ann.  1218. 
apud  Murator.  tom.  8.  col.  1088  :  Et  il- 
lieo tigna  et  trabes  in  fluvio  submergi  fe- 
cit,  et  ripam  ipsius  fluminis  petreriis  et 
manganis  et  aliis  machinis  Muravit,  et 
castris  lignorum. 

T  2.  Murare  Vivos  in  Crtjce,  Ad  mu- 
ros cruci  fi  gere.  Ghron.  Pisanum  ad  ann. 
1017.  apud  Murator.  tom.  6.  col.  108  : 
Fuit  Mugetus  reversus  in  Sardiniam,  et 
colpii  civitatem  edificare  ibi,  atque  homi- 
nes vivos  in  cruce  Murare  ;  tunc  Pisani 
et  Januenses  illue  venere t  et  ille  propter 
pavorem  eorum  fugit  in  Africam, 

*  3.  MURARE,  Muro  seu  carcere  in- 
cludere. Elmham.  in  Henr.  V.  reg. 
Angl.  cap.  4.  edit.  Hearn.  pag.  9  :  Re- 
belles  quosdam  captos  varhs  plectebat 
mortibus,  alios  aut  in  loca  montana  Mu- 
rabat,  aut  in  alias  municiones  seu  cas- 
tella valida  fugere  compellebat.  Vide 
Murus. 

MURARII,  Murorum  artifices,  Egin- 
hardus  ann.  821  :  Cum.,.  eum  ad  castella 
sua  munienda  artifices  et  Murarios  met- 
tendo juvar  et,  etc. 

MURARIUM,  Gloss.  GraecoLat.  :  Tpc- 
6ac,  Tritorium,  Murarium.  [*  Adde  ex 
Castigat.  in  utrumque  Glossar,  leg. 
Murtariam.  Vide  in  hac  voce.] 

1 1.  MURATA,  Monasteri um,  proprie 
Sanctimonialium,  muris  undique  obse- 
ptum,  claustrum.  Vita  S.  Justinae  de 
A  re  ti  o  n.  3  :  Ad  quandam  Muratam,  qu& 
tunc  temporis  juxta  Ecclesiam  S.  Antonii 
facta  erat,  in  qua  sorores  aliqux  Deo  ser- 
vientes,  accessit. 

2.  MURATA,   vox  Italica,  prò   burgo 


muris  clauso.  Bulla  Urbani  VI.  PP, 
apud  Ughellum  tom.  2.  pag.  477  :  Cum 
Ecclesia  catkedralis...  posita  sit  et  in- 
clusa in  cittadella  seu  fortalitio,  alias 
vulgariter  Murata  nuncupato,  etc.  [** 
Adde  chart.  Gerlac.  Archiep.  Magunt. 
ann.  1349.  apud  Guden.  in  God.  Diplom. 
tom.  3.  pag.  342.] 

*  3.  MURATA,  Agger,  moles,  quia  in- 
star muri.  Charta  ann.  1259.  in  Char- 
tul.  Buxer.  part.  14.  eh.  7  :  Nemus  dou 
Boichart...  descendendo  usque  ad  vadum 
de  Noat  prout  Murata,  quas  est  in  dicto 
nemore,  dividit.  Alia  ann.  1202.  ibid. 
part.  18.  eh.  5  :  Concessit  Deo  et  mona- 
chis  de  Buxeriavineam,...  sicut  via  divi- 
dit, qux  veniens  Belna  dirigit  versus 
Corbot,  uso: uè  ad  terntorium  canonicorum 
Belnas,  erigens  se  per  Muratas  quasdam 
versus  chiminum,  quod  dicitur  Levez. 

*  4.  MURATA,  per  per  a  m  prò  Minata, 
Mensura  agraria.  Charta  ann.  1307.  in 
Reg.  44.  Chartoph.  reg.  eh.  64  :  Concedi- 
mus  duodecim  Muratas  ter r se  in  territo- 
rio de  Villarson  in  feodo  nostro.  Vide  su- 
pra  Mina  3. 

1.  MURATI0,  Eadem  ferme  notione. 
Brompton.  in  Stephano  Rege  :  Ego  vero 
de  castris  et  Murationibus  meis  securita- 
tem  talem  Duci...  Consilio  sanctm  Eccle- 
sia feci,  ne  Dux  me  decedente  per  hoc 
damnum  aut  impedimentum  regni  in- 
currat. 

*  2.  MURATI0.  [Gallis  Maconnerie  : 
«  Magistro  Gentili  della  cava  muratori 
prò  resto  salarli  sui  cujusdam  Muratio- 
nis  per  eum  apud  castra  Montis  Compa- 
trum  et,  Genzani  de  mandato  D.  N. 
pape  facte.  »  (Mandat.  Gamer.  apostol. 
arch.  Vatic.  1426-30,  f.  143.)] 

MURATOR,  Confector  murorum.  Ma- 
motrectus  ad  4.  Reg.  cap.  25  :  Trulla, 
instrumentum  cementarti,  sive  Muratoris. 
[Acta  B.  Michelina}  tom.  3.  Junii  pag. 
936  :  Septimo  accedere  debeant  beccarti, 
barberit,  Muratores.  Occurrit  praeterea 
in  Statutis  Vercell.  fol.  212.] 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  God.  reg. 
7657  .  Murador,  Prov.  architectus,  Mura- 
tor. 

MURATUM,  Murus.  Acta  Synodi  Cice- 
strensis  ann.  1157  :  Ipsum  Hugonem  in 
quodam  castro  suo,...  obsedit,  valloque  et 
castris  undique  circumdedit,  omnemque 
vili  egrediendi  spem  Murato  interclusit. 
Sic  enim  ibi  legendum.  Acta  episcopo- 
rum  Geno  man.  pag.  289.  tom.  3.  Analect.  : 
Vinum  quoque  et  Muratum  juxta  altare 
positum>  nullum  Deo  et  sanctis  ejus  dans 
honorem,  violenter  àbstulit,  etc.  Ubi  vi- 
detur  sumi  prò  Cancello  altaris.  [Mar- 
ch isii  Annal.  Genuens.  ad  ann.  1221. 
apud  Murator.  tom.  6.  col.  425  :  Insuper 
cophanum  unum  plenum  lapidibus  et 
Muratum  ante  faucem  Vintimilii  prò 
ipsa  (urbe)  claudenda  demersit.  Occurrit 
rursum  ibid.  col.  1196.1 

\  MURAYLLIA,  Murus,  a  Gali.  Mu- 
ratile. Gomnutus  ann.  1324.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  132  :  Computavit 
dictus  celiar erius...  super  Murayllia  per 
ipsum  de  novo  facta  in  castro  S.  Satur- 
nini. Vide  Muraillia. 

jc  MURBI0LA.  Vide  Morbiola.  [Fr.] 

1  MURCA,  prò  Amurca.  De  S.  Romano 
Abb.  Jurensi  tom.  3.  Febr.  pag.  740.  ubi 
de  Evangelico  amico  qui  tres  panes  ab 
amico  suo.postulat  :  Quod  licet  ineffa 
bili  divinoque,  ut  diximus,  prxemineat 
sacramento,  habet  tamen  in  Murca  remw 
nerationis  qusestum,  etiam  dum  simpli- 
citer  servatur  in  Ut  ter  a. 

1  MURGARE,  MuRGiNARius.  Vide  Mur- 
cus 

«'mURCINA.  Steph.  de  Infestura  MS 


S52 


MUR 


MUR 


MUR 


ubi  de  In  noe.  Vili.  :  Cepit  multas  Mur- 
cinas  rii8ticor\im  secure  metentium  et  ibi 
laborantium. 

*  MURCORIUM,  Murcum.  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Nerca, 
Prov.  Nerca,  Murcum.  Nercas,  Prov, 
Murcorium.  Ital.  Morchia  et  Morda, 
amurca. 

MURCUS,  Segnis,  ignavus,  mutilus. 
Iso  Magisterin  Gloss.  ad  Prudentium: 
Murcus,  qui  prxcisum  habet  nasum.  Am- 
mianns  lib.  15  :  Nec  eorum  aliquando 
quisguam,  ut  in  Italia,  munus  Martium 
gertimescens,  pollicem  sibi  pr&cidit,  quos 
jocaliter,  (al.  localiter)Murcos  appellante 
Innocentius  I.  PP.  Epist.  ad  Felicem 
Nucerianum  Episc.  :  Scripsisti  in  his 
Clericos  quos  constituas,  non  habere,  ali- 
quos  vero  Murcos,  aliquos  bigamos  esse. 
Mursiam  segnium  Deam  statuì t  Arno- 
bius  lib.  4.  adv.  Gentil,  Hinc  Murcidus, 
prò  ignavo,  apud  Plautum  et  al.  et  Mur- 
ciaarius,  mutilus,  in  Glossis  Isidori. 
Vide  leg.  5.  Cod.  Th.  de  Tyronib.  (7,13.) 
et  ibi  Jac.  Gotti ofredum,  praetereaMena- 
gium  in  Amoenitat.  Juris  pag.  12.  Edit. 
Martini. 

Murcare  Ungues,  Resecare  ungues, 
apud  Monachum  Sangallensem  lib.  1. 
cap.  34. 

1  MURDIFICATIO,  Murdrare,  Mur- 
drator,  Murdrum,  etc.  Vide  Morth. 

*  MUREA,  Idem  forte  quod  Italis  Mu- 
rello  et  Muricciuolo,  Sedile  lapideum. 
Oharta  ann.  1293.  apud  Murator.  tom.  4. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  669  :  jEdifi- 
cium  cujusdam  domus  longitudinis  vi- 
ginti  septem  pedum,  et  largiludinis  de- 
cem  pedum  et  dimidii,  scilicet  cupos, 
lambreclas,  columpnas,  spondas,  Mureas 
positas  in  ea. 

MURELDEN.  Oharta  Waldemari  Regis 
Daniae  ann.  1326.  apud  Pontanum  lib.  7. 
Rerum  Danic.  pag.  443  :  Si  aliquis  in- 
cusatus  fuerit  quod  alecia  in  aquis  eme- 
rit,  ipse  tertia  manu  se  purgabit,  et  hoc 
de  causa  constrictus  Advocato  nostro 
tantum  tres  Murelden  tamen  émendabit. 

I  MURELEGINUS.  Vide  Murilegus. 

1  MURELEGIS,  Guniculus,  Gali.  Lapin, 
quia  Murilego  seu  feli  non  dissimilis. 
Consuetudines  et  Assisiae  Forest.se  :  Lici- 
tum  est  abbati  de  Burgo  S.  Petri  venari 
et  capere  lepores,  vulpes  et  Mureleges, 
infra  metas  forestae. 

*  Mal  lem,  Fele3  sii  vati  ca,  vulgo  Chat 
sauvage, 

1  MtJRELLUS,  Parvus  murus.  Miracula 
B.  Simonis  tom.  2.  Apr.  pag.  830  :  Et  in 
quodarn  Murello  dedit  cum  capite,  etc. 

MUREMIUM.  Vide  Materia. 

MURENA,  MurenuljE,  Mulierum  or- 
namenta aurea,  quibus  metallo  in  vir- 
gulas  lentescente,  quadam  ordinis 
flexuosi  catena  collum  cingebatur,  ut 
scribit  D.  Hieronymus  Epist.  15.  et  ex 
eo  Isidorus  lib.  19.  Orig.  cap.  31.  Gille- 
bertus  Episcop.  London,  in  cap.  1.  Can- 
tici Canticor.  n.  10  :  Murena  piscis  est, 
sed  proceritate  decorus,  colorisque  varie- 
tate  conspicuus  :  unde  dicuntur  Murenu- 
las catena  ex  auro  fabrefaetse,  quae  collo 
circumdataz  protenduntur  in  longum,  et 
annexae  monili  hoc  immobiliter  fascile 
pectorali  restringunt.  [Chron.  Romualdi 
II.  Arcniep.  Salem,  apud  Murator.  tom. 
7.  col.  62  :  lnstrumenta  regii  cultus  in 
foro  Trajani  distrahi  jussit,  vasa  aurea, 
pocula  cristallina,  et  Murenam  uxoream, 
ac  sìMm,  aureas  et  sericas  vestes,  et  multa 
ornamenta  gemmarum.  Unde  et  mure- 
nam virorum  perinde  ac  mulierum  or- 
namentarci fuisse  patet.  Papias  :  Murse- 
nulae,  cathenae  latae  et  spissae,  de  auro 
mire  factas,  quae  capite  defluentes  ad  cer- 


vicem  ornandam  aptantur.  Hae  auri  et 
argenti  texuntur  virgulis,  dictae  a  Murena 
quae  capta  vertit  se  in  circulum.]  Auctor 
Mamotrecti  :  Murenula,  est  catena  in  or- 
natum  colli,  ex  virgulis  auri  et  argenti, 
et  contexta  in  similitudinem  Murenas 
piscis.  Leges  Angliorum  tit.  6.  §  6  :  Mu- 
renas, nuscas,  monilia,  inaures.  Willera- 
mus  Abbas  in  Cantica  Canticor.  : 

Auri  Murenaa  argento  vermiculatas 
Nos  tibi  neclemus. 

Murenula.  Moses  lib.  4.  cap.  31  :  Pe- 
riscélides,  et  armillas,  et  annulos,  et  dex- 
tralia,  et  Murenulas.  S.  Hieronym.  Epist. 
15.  ad  Marcel  la  m  :  Aurum  colli  sui,  quod 
quidem  Murenulam  vulgus  vocat,  quod 
scilicet  metallo  in  virgulas  lentescente, 
quadam  ordinis  flexuosi  catena  contexi- 
tur,  absque  parentibus  vendidit.  Idem 
Hieronym.  in  cap.  3.  Isaise  :  Et  Mure- 
nulas, quae  auri*  atque  argenti  texuntur 
virgulis.  Gregor.  M.  in  Cantica  Cantic. 
cap.  2  :  Murenulis  monilia  collo  ligantur. 
Gregorius  Turonens.  de  Gloria  Cfonfess. 
cap.  33  :  Annulos  Murenulasque  aureas. 
Willel.  Tyr.  lib.  18.  cap.  31  :  Murenulas, 
inaures,  periscelidx,  etc.  Ubi  vetus  In- 
terpres  Gallicus  murenulas,  Mousches 
fermaux  vertit.  Murenas  et  murenulas 
aureas  inter  Basilicarum  ornamenta 
non  recenset  Anastas.  in  Leone  III.  et 
Greg.  IV  :  Murenulas  prasinales  pretio- 
sissirnas  duas.  Item  :  Murenam  trifilem 
auream,  quae  habet  buticulas  33.  Item, 
Murenam  in  qua  pendent  gemmse  hya- 
cinthinx  13.  Item  :  Murenam  filatam, 
Item  :  Murenas  tres,  omnes  morenas 
cum  pettinante  eorum.  Erant,  inquit  Bu- 
ie ngerus,  monilia  oblonga  munerarum 
instar.  Pettinantem  vocat  radiolos  pec- 
tina ti  m  insertos. 

MURES,  Eminens  saxum,  in  Glossis 
antiq.  MSS. 

1  MURETUM,  Murus  parvus.  Charta 
ann.  1375.  tom.  1.  Gali.  Christ.  inter  In- 
strum.  pag.  52  :  Et  ipsam  ecclesiam  de- 
super  et  ab  exteriori  parte  ipsius  barba- 
cause,  et  Mureto  fossatorum,  quod  est  a 
parte  sinistra  ipsius  ecclesia,  junctum  est. 

*  1.  MURETUS,  Parvus  murus,  Ital. 
Muretto.  Lit.  ann.  1384.  in  Reg.  125. 
Ohartoph.  reg.  eh.  106  :  Jussit  fieri  per 
magistros  prsedictos  lapicidas  duos  Mur- 
tos  (sic)  sive  aleyas  largiludinis  sive  spi- 
citudinis  trium  palmorum...  A  dieta  tur- 
nella  etiam  fient  simili  modo  duo  Mureti 
spicitudinis,  prout  supra*  Vide  Muretum. 

*  2.  MURETUS,  Purpureus,  murice 
tinctus.  Testam.  Phil.  episc.  Sabin. 
ann.  1372.  ex  Bibl.  reg.  :  Item  capam  et 
mantellum  escallatae  Muretae,  cum  capu- 
ciis  folratis  dominai  de  Podio  nepti  mese. 
Provincialibus  vero  Muret,  idem  quod 
Gallice  Loir.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Muret,  Prov.  Glis. 

MUREZNUS,  [Pinna,  ut  videtur,  Gali. 
Creneau.]  Fori  Oscae  ann.  1247.  fol.  26  : 
Si  villanus,  qui  habet  domos  prope  mu- 
rum,  inmurotrabesfixerit,  debet  ipsum 
murum  cum  ipsis  Mureznis,  quoties,  ne- 
cesse  fuerit,  reparare.  Infra  :  Nullus  de- 
bet in  haereditatem  suam  construere  cas- 
trimi,.,, nec  munitionem  cum  Mureznis. 
Vide  Foros  Aragon.  fol.  145. 

T  MURFACA.  Vide  Marfaca. 

1  MURGANALE,  Murgitatio.  Vide 
Morganegiba. 

*  MURGERIUM,  a  veteri  Gallico  Mur- 
gier,  Acervus,  congeries,  maxime  lapi- 
dum.  Charta  ann.  1260.  in  Chartul. 
Buxer.  part.  3.  eh.  16  :  Ab  illa  comba  us- 
que  ad  Murgerium,  quo  quasdam  meta 
est.  Stat.  Avellse  ann.  1496.  cap.  166.  ex 
Cod.  reg.  4624  :  Si  aliqua  persona  cepe- 


rit  alienos  lapidee,.,  in  alieno  Murgeria 
vel  amasso  lapidum,  etc,  Lit.  remiss, 
ann.  1368.  in  Reg.  99.  Ohartoph.  reg.  eh. 
188  :  Lequel  vallet  ainsi  mort,  ledit  Nico- 
las Veust  fait  trayner  aus  champs  et  fait 
enterrer  et  couvrir  en  un  Murgier  de 
pierres.  Alias  ann.  1384.  in  Reg.  125.  eh. 
53  :  Ils  s'enfouierent  vers  un  Murgier  de 
pierres  près  oVillec  pour  eulx  deffendre. 

MURGISS0,  Callidus  murmurator,  ir- 
risoti illusor,  Papias.  [Festus  :  Murgiso- 
nem  dixerunt  a  mora  et  decisione.  Vide 
Marti nii  Lexicon.] 

1  MURI  Mariani.  Furculse7  quibus  via- 
tores  sarcinas  ferunt,  a  Mario  inventai. 
Vocabul.  Sussannaei. 

1 1.  MURI  A.  Puteus  murias,  Aquas  sali 
conficiendo  accommodatae  receptacu- 
lum.  Vide  Montea. 

*  2.  MURIA,  Fex  olei,  in  Gloss.  ad 
Doctr.  Alex,  de  Villa-Dei.  Alia  notione, 
vide  supra  in  Moria  2. 

1  M  URICA,  inter  ani  malia  domestica, 
recensetur,  in  Monastico  Anglic.  tom.  2. 
pag.  666  :  Item  de  multonibus  381.  de  hur- 
tis  et  Muricis  207.  de  hogris  121.  et  de 
agnis  100. 

MURICEPS,  Felis,  qui  mures  capit. 
Gloss.  cifrici  :  Muriceps  vel  musio,  mu- 
rilegus, Catt.  Petrus  Diac.  lib.  4.  Chron. 
Casin.  cap.  98  :  Paratos  esse  ex  loto  ante 
se  canum,  Muricipumy  et  equorum  carnes 
comedere,  quam,  etc. 

Muriceps,  Avis  quae  mures  capit. 
Poenitentiale  MS.  Thuanum  :  Si  tunc 
avis  illa,  quae  Muriceps  vocatur,  eo  quod 
capiat  mures,  et  modo  Pancata  nomi- 
nata est,  etc.  [**  Apud  Burcard.  Wor- 
mat.  Collect.  Decret.  pag.  198.  eo  quod 
mures  capiat  et  inde  pascatur  nominata, 
etc.  Vide  Grimm.  Mytbol.  Germ.  pag. 
657.1 

MURICINUS.  Charta  Amati  Archiep. 
Salernitani  apud  Ughellum  tom.  7.  pag. 
506.  de  quadam  Ecclesia  :  In  his  nane 
Salernitanam  civitatem,  inter  muro  et 
Muricino,  etc.  Italis  Muriccia  est  acervus 
lapldum  ;  muricio  vero  et  muriciovolo, 
parvus  murus. 

J  MURIES.  Charta  Principis  Àdelgas- 
tri  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  89  :  Et 
quicquid  infra  istos  terminos  continetur, 
villas  populatas,  et  illa  villa  de  sancto  Ro- 
mano, Muries  Vaccello  et  Villaluz. 

•  MURIGNALE.  Charta  ann.  1343  :  Item 
quamdam  domum,  sitam  infra  villani 
Alavardi  juxta  Chavalam  ex  una  parte,... 
et  juxta  Murignale  de  Cuchifata  ex  al- 
tera.  Haud  scioansit  prò  Mongnale,  vide 
su  nra 

MURILEGULI,  KoyxuXeurat,  in  Gloss. 
Qui  iegendis  conchyliis,  seu  murice,  vel 
purpura,  ad  fucati onem,  seu  ad  colo- 
randam  et  tingendam  blattam  sericam 
et  metaxam  in  usus  Principis,  ODeram 
dabant,  de  quibus  copiose  agit  titulus 
Cod.  Th.  (10,  20.)  et  Justin.  (11,  8.)  de 
Murilegulis,  ubi  et  Conchyloleguli  dicun- 
tur. Vide  ibi  Cujacium  et  Jacob um  Go- 
thofredum. 

MURILEGUS,  Felis.  Glossas  Isid.  :  Afu- 
rilegus,  Catus.  Gloss.  iElfrici  :  Muriceps, 
vel  musio,  Murilegus,  Catt.  Ugutio  :  Mu- 
rilegus, catus  vel  cata,  quia  legit,  i.  calli- 
git  mures,  Unde  quidam  : 

Murilegus  bene  scit,  cujus  gernubada  lambit. 

Ebrardus  in  Graecismo  cap.  19  : 

Sed  catulus  latrai  :  hinc  Murilegusque  catillat. 

Matth.  Silvaticus  :  Cattus,vel  Murilegus, 
Adde  Nicolaum  Uptonum  lib.  4.  de  Mi- 
litari officio,  pag.  167.  Odoricus  de  Foro 
Julio  in  Peregr.  T.  S.  :  Canes  illic  capiunt 
mures,  quia  Murilegi,  seu  cali,  nihil  ad 


MUR 


MUR 


MUR 


553 


hoc  valent.  Utitur  etiam  infra.  Ordericus 
Vi  tal,  Iib.  10  :  Porro  leopardi  rependo 
velut  Murilegi  murum  transilierunt.  Fori 
Oscae  Jacobi  I.  Reg.  Aragon.  ann.  1247. 
fol.  34  :  Èst  tradendus  Curise  loci,  quse 
ip8um  nudum  cum  Murilego  suspense*  in 
collo  ex  parte  posteriore  duci  faciat  ab 
uno  ostio  civitatis  usque  ad  aliud  ;  et  casdi 
corrigiis  isto  modo,  quod  latro  et  Murile- 
gus  dequali  ter  feriantur,  et  e,  Adde  Sta- 
tuta  Alexandri  II.  Regis  Scotise,  cap.  25. 
Faleonem  Beneventan.  pag.  163.  etc. 

£  [«  Caseolum  quidam  servandum 
misit  in  archam  :  Mus  veniens  forat 
nane,  intrat,  comedit,  satur  exit.  Vir  ne 
mus  rediens  evadat  ponit  in  archam 
Murilegum  :  vorat  hic  quod  mus  ante 
reliquit.  Sic  vastant  multi  quod  debent 
iure  tueri.  »  (Ms.  Trinit.  Colleg.  Cam- 
brid.  O.  245,  p.  17.)] 

Murelegus,  apud  Knyghtonem  lib.  3. 
pag.  2535. 

MurelegiNìE  Pelles,  in  Statutis  Ab- 
batum  Nigri  Ordinìs  ann.  1249  :  Coopcr- 
toria  sunt  de  albo  vel  nigro  panno,  vel  de 
russeto  cum  pellibus  agninis  albis  vel  ni- 
{iris*  aut  Mureleginisraut  vulpinis.  Julius 
Scaliger  exercit.  215.  in  Cardanum  :  Mu- 
rilegos,  Feles  appellat  :  hanc  vocem  apud 
Plinium  non  memini,  sed  ne  analogiam 
quidem  habet.  Long  e  diversa  res,  legere, 
et  rapere.  Montani  vulgi  nostri  vocabu- 
lum  est)  neque  felenx  significata  sed  felis 
pr&dam  soricem,  eumque  nonnisi  par- 
vum,  et  a  reptione  qua  muros  superat  : 
aut  quasi  pusillum  murem,  translatis  eie- 
mentis. 

Murilegus,  Gatus,  machina  quam 
Catam  vocant.  Willel.  Brito  lib.  1.  Phi- 
lipp. : 

Gratibus  interea,  pluteis,  et  robore  crudo, 
Murilegus  struitur,  sub  quo  secura  lateret, 
Dum  studet  instanter  fossaa  implere,  Juventus. 

Vide  Catus.    . 

M URINA,  'AptójxaTetov,  in  Gloss.  Gr. 
Lat.  Vide  Mus. 

MURINUS  Sonipes,  Equus  a  murium 
colore  sic  d ictus,  Gali.  Poil  de  Souris. 
Agnellus  in  S.  Felice  PP.  apud  Murator. 
tom.  2.  pag.  161  :  Ulevero  Murino  sedens 
sonipede,  extrinsecus  lustrata  Italia,  sexta 
reversus  est  fiora,  et  ait  ad  socios  :  demus 
excubias  istis,  quo  peragravimus  civita- 
tibus. 

MURIONES.  [Papias  :  Murio ,  morio. 
Vide  in  hac  voce.]  Gregorius  Turon.  lib. 
9.  cap.  41  :  Exurgens  turba  Murionum 
pr&fatorum ,  tanta  eos  in  ipsa  sancti  Hi- 
larii  Basilica  c&de  mactavit,  etc.  Supra 
cap.  40.  dixit,  congregatis  secum  furibus, 
homi  cidi  s,  adulteris,  omniumque  crimi- 
numreis,etc.  Putat  Vossius  legendum 
Miriones,  quse  vox  occurrit  apud  Tertull. 
lib.  de  Praescript.  Attius  apud  Varron. 
lib.  6.  de  Ling.  Lat.  ita  appellari  ait 
personas  distorta*  oribus.  Glossae  Isid. 
et  Pithoei  :  Miriones,  Miratores.  Mirio- 
nes ,  fantasiarum  inanium  numerato- 
rum  (miratorum)  imitatores.  [Vide  Mu- 
rones  1 

*  MURITETUM.  [Aqua  calida  de  terra 
manans.  Diep.] 

1 MURITIUM,  Parvus  murus.  Testa- 
mene Adelaidis  Vicecom.  ttarbon.  ann, 
989.  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col. 
103  :  Et  in  burgo  Villa-nova  dono  eis...  in- 
fra murum  et  Muritium  casalem  unum, 
eum  ipsa  curte. 

»  MURMARATIO ,  prò  Immuratio,  ni 
fall  or,  in  perpetuum  carcere m  inclusio. 
Charta  ann.  1234.  ex  Chartul.  Campan. 
fol.  436.  col.  1  :  Super  magna  just icia  ho- 
minurn  nostrorum  de  Pruvino  prò  scele- 
ribus  suis  ad  mutilationem  membrorum, 


vel  ad  Murmarationem,  vel  ad  mortem 
dampnandorum ,  etc.  Vide  supra  Mu- 
rare 2. 

*  MURMIRE,  Peragrare,  circuire.  Glos- 
sar, vet.  ex  Cod.  reg.  7641. 

*  MURMURATIVUS.  [Murmurabun- 
dus  :  «  Murmurativus,  iracundus,  dissi- 
pativus,  callidus,  lenonibus  nugatori- 
bus  atque  ganeis  federatus.  »  (B.  N.  Ms. 
Lat.  16089,  f .  109  d.)] 

MURMURIUM,  prò  Murmur.  Vita  S. 
Berti lae  cap.  2  :  Absque  Murmurio  stude- 
bat  adimplere  omnia  quse  sibi  fuerant  in- 
juncla.  Ita  in  Regulse  S.  Benedicti  MSS. 
Codicibus  cap.  5.  legi  observant  viri 
docti.  Vox  etiam  nota  S.  Au gustino.  Oc- 
currit praeterea  in  lib.  2.  Miracul.  S.  Ric- 
trudis  n.  80. 

*  Nostris  Murmurement,  Gonquestio, 
querela,  Vitse  SS.  MSS.  ex  God.  28.  S. 
Vict,  Paris,  fol.  11.  v°.  col.  1  :  La  cause 
de  cest  Murmurement  peut  estre  entendue 
doublé,  etc,  Lit.  remiss.  ann.  1448.  in 
Reg.  179.  Chartoph.  reg.  eh.  195  :  Più- 
sieurs  des  manans  et  kabitans  des  villes 
et  lieux  du  pais  de  Languedoc,...  qui  ont 
esté...  receveurs,...  ont  fait  monopoles, 
congrégations,  assemblées,  Murmuremens, 
etc.  Pro  rumor,  susurratio,  in  aliis  ann. 
1378.  ex  Reg.  114.  eh.  208  :  Sur  le  Mur- 
murement dhcelles  paroles  se  diparti  d'il- 
lec  ledit  Guillaume  Hue.  Ejusdem  ori- 
ginis  Murmeler,  murmurari,  verba  in- 
distinte proferre,  in  Mirac.  MSS.  B.  M. 
V.  lib.  1  : 

Ce  m'est  avts  si  sunt  isneles, 
G'ains  c'on  ait  dit  deux  mìsereles, 
Ont  il  dites  et  Murnielées, 
Bauboiés  et  verbelées 
Et  lor  eurea  et  lor  matines. 

Ibidem  : 

Siaumes  rungier  et  Murmeler. 

Murmuriosus,  in  Regula  S.  Benedicti 
cap.  7.  Glossae  veteres:  Murmuriosus,  yoy- 
yvffTifc.  Kero  Mon.:  Murmuriosum,  mur- 
mulontan.  [Vita  MS.  S.  Winwaloei  :  At 
vero  illa  ut  puta  prudentissima,  non  ad 
lucrum  Murmuriosum,  sed  ad  Deo  gr  alias 
agendum.] 

0  Murmurosus  ,  Jurgiosus,  rixarum 
amans,  nostris  alias  Murmureur.  Reg. 
visitat.  Odon.  archiep.  Rotomag.ex  God. 
reg.  1245.  fol.  556  :  Frater  Thomas  se  in- 
festum  seu  exosum  omnibus  reddebat,...  et 
coram  nobis  in  capi  tu  lo  invenimus  litigio- 
sum  et  Murmurosum.  Poenit.  Adami  MS. 
cap.  22  :  Maulvais  Murmureurs  et  riho- 
teux,  qui  ont  vescu  en  cestui  monde  se- 
lonc  leurs  concupiscence. 

*  MUROBRECHARIUS.  Vide  infra  Myro- 
brecharius. 

1  MUR0LUS,  diminut.  a  Murus.  Sta- 
tata Gapituli  Tuli.  ann.  1497.  cap.  37  : 
Cantetur  Missa  solemnis  de  Requiem,  et 
fient  exequi  &  super  eum.  Officio  expleto 
conducalur  ab  omnibus,  et  cum  cruce  us- 
que  ad  Murolum  ante  ecclesiam.  [*  Vel 
Murotus.  Vide  supra  Muretus  1.] 

1  MURONES,  Iidem  qui  Muriones.  For- 
mula 15.  inter  Baluzianas  :  Nolite  Dom- 
nae,  nolite  sanctae,  nolite  credere  fobulas 
falsas  :  quia  multum  habet is  falsatores, 
qui  vobis  proferunt  falsos  sermones,  furi 
atque  Muronis,  similis  etiam  et  susur- 
ronis. 

T  MURRA.  Vide  Mazer. 

J  MURRARE,  prò  Murmurare.  Gloss. 
Isid.  :  Murrat,  murmurat. 

*  MURRECHUS,  Idem  quod  Murretus, 
Xerampelinus  color.  Inventar.  MS.thes. 
Sedis  Apost.  ann.  1295:  Item  iiij.  med. 
obolos  de  Murrecho  de  auro. 

MURRENA,   Lues,   Anglis  Murraine. 


1. 


»  Henr.  Knyghton.  lib.  5  :  Murrena  dama- 
rum,  ferarum.  Vide  Morina  1. 

MURRET,  Leviter  distillai.  Ita  Papias 
MS.  ubi  editus  habet  mueret. 

MURRETUS,  Muretus,  Xerampelinus 
color,  pulì us  et  ater,  ex  Anglico  Murrey. 
Visitatio  Thesaurariae  S.  Pauli  Londi- 
nensis  ann.  1295  :  Item  baudekinus  Mur- 
retus cum  notis  et  floribus,  de  dono  Regi- 
no. Item  bandekinus  murretus  cum  grif- 
fonibus...  Item  2.  baudekini  mttrreti  cum 
rotis  et  griffonibus  duplicibus,  eie.  Alibi  : 
Item  pannus  cum  campo  Mureto  per 
partes,  et  aureo  per  partes,  cum  griffo- 
nibus. 

MURREUS,  Murrinus.  Vide  in  Mazer, 

1MURRHINA,  Vinum  myrrha  conditum. 
Papias. 

1  MURRIRE,  Clamare,  proprie  murium. 
Gloss.  Isid. 

1  MURRUZ,  Morua,Gall.Koru0.Gharta 
ann.  1339.  apud  Rymer.  tom. 5.  pag.  146: 
Quingenta  (lasta)  de  Murruz,...  allecia, 
Murruz  et  s  toh  fiati. 

~  MURSIA.  Vide  Murcus. 
MURT,  ut  Morth.  Vide  in  hac  voce. 
.  MURTA,   Myrthus,    apud   veterem 
Agrimensorem.  [Supplem.  Antiquarii  : 
Murta,  aypfftvyj,  myrtus.] 

*  2.  MURTA,  Tomaculum,  Ital.  Morta- 
della. Convent.  Saonae  ann.  1526  :  Item 
prò  piscibus  salsi s  sive  salu minibus  ac 
etiam  recentibus,  coctis  sive  de  Murta,  etc. 
Vide  supra  MortairoL 

1  MURTARIUM,  foia,  Mactatio.  Gloss. 
Lat.  Gr.  MSS.  Sangerman.  Vide  Morth. 

*\  MURTETA,  quasi  Morteta,  idest,  aquse 
refusae  a  loco  mortuorum,  id  est,  inferis» 
Papias. 

®  MURTETUM,  Lo  bagno,  e  aqua  calida 
de  bagno,  in  Glossar.  Lat.  Ital.  MS.  Vide 

^f urtata 

J  MURTHRA.  Murtrum.  Vide  Morth. 

MURTIPHLO,  Flos  cordis.  Ita  Gunthe- 
rus  in  Histor.  Gonstantinopol.  cap.  8. 
ubi  de  Alexio  Duca  Imp.  CP.  cogno- 
mento  Moup<ouq>Xo)  :  Consilio  cujusdam 
cognati  sui,  nobilis  '  quidem  viri,  sed  per- 
fidi, qui  Murliphlo,  id  est,  Flos  cordis ,  in 
gente  illa  vocabatur.  At  Nicetas  in  Isaac 
et  Alex.  num.  4.  Alexium  ita  appellatum 

Scribi  t,  ex  xoO  (Tuv&TCacrOat  xà?  òqjpO?,  xa\ 
ofov  ò<péaXttoi<;  èmxpénaff&ai.  Morcuflex,  di- 
citur  Villnarduino  num.  116. 

»  MURTRERIUS.  Vide  supra  in  Morth. 

«  MURTUS.  Vide  supra  Muretus  1. 

*  MURULENTUS,  Mucidus,  Gali.  Moisi. 
Gabr.  Barel.  sermo  in  Domin.  4.  Ad- 
vent.  :  Nonne  reputaretur  insipiens,  qui 
optimam  romaniam  vel  malvaticum  pone- 
ret  in  vase  Murulento?  Infra  :  In  vase 
musido. 

1  MURUM,  prò  Murus,  Gali.  Muraille. 
Gharta  ann.  1277.  in  Chartul.  S.  Van- 
dreg.  tom.  2.  pag.  1500:  Vendidi...  unam 
virgultam  terree  quam  habebam  in  excam- 
bio prò  augmento  heberg amenti  dictorum 
religiosorum  in  quo  augmento  Mura  he- 
bergamenti  fuerunt  sita  juxta  culturam 
dictorum  religiosorum. 

MURUS,  Garcer.  Goncilium  Tolosanum 
ann.  1229.  can.  11.  de  haereticis  :  Ad 
agendam  poznitenliam  per  Episcopum 
loci  in  Muro  cum  tali  includantur  cau- 
tela, quod  facultatem  non  habeant  alios 
corrumpendi.  Oonsilium  Archiep.  Nar- 
bon.  in  Concilio  Biterrensi  cap.  35  :  Bona 
quoque  hasrelicorum  et  credentium,  vel  prò 
haereticis,  vel  ad  Murum,  faciatis  simihter 
confiscari. 

Immurare,  Carcere  includere.  Gonci- 
lium Narbonense  ann.  1235.  cap. 9  :  Quia 
tamen  intelleximus  vos  de  his  tantum  in 
pluribus  partibus  multitudinem  (hsereti- 
corum  Al  bigen  sium)  in  venisse,  utnedum 

70 


554 


MUS 


MUS 


MUS 


expensae,  sed  vix  etiam  lapides  aut  ex- 
menta  sufficere  possint  ad  carcere*  cons- 
truendos,  consulimus  ut  eorum  Immura- 
tiones,  ubi  expedire  videbitur,  differatis. 
Nos  dicimus,  Mettre  en  guatre  murailles. 
Mandatum  Philippi  Pulcri  Regis  Frane, 
ann.  1302.  ad  Senescallos  Tolos.  et  Car- 
casson.  in  12.  Reg.  ejusd.  Regis  Char- 
toph.  regii  nura.  16  :  Mandamus  vobis 
quatenus  carceres  nostros,  Muros  ad  cus- 
todiam  detentorum  prò  crimine  h&resis 
vulgariter  appellatos,  in  solo  nostro  cons- 
titutos,  etc.  Adde  Consilium  Archiepis- 
copi Narbonensis  in  Concilio  Biterrensi 
ann.  1246.  cap.  23.  23.  25.  26.  et  Gariel- 
lum  in  Episcopis  Magalonensibus  pag. 
276.  Utilur  etiam  Thomas  Walsingha- 
mus  pag.  464.  [Le  Roman  de  la  Rose 
MS.  : 

Et  iure  qu'il  ne  puet  durer, 
Qu  el  nel  face  vif  Bmmurer. 

Murtjs  Antepectoràlis,  Murus  bre- 
vi or.  Vide  Anpit8. 

*  Murus  Falsus,  Quo  porta,  deh  ine 
aperienda,  occludi  tur.  Charta  Rogeri 
episc.  Camerac.  ann.  1180.  ex  Tabul. 
ejusd.  eccl.  :  Tempore  guerrss  (porta) 
clausa  erit  ;  et  adhuc,  si  invaluerit  timor, 
falso  Muro  interim  munietur  ;  sed  pace 
reddita,  absque  calumnia  reaperietur. 

*  Murus  Plenus,  Lapidi  bus  et  saxis 
exstructus.  Charta  Eust.  dom.  de  Con- 
flans  ann.  1242.  in  Chartul,  Campan.  ex 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  380.  v°.  col.  2  : 
Ego  teneo  domum  meam  de  Maruel  de 
domino  Theobaldo  Dei  gratta  rege  Navar- 
ree,  Campania?  et  Briee  comi  te  palatino 
legialiter  ;  et  ipse  mihi  concessiti  quod  ego 
possim  ipsam  per  firmare  de  plenis  Muris, 
sine  turribus.  Murus ,  nude,  eodem  sensu, 
in  Charta  ann.  1343.  ex  Reg.  75.  Char- 
toph.  reg.  eh.  227  :  Quse  quidem  hos- 
pitia  erant  tunc  in  parte  constructa  de 
Muro. 

Muris  Ecglesiasticis  Excludi,  Ex- 
co  mmunicari,  apud  Facundum  Hermia- 
nensem  lib.  6.  cap.  ult.  et  alibi. 

MURUSCULUM,  Bellicum  machinamen- 
tum,  unde  muri  dissolvuntur,  unde  et 
dicitur.  Papìas.  JUbi  Murusculum  prò 
musculum  irrepsisse  opinatur  Carolus 
de  Aquino  in  Lex.  milit.  Vide  Mus- 
culus  1,] 

MUS  Peregrinus,  Mus  Ponticus,  Her- 
mine.  Peregrini  muris  pellicula,  apud  S. 
Hieron.  lib.  2.  con  tra  Jovin.  Idem  Epist. 
8.  ad  De  metri  adem  :  Cincinnatulos  pue- 
ros,  et  calamis trat os,  et  peregrini  Muris 
olentes  pelliculas...  virgo  devitet.  Reno- 
nem  de  preiiosis  pellibus  peregrinorum 
Muriurn,  apud  Ordericum  Vital.  lib.  4. 
pag.  535.  Pelles  silvestrium  muriurn,  apud 
Ammianum  lib.  31.  Guibertus  lib.  3.  de 
Vita  sua  cap.  5  :  Cui  etiam  cum  pacta 
pecunia  tunicam  ex  peregrino  Mure  pélli- 
ciamì  quam  Renonem  vocitant,  puerorum 
mater  misit.  Vide  Dissertationem  1.  ad 
Joinvillam. 

Murinà,  Pellis  muris  Pontici.  Alcui- 
nus  [**  Angilb.  lib.  3.  vers.  225.]  in  Poe- 
mate  de  Carolo  Magno  : 

Laclea  quippe  ferunl  preliosam  colla  Murinam. 

Quidam  legunt  murenam,  de  qua  voce 
supra  :  sed  potior  videtur  murina,  prò 

E  elle  collum  ambiente  ;  cuj  usmodi  Ro- 
erto  Regi  tribuit  Helgaudus,  quod 
ornaràenta  pellium  a  collo  dependentium 
vocat  pag.  65.  et  70.  Mure  dicitur  in 
Poema  te  MS.  de  Expugnata  Hierosolyma 
a  Tito  : 

LI  Seneschaus  i  vait,  s'ot  la  Mure  anfaulrée, 
Veslus  d'une  pelice  richement  agolée. 


Est  etiam  Murina,  lapidis  pretiosi  spe- 
cies,  de  qua  Isidorus  lib.  16.  Orig, 
cap.  12. 

t  MUS  Pontigus,  Ordo  Equestris  de 
Britannia,  institutus  aut  restauratus  a 
Joanne  V.  Britanni»  Duce,  circa  ann. 
1365.  His  torques  aure us  maculis  dis- 
tinctus,  symbol um  A  ma  vie*  Hofman. 
ex  Sammarthano. 

1.  MUSA,  Instrumentum  musi  cum,  a 
Musa  dictum,  nostris  Cornemuse.  Hero- 
dianus  lib.  4:  llà<ry]<rre  ^.oucr^c  opyava  itav- 
xa^ou  Staxecueva  itotxtXov  7|X0V  et  PY  «Cero, 
Omni  far  ia  Musica  instrumenta.  Lib.  3. 
Miracul.  S.  Dionysii  cap.  7  :  Cum  qui- 
dam  rusticus  irrefragabiliter  Musa  cane- 
ret,  etc.  Joan.  Molinetus  Valentianensis, 
au  Chapellet  des  Barnes  : 

Et  d'Lnstrument  doni  j'oy  les  records, 
Plus  resonans  que  Muso  de  berger. 

Ej usmodi  instrumento  musico  prò  tuba 
in  bellis  ac  praeliis  utuntur  Hiberni,  ut 
testatur  Richard.  Stanihurstus  lib.  1.  de 
Reb.  Hibernicis,  a  quo  ita  describitur  : 
Utuntur  etiam  Hibernici,  loco  tubx,  li- 
gnea quadam  fistola,  callidissimo  artifi- 
cio fabricaia  :  cui  saccus  ex  corio  compo- 
situs,  et  cingulis  arctissime  complicatus, 
adh&rescit.  Ex  pellis  latere  dimanat  fis- 
tola, per  quam,  quasi  per  tuburn,  fistula- 
tor,  infialo  collo,  et  buccis  fluenlibus,  in- 
fiat.  Tum  pellicula  aere  farcta,  turgescit  : 
intumescentem  rursus  premit  brachio. 
Hac  impressione  duo  alia  excavata  Ugna, 
brevius  scilicet  ac  longius,  sonum  emit- 
tunt  grandem  et  acutum.  Adest  item 
quarta  fistola,  distinctis  locis  perforata, 
quam  buccinator  ita  articulorum  volubili- 
tate,  qua  claudendo,  qua  aperiendo  / 'ora- 
mina,  moderatur  :  ut  ex  superioribus  fis- 
toli* sonitum,  seu  grandem  seu  remissum, 
quemadmodum  ei  visum  erit,  facile  eli- 
ciat.  Totius  tamen  rei  prora  et  puppis  est, 
ut  aer  per  ullam  aliam  folliculi  particu- 
lam,  prszter  fistularum  introitus,  perva- 
dat.  Nam  si  quis  vel  acu  punclum  in  cu- 
leo  rimaretur,  actum  esset  de  isto  instru- 
mento,  quandoquidem  follis  subito  flac- 
cesseret.  Hoc  genus  sistri  apud  Hibernos 
bellicx  virtutis  cotem  esse  constat.  Nam 
ut  alii  milxtes  tubarum  sono,  ita  isti  hu- 
jus  clangore  ad  pugnandum  ardenter 
incenduntur.  Ej  usmodi  yXoHrmSac  ttov 
aùx&v  invenerunt  Lydi,  ut  est  apud  Scho- 
liastem  Pindari  Olymp.  od.  5. 

*  Hinc  M user,  eo  in  strumento  canere. 
Mirac.  MSS.  B.  M.  V.  lib.  3  : 

Ghaus  qui  Musenl  et  qui  flagolenl,  eie. 

2.  MUSA,  Confectio  qussdam,  optata, 
Gloss.  MSS.  ad  Alexandr.  Iatrosoph. 

3.  MUSA,  prò  Musivo  opere,  vide  in 
Musivum. 

4.  MUSA,  seu  |AoO<ra,  in  ter  ministeria 
sacra  apud  Graecos  inferioris  sevi,  de 
cuj  us  vocis  notione  consulendi  Meur- 
sius  in  Gloss.  et  Leo  Allatius  lib.  de 
Recentiorum  Graecor.  tempi is  pag.  149. 
et  de  Concordia  utriusque  Eccl.  pag. 
1604. 

*  5.  MUSA,  Libri  cujusdam  titulus. 
Obituar.  eccl.  Lingon.  exCod.  reg.  5191. 
fol.  174.  v°.  :  Frater  Ludovicus  porterius 

Srioris  prioratus  Barri-ducis,  ordinis  S. 
\enedicli,  Tullensis  diocesis,  huic  eccle- 
sia librum,  qui  dicitur  Musa  magistri  Hu- 
gonis  de  Orchiis,  in  duobus  voluminibus, 
in  choro  ejusdem  ecclesia  cathenaiis,  ero- 
gavit. 

*  6.  MUSA.  Polypt.  Matiscon.  fol.  12. 
v°.  :  Curati  et  rectores  earumdem  (eccle- 
siarum  parochialium)  per  se  vel  alium 
presbiterum  assistere  debent  circumcirca 
altare  majus  B.  Vincentii  Matisconensis 


induti  sacerdotalibus  vestimentis,  quando 
episcopus  celebrat  in  ponti ficalibus,  et  ibi- 
dem stare  ;  quse  astantia  seu  stallo,  vulgo 
Musa  nuncupatur. 

**  MUSAC,  Vox  Hebraica  quae  occur- 
rit  4.  Reg.  cap.  16.  vers.  18.  ubi  Mam- 
motr.  :  Musacn,  i.  archam  in  quam  repo- 
nebant  donaria  regum  et  principum  ad 
reficienda  sarta  teda  templi.  Uni b OS 
vers.  26  : 

Non  est  in  Musac  cseearum, 
Nec  corbanon  pontificum, 
Argenti  tantum  prelium, 
Quantum  tegit  luguriuni. 

Inde  prò  ventre  in  Rein.  Vulpe  lib.  4. 
vers.  925  : 

Sis  mihi  tu  Jonas,  et  libi  celas  ego. 
Ecce  prophetalum  satis  est,  tibi  sicut  amico 
Dicitur,  ia  Musac  proj teiere  meum. 

1  MUSAGHINUM  ,  Dorsi  armatura  , 
Academicis  della  Crusca  :  Musachino, 
parte  di  armatura  di  dosso,  della  quale 
s'è  perduto  l'uso,  Computus  ann.  1334. 
tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  278  :  Item 
prò  arnense  uno  de  malia  de  aczario  sine 
Musachinis  et  collario  cum  paro  uno  de 
caligis  une.  V. 

*  Nostris  Musequin.  Pedag.  Peron.  ex 
Chartul.  21.  Corb.  fol.  334.  v«.  :  Item  le 
Musequin  ne  doit  riens. 

1 1.  MUSJEUM  ,  Aègyptia  erat  mensa 
continens  viros  in  toto  terrarum  orbe  doc- 
trina  celebres.  Vocabular.  Sussannaei. 

1  2.  MUS-ffiUM  Opus,  Musaigum.  Vide 
infra  Musivum. 

*  MUSAICUS ,  Musicus.  Elmham.  in 
Henr.  V.  reg.  Angl.  edit.  Hearn.  cap.  30. 
pag.  73  :  Festum  nativitatis  D.  2V.  J.  C. 
constituit  celebrari,  cujus  solitas  obser- 
vancias  devotis  laudi  bus,...  et  Musaicis 
concentibus...  dilatavit, 

1  MUSALAMII.  Vide  Musulmani. 

MUSANDINUS.  Egidius  Corboliensis 
qui  vixit  sub  Philippo  Aug.  lib,  2.  de 
Medicaminibus  MS.  : 

Dulcia  Threicii  resonans  modulamina  vatis 
Tange  cheli,  digitisque  fides  percurre  sonoras, 
Largo  Girrei  Ubamine  pota  fluenti, 
Diva  Musandinas  evolve  et  dissere  leges. 

Idem  in  Prooemio  ad  librum  de  Urinis  : 
Ab  hoc  autem  opere  fugiant,  qui  piane- 
tiri  sunt,  et  discursores  alienis  fecibus  im- 
buti, et  a  Musandino  dogmate  recedant 
alieni.  Idem  : 

Claude  Musandoli  torrente»  fluminis  undas. 

Ubi  Gentiiis  de  Fulgineo  :  ld  est,  inun- 
dationes  documentorum  illius  viri  qui 
dictus  est  Petrus  Musandinus,  quem  imi" 
tatus  est  Egidius.  Idem  Egidius  lib.  de 
Pulsibus  : 

Verba  Musandino  maneanl  condita  sapore. 

Ubi  Gentiiis  :  ld  est,  sapidis  et  senten* 
tiosis  auctoritatibus  Petri  Musandini,  qui 
fuit  patronus  et  supremus  opifex  hujus 
facultatis,  qui  alium  non  habuit  parem, 
nec  habiturus  est  sequentem.  De  Petro 
Musandino  non  meminerunt,  opinor,  qui 
de  Scriptoribus  Medici s  scripserunt  ; 
nisi  quod  is  iaudatur  ab  Arnoldo  de 
Vili  anova  in  Breviario  practicae,  ubi 
Medicum  Parisi ensem  fuisse  ait. 

MUSARABES.  Vide  Mosarabes. 

MUSARDUS,  Otiosus,  piger,  stupìdus, 
forte  ex  Germanico,  Muss,  otium  :  aut 
ex  Musare.  Papias  :  Musat,  dubiiat  in  lo- 
quendo,  timet,  murmurat.  Musare,  Fio- 
rentinis,  est  stare  senza  far  niente,  come 
stupido.  Ita  etiam  Muser  Gallis  est 
otiari,  vel  rebus  nullius  momenti  im- 
morari.  [Edictum  Caroli  Johannis  Reg. 
primogeniti  ann.  1356.  tom.  3.  Ordinat. 
Reg.  Frane,  pag.  131  :  Ainsoiz  leur  con- 


MUS 


MUS 


MUS 


555 


venoit  Muser  et  despendre  tout  le  leur,  et 
eulz  en  aler  senz  rienz  fair  e.]  Adelbero 
Laudun.  Episcop.  in  Carmine  ad  Rober- 
tum  Regem  : 

Si  musas  celebres,  clament  Musarde  Sacerdos. 

Galterus  de  Metz  in  Mappa  mundi  MS. 
cap.  50  : 

Quant  à  la  Ville  fui  revenus, 
Des  gens  fui  pour  Musars  tenus, 
De  che  que  gy  osai  monter. 

Join villa  in  S.  Ludovico  pag.  6  :  Ha 
foul  masart,  Musart.  Guill.  Guiart  ann. 
1208  : 

SonMIs  bien  tous  Musars  et  nices» 

Le  Roman  de  Vacces  MS.  : 

Li  Rois  fu  mult  dolens,  muli  se  tmt  à  Musati. 

[Vetus  Poeta  MS.  in  Bibl.  Coislin.  : 

Musart  dit  Toisel  estordi 
Or  as  tu  tot  mis  en  oubli.] 

Le  Roman  de  la  Male  Marastre  :  Et  li 
Empereres  dist,  Mal  de  het  au  qui  nous 
salve,  maistre  Musart,  et  moult  %  estes 
hardesqui  i  estes  venu  en  ma  presence. 
Adde  Christianum  Pisanam  lib.  de  la 
Cité  des  Damesy  1.  part.  cap.  4.Hinc  Mu- 
sa rdiet  segni ties,  stupidi tas.  [Le  Roman 
de  la  rose  MS.  : 

Qutconques  croye,  ne  qui  die, 
Que  ce  sott  une  Musardie.] 

iEgidius  de  Vieils  maisons  : 

Je  ne  voi  point  comment  on  peut  baer, 
Ne  attendre  a  plus  haut  Musardie, 
Que  de  querir  le  bien  là  ou  n'esl  mie. 

Gu  ili.  Gu  igne  vii  la  in  Peregri  natione 
animae  :  * 

En  toy  je  ne  voy  que  sotìe, 
Et  nichelie  et  Musardie. 

Le  Roman  de  la  Violette  : 

Puis  dist,  Je  vous  ferat  sgavoir, 
Sire  Vassau9,  vo  Musardie. 

Vide  Menagii  et  Ferrarii  Orig.  Ital. 

a  Musetéeur.  in  Mirac.  MSS.  B.  M.  V. 
lib.  2  ; 

Ne  &oyons  pàs  Musetéeur, 
Mais  tout  ades  aions  péeur. 

Hi  ne  Muserie,  Nugae,  ineptiae,  in  Lit. 
re  miss.  ann.  1448.  ex  Reg.  179.  Char- 
toph. reg.  eh.  191  :  Lequel  (bateleur) 
faisoit  agenoiller  les  bonnes  gens  devant 
lui  et  leur  preschoit  plusieurs  gabuseries 
et  Muser ies.  Glossar.  Provine.  Lat.  ex 
Cod.  reg.  7657  :  Musar,  Prov.  vagari , 
unde  vagus.  Coni,  Muta  3. 

T 1.  MUSARE ,  Music»  operam  dare. 
Hugo  Metellus  Epist.  40.  ad  Humber- 
tum  quemdam  condiscipulum  tom.  3. 
Analect.  M abili,  pag.  468  :  In  Tullio 
simul  declamavi  tecum,  in  arithmetica 
numeravi  tecum,  in  musica  Musavi  te- 
cum, sub  geminis  natus  sum  tecum.  Vide 
Musar dus. 

T2.  MUSARE,  Visere,  adire,  salutare. 
De  B.  Notkero  Bai  buio  saec.  5.  Bened. 
pag,  14  :  Nam  Rex  (Oarolus)  cum  ob  cari- 
tates  agendas  fratribus,  ut  solebat,  corno- 
bio  veniret,  totumque  triduum  gratia  reve- 
renti^ conversantium  ibidem  moraretur, 
sanctUque  nostris,  ut  et  Ratpertus  scribit, 
munì  ficus  abbate  jam  Musato  abire  paras- 
set,  etc.  Notione  non  multum  diversa 
Muser  prò  spectare  usurpat  le  Roman  de 
la  Rose  MS.  : 

Tout  l'estro  du  verrìer  encusent 
A  cels  qui  dedans  rene  Musent. 

T  MUSATICUS.  Vide  Pierius. 


MUSATILIS  Ars.  Vide  in  Musivum. 
1  MUSATOR.  Vide  Mugissor. 

*  MUSAURIUM  ,  [Herba  quaedam. 
Dief.J 

MUSCA,  Auctor  Mamotrecti  ad  8.  Ju« 
die.  :  Monile  omamentum  quod  dicitur 
Musca.  Monasticum  Anglicanum  tom.  1. 
pag.  240  :  Dedit  unum  aureum  calicem,... 
et  unam  auream  Mascara  pulcre  gernmis 
ornatam.  Vide  Muscarium,  et  Nusca. 

Musca.  in  Cerebro.  Conrad us  Usperg. 
in  Frider,  I.  ann.  1167  :  Principatum  Ra- 
venna Conrado  de  Luzelinhart  contulit, 
quem  Itali  Muscam  in  cerebro  nomina- 
tane eo  quod  plerumque  quasi  demens 
videretur.  Musca  in  cervello  appeilatur 
in  Actis  Innocentii  III.  PP.  pag.  5.  et 
apud  AnonymumOasinensem  ann.  1193. 
Vide  Scaligerum  in  Eusebium  pag.  201. 
2.  Editionis. 

]  MUSGADELLUM,  Vinum  ex  musca- 
tello  confectum.  Charta  ann.  1345.  tom. 
2.  Hist.  Dalphin.  pag.  519  :  De  vino  d. 
somat...  de  Muscadello  mi.  som.  vai.  XIII. 
fior.  Vide  Musca tellus. 

*  MUSCALE ,  Idem  quod  Muscarium. 
Inventar.  S.  Capei  lae  Paris,  ann.  1363. 
ex  Bibl.  reg.  :  Item  duo  flabella,  vulga- 
rice  nuncupata  Muscalia,  ornata  perlis. 
Aliud  ann.  1376  :  Item  duo  flabelli,  Gal- 
lice  Esmouchoirs,  ornati  de  perlis. 

*  Nostris  alias  Mouchete  et  Mouchote, 
Examen  apum,  vulgo  Essaim.  Libert. 
vii  lae  de  Poilhj  ann.  1341.  in  Reg.  74. 
Chartoph.  reg.  eh.  68  :  Se  il  avenoit  que 
lesdiz  habitans...  trouvassent  une  Mou- 
chette  ou  plusieurs  ou  finage  de  Poilly,... 
les  trouveurs  auront  la  moitié  de  ladite 
trouveure  pour  leur  part.  Consuet.  Cas- 
tel, ad  Sequanam  ex  Cod.  reg.  9898.  2  : 
Quiconques  trouve  Mouchotes  en  la  ville 
et  finac/e  de  Chastillon  et  il  la  recoit  eri 
son  vaissel,  etc.  Mouchetteì  in  Lit.  remiss, 
ann.  1407.  ex  Reg.  161.  eh.  297  :  Le  sup- 
pliant  avoit  emblé  environ  six  bezennes 
ou  paniers  de  Mouchettes,  etc. 

Ut  [«  Moscals  ad  defendendum  muscas 
in  estate,  qui  debent  esse  de  palma.  » 
(Cart.    Magalon.   Rev.  Soc.   Sav.  1873, 
p.  417).] 
-    1  MUSCARDA.  Vide  Muscerda. 

°  MUSCARDUS,  Accipitris  species,  Ter- 
tiarius,  Ital.  Moscardo,  Gali.  Mouchet. 
Stat.  Cadubr.  lib.  3.  cap.  82  :  Quicumque 
invenerit  vel  acceperit  hseram  falconi  vel 
trizoli,  austuris,  seu  trizoli  ab  austuret 
sparaverii  vel  Muscardi  ,  vel  aliguem 
de  dictis  avibus  ceperit,  etc.  Vide  Mus- 
cetus 

MUSCARIUM,  Muo<xó6iov,  in  Gloss.Lat. 
Gr.  Gloss.  Lat.  MS.  Reg.  :  Flavellum, 
Muscarium.  Jo.  de  Janua  :  Flabellum, 
Muscarium,  scilicet  quo  muscas  abigimus. 
S.  Hieronym.  Epist.  20  :  Quod  autem  et 
matronisoffertisMuscaria,  parvis  anima- 
libus  eventilandis,  etc.  Moschetto,  Italis  : 
Moschetum,  in  Statut.  Mediolan.  part.  2. 
cap.  457.  Vide  Flabellum. 

SKP"  Insigne  est  inprimi s  Muscarium 
in  ecclesia  Trenorchiensi  asservatum, 
quod  delìneari  curavit  Auctor  Historiae 
ejusdem  loci  propediem  in  publicum 
proditurae.  Cui  usui  fuerit  indicant  ver- 
sus ei  inserì pti,  referente  Ma bil Ionio 
tom.  4.  Annal.  pag.  356  : 

Sunt  duo  quae  modicum  confort  sestate  flabellum  : 
Infestas  abigit  muscas,  et  miligat  sestum. 

Manu  bri um  eburneum  sculptili  opere 
decorum  duos  ampli  as  pedes  longum 
est,  in  quo  auctons  nomen  hoc  versu 
exprimitur  : 

Joel  me  sanetse  fecit  in  honore  Mari». 

1 MUSCATA,  Nux  aromatica,  GalLMus- 


cade.  Rolandinus  de  Factis  in  marchia 
Tarvisina  lib.  1.  cap.  13.  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  181  :  Pomis,  dactylis  et  Mus- 
catis,  tortellis,  pyris  et  cotanis.  Vita  B. 
Lidwinae  tom.  2.  Apr.  pag.  274  :  Inter* 
dum  sumebat  modicum  zucarse  vel  cyn- 
namomi  aut  dactylorum  sive  Muscatse. 

*  Alias  Noix  mugnaute.  Card.  Cajet.  in 
Summa  v.  Communio  num.  2  :  A  fide 
dignis  accepi  quemdam  bonum  sacer do- 
terà multo  tempore,  prò  reverentia  sacra- 
menti prseaccepisse  nucem  Muscatam,  ut 
bonum  odorem  stomachi  Eucharislim  pre- 
parar et.  Consuet.  feriar.  Trecens.  ex 
Cod.  reg.  8312.  5.  fol.  150.  v°.  :  Chascune 
livre  de  saffran,  de  noix  Muynautes,  de 
giro  f le,  etc.  Hi  ne  emendando  Lit,  ann. 
1349.  tom.  2.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
320.  art.  3.  ubi  perperam  editum  ffois 
Muguettes  ;  legendum  enim  Nois  mu- 
gnettes  vel  Mugnautes. 

1  MUSGATELLA,  Eadem  notione  qua 
Muscatellus.  Charta  ann.  1461  :  Debeant 
et  sint  astricti  de  novo  cavare  et  plantare 
unam  vineam  de  Muscatella. 

]  MUSCATELLUM  ,  Vinum  Apianum. 
Computus  ann.  1336.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  285  :  Item,  die  19.  Decembris 
apud  Èettumvidere  hberavit  cuidam  nun- 
tio  qui  portavit  vinum  Muscatellum  do- 
mino ad  terram  Facignìaci,  prò  expensis 
luis  et  animalis  deferentts  vinum  prse- 
dictum,...  ix.  d.  gr.  Adde  Chron.  Ber- 
gom.  apud  Murator.  tom.  16.  col.  895. 
Vide  mox  Muscatellus. 

*  Nostris  Muscadet.  Ordinat.  ann.  1415. 
in  Reg.  170.  Chartoph.  reg.  eh.  1  :  Vin 
bastart,  Muscadet ,  ou  autres  semblables 
vins,  etc. 

MUSCATELLUS.  Vitis  species,  ex  qua 
vinum  Apianum  conflcitur,  de  qua  Pe- 
trus de  Òrescentiis  lib.  4.  cap.  4.  sic 
dieta,  inquit  Oct.  Ferrari  us,  quod  Muscse 
et  apes  hujusmodi  uvas  appetant.  [Vide 
Moscatellus.] 

*  Gali.  Muscat,  alias  Muscade.  Lit.  re- 
miss, ann.  1473.  in  Reg.  194.  Chartoph. 
reg.  eh,  370  :  Lesquéls  compaignons 
estans  en  ung  jardin  assis  prez  la  mu- 
ratile de  la  ville  de  Romans,  ou  ilz  es- 
toient  allez  en  entention  de  y  trouver  des 
Muscades,  etc. 

MUSCATORIA,  Emunctorìa  candela- 
rum,  Mouchete,  vel  Emouchoir.  Liber 
Ordinis  S.  Victoris  Parisiensis  MS.  cap. 
12.  de  Officio  Refectorarii  :  Sed  et  ma- 
tas,  supersedes,  et  Muscatoria,  et  ducicu- 
los  ad  lavatorium,  et  ipsum  lavatoHum, 
quoties  opus  est,  emundare,  eie. 

c  Nostri  Moucheron  appellarunt  accen- 
sae  candelae  residuum.  Lit.  remiss.  ann. 
1409.  in  Reg.  163.  Chartoph.  reg.  eh. 
485  :  Thomas  Michelot  soufla  et  estaingny 
la  chandelle,  et  nfen  demoura  que  un 
Moucheron,  dont  l'en  ne  veoit  gueres  cler 
en  la  chambre  où  ilz  estoient.  Alise  ann. 
1448.  in  Reg.  176.  eh.  628  :  Le  suppliant 
r espondi  qu*il  n'avoit  point  de  chandelle  ; 
et  ce  nonobstant  leur  en  fist  bailler  par 
sa  femme  ung  Moucheron.  Vide  supra 
Mocadus. 

MUSCATORIUM  ,  Idem  quod  Musca- 
rium. Visitatio  Thesaurarise  S.  Pauli 
Londinensis  ann.  1295  :  Septem  oscula- 
tortai  &  unum  Muscatorium  de  pennis 
pavonum. 

MUSCATUM.  Vide  Muscus. 

3|c  MUSCATUS,  a,  um,  [Muscade  :  «  Re- 
cipe croci ,  storacis  ,  incensi ,  nucis 
Muscatse.  »  (B.  N.  ms.  lat.  10272,  p.  171).] 

MUSCERDA,  Stercus  murium.  Papias. 
[Male  in  GÌ.  Isid.  MuscardaA 

*  Estront  de  souris,  in  Glossar.  Gali. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7684. 

MUSCETUS,    Accipitris   veJ    falconis 


556 


MUS 


MUS 


MUS 


speci es,  quem  alii  Fragellum  vocant, 
apud  Albertum  M.  lib.  23.  de  Animai,  et 
Anonymum  de  Natura  rerum.  Musche- 
ttis,  dicitur  Petro  de  Crescentiis  lib.  10. 
de  Affrici! lt.  cap.  2. 

1  MUSCHEA,  ut  mox  Muscheta,  Mos- 
guée.  Jacob us  de  Voragine  in  Chronic. 
Januensi  apud  Murator.  tona.  9.  col.  32: 
Palriarcha  autem  et  quidam  Apostolica 
Sedis  Legatus  Muscheam  majorem  in 
honorem  B.  Petri  Apostoli,  et  aliam  in 
honorem  S.  Laurentii  consecravit. 

MUSCHETA,  Mosquea,  Templum  Ma- 
humetanum.  WiU.  Apul.  lib.  3.  Rer, 
Norman.  : 

Glorificansque  Down,  Templi  destruxit  iniqui 
Omnes  structuras,  et  qu«  Muscheta  solebat 
Esse  prius,  Matris  fabricavit  virginia  aulam  : 
Et  quse  Machameti  fuerat  cum  daemone  sedes, 
Sedes  facta  Dei,  fil  dignis  janua  caeli. 

Bernard  us  de  Breydenbach  in  Itinerario 
Teme  Sanctas  :  His  diebus  quibus  in  Mus- 
chetis  congregantur,  et  quando  praecipuas 
habent  solemnitates ,  eie.  [Idem  :  Juxta 
ili  ud  templum  modemus  Soldanus  novam 
edificavit  ecclesiam  sive  Muschteam.  C af- 
fari Annal.  Genuens.  lib.  1.  apud  Mura- 
tor.  tom.  6.  col.  252  :  Saraceni  namque 
illieo  arma  et  alia  dimiserunt,  et  ad  mus- 
chetam  eorum  fugere  incosperunt.  Occur- 
rit  ibid.  non  semel.]  Nicolaus  Huen  in 
Itinerario  Hierosol.  :  A  la  maison  S. 
Anne  a  une  tres  belle  Eglise  en  Vhonneur 
d'elle  fondée  :  mais  Us  en  ont  fait  une 
Musquette.JVide  Moscheda.] 

MUSCHETTA,  Telum  quod  balista  va- 
lidiori  emittitur,  apud  Sanutum  lib.  2. 
part.  4.  cap.  22  :  Potest  prasterea  fieri 
quod  hsec  eadem  balistae  tela  possent  tra- 
nere quse  Muschettae  vulgariter  appellan- 
te. [Hist.  Cortusior.  lib.  2.  apud  Mura- 
tor.  tom.  12.  col.  795  :  Atta  tertia  pars 
immediate  balistas  suas  ponderet  cum 
Muschettis,  et  quod  télis  etiam  sagittet. 
Joan.  Villaneus  lib.  10.  cap.  21  :  Molti 
ne  furo  feriti  e  morti  di  Moschetti , e  di  ba- 
lestri di  Genovesi.]  Guill.  de  Guignevilla 
in  Peregri  natio  ne  hominum  : 

Ne  nuls  tels  dars  ni  puet  meffaire, 
Gombien  que  on  i  saebe  traire, 
Maìevoisine  des  sajeltes, 
Ne  espringalle  ses  Mouchettes. 

Hi  ne  fortasse  nostri s  sclopetariae  ma- 
china^ Mousquets  :  nam  ut  a  falconi  bus 
venati  ci s  machinas  tormentarias  Falco- 
nes  et  falconia  appellarunt  ;  ita  et  Mus- 
chetas,  cjuo  nomine  dicuntur  sparvarii 
masculi,  vulgo  Mouchets:  Germanis  vero 
Sprintz  un  de  Springalles,  et  Espringa- 
les,  eju smodi  machinae,  quibus  emittì 
muschelas  innuit  Guignevilla,  ut  auctor 
est  Oct.  Ferrari  us  in  v.  Smeriglio.  Esprm- 
galarum  meminit  Chronicon  Flandriae 
cap.  110.  extremo,  et  alii  passim,  [Vide 
Gloss.  Graec.  Barb.  in  Mu«,  et  supra 
Moschetta.] 

1  MUSCHETUS.  Vide  Muscelus. 

1  MUSCHTEA.  Vide  Muscheta. 

1  MUSCHUM.  Vide  Muscus. 

*  MUSCIDUS,  Mustarius.  Vinum  mus- 
cidumt  mustum,  Charta  ann.  1310.  in 
Reg.  93.  ChartODh,  reg.  eh.  65  :  Cum 
ipsi  prsedicti  servilia  annua  vinaria  do- 
mino regi  ab  eis  debita,  tempore  vinde- 
miarum,  vel  statim  post,  de  vinis  suis 
e  alidi  s  et  quasi  Musciais  ac  in  tinis  adhuc 
existentibus  consuevissent  ipsi  solvere. 
Vide  mox  Mustalis. 

1 MUSCILLAGINOSUS,  apud  Roch.  le 
Baillif Mn  Diction.  Spagyr.  :  Aqua  lubri- 
cala est  Mucillaginosa,  ut  sirupi. 

*  MUSCINARIUS,  ut  supra  Musardus,, 
Otiosus,  piger,  stupidus.  Glossar,  vet. 
ex  Cod.  reg.  7641  :  Muscinarius,  inutilis, 

cfypVJOTGC. 


MUSCIO,  Muscjno,  vel  Musmo  et  Mu- 
simo,  Asinus.  Jo.  de  Janua  :  Muscino 
vocatur  animai  quod  ex  capra  et  ariete 
nascitur,  et  est  dux  gregis.  Hericus  Mo- 
nachusdeMiraculisS.  Germani  Autisiod. 
Episcopi  cap.  52  :  Tum  exanime  atque 
extensum  (asini)  cadaver  oslenditur  ;  ad 
quod  accedens  ait,  Surge  Muscio,  et  re- 
vertamur  hospitio.  Hic  baculo  ammonitus 
contremiscit,  et  statim  prosiliens,  dorso 
auribus  concussis,  nihil  adversitatis  se 
passum  alacri  vigore  testatur.  Supra  Asi- 
nulum  appella vi't.  [Isthaec  asini  fabula 
integra  omittitur  in  vetustissimo  San- 
germ.  ejusdem  Herici  MS.  Codice.] 
Apud  Papiam,  Musciones,  vulgo,  a  muscis 
vocantur  :  iidem  et  bibliones  ,  sicut  et 
Poeta  ait  :  In  oculis  suis  bibliones  volant. 
[Gloss.  vetus  MS.  Sangerm.  :  Musmo  , 
vocatur  animai  quod  ex  capra  et  ariete 
nascitur.  Vide  Isid.  lib.  12.  Orig.  cap.  ult.] 

1  MUSCIPULA,  Felis,  quod  muribus 
insidias  faciat  siedictus.  VìdeMusipula. 
Boncompagnus  de  Obsid.  Anconae  cap. 
11.  apud  Murator.  tom,  6.  col.  936  :  Qui- 
dam eorum  canes,  Muscipulas  et  mures 
eo  tempore  comederunt.  Chron.  Andr. 
Danduli  apud  eumdem  tom.  12.  col.  458  : 
Fatentur  canes  et  Muscipulas  acvilissima 
qusedam  gustasse. 

1  MUSCIPULARE,  Insidias  comppnere, 
alicuiquiddam  machinari,  Gali.  Tramer 
contre  quelqu'un.  Fredegarius  in  Chron.: 
Brodulfus  volens  nepotem  stabilire  in  re- 
gnum  adversus  Dagobertum  Muscipulare 
coeperat  :  sed  hujus  rei  vicissitudinem  pro- 
bavit  eventus.  vetus  Vocabul.  ex  G rasvio 
ad  Gloss.  Isid.  Muscipulor  ,  decipio  ; 
quia  mures  muscipulis  decipiuntur. 
Hinc 

MUSCIPULATOR,  Deceptor ,  Ugut.  et 
Isid. 

1.  MUSGLUS,  prò  Musculus,  licentia 
Poetica,  Machina  bellica,  de  qua  Caeaar 
lib.  2.  de  bello  civili,  Vegetius  lib.  4. 
cap.  16.  Isidorus  lib.  18.  Orig.  et  alii 
passim.  Àbbo  lib.  1.  vers.  99.  de  Obsi- 
dione  Lutetiae  : 

Qui  vero  cupiunt  murum  succidere  MusclU. 

Guillelmus  Armoricus  in  Philippo  Aug. 
ad  ann.  1202  :  Masculi  ductiles,  sub  qui- 
bus luto  latebant  qui  expugnabant  cas- 
trum.  Vide  Carolum  de  Aquino  in  Le- 
xico  milit.  et  supra  Catus  2.] 

12.  MUSGLUS,  rursum  prò  Musculus, 
Mytilus,  piscis  genus,  Gallice  Moule. 
Charta  Henrici  IV.  Reg.  Angl.  ann.  1401. 
apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  634  :  De  quo- 
libet  batello  piscatorio,  cum  pisce,  allece, 
ostriis  vel  piscibus  vocatis  Musclis,  etc. 

*  3.  MUSGLUS,  Fustis  seu  baculi  spe- 
cies  videtur.  Lit.  remiss.  ann.  1415.  in 
Reg.  169.  Chartoph.  reg.  eh.  77:  Ut  sai- 
tim  traderent  unam  tunicam,  quam  alter 
ipsorum  (pastoni ni)  supra  Musclum  por- 
tabat. 

1  MUSCO,  Magna  musca.  Vocabul ar. 
vetus  apud  Martinium. 

*MUSCRANUS,  CERANEUS.  [Animai 
infestum  aranee  et  formici s.  Dief.1 

MUSCULA,  Concha  margari tiferà.  Hen- 
rie  us  Huntindon.  lib.  1.  Hist.  :  Inter  quae 
sunt  et  Musculx  quibus  smpe  inclusam 
margaritam  omnis  quidem  coloris  opti' 
mam  inveniunt.  Videtur  legeudum  nus- 
culx,  vel  nuculse ,  parvae  nuces.  Vide 
Musca.  [Haec  medica  manu  non  indi- 
gent  ;  est  enim  Muscula  vel  Musculus, 
conchae  species  in  qua  margarita  re- 
peri untur  ;  Graecis  (ntfaÉ,  Athenaeo  jiuec.] 

*  MUSCULARIUM,dimin.  nMuscarium. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Devendalh,  Prov.  fiabellum,  muscarium, 
Muscularium. 


*  MUSCULATUS,  Ad  modum  musculse, 
seu  conchae  effictus.  Vide  Muscula.  In- 
ventar. MS.  thes.  Sedis  Apost.  ann. 
1295  :  Item  duodecim  boctoni  auri  Muscu- 
lati,  ponderis  quatuor  unciarum. 

1.  MUSCULUS,  Navigii  species.  Gloss. 
Saxon.  jEJfrici,  cap.  de  Navi  bus  :  Jtfus- 
culus,  sceort  scip,  i.  brevis  navis. 
Gloss.  Isid.  et  Ugutio:  Musculus,  parva 
navis.  Occurrit  praeterea  in  Notis  Tyro- 
nis  inter  alia  navigiorum  vocabula. 

*  2.  MUSCULUS,  Instrumentum,  quo 
murus  cito  tacer atur,  Gali.  Pie.  Glossar. 
Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521.  Pro  machina 
bellica,  de  qua  Caesar  lib.  2.  de  Bello 
civili,  occurrit  in  Tract.  MS.  de  Re  mi- 
lit. et  mach,  bellic.  cap.  65:  Omne  aedi- 
ficium  sive  machina  batagliandi,  ante  se 
habere  deb  et  mantellum  ambulatorium, 
sive  Musculum  ambulatorium,  sub  quibus 
stantes  balistari  sive  scopitari  defendentes 
machinam  et  eam  ducentes  retro  aut 
ante.  Vide  Musclus  1. 

*  3.  MUSCULUS,  Os,  facies,  nostris 
pop  ul  ari  bus  Museau.  Lit.  remiss.  ann. 
1372.  in  Reg.  104.  Chartoph.  reg.  eh.  37  : 
D ictus  Jarosse  cum  uno  magno  baculo 
percussit  dictam  Margarelam  supra  Mus- 
culum ,  quem  adhuc  ipsa  dolet  ex  ilio  ictu. 
Alia?  ann.  1399.  in  Reg.  154.  eh.  407  :  De 
piato  dicti  ensis  dictus  clericus  percussit 
ipsum  Bernardum  supra  Musculum,  et 
cum  puno  duobus  ictibus  supra  pectus. 
Vide  Musum. 

MUSCUS,  Mosous,  Mosghus,  Odora- 
mentum  quod  ex  umbilico  cujusdam 
animalis  colligitur,  quod  ita  describitur 
a  Paulo  Veneto  lib.  1.  cap.  62  :  Invenitur 
in  hac  provincia  Muschum  optimum,  et 
quo  melius  in  mundo  non  invenitur.  Est 
enim  animai  quoddam  pulcherrimum  in 
hac  provincia,  catti  habens  magnitudi- 
nem,  et  pilos  grossos  ut  cervus,  peaes  quo- 
que habens  ungulatos,  et  denles  quatuor, 
duos  supra,  et  duos  infra,  longitudine 
trium  dxgitorum  :  juxta  umbilicum  vero 
inter  cutem  et  carnem  vesicam  habet  san- 
guine plenam,  et  sanguis  is  est  Muschum, 
a  quo  tara  suavissimus  exhalat  odor. Adde 
lib.  2.  cap.  34.  37.  38.  Gazelam  vocat  Ju- 
lius Scaliger  exercit.  211.  in  Cardanum 
§3.  4.  5.  6.  Vita  S.  Pel  agi  ae  cap.  11  : 
Totum  implevit  aerem  ex  odore  musei. 
Musco  fragrare,  apud  Hieronymum  in 
Jeremiam  cap.  23.  Et  in  Epitaphio  Mar- 
cella} :  Aurum  portare  cervicibus,  et  auri- 
bus perforatis  rubri  maris  pretiosissima 
grana  suspendere,  fragrare  Musco  mure, 
etc.  Joannes  Sarisber.  lib.  8.  Policr. 
cap.  12  :  Istos  tamen  qui  Musco  et  specie- 
bus  exoteris  placant  ol factum,  et  provo- 
cant,  etc.  Chronicon  Reicherspergense 
)ag.  269  :  Misit  ei  centum  folliculos  Mosci. 
SIox  :  Et  bestiolam  quse  fert  Moscum. 
Computus  ann.  1334.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
Dhin.  pag.  278:  Item,  prò  Musco,  prò 
Domina  Dalphina,  taren.  xii.]  Quod  at- 
tinet  ad  vocem  muscus,  occurrit  apud 
Amobium  et  Apuleium,  ita  ut  non  adeo 
recens  videatur.  Vide  Diodorum  Euch. 
lib.  1.  Polychemiae  cap.  23.  et  Constanti- 
num  African.  lib.  5.  de  commun.  loc. 
medie,  cap.  31.  [Medicina  Salern.  pag. 
240.  Edit.  1622  : 

Gaudel  hepar  spodio,  anace  cor,  cerebrum  quoque 

Moscho.] 

*  Gali.  Muse;  Muge,  eadem  notione, 
nisi  sit  prò  Muguet,  in  Mirac.  MSS.  B. 
M.  V.  lib.  2: 

Que  plus  que  Muge  ne  que  mente 
Flaira  souef  ior  renomée. 

Muscatum,  Musei  odor,  apud  Ruffin. 
lib.   3.  de  Vitis  PP.  num.  39  :  Propter 


MUS 


MUS 


MUS 


557 


thymiamata  et  Muscata,  et  alia  diversa, 
etc.  [Computus  ann,  1334.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  283  :  Item,  cuidam  Lom- 
bardo per  rnanus  Michaelis  ypothecarii 
domini  prò  Muscato  empto  per  dominumì 
XII.  fior.] 

MUSEA ,  Musia,  Musiarius.  Glossae 
Isidori  :  Musea,  nidi  soricum.  Musiae, 
nidi  soricum,  Musiarius,  qui  per  musia 
quaerit.  Hinc  forte  Musardi,  de  qui  bus 
supra,  dicti,quod  rebus  nibili  immoren- 
tur,  duna  in  foraminibus  quidpiam  quaB- 
runt.  Glossae  Pithoeanae  :  Musea,  cavi 
murium. 

MUSEIARIUS.  Vide  Musivum. 

MUSELENENSES ,  prò  Moséllanenses, 
Populi  ad  Mosam,  apud  Ditmarum  lib. 
5.  pag.  54.  quam  vocem  non  intellexit 
Editor. 

MUSELEUM.  Vide  Musivum. 

MUSELLA,  Tributi  species,  apud  Tur- 
cos  Asiati cos.  Guibertus  lib.  8.  Hist. 
Hieros.  cap.  8  :  Satrapa  itaque  gacto 
inter  eos  inito,  Corniti  eidem  portam  tllam 
aperuit,  per  quam  eatenus  Hierusalem 
introeuntes  peregrini,  et  introire,  et  pen- 
siones,  quas  Musellas  vocare  solebant, 
solvere  nimis  indebite  oc  crudeliter  coge- 
bantur. 

1  MUSELLARE,  Os  pastomide  occlu- 
dere. Chron.  Farfense  apud  Murator. 
tom.  2.  part.  2.  col.  662:  Insuper  Bei  fa- 
mulum  spoliatum  nudum  cum  quadam 
muliere  in  foveam  miserunt  ;  alium  vero 
Musellaverunt,  et  morti  tradìderuni. 

•  MUSELLATUS,  Appellans,  apud  Spe- 
culai, de  Appellat.  v.  Si  quis  est  Musel- 
latus. 

MUSELLUM.  Vide  Musum. 

1"  MUSELLUS,  Rostrum,  rictus,  Gallice 
Museau.  Gbarta  ann.  1309.  tom.  1.  Hist. 
Dalphin.  pag.  86  :  Item  sciendum  est, 
quod  de  quolibet  bove  seu  vacca  venditis 
in  dicto  macello,  lingua,  quatuor  pedes 
et  Musellus  cum  tribus  plenis  digilis  de 
corio  cum  Musetto  levantur.  Vide  Mu- 
sum. 

*  MUSEPENEGHE,  vox  Belgica,  Quod 
prò  mensura  exigitur,  idem  quod  Men- 
suraticum.  Charta  Margar.  comit.  Fland. 
ann.  1275.  in  Chartul.  Fland.  eh.  343.  ex 
Gam.  Comput.  Insul.  :  Lesdroitures  qu'il 
avoit  achatées  à  ceaus  ki  nos  doivent  la 
rente  de  tei  espier,  deniers  que  on  apele 
Musepeneghe  ;  e* est  assavoir  de  trois  ter- 
mine» de  la  recepte,  de  chascun  hoet  de 
fourment  guatre  deniers,  et  de  chascun 
hoet  d'avaine  deus  deniers  de  nostre  mon- 
noye  de  Fiandre. 

f  MUSEUM.  Vide  Musivum. 

T  MUSEUS,  Qui  penui  praeest.  Leges 
Palatina}  Jacobi  II.  Reg.  Majoric.  tom. 
3.  Junii  pag.  xx  :  Ordinamus  itaque  et 
volumus,  quod  unus  bonus  et  legalis,  qui 
cognominetur  Museus,  ex  nostri s  coquina- 
riis  deputetur,  qui  clavem  reservatorii 
nostrse  coquinae  teneat  et  deferat  ;  nec 
non  die  quolibet  carnes,  quae  emptae  et 
portata?  ad  dictam  coguinam  per  empto- 
rem  et  subemptorem  fuerint,ante  illarum 
fractionem  prsssenlibus  senptore  rationis 
vel  ejus  scriptore,  et  altero  dictorum  emp- 
tore,  reponderare  fideliter  non  omittat. 
Quibus  sic  reponderatis,  faciendo  certas 
pecias  scinda  t,  et  frangat  diligenter  eas- 
dem,  et  etiam  pisces  frangere  teneatur, 
et  illas  quae  prò  persona  nostra  emptae 
fuerint  et  fractae,  coquinariis  ad  fercula 
prò  ipsa  nostra  persona  praeparanda  et 
decoquenda;  et  alias  carnes  emptas  et 
fractas  ad  opus  noslrorum  domesticorum, 
coquinariis  ad  illas  prmparandas  et  deco- 
guendas  deputatis,  tradat  ordinate.  Ex 
his  videtur  vocis  etymon  a  veteri  Gal- 
lico Musser,  abscondere,  servare,  non 


absurde  posse  deduci  ;  Musei  quippe 
erat  servare  ea  quae  ad  penum  specta- 
bant. 

MUSFULffi.  Vide  Muffulae. 

1  MUSIA,  Musiarius.  Vide  Musea. 

1  MUSIARIA  Ars,  Musibium,  Musi- 
dium.  Vide  Musivum. 

T  MUSICA,  nude  prò  Cantus.  Vetus 
Codex  MS.  Fontanell.  de  modo  canendi  : 
Musica ,  est  pericia  modulationis  sono 
cantuque  consistans,  et  sunt  partes  ejus 
tres.  Armonia,  quae  decemit  in  sonis  acu- 
tum  et  graverà.  Rithmica,  quae  requirit 
incursionem  verborum,  utrum  sonus  bene 
aut  male  cohaereat.  Metrica,  quas  mensu~ 
ram  diversorum  metrorum  probabili  ra- 
tione  cognoscit. 

*  Egid.  Carlerius  de  laude  et  utilitate 
music»  cap.  1.  ex  God.  reg.  7212.  A.  : 
Musicam  triphariam  doctores  quidam  esse 
dixerunJ,  scilicet  armonicam,  organicam 
et  ritkmicam.  Armonica  vocali  concordia 
geritur  ;  organica  flatu  sonum  emittit  ; 
rithmica  pulsu  sive  tactu  completur. 

T  Musica  Cordula,  Quae  fidibus  cani- 
tur.  Statuta  antiqua  Canonie.  Regul. 
apud  Duellium  tom.  1.  Misceli,  pag.  86: 

Non  vox,  sed  votura,  non  Musica  cordula,  sed  cor. 

1  Musica  Muta.  Vide  Mata  5. 

1  MUSICALITER ,  Cum  notis,  apud 
Marten.  de  Discipl.  celebr.  divin.  Offic. 
pag.  222  :  Hymnum,  Vexilla  regis  pro- 
deunt,  incipiunt  Musicaliter  ad  pulpi- 
tum. 

T  MUSICARE,  Instru mentis  musicis 
ludere,  canere.  Lambertus  Ardensis 
apud  Ludewig.  tom.  8.  Reliq.  MSS.  pag. 
558  ;  Et  cum  instrumento  Musicari  et  de- 
cantari. Vita  S.  Landelini  tom.  2.  Junii 
pag.  1067  :  Nec  velis  in  monasterio  diu- 
tius  immorari  vel  cum  clericis  Musicanti' 
bus  otiari. 

1  MUSIGARIUS,  Instru mentorum  mu- 
sicorura  artifex.  Vetus  Inscriptio  apud 
Gru  ter,  :  Colocasio  vernee  dulciss.  et  Musi- 
carlo ingeniosis. 

*  Salmasio  in  not.  ad  Tertul.  de  Pal- 
lio pag.  443  :  Musicarius,  qui  voce  ca- 
neret. 

MUSILEUM  ,  Idem  quod  Man s oleum, 
Papiae.  Glossae  antiquae  MSS.  :  Musu- 
leum,  monimentum.  Innocentius  Agri- 
mensor  :  Circa  Musileum  in  pedes  70. 
amplius  pedes  minus  invenies.  Aggenius 
Maesileum  dixit  :  Maesilea  vero  habentju- 
ris  sui  hortorum  modu'm  circumjacentem, 
vel  praescriptum  agri  finem.  Ubi  uterque 
loquitur  detumulis  ac  monu  mentis  quae 
in  agrorum  finibus  collocabantur.  Quae 
loco8  eadem  ratione  vocat  Frontinus. 
Vide  Loculus.  Anastasius  in  Leone  III. 
PP.  :  In  Musileo  beata?  Petronillae,  quod 
ponitur  ad  B.  Petrum  Apostolum,  fecit 
coronava  ex  argento  pensantem  libras  20. 
Occurrit  mox  infra  idem  Musileum  B. 
Petronilla,  ubi  videtur  esse  feretrum, 
seu  loculus,  in  quo  reconditum  erat  cor- 
pus sanctae  istius  virginis.  Idem  in 
Stephano  II.  ex  Ood.  MS.  Bibl.  Oaesareae 
apud  Lambecium  lib.  2.  pag.  927  :  Fecit 
autem  et  juxta  Basilicam  B.  Petri  Apos- 
toli, et  ab  alia  parte  B.  Andreas  Apostoli, 
in  loco,  qui  Musileus  appellatur,  Basili- 
cam in  honorem  S.  Petronillas. 

Mesoleus,  in  veteri  Inscriptione  Tar- 
raconensi  :  Hic  Mesoleus  nemini  HI  de- 
bet.  Mesolus,  in  alia  Romae.  apud  Gru  ter. 
607.  1.  Vide  Musivum. 

J  MUSIMO.  Vide  Muscio. 

f  MUSINARJ,  Mulcere,  placare,  lenire. 
Papias  MS. 

MUS  IO,  Dictus  quod  muribus  infestus 
sii,  hunc  vulgo  Catum  a  captura  vocant, 
etc.  Papias.  Versus  scripti  in  fine  Bi- 


bliorum  Codicis  qui  fuit  Ecclesi»  Me- 

tensis  : 

Ante  Brito  atabilis  fiet,  vel  Musio  muri 

Pax  bona,  quam  nomen  desit  bonosque  tu  uni. 

MUSIPULA,  Catus,  felis.  Anonymus  de 
Desolatione  Monasterii  Morimundensis 
in  agro  Mediolanensi  :  Perse quebantur 
Fratrcs  fugientes  per  abdita  loca,  que- 
madmodum  solet  Musipula  per  sequi  mu- 
res,  etc.  [Vide  Muscipula.] 

MUSIRIFFUS,  Regis  Tunetani  minis- 
ter  primari us.  Pact.  inter  reg.  Tunet. 
et  Pisanos  ann.  1398.  tom.  1.  Ood.  Ital. 
diplom.  col.  1120:  ltcm^  si  aliquis  Pisa- 
nus  emerit  mercimania  vel  alias  res  ab 
aliquo  officiali  vel  Musiriffo  dicti  regis, 
eie. 

MUSITARE,  prò  Missitare,  apud  Gof- 
fridum  Vindocinensem  lib.  2.  Epist.  28. 
lib.  4.  Epist  31. 

*  MUSITATUS,  Notis  musicis,  ut  vide- 
tur, descriptus.  Statuta  S.  Vict.  Paris. 
MSS.  part.  1.  cap.  18  :  Quoties  historiae 
graves  et  Musitatas  in  ecclesia  cantari 
debent ,  tempestive  fratres  prssmoneat 
(cantor)  ut  cantanda  prasvideant.  Vide 
Jifusicare 

I  MUSIVARIUS.  Vide  Musivum. 

MUSIVATUR,  Mulcet,  placet,  lenit  ;  mu- 
sivanter,  leniter.  Papias.  Unde  emen- 
dandae  Glossae,  ubi  perperam  mulsitan- 
ter  editum.  [Mal lem,  musitanter,  ut  in 
Excerptis  legiturj 

1.  MUSIUM,  ex  Graeco  [loudetov,  Schola 
Alexandrise.  apud  Spartianum  in  Ha- 
d  ri  ano  :  Apud  Alexandriam  in  Musio 
multas  qtmstiones  professoribus    propo- 

**2.  MUSIUM,  INUM.  [Nidi  soricum. 

DlEF  1 

MUSIVUM  Opus,  dicitur  illud  quod 
tessei latum  est  lapillis  variorum  colo- 
rum,  ^Y)9i6o)v  XeTrc&v  em8 Ideai,  ut  est  apud 
Nicetam  in  Alexio  Man.  F.  n.  6.  qui  aou- 
GovpyHwrì  ^y)9É8es  dicuntur  in  Synoaica 
Orientalium  ad  Theophilum  Imp.  pag. 
113.  erantque  ex  vitro  confectae.  Glossae 
MSS.  :  Musivum,  quod  ftt  de  vitro  parie- 
tibus.  Vetus  Scheda  apud  Marlotum  de 
Eccl.  S.  Nicasii  cap.  3:  Est  quasdam 
Ecclesia  in  suburbio  Remensi  posita  miro 
columnarum  ornatu  ,  arcubus,  auro  et 
vitro  lapillis  interposito  micantibusì  etc. 
Vita  S.  Laurentii  Episcopi  Sipontini 
cap.  2  :  Ex  minutis  vitreis  lapidibus,  etc. 
Ejusmodi  autem  musivum  videre  est 
passim  Romae,  CPoli,  et  in  variìs  Ohris- 
tianorura  templis  in  Italia  ,  Gallia, 
etc.  quod  quidem  a  concinnitate  et 
elegantia  dictum  vult  Scaliger  ad  5. 
Manli ii,  cura  [io0<Tav,  et  eupLoutxov,  et  [iou- 
dixóv,  in  eam  partem  accipiant  Graeci. 
Quae  sententia  longe  probabilior  ea 
quam  profert  Ant.  Nebrissensis ,  qui 
Musaicum  dictum  putat,  quod  ejusmodi 
picturis  ornarentur  mus&a.  Spartianus 
in  Pescennio  Nigro  :  De  Musivo  pietà  vi- 
dimus.  S.  August.  lib.  16.  de  Givit.  cap. 
8  :  Quas  in  maritima  platea  Carthaginis 
Musivo  pietà  sunt.  Paulinus  Epist.  12  : 
Camera  Musivo  illusa.  At8£v8uTa,  in  Ori- 
gin.  OP.  Idem  Paulinus  Epistola  67.  in 
Epistolis  Pontificura  :  Ravennas  civitatis 
Musiva  atque  marmora,  caeteragueexem- 
pla,  tam  in  strato  quamque  in  parietibus, 
etc.  Vetus  Inscriptio  Romae  in  aede  S. 
Stephani  :  Opus  quod  Basilicae  B.  Marty- 
risStephani  defuit,  a  Joanne  Episcopo 
marmoribus  inchoatum,  juyante  Domino, 
Felix  Papa  addito  Musivo  splendore, 
Sanctae  Dei  per  fecit.  Alia  ibidem  :  Do- 
mino juvante  Felix  Episcopus  Dei  famu- 
lus  forum  Basilicae  beati  Martyris  Musivo 
et  in  marmoribus  decoravil.  Occurrit  pas- 


558 


MUS 


MUS 


MUS 


sim  apud  Anastasium  in  Vitis  PP.  pag. 
28.  32.  46.  47.  etc.  Gregor.  Turoa.  lib.  1. 
Hist  cap.  30.  Usuardum  15.  Octob.  in 
Vita  S.  Sabini  Episcopi  Canusini  cap. 
2.  num.  6,  etc.  Adde  Philandrum  ad 
Vitruvium  lib.  7.  cap.  1.  [*  Oonsule  Mu- 
rator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
361.  et  seqq.] 

A  Graecis  Byzantinis  Musivariam  ar- 
tem  in  cseteras  Europae  provincias  tran- 
siisse  seri  bit  Manuel  Chrysoloras  in 
Epist.  de  Veteris  et  nova?  Romse  compa- 
ra tione  pag.  122.  quod  Oonstantinopoli 
omnes  pene  sedes  publicae  àc  sacrae  mu- 
sivo exomatae  essent;  hincque  Musivarii 
peti  solerent,  quod  sane  testatur  Leo 
Ostiens.  lib.  3.  cap.  27.  Edit.  Brolii, 
bisce  ver  bis  ;  Legatos  praeterea  Constan- 
tinopolim  ad  conducendos  Mussei  et  qua- 
dratarii  operis  peritos  artifices  militi  :  ut 
alii  absidam  et  arcuivi,  atque  vestibulum 
majoris  Ecclesia  Musivo  componete nt  : 
alii  Ecclesia  totius  pavimentum  lapideum 
palerà  varietale  consternerent.  Quam 
vero  periti  ipsi  artifices  fuerint,  ex  opere 
ipsorum  facile  conjici  potest  :  cum  et  in 
Musivo  animatas  fere  efftgies,  et  virentia 
qusequo  te  plures  aspicere,  et  in  marmori- 
bus omnigeni  coloris  flores  pulcra  varie- 
tate  vernare  videantur.  Et  quoniam  hu- 
jusmodi  artes  quingentis  jam  fere  annis 
obmiserat  magistra  Latinitas,  eas  hujus 
industria  recuperare  promeruit  sstate  nos- 
tra. Quae  quidem  licet  prolixiora  descrip- 
simus,  ut  musivarios  a  quadratariis  dis- 
tingui, et  musivariam  parietes,  quadra- 
tariam  vero  artem  pavimenta  spectasse, 
vel  inde  constet:  proindeque  error  pa- 
tescat  Scaligeri  ad  Manilium,  et  auo- 
rum,  qui  Musivum  in  p  a  vi  mentis  locant  : 
tum  etiam  ut  hoc  loco  illustretur  Pau- 
lus  Silentiarius  in  Descript.  S.  Sophiae 
part.  2,  vers.  230.  tt  seqq.  ubi  musiva- 
riam et  quadratariam  artem  belle  des- 
cribit.  Vocem  tyrtfOQ  promiscue  Graeci 
usurpant  etiam  prò  pavimento  tessel- 
lato. Gloss.  Gr.  Lat.  :  ^©oxexYjc,  tessella- 
rius,  tessellato**.  iF-^oXoyia  ,  tessellatus, 
pavimentum.  "^qpaxnc,  pavimentum. 

Musivum  Auratum,  quod  confectum 
est  ex  minutis  vitreis  lapidibus  auro  fulvo 
super tectis  :  ut  est  in  Vita  S.  Laurentii 
Episc.  Sipontini.  Anastasìus  in  Leone 
IV.  :  Absidamqae  ejus  ex  Musivo  aureo 
superinducto  colere  glorifice  decoravit.  In 
Gregorio  IV.  :  Absiaamque  ejutdem  ora- 
torii  super  aurato  Musivo  depinxit.  Vetus 
Inserì ptio  Romse  in  aede  S.  Agnetis 
Martyris  : 

Aurea  concisis  surgit  pictura  metallis, 
Et  complexa  simul  claudilur  ipsa  dies,  etc. 

Mcofftov  xpuffofiv,  apud  Anonymum  de  Lo- 
cis  sancii s  pag.  81.  Xpviravyoù  «J/vwtèe;, 
apud  Sophronium  in  Encomio  SS,  Oyri 
et  Joannis.  Nicephorus  OP.  in  Breviario 
ann.  765  :  ToO  Sw^pos  xa\  x&v  àycwv  otfsas 
6ià  4*1)9 fòco v  XPu<r^v,  *at  xijpoxtitou  vXqs  etxo- 
voyp<x<pi<x<z  <xité!*uG,e  :  Chr isti  Domini  ac  sane- 
torum  imagi nes  opere  tessellato  atque  ex 
cera  factas  erasit.  Nicetas  in  Manuele 
lib.  7.  num. 3  :  'Avàpwves...  ^wtòcov  ypva&v 
li«6é(je<xi  Stauya^ovTee.  Vide  Nicol.  Ale- 
mannum  de  Parietinis  Lateranensib. 
pag.  38.  [Le  Roman  de  Partonopex  MS. 
ubi  de  Palatiis  : 

Devers  la,  ville  sont  torce,  ^ 
Et  sont  d'or  Musique  aorné.] 

MUSXVA.BIUS  ,  Mussei  artifex,  ut  est 
apud  Leonem  Ostiens.  lib.  3.  cap.  27. 
Mov<rtàTwp,in  Inscriptione  a  nobis  aliata 
ad  Joinvillam  Dissert.  27.  T^v  xoO  jaou- 
ffàpou  (f.  (xoutjetou)  teyvtjv  £iti(Jxa|jL£voc,  apud 
Eustach.  in  Vita  S.   Eutychii  P.  OP. 


num.  53.  Senator.  lib.  7.  Epist.  5  r  Quid- 
quid  enim  aut  instructor  parietum,  aut 
sculptor  marmorumt....  aut  gypsoplastes, 
aut  Musivarius  ignorat,  etc.  Ita  Musiva- 
rii dicuntur  in  leg.  1.  Cod.  Justin.  de 
Excus.  artif.  lib.  10.  et  apud  Julium 
Firmicum  lib.  3.  ex  emendatione  Scali- 
geri :  Inauralores  aut  Musivarios,  prò 
in  usu  varios.  Sed  et  idem  forte  musa- 
rius,  qui  rcotxtXx^,  variator,  in  Glossis 
vett.  de  qua  voce  Valesius  ad  Ammiani 
lib.  28. 

MusEUM,ex  (xoudeTov.  TrebelliusPollio 
in  Tetrico  juniore  :  Coronam  civicam 
picturatam  de  Museo.  Vetus  Inserì  ptio 
ann.  153.  apud  Jacob.  Sponium  in  Itine- 
rario :  Et  hoc  amplius  prò  sua  liberali- 
tate  cameram  superposuil,et  opere  Museo 
exornavit.  Alia  Inscriptio  Romaa,  in  Ec- 
clesia S.  Anastasii  : 

Marmora  cui  pretiosà  dedit  Museumque  colucnnas, 

Leo  Ostiensis  lib.  3.  cap.  27  :  Legatos 
pr seterea  Constantinopolim  ad  conducen- 
dos Mussei  et  quadratarii  operis  peritos 
artifices  mittit,  ut  alii  absidam, et  arcum, 
atque  vestibulum  majoris  Eoclesise  musivo 
componerent,  etc.  Hist.  Trevirens.:  Qui 
Carolus  multum  marmor ,  et  Museum 
plurimum  de  Treberis  ad  Palatium  Aquis 
vexit.  VII.  Synod.  Act.  4  :  "Aytai  xa\ 
<js6  affatati  elxóvec,  xoì  Cwypa^cac,  xa\  ùXo- 
ypaiptat,  xa\  fila  {iovo-etwv.  Vide  GlOSS. 
med.  Graeci t.  in  Mouo-etov.  col.  963.  et 
iJWc,  col.  1782. 

MusEiARius ,  qui  Musivarius.  Vetus 
Inscriptio  Romae:  T.  Julius  Aug.  lib. 
Nicephor.  Museiar.  fecit  sibi  et  libertis 
libertabusque  eor. 

Musium,  perinde  ex  Graeco  Mouaetov, 
quomodo  in  vett.  Oodd.  Spartiani  legi 
observat  Salmasius,  prò  musivum.  Anas- 
tasius  Bibl.  in  Hist.  Eccl.:  Iconas  ex 
Musio  factas,  etc.  Oatalogus  MS.  Episco- 
por.  Oatanensium  apud  Rocchum  Pyr- 
rum  :  Fecit  exedram  majoris  Ecclesiae 
pingere,  et  fhorum  et  cathedram  Episcopi 
in  choro  cum  Musio, 

Musiajua.  Ars,   [quam  xV    omo  x&v 

Siqqptètov  lv  xo?c  xocvots  xéxvrjv  vocat  Manuel 
hrysoloras  in  Epist.  ad  Johan.  Chry- 
solor.  edita  post  Codini  Origines  CP. 
pag,  128.J  Leo  Ost.  lib.  3.  cap.  29  :  Arti- 
fices destinat  peHtos  in  arte  Musiaria  et 
quadrataria. 

Musa,  Idem  quod  Musivum.  Joan. 
Diaconus  in  Vita  S.  Gregorii  M.  lib.  4. 
cap.  40  :  Sicut  in  vetustissimis  Musis,  vel 
picturis,  ostenditur. 

Musatilis  Ars.  Inscriptio  in  tempio 
maxirao  Messanae,  ad  fornicem  majo- 
retti, apud  Gualterum  in  Antiq.  Sicul. 
pag.  77  :  Antistes  Guidoctus  opus  Musati- 

lis  artis  hoc  empere rgi  ducibus  re- 

giumque. 

Musidium,  prò' Musivum,  in  Ohronico 
MS.  Romualdi  Archiepiscopi  Salernitani 
ann.  1166  :  Capellam  S.  Petri  quse  erat  in 
Palatio  mirabilis  Musidii,  fecit  pictura 
depingi.  [Mustbii,  edidit  Murator.  tom. 
7.  col.  207.J 

1  Mosibum,  apud  Mabillon.  Musaei 
Ital.  tom.  2.  pag.  161  :  Ante  imaginem 
beatse  Marise*  quse  est  de  Mosibo. 

Mosivum,  in  Notis  Tyronis  pag.  163. 
Inscriptio  Epistola?  67.  Oodicis  Carolini  : 
In  qua  continetur  de  Mosivo  atque  mar- 
more  Palata  Ravenat.  civitatis.  In  ipsa 
Epistola  :  Palatii  Ravennatis  Musiva 
marmora. 

Mosaicum  Opus,  quod  alii  Musivum; 
hanc  enim  vocem  confictam  contendit 
Scaliger  ad  Manilium,  ut  liouaaixòs  dic- 
tum  sit  a  {jloutoToc,  ut  àxocVxbc,  ab  àpx<*iòc, 
licet  ali  ter  sentiat   Salmasius ,  qui   a 


uoutjeios.  Guillelmus  de  Balden&el  in 
Hodoeporico  cap.  5  :  Ubi  est  locus  prsese- 
pii  artis  ministerio,  marmoribus  et  opere 
Mosaico  pulcherrime  decoratus.  Sanutus 
lib.  3.  part.  3.  cap.  21  :  Turrim  conspi- 
ciunt  variti  stratam  marmoribus,  opere 
depictam  Mosaico.  Joannes  XXII.  PP. 
lib.  9.  Epist.:  Cumitaque,  sicut  accepi- 
mus,  in  facie  majoris  Ecclesia  dicti  Mo~ 

nasterii quoddam  opus  Mosaicum  sit 

incoeptum,  etc. 

1  Musaicum,  in  Appendice  ad  Agnel- 
lum,  apud  Murator.  tom.  2.  pag.  207  : 

Qui  jacet sub  lapide  marmoreo  opere 

Musaico. 

Mausoleum  Opus,  Eadem  notione. 
Vita  S.  Laurentii  Episcopi  Sipontini  n. 
11  :  J57*  aliam  (Basilicam)  quam  disposuti 
incipiens,  preclara  et  ad  miranda  specio- 
sitate  diversis  coloribus,  minutisque  vitreis 
lapidibus  fulvo  auro  supertectis,   opere 

Mausoleo, fabricare  et  consummare 

studuit.  Ubi  perperam  viri  doctiss.  ad 
Mausoleum  iEgyptiacum  vocem  refe- 
runt.  Sed  legendum  vide  tur  museleo. 
Papias  :  Musivum,  (Edit.  musium)  muse- 
leum,  opus  depictum.  De  Musivo  porro 
legendus  omnino  Andreas  Agathopoeus, 
seu  Felibianus  lib.  3.  de  Architecturae 
elementis  cap.  11. 

T  MUSM0.  Vide  Muscio. 

•  MUSNARE,  Moiere,  Gali.  Moudre. 
Charta  ann.  1222.  in  Chartul.  Campan. 
fol.  310.  v°  :  Postmodum  statutum  futi 
quod  post  Musnantem  ,  qui  jactaverit  in 
tremuia,  idem  Guillelmus  statim  moiere 
poterti.  Unde  Mosnant,  Molitor,  Mosneie, 
praestatio  prò  molitura  frumenti,  et 
Mosnée ,  frumentum  molendum ,  in 
Charta  ann.  1235.  ex  Tabul.  eccl.  Came- 
rac:  Les  Mosneies  et  li  Mosnant  et  li  bui- 

rons  sont  tout  nostre Sires  Bauduins 

n*y  retient  fors  he se  Mosnée  moire 

franquement.  An  vero  Muisnage  idem  sit 
quod  modo  Mosnei  definire  non  ausim. 
Charta  Renaldi  Vicecom.  Fales.  ann. 
1295.  in  Lib.  rub.  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  242.  v°.  col.  2  :  Item  la  Muisnage  en 
ladite  ville  pour  xx.  solz.  Vide  Molta  2.  et 
supra  Mulnericia. 

•  MUS0NES,  Muxones,  Vermium  ge- 
nus,  de  quibus  Guido  de  Vigev.  MS.  in 
Opusc.  de  Modo  conservandi  sanitatem, 
etc.  ex  Bibl.  reg.:  Inveni  vermes,  quos 
ipsi  magistri  facientes  venenum  ipsos 
appéllant  Musonest  et  sunt  grossi  ut  est 
cauda  calami,  et  longi  ut  parvus  nodus 
unius  digiti;  sicque  quasi  assimilantur 
vermibus,  qui  nutriuntur  ex  foliis  rapa- 
rum,  et  sic  ipsi  Muxones  nutriuntur  ex 
foliis  napelli. 

1  MUSQUATA  Nux,  Aromatica,  Gali. 
Muscade.  Peregrinati o  B,  Odorici  tom.  1. 
Januarii  pag.  989  :  In  ipsa  (insula  Java) 
nascitur  camphora ,  cubebse  crescunt,  et 
melegetse,  nucesque  Musquatae, 

•  ÙUSQUETA  ,  Telura  ,  quod  balista 
validiori  emittitur.  Stat.  senese,  Bellic. 
ann.  1320.  in  ter  Probat.  tom.  4.  Hist. 
Occit.  col.  162:  Quicumque  portaverit.... 
arcum  cum  sagittis  dictis  Musquetis,  etc. 
Vide  Muschetta . 

1  1.  MUSSA,  Almucium,  Canonicorum 
amictus,  Gali.  Aumuce.  Statuta  Eccl. 
Vaient.  tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag. 
134  :  Nullus  clericus....  dum  divinum  of fi- 
cium  celebratur,  intret  chorum,  nisi  sit 
superpelliceo  et  Mussa  indutus.  Vide 
Muza. 

2.  MUSSA.  Locus  uliginosus,  stagnum, 
Anglis  mosse,  ut  auctor  est  Camdenus  in 
Descriptione  agri  Lancastrensis.  Charta 
Edwardi  III.  Regis  Angl.  in  Monastico 
Anglic.  tom.  1.  pag.  499  :  Item  a  Balholm 
directe  ultra  Mussam,    quam   Dominus 


MUS 


MUS 


MUS 


559 


Comes  Joannes  Moreton.  Inter  ipsum  et 
me  divisti,  etc.^  Et  inox  :  Scilicet  in  terris 
cultis  et  incultis,  in  bosco  et  plano,  in 
pratis  et  pasturi*,  in  moris,  et  Mussis,  et 
mariscis,  in  aquis,  etc.  Occurrit  praeterea 
pag.  88.  938.  tona.  2.  pag.  426.  Mossa, 
eod.  tom.  2.  pag.  632.  Vide  Mosses  et 
Mussula. 

$5g9*  Eadem  notione  vox  Monsue  veJ 
Moussue  usurpare  videtur  le  Roman  de 
la  Rose  MS.: 

Une  fosse  tote  reonde, 
Trovo  tenebreuse  et  parfonde, 
Pleines  d'espinois  grans  et  fiers, 
Et  de  moli  poigiians  aiglenliers, 
Moli  estoit  anciene  et  Monsue, 
Et  sì  avoit  pelile  issue. 

Infra  ubi  de  terris  incultis  : 

Il  deviendront  toutes  Moussues 
S'il  sont  en  oiseuses  tenues. 

*  Hinc  Moisseron,  prò  Mousseron,  Bo- 
leti species,  in  Lit.  re  mi  ss.  ann.  1389. 
ex  Reg.  138.Chartoph.  reg.  eh.  27  :  Jehan 
le  Curetet  et  Perrin  Breyart  alerent  en" 

semole  par  esbatement  aux  charaps, 

pour  cuillir  des  Moisserons.  Monsu  vero 
et  Moussu  ibi,  idem  quod  Muscosus, 
musco  oppi  et  us. 

MUSSAL.  Tabularium  Prioratus  de 
Paredo  pag.  7  :  Cum  vercheria  qua  debet 
2.  sextarios  avena  et  2.  panes,  et  2.  capo- 
nes,  et  1.  denar.  et  1.  Mussai  de  canavo. 
Fol.  34  :  Et  reddit  ipse  masoerius  porcum 

bonum,  et  multonem  vestitura, et  tas- 

chiam  de  fructibus,  et  1.  caponem,  et 
Mussai  de  canobo.  Fol.  51  :  Sex  panes  et 
taschiam  ipsius  terree,  et  1.  caponem,  et 
1.  Mussai,  canabi,  et  per  vindemiam  pie' 
nam  refectionem.  Ubi  Mussai  forte  fasci- 
culum  sonat. 

1  MUSSANTER,  Occulte,  tecte,  laten- 
ter,  a  veteri  Gali.  Musser,  abscondere. 
Charta  ann.  1170.  tom.  13.  Fragm.  Hist. 
MSS.  Stephanot.  pag,  19  :  Considerantes 
ovili  Domini  diabolum  Mussanter  insidias 
parare,  etc, 

*  Nostri s  alias  Mucéement  et  Mussée- 
ment.  Lit.  remiss.  ann.  1404.  in  Reg. 
158.  Chartoph.  reg.  eh.  442:  Icellui  sup- 
pliant  s'en  ala  couvertement  et  Mussée- 
meni  apre*  ledit  de  Paris.  Ali  se  ann. 
1410.  in  Reg.  165.  eh.  29  :  On  imposoit  au 
suppliant  qu*il  avoit  fati  et  forgié  monnoie 
Mucéement  et  en  repost. 

*  MUSSIA,  Locus  secretus  etoccultus, 
Gali.  Cache,  alias  Muce,  rauche,  musse 
et  mucheure.  Lit.  remiss.  ann.  1397.  in 
Reg.  151.  Chartoph.  reg.  eh.  317  :  Più- 
rima  bona  mobilia  in   quadam   Mussia, 

Musse    Gallice  ,   existentia ceperat. 

Charta  ann.  1325.  in  Reg.  64.  eh.  56: 
Une  condempnation  de  trois  c.enz  livres... 
sus  Michiel  Sautier  et  Juliane  la  Gi- 
raude,...  pour  cause  d'une  Muce  d'argent 
que  il  avoient  trouvée,...  laquelle  Muce  il 
avoient  recellée.  Lit.  remiss.  ann.  1470. 
in  Reg.  201.  eh.  107  :  Icelle  chapelle....  a 
une  retraicte  en  maniere  de  una  bouelet 
ou  Muche,  qui  est  maconnée.  Vitse  Pa- 
trum  MSS.: 

Du  sor  plus  qui  li  ramenofi 
As  povres  Dieu  le  déparloit, 
Ne  fait  tresor,  ne  Mucheure. 

1  MUSSIARE,  aiaxptveiv,  Dijudicare, 
Gloss.  Lat.  Grsec.  MSS.  Sangerm. 

MUSSI0,  est  qui  in  vino  nascitur.  Ita 
Glossae  Arabico-Lat.  Supra  in  iisdem  : 
Bibones  dicuntur,  qui  in  vino  nascuntur. 
Joannes  de  Jan  uà  :  Muscio,  dicitur  quasi 
mustio,  quod  mustura  bibat,  Itera  et  bibio, 
onis. 

MUSSULA,  Muse  us,  seu  musculus,  nos- 
tris  Mousse.  Gregorzus  Turon.  lib.    de 


Gloria  Confess.  cap.  44  :  In  hoc  loco  et 
Tranquillus  beatus  Confessor  requiescit, 
super  terram  sepulcrum  habens,  de  quo 
magnum  beneficium  prastatur  petenti- 
bus  :  nam  de  Mussulis  super  natis  medi- 
camina  populi  promerentur,  etc.  Vide 
Mussa  2. 

MUSSUS,  vel  Mussum.  Caesarius  lib.  6. 
Mirac.  cap.  5:  Cum  pauperes  Musso, 
quem  de  neraore  collegerant,  oneratos 
preterire  cernerei.  Fascis  lignorum  vel 
herbarum,  aut  muscus,  nerba  seu  la- 
nugo  arborum  et  locorum  palustri  um, 
inquit  editor,  Gallis,  Mousse.  Gloss. 
Graec.  Lat.:  Boxàvv)  toTc  toixoiz  xa\  9X0 tote 

<TUVY3(Jt(xévY},  MllSCUS. 

1.  MUSTA.  Monasticum  Anglic.  tom. 
2.  pag.  426  :  Donationem  quam  fecit  Ca- 
nonicis  ejusdem  loci  de  tota  terra  et  tene- 
mento....  cum  illa  medietate  nova  Musta, 
qua  est  versus  Aquilonem.  Forte  mussa. 
Vide  in  hac  voce. 

1  2.  MUSTA,  Orbis,  ni  fallor,  in  quo, 
ne  mensa  inquinetur,  reponuntur  po- 
cui  a.  Usus  Culturae  Cenom.:  Surgant 
fratres  juniores  et  accipiant  cyphos}  et 
impletur  de  vino,  et  deponant  unicuique 
super  Mustam  suam. 

*  MUSTACA.  [Potus  ex  musto.  Dief.] 
»  MUSTA5AFIA,  MusTAgA.FUS.Vide  su- 
pra Mostasafus. 

*  MUSTACIA,  Mala  vina.  in  vet.  Glos- 
sar, ex  Cod.  reg.  7613. 

c  MUSTALIS,  Mustarius.  Vinum  mus- 
tale ,  Mustum.  Charta  ann.  1244.  ex 
Chartui.  S.  Dion.  Vergiac.  fol.  21.  v«  : 
Viginti  sextaria  vini  puri  Mustalis  in 
puris  racemis  de  vino  dictarum  vinearum. 
Alia  ann.  1259.  in  Chartui.  Buxer.  part. 
20.  eh.  26  :  Dedit  duos  modios  vini  puri 
Mustalis...  in  vindemiis  de  primo  vino 
puro  et  Mustali,  quod  ex  vinca  proveniet 
supradicta.  Mustaigialis,  eadem  notione, 
in  Obituar.  Eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg. 
5191.  fol.  80.  v°.  A  Mustum,  Mostaige  et 
Moustaige  appellari  videtur  Tempus  quo 
praestatio  in  musto  exsolvi  tur,  in  Charta 
ann.  1254.  ex  Chartui.  S.  Petri  de  Monte  : 
Et  pour  lo  cens  de  ceste  vigne  dovons  nos 
randre...  deus  mues  de  vin  à  Mostaige  ou 
cours  de  vandenges.  Alia  ann.  1273.  ibid.: 
Demi  mui  de  vin  à  Moustaige  ou  cours  de 
vandanges.  Vide  Mustaticum. 

1 MUSTARDA,  Sinapis,  a  Gali .  Moutarde. 
Ordinat.  super  numero  et  ordine  men- 
sarum  Delphin.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  312  :  Cum  una  libra  de  camibus 
salsis,  et  dimidio  rotulo  de  camibus  bovi- 
nis  in  aqua  cum  salsamento  de  Mu starda 
aut  eruga  prout  supra. 

1  MUSTATICUM,  Mustum.  Codex  MS. 
Irminonis  abb.  Sangerm.  fol.  108:  Et 
solvit  omni  anno  de  vino  modios  11.  de 
Mustatico  sesl aria  11. 

1  MUSTELLARIUM ,  Aviarium,  cavea, 
yaXeaypa.  Gloss.  Lat.  Grsec.  MSS.  San- 
germ. Vide  Muta  3. 

1  MUSTELLINUS  Color,  Sublividus  ac 
lentiginosus,  qualis  est  in  vestibus  cruore 
maculatis.  Vocabul.  Sussannaei. 

1  MUSTELLUM,  cpa^a,  Monstrum.  Sup- 
plement.  Antiquarii.  [*  Vide  supra  Mos- 
tellum."] 

T  MUSTIO.  Vide  Mussio. 

*  MUSTO,  prò  Multo  vel  Muto,  Moneta 
aurea  regum  Franciae.  Charta  Bern. 
vicecom.  Ventador.  ann.  1330.  in  Reg. 
66.  Chartoph.  reg.  eh.  440  :  Cum  tribus 
obolis  prò  chenana  et  tresdecim  denariis 
prò  Mustone,  etc.  Nisi  de  tributo  ex  ver- 
vecibus  intelligas.  Vide  supra  Mouton- 
nagium.  Alia  ann.  1358.  ex  Bibl.  reg.: 
Itera  illa  qua  custos  ecclesia  pradicta  S. 
Quintini  debet  quolibet  anno  prò  pascagio 


regio,  videlicet  unum  modium  vini, et 

quatuor  Mustones.  Vide  in  Multo. 

1MUST0LIUM,  Miscellumfrumentum, 
Gali.  Bled  méteil.  Charta  ann,  1261.  in 
Tabular.  Portus-regii  :  Cum  haberemus 
annuatim  in  abbatia  monialium  Portus- 
regii  sex  sextarios  tam  Must  olii,  quam 
avena  annui  redditus,  etc.  Vide  Mixtum  2. 

|  MUSTRIG0LA,  Machina  ad  stringen* 
dos  mures.  Gloss.  Isid.  Ubi  Graevius  : 
Forte  ad  stringendos  pedes,  hoc  est,  ad 
calce  um  suendum,  qui  pedes  tegit  et 
stringit.  Est  enim,  si  Feste  fides,  Mus- 
tricola,  forma  in  qua  calceus  sui  tur. 
Vide  Lex.  Martinii  in  hac  voce. 

*  Moutardelle  vero  rusticum  quoddam 
videtur  esse  instrumentum,  furca  scili- 
cet vel  marra,  in  Lit,  re  miss.  ann.  1453. 
in  Reg.  182.  Chartoph.  reg.  eh.  328: 
Icellui  Cotier  dist  à  Jehan  Colinet,  vous 
avez  emporté  ma  Moutardelle,  que  j'avoye 
rais  sur  ma  terre,  tenant  à  vostre  fosse,.. 
La  femme  de  feu  Fremin  vint  illec  dire 
audit  Cotier  qu'elle  avoit  print  ladite 
Moutardelle  ou  fenerier  et  qu'elle  la  ren- 
droit  voluntiers. 

MUSTRUM.  Palladius  de  Architectura, 
ex  MS.  Cod.  Pithoeano  :  Mustrum  autem, 
quod  prò  colore  purpureo  temperatur,  etc. 

1  MUSTURA,  prò  Multura,  Gali.  Mou- 
ture.  Charta  ann.  1236.  apud  Marten, 
tom.  1.  Anecd.  col.  998  :  Ita  quod  idem 
Miles  toio  tempore  vita  sua  medietatem 
Mustura  de  ipso  molendino  percipiet. 
Vide  Molta  2. 

\  MUSUERE,  prò  Minuere,  damnum 
interré.  Bulla  Clementis  VI.  PP.  in 
Chartui.  Gemmet.  tom.  1.  pag.  129: 
Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino  liceat 
prafatum  monasterium  temere  pertur- 
bare, aut  ejus  possessiones  aufferre,  vel 
ablatas  retinere,  Musuere,  seu  quibuslibet 
vexationibus  fatigare. 

1  MUSULEUM.  Vide  Musileum. 

MUSULMANI,  inquit  Leunclavius  in 
Pand.  Ture.  n.  22.  dici  volunt  Turci, 
vel  pò  ti  us  Saraceni,  tanquam  recte  ere- 
dentes,  ubi  ille  plura.  Moslemes,  appel- 
lante in  Charta  Aragonica  aerae  mi.  in 
Hist.  Pinnatensi  lib.  3.  cap.  5.  Vide 
Meursium  in  MovdouXjjLavi^Etv.  Musala- 
miorum,  in  Lybia  vel  ^Egypto,  gentis 
ita  dictae  meminit  Aurelius  Victor 
Schotti  in  Claudio,  a  quo  potuere  Musul 
mani,  ^Egptii  potissimum,  veteri  no- 
menclatura appellari.  Nihil  tamen  defi- 
ni o.  [Consule  Hofmann  um  voce  Mus- 
limi  A 

MUSUM,  Rostrum,  rictus,  Gallis  Mu- 
seau.  Michael  Scotus  de  Physionomia 
cap.  20  :  Omnium  animalium  quadam 
habent  labia  ex  quibus  dicitur  os  ;  qua- 
dam non  labia,  sed  aliud  loco  ejus  ;  et 
tunc  dicitur  Musum ,  vel  grugnum,  vel 
rostrum,  vel  fistula.  Occurrit  etiam  in 
Miraculis  B.  Simonis  Tudertini  n.  37. 
Musellum,  apud  Petrum  de  Crescentiis 
lib.  9.  cap.  8.  Vide  iEgid.  Menagium  et 
Octav.  Ferrarium  in  Orig.  linguae  Ita- 
lie®. 

1 1.  MUSUS,  Eadem  notione  qua  Mu- 
sum, in  Epist.  Hadriani  PP.  ann.  784. 
apud  Ma  bill.  Diplom.  pag.  492  :  Insuper 
et  oblatrantes  canis  Musibus  sanctam 
catholicam  et  apostolicam  Romanam  Ec- 
clesiam....  velleant  expugnari. 

T  2.  MUSUS.  Fructus  species,  qui  qua- 
vis  parte  scindatur,  figuram  crucis 
exhibet.  Bernhardi  de  Breydenbach  Iti- 
ner.  T.  S.  Dag.  211  :  Sunt  autem  poma 
illa  dulcissima  quando  ad  debtiam  perve- 
niunt  maturitatem  et  dicuntur  Musi  et 
quacumque  parte  scindantur ,  utraque 
pars  scissura  crucerà  cum  Crucifixi  ima~ 
gine  gerit  impressam. 


560 


MUT 


MUT 


MUT 


1.  MUTA,  Mensa  publicanorum,  Ger-  \ 
manis  eine  Maut,  nostris  le  Change. 
Helwicus  in  Ratìonario  Styriaa  :  Primo 
moneta  et  Muta,  et  judicium  intra  muros 
oppidi  Gr&tzensis,  etc.  Occurrit  ibi  plu- 
ries.  [Charta  Rudolfi  Imper.  ann.  1277. 
apud  Ludewig.  tom.  4.  Relìq.  MSS.  pag. 
262  :  Statuimus  ut  omnes  Mutse  per  Sty- 
riam,  qu&  ultra  debitum  fuerant  in  suis 
redditibus  aggravata,  in  summam  reddi- 
tuum  quam  solverunt  Ducis  Leopoldi 
tempore  revertantur,  nullique  Principi 
ejusdem  lerrse  liceat  eas  prseter  quod 
dictum  est  quibuslibet  exactionibus  aggra- 
vare.) Mutarii  et  Monetarii  junguntur 
in  Metropoli  Salisburgensi  tom.  3. 
pag.  17. 

T  Muta,  prò  Mensa  communi,  Gali. 
Mense  commune.  Vide  in  hac  voce.  Sta- 
tuta  Eccl.  S.  Stephani  Vienn.  art.  xvn. 
apud  R.  Duellium  iib.  2.  Misceli,  pag. 
9l  :  Omnia  et  singula  emolumenta  perei- 
piat...  exceptis  dumtaxat  his  qu&  de  Muta 
in  primo  anno  recipi  consueverunt  prò 
anima  et  anniversario  defuncti. 

Muta,  Quod  vis  vectigal.  [**  Chart. 
Ludov.  Germ.  reg.  ann.  837.  apud  Neu- 
gart.  A  lem.  Diplom.  tom.  2.  num.  807. 
pag.  8:  Nullum  theloneum,  neque  quod 
lingua  theodisca  Muta  vocatur,  aut  porta- 
ticum  aut  pontaticum,  etc.]  Oharta  Ar- 
nolfl  Reg.  ann.  998.  in  Metropoli  Salis- 
burgensi tom.  1.  pag.  128  :  Homines  istius 
Ecclesiae  licentiam  habeant  hoc  sine  Muta, 
sive  navigio,  sive  cum  cssteris  off  erre 
quodeumque  eis  jubetur,  sine  ulta  alicujus 
judiciarise  potestatis  contradictione.  Tom. 
3.  pag.  16:  Justitiam  quoque  nostram  de 
theloneo  quod  Muta  vocatur,  in  navibus 
ipsorum  victualia  deportanlibus,  etc.  Alia 
Henrici  Comitis  Palatini,  ibid.  pag.  388  : 
Nec  Muta  nec  teloneum  requiretur.  Alia 
Rudolfi  Imp.  ann.  1276.  pag.  392  :  Muta 
seu  thelonium.  Alia  Ottocari  Ducis  Aus- 
tri ae  ann.  1353.  ibid.  tom.  2.  pag.  66  : 
Sine  naulo  quod  vulgo  possumus  dìcere 
Mutam,  ad  sua  libere  deducant.  Ad  de 
pag.  435.  tom.  2.  pag.  33.  34.  69.  534.  578. 
tom.  3.  pag.  16.  17.  18.  26.  28.  29.  378. 
379.  [f®  Vide  Haltaus.  Glossar.  Germ. 
\oce_Maut,  col.  1333.] 

3B3T  Mutam  navigitìm  interpretatur 
D.  de  Lauriere,  in  Gloss.  Jur.  Gali,  voce 
Muages,  ex  Charta  Arnolfi  Regis  mox 
laudata  ;  quam  in  sententiam  descen- 
disse  ob  id  potissimum  videtur,  quod 
sive  muta  le  gerì  t,  prò  sine  muta,  ut  edi- 
tum  est  loco  citato.  Ha  ne  vero  genui- 
nam  esse  lectionem  dubitare  nequaquam 
sinunt  ea  quae  in  hanc  rem  protulit  D. 
Cangi us,  atque  adeo  Mutam  vectigal 
esse  constat,  quod  prò  navigiis  merci- 
bus  oneratis  exactum  arbitror,  ut  tradit 
ibid.  laudatus  Glossator. 

Mutarius  et  Mutnarjus,  Publica- 
nus,  exactor  vectigalium,  Germanis  ein 
Mautner.  Occurrit  in  Metropoli  Salis- 
burgensi tom.  2.  pag.  581.  in  Hi  storia 
de  Particula  S.  Crucis  quae  asservatur 
in  Coenobio  Mellicensi,  et  in  Privilegiis 
Academìae  Viennensis  in  Austria,  apud 
L.ambecium  lib.  2.  Comment.  de  Caesa- 
rea  Biblioth.  pag.  120.  624. 

2.  MUTA,  Muda,  Mutatio,  Mutati- 
Cum,  Pretium  quod  datar  prò  mutatione 
prasdii,  cum  alteri  ceditur. 

Muta.  [Litterae  Philippi  I.  Reg.  Frane, 
ann.  1079.  tom.  4.  Ordinat.  pag.  46  :  De 

donationibus  autem  ,   vel  pignoribus 

non  aKcipiatur  laudimum  vel  Muta,  vel 
etiam  de  successione  heredttariaJ]  Tabu- 
larium  Ecclesise  Uzetiensis  f.  15:  Tres 
partes  acaptarum,  censuum  et  Mutarum 
tuss  sint  et  tuorum  in  perpetuum.  Tabu- 
larium  Ecclesiae  Cadurcensis:  Damus.... 


alium  porcum  vivum,  et  unum  arietem,  1 
et  Mutam ,  et   quicquid    Guillelmus  Diu- 
trandus  ibi  possedit.   Alibi  :  Raimundus 

Caput- bovis fevum,  quem  tenebat  de 

dominis  ex  Castronovo,  donat  Muda  3. 
sols.  Occurrit  pi uries. 

Mutagium,  Eadem  notione.  Consue- 
tudomunicipalis  Bellaici  in  Pictonibus, 
in  Regesto  Inculismensi  :  Si  dominus 
f undi  retinere  voluerit  rem  ipsam  quam 
habet  vendi ,  de  singulis  solidis  pretii  fac- 
tae  venditionis  unum  denarium  habebit, 
et  Mutagium  deb  Itale  habebit  de  ilio  qui 
succedil  in  possessionem.  Infra  :  Debet 
reddere  de  nummis  illis  vendas  domino 
fundi,  sed  Mutagium  debet  esse  Burgen- 
sium.  [Charta  ann.  1291.  tom.  1,  Hist. 
Dalphin.  pag.  27  :  H&redes  seu  propin- 
quiores  dictorum  defunctorum  ratione 
Mutagli  vel  laudum,  nobis  vel  nostris  in 
nullo  teneantur.  Alia  ann.  1256.  ibid.  pag. 
59  :  Item,  si  alio  modo  quam  per  vendi' 
tionem  tenementum  mutati  contigerit , 
debemus  habere  prò  Mutagio  nos  et  suc- 
cessores  nostri  censum  a  novo  tenementa- 
rio  duplicatum.  Hoc  idem  intelligimus  ad 
mutationem  domini.]  Occurrit  in  variis 
Chartisapud  Justellum  in  Comitib.  Ar- 
vern.  pag.  29.  94.  138.  145.  et  Galandum 
de  Franco  alodio  pag.  106.  107.  366. 
Charta  Joannae  Reginae  Comitissee  Bo- 
noniae  et  Arvern.  ann.  1352  :  Appartien- 
dront  ausdits  Religieux  les  hommages, 
investions,  ventes,  sur  ventes,  Muages t  re- 
connoissances,  saisines  de  toutes  et  chas- 
cunes  les  possessions,  etc.  In  quodam 
Aresto  Parlamenti  an.  1634.  appellatur 
Remuage.  Jus  illud  quod  habet  Dominus 
feudi  superior,  cum  a  Linea  directa  in 
aliam  transit.  [Milods,  in  Delphinatu 
dicitur,  quod  in  ejusmodi  mutationibus 
dimidium  laudum  domino  tantum  de- 
beatur.  Consulendus  Guido  Papa  quaest. 
48.  ] 

T  Mutamentum,  Eodem  significatu. 
Charta  ann.  1325.  apud  Rymer.  tom.  4. 
pag.  165  :  Perso Ivant  solita  juramenta, 
homagia,  fidelitates,  obedientias,  census, 
redditus  et  omnia  ac  singula  alia  servitia 
tara  in  Mutamento  dommii,  quam  alias, 
debita  vel  consueta. 

Mutatio,  Idem  quod  Muta.  Tabula- 
rium  Ecclesiae  Viennensis  fol.  89  :  Ego 
Petrus  Viennensis  Archiepiscopi  dono 
Ubi,  Guigo  Berardiy  et  uxori  tuae,  praefati 
castri  de  Saxeola  medietatem,  cum  me- 
dietate  de  appenditiis  ad  ipsum  caslrum 
pertinentibus,  ad  fidelitatem  et  servitium 
'nostrum  et  Ecclesias  nostra^  :  habenda  libi 
prò  feudo  et  hasredibus  tuis,  sine  redem- 
ptione  illa  quae  vulgo  dicitur  Mutatio  : 
tali  convenienza-,  ut  de  prssscripto  feudo 
nihil  dones,  vendas,  impignores,  vel  quo- 
libet  modo  al  iene  s  tu  vel  hseredes  tui  sine 
nostro  successorumque  nostrorum  lauda- 
tione  et  consensi.  Tabular.  Ecclesiae  S. 
Stephani  Cadurcensis  :  Habeant  Cano- 
nici per  totum  honorem  Mutationes  et  in- 
vestituras,  et  qu&sturas,  et  hospitia,  et 
justitiam  suam. 

Mutaticum  ,  Eodem  etiam  fortean 
significatu.  Hugo  Flaviniacensis  ,  in 
Chronico  Virdun.  ann.  755  :  Nec  de  rota- 
lieo,  barganalico,  pulveratico,  Mutatico, 
salutatico,  etc.  Adde  Doubletum  pag.  656. 
nisi  legendum  sit  motatico. 

^W  Frequentior  hujusce  vocis  occur- 
rit mentio  in  veteribus  Chartis,  quam  ut 
in  ea  aliquid  immutandum  existimem  ; 
sensum  vero  deprehendere  non  ita 
promtum  est.  Videtur  tamen  Trìbutum 
esse  quod  prò  vino  vendito  exigitur, 
eadem  notione  qua  Mueson,  in  Charta 
ann.  1358.  in  Chartular.  Gemmet.  tom. 
8.  pag.  51  :  Gomme  à  la  requeste  des  Fer- 


miers  de  la  Viconté  de  Veau  de  Rouen,  les 
vmsde  Religieux  hommes  VAbbé  et  le  cou- 
vent  de  Jwnieges  qui  avoient  creus  en 
leurs  vignes  eussent  estè  arrestez  en  la 
Viconté  de  Veau  de  Rouen  pour  ce  que 
l'en  leur  demandoit  la  Mueson  de  leur 
vins  vendus,  et  lesdits  Religieux  avoient 
maintenus  que  rien  n'en  debvoient. 

3.  MUTA,  Accipitrum  morbus,  Gallis 
laMuè  :  accipitres  enim  quotannis  pen- 
nas  mutant,  vetusquespoliumdeponunt, 
quo  tempore  vehementer  aegro tant  , 
etiam  usque  ad  periculum  mortis.  Fri- 
dericus  II.  Imp.  lib.  1.  de  Venatione 
cap.  46  :  Et  ad  singulas  Mutas  mutantur 
colores  plumagii. 

Muta,  Domuncula  in  qua  includun- 
tur  falcones,  cum  plumas  mutant.  Des- 
cribi tur  illa  a  GuiFlelmo  Tardif  part.  1. 
de  Fauconnerie,  cap.  47.  Idem  Fridericus 
lib.  2.  in  Praefat.  :  Quidam  in  conser- 
vando sanas  etiam  quando  jam  mutant 
pennas,  ut  domuncula  quae  dicitur  Muta. 
In  mutam  includere,  eidem  ;  Mutare, 
Petro  de  Crescentiis  lib.  10.  cap.  7.  quod 
|xouTei5eiv  est  apud  Demetri um  Constant, 
lib.  2.  Hieracosophiì  cap.  49.  Albertus 
M.  lib.  23.  de  Animali b.  cap.  20  :  Domus 
autem  Muias.  apta  et  ampia  sibi  quxratur, 
et  de  muta  quando  perfectus  est,  traha- 
tur.  Helinandus  Poeta  MS.  sub  Lu- 
dovico VII  : 

Mora  qui  m'a  mìs  muer  en  Mue, 
En  tei  esluve  ou  H  cors  sue,  etc. 

Alius  Poeta  MS.  : 

Sire,  qu'est-ce  que  votre  niece 
Est  demeurée  si  grant  piece, 
Que  n'est  à  Karoles  venue 
Ne  sai  se  l'avés  mise  en  Mue. 

[Ubi  prò  carcere  usurpatur,  ut  et  in 
Poem.  MS.  :  Les  Adventures  advenues 
en  France  ab  ann.  1214.  ad  1412  : 

Fu  mene  en  la  Mue  au  pallais,  etc] 

Mutatus,  accipiter  mutatus,  qui  mu- 
tam evasit,  Qui  a  mué,qui  a  passe  la  mue, 
Iaoutoctos  Upai,  apud  Demetri  um  Cons- 
tant, lib.  1.  cap.  41.  Domnizo  lib.  1.  de 
Vita  Mathilcjis  cap.  13  : 

Mutatos  centuno,  non  Mutatos  quoque  centuno 
Aslures  pulcros  Regi  simul  obtulìt  ultro. 

Vide  Acceptor  et  Falco.  [wet  Beneck.  ad 
Hartmann.  Augens.  Iwein,  vers.  284.] 

*  iauconmuier,  in  Vitis  Patrum  MSS.: 

Pour  déduire,  pour  deportar, 
Et  pour  son  cors  reconforler, 
Porter  faisoit  faucons  Muiers 
0  lui  et  mener  deux  levriero. 

*  Beste  muet  Pro  Bestia  silvatica,  in 
Lit,  Caroli  VI.  ann.  1413.  ex  Memor.  H. 
Cam.  Comput.  Paris,  fol.  18.  v°  :  Eulx 
mors,  leur  a  esté  dényée  sépulture,  mes- 
mement  en  terre  prophane  :  mais  ont  esté 
gettez  sur  terre  pour  estre  mengiez  par 
les  chien89  oiseaulx  et  bestes  muès. 

4.  MUTA,  Species  campanula  monas- 
tica, quod  forte  surdum,  ut  loquimur, 
haberet  sonum,  id  est,  minus  acutum. 
Vitse  Abbatum  S.  Albani  pag.  91  :  Facta 
noia,  cui  Muta  vel  sciita  est  nomen.  Mota 
dicitur  in  Ordinario  MS.  Ecclesiae  Roto- 
magensis  :  In  die  sanetse  Resurrectionis 
Malutinas  festive  pulsentur ,  primitus 
Mota,  postea  trini  et  trini ,  et  in  fine 
festive  cum  pluribus  campanis  grossis, 
et  tota  Ecclesia  illuminetur,  etc.  Vide 
Sheila. 

5.  MUTA  MUSICA,  quae  xmpaytùyi<x,  Pan- 
tomimus,  apud  Senatorem  Ho.  l.Epist. 
20  :  Hanc  partem  musicx  disciplina  Mu- 
tam nominavere  Majores,  scilicet  quas  ore 
clauso  manibus  loquitur,  et  quibusdam 
gesticulationibus  facit  intelligi,  quod  vix 


MUT 


MUT 


MUT 


561 


narrante  lingua,  aut  scriptum  textu  pos- 
sit  intelligi. 

1  6.  MUTA,  Curia,  conventus,  conci- 
lium,  coetus.  Ohron.  Parmense  ad  ann. 
1292.  apud  Murator.  tom.  9.  col.  822  : 
Quidam  boni  viri  de  populo  Parmensi  fue- 
runt  additi  in  libro  societatis  Cruxato- 
rum,  approbatì  primo  singuli  per  tres 
Mutas  sapientum,  et  postea  per  consilium 
credentiae  populo.  Ibidem  ad  ann.  1302. 
col.  844  :  Factum  fuit  per  Commune  Par- 
mse  generale  aestimum  per  homines  Ci- 
vita tia  Parmee ,  per  certas  Mutas  sa- 
pientum cujuslibet  portse,  et  vicìniarum 
civitatis  Parmae  ad  arbitrium  dicti  domini 
capitanei.  Et  àuse  portse  fiebant  per  Po- 
testatem  Parmae,  aliae  duae  portae  per  ca- 
pitaneum  ;  et  Muta  sapientum  unius  por- 
tse stabat  ad  palatium  domini  Episcopi, 
alia  ad  monasterium  S.  Johannis,  alia  ad 
palatium  de  Arena,  et  alia  ad  domum 
Religionis  veteris,  stando  ibi  de  die  et  de 
nocte,  et  non  discedendo,  et  nemo  alius 
audebat  loqui  cum  eia.  Hinc  habes,  ni 
fallor,  vocis  originem.  Vide  Mota  2. 

1  7.  MUTA,  dici  videtur  de  navibus, 
quae  securitatis  causa  simul  navigant. 
Chron.  Parmense  ad  ann.  1307.  apud 
Murator.  tom.  9.  col.  867  :  Commune  Ve- 
netiarum...  voluit  et  exposuit  ducere  sa- 
lem  et  alias  eorum  mercationes  per  Pa- 
dum,  et  transire  sursum  cum  ipsis,  sed 
Commune  Parmae  viriliter  prohibuit  ne 
transirent.  Et  Commune  Veneliarum 
multos  ambaxatores  misit  Parmam,  ut 
permitterent  ire  nave*  eorum  et  Mutam 
suam,  dicendo  quod  iter  Padi  erat  suum. 
Sed  nihil  eis  factum  fuit  seu  provisum 
per  Commune  Parma. 

T  Muda,  Eadem  notione,  in  Oontinuat. 
Chron.  Andr.  Danduli  ex  Cod.  Ambros. 
apud  Murator.  tom.  12.  col.  427.  in  No- 
tis  :  Consiliarii  Veneliarum  de  cantero 
teneantur...  mietere  Duchee  et  Consiliariis 
Cretae  ducatos  4000.  videlicet  per  Mudam 
Marlii  ducatos  4000.  et  per  Mudam  Sept. 
alios  ducatos  4000. 

0  8.  MUTA,  Mensurae  species.  Charta 
ann.  1335.  in  ter  Acta  SS.  tom.  4.  Sept. 
pag.  729.  col.  1  :  Dein  praedium  in  Pfons, 
quod  nunc  Zundius  Conradi  gener  de  Pulle 
colit,  et  pendei  decem  Mutas,  partirà  sili- 
ginis,  partim  hordei,  et  undecim  modios 
oelarum. 

0  Aliud  vero  sonat  vox  Gallica  Mute, 
metam  scilicet,unde  forte  vocis  etymon, 
seu  scopum,  ad  quem  sagittatores  sa- 
gittas  suas  dirigunt.  Lit.  remiss.  ann. 
1379.  in  Reg.  116.  Chartoph.  reg.  eh.  78  : 
Gomme  le  suppliant  et  autres  compai- 
gnons  arbalestriers  s'esbatoient  à  traire 
aux  bersaux  ou  Mutes  acoustumez  à 
traire  en  la  ville  de  Monstiervillier,  etc. 
Aliae  ann.  1391.  in  Reg.  142.  eh.  24  :  Pour 
ce  que  lors  le  temps  estoit  obscur  et  char- 
gié,  et  veoit  l'en  à  grant  peine  de  Vune 
des  Mutes  ou  enseignes  jusques  à  Vautre. 
Unde  di  min.  Mutelete,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1414.  ex  Reg.  168.  eh.  16  :  Gomme  le 
suppliant...  eust  trouvé  en  un  chamv.... 
pluseurs  Muteletes  et  huis  faiz  et  oraon- 
nez  par  maniere  de  bersaulx  ou  bus- 
tes   etc 

*  MUTABUNDUS,  [Mobilis.  Dief.1 

MUTAGIUM  ,  [Mutamentum.]  Vide 
Muta  2. 

«  MUTAMEN,  Pretium,  quod  datur 
prò  mutatione  praedii,  cum  alteri  cedi- 
tur.  Charta  ann.  1331.  in  Reg.  66.  Char- 
toph. reg.  eh.  924  :  Item  quod  dictus 
magister  Jacobus  Rodomi  habuit  in  ma- 
gnum  pnejudicium  domini  regis  unum 
Mutamen  aJacobChacinarii  de  Villazello. 
Vide  Muta  2. 

MUTANDE,  Mutatoria,  vestes  qua?  mu- 


tantur.  Papias  :  Mutandse  ,  mutatoriae, 
vestes,  et  camisiae,  et  braca.  Occurrit  in 
Regula  Magistri  cap.  81.  Vide  Muta- 
toria 2. 

1 1.  MUTARE,  Falcones  in  domuncuia, 
quae  muta  dicitur ,  includere.  Charta 
ann.  1425.  apud  Kennett.  Antiquìt.  Ara- 
brosden.  pag.  559  .John  Mauduit...per 
serjantiam  Mutandi  unum  hoslricum 
domini  Regis,  vel  illum  hostricum  por- 
tandi  ad  curiam  domini  Regis.  Vide 
Mula  3. 

0  Et  curare.  Reg.  58.  Chartoph.  reg. 
fol.  10.  rtt.  ad  ann.  1317  :  Item  concessit 
Johanni  Fouille  officium  Mutandi  falco- 
nes regios  in  domo  praedicta  de  Chaste- 
layo. 

1"  2.  MUTARE,  prò  Commutare,  permu- 
tare, Gali.  Echanger.  Tabular.  Rothon.  : 
Ecce  dedisti  in  manu  mea  quod  tenébas 
de  abbatia  S.  Salva  toris  ;  nunc  q  user  e 
tuum  sumptum,  et  fac  quod  tua  haeredi- 
tas  sit  secundum  legem  et  veritatem  ac 
rationem,  et  ego  Mutabo  illam  (terram) 
monachis,  et  tibi  illam  reddam. 

*  Nostri s  Muer.  Charta  ann.  1240.  in 
Chartul.  S.  Joan.  Laudun.  :  Je  ou  mi 
oir...  Muerons  ce  serjant  et  meterons  un 
autre  pour  g arder  ce  bos.  Occurrit  prae- 
terea  in  Lit.  ann.  1402.  tom.  8.  Ordinai 
reg.  Frane,  pag.  514.  Muablece,  Incons- 
tantia,  in  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  160  :  Il  leur 
r espondi  que  moult  tfesmerveilloit  de  la 
légiereté  et  de  la  Muablece  de  leurs 
cuers. 

*  3.  MUTARE  Se,  E  loco  moveri,  abire. 
Acta  MSS.  Inquisit.  Carcass.  ann.  1308. 
fol.  5.  r°.  :  Volébant  se  Mutare  et  exire 
de  domo  Arnaldi  Piquerii  in  qua  erant. 
Vide  Movere  1. 

T  MUTARIUS.  Vide  Muta  1. 

T  MUTATICUM,  Mutatio.  Vide  Muta  2. 

MUTATIONES,  Loca,  in  viis  regalibus, 
ubi  veredi  vel  ammalia  mutabantur  in 
cursu  publico  :  quarum  Mutationum 
mentio  est  in  legg.  34.  36.  53.  58.  60.  de 
Cursu  pubi.  (8,  5.)  leg.  9.  de  Tribut.  (11, 
2.)  Cod.  Th.  in  Itinerariis  Antonini,  Hie- 
rosolymitano,  et  aliis,  apud  Senatorem 
lib.  4.  Epist.  47.  etc.  \AXXayai,  Annse 
Comnenae  pag.  139.  Vide  Glossar,  med. 
Graecit.  in  hac  voce  col.  52. 

1  Mutationes  Auri,  perperam  edi- 
tum  prò  Mutones,  apud  la  Faille  inter 
Probat.  Annal.  Tolos.  tom.  1.  pag.  97. 
Vide  Multo. 

1  MUTATIONES  DOMORUM,    Pr83StatÌO- 

nes  quae  fieri  solebant  ab  eo  qui  alteri 
in  domum succedebat.  Charta  ann.  1124. 
apud  Spon.  inter  Instr.  Histor.  Gehen. 
tom.  2.  pag.  5  :  Placitum  generale,  fora- 
tiones  vini,  et  totum  rippale,  coreatam, 
etMutationes  domorum,  si  dominus  mor- 
tuus  fuerit,  debet  ut  dominus  possidere. 

Mutationes  Presbyterj,  Prsestatio- 
nes  quae  fieri  solebant  domino  loci  in 
qua  vis  mutatione  Sacerdotum  seu  Cu- 
rionum.  Tabularium  Prioratus  de  Pa- 
redo  fol.  31  :  Quidam  Miles  alti  generis, 
territorii  Forensis,  nomine  Aricus,  rumo- 
rem  calumniarum  et  minarum  agebat 
erga  Priorem  hujus  loci,  donum  hoc  per 
emptionem  Ecclesiae  •  dio,  ubi  suae  portio- 
nis  10.  sol.  annuatim,  et  Mutationes  Pres- 
byteri  ee  proclamabat.  Obtulit  ergo  Beo 
rectum  et  werpivit  tortum.  Fol.  70.  Introi- 
tus  Presbiteri  apnellatur  quod  hic  Mu- 
tatio  :  Dedit  Beo  in  hoc  loco  ea  quae  in 
Ecclesia  Luurciaco  vocata  possideùat,  id 
est,  medietatem  Ecclesia,  omnium  obla- 
tionum  ,  Introitum  Presbyteri  ex  toto , 
presbyterium,  medietatem  omnium  deci- 
'  marum ,   et  cimiterii ,  omnia ,  ut  dlxi- 


mus,  sicut  ipse  habebat.  Graecis  èv8pov«r- 

TIXÓV. 

1  1.  MUTATORIA,  Dicuntur  vulgo  di- 
versoria  vel  fullonica,  quasi  secreta  xdi- 
ficia.  Vocàbul.  Juris  utriusque.  Ridicule 
omnino  ;  genuinam  vocis  originem  vide 
in  Mutationes. 

2.  MUTATORIA,  Vestes  quae  aliis  mu- 
tantur  :  vicaria  indumenta,  apud  Cassia- 
num  lib.  4.  cap.  10.  e$Y]noi6a  hiaTia,  Ho- 
mero  :  Mutatoria  vestes,  apud  Cogitosum 
in  Vita  S.  Geraldi  lib.  1.  cap.  34.  vesti- 
menta  Mutatoria,  in  Testamento  Guil- 
lelmi  D.  Montispessulani  ann.  1212. 
Gregor.  Nazian.  Orat.2.  in  Julian.:  *E<r- 
eiJToc  eSaXXay^,  pag.  106.  Vita  S.  Nili  Ju- 
nioris  pag.  56  :  Ka\  à<pstXovxo  io  xpfywov 
Tr\$  aXXayYj;  auxoO,  'AXXavai  Ijiaucav,  apud 
Pachymer.  lib.  7.  cap.  29.  Vide  Notas  ad 
Alexiad.  pag.  285.  et  Descript,  aedis  So- 
phianae  n.  87  :  Vestes  quas  pers&pe  mu- 
tare consueverunt  Principes,  apud  Rigor- 
dum  ann.  1185.  Will.  Tyrius  lib.  6.  cap. 
6  :  Vestes  etiam  pras  continuis  loboribus 
laceras,  et  assiduitate  utendi  praetendentes 
vetustatem  ;  non  enim  erant  populo  pe- 
regrinanti diversa  ,  quibus  alternatimi 
uterentur,  Mutatoria.  Lambertus  Arden- 
sis  :  Alii  scutellas  metalli  similis  cum  ca- 
licibus,  alii  vestium  Mutatoria,  alii  pietas 
culcitras  et  tapetia...  distribuit.  Udairicus 
lib.  2.  Consuet.  CI  un.  cap.  13  :  Est  apud 
nos  lavatorium...  ibique  lavat  femoralia 
sua...  autsihabet  in  promptu Mutatorium 
suum,  mutat  quod  est  indutus.  [**  Adde 
Thietmar.  lib.  4.  cap.  24.]  [Ordinar.  Can. 
Regul.  S.  Laudi  Rotomag.  ad  calcem 
Johan.  A  brine,  edit.  1679.  pag.  312  :  In 
lectis  interim  singulorum  munda  et  nova 
Mutatoria  ponatura  camerario.]  Sed  prae- 
sertim  Mutatoria  dicuntur  vestes  pretio- 
sae  quae  aliis  minoris  momenti  ac  pretii 
mutantur,  Papias  :  Mutatoria,  sólennia 
vestimenta  aliis  meliora.  Mutatoriae,  mu- 
tande vestes,  et  camisise,  bracae.  Ugutiq  : 
Mutatorium,  vestis  pretiosa,  prò  qua  alia 
mutatur.  Gloss.  Lai.  Gali.  :  Mutatorium, 
Vestemens  precieux.  H  istori  a  Belli  Sa- 
xon.  pag.  149  :  Arma  generis  universi, 
Mutatoria  ,  caeteraque  sine  aestimatione 
vestimenta,  etc.  S.  Bernard us  de  Morib. 
Episcop.  cap.  2  :  Quid  conferunt  tot  Mu- 
tatoria, vel  extensa  in  perlicis,  velplicata 
in  manticis.  Quo  spectant  ista  apud  Ja- 
cobum  de  Vitriaco  in  Histor.  Occident. 
cap.  30  :  Mimus  et  histrio  ad  mensam 
cantari t  :  multa  vestium  Mutatoria  ad 
ostentationem  vanitatis  in  pertica  exten- 
duntur,  et  Christi  pauperes  fame  et  fri- 
gore  cruciantur.  Vita  S.  Ridi  ardi  Epis- 
copi Cicestrensis  n.  44  :  Nec  phaleris 
auro  vel  argento  fulgentibus  equos  suos 
or  nari  voluxt,  nec  Mutatoria  superflua 
circumferre,  etc.  Vita  Joannis  Gorziae 
Abbatis  :  Cum  a  leg  a  tis  ei  diceretur...  ut 
veste  lautiore  se  apparar  et,  uti  regiis  cons- 
pectibus  praesentandum,  illegue  renueret, 
rati  UH  non  ei  vestium  Mutatoria  subesse, 
Regi  nuntiant.  Monach  us  Pegaviensis 
ann.  1096  :  Praefatae  namque  dedicationis 
festivitate,  per  dies  15.  solemniter  pro- 
tensa,  B.  Judit  ha  Comitissa  totidem  diebus 
singulis  Mutatorium  insignibus  aequaliter 
redimitis,  non  sine  admiratione  cuncto- 
rum,  adornata  processit.  Mat thaeus  Pa- 
ris ann.  1107  :  Jussit  eum  arctiori  carceri 
et  custodiae  mancipari...  Mutatoria  quasi 
autem  sua  ei  non  substraxit.  An.  1236  : 
Sericis  vestimentis  ornati,  cicladibus  auro 
textis  circumdati,  exeogitatis  Mutatoriis 
amidi,  insidentes  eqùos  pretiosos ,  etc. 
An.  1245  :  Appropinquante...  Bominicse 
Nativitatis  festi vitate,  qua  Mutatoria  re- 
centia,  quae  vulgariter  novas  Robas  appel- 
larne, Magnates  suis  domesticis  distri- 

71 


862 


MUT 


MUT 


MUT 


buere  consueverunt.  Cosraas  Pragensis  : 
Accipe  thalitarium  et  chlamydem,  ac  Mu- 
tatola Duce  digna.  Gervasius  Tillebe- 
riensis  MS.  in  Otiis  Imperiai,  parte  2  : 
LevioHbus  Mutatoriis  Rex  indutus  ad 
mensam  accedit.  [Ep.  21.  Adami  abb. 
Persenniae  apud  Marten.  tom.  1.  Anecd. 
col.  754  :  Ubi,  inquam,  regnat  mediocri- 
tas,  non  de  pupillorum  prxdiis  augentur 
prasdia,  nec  parlitse  onerantur  Mutato- 
riis, quibus  corpora,  vasa  stercorum,  ador- 
nerà tur.]  [**  Vide  Schmidt.  ad  Petr.  Al- 
phons.  Discipl.  Cler.  cap.  27.  §  3.] 

1  MUTATORIUM  &esaris,  de  quo  Ru- 
fus  in  descriptione  Romae  intelligitur 
de  domo,  ubi  secessus  oblectamentique 
causa  aliquando  maneret.  Vide  quae 
hac  de  re  disseruit  Dom.  Bem.deMont- 
faucon  tom.  3.  Antiquit.  explic.  part.  1. 
cap.  5. 

f  MUTATUS.  Vide  Muta  3. 

*  MUTATUS,  Scabinus,  aedilitius  ;  forte 
quia  quolibet  anno  mutatur.  Ohartaann. 
1230.  apud  Cene.  interGens.  eccl.  Rom.  : 
In  quo  Consilio  etiam  interfuerunt  capi- 
tanei  lavatorum  S.  Vetri  majoris  et  capi- 
tanei  illorum  de  S.  Christoforo  et  viginti 
quinque  consiliarii  de  unaquaque  porta, 
et  Mutati  duodecim  de  burgo,  et  viginti  de 
quàlibet  porta.  Vide  Muta  6. 

*  MUTELLUS,  [Modillon  (?)  :  «  15.  pos- 
tarum  mutellorum  necnon  47.  cum  duo- 
bus  tertiis  sub  dictis  Mutellis  positorum 
in  fabrica  jardini.  »  (Mandam.  Cam. 
Apost.  Arch.  Vatic.  f.  67,  an.  1468).] 

°  MUTERE,  Estre  muet,  in  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Ood.  reg.  7684.  Nostris  alias 
Mus  et  Muiaus,  prò  Muet,  mutus.  Serm. 
Gali.  14.  saec.  ex  Cod,  S.  Vict.  Paris, 
serm.  11  :  Nostre  sires  gita  un  deable  de 
cors  à  un  home,  et  si  dit  li  Evangiles  que 
di  deaubles  estoit  Muz,  por  ce  qu'il  avoit 
Vome  amui,  an  cui  cors  il  estoit.  Conso- 
lai. Boet.  MS.  lib.  1  : 

Quanl  je  me  voy  blasmer  si  fort 
De  ce  que  j'estoie  si  Mus, 
De  parler  fit  tout  mon  effort. 

Le  Roman  de  Robert  le  Diable  MS.  : 

Tous  li  mont  cuidoit  sans  faillance 
Quii  fust  Muiaus  dès  s'enfance. 

Ibidem  : 

OH,  pere»,  disi  la  puctelle, 
Jou  ay  estó  toujoars  Muìelle 
Très  qu*à  huy,  etc. 

Vide  Mutitas. 

*  MUTIBERNI,  Vox  ignota  Argentraeo 
lib.  1.  cap.  18.  Hist.  Brit. 

*  MUTICULARE,  prò  Mutilare.  Stabil. 
Crucesignat.  ann.  1214.  in  Reg.  1.  Char- 
toph.  reg.  fol.  31.  r°.  :  Si  ballivi  domini 
regis  aliquem  crucesignatum  deprehende- 
rint  ad  prxsens  forefactum,  prò  quo  de- 
beat membris  Muticularit  vel  vitam 
amittere,  etc.  Pluries  ibidem.  Mutilure, 
Mutilatio,  in  Lit.  Remiss.  ann.  1372.  ex 
Reg.  104.  eh.  67  :  Lesqt^elz  ferir  ent  ledit 
Jéhan  le  Gueux  sans  aucune  Mutilure. 

»  MUTIFICARE,  Mutum  esse,  apud 
Virgil.  Gramm.  pag.  40. 

*  MUTILITAS,  Vitium,  defectio.  Glos- 
sale super  tres  libros  Salom.  in  Bibl. 
Heilsbr.  pag.  26  : 

Si  quid  perfeclum  tenet  hoc  opus,  est  Deilalis, 
Qui  dal  perfectum,  sjne  qua  nichil  est  bonitalis  ; 
Quicquid  neglectum,  vel  quicqutd  MultUlalis, 
Supletis,  etc. 

1  MÌTILO.  Vide  Multo. 

*  MUTINIUM.  [«  Rubricato  furibus 
minare  Mutinio.  »  (Carm.  Priap.  ed.  Bue1 
cheler  lxxii  ^1 

MUTINUS.  JElfricus  ih  Gloss.  Anglo- 
Saxon.  cap.  de   no  minibus  ferarum  : 


Mutinus,  gadinca,  vel  Hnoc.  Non 
liquet,  inquitSomnerus.  [Mutine  carnes, 
in  Consuet.  MSS.  Eccl.  Colon,  e  Bibl. 
Eccl.  Atrebat.  eaedem  quae  vervecinae. 
Vide  Multo.] 

1  MUTIO,  id  est,  Faiuus.  Vocabul. 
utriusque  Juris. 

©  MUTIS,  Truncus,  stirps.  Pactum  in- 
ter  Humb.  dalph.  et  episc.  Gratianopol. 
ann.  1343.  in  Reg.  134.  Chartoph.  reg. 
eh.  34  :  Recte  tendendo  ad  pedem  cu- 
jusdam  margassii  seu  claperii,...  in  quo 
margassio  seu  clepperio  sunt  duee  Mute» 
arborum. 

MUTITAS,  'Adorna,  in  Gloss.  Graec. 
Lat.  [Mirac.  S.  Bernhardi  Episc.  tom. 
5.  Julii  pag.  112  :  Eoque  quippiam  petere 
volente,  verbis  in  ore  reclusis,  subito  mu- 
tus effectus  est  ;  qui  a  plerisque  tentatus, 
an  videheet  astu  Mutitatem  simular  et, 
et  tandem  certa  loquendi  impotentia  com- 
probatur.  Occurrit  praeterea  tom.  2. 
Sanctorum  Apr.  pag.  429.] 

1.  MUTO,  Mutto,  Mutonagium.  Vide 
Multo. 

*  2.  MUTO.  [Gallice  Mouton  :  «  Tria 
capita,  equi,  hirci  et  Mutonis  simul,  in 
agathe.»  (Inv.  card.  Barbo  ex  transcript. 
Muntz  1467.  À. 

1  MUTOFEDA,  Ovis,  Massiliensibus 
Mouton  fede.  Charta  ann.  1390  :  Quilibet 
Muto  feda  solvat  xvi.  denarios. 

*  Lugdunensibus,  Feye.  Vide  supra 
Feda  2. 

1  MUTONIUM,  xuStóvtov,  Malum  coto- 
neum.  Supplem.  Antiquari!  et  Gloss. 
MSS.  Lat.  Graec.  Sangerm.  Aliud  iti- 
dem  Gloss.  :  Mu tonium,  irpóGswa,  Additio. 

1  MUTPHARACM,  Genus  Turcici 
equitatus,  quod  sic  describit  Jovius 
Hist.  lib.  14  :  Mutpharachx  admirabili 
virtute  preestantes,  toto  orbe  conquisiti, 
ea  condì t ione  militante  ut  quos  velint 
Deosy  impune  colant,  prxsentìque  tantum 
Imperatori  operam  navent.  Haec  post  Ca- 
rolum  de  Aquino  in  Lex.  milit. 

T  MUTRELLA,  perperam  prò  Mitrella, 
capitis  tegumentum,  quod  monachi 
capparonem  vocabant.  Gali.  Christ. 
tona.  4.  col.  782  :  Statuimus,  quod  liceat 
fratribus  uti  Mutrellis  in  dormitorio. 
Vide  Mitrx. 

T  MUTRUM,  Homicidium.  Vide  Morth. 

à  MUTTATGIUM,  ut  supra  Mutamen. 
Terrear.  vi  11  33  de  Busseul  ex  Cod.  reg. 
6017,  fol.  47.  v°.  :  Rem  unum  Parizien- 
sem  Muttatgii  prò  quodam  campo,  etc. 
Vide  in  Muta  2. 

MUTTUM,  ypu,  in  Gloss.  Lat.  Gr.  Hinc 
vox  Mot,  apud  nostros,  et  loquendi  for- 
mula, ne  Muttum  quidem  audet  dicere. 
Vide  Scaliger.  ad  Festum  in  Mutire. 
Epistola  Ludovici  II.  Imp.  ad  Basilium 
Maced.  Imp.  Gonstantinop.  :  Verum  su- 
per hoc  si  est,  qui  summo  Pontifici  sal- 
tem  unum  faciat  Mutum,  congruo  pro- 
fecto  illius  non  carébit  responso»  [Guiber- 
tus  de  Pigner.  SS.  lib.  1.  cap.  2  :  Et 
dum  nec  spiritum  nec  Muttum  quidem 
facientis  impio  hauriret  auditu.  Amala- 
rius  in  Epist.  ad  Guntardum  tom.  2. 
Annal.  Benedict.  pag.  595  :  Quando  hoc 
audivi  a  te,  nec  Muttum  tibi  dixi  ;  neque 
cogitavi  ex  hoc  tibi  respondere.  Vita  S. 
Odonis  saec.  5.  Ben  ed.  pag.  167  :  Quod  si 
fortassis  aliquis  a  nostris  famulis  non  fe- 
rens  eorum  improbitatem,  aliquid  Mutum 
responderet  eis  aspere,  etc.  Quo  spectat 
illud  Hieron.  in  Epist.  65.  ad  Panama- 
chium  :  Et  Mu  ultra  nonfaciam,  juxta 
Ennium.  Le  Roman  de  la  Rose  MS.  : 

Mu  le  fera  tenir  et  quoi.] 

*  MUTUA  Gratta,  Practicis  nostris, 
Don  mutueL  Charta  ann.  1326.  in  Char- 


tul.  thesaur.  S.  Germ.  Prat.  fol.  12.  r°.  : 
Dieta  Ysabellis  exhibuit  dicto  thesaurario 
quasdam  lilteras  Mutuse  gratise  dudum 
confectas  inter  dictam  Ysabellam  et  prx- 
dictum  defunctum  dum  vivebat,  et  cons- 
tante legilimo  matrimonio  inter  ipsos. 

1  MUTUARE,  Mutuum,  seu  exaction  e  m 
nomine  mutui  imposi tam  solvere.  Vide 
Mutuum. 

MUTUATIM,  prò  Mutuo,  in  Vita  Anti- 
dii  Archiep.  Bisonticensis  cap.  5  :  Bene- 
dictionis  ergo  dono  Mutuatim  dato,  etc. 

\  MUTUATI0,proMutatio,  in  Consuet. 
MSS.  A  uscio  r.  art.  3  :  Fiat  autem  Mu- 
tuatio  Consulum  annuatim  in  festo  S. 
Joan.  Baptistx. 

MUTULA,  ex  Ital.  Mutola,  Muta.  Oc- 
ccurrit  in  Vita  B.  Justinae  de  Aretio 
n.  9. 

MUTULATUS,  Idem  quod  Expeditatus, 
in  Charta  Forestae  cap.  9.  forte  promu- 
tilatus.  Locum  vide  in  Mastinus. 

1  MUTULOSUS,  <|»iXóg.  Nudus,  glaber. 
Gloss.  Lat.  Graec.  MSS.  Sangerman„ 

16  Castigat.  in  utrumque  Glossar,  forte 
Mentulosus,  <^có8y|<;,  ex  Vulc. 

MUTULUS.  Lex  Ripuar.  tit.  60.  §  4  : 
Si  autem  ibidem  infra  terminationem 
aliqua  indicia  sua  arte,  vel  butinee  aut 
Mutuli  facta  extiterint,  ad  sacramentum 
non  admittatur,  etc.  Ubi  mutuli,  viden- 
tur  esse  aggeres  terrei,  quos  Motes  nos- 
tri vocant  :  aut  forte  lapides  ii  quos 
Mutos  vocant  Agrimensores,  i.  sine  ins- 
criptione,  vice  terminorum  positi.  Vide 
Donna  2. 

3JP"  Errat  Cangius,  si  fìdes  Eccardo, 
in  Notis  ad  Legem  citatam,  quam  ad 
calcem  Legis  Salicae  edidit.  Mutuli 
enim  sunt  machinationes  clandestinae, 
vel  seditiones  clam  excitatae,  a  veteri 
German,  Meuten,  clandestine  agere, 
unde  Meutmacher,  Flabellum  seditionis, 
Gali.  Mutin.  Haec  vir  eruditus  ;  quae  ta- 
men  in  meam  fìdem  recipere  nolim. 

*  MUTUNIATUS.  [«  Ad  partem  ve- 
niet  salax  aselìus  Nilo  deterius  Mutu- 
niatus.y>  (Carmina  Priapea,  ed.  Bueche- 
ler,  Lir,  9.)] 

1  MUTUNUS,  Vervex.  Gali.  Mouton. 
Charta  ann.  1307.  ex  Archi  vis  Massil.  : 
Item  super  eo  quod  petebant  dicti  parerli 
quartam  partem  Mutunorumf  astorium  et 
cabastragiorum  prò  dicto  territorio.  Vide 
Multo. 

*  Hinc  forte  Meutin  appellatur  Pars 
quaedam  aratri,  illa  scilicetquae  in  rhe- 
dis  Mouton  dicitur.  Lit.  remiss.  ann. 
1409.  in  Reg.  163.  Chartoph.  reg.  eh. 
473  :  Un  boston,  nommé  un  demi  Meutin 
de  charrue 

<>  MUTURIUM,  Motio,  contentio,  rixa. 
Lit.  ann.  1367.  tom.  5.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  723  :  Ameudeum  de  Lacu, 
licenliatum  in  legibus,  judicem  curise 
communis  Anicii,  consiliarium  nostrum 
ad  locum  de  Lauvieria  duxerimus  trans- 
ferendum,  ad  finem  ut  super  prxdictis 
debatis  et  Muturiis  inter  eos  ortis  dili- 
genter  se  informar  et,  etc.  Vide  supra 
Movita. 

MUTUS,  Obscurus  :  Muta  verbaì  apud 
Abbonem  in  Praefat.  ad  libros  de  Bellis 
Parisiac. 

Muti,  inter  divinatores  reponuntur 
apud  Paschasium  Ratbertum  in  Vita 
Arsenii  seu  Walae  Abb.  Corbeiensis  lib. 
2.  cap.  9  :  Divini,  conjectores,  et  Muti. 
Atque  hi  putantur  esse  Engastrimythi, 
seu  ventriloqui. 

Mutorum  Pcena.  Vide  Panis  fortis. 

Muti  Lapides,  sine  inserì ptione, 
apud  Hygenum  de  Limitibus  consti- 
tuendis. 

MUTUUM,    Exactio    nomine    mutui. 


MUT 


MYO 


MYS 


S63 


[Charta  Rogerii  I.  Reg.  Sicil.  ann.  1129. 
apud  Murator.  tona.  6.  col.  623  :  Nulla 
angaria,  parangaria,  echioma,  gabella, 
Mutuum,  extorsio  jaciatur,  imponatur. 
Chron.  Parmense  ad  ann.  1296.  apud 
eumdem  tom.  9.  col.  834  :  Et  impositum 
futi  per  Commune  Parma  unum  Mutuum 
octo  millium  lìbrarum  imperialium  per 
episcopatumì  et  quinque  millium  per  ci- 
vitatem.  Et  Mutuum  clericis  fait  imposi' 
tum  duo  millium  librarum,  etc.  Chron. 
Mutin.  ibid.  tom.  11.  col.  122  :  Tria  Mu- 
tua extorsit.]  Historia  Oortusiorum  lib. 
3.  cap.  14  :  Teutonici  cruciabant  Padua- 
nos  mutuis  et  daciis.  Infra  :  Mutua  im- 
posuit  et  datias.  Lib.  7.  cap.  1  :  Vexa- 
oantur  Mutuis  et  datiis.  Alberti n us  Mus- 
satila lib.  12.  de  Reb.  gest.  Italie,  pag. 
86  :  Communes  datias,  exactio  nesque  et 
Mutua  publica  et  privata,  etc,  Charta 
R.  Abbatis  Monasterii  Karoffensis  in 
Pictonib.  ann.  1308.  ex  2.  Regesto  Phi- 
lippi Pulcri  Regis  Frane.  Tabularli  Re- 
gii  n.  11  :  Non  recipiemus  ibi  Mutuum, 
niH  gratis  mutuare  voluerint  habitantes. 
Ita  in  Libertatib.  Novae  Bastidae  in  Oc- 
citania  ann.  1298.  in  alio  Regesto  ejus- 
dem  Regis  ann.  1299.  n.  16.  Vide  Cre- 
denti a,  Creditum. 

Mutuum  Coactum,  Exactio,  quae  a 
dominis  in  urgentibus  negotiis  suis  ac 
necessitati  bus  flebat  super  subdìtos, 
vassallos,  ac  tenentes  cuoi  restitutionis 
conditione  ac  pollicitatione  :  a  qua  qui- 
dem  exactione  exempta  pleraque  oppida, 
quibus  concessae  libertates,  leguntur. 
Charta  libertatum  Aquarum  Mortua- 
rum  ann.  1246  :  Omnes  habitatores  loci 
illius  sint  liberi  et  immunes  ab  omnibus 
questis,  talliis,  et  toltis,  et  Mutuo  coarto, 
et  omni  ademptu  coarto.  Consuetudines 
Monspelienses  MSS.  cap.  56  :  Toltam 
nec  quistam,  vel  Mutuum  coactum,  vel 
aliquam  exactionem  coartam  non  habet  ; 
nec  unquam  habuit  dominus  Montispes- 
sulani  in  hominibus  Montisjjessulani.  Eae- 
dem  vernaculae,  totas  inquisì  as,  ni  prest 
forsat,  o  alcuna  action  destrecha,  etc. 
Libertates  concessae  oppidis  Castelli 
Amorosi  et  Valenti®,  in  dicecesi  Agin- 
nensi,  ab  Edwardo  I.  Rege  Angliae  ex 
Regesto  Constabulariae  Burdegalensis 
fol.  55.  140  :  Nec  recipiemus  ibi  Mutuum, 
nisi  gratis  nobis  mutuare  velint  habitan- 
tes. Eadem  habent  libertates  Riomagi 
in  Arvernis. 

Mutuum  Violentum,  in  Charta  li- 
bertatum Jasseronis,  apud  Guicheno- 
num  in  Histor.  Bressensi  pag.  106.  Roga 
coarta,  in  Charta  Ludovici  Comitis  Ble- 
sensis  et  Claromontens.  ann.  1197.  prò 
Creduliensi  villa  :  Omnes  homines  Cre- 
dulio  mane  ni es  taliam  mihi  debentes,  et 
et  eorum  hseredes,  a  talia,  ablatione,  im- 
pr untato  et  Roga  coarta  de  csetero  peni- 
tus  quitos  et  immunes  esse  concedo.  Exs- 
tat  Sta  tu  tum  Philippi  VI.  Regis  Frane. 
3.  Febr.  ann.  1343.  quo  vetat  in  poste- 
rum  fieri  ullum  Mutuum  coactum  super 
subditos  suos  :  quod  scilicet  paulo  ante 
exegisse  docet  Diploma  anni  1342.  28. 
Junii,  sed  et  Philippum  Pulcrum  Re- 
gem  aliud  ann.  1302.  in  12.  Regesto 
Chartophyl.  Reg.  Ch.  15.  et  in  36.  Re- 
gest  Ch.  48. 

$ra*  Laudatum  Philippi  VI.  Statu- 
tum  frustra  quassitum  in  Regestis  pu- 
blicis  testatur  D.  de  Lauriere  tom.  2. 
Ordinat.  Reg.  Frane,  pag.  234.  Unde 
existimat  D.  Cangium  lapsum  memoria 
art.  4.  et  5.  Statuti  ejusd.  Regis  ann. 
1345. 15.  non  3.  Febr.  spectasse,  quo  ve- 
tat Philippus  Rex  in  posterum  a  subdi- 
tis  suis  exigi  equos,  currus,  etc.  nisi  ad 
utili tatem  Hospitii  sui. 


»  Mutuum  Violatum,  Exactio  no- 
mine mutui,  quse  a  subditis  exigitur. 
Charta  Guid.  Episc.  Clarom.  prò  viilis 
Biliomi  et  S.  Lupi  ann.  1281.  in  Reg. 
73.  Chartoph.  reg.  ch.  1  :  Item  homines 
vili»  non  deb  ent...  Mutuum  Violatum,  vel 
messionem  bajuli  vel  servientum.  [**  Leg. 
Violentum,  ut  supra.J 

Mutuum  Ebraldum.  Charta  Henrici 
Comitis  Portugallias  tom.  3.  Monarchi» 
Lusitana  pag.  282  :  Non  introducam 
Mutuum  Ebraldum  Colìmbriam. 

**  Mutuum,  Stipendium  datum  in  an- 
tecessum.  Lit.  ann.  1408.  tom.  9.  Ordi- 
nat. reg.  Frane,  pag.  363.  art.  1  :  Ordi- 
namus  per  senescallos,  receptores,  thesau- 
rarios,...  tam  nobilibus  quam  innobilibus, 
cum  ex  parte  nostra  mandati  fuerint  ut 
ad  guerras  nostras  accedant,  Mutuum 
fieri  prius  quam  iter  arripiant,  secundum 
statum  cujuslibet  Eorumdem,  super  sti- 
pendiis  suis,  etc. 

|  MUWES,  Mensurae  speci es,  nisi  ab 
Angl.  Mow,  quod  acervum,  cumulum 
sonat,  accersas.  Charta  Henrici  VI. 
Reg.  Angl.  ann.  1433.  apud  Rymer. 
tom.  10.  pag.  514  :  Duo  millia  Muwes  sa- 
lis,  in  Insula  de  Gerrau...  in  Britannia. 

*  MUXONES.  Vide  supra  Musones. 

*  MUYANS,  MUYATUS.  [Gali.  Cuveau. 
«...  Pro  tri  bus  canellis  prò  cu  vis  et 
Muyans...  T.  22.  p.  483.  —  Pro  portagiis 
xv.  tonellorum  vinorum,  xn.  piparum, 
barriquarum,  n.  Muyatorum...  T.  22,  p. 
326.»  (Arch.  Histor.  de  la  Gironde.) 

1  MUZA,  Vestis  species,  qua  caeteri 
Clerici  aeque  ac  Episcopi  utebantur. 
Epitome  Constit.  Eccl.  Valent.  tom.  4. 
Conci!.  Hi s pan.  pag.  175  :  Rectores  au- 
tem,  vicarii  perpetui ,  beneficiati  altaris 
majoris,  diaconi  et  subdiaconi  ecclesia, 
Muzas  panni  nigri  ex  saya  nigra  lividi 
seuviridis  coloris  fodratas(  por  te  nt.)  Vide 
Birrus. 

1  MUZEGTA,  Eadem  notione,  qua 
Muza.  Notitia  Eccles.  Catanensis  apud 
Rocchum  Pirrum  in  Sicil.  Sacra  pag. 
77  :  Canonicalis  habitus  ex  Pii  V.  litteris 
almutium  et  superpellicium  erat,  sed  dein 
rochetum  et  birrum  seu  Muzecta  nigri 
coloris. 

1  MUZZETA,  Eodem  significatu.  De 
S.  .Tuvenale  Episc.  tom.  1.  Maii  pag. 
399  :  Episcopus  Narniensis  ex  suo  pala- 
tio,  talari  veste  indutus,  rocheto  et  Muz- 
zeta.  Vide  Mazzetta. 

1  MYCETIAS,  vocatur  tetri  rudoris  in- 
quietudo  terrena.  Ita  Apuleius  de  Mundo. 
A  Graeco  nimium  (jujxw,  Mugio,  reboo. 

1  MYLLEWELL,  Piscis  genus,  qui  alius 
videturab  eo  quem  Spelmannuspiscem 
viridem  vocat.  Com putti s  ann.  1425. 
apud  Kennett.  in  Antiquit.  Ambrosden. 
pag.  575  :  Et  in  HI.  copulis  virldis  pis- 
cis... Et  in  xv.  copulis  de  Myllewell  mi- 
noris  sortis  x.  sol.  vt.  d.  et  in  xx.  Mylle- 
well majoris  sortis  xn.  sol.  [°  Vide  Mul- 
vellus.] 

MYNECEN£,  Moniales,  ex  Anglo-Sa- 
xon.  mynecene,  vel  minicene,  no- 
di e  Anglis  Minneken  et  minnekenlasse. 
Concil.  iEnhamiense  in  Anglia  ann, 
1009.  cap.  1  :  Episcopi  et  abbates,  mona- 
chi et  Mynecense,  canonici  et  nonnse,  eie. 

T  MY0BARBUM,  apud  Ausonium  in 
lemmate  Epigrammatis  30.  Cantharus 
potorius  Scaligero,  qui  a  similitudine 
muris  et  barbas,  quas  in  conum  desinit, 
Myobarbum  voce  ibrida  dictum  existi- 
mat. Turnebus  vero  Advers.  lib.  3.  cap. 
19,  putat  verbum  composi  tum  mure  et 
barbo,  quod  mensuram,  liquidorum  ses- 
cunciam  pendentem  sonat,  ut  sit  tam- 
quam  muris  cyathus.  Quidam  legunt 
Myhobarbum,  alii  Myohobarbum  ;  emen- 


dat  Lil.  Gyraldus  Myxobarbarum,  quod 
non  placet.  Vide  Cuperum  in  Harpo- 
crate  pag.  78. 

*  MY0CEPHA,  Myocephalum.  Alex. 
Iatrosoph.  MS.  lib.  1.  Passion.  cap.  100: 
Ad  staphylomata  enim  et  ad  ypopias  et 
Myocephala  facit  cum  ovi  liquore  albo 
inunctum...  Si  autem  Myocepha  aut  ypo- 
pius  fuerit,  post  inunctionem  ligabis  ocu- 
los  aut  linteo  in  aqua  infuso  frigida,  aut 
spongia  in  ipsa  aqua  infusa. 

1  MY0PAR0,  Navigii  piratici  genus  a 
Paro  insula  et  Myunte  urbe,  ut  placet 
Turnebo  lib.  3.  Adversar.  cap.  1.  nomen 
adepti.  Melius  Scaliger,  a  forma  nu&ve?, 
hoc  est,  angusta  et  oblonga,  dictum 
tradit. 

#  Hist.  Frane.  Sfortiae  ad  ann.  1427. 
apud  Murator.  tom.  21.  Script.  1  tal.  col. 
209  :  Fiorentini,  qui  aliquando  Myoparo- 
nibus  et  perpaucis  triremibus,  pr&donum 
non  belligerantium  more,  onerariis  mino- 
ribus  navigiis  insidiabantur. 

MYRACH,  vox  Arabica,  quam  Medici 
usurpant  prò  partibus  continentibus 
stomachi.  Vide  Mundinum  in  Anatomia 
pag.  43. 

f  MYRI0NYMA,  Isidis  epithetum,  quod 
illa  variisnominibus  afflceretur.  Mabil- 
lonius  in  Itiner.  Germ.  pag.  91.  tom.  4. 
Analect.  ex  veteri  Inscriptione  :  Isi  My- 

RIONYM^J   ET    SERA.PI  EXSPEGTA...  ME- 

tis.  Aug.  D.  V.  S.  L.  Similis  inscriptio 
occurrit  apud  Gruterum  pag.  83. 

T  MYRMICOLEON,  Formicarum  vora- 
tor,  leo  formicari  us,  Gr,  (lup^xotéwv. 
Vita  B.  Columbas  Reatinae  tom.  5.  Maii 
pag.  373  *  :  Et  velut  Myrmicoleon  invol- 
veret  formicam  f rumenta  gestanlem. 

«  MYROBRECHARIUS,  a  Graeco  (xupé- 


eyo?,  Qui  unguento  perfundit  et  ma- 
detacit,  apud  Gudium  in  ter  vett.  Ins- 
cript.  clxv.  6  :  L.  Furfanio  L.  Lib. 
Philostorgo  Myrobrechario  vix 
ann.  liiii.  furfania  l.  l.  olympusa 
fegit.  Murobregharius,  in  Inscript. 
ccxcix.  3.  Vide  Martin  Lex.  in  hac  voce. 

MYR0NES.  Fantasia,  miratores.  Pa- 
pias. 

1  MYRRHINUM,  Myrrinus.  Vide  Ma- 
zer, 

\"  MYRTA,  prò  Myrtus,  in  Statutis 
Montis  Regal.  fol.  318  :  Debeat  solvere 
emptori  g  abeti  se  piscium,  solidos  quatuor 
prò  quolibet  rubo  piscium,  et  intelligatur 
det racla  Myrta  et  cestis  ac  funibus. 

MYRTHA,  Eadem  notione,  usurpant 
Cselius  Aurelianus,  Celsus,  et  Apicius. 
Vide  Murta. 

*  MYSTACE  Incedere,  Graviter, 
composite  ambulare.  Chron.  Ditm. 
Mersburg.  episc.  tom.  10.  Coliect.  His- 
tor. Frane,  pag.  131  :  Henricus  Dei  gra- 
tia  rex  inclytus  a  senatoribus  duodecim 
valla t us,  quorum  sex  rasi  barba,  alii  prò- 
lixa  Mustace  incedebant  cum  baculis,  etc. 

1"  MYsTARCHUS,  Sacerdotum  prasposi- 
tus  ;  titulus  h  onorari  us  Archiep.  Tole- 
tani,  ex  Hierolex.  Macri. 

Ì  MYSTERIALES.  Vide  Ministeriales. 

t  MYSTERIARCHES,  Mysteriorum  per- 
itus,  vel  princeps.  Prudent.  Peristeph. 
2.  349  :  Bene  est,  quod  ipse  ex  omnibus 
Mysteriarches  incidit. 

T  MYSTERIGUS,  prò  Mysticus.  Epist. 
Zacharise  PP.  ann.  748.  tom.  1.  Rer.  Mo- 
gunt.  Dag.  255  :  Affirmantum  sine  Mys- 
terica  invocatione,  aut  lavacro  regenera- 
tionis  posse  fieri  Catholicum  ChHsìianum. 

1.  MYSTERIUM,  Oftìcium,  sacra  Li- 
turgia. Pelagius  Episcop.  Ovetensis  in 
Ferdinando  Rege  Hispan.  :  Tunc  Alfon- 
sus  Rex  velociter  Romam  nuntios  misit 
ad  Papam  Aldebrandum  cognomento 
septimus  Gregorius.  Ideo  hoc  fecit,  quia 


564 


MYS 


MYT 


MYZ 


Romanum  Mysterium  habere  voluit  in 
omni  Regno,  Infra  :  Confirmavit  ilague 
Romanum  Mysterium  in  omne  regnum 
Regis  Adefonsi  sera  1123.  (Chr.  1088.) 

*  Mysterium  Christi,  Missae  sacriti  - 
cium.  Acta  S.  Grati I.  toni.  2.  Aug.  pag. 
728.  col.  2  :  Indutus  est  (  Grati  Ha  nus)  ve- 
stimentis  albis,  et  celebraverunt  Mysteria 
Christi. 

*  Mysterium  Defunctorum,  Offi- 
cium  solemne  prò  defunctis.  Charta 
ann.  1220.  in  ter  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  545  :  Pro  quibus omnibus  Mys- 
terium defunctorum  sequenti  die,  vel 
alia,  juxta  quod  visum  fuerit  conventui, 
facient  celebrari. 

2.  MYSTERIUM,  Statuta  Koberti  I.  Ke- 
gis  Scotiae  cap.  8.  §  4  :  Salvis  ipsis  cus- 
todibus,  non  rationalibus  Mysteriis  suis 
seu  necessariu  impensis  :  sed  legendum 
indù bie  misti.?.  Vide  in  hac  voce. 

1  3.  MYSTERIUM.  Tragoedia  sacra. 
Comment.  P.  Soucherii  Canon.  Lemo- 
vic.  apud  Stephanot.  tom.  2.  Fragm. 
Hist.  MSS.  :  Anno  1521.  XI.  Aug.  fuit 
incceptum  Mysterium  passionis  D.  J.  C. 
figurative  in  castro  Lemovicensi  repre- 
sentavi  quod  fuit  solemniter  et  magni  fice 
ostensum  et  figuratum,  tam  in  indumen- 
tis,  quam  jocalibus  et  aliis  ad  hoc  neces- 
sariis et  opporlunis. 

1  4.  MYSTERIUM  Nuptiale,  Nuptiae 
solennes  cum  caeremoniis  ecclesiastìcis 
celebrata.  Capitul.  lib.  7.  cap.  165  :  Du~ 
bium  non  est  eammulierem  non  pertinere 


ad  matrimonium  in  qua  docetur  nuptiale 
non  fuisse  Mysterium. 

*  5.  MYSTERIUM,  prò  Ministerium. 
Stat.  synod.  eccl.  Tornac.  ann.  1366. 
pag.  51.  art.  13  :  Item  clerici  Dominicis 
diebus  et  festivis,  cum  solemnisat  tota  Ec- 
clesia, missae  et  horis  intersint  in  cancello, 
divinis  officiis  celebrandis,  et  secundum 
sententiam  sibi  datam  a  Beo  devote  Mys- 
terium suum  impendant. 

MYSTICARE,  Sensum  arcanum  espri- 
mere, includere.  Petrus  Rigensis  in  Le- 
vitico  : 

...  *  Ecdesiam  Mysticat  illa  domus. 

Hugo  a  S.  Victore  in  Speculo  Ecclesiae 
cap.  1  :  Cariceli us  humitior  reliquo  cor- 
pore  Ecclesia,  Mysticat  quanta  humilitas 
debeat  esse  in  clero.  Utitur  etiam  cap.  7. 
[Rituale  antiquum  Suession.  apud  Mar- 
ten.  de  Ant.  Rit.  pag.  380  :  Novem  psalmi, 
novem  lectiones  et  novem  responsoria,  quae 
in  his  tribus  noctibus  celebrantur,  Mysti- 
cant  quod  tria  genera  hominum  ab  infe- 
ris  rapuitt  quae  ad  societatem  novem  ordi- 
num  Angelorum  transvexit.]  Observat 
Ugutìo,  mysticum  dici  de  temporalibus; 
mysterium  de  spirituali  bus. 

MYSTICUS.  Vide  Sarica. 

1  MYSTILE,  Panis  qui  canibus  objicitur, 
Lat.  Canice  ;  vel  panis  excavatus  sorbi- 
tioni  accommodus.  Vocabul.  Sussannaei. 
Vide  Lex.  Martin ii. 

1  MYTHISTORIA ,  Fabulosa    historia. 


Jul.  Capitolinus  in  Macrino  :  Libros  My- 
thistorhs  replevit  talia  scribendo.  Hi  ne 

1  MYTHISTORICUS,  apud  Flav.  Vopis- 
cum  in  Firmo  :  Marius  Maximus  homo 
omnium  verbosissimus,  qui  et  mythistori- 
cis  se  voluminibus  implicava . 

MYTRUM.  Testamene  Hugonis  I.  Epis- 
copi Tolosani  apud  Oatellum  pag.  858  : 
Dono  itaque  unum  Mutrum  ab  auro  sancto 
Stephano,  et  unum  missalem,  eie.  Mi  tram, 
forte. 

MYXA,  Myxus,  Mixus,  ex  Gr.  Mv£a. 
Ellychnium  lucernae.  Anastasius  in  S. 
Silvestro  :  Myxum  ex  stuppa  amianthi. 
Item  :  Posuit  lucernam  ex  auro  purissimo 
Mixorum  10.  pens.  lib.  30.  In  S.  Hi  laro 
pag.  28  :  Lucernam  auream  cum  Mixis 
luminum  decem.  Sed  ibi  per  pera  m  nixis, 
ut  et  pag.  14.  16.  17.  28.  258.  prò  mixis, 
uti  praeferunt  alii  Ood. 

*  Gali.  Meche;  unde  Amecher,  elly- 
chnio  instruere,  in  Stat.  candelar.  Ro- 
to mag.  ann.  1403.  tom.  8.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  599.  art.  2  :  La  plus  grosse 
(chandelle)  sera  Amechée  à  la  value. 

Bimixje,  Lucernae  q-uae  habent  bina 
Mixa,  8t|xvÉoi.  Idem,  in  Leone  III  :  Fe- 
cit...  lucernas  major es  fusiles  Bimixas 
anaglyphas  duas  pens.  et  e.  Infra  :  Et  su- 
per ipsa  cerostata,  fecit  lucernas  fusiles 
Bimixas  duas  ex  argento.  In  Leone  IV. 
Lucernam  Bimixyn.  Lucerna  Bilychnis, 
in  Frammento  Petronii  pag.  15. 

1  MYZINUM.  Vide  Imizilum. 

1  MYZQUITA.  Vide  MeschUa. 


N 


NA 


NA 


N.  Litera  numeralis,  quae  90.  deno- 
tat.  Unde  versus  apud  Ugutionem  : 

N.  nonagìnta  capii,  quae  sic  caput  esse  videtur. 

Ita  etiam  in  Notis  antiquis  :  N.  lxxxx. 
nonaginia.  At  apud  Baronium  N.  900. 
efficére  dicitur  hoc  versu  : 
N.  quoque  nongentos  numero  demonstrat  habendos. 

Eidem  literae  si  recta  linea  supperadda- 
tur,  nonaginta  millia  signiflcat. 

N.  Literam  loco  no  mini  s  proprii  poni 
coepisse  pan  lo  ante  annum  Christi  mil- 
lesim^.m,  observat  Hugo  Menardus  ad 
librum  Sacramentorum  Gregorii  :  cum 
nota  haec  ili.  i.  Me,  poneretur.  Vide  in 
voce  lite.  At  vir  doctissimus,  hisce  in 
rebus,  ut  et  in  aliis,  veieatissimus  Joan. 
Mabillonius  tom.  5.  Vitar.  SS.  Ord.  S. 


Benedicti  pag.  291.  tum  ex  variis  MSS. 
tum  exFrotharii  Episcopi  Tullensis  edi- 
ti s  Epistolis  ante  annos  octingentos  li- 
teram N.  eo  sensu  adhibitam  contendit. 
[Vide  Nestigantio.] 

N.  in  superscriptione  cantilenai,  notare, 
hoc  est,  noscitare,  notificai.  Ita  Notkerus 
Balbulus  Opusc.  Quid  singulae  literae  si- 
gni ficent  in  superscriptione  cantilenai. 
Vide  A. 

1.  NA,  [Saxonibus,  Non,  minime.] 
Vide  Ya. 

1  2.  NA,  in  Aquitania  vicinisque  pro- 
vi nciis,  a  mulieribus,  quae  maritorum 
luce  f ulgebant, praepositum  fuisse,  docet 
Petrus  de  Marca  Marcae  Hispan.  col. 
262.  Vide  En,  Ena. 

*  Hanc  vocem  nominibus  mulierum 


nobilium,  aeque  ac  plebeiarum,  apud 
Occitanos  p  rasposi  tam  fuisse,  col  li  gì  tur 
ex  Instr.  ann.  1217.  in  ter  Probat.  tom.  1. 
Hist.  Nem.  pag.  58  :  Lite  contestata  et 
juratum  de  calumpnia  inter  Vilelmam 
Trevellam  et  Vidaletum  Judaeum,...  quod 
Wilelma  ^Trevella  percussit  eum...  Ad 
probandum  quod  Vidaletus  vocaret  Na 
Trevellam  putamt  vetulam,  merdosam... 
Na  Vinceza  testis  jurata  dixit.  etc.  Na 
Cap  de  Compainna...  Na  Bannxeira  tes- 
tis, etc.  Unde  D.  Menardus  a  voce  Dona 
contraete  dictum  esse  putat,  non  secus 
atque  Parisiis,  ubi  etiam  mulierculae 
Dames  nuncupantur.  Haud  scio  tamen 
an  non  sit  praepositionis  speci  es,  quae, 
honestatis  causa  mulierum  nominibus 
praeponeretur  ;  quod  innuere  videtur  lo- 


NAB 


NAC 


NAC 


565 


cus  ubi  primum  Na  Trevellas  nomini 
anteponi  tur.  Vide  supra  En. 

*  NAAM,  Facultas,  certis  casibus,  sibi 
ipsi  jus  dicendi,  interprete  Ludewigo  ad 
Leg.  Danic.  tom.  12.  Reliq.  Mss.  pag. 
173  :  Item  si  aliquis  de  aliquo  jus,  quod 
Naarn  dicitur,  receperit  contra  leges,  quas 
in  libro  legali  contmenlur,  tunc  habeant 
licentiam  causarn  herrewerck  vel  rapirne 
prosequendi  contra  illum. 

*  NABA,  prò  Nabus,fluvius  Germani», 
Gali.  Nab.  Mirac.  S.  Emmer.  tom.  6. 
Sept.  pag.  503.  col.  1  :  Post  paucos  annos 
in  flumine  Naba  solus,  comitatu  salvo, 
subita  morte  vitam  finivit. 

1  NABALIS,  Campi  culture  dediti,  in 
Gloss.  Sangerman.  MS.  num.  501.  An 
corrupta  vox  a  Navare,  Operam  collo- 
care ? 

^  NABATEI,  Ex  adulterio  concepti.  Sus- 
sannaeus. 

1  NABETINUS,  f.  Fundict  curator,  infe- 
rior  fundegario,  aut  Exactor  nabuli. 
Statuta  Massil.  lib.  1.  cap.  18.  §  14  :  Si- 
militer  statuimus  ne  aliquis  fundegarius 
vel  Nabetinus,  vel  qui  suum  vimini  vendit 
vel  vendi  faciat  ad  minutum,  nec  aliquis 
qui  prater  mercadariam ,  ministerium 
suum  vel  corratoriam  exerceat,  in  terra 
illa  possit  fieri  vel  constitui  Consul.  Ibid. 
1 16  :  Si  aliquis  fundegarius  vel  Nabeti- 
nus ,  vel  aliqui  quandocunque  facient 
contra  sacramentum,  quod  fecerint  vel 
facient  Rectori  Massilias,  in  redemptione 
dicti  f undici  perdant  incontinenti  omne 
jus,  quod  tunc  haberent  in  dicto  fun- 
dico,  et  ab  inde  non  sint  fundegarii  fun- 
dici  supradicti.  Vide  Funda  1.  et  mox 
Nabulum. 

T  NABILIS,  Ad  nandum  habilis,  Nabun- 
dus,  Facilis  ad  nandum,  vel  similis  nauti, 
Johannide  Janua.  Gloss.  Lat.  Gali.  San- 
ger man.  :  Nablis,  Bien  Noant  ou  nagent; 
Nabundus,  Idem. 

*  Nostri  Noer  et  Nouer ,  prò  Nager, 
nare,  natare,  dixerunt.  Chron.  S.  Dion. 
tom.  3.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  188  : 
Il  levoient  les  bras  aussi  corame  pour  Noer. 
Dum  brachia  quasi  nataturi  extender  ent, 
apud  Aimoin.  lib.  11.  cap.  13.  ibid.  pag. 
54.  Lit.  remiss.  ann.  1418.  in  Reg.  170. 
Chartoph.  reg.  eh.  211  :  llz  s'attendoient 
qu'icellui  Robert  eust  passe  la  riviere  à 
Non,  et  ne  cuidoient  pas  qu*il  feust  perù 
en  icelle,  attendu  qu*il  estoit  tres-bon 
ouvrier  de  Noer.  Proverb.  rural.  in  Glos- 
sar, ad  calcem  Joinvil.  edit.  reg.  Souef 
Noue ,  cui  on  tient  le  menton.  Bes- 
tiai*. Ms.  : 

En  Teue  n*ose  pas  enlrer, 
Car  il  ne  set  noienl  Noer. 

*  NABINUS,  Napus,  Hisp.  Nabo,  unde 
dimin.  Nabillo.  Leudae  major.  Carcass. 
Mss.  :  Item  prò  saumata  Nabinorum,  j, 
den.  Turon.  Ubi  versi o  Gallica  ann. 
1544  :  D'une  saumade  de  naveaux,  etc. 

*NABIS.  [Gal lice  Nef:  «  Ecclesia  est 
Nabe  coperta.  »  (Chevalier,  Visit.  epis- 
cop.  Gratianop.  p.  28.)] 

t  N ABITA,  Nancta.  Gloss.  Isid.  Emen- 
dandum  cum  Graevio  :  Navita,  Nauta. 

NABLISARE,  Psalmisare,  tyalleiv.  Gloss. 
Gr.  Lat.  :  Nablw,  <|/aVn)c,  Psalta,  ex  qui- 
bus  corri  gendas  Glossa?  alias:  Navilio,  ty&\- 
Tif)c.  Nabiium  erat  Phoenieium  orga- 
num  lyrse  vel  cytharae  simile.  Euche- 
rius  Lugdun.  :  Nablum,  quod  Grasce  ap- 
pellatur  Psalterium ,  quod  a  psallendo 
dictum  est,  ad  similitudinem  cytharae 
barbarica^  in  modum  Delta.  Joseph,  lib. 
7.  Antiquit.  Judajc.  :  *H  jxèv  xtvvopa  8éx<x 
XOpBotXs  e|t)|XjJLCvyj  TU7rxexat  7ri^xxpa>,  t)  6e  Nà- 
6Xa  8<ó5exa  96ÓYYOV;  S^ovffa  toTc  SaxfvXoic 
xpoverat. 


^  NABULA.  [«  Res  quas  mitterint  cum 
galeis  Baruti  cum  navi  Marci  Longo, 
que  vadit  ad  pulveres  adinsulam  Cipri, 
solvendo  galeis  Nabula  ac  si  super  ga- 
leis fuissent  caricate.  »  (Veni se.  Senato, 
Misti,  f.  241,  an.  1430. )] 

•  NABULLUM,  Naulum  vel  tributum, 
quod  ex  navibus  exigitur.  Oharta  ann. 
951.  apud  Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  965  :  Et  specialiter  naves 
et  porta  et  quee  necessaria  sxmt,  per  lacum 
Luanas  potestative  et  absque  ulla  inquie- 
tudine vel  det  emione,  vel  ulla  publica 
exactione  vel  Nabullo,  discurrere  vel  exi- 
gere  liceat.  Vide  Nabulum. 

*  NABULO.  [Vorax.  Dief.] 
NABULUM,  Merces  nautica,  Joanni  de 

Janua  :  [Loyer  de  Notonnier,  in  Glossis 
Lat.  Gali.  Sangerman.]  imo  tributum 
prò  merce  nautica,  naulum,  Italis,  Nolo. 
Statuta  Venetorum  lib.  6.  cap.  68:  Quod 
vertilur....  in  dainnum  palronorum,  et 
aliarum  mercationum  propter  dacias,  Na- 
bula, et  vareas.  Ita  et  cap.  70.  ubi  inter- 
pres  Nolo  vertit.  Utitur  Andr.  Dandulus 
in  Chron.  MS.  ann.  1202. 

1.  NACA,  Navi  gii  speci es,  scapha.  Ger- 
iti anis  Nachen,  iisdem  Née,  et  Naetie,  na- 
ves latiore  alveo,  qua  vehicula  traji- 
ciunt,  dicuntur  :  quas  voces  quidam  a 
Graeco  vaO?  deducunt.  Monachus  Alti- 
siodorensis  pag.  96  :  De  Flandriis  qui- 
dem  60.  rates  medise  quantìtatis,  quas  UH 
Nacas  vocant,  necessariis  omnibus  prse- 
munitse  mare  ingressa  sunt.  [Le  Roman 
de  la  Rose  MS.  : 

Je  vous  eschaufterois  les  Naches, 
J'ardroi  pylers,  murs  et  estaebes.] 

[*  Male  Gallicum  Nache ,  quasi  ejus- 
dem  significationis,  allegatur  ex  Poe- 
ma te  de  la  Rose,  ut  videre  est  infra  in 
Naticse.] 

J  Negghia.  Jac.  de  Vitriaco  lib.  3. 
Hist.  Orient.  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  283  :  Nam  diebus  paucis  evo- 
lulis  venerunt  Daci,  Normanni,  Franti, 
Scoti  et  ceterse  gentes,  quee  inler  Occiden- 
tem  et  Septentrionem  site  sunt.,.  navibus 
jocundis,  quas  Necchie  dicuntur  ac  nocte. 
Locum  hunc  mendis  scatentem  ex  sub- 
sequenti  corrigentìum  esse  liquet.  Legi 
tamen  posse t  Nachiee  prò  Necchie ,  vel 
Hilnachiaz. 

Hiln achia,  apud  Conrad um  Usperg. 
ann.  1187:  Caeteree  gentes  insularum,  quee 
inter  Occidentem  et  Septentrionem  sitas 
sunt,...  navibus  rotundis,  quee  Hilnachiae 
dicuntur,  advectae. 

Isnecia,  vel  lLNECHiA,Eadem  notione, 
Scriptoribus  nostri s  Esneches,  T he u to- 
ni bus  Snack  et  Sneck.  Miracula  S.  Wl- 
f ranni  Episc.  num.  8  :  Ecce  repente  in- 
gens paro,  qui  barbara  lingua  Isnechia 
dicitur,  apparuit.  Philippus  Mouskes  MS* 
in  Philippo  Augusto  : 

Prirent  Galies  et  Esnekes, 
Bien  balailliées  à  breteskes, 
Et  gens  armées  feleneskes, 
Qu'il  orent  lous  és  Iìub  aivekes. 

Et  alibi  : 

Galies  et  berges,  et  nés 
Esneques,  et  dromons  fiera, 
Roges,  et  busses,  et  vissiers,  etc. 

Sanutus  lib.  3.  part.  10.  cap.  3  :  Jacobus 
deAvesnis  cum  multitudine  navium,  quas 
Esneches  appellant,  adducens  Fìandren* 
ses,  etc. 

Nacella,  diminut.  a  Naca,  nostris 
Nacelle.  Matth.  Paris  :  Transitum  (fiu- 
mi nis)  per  Nacellas  et  alia  vasa  prae- 
paravit.  [Epistola  Friderici  II.  Imp. 
apud  Marten.  tom.  2.  Ampliss.  Collect. 
col.  1119  :  Gompetentìorem  in  Nacellis  et 


chélendris  aliis  fieri  fecimus  appara- 
tum.]  Et 

Nassella,  in  Gestis  S.  Ludov.  pag. 
352.  tom.  5.  Hist.  Frane.  Will.  Guiart  : 

De  lous  lez  se  rappareillerent 
D'armes,  de  nez,  et  de  Nasselles. 

[Hist.  Gallica  Belli  sacri  apud  Marten. 
tom.  5.  Ampiiss.  Collect.  col.  731  :  Si  fist 
le  Soudan  venir  d'Alixandre  22.  galies  et 
une  Navisole,  qui  portoil  la  viande  et  es- 
touvoirs  des  galies.]  [**  Vide  Jal.  Antiq. 
Naval.  tom.  2.  pag.  251.  saq.] 

*  Unde  Nacellée,  ejusdem  onus  ,  in 
Ordinat.  ann.  1415.  ex  Reg.  170.  Char- 
toph. reg.  eh.  1  :  Item  aucun  vendeur  ne 
aura  à  une  foiz  que  une  batelée  ou  Nacel- 
lée de  vin  pour  vendre. 

]  Nano  a,  prò  Naca,  ut  conjecto,  Na- 
vicula  piscatoria.  Transactio  Guillelmi 
Comitis  Forealquerii  cum  Monachis 
Montismajoris  ann.  1212  :  Testes  proba- 
verunt  Monasterium  habuisse  pacifice  ab 
omnibus  ibi  piscantibus,  singulis  septima- 
nis,  levatam  piscium,  excepto  die  lunae, 
et  singulis  noctibus  singulos  obolos  prò 
singulis  Nancis  aut  tres  denarios  prò 
una  septimana. 

*  Vel  poti us  idem  quod  Nassa,  pisca- 
tori vasis  genus,  in  quo  pisces  servan- 
tur  ;  quo  sensu  Nance  acci  pi  vi  de  tur,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1390.  ex  Reg.  140.  Char- 
toph. reg.  eh.  115  :  Lesquels  alerent  de 
nuit  ou  molin  de  Courtangis  pour  lever 
les  gommes  ou  Nances,  qui  étoient  aus 
portes  ou  escluses  de  la  riviere  dudit  mo- 
lin, et  prendre  les  anguilles,  s'aucunes  en 
trouvoient.  Vide  in  Naca. 

J  2.  NACA,  Gancer,  apud  Papiam. 

1.  NACARA,  Crotalum,  vel  tympani 
speci  es.  Acade  mici  Cru  scani  :  Nacchera, 
strumento  simile  al  lamburro  che  si  suona 
a  cavallo,  Tympanum,  senese  dicono  anco 
Nacchera  ad  un  certo  cerchio  6  triangolo 
di  ferro,  che  si  percuote  con  una  verghetta 
di  ferro  :  Latine  Crotalum.  Scriptor  in- 
fimi aevi  in  codice  MS.  1343.  Biblioth. 
Regiae  fol.81:  Quidam  sambuco  jocabant, 
gravatos  dulciter  recreantes  :  quidam  Na- 
caria  baculabant,  magnum  sonum  fa- 
cientes,  etc.  Petrus  de  Valle  in  Epist.  6. 
ita  appellar!  ait  Tamburlorum,  seu  tym- 
panorum  bellicorum  speciem,  qua  equi- 
tatus  militaris  Alemannicus,  Septen- 
trionalis  praesertim,  uti  solet.  [Tamburi 
a  cavallo,  che  noi  in  Italiano  chiamomo 
Nacchere.]  Tymbales  nostri  vocant.  Sa- 
nutus 1.  2.  part.  4.  cap.  20.  21  :  Sint  qua- 
tuor  tubatores,  tibicines,  tibiatores,  et  qui 
sciant  pulsare  Nacharas,  Tympana  seu 
Tamburla.  Arestum  24.  Jan.  ann.  1320  : 
Lusor  seu  menesterius  Nacariarum,  Hinc 
emendanda  Gesta  Ludovici  VII.  Reg. 
Frane,  cap.  8  :  Tympanis  et  Nacariis,  et 
aliis  similibus  instrumentis  resonabant. 
Perperam  enim  Edi  ti  o  praefert  Maca- 
riis  :  quo  loco  tribuuntur  Nacarae  Tur- 
cis  ac  Saracenis,  quas  etiam  iis  ascri- 
bunt  Scriptores  nostri  vernaculi,  Join- 
villa  in  S.  Ludovico  pag.  28.  Froissart. 
1.  voi.  cap.  147.  et  Orronvilla  in  Hist. 
Ludovici  Ducis  Borbon.  cap.  76.  apud 
quos  ejusmodi  tympana  Nacaires  di- 
cuntur, ut  Nachere,  Joanni  Villaneo 
lib.  10.  cap.  59.  Nacres,  Raimundo  Mon- 
tanerio  in  Chron.  Aragon.  cap.  19.  139. 
220.  Joan.  Molinetus  Valentianensis 
fol.  96  : 

Gar  en  dancànt  tant  me  lassa, 
Quo  ma  muse  à  bruyant  cassa, 
Et  mes  Nacaires  pourfendy, 
Onques  puis  corde  ne  tendy, 
Sur  labourin,  ne  sur  rebeque. 

A  Turcis  igitur  ea  nostri  hausere  :  nam 
et  Francis    non    semel    tribuuntur    a 


566 


NAG 


NAD 


NAG 


Scriptoribus  laudatis  in  Notis  ad  eum- 
dem  Joinvillam  :  ubi  etiam  observa- 
tum  interdum  ab  iis  Anacaires  ap- 
pellar!, ut  et  apud  Graecos  *Avaxapa, 
Codino  de  Off.  cap.  6.  n.  15.  'Avaxà- 
pa8a,  apud  Nicetam,  un  de  'Avaxapis- 
Ta\,  Tyrapanistae  dicti  apud  eumdem 
Codinum  loco  citato,  et  Nicetara  in  Man. 
lib.  5.  n.  7.  et  in  Isaac,  lib.  1.  n.  10.  qui 
ejusmodi  tympana  pulsabant.  Vett. 
Gloss.  Lat.  Gali.:  Tinctìtare,  Jouer  des 
Nacaires.  Alibi  :  Tarantarizare,  Trom- 
per,  ou  Naguairer  :  Jouer  des  Nagaires. 
Vide  Octavianum  Ferrari um  in  voce 
0  fiaccare  [**  et  Mura  tori  um  voce  Nac- 
chere, Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  1252.1 

*  Nostris  Nacaire  et  Naquaire.  Guill. 
Tyr.  con  ti  n.  Htst.  apud  Marten.  tom.  5. 
Ampi.  Collect.  col.  660  :  Tantost  comme 
il  orroit  les  Nacaires  sonner,  qu'ils  s'ar- 
massent  et  montassent  et  alassent  après 
lui.  Vetus  Poeta  Ms.  ex  Cod.  reg.  7612. 
pag.  55  : 

Harpe,  tabour,  trompes,  Naquaire3, 
Orgues,  cornes  plus  dex  paires. 

»  2.  NACARA,  Nagghara,  Conchylio- 
rum  genus,  Hisp.  Nacara,  Ital.  Nac- 
chera, Gali.  Nacre.  Invent.  Ms.  thes.  Se- 
dis  Apost.  ann.  1295  :  Item  quatuor  vasa 
de  Nacchara  consimilia  cum  pedibus.... 
Item  imam  cupam  de  Nacchara,..  Item 
sex  rotulss  de  argento,  cum  quibusdam 
Nacaris  amatistis.  Stat.  Eugub.  apud 
CI.  V.  Garamp.  in  not.  ad  Leg.  B.  Chia- 

rae  pag.  53  :  Quod  nulla  mulier por- 

tei  aliquam  cinturam, in  qua  sit 

ambra,  Naccara  seu  corallus.  Vide  Na- 
crutn 

*  NACSELIDE.  Vide  infra  Natselde. 

1  NAGTARIUS,  vel  potius  Nacarius  aut 
Nachanus,  Tympanotriba,  Gali.  Tirnba- 
lier.  Computum  ann.  1333.  tom.  2.  Hist. 
Dal phi n.  pag.  277  :  Item,  prò  infoderai 
dis  robis  duorum  tumbatorum  et  unius 
Nactarii  Domini,  taren.  XV. 

NACCUM,  Nachum.  Vide  Nactum. 

I NACE,  Piscaria.  Vide  in  Nassa. 

T  NACER.  Vide  mox  Nacrum. 

1  NACHSCHAIT.  Vide  Nastaid. 

t  NACHTBRAND,  Nocturnum  incen- 
di um  a  Belgico  Nacht,  Nox,  et  Brant, 
combustio.  Leges  Furnenses  ex  Archivo 
S.  Audomari:  Qui  vero  de  Nachtbrand 
inclamatus  fuerit,  per  quinque  coratores 
purgare  se  poterit. 

NACISTERNA,  Aquarium  vas ,  apud 
Papiam. 

T  NACRUM,  vel  Nacer,  Concha  mar- 
garitifera  ,  Gali.  Nacre,  Hisp.  Nacar. 
Inventarium  ann.  1347.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  556  :  Item,  unum  gobelet- 
tum  de  Nacro  circumligatum  circum, 
circa,  inferius,  superius  et  in  medio,  cum 
argento  deaurato,  cum  uno  coopertorio  de 
Nacro. 

5  NACTA,  Apostema.  Vide  Natta  2. 

I  NAGTARIUS.  Vide  in  Nacara. 

NACTUM,  vel  Nactvus.  Jacobus  Ste- 
phanescus  Cardinalis  lib.  1.  de  Corona- 
tone Bonifacii  VIII.  cap.  9  : 

Post  ipsum  quadratus  cquus,  detextus  ad  ante, 
Yelatusque  rubro  scartali  tergora  Nacto 
Cygneus  ad  dexlram  yehitur. 

Et  infra  : 

Gorntpedemque  sedens  niveum  sub  tegmine  Nacti. 

Hinc.  emendandus  Alexander  III.  PP. 
Episi.  52.  ad  Philippum  Coloniensem 
Archiepisc.  :  Insigne  quoque  festivi  equi, 
quod  a  quibusdam  vulgo  Naccum  voca- 
tur,....  confirmamus.  Ita  etiam  praefert 
il  la  quam  descripsit  Mfaximilianus  Hen- 
ric.  in  Apolog.  Archiep.  Colon,  pag.  3. 


Et  Innocentius  III.  PP.  lib.  1.  Epist. 

Sag.  34.  Edit.  Colon,  et  36.  Edit.  Venetae  : 
inique    ut   Pisana  civitas amplius 

honoreturt  equo  albo,  cum  Nacho  albo  in 
processionibus  utendi  tibi  licentiam  da- 
mus.  Ita  perperam  Navo,  editum  apud 
Ughellum  tom.  4.  pag.  1200  :  Equo  cum 
Navo  albo  in  processionibus  uti,  etc.  Le- 
gendum  enitn  utrobique  Nacto,  [*>  Nat- 
tum  in  Bulla  ann.  1052.  prò  Archiep. 
Colon,  apud  Guden.  Cod.  Dipi.  tom.  1. 
pag.  18.J  Quod  porro  hi  Nactum,  alii 
coopertorium,  vel  udonem  appellabant, 
(locos  dedimus  in  voce  Equus  albus)  ita 
ut  Nactus  fuerit  stragulum,  quo  totus 
equusinsternitur.  Balsamo  in  Nomocan. 
Photii  tit.  8.  cap.  1.  ait,  magnum  Char- 
tophylacem   in   Festi  SS.    Notariorum 

processione,  KaSocXtxeiktv  tò  icaTpiapxtttòv 
aXoyov  (jietÌ  òGoviou  XeuxoO.  VOSSÌUS  nachus 

retmet,  et  a  vàxoc,  i.  vellus  vel  lana, 
deducit  :  sed  vix  est  ut  assentiar.  Vetus 
Interpres  Juvenalis  Sat.  6.  v.  80.  testitu- 
dineum  eonopeum  Poeta?  interpretatur, 
Unum  tenuissimis  maculis  Nactum.  Quo 
loco  Pithoeus  netum  aut  nexum  frustra 
conatur  reponere  :  est  enim  Nactum, 
quod  in  Gloss.  Gr.  Lat.  vocxtòv,  tò  ramXw- 
[lìvqv,  dicitur,  Densum,  press  um,  avàd- 
aeiv,  Premere,  densare.  Hi  ne  fui  lo,  vàxTYj?, 
a  densando  et  premendo,  Nactina,  fullo- 
nis  uxor  apud  Apuieium.  Hesychius 
vaxra,  ttiXou;,  ejuuXia,  etiam  interpretatur. 
Vide  Thoracomachus,  Equi  albi  et  Udo. 

*  Nactum  legendum  censet  Cangi  us, 
ubicumque  vox  Naccum  occurrit  :  sed 
vix  est  ut  assentiar  ;  frequentius  quippe 
legitur,  quam  ut  tnendum  esse  putem  ; 
praeter  enim  aliata,  Naccum  habet  Bulla 
Bened.  VII.  PP.  ann.  975.  tom.  1.  Hist, 
Trevir.  Johan.  Nic.  ab  Hontheim  pag. 
313.  col.  2  :  Equitando  cum  Nacco  per 
stationes.  Ita  etiam  Ordo  eccl.  Ambros. 
Mediol.  ann.  1130.  apud  Murator.  tom. 
4.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  888  :  lune 
extra  atrium  ecclesia,  equus  albo  Nacco 
coopertus  stat  prssparatus  ad  suscipien- 
dum  dominum  suum  pontificem,  ut  ei 
super sedeat.  Utrumque  ergo  admitten- 
dum  videtur. 

1  Nactum,  metaphorice,  Stragula  seu 
casula  ambiens  totum  corpus  Sacerdo- 
tis,  ut  conjectat  Sollerius.  Translatio  S. 
Apollinaris,  tom.  5.  Julii  pag.  378  :  Erat 
eadem  mitra  cum  superhumerali  et  Nacto , 
quam  sibi  S.  Apostolus  Petrus,  ipsum 
Ravennam  dirigendo,  contulerat. 

1  Nacum,  prò  Nactum ,  Stragulum. 
Gualvaneus  Flammee  apud  Murator. 
tom.  12.  col.  1047  :  Equus  debet  esse  albus 
coopertus  Naco  in  panno  aureo,  etc. 

°  Sed  et  prò  Panni  specie,  Gailice 
Nac,  non  semel  legitur  in  Invent.  S. 
Capei.  Paris,  ann.  1363  :  Item  una  in- 
fula,  una  dalmatica  et  una  tunica  de 
Nacto  albo  parvi  valor is.  Item  duss  cappas 
de  Nacto  viridi.  Item  dute  cappa  de  Nacto 
rubeo.  Item  duss  alias  cappas  de  Nacto 
albo.  Ali  us  ann.  1376  :  Item  sunt  duss 
cappas  coloris  violacei,  prò  servicio  Qua~ 
dragesimss  ordinata,  quse  solebant  esse 
albi  coloris,  dietss  de  Nac.  Rursum  aliud 
Gallicum  :  Item  un  chasuble,  dalmatique 
et  tunique  de  Nac  blanc  de  petite  valeur. 
Item  deux  chapes  de  Nac  vert.  Item  deux 
chapes  de  Nac  vermeil.  Item  deux  autres 
chapes  de  Nane  (sic)  blanc.  Un  de  non 
temerarie  fortassis  a  vaxoc,  vellus  vel 
lana  aut  a  Netum  seu  Nexum  quis  dedu- 
ce t.  Vide  infra  Nattus. 

T  NADILHA.  Re  parati  ones  factae  in 
Senescallia  Carcassonae  ann.  1435.  e  MS. 
D.  Lancelot  :  Item  prò  uno  alio  ferro  et 
Nadilha  positis  in  alio  molendino,  et  prò 
alia  necessaria  reparando,  xxx.  s.  tur. 


[*  f.  Ferrum  quo  mola  sustinetur,  vulgo 
Anille.] 

NADIVUS,  prò  Nativus.  [Capitulum  ge- 
nerale S.  Victoris  Massil,  ann.  1218  :  De 
panno  vero  Nadivo,  qui  fit  in  ipsa  provin- 
cia, in  qua  quisque  moratur.]  Vide  Man- 
tellarium  in  Mantum. 

NAD0NES,  [Nadoni,  Agni,  capreoli, 
Provinciali  bus ,  Nadons,  quasi  recens 
nati.  Elenchus  Ecclesiarum  Cella?  Cari- 
loci  subditarum,  apud  Domnum  Chan- 
teloup  in  Histor.  MS.  MontisMajoris  : 
Medietate  omnium  decimarum  Nadono- 
rum  ad  eas  spectantium.  Charta  ann. 
1454.  ex  Archivo  S.  Victoris  Massil.  : 
Conveniunt  dare....  partem  omnium  et 
singulorum  bladorum,  vinorum,  legumi- 
num,  Nadonorum,  canapum,  etc]  Liber 
Rubeus  Archiepiscopatus  Aquensis  ex 
Bibl.  Regia  fol.  17  :  Eas  sunt  Ecclesias 
quse.  faciunt  quartanos  Nadonum,  lini  et 
canabi  Domino  Aquensi  Archiepiscopo  et 
primo  de  citra  Durentiam,  videlicet  Ec- 
clesia de  Malamorte  facit  quartam  par- 
tem Nadonum.  Item  quartam  partem  lini 
et  canabi,  etc. 

1  Nadi,  Eadem  notione.  Charta  ann. 
1416.  ex  Archivo  S.  Victoris  Massil.  : 
Percipit  medìetatem  Nadonum.  Alia 
Charta  ejusdem  Archivi  :  Decimam  om- 
nium fructuum,  Nadorumt  pullorum,  etc. 

*  NAGALE,  Animalis  genus,  in  Gloss. 
super  tres  Lib.  Salom.  et  Lament.  Je- 
rem.  ex  Bibl.  Heilsbr.  pag.  54. 

NAGARE.  In  Gloss.  Isid.  :  Vacillare, 
huc  et  illue  fluctuare.  Quidam  putant 
idem  esse  quod  Natare,  nare,  unde  nos- 
tri Nager  hauserunt  :  sed  mallem  legere, 
vagare,  vel  vagari,  ni  si  ita  etiam  habe- 
ret  Papias  :  Nagat,  vacillat,  huc  illucque 
fertur.  [Graevius  mallet  nutare,  si  quid 
tamen  mutandutn.] 

*  Nostris  Nager  et  Nagier,  Navigare, 
remigare,  nave  transvehere  :  unde  Na- 
geur,  remex.  Joinvil.  edit.  reg.  pag.  34  : 
Il  avoit  bien  troìs  cenz  Nageurs  en  sa 
galie  et  à  chascun  de  ses  Nageurs  avoit 
une  targe  de  ses  armes....  En  dementieres 
que  il  venoient,  il  sembloit  que  la  galie 
volast,  par  les  Nageurs  qui  la  contrein- 
gnoient  aus  avirons.  Ibid.  pag.  66  :  L'on 
escrioit  à  nous  qui  Nagons  par  l'yaue, 
etc.  Najer,  in  Vita  S.  Ludov.  ibid.  pag. 
372.  Lit.  remiss.  ann.  1398.  in  Reg.  153. 
Chartoph.  reg.  eh,  431  :  Blanchet  osta 
audit  varlet  du  basquier  ses  advirons  et 
voult  Nagier,  combien  qu'il  ne  savoit  ;  et 
par  sa  force  et  maistrise  Naga  par  tette 
maniere,  que  a  peu  tint  que  le  batteau  ne 
feust  périlé.  Aliae  ann.  1423.  in  Reg.  172. 
eh.  339:  Lequel  batel  ilz  Nagerent  et 
firent  Nager  par  la  riviere  de  Saine.  Le 
Roman  d'Alexandre  Ms.  part.  2  : 

Devaient  contreval,  plus  entrent  et  Ponton, 
Li  maronnier  les  Nages  contreval  les  sablon. 

1 NAGARIA,  f.  prò  Angaria:  de  quo 
supra.  Charta  Alexandri  Leodicensis 
Episc.  ann.  1131.  apud  Marten.  tom.  1. 
Ampliss.  Collect.  col.  710  :  In  his  locis  et 
vicis  prasscriptis  possidet  Ecclesia  bannum 
et  justitiam,  impetum  et  burinam...  fora, 
telonea ,  vicecomitatum,  prsster  in  Sen 
deserta,  qui  tenetur  ab  Abbate  dumtaxat 
in  eadem  villa  in  feodo,  Nagaria,  rectum 
et  non  rectum,  vectigalia,  et  quidquid 
pertinet  ad  judicatum.  [#  Legendum 
esse  Wagaria  monet  Martenius  in  Glos- 
sario ad  calcem  Ampi.  Collect.  Vide  in 
Waga.\ 

T  NAGDEDEN.  Vide  mox  in  Nagleden. 

\  NAGELLUS,  Germ.  Nagel,  Clavus, 
apud  Marten.  tom.  2.  Itiner.  Liter.  pag. 
365.  in  Itinere  Indico  Balthasaris 
Spingeri. 


NAM 


NAM 


NAM 


567 


T  NAGEUM,  Nugium,  pallium  tenue, 
apud  Papiano.  Gloss.  Sangerraam.  MS. 
num.  501  :  Nageum,  Nugeum,  palleum 
tenuem. 

*  Hinc  forte  Naie,  Linamentum,  vulgo 
Charpie,  ut  videtur  Mirac.  Mss.  B.  M. 
V.  lib.  2  : 

De  toutce  pars  est  plains  de  plaies, 
De  toutes  pars  est  plains  de  Naies.... 
Es  gra/is  plaies,  ès  creus  parfons 
Convieni  souvent  Naie  ou  estoupe. 

*  Naeures  vero,  Particulae  a  uri  ve!  ar- 
genti appellari  videntur,  in  Charta  ann. 
1253.  ex  Tabul.  capit.  Carnot.  :  Resi- 
duum  auri  et  argenti  remanentis  post 
rnanurn  operarvi  seu  operariorum,  quo 
residuum  vocalur  vulgaliter  cendres  et 
Naeures,  debent  esse  dirti  Guillermi  sive 
tenentis  dictum  feodum, 

NAGLEDEN.  Charta  Balduini  Comitis 
Guinensis  ann.  1228.  in  Tabu!.  S.  Ber- 
tini  :  Propter  hocautem  quod  Castellanus 
de  Broborgh  in  initio  Augusti,  et  etiam 
per  totum  Augustum  debet  Nagleden  pro- 
hibere,  praster  de  decimis,  etc.  [In  auto- 
grapho  legitur  Nogdeden  :  quod  erat 
interdictum  aliquid  exportandi  ante 
solis  ortum  et  post  occasum,  mense 
Augusto.  Ban  d'Aoust,  in  Consuetud. 
Atrebat.  art.  48.] 

NAHPRANT,  [Idem  quod  Nachtbrand, 
Nocturnum  incendi  uni.  Vide  Heitnsu- 
chuna. 

T  tfAIBIS,  f.  Fritillus  seu  alveolus  alea- 
tori us.  Vita  S.  Bernardini  Sen.  tom.  5. 
Maii  pag.  281  *  :  Naibes,  taxillos,  tesse- 
ras,  et  instrumenta  insuper  lignea,  super 
quse  avare  irreligiosi  ludi  fiébant,  com- 
bustos  esse  pr&cepit. 

*  Ital.  Naibi,  Ludi  puerilis  genus. 
Acad.  Orusc.  Serm.  BareL  in  fer.  2. 
hebd.  4.  Quadrag.  :  Ludus  taxillorum, 
chartarum  et  Naiborum,  et  omnis  ludus 
qui  innititur  fortunx. 

1  NAICUS,  Nativus  Hist.  Gemmetic. 
MS.  pag.  59  : 

Fata  peremeruTit  Franciscum  trìstia  mortis, 
Kaìca  cui  Fonlis  nomina  nuper  erant. 

[Mi.  e.  qui  nominatus  erat  de  Fontenay] 

*  NALIS.  Stat.  Avella3  ann.  1496.  cap. 
124.  ex  Cod.  reg.  4624  :  Nulla  persona.,., 
portare  audeat....  aliquem  cultellum.... 
major em  et  longiorem  uno  pede  et  dimi- 
dio  cum  Nalibus. 

NALUM.  A  età  Murensis  Monasterii 
pag.  39  :  Unusquisque  enim  debet  ex  cons- 
titutione  4.  boves  prsestare,  et  5.  hydrias 
supradictx  mensurse  adducere,  et  omnia 
quse  sunt  necessaria  ex  sua  parte  dare, 
nisi  Nalum  ad  unum  quodque,  autjugium 
nisi  ad  ultimum  :  dant  tarnen  panem 
unum  qui  illis  debet  restituì  a  Proposito, 

NAM,  secundo  loco  in  orati on e,  ut  vox 
Enim.  Vetus  Interpres  Juvenalis  Sat. 
7  .  Ar maria  Nam  advocatorum  apud  ve- 
teres  scalas  habebant.  U  ti  tur  et  Sat.  7. 
vers.  192.  et  alibi  non  semel. 

Nam  Non,  prò  Non  vero.  Testamentum 
Notherii  Episcopi  Veronensis  sub  Be- 
rengario Rege:  Nam  non  habeant  potes- 
tatem  ipsum  xenodochium  meum  in  em- 
phyteusim,  id  est,  precariam  dandi,  etc. 
Infra  :  Et  ipsi  ipsos  denarios  inter  Mona- 
chos  dividant,  ad  eorum  vestimenta  com- 
parando., Nam  non  Abbati  eos  dent  ad 
dividendum,qui  non  eos  conditionabiliter, 
aut  exigitivedare  censemus.  Occurrit  non 
semel  in  Leg.  Longobard.  lib.  1.  tit.  8.  § 
29.  lib.  2.  tit.  8.  |  6.  tit.  21.  §  5.  tit.  29.  § 
7.  tit.  55. 1 1.  16.  [»  Roth.  357.  Liutpr. 
104.  (6,  51.)  Roth.  253.  Liutpr.  149.  (6,  96.) 
Roth.  164.  Liutpr.  121.  (6,  68J  in  Capi- 
tulari  tertio  ann.  811.  cap.  b.  et  alibi 
passim. 


1 1.  NAMARE.  Vide  mox  in  Namium. 

*  2.  NAMARE,  Narrare,  in  vet.  Glossar, 
ex  Cod.  reg.  7641.  Vide  alia  notione  in 
Namium. 

1  NAMBIPAYA.  Georgi  us  Marcgravius 
de  vestitu  Brasiliensium  lib.  8.  cap.  6: 
Auriculas  perforant  in  tantum,  ut  digi- 
timi immittere  possint  foramini.  Huic 
immittunt  vel  os  aliquod  cercopithecorum 
et  vocant  Nambipaya  :  vel  lignum  aliquod 
digiti  humani  magnitudine,  filis  gossypi- 
nis  circumvolutum. 

•  NAMFILUM.  Vide  infra  Namphile. 
NAMIUM,  Pignus,  ex  Saxonico  Nam, 

pignoris  ablatio,  et  Nyman,  distrin- 
gere, ut  vult  Lambardus:  vel  ut  vult 
Joannes  Stiernhookus  lib.  1.  de  Jure 
Sueonum  vetusto  cap.  10.  a  voce  Sue- 
cica  Nenia,  et  nam,  quse  cap  tur am  so- 
nat  :  nans,  apud  Petrum  de  Fontanis 
in  Consilio  cap.  10.  et  in  veteri  Consue- 
tud.  Normanniae  1.  part.  ubi  complura 
habentur  capita  de  ejusmodi  namiis; 
et  in  nova  art.  63.  et  seqq. 

35P"  Hickesio  tom.  1.  Tbesauri  Ling. 
Sept.  pag.  164.  ubi  de  Grammatica  An- 
gl o-Saxon.  Namps  cum  Latino-Barbaro 
Nampta  videtur  factum  a  Namfes,  Namfs 

Ser  con  trac  tionem  a  plurali  Nam  f eos  vel 
Jamfeohs  quod  pecora  districta  signifi- 
ca t.  ut  Namfie  in  vetus  Us  Danicae  et 
Scandicae  linguai  libris  ;  Nams  vero  eliso 
p  a  Namps  vocabulo. 

Namium  Capere,  Pecora  seu  pignus 
auferre.  Leges  Henrici  I.  Regis  Angl. 
cap.  2  :  Quod  si  reddere  noluerint,  neque 
ad  disrationandum  venire,  tunc  cives, 
quibus  debita  sua  debent,  capiant  in  civi- 
tate  Namia  sua,  vel  de  Comitatu  in  quo 
manet,  qui  debitum  debet.  Adde  cap.  51. 
[Polyptychus  Fisca mn.  ann.  1235  :  Roge- 
rius  Anfrei  tenet  ix.  acras  terre,  et  debet 
facere  submonitiones,  et  Nammia  capere, 
et  grantiam  retegere  et  mundare.  Nam- 
miam  capere,  in  Charta  ann.  1275.  ex 
Chartul.  S.  Vandregesili  tom.  1.  pag. 
1052.]  Leges  vernaculae  Willelmi  Nothi 
cap.  42  :  Ne  prenge  hum  Nam  ni  Ven 
Conte ',  ne  defors,  dici  qu'il  eit  tres  fois 
demanded  dreit,  el  Unared,  ù  et  Conte, 
et  sii  a  la  tierce  fiée  ne  pot  dreit  aver,  alt 
à  Conte,  et  le  Conte  Ven  asene  le  quart 
jur  :  et  celi  eli  de f aut  deki  il  se  claime, 
dunt  prenge  congé  qui  il  puisse  Nam 
prendre  pur  le  son  lum  et  pref.  Sic  ea 
verba  dispungenda  et  reddenda  :  Non 
capiat  quis  Namium,  neque  extra,  prius- 
quam  ter  rectum  petierit  in  Hundredo  vel 
in  Comitalu  :  et  si  ad  tertiam  vicem  rec- 
tum non  potest  habere,  eat  ad  Comitatum, 
et  Comitatus  assignet  quartum  diem  :  et 
si  is  deficit  de  facto  cujus  se  clamat,  tum 
licentiam  capiat  capiendi  Namium  prò 
suo  proficuo. 

Per  Namia  Distringere,  Ablatis  pi- 
gnoribus  compeìlere.  Charta  Matillis 
apud  Tb.  Madox  Formul.  Anglic.  pag. 
313  :  Et  si  dictos  sex  solidos  eisdem  Mo- 
nachis...  ad  dictum  terminum  non  solve- 

rxmus  annuatim volo  et  concedo 

quod  Baillivi  Insulse  distringant  me 

per  Namia  nostra  in  dicto  manerio  de 
Gatecumbe. 

Namium  Exgutere,  Da  tum  vel  abla- 
tum  eripere,  Enlever  le  Namps.  Leges 
Henr.  I.  cap.  51  :  Nemo  Justitiss  vel  Do- 
mino suo  Namium  excutere  prse&umat,  si 
juste  vel  injuste  capiatur,  sed  piste  repe- 
tat,  plegium  off  erat,  et  terminum  satisfa' 
ciendi....  Qui  Namium  excussii,  reddat, 
et  oversennessa  sit.  Vide  Statuta  secunda 
Roberti  I.  Regis  Scotiae  cap.  21.  §  1. 

Namium  VETiTUM,IUegitimapecorum 
prehensio,  et  in  locum  illicitum  abactio, 
sub  prsetextu   damni  per  ea   abigenti 


facti,  quo  casu  clangati onis  jus  conce- 
ditur,  quod  Placitum  de  Vetito  Namii 
dici  tur.  Namium  enim  extra  Hundredum 
duci  vetatur  in  Legibus  Henrici  I.  cap. 
29.  Quod  quidem  Placitum  pertinet  ad 
Coronam  Regis,  ex  Regi  a  m  Majest.  lib. 
4.  cap.  27.  Vide  Statuta  secunda  Roberti 
I.  Regis  Scotiae  cap.  24.  §  7.  Bractonum 
lib.  3.  Tract.  2.  cap.  37. 1 1.  et  Cowellum. 

N  ami  are,  Pignorare,  pignus  auferre. 
Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  51  :  Si 
Vicecomes  injuste  aliquem  Namiet,  con- 
victus  noxx  suee  causarti  perdat,  et  sup- 
pliciter  (simpliciter)  emendet. 

Nammium,  Nammiare,  in  Consuetu- 
dinibus  municipalibus,  Nantir7  passim. 
Charta  Henrici  Abbat.  Fiscan.  in  Tabu- 
lano Fise.  fol.  36  :  Nammia  quse  capta 
fuerint  in  terra  Abbatis  non  nisi  in  terra 
Abbatis  ponentur  in  parcum...  forestarius 
sequetur  forefactum  usque  in  villam  de 
Asiaco  per  roeriam,  et  si  equus  attelatus 
fuerit,  Nammiabit,  et  Proposito  Abbatis 
usque  ad  placita  replegiabit. 

v  Mors-namps  appellatur  pignus  omne, 
quod  non  ex  animalibus,  sed  ex  pecunia 
capitur,  in  Lit.  remiss.  ann.  1384.  ex 
Reg.  125  :  Chartoph.  reg.  eh.  90:  Jehan 
le  boucher  trouva  en  son  dommage  cer- 
taines  bestes  à  laine,  qui  estoient  à  Gef- 
froy  le  jeune,  lesquelles  bestes  ledit  Jehan 
print  et  mist  en  pare,  selon  ce  que  par  la 
coustume  du  pays  lui  loisoit  à  faire  ;  et 
venu  a  la  cognoissance  dudit  Geffroy  ala 
en  Vostel  dudit  Jehan,  vouloit  et  soy  effor- 
coit  avoir  ses  dites  bestes,  parmi  baillant 
Mors-namps. 

*  Namma,  Idem  quod  Namium.  Charta 
ann.  1259.  tom.  1.  Probat.  Hist.  Brit. 
col.  974  :  Prgecipio  quod  si  dictum  quarte- 
Hum  dicto  termino  a  me  vel  successoribus 
meis,  vel  a  locatis  integre  persolutum  non 
fuerit  dicti  religiosi  vel  sui  allocati  ca- 
piant Narnmas,....  et  vendant  dictas  Nam- 
mas  ad  solutionem  dicti  quarterii  facien- 
dam.  Hinc 

*  Nammeare,  Nammas  seu  pignora 
auferre.  Charta  ann.  1281.  ibid.  col.  1059  : 
Quotiescumque  cessatum  fuerit  in  solu- 
tione  dicti  reddilus,  quocunque  termino, 
in  parte  aut  in  toto,  procurator  dietse  ab- 

batise faciat  Nammeari  et  Nammas 

distrahi  et  etiam  explectari. 

Exnammiare.  Vetus  Charta  in  eodem 
Tabulano  Fiscan  en  si  f.  71  ;  Forestarius 
tam  in  bosco  quam  extra,  etiam  in  tota 
terra  manerii  Exnammiabit  forefactum 
nemoris,  et  mittet  Nammia  in  feodo  ma- 
nerii, sed  non  debent  reddi  vel  plegiari 
nisi  per  cellarium. 

Namum,  in  Legibus  Burgorum  Scoti- 
corum  cap.  34.  47. 

Namus  in  Statutis  secundis  Roberti  I. 
Reg.  Scot.  cap.  21.  etc. 

Nam  are.  Leges  Burgorum  Scotic.  cap. 
4  :  Burgensis  non  potest  Namare  burgen- 
sem  in  eodem  burgo  commorantem,  sine 
licentia  Propositi  sui» 

Namnum.  Concilium  Islebonense  cap. 
19  :  Si  duellum  sine  licentia  Episcopi  sus- 
ceperit,  aut  Namnum  ceperit,  aut  assul- 
tum  fecerit....  Clericus,  etc.  Orde  rie  us 
Vital.  lib.  9.  pag.  721:  Ut  nullus  homo 
alium  assaliat,  aut  vulneret,  aut  occidat, 
nullus  Namnum  vel  prsedam  capiat,  etc. 

Nannum.  Charta  Willelmi  Comitis 
Ponvensis  ann.  1135.  prò  fundatione  Ab- 
batta? Persiniacensis,  apud  JSgidium 
Bryum  in  Hist.  Perticensi  :  Nullus  que 
in  dicto  Monasterio,  nec  in  locis  ejusdem 
hominem  capere  aut  percutere,  Nanna, 
animalia,  biada,  vina,  aut  alia  bona  ei- 
dem constiluta  capere,  vel  portare  audeat. 

1  Nantissamentum,  Eadem  notione, 
Gali.    Nantissement.   Litter»    Philipp i 


568 


NAM 


NAN 


NAP 


Pulcri  Frane.  Regis  ad  Archiepiscopum 
Senon.  et  Episc.  Altissiod.  :  Nantissa- 
menta,  id  est  pignora...  propter  hoc  acci- 
piant.  Vide  Glossar.  Juris  Gallici  v. 
Nantissement. 

Nannea.be.  Tabular.  Majoris  Monast. 
circa  ann.  1200  :  Si  quis  audeat  Nan- 
neare,  vel  molestiam  facere,  eie.  Pas- 
sim ibi. 

Namptum.  Regestum  Olim  ann.  1273. 
fol.  195  :  Et  quia  nolebant  solvere,  capta 
fuerunt  et  detempla  Nampta  eorum  f  id 
est,  Pecora.  Vetus  Consuetudo  Norman- 
ni ae  cap.  7  :  L'en  doit  scavoir  que  celui 
qui  tient  Namps,  ne  leur  doit  pas  donner 
à  manger,  mais  il  doit  pourvoir  de  les 
mettre  en  lieu  convenable,  qu'ils  n'empi- 
rent  par  la  raison  des  lieux  où  ils  sont. 

1  Namtum.  Leges  Norman,  cap.  7. 
apud  Ludewig.  tono.  7.  pag.  159  :  Se- 
detti antera  sunt  servientes  minor es,  qui 
Namta  debent  capere  et  officia  minus  no- 
nesta  exercere.  Charta  ann.  1205.  e  Ta- 
bularlo Mei  densi  :  Querela  est  de  Nam- 
tis  captis  in  clauso  S.  Celiniae. 

Nantum.  Charta  ann.  1247  :  Item  con- 
cordami et  unammiter  arbitramur,  quod 
domina  et  h&redes  Montis-morentiaci  pos- 
sunt  capere  Nanta  in  censiva  sua...  et 
tenere  Mania  in  castro  B.  Dionysii,  donec 
eis  satisfactum  fuerit  de  reddilibua  »uis  et 
emendis.  Occurrit  in  alia  ann.  1252.  in 
Hist.  Monast.  S.  Martini  deCampispag. 
207.  [Charta  ann.  1205.  ex  Archivo  Cas- 
tri vitreii  :  Et  si  forte  continger  et,  quod 
pr&dicti  nummi  addictum  terminumnon 
solverentur,  Nanta  prò  prsedicla  pecunia 
....  capientur.  Occurrit  rursus  toni.  2. 
Hist.  Eccl.  Meld.  pag.  129.] 

T  Nautum,  Idem  quod  Nantum,  ni  ita 
legendum  sit.  Tabular.  Calense  part. 
116  :  Tenemur  nauta  ipsorum  penes  nos 
conservare...  et  nulli  eorum  Nauta  redde- 
musf  nisi  per  consensum  Abbalissse.  Da- 
tum  an.  Dom.  mcoxxxvi. 

Nantare.  Charta  Ludovici  Comitis 
Blesensis  et  Clarimontis  ann.  1197.  prò 
Credili  io  :  Quilibet  plegium  Nantare  po- 
terti, sicut  débet  :  ego  plegium  meum 
Nantabo,  sicut  soleo,  nisi  plivinae  emen- 
dando plegium  dederit.  Charta  Commu- 
ni a?  Bit  urie.  ann.  1181  :  Plegium  vero  vel 
socie tas  illa  prò  homine  de  buno  seu  Cas- 
tellala data,  non  poterit  Nanlari  vel 
capì)  etc.  Adde  Raguellum,  et  Thomas- 
seri  uno  in  Consuetud.  locali b.  Bituric. 
pag.  64.  95. 

JEP"  Ex  hoc  Nantare  nostris  die  tum 
Nantir  potius  crediderim,  quam  a  nan- 
cisci  vel  recentiori  Graeco  vavx^etv,  ut 
volunt  alii. 

1  NAMPHILI,  Vox  qua?  non  semel  oc- 
currit in  Chartis  Comitatus  Venuxini, 
ac  praesertim  in  licitationibus  seu  auc- 
tionibus  Carpentoractensibus  saeculi 
xrv.  quae  factae  dicuntur  sono  tubse  vel 
Namphili.  An  tympani  ?  Sed  unde  nata 
vox  ? 

*  Namphile,  Namphilum,  Tympa- 
num,  Gali.  Tambour.  Charta  ann.  1321. 
inter  Probat.  tom.  2.  Hist.  Nem.  pag.  30. 
col.  2  :  Prsecepit...  prseconi  jurato  dietse 
curiee,...  quod  per  loca,  in  quibus  est  con- 
suelum  fieri  pr&conisationes  in  Monte- 
pessulano,...  dicat  et  notificet  gentibus 
palam  et  publice  ordinationem  infrascri- 
ptam  cum  tuba  sivc  Namphilo.  Comput. 
ann.  1356.  ibid.  pag.  172.  col.  1  :  Solvit 
clavarius  Petro  Sabbaterii  et  Jacobo 
Ynardi  qui  fuerunt  per  major ym  partem 
dietse  diei  cum  eorum  Namphilibus,  dum 
dominus  Baudilius  Filiolì  consul  scubiam 
faciebat  de  die.  Charta  ann.  1384.  in  Reg. 
126.  Chartoph.  reg.  eh.  117  :  Qui  prssco 
iens  et  expost  rediens,  relulit  suo  jura- 


\ 


mento  dicto  domino  regenti  se  prxdicta... 
voce  tubse  et  Namphìli  proclamasse  et 
notificasse  per  loca  et  trivia,  talia  fieri 
consueta.  Vide  Nacara  et  Namphili. 

^  [Legitur  in  Gart-  Magalon.  (Rev. 
Soc.  Sav.  1873,  p.  417)  :  «  Ha  bere  Nam- 
phile  ad  tubicinandum  ho  ras  noeti  s.  » 
Qua?  vox  tu  barn  designat,  ut  Hispanis 
Anafilt  non  tympanum.  Legitur  Nafil 
in  Guill.  Anelier,  Guerre  de  Navarre,  v. 
4715  ;  confer  de  origine  hujus  verbi 
Journ.  Asiat.  1869,  Gloss.  des  mots  por- 
tugais  et  espagnois  dérivés  de  TarabeU 

«  Namphilum,  in  Charta  ann.  1387. 
ex  Reg.  132.  Chartoph.  reg.  eh.  54  :  Prse- 
conisavit  palam  et  publice  voce  tubse  et 
Namphili,  etc. 

*  NAMPIUM,  f.  prò  Namptum,  Pignus. 
Charta  Henr.  reg.  Angl.  in  Reg.  118. 
Chartoph.  reg.  eh.  473  :  Prsecipio  vobis, 
quod  non  capiatis  hominem  aliquem  vel 
Nampium  ejus,  prò  ali  qua  occasione  in 
mercato  de  Monteburgi,  die  ipso  quo  mer- 
catum  est.  Vide  in  Namium. 

NANCA,  f.  Navicula.  Vide  in  Naca  1. 

1.  NANCTUS,  prò  Nactus,  non  semel 
usurpat  S.  Paulinus  ,  sicque  passim 
Iegi  in  aliis  opti  ma?  nota?  MSS.  observat 
Mabillonius  in  Onomastico  ad  calcem 
tom.  2.  et  3.  SS.  Benedict.  Gloss.  Lat. 
Grasc.  Sanger  man.  :  Nanctus  ,  Sta^à- 
(jlsvoi;. 
2.  NANCTUS,   [Densus,  pressus.]  Vide 

NcLCtUTYl 

NAND0MEAT.  TabuL  Prior.  Paredi  in 
Burg.  Ducatu  f.  61  :Dedit  pralellum  cum 
terra  arabile,  qui  terminatur  de  una  parie 
terra  Assidei  ;  ...  de  tertia,  terra  S.  Geor- 
gii  ;  de  quarta  Liger  fluvìus  Nandomeat. 
Quid  id  sit,  non  percipio,  nisi  vox  divi- 
denda,  nando  meat,  i.  ubi  Liger  fluit. 

T  NANGUINATA.  Maffeius  Hist.  Ind. 
lib.  12.  ubi  de  Japoniis  :  Accedit  pilum 
auro  argentove  bracleatum  falce  prsefi- 
xum,  Nanguinatam  appellant. 

*  NAN  IT  IRE,  perperam  prò  Namtire, 
Pignorare,  apud  Bened.abb.  Petroburg. 
in  Henr.  II.  tom.  I.  edit.  Hearn.  pag. 
249.  ad  ann.  1177  :  Ceterae  vero  res  homi- 
num  proprise,  sint  in  pace,  ncque  eis  prò 
dominorutn  debitis  liceat  cuique  Nani- 
tire.  Vide  in  Namium. 

T  NANNA,  A  via,  in  Actis  B.  Jacobi  Bi- 
tectensis,  tom.  3.  Aprilis  pag.  530.  [°  Vide 
in  Nonnus.] 

NAN  NUBI,  Nanne  are.  Vide  Namium. 

*  NANNUS.  Chartar.  Norman,  ex  Cod. 
reg.  4653.  A.  fol.  72  :  Viderunt  aliquando 
Nannos  episcopi  capi  propter  brancas,  et 
poslea  reddi.  Leg.  Mannus.  Vide  in  hac 
voce. 

T  NANSIA.  Miracula  B.  Felicis  Cappuc- 
cini, tom.  4.  Maii  pag.  270  :  Cumque  in- 
venisset  aquàm  odoratam  ex  floribus 
auranciorumvel  gelsominorum  (Namsiam 
vulgus  appellant)  in  amphora  quinque 
circiter  quarlalium^  naturaletn  ratus,  to- 
tàm  ebibit. 

e  f.  prò  Nanfa.  Acad.  Crusc.  Nanfa, 
aggiunto  d1 acqua  odorifera.  Unde  Pro- 
vi ncialibus  Aiguo  nafro,  Gal  lice,  Eau  de 
fleurs  oVorange. 

]  NANTARE,  Pignus  auf erre.  Vide  Na- 
mium. 

T  NANTEE.  Chronicon  MS.  Eccl.  Nan- 
net.  :  Est  autern  Nannetum  civitas  Armo- 
ri&y  et  dicitur  secundum  aliquos  Nanne- 
tis,  quasi  navium  tenax  vel  naves  tenens, 
ab  eo  quod  habet  portum  aptum  ad  naves 
tenendas  et  recipiendas.  Vel  Nannetum  a 
Nantee,  quod  est  illa  aqua  sordida  in  qua 
corta  macerantur  et  depilantur  ;  unde 
dicunt  aliquiy  quod  primi  fundatores  Nan- 
netensis  avilatis  erant  alularii,  seu  cor- 
doucs,  Gallice  Tenneurs,  et  quod  a  fovea 


illa,  in  qua  coria  sua  reponebant,  dieta 
est  Nannetum  :  nunquam  lamen  audivi , 
quod  Nannetenses  se  occuparent  circa 
coria  vel  exteriores  pelles,  sed  bene  circa 
interiora,  unde  dicitur  Tripier  de  Nantes. 
1 NANTISSAMENTUM,  Nantum.  Vide 
Namium. 

*  NANTUM,  [Ruisseau  :  «  A  Nanto  de 
la  Chamoussa  usque  ad  Nantum  de 
Flumen.  »  (Chevalier,  Inv.  Archiv.  del- 
phin.  n.  1551,  an.  1293).] 

*  NA0FILAX ,  prò  Naophylax  ,  vox 
Graecat  ^Edituus,  templi  custos.  Mirac. 
S.  Gauger.  tom.  2.  Aug.  pag.  690.  col. 
1  :  Vir  Domini  Gaugericus  a  somno  cus- 
todem  ecclesise  Baudeguilum  excitavit.... 
Ad  h&c  Naofilax  properato  consur- 
gens,  eie. 

1  1.  NAP  A,  Mappa,  Gali.  Nape.  Charta 
ann.  1181.  ex  Archivo  Eccl.  Dolensis  : 
Debent  invenire  Napas  Archiepiscopo  in 
Natale  Domini.  Constitut.  CJuniac.  MSS.: 
Rursus  et  de  domibus,  quae  committunt, 
extraunt  ammalia,  culcitas,  sargias,  Coo- 
pertoria,  Napas,  etc. 

;fc  2.  NAP  A,  [«  Napa,  naviaus.  »  (Lex. 
Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic.  n.  23,  xm.  s.)] 

NAPARIA,  seu  Mapparia,  Officium  in 
aula  Regia,  cui  incumbit  mappas,  cana- 
bum,  man  u  tergi  a,  et  simili  a  providere, 
in  Fleta  lib.  2.  cap.  19.  Napes,  nostri 
mappas  vocant.  Vide  Octav.  Ferrari um 
in  Orig.  Ital.  voce  Nappa. 

*  Hi  ne  Servant  de  Naperie,  in  Ordi- 
nat.  dom us  Joan.  V.  ducis  Brit.  ann. 
1403.  tom.  2.  Probat.  Hist.  Brit.  col.  737. 

*NAPARSTEK,  vox  Polonica,  qua  haud 
dubie  significatur  Digitale  instrumen- 
tum, in  Mirac.  S.  Hyacint.  tom.  3.  Aug. 
pag.  370.  col.  2  :  Puer  quatuor  annorum 
filius  Nicolai  muraloris  Cracoviensis 
casu  digit arium,  alias  Naparstek,  dcglu- 
tivit. 

NAPATICA.  Polyptychus  Ecclesiae  Flo- 
riacensis  [**  Guerardo  post  Irmin.  pag. 
285.]  :  Débet  unusquisque  mansùs  servilis 
per  tolas  hebdomadas  dies  5.  et  unam 
Napalicam  in  vineis.  Alibi  :  Solvit  unus- 
quisque mansus  servilis  [*"*  ingenuilis] 
per  tolas  hebdomadas  in  anno  dies  5.... 
debet  Napaticas  11.  etc.  [**  habente  una- 
quaque  in  longumperticas  40.  et  in  trans- 
versum  4.]  Rursum  :  Debet  unusquisque 
mansus  servilis  per  totas  hebdomadas  dies 
5.  et  unam  Napaticam  in  vinca  de  qua 
recipit  tertiam  partem,  etc.  Vide  Mappa, 
Modus  agri,  et  mox  Nappa. 

^c  NAPELLUS,  [Napi  species  :  «Siquis 
susceperit  Napellum  ad  pondus  unius 
grani.  »  (B.  N.  Ms.  Lat.  10272,  p.  286).] 

1  NAPERII,  Angl.  Napery,  Linteum  ad 
mensam,  ut  mappae,  Gali.  Napes,  Ordi- 
natio  Henrici  VI.  Angl.  Regis  ann.  1430. 
apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  471  :  Emat 
aliqxiem  pannum  lineum  de  Flandria  aut 
de  JSannoniay  vel  Naperii  sive  bokerum, 
in  eisdem  partibus  confectum. 

*  Gali.  Naperon,  Major  mappa,  Ital. 
Noppone.  Lit.  remiss.  ann.  1391.  in  Reg. 
142.  Chartoph.  reg.  eh.  92  :  Icéllui Perrin 
en  Vostel  de  Jehan  Alot  le  Roux  embla 
un  Naperon,  que  il  vendi  trois  solz  Pari- 
sis.  Aliae  ann.  1394.  in  Reg.  146.  eh.  278  : 
Une  vietile  nappe,  une  touaille,  un  viez 
Naperon. 

NAPINA,  Ager  napis  consitus,  Picta- 
vis,  Nabine,  in  Lege  Salica  tit.  29.  §  13. 
Napinam,  et  rapinam,  prò  satione  napo- 
rum  et  raporum  habent  Cato  et  Colu- 
mella  lib.  il.  cap.  2. 

*  Nostris  Naviere  et  Navine.  Lit.  re- 
miss, ann.  1369.  in  Reg.  100.  Chartoph. 
reg.  eh.  25  :  Le  suppliant  se  transporta 
en  sa  Naviere,  et  là  trouva  Guillaume  le 
Moyne  qui  roboit  les  navez  de  ladite  Na- 


NAR 


NAR 


NAR 


569 


viere.  Àliae  ann.  1399.  in  Reg.  154.  eh. 
733  :  Le  suppliant  ala  veoir  certains  blés 
et  Navine  où  avoit  navés,  etc. 

T  NAPLIA,  Neapolis,  Gali.  Naples,  in 
Actis  S.  Franciscide  Paula  tom.  1.  Aprii, 
pag.  122. 

T  NAPOCAULIS,  ex  duobus  oleribus  corn- 
positum  nomen  habet,  quia  dum  sit  sa- 
pore napo  similis,  non  in  radice,  sed  in 
tyrso  conscendit,  ut  caulis,  Isidoro  lib.  17. 
cap.  10.  et  Johanni  de  Jan  uà  ;  une  ma- 
niere de  chos  semblans  à  navez,  in  GÌ  os- 
sia Lat.  Gali.  Sangerman.  MSS. 

NAPPA.  Tabular.  S.  Eparchii  Incu- 
lism.  foJ.  33.  v°  :  Et  inde  reddant  3.  sol. 
censuales,  et  12.  prò  avena,  et  qusestam,  et 
agrerium  terra  ,  exceplis  Nappis ,  et 
aarerium  sine  monacho  S.  Eparchii  vel 
ejus  misso  non  excutietur.  Vide  Napa- 
tica. 

*f.  idem  quod  Napina,  agernapis  con- 
situs  :  unde  Napatica,  naporum  cultura. 
Naptz,  napi,  in  Charta  ann.  1407.  ex 
Reg.  feud.  comit.  Pictav.  Cam.  Comput. 
Paris  fol   246 

*  NAPPETUM,  dimin.  a  Nappus.  Vide 

•  NAPPUS,  Napus,  Italis,  Nappo,  Po- 
culum,  crater,  scyphus,  Charta  ann. 
936.  apud  Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  1064  :  Et  in  merito  recipi- 
tnus  de  vobis  domina  Matelda...  duo  Napi 
argentei,  etc.  Alia  ann.  971.  tom.  4.  Cod. 
Ita!,  diplom.  col.  1525  :  Portare  debca- 
mus...  catinos  et  Napos.  Inventar.  Ms. 
thes.  Sedis  Apost.  ann.  1295  :  Item  unum 
Napum  de  auro  ad  faciendum  azagium... 
Item  unum  Nappetum  purtficatorium  vel 
perfusorium  de  auro,  cum  una  manica. 
Item  unum  aliud  purificatorium  sive 
Nappetum  de  auro,  cum  una  manica. 
Charta  ann.  1351.  in  Reg.  N.  Chartoph. 
reg.  eh.  26  :  Item  duos  Nappos  a  tribus 
pedibus  cum  cooperturis  de  auro....  Item 
unum  Napputn  seu  ciphum  a  tribus  pedi- 
bus  cum  tribus  servienlibus...  Item  unum 
Nappum  seu  ciphum  cum  tribus  pedibus. 

**  Nappa.  Eadem  signiflcatione.  Wal- 
thar.  vers.  308.  Vide  Hanapus  et  Graff. 
Thesaur.  Ling.  Frane,  tom.  4.  col.  1130. 
voce  Hnapf. 

1  NAPTA,  prò  Naphtha,  Bitumen  quod 
facile  accenditur,  scribunt  Papias,  Ugu- 
tio  et  Johannes  de  Janua  :  unde  in 
Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Napta, 
Norrissement  de  feu,  ou  os  de  olive,  ou  pur- 
gement  de  Un,  ou  d*autre  chose. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Granhos,  Prov.  Napta  olearum  est. 

•*  NAPUS.  Vide  supra  Nappus. 

•  NARANCUM,  Malum  aureum,  Ital. 
Narancio,  Gali.  Orange.  Hist.  belli  Foro- 
jul.  apud  Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  1203  :  Cito  vobis  mittemus 
in  castrum  unum  de  nostris  Narancis. 
Quibus  fuit  responsum  :  Et  nos  mittemus 
vobis  de  nostris  pomellis. 

®  NARGHA,  Stephano  est  Piscis,  quem 
si  quis  manu  lenuerit,  tremit  manus  ejus 
ob  frigus.  Glossar,  medie.  Ms.  Simon. 
Januens.  ex  Cod.  reg.  5959. 

»  NARCISSUS,  Narcisus,  Coloris  spe- 
cies,  idem  qui  Cineraceus.  Inventar.  S. 
Capei.  Paris,  ann.  1335.  in  Reg.  J.  Char- 
toph. reg.  eh.  7  :  Item  una  pulcra  casula 
de  Narciso  albo.  Item  una  alia  capa  pul- 
cra de  Narciso  Indo.  Aliud  ann.  1363.  ex 
Bibl.  reg.  :  Item  una  pulcra  infula  de 
Narcsso  albo,  cujus  aurifrasus  est  ad 
losenginas  Francis  et  Navarrx  et  quas- 
dam  alias  losenginas.  Item  alia  pulcra 
infula  de  Narcisso  Yndo,  cujus  aurifra- 
sus est  ad  aquilas  aureas  et  losenginas 
albas.  Quae  sic  redduntur  in  altero  In- 
vent.  Gali.  :  Item  un  chasuble  cendré, 
doni   Vorfroiz  est  losengé  aux  armes   de 

V 


France  et  de  Navarre.  Item  un  autre 
bel  chasuble  de  Narciz  Ynde,  dont  Vor- 
froiz est  à  aigles  d*or  et  à  losenges  blan- 
ches. 

e  NARGUS,  Lo  magistro  de  la  nave. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms.  Vide  Nargus. 

NARDIFICARE,  Fragrare,  in  Gloss.  Ara- 
bico-Lat.  Spirare  odorem  nardi.  [Gr.  vap- 
ScCetvJ 

NARDINUM,  id  est  oleum.  Ita  Joannes 
de  Garlandia  in  Synonymis  Chymicis. 

*  NARDIUM,  f.  Molendinum  olearium. 
Charta  Otton,  III.  comit.  Burg.  ann. 
1195.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal.  Prae- 
monst.  col.  455  :  Grangiam  de  Masnil 
cum  appenditiis  suis,  allodium  cum  mo- 
lendino,  Nardium  de  Noirant,  etc.  Vide 
Nardinum. 

1  NARDOSTACHYUM ,  Spica  nardi  , 
apud  Apicium  lib.  7.  cap.  6.  Vide  in 
Pisticus. 

1  NARDUS  Equus.  Processus  de  Vita 
S.  Yvonis,  tom.  4.  Maii  pag.  558  :  Qui 
quemdam  equum  Nardum,  valoris  40.  li- 
brarum  vel  circa,  de  domo  episcopali 
ceperat.  Puto  legendùm  Liardusì  Gali. 
Gris  pommelé,  ut  suo  loco  dictum. 

NARES  Precidere.  Vide  Denasatus. 

*  NAREZ,  Tributi  species  apud  Bohe- 
mos.  Vide  infra  Narod. 

1  NARGUS,  Navis  magister,  Papiae  in 
MS.  Bituric.  ex  Navargus,  prò  Navar- 
chus,  et  per  syncopen  Nargus. 

1  NARICI  y  Bruti.  Gloss.  Isid.  Recte 
Graevius  :  Narycii,  Brutii,  Narycia  enim 
in  Brutiis  posita.  Vide  Virgiliumlib.  3. 
jEneid.  et  ibi  Servium. 

T  Naricia,  Papiae,  locus  est  in  quo 
abundant  picee,  vel  potius  pice&,  ut  Grae- 
vius restituit,  qui  emendationem  confir- 
mat  hoc  Poetae  versu  : 

Narycì»  piefs,  aut  Actaei  mellis  Hymetti. 

De  pice  Brutia  ,  vide  Plin,  lib.  14. 
cap.  19. 

*  NARIGUS,  A  chi  goca  el  naso.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  Ms. 

*  NARIGIA,  Ferrum  cavatum,  cui  vec- 
tis  imposi tus  facile  volvitur.  Guido  de 
Vigev.  Ms.  de  Modo  expugn.  T.  S.  cap. 
12  :  Et  in  fundo  ipsius  ferri  super  lecto 
carri  ponatur  una  Narigia  ferri  sic  facta, 
super  qua  ponatur  pes  ipsius  ferri 
acuati,  sic  quod  ferrum  volvatur  super 
ipsa  Narigia. 

1  NARINOSI  Dn,  si  haec  vera  lectio 
apud  Lactantium  lib.  5.  cap.  12.  dici 
videntur  quod  odoribus  thuriscolantur; 
sed  alii  legunt  cariosi,  alii  varicosi.  Vide 
ibi  notas  Thomasii. 

NARI  RE,  Nares  fricares,  [subsannare, 
Johanni  de  Janua  ;]  in  Catholico  parvo, 
Nariller  froter  la  narine  ou  mouquer  : 
[Nariller,  fonder  la  narille,  moquer,  in 
Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.]  Hinc 
Nario,  subsannans,  in  Glossis  Isid.  Na- 
rio,  subsannator,  in  aliis. 

*  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Narire,  nazilier  des  nazilles.  Narille  e  ti  ara, 
prò  Narine,  naris.  Joinvil.  edit.  reg.  pag. 
64  :  La  reume  me  filoit  de  la  teste  panni 
les  Narilles.  Stat.  eccl.  Turon.  ann.  1396. 
cap.  15.  ex  Cod.  reg.  1237  :  Aliud  (ma.n\i- 
tergium)  sit  pendens  circa  missale  ad 
tergendum  os  et  nares  sacerdotis.  Ubi 
versio  Gallica  habet  :  A  essuer  la  houche 
et  les  Narilles  du  prestre.  Hinc  prseterea 
Nares  Irrisio,  ludibrium,  et  Fair  e  des 
nares,  Deridere,  ludi  Acari.  Lit.  remiss, 
ann.  1420.  in  Reg.  171.  Chartoph.  reg. 
eh .  274  :  Lequel  Jehan  dist  au  suppliant  : 
Que  vous  faites  de  Nares  et  de  fredaines, 
pour  le  port  que  vous  prenez...  de  vostre 
neveu, 

NAROD,  Tributi  species  apud  Bohe- 


mos,  in  Charta  Ottocari  Regis  Bohem. 
ann.  1221.  in  Bohemia  Pia,  pag.  88. 

*  Narok.  Charta  Wencesl.  reg.  Bo- 
hem. ann.  1249.  inter  Probat.  tom.  1. 
Annal.  Praemonst.  col.  521  :  Ecclesia 
Sanctde  Maria  in  Doxan...  talem  concessi- 
mus  liberlatem,  videlicet  quod  homines 
jam  dictae  ecclesia...  sint  liberi  et  exempti 
ab  omni  jugo  servilulis,  seu  exactionis  et 
gravaminis,  tam  ab  his  aux  vulgariter 
dicuntur  Narok  seu  swoode,  q narri  ab  his 
quae.  vocantur  Narez  seu  Nozlech,  etc. 

I.  NARRATIO,  Causa,  Jis  intentata. 
Prima  Statuta  Roberti  I.  Regis  Scotiae 
cap.  15  :  Ordinatum  est  et  assensum, 
quod  in  placitis  de  conventione,  Narratio 
non  sit  cassata,  nec  calumniata  in  aliqua 
curia,  quandiu  querelam  vel  suus  prselo- 
cutor  dicat  annum  et  diem  conventionis 
faetss,  etc. 

e  Narramie,  prò  blàme,  reproche,  Vi- 
tuperatio,  in  Lit.  remiss.  ann.  1398.  ex 
Reg.  153.  Chartoph.  reg.  eh.  330  :  Icellui 
Champion  dist  audit  Grenet  que  c'estoit 
un  très  tnauvais  g argon,  qui  riens  ne  va- 
loit,  ne  lui  ne  pie  de  san  lignage  :  et  icel- 
lui Grenet  lui  dist  qu'il  mentoit  et  que  il 
faisoit  que  homme  de  neant  de  mettre  son 
lignage  en  Narramie. 

»  2.  NARRATIO  Feodata,  Quae  et  No- 
minatio  dicitur  ,  Vassalli  clientelaris 
professio  ,  qua  feudalium  praediorum 
cum  suis  limitibus  ac  terminis,  atque 
adeo  juribus  ac  oneri  bus  descriptionem 
domino  ex  debito  offert.  Tabul.  Tre- 
norch.  :  Protestatur  idem  Humbertus 
quod  si  aliqua  in  supradicta  Narratione 
sua  feodata  omisit,  quod  ea  in  futurum 
possit  presenti  Nominationi  addere,dum 
et  quando  ad  suam  notitiam  pervenerit  ; 
et  si  aliqua  in  eadem  presenti  Nomina- 
tane posuerit,  qux  non  sint  defeodo,dum 
(idem  de  hoc  feceril,  non  sibi  noceat  ;  et 
his  salvis  confitetur  se  esse  hominem  feo- 
dalem  ipsius  domini  abbatis.  Vide  Deno- 
minano et  infra  Numeramentum. 

*  NARRATIVE  ,  Computando.  Chron. 
Joan.  Whethamst.  edit.  Hearn.  pag. 
442  :  Qua  (summa  pecunise)  in  medium 
aliata,  et  per  ipsum  dominum  regem  Nar- 
rative numerata,  etc. 

NARRATORES,  Advocati,  Patroni  cau- 
sar um,  Conteurs,  in  veteri  Consuetu- 
dine Normanni»  cap.  64  :  CU  est  appellé 
Conteur,  que  aucun  establit  à  parler  et 
conter  pour  soi  en  court.  Ubi  Latina 
Editio  :  Prolocutor  autem  dicitur,  quem 
quis  prò  se  instituit  ad  loquendum.  Matth. 
Paris,  ann.  1239  :  Cum  Prolocutoribus 
Band,  quos  Narratores  appellamus.  Vitae 
Abbatum  S.  Albani  :  Placitantium  advo- 
catorum,  quos  Band  Narratores  vulgari- 
ter appellamus.  Bracton.  lib.  5.  Tr.  5. 
cap.  15.  |  1  :  Justitiarius  pò  test  recusari, 
si....  fuerit  consiliarius  vel  Narrator  suus 
in  causa  illa,  vel  in  alia.  Fleta  lib.  2. 
cap.  37  :  Et  ulterius  in  Curia  Regis  prò 
aliquo  Narrare  non  audietur,  nisi  prò 
semetipso,  si  Narrator  fuerit.  In  Glossis 
Isidori  lego,  Moratores,  Advocati.  Ubi 
forte  legendùm  Narratores,  vel  oratores. 

*  NARSIA,  Nemus.  Necrol.  prior.  S. 
Rob.  Cornili,  ex  Cod,  reg.  5247:  Petrus 
Clavelli  dedit  quatuor  sestaria  prati  et 
quartam  partem  Narsias  seu  nemoris  sui. 

I I.  NARTA,  Species  solearum  lignea- 
rum,  quibus  in  transmittenda  glacie 
altissimisque  nivibus  utuntur  Scricflnni 
aligeque  gentes  flnitimae.Nil  aliud  sunt, 
ut  Hofmannus  exponit,  quam  lignum 
tenue  et  longiusculum,  anteriori  sui 
parte  incurvum,  in  cujus  medietate 
ansa  est  ex  corio,  cui  pes  inseritur,  sub- 
jecta  ex  contorto  vimine  alia,  qua  pos- 
teriora  pedis  firmantur.  Plura  vide  apud 

72 


570 


NAS 


NAS 


NAS 


eumdem  Hofmannum  et  apud  Bened. 
Balduinum  de  Calceo  antiquo  cap.  6. 

1  2.  NARTA,  Tu  ber,  ganglionis  spe- 
cies.  Miracula  S.  Antonii  dePadua,tom. 
2.  Junii  pag.  738:  Mulier....  quaedam 
morbum  periculosum,  quodNarta  dicitur, 
in  cranio  capitis  radicatum,in  quantitate 
panni,  passa  fuit  decem  annis. 

f  NARUS,  E-jtiyvitìui?,  £vvoia,  in  Glossis 
Lat.  Graec.  Sangerman.  cognitio,  cogi- 
tatio.  Emendo  Narritas,  quod  dictum 
sit  prò  Gnaritas,  queraad  modum  Narus 

Sro   Gnarus.   Joh.   de  Janua  :   Narus, 
ciens,  peritus;  Sages,  in  Glossis  Lat. 
Gali.  Sangerm. 

NASALE,  Nasile,  Pars  cassidi s  de- 
missa  quae  nasum  tegit,  Italis  Nasale, 
Lat.  Errhinum.  Oatholicon  parvum  : 
Nasile,  ce  qui  défend  le  nez.  [Joh.  de 
Janua  :  Nasilis,  Pertinens  ad  .nasum, 
Nasale,  Quod  nasum  protegit.  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerman.:  rìasilis,  Nasile,  Ap- 
partenanl  au  nez,  naziere.]  Matth.  Silva- 
tieus  :  Nasale,  intectorium  nasi.  Ugutio  : 
Nasale,  quod  nasum  protegit.  jEgidius 
de  Roya  ann.  1371:  Dux  Geldrias  habita 
hac  Victoria  dum  Nasale  cassidis  suse  prò 
respiratione  levar  et  incaute,  volante  sa- 
gitta  occubuit  apud  Beziers.  Le  Ho  man 
d'Aubery  MS.  : 

Jus  l'abati  don  destrier  sejorné, 
Par  le  Nazal  l'a  errament  condire. 

Le  Roman  de  Roncevaux  MS.  : 
Jusque  Nazal  l'a  franchie  et  fendu. 

Le  Roman  de  Girard  de  Vienne  MS.  : 

Et  Due  Rollanti  ne  n'ot  que  corrooer, 
Quand  de  son  elmo  vit  le  Nasel  trancher 
Et  soq  aubert  desrot  et  desmaillé. 

Vide  Ocularium. 

Nasale,  in  Gloss.  Isid.  Ornamentum 
equorum. 

T  NASANUS,  in  ter  pisces  numeratur 
ab  Angelo  Rumplero  lib.  1.  Hist.  Mo- 
nast.  Formbac.  apud  Pezium  tom.  1. 
Anecd.  part.  3.  col.  433.  Vide  Naso. 

1  NASARE  Canapum,  Cannabem  ma- 
cerare, aqua  subigere.  Sta  tuta  Salucia* 
rum  Col  lat.  3.  cap.  103  :  Nulla  persona 
debeat  Nasare  canapum  in  fossatis  civita- 
Us  Saluciarum.  Vide  Nassa. 

NASCALE ,  Quod  matrici  imponitur, 
simile  suppositorio,  pessarium  vero  simile 
cly steri,  quamvis  prò  Nascali  pessarium 
in  libris  antiquis  siepe  inveniatur.  Matth. 
Sylvaticus. 

1  NASCARDUS.  Joh.  Eremita  in  Vita 
S.Bernardi  Abb.  lib.  2.  num.  11:  Est 
dictus  Tescelinus  Nascardus ,  quia  de 
aqua  fuerat  sublatus  et  piscalus  sicut 
piscis.  Lubentius  legerem  Nassardus  vel 
Nassatus,  a  Nassa,  vel  Nacardus  seu  Na- 
tus,  a  Naca,  de  quo  supra. 

NASCENDO  Esse.  Lex  Longob.  lib.  2. 
tit.  21.  §9.  [»  Roth.  365.]:  Et  ille  qui 
pulsat  et  wadiam  suscepit,  proximiores 
sacramentales,  qui  Nascendo  sunt,  debeat 
nominare  tantum,  eie.  Id  est,  qui  ge- 
nere proximiores  sunt.  Ubi  Edictum 
Rotharis  Regis  tit.  109.  §  4  :  Qui  Nascen- 
deim. 

1.  NASCENTIA,  Horoscopus,  Genitura, 
Suetonio,  Sparti  ano,  Firmico,  et  aliis, 
Genesis ,  Juvenali  ;  Nativitas,  sancto 
Ambrosio  lib.  4.  Hexaem.  Gali.:  Nais- 
sance, temps  de  la  naissance.  Vita  S.  Eli- 
gi i  li>>.  2  :  Nullus  sibi  proponat  fatum, 
vel  fortunam,  aut  genesim,  quod  vulgo 
Nascenlia  dicitur,  ut  dicat,  qualem  Nas- 
centia  attuiti,  taliter  erit.  Vitruvius  lib. 
9.  cap.  7  :  Achinapólus*  qui  non  e  Nas- 
centia,  sed  ex  conceptione  genethliologiss 


rationes  explicatas  reliquU.  Vide  Ge- 
nesis. 

1  Nascencia,  Origo,  genus.  Oodex 
MS.  Irminonis  Abb.  Sangerman.  fol. 
123.  col.  1  :  Est  de  Nascencia  eorum  una 
mulier  nomine  Adelaidis. 

1  Nascentia,  Apostema,  nascens  seu 
exerescens  tu  ber.  Acta  B.  Gerardi,  tom. 
1.  Junii  Dag.  770  :  Apostema  ad  modum 
ovi  grossi  natum  est...  et  tane  tam  prò 
calore  febris,  quam  prò  dolore  Nascenti», 
in  periculo  mortis  se  agnosceret. 

Nascentia  Terree,  Fructus  qui  ex 
terra  provenni  nt,  apud  Luciferum  Oala- 
ritanum  lib.  1.  prò  S.  Athanasio  pag. 
15. 1.  Edit.  ex  lib.  Paralipom.  cap.  28  : 
Maledicti  filii  ventris  tui,  et  Nascentia 
terree  tum,  armenta  boum  tuorum,  ubi 
Vulgata ,  fructus  terrai  tute.  Occurrit 
etiam  in  veteri  Charta  imperante  Lo- 
thario  Francor.  Rege,  apud  Jo.  Lucium 
lib.  2.  Hist.  Daimat.  cap.  2.  Atque  ita 
haec  vox  capienda  in  Regula  S.  Bene- 
dicti  cap.  39  :  Ergo  duo  pulmentaria 
cocta  Fratribus  sufficiant.  Et  si  fuerit 
unde  pqma,  vel  Nascentia  leguminum, 
addatur  et  tertium.  Id  est,  si  eo  anno, 
vel  hac  anni  tempestate,  pomorum,  seu 
fructuum,  et  leguminum  ubertas  fuerit, 
e  te.  quo  modo  Nativitatem  hac  notione 
usurpavit  Gregor.  M.  Hic  enim  halluci- 
nantur  Interpretes  Regulae  Benedic- 
tinae.  Lactantius  lib.  de  Mortibus  Per- 
seo utor.  num.  31  :  Cum  omnes  fructus 
auferas,  universa  Nascentia  violenter 
eripias,  eie.  Sic  gignentia,  neutro  gen. 
in  plurali,  prò  iis  quae  e  terra  gignun- 
tur,  etiam  dixisse  veteres  Scriptores 
observavit  Juretus  ad  libellum  secun- 
dum  S.  Ambrosi i  post  Symmachum 
pag.  329.  Vide  Natura  et  Glossar,  med. 
Graecitat.  in  réwrjaa. 

*  2.  NASCENTIA,  Fetura,  Gali.  Portée. 
Stat.  Vallis-ser.  rubr.  129.  ex  Ood.  reg. 
4619  :  Praesumatur  quod  qu&libet  vacha, 
capra,  ovis,  quae  data  fuerit  in  socidum, 
peperit  seu  produxerit  unam  Nascentiam 
quolibet  anno,  et  e.  Nostris  alias  Naisse- 
ment,  prò  Naissance.  VitaB  SS.  Mss.  ex 
Ood.  28.  S.  Vict.  Paris,  fol.  62.  v.  col.  2  : 
Son  Naissement  et  son  commencement 
veons.  Vita  J.  0.  Ms.  : 

Après  ìcestui  Naissement,  eie. 

NASCI0 ,  Nis ,  Nascendi  proprietas, 
actus  vel  passio  nascendi,  apud  Ugutio- 
nem. 

5  NASDA,  Gibbus.  Vide  Natra  2. 

*  NASELLO ,  Piscis  marini  genus. 
Tract.  Ms.  de  Pise.  cap.  117.  ex  Ood.  reg. 
6838.  O.  :  Asellus,  aliis  asino,  aliis  Na- 
sello, nostris  inerlus  dicitur.  Vide  Na- 
sanus. 

T  NASELLUS,  Nasicelus,  Nasitellus,  a 
Nasus,  Johan.  de  Janua  ;  Petit  nerf,  (nef 
vel  nez)  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sanger- 
man. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657  :  Nas,  Prov.  nasus,  Nasellus,  nasi- 
culus,  Nasitellus. 

NASIDIANITA.  Joan.  Sarisberiensis 
lib.  8.  Policr.  cap.  8  :  Ab  his  ergo  (convi- 
vi is  ci  vili  bus)  Nasidianitse  arcentur}  et 
quicunque  supercilii  gravitate  in  ma- 
rnano vultu  admissorum  hilaritatem 
offenda.  [*  f.  Ir  ri  sor.  Vide  supra  Na- 
rire  1 

1  NASILE,  Quod  tegit  nasum.  Vide 
Nasale. 

*  NASIS.  Vide  supra  Gresa. 

1  NASISTERGIUM  vel  Nasitergium, 
Linteolum  quo  nasus  emungitur,  Gali. 
Mouchoir.  Sebastianus  Perusinus  in  Vita 
B.  Oolumbae,  tom.  5.  Maii  pag.  351.  <*  : 
Receper atque  munusculum  et   Nasister- 


qiutn  consutum  propria  manu  B.  Colum- 
ose.  Meno  tus  Sermon.  fol.  54  :  Si  sii  ma- 
cula in  Nasitergio  tuo,  oportet  ponere  in 
lotritio. 

**  NASO,  Piscis  quidam.  Ruodlieb  fr. 
13.  vers.  13  : 

Pisces  namque  vorant,  illos  ubi  prendere  possunt, 
Pralisina,  lahs,  charpho,  Urico,  barbalulus,  orvo 
Alni,  Naso,  qui  bini  nilnis  inlus  sunt  acerosi,  etc. 

Alant  est  Capito.  Vide  Nasanus. 

1  NASONA ,  Species  glareae.  Statuta 
Astensia  fol.  32  :  Si  quis  de  cetero  veta- 
verit  alleni  capere  Nasonas  vel  garavellam 
vel  sablonum  in  glarea  Fanagri  vel  bur- 
h  u  tts   etc 

*  NASÓSUS,  Nasutus.  Glossar.  Gali. 
Lat.  ex  Ood.  reg.  7684  :  Nasosus,  qui  a 
grant  nés. 

*  NASOYRUM,  Locus,  ut  videtur,  ubi 
aliquid  reponitur  et  servatur.  Stat. 
Avellae  ann.  1496.  cap.  46.  ex  Cod.  reg. 
4624  :  Qu&  extraxerit  seu  exportavent 
alienum  canapum  vel  Unum,  in  et  de 
aliena  canaperia,  linerea,  Nasoyro,  exsu- 
torio  vel  repositorio,  solvat,  etc. 

*  NASPUM,  Instrumentum  ad  modum 
alabri,  quod  Italis  Naspo  dicitur,  fac- 
tum, carchesii  versati lis  species,  cujus 
usus  describitur  in  Tract.  Ms.  de  Re 
milit.  et  mach,  bellic.  cap.  39:  Naspum 
est  facile  atrahendi,  levandi  altius  omne 
magnum  pondus  et  agiliter  cum  pertica 
aut  sude  intus  ab  homine  sive  hominibus 
qiratur.  Cap.  40  :  Hoc  quatripes  cum 
Naspo  est  apprime  utilissimum  levandi  de 
terra  bombardai  /....  cum  suo  Naspo  pos- 
sunt pondera  altius  elevari  et  facile  decli- 
nari  ad  beneplacitum  operantis.  Vide 
infra  Varochium. 

NASSA.  Oharta  Occitanica  ann.  1312. 
in  48.  Regesto  Tabularli  Regii  n.  44  : 
Dedisse  et  concessisse  eidem  Bertrando 
Nassam  illam  quae  vocatur  la  Viscontau 
in  Castellania  de  sancto  Makario,  cum 
omnibus  quae  ad  nos  ratione  Nassae  illius 
in  pr aesenti  pertinent,  et  in  futurum  per- 
tinere  poterunt,  hdbendam  et  tenendam 

eidem  Bertrando  et   h&redibus  suis, 

reddendo  inde  nobis  et  haeredibus  nostris 
unam  lanceam  ad  Sporlam  in  mutatione 
domini.  Oharta  ann.  1216.  in  Tabular. 
Abbatiae  Frìgidi  montis  fol.  88  :  Quitavi 
etiam  Nassam  dictm  Ecclesia  quam  con- 
tra  eam  in  molendino  de  Cires  reclama- 
bant. 

35^*Nihil  impedit,  ut  opinor,  quomi- 
nus  iis  in  locis  Nassa  intelligatur  Fis- 
ca ri  a.  Gali.  Pescherie,  ut  in  tei  ligi  certo 
debet  in  Literis  Eduardi  III.  ann.  1341. 
apud  Rymer.  tom.  5.  pag. 229  :  Querelam 
dilectorum  et  fidelium  nostrorum  Majoris 
Juratorum...  civitatis  nostra  Baionae  rece- 
pimus,  conlinentem  quod  ratione....  cu- 
jusdam  fortalisii  ibidem  per  ipsum  cons- 
tructi  (prope)  quandam  Nassam  sive  pis- 
cariamt  in  aqua  vocata  la  Dore,ubi  nave* 
et  batellae  transire....  hactenus  solebant. 
Notum  est  Nassam  esse  Piscatorii  vasis 
genus,  ex  vimine  fere  contextum,  quo, 
ut  habet  Festus,  quum  intravit  piscis, 
exire  non  polest,  ninc  pi  scari  a,  Nassa 
generati  m  dieta  ;  in  piscariam  enim 
ingressus  piscis,  ut  in  nassam ,  evadere 
non  potest. 

*  Gurges,   locus  in  fluvio  coarctatus 

giscium  capiendorum  gratia,  vulgo 
ori,  alias  Nause.  Libert.  villae  de  Lu- 
nacio  dioec.  Agen.  ann.  1295.  in  Reg.  48. 
Ohartoph.  reg.  eh.  124:  Dimiserunt  me- 
dietatem  Nassarum  seu  piscariarum  in 
fluminibus  de  Garona  et  de  Olio.  Une 
Nause  à  prendre  anguilles,  in  Oharta 
ann.  1310.  ibid.  eh.  164.  Alia  ann.  1455. 
ex  Ood.  reg.  6956.  A  :  In  medio  dicti  flu- 


NAS 


NAS 


NAT 


571 


minia    Vidassoa   est   edificata    quadam 

Nassa  sive  piscaria,  vocata  Mongelos  ; 

dieta  piscaria  sive  Nassa  alse  perlina  unt 
utrumque  extremum  dieta  riparia,  vide 
mox  Nasserium. 

1  Nace,  Nasse,  Eadem  notione. 
Charta  ann.  1409.  apud  Rymer.  tom.8. 
pag.  580  :  In  qua  quidem  riparia  idem 
Carolus  habet  quoddam  Nace  piscenarium 
vocatum  la  Nasse  Guissen,  dictis  terra  et 
dominio  pertinens,  per  qua  quidem  Nasse 
et  ripanam  diversa  mer  candisse...  qua 
per  Nasse  et  ripariam  pradicta  trami- 
bunt,  certum  peagium,  etc. 

1  Nassa  Follaria.  Charta  Girardi 
Hamensium  Domini  ann.  1145.  ex  Ta- 
bulano Corbeiensi  :  In  tota  pr afata  aqua 
nec  ego  nec  aliquis  piscari  poterti,  nisi  in 
fossatis  castelli  mei,  et  homines  de  Sean- 
court  inter  molendinum  de  Margellis  et 
molendinum  de  Seancourt  piscari  pote- 
runteum  Nassis  Follariis.  Alia  Johannis, 
Girardi  successoris, ann.  1248  :  Sciendum 
etiam  quod  homines  de  Seancourt,  UH 
tantummodo  qui  cum  Nassis  Follariis  pe- 
des  piscari  de  jure  hactenus  consueverunt 
subtus  sclusam  de  Eskenfol,  piscari  pedes 
tantummodo  cum  Nassis  Follariis  ibidem 
in  poster um  poterunt  prout  debent.  Ex 
adjectis  in  hac  altera  Charta  verbi s 
pedes  tantummodo  forte  quis  suspicabi- 
tur,  Nassas  follarias  eas  dici,  quas  homo 
pedes ,  sin  e  navicula,  in  ripa  fluvii  po- 
nere  tantum  potest.  Erit  f.  qui  suspi- 
cetur  prò  follariis  legendum  fossariis, 
a  fossis,  in  quibus  nassae  poni  consueve- 
runt. 

N ASSALE.  Vide  Macepediculum. 

NASSELLA,  [Navicula,  Nacelle.]  Vide 
Naca. 

T  NASSERIUM.  Inventarium  Piquet  n. 
18.  cap.  41.  de  Volta  fol.  14.  v*.  ex  Ar- 
chi vo  Principis  de  Rohan  :  Itera  quod- 
dam Nasserium  cum  ten emento  itinere 
medio  scitum....  confrontami  oriente  cum 
fumine  Rodani.  An  legendum  Masso- 
rium, quod  idem  sit  ac Afa nsus  vel  Massa. 
Utramque  liane  vocem  vide. 

*  Eadem  notione  atque  Nassa,  nostris 
Nassier.  Lit.  remiss.  ann.  1403.  in  Reg. 
158.  Chartoph.  reg.  eh.  52:  Les  exposans 
firent  fair  e  un  Nassier  ou  chavissier  en  la 
riviere  de  Hercon....  avec  certaines  nasses 
ou  cochoiz  pour  prendre  les  poissons.  Nas- 
son,  Nassa  major,  in  Charta  Phil,  Pule, 
ann.  1289.  inter  Consuet.  Genove f.  Mss. 
fol.  5.  v°.  Unde  diminut.  Nasseron,  in 
Libert.  villae  de  Poilly  ann.  1341.  ex  Reg. 
74.  eh.  68  :  Lesquelz  habitans  ont  droit  de 
tendre  par  touz  les  travers  de  ladite  ri- 
viere à  Nassons,  à  Nasserons  et  à  jon- 
chées.  Nasten  vero,  Naviculae  speci es,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1393.  ex  Reg.  144.  eh. 
318:  Lesquelx  corame  ilz  voulsissent  passer 
la  riviere  d' Alter,  pristrent  un  petit  batel, 
appelli  Nasten. 

NASTAID.  Lex  Alem.  Ut.  56. 1 2  :  Liceat 
illi  mulieri  jurare  per  pectus  suum,  et 
dicat ,  Quod  maritus  meus  mini  dedit  in 
potestate,  et  eoo  possidere  debeo.  Hoc  di- 
etim Alamanni  Nastaid.  Ubi  Edi t io  He- 
roldi  habet  Nasthait.  Vox  composita,  ut 
volunt,  ex  Nast,  sive  Naestt  hoc  est, 
proximum,  et  aid,  sive  eed,  i,  juramen- 
tum;  quia,  aiunt,  nihil  corde  sive  vita 
propius  hominem  tangit.  (**  Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  906.] 

3S^  Aliam  lectionem  tum  verbis  legis, 
tum  praxi  forensi  convenientiorem 
.affert  Schilterus,  scilicet  Nachschait, 
quod  signifteat,  inquit,  donationem 
propter  nuptias  post  pacta  dotalia,  du- 
rante matrimonio  factam. 

NASTALjE,  Josepho,  'ApiceSóvec  :  nos- 
tris Esguilletes,  Germanis  Nestel,  unde 


Nestelen,  ut  observat  Josephus  Scaliger 
Epist.  205.  GIoss.  Gr.  Lat.  :  'Apiu$cSv, 
pendiclum,  àpTteSwviov,  pendiculus,  peni- 
culum.  Ugutio  :  Nastale,  cingulum,  vel 
fibula  qua  restringit  pallium  circa  col- 
lum.  Vetus  Interpres  Josephi  Annal.  1  : 
Nastale  ex  utraque  parte  ejusdem  a  parte 
pectoris  et  scapularum  astringit. 

Nastola,  Eadem  notione.  Tabula- 
rium  S.  Remigii  Remensis:  Casulam  de 
cendato  viridi  1.  Nastolam  cum  margare- 
tis  1.  mapulam  1.  etc.  Infra:  Alba  2. 
stola  2.  Nastola  2.  fanon  2.  Occurrit  ibi 
pluries.  Hariulfus  lib.  3.  Chronol.  Cen- 
tul.  cap.  3  :  Vestimentum  lineum  domini- 
cale 1.  Nastola  ex  auro  parata  2.  wanti 
castanei  auro  parati  2.  etc.  Hi  ne  forte 
Nastro,  Itali  usurpant  prò  vitta,  fas- 
ciola. Dantes  : 

Ne  si  parti  la  gemma  dal  suo  Nastro. 

Nastula,  et  Nastila,  apud  Petrum 
Comestorem  in  Histor.  Scholast.  cap. 
63.  Exod.  :  Nastilibus  vel  Nastulis  hinc 
inde  super  humeros  capitium  constrin- 
gentibus,  Adde  cap.  64. 

*  Translat.  S.  Vandreg.  ex  Cod.  reg. 
5506  :  De  linteamine  super  quod  transivit 
(S.  Audoenus)  et  camisia  et  N astuta.  Pro 
xij.  Nastulis,  xj.  sol.  in  Comput.  Ms. 
ann.  1245. 

Nastulus.  Statuta  Ord.  Praemonstrat. 
dist.  2.  cap.  13  :  Et  tam  prselati  quam 
subditi  subtularibus  rubeis,  non  Nastulos, 
sed  ligaturas  habentibus  sint  contenti. 
[Joh.  Coleti  Glossa  in  Statuta  Trecensia 
xiv.  saec.  fol.  6.  edit.  1530:  Duo  Nastuli 
seu  dua  cordula,  quibus  amictus  ante 
pectus  ligatur,  significant  intentionem  et 
finem.] 

*  Glossae  Biblicae  anonymi  ex  Bibl. 
reg.  :  Nastuli,  dicuntur  illa  vitta  subtiles, 
qua  solent  in  albis  et  in  superpélliciis  ad 
stringendum  circa  collum;  et  quandoque 
improprie  ponuntur  prò  modulis  vel  no- 
dulis. 

*  NAST0,  [Italis  Nastro,  ruban  :  «  Pro 
Nasto  aureo  posito  in  circuì  tu  eoru  ra- 
derà frisiorum.  »  (Arch.  Secret.  Vatic. 
Intr.  et  Exit.  Camer.  1471-72.  f.  93,)] 

*  NASTRUM,  [Ita].  Nastro,  Gali.  Ru- 
ban :  «  Pro  Nastro  a  uri,  seta,  filo  et  fac- 
tura.  »  (Mandat.  Camer.  Apost.  Arch. 
Vatic.  an.  1439-1443.  f.  12.)] 

1.  NASUS.  Charta  Silonis  Regis  Ove- 
tensis  in  Hispania  ann.  Ch.  777.  apud 
Sandovallium  :  Calicem  argenteum,  et 
patenam,  cum  aquamanili,  et  cum  suo 
Naso,  etc.  Ubi  ita  reddit  Sandovallius  : 
con  aguamanil,  y  con  su  pico.  Puto  le- 
gendum vaso,  seu  vase,  hoc  est,  pelvi. 
Vide  Vassus. 

MB  D.  Chàtelain  in  suis  Notis  ad 
Martyrologium  Roman  um  pag.  439.  reti- 
net  Naso,  qua  voce  calamum  intelligit, 
quo  fldeles  ad  hauriendum  sacrosanc- 
tum  Christi  Domini  sanguinem  olim 
utebantur.  Hanc  interpretationem  con- 
fi rmat  verbis  mox  sequentibus  :  Serviet 
ad  dandum  sanguinerà  Domini  populo. 
Dein  addit  calamum  hunc  sacrum  non 
ita  absurde  dici  nasum.  1°.  Quod  nasi 
formam  uteumque  referat  ;  2°.  Quod  eo 
Christi  sanguinem  sugerent,  ut  naso 
ducimus  aerem.  Nec  praetermisit  quod 
in  veteribus  vasorum  sacrorum  enume- 
rationibus,  ut  hic  Nasus,  sic  calamus 
aut  Pugillar  calici  et  patenae  subjungi 
consuevit.  Vide  Pugillares  et  Canna  ar- 
gentea in  Canna  4. 

Nasi  Absgissio.  Vide  Denasatus. 

*  2.  NASUS,  Nasum  suum  digitis  per 
summitatem  tenendo,  injuriam  expia- 
bant  in  jure  Norman nico.  Consuet.  Nor- 
man, part.  2.  cap.  20.  ex  Cod.  reg.  4651  : 


Quod  si  tali  convicio  querela  fuerit  pro- 
creata', et  querelatus  super  hoc  confessus 
fuerit  vel  convictus,  per  justitiarium  de- 
bet graviterper  pecuniam  puniri,  et  passo 
per  injuriam,  per  obprobrium  corporale 
debet  taliter  emendare,  quod  Nasum  suum 
digitis  per  summitatem  tenebit,  et  sic  di- 
cet  :  Ex  eo  quod  vocavi  te  latronem,  homi- 
cidam,..,.  mentitus  fui,  quia  hoc  crimen 
in  te  non  est,  et  ore  meo  quo  illud  protuli , 
me  mendacem  exhibui  ;  et  hoc  sollempni- 
ter  debet  fieri  in  assisiis,  vel  in  ecclesia 
die  sollempni. 

T  1.  NATA,  ut  Natta,  Gali.  Natte,  Sto- 
rea.  CJsus  Fontanell.  MSS.  :  Veniam  ac- 
cipiant  super  natam.  Codex  MS.  Montis 
S.  Michaelis  :  Tenetur  etiam  invenire 
juncum....  et  Natas  in  choro.  Reformatio 
Monasterii  Castrensis  ex  Arch  ivo  S. 
Victoris  Massil.  :  Helemosinarius  faciat 
Natas  in  claustro. 

0  2.  NATA,  Idem  quod  Noa  1.  Locus 
pascuus,  sed  uliginosus,  et  aquis  irri- 
guus.  Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1536. 
ex  Tabul.  de  Chissé  in  Turon.  :  Rem 
unam  aliam  terra  petiam...  ex  alia  (lon- 
gitudine) Natis,  Gallice  aux  noues^  ejus- 
dem medietaria  contiguam....  Item  unam 
prati  et  Nata  petiam,  etc.  Vide  infra 
Natatorium  2.  et  Noa  1. 

1.  NATALE,  Conditio,  status,  dignitas. 
Leges  Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  64  : 
Si  quis  de  homicidio  accusetur,  et  idem 
se  purgare  velit  secundum  Natale  suum> 
etc.  Id  est,  productis  testi  bus  suae  con- 
ditionis.  Cap.  68  :  Si  quis  liber  aut  ser- 
vus  occidatur,  Nalalis  sui  pretio  legitime 
componatur,  etc.  Adde  cap.  69.  75,  76. 
Pretium  nativitatis,  cap.  88.  Nalalitium, 
in  Legibus  Edwardi  Confessoris.  [Se- 
cundam  Notalictam  meam,  in  Testa- 
mento Nobilis  Johannis  Thomassini 
Equitum  armatorum  Regis  Capitanei 
ann.  1452.  ex  Schedis  Presidis  de  Mazau- 
gues.]  Vide  Pretium. 

2.  NATALE,  TevéeXiov,  in  Gloss.  Gr. 
Lat.  Ammoni us  Grammaticus  :  TevéeXia 

liei  twv  £cóvT(t>v,...  yvtloioi  liti  xa>v  TeOvqxó- 
tcóv,  |v  Tj  exa<jT<K  vj^épa  TexeXeuTYjxe.  Prasfat. 
ad  Libellumprecum'Marcellini  et  Faus- 
tini  pag.  11.  de  Damaso  PP.  Quos  etiam 
cum  ad  Natale  suum  solemniter  invitas- 
set,  etc.  Senator  lib.  8.  Epist.  33  :  Qui  ad 
Natale  S.  Cypriani  religiosissime  vene* 
rant  peragendum,  etc.  Lex  5.  Cod.  Th. 
de  Spectacul.  (15,5.)  :  Dominico,  qui  sep- 
limana  totius  primus  est  dies  et  Na- 
tale, etc. 

3.  NATALE,  Acclamati*}  nostris  olim 
familiaris  in  laetitia  publica,  Noel,  Noel! 
Frodoardus  de  Pontif.  Roman,  in  Leone 
III: 

...  Proceres  praconia  Christo 

Laeta  ferunt,  Regjque  poli  Natale  frequentane 

Chronicon  Beccense  an.  Dom.  1390  : 
Receptus  cum  gaudio  magno,  cunctis  cla- 
mantibus  Noel,  Noel.  Vide  Monstrelle- 
tum  1.  voi.  pag.  32.  52.  125. 147.  208.  etc. 
Berrium  in  Hist.  Caroli  VII.  ann.  1437. 
et  ibi  Andr.  Duchesnium,  Chronicon 
Scandal.  Ludovici  XI.  Doronvilleum 
pag.  271.  Histor.  Arthuri  Ducis  Britan. 
pag.  7.  etc. 

55§"  Hujusmodi  usus  etiamnum  viget 
apud  Rotomagenses,  die  Ascensionis 
Domini,  in  celebri  illa  processione,  in 
qua  vinctus  unus  dignus  morte  cum 
sociis  suis,  si  quos  habet,  tribus  vici  bus 
S.  Romani  capsam  sublevat,  in  absolu- 
tionis  signum,  toties  acclamante  po- 
pulo  Noel  Noel  Noel. 

°  Memor.  D.  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
94.  ubi  de  baptismo  Caroli  VI  :  Cum 
maxima  multitudine  plebis  acclamante 


572 


NAT 


NAT 


NAT 


cum  gaudio  magno.  Noe,  Noe,  Hinc  Jeux 
de  Noel  appellati,  qui  diebus  laetitiae  pu- 
blic» agebantur.  Vide  supra  Ludus  Na- 
talis. 

<*  4.  NATALE,  nude  dicitur  Festum 
Nati  vita  tis  B.  M.  V,  Charta  ann.  1257. 
in  parvo  Reg.  S.  Germ.  Prat.  fol.  47. 
col.  2  :  Actum  anno  Domini  1257.  die 
Jovis  post  Natale  mense  Septembri.  Sed 
nescio  quis  festus  dies  significetur  in 
Lib.  nig.  prior.  S.  Petri  Abbavil.  fol. 
34.  v°  :  Lesquelx  capellain  en  recepvent 
xxx.  sols  Van  de  Noel  bacre,  alias  Noel  le 
bruyant. 

T  NATALIA,  Oblationes  prò  baptismo, 
Gallic.  Nataux,  ut  in  C h ar tu Jario  Gem- 
me ticen si  tom.  1.  pag.  34  :  Nous  tenons... 
le  patronage  et  presentation  de  VEglise 
paroissiale  de  S.  Vaast  dudit  lieti  ou  dio- 
cese  de  Rouen...  et  la  moitié  des  sepul- 
tures,  Nataux,  of^randes  et  oblatiòns,  qui 
se  font  chaque  jour  de  Van  en  laaite 
Eglise. 

*  NATALICIA,  Conditio,  status,  digni- 
tas.  Vide  Natale  1. 

T  1.  NATALIGIUM,  Nativitas,  natalis 
dies.  Anno  a  Dominico  Natalicio  1476. 
apud  Madox  Formul.  Ànglic.  pag.  336. 

*  2.  NATALICHJM,  Donum,  quod  alicui 
die  ejus  natalitio  offertur.  Censorin.  de 
Die  natali  cap.  1  :  Natalicii  titulo  tibi 
mitto.  Vide  ibi  Linde nbrog. 

1.  NATALIS,  Festus  dies  Sanctorum  a 
Christianis  cultus.  Beletus  de  Divin. 
off.  cap.  4  :  Nativitas  proprie  appellatur 
festum  illius  Nativitatis,  qua  est  in  carne 
et  in  mundo,  ita  ut  hinc  solum  dicatur 
Nativitas  Christi,  B.  Marise,  et  Joannis 
Baptistse,  quod  horum  Nativitates  dun- 
taxat  ab  Ecclesia  celebrentur.  Natalis, 
vel  Natale,  et  Natalitium  vocatur  Sanc- 
torum ex  hoc  s&culo  commigratio  :  quia 
ut  saeculo  et  mundo  moriuntur,  ita  lune 
cedo  nascuntur.  Adde  Amalarium  lib.  4. 
de  Eccles.  offic.  cap.  35.  Rabanum  lib. 
2.  de  Instit.  Cleric.  cap.  43.  Honorium 
Augustod.  lib.  3.  cap.  17,  et  Durandum 
lib.  7.  cap.  1.  n.  18.  Smyrnensis.  Ecclesia 
apud  Eusebium  lib.  4.  Hist.  Eccl.  cap. 
J5.  diem  mortis  S.  Polycarpi  yevéÓXtov 

Sliipav  vocat  :  diem  passionis  vertit  Ru- 
nus.  S.  Augustinus  Serm.  10.  de  San- 
ctis  :  Diane  Natalem  istorum  colimus, 
quos  beatius  aeternae  vitse  mundus  edidit, 
quam  mundo  maternorum  viscerum  par- 
tus  effudit.  Idem  in  Psalm.  39  :  Mortes  in 
quas  Pagani  s&vienunt,  in  illis  hodie  re- 
ficimur,  Natalem  Martyrum  celebramus, 
exempla  Martyrum  nobis  proponimus. 
Eusebius  Gallicanus  sive  Caesarius  Ho- 
mil.  50.  de  S.  Genesio  :  Bealorum  Mar- 
tyrum passione» ,  Natales  vocamus  dies, 
quando  eos  martyrii  vita  et  Gloria?  fides, 
dum  ingerit  morti,  genuit  et  atterritati, 
et  perpetua  gaudia  brevi  dolore  partuHU, 
etc.  Paulinus  Natali  3-  S.  Felicis  : 

Venit  festa  dies  coelo,  celeberrima  terris, 
Natalem  Felicis  agens,  qua  corpore  terris 
Occidit,  et  Ghristo  superis  est  natus  in  astris, 
Caelestem  naclus  sine  sanguine  Marlyr  honorem. 

Philippus  Eystetensis  in  Vita  S.  Willi- 
baldi  cap.  11  :  O  quam  optabilis  est  illa 
dies  Sanclis  et  Dei  fidelibus,  in  qua  etsi 
moriuntur  mundo,  nasci  tamen  feliciter 
incipìunt  in  casto  !  Et  ideo  sancta  mater 
Ecclesia  hunc  diem  non  mortis,  sed  Nati- 
vitatis appellai,  quia  post  mortem  carius 
gaudia  incipiunt  possidere  aeternae  hsere- 
ditatis.  Adde  Petrum  Ohrysologum 
Serm.  129.  Nicola um  PP.  ad  Consulta 
Bulgaror.  cap.  5.  Rad ulphum FI aviniac. 
lib.  4.  in  Ltsvit.  cap.  2.  etc. 

Natalis,  vox  etiam  usurpata  in  festd 
Translat.  Reliquiarum.  Martyrologium 
S.  Hieronymi  :  4.  Non  Àug.  in  Antiochia 


Natalis  reliquiarum  Stephani  Protomar- 
tyris  et  Diaconi,  etc.  Ita 

Natalis  Calicis,  Dies  Coenae  Domini 
appellatur,  cujus  nomenclaturae  ratio- 
nem  affert  Eligius  Noviomens.  Episcop. 
Homil.  10  :  Vocatur  haec  dies  Coma  Do* 
mini  :  vocatur  et  Natalis  Calicis  :  et  me- 
rito talibus  prsefulget  miraculis,  quia  hac 
eadem  die  mysticum  Pascha  Dominus 
cum  Discipulìs  celebrans,  Sacramenta 
Corporis  et  Sanguinis  sui  illis  atque  per 
illos  nobis  tradidit,  et  ipse  celebra twnis 
initiumfecit.  Vita  S.  Genovefae  num.  33  : 
A  die  sancto  Epiphanise,  usque  ad  Nata- 
lem  Coenae  Calicis,  qui  est  Domini,  etc. 
Ratramnus  Monachus  Corbeiensis  lib. 
4.  con  tra  Graecos,  cap.  3.  ex  Vita  S.  Sil- 
vestri PP.  :  Natalem  Calicis  aimiliter  ut 
diem  Dominicum  habere  debemus,  in 
quo  sacrificium  Dominici  Corporis  et 
Divini  Sanguinis  ab  ipso  Domino  ce- 
lebralionis  sumpsit  initium.  Graeca  Eu- 
sebii,  cui  Vitam  S.  Silvestri  adscri- 
bit  Ratramnus,  ut  et  aliquot  Codi- 
ces  MSS.  profert  eadem  Vita  a  Com- 
befìsio  edita  pag.  268.  quo  loco 
ité|wixY)  Tjjxépa  vocatur,  qua?  Natalis  Cali- 
cis Ratramno.  Petrus  Bl esensi s,  qui  in 
Codd.  MSS.  Pictor  cognominatus,  in 
Tract.  de  S.  Eucliaristia  cap.  13  : 

Hoc  in  Natali  Calicis  non  est  celebra  tum, 

Quando  pascha  novum  velus  est  post  Pascha  dicatum. 

Exstant  Homil iae  in  Natalem  Calicis  ab 
Avito  Viennensi  conscriptae  fragmenta, 
in  ter  illius  opera.  Natalem  Calicis,  prò 
ipsa  divina  Eucharistia  usurpat  Pas- 
chasius  Abbas  Corbeiensis,  de  Corpore 
et  Sanguine  Dom. 

Natalis  Sagr  amenti,  lib.  1.  Sacra - 
ment.  Eccl.  Roman,  n.  1.  sed  et  yevéffta 
quasvis  rerum  memorabili  um  seu  illus- 
trium  memorias  annuas  vocabant.  Ita 
Sozomenus  lib.  6.  cap.  2.  ait,  vevécta 
<rei<T|ioO  sub  Valentiniano  quotannìs  ce- 
lebrasse Alexandrinos,  seu  forte  publi- 
carum  Litaniarum  ob  istum  teme  mo- 
tum  institutionem. 

Nat  ale  s,  Quatuor  praecipuae  anni 
festivitates,  nostris  Jours  Nataux.  Charta 
Pontii  Episcopi  Atrebatensis  in  Tabu- 
lano S.  Berti  ni  :  Singulis  annis  20.  soli- 
dos  cursalis  moneta?  reddere  tenebitur  4. 
Natalibus,  scili cet  in  festo  omnium  SS.  5. 
sol.  in  Natali  Domini  5.  sol.  in  Pascha  5. 
sol.  et  reliquos  5.  sol.  in  Pentecoste. 

9  Charta  Nic.  I.  Camerac.  episc.  ex 
Tabul.  S.  Crucis  Camerac.  :  Ita  quidem 
quod  in  solempnibus  diebus,  qui  Natales 
vulgo  dicuntur,  etc.  Redit.  comitat.  Na- 
murc.  ann.  1289.  ex  Reg.  Cam.  Comput. 
In  sul.  sign.  Le  papier  aux  aitselles  fol. 
23.  v°  :  Encor  i  a  (a  Spies)  h  cuens  iij. 
fiés  Van,  à  iij.  Nautaux  de  Van,  iij.  ples, 
h'on  apele  plés  centains,  e7 est  à  chacun 
Natal  j.  plait. 

Natalis,  Dies  solennis,  seu  anniver- 
sarius,  quo  quis  in  dignitate  quapiam 
inauguratus  est.  Natalis  imperii,  apud 
Capitolinum  in  Pertinace,  et  Eumenium 
Paneg.  9.  Natalis  Valentiniani  purpuree, 
in  Laterculo  Sii  vii.  Natalis  adopiionis, 
apud  Spartian.  in  Adriano.  Lactantius 
de  Morti b.  Persecutor.  num.  46  :  Statuit 
Jmperalor  pr&lium  diei  Kalendarum 
Maiarum,  quee  octavum  annum  nuncupa- 
tionis  ejus  implebant,  ut  suo  potissimum 
Natali  vincer etur.  Ita  Sixtus  PP.  in 
Epist.  ad  Cyrillum  Alexandrinum  anno 
430.  et  in  Epist.  ad  Joannem  Antioche- 
num,  Hilarus  Papa  in  Ep.  2.  ad  Episco- 
pos  Tarraconens.  provinciae,  S.  Ambro- 
sius  Ep.  60.  ad  Felicem  Comensem,  Au- 
gustin.  Ep.  255.  Paulinus  Ep.  16.  Grego- 
rius  M.  in  libro  Sacram.  Fortunatus  lib. 


5.  Poem.  3.  Ennodius  dict.  1.  Anasta- 
sius  in  Hadriano  L  Hadrianus  IL  Epist. 
11.  ad  Actardum,  Leo  VII.  in  Epist. 
post  Chronicon  Reichersp.  pag.  17.  lib. 
1.  Sacrament.  Eccles.  Rom.  cap.  97.  98. 
101.  lib.  3.  cap.  37.  Diurnus  Rom.  cap. 
3.  tit.  13.  Testamentum  Aidrici  Episcopi 
Cenoman.  in  illius  Vita  pag.  51.  54.  SS. 
Et  hinc 

Natalis  Cathedra  Petri,  cujus 
festum  agunt  Christiani,  de  quo  sic  Au- 
gustin.  Serm.  15.  de  Sanctis  :  Institutio 
solemnitatis  hodiernse  a  senioribus  nos- 
tris Cathedrae  nomen  accepit,  ideo  quod 
primus  Apostolorum  Petrus  hodie  Épis- 
copatus  Cathedram  suscepisse  referatur. 
Recte  ergo  Ecclesiae  Natalem  sedis  illius 
coluntf  quam  Apostolus  prò  Ecclesiarum 
salute  suscepit.  Vide  Turneb.  lib.  23. 
Adv.  cap.  4.  Baron.  ad  Martyrol.  3.  et 
13.  Jan.  Rosweidum  ad  Paulini  Ep.  16. 
Bollandum  ad  18.  Januarii,  Livineium 
ad  Paneg.  pag.  332.  etc. 

WT  Solemnis  erat  Episcoporum,  ac 
praesertim  Romanorum  Pontificum  Na- 
talis seu  anniversarius  ordinationis 
dies,  atque  ad  eum  celebrandum  Con- 
sacerdotes  suos,  hoc  est  Episcopos  invi- 
tare solebant,  eosque  solos  ex  more, 
nisi  honoris  ergo  quandoque  Presbyteri 
invitarentur.  Haec  patent  ex  Epistola 
20.  S.  Paulini  adhuc  Presbyteri  ad  Del- 
phinum  num.  2.  ubi  lonuens  de  Anas- 
tasio PP.  ait  :  Ad  Natalem  suum,  quod 
Consacerdotibus  suis  tantum  de f erre  so- 
let,  invitare  dignatus  est.  Aderant  autem 
hisce  festivitatibus  Episcopi  non  pauci, 
ut  constat  tum  ex  illa  venerabili  Synodo, 
quam  Natalis  Sixti  PP.  dies  f avente  Do- 
mino congregarat,  ut  ipse  loquitur  in 
Epistola  ad  Cyrillum  jam  laudata,  tum 
ex  pluribus  Sermonibus,  quos  Natalibus 
suis  ad  Episcopos  habuit  Leo  M.  Sic 
Sermone  I.  cap.  3  :  Cumque  hanc  venera- 
bilium  Consacerdotum  splendidissimam 
frequentiam  video,  angelicum  nobis  in 
tot  sanctis  sentio  interesse  conventum. 
Exinde  celebri tatem  illam  ad  B.  Petri 
gloriam  refert,  ut  et  Sermone  3.  quem 
sic  claudit  :  UH  ergo  hunc  servitutis  nos- 
trae  Natalitium  diem,  UH  adscribamus 
hoc  festum,  cujus  patrocinio  sedis  ipsius 
meruimus  esse  consortes.  Simili  modo 
loquuntur  Sixtus  et  Hilarus  cita  tis 
epistolis. 

Natalis  Templi,  Basiliche,  seu  ejus 
dedicationis,  in  Sermone  de  Dedicatione 
Ecclesise  edito  a  Jac.  Petito. 

^2.  NATALIS,  Patria,  Gali.  Pays  natal. 
Vita  MS.  S.  Winwaloei  :  Natalem  autem 
propriam  linquentes,  coacti  acriter  alie- 
nam  petivere. 

^3.  NATALIS,  Fraternus,  vel  naturalis. 
Gesta  Consulum  Andegav.  tom.  10.  Spi- 
ci 1.  Acheriani  pag.  489  :  Sulpitius  vir 
prudens  armisque  strenuus  fuit,  cujus 
frater  Lisoius  non  inferior  virtute  ex  ti  tit, 
qui  ita  Natali  amicitia  erant  conjuncti, 
ut  eorum  vita  ab  omnibus  laudaretur. 

\  NATALITIUM  Vide  Natale  1.  et  Nata- 
licium. 

\  NATALITIUS  Dies.  Vide  Natalis  1. 

t  NAT  ATA.  Vide  Ghatasiarares. 

I  NATATICUM.  Vide  Navaticum. 

NATATORIA,  Piscina,  in  Gloss.  Lat. 
MS.  Regio,  [et  in  Auctario  Janssonii, 
ad  Glossar.  Isid.]  Natatoria  Siloe,  Joann. 
cap.  9.  KoXu(jL6vi6pa  in  Gr.  [quam  vocem 
Graeca m  idem  Interpres  Piscinam  red- 
dit  cap.  5.  v.  4.  et  7.  Ambrosius  autem 
hic  modo  natatoriam  usurpat,  modo 
Piscinam  cap.  4.  de  iis  qui  myst.  init] 
Glossa?  Graec.  Lat.  :  KokvpSrfiooL,  Piscina, 
Natatura,  leg.  Natatoria.  Vide  Sidonium 
lib.  2.  Epist.  2. 


NAT 


NAT 


NAT 


573 


1.  Natatorium,  Fons  Baptismatis, 
yoXuu.6iQ8pa.  Hist.  Miscella  in  Zenone  : 
In  Natatorio  sancti  MartyHs  Barlase. 

*  2.  NATATORIUM,  Idem  quod  supra 
Nata2.  Locus  pascuus,  sed  uliginosus, 
et  aquis  irriguus.  Oharta  Hug.  episc. 
Autiss,  ann.  1135.  in  Chartul.  Ponti niac. 
lib.  5.  eli.  18  :  Bertrannus  de  Salliniaco 
et  Walterus  filius  ejus...  dederunt  quic- 
quidj  tam  in  plano  quam  in  nemore  apud 
ulmeta,  quse  sunt  juxta  Natatoria  S. 
Aniani.  Alia  Manas.  episc.  Aurelian. 
ann.  1177.  in  ter  Instr.  tom.  8.  Gali. 
Christ.  col.  521  :  Prseterea  Natalorium 
vel  noam  semoris  (vel  senioris)  Tellei  sub 
annuo  censii  xij.  denariorum  prsescripti 
canonici  S.  Evurtii  possidebunt. 

1  NATATUS.  Oharta  Piscatorura  Mas- 
si), ann:  1451  :  Petierunt  quod  valeant 
visitare  tonairas  omnes,  quotiescumque 
voluerint  ut  sint  stagnx  et  Natatse,  hoc 
est,  suberis  frustis  seu  particulis  ins- 
tructae  ex  una  parte,  ut  natent,  et  ex 
aliaplumbi  globulis,  ut  in  profundum 
descendant  ex  ea  parte,  ut  in  retibus 
passim  videmus. 

*  NATELLUS,  dimin.  a  Natus,  pueru- 
lus.  Vita  S.  Olarae  tom.  2.  Aug.  pag.  767. 
col.  1  :  Sancta  et  gloriosa  virgo  Clara, 
redde  mihi  miserum  filiummeum.  Redde, 
ait,  redde  infelici  mairi  Nalellum.  Neino, 
prò  Nain,  petit  enfant,  in  Lit.  re  miss, 
ann.  1436.  ex  Reg.  173.  Ohartoph.  reg. 
eh.  421  :  Huguenin  Sauleu  dist  au  ò*up- 
pliant  qu'il  n'estoit  que  ung  Neino,  qu'il 
lui  toraroit  le  nez,  si  qu'il  lui  en  feroit 
saillir  le  lait. 

°  NATES  Pergutere,  Usus  apud  Ita- 
los  in  cessione  honorum.  Vide  supra  in 
Cessio. 

1  NATHA,  Gibbositas.  Vide  in  Natia  2. 

1  NATHINJEUS,  Dedititius.  Vide  Na- 
tmeuQ 

1  NÀTHWITE.  Charta  Anglicana:  Quod 
nec  dictus  Philippus  de  Avery,  nec  hsere- 
des  sui  de  csetero  petere  possint  aliqua 
tallagia,  nec  etiara  francum  plegium,  nec 
etiam  aliam  demandam,  quse  vocatur 
Nathwite,  Thomas  Blount  in  Nomolexico 
suspicatur  vocem  d  eri  vari  a  Saxonico 
Ny^,  Nequitia,  et  Wite,  Poena, 
muleta,  adeo  ut  idem  sit  quod  Lairwita. 
Vide  in  hac  voce. 

NATIOffi,  Olunes,  Ital.  Natiche,  prae- 
sertim  Danti  in  Inferno  cant.  20.  vetus 
Interpres  Moschionis  apud  Scaligerum 
in  Epistolis  :  yXovcoÉ,  Naticse.  Glossae 
Graec.  Lat.  :  nuyij,  Natica.  [S.  Ambrosius 
de  Noe  et  Arca  cap.  7  :  Lat  era,  Naticae 
femora  et  crura  mensurse  latitudinem 
ipsa  specie  significante 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657  :  Natica  natulse,  dim.  nates,  ancas, 
Prov.  Tract.  Ms.  de  Re  mi  lit.  et  mach, 
bellic.  cap.  150  :  Habens  cornuum,  re- 
mum,  ac  corio  caprino  cinctus  super  JVa- 
tices  conflato,  vadit  ac  supernatat  per  pe- 
lagurn  sive  flumen.  Hinc  nostris  alias 
Nache,  Nage  et  Naige.  Lit.  re  miss.  ann. 
1363.  in  Reg.  95.  Ohartoph.  reg.  eh.  58  : 
Le  suppliant  courroucié  et  esmeu  feri  le- 
dit  Guillot  Longuet  de  sa  main  deux 
cops  sur  les  Naches.  Aliae  ann.  1385.  in 
Reg.  126.  eh.  248  :  Lequel  Robert  prist 
ledit  Tassiti  et  le  bati  sur  les  Naches  ou 
sur  les  fesses  d'unes  verges.  Glossar.  Gali. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  :  Nage,  fesse,  na- 
tes.  Oharta  A u berti  abb.  Castr.  ann. 
1247.  ex  Chartul.  Campan.  fol.  343.  col. 
1  :  La  femme  qui  dira  vilonie  à  autre,  si 
corame  de  pulage,  palerà  5.  s.  ou  eie  por- 
terà la  pierre  toute  nue  an  sa  chemise  à 
la  procession,  et  cele  la  poindra  après  an 
la  Nage  d'un  aguillon..  Lit.  re  mi  ss.  ann. 
1387.  in  Reg.  132.  eh.  65  :  L'exposant  prist 


ledit  Adenin,  qui  estoit  enfant  de  Vaage 
de  douze  ans  ou  environ,  le  rebrassa  par 
derriere  et  lui  donna  pluseurs  cops  de  la 
pausine  sur  ses  Nages.  Aliae  ann.  1426.  in 
Reg.  173.  eh.  455  :  Le  suppliant  fery  Je- 
han  Husson  ung  cop  ou  vif  braon  de  la 
Nage.  Aliae  ann.  1451.  ex  Reg.  185.  eh. 
106  :  Le  suppliant  frappa  par  chau.de  cole 
icelle  Agnès  deux  ou  trois  coups,  tant  en 
Vun  de  ses  bras  que  ès  Naiges,  dfun  petit 
couslel  qu'il  avoit.  Vide  supra  Naca. 

•  NATICIDIUM,  Flagrum  natibus  ex- 
ceptum,apud  Scioppium. 

•  NATIMEATO.  Charta  ann.  1043.  apud 
Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  1080  :  De  isti  rebus,  quse  superius  le- 
gitur,  omnia  ex  omnibus  tollere  vel  sup- 
traere  aut  minuare  volueril,  sit  Nalimeato 
et  maledicto,  etc.  Ubi  aliae  similes  Char- 
tae  habent,  Analhematizatus. 

1  NATINARI,  Negotiari.  Gloss.  Isid.  ex 
Festo,  apudquem  :  Natinatio,  negotiatio 
et  Natinalores,  (Negotiantes  vel  Nego- 
tiatores,  ut  supplendum  videtur,  et)  ex 
eo  seditiosi.  Natmare  dtetum  prò  natare, 
docet  Martinius  in  Lexico/  exponitque 
More  natantium  semper  in  negotiis  ftuc- 
tuare  :  ubi  et  illud  Oatonis  :  Audito  tu- 
multu  Macedonia^  Etruriam  et  c&teros 
Natinare,  redditur  tumultuari. 

1  NATINEUS,  Acolythus.  Vita  S.  Hu- 
gonis  Monachi  uEduensis,  saec.  5.  Bene- 
aie  t.  pag.  94  :  Si  eque  ex  more  ecclesias- 
tico gradatim  sacratus  processit  usque  ad 
Natinei  of/ìcium  ;  et  licei  in  minoribus 
gradibus  adhuc  constitutus,  tamen  ipsis 
reverentissimis  Sacerdotibus  erat  admi- 
randus.  Vitae  scriptor  allusit  ad  vet. 
Testamenti  Nathinseos  seu  Gabaonitas 
perpetuo  famu  litio  addictos  decreto,  de 
quo  Jos.  cap.  9.  turaque  dictos  Nathi- 
ne os,  cura  David  consti tuit  ut  Levitis 
servirent,  sicutLevitae  Sacerdotibus  sci- 
licet  ab  Hebraeo  o>j>ri2,  Dedititii,  minis- 
tri, servi  publici.  Nathin&i  memorantur 
lib.  1.  Paralip.  9.  2.  et  passim  apud  Es- 
dra ni.  Quidam  legunt  Nathinesi,  Leg. 
^Nh  the  nsei 

•  NATINNEUS,  Minister  Inferioris  or- 
dinis  inter  ecclesiasticos.  Codex  Ms. 
tom.  1.  Hist.  Cassin.  pag.  62.  col.  2  : 
Induunt  se  omnes  pariler  sacerdotes  et 
levitae,  Natinneique  sacris  optimisque 
vestimentis,  et  procedunt  caute.  Vide  Na- 
tineus. 

9  Hinc  forte  Natier  inter  officia  les 
nauticos  infimi  subsellii  recensetur,  in 
Reg.  Pater  Cam.  Oomput.  Paris,  fol. 
180.  r°.  :  Item  comites  prenoient  chascun 
vi.  I.  le  mois  et  pour  despens  xxx.  solz.., 
Item  Natier s  iiij.  I.  le  mois  et  pour  des- 
pens xx.  solz. 

1.  NATIO,  Nativitas,  generis  et  fami- 
liae  conditio.  Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  9. 
|  16  :  Pro  ìwmine  libero  secundum  Na- 
tionem  suam.  Ad  de  Edictum  Rotharis 
Regis  Long.  tit.  77.  §  3.  p*  Roth.  377.  98.] 
Hinc  emendandae  vet.  Gloss»  :  Navitio, 
yeveà.  Legendum  enim  Natio.  [Gesta Tre- 
vir.  Arcbiep.  apud  Marten.  Ampliss. 
Collect.  col.  383  :  Namproprium  occultse 
Nationis  fratrem,  qui  propriam  uxorem 
occulte  interfecerat  spe  solemnioris  obli- 
nendm,  licei  ab  Archiepiscopo  prò  fratre 
esset  reputai us,  supplicio  rotali  interi- 
mere  permisit.] 

1 2.  NATIO,  Agnatio,  cognatio,  familia. 
Chartularium  Matiscon,  fol.  25  :  Bai 
mansum  cum  mancipiis  illic  commanen- 
tibuSf  cum.  Natione  eorum. 

<*  Charta  ann.  1029.  apud  Murator. 
tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  343: 
Ordinamus,  ut  semper  qui  major  fuerit  ex 
Natione ,  habeat  ipsam  ordinationem. 
Nation,  eadem  acceptione,  in  Pacto  inter 


Rob.  comit.  Droc.  advocat.  monast.  S. 
Valer,  et  monacbos  ejusd.  monast.  ann. 
1321.  in  Reg.  61.  Ohartoph.  reg.  eh.  290  : 
Item  du  debat  meu  pour  les  frans  de  la 
Nation  de  S.  Walery,  sur  che  que  les 
gens  dudit  conte  disoient  que  il  devoient 
eslre  appelé,  quant  aucuns  veut  prouver 
que  il  est  de  ladite  Nation.  Id  est,  de  iis 
qui  de  familia  monachorum  habebantur. 
3.  NATIO,  prò  Natatto,  apud  Celsum 
lib.  3.  cap.  24.  qua  scilicet  aestate  ute- 
bantur  veteres,  ut  balneis  hieme.  Vide 
eumdem  cap.  21.  ejusdem  libri,  et  lib. 

4.  cap.  5. 

*  4.  NATIO,  Regio,  Gali.  Pais,  contrae. 
Chron.  Anglic.  Tu.  Otterbourne  edit. 
Hearn.  pag.  26  :  Qui  (Aureli  us)  fosdere 
inito,  dedit  eis  vi  tam  et  Nationem  juxta 
Scotiam.  Vide  infra  Naturalis  3. 

1.  NATION ES,  in  quas  Studiorum,  seu 
Academiarum  Scholastici  dividuntur, 
quaein  singulis  quaterno  fere  semper 
defini untur  numero  ;  verbi  gratia  Pari- 
siensis  quatuor  nationibus  constat , 
Franciae,  Picardi»,  Normanniae,  et  Ger- 
maniae,  quas  olira  Angliae  dicebatur.  Ita 
in  Privilegiis  Academiae  Viennensis  in 
Austria  ab  Alberto  III.  Duce  Austri» 
concessis  ann.  1384.  eadem  Universitas 
in  quatuor  partes,  quas  solitum  est  Natio- 
nes  vocari,  ad  instar  Parisiensis  studii 
dividitur,  in  Nationes  scilicet  Austra- 
lium,  Rhenensium,  Vngarise,et  Saxonum. 
Vide  Lambecium  lib.  2.  Oomment.  de 
Bibl.  caesar.  cap.  5.  et  Histor.  nuperam 
Academiae  Parisiensis.  p*  Savin.  Histor. 
Jur.  Rom.  med.  temp.  tom.  3.  cap.  21. 
|  71.  et  127.] 

«2.  NATIONES,  Plebeii.  Oharta  ann. 
1059.  inter  Instr.  tom.  11.  Gali.  Christ. 
col.  15  :  Testificor  etiam  omnia  dona, 
ause,  me  prsesente,  volente  ac  rogante, 
oarones,  milites  et  Nationes  terree  mese 
eidem  ecclesia  in  eleemosynam  Uberam 
contulerunt,  etc. 

*  NATITENUS,  Usque  ad  nates.  Vita 

5.  Corbin.  toni.  3.  Sept.  pag.  293.  col.  2: 
Femur  ejus  dextrum  ita  flectebatur,  ut 
calca neum  ejus  Natitenus  rigebalur. 

1.  NATIVITAS ,  Annonae  abundantia, 
fructuum  collectio,  Gal lis  Recolle.  Gre- 
gorius  M.  lib.  1.  Ep.  70  :  Tantum  hic 
parva  Nativitas  fuit,  ut  nisi...  f rumenta 
de  Sicilia  congregentur,  fames  vehemen- 
ter  immineat.  Vide  Nascentia. 

2.  NATIVITAS,  Dies  Sancti  natalitius. 
Martyrum  nativitates,  in  1.  Indice  Con- 
cini Cloveshoviensis  ann.  747.  cap.  13. 
Vide  Natalis  1. 

3.  NATIVITAS,  Ingenuitas,  sinceri tas, 
quomodo  Naìveté  dicimus.  Dinamius 
Patricius  in  Vita  S.  Maximini  Episc. 
Re^iensis  :  Nam  ut  mysticse  actionis  ejus 
insignia  nihil  habeant  ambiguum,  nihil~ 
que  ex  iis  vulgaris  assertio  fabulosum 
efficiat,  aut  de  Nativitate  suspectum,  gu& 
ab  ilio  facta  sunt  et  comprobata,  veridico 
sermone  narranda  sunt.  Vide  alio  sensu 
in  Nativus. 

*  Niceté  vel  Nichela,  nostris,  Simpli- 
citas,  imbecilillas.  Lit.  remiss.  ann. 
1395.  in  Reg.  147.  Ohartoph.  reg.  eh. 
340  :  Le  suppliant  par  Niceté  et  jeunesse 
fust  par  nuil  en  Vostél  de  Jehan  du  Jat 
et  de  Guillemette  sa  femme,  laquelle  il 
prinst  oultre  le  gre  d'elle  et  de  sondit 
mary.  Guignevilla  in  Peregr.  hum. 
gen.  MS.: 

En  toi  je  ne  voi  que  sotie, 
Et  Nichelò  et  musardie. 

0  Hinc  Nice  in  Nidering,  et  Niche,  prò 
Stolidus,  ineptus.  Le  Roman  du  Gheva- 
lier  au  Barisel  : 

Il  n'espargnoit  sage  ne  Niche. 


574 


NAT 


NAT 


NAT 


Unde  etiam  Nichèmeat,  prò  Follemente 
ut  apud  practicos,  id  est,  Preeter  jus  et 
«quum,  in  Oonsuet.  Bellovac.  Bellona. 
Mss.  cap.  61.  et  64.  Vide  Nidasii. 

*  Huc  quoque  pertinet  vox  Nigosseu- 
rément,  In  ente,  ìnscienter,  in  Lit.  re- 
miss, ann.  1478,  ex  Reg.  206.  eh.  1022  : 
Icellui  Petit  dist  au  suppliant,  veez  cy 
une  lettre  bien  Nigosseurément  faide.  Et 
lors  ledit  suppliant  demanda  pourquoy  ; 
et  ledit  Petit  lui  dist  qu'il  y  avoit  beau- 
coup  plus  de  terres  declarèes  dedans  qu'il 
n'en  esloit  contenu  au  no  mòre  d'icelles. 

4.  NATIVITAS,  Corporis  habitus,  dis- 
posilo, tempera mentum  ,  qua  notione 
utitur  Gariopontus  in  Passion.  lib.  4» 
cap.  4. 

15.  NATIVITAS,  Secunda  ex  novem 
partibus  Hostiae  in  Missa  Muzarabica. 
Vide  Hostiae  f radio  in  Hostia  1.    • 

1  6.  NATIVITAS ,  Servitus.  Vide  mox 
in  Nativus. 

T  7.  NATIVITAS,  ^Etas,  tempus  a  nati- 
vitate,  ab  ortu.  Inscriptio  vetus  apud 
Gruterum  712.  11  :  Variai  Jucundae  de- 
funetse  anno  Nativitalis  xviii.  Nativitas 
prò  or  tu  seu  natali  die,  quae  desideratur 
apud  melioris  notse  Scriptores,  passim 
ab  aliis  usurpatur,  ab  Ulpiano,  leg.  1. 
dig.  ad  munic.  (50,  1.)  Miuutio  Felice 

8ag.  143.  Tertulliano  de  Anima  cap.  39. 
1  audio  Ma  m  erto  in  Hymno  Pange  lin- 
gua gioitosi  Lauream  certayninis,  et  aliis 
recentioribus  passim.  Jacobus  3.  6: 
Lingua...  maculai  totum  corpus  et  inflam- 
mat  rotam  Nativitatis  nostrae.  ^Xoy^oiKra 
tòv  tpo^òv  Tijs  ysvéffsw;,  in  Gr*eco,  hoc 
est  totum  vitae  nostra  cursum  si  ve  cir- 
cuì um  accendit,  seu  corrumpit  action es 
universas. 

Secundum  Suam  Nativitatem  Com- 
ponere.  in  Capi  tu!  ari  3,  ann.  913.  cap. 
6.  7.  Vide  Weregeldum. 

*  Nostris  Nascion  alias,  prò  Naissance. 
Lit.  remiss.  ann.  1415.  in  Reg.  168.  Char- 
toph.  reg.  eh.  294  :  Dès  le  temps  de  sa 
Nascion  le  suppliant  a  esté  eniachié  d'une 
maladie  contagiente,  que  Ven  appelle  le 
grant  mal.  Sed  et  prò  Ipso  in  utero  ma- 
terno conceptu  usurpatur  a  Bello  mane- 
rio  Ms.  cap.  18  :  Tiex  batardies,  si  sont 
aucunefois  si  couvertes,  que  on  n'en  puet 
pas  bien  savoir  le  verità,  et  aucunefois 
que  la  verità  est  seuee  par  V  apparane  he 
dou  tans  de  la  Nascion,  et  e. 

T  NATIVITUS,  A  nativitate,  ab  ortu. 
Tertull.  de  Anima  cap,  12  :  Ingènitum, 
insitum  et  Nativitus  proprium.  Ibid.  cap. 
39  :  Quae  omnia  Nativitus  animae  collata. 

11.  NATIVUM,  Nalum,  genitum,  Ot- 
toni Frisingensi.  Locum  vide  in  Genui- 
num%. 

2.  NATIVUM,  prò  Natalis  festo.  In  Na- 
tivo S.  Mariae,  in  Hepidanni  Annali  bus 
Goldastinis. 

NATIVUS,  Oriundus,  quomodo  Natif 
nostri  dicunt.  Natiu,  apud  Littletonem. 
Oatholicon  parvum  :  Nativus,  Natif. 
Hincmar.  Remensis  Ep.  7.  ex  Labbea- 
nis,  de  Hincmaro  Laudunensi  Episcopo: 
Nam  Attrabatis,  Viromandis,  et  Éononia, 
ex  cujus  territorio  es  Nativus,  etc.  Vita 
S.  Udalrici  Episc.  Augustensis  :  Ab  eo 
interrogatus  de  qua  provincia  vel  civitate 
esset  Nativus  :  qui  respondens^  dixit,  De 
provincia  Alamannia,  et  de  civitate  Au- 
gusta oriundus  sùm. 

Nativi,  Servi  glebse,  origine  et  nati- 
vitate,  eoque  ipsi  domini s  suis  obnoxii, 
An gì i s  Nicfes  ;  Naifs ,  in  Legibus  Wil- 
lelm.  Nothi  vernaculis  cap.  23.  Neifs, 
Littletoni  sect.  286.  287.  cui  proprie  ita 
dicuntur  ancillae,  seu  servitati  oonoxiae, 
ut  e  con  tra  viri,  Villani.  Nativitate  servi, 


in  Legibus  Henrici  I.  Regis  Angli» 
cap.  70.  Le  Roman  du  Renard  MS.: 

Car  cil  qui  sunt  serf  par  Nature, 
Ne  sevent  garder  mesure. 

Bracton.  lib.  1.  cap.  6.  §  4  :  Servi  aut 
nascunturf  aut  fiunt.  Nascuntur  autem 
ex  Nativo  et  Nativa  alicujus  copulatis  vel 
solutis,  etc.  Item  nasci  tur  servus  qui  ex 
Nativa  soluta  generatur,  quamvis  ex  patre 
libero,  quia  sequi  tur  conditionem  matris, 
quasi  vulgo  conceptus.  Item  dicitur  servus 
natione  de  libero  genitus,  qui  se  copula- 
vit  villanse  in  ville nag io  constitutx,  sive 
copula  maritalis  intervenerit,  sive  non. 
Eadem  habet  Fleta  lib.  1.  cap.  3.  Adde 
eumdem  Fletae  Scriptorem  lib.  2.  cap. 
51.  et  Rastallum  verbo  Nativo  habendo. 
Indulphus  pag.  875  :  Et  si  quis  hominum 
Nativorum  suorum,  vel  native  de  xis  te- 
nentiumt  aliquod  delictum  fecerit,  etc. 
Ejusmodi  Nativorum  mentio  fit  apud 
Thomam  Walsinghamum  pag.  258.  261. 
in  Ohartis  variis  tom.  1.  Monast.  Angl. 
pag.  372.  603.  tom.  2.  pag.  56.  93.  94.  174. 
248.  837.  976.  [apud  Thomam  Madox  For- 
mul.  Anglic.  pag.  349.  417.  418.] 

Sequela  Nativorum,  Cowello  appel- 
latur  Regale  privilegium,  quo  qui  fruitur, 
habet  Villanorum,  i.  servorum  et  manci- 
piorum  intra  feudum  suum  propaginem, 
et  potestatem  de  illis,  ut  de  cseteris  suis, 
seu  liberis,  seu  bonis  mobilibus  vel  immo- 
bilibus  prò  libito  disponendi.  Vide  in 
Theam.  [Charta  ann.  13.  Edwardi  III. 
Regis  Angl,  apud  Thomam  Blount  in 
Nomolexico  v.  Neif:  Sciant  prxsentes  et 
futuri,  quod  ego  Radulphus  de  Combewel, 
Miles  senior  et  dominus  de  Lambeley, 
dedi  domino  Roberto  Vicario  de  Dedeling 
Beatricem ,  filiam  Willelmi  Hervy  de 
Lambeley,  quondam  Nalivam  meam,  cum 
tota  sequèla  sua,  cum  omnibus  calallis 
suis  perquisitis  et  perquirendis,  habendam 
et  tenendam  prsedictam  Beatricem,  cum 
tota  sequela  sua,  et  omnibus  cat aliis  suis, 
et  omnibus  rebus  suis  perquisitis  et  per- 
quirendis, predido  domino  Roberto  vel 
suis  assignatis  libere,  quiete,  bene  et  in 
pace  imperpetuum.  Ita  quod  nec  ego  pre- 
dictus  Radulphus  et  heredes  mei,  sive 
assignati  mei  aliquid  juris  vel  clarnii  in 
predicta  Beatrice,  vel  m  catallis  suis,  sive 
in  sequela  sua,  ratione  servitutis  vel  Nati- 
vitatis, de  cetero  exigere  vel  vendicare 
poterimus,  sed  quieta  sit  et  absolula  de 
me  et  heredibus  meis,  seu  assignatis  meis, 
ab  omni  onere  servitutis  et  Nativitatis 
imperpetuum.] 

Plagitum  de  Nativis,  id  est,  de  ser- 
vis  fugitivis  a  veris  dominis  suis,  ad  Vi- 
cecomites  pertinere  dicitur  in  Regiam 
Majest.  lib.  1.  cap.  3.  §  4.  Adde  lib,  2. 
cap.  11. 12.  et\Quoniam  Attachiamenta 
cap.  56.  ubi  plura  de  ejusmodi  Nativis. 
Charta  Eadredi  Regis  tom.  1.  Monastici 
Angl.  pag.  169  :  Et  prsecipio  quod  omnes 
homines  fugitivi,  quos  iidem  Monachi,  et 
testimonium  4.  vel  5.  hominum  fide  di- 
gnorum  coram  Vicecomite  in  patria,  in 
qua  tales  manent,  possunt  affidare  suos 
Nativos  esse,  reducantur  per  praedictum 
Vicecomitem  in  Abballarti  eorum  cum 
omnibus  catallis  et  sequelis  eorum. 

Nativitas,  Servitus,  Naiverie,  in  Le- 
gibus Willelmi  Nothi  vernaculis  cap. 
23.  Quoniam  Attach.  cap.  56:  Si  autem 
nativi  domino  suo  negent  Nativitatem 
suam,  sive  bondagium,  etc.  Occurrit  ibi 
pluries.  Acta  S.  Erconwaldi  Episcopi  n. 
20.  de  quodam  capti vo  :  In  hunc  modum 
est  exorsus  ;  Deus ,  quem  nemo  petit  in 
vanum  nisi  vanus,  Nativitatem  meam 
evacua,  etc.  Id  est,  servitù tem,  seu  cap- 
tivitatem.  Apud  Ratbertum  de  Oasi  bus 


S.  Galli  pag.  48.  Nativitas  alia  videtur 
notione  accipi  :  locum  expende. 

Nayvitas,  Idem  quod  Nativitas,  Na- 
tiva servitus.  Fleta  lib.  4.  cap.  2.  §  8  : 
Quod  dicitur  de  his,  qui  in  Nay vitate  sunt 
procreati.  Lib.  5.  cap.  5.  §  39  :  Libera tus 
fuit  a  Nay  vitate  cum  tota  sequela  sua 
quocunque  modo  liberationis.  Adde  Ra- 
dulfum  de  Hengham  in  Parva  cap.  8. 

*  N ATOTS .  [Vide  Medalho.] 
NATRIX,  Serpens,  hydrus,  Col u meli» 

lib.  1.  cap.  5.  Gloss.  Lat.  Gr.:  Natrix,  póa, 
r/dóo;  elSo;.  Nonio  cap.  1.  num.  334  :  Na- 
trices,  angues  natantes.  Sulpitius  Seve- 
rus  lib.  3.  de  Vita  S.  Martini  :  Serpens 
ipsum  /lumen  secabat,  et  ripam,  in  qua 
constiteramus ,  adnatabat.  Fortuna  tus 
lib.  4.  de  Vita  S.  Martini  : 

Obvius  ecce  venit  Serpens  addando  per  amnem, 
Pectoris  impulsa  sulcans  vaca  remigo  cauda. 

Althelmus  de  Laude  Virginitatis  cap, 

20: 

Dum  Gontempserunt  Christo  famularier  uni, 
Natricis  horrendi  cultum  prestare  putantes. 

Cap.  45: 

Quatenus  in  crypta  tibi,  Natrix  unde  nefanda 
Aofugit,  etc. 

Aldhelm.  Abb.  Malmesbur.:  Et  ubi  pW- 
mum  nefandse  ejus  Natricis  Ermulit  cer~ 
vulique  cruda  fanis  colebantur  stoliditate 
in  prò  fanis,  etc.  Supra  Celidrum,  i.  dia- 
bolum,  dixit.  [Le  Roman  de  la  Rose  MS. 
de  Avari  tia  : 

Dieu  het  avers  et  vilains  Natres, 
Et  les  dampne,  comme  ydolatres.] 

*Ital.  Natrice.  Glossar.  Lat.  Gali,  ex 
Ood.  reg.  7692  :  Natrix,  noerresce,  un 
serpent.  A  veteri  Gallico  Noer,  Natare, 
sic  appellatur.  Vide  supra  Nabilis. 

*  NATSELDE,  Natselide,  ex  Gloss. 
Oaesar.  Heisterbac.  in  Reg.  Prum.  tom. 
1.  Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hontheim 
pag.  663.  col.  2  :  Quselibet  curia  tenetur 
solvere  hostilicium  domno  abbati.  Hostili- 
cium  vulgariter  appellatur  Natselde. 
Infra  pag.  670.  col.  2.  Nacselide,  et  pag, 
688.  col.  1.  Natselide.  Perperam  utrobi- 
q uè  prò  Matselde,  ut  legitur  apud  Bro- 
wer.  lib.  8.  ejusd.  Hist.  pag.  472. 1.  edit. 
Vide  Hostilitium  in  Hostis  2. 

1.  NATTA,  Storea,  Matta,  Gallis  et 
Germ.  Natte.  Gregorius  Turon.  de  Vitis 
Patrum  cap.  18  :  Illud  quod  intextis  ìunci 
virgulis  fieri  solet,  quas  vulgo  Nattas 
vocant.  will.  Malmesburiensis  :  Natta 
in  qua  cubare  solebat.  Quo  loco  Ranul- 
fus  Cestrensis  habet  Mattam.  Raimun- 
dus  de  Agiles  in  Hist.  Hierosol.:  Veluti 
mortuus  cecidit  in  terram,  et  prse  angus- 
tia sudan s,  Nattam,  super  quam  cecide" 
rat,  humefecit.  [Stratum  bene  dura  Natta, 
in  Actis  SS.  Julii  tom.  1.  pag.  317.  ubi 
de  S.  Monegunde.]  Vetus  Poema  MS. 
de  Vulpe  coronato  : 

Saint  Martina,  dont  trovons  lisant, 
Trovoit-on  mult  souvent  gisant, 
Dedens  Nates  faisoit  son  Ut. 

1 2.  NATTA,  Tuber,  ganglion,  Ital. 
Natta.  Miracula  B.  Simonis  Erem.  Aug. 
tom.  2.  Aprii,  pag.  829:  A  die  suse  origi- 
nis  ortus  fuit  cum  una  magnissima  Natta 
in  capite  dextero,  magna  ut  ovum  anseris. 
Ambr.  Taegius  in  Vita  S.  Petri  Mart. 
tom.  3.  Aprii,  pag.  691  :  Sanctum  rogavit 
virum,ut  ipsum  manu  sua  tangens  eum 
a  Natta,  quam  decem  annis  in  manu 
habuerat,  curaret.  Laurent! us  in  Amal- 
thea  :  Natta,  Stealoma.  Michael  Toxltes 
in  brevi  Onomastico,  ubi  voces  a  Para- 
celso usurpatas  explanat  :  Nacta,  Apos- 


NAT 


NAT 


NAT 


575 


tema  pectoris.  Et  paulo  post  :  Nasda,  vel 
Natta,  Gibbus.  Rochus  le  Baillif  in  Dio 
tion.  Spagyr.:  Nasta  vel  Nat  ha,  Gibbosi- 
tas.  Vocis  origo  forte  Nasse  tv,  Premere, 
densare,  et  in  GÌ  ossi  s  Graec.  Lat.  Far- 
cire; unde  in  iisdem  Glossis,  NaxTYj, 
Farsa,  id  est,  Farla,  Tumor  fartus,  den- 
sus,  oppletus.  Vide  Nactum. 

*  NATTULA,  Ligula,  vitta,  Gali.  Eguil- 
letle.  Como  ut.  Ms.  ann.  1239  :  Pro  xiu 
duodeni 8  Nattularum  Ixxviij.  sol*  Vide 
supra  N astai 8B. 

*  NATTUS,  Panni  species.  Inventar.  S. 
Capei.  Paris,  ann.  1335.  in  Reg.  J.  Char- 
toph.  reg.  chi  7  :  Item  una  tunica,  una 
dalmatica  et  una  casula  de  Natto  albo. 
Item  duss  capse  de  Natio  viridi.  Item  duss, 
capee  de  Natto  rubeo.  Sed  legendum  vi- 
detur  Nactus,  ut  supra  in  Nactum. 

*  NATULA,  dimin.  a  Natica.  Vide  su- 
pra Naticse. 

1.  NATURA,  Pars  corporis,  qua  quis 
aut  vir  est,  aut  femina  :  haturalia,  J us- 
ti no  li b.  1  :  Non  solum  abscondimus,  in- 
quit  S.  Ambros.  lib.  de  Offic.  cap.  18.  et 
li b.  1.  de  Noe  et  arca  cap.  8.  verum  etiam 
quae  abscondenda  accepimus,  eorum  indi- 
eia,  ususque  membrorum  suis  appellatio- 
nibus  appellare  indecorum  putamus.  S. 
Hieronym.  in  cap.  47.  Esaiae  :  Disputant 
Stoici  multa  re  turpia,  prava  hominum 
consuetudine  verbis  honesla  esse,  ut  par- 
ricidium,  adulterium,  homicidium,  inces- 
tum,  et  csetera  his  similia  ;  rursumque  re 
honesta,  nominibus  videri  turpia,  ut  libe- 
ros  procreare,  inflationem  ventris  crepitu 
digerere,  alvum  relevare  stercore,  vesicam 
urinai  effusione  laxare,  denique  non  posse 
nos,  ut  dicimus  a  ruta  rutilam,  sic  ùiroxo- 
pioTixcoc  a  mente  facere.  [Et  ante  Hiero- 
nymum  Tuliius  lib.  1.  de  Officiis  cap. 
35  :  Nec  vero  audiendi  sunt  Cynici,  aut 
si  qui  fuerunt  Stoici  pxne  Cynici,  qui 
reprehendunt  et  irridente  quod  ea,  qux 
turpia  re  non  sunt,  nominibus  ac  verbis 
fiagitiosa  ducamus  ;  illa  autem,  qua  tur' 
pia  sunt ,  nominibus  appellemus  suis. 
Latrocinari ,  fraudare,  adulterare,  re 
turpe  est  ;  sed  dicitur  non  obsccene  :  liberis 
dare  operam,  re  honestum  est,  nomine 
óbscosnum;  pluraque  in  eam  sententiam 
ab  eisdem  contra  verecundiam  disputati- 
tur.  Nos  autem  naturam  sequamur,  et  ab 
omni,  quod  abhorret  ab  oculorum  aurium- 
que  approbatione,  fugiamus,]  Leges  Hen- 
rici  I.  Regis  Angl.  cap.  83  :  Pensandum 
autem  est  per  visum  accusantibus ,  visum 
concabitus  propensius  advertendum,  ut 
scilicet  ipsas  coeuntium  Naturas  viderint 
commisceri.  Ita  usurpant  Cicero  lib.  2. 
de  Divinat.  Vegetius  lib.  1.  de  Arte 
veterin.  cap.  61.  Apuleius  de  Virtù  ti  b. 
nerbar,  cap.  40.  Celsus  Platonic.  lib.  1. 
de  Medie,  animai,  cap.  1.  §  15.  cap.  3. 
§  10.  vetus  Interpres  Juvenalis  Sat.  3. 
v.  97.  Sat.  6.  v.  73.  Anastasius  in  His- 
tor.  Eccl.  anno  8.  Mauricii,  et  7.  Phocae, 
ubi  Theophanes  habet  ^  «ptaiv,  ut  et 
Nomocanon  editus  a  Jo.  Bapt.  Cotelerio 
cap.  405.  etc. 

*  Hi  ne  Homme  naturel  appellatur,  qui 
ea  parte  bene  instructus  est,  in  Lit.  re- 
miss,  ann.  1469.  ex  Reg.  196.  Chartoph. 
reg.  eh.  82  :  Icelle  Marote  mettoit  sus  au 
suppliant  (son  mary)  qu'il  n'estoit  pas 
Homme  Naturel,  ne  capable  de  mariage. 

2.  NATURA.  Vetus  Interpr,  Iatrosoph. 
Alexandri  lib.  1.  Pass.:  E  duci  enim  opor- 
tet  materiam  extrinsecus,  quod  ipsa  Na- 
tura facere  festinat.  Ubi  Glossae  MSS.: 
Natura,  id  est,  virtus  expulsiva.  Orderi- 
cus  Vitalis  lib.  5.  pag.  592:  Agnovit 
tamen  se  Naturas  corporis  sui,  quibus 
physici  perniciem  hominibus  vel  incolu- 


mitatem  prsedicunt,  amisisse.  Vide  Leges 
Henrici  I.  Regis  Angl.  cap.  70. 

3.  NATURA,  prò  Sexu,  in  lege  17.  Cod. 
Theod.  de  Praetoribus.  (6,  4.) 

4.  NATURA,  prò  Vita,  apud  Jul.  Fir- 
micum  lib.  8.  Math.  cap.  30:  Qui  in  de- 
sertis  locis  a  bestiis  lacerati  Naturam  per- 
dent,  etc. 

5.  NATURA,  Natio,  patria.  Aimoinus 
lib.  1.  de  Mirac.  S.  Benedicti  cap.  26: 
Peregrino  sermone  rusticitatem  causandi 
exequebatur,  nam  Natura  Germanus  erat. 

*  6.  Natura,  Pars.  Vita  S.  Hildeg. 
tom.  5.  Sept.  pag.  688.  col.  2  :  In  vera, 
inquit,  visione  vidi  figuram  hominis,  qui 
quamvis  in  duabus  ìfaturis  sit,  animse  et 
corporis ,  unum  tamen  x  di  fi  cium  est.  Qua? 
notione  ssepius  occurrit  in  eadem  vita, 
ut  observant  docti  Editores. 

*  Naturas  Audire,  Physicae  studere  ; 
unde  Naturalis,  Physicus.  Acta  Mss. 
Inquisit.  Carcass.  ann.  1308.  fol.  59.  r°: 
Item  dixit...  se  intellexisse ,  ut  diodi  qui 
audiebat  Naturas  Tholosx,  et  dixit  ipsi 
qui  loquitur,...  quod  ipse  et  quasi  omnes 
Naturales  Tholosse.  et  Parisius  tenebant 
quod  impossibile  erat,  et  etiam  contra 
naturam,  quod  de  pane  fieret  Corpus 
Christi. 

*  Natura  Concedere,  Mori.  Bonin- 
cont.  Hìst.  Sic.  part.  1.  apud  Lamium 
in  Delie,  erudit.  pag.  116  :  Inter  ea  Ma- 
thildes  senio  confecta  Naturas  concessit, 
et  Lucss  sepulta  est.  Vox  Latinis  quoque 
nota. 

*  Naturam  Fagere.  Vide  supra  in 
Facere  16. 

1 NATURABILIS,  Naturalis.  Apul.  lib. 
2.  Floridorum  :  Pythagoras  fertur  Natu- 
rabilia  commentatus.  Idem  de  Dogma  te 
Platonis  :  Sollicitudo  et  labor  si  Natura- 
biles  essent. 

NATURALES,  Iidem  qui  Nativi,  de  qui- 
bus in  hac  voce.  Eadmerus  lib.  de  S. 
Anselmi  similitudinib.  cap.  73  :  Ita  in- 
ter  Deum  et  homines  agxtur,  quomodo 
inter  dominum  aliquem  et  servos  illius, 
qui  vulgo  Naturales  vocantur,  etc.  [Le 
Roman  de  la  Guerre  de  Troyes  MS.  : 

Ses  homes  liges,  Naturati*, 
Hardìs,  pros  et  buens  vassaus.] 

NATURALESIA.  Charta  Hugonis  de 
Mataplana  Comitis  Pallariensis  ann. 
1304.  in  Camera  Computor.  Parisiensi  : 
Absolvimus,  liberamus,  et  quitamus  ab 
homaaio,  Naturalesia,  et  fidelitate,  aliis 
omnibus  vinculis  et  obligationibus,  etc. 

*  Idem  quod  Naturalitas  3.  Vide  in 
hac  voce. 

NATURALI  A,  Idem  quod  Natura  1. 
Pars  qua  viri  sumus.  Collectio  Canonum 
Martini  Bracarensis  cap.  21  :  Si  quis  prò 
causa  asgritudinis  Naturalia  a  meaicis 
habuerit  secta,  etc. 

1.  NATURALIS,  Filius  nothus.  Adre- 
valdus  Floriac.  lib.  1.  de  Mirac.  S.  Bene- 
dicti cap.  6  :  Remigium  Rotomagensem 
Episcopum  Naturalem  suum  ac  Carlo- 
manni  fratrem  cum  Imperio  dirigit.  Fuit 
autem  Remigius  filius  nothus  Caroli 
Martelli.  [Filius  Naturalis,  Gallis  Fils 
naturel,  in  Regi  minibus  Paduae  apud 
Murator.  tom.  8.  col.  451,  et  in  Chronico 
Veron.  ibid.  col.  653.  In  Appendice  ad 
Marculfum  form.  52.  Filii  Naturales  di- 
cuntur  ex  conjugio  procreati,  si  vir 
uxori  sua?  libellum  dotis,  ut  lege  jubeba- 
tur,  dare  neglexerat  :  ldeoque  ego  ille, 
dum  non  est  incognitum,  quod  femina 
aliqua  nomen  illa  bene  ingenua  ad  con- 
jugium  mihi  sodavi  uxore,  sed  qualis 
causas  vel  tempora  me  oppressérunt,  ut 
chartolam  libèlli  dotis  ad  eam,  sicut  lex 
declarat,   minime  excessit   facere,  unde 


ipsi  filii  mei  secundum  legem,  Naturales 
appellantur.  Adde  formulam  54.  et  notas 
Bignonii  ibidem.] 

*  Legitimum  quoque  et  ex  legali  con- 
jugio procreatum  significata  in  Charta 
ann.  1354.  ex  Reg.  84.  Chartoph.  reg.  eh. 
822  :  Et  quintus  casus  est  (praestandi 
auxilium)  in  casu  quo  maritabit  aliquam 
de  filiabus  suis  Naturalibus  et  legitimis. 

2.  NATURALIS,  Proprius,  domesticus, 
subditus.  Baldricus  Dolensis  Episc.  in 
Vita  B.  Roberti  de  Arbressello  pag.  9  : 
De  quo  loquimur,Robertus,domine(  sermo 
fìt  ad  Episcopum  Redonensem)  tuus 
Naturalis  est  :  Nam  et  Redonensis  est, 
tuisque  institutionibus  satis  accommodus, 
etc.  Charta  Ludovici  Regis  Frane,  ann. 
1171  :  Notum  facimus  quod  fidelìs  ac  Na- 
turalis noster  vir  venerabilis  Manasses 
Aurelianensis  Episcopus,  etc. 

3.  NATURALIS,  Incoia,  Civis.  Charta 
Henrici  Comitis  Portu gal  lise  apud  Bran- 
daon.  tom.  3.  pag.  282  :  Judex  et  Alcaida 
sunt  nobis  ex  Naturalibus  Colimbriae. 
[Naturalis  de  regno  Aragonias,  in  Conci- 
lio Turiasonensi  inler  Hìspanica  tom. 
3.  pag.  494.  Naturales  monachi,  Coenobii 
incolse  seu  possessores  legitimi  ,  in 
Chartula  ann.  1063.  ubi  narratur  quo- 
modo Cluniacenses  occupaverunt  locum  S. 
Mariialis  Lemovicensis,  apud  Baluzium 
tom.  6.  Misceli,  pag.  519.  Cum  hominibus 
et  feminabus  inde  Naturalibus,  in  Dona- 
tone ann.  1110.  apud  Acherium  tom.  10. 
Spici  1.  pag.  165.] 

*  Charta  Ludovic.  VII.  ann.  1162.  in 
Reg.  62.  Chartoph.  reg.  eh.  313  :  Porro 
Naturales  carnifices  non  audierunt  (leg. 
nos  adierunt)  et  suge  miserise  pondus 
exposuerunt  nobis,  etc.  Vide  supra  Natio  4. 

1  Naturalis  Dominus,  Legitimus, 
qui  jure  dominium  obtinet.  Charta  Hen- 
rici Ducis  Glogoviae,  qua  Regi  Bohemiae 
lanquam  Domino  suo  naturali  obedien- 
tiam  et  auxilium  pollicetur  ann.  1351. 
apud  Ludewig.  tom.  5.  pag.  542  :  Pro- 
mittimus  etiam  prò  nobis,  heredibus  ac 
successoribus  nostris,  Regibus  Roemiee.  et 
ejusdem  regni  corona,  fideliter  assistere 
et  parere  et  obedire,  sicut  vassalli  Prin- 
cipes  Naturalibus  et  or  dinar  iìs  dominis 
suis  noscunturex  debito  obligari.  [**  Vide 
Haltaus.  Glossar.  Germ.  voce  Naturlich, 
col.  1408.] 

Naturales  Petr^:,  Lapides  naturales, 
qui  et  nativi,  ex  ipso  solo,  ex  ipso  me- 
tallo, apud  Agrimensores. 

*  4.  NATURALIS,  Physicus,  qui  physicae 
seu  naturas  studet.  Vide  supra  Naturas 
audire  in  Natura  1. 

1  1.  NATURALITAS,  Qua  quid  naturale 
est  et  necessari um.  Naturalitas  somni, 
apud  Tertullianum  de  Anima  cap.  43. 

2.  NATURALITAS,  [Coheerentia,  neces- 
situdo.]  Carolus  Magnus  de  Gratia  sep- 
tiformis  spiri tus  :  Sapientia  enim  et  in- 
tellectus  adeo  sibi  Naturalitatis  nexu  con- 
juncta  sunt,  ut  unum  sine  altero  nullo 
pacto  subsistere  queat. 

1 3.  NATURALITAS,  Fidelitas,  seu  fides, 
ut  videtur,  quam  subditus  debet  Regi 
suo.  Intera?  Alphonsi  Regis  Aragoniae 
ann.  1179.  inter  Concilia  Hispan.  tom. 
3.  pag.  657  :  Quapropter  mandamus...  sub 
fide  et  Naturalitate,  quibus  nobis  adstricti 
sunt,  universi^  ac  singulis  Viceregibus, 
Gubernatoribus,  Rajecisis,  Generalibus, 
Procuratoribus  justitiss....  et  aliis  quibus- 
vis  personis  subdilis  nostris,  quatenus,  etc. 

T  NATURALITUS,  Naturaliter,  natura. 
Sidonius  lib.  9.  Epist.  11  :  Mortalium 
mentibus  vis  hssc  Naturali  tus  inest. 

1"  NATURARE,  Creare,  res  naturales 
condere,  iis  naturam  donare.  Ver  bum 
est  Theologorum  Scholasticorum,  qui- 


S76 


NAV 


NAV 


NAV 


bus  Deus  di  ci  tur  Natura  Naturans,  non 
natura  naturala,  id  est,  Auctor  natura 
seu  omnium  in  rerum  natura  constali- 
tium,  non  natura  Naturata,  seu  res 
creata  ,  ab  alio  condita,  constituta. 
Charta  Henrici  Angl.  Regis  ann.  1417  : 
Inter  guos  natura  Naturane  ipse  Deus 
naturale  fcedus  instituit.  Sallas  Malas- 
pinae  lib.  3.  Rer.  Sicul.  apud  Baluzium 
toni.  6.  Misceli,  pag.  258:  Gallicorum 
non  aliter  Naturata  complexio.  Vita  S. 
Rie  h  ardi  Episc.  tom.  1.  Apri  li  s  pag.  311  : 
Cui  ab  ipsa  natura  et  omni  Naturato  ho- 
nor  et  gloria  in  secula  seculorum.  Vita 
S.  Catharinae  Sen.  tom.  3.  Aprilis  pag. 
884  :  Sicut  enim  ignis  naturahter  sursum 
tendit,  sic  spiHtus  ejus...  quadam  visibili 
consuetudine  quodammodo  Naturala  sem- 
per  tendebat  ad  ea  quae  sursum  sunt. 
Hinc 

®  Nostris  Naturer,  prò  Ejusdem  esse 
natura,  alicui  esse  persimilem,  Gali. 
Ressembler.  Paraphr.  p sai  mi  Miserere 
MS.: 

Bien  Naturons  à  noster  mere,... 
Bien  nous  puet  Ève  fiex  clamer. 

*  Benaturer,  eodem  sensu,  ibid.  : 

Bien  Renature  à  la  viés  paste, 
La  chars  qui  ne  veut  eslre  caste, 

®  Nature  vero,  prò  Natus,  oriundus, 
vulgo  Natif.  Lit.  remiss.  ann.  1408.  in 
Reg.  162.  Chartoph.  reg.  eh.  235  :  Loron 
Pulegny  bourgoiz  de  Toni  Nature  dudit 
lieu  de  Toul,  etc. 

Naturatum,  Willibrandus  ab  Olden- 
borg  in  Itinerario  Terra  sanctae  de  An- 
tiochia :  Habet  infra  muros  tres  montes 
magnos  et  asperrimo» ,  quorum  medius 
adeo  altus  est  ut  suo  cacumine  nubibus 
innitens,  cursum  planetarum  puletur  im- 
pedire. Quem,  ut  puto,  ipsa  natura  suis 
usibus  praeparaverat ,  ut  dum  sabbato 
ager  a  laboribus  requiesceret,  Ulte  per 
amantissima  loca,  quae  tir cumj acent  refi- 
ciebatur,  et  ab  alto  prospicienti,  defectum 
sui  Naturati  considererei  ac  reparar  et. 

1  NATUS,  us,  Ortus,  dies  Natalis.  Acta 
Georgii  Mart.  tom.  3.  Aprilis  pag.  215  : 
Magnus  quidem  Georg ius  ante  natalem 
diem,  qui  sanctus  est  in  utero  matris 
habitus,  magnus  post  Natum,  qui  tam 
illustris,  etc. 

*  NATUS  indutus  et  calcia tus,  nostris 
Né  chaussé  et  vètu,  Tri  tu  m  adagium,  de 
quo  ita  Cardai hacus  in  Serm.  ex  Cod. 
reg.  3294  :  Unde  communi  proverbio  de 
quibusdam  dicitur,  quod  Nati  sunt  induli 
et  calciati,  quando  sunt  in  prò  sperila  libus. 

NAVA.  Nebrissensis  in  Praefat.  ad  li- 
bros  de  Bello  Navariensi  :  Navaria,  no- 
men  est  novnm,  nuperque  exeogitatum, 
dieta,  quantum  assequi  possumus  conjec- 
tura,  quod  Hispani  vocant  Navas  campo- 
rum  areas  planas,  arboribusque  purgatas, 
quae  tamen  habent  in  circuitu  silvas 
dumetaque  fruticosa  :  et  inde  Navarria 
f or  tasse  dieta  loca,  quae  complures  habeant 
ejusmodi  Navas.  Ne  bri  ssensi  subscribunt 
Garibaius  lib.  21.  cap.  2.  et  Vasaeus  in 
Chron,  cap.  17.  At  Ludovicus  deLacerda 
in  Advers.  cap.  39.  n.  10.  Navas,  apud 
Hispanos  significare  ait  mapalia  pasto- 
rum,  et  casas  rusticas,  cujus  vocis  ori- 
ginem  ab  Hebraea;  Neoth  arcessit,  quae 
idem  sonat.  [*  Acad.  Hispan.  vox  Ara- 
bica, Campi  planities.] 

NAVACULUM,  Navale,  navium  statio. 
GlossaeGr.Lat.  :  Nauora^óv,  [NccoaToròpuSv, 
minusrecte  in  Supplemento  AntiquariiJ 
Navaculum.  In  MS.  Cod.  S.  Germani 
Paris.  Navalium  habetur.  Infra  :  NecSptòv, 
Navalium. 

0  Nostris  alias   Navay.   Lit.   remiss. 


ann.  1391.  in  Reg.  141.  Chartoph.  reg. 
eh.  236  :  Gomme  le  suppliant  eust  prins 
es  dittes  boutiques  (de  poisson)  ou  Navay 
de  la  ville  de  Chalon  sur  la  Saonne  une 
chaienne  de  fer.  Nude  prò  Nave  haec  ea- 
dem  vox  legitur  in  Charta  ann.  1328.  in- 
ter  Proba t.  ult.  Hist.  Trenorch.  pag. 
243  :  Item  quatre  deniers  Parisis  de  cha- 
cun  gouvernail  de  Navay  de  plus  de  ung 
fusi,  ouquel  on  charge  vin  à  Tornus. 
NAVADA,  Navis  onerata.  Tabul.  Dalo- 

nensis  Abbat.  sub  ann.  1179:   Dono 

unoquoque  anno  semel  unam  Navadam 
salis  sui  liberam  et  quietam  ab  omni  con- 
suetudine. [Vide  Navata.] 

NAVAGIUM,  Onus  quod  tenentibus  in- 
cumbebat  res  domini  navigio  deducendi 
quo  vellet,  vel  vectigal  ex  navium  tran- 
situ.  Monasticum  Anglic.  tom.  1.  pag. 

922  :  Liberi   sint   ab omni   cariagio, 

summagio,  Navagio,  passagio,  muragio, 
etc.  Charta  Ricardi  Reg.  Angl.  ann. 
1192.  prò  Grandimontensibus  Monachis 
Regest.  106.  Tabularii  Regii  Ch.  293:  Ab 
omni  pedagio,  fortalitio,  venda,  teloneo, 
passagio,  foagio,  rivagio,  pondere  et  man- 
sivo,  (sic)  excubiis,  exercitu  ,  equitatu, 
vinagio,  fossagio,  muragio,  pasnagio,  mo- 
linagio,  fornagio,  pontagio,  tallia,  Nava- 
gio, tninagio ,  Hanno,  et  ab  omnibus 
emendia  et  forfactis,  [Pro  mansivo,  men" 
sura  Jegendum,  ut  apud  Marten.  tom. 

1.  Anecdot.  col.  649.]  Vide  Navaticum, 

1  NAVALE,  Navis  onerata,  vel  onus 
navis.  Will.  Hedain  Rixfrido  Episcopo  : 
Nec  de  Navale,  nec  de  carraie,  neque  de 
saumis....  teloneus  exigalur.  Formula  12. 
Lindenbrogiana  :  Nec  de  Navali,  nec  de 
carrali  evectione,  nec  de  rotalieo....  telo- 
nius  exigitur. 

1  NAVALIA,  Tubi  aquaeductus.  Meis- 
terlinus  in  Hist.  Noriberg.  apud  Lude- 
wig.  tom.  8.  pag.  34  :  Aquszducium  porro 
Consules  a  long  e  per  Navalia  subterranea 
introduxerunt,  fune  indeque  per  civita- 
tem....  emanatoria  fecerunt. 

*  1.  NAVALIS,  Onus  navis.  Charta 
Rob.  episc.  Lincoln,  in  ter  Probat.  tom. 

2.  Annal.  Praemonstr.  col.  210:  In  Ba- 
ruca  unam  Navalem  lignorum,  quam 
mihi  debent  homines  mei.  Vide  infra 
Navata. 

*  2.  NAVALIS,  adject.  Navale  Flu- 
men,  Navigabile ,  ut  infra  Navigalis. 
Charta  ann.  1333.  in  Reg.  66.  Chartoph. 
reg.  ch.  1317  :  Prope  et  inter  duo  flumina 
praedicta  Navalia  (Garonam  et  Tarnum) 
est  dieta  foresta  situata.  Molendinum  na- 
vale. Vide  supra  in  hac  voce. 

1  NAVALITIUM,  Navale,  statio  navium. 
Vita  S.  Illidii,  tom.  1.  Junii  pag.  428: 
Pontem  esse  lapideum....  super  Elaverim 
fluvium  stratum,  prope  ejus  Navalilium. 

1  NAVALltfM.  Vide  Navaculum. 

0  NAVARE,  In  aliquem  irruere.  Lit. 
remiss.  ann.  1383.  in  Reg.  124.  Chartoph. 
reg.  ch.  124  :  Item  pervenit  quod  dictus 
praeventus,  ad  verba  diclse  mulieris  de  eo 
conquerente,  commolus  Navit  in  eadem 
impetuose  et  rapuit  eam  ad  gulam. 

1  NAVARETIUS,  Navargus.  Joh.  de 
Janua  :  Navargus,  Navis  magister,  a  na- 
vis et  argus  secundum  Papiam.  Gloss. 
Lat.  Gali.  Sanger  man.  :  Navargus,  Mai- 
tre de  nef.  Sed  legendum  Navarchus,  a 
Graco  Nauapxo?.  Gloss.  Isid.  :  Nauregus, 
Navarettus,  prò  Navar egius  aut  Navem 
regens,  ut  videtur  Gravio.  Detorqueri 
potuit  Nauregus,  ut  Navargus,  a  Na- 
varclius 

»  NAVARII,  Navarri,  Gali.  Les  Navar- 
rois.  Concil.  Lateran.  ann.  1179.  apud 
Bened.  abb.  Petroburg.  in  Henr.  II. 
reg.  Angl.  edit.  Hearn.  pag.  299  :  De 


Navariis  et  Basclis,  qui  lantani  in  Chris- 
tianos  ìmmanitatem  exercent,  etc, 

*  NAVAROLUS,  Navarchus,  navicula- 
rius.  Stat.  Mantuae  lib.  1.  cap.  143.  ex 
Cod.  reg.  4620  :  Ordinamus  quod  aliquis 
nauta  seu  Navarolus  non  audeat  vel  prae- 
sumat  cum  navibus  aliquibus....  arrivare 
ad  ripam  civitatis  Mantuse.  Vide  Nava- 
retius 

*  NAVARRENI,  Navarrenses,  Gali. 
Navarrois,  appellati,  qui  parti  bus  regis 
Navarra  adhaerebant  con  tra  Carolum 
V.  cujus  fautores  Dalphinales ,  Gali. 
Dalphmois  cognomina ban tur.  Memor. 
D.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  177.  v*.  : 
Bobertus  Assire...  fuit  ordinatus....  com- 
missarius  ad  capiendum,  ponendum  et 
aplicandum  ad  manura  et  aomanium  re- 
gis omnes  terras  et  possessiones  quascum* 
que,  quae  fuerunt  Jacobi  de  Bue,  magistri 
Petri  dicti  du  Tertre  ac  Giloti  de  lioyer, 
qui  fuerunt  justiciati  tanquam  proditores 
dicti  domini  regis,  necnon  omnes  alias 
terras  aliorum  Navarrenorum  proditorum 
exisientes  in  regno  Francis^.  Charta  ann. 
1365.  in  Chartul.  S.  Joan.  de  Jardo  :  Ego 
Guillelmus  abbas  monasterii  S.  Johannis 
de  Jardo....  juro  quod  a  tempore,  quo 
Navarrenses  villani  de  Meleduno  hosliliter 
invaserunt  et  occuparunt  ac  occupatam 
detinuerunt,  eie.  Lit*  remiss.  ann.  1359. 
in  Reg.  87.  Chartoph.  reg.  ch.  170  :  Icel- 
lui  Colinet  Navarrois,  ou  pur  alié  de 
nostre  frere  le  roi  de  Navarre  et  de  sa 
guerre  contre  nous,  reprocha  au  suppliant, 
pour  ce  qu'il  estoit  frequentans  devers  les 
nostres,  qii'il  estoit  Dalphinois.  Aliae  ann. 
1389.  in  Heg.  138.  ch.  98  :  Audoint  voulut 
veriffier  la  rémission  que  Pierre  de  la  Bue 
avoit  obtenue  pour  avoir  tenu  le  parti  des 
Anglois,  Navarrois,  etc. 

1  NAVATA,  Onus  navis.  Tabularium 
Matisconense  fol.  167.  v°.  :  Novalam 
unam  de  lignis  et  tabulam  et  tripodes. 
Charta  ann,  1270.  apud  Menesterium  in 
Probat.  Hist.  Lugdun.  pag.  12.  col.  2  : 
Item  quamdam  Navatam  lignorum....  ad- 
duxerunt.  Charta  ann.  1309.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  98.  col.  2  :  Peda- 
gium   per  àquam   levalur  in  hunc  mo- 

dum Item  qu&libet  Navata  lapidum 

ad  calcem  faciendam,  debet  12.  denarios. 
Vide  Navada. 

*  Nostris  Navée.  Une  navée  de  blé,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1394.  ex  Reg.  146.  Char- 
toph. reg.  ch.  70.  Aliae  ann.  1398.  in  Reg. 
154.  ch.  87:  Icellui  Gaultier  avoit  fait 
monter  deux  Navées  de  buche  audessus 
dudit  poni  de  Vernon.  Charta  ann.  1409. 
in  Reg.  163.  ch.  322  :  Sur  chacune  Navée 
ou  vessel  chargié  de  sei,  qui  arrive  efi  la 
ville  de  Paris,  une  mine  de  sei.  Navée  ou 
batellée  de  sei,  in  alia  ann.  1415.  ex  Reg. 
170.  ch.  1.  Sed  et  navium  classis,  Navee 
appellatur,  in  Libert.  mercat.  Castel, 
ann.  1364.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  431.  art.  19.  Vide  supra  Na  va  Us  1. 

NAVATICUM.  Chartae  Caroli  C.  et  Ca- 
roli Simplicis  prò  Monasterio  Trenor- 
chìensi,  apud  San-Julianura  et  Chiffle- 
tium  :  Prsscipimus  ut  nullus...,  neque  in 
mari  aut  Bhodano,  seu  Sagona  aut  Dou, 
vel  Ligeri  fluminibus  naviganti  bus,  aut 
littoribus  commorantibus,  requirere  au- 
deat, aut  prsesumat,  aut  Navaticum,  aut 
cespitaticum,  aut  salutaticum,  aut  ponla- 
ticum,  aut  in  terra  rotaticum.  Quo  loco 
Navaticum  quidam  volunt  esse  vectigal 
illud,  seu  conjectum,  quod  ad  navium 
compositionem,  ut  loquuntur  Capitula 
Caroli  C.  tit.  38.  ad  repellendos  Nor- 
mannos  et  inhibendos  eorum  incursus, 
populis  induxit  idem  Carolus.  Capitu- 
lare  1.  ann.  810.  cap.  15.  et  append.  2. 
Capit.  cap.  15  :  De  materiamine  ad  naves 


NAU 


NAU 


NAU 


577 


faciendas.  Ingulfus  pag.  891  :  Tertio 
etiam  anno  prò  trtremibus  per  omnes 
portus  fabricandis.  et  navali  militia  cum 

victualibus 200.    libra   exacta   sunt. 

Kapa6oiro««v  vocat  Leo  in  Tacticis  cap. 
20.  §  71.  a  qua  pensitatione,  incruente 
praesertim  bello,  nemo  immunis  erat. 
Vide  Monach um  Sangall.  lib.  1.  de  Ca- 
rolo M.  cap.  32. 

Àlii  Navaticum  esse  contendunt,  quod 
navale  telonium  appellant  Chartae  Hen- 
rici  III.  Imper.  ann.  1052.  apud  Meuris- 
sium  in  Episcopis  Metensibus  pag.  359. 
Henrici  Ducis  Bajoariae  ann.  1170.  et 
Celestini  PP.  ann.  1191.  qua*  exstant  in- 
ter  Privilegia  Eccles.  Hamburg,  quod 
Naulage  dicitur  in  Foris  Beneharnensib. 
Rubr.  de  peages  ;  art.  13. 14.  Charta  Ca- 
roli C.  apud  Beslium  in  Episcopis  Pic- 
tavensib.  :  Postulavit  Serenitatem  nos- 
trani ut,.,.  Teloneutn  de  navibus  eorum 
qui  per  fluvium  Sequana  sive  per  alia 
flumina  discurrunt,...  indulgere  dignare- 
mur.  Alia  ejusdem  Caroli  apud  Oatel- 
tellum  in  Archiepisc.  Narbon.  :  Et  de 
quocunque  commercio  Telloneus  exigitur, 
vel  portaticus,  ac  de  navibus  circa  littora 
maria  discurrentibus ,  nec  non  salinis, 
etc.  Alia  Alexandri  II.  PP.  ajjud  Ughel- 
lum  in  Episcopis  Cremonensibus  :  Cum 
uniuscujusque  navis  solito  censu  ,  etc. 
Perperam  Nataticum  prò  Navaticum  , 
habetur  tom.  5.  pag.  1561.  Vide  Capi- 
tolare 5.  ann.  819.  cap.  4.  lib.  4.  Capitul. 
cap.  47.  Capitul.  Caroli  Cai.  tit.  13.  cap. 
5.  etc. 

1  Navigius,  Eadem  notione.  Charta 
Dagoberti  Frane.  Regis  ann.  630:  Ne- 
que...  telonio* t  vel  Navigios,  portaticos, 
rivaticos,  rotaticos....  exactare  potuerit. 
Alia  ejusdem  Regis  apud  Doubletum 
pag.  656  :  Persolvant  de  illos  Navigios  de 
unaquaque  nuarrada  denarios  duodecim. 
T  NAVATIM,  Per  mare,  navibus.  Nava- 
Um  venire,  in  Litteris  ann.  1322.  apud 
Rymer.  tom.  3.  pag.  947. 

NAUBARE.  Petrus  Damian.  lib.  8.  Epist 
Il  :  Ne  qui  quietus  poterai  dormire  sub 
tecto,  exclusus  foribus  compellatur  Nau- 
bare  sub  divo.  Ubi  Caetanus,  /.  cubare. 

1  NAUCELLA,  Navicula.  Vita  S.  Duns-, 
tani  Episc.  tom.  4.  Maii  pag.  346  :  Alfe- 
gus  Naucella  injectus  ad  Grenewic  vehi- 
tur.  Occurritleg.  17.  §  1.  Dig.  de  Instruct. 
vel  Instr.  leg.  (33,  7.)  Vide  Naca  1. 

NAUCHERIUS,  Nauta,  nostris  olim  No- 
cher,  vel  Naucher,  Itali s  Nocchiere.  Nau- 
cherius ligni,  i.  navis,  in  Charta  ann. 
1273.  apud  Joan.  Lucium  lib.  4.  de  Re- 
gno Dal  m.  cap.  9.  [Naucherius  dieta  na- 
vis, in  S  tatù  ti  s  Massil.  lib.  4.  cap.  17. 
Adde  cap.  20.  §  1.  cap.  29.  etc] 

1  Naucherus,  in  iisdem  Statutis  lib. 
1.  cap.  18.  %  13  :  Sed  nec  magìster,  qui 
vulgariter  Naucherus  appellalur,  vel  ali- 
quis  dominus....  navis,  etc. 

1 NAUCI.  Chartularium  S.  Vandregisili 
tom.  2.  pag.  1288:  Limonagium  etiam 
quod  de  decima  habuerat,  et  Naucos  qui 
bubulcis  dabantur,  jam  dieta  Ecclesia 
in  perpetuum  condonavit. 

NAUCLEARIUS,  Nauclerus,  navicula- 
ri us,  nauta,  Italis  Nocchiere,  governatore 
di  navilio.  Àrnoldus  Lubec.  lib.  7.  cap. 
10  :  Transitus  terra  ejus  difficillimus  et 
incognitus  est,...  ut  vix  a  quoquam  scia- 
tur,  nisi  ab  Odewinis,  qui  sapius  illue 
transeunte  et  alios  transcuntcs  ducunt, 
sicut  Nauclearii  navigantes  in  mari. 
Nauclearii  galearum ,  in  Pactis  inter 
Michaelem  Palaeologum  Imper.  et  Ge- 
nuenses  ann.  1261.  a  nohis  editis.  In 
iisdem  Gal  lice  editis  Nocherii,  dicuntur 
Nocliers.  Vide  in  Naucherius. 
1  Naucleus,  Eadem  notione.  Caffari 
v 


Annal.  Genuens.  apud  Murator.  tom.  6. 
col.  253:  Prater  honorem  Consulis  et 
Naucleorum.  Annota t  CI.  Editor  in  MS. 
legi  Naucliorum. 

1  NAUGLERARE ,  Nauclcrum  agere, 
in  Onomastico  ad  calcem  tomi  2.  SS. 
Maii. 

Ì  NAUCULA,  Navicula.  S.  Paulinus 
Epist.  ad  Citherium  v.  247  : 


Cum  puppe  prseceps  ardua 
m  illam  decidi&sel  Na 


Saliens 


Nauculam. 


*  NAUCUM,  Naugus,  Vasis  genus  ad 
modum  navis  excavatura ,  canalis,  al- 
veus,  Gali.  Auge.  Inquisit.  ann.  1268.  ex 
schedis  Pr.  de  Mazaugues:  Item  dixit 
quod  eodem  tempore  ipse  fecit  apportare 
quod  da  m  Naucum  de  puteo  de  Sauseto  ad 
castrum  de  Mororium,  prò  eo  quia  Hit  de 
Sallone  reputabant  esse  suum,  quod  Nau- 
cum erat  Bernardi  Goreini  de  Sallone, 
etc.  Inventar,  ann.  1218.  inter  Probat. 
tom.  1.  Hist.  Nem.  pag.  68.  col.  1  :  Item 
inveni  in  domo  sacnstia,  qua  est  ad  pra- 
tum,  extra  claustrum  quatuor  vaissellos, 
quorum  unum  plenum  est  vini  puri,..,, 
duas  tinas  magnas  et  tres  paucas;  duos 
Naucos  olivarum,  unum  ferratura.  Vide 
Nauci  et  infra  Navia. 

1  NAUGUPES,  Ad  eundem  acutum  ha- 
bens  pedem,  Gloss.  Isid.  Ad  eundum  post 
Martini  um  recte  restituit  Graevius,  pu- 
tatque  prò  Naucupes  legendura  Acupes: 
quod  videtur  probabilissimum.  Vide 
A.cuT)ed%um 

1  NAUCUPLETIO.  Vide  Navipletio. 

NAUDA.  Charta  ann.  1215.  in  Tabula- 
rio  Ecclesia  Carnotensis  num.  305  :  Pra- 
tcrea  terram  capientem  18.  sextarios  se- 
minis,  et  unam  Naudam  qua  est  prope 
illud  herbergamentum.  [Charta  ann.  982. 
in  Probat.  Histor.  Lotharingise  col.  391  : 
In  Gisboni  manso  mansum  unum,  in  Be- 
verone Naudam  qua  dicitur  S.  Man- 
sueti, campum  unum  in  Vercilliaco,  Nau- 
dam quoque  Widonis  :  hac  omnia  in  usus 
Monachorum  in  eodem  loco  Beo  deser- 
vientium  delegamus.  Similia  habentur 
in  Charta  ann.  965.  ibid.  col.  374.  Vide- 
tur esse  modus  agri.  Quid  si  idem  quod 
Hoba  nonni  h  il  de  torta  voce  ?  Vide 
Huba.] 

*Idem  prorsus  videtur  quod  Noa  1. 
Locus  pascuus,  sed  uliginosus  et  aquis 
irriguus.  Charta  ann.  842.  inter  Instr. 
tom.  8.  Gali.  Ohrist  col.  411  :  Fiscum 
nostrum,  qui  dicitur  Vicus-Levandriacus, 

cum  sancta  Maxentia,  Nauda  et  geli, 

cumque  omni  e&actione,  etc,  Leg.  et  qua- 
licumque.  Vide  supra  Nata  2.  et  infra 
Nausa. 

NAUDIUM.  Chronicon  Breve  Cremo- 
nense  :  Fuit  captus  Burgus  Pisonii  et 
combustus  et  fere  omnes  habitantes  fue- 
runt,  et  totum  suum  Naudium.  Videtur 
leg.  Nantum,  quod  vide  in  Namium. 

1  NAVEGIUM,  ut  infra  Navigium,  Olas- 
sis.  Litterae  an.  1263.  apud  Rymer.  tom. 
1.  pag.  772  :  Dicitur  enim  prò  certo  quod 
Rex  Dacya,  una  cum  Rege  Norwaya  cum 
magna  multitudine  Navegii,  in  forencisis 
insulis  Scotia  applicuit. 

NAVELLUM,  Sepulcrum,  tumulus, 
arca  sepulcralis,  ex  Italico  Naviglio 
forte,  quod  naviculae  formam  referret. 
Gualvaneus  Fiamma  in  Chronic.  Medio- 
lan.  cap.  284  :  Cum  antera  morerentur, 
sepeliebantur  in  Navello  rubeo  marmoreo, 
quod  erat  positum  super  duos  leones 
marmoreos  rubri  coloris.  Infra  :  Et  super 
Navellum  est  una  Aquila  ubi  cantatur 
Evangelium. 

•1.  NAVELLHS,  Navis,  navicula,  Gali. 
Navel.  Lit.  remiss.  ann.  1358.  in  Reg. 
90.  Chartoph.  reg.  eh.  11  :  Post  sonum 


campana,  vocata  riote,  nullus  debet  per 
dictum  pontem  (Abbatisvillae)  pertran- 
sire,  nèc  subtus  vaissaillos  sive  Navellos 
conducere.  Charta  ann.  1360.  in  Reg.  88. 
eh.  120  :  Aussi  et  par  maniere  que  de  ce- 
lui  (sei)  que  on  atnenoit  à  ladite  ville 
(Cor Die)  à  nef  ou  à  Navel.  Occurrit  prae- 
terea  in  Lit.  ann.  1380.  ex  Reg.  116.  eh. 
182.  et  alibi. 

**  2.  NAVELLUS,  Napus,  Gali.  Navet. 
Lit.  Ludov.  VI.  ann.  1119.  tom.  7.  Ordi- 
nat.  reg.  Frane,  pag.  445:  Amodo  majo- 
ritatem  terra  habeat  Valdricus  et  ejus 
hares  cum  milis  et  Navellis.  Id  est,  Praes- 
tatio  quae  ex  napis  percipitur.  Vide  su- 
pra Nappa. 

*  NAVENCUS.  Molendinum  Naven- 
cum,  Navi  superi mposi tu m.  Vide  supra 
in  Molendinum. 

*  NAVERIA,  Gurges,  locus  in  fluvio 
coarctatus  pisciumeapiendorum  gratia. 
Charta  ann.  1333.  in  Reg.  66.  Chartoph. 
reg.  eh.  1159  :  DictusmUes  Petrus  de  Via 
quasdam  yaxeriam,  Naveriam,  piscariam 
et  molendina  apud  Villam-murum  in  /lu- 
men Tarni  dicebatur  construxisse.  Alia 
ann.  1334.  in  Reg.  69.  eh.  65  :  Ordinantes 
quod  si  dictus  miles  (Petrus  de  Via)  hare- 
des  seu  successores  sui  et  ab  eo  cau- 
sam  habentes  seu  habituri  Naveriam, 
paxeriam,  piscariam  et  molendina  pra- 
dicta,  seu  alia  tenere  et  habere  voluerint 
ibidem,  sic  ea  teneant,  quod  non  impe- 
diant  competcns  navigium  in  dìcto  flu- 
mine  faciendum  ;  hoc  etiam  salvo,  quod 
sinos....  vellemus  alias  dicere  seu  propo- 
nere  quod  propter  Naveriam,  piscariam 
et  molendina  pradicta,  seu  eorum  occa- 
sione in  nostris  pedagiis....  dampnum.... 
inferretur,  eie.  Alia  ann.  1377.  in  Reg. 
113.  eh.  69:  Cum  quadam  Naveria  ac 
piscaria,  in  qua  pisces  regales  et  cujus- 
cumque  alterius  conditionis  in  ascen- 
dendo, cum  temuti s  et  filatis  ad  hoc  ne- 
cessariis  et  condecentibus,  capi  possunt, 
etc.  Lit.Lanceloti  de  Roya  magist  forest. 
et  aquar.  in  Occit.  ann.  1394,  ex  Reg. 
146.  eh.  121  :  Quod  non  erant  ausi  cum 
dictis  eorum  gabarrotis  et  parvis  navibus 
per  Naveriam  sive  piscariam....  dessen- 
dere  nec  assendere.  Vide  supra  Nassa. 

1 1.  NAVETA,  Navetta,  Navicula.  An- 
nal. Genuens.  lib.  10. ad  ann.  1288.  apud 
Murator.  tom.  6.  col.  594:  Et  inde  in 
Hispaniam  navigantes ,  quum  invenissent 

quamdam   Navet tam oncratam   sale, 

etc.  A  naviculae  forma  Navcta  vulgo  di- 
citur vasculura  seu  cymbium,  ubi  micas 
thuris  asservantur,  Gali.  Navette.  In- 
ventarium  Eccl.  Noviom.  ann.  1419: 
Item  una  Naveta  argentea  cum  parvo 
cocleari  argenteo  tenente  ad  parvam  ca- 
thenam  ad  ponendum  thus.  Occurrit  hac 
notione  in  alio  Inventario  Monasterii  S. 
Johannis  Bapt.  apud  Stephanotium 
tom.  1.  Antiq.  Occit.  MSS.  pag.  421.  In- 
ventario MS.  Eccl.  Antic.  ann.  1444. 
Testamento  ann.  1461.  apud  Baluzium 
tom.  2.  Histor.  Arvern.  pag.  726.  etc. 
Vide  Navicula. 

0  2.  NAVETA,  a  Gallico  Navette,  Napi 
gran  uni.  Lit.  officiai.  Attrebat.  ann. 
1349.  in  Reg.  77.  Chartoph.  reg.  eh.  427  : 

Domicella   Maria nutrivit    eundem 

buffonem  distrima  Naveta  et  pane  bene- 
dicto. 

*  NAUFFRAGIUM,  Jus  quod  principi 
vel  domino  competit  in  naufragiis,  seu 
in  navibus  vi  tempestatis  fractis.  Lit. 
ann.  1471.  inter  Probat.  tom.  3.  Hist. 
Nem.  pag.  321.  col.  1  :  Pro  f adendo 
quamdam  summariam  apprisiam....  de  et 
super  quodam  Nauffragio,  vocato  Mast  de 
nau,  apud  Villam-novam  secus  Magalo- 
nem:  ....  quod  quidem  Nauffragium  sive 

73 


S78 


NAU 


NAV 


NAV 


masi  of fidarli  domini  episcopi  Magalo- 
nensis  ad  se  pertinere  asserebant  et  occu- 
pare volebant,  etc.  Vide  Naufragium. 

1 NAUFICUS,  Navis  factor,  in  Glossis 
Isid.  unde  emendandus  Papias,  qui  per- 
peram  habet  Nausitus. 

*  NAUFRAAGA  Res,  Quae  ad  littus  a 
mari  ejicitur  tempestatis  vi.  Lit.  ann. 
1277.  tona.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
672.  art.  15:  Si  autem  aliquem  de  dieta 
universitate  naufragium  in  nostris  doma- 
niis  pati  contingati  propter  hoc  res  eorum 
Naufraaga,  in  parte  vel  in  toto,  nostra 
non  erunt. 

*  NAUFRAGARE,  Navigare,  Naufrager, 
in  Chron.  Caroli  Vili,  ad  ann.  1496.  ad 
calcem  Monstre!,  fol.  86.  r°  :  Pour  lors 
estoit  le  seigneur  d'Orléans  absent  d'Ast  : 
car  il  Naufrageoit  sur  la  rive  de  la  mer 
de  Genes  pour  les  affaires  du  roy  et  en 
asseurant  son  voyage.  Vide  alia  notione 
in  Naufragium. 

NAUFRAGIUM,  Jus  quod  Principi  ve! 
Domino  co m petit  in  naufragiis,  seu  in 
navibus  vi  tempestatis  fractis.  Nauf ra- 
gia qua  Curia  debentur,  lib.  1.  Consti t. 
Sicul.  Diploma  Caroli  Simplicis  prò  Ec- 
clesia Narbonensi  :  Concedimus  pr seterea 
medietatem  salinarum,  telonei,  portatici, 
et  r  a  fica,  sive  Naufragii,  atque  pascuarii. 
Charta  ann.  1099.  apud  Gariellum  in 
Episcopis  Magalonensibus  pag.  90  :  No- 
tum  sit  omnibus  quod  Raimundus,  Mel- 
goriensis  Comes  propter  Naufragium  et 
albergas,  quas  per  vim  in  villa  nova,  et 
alibi  in  allodio  S.  Petri  contra  testamen- 
tum  patris  sui  accipiebat,  a  Goto f redo 
Episcopo  exeommunicatus  est,  Libertates 
Regni  Majoricar.  ann.  1248.  MSS.  :  Nau- 
fragium aliquod  non  erit  unquam  in  par- 
tibus  insulse  supradicta.  Naufragium 
igitur  interpretor  navim  fractam,  quae  ad 
littus  a  mari  ejicitur,  quod  Angli  Skip- 
wreck  vocant,  id  est,  wreccum  de  navibus. 
Charta  Edwardi  Confessoris  in  Monas- 
tico Anglic.  tom.  1.  pag.  237  :  Cum  omni- 
bus quseùunque  maris  procellosis  tempes- 
tatibus  in  aquam  vel  in  terram  ejecta 
fuerint,  quod  Anglice  Schip-wrech  pro- 
mulgatum  est  onomate.  Alia  Edwardi 
III.  Reg.  pag.  902  :  Similiter  si  naves  aut 
scapha,  aut  bona  ipsorum  Monachorum 
infra  dominium  meum  per  procellum 
maris  aut  Naufragium,  aut  per  aliud  in- 
fortunium  fracta  aut  submersa  fuerint, 
ipsa  vasa  et  bona  sint  ipsorum  Monacko- 
rum. Charta  Philippi  Regis  Frane,  ann. 
1317.  apud  Argentreum  lib.  5.  Hist.  Ar- 
moric.  cap.  34:  Exceptis  et  retentis  dicto 

Duci peceio  seu  Naufragio  marino,  fo~ 

refacturis,  emendis,  et  emolumento  ex 
fractura  navium,  et  ratione  pramissorum 
peceii  et  Naufraga  ob  defectum  breveto- 
rum,  etc.  [Charta  ann,  1343.  ex  A  re  h  ivo 
Eccl.  Massil.  :  Prsepositus  et  Capitulum 
Ecclesia  Massil.  vendidit  Domina  nostra 
Regina  Dei  gratta  Jerusalem  et  Sicilia 
Regina  omne  dominium,  senhoriam  et 
jurisdictionem  quam  habet  et  possidet  in 
villa  supeHori  civitatis  Massil.  et  in  terri- 
torio ipsius  necnon  lesdas,  pedagia,  Nau- 
fragia ,  piscarias ,  etc]  Vide  Lagan, 
Wrech. 

In  Naufragium  Ponere,  Disperdere, 
dissipare.  Forami»  vett.  Pithcei  cap. 
19  :  Nec  vendere ,  nec  donare,  nec  alie- 
nare, ncque  in  Naufragium  ponere,  nisi 
quicquid  ibidem  elaborare  et  emeliorare 
potuerimus.  Cap.  30  :  Nec  mìnuare,  nec 
per  nulloque  ingenio  in  Naufragio  ponere 
pontificium  non  habeas  faciendi,  etc.  Ca- 
pitolare de^Villis,  cap.  o  :  Et  ipsum  vi- 
num  in  bona  mittant  vascula,  et  dilig en- 
te? providere  faciant,  quod  nullo  modo 
Naufragium  sit.  Tamil  arium  Brivatense 


Ch.  13  :  Et  tamen  nec  venundandi,  nec 
in  ulto  Naufragio  ponendi  non  habeat 
potestatem.  Adde  Ch.  138.  Testamentum 
Andrese  Dertonensis  Episcopi  editum 
ab  Ughello  in  Appendice  tom.  4.  pag.  9  : 
Aut  ipsis  casis  et  rebus  in  Naufragium 
miserìnt,  aut  ullam  disisionem  exinde 
fecerint,  etc.  Charta  vetus  in  Metropoli 
Salisburgensi  tom.  3.  pag.  321  :  Nec  ven- 
dere, nec  alienare,  nec  ullum  Naufragium 
imponere,  sed  emelioratas  ad  ipsum  Mo- 
nasterium  revocare. 

Naufragare,  Eadem  notione.  [Charta 
Deodati  Clerici  ann.  32.  regni  Caroli 
gloriosissimi  Regis  ex  Archivo  S.  Ber- 
toni :  Et  aliubi  ipsam  rem  nec  dare,  nec 
vendere,  nec  commutare,  nec  Naufragare 
pontificium  non  kabeam.]  Conci  li  um  To- 
let.  xvn.  cap.  4  :  De  universis  Ecclesia 
ornamentis  nihil  unusquisque  Sacerdo- 
tum  prò  suis  usibus  con  f  ring  ere,  vendere, 
aut  Naufragare  perlentet.  Occurrit  in 
Legibus  Wisigoth.  lib.  8.  tit.  3.  3  12.  in 
Legibus  Longob.  lib.  2.  tit.  29.  §  6.  tit. 
32.  |  5.  \*>  Liutpr.  117.  86.  {6,  66.  33.)]  in 
Formula  Lindenbrog.  175.  in  Annal. 
Bertin.  ann.  870.  etc.  Vide  Nauratus. 

T  Naufragi  are.  Charta  Childeberti 
Regis  Frane,  ann.  697.  apud  Felibianum 
Hist.  San-Dionys.  pag.  xvn:  Mancipia 
vel  reliquas  res,..,  Naufragiassent. 

T  Naufragius,  Iniortunium,  dam- 
num.  Formula?  Andegav.  art.  33.  apud 
Mabillon.  tom.  4.  Analect.  pag.  253  : 
Contegit  gravis  Naufragius,  guod  in  villa 
illa  casa  sua  per  nocte  fuit  effracta,  et 
omnes  prasidios  suos,  aurum,argentum... 
fuit  deportata. 

Naufragalis,  Naufragus,  Mart.  Ca- 
pei!» 1.  6. 

T  Naufragiosus,  Naufragio  exposi- 
tus,  periculosus.  Naufragiosum  pelagus, 
apud  Claudium  Mamertum  de  Statu 
anima?  lib.  1.  cap.  1.  et  Sidonium  lib.  4. 
Epist.  12. 

1  Naufragosus,  Eadem  notione.  Nau- 
fragosum  saculum,  in  Capitul.  Caroli  C. 
tit.  27.  cap.  15.  extr. 

Naufragus,  Decoctor.  Glossae  anti- 
qua? MSS.  :  Prodigus,  Naufragus.  Leges 
Luitprandi  Regis  tit.  119.  %  3.  [»  152.  (6. 
99.)]  et  Lex  Longob.  lib.  1.  tit.  25.  §  60: 
Si  quicunque  homo  qui  est  pauper  aut 
Naufragus,  qui  venaidit  aut  dissipavit 
substantiam  suam,  etc.  Naufragi  homi- 
nes,  eadem  notione  lib.  2.  tit.  55.  §  17. 
P*Rach.4.1 

*  NAUFREDA.  [Rapina  navis.  Dief.] 
NAUFUS,  [Sarcophagus,  loculus.]  Vide 

Noffus. 

T  NAUGERS,  incerta  mi  hi  notione,  nu- 
merantur  inter  munitiones  Castri  Bres- 
tensis,  in  Charta  ann.  1378.  laudata  in 
Balcones  2. 

1  NAVI,  Operarti,  in  Glossis  S anger- 
man.  MSS.  n.  501.  A  Navus,  industrius, 
solers,  sic  dici  videntur  Operarli, 

T  1.  NAVI  A,  Sapienlia,  strenuitas,  vigi- 
lantia,  Johanni  de  Janua  in  Navus.  Hinc 
in  Glossis  Lat.  Gali.  Sangerman.  :  Na- 
via,  Sagesse. 

*  2.  NAVIA,  Lignum  cavatum  instar 
navis,  linter.  Item,  vas  vindemiatorum, 
apud  Laur.  in  Amalth.  Navium,  in  Ma- 
crob.  Satura,  lib.  1.  cap.  7.  Vide  supra 
Naucum. 

*  NAVIARE.  Aurei.  Victor  seu  Auctor 
Orig.  gent.  Rom.  :  Unde  hodieque  alea- 
tores,  posito  nummo  opertoque,  optionem 
collusoribus  ponunt  renuntiandi  quid 
putent  subesse,  caput  aut  navem  ;  quod 
nunc  vulgo  corrumpentes,  Naviandi  di- 
cunt. 

NAVICELLA,  Ornamenti  species  in  Na- 
vicella speciem.  Anastasius  in  Gregorio 


!  IV.  pag.  165  :  Signum  Christi  habet  Na- 
vicetlas  duas  et  murenas  tres. 

NAVIGIES,  Industria,  virtus,  àpe-n^  in 
Glossis  Graeco-Lat.  ex  Navus.  [Navities, 
in  Gloss.  Sangerm.] 

1  NAVICIO,  yevsdt,  Generatio.  Suppl. 
Antiq.  Navitio,  in  Glossis  Lat.  Graec. 
Sangerman. 

NAVICLERUS.  Veteres  Glossae  MSS.  : 
Navigium,  omnis  classica  profectio.  Na" 
viclerus,  omnis  consortii  navalis  exer- 
citus. 

NAVICULA,  Navetta,  Italis  :  Acerra, 
Tertulliano  de  Adorat.  Gentil,  cap.  9. 
Glossae  Isonis  ad  Prudentium  :  Acerra, 
vas  thurarium,  turibulum.  Magnum  Pas- 
torale Ecclesise  Paris,  lib.  20.  Ch.  208: 
Duas  Naviculas  argenteas  cum  quibus 
ponitur  incensum  in  thuribulis.  Li  ber 
Anniversariorum  Basilica?  Vaticana?  fol. 
144.  ubi  de  Bonifacio  Vili.  PP.:  Tria 
paria  candelabrorum duas  Navi- 
culas de  argento  ;  unam  pyxidem  de 
argento  deauratam  prò  hostiis.  Histo- 
ria  Abb.Condomensis  tom.  13.  Spicilegii 
pag.  504  :  Unum  thuribulum  argenteum 
aeauratum  et  sub  t  ili  ter  operatum,  unam 
Naviculam,  etc.  Navis,  in  Monastico 
Anglic.  tom.  3.  pag.  171.  311.  Vide  Bro- 
vium  ann.  1280.  pag.  1280.  [et  supra  Na- 
vetta.] 

Navicula.  Ugutio  :  Radius ,  instru- 
mentum texendi,  scilicet  pecten,  vel  JVo- 
vicula.  Nostri  etiamnum  Navette  appel- 
lane 

Navicula  Pedis.  Constanti nus  Afric. 
lib.  2.  Pantechn.  cap.  8:  Pedis  calcanei 
divisto  est  necessaria  :  est  enim  cavilla, 
est  et  calcaneus,  et  pedis  Navicula,  et 
racha,  qua  sic  lingua  vocatur  Arabica, 
est  et  pecten,  sunt  et  digiti.  Infra:  Os 
Navicula  ad  modum  navis  est  factum 
superius  et  retro,  et  utrumque  operiens 
extremitatem  cavilla  ;  ante  est  ligatum, 
sicut  esset  con  catena  tum,  per  hoc  pedi 
datur  liberalis  motus.  Utrinque  ista  cum 
calcaneo  est  ligata,  eie. 

1  1.  NAVICULARIUS,  Isidoro  lib.  19. 
Orig.  cap.  19.  navium  est  fabricator  et 
artifex.  Àliis  est  nauta. 

2.  NAVICULARIUS,  Non  gratuitus,  sed 
mercenari us,  et  prò  quo  aliquid  exigi- 
tur,  ut  prò  transvectione  naulum  et 
merces  a  naviculariis,  Institorius,  Navi- 
cularia  benedictio,  non  gratuita,  apud 
Goffridum.  Vindocin.  1.  2.  Epist.  11: 
Nam  si  prò  benedictione,  quam  omnino 
gratis  dare  debuistist  usurpastis  profes- 
sionem,  et  prò  professione  ab  alodiario  B. 
Petri  exigitis  subjectionem,  profana  fuit 
illa  professio,  et  ideo  non  tenenda  :  quo- 
niam  subsequens  benedictio,  quam  exhi- 
buistis,  Navicularia  polius  videtur,  quam 
gratis  data,  quandoquidem  prò  illa  tem- 
poralem  mercedem  cum  injuria  fidei 
Christiana  exigere  non  erubescitis.VtitìiT 

ftrseterea  eadem  loquendi  formulaOpusc. 
0.  S.  Augustinus  Serm.  1.  de  Vita  Cle- 
ricorum  suorum  :  Navicularium  nolui 
esse  Ecclesiam  Christi.  Id  est,  obnoxiam 
naviculariae  functioni,  quod  sequentia 
suadent.  Et  ni  fallor,  Severus  in  Epis- 
tola ad  Salvi  um,  in  tom.  5.  Spicilegii 
Acheriani  pag.  535  :  Siquidem  Dwnysius 
fertur  ejus  possessionis  jura  servasse,  ne- 
que  haredes  illius  defecisse,  qui  dum 
viveret,  rei  Navalis  in  plurimos  venenales 
aculeos  intendebat.  Infra  :  Multum  me- 
cum  fuit  et  domi  et  in  foro,  cum  me  et 
apud  palrem  defensor  e,  et  apud  judicem 
potrono  sapius  uteretur,  aliquando  etiarn 
Dionysium  comprimebant,  quod  Porphy- 
rio  non  deberel  viginti  jugerum   causa 

Navicularia  jurgia  commovere.  Vide  Nau- 
ticatio. 


NAV 


NAV 


NAV 


579 


*  NAVIFEX,  Faiseur  de  nefs.  Glossar. 
Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684.  Vide  Nau- 
ficus. 

1  NAVIGALE,  Idem  quod  supra,  Nava- 
ticum.  Oharta  Theodoricl  III.  ann.  668. 
apud  Felibianum  Hist.  Sandionys.  pag. 
IX  :  Tarn  carraie  quam  de  Navigale  nul- 
lus  quislibet  de  judicibus  nostris,  vel  de 
tellonearis  nullo  tillonio  de  ipsa  earra 
exigere  nec  requirire  prsesumalur. 

*  NAVIGALIS,Navigabilis.  Oharta  ann. 
1339.  in  Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  545: 
In  loco  de  Blanhaco  est  flumen  publicum, 
Navigale,  videlicet  Garona,...  in  quo  nul- 
lus  portus  extitit,  perguem  gentes  per  et 
supra  dictum  flumen  Garonse  transire  seu 
transvehi  cum  animalibus  vel  sine  ani- 
malibus  possint  seu  valeant.Viée  supra 
Navali*  2. 

*  NAVIGATUM,  Idem  quod  Navaticum, 
Vectigal  ex  navium  transitu.  Dipi.  Ca- 
roli M.  ann.  781.  tom.  5.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  745  :  Propterea  per  praesen- 
tem  pr&ceplionem  decernimus,  quod  per* 
petualiter  mansurum  esse  jubemus,  ut 
nullo  telonio,  nec  Navigato,  nec  carrado... 
nec  vos  nec  juniores  aut  successores  vestri 
eisdem  requirere  nec  exactare  faciatis. 
Vide  Navigale. 

ì  NAVIGER,  Nauclerus.  Navigeros  sive 
pilotas  ac  navium  magistros,  nautas,  nau- 
cleros,  in  Chartaann.  1547.  apud  Rymer. 
tom.  15.  pag.  161, 

*  Navieur,  eadem  notione,  apud  Frois- 
sart.  2.  voi.  cap.  37:  Le  comte  de  Flan- 
dres  pour  le  recouvrer  (Jehan  Lyon)  en 
chevance  et  lenir  son  estat,  le  fit  doyen 
des  Navieurs.  Unde  Naviage,  eorum  of Bi- 
ci um,  ibi d.  cap.  38  :  Jehan  Lyon  vouloit 
dire  que  Guisebert  Matthieu  avoit  achapté 
l'offices  des  rivieres  et  du  Naviage.  Vide 
Nauta. 

NAVIGERIUM,  Iter,  via  navi  emensa, 
navigano.  Visio    Taionis  :  Quumque  ab 

eis  interrogar etur quis    ab    Occidente 

properans  tam  longum  peteret  Navige- 
rium.  Ubi  Isidor.  Pacensis  aera  680. 
eamdem  visionem  referens,  habet  Navi- 
giura. 

\  NAVIGIATA,  Navis  onerata.  Oharta 
an.  circiter  1330.  tom.  2.  Hist.  Dalphin. 
pag.  230.  col.  2  :  Item  levavit  idem  Johan- 
nes Ray mundi....  prò  qualibet  Navigiata 
satis,..  continente  infra  50.  saumatas  salis 
unum  larerium  ipsius. 

1  1.  NAVIGIUM,  Classis,  apud  Bar- 
thium  in  Glossario  ex  Baldrici  Hist. 
Palaest.  Epistola  de  expugnatione  urbis 
OF.  per  Latinos  ann.  1205.  apud  Miraum 
tom.  1.  pag.  111.  col.  2  :  Iterato  Navigium 
nostrum  flammis  aggreditur,  intempestìB 
noctis  silentio,  sexdecim  naves  suas  ac- 
censas,  velis  in  altum  expansis  et  inferius 
colligatis,  ad  proram  flante  fortiter  aus- 
tro, nostra*  mittit  in  naves.  Literae  ann. 
1315.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  509  : 
Venit  Navigium  vestrarum  gentìum  de 
Anglia,  cujus  Amiratus  existebat  domi" 
nus  Bonacorta.  Occurrit  rursus  in  Man- 
dato Edwardi  III.  ann.  1335.  apud 
eumd.  Rymer.  tom.  4.  pag.  656. 

1  Navigium  Fagere,  Navi  venere. 
Codex  MS.  Irminonis  Abb.  Sangerraan. 
fol.  99.  col.  2:  Et  facit  caropera  usque  ad 
silvam  Waveram  et  Navigium  usque  ad 
Monasterium. 

*2.  NAVIGIUM,  Res  nautica,  Gali. 
Marine.  Ohron.  Angl.  Th.  Otterbourne 
edit.  Hearn.  pag.  229  :  Capti  sunt  hoc 
anno  (1400.)  aominus  Robertus  Logan 
miles  Scoticus,  qui  pactus  fuerat  destru- 
xisse  Navigium  nostrum,  et  precipue  pis- 
catores  regni. 

*  3.  NAVIGIUM,  Navigatio,  iter  navi 
emensum,  Gali.  Navigation.  Aurei.  Vic- 


tor seu  Auctor  gent.  Rom.  :  Ex  eo  scili- 
cet  inditum,  quod  ejus  Consilio  tmpulsu- 
que  matres  Trojan^  tsedio  longi  Navigli, 
classerà  ibidem  incender ìnt.  Acta  S.  Felic. 
tom.  1.  Aug.  pag.  26.  col.  2  :  Igitur  cum 
ante  Navigium  inaudita  opinio  per  popu- 
los  divulgar  etur,  eo  quod  in  Hispaniarum 
littore  gravis  in  Christianos  persequutio 
grassareturt  etc.  Vide  Navigenum. 

*  4.  NAVIGIUM,  Canalis  ad  navigan- 
dum  idoneus.  Oharta  ann.  1281.  apud 
Murator.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi 
col.  900:  In  communi  fuerunt  concordia, 
quod  per  commune  Mutinse  canale  sive 
Navigium  Mu tinte  asecurari  debeat  per 
ipsum  commune  Mutine?  et  securum  teneri 
usque  ad  fovea*  de  Ru falcano.  Ohron. 
Patav.  ad  ann.  1189.  tom.  4.  earumd. 
Antiq.  col.  1123  :  Eo  tempore  incisum  fuit 
nemus  Gadii,  et  factum  fuit  Navigium, 
per  quod  itur  ad  Montemsilicem.  Ad 
ann.  1201.  col.  1124  :  Eo  tempore  facta 
fuit  venire  aqua  a  Montesilice  propter 
Navigium  veniendo  Paduam.  Oharta 
ann.  1334.  in  Reg.  66.  Chartoph.  reg.  eh. 
1415  :  E  rat  Navigium  ita  periculosum, 
quod  vix  poter at  navis  transire,  quin 
perir  et  vel  dampnificaretur.  Navigage, 
Navigatio,  scientia  nautica.  Hist.  Caroli 
VI.  ad.  ann.  1388.  pag.  71  :  Leur  fui  per- 
mis  de  faire  des  moulins,  téllement  que 
le  Navigage  des  vaisseaux  ne  fust  point 
emp  esche.  Lit,  re  miss.  ann.  1456.  in  Reg. 
191.  Chartoph.  reg.  eh.  234  :  Pour  ce  que 
icellui  Village  suppliant  est  fort  duit  et 
experimenté  en  fait  de  Navigagef  etc. 
Navire,  eodem  intellectu,  in  Lit.  re  miss. 
ann.  1397.  ex  Reg.  152.  eh.  20.  Vide  infra 
Navilium  2. 

*  NAVIGIUS  ,  ut  supra  Navigatum. 
Dipi.  Dagob.  I.  ann.  629.  apud  Dublet. 
Hist.  S.  Dion.  pag.  655  :  Neque  intra  ipsa 
civitate  Parisius,  neque  ad  foras  in  ipso 
pago,  theloneosy  vel  Navigios  portaticos... 
exactare  potuerit. 

1  NAVILAGIUM,  Portorium,  ut  vide- 
tur,  dandum  prò  trajectione.  Oharta 
ann.  1480:  Exceptis  tamen  et  reservatis 
passagiis  ripariarum,  in  quibus  transire 
cum  navi,  quae  passagia  exsolvuntur  res- 
pectu  Navilagii.  Vide  Naulum. 

1  NAVILE,  Navis.  Statuta  Massil.  lib. 
6.  cap.  45:  Liceat  curias  Massiliae....  fa- 
cere  intrare  naves,  galeas,  Ugna  et  alia 
Navilia,  transeuntia  seu  navigantia  per 
mare  Massilise ,  quse  portarent  biada, 
farinam,  etc. 

*  N avite,  eodem  sensu,  nostri  dixerunt. 
Lit.  ann.  1398.  in  Reg.  153.  Chartoph. 
reg.  eh.  243  :  Le  N avite  venant  ou  havre 
de  la  ditte  ville  de  Harfleur,  etc. 

1  NAVILI0,  prò  Nablio.  VideNablissare. 

1.  NAVILIUM,  Olassis,  ex  Ital.  Navilio 
Occurrit  non  semel  in  Historia  Cortu- 
siorum,  [ut  et  in  Memoriali  Potestatum 
Regiens.  Chronlco  Parmensi,  etc.  Le 
Roman  de  Vacce  MS.  : 

Li  Dus  out  grant  Chevalerie, 
Et  raout  out  nefs  en  sa  Navie.] 

Navilium,  Navis,  navigium.  Inforraa- 
tiones  Civitatis  Massil.  de  passagio 
transmarino  in  MS.  Sangerman.  :  Deinde 
salvo  deliberato  Consilio  venire  Alexan- 
dria™ et  igne  comburere  omnia  Navilia, 
quse  reperirentur  in  portu. 

«  Navile,  eadem  notione,  apud  Ville- 
hard.  §  17  :  Les  messages  alors  emprunte- 
reni  .2000.  mars  d'argent  en  la  ville  (de 
Venise)  et  si  le  baillerent  le  due  pour  com- 
mencer  le  Navile.  Navie,  in  Hist.  S.  Lu- 
dov.  Joinvil.  edit.  reg.  pag.  92  :  Après 
ces  choses  atirerent  lesfreres  au  roy  leur 
Navie.  Navire,  apud  Froissart.   voi.  1. 


cap.  10.  et  Christ.  Pisan.  in  Carolo  V. 
part.  2.  cap.  38. 

*  2,  NAVILIUM,  ut  supra  Navigium  4. 
Pactum  inter  Mutin.  et  Regiens.  ann. 
1202.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq.  Ital. 
med.  sevi  col.  385:  Et  quicumque  ire  vo- 
luerit  per  Navilium  Mulinse,  libere  possit 
et  debeat  ire  sine  contradictione  Regino" 
rum  :  et  quicumque  ire  voluerit  per  Navi- 
lium Reginorum,  libere  possit  et  debeat 
ire  sine  contradictione  Mutinensium. 

*  NAVI  MAGI  A,  La  pugna  de  la  Nave, 
in  Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

1  NAVI0LUM,  [<*  Lege  Navilium,  ut 
in  textu.]  Navicula,  navigium.  Vita  S. 
Francae,  tom.  3.  Aprilis  pag.  393  :  Quia 
Navilium  habere  non  poter unt  nec  pon- 
tem....    flumen  illud  absque  incommodo 

t'ffLtl^il.PT'tJLnt 

NAVIPLETI0.  Charta  Edgari  Anglor. 
Regis  ann.  964.  prò  Ecclesia  Wigorn. 
tom.  1.  Monast.  Anglic.  pag.  141  :  Quate- 
nus  posset  ipse  cum  Monachis  suis  unam 
Navipletionem,  quod  Anglice  Scypfilled 
dicitur,  per  se  habere.  Et  infra  :  Consti- 
tuant  unam  Navipletionem,  quod  Anglice 
dicitur  Scypfylled  oththe  Scyphorne,  in 
loco  quem  ob  ejus  memoriam  Oswaldes- 
lay  aeinceps  placuit  appellar*,  ubi  quere- 
larum  caus&secundum  morem  patrias  et 
legumjura  juridice  discernantur.  Porro 
scypfylled,  vox  est  Saxonica ,  ex 
seyp,  Navis,  et  fyllan,  Implere,  vel 
f y U,  Plenitudo. 

SU*  Navipletio,  vel  ut  Hickesius  legit 
ad  calcem  Dissertationis  Epistolaris  , 
Naucupletio,  Tributum  e  rat,  quod  ad 
navium  constructionem  exigebatur,  An- 
glis  hodie  dictum  Ship-money ,  alias 
Scypfylled ,  vel  Scypsocne ,  ut  habet 
Wanleius  pag.  309.  Antiquae  suae  Litte- 
raturae  Septentr.  ubi  ex  laudata  Edgari 
Charta,  quamvis  eam  censura  sua  notet 
Hickesius  Dissert.  Epist.  pag.  86.  lucu- 
lentum  testimonium  ducit  ad  proban- 
dum,  inquit,  in  antiquis  temporibus 
regiam  illam  exactionem  obtinuisse. 
Eidem  Wanleio  Charta  haec  scripta 
fuisse  videtur  circa  tempora  Henrici  I. 
Anglorum  Regis. 

1  NAVIRE,  prò  Navare.  Papias  :  Navit, 
strenue  agit. 

1.  NAVIS,  Pars  sedis  sacra  in  qua 
plebs  consistit.  Ordericus  Vitalis  lib.  11  : 
Navem  quoque  Basilica...  auxit.  Et  lib. 
12  :  Ingens  Basilica?  Navi»  quae  nuper 
edita  fuerat,  corruit.  Leo  Ostie nsis  lib. 
3.  cap.  27  :  Fenestras  omnes  et  Navis  et 
TituCi  plumbo  ac  vitro  compactis....  inclu- 
sit.  Adde  cap.  32.  etc.  Sugerius  lib.  de 
Administr.  sua  cap.  29  :  Media  Ecclesia 
testudo,  quam  dicunt  Navim.  Chronicon 
Moriniacense  lib.  2  :  Exterius  etiam  ta- 
bernaculum,  quod  Ecclesia  Navis  a  populo 
vocatur ,  consummationis  perfectionem 
acceperat.  Consuetudines  Floriacensis 
Monasterii  :  Atque  in  Navi  ad  stationem 
sedes  antea  Convenlui  praeparant.  Wil- 
lelm.  Abbas  in  Chron.  Andernensi  :  Eum 
prò  vitas  merito  in  Navi  Ecclesia?....  tumu- 
lari preeeepit.  Bernal d.  Baldus  ad  Vitru- 
vium  scrioit,  quod  Itali  dicunt  naves, 
seu  navatas  templorum,  a  vaóc  Graeca 
emanasse.  Salmasius  vero  ad  Solinum, 
liane  partem  templi  ita  dictam  putat, 
quod  camera  ejus  veluti  navium  carina 
sit:  ex  Sallustio,  ubi  de  mapalium  Afri- 
canorum  cameris  :  Oblonga  incurvis 
lateribus  tecta,  quasi  Navium  carinse 
sunt.  Certe  navim  in  ffidibus  sacris,  prò 
camera  usurpasse  videtur  Anastasius 
in  Leone  III.  PP.  pag.  121  :  Sarta  vero 
tecta  Basilica?  B.  Petri  Apostoli,  id  est, 
Navem  major em,  sed  et  aliam  Navem 
super  altare  eum  quadriporticu,  simul  et 


580 


NAV 


NAU 


NAU 


fontem,  etc.  Ibid.  pag.  128  :  Simulque  et 
in  Nave,  quse  est  super  altare,  sarta  teda 
omnia  noviter  restaurava.  Et  in  Bene- 
die  to  III.  pag.  206  :  Sed  et  ipsius  prssci- 
puas  sarta  teda  Ecclesia  B.  Petri  Apostoli 
nutritori»  sui,  id  est,  Navetn  majorem,  et 
aliam  Navem  quse  super  corpus  ejus  est... 
luciflue  renovavit.  Ex  qui  bus  confici  vi- 
detur longiori  aedium  sacrarum  parti, 
Navis  nomenclaturam  postmodum  indi- 
tam,  tum  quod  in  ea  major  ait  conca- 
merati©, tum  etiam  quod  ex  sua  longi- 
tudine navis  carinam  referat.  Non  de- 
sunt  tamen  qui  ex  Gneca  vaó;  vocis  ety- 
mon  ha uriunt,  quo  nomine  apud  recen- 
tiores  Graecos  ea  pars  templi  donatur, 
seu  quod  pars  amplior  sit  vaoO,  aedis 
sacra:  seu  vox  ipsa  vaO?  hac  notione  a 
vay;,  navis  ortum  habeat.  [**  Vide  Glos- 
sar, med.  Graecit.  voce  Notóc  col.  985.] 

2.  NAVIS.  Testamentum  Philip.  Episc. 
Bellovacensis  ann.  1217  :  Do,  lego  Eccle- 
sia B.  Petri  Belvacensis....  calicem  unum 
aureum,  et  navem  argenteam,  et  Missale, 
etc.  Ubi  Navis ,  forte  sumitur  prò  Navi- 
cula,  in  qua  thus  asservatur,  de  quo 
vase  supra  agimus.  Nam  et  Navis,  dici- 
tur  in  Concilio  Mertonensi  ann.  1300. 
cap.  4  :  Turibulum  cum  Navi  et  ture, 
[Leges  Palatinae  Jacobi  II.  Regis  Majo- 
ric.  in  Actis  SS.  Junii  tom.  3.  pag. 
LXXII  :  Duo  thuribula  cum  suis  Navibus 
ad  tenendum  thus  deputa tis.  Adde  Prae- 
ceptum  Philipp.  Pulcri  ann.  1311.  tom. 

1.  Ordinat.  Reg.  pag.  481.]  Potest  prae- 
terea  su  mi  prò  eo  quod  in  aulis  Princi- 
pum  Nef  vocant,  abaci  sci  1  ice t  argentei 
specie,  in  navis  forma m  confecti,  in 
quo  vasa  ad  pò  tum  reponuntur  in  ipsa 
interdum  mensa.  [Charta  ann.  1338.  tom. 

2.  Hist.  Dalphin.  pag.  363  :  Navem  ma- 
guarà  prò  mensa  Dominai  Dalphinse  de 
vitro,  unam  duodenam  saleriarum  vitri, 
etc]  Le  Roman  de  Garin  : 

Tressaut  la  lable,  s'est  à  Garin  saìllis, 
Que  la  Nef  d'or  lui  vosi  des  poins  tolìr, 
Li  vins  eapant  sor  le  peli^on  gris. 

Alibi: 

Devant  Gerin  tint  Mauvoisin  la  Net, 
Toule  fu  piene  de  vili  el  de  dare. 

Chronicon  MS.  Bertrandi  Guesclini  : 
Hanaps,  couppes  et  Nez  de  fin  or  reluisant. 

*  Inventar,  ann.  1389.  tom.  3.  Cod. 
Ital.  diplom.  col.  366  :  Navis  una  deau- 
rata cum  rotis  quatuor  et  fochis  et  banne- 
riiset  aliis  operagiis.  Codicil.  Oliver,  de 
Clicio  ann.  1406.  tom.  2.  Probat.  Hist. 
Brit.  col.  782  :  Itern  ordinavit  quod  Navis 
sua,  nuncupata  Riquerou,  readatur  no- 
bili viro  Oliverio  de  Castello  filiolo  suo, 
Lit.  remiss.  ann.  1393.  in  Reg.  145.  Char- 
toph.  reg.  eh.  428.  bis  :  Rogier  Percepot, 
iommellier  de  nos  napes,....  en  venant 
guerre  la  Nef  et  les  tranchouirs  dyargent, 
que  Ven  met  à  lable  devant  nous,  etc. 

Navis  Auki.  Glaber  Rodulphus  lib.  3. 
cap.  2.  extremo  :  At  Henricus  (Imp.)  cer- 
nens  amici  (Roberti  Regis  Fr.)  libera- 
litalem,  suscepit  ex  illis  tantum  librum 
Evangelii)...  uxor  vero  illius  pares  auri 
tantum  Naves  accepit,  castera  autem  eare- 
diens  in  gratia  dimisit.  Sequenti  igxtur 
die  iterum  Rex  Robertus  cum  Episcopis 
ad  Imperatoris  ternaria  transiens,  qui 
eum  satis  sublime  suscipiens,  expletoque 
simul  prandio,  centum  libras  ei  ex  auro 
puro  obtulit  ;  Rex  quòque  pares  tantum 
Naves  aitri  ex  ilio  sumpsit  ;  firmatoque 
uterque  poeto  amicitise,  rediere  ad  propria. 

3.  NAVIS.  Apicius  ìilp.  6.  cap.  9  :  Pul- 
lum  aperies  a  Navi,  et  \n  quadrato  ornas, 
etc.  Ubi  Gabriel  Humelbergius  :  hoc  est 


a  parte  posteriore  ventris,  qui  ut  navis 
cavus,  et  figura  ejus  non  dissimi lis  est. 

*  4.  NAVIS,  Jus  piscandi  cum  nave. 
Charta  ann.  1138.  inter  Probat.  tom.  2. 
Hist.  Occit.  col.  486  :  Vendimus...  tibi  R. 
Trencavello...  totani  leddam,  totamque 
Navem,  quse  habemus  de  temetipso  Tren- 
cavello in  stagno  et  in  salinis.  Alia  Bar- 
thol.  episc.  Laudun.  ann.  1142.  tom,  2. 
Monum.  sacr.  antiq.  pag.  23:  Qui  et  ipse 
prò  sua  suorumque  salute  jyratum  et  pis- 
cationem  duarum  Navium  in  Ausona  con- 
cessa supradietse  Ecclesise. 

*  5.  NAVIS  de  Portu,  Qua  portantur 
seu  transvehunturhomines,  equi  et  cur- 
rus,  vulgo  Bac.  Charta  Joan.  abb.  S. 
Germ.  Prat.  in  Chartul.  Guill.  itidem 
abb.  fol.  144.  r°.  col.  1  :  Pr sedioli  homines 
bona  fide  promiserunt,  quod  si  Navis  de 
portu  perdita  fuerit,  vel  aliquo  casu  in 
detrimentnm  venerit,  quantum  ad  eorum 
partem  pertinet,  ex  integro  restitaere,  vel 
si  necesse  fuerit,  novam  de  suo  facere  te- 
nebuntur.  Navisole,  Navis  onerariae  spe- 
cies,  in  Guill.  Tyrii  contin.  Hist.  apud 
Marten.  tom.  5.  Ampi.  Collect.  col.  731  : 
Si  fisi  le  soudan  venir  dy Alexandre  xxij. 
galies  et  une  Navisole,  qui  portoit  la 
viande  et  estouvoirs  des  galies.  Navisone, 
paulo  ante  col.  728. 

*  NAVISSA  ,  Instrumentum  piscato- 
rium.  Charta  Bonae  princ.  Sabaud.ann. 
1424.  inter  Stat.  Perus.  pag.  31  :  Eis  lici- 
tum  sit  die  noctuque,  ac  libere  et  impune 
piscari  et  facere  ad  rette,  Navissam,  tru- 
biam,  etc.  Vide  infra  Naza, 

1  NAVITIES.  Vide  Navicies, 

J  NAVITIO.  Vide  Navicio. 

1  NAVIT0R,  Nauta,  navigator.  Vita  S. 
Columb»  Abb.  tom.  2.  Junii  pag.  203: 
In  hac  quoque  die  aliqui  de  Scotta  adven- 
tantes  nautse,  hasc  eadem  vobis  de  illis 
indicàbunt  Regibus.  Quod  venerabilìs  viri 
vaticinium  eoaem  die  de  Hibemia  Navi- 
tores,  ad  locum  qui  dicitur  Muirbole  para- 
disi pervenientes,  suprascriptis  ejus  binis 
Comitibus,  sed  eadem  navi  cum  S anelo 
navigantibus,  de  iisdem  inter fectis  Regi- 
bus  expletum  retulerunt. 

NAVIUM.  Arni  a  les  Fr  ancor.  Fuldenses 
ann.  888  :  A  Reg  e  est  clementer  susceptus, 
nihilque  ei  antequsesti  Regni  abstrahitur  : 
exciptuntur  curtes  ,  Navium  et  sagum. 
Edi  ti  o  Freheri  habet,  curtes  Navium, 
absque  virgula.  [**  Vide  Pertz.  Script, 
tom.  1.  pag.  406.  not.  9.] 

\  NAULA.  Vide  supra  Jus  Nauta  in  Jus. 

*  NAULAGIUM,  Naulurn,  transvectio, 
Gali.  Passage.  Lit.  Alfonsi  comit.  Pictav. 
ann.  1269.  in  Reg.  11.  Chartoph.  reg. 
fol.  146.  r°.  :  Debet  etiam  dominus  comes 
eidem  (Imberto)  providere  de  Naulagio 
sive  loco  in  navi,  prò  se  et  dictis  militibus 
suis.  N 

]  NAULEIARE,  Navem  locare  naulo 
convento.  Statuta  Massi  1.  lib.  4.  can, 
25  :  Qui  navem  in  Massilia  peregrims 
Nauleiabwit,  etc, 

"-NAULIGARE,  Naulisare,  Navem  ad 
vecturam  conducere,  unde  Naulisatio, 
ipsum  naulum.  Contract.  Navigli  inter 
reg.  Frane,  et  Massil.  ann.  1268.  in  Reg. 
sign.  Noster  Cam.  Comput.  Paris,  fol. 
287.  r°.  :  Item  si  voluerint  Nauligare  na- 
ves ad  plateas,  secundum  quod  consuetum 
est  fieri  in  Massilia,  etc.  Form.  MSS.  ex 
Cod.  reg.  7657.  fol.  17.  r*.  :  Gaspar  mer- 
catore.  constituit....  Petrumprsesentem... 
ad  ducendum...  ipsum  lignum....  ipsum- 
que  lignum  Naulisandum  quiouscumque 
personis  voluerit,  et  in  illis  naulis  seu 
pretiis  modo  et  forma,  quibus  eidem  Petro 

patrono  melius  videbitur  expedire, et 

etiam  de  quiouscumque  Naulisationibus 
per  eum  fiendis,  promittendis  et  firmandis 


instrumenta  quxeumque  faciendum.  Vide 
Nauleiare. 

T  NAULIGIARE,  De  naulo  convenire. 
Littera  Potestà  tis  Pisanorum  Vicario 
Massil.  ann.  1340  :  Quidam....  Pisano- 
rum....  Nauligiaverunt  cum..,.  palronis 
unius  galeae....  ensis  in  portu  Massilise. 

1  Naultzare,  Eadem  notione.  Charta 
Massil.  ann.  1357  :  Quidam  cum  esset 
super  quodam  laudo,  quem  ibi  Naulizavit 
et  cepit,  cujus  erat  Dominus,  et  patronus, 
etc.  Chron.  Tarvisinum,  tom.  19.  Mura* 
torii,  col.  801  :  Illius  crudelitatem  aufu- 
gientes  ad  marinam  venerunt,  et  Nauti- 
zatis  navibus  atque  galeis  a  Januensibus, 
etc. 

1  Nauliza.be,  Navi  imponere  accepto 
naulo,  apud  Murator.  tom.  12.  col.  396. 
in  No  tis  :  Patronus  Venetus  non  possit 
Naulizare  aliquam  mercantiam  forensem 
supra  valor em  yperperorum  cm.  a  Mono- 
vasta  versus  Nigropontem. 

NAULUM.  Gregorius  M.  lib.  12.  Epist. 
16  :  Propterea  misimus  lanas  15.  rachanas 
30.  lectos  15.  pretium  quoque  de  emendis 
culcilris  vel  Nauta  dedimus.  Naulum  ad 
trans vectionem  ?  Gloss.  Gr.  Lat.  :  NaOXov, 
navis  vectura,  Naulum. 

1  Naulum,  Portorium  prò  trajectione, 
Nolis,  in  ordinatione  Gallica  maritima. 
Venditio  partis  civitatis  Massil.  a  Bene- 
di  cto  Ep.  facta  Carolo  Andegav.  Gomiti 
Provinciae  ann.  1257.  exSchedis  Praesidis 
de  Mazaugues  :  Episcopus  possit,,.  ad  sui 
voluntatem  recipere  Naulum  sive  passa- 
gium,  et  reditum  dictarum  navium,  etiam 
specialiter  pedagium. 

Naulum,  Quaevis  exactio  de  novo  im- 
posita.  Concilium  Andegavense  ann. 
1365.  cap.  28  :  Novas  exactio nes,  servitutes, 
Naulum  intelligimus  in  hoc  casu,  quorum 
impositio  sive  exactio  memoriam  hominum 
non  excedit.  Supra  :  Qui  prxmissa  de 
novo  imposuerit  personis  Ecclesiasticis, 
vel  hominibus  Ecclesise  sine  consensu  ilio- 
rum  ad  quos  spectat,  vel  prsemissa  exege- 
rit,  etiamsi  Naulum  sit  de  novo  impositum 
nomine  suo  vel  alieno,  exeommunicattonis 
sententiam  incurrat  ipso  facto,  Naulum 
sive  jus  passagli,  in  Charta  Petri  Epis- 
copi Pataviensis  ann.  1277.  in  Metropoli 
Salisburgensi  tom.  1.  pag.  390.  Vide 
NaviculaHus  2. 

1  NAVO,  vox  Italica,  Gali.  Naveau  vel 
Navet.  Laudes  Papi»  apud  Murator. 
tom.  11.  col.  42  :  Olerà  cujuscumque gene- 
ris, rapse  suo  tempore,  et  napi,  quos  Na* 
vones  appellant, 

T  NAUPEGIARIUS,  ut  Naupegus,  apud 
Sponi um  Misceli.  Erud.  Antiq.  pag.  67. 
etReines.Inscr.  pag.  602.  Vide  Naupicus. 

NAUPEG0,  Navis  inunctio,  Papiae,  vau- 
tcyìqc,  navium  adi  fioatto. 

NAUPICUS,  Navis  factor,  Papiae,  ex  Gr. 
vauirvjYÓ?,  faber  navalis,  in  Gloss.  Gr. 
Lat. 

\  NAUPREDA,  Piscis  genus,  idem,  ut 
videtur,  quod  Lamprela,  Gali.  Lamproie. 
Piscis  qui  vulgo  Naupreda  dicitur,  in  Vita 
S.  Hermelandi  Abb.  Antrens.  saec.  3. 
Benedict.  part.  1.  pag.  393.  Vide  Lampe- 
dra  et  Laupreda. 

NAURATUS.  Chartae  Regales  ac  Paren- 
sales,  cap.  13.  apud  Bignonium  :  Taliter 
ei  fuit  professus,  quod  ipsam  rem  superius 
denominatam  per  suum  neglectum  et  per 
suum  facinus  fuit  perdita  vel  Naurata. 
At  in  Cod.  MS.  Naufragata  legi  monet 
Baluzius.  Utcunque  sit,  ab  hisce  voca- 
bulis  nata  videtur  vox  Francica  Navré, 
prò  laesus,  vulneratus.  [Statuta  MSS. 
Galterii  Domini  Commerciaci  ann.  1263  : 
ltem  si  aulcun  bourgeois  de  cette  ville 
brise  le  marche  de  cette  ville,  s*y  payera 
e.  solss  au  mayeur  xn.   den,  aux  esche- 


NAU 


NAX 


NEB 


581 


vins  xn.  den.  au  Navray  xx.  sols,  et  au 
batu  x.  sols.]  Vetus  Charta  Anglo-Gal- 
lica in  libro  Justice  ofpeace  fol.  116.  v°.  : 
Et  illonques  en  ledit  assaut  fist  et  lui 
baia,  Naufra,  et  malement  treta,  et  oues- 
que  un  espi  lui  ferist  sur  le  test  et  sur  le 
bras,  etc.  Nafrat,  apud  Baimund.  Mon- 
taner.  in  Chron.  Catalanico  Reg.  Arag. 
cap.  191.  et  in  Chron.  Petri  IV.  Reg. 
Ar*g.  lib.  3.  cap.  16.  21.  quasi  naufragai. 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657:  Nafra,  Provine,  l&sio,  plaga,  vul- 
nus. Nafrar,  isedere,  vulnerare.  Nostri s 
Navreure,  eadem  notione.  Charta  Phil. 
VI.  reg.  Frane,  ann.  1348.  ex  Chartul. 
23.  Corb.:  Le  procureur  desdils  religieux 
le$  a  accuse  ou  denoncié  d'une  bature  et 
Navreure,  que  fist  Huet  Crau  et  ses  com- 
plices  aux  dessusdits  prisonniers.  Occur- 
rit  in  Charta  ann.  1445.  ex  Chartul. 
Latiniac.  fol.  42.  Consule .  Menag.  Dic- 
tion.  Gali.  v.  Navrer. 

]  NAUREGUS.  Vide  supra  in  Navare- 
tius. 

*  NAUSA,  JLiOCus  pascuus,  sed  uligino- 
sus  et  aquis  irriguus.  idem  quod  Noa  1. 
Charta  ann.  1195.  inter  Instr.  tom.  11. 
Gali.  Christ.  col.  141  :  Radulfus  Ebroica- 
rum...  dedit  S.  Taurino....  omnem  pisca- 
tionem  et  Nausas  ejusdem  aqua*.  Lit. 
admort.  prò  eccl.  Tolos.  ann.  1454.  in 
Reg.  187.  Chartoph.  reg.  eh.  Ili  :  Item 
plus  quatuor  macellatas  prati,...  confron- 
tatas  ab  una  parte  cum  honore  Bernardi 
Bissa  de  caslaneto  et  cum.  Nausa  publica 
pr&dictae  ripparise.  Vide  supra  Nauda. 

*  NAUSARE,  prò  Nauseare,  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Gigar 
(leg.  Gitar)  N ausare,  vomere.  Gitadura, 
JProv.  nausea,  vomitus. 

JNAUSIA.  Papias  :  Helvus,  rufus,  pai" 
us  vel  Nausia.  Puto  legendum  Nau- 
sea vel  Nauseator,  ut  Helveus  prò  Helvus. 
NAUSIFIGUS  ,     Nauseam     provocans. 
Willelmus  Brito  lib.  10.  Philippidos  : 

Illum  Nausifico  cruciai»  pedorìs  odore. 

8  NAUSITARE,  Clamor  palumbis.  Car- 
men de  Philom.  ad  calcem  Cod.  reg. 
6816  : 

Nausitat  arborea  duraaos  de  fronde  palumbes. 

1  NAUSIUM,  prò  Nausea.  Nausii  fasti-' 
dium,  in  Miraculis  S.  Udalrici,  tom.  5. 
pag.  130.  et  saec.  5.  Benedict.  pag.  470. 

1  NAUSUM,  Species  navigii  Gallici. 
Ausoni  us  Ep.  22  :  Nauso  aliave  quavis 
navi.  Eursum  utitur  infra.  Bulla  Frede- 
rici  Imp.  ann.  1157.  inter  Instrum.  tom. 
4.  Gali.  Christ.  col.  17:  Concessimus... 
omnia  iura  regalia  in..,,...  comitatibus, 
foris,  duellis,  mercatis,  monetis,  Nausis, 
teleonis,  pedagiis,  castellis.  An  Nausis 
hic  indicantur  portoria  prò  trajectione  ? 
Mal  lem  Naulis  hoc  ipso  significa  tu.  Vide 
Naulum. 

f  NAUTA,  Genus  magistratus  in  por- 
tubus  navigationi  et  commercio  propo- 
siti. Vetus  Inserì ptio  relata  in  Commen- 
tariis  literariis  Trevoltianis  Aprii.  1717. 
pag.  627:  Tib.  C&sareAug.  Jovi  Oplum. 
Maxsumo  Ram°.  (f.  aram.)  Nauta*  Pari- 
siaci  publice  posierunt,  Hic  non  esse 
intelligendos  "nautas  vectores  ibidem 
probatur  pag.  639.  ex  eo  maxime,  quod 
Eques  Ro  m  an  us  Nauta  Araricus  dicatur 
in  alio  veteri  monumento  ibidem  pag. 
640.  memorato. 

*  NAUTATICUM,  Vectigal  ex  nautis 
seu  navium  transito  persolvendum,  idem 
quod  Navaticum.  Occurrit  in  Cbarta 
Caroli  C.  tom.  2.  Annal.  Bened.  pag. 
746.  col.  2.  Alia  Rodulfi  reg.  ann.  927. 
tom.  9.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  572  : 
Nec  teloneum,  aut  inferendas,  aut  rotati- 


cum,  vel  ripaticum,  sive  portaticum ,  seu 
etiam  exclusaticum,  vel  Nautaticum,  eie. 
Nauticum  ex  eadem  Ch.  in  Retiaticurn. 
Vide  Nauticatio. 

NAUTELLA,  Navicula,  seu  navicella, 
Gal  li s.  Nocelle.  Eradi  us  Presbyter  de 
Lection.  Evangel.  cap.  2:  Nautéllam 
quippe  islam,  Fratres,  Ècclesiam  cogitate, 
turbulentum  mare,  hoc  sssculum. 

1  NAUTEO,  offjj.^  6up<xY)s,  Odor  corii.  in 
Gloss.  Lat.  Graec.  Sangerman.  legendum 
Nautea,  quse.  Nonio  dicitur  Aqua  de 
coriis,  vel,  quod  est  verius,  aqua  de  sen- 
tina, dieta  a  nautis.  Vox  est  Plauti. 

NAUTICATIO.  Anastasius  in  S.  Vita- 
liano :   Et  t aleni  affliclionem   posuit  in 

populo,  seu  habitatoribus per  diagra- 

pha,  seu  capita,  atque  Nauticationes  per 
annos  plurimos,  quales  a  s&culo  nunquam 
fuerant.  Codd.  alii  habent  Nauticatio- 
nem.  Tribù tum  forte  cujusmodi  impo- 
nitur  nautis,  vel  mercatoribus  in  mari 
negotiantibus ,   vel   potius  navicularia 

Sraestatio,  seu  quodvis  tributum.  Vide 
raviculariU8  2. 

NAUTICI,  Nautae.  Chronicon  Casin. 
lib.  3.  cap.  60.  (al.  61.)  :  Constituit  ut 
omni  tempore  navis  nostra  cum  nauclero 
et  Nauticis  suis  libera  maneat  ab  omni 
conditione  et  débito  pensionis. 

NAUTILENI,  Nautae,  Nautileni  galea- 
rum,  in  Pactis  initis  inter  Miehaelem 
Palaeologum  et  Genuenses  ann.  1261. 
NavTiXot  Aristophani. 

NAUT0L0GI,  Qui  naulum  a  vectoribus 
exigunt  :  NauoroXóyot,  apud  Clementem 
lib.  1.  Constit.  Apost.  cap.  57.  ubi  La- 
tina Editio  vetus,  seu  ejusdem  Ponti  fi - 
cis  Epistola  ad  Jacobum  §  14.  15  :  Pro- 
rete  offieium  Episcopus  impleat,  Presby- 
teri  nautarum,  Diaconi  dispensatorum 
locum  teneant  :  hi  qui  catechizant,  Nau- 
tologis  conferantur.  Eadem  habentur  in 
Epist.  1,  quae  Anacleto  tribuitur.  Hesy- 
Chius  :  Nccu<r6Xo0v,  vauxoXoyetv.  Vide  Notas 

Cotelerii  ad  Constit.  Apostol.  pag.  182. 

1  NAUTONERIUS,  a  Gallico  Nauton- 
nier,  Nauta,  in  veteri  Catalogo  MS.  So- 
dali um  Confraternitatis  B.  Maria?  Deau- 
ratae  Tolosanae. 

NAUTONIUM.  Vetus  Charta  apud  Gui- 
chenonum  in  Hist.  Bressensi  pag.  228: 
Concessit  teloneum  infra  regni  sui  spatia, 
jussit  ut  nullus  sit  exactor  non  in  Civita- 
tibus,  non  in  vicis  sive  in  portis,  sed  nec 
ex  Nantonio  navium.  Ita  habetur,  sed 
puto  legendum  Nautonio ,  ut  tributum 
fuerit  a  nautis  pendi  solitum,  Navali- 
cum. 

1  NAUTOR,  Nauta.  Sicut  Nautor  desi- 
derai venire  ad  proprium  portum,  ita 
scriptor  ad  ultimum  desiderat  venire  ver- 
sum,  in  veteri  Monito  ad  Lectorem  ad 
calcem  Collectionis  Canonum  e  MS.  DD. 
Chauvelin  Custodis  Sigili orum  Regio- 
rum. 

*  Passio  S.  Floscel.  tom.  5.  Sept.  pag. 
478.  col.  2  :  Commoniti  in  somnis  Nauto- 
res  Christiani,...  euntes  furati  sunt  cor- 
pusculum  ejus;  quod  optimo  sindone  ves- 
titum  navi  imrnittentes,  eie. 

t  NAUTUM,  prò  Nantum,  Pignus.  Vide 
Namium. 

1  NAVUM,  prò  Nactum.  Vide  in  hac 
voce. 

*  NAUZILARE,  prò  Naulizare,  Navem 
conducere.  Vide  in  Nauligiare.  Lit. 
Alfonsi  comit.  Pictav.  ann.  12569.  ex  Reg. 
11.  Chartoph.  reg.  fol.  42.  r°  :  De  quadam 
navi  prò  ipso,  conducenda  seu  Nauzilanda, 
eie.  Vide  supra  Nauligare. 

*  NAXA,  prò  Nassa,  Pi  scaria,  gurges. 
Charta  ann.  1197.  ex  Chartul.  prior. 
Lehun.  ch.  20:  Prior  vero  et  monachi 
habent  coram  suis  molendinis  à  la  Repen- 


tie  et  supra  bordelum  versus  Brie  suas 
naxas.  Charta  34.  ibid.  habet  Nassas. 
Vide  supra  in  hac  voce. 

*  NAX0,  Nasus,  vultus.  Auctor.  Patav. 
anonym.  apud  Murator.  tom.  2.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  317  :  At  ilio  finito 
tempore,  infulas  et  galeros,  Forojuliano 
more,  incipiebant  portare ,  aut  capucia 
cum  rostris,  ante  Naxonem  plus  in  altilu- 
dinem,  quam  ad  depressionem  tenden- 
tibus. 

*  NAYSSIUM.  [«  Quod  in  dicto  terray- 
lio  non  fiant  latrine  neq uè  Nayssium.  » 
(Chevalier,  Cart.  Fratr.  Fraedic.  Gratia- 
nop.  p.  36,  an.  1323.)] 

NAYVITAS.  Vide  Nativus. 

*  NAZA,  Nassa,  instrumentum  pisca- 
torium.  Charta  ann.  1157.  ex  Chartul. 
Miciac:  Piscationem  per  totam  aquam,. . 
quolibet  modo  piscationis  in  eadem  aqua, 
quo  placueril  eis  loco,  duarum  Nazarum, 
vel  unius  furetii  continuum  piscationem, 
et  naviculam  propriam  ad  eadem  ingenia 
levando, . 

NAZARENI,  dicti  primum  qui  Christi 
sequebantur  doctrinam,  postmodum 
vero  a  Christo  deducto  nomine  auctori- 
tate  Synodi  sub  D.  Luca  Antiochia? 
habitat  Christiani  dicti  sunt  Fideles 
universi.  Haec  Villelmus  Tyrius  lib.  4. 
cap.  9. 

*  NAZAREUS.  [Hebraeis  nezer,  élevé  en 
dignité:  «  Sol  um  id  conaminis  in  hoc 
Nazareo.  »  (Du  Méril,  Poes.  Lat.  med. 
set.  p.  74.)] 

NCUNQULT.  Charta  Henr.  IV.  Imp. 
ann.  1065.  ex  Tabul.  S.  Maximini  Trevir.: 
Si  quis  ex  f umilia  interfectus  fuerit,  pre- 
tium  illius  id  est,  Ncunqult,  totum  Abba- 
tiserit.  [#*  Niungilt.] 

NEANISC0L0GUS,  Qui  juvenilia  loqui- 
tur,  ex  Graec.  veavi<rxo;.  Vetus  Interpres 
Ju  venali s  Sat.  8.  v.  190  :  Planipedes  audit 
Fabiost  Nobiles  Neaniscologos.  [Quidam 
legunt  Neanicologos.  Vide  Sai  masi  um 
de  Pallio  pag.  335.1 

1  NEBBIA,  vox  Italica,  Gali.  Brouil- 
lard,  Nebula.  Miracula  S.  Zita?,  tom.  3. 
Aprii is  pag.  515  :  Nec  videbat  nisi  ut  in 
umbra  et  in  Nebbia. 

1  NEBLA.  Vide  mox  Nebula  2. 

4:  NEBRIA.  [Cf.  Nebris  ;  sudarium  ex 
corio  cervino  quocum  mundantur  equi. 

DlEF  1 

«  NEBRIDA,  Vestis  sacer dotali s ,  in 
Gloss.  ad  Doctrìn.  Alex,  de  Villa-Dei. 

1.  NEBULA.  Fragm.  Petronii  :  Palam 
prostare  nudam  in  Nebula  linea.  Ita  enim 
legendum,  prò  lanae.  Vestis  tenuis  ac 
subtilis,  dieta  quod  transpareat  sub  il  la 
corpus,  ut  caelum  sub  nebula.  Hesy- 
chius  :  $àpv),  tjxàxta,  vz<pi\cti.  Fulgentius, 
lib.  1.  Mytlioi.:  Astxterant  ilaque  Syrmate 
Nebuloso  lucida*  ternse  viragine»,  etc.  Sui- 
das  8ta9av7j  ^tTwvtot  vocat  «uà  iff/và,  St'  u>v 
8ta<patveTai  toc  a  tomaia  twv  yuvatxwv.  Hesy- 
chio  et  alii,  Aaxwvtxòs  xtT^v«  LXX.'  In- 
terpretes  apud  Isaiam  cap.  3.  Linteamina 
xà  Sta^avyj  Xaxomxà  verterunt.  Vide  ibi 
Hieronymum.  Ita  Coss  vestes,  apud  Hora- 
tìum  lib.  1.  Sat.  2.  aranearum  modo 
textae.  Plinius  lib.  6.  cap.  17.  bombyei- 
nas  factas  ait,  ut  in  publico  matrona 
transluceat.  Ammianus  lib.  14  :  Sudant 
sub  ponderibus  lacernarum,  quas  collis 
insertas  singulis  ipsis  adnectunt ,  nimia 
subteminum  tenuitate  perflabiles.  S.  Hie- 
ronym.  ad  versus  Helvidium  cap.  6  : 
Ingrediuntur  expolitas  libidinum  victimse^ 
et  tenuitate  vestium  nudsz  impudicis  ocu- 
lisingeruntur.  Idem  Epistola  ad  Laetam  : 
Talia  vestimenta  paret ,  quibus  pellai 
frigus,  non  quibus  vestita  corpora  nu- 
dentur. 

2.  NEBULA.    Glossae    Biblica?    MSS.: 


582 


NEB 


NEC 


NEC 


Tipsanas,  panes  qui  dicuntur  Nebulm. 
Gloss.  Lat.  Gali.:  Nebula,  Oublée,  mente. 
Glossae  MSS.  ad  Alexandrum  Iatrosoph.: 
Fabricix  buccellae,  quas  fiunt  super  fer- 
rum,  ut  Nebulas.  Ebrardusin  Graecismo  : 

Aeris  est  nubes,  Nebulae  do  flumine  surgunt, 
Ac  panis  Nebula  libi  subtilissìmus  extat. 

[*  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg.  521  : 
Nebula,  nubicula,  Nenie  ouNuble,  Gallice. 
Nieule  et  Niule,  in  Stat.  prò  talemel. 
ann.  1300.  inter.  Consuet,  Genovef.  MSS. 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Neula,  Prov.  Nebula  ex  flore  farinas  et 
aqua,  colerida.]  Bernardus  Mon.  in  Con- 
suet Oluniac.  MSS.  cap.  77.  et  ex  eo 
Udalricus  lib.  1.  cap.  49  :  Vel  ea  qux  in 
ferramento  caracterato  de  conspersione 
faringe  tenuissime  fiunt,  et  ab  hominibus 
Romanse  linguas,  Nebulas,  a  nostratibus 
appellanti^  oblatas.  Idem  Bernardus  cap. 
8  :  Et  omni  die  in  qua  sumus  ornnes  in 
capis  ad  Missam,  per  consuet udinem  facit 
fieri  Nebulas  ad  cosnam  Fratrum.  [Editus 
part.  1.  cap.  7.  praefert  Neblas.  Li  ter» 
ann.  1217  ;  Unam  pilansiam  l.  solidorum 
in  vino  piscibus  et  Nebulis  in  die  Trans- 
lationis  S.  Benedicti.]  Vetera  Sta  tuta 
Canonicorum  S.  Quintini  :  Ad  postme- 
ridiem  debet  Nebulas,  et  oblatas,  et  more- 
tum,  et  vinum,  Pr&p.  debet  Ugna  et  sai. 
Infra  :  Debet  habere  unusquisque  privalus 
10.  Nebulas  et  5.  oblatas.  Tabu  1  ari um 
Brivatense  Oh.  110  :  Et  habet  concessum, 
et  ubladas  et  Nebulas,  et  pigmentum. 
Ordinari us  MS.  Eccles.  Rotomagensis  : 
Tunc  Nebulas  cum  vino  distribuantur.  Et 
alibi,  ubi  de  festo  Pentecostes  :  Et  dum 
incipit ur,  Veni  Creator,  projicientur  per 
familiares  Thesaurarii  existentes  in  deam- 
bulatoriis  inferioribus  Turris,  ante  Cruci- 
fixum  scilicet  inferius  et  quam  poterunt 
infra  chorum,  fólta  quercuum,  Nebulas, 
et  stupas  ardentes  in  magna  quantitate. 
Età  Gloria  in  exceisis,  emittent  volare 
versus  cherum  aves  parvas  et  mediocres 
cum  Nebulis  ligatas  ad  tibiam  in  compe- 
tenti numero,  et  continuabunt  pr&missa 
usque  ad  Officium  Missae,  nec  cessabunt, 
nisi  dum  dicelur  Evangelium.  Et  hasc 
omnia  fieni  expensis  Thesaurarii  et  Capi- 
tuli,  sequis  partibus.  [Ordì  nari  um  Eccl. 
Lexoviensis  saec.  xin.  exaratum  in  die 
Pentecostes  :  Ad  processionem  Missss 
stuppas  inflammantur,  quas  cuslodes  in- 
veniunt  :  ad  Kyrie  Missas  pulsator  flores 
et  Neullas  (f.  Nebulas)  projicit.]  Qui  qui- 
dem  ritus  ad  exprimendum  sacrae  so- 
lemnitatis  mysterium  in  aliquot  apud 
nos  Ecclesiis  etiamnum  obtinet.  [Adde 
Leges  Palatinas  Jacobi  II.  Regis  Majo- 
ric.  tom.  3.  SS.  Junii  pag.  xrv.  Statuta 
Eccl.  Barchinon.  ann.  1332.  apud  Mar- 
ten.  tom.  4.  Anecd.  col.  613.]  Vide  Joan. 
Bruyerinum  lib.  6.  de  Re  cibaria  cap. 
9.  pag.  420.  et  infra  in  voce  Oblata. 

3SST  Nebulas  non  esse  cum  Oblatis 
confundendas,  praeter  Iocum  e  Statut. 
S.  Quintini  laudatum,  suadent  Antiqui 
ritus  Ecclesia^  Bisuntinae,  quos  refert 
Martinius  Tract.  de  Antiq.  Eccles.  Dis- 
ciplina in  Divinis  Officiis  celebrandis 
pag.  311.  ubi  de  Coena  Domini  :  Interim 
dum  cantatur  hymnus,  deferanlur  panes 
azymi  et  Nebulas  et  Oblato,  et  benedicane 
tur  ab  Episcopo  vel  Decano  hoc  modo  : 
Benedic  Domine  hanc  creaturam  panis, 
etc.  Sic  in  Consuetudinibus  MSS.  Mo- 
nasterii  Solemniac.  iterum  atque  iterum 
legitur  :  Ad  Cosnam  Nebulas  et  Oblatas 
et  tria  ova.  Qui  bus  in  locis  frustra  Ne- 
bulis addersntur  Oblatx,  si  nullo  modo 
discreparent. 

\  3.  NEBULA,  Macula  in  oculo.  Mira- 
cula  e  Henri  ci  Baucerf.   tom.  2.  Junii 


pag.  381  :  Habebat  Nebulam  in  oculo  si- 
nistro, de  quo  nihil  omnino  videbat, 

1  NEBULARE,  Obscurare,  quasi  nebula 
tegere,  obumbrare.  Tertull.  Apolog.  cap. 
35  :  Elatissimis  et  clarissimis  lucernis 
vestibula  Nebulanl ,  scilicet  fu  ligi  ne, 
quam  edunt  lucernae  vel  clarissimae. 
Victor.  Utic.  lib.  3.  de  Persecut.  Van- 
dalica :  Semper  cupiunt  splendorem  et 
genus  Romani  nominis  Nebulare. 

1  NEBULARI,  Nebulonem  esse  vel  fieri. 
Gloss.  Lat.  Graec:  Nebulor,  àxpYjffxw. 

1NEBULARIUS,  Pistor  qui  Nebulas 
conficit.  Nebularius ,  consuetudinarium 
cibum  et  ni.  ob.  nomini  suo  in  die,  in 
Libro  nigro  Scaccarii  pag.  344.  Cum  eo 
in  capite  de  pistoribus  agitur,  patet 
Nebularium  hic  dici  pistorem  Nebula- 
rum  ;  seu  panum  eorum,  de  quibus  in 
Nebula  2.  non  textorem  vesti  um  illarum 
transparentium ,  quas  etiam  Nebulas 
vocabant,  ut  dictum  est  in  Nebula  1. 

*  Nos  tris  alias  Nieullier.  Charta  Phil. 
V.  ann.  1320.  in  Reg.  60.  Chartoph.  reg. 
eh.  3  :  Cum  Nebularii  villse  Parisiensis  a 
long  e  retroactis  temporibus  confratriam 
inter  se  tenere  et  habere  in  honore  gloriosi 
Dei  archangeli  S.  Michaelis  consueverinl, 
eie.  Arest.  ann.  1402. 19.  Aprii,  in  voi.  9. 
arestor.  parlam.  Paris.:  Pour  le  Nieullier 
de  ladilte  eglise  (du  Pui)  une  pierre  de 
ciré.  Ubi  in  alio  Aresto  legitur  Nebula- 
rius. Sed  is  forte  intelligitur,  qui  nebulas 
subministrabat. 

1  NEBULGEA,  Rocho  le  Baillif,  in  Dic- 
tionario  Spagyr.:  Est  Sai  ex  humiditate 
nebulas,  saspius  in  pratis  cadentis,  vi  solis 
induratum. 

T  NEBULLA,  Panis  levior  in  ferro  coc- 
tus,  de  quo  in  Nebula  2.  Usus  MSS.  Cul- 
turae  Cenoman.:  Ad  cosnam  habeant 
Nebullas  dobletas,  et  ad  collationem  cha- 
ritatem  de  bono  vino,  p  Ubi  forte  legen- 
dum  Nebulas  et  oblatas,  prò  Nebullas 
dobletas.] 

1  NEBULONITAS ,  Nebulonis  malitia, 
fraus,  dolus,  Guibertus  lib.l.  de  Pigner. 
Sanct.  cap.  2.  §  5  :  Quarum  tanta  Nebu- 
lonitate  conculimur,  etc. 

1  NEBULOSITAS ,  Nebula,  obscuritas. 
Arnobius  lib.  7  :  Non  si  mille  tu  pondera 
masculi  thuris  incendas ,  coslumque  hoc 
totum  redundantium  vapor  uni  Nebulosi- 
tate  claudatur,  etc.  Angelomus  Pra&fat. 
in  Genesi m  apud  Pezium  tom.  1.  Anecd. 
part.  1.  col.  48  :  Quoniam  spiritualem 
intélligentiam,  quas  in  nonnullis  magnam 
obtinet  Nebulositatem,  etc. 

1  NEBULOSUS.  Vide  in  Nebula  1. 

*NEBULUS,  Lumbus,  imbrex  porci, 
nostris  Nuble,  idem  quod  infra  Numbile. 
Charta  ann.  1367.  in  Reg.  99.  Chartoph. 
reg.  eh.  137  :  Percipere  consuevit  in 
dicto  macello  linguas  omnium  animalium 
bovinarum,  quh  ibi  occiduntur,  et  Nebu- 
los,  sive  Nubles  ,  omnium  por  cor  um  et 
porcarum,  quae  etiam  in  dicto  macello 
occiduntur  prò  vendendo....  Leydam  lin- 
guarum  et  Nebulorum.  Vide  Nunblicus. 

|  NEGA,  f.  prò  Veta,  Ornatus  vesti s, 
de  quo  infra.  Statuta  Arelat.  art.  53.  e 
MS.  D.  Brunet:  Sartores  accipiant  prò 
corduris  vestium  sine  fresso  et  Nec  a  fac- 
tarum  infra  scripta,  scilicet  prò  capa  cum 
pellibus  in.  sol. 

NEGARE,  Negare,  Submergere,  ut 
Itali s,  Annegare.  Lex  Burgund.  tit.  34. 
1 1  :  Si  qua  mulier  maritum  suum,  cui 
legitime  juncta  est,  dimiserit,  Necetur  in 
luto.  Lactantius  de  mortib.  Persecutor. 
n.  38  :  Si  qua  detractaverat ,  in  aqua 
Necabatur,  tanquarn  majestatis  crime n 
esset.  Adde  n.  32.  Gregorius  Tur,  lib.  3. 
Hist.  cap.  52.  de  feminis  maleficis  :  Alias 
Enecat,  alias  incendio  tradii.  Gesta  Re- 


gum  Fr ancor,  cap.  11  :  Uxoremque  ejus 
ligato  saxo  ad  collum,  in  aqua  N ecare 
pra&ccpit.  Alii  Codd.  habeht  Negare. 
Agobardus  lib.  de  Grandine:  Propter 
quam  causam  multos  comprehensos  audi- 
vimus,  et  vidimus,  et  aliquos  occisos,  ple- 
rosque  autem  affixos  tabulis  in  flumen 
projectos  et  Necatos.  [Hi ne  emendandam 
puto  Inquisitionem  ann.  1276.  tom.  1. 
Hist.  Dalphin.  pag.  25.  edit.  Genev.  et 
pag.  28.  edit.  Paris,  ubi  :  Quidam  juvenis 
de  Fuissino  mortuus  fuit,  scilicet  Nectitus 
in  Rhodanum  casti  fortuito,  Legerem 
Necatus.]  Chronicon  breve  Andegavense 
ann.  1126  :  Filius  Regis  Anglorum  in  mari 
Necatur.  [Adde  Memoriale  Potestatum 
Regiens.  ad  ann.  1276.  apud  Murator. 
tom.  8.  col.  1139.  etc] 

Negare.  Lex  Alemann.  tit.  73.  cap.  3  : 
Si  aliquis  aliquam  clausuram  in  aqua 
feceril,  et  ipsa  aqua  inflaverit,  et  ibi  ali- 
cujus  pecus  Negaverit,  etc.  Ita  Editio 
Heroldi  et  veteres  Codd.  alii  Necaverit 
habent.  Lupus  Protospata  ann.  940:  Et 
Negavit  eum  Pao  in  mari.  Id  est,  s ub- 
ili ersi  t.  [Chronicon  Novalicìense  apud 
Murator.  tom.  2.  part.  2.  col.  744  :  Dia- 
bolus  autem  antiquus  homicida  perdidit 
hunc  Negando;  suffocavit  enim  eum  in 
gurgitem  aquas.  Harumce  vocum  origo 
Hneigen,  Celtis,  Submittere,  ut  observat 
Schilterusin  Glossario  Teutonico.] 

*  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657  :  Negar,  Prov.  Mergere,  submergere. 

T  Necatio  ,  Submersio.  Chronicon 
Astense  apud  Murator.  tom.  1.  col.  280: 
Et  alia  infinita  mala,  quas  fecit   ipsum 

flumen  Padi  tam   in  Necationibus 

hominum  et  bestiarum,  quam  aliter,  esset 
longum  scribere. 

NECARONI,  Iidem  qui  Hunni.  Vita  S. 
Vedast.  tom.  1.  Febr.  pag.  793.  col.  1  : 
Quae  olirn  ab  Attila  Necaronorum  reg  e 
diruta,  etc.  Hunnorum  regi  Attilae,  in 
altera  ejusd.  Sancti  vita  ibid.  pag.  797. 
col.  2. 

NECCAR,  Allium,  crxópoSov,  in  Gloss. 
Gr.  Lat. 

5  NEGCHIE,  Mendosa  vox.   Vide  Naca. 

1  NECESSARE,  Cogere.  Nisi  quod  na- 
tura Necessat,  Fortunato  lib.  2.  Mirac. 
S.  Martini.  [**  ld  quod  domui  Necessa- 
tur,  apud  Marin.  in  Diplom.  Papyr.  ann. 
e.  444.  num.  73.  lin.  32.] 

1.  NECESSARIA,  Necessarium,  La- 
trina, secessus.  Descriptio  Regionura 
Urbis  Romae  edita  a  Mabillonio  pag.  514: 
Posternas  3.  Necessaria  4.  fenestrae  majo- 
res  forinsecus  107.  minor es  66.  Infra  : 
Propugnacula  cum  porta  Praenestina  302. 
Necess.  1.  fenestrae  major,  forins.  80.  etc, 
Adde  pag.  516.  Lanfranc.  in  Decr.  prò 
Ord.  S.  Ben  ed.  cap.  4  :  Unus  eorum  in 
dormitorio  debet  circumire  lectos  om- 
nium, et  omnia  sedilia  in  Necessariis  sol- 
licite  considerane,  ne  forte  aliquis  Frater 
dormiens  ibiremanserit.  Li  ber  Ordin.  S. 
Vieto ris  Parisiensis  MS.  cap.  22.  de  No- 
vitio  :  Debet  autem  ipse  Magister  diligen- 
te)' instruxisse  eum  qualiter  se  discal- 
ceare  debeat,  vel  coopenre,  et  Necessaria 
non  nisi  cooperto  capite  intrare.  Adde 
cap.  37.  Hincmarus  Opusc.  24  :  In  man- 
sione in  qua  degit,  caminatum  habet  et 
Necessarium.  Passim  Scriptores,  Ber- 
tholdus  Constantiensis  ann.  1076.  Udal- 
ricus lib.  2.  Consuetud.  Clun.  cap.  5.  35. 
lib.  3.  cap.  6.  89.  Usus  antiqui  Ord.  Cis- 
terc.  cap.  55.  72.  74.  77.  83.  108.  Hugo 
Flaviniacensis  in  Chron.  Vird.  pag.  263. 
Regula  Magistri  cap.  30.  etc.  Loca  Ne- 
cessaria, apud  Gregor.  Tur.  lib.  1.  de 
Mirac.  S.  Martini  cap.  37.  Locus  Necessa- 
riorum,  in  Chronico  Afflegemensi  cap. 
15.  Domus  necessaria,  in  Statutis  Ordinis 


NEC 


NEC 


NEC 


583 


de  SempHngham  pag.  732.  et  Ord.  Prae- 
monst.  dist.  1.  cap.  14.  Chron.Laurìsha- 
mense  ann.  948  :  Dormitoriumrenovavit, 
sedifìcium  Neces8anorum  prominens  ap- 
tavit,  et  e.  Sic  Xpetao  Grasci  usurpant  prò 

1  atri  nis  :  Xpeia  enim  sine  adjectione  in- 
terdum  prò  necessitate  redditur.  Glossae 

Graeco-Lat.    :   Xpetat  ,    ev    af$    aTroTraToO- 

ixev.  Apud  Artemido.  lib.  1,  Onirocr.  cap. 

2  :  KaOtfciv  et  e  ^peta?.  Desidero  exoneran- 
dse  alvi  gratta  :  ad  Necessitateti*  corporis 
sui  sedere ,  in  Lege  Longob.  lib.  1.  tit. 
16.  |  5.  [«•  Liutpr.  152.  (6,  72.)]  Ad  Neces- 
sitatem  naturse  recedere,  apud  Lamb. 
Schafn.  ann.  1076.  Ad  officia  naturalia 
secedere,  apud  Aurei.  Victorem  in  Cara- 
calla.  Etiamnum  dicimus,  Faire  se$  né- 
cessitez.  Pali  adi  us  in  Hist.  Lausiaca 
cap.  28  :  Ovx  eÉrjXOe  eVt  vjyipac  tpetc  St' 
aùtòv,  ouSè  npó?  tyjv  iScav  ^petav.  AdO  Vien- 
nensis  in  Chron.  de  Ario  :  Divertens  post 
forum  Constanti™  ad  causam  necessa- 
riam,  viscera  ejus  repente  simul  cum  vita 
effusa  sunt.  GiJlebertus  Episc,  Londi- 
nensis  in  Cantica  Canticor.  cap.  2.  n.  7. 
de  eodem  Ario  :  Et  cum  Necessitate  ad 
publica  purgatoria  pervenisset,  eie.  Com- 
putimi Stephani  de  la  Fontaine,  Argen- 
tarli Regii  in  cip.  1.  Jul.  1351  :  Pour  les 
couvertures  de  etnq  chaires,  etc.  et  pour 
cinq  Nécessaires  enveloppées  de  cuir,  et 
couvertes  de  drap  par  dessus.  In  proce- 
denti Computo,  selles  Nécessaires  appel- 
lane r.  Vide  Calciarium.  Sed  et  Necessa- 
ria vocant  Statuta  Mediolanensia  part. 
2.  cap.  268.  ìpsa  hominum  exerementa: 
De  Necessariis  in  destate  non  spatiandis, 
id  est,  deportandìs.  Vide  Gloss.  med. 
Graecit.  in  voce  Xpeta,  col.  1759.  et  'Avay- 
xaìa,  col.  66. 

*  Ipsa  ve  n  tris  exoneratio.  Li  ber  de 
Mirab.  Romae  ex  Cod.  Reg.  4188  :  Per 
plurimas  enim  noctes  viderat  illum  regem 
ad  pedem  cujusdam  arboris  prò  Necessa- 
rio venire.  Infra  :  Ivit  contra  aum,  qui 
jam  peregerat  Necessarium. 

*  Necessitas,  Eadem  notione,  unde 
nostris  Faire  ses  necessitez.  Lit.  remiss, 
ann.  1354.  in  Reg.  82.  Chartoph.  reg.  eh. 
695  :  Quadam  Necessitate  dictum  Johan- 
nem  cogente  prò  grossa  materia  et  urina 
faciendis,  in  cjuoaam  parvo  nemore  prope 
dictum  iter  ivit,...  in  quo  Necessitatevi 
suam  pr&dictam  fecit. 

*  2.  NECESSARIA,  [Ut  necessaria,  he- 
soins  :  a  Magister  puerorum  capei  le  re- 
gi s  Parisi  us,  prò  eorum  Necessariis,  in 
duabus  partious.  »  (Mus.  Brit.  Addit. 
Charters,  n.  13941,  an.  1296).] 

NECESSARIUS,  prò  Magis  necessarium, 
dixit  Alcuin.  Epist,  1. 

1  NECESSITARE,  Cogere,  Gali.  Neces- 
siterà Ital,  Necessitare.  Verbum  a  Scho- 
lasticis  non  semel  usurpatimi ,  quod 
occurrit  in  Miraculis  B.  Coletae,  tom.  1. 
Martii  pag.  573.  in  Vita  S.  Catharinae 
Senensis,  tom.  3.  Aprilis  pag.  907.  et 
alibi. 

NECESSITAS.  Charta  Arturi  primoge- 
niti Ducis  Britanni»,  Vicecomitis  Le- 
movicensis  ann.  1292  :  Super  subsidio 
nobis  et  liberis  nostris  in  quatuor  Necessi- 
tatibus  f adendo  :  scilicet  ad  filiam  mari* 
tandam,  ad  novam  Militiam  recipiendam, 
ad  redemptionem  solvendam,  ad  susti- 
nendum  crucis  expensas,  etc.  Vide  Auxi- 
lium.  [**  Trinoda  Necessitas  apud  An- 
glosaxones  t  Militia ,  arcis  et  pontis 
exstructio.  Vide  Philips.  Hist.  Jur. 
Angl.  tom,  2.  pag.  76.  et  infra  in  hac 
voce.] 

1  Necessitas,  Quaevis  exactio,  f.  sic 
dieta  quod  necessaria  sit  et  coacta. 
Charta  Ludovici  IL  Regis  Sicilise  e  MS. 
D.  Brunet  fol.  115.  v°  :  Qumstas  aut  tal- 


lias,  angafias  sive  parangarias,  aut  Ne- 
cessitates  aliqualiter  imponere. 

}  Necessitas,  Indigentia,  inopia,  Gali. 
Necessité,  in  Barthii  Glossario  ex  Hist. 
Palest.  Roberti  Monachi.  Privilegium 
Caroli  C.  prò  Monasterio  Ved  asti  no  ann. 
867.  apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Col- 
lect.  col.  183  :  Si  autem  ex  his  pr&fatis 
villis,  quas  ad  cameram  deputa  tse  sunt, 
Necessitas  Fratrum  suppleri  nonpotuerit, 
eie.  Maxima  monaslerii  Necessitas,  seu 

Senuria,  in  Charta  ann.  1417.  apud  Lu- 
ewig,  tom.  6.  pag.  85. 

T  Necessitas  Corpobis.  Vide  Neces- 
sarium. 

<*  Necessitas.  De  necessitate  virtutem 
facere,  in  Annal.  Eduardi  IL  reg.  Angl. 
auctore  Joan.  Trokelowe,  edit.  Hearn. 
pag.  39.  Phrasis  Gallica,  Faire  de  neces- 
sità ver  tu.  ut  facile  est  credere  ;  qua  ta- 
menutitur  Quintilianus.  Aliosensu  vide 
in  Necessaria. 

*  NECESSITATIVI^,  Necessaria.  Mi- 
rac.  S.  Helenae  tom.  3.  Aug.  pag.  612. 
col.  1  :  Qui  (Teutgisus)  ex  quadam  Ne- 
cessitala causa  non  aderat  pr&sens. 

1  NECESSITUDO,  Opus.  Charta  ann. 
1130.  in  Instrum.  tom.  4.  Gali.  Christ. 
col.  164  :  Et  omnia  sua  usibus  eorum  ne- 
mora}  tam  ad  domorum  suarum  mate- 
riam,  quarti  ad  coetera  domus  utensilia, 
sed  ad  Necessitudinem  ignis. 

NECESTUOSUS,  Indigens,  a  necesse, 
nostris,  N ecessi teux,  [indigente  Epistola 
Episcoporum  Synodi  Carisiacensis  ad 
Ludo  vie.  Germaniae  Regem  cap.  12  : 
Quicunque  Necestuosi  palatium  aaierint. 
Flodoardus  lib.  3.  Hist.  Rem.  cap.  26  : 
Et  quia  Missus  Imperatoria  erat,  et  Capi- 
tuia  ipsius  prò  defensandis  advenis  et 
Necestuosis  habebat.  Li  ber  2.  Miraculor. 
S.  Ber  tini  cap.  8  :  Propalans  etiam  quod 
competentibus  Necestuosorum  vicissitudi- 
nibus  dignatur  precibus  electorum  suorum 
prò  sibi  votivis  supplicatibus  prsebere  ef- 
fectum.  [Vox  Hincmaro  familiaris,  ut 
notat  Sirmondus  in  Notis  ad  Capitulare 
23.  Caroli  Calvi.] 

NECNE  ,  prò  Necnon.  S.  Hieronym. 
Epist.  7  :  Off  erre  Necne  filiam  potestatis 
tuie  fuity  etc.  Epitaphium  ^Elfrici  Prae- 
sulis  auctoris  Glossarli  Anglo  Saxonici  : 

Defensor  regni  Necne  salus  populi. 

Ordericus  Vitalis  lib.  11  : 

Nam  leo  Necne  lupus,  draco,  perdix,  el  basiliscus. 

Et  lib.  4.  pag.  513.  b.  et  alibi.  Vide  tom. 
1.  Saeculi  III.  Benedictini.pag.  178. 181. 
199. 202.  etc.  Glossae  antiquae  MSS.:  Necne 
vel  non,  necnon,  quod  si  non. 

0  Nostris  iVieis,  prò  Etiam  atque  etiam. 
Gesta  Ludov.  Pii  tom.  6.  Collect.Histor. 
Frane,  pag.  160  :  Pour  sa  restitution  crut 
merveilleusement  grani  joie  et  grant  léece 
ou  pople  ;  Neis  li  element...  s*en  resléecie- 
rent.  Ubi  vita  ejusd.  Im per.  ibid.  pag. 
115.  habet  :  Ut  etiam  ipsa  dementa,  etc. 
Vita  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  298  :  Le- 
quel  abit  eie  recut  purement,  Neis  à  tenir. 
Pedag.  Paris,  in  Cam.  Comput.  Paris, 
fol.  5  :  Si  ont...  une  haste  de  porc  à  quel- 
que  jour  que  la  feste  (de  S.  Vincent)  soit, 
Neis  se  elle  estoit  au  Vendredi.  Occurrit 
apud  Bellona.  MS.  pag.  30.  r°.  col.  1.  et 
pag.  70,  v°.  col.  2.  Nis  apud  Petr.  de 
Font,  in  Consiliis  pagg.  128.  151.  et  154. 

1  NECROLIUM,  Rocho  le  Baillif  in  Dic- 
tionario  Spagyr.  :  Medicamentum  prohi- 
bens  mortem  et  vitam  conservans. 

1 NECR0THYTHUS,  Mortuis  immolatus, 
a  Graeco  NexpóQuxoc,  apud  Tertull.  de 
Spectaculis. 

1 NECSILES.  Charta  ann.  964.  apudMu- 
rator.  delle  Antic.  Estensi  pag.l43:ÌVas- 


ceptum  istum  ibi  ostensimus,  ut  nullus 
quislibet  dicere  possit,  quod  nos  eum  oc- 
culte et  concludiose  abuissemus  et  tenuis- 
semus,  et  Necsiles  aparcat.  An  nescienti- 
bus  appareat,  notum  sit  ? 

NEGTAR,  Vinum  pigmentatum,  Ugu- 
tioni.  [Joh.  de  Jan  uà  addit  :  Dulcis  li- 
quor. S.  Ambrosius  de  Bono  mortis  cap. 
5  :  Hinc  Nectar  illud  ex  vino  et  mette 
prophetico.  Rochus  le  Baillif  in  Dizio- 
nario Spagyr.  :  Nectar  sit  ex  vino  rubeo 
coagulato  et  ex  vino  albo.]  Potionis  deli- 
catioris  species,  interdicta  in  Statutis 
Ord.  Cartusiensis  ann.  1368. 2.  part.  cap. 
5.  §  30  :  Nectar  quoque  aut  quaslibet  alias 
vini  et  speciorum  confectiones  nullo  un- 
quam  tempore  in  refectorio  ministramus. 
Tabu  lari  um  Carrofense  :  Et  ipsi  Mona- 
chi prxfati  Cosnobii  afferant  illis  gantos 
unos,  et  duos  cereos,  cum  duobus  botis 
Nectar  e  plenis,  etc.  [Vetus  Ordì  nari  um 
Cabilon.  a  Martenio  laudatum  pag.  77. 
Tractatus  de  ant.  Eccl.  Disciplina  in 
di  vi  nis  Offic.  celebrandis  :  His  octo  die- 
bus  (postremis  Adventus  Domini  quibus 
totidem  Antiphonae  O.  in  Ecclesia  Oa- 
bilon.  canebantur)  post  Vesperas...  venit 
chorus  in  refectorio  ordine  processionali, 
duobus  ceroferariis  prsecedentibus  ;  et  in- 
terim sonatur  campana  grossa,  et  datur 
ibidem  potus  de  Nectare  et  de  vino.  Hujus 
consuetudinis  rationem  reddit  Ordina- 
ri um  Nam  net.  his  ver  bis  :  Item  bibitur 
cum  ilio,  qui  incipit  Antiphonam ,  ad 
significandum  quod  sitis  antiquorum  re- 
f rigata  est  per  adventum  Christi.  Aliis 
quoque  dieous  in  quibusdam  Ecclesiis 
Nectar  distribuì  um  fuisse,  quod  post- 
modum  in  pecuniam  commutatum  fuit, 
nos  docent  Statuta  Eccl.  Barchinon. 
ann.  1332.  apud  eumdem  Marten.  tom. 

4.  Anecd.  col.  613.  ubi  :  Item  volumus.... 
quod  Propositi  dietse  sedis,  et  quivis  olii, 
qui  Canonicis  ejusdem  Ecclesia  Nectar 
et  nebulas  dare  consueverunt  et  debent. 
dent  et  dare  teneantur  cuilxbet  Canonico, 
in  festo  Paschse  resurrectionis  Domini 
inclusive  usque  carnisprivium  Adven- 
tus Domini  exclusive  ,  scilicet  in  festi' 
vitatibus  et  diebus  ejusdem  temporist  in 
quibus  Nectar  et  nebulse  Canonicis  minis- 
trante, prò  eodem  Nectare  et  nebulis  xn. 
denarios  monetse  Barchinonensis  decerno. 
Item  fiat  officialibus  et  Ministris  ejusdem 
Ecclesia^,  et  aliis  quibus  Nectar  et  nebulse 
dari  consueverunt  et  debent,  juxta  ratam 
perceptionis  ipsarum,  f.  ipsorum.]  Vide 
Pigmentum. 

*  Nectar eus  et  mellitus  potus,  in  Cae- 
rem.  vet.  MS.  eccl.  Carnot.  qui  Ipocras 
appellatur  in  Lib.  virid.  ejusd.  eccl. 
Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684  : 
Giare,  mellicratum,  i.  Nectar.  Idem  ergo 
quod  Medo  et  Mellita.  Vide  in  his  vo- 
ci bus. 

***  Nectar  carnis  in  Ecbasi  vers.  112. 
et  caro  Nectorea  ibid.  vers.  272. 

*  NECTESARE  ,  Purgare  ,  mundare  , 
Ital.  Nettare,  Gali.  Nettoyer9  alias  Niier 
et  Nier  ;  unde  Niage,  Expurgatio.  Char- 
tar.   notar.  Daubagne  ex  schedis  Pr.  a 

5.  Vincent.  :  Quod  teneatur  curare  et 
Nectesare  vallata.  Redit.  comitat.  Na- 
murc.  ann.  1265.  ex  Reg.  Cam.  Comput. 
Insul.  sign.  Papier  velu  fol.  9.  v°.  :  CU 
doivent  Niier  V  est  aule  des  kiens  le  conte 
et  faire  net  e,  se  on  les  mande.  Sent.  ar- 
bitr.  ann.  1313.  in  Reg.  53.  Chartoph. 
reg.  eh.  53  :  Item  nous  voulons...  que  se 
lidis  biés  avoit  mestier  de  Nier,  que  il  soit 
niès  de  sis  ans  en  sis  ans,...  et  se  fera 
chius  Niages  as  termes  dessus  dis,...  des- 

?'uieux  niages  et  frais  fais  pour  le  niage, 
ì  ville  patera  le  tierch...  Lesqueis (accord) 
fait  mention  des  hentis,  des  voies,  des 


584 


NED 


NEF 


NEG 


Neis,  de  ouvretures  et  des  resures.  Hinc 
Netaieure  et  Neloieure ,  Immundities, 
purgamentum,  vulgo  Or  dure,  immun- 
dice.  Charta  arni.  1372.  in  Reg.  103.  eh. 
104  :  En  laquelle  place  Veri  porte  commu- 
nément  les  Netaieures  et  ordures,  etc.  Lit. 
remiss.  ann.  1409.  in  Reg.  163.  eh.  407  : 
Gomme  le  suppliant  eust  admené  le  tum- 
berel...  pour  vuider  grant  foison  de  Ne- 
toieures,  qui  estoient  issues  de  l'ostel  de 
son  mais  tre,  et  icelles  Nettaieures,  etc. 
Vide  infra  Netegamentum. 

1  NEGTITUS,  prò  Necalus,  Submersus. 
Tfì/jo  ~Necar& 

«NECTUMJ  Statim,  continuo,  ut  vide- 
tur.  Libert.  Clarini,  ann.  1248.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  600.  art.  8  : 
Quocienscungue  die  ti  burgenses  a  villico 
suo  vel  scabinis  ex  parte  nostra  requisiti 
fuerint,  Nectum  cum  armis  venire  tene- 
buntur  per  duos  dies  in  propriis  sumpti- 
bus  suis. 

1 1.  NEGTUS,  Nitidus,  mundus,  ut  con- 
jecto,  Gali.  Net,  Ita!.  Netto.  Ohronicon 
Parmense  apud  Murator.  tom.  9.  col. 
846  :  Item  eoàem  anno  (1338.)  magna  sie- 
citas  fuit...  et  biava  steterunt  ad  nascen- 
dum,  tali  ter quod  vix  videantur  usque  ad 
mensem  Aprilis...  sed  frumenta  et  alia 
blavse  satis  bona  et  Necta,  Beo  concedente, 
fu&runt 

*>  2.  NEGTUS.  Canto  dolis  Nectum,  in 
Antiq.  Rhythm.  de  S.  Othmar.  apud 
Pertz.  tom.  2.  Scriptor.  pag.  55.  ubi  glos. 
interi,  morti ficatum. 

1  NECUTIÀRI,  prò  Negotiari.  Charta 
Pipini  Fr.  Regis  apud  Doubletum  Hist. 
San.  Dion.  pag.  694  :  De  omnes  Necu- 
tiantes...  tam  ibidem  et  alicubi  ad  NecU' 
ciandumvel  Necucia  plurima  exercendum, 
etc.  Alia  vetus  Charta  :  Vineas  vero... 
nos  antea  de  Sargite  quondam  Necu- 
tiante,  parte  divina,  cum  terra  compara- 
vimus. 

1  NEDACRA,  Modus  agri,  fortean  idem 
quod  Arca.  Vide  locum  in  Nydbedripes. 

•  NEDDERLAGE.  Charta  ann.  1312. 
apud  Ludewig.  tom.  9.  Reliq.  MSS.  pag. 
585  :  Omnes  hospites  navigiis  advenientes 
et  pausarti  communem,  qua  Nedderlage 
dicitur,  in  eadem  aqua  facientes,  evolutis 
duobus  diebus  thelonium  obligatorie  dare 
tenebuntur.  Sensum- vocis  docet  Charta 
ann,  1424.  inter  Leg.  Polon.  tom.  1.  pag. 
88  :  Teloneum  et  deponi tum,  vulgariter 
Niderloge,...  suspendantur.nec  a  merca- 
toribus...  exigantur.,  [**  Vide  Haltaus. 
Glossar.  German.  col.  1417.  voce  Nieder- 
lage.] 

NEDFRI,  [vel  Nedfratres,  ut  minus 
recte  scribit  Baluzius,  exNedfres,  quam, 
prò  Nedfratres  acceperunt,]  Capitularia 
Caroli  M.  lib.  5.  cap.  2  :  Illos  sacrilegos 
ignes,  quos  Nedfri  vocant,  sive  omnes,... 
paganorum  observationes  diligenter  prohi- 
oeant.  Conci lium  Leptinense  ann.  743. 
cap.  2.  Nedfratres  habet,  perperam,  in- 
quit  Lindenbrogius,  ubi  ille  :  Rusticani 
homines  in  multis  Germanniae  locis, 
festo  S.  Joannis,  palo  ex  sepe  extracto, 
funem  circumiigant,  illuni  que  huc  illue 
ducunt,  donec  ignem  concipiat  :  quem 
stipula  aliisque  aridioribus  lignisagges- 
tis  curate  fovent,  ac  cineres  collectos 
supra  olerà  spargunt,  hoc  medio  erucas 
abigi  posse  inani  superstitione  creden- 
tes.  Eum  ergo  ignem  Ned  feur,  quasi 
necessarium  vocaiit.  Haec  ille.  Sed  nec 
vox  Nedfri,  subdit  Spel  marni  us,  aliena 
est  omnino  ab  ista  s  igni  Acati  one  apud 
Saxones  Anglico»  :  ned  enim  Necessa- 
rium sònat,  etfyr,  ignem.  Is  tamen 
aliam  voci  originem  statuit  :  ductam 
scilicet  a  prisco  Sason.  neod,  quod  ob- 
sequium sonat  :  proinde  putat  nod  firs, 


ignes  esse  in  obsequium  manium  etimi- 
cor  um  editos.  Hsec  sane  omnia  valde 
incerta  sunt:  ut  et  an  sacrilegi  isti  ignes 
ii  sint,  quos  in  mysteriis  suis,  arte  qua- 
dam  magica,  et  nescio  quibus  prsesti- 
giis  excitabant  pagani  Sacerdoles  ut 
auctoritatem  ac  reverentiam  sacris  suis 
conciliarent  ;  de  quibus  Henricus  Vale- 
sius  ad  lib.  4.  Eusebii  de  Vita  Constan- 
tinicap.  20, 

SS©*  Seni  Iter  us  Notfyr  et  Notfeur  es- 
poni t  Coactus  ignis  fricando,  non  male, 
utprobat  ex  Indiculo  superstitionum  et 

Saganiarum  in  Concilio  Liptin.  ann. 743: 
»e  igne  fricato  de  Ugno,  ia  est,  Nodfyr. 
Nolfyres  etiam  prò  mendoso  Nodfratres 
restituit  in  Capitulari  1.  Carlomanni 
ann.  742.  cap.  5.  Dein  addit  hunc  ignem 
longe  diversum  esse  a  rogo,  qui  in  Con- 
cilio Trullano  can.  69.  damnatus  est  his 
verbis  :  Qui  in  noviluniis  a  quibusdam 
ante  suasof/icinas  accenduntur  rogi,  super 
quos  etiam  antiqua  quadam  consuetudine, 
salire  inepte  et  delirare  solent,  jubemus 
deinceps  cessare  :  quem  ibi  Ehingerus, 
inquit,  eumque  secutus  Spelman.  con- 
fundit  cum  nostro  ex  Ugno  vel  palo  ex- 
citato ,  nec  in  obsequium  numinum 
ethnicorum  edito.  Ooservat  denique 
idem  Schilterus  utramque  hanesupers- 
titionem  in  festo  S.  Johannis  alicubi 
probabi  1  iter  concurri sse,  quod  hodieque 
German  is  dicitur  ein  Johannes  feur  ;  de 
quo  laudatus  Ehingerus  :  Hanc  impiam 
consuetudinem  hodie  in  Germania,  in 
festo  S.  Johannis  Bapt.  observant  quidam, 
ut  in  plateis  excitato  igne,  super  ipsum 
saliant.  Sed  pii  Evangelici  Magistratus 
per  ministros  urbis  tales  ignes  dissipant, 
et  deliranles  de  plateis  abigunt.  Ejusdem 
originis  sunt  ignes,  qui  in  Gailiis  nostris 
etiamnum  excitantur  ipso  Nativitatis 
S.  Johannis  Bapt.  pervigilio. 

*  A  calamitate  (Not)  quadam,  cui  aver- 
runcandae  superstitioni  hunc  ignem  ad- 
iri bebant,  ex  Wacht.  Glossar.  Germ.  voce 
Feur  pag.  443.  p°  Vide  Grimm.  Mythol. 
German.  pag.  341,] 

NEENUM.  Charta  MS.  ann.  1315  :  Ex 
parte  Ecclesia  Major icar.  extitit  exposita 

?  Querela  coram  illustrissimo  D.  Jacobo  fe- 
icis  recordationis  Reg  e  Majoricar.  quod 
ipse  seu  ejus  Officiales  non  permittebat, 
quod  in  locis  dieta  Ecclesia  assignatis  et 
datis  ratione  Neeni  terra  insula  Majori- 
car. qua  fuit  per  illustrem  D.  Jacobum 
bona  memoria  Regem  Aragonum,  et  Ba- 
rones  et  Pralatos  qui  captioni  dieta  insu- 
la inter fuerunt,  datum  et  concessum  ipsi 
Ecclesia,  eadem  Ecclesia  seu  ejus  Officia- 
les possint  punire  aliquos  extraneos  de- 
linquente in  locis  supradictis,  etc.  Infra  : 
Imo  per  instrumenta  Neeni  dieta  terra 
constabat  q'uod  nulla  jurisdictio  fuit  con- 
cessa in  dictts  locis...  tempore  concessionis 
die  ti  Neeni. 

1  NEEZ,  in  Schedis  D.  Aubret  Dumben- 
sis  Historiographi,  Locus  in  fluvio,  ubi 
cannabis  maceratur.  Vide  Rothorium. 

~  Idem  forte  sonat  vox  Néette  in  Charta 
ann.  1318.  ex  Reg.  56.  Chartoph.  reg.  eh. 
233  :  La  riviere  si  comme  elle  se  comporte 
en  Ione  et  en  leg,  avec  aucunes  Néettes  et 
illettes  apartenans  à  ladite  riviere.  Vide 
ì  ti  fpfl.  NT&isius 

1  NEFANDÀRIUS,  in  Glossis  Isid.  Gra- 
vi us  putat  legendum,  Nefandus,  Nefa- 
rius,  quse  promiscue  a  Scriptoribus  usur- 
pantur,  quam  vis  discrimen  inter  utrum- 
que  statuatur. 

•  NEFFLERIUS,  Mespilus ,  Gali.  Ne- 
fiier.  Charta  ann.  1177.  inter  Instr.  tom. 
10.  Gali.  Christ.  col.  320:  Statutum igilur 
ex  concessione  utriusque  partis,  quod  quid- 
quid  monasterium  S.  Richarii  jure  eccle^ 


siastico  possidebat...  in...  potellis  et  Nef- 
fleriis,  etc.  Vide  infra  Neplarius. 

*  NEFFN-I-KYN.  Leg.  Danicaeapud  Lu- 
dewig. tom.  12.  Reliq.  MSS.  pag.  168  : 
Item  prò  quacunque  causa  aliquis  impe- 
titur,  quod  ad  illam  causam  consilium 
dederit  vel  mandaverit,  prò  qua  causa 
aliquis  privari  potest  pace,  siluramento 
cognatorum,  quod  dicitur  Neffn-ikyn,  se 
non  defenderit,  etc.  Ibtd.  pag.  177  :  Item 
notandum ,  quod  in  istis  legibus  novis 
omne  juramentum  cognatorum  sit  jura- 
mentum  Neffn-i-kyn. 

NEFFNINGER.  Andreas  Sueonis  lib.  3. 
Leg  uni  Scaniae  cap.  1  :  Est  prastanda 
defensio  atatem  legitimam  alleganti  cum 
duobus  testibus,  et  per  Neffninger  de  pla- 
cito ubi  bona  vendita  sunt. 

*  Qui  jurato  tenetur  asserere  aliquem 
deliquisse,  interprete  Ludewigo  ad  easd. 
Leg.  Dan.  ibid.  pag.  169  :  In  qualibet 
villa  forensi  sint  veridici  et  Neffningi.... 
Item  in  quocumque  hareth  vel  villa  fo- 
rensi facta  fuerit  rapina  in  placito  illius 
hareth,  debent  Neffningi  illius  heret  dis- 
cernere, et  qui  accusatur  prò  causa  rapi- 
na, debet  in  placito  sui  hareth  tempestive 
citari  ad  illum  placitum,  etc.  Vide  Ju- 
rata  2.  Nembda  et  Veredictum. 

NEFINGERE,  Non  fingere,  et  putare,  in 
Glossis  antiq uis  MS. 

NEFRENDICIUM,  in  Glossis  Isid.  :  An- 
nuale tributum,  quod  certo  tempore  rus- 
tici dominis  vel  discipuli  doctoribus  afferre 
solent,  duntaxat  sit  carneum,  et  porcel- 
lus.  Addit  Ugutio  circa  nalivitatem.  Vide 
Maialis. 

fl  Glossar.  Lat.  Gali,  ex  Cod.  reg. 
7692  :  Nefrendicium ,  panage.  Melius 
in  altero  sign.  521  :  Nefrendium,  per- 
nage  ;  a  Nefrendus,  porcus  etesticulatus, 
ibid. 

NEFUS,  Nefastus,  malus,  improbus. 
Hadrianus  PP.  in  Carmine  ad  Carolum 
M.  Imp.  : 

Nefa  perfidi  Regis  calcabis  Desidera  colla. 

1  NEGANTIA,  Recusatio.  Vita  B.  Agne- 
tis  de  Bohemia  n.  5.  Martii  tom.l.  pag. 
510  :  Nec  Venceslaus  patris  Ottogari  de- 
creto quidquam  suis  rìegantiis  derogare 
prasumpsit. 

*  Manche,  prò  Negatio,  apud  Bellom. 
MS.  cap.  29. 

1 1.  NEGARE,  Ejurare,  abjicere,  Gali. 
Renoncer,  Renier.  Memoriale  Po tes ta- 
tù m  Regiens.  ad  ann.  1218.  apud  Mura- 
tor. tom.  8.  col.  1095  :  Et  quotidie  qui- 
darri  Saraceni  exibant  de  civitate,  et 
negabant  eorum  legem  et  baptizabantur  ; 
et  de  malis  Spagnolis  et  de  malis  Angli- 
cis  fugientes  ad  exercitum  paganorum, 
Negabant  Christum  filium  S.  Maria  Vir~ 
ginis. 

2.  NEGARE,  [Submergere,  Noyer.]  Vide 
N ecare. 

1  NEGATIVI,  Haeretici,  qui  coram  In- 
quisì toribus  fidei  per  testes  legitimos, 
quos  nolunt,  vel  non  possunt  repellere, 
dealiqua  haeresi  rite,  secundum  leges 
Inquisitionis,  convicti  sunt;  sed  non 
confessi ,  imo  in  negativa  constanter 
perseverant,  Catholicam  tìdem  profl- 
tentur  et  haereticam  pravi  tate  m  de- 
testantur.  Hsec  et  plura  Hofmannus 
in  Lexico  :  quod,  si  vacat,  consule. 
Iis  opponuntur  Af firmativi,  de  quibus 
supra. 

NEGAT0R,  [Reus,  qui  quod  actor  ait, 
negat.  Bernard  us  de  Breydenbach  Itin. 
Hierosol.  pag.  110  :  De  possessionibus  re- 
cuperandis  judicia  talia  sunt  inter  eos, 
quatta  et  apud  Hébraos,  ut  scilicet  petitor 
comprobet,  ac  Negator  semetipsum  expur- 
get.\  Vide  Lapsi. 


NEG 


NEG 


NEM 


585 


NEGGILDARE.  Leges  Henrici  I.  Regis 
Angliae  cap.  70  :  Non  cogitur  liber  cum 
servo  Neggildaret  nisi  velit  ei  facionem 
tacere ,  nec  servus  cum  libero.  Ubi  Leges 
Inae  Regis  §  78.  exponunt  nane  vocem 
per  cognationem  solvere.  Non  cogatur  li- 
ber cum  servo  Cognationem  solvere,  nisi 
velit  eum  facilone  liberare.  Vide  Gildare 
in  Gildum. 

1  NEGITARE,  Pernegare,  in  Onomas- 
tico ad  cai  ce  m  tomi  4.  SS.  Maii. 

1  NEGLECTIBILIS,  Oontemnendus,  vi- 
lis.  Negleclibiles  herbse,  quibus  vix  bru- 
tura  pasci  tur  animai,  Salas  Mal  aspinse 
Jib.  1.  Rerum  Sicul.  apud  Baluzium  tom. 
6.  Misceli,  pag.  202. 

®NEGLECTRIX,Negligens,  non  curans, 
in  Chron.  Adem.  tom.  10.  Oollect.  His- 
tor.  Frane,  pag.  145  :  Ecclesiarum  potius 
Neqlectrix,  guam  nutrix. 

tf EGLECTUM,  Negligenza,  sed  maxime 
ea  quae  culpa?  proxima  est.  Capitulare 
de  Villis  cap.  4  :  Si  familia  nostra  parli» 
bus  nostris  aliquam  fecerit  fraudem  de 
latrocinio  aut  alio  Neglecto,  illud  in  ca- 
put componat.  Occurrit  ibidem  semel  ac 
iterum.  Adde  Legem  Alemann.  tit.  36. 
%  3.  et  Leges  Lui t prandi  Regis  Longob. 
tit.  58.  %  2.  tit.  60.  1 16.  [*»  Liutpr.  80.  84. 
(6,  27,  81.)] 

*  NEGLIGENTI JE  Cogitationum,  apud 
Salvìan.  adv.  Avari t.  lib.  1.  cap.  12. 
Quod  de  peccatis  minutis,  quae  theologis 
venialia  appellantur,  intelligit  Baluzius 
ad  hunc  loc. 

NEGLIGENTIAS  suas  profiteri  coram 
Abbatissa,  in  lib.  4.  Insinuat.  S.  Gertru- 
dis  cap.  2. 

T  NEG0CIENS,  Negotiator,  Gali.  Nego- 
ciant.  Forimi lae  Andegav.  num.  50  :  Do- 
mini fratri  ilio  ego  UH  Negociens  rogo, 
preco  atque  suppleco  per  hunc  mandatum 
ad  vicem  rneam  servo  meo  nomen  ilio,  na~ 
tione  gentile,  quem  miài  confugio  fecit, 
ubi  et  ubi  cum  ipso  invenire  potueris.... 
quidquid  exinde  ad  vicem  meam  prose- 
quere  et  excausare  vel  admallare  eas  fa- 
cias.  Vide  infra  Negotium  1. 

*  NEG0GISTA.  [Mercator.  Dief.] 
NEGOSSA,  Retis  ad  capiendos  pisces 

species,  quae  descnbitnr  a  Petro  de 
Crescentiis  Jib.  10.  de  Agricultura  cap. 
37 

i.  NEGOTIARE,  prò  Negotiari,  in  Pacto 
Legis  Salicae  tit.  43.  §  8  :  Si  quia  cum 
servo  alieno  sine  Consilio  domini  sui  Ne- 
gotiaverit,  etc.  Hoc  autem  loco,  ut  et 
cap.  50.  in  malam  partern  sumitur, 
nempe  prò  Machinari,  moliri  furtum  aut 
crimen  aliquod  cum  alio.  [Vide  mox  in 
Negotium  1.1 

*  2.  NEG0TIARE,  Alicui  operi  vacare. 
Memor.  F.  Cam.  Oomput.  Paris,  fol.  24. 
ad  ann.  1395:  Nicolaus  de  Pratis  et  Jo- 
hannes Boùillon  qui  Negotiàbunt  (i.  e. 
auditioni  computorum  vacabunt),  vide- 
licet  dictus  Nicolaus  in  camera  Cam- 
pania cum  magislro  Johanne  de  Cruce, 
et  dictus  Johannes  Boùillon  in  camera 
monetarum,  cum  magislro  Johanne  Regis. 

*  NEGOTIARI ,  'Eadem  notione.  Lit. 
remiss.  ann.  1417.  in  Reg.  170.  Char- 
toph.  reg.  eh.  47:  Sicuti  faciunt  mulie- 
res  antiqua,  quando  per  domum  Nego- 
tiantur. 

T  NEGOTIATA,  Besoignement,  in  Glossis 
Latino-Gali.  Sàngerman.  MSS. 

1  NEG0TIATI0,  Negotiator.  Vide  Ne- 
gotium 1. 

NEGOTITJE,  vel  NegotistjE,  Merceria- 
rii,  sellarli  vel  tabernarii,  opifices,  insti- 
tores.  Papias,  Ugutio.  [Joh,  de  Jan  uà  : 
Negocita,  Negotiator,institor,opifex,  mer- 
cenaria.] 

1.  NEGOTIUM,  Negotiatio,  Merca- 
v 


tura,  xainjXcfa,  nos  vulgo  Negoce,  Trafic, 
Commerce.  Gloss.  Lat.  Graec.  :  Negotia- 
tio, icpayiiaTeta,  Gloss.  Gr.  Lat.  :  fipay- 
parerà,  Negotiatio,  nundinatio.  Ilpo^a- 
xeuxTic,  Negotiator,  mercator.  Glossai  MSS. 
ad  Canones  Ooncilior.  :  Mercimonia,  Ne- 
golia.  Mela  de  iEgyptiis  :  Forum  ac  ne- 
golia  feminx,  viri  panes  ac  domos  curant. 
Gregorius  M.  lib.  6.  Epist.  36  :  Lucris 
tamen  Negotii  vestri  congaudeo.  Canones 
Afric.  cap.  16  :  Placuit  ut  Episcopi,  Pres- 
byleri,  Diaconi  non  sint  conduclores,  aut 
procuratores,  ncque  ulto  turpi  Negotio  et 
inhonesto  viclum  quxranl.  Uh  art  a  Otto- 
nis  Imp.  ann.  964.  prò  Ecclesia  Pata- 
vina, apud  Ughellum:  Castella  cum  tur- 
ribus  et  propugnaculis  erigere;  Negotia 
constiluere,  molendina  componere,  etc. 
Ita  etiam  usurpari  in  leg.  1.  De  exercit. 
act.  annotarunt  alii.  Adde  Alypium  An- 
tiochen.  seu  auctorem  Descript,  orbis 
cap.  16.  cap.  17.  |  7.  19.  21.  36.  38.  40.  47. 
50.  etc.  Oapit.  Caroli  M.  lib.  1.  cap.  131. 
lib.  5.  cap.  210. 

Negotium.  Merx  ipsa,  Formulae  vett. 
Bignonianae  form.  45  :  Venditor  vel  com- 
mercius  quodlibet  Negotium  habeal  ven- 
dendo Synodus  Vernensis  ann.  755.  cap. 
26  :  De  teloneis  vero  sic  ordinamus%  ut 
nullus  de  victualio  et  carris,  quae  absque 
Negotio  sunt,  teloneum  prehendat.  Ita  in 
Capitulari  Metensi  cap.  6.  in  Concilio 
seu  Capitulari  Francofordiensi  ann.  791. 
cap.  5.  alias  3.  etc. 

Negotiare,  Mercatura  m  exercere,  Ne- 
gocier.  Apuleius  lib.  5:  Magnis  pecuniis 
Negoliantem.  Capitulare  ann.  803. cap. 2: 
De  negotio  super  omnia  praecipiendum,  ut 
nullus  audeat  in  nocte  Negotiare  in  vasa 
aurea  et  argentea,  mancipia,  gemmas,... 
sed  in  die  coram  omnibus  et  coram  testi- 
bus  unusquisque  suum  negotium  exerceat. 
Adde  Capitul.  2.  ann.  805.  cap.  7.  et  lib. 
3.  Capitul.  cap.  6. 

T  Negogiator.  Diploma  Neapolitano- 
rum  prò  Amalphitanis  ann.  1190  :  Ita  ut 
vos  Negociatores,  Campsores  seu  Apothe- 
carii,  etc.  Brencmannus  Dissert.  1.  de 
Republica  Amalph.  pag.  17.  Negociatores 
mercatores  interpretatur  qui  parti  cu  la- 
tini merces  suas  distrahunt,  Apotheca- 
rios  vero  eos,  qui  acervatim  seu  per 
aversionem  vendunt.  De  Campsorìbus 
dictum  in  Cambiare. 

*  Institor,  nostris  Négociateur,  eadem 
acceptione.  Lit.  remiss.  ann.  1391.  in 
Reg.  141.  Chartoph.  reg.  eh.  183  :  Guil- 
laume Corault  varlet  et  Négociateur  de 
Marguerite  de  Montaguf...  gouvemant  les 
négòces  et  besongnes  d'icelle  Marguerite. 
Vide  Negotitae. 

1  Negociatus,  Negotiator,  qui  nego- 
tium seu  mercaturam  exercet.  Ratherii 
Veron.  Synodica  ad  Presbyteros,  tom.  2. 
Spici!.  Acher.  pag.  261  :  Sacra  vasa  et 
vestimento,  sacer dot  alia  nolitc  in  pignore 
dare  Neqociato  aut  tabernario. 

2.  NEGOTIUM.  Res.  Arnobius  lib.  6  : 
Sicut  UH  referunt,  qui  Negotia  Thespiaca 
scriptitarunt . 

1  Negot[um  Fiscale,  Jus  fisci.  Pri- 
vilegium  ann.  704.  tom.  1.  Monastici  An- 

glic.   pag.  12.  col.  2  :  Ego  Ina   Rex 

hanc  liber tatem  Monachìs,  qui  in  Eccle- 
sia B.  Dei  genitrici*  Marix  et  B.  Patri- 
cii....  hanc  privilegii  dignitalem  super 
altare  pono,  ut  sine  impedimento  secula- 
rium  rerum,  et  absque  tributo  fiscalium 
Negotiorum,  liberis  mentibus,  soli  Deo  ser- 
viant. 

1  Negotium  Speculare.  Epistola  Mo- 
nachorum  Montis-majorisad  Gregorium 
PP.  apud  Mabillon.  lib.  51.  Annal.  Bene* 
dict.  num.  55.  ad  ann.  997:  Prorupit  qui- 
dam Monachus  ex  Monasterio  S.  jEgidii, 


et  a  Negotio  sseculari,  vel  a  Principibus 
sseculi  ultro  se  ingerens,  ausus  est  se  fa- 
cere  Abbai  era.  Idem  sonant  a  Negotio  see- 
culari  et  a  Principibus  sseculi  ;  a  Negotio 
igitur  sxculari  hic  idem  est  quod  Prin- 
cipum  ssecularium  ac  Magnatum  aucto- 
ritate  vel  patrocinio. 

*  Nostri  Négoce,  eodem  sensu,  dixe- 
runt.  Feuda  Norman,  in  Reg.  S.  Justi 
ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  154.  r°.  col. 

I  :  Robertus  de  Castello  tenet  terram  suam 
de  rege  per  sergenteriam,  et  debet  ire  cum 
serviente  regis  ad  capiendum  latrones, 
vel  ad  capiendum  Negotia  (sic  lego)  de- 
formata. Willelmus  de  Pulcro  campo  te- 
net  terram  suam  usque  ad  xxv.  acras  tali 
servicio,  quod  debet  adjuvare  ad  tenen- 
dum  placita  Rothomagi  ter  in  anno,  et  ad 
capiendum  latrones  et  Negotia  de  f or  Hata 
per  submonitionem  famuli  regis.  Lit.  ann. 
1372.  tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
516  :  Uarcevesque  de  Tours  estant  en  la 
court  de  Romme  pour  les  Négoces  de  son 
eglise,  etc. 

3.  NEGOTIUM,  Ipsa  actio  venerea.  Sic 
enim  plerique  interpretantur  illud  S. 
Pauli  1.  Thessalon.  cap.  4  :  Ne  quis  su- 
pergrediatur,  ncque  circumveniat  in  Ne- 
gotio fratrem  suum.  Grsecum  habet  £p- 
yov.  Hincmarus  Remensis  Epist.  7.  cap. 

II  :  Non  de  hoc  verecunde  quseramus , 
quod  et  Apostolus  non  nudo,  sed  velato 
nomine  loquens  apud  legitime  conjugatos 
studuit  appellare  dicens,  Ne  quis  circum- 
veniat in  Negotio  fratrem  suum. 

4.  NEGOTIUM,  prò  Praelio.  Saxo-Gram- 
maticus  lib.  1  :  A  quo  terrestri  Negotio 
superatus  Hadingus,  etc. 

f  NEGRITÀ,  prò  Niqrita.  Vide  Nig er. 

t  NEGROMANTICUS,  prò  Necromanli- 
cus,  Gali.  Necromantien.  Qui  ad  divinan- 
dum  evocat  animas  mortuorum.  Utitur 
Jac.  Malvecius  in  Chronico  apud  Mura- 
to r.  tom.  14.  col.  930. 

1  NEGU0SSIARE,  Negotio  seu  Rei  ali- 
cui vacare,  incumbere,  Gali,  s'Occuper. 
Vet.  Ceremoniale  MS.  B.  M.  Deauratae  : 
Post  (Vesperas)  intramus  claustrum,  et 
quilibet  Neguossiat  ad  libitum  usque  ad 
Completorium.  Paulo  post  iterum  re- 
curri  t. 

-NÈIAGIUM,  Neyagium,  Praestatio, 
qua?  ex  nebulis  fit.  Charta  Pliil.  Pule, 
ann.  1310.  in  Reg.  45.  Chartoph.  reg. 
eh.  147  :  Item  montonnagium,  Neyagium, 
cum  uno  boissello  biadi  annui  redditus 
prò  obleiis  faciendis,  valentia  tres  soli- 
dos  annui  et  perpetui  redditus.  Neia- 
gium,  in  Reg.  47,  eh.  85.  Vide  supra 
Nebula  2. 

*  NEISIUS,  Locus  in  fluvio,  vel  aqua- 
rum  receptus,  ubi  cannabis  maceratur. 
Terrear.  Trevolt.  ann.  1535  :  Juxta  Nei- 
sium  haredum  Philiberti  Verne.  Vide  su- 
pra Neez. 

e  NE  ISSAG,  vox  vulgaris,  qua  signifi- 
catur  Vectigal  prò  merci um  exitu. 
Charta  ann.  1452.  in  Reg.  181.  Chartoph. 
reg.  eh.  109  :  Cum  a  prsedecessoribus  nos- 
tris ducibus  Aquila nise  concessum  exlite- 
rit  hospilelario  hospitalis  S.  Andrex,  in 
Civita  te  nostra  Burdegalensi  tunc  existen- 
tis,  et  suis  successorio  us y  quod  acustu- 
mare  poluissent  xl.  dàlia  vini,  de  suis 
propriis  vineis  et  redditibus  et  decimis 
exeuntia,  absque  alicujus  custumx  Ne 
issac  in  castro  nostro  Burdegalensi  so- 
lucione. 

T  NEMA,  Filum.  Glossa?  Graec.  Lat,  : 
Nyjiia,  Netum.  Srjpixòv  VTjiia,  apud  Sui- 
dam.  Nema  sericum,  lib.  39.  Dig.  tit.  4. 
cap.  16.  |  7. 

t  Nemen,  Eodem  significata,  in  anti- 
qua inscriptione  laudata  in  Thesauro 
Fabri. 

74 


586 


NEM 


NEM 


NEO 


NEMANCEPS,  in  Gloss.  Lat.  Gali. 
Frane,  [Liber,  non  subditus.  Vox,  ut 
conjecto,  ficta  ex  hoc  Ulpiani  loco  Ins- 
ti t. 19  :  Omnes  res  mancipi  sunt,  aut  nec 
mancipi,  hoc  est  ut  exponit  Marti  ni  us 
in  Lexico,  sunt  in  mancipio,  aut  non 
sunt;  subsunt  dominio,  j  uri  et  poten- 
tati, aut  non  subsunt.  A) iter,  at  minus 
recte,  Joh.  de  Janua  :  Nemanceps,  i. 
Emanceps,  ex  ne  et  manceps,  quasi  qui 
jam  non  est  manceps,  et  a  Manceps  et 
Nemanceps  dicitur  Mancipi  et  Neman- 
cipi,  nomina  indeclinabilia  et  omnis  ge- 
neris   Res  mancipi  dicitur,  quse  cum 

aliena  tur f  i.  quse,  cum  a  potestate  ven- 
dentis  transit  in  potestatem  ementis , 
manu  capi  potest,  ut  eqtius.  Sed  res  man- 
cipi (Nemancipi)  dicitur,  quas,  cum  prse- 
tnisso  modo  alienatur,  manu  capi  non  po- 
teste ut  ager.] 

NEMBDA,  in  .Ture  Sueonum  vetusto 
judicem  significat.  Vide  Joan.  Stiern- 
hookum  pag.  31.  52.  et  seq. 

SEir  Nembda,  Nempda  vel  Nemda  non 
judicem,  sed  coetum  duodecim  proborum 
seu  legali um  hominum  significat,  quos 
vel  partes  ipsae  litigantes,  vel  ipse  Judex 
eligebat,  et  quibus  quarumdam  causa- 
rum  inquisitionem  atque  etiam  saepius 
judicium  eommittebat,  prsesertim  cum 
nulli  aderant  testes.  Ita  in  Legibus  Ur- 
banicis  Biorco  Sueonum  antiquge  me- 
tropoleos ,  ab  Hadorphio  Stockolmiae 
editis  cap.  11.  n.  1  :  Si  nulti  adfuerint 
testes,  Nempdx  sive  duodecim  virorum 
judicio  res  committatur.  Naemd,  inquit 
Oiaus  Vereli  us,  ubique  in  legibus  judi- 
cium ordinarium  duodecim  assessoribus 
constans  ;  dicitur  a  Nemna,  denominare, 
eligere,  quod  a  litigantibus  denominaban- 
tur,  sex  db  actore,  totidem  a  reo.  Idem  in 
Notis  ad  Bervarar  Saga?  cap.  14  :  Postea 
deprehensum  magis  ex  usu  esse,  non  re- 
quisita litigantium  nominatione,  duode- 
cim hos  judices  auctoritate  constitui  pu- 
blica,  non  in  causas  singulas,  sed  omnes 
judicandas.  In  Legum  Wisigothorum 
libro,  quem  edidit  Olaus  Rudbeckius, 
multa  leguntur  de  Nemda  et  Nemdariis 
a  capite  2.  ad  10.  Idem  itaque  est  duo- 
decim Juratorum  numerus  sive  Jurata 
apud  Anglos,  quod  Nemda  apud  Dànos, 
Suecos  et  Norvegos,  a  quibus  per  Nor- 
mannos  in  Angliam  invectum  videtur 
ejusmodi  judicium. PI uraHickesiusDis- 
sert.  Epist.  pag.  37. 

1  Nemdarius,  Unus  e  duodecim  ju- 
dicibus  seu  legalibus  viris,  qui  Nem- 
dam  constituunt.  01.  Rudbeckius  in  suo 
libro  Legum  Wisigothorum  cap.  2  : 
Nullus  qui  servit  Nemdarius  esse  debet, 
ni  cum  colonorum  et  pr&fecti  territorii 
consensu.  Et  cap.  3  :  Si  ad  judicia  non 
veniat  Nemdarius  octo  trientibus  mulcta- 
bitur. 

*  Huc  spectare  videtur  vox  Belgica 
Niemschewit  vel  Nimpscewit  ex  Gharta 
Arnulphi  comit.  Ghinar.  prò  homin. 
Bredenardi  ann.  1272.  in  Reg.  147.  Char- 
toph.  reg.  eh.  325  :  Voirs  est  que  chil  de 
Bredenarde  doivent  avoir  et  tenir  et  war- 
der  de  droit  et  de  anchien  establissemént 
et  par  droite  long  uè  tenanche,  eschevi- 
nage  et  de  loy  plaìnement  et  enlierement 
de  Bailloen  en  Flandres,  qui  en  Ftameng 
est  ditte  Nimpsceunt.  Lit.  confirmat.  ejus 
Chartae  ann.  1279  :  Je  me  suis  assentis 
que  mi  eschevins  de  Bredenarde...,  aient 
le  loy  de  Bailoeul  en  Flandres,  que  on 
appelle  la  Niemschewit.  Vide  supra  Nef- 
finger. 

T  NEMEN,  Filum,  a  Nere.  Vide  Nema. 

NEMITOR.  Vide  Minutor  in  Minuere. 

NEMO,  Nullus.  Nefno  dies,  apud  Pru- 
dentium. 


<*  NEMOMENUS,  Antiquus,  ex  Gloss.  ad 
Alex.  Iatrosoph.MS.lib.  1.  Passion.  cap. 
106  :  Hoc  enim  adjutorium  probatum  est 
et  maxime  ad  diuturna  ulcera  et  Nemo- 
mena.  Ibid.  cap.  Ili  :  Item  ad  nimium 
sordida  ulcera  et  Nemomena,  vinum  et 
urinam  pueri,  in  vescibus  commixtis  cum 
melle,  in  aurem  miltes. 

**  NEMORALE  Jus,  Emphyteuticum. 
Jus  est  consuetudinarium,  scribit  Hai- 
tausius,  concedendi  fundos  silvestres, 
duro  labore  exstirpatos, in  emphyteusim 
Germanicam,  in  proprietà  te  m  sub  censu 
annuo  olerumque  satis  modico  ;  placuit 
favor  ejusmodi  novali  um,  unde  factum 
est  ut  etiam  extra  silvas,  agros,  areas, 
molendina  sub  jure  ac  nomine  Wald- 
recht  impetrarent.  Alii  scribunt  Walt- 
rechi  a  w alien,  Pro  suo  arbitrio  agere. 
Oharta  Hassiac.  ann.  1353.  apud  Hal- 
taus.  Glossar,  col.  2021  :  W.  de  Twiste 

concedit  2.  hortos  monasterio singulis 

annis  4.  solidos  graves  cadentes  de  6. 
agris  satis  in  monte  juxta  molendinum 
de  Jure  Nemorali,  id  est,  Emphyleu- 
tico,  quod  vulgariter  Waltrecht  nomi' 
natur. 

•  NEMORATUS,  Nemorosus.  Oharta 
Gerardi  de  S.  Oberto  ann.  1193.  in  Char- 
tul.  Mont.  S,  Mart.  eh.  31  :  Quandocum- 
que  voluerint  eam  (partem  nemoris)  sar- 
tent  vel  incidant,  vel  Nemoratam  conser- 
vent. 

1NEM0REUS,  Ligneus.  Vita  S.  Ger- 
vini,  tom.  1.  Martii  pag.  287  :  Repertum 
est  corpus  domini  Nitardi...  sepulti  in  se- 
pulchro  Nemorio  cum  sale. 

**  Memor.  G.  Cam.  Comput.  Paris. fol. 
207.  v°.  ad  ann.  1412  :  Pro  construendo  et 
f adendo  unum  ponlem  Nemoreum  in  villa 
Paris,  inccepturum  in  buto  vici  S.  Mar- 
tini, in  loco  qui  dicitur  vulgaliterlaplan- 
che  de  Mibray,  transversaturum  fluvium 
Secan&  usque  ad  S.  Dionysium  de  car- 
cere, ilurum  recto  tramite  ad  parvum  cas- 
telletum  Paris. 

INemoseus,  Eadem  notione.  :  Cor- 
pus B.  Winwaloei  a  dieta  veteri  theca 

xn  novam  thecam   Nemoseam sepo- 

suimus. 

•  NEMORISTA,  Nemorum  incola.  Vita 
S.  Bertel,  tom.  3.  Sept.  pag.  452.  col.  1  : 
Sanctus  vero  Dei,  gloriam  et  honorem  ti- 
mens  tempor alerti,  abiit  in  desertis  monti- 
bus  vagans,  ut  Nemorista. 

*  NEM0R0SITAS,  La  spezeca  de  arbori. 
Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

1  NEMUS,  Arbor,  vel  fructus.  S.  Pauli- 
nus  Epist.  30.  pag.  190.  novge  edit.  :  Ut 
qui  naturali  borio  oculos  mentis  apertos 
innocentise,  et  iniquilati  clausos  habebam 
letalem  prudentiam  boni  malique  delectu, 
de  infausto^  Nemoris  interdica  cibo  cozea- 
tus  pariter  et  male  luminatus  haurirem. 
Idem  in  PoSm.  pag.  179  : 

Munere  quo  signura  dedit  et  peccata  piare, 
Et  Nemoris  retiti  sincere  sepia  fide. 

'1  Nemxjs,  Lignum,  materia.  Statuta 
Monasterii  S.  Claudii  pag.  79  :  Item  te- 
netur  idem  eleemosynarius  consvmiliter 
manutenere  clausirum  ejusdem  monaste- 
rii de  coopertura  atque  sedi  fida  prses- 
cripta,  adeo  ut  cooperturae  defectu,  Ne- 
mus  seu  morrenum  non  corruat.  Ibidem 
pag.  82.  de  Pitantiario  :  Item  tenetur  mi- 
nistrare mantilia  prò  noviliis  etjuven- 
culis  in  refectorio,  nec  non  scutellas  Ne- 
moris. 

*  Oharta  Joan.  comit.  Pontiv.  ann. 
1178.  in  Libr.  nig.  prior.  S.  Petri  Ab- 
bavil.  fol.  323.  v°.  :  Concessi...  unam 
quadrigatam  Nemoris  libere  et  absolute. 
Comput.  ann.  1450.  ex  Tabul.  S.  Vulfr.  : 


Item  Colino  le  Carpentier  serrario,  prop- 
ter  quamdam  serruram  Nemoris  cum 
clave  alto  ostio  posterioris  grangia  appo- 
situm,  xij.  den. 

*  Nemus  Adapertum  dicitur  in 
Oh  art  uh  Montis-Maur.  iliud  quod  non 
est  defensum,  in  quod  nimirum  nomi- 
ni bus  bestiisque  patet  ingressus. 

c  Nemxjs  Grossum,  Cui  opponitur 
Silva  caedua.  Charta  ann.  1320.  in  Lib. 
rub.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  572.  r°. 
col.  2  :  Item  sexdecim  arpenta  cum  di- 
midio  et  decima  parte  unius  grossi  Ne- 
moris dictas  forestse. 

*  Nemus  Nigrum,  Dicitur  de  quercu 
aliisque  solidis  arbori  bus.  Libert. 
Brianc.  ann.  1343.  tom.  7.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  729.  art.  21  :  Et  etiam  banna 
Nemorum  omnium,  tam  nigrorum  quam 
aliorum,  dietse  baillivise,  et  e. 

1  Nemcs  Nigrum,  PraBaltis  densisque 
arboribus  umbrosum,  Gali.  Bois  de 
haute  futaye.  Vetus  Charta  :  Omnia  au- 
tem  Nemora  nigra  et  egressus  aquarum... 
sunt  propria  Comitis. 

Nemus  Vivum,  Mortuum.  Vide  Bos- 
cus. 

*  NENA,  Potionis  species.  Charta  ann. 
1319.  in  Reg.  59.  Chartoph.  reg.  eh.  316  : 
Item  duse  sarcinatas  vini  et  Nenee,  sesti- 
matas  annuatim  valere  xiij.  sol,  iiij.  den. 
Turon. 

*  NENIUM,  prò  Nenia.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Mensone- 
gua,  Prov.  mendacium,  Nenium,  nugaf 
gerra.  Ubi  leg.  forte  Messonegua.  Vide 
infra  Nugidus. 

*  NENTUM,  Nentare,  prò  Nantum  et 
Nantare,  in  Charta  Romani  card.  ann. 
1228.  ex  Chartul.  Campan.  fol.  89.  v<>. 
Vide  in  Namium. 

NE0C0RUS.  Mdis  sacra?  sedituus,  New 
xópoc.  Julius  Firmicuslib.  4.  Math.  cap. 
7  :  Aut  simulacrorum  consecratores,  seu 
certe  Neocoros,  vel  Sacerdotum  Principes, 
eie.  Vox  Graecis  Scriptoribus  notissima, 
sed  quse  negotium  jure  facessit  rei  an- 
tiquaria? ac  numeraria?  studiosis,  in  ve- 
teri bus  numismatibus,  ubi  hae  voces, 
vel  A.  vel  B.  vel  r.  NEQKOPQN  epithe- 
ton  populis  integris  adscribitur,  tan- 
quam  publici  iEditui  fuerint  alicujus 
atque  adeo  publici  etiam  templi  ;  que- 
madmodum  Phlegon  Trallianus  lib.  rapi 
® avvoco-,  p.  mihi  69.  ait  Nocuttocxtov  tyjc 
AtToXca;,  fuisse  tepòv  xotvòv  twv  'EXXiqvwv, 
nisi  legendum  sit  otf  eortv  lepòv,  e  te.  prò 
Se<TTiv,  ita  ut  GraBCiae  populi  ejusce  corn- 
ea unis  tempi,  vicissim  Newx&pot  fuerint. 
Sed  consulendi  de  hac  re  Antoni  us  Au- 
gustinus  Dial.  5.  Sebast.  Erizzus  part. 

2.  de  Numismatib.  Veterum,  Adolphus 
Meckerus  de  Lingua?  Graecge  pron  un- 
ti at.  pag.  53.  Nonius,  Goltzius,  Casau- 
bonus  ad  Monumentum  Ancyranum, 
Seldenus    ad    Marmora    Arundeliana 

Sag.  103.  1.  Edit.  et  Santamantius  in 
ulio  Caesare,  [ac  prsesertim  Vandale 
Dissert.  4.  et  vaillant  in  Numismat. 
Imperatorum  Grgecorum.l 

]  NE0FYTUS.  Vide  mox  Neophytus. 

NEOMENIA  Judeorum,  in  Concilio 
Viennensi  in  Austria  ann.  1267.  cap.  18. 
Nota  sunt  qua?  de  hisce  commentantur 
passim  Scriptores. 

1  NEOMfNUS,  Nihilominus,  Gali. 
Neanmoins,  in  Charta  Offici  a  lis  Roto- 
mag.  ex  Archivo  B.  M.  de  Bono  nuntio 
ejusdem  urbis. 

*  Instr.  ann.  1452.  inter  Probat.  tom. 

3.  Hist.  Nem.  pag.  281.  col.  2  :  Cum  ad 
notitiam  eorundem...  pervenisset  diversas 
personas...  esse  de  morbo  leprae  infectas, 
taclas  et  suspectas,  et  Neominus  conver- 
santes  dietim.,,  cum  aliis  personis  sa- 


NEO 


NEP 


NEP 


587 


nis,  etc.  Occurrit  ibid.  tom.  4.  pag.  62. 
col.  2 

1  NEONIDES.  Gervasii  Tilberiensis 
Otia  imperialia  apud  Leibnitium  tom. 
9.  Scripfor.  Brunsvic.  pag.  889  :  Luna 
enim  secundum  sui  augmentum  nomina 
variat,  in  neomenia,  hoc  est,  in  novilunio 
dicitur  Neonides,  in  majori  incremento 
Diaconios,  in  circuii  perfectione  Amphi- 
kyrtos,  in  plenilunio  Pansilenos.  Forte 
legendum  Neonidos,  a  vlov  etSoc,  Nova 
facies. 

1  NEOPATRIA,  Vox  ibrida,  a  vbc,  No- 
vus  et  Patria,  in  Decreto  Alphonsi  Re- 
gis  Aragon.  tom.  3.  Goncil.  Hispan. 
pag.  670. 

NEOPHYTUS.  Gloss.  Lat.  MS.  Reg. 
Ood.  1013  :  Rudis,  Novellus,  Ne6<putoc. 
Isidorus  lib.  8  :  Neophytus  Grasce,  Latine 
Novellus,  et  rudis  fidelis.  Papias  :  Neo- 
phytus,  nuper  renatus,  nuper  ad  fidem 
venie  ns,  vel  noviter  :  Suidae,  veto  erri  <pu- 
xeueetc,  Qui  nondum  Confirmalionis  sa- 
cramentum  suscepit,  in  Concilio  Re- 
gensi  cap.  4.  et  Arelat.  III.  eoque  ipso 
ad  Diaconatus  vel  Sacerdotii  officili m 
ordinari  non  poterat,  ex  Apostolo  1.  ad 
Corinth.  3.  Concilio  Nicgeno  can.  2.  Are- 
la  t.  II.  cap.  1.  etc.  Neophytorum  seu 
Neofytorum,  epitaphia  alìquot  proferunt 
Baronius  ann.  367.  n.  1.  5.  et  Gruterus 
1051.  9.  1053.  7.  1054.  1.  1057.  6.  1060.  3. 
Vide  Diploma  Leonis  VII.  apud  Ger- 
voldum,  et  Justellum  ad  Canones  Eccle- 
sia universae. 

Neophytt,  etiamnum  in  Comi  tatù 
Provincie  vocantur  novelli  Cnristiani  e 
Judaeis  facti,  quos  Lusitani  Christianos 
nuevos  dicunt,  a  qui  bus  Ludo  vie  us  XII. 
Rex  5000.  libras  ad  beliorum  impensas 
exegit  21.  Decemo.  ann.  1511. 

Neophyti  die  un  tur  praterea  Novitii 
Clerici,  et  nuper  e  Monachorum,  vel 
Laicorum  numero  in  Clerum  adscripti, 
in  Concilio  Sardic.  can.  13.  et  apud  zo- 
zimum  PP.  in  Epist.  ad  Patroclum. 
Nam  Neophytorum  duplicem  ordinem 
statuit  Synodus  VIII.  can.  5.  xaxà  r^v 
tootiv  scilicet,  et  *axà  tòv  UpaTtxòv  xXV 
pov.  Gregorius  I.  PP.  lib.  7.  Ind.  2. 
Epist.  112  :  Sicut  autem  tunc  Neophytus 
dicebatur,  qui  initio  in  sanctx  fidei  erat 
conversatane  plantatus  :  sic  modo  Neo- 
phytus habendus  est,  qui  repente  in  reli- 
gioni* habitu  plantatus,  ad  ambiendos 
honores  sacros  irrepserit.  Hincmarus  Re- 
mensis  ad  Clerum  et  plebem  Bellovac.  : 
Neminem  et  Laicis  Neophytum,  id  est, 
noviter  attonsum,  et  sine  disciplina,  vel 
non  per  tempora  constituta  ad  Ecclesia^- 
ticos  gradus  proueclum  Episcopum  eliga- 
tis.  Adde  Vitam  S.  Hermelandi  Abb.  n. 
6.  Goffridum  Vindocin.  lib.  1.  Epist.  1. 
ubi  Sirmondus,  Leon.  Oct.  lib.  1.  cap. 
43.  lib.  2.  cap.  29.  lib.  3.  cap.  14.  etc. 

Neophyti,  Novitii  in  Monasteriis. 
Orde  rie  us  Vi  tal.  lib.  3  :  Neophitos  ad 
conversionem  non  nisi  quatuor  suscepe- 
rat.  Infra  :  Mitibus  et  modestis  indoctis- 
que  Neophitis  affabilitate  et  obsequiis  sem- 
per  piacere  studuit.  Et  lib.  6  :  Novitiorum 
copiam  monachali  normse  mancipavit, 
Neophitisque  optimos  ritus  rigida  conver- 
sationis  tradidit. 

Neophytos,  Novos  inductos  Mona- 
chos  vocat  idem  Ordericus  Vitalis  lib. 
8:  Rilus  Cluniacensium...  imitatus  non 
est,  sed  modem as  institutiones  Neophy- 
torum,prout  sibi  placuit,  amplexatus  est. 

NEOPTOLEMUS,  Tyro,  novus  Miles,  ex 
Graeco  NsorcTÓXeixoc,  quod  fuit  cognomen 
Pyrrni  Achillis  fllii.  Brito  in  Synonym.  : 

Miles,  Eques.  Tyro,  Tyrunculus,  atque  Qutrites, 
Atque  Neoptolemus,  novus  est  regnator  in  illis. 


Vita  S.  Neoti  Abb.  num.  10  :  Hunc  ergo 
locum  Christi  miles  eligens,  tamquam 
Neoptolemus,  et  conversus  a  sseculo,  rur- 
sus  elapsus  est,  etc.  Cunradus  Fabarien- 
sis  de  Casib.  S.  Galli  cap.  14  :  Junior 
frater  Neoptolemus  in  Curia,  frater  Im- 
peratori* magni,  Cremonss  factus,  auxi- 
lio  venerabilis  Curiensis  Episcopi  et  Ab- 
batis  nostri,  cingulum  Militare  morum 
decoravit  honestate.  Ubi  legendum  puto 
a  fratre  Imperatoris,  etc.  [Pactum  ann. 
1306.  tom.  2.  Hist.  Dalphin.  pag.  125  : 
Item  promittit  ipse  Jofiannes  (Comes  Va- 
pincensis)  quod  ipsum  RoUetum  (Domi- 
num  de  Intra  monti  bus)  ad  suam  requi- 
sitionem  Neoptolemum  faciet,  et  quod  ip- 
sum  tenébit  ad  raubassui  corporis,  quan- 
diu  ipse  Rolletus  fuerit  in  humanis.]  Vide 
Tyro. 

*  NEPCIA,  Neptis.  Charta  ann.  1058. 
apud  Murator.  tom.  3.  Antiq.  Ital.  med. 
aevi  col.  241  :  Ut  si  aliquis  eorum  sine 
filio  legitimo  tnortuus  fuerit,  tunc  filiee  et 
Nepciss  legitime  habeant  ;  et  si  filium 
aut  nepotem  vel  pronepotem,  seu  filiam 
aut  Nepciam,  ut  supra  legitur,  non  ha- 
buerit,  et  fratrem  legitimum,  vel  filium 
fratris  legitimum  habuerit,  ipsi  habeant. 
Vide  Nepta. 

1  NEPHIAS.  Sebastianus  Perusinus  in 
Vita  B.  Columbae,  tom.  5.  Maii  pag. 
374  *  :  Nephias  vetus  subito  turbine  super- 
birei.  CI.  Editor  putat  legendum  Coecias, 
qui  est  Euroboreas,  nubes  non  dispel- 
lens,  sed  adducens.  An  non  Nephias 
fingi  potuit  a  v£<pos,  nubes  ? 

*  NEPHIDUS,  Macellarius,  ut  videtur, 
Gali.  Boucher.  Lit.  remiss.  ann.  136*2.  in 
Reg.  93.  Chartoph.  reg.  eh.  101  :  Cum 
quadam  die  festi  S.  Romani  Raymundus 
Peyroni...  luderet  cum  Merudone  fusterio 
dicti  loci,...  et  casualiter  ibi  supervenis- 
set  Johannes  dictus  Barganas,  Nephidus 
dicti  loci...  Dictus  Johannes  cepit  quod- 
dam  ferreum  instrumentum,  vocatum 
partidor,  cum  quo  carnes  venales  scin- 
duntur    etc. 

*  NÉPHRENDUS.  [Nefrendis.  Dief.] 

1  NEPITA,  Herba  quge  Latinis  Graecis- 
que  vocatur  Nepenthes,  vel  quam  ìidem 
Calamentham  dicunt,  quae  ab  Acade- 
micis  della  Crusca  Italice  redditur  Ne- 
pitella. Acta  S.  Franciscì  de  Paula,  tom. 
1.  Aprilis  pag.  135  :  Et  postea  imposuit 
quamdam  herbam  dictam  Nepitam  et 
mentam  silvestrem. 

0  Adde  ex  Animadv.  D.  Falconet  :  Nus- 
quam  Latinis  Graecisque  Nepenthes  : 
utrum  vero  Nepenthes  apud  Homerum 
fuerit  pianta,  aut  compositum  pharraa- 
cum,  dubitatur.  Nepita  est  Nepeta  men- 
tila, calamentha.  Castigai,  in  utrumque 
Glossar.  :  Nepita,  montana,  nililla,  bpi- 
vavov.  Latina  desunt  in  edit. 

*  NEPLARIUS,  Mespilus,  Gali.  Né- 
flier  ;  unde,  ni  fall  or,  Neiplerant,  Ager 
mespilis  consitus.  Charta  Oliver,  abb. 
S.  Remig.  Senon.  ann.  1311.  in  Reg.  47. 
Chartoph.  reg.  eh.  127  :  Et  poterunt 
dicli  emptores...  dieta  centum  arpenta 
nemorum  scindere,...  sive  sint  pomerii, 
pirarii,  alierii,  Neplarii,  et  qu&cumque 
alia  arbores.  Alia  ann.  1336.  ex  Cod. 
reg.  8448.  2.  2.  fol.  138.  v°.  :  De  la  maison 
du  prieur  de  Court enay  en  r etour nant 
audit  chemin,  qui  est  en  droit  le  Neiple- 
rant. Vide  supra  Nefflerius. 

NEPOS,  Filius  fratris  aut  sororis,  àSeX- 
ffltSoOs,  e£a§eX<poc.  Di  nam.  Patricius  in 
vita  S.  Maxi  mi  Episcopi  Regiensis  :  An- 
sam  Diaconi  Regiensis  Nepos,  id  est  fra- 
tris  ejus  filius.  Neptis  per  sororem,  apud 
Sparti anum  in  Adriano.  Joannes  Saris- 
beriensis  Epist.  89  :  Ricardus  cog natii s 
Willelmi   de   Saccavilla   et  Nepos,  sicut 


sororis  filium  vulgus  Nepotem  dicere  con- 
suevit,  etc.  Deere tio  Childeberti  Regis 
cap.  1  :  De  illis  tamen  Nepotibus  illud 
placuit  observari,  qui  de  filio  vel  filia  na- 
scuntur,  non  de  fratre.  Fortunatus  lib. 
6  Poém.  4  : 

Non  cecidit  patruus,  dura  stai  in  urbe  Ncpos. 

Gregorius  Turon.  lib.  1.  Hist.  cap.  8  : 
Octavianus  Julii  C&saris  Nepos,  quem 
Augustum  vocant.  Et  lib.  3.  cap.  18.  de 
Cblotario  qui  filios  fratrum  occiderat  : 
Parvipendem  de  interfectione  Nepotum. 
In  Hi  sto  ria  Mi  scella  Justinianus  dici- 
tur Nepos  Justini  Imp.  qui  àv^to?,  Tbeo- 
phani.  Abbo  lib.  1.  de  Bellis  Parisiacis 
vers.  452  : 

Unde  Nepos  ejus,  nimius  trislans  Adalelraus. 

Ubi  Glossa  :  Adalélmus  Nepos  ex  sorore 
Regis  Odonis.  Capitul.  Caroli  O.  ti t.  26  : 
Ut  sic  simus  sicut  fratres  ad  invicem,  et 
patrui  cum  Nepotibus,  et  Nepotes  cum 
patruis  esse  debent.  Ita  passim  usurpant 
S.  Hieronym.  Epist.  3.  ad  Heliodorum, 
Concil.  Autisiod.  can.  32.  Lex  Longob. 
lib.  2.  tit.  14.  §  18.  [»  Grimoald.  5.]  An- 
nales  Francor.  Fuldenses  ann.  880.  881. 
Regino  ann.  892.  Sermo  de  Tumula- 
tione  SS.  Martyrum  Quintini  et  Victo- 
rici,  etc  Vide  Casaubonum  ad  Spartia- 
num.  [Le  Roman  de  Partonopex  MS.  : 

Cil  estoit  Niés  l'Ampereor, 
Si  avoit  fait  mOult  bien  le  jor.] 

0  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg. 
7657   :  Nebot,  Prou.  fratruus,   filius  fra- 
tris.  Rursum  :  Nep,  Prov.   Nepos,  filius 
fratris,    fratrualis,    sobrinus,     sorortus, 
Nessa,  Prov.   fratrua,  sobrina,   sororia. 
Monet  nihilominus  Eckartus  tom.   2. 
Comment.  de  Reb.  Fr.  Orient.  pag.  824. 
Nepotis  vocem  medio  sevo  non  solum 
de  nato  ex  fratre,  sed  etiam  de  nato  ex 
patris,  avi,  et  proavi  fratre  usurpatam. 
Nostris  alias  Niés.  Annal.  regni  S.  Lu- 
do v.  edit.  reg.  pag.  251  :   Mainfroy  avoit 
pris  par  force  et  par  barat  le  royaume  de 
Sezile  et  de  Calabre,  contre  le  droit  que 
Courradins  ses   Niez    i  povoit  et   devoit 
avoir.  Unde    emendandus  Marten.  in 
Guil.  Tyrii  contin.  Hist.  tom.  5.    Ampi. 
Collect.  col.  709  :  Johan  d'ibelin...  envoia 
plusors  lettres  à  Balian  de  Sajette  et  à 
Johan  de  C esaire,  qui  estoient  ses  Mesfil 
de  sa  seror.  Ubi  legendum,  Ses  Niés,  fil 
de  sa  seror.  Vide  infra  Netus  2. 

1  Nepos,  Patruelis  vel  Consobrinus, 
Gali.  Cousin  germain.  Annales  Meten- 
ses  ad  ann.  892  :  Walgarius,  Nepos  Odo- 
nis Regis,  filius  scilicet  avunculi  ejus 
Adelelmi.  Tum  vero  maxime  patrueles 
vel  consobrinos  nepotes  dictos  voiunt, 
cum  «tate  inferiores  erant,  aut  d igni- 
tate.  Vide  Menagium  in  Hist.  Sabo- 
liensi  pag.  21.  45.  et  304. 

*  Charta  Phil.  Aug.  in  Chartul.  Cam- 
pan,  ex  Cod,  reg.  5993.  fol.  7.  v°.  :  Nos 
karissimum  nepotem  nostrum  Theobal- 
dum  comitem  Campania  recepimus  in 
hominem  nostrum  ligium...  de  tota  terra, 
quam  avunculus  noster  comes  Renricus 
pater  ejus  tenuit.  Conrad i  Fabularius 
Ms.  :  Nepos  etiam  dicitur  cognatus,  quasi 
natus  post. 

J  Nepos,  fem.  gen.  Fratris  aut  sororis 
fiha,  Gali.  Nièce.  Charta  ann.  1229.  ex 
Chartulario  S.  Vandregesili  tom.  1.  pag. 
10  :  Ego  Ricardus  Anglicus...  vendiai  et 
concessi  Rothaisiss  Nepoti  mese  et  Elise 
Amiot  sponso  suo,  etc.  Miracula  B.  iEgi- 
dii  Ord.  Min.  tom.  3.  Aprilis  pag.  244  : 
Si  ei  Dominus  meritis  B.  &g%aii  redde- 
ret  suam  Nepotem.  Breve  Sixti  IV.  PP. 
ad  Episcopum  Patav.  ann.  1472.  in  Ac- 


588 


KEP 


NEQ 


NER 


tis  SS.  Mail  pag.  601  .  Confirmari  in  Ab- 
batissam,  dilectam  in  Christo  filiam  ejus 
Nepotem  canonice  electam. 

Nepotus.  Glossae  antiq  uae  MSS.  : 
Pronepos,  filios  (sic)  Nepotorum.  Prone- 
pos,  Nepos  Nepoti. 

|  Nepotulus.  Charta  ann.  1242.  tona. 
2.  Histor.  Eccl.  Meld.  p.  150  :  Legavi*... 
Johanni  Nepolulo  suo  omnia  utensilia  do- 
mus  sux.  GalJ.  Petit  Neveu. 

*  Joan.  de  Cardai haco  Serm.  in  festo 
S.  Ni  e.  :  Si  boni  benefica  vacatio  evenerit, 
Nepotulis  et  consangui  neh  dabitur. 

tt  Nepotula,  Gali.  Petite  niéce.  Reg. 
visitat.  Odon.  archiep.  Rotomag.  ex 
Cod.  reg.  1245.  fol.  94.  v°  :  Prsecepimus 
priorissx  et  subpriorissae  Sonde villse  quod 
suas  Nepotulas  et  quandam  aliarti  amo- 
ver ent. 

•  °  Nepttcula,  Eadem  notione,  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657  :  Felena,  Prov.  neptis,  Nepticula, 

1  Neptus,  Fili us  fratris,  in  Actis  S. 
Rudesindi  Episcopi  tom.  1.  Martzi  pag. 
105  :  Ex  semine  supra  memorati  Hermi- 
nigildi  Comilis  et  Neptus  supra  dicti 
Ponti ficis  Rudesindi. 

j  Neptus,  ut  Nepos  Latinis,  Filius 
iilii  vel  fili».  QuaBstiones  Jurisperitorum 
ad  Leges  Longobard.  apud  Murator. 
tom.  1.  part.  2.  p.  163  :  Si  homo  decesse- 
ro et  reliqiierit  filium  vel  filiam  et  Nep- 
tum  filium  de  filio  suo  vel  filia,  squali- 
ter  succedant. 

|  Nepus.  Epistola  Monachorum  Mon- 
ti smajoris  ad  Gregorium  PP.  tom.  4. 
Annal.  Benedict.  p.  112.  ad  ann.  997  : 
Omnes  congregati  in  unum,  una  cum 
Episcopo  Ricuìfo,  qui  fuit  Nepus  pr&dic- 
tse,  Deo  devotae. 

Nepotismus  Pontificius.  Carmen  de 
Curia  Romana  v.  929  : 

Res  lamen  est  conatans,  aliquis  de  sanguine  Papa, 

Si  tecum  fuerit,  dieta  pelita  feres. 
Si  poles,  efGcias  Papae  venlurus  ad  aures, 

Proferat  illius  ut  tua  verba  Nepos. 
Papa  facit  quod  saepe  volunt  :  Verumtamen  HI! 

Jusla  petunl,  non  rem  qua;  rationis  eget. 

w\  NEPOTA,  Neptis,  seu  fratris  aut  so- 
roris  Alia.  Codex  MS.  D.  Praepositi  S. 
Martialis  Lemov.  apud  Stephanotium 
tom.  1.  Fragm.  Histor.  MSS.  :  Anno 
MCLXXVII.  Nonis  Octobris  Audebertus 
Comes  Marchiai,  unici  filii  morte  turbatus, 
cum  prxter  Marquisiam  sterilem  nullum 
haberet  fratrem  aut  sororem,  filium  vel 
filiam,  nepotem  vel  Nepotam,  eie.  Vide 
Nepta. 

f  NEPOTALIS,  Conveniens  nepoti  bus 
seu  luxuriosis.  Ammian.  lib.  31  :  Bum 
in  Nepotali  mensa  ludicris  concrepanti- 
bus  diu  discumbens  vino  marcebat  et 
somno,  etc.  Vide  Nepotatio. 

1  NEPOTARI,  de  beneflciis  ecclesiasti- 
cis  ad  nepotes  vel  consanguineos  trans- 
missis,  dici  tur  in  Hieratio  juris  pontifì- 
cii pag.  181. 

NEPOTATIO,  Prodigalitas.  Ordericus 
Vitalis  lib.  8  :  De  sanctitate  et  miraculis 
Sanctorum  mallem  scribere  multo  liben- 
tius,  quam  de  nugis  infrunitorum  frivo- 
lisque  Nepotationibus,  etc.  Cur  vero  Ne- 
pos  dicatur  prodigus,  vide  Reinhard um 
Robigium  lib.  7.  Robigal.  cap.  9. 

T  Nepotatus,  Eadem  notione.  GIoss. 
Lat.  Graec.  Sanger.man.  :  Nepotatus,  àatù- 
Tta  ;  Luxuria,  lascivia,  in  Supplemento 
Antiquari]. 

f  NEPOTISMUS,  Nepotulus,  Nepo- 
tus.  Vide  pauIo  ante  Nepos. 

NEPTA,  prò  Neptis,  crebro  occurrit,  in 
Capitularj.  Suessionensi  ann.  744.  cap. 
8.  vermeriensi  ann.  755.  cap.  1.  in  Ca- 
pitili. Compendiensi  ann.  757.  cap.  19. 
Capit.  5.  ann.  803.  cap.il4.  etc. 


1  Neptia.  Charta  Nobiliac.  ann.  12. 
Caroli  Regis,  apud  Stephanot.  tom.  3. 
Antiquit.  Pictav.  MSS.  pag.  240  :  Donat- 
que  cum  infanti*  suis  quatuor  et  Neptias 
suas  his  nominibus  Juliane,  O  dote  nane 
cum  infantix  eorum  et  alius  h&redis. 

NEPTICULA,  Vestis  brevissima ,  Papiae. 

NEPTITAS.  Vide  Eginhardum  Epist. 34. 

*  Neptitas,  Titulus,  quo  Lotharium 
alloquitur  Eginhardus  in  Epist.  34.  tom. 
6.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  378  :  Qua- 
propter  admonendum  censui  Neptitatem 
vestram,  ut  per  prudentiam  a  Ùeo  vobis 
concessam  caveatis  periculum  vestrum. 
Hanc  vocem  varie  varii  scriptores  in- 
terpretati sunt,  quos  hic  appellato  ex 
Animadv.  D.  de  Foncemagne  tom.  14. 
Comment.  Acad.  Inscript.  pag.  216.  Ma- 
billonio  tom.  2.  Annal.  Bened.  pag.  246. 
gradum  cognationis  sonat  ;  si  quidem 
Imma,  quam  uxorem  duxerat  Eginhar- 
dus, ttlia  erat,  ut  vult  Chronographus 
Laureshamensis,  Caroli  Magni,  ac 
proinde  Lotharii  amita.  Idem  quoque 
censet  Papebrochius  tom.  2.  Jun. 
aliunde  licet  repetita  cognatione  : 
nempe  quod  Imma  soror  esset  Ermen- 
gardis  imperatricis  et  matris  Lotharii. 
Pro  Neptitatem  legendum  esse  Pietatem 
autumat  Leibnitius  ;  cui  accedi  t  Fa  bri - 
ci  us,  modo  addatur  a  me,  quo  facile  for- 
mar! potuit  prima  syllaba  vocis  Neptita- 
tem. Verbum  esse  suspicatur  Sminckius 
ad  Vitam  Caroli  M.  ab  ipso  editam,  quo 
Eginhardus  suum  erga  imperatorem 
studium  et  amorem  significare  voluit. 
Denique  D.  Le  Beuf  in  Dissert.  ann. 
1740.  merito  praemio  donata  ab  Acad. 
Suess.  Neptitas  idem  est  quod  Principa- 
litas,  a  voce  Teuton.  Nempt  vel  Nept, 
Principalis,  praecipuus.  Hinc  D.  Bou- 
quet in  Glossar,  ad  calcem  tom.  6.  su- 
pra laudati  :  Neptitas,  principalis  seu 
precipua  dignitas. 

NEPTUNUS.  Gervasius  Tilleberiensis 
MS.  lib.  3.  de  Otiis  Imperiai,  cap.  63  : 
Anglia  daemones  quosdam  habel,  daemo- 
nes, inquam,  nescio  dixerim,  an  secvelas 
et  ignotae  generationis  effigies,  quos  Galli 
Neplunos,  Angli  Portunos  nominant.  Illis 
insitum  est  quod  simplicitatem  fortunato- 
rum  colonorum  amplectuntur ,  et  cum 
noctumas  propler  domesticas  operas  agunt 
vigilias,  subito  clausis  januis  ad  ignem 
calefiunt,  et  ramunculas  e  sinu  projectas 
primis  impositas  comedunt,  senili  vultu, 
facie  corrugata,  statura  pusilli,  dimidium 
pollicis  non  habentes,  panniculis  confertis 
induuntur,  et  si  quid  gestandum  in  domo 
fuerit,  aut  onerosi  operis  agendum,  se 
ingerunt  citius,  fiumana  facilitate  expe- 
diunt.  Id  illis  inditum  est,  ut  obsequi 
possint,  et  obesse  non  possint.  Verunta- 
men  unicum  nocendi  modulum  habent  ; 
cum  enim  inler  ambiguas  noctis  tenebras 
Angli  solitarii  quando  equitant,  Portunus 
nonnunquam  invisus  equitanti  se  copu- 
lat,  et  cum  diutius  comitatur,  eumdem 
tandem  loris  arreptis  equum  in  lutum  ad 
manum  ducit,  in  quo  dum  infixus  voluta- 
tur,  prolinus  exiens  cachinnum  facit,  et 
sic  hujuscemodi  ludibrio  humanam  sim- 
plicitatem deridet.  Adde  quae  de  ejus- 
modi  Neptunis  refert  Thomas  Cantipra- 
tanus  lib.  de  Apib.  cap,  57.  n.  10.  11. 

1  NEPTUS ,  Nepus.  Vide  supra  in 
Nepos. 

*  NEPUS,  prò  Nepos,  in  Epist.  ad  Gre- 
gor.  V.  PP.  ann.  997.  tom.  10.  Collect. 
Histor.  Frane,  pag.  491. 

7  NEQUIS,  àxpetos,  Nugator,  Spurcus. 
Supplement.  Antiquarii.  Mox  infra  ha- 
betur  Nequus. 

T  NEQUITARE  et  Nequitari,  Nequam 


esse,  nequiter  agere,  Prisciano  lib.  8.  et 
apud  Papiam. 

1  NEQUITAS,  Nequitia,  Rolandino  Pa- 
tavino de  factis  in  Marchia  Tarvisina 
lib.  8.  cap.  7. 

*  NEQUITIA,  Nugacitas,  à^p&ióxtji;.  Reg. 
Enugax.  Germ.  Enugse.  forte  Hx  nugas. 
Castigat.  in  utrumque  Glossar. 

NEQUITIOSUS,  Nequam,  improbus. 
Thwroczius  in  Joan  ne  Huniade  cap.  48  : 
Sed  quid  Nequitiosa  rebus  in  bellicts  va- 
leat  proditio,  tunc  patuit. 

NEQUUS,  Nullus.  GIoss.  Gr.  Lat.  :  »AiA 
a?)  Sevo  e,  a  Nequo  ;  aitò  [xv^éveov,  a  Nequi- 
hus.  Idem  GIoss.  'Axpstoc,  Nequus,  spur- 
cus, nuga,  nugator. 

NERA,  Sxópmoc,  in  GIoss.  MSS.  San- 
german.  in  Edi  tis  :  Scorpius,  Nepa,  [ut 
omnino  est  legendum.] 

NERBILI  UM.  Consuetudine?  et  jura 
Ecclesiae  de  Regula  in  Aquitania  :  Si 
extraneus  portaverit  sturjonem,  denarium 
habebit  claviger  :  et  si  ibidem  fractus  fue- 
rit sturjo,  Nerbilium  et  budellum  habebit 
claviger,  nec  minus  habebit  denarium 
(denario.) 

-NERCA,  Amurca.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Nerca,  Prov. 
Nerca,  murcum.  Nercas,  Prov.  murco- 
rium. 

*  NERETUS,  Monetae  minutioris  spe- 
cies,  Quae  argentea^  opponi  tur  ;  unde 
nigra  seu  aerea  appellatur,  nostris  Neret. 
Charta  Phil.  V.  ann.  1319.  in  Reg.  59. 
Chartoph.  reg.  eh.  194:  Item  Odinus 
dictus  Chat-brulé,  prò  domo  sua  in  qua 
moratur,  sex   denarios.  Item  prò  pianta 

de   la   Minole,  unum  Neret  um Et  sic 

ascendit  summa  dictorum  censuum  ad 
quatuor  libras,  xiij.  solidos,  tres  denarios 
et  unum  Neretum...  xv.  lib.  xiij.  den.  cum 
obolo  et  uno  N ereto.  Lit.  re  miss.  ann. 
1462.  in  Reg.  198.  eh.  872  :  Une  grani 
quantità  de  mailles  ou  Neretz,  pesant  le 
poix  de  soixante  six  livres  pesant  on  envi- 
ron.  Vide  Neret  in  Dicti  on.  Gali.  Menag. 
edit.  ann.  1750.  et  Moneta  Nigra. 

|  NERI,  Penso  mulierum;  Neris,  Viris, 
PapiaB  in  MS.  Bituric.  Vide  Nero  1. 

|  NERIES,  eSovfffa  8aXa<r<ro?,  in  Sup- 
plem.  Antiq.  Salaria,  seu  Licentia,  pò- 
testas  maris  ;  ut  sonat  Graec  um.  Vide 
mox  Nero  2. 

*  NERITEI ,  Villici,  coloni  Massario- 
rum  consortes,  Charta  ann.  1033.  apud 
Murator.  tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  17  :   Offerimus  nos  qui  supra  jugales 

mansos  sex  in  loco,  ubi  dicitur  Fredo, 

qui  regere  videtur  una  per  Petro,  alia 
per  Martino,  ter  eia  per  J eminiano  masa- 
riis,  sive  suis  consortibus,  qui  vocantur 
Neritei,  quod  sunt  rebus  ipsis  sicuti  per 
nostris  regilur  masariis  per  mensura 
justa  inter  sediminibus  et  areis.  Vide 
Massarius. 

T  1.  NERO,  'AvSpetoc,  Fortist  in  eodem 
Antiquarii  Supplemento.  Vide  Neri. 

°  Nostri  Neron  appellarunt  parte m  se- 
curis  alteriusve  instrumenti ,  quae  in 
crucem  formata  erat,  vulgo  Croisée.  Lit. 
remiss.  ann.  1383.  in  Reg.  124. Chartoph. 
reg.  eh.  181  :  Icellui  maistre  Pierre  recut 
dudit  Jehan  un  coup  de  Neron  de  la  ha- 
che  quHl  tenoit,  près  de  Voreille  senestre. 
Aliae  ann.  1406.  in  Reg.  161.  eh.  68  :  Le 
suppliant  getta  audit  Cleret  la  serpe,  et 
du  bout  d'icelle,  nommé  Neron,  chey  sur 
cor  net  dextre  de  la  teste  dudit  Cleret. 
Aliae  ann.  1427.  in  Reg.  173.  eh.  92  :  La- 
quelle  navreure  avint  par  aucunes  choses, 
qui  sont  autour  d'une  nache,  que  Ven 
nomme  Nerons,  et  sont  trenchans.  Deni- 
que aliae  ann.  1467.  in  Reg.  201.  eh.  14  : 
Le  suppliant  donna  ung  seni  coup  à  icel- 
lui Marchaison  sur  la  teste  de  la  croisée 


NER 


NER 


NET 


589 


ou  Neron  de  son  espieu.  Nairon,  in  Mirac 
B.  M.  V.  Ms.  lib.  3  : 

Mors  porle  une  raiséricorde, 
Ou  n'a  point  de  miséricorde  ; 
Li  Naìron  soni  si  affile, 
Qu'ele  en  fieri  toul  à  file. 

2.  NERO.  Gloss.  MS.  Regium  :  Nero, 
Aqua.  Papias  :  Nero,  Grasce,  Aqua,  Ja co- 
bus  de  Vitriaco  in  Hist.  Hierosol.  cap. 
32  :  Et  quoniam  fontibus  et  rivis  totus  est 
irriguus,  Mona  Nero,  id  est,  aquosus  nun- 
cupatur.  Neros  enim  Grasce,  aqua  Latine. 
Simplices  autem  et  laici  Noire,  id  est, 
nigra  exponunt  in  vulgari  sermone.  Apud 
Sanutum  lib.  3.  part.  5.  cap.  4:  Alius 
mons  versus  Septemtrionern  vocatur  Mon- 
lagnerà  Neros,  id  est,  aquosa.  Adde  part. 
7.  cap.  1.  Graeci  recentiores  vepov  aquam 
vulgo  dicunt,  voce  corrupta  ex  Graeco 
vyjpòc,  humidus,  uti  censet  Sai  masi  us. 
Jo . Can a n  us  p  ag .  190  :  'AXXo \  toù  c  àytùyov  e 

èyupeuov  xoù<;  ex  TtaXai,  tò  vepòv  el;  xa;  crtép- 

va;  rcóXea>;  ^cpepov.  Charta  Rogerii  Comitis 
Siciliae  apud  ughell.torn.  1.  pag.  1027.  va 
e'xet  to  vspòv  iXeuOepov  àei,  e  te.  Anonymus 
de  Locis  Hierosol.  cap.  15  :  "Eoli,  ò  tów>c 
oizom  'éxw<xav  tj  SaXtófiyj  xò  vepóv,  etc.  Hist. 
Politica  pag.  9  :  Kaxe6t6a<rav  8è  avxà  àvxt- 
rapav  eie  xa  yXvxea  vepà,  etc.  Hìstoria 
Apollonii  Tyni  :  Tò  vé^o;  xoùc  effxércaae, 
xa\  apx^ae  va  X£t{xdttet,  xa\  ptxxqxiovi    xat 

vepòv  pi£Toxòv  xpoxaXàCet.  Ex  his  emen- 
dandae  Glossae  Basii,  xp^^pta,  oi  vepoxu- 
xat.  Perperam  veSoxuxai  editum.  Uti  tur 
non  semel  Nicolaus  Myrepsus  sect.  1. 
cap.  505.  511.  sect.  8.  cap.  52.  Adde 
Meurs.  in  Gloss.  Casaubonum  ad  Capi- 
tolin.  Salmasium  ad  Solinum  pag.  1298. 
et  ad  Hist.  Aug.  pag.  311.  ubi  plurade 
hac  voce.  Vide  supra  in  Aquarius.  [et 
Glossar,  med.  Graeci t.  in  NepivJ 

*  Bonincont.  Hist.  Sic.  part.  1.  apud 
Lamium  in  Delie,  erudit.  pag.  93  :  A 
latere  vero  Septentrionis  murus  urbi  (An- 
tiochia) propinquità  satis  ingens  aqua- 
rum  abundantia,  Graeco  vocabulo  nomen 
accepit  Montagna-nero.  Nero  enim  Grasce 
aqua  dicitur.  Ubi  Lamius  sic  notat  : 
Vel  locus  corruptissimus  est  ;  vel  inep- 
tit  Bonincontrius.  Certe  nemo  nisi  La- 
mius. 

*  NERONIANUS  Lapis,  Smaragdus. 
Vide  in  Lapis. 

1  NEROZARE.  Annales  Genuens.  ad 
ann.  1194:  Non  solum  promissa  non  ob- 
servavit,  verum  etiam  in  cuncta  asper- 
rime erga  civitatem  Januae,  quam  ei  re- 
qnum  tradidisse  proprio  ore  confìtebatur, 
xferozavit.  CI.  Editor  Murator.  tom.  6. 
col  371.  an notat  in  alio  codice  legi  trac- 
tavit  ;  tum  addit  forte  legendum  Nero- 
niiavit,  id  est,  expressi t  Neronis  ty ran- 
niderà 

Ì  NERTAGIUM,  f.  Praestatio  succi  ex- 
pressi e  foliìs  et  fructibus  rayrLi,  a  Pro- 
vinciali Nerte,  Myrtus,  Gali.  Myrte. 
Literae  Caroli  II.  Regis  Siciliae  ann. 
1307.  ex  Armario  Forojul,  S.  Victoris 
Massi  1.  num.  133  :  Super  petitione,  quam 
faciebant,  Nertagii,  candelarum,  seu 
cere,  lesde  et  aliarum  omnium  perceptio- 
num. 

1  Nertegeare,  Nertija.re,  Myrti 
folia  et  fructus  excerpere  et  inde  suc- 
cum  exprimere.  Sententia  arbitralis 
ann.  1497.  inter  Dominos  et  Communi- 
tatem  Oalliani  :  Neque  eam  dicti  Domini 
licentiam  dare  valeant  ac  possint  aliqui- 
bus  exteris  in  dictis  Mauris  leigneirandi, 
fusteiandi,  eyssartandi,  Nertegeandi, 
rusqueiandi,  ac  pegas  faciendi.  Et  in- 
fra :  Rusquiare  tamen  seu  Nertijare  pos- 
sint. 

1  Nertus,  Myrtus.  Statuta  S.  Victo- 
ris Massii.  ann.  1531.  MSS.:  Tenetur  prò- 


videre  eleemosynarius  de  bonis  virgis  de 
Nerto,  prò  regularibus  disciplinis  ad  va- 
pulandum  pueros. 

1  NERVA.  Appendix  ad  Agnelli  Ponti- 
ficale, tom.  2.  Muratorii  pag.  196.  col, 
2  :  Oravit  ad  Dominum  et  Nervam  illam 
abjecit,  et  velocitalem  pria  Imam  recepii 
in  Christo  Jesu  Domino  nostro.  Addi  tur 
in  Notis  f.  leg.  Herniam  vel  Ignaviam, 
Si  retinendum  Nervam,  dici  posset 
fuisse  morbum  nervorum,  quo  in  lec- 
tulo  detinebatur  aeger ,  de  quo  hic 
agitur. 

1  NERVARE,  Ligare,  constringere,  Pa- 
pias. 

NERVICEUS,  Funis  e  nervis,  Judic.  16. 
7.  veupia,  in  versione  Graeca. 

1  NERVICUS  ,  Nervicosus  ,  forlis ,  in 
Glossis  Isid.  Vitruvio  lib.  8.  cap.  3.  Ner- 
vici  die  un  tur  qui  nervorum  morbo  la- 
borant  :  qua  notione  etiam  legitur 
Neurici,  a  Graeco  veOpov,  un  de  veupixó; 
apud  Dioscoridem. 

NERVORA,  prò  Nervi,  enuntiatione 
Longobardica,  in  Capitulis  ad  Legem 
Alamann.  cap. 4.  Edit. Baluzii:  Si  (coxa) 
non  fuerit  transpuncta,  et  Nervora  teli- 
gerii,  ut  ibi  wasilus  intrat,  solvat  sol.  3. 
Occurrit  rursurn  cap.  8. 

^NERUS.  [Quidam  populus  qui  inaes- 
tate  transformatur  in  lupos.  Dief.] 

Ì  NERVUM,  prò  Nervus,  apud  Nico- 
laum  Specialem  de  Rebus  Siculis  lib.  1. 
cap.  11. 

NERVUS,  pfo  Carcere  quod  Nervis  in 
eo  [compedi bus  ligneis]  alligarentur 
rei,  vel  quod  Nervis  torquerentur.  Gloss. 
Graec.  Lat.  :  Nervos,  fcvXoraSirjv,  f.  Nervus, 
^uXo7céSyj.  In  Nervum  rapere,  In  Nervo 
jacere,  enecare,  apud  Pia u tum,  [In  Ner- 
vum ire,  apud  Terentium.]  Parai.  2.  cap. 
16.  v.  10  :  Sussi t  eum  mitti  in  Nervum. 
Edit.  Graec.  etc  «pvXaxyjv,  Ubi  Mamotrec- 
tus  :  In  Nervum,  i.  in  cippum.  Adde  Hie- 
rem.  cap.  2J.  Ubi  Hieronymus  ait, 
Symmachum  {3aaavKrr^piov,  sive  ffrpe6X<»>~ 
xrjpiov,  vertisse,quod  utrumque  tormenta 
signi  fi  cat  :  Nos  autem,  inquit,  Nervum 
diximus  more  vulgari ,  etc.  Facundus 
Hermianensis  lib.  6.  cap.  1  :  Quasi  am- 
plioris  sii  criminis  lapsum  putasse  Cyril- 
ìum  Episcopum,  quam  Prophetam,  ut 
alia  omittam,  de  peccato  arguentem,  in 
Nervi  custodiam  tradidisse.  Vita  S.  Mede- 
rici  cap.  13  :  Audiens  duos  fures  retrusos 
in  Nervo  a  judice,  etc.  Ex  quo  emendan- 
dus  Folcardus  in  Miracul.  S.  Berti  ni 
cap.  2.  ubi  de  quodam  Sacrilego  :  Mis- 
sus  est  in  Nervum  in  loco  famoso,  Castello 
videlicet  Menapiorum.  Quod  scilicet  ho- 
die  Cassel  vocant,  ubi  perperam  editum 
in  Nervium.  Adamus  Bremensis  cap. 
183  :  Erat  autem  videre  alias  flagris  tor- 
queri,  rnultos  in  Nervum  milli,  quosdam 
pelli  a  domo,  etc.  Vide  Dissertai  91.  ad 
Joinvillam. 

S5^  Huc  referri  potest  festivum  illud 
Catonis  adagi um,  quod  exseri psit  Gel- 
li  us  lib.  11.  cap.  18  :  Fures  privatorum 
furtorum  in  Nervo  atque  in  compedibus 
aelatem  agunt  :  fures  publici  in  auro  atque 
in  purpura.  Sed  hic,  ut  et  alibi  non 
semel,  Nervus  intelligi  potest  genus 
vinculi  lignei ,  quo  vinctorum  pedes 
arctabantur.  Sic  apud  Tertullianum  ad 
Martyres  cap.  2  :  Nihil  crus  sentit  in 
Nervo,  quum  animus  in  costo  est.  Et  apud 
Li  vi  uni  lib.  6.  cap.  36  :  Corpus  in  Ner- 
vum et  supplicia  dare.  Passio  Mar ty rum. 
Lugdun.  n.  8  :  Alias  machinas  diabolus 
exeogi tavit y  ut  scilicet  in  obscurissimum 
ac  molestissimum  carceris  locum  conjice- 
rentur,  utque  pedes  in  Nervo  ad  quin- 
tum  usque  f or  amen  distensos  haberent, 
ac  reliqua  hujusmodi  cruciatuum  genera 


perferrent,  Truncum  ligneum  intelligit 
Valesius,  quinis  ninc  et  inde  foramini- 
bus  certo  invicem  spatio  divisis  excava- 
tum,  in  quae  foramina,  tamquam  in 
ocreas  quasdam,  pedes  inferebantur 
noxiorum,  et  vinculis  seu  nervis  astrin- 
ge bantur.  Henschenius  vero  exponit 
Poenale  lignum,  super  quo  Martyrum 
corpora  vel  ut  nervi  in  cithara  tendeban- 
tur,  septem  punctis  notatum,  tamquam 
gradibus  levioris  graviorisve  tormenti 
a  judice  praescri bendi  ;  nec  ultra,  in- 
quit, septimum  procedere  tendendo  li- 
cuit  aut  potuit,  ci  tra  praesens  pericu- 
lum  mortis,  quam  opus  erat  caveri  in 
quaestionibus.  Grave  id  supplieium 
fuisse  ex  eo  colligit  Ruinartius,  quod 
in  eo  Martyres  plures  occubuerint.  De 
omnibus  ejusmodi  instru mentis  consu- 
lendus  omnino  Gallonius  de  Martyrum 
cruciatibus. 

NESAPIUS,  Qui  non  sapit,  ignarus. 
Occurrit  in  Fragmento  Petronii  de 
Coena  Trimalcionis  :  Ne  meputetis  Nesa- 
pium  esse,  valde  bene  scio. 

1NESAPUS,  Eadem  notione.  Terent. 
Scaurus  de  Orthographia  :  Ne,  prò  non 
posìtum  est  apud  antiquos.  Sic,  nefrendes 
porci  sunt,  qui  sine  dentibus  sunt,  id 
est,  qui  fabam  frendere  non  possunt.  Sic 
Nesapus,  qui  non  sapit. 

*  NESGIENTEM  Se  Facere,  Ignarum 
agere.  Vide  supra  in  Facere  16. 

NESCIENTIA,  Ignorantia.  Claudianus 
Mamertus  lib.  1.  de  Statu  auimae  cap. 
11  :  Cumque  non  nisi  ab  ignorantia  pro- 
ficiscatur  dubietas  arbitrantis,  ag nosco  te 
nobis  quasrentibus  veritatem ,  prò  una 
quam  polliceris  scie  alia  multorum  Nes- 
cientias  attutisse.  Utitur  etiam  lib.  3. 
extremo,  ut  et  sanctus  Eulogius  lib.  1. 
Memor.  Sanct.  :  Claritatem  sacras  legis 
pravo  errore  Nescientias  inter polantes. 
Idem  in  Documento  martyrii  :  Et  si  for- 
tassis  in  aliquibus  sanse  doctrinas  senten- 
tiam  meam  obstare  repererint,  Nescien- 
tias, id  est,  non  voluntario  errori  ascri- 
bant.  Adde  Legem  Wisigoth.  lib.  12. 
Ut.  1.  §  3.  et  Conci I.  Toletanum  xvi. 
can.  6. 

*  NESGIRE  Certitudinem,  De  re  ali- 
qua  nihil  certo  scire.  Charta  ann.  1273. 
in  Chartul.  eccl.  Lingon.  ex  Cod.  reg, 
5188.  fol.  243.  r°  :  Super  quo  dictus  Jaqui- 
nus  Nescit  certitudinem,  sicut  dicit. 

\  NESPILA,  Mespilum,  Gali.  Nefle,  S. 
Wilhelmo     lib.     Constitut.     Hirsaug. 


ca 


10. 


Nespilus,  Mespilus,  Gali.  Neflier,  in 
Literis  ann.  1152.  apud  Marten.  tom.  1. 
col.  431. 

NESTIGANTIO,  Nestigàntius,  in  Pacto 
Legis  Salicae  tìt.  53.  nomen  propri  um 
esse,  sicut  Titti t  vel  Sempronii  sunt  pa- 
radictica  apud  Romanos,  censet  Wen- 
delinus,  [et  post  eum  Eccardus,  qui 
addit  fabricatam  fuisse  hanc  vocem  ex 
nesciens,  passive  prò  ignoto  vel  incerto 
usurpato  ;  atque  ex  hoc,  ut  videtur, 
loco  morem  ad  nos  derivatum,  incer- 
tum  nomen  litera  N  exprimendi.  Vide 
supra J 

*  NETEGAMENTUM,  a  Gallico  Nettoye- 
ment,  Ital.  Nettamento,  Expurgatio. 
Comput.  ann.  1362.  inter  Probat.  tom. 

2.  Hist.  Nem.  p.  261.  col.   1  :   Solvit 

tribus  puerulis,  qui  vaccarunt  ad  mun- 
dandum  domum  velerem,  quia  valde  in- 
digebat  de  N elegamento.  Vide  supra  Nec- 
te  tare 

1 NETHINJEUS,  Dedititius.  Vide  Nati- 
neus. 

1NETHIRDES.  Famuli  inferiores,  vi- 
lioribus  operi  bus  addicti,  ab  Anglico 
Nether,  in  feri  or.   Tes  tamen  tum   Johan- 


590 


NEU 


NEU 


NIB 


nis  de  Nevill  ann.  1386.  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  428:  Item  volo  quod 
GC.  marcai....  distribuantur  inter  carnea' 
rios,  plaustrarios  et  custodes  animalium 
meorum,  videlicet  hyne,  Nethirdes  et  she- 
phirdes. 

*  NEH,  orum,  Li  venti,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms. 

*  NETILA.  [Mygale.  DiefJ 

T  NETON.  Macrob.  lib.  1.  Satura,  cap. 
10  :  Martem  solem  esse  quis  dubitet  ?  Ac- 
citani  etiam,  H Ispana  gens  simulachrum 
Martis  radiis  ornatura  maxima  religione 
celebrante  Neton  vocantes. 

NETORIUM,  Fusus,  quo  netur.  Isid. 
Gloss.  :  Netorium,  fusum,  f usile.  Perpe- 
pani  Nelorsum 

»  NETTURA,  Netio,  Gali.  Fitage.  Charta 
Henr.  episc.  Claromont.  ann.  1392.  in 
Reg.  153.  Chartoph.  reg.  eh.  169  :  Pete- 
bamus  nobis  solvi....  quoddam  tributum, 

appellatum   badatge,    videlicet per 

quamlibet  mulierem  viduam,  vel  aliam 
viventem  ex  sua  Net  tura,  unam  cuppam 
biadi. 

J  NETTUS,  Nitidus,  clarus,  Ital.  Netto, 
Gali.  Net.  Joh.  Demussis  Chron.  Pia- 
cent,  apud  Murator.  tom.  16.  col.  533  : 
Insula  Sicilias,  remansit  de  Netto  dicto 
Reg  e  Frederico,  hoc  est  piane,  penitus, 
nostris,  Tout  net. 

1  1.  NETUS,  Netus,  Filamen  ;  unde 
Marcialis  (Martianus  lib.  2.)  Capella  : 
Ex  candentis  bissi  N elibus  ludebantur. 
Ita  Joh.  de  Janua.  Gloss.  Lat.  Gal.  San- 
ger man.  :  Netus,  us,  Filement. 

2.  NETUS,  Nepos,  ex  Hi  spani  co  Nieto. 
Occurrit  inCharta  Jacobi  Regis  Aragon. 
ann.  1238.  apud  Diagum  in  Historia  Re- 
gni Valenti»  lib.  7.  cap.  24. 

*  Charta  Petri  III.  reg.  Aragon.  ann. 
1343  :  A  modico  tempore  citra  accidit  quod 
quidam  nepotes  sive  Nets,  mortuo  eorum 
patre  vel  matre,  et  consequenter  mortuo 
avo  seu  avia  eorumdem,  petunt  legitimam 
aut  supplementum  ejus  in  bonis  dicti  avi 
seu  aviae.  Vide  supra  Nepos. 

1  NEVEROFRESIS.  Miracula  S.  Diony- 
sii  lib.  2.  cap.  6.  in  Actis  SS.  Benedict. 
saec.  3.  part.  2.  pag.  354  :  Alius,  vocabulo 
Airbertus,  ex  fisco  Riogilo,  eam  quam 
Medici  Graeco  vocabulo  Neverofresìm  vo- 
cant,  passionem  inciderat.  An  Nephre&is-, 
inquit  Mabillonius.  Puto  esse  morbum 
nervorura,  a  Graeco  veOpov,  Nervus. 

*  NEUGAVIUS  ,  Desponsatus ,  Gali. 
Fiancé.  Oomput.  ann.  1399.  inter  Probat. 
tom.  3.  Hist.  Nem.  p.  154.  col.  2:.Cum 
uxor  Johannis  Thenckardi,  Neugavii  novi- 
ter  facti,  dieta  die  se  declinasset  in  pre- 
senti villa  Nemausi,  prò  nuptias  suas 
f adendo,  etc.  Ibid.  p.  155.  col.  1  :  Cum 
Guillermus  Salvatoris  convolasset  neptem 

uxoris  suse  in  uxorem  Johanni  Lóbeti, 

domini  consules  fuerunt  invitati,  quod 

irent  apud  Montempessulanum,  prò  die- 
tam  Neugaviam  associando. 

I  NEULLA,  f.  prò  Nebula  2.  Ibi  vide. 

t  NEUMA ,  tis,  Neuma,  m,  Vocum 
emissio,  modulatio,  Johanni  de  Janua; 
Emission  de  voix,  modulatìon,  espris,  in 
Giossis  Lat.  Gali.  Sangerman.  Vide 
Pneuma. 

T  Neumaticus,  Neuma.tiza.re.  Vide 
ibid. 

1  Neuma  Floridum,  Moneta  minu- 
tior,  f.  eadem  quae  infra  Nummus. Charta 
Geraldi  Abbat.  S.  Johan.  Angeriac.  ann. 
1385.  ex  Ghartulario  ejusdem  Monaste- 
rii  :  Item  dominus  Abbas  debet  facere 
tribus  pauperibus  Mandatum,  et  cuilibet 
dare  unutn  pane  et  unam  justam  vini  de 
Conventu  ;  e>illis  tribus  pauperibus  debet 
dare  Neuma  floridum.  Haud  raro  post 
Mandatum  seu  lotionem  pedum  paupe- 


ribus distribuebatur  pecunia,  ut  etiam- 
num  fìt  die  Coenae  Domini  pluribus  in 
locis.  Vide  Mandatum. 

*  NEUMATIZARE.  Vide  infra  in  Pneu- 
matica Nota. 

*  NEUMATUM,  an  Neomenium  ?  Charta 
ann.  1252.  in  Reg.  M.  Chartoph.  reg.  eh. 
2  :  Quod  Januenses  possent  in  Neumato 
stare  et  esse  secundum  modum  et  for- 
mam,  de  qua  diclus  dominus  rex  vel  ali- 
quis  prò  ipso  esset  in  concordia  cum  dicto 
syndico. 

NEVO,  Candidus.  Papias. 

1  NE  VOLA,  ut  supra  Nebula  2.  Species 
cru stuli.  Chron.  Parai,  ad  ann.  1308. 
apud  Murator.  tom.  9.  col.  870  :  Omnes 
libros,...  dilacerarunt  et  de  fenestris  in 
piate am  projecerunt  ad  modum  Nevola- 
rum,  ita  quod  tota  platea  erat  piena  de 
chartis  tacer  atis.  In  statutis  Piacenti» 
fol.  55.  v°.  memorantur  Ludi  qui  fiunt 
cum  Nevolariis,  vel  Nevolis. 

T  NEUPMA  Sacrum,  Spiritus  Sanctus, 
Gr.  IlveOjxa.  In  omnipotentis  Dei  nomine, 
Unigenitique  Filii  ejus,  D.  N.  J.  C.  et  in 
Neupmate  Sacro,  in  Tabulano  S.  Maxen- 
tii.  Vide  Pneuma. 

T  NEUROBATA,  vel  Neurobates,  Nbu- 
po6àT»i<;,  Funambulus,  ambulans  super 
nervis,  a  veOpov  et  patvw.  Utuntur  Firmi- 
cus  lib.  7.  Hyginus  cap.  273.  Mytbolog. 
Vopiscus  in  Carino  cap.  19.  Vide  Turne- 
bum  lib.  11.  cap.  15. 

*  NEUSTERUS.  Lit.  ann.  1382.  ex  Bibl. 
reg.  :  Quia  idem  episcopus  (Redonensis) 
magnae  potenliae  et  Neusterus  est,  adeo 
quod  de  facili  capi  non  posset,  etc.  Cur 
Radulfus  de  Treal,  de  quo  hic  sermo 
est,  Neusterus  appelletur,  haud  satis 
scio  ;  cum  ex  Britannica  gente  nobilis- 
sima esset  oriundus.  An  quod  partes 
ducis  Britanniae  contra  Carolum  V,  re- 
gem  pertinaci  ter  teneret  ?  Sed  et  tum 
quare  Neusterus  dictus  ?  Undelegendum 
fortassis  Austerus  ;  quod  innuere  viden- 
tur  verba  Episcopus  magnae  potentine. 

*  NEUSTRIA.  Vide  Austria  1. 

NEUTERICUS.  Guibertus  Abbas  Novi- 
genti  lib,  1.  contra  Judseos  cap.  1  :  Piane 
hunc  non  incongrue  Neutericum  novo  vo- 
cabulo dicam,  qui  neutì'um  sectatur,  dum 
ea  quae  laudata  jure  non  prosequitur,  et 
quae  videtur  prosequi,  Christiani  studii 
tura  non  laudat. 

«[  NEUTHA,  Rocho  le  Baillif  in  Dictio- 
nariolo  Spagyr.  Pellicula  oculis  adnas- 
cens,  sive  auriculis  puerorumt  sive  totani 
pueri  faciem  in  partu  contingens. 

T  NEUTER,  Nullus,  apud  Barthium  in 
Glossario  ex  Baldrici  Historia  Palaest. 

T  NEUTRALICALIS ,  Neutralicana, 
Scripturae  genus.  Vide  in  voce  Scriptura. 

T  NEUTRALIS,  Medius,  neutrius  parti s, 
Gali.  Neutre.  Francigenae  facti  fuerunt 
Neutrales,  in  ChronicoEngelhusii,  apud 
Leibnitium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic. 
p.  1136. 

*  NEUTRALI  SA  RE,  Neutram  in  partem 
inclinare,  neutrae  parti  favere  :  unde 
Neutralisatus  dicitur  is,  qui  nec  admit- 
titur  tiec  rejicitur.  Arest.  ann.  1411. 12. 
Mart.  in  voi.  11.  arestor.  parlari.  Paris.: 
Bullas  a  Petro  de  Luna,  in  regno  nostro 
Neutralisato,  et  a  papa  tu  postea  expulso, 
concessas  obtinuerant.  Hi  ne 

1.  NEUTRALITAS.  Joan.  Sarisber.  lib. 
2.  Policrat.  cap.  2.  de  Medicis  :  Futuram 
etiam  sanitatem,  aut  aegritudinem,  aut 
statum  quem  dicunt  Neutralitatem,  fata- 
litatem  quoque  ipsam  ex  pr&cedentibus 
signis  agnoscunt.  Et  cap.  29  :  Sanitatis, 
asgritudinis ,  et  Neutraliiatis  censores 
sunt. 

*  Neutralitas,  Media  conditio,  Gali. 
Neutralité.  Instr.  ann.  1408.  inter  Instr. 


tom.  11.  Gali.  Christ.  col.  43  :  Et  insuper 
temporis  qualitas  Neutralitatis  in  quo 
sumus,  quo  non  poter at  neque  potest  ad 
superiorem,  nec  est  spes  quod  in  proximo 
haberi  possit  recursus ,  etc. 

«2.  NEUTRALITAS.  Calendar.  Ms.eccl. 
Camerac.  fol.  36.  v°  :  Hic  fiat  Celebris  et 
votiva  depreca tio  prò  Christianissimo 
reg  e  Francorum  Ludovico  y  qui  sua  regia 
dignatione  nobis  Neutralitatem  restituii . 
An  Libertas  ab  omni  dominatione,  im- 
munitas? 

NEUTRI,  apud  Luitprand.  in  Legat. 
ubi  de  Graecis  :  Molles,  effeminato*,  ma- 
nicatos ,  tiaratos ,  teristatos,  mendace s, 
Neutros,  desides.  Ubi  Baronius  Eunuchos 
hac  voce  design  ari  putat.  Atqui  Graeci 
omnes  non  Eunuchi  fuerunt.  Proinde 
nescio,  an  hoc  loco  neutri  dicantur  prò 
neutroti,  quorum  nervi  succisi  sunt, 
eoque  imbelles,  quae  est  significatio  vo- 
cis, ut  mox  docemus.  [**  Idem  Luitpr. 
cap.  43.  qui  neutrius  erat  generis  seri  bit, 
ubi  agit  de  Niceta  eunucho,  neque  cap. 
54.  omnes  Graecos  neutros  dicit,  sed  ho- 
mines  ejusmodi  apud  Graecos  purpura 
indù t os  esse,  eis  exprobrat.] 

I  NEUTR0NES,  uro  Nitores.  VideNitela. 

NEUTROTUS.  Octavianus  Horatianus 
lib.  1.  cap.  19  :  Si  telo,  seu  morsu  canum, 
aliar umve  feraru?nt  seu  ex  quolibet  casu 
neutro  vulnerato,  quos  Neutrotos  appel- 
lamus ,  impactis  vulneribus  omnibus, 
generaliter  continuo  hoc  adhibendum 
erit,  quod  glutinare  et  curare  valeat 
membra  vulnerata.  Locus  non  sanus, 
Legendum  enim  videtur,  seu  ex  quolibet 
casu  nervo  vulnerato,  quos  Neurotrotos 
appellamus:  veupoTp«£xou<;,  [quo modo  ha- 
betur  apud  Galenum  lib.  3.  de  medicam. 
gener.  nag.  346.]  Emendationem  firmant 
sequentia  :  Si  vero  his  accidentibus  vul- 
neribus etiam  nervus  fuerit  vulneratus, 
etc.  [NeÓTpora  Tpa^jtaxa  habet  Democrates 
ap.  Galen.  tom.  2.  Edit.  Basii,  pag.  327-1 

NEUV0D.  Charta  Hermanni  Ord.  Mili- 
tum  Prussise  Magistri  ann.  1233  :  Si  vero 
major  fuerit,  quocumque  instrumento  in 
eo  piscari  voluerit  ad  commodum  dunta- 
xat  mensae  8uaet  prseter  rete,  quod  Neuvod 
dicitur,  hdbeat  liberam  facultatem. 

*'  NEXA,  Regio,  tractus  ab  alio  depen- 
dens,  Gali.  Canton.  Inventar,  ann.  1476. 
ex  Tabul.  FI  a  mar.  :  Item  plus  pari  modo 
dixit  se  reperisse  in  partano  sive  Nexa, 
vocata  de  Sunt  Leuge,  pertinentiarum 
dicti  loci  Montis-astruci,  eie.  Vide  Par- 
sanum. 

®  NEYAGIUM.  Vide  supra  Neiagium. 

J  NEXARE,  Nectere,  in  Vita  S.  Wil- 
fridi,  tom.  3.  Aprilis  pag.  304  :  Tremen- 
tes  catense  pedes  Nexare  devitant.  Nexans 
nodos  dixit  Virgili  us  iEneid.  lib.  5.  Ne- 
xantur  ab  ictu  Lucretius  lib.  2.  prò 
copulan  tur. 

f  NEXIBILIS,  Nexilis,  Ammiano  lib.  19. 
cap.  13. 

f  NEXIM,  Conjunctim,  Johan.  de  Janua  ; 
Conjoinctementy  in  Giossis  Lat.  Gali. 
Sang. 

**  NEXURA,  prò  Nexue,  apud  Virgil. 
Grammat.  pag.  85. 

NEYRIALE.  Charta  Philippi  Regis 
Frane,  ann.  1299.  prò  Pariagio  villae 
Sarlatensis,  in  ejusdem  Regis  Regesto 
ejusd.  ann.  ex  Tabulano  Regio  n.  6: 
Item  in  muris  dietse  villae  non  fient  portae 
privata^  a  privatis  personis,  nec  fenestre, 
sive  Ney rialia,  vel  archeriee,  quae  non  sint 
ampliora  vel  ampliores  a  parte  exteriori 
dimidio  pede  manuali,  etc.  Vide  Arckeria, 

l.NIBARUS,  Splendidus.  Gloss.  Isidori  : 
Gebhardus  mallet  :  Nivatus,  Splendi- 
dus :  Graevius  vero  :  Nitens,  nitidus,  lu- 
cens,  mican*,  splendens,  ex  Papia.  Legen- 


NIC 


NID 


NIE 


594 


dum  Nibotus,  ut  habet  Joh.  de  Janua. 
Vide  mox  Nibulatus. 

NIBATA,  Nibita.  GJoss.Isidori  :  Nibita, 
aqua  ex  nubibus  facta.  Emendant  viri 
docti,  aqua  ex  nivibus  facta,  Ugutio  : 
Nibata,  aqua  veniens  ex  nivibus,  Nivalam 
Petronius  dixit.  [Legi  posset  et  Nivica, 
ut  observat  Graevius,  et  Ntblata,  ut  pu~ 
tat  ex  voce  Nibulatus.] 

*  NIBLUS,  Lo  vento  cum  aqua.  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms. 

NIBULATUS,  Niblatus,  Nibulata. 
Ugutio,  et  ex  eo  Joh.  de  Janua  :  Nibu- 
latus, (al.  Niblatus)  a  Nix,  splendidua,  et 
fwc  Nibulata,  (al.  Nibata,)  aqua  veniens 
ex  nivibus.  In  Gloss.  Latin.  Gali.  :  Niba- 
tus,  Resplendissant,  et  dicitur  a  nive.  Jo. 
Diaconus  in  Vita  S.  Gregorii  M.  PP. 
lib.  4.  cap.  83  :  Ferens  in  capite  matro- 
nalem  mxtram,  candentis  brandei  rari- 
tate  Niblatam.  Ita  prasferre  omnes  Oodd. 
monet  Angelus  Roccha,  ubi  Niblata,  est 
splendida. 

*  NICCULA.  [Gali.  Niche;  vide  sub 
Gbssum.] 

1  NICES,  prò  Mercest  scriptum  videtur 
tom.  4.  Hist.  Harcur.  pag.  1554.  ut  jam 
dictum  in  Arrivare. 

J  NICETERIA,  Grascia  NtxYjTvipta,  Prae- 
mia  victorum  et  convivia  post  partam 
victoriam.  Joh.  de  Janua  ;  Niceterium,  a 
Nice  vel  Nicos  (Ntxtj  vel  Ntxo;,  Victoria) 
et  dicuntur  Niceteria  filateria,  qux  ges- 
tabant  athletw,  facta  de  summitatibus 
armorum,  qux  a  victis  accelerante  et  ea 
collo  suo  suspensa  gerebant,  quotiens  vic- 
tores  extiterant,  quasi  signa  victoHx  ; 
ideo  filateria  talia  in  quibus  designaban- 
tur  victorix  a  Victoria  Niceteria  sunt 
dieta.  Perottus  :  Niceteria,  Torques,  qui 
donari  ludorum  victoribus  solebant.  Ca- 
rolus  de  Aquino  censet,  quicquid  prò 
Victoria,  prassertim  apud  Athletas,  tra- 
debatur  in  praemium,  appellatum  fuisse 
Niceterium  et  piane  nomen  esse  genera- 
timi omnia  complectens,  idque  sibi  per- 
suadet  ex  iis,  quae  edici  t  Jason  apud 
Xenophontem  lib.  6  :  Et  Niceterium  au- 
ream  coronam  fore,  si  quis  e  civitalibus 
bovem  ductorem  pulcherrimum  Beo  alerei'. 
Vide  Filaterium. 

1  Niceterii,  Milites  a  Victoria  seu 
Victoria  praemio  sic  appellati.  Ammia- 
nus  lib.  6  :  Eum  insectabatur  Dorus  qui- 
dam ex  medio  scutariorum,  quem  Nieete- 
riorum  Centurionem  sub  Magnentio  Romee 
provectum  retulimus  accusasse  Adel- 
phium. 

1  NICHAIM,  prò  Mahaim,  Membri  mu- 
ti) alio.  Charta  Henrici  Regis  Angl.  tom. 
3.  Hist.  Harcur.  p.  183  :  Cum  murdro  et 
morte  hominis,  et  plaga,  et  Nichaim  et 
sanguine,  et  duello,  et  lacone,  et  aqua,  et 
rapo.  Paulo  al  iter  tom.  4.  p.  1411  :  Plaga 
Nichaim,  et  sanguine,  et  duello  et  lectione; 
prò  quo,  ut  et  prò  lacone  resti tuendum 
Latrone.  Vide  Mahamium. 

*  NICHIA.  [Niche  :  «  In  Nichiis  tribu- 
nettarum  ecclesia^  S.  Marci.  »  (Edif. 
pubi.  1467-71.  f.  37.  archiv.  Vatic.)] 

NICHI! ARE.  Vide  Nihilari. 

NICHILIANISTJE,  Haeretici,  qui  nega- 
bant,  Christum  esse  aliquid,  quorum 
auctorem  Petrum  Abaelardum  statuit 
Gualterus  de  S.  Victore. 

*  NIGHILUS,  Nighilinus  Lapis, 
Achatae  species.  Inventar,  Ms.  thes. 
Sedis  Apost.  ann.  1295  :  Item  unum  ur- 
ceum  de  argento  deauratum,  cum  lapi- 

dibus   Nichilinis  et  calcidoniis Item 

unam  aliam  cupam  de  cristallo  vel  de 
Ntchilo  cum  pede.  Item  unam  cupam  de 
Nichilo  nigri  coloris....  Item  unum  annu- 
lum  de  argento,  cum  uno  Nichilo  inciso. 


Italis,  Nicchio,  Concha,  ostrea.  [**  Vide 
Murator.  Antiq.  Ital.  tom.  2.  col.  1254.] 

*  Nichinus,  Eadem  notione.  Inventar, 
saerse  supellect.  abb.  Prum.  ann.  1003. 
tom.  1.  Hist.  Trevir.  Joan.  Nic.  ab  Hont- 
heim  p.  349.  col.  2  :  Urcei  tres,  unus  au- 
reus  cum  aquamanili,...  alius  ex  Niellino 
totus  absque  aquamanili. 

\  NICITARE,  a  Nictare,  Vigilare  vel 
palpebras  movere,  Joh  anni  de  Janua  : 
Veiller  ou  mouvoir  la  pauptere  des  yeux, 
in  Glossis  Latin.  Gali.  Sangerman.  JVic- 
tere,  vel  Nictare,  eidem  de  Janua,  pro- 
prie canum  est,  quoniam  bestiarum  ves- 
tigia insequuntur  et  acute  ganniunt  ; 
unde  Cecilius  dequodam  cane  dicit  :  Bene 
Nictit  oletque.  GÌ.  Isid.  :  Nictit  canis, 
quum  acute  gannit.  Si  vera  lectio  est 
Nicere  prò  Movere  dixit  Plautus  : 

Eraoriere  ocyus,  si  manus  Niceris, 
Quid  si  manus  Nicerim  ? 

Vide  Turnebum  lib.  24.  Ad  versar,  cap.  17. 

1  NICOLAUS,  Dactylus.  Gloss.  Isid.  Sic 
a  quodam  Nicol ao  Damasceno,  Peripa- 
tetico, Augusti  familiarissimo,  eos  dac- 
tylos  dictos  scribit  Rhodignius  lib.  2. 
cap.  6.  ex  Plutarchi  Sympos.  8.  quaest. 
4.  et  AthenaBO.  Horum  meminit  Plinius 
lib.  13.  cap.  4.  Vide  Lexicon  Martinii  et 
Palaia?. 

1  Nicol  aus  Panis.  Vide  in  Panis. 

NICONTE,  Machina  bellica.  Vide  in 
Lupus  2. 

*  NICROMANTUS,  Necromantes,  ma- 
gus.  Vita  S.  Anton,  tom.  1.  Maii  pag. 
339.  col.  1  :  Joannem  de  Canibus  dictum, 
adventitium  accolam  Fiorentini  soli,  ma- 
gicum  et  Nicromantum,  etc. 

*  NICTALINUS.  [Nyctalops.  Dief.] 

1  NICTARA,  Nictere.  Vide  Nicitare. 

*  NICTARE,  ICARE.  [Noctu  vigilare. 

DlEP.l 

*  NICTATUS,  La  vigilancia,  in  Glossar. 
Lat.  Ital.  Ms.  Vide  Nicitare. 

*  NICTICATOR.  [Vigli.  DiEP.]l 
NICTH.0PA.  Alex.  Iatrosopb.  Ms.  lib. 

I.  Passion.  cap.  96  :  Qui  post  transmu- 
tatum  solem  non  vident,  hos  Nictilopas 
vocant. 

*  NIGULUM.  [Italis  Niccolino,  onyx: 
«  Caput  Herculis  pueri  cum  ligatura 
pellis  leonis  in  Niculo.  »  (Inv.  Card. 
Barbo  ex  transcript.  Muntz,  1457.)] 

*  NIDALISj  Dicitur  de  falcone,  qui  ex 
nido  raptus  est.  Vide  infra  Nisus.  Nostris 
alias  Nyée,  prò  Nichée,  couvée,  Pullatio. 
Lit.  remiss.  ann.  1397.  in  Reg.  152.  Char- 
topb.  reg.  eh.  70  :  Lequel  suppliant  avoit 
une  Nyée  de  grans  poucins  bons  à  man- 
giar. Aliae  ann.  1428.  in  Reg.  174.  eh. 
196  :  Jehan  Blanchet  estoit  monte  en  un 
arbre,  pour  avoir  une  Nyée*  d'estourneaulx 
estans  audit  arbre.  Niera,  Prov.  Pulex, 
in  Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7657.  Unde  Anichier,  Nidificare,  apud 
Guignevil.  in  Peregr.  hum.  gener  Ms.  : 

Et  tout  ausi  cornine  l'agache, 
Par  son  crier  et  agachier, 
Nul  oysel  ne  laisse  Anichier, 
Près  de  lì  :  ains  les  fait  fuir. 

NIDASII,  Falcones  dicuntur  Friderico 

II.  Imp.  lib.  de  Arte  venandi  cap.  30.  31. 
et  alibi.  Nidarii,  Petro  de  Crescenti is 
lib.  10.  de  Agricult.  cap.  3.  Thuano, 
Nidularii,  nostris  vulgo  Niais,  qui  in 
nido  capiuntur,  seu,  ut  Budaeus  in  Pan- 
dect.  qui  ex  nidulo  rapti  sunt,  et  domi 
al  un  tur.  Nidasi ,  etiam  Italis  appel- 
lantur. 

NIDERING  vel  Nidernig,  Nequam, 
ignavus  ;  nostris,  Faineant.  Will.  Mal- 
mesbur.  in  Willelmo  II.  p.  121  :  Anglos 
suos  appellai,  jubet  ut  compatriota^  advo- 


cent  ad  obsidionem  venire,  nisi  si  qui 
velint  sub  nomine  Nidering  (al,  Nidernig) 
quod  nequam  sonai,  remanere.  Angli  qui 
Nihil  miserius  putasent  quatn  hujusce 
vocabuli  dedecore  aduri,  catervalim  ad  Re- 
gem  confluunt,  et  invincibilem  exercitum 
faciunt.  Quo  loco  Matthaeus  Paris  ann. 
1089.  habet  sub  nomine  Nithing,  quod 
Latine  nequam  sonat,  recenseri.  Codd. 
alii  Olthing  praeferunt.  Annales  Waverl. 
MSS.  eodem  anno,  apud  Spelmannum  : 
Rex  Willelmus  junior  misit  per  totani 
Angliam,  etmandavtt,ut  quicunque  foret 
Unnithing,  sive  Francus,  sive  Anglicus, 
sive  in  burgo,  sive  extra,  veniret  ad  eum; 
et  adunato  magno  populot  ivit  ad  Rove- 
cestre,  et  obsedit  Castellum.  Ubi  vox  scri- 
bi tur  charactere  Saxonico.  Leges  convi- 
vii  in  memoriam  et  honorem  B.  Erici 
Regis  Ringstadiensis  olim  celebrati  :  Si 
confratrem  suum  propter  nimiam  stulti- 
tiam  suam  et  negligentiam,  et  longevo 
rancore  existente  confratrem  occiderit, 
exeat  a  consortio  omnium  confratrum, 
cum  malo  nomine  Nithing,  et  recedat. 
Occurrit  ibi  pluries. 

Vocem  Runicam  esse  aiunt  :  Runice 
enim  Nidingur,  est  contemptus,  infami  s, 
inh  umani  alicujus  patrator.  Vide  Lexi- 
con Runicum  Wormii  pag.  22.  92.  Ejus- 
dem  notionis  est  vox  Nithing- sor th  apud 
Suenonem  in  Legibus  Oastrensibus  cap. 
10.  et  11.  de  qua  Stephanus  Stephanius 
Suenonis  editor  pag.  179.  Janus  Dolme- 
rus  ad  Jus  aulicum  Norveg.  vetus  cap. 
37.  et  Petrus  Resenius  ad  Jus  aulicum 
Canuti  II,  Regis  Daniae  cap.  4, 

®§"  Ejusdem  signifìcafionis  videtur 
vox  Gallica  Nice,  quam  usurpat  le  Ro- 
man d'Athis  MS  : 

Trop  eetes  malostrus  et  Nices, 
N'eotrerez  huy  par  vos  estices. 

Nequaquam,  ut  videre  est  supra  in 
Nativitas  3. 

*  NIDERLOGE.  Vide  supra  in  Ned- 
derlaae. 

«  tfÌDIUS,  Subniger.  Charta  ann.  1219. 
ad  calcem  Chron.  Walt.  Hemingf.  edit. 
Hearn.  tom.  2.  pag.  598  :  Item  ut  habitum 
et  vestes  ferant  clericales,  prout  decet  fra- 
tres  hospitalis,....  cruce  tamen  nigri  aut 
Nidii  coloris  in  mantellis  et  indumentis 
suis  superioribus  decenter  impressa.  Vide 
Nigellus  1. 

f  NID0R0SUS,  Nidore plenus,  fumosus, 
vapidus.  Holocaustomata  Nidorosa,  Ter- 
tulliano lib.  5.  adv.  Marc.  cap.  5.  Medi- 
cina Salern.  Dag.  62.  Edit.  1622  :  Caput 
quoque  dolentibus  malum  est  (lac)...  cujus 
rei  causa  alia  non  est,  quam  quod  sit 
Nidorosum,  ac  facile  evaporet,  caputque 
petat,  etc. 

\  NIDULARII  Falcones.  Vide  Nidasii. 

*  NIDUY  vel  Niddui,  Excommunica- 
tionis  levioris  species  apud  Judasos,  ab 
aliorum  societate  separatio.  Arest.  ann. 
1374.  3.  Febr.  in  voi.  6.  arestor.  parlam. 
Paris.  :  Certa  sententia  seu  exeommuni- 
catio,  quamJud&i  inter  se  vocant  Niduy... 
Dictus  Vivenlius  Columbum  prxdictum 
in  Niduy  posuerat....  Nostra  curia  inìiibet 
expresse,..  Jud&is  omnibus,...  ne  ipsi  de 
castero  in  regno  nostro  Franciss  utantur 
dictis  sententiis  se  pronuntiationibus  de 
Niduy,  etc. 

NIELLATUS.  Vide  mox  in  Nigellus. 

*  NIEMSCHEWIT.  Vide  supra  in 
Nembda. 

*  NIENAGANIL,  Nienaganiona,  Voces 
Polonici  juris.  Stat.  Casimiri  ann.  1347. 
inter  Leg.  Polon.  tom.  1.  p.  23  :  Petrus 
non  provocava  nec  appellavit,  vulgariter 
Nienaganil.  Noè  itaque  hujusmodi  sen- 
tentiam  judicis,  qu&  non  fuit  aliqua  prò- 


592 


NIG 


NIG 


NIH 


vocatione  suspensa,  vulgariter  Nienaga- 
niona  ,  declaramus  transivisse  in  rem 
judicatam, 

*  NIGEIRAL,  Mensurse  noraen  apud 
Claromontanos,  an  eademquacarbonem 
metiuntur  ?  ChartaGuid.  episc.  Clarom. 
ann.  1281.  in  Reg.  73.  Ohartoph.  reg.  eh. 
1  :  Qui  solvet  bladum,  radat  quartam,  si 
voluent,  exceplis  censibus  avense,  qui  no- 
tes debentur  in  dieta  villa  ad  magnam 
quartam  Nig eirai,  de  quibus  volumus, 
quod  solvantur  ad  dictam  quartam. 

T  NIGELLA,  Melanthium,  sic  vulgo  di- 
ctum  a  seminis  nigredine,  Gali.  Nielle. 
Bernard us  de  Breydenback  Itin.  Hiero- 
sol,  p.  277  :  Culices  ex  fumo  palee  et  ex 
fumo  vaccini  stercoris,  et  quarti  maxime 
ex  fumo  calami  et  Nigelle  fugantur.  Vide 
Val  esiu  m  in  Notiti  a  Gali.  pag.  375. 
col.  2. 

1.  NIGELLUS ,  Aliquantum  niger, 
Joanni  de  Janua.  Anastasius  in  S.  Sil- 
vestro PP.  :  Scriptum  ex  literis  Nigellis 
puris  in  cruce,  etc.  Vita  S.  Fulgentii 
Episc.  Ruspens.  cap.  18:  Nigello  vel 
lactineo  pallio  circundatus  incessit. 

Nigellum,  Encaustum  nigrum,  vel 
subnigrum,  et  argento  et  plumbo  con- 
fectum,  quo  cavitas  sculpturae  repletur, 
uti  describitur  a  Vasario  in  Vitis  Picto- 
rum  cap.  33.  Italis  Niello.  Gloss.  vett.  : 
Nigellum  ,  fieXavóv.  Epistola  Nicephori 
Patr.  Constantinopol.  ad  Leon.  III.  Pap. 
apud  Baron.  ann.  811.  num.  58:  Encol- 
pium  aureum,  cujus  una  facies  crystal- 
lum  inclusumì  altera  pula  Nigello  est. 
Ubi  Gr.  8t'Eyxau(xewc.  Vita  S.  Odilonis 
Abbatis  Clun.  cap,  11  :  Cujus  columnas 
vestivi t  argento ,  cum  Nigello  pulcro  opere 
decoratasi  [Perperam  jugello,  tom.  1. 
SS.  Januani  pag.  69.]  Leo  Ost.  lib.  2. 
cap.  ult.  :  Laternam  argenteam  magnam 
librarum  quinque  cum  Nigello.  Lib.  3. 
cap.  5  :  Scrinium  argenteum  super  altare 
cum  Nigello  librarum  novem,...  scutellam 
argenteam  cum  Nigello,  etc.  Cap.  ult.  : 
Fumigatorium  cum  Nigello.  Anastasius 
in  S.  Silvestro  PP.  :  Scriptum  ex  litteris 
puris  nigellis. 

*  Inventar.  Ms.  thes.  Sedis  Apost. 
ann.  1295  :  Item  unam  cupam  auri,...  cum 
lapidibus,  perlis  et  corallis  et  scutis  ad 
Nigellum. 

Nigellatus,  Nigello  distinctus,  in 
Historia  Episcoporum  Autisiod.  cap. 20  : 
Bacchonicam  anacteam  circulatam  et  Ni- 
gellalam,  etc.  Ibidem  :  Scutella  Nigel- 
lata,  rateila  Nigellata,  etc.  Testamentum 
Ermentrudìs  Matronae  apud  Mabillon. 
Liturg.  Gallio,  pag.  463  :  Baselicse  do- 
mini Stephani  anolo  aureo  Nigellato  va- 
lente, sol.  quatuor  duri  volo.] 

*  Invent.  S.  Capellae  Paris,  ann.  1376. 
ex  Bibl.  reg.  :  Item  duo  alii  morsus  ar- 
genti Nigellati. 

Niellatus.  Testamentum  Leodebodi 
Abbatis  apud  Helgaudum  in  Roberto 
He  gè  :  Scutellas  2.  minor es  Massilienses 
deauralas  quse  habent  in  medio  cruces 
Niellatas.  Idem  videtur  quod  Noellé  nos- 
tratibus.  Le  Roman  de  Parise  la  Duchesse 
MS.  : 

Et  brandissent  les  astes  des  espiés  Noellez. 
Le  Roman  de  Garin  MS.: 
Affichiez  s'est  ens  estriers  Noelez. 

Alibi  ; 

Cora  ot  gaillart,  el  espié  Noelé. 

Le  Roman  de  Garin  MS.: 

Et  vini  e^pées  au  poni  d'or  Noielez. 

*  Fallitur  vir  doctus  :  Noellé  enim  idem 
sonat  quod  Noueux,  nodosus. 


T  Niellatus  Pannus  ,  ut  Nigellus, 
Aliquantum  niger.  Computum  ann. 
1333.  tom.  2.  Histor.  Dalphin.  p.  283: 
Pro  cannis  octo  de  panno  Niellato  de 
liberata  Domini  prò  robis  Pandulphi  Fi- 
sici, etc. 

Nigellatum,  apud  Paulinum  Nola- 
num  Epist.  1.  Vide  ibi  Rosweidum,  [et 
Notas  in  Epistolam  5.  nova?  editionis 
pag.  32.  num.  xx.] 

2.  NIGELLUS,  Species  monetae.  Vide 
Moneta  nigra.  [°  Éadem  quas  supra  Ne- 
retus.  Vide  ibi.J 

T  NIGER,  Nigrita,  Gali.  Negre,  Hisp. 
Negro.  Synodus  Lima?  ann.  1582:  Intel" 

leximus  quod aliqui  Clerici  habeant 

Nigro8  ad  lucra  ndum  pecunias...  Praeci- 
pimus..*  quod  posthac  eorum  nemo  habeat 
Nigrum  vel  Nigras  ad  ejusmodi  lucrum, 
sub  pcsna  perdendi  quidquid  ejusmodi 
Negrità  lucrabitur.  Nigros  etiam  appellat 
Nigritas ,  seu  mancipia  ex  Nigritia 
Africse  regione  aliisve  terris  abducta, 
Tiburtius  Navarrus  in  Vita  S.  Francisci 
Solani,  tom.  5.  Julii  pag.  884. 

1  Niger  Exercitus,  apud  Hungaros: 
de  quo  haec  habet  Bonfinius  Rer.  Hun- 
gar.  lib.  9  :  Exercitus  hic  ideirco  Niger 
appellatus,  quia  Matthise  jussu  sub  dio 
semper  hibemare  et  aestivare  solebant, 
sestu  et  algore  juxta  obdurati,  et  assiduis 
militise  laboribus  ob firmati,  ut  nihil  esset 
ita  arduum  et  difficile  quod  expugnare 
non  auderent. 

NIGOSUS,  prò  Ningosus,  Nivosus.  Ohro- 
nic.  Abb.  S.  Trudonis  lib.  12  :  Per  Ni- 
gosa  et  saltuosa  devia  fatigabiliter  deduc* 
tus.  Sed  videtur  legendum  jugosa. 

•  NIGRATUS,  Miser,  infelix,  tenebro- 
sus.  B.  de  Amoribus  in  Speculo  sacerd. 
Ms.  cap.  27.  ubi  de  peccato  mortali  : 

Effìcit  Nigratam  vitam  tollitque  beatam. 

T  NIGRERE,  Nigrescere,  Johanni  de 
Janua  ;  devenir  noir,  in  Glossis  Lat. 
Gali.  Sangerman. 

J 1.  NIGRI  et  Albi,  Factiones  du®  in 
Italia  famosissima?,  de  quibus  haec 
Spondanus  ad  ann.  1295  :  Observat  quo- 
que Plólemseus  Lucensis,  se  in  gestis  Lu- 
censium  invenisse,  hoc  anno  colpisse  dis- 
cordia™ Cancellariorum  de  Pislorio,  ut 
nominarentur  Albi  et  Nigri,  quodnomen, 
inquit,  fermentavit  Florentige  et  Lucse,  et 
ex  eo  nomine  utrobique  exorta  sunt  multa 
mala.  Odericus  Rinaldus  Annal.  Eccl.: 
Emersere  oodem  tempore  in  Etruria  Al- 
borum  et  Nigrorum  perditissimse  factio- 
nes, quse  in  alias  Italìae  partes  serpere 
coìperunt  ;  ad  quas  sedandas  ,  et  alias 
plurium  lCalise  provinciarum  res  compo- 
nendas,  Matth&us  Aquaspartanus  Epis- 
copus  Portuensis  missus  a  Bonifacio  est. 
De  origine  harumee  factionum  non  con- 
senti unt  Scriptores  Fiorentini  :  quorum 
opiniones  vide  apud  Carolum  de  Aquino 
in  Lexico  Milit.  v.  Albi.  [*  Vide-  supra 
Albi.] 

T  2.  NIGRI,  Monetae  genus.  Vide  Mo- 
neta^argentea. 

1.  NIGROMANTIA,  prò  Necromantia. 
Ebrardus  in  Graecismo  cap.  8. 

Mors  nigron  est,  Nigromanlia  dicitur  inde. 
Et  cap.  10  : 

De  nigris  proprie  Nigromantia  dicitur  esse. 

*  Nig  remanche,  in  Mirac.  B.  M.  V. 
Mss.  lib.  1  : 

Tant  savoit  d'art  et  de  Nigremanche, 
Qu'a  l'aneiiii  faire  faisoil 
Toutes  les  riens  qu'il  li  plaisoit. 

Libri  Nigri,  Necromantici,  apud 
Eckehardum  de  Casibus  S.  Galli  cap.  2. 


f  Negromantici,  prò  Necromantici. 
Sortilegi,  magici ,  incantatore»  ,  Nig  ro- 
mantici, in  Literis  ann.  1406.  apud  Ry- 
merumtom.  8.  pag.  427.  Nigromanticus 
diabolica  illum  machinatione  pervertere 
cogitavit,  in  Vita  S.  Petri  Mark  tom.  S. 
Aprilis  J>ag.  693.  Nigromanticus  legitur 
in  VitaEdwardilI.  Regis  Angl.  pag.  249. 

*  2.  NIGROMANTIA.  [Necromantia  : 
«  Oapitulum  7U".  de  hiis  quae  ex  arte 
Nigromantise  inventa  sunt  in  libro  de 
agricultura  Caldea  quem  Abubaec  Abe- 
nuaxiet  de  lingua  Caldeorum  transtulit 
in  Arabicum.  »  (B.  N.  Ms.  lat.  10272, 
XV.  s.)l 

%.  [«  Nigromantiam  appellanti  us  omnia 
quae  homo  operatur  et  ex  quibus  sensus 
sequatur.  »  (B.  N.  Ms.  lat.  10272,  p.  5.)] 

NIGR0M0NACHI,  in  Gestis  Innoc.  PP. 
pag.  126.  qui  caeteris  Nigri  Monachi,  quo 
nomine  intelligi  Monachos  Benedicti- 
nos  infra  docemus,  in  v.  Ordo.  Apud 
Grsecos  Monachi  etiam  nigri  p-eXave^o- 
voOvrec  dicuntur,  in  Synodo  Tru  liana 
cap.  42.  p*  Vide  Glossar,  med.  Graecit. 
col.  897.T 

«  NIGRUM,  Appellari  videtur  Textus 
legis,  Rubrum  vero  commenta tio  in  tex- 
tum.  [«»  Inscriptio.]  Oharta  ann.  1362. 
in   Reg.    Cam.    Oomput.    Paris,    sign. 

Vienne  fol.  47.  r°  :  Renunciante* furi 

dicenti  in  Rubro  plus  valere  quod  agitur, 
quam  quod  simulate  concipitur  ;  et  in 
Nigro  quod  in  coni  radi  bus  prospici  deb  et 
veritas  potius  quam  scriptura. 

T  NIHIL,  Nullo  modo.  Oonsuetud. 
Fontanell.  MSS.  Dicitur  in  Regula  :  In 
conventu  omnino  brevietur  oratio.  Ita 
Nihil  producendse  vel  corripiendse  sunt 
orationes.  Occurrit  alibi. 

1NIHILARI,  In  nihil um  recidere,  exi- 
nani ri,  mori.  Rolandinus  Patav.  de  factis 
in  Marchia  Tarvisina  lib.  7.  cap.  8: 
Sed  illic  multi  consumti  fame,  siti  quoque 
arida  Nihilati.  p*  Occurrit  in  Ruodlieb. 
fr.  2.  vers.  116.  ir.  3.  vers.  244.  436,  Nini- 
lasse,  ibid.  fr.  2.  vers.  140.  Vide  Nullifi- 
care et  Forcellin.  in  Annihilo.] 

NIHILEITAS,  Qua  quid  nihil  censetur, 
apud  Henr.  de  Ilassia  in  Spec.  anim. 
pag.  7. 

NIHILFECIT,  ita  cognominarunt  ali- 
quot  ex  Regibus  Franciae,  primae  et  se- 
cundae  stirpis,  quod  deliciis  palatinis 
dediti,  rerum  civilium  et  militarium 
summam  Majoribus  domus  demanda- 
rent:  quamquam  non  desunt  qui  illos 
ab  ejusmodi  Scriptorum  calumniis  vin- 
dicare  conantur.  Hinc  vox  nota  nostris 
Faitneant,  prò  ignavo.  Harigerus  Lo- 
biensis  de  vita  S.  Ursmari  apud  Mabil- 
lonium  sasculo  3.  tom.  2.  pag.  610  : 

Tunc  fratres  gemini  Dagoberto  Rege  creati, 
Francorum  gentem  simili  nec  sorte  duellem 
Secernunt  sceplris,  Chlodoveus  Belgica  segnis 
Regni  sceplra  tenens,  sed  Nil  laudabile  linquens, 
Tres  ibidem  segnes  proprio  de  semine  fratres 
Liquil  Hlolarium,  Hildricum,  el  Theodericum,  etc. 

Maxime  vero  Ludovicus  Bai  bus  Caroli 
O.  ftlius  ita  indigitatur.  Aimoinus  lib. 
2.  de  Miracul.  S.  Benedicti  cap.  1  : 
Verum  Augusto  Karolo  rebus  humanis 
exempto,  fiìius  ejus  Hludovicus  successiti 
qui  Nihil-fecisse  nomen  sortitus  est,  sive 
quod  vix  duobus  annis  regno  potitus  nil 
strenue  gessit,  sive  quod  sanctimonialem 
quandam,  sicuti  a  majoribus  accepimus, 
Kalse  Monasterio  puellarum  abstractam 
conjugio  copulans  suo  ,  pecca tum,  quod 
Nihil  esse  dicitur,  perpetrarit.  Gesta 
Consulum  Andegav.  cap.  2.  n.5  :  Mtate 
Ludovici  Balbi  cognomento  Nihil fecit.  Et 
cap.  3.  n.  1  :  Tempore  Ludovici  Regis  Nil- 
facientis.  Sic  etiam  cognominatur  ab 
Orderico  Vitali  lib.  5.  pag.  571.  et  Wil- 


NEH 


NIN 


NIS 


593 


]elmo  Gemette,  lib.  2.   cap.   21.   [Vide 
Facete  nihiL] 

J  NIHILIFICARI ,  Ad  nihilum  redigi. 
Hist.  elevationis  S.  Illidii  apud  Stepha- 
notium  tom.  8.  Frag.  MSS.:  Intrans 
Ponti f ex  locum  illuni  cum  devo t ione  ma' 
xima  et  reverentia,  quse  decebat ,  sacra 
membra  collegit,  quse  propler  tot  temporis 
intervalla  et  humiditatem  fuerant  aliquo 
motio  Nihilificata  et  extenuata. 

f  NIHILITAS,  Humilitas,  abjectio, 
vilitas,  Gali.  Neant.  Vita  B.  Joh.  Bon- 
visii  n.  15.  tom.  5.  Maii  pag.  104  :  Humi- 
litas vera  est  quoddam  Dei  lumen ,  per 
quod  nostrum  Nihilitatem  conspicimus. 
Claudius  Rapine  Caelestinus  Paris,  xv, 
saec.  in  Psalm.  118.  MS.:  Seipsum  exuere 
quasrit  dicens  :  Vide  humilitatem  meam, 
paupertatem  meam,  Nihilitatem  meam. 
Occurrit  rursum  in  Libris  de  Imit. 
Christi. 

|  Nihilttas,  Rescisio,  qua  quid  refi- 
gitur  et  aboletur.  Concil.  Pisan.  ann. 
1409.  sess.  9.  apud  Marten.  tom.  7.  Am- 
pliss.  Collect.  col.  1089  :  Processus  antera 
et  sententias ,  condemnationes,  privatio- 
nes,  Nihihtates,  consti tutiones  et  censuras 
quascumque  per  ipsos  contendentes  in 
ipsorum  alterum  in  praejudicium  unionis 
Ecclesia^....  factos....  haec  sancta  Synodus 
cassat  et  annuiate 

*  Nostri s  Nierelle,  Res  ni h ili,  vulgo 
Bagatelle,  chose  de  néant.  Lit.  re  mi  ss. 
ann.  1361.  in  Reg.  92.  Chartoph.  reg. 
eh.  6:  Icellui  Jehan  dist  à  Guillaume 
Forthomme  :  Forthomme  te  souvient-il 
point  queje  te  fis  perdre  une  foiz  une 
pongnie  d'or  9  Lors  dist  ledit  Guillaume 
et  lui  r espondi  tout  courtoisement  :  Feus- 
les  vous  ce  qui  me  feistes  perdre  telle  Nie- 
relle ? 

NIHILOMINUS,  Etiara,  perinde.  Sedu- 
lius  in  Praefat.  ad  Opus  Paschale:  Co- 
gnoscant  peritissimum  divinse-  legis  Orige- 
nem  tribus  Nihilominus  editionious  prope 
cuncta  quse  disseruit,  aptavisse.  Leo  Ost. 
lib.  3.  cap.  20  :  Similiter  fecit  et  de  Sacra- 
mentariis...  et  duobus  Nihilominus  Evan- 
geliis  et  Epistolario  uno.  Infra  :  Sed  et 
gradum  Nihilominus  ligneum  extra  Cho- 
rum...  constituit.  Cap.  28  :  Eique  ejusdem. 
Nihilominus  operis  (donum)  copulavit. 
Cap.  32  :  A  pedibus  vero  frissea  Nihilomi- 
nus lista circundatam.  Ita  Salvianus 

lib.  4.  de  Gubern.  Dei,  Rupertus  de 
Divin.  off.  lib.  8.  cap.  5.  et  ahi  passim. 

0  Nostris  Nekedent  et  Nequedent,  prò 
Cependant,  néanmoins ,  verumtamen. 
Vita  S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  364  :  Ne- 
quedent, se  vos  vos  i  tenezt  ja  n'estes  vos 
que  uns  hons  ne  que  uns  autres,  Charta 
Joan.  comit.  Ponti v,  vernacule  reddita 
in  Lib.  albo  domus  pubi.  Abbavil.  fol. 
3.  v°  :  Nekedent  sauve  le  droiture  du  se- 
gneur.  Ubi  Ch.  orig.  ann.  1184.  habet  : 
Tamen  salvo  jure  domini.  Occurrit  prae- 
terea  in  Cons.  Petri  de  Font.  p.  79.  art. 
6.  et  alibi. 

NIHILUS,  [Homo  nihili,  feneus.]  Vide 
Cenitus. 

*  NIMA.    NlMARUM  [**  NlMARUS]  Pà- 

tiens,  Maritus,  cujus  uxor,  ipso  tacente, 
mcechatur.  Lit.  remiss.  ann.  1354.  in 
Reg.  82.  Chartoph.  reg.  ch.  275:  Baude- 
ricus  Mutez  prazfatum  Colar dum  in  ejus 
àbsentia  vocaverat  publice  Nimarum  pa- 
tientem,  Gallice  Coux  souffrant.  Vide 
Nimuarus  et  Patientia. 

1  NIMBUS,  Isidoro  lib.  19.  Orig.  cap. 
31  :  Fasciola  transversa  ex  auro  assuta 
in  linteo,  quod  est  in  fronte  feminarum. 
Plautus:  Quo  magis  eam  aspicio  tanto 
magis  Nimbata  est,  Nam  et  lumen,  quod 
circa  angulorum  capita  pingitur,  Nimbus 
vocatur  :  licet   et   Nimbus   sit    densitas 


nubis.  Eadem  Papias,  qui  prò  angulorum 
ree  ti  us  scribi  t  Angélorum.  Agi  tur  enim 
de  nimbo  seu  fluido  ilio  lumine,  quo 
Angélorum  capita  saspe  cinguntur,  Gr. 
uLvtcnto;  :  qua  notione  Virgilius  .flSneid. 
lib.  2  : 

Jam  summas  arces  Tritonia,  respice,  Pallas 
Insedit,  Nimbo  effulgens,  etc. 

Vox  hac  notione  antiquariorum  fami- 
liaris,  qui  hujusmodi  nimbos  seu  circu- 
los  lucidos  bene  multos  observant  in 
numismatibus  Imperatorum  Maurici], 
Phocae,  etc.  [**  Vide  Glossar,  med.  Grae- 
cit.  in  0eYyetov,  col.  1669.] 

NIMIDA.  Indiculus  superstitionum  et 
paganiarum,  in  Concilio  Liptin.  ann. 
743  :  De  sacris  silvarum,  quas  Nimidas 
vocant.  [<*  Vide  Grimm.  Mylhol.  Germ. 
pag.  372.1 

*  NIMIETAS,  Vehementia.  Mirac.  B. 
Simon,  de  Lipn.  tom.  4.  Jul.  pag.  570. 
col.  1  :  ltem  qu&dam  alia  maxima  capitis 
gravitate  et  dolore  sic  consternatat  ut 
pene  ex  Nimietate  doloris  amentiam  sibi 
evenire  sperarci,  etc. 

|  NIMIETUD0,  Immoderatio,  nimietas. 
Goclenius. 

*  NIMITICUS,  Nimius,  eximius ,  imma- 
nis,  in  Excerptis  Pithaeams.  In  Glossis 
Isid.  habetur  Ninilicus;  male  procul 
dubio.  Suspicatur  Grsevius,  in  ipsis 
Excerptis  Nimiticus  expungendum,  ut  in 
Glossis  Isid.  Niniticus,  ut  eximius  sit 
explicatio  toO  nimius:  qua  certe  notione 
passim  accipitur  apud  Scriptores  non 
adeo  purioris  Latinitatis  amatores,  ut 
mox  vide. 

T  NIMIUS,  in  Scripturis  sacris  passim, 
ut  et  apud  Auctores  Ecclesiasticos, 
Magnus,  ingens,  eximius,  exceJlens, 
praeclarus,  validus.  Sic  Ephes.  2.  4: 
Deus  aulem,  qui  dives  est  in  misericordia, 
propter  Nimiam  (Gr.  7co>Xr,v)  charitatem 
suamf  qua  dilexit  nos,  etc.  S.  Hieron.  in 
Isaiae  cap.  66  :  Sudore  et  labore  Nimio 
ad  ubertatem  fructuum  pervenitur.  Pe- 
trus Damiani  in  Vita  S.  Romualdi  n. 
37  :  Erat  autem  prtedictus  Imperator 
(Otto  III.)  monastico  Ordini  valde  bene- 
volus,  et  Nimia  circa  Dei  famulos  affee- 
tione  devotus.  Innumera  praetermitto, 
ne  longior  sim  in  re  nota.  Huc  spectat 
vox  Nimis  prò  valde  passim  usurpata  in 
sacris  Bibliis,  sed  et  Ulud  notum. 

^  NIMNARUS,  prò  Minnarius,  ut  ibi 
dictum  est. 

*  NIMSEWIT.  Vide  supra  in  Nembda. 

*  NIMUARUS,  Cujus  vox  (leg.  uxor) 
mcechatur  et  ipse  tacet.  Glossar.  Provine. 
Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Vide  supra  Mina- 
rius  4.  et  Nima. 

1  NINGIDUS,  Niveus,  candidus.  Joh. 
de  Janua. 

NINGUIDUS,  Nivosus  :  ninguis  enim 
prò  nix  dixerunt  veteres.  Ninguidi  sal- 
tus,  apud  Ennodium  in  Vita  S.  Epipha- 
nii.  Ninguidi  montium  colles,  in  veteri 
Epitaphio  apud  Gruterum  1169.  6.  Adde 
Prudenti  um  Hymno  6.  v.  97. 

*  Et  recentiores,  qui  etiam  eodem  loco 
utraque  voce  usi  sunt.  Wigon.  epist.  4. 
ann.  circ.  913.  apud  Pez.  tom.  6.  Anecd. 
part.  1.  col.  112  :  Quando  nivoso  proster- 
nimi pavimento  ex  omni  parte  nive 
afflati,  cosnosi  volutamur.  Sed  tamen 
communiter  degentes  h&c  opportune  tole- 
raremus,  si  dominicum  altare  a  Ninguine 
de  fender  e  possemus.  Niele,  eadem  no- 
tione, apud  Guill.  Guiart.  ad  ann.  1269: 

Corame  par  brueillaz,  ou  par  Niele, 
En  tous  les  vaissiaus  n'a  eschiele. 

*Sed  et  Noiff  Nots  et  Nef  dixerunt 
nostri.  Noif,  in  Chron.  S.  Dion.  tom.  3. 


Collect.  Histor.  Frane,  pag.  196.  Noia, 
in  Cons.  Petri  de  Font.  cap.  6.  pag.  85. 
art.  4,  et  5.  Lit.  remiss.  ann.  1456.  in 
Reg.  187.  Chartoph.  reg.  ch.  6  :  Le  sup- 
pliant  couchoit  la  pluspart  du  temps  par 
gellée,  Noyfz  et  plttye  en  un  jardin  soubz 
ung  orme.  Galt.  Met.  dans  la  Mappe- 
monde  : 

Les  gelées  et  les  grana  No» 
Aviennent  par  l'air  qui  est  frois. 

Le  Roman  de  Garin  : 

Plus  esloit  blans  que  n'estoit  Nef  sor  giel. 
Vide  infra  Nivare. 

J  NINI0SUS,  Gali.  Garrulus,  in  Glossis 
Isid.  prò  N&niosus,  Nugalor,  ut  habet 
Papias. 

1  NINITICUS.  Vide  supra  Nimiticus. 

1  NINNARIUS,  prò  Minnarius.  Vide  in 
hac  voce. 

*  Nynnyn,  no men  proprium,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1470.  ex  Reg.  195.  Chartoph. 
reg.  ch.  414  :  Ung  nommé  Innocent  Sale, 
Nvnnin  Sale  freres,  etc.  Vide  Niniosus. 

*  NI0BA,  Mutus  aut  mente  alienus.  Pa- 
pias MS.  Bituric.  Notio  ducta  ex  fabula 
Niobes,  quae,  ut  refert  Ovidius  lib.  6. 
Metamorph.  ex  liberorum  orbitate  in 
saxum,  seu  luctum  aeternum  conversa 
est  ;  unde  Tullius  lib.  3.  Tuscul.  cap.  26. 
Niobe  finqitur  lapidea,  propter  aeternum, 
credo,  intuctu  silentium. 

]  NI0TA,  Latro,  apud  Papiam  MS. 

]  NIQUETUS,  ^Ereus  quadrans  tempore 
Caroli  VI.  Fr.  Regis  cusus,  Gali.  Niquet. 
Statuta  Monast.  S.  Claudii  ann.  1448. 
pag.  59  :   Quilibet   ejusdem  Ecclesie^  (S. 

Romani)  parochzanus  in  festo (debet 

sacristi ae  S.  Petri)  unum  Niquetum  prò  , 
quolibet,  qui  quidem   Niqueti    in    tribus 
partibus  divtduntur,  etc.  Vide  Monstrell. 
1.  voi.  cap.  251. 

*  Comment.  Petri  Fenini  de  Carolo  VI. 
ad  ann.  1415.  pag.  495  :  Tost  après  ledit 
roy  Henry  V.  fit  forger  une  petite  mon- 
noyet  qu*on  nommoit  Doubles,  qui  valloient 
trois  mailleS)  en  commun  langage  on  les 
appelloit  Niquets.  Le  Mono  log  uè  dea 
armes  et  des  darnes  : 

Bien  àssailly,  bten  deffendu  ; 
Tout  ne  m'a  pas  valu  trois  Niques. 

*  Niquet  praeterea  vocarunt  nostri 
gestum  quemdam,  quo  aliquis  irride- 
tur.  Lit.  remiss.  ann.  1458.  in  Reg.  188. 
Chartoph.  reg.  ch.  16  :  Perrin  Cohen  fist 
au  suppliant,  en  soi  mocquant  de  lui,  le 
Niquet. 

*  NIR.  Bened.  abb.  Petroburg.  in 
Henr.  II.  reg.  Angl.  tom.  2.  pag.  682: 
Draco  ille  attrahit  ad  se  undas,  nauriendo 
cum  tanta  aviditate,  quod  si  navis  aliqua 
fuerit  prope  haustum  illum,  etiam  si  fuerit 
onusta  NiHs,  vel  quibuslibet  aliis  ponde- 
rosis,  tamen  hauritur  et  defertur  in  su- 
blime. Ubi  Hearnius  editor,  forte  Viris: 
non  placet. 

NISARE,  Implicare;  Papias. 

1.  NISI ,  prò  Praeterquam.  Victor 
Schotti  in  Augusto  :  Adjectis  Imperio 
civium  Rhetis,  lllyricoque,  ac  pacata  ex- 
temarum  gentium  ferociat  Nisi  Germa- 
ni». [Sed  et  Terentius  ipse  :  Nihil  aliud 
Nisi  Philumenam  volo.  Et  Tullius  de 
Amicitia  cap.  5  :  Nisi  in  bonis  amicitia 
esse  non  potest.] 

2.  NISI,  prò  Sed.  Capitulare  ann.  779. 
cap,  10  :  De  eo  qui  perjurium  feceritj  nul- 
latn  redemptionem  datt  Nisi  manum  per- 
dat.  Àdde  Capitulare  Suession.  ann.  744. 
An  astasi  us  in  S.  Cgel estino  PP.:  Consti- 
tuit ut  150.  Psalmi  David  ante  sacrificium 
psallerentur  antiphonatim,  quod  ante  non 
fiebat.  Nisi  tantum  recitabantur  Epistolse 

75 


594 


NIS 


NIT 


NIU 


Pauli  Apostoli,  etc.  Àdde  pag.  41.  d. 
praeterea  Legem  Burgund.  tit.  66.  §  1. 
Formulas  secundum  Legem  Romanam 
forni.  1.  Synodum  Romanam  ann.  743. 
cap.  8.  Legem  Longobardorum  lib.  1. 
tit.  9.  |  9.  tit.  36.  §  5.  6.  lib.  2.  tit.  8.  §  4. 
5.  tit.  10.  |  1.  tit.  14.  §  27.  tit.  15.  |  2.  tit. 
21.  §  28.  tit.  26.  [»  Rothar.  144.  Grim.  3. 
Liutpr.  96.  (6,  43.)  33.  34.  (5,  4,  5.)  Roth. 
205.  Aist.  1.  Roth.  173.  ubi  Murat.  et. 
Rach.  1.  Liutpr.  95.  (6,  42.)]  Consti  tutio- 
nes  Sicul.  lib.  3.  tit.  30.  Formulam  13. 
ex  Lindenbrogianis,  Concilium  Londo- 
niense  ann.  1328.  can.  1.  etc.  [Eadem 
notione  Terentius  in  Adelphis  :  Ecce 
autem  de  integro  ;  Nisi  quicquid  est  scire 
volo.  Rursum  utitur  in  Eunucho  3.  4. 
extr.  ut  et  Plautus,  et  alii.]  Concilium 
Rotomagense  ann.  1074.  cap.  9  :  Hos  vero 
qui  sacros  Ordines  reliquerunt,  placuit 
sanctae  Synodo  Nisi  anathematizari.  Ubi 
Nisi  nihil  sonat.  [Apocal.  21.  27  :  Non 
intrabit  in  eam  aliquid  coinquinatum  aut 
abominationem  faciens  et  mendacium, 
Nisi  (Gr.  et  \lt))  qui  scripti  sunt  in  libro 
vitae  Agni,  id  est,  sed  solum,  etc] 

1  Obligatio,  Clausula  de  Nisi,  Qua 
quis  fìdem  suam  obstringit  se  quippiam 
praestiturum,  ea  condì tione  ut  si  prò- 
missa  non  perf eceri t ,  poenis  subjaceat 
in  hujusmodi  obligationibus  appositis 
sub  hac,  alia  ve  simili,  formula  :  Nisi 
contenta  adimpleverit,  etc,  LÌ  terse  Ludo- 
vici XI.  Frane.  Regis  ann.  1475.  apud 
Rymerum  tom.  12.  pag.  543  :  Obligabi- 
mu8  nos  sub  pcenis  Camerae  apostolica?  et 
per  Obligationem  de  Nisi.  Iisdem  ver  bis 
utitur  Ludovicus  XII.  in  suis  Literis 
ann.  1498.  ibid.  pag.  688.  Tractatus  ann. 
1518.  tom.  13.  pag.  643  :  Praefatus  Fran- 
corum  Rex  obligavit  se  sub  posnis  Camerae 
apostolica  et  per  Obligationem  de  Nisi, 
Li  terse  Francisci  I.  Frane.  Regis  ann. 
1527.  tom.  14.  pag.  196  :  Dantes  etiam 
praedictis  nostris  Oratoribus..,omnimodam 
gotestatem  prò  securitate  praemissorum.... 

in  animam  nostram  jurandi et  sub 

censuris  ecclesiastici*  etiam  Camerae  apos- 
tolica, si  opus  fuerit ,  cum  Clausula  de 
Nisi,..  confitendi  omnia  promissa.,.  con- 
sentiendi  quod,  Nisi  contenta,  acta,  con- 
clusa et  capitulata,  realiter  et  de  facta 
(facto)  adimpleantur,  sententia  excom- 
municationis  contra  Constituentem  aut 
Confitentem  proferatur,  a  qua  non  solva- 
tur,  Nisi  prius  adimpleverit  quas  implenda 
forent.  Literae  de  Nisi,  eadem  .  notione 
memoran tur  in  StatiitisEccl.  JSduensis, 
apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  515. 

*  Quam  vocem  eodem  sensu  legimus 
in  instrumenti s  vernacule  scriptis.  Lit. 
remiss.  ann.  1388.  in  Reg.  132.  Char- 
toph.  reg.  eh.  305  :  Lequel  nolaire  fist 
audit  exposant  un  Nisi  ou  obligation. 
Ali®  ann.  1396.  in  Reg.  149.  eh.  330  : 
Lesquelz  Huguenin  et  Jehan  furent  en 
accord,  par  leguel  ledit  Jehan  fist  un  Nisi, 
ouquel  il  estoit  obligié  à  pater,  etc. 

*  NISSUS,  [Nisus  :  «  Nissus,  Efforche- 
mens.  »  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic.  n. 
23,  xni.  s.)J 

fNISULA,  [Nisus,  Emouchet.  Dief.] 
NISUS,  Avis  nota,  Haliaeetus,  seu 
aquila  maritima.  Numeratur  cum  spar- 
veriis  seu  austoribus  inter  feras  bestias, 
quae  ad  majus  dominium  spedare  noscun- 
turt  in  Sententia  arbitrali  MS.  inter  Ay- 
marumde  Pictavia,  Comìt.  Valentin,  et 
Abbatem  de  Lioncellis  ann.  1303.  Id  est, 
Harumce  ferarum  venatio  ad  solos  su- 
peri ores  domi  nos  pertìnet.  Etiam  inter 
Sraestattones  majoribus  dominis  debitas 
ri8i  recensen tur,  ut  in  Testamento  Guil- 
lelmi  de  Gisortio  Militis  ex  Chartulario 
Pontisarensi  :  Itera,  èum  Robertus  et  fra- 


ter  suus  scuti  feri  mei  singulis  débeant  mi- 
chi  annis  unum  Nisum,  volo  et  concedo 
quod  loco  hujus  Nisi  solvant  annuatim 
unum  par  cerothecarum  valore  sex  sol. 
Paris, 

®  Min us  recte  ;  Falco  enim  intelligen- 
dus,  qui  ex  nidulo  raptus  domi  alitur, 
vulgo  Niais,  ut  ex  sequentibus  patet. 
Charta  ann.  1216.  ex  Chartul.  monast. 
de  Bauges.  :  Cum  Gaufridus  de  Lauduno 
miles  et  antecessores  sui  quemdam  reddi- 
tum  sive  retributionem  annuatim  in  mo- 
nasterio  Villelupae  haberent  ,  videlicet 
duos  Nisos  nidales,  etc.  Ubi  in  margine, 
Eperviers  niais.  Charta  ann.  1317.  in 
Reg.  54.  Chartoph.  reg.  fol.  35.  v°  :  Do- 
minus  rex  remisit  et  dedit  Guillelmo  de 
Buesautier  armigero  ad  ejus  vitam  xl.  li- 
bras  Turon.  in  quibus  eidem  domino  regi 
singulis^  annis  tenebatur,  prò  feodi  firma 
molendinorum  fullonum  de  Moritonio  : 
ita  tamen  quod  quamdiu  vivet,  tenebitur 
qu&rere  Nisos  in  foresta  de  Landa  pu- 
trida, ipsosque  nutrire,  custodire,  et  ad 
curiam  regiam  mittere  suis  propriis  sum- 
plibus  et  expensis,  Chron.  Bohemi  e.  ad 
ann.  1300.  apud  Ludewig.  tom.  11.  Re- 
liq.  Mss.  pag.  148  :  Non  opus  est  armis, 
aut  arma  ad  speciem  militiee  jam  portare, 
sed  votius  falcones,  Nisos  et  crodios  (1.  ero- 
dios)  aliaque  volalilium  genera,  quae  ad 
ludum  et  jocunditatem  pertinent.  Vide 
Nidasii 

1  NIT,  Fluit,  apud  Papiam. 

1  NITAS,  Nicolaus  Specialis  lib.  7.  Re- 
rum Sicul.  cap.  17.  ad  cai  ce  m  Marcae 
Hispan.  col.  733.  et  apud  Murator.  tom. 
10.  col.  1069  :  Ipsas  etiam  acripomorum 
arbores,  quas  vulgo  arangias  vocant,  quae 
sub  antiquis  temporibus  in  regio  solatio 
cubbse  velut  nemus  Massiliensium  conse- 
cratum  diisNilate  concreverant,  quas  ipsi 
etiam  ad  debitum  sibi  regni  dominium 
aspirantes  de f ansare  debuerant,  immani- 
ter  succider  unt.  Pro  diis  ni  tate  corrigo 
diuturnitate. 

j  NITELA,  Nitella.  Glossae  Isidori  : 
Nitellsd,  Neutrones,  parunitores,  demi- 
nuli.  Reponunt  viri  docti  :  Nitellae,  Nito- 
res,  parvi  nitores.  Papias  :  Nitela,  nitor; 
Nilelae,  nitores  parvi.  Johan.  de  Jan  uà  : 
Nitella,  parvus  nitor,  Graevius  noi let  par- 
vus  ;  Nitela,  enim,  inquit,  idem  est  quod 
Nitor  :  quod  probat  ex  hoc  Solini  loco 
cap.  35  :  Precipua  virorum  gloria  est  in 
armorum  Nitela.  Sed  Nitelas  nitores  par- 
vos  dici  potuisse  patet  ex  alio  ejusdem 
Solini  loco  cap.  36:  Depurgant  in  mìnium 
Nitelas  pulveris,  id  est,  micas  aureo  co- 
loreresplendentes  ex  arena, 

®S*  Hac  notione  solent  exponere  Ni- 
tellam  apud  Martialem  lib.  5.  Epigr.  38. 
de  Erotio  puella  : 

Qua  crine  yincit  Bastici  gregis  vellus, 
Rbenique  nodos,  aureamquo  Niteilam. 

Quem  ad  locum  Rader  us  pag.  396  :  M- 
tella  aurea,  pulvis  aureus  fuit,  aureaque 
ramenta,  quibus  illuminarunt  capillos. 
Sed  recti  us  Salmasius  ad  Solinum  pag. 
22.  Niteilam  Marti  al  is  interpreta  tur  mu- 
rem  agrestem  vel  sciurum,  adeo  ut  ruti- 
los  puellae  crines  comparet  Poeta  cum 
lana  Baetica,  capillis  Germanorum  et 
pilis  Nitelas  seu  Nitedulae.  Nitela  vero 
dicitur  non  quod  niteat,  sed  quod  nitatur 
inscandendis  arboribus.Hinc  in  Glossis 
Lat.  Gali.  Sangerm.  Nitela,  8ev8po6à- 
tyk,  Scandens  arbores.  Vide  Vossium 
Etymol.  pag.  343. 

f  NÌTERE,  v-n6eev.  GÌ.  Lat.  Gr.  San- 
germ. MSS.  Suppl.  Antiquarii  :2VftiJ,  v?|- 
6et,  Net. 

INitum,  vTjjta,  Filum.  Idem  Suppl. 
prò  Netum, 


NITHING,  [Nequam,  ignavus.]  Vide  Ni- 
dering. 

•  NITICORAX,  [Nycticorax  :  «  Nitico- 
rax,  fresaie.  »  (Glos.  Lat.  Gal.  Bibl.  In- 
sul.  E.  36,  xv.  s.)] 

1  NITIRE,  Nitum.  Vide  in  Nitore. 

•  NITRARE.  [Ningere.  Dief.] 

°  NITRUM,  nude,  prò  Nitratus  pulvis, 
Gali.  Poudre  à  canon,  Inscript.  Patav. 
Tomas.  pag.  48  :  Franc.  Barbabossa 
vir  prudens  in  scientia  Nitri.  Idem 
forte  qui  nostratibus  Artificier,  ut  su  spi- 
ca tur  D.  Falconet. 

•  NITTERE,  Prov.  Glatir,  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657.  Latinis, 
Gannire. 

1  NITURA,  Genitura,  in  Glossis  Isid. 
et  apud  Papiam.  Graevius  reponi t  M- 
sura,  a  Niti  vel  Eniti,  Parturire,  unde 
Nixus,  Partus. 

1  NIVARE,  Ningere,  apud  Johannem  de 
Jan  uà  ;  Néger,  in  Glossis  Lat.  Gali.  San- 
germanens.  MSS. 

tt  Hispan.  et  Provine.  Nevar,  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  cod.  reg.  7657  : 
Nevar ,  Prov.  Ningere,  nivare.  Vide  iVtn- 
guidus. 

1  NIVARIJE  Tabern^:,  in  quibus  Ro- 
mani servabant  nives  per  totum  annum, 
ex  quibus  vinum  per  aestatem  refrigera- 
bant.  Vide  Pancirolum  tom.  1.  Rerum 
memorab.  pag.  501. 

1  NIVATA,  Aqua  nivalis.  Vide  Nibata. 

•  NIVELLUS,  a  Gali.  Niveau,  Libella. 
Instr.  ann.  1490.  inter  Probat.  tom.  4. 
Hist.  Nem.  pag.  52.  col.  2  :  Accipiendo 
sub  eodem  et  simili  contextu  et  Nivello, 
etc.  Hi  ne  Nivius. 

1  NIVERE,  Nivescere,  Albescere,  al- 
bum esse  instar  ni  vis.  Tertull.  de  Pallio 
cap.  3  :  Nivescunt  lavacro.  Vita  S.  Eu- 
logii  Presb.  tom.  2.  Marti i  pag.  95.  n.  21  : 
Columba  miro  candore  Nivescens.  Ibid. 
num.  22  :  Sacerdotes  miro  candore  Niven- 
tes,  Gloss.  Phil.  :  Niviet,  vifaet.  Martini  us 
emendat  Nivet  vel  Nivit ,  vetq>«  vel 
vfipei.  Gloss.  Cyrilli  :  Ntpet,  Ninguit,  prò 
Ningit  more  veterum. 

NIVICOLLINI  Britones  ,  appellati 
Walli  Anglici,  qui  colles  seu  montes  al- 
tissimos,  nivibus  oppletos  habitant,  a 
Joan.  Sarisber.  lib.  2.  Policrat.  cap.  27  : 
Cum  adversus  Nivicollinos  Britones  Regis 
esset  expeditio  producenda,  etc.  Horum 
praeterea  meminit  lib.  6.  cap.  6.  ubi  et 
Wallorum  regionem  Nivium  collem  vo- 
cat,  et  cap.  16.  ubi  Wallenses  eos  nomi- 
nat  :  quibus  verbis  expressit  Wallica 
ista,  Craig  -Ericy,  [Eiry,]  id  est,  niviferos 
montes,  qui  potissimum  in  ea  Walliae 
sunt  regione,  quam  Caemarvonshire  An- 
gli vocant.  Vide  Camdenum  in  Bntan- 
nia  pag.  539.  3.  Edit. 

1  NIVIGARE,  Ningere.  Nivigavit  mul- 
tum  per  totam  diem,  et  pluit  cum  magno 
f rigore  ,  in  Regi  minibus  Paduae  ann. 
1327.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  439. 

1  NIVITARI,  Nive  conspergi.  Gloss» 
Cyrilli  :  Xiovt^oaat,  Nivitor. 

•  NIVIUS,  Ad  libellam  exactus,  Gali. 
Nivelé.  Elmham.  in  vita  Henr.  V.  reg, 
Angl.  edit.  Hearn.  cap.  62.  pag.  167  : 
Alii  vero.,,  per  alveos  fossarum  Nivios, 
ipsas,  laboriosa  telluris  injectura  repiente, 
semitas  planas  conabantur  dirigere.  Vide 
Nivellus 

NIUNGILDUM,  Idem  quod  Novigildum, 
quod  vide.  Apud  Keronem  niun,  novena 
sonat.  Vide  Guillimannum  lib.  1.  Ber. 
Helvet.  cap.  9.  pag.  81. 

Ì  NIUS,  Miser,  apud  Papiam. 

NIUSALTUS.  Capitulare  de  Villis  cap. 
34  :  Lardum,  siccum,  sulcia ,  Niusaltus, 
vinum,  acetum%  etc.  Cap.  67  :  De  capris 
et  hircis,  et  eorum  comibus  et  pellibus 


NOA 


NOB 


NOB 


595 


nobis  rationes  deducati t,  et  per  singulos 
annos  Niusaltos  crassos  nobis  inde  addu- 
cane [i»  Pertzio  Caro  recens  sale  con- 
dita.] 

NlXA,  Hi  spani  s,  Prunus  Damascena, 
a  rnultitudine  enixi  frtictus  dieta,  ut  est 
apud  Isidorum  lib.  17.  cap.  7.  Occurrit 
apud  Pelagium  lib.  5.  de  vitis  Patrum, 
li  Del  lo  4.  cap.  65  :  Et  attuiti  quidam  fra- 
ter  Nixas  siccas,  et  fecit  pultes.  [*  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  : 
Coquinella,  prunus  ,pruniens,  Prov.  Nixa, 
idem,] 

1  NIXAS  ,  wfiivee  ,  Dolores  partus  ,  in 
Supplemento  Antiquarii.  Dicitur  Nixat 
vel  saltem   Enixa,   femina  partu    le- 

trofo 

1 1.  NIXARE,  Parturire.  Vita  S.  Guth- 
laci  tom.  2.  Aprii is  pag.  39  :  Cum  partu- 
riendi  tempus  immmeret,  et  viscera  Ni- 
xandi  inscia,  etc. 

*2.  NIXARE,  Saepius  natare,  in  vet 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  7641. 

1  NIXE,  Munite,  in  Glossis  Isid.  Me- 
lius,  ut  puto,  Constantiensis  :  Nixas,  Mu- 
nita*. Papias  :  Nixas,  corri  uncta,  Nixus  vel 
Nisus,  a  Nitor,  id  est,  Munitus,  illigatus, 
incumbens.  Putat  Graevius,  cum  Nixus 
explicatur  Munitus,  respici  il  la  dicendi 
genera,  Nixus  ejus  auctoritale,  poten- 
tia,  etc. 

NIXUS,  prò  Myxus.  Vide  in  hac  voce. 

1  NIZOLA,  Nux  avellana,  Ital.  Nizzola, 
Gal  lice  Noisette,  in  Statutis  Vercell.  fol. 
57.  recto. 

*NIZ0LLA,Nux  avellana,  Acad.  Crusc. 
Nocciuola,  Charta  ann.  1281.  apud  Mura- 
tor.  tom.  2.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col. 
901  :  De  soma  amigdalarum  :  de  soma  pi- 
gnolorum  extractorum  de  pignis  :  de  soma 
Nizollarum,  etc.  Vide  Nizola. 

1.  NO  A,  in  Tabularlo  Majoris  Monaste- 
rii,  videtur  esse  locus  pascuus,  sed  uli- 
ginosus  et  aquis  irriguus.  Tabular.  Ab- 
siense  :  Tertiam  partem  et  molnarii,  et 
vernae  et  Noaey  etc.  Rursum  f.  60  :  Quan- 
dam  Noam  inter  prata  ipsorum.  Charta 
Petri  filii  Regis  Frane.  Comitis  Carno- 
tensis  ann.  1279  :  Item  apud  Esseyum 
unam  Noam  usque  ad  valor em  8.  solido- 
rum  Turon.  Charta  prò  libertatibus  S. 
Palladii  in  Biturigib.  ann.  1279.  apud 
Thomasserium  :  Prata  vero  sive  Nohe, 
quas  et  qua?  dicti  homines  habent  in  dicto 
nemore,  etc*  Varpent  de  Noè,  in  Con- 
suet.  Carnotensi  art.  12.  et  Castelli- 
novi in  Thimeraisio  art.  11.  aestimatur 
6.  sol. 

31T  Occurrit  vox  Noa  in  Chartulario 
S.  Vincentii  Cenoman.  fol.  75.  79.  in 
Tabu  1  ari  is  Monasteriorum  ,  Virzionen- 
sis,  S.  Sergi!  Andegav.  et  S.  Albini  de 
Nemore,  sed  ita  nude,  ut  nihil  addatur, 
unde  vera  signifìcatio  vocis  innotescat. 
Ceterum  indubia  nobis  est  expositio 
Cangiana,quae  confirmari  posset  tum  ex 
Tabulano  Calensi  pag.  40.  ubi  memora- 
tur  Noa  sita  in  maresiìs  ;  et  ex  Chartu- 
lario B.  M.  Magdalenge  Castridun.  fol. 
22.  ubi  Noa  adj  ungi  tur  erbagio  anima- 
lium  ;  tum  ex  ipsis  voci  bus  Gallis  Noe 
vel  Noue,  quibus  etiamnum  intelligunt 
in  plerisque  provinciis  hujuscemodi  loca 
pascua,  paludosa,  vel  aquis  e  vicinis 
collibus  defluentibus  irrigua.  Sic  vocem 
nane  exponit  Lobinellus  in  Monito  Vitis 
SS.  Britanni©  praefixo  pag.  12,  quammi- 
nus  attente  Nucetum  exposuerat  in 
Glossario  ad  calcem  Histor.  Britan. 
Quod  spectat  etymon,  conjicit  Mena- 
gius,  sed  levi  fundamento,  Noam  dieta m 
fuisse  a  Nova,  supplendo  prata:  cui  opi- 
nioni favet  Glossari um  Juris  Gallici, 
ubi  Noue  dicitur  Ager,  recens  redactus 
in  pratum.  Certe  prò  prato  su  mi  tur  in 


Testamento  ann.  1382.  apud  Menagium 
in  Probat.  Histor.  Sabol.  pag.  390  :  Une 
Noe  contenant  journée  à  deux  hommes 
faucheurs  de  pré  :  lag  u  eli  e  Noe  est  joi- 
gnant  à  la  riviere  oVArve. 

*  Charta  ann.  1215.  in  Tabul.  S.  Petri 
Carnot.  :  Dedi  etiam  eis...  dietas  trium 
falca torum  in  Nois  meis  de  Fatgermont. 
Abbatia  B.  Mari®  de  Noa  in  dioecesi 
Ebroicensi  nuncupatur  Ecclesia  S.  Ma- 
rise  de  Nathatoriaf  in  Chartis  ann.  ciré. 
1150.  ex  Bibl.  reg.  Unde  conflrmari  vi- 
detur eorum  opinio,  qui  vocis  Noa  ety- 
mon a  Natare  deducunt.  Hinc  etiam 
Nata  et  Natatorium,  eadem  acceptione, 
vi  de  re  est  supra.  No  vero  Canalis  seu 
molendini  alveus  aut  gurges  in  quo  aqua 
ex  molendino  cadit,  dicitur  in  Instr. 
ann.  1406.  ex  ead.  Bibl.  :  Leur  a  convenu 
faire  de  nouvel  Vannée  passèe  de  bonne 
pierre  de  taille  le  No  du  moulin.  Lit.  re- 
miss, ann.  1479.  in  Reg.  206.  Chartoph. 
reg.  eh.  335  :  Guillotin  Barbes  avoit  getté 
et  mis  certaines  pierres  au  No  du  moulin 
àfouler  draps,...  en  telle  maniere  que  le- 
dit  moulin  et  la  tourneure  dHcellui  en 
estoient  empeschez.  Vide   infra  Novium. 

1  Noia,  Eadem,  ut  puto ,  signitìca- 
tione.  Charta  Hugonis  Episc.  Altissiod. 
ann.  1146  :  Salo  donavit  praediclae  Eccle- 
siae  (Ponti  niac.)  Noias  suas  de  Ponte  Nai- 
selas,  et  inde  viginti  octo  libras  habuit. 
Vide  Noda. 

1  2.  NOA,  Idem,  ut  puto,  quod  Altis- 
siodorensibus  JVbue,  Congeries  majorum 
herbarum  in  aquis  crescentium,  in 
quibus  pisces  delitescunt.  Literae  Odo- 
nis  Primogeniti  Ducis  Burgundi»  ann. 
1265.  e  Chartulario  ci  vi  tati  s  Al  ti  ss.  fol. 
39  :  In  dicto  biezio  de  Brichol  piscari  va- 
leant  quicumque  voluerint,  et  cum  omni- 
bus ingeniis  :  ita  tamen  quod  non  impe- 
diant  aliquatenus  cursum  aquae ,  hoc 
excepto  quod  dicti  piscatores  vel  alti  ha- 
bere  vel  facere  non  poterunt  in  memorato 
biezio  vel  in  aliqua  parte  ipsius  Noas  vel 
boichetas. 

*  NO  ARA,  Prov.  Nurus,  uxor  filii,  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657. 

^N0B,ffi,  Idem,  ut  videtur,  quod  Nobiae, 
Nuptiae,  seu  census  Domino  solvendus 
ad  obtinendamlicentiamducendi  matri- 
monii  :quo  de  jure  plura  in  Maritagium. 
Charta  ann.  1068.  Marcae  Hispan.  col. 
1144  :  Et  castros  istos...  dono...  in  eccle- 
sia S.  Petri  Agerensis  cum  omnibus  juri- 
bus  et  pertinentiis...  et  servitiis  cunctis, 
cum  calonicis  et  placitis,  et  cum  cartariis 
silvaticisy  cum  pregerà  et  que  stia,  et  hos- 
tes  et  cavalcatas,  et  carrigamentis  et  fa- 
brìcas  et  Nobas,  et  cum  baucias,  cugucias, 
et  exerquias,  et  hornicidiis,  et  omnia  pia- 
cita,  etc.  Vide  Nubeiae. 

N0BI£,  [Nuptiae.]  Vide  infra  Nubeiae. 

NOBILE ,  Genus  monetae  Anglicae , 
vulgo  Noble  à  la  rose.  Lexicon  Cam  oro- 
Bri  tannicum  :  Nobl.  aureus.  Henricus 
Knyghton  sub  ann.  1344  :Eodem  tempore 
Nobile,  et  Obolus,  et  Ferthing  de  auro 
coeperunt  florere  in  regno.  Chronicon 
Windesem.  lib.  1.  cap.  31  :  Centum  No- 
bilia  dedit  Monasterio.  Ibid.  :  Dedit  Nobi- 
ltà quinque.  [Charta  ann.  1430.  apud 
Rymer.  tom.  10.  pag.  454  :  Recepimus.... 
25000.  Nobilium  monetae  Anglicana^  prò 
summa  50000.  salutiarum  auri.  Conven- 
go ann.  1489.  apud  eumd.  Rymer.  tom. 
12.  pag.  369  :  Concordatum...  quod  dena- 
rius  currens  in  Anglia  valeat  in  Britan- 
nia...  secundum  ratam  80.  denar.  Angl. 
ad  valor  em  unius  Nobilìs  Angliae  vocatì 
Angélet,  unus  grossus  Angl.  valeat  in 
Britan.  4.  den.  Angl.  20.  grossi  Anglia? 
valeant  1.  Nobile  vocatum  Angelot.  Trac- 
tatus  ann.  1502.  apud  eumdem  tom.  12. 


pag.  790  :  Vnoquoque  Nobili,  vocato  An- 
gel  nobilis,  valente  20.  grossos  legalis  mo- 
netae'] Vide  Lindwodum  ad  Provinciale 
Eccl.  Cantuar.  lib.  3.  tit.  13.  [et  novam 
Gali.  Christ.  tom.  4.  col.  703.]  Octavia- 
nus  de  S.  Gelais  in  Viridario  honoris  : 

Kecueillì  fut  eti  somptueuse  entrée, 
Ou  espargné  ne  fut  Escu  ne  Noble. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1377.  in  Reg.  111. 
Chartoph.  reg.  eh.  195  :  Florins,...  appel- 
lez  Nobles  d*  Angleterre,  etc, 

Noblus,  Eadem  notione,  apud  Eri- 
cum  Upsaliensem  lib.  4.  Hist.  Suecicae 
pag.  141. 

Nobulus,  lib.  5.  ejusd.  Hist.  pag.  148. 
159.  189. 

1  NOBILIS,  Dominus,  Gali.  Seigneur. 
Privilegium  Brunonis  ann.  1317.  apud 
Ludewig.  tom.  1.  pag.  276  :  Nos  Bruno 
Dei  gratta  Nobilis  in  Sman  dictus  de 
Quemvorde,  etc.  Alia  Charta  ejusdem 
Brunonis  ibid.  pag.  277  :  Ea  propter  nos 
Bruno  Nobilis  ae  Quemvorde,  Dominus 
in  Sman,  etc.  Quandoque  etiam  Nobiles 
nude  dicuntur  regni  Proceres,  ut  in  Vita 
S.  Leodegarii  Augustod.  Episc.  non  se- 
mel ;  neque  absimili  notione  Primores 
Andegavae  Civita tis,  Nobiles  vocat  Aimoi- 
nus  lib.  2.  de  Miraculis  S.  Benedicti 
cap.  24. 

Nobilis  Homo,  in  Lege  Longob.  lib. 
2.  tit.  4.  |  2.  [*>  Liutpr.  88.  (6, 35.)]  Apud 
Nithard.  lib.  4.  Hist.  Saxones  dicuntur 
in  tres  ordines  divisi  :  Sunt  enim,  ait 
ille,  inter  illos  qui  Edhilingi, sunt  quiFrt- 
lingi  ;  sunt  qui  Lazzi  illorum  lingua  di- 
cuntur. Latina  vero  lingua  hoc  sunt, 
Nobiles,  Ingenuiles,  atque  Serviles.  Capi- 
tolare Saxonum  ann.  799.  cap.  3  :  Nobi- 
liores  Saxones  solidos  12.  ingenui  5.  liti 
4.  componant.  Adde  cap,  5.  Capitulatio 
Caroli  M.  de  Partibus  Saxoniae  cap.  14. 
de  iisdem  :  Et  inter  centum  viginti  homi- 
nes Nobiles  et  ingenuos  similiter  et  litos, 
servum  et  ancillam  eidem  Ecclesia?  tri- 
buant.  Adde  cap.  16. 18.  19,  20.  Lex  Sa- 
xonum tit.  2. 1 1  :  Qui  Nobilem  occiderit, 
etc.  Adde  1 3.  4.  7.  et  Legem  Frision.  tit. 
1.  2.  et  3. 

Nobiles  Persona,  in  Legibus  Wisi- 
goth.  lib.  2.  tit.  3.  §  4.  lib.  6.  tit  1.  §  2. 
in  Decreto  Tassilon.  |  9.  Arno  Archiepis- 
copus  Salisburgensis  :  Reliqua  vero  quod 
ibi  traditum  est,  de  genere  Nobilium  ho- 
minum  esse  videtur,  etc. 

Nobilis  Natu,  in  Vita  S.  Theodardi 
Archiepiscopi  Narbon.  ut  Majores  natu, 
apud  Scriptores  alios  :  Principes  autem 
et  Nobiles  natu,  omnesque  bellatores  qui 
contra  illum  arma  lulerunt,  etc. 

Nobiles  Nomine  et  Armis,  in  Charta 
Institutionis  Ordinis  Velleris  aurei  a 
Philipno  Burgundi»  Duce,  ann.  1431. 
apud  Miraeum  in  Diplomat.  Belg.  lib.  2. 
cap.  98  :  Gentilshommes  de  nom  et  d*ar- 
mes,  de  quibus  integram  dissertationem 
insti tuimus  ad  Joinvillam.  Sed  non  de- 
sunt  viri  doctissimi,  qui  eam  quam  hic 
protulimus  conjecturam,  non  omnino 
amplectuntur,  aliasque  subnectunt;  sed 
ultra  harum  probabilior,  eruditorum 
erit  decernere. 

*  Nobilis  Terrerius,  Indigena  nobi- 
lis. Lit.  Caroli  VI.  ann.  1418.  tom.  10. 
Ordinat.  reg.  Frane,  nag.  493  :  Cum  in 
casu  eminentis  periculi  certi  barones  et 
Nobiles  terrerii  dieta?  civitatis  nuncupati, 
cum  suis  arnesiis,  familia  et  victualibus 
in  dieta  civitate  nobis  serviendo  resi- 
dere  habeant,  periculo  durante.  Vide  Ter- 
rerius. 

NOBILISSIMUS,  Epitheton  honorarium 
tributum  Imperatorum  filiis,  qui  inter- 
dum  Nobilissimi  pueri  nude  appellantur, 


596 


NOB 


NOB 


NOB 


in  Constitutionibuslmpp.  bisce  litteris, 
N.P.  ut  observatum  a  Cujacio  ad  leg.  4. 
God.de  Privileg.  eorura  qui  in  sacro  Pa- 
latio  militant,  lib.  12.  Ut.  28.  interdum 
hisce  Nob.  P.  ut  est  in  Notis  Magnonis. 
Exstat  Epistola  Valentis  et  Ursacii  in 
Fragmentis  S.  Hilarii,  data  Grattano 
Nobilissimo  P.  et  Dog  alai  fo  Coss.  Nobilis- 
sima dictae  perinde  Augustorum  fili», 
ut  ex  Cod.  Th.  colligitur  leg.  un.  de  Pri- 
vileg. doro.us  August.  et  (10,  25.)  leg.  21. 
de  Lustrali  con  la  t.  (13, 1.)  Bomus  Nobi- 
lissima Marina,  Arcadia,  in  Deserip- 
tione  GP.  a  qui  bus  Domus  ipsae  Nobilis- 
sima dicuntur  in  Collectione  civitatis. 
Sed  Caesaribus  potissimum  id  nominis 
adscriptum  deinceps.  In  Passione  SS. 
Perpetua  et  Felicitatis,  Geta  Nobilissi- 
ma Gasar  dicitur  :  in  nummis  a  nobis 
descriptis,  Nobilissimi  Casares  passim 
appellantur,  qui  postea  nude  Nobilis- 
simi. Vetus  Inscriptio  Baiocensis  :  C. 
Pesubio  Tetrico  Nobilissimo  Gas.  P.  F. 
Aug.  L.  1.  Vide  Gualterum  in  Tabulis 
Siculis  n.  159.  Sed  et  Nobilissimi  in- 
terdum dicti  ipsi  Augusti.  In  Collatione 
Legis  Mosaicae  cap.  15.  Diocletianus  et 
Maximianus  Nobilissimi  A  A.  inscribun- 
tur. 

Divulsa  deinde  Nobilissimi  dignitas  a 
Caesarea.  Nam,  ut  auctor  est  Zozimus 
lib.  2.  Gonstantinus  Mag.  Gonstantium 
fratrem,  et  Anaballianuni  ex  fratre  ne- 
potem,  Nobilissimos  crea  vi  t.  Vetus  Ins- 
criptio Bell  uni  in  Ecclesia  S.  Petri, 
Imp.  Gas.  Fla.  Valer.  Constantio  Nobi- 
lissimo anno  xx.  BB.  apud  Philostor- 
gium  lib.  8.  cap.  8.  Jovianus  alterum 
ex  flliis  Varronianum  ètt^avéoraTov,  ò 
rcapà  Pwjtatotc  fòv  NwSeXt<r<Ttji.ov  diverrai, 
renunciat.  Apud  eumdem  lib.  12.  cap. 
10.  Honorius  Valenti  niano,  Gonstantii 
fi  Ho,  ex  sorore  nepoti,  tyjv  toO  hmyotyw 
toitov  à^av,  seu,  ut  nabet  Olympiodorus, 
Na>6eXtff<TtpLou,  contulit  :  qui  quidem  Va- 
lentin ianus  bostea  Caesar  a  Theodosio 
di  e  tu  s  est.  Ex  hi  ne  fluxit  Nobilissimi  di- 
gnitas diversa  a  Caesarea.  Marceli  inus 
Comes  :  Justinus  Imperator  Justinianum 
ex  sorore  sua  nepotem,  jamdudum  a  se 
Nobilissimum  designa  tum,  regni  quoque 
sui  successorem  creavit.  Hac  postea  do- 
nati dignitate  subinde  Imperatorum  li- 
beri vel  fratres,  ut  ex  Stemmati  bus  nos- 
tris  Byzantinis  collidere  est,  atq uè  in- 
terdum alii  e  proceribus,  ut  apud  An- 
nam  Comnenam  in  Alexiade  pag.  274. 
Ab  hac  formata  alia  7tpct>Tov<i>6&Xi<T<n[iou, 
de  qua  nos  quaedam  attigimus  in  Notis 
ad  eamdem  Alexiade m  pag.  339.  [**  Vide 
Glossar,  med.  Graecit.  in  EntcavéffTaTo? 
et  No6eXtW{j.o;,  col.  431.  1010.  et  Ap- 
pend.  73.] 

Id  etiam  honorifìcum  epitheton  ad 
Regum  seu  Imperatorum  nostrorum  fl- 
lios  transiisse  videtur.  Quippein  veteri- 
bus  Litaniis  sub  Carolo  M.  apud  Ma- 
bilioni  am  tom.  2.  Analect.  haeclegimus  : 
Pipino  et  Carolo  Nobilis&imis  filiis  ejus 
vita.  [Et  lib.  6.  de  Re  Diplom.  pag.  503. 
Chartam  Ghyselae,  Caroli  M.  sororis, 
ann.  791.  subscribunt  ipsa  Ghysela  No- 
bilissima filia  Pippini  Regis,  Garolus, 
Pippinus,  Chlodoicus  Nobilissimi  filii 
domai  Caroli  pracellentissimi  Begli.] 

WiM*  Sed  et  Regibus  ipsis  interdum 
tributus  Nobilissimi  titulus,  ut  patet 
ex  Pauli  PP.  Epistola  42.  e  Codice  Ca- 
rolino, quam  inserì  bit  Bominis  Nobilis- 
simis  atque  excellentissimis  fdiis  Carolo 
et  Caroleranno  Regibus  Francorum.  Ex 
posterioribus  Stephanus  Tornac.  Epis- 
tolam  34.  perinde  inscribit  Nobilissimo 
B.  Hungana  Regi,  ut»observat  Mab il  Io- 
ni us  Diplom.  pag.  90.  qui  et  pag.  602. 


refert  Chartam  Samsonis  Archiep.  Re- 
mensis  quae  data  dicitur  anno  Incarnati 
Verbi  millesimo  clvii.  Indictione  vi.  re- 
gnante Ludovico  Nobilissimo  Francorum 
nege  anno  xxi.  Vide  Nobilitai. 

1  N0B1LISTA,  Nobilis  alumnus.  Seba- 
sti a  nus  Perusinus  in  Vita  B.  Golumbae 
Reati naB,  tom.  5.  Maii  pag.  344  *  :  lllus- 
trissimus  dominus  Gasar  Borgia,  nunc 
Bux  Valenti  nus-,  adolescentulus  Inter  No- 
bilistas  studii  Perusini  sacris  legibus  ope- 
rava dabat. 

|  NOBILITARE,  Clarum,  illustrerò  et 
notum  facere,  celebrare  ut  in  hoc  Ci  ce  - 
ronis  loco  libri  1.  Tuscul.  cap.  15  :  Poe- 
ta post  mortem  Nobilitari  volunt.  In  ma- 
lam  partem  apud  Terentium  in  Eunu- 
cho  :  Tujam  pendebis,  qui  stultum  ado- 
lescentulum  Nobilitas  flagitiis.  Posterio- 
ribus vero  Scriptoribus  idem  est  quod 
hominem  plebeium  in  nobilium  nume- 
rum  cooptare,  adeiscere,  Gali.  Annoblir, 
Ital.  Nobilitare  ;  qua  notione  non  se- 
mel occurrit  in  Instrumentis  inferioris 
sevi  ;  unum  dumtaxat  exscribam  locum 
ex  Literis  H Umberti  IL  tom.  2.  Hist, 
Dalphin.  pag.  537.  quibus  Jaqueminum 
et  Perrinum  Vauterii  in  Nobili um  or- 
di  nem  aggrega t  ann.  1346  :  Probitatis 
merita,  morum  decor,  fidelitatis  sinceri- 
tas,  quibus  persona  vestra  laudabiliter 
decor  antur,  nobis  merito  induxerunt  af~ 
fectum,  ut  vos  quos  dignos  dignoscimus 
ab  experto,  favore  specialis  gratia  prose- 
quamur  oc  honoribus  congruis  attolla- 
mus  ;  potissime  contemplatane  dilecti  et 
fidelis  nostri  Capellani  Fratris  Hum- 
berti  de  Saletis  Cartusiensis  Ordinis, 
germani  vestri,  qui  se...  nostris  gratum 
reddidit  obsequiis...  ut  igitur  affectum 
nostrum  evide nter  agnoscatis...  ut  fides 
vestra  et  memoria  Fratris  Humberti  ves- 
tris  aperta  servitiis  et  obsequiis  compro- 
bata,  de  bono  semper  in  melius  aug ea tur, 
vos  et  quemlibet  vestrum,  ac  etiam,  omnes 
et  singulos  liberos  vestros,  prasentes  et 
futuros  er<  nunc  in  antea  Nobilitamus,  et 
Nobilium  consortio  aggregamus  ;  volentes 
ac  etiam  de  gratia  speciali  concedentest 
quod  et  vos  et  quilibet  vestrum,  nec  non 
liberi  vestri  omnes  et  singuli,  prasentes 
et  futuri,  uti,  fruì  et  gaudere  possi nt  et 
debeant  omnibus  franchesiis  et  liber tati- 
bus  y  immunitatibus,  privilegiis,  gratiis  et 
honoribus,  quibus  alteri  Nobiles  nostri 
Balphinatus  soliti  sunt  gaudere,  absol- 
ventes  et  liberantes  vos  et  quemlibet  ves- 
trum, ac  etiam  liberos  vestros  omnes  et 
singulos,  prasentes  et  futuros,  ex  nunc 
in  posterum  ab  omni  tallia,  cumpli?Ua, 
corvata,  gayta,  exchalgayta,  focagio, 
cornagio,  rentagio  et  alio  quovis  usagio, 
ac  etiam  ab  omnibus  sordidis  muneribus 
et  extraordin(irii$,  a  quibus  omnibus  vo- 
lumus  vos  et  quemlibet  vestrum ,  et  libe- 
ros vestros  omnes  et  singulos,  prasentes 
et  futuros, penitus  excusandos...  potissime 
a  tallia  quatuor  solidorum  Viennensium, 
quam  ventri  predecessores  et  vos,  nobis  et 
nostris  hactenus  inferre  estis  consueti, 
quam  vobis  remittimus  pieno  jure,  ac 
etiam  quittamus  et  donamus.  Hanc  nobi- 
litationis  formulam  fere  descripsimus 
integram,  tum  ut  hinc  innotescat,  quae 
fuerint  Nobilium  praerogativae,  tum  quia 
singularis  visa  est,  ex  eo  maxime  quod 
viris  non  militibus  honores  deferantur, 
qui  iis  temporibus  solius  bellicae  virtu- 
tis  raerces  esse  consueverant.  Vide  Mi- 
les  literatus. 

*  Nostris  Nobiliter.  Lit.  procur.  Caroli 
V.  reg.  Frane,  ann.  1380.  prò  Joan.  duce 
Bitur.  locumtenente  in  partibus  Occit. 
ex  Reg.  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  31.  r°.  : 
Bamus  auctoritatem  et  potestatem...  in- 


nobiles  subjectos  nostros  Nobilitandif  et 
prò  dictis  nobilitationibus  financiam  re- 
cipiendi  et  levandi.  Aliae  ann.  1351.  in 
Reg.  137.  Chartoph.  reg.  eh.  89  :  Item 
donno ns  auctorxtè  et  plain  pouvoir  de 
Nobiliter  ou  légitimer,  etc. 

*  Nobilitatem  suis  etiam  subditis 
concesserunt  domini  ecclesiastici  saecu- 
laresve,  si  tamen  ejusdem  vocis  eadem 
est  vis  et  acceptio.  Angelus  abbas  Cassi- 
nensis  Joannem  Petri  Riccii  de  S.  Vic- 
tore  nobilium  collegio  aggregatele  certa 
ejus  scientia  et  speciali  gratia,  Literis  ex 
archi vo  ejusd.  monast,  Saepius  vero  im- 
munitas  a  servitiis  aut  vectigalibus  in- 
telligenda  est,  ut  eruitur  ex  Charta 
ann.  1273.  eiusd.  T  a  bui.  :  Volumus,  sta- 
tuimus  et  firmiter  ordinamust  ut  omnes 
nobiles  ejusdem  castri,  qui  per  nostras 
litteras  vel  privilegium  nobiles  assigna- 
buntur,ad  hoc  quod  melius  vivere  valeant 
et  melius  possint  alia  sua  onera  suppor- 
tare, de  ordeo,  spelta,  avena  et  surico,  de 
vino  etiam  et  hortis  nihil  monasterio  Ga- 
sinensi  persolvant  aut  reddere  compellan- 
tur,  nec  ut  terraticum,  nec  ut  decimam 
spiritualem,  sed  omnino  a  prastatione 
pradictorum  sint  liberi. 

1.  NOBILITAS,  Titulus  honorarius,quo 
Bovo  Sithiensis  Abbas  Widonem  Archi- 
episcopum  Remense m  compellat,  in 
Epistola  praeflxa  Relati oni  de  Inven- 
tane et  elevatione  S.  Bertini.  Eodem 
etiam  Nobilitatis  titulo  compellantur 
Reges  Fr.  in  Epist.  34.  et  52.  ex  iis  quae 
habentur  tom.  4.  Hist.  Frane.  Adde 
Joannem  VIII.  PP.  Epist.  1.  73.  Gre- 
gor.  VII.  lib.  1.  Epist.  18.  19.  38.  45.  et 
alibi  passim.  [Declaratio  Barrali  do- 
mini Bauciensis  facta  Carolo  I.  Comit. 
Provi  nei  83  ann.  1251.  ex  Schedis  Praesi- 
dis  de  Mazaugues  :  Promittimus..,  quod... 
de  dieta  terra  et  castro  de  Baucio  cavalca- 
tam  faciemus  vobis  et  heredibus  vestris 
secundum  quod  Nobilitas  nostra,  et  pos- 
sibilitas  terra  et  Constitutiones  Provincia 
requirunt.] 

*  Comes  et  comitissa  Campani»  eo  ti- 
tulo donantur  ab  Honor.  PP.  III.  in 
Chartul.  Campan.  fol.  26.  v°.  :  Nobilita- 
tem vestram  monendam  duximus,  etc. 
Marchio  Monti  sferrati  a  Greg.  X.  PP. 
in  Epist.  ann.  1272.  Instr.  tom.  6.  Gali. 
Christ.  col.  70  :  Nobilitatem  tuam  roga- 
mus  et  hortamur,  etc.  Abbas  monasterii 
Ambrosiani  Mediolanensis  in  Gharta 
ann.  957.  apud  Murator.  tom.  3.  Antiq. 
Ital.  med.  sevi  col.  718  :  Vestra  magni/i- 
centissima  Nobilitas  scriptio  facere  digne- 
tur,  etc. 

Nobilitates,  Praerogativae,  privile- 
gia, jura  h onoraria.  Regestum  8.  Me- 
morialium  Camer.  Comput.  Paris,  fol. 
208  :  Bom.  de  Clicon  institutus  in  officio 
Constabularii  Francia  ad  nobilitates, 
jura,  vadia  et  ernolumenta  consueta  per 
literas  Regias  datas  28.  die  Novemb.  1380. 

1  Nobilitates,  Dona,  munera,  largi- 
tiones.  Le  Roman  de  Vacce  MS.  : 

Des  Noblesces  qu'il  fiat,  si  comme  nous  lison, 
El  du  contenemeHi  qui  i  ert  en  sa  meson, 
De  chandelle  et  de  via  et  d'autre  livroison, 
Porroit  un  sage  clerc  fere  une  grande  lechon. 

*2.  NOBILITAS,  Idem  quod  Feudum 
nobile  et  honoratum,  praedium  rusticum 
illudque  prgecipuum.  Chron.  Mediol.  ad 
ann.  976.  apud  Murator.  tom.  4.  Antiq. 
Ital.  med.  aevi  col.  160  :  Et  tunc  isti  om- 
nes capitanei,  der elicla  civitate,  terras  et 
Nobilitates  suas  inhabitantes,  numguam 
de  cetero  bene  fuerunt  civitatis  habitato- 
res.  Noblece  vel  Noblesse,  nostris  alias, 
idem  quod  Jus  domini  capitalis,  prero- 
gativa. Charta  ann.  1353.  in  Reg.  82. 
Chartoph.  reg.  eh.  256  :  Item  la  Noblece 


NOB 


NOB 


NOB 


«97 


du  haute,  que  le  seigneur  d'Ault  a  de 
deffendre  à  vendre  pois  so  ns,  jusques  il  en 
y  ait  pris  ce  que  à  lui  en  appartieni  pour 
son  hostel...  Item  la  Noblece  que  Udii  si- 
res  a  sur  les  poissons  royaulx  et  sur  les 
gros  poissons,  Lit.  ann.  1371.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  415  :  Les  fiez, 
arrefiez,  seignories,  Nobleces,  hommes, 
vassaulx,  etc.  Ohartaann.  1454.  exChar- 
tul.  21.  Oorb.  :  Ouquel  fief  et  en  ce  qui 
en  estoit  tenu,  il  avoit  toute  juslice  et  sei- 
gneurie  haulte,  moyenne  et  basse,  avec 
tous  drois,  prouffis  et  Noblesses  apparte- 
nans  à  icellui  j astice.  Àdde  tom.  1.  Pro 
bat.  Hist.  Brit.  col.  793. 

°  3.  NOBILITAS,  Morum  elegantia, 
urbanitas,  agendi  ratio  quae  nobiles  de- 
cet.  Elmham.  in  vita  Henr.  V.  reg. 
Angl.  edit.  Hearn.  cap.  31.  pag.  73  :  Re- 
gnorum  Angli»  et  Francia  Nobilitates} 
modos  et  gesturas,  quorum  fama  laudabi- 
lis  digno  laudis  pr&conìo,  multorum  as- 
seritone fideliy  sui8  auribus  frequencius 
insonabat,  cognoscere  et  videre  desiderat 
(Sigismundus). 

»  4.  NOBILITAS,  Amplitudo,  magnifi- 
centia.  Vita  Ms.  S.  Mart.  Lemovic.  : 
Quantumcumque  Aaòuil  (Stephanus  dux) 
in  provincia  Lemovicensi,  ipsi  sanctissimo 
viro  tradidit,  ut  faceret  exinde  Nobilita- 
tem  ecclesiarum,  quas  esset  fabricaturus, 
et  suppleret  omnem  indigentiam  clerico- 
rum,  qui  in  eisdem  Beo  essent  servituri. 

*  5.  NOBILITAS,  prò  Notabilitas,  ni 
fallor  ;  dicitur  de  re  quavis  resplen- 
dente. Stat.  Mss.  eccl.  S.  Petri  Insul. 
ann.  1388.  ex  Tabul.  ejusd.  .Nulluspor- 
tet  sotulares  rosiratos,  laqueatos,  decisos 
vel  desuper  fenestratos,  neque  caligas  al- 
bast  rubeas  aut  virides,  aut  minus  nota- 
bilis  coloris  ;  de  qua  Nobilitate  stabitur 
simplici  dicto  quatuor  perso narutn.  Nostri 
Nobloiz  de  pompa  et  magnifico  apparata 
dixerunt.  Chron.  S.  Dion.  tom.  3.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  240  :  Rigonde 
la  fitte  le  roi  Chilpenc,  qui  en  Espaigne 
s'en  aloit  à  tei  Nobloiz,  com  vous  avez  oy. 
Vi  tao  Patrum  Mss.  : 

A  lendemain  à  grant  Noblois 
Emmena  sa  fame  li  rois... 
Un  hermitage  ot  en  enei  boia, 
Lès  un  caste!  de  grani  Noblois. 

1  NOBILITATIO,  In  nobilium  ordinem 
cooptatio,  Gali.  Ànnoblissement,  in  Lite- 
ris  ann.  1361.  apud  Rymerum  tom.  6.  p. 
342.  Vide  Nobilitare. 

*  Nobilitacion,  in  Instr.  ann.  1372. 
tom.  5.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  480. 
art.  6. 

°  Plurima  hac  de  re  disquirenda 
sunt,  quae  ad  Glossari!  institutum 
quam  maxime  pertinent.  Et  primo  qui- 
dem,  quando  plebeios  homines  nobilium 
ordini  et  praerogativis  aggregandi  usus 
incoepit  ;  tum  qua  ratione  quave  de 
causa  id  flebat  ;  denique  inquirendum 
utrum  acquisita  semel  nobilitate  quis 
poterat  spoli  ari,  imo  et  ab  antiqua,  a 
parenti busve  accepta  descisci  ;  et  quo 
pacto  id  contingebat.  Quibus  uteunque 
ad  faciendum  satis,  ea,  quae  mi  hi  Re- 
gesta Ohartarum  regiarum  ex  Charto- 
phylacio  regio  evolventi  hanc  in  rem 
notanda  occurrerunt,  hic  exhibere  pro- 
posta m  est,  iis  tamen  praetermissis, 
?uae  satis  accurate  et  ex  Chartis  au- 
henticis  profert  D.  La  Roque  in  suo  de 
Nobilitate  tractatu. 

*  In  primis  vero  monitum  velim  lec- 
torem,  observandi,  non  decerne  ndi 
animo  haec  a  me  proponi,  cum  nonnulla 
sint,  quae  non  modo  hodiernis  nostri s 
moribus,  sed  et  iis,  quae  aetatis  ejusdem 
sunt,  monumentis  repugnare  videan- 
tur  ;  ita  ut  in  hac  re,  uti  et  in  pluribus 


al  iis,  quae  ad  historiam  nostrani  spec- 
tant,  aliquid  statuere  difficillimum  sit, 
quod  omni  ex  parte  certum  stabilitum- 
que  ab  omnibus  existimetur.  Quae  ne- 
quaquam  gratuito  dieta  esse  ex  sequen- 
tibuspatebit. 

*  Haec  certe  inter  homines,  qui  na- 
tura pares  sunt,  distinctio  cuique  sanae 
mentis  probaretur,  si  ingenii  acuendi 
aut  virtutis  remunerandae  duntaxat 
causa  adinventa  fuisset  :  nam,  quae  ex 
iis  ortum  habet,  sola  propriam  laudem 
meretur,  non  quae  fortuito  et  casu  acci- 
dit.  Hinc  literis,quibus  homines  plebeii 
in  nobilium  ordinem  cooptantur,  haec 
vulgo  praemittitur  formula  :  Licet  usus 
genlium  nobilitai em  in  divitiis  acquisitis 
introduxerit  dominari,  ratiqni  tamen  sa- 
gacius  disponenti  placuit  ut  ?nores  et  ac- 
tus  demonslrent  nobilitatene  hominum,  et 
exinde  mereantur  nobiles  verius  reputari. 
Verum  favori  pecuniisve  saepissime  ac- 
cepta referri  debet  nobilitatio  :  neque 
enim  ex  hujusmodi  literis,  quae  formu- 
la sunt,  quidquam  in  gratiam  illius  cui 
conceduntur,  certo  concludi  pò  test  ; 
nisi  in  iis  singularia  afferà n tur  hujusce 
concessionis  argumenta,  ex  quibus  per- 
sona aestimari  liceat  :  ea  quippe  inter- 
dum  levissima  sunt,  cujusmodi  est  pia 
ad  Jerosolymam  peregrinatio,  ob  quam 
Arnaldus  Bernardus  civis  Tornacensis 
a  rege  nobilitate  donatur  anno  1476.  in 
Reg.  195.  eh.  1615. 

*  Latino  sermone  saepius  scribeban- 
tur  literae  nobilitationum  :  tametsi  plu- 
rimae  Gallico  idiomate  exaratae  repe- 
riuntur,  quarum  prima,  quae  mini  oc- 
currerit,  ad  annum  1323.  pertinet. 

*  Antiquior,  quae  a  me  visa  est,  nobi- 
litationis  1  itera,  ad  fìnem  13.  saeculi 
spectat,  annum  inter  1285.  et  1290.  prò 
Egidio  de  Ourte  superiori  in  Reg.  34. 
eh.  71. 

*  Feudorum  itaque  institutione  longe 
posterior  est  nobilium  creatio,  quae  tum 
tandem  coepisse  videtur,  cum  plebeis 
hominibus  feuda  possidendi  facta  est 
licentia.  Sed  cum  inde  etiam  nobilibus 
nequaquam  exaequarentur,  licet  divitiis 
eos  plerumque  superarent,  quo  ad  eos 
accederent  propius,  et  a  pari  bus  suis 
magis  secernere ntur,  literas  a  rege  pe- 
cuniis  aut  favore  obtinuerunt,  ut  qui 
ordine  dispares  erant,  privilegiis  saltem 
aequales  forent  :  neque  enim  feuda  no- 
bilitatem  conferebant,  quod  exemplis 
probare  facile  est.  Poncius  dictus  le 
Hoy,  do  min  us  castri  de  Cortona,  no- 
bilitata r  anno  1315.  ex  Reg.  52.  eh.  115. 
ita  et  Grimoardi  anno  1319.  ex  Reg.  59. 
eh.  232.  qui  domini  de  VilleBrumier  et 
de  Monbet  nuncupantur  ;  eodem  quoque 
beneficio,  ut  caeteros  omittam,  donatus 
Stephanus  de  Carità  te,  do  minus  feudi 
triumpuellarum  Parisiis  anno  1389.  ex 
Reg.  136.  eh.  166.  Non  omnium  tamen 
feudorum  haec  fuit  condì tio  :  erant 
quippe  feuda  nobilibus  tantum  ad- 
scripta,  ut  patet  ex  Literis  anni  1321.  in 
Reg.  61.  eh.  43.  quibus  nobilitas  Petro 
Touset  ea  ratione  conceditur,  ut  feudum 
obtinere  valeat. 

*  Nobiles  creare  unius  regiae  seu  su- 
premae  dignitatis  potestatisque  est  prae- 
rogativa,  quam  principes  interdum  le- 
gatis  suis,  indissitis  praesertim  provin- 
ciis,  attribuerunt  ;  modo  literae  ab  ipsis 
concessae  ad  regem  confirmandae  defer- 
rentur  ;  quod  passim  occurrit.  Quam 
consuetudinem  ad  imperatores  CP.  ex 
Gregorii  Nazianzeni  poemate  2.  non- 
nulli referendam  esse  censent.  Consule 
Desmolet.  tom.  9.  pag.  161.  et  novum 
Tract.  de  re  diplom.  tom.  4.  pag.  551. 


*  Extraneae  regionis  nobiles,  qui  re- 
gnum  incolere  volebant,  literis  regiis 
petebant  nobilitatem  suam  firmari  et 
stabiliri  ;  ejusmodi  sunt  quae  dantur 
anno  1348.  in  Reg.  76.  eh.  1.  Hennequino 
de  Lucer  ode  equiti,  qui  ex  comitatu  Ju- 
liacensi  transductus  apud  Viromanduos 
uxorem  duxerat,  ibique  consederat. 

*  Sponte  assentior  D.  la  Roque,  qui 
eos  tantum  inter  nobiles  cooptatos  cen- 
set,  qui  honesto  et  libero  loco  nati 
erant.  Hinc  est  sane  quod  libertatis 
prius  concessae  raentio  fit  in  literis, 
quibus  nobilitate  donantur  homines 
glebae  adscripti.  Extant  nihilominus 
Literae  annorum  1354.  et  1365.  quae  liber- 
tatem  ab  ejusmodi  hominibus  obten- 
tam  antea  fuisse,  silent.  An  a  Cancella- 
no scriba  ve  id  oscitanter  praetermissum 
esse  probabiliter  allegari  possi  t,  haud 
satis  scio.  Vide  supra  in  Miles. 

*  Nobilitatio  ad  vitam  illius,  cui  con- 
cedebantur,  interdum  fuit  determinata, 
uti  docent  Literae  ann.  1363.  ducis  Bar- 
rensis  prò  Hussone  Chaulmont,  quae  a 
rege  confìrmantur  ann.  1364.  in  Reg.  98. 
eh.  118. 

*Vulgaris  usus  est  memorari  in  lite- 
ris officia  exhibita  ab  eo,  qui  nobili s 
efficitur  ;  singulare  vero  prorsus  ea 
enumerari,  quae  futura  sunt,  ut  videre 
est  in  Literis  ann.  1373.  ex  Reg.  105.  eh. 
430.  quibus  Rogerus,  dictus  Lou ve t,  bur- 
gensis  seu  civis  Rotomagensis  inter 
nobiles  adscribitur  ob  ea  servitia,  quae 
ab  ipso  anno  sequenti  praestanda  dicun- 
tur  in  officio  majoris  et  praefecti  ejus- 
dem urbis. 

*  Extant  literae,  ut  recte  monet  D. 
La  Roque,  quibus  nobilitas  viduis  filiis- 
que  ex  eisdem  natis  confertur  ;  cui  addi 
potest,  et  nasciturìs;  quod  legitur  in  Li- 
teris ann.  1393.  ex  Reg.  145.  eh.  145.  prò 
Jaqueta  Berline,  vidua  Laurentii  de 
Petraponte,  et  in  aliis  prò  Maria,  vidua 
Joannis  de  Bezegneul  ibid.  eh.  229.  Ne- 
que etiam  praetermittendum  quod  ejus- 
modi literae  viri  defuncti  nomen  ali- 
quando  taeeant,  ut  efficere  licet  ex  Li- 
teris annorum  1368.  et  1384.  ex  Reg. 
100.  eh.  154.  et  126.  eh.  159.  prò  Mau- 
guieta,  dieta  la  Pa'ienne  et  Margarita 
la  Gaillarde  ;  nisi,  prout  tu  ne  temporis 
mos  erat,  virorum  nomina,  le  Paien  ni- 
mirum  et  le  Gaillard,  inflexione  femi- 
nina  hic  efferantur. 

*  Sed  quod  maxime  notandum  est, 
ipsi  etiam  superstites  viri  nobilitatis, 
uxoribus  liberisque  suis  concessae, 
aliquando  non  erant  participes  ;  quod 
demonstrare  videntur  literae,  quae  ap- 
pellatis  licet  virorum  nominibus,  de 
eorum  nobilitate  silent  ;  id  enim  eas 
tacuisse  haud  probabile  est,  si  gente 
fuissent  aut  concessione  nobiles.  Ubi 
conjeeturis  nos  liberi  us  indulgere  nemo 
suspicabitur,  si  sequentia  paululum  at- 
tente adverterit.  Margarita  filia  natura- 
lis  Joannis  de  Kyerisy  m  ili  Us,  domini 
de  Mureto,  tunc  uxor  Colini  des  Cais, 
omissa  ipsius  conditione,  legitima  et 
nobilis  cum  prole  sua  masculina  decla- 
ratur  Literis  ann.  1363.  in  Reg.  95.  eh. 
104.  Joannes  le  Goq,  cujus  uxor  Jaque- 
lina  filia  Joannis  Maillart,  cum  patre  et 
fratribus  suis  nobilitatur  ann.  1372.  in 
Reg.  104.  eh.  175.  ejusdem  concessione 
particeps  nequaquam  dicitur.  Iis  addi 

fotest  Joanneta  de  Villepinte,  filia  na- 
uralis  Petri  du  Chateau  consiliarii  Ca- 
merae  Computorum,  et  uxor  Reginaldi 
Freron  regis  archiatri,  quae  ann.  1391. 
ex  Reg.  142.  eh.  231.  legitimatur,et  cum 
prole  sua  nobilitatur.  Eo  etiam  spectant 
Literae  ann.  1428.  in  Reg.  174.  eh.  203.  et 


398 


NOB 


NOB 


NOC 


"304.  quibus  Perreta  de  Billy,  necdum 
nupta,  legitimatur,  et  cum  nascituris 
ex  ea  liberis  nobilitatur  :  neque  enim 
id  privilegii  ea  conditione  ipsi  conces- 
sum  est,  ut  nobili  viro  nubat  ;  si  secus 
itaque  fecisset,  ex  plebeio  homine  pro- 
creasset  liberos  nobiles.  Idem  denique 
probant  Literae  ann.  1320.  ex  Reg.  59. 
eh.  458.  quae  nobilibus  accensent  Nico- 
laum  et  Joannem  de  Molendinis  cum 
eorum  post  evitate  etiam  ex  feminis  des- 
cendente, et  ali®  ann.  1368.  ex  Reg.  99. 
eh.  230.  prò  Phiìippoto  de  Modulan  et 
Coletta  Joannaque  sororibus  suis.  Ma- 
tris  ergo,  non  patris,  conditionem  non- 
nunquam  sequebantur  liberi,  ut  rursus 
ex  infra  dicendis  mani f est um  erit 

*  Armigeri  seu  Equitis  appellatio  no- 
bilium  propria  erat;  haec  tamen  tribui- 
tur  Guillelmo  de  Conros,  filio  illegitimo 
Astorgii  d'Orelhac,  in  Literis  ann.  1341. 
ex  Reg.  74.  quibus  legitimatur  et  nobi- 
litatur. An  militum  bastardis  attributa 
haec  prerogativa,  qui  nihilominus  le- 
gitimationis  nobilitationisque  literis, 
prout  caeteri,  indigebant  ?  In  exemplum 
sit  Joannes  de  Bosco,  dominus  de  Domo 
forti,  oVOnay  et  de  Toussi,  fìlius  illegiti- 
mus  Radulphi  comitis  Aucensis,  Fran- 
cia comitis  stabuli,  qui  an.  1395.  Li- 
teris regiis  ex  Reg.  149.  eh.  146.  nobili- 
tatur. 

*  Cingulo  militari  donabantur  pu- 
blice,  qui  ad  nobiiium  ordinem  promo- 
vebantur  ;  adeo  ut,  si  certa  de  causa 
privatim  id  actum  fuisset,  auctoritate 
regia  resarciretur  quod  minus  legitime 
factum  esse  putabant.  Hinc  est  quod 
Gerard us  de  Turre  d E scure  regi  supplì- 
cat,  ut  nobilitatem  suam  confìrmare  ve- 
lit,  quae  ei  denegabatur  unicam  hancob 
causam,  cjuod  Petrus  de  Turre  pater 
suus  moriens,  militi»  honoribus  domi 
intra  privatos  parietes  fuisset  ornatus. 
Cui  supplicationi  annuit  rex  Litteris 
ann.  1337.  ex  Reg.  70.  eh.  365.  quibus 
Petrum  de  Turre  mi  li  te m  obiisse  pro- 
nuntiat,  non  secus  ac  si  ex  nobilibus 
ortum  habuisset. 

*  Cum  de  alicujus  nobilitate  contro- 
versia erat,  auctoritate  regia  de  ea  in- 
quirebatur,  quae  hac  inquisitione  primo 
statuta,  literis  regiis  deinde  firmabatur, 
quibus  haec  addebatur  formula,  Eumque, 
quantum  opus  est,  nobilitamus :  quod  non 
omnibus  gratum  fuisse  non  injuria  sus- 
picor.  Ubi  vero  nobilitatis  argumenta 

§roferre  diffidi  limum  erat,  iis  exhiben- 
is,  simulet  inquisitione  de  iis  facienda 
nonnunquam  liberabantur  a  rege  ;  cu- 
jusdispensationis  mentio  fiebat  in  lite- 
ris, quibus  nobilitas,  etsi  invalidis  ar- 
gumentis  stabilita ,  asserebatur ,  vel 
etiam  confere batur  ;  quod  factum  repe- 
ri mus  ann.  1408.  ex  Reg.  163.  eh.  201.  in 
gratiam  Joannis  de  Bosco,  scribae  par- 
lamenti in  re  criminali,  et  ann.  1409.  in 
Reg.  167.  eh.  325.  prò  Michaele  et  Ro- 
berto de  Rouvres,  qui  ridenda  potius 
quam  probanda  in  suo  supplici  libello 
afferunt  argumenta;  sed,  ut  quod  res 
est  fatear,  ridicula  magis  sunt,  quae  a 
Joanne  et  Gasparo  Bureau  ann.  1447.  in 
Reg.  178.  eh.  256.  allegantur,  ut  potè 
qui  nobilitatem  suam  ad  Literas  Hen- 
rici  comitis  Campaniae  ann.  1161.  etsi 
a  Joanne  rege  ann.  1361.  confirmatae 
reperiantur,  referre  non  dubitant.  Sim- 
pheior  est  Joannis  des  Bourdils  ex  se- 
nescallia  Carcassonensi  agendi  ratio  : 
is  enim,  cum  gentis  suae  antiquitatem 
non  satrs  dilucide  probare  potuisset, 
Literas  obtinet  a  rege  ann.  1382.  ex 
Reg.  122.  eh.  1.  quibus  inter  nobiles 
adsciscitur.  * 


°  Nobilitas  ergo  amitti  poterat  ;  et  id 
quidem  multiplici  ratione.  Prima  est 
practicam,  ut  cum  ipsis  loquar,  ar- 
te mve  mercatoriam  exercendo.  Occur- 
runt  quamplurimae  literas,  quae  id  evin- 
cunt. 

*  Altera  est,  non  vivendo  seu  non  se 
gerendo  prout  nobiles  decet,  uti  habent 
literae,  quibus,  quid  his  verbis  significa- 
tum  voluerint,  non  apertius  declaratur. 
Sic  Petrus  Saffroy  armiger,  ex  patre  et 
matre  nobilibus  ortus,  nobilitate  dona- 
tus,  vel  nobilitati  restitutus,  dicitur  in 
Literis  ann.  1358.  ex  Reg.  87.  eh.  58. 
quod  parentes  ejus  nobiiium  more  non 
vixerint.  Iis  tamen  nonnullam  lucem 
praeferunt  ea,  quae  leguntur  in  Instr. 
ann.  1391.  inter  Probat  tom.  3.  Hist 
Nem.  pag.  116.  col.  1.  ubi  quibasdam 
nobilitas  denegatur  ea  potissimum  ex 
causa,  quod  prsedicti  dicentes  se  nobiles, 
non  habent  equum  seu  equos,  nec  alia 
arma  in  domibus  ipsorurn.  Verum  non 
armis  duntaxat,  sed  et  vestium  forma 
nobiles  ab  aliis  distinguebantur,  ut  vi- 
dere  est  supra  in  Miles,  unde  qui  ejus- 
modi  privilegiorum  minus  erat  studio- 
sus,  more  nobiiium  non  censebatur  vi- 
vere. 

*  Tertia,  quae  frequentior  est,  quan- 
tumvis  minus  nota  videatur,  uxores  ple- 
beias  ducendo;  quod  pluribus  facile  est 
probare  argumentis.  Guillelmus  de  Sa- 
vigny  ann.  1345.  ex  Reg.  68.  eh.  340.  Ber- 
trand us  de  Batut  ann.  1356.  ex  Reg.  84. 
eh.  701.  et  Joannetus  de  Marton  ann. 
1365.  ex  Reg.  98.  eh.  462.  ex  patri  bus  no- 
bilibus orti,  quod  matres  ex  plebe  ha- 
buerint,  literis  regiis  nobilitantur.  Sic 
et  Beatrix,  viri  nobilis  Petri  de  Roche- 
dun  uxor,  cum  posteritate  sua  ann. 
1372.  in  Reg.  103.  eh.  88.  et  Isabella, 
uxor  Joannis  Thibaut  armigeri,  cum  li- 
beris natis  et  nascituris  ann.  1405.  ex 
Reg.  60.  eh.  198.  pari  donantur  benefìcio 
pari  ex  causa.  Neque  ab  iis  secernenda 
est  Joanna  de  Clamecy,  quae  cum  poste- 
ritate sua  nata  et  nascitura  ann.  1362. 
ex  Reg.  91.  eh.  341.  nobilitatur,  tametsi 
nobilitatem  Andreae  du  Moustier,  ejus- 
dem  Joannae  mariti,  in  dubium  revocare 
videatur  D.  La  Roque,  maxime  ex  iis 
verbis  :  qui  a  nobilibus  traxisse  dicitur 
originem,  sicut  fide  digna  relatio  tasta- 
tur,  ut  legitur  in  iisdem  literis.  Erroris 
occasio  fuit  ver  bum  dicitur,  quod  ubi 
etiam  de  re  certissima,  puta  de  Dei 
existentia,  sermo  est,  usurpari  solitum 
hac  aetate  non  attendit  :  ia  tamen  sus- 
picari  promptum  erat  ex  iis  quae  addun- 
tur,  sicut  fide  digna  relatio  testatur,  quae 
cum  re  dubia  nequaquam  ali ig ari  pos- 
sunt.  Sed  vereor  ne  quis  haec  superflue 
dieta  esse  existimet,  quando  ipse  An- 
dreas Domicelli  nomine  ibi  appelletur. 
Hanc  denique  nostram  de  amittendae 
nobilitatis  ratione  sententiam  invicte, 
ut  arbitror,  probant  Literae  ex  Reg.  97. 
eh,  7.  quas  anno  1366.  supplicando  regi 
exhibent  Petrus  des  Bordes  et  Jacobus 
ejus  fratris  filius,  ut  antiquae nobilitati 
suae  restituantur,  a  qua  majores  sui  de- 
fecerant,  dum,  ut  rebus  suis  provide- 
rent,  uxores  copiis  amplissimas,  postha- 
bito  genere,  duxissent,  quod  a  rege  ipsis 
ultro  conceditur. 

*  Eadem  quoque  erat  virginis  nobilis 
conditio,  si  viro  plebei  ordinis  nupsis- 
set.  Id  sane  innuere  videntur  Literae 
ann.  1374.  ex  Reg.  106.  eh.  118.  quibus 
nobilitate  donatur  Gileta,  quae  domicela 
appellatur,  una  cum  viro  suo  Eustachio 
de  la  Pierre,  Castel  leti  Parisiensis  consi- 
liario.  Unde  efflci  potest,  quod  tamen 
prò  certo  ponere  non  ausim,  nobilitate 


privatos  fuisse,  qui  dispari  genere  con- 
jungebantur.  Ut  quid  enim  nobilis  ef li- 
cere tur,  quae  a  parenti  bus  suis  hanc  ha- 
buerat  praerogativam  ?  quando  quidem, 
ut  superìus  diximus,  matris  conditio- 
nem sequerentur  fllii.  Vide  Disparagare, 
Idem  quoque  opinatus  est  Auctor  Caere- 
monialis  Gallici  MS.  a  Cangio  laudati 
in  Dissert.  10.  ad  Joinvill.  :  Et  se  un 
noble  homme  oVanciennetè  est  issu  apre* 
sa  noblesse  de  quatte  lignes  non  nobles, 
c'est  à  savoir  de  celle  de  Veste  (ayeule)  de 
suzesle  (bisayeule)  et  de  mere,  il  ne  se 
devroit  plus  nommer  gentilhomme ,  et 
pour  celle  cause  tout  noble  homme  doit 
desirer  à  soy  marier  à  noble  lignie.  Unde 
ejusmodi  nobiles  degeneres  appellat 
Monstrelletus  1.  voi.  cap.  44.  imo  nothi 
vel  spurii  habebantur  Uberi  ex  dispari 
conjugio  prognati,  ut  legitur  in  Glossar. 
Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657  :  Spu- 
rius,  de  parte  nobili  et  de  matre  vili.  Ibi* 
dem  :  Notus  (prò  Nothus)  de  patre  non 
nobili  et  de  matre  nobili. 

*  Haec  vero,  quanquam  certis  pluri- 
busque  stabilitse  sint  monu mentis,  ab 
usu  tamen  recepto  aliquando  discessum 
esse,  videre  est  in  voce  Bastardus  supra, 
ubi  homines  etiam  illegitimae  originis, 
nobilitatis  privilegia  cum  uxore  plebeia 
liberisque  ex  ea  natis  communicasse 
observavimus.  Nihil  itaque  est,  ut  paulo 
ante  monuimus,  quod  adeo  flrmum  sta* 
tutu  mq  uè  sit,  cui  stati  m  opposito  exem- 
plo  repugnari  non  possit.  Idcirco  nobis 
sufflciat  facta  prò  tu  Iis  se,  rem  alii  defi- 
niant.  Et  quidem  prò  libito  hac  in  re 
actum  olim  fuisse  conjicere  est,  cum 
nobili  S.  Juliani  Brivatensis  collegio, 
cui  nemo  nisi  ex  nobilissima  gente  ads- 
cribi  asseritur,  huic  tamen  p  rasposi  tum 
reperiamus  Joannem  Talapin,  qui  Lite- 
ris ann.  1391.  ex  Reg.  142.  eh.  109.  inter 
nobiles  cooptatur. 

*  1.  N0BILITER,  Libere  ab  omni  ser- 
vitio.  Arest.  parlam.  Paris,  ann.  1390. 
ex  Bibl.  reg.  :  Nobiliter  et  in  francum 
allodium  terram  suam  tenere.  Vide  supra 
Nobilitas  2. 

*  2.  NOBILITER,  Largeet  copiose;  quo 
sensu  Noblement  dici  mus.  Charta  Carol. 
Crassi  ann.  886.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  346  :  Monachis  in  monasterio 
jam  dietse  abbatise  Beo  famulantibus  una 
refectio  Nobiliter  pr&paretur  et  honorifice 
exhibeatur. 

1  NOBILITILE,  ut  Nobilitates,  Proroga- 
ti vae,  etc.  Marten.  tom.  5.  Ampliss.  Col- 
lect. col.  1151.  in  Fragmentis  Chronico- 
rum  Principum  Pictav.  et  Aquitan.  : 
Helvisae  primogenitus  Hugo ,  Rainaldi 
primi  viri  sui  filius  castrum  de  Podio 
fagi  tenuit  a  Roberto  de  Mauritania 
consobrino,  tèrramque   totam  de  Podio- 

fagi mero  et   mixto   imperio ,   cum 

Nobilitiis,   hostagìtiis,   hominibus,  censi- 
bus,  etc. 

N0BISCUM,  Clamor  militaris,  a  Chris- 
tian is  in  praeliis  inclamari  solitus,  apud 
Vegetium  lib.  3.  cap.  5.  et  alios  a  nobis 
laudatos  in  Dissertat.  11.  ad  Joinvillam 
pag.  206.  id  est,  Deus  nobiscum,  @eò<;  fieO' 
riiAfcv,  apud  Annam  in  Alexiade.  Xpi<rcò<; 
ùeO'  Tiixcóv,  apud  Theophanem  ann.  2. 
Justiniani.' 
J  N0BLUS,  Nobulus.  Vide  in  Nobile» 
1 1.  N0BUS,  prò  Novus,  tom.  4.  Annal. 
Benedict.  pag.  263.  ex  Charta  anni  cir- 
citer  1018. 

*  2.  NOB0S  ,  Viciae  species.  Glossar. 
Lat.  Gali.  ann.  1352.  ex  Cod.  reg.  4120  : 
Nobus,  Vesse  de  Champ. 

N0CA,  Modus  agri.  Monasticum  An- 
glic.  tom.  2.  p.  331  :  Vnam  virgatam  ter- 


NOG 


NOC 


NOG 


599 


ree  quam  tenuti...  et  tres  Nocas  terree  quas 
tenuti  Willelmus  Gloyn>  et  e, 

Nocata  TerrjE,  Agri  modus,  in  ve- 
teri  Inquesta  apud  W.Dugdalum  in  An- 
tiq uitat.  Warwic.  pag.  665  :  Mi  qui  te- 
nuerunt  dimidiam  virgatam  terree,  vel 
Nocatam  ter  ras,  vel  cotagium  de  bondagii 
tenura.etc.  [Vide  Nocha  ter  ras.] 

*  NOGCUS,  Plumbeus  canaliculus,  nos- 
tris  alias  Noe,  valgo  Gouttiere.  Comput. 
ann.  1469.  ex  Tabul.  S.  Petri  Insal.: 
Item  prò  reficiendo  et  mqjorando  in  utro- 
que  latere  borduram  Nocci,  qui  est  inter 
tectum  navis  ante  cruci fixum  et  novum 
portale,  eie.  Alias  ann.  1367.  ex  eod.  Ta- 
bul. :  Item  à  Mestre  Pierre  le  couvreur.... 
pour  ressauder  le  Nock  de  Nostre  Dame, 
etc.  Lit.  remiss.  ann.  1382.  in  Eeg.  121. 
Chartoph.  reg.  eh.  172  :  Annette  de  Bous- 
sen  estant  en  une  chambre  derriere  en 
l'ostel  de  son  pere  accoucha  d'une  fille, 
laquélle...  elle  getta  par  un  Noe  estant 
en  ladite  chambre,  en  un  jardin  d'une 
Bienne  voisine.  Nocq  et  Nolz,  prò  Baquet, 
auge,  Canalis,  alveus.  Lit.  remiss.  ann. 
1443.  in  Eeg.  176.  eh.  276  :  Wiart  le 
Wauquier  dist  à  icellui  Laurens  qui  lui 
rendisi  un  Nolz  ou  auge  de  pierre  de 
maubre,  qu'il  disoit  lui  avoir  prins  en 
sa  maison.  Comput.  ann.  1526.  ex  Ta- 
bul. S.  Petri  Insul.  :  Pour  un  Nocq  de 
marbré,  servant  audit  four,  etc.  Vide 
Nqgueria  2. 

f  NOGENTIA,  Iniqui tas,  qua  quis  sons 
est,  nocens.  Tertul.  Apolog.  cap.  40  : 
Nocentiae  judex  et  exactor.  Idem  adv. 
Marc.  lib.  2.  cap.  13  :  Quomodo  innocen- 
tiae  mercedem  secter,  si  non  et  Nocentiae 
spederà. 

T  NOCHA  Terree,  apud  Madox  Form. 
Angiic.  p.  424  :  Hengeromus  de  Bullées 
legatati  uhristinse  filiee  suge  unam  No- 
cham  terrae.  Agellum  puto  sic  dictum 
ab  Anglico  Look,  Angui us.  Vide  Noca  et 
Loka. 

NOCHERIUS,  [Nauclerus.]  Vide  Nau- 
clearins. 

1  NOCHIA,  Species  monilis  seu  armillae, 
quae  infra  dici  tur  Nosca  et  Nusca.  Tes- 
tamentum  Ri  e  ardi  II.  Begis  Angl.  ann. 
1398.  apud  Rymer.  tom.  8.  pag.  76  :  Ordi- 
namus  quod  de  omnibus  jocalibus  nostris 
residuis,  videlicet  circulis,  Nochiis  et  aliis 
jocalibus  quibuscumque,  perficiatur  nova 
fabrica  navis  Ecclesia  S.  Petri  Westmo- 
nasteriensis  per  nos  incepta. 

*  NOGHUS,  Arboris  species,  Corylus, 
ut  vide  tur,  Ital.  Nocciuolo.  Charta  ann. 
1198.  apud  Murator.  tom.  1.  Antiq.  Ital. 
med.  aevi  col.  442  :  Nullas  arbores  dimi- 
nuelis,  nec  per  venditionem  neeper  alium 
modum,  exceptis  scopis,  Nochis  et  carpi- 
nis,  quae  liceat  vobis  habere. 

1N0CIBILIS,  Nocivus,  noxius,  Gali. 
Nuisible,  in  Concilio  Tolet.  XV.  inter 
Hispanica  tom.  2.  pag.  727.  Gloss. 
Graec.  Lat.  :  BXa6Y]p6(,  Detrimentabilis, 
Nocibilis, 

1  NOCIBILITAS,  Noxa.  Ordo  celebrandi 
Concil.  Hispan.  pag.  229  :  Qui  Ubi  tri- 
buti regnum,  ipse  cor  tuum  conservet  in- 
Isesum  a  Nocibilitate  omnium  populorum. 
Et  tom.  2.  pag.  727.  in  Concilio  Tolet. 
XV  :  Ulxsum  semen  regium  a  Nocibili- 
tate servabitur.  Adde  Regestum  Ecclesiae 
Andegav.  ann.  1444.  in  Vita  Matth.  Me- 
nagii  p.  93. 

«NOCIMENTUM,  Malum ,  damnum  , 
jactura,  Ital.  Nocimento.  Ann  al.  Bertin. 
ad  ann.  851.  tom.  7.  Collect  Histor. 
Frane,  pag.  67  :  Ut  omnium  prseterito- 
rum  malorum  et  contrarietatum  et  sup- 
plantationum,  ac  malarum  machinatio- 
num  seu  Nocimentorum  in  invicem  acto- 


rum  abolitio  ita  inter  nos  fiat,  etc.  Vide 
Nocumentum  1. 

1  NOCITUS,  Cui  nocitum  est.  Vetus 
Interpres  S.  Irenaei  lib.  5.  cap.  7  :  Ana- 
nias  et  Asarias  et  Misael  musi  in  cami- 
num  ignis  septuplum  exardentem,  neque 
Nociti  sunt  aliquid,  neque  odor  ignis  in- 
ventila est  in  eis. 

*  Acta  S.  Andoch.  tom.  6.  Sept.  pag. 
676.  col.  2  :  Accenno  igne,  ligatis  manibus 
et  pedibus,  eoe  in  ignem  jactari  praecepit: 
et  nihil  Nociti  ab  omni  combustione  ignis, 
etc.  id  est.  Passi,  ut  notant  docti  Edito- 
res.  Vide  infra  Nocuatus. 

NOCIUM.  Monasticum  Angiic.  tom.  2. 
p.  380  :  Et  quolibet  die  unum  panem,.... 
dimidiam  lagenam  cervisiae,  unum  No- 
cium  camis,  die  carnìum,  et  tria  allecia 
quolibet  die  piscium.  [Segmen  puto  sic 
dictum  ab  Anglico  Nock  vel  Notch,  In- 
cisura.J 

*  NOCQUERIA,  ut  supra  Noccus.  Com- 
put. ann.  1518.  ex  Tabul.  S.  Petri  In- 
sul. :  Pro  scopis  datis  Francisco  prò 
mundatione  Nocqueriarum  per  plures  vi- 
ces  etc 

N0CTANTER,De  nocte,  Gallis,iVuC*am- 
ment.  Noctanter  furari,  in  FI  età  lib.  2. 
cap.  72.  §  10.  cap.  76.  §  8.  cap.  79.  §  7. 
[Occurrit  apud  Rymer.  tom.  3.  p.  672.  et 
apud  Marten.  tom.  1.  Ampliss.  Coilect. 
col.  958.  etc] 

*  Neuctantement ,  in  Lit.  ann.  1354. 
tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  295. 
art.  9.  Nuitrantré,  eadem  notione,  in 
Charta  ann.  1343.  ex  Chartul.  S.  Vinc. 
Laudun.  :  Item  quant  à  Varticle  faisant 
mention  de  Jehennot  Cousin  pris  pour  ce 
qufil  chassoit  aux  moines  et  Nuitrantré. 
Paulo  ante,  Par  nuit.  Nostris,  A  la  Nui- 
tier,  prò  Sur  le  soir,  Sub  vesperum,  ves- 

Sere.  Girili.  Tyrii  conti n.  Histor.  apud 
[arten.  tom.  5.  Ampi.  Collect.  col.  599  : 
Quant  vint  à  la  Nuitier,  etc.  Stat.  ann. 
1395.  ex  Cod.  reg.  8312.  5.  fol.  145.  r<>.  : 
Esquels  (bouticies)  à  la  Nuittier  elles  se- 
ront  tenues  d*  avoir  chandelles  allumées  ou 
autre  clarté.  A  heure  obscure  et  sur  la 
Nuytier,  in  Memor.  E.  Cam.  Comput. 
Paris,  fol.  277.  r<».  ad  ann.  1392.  \**A  Va- 
nuitier.]  Vide  infra  Nuterans. 

1  1.  NOCTARE,  Noctem  agere.  Sup- 
plem.  ad  Vitam  S.  Bonifacio  tom.  1. 
Junii  pag.  476  :  Ut  in  omnibus  locis  in 
quibus  contigit  meridiare  sive  Noctare, 
etc.  Aliter  Joh.  de  Janua:  Noctare,  nocte 
vigilare. 

*  2.  NOCTARE,  i.  Nocte  vigilare,  veiller, 
in  Glossar.  Gali.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7684. 
Vide  in  Noctare  1. 

*  3.  NOCTARE,  f.  Canalem  fodere,  quo 
aqua  excurrat,  vel  prò  Nectare  aut  Net- 
tare, Expurgare,  Gali.  Nettoier.  Vide  su- 
pra Nectesare.  Charta  ann.  1228.  in  Lib. 
nig.  S.  Petri  Abbavil.  fol.  308.  r».  :  Et 
sciendum  quod  ego  et  haeredes  mei  dieta 
fossata  vel  marisca,  sine  licentia  praedic- 
torum  prioris  et  conventus  expressa,  non 
poterò  Noctare  vel  exalrare,  vel  aliquem 
cursum  facere. 

®  Aliud  sonat  vox  Gallica  Nocter,  in 
Lit.  remiss.  ann.  1410.  ex  Reg.  164.  Char- 
toph. reg.  eh.  358:  Lesquelx  compaignons 
dirent  à  icellui  Benjamin  que  Ven  pour- 
roti  bien  Nocter  ou  dire  qu'ils  estoient  de 
ce  coulpables.  An  Mur murare,  venire  in 
suspicionem  de  scelere  ? 

1N0CTESCERE,  Noctem  venire,  fieri 
vel  esse.  Nicolaus  Specialis  lib. 2. Rerum 
Sicul.  cap.  10  :  Cumque  Noctesceret  in 
Augustam  Rex  terrestrem  movet  exerci- 
tum,  ad  quam  etiam  ab  occasu  Rogerius 
navigabat.  Occurrit  apud  Nonium  prò 
Ccecari,  ut  exponit  ipse. 

N0CTIANUS.  Gloss.  Gr.  Lat.  :  Nvxto^- 


Xa|,  Noctianus,  nocte  custos,  vigili*.  [Lege 
Vigil.  Supplementum  Antiquarii  :  Noc- 
tianus, NuxTo<pfoa£  Nocticustos.]  Vox  Noc- 
tianus abestin  MS.  Cod.  S.  Germani  Pa- 
risìensis.  Nocticula,  in  Glossis  antiq uis 
MSS.  et  apud  Ugutionem,  Luna,  exponi- 
tur,  ubi  legendum  forte  Noctiluca,  quod 
nocte  Juceat.  Ugutio,  Noctilucam  vermena 
esse  ait,  sic  dictum,  quod  noctu  luceat. 
[Joh.  de  Janua  :  Nocticula,  parva  nox; 
item  luna.  Petite  nuit,  in  Glossis  Lat. 
Gali.  Sangerm.] 

1  N0CTICIA,  prò  Notitia,  in  Charta  ann. 
692.  apud  Felibian.  Hist.  Sandionys. 
pag.  xii. 

1  NOCTICULA, Luna,  apud  Papiam  MS. 
Lege  Noctiluca,  et  vide  Noctianus. 

1  NOCTIFICARE,  Noctem  agere.  Chron. 
Veron.  ad  ann.  1333.  apud  Murator.  tom. 
8.  col.  648  :  In  episcopali  curia  duobus 
diebus  requievit...  ipse  dominus  Carolus 
in  castro  Avii  Noctificavit. 

*  NOCTILUCA.  [Ver  luisant.  DiEP.] 

NO  CTI  0  SU  S,  Qui  melius  vespere  vìdet. 
Papias.  [Perperam  in  MS.  Bituric.  No- 
tiosus.  Et  alibi  :  Nuscio,  Noscio,  Nosco, 
Nusciosus,  etc] 

1N0CTIPUGA,  Obscoena  dieta,  quod 
quasi  noctibus  pungantur,  Papi  se.  Festus 
habet  :  Noctilucam  Lucilius  cum  dixit, 
obscoenum  significat.  Legendum  Noctipu- 
gam.  Calepinus  :  Noctipuga  Lucilius  vo- 
cavit  obscoena,  quod  noctu  pungant  atque 
excitent  venerem.  Hinc,  opinor,  men- 
dose,  Joh.  de  Janua  :  Noctipugnas,  Obs- 
curus,  quia  quasi  noctibus  contrapugna- 
tur,  vel  compugnat. 

1  NOCTISSIMUS,  Qui  fit  media  nocte, 
si  ita  legendum  ;  sed  lubens  emenda- 
rem  Novissimus.  Pontificale  Pictav.  an- 
norum  circi  ter  800.  apud  Marten.  de 
antiqua  Eccl.  Disciplina  p.  374:  Provi- 
dendum  est,  quatenus  mox  ut  in  nocturno 
officio  lampades  accensae  fuerint,  et  Noc- 
tissimus  clangor  signorum  vel  tabular  tira 
fragor  personare  cceperit ,  illieo  anti- 
phona  primae  nocturnee  incipiatur  a  can- 
tore. 

N0CTIVAGI.  Charta  Communi»  Ha- 
mensis  :  Habent  et  potestatem  banniendi 
quoslibet  infames  ,  et  malefactores ,  et 
Noctivagos  mali  testimonii  prò  voluntate 
sua,  etc.  Eadem  Gali.  :  Maufaiteurs  et 
chiaus  qui  vont  par  Nuit,  etc.  In  Legibus 
Burgorum  Scoticorum  cajj.  118:  Nulli 
liceat  transire  de  Nocte  sine  legalibus 
testibus,  nisi  sit  homo  boni  testimonii,  vel 
ob  istas  causas,  prò  Sacerdote  ad  infir- 
mum,  prò  biado  ad  molendinum  portan- 
do, etc.  Ita  v\jxfo6a8a,  noctuam  appella- 
taci seri  bit  Hesychius,  in  voce  y\a^. 
Glossae  Graec.  Lat.  :  Nvxto5pó[ios,  Noctua- 
go%  forte  Noctivagus.  NvxTiTCAavy);,  apud 
Oppian.  lib.  3.  Cyneget. 

1  NOCTIVALIA,  Tinnitus  et  vocifera- 
tiones,  quibus  sponsis  ad  secundas  nup- 
tias  convolanti  bus  il  ludi  tur,  praesertini 
in  Galliis.  Statuta  Eccl.  Meldens.  ann. 
1365.  apud  Marten.  tom.  4.  Anecd.  col. 
923  :  Nonnulli  cupidi tatis  et  gulosilatis 
filii,  dum  vir  aut  mulier  ad  secunda 
sponsalia  vel  nuptias  transeunt,  injurias, 
carmina,  libello»  diffamatorios  contra  eos- 
dem  sponsos,  et  de  eisdem,  seu  altero 
eorum  dicant,  facìant  et  palam  vociferan- 
te, et  lingua  materna  promulgant  Noc- 
tivalia,  Gallice  Charivaris,  durantibus 
dictis  sponsalibus,  et  alias  insolentias  et 
nefanda  quamplura  committunt,  etc.  Hu- 
jusmodi  ineptiae  Noctivalia  dictae,  quod 

gotissimum   noctu   peragerentur.  Vide 
halvaricum. 

\  NOCTIVIDUS,  Noctu  videns.  Noeti- 
vida  ales,  Noctua,  quae  noctu  videt,  Mar- 
tiano  Capellae  lib.  6. 


600 


NOC 


NOG 


NOD 


•  Noctue, _pro  Chouette,  hibou,  in  Con- 
solat.  MS.  Boetii  lib.  4: 

Il  soni  semblant  à  la  Noctue, 
Qui  tant  a  foible  la  vehue, 
Que  plus  cleremenl  voit  de  nuit, 
Quo  de  jour,  quaat  le  soleil  luit, 

]  NOCTUAGO.  Vide  supra  in  Noctivagi. 

i.  NOCTURNA,  Jus  piscandi  per  unam 
noctem  in  molendinis.  Charta  Alelmi  de 
Àmbianis  in  Chartul.  Eccl.  Ambian.  : 
Pro  hanno  vini,  et  Noctitrna  anguillarum 
reddidit  15.  sol.  et  15.  capones.  Alia  Theo- 
dorici  Episc.  Amb.  ann.  1146.  in  eodem 
Tabulano  Oh.  31  :  Alelmus  de  Àmbianis 
....  Amb.  E  ertesi  se  annuam  piscium  cap- 
turam,  qum  vulgati  nomine  Nocturna 
appellatur,  perpetuo  jure  donavit.  Charta 
alia  in  Hist.  Monasterii  S.  Nicolai  An- 
degav.:  Piscaturam  quoque  piscium  unius 
Noctis  molendinorum  de  Braum  eis  do- 
navi. Tabular.  S.  Eparchii  Inculism. 
fol.  63  :  Dono  iterum  beo  et  S.  Eparchio 
illam  levationem  auguillarum,  quam  ha- 
bebam  in  angui! lariis  de  Visnaco  semel 
in  anno,  id  est  in  una  Nocte,  guse  melior 
et  utiliw  hominibus  meis  habebatur,  etc. 
Tabular.  Dalonensis  Abbat.  :  In  illa 
piscatoria,  qu&  derivatur  per  fossatum 
novum  de  Barbar  elio  capturam  anguilla- 
rum  unius  Noctis  per  singulos  annos. 
Tabul.  Vindocinense  Ch.  104.  ubi  de  ju- 
ribus  Comitis  Bu renard i  :  A  Tociaco 
usque  ad  Fractam  vallem  habebat  unam 
Noctem  in  unoquoque  anno  ad  capiendos 
pisces.  Occurrit  prseterea  in  alia  Ludo- 
vici Pii  Imp.  a  Mabillonio  edita  toni.  4. 
SS.  Ord.  S.  Benedicti  pag.  118.  Adde 
Prob.  Hist.  Guin.  pag.  340.  Vetus  Reges- 
tum  Camera  Comput.  Paris,  signat.  M. 
ubi  de  Episcopo  Ambianensi  :  Item  a  le 
tent  et  prinse  de  le  raiz  des  anguilles  par 
uneNuit  telle  comme  il  lui  plait,  à  chas- 
cune  escluse  de  la  chité  d'Amiens.  Charta 
Philippi  Com.  Fiandriae  prò  portoriis 
et  praestationibus  ejusdem  urbis  Am- 
bian. :  Li  Vesques  et  li  Cuens  cascun 
dans  une  Nuit  en  Van,   quelconque  nuit 

?me  il  vauront,  ont  le  tent  et  le  prise  de 
e  raje  as  anguilles  a  cascune  escluse  de 
la  chité  d*Amiens  ;  puis  V escluse  Doisel  et 
l'escluse  de  Soustrame  en  a  vai  dunque 
à  Vècluse  Destous,  et  à  tous  les  moulins 
qui  sont  dehors  la  fermeté  de  la  chitè^  et 
qui  sont  entre  ches  escluses  devant  dites, 
si  comme  au  molin  de  Camons  et  au  mo~ 
Un  de  S.  Pierre,  etc. 

2.  NOCTURNA,  Nogturni,  Nocturnale 
officium,  quod  noctu  peragitur,  in  Capi- 
tularibus  Caro!.  M.  lib.  1.  cap.  80.  Mes- 
sianus  in  Vita  S.  Caesarii  Arelatensis  : 
Omnibus  rebus  sanctus  vir  semper  modum 
voluit  custodire,  precipue  ad  Nocturnos 
vigilantissime  observabat ,  ut  absque  eo 
quod  sibi  peculiariter  Beo  solo  teste  dice- 
bat,  nullus  suorum  qui  secum  manerent 
excitaretur  ante  koram  legitimam.  Infra  : 
Tunc  implevimus  Nocturnos.  Beletus  cap. 
20.  et  ex  eo  Durandus  lib.  5.  Ration. 
cap.  3.  n.  7  :  Nota  quod  Nocturna,  nse, 
ponitur  prò  Bora  :  sed  Nocturnit  noctur- 
norum  prò  officio.  Vel  Nocturna,  noctur- 
nm,  est  collectio  Psalmorum  qui  dicuntur 
ante  Lectiones  in  Bominicaì  vel  in  prò- 
festis  diebus.  Nocturna:  in  plurali,  dicun- 
tur  tempora  in  quibus  Psalmi  cantantur. 
Nocturni,  noclurnorum,  dicuntur  novem 
Psalmi,  et  novem  Lectiones  cum  suis  Bes- 
ponsoriis  in  solennitatibus.  [Vide  Noctis- 
simus.]  Rupertus  lib.  1.  de  Divin.  off. 
cap.  10  :  Vigilias  in  tribus  disperlimur 
Nocturnis.  in  tres  autem  nocturnos  ejus- 
modi  orfici  um  distingui  tur,  quod  ter  in 
nocte  surgerent  prisci  Christiani,  quo 
Deo  Jaudes  perso Iverent,  ut  observat 
Durandus  loco  laudato  num.  17. 


NOCTURNALES,  Crepidae,  Gali.  Mules, 
Pantoufles,  quibus  de  nocte  utimur.  S. 
Lanfrancus  in  Decretis  prò  Ordine  S. 
Benedicti  cap.  12  :  Crastina .  die  Noctur- 
nales  suos  calcient.  Et  cap.  23  :  Calcietur 
caligis  supradicto  panno  factis,  usque  ad 
genua  attingentibus  et  Nocturnalibus. 
Capitolare  Aquisgranense  ann.  817.  cap. 
22  :  Calciamenta  diurna  paria  duo,  subta- 
lares  per  Noctem  in  sestate  duas,  in  hieme 
vero  soccos,  etc.  Sotulares  diurni  et  Noc- 
turnales, vel  Nocturni,  apud  Guigonem 
II.  in  Statutis  Cartusiensibus  cap.  57. 
et  alibi,  in  Regula  Ordinis  de  Semprin- 
gham  pag.  718.  720.  Nocturnalibus  cal- 
ciare, pag.  769.  Noctumales  calcei,  in 
Chronico  Trudon.  lib.  13.  pag.  510.  et 
apud  Bernardum  in  Consuet,  Clun. 
MSS.  cap.  5.  et  Udalricum  lib.  2.  cap. 
24.  Adde  lib.  1.  cap.  40.  lib.  2.  cap.  21. 
[Guidonem  in  Disciplina  Farfensi  cap. 
2.]  et  Usus  antiquos  Ordin.  Cisterciens. 
cap.  71.  Beta  videntur  appellari  in  Ta- 
bulano S.  Martini  de  Campi s  :  Ego  Theo- 
baldus  Prior  S.  Martini  de  Campis  et 
omnes  seniores  nostri  concedimus  ei  sin- 
qulis  annis  in  festivitate  S.  Bemigii....  et 
m  festivitate  htberna  S.  Martini  agnina 
pellicia,  et  Nocturnales,  qui  vulgo  Betse 
dicuntur.  Vide  Subtalares. 

1.  Nogtubnalis,  Alia,  sed  incerta 
mini  notione.  Tabularium  Bellilocense 
num.  110:  Et  omni  anno  unum  Noctur- 
nalem  ad  Missam  S.  Petri  ad  Vincula  per 
consensum  donamus....  Facta  regnante 
Boberto  Bege.  Testamentum  S.  Ful- 
cranni  Episcopi  Lodovensis  :  Et  det  in 
Ascensu  Domini  Nocturnalem  de  can- 
dela S.  Genesio.  [Fortasse  sic  a  Noc- 
turnis Horis  dictus  certus  cereorum 
numerus.] 

Nocturnales  Libri,  in  quibus  Noc- 
turni  matutini  continentur.  Acta  Mu- 
rensis  Monasterii  pag.  32  :  Sunt  et  hic 
quinque  Nocturnales  libri,  quorum  pri- 
mus  habet  tantum  Lectiones  ab  Adventu 
Domini  usque  ad  Pascha  ;  secundus  au- 
tem a  Pascha  usque  ad  Adventum  Do- 
mini ;  tertius  vero  habet  tantum  Lectiones 
de  Sanctis  per  circuitum  anni  :  alii  duo 
pleniter  scripli  sunt. 

*  2.  Nocturnaxis,  Li  ber  continens 
officium  nocturnale,  Gali.  Noctumal. 
Anonym.  de  Casib.  monast.  Farf.  apud 
Murator.  tom.  6.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
Còl.  293  :  Antiphonarium  optimum,...., 
Nocturnalem  perfectum,  etc.  Inventar, 
ann.  1492.  in  Necrol.  eccl.  Paris.  MS.  : 
Item  ung  breviaire  contenant  seullement 
le  Noctumal.  Vide  Nocturna  2. 

™Noturnale  Analogium,  Ad  quod 
officia  nocturna  leguntur,  apud  Ekke- 
hard.  IV.  in  Casib.  S.  Gall.Pertz.  Script. 
tom.  2.  pag.  81.  lin.  5. 

T  NOGTURNARE,  Noctem  ducere,  pe- 
ragere.  Statuta  Collegii  Dainvillensis 
ann.  1380.  apud  Lobinell.  tom.  3.  Hist. 
Paris,  pag.  511.  col.  1  :  Si  propria  stulti- 
tia  vel  per  alium  inductus  Noctumet  ex- 
tra eandem  domum   absque   licentia 

expellatur.  In  Actis  MSS.  S.  Winwa- 
loei  fol.  95.  idem  est  quod  Noctu  mas 
horas  officii  divini  peragere  :  Dum  vero- 
h&c  ita  agebantur....  in  Basilica  cum 
suis  Nocturnabat  Gwingualoeus.  Cumque 
Nocturnas  debite  percelebrassent  vigilias, 
etc 

N0CTURNUM,  Magica  Gentilium  illu- 
sio,  quae  noctu  fiebat.  Augustinus  Serm. 
de  Tempore  barbarico,  cap.  4  :  An  non 
sacrificava,  qui  imagines  idolorum  per 
noctem  ludentes,  quod  Nocturnam  vocant, 
libentissime  spectavit  ? 

*  N0CTURNUM  Dare,  Hospitio  per 
noctem  excipere,  Galli  dici  mus,  Donner 


àcoucher.  Acta  B.  Goth.  apud  Pezium 
tom.  1.  Script.  Austr.  col.  Ili  :  Cum  una 
dierum   suse  peregrinationis    ad  villam 

dtctatn  Maur pernoctando  venisset, 

et  quidam  rusticus  Nocturnum  ei  de- 
disset,  ad  horreumque  dormitum  ivissett 
etc 

«N0CUATUS,  Laesus,  vulneratus.  Vita 
S.  Corbin.  tom.  3.  Sept.  pag.  288.  col.  2  : 
V eretro  Nocualo  calcibus  jumentarum, 
etc.  Vide  supra  Nocitus. 

e  N0CULÙS,  Navicula.  Charta  ann. 
1377.  apud  Lamium  in  Delie,  erudi t. 
inter  not.  ad  Hodoepor.  Oharit.  part.  2. 
pag.  625  :  Quod  omnibus  et  singulis  pis- 
catoribus  et  aliis  de  Monte  Lupo  et  de 
Capraria,  et  etiam  aliunde,  liceat  navi- 
gare cum  navtbus  et  Noculis,  et  omnibus 
aliis  arteficiis  aptis  ad  navigandum  et 
piscandum  per  flumen  Arni,  Et  pag.  626  : 
Quod  navis  sive  Noculus  cum  qua  vel  quo 
transirent,  etc. 

T  1.  NOCUMENTUM,  Damnum,  detri- 
mentum,  Practicis  Nuisance  ;  Nusance 
Thomae  Blount  :  quem  consule  in  hac 
voce  :  Noisement,  in  Glossis  Lat.  Gali. 
Sangerman.  Bulla  Alexandri  III.  PP. 
ann.  1172.  e  Tabulano  S.  Ni  e  a  sii  Rem.  : 
Altare  de  curte  monasteriali  cum  decima 
et  Nocumento.  An  muleta  propter  dam- 
num irrogata  ?  Vide  Damnum  2. 

T  In  Nogumentum  Esse  Alicui,  Ei 
resistere,  vel  in  eum  animad vertere.  Li- 
terse  Willelmi  Rotomag.  Archiep.  et 
Suffraganeorum  ad  Philippum  Frane. 
Regem  circa  ann.  1296  :  Et  si  aliquis 
clericus  contra  hujus  insti tutionem  venire 
presumerei,  nos  essemus  in  Nocumentum 
eidem  clerico  de  querela  ista. 

T2.  NOCUMENTUM,  Excusatio,  ratio 
ve)  causa.  Statuta  Ordinis  Arti gise  apud 
Stephanotium  tom.  1.  Fragm.  MSS.  : 
Inhibemus  ne  prseceptores  juceant  in  ca- 
meris  sic  a  dormitorio  separatis,  quod 
ingressus  ad  eas  potest  haberi  per  aliud 
ostium,  quam  per  oslium  dormitorii  ;  quod 
si  fecerint,  et  justum  Nocumentum  super 
hoc  non  habuerint ,  exeommunicationis 
sentenliam  ipso  facto  incurrere  volumus, 
Mendosa  vox,  si  recteputo.  An  legi  pos- 
se t  Documentum  hac  notione  ?  Vide  Do- 
cumenta. 

•  3.  NOCUMENTUM,  Fragmentum , 
Gali.  Eclat,  Lit.  remiss.  ann.  1352.  in 
Reg.  81.  Chartoph.  reg.  ch.  505  :  Qui 
(pater)  quoddam  parvum  Nocumentum 
de  bosco,  quod  habebat  (fìlius  suus)  m 
oculo,  quam  dulcius  poter at,  adìmebat  ei- 
dem. Nuisement  vero,  prò  Muleta,  quae 
propter  damnum  seu  Nocumentum  irro- 
gatur,  in  Reg.  feud.  Norman,  ex  Cod. 
reg.  4653.  A.  fol.  184:  Item  totum  Nuise- 
ment juxta  nemus  Guillelmi. 

1 1.  MODA,  Nodula,  Idem  quod  Noa  1. 
Locus  pascuus  et  aquis  irriguus.  Vetus 
Charta  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist. 
Britan.  col.  250  :  Et  in  capile  marcasii 
levai  fossa  per  montem  Huelgoret,  que 
recte  vadit  quasi  ad  Orientem.  Tunc  re- 
linquens  Nodam,  que  vadit  ad  puteum, 
tenens  Nodam  unam  cum  fossa  contra 
horam  tertiam...  et  tunc  vadit  fossa  S, 
Gatuodi  quasi  ad  horam  nonam  per 
abrupta  loca  usque'  dum  pervenit  ad 
unam  Nodulam  ;  tunc  namque  fallit  fossa 
et  accipitur  Nodula  per  ipsam  petram, 
que  est  in  ipsa  Nodula  in  directo  trans- 
versa, et  postea  recte  vadit  per  marca- 
sium  usque  ad  mare.  Ibi  sunt  mirande 
aque,  videlicet  tria  marcasia  miro  modo 
ébullentia.  Alias  Noda  et  Nota,  si  credi- 
mus  Valesio  in  Notitia  Gali.  pag.  413. 
Nucetum  significat  ;  unde  Centinodium 
apud  Sugerium  de  Admini strattone  sua, 
vicus  non  procul  a  Sequana  et  Argento- 


NOD 


NOD 


NOE 


601 


lio,  qui  Centumnuces  dici  tur  in  vett. 
instruraentis.  Quod  autem  ibi  addit 
idem  Valesius,  Gallicum  None  aut  Noux 
Nucetum  esse,  nullo,  quod  sciam,  niti- 
tur  fondamento,  neque  hinc  dieta  esse 
credo  varia  Galliaruui  loca  in  Noue  de- 
sinenti a,  sed  a  Noa,  eo  quo  supra  expo- 
nitur,  significata .  Valesii  sententi» 
adversatur  ipse  Oentumnucum  vicus, 
qui  non  Ceninone  nostris,  sed  alias  Cent- 
nois%  deinde  Connoti, ac  tandem  corrupta 
voce,  Sanois  appellatur. 

*  2.  NODA,  Grex.  Stat.  Vallis-Ser.  cap. 
65.  ex  Cod.  reg.  4619.  fol.  117.  r°  :  Sub 
p(ana  librarum  trium....  prò  quaque  Noda 
pecudum.  Hinc 

*  Dare  in  Nodam,  Idem  quod  Dare 
in  socidam.  Vide  in  hac  voce.  Stat.  Ca- 
ri ubr.  lib.  3.  cap.  79  :  De  peccudibus,  de 
medietate  vel  Noda.  Decernimus  et  man- 
damus,  quod  si  aliquis  de  Cadubrio  de- 
derit  peccudes,  sine  fetas  vel  capras  ali- 
cui  in  Nodam ,  vel  ad  medietatem,  quod 
tales  peccudes  in  capite  trium  annorum 
dividantur,  videlicet  illse  de  medietate, 
et  quod  Mae  de  Noda ,  restituantur. 
Vide  Nodus  1.  eo  quo  apud  Isidorum 
sensu. 

|  NÓDATOR,  Qui  prò  rei  firmitate  No- 
dum  faciebat  in  corrigio  ex  Charta  pen- 
dente :  cujus  moris,  in  Vasconia  pr®« 
sertim  vigentis,  exempla  refert  Mabil- 
lonius  Dipi om.pag.  632.  ductaex  Chartis 
Monasterii  S.  Severi.  Sic  Petrus  de  01  b- 
jio  dedit  unam  culturam,  poste  a  vero 
Vicecomitissa  et  Ulnaldus  filius  affìr- 
marunt  factis  in  corrigio  Nodis.  Simiiiter 
in  Charta  donationis  fact®  per  quem- 
dam  Fort-Anerium  Vicecomitem  de 
Saltu,  circa  ann.  1130.  h®c  leguntur  : 
Horum  necnon  signo  donorum  ipse  Forto- 
Anerius  Nodum  in  hoc  corrigio  primus 
f ecity  et  alium  Nodum  Bruno  de  Saltu 
fraler  ejus  :  alios  deinceps  Nodos  idonei 
Barones.  Hujus  rei  teste»  fuerunt  Bonus- 
homo  Adurensis  Èpiscopus,  Ex  qua 
Charta  patet  Nodatores  esse  a  testi  bus 
distinguendos.  Conventus  Aquilani» 
Procerum  Burdigalae  habitus  ann.  1079. 
-apud  eumd.  Mabill.  ibid.  pag.  587  :  Isti 
sunt  Nodatores  ac  prxfatx  donationis  fir- 
matores,  etc. 

jNODATUS,  Nodus  calceamentis  ad 
«ornatum  annexus.  Synodus  apud  Mon- 
tempessulanum  ann.  1214.  in  Fragmen- 
tis  Steph anoti i  MSS.  tom.  10.  pag.  79  : 
Item  non  habeant  (Canonici  et  Monachi) 
<calceamenta  cum  Nodatis,  vel  aliter  aper- 
ta, sed  sint  clausa  et  alta  calceamenta 
eorum.  Vide  mox  Nodellus. 

NODELLUS.  Nodulus,  species  orna- 
menti virorum,  vel  f e  minar  um,  cujus- 
modi  fuit  Nodus  Militaris,  de  quo  mox, 
fibul®.  Vetus  Charta  in  Hist.  Vergia- 
censi  pag.  113  :  Insuper  dedit  eis  Domina 
<duos  equos,  et  4.  libras,  et  10.  solidos,  et 
Nodellum  aureum.  [Testamentum  Ada- 
laidis  ann.  978.  apud  Marten.  tom.  1. 
Anecd.  col.  97  ;  Rogo  ut  filza  mea  sit  inde 
Abbatissa,  (S.  Salvatoris  Narbon.)  et  ad 
ipsam  remaneant  ipsi  Nodelli  mei,  cum 
ipsos  mancusos  et  inaures.] 

*  Noiel  et  Nouel,  nostri s.  Joinvil.  edit. 
reg.  pag.  85  :  Et  y  avoit  (aux  robes) g rant 
foison  de  Noiaus  touz  cPor.  Stabil.  artif. 
Paris,  ibid.  in  Glossar.  :  Noiaus  à  robe 
que  on  fait  de  os,  de  cor  et  de  yvoire. 
Lit.  remiss.  ann.  1369.  ex  Reg.  100.  Char- 
toph. reg.  eh.  711  :  Jehan  Viart  s'estoìt 
pnns  injurieusement  audit  Jehan  le  Bou- 
cher  en  le  ferant  et  dessirant  les  Nouiaux 
de  son  mantel,  qu*il  avoit  vestii.  Nollure 
et  Noueleure, vulgo  Gamiture  de  boutons. 
Lit.  remiss.  ann.  1406.  in  Reg.  160.  eh. 
329:  La  suppliante  acheta  aussi   deux 


Noueleure8  d*argent  dorées.  Ali®  ann. 
1473.  ex  Reg.  195.  eh.  1018  :  Deux  Nollu- 
res  de  chaperon  ou  boutonneures  d*ar- 
gent,  valans  ensemble  cinquante  deux 
solz  et  demi  les  deux.  Un  de  Noler  et  Nou- 
ler,  Globulis  constringere,  vulgo  Bou- 
tonner.  Lit.  remiss.  ann.  1402.  in  Reg. 
157.  eh.  46  :  Une  fillette  commune,  vestue 
d'une  houppelande  longue  àgranscoudie* 
res  Nolées  au  poing.  Ali®  ann.  1408.  in 
Reg.  162.  eh.  181.  bis  :  Icellui  Jehannin 
fu  feru  de  ce  horion,  et  depuis  Jehan 
Rousselin  lui  disi,  Noule  toi  et  te  va  chauf- 
fer,  car  tu  es  tout  deslarré.  Vide  infra 
Nosca  et  Nucleatus. 

T  N0DFYR,  Ignis  accensus  fricando. 
Vide  Ned  fri. 

1  N0DITAS,  Nodatio,  nexus.  Statuta 
Guidonis  Episc.  Helen.  ann.  1340.  tom. 
3.  Concil.  Hispan.  pag.  599.  Hsec  est 
virga  de  radice  Jesse  absque  tortuosa 
Nodi  tate  culpx.  Mal  lem 

|  N0D0SITAS,  ut  apud  S.  Augustinum 
Confess.  lib.  2.  cap.  10  ;  Tortuosissima  et 
implicatissima  Nodositas.  Occurrit  haec 
vox  in  Concilio  Tolet.  VII.  inter  Hispa- 
nica  tom.  2.  pag.  541.  in  Vita  S.  Swi- 
berti  apud  Leibnitium  tom.  2.  Scriptor. 
Brunsvic.  pag.  223. 

*  N0D0SUS,  Impeditus,  ìntricatus, 
Gali.  Embarrasséy  compliquè.  Charta 
ann.  1180.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praeroonst.  col.  46  :  Quod  si  querela  eis 
gravis  visa  faerit  et  Nodosa,  adeo  ut 
alieno  suffragio  se  egere  coqnoverint,  etc. 
Nostris  Nouilleux  et  Nouìlu  alias,  prò 
Noueux,  nodos  us.  Lit.  re  miss.  ann.  1426. 
in  Reg.  173.  Chartoph.  reg.  eh.  397  :  Le 
suppliant  dessira  la  manche  de  la  robe 
dficellui  Douin  dudit  baston,  qui  estoit 
Nouilleux.  Alia  ann.  1454.  in  Reg.  182. 
eh.  124  :  Le  suppliant....  tenant  en  sa 
main  ung  baston  Noullu  à  pluseurs  brozy 
etc.  Nouteilleux,  apud  Math.  de  Couc.  in 
Carolo  VII.  pag.  697. 

«*N0DRIGAMENTUM,  Nodrimintal, 
Victus,  res  ad  victum  necessari®.  Tra- 
dit.  Sangall.  ann.  745.  apud  Neugart. 
Cod.  dipi.  Alem.  tom.  1.  pag.  21.  num. 
15:  Costa  me...  donare  Audemaro  abbati 
de  parvola  terra  mia  prò  mircete  mee  vii 
prò  sirvitium  sum,  vii  prò  Nodrigamen- 
tum,  quod  inter  vivo  servia  Audemaro,  et 
ille  me  notricet,  etc.  Infra  :  Pro  mercede 
mea  vel  prò  Nodrimintal  que  me  A  ude- 
maros  notricat. 

N0DSYR,  Indiculus  superstitionum  et 
paganiarum,  in  Concil.  Liptin.  ann.  743. 
apud  Lalandum  :  De  igne  fricato  de 
Ugno,  id  est,  Nodsyr.  [Leg.  Nodfyr.]  Vide 
Ned  fri. 

NODUA,  vel  Nodwa,  vox  Cambrì ca, 
Asylum,  protectio,  refugium,  Box  ho  mio, 
Nodded.  Occurrit  in  Legibus  Hoeli  Boni 
Regis  Walli®  cap.  10. 

1  N0DULA,  Parva  Noda.  Vide  ibi. 

-  N0DULATUS,  Nodulis  ornatus  et  dis- 
tinctus.  Conc.  Turon.  ann.  1277.  apud 
Maan.  pag.  75.  et  201  :  Ne  insuper  ipsi 
canonici  regulares  decolatos  aut  Nodula- 
tos  habeant  sotulares,  nisi  tres  nodos  ad 
minus  habeant  in  quolibet  solutori.  Vide 
Nodatus  et  Nodellus. 

1 NODULITAS,  Tuber.  Processus  de  B. 
Petro  Luxemburgo,  tom.  1.  Julii  pag. 
598  :  Sibi  super  venit  una  Nodulitas  ad 
modum  unius  avellanx. 

1.  NODUS,  seu  Nodi  societas,  Ordo  Mi- 
litaris 300.  Militnm,  institutus  a  Lu- 
dovico Tarentino  Rege  Sicili®sub  ann. 
1352.  ita  dictusquod  singuli  illius  Ordi- 
nis  Milites  Nodum,  seu  Nodellum  au- 
reum, gemmis  interstinctum  ad  pectus 
deferrent,  in  mutu®  amici  ti®  symbo- 
lum,  ut  ex  Matth®o  Villaneo  lib.  3.  cap. 


79.  et  ex  tractatu  MS.  de  insti tutione 
ejusdem  Ordinis,  docuimus  in  Historia 
nostra  Franco-Byzantina  lib.  8.  n.  13. 
Habetur  apud  Carolum  de  Lelis  in  Fa- 
mihis  Neapolitanis  sequens  Epita- 
phium  :  Hic  jacet  strenuus  Miles  Colu- 
tiu8  Bozzutus,  qui  fuit  de  societate  Nodi 
illustris  Ludovici  Regis  Sicilix,  quem 
Nodum  in  campali  bello  victoriose  dissol- 
vit,  et  dictum  Nodum  relegavit  in  Hieru- 
salem,  qui  obitt  anno  Dom.  1370.  etc. 

1  Nodus,  Isidoro  lib.  9.  Orig.  cap.  3. 
sect.  60.  proprie  est  densa  peditum  mul- 
ti tude,  sicut  turma  equilum  ;  Nodus  au- 
tem dictus  prò  difficullate,  quod  vix  pos- 
sit  resolvi. 

1  Nodus  in  corrigio  Chartarutn.  Vide 
Nodalor. 

1  2.  NODUS,  Vertebra.  Charta  ann. 
1341.  in  Reg.  72.  Chartoph.  reg.  eh.  250  : 
De  cervia  dare  consueverunt  domino  nos' 
tro  regi...  de  Nodo  aquarum  usque  ad 
renes.  Vide  supra  Aqua  6. 

*  3.  NODUS,  Globus,  ut  videtur,  Gali. 
Boule.  Hist.  Ratispon.  ad  ann.  1430. 
apud  Oefelium  tom.  2.  Script.  Rer.  Boi- 
car.  pag.  512.  col.  2  :  Tonitruus  tantus 
factus  est,  quod  cunctos  terruit  et  Nodum 
turris  magnse  in  pede  montis  Ratisponen- 
sis  dejecit  ;  Nodum  vero  turris  de  prope 
in  suburbio,  quse  dicitur  judicis,  accendit. 

N0DWERS,  Nood-Were,  Necessaria 
defensio,  apud  Kilianum.  Consuetudines 
Arkensis  vili®  ann.  1231.  in  Tabul. 
sancti  Bertini  :  Qui  se  defenderit  in 
necessitate,  quae  vulgo  dicitur  Nodwers, 
si  a  Chora  cognilum  fuerit,  non  cadet  in 
emendarvi. 

|  N0EGA,  Fundus,  imum,  a  Germanico 
Neìge:  quod  idem  significai  Adagi  um 
acnoribus  Alemanni®  et  Prussi®  poto- 
ribus  notum  : 

Qui  bibit  ex  Noegis,  de  Frischibus  incipit  ille  ; 
Cur  sic,  ai  quaeras  ?  Sic  lex  Prulbenica  sanxit. 

Hoc  est,  ut  in  Bibl.  German.  exponitur 
tom.  15.  pag.  73.  Qui  siccat  f  un  dum  cali- 
cis,  primus  ex  eodem  calice  rursum  re- 
pleto  bibit  ;  sic  enim  sanxit  lex  Prussi®  : 
cujus  hanc  afferunt  rationem,  quod  alias 
quidam  in  exhaustum  calicem  venenum 
injecerint,  ut  ex  eo  potentes  enecaren- 
tur.  Id  ut  caveretur,  lata  lex  vino  devo- 
tis  haud  ingrata. 

®  N0ELLUM,  Canaliculus,  quo  aqua 
fluvii  excurrit.  Charta  Guill.  Senon.  ar- 
chiep.  ann.  1176.  in  Chartul.  Guill.  abb. 
S.  Germ.  Prat.  fol.  193.  r°.  col.  1  :  Noel- 
lum  aquee,  quod  beatus  Germanus  titulo 
elemosinai  possidebat,  et  Reginaldus  aufe- 
rebat,  prxfatse  ecclesia  possidendum  adju- 
dicavimus.  Noellum  aquse  in  Secana  , 
ibid.  fol.  204.  r\  col.  2. 

*  N0ELLUS,  prò  Novellus.  Doctr.  Alex. 
de  Villa-Dei  : 

Scribere  clericulis  paro  doctrinale  Noellis. 

Ubi  Gloss®  :  Librum  dantem  doctrinam 
Novellis  clericulis. 

|  N0ERETUS,  Nux  arbor,  Gali.  Noyer. 
Charta  Stephani  Comitis  xn.  s®c.  :  In 
eleemosynam  delegavit  Ecclesia?,  videlicet 
B.  Marisa  de  Rupibus  duos  sextarios  nu* 
cium  de  Noereto,  Gali.  Noix  de  noyer,  ad 
discrimen  nucularum  seu  avellanarum. 

<*  N0ERIUM,  Nux,  arbor.  Charta  ann. 
1268.  in  Chartul  S.  Maglor.  eh.  138: 
Cum...  orta  esset  materia  qumstionis  super 
duobus  Noeriis,...  super  eo  videlicet  quod... 
volebant  eradicare  vel  eradicavi  facere 
dieta  duo  Noeria,  etc.  Nouerdier,  eodem 
sensu,  in  Lit.  remiss.  ann.  1396.  ex  Reg. 
149.  Chartoph.  reg,  eh.  290  :  Pierre  Len- 
gloys  de  une  serpe  avoit  copez  ou  jardin 
dudit  exposant  pluseurs  arbres,  c'est  as" 

76 


602 


NOG 


NOI 


NOL 


savoir   Nouerdiers  ou  jorrassiers.  Vide 

!  NOERIUS ,  Idem  quod  Noeretus. 
Charta  venditionis  ann.  1276.  e  Chartul. 
minori  S.  Benigni  Divion:  Super  le 
paleton  situm  super  le  Noyer  et  super  die- 
tum  Noerium..,  et  super  unum  Noerium 
situm...  in  campo.,,  qui  fùitpatris  Johan- 
nis  Omairot  usque  ad  Noerios  Constantii. 

T  NOERUS,  Nge()ó<;,  Intel lectualis.  Ter- 
tull.  adv.  Valentin,  cap.  20  :  Coelos  Noe- 
ros  deputante  eosque  Angelos  faciunt. 

NOFFUS ,  Naufus.  Gloss.  Pithoei  : 
Naufo  ,  sarcofago  ligneo,  quibusdam, 
quod  navis  formam  refera t,  quae  Francis 
ri  ostri  s  olim  Nau  dieta.  Lex  Salica  Ut. 
17,  §  1  :  Si  quis  mortuum  hominem,  aut 
in  Noffo,  aut  in  petra,  quae  vasa  ex  usu 
Sarcophagi  dicuntur,  super  aliurn  mise- 
rit.  Edit.  Heroldi  tit.  17.  §  4.  habet  in 
offo;  Ut.  57.  §  4.  Naufo  habetur,  ut  et 
apud  Gregorium  Turon.  de  Gloria  Con- 
fess.  Sancta  corpora  pallis  ac  Naufis 
exornata:  sic  enim  vett.  Cod.  praeferre 
observant  viri  docti.  Leges  Henri  ci  I. 
Hegis  Angl.  cap.  83:  Si  quis  corpus  in 
terra,  vel  noffo,  vel  petra,  vel  pyramide, 

vel  structura  qualibet  posi  tum e/fodere 

praesumpserit.  [«*  Vide  Graff.  Thesaur. 
Ling.  Frane,  tona.  1.  col.  1052.  voce 
NoffA 

*  Forte  leg.  Toffus,  ut  Iegitur  in  Cod. 
Estensi  Leg.  Salicse,  teste  Muratorio 
tom.  1.  part.  2.  Script.  Ital.  quod  sarco* 
phago  satis  co n veni t.  Vide  Tufus. 

*  NOGADERA,  Nogàderia,  Nucetum, 
ager  nucibus  consitus  ;  Noueroie  ,  in 
Charta  ann.  1340.  ex  Chartul.  abbat. 
Boni  portus.  Invent.  ann.  1476.  exTabul. 
FI  amar.  :  Item  plus  unam  Nogaderiam 
sive  Nogadera  ultra  riperiam  Loti,...  loco 
vulgariter  vocato...  la  Nogareda  de  Ma- 
delham.  Vide  Nogareda. 

NOGAREDA,  Nucetum,  Nogarede,  De- 
cita nis,  Nochiere  aliis.  Charta  fundatio- 
nis  Abbati»  Vabrensis  ann.  23.  Caroli 
C.  apud  Catellum  in  Corniti b.  Tolosan. 
pag.  69  :  Villam  cujus  vocabulum  est  Va- 
ber,  cum  omni  integri  tate  et  Vedotio,  si- 
militer  Biarcio,  similiter  Nogareda,  simi- 
Hter  et  in  Tamesca,  in  villa  quae  dicitur 
Betianus,  vineas  nostras  quas  Leotgarius 
ibi  construxit.  [Hic  est  loci  nomen  pro- 
prium.J 

1.  NOGUERIA,  Idem  quod  Nogareda. 
Charta  Occitanica  ann.  1213.  in  49.  Re- 
gesto Philippi  Pulcri  Tabularli  Regii 
Ch.  91:  Itera  sex  quartonatse,  et  quarta 
pars  quartae  partis  alterius  quartonatse 
terree  obliali s,  cum  quadam  borda,  et 
quadam  mota,  et  Nogueriis  ibi  existen- 
tibus. 

SKir  Malim  Nogueriis  a  Noguerius,  quae 
sit  ipsa  arbor  Nux  dieta,  quam  a  Nogue- 
ria,  Nucetum,  deducere  :  quod  innuunt 
voces  subsequentes. 

1  Nogarius,  Nux,  Gali. Noyer, Provine. 
Nougicier.  p  Nouguié.]  Charta  ann.  6. 
regnante  Radulfo  Rege  Alamandorum, 
ex  Chartul.  Eccl.  Apt.  fol.  120:  Cedi- 
mus...  clausam  de  vinea  superiore  cum 
ipsos  Nogarios  et  ipsas  salices. 

1  Nogebius,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1312.  ex  Archivo  S.  Victoris  Massil. 
Armar.  Din.  n.  46.  data  dicitur  in  cime- 
terio  B.  M.  subtus  Nogerios. 

*  Charta  ann.  1317.  ex  schedis  Pr.  de 
Mazaugues  :  Quod  dieta  dornus  S.  Andre» 
seu  podium  totum,  in  quo  dieta  domus 
est  situata,  usque  ad  Nogerium  seu  nucem, 
quas  est  prope  iatroitum  seu  gradarium, 
per  qu&d  ascenditur  ad  dictam  domum, 
et  recta  linea  descendendo  a  dicto  Nogerio 
seu  nuce  usque,  et  e.  Pariag.  in  ter  reg. 
et  abb.  Gemondi  ann.  1322.  in  Heg.  65. 


Chartoph.  reg.  ch.  53  :  Si  sint  ibi  Nogerii, 
mediam  partem  nucum  excussarum  vel 
colìectarum  adpedem  seu  radicem  Nogerii 
reddant. 

*  Noguerium,  Eadem  notione.  Charta 
ann.  1035.  ex  Tabul.  S.  Vict.  Massil.  : 
Unam  arborem,  quae  est  prope  condami- 
namy  quae  vocatur  Noguerium,  dono.  Vide 
infra  Nucarius2. 

*  Noguerius,  Noguerrus,  Pari  intel- 
lectu.  Lit  remiss.  ann.  1352.  in  Reg.  81. 
Chartoph.  reg.  ch.  400  :  Transeuniibus 
ipsis  subtus  aut  prope  quemdam  Nogue- 
rium, idem  supplicans  unum  lapiderà  prò 
habendo  de  nucibus  in  dicto  Noguerio 
jactavit.  Stat.  prò  arte  parator.  pannor. 
Carcass.  renova ta  ann.  1466.  in  Reg.  201. 
ch.  121  :  Item  quod  nulluspossit...  tingere 
sive  tingi  facere  aliquos  pannos...  cum 
escorcia  nucis  seu  Noguerri.  Noè  et  Noul- 
lon  appellari  videtur  viridis  nucis  cortex, 
in  Lit.  remiss.  ann.  1402.  ex  Reg.  157. 
ch.  241  :  Laquelle  femme  avoit  mis  au 
four  bannal  certaine  quantità  de  Noez  ou 
Noullons  de  noiz  à  faire  de  Vuille  pour 
les  faire  saicher. 

T2.  NOGUERIA,  Plumbeuscanaliculus, 
Gali.  Noquet.  Processus  criminal is  MS. 
Roberti  Comitis  Atrebat.  fol.  25.  e  Bibl. 
DD.  Chauvelin  Custodis  Sigillorum  Reg.: 
Elle  étoit  monlée  en  haut  en  une  échielle 
pour  mettre  led.  coffret  ou  lesd.  lettres  et 
mucier  jouxte  la  Noguierre  ou  goutliere 
de  lad.  maison. 

*  N0HA,  Locus  pascuus  et  aquis  irri- 
guus,  idem  quod  Noa  1.  Vide  in  hac 
voce.  Charta  ann.  1261.  ex  Chartul.  S. 

Sulnit.  Bitur.  :  Sarto  de  Vallibus de- 

dit  in  eleemosinam  ecclesia?  B.  Mariae  de 
Acheriis  quamdam  Noham  sitam  inparo- 
chia  de  Nonesto  Sarloniz. 

*  N0IARIUS,  Nucetum.  Charta  ann. 
1108.  ex  Chartul.  S.  Hugon.  episc.  Gra- 
ti anopol.  :  Gaufredus...  habet  terram  de 
Colongis,  ubi  est  Noiarius.  Vide  Nojeria. 

*  NOIERETA,  Idem  quod  supra  Noha, 
nostris  Noeraye.  Charta  Guar.  de  Veni- 
siaco  ann.  1140.  in  Chartul.  Pontiniac. 
Ch.  66  :  Ab  occidentali  parte  rivi  usque 
ad  Noieretas,  etc.  Lib.  censual.  terree 
d'Estilly  ann.  circ.  1430.  ex  Cod.  reg. 
9493.  fol .  4.  r°  :  Quatre  soulz  assis  sur  le 
herbergement  de  la  Barre-Dieu  et  sur  les 
terres,  Noerayes,  via  ne  s  et  vergiers  ap- 
partenants  audit  herbergement.  Hi  ne 
diminutivum  Noette ,  in  Lit.  remiss, 
ann.  1373.  in  Reg.  105.  Chartoph.  reg.  ch. 
43  :  Icellui  Drion  un  baton  en  sa  main 
encontra  ledit  Jehan  tout  seul  en  une 
Noette.  Aliud  vero  est  Noerie,  A  qua  ni- 
mirum  profluens  et  abundans,  in  Charta 
ann.  1328.  ex  Reg.  65.  2.  ch.  4  :  Et  se  y  a 
Noeries,  ou  cretine  d'yaue  y  venoit  en  cas 
periilous,  li  religieux  le  porroint  torner  à 
aler  entre  leur  dous  portes  pour  leur  dom- 
mage  eschiver. 

1  NOJERIA,  ut  Nogueria,  Nucetum. 
Charta  ann.  1022.  apud  Menest.  in  Pro- 
bat.  Hist.  Lugdun.  pag.  vii.  col.  2  :  Per 
vetulas  cappas  Nojeriarum,  quae  sunt 
juxta  piantata  Burciaci,  et  per  Nojerias 
quae.  sunt  juxta  mansionem  Gislandi. 

1  NOIM.  Acta  S.  Turiani  tom.  3.  Julii 
pag.  617  :  Omnes  ergo  tam  laici  ephibati, 
quam  clero  Noim  una  voce  gratulantes, 
tolo  ore  et  corde  glorificaverunt  Deum. 
Lectio  mendosa,  quae  varie  posset  emen- 
dari.  1°.  prò  Clero  Noim,  restituì  posset 
eteronomi.  Vide  Cleronomus.  2°.  iegi 
posset  Clerici  Noim,  posito  vocem  hanc 
Noim  esse  prò  Noel,  Acci  ama  tio  Iaetan- 
tium,  de  qua  in  Natale.  3°.  Denique  prò 
Clero  Noim,  corrigi  posset  Clerici  Nautse, 
hancque  lectionem  bine  reor  esse  proba- 
biliorem,  ut  quemadmodum  laici  ephi- 


bati vel  potius  epibati,  ita  clerici  nautm 
vocabantur,  ut  supra  dictum  in  Epibati. 

*  NO  10.  Inquisii,  forestae  de  Lyons  in 
Reg.  34.  bis  part.  2.  Chartoph.  reg.  fol. 
118.  r°.  col.  1  :  Robertus  de  Pissiaco  ha- 
bet,.. mortuum  bo&cum  ad  ardendum,  ad 
Noionem  vel  ad  Rerum.  Forte  loca  quae- 
dam  forestae  nominibus  suis  hic  appel- 
lantur. 

*  1.  N0IS,  Idem  quod  Noa  1.  Locus 
pascuus  et  aquis  irriguus.  Charta  Hugon. 
episc.  Autiss.  ann.  1146.  in  Chartul. 
Pontiniac.  ch.  19.  :  Extra  fossatam  tres 
pecias  terree,  unam  ante  Noem  Ysam- 
bardi,  etc.  Rursum  occurrit  in  Ch.  ann. 
1156.  ibid. 

*  2.  [N0IS,  NUS.  [Mens,  graecis,  vo>5c, 
Dief.J 

*  N0ISIA,  a  Gallico  Noise,  Altercatio, 
rixa,  contentio.  Privi  I.  cu  rise  Rem.  fol. 
8.  r°.  ex  Bibl.  reg.  :  Registri  autem  offi- 
cium  odibile  est  ultra  modum,  super  om- 
nia etiam  servilia  opera,  ponderosum  ;  et 
(fui  ipsum  exercet  satis  habet  hujusmodi 
m  colo  :  asinus  enim  est  curias,  et  talis  de- 
bet  esse  quod  patienter  sustinere  valeat 
clamor es,  Noisias,  jurgiat  mìnas,  rixas, 
convitia,  etc.  Hi  ne  Noiser  et  Noisier,  Al- 
tercar!, ri x ari,  et  Renoisier,  Rixam  ite- 
rare. Lit.  remiss.  ann.  1375.  in  Reg.  107. 
Chartoph.  reg.  ch.  376:  Le  suppliant  res- 
pondi  qu'U  ne  vouloit  point  rioter  ne  Noi' 
sier.  Aliae  ann.  1401.  in  Reg.  157.  ch.  42  : 
Commenca  icellui  Perrin  à  Renoisier  et 
rioter  audit  Jehan  de  Neully  comme  de- 
vant,  et  en  Noisant,  ainsi  qu'ilz  se  déba- 
toient  ensemble,  etc.  Un  de  Noisif,  prò 
Querelleur,  qui  cherche  Noise,  Rixosus,  ad 
jurgia,  proclivis,  in  Lit.  remiss.  ann. 
1408.  ex  Reg.  163.  ch.  95  :  Icellui  Francois, 
qui  estoit  moult  rigor eux  et  Noisif,  etc. 

*  Noysium,  Eodem  intellectu.  Charta 
officiai.  Autiss.  ann.  1338.  in  Reg.  72. 
Chartoph.  reg.  ch.  40  :  lncozpit  fortius 
clamare  et  sibi  dicere:  Surgatis  ex  parte 
diaboli,...  secum  duxit  seu  duci  fecit  tres 
eauos,  quandam  quadrigam  cum  hoc  Noy- 
sio  ipsorum,  etc. 

1  N0EA,  Idem  quod  Nocd,  Modus  agri 
seu  agellus,  ab  Anglico  Nook,  Angui  us. 
Charta  ann.  5.  Edwardi  III.  Regis  Angl. 
apud  Blount  in  Nomolexico  v.  Nok:  Ego 
Johanna  qu&  fuiuxor  Walteri  le  Blount... 
tradidi...  Henrico  Adams  unum  mes,  et 
unam  Noham  terree  cum  pertin.  in  villa 
de  Momele. 

NOLA.  Ugutio  et  Joan.  de  Janua  : 
Nola  civitas  Campanise,  et  hinc  Nola,  il- 
lud  tintinnabulum  quod  appendi  tur  collis 
canum,  vel  pedibus  avium,  vel  aliud,  quod 
appenditur  frsenis  et  pectoribus  equo- 
rum... et  dicitur  a  Nola  civitate,  quia  ibi 
primum  inventum  et  factum  fuit  tale 
instrumentum  ;  et  ampliato  nomine  inve- 
nitur  Nola  prò  quolibet  parva  campana, 
vel  prò  campanella  ref ectoni.  Anselmus 
Episcopus  Havelbergensis  lib.  3.  Dialog. 
cap.  16  :  Signa  Ecclesia?,  quae  in  Campa- 
nia apud  Nolam  civitatem  primo  inventa 
sunt,  unde  et  Nola  Campana  vocantur. 
Vox  non  omnino  nupera.  Avienus  de 
cane  : 

Hunc  dominus,  ne  quem  probitas  simulata  laleret, 
Jusserat  in  rabido  gutture  ferra  Nolam. 

Ita  porro  campanulas,  seu  minores  cam- 
panas  vocant.  Walafridus  Strabo  libro 
de  Reb.  Eccles.  cap.  5:  Minora  vero 
(vasa)  quae  et  a  sono  Tintinnabula  vocan- 
tur ,  Nolas  appellant ,  a  Nola  civitate 
Campanise,  ubi  eadem  vasa  primo  sunt 
commentata.  Chronicon  Montis  Sereni 
ann.  1128  :  Nolam  cujus  sìgno  homines 
solent  eleemosynam  petere.  Fridericus  IL 
Imp.  lib.  2.  de  Arte  venandi  cap.  41.  de 


NOL 


NOM 


NOM 


603 


campanula  quae  fai  con  um  pedibus  alli- 
gar! solet  :  Seguitar  de  campanella,  qua 
etiam  Nola  dicitur,  etc.  [Vita  S.  Hiltrudis 
Virg.  saec.  3.  Benedici,  part.  2.  pag.  438  : 
Nolarum  audiri  coepit  sonus,  quae.  feretro 
S.  Virginia  ante ferebantur A 

*  Glossar.  Lai.  Gali,  ex  Cod.  reg.  7692: 
Nola,  Eschelette. 

Ita  pariter  appellant  Scriptores  cam- 
panulam  quae  m  refectorio  ad  mensam 
Abbatis  appenditur,  qua  is,  vel  lectionis, 
vel  convivi i  flnem  significai.  Nola  refec- 
torli,  dicitur  in  Statutis  Ordinis  de  Sem- 
vringham  pag.  770.  et  sedere  ad  Nolam 
in  refectorio,  est  Abbatis  ibidem  munus 
exercere  in  libro  Ordinis  S.  Victoris 
Parisiensis  MS.  cap.  17.  Constilut.  Or- 
din.  Praedicat.  Dist.  1.  cap.  5.  §  1.  in 
Usibus  Antiq.  Ordinis  Cisterciensis  ca- 
pit.  80.  111.  112.  et  in  Institutionibus 
Capitili,  gener.  ejusdem  Ordinis  cap.  60. 
Vide  eosdem  usus  cap.  77.  79.  106.  [Sta- 
tata ejusd.  Ordinis  ann.  1134.  apud 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  1243.  Alia 
ann.  1195.  ibid.  coi.  1283.  Capitulum  ge- 
nerale Ordinis  Praedicat.  ann.  1257.  ibi- 
dem co!.  1717.]  Vita  S.  Willelmi  Abbatis 
Roshildensis  n.  20  :  Willelmus  animatus 
zelo  Ordinis,  et  amore  justitix,  post  in* 
gressum  refectorii,  prassamptorem  illum 
(Priorem)  a  Nola  submovit,  et  Subpriorem 
adhibuit.  Exstant  apud  Can isiàm  hi 
versus  antiqui  in  Nolam  Capituli  : 

Praeceptor  fratres  hoc  aleno  convocai  omnes, 

Esemplo  Domini  cuna  lavil  unda  pedes. 
Necnon  consiti  um  constai  si  forte  gerendum, 

Hoc  moniti  signo  conveniunt  subito. 
Laudibus  et  noctis  interdum  rite  peractis, 

Captamus  sommim,  si  dederit  sonilura. 
Coeperit  et  radiis  Phcebus  conspergere  lucerei, 

Hoc  resonanle  sopor  ocius  omnia  abìt. 

Eadem,  de  qua  Caesarius  lib.  7.  cap.  19  : 
Nocte  quadam  putans  in  oratorio  Nolam 
ad  matutmas  esse  pulsatam.  Lib.  9.  cap. 
51  :  Wido  Cardinalis  aliquando  Abbas 
Cisterciensis  cum  missus  fuisset  Coloniam 
ad  confirmandum  electionem  Otlonis,  bo- 
nam  illic  consuetudinem  instituit  :  prae- 
cepit  enim  ut  ad  elevationem  hostise,  om- 
nia populus  in  Ecclesia  ad  sonitum  Nolas 
veniam  peteret,  sicque  ut  ad  calicis  bene- 
dictionem  prostratus  jaceret.  [Ermenri- 
cus  Augiensis  apud  Mabill.  tom.  4.  Ana- 
lect.  pag.  336  :  Ita  ut  noctu  ante  tinni- 
tum  Nolas  hunc  versum  cantaret  ante  me  : 

0  alumne  tuos  comprìme  luclus.] 

Nolam  etiam  cum  majori  campana  con- 
fundit  Flodoardus  lib.  2.  Hist.  rem.  cap. 
12.  [Giraudus  in  Vita  S.  Johannis  Va- 
lentin. Episc.  apud  Marten.  tom.  3. 
Anecd.  col.  1699:  Nolis  sonantibus  ad 
altare  Dei  Genitricis  Te  Deumlaudamus 
darà  voce  canendo  pervenite]  Nolam  de- 
nique  in  Monasteriis  pulsan  ait  Beletus 
cap.  86.  seu  ut  habet  Durandus  lib.  1. 
Rationalis  cap.  4.  n.  11.  in  Choro. 

Nolula,  seu  Dupla,  Campana,  quae 
in  horologio  pulsatur,  inquit  Beletus 
cap.  86.  et  ex  eo  Durandus  lib.  1.  Ra- 
tion.  cap.  4.  n.  11. 

Nolarium  ,  Campanarium.  Charta 
ann.  894.  tom.  4.  Miscellan.  Baluzii  : 
Sicque  veniens  Ludermus  Tullensis  Epis- 
copus  od  eundem  locum,  Nolarium  ipsius 
capelli  evertit,  campanas  cum  vestibus 
sacerdotalibus  secum  detulit,  ipsam  capel- 
lam  anathemathizavit,  secundum  Eccle- 
siasticam  auctoritatem,  omnesque  qui  ad 
praedictum  locum  deinceps  attendere ntì  a 
liminibus  Ecclesia  Catholicae  repulit. 

T  NOLENTIA,  utmoxtfoJimtas.Tertull. 
lib.  1.  Adv.  Marc.  cap.  15  :  Ira,  discor- 
dia, odium,  dedig natio,  indig natio,  bilis, 
Nolentia,  offensa. 


1  N0LISATI0,  Noltzamentum,  Con- 
ductio  navis,  a  naulo  praestando.  Noliza- 
mentum  duarum  galearum,  in  Charta 
Massi  1.  ann.  1344.  Nolisatio,  in  alia  ann. 
1317.  Vide  supra  Naulizare. 

*  N0LLE  Alicujus  habere,  Recusari, 
Gali.  Etre  refusè.  Helgald.  in  Roberto 
rege  tom.  10.  Collect.  Histor.  Frane, 
pag.  113  :  Ut  in  his  qu&cumque  volui 
nunquam  ejus  habuerim  Nolle. 

1  N0LULA,  Parva  Nola.  Vide  in  hac 
voce. 

N0LUNTAS  ,  cui  opponi  tur  voluntas. 
Glossae  Arabico  Lat.  :  Noluntas,  ab  eo 
quod  nolumus.  [Papias  :  Noluntas,  ab  eo 
quod  nolumus,  sicut  voluntas,  ab  eo  quod 
volumus.]  Utitur  sanctus  Augustinus 
lib.  14.  de  Civit.  Dei  cap.  6.  [et  Auctor. 
Dìalogi  inter  Cluniacensem  et  Cister- 
ciensem,  apud  Marten.  tom.  5.  Anecd. 
col.  1618.1 

1 1.  N0LUS,  prò  Nola,  Campanula.  Bu- 
schi us  de  Reform.  Monast.  apud  Leib- 
nitium  tom.  2.  Scriptor.  Brunsvic.  pag. 
870  :  Ccena  finita  cum  omnes  a  comes* 
tione  cessassenl,  Nolum  contra  me  super 
mensam  pendentem  ad  unum  latus  pa- 
rumper  tetigi,  ut  sonum  dar  et. 

2.  N0LUS,  Qui  sperni t,  nec  vult,  con- 
temptor.  S.  Columbanus  Instruct.  14  : 
Amator  mediocriumf  Nolus  opum,  animi 
depressor,  eie. 

NOMEN.  Nominis  Impositio.  Lex  Ri- 
puar.  Ut.  36.  §  10  :  Si  quis  parium  in  fe~ 
mina  inter fecent,  seu  natum  priusquam 
Nomen  habeat,  100.  sol.  culp.  jud.  Leges 
Henri  ci  I.  Regis  Anglor.  cap.  70  :  Siin- 
fans  occidat  vel  occidatur,  sive  Nomen  ha- 
beat, sive  non  habeat,  piena  wera  conjec- 
tetur.  Romanos  maribus  nono  die  a 
nativitate,  feminis  octavo  nomen  impo- 
suisse,  auctor  est  Plutarchus  in  Proble- 
mat.  Neque  multo  aliter  Graeci,  ut  ex 
Aristotele,  Aristophane,  et  Polluce  cons- 
tat.  De  his  Nominalibus,  vel  7uep\  ovo|ia- 
To8e<ria<;,  multa  viri  docti  congessere  ; 
atque  in  his  Casaubonus  in  Notis  ad 
Capitolinum,  et  ad  Persii  Sat.  2.  Menar- 
dus  ad  librum  Sacrament.  Gregorii 
Magni  pag.  98.  Goarus  ad  Eucholog. 
pag.  322.  323.  et  Meursius  1.  parte  Exer- 
cit.  Cri  tic.  pag.  182.  Vide  Leges  Pres- 
byterorum  Northumbrensium  sub  ann. 
977.  cap.  10.  et  Simocattam  lib.  8. 
cap.  13. 

*-  Nomen,  prò  Persona,  ex  forensi  usu 
saeculi  iv.  ut  observant  docti  Hagiogra- 
phi  ad  Acta  SS.  Donat.  et  Rogat.  tom. 
5.  Maii  pag.  280.  col.  2.  et  pag.  281.  col. 
2  :  De  Sfornine  tuo,  Donatiane,  currente 
relatione  comperimus,  quod  Jovem  vel 
Apollinem...  non  solum  contumaciter 
adorare  recuses,  sed  etiam  blasphemiis... 
infame».  Occurrit  praeterea  tom.  6.  Sept. 
pag.  582.  col.  1. 

Nomina.  Mutari  in  Conflrmatione 
possunt,  ex  Constitut.  Odonis  Episc. 
Parisiensis  cap.  4.  §  4.  etc. 

<*  Hujus  moris  testis  est  Charta  ann. 
1173.  in  Chartul.  Clarifont.  eh.  65  :  Gui- 
ricia,  quss  postea  Agnes  in  Confirmatione 
vocata  est,  etc.  Vide  in  Patrinus  et  Te- 
nere 2. 

Summos  Pontifìces  nomina  mutare 
consuevisse  notum  est,  quod  Sergium 
Papam  primum  fecisse  scribunt,  quod 
Os  porci  vocaretur.  Vide  Michaelem  Sco- 
tum  lib.  4.  Mensae  Philosophicae  cap.  25. 
et  alios. 

Nomen  etiam  mutabant  Monachi  :  quod 
in  aiiquot  Ordinibus  Ecclesiasticis  etiam 
hodie  in  usu  est.  Chronicon  Malliacense 
ann.  1080  :  Hoc  anno  perfectus  est  introi- 
to* Monasterii,  (sancti  Maxentii)  sicut 
'  scribitur  in  versibus  : 


Arca  circarum  cela  tur  tempus  earum, 
Anni  tunc  mille  Christi  sunt  80. 
Islam  confratres  aulara  domino  faciente, 
Ad  Christian)  precibus  ducat  Maxentius  alimi», 
Qui  prius  Adjulor  Baplismi  lege  vocatua, 
Post  me  noscatur,  Maxentius  ultro  vocatur. 

Vide  Procopium  lib.  1.  Persie,  cap.  25. 

Nomina  personarum  interdum  muta- 
bantur,  cum  ea  commode  efferri  non  po- 
terant  ab  ea  natione,  ad  quam  vel  nuptia- 
rum  vel  alterius  occasionis  gratia  sece- 
debant.  Liber  de  fundatione  Monasterii 
Gozecencis  ann.  1088  :  Hasc  proprio  no- 
mine dieta  fuit  Hilaria  ;  ned  quia  lingua 
Theutonica  non  facile  promit  Latina  vo- 
cabula,  nomen  mutavit  Uda, 

Solenne  etiam  fuit  Graecis  Byzantinis, 
et  praesertim  ipsis  Augustis,  cum  ex 
Latinorum  gente  uxores  sibi  adscisce- 
rent,  earum  nomina  mutare.  Ita  Joan- 
nis  Coraneni  uxor,  Ladislai  Hungariae 
Regis  filia ,  quam  Pyriscam  vocant 
Thwroczius,  Bonflnius,  Pistorius  ;  et 
Bertha  Conradi  Imp.  filia  Manueli  , 
Joannis  filio  nupta., Irenes,  et  Agnes  Lu- 
dov.  VII.  Franciae  Regis  filia  Alexii 
Comneni  conjux,  Annae  nomine  donatae 
sunt.  AJiaejuscemoris  exempla  subinde 
suggerimus  in  Familiis  Byzantinis , 
quae  hic  referre  non  patitur  Glossarli 
insti  tu  tu  m.  Quod  quidem  ii  non  tam  ob 
nominum  exoticorum,  et  quae  aegre  ef- 
ferre  vix  possent,  dissonantiam,  facti- 
tabant, quam  quod  in  iis  Latinae  originis, 
atque  adeo  cultus  Romani  notam  ora- 
nem  abolere  studerent  :  adeo  ut  prius- 
quam in  man  us  convenirent  :  ite- 
rati baptisrai,  in  quo  nomina  dari  vel 
mutari  consueverant,  speciem  quodam- 
modo  in  Latinis  uxoribus  adumbrarent, 
quod  certe  Graecis  olim  objectum  ab 
Anselmo  Episcopo  Havelbergensi  lib.  3. 
Dialog.  cap.  21  :  Sicut  audio,  consuetudo 
apud  vos  est,  ut  si  quando  Gr&cus  uxo- 
rem  Latinam  ducere  voluerit,  sicut  ple- 
rumque  fit,  et  sicut  etiam  inter  personas 
Augustales  saspe  factum  esse  dignos citar, 
quod  prius  oleo  sancii fìcato  in  vate  aliquo 
infuso  eam  perfunditis,  et  per  tolum  cor- 
pus lavatis,  et  sic  demum  quasi  in  ritum 
et  leaem  vestram  transiens  matrimonio 
copulalur  :  quod  quare  fiat,  si  tamen  fit, 
oppido  scire  vellem  ;  videtur  enim  qui- 
dam forma  esse  rebaptizandi,  etc.  Sed  et 
re  vera  Latinos  rebaptisasse  objectum 
Graecis  a  Leone  IX.  Papa,  ut  in  Edicto 
Michaélis  Cerularii  Patriar.  Constanti- 
nopol.  de  projecto  pittacio,  apud  Allat. 
de  libr.  Eccl.  Graecor.  pag.  167  :  'Q;  o\ 
'Apetavoi  àva6aim£ou<nt  Toy;  ev  ovó|iaTt  tyj; 
ccylccq  Tptafioq  éeéaitTiajtivou;,  xa\  (idcXiara 
Toy;  AaTcvou;. 

Propter  Nomen  Pati,  id  est,  prò  no- 
mine Christi  :  ita  usurpant  Tertul.  lib. 
de  Resur.  carn.  etS.  Cyprian.  Epist.  52. 
54.  57. 

Nomen  Dare  dicebantur  baptizandi. 
Epist.  3.  CI  e  mentis  PP.  :  Accedat  autem 
qui  vult  ad  Sacerdotem  suum,  et  ipsi  det 
Nomen  suum,...  ut  tribus  mensibus  jam 
consumptis  in  die  festo  possit  baptizari. 
Historia  ejusdem  S.  Clementis:  Credidit 
enim  Sisinnius  cum  otnni  domo  sua,  et 
dato  nomine,  proximo  Paschate  futuro 
baptizatus  est.  Siricius  PP.  in  Epist.  ad 
Himerium  cap.  2  :  Quibus  solis  per  an- 
num  diebus  ad  fidem  confluentibus  gene- 
ralia  baptismatis  tradì  convenit  Sacra- 
menta, his  duntaxat  electis,  qui  ante  40. 
vel  eo  amplius  dies  Nomen  dederint,  etc. 
Concili  um  Carthag.  IV.  can.  85  :  Bapti- 
zandi Nomen  suum  dent,  etc.  Hincmarus 
Remensis  Arch.  in  Concilio  Suessio- 
nensi  ann.  853.  act.  1  :  Legum  Ecclesias- 
ticarum  consuetudo  et  auctoritas  talis  est, 


604 


NOM 


NOM 


NOM 


ut  in  causis  gestorum  semper  scripturam 
requirant  :  adeo  ut  qui  ad  sacrum  fontem 
accedit,  suum  dare  Nomen  praecipiatur. 
Timotheus  Patr.  Alexandr.  in  Respon- 
SÌS  Canon icis  :t  'Eàv  yuvY)  x<rcY)xou|iévT|  8é- 
Swxe  tò  #vo|ia  ayTTjC  t'va  9wxio69j,  etc.  Con- 
cilium  CP.  sub  Menna  Act.  5.  meminit 
Stephani  Diaconi ,  qui  ràc  rcpoa^opias 
t&v  eie  tò  6etov  6àim<ma  TCpoatóvcwv  eyypa- 
9eiv  tetayiiévo;  erat.  Ordo  Roman  us  :  Ut 
autem  ad  Ecclesiam  venerint,  quarta  fe- 
ria (quartae  hebdomadae  Quadragesimae) 
fiora  tertia  scribantttr  Nomina  infantum, 
vel  eorum  qui  ipsos  suscepluri  sunt,  et 
Diaconus  clamet,  dicens  ,  Catechumeni 
procedant  ;  et  vocentur  infante»  ab  Aco- 
lito in  Ecclesiam  per  nomina  vel  ordinem, 
sicut  scripti  suntf  etc.  Ad  de  lib.  1.  Sa- 
crarci. Eccles.  Rom.  cap.  26.  29.  At  nos- 
terioribus  saeculis  nomina  dèmum  im- 
ponebantur  in  ter  ipsa  Baptismi  solem- 
nia,  ut  colligitur  ex  Theophane  pag. 
341.  quod  multis  docet  Menardus  ad 
li  or.  Sacrament.  Gregor.  pag.  98. 99.  quo 
referri  de  ben  t  ista  ex  libro  Dodanae  ma- 
nuali cap.  7  :  Haec  verba  a  me  Ubi  directa 
lege,  intellige,  et  opere  compie,  fratrem- 
que  tuum  parvulum,  cujus  modo  inscia 
sum  Nominis,  cum  baptismatis  in  Christo 
(non)  acceperit  aratiam,  Insinuare,  nu- 
trire, amare.  Ubi  in  Edi  ti  on  e  Mabillonii 
vox  non  deest,  quae  addi  debuit.  Secus 
tamen  usurpatur  a  Graecis,  ut  est  in  Eu- 
chologio  pag.  320.  Vide  Pagani. 

Nomen  Purum.  In  capitulis  Àdal- 
hardi  Abbatis  caput  39.  De  puris  Nomi- 
mbus  inscribitur,  nullo  alio  indicio. 

*  Per  Nomen,  Nominati  m.  Confirm. 
Chartae  Ludov.  VI.  ann.  1122.  per  Caro- 
lum  IV.  ann.  1324.  in  Reg.  62.  Chartoph. 
reg.  eh.  200  :  Prascipimus  ut  tam  ipse, 
quam  haeres  ipsius,...  sit  liber  ab  omni 
servitio,  et  per  Nomen  ab  omni  expedi- 
tione  et  cavalcarla. 

Nomina,  Oommemoratio  vivorum  et 
defunctorum  in  Missa  ex  diptychis.  In 
Missali  Gothico  describuntur  collectiones 
post  nomina.  Vide  Diptycha. 

NOMENCLATOR,  Nomenculator,  cu- 
jus officium  erat  convivas  ad  con  vi  via 
vocare.  Lexicon  Gr.  MS.  Reg.  Cod.2062: 
'EaxiàTtop  ,  ó  SemvoxMycwp.  G10SS8B  Gr. 
Lat.  :  ^voiiax^xwp,  Nomenculator.  Gloss. 
Lat.  MS.  Regia  m  Ood.  1013  :  Nomencu- 
lator, nomen  est  officii  per  nomen  cla- 
mare ad  prandium,  vel  nomen  scitatur. 
De  ejusmodi  veterum  Nomenclatori  bus 
agunt  Casa u bonus  ad  Suetonium,  Hen- 
ricus  Valesius  ad  lib.  14.  Ammiani,  et 
alii  Oriticorum  fllii. 

Nomenclatorem  habuere  etiam  Pontifi- 
ces  Romani,  cujus  perinde  munus  erat 
eos,  qui  ad  mensam  Pontificis  invitandi 
erant,  vocare.  In  Processi  bus  Pontificis, 
post  equum  ejus  equitabat  cum  Vicedo- 
mino, Vestiario,  et  Sacellario  ut  est  in 
ordine  Romano.  Cum  Pontifex  Missam 
celebrabat,  postquam  dixerat  Agnus  Dei, 
etc.  idem  Nomenclator,  atque  una  cum 
eo  Sacellarius  et  Notarius  Vicedomini, 
ascendebant  ad  altare  ante  faciem  Pon- 
tificis, ut  annueret  eis  scribere  nomina 
eorum  qui  invitandi  erant  sive  ad  men- 
sam Pontificis,  per  Nomenclatorem,  sive 
ad  Vicedomini ,  per  Notarium  ipsius, 
quorum  nomina  ut  impleverant,  descen- 
aebant  ad  invitandum,  et  redibant  ad 
sedem.ls  enim  invaluerat,  quietiamnum 
in  nostratibus  Ecclesiis  Cathedralibus 
perdurat,  mos,  ut  quoties  Pontifex  a  ut 
Episcopus  publicam  Missam  celebraret, 
Primates  ex  Clero  qui  ei  inserviebant  ad 
altare,  convivio  exciperet.  Idem  Ordo 
Roman  us  :  Deinde  descendunt  Primates 
Ecclesia  ad  accubito,  invitante  Notarlo 


Vicedomini,  et  bibuntter,  de  Grazco  primo, 
de  Paclisi  secundo,  de  Procovia  tertio. 
Postquam  biberint  omnes  Presbiteri  et 
Acolythi  per  singulos  titulos,  redeunt  ad 
faciendos  vesperos.  Hunc  etiam  spectabat 
causarum  discussio  eorum  qui  ad  ipsius 
Pontificis  justitiam  recurrebant.  Idem 
Ordo  Roman  us  :  Si  quis  autem  adire  vo~ 
luerit,  Pontificem,  si  equitat,  statim  ut 
eum  viderit  descendit  de  equo,  et  ex  la- 
ter  e  viae  expectat  usquedum  ab  eo  possit 
audir  i,  et  petita  benedizione,  discutitur  a 
Nomenclatore  vel  Sacellario  causa  ejus,  et 
ipsi  indicant  Pontifici,  et  finiunt.  Nomen- 
clatorum  Ecclesiae  Romanae  meminit 
praeterea  An  astasi  us  in  S.  Agathone  et 
in  Constantino.  pag.  53.  65.  Flodoardus 
lib.  3.  Hist.  Rem.  cap.  21.  Leo  Ost.  lib. 
1.  Chron.  Casin.  etc. 

SBir  Qui  in  Concilium  introducebat 
eos,quos  audiri  volebant  congregati  Pa- 
tres,  Nomenculator  etiam  dicitur  in  Sy- 
nodo  Romana  ann.  745  :  Gregorius 
Regionarius  et  Nomenculator  dixit  :  De- 
neardus  religiosus  Presbyter,  legatus  Bo- 
ni f  adi  sanctissimi  Archiepiscopi  provincia^ 
Germania  directus  ad  vestrum  sanctum 
Apostolatum,  prae  velo  est  et  petit  ingredi  ; 
quid prsecipitis  9 Dictum  est:  Ingredialur. 
Infra  :  Gregorius  Notarius  regionarius  et 
Nomenculator  dixit,  fere  eadem  quae  su- 
pra.  Sed  in  certuni  an  ideo  Nomenculator 
d  ictus  hi  e  Gregorius,  quod  ad  Concilium 
in  vitaret,  q  uos  j  ubebant  Patres  accedere. 
Mabillonius  in  Onomastico  ad  calcem 

Sartis  2.  Actorum  SS.  Benedict.  saec.  3. 
^omenclatorem  interpretatur  Notarium, 
forte  quod  Gregorius  dicatur  et  Notarius 
et  Nomenclator.  Levis  vide  tur  conjec- 
tura  ;  unus  enim  et  idem  Gregorius 
duplici  munere  fungi  potuit.  Dubitari 
tamen  vix  potest,  quin  Nomen  da  tor  idem 
omnino  fuerit  qui  Notarius,  in  Bulla 
Paschalis  I.  PP.  ann.  817.  in  Chronico 
Farfensi  apud  Murator.  tom.  2.  part.  2. 
col.  372.  qu83  data  dicitur  Kal.  Februarii 
per  manus  Theodori  Nomenclatoris  sanc- 
tae  Sedis  apostolica^  ;  notum  quippe  Lite- 
ras  pontificias  a  Notariis  dari  et  sub- 
scribi consuevisse,  ut  dicitur  in  voce 
Notarius.  Alius  exstat  locus  in  eodem 
Chronico  Farfensi  col.  377.  ubi  Theophi- 
laclus  quidam  Nomenculator  appellatur, 
vel  Numinculator,  ut  seri  bit  ur  tom.  2. 
Armai.  Benedict.  pag.  736.  nullo  addito 
certae  notionìs  indicio  ;  sed  et  hic  Nota- 
rius omnino  videtur  intelligendus  ;  si- 
quidem  apud  Baronium  legimus  ad  ann. 
817.  n.  25.  Literas  Paschalis  PP.  scri- 
ptasDer  manum  Theophylacii  Notarli  et 
Scnniarii  in  mense  Decembri  Ind.  10. 
Qui  in  Chronico  Farfensi  Nomenculator 
nude,  hic  Notarius  et  ScHniarius  indigi- 
tatur,  nihiiVjuippe  necesse  est,  ut  eodem 
tempore  duos  Theophylactos  admitta- 
mus.  De  Nomenclatoribus  apud  Romanos 
vide  Hofmannum,  Pitiscum,  etc. 

N0MERIA.  Consuetudines  et  Jura  Mo- 
nasteri! de  Regula  in  Aquitania,  apud 
Labbeum  tom.  2.  Biblioth.  :  De  Nome- 
riis  et  cultris,  et  fosseriis,  sarculis,  falci- 
bus,...  quae  venduntur  in  foro.  Legendum 
vomeriis  videtur. 

1  NOMICOLJS.  Vide  infra  Noncolae. 

ì  NOMINA.  Synodus  Compostellana 
ann.  1565.  in  ter  Hi  spanica  tom.  4.  pag. 
105.  col.  2  :  In  chartulis  quas  vulgus  No- 
minas  vocat,  inutilia  et  vana  ssepe  repe- 
riuntur.  Synodus  Li  man  a  ann.  1582.  ibid. 
pag.  267  :  ltem  si  quae  personse  utantur 
amuletis,  vulgo  Nominas,  in  eis  recon- 
dendo scripturas  verborum  vel  nominum 
incognilorum,  vel  ause  per  verba  curent 
infantes  a  fascinatone,  etc. 

1.  NOMINABILE.  Leges  Henrici  I.  Re- 


gis  Angl.  cap.  5  :  Talis  est  Nominabilis, 
ut  alt  Apostolus,  qui  confitetur,  vel  or- 
dine judiciario  convinci  tur.  [°*  Alias  Abo- 
minabilis.] 

2.  NOMINABILIS,  Celebris,  famosus. 
Chron.  Sigeb.  ad  ann.  1027.  tom.  10.  Col- 
lect.  Histor.  Frane,  pag.  219  :  Florebat 
hoc  tempore  ecclesiastica  religio  per  abba- 
tes  Nominabiles,  etc.  [**  Charta  ann. 
1301.  apud  Westphal.  in  Monum.  Cimbr. 
tom.  4.  pag.  3279  :  Si  quis  Nominabili 
furto  deprehensus  fuerit.]  Vide  Nomina- 
tiva et  Nominatus. 

NOMINALES,  elicti  quidam  Philosophi, 
qui  ut  ait  Aventinus  lib.  6.  Annal.  Bo- 
joar.  ita  appellati,  quod  avari  rerum, 
prodigi  nominum  atque  notionum,  verbo- 
rum  videntur  esse  assertores  :  seu  ut  ait 
Stephanus  Episc.  Tornac.  Epist.  97.  ver- 
borum  venditores ,  ut  qui  juxta  Here- 
mannum  de  Restaurat.  S.  Martini  Tor- 
nacensis  cap.  2.  in  voce,  non  vero  more 
Boetii  antiquorumque  doctorum,  in  re, 
Philosophiam  profitebantur  ac  doce- 
bant,  qui  inde  Reales  dicti.  Ac  Nomina- 
lium  quidem  dialectica,  ad  exercitium 
disputandi  vel  eloquenti^  imo  loquacità" 
tis  et  facundiee  potissimum  utilis  habe- 
batur,  ut  ait  idem  Scriptor.  Hos  porro 
Dialecticse  haereticos  ap pel  lat  Anselmus 
Cantuariensis  lib.  de  Verbi  Incarn.  qui 
non  nisi  flatum,  inquit,  universales  pu~ 
tant  esse  substantias.  Joan.  Sarisberien- 
sis  Epist.  226  :  Nosti  pridie  Nominalium 
tuorum  eo  mihi  minus  piacere  sententiam, 
quod  in  sermonibus  tota  consistens,  utili- 
tatem  rerum  non  assumpserit,  cum  rectum 
sapientibus  indubium  sit,  quod  res  quae- 
rit  Philosophia,  non  verba.  Ut  ergo  com- 
pendiosius  agam  tecum  meorum  more  Re- 
alium,  etc.  Idem  in  Metalogico  lib.  2. 
cap.  10  :  Adhsesi  Magistro  Alberico,  qui 
Inter  cast  eros  opinatissimus  Dialecticus 
eminebat,  et  erat  revera  Nominalis  sectae 
acerrimus  impugnator.  Adde  cap.  17. 
Vocalium  praeterea  meminit  Fragmen- 
tum  Hist.  Francor.  sub  Roberto  Rege  : 
In  dialectica  quoque  hi  potentes  extiterunt 
sophlstse,  Joannes ,  qui  eandem  artem 
sophisticam  Vocalem  esse  disseruit,  Rober- 
tus  Parisiacensis,  etc.  Ebrardus  Bethun. 
lib.  con  tra  Vald.  cap.  1  :  Ne  simus  No- 
minales  in  hoc,  sed  potius  Porr  etani.  De 
utraque  secta  copiose  egit  Caesar 
EgassiusBulaeustom.  1.  de  Universitate 
Parisiensi  ann.  1067.  Vide  praeterea  tom. 
4.  Miscellan.  Baluzii  pag.  581. 

1  NOMINALIA,  Dies  solemnis ,  quo 
puero  nomen  imponebatur  ,  ^  ovo|iaxo- 
Qeata,  in  Glossis  Lat.  Graec.  òvonaonn- 
pta,  Gregorio  Nazian.  Tertull.  de  Idolo- 
1  atri  a  cap.  16  :  Circa  officia  vero  privata- 
rum  et  communium  solemnitatum,ut  togse 
purae,  ut  sponsdlium,  ut  nuptlallum,  ut 
Nominalium,  etc.  Vide  Nominis  impositio 
in  Nomen. 

NOMINARIUS,  j;Puer  qui  cognitis  lite- 
ri  s  et  syllabis  simul  connexis  nomina 
legit  integra.]  Vide  Abecedarlus. 

1  NOMINATI,  viri  probi  in  litigiis  ad 
jurandum  electi,  de  quibus  supra  in  /u- 
ramentum. 

1 1.  NOMINATIO,  nude,  Jus  aliquem 
designandi  ac  nominandi  ad  beneficium 
ecclesiasticum,  in  Charta  ann.  33.  Hen- 
rici Vili.  Regis  Angliae,  apud  Madox 
Formul.  Anglic.  pag.  71. 

•  2.  NOMINATIO,  Vassalli  clientelaris 
professio.  Locus  est  supra  in  Narratio  2. 
Nommée  appellatur  in  Invent.  Charta- 
rum,  quae  ad  baroniam  de  Mercorio  per- 
tinent,  ex  Bibl.  reg.  fol.  17.  r°.  :  Une 
Nommée  ou  receignoiscence  baillée  Van 
1333.  à  Charles  conte  d*Alencon,  seigneur 
de   Mercueur,  par  Robert  Alchier,   par 


NOM 


NON 


NON 


605 


laquelle  il  recoignoit  tenir  en  fief  dudit 
seigneur  le  mas  de  Fontimieres...  La  Nom- 
mee  ou  denombrement.  Pluries  ibi.  Vide 
Denominano. 

NOMINATIVE,  Nominatine  in  Capitul, 
ad  Legem  Bajwar.  Ut.  1.  cap.  8.  in  Le- 
gibus  Longobard.  lib.  2.  tit.  21.  §  21. 
[«*  Lìutpr.  66.  (6,  13.)]  in  Capitulari  2. 
ann.  806.  sub  finem,  et  in  aliquot  Char- 
tis  apud  Ughellum  tom.  4.  pag.  1073. 
1449.  1455. 

NOMINATIVI^,  Celebris,  famosus,  Re- 
nommé.  Locus  Nominativus,  in  Vita  B. 
Idae  Comitissae  Bononiensis  n.9.  Cosmas 
Pragensis  in  Chron.  Bohem.  :  Si  forte 
contigerit  me  mori  in  praslio,  sep elite  me 
in  hoc  colliculo,  etc.  Construite  mauso- 
leum  mihi  in  saecula  Nominativum  et  me- 
moriale. In  Gloss.  Isidori  :  Nominosus, 
famosus,  celeber. 

NOMINATORES  ad  Pennam,  dicti  in 
Academia  Parisiensi  Philosophiae  Pro- 
fessores,  qui  scripta  sua  discipulis  dic- 
tabant,  in  Histor.  Acad.  Paris,  tom.  4. 
pag.  948. 

*  NOMINATUS,  ut  supra  Nominabilis  2. 
Chron.  ducum  Bavar.  apud  Oefelium 
tom.  1.  Script,  rer.  Boicar.  pag.  41.  coi. 
1  :  Frater  Arnoldus  de  ordine  Prasdicato- 
rum  ,  vir  literatus  et  Nominatus ,  etc. 
rm>  yide  Haltaus.  Glossar.  Germ.  voce 
Namhaftig,  col.  1405.1 

1  NOMINOSUS,  Famosus.  Vide  Nomi- 
nativus. 

NOMISMA  ,  Demostheni  ,  caeterisque 
Seri ptori bus  Graecis  sumitur  prò  consue- 
tudine, more,  et  lege  non  scripta  :  inde 
nomen  hochaesit  nummo,  quia  ex  priva- 
to™ m  more  et  consensu  institutus  sit. 
Sed  vox 

Nomisma.  ,  maxime  usurpata  prò 
nummi  figura  ac  imagine.  Isonis  Magis- 
tri  G10SS33  :  Nomisma,  imaginem.  Glossae 
antiquse  MSS.  :  Nomisma,  moneta,  num- 
morum  percussio ,  forma  ad  nummos  , 
solidus,  vel  pecunia.  Gloss.  Lat.  MS.  Re- 
gium  :  Numisma,  figura  quas  in  nummo 
fit,  vel  nummi  percussura,  id  est  dena- 
rius.  Ita  prò  monogrammate  quod  in 
moneti  s  describi  tur,  usurpat  Concili  um 
Francoford.  ann.  794.  cap.  5.  al.  3.  de 
denariis  :  Si  autem  nominis  nostri  No- 
misma habent,  et  mero  sunt  argento,  etc. 
Chronicon  Colmariense  1.  part.  ann. 
1274  :  Rex  Rudolphus  fecit  novam  mone- 
tam,  imprimens  Numisma  Regis  coro- 
nati. Sed 

Nomisma  saepius  prò  ipso  nummo 
usurpant  Scriptores.  Gloss.  iElfrici  : 
Numisma,  scylJing,  i.  dragma.  Aimoi- 
nus  lib.  4.  deMiraculis  S.  Benedicti  cap. 
26  :  Quatenus  injuncto  sibi  operi  aliquid 
subsidii  impendendo,  vel  panca  largir en- 
tur  Nomismata.  Idem  in  Vita  S.  Abbonis 
cap.  6  :  Aureus  calix,  et  numerosum  ar- 
genti Nomisma.  Idem  in  Sermone  de  S. 
Benedicto  :  JEther  pluit  Numismata.  Vide 
a  nobis  notata  in  Dissertatione  de  Num- 
mis  Byzantinis,  et  Paschasium  Radber- 
tum  in  Epitaphio  Walae  Abbat.  Cor- 
beiensis  pag.  513.  edit.  Mabillonii. 

0  NOMIUS,  Legai is.  Nomius  pastor,  in 
Cath.  etBreviloq. 

•  NOMMARE,  a  Gallico  Nommer,  vel 
Italico  Nomare,  prò  Nominare,  in  Sent. 
deposit.  Joan.  XXIII.  tom.  2.  Conc. 
Constant,  part.  15.  col.  413  :  lnhibendo 
insuper  universis  Christi  fidelibus ,  ne 
eumdem  a  papatu,  ut  praemittitur ,  sic 
deposit  um,  de  castero  in  papam  recipiant, 
seu  eum  papam  Nomment.  Nostris  alias 
Nommer,  prò  Bldmer,  reprendre,  Arguere, 
vituperare  facta  nominati m  appellando. 
Lit.  remiss.  ann.  1453.  in  Reg.  182.  Char- 
toph.  reg.  eh.  77  :  Pierre  Besson  prestre, 


lequel  Nommoit   ledit  Beauchamp  de  ce 
qu'il  faisoit,  etc. 

*  NOMMULARIUS.  J>  Nommularius, 
changires.»  (Lex.  Lat.  Gal.  Bibl.  Ebroic. 
n.  23.  xm.  s.)J 

\  1.  NOMUS,  Territorium,  Lusitanis 
Comarca,  Districtus  minor  dioecesi,  quae 
in  plures  comarcas  dividitur,  à  Graeco 
vójio;,  Praefectura,  vel  locus  pascuus  ; 
unde  ^Egyptuspascuis  abundans  in  No- 
mos  antiquitus  divisa,  si  ve  in  Prasfectu- 
ras  oppidorum,  quas  Notnos  vocant,  ut 
Plinius  lib.  5.  cap.  4.  Resendius  in  Vita 
S.  iEgidii  Ord.  Praedicat.  tom.  3.  Maii 
pag.  417  :  Turribus  novis  agebat  Pela- 
gius  quidam  Martinus,  qui  exactoribus 
vectigalium  Reginss  in  eodem  Nomo  pras- 
positus  erat;nam  per  Nemos  distribuì  pras- 
positos  host  qui  vecligalia,  vel  ab  exacto- 
ribus jam  collecta,  vel  a  redemptoribus 
adhuc  debita  cogunt,  si  vos  nescitis,  etc. 

*  2.  NOM  US,  Legale,  in  Glossar.  Lat. 
Ital.  MS.  Vide  supra  Nomius. 

1.  NONA,  Offici  um  Ecclesiasticum 
diurnum,  quod  hora  diei  nona  peragi- 
tur  et  decantatur.  Durandus  lib.  5.  e.  8. 
Vide  Hora. 

2.  NONA,  Pars  fructuum  nona.  Charta 
Philip  pi  II.  Imper.  ann.  1199.  in  Metro- 
poli Salisburgensi  tom.  1.  pag.  77  :  No- 
nam  quoque  de  omnibus  curtibus  Regali- 
bus  inibì  cum  theloneo  in  civitate  et  pis- 
cina ad  Salabingam  curtem,  etc. 

Nonam  ex  agrorum  cui  tu  persolutam, 
docemur  ex  Capitulis  Caroli  M.  lib.  5. 
cap.  147.  [***  278.]  :  Ve  his  qui  agros  do- 
mmicatos  propterea  neglexerunt  excolere, 
ut  Nonas  exinde  non  persolvant,  et  alie- 
nas  terras  ad  excolendum  propter  hoc 
accipiunt,  volumus,  ut  de  tribus  annis  ip- 
sam  Nonam  cum  sua  lege  persolvant. 
Ubi  Nona,  est  nona,  ut  loquimur,  gerba, 
quae  praestatur  ab  eo  qui  agrum  domi- 
nicatum  et  in  beneficium  datum  colit: 
unde  fluxit  apud  nos  ejusm odi  ger&arwm 
praestatio.  Ex  qui  bus  intelligendus  Ha- 
rigerus  in  Vita  S.  Landolini  n.  13  :  De- 
legavit  ad  ipsam  quietis  eorum  Basilicam 
ìfonam  fructuum  suorum  portionem,  quia 
decimam  alter ius  constar  et  esse  Ecclesia. 
Decima  nempe  fructus  agri  est  Eccle- 
sia? cujus  est  districtus  :  Nona  vero  Ec- 
clesiae  alteri  delegatur,  intuitu  pietatis, 
ac  si  jure  precario  ejus  olim  fuisset. 
[Charta  Ad  al  berti  I.  Toscani  Marchio- 
nis  prò  fundatione  Monasterii  S.  Ca- 
prasii  ann.  884.  apud  Murator.  delle  An- 
tic.  Estensi  pag.  211  :  Decimas  et  Nonas 
in  ipsa  ecclesia  S.  Marias  in  ipso  castello 
venient,  decimas  ab  ipso  abbate  et  mo- 
nachis,  qui  in  ipsa  ecclesia  deserviant  ; 
Nonas  vero  exinde  ad  hospitale  nostrum 
illic  de  ipso  castello  venient,  prò  animai 
nostras  remedio  pauperes  reficiens.]  Acta 
S.  Forannani  Abbatis  Vaici odorensis 
num.  11  :  Et  ut  hasc  constitutio  fixa  et  in- 
convulsa et  immobilis  permanerei  in  sem- 
piternum,  de  villa  scilicet  Heidra  et  ex 
indominicatis  beneficiis  Nonam  sibi  reti- 
nuit,  etc.  Et  num.  15  :  Ob  protectionem, 
advocatiam  et  defensionem  prasdictas 
Walciodorensis  Abatiae,  Nonam  super  ius 
memorai am  conditione  retinuit  supra- 
dieta.  Charta  ann.  871.  prò  Monasteri o 
S.  Medardi  Suessionensi,  in  Hist.  S. 
Mariae  Suession.  nuper  edita  a  Michaele 
Germano  pag.  432  :  Et  HospUalis  Nobi- 
lium  accipiat  Nonam  ex  villis  ipsius  Ab- 
batife  secundum  antiquam  consuetudi- 
nem,  et  habeat  Cauciacum  sìmul  cum 
lignariis  de  Pivone  ;  et  Hospitalis  peregri- 
norum  accipiat  decimam,  et  habeat  Ha- 
tonis  curtem.  Utramque  scilicet  ex  prae- 
diis  quae  nonam  et  decimam  praesta- 
bant.  Fragmenta    Capitular.  edita    ex 


MSS.  a  Baluzio  pag.  362  :  Nonae  vero  et 
decìmse  tantum  de  annona,  leguminer 
vino,  feeno,  et  nutrimine,  et  omnis  gene- 
ris animalium  dandse  sunt. 

Nonas  et  decimai,  una  simul  ex  prsediis 
interdum  perso! ve ban tur,  Ecclesiis  sci- 
licet quarum  ea  fuerant,  qn aeque  ab  iis  in 
beneficium  vel  precari  am  data  fuerant  ; 
ac  Nonae  quidem  jure  colonario,  Decimae 
vero  jure  Ecclesiastico.  Nam  cum   ea- 
rumessent  praedia,  nulli  decimas  alteri 
Ecclesiae  obnoxia  erant  :  si  vero  aliena- 
rentur,  Decimai  iis  reservabantur   una 
cum  Nonis.  Capitularia  Caroli  M.  lib. 
1.  cap.  163.  [**  157.]  :  17*  qui  Ecclesiarum 
beneficia  habent,  Nonam  et  decimam  ex 
eis  Ecclesiae,  cujus  res  sunty   donent  :  et 
qui  tale  beneficium  habent  unde  ad  me- 
dietatem    laborent,  de    eorum    portione 
proprio  Presbytero  decimas  donent.   Ubi 
Nonas  et  decima*  praestantur  a  beneficia- 
rio ;  decimae  vero  tantum  a  medietario 
de  sua  portione.  Quippe  ex  Lege  Lon- 
gob.  lib.  3.  tit.  3.   %  1.  [*»  Carol.  M.  61.] 
Capitul.   Caroli   M.     lib.   5.    cap.     89. 
[**  154.]   :    Decimam  unusquisque  homo 
daretenetur.  |  vero  2.  ejusdem  Legis 
Longob.  [«*  Carol.  M.  60.]   praecipitur, 
ut  quicunque  de  rebus  Ecclesiasticis  be- 
neficia habent y  pleniter  secundum  morem 
regionis  Nonas  et  decimas  donent  absque 
ulla  diminutione.  Concil.  Tullense  ann. 
859.  cap.  18  :    Ut  de  rebus  Deo  sacratis 
saltem   Nonse  et  decimas  Ecclesiis  quibus 
jure  debentur%  fideliter  ab  iis,  a    quibus 
retinentur,  mimstrentur.  Quia  si  de  pro- 
prio, Deo  ex  voto  offeruntur,  multo  ma- 
gis  divino  in  Lege  prasceptot  post  redhibi- 
tionis  oblationem,   quinta    pars  insuper 
ejus  ministris  jure  offertur.  Id  etiam  prae 
caeteris    fìrmant     Chartae     compi  ures. 
Charta  Caroli  Calvi  apud  Baluzium  in 
Append.  ad  Capitular.  num.  72  :  Sed  et 
meaietatern  decimas  ac   Nonas  quas  de  re- 
bus ipsius  Ecclesias  ab  iis,  qui  iis  utuntur, 
exigisolent.  Charta  Roduln  Regis  Frane, 
ann.  933.  apud  Perardum  in  Burgundi- 
ci  s  :  Si  autem  has  res  praefatae  de  Episco- 
patu  tractas  fuerint,  Nonas  et  decimas, 
sicut  mos   Ecclesiarum  est,   sin  e  ali  cujus 
contradictione  persolvant.  Charta  Gille- 
berti  Comitis  Heduensis  ex   Tabulano 
Flaviniacensi  ann.  942  :  Ergo  donamus 
ei  a  die  prassenti  mansum  unum  et  dimi- 
dium  ea  ratione  S.  Stephano,...  ut  Nonas 
et  decimas,  sicut  statutum,  prasdicta  Ec- 
clesia recipiat.  Ita  Decimas  et  nonas  si- 
mul ab  iis  qui  res  Ecclesiasticas  in  be- 
neficium tenebant,  vel   in    precaria m, 
praestitas  docent  Concili  um  Francoford. 
ann.  794.  can.  25.  al.  23.  Turonense  III. 
can.  46.  Suession.  II.  can.  6.  Mogunti- 
num  ann.  813.  can.  42.  Meldense  cap. 
62.  Valentin  um  III.  ann.   855.  can.  42. 
Wormatiense  cap.  53.  apud  Saponarias 
cap.  13.  Capitul.  Gregorii  IV.  PP.  cap. 
5.  Capitul.  ann.  779.  cap.  13.  Capitul.  1. 
ann.  809.  can.  9.  Capit.  1.  Caroli  M.  in- 
certi anni  cap,  56.  Capit.  4.  ann.  819. 
can.  5.  Capit.  ann.  823.  can.  1.  Liber  1. 
Capitul.  c?ip.  95.  [«*  89.]  lib.  2.  cap.  21. 
lib.  4.  cap.  49.  lib.  5.  cap.  92.  127.  145. 
I»  158.  198.  276.]  Addit.  4.  cap.  132.  Ca- 
pit. Caroli  Cai.   tit.  6.  cap.   63.  tit.  32. 
cap.  6.  Capit.  Compendiense  ann.  868. 
cap.  6.  Praeceptum  Ludovici  Pii  de  Eu- 
lania,  et  aliud  Caroli  C.   de  Monte  au- 
reo in  Spicilegio    Acheriano   tom.   12. 
Testa mentum  Henrici  Episcopi  Eduen- 
sis  apud  eumdem  Acherium,  Acta  Epis- 
coporum    Cenom.   pag.  245.  263.  apud 
Mabillon.  tom.4.  Analect.  Joannes  VIII. 
PP.  Epist.  121.   Flodoardus  lib.  3.  Hist. 
Rem.  cap.  3.  Hariulfus  lib.   3.    cap.  3. 
etc.  Vide  praeterea  Monasticum  Anglic. 


606 


NON 


NON 


NON 


toni.  2.  pag.  399.  et  Seldenum  in  Hist. 
Decimar,  cap.  6.  sect.  7.  pag.  113.  Mar- 
cami, in  Hist.  Beneharn.  lib.  1.  cap.  28. 
n.  15. 16.  et  Dorainicum  lib.  de  Prero- 
gativa alodi  or.  cap.  11.  num.  10.  [**  Pro- 
diit  Londini  anno  1807.  liber  inscriptus 
Nonarum  Inquisitiones  in  curia  Scaccarii 
tempore  regis  Edwardì  III.] 

3.  NONA,  Mensuraa  agrari©  species. 
Charta  ann.  1321.  apud  Waddingum  in 
Eegesto  tom.  3  :  Itera  quaedam  quantitas 
terree  vacuae,  quae  fuit  pars  unius  horti,... 
et  est  in  mensura,  quarte  duae,  et  Nonae 
tres,  et  fuit  Petri  Grandacii,  et  e. 

T  4.  NONA,  Aurora,  non  autem  dies, 
apud  Papiam. 

5.  NONA,  Nonales  Bibebes,  [Pocula 
quae  Monachis  post  Nonas  exactas  et 
decantatas  propinantur  in  aestate.]  Vide 
Biberis. 

NONAGIUM,  Pars  non  mobilium  de- 
functi,  quam  ad  se  spectare  contende- 
bant  Parochi,  sub  specie  de  ea  dispo- 
nendi  ad  pios  usus.  Exstat  Bulla  Ole- 
mentis  VI.  data  Avenione  ann.  4.  Pon- 
ti f.  qua  mortuarium,  seu  tertiam  par- 
tem  honorum  mobilium,  quae  et  Tertia- 
gium  dicebatur,  ac  Episcopis  et  Clero 
pensitabatur  ex  bonis  defunctorum  pa- 
rochianorum,  ad  nonam  tantum  eorum- 
dem  mobilium  partem  reducit,  quam 
Nonagium  ibidem  vocat.  Arestum  Do- 
minicae  post  S.  Georgium  ann.  1315: 
Macloviensis  dicecesis  ex  una  parte,  et 
Rectores  parrochialium  Ecclesiarum  die- 
tee  dicecesis  ex  alia  ;  super  eo  quod  dice- 
bant  populares  jam  dicti  quod  cum  ipsi 
essent  liberto  personal,  conrectores  jam 
dicti  Nonagium,  seu  nonam  partem  bono- 
rum  mobilium  cujusdam  decede ntis  nite- 
bantur  ab  eis  exigere,  et  e.  [Tabularium 
Eccl.  Maclov.  ann.  1422  :  Noveritis  quia 
Robinus  Baudri  de  partibus  Normanni^ 
oriundus,  jam  per  plures  annos  continue 
in  civitate  Macloviensi  moram  traxit^ 
Nonagio,  uxoris  quondam  et  liberorum 
suorum  persolvitt  seque  parochianum  nos- 
trum confiletur  ;  quocirca  dictum  Robi- 
num>  recepto  ab  ipso  prius  fidelitatis  ju~ 
ramenlQy  in  verum  parochianum  nostrum 
et  habitatorem  civitatis  Macloviensis-  re- 
cepimus,]  Vide  Testatio. 

*  NON  ARI  A,  Meretrix,  quia  ante  no- 
nam de  prostibalo  non  licebat  exire.  Glos- 
sar. Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657. 
Frane,  de  Monte-Belluna  in  Tragico  ar- 
gumento  MS.  de  Riegno  Francise  sub 
Joan.  reg.  :  Cur  tibi  virgines  dicala?,  No- 
nariae  factae  sunt  f 

*  NÓNATUS,  prò  Non  natus,  Aborti- 
vus.  Inventar.  MS.  thes.  Sedis  Apost. 
ann.  1295  :  Item  duas  pelle»  de  agnis 
Nonatis  antiquas. 

|  NONCOLAl,  Tubercula,  qua  sub  mento 
caprae  sunt,  in  Excerptis  Pithceanis.  No- 
micolae,  perperam  in  Glossis  Isid.  Fes- 
tus  habet  :  Noneolae  vocantur  papillse, 
ause  ex  faucibus  caprarum  dependent. 
Sub  rostro  mamillas  pensiles  vocat  Varrò 
lib.  2.  de  Re  Bust.  cap.  3.  Vide  Reine- 
sium  Var.  Lect.  11. 14. 

NONDECEM.  Sanctimonialis  anonyma 
in  Vita  S.  Wunebaldi  Abb.  Heidenhem. 
cap.  1  :  Edisserere  volumus  quali  ter  in- 
fantialis  seu  puèritialis  trans  meatis  an- 
norum  curriculis,  ad  adolescenti^  Non- 
decem  annorum  aetatem  citatus  cselebs 
usque  pervenit.  Et  cap.  seq.  Cum  illus- 
ter  ille  celéberrimusqu*  Cknsticola  Non- 
decerti  annorum  astate  jar.\  grand&vus, 
fiteiedecorus,  etc.  Eadem  Sanctimonialis 
in  Itinerario  S.  Willibaldi  n.  29.  hanc 
vocem  al  iter,  etsi  perinde  ob  scure,  ex- 
pressi t  :  Quia  jam  illum  prius  octo  an- 
norum  spatio,  et  Nono  dimidio,  ab  eo 


quod  de  Roma  pergebat,  non  vidit.  Quae 
postrema  sic  interpretor,  ut  ab  octo  an- 
nis,  vel  octo  annis  et  dimidio  eum  non  vi- 
derit.  Id  enim  videtur  significare  vox 
Nonus  dimidius,  ut  in  voce  Dimidius  do- 
cuimus.  Noli m  porro  asserere  nondecem, 
hoc  loco,  prò  Novemdecim  usurpari. 

*  NONETAS,  Minor  et  pupillaris  aetas  ; 
diciturde  eo  qui  nondum  annos  puber- 
tatis  attigit,  aut  nondum  est  sui  juris  ; 
Nonage,  in  Stabil.  S.  Ludov.  lib.  1.  cap. 
122.  in  veteri  Consuet.  Norman,  cap. 
43.  etc.  Charta  Joan.  doni.  Castrinovi 
ann.  1247.  ex  Tabul.  S.  Petri  Carnot.  : 
Etiam  alia,  si  quae  eis  collata  fuerint  in 
dictis  locis  in  mea  Monetate,  pr&dictis 
monachis  firmavi  et  firmo.  [**  Non-setas.] 
Vide  Inennis. 

NONNA,  Nonnanes,  etc.  Vide  Non- 
nus. 

NONNATUS.  Charta  Condomensis  :  Ar- 
naldus  Comes  Astariacensis,  cognomento 
Nonnatus,  quod  casso  matris  ventre  ex- 
tractusfuerit. 

NONNONES,  Matricularii  Ecclesiarum, 
id  est,  pauperes  senes,  unde  fortassis 
legendum  Nonnanes,  in  Praecepto  prò 
Abbatia  S.  Germani  Autissiod.  ann. 
886.  tom.  2.  Spici  legii  Acheriani  :  Res 
quoque  quas  dedit  Herimarus  vir  nobilis, 
ad  stipendium  Matriculariorum  quos 
Nonnones  vocant,  etc.  Vide  Nonnus. 

]  NONNULA,  Rete  ad  capiendas  aves. 
Gloss.  Isid. 

NONNUS.  Papias  :  Nonnos  vocamus 
major es  ob  reverentiam  :  nam  intelligi- 
tur  patema  reverentia.  Hausit  a  Begula 
S.  Benedicti  cap.  62  :  Juniores  autem 
Priores  suos  Nonnos  vocent,  quod  inlelli- 
gitur  patema  reverentia.  Arnobius  Ju- 
nior in  Psal.  105  :  Si  ille  qui  sanctus  vo- 
catur  et  Nonnus   sic  agit,  ego  quis,   aut 

?uotus  sumt  ut  non  agam  ?  Et  in  Psalm. 
40  :  Adulantes  nobis  invicem,  in  pr ae- 
senti positi  sanctos  vocamus  et  Nonnos. 
Synodus  Aquisgr.  ann.  817.  cap.  54.  et 
ex  ea  Aaditio  1.  Ludov.  Pii  cap.  54  :  Ut 
qui  praeponuntur \  Nonni  vocentur.  Hac 
notione  Caesarius  lib.  1.  cap.  7.  et  27. 
Nonni  vocabulum  praemittit  quandoque 
Monachorum  seniorum  appellationibus  : 
Sicut  mihi  dicere  solitus  erat  Nonnus 
Conradus  senex  Monachus  noster.  Alibi  : 
Hasc  mihi  dieta  sunt  a  Nonno  Frederico 
Monache-.  Quibus  in  locis  Nonnus  Mo- 
nasteriorum  Prafectum  vel  Abbatem 
haud  signifìcat,  ut  perperam  censuit 
virdoctus,  sed  Domnum.  Ita  etiam  in 
libro  Usuum  Cisterciensium  cap.  98. 
extremo  conci pitur  formula  brevis  Mo- 
nachi defuncti  :  1.  Aug.  óbìit  in  Monas- 
teri N.  Nonnus  N.  de  N.  Sacerdos  et  Sa- 
crista ejusdem  Monasterii,  etc.  Vita  Ca- 
roli Abbatìs  Villariensis  n.  13  :  Una 
cum  Nonno  Walter  o,  lune  simplici  Mo- 
nacho  postea  Abbate  Villariensi.  Salo- 
mon Episc.  ad  Dadonem  Episc.  : 

JUi  sicut  Nonnus  scripsit  felixque  Sacerdos 
Hieronymus  noster,  sanctus,  sanien&que  magister. 

Vetus  Charta,  seu  Tabula  officialis  Casi- 
nensis,  apud  Arnold.  Vion  lib.  2.  cap. 
61  :  Vicarius  ordo  postulat,  ut  in  hac  fu- 
tura ebdomada  canat  Nonnus  Amicus 
Missam  :  Epiatolam  frater  Desiderius  le- 
gat  :  Evangelium,  Responsorium  et  Ver- 
sum  frater  Vincentius  canat  :  Lectionem 
memoriter  frater  Thomas  legai  :  Lucer - 
nam  frater  Andreas  procuret  :  Coquinae 
servithtm  Nonnus  Remigius  cum  fratre 
Macario  faciat  :  Lectionem  ad  mensam 
frater  Antonius  legat  :  ad  collationem 
vel  ad  Capitulum  frater  Maurus  legat  : 
ad  servi tium  Ecclesia:  Nonnus  Jacobus 
cum  fratre  Basilio   ministerio  succedat. 


Adde  Sraaragdum  in  cap.  Regulaa  63. 
et  Chronic.  Monast.  de  Fontanis  cap. 
10.  Sed  et  apud  S.  Columbanum  Epist. 

4.  S.  Petrus  claviculariusf  et  communis 
omnium  Nonnus  dici  tur.  Vocem  Egyp- 
tiacam  quidam  putant,  alii  ex  Domnus 
effictam,  Salmasius  parura  consulte  ex 
u.6vo<;,  [Fletwoodus  in  Sylloge  vett.  Ins- 
criptionum  pag,  386.  a  vlwoc,  avuncu- 
lus,  vàwY],  matertera.]  Italis  etiamnum, 
Nonno,  avus  dici  tu  v,  pater  patris,  vel 
pater  matris  [atque  etiam  pater  mariti,] 
ut  a  vi  a,  la  Nonna. 

1  Nunus,  Eadem  notione.  Vetus  In- 
scriptio  apud  Fleetwoodum  pag.  886  : 
Donata  Nuno  suo  Tertullo  cum  filia  sua 
in  pace. 

Isonne,  Sanctimoniales,  praesertim 
antiqua?  et  senes  virgines,  aut  sacra  vi- 
duae  :  sicut  enim  Nonnus  reverentiam 
paternam,  ita  Nonna  maternam  deno- 
tai Hieronymus  Epist.  22.  ad  Eusto- 
chium  ;  Illae  interim  quae  Sacerdotes  suo 
viderint  indigere  praesidio,  eriguntur  in 
superbiam,  et  quia  maritorum  expertae 
dominatum,  viduitatis  pr&ferunt  liberta- 
tem,  Casta?  vocantur  et  Nonnas,  et  post 
cosnam  dubiam  Apostolos  somniant .  Adde 
eumdem  in  Praefat.  ad  Vitam  S.  Hila- 
rionis.  Vetus  Scheda  de  Ordinatione 
Episcoporum  edita  in  Appendice  ad  Ca- 

Sitularia  Regum  Frane.  :  Pro  anelila 
»ei  sacrata,  quae  a  Francis  Nonna  dici- 
tur.  Vetus  Chronicon  Francicum  edi- 
tum  a  Lambecio  :  Anno  3.  Ludovici  fac- 
tum est  Concilium  magnum  in  Aquis^ 
grani  in  mense  Augusto,  et  praeceptum 
est  ut  Monachi  omnes  cur  sum  S.  Bene- 
dicti cantar ent  ordine  regulari,  et  duo 
Codices  scripti  sunt,  unus  de  Vita  Cleri- 
cor  um,  et  alter  de  Vita  Nonnarum.  Wal- 
dramnus  ad  Salomonem  Episcopum  : 

Turba  Sacerdotum,  Monachorum  corpus  inerme, 
Nonnse  cum  viduis,  pauper,  inopsque  phalanx. 

Vita  S.  Prudentii  Martyris  lib.  4  : 

Proiinus  audivit  Sanctus,  quod  Nonna  petivit. 

Nonnse  velatae,  in  Synodo  Moguntin. 
ann.  742.  sub  S.  Bonifacio  cap.  13.  et  in 
Capitul.  lib.  5.  cap.  2.  Visiones  Flotil- 
dae  :  Audivit  quod  Nonna  fieri  deberet. 
Utuntur  hac  voce  Capitul.  Caroli  C.  Ut. 
26.  cap.  4.  etc.  Synodus  Augustana  can. 

5.  Concil.  Rom.  ann.  743.  can.  5.  Concil. 
Rom.  ann.  743.  can.  5.  Concil.  Lipti- 
nense  can.  6.  Stephanus  II.  PP.  in  Res- 
pons.  cap.  7.  S.  Bernard.  Epist.  114.  S. 
Bonifac.  Moguntin.  Epist.  19.  Flodoard. 
lib.  3.  Hist.  Rem.  cap.  27.  Walafridus 
Strabus  de  Vita  S.  Galli  cap.  16.  Pau- 
lus  Diacon.  Neapolit.  in  Vita  S.  Mari© 
uEgypt.  cap.  17.  Vita  S.  GudilaB  cap.  8. 
Vita  S.  Deicoli  Abb.  n.  38.  Baudovinia 
in  Vita  S.  Radegund.  cap.  4.  etc.  Le  Ro- 
man d'Aubery  MS.  : 

Se  None  n'est,  ou  rancluse  au  monstier. 

Infra  : 

Nonne  devinl,  et  le  siede  laiasa. 

Nunna,  in  Legibus  Alvredi  Regis  West- 
saxi»  cap.  20.  apud  Brompton.  et  Henr. 
I.  Regis  Angl.  cap.  73.  et  in  Gloss.  jEI- 
frici,  fnec  non  in  Miraculis  S,  Letardi, 
tom.  6.  Maii  pag.  441.]  Vide  Rosweidum 
in  Onomastico  ad  Vitas  Patrum. 

Nonnanes,  Nunnones,  Monachi  et 
Sanctimoniales.  Monachi.  Concilium 
Cloveshovense  ann.  747.  cap.  19  :  Mona- 
chi sive  Nonnones.  Nunni,  in  cap.  20.  Ca- 
pitul. Caroli  M.  lib.  5.  cap.  78.  [<»143.]  : 
Forum  custodiam  habeant  Canonici,  vel 
Monachi  atque  Nonnanes,  ne  detur  eis 
occasio  maledicendo   Tradì t.  Fuldenses 


NON 


NOR 


NOR 


607 


lib.  2.  cap.  38  :  Totum  et  ad  integrum 
tradiderunt  corarn  testibus,  et  Regenbur- 
gis  ad  ipsas  reliquias,  quas  Einhildis  Ab- 
batissa  donavit,  et  tradidit  illis  Nonna- 
nts  ad  Milizie,  quorum  nomina  subscripta 
sunt,  etc. 

Nonnanes,  Monachae.  Capitili  a  ejus- 
dem  Caroli  M.  ann.  789.  cap.  3  :  De  Mo- 
nasteriis minutis,  ubi  Nonnanes  sine  re- 
mila sedent.  Concil.  Liptin.  cap.  6  :  Ut 
Episcopi  puéllarum  Monasteria  diligen- 
tissime  perscrutentur,  quomodo  primum 
ipsa  Abbatissa  sic  se  contineat,  aut  caste 
vivat  ;  deinde  seu  diligenter  discutiantur 
Nonanes,  ne  adulterium  et  fornicationes 
faciant,  et  hoc  a  praspositis  Monasterio- 
rum  8ummopere  inquiratur.  Eadem  ha- 
bentur  in  Capi  tu  1.  S.  Bonìfacii  Mogunt. 
cap.  13.  Idem  Carolus  M.  in  Capitulare 
5.  ann.  803.  cap.  2  :  Casteri  Clerici  et 
Nonnanes  disciplinam  corporalem  et  car- 
ceris  custodiam  sustineant.  Charta  Al- 
drici  Episcopi  Ce  no  man.  in  ejus  Vita 
num.  36  :  Ter  Ha  tribuatur  Canonicis  et 
famulis  S.  matris  Ecclesia  et  Nonnanis, 
quae  in  ea  quotidie  oblationes  Beo  offe- 
runt. 

Noniales,  Eadem  notione,  ni  legen- 
dum  sit  Moniales,  vel  Nonnanes.  Testa  - 
mentii m  Armandi  d'Alegre  ann.  1263.  ex 
Tabulano  Casae-Dei  :  Margaritam  et 
Aelis  ftlias  meas  Noniales  et  aonatas  da- 
mus  de  las  Chesas,  et  ipsam  domum  prò 
eis  instituo  in  inhaeredes,  quamlibet  ea- 
rum  in  mille  solidis  Podiensibus. 

|  Nonnaicus,  Monachicus.  Puella qui- 
dam in  habitu  Nonnaico,  in  Vita  S.  Lio- 
bae  Abb.  saec.  3.  Benedici,  part.  2.  pag. 
258. 

**  Nonnosus,  Senex  monachus,  in  li- 
bro de  Translat.  Sanguin.  Domin.  in 
praefat.  apud  Pertz.  Scriptor.  tom.  4. 
pag.  447. 

*  Nonnetier  in  ter  suppellectilem  do- 
mesticaci recensetur  in  Lit.  remiss, 
ann.  1404.  ex  Reg.  158.  Chartoph.  reg. 
eh.  342  :  Un  petit  Nonnetier,  une  nappe, 
trois  draps  à  lit,  etc» 

*  N0N0BSTANCIA,  Practicis  nostrati- 
bus,  Nonobstance,  vox  forensi s,  Deroga- 
tio.  Charta  Renati  reg.  ann.  1476.  ex 
schedis  Pr.  de  Mazaugues  :  Beclarantes 
expresse  quod  omnes  Nonobstancias,  dis- 
pensaliones  et  alisa  clausulas  in  similibus 
nostris  privilegiis,  lit  ter is  et  donationi- 
bus  apponi  et  exprimi  consueta,  etc,  Lit. 
ann.  1407.  tom.  9.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  284.  art.  11  :  Et  ne  y  mettent  aucu- 
nes  Nonobstances,  s'il  ne  leur  est  dit  et 
commandé  par  expres. 

NON  PLEVINA,  seu  Defalta  Nonple- 
vinas:  vox  Practicorum  Anglic.  Radulfus 
de  Hengham  in  Magna  Summa  cap.  8  : 
Et  ista  defalta  vocatur  Gallice  Nonplevine, 
et  sequipollet  naturaliter  defaltse  post 
defaltam.  Supra  :  Caveat  sibi  reus  defi- 
ciens  quod  infra  15.  dies  terram  suam 
captam  in  manum  domini  Regis  rejjXe- 
giet  :  quod  si  non  fecerit  ad  calumniam 
petenti  proximo  die  placiti  amittet  seisi- 
nam  terree  sicut  per  defaltam  post  defal- 
tam. Infra  :  Captio  tamen  ut  sanetur, 
defalta  Nonplevinas  per  legem  dedici  non 
potest. 

|  NON  PUTATIVUM,  Non  est  dubium. 
Gloss.  Isid. 

*  NONSTUS,  prò  Nuntius.  Liberi.  S. 
Marcel,  ann.  1343.  tom.  9.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  378.  art.  1  :  Eorumque  uxo- 
ribus,  liberis,  Nonstis,  anxillis,  etc.  Vide 
infra  Nuncillus. 

NONTENURA,  vox  Practicorum  Angli- 
corum,  cum  aliquis  negat  se  tenere  te- 
nementum  de  quo  est  controversia.  Ra- 
dulphus  de  Hengham  in  Magna  Summa 


cap.  4  :  Etiam  si  apparentibus  partibus 
quereletur  et  respondeatur,  sive  loquela 
per  Nontenuram,  vel  per  quemeunque 
bipertijocum  cavilletur  lis  illa,  etc. 

|  N00DUBERS,  Vox  Belgica.  Constitut. 
Furn.  ex  Archivo  Audomar.:  Quicquid 
aliquis  se  defendente,  id  est,  Noodubers 
fecerit,  nisi  cum  canipulo  se  de  fenderti, 
liber  erit  a  foris facto,  et  insultor  prò 
utroque  emendabit.  Germanis  Nothwehr 
est  necessaria  defensio ,  et  inculpataa 
tutelae  moderamen. 

|  NOPPA,  Villus,  Belgice  Noppe.  Bus- 
chius  lib.  2.  de  Reform.  Monast.  cap.  11  : 
Super  saccos  dormire  consueverunt  Noppis 
impositis.  Et  infra  :  Responderunt,  quod 
sic  non  possent  dormire,  quia  Noppas  Un- 
teaminum  laneorum  in  ora  earum  in- 
troeuntes,  somnum  earum  impedir ent. 

j  NORA,  Nurus,  Gali,  la  Bru,  uxor 
filli,  Ital.  Nora.  Testamentum  Ermen- 
trudis  apud  Mabillon.  ad  calcem  Liturg. 
Gallic.  pag.  463  :  Vinea  quem  Vincima- 
lus  in  monte  Vultoricino  colit,  et  puella 
nomine  Sunnechilde,  et  anelila  nomine 
Iveriae  cum  filio  Leudino,  dulcissimae  Norae 
mese  Bertovarae  habere  jubeo. 

*  Nostris  alias  Nore ,  Provincialibus 
Nouere.  Lit.  remiss.  ann.  1456.  in  Reg. 
191.  Chartoph.  reg.  eh.  219  :  Le  suppliant 
sceut  par  les  gens  de  sa  famille  que 
Jehanne  Grousse  sa  Nore,  femme  de  Je- 
han  Palat  son  fils,  eie.  Alias  ann.  1466. 
in  Reg.  201.  eh.  67  :  Le  suppliant  et  avec 
lui  deux  siennes  brut  ou  Nores ,  femmes 
de  ses  enffans,  etc. 

*  N0RANTES.  [Docti.  Dief.] 
N0RAX.  Glossae  Isid.  et  Papias  :  Norax, 

peccator,  criminosus.  Emendai  Martini us 
Noxax,  ut  sit  a  noxa,  fSuspicatur  Grae- 
vius  an  non  scripserit  Glossarli m  pater, 
NoxaLpeccat,  quod  apud  Papiam  lega- 
tur,  Noxa ,  culpa ,  crime n ,  peccatum. 
Noxit,  Noxat,  nocete]  Vetus  Poeta  Gal- 
licus  : 

Adoni  que  Bucefal  li  boos  destriere  Norais. 

id  est,  Niger. 

*  Norais  male  Niger  esponi  tur,  idem 
quippe  quod  Norois  infra  in  Northus,  ex 
Septentrionali  plaga. 

*  NOREGUERIUS,  Provincialibus  et 
Occitanis  Norriguié,  Pastor,  ovium  alio- 
rumque  animalium  nutrì tor.  Charta 
ann.  1378.  ex  Tabul.  Massi  1.:  Nomine  et 
prò  parte  Antonii  de  Trienis  Noreguerii 
communis  dictas  civitatis,  etc.  Vide  Nori- 
garius  et  infra  Norriguerius. 

NORGA,  Papiae,  Sordes  naris.  Perpe- 
ram  in  Edito,  et  in  quibusdam  MSS. 
maris. 

1  NORIGARIBS,  Pastor,  qui  alit  oves. 
Charta  ann.  1405.  ex  Archivo  S.  Victoris 
Massil.  Armar.  Din.  n.  29  :  Quilibet  homo 
possit  et  valeat  banniare  et  gay  are  prò 
hanno  avere  quorumeumque  exontium, 
grossum  vel  minutum  cum  Norigariis. 
Vide  Norriguerius,  Noreguerius  et  Noyre- 
gartU8. 

NORMA,  Regula  monastica.  Charta 
Chrodegangi  Episc.  Metensis  ann.  770  : 
Turbam  Monachorum  sub  sancta  Norma 
Vitam  degentes  coacervava.  Helgaudus 
in  Roberto  Rege  Frane.:  Abbates  et  Mo- 
nachi sanetse,  Normse  non  nescii,  etc. 
Tortarius  Floriacensis  de  Translatione 
sancti  Mauri  Martyris  : 

O  decus  Abbaioni,  lampa»  clarìssima  Palrum, 
Audio  te  tantum  quantum  decet  esse  Magistrum, 
Teque  tuusque  sacram  directo  tramite  Normam 
Observare,  pius  quam  constituit  Benedictus. 

Carmen  de  Origine  gentis  Francorum  : 

Hic  decreta  patrie  Benedicti  lege  tenenda 
Sancii,  et  antiqua  renovat  legalia  Normae. 


Charta  Caroli  0.  tom.  6.  Vit.  SS.  Ord. 
S.  Benedicti  pag.  251  :  Ubi  quidem  olim 
Norma  monastica  floruit.  Charta  dona- 
tionis,  seu  fundationis  Abbatiae  Agau- 
nensis,  seu  Synodus  Agaunensis  :  Sanc- 
tus    Victorius     urbis     Gratianopolitanse 

Episcopus  ait, Rectemihi  videtur,  ut 

secundiM  plenissimam  devotionem  do- 
mini Regis,  et  psallendi  institutionibus9 
fiant  novem  Normse,  id  est,  Granensis, 
Isiana,  Jurensis,  et  Meluensis,  et  cseterae, 
ut  succedentes  sibi  in  officiis  Canonicis, 
id  est,  Noclurnis,  Matutinis,  Prima,  Ter- 
ti  a,  Sexta,  Nona,  Vespertina,  in  hanc  die 
noctuque  indesinenter  Domino  famulen- 
tur.  Infra  :  Quidquid  a  Prioribus  ordina- 
tum  fuerit,  junior es  sine  murmuratione 
expleant,  et  per  slngulas  Normas  Decani 
constituantur  digni,  ut  Abbas  diviso  pon- 
dere,  providentia  eorum  sit  securus.  Quo 
loco  Normas  dicuntur  turmae  MonachicaB 
ex  variis  Monasteriis  erutae,  quas  in 
recens  a  se  exstructum  Agaunense  Mo- 
nasterium  induxerat  Sigismundus ,  eo 
numero,  ut  indeficiens  esset  hymnodia, 
eaeque  in  obeundis  Ecclesiasticis  et  Ca- 
nonicis officiis  vicissim  sibisuccederent. 
[Vide  Vi  tara  S.  Pachomii  Lat.  num.  15.] 
Normas  autem  appellantur  singulae  istae 
novem  turmae, quod  singula  Monasteria, 
unde  accersitae  erant,  suis  regerentur 
Normis  ac  regali s  :  unde  Regula  Torna- 
tensis,  et  similes,  quod  in  iis  ejusmodi 
servarentur  Monasteriis.  Hinc  in  For- 
mulis  vett.  Lindenbrogianis  21.  22  :  Ubi 
illustris  Abbatissa  ili.  Custrix  pr  messe 
videtur,  una  cum  Norma  plurima  ancil- 
larum  ibidem  consistentium.  [Charta ann. 
3.  Childeberti  Frane.  Regis  apud  Mabil- 
lon. tom.  1.  Annal.  Benedict.  pag.  705. 
col.  2  :  Ad  monasterium  S.  Vincehtii  et 
S.  Crucis  Parisius  civitate,  ubi  S.  Germa- 
nus  in  corpore  quiescit  ;  ubi  Autharius 
una  cum  Norma  plurima  Monachorum 
pr  deesse  videtur,  donatum  perpetuo  volu- 
mus.]  Charta  Chilperici  Regis  apud 
Me u rissi um  in  Episcopis  Metensious 
pag.  146  :  Ubi  venerabilis  vir  Leutbertus 
Abba  una  cum  Norma  plurima  Clencorum 
deservire  videntur.  Charta  Abbonis  fun- 
datoris  Monasterii  Novalicensis  ex  Ta- 
bul. Ecclesiae  Grati anopolitanae  fol.  36  : 
Ego  in  Bei  nomine  Abbo  cum  me  dispen- 
sano divina  de  hac  luce  migrare  praecepe- 
rit,  et  debitum  naturae  completerò,  lune 
in  sacrosanta  Ecclesia  in  honore  beati 
Petri  Apostoli,  seu  et  caeterorum  sancto- 
rum  Novaliciis  Monasterii  in  valle  Segu- 
sina, quem  ex  opere  nostro  in  rem  pro- 
prietatis  nostra?  construximus,  ubi  Norma 
Monachorum  sub  religionis  ordine  spiri- 
tale, et  Regula  sancii  Benedicti  custo- 
diendis  Domino  adjuvante  conlocavimus, 
ubi  a  prxsens  vir  Abbo  prasesse  videtur, 
etc.  Tabu  lari  um  Ecclesiae  Viennensis 
fol.  22  :  Sacrosanctas  Bei  Ecclesia;  quae 
est  constructa  in  honore  Bomini  Salvalo- 
ris,  et  gloriosi  Mauricii  Martyris  socio- 
rumque  ejus,  ubi  Bominus  ac  venerabilis 
Bamuinus  Archiepiscopus  prasesse  videtur 
cum  Norma  Canonicorum  suorum  ,  qui 
competentibus  horis  in  conspectu  omnipo- 
tentis  Bei  in  eadem  Ecclesia  officia  pera- 
git  divina,  etc.  In  alia  fol.  32  :  Ubi  Cano- 
nicorum venerabilis  Gong  reg  alio  Beo 
militare  cognoscitur.  Tabular.  Celsinia- 
nense  :  Celsinianense  ccenobium,  ubi  in 
Christi  nomine  Maiolus  Abbas  prasesse 
videtur,  una  cum  Norma  monachorum 
ibidem  Deo  agonizantium.  Adde  Chartam 
Theodorici  Reg.  Frane,  apud  Mabillon. 
de  Re  diplomat.  pag.  471.  Epistola  Mo- 
nachorum S.  Remigii  Remensis  ad 
Casinenses  :  Sanctis  ac  Deo  dignissimis 
Fratribus  Cassini  summas   diuturnitatis 


608 


NOR 


NOR 


NOS 


Normali  rubrica  indefatigatis  humeris 
cltentibus,  sanctarum  munuscula  precum. 

1  Norma  Regularis,  Gregorio  Magno 
lib.  7.  Epist.  1,  Indict.  1.  dicitur  Sanci- 
timi Justiniani  Imp.  Novellae  5.  cap.  2. 
quo  Novitium  per  triennium  totum,  sive 
liber  sive  servus  sit,  prò  bari  decerne  bat. 

2.  NORMA,  Glossae  Graeco-Latinae  :  Ka- 
Xoitovs,  Forma  Calcis,  Norma. 

NORMALES  Limites,  Normalis  linea, 
quae  et  mensuralis.  Normaliter,  Norma- 
tura,  voces  Agri menso rum.  Est  autem 
Norma,  hisce  locis,  linea  limitum,  quae 
ab  uno  limite  ad  alium  tendit.  Vide  Ag- 
genum  et  alios. 

*  NORMALIS  Honor,  Debitus,  con- 
gruens.  Charta  Lothar.  reg.  tona.  9. 
Collect.  Histor.  Frane,  pag.  645  :    Volu- 

mus, ut  idem  locus  semper  abbai  em 

habeat  ex  propria  congreg adone ,  qui 
ipsam  causam  Dei  et  monachos  degentes 
cum  Normali  honore  custodiendo  traci et. 

*  NORMALITER,  Recta.  Praefat.  ad 
Chartul.  Agani  ex  Tabul.  S.  Petri  Car- 
not.:  Memoratus  locus  (S.  Petri)  non  longe 
a  mosnibus  Carnotinse  urbis  Normaliter 
situs,  non  modico  monachorum  costu  res- 
plendebat.  Vide  Normales  limites. 

*  NORMANNIGENA ,  Ex  Normannia 
ortus.  Charta  Theod.  comit.  Fland.  in 
Tabul.  Lehun.  eh.  89:  Hanc  autem  ele- 
mosinarti Roberti  comitis  Robertus  filius 
ejus  comes f  Balduinus  etiam  filius  Roberti 
minoris  et  Karlus  Comes,  Willelmus  quo- 
que Normannigena  devote  et  alacriter 
concesserunt. 

*  NORMANNUS,  Famulus,  qui  alterius 
voluntati,  quasi  Normas,  subjectus  est. 
Inquisit.  ann.  1235.  apud  Oencium  in  ter 
Gens.  eccl.  Rom.:  Item  dicit  guod  vidic 
bucarones,  qui  habitat  (sic)  in  Palcano 
esse  Normannos  curi»  et  servire  nunciis 
curiss,  sicut  proprii  curia  manuales  in 
omnibus  sicut  volebant  et  pr&cipiebant 
ipsi  nuncii. 

\  NORMATRIX,  Abbatissa,  a  Norma  1. 
Fridegodus  in  Vita  S>  Wilfridi  saec.  4. 
Benedica  part.  1.  pag.  725: 

Interulamque  puer  Sancii  sudore  raadentem 
Corripuit,  formatrici  tulit  atque  beatae, 
Quam  sibi  flammeo  sociaverat  atque  verendo 
Egregius  heros,  redimitala  castincando. 

NORMIS,  EtfpiOtioc,  in  Glossis  MSS.  et 
Editis  Lat.  Graec.  Vide  Abnormis.  [Me- 
lius  in  Supplemento  Antiquarii  :  Eupro- 
tto e,  Concinnasi 

T  NORMULA,  Piscis  portio,  vulgo  pi- 
tantia.  Walafridus  Strabus  de  morte 
Wetini  Mon.  Augiensis,  in  Actis  SS. 
Benedict.  saec.  4.  part.  1.  pag.  293  : 

Interea  dulcis  fertur  mihi  Normula  piscis 
Asconis  calidi  :  sequitur  vas  denique  must!. 

1  NORRENSES,  Septentrionales,  scilicet 
Norwegii  et  Dani,  apud  Barthium  in 
Glossario  ex  Li  si  ardi  Hist.  Palaestina. 
Vide  mox  Northus. 

TNORRIGUERIUS»  ut  supra  Noriganus, 
Qui  nutrit  oves.  Controversia  Domini 
de  Monte-meyano  cum  incolis  ejusdem 
loci  ann.  1497:  Dominus  de  Monte-meyano 
dicebat  se  esse ,  et  pr&decessores  suos 
f visse  in  possessione  pacifica,  seu  quasi, 
exigendi  sinpulis  annis  a  Norrigueriis 
averis  minuti  dicti  castri  de  Monte-meyano 
prò  singulo  grege  servitium  perpetuum  4. 
caseorum  vocatum  las  Vendneros  prò 
quatuor  diebus  Veneris  mensis  Maii. 

*  Instr.  ann.  1476.  inter  Pro  bat.  tom. 
3.  Hist.  Nem,  pag.  335.  col.  2  :  Deinde 
reddita  ex  parte  Norrigueriorum  civitatis 
prsedict^e  Nemausi  requesta  coram  domino 
senescaìlo ,  effectualiter  continente,  ut 
dignaretur  et  vellet  posnas  superius  prò 
animalibus  grossis  et  minutis ,  metas  et 


prohibitiones  superius  expressatas  trans- 
gredientibus,  diminuere.  Norriguié,  ibid. 

fiag.  3.  col.  1.  ex  Chron.  Nem.  ad  ann. 
472.  Vide  infra  Nurigarius. 
T  NORRISSA,  Species  armorum,  forte 
sic  dieta  quod  esset  propria  Norrensium 
seu  populorum  Septentrionalium.  Vide- 
tur  fuisse  genus  ìanceae,  cujus  ferrum 
erat  solito  longius.  Le  Roman  de  Vacce 
MS.: 

En  sa  conipaigne  out  cent  armes 
De  plusours  armea  atornez, 
Hacne,  Norroisse  tieni  moul  bele, 
Plus,  de  plain  pie  out  d'alemele. 

•  Norroise  adjectivum  est  vocis  Hacke, 
quo  significatur  regio,  Northus  nempe, 
ubi  fabricata;  vel  indicantur  gentes 
Septentrionales ,  qui  ea  utebantur  ; 
eadem  quae  Securis  Danica.  Vide  in  hac 
voce. 

j  NORTALBINCI,  Nortmanni,  de  qui- 
bus  mox  in  Northus.  Fulcuinus  de  Ges- 
tìs  Abbatum  Lobiensium  tom.  6.  Spicil. 
Acher.  pag.  559  :  Gens  qugedam  Aquilo- 
naris...  quam  plerique  Nortalbincos,  alti 
usitatius  Normannos  vocant.  Haud  scio 
quid  sit  vocis  pars  posterior  Albinci, 
nisi  forte  sit  prò  Albini  vel  Albani,  Ex- 
tra nei,  advenae,  ita  ut  Nortalbmci  sint 
Advenae  ex  Northo  seu  Septentrione. 
[«*  Qui  trans  Albim  fluvium  liabitant.] 

NORTHINTQS,  Plaga  Septentrionalis, 
ex  Nord,  Septentrio,  et  In  ne,  eubicu- 
lum,  cella,  caverna,  et  per  translatio- 
nem,  plaga,  regio,  etc.  in  Legibus  Edw. 
Regis.  Vide  Eastintus. 

NORTHUS,  Septentrio,  le  North.  Dudo 
libro  1.  de  Act.  Norman.:  Zephyro,  Nor- 
thoque  nobis  contrariis  ob triti,  etc.  Hinc 

Nortmani,  prò  Genti  bus  Septentrio- 
nalibus.  Aimoinus  libro  1.  de  Miracul. 
S.  Germani  cap.  1  :  Gens  Danorum,  qui 
vulgo  Nortmanni,  id  est,  Septentrionales 
homines  appellantur.  Chronicon  a  Pipino 
usque  ad  Ludovicum  VII  :  Dani  Suevi- 
que,  quos  Theo  ti  sci  Norman,  i.  Aquilona- 
res  appellant,  etc.  Guillelmus  Apuliensis 
lib.  1.  de  Gest.  Normannor.: 

flos  quando  ventus,  quem  lingua  soli  genialis 
North  vocat,  advexit  Boreas  regionis  ad  oras, 
A  qua  digrassi  fines  petiere  Latino»  :  [noe  : 

Et  Man  est  apud  hos,  Homo,  quod  perhibetur  apud 
Normanni  dicnnlur,  id  est,  homines  Boreales. 

Chronicon  Magdeburgense  MS.  exBibl. 
S.  Germani  Paris,  ann.  952  :  Dani  siqui- 
dem  ac  Sueones ,  quos  Normannos  voca- 
mus,  Septentrionale  littus,  et  omnes  in  eo 
insulas  tenent.  Mox  :  Dani  et  Sueones, 
exterique  trans  Daniam  populi  ab  Histo- 
ricis  Francorum  omnes  vocantur  Nord- 
manni.  Willelm.  Brito  lib.  8.  Philipp.: 

Qua  prìus  antiquum  cum  Neustrio  nomen  haberet, 

Post  a  Normannis  habuit  Normannia  nomen, 

Quo  gaudent  patrii  memores  idìomatis  esse, 

In  quo  North.  Boreas,  homo  Man  sonat  :  inde  vocatus 

Normannus  priscae  meminit  patriaeque  trtbusque. 

Hermoldus  Nigellus  in  Poemate  de 
Ludov.  Pio  : 

Nort  quoque  Francisco  dicuntur  nomine  Mannl 
Veloces,  agiles,  armigerìque  nimis. 

Le  Roman  de  Rou  et  des  Dus  de  Norman- 
die  MS.: 

Mant  en  Engleiz  et  en  Norroiz, 
Senefìe  home  en  Franchois, 
Ajoutez  ensemble  Nort  et  Mant, 
Ensemble  diles  donques  Normant, 
C'est  honz  de  North  en  Ronianz, 
De  la  vint  le  nom  as  Normanz. 

Vide  Cluverium  lib.  3.  German.  antiq. 
cap.  41.  extr. 

<>Idem  etiam  sonat  quod  Ferox,  su- 
perbus,  in  Mirac.  MSS.  B.  M.  V.  lib.  2  : 

Se  contesse  estiés  de  Guines, 
Si  faites  vous  trop  le  Norois. 


NORTNUNFT,  [vel  Notnunft  et  Notnuft, 
ut  ex  Jure  Alem.  Prov.  cap.  250.  et  300. 
et  ex  Jure  Augustano  MS.  seri  bit  Schil- 
terus  in  v.  Numeft,  Violentum  stuprum.] 
Locum  vide  in  Jaeimsuchung. 

T  NORITNT  Fideles,  vel  Initiati,  Grae- 
cis  focuriv  ot  ^{jLUYj^voi,  6i  wt<rro(,  Formula 
familiaris  Patri  bus,  qui  de  mysteriis, 
ac  praesertim  de  sacrosancta  E  u  eh  aris- 
tia, sermonem  habebant,  ne  horum  co- 
gnitio  ad  pagahos  promanare t.  Plurima 
proferuntur  exempla  a  Casaubono  exer- 
cit.  16.  ad  Annal.  Baron.  n.  43.  a  Sui^ 
cero  in  Thesauro  Eccl.  v.  Mvéw  et  ab 
Hofmanno  in  Lexico  vv.  Norunt  fideles 
et  Quod  norunt  fideles:  qu©  praetermit- 
timus  consulto,  ne  ab  alijs  dieta  repe- 
tamus. 

|  NOSALA,  Nux,  ut  conjecto,  Ital. 
Noce,  Nosella.  Statuta  Montis-regalis 
pag.  310  :  Item  prò  quolibet  rubo  rasisi 
sol.  den.  sex;  item  prò  quolibet  amando- 
larum  seu  Nosalarum  denar.  sex.  Vide 
Noxala. 

T  N0SATA.  Tabularium  Communis 
Massi  1.:  Melchior  de  Grimaldis  dominus 
et  patronus  cujusdam  baliguerii  intendit 
venire  Massiliam  et  dictum  baliguerium 
desarmare.....  aut  eum  armare,  si  sibi  vi- 
deatur,  prò  eundo  ad  Nosatam si  ar- 
mare voluerit  piratico  more.  Ex  quibus 
Sosterioribus  verbis  suspicor  ire  ad 
Tosatam  idem  esse  quod  ad  nocendum 
ire,  seu  piraticam  facere,  nisi  Nosata  sit 
nomen  propri um. 

T  NO SG A,  Armilla  ex  imagine  sacra 
dependens.  Translatio  S.  Gorgonii  Mart. 
in  Actis  SS.  Benedict.  saec.  4.  part.  1. 
pag.  596  :  Munusculum  argenteum  a  ca- 
pite ipsius  (S.  Gorgonii)  furtim  abstule- 
rit,  quod  Nosca  vocatur.  Vide  Nusca. 

*  Noscla,  Prov.  spinter,  monile,  in 
Glossar.  Provine.  Lat.  ex  Cod.  reg.  7657. 
Vide  Nochia  et  Nusca. 

NOSGENTIA,  prò  Notitia,  apud  Sym- 
machum  lib.  3.  Epist.  9.  ubi  Juretus. 

Noscentia.  Fridericus  I.  in  Constit. 
Sicul.  libro  2.  tit.  17:  Cavillationes  et 
captiones  antiquas  jure  Francorum  qui 
Noscentias  et  momenta  temporum,  qua 
inter  Francos  litigantes  in  judiciis  hacte- 
nus  servabanlur,  nec  non  quasdam  alias 
subtiles  observationes  tam  in  civilibus 
quam  criminalibus  causis  submovemus. 
Forte  Jegendum,  Nascentias.  Vide  in  hac 
voce. 

***N0SCI0,  prò  Notio,  in  Annal.  Corb. 
apud  Pertz.  Script,  tom.  3.  pag.  17  : 
Quod  ut  quantocius  Noscioni  meas  clami t. 

N0SCITARE.  Notkerus  de  Notis  Musi- 
cis  :  N.  Notare,  hoc  est,  Noscitare,  noti- 
ficat. 

|  N0SIARE,  f.  vox  mendosa,  prò  Her- 
ciare  vel  Occare,  seu  glebas  occa  fran- 
gere :  quod  saepius  recensetur  inter 
opera  rustica  dominis  debita.  Chartula- 
num  SS.  Trinitatis  Cadom.  fol.  47.  v°  : 
Si  domina  nonpossit  per  se  arare  ware- 
tum  suum  ad  Pascha,  homines  sui...»  ei 
adjuvent,  et  tribus  vicibus  Nosiare  in  at*- 
tumpno. 

]  N0S0C0MIUM,  Noffoxopetov.  Locus  in 
quo  aegrotantes  curantur.  S.  Hierony- 
mus  in  Epitaphio  Fabiolae  seu  Epist. 
ad  Oceanum  cap.  2  :  Prima  omnium 
No<toxo(jlsiov  instituit,  in  quo  segrotantes 
colli ger et  de  plateis,  et  consumta  languo- 
ribus  atque  inedia  miserorum  membra 
f over  et.  Passim  occurrit  apud  Scripto  res 
Ecclesiasticos.  [«*  Vide  Mlurator.  Antiq. 
Ital.  tom.  3.  coi.  592.  et  Glossar,  med. 
Graecit.  voce  No<tox6(jlo;  col.  1003.] 

1  N0S0D0CHIUM,  No<ro5oxetov,  idem 
quod  Nosocomium,  iisdem  Scriptoribus 
Ecclesiasticis. 


NOT 


NOT 


NOT 


609 


NOSTRACISMUS.  Vide  Metacismus. 

NOSTURMA,  Aimoinus  Jib.  4.  cap.  26  : 
Collegit  electam  e  Francise  bellatoribus 
Scaram,  quarti  Nosturmam,  vel  cuneum 
appellare  possumus.  Hunc  locum  attulit 
Spelmannus:  sed  nemo  non  videt  legen- 
dum,  quam  nos  turmam,  vel  cuneum,  etc. 

1.  NOTA.  Nota*,  Pelro  Diacono  de  Notis 
literar.  dictse  sunt  eo  quod  verba,  vel  syl- 
labas  prssfixis  characteribus  notent,  ut  ad 
notitiam  legentium  revocent:  quas  qui 
scribunt ,  proprie  Notarti  appellanlur. 
Notae  igilur  sunt  signa  qu sedani  litera- 
rum  quibus  vox  integra  intelligitur  : 
unde  avi{jL£ia  ypamiaTtóv  dicuntur  Dioni 
libro  55.  Signa  verborum,  sancLo  Hiero- 
nymo  ad  Julianum,  et  Epist.  ad  Princi- 
piarli. Sexta  Synodus  Act.  12  :  'Ercupepó- 
p.evo;  uuavayvtiXTTtxòv  fica  aitisi  wv.  Qui  iis 
utebantur ,  ffTHAeioypaaoc  dicLi,  Latinis 
Nolani,  ut  est  in  Glossis  Graec.  Lat. 
Apud  Ammianum  lib.  18.  Anelila  Nota- 
rum  perita.  De  earum  usu,  sic  Valeri us 
Probus  Grammaticus  de  Notis  Romano- 
rum  interpretandis  :  Apud  veteres  cum 
ususNotarum  nullus  esset,  scribendi  facul- 
tatem,  maxime  in  Senatu,  qui  aderant, 
se  ribendo,  ut  celeriter  comprehenderent, 
quasdam  verba  atque  nomina  ex  communi 
consensu  primis  literis  notabant  :  et  sin- 
gulse  quid  significar  ent,  in  promptu  erat. 
Quod  in  nominibus,  pr&nominibus,  Legi- 
bus  publicis,  Pontificumque  monumentis, 
Jurisque  civilis  libris  etiam  nunc  man  et. 
Ad  quas  Notas  publicas  accessit  et  stu- 
diosorum  voluntas,  ut  unusquisque  fami- 
liares  sibi  notas  prò  voluntate  signaret. 

A  quibus  vero  primum  inventae  sint 
ejusmodi  Notte,  docet  idem  Petrus  dia- 
eonus  ex  Isidoro  lib.  1.  Orig.  cap.  21  : 
Vulgares  Notas  Enaius  primus  mille  et 
centum  inventi,  ad  hunc  sctlicet  usum,  ut 
quicquid  per  contentionem  pr&sentlum 
elicer etur,  Librarii  comptures  scriberent 
simul  adstantes,  divisis  interse  partibus, 
quod  quisque  verba,  et  quo  ordine  exci* 
pere.  Dehlnc  Tullius  Tyro  Ciceroni*  Li- 
bertus  Notas  prsspositionum  commentatus 
est.  Post  hunc  Philargyrus  Samius  et 
Aquila  M&cenatis  Llbertus  alias  addide- 
runt.  Deinde  Lucius  Ann&us  Seneca  con- 
tractis  omnibus,  digesto  et  aucto  numero, 
opus  in  quinque  millia  extendit.  Ex  quo 
quidem  Diacono  emendandus  idem  Isi- 
dorus,  in  hisce  ver  bis  :  Post  eum  tertius 
Persannius  Philargyrus;  legendum  enim 
post  eum  Samius  Phylargyrlus,  quod  non 
advertit  Lipsius.  Istiusmodi  per  nota- 
rli m  compendia  scribendi  rationis  pas- 
sim mentio  est  apud  Scriptores.  [Gel- 
lius  lib.  17.  cap.  9  : 

Script  or  eris  felix,  cui  littera  verbum  est, 
Quique  Notis  linguam  superai,  cursumque  loquentis 
fSxcipiens  longas  nova  per  compendia  voces. 

Martialis  lib.  14.  Epigrammate  208.  de 
Nota  rio  : 

Currant  verba  licei,  manus  est  -velocior  illis  : 
Nondum  lingua  suum,  doxtra  peregil  opus. 

Prudenti  us  irept  ramavo)  v  de  passione  S. 
Oassiani  : 

Frxfuerat  sludiis  puerilibus,  et  grege  multo 
Seplns,  magisler  lilerarum  sederai, 
Verba  Notis  brevibus  comprendere  cuncta  peritus, 
Raptimque  punctis  dieta  prajpelibua  sequi. ] 

S.  Hieronym.  Epist.  Ili  :  Mea  autem 
lingua  in  sirnilitudinem  scribse  velocis, 
quem  Notarium  possumus  inlelliyere,  quo- 
dam signor  uni  compendio  breviatum 
Ey angelii,  strictumque  sermonem  exara- 
vit  in  tabulis  cordis  carnalibus.  S.  Au- 
gustinus  Epist.  258.  de  quodam  Notario: 
Erat  autem  strenuus  in  Notis,  et  in  scri- 
vendo bene  laboriosus.  Idem   lib.  2.  de 


Doctr.  Christ.  cap.  26;  Ex  eo  genere 
sunt  etiam  Notai,  quas  qui  didicerunl, 
proprie  jam  Notarti  appellantur.  Idem 
in  Collat.  2.  diei  cum  Donatist.  cap.  3  : 
Et  cum  se  Notas  ignorare  dicerent,  pe- 
tentesf  ut  prius  eis  ederentur  gesta  cons- 
cript a,  Cognitor  jussit,  ut  quod  eorum 
Notarli  exceperant,  eis  recitaretur.  Col- 
latio  Carthag.  2.  cap.  43  :  Notas  non  no* 
vimus,  neque  ea  natura  rerum  est,  alque 
ipsarum,  ut  ita  dixerlm,  literarum,  ut 
quisquam  notas  legai  alien as.  In  Codici- 
bus  legere  non  possumus,  nisi  edita  fue- 
rint  gesta  in  paglnis,  non  habeo  quod 
tractem,  non  habeo  quod  legam.  Marty- 
riuin  sancti  Genesii  Arelat.  apud  Surium 
25.  Aug.  :  Sanctus  ilaque  Geneslus  in 
juventutls  flore  primsevo  provincialis  mi- 
Ut  ias  tyrocinium  suscepit,  eam  officii  par- 
lem  studio  et  arte  complexus,  quse  patro- 
norum  verba,  vel  nova  signorum  velocitate, 
vel  dexterse,  sonum  vocis  mquaret,  spirita- 
leni  futura  glorisi  imaginem  pr&figurans, 
ut,  qui  pr&cepta  divina  celerilate audiret, 
ea  jidélibus  Notis  pix  mentis  exciperet. 
Emi  odi  us  in  Vita  sancti  Epiphanii 
Episc.  Ticinensis  :  Notarum  in  scribendo 
compendia,  et  figuras  varias  verborum 
multitudinem  comprehendentes  brevi  as- 
secutus,  in  Exceptorum  numero  dedica- 
tus  enituit.  Marcus  Diaconus  Gazensis 
in  Vita  S.  Porphyrii  Episc.  Gazensis  n. 
88.  ex  versione  Gentiani  Herveti  :    Cor- 

nellus sciens   Notis  scribere,    quibus 

utuntur  in  Jure,...  notabat  omnia,  quse 
dicebantur  et  opponebantur.  Sanctus 
Rem  bertus  in  Vita  S.  Anscharii  Arch. 
Brem.  eap.  15:  Porro....  quam  studiosus 
fuerit,  testanlur  Codices  magni  apud  nos, 
quos  ipse  propria  manu  per  Notas  cons- 
cripsit.  Quse  sic  extulit  Gualdo  Corbeien- 
sis  Monachus: 

Quam  fervens  in  amore  Dei  futi,  et  studiosus, 
Indicio  libros,  quos  ipse  Notavit,  habemus, 
In  quibus  Omnipotenlis  laus  sterna  resultat. 

Idem: 

Sedia  Apostolica  fecit  decreta  Notare 
Pluribus  in  folHs. 

[Vide  Glossarium  medias  Grsecit.  in  No- 

xapios,  col.  1003.  et  voce  Sraeta  col. 
1361.] 

»  Nota,  Nomen,  vel  polius  literse 
quae  nomen  efficiunt.  Richer.  in  praefat  : 
Unde  cum  hic  atque  illic  sepe  Karoli,  sape 
Ludovici  Nol&  afferuntur  prò  tempore 
actorum  prude ns  lector  reges  sequivocos 
pernotabit. 

Notare,  Notis  exseri  bere,  apud  Quin- 
tilianum  in  Praefat.  libr.  de  Institut. 
Orat.  Epitaphium  descriptum  a  Gelenio 
in  Sacrario  Coloniensi  pag.  356.  ac  nuper 
repertum,  quod  videtur  a  Sidonio  Apol- 
linari  fuisse  composita m,  quo  lubentius 
integrum  hic  subjicimus  : 

Hoc  hoc  scpulcrum  respice, 
Qui  Carmen  et  Musas  araas, 
Et  nostra  communi  lege 
Lacrymando  titulo  nomina, 
Nano  nobis  pueris  simul, 
Ars  varia,  par  aetas,  erat, 
Ego  consonanti  fislula 
Sidonius  acris  perstrepcns, 
Hoc  Carmen,  hsec  ara,  hic  cinis, 
Pueri  sepulcrum  est  Xanlhine, 
Qui  morte  acerba  raptus  est, 
Jam  doctus  in  compendia 
Tot  literarum  et  nominum 
Notare  currenti  stvlo, 
Quol  lingua  currens  diceret. 
Jam  nemo  superaret  legens, 
Jam  voce  henli  cceperat, 
Aurem  vocari  ad  proximam. 
Heu  merte  propera  concidit, 
Arcana  qui  solus  sui 
Sciturus  Domini  fuil. 


Oonsule,  si  lubet,  de  scriptione  per  No- 
tas, Herman num  Hugonem  de  Prima 
scribendi  origine  cap.  18.  et  quae  de 
ejusmodi  Notis  observavit  Lipsius  Oen- 
tur.  1.  ad  Belgas  Epist.  27.  prsefixa  No- 
tis Tyronis  a  Grutero  editis.  [Adde 
Brencmannum  lib.  2.  Hist.  Pandect. 
cap.  3.]  [*  Consule  Praefationem  nos- 
trani ad  Alphabetum  Tironianum  et 
quae  de  iisdem  nolis  effutiunt  Auctores 
novi  Tract.  de  re  diplom.  tom.  2.  et  3.] 
[°°  Koppii  Palaegraph.  cri  tic.  tom,  1. 
e.  3.] 

*  Nota,  Commentarius  compendiose 
scriptus,  seu  primarium  exemplar  notis 
descriptum.  Flos  Histor.  ex  Cod.  reg. 
5515.  ad  calce m  :  Quem  (librum)  ego 
Nicolaus  Falconi  primo  scripsi  in  Gallico 
idiomate,  sicut  idem  frater  Hayto  michi 
ore  suo  dictabat  absque  Nota  sive  alio 
exemplari,  et  de  Gallico  transtuli  in  Lati- 
num,  anno  Domini  1307. 

2.  NOTA.  Notae  Musicae,  quse  in  Libris 
Ecclesiasticis,  singulis  vocum  syllabis 
supperaddebantur.  Capitulare  Aquis- 
granense  ann.  879.  cap.  70.  et  Capitul. 
Caroli  Magni  lib.  1.  cap.  68.  lib.  6.  cap. 
277  :  Psalmos,  Notas,  cantus,  compotum, 
Grammaticam  per  singula  Monasteriaì 
velEpiscopia  dhcanl.  Joan.  Sarisberiensis 
lib.  1.  Metalogicì  cap.  20  :  Nec  mirelur 
quis  tantam  vim  fuisse  in  Notulis,  cum 
et  musici  cantores  paucis  characteribus 
multas  acutarum  et  gravium  differentlas 
indicent  vocum .  Et  ob  hoc  quidem  charac- 
teres  illos  musica  Claves  dicunt.  Adema- 
rus  in  Carolo  Magno  ann.  787  :  Et  omnes 
Francise  Cantores  didicerunt  Notam  Ro- 
ma nam,  quam  nunc  vocant  Notam  Fran- 
ciscam:  exceplo  quod  Iremulas,  vel  vin- 
nulas,  sive  colliglbiles,  vel  secabiles  voces 
in  cantu  non  poter ant  per  fede  esprimere 
Francit  eie,  Ingulfus  pag.  886  :  Missae, 
quee  cum  Nota  canuntur,  id  est,  cum  mo- 
dulatione  musica,  libro  notis  musicis 
notato  coram  proposito.  Vide  Abbatum 
S.  Albani  :  Cantator  componiti  hiistoriam, 
et  ei  Notam  melicam  adaptavit.  Missa 
sine  Nota,  ibidem.  [M  dieta  Capella  fiet 
servilium  solenne  cum  Nola,  in  Charta 
ann.  1362.  ex  Chartophylacii  Re  gii 
Regesto  92.  num.  155.  Charta  ann. 
1393.  tom.  2.  Hist,  Eccles.  Meld. 
pag.  253  :  Cantare  solemniter  et  ad  No- 
tam officium  divinum  singulis  diebus 
Dominicis,  Adde  Formulare  Anghc.  Tho- 
mas Madox  pag.  339.]  Vide  Capitul.  Ca- 
roli Magni  lib.  1.  cap.  72.  [**68.]  et  su- 
pra,  Cantus  Romanus. 

Notare,  Notas  musicas  Libris  Eccle- 
siasticis  adscribere.  Sanctus  Anselmus 
lib.  1.  Epist.  21  :  Suis  vos  precibus  ad 
Notandum  Anliphonarium  adhortare  de- 
siderai. Ade  mar  us  in  Vita  Caroli  Magni  : 
Antiphonarios  sancti  Gregorii,  quos  ipse 
Notaverat  nota  Romana.  Li  ber  Ànniver- 
sariorum  Basilicae  Vaticanae  fol.  141  : 
Item  unum  Breoiarium  pulchrum  Nota- 
tura  in  duobus  voluminibus.  Item  unum 
Graduale  Notai um  parvi  voluminis.  Acta 
Murensis  Monasterii  pag.  32  :  Est  et 
Evangelicus  Liberf  et  4.  Gradualia  :  ex 
his  unus  Musicen  vocalum  est,  et  duo  libri 
cum  versibus  Offertoriorum  ;  ex  his  unus 
musico  Notatus  est.  Et  tres  Antiphonarii, 
ex  quibus  unus  musice  Notatus  est.  Pe- 
trus Damian.  Libro  6.  Epistola  32.  de 
quodam  Monacho  :  Erat  autem  ille  fra- 
ter  multis  exercitiorum  artibus  pollens, 
scribendi  videlicet  et  Notandi,  tornandi 
insuper  et  fabricandi.  Chronic.  Trudo- 
nense  lib.  8:  Raro  unquam  ipse  cessa- 
batt  quin  semper  aut  scriberet,  aut  No- 
tar et. 

1  Notator,   Qui  libris  Ecclesiasticis 

77 


610 


NOT 


NOT 


NOT 


notas  musicas  adscribit.  Bernard  us  Mo- 
nachus  Tractatum  de  ratione  cantandi 
Gradale  incipit  his  verbi s  :  Sicut  Nota- 
tores  Antiphonarum  prmmunivimus,  ita 
et  eos,  qui  Gradalia  notaturi  sunt,  prse- 
munimus. 

Nota,  Cantus,  quomodo  Note  usur- 
pant  e  vulgo  nostri.  Tidericus  Lange- 
nius in  Saxonia  : 

Reslant  alaudae,  quae  subsi&lunt  eine  fraude, 
Perque  suas  Nolas  rudes  sistunt  idioUs. 

*  Lit.  remiss.  ann.  1418.  in  Reg.  170. 
Ohartoph.  reg.  eh.  200:  Lequel  avoitun 
petit  flaiolet  de  bos  et  Veust  fait  flaioler 
et  dire  une  Note,  à  laquelle  Note  icellui 
Willardin  eust  dande  un  tour  ou  deux. 
Mise  ann.  1470.  in  Reg.  195.  eh.  420  : 
Pour  l'amour  de  laquelle  jeune  fille  lesdiz 
joueurs  commencerent  à  jouer.  une  Noie 
Joyeuse. 

Jara  vero  qualis  olim  fuerit  Cantus, 
quem  Gregorianum  dicimus,  et  an  no- 
tis,  quibus  vulgo  utimur,  musicis  cons- 
titene non  omnino  constat:  quanquam 
ìd  min  us  vero  consentaneum  videtur, 
cum  ejusmodi  notas  multo  post  adin- 
ventas  traci  an  t  pi  eriq  uè.  In  certum  etiam, 
an  earum  vice'  aspersa  fuerint  literis 
alphabeticis,  quae  vocis  tonos  denota - 
rent,  Antiphonarìa  et  Gradalia,  uti  pos- 
teafactitatum  palam  est  :  etsi  videatur 
id  diserte  indicare  Eckehardus  Junior 
de  Casibus  sancti  Galli  cap.  4.  ubi  de 
Petro,  uno,  uti  vult,  e  Cantoribus,  quos 
Roma  in  Galliam  ad  Carolum  misit 
Adrianus  Pontifex,  verba  facit:  In  ipso 
quoque  (Antìphonario)  primus  ille  literas 
Alphabeti  significativas  notulis  quibus 
visum  est,  aut  susum,  aut  jusum,  aut 
ante,  aut  retro  ,  as signari  exeogitavit  : 
quas  postea  cuidam  amico  quasrenti  Not- 
ker  Balbulus  dilucidavit.  Exstat  vero 
Opusculum  istud  Notkeri  tom.  5.  Antiq. 
Lect.  Canisii,  parte  2.  pag.  739.  cum 
hocce  ti  tu  lo  :  Nother  Lanthberto  fratri 
salutem.  Quid  singulae  lit  terse,  in  super  s- 
criptione  significent  cantilena,  prout  po- 
tui,  juxla  t'uam  pelitionem  explanare  stu- 
diti. Singularum  vero  literarum  in 
Musica  vim  ex  eodem  Notkero,  initio 
literarum  Alphabeti  hujusce  Glossarli 
aseribendam  curavimus.  Certe  Cantus 
Gregorianus  Notis  constiti t,  quse  Mu- 
sicai et  cantandi  tonos  indicarent  :  has 
Romanas  vocabant.  Monachus  Egolis- 
mensis  ann.  787  :  T.ribuitque  Antiphona- 
nos  sancti  Gregorii,  quos  ipse  notaverat 
Nota  Romana.  Infra:  Omnes  Francia 
Cantores  didicerunt  Notam  Romanam, 
guani  nunc  vocant  Franciscam. 

Hae  porro  Notae  singulis  sy  Ila  bis  ads- 
criptse  erant.  Chronicon  Trudonenselib. 
8  :  Graduale  unum....  scripsit,  illumina- 
va, musiceque  noiavit,  syllabatim,  ut  ita 
dicam,  totum  usum  prius  a  senior  ibus 
secundum  antiqua  eorum  Gradualia  dis- 
cutiens.  Exstat  in  Biblioth.  Monasterii 
Corbeìens.  vetus  Graduale  bisce  nota- 
tum  characteribus,  seu  notis.  Ejusmodi 
etiam  descripsit  Menardus  ad  lib.  Sa- 
cram.  Greg.  pag.  76.  Sed  an  eaedem  sint, 
quae  Petri  Cantoris,  vel  Notkeri,  non 
ausim  definire.  Nam  extremis  saeculis, 
ut  ait  Hugonis  Reutlingensis  Interpres, 
ei,  ut  putatur,  coaevus,  in  Procemio, 
processu  temporis  quidam  Alemanni,  et 
precipue  Monachi  Ordinis  S.  Benedicti, 
qui  canlum  musicalem  non  solum  ex  arte, 
verum  etiam  ex  usu  et  consuetudine  per- 
fede  et  eordetenus  diditerant ,  ipsum, 
omissis  clavibus  et  lineisr  quse  in  neuma 
seu  nota  et  musicali  requiruntur,  simpli- 
citerin  libris  eorum ,  notare  cosperunt,  et 
sic  decantaverunt  deinde  junior es,  et  suos 


discipulos  sine  arte  ex  frequenti  usu  et  ex 
magna  consuetudine  cantum  informare, 
qui  cantus  sic  per  consuetudinem  doctus 
ad  diversa  pervenerit  loca.  Unde  jam  non 
musicas,  sed  Usus  est  denomina  tu  s,  etc. 
Ut  ut  sit,  prò  certo  habetur  regulas,  eia- 
ves,  et  notas  musicas  hodiernas,  Guido- 
nem  Areti num  Monach.  sub  ann.  1022. 
adinvenisse,  uti  post  Vincentium  Bei- 
vac.  lib.  25.  cap.  14.  et  alios,  observat 
Baron.  ad  hunc  ann.  n.  20.  Is  enim  svi- 
la bas  ut,  re,  mi,  fa,  sol,  la,  reperit,  qui- 
bus septem  discrimina  vocum  vulgo 
designantur  :  quod  longe  antea  similiter 
facti tasse  ^gyptios,  et  septem  voculis 
sonos  hos  expressisse  testatur  Diony- 
sius  Halicarnasseus  lib.  IIep\  'Epjjwi- 
v£iac,  qui  vulgo  Demetrio  Phaleraeo  as- 
cribitur,  pag.  35.  Editionis  Morellianae. 
Tradit  praeterea  auctor  Vitae  S.  Benon- 
nis  Episcopi  Misnensis  cap.  16.  apud 
Surium  tom.  7.  (vìxit  Benno  ann.  1066.) 
docuisse  notas  musicales  regulare,  et  sic 
cantare  in  Ecclesia  Misnensi.  Chronic. 
Trudonenselib.  8:  Instruxit  etiam  eos 
arte  musica  secundum  Guidonem.  Nec 
scio,  an  nane  novam  musicae  rationem 
improbet  Letaidus,  qui  eodem  saeculo 
vixit,  in  Vita  S.  Juliani  Cenoman.:  Sane 
Responsoriorum  et  Antiphonarum,  ut  pe- 
tistis,  digessimus  ordinem,  in  quibus,  prò 
vitando  fastidio,  de  unoquoque  modo  sin- 
gula  compegimus  corpora.  Neque  omnino 
alienari  volumus  a  similitudine  veteris 
ritus,  ne  barbar am  aut  inexpertam,  uti 
perhibetur,  melodiam  fingeremus.  Non 
enim  mi  hi  placet  quorundam  tnusicorum 
novitas,  qui  tanta  dissimilitudine  utun- 
tur,  et  veteres  sequi  omnino  dedignentur 
auctores,  etc. 

3.  NOTA,  Instrumentum  Notariorum, 
qui  inde  nostri s  Gar  denotes  dicuntur, 
seu  Instrumentorum  custodes.  Conci- 
lium  Avenionense  ann.  1279.  can.  14: 
Statuimus,  quod  tam  h&res  quilibet,  quam 
notarius,  qui  Notam  cujuslibet  receperit 
testamenti,  etc. 

SST  Commentariolum  intelligo,  qui 
compendiariam  rei  rationem  complec- 
tatur,  ut  et  in  Extracto  ann.  1336.  e  ven- 
dutone partis  urbis  Massil.  a  Benedicto 
Episc.  facta  Carolo  Andegav.  Pro  vinci  ae 
Corniti  ann.  1259.  ex  Schedis  Praesidis 
de  Mazaugues  :  De  Notis  et  abreviaturis 
in  dictis  cartulariis  contentis  facere  pu- 
tii ca  instrumenta.  Aliud  extractum  ann. 
1430.  ex  Homagio  ab  incolis  Masalgii 
suo  domino  Galterio  de  Ulmeto  ann. 
1371.  praastito,  ex  iisdem  Schedis  :  Et 
me....  Notario  qui...  et  de  ipsis  Notam  re- 
cepi,  ex  qua  hoc  instrumentum  publicum 
in  hanc  publicam  formam  per  aliarn  ma- 
num  scribi,  redigi  et  grossari  feci,  aliis 
negotiis  occupalus,  virtute  gratiae  regiae 
mihi  benigne  concessa,  hicque  manu  pro- 
pria me  subscripsi,  quia  inveni  concor- 
dare ircvicem.  Hictam  prima  perscriptio, 
nostris  vulgo  Minute,  intelligi  potest, 
quam  commentario! us  :  et  certe  prò  pri- 
mario ejusmodi  scripto,  seu  matrice  sive 
imlreviatura,  ut  verbis  utar  Statutorum 
Rom.  1.  1.  cap.  149.  accipienda  vox  Nota 
in  Edicto  Philippi  Pulcn  ann.  1304.  tom. 
1.  Ordinat.  Reg.  pag.  417.  ubi  :  In  pri- 
mis ordinamus....  quod  cum  Notarii  seu 
Tabelliones  publici  contractus  in  loco  in 
quo  morari  et  tenere  cartularia  sua  con- 
sueverunt,  dictos  contractus  receperint, 
in  ipsis  cartularibus  seu  protocollis  subs- 
tantialiter  et  seriatim  in  continenti  pò- 
nant  et  inserant,  et  in  cartulariis  re- 
dacta,  contrahentibus  praesentibus  legant 
et  expo  nant,  et  si  opus  fuerit,  Notam 
suam  corrigant  in  prsesenlia  contrahen- 
tium  pr&dictorum.  Processus  ann.  1459. 


ex  Regesto  Columba  Camerae  Comput. 
Provi  nei  33  :  Et  inde  facta  decenti  colla- 
rone de  Nota  cum  suo  extenso,  Charta 
Bernardi  de  Stabulo  ann.  1412.  ex  Sche- 
dis March  ionis  de  Flamarens  :  Et  anullo 
omnes  et  singulas  litteras,  Notas,  acta, 
memorialia.  Hic  referenda  su nt,  quae  de 
hujusmodi  Notis  seri  bit  Zinzelinus  Ex- 
travagantium  Johannis  XX1L  in  cap.  5. 
tituli  14.  De  verborum  signi  ficatione  Ut. 
X.  in  hanc  clausulam  Et  cetera  :  Hsec 
clausula  comprehensiva  est  multorum  ver- 
borum....  unde  facit  in  argumentum,  prò 
more  Tabellionum,  qui  habent  in  aliqui- 
bus  regionibus,  quod  recipientes  Notam 
in  protocollo  de  aliquo  facto  vel  contractu, 
utuntur  frequenter  ista  clausula;  et  post 
redigendo  instrumentum  in  mundum, 
apponunt  multa  verba,  quse  non  apposue- 
runt  in  Nota  vel  in  protocollo,  et  illa  su- 
bintellecta  fore  dicuntur  sub  tali  clausula, 
Et  cetera.  De  jure  tamen  scripto  nihil 
plus  in  mundo,  quam  in  protocollo  debet 
reperiri,  ut  omnis  falsitas  et  suspicio  evi- 
tetur.  Vide  Chartularium  et  Notula. 

*  Charta  Theob.  comit.  Trec.  prò  mo- 
nast.  Corbiniac.  in  Reg.  105.  Chartoph. 
reg.  eh.  16:  Actum  Trecis  teste  me  ipso, 
anno  Verbi  incarnati  1199.  mense  No- 
vembri. Data  per  manum  Galteri  cancel- 
larii,  Nota  Alermi.  Ni  si  sit  prò  Signum 
seu  subscriptio.  Vide  mox  Notamen. 

53^*  Porro  cum  hae  notss  seu  perscrip- 
tiones  Notariorum  in  foliis  separatis  et 
disjunctis  describerentur,  amittebantur 
saepe,  quod  ne  deinceps  eveniret,  Ludo- 
vicus  XII.  Frane.  Rex  statui t,  qu'à  l'a- 
venir  tous  Notaires  et  Tabellions  feront 
bons  et  suffisans  registres  et  protocolles 
des  contrats  et  autres  acts  par  eux  recus 
et  passez,  et  quHceux  mettroient  par  ordre 
selon  la  priorité  et  posteriorité  des  con- 
trats et  autres  acts,  a  fin  que  si  doresena- 
vant  en  étoit  question,  on  pùt  avoir  re- 
cours  au  protocolle,  ou  regia tres,  fors  et 
excepté  les  Notaires  du  Chat  elei  de  Paris, 

J  4.  NOTA,  Alia  notione.  Vide  in  Noda. 

JN0TABILIS,  Suspectus,  nota  dignus. 
Literae  Henrici  III.  Angl.  Regis  ann, 
1262.  apud  Rymer.  tom.  1.  pag.  737  : 
Prsesertim  cum  ipse  nullo  prorsus  tem- 
pore aliguem  de  regno  nostro  Notabilem 
reddiderit,  nec  dissensionem  seu  discor- 
dia scrupulum  cum  aliquo  ex  aliis  alio 
prselextu  habuerit.  Aliquot  e  Latini s 
Scriptores  hanc  quoque  vocem  interdum 
in  malam  partem  acceperunt,  ut  Quin- 
ti lianus  :  Notabile  verbum  et  veluti  ma- 
cula. Rursus  :  Notabilia  ad  reprehensio- 
nem.  Notabilis  foeditas,  apud  Plinium 
lib.  36.  cap.  5. 

*  In  malam  partem  accipitur  haec  vox, 
in  Homag.  Guill.  de  Petra  pertusa  ann. 
1217.  ex  Reg.  30.  Chartoph.  reg.  eh.  23  : 
Tenebo  fideliter  frontariam  contra  ìpsos  ; 
quod  nisi  facerem,  tanquam  infamis  ab 
omnibus  de  casiere  et  Notabilis  haberer. 
Notauble,  prò  Notable,  Insignis,  illustris. 
Chartul.  S.  Benign.  Divion.  :  Ce  sont  les 
personnes  Notaubles  et  seculares  ,  qui 
furent  présens  à  Dyjon  le  17.  jour  du 
mois  de  May  Van  1350.  quant  messire 
Jehans  de  France  due  de  Normandie,  à 
cause  dou  bail  de  Philippe  due  de  Bour* 
gogne  meindre  d'aaqe,  reprit  de  frere 
Pierre  abbé  de  S.  Benigne  de  Dyjon. 

*  N0TABILITER,  Jure  indubio,  sine 
ulla  controversia.  Charta  ann.  1203.  in- 
ter  Instr.  tom.  10.  Gali.  Christ.  col.  336: 
Si  quis  piscalor  ceperit  infra  terminos 
maris  circumadjacentis  sturionem  et  sal- 
monem,  et  por  cum  marinum,  et  helpinum, 
in  jus  ecclesia  cedit  integre  et  Notabililer. 

«[  NOTABUNDUS,  Celebris.  Vita  S.  Gu- 
thlaci  tom.  2.  Aprilis  pag.  46  :  Nam  ilio 


NOT 


NOT 


NOT 


611 


tempore  tanti  viri  fama  ubique  Nota- 
bunda  vagabatur. 

1  NOTACULUM,  Nota,  signum.  Minu- 
ti us  Felix  in  Octavio  cap.  31  :  Nos  non 
Notaculo  corporis,  sed  innocentise  ac  mo- 
destia* signo  facile  dignoscimur.  Respon- 
det  Caecilio,  qui  prius  de  Christianis  di- 
serà t  :  Occultis  se  notis  insignibus  nos- 
cunt. 

T  NOTAMEN ,  Nomen  ,  vel  signum. 
Adrevaldus  in  Hist.  translationis  S.  Be- 
nedieti  et  S.  Seholasticae  nura.  7  :  Pro 
foribus  autem  P etrae  scilicet  superpositae 
praefixa  crani  Notamina,  quorum  interius 
ousta  jacebant. 

«  NOTAMEN,  Nominis  subscriptio,  vel 
notas  sibi  propriaeappositio.  Charta  ann. 
1056.  inter  Instr.  tom.  11.  Gali.  Christ. 
col.  227  :  Alii  plures  episcopi  et  abbates, 
nonnulli  etiam  sui  regni  proceres,  quorum 
supra  praefixa  sunt  Notamina,  illud  attes-. 
tarunt.  Vide  raox  Notare. 

1  NOTAMENTUM ,  Annotatio.  Leges 
Palatina  Jacobi  II.  Regis  Majoric.  in 
Actis  SS.  Junii  tom.  3.  pag.  l:  Quibus 
danlur  certa  salaria  seu  annuse  pensiones, 
quorum  salariorum  seu  pensionimi  quan- 
titates  scriptis  teneat  dictus  Rationalis  in 
libro  suo  Notamentorum. 

*  NOTARE,  Subseribere,  notam  seu  si- 
gnum apponere.  Charta  ann.  1342.  tom. 
9.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  42  :   Et  ego 

Humbertus  Pilati  de  Buxia, notarius 

publicus,....  inde  instrumentum  praesens 
recepì  et  Notavi,  et  e.  Aliis  notionibus, 
vide  in  Nota  1.  et  2. 

1.  NOTARIA,  seu  Notoria,  Script ura, 
qua  notum  aliquid  fit,  relatio.  Glossae 
vett.  :  Notoria,  àvaqjopa.  Glossae  Gr.  Lat.: 
Movete,  Indlcatio,  Notarla ,  Indicium, 
Acta  S.  Maxi  mini  Martyr.  :  Cum  Cente- 
naria diceret  Notariam  sibi  datam  esse, 
qua  contineretur  eam  fingere,  dixit  :  An 
non  est  verisimile  me  mentiri,  et  illum 
verum  dicere,  qui  Notariam  falsam  dedit  f 
S.  Augustinus  Epist.  160  :  Circmncel- 
liones  quosdam  et  Clericos  Donatistas 
cura  eorum,  qui  Disciplina^  publicas  inser- 
viunt,  praemissa  Notarla,  ad  judicia  le- 
gesque  perduxit.  Utitur  alias  hac  voce 
in  Brevic.  Collation.  coli.  1.  cap.  4.  6.  7. 
et  14.  et  coli.  2.  cap.  2.  et  3.  post  Coli. 
cap.  24.  et  Epist.  159.  Occurrit  etiam  in 
Collat.  1.  cum  Donat.  edita  a  Massono 
cap.  14.  17.  18.  29.  Coli.  2.  cap.  8.  12. 
apud  Apuleium,  Pollionem,  etc. 

T2.  NOTARIA,  Munus  Notarli.  Vendi- 
tio  partis  urbis  Massil.  a  Benedicto 
Episc.  facta  Carolo  Andegav.  Corniti 
Provincife  ann.  1257:  Notarii  a  dicto 
domino  Episcopo  creati  non  possint  exer- 
cere  officium  Notariae,  nisi  'in  terra  do- 
mìni Episcopi.  Edi  et  uni  Ludovici  X. 
Frane.  Regis  ann.  1315.  tom.  1.  Ordinat. 
Reg.  pag.  571  :  De  venditionibus  autem 
Notariarum  nostrarum7  generalem  Ordi- 
nationem  ad  utililatem  publicam  ,  de 
Pr&latorum,  Baronum  et  aliorum  hono- 
rum fide  dignorum  Consilio  faciemus. 

*  Notorie,  eodem  sensu,  in  Charta 
ann,  1293.  ex  Chartul.  S.  Vandreg.  tom. 
1.  pag.  177. 

1  Notariatus,  Eadem  notione,  Gali. 
Notariat.  Edictum  Philippi  Pulcri  ann. 
1304.  tom.  1.  Ordinat.  reg.  pag.  419  : 
Tabellionesj  seu  Notarii  publici,  auc tori- 
tate  regia  con  firmati....  potestatem  habe- 
bunt  babeli  ionatus,  seu  publici  Notariatus 
officium  more  debito  exercendum.  Cons- 
ti tut.  Frederici  Regis  Sicilia  cap.  32  : 
Jubemus  quod  credenzeriae  et  Notariatus 
tonnariarum  et  dohanarum  et  aliar um 
gabellarum  Sicilia  concedantur  et  com- 
mictantur  tantum  Siculis  idoneis  et  suffi- 
cìentibus,  et  quod  ipsi  Credenzerii,  Nota- 


rii et  parliculares  Subportulani  exerceant 
officia  ipsa  per  se  personaliter,  et  non 
per  substitutos  eorum. 

*  3.  NOTARIA,  Forense  tabularium, 
Gali.  Greffe.  Charta  ann.  1319.  in  Reg. 
61.  Chartoph.  reg.  eh.  428  :  llem  prò. No- 
tarla bajuli  et  judicis  dicti  loci  (san  e  ti 
Juìiani)  guadraginla  solidos  Turonenses. 

NOTARII  dignitas  varia  ac  diversa  fuit 
in  Palatiis  Imperatorum.  Alii  enim  et 
in  iis  praecipui  erant,  qui  Notarii  et  Tri- 
buni, seu  Tribuni  Notariorum  diceban- 
tur, de  quibus  in  voce  Tribunus.  Alii 
erant  THbuni  et  Notarli  Pretoriani,  qui 
ex  Corniculariis  et  Primiscriniis  officii 
Prsefecturae  Praet.  ad  eum  locum  perve- 
nerunt,  ut  docet  Senator  lib.  6.  Ep.  3. 
lib.  11.  Epist.  20.  Tertii  denique  erant 
Notarii  et  Domestici  ut  est  in  leg.  2.  et 
3.  Cod.  Th.  de  Primicerio  et  Notariis. 
(6,  16.)  De  singulis  multa  contessere 
Pancirolus  Notit.  Itnper.  Gutherius  de 
Ofttciis  domus  Aug.  Sirmondus  ad  Sido- 
nium,  Henric.  Valesius  ad  17.  Marcel  - 
lini,  Cujacius,  Jacobus  Gotofredus  ad 
Cod.  Theod.  etc. 

1  Notarii,  Incerta  mini  notione.  Sta- 
tuta  Astens.  f.  16.  v°.  cap.  3  :  Juro..., 
quod  non  sum  homo  alicujus  Marchionis, 
nec  vassallusf  vel  Comi  ti  a,  vel  Comitisse 
de  Lumbardia,  exceptis  Comitibus  de  Lu- 
melo,  si  fuerint  Notarii  et  Episcopi  Astens. 

|  Notarii  Ecclesia  Romana,  apud 
Gregor.  M.  lib.  2.  Ind.  11.  Epist.  54.  Hi 
Epistolas  summorum  Pontincium  subs- 
cribebant  ,  ut  idem  testatur  lib.  4. 
Epist.  25. 

Notarii  Episcoporum,  Eorum  scribae, 
qui  ut  plurimum  assumebantur  ex  Cle- 
ricorum  ordine,  et  in  Ecclesiis  munia 
alia  obibant  Ecclesiastica,  ut  ex  libro 
Sacramentorum  Gregorii  colligitur:  Et 
lune  illuminantur  duo  cerei,  quos  tenent 
duo  Notarii,  etc.  Messianus  Presbyter  in 
Vita  S.  Caesarii  Arelat.  Cum  ecce  vir  Dei 
Csesarius  per  eadem  loca  ad  aliam  perge- 
ret  Ecclesiam,  Clericus,  cui  cura  erat  ba- 
culum  illius  portare,  quod  Notariorum 
officium  erat,  oblitus  est,  etc.  [Fortunatus 
in  Vita  S.  Germani  Paris,  tom.  6.  Maii 
pag.  787  :  In  tantum  quoque  sacris  ampli- 
ficatus  provectibus,  etiam  diem  beati  sui 
transitus  ita  praedixit,  ut  subdimus.  Ante 
aliquos  dies  vocans  ad  se  Notarium  suum, 
imperai  in  cubiculum  supra  lectum  suum 
scribere  hoc  tantummodo  :  Quinto  Kalen- 
das  Junias.]  Vide  Henric.  Valesium  ad 
Socratem  lib.  5.  cap.  22. 

3SH*  Episcopi  plerique  non  unum 
dumtaxat,  sed  plures  habuere  Notarios, 
quorum  primus  Cancellarii  nomen  sibi 
sumebat,  imo  et  Archicancellarh,  ut  pa- 
tet  ex  litteris  Wifredi  Episcopi  Virdun. 
quas  laudat  Mabillonius  Diplom.  pag. 
124.  quasque  Rainerus  recogno visse  dici- 
tur  ad  vicem  Ber...  Archicancellariù  In 
Litteris  Gerardi  TuIIi-Ieucorum  Episc. 
ann.  962.  apud  Perardura  pag.  166  :  Ego 
Bernierius  Notarius  ad  vices  Wizilonis 
Cancellarli  recognovi.  Idem  habetur 
apud  eumdem  Perardum  pag.  169.  in 
Litteris  Beroldi  ejusdem  urbis  Episcopi. 
Cancellarios  istos  Notariis  litteras  non 
raro  dictasse  argu mento  sunt  litterae 
Raynaldi  Lingon.  Episc.  apud  eumdem 
Perardum  pag.  75.  datae  Phìlippo  I. 
Rege  regnante,  Stephano  Cancellarlo 
dictante  ;  et  in  subsequentibus  alise  Ro- 
berti ejusdem  urbis  Episc.  ubi:  Praeml 
Rotbertus  sanxit,  dictavit  Humbertus  et 
scripsit  Gaio  Procerus  de  Gibriaco. 

$&ir*  Distincti  fuisse  videntur  Episco- 
porum et  Capitulorum  Cancellarii.  Hi 
dicebantur  Sigilliferi  et  Registratores, 
quibus  in  annum  Capituli  sigilla  et  re- 


gistra committebantur,  ut  in  Decretis 
Ecclesiae  Lugdunensis  legisse  se  testa- 
tur  Mabillonius  loco  citato  :  qui  ibidem 
memorat  Litteras  Guillelmi  Officialis 
Rem.  ann.  1295.  quas  datae  dicuntur  per 
Sigilliferum  et  Registratorem.  Litteras 
Rocleni  Episc.  Nivem.  regnante  Rotberto 
an.  v.  scripsit  Tetbertus  Geronta  Tabel- 
larius  ex  Chartario  Nivernensi  :  ubi  No- 
tarii, eodem  semper  teste  Ma bil ionio, 
saepe  Cancellarios  se  dicunt.  A  commen- 
tariis  semel,  Johannes  se  Tabellionem. 

J  Notarii  Abbatum.  Abbatibus  suos 
etiam  fuisse  Notarios  seu  Cancellarios 
patet  ex  Caroli  M.  Capitulari  I.  ann. 
805.  in  quo  statuitur  cap.  3  :  Ut  unus- 
quisque  Episcopus  et  Abba  et  Comites 
suum  Notarium  habeant.  Monachis  quo- 
que, ex  Historia  Ghisnensi  Duchesniana 
pag.  50.  ubi  Rodulfus  Cancellarius  et 
omnium  Monackorum  uliimus  subscribit 
Litteris  Arnulfl  Comitis  Flandrensis  ; 
sed  maxime  id  patet  ex  Tradì  Moni  bus 
Fuld.  pag.  530.  538.  et  516.  ubi  Hemmo 
subscribit  in  vice  Althuringi  ann.  822.  et 
Berinhoh  in  vice  Hemmonis,  et  Wolfleoz 
in  vicem  Gerolfi.  Idem  observare  licet  in 
Chartis  S.  Galli  apud  Goldastum  :  idem 
etiam  in  Monasterii  S.  Benigni  Divion. 
ubi  Artaldus  ad  vicem  Cancellarii  Litte- 
ras scripsit  ann.  727.  Cancellarius  seu 
Notarius  nonnunquam  dicebatur  Ama- 
nuensis,  ut  in  Traditionibus  Fuld.  pag. 
408.  sub  Pippino  Rege  Woframnus.  Non 
raro  etiam  appellabantur  Lectores.  Ruodo 
laicus  Lector  scripsi,  in  Charta  69.  apud 
Goldastum.  Clericus  et  Lector,  in  Charta 
77.  Sicbrandus  Lector  et  Dodo  Lector,  in 
Monasterio  S.  Benigni  saec.  vili,  apud 
Perardum  pag.  10  :  Recomarus  Lector 
hanc  donationem  scripsi  saec.  vii.  apud 
Doubletum  pag.  659.  Scilicet,  inquit 
Mabillonius  Diplom.  pag,  125.  unde  haec 
fere  exseripta,  ob  id  Lectores  dicebantur, 
quod  essent  scholis  prasfecti.  Certe  Ruo- 
dolfus  Cancellarius  Fuldensis  Scholasti- 
cus  dìcitur  in  Tradit.  modo  citatis  pag. 
524.  Lectores  vero  dictos  esse  monaste- 
riorum  Scholasticos  et  praeceptores  su- 
pra probatum  in  voce  Lector.  Ceterum 
praeter  Monachorum  seu  Capituli  Can- 
cellarium,  proprium  etiam  fuisse  Abba- 
tis,  probat  inter  alias  Charta  Sugerii 
Abbatis ,  hoc  modo  subscripta  apud 
Doubletum:  Ego  Gregorius  domni  Suge- 
rii Abbatis  Cancellarius,  relegi  et  sub- 
scripsi. 

Notarii  Regionaria  dicti  septem  No- 
tarii Romae,  a  S.  Clemente  PP.  primum 
instituti.  Anastasìus  in  S.   Clemente  : 
Hic  fecit  septem  regiones  dividi  Notariis 
fidelibus   Ecclesiae,   qui  gesta   Mar ty rum 
sollicite  et  curiose  unusquisque  per  regio- 
nem  suam  diligenter  perquirerent .  Idem 
in  S.  Antero  :  Hic  gesta  Mar ly rum  dili- 
genter a  Notariis  exquisivit.  et  in  Eccle- 
sia recondidit.  Et  in   S.    Fabiano  :  Hic 
regiones   divisit   Diaconibus,   et   fecit   7. 
Subdiaconos,  qui  7.  Notariis  imminerentt 
ut  gesta  Mar  ty  rum  in  integro  colligerent. 
Hi  etiam  inter  caetera  populo  per  urbem 
(quod  hodie  Cursores  faci  un  t)  denuntia- 
bant,  quando  Papa  Lìtanias,  id  est,  Pro- 
cessiones  vel  supplicationes  facere,  aut 
ubi   Missam  celebrare,   vel   Stationem 
indicere  constituisset.  Prseterea  nomina 
et  numerum  baptizatorum  Pontifici  refe- 
rebant,  ut  colligitur  ex  Ordine  Romano. 
Anastasìus  in   S.  Hadriano  PP.  :   Eum 
clericari  jusslt,  quem  Notarium  Regiona- 
rium  in  Ecclesia  conslituewì,  postea  eum 
Subdiaconum  fecit.  Vide  Gregor.  M.  lib. 
7.  Ind.  1.  Epist.  17.  Horum  postea  aucto 
numero,  qui  ex  7.  illis  primis  fuerunt, 
Notarii  regionarii^  vel  Protonol arii  voca ti 


612 


NOT 


NOT 


NOT 


sunt,  reliqui  Notar ii  simpliciter.  Vide 
Diurnu m  Roman,  cap.  6.  Ut.  1.  2. 

TO*  Praetermitti  non  debet,  quod  de 
Notariis  seu  Scriniariis  liabet  Mabillo- 
nius  Diplom.  pag.  125.  et  126.  horum 
nomina  in  Bulfis  Pontificiis  ante  annos 
quingentos  ad  scripta  fuisse  continue 
post  contextum  hoc  modo  :  Scriptum 
per  manum  seu  manus  N.  Notarti  Regio- 
narii  et  Scriniarii  S.  R.  E.  (prò  quo  Pas- 
chalis  IL  Diploma  apud  Perardum  pag. 
206.  habet  sacri  palatii)  apposi  ti s  mense 
et  indictione  ;  tum  majoribus  litteris 
integre  in  medio  intervallo  scribebatur, 
Bene  valete;  ac  postremo  Datum  seu 
Data  v.  g.  x.  Kal,  Novemb.  per  manum 
seu  per  manus  Anastasii  Bibliot ficcarti, 
seu  Cancellarli ,  S.  R.  E.  i?npcrantibus, 
eie.  ut  in  speciminibus  quae  ex  Bene- 
fi  icto  III.  Nicol ao  I.  summis  Pon  tifici  - 
bus  exhibet  idem  Mabillonius,  ac  pas- 
sim videre  est  apud  horumeemonumen- 
torum  Collectores.  A  Leone  IX.  paula- 
tim  immutari  coepit  iste  ritus,  atque 
uni us  Cancellarli  nomen  adscribi  pos- 
tremo loco,  cu  m  ti  tu  lo  Diaconi  seu  Pres- 
byteri  Cardinalis,  aliquando  etiam  Can- 
cellarti. 

**  An  iidem  piane  fuerint  atque  Scri- 
niarii subdubitat  Muratorius  toni.  1. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  680.  cum  iis 
ipsis  temporibus  occurrant,  qui  non 
Scriniarii ,  sed  sanctte  Romanze  ecclesia 
NotaHi  appellantur  :  cujus  rei  exempla 
profert  loco  laudato  vir  doctissimus.  li 
itaque  fortassis  Scriniarii  appellati,  qui 
publici  scrinii  sive  archivi  curam  habe- 
rent,  cum  nihilominus  Chartas  confi  ce- 
rent,  reliquorum  notariorum  more  ;  No- 
tarti vero  caeteri,  qui  instrumenta  tan- 
tum conscriberent. 

0  Notami  in  ter  clericos  ecclesia?  me- 
tropolitanae  Mediolanensis,  post  subdia- 
conos  et  ante  lectores,  recensentur  in 
Charta  ann.  1186.  apud  Murator.  tom.  4. 
Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  856.  Eorumdem 
offìcium  assignatur  in  alia  ann.  1179. 
ibid.  col.  857  :  Notarti  duo,  quos  volo  in- 
teresse ipsi  festi vitati,  scilicet  unum  prò 
causa  legendi,  et  alter um  causa  canendi 
j«>  an  cavendi?],  habeant  denarios  qua- 
tuor  prò  unoquoque. 

Notami  Regis  apud  nostros,  alii  olim 
fuere  ab  iis,  quos  Secretarios  Regis  vo- 
cabant,  quod  potìssimum  colligitur  ex 
Statuto  dato  Lorriaci  prò  Hospitio  Re- 
gis Philippi  M.  ann.  1317  :  Notaires  sui- 
vans  le  Roy,  un  Secretaire  et  2.  autres, 
dont  l'un  sera  du  sane,  et  non  plus  que 
les  trois.  Et  prendra  le  Secretaire  2.  prò- 
vendes  d*avoine,  et  mangerà  à  Court,  et 
prendra  à  Court  fer  et  clou.  Et  pour  les 
gaiges  de  leurs  varlez  et  toutes  ses  autres 
choses  19.  den.  par  jour  ;  mais  il  aura 
livroison  ,  vin  de  coucher,  une  quarte 
chanci  elle  t  deux  quayers,  et  12.  menues  ; 
et  prandront  en  la  fourriere  2.  coustes 
et  2.  bottes  de  feurre  et  demy  mole  de 
busche;  et  se  les  trois  Secretaires  y  sont 
à  Court,  les  2.  qui  surviendront,  ne  pran- 
dront riens.  Prasterea  ex  Edicto  Caroli 
V.  tunc  Regentis  Regnum  Franciae  27. 
Febr.  ann.  1359.  quo  magnum  Offici  ario- 
rum  numerum  rescinditi  ex  Notariis  50. 
tantum  reservans,  atque  in  iis  18.  in 
aula  munus  suurn  executuros  :  Et  ne 
sera  nul  Secretaire  jusques  à  lant  qu'ils 
soient  reduits  à  six.  Et  in  eodem  Edicto: 
Les  Secretaires  ou  Notaires  ne  prendront 
or  ni  a+igent,  ni  aucune  chose  de  quelques 
lellres  qufil$  f acent  ,  ce  ne  sont  ch,oses 
permises  de  droit,  exceptez  les  lettres  de 
Bang,  et  les  chartres*  dont  iis  prendront 
les  seaux,  et  la  taxe  raisonnable  par  nos- 
tre Chancellerie.  Sed  postmodum  unita 


eadem  munia.  [De  Notariis  plura  Mabil- 
lonius lib.  2.  de  Re  Diplom.  integris 
cap.  11.  12.  13.  de  Lauriere  in  Glossario 
Juris  Gallici,  ac  praesertim  tom.  1.  et  2. 
Ordinat.  Reg.  passim  :  quorum  omnium 
indices  locupletissimos  consulere  potes 
ad  calcem.] 

1  Notami  Cancellarle  Dal phinatus, 
de  quibus  plura  leguntur  in  Ordinatione 
Humberti  IL  ann.  1340.  tom.  2.  Hist. 
Dalphin.  pag.  400. 

1  Notami  Comitum.  Ut  Comìtes  su  uni 
haberent  Notarium  sancì vit  Carolus 
M.  Capitulari  1.  ann.  805.  cap.  3.  paulo 
ante  relato.  Illustrium  personarum  Ca- 
pellani  fere  munus  obibant  Notariorum 
seu  Cancellariorum.  Hi  ne  Literas  Aimo- 
nis  Comitis  Gebennensis  scripsit  An- 
dreas  Comitis  Capellanus  Papa  Urbano 
regnante,  in  Bibi.  Sebus.  apud  Guiche- 
nonem  pag.  106.  Alia  ejusmodi  exempla 
passim  occurrunt,  ut  dictum  in  voce 
Capellanus,  licet  cautum  esset  lib.  1. 
Capitui.  cap.  193.  ut  ullus  Presbyter 
chartas  scribat,  nec  conductor  sui  Senioris 
existat.  Tabellionatus  offici  um  Presbyte- 
ris,  Diaconis  et  Subdiaconis  interdixit 
Innocentius  III.  PP.  pag.  268.  apud 
Bosquetum,  sed  plerique  ex  illis  Nota- 
riis solum  clerici  erant,  qualis  fuit  Ca- 
rus  Clericus  ac  Notarius  atque  Scriba 
Landolfi  Principis  Beneventani  tom.  8. 
Ital.  sacra?  col.  746.  Ex  iis  unns  al  iis 
superior:  quare  in  Charta  Philippi  Co- 
mitis Flandrias  apud  Duchesnium  Hist. 
Guisnensis  pag.  223.  subseribit  Robertus 
Prsepositus  de  Arie  summus  Notarius. 
Haec  fere  post  Mabillonium  de  Re  Di- 
plom. pag.  126. 

Notarii  Apostolici  et  Imperiales, 
passim  occurrunt,  etiam  in  veteribus 
actis,  alibi  quam  in  Symmorum  Ponti- 
ficum,  aut  Imperatorum  territoriis  des- 
criptis.  Id  enim  juris  tum  invaluerat, 
ut  Notarius  vel  Tabellio  ab  Imperatore, 
vel  Papa,  vel  ab  eo  cui  hoc  speciali  privi- 
legio indullum  erat,  ordinatus  ,  posset 
uoique,  etiam  in  Francia  vel  Anglia,  seu 
Hìspania,  non  solum  in  terris  eis  speda  - 
liter  subjecti87  suo  officio  uti,  et  instru- 
menta conficere,  etc.  Ita  Speculator  Ut. 
de  Fide  Instrumentor.  §  Restat,  n.  23. 
Atque  id  quidetn  necessario  observan- 
dum  fuit,  quod  vulgo  quaeratur,  cur 
acta  publica  in  Francia  et  alibi  exarata, 
tarn  crebro  confecta  dicantur  a  Notariis 
auctoritate  Apostolica  et  Imperiali  cons- 
titutis.  Vide  Petrum  de  Vineis  lib.  6. 
cap.  32.  et  Dionysium  Pontanum  ad 
Consuetud.  Blesensem  art.  17.  pag.  150. 
2.  Edit. 

sra*  Carolus  Vili.  Francorum  Rex 
Edicto  ann.  1490.  omnibus  subditis  in- 
terdi ci  t  de  fair  e  passer  ou  renevoir  aucun 
contrai  par  Notaires  Imperiaux,  Aposto- 
liques  ou  Episcopaux  en  matiere  tempo- 
relle  sur  peine  de  n'ètre  fo\j  ajoutée  aux 
dits  instrumens,  lesquels  d'oresenavant 
seroient  reputez  nulz. 

*  Notami  Causarum,  vulgo  Greffiers, 
in  Stat.  comitat.  Venaiss.  sub  Clem. 
VII.  PP.  cap.  20.  ex  Cod.  reg.  4660.  A.  : 
Causarum  Notarii,  antequam  reg  est  rum 
cari&  inhibeant  et  copias  in  publicam 
formam...  redigant,  etc. 

*  Notami  Inquestarum,  in  Lit.  ann. 
1365.  tom.  4.  Ordinat.  reg.  Frane,  pag. 
568  :  Notarii  in  officio  notariatus  inques- 
tarum curix  bajuli  Montispessulani  ins- 
tituti,  etc.  VideHevin.  in  Aresta  parlano. 
Brit.  tom.  2.  pag.  33. 

T  Notarii  Sacri  Palatii,  saeculo  xi. 
frequenter  memorati,  apud  Puricellum 
pag.  372.  416.  430.  etc. 


1  Notarius  Secundi  Scrinii,  in  An- 
nalibus  Bertinianis  ad  ann.  877. 

Primicemus  Notariorum,  in  Notitia 
Imperli  pag.  61.  146.  apud  Senatorem 
lib.  6.  Ep.  16.  Primicenus  Notariorum 
Castrensis  sacri  Palatii,  in  Notitia  Impe- 
rii  pag.  3.  114. 

Primicerius  Notariorum  Ecclesiae 
Romanae,  qui  postmodum  Protonotarius, 
apud  Greg.  M.  lib.  2.  Ind.  11.  Epist.  22. 
Paulum  Warnefridum  lib.  4.  de  Gest. 
Longob.  cap.  21.  etc.  Anastasius  in  S. 
Julio  PP.  :  Hic  constitutum  fecit,  ut  nul- 
lus  Clericus  causam  quamlibet  in  publico 
ageret,  nisi  in  Ecclesia,  et  notitia,  quse 
omnibus  prò  fide  Ecclesiastica  est,  per 
Notarios  collìgeretur ,  et  omnia  monu- 
menta in  Ecclesia  per  Primicerium  Nota- 
riorum confecta  celebrarentur,  sive  quod 
cautiones,  etc. 

PROTONOTARICJS,  Primus  inter  Nota- 
rios,  Ammianolib.25.  dignitas  Palatina; 
apud  Socratem  lib.  7.  cap.  23.  Codinum 
de  Offic.  cap.  2.  n.  57.  etc. 

T  Protonotarius,  apud  nostros  inter- 
dum  dictus  summus  Cancellarius.  Sic 
Hadrianus  PP.  I.  in  Epist.  85.  Codicis  Ca- 
rolini dilectissimum  Protonotarium  vocat 
Radonern  Abbatem  S.  Vedasti,  quem  in 
serie  Cancellariorum  diximus  fuisse 
Caroli  M.  summura  Cancellarium.  Ea- 
dem ratione  Lotharius  Imp.  Hilduinum 
S.  Germani  Pratensi s  Abbatem  Archino- 
tarium  appellat,  utjam  dictum  in  Archi- 
notarius  :  ubi  Archinotarius  alter  memo- 
ratur  ab  Archicancellario  distinctus  sub 
Ludovico  Pio. 

Protonotaricjs  to0  SpójAO'j,  apud  Ni- 
cetam  Choniatem  ,  [Publici  cursus. 
Vide  Glossari  um  mediae  Graecitatisin  No- 

Tapio?.] 

Protonotarius  Thematis,  seu  pro- 
vincias,  apud  Leonem  in  Tacticis  cap. 
4.  num.  81.  ubi  de  ejus  officio,  qui  in 
Glossis  Basilic.  dicitur,   6   to0  eé^aTo? 

Protonotarius  in  Ecclesia  Constan- 
tinopolitana  est  itp&Tos  t&v  rcxTptapxtx&v 
NoTocptwv,  apud  Goarum  ad  Coainum 
pag.  5.  12.  ubi  de  ejus  officio  plura. 

Protonotarius  Apostolicus,  cujus 
munus  sic  dsscribit  Christoph.  Marcel- 
lus  in  Ceremoniali  Romano  lib.  3.  pag. 
317  :  Protonotarii  offici  um  est  notare  ea, 
quae  in  publicis  Consistoriis  geruntur , 
cum  roganlur  a  Procuratore  fiscali  , 
in  publicam  redigere  formam.  Ideo 
oportet    eos    interesse  publicis   consisto- 


riis  ,    etc.    Et 


pag. 


328    :   De    Protono- 


tariis,  scimus  decretum  fuisse  a  Pio  IL  in 
Conventu  Mantuano,  quod  deinceps  non 
praecederent  Episcopos  aut  superior es,  et 
ita  servatur.  Idem  lib.  1.  cap.  13.  ait 
Protonotariós  participantes  ante  Abba- 
tes,  non  participantes  post  Abbates  se- 

*  NOTARIUM,  Charta,  instrumentum 
a  Notario  digestum.  Pactum  inter  Pon- 
ti um  episc.  et  gentes  reg.  Biter.  ex  Char- 
tul.  ejusd.  urbis  eh.  6.  ann.  1290  :  No- 
tarla quoque  testamentorum  et  inslru- 
mentorum  nuptialium,  in  terra  domini 
regis  suse  temporali  jurisdictioni  subjecta, 
adipsum  dominumreaem  vassallorumque 
ip8ius  et  eorum  notarios  pertinebit.  Vide 
Notula. 

•  NOTARIUS  ,  Notabilis  ,  praeci- 
puus.  Elmham.  in  Vita  Henr.  V.  reg. 
Angl.  edit.  Hearn.  cap.  67.  pag.  192  : 
Ipse  idem,  per  composicionem  post  habi- 
tam,  inter  alios  Notarios  transgressores, 
a  regìi  favoris  exceptus  grada,  eie. 

«1.N0TAT0R,  Notarius. B.  de  Amoribus 
in  Spec.  sacerd.  MS.  cap.  5.  De  officiis 
quae  presbyteris  prohibentur  : 


NOT 


NOT 


NOT 


613 


Non  Bis  mercator  injustus,  sive  lacrator, 
Nec  procurata»  laycoruro,  sive  Notator. 

Vide  alia  notìone  in  Nota  2. 

T  2.  NOTATOR  cantus  ecclesiastici. 
Vide  Nota  2. 

\  NOTATURA,  Ars  scribendi  notis,  ut 
videtur,  vel  notas  musicas  libris  eccle- 
siasticis  apponendi.  Chron.  Windesera. 
lib.  2  :  Cui  tunc  ternporis  meliorem  in 
f radura  et  Notatura  monasterium  nos- 
trum non  habuit.  Vide  Nota  1.  et  2. 

T  NOTESGERE,  Notum  facere.  Ooncil. 
Tolet  III.  inter  Hispan.  tom.  2.  pag. 
338  :  Quìcquid  vero  verbis  apud  Sacerdo- 
tium  vestrum  nobis  agendum  erat  de  fide 
atque  spe  nostra,  quas  gerimus  in  hunc 
tornum  conscripta  alque  alligata  Notes* 
cimus. 

NOTIFICARE,  Notum  facere,  in  leg.  5. 
D.  de  Jure  immunit.  (50,  6.)  et  alibi  non 
semel. 

T  Notificatici  Significalo,  declara- 
tio,  Practicis  nostris  Notification.  Nico- 
Jaus  de  JamsiJla  de  Gestis  Friderici  II. 
Imp.  apud  Murator.  tom.  8.  col.  519  : 
Marescallus  summi  Pontificie  ,  sicut  ex 
ejus  Notificatione  accepi,  etc.  Andreas 
Band ul us  in  Ohronico  apud  eumd. 
Murator.  tom.  12.  col.  495  :  Ea  prxdicta 
ergo  Notificatione  verum  constare  pò* 
test   etc 

®'nOTINUS,  Significans.  Stat.  prò  arte 

?>arat.  pannor.  Carcass.  renovata  ann. 
466.  in  Reg.  201.  Chartoph.  reg.  eh.  121  : 
ltem  quod  qui  lib  et  pannus...  habebit  aure- 
rias  sive  listones  de  biavo  colore  vel  burello 
Notino.  Notice,  a  Latino  Notiti  a,  vulgo 
Connoissance,  in  Lit.ann.  1372.  tom.  5. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  606  :  Selon 
qu'il  vint  à  la  Notice  du  suppliant,  etc. 

N0TI0,  prò  Notitia.  Charta  S.  Bonifa- 
cii  de  fini  bus  et  li  miti b.  Fuld.  Monas- 
teri apud  Brow.  lib.  1.  Antiq.  Fuld.  cap. 
4  :  Scripta  est  h&c  Notionis  Charta  tn 
Fuldensi  Monasterio,  etc. 

]  NOTI0SUS,  prò  Noctiosus.  Vide  in  hac 
voce. 

T  NOTITAS,  Notitia,  evidentia.  Proces-  j 
sus  de  Vita  S.  Yvonis,  tom.  4.  Maii  pag. 
578  :  Coeperunt  clamare  Heloy,  Heloy,  et 
ad  Notitatem  addebant  verba  re  ferendo 
ad  me,  Lamina  sahariani. 

NOTITIA,  Instrumentum,  quod  de  re 
inter  praesentes  in  re  quapiam  gesta, 
nec  scripto  mandata,  aut  in  chartas  re- 
lata, ad  hoc  vocatis  testi  bus ,  conflcie- 
batur,  ut  praesentibus  posterisque  nota 
fieret  :  et  in  posterum  nullus  de  ea  du- 
bitandi  locus  oriretur.  Nam  cum  primis 
istis  saeculis  ea  esset  tìdei  inter  homines 
integritas,  ut  solo  verbo,  certisque  tra- 
ditionum  seu  in  vesti  turarum  adhibitis 
formulis  et  ritibus  ,  praedia  Ecclesiis 
aliisque  conferrentur  ac  traderentur  ; 
interdum,  et  ut  plurimum  coram  testi- 
bus,  ad  majorem  firmitatem,  donatariis 
ita  postulantibus,  Charta  conficiebatur 
ad  posterorum  Notitiam,  quae  et  rem 
donatam  ac  collatam,  donatoris  nomen, 
tradì  ti  onis  ritum  ac  forraulam,  testes, 
qui  adfuerant,  annumque,  mensem  ac 
diem  continerent.  Unde  breve  memorato  - 
rium  seu  recordationis  crebrius  appel la- 
tur  in  Tabulano  Casauriensi  :  Decretum 
securitatis  et  firmitatis  prò  futuris  tempo- 
ribus ad  memoriam  retinendam,  etc.  In 
Charta  ann.  1152.  in  Ristori  a  Bellu- 
nensi  pag.  77  :  Breve  recordationis  ad 
memoriam  retinendum.  Exstat  in  Tabu- 
lano Heduensis  Ecclesiae  Notitia  ann. 
1107.  cujus  initium  ita  concipitur  :  Quia 
negligentia,  noverca  memorile,  benefacta 
delere  solet,  aut  perverlere,  scripturae  cus- 
todiendum  mandavimus.  Quo  sane  re- 


ferri possunt  ista  ex  ColJat.  2.  Cartha- 
gin.  cap.  28  :  lntelligis  ita  rem  esse  ges* 
torum,  adeo  memoria  scripturarum  per 
literas  digeruntur,  ne  sola  memoria,  quse 
capax  esse  non  pò  test,  oblivione  decepta, 
quid  g  esserli,  nesciat.  [Vide  Tabularium 
S.  Cyrici  Nivern.  num.  13.] 

Atque  ejusmodi  Notitiae  secundum 
contractus  naturam  varias  sortiebantur 
appellationes.  Aliae  enim  dictae  Warpi- 
turise,  quibus  quis  rem  aliquam  dimit- 
tebat,  ut  in  Tabulano  Persiensi  Oh.  26. 
Traditionales,  quae  rei  traditionem  con- 
tinerent, Oh.  2.  Traditori^  et  revestito* 
rise ,  apud  Perardum  in  Burgundicis 
pag.  172.  Sacramentales,  quae  ab  testibus 
post  edita  sacramenta  flrmabantur,  in 
eodem  Tabularlo  Persiensi  Oh.  16.  Alias 
in  ipso  mallo  describebantur,  judicibus 
ipsis  praecipientibus,  in  Ohronico  Be- 
suensi  pag.  505.  in  eodem  Tabular.  Per- 
siensi Oh.  18. 19.  apud  Beslium  in  Corni- 
ti b.  Pictav.  pag.  218.  224.  etc.  Quae  qui- 
dem  fortassis  eae  sunt,  de  quibus  agìt 
Capitulare  6.  ann.  803.  cap.  2: De  secundo 
vero,  unde  me  interrogasti)  si  Comes  de 
Notitia  solidum  unum  accipere  deberet, 
et  Scabinii,  sive  Cancellarius,  etc. 

Notitiarum  aliae  ab  ipsis  partibus,  id 
est,  donatori  bus  et  donatariis,  atque 
adeo  ab  ipsis  testibus,  qui  in  rei  gestae 
fidem  advocati  erant,  subscribebantur, 
cujusmodi  passim  observare  est,  ex  qui- 
bus unicam  tantum  describemus  ex  Ta- 
bular. Bellilocensi  Oh.  154  :  Notitia  tra- 
ditionis    vel   consignationis ,    qui    hanc 
Notitiam    subtus   firmaverunt ,    qualiter 
veniens  aliquis  homo  nomine  Aicardus... 
manibus  tradidit  ipnam  villani...  Garulfo 
Abbati...  per  cordam  signi  et  per  hostium 
domo...  sicut  in  Carta  testamenti loquitur, 
et  tunc  necesse  fuit  ipso   Abbati  vel   ad 
ipsos  Monachos,'  ut  exinde  Notitiam  colli- 
gere  deberent,  quod  ita  et  fecerunt  his  prse- 
sentibus,  actum  fuit  factam  hanc  Noti- 
tiam tradilionis  in  mense  Octobro  ann. 
3.  Caroli  Imperatoris  S.  Aicardi,  qui  tra- 
ditionem ita   firmavit.   S.  Aldegario.  S. 
Adraldi,  etc.  Notitiae  aliae  ab  ipsis  dona- 
tariis   interdum     describebantur  ,    ut 
eorum   posteris   notum  fieret,  qualiter 
praedia ipsis  età  quibus,  quibusqueprae- 
sentibus   testibus  essent  col  lata  :  quae 
quidem  nudam  rei  gestae  narrationem 
continebant,  millis  adhibitis  signaculis, 
ac  subscriptionibuSjCum  eas  in  polypty- 
cha  sua  referre  satis  esse  ducerent,  ut 
est  apud  Gregor.  M.  lib.  7.  Ind.  2.  Epist. 
40.  Ejusmodi  passim  exhibet  Chronicon 
Besuense.   Atque   hae  quidem   Notitiae 
vim  Diplomatis  habebant.  Oharta  Hen- 
rici  Imp.  apud  Ughellum  tom.  4.  pag. 
808  :  Et  coetera,  quae  in  praeceptis  et  No- 
titiis  antecessorum  continentur.  Alia  Lu- 
cii  PP.  ibid.   pag.  817  :  Sicut  continelur 
in  prsecepto  et  in  tuis  Notitiis.  Ejusmodi 
notitiarum   mentio    post   annum  1100. 
rari us  occurrit.   Porro  de   vocis  Notitia 
notione  apud    Scriptores  Latinos,  egit 
Pancirolus  ad  Ut.  Notitiae  Imperii.  Vide 
Mabillonium   tom.  5.  Vitar.  SS.  Ordin. 
S.  Benedicti  pag.  761.   [et  lib.  3.  de  Re 
Diplom.  cap.  4.]  Acta    Episcop.  Ceno- 
ni an.  pag.    272  :  Ipsamque   per  Notitias 
atque  judicia  mxdtorum  nobilium  virorum 
evindicavit. 

*  Consuet.  NeapoHt.  MSS.  :  Instru- 
mentum vero  divisionis  curialiscum,  quod 
Nea polis  Notitia  dicitur  ,  subscripium 
duobus  testibus  curìalibus  et  non  compie* 
tum,  robur  habet  inter  dividente s  eorum- 
que  haeredes  et  successores  perinde  ac  si 
esset  per  tertium  curialem  scriptum  et 
completuìn. 

Notitiam  Facere,  prò  Notum  facere. 


in  Legibus  Luitprandi  Regis  Longo- 
bard.  tit.  17.  §  1.  tit.  52.  §  1.  [*>22.  (4,  4.) 
73.  (fi,  20.)f 

«  NOTITIAIiIS  Recorda/tio,  Inquisitio 
juridica  per  testes,  qua  quid  notum  fit. 
Oharta  ann.  1170.  in  Chartul.  Cluniac.  : 
Notitialis  facta  est  recordalio,  si  contin- 
ger et  terram  de  Fulciniaco  impugnati  ab 
hostibus. 

T  N0TITI0LA,  Parva  notitia,  modica 
scientia.  Tortarius  in  Miraculis  S.  Bene- 
dicti cap.  25  :  Jactitabat  aliquantulam 
medicammis  se  habere  Notitiolam. 

NOTNUNFTI,  Violentia,  in  Gloss.  Lat. 
Theo  ti  sco.  Lex  Frìsion.  tit.  8  :  De  Not- 
numfli  :  Si  quis  rem  quamlibet  vi  rapue- 
rit,  etc.  Occurrit  in  Speculo  Saxonico 
lib.  1.  art.  45.  et  lib.  3.  arti.  [«-Vide 
Grimm.  Antiq.  Jur.  Germ.  pag.  633.] 

NOTORIA,  Epistola,  qua  aliquid  Prin- 
cipi aut  Magistratui  notum  fit.  Trebel- 
lius  Pollio  in  Claudio,  ex  Epistola  ejus- 
dem  01  a  udii  :  Nihil  me  gravius  accepit, 
quam  quod  Notoria  tua  intimasti,  Clau- 
dium  parentem  amicumque  nostrum  in- 
sinuatis  sibi  falsis  plerisque  graviter 
irasci.  In  Gì  ossi s  Isidori,  Notoria,  elo- 
gium,  textum  malorum  dictorum,  quod 
Notoriam  dicunt ,  appel  latur  :  scilicet 
libellus  accusationis,  sic  dictus,  quod  in 
eo  reus  notetur.  Ita  usurpai  Augustinus 
Epist.  159  :  Qui  non  accusantibus  nostris, 
sed  illorum  Notoria,  ad  quos  tenendse 
pacis  vigilantia  pertinebat ,  pr&sentari 
videntur  examini.  Idem  Epist.  160  :  Prss- 
missa  Notoria t  ad  judicia  legesque  per* 
dtixit.  Adde  leg.  7.  Ood.  de  Accusat.  (9, 
2.)  Apuleium  lib.  7.  Paulum  JC.  etc.  et 
quae  observant  Marci  li  us  ad  Sueton.  in 
Tito,  Juretus  ad  Symmachum  lib.  10. 
Epist.  4.  Jacob  us  Gotofredus  in  leg.  31. 
Cod.  Th.  de  Episcopis,  (16,  2.)  etc.  [Vide 
Notarla  1.] 

T  N0T0RIANS  Fama,  Qua  quid  notum 
fit  et  vulgatum.  Bulla  Benedicti  XIII. 
PP.  dicti  ann.  1407.  tom.  6.  Spicil.  Acher. 
pag.  182  :  Ad  nostrum  siquidem  audilum 
fama  publica  Notoriante  pervenite  etc. 

*  N0T0RIARE,  Notum  facere.  Proces. 
contra  spoliatores  thes.  Clem.  V.  PP. 
ex  Reg.  Joann.  XXII.  PP.  fol.  94.  v°. 
col.  2  :  Sicut  nota  evidentia  facti  Notoriat 
et  adeo  nota  reddit,  quod  nulla  possint 
tergiversatione  célari.  Vide  Notescere. 

T  N0TORIETAS  ,  Pervulgata  notitia, 
Gali.  Notorietà,  Evidentia,  in  Processu 
de  B.  Hermanno  Joseph  tom.  1.  Aprilis 
pag.  720.  in  Concilio  Pisano  ann.  1409. 
apud  Marten.  tom.  7.  AmpUss.  Collect. 
col.  1093.  in  Charta  ann.  1424.  apud  Ma* 
dox  Formul.  Anglic.  pag.  69.  in  alia 
ann.  1554.  apud  Rymer.  tom.  15.  pag. 
370.  etc. 

N0TRIA,  trias,  Pinna,  apud  Joannem 
de  Janua. 

*  N0TRIMINA,  Nutricatus  animalium, 
ipsa  animalia ,  idem  quod  Nutrimen. 
Vide  ibi.  Oharta  ann.  790.  apud  Mura- 
tor. tom.  3.  Antiq.  Ita!,  meo.  aevi  col. 
561  :  Et  duas  casas  meas  massaricias  in 
loco  Tussie,  cum  rebus  et  hominibus  et 
Notriminas,  movile  et  inmovile,  qualiter 
mihi  sunt pertenentes  inintegrum,  Occur- 
rit rursum  infra. 

*  NOTTOLA ,  vox  Italica ,  Fenestrae 
obex,  repagulum.  Acta  MSS.  notar.  Se- 
nens.  ad  ann.  1283  :  Confiteor  conduxisse 
a  vobis...  unum  molendinnm  cum  domo 
posìtum  in  flumine  de  Bocone,...  cum 
duobus  Noitolis  et  cum  duahus  rallis,  etc. 

1  NOTULA,  Charta,  scriptum.  Oharta 
Heinrici  Marchionis  Misnensis  ann. 
1234.  apud  Ludewig.  tom.  1.  pag.  51  : 
Noverint  universi  prassentetn  Notulam 
inspecturi,  quod...  tertiam  partem   advo- 


614 


NOV 


NOV 


NOV 


calie,  qum  ad  nos  spectabat,  omnium  ho- 
norum de  omnibus  villis,  quas  supradic- 
tum  ccenobium  (Do  brilliceli  se)  possidet, 
in  presenti  jure  perpetuo  duximus  confe* 
rendam...  Et  ne  aliquis  imposterum  huic 
donationi  ausu  temerario  valeat  obviare, 
presentem  super  ea  Notulam  consertili 
fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  robo- 
rari.  Alia  ann.  1325.  pag.  311  :  Ut  autem 
donationes  atgue  largitiones  nostre  pre- 
messe proprietalis  stabiles  permaneant  et 
inconvulse.»,  presentem  Notulam,..  cons- 
cribi jussimus  et  munimine  nostri  sigilli 
fecimus  firmiter  roborari. 

|  Notula.,  Commentariolus,  vel  per- 
sevi p  ti  o,  Gali.  Minute,  seu,  ut  li  ab  et  Jo- 
han.  de  Jan  uà,  Brevis,  lucida  et  aperta 
traditio  eorum  quae  sunt  alibi  diffusius 
pertractata  ;  Notule,  in  Gì  ossi  s  Lat.  Gali. 
Sangerm.  Edictum  Philippi  Pulcri 
Frane.  Regis  ann.  1328.  de  Forma  j tira- 
menti qua  uti  debent  Tabelliones,  apud 
Acherium  tom.  6.  Spicil.  pag.  491  :  Nec 
faciam  inslrumenla,  protocolla,  seu  libros 
Notularum  et  registra  ad  cautelam  et 
securitatem  Reipublicae,  etc.  Computum 
ann.  1347.  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag, 
84.  col.  2  :  Formìs  contentis  et  declaratis 
in  quadam  Notula  recepta  per  ine  Hu- 
gonem  Moteti  Notarium.  vide  supra 
Nota  3. 

|  Notula.  Codicalis,  Curtana,  For- 
mata ,  Poeticalis  ,  e  te.  Vide  Scrip- 
tum. 

•  NOTULATOR,  Qui  libris  ecclesiasti- 
cis  notula*  musicas  adscribit.  Comput. 
fabr.  S.  Petri  Insul.  ann.  1493.  ex  Taoul. 
ejusd.  eccl.  :  Lem  cuidam  scriptoriet  No- 
tulatori,  qui  notulavit  officium  contra 
pestem,  eie.  Vide  Notator  in  Nota  2. 

«  NOTULATUS  Cantus,  Qui  notis  mu- 
sicis  exequitur.  Stat.  eccì.  Paris.  MSS. 
ann.  1408.  ad  calcem  Necrol.  ejusd. 
eccl.  :  Nec  debet  in  cantu  Notulato  regu- 
lariter  immisceri  discantus,  pueris  excep- 
tisf  propter  exercitalionem  suam. 

*  NOTUS,  prò  Nothus.  Glossar.  Pro- 
vine. Lat.  ex  Ood.  reg.  7657  :  Nolus,  de 
patre  non  nobili  et  de  matre  nobili. 

*\  NOVA,  vox  Italica,  Res  nova,  n un- 
ti us,  Gali.  Nouvelle.  Quum  nulla  .am- 
plius  de  inimicis  audir  e  tur  Nova,  in  An- 
na). Genuens.  apud  Murator.  tom.  6. 
col.  496. 

1  NOVACULATOR,  f.  Qui  secat  seu  ef- 
fo di t  cespi tes  ad  munitionera  urbis,  de 
qua  Lambertus  Ardensisapud  Ludewig. 
tom.  8.  pag.  600  :  Fossarii  cum  fosaoriis, 
ligonistae  cum  ligonibus,  picatores  cum 
picis,  malleatores  cum  malleis,  Novacula- 
tores  sive  rasores  cum  rasoriis,  paratores 
quoque  et  wallatores,  et  deuparxi,  et  hia- 
tores,  etc.  [*  Vide  Rasor  1.] 

NOVALE,  Novalis  Ager.  Varie  haec 
vox  aecipitur  :  interdum  enim  prò  terra 
proscissa,  quae  anno  cessat,  interdum 
prò  agro,  qui  de  novo  ad  cui  tu  m  redigi- 
tur.  Petrus  Oescentius  lib.  2.  de  Agri- 
cult,  cap.  18  :  Ager,  qui  Novalis  ab  anti- 
quis  sapientibus  vocatùr,  est  duplex:  unus 
quidem,  qui  primum  ad  cultura  redactus 
est  :  alter  autem ,  ad  quem  interpositis 
quibusdam  quielibus  necesse  est  suam 
redire  novitatem,  sicut  est  ager,  qui  duo- 
bus  annis  seminatur,  in  tertio  quiescit, 
etc  Gloss.  MS.  :  Novalis  ager  est  primum 
proscissus,  vel  qui  alter nis  annis  vacat, 
causa  novandarum  virium.  Novalia  enim 
semel  cum  fructu,  et  semel  vacua  sunt. 
Novalia,  agri  a  novando  per  singulos  an- 
nos  dici*  Novales  campi,  ut  sii  ose  nuper 
satae.  Eadem  ferme  habet  vetus  Agn- 
ine n  sor  pag.  299. 

Novale,  priori  notione.  Papias  :  No- 
valis ager  dicitur,  qui  vacai  anno  inter- 


misso.  p  Glossar  Gali.  Lat.  ex  Ood.  reg. 
7684  :  Novale,  Nouveau  garet.]  In  Gloss. 
Lat.  Gali.  Gaschiere.  Lex  30.  D.  de  Ver- 
bor.  signif.  :  Novalis  est  terra  prsecisa  vel 
quae  anno  cessaoit,  quam  Grseci  veanqv 
vocant.  Glossai  :  Neorcóc,  Novalis,  novalis 
terra.  Néa<xi$  Theophrasto,  etvlacris  xet^s" 
ptv),  prima  terrae  aratio,  quae  proxime 
sequitur  tòv  Spotov,  i.  sementem.  Gloss. 
Lat.  MS.  Regium  :  Novale,  nova  cultura. 
Novales  campi,  cult  uree  dediti.  Lactan- 
tius  ad  12.  Thebaid.  Statii  :  Novalia, 
agrorum  loca,  quae  verno  tempore  scrobi- 
bus  faclis  vinelis  aptantur.  Joannes  Sa- 
risberiensis  lib.  1.  Policrat.  cap.  2  :  A 
Novalibus  suis  arcentur  agricola? ,  dum 
ferse  habeant  vagandi  libertatem. 

Novale  ,  vel  Novalem  agrum  altero 
significatu  sumi  potissimum  in  Ghartis 
Pontificiis  observat  Innocent.  III.  PP. 
in  Decretai.  Greg.  lib.  5.  cap.  21.  prò 
agro  scil.  qui  de  Novo  ad  cultum  redigi- 
tur,  de  quo  non  extat  memoria,  quod  ali- 
quando  cultus  fuisset.  Gloss.  a  riti  quae 
MS.  :  Novales  campos,  vel  silvas  nuper 
satas.  Vita  S.  Pirminiicap.  20  :  Excolen- 
tes  diu  infertilia,  grettissima  ex  eis  red- 
didere  Novalia.  Vetus  Oharta  apud 
Joach.  Vadianum  lib.  3  :  In  Novali  loco, 
qui  Abbacella  nuncupatur...  Basilicam 
ad  seroitulem  Dei  condidi.  [Alia  Abbatis 
Fusniac.  ann.  1237  :  In  hanc  formam  pa- 
cis  amicabiliter  convenimus ,  videlicet 
quod  boscum  Houdini  et  boscum  ad  Ti- 
lium  cum  Novali  vel  sarto  adjacente  pre- 
dicto  bosco,  etc]  Hi  ne 

Novale  Novare,  Ad  cultum  redu- 
cere, proscindere.  Tradit.  Fuld.  lib.  3. 
cap.  29  :  Novale  quoddam  in  Hogebach 
Novavit,quod%2.  solidos  persolvit.  Et  cap. 
35  :  In  silva  Branvirst  ccepit  Novare  No- 
vale, ut  in  Ecclesia  Fuldensi  suo  labore 
acquireret  sibi  nomen  et  sempiternum 
memoriale.  [**  Vide  Mittermaier.  Prin- 
cip.  Jur.  Germ.  §  188.] 

|  NOVALIS,  Novus.  Miracula  B.  Simo- 
nis de  Lipnica,  tom.  4.  Julii  pag.  567  : 
Novalia  subnecluntur  miracula  virtute 
omnipotentis  Dei,  ad  invocationem  almi 
Simonia  operata. 

1N0VALITAS,  Res  nova,  Gali.  Nou- 
veauté  :  quae  vox  in  pravam  partera  sae- 
pius  aecipitur,  Sans  fair  e  à  iceux  grief 
et  Nouvelleté,  in  Charta  ann.  1334.  apud 
Menesterium  in  Probat.  Hist.  Lugdun. 
pag.  93.  col.  1  :  Ulteriuxque  fuit  inter  eos 
apointatum  quod  Rex  non  edificar  et  ali- 
quod  fortalicium,  nec  aliam  Novalitatem 
faceret  aut  fieri  permuterei  in  civitate 
Macloviensi  sine  licentia  Ducis ,  apud 
Lobi  nel  lum  tom.  2.  Hist.  Britan.  col. 
866.  Vide  Novitas  2. 

*  Nos  tris  alias  Novalité  et  Noviauté, 
Usurpatio.<3harta  ann.  1312.  ex  Tabul. 
S.  Petri  Garnot.  :  Disoit  que  je  li  f esoie 
Novalité  et  li  enpeschoie  non  dict  ;  et  je 
oye  sa  complainte,  li  confesse  que  je  ne  li 
avoie  feste  nulle  Noviauté.  Hi  ne  Avoir 
nouvelles,  De  injusta  occupatione  liti- 
gare, in  Lit.  remiss.  ann.  1408.  ex  Reg. 
162.  Chartoph,  reg.  eh. 346  :  Martin  Fres- 
chet  et  Jaquet  Petit  eurent  Nouvelles  en- 
semble, pour  ce  que  les  bea  tes  dudit  Mar- 
tin vindrent  en  une  topo  ou  pasquier,... 
lequel  pasquier  appartenoit,  au  moìns 
pour  la  plus  grant  partie  audii  Martin  : 
pendant  lesquelles  Nouvelles,  etc.  Vide 
Novitas  2. 

T  NOVANA,  Preces  novendiales,  Gali. 
Neuvàine.  Vita  S.  Philippi  Archiep.  Bi- 
varic.  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd.  col. 
1941  :  lsabellis  dixit  quod  vidit  ad  sepul- 
turamdicti  Philippi  facienlem  Novanam, 
et  in  sui  septimum  diem  vidit  6am  sana- 
tam.  Vide  infra  Novena  1. 


T  No vania,  Eadem  notione,  in  Statu- 
tis  MSS.  Ecclesiae  Andegav.  ann.  1591. 

|  NOVARIA,  Meretrix.  Vide  Centrix. 
[*  Perperam  prò  Nonaria.  Vide  supra  in 
hac  voce.] 

T  1.  NOVATIO,  Idem  quod  Novale.  Pri- 
vilegium  Lotharii  Imp.  ann.  1136.  in 
Actis  SS.  Junii  tom.  5.  pag.  485  :  Haec 
omnia  ipsis  Ecclesiis  confirmamus,  cum 
terris,  vineis,  pratis,  pascuis,  sii  vis,  iVo- 
valionibus,  aquis,  aquarumque  decur si- 
bus,  etc.  Vide  alia  notione  in  Novitium. 

*  2.  NOVATIO,  Novus  seu  recens  fe- 
tus  ;  dicitur  de  junioribusferis.  Gharta 
Rob.  de  Veteri-ponte  inter  Probat.  tom. 
1.  Annal.  Praemonst.  coi.  645  :  Dedi 
etiam  dictis  canonicis...  omnes  decimas 
Novationis  besliarum,  quae  capta?  erunt 
de  extero  in  omnibus  forestis  meis,...  sive 
per  arcus,  sive  per  canes. 

1  N0VEGELDI.  Vide  infra  in  Novigil- 
dum. 

|  1.  NOVELLA,  Idem  quod  Novale,  se- 
cunda  notione.  Oharta  ann.  971.  apud 
Menesterium  in  Probat.  Hist.  Lugaun. 
pag.  xxxviii.  col.  1  :  Cellam  quoque  de 
Occiaco  cum  ecclesia  S.  Andreas...  et  iVo- 
vellis,  universaque  illls  adjacentia. 

]  %  NOVELLA,  Johanni  de  Jan  uà,  Ra- 
mus  arboris  tener,  novus.  Psalm.  Filii 
tui  sicut  Novellae  olivarum.  Gloss.  Lat. 
Gali.  Sangerman.  :  Novella,  Rain  d'ar- 
bre  tendre  et  nouviau.  In  Psalmo  olea 
ipsa  tener  et  junior  intelligenda  est, 
non  raraus. 

|  Novella  Silva,  f.  Reeens  consita 
vel  caesa.  Oodex  MS.  Irminonis  Abb. 
Sangerman.  :  De  vinea  aripenna  v.  de 
prato  arip.  v.  de  silva  Novella  bun.  6. 

*  3.  NOVELLA,  Nostris  vulgo  Nouvelle. 
Hinc  Nouvelier,  qui  nova  ultro  nunciat 
et  audit,  Gali.  Nouveliste.  Vita  J.  O.  MS.  : 

En  la  chambre  ot  deux  chamberieres, 
Qui  moult  estoienl  Nouvelieres, 
Qui  lor  dame  orent  escoutée, 
Qui  forment  s'estoit  demenée, 
Chou  sache  Diex  nostre  Sire 
El  bourc  le  vont  conter  et  dire. 

*  Nouvelleur  vero,  Qui  no  vis  rebus 
studet,  in  Epist.  ann.  1562.  tom.  2.  Oom- 
ment.  Gond.  ult.  edit.  pag.  37.  Vide  in- 
fra Novum. 

NOVELLE,  Suggestiones,  in  veteribus 
GlossisMSS.  ad  Canon.  Ooncilior.  Idem 
Oodex,  qui  est  ex  Bibl.  Reg.  :  Eodem 
tempore,  cum  multi  Novellis  gauderent, 
quod  Gonstantinus  baptizalus  a  Silvestro 
Episcopo  urbis  Romae  emundatus  fuisset 
a  lepra,  etc.  Vita  S.  Mauri  metrica  MS  : 

Est  pater  in  cella,  cum  no  sci  tur  ista  novella. 

Guill.  de  Podiolaurentii  cap.  14  :  Tan- 
dem Novella  tristis  intonuit,  quod  Preg- 
iati capti  essent,  etc.  Nostri  Nouvelle, 
vulgo  dicunt. 

Novella,  ita  recentiores  Oonstitu- 
tiones  suas  appellar  un  t  Imperato  res  : 
quod  nomen,  inquit  Antonius  Augusti- 
nus,  vetustissimum  est,  et  a  pluribus 
post  Theodosianum  Codicem  editum  et 
usurpatum,  et  quo  Justinianus  ipse  uti- 
tur  frequenti  us  in  his  eisdem  Legibus 
appellandis.  Novellas  autem  cum  appel- 
lat  Accursius,  Juliani  editionem  intelli 
git,  cum  barbaram  translationem  Bul- 
gari tempore  factam,  Authenticam  ap- 
pellavit.  [**  Vide  Glossar,  med.  Graecit. 
voce  Neapat,  col.  988.] 

1  NOVELLARE,  Silvestrem  agrum  ex- 
tricare,  agrum  ante  incultum  colere. 
Novellabam  nuper  in  agro,  in  Vita  S. 
Hugonis  Abb.  tom.  3.  Aprilis  pag.  646. 
Verbum  Suetonio  notum  in  Domitiano 
cap.  7.  prò  Vites  pangere  :  Edixit,  ne 
quis  in  Italia  Novellar  et,  utque  in  provin- 


NOV 


NOV 


NOV 


615 


ciis  vineta  succiderentur.  Gì,  Lat.  Graec.  : 
Novello,  Neaw,  ^uxeuto.  Aiiae  Graec.  Lat.  : 
4>uxe0to,  pianto,  compianto,  Novello. 

T  2.  NOVELLARE,  Reno  vare.  Miracula 
S.  Gengulphi,  tom.  2.  Maii  pag.  651  : 
Evangelicum  nobis  miraculum  innovatur, 
antiguatum  itidem  Novellatur. 

T  3.  NOVELLARE,  Nova  nunciare,  seri- 
bere.  Epistola  Sigismundi  Rom.  Regis 
ad  summum  Pontificem  circa  ann,  1412. 
apud  Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1744  : 
Ut  vestra  Sanclitas  de  emergentiis  re- 
rum nostrarum,  qua»  gerimus,  Novelle- 
tur,  scire  placeat,  quod,  et  e.  Le  Roman 
de  Rou  MS.  : 

Et  Richier  qui  est  Sire  et  Due  des  Bourguoignons, 

Oirent  Noveier  du  Roi  et  des  Barons, 

Qui  de  la  paiz  requirent  Rou  et  ses  compaingDons. 

Italis  Novellar e,  Fabellas  et  nugas  gar- 
rire est. 

T  NOVELLASTER,  Novus,  novellus. 
Marculfus  Empir,  cap.  8  :  Vinum  opti- 
mum, sed  Novellastrum. 

NOVELLETUM,  NeoyuTeiov,  in  Glossis 
Graec.  Lat.  Ibidem  :  Neó^utov,  Novellum. 
[Vinea  novis  vitibus  consi  ta,  Paulo  JC. 
Jeg.  6.  Dig.  de  impensis  in  res  dotales 
factis  (25,1.)  Hac  notione  in  Statutis 
Vercell.  Iib.  5.  fol.  cxxr.  recto  :  Ordi- 
natum  est  quod  de  qualibet  bestia  qua- 
drupede... que  invente  fuerint  in  pian- 
tato, in  vinea ,  altineto,  Novelleto,  rivena , 
campo  imblavato,  etcì 

T  NOVELLITAS,  Novitas.  TertuI).  adv. 
Praxeam  cap.  2  :  Hanc  regulam  (fidei)  ab 
initio  Evangelii  decucurrisse,  etiatn  ante 
priores  quoque  hasreticos,  nedum  ante 
Praxean  hesternum,  probabit  tam  ipsa 
post  eri  tas  omnium  heereticorum,  quam 
ipsa  Novellilas  Prtexeas  hesterni. 

1  NOVELLUM.  Vide  Novellelum. 

5  NOVEMDIALE.  Vide  in  Novenarium. 

1  NOVEMGELDUM.  Vide  in  Novigil- 
dum. 

T  NOVEMPLICITER  Componi  debet  flir- 
timi in  Ecclesia  commissnm,  juxta  Le- 
gem  Alaman.  tit.  5.  §  1.  Vide  infra  No- 
vigildum. 

1  1.  NOVENA,  Preces  seu  Missae  per 
novem  dies  continentes  prò  defunctis- 
celebrandae,  Gali.  Neuvaine.  Testamen- 
tum  Gregorii  XI.  PP.  apud  Acherium 
tom.  6.  Spicil.  pag.  677  :  Successor  cum 
dictis  executoribus  de  pannis  aureis  et 
sericis,  luminaribus,  facibus,  Missis  et 
eleemosynis  tam  in  Ecclesia  de  donis  in 
depositione  corporis  nostri  et  per  Nove- 
nam,  o:uam  in  itinere  et  Monasterio  Ca- 
sse Dei,  habeant  disponere  et  ordinare, 
sicut  decet  honorem  Ecclesia  sancite  Dei. 
Testamentum  Beatricis  de  Alboreya 
Vicecomitissae  Narbon.  ann.  1367.  apud 
Marten.  tom.  1.  Anecd.  col.  1522  :  Item, 
quatuor  Capellani...  celebrent  cotidie  prò 
anima  nostra...  et  in  fine  dictm  Novenas 
facies  et  completa,  dentur  cuilibet  quatuor 
floreni  auri.  Testamentum  Petri  Ge- 
rardi  Cardinalis  ann.  1410.  apud  Ste- 
phanotium  tom.  10.  Fragm.  MSS.  pag. 
415  :  Exequias  celebrentur  prò  nobis  et 
una  Novena  prout  est  prò  personis  DD. 
Cardinalium  fieri  consuetum  in  curia 
Romana,  et  ultra  hoc  volumus  et  prasci- 
pimus  quod...  prtedicta  Novena  durante..» 
centum  f ranci...  Chris  ti  pauperìbus  ero- 
gentur.  Vide  Novenarium  et  Novendium. 

*  Veì  prò  recuperanda  sanitate,  vel 
ex  aliaquavis  religionis  causa  celebran- 
do. Oonsuet.  MSS.  monast.  S.  Crucis 
Burdegal.  ante  ann.  1305  :  Item  est  sta- 
tutum  quod  quilibet  faciens  Novenam, 
recipit  per  novem  dies  continue  a  cellera- 
rio unum  panem  grossum  et  unam  lage- 
nam  vini  ;  et  ideo  reputatur  familiaris, 


quamdiu  facit  Novenam,  eliamsi  moria- 
tur  interim  ;  quod  si  facientes  Novenam 
sint  furiosi  et  forles,  debent  jejunare  per 
novem  dies  continue  in  pane  et  aqua  ; 
si  non  sint  furiosi,  sed  aliis  infirmitati- 
bus  detenti,  et  etiam  furiosi,  si  essent  de- 
biles,  bibenl  vinum  cum  aqua  temp&'a- 
tum,  et  si  sunt  multum  deoiles,  non  de- 
bent jejunare.  Item  est  slalutum  quodta- 
les  facientes  Novenam,  debent  vigilare 
per  xj.  noctes  continue  in  pr  sedie  to  mo- 
nasterio, et  prima  et  secunda  nox  non 
computanlur  ;  et  quilibet  faciens  Nove- 
nam, debet  tradere  sacristte  x.  candelas 
certe,  quarum  qusslibet  possit  durare  ar- 
dendo ante  corpus  B.  Mommoli  per  unam 
noctem  naturalem,  et  debent  tradere  sa- 
cristte xxv.  solidos  monette  Burdegalensis 
prò  x.  missis  celebrandis  coram  altari  B. 
Mommoli,  cum  officio  ejusdem,  continue 
f adendo  Novenam  ;  item  xj.  denarios, 
unam  imaginem  certe,  aliter  Boi,  qute 
ponitur  coram  altari  B.  Mommoli,  et  de- 
bet esse  unius  librte  prò  voto  facto,  quod 
dictus  B.  Mommolus  impetret  f adenti  No- 
venam sanitatem  de  infirmitale,  quam 
patitur,  a  Domino  Deo  Patre  onnipotenti. 
Noveine,  in  Lit.  remiss,  ann,  1383.  ex 
Reg.  123.  Chartoph.  reg.  eh.  260. 

2.  NOVENA,  Mensurae  frumentaria? 
species.  Charta  fundationis  Abbatiae 
Sorpiensis  in  Dicecesi  Regi  e  n  si  in  Pro- 
vincia, ann.  1255  :  Dedit  dicto  Monaste- 
rio dotando  illud  decem  Novenas  biadi, 
quas  habel  Ecclesia  Valli s  Naynas,  et 
octo  Novenas  quas  habet  in  Ecclesia  de 
Montemejaao.  [Charta  fundationis  Par- 
thenonis  S.  Oatharinae  Massil.  ann. 
1255  :  Quatuor  Novenas  frumenti  et  hor- 
dei.  Novena  apud  Dumbenses  paulo  mi- 
nor Lugdunensi,  continet  mediam  asi- 
nai am,  seu  novem  cupas  vel  bichetos,  a 
quo  numero  Novena  dieta.  Vide  Colle- 
tum  in  suis  Notis  ad  Statuta  Sabaudise 
part.  2.  pag.  75.] 

3.  NOVENA  appellatur,  munus  rerum 
novarum,  diversarumque,  ut  sunt  panni 
ex  seta  confecti,  scartati,  resque  alia?, 
quae  a  Legatis  Principibus  offeruntur. 
Ita  Joseph  us  Barbarus  in  Itinerario  ad 
Tanaim,  pa£.  445. 

1  4.  NOVÈNA,  Decimarum  pars  apud 
Indos  Hispanos,  de  qua  sic  in  Synodo 
Limae  ann.  1586.  inter  Hispanica  tom. 
4.  pag.  4J4  :  Ut  Indorum  Hispanorumque 
Parochi  intellìgant  quales  et  cujus  quan- 
titatis  sint  quatuor  Novenee  et  Tres  Nove- 
nas, et  qualis  fiat  dedmarum  distribuì  io  ; 
et  ut  non  prtetendant  ignorantiam  ejus 
quod  facere  debent,  declaramus  et  adver- 
timus  quod  decimte  cujuscumque  bene  fidi 
vel  doctrinte,  partis  vel  loci,  in  quibus 
decimte  solvantur,  dividuntur  in  quatuor 
portiones,  juxta  ereclionem  hujus  archie- 
piscopatus  ;  quarum  una  portio  speci at 
ad  nos,  et  alia  ad  prasbendarios  et  teli- 
quos  ministros  noslrae  sancite  Ecclesia^ 
cathedralis,  et  ex  reliquis  duabus  fiunt 
novem  partes,  quarum  duas,  quas  Nove- 
nas appellamus,  accipit  sua  regia  Maje- 
stas,  quas  ad  ipsum  pertinent  :  olite  qua- 
tuor partes,  quas  quatuor  Novenas  vo- 
cant,  spectant  ad  Rectores  decimarum  et 
reliquorum  beneficiorum,  dempta  oclava 
earum  parte,  quam  percipit  sacrista  ;  re- 
Uqute  tres  partes  qute  remanent  ex  novem 
primte  divisionis  dividuntur  iterum  in 
duas,  quarum  una  quse  Novena  et  media 
dicitur,  spedai  ad  Ecclesia-m  ditti  Reclo- 
ris,  tam  Hispanorum  quam  Indorum  ;  et 
altera  medietas,  quw  est  alia  Novena  et 
inedia,  pertinet  ac  débetur  xenodochiis 
tam  Hispanorum  quam  Indorum.  Rursus 
memorantur  Novenas  eod.  tom.  pag. 
423.  442.  et  443. 


T  NOVENARIUM,  ut  Novena  1.  His" 
pan.  Novenario,  Gali.  Neuvaine.  Testa" 
mentum  ann.  1286.  tom.  2.  Hist.  Dal- 
phin.  pag.  61  :  De  quibus  (10000.  solidis 
coronatis)  volo  fieri  dicium  lectum  meum 
et  exequias  meas  et  Novenarium  meum, 
eie.  Constitutiones  Cardinalis  de  Men- 
doza  tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  32  : 
Item  prò  Novemdialibus  et  Missis  Nove- 
narii  ac  responsoriis  et  prò  adeundo  se- 
pulturam  singulis  Novemdialibus,  Clerici 
ecclesiss  in  qua  adest  sepullura  et  sepultus 
defunctuSf  percipere  debeant  150.  Morape- 
tinos  prò  suo  labore.  Ibid.  pag.  33  :  Ut  in 
Novemdialibus  exequiis  et  initio  anni, 
quando  celebrantur  in  civilate  in  qua- 
cumque  parochia,  Clerici  seu  Presbyteri 
hujus  parochite  debeant  redtare  of/icium 
dùplex  et  percipere  prò  suo  labore,  ut  in 
die  sepulturss,  prò  quolibet  officio.  Et 
mox  :  Quando  aliquis  parochianus  óbi- 
erit  et  sepeliri  jusaerit  in  monasterio  Re- 
ligiosorum...  Presbyteri  dictte  parochias 
percipiant  ratione  labons  300.  Mor apeli' 
nos,  et  dicant  prima  officia,  videlicet  Li- 
tanias,  Vigiliam  et  Missam,  et  ulterius 
percipere  debeant  dicti  Clerici  prò  Nove" 
nario,  initio  anni  et  Novemdialibus  300. 
Morapetinos.  Quibus  in  locis  Novena- 
rium inter  et  Novemdialia  discrimen 
apparet,  in  eo  forte  situm,  quod  Nove- 
narium fuerint  Missae  per  novem  con- 
ti nuos  dies  celebrata?,  Novemdialia  vero 
totidem  officia  ferali  a  iisdem  novem 
diebus  continuis  peracta.  Vide  Noven- 
àium. 

1.  N0VENARIUS,  Novem  Psalrai,  qui 
cantantur  in  Matutinis,  apud  Udalri- 
cum  lib.  1.  Consuetud.  Cluniac.  cap. 
12.  [et  Bernardum  Mon.  in  Ordine  Clu- 
niac. part.  2.  cap.  15.] 

2.  NOVENARIUS,  Qui  nonam  fructuum 
domino  persolvit,  nisi  fallor.  Fori  Oscae 
ann.  1247.  fol.  31  :  Emptio  hasreditatis 
Judtei  et  Saraceni  Novenarii,  aut  tributa- 
rii  domini  Regis  omnibus  cujuscumque 
conditionis  sint,  maneat  inter  dieta.  [Vide 
Novennarius.] 

NOVENDIUM,  Luctus  novem  dierum 
qui,  ut  ait  Donatus,  parentalia  conci u- 
dit,  quique  apud  Lati  nos  Novendial  ap- 
pellabatur,  ut  testatur  Augustinus,  qui 
in  exequiis  Christianorum  nonum  hunc 
diem  celebrari  improbat.  Gloss.  Lat. 
Gr.  :  Novendialia,  "EvvocTa  Iirt  vexpoO  ayò- 
jjteva.  Alcuinus  lib.  de  Divin.  offic.  sub 
tinem  :  Quod  autem  apud  aliquos  nonus 
dies  celebratur  et  vocatur,  Novendialis, 
Augustinus  in  libro  Quaestionum  redar- 
guii, maxime,  cum  nullus  Sanctorum 
hoc  fedsse  probetur,  cum  sit  consuetudo 
Genlilium. 

1  N0VENGELDUS.  Vide  infra  Novigil- 
dum. 

NOVENNARIUS,  Novennaria.  Vitalis 
Episc.  Oscensis  apud  Blancara  in  Comm. 
Rerum  Aragon.  pag.  728  :  Quinetiam  Dn. 
Rex  secundum  meliorationem  et  deterio- 
rationem  loci  auget  vel  minuit  quantita- 
tem.  Ubi  autem  sunt  Novennarii,  preca- 
ria non  exigitur,  sed  ipsammet  Novenna- 
riam  percipit  Ricus  homo.  [Vide  Novena- 
rius2.] 

|  N0VENSE,  f.  Nona  pars  ex  aliqua  re. 
Charta  ann.  1268.  ex  Archi vo  Episcopa- 
tus  Massil.  :  In  proprietate  ipsius  Epis- 
copi lotum  Novense  de  salibus  et  tertiam 
partem  lesdse  et  in  toto  stagno  dominium. 

1  N0VENSILES,  id  est,  Novem  salientes 
vel  saltatores  Jovis,  apud  Papiam.  Joh. 
de  Jan  uà  :  Novensiles  a  novem  et  salio, 
DU  sic  dicti,  quia  novem  insullibus  na- 
vem  infestant  ;  unde  dicunt,  quod  si  èva- 
serit  navis  decimum  insultum  non  dein- 


616 


NOV 


NOV 


NOV 


ceps  timet.  Un  de    hsec    h austa  ?  Deos 
Novensiles  appellabant  Romani,  vel  a 
novenario    numero,     vel    a    novitate, 
quasi    recens    essent    facti    Dii,     ut 
fuse  deridens  exponit   Arnobius  lib.  3. 
Quidam  Novemsides  vel   Novensides  vo- 
cant,  quod  eadem  sede,  qua  Dii,  conse- 
dere ttngerentur,  ut  habet  Marius  Vic- 
toria us  lib.  1.   Artis  Granirti,  cap.  de 
Orthographia.  Varrò  lib.  4.  de  Lingua 
Lat.  :  Feronia,  Minerva,  Novensiles  a  Sa- 
bini*.  Hi  ne    Vossius    suspicatur  vocis 
etympn  non  esse  a   Latino  ducenduin. 
Ex  Marti  ano  Capei  la,  qui  coelum  omne 
in  sexdecim  regiones  dividit,  in  secunda 
in  ter  alios  collocantur  Lympha  Diique 
Novensiles.  Vide  Girai d uni  Syntagm.  1. 
Histor.  Deor.  fol.  19,  Cselium  Calcagni- 
num  lib.  1.  Epist.  29. 

T  NOVENUS,  Non  us.  Novena  hora,  in 
Oharta  ann.  1445.  apud  Ryrner.  tom.  11. 
pag.  90.  Noveni,  prò  Novem,  usurparunt 
Livius  lib.  27.  et  Plinius  lib.  3.  cap.  11. 

*  Nostris  Novain.  Oharta  ann.  1325.  in 
Reg.  65.  2.  Chartoph.  reg.  eh.  215  :  Item 
acquisivi  t  nonam  par  lem,  sive  le  Novain, 
quem  (sic)  ipsa  habebat  quolibet  anno  in 
tertia  parie  compianti  dicti  feudi  de  Via- 
nays. 

f  NOVERCA,  Mater  uxoris.  Oharta 
TJiossiacensis  in  Dumbis  ann.  1462  :  Pe- 
trus Bonet  nomine  Philiberta,  r elicla 
Joannis  de  Columberìo,  ejus  Noverca,  et 
Joctnnetfe  filii  dicti  Columberii  ejus  uxoris 
confitetur,  eie. 

Noverca.  Hygenus  de  Oastrameta- 
tione  :  Iniqua  loca,  qua  a  prioribus  No- 
verca appellantury  omni  modo  vitari  de- 
bent.  Occurrit  apud  Agrimensores  :  me- 
taphora  ducta  a  novercis,  quod  genus 
mulierwn  solet  esse  pessimum,  ut  est 
apud  Anonymum  de  Mirac.  in  Circum- 
latione  S.  Ursmari  per  Flandriam,  num. 
4.  [et  apud  Menandrum  : 

AetvÓTepov  ouSèv  aXXo  pwjTpvTas  xaxóv.] 

T  Novero  ARI,  More  noverca  se  habere, 
sevitiam  noverca  exercere,  Johanni  de 
Janua  ;  Soy  avoir  en  maniere  de  maras- 
tre,  forcener,  in  Glossis  Lat.  Gali.  San- 
german.  u.YjTpvtaCetv,  in  Glossis  Lat. 
Graec.  Sidonius  lib.  7.  Epist.  16  :  Quorum 
imbecillitali  quodammodo  Novercaretur. 
Charta  ann.  1213.  tom.  2.  Rerum  Mo- 
gunt.  pag.  757  :  Ne  rerum  effectui  racio- 
nabilium  diuturnitate  temporum  oblivio 
valeal  Novercari.  Nqvercans,  in- Epistola 
Friderici  II.  Imper.  apud  Marten.  tom. 
2.  Ampliss.  Oollect.  col.  1194.  Nover- 
cante  maris  et  temporis  qualilate,  in 
Annal.  Genuens.  lib.  6.  ad  ann.  1227. 
Novercante  Fortuna,  in  Literis  ann. 
1440.  apud  Rymer.  tom.  10.  pag.  782.  et 
alibi  :  quod  ìmprobat  Vossius  lib.  4.  de 
Vitiis  sermo nis. 

*  NOVERCALE,  Infortunium,  calami- 
tas  ;  metaphora  ducta*  a  Noverca.  Vide 
in  hac  voce.  Oharta  Phil.  V.  ann.  1317. 
in  Reg.  53.  Chartoph.  reg.  eh.  200  :  Ma- 
jor, scabini  et  villa  Ambianensis,  tam  ex 
frequentibus  guerrarum  conflictibus , 
quarti  ex  Novercalium  importabili  duri- 
tate  premuntur. 

0  NOVERIA.  Charta  Sancii  reg.  Navar. 
prò  h omini  bus  de  Larraga  aera  1246.  in 
Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  68  :  Quod 
non  peccent  ad  ricominem,  neque  ad  ul- 
lum  hominem j  villam  Noveriam  (sic)  ne- 
que carnale,  neque  cenam,  neque  ullam 
alter am  causam,  etc.  Forte  ieg.  Ullam 
noveriam  ;  adeo  ut  Noveria,  idem  sit 
quod  mox  Novia. 

e  NOVIA,  vox  Hispanica,  Nova  nupta. 
Homag.  praestitum^Aymerico  vicecom. 
Narbon.  ann.  1273.  inter  Probat.  tom.  4. 


Hist.  Occit.  col.  59  :  Debelis  ducere  ad 
ecclesias  et  reducere  nuptas  sive  Novias, 
et  habere  inde  procurano nem. 

1  NOVICUPLUM,  Lex  Bajwar.  Ut  8. 
|  6  :  Si  quis  alienum  servum  ad  furtum 
suaserit...  in  Novicuplum  composilionem 
cogatur  exsolvere. 

NOVIGALE.  Thwroczius  in  Ludovico 
Re  gè  Hungar.  cap.  27  :  ltem  tertia  vice 
circa  fluvium  Br  enti  tam  Novigale  contra 
Theulonicos  et  slipendiarios  Venetorum 
transpassato  flumine  super  equos  cum 
magno  periculo  propter  fiumi  nis  profun- 
ditatem,  etc. 

N0VIGILDUM,  NiUNGELDUM,  Muleta 
prò  re  qualibet  ablata  furto  aut  alio 
quo  vis  modo,  qua  reus  novies  ejusdem 
rei  preti  uni  reddere  tenetur.  Vide  Gel- 
dum.  Lex  Burgund.  tit.  8.  §2  :  Si  autem 
permissus  juravent,  et  post  sacramentum 
poluerit  forte  convinci ,  in  Nouigildo  se 
noverit  redditurum.  Adde  tit.  9.  tit.  19. 
|  11.  tit.  45.  tit.  76.  g  2.  Lex  Aleni,  tit.  7. 
§  1  ;  Si  quis  res  Ecclesia  furaverit,...  tres 
Novigildos  solvat.  Tit.  72.  §  1  :  llle  fur 
furlivum  reddat  Novemgeldis.  Tit.  76  : 
Novemgeldo  solvat ur.  Tit.  99.  §  6.  11.  15. 
etc.  Novem  geldos  componat.  Lex  Bajwar. 
tit.  1.  cap.  3.  |1  :  Si  quis  res  Ecclesia 
furaverit,...  de  qualicumque  re  Niungel- 
dos  solvat,  id  est»  novem  capita  reslituat. 
Tit.  2.  cap.  13.  §  1  :  Triunium  geldum 
componat,  hoc  est,  ter  novem  donèt  homo, 
servus  vero  Niungeldo  solvat.  Tit.  8.  cap. 
1  :  Niungeldo  componat,  hoc  est,  novem 
capitalia  restituat.  In  Lege  Frision.  tit. 
20  :  Novies  componere,  Novem  Weregil- 
dos  componere.  Novengeldus,  in  Capil- 
lari 3.  ann.  813.  cap.  23.  Vide  Niungel- 
dum. 

3^*  Hinc  emendandas  puto  Leges 
Rotharis  art.  262.  263.  264.  et  265.  apud 
Murator.  tom.  1.  pag.  37,  col.  2.  ubi 
male,  nisi  fall  or,  Novum  reddere  vel 
componere  legitur,  prò  Nonum.  Agitur 
enim  de  furtis,  quae  Nonogildo  componi 
consueverunt. 

»  N0VINUPTI.E,  f.  Secundse  nuptise, 
vel  nuptiarum  post  quinquaginta  annos 
nova  benedictio.  Conc.  Tortos.  ann.  1429. 
apud  Labb.  cap.  7  :  Neque  etiam  missa 
prò  nupliis,  vel  sepulturis,  vel  Novinup- 
tiis  in  domibus  celebretur. 

]  N0VISSIMALIS,  Novissimus,  postre- 
mus.  Versus  finalis  sive  Novissimalis, 
Mario  Victorino  Jib.  2.  Grammat. 

1  N0VISSIMI0R,  Posterior.  Vide  Novi- 
tior. 

]  1.  N0VITAS,  Dignitas,  seu  muneris 
in  iti  a,  adepti  o.  Charta  A.  Archidiaconi 
de  Bria  ann.  1232.  ex  Tabulano  Meld. 
fol.  65  :  Notum  facimus ,    quod    nos   prò 

Novitate  nostra licentia?n    faciendi 

demandami  in  nostro  Archidiaconatu 

concessit  Episcopus  Meldensis.  Consti- 
tutiones  MSS.  Cluniac.  ann.  1301.  ex 
Àrchivo  B.  M.  Deauratae  :  Staluimus, 
Abbates  nostri  et  Priores  in  suis  Novità- 
tibus,  et  post  factam  eis  commisaionem 
et  da  tam  administralionem,  etc.  Charta 
Philippi  Frane.  Regis  ann.  1273.  apud 
Lobinell.  tom.  3.  Hist.  Paris,  pag.  28. 
col.  2:  Tenebuntur  autem  Majores  dieta 
Ecclesia  (S.  Mede  rie i,)  tam  Major  clericus 

quam  laicus jurare  in  Novitate  sua 

sine  dilatione  et  diffugio,  in  prasentia 
Prapositi  Parisiensis.  Infra  :  Consimile 
vero  sacramentum  vice  versa  sine  dila- 
tione et  diffugio  tenebuntur  facere  Pra- 
positi Parisienses in   Novitate   sua. 

Rursum  occurrit  in  Statutis  Collegii 
Burgundici  ann.  1335.  ejusd.  Hist.  tom. 
5.  pag.  641.  col.  2.  Novitas  regni,  in  Lit- 
teris  Ludovici  XII.  Regis  Frane,   ann. 


1498.  quo  regnum   adeptus    est    apud 
Ludewig.  tom.  6.  pag.  119. 

*  Charta  ann.  1197.  ex  Tabul.  S.  Petri 
Carnot.:  Prior  S.  Romani  per  se  poterit 
tailliare  homines  suos  prò  justis  auxiliis 
meis  ila  quod  iidem  homines  non  gra- 
ventur,  videlicet  prò  Novitate  miÙcia, 
tne a   etc 

J  2.  NOVITAS  ,  Usurpatio  ,  cum  quis 
alium  interpellat  in  jure  suo,  Practicis 
nostris  Nouvelleté.  Querimonia^  Flan- 
drensium  ad  Anglos  ann.  1402.  apud 
Rymer.  tom.  7.  pag.  277  :  Prasertim  cum 
per  habitatores  xpsos  Flandria  nulla  est 
commissa  super  Anglicos  Novitas...  tan- 
tum facere  dignemini,  ut  prafata  Novita- 
tes  et  consimiles  amodo  cesse  ut,  et  faetss, 
prout  decet,  restituantur.  Regestum  Par- 
lamenti ann.  1379.  apud  Baluzium  tom. 
2.  Hist.  Arvern.  pag.  165  :  Dicereturque 
dictum  Cardinalem  et  Comitem  eorum 
causam  seu  causas  in  casu  Novitatis  et 
saisinse  contra  dictum  avunculum  nos- 
trum lucratos  fuisse.  Eadem  verba  in 
casu  Novitatis  et  saisina  leguntur  in 
Arresto  ann.  1531.  inter  Privilegia  Equi- 
tum  S.  Johannis  Hierosol.  en  matiere 
vel  cas  de  saisine  ou  de  Nouvelleté,  in 
Consuetudinibus  Biesenei  art.  20.  et  In- 
sù len si  tit.  des  matieres  possessoires  : 
quod  accidit,  cum  possessor  agit  in 
eum,  a  quo  interpellatur  in  possessione. 
Porro  celui  qui  se  plaint  en  cas  de  JVou- 
velleté,  ut  habet  auetor  du  grand  Cou- 
tumier  cap.  21.  pag.  151.  se  doit  garder 
de  dire,  qu'il  soli  dessaisi  ou  depouillé  de 
sa  saisine,  car  il  ne  pourroit  pas  intenler 
la  Nouvelleté,  s'il  nepossedoit  ou  conten- 
doit  posseder.  Plura  vide  apud  de  Lau- 
riere  in  Glossario  juris  Gallici  in  voci- 
bus  Complainte  et  Nouvelleté:  quam 
posteriore m  vocem  probat  CI.  Vir  inter- 
dum  accipi  prò  novis  rebus  seu  turbis 
recens  excitatis,  ut  apud  Guillelmum 
de  Guigneville  in  suo  Pelerinage  MS.: 

Mai»  pouf  ce  que  je  me  suis  leue, 

Mainlenant  étes  revenue 

Poiir  faire  vos  Nouvelletez, 

Par  lesqnclles  vous  m'excitez 

A  mainlenant  tender  a  vous 

Par  tres  grande  ire  et  grand  couroux. 

Simili  signiflcatione  etiamnum  dìcimus 
Nouveautez.  Vide  supra  Novalitas. 

*  3.  NOVITAS,  Ager,  qui  de  novo  ad 
cultum  redigitur.  Charta  Droconis  de 
Mei  loto  ann.  1233.  ex  Tabul.  Major,  mo- 
nast.:  Concessimus  abbatia  Majoris  mo- 
nasterii  et  priori  Meduanse  decimas 
omnium  Novitatum,  qua  fiunt  et  fient  in 
castellarla  Meduana,  videlicet  decimam 
redituum,  qui  nobis  provenient  et  prove- 
nerunt  de  extirpatione  foresta  nostra  de 
Meduana.  Vide  Novale,  secunda  notione, 
et  infra  Novitus. 

e  4.  NOVITAS,  Juventus.  Chron.  Alber. 
ad  ann.  881.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  58:  Incidit  (Ludovicus)  in 
languorem,  quo  quasi  fractus  in  Novitate 
a  vita  est  praruptus  :  et  regnavit  Karlo- 
mannus  fraler  ejus» 

]  N0VITER,  Rursus,  iterum,  denuo, 
Gali.  De  nouveau.  Confìrmatio  fundatio- 
nis  Monast.  S.  Mariae  de  Alaon  ann. 
1015.  tom.  3.  Concil.  Hispan.  pag.  136. 
col.  1  :  Hanc  charlam  a  patre  meo  Lupo 
Al/ione...  et  ab  omnibus  majoribus  nostris 
laudatam  et  firmatam,  Noviler  laudo  et 
af firmo.  Alias  prò  Nove,  recens ,  Gali. 
Nouvellement ,  usurpa  tur,  ut  in  veteri 
Inserì ptione  apud  Gruterum  571.  7  :  Ba- 
silica Noviler  reparata.  Fulgentius  lib. 
1.  Mythol.  cap.  1  :  Amor  Noviter  venit, 
Hac  notione  non  semel  occurrit  apud 
Jurisconsuitos. 

N0VITIA,  Novitas,  Gallis  Nouveauté, 


NOV 


NOX 


NOX 


617 


Edidit  Baluzius  toni.  %  Capitula  Mona- 
chorum  Sangallensium  ann.  817.  hoc 
ti  tu  lo  :  Capitula  Novitiarum  de  his,  in 
quibus  prseceptum  Begulas  et  Constitutio- 
nes  novellorum  Conciliorum  acutius  nos 
considerare  et  promptius  exercere  jussio 
imperiali*  ammonet.  [Novas  Oonstitut Jo- 
nes bene  Mabillonius  interpretatur  saec. 
4.  Benedict.  part.  1.  pag.  741.] 

T  NOVITIAKI,  Novitiatum  inire  et  fieri 
Novitium,  in  Amalthea  ex  Concilio  Tu- 
ron.  Regula  reformationis  Mellicensis 
in  Ohronico  ejusdem  Monasteri!  pag. 
345.  col.  2  :  Novitiandus  autem  de  casibus 
infra  scriptis  aut  potioribus  ex  eis,  prius- 
quam  induatur,  est  caute  examinandus. 

*  Stat.  Congregai  Exempt.  cap.  31  : 
Si  abbas  de  Novitiando  aut  ad  novitiatum 
nominando  infra  trimestri  non  provide- 
rit,  eo  casu  liceat  monachis  canaidatum 
et  supplicati tem  ad  novitiatum  admittere. 
Novisserie,  prò  Noviciat,  in  Charta  ann. 
1326.  ex  Reg.  64.  Chartoph.  reg.  eh.  738  : 
Icellui  abbi  recevra  les  professions,  te 
temps  de  la  Novisserie  accompli.  Haud 
scio  an  idem  sit  Novice,  in  Sent.  Iocum- 
ten.  baillivi  Ebroic.  ann.  1591.  ex  Bibl. 
reg.:  Frere  Jullien  Bernardi  docteur  en 
t héologie,  religieux  au  convent  de  S.  Louis 
de  ce  lieu  (d'Evreux)  ayant  fait  les  pre- 
dicanone durant  le  Caresme,  et  son  No- 
vice.  Vide  Novilii. 

NOVITII,  Qui  in  Monasteri o  religiosae 
vitae  experi  menta  subeunt,  et  probatio- 
nis  elapso  tempore ,  si  idonei  fuerint 
inventi,  ad  professionem  admittuntur. 
Conventus  Aquisgranensis  ann.  817.  cap. 
34  :  Ut  Novitio  non  facilis  in  Monasterium 
tribuatur  mgressus.  Guigo  I.  Prior  Por- 
tarum  Epist.  3  :  Incipientes,  auos  Novi- 
tios  vocant,  et  e.  Novilii  ad  religionis  con- 
versationem  conversi,  apud  Orderic. 
Vitalem  lib.  3.  pag.  477.  Novitiorum 
porro  diversitatem  observare  est  ex 
Udalrico  lib.  2,  Consuet.  Glun.  cap.  1  : 
Aliqtia  diversitas  est  eorundem  NovitiO' 
rum  :  nam  non  solum  absque  habitu  ve- 
niunt,  ut  Laici  et  Clerici ,  sed  etiam  cum 
habitu,  et  Monachi  jam  facti  :  et  tales 
trifariam  sunt  differentes.  Quidam  sunt 
de  longinquis  et  alienis  Monasterii s,  et  ad 
hoc  veniunt,  ut  rursutn  profiteantur,  et  de 
cantero  maneant  nóbiscum.  Quidam  de 
cellis  nostris,  et  vel  prò  infirmitate  ,  vel 
loci  longinquitate  benedictionem  jam  a  D, 
Abbate  acceperunt,  professione  interim 
dilata,  et  ad  nostrum  locum  usque  reser- 
vata. Quidam  sunt  de  tali  Monasterio 
nostro ,  quod  absque  D.  Abbate  proprium 
habent  Abbatem,  ubi  et  si  benedictionem 
accipiant,  et  professionem  faciant,  tamen 
habentur  a  nòbis  per  omnia  in  vita  et 
post  vitam,  ac  si  apud  nos  fuissent  :  et 
isti  cum  primum  venerint,  fiducialiter  et 
absque  mora,  intran  t,  et  secundum  tem- 
pus,  q  uo  in  pr  se  fato  Monasterio  sunt  recepti, 
hic  etiam  ordine  suo  non  carebunt.  Reli- 
qui  omnes  non  permittuntur  intrare,  nisi 
priusjuxta  verbum  S.  Benedicti  vel  unam 
noctem  in  hospitio  morentur  ;  prius  quo- 
que, quam  intraverint ,  instruendi  sunt, 
quemadmodum  faciant  petitionem  suam, 
etc.  In  eodem  porro  Conventu  Aquisgra- 
nensi,  ut  Novitius  nec  tondeatur,  nec 
vestimenta  pristina,  immutet,  priusquam 
obedientiam  promittat,  praecipitur.  Vide 
Formulanti  32,  ex  Baluzianis,Haeftenum 
lib.  4.  Disq.  monast.  disq.  1.  et  Ache- 
rium  ad  Vitam  S.  Lanfranci  pag.  19. 

Novitius  fieri  apud  Monachos  prae- 
terea  dicebatur,  qui  in  poenam  in  Novi- 
tiorum ordinem  redigebatur.  Statuta 
antiqua  Ord.  Cartusiensis  2.  parte,  cap. 
14.  §  9  :  Alias  vero,  si  Prior  fregerit,  (je- 
junium)  vel  fecerit  frangi,  sit  extra  sedem 


suam  in  Ecclesia. per  40.  dies.  Et  si  Vica- 
rius  idem  fecerit,  sit  Novitius  per  40.  dies. 
Adde  cap.  21.  §  5.  cap.  23.  |  2.  cap.  31.  § 
22.  pan.  3.  cap.  32.  §  15. 

1  K0VITI0R,  Posterior,  recentior.  Prae- 
fatio  in  Acta  SS.  Perpetuae  et  Felici  ta- 
ti s  :  Cum  majora  reputanda  sint  Novi- 
tiora  qu&que  ut  Novissimiora.  Loquendi 
modus  Africanus.  Sic  Tertullianus  dixit 
Extremiora  ,  Extremissiora  ;  Postremis- 
simum  Apuleius  ;  Minissimum  Arnobius, 
etc. 

NOVITIUM.  Vita  S.  Aicadri  Abb.  Ge- 
ni e  ti  e.  cap.  25  :  Quadam  die,  quse  nomi- 
natur  Sabbatum ,  quo  solent  Monachi 
exercere  Novitia,  sanctus  Dei  famulus 
prsecepit  cuidam  Monacho,  procuratori 
suo,  ut  capillos  sancii  sui  capitis  cum 
forcipe  adequar  et,  Id  est,  forte,  cum  et 
comam  et  bar ba m  renovare  solent  Mona- 
chi, singulis  scilicet  sabbatis  :  nam  et 
novare  barbam  dixerunt  Latini.  Arno- 
bius :  Quid  novatio  et  revelatio  pudendo- 
rum?  Hinc  Novacula,  qua  pili  raduntur 
et  novantur.  Capitili  are  Aquisgranense 
ann.  817.  cap.  6  :  Ut  in  Quadragesima, 
nisi  in  sabbato  sanato,  non  radantur,  etc. 

»  NOVITUS,  De  novo  ad  culturam  re- 
dactus.  Charta  ann.  1222.  in  Oh  urtar. 
Norman,  ex  Cod.  reg.  4653.  A.:  Pro  qua- 
tuor  acris  nemoris  Novi  ti  et  asserti,  duo- 
decim  solidos.  Vide  supra  Novitas  3. 

^NOVIUM,  Gurges,  in  quem  aqua  ex 
molendino  cadit,  seu  Canalis  aut  alveus 
molendìni,  nostris  alias  No.  Vide  supra 
in  Noa  1.  Charta  fundat.  Blancae-landae 
ann.  1154.  inter  Probat.  tom.  1.  Annal. 
Praemonst.  col.  293  :  Concedimus  assi- 
siam  retis  in  Novio  molendìni  ad  capien- 
das  anguillas ,  et  si  voluerint  sub  ilio 
facere  piscaturam. 

NOVQGESTA,  Nove  ac  recens  gesta. 
Eginus  Monadi us  in  Vita  sancti  Anso- 
vini  Episcopi  Camerini  n,  4  :  Aiunt  non 
debere  quemquam  post  antiquorum  dieta 
Patrum  sanctorum  quid  quam  Novogesto- 
rum  narrare. 

NOVUM,  vulgo  Nouvelle,  Ugutio  :  Ru- 
mor, murmur  quod  vulgo  dicitur  Novum. 
Occurrit  non  semel  in  Epistolis  Marini 
Sanuti.  [Novis  de  obitu  Papse  auditis,  in 
Requesta  Uni  versi  tati  s  Paris,  ann.  1394. 
tom.  6.  Spicil.  Acher.  pag.  60.  Superve- 
nerunt  nobis  Nova  certa,  in  Charta  ann. 
1346.  apud  Rymer.  tom.  5.  pag.  497.] 

*  Novum  optimum,  in  Instr.  ann.  1411. 
apud  Marten.  tom.  7.  Ampi.  Collect.  col. 
1190.  Felix  novum,  in  Epist.  Calixti  III. 
PP.  ann.  1456.  ad  Car.  VII.  reg.  Frane, 
ex  Bibl.  reg.  Comput.  ann.  1482.  inter 
Probat.  tom.  4.  Hist.  Nem.  pag.  19.  col. 
1  :  E  qui  ti  qui  portavit  Nova  matrimonii 
domini  dalphini,  etc.  Vide  supra  Novella. 

]  Novum  Componere.  Vide  Novigil- 
dum. 

1  NOVUPLUM,  Idem  quod  Novigildum. 
Lex  Bajwar.  tit.  18.  §  2,  n.  3  :  Si  servus 
furtivo  modo  supradicto  more  occisus  fue- 
rit...  Novuplum  componat,  id  est,  centum 
octuaqinla  solidos, 

1.  NOX.  Pridem  a  viris  doctis  annota- 
tum,  Gallos  olim  ac  Germanos  spatia 
temporis,  non  dierum,  sed  noctium  nu- 
mero distinxisse  ac  finiisse,  ex  Cassare 
lib,  6.  de  Bello  Gali.  Spatia  omnis  tem- 
poris non  numero  dierum,  sed  Noctium 
finiunt.  Et  ex  Tacito  de  Morib.  Germ.: 
Nec  dierum  numerum,  ut  nos,  sed  Noc- 
tium computant,  sic  constituunt,  sic  con- 
dicunt,  ut  nox  ducere  diem  videatur.  Id 
a  Francis  nostris,  et  aliis  populis  Sep- 
tentrionalibus  perinde  observatum  tes- 
tantur  Lex  Salica  tit.  37.  §  4.  tit.  43.  §. 
9.  10.  11.  14.  tit.  47.  |  2.  tit.  49.  tit.  52. 
§  2.  Lex  Aleman.  tit  36. 1 2.  Lex  Bajwar. 


tit.  9.  §  6.  tit.  17.  §  2.  Lex  Ripuarior.  tit. 
33.  1 2.  tit.  58.  §  5.  tit.  66.  §  1.  Capitulare 
Pipini  Regis  Italiae  cap.  5.  Lex  Longo- 
bard.  lib.  1.  tit.  23.  §  2.  tit.  25.  §  23.  lib. 
2.  tit.  18.  |  6.  tit.  21.  §  10.  25.  tit.  43.  §  1. 
tit.  55.  g  6.  P»  Roth.  351.  279.  Pip.  33. 
Roth.  255.  Liutpr.  109.  (6,  56.)  Carol.  M. 
27.  Roth.  366.]  Capitul.  3.  ann.  813.  cap. 
15.  41.  42.  Capitulare  3.  Ludovici  Pii 
ann.  819.  cap.  1.  Capitulare  Caroli  M. 
lib.  3.  cap.  45.  Edictum  Pistense  Caroli 
Calvi  cap.  33.  Formulae  vett.  Bignonii 
cap.  38.  Formulae  vett.  secundum  Legem 
Roman am  cap.  40.  Formulae  Parensales 
cap.  12.  etc.  Charta  17.  et  44.  editae  a 
Mabillonio  post  libros  de  Re  diplomat. 
Epìstola  II.  inter  Tegernsenses,  Goffri- 
dus  Vindocin.  lib.  2.  Epist.  27.  Charta 
Caroli  Mag.  prò  Monasterio  S.  Dionysii 
apud  Doubletum  pag.  709:  Si  quis  vero 
con  tra  prsecepta  anteriorum  Begum,  vel 
nostra  aliquid  facere,  vel  contraire  volue- 
ntf  tunc  Missus  noster,  vel  Comitis  super 
Noctes  viginti  una  ante  nos  per  bannum 
nostrum  venire  faciat  in  rationes  contra 
Missos  sancti  Dionysii  et  Foleradi  Abba- 
tis.  Notitia  vetus  ex  Tabulano Persiensi  : 
Proinde  taliter  Fredelono  judicatum  fuit, 
ut  tale  testimonia  arremisset  in  proximo 
mallo  post  40.  Noctes  ,  quem  ipse  Comes 
in  Augustidunense  tenet,  ut  secundum 
Legem  suam  Salicam  adprobat,  sic  ut 
superius  postulavit,  aut  faciat,  quod  lex 
est.  Anonymus  in  Vita  sancti  Goaris 
cap.  11  :  Quot  Noctes  habet  infans  iste  ? 

Islandi ,  Olao  Wormio  auctore  in 
Fastis  Danicis  libro  1.  cap.  12.  per  noc- 
tes, natalitiorum  aetates  computant. 

Abraham  Ecchellensis  in  Historia 
Arabum  cap.  11.  vetustissimum  esse 
Arabum  institutum  scribit ,  in  ratione 
temporum  non  dies,  sed  noctes  putare, 
cujus,  inquit,  ratio  est,  quod  a  neome- 
nia suas  supputationes  exordiantur,  et 
Lunam  noeti s  dominam  sequantur,  ac 
ducem  in  hoc  habeant.  Creationis  opus 
etiam  a  vespere  accepisse  ex  his  sacra- 
rura  Literarum  verbìs  colligunt  :  Fac- 
tumque  est  vespere  et  mane  dies  unus. 

Apud  Saxones  idem  obtinuisse  colli- 
gitur  ex  Speculo  Saxon.  libro  1.  art. 
2.67. 

Per  noctes,  inducias  dinumeratas  suo 
etiam  aevo  testatur  Gaufredus  Vindoci- 
nensis  libro  2.  epist.  27  :  In  hoc  tamen 
non  Noctes ,  secundum  consueludines 
Laicorum,  ned  secundum  instiluta  Cano- 
num  inducias  postulamus. 

Idem  obtinuisse  in  Anglia  sub  Regi- 
bus  Anglo-saxonibus,  docet  Conciliabu- 
lum  Cloveshoense  ann.  824  :  Et  ibi  finita 
et  proscripta  illa  contentione  coram  Epis- 
copo post  30.  Noctes  illuni  juramentum  lo 
Westmynstre  deductum  est.  Sub  Nor- 
mannis  vero,  Leges  Henrici  I.  cap.  66. 
76.  Sed  et  etiamnum  sennight,  fortnight, 
i,  septem  noctes,  quatuordecim  noctes, 
magis  usitate  dicunt;  quam  septem 
dies,  etc.  [Sic  Armorici  seisun  vel  sei- 
shun,  id  est,  septem  somni,  dicunt  prò 
septimana,  et  henos  vel  henoas  prò. 
hodie,  quod  proprie  hac  nocte  signifì- 
cat.]  Vide  Canones  datos  sub  Edgaro 
Rege  cap.  15.  et  54. 

Nox  Sacrata,  Quae  diem  Paschatis 
praecedit,  in  qua  Baptismus  con  fere  ba- 
ttir,  ut  testatur  Augusti nus  Serm.  ad 
Catechumenos.  Senator  libro  8.  Epist. 
SS  :  Cum  die  sacratse  Noclis  precem  Éap- 
tismatis  casperit  Sacerdos  effundere.  Hel- 
gaudus  in  Roberto  Rege  Francorum  : 
Sanctas  Noctes,  hoc  est,  Nativitatis  Do- 
mini, sancti  Paschae,  et  Pentecostes  sic 
totas  ducebat  insomnes  usque  ad  summum 
mane,  ut  nec  sedens,  vel   stans   somnum 

78 


618 


NOY 


NUB 


NUB 


caper  et,  etc.  Vide  lib.  Sacrament.  Eccl. 
Rom.  cap.  47.  78.  Missale  Gotthicum 
pag.  336.  337.  Rhabanum  lib.  11.  de  Ins- 
ti tutione  Clericorum  cap.  38. 

Nox  Sancta.  Epitaphium  Pacifici 
Archidiaconi  Veronensis,  qui  vixit  sub 
Lothario  I.  Imp.  apud  Panvinium  et 
Ughellum: 

Mole  carnis  est  solulus, 
Peirexit  ad  Dominimi, 
Nono  sane  Kalendarum 
Obìit  Seplembrium, 
Nocte  sancta,  quae  vocatur 
A  Dominica... 

2.  NOX,  Oneris,  aut  servitii  species. 
Tabularium  sancti  Vitoni  Virdunensis: 
Census  de  aliis  mansis  et  de  sedilibus, 
qu&  sunt  in  Monte  sancti  Vitoni  et  Vir- 
duni,  pxdlos  et  ova  ad  Pascha  et  Festivi- 
tatem  sancti  Vitoni,  et  ad  Nativitatem 
Domini.  De  integro  manzo  carrum  dimi- 
dium,  de  carropera  20.  den.  Noctes  15.  in 
Maio  homo  de  capite  suo  tenens  terramt 
etc.  Infra  :  Unuxquisque  mansus  in  Maio 
solvit  20.  den,  et  24.  Noctes,  etc.  Rursum  : 
Unam  carratam  de.  virgis  et  40.  Noctes, 
et  12.  crodas,  unam  herbas,  alteram  feni, 
etc.  Ubi  nox  vide  tur  su  mi  prò  opere 
unius  diei.  Vide  Dies. 

*  Nuytée,  eadem  signi  fi  catione,  in  Re- 
cognit.  feud.  MS.  prò  castell.  de  Buri 
ann.  1366  :  Et  aussi  adveue  à  avoir....  ou 
molin  de  Cholet  une  Nuytée,  quant  il  lui 
plaira  une  foiz  louz  lez  anz. 

e  3.  NOX,  nostratibus  Nuit,  Pridie, 
dies  antecedens  festum,  vulgo  La  veille 
d'une  fète.  Charta  ann.  1310.  ex  Tabul. 
Corb.:  Derechef  lidis  religieus  ont  accordé 
as  dia  habitans  de  grace  especial,  que  il 
voisent  ès  rnarés  dessusdis  desclos  soyhier 
de  l'erbe  à  le  fauchille,  tant  seulement  les 
samedis  et  les  Nuits  des  festes  gardables. 
Charta  ann.  1312.  ex  Cod.  reg.  10196.  2. 
2.  fol.  11.  v°:  Che  fu  fait  bien  et  souffi- 
samment  en  Voratore  de  le  capielle  à  le 
sale  à  Valenchìennes  en  Van  de  grace 
M.  CCG.  et  XII.  le  Nuit  saint  Phelippe  et 
saint  Jaqueme,  c'on  diot  le  Nuit  de  *May. 
Alia  ann.  1447.  ex  Tabul.  Audomar.: 
C'est  assavoir  que  la  veille  ou  Nuit  des 
troia  Rois  ou  de  VEpiphanie  à  Vheure  de 
huit  heures  du  matin,  etc. 

*  4.  NOX,  Occidens,  nostris  Nuit.  Lit. 
remiss.  ann.  1469.  in  Reg.  196.  Chartoph. 
reg,  eh.  93  :  Vng  champ  contenant  entour 
neuf  dem anche 2S  de  terre,  joustes  les 
terres  du  lieti  de  Vernet  devers  'Nuit,  les 
terrea  dudit  Donnei  devers  midi,  etc. 

1  N0XALA,  f.  Nux,  Ital.  Noce,  Nosella. 
Statuta  Montis-regalis  pag.  288  :  Quse 
vendi  solent  per  apothecarios  specierum, 
excepta  tamen  triacha ,  confeclionibus, 
ficubus,  amandalis,  Noxalis.  Vide  Nosala. 

1 N0XARE,  dicitur  in  saltaleone  de 
quadam  pedum  infiexione.  Le  Roman 
de  Vacce  MS.: 

Mettre  pie  destre  avant  et  entre  deuls  doubler 
Talons  aout  remuer  et  retraire  et  Noxer. 

1  N0XIALIS ,  Nocens.  Lex  Nexialis, 
apud  Prudentium  in  Cathemerino.  Po- 
mum  Noxiale,  in  Hymno  Punge  Un- 
gua,  eie. 

1  Noxalis,  Eadem  notione.  Lex  1. 
Big.  Si  ex  Noxali  causa  (2,  9.)  :  Noxalis 
actio.  Judicium  Noxale  leg.  3.  eod.  Ut. 
Màlam  Noxale,  Tertulliano  de  Genesi 
cap.  2. 

f  Noxilis,  Nocens,  in  Glossis  Isido- 
rianis. 

\  NOYREGUERIUS,  apud  Provinciales, 
qui  alit  oves,  ut  vendat,  opilio.  Senten- 
tia  arbitralis  inter  Dominos  et  Oommu- 
nitat.  Galliani  ann.  "1497  :   Ultra  modum 


inter  Noyreguerios  observari  solitum.  Vide 
Norigarius. 

*  N0YSIUM.  Vide  supra  in  Noisia. 

0  N0ZELLUS,  an  idem  quod  supra 
Nebulus  9  Vide  in  hac  voce.  Charta  se- 
nese. Tolos.  ann.  1323.  in  Reg.  62.  Char- 
toph. reg.  eh.  252:  Item  in  deverio  con- 
sueto linguarum  boum  et  vacarum  ac 
tibiarum  porcorum  et  Nozellorum,  collo- 
rum  mutonum,  etc. 

*  N0ZLECH,  Tributi  vel  servitii  spe- 
cies, apud  Bohemos.  Locus  est  supra  in 
Narod. 

NUA.  Pactum  inter  Venetos  et  Tragu- 
rienses  ann.  1322.  apud  Joannem  Lu- 
ci um  in  Hist.  Dalmat.  lib.  4.  cap.  14  : 
Item ,  quod  d'ictus  Comes  Traguriensis  non 
possi t...  dona  aliqua  recipere,...nisi  Nuas 
et  fructus  r ecent es.  Forte  nuces.  [*  An 
meli us  Uva  ?] 

*  NUBALIS.  Charta  fundat.  monast. 
monial.  in  civit.  Veron.  ann.  744.  apud 
Murator.  tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  aevi 
col.  529:  Item  omnem  nostram  substan- 
tiam%  quicquid  habere  videmur,  ibidem 
offerimus:  id  est,...  terris,  vineis,  coloni- 
cas,  pradis,  pascuis,  Nubalibus,  montibus, 
servis,  etc.  An  prò  Vallibus  ?  an  idem 
quod  Noa  1.  9 

*  Nubelle  vero  est  Instrumentum  mu- 
sicum,  de  quo  vetus  Poeta  in  Cod.  reg. 
7612.  pag.  55  : 

Violle,  Nubelle,  guiterne,  etc. 

*  N UBATA,  Vaqua  de  nave,  o  de  ni- 
viole.  Glossar.  Lat.  Ital.  MS. 

NUBELffl,  Nuptiae,  Mariage.  Charta 
Willelmi  Episcopi  Inculisi»,  ann.  1206. 
in  Tabulano  sancti  Amantii  :  In  Obla- 
tionibus  alt  aria,  in  poenitentiis,  in  oblìia, 
in  purificatwnibus  mulierum,  in  aeptena- 
riis,  in  tricenariis,  in  percursibus,  in  Nu- 
beiiSy  in  baptismis,  in  legatis  sive  eleemo- 
aynis  mortuorum.  Vetus  Charta  apud 
Columbum  in  Episcopis  Sistaricens. 
libro  2.  num.  29  :  Retmuit  in  ea  Ecclesia 
sancti  Marii  quartas  matrimonii. 

Nobile.  Eadem  notione.  Charta  ann. 
1204.  apud  Catellum  :  Fecerunt  stabili- 
mentum  tale,  quod  joculatores,  et  jocula- 
trices  non  intrent  in  domibus  hominum, 
vel  feminarum  Tolosee,  nisi  ad  Nobias, 
nisi  cum  domino  domus,  vel  cum  domina, 
quae  sine  marito  erit. 

*  NUBERCA,  prò  Noverca,  in  Cod.  reg. 
7530.  laudato  tom.  3.  novi  Tract.  diplom. 
pag.  249. 

NUBERE,  Coire,  misceri.  Capitul.  Ca- 
roli Magni  lib.  6.  cap.  55  :  Mulier,  qu& 
cum  viro  suo  non  potest  N  ubere.  Ad  de 
Fulbertum  Epist.  64.  Vetus  Poeniten- 
tiale  MS.  :  Qui  in  Ecclesia  conaecrata 
Nubunt,  6.die$.Vide  Poenitentiale  Theo- 
dori  cap.  11.  ejusdem  Capitula  cap.  35. 
48.  Poenitehtiale  Gregorii  II.  Papae  cap. 
30.  Poenitent.  Bedae  cap.  2.  10.  Hèrar- 
dum  Turon.  Archiep.  in  Capitul.  cap. 
89.  Chrodogangum  Metensem  in  Regula 
Canonie,  cap.  73.  Rabanum  in  Epist.  ad 
Heribaldum  cap. 29.  Conci  1.  Calchutense 
ann.  787.  can.  16.  etc.  Vocem  hanc  in  re 
veneris  a  veteribus  saepius  usurpatam 
observarunt  viri  docti.  Auctor  de  Disci- 
plina Scholarium  cap.  2:  Quolidianis  et 
ultra  débitum  Nupliia  gaudebat,  eie. 

Ita  Nuptias  facere,  prò  coire,  dixit  Pe- 
tronius.  Sic  etiam  Graeci  ya^ov  dixere. 
Prometheus  apud  ^Eschylum  pag.  45. 
Jovis  et  Europae  concubi  tu  m  yaaov  ap- 
pellai, ut  et  Aristaenetus  Epist.  21.  quod 
alibi  (l?£iv.  Quod  etiam  trans] atum  ad 
pecua  omnia,  quibus  nuptiarum  nihil 
cognitum,  nisi  coitus,  ut  apud  iElianum 
lib.  9.  de  Animalibus  cap.  ult.  pag.  208. 
Hesychius:  r^ou,  at>votxrj<rat.  Ita  y<xu.eiv 


usurpat  non  semel  Nomocanon  nuper 
editus  a  Joanne  Baptista  Cotelero  tom. 
1.  Monumentorum  Ecclesia  Graecae  cap. 
211»  212.  340.  In  leg.  3.  Cod.  Th.  ad  Leg. 
Jul.  de  Adulter.  (48,  5.)  Vir  Nubere  in 
f emina,  vel  in  feminam  dicitur,  ubi  con- 
sulendus  Jacobus  Gothofredus.  Sed  et 
innuptam  dictam  Deiparam  volunt, 
apud  sanctum  Augustinum  Serm.  18. 
de  Sanctis,  et  Epist.  3.  ad  Diaconum, 
quod  ab  omni  venere  impolluta,  incon- 
taminata, nec  ulli  unquam  viro  cognita 
fu  erit.  [**  Mater  Innupla,  apud  Marium 
Mercator.  pag.  405.  Vide  tìaluzium  ad 
hunc  locum.  Tertull.  Apolog.  adv.  gent. 
cap.  21.]  'Ara ipoya ficus  Xo^es'ouc  natum 
Christum  de  Virgine  Maria  dixit  Paulus 
Silenti  ari  us  in  Descript.  Eccl.  sanctaa 
Sophiae,  part.  2.  v.  20.  Drepanius  de  Ce- 
reo Pascnali: 

Ignea  quem  celsi  linquentem  moenta  codi, 
Inlacto  praegnans  utero  dedit  Innuba  Mater. 

Vide  Filesacum  libro  1.  Selector.  pag. 
249.  250. 

?*  Eodem  intellectu,  Faire  les  nóces 
nostri  dixerunt.  Lit.  remiss.  ann.  1402. 
in  Reg.  157.  Chartoph.  reg.  eh.  361  :  ia- 
quelle  femme  disoit  audit  Jehannin,  que 
il  s'estoit  vanté  que  un  nommé  Billecoq 
et  un  autre  nommé  Dance....  lui  avoient 
faites  les  Nócea,...  et  que  le  premier  d't- 
ceulx  nommez,  ne  lux  avoit  donne  que 
huit  deniers  Parisis,  quant  ilz  lui  orent 
fait  les  Nóces.  Aliae  ann.  1408.  in  Reg. 
163.  eh.  83  :  Icelle  femme  dist  au  sup- 
pliant  qu'il  estoit  garcon,....  et  que  aucu- 
neffoiz  on  faisoit  les  Nóces  à  sa  femme, 
entretant  qu'il  aloit  au  vin.  Denique  alise 
ann.  1415.  in  Reg.  169.  eh.  3  :  Icelle 
femme  commenca  à  frapper  son  mary 
des  ttaulmes  parrai  les  joes,  en  lui  disant 
qu'il  lui  feroit  la  nuit  trois  foiz  les 
Nóces. 

Retro  Nubere,  in  Poenitentialib.  Li- 
bris.  Poenitentiale  MS  :  Concubuisti  cum 
uxore  tua,  vel  cum  aliqua  alia  Retro, 
more  canino,  etc.  Alluci  Poenitentiale 
MS.  :  Uxor  post  natam  sobolem  abstineat 
se  Ecclesia,  si  filiua  eat,  dica  30.  si  filia, 
40.  Nam  in  tempore  menstrui  sanguinis 
qui  tunc  Nupserit,  30.  dies  pcenileat  :  qui 
Dominica ,  7.  dies.  Si  quia  cum  uxore  sua 
retro  Nupaerit,  40.  dies  p&niteat.  Si  in 
tergo,  3.  annos,  quod  aodomitium  scelus 
est.  Ibidem  :  Si  vir  cum  muliere  sua  retro 
Nupserit,  pceniteat,  quomodo  de  animali- 
bus,  id  est,  si  in  consuetudine  non  erit,  3. 
annos.  Vide  Cumeanum  Abb.  de  Men- 
sura  poenitent.  cap.  3.  Eg berti  Archiep. 
Poenit.  pag.  16.  Hincmarus  de  Divortio 
Hlotarii  et  Theotbergae  :  Uxor  domini 
Regis  Hlotarii  primo  quidem  reputata  est 
de  stupro,  quasi  frater  suus  cum  ea  mas- 
culino  concubitu  inter  femora,  sicut  so- 
lent masculi  in  masculos  turpitudinem 
operari,  scelus  fuerit  operatus,  et  inde 
ipsa  conceperit,  etc.  Idem  Cumeanus 
cap.  2  :  Viri  inter  femora  fornicantes, 
primo annum  unum pceniteant :  si  in  crura 
fornicantes,  si  pueri  sunt,  annis  duobus 
poeniteant  :  si  viri,  annis  tribus.  Et;  tou; 
jtYipoù?,  in  Poenitentiali  Joan.  Jejunator. 

Sag.  86.  99. 108.  et  in  Canonario  Joannis 
[onachi  pag.  117.  quod  quidem  pecca- 
tum  de  interfemore  inscribitur  in  Poeni- 
tentiali Egberti  Archiep.  Eborac.  pag. 
17.  Infra  :  de  pollutione  inter  femora. 
Vide  Reginonem  lib.  2.  de  Eccl.  disci- 
plina, cap.  249. 

NUBES.  Fleta  libro  2.  cap.  79.  1 15.  ait 
oves  saepe  inter  duo  Festa  beatae  Marisa 
in  Augusti    et    Septembris  mensibus 

infirmar] per   comestum   cujusdam 

Nubis  escaetse,  qua  tunc  temporis  cadere 


NUC 


NUC 


NUD 


619 


contingit,  vel  per  comestum  albarum  tea- 
tudinum. 

*  NUBIARE,  Nubire,  Nubere,  uxorem 
ducere.  Comput.  ann.  1399.  inter  Probat. 
toro.  3.  Hist.  Nem.  pag.  154.  co!.  1  :  Cum 
dominus  index  major  senescallise  Belli- 
cadri  et  Nemausi  filiam  domini  de  Fara 
militis  Nubiassel  in  uxorem,  eie.  Ibid. 
pag.  152.  col.  1  :  Pro  duabus  duodenis 
perdicium  et  duabus  duodenis  pullorum, 
datis  clavario ,  quando  Nubiit  uxorem 
suam,  etc.  Pluries  ibi.  Vide  infra  Nup- 
tiave 

*  NUBICULA,  dimin.  a  Nebula,  Panis 
subtilissimi  species.  Vide  supra  Ne- 
buia  2. 

|  NUBIGER,  Nubem  gerens,  Johanni  de 
Janua  ;  Portant  nuet  in  GJoss.Lat.  Gali. 
Sangerm.  Nubifer,  apud  Ovidium  non 
semel. 

T  NUBIGOSUS  Aer,  apud  Claudium 
Mamertum  lib.  1.  de  Statu  animae  cap. 
7.  Nebulosus. 

NUBILUM.  Begula  Pauli  et  Stephani 
Abbatum  capite  11  :  JEstatis  tempore 
nulli  liceat  meridie  preiter  in  suo  leetulo 
dormire,  nisi  forte  jubenle  Priore  ad  Nu- 
bila  prò  custodia  arese  extra  suum  lectu- 
lum  dormiat.  [Sub  dio,  Gali .]  Dormir  à 
Vair. 

1  NUBILUS,Coecus.  Aimoinus  in  Trans- 
latione  SS.  Georgii  et  Aurelii  Mart.  saec. 

4.  Benedict.  part.  2.  pag.  56:  Juvenis 
quidam  annos,  ut  ferebalur,  quinque  in 
excitate  gerens ,  se  omni  tempore  Nubilum 
fore  gemebat. 

&Nuble,  eadem,  ut  videtur,  notione; 
aut  saltem  qui  quasi  per  nebulara  videt. 
Le  Roman  de  Robert  te  Diable  MS.  : 

La  padelle  qui  moult  fu  gente, 
Ne  fu  parreceuse,  ne  lente, 
Vilaine,  ne  fole,  ne  Nuble,  etc. 

a  NUBIRE.  Vide  supra  Nubiare. 

1  NUBITARE,  Papias  :  Nubitant,  Nu- 
bunt. 

1  NUBIVOLUS,  Qui  per  nubes  volat. 
Notkerus  Bai  bui  us  de  Interpr.  Scrip- 
turse  cap.  4.  apudPezium  tom.l.  Anecd. 
part.  1.  col.  5  :  Jo annera  coslipetam  NubU 
volus  Auguslinus  paribus  alis  insecutus 
est. 

*  NUBS,  prò  Nubes,  Gali.  Nuage.  Vita 

5.  Emmer.  tom.  6.  Sept.  pag.  481.  col.  2  : 
Eodem  vero  momento  ccelum  tantum  red- 
didil  serenitalem,  ut  Nubs  in  nullis  appa- 
reret  plagis.  Hi  ne  Gallicum  Nublece  et 
Nublesse,  Nubila,  tenebrae.  Annal.  regni 
S.  Ludov.  edit.  reg.  pag.  261  :  Une  obs- 
curtés  et  une  Nublesse  et  uns  vens  si  grans 
esmus  sus  la  mer.  etc.  Mirac.  MSS.  B. 
M.  V.  lib.  3: 

11  (Adam)  misi  nostre  joie  en  tfislece, 
Vie  en  mort,  clarté  en  Nublece. 

*  NUBTI£,  Nubtialis,  prò  Nuptiae  et 
Nuptialis ,  in  Charta  Poncii  archiep. 
Aquens.  ann.  1019.  ex  major.  Chartul. 
S.  Vict.  Massil.  fol.  1%,-Nuesces,  in  Lit. 
remiss.  ann.  1398.  ex  Reg.  153.  Ohartoph. 
reg.  eh.  200  :  Lesquélx  comme  ilz  eussent 
disné  ensemble  au  racroq  des  Nuesces 
d'icelui  Vavasseur,  etc. 

*NUBULA.  [Nubecula.  Dief.] 

»  NUCA,  f.  prò  Nusca,  Eadem  notione 

Glossar.  Lat.  Gali.  ann.   1352.  ex  Cod. 

reg.  4120  :  Nuca,  Bandiaus. 

*  NUCARIUM,  Nucetum.  Charta  ann. 
1210.  ex  Chartul.  S.  Vinc.  Laudun.  eh. 
159  :  Et  inde  tot  le  roillon  ad  Merdencon 
fontaine,  et  inde  ad  fossam  en  Hupelain- 
mont,  et  inde  ad  Nucarium.  Vide  Nuclea- 
vius 

1.  NUCARIUS,  in  Capitulari  de  Villis 


cap.  70.  v.  6.  Videtur  legendum  Nuclea- 
rius.  Vide  in  hac  voce. 

1  2.  NUCARIUS,  Nux  arbor,  Gali.  No- 
yer.  Tabularium  S.  Cypriani  Pictav.  fol. 
47  :  Concesserunt  silvam,  Nucarios,  do- 
most  etc, 

0  Tabul.  S.  Albini  Andegav.  :  Dedit 

medietatem  Nucariorum,  qui  tam  in 
terra,  quam  in  vineis  ejus  erant,  ut  omni 
anno  secretarius  S.  Albini  nuces  de  illis 
colligeretad  luminare  ecclesia  faciendum. 
Tabul.  S.  Sergii  Andegav.  :  Ivo  de  Cim- 
breio  dedit  in  eadem  villa  S.  Sergeio 
xxxvj.  Nucarios....  Statuii  etiam  Èur- 
chardus,  ut  oleum  supradictorum  Nuca- 
riorum semper  ante  altare  S.  Sergii  ar- 
deat.  Vide  supra  Noguerius. 

*  NUCCLffi,  prò  Nuptiae,  in  Charta  con- 
tract.  matrim.  apud  Salem um. 

•  NUCELLA,  Nux  parva,  Gali.  Noisette. 
Arest.  ann.  1319.  in  Reg.  Ohm  parlam. 
Paris.  :  Judica tutti  est,  tam  nobiles  quam 
populares  et  ig  nobiles  villarum  vicinar  um 

nemoribus  de  Seguiny,  esse  in  saisina 

habendi  avellanas  seu  parvas  Nucellas  et 
omnes  alios  fructus  in  dictis  memoribus 
exislentes.  Correct.  stat.  Cadubr.  cap. 
108  :  Cavtanese,  nuces  et  avellana^  sive 
Nucellae  ad  mensuram  tantum  vendi  de* 
beant. 

•  NUCELLETUM,  dimin.  a  Nucetum, 
Ager  nucibus  consitus.  Tabul.  S.  Vict. 
Massil.  :   Cum  redditibus  quibuscumque, 

censuariis,  censibus,  servitiis,  bannU, 

nemoribus,  olivetis,  arbusti»,  Nucelletist 
vineis,  etc.  Vide  supra  Nuscarium  et  in- 
fra Nuscentum. 

|  NUGERIUS,  ut  Nucarius  2.  Charta 
ann.  1163.  ex  Archivo  Radoiiensi  :  D. 
Nivardus  de  Caminiaco  dedit...  Monachi s 
de  omnibus  Nuceriis...  nuces  in  terra  sua 
cadente* ,  quas  antecessores  sui  quasi  ex 
jure  colligere  volebant. 

NUGHA ,  Postica  pars  colli,  nostris, 
Nuque  du  col,  vox  Arabica.  Ma  Uh.  Sil- 
vaticus  :  Nucrati  (leg.  Nukati)  locus,  ubi 
collum  craneo  jungitur.  Constantinus 
Africanus  libro  1.  Commun.  loc.  med. 
cap.  3  :  Cum  enim  multa  membra  a  cere- 
bro sint  remota,  et  vim  longinquitate  eis 
denegetur  sensuali tas,  vis  qu&dam  cerebri 
data  est  spondylium  medullis.  qum  quasi 
medulUe,  Lingua  Arabica  vocantur  Nu- 
cha.  Infra  :  Eadem  est  Nucha,  quse  et 
cerebri  natura.  Idem  cap.  10  :  Nucha  a 
cerebro  descendit  in  spondyle  dorsi  inci- 
piens  a  fine  puppis,  id  est,  a  prima  spon- 
dyli  colli.  Ab  hac  Nucfia  ex  necessitate 
procedunt  nervi,  sensum,  et  voluntarium 
motum  pr&stantes  membris  sub  collo  posi- 
tis.  Adde  cap.  12.  Fridericus  II.  Imperat. 
lib.  1.  de  Venat.  cap.  36  :  De  Nucha  vero, 
qute  dicitur  medulla  spinalis,  quomodo 
procedil  a  cerebro,  transiens  per  f or  amina 
omnium  spondylium, usque  ad  extremum 
caudse  continuata,  etc.  Adde  caput  23. 
Utitur  etiam  non  semel  Mandinus  in 
Anatomia.  Danti  Nuca,  dicitur  pars  su- 
perior  capitis,  in  Infern.  cant.  32  : 

La'  ve'l  cernei  s'agiugne  colla  Nuca. 

In  Paradiso  cant.  8  : 

Che  '1  sol  vagheggia  hot  da  coppa,  hor  da  Nuca. 

Vide  Octavium  Ferrari  um  in  Gnucca, 
[Marti  ni  um  in  Lexico  v.  Nucha.]  p*  et 
Murator.  Antiq.  ILal.  tom.  2.  col.  1255.] 
|  NUCICLA.  Papias  :  Nuciclam  amyg- 
dalam  quidam  Nuclam  vocant,  quasi  mi- 
norem  nucem.  Johannes  de  Janua  :  Nu- 
cicula,  Parva  nux  ;  Nudila,  Amygdala, 
scilicet  minor  nux. 

*  NUCILLA,  Bombycis  folliculus,  Gali. 
Coque  de  ver  à  soye.  March  a  concessa 
ann.  1345.  4.  Maii  in  voi.  3.  arestor.  par- 


lam. Paris.  :  Cum  in  dicto  Ugno  de  2V«- 
cillis  barbarollis  (infra  barbaricis)  serico 
et  aliis  mercatuns  onerari  fecissel,  etc. 

NUCIN£!  Mensje,  apud  veterem  Inter- 
pretem  Juvenalis  Sat.  11.  vers.  117.  quae 
hodie  passim  in  usu  apud  nos,  Tables 
de  noyers.  Harum  meminit  Strabo 
lib.  12. 

T  NUCISPINEA,  dtpiéiXa,  in  Gloss.  Nu- 
ces pinese. 

NUCLEARIUS,  Nuglbarium.  [Johan. 
de  Janua  :  Nuclearius,  Arbor  quse  fert 
nuces  ;  Nuclearium,  Idem,  vel  locus,  ubi 
nuces  crescunt  :  Lieu  où  croissent  les 
noyers,  in  Glossis  Lat.  Gali.  Sanger- 
man.]  Gloss.  Lat.  Gali.  :  Nuclearius, 
Noyer,  arbre.  Charta  Theo  baldi  Comitis 
Blesensis  ann.  1140.  prò  Monasterio  Val- 
lis  Secret»  apudSammarthanos  in  Gali. 
Christ.  :  In  qua  pr&fata  Ecclesia,  qu& 
anliquitus  habebal,  retinet  Nuclearia. 
[Bernardus  part.  1.  Ordinis  Cluniac. 
cap.  175  :  Granatarius  vero  per  consueto- 
di  nem  ornasse  debet  totum  pistrxnum  de 
intus  foliis  Nuclearii.] 

Nuclea-TORIUM,  Ager  nucleariis  con- 
situs. Historia  Episcoporum  Autissiod. 
cap.  20  :  Agrum  quoque  Genusiacum,  vel 
Talnisiacum,  cum  Nucleatorio  sitos  in 
territorio  Santonico. 

*  NUCLEATUS,  Nucleis  seu  globulis, 
Gali.  Boulons,  instructus  et  Ornatus. 
Constit.  Carmel.  MSS.  part.  1.  rubr.  11  : 
Habeant  ipsas  (tunicas)  satis  la  tas,  non 
Nucleatas  et  sine  filis  de  serico,  tam  in 
manicis  quam  collo  et  alibi....  Sint  albse 
tunicx  rotundse  in  pectore  simili  modo 
fissas  et  Nuclealfe,  cum  apertura  compe- 
tenti   In   manicis  autem    tunicarum 

inferiorum  poterunt,  secundum  quod 
pr&latis  videbitur,  unum  aut  duos  Nu- 
cleos  habere,  non  ad  lasciviam,  sed  ad 
necessitatem.  Vide  supra  Nodellus. 

*  NUCLIRE,  Hircorum  vox,  in  vet. 
Glossar,  ex  Cod.  reg.  7657. 

1 1.  NUCULA,  f.  prò  Nuscula.  Vide  in 
Nusca. 

*  2.  NUCULA,  orum,  Li  sompnii.  Glos- 
sar. Lat.  Ital.  MS. 

|  NUDA,  prò  Muda,  ut  videtur,  Coetus, 
conventus,  consilium.  Statuta  Arelat. 
MSS.  art.  120.  e  Musaeo  D.  Brunet:  Qui- 
cumque  tenueril  hoslagia ,  nonobstante 
jur amento,  possit  venire  ad  coison  (sic)  et 
consilium,  et  Nudam,  et  in  stadium, 
et  venire  ad  domum  Archiepiscopi.  Vide 
Muta  6. 

*  NUDEUS,  Noel,  in  Glossar.  Lat.  Gali, 
ex  Cod.  reg.  7682. 

1  NUDIBUCCIUS,  Imberbis.  Vide  Bar- 
basterili 

-  NUDÌLLU,  ut  supra  Nodellus,  ni  fai- 
lor.  Nudillu  una  cum  gemma?  duse,  in 
Charta  ann.  1065.  tom.  1.  Hist.  Cassin. 
pag.  254.  col.  1. 

NUDIMANUS,  Qui  manus  vacuas  ac 
inanes  habet,  apud  Eckehardum  Junìo- 
rem  libro  de  Oasibus  S.  Galli  cap.  1. 

NUBIPEDALIA,  Papiae,  Nudo  pede  de- 
ambulano Jud&orum.  [Nempe  nudis 
pedi  bus  incedentes  Judaei  plerumque 
sacra  celebra bant  et  jejunia,  de  quibus 
sic  Juvenalis  Sat.  6.  ubi  describit  Ju- 
daeam  : 

Observant  ubi  festa  Mero  pedo  sabbata  Reges. 

Quo  referendum  id  quod  Joseph  us  nar- 
rat  lib.  2.  de  Bello  Judaico  cap.  15.  ubi 
de  Berenice  :  Venerai  Hierosolymam,  ut 
vola  Deo  solverei.  His  enim,  qui  morbo 
vel  aliis  necessitatibus  implicantur,  mos 
est  orare  per  triginta  dies,  antequam  im- 
molenl  hostias  ;  abstinere  quoque  vino  et 
capillos  radere.  Quem  morem  Berenice 
Regina  illis   exercens   diebus,   Nudipes 


620 


NUG 


NUL 


NUM 


etiam  ante  tribunal  stetti,  deprecans  Fio- 
rum,  etc.  S.  Hieronymus  lib.  3.  in  Jovi- 
nianum  :  Multa  compéllitur  Apostolus 
velie,  qu&  non  vult.  Circumcidit  Timo- 
theum,  rasit  in  se  calvitium,  Nudipedalia 
exercuit  et  tot  ondi  t  Cenchris.  Adde  Ter- 
tullianum  de  Jejunio  cap.  16.  et  in  Àpo- 
log.  cap.  40.]  Amobius  lib.  5  :  Aquilicia 
Jovi  immolatis,  Nudipedalia  populo  de" 
nuntiatis ,  etc.  Joannes  Laudensis,  in 
Vita  sancti  Petri  Damiani  Gardinalis 
cap.  3.  num. 16  :  Nudipedalia  passim  per 
eremum  cttnctis  temporibus  exercebant. 
Guibertus  in  Historia  Hierosolym.  lib. 
7.  cap.  6  :  Processiones  agendo,  Sancto- 
rum  nomina  flebìliter  inclamando  t  Nudi- 
pedalia exercendo,  lherusalem  circu- 
meunt.  De  Nudi  pedali  bus  vide  Ludovi- 
ci] m  de  la  Cerda  ad  Virgili um. 

*  Vide  Ordinar.  EccJ.  Vesunt.  falso  S. 
Protadio  adscripLum,  inter  Probat. no  vae 
Hist.  comitat.  Burgund. 

*  NUDIUS,  Quondam,  olim.  Lit.  re- 
miss, ann.  1408.  in  Reg.  162.  Chartoph. 
reg.  eh.  316  :  Pro  parie  Michaelis  Balista 
paratoris  Narbonae  expositum  exlilit, 
quod  Nudius  nocte  quadam  hora  tarda, 
etc. 

NUDUS,  Mensurse  species.  Oharta  Lu- 
dovici Pii  Imper.  apud  Doubletum  pag. 
740  :  De  lignis  dentur  eis  mensurse,  qu& 
Nudi  appellantur,  mille  centum.  Legen- 
dum  ce  n  serena  moli,  ni  si  Oharta  origi- 
nalis,  quam  legi  in  Archivo  S.  Dionvsii, 
omnino  praeferret,  nudi.  [Leg.  Midi. Vide 
in  hac  voce.] 

1  NUENE,  Nuenet,  Novem.  Vide 
Chunna. 

NUGA,  Nugator.  Gloss.  Graec.  Lat.  : 
'A^peToc,  nequus,  spu%*cus,  Nuga,  nuga- 
tor. 

1  NUGA.GIO,  Nugacion,  mensonge,  in 
Glossis  Latino-Galiicis  Sangermanensi- 
bus  MSS. 

1  Nugacitas  ,  Falsitas,  in  Barthii 
Glossario  ex  Hist.  Palaest.  Roberti  Mo- 
nachi. Gloss.  Graec.  Lat.  :  'A^petÓTt^, 
àxpeto^vY],  Nequitia,  Nugacitas.  S,  Au- 
gusti nus  Epist.  67.  sub  fìnem  :  Omnis  ab 
eo  deleta  est  Nugacitas. 

1  NUGACULUS,  Aliquantulum  nugax,  J. 
de  Janua. 

Nugalus,  Nugator.  Glossae  Latino- 
Gallicse  :  Nugalus,  Petit  Jengleur. 

Nugalissimus.  Regula  sanctorum  Pa- 
trum  cap.  10  :  Si  casu  quis  Frater  de 
cellula  ex  qualibet  scandali  causa  exire 
voluerit,  nth'd  penitus  nisi  Nugalissimo 
induatur  vestimento,  et  extra  commu- 
nionem  infidelis  discedat.  Regula  sancti 
Macarii  cap.  28.  habet,  nisi  in  notatis- 
simo  vestimento,  id  est,  quod  risum  rao- 
veat  occurrentibus.  Holstenius,  parvi 
momenti  ac  nullius  valoris,  interpre- 
tatur. 

1  Nugautas,  <ra7cp6xT3<;,  Nugacio.  Sup- 
plem.  Antiq.  Aliae  Gloss.  Lat.  Graec.: 
Nugalitas,  <pXvapÓTYjc. 

1  NUGAMENTA  ,   v^T^aTa,   GloSS.  Lat. 

Gra3C 

1  Nugas,  Inutilis,  in  vet.  Onomastico, 
apud  Turnebum  lib.  28.  cap.  6.  Nugas, 
EaTtpóc,  in  Glossis  Latino  Graec.  San- 
germ.  MSS.  et  aliis.  Glossae  Cyrilli  :  Ea- 
rcpós,  Nugatorius,  Nugax,  Fcedus.  Pro 
Nugax  fere  Nugas  diceoant  antiqui,  non 
male,  ut  Nefas.  Vide  Priscianum  lib.  5. 
Papias  :  Nugas,  inutilis,  qui  ad  nidlam 
utilitalem  per  ti  net.  Nugax,  Mendax,  in 
Gasparis  Barthii  Glossario,  ex  Baldrico 
Dolensi. 

1  Nugerculus,  Nugax.  Acta  S.  Mo- 
lingi,  tom.  3.  Junii  pag.  407  :  Nunquid 
iste  Nugerculus  apu$  nos  post  patronum 
nostrum  erit  Antistes? 


<**  Nugegulus,  Idem.  Accusalio  Nuge- 
cula  in  veter.  Notit.  de  Luitpr.  Episcop. 
Cremon.  apud  Pertz.  Script,  tom.  3. 
pag.  266.  lin.  46. 

1  Nugidigus,  Qui  nugas  dicit,  Diseur 
de  trufes,  (ruses)  in  Glossis  Lat.  Sanger- 
man.  Nugidici  venlilatores,  Johanni  Sa- 
risber.  lib.  2.  Metal,  cap.  7. 

1  Nugigerulus  ,  Turpis  nuncius,  in 
Glossis  Isid.  Mendaciorum  nuncius,  in 
Barthii  Glossario,  ex  Hist.  Palaest.  Fui- 
cherii  Carnot.  Epistola  Hugonis  Metelli 
ad  S.  Bernard  um  :  Hugo  Metellus,  quon- 
dam Nugigerulus,  nunc  crucis  C liristi 
bajulus,  etc.  Plautina  vox,  si  vera  lectio, 
prò  qua  Lambino  magis  probatur  Nugi- 
vendulus. 

1  Nugiparus,  Qui  parit  nugas.  Gloss. 
Isid. 

*  NUGALE,  Ani  mal  ìs  gè  nus,  in  Gloss. 
ad  tres  libros  SalomonisexBibl.  Heislbr. 
pag.  54. 

*NUGEIR,  Nux,  arbor.  Terrear.  villse 
de  Busseul  ex  Cod.  reg.  6017.  fol.  2.  v°.  : 
Item  unum  cartonem  de  couvetz  prò  qua- 
dam platea,  in  qua  solébat  esse  qu&dam 
nuez  sive  Nugeir  ;  et  potest  plantare,  si 
vult. 

*  NUGIDUS,  f.  prò  Nugidicus.  Vide  in 
Nuga.  Glossar.  Provine  Lat.  ex  Cod. 
reg.  7657  :  Messoneguier,  Prov.  mendax, 
Nugidus,  nugax,  nugatorius. 

1  NUGIUM,  Pallium  tenue.  Vide  Na- 
geum. 

1  NUGNATAS,  atis,  Uabundancia  de 
zance.  Glossar.  Lat.  Hai.  Ms. 

*  NUGRUS,  prò  Nurus,  uxor  fìlii,  Gali. 
Bru.  Charta  ann.  889.  apud  Murator. 
tom.  1.  Antiq.  Ital.  med.  aevi  col.  755  : 
Lupus  fili  us  Ragimperti,  cum  uxor  e  sua 
et  filiis,  filiabus,  Nugris  ac  nepotibus 
suis...  Et  proinde  supradictum  Lupum 
concessimus  in  pr&dicta  sancta  ecclesia, 
cum  uxor  e  sua  et  filiis  et  filiabus,  Nugris 
et  nepotibus  suis.  Vide  supra  Nora. 

*  NUINTAILIS,  mendose,  forsan  prò 
Minutailis.  silva  caedua.  Tradì t.  Dies- 
sens.  apud  Oefelium  tom.  2.  Script,  rer. 

Boicar.  pag.  700.  col.  2  :  Tradiderunt 

tertiam  partem  unius  Nuintalis  in  loco, 
qui  dicitur  Houbtacehere.  Vide  in  Mi- 
nuta 2. 

NIELLARE,  Nihilare,  Johanni  de  Ja- 
nua, Noiantir,ixì  Glossis  Lat.  Gali.  San- 
german.  MSS. 

NULLATI0,  Mutatio.  Ita  Gloss.  Ara- 
bico Lat.  Legendum  forte  Nutatio.  [Re- 
tinendum  Nullatio  suadet  Papias,  qui 
seri  bit  :  Nullatio,  Mutatio,  unde  annul- 
lare, nullius  pretii  facere.  Nullationem, 
Mutationem,  in  Glossario  Sangerm.  MS. 
n.  501.1 

NULLIFICARE,  Contemnere.  [Tertull. 
adv.  Psychic.  cap.  15  :  Qui  manducai,  ne 
Nullificet  don  manducantem.  Gr.  u.y;  !S;ov6e- 
v6('t<i),  Non  spernat,  iti  Vulgata.  S.  Hiero- 
nymus Epist.  135.  ad  Sun. et  Frotel.  e^oo- 
Sévoxjac,  non  putatis  transfer endum  des- 
pexisti  ;  sed  secundum  disertissimum  is- 
tius  tempori*  interpretem  Nullificasti,  seu 
annihilasti,  vél  annullasti.]  Versus  Euce- 
riae  lib.  4.  veterum  Epigrammatum  : 

Nunc  simul  optemus  dispectis  piscibus  ergo 
Delicias  magni  Nullificare  freti. 

Libellus  Precum  Marcel  lini  et  Faustini: 
Et  si  non  est  dubitandum  paucos  Episco- 
pos  esse  pretìosos  de  merito  Confessionis, 
et  inviolabilis  fidei,mullosvero  Nullificari 
hsereseos  vel  pnevaricationis,  etc.  U  ti  tur 
etiam  Commodianus  Instruct.  80.  Vide 
Nihilari. 

1  Nullificamen,  Contemtio.  Tertull. 
lib.  3.  adv.  Marcio n.  cap.  7  :  Ignominia 
hominiset  jbullificamen  populi. 


1  Nullificatici  Eidem  Tertull.  lib.  4. 
adv.  Marcion.  cap.  14  :  Quse  ignominia  f 
qurn  Nulli ficatio  9 

«  NULLIMANNI,  quasi  Nulli  homines. 
Oomment.  Benzon.  episc.  Albens.  in 
Henr.  III.  imper.  apud  Ludewig.  tom. 
9.  Reliq.  Mss.  pag.  283  :  Normanni  enimt 
qui  melius  dicuntur  Nullimanni,  fanti- 
dissima  scilicet  slercora  mundi,  castrum 
Sancii  Pauli ,  alteram  partem  imperii 
aspirant  sibi  subjicere,  non  jam  tyran- 
nice,  sed  quasi  heereditarii.  Vide  in  Nor- 
thus. 

*  NULLITAS,  JC.  dicitur  Sententia 
contra  leges,  canonesve,  aut  ab  alio 
quam  judice  lata.  Lit.  ann.  1411.  tom.  9. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  603  :  Guber- 
natori  dicti  nostri  Dalphinatus,  necnon 
judicibus  Viennesii  et  Valentinesii,  ac 
appellationum  et  Nullitatum  majoribus, 
etc.  Hi  ne 

*  NULLITER,  Iisdem  prò  In j uste,  prae- 
ter  leges,  illegitime.  Charta  ann.  1380. 
inter  Probat.  tom.  3.  Hist.  Nem.  pag. 
43.  col.l  :  Indebite  tamenet  injuste,  Nul- 
Uter,  etc.  Instr.  ann.  1459.  ibid.  pag.  289. 
col.  1  :  Comissarius  per  vos,  ut  fertur, 
Nulliter  et  absque  potestate  ad  universi' 
tatem  causarum  institutus. 

^NULLUMQUAM,  Nunquam.  Charta 
Ottonis  III.  Imp.  ann.  998.  apud  Mura- 
tor. delle  Antic.  Estensi  pag.  132  :  Ut 
amodo  Nullumquam  in  tempore  non  ha- 
beamus  licentiam,  nec  potestatem,  etc. 

*  Seu  Nullo  unquam.  Dipi.  Pipp.  reg. 
ann.  768.  tom.  8.  Colìect.  Histor.  Frane, 
pag.  677  :  Nullumquam  tempore  judex 
publicus  ad  causas  audiendas,  etc, 

«  NULLUS,  Aliquis,  quilibet.  Charta 
ann.  1096.  inter  Probat.  Hist.  geneal. 
domus  reg.  Portugal.  tom.  1.  pag.  2  : 
Pro  Nullo  abere,  que  venditus  fuerit  per 
minus  de  xij.  denarios,  non  dent  inde 
portaticum....  Qui  emerit  aut  vendiderit 
Nullo  abere  in  Constantin,  etc.  Chartul. 
Celsinian.  eh.  404  :  Habuit...  de  Deruntei 
duas  uncias  de  auro  cocto  monedato,  in 
tali  convenientia  ut  Nullam  rem  non  tol- 
lat,  et  Nullam  rem  non  forfosza.  A  La- 
tino Nullus,  nostra tes  Nullui  et  Nully 
dixerunt,  prò  Nul,personne,  qui  que  ce 
soit.  Joinvil.  in  Hist.  S.  Ludov.  edit. 
reg.  pag.  5  :  Onques  jour  de  ma  vieje  ne 
li  oy  mal  dire  de  Nullui.  Lit.  remiss, 
ann.  1404.  in  Reg.  159.  Chartoph.  reg. 
eh.  212  :  Le  suppliant  trouva  son  huys 
ferme,  lequel  il  ho  ut  a  du  pie  tant  qu'il 
Vouvry  et  entra  dedens,  et  demanda  se  il 
y  avoit  Nully, 

NUMANTIÀ.  Charta  Raymundi  Comi- 
tis  Tolosani  ann.  1181.  apud  Catellum 
lib.  2.  Hist.  Comitum  Tolosae,  pag.  215  : 
Macellarli  et  carnifices  urbis  Tólosee  et 
suburbii  non  lucrentur  in  ulta  carne, 
quam  vendant  in  duodecim  Numantiis, 
nisi  denarium  unum,  nec  supra,  nec  in- 
fra, eie.  Occurrunt  eadem  verba  rursum 
infra.  Vide  Nummata  in  Nummus. 

*  NUMBILE  vel  Numbilis,  Lumbus, 
imbrex  porci,  Gali.  Long  e,  échinée,  alias 
Numble,  idem  quod  supra  Nebulus. 
Charta  ann,  1367.  in  Reg.  99.  Chartoph. 
reg.  eh.  514  :  Excepta  leyda  carnium  seu 
linguis  bovinis  et  Numbilibus,  seu  Num- 
bles,  porcorum.  Lit.  admort.  prò  eccl. 
Vivar.  ann.  1445.  in  Reg.  177.  eh.  151  : 
ltem  la  moitié  des  langues  de  beufz  et  des 
Nombles  des  porcs,  qui  se  luent  au  mazel 
ou  boucherie.  Vide  Lumbi. 

Numble.  Charta  ann.  1239.  ex  Tabu- 
lano Ecclesise  Bituricensis  apud  Tho- 
masserium  in  Consuetudine  Bituric. 
lib.  1.  cap.  60  :  Videlicet  in  quolibet 
porco  a  carnifice  occiso  die  S abbati  ad 
vendendum  les  Numbles,  et  de  quolibet 


NUM 


NUM 


NUM 


621 


hòve,  vel  vacca,  quoquo  die  ad  venden- 

dum  occidatur,  pectus, solvere  tene- 

buntur. 

SSSIS*  Venatores  Nomble*  vocant  frus- 
timi carnìs  cervina  sectum  inter  femora  ; 
hic  autem  porci  frustanti  est  sectum 
circa  umbilicum,  nostris  Nombril,  linde 
vocis  Nombles  etymon  ducunt,  nisi  forte 
Numble  a  Lumbulus,  Imbrex  porci,  oria- 
tur,  ut  fere  suadente  quse  supra  dieta 
sunt  in  Lumbi  et  Lumbolu*.  Vide  etiam 
Numbulu*  et  Nunblicus. 

*  Numblus  ,  ut  Numbile ,  Lumbus. 
Charta  Joan.  dalph.  Vienn.  ann.  1313. 
prò  homin.Belliv.in  Reg.  152.  Chartoph. 
reg.  eh.  307  :  Item  retinemus  nobis...  ley- 
dam  macelli,  videlicet  lingua*  boum  et 
Numblos  por  eorum.  Alia  ann.  1353.  in 
Reg.  81.  eh.  847  :  Item  ad  quartam  Num- 
blorum  porcorum,  quo»  carni fices  morti 
tradunt.  Vide  Nunbticus. 

1 NUMBO,  Fulgoris  nomen,  apud  Pa- 
piara. 

1 NUMBRIARE,  Numerare,  vel  nomi- 
nare, conscribere,  f.  ab  Hispan.  Nom- 
brar.  Charta  Edwardi  III.  Regis  Angl. 
ann.  1360.  apud  Rymer.  toni.  6.  pag.170: 
Dante*  eidem  (Admirallo)....  potestatem 
arraiandi,  regendi  ac  gubernandi  omnes 
naves  totius  armatse  pr&dictaz...  ac  singu- 
los  homines  in  eisdem  ad  valia  relentos, 
tam  marinano*,  quam  alios  quoscumque, 
et  nomina  eorum  Numbriandi,  ac  quere- 
las  omnium...  audiendi. 

1NUMBULUS,  ut  supra  Numble.  Cas- 
tellana de  Avisano  in  Computo  ann. 
1318.  rationem  recidi t  de  firma  furnorum, 
lesdse  linguarurn  boum,  et  Numbulorum 
porcinorum,  etc. 

*  Charta  ann.  1329.  in  Reg.  66.  Char- 
toph. reg.  273  :  Numbulos  camium  in  ci- 
vitate  Turonensi  per  carni  fices  vendilo- 
rum,  etc. 

1  NUMELLARE,  Numella  ligare,  Numel- 
la tus,  Numella  ligatus,  Johann i  de  Ja- 
nua.  Papias  et  Gloss.  Arab.  Lat.  :  Nu- 
tnellatusì  Numella  ligatus.  Gloss.  San- 
german.  MS.  num.  501  :  Numellatus, 
Numella  ligatus,  i.  e.  vìnculo,  quadrupes 
alligatur.  Notae  sunt  latinis  Numellss. 

0  NUMENCULATOR ,  Idem  quod  No* 
menclator,  cujus  of  fi  cium  erat  ad  men- 
sa m  aut  ad  eoe  tu  m  vocare.  Cenci us  de 
Nominibus  judicum  et  eorum  tractationi- 
bus  ad  calcem  Ord.  Rom.  ex  Cod.  reg. 
4188  :  Numenculalor  Latine,  apud  Grsscos 
Quaestor  dicitur.  Ipse  debet  habere  curam 
de  viduis  et  orphanis  et  omnibus  senodo- 
chiis,  et  apud  eum  debet  disputavi  de  tes- 
tamentis. 

*  Numiculvtor,  Eadem  notione,  in 
Charta  ann.  905.  tom.  9.  Collect.  Histor. 
Frane,  pag.  664. 

J  NUMERA,  ut  infra  Numeri.  Acta  S. 
Isidori  Mart.  in  Insula  Chio,  ex  antiquo 
MS.  Latino,  tom.  3.  Maii  pag.  451  :  Jus- 
sio  data  est  procurare  naves  de  Alexan- 
dria civitate,  in  quibus  Numera  ferri  jussa 
sunt.  Quod  factum  narrans  Daniel  Car- 
danus  ex  Grseco  in  Lati  num  verso  sic 
habet  :  Cum  ab  eodem  Imperatore  (Decio) 
ut  milites  conscrìberentur,  decretum  ema- 
nasset,  etc» 

*  NUMERABILITER,  Numerato,  Gali. 
En  argent  comptant.  Charta  Hugon.  de 
Confluendo  ann.  1271.  in  Chartul.  Cam- 
pan,  ex  Cam.  Comput.  Paris,  fol.  383.  v». 
col.  2:  Recognoscentes  quod  nobis  de  pr&- 
dicta  pecunise  stimma  Numerabiliter  est 
$ati6 factum. 

1  NUMERAGIUM.  Vide  mox  in  Nume- 
ratore*. 

1  NUMERAMI,  Iidem  qui  infra  Num- 
mularii.  Statuta  Are  lat.  MSS.  art.  72  : 
Omnes  libra  et  alia  pondera  Numera- 


liorum ,  speciariorum  et  merceriorum 
quolibet  anno  recognoscuntur  per  eia- 
varium. 

1  NUMERALITAS.  Numerus.  Ccepit  cres- 
cere Numeralitas  Fratrum  undique  con- 
venientium,  in  Maceriis  Insulse  Barbar® 
tom.  1.  pag.  6.  ubi  de  fundatione  ejus- 
dem  Monasterii. 

•  NUMERAMENTUM,  Professio  feuda- 
Iis.  qua  vassallus  feudalia  praedia,  cum 
suis  limitibus  ac  terminis,  atque  adeo 
juribus  et  oneribus,  domino  ex  officio 
enume  rat,  Gali.  Dénombrement ,  alias 
Nombre.  Lit.  remiss.  ann.  1478.  in  Reg. 
206.  Chartoph.  reg.  eh.  Vm.Icellui  Petit 

dist  au  sup pliant qu'il  y  avoit  beau- 

coup  plus  de  terres  declarées  dedans 
(cette  lettre,)  qu'il  n'en  estoit  contenu  au 
Nombre  d'icelles.  Invent.  Chartar.  reg. 
ann.  1482.  fol.  101.  v<\  :  Litlera  Johan- 
nis  de  Challegrey  conlinens  declaratio- 
nem  et  Numeramentum  sui  feudi  de  Per- 

reigny De  anno  1406.    Vide   supra 

Narratio  2. 

NUMERARIUS,  Arilhmelicus,  ut  est  in 
Gloss.  Lat.  MS.  Regio.  Gloss.  Graec. 
Lat.  :  'Apc8(jiY)TYJc, Numerarius.  Alibi  :  Vy^.- 
<TTr,?,  Computor,  Numerarius,  Ratiocina- 
tor.  Augustinus  in  Psalm.  146  :  Excedit 
omnes  Numerarios ,  inlelligentia  ejus 
numerari  a  vobis  non  polest.  Ita  usur- 
pat  etiam  lib.  2.  de  Libero  arbitrio 
cap.  11. 

Numeraria  qui  in  Noti  ti  a  Imperii, 
pag.  13. 53. 119.  inter  Officiales  Judicum, 
seu  Magistratuum  recensentur,  erant 
ii,  qui  publicum  nummum  serario  infere- 
bant,  hoc  est,  qui  pecuniam  Regiam  ex 
tributi*,  et  portoriis,  et  vectigalibus  par- 
tam  in  aeraria  inferebant,  ut  est  in  Glos- 
sis  MSS.  ad  Cod.  Theod.  et  apud  Isido- 
rum  iib.  9.  Orig.  cap.  4.  Ita  ex  Novella 
Valentiniani  de  Officio  et  Numerariis 
P.  P.  Sidonio  lib.  1.  Ep.  11.  lib.  2. 
Epist.  1.  Senatore  lib.  12.  Ep.  13.  23. 
et  aliis,  tributari»  functioni  operam  de- 
disse, et  Prsefectorum  Praetorio,  vel  Rec- 
torum  Provinciarum  Officiales  fuisse 
observare  est,  ut  et  ùyj^ kxtòc?  et  Sia^Y^KT- 
«càe  appellatos  a  Basilio  Epist.  250.  Eu- 
napio,  Suida,  etc.  Numerariorum  prae- 
terea  mentio  est  hac  notione  in  Cod. 
Theodos.  Ut.  de  Numerariis,  actuar.  etc. 
lib.  8.  ubi  multa  Jacobus  Gotofredus  in 
Paratitlo,  et  ad  legem4.  eod.  tit.  inNov. 
Theodos.  de  Postulando,  apud  Evodium 
de  Miraculis  S.  Stephani  cap.  3.  Grego- 
rium  M.  lib.  10.  Epist.  18.  in  Concilio 
Toletano  XII.  et  XVI.  in  Concilio  Caesa- 
raugust.  II.  in  Legibus  Wisigoth.  lib. 
2.  tit.  26.  Ub.  12.  tit.  1.  1  2.  etc. 
[«Vide  Glossar,  med.  Graecit  voce  Nou- 
[lepapio?  col.  1007.] 

SSfT  Ad  hujusmodi  Numerarios  refert 
Carolus  de  Aquino  id  quod  legimusapud 
Vegeti um  lib.  2.  cap.  19  :  Sed  in  quihus- 
dam  notarum  peritia  calculandi,  compu- 
tandique  usus  exigilur.  Totius  enim  leaio- 
nis  ratio,  sive  obsequiorum,  sive  milila- 
rium  munerum,  sive  pecunia  quotidie 
adscribitur  actis,  major  e  prope  diligenlia, 
quam  rea  annonaria  vel  civili*,  libris  ad- 
notatur.  Etymon  ducit  idem  de  Aquino, 
non  a  nummis  aerario  illati*,  sed  a  nume- 
ris  seu  copiis  militaribus.  Utque  huic 
opinioni  poti  us  assentiatur,  facit  voca- 
bulum  Supernumerarii,  qui  profecto  di- 
cuntur  a  Nummerariist  nec  alioqui  quid- 
quam  habent  negotii  cum  numeris  no- 
tarum, sive  ratione  computandi.  Addit 
tandem,  Numerarios  a  Jurisconsultis 
appellatos  fuisse  Rationarios,  sl  publicis 
rei  castrensis  et  militaris  rationibus 
computandis. 

1  Numerarius  Cakonigus  ,   Qui   de 


ipso  collegio  est,  non  ultra  numerum 
constitutum.  Constitut.  Eccl.  Valent. 
tom.  4.  Concil.  Hispan.  pag.  154  :  Nullus 
in  dieta  sede,  in  qua  certus  Canonicorum 
et  pr&bendarum  numerus  existit  ad  di- 
gnitatern...  admittatur,  nisi  fuerit  Cano- 
nicus  Numerarius,  acluque  in  eadem  Ec- 
clesia prsebendatus. 

1  Numbrarium  Pretium,  Numerata 
pecunia,  vel  de  qua  numeranda  conven- 
tum  est.  Roland.  Patav.  de  factis  in 
Marchia  Tarvisina  lib.  10.  cap.  17  :  Ca- 
pitaneus  ille  qui  prelio  Numerario  sum- 
munì  seu  caslrum  Montissilicis  reddiderat 
Marchioni. 

NUMERAT0RES,  alias  Campipartores, 
qui  a  dominis  feudalibus  statuuntur  ad 
numerandos  in  agri s  rnergites,  seu  gar- 
ba*, prò  decimisj  vel  campiparte.  Charta 
ann.  1179.  in  Tabulario  Ecclesiae  Carno- 
tensis  num.  101  :  Additimi  est  etiam, 
quod  tempore  messionis  homines  nostri  a 
domino  de  Bellovillari  sibi  postulare  de- 
beant  assignari,  quorum  unus  apud  Lu 
et  Matrisvillam,  alius  apud  Bellovillare 
fungatur  officio  numerandi,  quos  vel  eo- 
rum aliquem,  si  nostris  hominibus  usque 
ad  quartam  diem  distulerit,  assignare  li- 
cebit  hominibus  nostris  Numeratore  ca- 
renlibus  in  quarta  die  et  deinceps,  adhi- 
bito  duorum  testimonio,  et  eorum  testium 
juramentis  domino  de  Bellovillari  solvere 
campipartem.  Qui  vero  ad  Numerationis 
officium  vocabuntur,  accitis  hominibus 
nostris,  in  prsesentia  domini  de  Bellovil- 
lari, taclis  sacrosanctifi  jurare  videbun- 
tur,  quod  nec  spe  lucri,  nec  amoris,  aut 
odii  causa  su&  differrent  Numerationis 
officium  adimplere,  etc.  Alia  ann.  1217. 
ibid.  228  :  Ita  ordinamuset  dicimus,  quod 
Abbas  et  Canonici  Valleienses  nullam 
habent  auctoritatem  et  potestatem  ponendi 
Numeratorem,  vel  Campartitorem  in  terra 
Capitali,  etc.  Vide  Campipars.  [**  et 
Guerard.  Proleg.  Chartul.  S.  Petri  Car- 
not.  §  134.] 

Numeragium,  Jus  ipsum  constituendi 
Numeratore*.  Charta  Odonis  Episcopi 
Parisiensis  ann.  1197.  in  Magno  Pasto- 
rali Eccles.  Paris,  lib.  8.  Ch.  24  :  Quita- 
vit  Capitulo  B.  M.  Paris,  venta* ,  Nume- 
ragium,  justitiam  et  omnem  jurisdictio- 
nem,  etc.  Occurrit  rursum  in  Charta 
seq.  Adelae  Reginae  Frane,  anno  1197.  et 
Chartis  25.  26.  [Dederunt  Numeragium 
seu  campipertagium,  in  Charta  ann.  1259. 
ex  Chartulario  B.  M.  de  Bono-nuncio 
Aurelianensi.] 

*  Mergites  in  agris  prò  decimis  vel 
campiparte  numerandi  officium,  ad  ma- 
jorem  interdum  pertinens  ;  unde  Nume- 
ragium appellabant,  quod  eam  ob  cau- 
sano illi  solvebatur,  atque  inter  illius 
jura  recensebatur.  Chartul.  Floriac.  fol. 
117.  v°.  :  Noverint  universi,  quod  cum  Pe- 
trus de  Montigniaco  perciperet  in  decimis 
et  terragiis  nostris  in  parochia  de  Messe- 
riis,  ratione  majorim,  vel  alia  ratione,  ut 
dicebat,  decimas  et  terragia  sigali,  mix- 
teoli,  et  aliar  um  segetum,  et  str  amina,  et 
jarbarum  Numeragii,  videlicet  unam  jar- 
bam  a  quolibet  cui  numerabat.  A  domino 
feudi,  cujus  proprie  erat  ejusmodi  jus, 
illud  habebat  major  vel  quivis  alius,  ut 
colligitur  ex  eodem  Chartul.  fol.  188. v°.  : 
Quilibet  homo,  in  cujus  ter  ris  prior  habet 
Numeragium ,  etc.  Nombraige ,  eodem 
sensu,  in  Charta  ann.  1361  :  Toutes  les 
rentes,  cens  et  Nombraiges,que  icelui  Guil- 
laume Machepel  avoit  et  pouvoit  avoir  au 
terroer  d'Esguillemont.  Vide  supra  Deci- 
mse  Numeralse. 

1  NUMERATUS,  Nominatus,  delegatus. 
Charta  ann.  1277.  ex  Chartulario  S.  Van- 
dregisili  tom.  1.  pag.  1031  :  Ego  Johan- 


622 


NUM 


NUM 


NUM 


nes  dictus  de  Novier  tradidi  et  concessi  in 

feodum viris  religiosis  Abbati  et  Con- 

ventui  S.  Vandreg esili  lotum  jus  quod 
kabebam....  in  quodam  bottello  currente 
per  aquam  Sequanae  in  por  tu  de  Caude- 
oec...  prò  decem  libris  Turon.  annui  re- 
ditus  solvendis  quolibet  anno....  per  ma- 

num    propositi  de  Caudebec vel   per 

alium  aliquem  cerlum  Numeratum  dicto- 
rum  Religiosorum. 

NUMERI,  Cohortes  :  vox  Ul  piano,  Vo- 
pisco,  Amraiano,  et  aliis  nota.  Optatus 
lib.  3  :  Reversi  sunt  vexati  milites  ad  Nu- 
meros  suos.  Numeri  mi  litaresf  a  pud  Will. 
Tyrium  lib.  2.  cap.  20.  Ita  vovjiepov  usur- 
pant  Graeci  recentiores.  Mar  tyrium  S. 
Niconis  :  ETpotTeuófxevoc  ev  voufxépco  tiv\  xaì 
5iaTpt6o)v  èvauTw.  Palladius  in  Vita  Chry- 

SOStomi  pag.  3&  :  THX8é  tic  à?Y]YOuy.evos  Ivo; 
àpi8(io0,  et  pag.  84.  Adde  Chronicon  Ale- 
xandria pag.  690.  Metaphrastem  in 
Martyrio  S.  Georgii  num.  2.  Constanti* 
num  de  Adm.  Imper.  pag.  192.  et  alios 
a  Meursio  et  Fabro to  ad  Cedrenum  lau- 
datos.  Itaetiam  àpi^òv  hac  ipsa  notione 
dixerunt  Sozomenus  lib.  2.  cap.  7.  Ni- 
cephorus  Cali.  lib.  6.  cap.  9.  Antholo- 
gium  Arcudii  7.  Maii,  Novella  Justi- 
niani  85.  cap.  1,  Leo  in  Tactic.  cap.  6. 
§  28.  Zonaras,  et  alii.  Vide  [Theod.  Mar- 
silium  ad  Suetonii  Vespasianum  cap.  5. 
et]  quae  annotamus  ad  Alexiadem  pag. 
423.  [et  in  Glossario  medi»  Graeci t.  in 
Noujiepa  :  quibus  adde  Lexicon  Militare 
Caroli  de  Aquino,  ubi  Numeris,  ut  hic 
prò  Copiis  militaribus,  expositis,  disse- 
rit  de  Numero  militum,  majori  vel  mi- 
nori, justisexercitìbus  convenienti.] 

Numerorum  Liber  vocalur,  eo  quod  in 
eo  egressi  de  JEgypto  Tribus  dinumeran- 
tur,  et  quadraginta  duarum  per  eremum 
mansionum  in  eo  descHptio  conlinetur. 
Isidorus  lib.  6.  cap.  2. 

T  NUMERIA,  Dea  numera  in  Glossis 
Isid.  Vide  S.  Augustinum  lib.  4.  de  Civ. 
Dei  cap.  11.  Cato  in  fragmento  de  liberis 
educandis  :  In  par  tu  precabantur  Nume- 
riam,  quam  Deam  solent  etiam  indigitare 
ponti  fices. 

1  NUMERICA!  NOTA!  Romanorum  solae 
fuerunt  in  usu  in  veteribus  instrumen- 
tis,  ut  omnes  norunt,  cum  ante  saecu- 
lum  xiv.  incogniti  fuerint  Arabum 
numeri.  His  usus  est  Petrarcha  in  Co- 
dice Librorum  S.  Augustini  in  Psalmos 
ann.  1375.  narrante  Mabillonio  lib.  2.  de 
Re  Diplom.  cap.  28.  num.  18/  cui  non- 
nulla subdit  scitu  dìgna  de  variis  nu- 
merorum Romanorum  flguris,  ut  videre 
potes  ,  cum  opus  fuerit.  Vide  Cìfrse. 
p  Haec  emendanda  ex  iis  quae  supra 
diximus  v.  Cifra.] 

T  NUMEROSITAS,  Multitudo,  apud  Ter- 
tullianum  de  Monog.  cap.  4.  Orosium 
lib.  4.  cap.  5.  Augustinum  lib.  2.  de 
Doct.  Christ.  cap.  14.  et  alios  recentio- 
res passim. 

1  1.  NUMERUS,  Populus,  multitudo. 
S.  Paulinus  Poemate  16.  seu  Natal.  5. 
de  S.  Felice  : 

Funcfus  eral  longurn  perfunclus  Episcopi»  aevum 
Maximus,  et  Numerus  duclu  Pastoris  egebat. 

Poemate  23.  Natal.  8  : 

Oblìouìl  captos  Numeri  virtute  potenti». 

*Ita  nostri  Nombre  dixerunt,  Rerum 
ejusdem  speciei  collectionem.  Lit.  re- 
miss, ann.  1397.  in  Reg.  152.  Chartoph. 
reg.  eh.  333  :  L'exposant  disoit  que  iceilui 
Perrin~avoit  prins  deux  Nombres  de  ger- 
bes,  qui  estoient  audit  exposant. 

1  Numerus  pluralis  prò  singulari  in 
prima  persona  a  Chlodoveo  Magno  usur- 


patus,  exemplo  Impera torum  aliorum- 
que  Regum,  eo  superiorum,  aut  ipsi 
aequalium,  ut  probat  Mabillonius  lib.  2. 
de  Re  Diplom.  cap.  6.  num.  2.  Quem 
morem  interdum  etiam  secuti  sunt  ho- 
mines  privati  regnantibus  Meroveadis, 
ut  ibidem  docetur  n.  3. 

T  2.  NUMERUS.  Denarium,  et  Nume- 
rum,  et  argenlum,  et  aurum,  et  drag- 
mam,  et  sestertium,  et  minam  excussisse 
legitur  Carolus  cognomento  Crassus 
Imp.  in  Charta,  quam  laudat  Mabillon. 
tom.  3.  Annal.  Benedict.  pag.  209.  Ohar- 
tularium  S.  Vincentii  Cenoman.  fol.  115: 
Monachi  kabent  medielatem  censuum 
cimelerii  et  duos  Numeros  censuales  pro- 
prios  inquadam  noa.  Arbitror  utrobique 
legendum  Nummus. 

f  Numerus  Annorum  aliquando  in 
compendium  redactus,  maxime  ubi  an- 
norum integra  summa  praecessisset.  Sic 
in  Historia  Episcoporum  Autisiod.  Au- 
doinus  ad  eam  sedem  translatus  dicitur 
in  principio  ann.  1351.  et  post.  12.  versus, 
translatus  ad  sedem  Magalon.  an.  53. 
Plura  ejus  rei  exempla  in  seqq.  capitu- 
lis  occurrunt.  At  non  solum  post  inte- 
gram  annorum  summam  expositam 
compendiosa  haec  numerorum  adhibita 
est  ratio,  sed  etiam  absolu te.  Nam  prima 
libri  Guillelmi  Paris,  editio  dicitur 
facta  Parisi is  apud  Gaufridum  de  Mar- 
nef  in  vico  Jacobeo  sub  intersignio 
Pellicani  an,  mlv.  id  est,  mdlv.  Codex 
MS.  Mellicensis  libros  de  Imit.  C liristi 
complectens  dicitur  flnitus  die  Kiliani 
34.  hoc  est,  1434.  itemque  alius  an.  21. 
id  est,  an.  1421.  Haec  numerandi  ratio 
aliquando  in  Chartis  obtinuit  :  Hispa- 
nica  apud  Sandovallium  de  Regibus 
Castel lae  pag.  293.  &ra  discurrente  lxii. 
id  est  862.  regnante  Adefonso  Rege,  Gal- 
licana, imperante  D.  N.  J.  C.  ab  Incar- 
natane ipsius  cxi.  et  Ludovico  Rege 
Francorum  regnante  an.  iv.  id  est,an.  ini. 
Alia  suggerit  exempla  Mabillonius  lib. 
2.  Diplom.  cap.  23.  n.  17.  unde  haec  des- 
cripta:  quibus  addo  ex  Schedis  D.  ^an- 
ce JofAccep  ti  lattone  m  his  verbis  Gallicis 
conceptam  :  Je  Jehans  de  S.  Michel  Roys 
des  Heraults  Viennois  confesse  avoir  eu 
et  receu  de  venerable  et  discrete  personne 
Seigneur  Adam  Ghanleprime  Tresorier  de 
DalphinèTLL.  florins  d'or  de  bon  pois,  que 
li  Roys  de  France  nostre  Seigneur  m'a- 
voit  donne  de  grace  especial  une  foiz  tant 
seulement.  En  tesmoin  de  ce  fai  escript 
celie  quittance...  le  derrenier  jour  de  De- 
cembre  Van  de  grace  nostre  Seigneur  soi- 
xante-quatre  ,  hoc  est  ann.  1364.  ut 
constat  ex  Praecepto  regio  ad  hanc  rem 
dato  8.  Novemb.  hujus  anni.  [*  Vide 
novum  Tract.  de  re  diplom.  tom.  3. 
pag.  522.] 

Numerus  Aureus,  Compotistis,  dici- 
tur CyclusLunaris,  seu  decemnovenna- 
lis,  ineum  finem  institutus,  ut  quatenus 

§er  totam  seriem  Calendarii  deduci  tur, 
emonstret  omnia  novilunia,  ac  illud 
speciatim,  a  quo  supputata  Luna  14. 
indigitat  Pascha.  Quippe  anno  1.  Gycli, 
v.  g.  ubicunque  in  Calendario,  ac  per 
menses  singulos  inscriptum  vides  au- 
reum  numerum  1.  ipse  indicat  novilu- 
ni um  eo  die  con  tingere,  vel  conti  gisse  ; 
ac  pari  modo  anno  2.  ubicunque  vides 
aureum  numerum  2.  anno  3.  atque  ita 
porro,  quousque  annis  Cycli  expletis, 
tum  ad  unitatem  redeatur,  tum  novilu- 
nia iisdem  diebus ,  eodemque  ordine 
recurrant.  Aureum  autem  numerum 
appellari  aiunt,  seu  quod  olim  aureis 
literis  inserì beretur,  seu  propter  inven- 
tionis  et  usus  ejus  excellentiam.  Vide 
Durandum  lib.  8.  Ration.  cap.  11.  et 


alios  Compotistas  :  addam  tantum  ver- 
sas  sat  antiquos  de  Usu  Numeri  Aurei 
ex  Codice  MS.  Victorino  : 

Aureus  hac  arte  Numerus  monslratur  aperte 

Principium  jam  qui  lotiua  est  caput  anni, 

Ternarium  retinet,  ne  postema  ordo  vaciUeU 

Majori  numero  debetur  tertius  ordo, 

Si  minor  assequitur  numerus,  tuac  continuatur. 

Excipe  sex  menses,  Julrum  prius,  atque  pequentest 

His  quamvis  crespai  undenis  summa  propinquat. 

Octavus  numerus  sequttur,  nec  continuatur, 

Tres  Februi  quarto  Nonarum  continualo. 

Quarto  apponas  sub  Aprilis  pridie  Nonas, 

Tot  Junitis  laterat,  ubi  Nonas  quatuor  aptat. 

Augusti  capile  tres  debes  continuare, 

Quatuor  Oclohrìs  lateratum  pone  Kalendis. 

In  quarto  Nonis  duodeni  denique  menais, 

Linea  tredeciraura  tenel  una,  simulque  secundum. 

Porro  numeri  aurei  reperto res  fuisse 
^Egyptios  seri  bit  Joseph  us  Scaliger  in 
Canonib.  Isagogic.  pag.  180.  2.  edit. 
[Vide  supra  vocem  Annua.] 

*  NUMICULATOR.  Vide  supra  Numen- 
culator. 

1  NUMIDA,  Qui  vendit  herbas ,  vei  qui 
alit  pecora  ad  vendendum,  in  Glossis 
Isid.  Paulo  aliter  Festus  :  Numidas  di- 
cimus,  quos  Graeci  Nomadas,  sive  quod  id 
genus  kominum  pecoribus  negotiatur,  sive 
quod  herbis  ut  pecora  aluntur.  In  diver- 
sis  genti  bus  NopiaSe?  a  No^euetv,  Pascere, 
dicti  sunt  armentarii  vagì,  qui  cum  pe- 
coribus suis  pascua  et  mansiones  saepius 
mutabant,  nullam  fixam  sedem  seu  ha- 
bitationeni  habentes.  Plinius  lib.  5.  cap. 
3  :  Numida  vero  Nomades  a  permutandis 
pabulis ,  mapalia  sua,  hoc  est,  domus 
plaustri»  circumferenles.  Eorum  mores 
et  plaustra  descripsit  Hippocrates  lib. 
de  Aere,  locis  et  aquis,  sect.  3.  Adde 
Ammianum  lib.  31.  cap.  6.  et  Isidorum 
lib.  9.  cap.  2.  ubi  Numides  et  Numidas 
scribit. 

\  NUMINCULATOR.  Vide  Nomenculator 
sud  flnem. 

1  NUMISMA,  Nummata.  Vide  in  Num- 
mus. 

*  NUMMARIAM5,  Merces  quae  nummis 
acquiruntur,  quemadmodum  Denariatse, 
quae  denariis.  Lit.  remiss.  ann.  1359.  in 
Reg.  90.  Chartoph.  reg.  eh.  120  :  Idem 
Guillelmus  injunas  dicendo,  tam  de  per- 
sona, quam  de  epulis  et  cibariis  seu  Num- 
mariatis  ejusdem,  etc.  Vide  Nummat& 
in  Nummus. 

1  NUMMELLATUS.  Vide  supra  Nu- 
niellare 

*  NUMMISMAT.ffi  ,  Eodem  intellectu. 
Lit.  remiss.  ann.  1371.  in  Reg.  102.  Char- 
toph. reg.  eh.  99  :  Cum  eisdem  inimicis 
frequenlaverit  et  mercatus  fuerit,  victua- 
Ha,  merces  et  Nummismalas  eisdem  de- 
ferendo. 

NUMMULARII ,  'Apru?a[xocgo:  ,  xoXXu- 
6c<rcat,  Campsores,  qui  nummulos  et  mi- 
nutos  nummos  prò  majoribus  dabant 
iis,  qui  necesse  habebant  majores  mi- 
noribus  ad  usum  quotidianum  permu- 
tare. GÌ.  Gr.  Lat.  :  XaXxoXóyos,  Nummu- 
larius,  sesculator.  Gloss.  Lat.  MS.  Re- 
gium  :  Nummularius,  Collectarius,  Men- 
sarius.  Vide  ìeg.  19.  D.  de  Edendo.  (1, 
13.)  [Utuntur  Suetonius  in  Galba  cap.  9. 
Martialis  Hb.  12.  Epigr.  57.  et  Interpres 
Latinus  Matth.  21.  12.  et  25.  27.  Marc. 
11. 15.  Joan.  2.  14.  et  15.  ubi  Graecus  ha- 
bet  xoXXuStffxai,  TparceSÉTOtt  vel  xeppLaTKrraÉ. 

nummularius,  Monetari  us.  [Papias  : 
Nummularius,  Qui  facit  nummos  vel  mo- 
netaria.] Tabularium  Ecclesiae  Gratia- 
nopolitanae  fol.  78  :  Brevis,  vel  computa- 
no de  consuetudine,  quam  Episcopi  Cfra- 
tianop  oli  (anse,  urbis....  habuerunt,...  in 
Ecclesia  sancti  Donati  Confessoris....  Est 
et  insuper  alia  consuetudo  in  prsedicta 
Ecclesia,  vel  in  supradicto  loco,  ut  in  suo 


NUM 


NUM 


NUM 


623 


cymiterio  nòbile*  et  potentes,  divites  et 
pauperes  sine  ulla  contradictione  sepe- 
liant,  et  Nummularios,  hoc  est.  Moneta- 
rteli habeant. 

NUMMULARIUM,  Mensa  nummuJaria. 
Charta  Agnet.  comit.  ann.  1050.  in  Char- 
tul.  S.  Joan.  Angeriac.  fol.  2.  r°:  Venda 
et  Nummularium  et  tabulas  ejus  abbatis 
sunt  propria,  Eadem  vernacule  ibid,  fol. 
4.  v°.  :  La  venie  et  le  Change  et  les  bouti- 
ques  sont  à  lui. 

NUMMUS,  Denarius,  min  utior  moneta, 
in  Codice  Theod.  non  semel.  [Papias  : 
Numi,  Folles  dicuntur  a  sacculo  quo  con- 
duntur.]  Fulbertus  Carnot.  Epist.  9  : 
Unum  caballum  a  famulo  nostro  Deodato 
debuti  comparare  32.  solidis,  prò  arr abone 
datis  12.  Nummis.  Epist.  15  :  Dabit  vobis 
prò  hoc  negotio  mille  libras  denar.  et  cen- 
tum  palleas,  et  dominse.  Regino  quingen- 
tas  libras  Nummorum.  Udì  denarii  et 
nummi,  idem  sunt.  [Pelagius  Diaconus 
de  Vitis  SS.  Patrum  cap.  12.  num.  9  : 
Quando  permansero  tota  die  laborans,  et 
orans  corde  vel  ore7  facto  plus  minus  se- 
decim  Nummos,  et  pono  ex  eis  ad  ostium 
duos,  et  ex  residuo  manduco,  et  qui  acce- 
perit  illos  duos  denarios,  orat  prò  me 
tempore  quo  ego  manduco  vel  dormio. 
Vide  Denarius.]  Matth.  Westmonast. 
ann.  1095  :  Cum  vero  essent  plus  quam 
300.  armatorum  millia  (in  Terra  San  età,) 
tanta  eis  sttppetebat  copia,  ut  aries  uno 
Nummo,  bos  vix  12.  Nummis  venderentur. 
Vetus  Charta  Anglica  :  Dedi...  12.  Num- 
mos  reditus  in  Westfrel...  quicunque 
hanc  tenuram  tenet  post  obilum  illius 
super  aliare  in  die  fesli  sanetse  Marise 
Mag dalens&  annualim  reddat  12.  denarios. 
Ita  etiam  usurpat  Historia  Rotonensis 
Monasterii  lib.  1.  cap.  7.  Vide  Disserta- 
tionem  nostrani  de  Nummis  Imp.  Cons- 
tantinop. 

T  Nummus  Abrenuntiationis,  Quem 
quis  rei  alicui  abrenuntians,  seu  illius 
possessionem  dimittens,  in  symbolum 
tradit  ei,  cui  rem  illam  dimittit.  Di- 
.  ploma  S.  Annonis  Archiep.  Colon,  ann. 
1065.  apud  Tolnerum  in  Probat.  Hist. 
Palat.  pag.  31  :  Mihi  vero  reliquum  dedit, 
ut  in  quocumque  monasterio  sepeliretur, 
ejus  monasterii  prssfatum  pr&dium  esset. 
Sed  cum  ab  Abbate  istius  loci  et  Palatino 
Cornile  saepius  inquietaremur,  prò  nummo 
abrenuntiationis  monachis  dedimus  vili. 
arpennas  vinearum  in  Clotteno,  et  IV.  in 
Segewel,  et  calicem  aureum  et  gemma- 
tum.  Charta  ann.  1057.  apud  Freder. 
Schannatum  Vindem.  Litter.  pag.  43  : 
Quoddam  prssdium  injuste  invasiti  prò 
quo  jam  pridem  eodem  Imperatore  vi- 
vente, Nummum  abrenuntiationis  accepit. 
Vide  Investitura. 

1  Nummi  Bracteati,  Qui  constabant 
ex  tenuissimis  laminis  seu  bracteis  et  in 
uno  tantum  latere  signabantur.  De  iis 
agunt  Scriptores  Germanici,  Jacobus  a 
Mellen  in  Epistola  de  quibusdam  Num- 
mis German.  ad  D.  Gasp.  Sagittari um 
Jenae  ann.  1678.  Joh.  Christoph.  Olea- 
ri us  in  Isagoge  ad  Numophylacium 
Bracteatorum  ibid.  ann.  1694.  et  alii. 

e  Nummi  prò  Capitibus,  Census  qua- 
tuor  denariorum,  quem  homines  de  cor- 
pore  vel  de  capite  quotannis  domino  de- 
bebant  praestare.  Vide  Capitale  5. 

]  Nummi  Cavi,  Schyphati  et  in  mo- 
dum  Saitellse  fabricati,  prae  minori  den- 
si tate,  apud  eosdem  Germanos.  Aurei 
fuere  pauciores,  plures  vero  argenti, 
senei,  aut  argento  et  aere  mixti.  Inco- 
gniti fuerunt  ante  tempora  Ottonis  Ma- 
gni. Passim  videntur  cusi  typis  Abba- 
tum,  Abbatissarum  atque  Monasterio- 
rum  Germaniae,  ac  praesertim  Helvetiae, 


plurimique  nominibus,  ipsis  etiam  ima- 
ginibus  Episcoporum  aliorumve  Praesu- 
lum  insigniti.  Vide  Othonem  Speri in- 
gium  in  Epistola  de  Nummis  Bracteatis 
et  Cavis  ad  Jacob  uni  a  Mellen.  Si  plura 
cupis  de  variis  Germanorum  Nummis 
consulere  potes  Christiani  Schlegelii 
Epistolam  ann.  1696.  de  Nummis  Altem- 
burgensibus,  Schediasma  ann.  1697.  de 
Nummis  Salfeldensibus,  Arnstadiensi- 
bus  et  Jenensibus,  Dissertationem  ann. 
1717.  de  Nummis  antiquis  Gothanis,  Cy- 
gneis,  Coburgensibus,Vimariensibus  et 
Merseburgensibus,  in  qua  simul  obiter 
agitur  de  quibusdam  Nummis  prisci  aevi 
Altemburgensibus,  Augustanis,  Halen- 
sibus,  Francofurtensibus,  Noribergen- 
sibus,  et  UJmensibus  ;  Schediasma  Joh. 
Andr.  Schmidii  de  Nummis  Numbur- 
gocizensibus  et  Pegaviensibus  ann. 
1695.  etc. 

]  Nummus  Confirmationis,  Qui  da- 
tur  ad  confirmandam  donationem  vel 
rei  alicujus  abdicationem.  Notitia  ann. 
1052.  apud  Schannatum  Vindem.  Litter. 
pag.  42  :  Legitima  professione  abjecit  et 
Nummum  confirmationis  ut  lex  postula- 
bat,  accepit* 

®  Nummi  prò  Crocea,  Pensio,  quae  ab 
ecclesijs  episcopo  quotannis  exsolvitur 
in  signum  subjectionis,  idem  quod  Gathe- 
draticum.  Vide  in  hac  voce.  Charta  ann. 
1224.  in  Chartul.  Maurign.  eh.  95  :  Con- 
fessus  est  in  jure  abbas  Maurigniacensis, 
quod  recepii  pluries  episcopum  Carnoten- 
sem  in  domo  sua,  et  solvit  expensas  ejus, 
et  credit  quod  quando  ipse  receptus  fuit, 
servienles  ejus  habuerunt  ea,  quse.  de  con- 
suetudine solent  habere,  quando  episcopus 
alibi  recipit  procurationem  ,  videlicet 
Nummos  prò  crocea,  etc. 

*  Nummi  de  Dominio  a,  Oblatio,  quae 
Dominica  die  a  fidelibus  fit  inter  Missa- 
rum  solemnia,  idem  quod  Offerendo. 
Charta  Manas.  episc.  Aurei,  ann.  1168. 
ex  Chartul.  Miciac.  :  Duas  partes  habe- 
tis...  in  omnibus  oblationibus,  quocumque 
modo  fiant,  lam  prò  vivis  quam  prò  mor- 
tuis,  exceptis  Nummis  de  Dominica  die, 
qui  Charitas  appellantur. 

1  Nummus  de  Legibus,  Legitimus,  in 
cujus  metallo  ea  probitas  est,  quae  a 
lege  requiritur  ;  de  quo  supra  in   Lex 

gag.  86.  col.  3.  Narratur  tom.  5.  Annal. 
enedict.  pag.  76.  Drogonem  Mìlitem  de 
damnis  illatis  satis  fecisse  Ecclesi»  S. 
Caloceri,  seque  ejus  custodem  deinceps 
fore  promisisse ,  duodecim  Nummis  de 
legibus  tradì tisOdolrico  Proposito Eccle- 
siae  Rem.  quos  in  prsesentia  illius  perfo- 
ratos  idem  Odolricus  secumdelulit  ipsius 
placiti  conservandos. 

*  Nummi  super  Librum  positi  in 
sponsali  bus.  Charta  ann,  1163.  tom.  1. 
Probat.  Hist.  Brit.  col.  647  :  De  sponsali- 
bus  est  statutum,  quod  Nummos  a  sponso 
et  sponsa  oblalos,  et  eos  qui  super  librum 
positi  fuerint,  capellanus  accipiat.  Alia 
ibid.  col.  648  :  De  sponsalibus,  quidquid 
ponitur  super  librum  ad  portam  monas- 
terii, inter  monachos  et  presbyterum  per 
medium  dividetur. 

*  Nummus  Lucosus,  Qui  prò  adminis- 
tratione  sacramentorum  in  extremis 
sacerdoti  offertur.  Vide  supra  Denarius 
Lucosus. 

*  Nummus  Missalis,  Qui  prò  Missa 
celebranda  sacerdoti  datur.  vide  supra 
Missalis  nummus. 

*  Nummi  Pentecostal.es,  Praestatio, 
quae  a  parrochianis  ad  festum  Pente- 
costes  curioni,  vel  ab  inferiori  bus  eccle- 
siis  matrici  seu  episcopo  exsolvebatur. 
Charta  ann.  1213.  inter  Probat.  Hist. 
Autiss.  pag.  43.  col.  2  :  Duodecim  libras 


Autissiodorensis  monetss  in  Nummis  Pen- 
tecostalibus  de  Varziaco.  Nummi  qui  ad 
Pentecosten  nobis  redduntur,  in  Charta 
Regin.  Carnot.  episc.  ann.  1196.  ex  Ta- 
bul.  B.  M.  de  Josaphat.  Vide  Pente» 
costalia. 

]  Nummi  Runici,  Runis  seu  literis 
Gothicis  insigniti,  de  quibus  non  semel 
Eruditi  Septentrionales,  maxime  Dani 
et  Sueci.  De  his  nummis  Commentatio- 
nem  edidit  Nic.  Kederus  Holmìensis 
Lipsiae  ann.  1704. 

1  Nummus  Synodalis.  Vide  in  Sy- 
nodus. 

Nummata,  Pretium  rei  per  nummos, 
ut  Denariata,  per  denarios  ;  Librata, 
per  libras,  etc.  Regestum  Philip  pi  Au- 
gusti Hero u vali ia num  f.  69  :  Quisque 
piscator  habet  singulis  annis  unum  fur- 
cum  arboris,  et  exinde  reddet  in  Roga- 
tionibus  sex  Nummatas  piscium.  Numma- 
tas  panis,  apud  Vincentium  Belvac.  lib, 
26.  cap.  39.  [et  in  Libertatibus  Moirenci 
ann.  1164.  tom.  1.  Hist.  Dalphin.  pag. 
17.  col.  1.  Nummata  carnium,  in  Bulla 
Alexandri  III.  ann.  1178.  et  alia  Inno- 
centii  III.  Paparum,  e  Chartulario  Lati- 
ni ac.  Nummata  ciborum,  in  Tabulano 
Monasterii  Tiron.  Nummata  vini  ad  ce- 
lebrationem  Missarum,  in  Miraculis  S. 
Bernwardi  Episc.  Hildesheim.  saec.  6. 
Benedict.  part.  1.  pag.  236.  Nummata 
candel83,in  Archivo  Majoris- Monasterii. 
Numata  terrse,  in  Statutis  Vercell.  fol. 
30.  rectoj  Tabul.  Brivatense  ann.  1306  : 
De  cera  Nummatas  4.  super  altare  ipsius 
S.  Juliani  deportemus.  Monast.  Anglic. 
tom.  2.  pag.  21  :  Scia  ti  s  me  dedisse  et 
concessisse  E  e  desi  se  sanetse  Marito...  in 
perpetuum  eleemosynam  40.  Nummatas 
terr&in  Walsingham,  eie.  [Quatuor  Num- 
matas terrss,  in  Censuario  S.  Ama  tori  s 
circa  1290.  exarato.  Adde  Formulare  An- 
glic. Thomae  Madox  pag.  155.] 

Nummata,  Nummus  ipse,  vel  valor 
nummi  ac  pretium.  ConsuetudinesPrio- 
ratus  de  Capei  la  in  Dioecesi  Bi  tu  ricensi 
ex  ejusdem  Tabulano  :  Si  quis  bovem, 
vel  por  cum  ad  vendendum  occiderit,  de 

?orco  Nummata m,  de  bove  vero  duas  da- 
ti. Liber  Chirographorum  Absiae  :  Ut 
ille  pistor  Abbati  et  Monachis  Abside  con- 
suetam  vendam  de  pane  suo,  duas  scilicet 
Nummatas  de  unaquaque  codione  in  per- 
petuum reddat.  [Charta  Roberti  I.  Ite- 
thuniae  Domini  circa  ann.  1000.  prò 
Ecclesia  S.  Bartholornaei,  apud  Miraeum 
tom.  2.  pag.  446.  col.  1  :  Dedit  duos 
modios  frumenti  et  xl.  Nummatas  et  odo 
panes.] 

Nummata,  Merces  ipsae,  ut  Dena- 
riatss,  seu  Denrées  :  nam  nummi  et  dena- 
rii, idem  sunt.  Li  berta tes  villae  S.  Pala- 
dii  in  S.  Biturigib.  :  Quilibet  Mercerius, 
qui  Nummatas  suas  vendet  in  dieta  villa 
solvei  unum  denarium  Turonensem  qua* 
libel  septimana,  qua  ipse  vendet.  Num- 
mata vini  ,  ibidem.  [Chronicon  Petri 
Azarii  apud  Murator.  tom.  16.  col.  340  : 
Facere  tesseras  et  vendere  pestivinum  et 
alias  Nummatas.  De  omnibus  Nummatis 
et  mercaturis,  que  venduntur,  in  Literis 
ann.  1354.  tom.  4.  Ordinat.  Reg.  pag.  150.] 

Nummata,  Neutrius  generis  in  plurali. 
Charta  Ludovici  Frane.  Reg.  ann.  1315. 
prò  Normannis  :  ltem,  quod  illis  qui  nos- 
tro nomine  Nummata  queecunque  j>ro 
noslris  munilionibus  ,  aut  necessariis, 
ubilibet  capere  voluerint,  non  parcatur 
impune,  nisi  literas  apertas  deferant  et 
ostendant  super  hoc  confectas,  etc...  et 
etiam  dum  sic  hujusmodi  literas  nosiras, 
vel  dicli  Magistri  nostri  detulerint,  loci 
Juslitiarium  vocare  teneanlur,  et  per  fide 
dignos  Nummata  facere  appretiari  pretto 


624 


NUN 


NUN 


NUN 


legitimo  secundum  tempori»  et  loci  quali" 
latem,  et  pretium  sic  taxatum  solvere, 
antequam  Nummata  permitlantur  de- 
ferre.  [Antiqua  versio  Gallica»  quam 
exhibot  de  Lauriere  tom.  1.  Ordinati. 
Reg.  pag.  590.  habet  :  Item,  aucun  ne 
obeisse  à  ceux,  qui  en  nostre  nom  auront 
voullu  prendre  Denrées  quelconques,  pour 
nos  gamisons  et  necessitez,  si  il  n'appor- 
tent  leltres  patente»  scellées  de  nostre 
scel,  ou  du  maitre  de  nostre  hostel,  eie. 
Vox  Nummata  plurali  numero  occurrit 
in  aliis  ejusdem  Regis  Literis  ann.  1314. 
eodem  tóm.  pag.  552.1 

NUNBLICUS,  Umbilicus,  Gali.  Nom- 
bril.  Regestum  Castri  Lidi  fol.  32:  De 
bove  mortuo,  peclus  :  de  porco  mortuo 
vendilo,  Nunblicurn,  ut  habeat  de  corto 
sublevando  cum  pellice  ;  de  uno  bacone 
vendilo  in  foro,  1.  den.  vel  jocia.  Occurrit 
alibi  in  eodem  Regesto.  [Vide  Numble. 
Le  Roman  de  la  Guerre  de  Troyes  MS.: 

La  ou  soni  li  N  ombrìi  de  mer, 
Que  nes  ne  pot  ainc  trespasser, 
De  quince  liucs,  ou  de  plus, 
N'esl  rien  qe  ne  viegne  au  portus. 

Sermo  est  de  loco  maris  valde  pericu- 
loso,  perquem  necessario  transeundum.] 
[°  Vide  supra  Nebulus  et  Numblus.] 

•  NUNCILLUS,  f.  dimin.  a  Nuntius  2. 
Mercenari us,  servus  ad  annum  conduc- 
tus.  Libert.  S.  Marcel,  ann.  1343.  tom. 
9.  Ordinat,  reg.  Frane,  pag.  378  :  Homi- 
nes  et  personas  ibidem  degente»  et  habi- 
tantes  et  in  faturum  habilaturos,  uxores, 
liberos,  Nuncillos,  ancillas  et  familiare» 
eorum,  etc. 

'i  NUNCIUS,  Vide  infra  Nuntius. 

ì  NUNCUPAMEN,  Nomen.  Codex  tra- 
ditionum  S.  Emmerammi  apud  Pezium 
tom.  1.  Anecd.  col.  110  :  Tradidit  super 
altare....  almi  Emmerammi  totam  dimi- 
dietatem  prsedii  sui  Nuncupamine  We- 
leisdorf. 

1  Nuncupans,  Passiva  notione,  non 
semel  in  Chartis,  ut  apud  Lobinellum 
tom.  2.  Hist.  Britan.  coi.  23  :  In  loco  non 
ignobili  Nuncupante  Lis-Nowid,  Adde 
coi.  341.  etc. 

1  Nuncupativi,  Nominatine  apud 
Olaudianum  Mamertum  Jib.  2.  de  Statu 
animse  cap.  9. 

1  Nuncupative,  Nomine  tantum,  non 
re,  in  Epistola  Hadriani  PP.  ad  Episco- 
pos  Hispan.  contra  Elipandum,  tom.  3. 
Concil.  Hi sp.  pag.  ,95.  [*»  Sigebert.  Vita 
Deoderici  Episc.  Metens.  cap.  11.  :  Pas- 
tor  nos  ter  Nuncupative  bonus ,  imitatus 
vestigia  illius  pastori»,  qui  essentialiter 
est  bonus,  etc] 

|      NUNCUPATIVUM      TESTAMENTUM  , 

Quod  voce  declaratur,  et  ad  cujus  flrmi- 
tudinem  non  est  necessaria  scriptura, 
licet  nunc  adhibeatur  ad  perpetuam 
rei  memoriam.  Testamentum  Maria) 
Reginae  Aragoniae  ann.  1213.  tom.  3. 
Concil.  Hispan.  pag.  487.  col.  1  :  Quarnvis 
segra  corpore,  mente  sana,  nolens  decedere 
intestata,  Nuncupativum,  quod  sine  scri- 
ptis  dicitur,  facio  testamentum,  Testa- 
mentum Jacobi  Regis  Aragon.  ann. 
1272.  tom.  1.  Anecd.  Marten.  col.  1148  : 
Et  statuimiis  jure  testamenti  vel  Nuncu- 
pativi ac  codicillorum,  seu  alterius  cujus- 
libet  nostrae  ultimee  voluntatis,  etc,  Tes- 
tamentum Anglici  Grimoardi  Gardinalis 
ann.  1388.  apud  Stephanotium  tom.  10. 
Fragm.  MSS.  pag.  331  :  Testamentum 
meum  ultimum  Nuncupativum,  seu  meam 
ultima  m  voluntatem,  quod  et  quam  in 
hi s  scriplis  prsesentibus  redigi  facio  ad 
futuram  rei  g est se  memoriam,  condo.... 
in  hunc  modum,  Consule  Jurisconsultos. 
£•  Vide  infra  Testamentum  1.] 


1  Nuncupativa,  Nomine  solum,  non 
re  ipsa.  Epistola  Alcuini  ad  Monachos 
Gotniae  de  Felice  Urghell.  tom.  3.  Con- 
ci!. Hispan.  pag.  118  :  Ne  essent  duo 
Filii,  unus  propria»  et  alter  adoptivus  ; 
aut  duo  Dii,  unus  verus  Deus  et  alter 
Nuncupativus.  Utuntur  Theologi  Seno- 

1  fl  ^ti(*i 

*  NUNCUPERARE  ,  [  Nuncupare  : 
«  Nuncuperare,  noumer.  »  (Lex.  Lat. 
Gai.  Bibl.  Ebroic.  n.  23.  xm.  s.)] 

*  NUNCUPLUS,  Nove  numero,  e  ordine, 
e  pondere,  in  Glossar.  Lat.  Hai.  MS. 

*  NUNDERUS,  in  Charta  Otton,  comit. 
Palat.  ann.  1231.  inter  Probat.  tom.  2. 
Ann  al.  Praemonst.  col.  294.  ubi  Tolner. 
in  Hist.  Palat.  edidit  Munderus.  Vide 
in  bac  voce. 

NUNDINjE,  vox  apud  Eugippium  in 
Vita  S.  Severini  cap.  9.  prò  vico  sumi- 
tur,  ut  observat  Velserus,  quod  scilicet 
Germanis  Marchi  appellentur  tum  nun- 
dinse,  lum  vici  ejusmodi,  Emporium 
Graecorum  :  Quidam  cum  conjuge  libe- 
risque  redempto ,  prsecepit  transvadere 
Danubium,  ut  hominem  ignotum  in  Nun- 
dinis  quadrerei  barbarorum.  Glossas  anti- 
qua^ MSS.  :  Nundinae,  Locus  mercati. 
Nun dinas,  commercia,  stationes.  Vide 
Mercatum. 

Nundin^e.  Matth.  Paris  ann.  1200.  de 
Abbate  Flaiensi  :  Nundinas  vero  et  mer- 
cata  Dominicae  diei  adeo  interdixit,  quod 
omnia  fere,  quae  diebus  dominici»  per  An- 
qliam  fieri  consueverant,  constituerentur 
in  una  hebdomade  sequenlium  feriarum, 
sicque  Dominici»  diebu»  fidelis  populus 
divinis  solummodovacans  obsequiis,  omne 
opus  servile  penilus  abdicavit.  Verumta- 
men  tempore  procedente,  plerique  ut  canes 
ad  vomitum  sunt  reversi. 

NundiNjE,  Epuiae,  apud  UJpianum  in 
leg.  69.  D.  prò  socio,  ubi  (17, 2.)  Dionys. 
Gotofred. 

Nundinas  Erigere  ,  nostris  Eriger 
une  Foire.  Ordericus  Vitalis  lib.  6.  pag, 
606  :  Et  Nundinas  etiam  ad  Parcum  in 
Nativiiate  S.  Mariae  ipsis  erigere  permisit. 

NundinjE  CalidjE,  Quae  in  «state 
habentur.  Charta  ann.  1322.  in  Histor. 
S.  Barbara  Lugdun.  pag.  202  :  Et  dictum 
pannum  (de  bruneta)  teneatur  emere  vel 
emi  facere  in  Nundinis  Cabilonensibus 
calidis.  Vide  Franciscum  de»  Marets  de 
Nundinis  Trecensibus  pag.  5.] 

Nundin.e  Bannales.  Charta  Heri- 
manni  Episcopi  Metensis  apud  Me ur is- 
si um  pag.  379  :  Et  quoniam  has  Nundi- 
nas bannales  esse  censemu»,  sollicite  idem 
Advocatus  per  se  seu  per  civitatis  Castal- 
dos  provideat,  ne  quid  tempori  praenomi- 
nato  detrahatur,  etc. 

Prae  caeteris  vero  nundinis  celeber- 
rima olin\in  Francia  fuere  Campanien- 
ses}  vulgo  Le»  Foires  de  Champagne, 
quarum  mentio  est  in  Chronico  S.  Ma- 
riani Autisiodorensis  pag.  92.  et  in  Vita 
S.  Bernardi  Pcenitentis  num.  13.  Quae 
vero  illae  fuerint,  accipe  ex  MS.  Cod.  : 
"  Les  Foires  de  Champagne  sont  premie- 
rernent,  la  Foire  de  May  de  Provins,  la 
Foire  de  S.  Jean  de  Troyes,  la  Foire  de 
S.  Ayoul  ou  S.  Ernoul  de  Provins,  la 
Foire  de  S.  Remy,  alias  la  Foire  froide  de 
Trezet  de  Troies,  la  Foire  de  Lagny  sur 
Marne,  la  Foire  de  Bar-sur-Aube. 

Regestum  Camerae  Computor.  Paris, 
signatum  Noster  fol.  170  :  Avanl  que  mar- 
chea  ns  repairens  és  Foires  de  Champagne 
eussent  onques  parler  du  denier  de  la 
livre,  ne  du  quart  denier  de  courretaige, 
ne  maletouste,  les  Foires  de  Champagne 
valoient  bien  les  somme»  qui  s'ensuivent  : 

Premierement ,  la  Foire  de  Bar-sur- 
Aube  valoit  bien  de  1600.  o   1800.  liv.  ou 


plus,  qui  ne  vaut  orendroit  qu'envirort 
700.  livres. 

La  Foire  de  May  de  Provins  ensuivant 
valoit  bien  de  800.  à  900.  livre»,  qui  ne 
va  ut  à  present  que  250.  livre». 

La  Foire  de  S.  Jean  de  Troyes  ensui- 
vant aprés  valoit  de  800.  à  900.  liv.  qui 
ne  vaut  que  300.  livres. 

La  Foire  S.  Ayoul  de  Provins  aprés  en- 
suivant valoit  de  1000.  à  1111.  livres,  qui 
ne  vaut  à  present  que  400.  livres. 

La  Foire  S.  Remy  de  Troyes  {au  dessus 
est  escrit,  et  la  Éoire  froide  de  Trezet) 
valoit  160.  livres,  qui  ne  vaut  queQO.  livres. 

La  maison  de  la  Pierre  de  Troies  où 
Veti  bat  les  toiles,  valoit  environ  240.  livres, 
qui  ne  vaut  à  present  que  120.  livres. 

Le  peage  des  vins  de  Troie»  valoit  envi- 
ron 3^00.  liv.  qui  ne  vaut  à  present  que 
2400.  liv.  ou  25.  liv. 

Les  mesons  le  Roy  où  li  Aletnent  sou- 
loient  vendre  leurs  toiles  à  Troies,  valoit 
environ  SO  ou  100.  livres,  qui  ne  vaut  pas 
10.  livres. 

Item  tuit  peages  de  Champagne  sont 
amenuisez  grandement  pour  les  marchan- 
dises  qui  ne  sont  pas  venues  é»  foires  en 
la  maniere  qu'elles  souloient  venir. 

Et  pour  le  de ( aut  de»  marckeans  qui 
ne  viennent  pas  en  Champaigne  ainsi 
comme  Us  souloient,  les  mesons  et  li  heri- 
tage»  du  Roy,  et  les  autres  meson»  des 
bonnes  gens,  où  le  Roy  prenoit  la  moitié 
des  loyers  en  la  Foire  de  Bar,  et  le  tiers 
des  loyers  en  Foire  és  villes  de  Troies,  et 
de  Provins,  sont  decheu  et  déchient  chas- 
cun  jour. 

Les  choses  dessus  dite»  ont  esté  tesmoi- 
gnée»  par  les  sermens  de  ceux  qui  ensui- 
vent,  etc.  qui  les  marchiez  dessusdiz  ont 
tenus  à  ferme  ou  temps  passe,  et  par  più- 
sieurs  autres  marcheans  frequentans  les 
Foires. 

Les  Foires  de  Champagne  et  les  somme» 
du  denier  de  la  livre.  Premierement 

La  Foire  de  May  de  Provins  Van  1296. 
9215.  livr.  12.  sols,  1.  den.  Tournois. 

La  Foire  »aint  Jean  de  Troies,  1375.  li- 
vres, 18.  sols,  1.  denier. 

La  Foire  saint  Ayoul  ou  saint  Ernoul 
de  Provins,  1554.  livres. 

La  Foire  froide  de  Trezet,  ou  Saint 
Remy  de  Troyes,  1386.  livres,  8.  sols,  4. 
denier  s. 

La  Foire  de  Laigny  sur  Marne,  1813. 
livres,  7.  sol»,  8.  deniers. 

La  Foire  de  Bur~»ur-Aube,  1140.  liv.  13. 
s.  5.  d. 

Ex  eodem  Regesto  fol.  182  :  Ce  sont 
les  cas  et  les  meseus  qui  aviennent  de  jour 
en  jour  és  Foires  de  Champagne,  par  quoi 
elles  sont  perdues  et  desoìée»,  et  le  menu 
commun  essiliez,  et  le  Roy  y  pert  son 
droit  et  ses  eschoites  par  mauvés  gouver- 
nement. 

Premierement,  lesdites  Foires  furent 
fondées  sous  bonne  foy  et  par  les  mar- 
cheans, et  pour  ce  fu  donne  le  conduit  à 
tous  marcheans  et  à  leur  denrées  de  quel- 
que  terre  que  il  soient,  venant  et  alant 
esdites  Foires,  lequel  conduit  souloit  fair  e 
muli  tres-grant  profit,  et  orendroit  fait 
grans  domaiges  pour  les  abus  que  Ven  y 
fait,  par  les  mauvés  marchiés,  faus  con- 
trais,  et  grans  usure»  quiy  sont  demenées 
sous  l'ombre  des  privileges  et  du  conduit 
d esdites  Foires. 

Item  par  la  coustume  des  Foires  nul  ne 
doit  jo'ir  des  privileges,  ne  du  conduit  des 
Foire»  qui  n'est  loiaus  marcheant,  ou  se 
il  ne  tient  table  de  change  résident  par 
toutes  les  Foires.  Car  quiconques  s'appelle 
Changeur  de  Foires,  et  il  ne  Vest  pas,  il 
use  des  privileges  et  des  mandemens  des 
Foire»  en  noni  de  Changeur,  si  comme 


NUN 


NUN 


NUN 


625 


font  plusieurs  usuriers  Lombars,  et  autres 
gin  demeurent  à  Paris  et  ailleurs  par  le 
ììoyaume,  qui  prestent  leurs  denterà  à 
usure,  et  puis  font  tant  que  leur  debteur 
se  vont  obliger  à  eus  en  Champaigne,  et 
s'obligent  comme  à  Changeurs  des  foires, 
et  di  qui  s'appellent  Changeurs  ne  sont 
demourans  ne  frequentans  les  Foires  par 
le  privilege  et  la  coustume  des  foires. 
Quant  tels  faus  Changeurs  sont  attaints, 
li  cors  et  li  avoir  doit  estre  en  la  volonté 
du  Seigneur.  Et  par  ce  que  Ven  les  laisse 
joir  des  privileges  du  conduit  et  des  man- 
demens  des  foires,  ria-t-il  més  nulle  vraie 
table  de  change.  E 8  Foires  a  Ven  a  bien 
veu  500.  residens,  et  avoir  à  chascun  table 
grant  compaignie,  et  il  n'y  a  que  oren- 
droit  que  3.  qui  ne  sont  pas  encore  vraies, 
etc. 

Itetn  nul  faus  marcheans  ne  doit  joir 
du  conduit  ne  des  privileges  des  foires. 
Car  le  conduit  des  foires  est  de  tele  na- 
ture, si-tost  que  li  marcheans  partent  de 
leurs  hostiex  à  toutes  leurs  denrées,  soit 
avoir  de  pois  ou  autre  chose,  il  ne  doivent 
leur  denrées  desploier,  vendre,  ne  aliener, 
jusques  à  tant  que  il  viennent  dedans  le 
cors  de  la  Foire,  puisque  il  soient  mar^ 
cheans  des  foires,  et  que  il  se  veulent  ai- 
dier  du  conduit.  Car  en  venant  és  foires 
parmi  quelque  terre  que  il  passent,  se  il 
sont  robez  au  chemin,  il  convieni  que  le 
Seigneur  de  la  terre  ou  la  roberie  est 
f aite,  soit  contraine  par  les  mandemens 
de  foires  à  rendre  le  domaige,  ou  li  hosle, 
se  il  sont  desrobé  en  hostel,  et  se  Vhoste 
ri  est  solvable,  il  sont  desrobé  en  ville  de 
Loy,  toujours  a  Ven  recours  au  haut  Jus- 
ticier  de  ladite  ville,  et  par  tele  maniere 
de  conduit  brisié  s'engendrent  les  deffen- 
ses.  Et  quant  Ven  treuve  que  les  mar- 
cheans qui  se  veulent  aìdier  du  conduit 
de  foire  t  meinent  et  font  descendre  leurs 
denrées  ailleurs  que  és  foires,  les  denrées 
sont  acquises  au  Roy,  et  li  marcheans 
doit  demourer  en  la  volente  du  Seigneur, 
etc. 

Le  Roy  Charles  le  Bel  par  son  Or  don- 
nance  donnée  à  Paris  au  mois  de  May 
1327.  remit  les  Foires  de  Champagne  en 
leur  ancien  état,  et  voulut  que  les  cous- 
tumes  mises  et  establies  de  nouvél  fussent 
du  tout  abatues  ;  e* est  assavoir  le  quart 
du  courretaige,  six  deniers  pour  mande- 
ment,  et  trois  deniers  pour  livre  ;  lesquelx 
six  deniers  pour  mandement,  à  trois  de- 
niers pour  livre  aloient  au  seel.  Ib.  fol. 
189.  verso.  Vide  Custos  nundinarum, 
[Franciscum  des  Marets  in  Libello  de 
Nundinis  Trecensibus,  et  de  Lauriere 
tom.  1.  Ordinat.  Reg.  locis  in  indice  no- 
ta tis,  tom.  2.  pag.  73.  et  seqq.] 

NundiNìE,  Decursiones  militares,  has- 
tiludia,  quae  Tomeamenta  vulgo  vocant. 
Decreta  Eugenii  II.  PP.  cap.  7  :  Teme- 
rariam  multorum  audaciam,  qui  ad  de- 
testai iles  hundinas  ex  condieto  venire 
soient  ad  ostentationem  virium  suarum, 
omnino  et  sub  anathemate  fieri  prohibe- 
mus.  Quod  si  quia  ibidem  mortuus  fuerit, 
pcenitentia  et  vialieum  et  non  negetur, 
Ecclesiastica  tamen  careat  sepullura.  Ex 
quo  loco  patet  octavo  ineunte  saeculo, 
àtque  adeo  Ludov.  Pio  imperante,  obti- 
nuisse  ejusmodi  hastiludia,  quod  etiam 
ex  Nithardo  firmavimus,  in  Dissert.  6. 
ad  Joinvillam,  proinde  Tomeamentorum 
non  adeo  nuperum  fuisse  inventum  ac 
usum  :  denique  ex  hoc  Eugenii  Decreto 
Nundinarum  appellatane  donatas  dein- 
ceps  fuisse  ejusmodi  militares  et  eque- 
stres  decursiones,  ut  et  in  Concilio  Re- 
mensi  ann.  1131.  can.  12.  et  1148.  can.  12, 
Lateranensi  II.  ann.  1139.  can.  14.  Late- 
ranensi  III.  ann.  1179.  can.  20.-  apud 
v 


Lambertum  Ardensem  pag.  13. 29.  Theo- 
dericum  Abbatem  in  Vita  S.  Bernardi 
lib.  1.  cap.  11.  Caesarium  lib.  7.  cap.  39. 
lib.  12.  cap.  17.  Anonymum  in  Vita  S. 
Eoberti  A  Db.  Molism.  n.  4.  etc. 

Sed  et  praelia  et  bella  civilia  ita  appel- 
lat  S.  Bernardus  Clarevallens.  Abbas  in 
Epist.  ad  Sugerium  Abbatem  S.  Diony- 
sii  tom.  4.  Hist.  Frane,  pag.  516  :  Homines 
namque  UH,  qui  reversi  sunt,  maledictas 
illas  Nundinas  post  festa  Paschalia  prae- 
fixerunt,  et  statuerunt  laxalis  habenis, 
Dominus  Henricus  filius  Comitis,  et  Domi- 
nus Robertus  frater  Regis,  ut  irruant  et 
interficiant  semetipsos. 

Nundinarii,  Mercatores,  in  Gloss.  an- 
tiquis  MSS. 

1  Nundinator,  avo  pai  o<;,  Forensis,  in 
Glossis  Lat.  Graec.  Sangerman.  MSS. 

*  NUNDOFILI,  Haeretici,  iidem  qui 
Arialdistes  et  Paterini.  Chron.  Rich.  01  u- 
niac.  ad  ann.  1159.  apud  Murator.  tom. 

4.  Antiq.  Ital.  med.  sevi  col.  1112  :  Quod 
audientes  Ludovicus  rex  Francorum  et 
Henricus  rex  Anglorum,  Consilio  Henrici 
Beluacensis,  et  aliorum  Nundofilorum, 
sive  Paterinorum,  parles  Alexandri  sus- 
tentaverunt.  Vide  Paterinus. 

NUNNA,  Nunnus.  Vide  Nonnus. 

*  NUNNATIO.  Arabes  habent  tantum 
tres  v oca  les,  a,  i,  o,  et  Nunnationem. 
Joan.  Heyman.  in  not.  ad  Epist.  Jacob. 
Ohristman.  pag.  321.  tom.  2.  Syllog. 
epist.  a  Burman.  Per  Nunnationem  au- 
tem  illam,  oun  pronuntiatur  noun  in 
fine  vocabulorum,  quod  additur  intìniti- 
vis  et  accusati  vis.  Nasalis  vero  dici  tur 
haec  pronuntiatio.  Ex  animadversioni- 
bus  D.  Falconet. 

NUNTIARE,  Citare,  in  jus  vocare.  Vita 

5.  Prsejecti  cap.  3  :  Oblinuitque  cum 
Principe  ut  Missos  ex  lalere  diriger  et, 
qui  eum  per  fidejussores  Nuntiarent,  et 
in  aula  Regis  facerent  presentavi. 

0  Hinc  Noncer,  prò  Annoncer,  apud 
Froissart.  1.  voi.  cap.  19.  Noncher,  prò 
Déclarer,  in  Cons.  Petri  de  Font.  cap. 
4.  pag.  80.  art.  1.  Nonchier,  in  Vita  J. 
C.  Ms.  : 

Alés  vous  en,  si  lor  Nonchiés  ; 
Mais  gardés  bien  que  n*i  targiés. 

Pro  Significare,  vulgo  In diquer,  signifier, 
in  Bestiar.  Ms.  : 

LÌ  coulons  qu'est  stephanin, 
Nos  doil  saint  Estevene  Nonchier, 
Qui  pour  Dieu  se  laissa  pener. 

NUNTIATICA.  Diurnus  Roman,  cap.  6. 
tit-  19  :  Cujus  exaclionem  per  nostrum 
dispositum  fecisse  dignosceris,  pr assenti 
111.  indictione  de  Nuntiatica  vel  de  aliis 
accidentibus  causis,  etc. 

*  NUNTIATIO,  Nuncium  Gali.  Nouvelle. 
Annal.  Placent.  ad  ann.  1444.  apud  Mu- 
rator. tom.  20.  Script.  Ital.  col.  887  :  Die 
14.  (Februarii)  dominus  presbyter  Johan- 
nes Philippus  Anguissola  Meaiolano  re- 
diit  bonam  referens  Nuntiationem.  Vide 
supra  Novum. 

NUNTIATIO  Novi  Operis  per  jactum 
lapilli.  Charta  Occitanica  ann.  1407.  de 
Carmelitis  qui  Monasterium  in  loco  de 
Montesquivo  Rivensis  Dioecesis  {Edifi- 
care coeperant  :  Propter  quod  denuntia- 
bat  prsedictis  Carmelitis  novum  opus,  et 
in  signum  hujuscemodi  denuntiationis  et 
prohibilioms  ,  prsedictus  D.  Rector  seu 
Vicarius  ibidem  et  in  continenti  per  Jac- 
tum unius  lapilli  dixit,et  verbo  proposuit, 
dirigendo  verba  sua  Carmelitis  praediclis 
in  dicto  novo  opere  existentibus  :  Denun^ 
Ho  vobis  opus  novum.  llem  per  Jactum 
secundi  lapilli  dixit  :  Ego  dennntio  vobis 
opus  novum.  Item  similiter  et  tertio  loco 


per  Jactum  tertii  lapilli  dixit  :  Ego  de- 
nuncio vobis  opus  novum ,  et  inhibeo 
vos  antedictos  Carmelitas ,  et  quemlibet 

vestrum quantum   de   jure  possumt 

et  debeo,  et  mihi  est  permissum,  ne  ulte- 
rius  in  dicto  hospitio  construatis  sive  &di- 
ficelis,  et  ne  etiam  ulterius  procedatis,  etc. 
Atque  haequidem  nuntiones  novi  operis, 
ut  et  restitutiones  in  integrum  per  si- 
gna  fieri  dicebantur.  Manuale  Placita- 
torum  in  Parlamento  28.  Mart.  1374  : 
Il  sera  dit,  que  les  parties  sont  à  recevoir. 
Item  que  la  nouveautè  sera  ostée  reau- 
ment  et  de  faitì  restablissement  sera  fait 
par  Signe,  et  riy  eschet  autre  restablisse- 
ment. Et  2.  Septembre  1377:  Il  sera  dit 
qu'ils  meneront  à  S.  Merry  Jean  Bridelle, 
quHls  menerent  de  S,  Merry  en  Chastel- 
let  se  ils  le  peurent  avoir,  si  non  par 
Signe  d'une  verge  reintegreront  Vimmu- 
nité  de  VEglise,  etc.  Occurrit  in  hoc 
regesto  non  semel.  Vide  Denuntiatio. 
f«  Ex  Big.  fr.  6.  §  1.  si  servit.  (8,  5.)  Fr. 
1. 1  6.  Qu.  vi  aut  ci.  (43,  24.)  Vide  Juris- 
consultos.l 

1  NUNTIUM,  Legatio.  Chronicon  Tri- 
vetti,  tom.  8.  Spicil.  Acher.  pag.  670  : 
(a  Bonifacio  Vili,  missi)  Nuntutm  suum 
prosequentes,  et  pacem  suadentes,  treu- 
gamque  duorum  annorum  petentes. 

1  1.  NUNTIUS,  Legatus,  missus.  An- 
nales  Genuens.  apud  Murator.  tom.  6. 
col.  47  :  Ipso  quoque  anno  (1235.)  quum 
Soldanus  Seplee.  Nunlios  sive  ambascialo^ 
res  Communis  Januae...  detineret  in  ver- 
bis,  et  eos  diu  duxisset  et  ducerei  per 
amboges.  Hinc  Nonce  vulgo  dictus,  Le- 
gatus summi  Pontificis,  ut  omnibus  no- 
tum. 

1  Nuncius,  Apparitor,  Judicum  mis- 
sus, qui  eorum  nuntia  portat  et  man- 
data exsequitur.  Literae  Joannis  Frane. 
Regis  ann.  1350.  tom.  4.  Ordinat.  pag. 
16  :  Tres  Consules  et  sexdecim  Consilia- 
rios  habeant...  et  unum  Nuncium  prò 
Consiliariis  suis  conyregandis.  Aliae  ejus- 
dem  Regis  ann.  1356.  tom.  3.  pag.  157  : 
Consules...  habeant  potestatem  mdicendi 
et  perequandi  et  levandi  per  certos  suos 
Nuncios  talham  seu  tallias  hominibus  et 
habitatoribus  dicti  castri  et  e  jus  manda- 
menti, tociens  quotiens  expedierit  et  eis 
visum  fuerit  faciendum,  perequataque  et 
indicta  levandi  et  percipiendi  seu  fieri 
faciendi  per  certos  Nuncios  super  hiisper 
eos  deslinandos.ljiteTSB  Caroli  Regentis, 
tìlii  Johannis  Regis  Frane,  ann.  1358. 
ibid.  pag.  236  :  Que  Universilali  et  Con- 
sulibus  de  Condomio  (Condomo)  debentur 
nomine  et  ex  causa  Universitatis  pres- 
dicte...  leventur  tanquam  fiscalia  et  etiam 
exigantùr,  et  eisdem  cohercitionibus  per 
eosdem  Consxdes  seu  eorum  servientes  vel 
Nuncios  perpetuo  exigi  valeant  et  levari. 
Charta  Ysnardi  de  Antravenis  Senes- 
calli  Provinciae  e  MS.  D.  Brunet  fol. 
90  :  Nullus  Nuncius,  cursor,  sive  appari- 
tor prediete  curie  prò  nunciatione  aliquid 
accvpere  debeat  a  civibus  Arelatis.  Syno- 
dus  Oriolana  ann.  1600.  tom.  4.  Concil. 
Hispan.  pag.  716  :  Nuncii  quoque  nostrae 
cunes  Sacerdotes  aut  alios  quoscumque 
sacris  ordinibus  initiatos  in  Ecclesia  non 
citent,  nec  quamdiu  ex  ea  exstiterint,  ad 
judicium  vocent.  Adde  Statuta  Astensia 
Collat.  4.  cap.  5.  etc. 

1  Nuncius  Armorum,  Gali.  Sergent 
d*armes,  in  Codice  MS.  DD.  Daguesseau 
Cancellarli  ubi  de  Processu  dissolutio- 
nis  matrimonii  Ludovici  XII.  fol.  170. 

Nuntius  Camera.  Vide  Camerarii 
Provinciarum,  in  Camerarius. 

1  Nuntius  Citatorius,  Qui  in  jus  ci- 
tai seu  vocat.  Chron.  Dominici  de  Gra- 
vina apud  Murator.  tom.  12.  col.  552  : 

79 


626 


NUP 


NUP 


NUP 


Igitur  ad  veniente  Nuntio  citatorio  ad  Pa- 
latinum  eumdem,  literas  citatorias  eidem 
Palatino  porr  exit,  quas  superbo  capite 
spemens,  ad  clamor em  dicti  Regis  peni- 
tus  ire  negavit. 

1  Nuntii  Conclavis,  Gali.  Couriers 
du  Cabinet,  quos  habebant  Majores  Do- 
mini, quosque  in  ter  Nobiles  feoda  te- 
nentes  numeratos  fuisse  probat  D. 
Brussel  tom.  1.  de  Feudorum  usu  pag. 
172.  ex  hoc  Charlularii  Montisfortis 
loco,  ubi  de  feodis  ad  hoc  castrum  per- 
tinenti bus  :  Magia  ter  Hubertus  de  Man- 
ila est  homo  Comitis,  et  debet  ire  in  Nun- 
ciis  domini  Comitis  eques. 

Nuntius  Curije.  Charla  Guillelmi 
Comitis  Forcalcarii  ann.  1206.  prò  Ma- 
noscensibus  :  Item  quod  Bajuli  et  Judi- 
ces  et  Notarii  Curise,  et  Nuntii  sint  anna- 
les.  Et  qui  semel  Bajulus,  aut  Judex,  aut 
Notarius,  aut  Nuntius  Curiss  fuerit,  eie» 
Vide  Messageria.  [**  et  Haitaus.  Glos- 
sar. German.  voce  Fronbote,  col.  535.] 

1   Nungius  Potens,    Delegatus   qui 

Sossit  personam  et  vices  mittentis  agere. 
harta  Ottakeri  March  ioni?  Styriae  ann. 
1156.  apud  Ludewig.  tom.  4.  pag.  202. 
qua  con  tir  ma  t  advocatiam  Garstensi- 
bus  :  Ter  in  anno,  id  est,  bis  tempore 
graminis,  semel  tempore  fosni  placitum 
suum  debet  habere  (Advocatus,)  et  hoc  de 
clamalione  vel  notificatione  illius  prseco- 
nis,  quertx  sibi  Abbas  vel  potens  ejus  Nun- 
tius debet  ad  latus  ipsius  Advocati  se- 
dere, et  de  omni  manuum  compositione 
sive  pugna?  sive  furti  duse  partes  ad  Ec- 
clesia™ respiciunt,  ter  Ha  ad  ipsum. 

1  Nunoius  Portans  Pyxidem.  Vide 
Pyxts. 

Nuntius  Regis,  Idem  qui  Missus  Do- 
minicu8,  in  Decreti s  S.  Ladtalai  Regis 
H  unga  rise  iib.  3.  cap.  1.  2. 

1  Nuntius  Virg^e,  Gali.  Sergent  à 
verge,  Apparitor  qui  in  symbolum  officii 
virgam  portat.  Leges  Palatina?  Jacobi 
IL  Regis  Majoric.  in  ter  Acta  SS.  Junii 
tom.  3.  pag.  xxxv  :  Quatuor  ad  minus 
ordinarie  Nuntii  virgse  sint  in  nostro  hos- 
pitto,  qui  rationo  eorum  officii  virgam 
deferre  nec  omittant. 

1  2.  NUNTIUS,  Mercenari us,  servus 
ad  annum  conductus.  Statuta  Arelat. 
MS.  art.  154.  de  Nunciis  locandis  in  festo 
S.  Andree  :  Statuimus  quod  UH  qui  con- 
ducent  de  celerò  aliquem  vel  aliquos  mer- 
cenarios  vel  mercenarium  ad  annum, 
quod  illos  conducant  a  festo  S.  Andree  ; 
et  idem  dicimus  de  fumeriis  et  posteriis, 
et  quod  omnes  Nuncìi,  qui  modo  sunt  lo- 
cati ad  festum  S.  Michaelis  ad  alium 
terminum  teneantur  stare  usque  ad  fes- 
tum S.  Andree...  Ab  hoc  statuto  excipimus 
pastores  ovium...  et  hoc  continere  notu- 
mus  omnes  mercenarios,  qui  ad-  annum 
stare nt  cum  domibus  religiosis.  Senten- 
za arbitralis  ann.  1292.  in  ter  Abbatem 
et  Consules  de  Gi monte  :  Quod  si  forte 
pastores,  Nuncii,  vel  alh  conditeti tii  dicti 
domini  Abbatis  et  ■  Conventus  dietimo- 
nasterii  et  grangiarum  ejusdem,  inve- 
niantur  aliquam  talam  facientes,  vel 
damnum  aliquod  dantes  in  vineis, 
Ortis,  bladis,  et  e.  Nuncius  agricul- 
turse,  ad  agros  col  end  os  destina  tus, 
in  Ordinatione  Caroli  Comitis  Provincia? 
ann.  1278.  e  Musaeo  D.  Brunet. 

*8.  NUNTIUS,  Epistola,  qua  Exarcho 
Ravennae  nuntiabatur  papa?  obitus,  in 
Diurno  Rom.  Pontif.  pag.  9. 

*  NUPAGUNDIUM.  [Pain  tailloir. 
Dief.1 

1  NUPENI,  vox  Anglica,  quam  vide  in 
Wardpeni.  . 

*  NUPERITAS,  La  novità,  o  noveca. 
Glossar.  Lat.  Ital.  Ms. 


1  NUPTARB.  Glossae  Isidori  :  Nuptant, 
Nubunt. 

1  NUPTATORIUM.  Vide  mox  in  Nupto- 
rium. 

NUPTLAS  Public m,  vel  publice  faetss 
in  Concilio  Vernensi  ann.  755.  can.  15. 
[Unde  lib.  7.  Capiti! larium  cap.  179  : 
Sancitum  est,  ut  publicee  Nuptias  ab  his, 
qui  nubere  voluntf  fiant.  Adde  cap.  105. 
et  Canones  Isaaci  Lingon.  tit.  5.  cap.  6. 
Conci lium  Trosleian.  cap.  8.] 

Nuptle,  Obventiones  Curionum  prò 
nuptiis.  Tabularium  Prioratus  de  Do- 
mino in  Delphi natu  Ch.  215  :  Et  medie- 
tal  em  de  sepoltura,  excepto  de  militibus, 
et  de  pnmitiis  similiter  medietatem,  et  de 
Nuptiis  medietatem,  etc.  [*  Chartul.  Cel- 
sinian.  ch.  918  :  Monachi  dimittunt  ei 
(presbytero)  Nuplias  et  quas  offerunt  mu- 
Ueres  surgentes  a  partu.] 

*  NuptijE,  Solemnis  ecclesia?  vel  mo- 
nasteri i  consecratio.  Charta  ann.  1066. 
inter  Instr.  tom.  11.  Gali.  Christ.  col. 
59  :  In  loco  qui  Cadomum  prisco  ab  inco~ 
lis  nuncupatur  nomine,  sanctimonialibus 
construxit  (Mathildis)  basilicam,  quam 
paulo  post  omni  commoditate  exornatam 
ecclesiastica  spiritualis  constituto  despon- 
sationis  tempore,  convenientes  imperii 
nostri  excelle  nt  issimi  pontifices,  etc.  Nup- 
tiis ergo  solenntler  celebratis  spirituali- 
bus,  etc. 

1  Nuptjje,  Convivi  um  sol  e  m  ne  in  re- 
ceptione  Episcopi  recens  consecrati. 
Testimonia  prò  Ecclesìa  Turon.  con  tra 
Dolensem,  apud  Marten.  tom.  3.  Anecd. 
col.  914  :  Addidit  etiam  quod  vidit  prasdic- 
tum  Hugonem  redeuntem  a  consecrattone 
sua  recipi  processionatiter  apud  Dolum, 
et  quod  inter fuit  Nuptiis  prasdicti  factis 
in  domo  Conani  archidiaconi.  Eadem  re- 
petit alter  testis  ibid.  col.  917.  Nuptias 
spirita  les  post  consecrationem  Basilica, 
eodem,  ut  puto,  significatu  celebrata 
memorantur,  in  Charta  Guillelmi  Ducis 
Norman,  ann.  1066.  e  Chartul ario  SS. 
Trinit.  Cadom. 

0  Quod  vis  convivium  solemne.  Co  in- 
put, ann.  1450,  ex  Tabul.  S.  Vulfr.  Ab- 
bavil.  :  xx.  die  Aprilis,  prò  media  parte 
quatuor  quennarum  vini  domino  Martino 
le  Prevost,  magistro  scholarum  can  tus, 
in  Nuptiis  suis  primte  Missas  pr assentati, 
v.  sol.  iiij.  den.  Ibidem  :  26.  die  Julii, 
prò  media  parte  quatuor  quennarum  vini 
sorori  magistri  Firmini  du  Four  in  Nup- 
tiis ejus  desponsationis  presentati,  iiij. 
sol. 

1  Ad  Nuptias  Puerorum  teneri,  in 
Charta  ann.  1238.  apud  Mireeum  tom.  1. 
pag.  755.  dicuntur,  qui  auxilium  domi- 
nis  suis  debebant  ad  maritandos  eorum 
filios,  de  quo  dictum  est  in  voce  Auxi- 
lium.      x 

*  Nuptialis  Vestis.  Vide  infra  in 
Vestis. 

1  Nuptiales,   Qui    nuptias  ineunt. 

Deum...  qui  benedixit  conjugia  Nuptia- 

~lium,    fratres    carissimi,     deprecemury 

apud  Mabillon.  pag.  206.  Liturg.  Gallic. 

col.  2. 

1  Nuptiales  Charta.  Charta  ann. 
1097.  e  Tabulano  S.  Il  Udii  Claromont.  : 
Ego  P.  de  Camaleria,  Dominus  castri 
Tuiriaci  dono  et  concedo  per  me  et  per 
meos  in  perpetuum  omnes  Chartas  nup- 
tiales, quse  sunt  castro  Tuiriaci  et  in  om- 
nibus locis  pertinentibus  ad  Tuiriacum, 
quas  sunt  de  feudo  meo,  tibi  A.  Abbati 
monastcriì  S.  Illidii.  Alia  ann.  1203  :  De 
Cartis  Conjugalibus,  quas  sunt  in  parro- 
chia  de  Tuirec.  Alia  ann.  1206.  ex  eo- 
dem Tabulano  :  Magister  Simon  Archi- 
presbyter  d'Ermont  conquerebatur  de  Ab- 
bate S.  Illidii  super  Cartis  NupUarum  de 


Agella  et  de  Basvilla...  unde  venerunt  in 
prsesentia  Domini  R.  Arvemorum  Epis- 
copi, in  cujus  curia  praedietse  Cartae  mo- 
nastero S.  Illidii  adjudicatse  fuerunt. 
Has  Nuptiales  Chartas  in  voce  Charta 
Cangius  intelligit  de  Jure  matrimoni! 
sacramentum  impertiendi. 

*  Nuptiantes,  Incontinentes.  Acta 
S.  Gauger.  tom.  2.  Aug.  pag.  684.  col. 
2  :  Certe  de  immanibus  mites,  de  superbis 
humiles,  de  Nuptiantibus  continentes... 
fecit  non  paucos.  Vide  Nubere. 

Nuptiare,  Nubere.  S.  Maximus  Tau- 
rinensis  Homil.  in  Epiphan.  :  Namcum 
defecisset  Nuptiantibus  vinum,  etc. 

*  Comput.  ann.  1357.  ex  Tabul.  S. 
Vulfr.  Abbavil.  fol.  8.  r°.  :  Pro  una  cana 
vini  pr  assentata  uxori  Petri  Penllon,  qua 
die  Nuptiavit,  iij.  sol.  viij.  den.  Nochoier, 
in  Mirac.  Mss.  B.  M.  V.  lib.  2  ; 

Pour  ce  que  li  sains  Esperiles 
Et  Noslre  Dame  li  doinst  joie 
De  la  pucele  qu'il  Nochoie. 

Vide  supra  Nubiare. 

Nuptiaticum,  Tributum  forte,  aut 
vectigal,  quod  prò  nuptiarum  facuitate 
solvebatur  domino.  In  Capitulari  Si- 
cardi  Principis  Beneventani  ann.  836.  ca- 
put 27.  est  de  sigillati  co  et  Nuptiatico. 

0  Nocaille,  in  Libert.  villse  de  Tannay 
ann.  1352.  tom.  6.  Ordinat.  reg.  Frane, 
pag.  63.  art.  14  :  Ne  pourront  demander 
Udii  seigneur  et  dam.es  es  diz  habitanz,  ne 
avoir  d'iceulx  nulle  e f tose  pour  cause  de 
ost,  de  chevauchée,  de  subvencion,...  de 
mortaille8,  de  Nocailles,  (male  editum 
Notailles)  de  che  valerle,  etc.  Vide  in  Ma- 
ritagium. 

0  Erant  praeterea  aliae  usu  stabilitae 
praestationes,  quas  a  nubentibus  junio- 
res  innupti  ejusdem  loci  exigebant.  Lit. 
remiss.  ann.  1357.  in  Reg.  89.  Chartoph. 
reg.  ch.  168  :  In  villa  de  Uno  pano  (dioec. 
Carnot.)  nuptiss  facies  fuerant...  Ad  do- 
mum  sponsse  in  sero  diei  iverunt,  et  petie- 
runt  candelam  per  sponsurn  et  sponsam 
pr&dictos,  prout  actenus  extitit  et  est  in 
dieta  villa  in  similibus  fieri  consuetum, 
sibi  dari.  Aliae  ann.  1373.  in  Reg.  105. 
ch.  434  :  Gomme  icellui  Jehan,  par  ma- 
niere d'esbatement,  feust  ale avec pluseurs 
jeunes  gens  de  la  ville  de  Lisi  ne  s  en  un 
certain  hostel,  ouquel  il  avoit  noces  celle 
journée,  pour  demander  et  aooir  les  pas- 
tez,  comme  Ven  a  coustume  à  fair  e  en  la- 
dite  ville  en  tei  cas.  Aliae  ann.  1428.  in 
Reg.  174.  ch.  222  :  Lesquelz  compaignons 
conclurent  entre  eulx  que  il  convenoit 
aler  en  la  chambre  de  Vespousée  deman- 
der deux  pots  de  vin  pour  le  vin  de  cou- 
chier,  comme  Ven  seult  fair  e  en  teles  nop- 
ces  oudit  paìs  (de  Reims),  disans  que 
s'ilz  ne  les  avoient,  Vespousèe  ne  s*en 
iroit  pas  couchier.  Dènique  aliae  ann. 
1479.  in  Reg.  205.  ch.  285  :  Une  meslée  de 
gens,  qui  estoient  assemblez  au  lieu  de 
Semur  pour  cuider  avoir  les  pastés  de 
certaines  noces  ;  lesquelz  on  a  acoustumé 
bailler  aux  varlets  à  marier.  Plura  rur- 
sum  ejusdem  rei  exempla,  videsis  supra 
in  Bannum  5.  et  CochetusS. 

Nuptiator,  Qui  nuptias  ambit,  amat. 
S.  Hieronymus  lib.  1.  adversus  Jovinia- 
num  cap.  23  :  Dicam  et  ego  Nuptiatori- 
bus  meis,  qui  post  castitatem  et  diutur- 
nam  continenliam  subant  ad  coitum,  et 
pecudum  more  lasciviunt.  Apud  eumdem 
Epist.  11.  Secundus  Nuptiator  di  ci  tur, 
qui  alteras  init  nuptias.  [Pro  Paranym- 
pho  sumitur  in  voce  Druchte.] 

Nuptorium  et  Nuptatorium,  Domus 
vel  locus  ubi  fiunt  nuptix,  vel  ubi  nubunt, 
Gloss.  Isid.  et  Ugutio. 

0  Nossailhes  nostri  dixerunt  Te m pus, 


NUS 


NUT 


NUT 


627 


(juo  n ubere  licet.  Lit.  remiss.  ann.  1471. 
in  Reg.  197.  Ohartoph.  reg.  eh.  145  :  Le 
suppliant  e f fiancò  à  une  jeune  fitte,  qu'il 
entendoit  espouser  aux  prouchaines  Nos- 
sailhes,  eie. 

«  NURA,  Nurus,  uxor  fllii,  Gali.  Bru. 
Testam.  Romei  de  Villano  va  ann.  12501 
ex  Tabu  1.  D.  Ve  nei»  :  Item  confiteor  me 
habuisse  a  Nura  mea  Ay  carda  uxor  e 
P  auleti  ( fìlii  mei)  nomine  dotis  suse,  duo 
millia  librarum  Raymundensium.  Vide 
supra  Nora. 

f  NURIGARIUS,  Idem  qui  supra  Nori- 
garius,  qui  nutrit  oves,  in  Charta  ann. 
1432. 

*  Aliaque  ani  malia  ;  Nuyraguier,  in 
Libert.  Sommer.  ann.  1463.  ex  Reg.  199. 
Ohartoph.  reg.  eh.  41  :  ltem  ont  iceulx 
habitans  liberto  et  franchise  que  nul  Nuy- 
raguier  ou  tenant  bestail,  ne  doit  lenir 
bestail  mena,  sinon  qu'ilz  portent  de  dix 
en  dix  une  sonnaille.  Vide  supra  Nora- 
guerius. 

NUROK.  Vide  Wadding.  in  Regesto 
tom.  1.  pag.  10. 

1  NUnUS,  Nu{i<po;,  (vujjuptos)  Sponsus. 
Suppl.  Antiq. 

NUS,  prò  Nos  ;  in  veteribus  Chartis 
Gallicis  9.  10,  15.  24.  26.  27.  etc  apud 
Mabillon.  post  libros  de  Re  diplomat.  et 
apud  Baluzium  in  vett.  formulis  non 
semel  :  semel  ac  iterum  in  Piaci tis  ali- 
quot  Ohlodovei  III.  tom.  4.  Act.  SS. 
Ord.  Bened.  pag.  617.  618.  et  apud  Dou- 
bletum,  ubi  frustra  viri  docti  emendant 
in  Nos  ;  un  de  nostri  forte  suum  Nous 
servarunt. 

*  NUS  ARE,  Arabice,  Seratura  qu&  ca- 
dit  a  Ugno,  quando  secatur.  Glossar.  MS. 
medie.  Simon.  Januens.  ex  Cod.  reg. 
5959. 

NUSCA.  Gloss.  Theodisc.  :  Fibula,  Nu- 
sca. Item  :  Lunula,  Nucula,  f.  Nuscula. 
Leges  Angliorum  et  Verinor.  Ut.  6.  §  6  : 
Mater  moriens  (ilio  terram,  mancipia,  pe- 
cuniam  dimitlit  :  filisi  vero  spolia  colli, 
id  est,  mursenas,  Nuscas,  monilia,  inau- 
res,  veste»,  armillas,  etc.  Charta  ann. 
1320  :  Et  tres  Nuscse  auri  cum  gemmi» 
preiiosist  etc.  Charta  Goffridi  Co  mi  tis 
Andegavensis  in  Tabular.  Vindocinensi  :• 
Pro  qua  (Ecclesia)  dedit  ipsi  Lancelino 
nummorurh  solidos  mille,  et  suae  uxori 
duas  Nuscas  aurea»  in  prelio  10.  libra- 
rum,  etc.  Chartam  integram  descripsit 
Gallandus  lib.  de  Franco  alodio  pag. 
283.  Qui  bus  sane  locis  ut  musca  Iegen- 
dum  prò  Nusca  fere  putem,  facit  Hugo 
Plagon  vetus  Interpres  Will.  Tyrii  lib. 
18.  cap.  31.  qui  haec  verba,  mùrenulae, 
inaures,  periscelidse,  vertit  Mousches  fer- 
maus.  In  Glossario  enim  laudato  fibula 
idem  est  quod  Nusca,  Vide  Musca. 

5KP*  Constantior  est  Nuscse  lectio,  ut 
assentiamur  Cangii  conjecturae.  Nusca 
una  de  aureo,  in  Charta  ann.  1063.  apud 
Murator.  delie  Antic.  Estensi  pag  203. 
Scrinium  ebumeum  et  in  eo  Nuscx  aurese 
quinque,  armillse  duse,  apud  Fred.  Schan- 
nattum  Vindem.  Liter.  pag.  9.  Vide 
Nosca.  In  Glossario  Schilteri  :  Nuosci, 
Fistulas,  ubi  notatur  f.  legendum  Fibula. 
Deinde  Sine  Nuschin,  Poculum  ab  eo- 
dem  Schiltero  redditum  Rythm.  de  S. 
Ann.  v.  651,  At  Scherzio  in  Not.  Nus- 
chin est  Fibula,  spinter.  Gloss.  Florent.  : 
Nusca ,  Fibula,  Nusculi,  Lunula.  Voca- 
bul.  Lat.  Germ,  Spinter,  NuscheL  Vecto- 
ris  est  proprie  spinter  parvumque  monile. 
Haec  in  laudato  Schilteri  Glossario. 
[*»  Vide  Graff.  Thesaur.  Ling.  Frane, 
tom.  2.  col.  1106.  voce  Nusca.]  Haud 
scio  an  idem  sit  vox  Noials,  quam  usur- 
pai le  Roman  de  la  Guerre  de  Troyes 
MS.  : 


i 


Li  Rois  fu  sages  et  corlois, 
Lea  resnes  as  Noials  d'orfrois, 
Ol  pria  dou  pallefroi  Hellaine, 
11  tot  seul  la  conduit  et  maine. 

*  Anonym.  de  Casib.  monast.  Farf. 
apud  Murator.  tom.  6.  Antiq.  Ital.  med. 
sbvì  col.  285  :  Nuscam  auream  feminam. 
Et  col.  293.  Nuscas  tres  aurea»  femineas 
inter  monilia  enumerat.  Vide  supra 
Nodellus. 

*  Nos  tris  vero  Nusque  appellatur, 
Oculi  angulus  interior.  Lit.  remiss, 
ann.  1481.  in  Reg.  206.  Ohartoph.  reg. 
eh.  722  :  Le  sup pliant  atleigny  icellui 
Francois  d'un  de»  forcherons  de  la  four- 
che  par  le  visaige,  entro  la  Nusque  du 
nei  et  Vueil. 

*  NUSCENTUM,  Nucetum,  ager  nuci- 
bus  consitus.  Charta  ann.  1359.  in  Reg. 
87.  Ohartoph.  reg.  eh.  282  :  Item  partem 
suarn  duarum  peciolarum  Nuscentit... 
prò  quibus  facit  domino  dimidium  quar- 
tale vini.  Vide  supra  Nucelletum. 

'  N USCIO,  Nusciosus.  Vide  Nociiosus. 
NUSCITARE,  Siauxdetv,  in  Glossis  Lat. 
Graec.  Sangerman.  Exspuere,  fastidire, 
in  Suppl.  Antiq. 

NUTA,  Gustusori».  apud  Papiam. 

1  NUTATUS,  Turbatus.  Vita  S.  Con- 
woionis  Àbb.  saec.  4.  Benedict.  part.  2. 
pag.  200  :  Nutati  enim  erant  de  abscessu 
ejus,  et  dubii  nesciebanl  quid  ei  evenisset. 

*  NUTERANS,  Nox  intrans,  a  veteri 
Gallico  Nuitantré,  eodem  sensu.  Vide 
supra  Noctanier.  Lit.  re  miss.  ann.  1350. 
in  Reg.  80.  Ohartoph.  reg.  eh.  752  :  Ad 
hostxum  Johannis  Turpin  de  Nuterante 
venit,  etc.  Vide  Nutio. 

*  NUTIBUNDUS,  prò  Nutabundus,  in 
Act.  S.  Florent.  tom.  6.  Sept.  pag.  432. 
col .  1  :  Nutibundis  gressibus  minime  con- 
sistere valens,  etc. 

1  NUTINARE,  Corpus,  ingenium,  geni- 
tura. Gloss.  Isid.  Post  Oerdara  Graevius 
resti tuit  Natura,  prò  Nutinare,  et  Geni- 
talia,  prò  Genitura. 

1  NUTIO,  Concil.  Legiou.  ann.  1012. 
can.  26  :  Si  Miles  vero  in  Legione  in  solo 
alterius  casam  habueHt,  bis  in  anno  eat 
cum  domino  soli  ad  junctam  ;  ita  dico, 
ut  eodem  die  ad  domum  suam  possit  re- 
verti  :  et  habeat  dominum  qualemcumque 
voluerit,  et  facial  de  domo  sua  sicut  super 
scriptum  est,  et  ulti  domino  non  det  Nu- 
tio. An  noelem  f  adeo  ut  sensus  sit,  Mi- 
litem  domino  debere  diem  ad  junctam, 
non  vero  noctem,  quod  statutum  sit, 
ut  eodem  die  ad  domum  suam  possit  re- 
vertì. 

1  NUTRA.,  prò  Neutre,  in  Literis  ann. 
1224.  tom.  4.  Ordinat.  pag.  376.  art.  8.  ut 
ibi  monitum  a  CI.  Editore. 

*  NUTRICAMENTUM,  Nutricatus  ani- 
mal  ium,  ex  quo  deciraae  penduntur  ec- 
clesiis,  idem  quod  Nutrimentum.  Vide 
supra  Notrimina.  Charta  Barthol.  episc. 
Laudun.  ann.  1116.  ex  Chartul.  S.  Vinc. 
Laudun.  eh.  32  :  Eas  (domos)  ab  omni 
decima  libera»  esse  concessimus,  tam  in 
carrucis,  quam  in  Nutricamentis. 

NUTRICARE,  Nutrire.  Capit.  Caroli 
Magni  lib.  1.  cap.  132  :  Unusquisque  suo 
beneficio  suam  familiam  Nutricare  faciat, 
et  sua  proprietate  propriam  familiam 
nutriat. 

NUTRICAMI,  Matricularii,  quibus 
enutriendi  ac  educandi  infantes  projec- 
tos  cura  incumbebat  :  NourHssiers.  Vita 
S.  Goaris  cap.  10  :  Hxcque  consuetudo 
erat,  ut  quando  aliquis  homo  de  ipsi»  in- 
fantibu»  projectis  misericordia  moius  vel- 
let  curam  habere,  ab  Ulte,  quos  Nutrica- 
rios  vocant,  matriculariis  S.  Petri  com- 
parare, et  UH  Episcopo  ipsum  infantem 
presentare  deberent,   et  postea  Episcopi 


auctoritas  eumdem  hominem  de  ilio  Nu- 
tricario  confirmabat.  Id  ciarius  explica- 
tur  a  Wandel berlo  in  Vita  ejusdem 
Sancti  cap.  20. 

*  NUTRICATO),  Eadem  significatione, 
nostri s  alias  Norreiure ,  Norriture  et 
Norriage.  Charta  Joan.  abb.  S.  Mich.  ex 
Chartul.  Thenol.  fol.  35.  v°  :  Cum  jam 
prwdicti  fratres  in  parrochia  de  Hussel 
curtem  sedificassent,  prò  cujus  decima" 
tione}  tam  agriculturae  quam  Nutritatio- 
nis,  quantum  ad  nos  et  ad  sacerdotem 
parrochialem  pertinet,  etc.  Ita  rursum 
occurrit  in  Charta  sequenti  ann.  1144. 
At  in  Ch.  Henr.  archiep.  Rem.  ann. 
1167.  fol.  38.  r°.  melius  legitur,  Nutrica- 
no. Lit.  remiss.  ann.  1393.  in  Reg.  144. 
Ohartoph.  reg.  ch.  437  :  Lequel  Thevenon 
avoit  fait  mengier  grani  parile  de  leur 
avoine  à  ses  bestes  et  Norretures.  Ali» 
ann.  1416.  in  Reg.  169.  ch.  414  :  Icellui 
Philippe  dist  aux  supplians,  pourquoy  a 

esté  vostre  Norriture  en  mes  glansf 

ainsi  que  s'il  voulsist  dire  que  les  pour- 
ceaux  des  supplians  avoient  esté  mengier 
se»  glans.  Alise  ann.  1421.  in  Reg.  171. 
ch.  336  :  Beufs,  vaches,  moutons  et  autres 
Norriages  et  bestiai,  etc.  Vita  J.  O.  MS.: 

Riches  hom  est  à  desmesure 
De  bestes  et  de  Noureture... 
Si  a  guerpie  la  pasture 
Les  bestes  et  le  Nourreture* 

*  Hinc  faire  norrin,  prò  Nutrire,  alere, 
in  Libert.  Busenc.  ann.  1357.  tom.  4. 
Ordinat.  reg.  Frane,  pag.  369  :  Li  aucun 
laUsoient  à  labourer  leurs  terresf  et  à 
faire  Norrin  de  bestes  et  de  chevaulx. 

NUTRICIA,  prò  Nutrix,  ex  Gallico 
Nourrice.  Architrhenius  lib.  1.  cap.  2  : 

Languida  segnities  veneri*  Nutrìcia,  Iractat 
Olia,  etc. 

*  NUTRICI0,  Nutricius,   nutritor.  Ju- 

LXM  GAUDENTI^  F1L1JE  DULCISSIMjE, 
QU.E  VIXIT  AN.  HIT.  MEN.  X.  DIES  XII. 
NUTRICIONES  CONTRA  VOTUM  SUO  FE- 
GERUNT  LOCO  PEREGRENO  EITA    DECE8- 

sit,  apud  Bertol.  in  Antiq.  Aquilej.  pag. 
198.  Vide  Nutritius. 

1  NUTRICIUS,  Alumnus.  Gerardus  abb. 
in  Vita  S.  Adalardi  in  Prologo  :  S.  Ans- 
carius...  S.  Adalardi  auditor  fuit  et  Nu- 
tricius. Vide  Nutritius. 

*  Nostris  alias  Nourris.  Le  Roman 
d'Alexandre  MS.  part.  2  : 

Plus  aime  bona  vaasaus,  que  mere  ses  Nourris. 

*NUTRICULA,  dimin.  a  Nutrix;  dici- 
tur  de  ecclesia,  in  qua  quis  nutritus  est 
et  educatus.  Fior.  diac.  Lugdun.  Carmen 
tom.  6.  Collect.  Histor.  Frane,  pag.  263  : 

Quid,  quaeso,  sacrosanta  libi  Vutricula  nostra 
Atque  eadem  genetrix  ecclesia  haec  meruit  ? 

Vide  mox  Nutritor  2. 

1  NUTRIDUS,  prò  Nutritus,  Familiaris, 
domesticus.  Formula  Andegav.  art.  55. 
tom.  4.  Analect.  Mabillonii  pag.  267: 
Convenit    nobis   ad    petitionem    Nutrido 

nostro prò  assiduo  servicio  suo,   etc. 

Vide  Nutriti. 

NUTRÌ  MEN,  Nutrimentum,  Nutri- 
tura,  Nutricatus  animalium,  ex  quo 
decina»  penduntur  Ecclesiis. 

Nutrimen.  Regula  Canonicorum  cap. 
122.  ex  Synodo  Aquisgranensi  :  Loca  eie 
congrua  atlrìbuant,  in  quibus  Nutrimina 
fiant,  unde  necessaria  pulmenta  habeant. 
Capit.  Caroli  Mag.  lib.  2.  cap.  21  :  De 
omni  conlaborato ,  et  de  vino,  et  fseno 
fideliter  et  pleniter  ab  omnibus  Nona  et 
Decima  persolvatur.  De  Nutrimine  vero 
prò  decima  sicut  haclenus  consuetudo  fuit 
ab  omnibus  observetur.  Lib.  4.  cap.  40. 
lib.  5.  cap.  146:  Ut  de  frugibus  terrse  et 


628 


NUT 


NUT 


NUT 


animalium  Nutrimine  Nonse  et  Decimse 
persolvantur.  Adde  [Chartam  ejusdem 
Caroli  Mag.  tom.  3.  Analect.  Mabillonii 
pag.  266.  Aliarci  ann.  circi  ter  888.  apud 
D.  Oalraet.  in  Probat.  Hist.  Lotharingiae 
tom.  1.  col.  313.  Oanones  Hibern.  apad 
Marten.  tom.  4.  Anecd.  col.  15.  et]  Edic- 
tum  Rotharis  Regis  Longobard.  Ut.  92. 
|  4.  [••  232.]  etc. 

SÉ*  Hi  ne  expono  Nutrimen,  quod  oc- 
currit  in  Vita  S.  Deodati  Abb.  tom.  3. 
SS.  Aprii,  pag.  274  :  Enituit...  quoddam 
Dei  servorum  connobtum...  ex  cujus  sacro 
Nutrimine  pùer  insignis  pullulai  Deoda- 
tus.  Ubi  Nutrimen,  quod  Educatio  red- 
dunt  viri  docti,  metaphorice  dictum, 
atque  ad  Monachos  una  nutritos  et  edu- 
catos  translatum  existimo. 

Nutrimentum.  Greg.  Mag.  lib.  1. 
Dial.  cap.  9  :  Placet  tibiì  Domine,  ut  de 
Nutrimenti»  matris  mese  manducare  non 
possim,  ecce  enim  gallinas,  quas  nutrit, 
vulpes  comedit.  Epistola  Episcoporum 
Galliae  ad  Ludov.  II.  Reg.  cap.  14:  Labo- 
rent  et  excolant  terras,...  faciant  Nutri- 
menta  congrua  et  necessaria.  Vulfinus 
Pictaviensis  Episc.  in  Vita  S.  Juniani 
Abbatis  cap.  15  :  Pullorum  Nutrimenta 
plurima  congregavit ,  quorum  carnibus 
infirmorum  inopiam  sustentaret.  Charta 
Guillelmi  Forcalcariensis  Comitis  ann. 
1180  :  Concedo  eidem  domui  in  perpetuum 
pascua  omnibus  animalibus  et  Nutrimen- 
tis  suis,  ut  libere  etabsque  omni  exactione 
seu  consuetudine  ipsa  ammalia  seu  Nu- 
trimenta in  toto  meo  Comitatu  pascantur 
et  nutriantur.  [Donatio  ann.  1121.  inter 
Instrum.  tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  15: 
Si  eam  ipsi  Monachi  (Clarae-vallis)  in 
sua  proprietate  et  dominatu  retinuerint, 
et  arando  et  f odiando  laboraverint,  et  de 
Nutrimento,  quod  in  pr&dieta  terra  fece- 
rint,  simili  ter  concedo.  Gharta  ann.  1252. 
Hist.  Mediani  Monast.  pag.  323  :  Dedit... 
minutarti  decimam  grangia  su&  de  Este- 
nem...  in  pratis  et  Nutrimentis.  Adde 
aliam  ann.  1261.  ibid.  pag.  328.  Alia  ann. 
1268.  apud  Lobinell.  tom.  2.  Hist.  Bri- 
tan.  col.  290  :  Ad  pascua  animalium, 
equarum,  porcorum  et  aliorum  Nutrimen- 
torum.]  Vide  Buzelin.  in  Gallo-Flandr. 
pag.  384.  et  399. 

Nutritura,  in  Charta  Caroli  Magni 
apud  Adamum  Bremensem  cap.  9.  [et 
tom.  1.  Capitul.  Baluz.  col.  246.  Charta 
Joceranni  Eplsc.  Lingon.  prò  Monaste- 
rio  Clarae-vallis  attn.  1121.  in  ter  Instrum. 
tom.  4.  Gali.  Christ.  col.  157  :  De  posses- 
sionibus  autem  et  laboribus  eorum  prasci- 
pientes  praecipimus,  ut  quocunque  loco  in 
toto  episcopatu  nostro  Nutriturss  vel  agri- 
culturse  ipsi  et  familia  eorum  labores 
exercuerint,  decimas  suas  ipsi  habeant. 
Charta  Radulti  Filgeriensis  ann.  1158. 
ex  Archi vo  S.  Petri  de  Rilleio  :  Notum 
sit  me  dedisse  ecclesise  B.  Petri  de  Filge- 
riis  ecclesiarn  de  Quintonia  et  communem 
pasturam  omnibus  suis  animalibus,  tam 
pecoribus  quam  jumentis ,  sive  aliis  Nu- 
trituris  suis.  Charta  Philip  pi  Frane. 
Reg.  ann.  1187.  ex  Archivo  Archiep.  Se- 
no n.:  Nullus  hominum  de  parochia  (Lor- 
riaci)  tonleium  nec  aliquam  consuetudi- 
nem  reddat  de  Nutritura  sua.  Bulla 
Innocentii  III.  PP.  ann.  1198:  Equos 
non  ascendant,  nec  etiam  habeant  (Fra- 
tres  SS.  Trini t.)  sed  asinos  tantum  liceat 
ascendere,  datos  vel  accommodatos,  vel  de 
propriis  Nutrì turis  susceptos.] 
••  NUTRITATI*).  Vide  supra  Nutricatio. 

NUTRITI,  Familiares/  qui  e  familia 
alicujus  sunt,  qui  in  domo  domini  alun- 
tur.  Gregorius  Turonens.  lib.  9.  cap.  36  : 
Comitibus,  Domesllcis,  Majoribus,  atque 
Nutritiisi  et  omnibus  qui  ad  exercendum 


servitium  Regale  erant  neeessarii,  dele- 
gati*, etc.  Legendum  Nutritis.  [Le  Roman 
d'Athis  MS.  ubi  Regera  induci t  Barones 
suos  alloquentem  : 

Si  leur  a  dit  :  Seigneurs  ouyés, 
Et  en  pais  dire  me  laissiés, 
Tous  estes  de  ma  Nourriture, 
De  moi  devez  prendre  grani  cure. 

Le  Roman  de  Vacce  MS.: 

Tint  grant  feste  et  grant  court,  mout  y  ont  de  deduit, 
Mout  y  ol  des  estranges  et  raoult  de  se»  Norriz.] 

•  Guill.  Guiart.  ad  ann.  1267  : 

Ces  Irois  ont  Lombars  en  leur  glanne, 
Prouvenciaus  et  ceux  de  Touscanne, 
Et  liex  estranges  Nourrelures. 

Nutriti,  in  Monasteriis,  dicuntur 
pueri,  qui  Monasterio  oblati  sunt,  de 
quibus  infra.  Lanfrancus  in  Decretis 
prò  Ordine  S.  Benedicti  cap.  21  :  Juvenes 
tam  Nutriti,  quam  de  seeculo  venientes, 
qui  magistris  custodiendi  commendantur, 
in  multis,  sicut  infante»,  de  quibus  supe- 
rius  dictum  est,  custodiantur.  Remoti,  ut 
supra,  a  se  invicem  sedeant  :  extra  locum 
custodia?  suse  si  ne  custode  nusquam  proce- 
dant,  etc.  Chron.  Monast.  de  Fontanis 
cap.  2  :  Qui  in  diebus  eorum  parvulus 
susceptus  in  Cosnobio  isto,  et  Nutritus  ab 
eis  per  14.  annoi,  etc.  Sugerius  lib.  de 
Adm.  sua  :  Robertus  hujus  Ecclesia  pro- 
fessus,  et  ab  infantia  Nutritus.  Ditmarus 
lib.  2  :  Monachus  conversatone  Nutritus. 
Ejusmodi  autem  Monachi  Nutriti  longe 
potioris  habebantur  conditionis,  quam 
Conversi,  ob  perpetuam  vitae  in  noce  n- 
tiam  ;  adeo  ut  precipua  iis  commenda- 
rentur  munera.  Folcardus  in  Vita  S. 
Berti  ni  cap.  11  :  Erlefredum  suum  a 
puero  Nutritum  Abbatem  successorem 
ordinavit.  Charta  Eri  berti  Archiepiscopi 
Mediolanensis  ann.  1040.  apud  Ughell. 
in  Appendice  ad  tom.  4  :  Noster  fidelis- 
simus  Albizo,  a  cunabulis  Monachus  sub 
Patre  et  Regula  recte  Nutritus,  a  nobis 
nuper  nominati  Cosnobii  Abbas  effectus, 
Udairicus  lib.  3.  Consuet.  Cluniac.  cap. 
10.  de  Officio  Praecentoris  :  Hasc  est  obe- 
dientia  quam  ex  more  nullus  meretur, 
nisi  Nutritus.  Eadmerus  lib.  de  S.  An- 
selmi  Similitudinibus  cap.  78:  Verum 
quia  de  Conversis  et  Nutritis  congregatur 
Or  do  Monachorum,  dicendum  est  quod 
solet  esse  contentio  qu&dam  inter  Nutri- 
tos Monachos  et  Conversos.  Asserunt  enim 
Nutriti  se  nulla  crimina  commisisse  ,  nec 
se  in  s&culi  sordibus  coinquinasse .  sed 
quia  mundam  ab  infantia  vitam  duxe- 
runt,  et  in  Dei  servitio  semper  laborave- 
runt.  At  contra  Conversi,  quia  scientiam 
exteriorum  habent,  et  res  Monasterii  sa- 
pienter  tractant,  Nutritis  ipsis  necessaria 
inveniunt\  ordinerà  quoque  suum  ferve  n- 
tius  custodiunt,  illos  vero  parum  in  his 
valere  considerant  :  ideo  se  meliores  illis 
esstimant,  sicque  alii  aliis  se  pr&ferunt, 
dum  non  suamy  sed  aliorum  infirmitatem 
jxttendunt.  Sed  si  vere  Monachi  essent, 
sic  esset  inter  eos  quomodo  inter  Angelos 
in  csslis,  et  homines  sanctos.  Angeli  enim 
sunt  quasi  Nutriti ,  sancti  vero  homines 
quasi  Conversi ,  etc.  S.  Hieronymus 
Epist.  ad  Laetam  7  :  Et  licet  quidam  pu- 
tent,  majoris  esse  virtutis  prxsentem  con- 
temnere  voluptatem  ;  tamen  ego  arbitror 
securioris  continenti^  esse  nescire,  quod 
qussras.  Vide  Hugonem  de  sancto  vic- 
tore  lib.  5.  de  Claustro  animae  cap.  43. 
His  addo  quae  habet  Regula  sancti  Au- 
reli ani  cap.  17  :  Minori  setate  in  Monas- 
terio non  excipiantur,  nisi  ab  annis  de- 
certi aut  duodecim,  qui  et  Nutrivi  non 
egeant  et  cavere  noverint  culpas.  Et 
Chronicon  S,  Benigni    pag.    448  :  Fuit 


autem  Girbertus  ex  primis  quos  Nutrivit 
Dominus  Abbas  WUlelmus,  et  ab  officio 
Scriptor  est  appellatus.  Vide  S.  Egilum 
iu  Vita  sancti  Sturmii  Abbatis  Fulden- 
sis  in  Prologo,  et  cap.  1.  Hugonem  Fla- 
vi niac.  pag.  197.  warinum  Abbatem 
Metensem  in  Epist.  Acta  Murensis  Mo- 
nast. pag.  42.  Chronicon  Casinens.  lib. 
4.  cap.  44.  45.  lib.  4.  cap.  96.  Histor. 
Figiacensis  Monast.  pag.  302.  [Bernar- 
di] m  Monach.  in  Ordine  Cluniac.  part. 
1.  cap.  27.  etc] 

Nutriti  Clerici  dicuntur,  qui  Episco- 
pis  ratione  Dioeceseos  subduntur,  quasi 
ex  eorum  familia.  Capitul.  5.  incerti 
ann.  cap.  5  :  Ut  ipsi  Presbiteri  tales 
Scola  rio  s  habeant,  id  est,  ita  Nutritos  et 
insinuatosi  etc.  Hincmarus  Rem.  in  Ca- 
pitul is  in  Synodo  Rem.  datis  ann.  874. 
cap.  5  :  Sed  sicut  a  udivi ,  vos  non  inde 
castigatis,  sed  vos  ipsos  et  vestros  Nutritos 
in  maledictionem  simoniache  h&reseos 
traditis.  Infra:  Quia  si  vos  bene  viveretisy 
et  vestros  Nutritos  in  bona  vita  et  in  bona 
conscientia  nutriretis,  non  vobis  esset 
necesse  et  vestra  perdere,  et  vos  ipse-s  in 
damnationem  mittere.  Concili  um  apud 
Carisiacum  ann.  868.  ex  Sirmondo  : 
Hincmarus  Episcopus  ad  Herardum  Ar- 
chiepiscopum  dixit ,  quia  vester  natus, 
Nutritus,  vel  educatus  et  ordi natus  dinoa- 
citur,  etc.  Infra  :  Et  znventum  est  quod 
ab  eo  petere  illum  deberent,  cujus  natus, 
Nutritus,  et  ordihatus  foret.  Herimannus 
de  Restaurat.  S.  Martini  Tornacensis 
cap.  107  :  Hic  Tornaci  natus,  Nutritus 
Episcopii  Canonicus  extitit.  Charta  En- 
genulphi  vel  Angenulphi  Cantoris  Ec- 
clesise Braiensis  ann.  1214.  in  Tabular. 
Cam  pan.:  Joannes  etiam  Canonicus  Braii 
Nutritus  meus,  si  me  supervixerit,  eam 
(dona uni)  quandiu  vixerit,  possidébit,  etc. 

NUTRITXffi,  in  Regula  Monialium  Fon- 
tevraldensium  cap.  17.  eaedem  sunt  quae 
Nutriti  in  Monasteriis  virorum,  cap.  17  : 
Ut  Abbatissa  aut  Priorissa  non  ducat 
secum  in  equitando  quamlibet  de  Nulri- 
tiis,  vel  juvenibus  claustralibus. 

NUTRITIUM,  prò  nutricum  mercede, 
in  leg.  1.  D.  de  Var.  et  extraord.  crimin. 
(47,  lì.)  Tpo<petov,  Graecis. 

e  Nourrisson,  eadem  acceptione,  in 
Lit.  re  miss.  ann.  1387.  ex  Reg.  130.  Char- 
toph.  reg.  eh.  187:  Duquel  Blayne  Vex- 

posant  nourrissoit  un  enfant, de  la 

Nourrisson  duquel  ledit  Blayne  devoit 
grant  argent. 

NUTRITIUS.  Gloss.  Lat.  Grsec:  Nutri- 
tius,  Tpo9eu<;.  Ve  tus  Inserì  p  ti  o  :  Nemmia 
Tertulla  Nutricio  suo  et  matri  bene  me- 
renti  posterisque  suis  et  sibi.  Occurrit 
apud  Paulum  Wamefridum  lib.  5.  de 
Gest.  Longob.  cap.  7.  et  Adamum  Bre- 
mensem cap.  54.  [Nutritius  Regis ,  apud 
Gregorium  Turon.  lib.  5.  Histor.  cap.  47.] 

1.  NUTRITOR,  ut  Nutritius,  [Paedago- 
gus,  rector  pueri.  Greg.  Turon.  lib.  8. 
Histor.  cap.  22  :  Wandelinus  Nutritor 
Childeberti  Regis  obiit  ;  sed  in  locum  ejus 
nullus  est  subrogatus ,  eo  quod  regina 
mater  curam  velit  propriam  habere  de 
filio.]  Vide  Bajulus  2. 

*  2.  NUTRITOR,  Praesul,  pater  spiri- 
tualis.  Charta  ann.  744.  apud  Murator. 
tom.  5.  Antiq.  Ital.  med.  33 vi  col.  530  : 
Tunc  elegat  sibi  abbatissa  cum  sororibus 
defensionem  vel  admonicionem  sancti 
Zenonis  Nutritoris  seu  prsesulis,  qui  in 
tempore  fuerit.  Charta  Ludov.  reg.  ann. 
900.  apud  Oefelium  tom.  1.  Script,  rer. 
Boicar.  pag.  706.  col.  2  :  Per  quosdam 
proceres  suos  et  Adalberonem  antistitem 
et  studiosissimum  Nutritorem  suum  Wal- 
tonenx  Frisingensem  episcopum,  etc.  Vide 
supra  Nutricula. 


NUT 


NYC 


NYM 


629 


*  NUTRITORES  Lactanei,  in  vet. 
Inscript.  apud  Murator.  tom.  3.  Ins- 
erì pt.  pag.  1477.  2. 

J  NUTRITORIUM ,  Locus  in  quo  nu- 
triuntur  seu  educantur  infantes,  vel 
ipsum  educandi  offici um.  Testa mentum 
Kadulphi  de  Nevill  Comi  ti  s  Wesmer- 
landsB  ann.  1440.  apud  Madox  Formul. 
Anglic.  pag.  433  :  ltem  do  et  lego  cuilibet 
mulierum  cum  uxore  mea  ad  tunc  exis- 
tencium  x.  marcas  ;  et  cuilibet  mulierum 
qenerosarum  alterius status,  in  Nutritorio 
mfantium  meorum  ad  tunc  existencium, 
XL.  sol. 

*  Hinc  Nurr  eture,  prò  Secundae,  Pro- 
vi nei  ali  bus  Nourriment,  vulgo  Arriere- 
faix.  Lit.  remiss.  ann.  1402.  ex  Reg.  157. 
Chartoph.  reg.  eh,  356:  Laquelle  Brou- 
guarde  ol  plusieurs  maulx  et  doleurs  na- 
turéls,  tellement  que  ledit  enfant  vint  et 
fu  en  vote  de  ladite  Brouguarde  hors  de 
sa  Nurreture  embouchié,  vif,  sain  et  fort 
remuant  et  faisant  devoir  avec  sa  mere 
pour  naistre  sur  terre  naturelement  et  en 
temps  d'enfans  avoir  aide  pertinente. 
Parauoy  furent  esdiz  maulx  naturels  du 
Jeudi  jusques  au  Vendredi  ensuiant  en- 
viron  nonne,  que  ledit  enfant  fut  terminez 
et  ladite  Brouguarde  alee  de  vie  à  tres- 
passement  ;  et  tantòt  après  sa  mort  y celle 
Brouguarde  fu  ouverte  et  l'enfant  oste. 

ImJTRITURÀ,  Alimentum,  educatio, 
Gali.  Nourriture.  Testamentum  Berti- 
chramni  Episc.  Cenoman.  apud  Mabil- 
lon.  tom.  3.  Analect.  pag.  139:  Illud  ita- 
que  rogo  acjubeo,  ut  quanticumque  amici 
mei  vel  fideles  servientes  fuerint,  semper 
eis  memor  sit  Nutritura  mea  ,  vel  bene- 
factum  meum,  quod  circa  illos  impendidi. 
Literae  Edwardi  I.  Regis  Angl.  ann. 
1278.  ad  Johannam  Castel  las  Regi  ria m, 
apud  Ryraer.  tom.  2.  pag.  1067  :  Pro 
solicita  et  curiosa  educatione  et  Nutritura, 
quas  circa  karissimam  filiam  nostram 

Ì'ecistis.  Literse  Philippi  Pulcri  Frane, 
legis  ann.  1302.  tom.  1.  Ordinat.  pag. 
360  :  Nullus  Senescallus,  Baillivus  aut 
aliquis  Judex  quicumque  sub  se  habeat 
Prepositum,  Vicarium  seu  Judicem,  qui 
eidem  consanguinitatis ,  affinitatis  vel 
Nutriture  v'inculo  teneatur.  Vide  alia 
notione  in  Nutrimen. 

*  Nourrissement ,  eadem  notione,  in 
Stat.  ann.  1374.  tom.  6.  Ordinat.  reg. 
Frane,  pag.  46  :  Selon  ce  que  pourveu 
avons  à  la  tutelle,  garde  et  Nourrissement 
de  noz  enfans.  Infra  :  Pour  l'estat  et  gou- 
vernement  de  nozdis  enfans.  Nourriture, 
pari  sensu,  in  Lit.  ann.  1561.  tom.  2. 
Comment.  Cond.  pag.  603.  Vide  infra 
Nutrix. 

*  1.  NUTRITUS.  Bene  Nutritus,  Li- 
beraliter,  ingenue  educatus,  bonse  indo- 
lis.  Chartul.  Andr.  notarii  Massil.:  Do- 
navit  donatione  pura,  rata  et  irrevocabili 
inter  vivos,  Hugueta  filiada  sua,  tan~ 
quarn  bene  Nutrita  et  condigna,  licet  de 
ma  Jori  dono  et  qratia  foret  digna,  etc. 

*2.  NUTRITUS,  Nothus,  fllius  illegi- 
timus.  Charta  ann.  1195.  inter  Instr. 
tom,  10.  Gali.  Christ.  col.  445  :  Domno 
Bartholomao,  qui  ecclesia  nostra  non 
modica  beneficia  contulit,  de  bonis  eccle- 
sia nostra  annuum  beneficium,  quatuor 
videlicet  modios  frumenti  et  totidem  avena 
ad  mensuram  capituli  ;  et  post  ejus  deces- 
sum,  Guiberto  ejus  Nutrito  illud  idem 
beneficium,  loto  tempore  vita  sua  haben- 
dum,  concesHimus;,...  pratum  insuper  et 
mansuras,  qua  Bartholomaus  pater  ipsius 
Guiberti  sub  annua  pensione  decem  soli" 


dorum  a  nobis  tenuerat.  Vide  praterea 
Baluz.  tom.  1.  Hist.  Arvern. 

*  NUTRIX,  Qu»  educationem  alicujus 
curat.  Charta  ann.  1193.  apud  Cene, 
inter  Cens.  eccl.  Rom.:  Eao  Johannes 
Nichelai  Maria  Johannis  adjunctus  cura- 
tor  Odoni,  /ilio  dudum  Odonis  Petri  La- 
Ironis,  cujus  domina  Luciana  ama  et 
Nutrix  est.  Vide  supra  Nutritura. 

*  NUTUERE.  Testam.  reginae  Mafald» 
ann.  1256.  inter  Probat.  Hist.  geneal. 
domus  reg.  Portugal.  tom.  1.  pag.  31  : 
ltem  meum  psalterium  bonum,  quod  me 
Nutuit.  Leg.  videtur  quod  miniatum  est, 
hoc  est,  minio  descriptum.  Vide  Mi- 
niare 1. 

NUX,  Balista?  astragalus  epitoxis, 
Noix  d'arbaleste.  Will.  Brito  Iib.  6.  Phi- 
lipp, pag.  156: 

Guido  Nucem  volvit  balistae  pollice  laevo, 
Doxtra  prerail  clavem,  soriat  una  nervus,  et  ecce 
In  Regis  scapula  slabat  fatalis  barando. 

Dantes  in  Paradiso  cant.  2  :  In  quanto 
quadrel  posa,  et  vota,  et  de  la  Noce  si  dis- 
chiava. [Hinc  Proverbi um  Italicum  : 
La  corda  e9n  su  la  Noce;  prò  damno  pro- 
xirao.] 

*  Hinc  Ennosquiert  telum  nuci  impo- 
nere.  Lit.  remiss,  ann.  1373.  in  Reg.  105. 
ChartODh.  reg.  eh.  22  :  Icellui  Vitet  tenti 
d'anemi  retourna  son  are  lendu,  la 
sayeste  Ennosquiée,  et  deux  sayestes  en 
sa  bouche,  etc.  Unde  et  Besnoquer,  prò 
arcum  remittere,  in  aliis  Lit.  ann,  1380. 
ex  Reg.  118.  eh.  331  :  Àinsi  que  ledit 
Esile  eust  Desnoqué  son  arbaleste,  sa  vire 
encontra  ledit  de  la  Ghapelle  et  lui  entra 
ou  corps. 

*  2.  NUX,  Vasis  species,  a  forma  sic 
dicti.  Inventar,  ann.  1420.  inter  Probat. 
tom.  2.  Annal.  Praemonst.  col.  591  : 
Unum  piate  argenteum  prò  speciebus  pe- 
datum,  quinque  Nuces  pedatas,  cum  coo- 
perculis. 

NUXA.  Udalricus  lib.  1.  Consuetud. 
Cluniac.  cap.  22  :  Sanctorum  reliquia 
cruciculis,  capsulis,  et  Nuxis  inclusa  per 
fralres  a  secretano  dividuntur,  ut  ab  eis 
collo  suspensa  portentur.  Sed  legendum 
videtur  Buxis.  Vide  in  hac  voce. 

*  NUZARA,  vox  Arabica  a  Natzar,  ad- 
juvit,  protexit,  Idolum  quoddam  ;  etym. 
adjutor,  protector  :  vel  a  Nazar  aut  Na- 
sar,  rostro  suo  vulsit;  inde  Nasron , 
aquila  ;  sciiicet  sidus  eoe  leste  et  nomen 
idoli,  quondam  ab  Arabibus  Dulkelaitis 
in  Hamjaridum  terra  cultum.  Ita  ex 
Lexic.  heptaglot.  Castelli  Martenius  in 
Glossario  ad  Tract.  de  Concord.  vet.  et 
novi  Testam.  tom.  9.  Ampi.  Collect.  col. 
180  :  Ubi  scimus  aliquia  remansisse  de 
idololatria  Ma,  qua  adorabant  Jahot,  et 
Jahoc,  et  Nuzara. 

NYGTAGES,  aliis  vuxxaSovxec,  Hasretici, 
qui  super  fluas  existimabant  sacras  vigi- 
liast  et  spiritali  operi  infructuosas,  dicen- 
tes,  jura  temerari  divina,  qui  noctem  fecit 
ad  requiem,  sicut  diem  ad  laborem.  Qui 
haretici  Graco  sermone  Nyctages,  hoc  est, 
somniculosi,  vocantur.  Isidor.  lib.  2.  de 
Eccles.  offic.  cap.  22. 

NYCTALMUS,  in  GIoss.  Sax.  Cotto- 
niano,  Nihteage.  Ubi  Somnerus,  forte 
Nyctalops,  id  est,  qui  noctu  melius  cer- 
nit,  quam  interdiu.  Nyht,  noctem  sonat 
eag,  oculum.  Sed  videtur  legendum  Nyc- 
talus,  ex  Graeco  vvxtcxXó? 

1  NYCT1MENE,  Nuxtiijìvy),  Noctua.  Ro- 
landinus  Patavinus  de  factis  in  Mar- 
chia Tarvisina  lib.  12.  cap.  9  :  Sic  aves 


aliquando,  Nyctimine,  qua  Noctua  dici- 
tur,  in  specula  constituta,  undique'et 
inordinate  decurrunt,  garriunt9  vocife- 
rai et  minantur.  De  fabula  Nyctimenes 
Nyctei  fili»  in  Noctuam  versae,  vide 
Ovidium  lib.  2.  Metamorph.  v.  591.  et 
seqq. 

|  NYCTOSTRATEGUS ,  NuxTo<rxpàxqY<K  , 
Prafectusvigilumqui  noctu  urbem  per- 
lustrane publicae  quietis  causa.  Arca- 
dius  leg.  ult.  Dig.  §  1.  de  mun.  et  honore 
(50,  4.)  :  Nyctosirategi  et  pistrinorum  cu- 
ratores  personale  munus  obeuat.  Sic  le- 
gendum prò  Nycostrategi,  quod  occurrit 
in  pluribus  exemplaribus. 

NYDBEDRIPES.  Custumarium  Monas- 
teri i  de  Bello,  apud  Spelman.  tit.  Bren- 
hame,  fol.  91  :  Alicia  Frere  tenete,  et  de- 
bet  inde  de  redditu...  et  de  Horsgabulo, 
ut  supra,  4.  den.  falcare  per  3.  dtes,  ca- 
riare fenum  ad  3.  Nydbedripes  in  au- 
tumpno  cum  2.  hominibus.  Infra  :  Joan. 
Inverton  debet  metere  et  ligare  in  au- 
tumpno  1.  nedacram,  invenire  unum  ho- 
minem per  3.  dies  ad  Nydbedripes  ad  me- 
tendum  a  meridie  usque  ad  vesperas.  Ita 
fol.  seq. 

355^  Coacta  opera  est  in  agris  domi- 
norum  a  tenentious  precario  ponenda,  a 
Saxonico  Nyd,  Vis,  Biddan,  Rogare, 
precari,  et  Rippan,  Falcare,  metere. 
Vide  Bederipes. 

NYMPH.EUM,  Aquarum  receptaculum. 
D.  Arabros.  in  Actis  sancti  Sebastiani 
cap.  18.  num.  65  :  Circa  insulas,  circa  vi" 
cos,  circa  Nymphaa  quoque  erant  positi 
compulsores,  qui  neque  emendi  copiam 
darent,  aut  haurienài  aquam  ipsam  fa- 
cultatem  tribuerent,  nisi  qui  Idolis  deli- 
bassent.  [Capitoli nus  in  Gordiano  III. 
cap.  32:  Opera  Gordiani  Roma  nulla  exs- 
tant,  prater  quadam  Nymphaa  et  bai- 
neas.  Ammianus  lib.  15  :  Ad  Septemzo- 
nium  celebrem  locum,  ubi  operis  ambitiosi 
Nymphaum  condidit  Imperatore  Vide 
quae  de  Nymphaeis  congessimus  in  nos- 
tra Constantinopoii. 

35ir  In  mediis  Ecclesiarum  atriis,  seu 

Sropyleis  exstrui  solebant  hujusmodi 
lymphaa,  unde  aquae  salientes  erum- 
pebant.  Anastasius  in  S.  Hilàro  PP.  : 
Nymphaum  et  triporticum  ante  oratorium 
S.  Crucis,  ubi  sunt  columna  mira  ma- 
gnitudinis,  qua  dicuntur  Hecaton-penta. 
Johan.  Diaconus  in  Vita  S.  Gregorii  M. 
lib.  4.  cap.  83  :  In  cujus  venerabilis  Mo- 
nasterii  atrio  jussu  Gregorii  juxta  Nym- 
phium  dua  iconia  veterrima  artificialiter 
depicta  usque  hactenus  videntur.  Nym- 
phaum seu  Cantharum,  unum  enim  et 
idem  hic  sonant  h»  du©  voces,  quod 
fuit  ante  Basilicam  S.  Petri  Roraae  sic 
describit  S.  Paulinus  Epist.  13.  novae 
edit.  num.  13  :  Quare  pr atento  nitens 
atrio,  fusa  vestibulo  est,  ubi  Cantharum 
ministra  manibus  et  oribus  ftuenta  ruc- 
tantem  fastigiatus  solido  are  tholus  ornat 
et  inumbrat,  non  sine  mystica  specie 
quatuor  columnis,  salientes  aquas  am- 
biens,  decet  enim  ingressum  Ecclesia 
lalis  ornatus,  ut  quod  intus  mysterio 
salutari  geritur ,  spectabili  prò  foribus 
opere  signetur.  Vide  Canthari  in  Can- 
tharum, 

o  Scribendum  Nympheum;  est  enim  a 
Graeco  vujwpeTov,  non  vujjupaìov.  Cui  vero 
usui  destinata  fuerint  eju smodi  Nym- 
phea  constructa  in  atriis  ecclesiarum, 
consule  D.  le  Vert  in  Disquisì t.  de  Missa 
et  Communione  pag.  441. 


Niort.  —  Typographie  de  L.  Favrjs. 


Tao.  I 


Ta3.ll, 

— **■**> ■  >"HI 


J£-' 


Taà.W. 


Taù.7. 


UTH ,  GRAVAT-ECHILLE  T,  NIOfìT 


Taò.llL. 


um.  ORAinT'E'  szlì:::  x:ow 


/o^.vm, 


Jfi: 


Toh  Al, 


Lìth ,  Grevafc  -EcM/efc  .Niort 


TalH 


Lith  Gravai  EcUlìek .Nìorti 


Tao.  Ili 


Lith .  Grava  t-E chili  e  t .  .Nìor  t 


m.m. 


UTH  OfiAVAT-ECHILLLT.  NIORT 


Tab.  Ili 


Toh.  JL- 


Ltih  Grtvat-EckilhtNiort 


Tdò.JM. 


LITH  OfiAVAT-'SCmaJET  NfOFT 


r.tt,.  i'i . 


ÉlM 


L 


LITH,  GBMAT-ECHILLET ,  NJOBT 


;;f*:->  Ml--:-X:- 


."»;*•■?• 


Tot,  XV. 


lini rQMYAT-ECfflLLET  tJlOKT 


TcCb-  xvr, 


WJì  QRAVAT-ECHILLET  NtORT 


Tafi.xm. 


LITH  QBAVATECfflLLET  NIOFf 


Tao.  yvnr 


UTH  GZAVATSCHILLEf  M0K7 


7a£:wc: 


r 


UTti  GfiAVAT>F.aaLLEr  NMJC 


Tao.  XX. 


1ATH  QRAVAT-ECfflLLET  NIOFT 


7?/.*.-x.:xi 


UTH  QRAVAT-LCHILLET  MORT 


Tab.  XXH. 


UTH  ORAVATBCIOLLET  MOKT 


TaB.XX.ili 


UTH  OMVAT-ECJilLLET  SIORT 


IaJb.  XXIV. 


,.-s5S^S5 


LLTH  GfiAVATECHILLET  NIOKT 


Taòttì. 


UTH  OMVATECmriET  NIOPO 


Taò.Wl. 


UTH  OBAVAT-EGRILLET  NIOFT 


SS 


PC 
PC 

\< 


..*.*;; 


— H 


5 


% 
N 


^ 


<* 


ì-¥3 


^ 
^ 


o 


^ 


» 


<*' 


."* 


3 


^ 


^ 


«a 


—~~~—  i   iip-  -     i      '— |  I       I     »i—  il     i   ■  il-   illuni— 


^ 


□db 


«< 


^ — l 


& 


t 


>Lu^ 


^Q 


3 


=ì 


a 


p 


3 


o 


3 


«ù 


paS 


K 


rv^CV 


{ 


r 


qr>rr 


<a 


^ 


N 


f5 


*> 


^ 


E 


J-T 


r^ 


^ 


o 


Vi 


POOL 


« 


x  "  m 


co 


*ì 


*<* 


3 


K 


P 


P 


CJ 


-4 


pio 


la«3|  J 


O 

P 


4 


I 


in 


$ 


©Al 
p-^3 


•G 


^ 


r  "3 


o 


>* 


ja^usi 


■^ 


V 


w 


O 
P 


3 


3 


tOK 


*i 


^k 
H 


P-ì> 


P-*h 


* 


Pi-3 


VI 


P 


e 


1=3- 


M 


pa 


J
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Glossarium mediæ et infimæ latinitatis conditum a Carolo du Fresne, domino du Cange, auctum a monachis ordinis s. Benedicti, cum supplementis integris D. P. Carpenterii, Adelungii, aliorum"

See other formats
